Plutarchus: Moralia. Volume V/Fasc 1 [Reprint of the 2nd Updated 1960 ed.] 3598716826, 9783598716829

Table of contents :
49. Περὶ τοῦ ὅτι μάλιοτα τοῖς ἡγεμόσι δεῖ τὸν φιλόσοφον διαλέγεσϑαι (Plan. 28). Maxime cum principibus philosopho esse disserendum
50. Πρὸς ἡγεμόνα ἀπαίδεντον (Plan. 35). Ad principem ineruditum
51. Eἰ πρεσβυτέρῳ πολιτεντέον (Plan. 30). An seni sit gerenda res publica
52. Πολιτιϰά παραγγέλματα (Plan. 58). Praecepta gerendae rei publicae
53. Περὶ μοναρχίας ϰαὶ δημοϰρατίας ϰαὶ δλιγαρχίας (Plan. 48). De tribus rei publicae generibus
54. Περὶ τοῦ μὴ δεῖν δανείζεσϑαι (Plan. 65). De vitando aere alieno
Addenda

Citation preview

B I B L I O T H E C A SCRIPTORVM

GRAECORVM

ET

ROMANORVM

T E V B N E R I A N A

PLVTARCHVS MORALIA VOL. V · FASC. 1 RECENSVIT ET EMENDAVIT

C. HUBERT PRAEFATIONEM SCRIPSIT

M.POHLENZ EDITIO ALTERA CORRECTIOR ADDENDA ADIECIT

H. D R E X L E R EDITIO STEREOTYPA EDITIONIS SECVNDAE (MCMLX)

M O N A C H I I ET L I P S I A E I N A E D I B V S K . G. S A U R M M I

In hoc fascículo continental 49. Περί τον δτι μάλιστα τοις ήγεμόαι δείτόν φιλόοοφον διαλέyeoêai (Plan. 28) Maxime cum principibus philoeopho esse disserendum

1

50. Πρός ήγεμόνα άπαίόεντον (Plan. 35) Ad principem ineruditum

11

51. El πρεαβντέρφ πολιτεντέον (Plan. 30) An seni sit gerenda ree publica

20

52. Πολιτικά παραγγέλματα (Plan. 58) Praecepta geiendae rei publicae

68

53. Περί μοναρχίας καί δημοκρατίας και δλιγαρχίας (Plan. 48) 127 De tribus rei publicae generibus 54. Περί τον μή δεΐν δανείζεαύαι (Plan. 65) De vitando aere alieno

131

Addenda

143

Quisquís hunc librum legit, animadvertat, ne praetereat „ADDITAMENTUM" signo • in margine apposito (p. 143sqq.)

Die Deutsche Bibliothek - CIP-Einheitsaufnahme Plutarchus: Moralia / Plutarchus. - Nachdr.. Monachii ; Lipsiae : Saur (Bibliotheca Teubneriana) Voi. 5. Fase. 1. / Ree. et emendavit C. Hubert. Praefationem scripsit M. Pohlenz. Ed. stereotypa ed. 2 (1960). - 2001 ISBN 3-598-71682-6 © 2001 by Κ. G. Saur Verlag GmbH, München und Leipzig Printed in Germany Alle Rechte vorbehalten. All rights Strictly Reserved. Jede Art der Vervielfältigung ohne Erlaubnis des Verlags ist unzulässig. Gesamtherstellung: Strauss Offsetdruck GmbH, Mörlenbach

ΡRAEFAT IO LIBELLI POLITICI Plutarchus, homo et sanguine et indole Graecus, etiam ζωον φύσει πολιτικόν erat, nec solum in parvo suo oppidulo muñera publica suscipere dedignatus non est, sed etiam in Ácademia sua políticas quaestiones tractavit, non ut Piatonis exemplum secutus perfectam rei publicae speciem proponeret, sed ut suae aetatis Graecis maxime que iuvenibus quos secum collegerat ostenderet quomodo etiam sub imperio Romanorum vitam proavis liberie dignam degere patriaeque servire et possent et vellent. quam autem viam ac rationem in schola sua adhibuerit, optime illustratur fragmento ilio (Plan. 48) quod in codicibus nostris Περί μοναρχίας και δημοκρατίας καί όλιγαρχίας inscribitur. 1 ) dialogum enim ibi sic instituit, ut se antecedentis diei disputationem qua discípulos suos ad capessendam rem publicam adhortatus sit continuare ac de singulis generibus rei publicae disserere velie fingat, quo melius illi ipsi, quodnam ex iis optimum et eligendum sit, iudicare possint. quae legentes nonne nos ipsos paene scholis quas Plutarchus habere solebat interesse putamus ? vix autem a vero aberrabimus si suspicabimur Plutarchum tales disputationes primo etiam in ipsius usum conscripsisse, ut lectiones suas et colloquia cum discipulis habenda praepararet. sed multis certe causis commoveri poterat ut tales lucubrationes etiam litteris mandaret. Praecepta sua gerendae rei publicae (Πολι1) Latine hie titulus iam a. XVI diversa ratione redditus est; aptissima videtur versio quam iam Longolius pro poni t : 'De tribus rei publicae generibus' (qui sane turn earn pluribus enarrai, cf. Praef. V 3 p. V).

V

PRAEFATIO

τιχά παραγγέλματα Plan. 58) ut componeret se Menemachi amici precibus adductum esse ipse dicit, neque desunt loci quibus adulescentem quem honoris causa adloquitur ipsum respiciat, sed librum tanta arte elaboravi^ ut dubitare non possimus, quin statim eum etiam in publicum edere in animo habuerit. admodum iam aetate provectus Euphani coaequali libellum El πρεσβυτέρα) πολιτεντέον misit (30), quo eum monet, ne mole et annorum et molestiarum oppressus prius quam natura postulet a república recedat. nusquam Plutarchum amabilius de propria vivendi ratione dicentem audimus, sed certe hunc quoque tractatum promulgavit, non modo ut legentes delectaret sed ut omnibus civibus prodesset. parvae denique disputationes quibus et philosophi summum officium esse cum principibus colloqui et principibus philosophia maxime opus esse docet (28 et 35), etsi e magisterio ortae sunt, sine dubio non tantum scholae, sed etiam vitae servire volebant. priorem sane tantum υπομνήματα nondum piane perpolita continere, quibus Plutarchus postea in edendo libro uti vellet, suo iure U. de Wilamowitz in Hermae t. X X X V I I (1902) p. 326 inde conclusit quod in cap. ultimo eadem fere sententia bis plane similibus verbis illustratur. plura addidit Joh. Frerichs, Plutarchi libelli duo politici, Gottingae 1929, p. 42 sqq., qui etiam alter um opusculum offensione non carere statuit; sed ut illud quoque a Plutarcho editum non esse credamus, argumenta non sufficiunt.1) Fragmentum illud Π. μοναρχίας κτλ. (Plan. 48) post Plutarchi demum mortem e schedis eius erutum esse vel 1) In Lampriae catalogo libelli 28.35.48 noncommemorantur; accedunt vero alia quaedam opuscula hue spectantia: 163 Ύπονετικός η περί αρχής et 164 El δώσει γνώμψ δ πολίτης (πολιτικός?) προειδώς δτι ουκ άνι)σει (ον πονήσει codd.), [οΰ πείσει (glossema ad où πονήσει)]. at 1. 195 Πόλεων κτίσεις potius historico generi adscribendus est ut etiam 51 Πόλεων εΰεργεσίαι βιβλία γ', historical» materiam denique congessiese videntur 52 et 53 Πολιτικών βιβλία β' et Περί Θεοφράστου προς τους καιρούς, quae Μ. Treu, D. sogenannte Lampriaskatalog der Plutarchschriften, Pr. Waldenburg 1873 p.43, coniungenda esse et unum librum Περί Θεοφράστου πολιτικού (melius πολιτικών cf. Ziegler RE X X I , 698) πρός τους καιρούς βιβλία β' significare suspicatur.

VI

PRAEFATIO codicum nostrorum memoria indicare videtur. traditum enim est in collectione illa vetusta qua omnino opuscula a Flutarcho ipso non elaborata vel postea mutilata continebantur (cf. Praef. I I I p. X V I I ) . legitur nunc in codicibus gemellis U et H, qui libros 4 4 - 4 7 . 55. 48 (49.50) continent, et in Π, ubi sane Planudes 1.55 hoc loco omisit, quia in hac declamatione alium codi ce m adhibere volebat. Reliqui libelli politici in alia corpuscula scriptorum Plutarcheorum, qualia iam antiquitus multa circumferebantur, recepta sunt ñeque una eademque via ad nos pervenerunt. res ipsa tarnen ferebat, ut saepe tractatus similis argumenti coniungerentur. sic iam s. X I codex Venetus X inter multa alia libellos 28 (maxime cum princ.), 35 (ad prineipem ineruditum), 30 (an seni) hoc ordine deineeps proponebat, eosdemque librarius codicis y e vetusto exemplari descripsit, quod primo collectionem etiam in UH (et LC) traditam 44—47. 55 (non 48—50), tum vero ex alio fonte sumptos libros 28. 35. 30 et initium 1. 6 exhibebat (Praef. I I I p. I X ) . s. X I I I / X I V saepiua idem libelli cum 52 (de virtute morali) coniungebantur: 28. 35. 52. 30. 31 (cum multis aliis) hoc ordine leguntur in Ambr. 881 J et 528 0 atque secundum indicem in Palatino 170 (g) servatum etiam in exemplari, ex quo hic descriptus est, extabant ( Graeven apud Patonem in editione dialogorum Pythicorum 1893 p. I X ) . accedit denique Marc. 427 V, libri O gemellus, qui sane 1. 30 omittit, sed 28. 35. 52. 31 hoc ordine praebet. In J O et in indice codicis g post 31 secuntur 29. 34 ('Υγιεινά et Γαμιχά παραγγέλματα), ad quae — id quod nostra maxime interest — in J apte tertius liber praecepta continens additur, sc. Πολιτικά παραγγέλματα (58), sed sicut etiam 29. 34 sine dubio etiam 58 aliunde additus est. nam in cognato cod. V 34 ante 28—31 positus est, antecedunt vero 56.57 α. 58.59. Iii libelli autem iam s. X I in alia collectione coniuncta tradebantur; nam Barber. G habet 56.57 α. 5 8 - 6 0 , Paris. 1957 F 56—58, Paris. 1678 o (valde nunc mutilatus: Praef. I I p. VI) 58. 59. 57 oc et ß. en aliam syllogen, in qua non tres VII

PRAEFATIO Ali libri mere politici 28. 30. 35 — nullum enim eorum vestigium in GFo — continebantur, sed praecepta gerendae rei publicae cum aliis tractatibus similem quodammodo materiem tractantibus coniungebantur, se. cum declamationibus de Bomanorum et de Alexandri fortuna (56. 57) et cum regum et imperatorum et Lacedaemoniorum apophthegmatia et cum Laconicis institutis (59. 60). non mirabimur, quod labentibus saeculis hae duae syllogae confluxerunt 1 ); primitus vero eas piane inter se separatas fuisse vel diversitas memoriae luce clarius ostendit. sed hoc ut penitus perspiciamus, de singulis libris diligentius agendum est.

SINGVLORVM LIBELLORVM MEMORIA DE TRIBVS R E I PVBLICAE G E N E R I B V S (Pian. 48) De memoria huius fragmenti sufficiunt quae in Praef.III p. XVII de libris 45-47 (de 44 cf. Praef. VI 2 p. X) expósita sunt, traditur enim ipsum quoque in vetustis codicibus U H et in codicibus Planudis qui simili exemplari usus est. accedit hic J qui in altera parte 1. 53 in priore imperfectum supplet et 48.27.24.47 aliunde addit (Praef. I p. XXIII) sed proprii vix quicquam habet, nec maioris pretii est n. prorsus vero neglegendi sunt Paris. 2076 (apographon cod. J) aliique recentes quos Wegehaupt, Plutarchstudien p. 50 enumerat. memoria uniformis et pessima. 1) de JV iam diximus. Planudos 28. 30.35 libellis aliquot alterius argumenti intercedentibus recepit; in Φ (secundum vz, cf. Fraef. I p. XXVII) 35 ab 28. 30 multie aliis separatas erat, in recensione Θ 30 deerat, 35. 28 (hoc ordine) versus finem addunt abu (Praef. I p. XXIV). in η 35. 28 multo post 30 locum habent; in Β 30 solus extat (Praef. I p. XXV. XXVI). — librum 58 Planudes e collectione G F o sumpsit itemque Φ (vz): 56. 57κ. 58—61. Θ(Ζυ) u t J 29. 34. 58 deinceps praebet. η 58 cum 29, Β cum 34 coniungit. de tota hac quaestione cf. Wegehaupt, Plutarchstudien in italienischen Bibliotheken, Pr. Cuxhaven 1906, 48sqq., et Frerichs p. 6sq. VIII

PRAEFATIO

1. MAXIME CVM PRINCIPIBVS PHILOSOPHO ESSE DISSERENDVM (Plan. 28). 2. AD PRINCIPEM INERVDITVM (35). 3. AN SENI SIT R E S PVBLICA GERENDA (30). Hi tres libelli una traduntur in codicibus Xy J et in Φ cuius familiae memoria una eed nunc bipartita (cf. Praef. I p. XXVII; testes in 28. 30 vw, in 35 vdz) et Π (αΑΕ al.) η. praeterea 28. 35 extant in Ο V et in recensione Θ (qua« hic non modo in ab, sed etiam in altera parte codicis υ inest, cf. Praef. I p. XX. XXV). 28 etiam in S (Vat. 264), 30 in Β legitur. Codex V in 28. 35 codicis O ita gemellus est ut ilium semper iuxta O afierre necesse non sit (siglum O igitur, nisi quid additur, etiam lectiones V complectitur). e Planudeis (Π) hie quoque αΑΕ adnotare satis est. Β η, qui mixti generis sunt atque vix umquam propria habent, raro nominantur. plane omittendi sunt, cum codicis J apographa sint, Coll. Nov. Oxon. et Paris. 2076. Cf. Frerichs, Plutarchi duo libelli politici, Gottingael929p. 5sqq. 9. Syllogen, qua hi libelli servati sunt, iam ante β. V in manibus legentium fuisse inde concludes quod in Stobaei florilegio excerpta et ex libro 35 et ex 30 inveniuntur. ex ilio quattuor deinceps loci desumpti sunt (IV 5, 97-100 = p. 231 sqq. H.); ex 30 non modo duae illae sententiae quarum fons indicatur (IV 4, 20 p. 189 H. et IV 12, 43 p. 363), sed etiam aliae eclogae Plutarchi nomine non adscripto translata«, quas Hense in Appendice p. 39 enumerai, etsi autem Stobaeus vel eius auetor satis libere egit, hoc saltem cognoscimus, iam tum Plutarchi libros gravibus corruptees laborasse (cf. imprimis p. 12 sqq.), memoriam autem non unam fuisse, nam contra omnium codicum nostrorum consensum Stobaeus et pravas lectiones, velut 12,11 (οικονομίας pro ηγεμονίας)·, 12,24-26 (pro verbis propter homoioteleuton omissis falso τρέχειν interpolatum) ; 17, 23 ( άμαρτάνειν pro άναμάρτητον); 18, 1 (τοις πά&εσι), et bonas (velut 12, 24 ψνχην

pro αρχήν, 18, 3 (νεϋρα)) exhibet, raro cum singulis codicibus consentit ut 12, 21 ( r f j cum α 2 ΑΕ), 14, 7 (όίκης και άρχοντος u t J); 18,12 (την — ybu). cf.Frerichs IX

