Opera, Pars I Opera exegetica, 6: Commentarii in prophetas minores

Citation preview

ft.{? %

TRENT UNIVERSITY

LIBRARY OF RELIGION

Digitized by the Internet Archive in 2019 with funding from Kahle/Austin Foundation

https://archive.org/details/corpuschristiano076aunse

CORPVS CHRISTIANORVM Series Latina

LXXVI A

LXXVI

A

CORPVS CHRISTIANORVM Series Latina

LXXVI A

S. HIERONYMI PRESBYTERI OPERA PARS I, 6

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS ED1TORES PONTIFICII MCMLXX

S. HIERONYMI PRESBYTERI OPERA

PARS I

OPERA EXEGETICA

6

COMMENTARTI IN PROPHETAS MINORES

TVRNHOLTI TYPOGRAPH1 BREPOLS ED1TORES PONTIFICII MCMLXX

C v?

V,

\

SVMPTIBVS SVPPEDITANTE Svpremo Belgarvm Magistratv PVBLICAE INSTITVTIONI atqve Optimis Artibvs Praeposito EDITVM

'

CL

S. HIERONYMI PRESBYTERI

COMMENTARII IN PROPHETAS NAVM ABACVC SOPHONIAM AGGAEVM ZACHARIAM MALACPIIAM

POST

DOMINICVM VALLARSI

TEXTVM

EDENDVM

CVRAVIT

M. ADRIAEN

145630

CONSPECTVS SIGLORVM* N

Namur, Musee archeologique, Fonds de la Ville i6, saec. IX (Saint Hubert).

P

Paris, Bibliotheque Nationale, Lat. 1836, saec. IX.

K

Koln, Dombibliothek 34 (Darmst. 2049), saec. VTII"7IXln- (Sankt Peter).

C

Kassel, Landesbibliothek, Theol. Fol. 22, saec. VIII (Fulda).

0

Orleans, Bibliotheque municipale 192, fol. 28, et Paris, Bibliotbeque Nationale, Lat. 8305, fol. 1-2, saec. VII/VTII.

A

Koln, Dombibliothek 53 (Darmst. 2048), saec. X (Sankt Peter). Codices editionis Iohannis Martianay :

Cyg.

codex S. Cygiranni (= Paris, Bibl. Nat., Lat. 11630, saec. XII).

Clun.

codex Cluniacensis (= Paris, Bibl. Nat., nouv. acq. lat. 2248, saec. IX*1’ uel Xln-

Andeg.

codex S. Albini Andegauensis (= Angers, Bibl. mun. 131 uel (et) 153, saec. XII).

Germ.

codex S.Germani aPratis (= Paris, Bibl. Nat., Lat. 1215 7, saec. IX).

Flor.

codex S. Benedicti Floriacensis (= Orleans, Bibl. mun. 39, saec. XI, uel 60, saec. XI, uel 61, saec. IX/X ?).

Mart.

codex S. Martini de Campis.(= Paris, Bibl. Nat., Lat. 17374, saec. XII)

Codices editiones Dominici Vallarsii : Pal.1

codex Palatinus 173, saec. IX.

Pal.1

codex Palatinus 174, saec. X.

Reg.

codex Reginensis 93, saec. XII.

Sess.

codex Sessorianus 90, saec. IX ( ?) (= Cisterciensis, Nonantola, S. Crucis).

edd.

editiones ueteres ante-Erasmianae, uel omnes uel singulae.

Er.

editio Des. Erasmi (Basileae, 1516).

Viet.

editio Victorii Mariani, t. V (Parisiis, 1623), “e codicibus Floren¬ tine et Brixianis”.

H

editio Iohannis Martianay, t. Ill (Parisiis, 1704).

v

editio Dominici Vallarsii, t. VI (Venetiis, 1768 = editio altera).

PL

reeditio J.-P. Migne ex altera editione Vallarsii, Patrologia Latina, t. XXV (Parisiis, 1845).

* Sigla codicum quos adhibuit P. Antin in editione Commentariorum in lonam, supra p. IX inuenies.

COMMEN T ARIOR VM

IN NAYM PROPHET AM PROLOGVS Iuxta Septuaginta interpretes, in ordine duodecim prophe- v 533/4 tarum, post Ionam Naum ponitur, quia uidentur de urbe ea-^ 1557/8 dem prophetare. Scriptum siquidem est in Iona : Factus est PL sermo Domini ad Ionam, filium Amathi, dicens : Surge et uade 1251/2 5 in Niniuen, ciuitatem magnam, et praedica in ea. In Naum uero istud exordium est : Assumptio Niniue. Liber uisionis Naum Elcesaei. Igitur uterque de Niniue Assyriorum metropoli, quae nunc uocatur Ninus, texunt uaticinium. Porro in Hebraico, post Ionam, Michaeas ponitur, et 10 Michaeam sequitur Naum, qui interpretatur consolator. lam enim decern tribus ab Assyriis deductae fuerant in captiuitatem sub Ezechia, rege Iuda, sub quo etiam nunc in consolationem populi transmigrati, aduersum Niniuen uisio cernitur. Nec erat parua consolatio, tarn his, qui iam Assyriis seruie15 bant, quam reliquis, qui sub Ezechia de tribu Iuda et Benia¬ min ab iisdem hostibus obsidebantur, ut audirent, Assyrios /* 1559/60 quoque a Chaldaeis esse capiendos, sicut in consequentibus libri huius demonstrabitur. Sciendum autem est — quoniam v 535/6 Niniue in nostra lingua de Hebraeo speciosam sonat; spe20 ciosus autem mundus hie dicitur, unde et apud Graecos kog/xos ab ornatu nomen accepit —, quicquid nunc aduersum Niniuen dicitur, de mundo figuraliter praedicari. Quam ob causam assumptio, quam Septuaginta interpretantur Xrj^/ia, et Aquila dp/za interpretatus est, apus Hebraeos massa poni-

Prol., 3/5 Ion. i, 1/2. 7/8 efr Eusebius - Hier., Chronicon, p. 20, 6/12. 10 efr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 52, 13 ; 65, 14. 11/12 efr IV Reg. 18, 10/11. 19 efr Hier., o.c., p. 9, 5 ; 46, 25/26; 50, 18/19 ; 52, 13.

Frol., incipit eiusdem explanacio in naum prophetam gloria deo semper K, in nauum(flf semper) ad paulam et eustochium C 1 in] C s.l. _ ordineQiordane C 1/2 duodecim prophetarum] K C, prophetarum duodecim ~ Viet, fi v 2/3 urbe eadem] C, orbe eadem K, eadem urbe ~ Viet, jx v 3/7 scriptum usque uterque] om. C 3 est siquidem ~ K ionam K 4 domini] ovt. K 5 niniue K 6 assumptio] onus Vulg. niniue] siue K 7 naum] om. K ni¬ niue] scilicet add. C 8 metropolii C 8/9 texunt uaticinium] om. C 8 texuit K 10 michias C quid K consolat K, consulator C 11 ductae K 12 sedezechia (sub om.) C 12/13 consolatione K, consulationem C 13 niniue K 16 isdem K, hisdem C 18 libri huius] K C, huius libri ~ Viet. u. v 18/26 sciendum usque ceruicem] om. C 18 est] om. K 19 spe¬ ciosam] spaciosa K 20 hie mundus ~ K 21 kwotantem decipit, sic erit uir superbus, et non decorabitur ; qui dilatauit quasi inf emus animam steam, et ipse quasi mors, et non adimpletur. Et congregabit ad se omnes gentes, et coaceruabit ad se omnes populos. Numquid non omnes isti super eum parabolam sument, et loquelam aenigmatum eius, et dicetur : Vae ei qui multiplicat non sua, usquequo et aggrauat contra se densum lutum ? Numquid non repente consurgent u 613 qui mordeant te et suscitabuntur lacerantes te, et eris in rapinam eis ? Quia tu spoliasti gentes multas, spoliabunt te omnes qui reliqui fuerint de populis propter sanguinem hominis, et ini quitatem terrae, ciuitatis et omnium habitantium in ea. LXX: Qui autem arrogans est et contemptor, uir superbus, nihil perducit ad finem ; qui dilatauit sicut inf emus animam suam, et iste quasi mors, non adimpletur. Et congregabit ad se omnes gentes, et accipiet ad se omnes populos ; nonne uniuersa haec aduersum eum parabolam sument, et propositionem ad narrationem eius, et dicent : Vae qui multiplicat sibi quae non sunt sua, usquequo aggrauat torquem suam grauiter, quia subito PL consurgent mordentes eum, et uigilabunt insidiotores tui, et eris 1293 in rapinam illis ? Quia tu exspoliasti gentes multas, exspoliabunt te omnes reliqui populi propter sanguinem hominum et impie-

173 efr Hier., Interpr. Hebr. nom., p.

56, 12

;

58, 3.

180 Rom.

1, 17.

173 quasi P societas P, corr. 180 mea] P s.l. 183 toto P, corr. 181 alioquin] P (n del.) 183 alt. in] P s.l. a.m. 186 his uti ~ P 188 et] om. P 191 impletur P congregauit Viet. 192 coaceruauit Viet. 103 sumente P, corr. 105 et] om. /i v 100 relicti P 205 populos] P s. gentes 207 multiplicant P 208 et aggrauans P 210 spoliabunt P

IN ABAC VC I, ii, 5/8

6oi

tates terrae, et ciuitatis, et omnium habitatorum eius. Cum haec de Christi aduentu sint repromissa, siue ut quibusdam placet, de uisionis fine, et de completione auxilii Dei, quod qui cre215 diderit esse uenturum, uiuet ex fide qua; sui uero incredulus fuerit, Domini animae displicebit, Nabuchodonosor rex Babylonius decipietur superbia sua. Et quomodo uinum contra potantem facit, et postquam surrexerit, neque pes, neque mens suum officium tenent, omnisque laetitia, et mentis 220 exhilaratio uertitur in ruinam, sic uir superbus non decorabitur, nec uoluntatem suam perducet ad finem, et iuxta Symmachum ovk evTToprjaei, hoc est in rerum omnium erit penuria. Qui, quasi mors et infernus, non saturatin' occisis, et omnes gentes cunctosque populos suo imperio subiugans, finem aua225 ritiae non putauit. Nonne cum inebriatus fuerit poculo Domini, et meraco calice consopitus, omnes super eum per comparationem loquentur, 7rp6pXpp.a ? Vae ei qui totum orbem uastans, non saturatur rapinis, nec desinit exspoliare iam nudos, et ad hoc tantum saeuit, ut deuoret, et iniquitatis et 230 praedarum onere quasi grauissima torque se deprimat. Simulque considera quam eleganter multiplicatas diuitias densum appellauerit lutum. Numquid non repente consurgent v 614 Medi atque Persae, qui Babyloniorum imperium destruentes, mordeant eum primum, et postea lacerent ; fiatque eis Na235 buchodonosor in rapinam, et uastator totius orbis exspolietur a reliquis populis, qui manum et crudelitatem ilhus euadere 1607 potuerunt ? Hoc autem ei fiet propter sanguinem hominis, id est Iudae, et iniquitatem terrae, uidelicet Israel, et ciuitatis, hand dubium quin Hierusalem et omnium habitantium in ea 240 generaliter populum significans. Discutiamus et Septuaginta. Omnia quae de Babylone et Nabuchodonosor diximus, referri possunt ad mundum istum, et ad diabolum, qui uere arrogans et superbus, et aliquid esse se credens, nihil perducet ad finem. Siquidem conatus eius et omnis labor habebit interitum, qui 245 in similitudinem inferni, et mortis, non saturatur occisis, et omnium gentium deceptione laetatur, et ad se populos congregat. Qui cum eum uiderint missum in abyssum, et tartaro traditum, ea quae in prophetis parabolice, et alviyp.atcoSo)? legerant, uidentes esse completa, et interpretantes 250 super eo, consona uoce memorabunt : Vae diabolo, qui multiplicauit sibi non sua. Vae perdici, quae congregauit quae non PL 1294

215 uero] om. P 221 perducet] nihil praem. Rep. 222 cvKpaTrjcreL Reg., prob. v 223 saturabitur P 225 putabit P populo P, a.m. corr. 228 spoliare P 229 ut deuoret et] et defurit (furit P) ut P Reg. 230 onore P, corr. 234 sitque P 235 totius] P (to s.l. a.m.') spolietur P 236 illius et crudelitatem ~ P 238 alt. et] om. P 243 perducit P /n 246 populus P, corr. 251 sibi usque congregauit] P s.l. a.m. perditi P

IN ABACVC I, ii, 5/8

602

peperit. Vsquequo ? Vel increpantium est uox ista, uel iudicii diem demonstrantium. Et aggrauans torquem suam infinito pondere. Et pulchre, quia arrogans et superbus est — super255 bia autem proprie in extensione colli et ceruicis erectione monstratur —, torques grauissima sit, ut curuet quod fuerat erectum. Et istud eueniet quia subito consurgent qui mordeant eum, uel angeli, cum quibus diabolus tradetur in poenam, uel qui ab eo tempti fuerant, agentes postea paeniten260 tiam ; et ad Christi uexilla conuersi, mordebunt eum, iuxta illud quod alibi dicitur : Viri pacifici tui posuerunt insidias tibi. Denique sequitur : Et euigilabunt insidiatores tui, id est quos ante consopieras, quos inebriaueras, illorum insidiis subiacebis, uastantium regnum tuum, et eos qui captiui fue265 runt in Christi turmas redigentium. Tu enim depraedatus es gentes multas, et Iudaicum populum ornatu et uestibus, quas v ei dederam, spoliasti; idcirco omnes reliqui populi, qui tuo imperio non subiecerint ceruicem, spoliabunt te, et nudum facient. Quia et tu interfecisti gentes plurimas, et fudisti san270 guinem earum. Sed et terrae impietas, id est Iudaicae, et ciuitatis Hierusalem, et omnium habitatorum eius ; qui dixerunt aduersum Creatorem suum : Crucifige, crucifige eum ; sanguis eius super nos et super filios nostros, reuertetur in caput tuum, et exspoliationis tuae causae erunt. Potest autem hoc ipsum 275 et de antichristo interpretari, qui intantum erit arrogans et superbus, ut in templo Dei sessurus sit, faciens se Deum. Et quasi infernus et mors, tantos interficiet, et ad se congregabit, ut, si fieri possit, decipiat etiam electos Dei. Congregabit quoque ad se omnes gentes, ut uniuersos populos in suum ducat 280 errorem. Qui cum postea interfectum ilium spiritu oris Christi uiderint, intellegent uera esse quae de eo ante praedicta sunt, et dicent omnia quae sequuntur, eadem intellegentia, qua exposuimus super diabolum. Quod autem dicit, exspoliabunt te omnes reliqui populi propter sanguinem hominum et im285 pietatem terrae, et ciuitatis et omnium habitantium in ea, reliquos populos sanctos intellegamus, qui antichristo non

261/202

Ier. 38, 22.

272/273 Ioh.

19, 6 ; Matth. 27, 25.

278 cfr Marc.

13, 22.

254 pulchre] quia proem. P quia] P s.l. 254/255 superbus P 255 ceruicisque (et om.) P 250 torquis grauissimus P ; cfr Hier., in Danielem II, v, 7 258 cum] P (s.l.), om. Reg. tradetur] P Reg. Flor. Brix. v, traditur fx 259 uel] ut P, in marg. : uel qui] hi proem. P tempti] incuruati ad culpam add. P s.l. a.m. 203 sopieras P 204 fuerant P 205 in] P s.l. a.m. 208 subiecere P v in man. 274 spoliationis P causa P 279 gentes] P Reg. v, om. ut] P Reg., et n v uniuersum populum Reg. ducat] P Reg., ducet Pv 280 spiritum P, a.m. corr. 282 qua] quam P " 283 diabolo P ait P spoliabunt P

IN ABACVC I, ii, 5/8-9/11

603

seruierunt ; a quibus exspoliabitur impius propter impietatem quam exercuit in uniuersam terrain, et uastationem ciuitatis Ecclesiae et persecutionem omnium, qui habitauerunt in ea. 290 Tanta enim uastitas, et tanta impietas in fine rerum, antichristo saeuiente, grassabitur in ecclesiis, et multiplicata iniquitate multorum, intantum refrigescet caritas, ut Dominus qui cordis arcana cognoscit, et quod futurum est, non ignorat, n 1608 dixerit : Putas, ueniens Filius hominis inueniet fidem super PL 295 terram ? Possumus quoque secundum Ioannem apostolum — 1295 qui scribit : Sicut audistis quia antichristus ueniet, nunc autem antichristi multi sunt ; unde et cognoscimus quoniam nouissima hora est —, omnes haereticos, et uniuersum dogma peruersum arrogantium sibi scientiam et simplicitatem Ecclesiae 300 contemnentium, qui nihil perducunt ad finem, sed delectantur mortibus plurimorum, arrogantes et superbos dicere; et v 616 totam continentiam capituli super eorum intellegentiam temperare, qui uere multiplicant sibi non sua, et quasi grauissimum lutum et ponderosam torquem, qua pertrahantur ad 305 poenas, sibi congregantes spoliant gentes multas, et effundunt sanguinem hominum, et impietatem exercent in Ecclesiam et in omnes habitatores eius. Sed reliqui populi, ecclesiastici uidelicet uiri, qui non fuerint eorum errore decepti, subito consurgent, et euigilabunt quasi de graui somno, et morde310 bunt eos, et insidiabuntur illis, et habebunt eos in praedam. Quidam putant hoc quod dicitur : Vae qui multiplicant sibi quae non sunt sua, et cetera, de diuitibus posse accipi, qui possessionum terminos dilatant, et ea quae non sunt hominis, hominis arbitrantes, congregant sibi, a quibus subito relin313 quentur. Quod autem non sit hominis, id est animalis rationabilis, terrena possessio, et Dominus demonstrat, dicens : Si in alieno non fuistis fideles, quod uestrum est, quis dabit uobis ? Totumque capituli textum super hac persona edisserunt. Sed nescio an possint quaestionis et solutionis propheticae ordi320 nem seruare. 9/11. Vae qui congregat auaritiam malam domui suae, ut sit in excelso nidus eius, et liberari se putat de manu mali. Cogitasti confusionem domui tuae, concidisti populos multos, et peccauit anima

291/292 cfrMatth. 24, 12. 294/295 Luc. ? 316/317 Luc. 16, 12.

18, 8.

296/297 I Ioh. 2,

18.

311

quidam]

287 spoliabitur P 291 crassabit P 296 uenit P 297 et] om. P 300 perducant P delectentur v in marg. 301 morsibus P (a.m. in marg. : aliter mortibus), v in marg. 302 intellegentia P 305 congregant ipsi P, congregant siue Reg. 306/307 ecclesia P 309 euigilabuntur P, corr. 314 hominis P in marg. 314/315 relinquantur P 319 propheti P, corr.a.m. 320 conseruare P 324 concedisti P, corr. a.m.

604

IN ABACVC I, ii, 9/11

325 tua. Quia lapis de pariete clamabit, et lignum quod inter iuncturas aedificioriim est, respondebit. LXX : 0 qui multiplicat auaritiam malam domui suae, ut ponat in excelso nidum suum, et eruatur de manu malorum. Cogitasti conjusionem domui tuae, consumpsisti populos multos ; et 330 peccauit anima tua, propter quod lapis de pariete clamabit, et scarabaeus de ligno loquetur ea. Adhuc ad ipsum sermo est, qui sibi coaceruet mala et diuitiarum multitudinem non intellegat causam esse ruinae suae domus ; simulque per metaphoram superbiae arguitur, quod ad auium similitudinem in 335 excelso posuerit nidum suum, et arbitratus sit erui se de manu mali, id est numquam uenire in hostium potestatem ; quod superbiae consilium et arrogans cogitatio finem habuit ignominiam. Interfecisti populos multos, et in aliis occidendis contra animam tuam desaeuisti, et in tanta crudelitate baccha- v 617 34° tus es, ut, si dici potest, lapides ciuitatis et ligna parietum PL quos subuertisti, tuam ferociam clamitent. Tale quid et Do- 1296 minus in euangelio contra pharisaeos obiurgantes, quare non increparet pueros acclamantes sibi : Hosanna in excelsis filio Dauid, benedictus qui uenit in nomine Domini ; Hosanna in 343 excelsis. Non legistis, inquit, quia scriptum est : Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem ? Et si isti tacuerint, lapides clamabunt. Licet enim plerique ita intellegendum putent, si Iudaei tacuerint, multitudo me gentium confitebitur, tamen haec est expressior et uerior intellegentia, etiamsi homines ta350 cerent, et signorum meorum multitudinem lingua inuidens non loquatur ; tamen lapides ipsi, et fundamenta murorum, et parietum aedificatio meam poterunt magnitudinem per- n 1609 sonare. Quod ut significantius fiat, ponamus litteraturae quoque saecularis exempla. Crispus loquitur in historiis: ‘Sagun355 tini fide atque aerumnis incluti, prae mortalibus, studio maiore quam opibus, quippe apud quos etiam turn semiruta moenia, domus intectae, parietesque templorum ambusti, manus Punicas ostentabant’. Simile quid et Tullius ad Caesarem pro Marcello : ‘Parietes, me dius fidius — ut mihi uidetur — huius 360 curiae tibi gratias agere gestiunt, quod breui tempore futura sit ilia auctoritas in his maiorum suorum et suis sedibus’.

443/445 Matth. 21, 9. 345/346 Matth. 21, 354/358 Sallustius, Historiarum fragmenta II, 10 ; cfr H. Hagendahl, o.c., p. 239.321.

16 64.

; Ps. 8, 3. 346/347 Luc. 19, 40. 358/361 Cicero, Pro Marcello

332 coaceruat P 332/333 intellegit P 333 domus suae ~ P 339 tuam animam ~ P tantum P v in marg. credulitate P, a.m. corr. 342 abiurgantes P, a.m. corr. 346 lactantium P 349 pressior P 349/350 taceant P v in marg. 354 historia P 355 prae mortalibus] Reg. v, per (praeter a.m. in marg.) mortales P, per mortalium edd., per mortis /a studlum maiores edd. ,t 356 apud] om. P quis P v in marg. 357 intextae P

IN ABAC VC I, ii, 9/11

605

Porro quod nos interpretati sunrus : Et lignum quod inter iuncturas aedificiorum est, respondebit, pro quo Septuaginta posuerunt : Et scarabaeus de ligno loquetur ea, 365 manifestius more suo transtulit Symmachus, xal owbeofio? OLKoSo/xrjs £vAivos aTropdeyijeTai avra, id est Et iuncturu aedificii ligna loquetur ea. Theodotio quoque, koI avoSeofios £v\ov pdeytjeTat aura, necnon et Quinta edito, koli crvi'Secrjuos' £vAov pdeygercu, avra, quae et ipsae interpretationes cum 370 Symmachi et nostra interpretatione concordant. Quod enim lingua Hebraica dicitur chaphis, lignum significat, quod ad continendos parietes in medio structurae ponitur, et uulgo apud Graecos appellatur 6p,dvTo»at?. Hoc est ergo iuxta historiam quod prophetalis sermo significat ; lapides parietum v 618 375 quia te destructi sunt, et ligna eorum ambusta tuam crudelitatem sonabunt. Reperi exceptis quinque editionibus, id est Aquilae, Symmachi, Septuaginta, Theodotionis, et Quinta, in duodecim prophetis et duas alias editiones, in quarum una scriptum est : Quia lapis de pariete clamabit quasi tiermis in 380 ligno loquens, et in altera : Lapis enim de pariete uocijerabitur, et oKcbArjl; de ligno loquetur ea. Sed et Aquila aliud quiddam quam nos diximus posuit, koL pd£a, id est et massa de ligno respondebit. Quorum interpretatio quid sibi uelit, in Septua- PL ginta translatorum expositione dicemus, in quibus pro uae, 1297 385 o positum est, et dirigitur sermo uel ad diabolum uel antichristum, uel ad haereticos, qui multiplicant sibi auaritiam malam. Mala autem dicitur auaritia, ad distinctionem bonae, ut sit bona auaritia doctoris ecclesiastici, qui numquam satiatur multitudine sectatorum, et quanto plures habuerit 390 discipulos, tanto magis ad doctrinae studium concitetur. Vae ergo ei qui multiplicat sibi auaritiam pessimam, ut congreget domui suae conuenticula peruersa, et ponat in alto nidum suum, ut eruatur de manu malorum. Pollicentur enim et diabolus et antichristus et haeretici, eos qui suum dogma susci395 piant, fore in caelestibus possessuros regna caelorum, et gehennae incendia non sensuros. Et cum haec repromiserint, consilium ipsorum ad perfectum uenire non poterit ; sed erit consilium confusionis et ignominiae domus eorum, postquam quae fuerant repromissa, falsa ipse rerum finis ostenderit cum 400 probabitur confusionis esse consilium, non salutis. Iste, ut diximus, peruersitatis doctor consumpsit populos multos, et

367 eum P theodotionis P 368/369 necnon usque ipsae] P in marg. a.m. 369 interpretatio P, corr. 370 concordat P, corr. 371 dicitur lingua haebrea P 375 ligneorum P (e del.) 377 aquilae] et add. P s.l. quintae P /a 378 prophetas P 379 de] in v in marg. 381 pr. et] P r. ei 383 respondebit P s.l. 385/386 antichristum] ad praem. P 392 altum P 395 et] om. P fi 396 sessuros P, a.m. corr. 398 domui P 399 cum] tunc P v in marg.

606

IN ABACVC I, ii, 9/11

quanto plures habuit in comitatu suo, tanto magis deliquit contra animam suam. Denique Ecclesiae eius lapides, et Kavdapos, id est scarabaeus de ligno, clamabunt contra auaritiam 405 superbi, eo quod omnes gentes sua persuasione deceperit. Lapides, stolida corda credentium doctrinis haereticorum possumus intellegere, et scarabaeum de ligno, magistros quosque peruersos, qui turpis lucri gratia assumentes praedi- v 619 cationem crucis, loquuntur ex utero. Deus enim eorum uenter 410 est, et omnia ciborum causa faciunt, qui rediguntur in stercus ^ 1610 — quia scarabaeus uel cantharus uermis est stercoris —, et ad hoc tantum assumunt crucem, ut auaritiam et superbiam magistri sui diaboli doceant ore uipereo. Si quando uideris haereticorum quempiam, quasi recondita et occulta mysteria 415 contra Ecclesiam loqui, et domum diaboli domui praeferre Christi, dicito : Lapis de pariete clamat, et cantharus de ligno loquitur. Legi in cuiusdam uolumine, propterea cantharum super haereticis intellegi, quia dogmata habeant stercori comparanda. Vnde et apostolus, doctrinae ueteris errorem 420 dicit se reputasse in scybala, id est in stercora. Non quod lex uetus, ut Manichaei arbitrantur, ad comparationem euangelii scybala computetur —- quod impium est dicere, cum unius Dei utrumque sit testamentum —, sed quod doctrinae pharisaeorum, et praecepta hominum, et Deutero425 sis Iudaeorum stercora dicantur ab apostolo. Scio quemdam de fratribus, lapidem, qui de pariete clamauerit, intellexisse Dominum Saluatorem, et scarabaeum de ligno loquentem, latronem qui Dominum blasphemauerit, quod licet pie possit intellegi, tamen quomodo cum uniuerso prophetiae 430 contextu possit aptari, non inuenio. Sunt nonnidli qui putent cantharum de ligno loquentem, et ad Saluatoris personam referri posse, quod impium esse ex ordine ipso sermonis apparet. Cantharus enim de ligno loquetur ea, non intellegitur PL in bonam, sed in malam partem, id est, loquetur auaritiam 1298 435 pessimam multiplicands aduersus domum suam, et confusionem diaboli, et cetera quae de iniquitate eius et scelere praecesserunt. Quod autem ait Aquila, et massa de ligno respondebit, massam referimus ad ilium sensum, quern Dominus posuit in euangelio : Cauete nobis a fermento pharisaeo440 rum. Cumque dubitarent apostoli, et quidnam esset, scire non

417/419 in cuiusdam uolumine] ? 419/420 cfr Phil. 3, 8. 425/430 quemdam de fratribus] ? 430/433 sunt nonnulli] ? 439/440 Matth. 16, 11.

404 411 420 438

contra] om. P 409 utore P, exp. et s.l. a.m. actorie (exactorie fort, recte) quia usque stercoris] om. P et] unde praem. P 410 clama P, a.m. corr. quo P 423 quo P 429 posset P 434 loquitur P 435 aduersum P ferimus P, a.m. corr.

IN ABACVC I, ii, 9/11-12/14

607

possent, euangelista interpretatus est, dicens : Dixerat autem eis de doctrina pharisacorum. Recte igitur doctrina haereticorum de ligno loquitur ; aliter enim persuadere non possunt, nisi gloriam ligni suae peruersitati praeferant. Necnon et 445 illud quod dixeramus : Quia lapis de pariete clamabit sicut v uermis in ligno loquens, uel lapis de pariete uociferabitur, et oKcuXrjg de ligno loquetur ea, quidam e nostris uermem in ligno loquentem ilium esse aiunt, qui dicit in psalmo : Ego autem sum uermis et non homo ; et auem uocalem ad eiusdem perso450 nam referunt, qui ait : Factus sum quasi passer solitarius in lecto, et cetera his similia. 12/14. Vae qui aedificat ciuitatem in sanguinibus, et praeparat urbem in iniquitate. Numquid non haec sunt a Domino exercituum ? Laborabunt enim po455 puli in multo igne, et gentes in uacuum, et defi¬ cient quia replebitur terra, ut cognoscant gloriam Domini quasi aquae operientes mare. LXX : Vae qui aedificat ciuitatem in sanguinibus, et praeparat urbem in iniquitatibus. Nonne haec sunt a Domino omnipotente ? Et defece460 runt populi multi in igne, et gentes multae coangustatae sunt, quia replebitur terra ut cognoscat gloriam Domini, quasi aquam ad operiendum maria. Nulli dubium est quin iuxta litteram adhuc contra Nabuchodonosor loquatur sermo propheticus, et plangat eum quod aedificet Babylonem in sanguinibus, et 465 plurimorum minis ac mortibus illius moenia construat. Qui quia hoc fecerit urbi, quam in sanguinibus construxerat, postea quae a Domino inferantur, auscultat. Sequitur enim : Numquid non haec a Domino sunt exercituum? Id est quae dicuntur: Labor abunt populi in multo igne, 47o et gentes in uacuum ; id est incensa Babylone, frustra po- ^ puli laborabunt et nitentur in nihilum, et deficient populi gentis Chaldaicae. Quia replebitur terra ut cognoscat gloriam Domini, id est cum Babylon fuerit euersa, manifesta fiet omnibus potentia uirtutis Dei, quasi aquae operientes mare, 475 sic gloria Domini terra uniuersa complebitur, sicut aquae alueum et fundum contegunt maris. Haec ut diximus, iuxta litteram. Ceterum perspicuum est, quod et diabolus, et antichristus, et haereticorum peruersa doctrina aedificent ciuita¬ tem in sanguinibus, id est Ecclesiam suam in eorum quos de441/442 Matth. Ps.

16, 12.

447 quidam e nostris] ?

448/449 Ps.

21, 7.

450/451

101, 8.

442 de] P s.l. a.m.

447 loquitur P 449 eius P ~ P 456 cognoscat gloria P 457 LXX] P s.l. 461 cognoscant P aqua P 462 operienda P est] om. P 467 inferatur P, corr. auscultat P, in auscultet mut. 472 gloria P 474 453 in] P s.l.

440 loquitur v in marg.

454 a domino sunt

potentia] et add. P s.l.

620

1611

6o8

IN ABAC VC I, ii, 12/14

480 ceperunt, interitu, et praeparent urbem in iniquitatibus, loquentes contra Deum iniquitatem, et ponentes in excelso os suum. Quod cum fecerint, manifeste ostenditur, quia ex semetipsis aedificent ciuitatem in sanguinibus, et praeparent earn in iniquitatibus. Sequitur enim : Non sunt haec a 485 Domino omnipotente ? Id est tabs aedificatio non est a Domino sabaoth, quern nunc LXX interpretati sunt, omnipotentem. Deficient enim multi populi, et quamuis infinitae gentes in eorum ducantpr errorem, tamen uel lassabuntur, quod nragis significat (LXcyoi/j-ux^crav, uel certe coarctabuntur 49° in angustum, et Ecclesiae multitudini non poterunt comparari. Illis quippe in igne deficientibus, —- quod sentitur, aut diaboli principis sui igne consumptis, aut certe succensis igne Domi¬ ni, de quo ait : Ignem ueni mittere super terram, et quam uolo ut ardeat, et de priore cursu retractis, et agentibus paeniten495 tiam, et coeptum iter deserentibus, quod sonat oAiyo^uyta —; replebitur uniuersa terra gloria Domini, quando ad praedicationem apostolorum in uniuersum orbem exierit sonus eorum, sicut aquae operientes mare, id est ut omnem salsuginem, et amaritudinem saeculi, quam terra biberat, pluente desuper 500 diabolo, aquae Domini operiant, et efficiant maris locum et amaritudinis pristinae non apparere. Vnde et in psalmo dicitur : Beati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Potest autem — quamquam non conueniat ordini lectionis, nec ad praesentem scripturae textum faciat —, 505 et super Hierusalem intellegi ciuitatem plenam sanguine prophetarum, de qua scriptura commemorat, quod redundauerit in ea sanctorum sanguis a porta usque ad portarn. Et quae dicit in Domini passione : Sanguis eius super nos, et super filios nostros. Et ad quam Deus loquitur in Esaia : Cum leuaueritis 510 manus ad me, non exaudiam uos / manus enim uestrae sanguine plenae sunt. Haec aedificata est in iniquitatibus, in qua iuxta eumdem prophetam iustitia dormiuit. Nec est aedificatio eius a Domino sabaoth. Vnde et defecerunt populi multi in igne, et gentes multae lassatae sunt eo tempore quo Vespasiani et 515 Titi circumdata est exercitibus, et ad diem sollemnem Paschae uenientes, urbe quasi carcere sunt reclusi, et fame et penuria defecerunt, et usque ad extremas ruinas Hadriani eos perduxit obsidio. Subuersa autem ciuitate sanguinum, et urbe

493/494 Luc. 12, 49. 508/509 Matth. 27, 25.

502/503 Ps. 31, 1.

505/507 cfr Matth. 23, 34/37.

509/511 Is. 1, 15.

481 contra usque ponentes] P s.l. excelsum P, corr. 497 in] P s.l. a.m. 501 amaritudinis] P (s eras.) parere P 502 quoram P, a.m. corr. 503 non P s.l. a.m. 505 et] om. P ciuitatem] super praem. P in marg. 511 plena P, a.m. corr. 518 obsidium P u in marg. urbe] ad praem. P et del.

PL 1299

v

621

v

622

IN ABACVC I, ii, 12/14-15/17

609

iniquitatum, et populis igne consumptis, et gentibus quae auxilium eorum uenerant, hue illucque dispersis, et dimittentibus lassas manus, repleta est uniuersa terra gloria Christi, et quasi aquis, ita sermonibus et doctrina eius uniuersus PL mundus coopertus est. 13°° 15/17. Vae qui potum dat amico suo, mittens fel 525 suum et inebrians, ut aspiciat nuditatem eius. Repletus est ignominia pro gloria / bibe tu quoque, et consopire. Circumdabit te calix dexterae Domini, et uomitus ignominiae super gloriam tuam, quia ini-n 1612 quit as Lib an i operiet te, et uastitas iumentorum 530 deterrebit eos, de sanguinibus hominum et iniquitate terrae, et ciuitatis et omnium habitantium in ea. LXX : V ae qui propinat proximo suo subuersione turbida, et inebrians, ut aspiciat in speluncis eorum, saturitatem ignomi¬ niae de gloria bibe et tu, et commonere. Circumdedit te calix 535 dexterae Domini, et congregata est ignominia super gloriam tuam, quia impietas Libani operiet te, et miseria bestiarum terrebit te, propter sanguinem hominum, et impietates terrae et ciuitatis, et omnium habitantium in ea. Pro subuersione tur¬ bida, Symmachus interpretatus est : Kal apucov aKplrcvs rov 540 dviiov iavTov, id est Et emittens absque tudicio jurorem suum. Theodotio ’Ano xvoetbs oov, quod interpretatur : Ab effusione tua. Quinta editio : ’Et; aTrpooSoKrjTov dvarponrjs ttJs Opyrjs oov, quod significat: De subuersione insperata irae tuae. Aquila : Eij ZiuTpupeoDs yoAot! oov, quod possumus uertere : De emissione 545 furoris tui. In aha editione repperi: 'Oval rq> ttotI^ovti tov iralpov avrov aeWr/v 7reropievrjv, quod ipsum in lingua nostra sonat . Vae qui potum dat amico suo turbinem uolantem. Sed et alibi translatum legi : Vae qui potum dat proximo suo eKoracnv oxXovpievrjv, id est amentiam turbidam. Hoc propterea ut 550 uerbum Hebraicum maspha, quod transtulerunt LXX subuer- v 623 sionern, sciri possit quanta apud omnes editiones uarietate discordet. Igitur adhuc contra Nabuchodonosor inuectio est, quod oblitus conditionis suae, et quasi ignorans se esse hominem, alteri homini fel et amaritudinem propinarit. Possumus 555 autem eum uel regem intellegere Iudaeae, uel generaliter om¬ nes homines quod inebriauerit eos malis, ut uideret Sedeciae et captiuorum omnium nuditatem. Pro quo interpretatus est

520

520 et] P del. 520/521 dimittente P 522 aquis] P s.l. 526 est] n v, es Viet, cum Vulg., om. P (efr l. 563) 528/529 iniquitatis P, corr. 529 uestitas P corr. a.m. animalium Vulg. 530/531 iniquitatem P, corr. 531 homi¬ num P 534 de] pro Viet. " 535 est] P s.l. 537 impietatis Viet. 540 emittentes P 541 a-no x- dvfj-ov oov coni, v, airoxvoeibs /x diffusione Viet. 543 subita subuersione P, subuersione subita Reg. 544 imTplt/tews] P Reg. v, fKTrqVcojs edd. n 551 scire possetis P

demissione P 546 ipsum] et praem. P 550 massa P 554 felle et amaritudine P 555 alt. uel] aut P

6io

IN ABAC VC T, ii, 15/17

Symmachus et Quinta editio : Vt uideret ignominias eorum. Dicuntur autem haec per metaphoram ebrii hominis, et nudi560 tate turpati, quod Nabuchodonosor omnes inebriauerit calice furoris sui, cunctosque exspoliatos uiderit et captiuos, et illi qui quondam gloriosi fuerant, in ultimam redacti sint seruitutem ; hoc enim est quod ait : Repletus est ignominia PL pro gloria, ut subaudiatur amicus, et proximus, siueconsors 1301 565 regni, qui tuum, o Nabuchodonosor, calicem bibit. Vnde quia inebriasti plurimos, tu quoque bibe de calice Domini et consopire ; circumdaberis suppliciis dexterae Domini, et cum igno¬ minia uomitus tui omnia quae absorbueras, egeres, et de sublimi gloria ad ultima deduceris mala. Quia ini quit as 57° Libani operiet te, superbia, inquit, tua et euersio templi, et rapina sanctuarii te depopulabitur atque uastabit. Et quia semel nominauerat montem Libanum, sub eiusdem translatione uictimas, et sacrificia, uel certe multitudinem populorum, quae interfecta est in Hierusalem, animalibus uel bestiis 575 comparat, dicens : Et uastitas animalium opprimet te. Hoc autem omne patieris, quia uastasti Iudam, subuertisti terram repromissionis, et ciuitatem Hierusalem omnesque habitatores eius. Audiui Liddae quemdam de Hebraeis, qui sapiens apud illos et SevTepcvTrjs uocabatur, narrantem huiuscemodi fabu580 lam : Sedecias, inquit, a Nabuchodonosor rege caecatus in Reblatha, hoc est Antiochiae, uariisque irrisus modis, ductus est Babylonem. Vbi cum quadam die Nabuchodonosor conuiuii testa celebraret, iussit ei dare potionem, qua hausta, uenter potantis solueretur in fluxum, ac subito introductum 585 ante ora epulantium, compulsumque ui uentris pollutum. esse stercore, et hoc esse quod nunc hie scriptura dicat : VaeY 1 I? qui potum dat amico suo, mittens fel suum et in- v 24 ebrians, ut aspiciat nuditatem eius, et ignominiam pro gloria / quod scilicet ille qui rex potentissimus fuerat 59° ad tale dedecus per eum sit deductus. Vnde et comminatur ei Deus quod et ipse bibiturus sit huiuscemodi potionem, et passurus omnia, quae passus est Sedecias. Hoc quam ridiculum sit, me tacente, cognoscitis. Si enim quod sequitur : Bibe tu quoque, et consopire, et circumdabit te calix dex595 terae Domini, et uomitus ignominiae super gloriam tuam, non de calice intellegunt, sed de malis, quae bibiturus

578 quemdam de Hebraeis] ?

580/582 efr IV Reg.

25, 6/7;

Ier.

39, 3/7.

560 turbati edd. [x 561 spoliatos P 563 est enim ~ P 565 a P, corr. 567 cum] am. P 572 eius P 574 in] om. P 578 audiui] P Reg. Viet.] adiui fx v liddeum P 581 antiochia P 583 uasta P (austa s.l.) " 586 pr. esse] om. P scriptura nunc (hie om.) P 589 gloriam P, corr. 590 per eum] om. P adductus P 591 pr. et] P s.l.

6n

IN ABAC VC I, ii, 15/17

est Nabuchodonosor ; ergo et ille calix quo Sedeciae propinatum est, mala sunt intellegenda, non ut illi uolunt, KofiapTucov. Sin autem dicunt uere factum, et temperatam huiuscemodi 600 potionem, ut supra retuli, ergo et calix iste quern bibiturus est Nabuchodonosor, KadapTi.Ku> aestimandus est plenus, ut Deus sabaoth et Dominus omnipotens pro uindicta magna Nabuchodonosor propinet KaOapTixov, et faciat eum suo stercore pollui. Hoc aduersus Iudaicam traditionem. Veniamus 605 autem ad intellegentiam spiritalem. Vae tibi, diabole, siue antichriste, uel haereticorum dogma peruersum, qui doctrinis tuis et potione turbida inebrias populos deceptorum, et subuertis priorem fidem, dans eis potionem, non de Siloa, non de Iordane, non de fontibus Israel, sed de torrente Cedron, et 610 de flumine Aegvpti, de quo Hieremias dicit : Quid tibi et uiae Aegypti, ut bibas aquam Geon? Pro quo in Hebraeo scriptum PL est sior, id est turbidam atque coenosam quamuis enim de 1302 paradiso scripturarum flumina Aegypti exire credantur; tamen quia conculcantur pedibus Pharaonis, perdiderunt 615 splendorem suum, et uiolata luto Aegyptio, uersa sunt in torrentes, de quibus sanctus quod euaserit, gratulatur dicens : Torrentem pertransimt anima nostra. Quod si quis opposuerit torrentem Corath, de quo bibit Helias. Et torrentem alium, de quo Dominus bibit in uia ; ita enim scriptum est : De torrente 620 in uia bibet, hoc dicendum, quia quicumque in Aegypto fuerit, et in uia huius saeculi, quamuis Moyses et Aaron, quamuis Hie¬ remias sit et Helias, tamen necesse est eum de temptationibus v 625 Aegypti et solitudinis bibere ; unde et Domini sermo qui ob hoc carnem assumpserat, ut biberet de torrente, considerans 625 maiestatem suam dixit : Pater, si possibile est, transeat calix iste a me. Rursum uidens se esse in Aegypto, et aquas non posse mundari, nisi ipse potasset, ait: Verumtamen non sicut ego uolo, sed sicut tu uis. Haec propterea, quia diabolus subuersione et poculo turbido ac peruersis quibusque doctrinis inebriet proxi630 mos, id est rationale animal, et faciat eos quos deceperit, respicere ad speluncas suas. Ecclesiae enim dogmata libera sunt ; die gratulantur et lumine. Qui autem inebriantur, node

610/611 Ier. 2, 18. 612 cfr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 30, 13 ; Ps. 123, 5. 617/618 cfr III Reg. 17, 5. 619/620 Ps. 109, Matth. 26, 39. 627/628 Matth. 26, 39. 632/633 I Thess. 5,

55, 13. 7. 7.

598 catharticum P 601 cathartico P 603 cathartico P 601 607 inebrians P (corr.) v in marg. 608 subuertens P v in marg. marg. ei P 610 hieremias] et praem. P 613 aegyptia P corr. 616 dicens] om. P 617 pertransiit P 618 bibat P 626 rursum] ztpraem. P 627 nisi] P s.l. a.m. 628 uis] om. P bile P 631 enim] om. P liberata P, corr. 632 gratulantur] gratulantur lumine P in marg.

617 625/626

aduersum P das P v in 614 quae P, 620 bibit P 630 rationaaliter et dei

6l2

IN ABAC VC I, ii, 15/17

inebriantur ; et qui eos inebriant, non ducunt in atria Domini, quae nulla tectorum premuntur umbra, sed in speluncas. 635 Fecerunt enim domum Patris quae fuerat domus orationis, speluncas latronum, pollicentes initiationes quasdam et mysteria, et recondita solumque haereticis nota secreta, de quibus loquitur et Esaias : Et manufacta omnia abscondent, inferentes in speluncas et in scissuras petrarum et foramina terrae. 640 Non ingrediamur ergo in speluncas haereticorum, nec abscondamur ibi, ubi impius Saul stercora doctrinarum suarum egerere consueuit, sed magis ascendamus ad speluncam excelsam montis Sina, ubi et Helias uidit Dominum, et Moyses posteriora eius ante conspexit. Et Esaias de Domino clami- ^ 1614 645 tans : Hie habitabit, ait, in spelunca excelsa. Si quis autem non habet poculum turbidum et doctrinam haereticam, et magister Ecclesiae est, et omnia tacit turpis lucri gratia, et uendit columbas in templo, hoc est dona sancti Spiritus, et in cathe¬ dra sacerdotali liberas suffocat aues, iste non tacit quidem 650 domum orationis speluncam latronum, sed tacit domum Patris domum negotiationis. Post haec sequitur : Saturitatem ignominiae pro gloria bibe tu, el commouere, id est, o diabole, o dogma peruersum, o haeretice, qui te putabas calicem esse aureum, quo inebriantur omnes gentes, ut uiderent speluncas 655 et secreta tua, pro gloriae magnitudine replere saturitate ignominiae, et reputare in uas fictile opera manuum figuli ; bibe et tu de calice Domini, de quo in psalmo dicitur : Calix v 626 in manu Domini, uini meri plenus mixto, et inclinauit ex hoc PL in Mud ; uerumtamen faex eius non est exinanita. Et a priori 1303 660 sententia commouere, et noli putare firma esse et stabilia, in quibus primum stare cupiebas, quia circumdedit te calix dexterae Domini. Porro quia propinasti proximo tuo subuersione turbida, congregabitur ignominia super te, et super gloriam tuam, quam primum te habere credebas, istudque 665 patieris, quia impietas Libani operiet te, secundum illud quod dicitur : Et oratio eius fiat in peccatum. Libanus enim mons iuxta Graecum sermonem dpcWpo? est thuri ; thus autem ovi±fio\ov est spiritalis thymiamatis, quod est cultus Dei.

635/636 efr Is. 56, 7 ; Ier. 7, 11 ; Matth. 21,13; Luc. 19, 46 ; Marc. 11,17. 638/ 636 Is. 2, 18/19. 640/642 efr I Reg. 24, 4. 642/64:5 efr III Reg. 19, 9. 642/644 efr Exod. 33, 23. 645 Is. 32, 16. 650 efr Is. 56, 7 ; Ier. 7, 11 ; Matth. 21, 13 ; Luc. 19, 46 ; Marc. 11, 17. 657/659 Ps. 74, 9. 666 Ps. 108, 7.

6.-57 641 648 664 667

solisque P 638 et] om. P impius] ut praem. P s.l. a.m.

639 foramina] in praem. P 640 in] om. P 642 consuerunt P 644/645 damans P 651/652 ignominia P 662 dextera u in marg.

spiritus sancti ~ P quia P, corr. istudque] P (corr. e istud quia) 666 liban P, corr. a.m. tiri P (pr. i in u corr.) thus] om. P 668 pr. est] P s.l. spiritalis] et praem. P quod] om. P alt. est] et P

IN ABAC VC T, ii, 15/17

613

Idcirco haereticorum peruersa oratio et non euangelica sim670 plicitate directa, eis uertetur in peccatum, et impietas cultus Dei operiet eos. Vnde sequitur : Et miseria bestiarum terrebit te propter sanguinem hominum, et impietates terrae, et ciuitatis et omnium habitantium in ea. Et est sensus : Eos quos tuis fraudibus decepisti, et de ouibus Christi fecisti esse bestias 675 tuas, cum uideris in miseria, et pro errore sustinere supplicia, tunc terreberis, tunc iacebis. Ac ne arbitreris me, quia Libanum et eius bestias nominaui, de brutis animalibus, et non de hominibus loqui, manifestius tibi dico : Sustinebis haec, quia multorum hominum fudisti sanguinem, quos Deo perire fecisti. 680 Et exercuisti impietatem in terra uiuentium, in terra mansuetorum, et impietas tua in ciuitate quoque Domini desaeuit, id est in Ecclesia eius, multosque qui habitabant in ea, impietatis tuae fecisti esse participes. Hoc sub persona haeretico¬ rum dictum sit. Ceterum si uolumus de antichristo intellegere, 685 siue de diabolo qui operaturus est in antichristo, et iste calice suo, quo Christi cupiet subuertere disciplinam, inebriabit plurimos, ut ebrii ingrediantur speluncas eius, sed postquam fmis aduenerit, pro ea gloria qua se magnificauerat, implebitur ignominia. Implebitur autem, quia bibet suppliciorum cali690 cem, et commouebitur, nequaquam firmus in malitia sua, sed trepidus, et sero paenitens. Circumdabit enim eum calix dexterae Domini, qui est Dominus atque Saluator, quando interfecerit eum spiritu oris sui, et destruxerit illuminatione v 627 aduentus sui. Tunc omnis ignominia quam sibi cogitationibus, 695 factis, sermonibus congregauit, ueniet super gloriam eius, ut quantum ante putabatur inclutus, tantum postea igno¬ minia plenus sit. Blasphemauit enim in Deum, et impietas quam exercuit in Libano, operiet eum, et multorum homi¬ num furor, qui aduersum Dei Ecclesiam debacchati sunt, ipsi 700 imputabitur, nec poterit eleuare ceruicem, sed terrore depri-/xi6i5 metur in terram. Multos enim homines interfecit, et totum orbem, id est Ecclesiam Christi et habitatores eius sua impietate uastauit. Sciendum igitur et hoc capitulum, quod PL nunc exposuimus, id est : Vae qui potum dat proximo suo 1304 705 subtlersione turbiba, et priora tria in quibus dictum est : Vae qui multiplicat sibi quae non sunt sua, et : Vae qui congregat auaritiam malam domui suae, et : Vae

670 directa] et praem. P et del.

culti P, corr. 672 et (utroque /.)] P s.l. 673 et omnium] P (s. hominum) 674 et] P s.l. 676 hac P, corr. 677 eius] om. P 681 deseuit P (ui s. alt. e a.m.) 682 id est] om. P 685 operatus P in P s.l. 686 subuertere cupiet ~ P inebriauit P, corr. 691 et] P (s. q ;) 692 quia P (est om.) 693 suo P, corr. 695 et fictis sermonibus P s.l. ’ congregabit P 697 et] P (s. q ;) 699 quia (d s. a add.) uersum P 760 poturit P (e s. u a.m.) 702 id est] om. P 703 uastabit P, corr. a.m.

614

IN ABACVC I, ii, 15/17-18

qui aedificat ciuitatem in sanguinibus, et iuxta historiam, et iuxta anagogen, uel aduersum Nabuchodonosor, 710 uel aduersus diabolum et antichristum et haereticos posse aequaliter accipi. 18. Quid prodest sculptile, quia sculpsit illud fictor situs, conflatile et imaginem falsam ? Quia sperauit in figmento fictor eius, ut faceret Simula715 era muta. LXX : Quid prodest sculptile, quia sculpserunt illud ; formauerunt illud conflatile, imaginem falsam ? Quia confidit fictor in figmento suo, ut faciat idola muta. Consequenter superioribus de Nabuchodonosor dicitur, quod fabricatus sit statuam idoli Bel, et posuerit earn in campo Dura, siue, ut in 720 Hebraeo scriptum est, Dora super quo plenius in Daniele legimus. Miratur itaque scriptura regis amentiam et stultitiam, quia ipse iusserit statuam auream fieri, et fictor confidat in simulacro quod finxit ; quod quidem possumus et generaliter contra omnes idolorum accipere cultores. Nec putemus unum 725 esse quod sculpitur, et conflatur. Sculpturam quippe possu¬ mus in lapidibus et in marmoribus accipere, conflatura uero in his metallis intellegitur, quae solui possunt atque conflari: uerbi gratia, auro, argento, aere, plumbo stannoque. Hoc dictum sit, ut iuxta tropologiam scire possimus quid sit inter 730 sculptile atque conflatile. Legimus in Deuteronomio : Male- v dictus omnis qui fecerit sculptile et conflatile, opus manuum artificis, et posuerit illud in abscondito. Sculptile et conflatile reor, dogmata esse peruersa, quae ab his a quibus facta sunt, adorantur. Vide Arium sculpsisse sibi idolum creaturae, et 735 adorasse quod sculpsit. Cerne Eunomium conflasse imaginem falsam, et conflationi suae curuare ceruicem. Signanterque scriptura : Et ponet, inquit, illud in abscondito. Habent enim et ipsi orgia sua, et quasi pro perfectis quibusque discipulis tradunt abscondita sacramenta, quae si ad lucem processe740 rint, statim quod ficta simt, arguuntur. Nihil igitur eis proderit sculptura et conflatio sua. Sculptura quae refertur ad lapides, in his dogmatibus intellegitur, quae stultitiam prima fronte demonstrant. Conflatio est ibi, ubi aliqua uidetur esse

720/721 efr Dan. 3, 1.

730/732 Deut. 27, 15.

737 Deut. 27, 15.

708/700 et iuxta historiam] om. Viet. 710 aduersum P alt. et] om. P hethericos P 712/713 quia usque conflatile] P s.l. 713 conflatilem P, corr. 717 consequenter] in add. /j, v in marg. 710 deiram P (u s. e a.m.) 710/ 720 siue usque dora] om. /a per homoiotel. 720 quod P, corr. 724 culturas P 720 marmore P 727 soluitur sunt P, corr. 720 possumus P, corr. 732 alt. et] atque P 730 conflationis P, corr. signaturque P, corr. 737 ponit P 738 pro] om. Reg. perfectus Reg. 741 sculpturam P 742 intellegere P (re del.) 743 conflationem (est om.) P ibi P s.l. esse] P s.l.

IN ABACVC I, ii, 18-19.20

615

ratio sapientiae saecularis, et uelut quodam auro, ita disciplinis philosophorum et splendore eloquentiae idolum conflatum est. Nihil ergo proderit figmentum fictori suo. Et mutum surdumque simulacrum adoratorem suum audire non poterit. Si quando uideris aliquem nolle credere ueritati, et ostensa suorum dogmatum falsitate, in coepto studio perse750 uerare, congrue poteris dicere : Sperat in figmento suo, et facit simulacra muta uel surda ; koi

7°, 4/5-

404 teterrimi P v in marg. 405 carnibus P 406 aethiopum] P cum Vulg., aethiopibus p v 410 uidi P, corr. 410 debent P 417 tabernacula P 418/419 siue usque madian] P s.l. a.m. 418 patebunt P, corr. 421 ac] et 1 421/422 consenserit P, a.m. corr. 424 deternis P, corr. a.m. 425/426 condemnationem] in proem. P 427 cruciatos P, corr. a.m. se sciunt P v in mare 428 cotidiano pauore ~ P sustinent P, corr. 431 qui Vulg v in marg. ascendens P, ascendisti P {a.m.) v in marg. 433 semper] om. Vulg. 435 quia P v in marg.

