Paulus Alexandrinus. Elementa apotelesmatica

Citation preview

ACAD EM ΙΑ SCIENTIARVM GERMANICA BEROLINENSIS

BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM TEVBNERIANA

E D I T A C O N S I L I O ATQVE AVCTORITATE INSTITVTI GRAECOROMANAE ANTIQVITATIS STVDIIS COLENDIS DESTINATI

L I P S I A E IN AEDIBVS B.G.TEVBNERI MCMLVIII

ΠΑΥΛΟΥ Α Α Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ε Ω Σ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ PAVLI A L E X A N D H I N I ELEMENTA

APOTELESMATICA EDIDIT

JE. Β Ο Ε R

INTER PR ΕΤΑΤΙ O N E S ASTRONOMICAS ADD1DIT

Ο. N E V G Ε Β A V E R

L I P S I A E IN AEDIBVS Β.G.TEVBNERI MCMLVIII

BIBLIOTHECAETEVBNERIANAE HVIVS

TEMPORIS

REDACTOR: JOHANNES

HOC V O L V M E N

IRUSCHER

IHPRIHENDVH

CVRAVIT BRVNO

DOER

LIZBNZ-NE.a94-37S/e/88 P E I N T E D IN OEBMANY LIPSIAE

T V F I S B. O. T B V B N E E I —Τ 230

IN MEMORIAM PETRI BOVDREAVX GVILELMI GVNDEL

PRAEFATIO Libri manu scripti, qui Pauli Alexandrini *) Εισαγωγικά nobis tradunt, sunt hi: 2 Laurentianus Gr.28,7 s. XIV.,fiF.146-170; cf. CCAG l )I,l,nr.l D Marcianus Gr. 303 a. XIV/XV., ff. 212 v -221; cf. ib. II, 1, nr. 1 Μ Marcianus Gr. 335 s. XV., ff. 221 v -241; cf. ib. II, 57/8, nr. 7 SR Ambrosianus Gr. 1046,1 30 inf. s. XV/XVL, ff. 178-220 v ; cf. ib. Ill, 17/8, nr. 26 8 Vaticanus Gr. 1444 s. XVI., ff. 176-206 v ; cf. ib. V 1,81, nr. 13 St Monacensis Gr. 105 s. XV., ff. l - 3 3 v ; cf. ib. VII, 5, nr. 4 6 Monacensis Gr. 170 β. XVI., pp. 27-73; cf. ib. VII, 7, nr. 5 Ρ Parisinus Gr. 1991 s. XV., ff. 83—114; cf. ib. VIII1,1, nr. 1 U Parisinus Gr. 2418 s. XVII., ff. 1-126; cf. ib. VIII 4,22, nr. 81 Ζ Parisinus Gr. 2506 s. XIV. ineunt.,

ff'

lltlS v)cf·ibvni

m·(> i

Accedunt libri manu scripti, qui primum totum opus continuisse videntur, nunc autem foliis deletis vel evulsis partem tantum totius operis conservant: $ Parmensis Gr. 165 s. XIV., ff. 82 v -88 v ; cf. ib. IV, 23, nr. 7 8 Baroccianus Oxf.Gr.94 s.XV., ff.76—83v; cf. ib.IX 1,5 β., nr. 5 Quibus adnumerantur illi, qui ab exemplaribus iam imperfectis descripti sunt: as Vindobonensis hist. Gr. 122 s. XVI., ff. 44—58; cf. ib. VI 53, nr. 10 » Voseianus Leid. Gr. F. 9 s. XVI/XVII., ff. 9-22; cf. ib. IX 2, 90es., nr. 6 @ Palatinus Vat. Gr. 312 s. XVI. ineunt., ff. 66-69; cf. ib. V 4, 72ss., nr. 98 Initium operis solum praebent: Ambrosianus Gr. C 263 s. XVI., f. 191; cf. ib. III, 10, nr. 12 Barberinianus Vat. Gr. 13 β. XVI., f. 75 v ; cf. ib. V 4, 31ss., nr. 70 1) De vita Pauli Alexandrini et de opere eius cf. G. Gundel, RE XVIII4 coli. 2376ss. 2) CCAG: Catalogue Codicum Astrologorum Graecoram, cuius tomi I—ΧΠ editi sunt, qui viginti Volumina complectuntur. VII

PRAEFATIO

Adiungendus est Y Parisinus Gr. 2425 β. XV. f. Ιββ; ff. 181-203; cf. ib. V H I 4 , 22, nr. 82, qui plurima opens capitula partim decurtata partim ad verbum fere excerpta reddit. Άν Άναχεφαλαίωσις της Παύλου ΕΙσαγωγής in Υ f. 224 ν , ed. Cumont, CCAG V i n 3, ρ. 95ss.