PKAEFATIO p. 14. tituluB 1. 30 a Stobaeo aie indicator: El πολιτευτέον πρεσβυτέρα), Plutarchi codices exhibent: El πρεσβυτέρα) πολιτευτέον (cf. tarnen notam ad p. 20). Archetypum nostrorum codicum vix ante Byzantinorum aetatem exaratum esse testari videntur loci quibus verba in omnibus falso separata sunt, ut p. 55, 20 μεν έκράτει pro Μενεκράτει, 27,15 αφροδισίαν αυτής pro Αφροδίσια ναύταις, ubi sane J a reliquie discedit, qui etiam in p. 56, 14 solus recte ώρ&ωσεν νπατενων scripsit, cum reliqui ορ&ώς ένυπατεύων exhibeant. ex uno certe archetypo non nimis antiquo praestantissimi nostri libri XyJ descripti sunt, in y libelli 28. 35. 30 leguntur in ilio fascículo (fol. 175Γ— 217Γ), qui summi pretii atque certe ex libro satis vetusto expressus est, cf. Praef. III p. IX. adnotationibus y fere caret; in X manus vetusta (non X3) haud pauca adscripsit vel correxit; in J post antiquiores Ducas, cum Aldinam imprimendam praepararet, multa mutavit (Treu, Progr. Breslau 1884 p. 15sqq.). Ex hie tribus codicibus y, etsi recentissimus, principalem locum ut alibi quoque sibi vindicat. qui sane peccatis neglegentia scribarum admissis minime caret (velut p. 6,17 από άεοϋ γόνος pro δπω&εν άγνός), nonnunquam menda tradita suo iudicio corrigere non veretur (2, 7 λέγοντα), per errorem quattuor fere lineas 25, 1, consulto Christiana fide commotus p. 3, 7 ·&εον, 5,17 r¡ δ' Ούρατία, 34,6 ri) Δία et 1.11 τους §εούς, 38,2 ϋεοϊς omittit; sed persaepe etiam ex vetusto suo fonte solus verum servavit. pauca e multis hie adferre satis sit: 2,4 προσκαϋ·ίζτ}ς (-£?) rell.); 2, 7 είπε (ειπείν); 7, 16 ήν (om. rell.); 13,17 μέν (om. rell.); 30,14 άγήρο) (άμείνω)·, 30, 21 6 ν αν κλήρος ut Stob, (ο νανκληρικός)·, 31, 26 διαφλέγεσϋαι ut ci. Madv. (ôià το ψλέγεα&αι) ; 49,3 παριέντα ut ci. Steph. (παριόντα). in p. 30, 8, ubi y praebet χάρις ευμενής όμαρτοϋσα τοις εργοις fortasse όμαρτοϋσα scrupulum movere potest, quia hoc vocabulum a pedestri sermone alienum est, sed Plutarchus ad poeticum aliquem locum alludere videtur; certe reliquorum ή μαρτυρούσα teneri non potest (aBernardace in X

PBAEFATIO ονμμαρτνροϋσα correctum). p. 41,7 vulgata lectio της πρεσβυτικής πολιτείας . . . ουδέν έστι δόγμα γεροντικόν ñeque rectam antithesin ad sequentia ñeque omnino aptum sensum effìcit, cum ad δόγμα epitheton desideromus quod antecedentibus verbis πανηγυρισμού και δοξοκοπίας respondeat, rectam viam solus y monstrat ροπικόν pro γεροντικόν scribens. 'ή φύσις άπέριττος, ουδέν, ώς εφησεν 'Ερασίστρατος, έχουσα ρωπικόν' legimus in libri de amore prolis capite 3 p. 495 c, ubi in parte codicum ut hic ροπικόν pro ρωπικόν scriptum est, atque similiter hoc adiectivo Plutarchus ipse in vita Lycurgi 9 usus est. — haud raro y a reliquie in verbis coüocandis recedit, ac sine dubio genuinam lectionem non modo p. 8,9 servavit, libi eius εϋ πάσχειν hiatum vitat, quem reliquorum πάσχειν εϋ ante αίσχ. infert, sed etiam p. 31, 3, ubi sententia, ut Wy. cognovit, non vulgatum το . . . διαφνλάξαι μεγάλην από των τυχόντων γενομένην (δύναμιν) sed rò . . . διαφυλάξαι μεγάλην γενομένην άπό των τυχόντων ετοιμον flagitat. aliis locis (velut 11, 17; 13, 5; 16,11) dubitare potes, quis enim ultimo loco fidenter diiudicabit, utrum Plutarchus κάτω&εν ύφεϊλκε (y) an νφεϊλκε κάτωΰεν scripserit ? Multo rarius J et X soli verum exhibent: J p. 14, 7 και ut Stob, (supra p. VII); 41, 21 πεφυκότος (πεφνκώς rell.); 49,4 ΰρασννασ&αι; 21, 23 τνραννείοις quod recte postea A ex corr. et E receperunt, cum reliqui τνράννοις habeant; X solus p. 15,12 άφελείας (ωφελείας rell. exc. Θ, qui άληϋείας interpolât); 55,15 συντεταγμένον. saepiu8 bini codices contra tertium stant, ut Xy contra J p. 4, 10 άναλύειν, 39, 22 χειμέριο ν; 49, 9 ηττημένων, J y contra X 21, 9 κοινή·, 34, 2 κατάγουσαι; 40, 19 ούτοι (δντες reliqui, quod iuxta επιβάλλοντες non modo supervacaneum, sed etiam molestum est), saepe etiam omnes tres inter se differunt, at quin ex uno eodemque libro descripti sint, dubitari non potest. p. 42,14, ubi Plutarchus de Aridaeo agit, in omnibus codicibus legimus: ώσπερ επί σκηνής δορνφόρημα κωφόν ήν δνομα βασιλέως και πρόσωπον υπό των άεί κρατούντων παροινονμενορ, sed post δορνφόρημα in Xy J lacuna hiat, XI

PRAEFATIO quae in X fere totius lineae, in y 12, in J 18 litterarum spatium habet, quae res eo magia mira videri potest quod eententia supplemento non eget. offensioni autem nobis potius esse potest quod u t δορυφόρημα, sic πρόσωπον e sermone scenico sumptum est et Plutarchus aperte ad terminum κωψόν πρόσωπον iam Ciceronis temporibus pervulgatum (ad Att. X I I I 1 9 , 3) alludit, sed hic κωψόν a substantivo πρόσωπον separatum est et όνομα βασιλέως intercedit non item ad scenam pertinens. aptius Philo Iudaeus, qui adv. Flaccum 20 eandem imaginem, ni fallor, ab historico quodam Alexandri Magni, cum de Aridaeo loqueretur (cf. Plut. Mor. 337e cum Wyttenbachii adn., vit. Alex. 77, 7), fictam esprimere vult, sententiam sic conformat: κωψόν ώς έπί σκηνής προσωπεϊον ενεκα προσχήματος αυτό μόνον παραλαμβάνοντες έπιγεγραμμένον δνομα άρχής. quae omnia si consideramus, suspicari licet olim in libro quodam Plutarcheo scriptum fuisse ωσπερ ... δορυφόρημα και πρόσωπον κωψόν, tunc librarium post βασιλέως male iterum και πρόσωπον exarasse, denique errore animadverso prius και πρόσωπον erasisse, ita ut lacuna eo loco extaret. Ne vero haec mera hariolatio videatur, similia e nostra memoria afferam. in p. 53,1.2 X y J lacunas diversi spatii relinquunt, cuius rei causa ea tantum excogitar! potest quod verba insueta καϋάπερ τά βάσκανα γεράνδρνα librario communis archetypi difficultatem paraverant. — p. 55,20 Plutarchus qui modo narrationem de Agide finiverat, sic perrexit: Μενεκράτει δε και δίφρος εκείτο. cum vero in transcribendo codice antiquo Menecratis nomen falso in μεν έκράτει separatum esset (supra p.VIII), non mirabimur lectores hic haesisse. atque in X quidem ante εκείτο lacuna 11 litterarum extat; quae quomodo orta sit, e codice y apparet, qui post εκείτο male notam olim marginalem τον άγιδος δηλονότι inter contextus verba recepit. idem in X accidisse, sed verba falso intrusa postea deleta esse si conicies, non errabis. Summi vero momenti initium ultimi capitis est (p. 56, 16), ubi post σννύεΐναι conclusio totius disputationis sic incipit: οΰ τω δ là πολλ&ν τρόπων τής πολιτείας ονϋέν άποXII

PRAEFATIO κωλύει τους γέροντας ώφελεΐν το κοινόν. initio vero οϋτω omittunt Χ1, qui hoc verbum in parva lacuna a manu secunda ut videtur postea additum exhibet, et y, sed illud οϋτως in próxima linea post τ. γέροντας scribunt (in X linea deletum). praeterea άποκωλύειν (error ex antecedente infinitivo συνϋεΐναι natus) inest in Xy, sed ν in X postea erasum. J 1 autem totum locum sic tradit: αυνϋεϊναι είς τον άλλο βίον διά πολλών τρόπων, το δε όντως κείται μετά το άποκολύειν τανς γέροντας, ώφελεΐν κτλ. verba είς τον αλλο βίον et το g Διός βασιλέως scribunt, quamquam epitheton nihil ad sententiam adfert et ex forma iam antea corrupta XXIV

PBAEFATIO 2

βονλέως (sic G ó k et F in mg. J a. c. ERy) n a t a ease videtur. in J βσυλίον correctum est, Π Θ η vero βονλαίον habent, quod vir doctus (Planudesi), qui Plutarchum suum probe noverat, feliciter ex p. 789 d restituisse videtur. etiam emendationem ενφορίαν pro ενπορίαν, quam p. 122, 27 solus Β habet, ab aequali Triclinii inventanti esse credemus. at miras illas lectiones quas 66, 3 sqq. in comici versibusVg praebent ( κλήμα pro βήμα et κόσμει pro βόσκει), sive veri quid in iis latet sive non latet, ab homine Byzantino sine alieno subsidio introductas esse aegre tibi persuadeas. de lectionibus bonis, quae t a n t u m in Φ extant, dubitari potest, etsi enim concedendum est fieri potuisse, u t variae lectiones antiquitus traditae, sed in nullo vetustorum codicum servatae recentioribus innotescerent, tamen hoc rarissime accidisse adfirmari potest, contra hi libri meris erroribus et interpolât ionibus scateni. Perderet igitur operam, si quis talia omnia in apparatu critico propagaret, ac t a n t u m bonam frugem acervo palearum obtegeret. itaque codicum quidem o G V F J S I I lectiones omnes (praeter quisquillas) adtulimus, e reliquie autem (etiam ex singulis Φ et e Ry) ea t a n t u m adnotavimus, quae ad Plutarchi verba restituenda vel ad memoriam recte aestimandam aliquid contribuere viderentur. Σκιπάον et 'Επαμεινώνδας secundum normam quam in Praef. I p. X L I I I nobis imposuimus semper scripsimus, etiamsi antiqua scriptura saepe recentiore obscurata est. itemque non t a n t u m in p. 89, 5 Φιλόνιχος pro Φιλόνεικος restituimus — quis unquam pater filio suo nomen 'Litis cupidus' dedit? —, sed etiam aliis locis sententia saepe flagitat u t φιλόνικος φιλονικία Plutarcho reddantur. D E V I T A N D O A E R E A L I E N O (65) Memoria huius declamationis satis recens, uniformis, prava, nam s. fere X I I I deinura e nescioqua bibliotheca exemplar Plutarcheum erutum esse videtur, quod eam XXV

PRAEFATIO

contineret. quamquam autem tum hominibus valde placuitiet a multis legebatur, tamen viris doctis non contigit, ut alium codicem antiquitus traditum detegerent. E libris servatis vetustissimus est cod. Ambros. 881 J s. X I I I , qui, etsi reliquis sinceritate longe antecellit atque etiam errores manifestos sine scrupulo recepit — velut in p. 139, 23 λυτάς quod olim in maiuscula scriptura pro ΑΥΓΑΣ invaserat —, tamen etiam, cum ab indocto librario neglegenter exaratus sit, multis propriis mendis maculatus est. p. 138, 6 nomen κολοιός itemque p. 141,12 verba Όόυσσεϊ την εσϋήτα, quia in esemplari legi non poterant, iusto spatio relieto omisit (suppl. man. altera), p. 138,15, ubi ultima versus verba έν aìvfj τιμιότητι perierant vel depravata erant, èv évi transscribere satis habuit. p. 140,23 solus post γένωμαι falso ex antecedentibus και άνέστιος iteravit. solus p. 133,15 verum servavit (δανειστών pro δανείων reliquorum). propriis correcturis abstinuisse videtur, nisi quod p. 141, 7 animam suam Christianam salvans νή Αία eiecit (quod tamen etiam codd. ab fecerunt; cf. quae de y p. V I I I dicta sunt). E codice plane simili illud exemplar ortum est, e quo s. X V codices h k (de quibus v. Praef. vol. I p. X X I I I , VI 3 p. I X ) descripti sunt. cf. communia menda 133, 24 σοι (pro αν), 135,17 δανεΐσΰαι pro δανεϊσαι, 133,10 (cum Θ) άριστων pro αχρήστων, h k ut in libris 79. 8 0 1 ) gemelli sunt, in pagina 135,20sq. propter homoioteleuton et similitudinem cum antecedentibus versibus, in pagina 136,2sq. verba μάλλον — χρεωκοποΰντες et in p. 141, 2—4 εκβάλλειν — σπλάγχν' fortasse ob earn rem omiserunt quia in exemplari utroque loco unam lineam explebant. cum J haud raro verum servant, sed quam audacter et considerate verba tradita mutaverint, vel unus locus declarare potest: p. 133, 24 versum secundum Herod. V I I 141 allatum J sic exhibet: μηδέ σοί γ' (pro σν γ') ίπποαννας τεμένει (pro τε μένειν), hk 1 vero scribunt μηδέ σοί γ' ίπποαννας {-νης h) τε μελοι (μελλοι k) et in proximis, ubi J cum reliquis habet μηδ' οχήματα ζευκτά 1) in vol. VI 3 per errorem scriptum est: 77. 78. XXVI