630

IN ABACVC II, iii, 8.9

tuarn super sceptra, dicit Dominus. Diapsalma. Vbi Septuaginta diapsalma, et Aquila semper, ceteri ut supra similiter transtulerunt. Et quia ad tropologicam interpretationem festinat ora44° tio, breuiter secundum litteram sensum capituli comprehendens, pergam ad reliqua. Sicut Iordanem, et mare siccasti Rubrum, pro nobis dimicans — non enim fluminibus et mari iratus es, aut quicquam insensibilia offensionis contrahere potuerunt —, ita nunc quadrigas conscendens tuas arcumque 445 corripiens, salutem dabis*populo tuo, et iuramenta quae iurasti patribus nostris et tribubus, explebis in sempiternum. Quod autem dicit : Numquid in fluminibus iratus es, Domine, aut in fluminibus furor tuus, uel in mari impetus tuus ? Dicit ambigue, et interrogantis magis eloquio quam probantis. Sunt 45° enim et bona flumina, sunt et mala. Est mare pessimum, et est mare optimum. Bonorum fluminum illud exemplum est : Fluminis impetus laetificat ciuitatem Dei. Et quod qui de aqua Domini biberit, fluent de uentre eius flumina aquae salientis in uitam aeternam. Malorum illud quod Pharao loquitur in 455 Hiezechiele : Mea sunt flumina, et ego feci ilia, in quibus draco habitat et multa his similia. Quod autem mare in bonam par¬ tem accipiatur, psalmus uicesimus tertius testimonio est, in quo tropologice de Ecclesia dicitur sub olkov/j.€V7j, id est orbe v 645 terrarum : Domini est terra et plenitudo eius, orbis terrarum, et 460 omnes qui habitant in eo : Ipse super mare fundauit eum, et super flumina praeparauit ilium : id est, orbem. Quod autem a Domino fundatur super flumina, et praeparatur super mare, utique in bonam partem accipitur. Necnon et illud quod de uinea dicitur quae translata est de Aegypto : Extendisti pro465 pagines eius usque ad mare, et usque ad flumina flagella eius ; usque ad mare puto quod in bonam partem possit accipi. Et PL dicimus uerba diuina quae manifestiora sunt, et quasi potum 1318 sitientibus praebent, haec dici flumina, ea autem quae plena sunt sacramentis, et in profundo posita, de quibus dicit apo47° stolus : 0 profundum sapientiae et scientiae Dei. Et propheta consonat : De profundis clamaui ad te, Domine, mare in scripturis appellari. Hoc de eo quod possit et mare in meliori parte sentiri. Quod autem accipiatur et in contrario, multa testimonia sunt de quibus illud et in psalmis est : Hoc mare

452 Ps. 45, 5. 464/465 Ps. 79, 25/26.

452/454 cfr Ioh. 4, 14. 470 Rom. 11, 33.

12.

455 Ez. 29, 9. 459/461 Ps. 23, 1/2. 471 Ps. 129, 1. 474/476 Ps.’ic>3,

437 diapsalma] P s.l. 438 semper] diapsalma add. P et del. 449 et] P exp., tarn add. a.m. in marg. 452 domini P quod] quia P 457 uicesimus ter¬ tius psalmus ~ P testis est P s.l. a.m. 458 orbis Viet. 459 terrarum] P s.l. a.m. 460 omnis qui habitat P maria P 462 fundatus P, corr. a.m. 460 usque ad mare] om. P /i

IN ABAC VC II, iii, 8.9

631

magnum et spatiosum ; ibi naues pertransibunt, animalia parua cum magnis. Draco iste quern formasti ad illudendum ei. Et de euangelio quando Saluator increpuit uentos et mare et dixit ei: Tace et obmutesce. Quod enim increpatur, malum est, iuxta illud Zachariae : Increpet Dominus in te, diabole. Et ad Timo480 theum : Argue, consolare et increpa. Propheta itaque sciscitante : Numquid in ftuminibus iratus es, Domine, aut in fluminibus furor tuus, uel in mari impetus tuus ? Nos dicamus si Aegypti flumina sunt, et mare rubrurn atque sanguineum ; irascitur Dominus et percutit ea, et toto impetu fertur in gur485 gites, eleuantes se contra sententiam Dei. Vnde mare uidit et fugit, praesentiam Dei ferre non sustinens. Et Iordanis reuersus est retrorsum, cedens gloriae populi transeuntis, qui et ab Helia scinditur et ab Helisaeo. Vt autem manifestius loquar, haereticorunr eloquentiam quae contra ueritatem et Eccle- /x 1627 490 siae fluit, intellege flumina, quibus irascitur Dominus. Animas uero eorurn qui circumferuntur omni uento doctrinae, et sem¬ per malitia fluctuant, et salsis gurgitibus obruuntur ; animad- v 646 uerte mare super quod impetus Domini fit, ut sentiat eius aduentum, et sciat quibus terminis et obice concludatur, et 495 audiat : In te conterentur fluctus tui. Quod si bona sunt flumina et bonum mare, lauatur in illis Iesus, et Ecclesiam suam super huiuscemodi mare coflocat. Post haec sequitur : Qui ascendes super equos tuos, et equitatio tua salus. Quaero equos super quos ascendat Dominus, et puto non esse alios nisi sanctorum 500 animas, super quas ascendit sermo diuinus, ut et ipsas saluet, et alios per eas. Ponamus equorum exempla. Sponsus loquitur in Cantico canticorum : Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilauit te, proxima mea. Non quod Christus Ecclesiam, uel sermo Dei animam quam sponsam suam uocat, quadrigis 505 comparet Pharaonis, sed quod omnis anima quamuis sancta sit atque perfecta, ad Deum comparata, quasi currus Pha¬ raonis sit, et iumentum. Vnde et Moyses loquitur ad Dominum : Ego autem sum d'Aoyos, id est irrationalis. Et Dauid : Vt iumentum factus sum apud te. Non quod absolute iumen-PLi3i9

475

478 Marc. 4, 39.

479 Zach. 3, 2.

495 lob 38, 11 (iuxta LXX).

480 II Tim. 4, 2.

502/503 Cant, i, 8.

485/487 Ps. 113, 3.

508 Exod. 4, 10.

509

Ps. 72, 23.

477 increpauit P

479 in zacharia P domine P, corr. a.m. 480 et] om. P 485 sententiam] P, scientiam fx v 480 ferre] P s.l. a.m. 487 transeuntis P s.l. a.m. 489 eloquentium P, corr. a.m. et] om. P 489/490 ecclesiae] P, ecclesiam jx v equos P, corr. (h s. f a.m. add.) quo P S

492 malitia] ma (ani praem. s.l. a.m.) P salsis] falsis fx 499 ascendet P 500 saluet] alios add. P, sed eras. 502 farao P 503 adsimilaui P (d in s mut. ; u s. alt. i)

507/508 deum P

509 ut] om. P

quo P

505

quo P LXX VI

A

632

IN ABAC VC II, iii, 8.9

510 turn sit, sed quod apud Deum iumentum sit. His equis illi contrarii sunt quos habet Pharao, et de quibus dicitur : Equum et ascensorem proiecit in mare ; huiuscemodi equitatio non salus est, sed perditio. Quaeramus et alios equos, quibus ascendit Dominus. In quarto Regnorum libro legimus, sur515 rexisse mane ministrum Helisaei, et egressum uidisse exercitum ambientem ciuitatis muros, et equos et currus. Et postquam ad preces prophetae aperti sunt oculi eius : Aspexit, in quit, et ecce mons plenus equis, et quadrigae igneae in circuitu Hehsaei. Diligenter attende quod equi uideantur et currus, et tamen in 520 tantis milibus equorum et curruum nullus ascensor ; horum equorum ille erat auriga et ille rector de quo psalmista canit : Qui sedes super Cherubini ostendere. Talibus equis talique curru et Helias raptus ad caelum est. Si quis autem de Zacharia uult discere qui sint equi rufi, et qui nigri, et qui uarii, et qui 525 albi egredientes de myrtetis, et de montibus in profundo positis, siue, ut in Septuaginta scriptum est, aereis, in ipso v 647 propheta, si Dominus uitae spatium dederit, conabimur explanare. Vidit et Ioannes equos candidos, et sessores eorum e quibus corpora in gloria resurgentium puto esse equos can530 didos, sessores autem sanctorum animas. Si quis uero peccator est, et mei similis, sedebit in equo nigro et dicetur de eo : Dormitauerunt omnes, qui ascenderunt equos. De talibus equis scriptum est : Fallax equus ad salutem. Caro enim concupiscit aduersus spiritum, et sapientia eius inimica est Deo. Hoc di535 ctum sit de his qui corpora diligunt, et in nigris sedent equis. Nos autem animas nostras in equos, et in currus Domini praeparemus, qui ascendit in Paulo, ascendit in Petro, et in huiuscemodi curribus equitans, totum lustrauit orbem. Intendens quoque arcum siue sagittas suas, sceptra, id est 540 regna aduersum quae Hieremias missus est, eradicauit, destruxit et perdidit, fecitque ut non regnaret peccatum in mortali nostro corpore. Sceptra autem, id est regna diaboli, quae ostendit et Domino, intellege diuersa peccata, auaritiam, luxuriam, iracundiam detractionem, furta, periuria, 545 aduersum quae sermo Dei sedens in equis, et in curribus suis intendit fulgoris sui contorta spicula, et interim non emittit, n 1628

512 Exod. 15, 1. 514/516 cfr IV Reg. 6, 15. 517/518 IV Reg. 6, 17. 522 Ps. 79, 2. 522/522 cfr IV Reg. 2, n. 523/526 cfr Zach. 1, 8. 528 cfr Apoc. 6, 2. 532 Ps. 75, 7. 533 Ps. 32, 17. 533/534 cfr Gal. 5, 17. 540/541 cfr Ier. 18, 7.

510 sed usque sit] P in marg. sup. quo P 521 illi (pr. I.) P, corr. aurigo P, corr. 523 cursu P, corr. a.m. raptum P, corr. a.m. 524 alt., tert. et ult. qui] equi P 525 mirtea P (t s. a a.m.) 526 pr. in] P s.l. a.m. 528 uidet P, corr. a.m. 530 uero] autem P 535 sit] est P 536 alt. in] P s.l. 546 fulguris F/or. Viet.

IN ABACVC ir, iii, 8.9

633

ut qui ad extentum arcum territus fuerit, emissionem non sentiat sagittarum. Et hoc facit semper, quod Aquila interpretatus est, pro diapsalmate. Semper enim sedet in sanctis 550 suis, semper armatus est. Et acutas sagittas in linguis eomm praeparans equitat.et hue illucque discurrit in orbis salutem. Fluuios scindes terrae. LXX : Fluuiis scindetur terra. Quia suscitauit Dominus arcum suum ut tribubus iuramenta redderet quae locutus est, consequenter dicitur : Fluuios scin555 des terrae, id est reges terrae aduersum populum tuum dimiPL cantes, diuides atque disperges. Iuxta Septuaginta autem, qui 1320 dixerunt: Fluuiis scindetur terra, primnm ponamus exemplum, ut hoc quasi gradu ad altiora ueniamus. Legimus in his qui de mirabilibus confecerunt uolumina, et qui Olympiadas 560 Graeciaead nostram usquememoriam perduxerunt,exponentes quid in singulis annis noui accident in rnundo, quod inter v 648 cetera terrae motu eruperint flumina, quae ante non fuerant, et rursum alia absorpta sint, et pessum ierint, quod scihcet omnes terrarum uenae, quasi in humano corpore sanguinem, 565 ita in se habeant latentes aquas, quae terrae concussione rumpantur, et manent in flumina. Hoc si intelleximus uideamus animarn hunranam habere in se naturaliter aquas et fluuios, et per socordiam nostram, eos esse absconditos, et non fluere. Cum autem ad praedicationem sermonis Dei concussa 570 fuerit, et de priori statu mota, tunc erumpere quod latebat, et in refectionem potantium fluere. Hoc ipsum reor et illuc significare in Genesi quod fodiuntur putei a seruis Isaac, quos ab Abraham factos Philisthiim terra obruerant. Quamdiu uiuet Abraham, putei illius non clauduntur ; illo autem mor575 tuo, et puteis obturatis, si serui fodiunt, contradicunt Phi¬ listhiim, et iurgium est. Si uero ipse ueniat Isaac, et fodiat puteum, et inueniat aquam, Philisthiim non ualent contradicere. Vide Petrum et Paulum, et de puteis Christi fluuiisque non ambiges. Cerne omnes apostolos, et iam non quattuor flumina, 580 sed duodecim fluuios intelleges exire de paradiso scripturarum. Isti fluuii antequam terra commoueretur, latebant, et cum essent in terrae uenis, sitientibus pocula non praebebant. Postquam uero ad aduentum Christi orbis et omnis terra concussa est, subito proruperunt, et tunc completum est : 585 Posuit flumina in desertum, et exitus aqiiarum in sitim, ter ram

572/573 efr Gen. 26, 15.

585/586 Ps. 106, 33/34.

548 fecit P, corr. a.m. 549 sedit v in marg. 555 id est reges terrae] P s.l. tuum populum ~ P 564 in] P s.l. a.m. 565 concussionem P, corr. 568 eos P in marg. 570 motat cerumpere P, corr. a.m. 571 refectione P potentium v in marg. 573 ab] P s.l. a.m. 574 uiuit P 575 fodiant P 582 scientibus P, corr.

584 tunc] tarn P (u s. a a.m.)

585 et] om. P

634

IN ABACVC II, iii, 8.9-10/13

fructiferam in salsuginem, a malitia habitantium in ea. Posuit desertum in paludes aquarum, et terram sine aqua in fontes aquarum, et habitare fecit ibi esurientes, et constituerunt ciuitatem ad habitandum. Postquam enim Dominus uenit in 590 mundum, et completum est illud quod dixit in euangelio : In indicium ego in mundum istum ueni ut qui non uidebant, uiderent, et qui uidebant, caeci fierent, tunc terra Israel de qua fluuii ante manabant, et irrigabant uniuersum Iudaeae populum, aruit, et fontes illius obturati sunt. Vniuersus autem 595 orbis qui erat desertus et sterilis, et aquas praedicationis dominicae non habebat, uersus est in paludes aquarum, et quot doctores emisit, tot habuit et fontes. Nec sufficif eis, v 649 fontibus uidelicet atque fluminibus, irrigare orbis populos, sed in unaquaque prouincia eos qui esuriebant et patiebantur 600 famem sermonis Dei, in unum populum congregantes, exstruxerunt Ecclesiam quae dicitur ciuitas ad inhabitandum, n 1629 et quam laetificat impetus fluminis. 10/13. Viderunt te, et doluerunt monies, gurges PL aquarum transiit, dedit abyssus uocem suam, alti- 1321 605 tudo mantis suas leuauit. Sol et luna steterunt in habitaculo suo, in luce sagittarum tuarum ibunt, in splendore fulgurantis hastae tuae. In fremitu conculcabis terram, in furore obstupefacies gentes. Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum 610 Christo tuo. Percussisti caput de domo impii, denudasti fundamentum usque ad collum. Semper. Solam nostram editionem posuimus, ut iuxta earn, id est iuxta Hebraicum texentes consequentiam loci, postea LXX commatice per capitula disseramus. Viderunt te, Deus, et 615 doluerunt montes ; excelsa scilicet regna, et sublimes huius saeculi potestates et quadrigae quattuor in Zacharia, quae egrediuntur de montibus aereis, hae te uiderunt et intremuerunt. Et gurges aquarum transiit, hoc est omnis eorum impetus, et persecutio qua uexabant populum tuum post620 quam te uiderunt, transiit. Tunc abyssus, hoc est, inferi laudauerunt te ; tunc etiam superi, id est angeli in plausum suis manibus concreparunt, ut uictorem ueluti gestu quodam et tripudio eleuatarum manuum demonstrarent. Sol tuus et luna, et omnis splendor, quo prius inluxeras populo tuo, et

591/592 Ioh. 9, 39.

580 frugiferam P

10/617 cfr Zach. 6, i.

587/588 et usque aquarum] P in marg. inf. a.m.

597 quod

P, corr. a.m. suffecit Reg. 598 uidelicet] om. Reg. 003 mortes P, corr. a.m. 007 fulgorantis P (o in u corr. ; i in e mut.) 009 ingressus P 011 fundamentum] eius add. Vulg. semper] om. Vulg. 017 haec P 623 demonstrarunt P

IN ABAC VC II, iii, 10/13

635

malorum postea pondere, uniuersa fuerant tenebrarum horrore cooperta, receperunt lumen suum, et pristinum habuere fulgorem. Sagittae tuae et fulgurans hasta tua, id est plagae tuae, et eruditio tua, lumen tuo populo praebuerunt. Denique in luce sagittarum tuarum, et in splendore hastae tuae, quae 630 eos ad hoc corripuit, ut emendaret, ambulauit populus tuus in fremitu tuo. Quando ergo populi tui uindicabis iniuriam terrena regna calcabis, et omnes gentes admirari facies, quia egressus es in salutem popuh tui, et uenisti ad eos cum Chri- v 650 sto tuo, licet in Hebraico scriptum sit : Egressus es in sa635 lutem populi tui cum Iesu Christo tuo, siue cum Saluatore Christo tuo. Iesus enim Saluator interpretatur. Veniente autem Iesu Christo Filio tuo, percussisti antichristum de domo impii, hoc est in hoc saeculo, quod in maligno positum est ; siue ipsum diabolum percussisti qui impietatis 640 caput est, et denudasti fundamentum eius usque ad collum id est abscondita eius aperta fecisti, non ad breue tempus, sed in perpetuum ; hoc enim significat sela, id est semper. LXX : Videbunt te, et dolebunt, siue parturient popuh : d)bLvr)oovs. Omne 195 enim tempus in quo non uirtutibus, sed uitiis deseruimus, perit, et quasi non fuerit, reputatur in nihilum. Si quis ergo de nobis, uel in conualle habitat, uel in uoluptate et luxuria saeculari suam contignat domum, iste templum Deo non aedificat, nec habet Dominus in eo ubi caput suum reclinet ; et cum 200 uulpibus aedificet domum, habitaculum quondam Dei patitur esse desertum. 5. Et nunc haec dicit Dominus exercituum : Ponite corda uestra super uias uestras. Non sit aliud loquentis tempus, et abud facientis ; praecepta mea statim 205 in opus uertite. Dominus est enim omnipotens qui praecipit, et utique non leue est Dei omnipotentis imperium. Habuistis hucusque corda uestra uitiis seruientia, sine ordine, sine praeceptore, quocumque trahebant desideria, pergentes. Nunc autem Dominus uobis praecipit ut ordinetis in se caritatem, 210 et ponatis corda uestra super uias uestras, ut nihil absque iudicio et consideratione faciatis, sed semper ante pedes uestros legalis lucerna praecedat, et dicatis : Lucerna pedibus meis lex tua et lux semitis meis. Vel certe ita : Quia dicitis, non est tempus aedificandae domus Domini, et ipsi habitatis in 215 habitaculis quae sunt in ima demersa, domus autem mea deserta est ; considerate, iubente me Domino, et uos in memoriam redigite quae feceritis, et quae passi sitis. 6. Seminastis multum, et intulistis parum ; comedistis, et non estis satiati ; bibistis et non estis v 220 inebriati, operuistis uos et non estis calejacti. Et qui mer cedes congr egauit, mi sit eas in sacculum pertusum. Omnis labor uester qui aedificastis domus uestras et neglexistis domum Dei, non habuit euentum. Seminastis enim plura, et multo minus quam satum fuerat, congrega-

192/194 Stoici] ?

199 cfr Luc.

9, 58.

212/213 Ps.

118, 105.

196 et] N s.l. 197 ualle N uoluntate N 199 ubi in eo ~ N 205 enim omnipotens est ~ N 209 autem] haec N 212 lucerna usque dicatis] N s.l. (20 fere litt.) 213 ita quia] itaque N (q*** add. sed eras.) 214 aedifican¬ dae] om. N 215 deserta N 217 estis N 218 paruum N 222 aedificatis N 223 neglegitis N

744

720 225

230

235

240

245

250

253

260

IN AGGAEVM i, 6

stis ; nec potestis dicere ideo famem secutam, quod in exer- PL cenda terra agricola cessauerit. Comedistis quoque, ne forsitan 1394 e uobis quispiam diceret uoluntarium fuisse ieiunium ; et non estis saturati, quia paruos fructus congregaueratis in horrea. Vinum bibistis e uineis, sed non tantum ut laetaretur cor uestrum, et diceretur de uobis : Et uinum exhilarat cor hominis. Habuistis pallium, sed quod frigus non repelleret, nec seruaret calorem. Quicumque etiam uestrum siue negotiatione siue mercennaria manu mercedes congregauit, frustra labor sine pretio laboris impensus est. Omnes enim uelut si quis in pertusum sacculum mittat, pecuniae defluxerunt. Sed et iuxta n 1687 intellegentiam spiritalem hi qui de Babylone reuersi sunt, et necdum aedificauerunt templum Dei, sed aedificationem eius cotidie differentes, dixerunt : Nondum uenit temp us iomus Domini aedificandae, nec captiui sunt, nec adhuc plenalibertate donati, uerum quasi in meditullio quodam positi, seminauerunt multum, et intulerunt parum ; comederunt et non sunt satiati, biberunt, et non sunt inebriati, operuerunt se, et non sunt calefacti; congregauerunt mercedes, et quasi in pertusum marsupium mitterent, perdiderunt. Si quando uideris inter multa opera peccatorum facere quempiam nonnulla quae iusta sunt, non est tarn iniustus Deus, ut propter multa mala, paucorum obliuiscatur bonorum, sed faciet eum ilia tantum metere, quae in bonam terram seminauerit, et in sua horrea congregare. Qui autem penitus dirooTaTr]? est, iste omnino non comedet, sed fame peribit. Porro qui seminat multa, et infert pauca, comedit parum, et non in satietatem, iuxta illud quod in maledictis Leuitici Dominus comminatur : Et comedetis et non saturabimini. Qui uero sanctus est, usque ad satietatem comedet, et explebitur in illo quod scriptum est : Iustus comedens replet animam suam. Similiter qui penitus non bibit, siti peribit. Sicut et in Iudith, si quis tamen uult v 745 librum recipere mulieris : Et paruuli siti perierunt. Qui autem parum bibit, bibit quidem, sed non usque ad ebrietatem. Porro qui potest dicere ad Dominum : Calix tuus inebrians quam praeclarus est. Et inebriatur cum Noe. Et licet in Aegypto constitutus, tamen in conuiuio Ioseph cum patriarchis et fratribus uino madet. Iste prae magnitudine laetitiae et cotidiano gaudio cum

230 Ps. 17/20.

103, 15.

253 Leu. 259/260 Ps. 22, 5.

26, 26.

255 Prou. 13, 260 cfr Gen. 9, 21.

25.

256 cfr Iudith 260/262 cfr Gen. 43,

12, 34.

228 congregaretis N 241 paruum N 246 non] N in ras. 247 ilium N 248 tamen N terra N 249 est ist] estis te N 251 paruum N suauitate N 253 et] om. N 255 suam] om. N 257 mulieris] N (in - es mut.)

IN AGGAEVM i, 6

721

apostolis uersus in ecstasin, appellabitur musto plenus. Quo265 modo autem non sit huic expositioni contrarium illud quod filii Ionadab filii Rechab uinum non biberint, et laudentur a Do¬ mino, in Hieremia competentius disseretur. Post haec dicitur ad eos qui neglegebant aedificare templum Domini : Operuistis uos, et non estis calefacti. Quod intellegimus de 270 centesimo tertio psalmo, in quo de Deo dicitur : Abyssus ut uestinientum amictus eius. Quamquam enim secundum He- PL braicam ueritatem referatur ad terras, quae ambiantur 1395 Oceano, tamen secundum LXX translatores qui dixerunt : To 7Tepij36\cuov avrov, genere masculino, et non avTrjs, ferni275 nino ; de Deo quod dictum est sentire compellimur, eo quod inuestigabilis sit eius sapientia, et ponat Dominus tenebras latibulum suum, et non indignis quibusque eius sacramenta prodantur. Vnde et iustus laetatur, et dicit : In corde meo abscondi eloquia tua, ut non pecceni tibi. Hoc pallium de multi280 plicis sapientiae sensibus uerbisque contextum, non sinit feruentes spiritu refrigerari, nec dilectionis calorem, Borea flante, frigescere. Qui uero rnedius est, et habet quidem pal¬ lium, sed quo non totus operiatur ; quomodo parum in horrea comportauit, et comedit, et non in satietatem, et bibit, et non 285 in ebrietatem, sic operietur quidem sensuum operumque suorum pallio, sed non calefiet. Qui autem propter nimiam animae paupertatem non habet pallium, ideo non habet, quia multiplicata iniquitate, caritas refrixit in eo. Vnde et de istiusmodi homine, cuius ab alio pallium possidetur, in lege 290 praecipitur : Reddes ei uestinientum antequam sol occidat, quoniam pauper est et in ipso habet spem. Sed et hoc eis accidit qui habitabant in conuallibus, siue in laqueatis domibus, et v 746 dicebant : Nondum uenit tempus domus Domini aedificandae, ut mercedes in pertusum sacculum congregarent. n 1688 293 Si quis e nobis bona operatur, et digna mercede, — quam nobis redditurus est Dominus, de quo dicitur : Ecce dominus, et merces eius in manibus illius, reddere unicuique secundum opera sua, et aliud apostoli : Si cuius opus manserit, quod superaedificauit, mercedem accipiet —, hie congregat conser300 uandas mansurasque mercedes, et uirtutibus uirtutes semper

264 efr Act. 2, 13. 266 efr Ier. 35, 6. 270/271 Ps. 103, 6. 276/277 efr II Reg. 22, 12; Ps. 17, 12. 278/279 Ps. 118, 11. 288 efr Matth. 24, 12. 290/291 Deut. 24, 15. 294 efr Is. 40, 10; 62, 11. 296/298 Matth. 16, 27. 298/299 I Cor. 3, 14.

266 laudantur N 271 amictum N enim] om. N 272 quia N (corr.), quod v in marg. 274/275 feminino] genere praem. N 283 quando paruum N 284 suauitatem N ult. et] om. N fj. 287 pallium ideo non habet] om. N per homoiotel. 288 et] om. N 292 habitant fj, v in marg. 295 dignam mercedem N

722

305

310

315

320

325

330

335

IN AGGAEVM i, 6-9

adiungens, coaceruat pecunias in sacculum non pertusum. Qui autem post bona opera non semel et bis, sed frequenter peccat, et praeteritam caritatem sequentibus uitiis obscurat et sordidat, iste in pertusum sacculum pecuniam congregat. Haec autem omnia euenerunt eis qui dixerunt: Nondum uenit tempus domus Domini aedihcandae, et cum ipsi habitarent in conuallibus, desertam esse domum Domini patiebantur. 7.8 .Haec dicit Dominus exercituum : Ponite corda uestra supper uias uestras, ascendite in montem, afferte lignum, et aedificate domum ; et acceptabilis mihi erit, et glorificabor, dicit Dominus. LXX: Haec dicit Dominus omnipotens : Ponite corda uestra in uias uestras, ascendite super montem et praecidite ligna. Cetera si¬ militer. Rursum uobis ego Dominus praecipio, qui et prius iusseram, ut ponatis corda uestra super uias uestras, et consideretis cuncta quae geritis, et relinquentes studium domorum uestrarum humilium, ascendatis in montem, ubi non sunt PL ligna quae comburantur, sed quae ad opera domus meae 1396 proficiant ; et ut hoc faciatis attentius, mihi scitote placiturum esse quod facitis. Aiunt Hebraei sola tantum ad contignandum ligna fuisse necessaria, stantibus muris templi post incendium. Hoc illi. Nobis autem praecipitur, non extra uias nostras ponere corda nostra, sed quae prius posueramus, rursum ponere in uiis nostris ; et postquam hoc fecerimus, ascendere de domibus, concauis in montem, ut cum peruenerimus ad montis altitudinem, in quo necessaria ad aedihcationem templi Dei ligna sunt, de omni scripturae sanctae monte, in quo uaria uirtutum etparadisi ligna plantata sunt, praecidamus ea, et aedihcemus templum Domini operibus v 747 bonis et dogmatibus ueritatis, quod cum fuerit exstructum, placeat Domino et glorificetur in eo. Igitur quia haec man data sunt nobis ut ponamus corda nostra in uiis nostris, ascendamus in montem rationabilem, et ad singula problemata, congrua de testimoniis scripturarum ligna quaerentes, praecidamus ea, et aedihcemus domum sapientiae in nobis ; postquam enim haec fuerit exstructa, finis aedihcationis eius erit, ut Dominus glorificetur in nobis. 9, Respexistis ad amplius, et ecce factum est mi¬ nus ; et intulistis in domum, et exsufflaui illud.

320/322 Hebraei] ?

305 nondum] non N 310 portate ligna Vulg. 313 cetera] et praem. N s.l. 317 ascendetis N, corr. 310 proficiunt N 324 et] om. N 325 cum] N s.l. 32(5 montis] sermonis N v in marg. 328 qua N, corr. a.m. 330 cum] que add. N, eras. 331 ut v in marg. quia N (a s.l.) 330 pr. et] N s.l. a.m.

IN AGGAEVM i, 9

723

340 LXX : Respexistis in multa, et facta sunt pauca, et intulistis in domum, et exsuffiaui ilia. Vt abiecta mora, et omni ambiguitate deposita, studiosius aedificetis domum meam, dico et aliud quod uobis acciderit, qui distulistis aedificare domum meam, non ut supra : Seminastis multum, et quia sementem 345 terra non reddidit, intulistis parum / sed cum iam candescerent segetes, et messium tempus instaret, et frumenta uos tenere in manibus putaretis, messuistis uacuos culmos, et inanes stipulas sine spicarum frugibus congregastis. Plenae erant areae : spes in oculis, luctus in manibus. Sed hoc quoque 350 ipsum quod uix de multa segete et infinitis aceruis fuerat electum, intulistis in domum, et mea uirtute dispersum est. Exsuffiaui enim illud, et redegi ad nihilum, quia frumentum ^ 1689 emortuum et uacui folliculi, quae utilia esui sunt, farinam et similam non habebant. Potest autem hoc quod dixit : Intulistis 355 in domum, et exsuffiaui illud, et de donariis accipi quae offerebant in altari, et Deus exsufflauerit ea. Sed quia dixit, intu¬ listis in domum, si ea quae illata sunt, donaria intellegimus, utique in templo oblata dicimus. Et non nobis congruet, quia eo tempore domus Dei adhuc aedificata non fuerat ; quod 360 quidem usque hodie plerisque contingit, qui habitant in aedificiis humilibus, et quantum in se est, despiciunt desolatam domum Dei, et cum possint aedificare, contemnunt ; et quasi iam uidentes maturas segetes, fructus sibi suorum operum repromittunt, et fallente spe, pro magnis uix parua repe365 riunt. Sed et haec quoque parua, quae in domum et horreum v 748 mentis condiderant, exsufflantur a sermone Dei, quasi indigna PL eius custodia atque tutela. Quotiens uidi ego tarn in doctrina 1397 quam in conuersatione de quibusdam sperata plurima : et postquam uentum est ut haberent tempus messium, id est, 370 tempus docendi, uitamque suam in exemplum praebere populorum, de excelso praecipitatos, et minus inuentum in eis, quam opinio sibi omnium promittebat. Vnde accidit ut paulatim, neglegentia subrepente, paruum quoque ipsum quod uidebantur habere, perderent. Hoc autem idcirco perpessi 375 sunt, quia securi fuerunt in pristinis domibus suis, nec ascenderunt scripturarum montem, aedificationis de eo dominicae ligna caedentes, nec exstruxerunt in se cotidie domum Do¬ mini, sed despicientes eius desolationem, etiam id perdidere,

444/345 Agg. 1, 6.

344 et] N s.l. (corr. a.m.) non add. Reg.

345 paruum N, corr. 345/346 canderent N 349 haec N 352 quod N 353 mortuum N follicula N, corr. esui] sunt] habebant et add. Reg. 354 hoc] arm. N 359 aedifi¬ cata non fuerat adhuc ~ N 360 contigit N, corr. 361 displiciunt N, corr. 362 possunt N 368 quibus tam N, corr. 373 paruum N (pr. u exp.)

724

IN AGGAEVM i, 9-11

quod se habere credebant. Supradicti enim mali haec causa redditur. Quam ob causam, dicit Dominus exercituum quia domus mea deserta est, et uos festinatis unusquisque in domum suam. 10. P ropter hoc super uos prohibiti sunt caeli ne 385 darent rorem, et terra continuit germen suum. Non solum, inquit, caeli pluuiam non dederunt, quibus irrigata humus fruges facit, sed ne( rorem quidem matutinum, atque nocturnum, ut arentes agri, saltern humore modico temperarentur. Terra quoque deuorauit, et agricolis non redditura 390 sementem, et quae sponte solet gignere, auaro sinu tenuit. Ego hunc arbitror esse rorem, de quo in benedictione dicitur ad Iacob : Det tibi Deus de rore caeli ; et rorem Hermon qui de¬ scends super montem Sion, et descendit, non de aere in quo multiplex uolitat aquilarum et accipitrum et uulturum nu395 merus, sed de caelo, ut si cuius anima ardet perturbationibus, et iaculo diaboli uulnerata est, refrigeretur hoc rore, et aestus suos temperet. Quo retento, terra quoque non affert germen suum. Neque enim sine rore Christi potest ulla anima afferre frumenta. 400 11. Et uocaui siccitatem super terram, et super montes, et super triticum, et super uinum et super oleum ; et quaecumque profert humus, et super ho¬ mines et super iumenta, et super omnem laborem manuum. Pro siccitate Septuaginta pa^aipav, id est gladium v 749 405 transtulerunt, sed et in Hebraico tribus litteris scriptum reperi, heth, res, beth, quod si harseb legimus, gladium sonat; si oreb, Kavoajfia, quod nos transtulimus siccitatem, Meet PL melius in urentem uentum transferri possit. Et reuera quo- 1398 niam sermo de terra est, et de agrorum sterilitate, magis mihi 410 uidetur uentus urens in praesenti loco intellegi debere, quam p 1690 gladius, licet omnis plaga quae propter peccata hominibus inferatur, possit et pro gladio accipi. Vocata est autem siccitas, siue gladius super terram, et super montes, ut non proferant triticum, et uinum et oleum, et quaecumque sponte generat 415 humus. Praecedente autem fame, consequenter super homines, et super iumenta mors uenit. Et idem gladius uel uentus urens, omnia quae manus hominum laborauere, consumit. Vocatur 380

302 Gen.

27, 28.

392/393 efr Ps.

132, 3.

379 quod] N s. ras. 381 quam ob causam] N cum Vulg., quamobrem 71 v 383 suam] post haec sequitur add. N 385 continuit] prohibita est ne daret Vulg. 389 et] om. N 392 et] om. N ft 402/403 et super homines] om. N 403 omnem] om. Vulg. 404 poftaiav edd. 406 hhereb edd. 407 hureb N hhoreb edd. 413 proferrent N 416 et idem] id est Reg. uel] om. N

IN AGGAEVM i, n

725

itaque uel inducitur uiuens sermo Dei, et efficax, et acutus su¬ per omnem gladium bicipitem, ut anima neglegens — quae ter420 ra interpretatur arens, et magis in concauis habitare, quam domum Dei extruere desiderat —, eius mucrone feriatur ; et quicquid fructuum se putat habere, disperdat. Infertur etiam gladius super montes eleuantes se aduersus scientiam Dei, et super frumentum et uinum, et oleum, quibus quasi cibis et 425 potu et refectione, haereticorum conciliabula deceptis populis blandiuntur. Congrue quis dixerit panern illorum esse panem luctus, et furorem draconum esse uinum eorum et furorem aspidum insanabilem. Oleum quoque, repromissionem de caelestibus ; quo quasi ungunt discipulos, et laborum praemia 430 pollicentur, quae detestatur propheta, dicens : Oleum autem peccatoris non impinguet caput meum. Sed et alia quae absque auctoritate et testimoniis scripturarum quasi traditione apostolica sponte reperiunt atque confingunt, percutit gladius Dei; homines autem et iumenta, uel Aoyicr/tou? et alodrjocLs, id 435 est cogitationes et sensus eorum accipiamus.Vel certe rationabiles in eis, et irrationabiles, id est doctos et indoctos pariter, v 750 et omnem laborem manuum.et ieiunia eorum,etobseruationes uarias, et chameunias, id est humi dormitiones. Qui tribus quadragesimis per annum ieiunantes, et grjpoayicus humi440 liantes animam suam, et uel maxime de Tatiani radice crescentes, super huiuscemodi laboribus audiunt : Tanta passi estis sine causa. Haec autem uniuersa quae dixi, possunt de Ecclesiae rectoribus intellegi, quae aedificantes carnalem domum, liberisque suis et possessionibus prouidentes, non curant, uel 445 in seipsis exstruere templum Dei, uel Ecclesiam Domini, quae intecta et diruta est, instaurare, quorum saepe uita et sermo incongruus scandalizat plurimos et de Ecclesia eicit, et ad PL solitudinem perducit domum Dei. Nec haec dicimus.quo uni- 1399 uersos generaliter accusemus, sed quod in omni officio et gra450 du sint alii qui aedificent, et alii qui destruant templum Dei, et propter eorum uitium nec caeli rorem, nec terra det germen ; siccetur humus, montes areant, triticum et oleum, et omnia quae terra gignit, homines quoque ipsi et iumenta, et uniuersus labor manuum, secante gladio, et siccitate, uel 455 uento urente dispereant.

418/419 cfr Hebr. 4, 430/431 Ps. 140, 5.

12.

426/427 cfr Ps. 441/442 Gal. 3, 4.

79, 6

?

427/428 cfr Deut.

32,

33-

419 ancipitem Reg. 422 fructum N 424 cibus N 420/427 panern esse ~ N 427 alt. et] om. N 429 quo] quae N 436 in eis et irrationabiles] om. N per homoiotel. et indoctos] om. N 437 alt. et] om. N 433 id est humi dormitiones] Reg. fi v, om. N edd. 439 quadragesimi sunt N 446 infecta edd. y. 446/447 et (saepe om.) uitae sermo congruus Reg. 449 quo JS 452 triticum] et uinum add. N

726

IN AGGAEVM i, 12-13

12. Et audiuit Zorobabel filius Salathiel, et Iesus filius Iosedec sacerdos magnus, et omnes reliquiae populi uocem Dei sui, et uerba Aggaei prophetae, si cut mi sit eum D 0 minus Deus eorum ad eos, et afro timuit populus a facie Domini. Diligenter attende, propter duas intellegentias Saluatoris in Zorobabel duce et Iesu sacerdote, ipse enim et rex est et sacerdos, quod non dixerit, Zorobabel et Iesus timuerunt, sed audientibus Zoro¬ babel et Iesu et populo uerba Aggaei prophetae ; quae uerba 465 sunt Domini, solus populus timuit a facie Domini, id est sola ^ 1691 multitudo, quae necdum in unum et perfectum uirum uenerat, nec spiritui copulatus id esse meruit quod spiritus. Timuit autem populus a facie Domini, sciens quod facies Domini super facientes mala, ut perdat de terra memoriam eorum. 47° 13. Et dixit Aggaeus nuntius Domini, de nuntiis 1/751 Domini, populo dieens : Ego uobiscum sum, dicit Dominus. Quidam putant et Ioannem Baptistam, et Malachiam, qui interpretatur angelus Domini, et Aggaeum quern nunc habemus in manibus, fuisse angelos, et ob dispensatio475 nem et iussionem Dei assumpsisse humana corpora, et inter homines conuersatos. Nec mirum hoc de angelis credi, cum pro salute nostra etiam Filius Dei humanum corpus assumpserit ; et ob hanc causam etiam de apocryphis praebent testi¬ monium, ubi dicitur : Quod Iacob, qui postea uocatus est 480 Israel, angelus fuerit, et propterea supplantauerit fratrem in uentre matris suae. Ioannem quoque ad uocem Mariae matris Domini, exsultasse in utero Elizabeth ; et omnium rationabilium unam esse naturam et ob hanc causam homines qui placuerunt Deo, aequales angelis fieri. Hoc illi sentiant. Cete485 rum nos nuntium Domini, id est angelum, qui Hebraice dici¬ tur Malach simpliciter prophetam dictum recipiamus ab eo, quod Domini uoluntatem populo nuntiauerit, siue quia in multis locis Dominus noster atque Saluator angelus Dei dici¬ tur, sicut ibi : Magni consilii angelus ; typum Saluatoris dici49° mus in Aggaeo praecurrisse. Porro quod ait : Nuntius Do¬ mini, de nuntiis Domini, tale est quasi dixisset, pro- PL pheta de prophetis. Quod ait : Nuntius Domini populo 1400 dicens : Ego uobiscum sum dicit Dominus, non lo¬ quitur ad Zorobabel et Iesum, cum quibus et in quibus sem-

468/460 efr Ps. de apocryphis] ?

33,17.

472/473 efr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 53, 3. 478/484 485/486 efr Hier., o.c., p. 53, 3. 489 Is. 9, 6 (iuxta LXX).

458 populi] om. N dei] domini praem. N 461 pro N, corr. meruit] esse N, erat Reg. 470/471 de nuntiis domini] om. N 475 uisionem N 486 ob N 403 sum] N s.l.

467 esse esse N

474

IN AGGAEVM i, 13-ii, 1

727

495 per erat Dominus, — semel enim eos diximus secundum diuersas intellegentias in persona Saluatoris accipi —, sed ad populum qui timuerat a facie Domini. Qui, quia populus erat, necdum ad Dei uenerat caritatem, quae foras mittit timorem. Accipit ergo populus pro Dei timore mercedem, ut Dominus 500 cum illis sit; et est sensus : Ego ero uester adiutor, aedificate domum meam, quae in uobis destructa est, me in medio uestri constitute, nemo aedificationem uestram prohibere poterit. I. 14-11. 1. Et suscitanit Dominus spiritum Zorobabel, filii Salathiel, ducis Iuda, et spiritum Iesu filii Iosedec sacerdotis magni, et spiritum reliquo- v-^z rum de omni p0pul0 ; et ingressi sunt et fa ciebant 5 opus in domo Domini exercituum Dei sui. In die uicesima et quarta mensis, in sexto mense, in anno secundo Darii regis. Pro duce Iuda, Septuaginta transtulerunt, de tribu Iuda, et pro opere, opera, cetera similiter. Vbicumque autem nos ponimus : Dominum exercituum, illi 10 diuerse aut Dominum omnipotentem aut Dominum sabaoth, aut Dominum uirtutum interpretantur. Suscitatur ergo spiritus Zorobabel et spiritus Iesu, interim secundum litteram, ut regnum et sacerdotium aedificent templum Dei. Suscitatur etiam spiritus populi, qui in eis ante dormiebat, non corpus, 15 non anima, sed ut diximus, spiritus qui magis aedificare scit templum Dei. Et ingressi, foris enim fuerant, jaciebant opera, quae digna erant penetralibus domus Domini; in eodem anno Darii regis quo et supra, in eo mense qui et in principio positus est, sed non in eodem die. Ibi enim unus 20 dies mensis ponitur, hie uero uicesimus quartus, ut inter primum diem, quo Dominus loquitur per Aggaeum, et uicesimum quartern, quo ingressi sunt, et faciebant opus in domo Domini, uiginti duo dies medii fuerint, quot et litterae sunt ^ 1692 apud Hebraeos. Necesse enim habuerunt doceri quae essent 25 elementa principii sermonum Dei, quae eos prohiberent dicere '. Necdum uenit tempus domus Domini aedvfcandae, et habitare in domibus concauis et ut supra dixi, in ima demergi. Prouocarentur uero ponere corda sua super uias suas, et meminissent propter neglegentiam quanta perpessi fuerint. Et 30 ut ascenderent in montem, et caederent ligna, et aedificarent domum Domini, et non paterentur ea quae fuerant ante

a, 26 Agg. 1,2.

495

eos] dominus add. N

496/497 (ad om.) populo N ,x

ii, 4 pr. et] om. N 6 et] N Vulg., om. n v etiam] om. N 28 ponite N

14

499 timorem N, corr.

10 dominum] om. N LXXVI

14 A

728

IN AGGAEVM ii, 1-2/10

perpessi. Denique in his uiginti et duobus diebus, timuit populus a facie Domini, et ingressi sunt in die uicesimo quarto mensis, in sexto mense anno secundo Darii regis, et faciebant PL 35 opus in domo Domini exercituum Dei sui. Praecipitur autem 1401 nobis, ut aedificari possit domus spiritalis in sacerdotium sanctum, ad offerendas spiritales uictimas placentes Deo, tales nos praebere ut suscitetur in nobis Spiritus sanctus, et ingre- " 753 diamur in domum Domini, et faciamus opera Domini. Iam 40 enim Zorobabel de genere Dauid, et Iesus sacerdos in aeternum suscitatus est a Patre in uirtute, secundum spiritum sanctificationis de resurrectione mortuorum, ut ille praesit operi ; nos uero faciamus, ipso adiuuante et disponente. Quae tamen opera Dei facere ante non possumus, nisi timeamus a facie 45 Domini, et credamus, et ingrediamur templum Dei, et ea quae domui Dei digna sunt perpetremus. Quoniam uero adhuc in saeculo sumus, et tempus aedificationis nostrae sub Dario rege uersatur, in quo generationi, coniugiis carnique seruitur. Idcirco in sexto numero quo factus est mundus, et in secundo 50 anno qui diuidit unionem — materia enim in qua mundi reparatio sobolisque consistit, duplicem numerum diligit —, ingredimur domum Domini, et utroque populo congregato, exstruimus templum Dei. Ex duobus enim duodecim numeris, uicesimi quarti numeri summa consistit, quia tarn ex circum55 cisione quam ex gentibus, Christi Ecclesia prima quae euersa fuerat, aedificata est. Sed et hoc possumus dicere, quia octauus numerus qui sanctus est, et in uerae circumcisionis typo accipitur, triplicatus uicesimum quartum numerum facit, figuraliter nos docemur, ut aedificemus domum Domini in amputa60 tione carnis, et uitiorum circumcisione, et ueram puritatem esse credamus in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Porro alius sexies quartum supputauit numerum, et quattuor refert ad elementa mundi, ex quibus subsistimus ; sex uero ad conditionem mundi, in quo ipsa elementa uersantur. Et dicit : 65 Quia adhuc in materia sumus, et graui corpore circumdamur, et seruimus generationibus, extruere quidem nos templum, et intrare in domum Dei, et quasi de somno graui suscitari spi¬ ritum nostrum, sed adhuc in uicesimo quarto die idipsum facere. 7° 2/10. In septimo mense, uicesima et 'prima mensis, factum est uerbum Domini in manu Aggaei prophetae dicens : Loquere ad Zorobabel, filium Salathiel, ducem luda, et ad Iesum filium Iosedec sacerdotem v 754 magnum , et ad reliquos populi, dicens : Quis in uo75 bis est derelictus, qui uidit domum istam in gloria

32 in] om. N 33 quarto] et proem. N 35 domu N 38 nos] N s.l. duobus] his prob. Viet., dub. v 55 uersa N 56 et] om. N

53

IN AGGAEVM ii, 2/10

729

sua pnma ? Et quid uos uidetis hanc nunc ? Numquid non ita est quasi non sit in oculis uestris ? Et nunc confortare Zorobabel, dicit Dominus, et confortare Iesu fili Iosedec, sacerdos magne, et con80 fortare omnis populus terrae, dicit Dominus exercituum, et facite. Quoniam ego uobiscum sum, dicit Dominus exercituum. Verbum quod pepigi uobiscum cum egrederemini de terra Aegypti, et spiritus meus n 1693 erit in medio uestrum, nolite timere. Quia haec dicit 85 Dominus exercituum, adhuc unum modicum est, et ego commouebo caelum et terram, et mare et aridam, PL et mouebo omnes gentes. Et ueniet desider atus 1402 cunctis gentibus, et implebo domum istam gloria, dicit Dominus exercituum. Meum est argentum, et 90 meum est aurum, dicit Dominus exercituum. Magna erit gloria domus istius nouissimae, plusquam primae, dicit Dominus exercituum. Et in loco isto dabo pacem, dicit Dominus exercituum. Eodem anno, sed mense septimo, in quo sollemnitates Dei sunt, prima et uicesi95 ma die mensis, id est completis tribus hebdomadibus, et perfecta in mysterio Trinitatis requie, tertio factum est uerbum Domini in manu Aggaei prophetae, qui continuo labore sudabat, ut semper in eo sermo Dei haberet accessum. Praeteritorum enim obliuiscens, et in futurum se extendens, ita cotidie 100 laborabat, quasi praecedentium operum nihil haberet. Dicitur ergo ei: Loquere ad Zorobabel, et ad Iesum, et reliquum populum, qui uiderunt antiquam domum Dei; et nunc intersunt instaurationi eius, numquid ad comparationem prioris, non talis est ista quae cernitur, ut quodarn modo non esse uideatur ? 105 Verum nolite desperare, nec lassas manus dimittite, sed et tu, Zorobabel et tu, Iesu, et omnis popule, confortamini, et facite opus in domo mea. Ego enim sum uobiscum, et sermo meus quern pepigi uobiscum, cum egrederemini de terra Aegypti. Et spiritus meus non recedet a uobis ; nolite timere, ego sum no qui iubeo Dominus omnipotens, cuius dixisse, fecisse est. Quando primum testamentum dabarn, et in Sina monte sum ^755 uisus, commoui caelum et terram, et mare Rubrum et desertum, ut uobiscum ponerem testamentum ; nunc autem polliceor uobis me adhuc semel caelum et terram, et mare et ari-

98/99 cfr Phil. 3,

13.

78 et] om. N 82 placuit N 83 egrediemini N (sed cfr l. 108) 89 est] N (s exp.) 91 huius N 92/93 et usque exercituum] om. N 94 die v in marg. 98 ascensum Reg. 101 ei] om. N 102 uederant N, corr. 104 ut usque uideatur] om. N 107/108 et usque uobiscum] N s.l. 108 aegypto N, corr.

730

IN AGGAEVM ii, 2/10

115 dam commoturum, ut illis commotis, moueantur omnes gentes, et ueniat iuxta LXX quae electa sunt Domini de cunctis gentibus ; iuxta Hebraicum uero, ueniet desidera¬ ta s cunctis gentibus Dominus noster atque Saluator. Tunc implebo domum istam gloria maiore quam priorem, et semper 120 uobis addam, dicit Dominus omnipotens. Et ne forsitan sponsorem putetis infirmum, meum est aurum, et meum est argen¬ tum, et meae sunt cunctae opes. Ego in ornamentum templi aurum argentumque donabo, ut maior fiat huius domus glo¬ ria quam prioris. Et quia difficile uidetur quod polliceor et 125 humana infidelitas ad maiora promissa semper haesitat, propterea rursum dico qui promitto, Dominus omnipotens sum. Porro quia scio ad aedificationem inclutae domus, et quae superatura sit domum pristinam, nihil ita facere, ut pacem, idcirco et hanc spondeo. Dabo enim in loco isto pacem, dicit 130 Dominus exercituum, ut pax quae exsuperat omnem sensum, custodiat domum meam, et sit in pace locus meus. Has inte¬ rim 7Tapacf>pa(TTiKU)s expositionis lineas duxerim, ut ex his ad sublimiorem intellegentiam, etiam nobis tacentibus, prudens lector ascendat. Fit ergo sermo Dei ad eos qui operari coepe135 rant in do mo Domini omnipotentis, iam in requie, id est in PL mense septimo, et in Trinitatis plenissimo Sacramento, uice- 1403 sima prima mensis, et ad Aggaeum Dei festa celebrantem, qui rursum manum suam sermoni Domini praeparauerat, et dicit ad eum : Loquere ad Zorobabel de tribu Iuda, et ad Iesum 140 sacerdotem magnum, qui pro nobis et homo fieri dignatus est et sacerdos, et ad reliquias populi; ad comparationem enim ^ 1694 totius orbis, parua pars fuit in principio credentium. Igitur quae locutus sit audiamus. Fuit quondam in Israel domus Dei, quae nunc ita deserta est, ut nec fuisse credatur ; ex quo v 756 145 quae fuerat dilecta, facta est non dilecta, et qui non populus Dei, coepit esse populus Dei. Et est domus ilia quondam gloriosa, nunc in conspectu Zorobabel et Iesu et reliquiarum populi quasi non sit. Hoc autem non solum de templi aedificiis quae cernimus corruisse, accipere debemus, sed de omnibus 150 quae quondam praeclara habuere Iudaei. Verumtamen quia facta est prior domus quasi non subsistens, prouocatur Zoro¬ babel dux, et Iesus sacerdos, ut Christi regnum, et sacerdotium roboretur, et populus eius qui quondam terrae fuit poprdus, faciat opera in domo Domini, et sciat Deum sibi esse

145/146 cfr Os. i,

9.

121 meus (pr. /.) N, corr. 124 uidetur] est N 130 superat N 135 domu N 137 et] om. N 138 sermo N, corr. 141 enim] om. N 142 parua] quo tota N, quota Reg. 145 facta est non dilecta] om. Viet, per bomoiotel. 152 christi regnum] N, regnum christi ~ /opus quod in morem spicarum rectae sint arbores, et quasi spicae aristis, sic istae uallo quodam ramorum atque foliorum tectae sint et in sublime surgentes. Duas oliuas quidam e nostris Filium interpretantur, et Spiritum sanctum, et mediam lam- v 814

2

P-

64,

28/65, 3-

235 ait] dixit Reg. ad me] N O, om. y v Didymus et LXX filii duo ~ O 237 quid N (d s. ras.) quorum alter N 238 dexteram] N O, dextram fi v alter N 240 dixit] N O, dicit fi v sint O, corr. duae spatium in O 241 oliuarum] N O, istae praem. fj, v interrogans] O (t s. s add.) 243 supra 0 244 sunt horoth N, sinthurut v in marg. 245/246 quos usque sunt] illis. in O et expl. fol. 253 theodotion N 255 a dextra N sinistra N 259 maiore N 260 oliuis] oblitis N 261 interrogauerit N /u. quaerit N 264 isti N 266 quod] qui add. N tectae /a 267 arestis N 269/270 medium lapidem N

IN ZACHARIAM I, iv, 11/14-v, 1/4

785

270 padem Deum Patrem. Sed nescio quomodo absque blasphemia, alterum a dextris, et alterum accipiant a sinistris. Ramos quoque siue spicas oliuarum, incarnationem Saluatoris et similitudinem columbae Spiritus sancti edisserunt, quia totas oliuas uidere nequeamus, sed partem quandam et, ut ita dicam 275 ramusculos incarnationis Christi, et ostensionis Spiritus sancti nobis esse monstratos. Alii duo intellegunt testamenta, a dextris euangelium, a sinistris legem, eo quod in altero spiritalis sensus sit, in altero corporalis ; et quod nec totum euangelium, nec totam legem explanare possimus : Et nunc 280 ex parte cognoscamus, et ex parte prophetemus, et necdum pos¬ simus intellegere quod pertectum est. Sunt qui duos ramps oliuarum uel duas spRas, et filios pinguedinis uel splendoris, sacerdotium interpretentur et legem, quae praebeant gaudium uniuersae terrae. Alii Henoch et Heliam, quorum alter in prae285 putio, alter in circumcisione placuit Deo, et cum corpore raptus in caelum est. Pro splendore et oleo, et pinguedine et claritate, in Hebraico legimus Isaar, iuxta illud quod de gaudio et felicitate sanctorum in psalmis scriptum est : Inebriabuntur ab ubertate, siue pinguedine domus tuae : enim 290 magis pinguedinem quam ubertatem sonat. Haec ut quiuimus, et ut uires ingenioli nostri ferre potuerunt, locuti sumus, et PL Hebraeorum et nostrorum uarias opiniones breuiter perstrin- 1447 gentes, si quis melius immo uerius dixerit, et nos libenter melioribus acquiescimus. V. 1/4. Et conuersus sum, et leuaui oculos meos, et uidi, et ecce uolumen uolans. Et dixit ad me : Quid tu uides ? Et dixi : Ego uideo uolumen, uo¬ lans ; longitudo eius uiginti cubitorum, et latitudo 5 eius decern cubitorum. Et dixit ad me : Haec est maledictio quae egreditur super faciem omnis ter¬ rae, quia omnis fur, si cut ibi scriptum est, iudicabitur, et omnis iurans ex hoc similiter iudicabitur. Educam illud, dicit Dominus exercituum, et loueniet ad domum furis, et ad domum iurantis in nomine meo mendaciter, et commorabitur in medio

270 alii] ? 279/280 I Cor. 13, 9. 281 sunt qui] ? 284/280 alii] cfr Didymus, o.c., p. 77, 19/24. 284/280 cfr Gen. 5, 24; IV Reg. 2, n ; Eccli. 44, 16. 288/289 Ps. 35, 9. 290/291 cfr Didymus, o.c., p. 77, 25.