Permulti libri manu scripti capitula Pauli opens syntagmatibus inserta interdum ad verbum descripta, interdum mutata et decurtata nobis conservant nomine tarnen auctoris persaepius omisso; fieri igitur potest, ut nonnulla hoc in conspectu desiderentur. 1 L r m [t Hl C It β I) f ) to w a α b s t {l ζ e I X q

Laurent« anus Gr. 28,13 s. XIV.; CCAG I, β, nr. 7 Lamentianos Gr. 28, 34 β. X/XI.; ib. I, 60as., nr. 12 Marcianus Gr. 334 s. XIV.; ib. II, löse., nr. 6 Marcianns Gr. 3351) 8. XV.; ib. II, 37 ss., nr. 7 Taurinensis Gr. C VII 10*) β. XIV.; ib. IV, 5ss., nr. 4] Mutinensis Gr. 40 (Π Β 3) a. 14Θ0; ib. IV, 27ss., nr. 9 Mutinensis Gr. 85 ( Π Ι C 6) s. XV.; ib. IV, 28, nr. 11 Neapolitans Gr. Π C 33 β. XV.; ib. IV, 49ss., nr. 19 Vaticanus Gr. 1066 s. XV.; ib. V 1, 74s., nr. 11 Vaticanus Gr. 1048 β. XV.; ib. V 3, 6s., nr. 19 Vaticanus Gr. 1056 s. XIV.; ib. V 3, 7ss., nr. 20 Barberin. Vat. Gr. 127 s. XV.; ib. V 4, 36ss., nr. 75 Vindobonensis philos. Gr. 108 β. XVI.; ib. VI, 1 ss., nr. 1 Vindobonensis philos. Gr. 179 s. XIV/XV.; ib. VI, 28ss., nr. 3 Monacensis Gr. 287 β. XIV. exeunt.; ib. VII, 8ss., nr. 7 Berolinensis Gr. 146 s. XVI.; ib. VII, 35, nr. 20 Berolinensis Gr. 149 s. XVI.; ib. VII, 37, nr. 22 Parisinufl Gr. 2419 s. XV.; ib. VIII1, 20ss., nr. 4 Parisinus Gr. 2420 s. XVI.; ib. V I I I 1 , 63, nr. 5 Parisinus Gr. 2424 s. XIV. exeunt.; ib. VIII1, 69s., nr. 9 Parisinus Gr. 2506») s. XIV. ineunt.; ib. V I I I 1 , 74ss., nr. 10 Parisinus Gr. 2411 a. 1497; ib. V I I I 2 , 5, nr. 15 Parisinus Gr. 2412 s. XVI.; ib. VIII 2, 6, nr. 16 Parisinus Gr. 2490 Β. XV.; ib. V i n 2, 9ss., nr. 20 Parisinus Gr. 2507 s. XV.; ib. V I I I 4 , 45ss., nr. 86

1) Cod. Marc. Gr. 335 ( = M) non solum Pauli Alexandrini opus continet sed etiam nonnulla eius capitula eyntagmati inserta, quae siglo m designantur. 2) cod. Taur. a. 1906 deletus est. 3) Cod. Par. Gr. 2506 praeter Pauli opus nonnulla capitula eius syntagmati immixta praebet, quae sub siglo ζ adferuntur.

VIII

PRAEFATIO 0 3 I) ^ U e k

Oxf. Cromwellianus Gr. 12 β. XIV/XV.; ib. IX 1, 33se„ nr. 16 Oxf. Seldenianus Gr. 16 β. XIV/XV.; ib. IX 1, 62ss., nr. 26 Oxf. Holkhamicus 292 a. 1428; ib. IX 2, 6588., nr. 66 Cantabr. Coll. S.Trinit. Gr. 0.7.39 8. XVII.; ib. IX 2,45as., nr.63 Leodiensis 8 s. XIV.; ib. IX 2, 78»?., nr. 67 Scorialensis Gr. I. T. 14 β. XVI.; ib. XI1, 41ss., nr. 6 Scorialensis Gr. II. Ψ. 17 s. XV.; ib. XI 2, 27 ss., nr. 24 Continent capitula:

β'

Περί

των δώδεκα

Περί

ζφδίων,

ζωδίων:

L f. 167 ν ; 8 f. 97; η f. 397 ν ;

a f. 137; % f. 197; t f.79; w f.70; ο ρ. 477 οίκων,

υψωμάτων,

τα7ΐεινωμάτων

8 f. 142 ν ; ϊ f. 86; b f. 171; a f. 22 v ; f| f. 47

γ'

Όρια κατ' Αιγυπτίους:

ς1

Περί

(tabulae):

L f. 149 ν

δ' Περί δεκανών: L f.169; 8 f.l45 v ; η f. 433; wf.72* 1 f.215; f f. 53; t f. 43; j f. 161 αίρέσεως:

a f. 105; ή f. 158; w f.72^

C Περί τέταρτημοοίων: 8 f.l30 v ; tl f. 422; ζ f. 41; m f. 298 v ; s f. 116; t f. 66; )) f. 49v | Περί βλεπόντων, ιδ' Πεοι

των φάσεων

ιζ" Περί

των της Σελήνης

ιη' Περί

άνέμων προγνώσεως:

C f.~65v

cf. 8 f. 131; tt f. 422 v

αχουάντων κ.τ.λ.: των άστέρων:

et ib. f. 92V; { f. 2 09

L f. 168 ν ; a f. 1 1 7 v l ) ; L f. 140; w f.73, cf.

σχηματισμών: ζ f.70;

f.79; η» f. 2 8 3 v ; 302 v ;

t f. 73; tt f. 103; [t f. 61]; cf. a f. 140; c f. 82; w f.73; g f. 13v; Ϊ) f. 200v χα' Περί τον πολενοντος: cf. 8 f. 106; η f. 389s); a f.ll4 vS ); f. 5; 6*); t| f. 21; 22; tab. CCAGXI2, p.l25ss. xß' Περί τον δωδεκατημορίου: tt f. 259 v ; excerpta: t f. 82 v ; w f.74; q f. 42* χ / Περί των κλήρων:tof. 277; similia: χ f. 146; s f. 19; k f.l7 v ; excerptum parvum g f. 22 v5 ) κδ' Περί των $ τόπων: 8 f.l24ss.; η f. 414vss.; a f. 23ββ.; ^ f. 47 v ; t f. 82 v ; w f.74v; c f. et CCAG X I 2 , p.l84ss. κε Περί τέκνων: tl f. 236 (mutil.); w f.77s. κ?' Περί πράξεως (et schol. o^jß): f f.l04v·); z f.70 v ; f.79; m f. 175v κζ' Περί άποκλιμάτων:

1) 2) 3) 4) 5) sunt. 6)

8 f. 131; η f. 422 v

editum in CCAG VII p. 118/9 ed. ib. IV p. 136 es. (ex Hei.) ed. ib. VII p. 113s. (ex Hei. et Ant.) ed. ib. VII p. 88ss. L f. 130 et Par. Gr. 2501 f. 197e. non Pauli sed Heliodori editum in CCAG V 3, p. 88

IX

PRAEFATIO χη' Περι 'Ηλίου κινήσεως χ. τ. λ.: w f. 68; a f. 117 (partim nmt.); C f. 55 (part, mat.) x& Περι ώροσκόπον: cf. to f. 197 (capp. ιη ; ι&'; χα) λ' Περι μεσονρανήματος: s f. 77; to f. 247 (cum cap. λα': Περί ένιαντον coniunct.), cf. et f. 197 v (cap. χ') λα' Περί ένιαντον χ.τ.λ. : ζ f. 4β ν ; m f. 191; to f. 246 v s. (est Pauli, non Heliodori); s f.77; j f. 12; p f. 54^ λβ' Πεοι της τριγωνικής μονομοιρίας: to f. 159 (Pauli est, non Heliodori); f f. 55 v λγ' Περί αναγκαστικής μοίρας χ. τ. λ.·, to f. 196 ν λδ' Περι χλιμακτήροχν: to f. 225 s (est Pauli, non Heliodori) λε' Περι τον της Σελήνης συνδέσμου: to f. 226 (est Pauli, non Heliodori); w f.78s. λς' Περι οίχοδεσποτείας: α f . l 4 3 v ; b f. 154; C f. 96; t f. 83s.; «t f. 188 v ; t f. 230s,; I) f.l33v ; e f. 543; k f-15 v λ£' Περί τήν τον κόσμου γένεσιν: to f. 176 ν