PRAEFATIO κερασφόρα καΐ κατάργνρα, omnes accusativos, ut a μέλοι penderent, in genetivos sing, mutant (οχήματος ζευκτοϋ κερασφόρον και καταργνρον). ρ. 134,11 pro obscuro sane verbo άφανισταΐς aliud β trivio arreptum (δανεισταϊς) substituerunt, quod immerito nonnulla viris doctis placuit. sic etiam aliis multis locis interpolamenta vel errores praebent, bonam lectionem soli nunquam servaverunt. quare tanti non erat omnia eorum menda adnotare, quae in k altera manus adscripsit, etiam in aliis codicibus inveniuntur. Ad J loco modo allato p. 133, 24 proxime accedit X (se. altera pars codicia s. X I V scripta, Praef. I p. X X ) , τεμένη exhibens pro τε μένειν (τεμένει J ) itemque p. 139, 23, ubi X praeter J solus vêtus mendum λντάς non in ανγάς correxit sed λνγάς etsi sensu carene servavit. cum J 1 h k solis p. 136,17 falso δε pro γαρ habet, falso etiam p. 1 3 8 , 4 propter homoiarcton ού χείρας, recte vero ut videtur p. 140, 4 εις τόκους omittit (vulgarem lectionem intulit ut saepe man. 2). solus verum praebet 135, 23 εκ τον μηκέτ δντος (εκ τον μηδέ τ' δντος J k, εκ τοϋ μηδ' ετ δντος h), coniectura και πενίαν pro δια πενίας ρ. 142,8 in Χ Π η legitur, 138,12 Χ cum Ε φησίν ante είσεΐδον ponit. S. X I V et X V praeterea multa exemplaria huius libelli scripta sunt, quae omnia — ut h k — recensitam contextus formam exhibent, eminent solito more, etsi inter se mixtae, familiae Φ Π Θ, a quibus etiam reliqui codices velut Β η pendent. Memoria Θ in codicibus ab inest; accedit (praeter Ζ et Β) codex υ, cuius altera pars (υ11) ex libro huius stirpis descripta est (Praef. I p. X X I V et X X ) , cf. 1 3 6 , 2 0 λαβών διά χρόνου pro διά χρόνον λαβών et 136, 2 μάλλον δε δει pro μάλλον δ' ει δει υ Θ Β . ρ. 134,11 το et 1 3 7 , 2 0 και omiserunt idem, nonnunquam tarnen υ a Θ recedit, quia cum alio libro collatus est; cf. 139,16, ubi cum Θ aliis recte άγαρίατονς in contextu praebet, sed variam lectionem άχρηστους (sic Β al.) addit. solus in p. 132, 11, ubi Θ Β 1 vulgarem lectionem νεομηνίας in Ιερομηνίας corrumpunt, docte ν ουμην ία g¡ restituit. XXVII

PRAEFATIO Universae autem recensioni Θ (Β) eandem traditionem subesse, quam J ehisque asseclae secuntur, ostendat p. 141, ubi iñ v. 7 illud νή Δία non tantum J 1 (supra p. XXIV), sed etiam ab omittunt(deZetuWe.nihilnotavit), tum φησί post μοι J 1 u Θ Β collocant, μοι recte J h k Χ υ Θ Β habent (μου Φ Π), ν. 11 δίάως idem {δίδωσι Φ Π — sed non α1 — J et k ex corr.). v. 19 Φ || 18 άλλο o m . u n R y I I 0 n ίδιον άλλο (sec. coll. We.) V F G 3 Bern, άλλο ίδιον o J (sed αλλ o del.) Σ ίδιον o m . G 1 (add. m . 3) Φ (ν e t i a m εχειν om.) || 20 άπό της τύχης Ζ edd. plerique || 21 {και) ταντό Koraes W i l . , fort, recte || 23 οΐ εξω βλ. Σ II 24 δε om. R y Bern. dub.

59

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

'λεύκας καϋυπεφε γαλάνας εύπρόσωποι σφάς παράειραν Ιρωτες ναίας κληΐδος χαραξιπόντον δαιμονίαν ές ϋβριν.' ούτοι καί μάλιστα διαβάλλουσι το πράγμα τω μετανοεΐν καί άσχάλλειν, δταν ή δόξαν έλπίσαντες άδοξία περιπέσωσιν ή φοβεροί προσδοκήσαντες έτέροις ίσεσ&αι δια Ε δύναμιν είς πράγματα κινδύνους Ιχοντα καί ταραχάς άγωνται. ο δ' ώς μάλιστα προσήκον έαντώ και κάλλιστον έργον άπο γνώμης (καΐ) λογισμφ τά κοινά πράσσειν άρξάμενος νπ ούδενός έκπλήττεται τούτων ούδ' αναστρέφεται την γνώμην. οϋτε γαρ έπ' εργασία και χρηματισμώ προσιτέον τοις κοινοϊς, ώς οί περί Στρατοκλέα και Δρομοκλεί&ψ επί το χρυσονν &έρος, το βήμα μετά παιδιας F οϋτως όνομάζοντες, αλλήλους παρεκάλουν οϋϋ' οίον έπιλήπτους υπό πά&ους άφνω γενομένους, ώς Γάιος Γράκχος έπι άερμοίς τοις περί τον άδελφόν άτυχήμασιν άπωτάτω των κοινών τον βίον ΰέμενος, εΐϋ·' ϋβρει τινών καί λοιδορία προς αυτόν άναφλεχ&εις νπ όργής ενέπεσε τοις κοινοΐς, και ταχύ μεν έπλήσ&η πραγμάτων καί δόξης, ζητών δε παύσασ&αι καί δεόμενος μεταβολής καί ήσυχίας | 799 ούχ εύρε καταάέσ&αι την δύναμιν αύτον διά μέγεάος άλλά προαπώλετο · τούς τε προς άμιλλαν ή δόξαν ωσπερ ύποκριτάς είς ϋέατρον άναπλάττοντας εαυτούς ανάγκη μετανοεΐν, ή δουλεύοντας ών άρχειν άξιοϋσιν ή προσκρούοντας 1 sqq. Wilamowitz, Sappho u. Sim. 129 || 12 Στρατ.] cf. 799f et RE IV A 270 (Fiehn) | Αρομο.] E E V 1715 (Kirchner) || 13 ΰέ· ρος] cf. 655d cum adnot. || I5sq. vit. Gracch. 22 p. 834f sq. App. civ. 188 H 18 αυτόν] seil. Gaium, cf. vit. Gracch. 22 et App.

2.3 om. οιΦ I παράειραν (att. παρήιραν) Wil. παρήσανΣΘ παρίηααν FR παρήισαν Ο \ νηίας GVk || 3 κλαίδος Hermann | χαραξιπόντον Mez. χαράζει (-ξει ο* χαλάξει R) πόντου Ci || S άσχάλειν φ S II 7.8 ίχ. χ. ταρ. άγοηται] καταπέσωσιν Σ || 8 προσήκεν SRy ΠΘη || 9 add. Re. 8 | λογ. om. S λογισμών Ry -ov Εβ || 10 ανατρέπεται R y p. c. β (Iunius) || 11 οϋτε Koraes ουδέ (respondent οϋτε 1.14 et τε ]. 22) || 12 δημοχλείδην Φ Π || 13 δέρος J Salm. (Eurip. Med. 5) || 15 γράγκχος G (y add. m. 1 aut 2) V

γ ρόγχος k || ι» καί δόξης om. Φ || 21 αντοΰ] αϋΰις ci. Po. | διά τό μ. Σ II 23 ¿αυτόν Φ 60

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

οϊς άρέσκειν έάέλουσιν. αλλ' ώσπερ είς φρέαρ οΐμαι την πολιτείαν τους μεν εμπίπτοντας αυτομάτως και παραλόγως ταράττεσάαι και μετανοεϊν, τους δε καταβαίνοντας έκ παρασκευής και λογισμοϋ κα&' ήσυχίαν χρησϋαί τε τοις β πράγμασι μετρίως και προς μηδέν δυσκολαίνειν, ατε δη το καλόν αυτό καΐ μηδέν άλλο των πράξεων έχοντας τέλος. 3. Οϋτω δη την προαίρεσιν άπερείσαντας ¿ν εαντοΐς Β και ποιησαμένους άτρεπτον και δνσμετά&ετον, τρένα πεσ&αι χρη προς κατανόησιν τον rf&ovç των πολιτών, δ μάλιστα συγκραϋέν εκ πάντων έπιφαίνεται κάί Ισχύει, τό μεν γαρ ενϋνς αυτόν έπιχειρειν ή&οποιεϊν και με&αρμόττειν του δήμου την φύσιν ου ρφδιον ουδ' ασφαλές, άλλα και χρόνου δεόμενον πολλοϋ και μεγάλης δυνάμεως, δει δ', is ώσπερ οίνος εν άρχη μεν υπό τών ή&ών κρατείται τον πίνοντος ήσυχη δε δια&άλπων κάί κατακεραννύμενος αυτός ή&οποιεΐ τον πίνοντα και με&ίστησιν, οϋτω τόν πολιτικόν, έως äv ίσχύν άγωγόν έκ δόξης και πίστεως κατασκευάση- C ται, τοις υποκειμένους ή&εσιν ευάρμοστον είναι και στο» χάζεσύαι τούτων, έπιστάμενον οίς χαίρειν ό δήμος και νψ ών αγεσ&αι πέφυκεν. οίον ό Ά&ηναίων ευκίνητος έστι προς όργήν, ενμετάϋετος προς ελεον, μάλλον οξέως ύπονοεΐν ή διδάσκεσάαι καύ' ήσυχίαν βουλόμενος · ώσπερ τών ανδρών τοις άδόξοις κάί ταπεινοΐς βοη&είν προϋν25 μότερος, οϋτως τών λόγων τους παιγνιώδεις και γελοίους ασπάζεται και προτιμά.· τοίς μεν έπαινοϋσιν αυτόν μάλιστα χαίρει, τοις δε σκώπτονσιν ήκιστα δυσχεραίνειφοβερός έστιν άχρι τών αρχόντων, είτα φιλάνθρωπος 3—7 respicit ad p. 69,12sqq. || 18 of. p. 115,24 —116,5 etc. || 21 sqq. cf. comparationem quam Thuc. I 70 inter Athenieneium et Lacedaemoniorum mores instituit

8 δεϊ Sy p.c.Π | αντοϊς οΦΘ || 9 ποιήσαντας Jcnll edd. | άτρ.] άρεστόν S |¡ 13· και om. cd11 || 15 υπό τον η&ονς Re. || 19 είναι] eiS | κατανοεϊν ante και add. Σ (καί)καταν. και Koraes ||

22 όξ.] όξύς Σ II 24 προθυμότατος ci. Re. || 25 παιόαοόεις G 1 ® 61

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ (Plan. 58) D άχρι των πολεμίων, έτερον ήύος τον Καρχηδονίων δήμου, πικρόν, σκυ&ρωπόν, νπήκοον τοις αρχουσι, βαρύ τοις νπηκόοις, άγεννέστατον εν φόβοις, άγριώτατον εν όργαϊς, έπίμονον τοις γνωσ&είσι, προς παιδιάν και χάριν άνήδνντον καΐ σκληρόν. ουκ äv ούτοι, Κλέωνος άξιουντος 5 αυτούς, επει τέ&υκε καΐ ξένους εστιαν μέλλει, την εκκλη σίαν νπερ&έσ&αι, γελάσαντες äv καί κροτήσαντες άνέστη σαν, ονδ' Άλκιβιάδην δρτυγος εν τω λέγειν διαφυγόντος εκ τον Ιματίον, φιλοτίμως σνν&ηρεύσαντες απέδωκαν, άλλα και άπέκτειναν αν, ώς υβρίζοντας και τρυφώντας · ίο Ε δπον και "Αννωνα λέοντι χρώμενον σκενοφόρω παρά τάς στρατείας αΐτιασάμενοι τνραννικά φρονεΐν εξήλαοαν. οΐμαι δ' äv εγωγε μηδε Θηβαίους άποσχέσ&αι γραμμάτων πολεμίων κνρίονς γενομένους, ώς Άΰηναιοι Φιλίππου γραμματοφόρονς λαβόντες επιστολην επιγεγραμμένην is Όλνμπιάδι κομίζοντας ονκ έλυσαν ονδ' απεκάλυψαν απόρρητον άνδρός αποδήμου προς γυναίκα φιλοφροσύνην · ουδέ γ' α·δ πάλιν Ά ϋηναίονς, Έπαμεινώνδου προς την κατηγορίαν άπολογεΐσ&αι μή ΰέλοντος αλλ' άναστάντος εκ τοϋ άεάτρου και διά της εκκλησίας είς το γυμνάσιον 2ο F άπιόντος, ευκόλως ενεγκεϊν την νπεροψίαν και τό φρόνημα τοϋ άνδρός • πολλοϋ δ' äv έτι καί Σπαρτιάτας δεήσαι την Στρατοκλέονς ϋβριν ύπομεϊναι καί βωμολοχίαν, πείσαντος μεν αυτονς ευαγγέλια ϋυειν ώς νενικηκότας, επει 5eqq. vit. Nie. 7 p. 527f Scholia in Lucían. (Tim. 30) p. 115 Rabe (FGrH II 115 fr. 92, p. 556) || 8sqq. Vit. Alcib. 10 p. 195ef || 11 sqq. Plin. n. h. V I I I 5 5 (Arist. Polit. V 1307 a 2 - 5 ) || I4sqq. Vit. Demetr. 22 p. 898d || 18sqq. cf. 540de 194ab (817e Vit. Pelop. 25 p. 290e al.) || 22sqq. Vit. Demetr. 11 p. 893fsq.

1 (το) τοϋ Καρχ, Castiglioni || 2 έπήκοον GVk || 3 άγενεσ.