271 et] N, om. fj. v accipiunt N 272 quod N 274 non queamus N et] sed N 279 et] om. N 280 prophetamus N 281 sunt] sed N 280 pinguidini N 287 hebreo N itaar N 289 mon70-7 N, morqTOS p v in marg. enim] om. N v, 4/5 et usque cubitorum] N s.l.

uniuersae \i v

5 eius ] om. N

0

omnis] IV cum Vulg.,

786

IN ZACHARIAM I, v, 1/4

donius eius, et consumet earn, et ligna eius, et lapides eius. LXX : Et conuersus sum, et leuaui oculos meos, et v 815 uidi falcem uolantem. Et dixit ad me : Quid tu uides ? Et dixi : 15 Ego uideo falcem uolantem, longitudinis cubitorum uiginti, et n 1730 latitudinis cubitorum decern. Et dixit ad me : Haec est maledictio quae egreditur super faciem omnis terrae, quia omnis fur ex hoc usque ad mortem punietur, et omnis periurus ex hoc usque ad mortem cruciabitur. Et educam illud, dicit Dominus omnipotens, 20 et ingredietur in domum furis, et in domum iurantis in nomine meo mendaciter, et requiestet in medio domus eius, et consumet eum, et ligna eius, et lapides eius. Conuersus, inquit propheta, ad aliam uisionem, et a laetis atque felicibus oculos meos ad tristiora sustollens, cerno uolumen uolans quod Hebraice di25 citur megella, et ab Aquila et Theodotione uersum est StpOepa, a Symmacho KepaXis id est capitulum, iuxta illud quod in psalmo legimus : In capite libri scriptum est de me ; siue iuxta Septuaginta : Apenavov Treropievov, id est, falcem uo¬ lantem. Omnia enim quae supra uiderat, aedificationem tem30 pli, aduentum Domini Saluatoris, libertatem de Babylone populi nuntiarant. Itaque ne eleuaretur cum apostolo cor eius — cui datus est angelus satanae qui eum colaphizaret, ne se extolleret —, uidet et ipse quae tristia sunt, ut quicquid ex bonorum reuelatione arrogantiae creuerat, ex tristium com35 minatione decrescat. Volumen autem uolans ostenditur, in quo omnium peccata descripta sunt, ut unusquisque recipiat secundum opera sua, siue bonum, siue malum, dicente Daniele : Throni positi sunt, et libri aperti sunt. Sin autem falcem accipimus, ut LXX transtulerunt, de Apocalypsi Ioannis su40 mamus exemplum, in qua scriptum est : Et respondit angelus, et dixit ei qui sedebat super equum : Mitte falcem tuam acutissimam, et mete uineam tuam, quoniam maturae sunt uuae eius. Pro falce in Deuteronomio sagittas et gladium legimus : Inebriabo sagittas me as sanguine, et gladius meus deuorabit carnes. PL 45 Et quia Deus angelis peccantibus non pepercit, qui proprio 1448 uitio habitaculum perdidere caeleste,ideo ipse dicit perEsaiam: Inebriatus est gladius meus in caelo. Gladio enim interibunt omnes peccatores populi, non utique gladio corporali — si- u 816

v, 27 Ps. 39, 8.

32/33 cfr II Cor. 12, 7. 40/42 Apoc. 14, 18. 43/44 Deut. P. 78, 30/81, ii47 Is. 34, 5. 7, 10.

34/37 cfr Rom. 2, 6. 38 Dan. 45/84 cfr Didymus, o.c.,

32, 42.

eum N 17 egredietur N 20 alt. in] N cum Didymo et LXX, om. p. v eius] illius N 25 gemmella N uersus N 27 capite] N cum Vulg., capitulo /x v siue] quae si N 28 Spinavov ncTop-cvov id est] om. N Reg. Pa/.1-2 30 saluatoris domini ~ N 32 colafizat et N 33 uidit N 40 quo N p. 42 tuam] terrae Flor. Brix. Viet. Vulg. 44 sanguine] in praem. N et del. deuorauit N 45 proprio] in praem. N et del. 12

22 pr.

IN ZACHARIAM I, v, 1-4

787

quidem multae, et diuersae praeter gladium ad mortem uiae 50 sunt —, sed gladio spiritali, quo percutiendi sunt qui non egerunt paenitentiam, et quibus comminatur psalmista proclamans : Nisi conuerlamini, gladium suum uibrabit, arcum suum tetendit, et parauit ilium et in ipso parauit uasa mortis. Et in Hieremia legimus : Vsquequo secabis mucro, uel gladius Do55 mini ? Vsquequo non quiesces ? Conuertere in uaginam tuam. Iste gladius non solum falx appellatur, quae fenum, stipulam spinasque succidit, sed et securis arborum dicitur, quae succidet eos, qui non fecerint dignos fructus paenitentiae. Et de quibus Ioannes Baptista proclamabat : Ecce securis ad radices 60 arborum posita est ; omnis arbor quae non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur. Volumen istud in quo peccata omnium describuntur, siue falx quae cunctorum delicta succidit, mittitur in uineam Sodomorum, de qua scriptum est : Inimici nostri insipientes, ex uinea enim Sodomorum uinea 65 eorum, et propago eorum de Gomorrhis. Vua eorum, uua fellis, et botrus amaritudinis eis. Furor draconum, uinum eorum et furor aspidum insanabilis. Haec falx uiginti habet cubitos longitudinis, et decern latitudinis, in quo numero tristibus laeta sociantur. Ad hoc enim Dominus corripit ut emendet ; et in 70 uicesimo, qui ex duabus decadibus efficitur, austera et tristia nuntiantur : In decimo, id est una decade, meliora et prospera ; per omnia enim flagella atque supplicia eruditur Israel. Simulque moneamus eos qui parua putant crimina furtum atque periurium, quod inducatur maledictio quae in uolumine ac 75 falce descripta est in domum furis atque periuri,etcommoretur in ea, et omnia eius ligna lapidesque consumat. Quod si in his quae minora putantur — furtum dico, et periurium —, tanta poenarum comminatio est, quid dicemus de fornicatione, adulterio, homicidio, sacrilegio, cunctisque criminibus, quae 80 ab apostolo inter carnis opera numerantur ? Legi uiginti cubitos longitudinis, et decern latitudinis, ad aetatem referri Domini Saluatoris, id est tricenarium numerum efficere, quod non iudicet Pater quemquam, sed omne iudicium dederit Filio, et ab eo mundus sit iudicandus.

52/53 Ps. 7, 32, 31/33.

13/14.

54/55 Ier. 47, 78/80 cfr Gal. 5, 19/21.

6.

59/61 Matth. 80 legi] ubi ?

3, 10.

64/67 Deut.

diuersae] p. v, sunt add. N propter N uia N 50 quo] qui N, eras. 52 uibrauit N 57/58 succidet eos qui] om. N 58 fecerunt N 59 proclamat N 61 igne N 63 quo N 64 nostri] eorum N 66 pr. et] om. N eis] est N 67 aspidum] N Vulg., aspidis n v 69 et] N, om. fj. v 70 decadis N 72 enim] N s.l. 74 indicator N ac] a u in marg. 75 commoratur N 80 inter] in N 81 cubitorum N 83 dedit N 84 sit iudican¬ dus] N, iudicandus sit ~ /a v 49

1731

v

817

788

IN ZACHARIAM I, v, 5/8

85

5/8. Et egressus est angelus qui lo quebatur in me, et dixit ad me: Leua oculos tuos, et uide quid est hoc quod egreditur. Et dixi : Quidnam est ? Et ait : Haec est amphora egrediens ; et dixit : Haec est 0cuius eorum in uniuersa terra. Et ecce talentum 90 piumbi portabatur, et ecce mulier una sedebat in me¬ dio amphorae. Et dixit : ELaec est impietas, et proiecit earn in medium amphor ae, et mi sit mass am plumb earn in os eius. LXX : Et egressus est angelus qui loquebatur in me, et dixit ad me : Suspice oculis tuis et uide 95 quid sit quod egreditur ; et dixi : Quid est ? Et ait : Haec est mensura quae egreditur. Et ait : Haec est iniquitas eorum in omni terra. Et ecce talentum piumbi eleuatum est ; et ecce mu¬ lier una sedebat in medio mensurae, et dixit: Haec est iniquitas, et proiecit earn in medio mensurae, et proiecit lapidem plum100 beum in os eius. Amphora siue mensura egrediebatur, et ferebatur in aere. Et ne dubitaremus quo proprie uocabulo nuncupetur, ipse angelus qui ostenderat amphoram, siue mensuram, illi nomen imponit; et dicit iuxta Septuaginta : Haec est iniqui¬ tas eorum in uniuersa terra ; iuxta Hebraeos : Hie est 0cuius, 105 id est, ostensio omnium peccatorum. Et ecce mulier sedebat in medio amphorae, uel mensurae, quae apud Hebraeos dicitur epha, crebroque a LXX in o’lpi uertitur ; et haec ipsa mulier uocabatur impietas. Cum haec ita cerneret, ecce talentum piumbi, id est massa instar lapidis ferebatur, uel suo impetu, no uel Domini iussione,uel ferebatur ab alio cuius nomen taciturn est. Angelus autem iste qui loquebatur in propheta, et egre¬ diens ex eo, illi uniuersa monstrabat, arripuit mulierem quae uocabatur impietas, et praecipitem misit in medio ampho¬ rae, quae prius libere ferebatur, et supra amphoram sedens, 115 omnibus apparebat. Ac ne forte rursum eleuaret caput, et sua iniquitate ac impietate gauderet, talentum piumbi in modum grauissimi lapidis mittit in os amphorae, ut impietatem in medio opprimat atque concludat, ne quomodo possit erumpere. Haec quasi umbras quasdam et lineas futurae imaginis 120 duximus, ut quod reliquum est suis coloribus impleamus. Angelus qui loquebatur in propheta, egressus de eo, et quasi cominus loquens, praecipit illi ut leuet oculos suos, et uideat

85/8# efr Ioh. 5,

22.

86 est] N Vulg., sit [xv 87 ait] dixit N 88 hie {alt. /.) N 90 sedebat] N Pal.1'2 Reg., sedens [x v cum Vulg. 92 medio Vulg. {efr l. 114) 95 pr. est] om. N 96 dixit N 103 ille N 104 eorum in uniuersa terra] uniuersae terrae N haec v in marg. 107 (o)ephi N v in marg. 108 ita] N v in marg., itaque /x v 111 et] N, eras. 113 medio] N, medium /x v {efr l. 33) 116 ac] N, et [x v 118 quoquo modo v in marg. 122 comminus N praecepit N leuaret N

PL 1449

v 818

IN ZACHARIAM I, v, 5/8-9/11

789

peccata populi Israel in mensuram coaceruata perfectam, et impleta delicta cunctorum ; et hanc esse oculum eorum, quod 125 Hebraice dicitur enam, et scribitur per ain, iod, nun, mem. Siue iniquitatem eorum, quae si per uau litteram scripta esset recte legeretur onam, ut LXX uerterunt ; et hie error in editione Vulgata frequenter inoleuit, ut quia uau et iod litterae eadem forma, sed mensura diuersae sunt, altera legatur pro altera, fi 1732 130 Haec amphora siue mensura, oculus eorum est in uniuersa terra, hoc est ostensio peccatorum, ut quorum uitia dispersa latitabant, in unum coaceruata oculis omnium panderentur, et egrederetur de loco suo Israel, et cunctis gentibus qualis in terra sua fuerit, monstraretur. Et ecce talentum plumbi 135 portabatur. Pro talento plumbi in consequentibus legimus lapidem plumbi. Talentum uocatur chachar; lapis aben. PL Ipse est igitur lapis plumbi, qui et talentum plumbi, quod nos 145° manifestos exprimentes, massam uel sphaeram plumbi interpretati sumus, ex quo significatur pondus grauissimum pecca140 torum. Et super hanc mensuram atque amphoram omnium delictorum, media sedebat impietas, quam alio nomine idololatriam possumus appellare, et negationem Dei. Vnde a Saluatore dicitur ad Iudaeos : Implete mensuram patrum uestrorum. Haec impietas quae sedebat super peccata Israel, et in suo 145 scelere gloriabatur, postea mittitur in medium Babylonis, et captiuitatis malo premitur. Vel iuxta Theodotionem ipsa se proicit et abscondit in medium amphorae, ducitque super se pondus grauissimum plumbi, ut obturatum os habeat, et ultra se iactare non possit. Vel certe ab angelo Dei opprimitur, ut 150 quae prius laetabatur in scelere, aeterno silentio conticescat. Quo autem, et a quibus conclusa portetur, sequens lectio docet. 9-11. Et leuaui oculos meos et uidi, et ecce duae mulieres egredientes, et spiritus in alis earum et 155 habebant alas quasi alas milui, et leuauerunt am- v 819 phoram inter terram et caelum. Et dixi ad angelum qui loquebatur in me : Quo istae deferunt ampho¬ ram ? Et dixit ad me : Vt aedificetur ei domus in terra Sennaar, et stabiliatur, et ponatur ibi super 160 basem suam. LXX '. Et leuaui oculos meos et uidi, et ecce duae mulieres egredientes, et spiritus in alis earum, et ipsae

143 Matth. 23, 32 ; efr Didymus, o.c., p. 82, 23.

123 coaceruatam N 124 impletam N 125 enam] aenanem N 126 quae si] quasi N 127 unam v in marg. uerterunt] N, putauerunt pv 130 est] om. N 134 ecce] N s.l. 136 chachar 1. aben] chaccarabeni N 137 igitur] om. N 142 unde] et add. N a] N s.l. 146 theodotion N 147 proiecit N 148 et] ut N 150 laetabat N 156 inter] in N

7Q0

165

170

175

180

185

190

195

IN ZACHARIAM I, v, 9/11

habebant alas sicut alae sunt upupae. Et eleuauerunt mensuram inter terram et caelum. Et dixi ad angelum qui loquebatur in me : Quo istae deferunt mensuram ? Et dixit ad me : Vt aedificent ei domum in terra Babylonis, et praeparent, et ponant earn ibi super sedem suam. Duas mulieres egredientes, Iudaei arbitrantur regnum Medorum et Macedonum, quorum utrumque afflixerit populum Babylonium, et ibi impietas eorum sedem posuerit. Hoc autem arte confingunt, ne quod de se dictum est, in se intellegatur. Duae enim mulieres quae egrediuntur, haud dubium quin de terra Iudaea, accipiendae sunt decern et duae tribus, quarum alterae ab Assyriis, alterae a Chaldaeis captae sunt. Et in alis earum erat spiritus, id est potestas diaboli, de quo in Ecclesiaste scriptum est : Si spiritus potestatem habentis ascenderit super te, locum tuum ne dimiseris. Et in euangelio spiritum immundum legimus qui cum de domo sua fuerit eiectus, circumiens deserta et arida, cum aliis septem spiritibus nequioribus se, reuertitur in pristinam domum. Ab hoc igitur spiritu istae mulieres quasi uento flatuque raptatae, uolatu celeri ferebantur, et habebant alas ; iuxta Hebraicum asida, quod Aquila, Symmachus, et Theodotio erodionem, soli LXX upupam transtulerunt. Asidam Hebraei miluum putant, auem rapacissimam et semper domesticis auibusinsidiantem; erodionem uero,hi qui deuolucrumscripsere naturis, tria genera autumant: unum album, aliud stellatum, tertium nigrum, quod et saeuissimum est et sanguinarium, et pugnans, et ad coitum impatiens, ita ut ex oculis eorum erumpat cruor. Vpupam autem, quam nos de Graeci nominis similitudine traximus, nam et ipsi epopam appellant ab eo, quod stercora humana consideret, auem dicunt esse spurcissimam, semper in sepulcris, semper in humano stercore commorantem ; denique et nidum ex eo facere dicitur, et pullos suos de uermiculis stercoris alere putrescentis. Quamcumque ex tribus auibus uolueris intellegere asidam, conuenit istis mulieribus Iudae et Israeli, quae propter peccata putentia traditae sunt daemonum potestati, et ab eis ductae in captiuitatem. Tule-

166 Iudaei] ? 174/176 Eccl. io, 4. 176/179 cfr Luc. 11, 24/26 ; Matth. 12, 43/45 ; Didymus, o.c., p. 88, 2/5. 182 Hebraei] ? 184/185 hi qui de uolucrum scripsere naturis] ? 188/193 cfr Didymus, o.c., p. 88, 6/11; Cyrillus Alexandr., in Osee, I, v, 6/7 ; Hier., contra Iouinianum II, 37 ; cfr L. Doutreleau, ed.c., p. 115 ; F.M. Abel, art. cit., p. 225.

163 caelum et terram ~ N 165 ponent N 166/167 arbitrantes N 172 quorum altera ... altera N 175 locutum N, corr. 177 fuerat N ISOraptae N uolatu] que add. N 181 aquila] et add. N 182 asida N 184 herodium N hii N, corr. et et praem. 187 et] N, om. /a v 189 upupam N 190 consideat v in marg. 193 putrescentes N 194 uolueris intellegere] N, intellegere uolueris ~ /r v 195 peccati potentiam N 196/197 tulerunt N

PL 1451

*

1733

v 820

IN ZACHARIAM I, v, 9/11—vi, 1/8

791

runtque amphoram siue mensuram, in qua clausa tenebatur impietas, massa plumbi desuper posita ne possit exire, et pondus grauissimum omnium peccatorum per aerem inter terram 200 et caelum. Quod propheta intellegens, non interrogat quae sint istae mulieres — patebat enim spiritui prophetali —, nec quid portent, de quo supra fuerat eruditus, sed quo portent. Denique sequitur : Dixi ad angelum qui loquebatur in me : Quo istae dejerunt amphoram ? Qui respondit : 205 Vt aedificetur ei domus in terra Sennaar. Pro quo Septuaginta transtulerunt, in terra Babylonis. Sennaar enim campus est Chaldaeorum, in quo hi qui mouerant ab oriente pedes suos, et in Dei seruitute stare non poterant, aedificauerunt turrim superbiae, unde et ciuitas ipsa appellata est Ba210 bylon, id est confusio, eo quod ibi linguae omnium confusae sint atque permixtae. Impietas ergo defertur ab istis mulieribus in Babylonem, ut ibi aedificetur domus eius, et stabiliatur, et ponatur super basem suam, et aeterna statione requiescat. Vere enim in Babylone sedes est impietatis, et iuxta 215 historiam et iuxta mysticos intellectus. Si uoluerimus duas mu¬ lieres accipere haereticorum populos et Iudaeorum, — quorum utrique egrediuntur a facie Domini, et spiritu feruntur incerto, et habent alas milui, erodii et upupae, dum semper in modum perdicis faciunt diuitias, non cum iudicio, et de Ecclesia rapere 220 festinant, et contentionibus ac iurgiis delectantur, et quoscumque deceperint, trahunt ad interitum, uolutantur in caeno libidinum et sordibus sempiternis —, istae mulieres leuant pondus impietatis grauissimum, et aedificant in confusione domum suam, et seruiunt regi Babylonio, ut ibi habitent 225 haereticorum populi et Iudaeorum, ubi morantur idololatrae, ligno et lapidibus seruientes. VI. 1/8. Et conuersus sum, et leuaui oculos meos et uidi. Et ecce quattuor quadrigae egredientes de medio duorum montium, et montes, montes aenei. In quadriga prima equi rufi, et in quadriga secunda 5 equi nigri, et in quadriga tertia equi albi, et in qua¬ driga quarta equi uarii et fortes. Et respondi, et dixi

208/211 cfr Gen. n, 2/9. 48,11; 72, 20 ; 80, 15.

209/210 cfr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 3, 18 ; 25, 6 ; 219 cfr Ier. 17, 11.

197 quo N 198 nec N, corr. 200 caelum] eleuantes add. Viet, v in marg. interrogat] N v in marg., interrogabat /x v 207 mouerunt N 209 turrem N 212 aedificaretur N 213 basem] sedem N 214 sedis N 215 uoluerimus] N, uolueris 71 v 216 populum N 217 domini] N, dei /a v ferantur N

221 uolitantur N

vi, 2 de] N Vulg., in /x v alt. in] N s.l. 18

226 lapidi N

3 aerei Vulg.

4 et] N Vulg., om. /x v

5 alui N

6 pr. et] om. N LXXVl

A

v 821

PL 1452

792

IN ZACHARIAM I, vi, 1/8

ad angelum qui loquebatur in me : Quid sunt haec, do mine mi ? Et r esp ondit angelus, et ait ad me . Isti sunt quattuor uenti caeli, qui egrediuntur, ut io stent coram Dominatore omnis terrae. In qua erant equi nigri, egr edieb antur in ter ram aquilonis, et albi egressi sunt post eos, et uarii egressi sunt ad t err am austri. Qui autem er ant r obusti s simi, exierunt, et quaerebant ire et discurrere per omnem tor¬ i') ram. Et dixit : Ite, perambulate terram, et perambulauerunt terram. Et uocauit me, et l o cut us est ad me, dicens : Ecce qui egrediuntur in terram aquilo¬ nis, requiescere jecerunt spiritum meum in terra aquilonis. LXX : Et conuersus sum, et leuaui oculos meos, et 20 uidi. Et ecce quattuor quadrigae egredientes de medio duoum montium, et monies erant montes aenei. In quadriga prima equi rufi, et in quadriga secunda equi nigri, et in quadriga tertia ^ 1734 equi albi, et in quadriga quarta equi uarii sturnini. Et respondi, et dixi ad angelum qui loquebatur in me : Quid sunt haec, do25 mine ? Et respondit angelus qui loquebatur in me et dixit : Hi sunt quattuor uenti caeli, qui egrediuntur ut assistant Domino omnis terrae. In quo erant equi nigri egrediebantur super terram aquilonis, et albi egrediebantur post eos, et uarii exibant in ter¬ ram austri, et sturnini egrediebantur, et considerabant ut cir30 cuirent terram. Et dixit : Ite et circuite terram, et circuierunt terram, et clamauit ; et locutus est ad me dicens : Ecce qui egressi sunt super terram aquilonis, requiescere jecerunt jurorem meum in terra aquilonis. Transiui, ait, ad aliam uisionem, et oculos cordis mei ad caelum altius subleuaui, uidique : Quat35 tuor quadrigae egressae sunt de medio duorum montium qui erant aenei, id est insuperabiles atque fortissimi, et qui nulla possent uetustate consumi. Quos enim supra montes myrteos, uel umbrosos atque nemorosos dixerat, nunc aeneos uocat. In u 822 quadriga prima equi rufi erant, cruenti, et sanguinarii, et 40 Babyloniae crudelitate terribiles. In quadriga secunda, equi nigri, regnum Medorum atque Persarum, quod bigae sedens et egrediens per Assueri regis edictum, mortem omnium Iudaeorum tristi nuntio praeferebat. In quadriga tertia, equi albi, Macedones, sub quorum rege Antiocho Machabaeorum 45 uictoriam legimus. In quadriga quarta, equi uarii fortes. Sci-

10 dominatori N 22 pr. et] om. N

11 terra N 12 alui N 15 ite] N Vulg., et add. /x v 24/25 domine] mi add. N 25 pr. et] om. N 27 egrediun¬ tur N 28 egressi N alt. et] om. N exiebant N 29 egressi N 29/ 30 circumirent N, corr. 30 sec. et] om. N 30/31 et circuierunt terram] om. N 31/32 egressi sunt] N cum Didymo et LXX, egrediuntur /x v 35 quadrigae egressae sunt] N, quadrigas egredientes /x v 30 superabiles N, corr. a.m. 37 myrtetos et N 38 atque nemorosos dixerat] N, dixerat atque nemorosos ~ (xu 40 babyloniae] N, babylonia /x v

IN ZACHARIAM I, vi, 1/8

793

mus enim Romanorum reges, alios in gentem Iudaeam fuisse clementes, ut C. Caesarem, Augustum et Claudium ; alios persecutores atque terribiles, ut C. Caligulam, Neronem, Vespasianum et Hadrianum. Pro fortibus, quos Aquila i 4/5-

326 sublimitatem N in] om. N 333 quia tendi N 335 attractabo N 343 sperabamus v in marg. 345 hiezechiel N 349 israel N 354 sic explanari] N, explanari sic ~ /a v arcu cum] arcum N 356 pr. et] om. N 358 quibus] qui v in marg. 359 uulnerata caritatis] N, uulneratus caritate /a v

v

834

IN ZACHARIAM II, ix, 13-14.15

pharetra sua abscondit me. Sagitta electa, uerbum Dei est ; pharetra in qua sagitta absonditur, dispensatio carnis as- PL sumptae. Hac impletur Ephraim, ut cum armatus fuerit et 1487 paratus ad bellum, et ipse cum gentibus sagittis Domini 365 uulneretur, ex cuius tribu primus populum scidit Ieroboam, quern in haereticorum persona accipi, Osee propheta plenius demonstrat ; et quod supra diximus : Filii Ephraim, intendentes et mittentes arcum, conuersi sunt in die belli. Suscitante enim Domino filios Sion, boc est filios Ecclesiae, et contra370 riorum dogmatum magistri, et philosophorum omnis assertio, atque argumenta gentilium destruentur, quia ipse Dominus gladius fortium est de quo dicitur : Accingere gladio tuo super femur tuum, potentissime. Specie tua et pulchritudine tua, intende, prospere procede et regna, propter ueritatem et mansuetu375 dinem et iustitiam ; et deducet te mirabiliter dexter a tua. Hoc gladio Aethiopes uulnerantur, de quibus scriptum est : Et uos, Aethiopes, imlnerati gladio meo eritis, qui postquam Christi gladio fuerint uulnerati, deponent tetrum colorem, et exsultantes loquentur : Erit splendor Domini Dei nostri super nos ; 380 quod et Dauid sibi post paenitentiam repromittit : Lauabis ^ 1762 me, et super niuem dealbabor. Iste est gladius de quo scribit apostolus : Viuens sermo Dei et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, et pertingens usque ad diuisionem animae ac spiritus. 385 14.15. Et Dominus Deus super eos uidebitur, et v 867 exibit ut fulgur iaculum eius; et Dominus Deus in tuba canet, et uadet in turbine austri. Dominus exercituum proteget eos. LXX : Et Dominus Deus super ipsos apparebit ; et egredietur sicut fulgur sagitta eius ; et 390 Dominus Deus omnipotens sonabit in tuba, et ibit in commotione terroris sui. Dominus omnipotens proteget eos. Et hunc locum ad Machabaeorum referunt tempora quod illis contra Antiochum dimicantibus atque uincentibus, Domini fuerit pugna atque uictoria, qui egressus sit fortis ad proelium, et 395 instar fulguris dlius potentia apparuerit uictisque aduersariis, et turbinis more dispersis, protexerit populum Iudaeo-

363/367 cfr III Reg. 12, 20 ; Os. 3, 3/6. 11. 367/368 Ps. 77, 9 ; cfr Didymus, o.c., p. 233, 11/13. 372/375 Ps. 44, 4/5 ; cfr Didymus, o.c., p. 234, 3/6. 376/ 377 Soph. 2, 12 ; cfr Didymus, o.c., p. 234, 10. 379 Ps. 89, 17 ; cfr Didymus, o.c., p. 234, 13/14. 380/381 Ps. 30, 9 ; cfr Didymus, o.c., p. 234, 16. 382/384 Hebr. 4, 12 ; cfr Didymus, o.c., p. 234, 24/26.

361 phare N dei est] ds uerbum N 363 implebitur N 366 plenius] om. N 368 arcu N 377 gladio meo] N Vulg., meo gladio ~ p. v 383 et pertingens] om. N 385 uidebitur super eos ~ N 386 exiuit N 390 omni¬ potens] j-L v cum LXX et Didymo, om. N Reg. 392 referuntur N

IN ZAC HA RI AM II, ix, 14.15-16

835

rum. Nos autem referemus cuncta ad intellegentiam Saluatoris, de quo supra dictum est : Extendi mihi Indam quasi arcutn. Quo extento, et haereticis atque gentilibus a Sion 400 filiis interfectis, apparebit gloria Domini, et egredietur ut fulgur iaculum eius de quo fulgure et in Abacuc legimus : In luce sagittarum tuarum ibunt in splendore fulgurantis hastae tuae. Quod fulgur et splendor alio uocabulo tuba appellatur et clangor, ut cum sanctus clamor insonuerit, dicat qui prius 405 surdis auribus fuerat : Disciplina Domini aperuit mihi aures, et dedit mihi aurem ad audiendum. Quodque sequitur : Et uadet in turbine Austri, siue uadet in motu comminationis suae. Ideo comminatur et dicit se illaturum esse supplicia, ut paenitentium misereatur. Denique iungit et dicit : 410 Dominus omnipotens proteget eos, quos prius sua comminatione terruerat. Legamus historian! Niniuitarum. Et deuorabunt et subicient lapidibus fundae, et PL bibentes inebriabuntur quasi uino, et replebuntur 1488 ut phialae, et quasi cornua altaris. 415 16. Et saluabit eos Dominus Deus eorum in die ilia ut gregem populi sui, quia lapides sancti eleuabuntur super terram eius. LXX : Et consument eos, et obruent in lapidibus fundae, et bibent sanguinem eorum sicut uinum, et implebunt sicut phialas altare. Et saluabit eos Domi420 nus in die ilia sicut ones populum suum, quia lapides sancti uoluentur super terram eius. Pro eo quod nos diximus eleuabuntur, et in Hebraico scriptum est methnosasoth, potest interpretari uagantes, siue fugientes. Protectis filiis Sion, et i> 868 Domino canente, et uadente in turbine contra aduersarios 425 eorum, tanta erit ruina Graecorum, ut non dicam gladiis, sed iactu lapidum et fundarum rotatibus opprimantur, ita ut praedae sint et deuorationi inimicis suis. Tunc bibentes in¬ ebriabuntur quasi uino. Non hi qui caesi sunt, ebrii erunt sanguine suo, sed hi qui uicerint quasi ebrii cum despera430 tione pugnabunt et placebunt Domino quasi altaris cornua, eiusque libatio. Hoc enim intellegitur in phialis, quibus super altare liba funduntur. Saluabit quoque Dominus eos sicut oues et gregem populi sui; non enim ut armatus exercitus et instructus arte bellandi aduersum Macedones dimicabit, sed 435 ueniet quasi grex paratus ad mortem, et Domino auxiliante,

401/403 Hab. 3, 11 ; cfr Didymus, o.c., p. 235, 27/28. 403/406 Is. 50, 5 ; cfr Didymus, o.c., p. 236, 17/18. 411 cfr Didymus, o.c., p. 237, 1.

397 referimus N 402 ibant N, corr. 404 clamor] clangor v in marg. 407 uadit {alt. /.) N in motu] N s.l. 408 dicat N 413 uino] a praem. Vulg. 415 saluauit N 417/421 LXX usque eius] N ponit post fugientes (/. 423) 421 uoluebuntur N 434 aduersos macedonas N

836

IN ZACHARIAM II, ix, 16-17

superabit. Et lapides sancti qui oppressi fuerint — lapides autem uocat, propter duritiam tribulationum et animi fortitudinem —, eleuabuntur de humilitate sua, et erunt in terra illius gloriosi. Aliter : Lapides sancti eius de genere sacerdotali 440 per diuersa fugientes, illo tribuente uictoriam consequentur, m 1763 dicamus et iuxta anagogen, immo explanemus prophetiam multis obscuritatibus inuolutam. Filii Sion protecti a Domino suo, deuorabunt aduersarios suos, quos intellegimus filios Graeciae. Et subicient lapidibus fundae, comminationibus 445 scripturarum, de aduersariis suis subiectos humilesque facientes ; nihil enim ita percutit, ut exemplum de scripturis sanctis, et testimonium rotatu oris emissum. Quod autem in LXX dicitur : Et bibent sanguinem eorum quasi uinum, in Hebraeo non ita legimus, sed : Bibentes inebriabuntur 450 quasi uino, ut audiant illud de Cantico canticorum : Bibite, amici, et inebriamini. Et ita placebit eorum ebrietas, quasi altaris sacrificium, et quasi cornua, siue anguli altaris. Saluabit quoque eos Dominus, quasi gregem populi sui, quia lapides sancti uoluentur super terram eius, qui tantum erunt leues et 455 in sublime nitentes, ut non praestolentur aedificantium manus, sed ipsi festinent imponi super fundamentum Christi, et contineri angulari lapide, de quibus et Petrus apostolus lo- v 869 quitur : Sicut lapides uiui superaedificamini in domum spiritalem, et sacerdotium sanctum, offerentes spiritales uictimas, 460 placentes Deo. Isti sunt lapides qui clamabunt, si tacuerit populus Iudaeorum, et uoluentur quamdiu in corpore fuerint super terram, quia aggrauat terrena habitatio sensum multa PL curantem, et in carne positus Sanctus loquitur : Quis dabit 1489 mi hi pennas sicut columbae ? Qui tantum in se est, conatur et 465 uoluitur, et erigitur ad summa, sed carnis fragilitate retinetur. Terra autem ilia est super quam uoluuntur lapides, de qua legimus : Cantate Domino, omnis terra, et : Omnis terra adoret te, et psallat tibi. 17 Quid enim bonum eius est, et quid pulchrum 470 eius, nisi frumentum electorum, et uinum germinans uirgines ? LXX : Quia si quid optimum illius, et si quid bonum ab eo, frumentum iuuenibus et uinum boni odoris ad uirgines. Ideo, inquiunt, Machabaei hue illucque fugientes Domino auxiliante, superabunt, ut eiectis Macedonibus de 475 terra Israel, mundetur templum, legis praecepta seruentur, et

.

450/451 Cant. 5, 1. 458/408 efr Didymus, o.c., p. 241, 5/16. 2, 5. 400/401 efr Luc. 19, 40. 402/400 efr Sap. 9, 15. 407 Ps. 95, 1. 407/408 Ps. 65, 4.

441 et] om. N 473 fugentes N

450 supra N 474 ut] et N

404 quantum fi

458/400 I Petri 403/404 Ps. 54, 7.

471 illius] est add. N

IN ZACHARIAM II, ix, 17—x, 1.2

480

485

490

495

500

505

837

eruditio scripturanim rursum germinet uirgines, id est populos credentium in unum Denm, qui prius idololatriae fuerant cultibus constuprati. In frumento electorum, id est baurim, non iuuenes, ut Septuaginta transtulerunt, sed electos et eruditos uiros intellegi uolunt, qui frumentum, id est legem Dei comedere mereantur. Pro uino, quod Hebraice dicitur thiros, Aquila olvLav interpretatus est, quod et ipsum ad ubertatem uindemiae referri potest. Haec Iudaei aestimant. Ceterum nos frumentum electorum, siue iuuenum, et uinum germinans uirgines, siue uinum boui odoris ad uirgines, intellegimus Dominum Saluatorem, qui loquitur in euangelio : Nisi granum tritici cadens in terram, mortuum fuerit, ipsum solum permanet ; sin autem moriatur, maiores fructus affert. De hoc tritico efficitur ille panis, qui de caelo descendit et qui confirmat cor hominis. Hunc panem comedunt, qui in Christo robusti sunt, et ad quos Ioannes euangelista loquitur : Scribo uobis, iuuenes, quia sermo Dei in uobis manet et fortes estis, et uicistis mali gnum. Qui frumentum est electorum, siue iuuenum, ipse est et uinum quod laetificat cor hominis, et bibitur ab his uirgi- v 870 nibus, quae sunt sanctae et corpore et spiritu, ut inebriatae atque gaudentes, sequantur Ecclesiam ; et dicatur de eis : Adducentur regi uirgines post earn, proximae eius afferentur n 1764 tibi ; afferentur in laetitia et exsultatione. Quomodo enim laetitiam non habebunt, quae inebriatae poculo Saluatoris gei erantur in uirgines, et audent dicere : Introducite me in cellulam uini, confortate me in unguentis ? Vinum hoc boni odoris est, unde in eodem carmine dicitur : Potabis me de uino unguentarii, de riuis malogranatorum tuorum. Hoc uino inebriati sunt qui sequuntur Agnum Dei quocumque uadit, uestiti candidis uestibus ; quia se cum mulieribus non coinquinauerunt, uirgi¬ nes enim permanserunt. X. 1 2 Petite a Domino pluuiam in tempore serotino, et Dominus faciet niues et pluuiam imbris dabit eis, singulis herbam in agro. Quia simulacra locuta sunt inutile, et diuini uiderunt mendacium, PL et somniatores locuti sunt frustra, uane consola- 149° bantur ; idcirco abducti sunt quasi grex, affligentur, quia non est eis pastor. LXX : Petite pluuiam a Domino opportunam, temporaneam et serotinam. Dominus

..

5

? 486/488 Ioh. 12, 24/25. 489/490 cfr Ps. 103, 15. 491/493 I Ioh. 2, 14. 494 cfr Ps. 103, 15. 497/498 Ps. 44, 15/16. 500/501 Cant. 2, 4. 502/503 Cant. 8, 3. 504/506 cfr Apoc. 14, 4.

483 Iudaei]

478 paurim N

485 siue usque uirgines] N in marg. sup.

503 gnatorum v in marg. x, 5 frustra locuti sunt ~ N

6 adducti N fj.

492 nobis v in marg.

838

IN ZACHARIAM II, x, 1.2

fecit phantasias, et pluuiam hiemalem dabit eis, unicuique herbam, in agro, quoniam hi qui loquebantur, locuti sunt labores ; et diuini uisiones falsas, et somnia falsa locuti sunt, uane consolabantur ; ideo arefacti sunt sicut oues, et afflicti sunt quia non erat qui sanaret. Ista felicitas quae in Machabaeorum tempore repromissa est, quando sancti lapides eleuati sunt super ter15 ram, et res Israelitica creuit in maius, intantum ut rursum frumento legis populi uescerentur, et uino sancti Spiritus inebriarentur uirgines uestrae, ex parte promittitur. Ceterum quia iam extremum tempus est prophetarum, et mundus declinat ad finem, et omnia quae praedicta sunt, sui terminum 20 praestolantur, petite a Domino, ut det uobis pluuiam serotinam, ut Christus qui promissus est, ueniat et tribuat uobis rores et niues, pro quibus scriptum est in Hebraeo azizim. Et nescio quid uolentes LXX phantasias interpretati sunt, nisi forte magnitudinem gratiae admirationemque donorum, 25 nomine phantasiae uoluere describere. Dominus ergo qui facturus est niues et siccitatem omnis terrae, euangelicae v 871 praedicationis irrigaturus est pluuiis, ipse dabit imbres credentibus, et ubertate omnia complebuntur, ut postquam in Christo crediderint nationes, intellegant uana esse quae ante 30 coluerunt. Siue ipse Israel intellegat, qui quondam deceptus idololatriae erroribus tenebatur, frustra se coluisse simulacra, et diuinorum audisse mendacia et acquieuisse somniis, quibus scriptura praecipit non credendum. Et ob hanc causam ducti sunt quasi grex in captiuitatem, et afflicti absque pastore 35 Deo, quia legis notitiam non habebant. Omnis hie locus obscurus et dubius est, et debet nobis lector ignoscere, si in his quae ambigua sunt, et nos pendulo incedimus gradu. Possumus autem iuxta spiritalem intellegentiam dicere, quod credentes in Christo Dominus adhortetur ut petant serotinam pluuiam 40 in consummatione mundi, quando plenitudo donanda est gratiae, et singulis in agro suo herba succrescet, it a ut possint dicere : Dominus regit me et nihil mihi deerit ; in loco pascuae ibi me collocauit, super aquas refedionis educauit me. Omnia enim simulacra, et diuini et somniatores frustra locuti sunt, et 45 uane consolabantur. Quae de haereticis loquitur, qui sub nomine Christiano non intellegunt, nec de quibus dicant, nec de quibus afhrment, et attendunt spiritibus erroneis, et maio

x, 32/33 efr Deut. 13, 1/3. 42/43 Ps. 22, 1/2. 46/49 efr Didymus, o.c., p. 250,25/251,3. 46/47 efr I Tim. 1, 7. 47/49 efr I Tim. 4, 2/3.

9 eis N s.l.

14 repromissa] N, promissa fi v 25 nomine] in praem. N uoluerint N quid N, corr. 29 christum N 30 coluerant N 33 praecepit N 37 ambiguae 40 consummationem N 43 edocauit N 47 attendant N

IN ZACHARIAM II, x, i.2-3/5

839

gistris daemoniorum in hypocrisi mendacia loquentium, et cauteriatam habentes conscientiam, ut nequaquam credentes ^ 1765 50 eorum consolationibus abducantur qui uana promittunt, et propterea traditi sunt satanae in interitum carnis, et abducti in captiuitatem regis Babylonii, et affligentur, quia Christum pastorem non habent, quern sibi falso nomine repromittunt. 3/5, Super pastores iratus est furor mens, et super PL 55 hircos uisitabo, quia uisitauit Dominus exercituum 1491 gregem suum domum Iuda, et posuit eos quasi equum gloriae suae in bello. Ex ipso angulus, ex ipso paxillus, ex ipso arcus proelii, ex ipso egredietur omnis exactor simul, et erunt quasi fortes 60 conculcantes lutum uiarum in proelio, et bellabunt, quia Dominus cum eis. LXX : Super pastores concitatus est furor mens, et super agnos uisitabo ; et uisitabit Dominus Deus v 872 omnipotens gregem suum domum Iuda, et ponet eos sicut equum decorem suum in proelio, et ex ipso respexit, et ex ipso posuit, 65 et ex ipso arcus in furore egredietur omnis qui egreditur simul, et erunt quasi bellatores concultantes lutum uiarum in proelio, et praeparabuntur, quia Dominus cum eis est. Et in hoc loco duplex Iudaeorum expositio est. Alii enim arbitrantur in aduentu Christi uniuersa complenda, alii sub Machabaeis iam 70 esse completa. Est autem eorum quae Dominus pollicetur, ista explanatio : Super pastores et principes ac sacerdotes iratus est Dominus, et super hircos et populum uisitauit, iuxta illud quod scriptum est : Grex perditus f actus est populus meus, pastores eiecerunt eos, ut uitio magistrorum discipuli 75 punirentur ; non iniustitia iudicis, qui peccata patrum reddit in filios, sed quia illis peccantibus, populus applausit simul; et tunc quidem uisitauit Dominus hircos suos uel agnos pinguissimos, et fecit iuxta Septuaginta ariditate siccari. Postea uero uisitauit Dominus omnipotens gregem suum 80 domum Iuda ; suscitauit enim Iudam Machabaeum, et ceteros ex eo, contra duces Antiochi, et posuit illos quasi equum gloriae suae in proelio, hoc est qui de illius stirpe generati sunt ; multo enim tempore Macedonas oppresserunt. Quodque sequitur : Ex ipso angulus, ex ipso paxillus, ex ipso 85 arcus proelii, ex ipso egredietur omnis exactor si¬ mul, sic fjL€TaopiKU); intellegunt, ut angulum interpretentur regiam potestatem, quod parietes ipsa contineat. Et ex ipso,

51 cfr I Cor. 5, 5.

52 captiuitate N 65 furorem N 71 ista] om. N 21

68 alii] ?

69 alii]

?

73/74 Ier. 50, 6.

55 uisitabit (all. /.) N 64 decorum N pr. et] om. N qui egreditur] N Reg. cum LXX et Didymo, qui eiucit /a v 78 facit N 80 iudam N 87 continebat v in marg. LXX VI

A

840

IN ZACHARIAM II, x, 3/5-67

inquit, paxillus, id est sacerdotium. Lege Esaiam, in quo Eliachim in templo Dei quasi paxillus figitur. Ex ipso arcus 90 proelii, fortes ab bellandum, ex ipso etiam omnis. exactor simul, quod in Hebraico scriptum est noges, et Aquila interpretatus est elaTrpdacrcjv, ut non solum fortes et boni, sed alii ex eis fuerint indigni genere suo. Iudas enim Machabaeus et omnes qui de genere ipsius principes fuere in populo, et 95 angulus erant, quia regia potestate populum continebant, et paxillus, ipsi enim erant sacerdotes, et arcus proelii, quia uiri exstitere fortissimi, ut non solum exercitum aciemque dispo- v 873 nerent, sed primi ad proelium prosilirent. Possumus de hoc quod sequitur ; Ex ipso egyedietuy omnis exactoy si100 mul, pro quo LXX transtulerunt: Ex ipso egyedietuy omnis qui educit simul, et hoc dicere 1 Nulla erit dignitas in exercitu, quae non illius arbitrio disponatur. Et erunt uiri fortissimi, conculcantes Macedonas quasi lutum uiarum in proelio ; erunt PL autem fortissimi, atque bellabunt, quia Dominus cum eis est. 1492 105 Nostri autem haec ad persecution^ tempora referunt, quod pro uitio sacerdotum frequenter etiam populus tradatur aduersariis ; et tamen Dominus omnipotens uisitet postea gregem suum domum Iuda, qui Deum et sermone et animo confitetur ^ 1766 et ponat eos quasi equum gloriae suae in bello, de quo sancti no dicunt ; Ascende supey equos tuos, et equitatio tun salus. Ipse erit et arcus furons Domini, de quo ait 1 Inebyiabo sagittas meas sanguine, et rursum : Sagittae meae consument eos. De hoc arcu, et de his sagittis in septimo psalmo legimus : Arcum suum tetendit, et pavauit ilium et in ipso pay amt uasa moytis, 115 sagittas suas aydentibus effecit. Et conculcabunt, ait, aduersarios suos in martyrio coronati, et dicent : Dominus illuminatio mea et salus mea, quern timebo ? Dominus pyotectoY uitae meae, a quo tyepidabo ? Dum appyopinquarent supey me nocentes, ut edeyent caynes meas. Qui tyibulant me inimici mei, ipsi infiymati 120 sunt, et cecideyunt. Si consistant adueysum me castya, non timebit coy meum : Si exsuygat adueysum me pyoelium, in hoc ego sperabo. Quando implebitur illud eloquium : Vnus ex uobis persequetuy mille, et duo conueytent in fugam multa milia. Et confundentuy ascensoyes equoyum. 125 6,7. Et conjoytabo domum Iuda, et domum Joseph saluabo ; et conueytam eos, quia miseyeboy eoyum ;

SOcfrls. 22, 23. 105 nostri\ ? 110/123 cfr Didymus, o.c., p. 253, 27/255, 11. 110 Hab. 3, 8. 111/112 Deut. 32, 42. 112 Deut. 32, 23. 113/115 Ps. 7, 13/14. 110/122 Ps. 26, 1/3. 122/123 Deut. 32, 30.

98 de] om. N

105 autem] N, om. fj. v 113 is N 114 parabit (iriroq. 1.) N 120 consistat N 120/121 me usque aduersum] om. N per homoiotel. 123 multa] decern Rep. Vulg.

IN ZACHARIAM II, x, 6.7

841

et erunt sicut fuerunt, quando non proieceram eos, ego enim D 0 minus Deus e or uni et exaudiam eos. Et erunt quasi fortes Ephraim et laetahitur cor eorum 130 quasi a uino, et filii eorum uidehunt, et laetabuntur ; et exsultabit cor eorum in Domino. LXX : confundentur ascensores equorum, et confortabo domum Iuda et domum Ioseph saluabo, et habitare eos faciam, quia dilexi eos. Et erunt sicut quando non eos abieceram, quia ego Dominus Deus v 135 eorum, et exaudiam eos ; et erunt quasi bellatores Ephraim, et laetahitur cor eorum quasi in uino, et filii eorum uidebunt et laetabuntur, et gaudebit cor eorum in Domino. Et haec iuxta superiorem sensum dupliciter edisserunt, ut aut sub Machabaeis transacta iam dicant, aut sub Christo in ultimo saeculo 140 transigenda commemorent. Et est sensus : Cum positus fuerit Iudas quasi equus decorus in proelio, et conculcauerit quasi lutum aduersarios et Domino secum bellante, superarit, tunc omnis equitatus Graeciae corruet, et domus Iuda et domus Israel —- earn enim uocat domum Ioseph, id est decern tri145 buum —.pariter saluabuntur; et conuertam eos de captiuitate in qua fuerant, et erunt sicut eo tempore, quando non proiece¬ ram eos ; ego enim sum Dominus Deus eorum, qui illos exaudiam deprecantes. Et Ephraim qui nunc captiui detinentur, postea laxabuntur, et in tantum uenient gaudii, ut eos uino 150 madidos arbitreris. Filii quoque eorum cement patrum triumphos, et in Domino laetabuntur, quo praebente, uictoriam consecuti sunt. Quaeramus historiam quando Iudas et Israel contra Graecos pariter dimicarint, uel quo tempore Ephraim de captiuitate Assyria sit reuersus, quando, iuxta 155 Hiezechielem duae uirgae, id est Iudas et Ephraim,sibi iunctae sint, et in unum baculum copulatae. Quod iuxta tropologiam sic explanari potest. Quando uisitauerit Dominus omnipotens gregem suum domum Iuda, tunc confundentur ascensores equorum, de quibus scriptum est : Cantemus Domino, gloriose 160

165

enim magnificatus est, equum et ascensorem proiecit in mare. De quibus etiam psalmistae uoce cantatur : A b increpatione tua, Deus Iacob, dormitauerunt qui ascenderunt equos. Et sanctorum congeminat chorus : Hi in curribus, et hi in equis, nos autem in nomine Dei nostri inuocabimus ; ipsi obligati sunt et ceciderunt, nos uero surreximus et erecti sumus. In hoc

155/156 cfr Ez. 37, 19. Ps. 19, 8/9.

159/160 Exod. 15, i.

161/162 Ps. 75, 7.

163/165

127 fuerunt] N Reg. Vulg., fuerant /a v 128 pr. et] om. N 131 exsultauit N 137 gaudebit] et exsultabit add. Reg. 148 retinentur N 152 iuda N 153 contra] N, aduersum /x v 155 ezechiel N /x 156 sunt N, corr. 164 nomen v in marg.

874

PL 1493

840

IN ZACHARIAM II, x, 3/5-67

inquit, paxillus, id est sacerdotium. Lege Esaiam, in quo Eliachim in templo Dei quasi paxillus figitur. Ex ipso arcus 90 proelii, fortes ab bellandum, ex ipso etiam omnis exactor simul, quod in Hebraico scriptum est noges, et Aquila interpretatus est eloiTpaocrojv, ut non solum fortes et boni, sed alii ex eis fuerint indigni genere suo. Iudas enim Machabaeus et omnes qui de genere ipsius principes fuere in populo, et 95 angulus erant, quia regia potestate populum continebant, et paxillus, ipsi enim erant sacerdotes, et arcus proelii, quia uiri exstitere fortissimi, ut non solum exercitum aciemque dispo- v 873 nerent, sed primi ad proelium prosilirent. Possumus de hoc quod sequitur ! Ex ipso egredietur 0 win is exactor si100 mul, pro quo LXX transtulerunt: Ex ipso egredietur omnis qui educit simul, et hoc dicere ; Nulla erit dignitas in exercitu, quae non illius arbitrio disponatur. Et erunt uiri fortissimi, conculcantes Macedonas quasi lutum uiarum in proelio , erunt PL autem fortissimi, atque bellabunt, quia Dominus cum eis est. 149* 105 Nostri autem haec ad persecution^ tempora referunt, quod pro uitio sacerdotum frequenter etiam populus tradatur aduersariis ] et tamen Dominus omnipotens uisitet postea gregem suum domum Iuda, qui Deum et sermone et animo conhtetur ^ 1766 et ponat eos quasi equum gloriae suae in bello, de quo sancti no dicunt : Ascende super equos tuos, et equitatio tua salus. Ipse erit et arcus furoris Domini, de quo ait : Inebriabo sagittas meas sanguine, et rursum Sagittae meae consument eos. De hoc arcu, et de his sagittis in septimo psalmo legimus : Arcum suum tetendit, et parauit ilium et in ipso parauit uasa mortis, 115 sagittas suas ardentibus effecit. Et conculcabunt, ait, aduersarios suos in martyrio coronati, et dicent : Dominus illuminatio mea et salus mea, quern timebo ? Dominus protector uitae meae, a quo trepidabo ? Dum appropinquarent super me nocentes, ut ederent carnes meas. Qui tribulant me inimici mei, ipsi injirmati 120 sunt, et ceciderunt. Si consistant aduersum me castra, non timebit cor meum : Si exsurgat aduersum me proelium, in hoc ego sperabo. Quando implebitur lllud eloquium : Vnus ex uobis persequetur mille, et duo conuertent in fugam multa milia. Et confundentur ascensores equorum. 125 6,7. Et confortabo domum Iuda, et domum Ioseph saluabo ; et conuertam eos, quia miserebor eorum ;

89 efr Is. 22, 23. 110 Hab. 3, 8. 13/14.

105 nostri] ? 110/123 efr Didymus, o.c., p. 253, 27/255, 11. 111/112 Deut. 32, 42. 112 Deut. 32, 23. 113/115 Ps. 7,

110/122 Ps. 26, 1/3.

98 de] om. N 120 consistat N

122/123 Deut. 32, 30.

105 autem] N, om. n v

113 is N 114 parabit (utroq. /.) N 120/121 me usque aduersum] om. N per bomoiotel. 123

multa] decern Keg. Vulg.

IN ZACHARIAM II, x, 6.7

841

et erunt si cut f uer unt, quando non proieceram eos, ego enim Dominus Deus eorum et exaudiam eos. Et erunt quasi fortes Ephraim et laetahitur cor eorum 130 quasi a uino, et filii eorum uidebunt, et laetabuntur ; et exsultabit cor eorum in Domino. LXX : Et confundentur ascensores equorum, et confortabo domum Iuda et domum Ioseph saluabo, et habitare eos faciam, quia dilexi eos. Et erunt sicut quando non eos abieceram, quia ego Dominus Deus 135 eorum, et exaudiam eos ; et erunt quasi bellatores Ephraim, et laetabitur cor eorum quasi in uino, et filii eorum uidebunt et laetabuntur, et gaudebit cor eorum in Domino. Et haec iuxta superiorem sensum dupliciter edisserunt, ut aut sub Machabaeis transacta iam dicant, aut sub Christo in ultimo saeculo 140 transigenda commemorent. Et est sensus : Cum positus fuerit Iudas quasi equus decorus in proelio, et conculcauerit quasi lutum aduersarios et Domino secum bellante, superarit, tunc omnis equitatus Graeciae corruet, et domus Iuda et domus Israel — earn enim uocat domum Ioseph, id est decern tri145 buum —.pariter saluabuntur; et conuertam eos de captiuitate in qua fuerant, et erunt sicut eo tempore, quando non proieceram eos ; ego enim sum Dominus Deus eorum, qui illos exau¬ diam deprecantes. Et Ephraim qui nunc captiui detinentur, postea laxabuntur, et in tantum uenient gaudii, ut eos uino ijo madidos arbitreris. Filii quoque eorum cement patrum triumphos, et in Domino laetabuntur, quo praebente, uictoriam consecuti sunt. Quaeramus historiam quando Iudas et Israel contra Graecos pariter dimicarint, uel quo tempore Ephraim de captiuitate Assyria sit reuersus, quando, iuxta 155 Hiezechielem duae uirgae, id est Iudas et Ephraim,sibi iunctae sint, et in unum baculum copulatae. Quod iuxta tropologiam sic explanari potest. Quando uisitauerit Dominus omnipotens gregem suum domum Iuda, tunc confundentur ascensores equorum, de quibus scriptum est : Cantemus Domino, gloriose 160 enim magnificatus est, equum et ascensorem proiecit in mare. De quibus etiam psalmistae uoce cantatur : Ab increpatione tua, Deus Iacob, dormitauerunt qui ascenderunt equos. Et sanctorum congeminat chorus : Hi in curribus, et hi in equis, nos autem in nomine Dei nostri inuocabimus ; ipsi obligati 165 sunt et ceciderunt, nos uero surreximus et erecti sumus. In hoc

155/156 cfr Ez. 37, 19.

159/160 Exod. 15, 1.

161/162 Ps. 75, 7.

163/165

Ps. 19, 8/9.