Quibus codicibus collectis et examinatis Pauli Alex· andrini opus integrum ad nos non pervenisse sed excerpta eius tantum, misere lacera, laciinis mendisque depravata, interdum additamentis scholiisque aucta, servata esse cognoscitur. Ad editionem parandam igitur libri manu scripti, qui e fontibus antiquioribus derivari possunt, eligendi, ceterique, qua cognatione coniungantur, perscrutandi sunt. Ex uno eodemque archetypo1) iam mutilo omnes subarchetypos, quos nominaverim, defluxisse verisimile est, quamvis differant non solum inscriptiones2) et operis et capitulorum, quorum ne de numero8) quidem aliquid satis constat, sed etiam series et modus argumentorum. prooemium sane et caput primum, quod est de zodiis orbis signiferi, omnes codices eadem fere ratione praebent, deinde et numeri et verba capitulorum variantur, prae1) Vestigia certa alterius editionis in prooemio commemoratae nusquam inveniuntur; ea, quae Kroll (CCAG V 2, p. 13 f. 232) recensionem posteriorem credidit, non Pauli sed Rhetorii verba esse Boll demonstrat (CCAG VII p. 193, 3-4). ex inscriptione etiam, quam Gundel affert (RE col. 2379 e CCAG VIII 4, p.37 f. 203), verbum Βυζαντίου eiciendum est, cf. Honigmann, Klimata p. 99 adn. 2. 2) cf. Gundel, RE col. 2379. 3) cf. Gundel, RE col. 2380 'etwa 42 Kapitel' X

PRAEFATIO

sertim cum praedicamenta 1 ) singula de signis stellisque facta primum a librario quodam in margine addita, deinde textui inserta, postea demum inscriptionibus propriis ornata esse videantur. Quo loco quoque tempore archetypus ortus sit, nescitur, tarnen ilium Alexandria« in illam fere formam, quam libri manu scripti vetustiores conservant, iam Heliodori 2 ) aetate (sub finem saeculi V.) redactum esse verisimile est. litteris maiusculis 3 ) et vocabulis non diremptis 4 ) eum scriptum esse errores librariorum saepius demonstrant. Recensioni ceteris utilior Ζ saeculi XIV. ineuntis iudicatur, cuius librarius antigrapho, quo anni 1002 et 10095) commemorantur, usus vestigia libri minus depravati et lectiones meliores saepius conservat. Magni est pretii etiam Y, qui quamquam saeculo XV. scriptus 'lectu difficillimus' 8 ) erroribus orthographicis obscuratus 7 ) tarnen e fonte antiquiore derivari potest, ille enim signa planetarum 8 ) zodiorumque 9 ) forma magis angulata, quae cum litteris maiusculis concordat, et numeros etiam ratione vetustiore exprimit. hoc in codice etiam ' Άνακεψαλαίωσις'10) invenitur, quae de serie et de argumentis capitulorum certiores nos facit. Ex eodem vel simili fonte fluxerunt etiam capitula selecta11), quae in syntagmatibus 12 ) traduntur, quorum 1) Gundel, B E col. 2381 parva ilia capitula versus memoria· les esse putat. 2) cf. praef. p. XIV. 3) Errores, qui e litteris maiusculis antigraphi orti sunt: e. gr. p. 3, app. 7: Λ pro / i ; p. 13,7: διλοάιης pro διδσύσης; ρ.25,9: σχέσις pro &έοις; p. 26,17 s.: έστι τετ. pro έπιτετ.; ρ. 97,18: χαι οι (sic) pro αργοί. 4) cf. e.gT. p.3, app. 7: δέκα proJJ? ΚΑ; p. 15,12/13: ή τάξις pro είτα έξης·, p.35,12: άπαντος ελας pro άπαν το σέλας. 5) cf. CCAG VIII1, p. 93 adn.l et ib. p. 220. β) cf. ib. VIII 3, p. 91; ib. VIII 4, p. 22; 116'librarius huius Parisini, qui omnino neglegenter munus sunm explevit*. 7) cf. Ptol. Αρ. p. X. 8) Δ = Ζιύς; -τ* =