Φ Σ (Sa. ras.?) Ry || 4 άνήδ.] a supra ν ser. G"Vk άνένδοτον Σ ||

5 ονκ äv om. Σ || 8 ονκ E edd. | άλκιβιάδη J p. ras. α p. ras. Β edd. ante Bern, ¡j 8.9 δρτ. εκ τ. Ιμ. διαφ. ίν τφ λ. Φ || 9 άπέδωκαν(&ν> Re., cf. 1.5.7, sed sequitur äv 1.10 || 10 äv J 2 F 2 I I 0 n

om. O I υβρίζοντα καί τρυφαηιτα G1kRyß p.c. || 11rceptGVkSZB||

12 στρατιάς GVOc || 17 αποδήμου om. ο1 || 18 έπαμινώνδα

o s J 1 S d , I R y B c -νδουΟ || 21 (äv) ένεγκεϊν Castiglioni || 22,23 δρα-

σαι την τον στρ. Φ || 23 νπομεϊναί] νπενεγκεΐν ss. o, habent J 1 Sd 1 I 0n ενεγκεϊν F 1 mg. Ry1

62

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

δέ, της ήττης άλη&ώς άπαγγελϋείοης, ήγανάκτουν, ερωτώντος τον δήμον. \ τί ήδίκηται, τρεις ημέρας δι αυτόν 800 ήδέως γεγονώς. ol μεν συν αυλικοί κόλακες ώσπερ όρνιϋοϋήραι μιμούμενοι τη φωνή και σννεξομοιοϋντες αυτούς 6 υποδύονται μάλιστα και προσάγουσι δι' άπάτης τοις βασιλεϋσι· τω δε πολιτικώ μιμεϊσ&αι μεν ου προσήκει του δήμου τον τρόπον, έπίστασάαι δε καί χρήσ&αι προς ίκαστον, οίς άλώσιμός έοτιν ή γάρ άγνοια των ήϋών αστοχίας φέρει καί διαπτώαεις ονχ ήττονας έν ταΐς πολιιο τείαις ή ταις φιλίαις των βασιλέων. 4. Το μεν ου ν των πολιτών ή&ος Ισχύοντα δει και πιστευόμενον ήδη πειρασ&αι ρν&μίζειν άτρέμα προς το βέλτιον νπάγοντα καί πράως μεταχειριζόμενον · έργώδης Β γάρ ή μετά&εαις των πολλών, αυτός δ' ώσπερ έν ϋεάτρω is τό λοιπόν άναπεπταμένω βιωσόμενος εξασκεί καί κατακόσμει τον τρόπον, εΐ δε μή ράδιον άπαλλάξαι παντάπασι της ψυχής την κακίαν, δσα γοϋν έπανϋ-εΐ μάλιστα και προπίπτει των αμαρτημάτων άφαιρών και κολούων. άκούεις γάρ, ότι καί Θεμιστοκλής άπτεσ&αι της πολι20 τείας διανοούμενος άπέστησε τών πότων καί των κώμων εαυτόν, άγρυπνών δε και νήφων και πεφροντικώς ελεγε προς τους συνή&εις, ώς ουκ έα κα&εύδειν αυτόν τό Μιλτιάδον τρόπαιον · Περικλής δέ και περί τό σώμα και την δίαιταν εξήλλαξεν αυτόν ήρέμα βαδίζειν και πράους δια- C •J de adul. et am. 6. 7 || 18 άφαιρ. και κολ.] cf. p. 53, 3 || 19sqq. cf. 84 b 92 c 184 fsq. (et multos locos ibi laudatos) Vit. Them. 3 p. 113bc Vit. Thes. 6 p. 3f || SS - p. 64,3 Vit. Per. 5 p. 154c et 7 p. 155d

3 διαγεγονώς JSd11 | ovv om. o G1 Ζυ1 | όρνί&ο&ήρες J || 4 εαυτούς F J a. e. S e n i l αυτούς Θ || 5 άποδύ. 1S (p. c.?) R (p. c.?) y || 7 καί om. ο 1ΣΘ || 7.8 προς εκαστον om. G R | άλώσιμσνοGVkg || 12 πιστ.] πολιτευόμενοι· o G2 mg. Vmg. F 1 mg. J S R y Z | ήδη hoc loco om. G1 (add. m. 3) Φ ρυ&μ. ήδη άτρέμα GV (ήδη iteratum) || 1 14 αύτός] σεαυτυν oF 1 mg. J'ÉRy © || 15 rò om. F y2 η Π | τό λοι1 πόν] λόγων oRy'0 λογίων J Σ \ βιωσ.] βίω σωζόμενος Φ || 1β δέ 2 J n om. Ο Ha. || 18 προπίπτει J ¿ Koraes προσπ. O (cf. 955b) || 19 καί om. Ζ E || 21 ελεγε] λέγει oFJ 2 mg. R 11 y I I 0 (λέγοι Ζ2) η

|| 24 έξήλεγξεν Ry έξέταξεν S ίξήσκησεν cd Α | ίαυτόν JAEß αυτόν vzkgRya | (ώστ')ήρέμα

Ha. 63

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

λέγεσ&αι καί το πρόσωπον αεί σννεστηκός έπιδεικνύναι καί τήν χείρα σννέχειν έντός της περιβολής καί μίαν δδόν πορεύεσ&αι τήν έπί το βήμα καί το βονλεντήριον. ον γαρ ενμεταχείριστον ovòε ρφδιον άλώναι τήν σωτήρων άλωαιν υπό τον τυχόντος ό δχλος, άλλ' άγαπητόν, εΐ μήτ s δψει μήτε φωνή πτυρόμενος ώσπερ ϋηρίον ϋποπτον καί ποικίλον ένόέχοιτο τήν έπιστααίαν. ω τοίννν ovò ε τούτων έπιμελητέον έστί παρέργως, ήπον των περί τόν βίον καί τό ήάος άμελητέον δπως ή -ψόγου κα&αρά καί διαβολής άπάσης ; ον γαρ ων λέγουσιν εν κοινώ και πράττονσιν οΐ ω D πολιτευόμενοι μόνον ενϋννας διδόασιν, άλλα καί δεϊπνον αντών πολνπραγμονείται καί κοίτη και γάμος και παιδιά καί σπουδή πάσα. τί γαρ δει λέγειν Άλκιβιάδην; δν περί τά κοινά πάντων ένεργότατον δντα και στρατηγόν άήττητον άπώλεσεν ή περί τήν δίαιταν άναγωγία καί ΰρασύτης is καί των άλλα>ν άγα&ών αντον τήν πάλιν άνόνητον εποίησε διά τήν πολντέλειαν και τήν άκολασίαν δπον καί Κίμωνος ούτοι τον olvov, καί 'Ρωμαίοι Σκιπίωνος ονδεν άλλο έχοντες λέγειν τον ϋπνον ήτιώντο • Πομπήιον òè Μάγνον ελοιδόρονν οι έχ&ροί, παραψνλάξαντες évi δακτύλω τήν 2ο Ε κεφαλήν κνώμενον. ώς γάρ έν προσώπφ φακός καί άκροχορδά/ν δυσχεραίνεται μάλλον ή στίγματα καί κολοβότητες και ονλαί τον λοιπον σώματος, ον τω τά μικρά φαίνεται μεγάλα των αμαρτημάτων έν ήγεμονικοΐς και πολιτικοίς δρώμενα βίοις διά δόξαν, ήν οι πολλοί περί 25

I3sq. Thuc. VI 15,4 || I7sq. 782f || I9sq. 89e Vit. Pomp. 48 p. 645a Vit. Caes. 4 p. 709b

1 έπιδείκνι>σ??αί Rv1 II 4 ού] ovôè η Ε | σωτήριο» in lac. om. Σ || 5 à δχλος Cobet δχλος Bern, δχλου oGV k g ®Ryfc>η -ον Ο || β πνρόμ. J 2 II 7 ίπίστασιν Φ | φ oG*V p. o. k®RjrII ώς G'V a. c. o"g0 δτε J1 Σ ού Ο δπον Koraes prob., of. 785o (p. 26, 20) 801 de (p. 67, 1 1

7—19) II 11 μάνων oc11Α μάνας 0 || 14 ένεργότ. o G V (α alteri ε es. m. 1) kÒ ενεργέτ. od ένεργέστ. Ο, cf. p. 94,18 || 15 τήν om. Φ | άλογία ο (γρ. άναγωγία2 in mg.) ΡΣΘ || 16 αντοϋ Bern. Ha., non prob. II 18 axm. oFy zBu1a (p. c.î) σκηπ. Ο || 21 έν τω προα. FZu'nll I άκροχορδή J(î)2 || 23 τά] καί dIZ 64

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE άρχής και πολιτείας εχουοιν ώς πράγματος μεγάλου και κα&αρεύειν άξιον πάσης άτοπίας και πλημμελείας, είκότως οϋν Λιονιος Α ρούσος 6 δημαγωγός ενδοκίμησεν δτι, της οΙκίας αύτον πολλά μέρη κάτοπτα τοϊς γειτνιώσιν 5 εχούσης καΐ των τεχνιτών τίνος νπισχνονμένον ταντ' άποστρέψειν και μεταύησειν από πέντε μόνων ταλάντων, 'δέκα' εφη 'λαβών δλην μον ποίησον καταφανή την οίκίαν, F ίνα πάντες όρώσιν οί πολϊται πώς διαιτώμαι · και γαρ ijv άνήρ σώφρων και κόσμιος, ϊσως δε ταύτης ουδέν εδει ίο της καταφανείας αντφ · διορώσι γαρ οί πολλοί καΐ τά πάνυ βα&έως περιαμπέχεσ&αι δοκοΰντα τών πολιτευομένων ·ή&η και βουλεύματα \ και πράξεις και βίους, ονχ 801 ήττον από τών Ιδίων ή τών δημοσίων επιτηδευμάτων τον μεν φιλοϋντες και ϋανμάζοντες τον δε δυσχεραίνοντες 15 και καταφρονουντες. 'Τί οϋν δη ; ουχί και τοις ασελγώς και τε&ρυμμένως ζώσιν αϊ πόλεις χρώνται και γαρ al κιττώσαι λίύους και οί ναυτιώντες άλμυρίδας και τά τοιαύτα βρώματα διώκουσι πολλάκις, είτ' ολίγον ύστερον εξ έπτυσαν και Επεστράφησαν · οϋτω και οί . δήμοι δια 20 τρυφην και ϋβριν r¡ βελτιόνων απορία δημαγωγών χρώνται τοις επιτυχονσι βδελυττόμενοι και καταφρονοϋντες, εϊτα χαίρουσι τοιούτων είς αύτους λεγομένων, ola Πλάτων δ κωμικός τον Δήμον αυτόν λέγοντα ποιεί (fr. 185 Κ.) Β 'λαβοϋ, λαβοϋ της χειρός ώς τάχιστά μον, μέλλω στρατηγόν χειροτονεΐν Άγνρριον'

25

2sqq. Veil. II 14,3 RE XIII864,61 sqq. (Münzer) || 8 Vit. Cat. min. 1 p. 759e || 17 κιττ. λίΰ.] 918d || 25 Αγ.] Aristoph. Plut. 176 RE I 915 Judeich 1.2 και jτάαης άξιου κ ad. άτοπ. Θ || 3 Λ ιονιος (vel. Λ ίβιος) Xyl. λεούιος G 3 u n F λεόνιος φ Ιούλιος Ο \ ουκ εύδοκ. Φ || 6 νπο· στρέψειν ΡΣ | μόνον oG 1 FZn || 7 μον] όμον GVg® | την οίκίαν κατ αφ. F J2 nil || 15 τί δε ούχί F1 mg. J'RySÖ τί (oév eras.) Sai ονχί o II 17,18 και τά τοι. G V ta om. Ο || 19 οϋτω δή και FIIΘ η || 19.20 δια την τρ. J 2 || 21.22 βδελ. - χαίρονσι om. Φ || 23 Δήμον Fowler δήμον || 25 μέλλω γάρ στρ. GVkg | άργύρριον ο (ρ1 in ras.) d V B άρθρων Vg J1yZuI 7

BT Plut. mor. V 1 [1965]

65

62. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

και πάλιν αιτούντα λεκάνην καί πτερόν, δπως λέγοντα (185,8 Κ.1)

έμέση,

' προσίσταταί μου προς το βήμα Μαντίας' καί ( 1 8 5 , 4 Κ . )

'βόσκει δνσώδη Κέφαλον, εχ&ίστην νόσον.' ό δέ 'Ρωμαίων δήμος, νπισχνονμένον τι Κάρβωνος καί προστι&έντος δρκον δή τινα και άράν, άντώμοσεν όμον μή πιστεύειν. èv δέ Λακεδαίμονι τινός [Δημοσϋένονς] ανδρός άκολάστου γνώμην ειπόντος άρμόζουσαν, απέρριψεν δ δήμος, οί δ' έφοροι κληρώσαντες èva των γερόντων C έκέλευσαν ειπείν τον αν τον λόγον εκείνον, ώσπερ εις καάαρόν άγγεϊον εκ ρνπαρον μετεράσαντες, δπως ευπρόσδεκτος γένηται τοις πολλοίς, οϋτως μεγάλην εχει ροπην εν πολιτείαι πίστις ηίϊους και τουναντίον. 5. Ον μην άμελητέον γε διά τον το τής περί τον λόγον χάριτος και δυνάμεως èv αρετή ϋεμένους το σύμπαν, αλλά την ρητορικήν νομίσαντας μή δημιονργόν αλλά τοι συνεργόν είναι πει&οϋς έπανορ&ωτέον το τοϋ Μενάνδρου (fr. 4 7 2 , 7 Κ . )

'τρόπος εσ&' ό πεί&ων τον λέγοντος, ον λόγος ·' 3 Mant.] ΚΕ XIV 1256 (Rahlstedt); sed totus versus non intellegitur || 6 alibi non traditum || 8 sqq. 41b 233f (208d) Aeschin. I 180sq. Gell. XVIII 3 al. || 17 Gorgias A 28 ( = Plat. Gorg. 453 a 455a) || 20sq. 33f (cf. 41b) 3 βήμα] κλήμα Vg (of. Demosthenem ap. Aeschin. III 166, sed sensus hic non aptus) | μαντίας G 1 V 1 μαντείας Φ μαντήλη R μαντίλη G 3 V 1 ss. Ο || 5 βόσκει] κάσμει Vg (locus incertus u t versus antecedens) | κέφαλον GVk alaχίστψ Ο (cf. Eur. Or. 10) || 7 προστιϋ·. ρ Π Θ η προα&έντος Ο || 7.8 όμοϋμαι μή Φ || 8 Αημοσ&. del. Po. (cf. Praef.) Τιμοσ&. Madv. 9 είπ. άρμ. F J 2 η Π άομ. tin. Ο || 12 μετερ. ου 11 Duebn. μετάακευάσ. Ju 1 μετακεραα. Ο | εύπρόσόεκτον GVkgcd 1 1 || 17 νόμισαν· τες Ω corr. Mez. | νομ. μή δημ. ο Π (α ρ. ras.) νομ. είναι μή δημ. G (μή as.) k g V O F J 2 νομ. είναι δημ. (sine μή) ί 1 Σ νόμ. εί[ναί\ μή δημ. Castiglioni | τοι] τι ν η Α Ε τινα ci. Re. om. J X R j r || 18 είναι hoc loco om. ® R y 66

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

καί γάρ δ τρόπος και δ λόγος · εΐ μή νή Δία ψήσει τις, ώς τόν κνβερνήτην άγειν το πλοΐον ου τό πηδάλιον και τον Ιππέα στρέφειν τόν ΐππον ον τον χαλινόν, ούτως πόλιν πείύειν ον λόγω άλλα τρόπω χρωμένην ώσπερ οϊακι και D 6 χαλινφ την πολιτικών άρετήν, δ&εν ενστροφώτατον ζωον, ώς φησι Πλάτων (Critj. 109c), ohv ¿κ πρύμνης άπτομένην και κατευϋννουσαν. δπον γάρ οι μεγάλοι βασιλείς έκεϊνοι και διογενεΐς, ώς "Ομηρός φησιν, άλονργίσι και σκήπτροις και δορυφόροις και ΰεών χρησμοϊς έξογιο κονντες έαντούς καΐ δονλούμενοι τ·η σεμνότητι τους πολλούς ώς κρείττονες, δμως έβούλοντο 'μνύων ρητήρες' είναι και ουκ ήμέλουν της τοϋ λέγειν χάριτος (Hom. / 441) 'ονδ' άγορέων, ίνα τ άνδρες άριπρεπέες

τελέϋονσιν,'

ονδ ε Διός Βουλαίου μόνον ίχρτ]ζον ούδ' "Αρεος Ένυαλίον Ε 15 και Στρατίας Άϋηνας, άλλά και τήν Καλλιόπην παρεκάλονν (Hes.Th.80) 'ή δή βασιλενσιν άμ' α'ιδοίοισιν δπηδεΐ' πραύνονσα πειϋοΐ και κατήόουσα των δήμων τό αϋϋαδες και βίαιον, ή πον δυνατόν άν&ρωπον Ιδιώτην έξ ιματίου ίο και σχήματος δημοτικού πόλιν άγειν βουλόμενον έξισχΰσαι καί κρατήσαι των πολλών, εΐ μή λόγον εχοι συμπεί&οντα 4.5

οϊακι καί χαλ.~] of. 369c Soph. fr. 785 (Plut. 767 e Vit.