127 fuerunt] N Reg. Vulg., fuerant y v 128 pr. et] om. N 131 exsultauit N 137 gaudebit] et exsultabit add. Reg. 148 retinentur N 152 iuda N 153 contra] N, aduersum y v 155 ezechiel N y 156 sunt N, corr. 164 nomen v in marg.

v 874

PL 1495'

842

IN ZACHARIAM II, x, 6.7-8/10

equitatu confidebat rex Aegyptius ; et praecipitatus in mare, quasi plumbum submersus est in profundum, et suo exemplo m 1767 didicit uerum esse, quod scriptum est : Fallax equus ad salu- v 875 tern. Hos currus et quadrigas, supra in quattuor perturbationi170 bus interpretati sumus, qui nisi frenis boni regantur aurigae, ad praecipitia deferuntur. Alius est autem auriga, de quo loquitur Elisaeus : Pater, pater, currus Israel, et auriga eius. Tunc Deus domum Iuda et domum Ioseph confortare se dicit, ut qui Ieroboam regnante, diuisi sunt, Christo imperante, 175 socientur, et sit unus pastor et unus grex. Et Iudas enim et Ioseph diuersis nominibus, ad unam Saluatoris conferuntur intellegentiam, quia et Ioseph esurientibus in Aegypto populis frumenta largitus est, et Dominus famen mundi sua saturauit praesentia. Et conuertet eos, et miserebitur eorum, et sic 180 erunt unum sicut fuerunt antequam proiceret eos. Haec uniuersa in persecutionibus accipe, quando desperatis omni¬ bus, exaudiuit seruos suos Dominus. Et erunt quasi fortes Ephraim, qui primum debiles et infirmi, postea fortes erunt, et suo digni nomine. Ephraim enim interpretatur ubertas. Et 185 laetabitur cor eorum, cum biberint uinum, quod expressum est de uinea Sorec. Filii quoque eorum quibus Paulus aposto¬ lus loquitur : Filioli mei, quos rursum parturio donee Christus formetur in uobis. Et Petrus princeps apostolorum : Sicut filii, ait, oboedientiae, non conformati iuxta priorem conuersationem. 190 Et in psalmo legimus : Venite, filii, audite me, timorem Domini docebo uos. Isti igitur filii exsultabunt et laetabuntur, et cor eorum gaudebit in Domino. 8/10. Sibilabo eis, et congregabo illos quia redemi eos, et multiplicabo eos sicut ante fuerant multi 195 plicati. Et seminabo eos in populis, et de longe r e cor dab untur mei, et uiuent cum f Hi is sui s, et re- PL uertentur. Et reducam eos de terra Aegypti et de As- 1494 syriis congregabo eos, et ad terram Galaad et Libani adducam eos, et non inuenietur eis locus. LXX : zoo Significabo eis, et suspiciam illos, quia redimam eos, et multiplicabuntur sicut erant plurimi, et seminabo eos in populis, et de longe recordabuntur mei. Nutrient filios suos et conuertentur, 165/167 efr Exod. 15, 10. 168/169 Ps. 32, 17. 172 IV Reg. 2, 12; efr Didymus, o.c., p. 257, 18/19. 173/179 efr Didymus, o.c., p. 258, 5/8. 173/174 efr III Reg. 12, 16. 177/178 efr Gen. 41, 56. 184 efr Hier., lnterpr. Hebr. nom., p. 5, 26 ; 17, 23 ; 66, 15 ; 81, 12. 185 efr Ps. 103, 15. 187/189 efr Didymus, o.c., p. 259, 17/21. 187/188 Gal. 4, 19. 188/189 I Petri 1, 14. 190/191 Ps. 33, 12 ; efr Didymus, o.c., p. 260, 2/3.

171 est] N s.l. 176/177 intellegentiam conferuntur ~ N 180 proieceram N 182 exaudit N 184 digni nomine] N, nomine digni ~ n v 188 principes N, corr. 197 alt. et] N Vulg., om. /x v 202 de longe] N cum LXX et Didymo, qui erant praem. /x v meos N

IN ZACHARIAM II, x, 8/10

205

843

et conuertam eos de terra Aegypti, et de Assyriis suscipiam illos, et in Galaaditin et in Libanum introducam eos, et nullus ex eis deerit. Signum congregationis suae, uel sub Macedonibus,

v 876

uel in consummatione mundi, ut prius diximus, meum, in¬ quit, habebunt sibilum, ut ex sibilo meo illos congregem, et me doceam esse pastorem. Ego enim redimi eos et liberaui eos de captiuitate, extento brachio ; et ego eos multi210 plicabo, qui ante multiplicaueram, ut dispersio in populis non uideatur esse diuisio, sed sementis operatio, et liberorum ac nepotum segete multiplicata, uiuant cum filiis suis ; et reuertantur non solum de terra Aegypti, sed et de Assyriis, et ex utraque orbis parte redeant ad Iudaeam, et ad terram Galaad 215 et Libani, quam prius decern possidebant tribus, quae appellantur domus Ioseph et Ephraim ; et tantus erit numerus reductorum, ut multitudinem terra non capiat. Secundum avaycvyrjv significat Dominus et sibilat his qui peccatis fuerant ante captiui, et loquitur ad eos : Venite ad me omnes, 220

225

230

235

qui laboratis, et onerati estis, et inuenietis requiem animabus uestris. Tollite iugum meum super uos, et discite a me quia mansuetus sum et humilis corde. Iugum enim meum suaue est, et onus meum leue est. Quid hac signification sibiloque clementius, quo dispersus populus congregatur : Congregantur autem, quia Dominus redemit eos, non corruptibilibus argento et auro, ex uana sua conuersatione, sed pretioso sanguine, ^ 1768 quasi agni immaculati Domini Iesu. Vnde loquitur in psalmo : Exsultatio mea, erue me a circumdantibus me, et iterum : Redemisti me, Domine Deus ueritatis. Et multiplicabit eos sicut fuerant antea multiplicati, ut impleretur illud quod promissum est Abrahae : Multiplicabo eum et benedicam illi, et benedictus erit, ut fiat pater multarum gentium. Filios autem Abra¬ ham non eos debemus accipere, quibus Dominus loquitur : Si filii essetis Abraham, opera patris uestri faceretis, sed illos de quibus apostolus ait : Quotquot ex fide sunt, filii sunt Abraham. De hac multiplicatione et Esaias mystico sermone testatur, dicens : Qui modicus est, erit in milibus, et qui paruus, erit in gentem magnam. Multiplicationem autem et benedictionem liberorum non accipiamus carnaliter : alioquin Helias et Heli- v 877

219/223 Matth. n, 28/30 ; cfr Didymus, o.c., p. 260, 21/25. 225/227 I Petri 1, 18/19. 228/229 cfr Didymus, o.c., p. 261, 22/24. 228 Ps. 31, 7. 228/229 Ps. 30, 6. 231/232 Gen. 17, 20 ; 12, 2 ; 17, 5 ; cfr Didymus, o.c., p. 262, 8/10. 233/238 cfr Didymus, o.c., p. 262, 14/21. 233/234 Ioh. 8, 39. 235 Rom. 9, 7. 237/238 Is. 60, 22.

203 pr. et] om. N add. Viet, cum Vulg.

239/242 cfr Didymus, o.c., p. 262, 22/263, 8.

212/213 reuertentur N 220 estis] et ego reficiam uos 220/221 alt. et usque uestris] Viet, ponit post corde (/. 222)

222 est] N Vulg., om. fi v 229 multiplicauit N, multiplicabo v in marg. ante N 236 et] N, om. /a v

230

844

IN ZACHARIAM II, x, 8/10

saeus et Hieremias et Baptista Ioannes, quo maior inter natos mulierum non fuit, hac benedictione caruerunt, sed illam PL qua uocantur ad fidem multitudines nationum. Denique se- 1495 quitur : Seniinab0 eos in p opuli s, et de longe recordabuntur mei. Seminati sunt in populis, qui Domini audiere 245 sermonem : Euntes, docete owines gentes, et in alio loco : Non uos me elegistis, sed ego elegi uos, et posui uos ut eatis, et fructum afferatis, et fructus uester maneat in aeternum. Cumque apostoli fuerint in populis seminati, gentes et populi longe positi recordabuntur mei, illo prophetico huic sententiae congruen250 te : Reminiscentur et conuertentur ad Dominum ^^niuersi fines terrae. Et adorabunt in conspedu eius uniuersae familiae gen¬ tium. Quoniam Domini est regnum, et ipse dominabitur gen¬ tium. Quodque dicitur : De longe recordabuntur mei, illi simile est : Qui longe estis, recordamini Domini, et Hierusa255 lem ascendat super cor uestrum. Longe fuit omnis gentium multidudo, sed recordata est Dei, quia ex uno omnes parente generamur. Cumque apostolis in cunctis gentibus seminatis gentes longe positae Dei fuerint recordatae, uiuent cum filiis suis, ut qui prius infidelitate mortui erant, fide uiuere inci260 piant. Isti sunt filii, quos Paulus nutriuit in euangelio, scribens ad Corinthios : Lac uobis potum dedi. Et Petrus in dispersione scribit fidelibus, qui renati erant : Non ex semine corruptibili, sed incorruptibili, per sermonem uiuentis Dei, et permanentis, sicut modo generati paruuli, ut rationabile lac concu265 piscerent et in ipso crescerent in salutem. Ad hos filios scribebat et euangelista Ioannes : Filioli, custodite uos ab idolis. Et reducam, inquit, eos de terra Aegypti, et de Assyriis congregabo eos. De terra Aegypti, in qua imperabat rex Pharao, qui quondam gloriabundus aiebat : Mea sunt flumina, et ego feci 270 ea. Et de terra Assur, quam tenebat rex Assyrius, sensus magnus, qui et ipse dicebat : Super sidera caeli ponam thronum meum, et ero similis Altissimo. Cum autem de tenebris Aegypti et de tribulatione mundi, et de potestate Assyrii, qui interpretatur arguens atque conuincens, ipse est enim inimicus et v 878 275 ultor, nationes Dominus congregarit, inducet eas in terram Galaad, et Libani. Galaad in linguam nostram uertitur, testi240

245 Matth. 28, 19; cfr Didymus, o.c., p. 263, 17. 245/247 Ioh. 15, 16; cfr Didymus, o.c., p. 263, 18/20. 250/253 Ps. 21, 28/29 ; cfr Didymus, o.c., p. 264, 5/9. 254/255 Ier. 51, 50; cfr Didymus, o.c., p. 264, 14/15. 201/200 cfr Didymus, o.c., p. 265, 4/11. 201 I Cor. 3, 2. 202/204 I Petri 1, 23 ; 2, 2. 200 I Ioh. 5, 21. 200/270 Ez. 29, 3. 271/272 Is. 14, 13. 273/274 cfr Hier., Inierpr. Hebr. nom., p. 2, 21. 270/277 ibid., p. 7, 4 ; 13, 17 ; cfr Didymus, o.c., p. 266, 11/12.

241 ilia N 240 elegistis me ~ N praem. N 203/204 permanentes N 275 eas] N, eos /x v

255 ascendit N 200 fili N

259 infidelitate] in 274 enim est ~ N

IN ZACHARIAM II, x, 8/10-11.12

845

monium transmigrationis, quando de carnalibus transimus ad spiritalia, de parte uenimus ad totum, terrena relinquimus et ad caelestia transmigramus. Libanus autem interpretatur 280 AeuKcicrpo?, id est dealbatio. Adducimur itaque de tenebris Aegypti, ut postquam transierimus et migrauerimus e mundo, dealbemur in Domino, et dicatur de nobis ; Quae est ista quae ascendit dealbata? Alii iuxta Graeci sermonis ambiguitatem, ^ 1769 qua et mons Phoenicis et thus Libanus dicitur, nunc Libanum 285 thus interpretantur, et ex thure significari putant Deum, ut postquam de terra transierimus ad caelum, impleatur in nobis Saluatoris oratio : Pater da eis ut sint in nobis unum, sicut ego PL et tu unum sumus. Vnde et sponsa in cantico dicit ad spon- 1496 sum : Odor uestimentorum tuorum, sicut odor Libani. Cumque 290 induxerit nos in terrarn Galaad etLibani, non inuenietur nobis locus, ut nequaquam terrae stringamur angustiis, sed caelorum latitudine perfruamur. 11.12. Et transibit in maris jreto, et percutiet in mari jluctus ; et confundentur omnia profunda flu295 minis et humiliabitur superbia Assur, et sceptrum Aegypti recedet. Confortabo eos in Domino et in nomine eius ambulabunt, dicit Do minus. LXN . Et pertransibunt in mari angusto, et percutient in mari fiuctus, et siccabuntur omnia profunda ftuuiorum / et auferetur uniuersa 300 iniuria Assyriorum, et sceptrum Aegypti tolletur. Et confortabo eos in Domino Deo suo, et in nomine eius gloriabuntur, dicit Dominus. Narrant Hebraei captiuum populum Iudaeorum, non solum in Medos et Persas, sed in Bosphorum quoque et septentrionalem plagam ab Assyriis atque Chaldaeis esse 303 translatum, et postea eos ex parte reuocatos, Dei eos ad se conuertente dementia, et hoc esse quod nunc dicitur : Transibunt in mari angusto. Propontidis angustias,quaeChalcedonem, et quondam Bizantium breui freto diuidunt. Kt percutiet, inquit, Dominus, uadens ante populum suum, maris fiuctus, 310 et confundentur omnia profunda fluuiorum, ut olirn factum est v 879 Iordane siccato, et mare Rubrum transgressus est populus m deserto. Cumque fuerit de captiuitatis profundo ex malorum amaritudine liberatus, humiliabitur Assur, et Aegypti imperium recedet ab eis. Et confortabuntur in Domino, et in no-

279/280 cfr Glossae Colbertinae, p. 203, 9.

282/283 Cant. 3, 6. 283 alii] sc. Didymus, o.c., p. 267, 18. 287/288 Ioh. 17, 22. 289 Cant. 4, 11. 302 Hebraei] ? 310/311 cfr Ios. 3, 13. 311/312 cfr Exod. i4, 21.

280 aej Kaa/ios N 284 quia N 287 saluatoris oratio] N, oratio saluatoris ~ uu 288 dicat N 292 altitudine v in marg. 298 domino] deo suo add. N 297 ambulabunt] gloriabuntur N 305 eos ad] /a v (cfr l. 317), ad eos ~ N Reg. 308 nunc] om. N

846

IN ZACHARIAM II, x, 11.12

mine illius ambulabunt in terra Israel, dicit Dominus. Haec ut ab Hebraeis nobis tradita sunt, nostrae linguae hominibus expressimus, fidem dictorum ad eos a quibus sunt dicta referentes. Ceterum nos qui Christi censemur nomine, occidentem relinquimus litteram, et sequimur spiritum uiuificantem, immo 320 spiritalia spiritalibus comparantes, non Bosphorum et siccitatem rursum maris et arentia fluenta Iordanis, quae fabularum similia sunt, sed dignam in seruos suos Dei clementiam quaerimus, quo praeeunte, et nobis aperiente uiam, transimus maris fretum, siue angustum mare, quod peccatoribus latissi325 mum est : Lata enim et spatiosa uia quae ducit ad mortem, ay eta et angusta quae ducit ad uitam. De hoc mari et in psalmis legimus : Qui descendant in mare nauibus, jacientes operationem in aquis multis, ipsi uiderunt opera Domini, et miyabilia eius in profundo. In hoc mare saeculi, in quo sanctorum nu330 merus coarctatur, et in tribulatione positus est, descenderunt ^ 1770 apostoli, et primus Dominus, ut nos de amaris fluctibus liberaret. In hoc mare sagena euangelii mittitur, quae testimoniis texta est scripturarum, ut pisces multos et obrutos mundi PL huius gurgitibus, in auram extrahat liberam, ut possint lau- 1497 335 des Deo canere. Hi sunt qui descenderunt in mare, et in ecclesiarum nauibus faciunt opera multa, et Dei cernunt mirabilia in profundo diuitiarum sapientiae et scientiae eius ; et in Spiritu sancto qui scrutatur etiam alta Dei, quibus Dominus loquitur : Venite post me, et faciam uos piscatores hominum. 340 De his piscatoribus qui descendunt in mare, et sunt in naui¬ bus Esaias quoque uaticinatur : Volabunt in nauibus alienigenarum, et mare pariter depyaedabuntur. In ecclesiis enim de numero gentium congregatis, toto apostoli orbe uolitarunt, v 880 ut depraedarentur mare, et draconis spolia tollerent qui 345 regnabat in mari, et de quo scriptum est : Hoc mare magnum et spatiosum manibus, illic reptilia, quorum non est numerus, animalia pusilla cum magnis. Illic naues pertransibunt, draco iste quern jormasti ad illudendum ei. Latum et spatiosum mare est paruis et magnis animantibus, quae cum dracone uersan350 tur, et quorum numerus non est. Qui autem super mare sunt, et in ipso mari uolitant in nauibus, audient cum Saluatore :

315

318/319 efr II Cor. 3, 6. 319/320 efr I Cor. 2, 13. 325/326 Matth. 7, 13. 327/329 Ps. 106, 23/24. 332 efr Matth. 13, 47. 336/376 efr Didymus, o.c., p. 270, 15/274, 17. 336/337 efr I Cor. 2, 10. 339 Matth. 4, 19 ; Marc. 1, 17. 341/342 Is. 11, 14.

345/348 Ps. 103, 25/26.

320 comparamur N 321 rursus N 327 mare in nauibus ~ Vulg., in mari in nauibus N (for/, recte ; efr l. 340/341) 330 cohortatur N 331 prius N (s exp.) 332 mari N 336 cernuntur N 337 diuitiarum] et praem. N 344 praedarentur N 340 repentia N 350 numerus non est] N, non est numerus ~ n v

IN ZACHARIAM II, x, 11.12

847

Tu dominaris potestati maris, motum fiuctum eius tu mitigas. Cumque transierint in maris freto, et fluctus eius suo conculcauerint pede, confundentur omnia profunda fluminis, de quo 355 scrip turn est : Qui conuertit mare in aridam, in flumine pertransibunt pede ; ut humilietur superbia siue iniuria Assur, et Aegypti a sanctis atque credentibus recedat imperium, et qui liberati sunt, confortentur in Domino, et dicant : Fortitudo mea et laus mea, Dominus, et iterum : Diligam te, 360 Domine, fortitudo mea, et cum Hieremia : Fortitudo mea et auxilium meum, et refugium meum, Domine Deus mens. Vnde et apostolus, in quo Christus loquebatur, aiebat : Omnia pos¬ sum in eo qui me confortat, et non solum confortabuntur in Domino, sed et gloriabuntur in eo et dicent : Mihi autem absit 365 gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quern mihi mundus crucifixus est, et ego mundo, et : Qui gloriatur, in Domino glorietur, et in alio loco : Non glorietur sapiens in sapientia sua, neque fortis in fortitudine sua, neque diues in diuitiis suis ; sed in hoc glorietur qui gloriatur : intellegere et 370 scire Dominum, et facere misericordiam et indicium in medio terrae. Verum quia in Hebraico scriptum est: Et in nomine eius ambulabunt, sic intellegendum, quod in nomine Christi ambulent Christiani, et scribatur in calculis eorum nomen nouum, et sub tanti nominis dignitate ambulent cum 375 Domino, sicut ambulauit Henoch, et placuit Deo et translatus est.

352 Ps. 88, 10. 355/356 Ps. 65, 6. 358/359 Ps. 117, 14. 359/360 Ps. 17, 2. 360/361 Ier. 16, 19. 362/363 Phil. 4, 13. 364/366 Gal. 6, 14. 366/367 I Cor. 1, 31. 367/371 Ier. 9, 23/24. 375/376 efr Gen. 5, 24.

352 potestatis N 353/354 calcauerint N 356 superbia siue iniuria] N, iniuria siue superbia ~ [j. v 359 laus] N Vulg., laudatio /x v 361 dominus IV 365 crucem N 366 crucifixus est mundus ~ N 372 intellegendum] N, est add. p v 373 ambulant N scribantur N 374 nomen] eius praem. N EXPLANATIONVM IN ZACHARIAM FIN LIB IIINCIP LIB TERTIVS

N

PL 1498

LIBER III Vrget me frater Sisinnius incompta et impolita transmittere^ 1771/2 lit non dicam emendandi, sed ne relegendi quidem habeamu 881/2 facultatem. Ille festinat in opus suum, nos in nostro opere PL minus facimus, dum eruditio incassum uertitur, et quicquid 1497 5 sensu concipimus, composito non licet ornare sermone. Rudes igitur, non mea culpa, sed studio portitoris suscipe libros, dum ipse tua festinat sanctis aera diuidere, et nos non patitur nostra tibi aera numerare. Quamuis enim elegans sit exercitatumque ingenium, et longo usu trita currat oratio, tamen nisi auctoris 10 manu curata fuerit et polita, redolet sordes neglegentiae, et uel nimio uerborum flore luxuriat, uel hiulca uocalibus fit, aut aspera consonantibus. Vnde et de Vergilio traditum est, quod libros suos quasi ursorum fetus lingua composuerit, et 1ambendo fecerit esse meliores, qui durarent in memoriam sempi15 ternam, et necessitatem metri libera oratione complerent. Transimus ad Libanum, et ad duas uirgas tresque pastores, qui in uno mense succisi sunt, et ad triginta argenteos, de quibus emptus est ager figuli in sepulturam peregrinorum, et ad stulti uasa pastoris, et cetera usque ad finem uoluminis, 20 quae tantis sunt contexta mysteriis, ut misericordia Domini et tuis indigeamus orationibus, ne cursus noster aliquo praepediatur errore, et maleuolis iusta sit occasio detrahendi, qui ad hoc solum linguas habere se putant, ut proximos lacerent, et PL duritiam frontis attritae uerborum rabie consolentur. 1498 XI. 1.2. Aperi, Libane, portas tuas et comedat v 881 ignis cedros tuas. Vlula, abies, quia cecidit cedrus, m 1771 quoniam magnified uastati sunt. Vlulate, quercus Basan, quoniam succisus est saltus munitus. LXX : 5 Aperi, Libane, portas tuas et comedat ignis cedros tuas. Vlulet pinus, quia cecidit cedrus, quia optimates contriti sunt. \ lulate, quercus Basanitidis, quoniam depositus est saltus nemorosus. Perspicue Libanus, ad quern prophetalis sermo conuertitur, dicens : Aperi, Libane, portas tuas, templum intellegitur 10 Iudaeorum, quod instauratum, immo aedificatum a Zorobabel, et rursum a Vespasiano, et Tito canitur subuertendum.Et quia Libanum, templum appellauerat fierapopiKto?, et in reliquis seruat translationem, ut per cedros et abietes et quercus Basan 882

Liber III, Prol., 17/18 cfr Matth. 27, 7.

Liber III, Prol., 1 urguet N 5 composito] uel praem. N diuiderae N 11 aut] N, uel p. v 20 domini] N, dei fiv xi, 1 comedet /a v in marg.

11

pr. et] N, om. /«. v

1 /2 ignis comedat ~ N

7 sanctitatis N 24 rabiem N

5 comedat] N e corr.

IN ZACHARIAM III, xi, 1.2-3

849

saltumque nemorosum, principes ac sacerdotes et populum 15 signified Iudaeoram. Aperit autem Libanus portas suas, ut Romanus intret exercitus, et comedat ignis cedros eius, ut uel incendio cuncta uastentur, uel hostili impetu duces ac princi¬ pes consumantur. Vlulant abietes, quia cecidit cedrus, mutuo principes et sacerdotes sua populatione lugentes. Quodque 20 prius dixit obscure, nunc ponit manifestius : Quoniam maPL gnijici ua.sta.ti sunt. Cupio scire quae sint cedri Libani, quae 1499 combustae sunt, quae abietes, quibus ululatus indicitur, quae pinus, quae corruit ; magnifici, inquit, uastati sunt. Vlutate, quercus Bazan, id est confusionis et ignominiae, 25 quia saltus munitissimus, qui Hebraice dicitur besor, et a LXX translatus est, nemorosus, excisus est ; quia tem- v 883 plum, quod inexpugnabili creuerat firmitate, et a diuersis regibus et principibus, ac postea ab Herode constructum est, Romano oppugnante, deletum est. Hunc locum qui30 dam non intellegentes, Libanum et abietes et pinos et quer- ^ 1772 cus, Basan, et saltum nemorosum siue munitum, ad contrarias referunt fortitudines, de quibus et in Hiezechiele sub no¬ mine Assur, et pharaonis dictum sit : Ecce Assur cypressus in Libano, et bonus ramis, et concensus umbraculo, et excelsus 35 magnitudine, et in medio nubiuni factum est cacumen eius ; aqua nutriuit eum, abyssus exaltauit ilium, et cetera, quae tarn de Assur, quam de pharaone dicuntur, uel ad contrarias forti¬ tudines, uel ad superbos quosque et principes dici arbitrantur, de quibus et in psalmo legimus : Vox Domini confringentis 40 cedros, et confringet Dominus cedros Libani, et in alio loco : Dies Domini sabaoth super omnem contumeliosum et super¬ bum, et super omnem excelsum atque sublimem, et post paululum : Et super omnem cedrum Libani excelsam et super omnem arborem quercus Basan. Et de hoc Libano asserunt prophetari: 45 Libanus cum excelsis cadet. Nos autem priorem interpretationem sequamur, praesertim cum et ea quae sequuntur, huic sensui congruant. 3. Vox ululatus pastorum quia uastata est magnificentia eorum, uox rugitus leonum quia uastata 50 est superbia Iordanis. LXX : Vox lugentium pastorum quoniam miser a facta est magnificentia eorum. Vox rugientium leonum quia afflictus est fremitus Iordanis. Pars superioris

xi, 24 efr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 16, 18 ; 45, 3. 29/45 quidam] efr Didymus, o.c., p. 279, 15/280, 21 ; 284, 15/285, 3. 33/36 Ez. 31, 3/4. 39/40 Ps. 28, 5.

41/42 Is. 2, 12.

43/44 Is. 2, 13.

19 principes ac sacerdotes] N, sacerdotes et principes /n v 28 et] ac N hiezechiel N 33 pharao N 36 quae] om. N 37 uel] et praem. N excelsi N, excelsorum v in marg. 49 quoniam Vulg. 52 quoniam N

32 43

850

IN ZACHARIAM III, xi, 3-4.5

capituli, et in his uersiculis continetur. Quos uocauerat cedros, abietes, pinos et quercus Basan, et exponens quae essent 55 istae arbores intulerat, dicens : Quoniam magnifici uastati sunt, nunc per aliam ^erapopav dicit esse pastores, id est principes atque doctores ; et qui primi erant in populo, quod here debeant et lugere, quia magnificentia eorum et pulchritudo et decus uastata sint, atque consumpta, tem60 plum uidelicet, in quo sibi gloriabantur. Et uox, inquit, rugitus ^1775 leonum, quos excelsas arbores, et rursum pastores, eosdem nunc leones appellat. Et quia leones dixerat, seruat translationem, ut inferat : Quoniam uastata est superbia Iordanis’ siue fremitus et sonitus aquae decurrentis, qui He- v 884 65 braice dicitur gaon. Et quomodo tenipli altitudinem iuxta situm terrae Iudaeae altitudini Libani comparauit — nihil enim Libano in terra repromissionis excelsius est, nec nemorosius atque condensius —, sic Iordani fluuio, qui maximus PL in Iudaea est, iuxta quem morantur leones, fremitum iunxit 15°° 70 leonum propter ardorem sitis ; et ob deserti uiciniam et latitudinem uastae solitudinis, et arundineta et carecta. Vnde et per prophetam dicitur : Ascendit leo de Iordane, uolens ostendere Nabuchodonosor de sedibus suis, quasi leonem de cubili exisse contra Hierusalem. Aliter : Vox rugitus leonum, 75 quoniam uastata est superbia Iordanis. Vox, inquit, optimatum, quia templum destructum est, unde sperabant semper auxilium, et quod iustos et bellatores ac potentes quondam nutriebat leones. 4.5, Haec dicit Dominus Deus mens : Pasce peco80 ra occisionis, quae qui possederant, occidebant, et non dolebant ; et uendebant ea dicentes : Benedictus Dominus, diuites jacti sumus, et pastores eorum non parcebant eis. LXX : Haec dicit Dominus omnipotens : Pasce oues occisionis, quas qui possederunt, inter85 ficiebant, et non agebant paenitentiam, et qui uendebant eas, dicebant : Benedictus Dominus, et diuites facti sumus, et pasto¬ res eorum nihil patiebantur super eis. Vbi manifestissima prophetia est, et per translationem historiae uerus ordo narratur, superflua est tropologiae interpretatio, ut alios bonos, alios 90 malos dicamus esse pastores, et hoc tarn ad ueterem populum referri, quam ad nouum, id est tarn ad Iudaeorum sacerdotes et principes, quam ad episcopos et presbyteros Christianorum ; et quicumque pastores fuerint neglegentes, et unurn de minimis scandalizauerint, ipsos esse qui nutriant pecora occi-

72 let. 4, 7.

53 et] om. N

93/94 cfr Matth. 18, 6.

59 sit /it

dominus] N s.l.

05 quoniam N

80 pr. et] om. N

70 pr. et] uel N 94 scandalizauerunt N

80 quas N

82

IN ZACHARIAM III, xi, 4.5-67

851

95 sionis, et non patiantur super eis quicquam nec doleant, nec possint dicere cum apostolo : Quis scandalizatur, et ego non uror ? Et uendant populos sibi creditos, de quibus scriptum est : Qui deuorant ■populum meum sicut cibum panis ; et ex aliorum mortibus diuitias consequantur, laudantes eos, qui 100 praedas agunt de miseris, et iniquis benedicentes. Haec alii interpretentur ut uolunt : nos teneamus explanationis ordinem quem semel arripuimus. Quoniam apertus est Libanus, v 885 et cedri eius atque abietes flarama urente combustae sunt, ululatusque pastorum auditus est, et rugitus leonum, quia 105 omnis pulchritudo et superbia Iordanis uastata est atque consumpta, idcirco haec mihi dixit Dominus Deus meus : O propheta Zacharia, ad te iste sermo confertur : Pasce gregem occisionis, hoc est, nunc interim nutriatur et crescat, qui postea ab hostibus occidendus est, quas oues et pecora, no principes Romanorum, qui possidebant ea et obtinebant iure uictoriae, interficiebant, et non miserebantur, siue immolabant ; et non sentiebant dolorem, id est nihil mali pro tanta crudelitate patiebantur, et uendebant ea quae non propter clementiam sed propter pretium reseruabant. Legamus ueteres 115 historias, et plangentium traditiones Iudaeorum, quod in tabernaculo Abrahae — ubi nunc per annos singulos merca- PL tus celeberrimus exercetur —, post ultimam euersionem, 1501 quam sustinuerunt ab Hadriano, multa hominum milia ue-^1774 nundata sint ; et quae uendi non potuerint, translata in Ae120 gyp turn, tam naufragio et fame, quam gentium caede truncata. Isti ergo uictores, et Domini ultores qui occidebant et non dolebant, et uendebant pecora atque dicebant : Benedictus Dominus, diuites jacti sumus, hanc habebant sententiam. Propter peccata sua offendere Iudaei, ideo 125 eos oppressimus et ex pretio eorum diuites facti sumus. Nec mirum, inquit, si hostes iure uictorum occidebant pecora, et non dolebant, uendebant, et in suo scelere gloriabantur ; cum ipsi pastores eorum, atque doctores non pepercerint eis, et culpa eorum, grex lupis traditus sit. ijo 6.7. Et ego non parcam ultra super habitantes terram, dicit Dominus. Ecce ego tradam homines unum quem que in m an u pr 0 xi mi sui, et in m an u regis sui ; et concident terram et non eruam de

96/97 II Cor. II, 29.

98 Ps. 52, 5.

100 alii] sc. Didymus, o.c., p. 289, 8 sqq.

95 quidquid fi v in marg. 99 consequuntur N 106 meus] omnipotens add. N 108 quia N 109 hospitibus N 115 plangentium traditiones] N, traditiones plangentium ~ v 119 potuerunt N in] om. N 120 tam] N, et praem. Hv

121 ultores] om. N

122 alt. et] om. N

852

IN ZACHARIAM III, xi, 6.7

manu eorum ; et pascam pecus occisionis propter 135 hoc, 0 p aup er es gregis. LXX : Ideo non parcam ultra super habitatores terrae, dicit Dominus. Et ecce ego tradam ho¬ mines unumquemque in manus proximi sui, et in manu regum eius ; et concident terram, et non eruam de manu eorum, et pascam ones occisionis in Chananitide. Hoc quod LXX in 140 extremo capitulo transtulerunt : Et pascam ones occisionis in terra Chanaan, non est in Hebraeo,et a nullo alio transfertur v 886 interpretum. Quia ergo pastores eorum non parcebant eis, et ipsi primum meum populum deuorauerunt, idcirco, et ego non parcam ultra super habitatores terrae Iudaeae, dicit 145 Dominus. De hac enim terra loquitur, de qua ei sermo erat, et non de orbe terrarum, sicut Iudaei male interpretantes a se uolunt in aliam partem Dei deprauare sententiam. Post euersionem quippe templi — quae propterea eis accidit, quia per quadraginta et duos annos, postquam passus est Domi150 nus, accepto spatio, paenitentiam agere noluerunt —, dimittam, inquit, unumquemque contra proximum suum ; et mutua se caede truncabunt, siue in ipsa obsidione templi, quando Hierusalem Romanus cinget exercitus; tanta enim inter ipsos Iudaeos erunt bella atque discordiae, ut in tres partes populus 155 diuidatur. Legamus Iosephum et septem Iudaicae captiuitatis libros, et hanc prophetiam esse completam, historiae ueritate cernemus. Et concident, ait, terram, haud dubium quin Romani omnem terram et uniuersas urbes destruxerint Iudaeorum. Et non eruam eos de manu eorum. Audi, 160 Iudaee, qui tibi spes uanissimas repromittis, et non audis dicentem Dominum atque firmantem : Non eruam de manibus eorum, quod aeterna sit apud Romanos tua futura captiuitas. Et pascam pecus occisionis, ut semper Iu¬ daei nutriantur ad mortem ; propterea quia Dei est ista sen165 tentia : O uos qui estis pauperes gregis, hoc est iusti de Israel, qui credidistis in Dominum Iesum, et Dei filium suscepistis, PL audite quae dicantur, et sequentis capituli sacramenta cogno- 1502 scite. Quod autem secundum Septuaginta legimus : Et pascam ones occisionis in terra Chanaan, sic possumus intellegere, 170 quod populum Iudaeorum, qui destinatus est morti, in toto orbe dispersum — hoc est, in terra Chanaan atque gentilium —, pascat Dominus, et nutriat ad immolandum. Et assumpsi mihi duas uirgas : unam uocaui de-

146 Iudaei\ ?

155 efr Iosephus, de bello ludaico ; efr Didymus, o.c., p. 241, 22.

156 domine N et] om. N 137 manu ... manum N 139 chananitidi N 144 terrae] om. N 156 ueritatem N 157 cernimus N 160 quae N uanissimos N 165 iusti] N s.l. 170 est] N s.l.

IN ZACHARIAM III, xi, 67-8.9

853

corem, et alteram uocaui funiculos ; et paui gre175 gem. 8.9. Et succidi tres pastores in mense uno, et con-

tracta est anima mea in eis, siquidem et anima eorum uariauit in me. Et dixi : Non pascam uos ; quod moritur, moriatur, et quod succiditur succida- 1/887 iSotur, et reliqui deuorent unusquisque carnem proxi-^mi^ mi sui. LXX : Et assumam mihi duas uirgas : unam uocaui decorem, et alteram uocaui funiculum; et pascam ones. Et auferam tres pastores in mense uno, et ingrauescet anima mea super eos, siquidem et animae eorum rugiebant super me. Et 185 dixi : Non pascam eos ; quod moritur, moriatur, et quod deficit, deficiat, et reliqui deuorent unusquisque carnes proximi sui. Supra dixerat: Propter hoc, o pauperes gregis, et facta aTroounsubaudiebatur, attendite, quia Libani portae apertae sunt, et quercus Basan, abietes cedrique succisae ; et intulerat comminans : Non parcam ultra super habitatores terrae, dicit Dominus. Et hoc de uno Iudaico populo dicere uidebatur, quod interfectis prophetis, etiam in Filium Dei misissent manus, et uoce temeraria conclamassent : Sanguis eius super nos, et super filios nostros. Nunc Creator uniuersitatis et Dominus mysteria sui orbis exponit, et dicit duas habuisse se uirgas, quarum alteram decorem uocauerit, alte¬ ram funiculos, et in duabus uirgis uinctum pauerit gregem ; tres quoque pastores in uno mense succiderit, et contracta sit, siue indignata, aut — ut Septuaginta transtulerunt —, ingrauescet anima mea super eos / haud dubium quin pastores significet, quos succidit in mense uno. Redditque causam cur pastoribus indignatus sit intantum, ut eos in uno mense succi¬ derit : Siquidem et anima, inquit, eorum uariauit in me. Et est sensus : Non me pleno animo dilexerunt, nec pastores mercennarii uerum amauere pastorem : Quia pastor bonus animam suam ponit pro ouibus suis. Quamobrem et ego in¬ dignatus sententiam protuli, et ad ipsos pastores, quos mea indignatione succideram, siue succisis pastoribus ad relictum gregem locutus sum : Non pascam uos ; sed quod mortem elegit, sua uoluntate moriatur, et se alterutrum deuorent, mutuaque caede dilanient. Haec TrapafpaariKcbs diximus, ut futurae explanation^ semitam stemeremus. Creator et pastor TTTjoei,

190

195

200

205

210

193/194 Matth. 27, 25.

205/206 Ioh. 10, u.

174 uocaui] N s.l. funiculum Vulg. 180 carnes N 184 irruebant Viet 193 miserunt JV 197 funiculum Reg. in] om. Reg. iunctum N, iunctis Reg. 200 ingrauata anima eius N Reg., fort, recte, sed efr l. 183 203 inquit] JV s.l.

206 animam suam ponit] N, ponit animam suam ~ /x v

quum N /-tv in marg.

211 haec] om. N

208 reli-

854

IN ZACHARIAM III, xi, 8.9

cuius oues cognoscunt uocem, et sequuntur eum, duas sibi as¬ sumpsit uirgas, siue duas okvto\os, id est baculos, qui HebraicePL^oj 215 dicuntur macaloth, ut pastoris habitum desmonstraret. Vnam v 888 uirgam uocauit decorem, hoc est sub Noe omne hominum ge¬ nus sua benedictione protexit, quando instaurato mundo, necdum peccata sorduerant. Et idcirco uocatio cunctarum gentium decora appellatur et pulchra, quia nihil iustius est, 220 quam uniuersitatis parentem uocare omnes aequaliter, quos aequali conditione generauit. Et alteram uocauit funiculos ; quando enim diuidebat Altissimus gentes, et disseminabat hlios Adam, statuit terminos, gentium iuxta numerum angelorum Domine. Et facta est pars Domini populus eius Iacob ; 225 funiculus hereditatis eius Israel. Et paui, inquit, gregem, siue ipsum Israelem, siue cum Israele omnem hominum genus. Et succidi, inquit, tres pastores in mense uno. Legi in cuiusdam commentariis, pastores Domini indignatione succisos, in sacerdotibus et falsis prophetis et regibus intellegi Iudaeo230 rum ; quod post passionem Christi, uno omnia succisa sint tempore, de quibus loquitur Hieremias : Sacerdotes non dixerunt: Vbi est Dominus ? Tenentes legem meam, nescienmt me. Et -pastores praeuaricati sunt in me, et proph&tae prophetabant in Baal, et idola secuti sunt. Nec hac explanatione contentus, tres 235 pastores in uno mense succisos, eos uult accipi, qui in Patrem et Filium et Spiritum sanctum peccauerunt; omnes enim haereticos, aut in unam, aut in duas, aut in tres simul peccare m 111^ personas. Dixerit ille quod uoluit, neque enim alterius sensui detrahendum est. Nobis tres pastores qui in uno mense succisi 240 sunt, Moyses uidetur, et Aaron, et Maria ; quorum Maria in mense primo, qui uocatur Nisan, mortua est in deserto Sin, et in eodem loco, propter aquam contradictionis, eodemque men¬ se, Moyses et Aaron condemnati sunt, ne terram repromissionis intrarent. Atque ita factum est, ut e tribus pastoribus, alia 245 praesenti morte succideretur, alii sententia mortis futurae. Et contracta est, inquit, anima mea super eos, uidelicet super tres pastores quos praeposueram gregi meo. Quia et illorum anima uariauit in me; non enim glorilicauerunt mead v 889 aquam contradictionis. Si autem ad populum referimus, quod 250 anima populi uariauerit in Deurn, sic exponendum est : Id¬ circo eis indignatus sum, quia et ipsi inter me et idola fluctuan-

222/224 cfr Deut. 32, 8. 227/23}) in cuiusdam commentariis] cfr Didymus, o.c., p. 298, 11/300, 8. 231/234 Ier. 2, 8. 240/241 cfr Num. 20, 1.

210 decora (e decorata) appellatur] N, appellatur decora ~ /u. v

224 domini] N,

dei fx v 220 israele] ipso israel N 227 mense uno] N, uno mense ~ fi v 233/234 prophetabant usque sunt] N in marg. inf. 244 e] et N alia] alii uel a N 245 sententiam N 247 proposueram N

IN ZACHARIAM III, xi, 8.9-10.11

855

tes, uariis contra me pugnauerunt modis. Quamobrem indignatus dixi ad Moysen : Non pascam uos ; dimitte me et disperdam eos. Quando autem dicit, cum irascitur, dimitte me, pro255 uocat ad rogandum, et ostendit se ab eo posse retineri. Quod moritur, inquit, moriatur, et quod succiditur succidatur; omnium corpora ruant in solitudine, et uersi in seditionem, instar bestiarum mutuis lacerentur morsibus, nullusque terram PL repromissionis introeat. Quidam duas uocationes Iudaeorum 1504 260 et gentium, in prirno Israel, et nouissimo intellexere nomine Christianos. Sed quomodo uocatio Christiana ante proiecta sit, et Iudaei remanserint et pasti sint a Deo, non satis attenderunt. 10.11, Et tuli uirgam meam quae uocabatur decus, 265 et abscidi earn tit irritum facerem foedus meum quod percussi cum omnibus populis. Et in irritum deductum est in die ilia, et cognouerunt sic pauperes gregis, qui custo diunt mi hi, quia uerbum Domini est. LXX : Et assumam uirgam meam pulchram, et proiciam 270 earn, ut dissipem testamentum meum quod disposui ad omnes populos, et dissipabitur in die ilia, et cognoscent Chananaei ones, quae custodiuntur mihi, quia uerbum Domini est. Post uocationem Israelis, et assumptionem uirgae secundae, quae uocabatur funiculus, tulit Dominus uirgam primam, totius 275 orbis nationes, quae uocabantur decora, et abscidit eas a cultu suo, quia ueneratae sunt idola, et omnes declinauerunt, simul inutiles facti sunt. Manifestiusque exponens quae esset haec uirga, intulit : Vt irritum facerem foedus meum quod percussi cum omnibus populis. Statim enim ut Israel as280 sumptus est, gentium turba proiecta est, et ut nata est filia Archisynagogi, quae postea in euangelio, cum duodecim esset annorum, aegrotare et rnortua esse narratur, al^oppovoa coepit sanguinem fluere, et perpetua infirmitate cruciari. Et in irritum, ait, deductum est foedus meum quod cum ornni285 bus inieram nationibus. Et intellexerunt pauperes gregis, id v 890 est populus Israel qui mea mandata custodit, quia uerbum Domini est, id est uoluntatis est Domini abicere gentes negantes, et in Abraham Israel assumere confitentem. Pro eo quod nos interpretati sumus : Et cognouerunt sic paupe290 res gregis, Septuaginta transtulerunt : Et cognoscent Chana¬ naei ones, quae custodiuntur mihi, quod ita nonnulli edisse-

253/254 Exod. 32, 10.

276/277 Ps. 13, 3.

280/283 cfr Matth. 9, 20 ; Marc.

5, 25 ; Luc. 8, 43.

253 ut N 255 posse se ab eo ~ N 275 uocabantur] N, uocabatur /x v gog? N 22

284 in] om. N

257 seditione N 269 meam] om. edd. p 276 simul] N in marg. 281 archisina-

286 custodiunt N LXXVI

A

856

IN ZACHARIAM III, xi, 10.11-12.13

runt. Cognoscet populus Iudaeorum, ad quern dictum est . Semen Chanaan, et non Iuda; qui nunc meis caeremoniis custoditur, siue quia Chananaei interpretantur, parati ad humi295 litatem, cognoscent qui olim parati sunt ut humilientur a Do¬ mino, et relinquantur. Cur autem pro eo quod nos interpre- /a 1777 tati sumus : Sic pauperes, illi dixerunt : Chananaeos, causa manifesta est ; apud Hebraeos enim sic chen dicitur ; anie pauperes ; illi duo uerba in unum copulantes, pro eo quod 300 est: Sic pauperes, hoc est chen anie, nomen Chananaeae gentis interpretati sunt. 12.13. Et dixi ad eos : Si bonum est in oculis uestris, afjerte mercedem meam, et si non, quiescite ; et appenderunt mercedem meam, triginta argenteos. 305 Et dixit Dominus ad me : Proice illos ad statuarium, decorum pretium quod appretiatus sum ab eis ; et tuli triginta argenteos, et proieci illos in do mum Domini ad statuarium. LXX : Et dicam ad eos : Si bonum est in conspectu uestro, date statuentes mercedem 310 meam, aut renuite. Et statuerunt mercedem meam triginta^ ar¬ genteos. Et dixit Dominus ad me : Depone eos in conflatorium, et recogita si probatum est, sicut probatus sum pro eis. Et tuli PL triginta argenteos, et misi eos in domum Domini in conflato- 1505 Hum. Cognoscentibus Israelitici gregis pauperibus, qui mea 315 mandata custodiunt, uerbum esse Domini quod locutus sum, et uera quae dixi, id est ad pauperes gregis, si uobis placet ; homines enim estis et semel libero arbitrio uos creaui, quibus et in eremo locutus sum : Si audieritis me, quae bona sunt terrae comedetis ; pro hac assumptione, qua abieci uni320 uersum hominum genus, et uos mihi in peculiarem elegi gregem, et Creator omnium uolui paruum habere funiculum, v 891 reddite mihi mercedem meam, id est mea praecepta seruate. Sin autem non uultis mercedem reddere, nec placet in oculis uestris meo censeri nomine, aperte renuite, et facite quod 325 uultis. Qui tunc quidem responderunt Moysi : Omnia quaecumque dicit Dominus, faciemus. In fine autem temporum pro eo quod eos elegi de medio nationum, et liberaui de Aegypti torn ace ferrea, appenderunt mercedem meam triginta ar¬ genteos, pro meo sanguine dantes Iudae proditori. Et dixit, 330 inquit propheta, Dominus ad me, siue ipse Saluator, cuius

293 Dan. 13, 36. 294/295 cfr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 4, 14/13. 318/319 Is. 1, 19. 325/326 Exod. 24, 3. 326/329 cfr Didymus, o.c., p. 310, 5/7. 328/329 cfr Matth. 26, 47/50.

294 chanaan N 302 dixit N 305 illud Vulg. 306 quo Vulg. 308 illos N 309 est] om. N 310 rennuite N 316 id est] N /a, ait ad eos praem. v, om. Viet.

318 locutus sum] N /a, sum locutus ~ v

IN ZACHARIAM III, xi, 12.13-14

857

priora sunt uerba, patrem ad se locutum esse contestans : Proice illud ad statuarium, pro quo in Hebraeo legitur ioser, id est tov vXdaTrjv, quem nos, fictorem et figulum possumus dicere. Et est sensus : Proice pretium meum ad figu335 lum, qui Creator et fictor est omnium. Nec dixit, depone, sed proice, ut fictoris plastaeque iudicio merces Domini penderetur. Et €LpovLKd>9 pretium suum, id est diuinae maiestatis, in triginta cernens argenteis, et tarn uili mercede se proditum : Decorum, inquit, pretium quod appretiatus sum 34° ab eis ; hoc autem pressius est legendem cum irrisione et subsannatione dicentis : Tanto me populus meus et pauperes gregis quondam, et a me electi in filios, emendum atque uendendum pretio iudicarunt. Et tuli, ait Dominus per prophetam, sicut mihi a Domino fuerat imperatum, triginta argen343 teos, et non eos deposui, sed proieci in domum Domini ad ficto¬ rem ; in domo Domini feci eos a proditore reddi sacerdotibus et pharisaeis, ipso confitente, qui uendidit : Peccaui, tradens sanguinem iustum. At illi quoniam pretium sanguinis erat, PL noluerunt illud reponere in corbonam, id est in gazophylacio ; 1306 350 sed emerunt ex eo agrum figuli in sepulturam peregrinorum. Nos enim omnes qui peregrini et aduenae legis fuimus, redempti pretiosissimo eius sanguine, in domo figuli Creatoris- v 892 que omnium sepelimur et requiescimus. Pro ttMot^ atque fictore, statuarium olim interpretatus sum, uerbi ambiguitate 353 compulsus, quod statuarium fictoremque uno sermone signi-/* 1778 ficat. Iudaei istum locum malitiose interpretantes, triginta argenteos, triginta mandata legis commemorant, quae facere iubeantur in lege, et rursum triginta sex alia quae prohibeantur in lege, et dici eis, ut argentum mandatorum Domini pla360 stae suo atque fictori reddant Deo, quod quia facere noluerunt, esse proiectos. Breuiter uolui indicare quid sentiant, alioquin explanationem eorum laciniosissimam taedet reuoluere, ut ad reliqua transeamus. 365

14. Et praecidi uirgam meam secundam, quae appellabatur funiculus, ut dissoluerem germanitatem inter hid am et Israel. LXX : Et abieci uirgam secundam, quae appellabatur funiculus, ut dissiparem testamentum quod

347/348 Matth. 27, 4. 356 Iudaei] ?

348/349 cfr Matth. 27, 6.

350 cfr Matth. 27, 7.

332 hebraico N 333 tov] om. N 339 quod] N, quo /a v 342 gregis quondam] N, quondam gregis ~ fx v 344 domino] N, deo /x v 347 ipse N, corr. 349 noluerat N corbana N 352/353 creatorisque] N (que s.l.) 355 quae N /x 357 mandata legis] N, legis mandata ~ /x v 360 quia] om. N 361 uolui indicare] N, indicare uolui ~ ju. v quod N alioqui N 366 uirgam] meam add. edd. /a 367 appellebatur N

858

IN ZACHARIAM III, xi, 14-15/17

eyat intey Iudam et Isyael. Et in hoc loco longam cuiusdam explanationem, immo tricas inextricabiles legisse me noui, dua370 rum uirgarum in unam societatem ex Hiezechielis uolumine proferentis, et omnia quae de concordia Iudae et Ephraim spiritaliter sentienda sunt, huic capitulo coaptantis. Nos autem coeptum sequamur ordinem. Postquam a Iudaeis crucihxus est Dominus et triginta appretiatus argenteis, et pre375 tium sanguinis eius in sepulturam profecit gentium, quae peregrinae erant a lege dt mandatis Dei, statim Dominus sententiam suam ultra non differens : Pyaecidi, ait, uiygam yneam secundam, quae proprie mea erat, quae sic mihi haerebat, ut in Hieremia perizoma et cinctorium atque 380 lumbare, siue, ut consueto uerbo utra, coxale sit appellata, quae secunda uirga quondam appellata funiculus et pars mea, a me ideo proiecta est, ut dissoluerem foedus et germanitatem atque concordiam, quae inter Iudam fuerat et Israel, et fratres a se inuicem separarem. Vt in apostolorum et eorum qui 385 egerunt paenitentiam numero, rursum Iudas appellaretur et v 893 conhtens Deum suum. Israel autem et Ephraim et Ioseph uocarentur, qui in cordis duritia permanentes dixerunt : Non habemus yegem, nisi Caesayem. Vnde non intulit : Vt irritum facerem pactum, siue testamentum, quod habui cum Iuda et 390 Israel — usque hodie enim paenitentibus porrigit manum —, PL sed et de uno populo credentes alios, et alios non credentes 1507 inter se diuideret, dicens : Nolite aybityayi quia ueni mittere pacem in teyyam, non ueni -pacem mitteye, sed gladium. Veni enim sepayaye hominem adueysus patyem suum, et filiam ad395 ueysus matyem suam, et nuyum adueysus socyum suam, et inimi ci hominis domestici eius. 15/17. Et dixit Dominus ad me : Adhuc sume tibi uasa pastoyis stulti. Quia ecce ego suscitabo pastoyem in teyya, qui deyelicta non uisitabit, dispeysum 400 non quaeyet, et contyitum non sanabit, et id quod stat non enutyiet, et caynes pinguium comedet, et ungulas eoyum dissoluet. 0 pastoy et idolum deyelinquens gyegem, gladius supey byachium eius et supey oculum dextyum eius, byachium eius aviditate 405 siccabituy, et oculus dextey eius tenebyescens obscu-

368/372 longam cuiusdam explanationem\ cfr Didymus, os., p. 312, 11/313, 21. 370 cfr Ez. 37, 16/28. 378/380 cfr Ier. 13, 1. 387/388 Ioh. 19, 15. 392/ 396 Matth. 10, 34/36.

369 inexplicabiles N 370 ex] et N, eras. 371 de] N s.l. 372 aptantis N 378 propria N 380 consuetudine uerbi N 385 egerant N appellarentur N Reg. 386 confitentes Reg. dominum N, corr. 387 duritiam N 393 pacem mittere] N Vulg., mittere pacem ~ /u v aduersum /x v 400 requiret N 403 super] N s.l.

394 aduersus] N Vulg.,

IN ZACHARIAM III, xi, 15-17

859

rabitur. LXX : Et dixit Dominus ad me : Adhuc sume tibi uasa pastor alia pastoris imperiti. Quia ecce ego suscitabo pastor em super terra, qui derelictum non uisitet et dispersum non requi¬ red, et fractum non sanet, et integrum non dirigat, et carnes elec410 torum deuoret, et talos eorum peruertat. 0 qui pascitis uana, et qui dereliquistis oues, gladius super brachium eius, et super oculum eius dextrum, brachium eius ariditate siccabitur, et oculus dexter eius caecitate obscurabitur. Quando dicit : Adhuc sume tibi uasa pastoris stulti, illud significat quod sup415 ra assumpserit sibi uirgas duas, unam decorem, et alterum funiculum. Et quia illas suo uitio peccatoque proiecit, et soluta /a 1779 germanitate inter Iudam et Israel, nos inserti sumus in radicem bonae oliuae, et caecitas ex parte facta est domui Israel, donee intraret plenitudo gentium, nunc prophetae dicitur,ut 420 grauissimum pastoris stulti, siue imperiti, assumat uaticinium. Pastor stultus et imperitus, haud dubium quin anti- v 894 christus sit, qui in consummatione mundi dicitur esse uenturus, et qualis futurus sit, indicatur. Vasa autem pastoris, in¬ signia illius et habitum debemus accipere, peram, baculum, 425 fistulam et sibilum.Et quomodo Esaias,ut captiuitatem populi demonstraret, nudus ingreditur, et Hieremias uadit ad domum figuli, ut ex dissipatione uasis quod currebat in rota et manu fingebatur artificis, et interitum Israel, et Dei potentiam ostenderet, et Hiezechiel, ut subuersionem Hierusalem et fu430 gam Sedeciae et onera captiuorum, non solum uoce, sed et habitu demonstraret, perfodit parietem, et in suis humeris excipitur, sic Zacharias habitum stulti et imperiti pastoris assumit, ut eum nuntiet qui uenturus est. Iste pastor ideo consurget in Israel, quia uerus pastor dixerat : lam non pascam uos, 435 Qui alio nomine et in Daniele propheta, et in euangelio, et in epistola Pauli ad Thessalonicenses, abominatio desolationis, PL sessurus in templo Domini prophetatur, et se facturus ut 1508 Deum, qui et per Esaiam magnus sensus dicitur. Et ad hoc uenit, non ut sanet, sed ut perdat gregem Israel. Pastor enim 440 bonus aegrotantia pecora uisitat, dispersa perquirit, relicta affert, lassa sustentat. Econtrario pastor malus omnia aduersa agit, et carnibus pinguium deuoratis, ungulas arietum et ouium

418/419 efr Rom. n, 25. 421/422 efr Didymus, o.c., p. 318, 22/24. 423/ 431 efr Didymus, o.c., p. 318, 20/21. 425/426 efr Is. 20, 2. 426/428 efr Ier. 18, 2/6. 428/431 efr E2. 12, 5/6. 434 Zach. 11, 9. 436 Dan. 9, 27 ; Matth. 24, 15 ; Marc. 13, 14. 437 efr II Thess. 2, 4. 438 efr Is. 9, 6 (iuxta LXX)

415 decoram N 417 inserti] interpretati N radice N 423 futurus] N, uenturus /a v 425 alt. et] om. N 428 israhelis N 433 consurgit N 440 perquirit] N, inquirit /a v 442 carnibus pinguium deuoratis] N, carnes pin¬ guium deuorat /a v

860

IN ZACHARIAM III, xi, 15/17—xii, 1/3

dissoluit atque peruertit, ne recto ingrediantur pede. Hunc pastorem suscepere Iudaei, quem Dominus Iesus interficiet 445 spiritu oris sui, et euacuabit illuminatione aduentus sui, ut qui non crediderunt ueritati, ne salui fierent, credant mendacio, et iudicentur, quia consenserunt iniquitati. Descripto autem pastore pessimo, stulto et imperito, ad ipsum pastorem prophetalis sermo conuertitur : 0 pastor et idolum. Tam 450 sceleratus est pastor, ut non idolorum cultor, sed ipse idolum nominetur, dum se appellat Deum, et uult ab omnibus adorari. Qui dereliquit gregem a bestiis deuorandum, quem Do¬ minus tanto tempore custodierat. Gladius super brachium eius, et robor, et super oculuni dextrum eius, quo se acute v 895 455 Dei iactabat cernere sacramenta et plus uidere quam omnes retro prophetae uiderant, intantum ut Dei filium se uocaret. Gladius autem ille est, de quo et supra discimus et nunc dicemus ex parte, de quo et Esaias loquitur: Inebriatus est gla¬ dius meus in caelo. Propterea autem gladius Domini super 460 brachium eius, et super oculum dextrum illus erit, ut robur eius et omnia iactantia fortitudinis eius ariditate siccetur, et scientia, quam sibi falso nomine promittebat, aeternis tenebris obscuretur. XII. 1/3. Onus uerbi Domini safer Israel. Dixit Dominus extendens caelum et fundans terram et jin gens spiritum ho minis in eo : Ecce ego ponam Hierusalem superliminare crapulae omnibus populis 5 in circuitu, sed et Iuda erit in obsidione contra Hie¬ rusalem. Et erit : in die ilia : ponam Hierusalem lapidem oneris cunctis populis; omnes qui leuauerunt eum, concisione lacerabuntur, et collegentur aduersus earn omnes gentes terrae. LXX : Assumptio uerbi 10 Domini super Israel. Dicit Dominus extendens caelum et fundans terram, et fingens spiritum hominis in eo : Ecce ego ponam y. 1480 Hierusalem ut super liminaria quae mouentur omnibus populis in circuitu, et in Iudaea. Et erit obsidio circa Hierusalem, et erit in die illo, ponam Hierusalem lapidem qui conculcatur a cunctis 15 gentibus ; omnis qui conculcauerit earn illudens illudet, et congregabo super earn omnes gentes terrae. Triplex interpretatio est ab eo loco, in quo legimus : Ecce ego ponam Hierusalem superliminare crapulae omnibus populis in cir-

443/445 cfr II Thess. 2, 8.

458/459 Is. 34, 5.

444 suscipient coni. Viet. 445 euacuauit N 449 idolum] derelinquens gregem add. Reg. 451 hominibus N 457/458 supra usque quo et] om. PL xii, 1 dicit Vulg. 2 fundas N, corr. 5 iudas N 6 ilia die ~ N 7 leuauerint N, leuabunt Vulg. 9 omnes gentes] omnia regna Vulg. 12 om¬ nibus] in praem. v in marg.

IN ZACHARIAM III, xii, 1-3

86i

cuitu, usque ad eum locum ubi scriptum est : Framed susci20 tare super pastorem meum, et super uirum cohaerentem mihi, PL dicit Dominus exercituum. Per cute pastorem et dispergentur ones. 1509 Alii enim Iudaeorum putant iam haec ex parte completa a Zorobabel, usque ad C. Pompeium, qui primus Romanorum Iudaeam cepit et templum, quam historiam scribit Iosephus. 25 Alii uero quando Hierusalem fuerit instaurata, in fine mundi esse complenda, quod sibi cum suo, quem supra stultum pastorem legimus, miserabilis gens Iudaea promittit. Alii autem, hoc est nos qui Christi censemur nomine, in Ec- v 896 clesia usque ad finem mundi cotidie expleri et explenda, me30 moramus. Et ne per singula extendamus modum uoluminis, proponentes : Haec dicunt illi, sic alii suspicantur, nos ita sentimus, tres posuimus sententias, ut ex interpretation^ uarietate, quid cui coaptandum sit, prudens lector intellegat. Dominus igitur qui caelum extendit ut pellem, et terram alta 35 mole solidauit, et spiritum hominis finxit in eo, idem animarum Creator est omnium, ut ex duabus substantiis animae et corporis, unum animal compingeret. Spiritus enim pro anima frequenter accipitur, ut ibi : Pater, in mantis tuas commendo spiritum meum, et : Auferes spiritum eorum et deficient, et in 40 puluerem suum reuertentur. Iste igitur Creator uniuersitatis et Dominus, se Hierusalem superliminare crapulae omnibus populis in circuitu positurum esse testatur, ut qui limen eius attigerit, inebrietur et corruat, siue ipsum superliminare in eum corruat a quo contingitur. Sed et Iudas, obsessa Hierusa45 lem, est captus a gentibus, et in illarum transiens societatem, cogetur obsidere metropolim suam. Non solum autem Domi¬ nus Hierusalem ponet cunctis populis quasi superliminare cra¬ pulae ; sed ponet illam quasi lapidem oneris cunctis populis, quem qui leuare uoluerit, concisione lacerabitur. Congrega50 buntur enim aduersus Hierusalem omnia regna terrarum. Mos est in urbibus Palaestinae, et usque hodie per omnem Iudaeam uetus consuetudo seruatur, ut in uinculis, oppidis et castellis rotundi ponantur lapides grauissimi ponderis, ad quos iuuenes exercere se soleant; et eos pro uarietate uirium subleua-

xii, 19/21 Zach. 29/79.129.

13,7. 25 alii] ?

38/39 Luc. 23, 46 ; Ps. 30, 6.

22

alii\ ?

24 Iosephus, Antiquitates Iudaicae XIV, 34/38 cfr Didymus, o.c., p. 322, 29/323, 29.

39/40 Ps. 103, 29.

20 uirum] uim /x 21 dispergantur N 23 gneum N 24 coepit N 28 nostri N Reg. censentur Reg. 28/29 in ecclesia] haec et alia Reg. 29 cotidie] et N expleri et] om. Reg. 29/30 memorant Reg. 35 idem] id est N 37 conpigeret N 41 crapulae] om. Reg. 42 lumen N 44 obsessam N 45 est] om. N 40 cogitur N 48 quasi] et praem. N 50 ad-

uersum N

moris N

862

IN ZACHARIAM III, xii, 1/3-4

55 re, alii usque ad genua, alii usque ad umbilicum, alii ad humeros etcaput,nonnulli super uerticem.rectis iunctisque mambus, magnitudinem uirium demonstrantes, pondus extollant. In ’arce Atheniensium, iuxta simulacrum Mineruae, uidi sphaeram aeneam grauissimi ponderis, quam ego pro lmbecd60 litate corpusculi mouere uix potui. Cum autem quaererem, quidnam sibi uellet, responsum est ab urbis eius cultoribus, athletarum in ilia massa fortitudinem comprobari, nec pnus v 897 ad agonem quemquam descerdere, quam ex leuatione ponde¬ ris sciatur quis cui debeat comparari. Sensus ergo iste est . 65 Ponam Hierusalem cunctis gentibus, quasi grauissimum lapi- PL dem subleuandum. Leuabunt quidem earn, et pro uirium ua- 1510 rietate uastabunt ; sed necesse est ut dum leuatur, in ipso nixu et eleuatione ponderis, grauissimus lapis scissuram aliquam m 1781 uel rasuram in leuantium corporibus derelinquat. Super Eccle70 sia sic interpretari potest, quod cuncti persecutores qui contra domum Domini dimicarunt inebrientur eo calice quo uniuersis gentibus propinat Hieremias, ut bibant et inebrientur, et cadant, et uomant, et insaniant. Scio persecution^ tempore multos e nostris contra Ecclesiam pugnare compulsos, sed 75 quicumque hoc pondus uoluerit subleuare, leuabit quidem, et pro ira Domini qua corripit peccatores suis manibus sustentabit ; uerum ipse non erit impunitus, Dei contra se gladio dimicante. Pro lapide oneris, quern nos, ut potuimus, mterpretati sumus, Septuaginta uerterunt : Lapidem conculcatum 80 a cunctis gentibus. Omnis qui conculcauerit eum, — siue earn, id est Hierusalem —, illudens illudet. Qui manifestus est sensus, quod utroque modo Hierusalem et ab inimicis gentibus, et a persecutoribus conculcanda sit et illudendum ei pro uoluntate illudentium. Sed melior et uerior est sensus superior. Breuiter 85 singula exponimus, ut tandem ueniamus ad ealeem, ne si prolixius scripserimus, et rerum obscuritate et sermonis longitudine, lectoris animus confundatur. 4. In die ilia, dicit Dominus, percutiam omnem equum in stuporem, et ascensorem eius in amenyotiam ; et super domum Iuda aperiam oculos meos, et omnem equum populorum percutiam in caecitate. LXX : In die ilia, dicit Dominus omnipotens, percutiam omnem equum in stupore, et ascensorem eius in amentia ; super

72/73 efr Ier. 25, 16.27.

55 alt. usque] om. N 56 erectis N 60 autem] om. N 61 quodnam N 64 quis] quid N 66 earn] N s.l. 67 nisu N 68 elauatione N (ua s.l.) aliquam] om. v in marg. 69 laesuram v in marg. ecclesiam N 83 et] ad N 89 stupore N ' 89/90 amentia N 91 in] om. Vulg. 93 amentiam N

IN ZACHARIAM III, xii, 4-5

863

domum autem Iuda aperiam oculos meos, et omnes equos popu95 lorum percutiam in caecitate. In illo tempore — hoc enim significat dies —, quando obsessa fuerit Hierusalem, ita ut Indas quoque earn obsidere cogatur, et carnaliter et spiritaliter percutiet Dominus omnes aduersariorum equos in stuporem, u 898 ita ut omnes stupeant qui eos uiderint esse percussos, et ascen100 sores eorum, malorum premente magnitudine, uertentur in amentiam ; et super domum Iuda, qui contra metropolim suam facere aliquid cogebantur, aperiet Dominus oculos suos, ut eorum misereatur, et eos dignos suo faciat aspectu, oculorumque suorum inlustret lumine ; omnes autem equos 105 populoram aeterna percutiet caecitate. Qui spiritaliter equi intellegendi sint, supra diximus : Fallax equus ad salutem, et : Hi in curribus, et hi in equis, et cetera his similia. Ascensores quoque eorum, uel daemones, uel falsos magistros diximus, qui omnes in stuporem uertentur et amentiam, ut nihil sapere no conuincantur, sed palpabiles eos opprimant tenebrae, quales fuerunt quando Aegyptiorum primitiua percussa sunt. Super PL domum autem Iuda, id est populum qui confitetur Deurn, et 1511 fractus persecutionis angustiis ac timore perterritus, uidetur esse in numero persequentium, aperiet Dominus oculos suos, 115 ut plerosque respiciat dicentes ad se : Respice in me, et miserere mei ; et mereantur audire : Et ent tibi Dominus lumen aeternum. Haec est grauissimi lapidis laceratio, quam in aduersarios suos, qui Hierusalem leuare et uexare conati sunt, Dominus comminatur. 120 5* Et dicent duces Iuda in corde suo : Conjortentur mihi habitatores Hierusalem in Domino exercituum Deo suo. LXX : Et dicent tribuni — id est ol XiXlapxoi —, Iuda in cordibus suis : Inueniemus nobis, qui habitant Hierusalem in Domino omnipotente, Deo eorum. Cum 125 aperuerit Dominus oculos suos super Iudam, et percusserit omnes equos gentium caecitate, duces Iuda, de quo supra p 1782 dictum est ; Sed et ludas erit in obsidione contra Hierusalem, uota facient in cordibus suis, quia loqui libere non audebunt, ut uincat Hierusalem, et uictus ludas cum hos130 tibus uincat cum ciuibus suis. Pro eo quod nos diximus : Confortentur mihi, et LXX transtulerunt evprpop.ev iavroZs, id est : inueniemus nobis, in Hebraico scriptum emsa li, quod

106 Ps. 32, 17. 107 Ps. 19, 8. 110/111 cfr Exod. u, 4/5. 112 cfr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 7, 19 ; 61, 27 ; 74, 15 ; 78, 4. 115/116 Ps. 85, 16 ; cfr Didymus, o.c., p. 328, 25/26.

116/117 Is. 60, 19.

94 uidam N 98 stupore N 106 ad] N Vulg., in p v 111 fuerant N 116 alt et] N om. p v 122 suo] N v in marg., eorum p v Vulg. dicebant N 122/123 chiliarchi (01 om.) N 125 apparuerit N 129audebantN uincant

N

131/132 id est] N, om. p v

864

135

140

145

150

155

160

165

170

IN ZACHARIAM III, xii, 5-6.7

Aquila transtulit, Kaprep-rjcrov pcoi, id est conforta mihi, ut sis sensus : Optabunt cliiliarchi et tribuni, ac duces Iuda, ac uota v 899 facient in abscondito mentis arcano, ut Deus confortet habitatores Hierusalem in Domino Deo suo, et uincant aduersarios suos. Iuxta tropologiam, duces ac tribuni apostoli sunt, et omnes apostolici uiri atque doctores, qui Christi exercitui praefuerunt, qui nollent sibi alios inuenire nisi eos qui habitent in Hierusalem, uisione pacis, et qui habitent in Domino onmipotente Deo suo. De his ducibus Paulus apostolus fuit, qui inuenit Titum et Timotheum, Lucam ac Syluanum. Petrus quoque qui Marcum scriptorem erudiuit euangelii, et ceteri apostoli qui omnem mundum sua doctrina et eruditione compleuerunt, ut haberent discipulos habitatores Hierusalem. (i.7. In die ilia ponam duces Iuda sicut caminum ignis in lignis, et sicut facem ignis in jeno ; et deuor abunt ad dexter am, et ad sinistr am, omnes populus in circuitu ; et habitabitur Hierusalem rursus in loco suo, in Hierusalem. Et saluabit D0minus tabernacula Iuda, sicut in principio, ut non magnifice glorietur domus Dauid, et gloria habitantium Hierusalem contra Iudam. LXX : In die ilia, ponam tribunos Iuda sicut torrem ignis in lignis, et sicut fenum ignis in stipula ; et deuor abunt a dextris et a sinistr is omnes populos Do¬ mini per circuitum, et habitabitur Hierusalem adhuc in semetipsa ; et salua faciet Dominus tabernacula Iuda, sicut a principio, ut non magnificetur gloria domus Dauid, et elatio habitatorum Hierusalem super Iudam. Quando duces Iuda dixerint in cordibus suis : Conforta mihi, Domine, obsessos Hierusalem, ut qui sua imbecillitate uicti sunt, tuo superent auxilio, tunc ego Dominus omnipotens Deus eorum, ponam principes Iuda PL sicut fornacem ignis in lignis, et sicut facem in stipula, ut 1512 deuorent aduersarios, quibus simulata amicitia iungebantur. Deuorent autem a dextris et sinistris, et omnes populos occidant in circuitu, ut rursum Hierusalem habitetur in loco suo, et nequaquam hostiles impetus timeat. Vrbes quoque et oppida, ac uillas, et uiculos tribus Iudae, qui direpti fuerant atque uastati, instaurent sicut fuerant antequam uastarentur, et nequaquam domus regia, et inclyti ac magnifici tribus

137/145 cfr Didymus, o.c., p. 329, 20/330, 20. 69, 16 ; 74, 17/18 ; 75, 23 ; 76, 18.

140 cfr Hier., o.c., p. 50, 9 ; 62, 5 ;

134 alt. ac] om. N 142 ac] N, atque fj. v 143 in euangelio v in marg. 146 illo N camina N, corr. 147 in lignis] om. N freno N, corr. 149/150 rursum N 153 iuda N 154 turrem N, corr. fenum] faecem (pr. e eras. ; cem in ras.) N (in lignis proem. sed eras.) 155 alt. a] N, om. fx v 155/156 domini] om. N 157 saluam N 159 iudae N 163 et usque stipula] N in marg. facem] ignis add. N 169 instauret N 170 domus] sicut PL

IN ZACHARIAM III, xii, 6.7-8

865

Iuda, et habitatores Hierusalem glorientur aduersus tribum Iuda, quod suo regatur imperio, suo consilio gubernetur, v 900 sed sciant quod Domini sit in utrisque uictoria. Haec iuxta historiam seu facta sint, seu futura, fidem rerum Domini 175 iudicio relinquentes, et sanctis eius, qui ab eo sapientiae ac ueritatis spiritum receperunt. Nos dicamus, quod tempore persecutionis Ecclesiae, duces et tribuni nominis Christiani, de quibus supra diximus, cum Dominus pacem reddiderit Hierusalem, et interfecerit aduersarium spiritu oris sui, futuri 180 sint quasi caminus ignis in lignis, ut deuorent infructuosas arbores, et sicut faces in stipula, ut quodcumque frumentum non habet, et circumfertur omni uento doctrinae, tradatur incendio. Et deuorabunt, inquit, duces Iuda et tribuni ad dexteram, et ad sinistram, eos qui in medio itinere incedere 185 noluerunt, nesciunt imepfioXas esse /ca/ct'a?, unde Dei n 1783 populus pollicetur, nec ad dexteram, nec ad sinistram declinabimus, uia recta gradiemur. Via dextra, parcitas est, quam Graeci fieiSoXlav uocant, sinistra, luxuries, media rectaque frugalitas. Omnes igitur qui sunt in uia dextra, quibus dicitur : 190 Ne sis iustus nimis. Et in sinistra, qui audiunt. Viae quae ad sinistram sunt peruersae sunt, deuorans flamma consumet, et deletis aduersariis atque sublatis, rursum Hierusalem, id est Ecclesia, pristinam gloriam recipiet ; et erit in suo statu, et Iudae tabernacula saluabuntur, toto orbe dispersa Christiano195 rum conciliabula, de quibus quasi tentoriis et tabernaculis ire cupimus ad domum, quae non est manufacta, et ad caelestem Hierusalem. Propterea autem tabernacula plebis et om¬ nium qui censentur nomineChristiano,et reputantur in uulgus, antequam pacem recipient obsessis ecclesiarum principibus, 200 et in fugam uersis, ut nequaquam putant magistri atque doctores sua doctrina ac sapientia, sed Domini auxilio pacem Ecclesiis redditam. 8. In die ilia proteget Dominus habitatores Hieru¬ salem, et erit qui off end erit ex eis in die ilia, 205 quasi Dauid. Et domus Dauid, quasi Dei, sicut angelus Domini in conspectu eorum. LXX : Et erit in die ilia, proteget Dominus habitatores Hierusalem ; et qui in firmus in eis fuerit in die ilia, erit quasi domus Dauid ; et domus v 901 Dauid quasi domus Dei, et angelus Domini in conspectu eorum.

183/189 cfr Didymus, o.c., p. 332, 25/333, 9Eccl. 7, 17. 190/191 Prou. 4, 27.

171 iudae N in praem. N nauimus N ac] N, et /x v

186/187 cfr Num.

20, 17.

190

aduersum N 172 iudam N 174 sunt N 176 tempore] 185 nesciunt] N v in marg., nec scierunt fj. v 186/187 decli187 dextra] N, dextera /j. v qua N 199 recipiant N 201 203 illo N

866 210

215

220

225

230

235

240

243

IN ZACHARIAM III, xii, 8-9.10

Iuda obtinente uictoriam, et Domino restituente tabernacula eius sicut fuerant a principio, ut r.equaquam domus regia contra populum glorietur, in ilia die et in illo tempore, Dominus — cuius auxilio Iudas a dextris et a sinistris aduersarios deuorabit —, proteget etiam obsessos Hierusalem, et in tantam felicitatem ac beatitudinem omnia mutabuntur, ut qui uilissimus putabatur, sit quasi domus regia ; et qui de domo regia erat, sit quasi de domo Dei, id est quasi nuntius Domini et angelicae dignitatis in conspectu eorum, qui eo tempore fuerint resaluati. Iuxta anagogen : Proteget Dominus habitatores Ecclesiae, pace ecclesiarum post persecutionem grauissimam reddita, quando et sui nominis interpretatione decorabitur. Hierusalem enim uisio pacis exprimitur. Et tarn beati erunt qui pro Ecclesia militarunt, et in persecutione Dominum sunt confessi, ut qui minimus fuerit, et quasi homo in aliquo peccato dictoque offenderit, ponatur in ordine magistrorum ; et magistri, qui suum seruauerint gradum, sint quasi domus Dei et quasi angelus Domini, quia hoc omni studio laboramus, positi in terra et uario labore sudantes, ut transformemur in angelicam gloriam. 9.10* Et erit in die ilia : Quaeram conterere omnes gentes quae ueniunt contra Hierusalem. Et effundam super domum Dauid et super habitatores Hierusalem spiritum gratiae et precum. LXX : Et erit in die ilia : Quaeram auferre omnes gentes quae ueniunt contra Hierusalem ; et eff undam super domum Dauid et super habitatores Hierusa¬ lem spiritum gratiae et misericordiae. In die illo quando pro¬ teget Dominus habitatores Hierusalem, quaeret Dominus conterere omnes gentes, quae ueniunt contra Hierusalem. Conteret autem non in perditionem, sed in emendationem, ut aduersum Hierusalem militare desistant, et esse incipiant de Hierusalem. Si enim de nihilo creauit omnia, non idcirco fecit ut perderet quae creauit, sed ut illius misericordia quae creata sunt saluarentur. Vnde et in Sapientia, quae Salomonis inscribitur, — si cui tamen placet librum recipere —, scriptum reperimus : Creauit ut essent omnia, et salutares generationes mundi ; et non erit eis ueuenum mortiferum. Sicut enim uenit Dominus ut quaereret quod perierat, et saluauit humanum genus, sic et gentes in eo perdidit, quod gentes erant aduer-

222 cfr Hier., o.c., p. 50, 9 ; 62, 5 ; 69, 16 ; 74, 17/18 ; 75, 23 ; 76, 18. 245/246 Sap. 1, 14; cfr Didymus, o.c., p. 338, 16/23. 246/247 cfr Matth. 18, n ; Luc. 19, 10.

210 iudam obtinentem N 212 die illo N 216 alt. qui] om. N 221 redditam N 224 homo] hoc fi 228 positi] N s.l. 230 conterrere N 240 aduersus N 245 repperimus N 247 saluabit N

PL 1513

v 902 P 1784

IN ZACHARIAM III, xii, 9.10 250

255

260

265

270

275

280

867

sariae. Denique sequitur : Effundam super domum Dauid et super habitatores Hierusalem spiritum gratiae et misericordiae. De hac gratia scribit et Paulus apostolus. Canto Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Et in supradicto uolumine continetur : Quae in caelo sunt, quis inuestigauit ? Nisi quod tu dedisti sapientiam, et Spiritum sancturn tuum misisti de excelsis ; et sic correctae sunt semitae eorum qui uersantur in terra ; et quae tibi placent, eruditi sunt homines. Et in Esaia loquitur Dominus : Dedi spiritum meum super te. Et rursum de eodem scriptura commemorat : Dedi Spiritum meum super eum. Verbum autem effusionis, sensum largitatis ostendit, sicut manifestum est in eo quod diximus : Caritas Dei diffusa est in cordibus uestris. Et in alio loco ex persona Dei : Effundam de spiritu meo super omnem carnem. Qui sit autem spiritus gratiae, idem apostolus loquitur ad Hebraeos : Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia eum qui Filium Dei conculcauerit, et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gratiae contumeliam fecerit. Vnde et Spiritus sancti diuersae gratiae esse dicuntur. Et salutatio apostoli : Gratia, inquit, uobis et pax multiplicetur, ut postquam nobis peccata donauerit, tunc pax per misericordiam consequatur. Haec Iudaei ex parte iam facta, et plenius in consummatione mundi futura commemorant. Nos autem post aduentum Christi cotidie impleri intellegimus et probamus. Et aspicient ad me quem confixerunt ; et plangent eum planctu quasi super unigenitum et dolebunt super eum, ut doleri solet in morte primogeniti. LXX : Et aspicient ad me, pro eo quod insultauerunt ; et plangent super eum planctum, quasi super carissimum. Et dolebunt dolore, quasi super primogenito. Hebraicae litterae daleth et res, hoc est d et r, similes sunt, et paruo tantum apice distinguuntur. Ex quo euenit ut idem uerbum diuerse legentes, aliter atque aliter transferant. Intellegentiae gratia unum demus exemplum : Et uestitus, inquit, erat Samuel ephod bad, id est indumento lineo ; bad enim linum appellatur ; unde et

251/267 cfr Didymus, o.c., p. 339, 14/340, 5. 251/252 Rom. 5, 5. 253/257 Sap. 9, 16/18. 257/258 Is. 42, 1 ; Ez. 36, 27 ; Luc. 1, 35 ; uide L. Doutreleau, ed. cit., p. 930, n. 1. 258/259 Is. 42, 1. 261 Rom. 5, 5. 262 Ioel 2, 28. 264/267 Hebr. 10, 29. 268/269 I Petri i, 2. 270 Iudaei] ? 283 I Reg. 2, 18.

251 apostolus] N, om. /j. v 252 uestris v in marg. 254 inuestigauit] N Viet, (et consilium tuum quis cognouit add.), inuestigabit v /x 256 uersabantur N 257 dominus] N, deus /x v 258 dedisti N 261 nostris v in marg. 275 planctum N 276 dolori N, corr. 279 primogenitum N 281 distinguntur N diuersg N 282 alt. aliter] om. /x

PL 1514

v 903

868

IN ZACHARIAM III, xii, 9.10-11/14

baddim lina dicuntur. Pro quo Hebraico Latinoque sermone, male quidam legunt ephod bar ; siquidem bar, aut films appellatur, aut frumenti manipulus, aut electus, aut ovAos, id est crispus. Quod ibi errore interpretationis accidit, etiam hie factum deprehendimus. Si enim legatur dacaru, i^eKevriqoav, 290 id est compunxerunt siue confixerunt accipitur ; sin autem contrario ordine, litteris commutatis, racadu, djpxrjaavro id est saltauerunt intellegitur. Et ob similitudinem litterarum error est natus. Ioannes autem euangelista, qui de pectore Domini hausit sapientiam, Hebraeus ex Hebraeis quern 295 Saluator amabat plurimum, non magnopere curauit quid Graecae litterae continerent, sed uerbum interpretatus e uerbo est, ut in Hebraeo legerat, et tempore Dominicae passionis dixit esse completum. Quod si quis non recipit, det testimonium, de quo sanctarum scripturarum loco Ioannes 300 ista protulerit, et cum non reppererit, cogetur ingratis suscipere ueritatem. Plangent autem Iudaei quasi super unigenito et primogenito, idipsum significante in Domino Saluatore, et g. 1785 unigenito et primogenito. Vnigenitus dicitur, propter naturae proprietatem. Primogenitus iuxta apostolum, ex mortuis 305 resurgentium. Pro unigenito, carissimum Septuaginta tran- PL stulerunt, de quo in euangelio legimus : Hie est Films mens 1315 carissimus, in quo mihi complacui. Tunc dolebunt a se crucifixum, cum uiderint in claritate regnantem. Verbum Karcopx'quavTo, apud Graecos, non ab illusione, sed a saltatu compo310 situm est, quod scilicet contra Dominum quasi ludendo saltauerint, quando dicebant illudentes atque ridentes : Vah, qui destruis templum, et in tribus diebus aedificas illud, saluum jac temetipsum, descendens de cruce. Haec et alia illudentes, v 904 et quodam amentiae tripudio saltantes loquebantur. 315 11/14. In die ilia magnus erit planctus in Hierusalem, sicut planctus Adadremmon in campo Mageddon. Et planget terra, jamiliae et familiae seorsum ; familiae domus Dauid seorsum, et mulieres — siue uxores —, eorum seorsum — uerbum enim Hebraicum 320 nese, id est ywaiKes, utrumque significat—, familiae domus Nathan seorsum, et mulieres eorum seorsum, fa¬ miliae domus Leui seorsum et mulieres eorum seor¬ sum, familiae Semei seorsum et mulieres eorum 285

293/295 efr Ioh. 19, 26. 313 Matth. 27, 40.

285 quo] N s. ras.

304 efr Col. 1, 18.

306/307 Matth. 3, 17.

311/

hebraico] gr?co add. N 289 dacari N 292 saltauerint N 304 primogenitus] om. /a 308 maiestate Reg. 309 saltu Reg. 311 uuah N 312 destruit ... aedificat N 316/317 mageddo N 320 necesse N (ce eras.) utrum /x 321/322 familiae] et praern. N

IN ZACHARIAM III, xii, 11/14

869

seorsum. Omnes jamiliae reliquae, familiae et fa325 miliae seorsum et mulieres eorum seorsum. LXX : In die ilia Magnus erit planctus in Hierusalem, sicut planctus malogranati quod in campo succiditur, et planget terra per tri¬ bus ac tribus ; tribus Dauid seorsum et mulieres eorum seor¬ sum, tribus domus Iudae seorsum et mulieres eorum seorsum, 330 tribus domus Nathan seorsum et mulieres eorum seorsum, tribus domus Leui seorsum et mulieres eorum seorsum, tribus Simeon seorsum et mulieres eorum seorsum ; omnes reli quae tribus seor¬ sum et mulieres eorum seorsum. Adadremmon, pro quo LXX transtulerunt powvos, urbs est iuxta Iezraelem, quae hoc olim 335 uocabulo nuncupata est, et hodie uocatur Maximianopolis in campo Mageddon, in quo Iosias, rex iustus, a Pharaone cognomento Nechao uulneratus est ; super quo Lamentationes scripsit Hieremias, quae leguntur in Ecclesia, et scripsisse eum, Paralipomenon testatur liber. Sicut igitur eo tempore post 340 reges peccatores spes omnis populi erat in Iosia, et occiso illo, magnus planctus in urbe commotus est, sicut legimus in Hebraico : Spiritus oris nostri Christus Dominus captus est in

peccatis nostris, cui diximus : In umbra tua uiuemus in gentibus. Licet alii iuxta intellegentiam spiritalem hoc referant 345 ad Dominum Iesum ; ita crucifixo Saluatore renouabitur planctus in Hierusalem, sicut quondam fuit in urbe Adadrem¬ mon, in campo Mageddon. Quodque sequitur : Plangent familiae et familiae, siue tribus et tribus seorsum : fa¬ miliae domus Dauid seorsum, et uxores siue mulieres 350 eorum seorsum ; hoc significat, quod tempore tribulationis et luctus non debeamus seruire coniugiis et operi nuptiarum. Vnde et in Ioel, captiuitate propinqua, dicitur ad Iudaeos :

v 905

PL

Egrediatur sponsus de cubiculo suo, et sponsa de thalamo suo. 1516 Et impendente diluuio, imperatur Noe : Ingredere in arcam 355 tu, et filii tui, et uxor tua, et uxores filiorum tuorum. Et postea finito diluuio, dicitur ad eum : Egredere tu, et uxor tua, et filii tui, et uxores eorum, ut qui in area, impendente discrimine fuerant

360

separati, redditi mundo generationi et liberis deseruirent. Hoc autem non solum in tempore fit angustiae sed et in tempore orationis quando uolumus Dominum deprecari, dicente apostolo ad Corinthios : Nolite fraudare inuicem, nisi forte ex

356/337 efr II Par. 35, 20/25 J IV Reg. 23. 29342/344 Threni 4, 20. 344 350/351 efr Didymus, o.c., p. 344, 8/10. 353 Ioel 2, 16; efr Didymus, o.c., p. 344, 16/17. 354/355 Gen. 7, 1. 356/357 Gen. 8, 16. 357/358 efr Didymus, o.c., p. 344, 25/345, 15. 361/362 I Cor. 7, 5.

alii] ?

329 tribus usque seorsum] om. N per homoiotel. 334 hiezrahel N N 350 tempore] in praem. N, sed eras. 353 cubili v in marg. 356 dicitur] N v in marg., dicit /a v 361/362 ex consensu] om. N

336 mageddo 354 area N

870

IN ZACHARIAM III, xii, 11/14

consensu ad tempus, ut uacetis oyationi. Igitur et nunc tribus/x ijiG domus Dauid, et tribus dornus Nathan, et tribus domus Leui, et tribus domus Semei, a suis uxoribus separantur, ut plangant 365 unigenitum et primogenitum Dominum Iesum, de quo dixerat : Sanguis eius supey nos, et supey filios nostyos. In Dauid regia tribus accipitur, hoc est Iuda. In Nathan prophetalis ordo describitur. Leui refertur ad sacerdotes, ex quo ortum est sacerdotium. In Semei doctores accipiuntur, ex hac enim 370 tribu magistrorum agmina pullularunt. Reliquas tribus tacuit, quae non habent aliquod priuilegium dignitatis. In eo autem quod ait : Omnes tribus reliquae, tribus et tribus seorsum, et uxores eorum seorsum, uniuersas absque nomine comprehendit. Dicamus, et iuxta LXX pou>v appellatur, non una arbor 375 malorum granatorum,id est mali punici,sed locus his arboribus consitus, de quo iuxta intellegentiam spiritalem sponsus dicit in Cantico canticorum : Descendi, ut uideyem in genimine toyyentis si floyuisset uinea, si floyuissent mala punica. Descendit enim Saluator ad torrentem huius saeculi et turbidas aquas, 380 de quibus et in typo eius Helias bibisse describitur, ut post flores uineae et mali punici fructum utrumque susciperet, et inebrians Ecclesiam suam, audiret ab ea : Potabis me de uino unguentayii, de uino maloyum gyanatoyum meorum. Huiuscemodi potio non solum aestus stomachi fugat, sed et corrup- v 906 385 turn uentrem sanare dicitur, et reliquis prodesse uisceribus. Nihil enim hoc porno pulchrius ; in rubore Ecclesiae significat uerecundiam in granorum ordine gradus et membra totius corporis per singula officia distributa. Cum in huiuscemodi ui¬ nea et malis fructum Saluator non inuenerit, dicet : Omnem 390 palmitem non feyentem jyuctum, toilet Patey ; et omnem qui feyt fyuctum, puygabit eum ut jyuctum plus affeyat. Et in alio loco Ioannes Baptista conclamat : lam secuyis ad yadices ayboyum posita est. Omnis ayboy quae non facit jyuctum bonum, excidetuy PL et in ignem mittetuy. In succisione uitium uel malorum, quando 1317 395 in die iudicii omnia deponentur nomina dignitatum et impletum fuerit illud quod scriptum est : Ecce homo et opeya eius ; et paleae a tritico separatae, ei it planctus magnus non in alio loco, sed in Hierusalem. Etenim plaga atque iudicium a sanctis

362/370 cfr Didymus, o.c., p. 346, 6/16. 366 Matth. 27, 25. 377/378 Cant. 6, 10 ; cfr Didymus, o.c., p. 342, 25/26. 379/380 cfr III Reg. 17, 4. 382/383 Cant. 8, 2. 383/388 cfr Didymus, o.c., p. 343, 5/10. 389/391 Ioh. 15, 2. 392/394 Matth. 3, 10 ; 7, 19 ; Luc. 3, 9. 396 ? 398/399 cfr I Petri 4, 17.

362 et] om. N 365/366 dixerant N /x 383 tuorum Viet. om. fx v robore N 388 cum (in om.) huius —] N in ras. 393 bonum] om. N 394 uitiorum v in marg. quoniam /x

386 enim] N, 391 purgauit N 396 homo] N s.l.

IN ZACHARIAM III, xii, 11/14—xiii, 2

871

incipiet et reges et sacerdotes et prophetae et doctores tundent 400 manibus pectora, cum mala pulcherrima uiderint esse succisa, et eum quem confixerant, in Patris ac sua maiestate regnare.

5

XIII. 1. In die ilia erit fons patens domui Dauid et habitantibus Hierusalem in ablutionem peccatoris et menstruatae. LXX : In die ilia erit omnis locus apertus in domo Dauid et habitantibus Hierusalem, et in transmutationem et in aspersionem. De hoc fonte, qui egreditur de domo Dauid,

et in Hiezechiele propheta scribitur, quod erumpat fons in do¬ mo Domini, et crescat in fluuium, qui appellatur aqua remissionis et indulgentiae, et pergat ad solitudinem et ad mare, quod nunc uocatur Mortuum, piscesque omnes uiuificet, et ex 10 utraque ripa fluminis uarii generis consurgant arbores, per singulos menses semper nouis fructibus abundantes. Et ut sciamus domum, hoc est templum Dei, ipsam esse domum Dauid, quae in Hiezechiele domus Dei, in Zacharia domus Da¬ uid appellatur, hie fons de domo Dei egrediens, refertur ad Ec15 clesiam et ad scientiam scripturarum, ut omnes renascamur in Christo et in aqua baptismatis nostra nobis peccata donentur. v 907 Nihil immundius menstruata quae quicquid attigerit, immun- p. 1787 dum facit, et huius tamen sordes Christi abluentur baptismate. Pro ablutione peccatorum et menstruatae, LXX transtule20 runt, transmutationem et aspersionem, quod de lege transeamus ad euangelium, de littera ad spiritum, de umbra ad ueritatem pro breuibus et praesentibus futura et aeterna succedant. Aspersio autem sanguinem Domini significat, de quo et Petrus apostolus loquitur : Gratia uobis, et pax multiplicetur, 25 in oboedientiam et aspersionem sanguinis Iesu Christi, et rursum : Scientes quod non corruptibilibus argento et auro redempti estis, sed sanguine pretioso ut agni immaculati et purissimi ; quo qui aspersus fuerit et redemptus, dicere poterit cum propheta : Asperges me, Domine, hyssopo et mundabor ; lauabis 30 me et super niuem dealbabor. 2, Et erit in die ilia, dicit Dominus exercituum, disperdam nomina idolorum de terra, et non memorabuntur ultra ; et prophetas, et spiritum immundum auferam de terra. LXX : Et erit in die ilia, dicit Do35 minus Sabaoth, disper dam nomina idolorum de terra, et non erit ultra eorum memoria ; et pseudoprophetas et spiritum immundum auferam de terra. In die ilia quam crebro commemo-PLi5i8

xiii, 5/11 efr Ez. 47, 1/12. I Petri 1, 2. 26/28 I Petri 1,

24/30 efr Didymus, o.c., p. 29/30 Ps. 50, 9.

348, 2/11.

24/25

18/19.

401 confinxerant N xiii, 6 alt. in] de N 14 fertur N 17 menstruate N domine] om. N 31 illo N 33 pseudoprophetas Vulg.

*5

25 sanguis ft 29 33/34 in mundum N LXX VI

A

872

IN ZACHARIAM III, xiii, 2-3

rat, omnia idola auferentur de terra, siue ilia idola de quibus psalmista dicit : Simulacra gentium argentum, et aurum, opera 40 manuum hominum, ut nulla sit alia religio, nisi tantum nomi¬ nis Christiani, et de quibus in propheta scriptum est: Vlulate, sculptilia in Hierusalem et in Samaria. Sicut enim feci Samariae et sculptilibus illius, sic faciam Hierusalem et idolis eius. Siue haec idola, de quibus apostolus loquitur : Spiritus autem ma45 nifeste dicit, quia in nouissimis temporibus recedent quidam a fide attendentes spiritibus seductoribus, et doctrinis daemoniorum in hypocrisi falsiloquorum, cauteriatam habentium conscientiam suam. Sicut enim idola Hunt manu artificis, ita haereticorum peruersa doctrina quodcumque simulauerit, 50 uertit in idolum, et tacit pro Christo adorari antichristum. Pro pseudoprophetis,in Hebraico absolute leguntur prophetae, v id est nebim, qui et ipsi pseudoprophetas significant, sed tamen et ab ethnicis sacerdotes idolorum uocantur prophetae. 3. Et erit, cum prophetauerit quispiam ultra, di55 cent ei pater eius et mater eius, qui genuerunt eum : Non uiues, quia mendacium locutus es in nomine Domini ; et configent eum pater eius et mater eius, qui genuerunt eum, cum prophetauerit. LXX : Et erit, si prophetauerit homo ultra, dicet ad eum pater suus et 60 mater sua, qui genuerunt eum : Non uiues, quoniam mendacium locutus es in nomine Domini ; et compedient eum pater eius et mater eius qui genuerunt eum, cum prophetauerit. Nominibus idolorum de terra sublatis et pseudoprophetis, atque immundo spiritu qui loquebatur in eis, si quis ultra temptare uoluerit, 65 et quippiam ex persona Domini prophetare, statim pater eius et mater obliuiscentur parentum, ut Dei retineant seruitutem, et proferent contra filium mortis sententiam, et tarn piae erunt omnium in Deum mentes, ut non exspectetur publicum iudicium, sed pereant qui tales sunt, sententia propir, quorum. 70 Pro eo quod nos diximus, configent eum, idem uerbum est in Hebraeo quod supra, dacuru. Qua ergo ratione LXX interpretes ibi Karcopx'qcravTo, id est insultauerunt, siue illuserunt, et ut uerbum de uerbo exprimam, contra eum saltauerunt, et hie 03/004 Prou. 19, 27. 005/010 cfr Matth. 21, 5/11 ; Ioh. 12, 14/15 ; Marc. 11, 4/10; Luc. 19, 32/38 ; cfr Didymus, o.c., p. 399, 21/400, 13. 010/014 cfr Didymus, o.c., p. 400, 12/19. 010/011 cfr Gen. 49, 11. 012/013 Ps. 79, 9. 013/014 Ter. 2, 21.

508 uidit N, corr. 599 pr. in] o?n. N 005 quodam N 008 egrederetur N 012 ex (de Vulg.) aegypto transtulisti] N Vulg., transtulisti ex aegypto et ft 1/ 013 ipse] N s.l. 017 uatinatione N 020 uenerunt Vulg. 020/021 ascendit N, corr. 020/029 omnes usque tabernaculorum] om. N per homoiotel.

894

IN ZACHARIAM III, xiv, 16

qua non erat domus, uilla, oppidum, specus, faciebant sibi tabernacula atque tentoria — quae nunc a similitudine par635 uulae auis papiliones uocantur —, in quibus cum coniugibus morarentur ac liberis, et cibum caperent, et per diem solis ardores, per noctem humorem, et frigus et roris iniuriam deuitarent, iussumque est ut in mense septimo quinta decima die mensis fieret tabernaculorum sollemnitas : Et cum te, 640 inquit, inter rogauerit flius tuus eras, dicens : Quid sibi uolunt haec tabernacula ? Respondebis ei : Multo tempore peregrinati sumus in Aegypto, de qua eduxit nos Dominus in solitudinem, et idcirco tabernacula suscitamus, ut beneficiorum Dei omni tempore recordemur, cum coeperimus habitare in urbibus. U931 645 Praecepit quoque ut facerent tabernacula de ligno pulcherrimo, quod Iudaei citrum uocant, et de palmarum ramis ac frondibus ligni densissimi, et salicis, et populi. Historiae iecimus fundamenta, ut ex his ad spiritalia transeamus. Quamdiu in profectu sumus et in cursu atque certamine, habitamus in ta650 bernaculis, hoc omni mente nitentes, ut de tabernaculis ad firmam et stabilem sedem transeamus, id est domum Dei. Vnde et sanctus dicit in psalmo : Heu mihi, quia incolatus mens prolongatus est, et : Aduena ego sum et peregrinus sicut omnes patres mei. Hoc loquitur qui in Aegypto est, et adhuc in sae655 culo constitutus. Qui autem egreditur de Aegypto, quae Hebraice dicitur mesraim et interpretatur tribulatio, et ingre-^1802 ditur uitiorum solitudinem, carpit iter suum et dicit in psal¬ mo : Pertransibo in locum tabernaculi admirabilis usque ad domum Dei. Admirabile est enim nolle habitare cum Aegy660 ptiis, sed submerso Pharaone, terram cupere repromissionis intrare. Vnde et alibi loquitur : Quam dilecta tabernacula tua, Domine uirtutum. Concupiscit et deficit anima mea in atria Domini, et post paululum : Beati omnes qui habitant in domo tua, in saeculo saeculorum laudabunt te. Vox enim exsultationis 665 et salutis in tabernaculis iustorum. Et in Prouerbiis scriptum reperimus : Domus iustorum permanent, et tabernacula eorum, qui recte agunt, stabunt. De domibus, quod permaneant, de tabernaculis, quod statura sint, pollicetur. Dicit et in alio

639/644 Deut. 6, 20 ; efr Exod. 13, 14/15 ; Leu. 23, 43 ; efr Didymus, o.c., p. 402, 652/653 Ps. X19, 5. 653/654 Ps. 38, 13. 655/656 efr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 8, 14/15 ; 14, 1. 658/659 Ps. 41, 5. 660 efr Exod. 14, 27. 661/667 efr Didymus, o.c., p.403,2/13. 661/663 Ps. 83,2/3. 663/664 Ps. 83, 5. 664/665 Ps. 117, 15. 666 Prou. 12, 7. 667 Prou. 14, 11. 4/9.

633 faciebant] N, faciebat [x v

635 cum] N s.l.

641 ei] om. N

646 citrum]

N Reg. v, cedrum edd. /x 647 ieiacimus N (ie eras. ; a s.l.) 649 profecti N 652 sanctus] N Pal.1'2 Reg., prob. v, dauid add. fx v 653 sum ego ~ N 662 defecit N 666 repperimus N

IN ZACHARIAM III, xiv, 16-17 670

675

680

685

690

695

700

895

loco sanctus uir : Vnum petiui a Domino, hoc requiram, ut PL inhabitem in domo Domini omnibus diebus uitae meac, et ui- 15 37 deam delectationem Domini, et uisitem templum eius. Qui in istiusmodi habitat tabernaculis, et de tabernaculis ad atria, et de atriis ad domum, et de domo ad templum Domini ire festinat, debet celebrare sollemnia tabernaculorum in ligno sapientiae pulcherrimo, de quo in Prouerbiis dicitur : Lignum ” 932 uitae est omnibus qui appropinquant ei, et qui reclinantur super eum, quasi super Dominum firmitatis. Et in ramis palmarum, in quibus signum uictoriae, et uirtutis praemium continetur, et in frondibus densissimae arboris quam myrtum Iudaei intellegunt, propter mortificationem uitiorum ac libidinum. Vnde et Domino Saluatori a magis myrrha offertur in munere. Et in ramis, inquit, salicis et populi, quam quidam unam arborem uocant ; ipsumque ligni nomen quod Graece dicitur ayvds, indicat castitatem. Aiunt medici et hi, qui de arborum et herbarum scripsere naturis, quod si quis florem salicis, siue populi mixtum aqua biberit, omnis in eo frigescat calor, et libidinis uena siccetur, ultraque filios generare non possit. Qui talium arborum ramis protectus fuerit, exerceat sollemnitatem taber¬ naculorum, sextum mensem transiens, qui refertur ad mundum, et septimo agens sabbatum spiritale, in quinta decima die eiusdem mensis, quando noctis luna plenissima est, et omnes eius tenebrae claro lumine resoluuntur. Haec breuiter diximus, olim animo contemplantes librorum magnitudinem, ut ad reliqua transeamus. 17. Et erit, qui non ascenderit de familiis terrae ad Hierusalem, ut adoret regem Dominum exercituum, non erit super eos imber. LXX : Et erit, qui non ascenderint de familiis terrae ad Hierusalem, ut adorent regem Dominum omnipotentem, et isti illis apponentur. Pro eo quod Septuaginta transtulerunt, et isti illis apponentur, in Hebraico scriptum est, ulo alehem eie gesem, quod Aquila et Symmachus et Theodotio similiter interpretati sunt: Et non erit super eos imber. Ecclesia Domini Iesu appellatur caelestis Hierusa-

669/671 Ps. 26, 4 ; cfr Didymus, o.c., p. 402, 26/403, x. cfr Didymus, o.c., p. 403, 26/27. 681 cfr Matth. 2, 11.

675/677 Prou.

3,18;

672 et de tabernaculis] N s.l. alt. et] om. N 674 sollemnitate N 677 earn dominum] N cum Didymo, prob. v, domum /a v firmati sunt Viet. 680 uitiorum] N Reg., carnis /a v 685 siue] et v in marg. populo N 686 aquae v in marg. 688 sollemnitatem] N, festiuitatem /a v (cfr l. 674.721) 690 septimo] in praem. N 691 eiusdem mensis] N, mensis eiusdem ~ \r. v 693 dicimus N 695 ascenderit] N Vulg., ascenderint /a v 696 adoret] N Vulg., adorent \x v 698 de familiis] ex omnibus tribubus N (cfr l. 714 ; at cfr Didymus et L.XX, ad loc. : £k -naaojv tcqv v\u>p) ad] in N (cfr l. 715) coni, v

8g6

705

710

715

720

725

730

735

IN ZACHARIAM III, xiv, 17-18.19

lem, de qua apostolus scribit : Quae autem sursum est Hierusalent, libera est, quae est mater omnium nostrum, et : Accessistis ad Sion montem, et ciuitatem Dei uiuentis, Hierusalem caelestem. v 933 Et haec Hierusalem non est in locis humilibus sita, sed in monte excelso, de quo Saluator loquitur : Non potest ciuitas abscondi super montem posita. Vnde qui adoraturus est Dominum exercituum in Hierusalem, debet ad montana conscendere. Qui autem de familiis ac tribubus terrae est, et idcirco DominumPL^s non potest adorare, non erit super eum imber temporaneus 1803 et serotinus, nec terra illius pluuiis caeli rigabitur. Siue, ut uerterunt Septuaginta: Qui non ascenderint de familiis terrae ad Hierusalem, ut adorent regem Dominum omnipotentem, cum illis reputabuntur, qui pugnauerunt aduersum Hierusalem, et quorum tabescet caro, et oculi defluent, et lingua putrescet. 18.19. Quod et si familiae Aegypti non ascenderint, et non uenerint, nec super eos erit ; sed erit ruina qua percutiet Dominus omnes gentes, quae non acenderint ad celebrandam sollemnitatem tabernaculorum. Hoc erit peccatum Aegypti, et hoc peccatum omnium gentium, quae non ascenderint ad celebr an¬ dam festiuitatem tabernaculorum. LXX : Sin autem tribus Aegypti non ascenderit, nec uenerit illuc, et super eos erit ruina, qua percutiet Dominus omnes gentes, quae non ascenderunt ut agerent sollemnitatem scenopegiae. Hoc erit peccatum Aegypti, et peccatum omnium gentium quae non ascenderint ut celebrent sollemnitatem scenopegiae. Qui Aegyptius est, et gentium ceterarum, quamdiu Aegyptius et ethnicus permanet, non ascendet in Hierusalem ; et quia ascendere non po¬ test, nec gradum ad excelsa subrigere, ideo non erit super eum imber Dominicae benedictionis. Et hoc peccatum erit maximum Aegyptio, Assyrio, Chaldaeo, Syro, Moabitae, et Ammonitae, si noluerint egredi de terris suis, et ascendere Hierusalem, ut per tabernacula transeant in Hierusalem, et inueniant aeternam domum, aliarumque gentium homines esse desistant, et ethciantur Israelitae in quibus dolus non est. Haec omnia quae nos celeri sermone perstringimus, Iudaei et

704/706 cfr Didymus, o.c., p. 406, 12, 22. 708/709 Matth. 5, 14.

19/20.

704/705 Gal. 738 cfr Ioh. 1, 47.

4, 26.

705/706 Hebr.

706 montem sion ~ N 708 qua v in marg. 709 est] om. N 716 aduersus N 718 si et ~ N 718/719 familiae ... ascenderint... uenerint] N, familia ... ascenderit... uenerit /a v Vulg. 721 sollemnitatem] N, festiuitatem v /a Vulg. (cfr l. 674.688) 722 aegypti et hoc peccatum] om. N per homoiotel. (20 litter.') 725 tribus aegypti] N, aegypti tribus ~ n v hos N 720/727 ascenderint N 727 est N 728 peccatum] hoc praem. N 729 sollemnitatem] N, festiuitatem /x v quia egyptius N 731 qui N 734 assyrio] om. Viet., prob. u

IN ZACHARIAM III, xiv, 18.19-20.21

897

74° iudaizantes nostri, immo non nostri, quia iudaizantes, sperant futura corporaliter, utique et circumcisionem sibi, et coniugia in mille annorum imperio promittentes, ne impleatur in illis v 934 maledictio quae scripta est : Maledicta sterilis quae non facit semen in Israel, et : Beatus qui habet semen in Sion et dome745 sticos in Hierusalem. Quod si uerum est, omnes uirgines quas mille annorum regnum inuenerit maledictioni et sterilitati perpetuae subiacebunt, aut certe nupturae sunt, ut maledictionem effugiant. 20.21. / n die ilia erit, quod super frenum equi est, 750 sanctum Domino ; et erunt lebetes in domo Domini quasi phialae coram altari. Et erit omnis lebes in Hierusalem et in Iuda sanctificatus Domino exercituum. LXX : In die ilia erit, quod super frenum equi est sanctum Domino omnipotenti ; et erunt lebetes qui in domo 755 Domini sunt sicut phialae ante domum altar is. Et erit omnis lebes in Hierusalem et in Iuda sanctus Domino omnipotenti. PL Verbum Hebraicum mesuloth, Aquila et Theodotio ftvdov 1539 interpretati sunt, id est profundum. Symmachus TreplnaTov ovokiov, id est incessum umbrosum. Soli Septuaginta ^dAivov, 760 id est frenum, transtulerunt, quos et nos in hoc loco secuti sumus, ne nouum aliquid in quaestione uulgata uideremur afferre. Quod cum ab Hebraeo quaererem quid significaret, ait mihi, non debere nos legere mesuloth, sed mesaloth, quod significat phaleras equorum et ornatum bellicum, et excepto 765 hoc loco, in nullo penitus sanctarum scripturarum uolumine hoc uerbum reperiri. Frenum autem lingua Hebraica resen appellari, et non mesuloth, quod LXX transtulerunt. Et esse sensum : Tempore sollemnitatis perpetuae, et regni Hierusa¬ lem pacatis omnibus et tranquillis, nequaquam opus esse equi770 tatu, quod genus bellantium fortissimum est, sed omnem orna¬ tum, et decorem phalerarum ad cultum Domini conferendum. p. 1804 Hoc illi dixerint. Nos equorum profundum et incessum ovoklov umbrosum, siue tenebrosum, referamus ad scientiam mysticam, quam et Dauid quasi equus optimus se habere iactabat, 77; dicens : Incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. Et apostolus : 0 profundum diuitiarum sapientiae et scientiae

743/744

Rom.

?

744/745 Is.

31,

9

(iuxta LXX).

775 Ps.

50, 8.

776/778

11, 33.