Alex. 7 p. 667 f)

1 καί γάρ δ τρ. κ. ó λ.~\ def. Mittelbaus coll. 33f (Hu. Krön.) ||

Sûev oG 1 V 1 kg0 (soil, έκ πρύμνης) ώσπερ ΰπερ G'V1 ν. 1. ss. η (γρ. &&εν) Ο edd. fi Plato, unde ΰπερ Cappe Fowler || 8 Ιφη J 1 Σ ώς φησιν "Ομ. Ζ || 9 έξογκοΰντες G m. ree. (fuit εξογκονσιν ut vid.) Ζ ss. m. 1 pro -ονμεν, Re. εξογκονσιν O |¡ ίο αυτούς Π || 10.11 τούς πολλούς Tjjce/w-GVkg || 11 μύ&ων τε $ητ. ο J Z R y n I I 0 | ρητήρα (vel -τήρ') OR y1 ρήτορες G1 υ11 Va. c. J l cd11 || 14 βονλαίον ΘηΠ (cf. 789d) βουλίον J p.c. βολαίον δ βονλέως G2 mg. kmg. ο F mg. J a. c. Σ Ry βασιλέως G i Vkg®F. cf.Praef. | μόνον GVkgO μόνον O I άρεως G1 F Rit άέρος J a. c. Σ 1| 15 στρατείας G1 a. c. g στρατίας G1 p. c. uIIVkJ1S στρατιάς Ο || 17 όή] γάρ xai Hes. || 18 καταιδονσαΩ corr. Re. (cf. 745e) || 21 εχοι oGV (οι supra εχει ser. m. 1) ΦΠΘ Ιχει O 5

1*

07

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

και προσαγόμενον ; oí μεν οΰν τα πλοία κυβερνώντες έτέροις χρώνται κελευσταϊς, ο δε πολιτικός èv έαυτω μεν όφείλει F τον κυβερνώντα νονν ίχειν έν έαντψ δε τον ¿γκελενόμενον λόγον, δπως μή δέηται φωνής αλλότριας μηδ' ώσπερ 'Ιφικράτης νπό τών περί Άριστοφώντα καταρρητορευό· 5 μένος λέγγι 'βελτίων μεν δ τών άντιδίκων υποκριτής δράμα δέ τονμόν άμεινον,' μηδέ πολλάκις δέηται τών Ευριπίδειων ¿κείνων (fr. 987) | 802

'εϊ&' ήν άφωνον σπέρμα δυστήνων

βροτών'

καΐ (fr. 439) 'φευ φεϋ, το μή τά πράγματ' άνϋρώποις φωνήν, ϊν' ήσαν μηδέν οι δεινοί λέγειν.'

» ίχειν

ταϋτα μεν γάρ Ισως Άλκαμένει και Νησιώτη και Ίκτίνφ καΐ πάσι τοϊς βαναύσοις και χειρώναξι το δύνασ&αι λέγειν άπομννμένοις δοτέον αποδιδράσκειν · ώσπερ Ά&ή-15 νησιν Αρχιτεκτόνων ποτέ δυεϊν εξεταζομένων προς δημόσιον έργον ό μεν αιμνλος και κομψός ειπείν λόγον τινά διελϋών περί τής κατασκευής μεμελετημένον εκίνησε τόν δήμον, δ δέ βελτίων τή τέχνη λέγειν δ' αδύνατος παρελ&ών είπεν 'Άνδρες Άϋηναΐοι, ώς οντος εϊρηκεν, εγώ ποιή- 20 Β αω.' την γάρ Έργάνην ούτοι μόνην ϋεραπενουσιν, ώς 2sq. cf. Dion. Pr. 4, 80 || 5sqq. cf. ex eodem tenore rerum Timothei dictum 788d et delphicratis studile oratoriis 812f (RE IX 2021 Thalheim) ; ad causam cf. Diod. XVI21,4; Nep. Timoth. 3,5 al. REII (s. Aristophon) 1006,38sqq. (Kaibel) || i l cf. Stob. Π 2, 8 p. 21 W. H l3sq. Abc.] cf. Plin. XXXIV 49 RE I 1507f (Robert) Νησ.] cf. Plin. 34,49 RE XVII77 (Lippold) Ίκτ.] Vit. Per. 13 p. 159e RE IX 995sq. (Fabricius) || 21 cf. 99ab 3 κελευόμεναν G1 (corr. m. 3) ν φ || 5 καταρητ. oGzVkg FRycd n Zn || 8 εΰριπίδαν J1 Σ || 9 δύστψον J Σ || 11 τόλμη τά oF1Rjr0 1II 13 (εις) ταύτα Ha. Po. | γάρ om. F1 Θ | ìxxlwt FJ8 (άντίνω J ) RII || 15 άπωααμ&οις o F1 mg. J^Ryör^ss. | άπόδρασιν G* mg. k'mg. || 1β δνοϊν pk p. c. SR a. c.y'BE || 19.S0 παρ. είς μέσον άνδρες είπεν àÛ. JE, cf. p. 72,19sq. || 21 μύνψ GV -οι J'kSnAE μόνον O 68

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE.

φησι Σοφοκλής ( f r . 7 6 0 , 8 ) , oi 'παρ' άκμονι τυπάδι βαρεία' [και] πληγαΐς νπακονουσαν ϋλην αψνχον δημιονργοϋντες · ó ôè της Πολιάδος Άϋηνας κάί της Βουλαίας Θέμιδος ( H o r n , β 6 9 ) δ

'ή τ ανδρών άγοράς ήμέν λύει ήδέ καΰίζει

προφήτης, évi χρώμενος δργάνφ τω λόγω τά μέν πλάττων καΐ σνναρμόττων, τά δ' άντιστατοϋντα προς το έργον ωσπερ δζους τινάς έν ξύλω καΐ διπλόας ¿ν σιδήρω μαλάσσων καΐ καταλεαίνων, κοσμεί την πάλιν, δια τοϋτ add. Bern., post μέν 1.10 Wy. fort, melius, sed και ή hab. Φ et ras. 2 lit. ante ή in G || 14 τοϋ k a. c., Bern. om. Ο || 16 τις ειπείν GVkí>F

(in mg. yQ. xai ¿πειπεΐν) y Π τις ¿πειπεΐν Ο corr. Xyl. | χαταβάλλω yQ y 18 τοντωι öS | μόνφ Ω corr. Bens. | έχείνφ om. o F1 R' || 21 αντοϋ Φ || 22 τφ Χόγψ om. Β || 24 χαί σννεχτρ. om. Φ j| SS φασι όεϊν τών φ 69

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ (Plan. 58) δέ καί πάλιν έκ των ώτων &γειν δει μάλιστα, μή, καθάπερ ëvioi των άγνμνάστων περί λόγον λαβάς άμούσονς καί άτέχνους ζητοϋντες èv τοϊς πολλοίς της γαστρός Ιλκονσιν ενωχονντες ή τον βαλλαντίου διδόντες ή πυρρίχας τινάς ή μονομάχων θεάματα παρασκενάζοντες άεί δημαγωγονσι, μάλλον δε δημοκοποϋσι · δημαγωγία γαρ ή δια λόγον πειθόντων έστίν, al δε τοιανται τιθασεύσεις των Ε δχλων ονδεν αλόγων ζώων άγρας καί βονκολήσεως διαφέρονσιν. 6. Ό μέντοι λόγος εστω τον πολιτικού μήτε νεαρός καί θεατρικός, ώσπερ πανηγυρίζοντας καί στεφανηπλοκοϋντος έξ απαλών και άνθηρών ονομάτων, μήτ αϋ πάλιν, ώ ς όμενον, πολλάκις έν αντω τω λέγειν ζητοΰντα και συντι&έντα τάς λέξεις ένίσχεσ&αι και διαπίπτειν. ο δ' νπό των πραγμάτων αυτών άνιστάμενος και 20 υπό των καιρών εκπλήττει μάλιστα και προσάγεται τους πολλούς και μετατν&ησιν. οϊον ο Βυζάντιος Λέων ήκε δή ποτε τοις Άϋηναίοις στασιάζουσι διαλεξόμενος · όψ&είς δε μικρός και γελαστείς 'τί δ" είπεν 'ει την γυΐ'αικά μου Β ΰεάσαιν&ε μόλις έξικνονμένην προς το γόνυ' ; πλείων οϋν 1 - 6 Vit. Demosth. 10 p. 850 d Vit. Phoc. 5 p. 743f Stob. I I I 37,33 p. 706 H. Philodem. Rhet. I I p. 102 et 202 (σφαγίς) Sudh. (Wil. Hermes 34, 1899, 637) || !)sqq. Vit. Per.'8 p. 156c Ael. v. h. IV 10 cf. Quintil. X I I 9 , 13 || 14 Vit. Demosth. 8 p. 849e cf. mor. 6d 80cd II 15sqq. 80d Vit. Aie. 10 p. 196a Diod. X I I 84, 1 || 21 Philostr. vit. sophist. I 2 (paulo aliter) Suda s. Λέων (παχντης, non μικρότης) || 2 3 s q . μικρ. κ. yeA.] cf. 82b

2 όημοα&ένη GVk || 3 ¿v om. J 2 nII || β κοπίς post άνίστ. trp.

dub. versum efficit Wil. || 7 πειρώ] τφ λόγω (falso ex 1. 8) y* n A E (fort, etiam α a. c.) | μή om. Φ || 13.14 και ό Δημ. R y || 14 φησι G 1 (corr. m. 2) V || 15 ó om. Ι Σ η Π || 1β δει om. G ^ n || 17 add. Duebn. || 19 νπό J l Re. (om. S) από Ο || 20 τόν καιρόν

ο G1 Φ II 22 όιαλεχ&ησόμ. J 1 ^ || 24 όεάααισύε Duebn. Beni. &εά· αααϋε J Σ Aid. έ&εάααα&ε Steph., edd. 73

5?. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ (Plan. 58) (804) έγένετο γέλως · 'αλλ* "ημάς' ίφη 'μικρούς όντως δντας, δταν διαφερώμε&α προς αλλήλους, ή Βνζαντίων πόλις ου χωρεί.' Πν&έας δ' δ ρήτωρ, δτε προς τάς Αλεξάνδρου τιμάς άντέλεγεν, είπόντος τινός 'όντως αν νέος ών περί πραγμάτων τολμδ,ς λέγειν τηλικούτων' ; 'και μην Άλέξ- 5 ανδρός' είπεν 'έμοϋ νεώτερος εστίν, δν ψηφίζεσ&ε άεόν είναι.' 9. ΔεΙ δέ και φωνής ευεξία και πνεύματος ρώμη προς ον φανλον άλλα πάμμαχον άγων α τον της πολιτείας C ή&ληκότα κομίζειν τον λόγον, ώς μη πολλάκις άπαγορεύοντα ίο και σβεννύμενον νπερβάλλοι τις αυτόν (Arist. Equ. 187) 'άρπαξ κεκράκτης, Κνκλοβόρον φωνήν εχων.' Κάτων δέ, περί ών ονκ ήλπ'ζε πείαειν τω προκατέχεσ&αι χάρισι και απονδαις τον δημον ή την βονλήν, ελεγε την ήμέραν δλην άναστάς και τον καιρόν όντως εξέκρονε. ΐ5 περί μεν σδν της τον λόγον παρασκενής καί χρείας Ικανά ταντα τω δνναμένω το άκόλον&ον προαεξενρίακειν. 10. ΕΙσβολαι δε και όδοι δύο της πολιτείας είσίν, ή μεν ταχεία και λαμπρά προς δόξαν ον μήν ακίνδυνος, ή δε πεζοτέρα και βραδντέρα το δ' ασφαλές εχονσα μάλλον, οί 2ο D μεν γάρ ενϋνς ώσπερ έξ άκρας πελαγίον πράξεως επιφανούς καί μεγάλης έχονσης δε τόλμαν άραντες αφηκαν έπι την πολιτείαν, ήγούμενοι λέγειν όρϋώς τον Πίνδαρον ώς (01.VL4.5)

'αρχομένου δ' έργον πρόσωπον χρή ϋέμεν τηλανγές"'

25

3 Πνό·.] 187e cf. 784ο || 13sqq. Vit. Cat. min. 31 p. 774d

3 πν&ίας ΦΣ || 6 ψηφίζεσ&αι G a. ras.? vd1 J l 0 n || 11 νπερ-

2 βάλλοι] -βάλοι GV J Ry νπερβάλη (-βάλλχι Bern.) V1 -βάλλει ^ B || ta κεκράκτης o a Ryd n cc p. rae. (Ariatoph.) νΦΣ καί κράχτης (κράτης S) Ο (Ariatoph. R) || 14 απονδαΐς φ || 16 κατασκευής G 1 ^ (παρα se. m. 1) Φ || 19 τραχεία Gd*Vk || 22 αϊραντες ο άραμόντεςφ || 24 ώς om. J l S || 25 δ' om. oF JZ R y n I I 0 || 26 MΠ