740 pr. nostri usque iudaizantes] N in marg. inf. 752 domino] N in marg. 753 illo N 754 omnipotentem N, corr. 756 alt. in] om. N 758 interpretati sunt id est profundum] N s.l. 763 messaloth N, maselloth Reg. 764 significet N 765/766 hoc uerbum uolumine ~ N 766 repperi N 772 incensum N, irepiTTaTov Viet. 772 ovckiov] id est incessum add. Viet. 774 equos optimos N 776 o] incip.fol. in O sapientiae] et praem. N (eras.) O

898

780

785

790

795

800

805

IN ZACHARIAM III, xiv, 20.21

Dei. Quam inscrutabilia indicia eius, et inuestigabiles uiae eius. De hoc profun do propheta clamauit ad Dominum et exaudiuit eum. In his profundis et tenebris posuit Deus latibulum suum ; has tenebras et sacramenta diuina ingressus est Moyses in Sina montis caligine, ut uideret Deum, de quibus et Dauid in psalmo alio loquebatur : Indicia Domini abyssus multa. Haec arcana et ista mysteria sancta sunt Domino, quae nouerat euangelista Ioannes, qui ausus est dicere, quod angeli forsitan nesciebant : In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Et idcirco amatur a Domino, quia optimum habebat profundum ; et recubuerat super pectus Iesu, unde et hauserat sapientiam. Sin autem uoluerimus, ut LXX transtulerunt frenum accipere sermonem Dei, intellegamus in freno, eum qui equos insanientes libidine et mulos steriles atque lasciuos refrenat a uitiis, et coercet, et non patitur ire per praeceps, de quibus dicitur : Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. In freno et chamo maxillas eorum constringes, qui non approximant ad te. De hoc freno et Iacobus loquitur : In equorum ora mittimus frenos, et omne corpus eorum circumagimus, ut scilicet recto gradiantur itinere, et mollia ad sedendum Domino possint terga praebere. Tale frenum et tabs sermo auri et argenti uarietate compositus, feros equos Saluatori praeparat ad sedendum, et sanctos facit, ac proprie illius cultui consecratos. Audiui a quodam rem, pio quidem sensu dictam, sed ridiculam, clauos dominicae crucis, e quibus Constantinus Augu¬ stus frenos suo equo fecerit, sanctum Domini appellari. Hoc utrum ita accipiendum sit, lectoris prudentiae derelinquo. Nos transeamus ad lebetes, qui futuri sunt in domo Domini, quasi phialae altaris. Erit enim omnis lebes in Hierusalem, et in Iuda sanctificatus Domino omnipotenti. Ament aeneos lebetes,

779/780 cfr II Reg. 22, 12 ; Ps. 17, 12. 780/781 cfr Exod. 19, Ps. 35, 7. 785/780 Ioh. 1, 1. 780/788 cfr Ioh. 21, 20/24. 31, 9/10. 795/790 lac. 3, 3 ; cfr Didymus, o.c., p. 409, 27/28. 807/809 cfr Num. 11, 5.

9.

782/783 792/794 Ps. 801 a quodam\

777 inscrutabilia] N O, sunt add. [x v Vulg. 779 deus] om. O 781 est] enim O, a.m. corr. in] O (n a.m. s.l.) montes O, corr. dominum N 782 alio] om. O loquitur O 784 iohannis O qui] om. O est] om. O quia O 787 quia] O (a s.l.) habere O recumberat O 791 cohercet N, coercit O, corr. 793 equos O, corr. quibus] in praem. N 794 constringes] N O, constringe /x v Vulg. 795 in] qd O, s.l. a.m. 797 dominum O 798 tales O (i s. e. add.) 800 propriae O illos N 801 pio quidem sensu] N O, sensu quidem pio ~ /a. v 801/802 ridiculu O (et am s. ult. u add.) 802 domneci O (— nice corr. a.m.) quidem O 803 frenos suo equo] N, freno suo O, frenos equo suo ~ /x v 804 utem O (rum s. em add.) ita] om. O dere¬ linquo] N O, relinquo /a v 805 leuites O, corr. a.m. domu O, corr. 806 bales O (corr. in — e a.m.) leues O 807 aeneo leuetis O

"

935

PL 1540

IN ZACHARIAM III, xiv, 20.21

899

qui amauerunt ollas Aegyptias et carnes, et pepones et allia, et caepe et cucumeres. Nos Iudaicos lebetes in quibus co- v 936 810 quebantur carnes uictimarum, uertamus in phialas aromatum coram altari Domini, de quibus sponsa dicit ad sponsum : Fratruelis mens descendit in hortum meum ad phialas aromatum, pascere in hortis et collegere lilia. Hortus et paradisus in quem sponsus descendit ad sponsam, sanctarum lectio scri813 pturarum est,de quibus lilia, et uiolaset rosaset uaria decerpit aromata, ut impleat phialas animarum credentium, et Domino ex eis liba diffundat. Istiusmodi lebetes cum uersi fuerint in phialas Domini et dicere potuerint : Christi bonus odor sumus, et pro uirulentia carnium, uarios coeperint flores gestare 820 uirtutum, tunc erunt in Hierusalem, et in Iuda sanctificati Domino omnipotenti, de quibus frequentius diximus, quod Hierusalem uisionem pacis, et Iudas exprimat confitentem. Et uenient omnes isti immolantes, et sumentes ex eis, et coquent in eis ; et non erit mercator ultra in 823 domo Domini exercituum in die illo. LXX : Et uenient omnes qui immolent et sument ex eis, et coquent in illis ; et non ^ 1805 erit Chananaeus ultra in domo Domini omnipotentis in die illo. Pro Chananaeo, Aquila interpretatus est mercatorem, quem et nos in hoc loco secuti sumus. Cum lebetes fuerint uersi in 830 phialas, uenient omnes in circuitu nationes, siue qui relicti fuerint de uniuersis gentibus immolantes, et sument lebetes et coquent in eis carnes uictimarum, ut non crudas carnes agni comedant, sed omni carnium humore decocto, remaneat PL quod igne paratum fuerit ad uescendum. Quae sint phialae 1541 833 coram altari Domini, in quas lebetes Israelitici conuertantur, et supra diximus, et nunc ex parte dicemus. Laudat sponsa in Cantico canticorum sponsum suum : Maxillae eius sicut phialae aromatum. In maxillis sermo accipitur, qui prolatus a Domino, uaria unguenta depromit, et tanta eut boni odoris/x 1806

812/813 Cant. 6, i ; cfr Didymus, n.c., p. 410, 23/25. 813/816 cfr Didymus, o.c., p. 410, 25/411, 2. 818 II Cor. 2, 15. 821/822 cfr Hier., Interpr. Hebr. nom., p. 50, 9 ; 62, 5 ; 69, 16 ; 74,17/18 ; 75, 23 ; 76, 18 ; 7,19 ; 79,15 ; 78, 4 ; 61, 27. 837/838 Cant. 5,

13

; cfr Didymus, o.c., p.

412, 1/2.

808 alia O 809 caepae O, caepas v in marg. c*cumes O leuetes O 810 carnis 0 813 lilia] illis. in O 815 lilia] et praem. N fialas N, fiolas O (u J-. f add.) 816 fiolas O 817 defundat O (e exp. et i s.l. add.) leuetis O (a s. i a.m.) conuersi O 818 fiolas O potuer** O bonos O 820 sanctifecate 0 (— ti corr.) 821 que O, corr. 822 uionem O (si s.l. add.) 823 isti] N O, om. /x v Vulg. sumentes] O, sument N /x v Vulg. 824 pr. in] om. N 825 in die illo] om. 0 826 immolant O 827 ultra] expl. O om¬ nipotentis] Pal.1'2 Reg. v, om. N, uirtutum edd. /x, 7javroKparopos Didymus et LXX 831 immolant ei Viet. 834 fuerat N 835 altare N

900 840

845

850

IN ZACHARIAM III, xiv, 20.21

fragrantia ut faciat sibi Dominus flagellum de scripturarum v 937 textum testimoniis, et eiciat de templo uendentes et ementes, et dicat ad eos : Scriptum est, downs Patris mei, downs PL orationis uocabitur cunctis gentibus ; nos antew fecistis eaw 1542 dowuw negotiationis. Quidam illud quod in Daniele scriptum est, licet in Hebraico non legatur : Sewen Chanaan, et non Inda, et quod ab Osee propheta de Ephraim dicitur : Particeps v 938 idoloruw Ephraiw ; posuit sibi scandala, prouocanit Chananeos, fornicantes fornicati sunt, huic coaptant loco, et omnem fornicatorem, Chananaeum et alienigenam appellari uolunt, quern de domo Dei asserunt auferendum.

842/844 Matth. Didymus, o.c., p.

840 flagrantia N

21,

13.

412, 17/21.

844 quidam] ? 846/848 Os.

845/846 Dan.

13,

56

; cfr

4, 17/18.

848 fornicati] aedificati N Reg.

AD ESVPERIVM EPISCOPVM TOLOSANVM IN ZACHARIAM PROPHETAM LIBER III N

COMMENTARIORVM

IN MALACHIAM PROPHETAM AD MINERVIVM ET ALEXANDRVM LIBER VNVS PROLOGVS Vltimum duodecim prophetarum Malachi interpretari 110-0939/4° lumus, cuius nomen LXX transtulerunt ; angelus eius, dicen-/x 1805/6 tes : Assumptio uerbi Domini super Israel in manu angeli PL eius, pro quo in Hebraeo legimus Malachi, quod rectius et ex- 1541 5 pressius dicitur, angelus, id est nuntius meus. Nec putandum est, iuxta quorumdam opinionem, angelum uenisse de caelo, et assumpsisse corpus humanum, ut Israeli quae a Domino sunt mandata, loqueretur. Si enim interpretanda sunt nomina, et ex nominibus non spiritalis intellegentia, sed historiae ordo 10 texendus est, ergo et Osee, qui saluator dicitur, et Ioel qui interpretatur Dominus Deus, siue incipiens, et ceteri prophetae non erunt homines, sed uel angeli, uel Dominus atque Saluator, quia hoc eorum nomina resonant. Denique exceptis Septuaginta, alii interpretantes nomen Malachi ita ut in He15 braeo legitur, transtulerunt. Malachi autem Hebraei Ezram aestimant sacerdotem, quia omnia quae in libro illius continentur, etiam hie propheta commemorat, dicens : Labia sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ore eius, quia angelus v 941/2 Domini exercituum est. Tempus quoque titulusque conueniunt, PL 20 quod et in psalmis dixirnus, qui titulos non habent, eorum 1542 esse credendos, quorum priores psalmi nominibus praenotati sunt. Igitur et Malachi, id est Ezras, post Aggaeum et Zachariam, qui sub Dario prophetauerunt, fuisse credendus est. Et propterea titulum non habere, quia liber eius pro titulo 25 sit ; in quo discimus, quod in regno Artaxerxis regis Persarum, Ezras filius Saraiae, et ceterorum, usque ad eum locum ubi

Prol., 3/4 Mai. i, i. 4/5 efr Hier., Interpr. Hebr. no?n., p. 53, 3. 6 quorumdam opinio] ? 10 efr Hier., o.c., p. 19, 27 ; 51, 15 ; 74, 24. 10/11 ibid., p. 36, 1 ; 52, 5 ; 69, 18. 17/19 Mai. 2, 7. 22/23 efr Eusebius-Hier., Chronicon, p. 104, 22.

INCIPIT EXPLANATIONVM IN MALACHIAM PROPHETAM AD MINERVIVM ET ALEXAN¬ DRVM LIBER VNVS N

Pro/.,

1

malachim v in marg. 4 legimus] N, legitur /j, v 20 non] N (e noli)

N, interpretes fj. v

14 interpretantes]

902

IN MALACHIAM, PR0L0GVS

dicitur : Filius Phinees, filii Eleazar, filii Aaron sacerdotis ab initio ascenderit de Babylone, et dederit ei rex secundum manum Domini Dei sui, omnem petitionem eius ; ascenderint30 que cum illo de filiis Israel, et de filiis sacerdotum, et de filiis Leuitarum, et de cantoribus, et de ianitoribus, et de Nathineis in Hierusalem, anno septimo Artaxerxis regis, et uenerint in Hierusalem mense quinto ; ipse est annus septimus regis, quia in primo die mensis primi coepit ascendere de Babylone, et in 33 primo die mensis quinti uerfit in Hierusalem. Haec, mi Minerui, et Alexander, non tarn sanguine, quam religione Concordes,/ 1807/8 ne susceptum opus dimitterem prophetarum, et extraordi- PL nario uobis labore sudarem, breuiter in Prooemio sum locu- 1543 tus, ut proponens uerba Malachi, primum iuxta Hebraicam 40 ueritatem, deinde iuxta LXX interpretes, orationum uestrarum fultus auxilio, edisseram quae sequuntur. Scripsit in hunc librum Origenes tria uolumina, sed historiam omnino non tetigit, et more suo totus in allegoriae interpretatione uersatus est, nullam Ezrae faciens mentionem sed angelum putans PL 45 fuisse qui scripsit, secundum illud quod de Ioanne legimus : 1544 Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam. Quod nos omnino non recipimus, ne animarum de caelo ruinas suscipere compellamur. Alios commentarios in hunc prophetam legisse me nescio, excepto Apollinaris breui libello, cuius non tarn 50 interpretatio quam interpretationis puncta dicenda sunt.

27/35 cfr Esdr. 7, Hier., Epist. 33,4.

5/9.

42 Origenes, in Malachiam, opus deperditum ; cfr 49 Apollinaris Laodiceae, in Malachiam, opus deperditum.

27 filii (utroque /.)] filius N 35 die] N, om. /a v iuxta] N s.l. 41 fultus] filius N 42 origenis N cuncta dicenda N, notae dicendae Reg.

minerue v in marg. 44 non ullam N

40 50

INCIPIT LIBER I. 1. Onus uerbi Domini ad Israel, in manu Ma- V941 lac hi. LXX : Assumptio uerbi Domini super Israel, in manu n 1807 angeli eius. Quid signified onus, id est pondus quod Hebraice PL massa, et ab Aquila dp/za dicitur, uel quid Arjfifia, id est as- 1543 5 sumptio, quod et Septuaginta et ceteri interpretes transtulerunt, in aliis prophetis diximus. Nam et Naum scribit : Onus v 942 Niniue, liber uisionis Naum Elcesaei, et Abacuc : Onus quod uidit Abacuc propheta, et Zacharias : Onus uerbi Domini in terra Adrach, et Damasci requiei eius. Et rursum in conse10 quentibus : Onus uerbi Domini super Israel. Ilia itaque simus explanatione contenti, et nunc hoc tantum dicamus, quod v 943 pondus uerbi Domini ad Israel, siue, ut LXX dicunt, super Israel, graue quidem sit quia pondus appellatur, sed consolationis aliquid habeat, quod non contra Israel, sed ad Israel 15 sumitur. Aliud est enim quando uerbi gratia, ad ilium uel ilium scribimus, aliud quando contra ilium et ilium, quia in altero pars amicitiae, in altero inimicitiarum aperta confessio est. Sciendumque quod abducto in captiuitatem Israel, id est decern tribubus, indifferenter pristino nomine, et duae tribus 20 Iuda et Beniamin appellentur Israel. Quod autem dicitur : In manu angeli eius, siue M ala chi, manum pro operibus accipite. Vnde et in manu Aggaei, et in manu Hieremiae, et in manu Moysi factus est sermo Dei. In quorum enim manibus PL est iniquitas, et quorum dextra repleta est mimeribus, et 1544 25 quorum manus plenae sunt sanguine, in his non fit sermo Dei, sed qui lauant inter innocentes manus suas. Quibus aquis et Pilatus manus lauare conatus est, ne Iudaeorum blasphemiis consentiret, de quibus psalmista laetatur, dicens : Super aquas refectionis educauit me. De hac aqua per prophe30 tam Dominus pollicetur : Aspergam uos aqua mundissima. Qui autem peccator est, inebriatur calice Babylonio, et dicitur de eo : Spinae nascuntur in manu ebriosi. LXX : Ponite super corda uestra. Hoc in Hebraico non habetur, sed puto de Aggaeo additum, in quo legimus : Et nunc

Liber, i, 3/6 efr Hier., in Naum, Prol. 1. 22/26 ; in Abacuc, Prol. 1. 7/9 ; in Zachariam II, ix, 1, 1. 5/7. 6/7 Nah. 1, 1. 7/8 Hab. 1, 1. 8/9 Zach. 9, 1. 10 Zach. 12, x. 22 efr Agg. 1, 1 ; Ier. 50, 1 ; Exod. 9, 35. 23/24

efr Ps. 30 Ez.

25, 10. 36, 25.

26 efr Ps. 32 Prou.

25, 6. 26, 9.

26/28 efr Matth. 27, 34/35 Agg. 2, 16.

24.

29 Ps.

22, 2.

Lib. i, 1/2 malachiae Vulg. 4 6pa.fia edd. p. quia N 7 elasaei N dicamus] om. N 12 ut] ad N 19 tribus N 22 alt. in] om. N 23 moysi] osee duo codd. Vallarsii 24 pr. et usque muneribus] N duo codd. Vallarsii Viet, v, om. /i dextera N 31 inebriatur] et praem. N et] om. N 33 11

LXX] om. N 25

LXX VI

A

904

IN MALACHIAM i, 1-2/5

ponite super corda uestra a die hac et supra. Posttitulum igitur prophetae siue prooemium, dupliciter accipiendum est : Ponite super corda uestray id est animaduertite et considerate, id quo supra dictum est : Assumptio uerbi Domini super Israel m manu angeli eius. Siue diligenter animaduertite, quae dicenda 40 sunt postea, ut ea non corporis auribus, sed animi et cordis intellegentia cognoscatis, et faciatis uobis thesauros, in qmbus recipiatis diuitias sermonum Dei, et sapientia agat fiducialiter, cum dilatati fueritis, et re^leto corde sermonibus Dei, pepuleritis cogitationes pessimas, quae egrediuntur de corde homi45 cidia, adulteria, fornicationes, furta et reliqua, et impleatis v 944 quod a Saluatore dictum est : Qui habet aures audiendi, audiat. PL 1545 2/5.Dilexi uos, dicit Dominus. Et dixistis : In quo ^ 1808

35

dilexisti nos ? Nonne frater erat Esau Iacob, dicit Dominus, et dilexi Iacob, Esau autem odio habui ? 50 Et posui montes eius in s olitudinem, et her edit atem eius in dracones deserti. Quod si dixerit Idumaea . Destructi sumus, sed reuertentes aedificabimus quae destructa sunt ; haec dicit Dominus exercituum : Isti aedificabunt et ego destruam ; et uocabuntur 55 termini impietatis, et populus cui iratus est Domi¬ nus usque in aeternum. Et oculi uestri uidebunt, et uos dicetis : Magnificetur Dominus super terminum Israel. LXX : Dilexi uos, dicit Dominus, et dixistis : In quo dilexisti nos ? Nonne frater erat Esau Iacob, dicit Dominus , et 60 dilexi Iacob, Esau autem odio habui ; et posui terminos eius in desolationem, et hereditatem eius in domata deserti. Quia dicet Idumaea : Destructa est, reuertamur et reaedificemus deserta. Haec dicit Dominus omnipotens : Ipsi aedificabunt et ego destruam, et uocabuntur eis termini iniquitatis, et populus 65 super quern praeparatus est Dominus usque in aeternum. Et oculi uestri uidebunt, et uos dicetis : Magnificatus est Dominus super terminos Israel. Israel, hoc est Iudas, ad quern solebat fieri uerbum Dei et uisio Domini, onus eius et pondus suppliciorum grauissimum portare compellitur, ut grauiora 70 peccata deponat et sentiat per tormenta, quae non sensit per beneficia. Et ne poena in suos uideatur iniusta, subicit Do¬ minus ; Dilexi uos. Quern enim diligit Dominus cornpit . castigat autem omnem filium quern recipit. Et dicendo dilexi, praesens negat, dum praeteritum confitetur. Illique respon-

44/45

cfr Matth.

15, 19.

40 Luc.

8, 8.

72/73 Hebr.

12, 6.

36 est] om. N 39 aduertite N 43 repleti N 49 odie N 52 aedificauimus N 54 uastabuntur N 50 sempiternum N 01 donaria N dicit N 05 quo N terminum N 70 quern N

IN MALACHIAM i, 2-5

905

dent temeritate qua peccant, obliti beneficiorum eius : In quo dilexisti nos ? Ad quae Dominus : Vt cetera, inquit, taceam, et quod nuper de Babylonia captiuitate uenistis, in¬ cunabula uestra tractabo, antequam nasceremini, immo priusquam Rebecca Esau et Iacob utero suo funderet; in Ia80 cob uos dilexi, in Esau Idumaeos odio habui. Quern locum apostolus Paulus mystica disputatione euentilans, scribit ad Romanos, duo pariter testimonia de Genesi Malachique con- u 945 iungens : Sed et Rebecca de uno concubitu habens Isaac patris nostri. Nam cum nondum nati essent, aut aliquid egissent boni 85 uel mali, ut secundum electionem propositum Dei maneat, non ex operibus, sed ex uocante dictum est ei : Quia maior seruiet minori ; sicut scriptum est : Iacob dilexi, Esau autem odio habui. Hoc enim quod dicitur : Sicut scriptum est, et ad Geneseos librum, et ad prophetam Malachi refertur. Non solum, 90 ait : Dilexi Iacob antequam nasceretur, et odio habui Esau priusquam ex utero matris funderetur, sed in posteros eorum amorem meum et odium conseruaui ; odium in Esau cuius montes qui appellantur Seir, redegi in solitudinem, et urbes feci esse desertas, et a serpentibus ac bestiis obtineri. Si autem PL 95 dixerit Edom, hoc est Esau, destructi quidem sumus, ad iram 1546 Dei, sed rursum aedificabimus ciuitates, haec Domino praedi- ^ 1809 cente cognoscite, quod illis aedificantibus, ego destruam, et iram meam aeterna eorum uastitas approbabit. Odium igitur in Esau rebus ostendi, amorem autem in uos, hoc est in Iacob, 100 sequentibus approbabo. Illis destructis et redactis ad so¬ litudinem, uidebunt oculi uestri, et dicetis : Magnificetur Dominus super terminum Israel; et ex comparatione malorum quaefrater uester patitur, Dei in uosbeneficia sentietis. Iudaei falso sibi blandiuntur, Edom Romanos et Israel in con105 summatione mundise prophetari,quod destructo Romano imperio, hoc est Idumaeo, regnum orbis ueniat ad Iudaeos. Haec prout potuimus, historiae fundamenta iacientes, locuti sumus. Nunc ueniamus ad intellegentiam spiritalem. Israel, uir uel sensus cernens Deum, siue ut ego melius puto, evOvraros Qeov, no id est, rectissimus Dei, diligitur a Domino, et uult dilectionis eius in se scire rationem. Dominusque respondit, Esau et Iacob de una stirpe generates, hoc est uitia atque uirtutes ex uno cordis fonte procedere ; dum ex arbitrii libertate in utramque 75

79 cfr Gen. 25, 24/25. 83/88 Rom. 9, Hier., lnterpr. Hebr. nom., p. 13, 21 ; 63,

10/13. 22/23

I04 Iudaei] ? 108/110 cfr ! 74> 15/16; 76, 20.

75 quae peccat N eius] om. N 78 uestra] a praem. N 80 uos] iacob add. N 81 apostolus] om. N 82 malachiaque v in marg. 83/84 patre nostro N 91 matris ex utero ~ N 95 ab ira v in marg. 96 sed] N, om. ]x v 98 earn aeterno (corr.) N 100 et] N, atque jx v 106 idumaea N 109 fv&vTares Or] N 111 scribere N 113 utrumque IV

go6

IN MALACHIAM i, 2/5-6/7

partem ut uolumus, declinamus ; sed priora nascuntur uitia 115 per infantiam, pueritiam, iuuentutem, quae postea aetas firmior corripit atque supplantat. Maior frater hispidus est et sanguinarius uenationibus, siluis et bestiis delectatur. Minor v 946 leuis et simplex, et innocenter habitans do mum. Deus fines Idumaeae, hoc est terrenae et sanguinariae ponit in solitudi120 nem, et nihil de terra crescere sinit et esse perpetuum. Quod si impudens malitia ea quae sunt Dei sermone destructa, rursum aedificare nitatur,Dominusse eorum quae instaurantura uitiis, aduersarium profitetur. Et postquam fuerint hostilium terminorum cuncta subuersa, tunc oculos possumus uidere Israelis, 125 et sanctos quosque dicere : Magnificeiur Dominus^ in terminis eorum, qui mente conspiciunt Deum. Porro dilectio et odium Dei uel ex praescientia nascitur futurorum, uel ex operibus ; alioquin nouimus quod omnia Deus diligat, nec quicquam eorum oderit quae creauit, sed proprie eos suae uindicet ca130 ritati, qui uitiorum hostes sunt et rebelles. Et econtrario illos odit, qui a Deo destructa cupiunt rursum exstruere. Odisse autem Deus dvOpcoTTov-ddcos dicitur, ut here, ut dolere, ut irasci, ut quando audimus odium eius in malos, ea quae Deum intellegimus odisse, fugiamus. 135 6.7, Filius honorat patrem, et seruus dominum suum ; si ergo pater ego sum, ubi est honor mens ? Et si dominus ego sum, ubi est timor mens ? dicit D0minus exercituum. LXX : Filius glorificcit patrem, et seruus dominum suum timebit. Et si pater ego sum, ubi est gloria 140 mea ? Et si dominus ego sum, ubi est timor meus ? dicit Dominus omnipotens. Licet priusquam nasceremini, in Iacob quasi filios amare uos coeperim, tamen eligite quo me uocabulo nomine- PL tis, aut pater sum uester, aut dominus. Si pater, debitum patri 1547 honorem reddite, et dignam parente offerte pietatem. Si do145 minus, cur me contemnitis ? Cur dominum non timetis ? Loquitur autem ad eos qui sub Zorobabel et Iesu lilio Iosedec, et Ezra sacerdote, et Neemia, de captiuitate Babylonia sunt reuersi, exstructoque altari, necdurn templum aedificauerant, nec muros exstruxerant ciuitatis, et nihilominus in peccatis 150 pristinis permanebant, Deum nec amore, nec timore uenerantes. Quod autem gloriam diximus, uel honorem, et apud Graecos 86ga, et apud Hebraeos chabod, unurn uerbum est, sed v 947

110/118 cfr Gen.

25, 27.

125/120 ?

148/151 cfr Esdr.

3, 1/13.

115 infantium N, corr. 124 oculis Viet. possumus] om. N israel Viet. 131 rursus IV 132 av&pcuna&cos N dicitur] om. N 130 est honor meus] N Vulg., honor meus est ~ 71 v 139 timebit] /x v cum LXX (Sc L), om. N cum LXX (cet. codd.) 145 me] N s.l. 147 captiuitatem N 148 aedificauerunt N 150 nec timore] om. N

IN MALACHIAM i, 6.7

55

60

65

70

75

80

85

907

nos pro Latinae linguae proprietate, honorem posuimus. Nam n 1810 et in euangelio ubi loquitur Dominus atque Saluator : Pater, uenit hora ; clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarified te, apud Graecos So£aow legitur, id est glorifica, quern locum plerique Latinorum honorifica, interpretati sunt. Simulque consideremus, quod filius ac seruus in scripturis sanctis uoluntate fiat, non necessitate naturae. Qui enim spiritum adoptionis acceperit, in filium Dei uertitur; qui autem spiritum seruitutis in timorem, Dei seruus efficitur. Vult itaque primum Deus, ut filii eius simus, et bonum uoluntate faciamus ; si hoc consequi uolumus, ut saltim seruos nos habeat et a malis per suppliciorum formidinem recedamus. Legimus in malam partem filios : Eramus filii irae, et filii gehennae, quos pharisaei, mari terrisque circuitis, dignos genuere tormentis. Et Iudas proditor, filius perditionis appellatur, et in octogesimo octauo psalmo de Domino scribitur : Filins iniquitatis non apponet nocere ei. In Osee quoque filii fornicationis uocantur, qui sunt de matre meretrice generati, de qua scriptum est : Fornicata est mater uestra. Et in euangelio Iudaei filii diaboli suggilantur : Vos de fiatre diabolo nati estis, et desideria fiatris uestri uultis facere. In bonam partem filios legimus, ut filios Dei : Quotquot eum receperunt, dedit eis potestatem filios Dei fieri. Et filios sapientiae, euangelio proclamante : Iustificata est sapientia, a filiis suis. Et filios Abraham : Amen amen dico uobis, potest Deus de lapidibus istis suscitare filios Abraham. Et filios apostoli: Filioli mei, quos iterum parturio, donee Christus formetur in uobis ; et multa istiusmodi. Filius ergo honorat, siue clarificat patrem, iuxta illud quod scriptum est : Sic luceat lux uestra coram hominibus, ut uideant uestra opera, et glorificent Patrem uestrum qui est in caelis. Seruus quoque honorat dominurn suum non eadem caritate qua filius, sed and koivov subauditur, honorat filius patrem, seruus dominum suum ; et tamen Deus omnipotens sciens diflerentiam filii et serui, et a filio gloriam, a seruo timorem expetit : Principium enim sa-PLi548 pientiae timor Domini, ut de timore seruorum, ad filiorum v 948 gloriam transeamus.

154/155 loh. 17, 1. 159/161 efr Rom. 8, 15. 165 Matth. 23, 15. 167 efr Ioh. 17, 12. 168/169 Ps. 88, 23. 171 Os. 2, 5. 172/173 loh. 8, 44. 174/ 175 loh. 1, 12. 175/176 Matth. 11, 19. 176/177 Matth. 3, 9. 178/179 Gal. 4, 19. 179/180 efr loh. 17, 1. 180/182 Matth. 5, 16. 186/187 Eccli. 1, 16.

154 atque] N, et fi v 160 acciperit N 161 timore N primus N, corr. 163 nolumus N 167 filios N, corr. in] om. N 168 domino describitur (de om.) N 171 iudaei] om. N 177 abrahae N 181 alt. uestra] bona add. Viet, (efr Vulg.) 185 alt. et] om. N 187 ad] a N

IN MALACHIAM i, 6.7-7

9o8

Ad uos, 0 sacerdotes, qui despicitis nomen meum, 190 et dixistis : In quo despeximus nomen tuum ? 7. Offertis super altare meum panem pollutum et dicitis : In quo polluimus te ? In eo quod dicitis : Mensa Domini despecta est. LXX : Vos, sacerdotes, qui despicitis nomen meum et dixistis : In quo despeximus 195 nomen tuum ? Offerentes ad altare meum panes pollutos, et dixistis : In quo polluimus ipsos ? In eo quod dicitis : Mensa Domini despecta est. Quod' autem sequitur : Et quae superposita sunt despexistis, obelo praenotauimus, quia in Hebraico non habetur, et de sequentibus additum est. Ad uos, 200 igitur, 0 sacerdotes, qui despicitis nomen meum, iste sermo dirigitur, qui reuersi de Babylone, metu praeteritae seruitutis, debueratis ad Dominum plena mente conuerti; et non solum hoc non facitis, sed imitantes Cain, superbis contra Deum uocibus respondentes, sciscitamini ab eo quem 205 occulta non fallunt, et dicitis : In quo despeximus no¬ men tuum ? Vt dissimulationis impudentia, uulnus conscientiae protegatis. Vultis ergo scire in quo despexeritis nomen meum ? Offertis super altare meum panem pollutum, panes uidelicet propositionis, quos iuxta traditiones He210 braicas, ipsi serere, ipsi demetere, ipsi molere, ipsi coquere debebatis ; et nunc sumitis quoscumque de medio, et uoce temeraria respondetis et dicitis : In quos polluimus eos, siue n 1811 te ? Dum enim sacramenta uiolantur, uiolatur ipse cuius sunt sacramenta. Hoc autem quod sequitur : In eo quod dici215 tis : Mensa Domini despecta est, possumus et ita interpretari : Quod reuersi de Babylone, necdum templo aedificato, manentes in casulis et in minis urbis antiquae, altare tantum exstruxerant ; non eiusdem gloriae, cuius pristinum fuerat, et putabant deesse religionis sanctimoniam, 220 quia deerat aedificationis ambitio. Tenues lineas duximus, quibus imprimenda est explanatio spiritalis. Corripit sermo diuinus episcopos, atque presbyteros et diaconos neglegentes, siue quoniam genus sacerdotale et regale sumus, omnes qui baptizati in Christo, Christi censentur nomine, cur despiciant 225 nomen Dei; et interrogantibus, in quo despexerint nomen v 949 eius, causas monstrat offensae. Offertis, inquit, super altare meum panem pollutum. Polluimus panem, id est corpus 204 cfr Gen.

4, 9.

196 ipsos] te N 197 est] et quae supetposita sunt despexistis add. /x u 199 at N 202 dominum] N (in deum mnt.) 203 conuertere N fort, rede 205 dicitis] N /x, dicitur v 207 conscientia N 207 despexistis N 208 offeretis N 210 demere N 211 debeatis N 213/214 uiolatur] post sacramenta fx v 215 et] N, om. /x v 219 sanctimonium N 220 ambitiam N 224 christum (pr. /.) N censemur v in marg.

IN MALACHIAM i, 7-8

909

Christi quando indigni accedimus ad altare et sordidi mundum sanguinem bibimus, et dicimus : Mensa Domini despecta 230 est ; non quod hoc aliquis audeat dicere, et quod impie cogitat scelerata uoce, proferre, sed opera peccatorum despiciunt mensam Dei. Possumus et aliter dicere : Doctor Ecclesiae qui spiritalem conficit panem et eum populis diuidit, si uel propter humanam gloriam, uel lucra saeculi quae gloriam consequun235 tur, loquatur in populis et diuitibus blandiatur, et honoret peccatores, et iuxta Iacobum suspiciat eos, qui cum annulis aureis ad se ueniunt ; et pauperes sanctos repellat, nomen Dei despicit, et panem poluit doctrinarum, et in ipsum Deum iacit contumelias, mensam scripturarum eius mensis idolorum 240 saecularisque doctrinae putans esse communem. 8. Si offeratis caecum ad immolandum, nonne malum est ? Et si offeratis claudum et languidum, nonne malum est ? Offer illud duci tuo, si placuerit ei, aut si susceperit faciem tuam, dicit D0minus 245 exercituum. LXX : Quia si offeratis caecum in sacrificium, nonne malum ? Et si offeratis claudum et languidum nonne malum ? Offer illud duci tuo, si susceperit te, si acceperit faciem tuam, dicit Dominus omnipotens. De diuersitate uictimarum, et quae uel offerri debeant, uel non offerri, in Leuitico plenius 250 discimus. Reuersus itaque populus de Babylone, ac sacerdotes Leuitae, ianitores atque cantores, et Nathinnaei seruique Salomonis, quorum Ezras scribit KardXoyov, illicitas Deo uictimas offerebant, caecas uidelicet et claudas, ac uaria de¬ bilitate confectas, hoc est enim quod dicit languidum, uno 255 cuncta sermone comprehendens. Si istiusmodi, inquit, duci tuo offerres munera, nonne respueret ? Nonne sibi factam putaret iniuriam ? Et hoc audetis offerre Deo, quod dare hominibus non audetis ? Longum est nunc omnium uictima¬ rum aperire mysteria, de his tantum loquar quae praesenti 260 capitulo continentur. Caeca est animae uictima, quae non illustratur Christi lumine, nec habet oculum de euangelio contuentem. Clauda est rogantis oratio, quae duplici mente accedit ad precandum et audit cum populo Iudaeorum ? Vsquequo claudicatis utroque pede ? Et languida, et omni in265 firmitate cooperta, quae non habet Christum Dei uirtutem,

236/237 cfr lac. 2, 2. 248/250 cfr Leu. 21/22. 260/262 cfr Matth. 6, 22/23. 264 Reg. l8> 21 •

250/252 cfr Esdr. 2, 1/70. 265/266 cfr I Cor. 1, 24.

230 quo {pr. /.) N 233 conspicit N populos N 235 honor et dist. N 236 anulis N 242 clad*um N 244 si] om. N 246 malum] N cum LXX, est add. (i v 247 malum] N cum LXX, est add. fi v 250 reuersus itaque po¬ pulus] N, reuersi itaque n v 253 ac] et N 255 sermonum N 257 audietis N 258 aud*etis N 260 animi N 264 pr. et] om. N

PL 1549

v 950

9io

IN MALACHIAM i, 8-9.10

Deique sapientiam. Istiusmodi preces, quae sine lumine ueritatis sunt, et non habent sapientiae firma uestigia, et debilitatibus uariis contabescunt, si offerantur ecclesiarum principi, aut cuilibet erudito sapientique doctori, nonne repudiabuntur 270 et in contumeliam eius recident, qui talia est ausus offerre ? /s pro eo quod continet, id quod continetur appellans, et armum enim et pectusculum, et linguam, et uentriculum, et ^ 1816 ea quae in Leuitico describuntur, accipiebant ex hostiis sacer-

76/77 Sap. 6, 7.

77 Luc. 12, 48.

89/90 cfr Rom. 16, 18.

88/89 cfr Gen. 27, 23 ; 49, 28 ; Deut. 23, 5.

93/94 Is. 3, 12.

112/113 cfr Leu. 7, 9.

74 mollitae N 84 famem N, corr. 88 sicuti N 98 uestrum] N v in marg., istud fj. v Vulg. pactum] mandatum N 105 sanctiora] N (s eras.) 106 hostili N 110 appellant N 111 linguam usque ult. et] om. N 112 aquae (ea om.) N

gi6

IN MALACHIAM ii, 3.4

dotes. Quae omnia pro peccatis eorum se abicere, et in facies sacerdotum mittere contestatur, ut scilicet tales sint qui 115 offerunt, qualia et ilia quae offeruntur. Et assumet uos, ^ 957 inquit, secum, id est stercus sollemnitatum uestrarum, ut fetentes facies putida stercoris commixtione turpentur, et ex eo quod uos abicio, intellegatis ipsum esse me, qui quondam elegi patrem uestrum Leui, et per Leui Aaron, PL 120 et uobis sacerdotii gloriam condonaui, ut esset pactum meum 1555 siue testamentum cum Lbui, et aetemo mihi sacerdotio ministraret. Notandum, quod brith uerbum Hebraicum, Aquila awdriKTjv, id est pactum interpretatur. LXX semper SiadrjKTjv, id est testamentum, et in plerisque scripturarum locis, 125 testamentum non uoluntatem defunctorum sonare, sed pactum uiuentium. Voluit autem Deus, et omnes quidem homines, sed praecipue sacerdotes maculam non habere, et siue humerum, siue brachium ornare bonis operibus. In pectusculo signifxcatur bona conscientia ; in lingua sancta confessio, ut 130 quod corde credimus ad iustitiam, ore confiteamur in salutem. In uentriculo quoque nihil habere mortiferum, sed quod nostram uitam sustentet ac uegetet ; nisi enim cibi in uentriculo concoquantur, et eorum succo corpus irrigetur, attenuatum uiribus caret, et fertur in mortem. Nos autem omnia in con135 trarium uertimus, ut proiciat nobis Dominus brachium, siue separet opera nostra a sanctorum operibus et quibus praeceptum est ungere caput nostrum, et lauare faciem a peccatorum sordibus ieiunantes, et reuelata facie gloriam Domini contemplari, nunc dicimus : Confusio uultus mei operuit me ; 140 et iuxta Cain concidit facies nostra, nec possumus illud implere quod praeceptum est : Leuate oculos uestros et uidete, sed stercore uitiorum habemus litas facies atque pollutas, et dici¬ mus : Putruerunt et corruptae sunt cicatrices meae, a facie insipientiae meae. Vnde omnia ista in stercus uersa sunt, dicente 145 scriptura : Et assumet uos secum stercus, uidelicet quo litae sunt facies nostrae, qui debueramus pleni ac mundi uenire in sollemnitatibus Dei, et uel carnes agni comedere calciati, uel expletis septem hebdomadibus, fructus operurn nostrorum offerre Deo uel in tabernaculis huius saeculi uiuere transeun- 1*958 150 tes, et dicere : Aduena sum ego et peregrinus, sicut omnes patres mei. Et quia pro eo quid nos uertimus : A ssumet uos secum stercus, interpretati sunt Septuaginta : Et assumam uos si¬

ns cfr Num. 18, 23 ; Deut. 18, 1/2. 130 cfr Rom. 10, 10. 137/138 cfr Matth. 6, 17. 138/139 cfr II Cor. 3, 18. 139 Ps. 43, 16. 140 cfr Gen. 4. 5141 Ier. 13, 20. 143/144 Ps. 37, 6. 147 cfr Exod. 12, 11. 148/ 149 cfr Leu. 23, 16/18. 150/151 Ps. 38, 13.

133 infrigetur N

140 possum N

IN MALACHIAM ii, 34-5/7

917

mul, subicitur intellegentia, quod postquam turpitudine, et ignominia cooperti fuerint sacerdotes, et intellexerint pecca155 turn suum, et egerint paenitentiam, tunc assumantur a Do¬ mino, et huic sensui conuenire quod sequitur : Et cognoscetis quia ego miserim ad uos mandatum hoc. Sed superior mihi uera uidetur interpretatio ; ne inter uerba comminationis, uerba posuerit blandientis, maxime cum et ea quae sequun160 tur, Dei indignationem sonent. 5/7. Pactum meum fuit cum eo uitae et pads, et dedi ei timorem et timuit me, et a facie nominis mei pauebat. Lex ueritatis fuit in ore eius, et iniquitas non est inuenta in labiis eius ; in pace et in aequi- PL 165 tate ambulauit mecum, et multos auertit ab iniqui- 1556 taie. Labia enim sacerdotis custodient scientiam et legem requirent ex ore eius, quia angeius Domini exercituum est. LXX : Testamentum meum fuit cum eo uitae et pads, et dedi ei timorem ut timeret me et a facie nominis 170 mei formidaret. Lex ueritatis fuit in ore eius, et iniquitas non n 1817 est inuenta in labiis eius. In pace dirigens ambulauit mecum, et multos conuertit ab iniquitate. Quoniam labia sacerdotis custo¬ dient scientiam, et lex requiretur ex ore eius, quia angelus Domini omnipotentis est. Describitur ex persona Dei, perfecti officium 175 sacerdotis, qualis esse debeat, et qualem eum esse uoluerit, qui esse praecepit. Supra enim dixerat : Vt esset pactum meum cum Leui, dicit Dominus exercituum, et per Leui patriarcham peruenit ad posteros, Aaron et Eleazarum, Phinees et ceteros, qui de eius stirpe generati sunt. Nunc in 180 fine ait : Irritum fecistis pactum Leui, dicit Dominus exercituum. Ex quo perspiciuum est, omne quod dicitur per Leui, ad sacerdotes et specialiter ad pontificem pertinere. Legimus in Numeris de Phinees, qui Zamri cum scorto Madianitide pugione percussit : Phinees films Eleazar, filii 185 Aaron sacerdotis, requiescere fecit furorem meum a filiis Israel, quoniam aemulatus est zelum meum contra eos ; et non perdidi filios Israel in zelo meo, sic dicens : Ecce ego dabo ei testamentum v 959 pads, et erit ipsi et semini eius post eum testamentum sacerdotii sempiterni ; pro eo quod zelatus est Deo suo, et exorauit pro filiis 190 Israel. Vitae autem testamentum,siue pactum, non huius arbitremur quae nobis cum bestiis et cunctis animantibus com¬ munis est, sed illius quae dicit : Ego sum uita. Etenim uita nostra cum Christo abscondita est in Deo, de quo possumus

184/190 Num. 25, 11/13.

192 I°b. 14, 6.

192/193 Col. 3, 3.

158 interpretatione N 169 timore ut N, ut timore Reg. (LXX: iv ofi«?•

I

i vii i

3/4

180

XI

V3 1

16

IV Regum 20, 7

cfr Os.

20, 19

Am.

21, l/l7

cfr Soph.

22, 14

cfr Soph.

III

Soph. 23, i sqq.

cfr Soph.

23, x3

cfr Os.

II

23, 29

cfr Ab.

I

cfr Zach. 24, 10

cfr Ab.

25, 1

cfr Agg.

III I

cfr Agg. cfr Zach. 25, 6/7

cfr Am. cfr Ab.

II III I II

25» 8/9 25, 14/16

cfr Zach.

25, 25

cfr Os.

II

cfr Zach.

II

cfr Zach.

II

cfr Ioel.

i i viii i xii i ii ii viii vi ii viii iii ix vii viii

prol.

4/5

3i3 657 655

10

393/396

666

1

60/61

657

5/6

127

4

70/71

85 582

11/14

336/337

869

4

67/68

582

n/15

283/284

734

19/20

635/638

743

18/19

547/551

820

2/6

88/90

301

15/0

580/582

610

62/65

18/19

539/540

820

4/6

104/106

200

5/6

112/113

94

i/7 18/19

60/61

802

544/546

820

657

I Paralipomenon :

i

1

1, 8

cfr Soph.

2, 11

cfr Os.

prol.

3» 5 3, 17/19 II, 22

cfr Os.

prol.

37 52/53 55/56

1

84/85

716

11/12

12, 37/38

Ioel.

385/387 202/205

203

16, 22

Ab.

II

Ab.

II

cfr Agg. cfr Nah.

22, 8

cfr Nah.

23

cfr Am.

III

26

cfr Am.

III

28, 2

cfr Nah.

i ii iii iii iii i vi vi i

9/11

2 2

552

785/787 787/788

639

10/13 6

160/161

2/6

108

53i 302

2/6

108/109

302

3

75/76

529

1

5i 400/405

353

9/10

3

102/104

383

I

51/58

750

I

27/30

749

21/27

548/549

190

3

58/59

381

15/16

646/647

10/13

639

II Paralipomenon : Abd.

1. 3 2, 3 sqq.

cfr Am.

2, 16

cfr Ion.

8, 13

cfr Zach.

I

12, 15

cfr Zach.

I

18, 20/21

Ioel.

20, 36/37

cfr Ion.

24, 22

cfr Soph.

25. 4 26, 6/8

Os.

26, 16/19

cfr Zach.

cfr Os.

26, 16/23

cfr Am.

26, 22

cfr Am.

32, 21/23

cfr Nah.

34, 1 sqq.

cfr Soph.

35, 20/25

cfr Zach.

36, 18

cfr Ioel.

III

i i i i ii i i xiii

I

V

III

xiv i

I

I

III

i i xii iii

224

1/2

23/24

672 141

6/7 5

144/T45 164/166

881

54

1

58/60

213

prol.

2/3

211

15

454/458

540

1

60/61

657

n/14

336/337

869

4/6

104/106

200

8

250/252

9°9

6/7

146/151

906

I Esdrae : 2, 1/70

cfr Mai.

3, 1/13

cfr Mai.

i i

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

4, 4, 4, 4, 5, 6, 6, 6,

I Esdrae : 17/M 21 21/24 24 1/2 4 1/15 16 sqq.

7. 5/9 7, 6/7 8, 35 9, i/3 10, 2 10. 7 io, 10/11 10,14 10, 16 10, 17/18 10, 18/19 10, 44

959

propb.

lib.

cap.

uers.

lin.

A??-

cfr Zach. cfr Agg. cfr Zach. AggAgg. cfr Mai. cfr Zach. cfr Abd. cfr Mai. cfr Mich. cfr Abd. Mai. cfr Os. cfr Zach. cfr Abd. cfr Zach. cfr Zach. cfr Abd. cfr Zach. Mai. cfr Zach. Mai.

I

i ii iv

1 19/20 8/10 prol. prol. 11/13 8/10 20/21 prol.

36 645/647 I73/I74 10/12 12/17

750 743 782

Nehemias : T 7 3. 3 5. 2/3 5. 6/7 13, 10/13

Abd. Soph. Mai. Mai. Mai.

Tobias : 14, 3/4

Ion.

I

I

i iv

I

ii

iii iii

i/5 i/5 20/21

iii ii iii ii

i/5 10/12 i/5 10/12

27/35 135/136 689 299/309 127/128 32/34 689 32/34 32/34 689 32/34 309/313 32/34 315/316

i iii iii iii

1 10 8/12 8/12 8/12

5i 389/391 237/241 241/243 250/257

353 666 933 933 933

prol.

5i/53

378

i i ii

4 6 6/8

89 256 261/262

720 446

vii i vi

15/16 1 12/15 15/16

413/414 19/20 381/382 539/540

V

18/20

687/689

xiii viii

14/0 9/10 18/20 11

357/359 178/179 70/70 338/339 109 129/130 446 624/625 89/90

ii

I I I I

I I

355/359 173/04 689

7i3 70 912 782 372 902 442 372 920

V

iii

i/5 20/21 10/12 6/7 r/5 20/21

53 77° 372 770 77° 372 770 921 77° 921

Iudith : 5. 10 12, 17/20 16, 3 Esther : 14, 11

lob : i, 5 1, 19 1, 20 3. 8 5> O 7. 1 9. 2 10, 12 14, 5 18, 22

cfr Ab. cfr Agg. Mich.

Os. Ioel. Am. Abd.

cfr Am. cfr Os. cfr Am. cfr Am. Ion. Mich. Ion. cfr Ab. Soph. cfr Ion. Mich.

I

I

II III

II III III II

I I

II

V

ii iv ii i iii iii V

1/7 4 13/14 19/20 5 1

23

583

81 161 309 367

292 150 331 293 403 469 397 592 710 406 480

g6o

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

lib.

cap.

uers.

lin.

lob : 20, 15

Os.

Ill

xii

24,

cfr Os.

II

V

7/8 12

25, 3

Os.

II

vi

23

159

135

8/9

34i 196

59 68

25, 4

cfr Ab.

I

i

592

cfr Am.

II

Y

13/M 18/20

446

25, 4/5

683/684

292

25, 5

cfr Nah.

i

6

157/158

25, 5/6 31, 27/28

cfr Ion.

iii

9T/92

531 406

Os.

III

xiii

5 1/2

35/3

141

38, 11

Ab.

II

iii

495 196/199

631

I

i

8/9 6/9

III

vi

7/i 1

303

427 307

cfr Nah.

iii

Soph.

iii

i/4 19/20

93/95 619/620

557 710

cfr Nah.

ii

10

336

55i

cfr Agg.

i

X

J9

7M

18/20

7I3/7M

293

352/353

833

39, 13/18

cfr Mich.

39, 24

cfr Am.

39, 25 40, 3 40, 11 40, 20

cfr Am.

II

V

cfr Zach.

II

ix

Os.

II

vii

5/7

172

75

cfr Am.

II

iv

111/1T2

259

i

i/3 8

218

iii

i/7

142

533 697

Psalmi : 1, 1 1, 6

Nah. Soph. I

iii

4/5

II

vi

9/M

I54/I55 288

Zach.

I

iv

140/141

Zach.

I

ii

2/7 10/12

799 781

205/207

768

Zach.

II

ix

61/63

825

Zach.

II

ix

265/266

831

73

395 55i 663

2, 6

Os.

2, 7

Zach.

2, 7/8 2, 8

2/4 9/10

37

4, 2

Ion.

ii

4, 7

Nah.

ii

2/3 10

i

7

342/343 292/293

iii

8/9 9/12

274/275 221/222

701

113/114

679

388/389

923 104

Soph. 5, 4/5

Soph.

5, 7

Mich.

I

iii

Soph.

ii

5, 11

Mai.

ii

3/4 10/12

5, i2 6, 1

Os.

ix

16/17

463/465

i

6, 2

Ioel.

2/4 21/27

560/561

6, 6

Zach.

II I

ii

84/85

Mich.

II

V

7/M

407/408

Os.

II

V

M

Os.

M/M 18/20

392/393 320/321

III

xiii

Am.

11

V

Am.

463

75i 191 491 61

700/701

M9 292

III

ix

2/5

J37

339

Os.

II

vii

Os.

II

xii

M/M 2/6

349/351 124/126

M4

6, 9

Mich.

II

iv

8/9

300/301

475

7, 13/M

Zach.

I

V

i/4

Zach.

II

X

787 840

7, 16

Mich.

II

V

3/5 6

52/53 113/115

cfr Abd.

15/16

274/275 528/529

487

7, 17

6, 7

Mich.

Zach. cfr Zach.

8, 2

Ab. Zach.

367

II

V

6

275/277

487

iii

19/20

594/595

II

viii

11/12

343

7°9 815

III

xiv

10/11

II

iii

437/438 232/233

624

III

xiv

4 10/11

374/375

886

Soph. 8, 1

79

888

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

Os. Ioel. Ab. Zach. Soph. cfr Soph. Am. Am. Nah. Am. Os. Os. Ioel. Am. Ab. cfr Zach. Os. Zach. Os. Os.

II

V ii ii ix i i V vi iii ix iv xii ii ii ii viii ix xiii ix ii ii iii xi

13

961 /in.

Psalmi :

8, 8/9 9, 1 9, 15

9, 18 9. 24 io, 3 io, 5 io, 8 11, 1 11, 4 11, 7 12, 1 12, 4 13, 1 13, 2 13, 3

13, 8 14, i 14, 2/3 15, 5 15, i°

l6, I 17> 2 17,5/6 17,12

17,18 17,31 17,34 17,46

18,2 18,5

Agg. Ab. Os. Os. cfr Nah. Nah. Zach. Zach. Os. Zach. Zach. Zach. Am. Ion. Ion. Ab. Zach. Mich. cfr Agg. Zach. Zach. Zach. Ioel. Abd. Ab. Os. Os. Mai. Os. Zach. Os. Am. Am. Mich. Ab.

18,7

Agg. Am.

I II

II II III I III I I II II III II I II III III

III III I I II I II

II II II I I III

II II III I II II II III II II II

X

iii iii xi xiii iv iv viii iv V ii ii iii X

iv i i vi xiv ii iii viii xiv ii ii viii vi V vi V iii ii V

OO

8. 3

61

320/321

184

9/11

345/346

604

9/10

214/215

829

2/3

I IO I

145/147 19/20

659 656

395/397 19/21

284

13/0

566/567

57i

2/5

136/137

339

7/9

154/155

42

7/8

I/H

174 203

135 181

13/16

469/470

19/20

243 615

I3/I7

298

6

778/779 163/164

10

258/259

7/9

195

99 876

14 8

368/369

102

2/10

156/157 214/216

732

810

21

2

i45/!46

622

3/4

166/167

124

13

466/467

117

i/4

57

556

i/4

57/59 276/277

io/ii 7/9 7/9 8/10

I95/I97 147/148 180/181

556 855 876 4i 782

7/8

218/219

812

2/7

136/137

781

IO

421

284

2/3

92/94 235/237

396 400

40

619

7 1 11/12

359/360

847

8/9 6

323/325 276/277

476 721

8/13

264/265

756

1/8

103/104

20/21

779/780

794 898

1/11

204/205

181

17/18

59i 1296/1297

18/19 7 2/4 10/12 21/24 n/12

173 86/87

369

653 86

363/364

154 922

534/535 350/351

32 815

i/3

68

64

4/5 2/6

186/187 132/133

277 302

4

190/191

485

4 2/10

233/234

624

181/183

7/9

355/356

73i 282

962

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

lin.

Psalmi : 18, 9

Os.

Ill

X

12

426/427

116

Am.

III

ix

1

13

II

viii

7 16/17

174 311

335 86

14/13

519/520

119

7/i 1 10/15

301

307

18, 13/14

Os.

18, 14

Ioel.

19, 8

Os.

III

X

Am.

III

vi

T

i

III

xii

I

Zach.

II

Zach. Os.

Mich. Zach. 19, 8/9

21, 1

iii

Am.

475/477 107

436

ii

4 13/16

480/482

ix

9/10

244/246

243 830

II

X

6/7

163/165

841

II

vi

i/3

62

iv

7/8

185

64 416

iii

1/5

iv

7/8 9/11

95/96 186/187

772 416

448/449

607

prol.

224

473 875 626

Ion. 21, 2

Zach.

21, 7

Ion. Ab.

206

I I

ii

863

Mich.

II

21, 21

Zach.

III

xiii

7/9

172/173

21, 22

cfr Ab.

II

iii

21, 23

Mai.

4 10/12

295 378/380

21, 28

Zach.

II

viii

209/211

811

21, 28/29

Zach.

II

X

7/8 8/10

250/253

844

22, I

Mich.

I

ii

11/13

577

456

Zach.

III

xiv

10/11

887

Os.

III

xiii

5/6

399 149/151

Zach.

I

ii

62/64

Zach.

II

X

3/5 1/2

764 838

Mich.

II

V

21, 13

22, l/2

22, l/3

ii

iii

Soph. 22, 2

Mai.

22, 4

Zach.

22, 5

Ioel. Agg.

23. 1/3

Ab.

23» 3

Nah. Zach.

23, 7

I

II

42/43

145

383/385

484 704

177/179

i

1

29

903

i

I74/I75 381/382

75 3

i

7 9/12

i

6

259/260

171 720

iii

8/9

459/461

630

7

227

561 782

iii I

iv

8/lO

180/181

I

109/110

355

I

ii

6/9

160/161

767

I

ii

6/9

162/163

II

iii

1

21/22

767 618

Abd. Zach.

4 10/13

922

23, 8

Zach.

24. 7 25, 6

Ab. Mai.

i

1

26

903

25, 8

Ion.

ii

5

169/170

25, 10

Mai.

i

1

23/24

398 903

26, 1

Mich.

vii

8/13

iii

10/13

453/454 441 116/122

7°5 840

669/671

895

Mi

II

Soph.

5i7

26, 1/3

Zach.

II

X

26, 4

Zach.

III

xiv

3/5 16

26, 13

Os.

I

iii

4/5

Os.

III

xiii

14/15

177/08 402/403

Am.

III

ix

13/M

449/450

348

I

i

17

397/398

III

viii

i/3

65/66

759 328

147/148

774 849 626

Zach.

37

27. 1 28, 2

Am. Zach.

I

iii

28, 5

Zach.

III

xi

6/7 1/2

28, 6

cfr Ab.

II

iii

4

39/40 295

III

xiii

876

iii

7/9 18/19

212

II

I298

653

28, 7

Zach.

28, 9

Ab.

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

963

lib.

cap.

uers.

lin.

II

vii

i/4 8

62/63

506

284/285

401 412

/>*£•

Psalmi : 29, 10

Mich.

30, 6

Ion.

ii

Ion.

iv

Zach.

II

X

3 8/10

56/57 228/229

Zach.

III

xii

V3

38/39 366/368

843 861

3°, 19

Os.

II

ix

14

31, 1

Os.

II

viii

30/318

90

Ab.

I

ii

14 12/14

502/503

608

759 270/271

638

228

843

4

Ab.

II

iii

10/13

31, 7

Os.

III

X

II

X

7/8 8/10

Zach. 31) 9

I

iii

2/3

99/100

II

ix

9/10

251/252

35 831

15 20/21

577/578

892

792/794 80

898

Zach.

III

xiv

Zach.

III

xiv

32, 17

Os.

III

xiv

Am.

I

ii

Am.

2/4 13/16

III

vi

Ab.

II

iii

7/i 1 8/9

Zach.

II

ix

9/10

Zach.

II

X

Zach.

III

xii

33. 2

Ab.

33, 8

Ab. Zach. Am. Am.

33, 12

112

Zach.

cfr Os.

31, 9/ID

33, 9

102

Zach.

I I n 11 m 11

477/478 301/302 533

154 243 3°7 632 830

6/7

247 168/169

4

106

863

i

2/3

48/49

582

i

13/14

ix

5/8

473/474 187/188

593 829

842

iv

9

324/325

265

ix

13/15

420/421

X

6/7

190/191

347 842

145/146

Nah.

i

Agg.

i

5 12

468/469

33, 20

Nah.

iii

i/4

67/68

596

35, 6

Nah.

i

3

72

529

xiv

882

Ioel.

i

6/7 19/20

223

35, 7

176

Ion.

ii

6

555 202

Ion.

iii

6/9

212

399 409

iii

i/4

V

34/35 350/351

457 489

iii

7/i4 10/13

33, 17

Zach.

678/679

636

ii

3/5

74

765

Zach.

1 11 11 1 11

viii

IO

273/274

813

Zach.

hi

xiv

20/21

782/783

898

Am.

hi

vi

12/15

489

312

iv

11/14

288/289

785

Mich. Mich. Ab. Zach.

35, 9

Zach. 35, 10

hi

53i 726

Os. Ab.

1 1 11

i

1

27/28

6

iii

17

1229

651

36, 25

Am.

hi

viii

11/14

297/298

334

36, 27

Os.

hi

xiv

2/4

7°/7i

V

14/15

i54 287

Am.

11 1

36, 35/36 36, 36

Am.

ii

9/11

535 307/309

Nah.

i

8

217/218

533

37, 5

Nah.

ii

8/9

ii

549 678

37, 6

Am.

iv

3/4 10

287 67/68 393/394

267

V

21/22

751/752

294

Mai.

ii

3/4

143/144

916

Mai.

iii

13/15

401

937

Soph.

Am.

37, 7

11 11

238

964

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

Psalmi : 37, 9 38, 1 38, 6 38, 13

39. 3 39. 8 39. 9 41. 2 41, 5 4i, 7 41, 8

43, 6 43, 7 43, 10 43, 16 43, 18/19 43, 23 44, 4/5 44, 6 44, 8 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44,

9/ID 10 13 14 13 15/16 17

45, 4 45, 5

45, 46, 46, 47,

5/6 2 5 2

47, 8 47, 11

Soph. Os. Soph. Ioel. Ion. Soph. Zach. Mai. Am. Abd. Soph. Zach. Ion. cfr Ioel. Am. Zach. cfr Ab. Ion. Ab. Ab. Zach. Am. Am. Ab. Am. Soph. Soph. Mai. Soph. Am. Ab. Zach. Zach. Zach. Ab. Ab. Am. Zach. Zach. Am. Zach. Zach. Am. Mich. Mai. Os. Am. Ion. Nah. Ab. Zach. Am. Zach. Zach. Zach. Ion. Zach.

lib.

I

III II

cap.

tiers.

/in.

Pa&-

i iv iii i i i xiv ii

10 1/2 10/13

417/418

667 38 7°5 162 388 676 894 916

V

ii

I

II III II II II II III III

n

III

III II I II II II II I III II II II II I II

V

i i iv xiv iii ii iii iii vi vi vi iii vi iii iii ii iii vii iii ii ix ix iii iii iii xiv ix

II II III I I II III

9/i5 12/15 12/15 4 12/15 19/20 19/20 3/4 19/20 i/3 2 T3 13 13 10/13 10/14

V

13/15 13/14 2/4 1/2

viii ix ii

4/5 17 6/8

V

3 5/6 IO

iv

II III

2/3 9 17/18 16 3/4 24 2/4 11 i/4 14 19/20 7/8 l6 10/13 6 10/13 10/13

V

ix ii ii iii viii vi iv ii viii i xiv

O/15 4 8/9 8/9 4/5 2/6 2/7 3/5 i/3 3 10/11

37 436/437 7i 282/283 793/794 653/654 150/151 814 200/201 479/480 27 422/423 5 5 8/5 59 293/294 658/659 696/697 202/203 679 699/700 119/120 45i 455/456 296/297 452/45 3 625/626 631/632 139 632/634 91/92 148/149 233 372/375 358 803/805 835/836 379/381 546/547 64/65 22 125 497/498 211/212 164/165 105 290 435/436 117 235/236 452 81/83 166/167 137/138 60/61 51/52 60/61 377/378

295 358 668 786 392 176 264 894 636 399 636 637 795 311 312 626 311 710 710 916 710 3i5 622 769 834 833 639 640 254 891 825 273 809 837 235 484 942 58 347 396 548 630 808 303 781 764 807 381 886

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

965

cap.

uers.

//«.

Pag-

i

14 io/ii

43° 260/261

418

2/5 10/11

137/138

339

iv

283/284

419 660

Psalmi : 48

cfr Nah.

48, 8

Ion.

48, 18

Am.

48, 21

cfr Ion.

iv Ill

Soph.

49, 1/2

Zach.

49. 3

Mai.

49. 49, 49, 49,

9 13 14

Os. Os.

16

Am.

ix

539

i

2/3

158/160

viii

7/8

194/196

811

iii

2/6

124/125

930

I

V V

6/7 6/7

122/123

I

120/121

i

16

451/45 2

53 53 393

III

vi

7/i 1

328/329

308

ii

12/14

277/279

183

II

vi

212/215

498

159/160

775

145 897

II

Ion.

50, 3

Ioel.

50, 4/5

Mich.

50, 8

Os.

III

xiii

6/7 5/6

Zach.

III

xiv

20/21

Os.

III

xiv

I

26/27

152

I

iii

5/8

136/137

461 834

50, 9

Mich.

50, 12

Zach.

II

ix

III

xiii

13 1

380/381

Zach.

29/30

871

I

ii

19/20

805

616

iii

i/7 5/8

T95

699

iii

138/139

461

cfr Ab.

5°, 13

Soph.

50, 14

Mich.

I

Ab.

I

ii

19/20

804/805

6x6

50, J5

Mich.

I

iii

5/8

140/141

461

5°, 19

Os.

III

xiv

171

loci.

i

2/4 9/12

74/75 37i

154

Ion.

i

16

450/451

Nah.

i

6

Nah.

iii

18/19

I9I/I93 806/807

Nah.

iii

18/19

807

577 577

393 532

Soph.

i

IO

418/419

667

Soph.

iii

14/18

507/508

707

50, 20

Ioel.

iii

20/21

209

51, 10

Os.

III

xiv

Zach.

I

ii

62

764

Zach.

III

xiv

5/9 3/5 3/4

4I7/4I9 l6l iio/iii

879

I

i

13/15

527/528

228

Zach.

III

xi

4/5

98

851

Zach.

I

ii

10/12

223/224

769

Os.

II

vii

11/12

277/278

77

Os.

III

xi

10/11

366/367

129 836

52, 5 5Z, 7 34, 7

Am.

Zach. 54, 16

Os.

56, 6

Am.

II

ix

16

463/464

III

xiii

14/15

322/323

149

I

i

4/5 10/11

249/250

219

V

1/2

387 46

363

I

iii

8/9

263

Abd. 56, 7 56, 8

cfr Os.

56, 9

Os.

57, 5 57, 5/6

Nah.

Soph.

Zach.

156

II

II

5i 700

vi

1/3

81

iii

558/560

65 57°

vii

13/17 8/14

177/179

805

iii

1/4

144/145

558

i

277

x 68

ix

6/7 16/17

462/463

104

i

17/18

500/501

174

57, 6

Nah.

57, 7

Ioel.

58, 12

Os.

58, 16

Ioel.

59, 9 59, 10

Zach.

II

viii

23

651

823

Zach.

II

ix

69/70

825

60, 4

Zach.

III

xiv

2/4 10/11

435/436

888

II

966

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

/in.

Pag-

8/9

273

701

i/3 9/10

81/82

65

349/350

449 399

tiers.

lib.

cap.

iii II

vi

I

ii

Psalmi : 62, 1

Soph.

62, 2

Os.

62, 9

Mich.

62, 10/11

Ion.

64, 2

Zach.

64, 10

Os.

65, 4

Zach.

65, 6

Zach.

65, 10

Zach. cfr Zach.

III

xiii

Zach.

III

xiii

67, 2

Os.

III

67, 5

Am.

III

67, 12

Mich.

I

65, 12

ii

7

220/221

I

ii

13

III

xiv

5/9

247 177/178

II

ix

16

467/468

i57 836

II

X

11/12

355/336

847

III

xiii

206/207

876

xiii

7/9 7/9 7/9 3

vi

12/15

473/475

312

ii

6/8

230/231

prol.

769

203/204

876

208/209

876

7i/72

142

Mich.

II

Ab.

II

iii

10/13

223 700/701

ii

21/24

747/748

445 473 637 746

II

vi

9/15

132/133

795

Os.

I

ii

8

158/159

21

Os.

II

vii

11/12

278/280

77

Zach.

I

iv

2/7

98

780

67, 18

Zach.

II

ix

831

67. 19

I

ii

9/i° i/3 3/7 5

255/256

cfr Mich.

132/133 202

442

83/84

4i3

M/17 8/12

604/605

521

iii

565

Agg. Zach. 67. i4

Nah.

ii

67, 21

Ion.

iv

67, 23

Mich.

II

Nah. 67. 24 67, 28

Ioel.

67, 32

Am.

vii ii

28/32

377 701

II

V

8/9

256/257

III

547

ix

7/8

257/258

195 57 342

Soph.

i

I

40/41

657

Soph.

iii

10/13

363

II

ix

72

703 826

III

Os.

Zach. 67, 33/34 68, 2

Am.

vi

2/4 12/15

479/480

312

Ion.

ii

6

189/190

68, 3

Ion.

ii

4

102/103

399 396

i

11

469

668

Zach.

II

ix

11/12

299/300

832

68, 6

Zach.

I

iii

1/5

772

68, 8

Abd.

96/97 388

68, 10

Nah.

i

2

527

68, 16

Ion.

ii

6

8/9 191/192

68, 23/24

cfr Am.

III

viii

i/3

50/54

327

68, 24

Am.

II

V

7/9

342/343

282

327

Soph.

cfr Am.

68, 27

Ion.

V

10

viii

i/3

293/294 56/58

ii

4

121/122

III

xiii

7/9

399

58 396 875

3

Zach.

II

ix

11/12

311/312

832

15

Zach.

III

xiv

12

490/491

890

1

Zach.

III

xiv

10/11

370/371

886

2

Mai.

iii

2/6

109/110

930

Zach.

7°, 7°, 7i. 7T>

II III

363

00 v»

Os.

68, 25/26

71. 7 71, 8 7i. 9

00

68, 25

10/11

Zach.

II

viii

11/12

335

815

Zach.

II

ix

9/10

262/263

831

Zach.

II

ix

9/10

268/269

831

III

ix

7/8

259

i

I

41/42

343 657

Am. Soph.

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

967

tiers.

lin.

P 2 72, 5

Ab.

I

i

2/3

Os.

I

iv

327/328

46

II

V

14 7/i4

339/340

489

ii

9

303/304

402

216/217

358

i

2/4 1/2

26/27

380

i

2/3

30/32

ii

529/531

581 926

555/556

176 498

Mich. 72, 7

cfr Ion.

72, 9

Abd. Ion.

72, n/13

Ab.

72, 13 72, 23

Mai.

I

i

17 19/20

Mich.

II

vi

6/7

Ioel.

581

Ab.

II

iii

8/9

197 509

72, 27

Os.

I

iv

10/12

212/213

43

73. 14

Ab.

II

iii

14/16

1063/1064

646

Ab. 73, 16/17

Zach.

73, 19

Os.

II

iii

7

405/406

629

III

xiv

8/9

300/301

884

I

ii

10/12

249/250

24

ii

12/15

646/647

693

ii

3/5 7

81/82

765

212

399

ii

15/17

657/659

612 930

Soph. Zach.

74, 4 74, 9

I

Ion. Ab.

ii I

Mai.

75, 2

Os. Am.

iii

2/6

114/115

I

ii

18

465/466

30

II

V

184/185

277

i

4/5 3

68/69

382

I

ii

18

466/467

30

ii

108

396

184/185

881

Ion.

75, 3

Os.

631

Ion. III

xiv

II

vii

4 5 5/7

Am.

I

ii

13/16

Ab.

II

iii

8/9

532

Zach.

II

X

6/7

161/162

841

ii

8

271/272

401 401

75, 5

Zach.

75, 6

Os.

75, 7

Ion.

180

75

478/479

243 632

76, 4 76, 6

Ion.

ii

8

272/273

76, 7

Soph.

iii

10/13

424/425

705

76, 8/11

Soph.

iii

10/13

425/428

705

iii

10/13

680

636

ii

1/11

204/205

181

iii

i/4

90

557

76, 17

Ab.

76, 19

cfr Ioel.

II

Nah.

77, 9

I

i

13

vii

5 4/6

243/244

III

126/127

316

Zach.

II

ix

9/10

242/243

830

Zach.

II

ix

13

367/368

834

i

3

145/146

iv

4/6

221

384 262

Os. Am.

77, 20

Ion.

77, 25

Am.

77, 47 77, 49

i

13/14

619/620

672

Ioel.

ii

i/n

214/215

181

Ioel.

ii

21/27

542/543

190

iii

4

295

626

77, 69

II

Soph.

cfr Ab.

II I

i

6/9

232/233

428

III

viii

7/8

150

330

Mich.

II

vii

14/17

547/548

Ab.

II

iii

8/9

522

5i9 632

79, 4

Os.

II

V

14/15

79, 6

Ab.

II

iii

2

437 137/138

621

Os.

I

ii

14/15

323

26

i

6/7

256

167

78,

1

cfr Mich.

78, 8

Am.

78, 13 79, 2

79, 9

cfr Ioel. 29

LXXVI

62

A

968

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

uers.

cap.

Psalmi :

79. 9

5/6

cfr Abd. Ab. Zach.

79. 11 79. 12 79. J4

cfr Ion.

80, i

II

Ill

17

III

xiv iv

15 6

/in.

A3?-

276/277

360

1209/1210

650

612/613

893

164

416

464/465

630

1216/1217

651

437/438

888

167

3°3

Ab.

II

iii

8/9

Ab.

II

iii

cfr Zach.

III

xiv

17 10/11

8o, 2

Am.

III

vi

2/6

Ioel.

i

1

8/9

161

80, ii

i

10/15

300

430

1

8/9 15 3/15 4

774

271/272

920 804

Mich. 81, i

I

Os.

I

i

Zach.

I

iii

8i, 2 8i, 2/3

Mai.

81, 5

Os.

81, 6

Mich.

Zach.

6

ii

6/7 8/9

II

vii

8/14

I

iv

6

141/143 125/126

I

ii

11/13

521

455

i

2/3

Soph.

4i

156

660

873

81, 7

Zach.

III

xiii

3

79/80

82, 10

Os.

III

X

14/15

119

82, 12/13

Os.

III

X

II

viii

14/15 11/12

531/533 534/536

815

III

xiv

10/11 prol.

343 437/438 7/8

83, 1

Zach. cfr Zach.

38, 2/3

83, 83. 83,

3/5 4 5

Zach.

I

Zach.

III

l6

661/663

Zach.

prol.

12/13

Zach.

prol.

8/9 663/664

Zach.

xiv

III

xiv

l6

V

14/15 9/i°

62

137 596

84, 9

Os.

III

xii

Ab.

I

ii

I

46/47

Os.

I

ii

19/20

500/501

iii

6/9

145/146

84, 12

747 747 894

235/236

Os.

Ion.

888

747 894

437/438

84, 8

II

84, 11

1x9

3i 407

I

ii

21/24

5 36

32

Zach.

II

vi

278

799

cfr Os. Zach.

II

viii

9/15 7/8

216

8x2

85, 1

Ab.

II

iii

1

4i

619

85, 16

Os.

III

xi

124

III

xii

3/4 4

166

Zach.

115/116

863

Mich.

I

ii

9/i°

335

449

II

iii

17

1249/1250

652

iii

20/21

429/431

209

3/5 4/5

59 80

764 808 825

86, 1

Ab. 86, 1/2

Ioel.

86, 3

Zach.

I

ii

Zach.

II

viii

Zach.

II

ix

2/4

66/67

Zach.

11

ix

2/4

67/68

825

III

xi

12

421/422

II

X

n/12

352

131 847

86,4 88, 9 88, 10

Os. Zach.

88, 13

Os.

88, 23

Mich.

I

V

1/2

28/29

5i

II

V

5

203/204

i

6/7

168/169

485 907

II

V

1

52/56

481

I

iv

307/309

46

iii

14 19/20

628/630

710

Mai.

88, 31/34

Mich.

88, 33/34

Os.

88, 39/40

Soph.

88, 39/41

Ion.

89, 1

Ab.

II

89, 17

Zach.

9°. 7

cfr Mich.

ii

4

104/106

396

iii

1

41/42

619

II

ix vi

!3 6/7

379

II

206/207

834 498

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

969

cap.

uers.

lin.

iii

73/74

556

489/490

762

71 295

626

P*g-

Psalmi : 90, 10

Nah.

90, 13

Zach.

90, 15 91, 11

cfr Ab.

9i. 13 9X> x4 93, 95, 1

I

i

i/4 18/21

ii

2/3

II

iii

4

i

9/12

393/394

171

III

xii

9/10

247/248

*37

no

Ion. Ioel. Os. cfr Mich.

395

I

iv

Zach.

II

ix

i/7 16

467

469 836 884

95, 10 96, 1

Zach.

III

xiv

8/9

303/305

Zach.

III

xiv

8/9

302/303

884

96, 8

Zach.

II

viii

Ah

126/127

809

97, 8 98, 6

Am.

III

vi

2/6

166

II

vii

189/191

3°3 75

ii

5/7 28/32

II

iii

I

Os.

98, 6/7

Ioel.

IOI, I

Ab.

754/757

196 619

3i5 879 9X4

101, 8

Ab.

I

ii

9/11

42/43 450/451

IOI, 28

Am.

m

vii

1/3

81/82

Zach.

hi

xiv

3/4 1/2

92/93 69/70

102, 1

Mai.

102,3/4

Ion.

102, 5

Mich.

102, 8

cfr Ion.

102, 9

Mich.

102, 9/1O

Am.

102, II

Os.

ii ii

7

242/243

400

1

i

l6

53°

438

iv

9

207/208

11

iv

10

353/354

hi

vii

4/6

156/161

1

ii

19/20

499/500

hi

vii

4/6

156/161

4X7 477 3X7 3X 3X7

i

6

270/271

721

8/13

266

756

I53/I54 279/280

168

102, I2/13

Am.

103, 6

AggZach.

1

i

cfr Os.

1

ii

8

i

6/7

I°3, 15

cfr Ioel.

i

9/12

371/372

cfr Ioel.

ii

18/20

435/436

11

V

16/17

624/625

290

1

ii

11/13

479

453 47°

cfr Am.

cfr Mich. cfr Ab. cfr Zach.

103, 20/21

IO3, 25/26

X7X 187

1

iv

i/7

141/142

11

iii

x7

1210/1213

1

iii

xo

246/247

776

651

Aggcfr Agg.

i

6

230

720

ii

11/15

416/417

cfr Agg.

ii

16/18

553/554

737 74x

cfr Zach.

11

viii

11/12

345

815

cfr Zach.

11

ix

x7

489/490

cfr Zach.

11

ix

17

494

837 837

cfr Zach.

11

X

6/7

185

842

cfr Zach.

hi

xiv

10/11

441

888

Os.

hi

xiv

5/9

192

x57

Zach.

hi

xiv

10/11

388

887

1

iii

3/8 11/12

106/108

246

ii

396/398

i

15/17

538

553 594

Ion.

i

382

i

3 4

79/81

Nah.

iii

8/9

9x/94 474/476 345/348

630

Am. Nah.

103, 21

21

cfr Ioel.

cfr Mich.

103,18

607

Ab.

1

Ab.

11

Zach.

11

IO3, 26

Ion.

103, 29

Am. Zach.

X

Il/l2

ii

I

11

iv

hi

xii

529

846

393

12/13

14 504/505

i/3

39/4°

861

27O'

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

cap.

lib.

Psalmi : 104,13 104, M/15

Ion. Ab.

II I

104, 15

Zach.

105, 37 106, 1

Os. Mich.

II

106, 23/24

Zach.

II

106, 33/34

Ab.

II

106, 35/36

Soph.

106, 43

Ab.

I

107. 3 107, 10

Os.

II

Zach.

II

108, 7

Ab.

108, 18

Soph.

III

I

109, 1

Zach.

I

109, 3

Mich.

II

109, 4

Am.

III

Zach.

I

109, 7

Ab.

I

no, 10

Mai.

in, 5

Ioel.

113. 3 113, 4

Ab.

113. 5/7

cfr Am.

114, 5 t15,12

Ion. Mich.

II

115. T3

Mich.

II

115. J5 117, 8

Mich.

II

Zach.

III

117. 14

Zach.

II

117. *5 117, 19/20

Zach.

III

117, 20

Mich.

117, 21

Ioel.

117, 22

Zach.

Am.

Am.

II III I

II I

III

cfr Soph. Zach.

III

H7, 22/23

Zach.

I

117, 24

Os.

I

Zach.

I

118, 11

Agg.

118, 18

Os.

i iii ii xiii vi X iii ii ii vi ix ii i iii V viii iii ii ii ii iii xiii ii iii vi vi vi xiv X xiv V ii i vi iii xiv iii i iii i

Am.

II

Am.

III

118, 104

Os.

III

118, 105

Mich.

II

vii

119, 1

Agg. Os.

III

Mai. 118, 96

Zach.

118, 103

Ioel.

II

ii9» 5

Soph. Zach.

3/5 11/12.

i/3 2/4 15/i7 8/9 i/5 2 7/8 1/5 15/0 5/7 28/32 8/9 2

III II

III

i vi ii vii iii i xiv

284

388 639 768 141 496 846

485/487 39/40 46/48 142/143 218/219 219/220 220/221

1/3 6/9 6/7 6/7 6/7 io/ii

11/12 16 10 n/13

45 2/45 3 358/359 664/665 404/406

I

569 26/27

2/6

152/153

i/7

i37 406/407 202/203 388/389 241 278/279 37/38 246/247 66 86 327/328 325/326 421/422 428/429 18/19

10/11 8/9 10/11 10

6 10 4 4/5 18 9 13/15

12

5 l/3

2/3 4/6 IO/13 17/18 l6

p“g-

785/787 179/180 30/31 139 327/329 585/586 617/618 756 81 69/70 666 360/361 77/78 95/96 132/133 59/60 619/620 196/197 662/663

8/9 12/15 18

fCv 1—1

119. 4

Ab.

1/2.

OO

II

Ion. Am.

6/9

prol.

Abd.

119. 3/4

9 10/13

prol.

xiv iv viii iii iv ix X

Os.

/in.

uers.

633 692 615 65 825 612 665 772 482 329 771 6n 918 194 631 872 230 407 498 498 498 889 847 894 284 456 161 303 697 887 775

17 776 721 2 158 941 808 206 265 347 n6 349

454/455

517

212/213 18/19 88/89 138/139 757/758 796/797 652/653

719 63

396 316 638 676 894

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

971 lirt.

A*?-

Psalmi : 120,

I

Mich. Ab. Zach.

I

ii

9/10

II

iii

6

I

i

III

449 627

18/21

352/353 477/478

ix

7/8

266/267

761

120, 6

Am.

121, 7

Mich.

I

i

10/15

430/431

Zach.

III

xiv

io/l I

434/435

343 434 888

Zach.

III

xiv

12

488

890

II

V

24

816/817

296

Ion.

ii

6

191

Ion.

ii

6

191

399 399

122

I

123, 5 123. 5 123. 7

Am.

Ab.

I

ii

15/17

617

611

Os.

II

ix

11/13

355/356

101

I

iii

3/8

124/125

247

iii

17

1249

652

Am. 124, 1

Ab. Zach.

124, 2

Zach.

125, 1

Zach.

125, 5

Os. cfr Zach.

125, 6

Os. Am.

n 11 1 1 11 11 11

i/3 3/5

50

807

ii

86/87

765

i

8/13

314/ 315

X

3/4

125/126

757 xo8

viii

11/12

348/349

815

vi

10/11

267

70

hi

ix

407/409

1

13/15

347

iv

viii

470

cfr Nah.

ii

i/7 3/7

136/137

126, 1

140/141

126, 4

Nah.

ii

1/2

87/88

545 544 550

Mich.

Nah. 126, 5

Zach.

127, 3

Ab.

11 11

ii

IO

306/307

viii

16/17

474/475

818

iii

1222/1223

651

Zach.

hi

xiv

x7 3/4

107/108

879

127, 4

Os.

hi

xii

1

38

132

127, 5 128, 6

i

x7

392/393

759

Am.

ii

13/16

419/420

421

129, 1

Ab.

iii

8/9

129. 3/4 130, 1

ii

19/20

47i 505/506

630

Os.

i

I

131, 1

Ioel.

iii

X3X> 4 131, 11

Nah.

iii

x32, 3

134. 15

Zach.

134, 18

Os.

136, 1/2

Zach.

i36. 4

Mich.

136, 7 136, 8/9

Zach.

1 1 11 1

3x/32

3X 656

9/11 18/19

206/207

203

772/773

576

V

2

92

482

Nah.

ii

l/2

47/48

542

Agg.

i

IO

392/393 39/40 255

724

Soph.

Mich.

11

xiii

2

11 11 1

ix

IO

vi

9/15 9/10

307/309

800

289/290

447

Abd.

15/16

5X2/5X4

367

Abd.

15/16

515/517 34/35 376

367

ii

xiv

1

xiv

10/11

ix iii

2/5 18 13/16

136, 9

Os.

hi

137, 2

Zach.

hi

138, 1

Am.

hi

138, 3

Ioel.

x38. 7 138, 7/10

Am.

1

ii

Am.

hi

ix

138, 16

Am.

11

iv

139. 4 139. 6

Abd. Os. Am.

140, 2

872

hi

Am. Zach.

11 1 11 11

98

x53 886

119/120

339

339/340 447/448

207

2/5 12/13

120/124

339

5X3/5X4

271

10/11

386/387

363

ix

8/9

220/221

97

iii

128

V

3/8 21/22

748/749

247 294

viii

7/8

200/201

811

242

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE lib.

cap.

uers.

lin.

PaR-

Zach.

II

viii

7/8

Os.

II

X

3/4 4/5 1 11 n/15 n/13

202/203 119/120 106/107 47/48 430/431 445 513 255 196^97 446 464/466 20/23 311/312 130 443/444 48 48 502/503 231

811 108 20 132

proph. Psalmi :

140, 2 14°, 4 140, 5

140, 10 141, 5 142, 2 143, 143, 144, I44»

1/2 12/13 8 14

Os.

I

ii

Os.

III

xii

Agg.

i

Agg.

ii

Am.

II

V

ii

8/9

II

vi

6/7

Nah. Mich. cfr Ab.

I

i

Am.

I

ii

13/14 13/16

cfr Ab.

I

i

2/3

ii

9

I

ii

II

vii

1/5 8/13

Ion. cfr Mich. Mich.

i

OO

't

is-'

Nah. Nah.

i

15 5 7/8 12 14

Ab.

Zach.

147, 148, 148, 148, 148,

Am. Ab.

III

xiv

II

iii

III

vi

11

iii

II

viii

III

vi

Zach.

I

i

Zach. Am.

3 3 12 4 12/15 10/13 4/5 12/15 18/21

358/359 685/686 116/117 456/457 441

725 738 287 548 498 592 242 581 402 442 516 528 528 890 624 309 636 809 312 761

Prouerbia :

1, 1, 1, 1. 2, 3. 3.

4 7 8 17 5 3 9

Zach.

II

viii

Mich.

II

vii

Zach.

II

viii

I

iii

Am. Nah. Ab. Am.

iii I

ii

II

V

Mai.

3, 3, 3. 4, 4,

12 18 24/25 8 27

5> 3

ii

Nah. Zach. Zach. Am. Am.

i III

xiv

I

iv

II

prol.

36/37 611/612 190/191 306/307 205 94/96 94/96 382/383 162 87/89 78 205 418/425

16/17

II

V

III

xii

6/7

cfr Os.

III

xiii

Am.

II

iv

Am.

II

iv

Os.

II

V

Mich.

II

vi

III

vii

u/15 5 1/3 1/3 13 3/5 1/3 1/2

6, 4/5 6, 17

Am.

7, 7, 8, 8, 9,

cfr Ioel.

5 5/23 17 22 8

121/122 653/654 122/124 116/117 548/549 82/83 746 484/485

Zach. cfr Ioel.

5. 15 5. 17 5, 22

4/5 14/0 4/5 3/8 13/17 2/4 21/22 13/16 2 16 1

i

Nah.

ii i

cfr Zach.

III

xiv

Os.

III

xiv

II

iv

Mich. Am.

III

9. 12 io, 26 10, 29

Mich. Zach.

II

n, 1

cfr Mich.

II

I

Ioel.

vii i ii ix

vi

5 10/11 5/9 8/9 10/13 10/15 28/32 11/12 10/16

29 675/677 14/16

134 267/268 276/278

809 522 809 246 570 597 294 925 527 895 777 256 290 865 149 166 258 258 60 497 3i5 543 166 888

498/499 7I4/7I5

155 474 321 436 T95

310

832

342/343

502

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

973

uers.

lift.

Pa&-

ii

13

264/265

V

819

24 296

lib.

cap.

I II

Prouerbia : 11, 12

Os.

12. 5

Am. Zach.

III

xiv

666

894

13, 2

Am.

III

viii

11/14

295/296

334

13. 8

Os.

III

xii

7/8

159/160

Am.

I

ii

6/8

135 234

Am.

II

V

21/22

746/747

i

17/18

784

294 676

Zach.

I3> 25

Am.

14, 4 14, 11

Agg. cfr Ab. Zach.

II

viii

4/5

104/105

809

III

viii

11/14

295/296

i

6

334 720

II

iii

III

xiv

17 16

255 1255/1256 17/18

894 421

io/ii

452

889

7/9

203/204

876

ix

1/2

8/9

II

V

M/15

530/531

91 287

III

xiii

14/15 12/15

284/285

148

ii

662/663

ii

13/U

500/501

694 926

vi

289/290

500

182

698

Mich.

16, 20

Zach.

III

xiv

*7> 3 18, 3

Zach.

III

xiii

cfr Os.

II

Am. Os. Soph. 19. U

Mai.

19. 25

cfr Mich.

II III

xiv

II

iii

III

xiv

9 i/7 15 4 6/7

i

iii

Soph.

19, 27

Zach.

21, I

Ab. Zach.

652

667

prol.

16, 18

18, 21

trs

13. 24

OO

Soph.

OO

12, 7

24 16

603/604

893

283

625

13/M

243 600/601

671

V

7/9

366/368

283

i

12

670

883

21, 9 21, 22

Soph.

21, 24

Soph.

22, IO

Os.

II

vii

5/7

557/5 58 I73/I74

22, 20

Am.

II

iv ii

4/6 8/n

194/i95 381/382

686

i

2/3

160/161

660

iii

8/9

264/265

701

xiii

14/15 10/11

389/390

151

385/386

18/20

447

363 188

23. 5 24, 27 24, 54 25, 18

Os.

25, 23

Ioel.

26, 9

Mai.

26, 27

Mich.

27, 16

cfr Am.

Soph. III

Abd. ii i

I

32

903

V

6

487

III

viii

n/14

ii

12/15

273/274 275 556/557 564

691

Soph,

Zach.

27, 25/26

Ab.

334 691

ii

12/15

III

xiii

7/9

II

iii

1253/1255

652

cfr Soph. 27, 21

75 261

II

N> O

Soph. cfr Soph.

4^

22, 28

II

D O

Am.

876

28, 23

Am.

III

vii

17 10/13

278/280

321

29. 5

Am.

I

iii

3/8

116/117

246

3°> T7 3I» 5 31. T7

Os.

II

viii

i/4

Os.

n

vii

73/75 168/169

74

101/102

4i3

435/436 300/301

402

84

Ion.

iv

5/7 5

Soph.

iii

10/13

ii vi

9 9/i5

viii

9/10

209/210

795 332

V

3

155/156

484

vi

2/6

Ecclesiastes

2, 14

3, 2

Mich.

7, 11

Am.

11 hi 11 hi

120/121

O

Zach. Am.

t—1

1, 6

4^

Ion.

00

1, 2

7°5

3°3

974

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

uers.

lin.

Pag-

ii

8/9

254

919

xii

6/7

190

865

247/248

xiv

5/7 12

5ii 890

II

iv

8/9

299

I

iii

1/5

IOI

475 772

III

lib.

cap.

Zach.

Ill

7, 29

Mich.

II

vii

8, 1

Zach.

III

8, 5 9, 8

Mich. Zach. Zach.

Ecclesiastes :

7. 17

9, 9 10, 4

Mai.

xiv

0/14

554

891

Ioel.

i

9/12

Mai.

ii

13/14

383/384 506/507

171 926

V

9/11

174/176

790

i

6/7

269/270

II

V

6

II

V

Zach.

I

Ioel. 11, 2

501

Mich.

251

168 486

Canticum Canticorum : 1, 3

cfr Os. Am.

1, 4

Os.

38

2

1/2

20

273 3 657

prol.

91/92

Soph.

i

1

42/43

Soph.

ii

12/15

ii

6/8

523 212/213

690

I III

xiii

14/15 20/21

372/373

t5t 374

t7t 181

622

502/503

631

1, 5

Am.

1, 6

Os. Abd. Ab.

754

235

II

iii

III

xiv

Ab.

II

iii

3 5 8/9

Zach.

II

ix

9/10

256/257

831

I

ii

13

262

II

ix

158/159

24 828

Zach. 1, 8

prol.

881

1, 9

Os.

1, 12

Zach.

1, 13

cfr Zach.

II

ix

1, 45

Am.

III

ix

5/8 5/8 7/8

2, 1

Os.

III

xiii

14/15

Os.

III

xiv

149

151 156

2, 2

Os.

III

xiv

151/152

156

2, 3

Os.

III

xiv

5/9 5/9 5/9

171/172

156

i

9/12

394/395

t7t

500/501

837

442/443 359 113/1 x4

833

Ioel. 2, 4 2, 5

Zach.

II

ix

Zach.

III

xiv

17 10/11

Zach.

II

ix

13

2, 6

Zach.

2, 8

cfr Am. Ab. Zach.

I

iv

2/7

III

ix

II

iii

O/15 6

III

xiv

II

iii

00 ►H

O

v» OO

156/157 261/262

828

343

888

780

423/424

347

350/351

627

10/11

386/387

887

18/19

1292/1293

653 892

2, 9 2, IO

Ab. Zach.

III

xiv

15

57o/57t

2, II

cfr Zach.

III

xiv

8/9

292/293

884

2, 12

cfr Zach.

II

xiv

291

884

2, 13

Zach.

II

viii

8/9 11/12

341

815

3, 2

Zach.

II

viii

88/89

808

3, 6

Zach.

I

iii

4/5 i/5

103/104

773

Zach.

II

X

8/10

282/283

845

4, 4 4, 9 4, 11

Zach.

III

xiv

10/11

430/432

888

Ab.

II

iii

to/13

746/747

638

Zach.

II

X

8/10

289

845

4, 16

Ab.

3 5 5/9 13/t 5

169/170

622

178/179

881

5, 1

II

iii

Zach.

III

xiv

Os.

III

xiv

Am.

III

ix

179/180

157

438

347

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

lib.

cap.

uers.

975 /in.

Canticum Canticorum : Mich.

I

ii

n/13

480/481

453

Zach.

II

ix

16

450/451

836

Mich.

II

vi

8

262/263

500

Zach.

I

iv

1

18/19

5, i3 6, 1

Zach.

III

xiv

20/21

837/838

Zach.

III

xiv

20/21

812/813

6, 6

cfr Ioel.

i

9/12

6, 10

Zach.

xii

11/14

391/392 377/378

777 899 899 17I

7. i?

Zach.

prol.

36/37

748

8, 2

Zach.

III

xii

11/14

382/383

870

8, 3

Zach.

II

ix

17

502/503

837

8, 5

Soph.

ii

12/15

525

690

5> i 5, 2

III

cfr Agg. 8, 8

Am.

870

ii

19/20

654/655

743

III

vi

12/15

405/406

310

II

viii

20/22

590/592

821

ii

1/2

35/36

913

Sapientia : 1, 2

cfr Zach.

i, 13

cfr Mai.

1, 14 3, 13

Zach.

III

xii

9/10

245/246

866

Os.

II

ix

380/381

102

3, 16

Os.

II

ix

4, 1

Os.

II

ix

14 14 14

Os.

II

vii i

4, 8

Ioel.

6, 7

383/384

102

383/384

102

8/10

243

2/3 4/5 4/5

84/85 91/92

76 163 808

99

808

Zach.

II

viii

Zach.

II

viii

III

xi

8/9

295/296

127

ii

1/11

163/164

180

Os. Ioel. Am.

I

iii

1/2

19/20

244

Am.

III

vi

7/i 1

iii

8/9

243/244 296/297

701

Soph. Mai.

3°5

ii

1/2

76/77

9i5

6, 11

Am.

II

V

IO

407/408

284

9, 15

cfr Zach.

n

ix

l6

462/463

836

9, 16/18

Zach.

hi

xii

9/10

253/257

867

11

iii

IO/I3 7 6/7

696

636

318/319

361

186/187

9°7

Ecclesiasticus : 1, 2/3

Ab.

1, 6

Abd.

1, 16

Mai.

i

1, 33

Os.

hi

X

12

423/424

116

2, 5 3, 20

cfr Zach.

hi

xiii

203/204

876

cfr Soph.

ii

4, 10

Zach.

vii

8/14

64/65 156/158

804

6, 7

Mich.

vii

5/7

190/191

5°9

7,

17 8, 6

Am.

11 11 11

7/9 3/4

V

16/17

611

290

iii

19/20

606/607

9. 15 15, 9

cfr Mich.

vii

5/7 23

195 788/789

7°9 5°9 295

16, 18/19

cfr Am.

iv

12/13

497/498

270

20, 31

Mich.

iii

9/12

230/231

463 679

Soph.

Am.

11 11 11 1

V

678

20, 32

Soph.

ii

3/4

100/101

25, 12

Mai.

iii

8/12

350/351

936

27, 28

Soph.

iii

19/20

59°

7°9

37. 1

cfr Ioel.

i

165

cfr Ioel.

i

5 3

184

38, 19

184

165

4°. 11

Ab.

iii

10/13

662/663

635

11

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

lib.

cap.

uers.

lin.

P“g-

cfr Mich.

I

iv

X4I/I42

470

cfr Zach.

II

viii

1/7 11/12

345

815

ii

18/20

447

188

499 785

Ecclesiasticus : 40, 20 43, 22

cfr Ioel.

44, 16

cfr Mich.

II

vi

8

252/253

cfr Zach.

I

iv

11/14

284/286

1

35/37

161

2/3 6

211 422

Isaias : 1, 1

i

cfr Ioel.

prol.

cfr Am.

1, 2

1, 4

cfr Mich.

I

i

1

cfr Zach.

III

xiv

171/172

881

Os.

III

xiv

5 2/4

85/86

154

2/3 10/12

57

162

361/362

922

T 3 3/134 601/602

276

Ioel.

i

Mai.

ii

Am. Zach.

i, 7 1, 8

Am.

1, 9

Os.

II

V

III

xiv

15

II

V

4/5

134/136

276

iv

6

152/154

4i5

i

10/11

ii

28/32

358/359 796/797

*97

Ion. I

Ioel. I

iv

i/7

156/158

470

iii

1164/1165

649

Zach.

II

viii

17 11/12

815

Os.

III

xi

8/9

363/364 287/288

Os.

III

xii

7/8

I47/X48

135

ii

8/n

401/403

687

Os. cfr Mich.

1, 13

Am. Ab.

1, T5

I

V

6/7 6/7

123/124

vi

189/191

53 497

III

vi

7/i 1

253/254

306

I

ii

2/4

96/97

597

i

416/417

392

539

455

509/511

608

cfr Ion. Mich.

I

ii

14 n/13

Ab.

I

ii

12/14

Os.

127

II

Agg. i, 16

16

II

Soph. 1, 11

893

Ab.

Mich.

1, 10

4/5

III

cfr Ion.

i

I

50/52

715

xiv

I

27 332

403

102

772

152

ii

IO

i/5 8/9 4/5

316/317

885

136/139

276

Zach.

I

iii

Zach.

III

xiv

1, 16/18

Am.

II

V

1, 17 1, 19

Zach.

II

vii

8/14

156/158

804

Zach.

I

i

III

xi

393/394 318/319

759

Zach.

17 12/13

i, 21

Zach.

II

vii

i/3

37/38

807

1, 30

Os.

I

ii

cfr Am.

2/3 prol.

70/71

2, 1

19 211

2, i/4

Mich.

I

iv

i/7

2, 2/3

Zach.

II

viii

2, 3

cfr Ioel.

ii

i/3 28/32

789/790

T97

i

2

130/131

216 423

2, 4

856

2/3 199/209

472

52/56

807

cfr Am.

I

Mich.

I

i

1

Mich.

I

iv

i/7

3T/32 98

Mich.

I

iv

i/7

150/151

Zach.

III

xiv

8/9 9/11

275/276 213/215

884

H3/H4

469

41/42

849

43/44

849

cfr Ioel. cfr Mich.

iii I

iv

2, 12

Zach.

III

xi

i/7 1/2

2, I3

Zach.

III

xi

1/2

469 470

203

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

i/3 3 4 12

4, 1 4, 4 5» 1 5. 2

5, 4

5, 6 5, 7 5, 18 5, 20 5, 23 6, 1

6, 1/2 6, 2 6, 6, 6, 6,

3 4 5/7 6/7

6, 8 6, 9 6, 9/10 6, 10 6, 13 7, 7. 7> 1, 7. 8,

3 4/6 n/14 16 20 4

8, 14 8, 18 9, 2

9. 5 9> 6

cap.

Ab. cfr Mich. cfr Zach. Os. Os. Mai. Zach. Mai. Ab. Ab. cfr Ioel. Mich. Ab. cfr Ab. Ab. cfr Ab. Os. Nah. cfr Zach. Os. Mich. Mich. Am. Zach. cfr Am. Abd. Zach. Os. Ab. Ab. Abd. Ioel. Ab. cfr Am. cfr Abd. Abd. Am. cfr Mich. Ioel. Zach. cfr Os. Nah. cfr Am. cfr Am. cfr Am. cfr Am. cfr Am. Zach. cfr Zach. Zach. cfr Am. cfr Am. cfr Mich. cfr Zach. cfr Zach. cfr Abd. cfr Mich.

I II I I I

ii

II II II II II n 11 11 11 1 1 11 11

hi 11 1 1

hi 11 11

11

hi 1 11

n 1 1 1 1

hi 1 11 11

hi 11

hi

V

i iv iv ii viii iii iii iii i iv iii iii iii iii vi i ii ii iv vi vi vii ii i xii iii iii ii iii vii ii vii ii vii iv ii iii iii iii vii i ix vi xiii V

1

viii vii i iii

1

iv

11

1

977

ners.

lin.

/>«?•

15/0 1 18/21 14 7/9 1/2 23 2/6 4 17 9/12 8/9

638/639 30/32 507/508 277/278

612 480 762

17 17 17 17 4/5 3 13 14/15 8/9 3/5 12/15 8/14 1/3 1 8/13 9/10 2 2 17/18 28/32 10/13 4/6 prol. prol. 12 14/17 28/32 8/14 13 8/9 12 12 12 1/3 4/5 I 9/15 7/9 7/9 9/10 8/13 8/13 i/5 I

i/7

151/153 93/94 628/631 134/136 292/293 1204/1205 389/390 252/253 1205/1206 1214 1205/1206 1214 94/95 70/71 235/236 322/323 253 163/164 440/441 143/145 43/44 27/29 214/215 230/233 98/99 100/101 584 716/717 760/762 140/142 21 23 370 628/629 718/721 181/184 239 242 305/308 308/3II 315/319 32/34 213/216 19/21 285/286 190/191 333/335 194/195 451/452 294 62/63 137/O8 118/119

45 41 915 822 930 626 650 171 474 650 651 650 651 65 529 769 26 474 497 311 804 230 352 754 T37 620 621 369 195 638 316 349 349 240 521 195 805 44 548 252 252 252 313 218 824 799 875 282 l-l

3. 3. 3. 3,

lib.

v» v»

Isaias : 2, 18/19

proph.

517 756 771 356 469

978

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

lin.

A3g-

cfr Mich.

II

iv

8/9

303

cfr Mich.

II

iv

8/9

33°

475 476

i

13

xi

15/0 1

489 438

726

III

43/44 345/346

928

379/380

267

Isaias : o,5 6 y

Agg. cfr Zach.

iii

cfr Mai. g, 8

Os. Am.

io, io/ii

Zach.

IO, 13

Nah.

Os.

II, I

cfr Os.

xiii

II

iv

in

xiii

2 18/19

4i/43 738/740

872

iii ii

12/15

577/578

691

1

i

io/ii

354/357

16

hi

xiii

14/15 prol.

382

151

16

iii

8/9

205/208

349 775

i

io/ii

354/357

16

ii

18

446/450

29 884

14/15 10

cfr Abd. II, 1/3

Zach.

II, 5

Os.

11, 6/7

Os.

11, 9

Zach.

11, 10

cfr Zach. Zach. Zach.

11, 14

Zach.

13, sqq.

cfr Soph.

13, 1

cfr Am.

13, 9

Ioel. Am.

1 1 1 hi

11 11 11 11

575

xiv

8/9

276/277

viii

7/8

203/205

811

viii

23

653/655

823

ix

9/10

261/262

831

X

11/12

34i/34

12, 12, 12, 12, 12.

I I

I III II

I III II III II II

V

I II II

I II

I III II

xi vii vii iii i V

IO

vii i iii iii i i ix ii ii ii xiii

14/17 13/14

X

iii

II II II II II

ii ix iii iii iii vii V

iii

III

i xii ii ii ii

III I I

xii ii

I I

i ii

V

I I

6/8 6/7 2/4 IO

6/8 3/4 7/8 8/10 9/11 19 prol. 3/4 9/10 8/9 5 14/16 8/13 18/20 10/13 prol. 3 9/10 prol. 1 1 4 prol. 1 11/13 9/11 6/11 21/24

00 00

IO,

i ii ii viii iii ii iii ii ii xi vii i i viii

I I III I

00

10, 14/15 io, 16 IO, 22 10, 28 10, 30 IO, 34 IO, 34/36 IO, 35/36

cfr Ion. cfr Mich. cfr Ab. Am. Mich. cfr Am. cfr Am. cfr Am. Nah. cfr Os. cfr Os. Ab. Ioel. Am. cfr Mich. Zach. cfr Mich. Mich. Ioel. Zach. cfr Am. Mich. Ioel. Mai. Mai. Am. Mai. Zach. Ion. Am. Soph. Os. Zach. Ioel. Abd. Mich. Soph. Zach. Soph. cfr Ab. cfr Ab. cfr Mich. cfr Am. cfr Soph. cfr Ion. Ion. cfr Os. Ion. cfr Ion. cfr Ion. Ion. Ion. Os. Mich. cfr Zach. Ab. cfr Os.

335/337 97 124 417/418 578/579 418/419 8/10 69/70 359 175/06 73/76 328 198/199 68/69 187/189 219/223 207/208 661 18/19 62/63 222/223 30 322/323 972/974 508/510 686/687 433/434 25 154/07 226/227 io/ii

8/9 20/21 III

76/78 21/23 474/475 176/179 240/241 537/538

235 544 127 77 582 03 332 487 858 509 50 200 752 284 520 172 927 929 223 907 826 403 235 678 146 843 203 37i 421 678 830 702 626 644 518 292 7°5 378 384 137 377 393 393 376 379 131 453 790 587 32

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

996

proph.

lib.

cap.

uers.

lin.

i

10

293/296

535

14 11/12

474 345/348

365 815

95

Matthaeus

13. 3/8

cfr Nah.

13, 5

cfr Abd. 00

viii

II

ix

3/6

13, 8

cfr Os.

I

ii

21/24

!3. 9

Ioel.

i

2/3

135/137 541/543 5i

i3» 15 13, 20

Mich.

vii

14/17

628/629

521

14

474

365

13, 22

cfr Mich.

13, 24 sqq.

cfr Ioel.

13. 25

cfr Abd.

13, 30

cfr Os.

13, 33

cfr Os.

13, 36

Os.

13. 42

Nah.

l/~\

II

cfr Os.

fCs

cfr Zach.

13. 7

II

cfr Abd.

cfr Mich.

13, 43 13. 43/46

Abd.

13. 47

cfr Os.

vi

3/5

158/160

497

ii

18/20

426/427

187

221/222

358

III

xi

2/4 10/11

350

129

II

viii

86

II

i II

vii

cfr Abd. cfr Zach.

32 162

III

7

164/165

prol.

9

1

8

230/231

533

5/7

167/168

509

2/4 20/21

227/228

359 373

10/11

745/746 347/348

11/12

332

ix

9/10

304/307

344

i

2/3

162/164

660 828

xi

II

129 846

13. 47/48 13, 48

cfr Am. cfr Zach.

II

ix

5/8

164

I3» 5°

cfr Mich.

II

vii

5/7

167/168

509

13. 52

Zach.

prol.

34/35

748

13, 35

cfr Am.

276/277

306

508/509

762

III

cfr Soph.

cfr Zach.

III

vi

I

i

7/i 1 18/21

14, 20

cfr Ion.

iv

10/11

272/273

419

14, 29/31

cfr Nah.

ii

8/9

287/289

15, 14

cfr Os.

ix

3/4

79/80

549 93 374 9°4

II

cfr Abd.

20/21

763/764

15. 19

cfr Mai.

i

1

15, 24

cfr Ion.

i

44/45 45

cfr Ion.

i

3 3

ii

2/4

cfr Ab. 13, 26

I

cfr Ion. 16, 6

i

3

171 119

iii

1/2

16

Ion. cfr Ion.

120

381

383 599 383 404

iv

1/2

II

vii

Am.

II

iv

4 4/6

14/15 99/100

411

Os.

207/208

262

73

16, 11

Ab.

I

ii

9/11

439/440

606

16, 12

Ab.

I

ii

9/11

441/442

607 284

16, 18

Am.

II

V

IO

402/403

Am.

III

vi

12/15

414/415

310

cfr Am.

III

vii

7/9

241/242

320

358

V

2/4 11/13

201/202

II

495

286

i

6

296/298

721

I

iv

2/7 prol.

107/108

780

11/12

344

iv

2/7

123/126

780

Abd. 16, 26

Am.

16, 27

Agg.

17, 3

cfr Zach.

i7> 19 17, 19/20

cfr Abd. Zach.

I

17, 26

cfr Ab.

I

i

15/17

526/528

18, 6

cfr Mich.

594

I

iii

9/12

225/227

463

cfr Zach.

III

18, 10

xi

4/5

93/94

850

cfr Mai.

ii

8/9

255/258

919

Ioel.

ii

15/17

323/324

184

cfr Nah.

ii

1/2

82/83

543

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

997

proph.

lib.

cap.

tiers.

tin.

18, n

cfr Zach.

Ill

xii

9/1°

246/247

866

18, 15/17 18, 16

cfr Am.

II

V

IO

391/392

283

cfr Soph.

iii

8/9

cfr Mai.

iii

8/12

285 322/323

701

19, 21 19, 26

Zach.

II

viii

6

810

20, 2

cfr Zach.

II

vi

20, 6

cfr Mich.

I

iv

Nah.

i

57/58 57/58

467

20, 15

9/i5 i/7 3

I54/I55 282/283

21. 7

cfr Am.

I

ii

6/8

232/233

236

25, 5/IQ 21, 5/11

cfr Soph.

iii

14/18

511/512

707

III

xiv

15

605/610

893

21, 9

Ab.

I

ii

9/11

343/345

604

II

ix

9/10

211/212

829

21, 12/13

cfr Mich.

I

iii

9/12

262

21, 12/14

cfr Am.

III

viii

4/6

106/108

464 329

21, 13

cfr Os.

II

ix

3/4

84/85

93

cfr Mich.

II

V

I

480

cfr Ab.

I

ii

cfr Ab.

I

ii

15/17 15/17

17 635/636 650

612

III

xiv

20/21

842/844

900

ii

320/321

184

345/346

604

>3?-

Matthaeus

cfr Zach. Zach.

Zach.

21, l6

Ioel. Ab. Zach.

21, 19

799 528

612

I

ii

15/O 9/11

II

ix

9/10

214/215

829

i

6/7 17

257/259 1170/1171

649

cfr Ioel. Ab.

935

II

iii

167

21, 21

cfr Abd.

prol.

n/12

21, 31

Os.

prol.

75/76

349 3

21, 33/39 21, 33/41

cfr Ab.

II

iii

17

1210/12x3

651

cfr Os.

I

ii

M/15

324/326

26

21, 42

Am.

III

vi

2/6

152/153

3°3

21, 42

cfr Soph.

iii

697

Mich.

i/7 9/10

07

22, 13

312

448 509

cfr Mich.

I n

Nah. 22, 30

cfr Zach.

1

ii vii

5/7

167/168

i

8

230/231

533

iii

6/7

i57

774

22, 37

Ion.

i

16

448

392

23, !5 23, 27

Mai.

i

165

907

viii

6/7 11/12

357/358

815

23, 28

Mich.

iv

i/7

50/51

467

23, S2

Zach.

23, 34/37 23, 35 23, 37

cfr Ab.

789 608

23, 38

cfr Zach.

11 1 1 1

5/8

M3

ii

12/14

505/507

672 40

i

15/16

646/647

1

iv

6

108/111

i

15/16

Os.

1

ii

644/645 68

Os.

hi

xi

2/3 10/11

1 11

iii

3/5 18/19

1278/1279

i

9/12

375/376

vii

1/4 2

74/75

506

19/20

527 530

Soph. Os. Soph.

Mich. Ab. 24, 12

V

cfr Ioel. cfr Mich.

11

i

i

cfr Nah.

672

373/374

19 129

137

426

652 171

cfr Nah.

i

4

131/132

cfr Nah.

iii

1/4

60/61

556

ii

5/8

291/292

603

cfr Ab.

1 11

iii

18/19

1315/1316

cfr Soph.

i

4/6

220/222

653 661

cfr Soph.

i

12

548/549

670

cfr Ab.

99B

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

lin.

P«g-

ii

12/15

607/608

692

i

6

288

721

360

758

Matthaeus 24, 12

cfr Soph. cfr Agg. Zach.

I

i

14/16

24. 15

Zach.

III

xi

24, 24

cfr Soph.

i

15/0 12

436

859 670

24. 27/31

cfr Ioel.

ii

1/11

550/551 I43A44

24, 30

cfr Zach.

III

xiv

6/7

219/220

882

24, 31

cfr Zach.

I

ii

6/9

143/146

24, 35 24, 36

ii

1/11

205/206

767 181

cfr Zach.

III

xiv

6/7

247/248

883

24, 45

Os.

prol.

13/14

1

225/226

561

vii

7 5/7

167/168

509

i

8

230/231

III

viii

n/14

287/290

533 334

Ioel.

iii

Nah.