μεναι υ 74

m. 2 Z R y 0

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

και γαρ δέχονται προϋνμότερον oi πολλοί κόρψ τινι και πλησμονή των συνήύων τον άρχόμενον, ωσπερ άγωνιστήν ϋεαταί, και τον φϋόνον έκπλήττονσιν ai λαμπράν εχουσαι και ταχεΐαν ανξησιν άρχαΐ και δυνάμεις, ου τε γάρ πυρ 5 φησιν δ Άριστων καπνόν ποιειν οντε δόξαν φ&όνον, ήν εύϋνς εκλάμψτ) και ταχέως, άλλα των κατά μικρόν αυξανομένων και σχολαίως άλλον άλλαχόϋεν έπιλαμβάνεσ&αι · Ε διό πολλοί πριν άν&ήσαι περί τό βήμα κατεμαράνϋησαν. δπον δ', ωσπερ επί τοϋ Λάδα λέγουσιν, (Anthol. Pal. XI86) ίο

'δ ψόφος ήν νσπληγος εν οϋασιν,'

ενϋα και 'στεφανοϋτο', πρεσβεύων ή ΰριαμβενων ή στρατηγών έπιφανώς, οϋ&' oi φ&ονοϋντες οϋϋ·' oi καταφρονοϋντες ομοίως επί τούτων ίσχύουσιν. οϋτως παρηλϋεν εις δόξαν "Αρατος, αρχήν ποιησάμενος πολιτείας την is Νικοκλέσυς τοϋ τυράννου κατάλυσιν · ούτως Αλκιβιάδης, τα Μαντινικά σνστήσας επί Λακεδαιμονίους. Πομπήιος δέ και ϋριαμβενειν ήξίου μήπω παριών εις σύγκλητον ουκ έώντος δέ Σύλλα, 'πλείονες' εφη 'τον ήλων άνατέλ- F λοντα προσκυνοϋσιν ή δυόμενον' και Σύλλας νπείξε 20 τοϋτ άκουσας, και Σκιπίωνα δε Κορνήλιον ουκ αφ ής ίτυχεν αρχής δ 'Ρωμαίων δήμος αγορανομία ν μετερχό3 τόν φ&όνον εκπλήττ. cf. 94, 14; 104,6 etc. || 4sqq. 787 c fr. XXIII 2 vol. VII p. 128 Bern. ( = Stob. III 38,31) = SVF I fr. 402 II 9 Λάδ.] cf. Paus. III 21,1 al. RE XII380 (Lenschau. Obet) || 14sq. Vit. Arat. 4 - 9 Vit. Philop. 1 p. 356 d e Polyb. II 43, 3 Paus. II 8, 3.4 Cie. de off. II 81.82 || 15 351 b Vit. Ale. 15 p. 198 bsq. comp. Coriol. et Ale. 2 p. 233e Thuc. V 43eqq. || ìesqq. 203e et 1. ibi laud. Vit. Pomp. 14 p. 625esqq. || 20sqq. Vit. Mar. 12 p. 412 be Liv. perioch. 50 (RE IV 1446 Münzer)

2.3 φ&όνον ωσπερ έκπλ. GVk || β σμικρ. GdrV | αύξομένων Ry II 10 ναπληγγος Φ H p. e. y p. e. Ζ2ηΠ || 11 h&ev y ε. om. Φ | και στεφανοϋτο ο GVk και εστεφ. Ο; del. ενϋα veraum erplens και στεφανονται Wy. κάστεφανοντο Koraes (και στεφανοϋτο Anthol., sine ενϋα) || 13 τούτοις Gl®V -ου Ε τούτων1 Ο1 τοιούτων Tuia. || 1 1β μαντικά oVu'RyZ a. c. || 17 παρών G V (sed ï ss. m. 1) jj 20 σκιπ. u1 (Praef. I p. XLIII) σκηπ. Ο || 21 ετνγχανεν Ζ 75

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

μενον έξαίφνης ϋπατον απέδειξε παρά τον νόμον, άλλα \ 805 ΰανμάσας αύτοϋ μειρακίον μεν δντος τήν ¿ν Ίβηρίφ μονομαχίαν και νίκην, μικρόν δ' ύστερον τά προς Καρχηδόνι χιλιαρχοϋντος έργα, περί ών και Κάτων ό πρεσβύτερος άνεφώνησεν (κ 495) 6 'οίος πέπνυται, τοί δε σκιαΐ άίσσουσιν.' Νυν οΰν δτε τά πράγματα των πόλεων ουκ έχει πολέμων ηγεμονίας ovó ε τυραννίδων καταλύσεις ονδε σνμμαχικάς πράξεις, τίν' αν τις άρχήν έπιφανονς λάβοι και λαμπράς πολιτείας ; al δίκαι τε λείπονται αί δημόαιαι και ίο πρεσβειαι προς αυτοκράτορα ανδρός διαπύρου καΐ ΰάρσος άμα κάί νουν έχοντος δεόμεναι. πολλά δ' έστι και των πάρα ειμένων èv ταΐς πόλεσι καλών άναλαμβάνοντα και των έξ ε&ονς φαύλου παραδνομένων έπ' αισχύνη τivi της πόλεως ή βλάβη με&ιστάντα προς αυτόν ¿πιστρέφειν. ήδη is óè και δίκη μεγάλη καλώς δικασ&εϊσα και πίστις èv συνηγορία προς άντίδικον ίσχυρόν υπέρ άσ&ενοϋς και παρρησία προς ήγεμόνα μοχ{Η]ρόν ύπερ τοϋ δικαίου κατέστησεν ενίονς εις άρχήν πολιτείας £νδοξον. ουκ ολίγοι δε καί δι' εχ&ρας ηύξή&ησαν, έπιχειρήσαντες άνϋρώποις έπίφϋονον to εχονσιν αξίωμα και φοβερόν · εν&νς γαρ ή τον καταλν&έντος Ισχύς τω κρατήσαντι μετά βελτίονος δόξης υπάρχει. C το μεν γάρ άνδρι χρηστω καί δι' άρετήν πρωτεύοντι προσμάχεσ&αι κατά ψϋόνον, ώς Περικλεΐ Σιμμίας Αλκμαίων 2.3 Liv. per. 48 Polyb. XXXV 5,1 Appian. Iber. 53 al. (RE IV 1442) Il 3sqq. 200a (et 1. ibi laud.) Vit. Cat. mai. 27 p.352ef Diod. 32,9a Liv. per. 49 Polyb. X X X V I 8 , 7 || 7 784f 824c || 24sq. Vit. Per. 35 p. 171e | Vit. Them. 23 p. 123e (Λεοβώτης ό'Αλκμαίωνος) et Vit. Arist. 25 p. 334e (RE 11556,14 Toepffer) | Vit. Pomp. 48 p. 644f sqq. | 542b Vit. Pel. 25 p. 290fsqq. Nepos, Epam. 5, 2 - 6 1 ανέδειξε οΦ J S 0 || 1.2 άλλά καί ϋ·. F n l I | μειρ. μ. δντος om. GVk II 3 Καρχηδονίους Β || 4 πρεσβύτερος Ry (Steph.) -τατος O y 6 οίος α (fort. Β) οίος Ο 1| 10 [at 1 ] dub. Po. re] γε Π δή J 1 ! I [αί 2 ] Bens. || 11 αύτοκράτορα(ς) άνδρός Castiglioni || 13 άμα λαμβάνοντα G^V1 a. e. m. 1 α a. c.î || 15 αύτόν Π αύτ. Ο | με&ιοτάντα (πάντας) προς Bury | πρός αύτόν ίπιστρ., βο. τούς πολίτας ('ánimos multitudinis* Xyl.) vel τον δήμον; quod supplent Wy. al. sine nec. || 23 προμάχ. V a. c. Ζυ1 || 24 Άλκμέων Bern. 76

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

δε ΘεμιστοκλεΙ Πομπηία» δε Κλώδιος Επαμεινώνδα δε Μενεκλείδης δ ρήτωρ, οϋτε προς δόξαν καλόν οϋτ άλλως συμφέρον · δταν γαρ έξαμαρτόντες οί πολλοί προς άνδρα χρηστόν, εΐϋ', δ γίνεται ταχέως έπ' οργή, μετανοήσωσι, 5 προς τοντο την ράστην άπολογίαν δικαιοτάτην νομίζουσιν έπιτρϊψαι τον άναπείσαντα και καταρξάμενον. το μέντοι φανλον αν&ρωπον, άπονοία δε καΐ δεινότητι πεποιημένον ΰφ αύτω την πόλιν, οίος ήν Κλέων Ά&ήνησι και Κλεοφών, επαναστάντα κα&ελεϊν και ταπεινώσαι λαμπράν D ίο ποιείται την πάροδον ωσπερ δράματος της πολιτείας, ουκ αγνοώ δ' δτι και βονλήν τίνες έπαχ&ή και ολιγαρχική ν κολούσαντες, ωσπερ Εφιάλτης Άϋηνησι καΐ Φορμίων παρ' Ήλείοις, δύναμιν αμα και δόξαν εσχον · άλλα μέγας άρχομένω πολιτείας ούτος ό κίνδννός εστι. διό βελτίονα 15 Σόλων ελαβεν αρχήν, διεστώσης εις τρία μέρη της πόλεως, το των Διακρίων λ.εγόμενον καϊ το των Πεδιέων και το των Παραλίων ουδενΐ γαρ έμμίξας εαυτόν, άλλά κοινός ων πάσι και πάντα λέγων και πράττων προς όμόνοιαν ηρέϋη νομοόέτης έπΐ τάς διαλύσεις και κατέστησεν Ε 20 οϋτω την αρχήν, ή μεν ου ν επιφανεστέρα πάροδος είς την πολιτείαν τοσαύτας εχει και τοιαύτας αρχάς. 11. Την δ' ασφαλή και σχολαίαν ειλοντο πολλοί των ένδοξων, Αριστείδης, Φωκίων, Παμμένης ό Θηβαίος, Λεύκολλος εν 'Ρώμη, Κάτων, Αγησίλαος ό Λακεδαι3sqq. (823d) Arist. resp. Ath. 28,3 || 8 KH.~\ Thuc. 11136,6 | KL -Κλεοψ.] Arist. resp. Ath. 28, 3 Cie. de rep. IV 11 || 12 Έφ.\ 812d Vit, Per. 7 p. 155f RE V 2850-52 (Swoboda) | Φορμ.] 1126c Aristot. Pol. V 1306 a 15sqq. RE XX 540 (v. Fritz) || 14sqq. 763de Vit. Sol. 13 p. 85a sqq. cf. Aristot. resp. Ath. c. 13,3sqq. ; c.5 Sol. £r. 5 al. || 23sqq. cf. 790fsq.

1 έπαμειν.] (Praef. I p. XLIII) || 2 δόξης Θ || 3 έξαμαρτωντες zkF1 Rp.c.S I1I 5 προς τούτο om. F (sed in mg. add. m. 1)1 ΦηΠ | Q || 8 σννησήλασεν F σννήλασεν k J S R y Β είσήλασεν Kron. || 10 δεομ. ó αϋγουστος εφί) F J S R y I I 0 || H.K διωκοντες οί γηρ. om. J 1 S || 15 άλλοτρίας &ύρας G (ai bis ss.) VkΦ II IB $δοντα καί λέγοντα ab Ενριπίδην recte seiunxit (cf. 1.4 λαμβάνοντα etc.) Xyl. interpr. Koraes || 17 χρή] δει Θ | ανλήν F J S R y B I I edd. avlòv Ζ αϋλιον GVk Bern, ανλειον φ ¡ έταίρον GVk, v. 1. in FII || 20 φνλ.] διώκειν J ' I I διώχειν φνλάττειν F (διώκ. del. m. 2) e·

99

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

19. Ποιουντα μέντοι καί παρέχοντα τοις κρατονσιν εύπειϋη την πατρίδα δει μή προσεκταπεινοϋν, μηδέ τον σκέλους δεδεμένον προσνποβάλλειν καΐ τον τράχηλον, ώσπερ ενιοι, καΐ μικρά και μείζω φέροντες έπΐ τους ηγεμόνας, έξονειδίζουσι την δούλε (αν, μάλλον δ' δλως την s F πολιτείαν άναιροΰσι, καταπλήγα και περιδεή και πάντων άκνρον ποιονντες. ώσπερ γαρ ol χωρίς Ιατροΰ μήτε δειπνεϊν μήτε λονεσϋαι συνεϋισ&έντες ούδ' δσον ή φύσις δίδωσι χρώνται τω ύγιαίνειν, οϋτως οι παντι δόγματι και σννεδρίω καί χάριτι καϊ διοικήσει προσάγοντες ήγεμονι- ίο κήν κρίσιν άναγκάζονσιν εαυτών μάλλον ή βούλονται 816 δέσποτας είναι τούς ήγουμένους. | ahíα δε τούτου μάλιστα πλεονεξία και φιλονικία των πρώτων · ή γαρ έν οίς βλά• πτουσι τους ελάττονας έκβιάζονται φεύγειν την πάλιν, ή περί ών διαφέρονται προς αλλήλους ουκ άξιοϋντες έν τοις is πολίταις εχειν ελαττον επάγονται τους κρείττονος· εκ τούτου δέ και βουλή και δήμος και δικαστήρια καί άρχή πάσα την έξουσίαν άπόλλυσι. δει δε τους μεν Ιδιώτας Ισότητι, τους δέ δυνατούς άνϋνπείξει πραύνοντα κατέχειν έν τη πολιτεία καί διαλνειν τα πράγματα, πολιτικήν τινα 20 ποιούμενον αυτών ώσπερ νοσημάτων απορρήτων Ιατρείαν, Β αυτόν τ.ε μάλλον ήττασϋαι βουλόμενον έν τοις πολίταις ή νικαν ϋβρει και καταλύσει των οϊκοι δικαίων, των τ άλλων εκάστου δεόμενον καί διδάσκοντα την φιλονεικίαν δσον έστί κακόν · νϋν δ' δπως μή πολίταις καί φυλέταις οϊκοι 25 και γείτοσι και συνάρχουσιν άνϋυπείξωσι μετά τιμής καί χάριτος, έπΐ ρητόρων ϋύρας και πραγματικών χείρας έκφέρουσι συν πολλή βλάβη και αισχύνη τάς διαφοράς. 1 ποί.] τοιαύτα Φ || 3 ακέλλονς GV | όεδεμένους G J (ζ as.) V J II 3 και et 4 και1 om. Φ || β περιόεά Bern. || 7 ποιονντα J1 S II 10 καί χάρ. κ. διοικ. om. Φ || 1 1 . 1 2 μάλλον ή βούλ. όεσπ. είναι] μάλλον ή —lac. i lin. - ναι c μάλλον - lac. 16 vel 14 lit. - είναι J 1 S II 12 ήγεμόναςφ (cf. 98,25 al.) || 13 φιλονεικία Ω | οίς] τοις Α Ε y li πάλιν] ποινήν ci. Po. || 16 επάγεται φ || 17 δικαστήρίονΦΒ -ατής Ζ || 18 πασαν Castiglioni || 21 αυτόν ¿ Π | απορρήτων R, edd. nonnulli απόρρητον Ο || 22 αυτόν GV || 23 (βφ'} ϋβρει ci. Ke. I οίκείως G1 mg. γρ. των οίκοι G2V οίκείων Φ 100

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

oi μεν γάρ ιατροί των νοσημάτων δσα μη δύνανται παντάπασιν άνελεϊν έξω τρέπουσιν εις την έπιφάνειαν τοϋ σώματος · δ δε πολιτικός, &ν μη δύνηται την πόλιν άπράγμονα παντελώς διαφυλάττειν, έν αύτη γε πειράσεται το ταρασσόμενον αυτής και στασιάζον άποκρύπτων ίάσ&αι C και διοικεϊν, ώς âv ηκιστα των έκτος Ιατρών και φαρμάκου δέοιτο. η μεν γάρ προαίρεσις έστω τοϋ πολιτικού της ασφαλείας εχομένη καΐ φεύγονσα το ταρακτικόν της κενής δόξης και μανικόν, ώς εϊρηται (798c). τη μέντοι διαθέσει φρόνημα καί'μένος πολυ&αρσές ένέστω (Hom..P157) ατρομον, ο Ιόν τ' άνδρας έσέρχεται, άνδράσι δνσμενέεσσι'

οι περί

πάτρης

και πράγμασι δνσκόλοις καί καιροΐς άντερείδονσι [«ai] διαμάχονται. δεϊ γάρ ου ποιειν χειμώνας αυτόν αλλά μη προλείπειν έπιπεσόντων, ονδε κινεΐν την πόλιν έπισφαλώς, σφαλλομένη δέ και κινδννευούση βοηΰεΐν, ωσπερ αγκν- D ραν ιεράν άράμενον έξ αντοϋ την παρρησίαν έπι τοις μεγίστοις· οία Περγαμηνονς επί Νέρωνος κατέλαβε πράγ- • ματ α, καί 'Ροδίους εναγχος έπι Δομετιανοϋ, καί Θεσσαλούς πρότερον έπι τοϋ Σεβαστοϋ Πετραϊον ζώντα κατακαύσαντας. 'εν&' ουκ âv βρίζοντα ϊδοις' (Horn. Δ 228) ονδε καταπτώσσοντα τον άλη&ώς πολιτικόν ούδ' αίτιώμενον ετέρους αυτόν δε τών δεινών έξω τιϋέμενον, άλλα και πρεσβεύοντα καί πλέοντα και λέγοντα πρώτον ου μόνον (Callim. anon. fr. 888 Sehn. om. Pfeiffer) 2 cf. Vit. Camilli 8 p. 133f || 16.17 äyx. ΐερ.] 812b (cf. Ps. Arist. Probi. 931b 19sqq.) || 18 sq. Tac. ann. XVI23 || 19 'Poô.] Dio Cass. L X 24,4: Claudio imperatore; sed fort, alia historia indicatur II I9sq. Θβοσ.] alibi non commemoratimi

3.4 παν τ. άπρ. τήν πάλ. J1S© || 5 σνστασιάζον J S | άποκρνπΙατρειών Schaefer || 10.11 Ινεστιν äτρε· μον PS1 II 11 έσέρχεται (Horn.) GVk είσέρχ. Φ S έπέρχ. Ο || 13 καί' om. G JSB καί Ο (καιροίς ut 816a p. 102,21; 169d) || 15 προλιπεϊν F J'RyII0edd. || 17 αντοϋ Gzd'Vk1 αντ.Ο |[ 18 επί] ¿v0 || 19 êv. om. Ry II 22 άληΰινώς φ |l 24 καί om. Ζ T o v O k a . c. y β ιατρών]

101

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 68)

'ήκομεν oí κτείναντες, απότρεπε λοιγόν, "Απολλον', Ε άλλά, κάν της άμαρτίας μή μετάσχω τοις πολλοίς, τους κινδύνους ύπερ αυτών άναόεχόμενον. καΐ γάρ καλόν τοϋτο και προς τω καλώ πολλάκις ενός άνδρός άρετή και φρόνημα ·&αυμασ&εν ήμαύρωσε την προς πάντας όργήν και s διεσκέδασε το φοβερόν καΐ πικρόν της απειλής· οία και προς Βοϋλιν εοικε και Σπέρχιν τους Σπαρτιάτας πα&εΐν δ Πέρσης, και προς Σ&έννωνα Πομπήιος ίπαϋεν, δτε, Μαμερτίνους μέλλοντος αντον κολάζειν διά τήν άπόσταF σιν, ονκ εφη δίκαια πράξειν αντόν 6 Σϋέννων, ε'ι πολλούς ίο άναιτίους άπολεϊ δι' èva τον αίτιον · ό γάρ άποστήσας τήν πόλιν αυτός είναι τους μεν φίλους πείσας τους δ' ¿χάρους βιασάμενος. ουτω ταϋτα διέ&ηκε τάν Πομπήιον, άστε καΐ τήν πόλιν άφεΐναι και τω Σ&έννωνι χρήσασ&αι φιλανΰρώπως. δ δε Σύλλα ξένος όμοίφ μεν αρετή προς ονχ is 81β δμοιον δέ χρησάμενος ευγενώς έτελευτησεν· \ επεί γαρ έλών Πραινεστόν δ Σύλλας έμελλε τους άλλους άπαντας άποσφάττειν èva δ' εκείνον ήφίει διά τήν ξενίαν, ειπών ως ου βούλεται σωτηρίας χάριν είδέναι τω φονεϊ της πατρίδος άνέμιξεν εαυτόν και σνγκατεκόπη τοις πολίταις. 2ο τοιούτους μεν οϋν καιρούς άτίενχεσ&αι δει και τα βελτίονα προσδοκάν. 20. 'Ιερόν δε χρήμα και μέγα πασαν αρχήν ουσαν και άρχοντα δει μάλιστα τιμάν, τιμή δ' αρχής όμοφροσύνη Osq. 235 fsq. Herod. VII 134-136 Luc. Demosth. encom. 32 al. H 8sqq. 203cd Vit. Pomp. 10 p. 623fsq. (de Himeraeis) Cie. Verr. II 133 al. R E III A 2335sq. s. v. Stenius (Sthenius), Münzer || 17 cf. App. civ. I 436—438 || 23. 24. et p. 103,3 άρχήν diverso sensu] cf. 758e 1125c (Epicur.)

2 άλλά del. ci. Re. (propter p.lOl, 23) || 3 άναδεχόμενοςΟ (ss. ν)Vy ||

α&ένν. GVk Bern. σ&έν. O edd., cf. Vit. Pomp. 10 p. 624 οΰέννις, σφένιος, σΰένις codd. || 9 μαρτίνονς Φν ss. μαομερκτίνονς m. 1 I μέλλ.] πέμποντας φ || 13 οντω γάρ ταντα J1 S || 16 δμοιον] δμοια Β όμοίαν Bern, tacite όμοίαν δέ (τύχψ) χρ. Castiglioni | εύγ. om. J1 S || 17 πραινεστόν GVk Xyl. πραΐνετον Ο || 19 ού om. Β (μή είδέναι habet) A a. c. || 20 ένέμιξ. J S || 21 otJr om. p S k 1 a. c. I έπενχ. d'zF a. c. | χρή F H Θ || 24 άρχοντα] subiectum infinitivi τιμάν (cf. 9 9 , 4 ; 100,1 etc.) οΰσ. τον αρχ. ci. Po. 8.10.14

102

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

και φιλία προς σννάρχοντας πολύ μάλλον ή στέφανοι και χλαμνς περιπόρφυρος. οι δε το συστρατεύσασ&αι κάί συνεφηβεΰσαι φιλίας άρχήν τι&έμενοι, το δε ανστρατη- Β γεϊν και σννάρχειν έχάρας άίτίαν λαμβάνοντες, êv των β τριών κακών ου διαπεφεύγασιν · ή γαρ ϊσους ηγούμενοι τονς σννάρχοντας αντοί στασιάζονσιν ή κρείττονας φ&ονονσιν ή ταπεινοτέρους καταφρονοϋσι. δεϊ δέ και ΰεραπενειν τον κρείττονα καΐ κοσμείν τον ήττονα και τιμαν τόν δμοιον, άσπάζεσ&αι δέ και φιλεϊν δπαντας, ώς 'ον ίο διά τραπέζης' ουδέ κώ&ωνος 'ονδ' έφ' εστίας', άλλα κοινή καΐ δημοσίφ ψήφφ φίλους γεγονότας και τρόπον τινά πατρφαν την άπό της πατρίδος εϋνοιαν έχοντας, δ γοϋν Σκιπίων ήκονσεν êv 'Ρώμη κακώς, δτι φίλους έστιών έπί τη καθιερώσει τον 'Ηρακλείου τόν συνάρχοντα Μόμ- C is μιον ου παρέλαβε · και γάρ, εΐ τ άλλα μη φίλους ένόμιζον εαυτούς, εν τοις γε τοιούτοις ήξίουν τιμαν κάί φιλοφρονεϊσ&αι διά την άρχήν. δπου τοίνυν άνδρι τάλλα ΰανμασίφ τω Σκιπίωνι μικρόν οΰτω φιλαν&ρώπευμα παραλειγ&εν υπεροψίας -ήνεγκε δόξαν, ήπου κολούων äv τις αξίωμα 20 σννάρχοντος ή πράξεσιν έχούσαις φιλοτιμίαν έπηρεάζων ή πάντα συλλήβδην άνατιΰείς άμα και περιάγων ύπ' αν&αδείας εις έαυτόν εκείνου δ' αφαιρούμενος, επιεικής âv φανείη και μέτριος ; μέμνημαι νέον έμαυτάν έτι πρεσβευτήν μεϋ' ετέρου πεμψ&έντα προς άνϋύπατον, άπολειφ- D 25 ϋέντος δέ πως εκείνου μόνον èv τυχόντα και διαπραξά9 — 1 2 cf. Dion. Pr. 1 , 2 0 || O s q . Com. adeep. 463 Κ. || I2sqq. haec res alibi non vid. tradita esse; de discordia Scipionis Afric. min. et L. Mummi censorum a. 142 cf. R E VII 1451 et X X X I 1204sq. Münzer (Valer. Max. I V , 4 , 2 ; Plin. n. h. 33,57) || 2isq. 793c 812d (p. 46,21 et 94,19sq.)

1 πολλφ J2 (J1 lac. pro λλφ μάλλον) Ζ Π om. c || 2 χλ. και περιπόρψ. JSRjr | et' δέ R | (JU(JTOCLT€V&CIL R y |j 4 atzíov G®V v. 1. m. 1 FJSjrll® || β αύτών J1 S || 10 τραπ. ή κώ0. F J ' I I || 11 ψήφφ om. J ' n A l d . I I 1 1 . 1 2 και* - Ιχοντας om. G 1 1| 1 3 σ χ ψ ι . ν J S y Z I l ' | èv (kbßfi om. Π (Ι 1β èv om. Φ | άξιον J1 S άξιον fjv ci. Koraee, sed ήξίονν viri Romani, quod nomen subaudiendum e 1. 13 (ήκονσεν κακώς) | | 1 7 Φαυμαστώ dub. Bens. II 1 8 φιλανΰρώπημα 1 G V ν. 1.Φ

103

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

μενον · ώς οϋν εμελλον έπανελ&ών όποπρεσβενειν, άναστάς ό πατήρ κατ' Ιδίαν έκέλευσε μη λέγειν 'φχόμψ' άλλ' 'ωχόμεϋα , μηδ' 'εϊπον' άλλ' 'εϊπομεν', καί τάλλα συνεφαπτόμενον οϋτω καί. κοινούμενον άπαγγέλλειν. συ γάρ μόνον έπιεικες το τοιούτον και φιλάν&ρωπόν εστίν, άλλα s καί το λυποϋν τον φϋόνον αφαιρεί της δόξης, δϋεν οί μεγάλοι και δαίμονα καί τύχην τοίς κατορ&ώμασι συνεπιγράφονσιν, ώς Τιμολέων δ τάς εν Σικελία καταλύσας τυραννίδας Αντοματίας Ιερόν ίδρύσατο · καί Πν&ων èrti Ε τω Κότυν άποκτείναι ϋανμαζόμενος καί τιμώμενος υπό ίο των Ά&ηναίων 'ό ϋεός' έφη 'ταϋτ έπραξε, τήν χείρα παρ' εμοϋ χρησάμενος'. Θεόπομπος δ' ό βασιλεύς των Λακεδαιμονίων προς τον είπόντα σωζεσ&αι την Σπάρτην δια τους βασιλείς αρχικούς δντας 'μάλλον' εφη 'διά τους πολλούς πειθαρχικούς δντας'. ΐ5 21. Γίγνεται μεν οϋν δι' αλλήλων αμφότερα ταϋτα. λέγουσι δ' οί πλείστοι και νομίζουσι πολιτικής παιδείας έργον είναι το καλώς άρχομένους παρααχειν και γάρ πλέον εστί του άρχοντος εν εκάστη πάλει το άρχόμενον, F και χρόνον έκαστος άρχει βραχύν, άρχεται δε τον άπαντα 2ο βίον έν δημοκρατία πολιτευόμενος • ωστε κάλλιστον είναι μά&ημα και χρησιμώτατον το πειϋαρχεϊν τοις ήγονμένοις, καν υποδεέστεροι δυνάμει και δόξη τυγχάνωσιν 3—6 cf. 542c (et Hermog. π. μεΰάδον δεινότητος 25) || β—12 cf. 542ef Vit. Timol. 36 p. 253d Nep. Timol. 4 , 3 . 4 || 9 1126c Aristot. Polit. V 1311b 20 || 12—15 221e Vit. Lyc. 30 p. 58d || 16sqq. ad totum cap. 21 eft. 783d Mittelhaus p. 4sq. || 17sqq. 806f 783d al. Plat.Leg. VI762e Aristot. Polit. III 1277a 25; b 9sqq. (Mittelhaus p. 4.5) Il 18.19 cf. p. 21,26sq. || 21sq. Vit. Agesil. 20 p. 606e 1 παραατάς ci. Herw. άναστήσας Po. || 5 τοιούτο Gd r VkRaA0 || 6 tò λνπονν τον φ&όνον (= τονς φ&ονοϋντας) def. Koraes Hu. (coll. e. g. 75,3; 94,14; 116,8) τον ψ». Wü. [τόν προσέπται5 χεν άκρωτηρίω βαπτίζεται δ' ομοίως, άριστος μεν ονν ό μηδενός δεόμενος των τοιούτων άλλα φενγων και παραιτούμενος · äv δ' f¡ μη ρή,διον δήμου τινά χάριν άπώσασ&αι και φιλοφροσύνην προς τοντο ρνέντος, ώσπερ ονκ άργνρίτην ονδε δωρίτην αγώνα πολιτείας άγωνιζομένοις άλλ' ιερόν ίο ώς άλη·&ώς και στεφανίτην επιγραφή τις άρκεϊκαΐ πινάκιον και ψήφισμα και ΰαλλός, ώς Έπιμενίδης ελαβεν εξ άκρο- D πόλεως κα&ηρας την πάλιν. Αναξαγόρας δε τάς διδομένας άφείς τιμάς ητήσατο την ήμέραν εκείνην, κα&* ην äv τελεντήση, τους παΐδας άφιέναι παίζειν και σχολάζειν άπό των is μα&ημάτων. τοις δε τονς Μάγονς άνελονσιν επτά Πέρσαις έδωκαν αντοϊς και τοις απ' αν\ών γενομένοις εις τονμπροσάεν τα σκέλη σννάπτοντας τη κεφαλή την τιάραν φέρειν τοντο γάρ εποιήσαντο σύμβολον, ώς ίοικε, χωρονντες επί την πράξιν. εχει δέ τι και η τον Πιττακον 20 τιμή πολιτικόν · ης γάρ εκτηαατο χώρας τοις πολίταις 9sq. ad verba αγώνα - Ιερ. ώς άλ. cf. 785c || 11 Vit. Sol. 12 p. 84f cf. Diog. L. 1110 |[ 12sqq. Diog. L. I I 1 4 || 15sqq. Herodot. III76sqq. (de eignis coniuratorum nihil scripsit) || 19sqq. 858ab breviter Diog. L. 175 al. acceperant sibi etiam molestos esse, cum honores ut débitos (cai-αιτούντες) flagitent tamquam mercedem operum quae praestite-

runt.' quare in 1. 23 άπαιτονντας Amyot (επί ταϊς χρείαις μια&άν άπαιτοϋνταςί Bern.) επί μιαϋφ της (pro τάς) χρείας άπαιτοϋντας (sc. τα τοιαύτα 21 == taies honores) Po. και (ού) in 22 et απαι-

τούντες Madv. 1 σνρτψ Φ1S H1 2 ovSèv J l S || 3 ταμεϊον J S || 3 τό δημοσιώνιον G®

et v.l. in V'k ®!} itemquell τον δήμον ωνιον Ο || 4 add. Re. |

προαέπταιαεν Β -αιεν Ε || 7 τινά] τήν Ry || Il -μενίδης -12 την 1 1 om. Α (11. in α, cf. ρ. 114,3-5) | ι?α7/ος JS ιίαΑος Φ | ώς] ή και J S ||

15 μάγους] γάμονς Ry νόμσυς J τους +lac. +μονς àv. S || 16—18 εις τοΰμπρ. -τιάρ. φέρειν G1 V13τι) κεφ. om. F1 mg. J1 S Ry0 είς τοϋμπρ. της κεφ. την τιάρ. φορειν G mg. Φ (om. την) 1V mg. F1 J8Π | φέρειν 1 1 1 G'V J F mg. SRy0 φορεϊν Ο || 18 γωρονν J S || 19 τοϋ om. Φ 10

BT Plut. mor. V 1 [19β5]

113

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

Ε γήν δσην ε&έλοι λαβείν κελευσ&είς ίλαβε τοσαντην, δσην επήλ&ε τό άκόντιον αντον βαλόντος · ό δέ 'Ρωμαίος 77οπλιος, ήν ημέρα μια χωλός ών περιήροσεν. ού γαρ μισ&όν είναι δει της πράξεως άλλα σύμβολον την τιμήν, ίνα και διαμένη πολύν χρόνον, ώσπερ εκειναι διέμειναν. τ&ν δε Δημητρίου τον Φαληρέως τριακοσίων ανδριάντων ούδείς εσχεν ιόν ουδέ πίνον, αλλά πάντες ίτι ζώντος προανηρέϋησαν τους δε Δημάδου κατεχώνευσαν είς αμίδας · και πολλαΐ τοιαύτα τιμαΐ πεπόνϋασιν ου μοχ&ηρία τον λαβόντος μόνον άλλα και μεγέύει τον δο&έντος δυσχερανΡ ϋεϊσαι. διό κάλλιστον καΐ βεβαιότατον εντέλεια τιμής φνλακτήριον, al δε μεγάλαι και υπέρογκοι και βάρος ίχονσαι παραπλησίως τοις άσυμμέτροις άνδριασι ταχν περιτρέπονται. 28. 'Ονομάζω δε ννν τιμάς, άς οι πολλοί κατ Έμπεδοκλέα (Β 9,5) 'f¡ ΰέμις καλέονσι, νόμω δ' επίψημι και αυτός^ έπεI την y άληϋινήν τιμήν και χάριν ίδρυμένην έν εύνοια και διαθέσει των μεμνημένων ούχ ύπερόψεται πολιτικός 2sq. Vit. Popi. 16 p. 106a Liv. II10,12 Dionys.Hal. ant. Rom. V 35,1 Dio C. fr. 24,5 || 3sq. cf. p. 112,22sqq. 539e || Bsqq. Strab. 1 X 2 0 (C. 398) Diog. L. V 77 (RE IV 2820 Martini) || 8 error Plut, vid. esse; idem de Demetrii statuis narratum locis ad 1. 5 laud. (Mittelhaus p. 44) |[ 12 βάρος] cf. p. 112,22 || 17 1113ab || 18sqq. cf. p. 115,24sqq. et 1.1. Vit. Agid. 2 p. 795d 1 δσην ε&ελοι GVk (έ&έλει, es. οι m. 1) δσα ε&έλει φ (γήν om.) ήν αν ε&ελοι J F R y a A S» έ&έλοι SE ήν âv έ&έλει Ζ ήν έ&έλη, es. οι Β1 II 2 Πόπλιος error Plut, (an librariorum?) ; in Vit. Popi, κύκλιος libri exhibent (RE V i l i 2335 Münzer), κόκλης Basil. || 3 ψΏ, etiam in Vit. Popi.; δσην Wy. Bern. || 3.4 del post πράξ. trp. Ry ov-5 χρόνον om. A 1 (cf. p. 113,11 sq.) || 4 και om. G*®Ry || 5á¿ om. G1® II β τριακ. om. J1 S E || 7 πΐνον G V k d ' z ö E || 8 άμψίαν Φ || 9 τοιαϋται G V k d ' v R y Z || 11 διό και J1 S || 13 άνδράσι J1 S Θ || 15 ας] ώς Φ || 17 ή G1® f¡ Ο ή Diels | add. Mez. ον ΰέμις f¡ καλέονσι Wil. (Hermes 65, 1930, 246) | νόμω δ* επίψημι G'V1 mg. (επει ss.) k® όμως επίψημι J 2 F 2 01I (cf. 1113b codd.) ΰαω δ' επίψημι V1 δσω δ' επει (δεπη m. 2) ψημί G 1 kmg. δσω δέπη ψημί F1 J1 (¡ίσον) SB 1 mg. || 18 εν om. GV®; recte? 114

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

άνήρ, I ουδέ γε δόξαν ατιμάσει φενγων το 'τοις πέλας άν- 821 δάνειν', ώς ήξίον Δημόκριτος (Β 158). ουδέ γαρ κυνών άσπασμός ούδ' ϊππων έννοια θηραταϊς και ίπποτρόφοις απόβλητον, άλλα και χρήσιμον και ήδυ σνντρόφοις και δ συνήθεσι ζψοις τοιαύτην ενεργάσασθαι διάθεσιν προς αντόν, οΐαν δ Λυσιμάχου κνων επεδείκνυτο και των Άχιλλέως ίππων ό ποιητής (Τ 404 sqq.) διηγείται περί τον Πάτροκλον οϊμαι δ' άν και τάς μελίττας άπαλλάττειν βέλτιον, εί τους τρέφοντας και θεραπεύοντας άσπάζεσθαι ίο και προσίεσθαι μάλλον ή κεντεΐν και χαλεπαίνειν εβούλοντο · νυνί δε ταύτας μεν καπνώ κολάζουσιν, ίππους δ' Β νβριστάς και κύνας άποστάτας κλοιοίς και χαλινοϊς αγουσιν ήναγκασμένους · άνθρωπον δ' άνθρώπω χειροήθη και πραον εκουσίως ουδέν αλλ' η πίστις εύνοιας και καλο15 καγαθίας δόξα και δικαιοσύνης παρίστησιν. fj και Δημοσθένης (6,24) ορθώς μέγιστον αποφαίνεται προς τους τυράννους φυλακτήριον άπιστίαν ταΐς πόλεσι · τοϋτο γαρ μάλιστα της ψυχής το μέρος, ω πιστεύομεν, άλώσιμόν εστίν, ώσπερ ου ν της Κασάνδρας αδοξούσης άνόνητος ήν 20 ή μαντική τοις πολίταις, (Eurip.AIex.fr. 11 Sn.) 'ακραντα γάρ με' φησίν 'εθηκε θεσπίζειν θεός, καΐ προς παθόντων καν κακοισι κειμένων σοφή κέκλημαι, πριν παθεϊν δέ μαίνομαι ·'

C

όντως ή προς Άρχύταν πίστις και προς Βάττον εύνοια των 25 πολιτών μεγάλα τους χρωμένονς αύτοΐς δια την δόξαν 6 Ava.] 970c Pliii. Vili 143 FGrH II 151 (Dur. fr. 55, cum locis a Jacoby laud.) Ael. η. an. VI25 al. || 14.15 π/στ. ενν. -δόξα] cf. p. 6, 6sq.; 61,18; 115, 21 sqq. || 24 —p. 116,5 cf. 1.14sq. cum annot. 114,18 539f 777e 799c Cie. Lael. 61 || 24 —p. 116,1 Αρχ.] Diog. L. VIII 79 (82) Ael. v. h. III 17; VII 14 | Βάττ.] Pind. Pyth. V 55sqq. 87 sqq. Diod. VIII 29,2; 30,1 (RE III 147 Ed. Meyer) 1 ÂVÔDV. GVzJkÖ || 3 jioti om. Φ Β II 4 άιιόβλ. — GWTQ. om. E I κ α ί ' ο η ι . Φ || 5.C αντόν G V v z J k y S | προς αύt.om.E || 10.11 ήβούλ. ]SZ II 12 χαλινοί ς coll. 641 f Krön. || 15 R II 20 ó om. S Θ || 25 προστι&έμ. Φ | γάρ εν σώμ. FII edd. | τφ νοοοϋν F τον v. J om. O, recte? || 9

121

52. ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

(Plan. 58)

σούντι γίνεται μεταβολής αρχή προς το ύγιαίνειν από των συννοσονντων μερών, αλλ όταν ή παρά τοις έρρωμένοις ίσχύσασα κρασις έκστήσγ) το παρά φύσιν · êv τε δήμω στασιάσαντι μή δεινήν μηδ' όλέ&ριον στάσιν αλλά πανσομένην ποτέ δεϊ το άπα&ές και το ύγιαΐνον έγκεκρασ&αι 5 πολύ και παραμένειν και συνοικείν · επιρρεΐ γαρ τούτω το οίκεϊον εκ των σώφρονούντων καϊ δίεισι δια τον νενοσηκότος- ai δέ δι δλων άναταραχάεΐσαι πόλεις κομιδή διεφΰάρησαν, äv μή τίνος άνάγκης εξωϋεν τνχοΰσαι και κολάσεως υπό κακών βία σωψρονήσωσιν. ου μην άναίσϋητον ίο Β ονδ' άνάλγητον êv στάσει κα&ήσ&αι προσήκει την περί αυτόν άταραξίαν νμνονντα κάί τον άπράγμονα βίον καϊ μακάριον, év ετέροις επιτερπόμενον άγνωμονοϋσιν · αλλ' εντανϋα δεϊ μάλιστα τον Θηραμένους κόϋορνον ύποδούμενον άμφοτεροις όμιλεϊν και μηδετέροις προστί&εσ&αι · is δόξεις γάρ ουχί τω μή σνναδικεϊν αλλότριος άλλα τω βοη &εΐν κοινός είναι πάντων, και το μή συνατυχεϊν ούχ εξει φϋόνον, äv πάσι ψαίνη συναλγών ομοίως, κράτιστον δε προνοεϊν, δπως μηδέποτε στασιάζωσι, και τοϋτο της Ο πολιτικής ωσπερ τέχνης μέγιστον ήγεΐσϋαι και καλλι- 20 στον. δρα γάρ, οτι τών μεγίστων άγα&ών ταΐς πόλεσιν, ειρήνης έλευ&ερίας εύετηρίας εύανδρίας ομονοίας, προς μεν είρήνην ονδ εν οι δήμοι τών πολιτικών εν γε τω παρόντι χρόνω δέονται, πέφευγε γάρ έξ ημών και ήφάνισται πάς μεν "Ελλην πας δέ βάρβαρος πόλεμος · ελευ&ερίας 25 δ' δσον ol κρατούντες νέμουσι τοις δήμοις μέτεστι και το πλέον ϊσως ουκ αμεινον · ενφορίαν δέ γης αφ&ονον ευμενή τε κρασιν ωρών, και τίκτειν γυναίκας 'εοικότα 11 sq. Epicurum spectat || 14 Θηρ. κό&.] Vit.Nie.2 p.524ab Xen. Hell. II 3, 30; 47 || 25 784f 805a; ad verba cf. Thuc. II 36, 4 1 νοσοϋντι Mez. Salm. (cf. p. 121,25) νοσούν || 2 παρά] περί GVF l kRy 1 Z || 3 ένστήσγι S Θ || 4.5 παυομένην τότε Ci coir. Mez. Salm. II β τούτφ om. Θ τοϋτο ¿ F R y οϋτω Mez. || 12 αυτόν F i l Re. αντ. || 12.13 τ. άπρ. και μακ. βίον GVk® | εν om. J1 S, del. Re. fort, recte || 18 ψαίνη om. J1 S || 20 ώσπερ] πέρας Madv. || 21 άγαϋ-ών (όντων") Bern. dub. || 27 ενφορίαν Β Wy. ενπορ. O 122

PRAECEPTA GERENDAE REIPVBLICAE

τέκνα γονεναι' (Hes. OD 285) σωτηρίαν