24, 51

cfr Mich.

II

Nah. 25, 1 sqq.

cfr Am.

25, 1/12

cfr Zach.

25, 4 25, 30

cfr Os. cfr Mich.

179

II

viii

23

667/668

823

III

xiv

162

156

II

vii

5/9 5/7

167/168

509

i

8

230/231

iii

6/9

137/139

Nah. 25, 4i 26, 10/11

cfr Ion. Os.

prol.

66/68

26, 13

Os.

prol.

72/74

533 4°7 3 3

26, 24

cfr Os.

II

viii

26, 27/28

Zach.

II

ix

i/4 11/12

70/71 291/292

83 832

26, 29

cfr Abd.

5/6

277/278

360

26, 31

Zach.

III

xiii

7/9

162/164

875

26, 38

cfr Ion.

iv

1/2

20/21

411

cfr Ion.

iv

3

55/56

412

ii

8

282/283

401

Ion. Mich.

II

vii

Ab.

I

26, 38/39

Ab.

II

26, 39

Ion. Ion. Ion.

80/81

506

i

i/4 19/20

836/837

617

iii

4

242/243

624

i

3

82/83

382

ii

8

283/284

401 404

iii

1/2

15/T 6

Ab.

I

ii

I5/I7

625/626

611

Ab.

I

ii

I5/I7

627/628

611

26, 40

cfr Ion.

26, 41

Am.

26, 43

cfr Ion.

i

26, 45

cfr Ion.

26, 47/50

cfr Zach.

26, 56

Zach.

26, 60

cfr Soph.

26, 64

cfr Zach.

26, 65

cfr Ioel.

26, 68

Mich.

II

V

I

27, 4

Zach.

III

xi

27, 5

cfr Am.

II

V

i

5

205/206

386

prol.

6/7

255

5 5

205/206

386

i

205/206

386

III

xi

12/13

328/329

856

III

xiii

7/9

164/166

875

iii

8/9

288/289

701

ii

0 12/14

239/240

769

II

I

ii

cfr Nah.

249/252

182

21/22

480

12/13

347/348

857

18/20

703/704

292

ii

11/12

401/402

xi

12/13

348/349

553 857

27, 6

cfr Zach.

III

27, 7

cfr Zach.

III

prol.

17/18

848

cfr Zach.

III

xi

12/13

35°

857

I

ii

4/5

99/100

20

i

14

4i3

392

27, 15/22

cfr Os.

27, 24

Ion. cfr Mai.

27, 25

Os.

I

i

I

26/28

903

i

6/7

277/278

J3

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

999

cap.

uers.

tin.

PaS-

Matthaeus :

27, 25

Ioel.

ii

28/32

731/732

196

Am.

II

V

21/22

775/776

Am.

III

ix

1

27/28

294 336

i

14

415/416

392

Ion. cfr Ab.

I

ii

5/8

272/273

602

Ab.

I

508/509

608

425

667

673 715 853

ii

12/14

Soph.

i

IO

Soph.

i

15/16

648

Agg.

i

I

48 193/194

Zach.

III

xi

8/9

Zach.

III

xii

11/14

366

870

n

iii

2

108/109

621

III

27. 38 27, 40

cfr Ab.

xii

9/10

311/313

868

27, 45

cfr Agg.

ii

2/10

175/177

27, 51/52

cfr Nah.

i

5

140/141

28, 9 28, 18 28, 19

cfr Soph.

73i 53i 655

Zach.

Zach.

I

cfr Ion.

25/26

ii

6/9

168/169

767

iii

3/4 7/i4

40/41

404

Mich.

II

V

346/348

489

Ab.

II

iii

14/16

1077

ii

2/10

192

647 732

Agg.

28, 20

prol.

Zach.

II

X

8/10

245

844

Am.

II

V

16/17

629/630

290

Ion. Ab. Zach.

iii

3/4

44/46

404

II

iii

14/16

1075/1077

647

I

ii

10/12

207/209

768

927

Marcus :

1, 1/2

Mai.

iii

1

13/15

1, 4

Mai.

iii

1

19/21

927

cfr Mai.

iii

X

37/38

928

14 333/334

627 846

1, 10

cfr Ion.

i

1/2

1, 1, 3, 3, 3, 3, 4, 4, 4, 4,

cfr Ab.

II

iii

5

Zach.

II

X

11/12

339

i

2

12

527

5

322/323

626

13 17 18 22 24/26 27 3/8 5 7 16 4, 18/19 4, 39

cfr Nah. cfr Ab.

II

iii

cfr Os.

II

viii

9/10

235

88

cfr Ab.

II

iii

14/16

1064/1066

646

i

10

293/296

535

14

474

365

5/6

135/137 474

365

cfr Nah. cfr Abd. cfr Os.

cfr Mich.

II II

27 31

vi

3/5

158/160

i

12

362/363

390

iii

8/9

478

631

855

497

III

xi

10/11

280/283

cfr Am.

III

vi

7/i 1

276/277

306

I

i

18/21

508/509

762

234

cfr Am. cfr Os.

I

ii

6/8

189/190

III

xi

8/9

288/291

127

I

ii

6/8

193/194

235 55°

Nah.

43 7 25/26 25/30

95

cfr Zach.

cfr Am.

6, 7, 7, 7j 7>

ix

14

Ion.

cfr Zach.

6, 8/9 6, 11

II

cfr Abd.

Ab.

5, 25 6, 3

380

ii

10

309/310

cfr Ion.

iv

10/11

272/273

419

cfr Ion.

ii

9

316

402

cfr Zach. cfr Am. cfr Ion.

II

ix

2/4

76/78

826

III

viii

i/3

iv

1/2

54/5 5 I4/I5 LXXVI

141

327

A

1000

INDEX

.

proph

LOCORVM

.

lib

S.

.

cap

SCRIPTVRAE

.

uers

.

lin

Marcus :

7. 34 9» !/3

Ioel.

i

6

160

5/6

87/89

941

cfr Mai.

iv

9, io

Mai.

iv

5/6

113/114

9, 12

Mai.

iv

5/6

114/115

942 942

9,

cfr Ioel.

iii

1/3

70

200

9, 42/46

cfr Nah.

ii

8/9

269/271

9, 44

cfr Mich.

I

iv

1/7

549 47i

9» 48

Zach.

II

ix

2/4

108

827

ii

13/16

471/474

925

41

160/161

10, 11

cfr Mai.

10, 18

Ion.

iv

10/11

235/236

418

10, 21

cfr Mai.

iii

8/12

322/323

935

11, 4/10

cfr Zach.

III

xiv

15

605/610

893

11, 7

cfr Am.

I

ii

6/8

232/233

236

ii, 10

Zach.

II

ix

829

11, 13/14

cfr Am.

II

iv

9/10 9

211/212 340/342

266

11, 15

cfr Mich.

I

iii

9/12

262

464

11, 15/16

cfr Am.

III

viii

4/6

106/108

329

cfr Os.

II

ix

3/4

84/85

93

cfr Mich.

II

V

I

17

480

cfr Ab.

I

ii

15/O

635/636

612

cfr Ab.

I

ii

15/O prol.

650

612

11/12

349

i/7

07

697 108

11, 17

11, 23

cfr Abd.

12, 10

cfr Soph.

12, 40

Os.

12, 42/44

cfr Abd.

13. 14

Zach.

13, 22

cfr Ab.

iii

II

13,

37

14, 21 14,

25

cfr Zach.

cfr Am.

350

15/0

436

859

I

ii

5/8

278

602

i

4/6

223

661

ii

6/9

143/146

767

iii

18/19

783/784

577

II

viii

1/ 4

70/71

83

III

ix

I3/I5

439/440

347

I

i

6/9

220/221

428

ii

8

282/283

401

cfr Ion.

iv

1/2

20/21

411

cfr Ion.

iv

3

55/56

412

ii

19/20

836/837

617

iii

18/19

782/783

577

i

3

69/70

529

i

1

45/46

423

cfr Mich.

14, 34

IIO

34/35

xi

Nah. cfr Os.

3/4 prol.

III

cfr Soph. 13. 27

X

I

Ion.

Ab.

I

14, 38

Nah.

14, 62

cfr Nah.

14, 65

cfr Mich.

i5» 6/13

cfr Os.

I

ii

4/5

99/100

20

15,

27

cfr Ab.

II

iii

2

108/109

621

33

cfr Agg.

ii

2/10

17 5/T 77

73i

146/147

483

188

34i

150

781

I

Lucas : T) 17 I,

27

cfr Mich. cfr Am.

II

V

III

ix

3 6

I, 30

Zach.

I

iv

2/7

35

Mich.

II

vii

5/7

318/320

5i3

Zach.

III

xii

9/io

257/258

867

L

Zach.

I

i

18/21

441/442

761

Zach.

II

vi

9/0

292/293

1. 78/79

Zach.

I

iii

8/9

197/199

799 775

1, 79

cfr Am.

II

V

7/9

333/335

2,

Ioel.

i

9/12

366

170

1, 69

IO

2, M

282

Ab.

II

iii

4

228/229

624

cfr Ab.

II

iii

18/19

1300/1301

653

INDEX LOCORVM

proph.

S.

lib.

cap.

Os.

Ill

Am.

II

xiv iv xiv ii ii iii xii iv i iii viii xiv iii vii x viii ii vi ix ix

SCRIPTVRAE

1001

uers.

lin.

/>*.?•

Lucas :

2» 34

Zach.

III

3. 7

Os.

I

3> 9

Am.

I

Ab.

II

Zach.

III

3, i7

Zach.

I

3, 22

cfr Ion.

4, 1/2 4, 18/19

cfr Ab.

II

Zach.

II

Zach.

III

4, 38/39

cfr Nah.

5, 3i

Os.

II

Os.

III

5, 35 6, 21

cfr Zach.

6, 22

cfr Am.

6, 25

Os.

7, 22

cfr Am.

7> 32

Am.

8, 5/8 8, 7 8, 8

cfr Nah.

Mich.

cfr Os.

II I III II III II II

Am.

I

Am.

I

Mich.

I

Mai.

8, 8, 8, 9,

14 43 44 5

cfr Mich.

II

cfr Zach.

III

cfr Am.

III

cfr Os.

III

cfr Am.

9, 9> 9. 9. 9.

13/17

cfr Os.

17 43 48 58

cfr Ion. Mich.

I III I

Mai. Mich.

I

cfr Agg. 9, 60

Am.

9, 62

cfr Abd. cfr Mich.

IO, IO, IO, 10,

2 3 4 18

III

206/208

1/2

14

783 380

5 11/12

333/334

627

329/332

814

12

498/500

890

1/4 1

83 9

556

IX

380/381

70

18/19

556

115 821

6/8

201/202

444

7/i 1 3/4

276/277

306

76/77

6

190/191

93 34i

16/17

620

290

IO

293/296

5/6

535 95

1/2

I35/I37 25/26

12

327/328

244 252

2

62/63

424

I 3/5

46 158/160

10/11

280/283

9°4 497 855 30

1/3 8/9 6/8

74/75 288/291

127

I93/I94

235

II

391/394

115

10/11

272/273

419

45 3

11/13

475/476

10/12

392/393

923

i/5

124

442

3/4 7/i 1

199

719

323

308

prol.

5/6

349

r/7 18/19

133/04

470

796

577

10/13

439/440

705

234

10/15

452

3/7

180/181

11/12

14/15

378/379 375/377

435 546 552

8/14

164/166

27 804

II II

Am.

I

Ab.

I I

V

O

870

8/10

I

Am.

O

650

392/394

176

cfr Ab.

cfr Zach.

1200/1202

298

15 II, 17 II, 21/22 II, 24

cfr Ion.

17 n/14

883

II

30

19 238

25/27

cfr Zach.

24/26

304/305

V

10, 30/37

II,

890

II

Nah.

II,

492/493 91/92

564/565

i ii ii ii vii iii iv ii ii

II,

12 4/5 9/11

189/190

Nah.

Os.

272

6/8

I

Ioel.

Mich.

158

552/554

19/20

cfr Soph.

cfr Am.

i ix iii iii i i vi xi vii xi ii X iv ii ii ii i vi

250/252

iv iii iii ii i

I

Nah.

cfr Am.

V

IO 12/13

I

5

322/323

626

12/13

50

271

9/11

318/321

238

19/20

796

616

9/11

176/179

790

prol.

25

378

INDEX L0C0RVM S. SCRIPTVRAE

1002

propb.

lib.

cap.

uers.

lin.

123/124

66

167/169

i35

121/122

PaS-

Lucas : 12, 20

Os.

II

vi

Os.

III

xii

Nah.

i

4/5 7/8 4

Soph.

i

4/6

256

53° 662

Soph. 12, 32

111

7/9

190/191

875

i

412/413

172

198/199

III

viii

13/M 9/10

II

vii

8/13

456/457

ii

1/2.

51/52

33i 5i7 543

Ab.

I

ii

18

755

615

Zach.

I

iv

8/10

179/180

782

cfr Os.

II

ix

i/z

15/16

cfr Os.

III

xi

8/9

296/297

92 127

cfr Am.

III

vi

7/i 1 1/2

244

Tj-

OO

N

ii

Mai. I

i

6/9

226

428

I

ii

493/494

608

Ab.

II

iii

12/14 2

104/105

621

Zach.

II

ix

i°7

827

Zach.

II

ix

2/4 5/8

15 3/154

828

Zach.

III

xiii

7/9

204/205

876

iii

2/6

144

931

vi

9 6/7

292/293

500

257/259

167 650

iv

17 8/9

1177/1179 3^/316

476

iii

i/4

83/85

556

ii

iio/iii

441

iii

i/5 l/2

34/35

viii

16/17

440/441

244 8x7

ii

28/32

i

79i 137

426

cfr Mich.

13, 6/9

cfr Ioel.

13, 8/9

Ab.

0 ; w >>»

3°5 9i5

Ab.

13, 4

•» '

77

Mich.

Mai.

cfr Mich.

13,11/13 13,16

cfr Nah.

13, 27

Am.

Mich.

Zach.

II

i

n 11 1 1 11

Ioel.

13, 33 13, 35

340

xiii

Nah.

12, 49

676

179/180

III

Mich.

12, 47

781/782

6

Zach. Am.

12, 42

17/18

Am.

Ioel.

12, 35

i ix

Mich. Mich. Ab.

14, 11

Soph.

14, 28/30

cfr Zach.

14, 46 15» 4/5

1

iii

1

iv

3/5 i/7

11

iii

10/13

ii

197

50/51 865/866

467

63

678

432/433

888

641

hi

xiv

3/4 io/ii

cfr Os.

11

ix

84/85

93

cfr Os.

hi

3/4

xi

13 3/134 42/43

123

11 1 11

3/4 1/2

iv

1/7 10

188/189

273 47i

369/370

477

prol.

38/41

350

i

3

53/54

528

iv

10/11

250/257

418

iii

2/3

60

34

7/9 7/8

360/361

283

160/161

prol.

5

135 747

ii

5/8

316/317

603

i

4/6

662

ii

13/16

245 471/474

11

vii

5/7

166/167

509

cfr Ab.

1

i

6/11

227/228

586

16, 19/20

cfr Os.

11

vi

4/5

124/126

66

16, 19/21

cfr Mai.

ii

17

545/549

927

Am. cfr Mich.

15, 5 15, 17 15,20

Mich.

sqq-

V

iv

cfr Abd.

15,29 15,29/32

Nah.

16, 7

cfr Os.

16, 8

Am.

16, 9

cfr Os.

16, 11

cfr Zach.

16, 12

Ab.

16, 13

cfr Soph.

16, 18

cfr Mai.

16, 19

cfr Mich.

Ion.

11

V

hi

xii

1

925

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

1003 /in.

Pai-

10/13

298

Lucas : 16, 20/21

cfr Am.

n

vi

16, 22

cfr Mich.

II

vii

16, 22/24

cfr Zach.

II

ix

16,

29

Mai.

17, 6

cfr Abd.

18, 2

Am.

18, 8

Nah. Ab.

iv

18, 14

Mich. cfr Ab.

cfr Mai.

19, 8

cfr Am.

19, 10

cfr Zach.

19. 17 x9> 32/38 19, 35

cfr Am.

x9» 38

Zach.

x9> 40

Ab.

308

281

4

130/131

530 603

692

II

I

i

4/6

294/295 222

ii

12/15

608/609

V

18/20

679/682

292

prol.

16/17

421

i

13/14

448/449

592

ii

3/4

678

iii

8/12

V

21/22

741/743

935 293

xii

9/10

246/247

866

viii

23

672

824

605/610

893

ii

x5 6/8

232/233

236

11

ix

9/10

211/212

829

1

ii

9/11

604

n

346/347

836

xiv

1

ix

16

460/461

cfr Ion.

i

1/2

15

380

cfr Ion.

iv

1/2

13/14

411

19, 42/44

cfr Zach.

19, 45/46

cfr Am.

11 1 1

vii

i/4

ii

6/8

7° 255

446 761

506

i

18/21

450/452

hi

viii

4/6

106/108

329

cfr Mich.

1

iii

9/12

262

cfr Mich.

464 480

11

V

1

17

cfr Ab.

1

ii

x5/i7

612

cfr Ab.

1

ii

hi

vi

15/17 2/6

635/636 650 152/153

303

iii

i/7

x37

697

7/9 3/4

163

42 108

277 153

Am. cfr Soph.

20, 47

cfr Os.

1

iv

21, I/3

cfr Os.

hi

X

21, 2/4

cfr Am.

11

V

21/22

132/133 767/768

21, 6

Am.

11

V

4/5

x76/i77

21, 27

661

63 322/323

hi

Mich.

21, 23

349

5/8

cfr Zach.

cfr Mich.

20, 17

7/9

5/6

i

Zach.

19, 42

x9> 46

87 x 1/12

941

prol.

ii

n m 11

cfr Zach.

19, 4i

832

I

Soph. 18, 22

509

300/304

V

Soph. Am.

166/167

II

cfr Soph. 18, 11/12

1 5/7 11/12

612

294

hi

xiv

1

Am.

1

i

4/5

38/39 245

cfr Zach.

1

ii

13

239/240

viii

i/4

70/71

vii

206/208

83 510

213/214

510

ii

5/7 5/7 5 3/4

1

ii

4/5

hi

ix

1

Os.

22, 22

cfr Os.

22, 28

Mich. Mich.

22, 45

cfr Ion.

23, 12

Soph.

23, 17/18

cfr Os.

23, 21

Am.

11 11 11

vii i

219 769

205/206

386

63 99/100

678

27

336

20

Ion.

iii

1/2

17/18

404

Ion.

i

83/84

382

Ion.

i

Ioel.

i

389 287/288

391

23, 31

3 x3 6/7

23, 23

cfr Ab.

11

iii

2

108/109

621

23. 34

Ion.

i

3

88/89

382

23. 43 23 44

cfr Zach.

11

ix

11/12

316/317

832

ii

2/10

175/177

73i

cfr Agg.

168

1004

INDEX L0C0RVM

proph.

S.

lib.

cap.

Ill

SCRIPTVRAE

uers.

lin.

Pag-

331 195 195 53i

Lucas : 23, 44/45

cfr Am.

viii

9/10

182/183

23, 45

cfr Ioel.

ii

28/32

721

cfr Ioel.

ii

28/32

727

cfr Nah.

i

5 prol.

140/141 41/42

2

iv

12/13

505/506

270

Ion.

iv

3

56/57

4x2

Ion.

ii

8

284/285

401

19/20

832/833

617 624

23, 46

Os. Am.

23, 54

II

Ab.

I

i

Ab.

II

iii

4

243/244

Zach.

III

xii

i/3

38/39

861

Zach.

III

xiii

7/9

185/186

ii

1

28

875 394

cfr Ion.

Iohannes : 1, 1

cfr Os. cfr Am.

I

i

1

2/3

III

viii

11/14

253/254

ii

5

i

I

175/06 67/68

5 333 398 750 781

Ion. cfr Zach.

I

iv

2/7

142/144

III

xiv

20/21

785/786

898

1, 1/2

Mich.

II

V

2

96/97

482

1, 2

cfr Ioel.

i

I

21/22

161

1, 3

Am.

III

vi

12/15

359/360

309

cfr Ion.

iii

405

iv

3/4 10/11

47

Ion.

232/233

418

N

00

I

Zach.

v>» OO

Zach.

450 781

4

I44/I45 272/273

8/13

452/454

50

Mich.

I

ii

9/10

Zach.

I

iv

2/7

L 3/4

Ab.

II

iii

1, 5

Mich.

II

vii

1, 9

Os.

I

i

I

io/ii

6

Os.

I

ii

8

154/i 5 5

21

III

xiv

12

5°4

890

i

6/7

174/175

907

49/5° 253/254

213

1, 11

cfr Zach.

1, 12

Mai.

1, 14

Am. cfr Am.

I

i

1

III

viii

n/14

i

1

L 15

Ioel.

1, 17

cfr Zach.

I

iv

Zach.

I

iv

1, 18

Zach.

III

xiv

1, 23

Mai.

1, 26

Agg.

1, 27 i, 29

cfr Ioel. cfr Zach.

II

625

333 161

2/7

23/24 146/147

781

2/7

152/153

781

73/74

878

iii

3/4 1

26

928

ii

2/10

l65/l66

73i

i

1

vi

9/15

23/24 285

161

cfr Agg.

ii

21/24

698

799 744

cfr Mai.

ii

1/2

48/49

914

30

cfr Ioel.

i

i

23/24

161

1, 32/33

cfr Ion.

i

1/2

14

1, 36

cfr Zach.

II

vi

9/15

47

cfr Zach.

III

xiv i

III

1,

1,

380

285

799

18/19

738

896

9/12

390/391

Oi

viii

4/6

106/108

329

103

i, 48

cfr Ioel.

2, 13/17

cfr Am.

2, 15/16

cfr Os.

II

ix

15

430/432

2, 16

cfr Os.

I

iv

0/19

452/45 3

50

2, 17 2, 19

Nah.

i

2

8/9

527

i

14/16

372

759

3, 18

cfr Ioel.

3

36/37

199

Zach.

I

iii

!/

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

1005

cap.

uers.

lin.

/>«£•

Iohannes : 3> 20

Soph.

3, 30 3. 3i

Ion.

3. 32 3, 4, 4, 4,

i

15/16

699/700

674

iv

6

166/167

416

Mich.

I

i

2

59

423

Mich.

I

i

2

60/61

Mich.

I

i

2

61

423 423

iv

97

4i3

I95/I97 83/85

278 258

Ion.

33 7/i4

cfr Am.

II

V

13

Am.

II

iv

14

cfr Ab.

4, 35

II

iii

5 4/5 i/3 8/9

452/454

630

Zach.

III

xiv

8/9

307/308

885

Mich.

II

vii

66/67

506

Zach.

I

i

i/4 18/21

762

iii

8/12

478/479 351/353

I

iii

6/7

124/125

773

III

ix

6

166

340

I

iv

i/7

107/108

469

ii

3/4 5/8

76 84/84

678

V

iii

2/6

iio/iii

930

vi

9/i5

300/301

799

17/18

609/610

iv

10/11

369 419

viii

11/13

272/273 269/271

prol.

6/7

1

ii

21/24

740/741

745 333 334

4. 35/36

cfr Mai.

5> 14 5. 17

Zach. Am.

5, 22

Mich. Soph. Zach.

I

Mai.

5, 36/38 5, 43

cfr Zach.

II

Abd.

936

787

cfr Ion.

6, 27

cfr Os.

6, 31 sqq.

Agg. cfr Am.

III

viii

11/14

239/240

cfr Am.

III

viii

n/14

300/302

6, 31/52

cfr Os.

III

X

14/15

474

118

6, 33

cfr Am.

II

iv

4/6

220

262

6, 39 6, 39/40

cfr Ion.

ii

IO

329/330

403

II

vi

rCi 'o'

799

6, 42

cfr Am.

III

vi

276/277

306

6, 44

Os.

III

xi

9/i5 7/ii 3/4

i

1

III

xiv

3/4

74/75

878

II

V

2

102/103

482

277 400/401

474

Os.

cfr Agg. 6, 46

Zach.

6, 51

cfr Mich.

89

137/138

123

109/110

716

cfr Mich.

II

iv

8/9

Os.

II

vii

15/16

III

vi

276/277

306

iii

7/ii 3/4

71/72

405

i

1

105/106

716

iii

18

331/332

206 278

6, 54 7, 20

cfr Am.

7. 37

Ion. Agg. cfr Ioel.

81

cfr Am.

II

V

4/5

cfr Am.

III

viii

n/14

197/199 240

i

12/13

38O

333 538

8/9

VW

7. 38

O tr\

cfr Zach.

II

O

6, 13 6, 26

xiv

885

7, 38/39

III

xiii

3

97/100

8, 12

cfr Ion.

iv

10/11

267/268

M3 419

8/9 3 3

272/273 148

474

148

484

523/524 148

484

Mich.

II

iv

8, 33

cfr Mich.

II

V

8, 37

cfr Mich.

II

V

8, 39

Am.

II

V

14/15

cfr Mich.

II

V

3

Zach. 8, 44

cfr Soph.

8, 48

cfr Am.

III

Mai. III

VW

O

III

Os.

VO

Zach.

0

cfr Nah.

484 287

X

8/10

iii

10/13

233/234 382/383

i

6/7 7/i 1

172/173

843 7°4 9°7

276/277

306

vi

ioo6

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

lin.

cap.

uers.

ii

21/24

697

iv

5/6

99/100

iii

8/9

213/214

775

iv

10/11

267/268

419 634 108

Iohannes : cfr Agg.

8, 56

Mai.

9, 1/7

cfr Zach.

9. 5 9. 39

cfr Ion.

I

Ab.

II

iii

8/9

591/592

Os.

II

X

3/4

109

III

xiv

12

494/496

890

I

ii

765

II

vii

3/5 I

75/76 29/30

7i

i

17/18

i74

Zach. 10, 4

cfr Zach.

io, 8

Os.

10, 9

Ioel. Mich.

I

ii

n/13

512/513 442

Mich.

I

ii

n/13

567/568

Mich.

I

ii

n/13

578/579

452 456 456

i

9/10

301/302

910

Mai. IO, IX

Am.

II

V

14/0

538

287

cfr Mich.

II

vii

544/545

III

xi

14/17 8/9

205/206

5i9 853

I

ii

I9/2O

837/839

617

ii

IO

329/330

403

II

V

14/15

426

62

III

vii

7/9 1

246

320

5/8

5

173

398

188/189

34i

17/18

777 799 35

OO

O

Zach.

IO, 28 IO, 29

Ab. cfr Ion. Os. Am.

OO

0

IO, 35/36

Os.

I

cfr Am.

11, 12

Zach.

II, 14

cfr Zach.

11, 16

cfr Os.

11. 35 11, 49/50

cfr Ion.

cfr Mich.

12, 13

Zach.

12,14/15

cfr Ab. cfr Zach. Os.

i ii

Ion.

11, 1 sqq.

12, 24

III

ix

5 6

I

iv

1

II

vi

9/i5

284

I

iii

2/3

iio/iii

II

vii

i/4

7o/7i

506

i

7

247/248 211/212

387 829

II

ix

9/10

I

i

6/11

261/262

587

III

xiv

15 15/16

605/610

893

399/400

81

17/18

617/618

37°

II

vii

cfr Abd. 12, 24/25

744 942

ii

18/20

433/435

187

II

ix

17

486/488

ii

5

172

837 398

III

xiii

385/386

151

708/709 84

x95 544

Ioel. Zach.

12,28

Ion.

12,32

Os.

12, 49

cfr Ioel.

ii

14/15 28/32

13.8/9 14, 2

cfr Nah.

ii

1/2

V

1/2

52/53

273

14,3 14, 6

cfr Ion.

i

12

369/370

390

III

xiii

1/2

23

141

I

ii

6/8

197

235

Am.

I

iii

9/10

242

250

Am.

II

V

6

231/232

279

Am.

II

V

14/15 1/2

536/537 16/17

287 380

cfr Am.

Os. Am.

II

cfr Ion.

i

Ion.

iv

5

97

40

iv

i/7

104

469

Nah.

i

3

69

529

Nah.

ii

1/2

42

542

Nah.

ii

1/2

56/57

543 799

Mich.

I

Zach.

II

vi

9/i5

280

cfr Zach.

II

viii

20/22

592

821

ii

5/7 i/5

192

90 772

Mai. 14, 9

Zach.

I

iii

81/82

IOO7

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

lib.

cap.

uers.

lin.

P“g-

II

V

I

i

14/15 3/3 19/20 10/13

443 108 783/784 850/851 184 515/518 173 99/100 566/567 301/302 187/188 495/496 133/134 521 302/303 275/276 412/413 391/392 165/166

62 425 616 641 875 3i 398

Iohannes :

14, 10

Os. Mich. Ab.

I

ii

Ab.

II

iii

III

xiii

I

ii

Zach.

14, 10/11

Os.

ii

Ion.

14, 14. 14, 14,

11 12 13 23

Am.

II

V

cfr Mich.

II

vii

cfr Zach.

II

vi

Ab.

II

iii

14, 27

Am.

I

cfr Zach.

14, 30

Os. Os.

iii

h/i8

i

II

viii

8/13 10

III

ix

III

xiii

Nah.

14, 3i 13, 1

i

15 14/15 6

Mich.

I

iii

i/7

Zach.

III

xiv

15

Os. cfr Mich. cfr Mich. Ab. Zach.

n

vii

1

iv

cfr Mich.

iv

i/7 8/9

iii

17

1

iii

10 8/12

iii

1

13, 5

Zach.

15, 6

Ab.

!5> *5

Mich. Mich.

iv ii

Nah. Zach.

m

11 11 n n 11

xii viii iii

17

5/7 5/7 8/10

vii

X

Zach.

J7> 1

Mai.

i

cfr Mai.

i

17. 3

11

ii

6/9

V ii

4 10

cfr Mai.

i

6/7

cfr Ion.

ii

n m 11 11

Mai. Zach. Mich.

1 11

cfr Ion.

22 24 14 22 40

iii ix iii viii

x

5 3 5 8/10

cfr Ion.

i

12

cfr Ion.

i

7

Am.

n

Zach.

cfr Mich. cfr

Os.

V ii

Ion.

17, 17, 18, 18, 18,

6/7 6/7

i

Am. Zach.

17. 20/24 17, 21

5 5/7

5 4 11/12 2 20/22 n/13

Ab.

17, 10 17, 11/12 17, 12

vii

ii

Ion. Ab.

17, 6

ii

Ion.

i/7 1/2 n/14 11/12

vii

15, 16 16, 28 16, 33

Mich.

15/16

11 11

Mai.

13. i/3 !5. 2

iii

I

Soph. Zach.

3 3 M/17 9/15 3 14/18 3/8

iii

Soph.

7/9 19/20

11

1 1

i

1

ii

4/5

5° 570 400 142 275 1227 246 354 140/141 95/99 389/391 336/338 1200/1202 206/208 211/212 245/247 174 345/346 154/i 5 5 179/180 170/171 274/275 379 127/128 596/597 347/348 169/170 181/184 329/330 167 158/159 101/102 173 287/288 369/370 247/248 45/46 99/100

275 520 799 623 707 247 707 757 813 103 Mi 53i 467 892 81

470 474 651 776 936 470 544 870 815 650 510

510 844 398 514 907 907 398 625 346 621 822 911 767 484 403 9°7 398 275 398 845 39°

387

423

20

ioo8

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

lin.

A3?-

prol.

83

4

9i 373 52/53 337 775

379 583 703 9T4

uers.

lib.

cap.

I

i iii

10/13

O

00

Iohannes : cfr Ion. cfr Ab. cfr Soph. cfr Mai. 19, 6

1/2

282

Am.

II

V

7/9

Am.

II

V

21/22

i

389

294 391

539

438

272/273 1215

602

Ion. Mich.

I

i

13 16

cfr Ab.

I

ii

5/8

II

iii iii

17 10/13

379

7°4

i

9/12

360

x7°

43/44

327

25/26

336 404

Ab. Soph. 19. 15

ii

Ioel. Am.

III

viii

Am.

III

ix

i/3 1

Ion.

i

3

Ion.

iii

1/2

84 17/18

Ab.

651

382

II

iii

17

1215/1216

651

III

xi

858

14

387/388

19, 16

cfr Ab.

I

i

4

89/91

19, 18

cfr Ab.

II

iii

2

108/109

583 621

19, 26

cfr Zach.

III

xii

9/10

293/295

868

19, 34 20, 17

cfr Ioel.

ii

28/32

702/703

195

cfr Mai.

ii

10/12

377/378

922

20, 22

Nah.

20, 29

Zach.

21, 20/24

cfr Zach.

21, 25

Ioel.

Zach.

i

15

495/496

541

II

ix

82/83

826

III

xiv

2/4 20/21

786/788

898

ii

28/32

725/727

195

Actus Apostolorum : 1, 13 i, 18

cfr Nah.

i

2

II

527

cfr Nah.

ii

11/12

401/402

553

1, 23/26

cfr Ion.

i

7

241/243

2, 1/6

cfr Ioel.

ii

28/32

616/618

387 192

2, 2/4

cfr Zach.

2, 3/4

Ioel. cfr Soph. Ioel. Mich.

2, 12

Ioel.

2, 13

Ioel.

7/9

205/206

876

ii

28/32

705/708

iii

8/9

3 3 3/334

i95 702

ii

I

cfr Agg.

v» Is)

2, 7/9 2, 9/11

xiii

N> OO

III

619/621

192

79/82

468

ii

i/7 28/32

622

192

ii

28/32

623

193

i

6

264

721

iv

2, 14/21

Ioel.

ii

28/32

623/629

193

2, 31

cfr Ion.

ii

Ion.

235/237 194/196

400

2, 38

7 7/8

2, 41

cfr Mich.

I

iv

168/169

471

2, 45

cfr Am.

I

i

i/7 11/12

226

3> 6 4. 11 5. 29

Mich.

I

47!/473

iii

9/12

241

463

iii

Am.

i/7

vii

5, 4i

Soph.

M/17 II

137 376/377 511

697

III

6, 2

Mich.

7. 4i/43

Am.

7, 56/59

cfr Abd.

iv

cfr Soph.

i

416

323 669

I

ii

9/10

319/320

448

II

V

25/27 I

853/860 12/13

297 352 463

8, 9/25

cfr Mich.

I

iii

9/12

241/244

8, 13

cfr Os.

I

iv

1/2

35/36

38

8, 27/38

cfr Soph.

i

I

44/5°

657

9. i5

cfr Am.

ix

6

03

340

III

1009

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lift.

lib.

cap.

uers.

Ill

ix

n/12

343

345

ii

8/11

422/425

687

I

ii

18

II

ix

1

452/455 34/35

29 825

A#-

Actus Apostolorum :

9. 15

cfr Am.

9, 23/25

cfr Soph.

10, 11/15

cfr Os.

to, 34 ii, 27/28

cfr Zach. cfr Ioel.

ii

28/32

767/769

197

13, 35 13, 4i

cfr Ion.

ii

7

235/237

400

i

12

555/556

670

13, 46

cfr Ion.

iv

1/2

15/16

411

14, 13 15, 10

cfr Ioel.

ii

12/14

252/253

183

cfr Zach.

II

ix

9/10

227/228

830

15, 13/18

Am.

III

ix

11/12

349/356

345

16, 9

Ioel.

ii

28/32

17, 24 17, 28

cfr Ab.

t97 615

Soph.

I

ii

19/20

773 779

Os.

II

viii

7

167/168

86

Ab.

I

ii

19/20

790

616

ii

28/32

683

194

II

vii

5/7

219/220

510

i

9/10

291/294

910

19, 2

Ioel.

20, 30

Mich.

20, 34

cfr Mai.

21, 8/9

cfr Ioel.

21, 20

cfr Mich.

ii

28/32

769/771

I

iv

t/7

170/171

197 47i

1

5i 180

600

Ad Romanos : 1, 1

cfr Abd.

1, 17 1, 18

Ab.

I

ii

Ab.

II

iii

2/4 2

1, 22/23

Os.

I

iv

14

152/154 295/298

1, 24/25 1, 26/27

Os.

I

iv

14

300/304

46

Ioel.

iii

48/54

199

1, 28

Am.

221/222

249

1, 29

Zach.

2, 4/6

Am.

2, 5

I

iii viii

16/17

489

819

I

i

6/8

306/311

221

29 92/93

273

cfr Am.

II

V

1/2

III

vii

II

vi

i/3 10/16

cfr Soph.

3t5

376/378

503

i

3

44

528

iii

218

699

l6l

180

cfr Ioel.

ii

i/7 i/n

cfr Ioel.

iii

14/15

280

205

II

V

7/9

304/305

28l

cfr Zach.

I

iv

8/10

219/220

cfr Zach.

I

V

i/4

36/37

783 786

cfr Zach.

II

vi

9/i5 7

267

cfr Am.

2, 11

cfr Mai.

2, 12

cfr Am.

2, 24

cfr Mich.

3, 23 4, 11

Nah.

cfr Zach.

5, 3/5 5, 5

45

II

cfr Nah.

2, 6

622

t/3 9/ro

cfr Am. Mich.

353

iii

187

799 932

II

ix

I

34/35

I

ii

115/117

II

vi

4/5 IO/l6

362/363

502

i

3

56

528

1 i

11

3/4 512/514

669

cfr Abd. cfr Soph.

825 232

352

Zach.

III

xii

9/10

251/252

867

Zach.

III

xii

9/10

261

867

I

i

15/17 10

5 34/5 35

594

371/372

267

Ab.

5, x9 6, 8

Am.

II

iv

6, 12

Am.

III

ix

7, 6 7, J4 7, i5

cfr Am.

I

i iv

Mai. Am.

II

279/280

343

355/356

223

4

65

941

prol.

3°/ 31

255

7/8 6/8

1010

INDEX L0C0RVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

lin.

/>*£•

I II II

i

13/14

460/462 31/32

592 255 283 400 561 676 270

Ad Romanos :

7, 23 7. 24

Ab. Am. Am.

9 11 13 15

ii

Nah.

iii

cfr Am.

i

II

iv

I

ii

i

Soph. Mich.

ii

Ion.

i

cfr Mai.

8, 21 8, 26

Os.

I

ii

Ab.

n

iii

cfr Am.

11

iv

11

viii

hi

vii

1

ii

hi

vii

1

ii

hi

xiv

Mai.

8, 29 8, 33

Zach. Am. Ab.

8, 38/39

Am.

9, 3

Ion. Mich. cfr Zach.

9. 3/5 9, 4 9. 5 9, 7 9, 10/13 9, 16 9, 20 9, 22/31 9. 29 9> 32/33 9. 33 10, 4 IO, IO IO, 12 10, 12/15 10, 13 10,18 IO, 20

ii

i

cfr Ion. cfr Mich.

iv

1

cfr Ion.

i 1

ii

Zach.

11

X

1

ii

Mai. Am.

i

cfr Ab. Os. Mich. cfr Zach. Os. Os.

1 1 11

vi iii

hi hi

X xiv

ii ii

cfr Mich.

cfr Ab.

11

cfr Os.

1 1 11 11 1 11

hi

cfr Ab. cfr Zach. cfr Os. cfr Os.

ii iv iii ii

V viii i

cfr Ion.

cfr Mich.

iii

i

Ion.

cfr Mich.

vii ii

cfr Ion. Am.

3 n/13 8/10 2/3 13/16

i/7 9/i5 i/7 12 2/4 3/4 28/32 28/32

loci.

II, II, II, II, II,

7/9 3 n/13 10/11 1/2 n/13

io/ii

ii

cfr Am.

7/9 18

i

cfr Ioel.

Agg. Am.

2/3 6/7 9 10/13 12/13 13/16 11/12

iv

cfr Mai.

Os.

7/9 7 7 17/18 12/13 2/3 n/13

prol.

cfr Soph.

Mich.

II, 23/26

ii

Mich.

II, 5 II, 17 17/19 17/24 18/21 21 25

V

Ion.

Soph.

8, 8, 8, 8,

prol.

iv

5/7 2/10 3/8 n/13

758/759 237/241 41/42 411/412 448/449 16/19 405 95 405/406 235 83/88 449 35/36 346/362 156/158 285/286 137 415/416 95/96 130 765/767 740/745 188/189 181/183 91/92

3 10 i/3 3 1/2 6/8

63 84/85 3 219/220

n/I3 17 13/17

494 1173 418/419 15/16 107/108

iii

hi

xi

1 1

ii

I

iii

2/3

ii

798/799 501 123/124 468/469 84/85 159/161 184 722/723 501/502 5I3/5I4 353/354 235/237

498/499 337/338 1218/1219 210/212 85/86 282/284

9 17 6/8

1 1 11

ii

374/375 244/245 229/230

659 453 395 907 22 637 270 926 815 319 615 319 381

45i 888 411 451 382 451 843 905 242 580 15 470 799 697 116 154 916 197 196 75 73i 246 454 266 651 444 382 58 328 382 411 445 454 649 859 17 35

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb. Ad Romanos ii, 25/26

ion

lib.

cap.

uers.

lin.

A3S-

; cfr Am.

Ill

ix

11/12

376/377

346

cfr Mich.

II

V

1

11/12

479

cfr Mich.

II

V

3

iii

4/5

I43/I44 169

483

I I

ii

11/13

504/505

iii

10/13

412/413

37 454 7°4

III

xiv

IO

225/227

158

I I

i

33

581

ii

2/3 6/8

222/224

445

II

iii

8/9

470

630

iii

10/13

421/422

11, 26

Os.

11, 32

Mich.

IJ, 33

Os.

Soph. cfr Ab. cfr Mich. Ab. Soph. Zach.

III

xiv

20/21

776/778

7 19 16, 18

cfr Am.

II

V

7/9

350/351

282

ii

1/2

89/90

16, 20

Am.

I

iii

3/8

127

9T5 247

iv

i/3

48/49

940

cfr Mai. Mai.

I ad Corinthios : 1, 2

Ioel.

1, 19

Am.

1, 20

Mich.

1, 24

cfr Os.

I

Ion.

I m

cfr Mai.

1, 27

Am.

1, 30

Mich. Ab.

1 11 11 11

752/754 453/454

242

iii

6/9

181/182

408

i

l6

5 35/5 37

438

xi

5/7

211/212

125

i

8

265/266 485/486

9°9 45 3

ii

11/13

iii

6/9

vi

I

O

Ion.

13/16

i/~\

cfr Mich.

1, 26/28

28/32

CO

1, 25

196

ii ii

408

23/24

298 625

vii

8/13

iii

4

474/475 252

50

iii

14/18

492/493

1, 31

Zach.

11

X

11/12

366/367

2, 8

Mich.

n

iv

11/13

422/423

2, 9 2, 10

cfr Os.

ii

18

470/472

30

X

11/12

846

2, 13

cfr Zach.

1 11 11

2, 14

Mai.

926

Soph.

cfr Zach.

X

11/12

336/337 319/320

ii

13/H

512/513

ii

7°7 847 478

846

15/O

322/323

184

i

4/5

253/255

219

ii

11/15

417/418

737

ix

5/8

159/160

828

Zach.

11 11

X

8/10

261

844

3> 3

Zach.

hi

xiii

3

873

3> 8

Zach.

11

viii

10

77/79 282/283

3> 2

Ioel. cfr Am.

1

cfr Agg. Zach.

813

1012

INDEX L0C0RVM

proph.

lib.

S.

SCRIPTVRAE

lin.

cap.

uers.

ii

16/18

523

740

prol.

39/40

748

A*?-

I ad Corinthios : 3, io

Agg. cfr Zach. Zach.

3. 11

cfr Nah.

3, 12

cfr Abd.

I

Agg. 3, 12/13

Am.

3. 13 3. 14 3> 14/15

cfr Soph.

3) 15 3, 16

I

i

18/21

506

762

i

10

298/299

535

17/18

602

369

ii

2/10

219

732

ii

13/16

427/428

241

ii

3/4

117/118

680

i

6

298/299

721

II

iv

II

414/416

268

cfr Am.

III

vii

4/6

131/132

316

Am.

III

vii

4/6

I

ii

19/20

I49/I5° 781/782

616

759

Agg. Am.

Ab.

30

Zach.

I

i

14/16

375/376

Zach.

II

viii

IO

270/271

813

iii

I

56/57

928

593

Mai. Ab.

I

i

Os.

II

viii

13/J4 9/10

468/469

4, 8

241/242

88

Os.

II

xiii

5/6

J45 292

II

V

18/20

Am.

III

viii

11/14

321/322

335

2/4

214/216

I4/I7 9/10

584/585 291/294

910

Abd.

4. 12

cfr Mich.

II

cfr Mai.

vii i

OO

Am.

156/157 689/690

rOi

4) 6

520

4, 16

Mich.

II

vi

8

270/271

500

4,

Mich.

II

vii

I4/I7

Zach.

I

i

5i9 753

Zach.

II

viii

7 4/5

5 52/5 5 3 173 101/102

808

cfr Am.

II

V

18/20

702/703

292

ii

21/27

563

191

vi

10/16

i

2

424 163/164

718

21

5, 1 5, 5

cfr Ioel. cfr Mich.

II

cfr Agg.

504

cfr Zach.

II

vi

9/J5

248/249

798

cfr Zach.

II

viii

16/17

414/415

817

cfr Zach.

II

X

1/2

839 184

5. 6

Ioel.

ii

O/17

51 315/316

5, 7

Ion.

ii

IO

325/326

402

5, 8 6, 16

Agg-

i

I

57/58

7T5

prol.

33/34

2

iii

3/8

120/121

246

Os. Am.

I

cfr Nah.

iii

5/6

192/193

560

6, 17

Am.

I

iii

94

246

6, 19

Ab.

I

ii

3/8 19/20

782/783

616

7, 1 7, 5

cfr Ioel.

7> 9 7. 10

Am.

8, 39

Am.

9. 9> 9. 9>

9 13 24

III

xii

II

iv

15/17 n/14

329/331

185

361/362

869

9 13/16

319

265

ii

471/474

II

iv

11

418/419

925 268

cfr Mich.

I

iii

9/12

277

465

Mich.

I

iii

9/12

275/276

Am.

I

ii

13/16

465 242

ii

1/2

434/435 43/45

I

ii

6/8

207/210

235

iv

67/69

941

I53/I54

145 310

cfr Mai.

cfr Nah. Am.

10, 3/4

cfr Mai.

IO> 4

cfr Os.

III

xiii

4 5/6

cfr Am.

III

vi

12/15

413

i

3

142/143

Ion.

542

00

27 io, 1/2

Zach.

ii

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

1013

lib.

cap.

uers.

lin.

ii II

iv

4 8/9

154ll5l 279 62 270/271

397 474 481 500

337 322 888 971/972 239/240 401/402 748 447 688/689

239 5i3 642 644 5ii 923 196 888 194 774 527 668 681 748 271

I ad Corinthios :

Mich.

II

V

Mich.

II

vi

Am.

I n 11 11 11

Mich. cfr Ab. cfr Ab.

11, 9 11, 27/29 12, 3

Mich.

12, 4/11 12, 28 12, 31 13, I 13, 4/3 13, 9

11 1 1 1 11

15, 44 15, 5° 15, 52 53 54/55 56/57 9

t/3

12/13 8/13 2/4 9/11

536/538 311/312 120/121

cfr Ioel.

i

I

cfr Ioel.

ii

1

iv ii i iv

i

Abd. cfr Am. Ab. cfr Am.

11 1 1 1

iv i ii ii

prol.

cfr Ab.

prol.

Ab. Os. cfr Os.

1 1 1

iv

6

iii

1/2

ii

14/15

i

cfr Os.

hi

xiii

cfr Ab.

1

i

Abd. Agg.

ii

Soph.

iii iii

Nah. Am. Am.

11

V

ii

11

V

cfr Ion.

ii

cfr Nah.

ii

cfr Ion.

ii i

Soph. cfr Ioel.

Ion. Os. cfr Os. Ioel.

I prol.

Abd.

Soph.

15, 15, 15, 16,

prol.

vi

cfr Os.

Nah.

15, 41/42 15, 42

13/M

46/47 536/538 486/487 463/464 279/280 78/80 I3/I4 660/661 464/465

12/13 11/13 13/14 11/14 i/3

cfr Am.

hi hi

14/15 15/0 17/18 21/24 19/20 1/4 1/2 10 7/9 7 10 7 17/18

ii

i/ii

i

15/16

ii

7 14/15 14/15 1

xiii xiii i

3 3 x/3 3 3 41/42 42/43 124 32/33 385/386 30 37 293/294 535/536 600/601 706/707 650 142/143 53/54 344/345 328/330 240/241 345/346 251/252 775/776 144/145 703 255/257 326/327 328/330 10/11

45 3 593 785 65 161 194 593 349 271 757 598 239 580

O

15, 31 15, 33 15, 4i

5/7

I5°/I5I 7 488/489 188

CO ly^N

15, 28

6/7 2 11 prol.

Soph.

15, i° 15, 22

5/7 10/12 28/32 10/11 28/32

i

Zach.

Am.

15, 9

ii

i

cfr Zach.

14, 33 14, 38

iii

ii

Ab.

14, 1 14, i/5 14, 30

1

Soph.

Zach.

13, 11 13, 12

vii

Soph.

cfr Mich.

13, i°

10/13 14/16

xiv

Nah.

Ab.

13, 9/i°

iii iii

m

cfr Ioel. cfr Zach.

■ill

ii

Ioel. Zach.

ii vii

ii

cfr Mai.

1 8 9/11

00

11. 3

Ion. Mich.

v» N

10, 13 xo, 17 10, 18 11, 1

41 244 28 656 350 149 594 369 745 7ii 558 273 55i 282 400 55i 400 676 179 674 401 149 149

l6l

1014

INDEX L0C0RVM S. SCRIPTVRAE proph.

I ad Corinthios : Zach. 16, 22 II ad Corinthios : cfr Ioel. Zach. Zach. 2, 16 Os. Ab. 3. 2/3 cfr Am. 3. 6 cfr Am. cfr Abd. Ion. cfr Mich. cfr Soph. cfr Zach. cfr Zach. cfr Zach. cfr Os. 3. O cfr Am. cfr Zach. 3, 16 cfr Am. 3, 18 cfr Nah. cfr Mai. 4, 10 Am. Soph. 4, 14 4, 16 Mich. Zach. 4> 17 Am. 5, 1/2 Am. 5, 3 5, 16 Ab. Mich. 5> 21 6, 2 Mich. Ab. 6, 11 Ioel. 6, 15 Nah. 6, 16 Am. Mich. Zach. 7, 10 cfr Ioel. 8, 9 Zach. 9, 6 cfr Agg. cfr Mai. Am. 9> 7 Mich. cfr Soph. 10. 3 Ab. 10, 4/5 Zach. 10, 4/5 cfr Abd. 10, 5 ii, 2 Os. Ioel. Am. Nah. n, 2/3 Am. 11, 14 cfr Am. cfr Abd. cfr Nah. 11, 23/26 Mich. 2, 7 2, 15

lib.

cap.

uers.

/in.

/>«?■

Ill

xiv

10/11

446

888

I III III I I III

i i xiv xiv ii i ix

4 8/13 20/21

133/04 295/296 818 169 77/Sx 355/356 384/385

164 756 899 156

II II III III III II III

II I II I I II II II II

II I II I

II II I II I II III II

iv iii X xiv xiv ix vi ix ii ii iv i ii ix ii ii iii iv V

iii i i V

i viii i iii i iii

9/i3 1 10 3/4 10 2/3 9/10 11/12 6/8 13/16 4 8/9 3 2 I 15 16/17 3/5 10 5 6/7 1 8/12

V

14/15

vi i i ix

8

ii i V

i viii V

iii II

5/9 2/4 6/8 11/12 20/21 prol. n/13 8/9 11/12 3/4 8/9 prol. 1

V

2/3 6/11 2/4 8/9 19/20 8 3 2 11/14 25/27 17/18 i/4 5

743/744 82 40 259/260 318/319 127 285 39/40 11/12 I3°/I3I 11/12 343 138/139 372/373 123/124 366/367 324/326 153/156 488/489 270/271 301/302 03/04 124/125 7/8 473 628 108/109 270/271 184 137/08 71/72 330/332 55i 248 120 292/295 92/95 355/356 486/487 298/299 114/116 7/8 281/284 882/883 624/625 107 206/212

597 223 346 373 379 478 700 846 880 884 2 335 795 335 55i 916 267 659 449 833 233 243 625 475 484 621 160 540 290 425 813 165 773 70 936 288 499 659 588 826 362 30 169 275 527 334 297 370 557 485

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

II

lib.

1015

tiers.

lin.

V

10

284/285

58

ii

15/17 18/20

341/342

185

692/693

292

cap.

MS-

ad Corinthios :

ii, 29

Os.

II

Ioel. Am. Zach. 11, 32/33

cfr Soph.

12, 2

Am.

12, 7

cfr Zach.

12, 9

Am.

12, 10

Am.

12, 21

cfr Am.

Am. Mich.

1 I3, 5

II III

ii

III I n 11 11 11 1

cfr Soph. Os. Mich.

V xi

n 1

Soph.

4/5 8/ii

96/97

851

422/425

687 786

ix

6

V

i/4 prol.

174/175 32/33 3/4

prol.

3

340

255 255

V

7/9

359/360

V

16/17

622/623

283 290

ii

i/5

115/116

442

iii

8/9

285

viii

8

188/189

ii

6/8

229/230

7QI 87 445

ii

5/7

195/196

682

Ad Galatas Mai.

2, 9 2, 10

cfr Am.

2, 19/21

cfr Am.

2, 20

Am.

3. 4 3. T3

Agg.

Am.

Zach. cfr Zach.

3, 22

Am.

3, 27

cfr Am.

4, 8

Zach.

4, 9 4. 19

Am. Mich. Zach.

hi 1 11 11 1 hi 11 1 11 1 11 11

4, 22/31

cfr Ion. cfr Os.

4, 24/26

cfr Am.

4, 26

cfr Soph. Zach. Am.

5. 4 5, 7

Am.

5» 9 5> l(> 5, T7

Ioel.

Am.

Ab. Am. cfr Ab.

5, 19/21

920

ii

6/8

185/186

234

iv

10

369/371

267

iv

10

373/374

267

i

11

441/442

725

iii

i/5 10/11

93/94

772

xiv

449/450

888

V

18/20

684/685

292

ii

6/8

226/227

236

viii

16/17

438

817

iii

1/2

31/32

244

iv

IO

376/377

477

X

187/188

842

178/179

9°7

i

6/7 6/7 3

hi 1

126/128

xi

1/2

72/73

383 121

i

6/8

361/362

223

iii

14/18

526/527

xiv

17

704/705

707 896

hi 11 1 1 1

ix

229/230

ii

9/10 6/8

217/218

235

ii

6/8

218/219

235

ii

13M

436/437

242

15/17 19/20

315/316

184

802

616

prol. 8/9

4/5 5 33/5 34

632

ii

1 11 11

ii iii

cfr Zach.

5> *7

Zach.

5, 22

Mich.

1 1 hi 1

345

255

7

328/329

361

i

2

56/58

423

V

i/4 10/11

78/80

787

xiv

364

886

ii

11/13

466/467

453

cfr Abd. cfr Mich.

5. 25 6, 8

273 342/343

O

5. 1 5, 2

Zach.

8/9 n/12

i

Mai.

4, 22/26

ii ix

CO> OO

2, 6

Ab.

1

ii

19/20

801

616

Mich.

1

ii

11/13

467/468

ii

19/20

649/650

453 743

cfr Agg. Ab.

6, 12

cfr Mai.

6, 14

Zach.

1 11

i

19/20

799/800

616

ii

13/14

511

926

X

11/12

364/366

847 A

LXXVI

ioi6

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE proph.

lib.

cap.

uers.

/in.

Pa&-

3°

Ad Ephesios 2, I

Os.

I

ii

18

455/456

2, 2

cfr Os.

I

V

3/4

71/72

52

2, 8

Zach.

I

iv

2/7

151

781

2, 14

Am.

I

iii

3/8

83/84

245

ii

5/7

918

494

Mich.

II

vi

1/2

194/195 64/65

Zach.

I

iii

8/9

199

775

Zach.

III

xiv

10/11

887

cfr Zach.

III

xiv

10/11

413/4i5 408

I

i

II

ix ii

II

viii

I

iii

Mai. 2, 20

2, 20/21

3, I?

Ab.

3, 17

cfr Os.

4. 3 4, 5 4. 7

cfr Soph.

4, 8

Ion.

4, t3

cfr Abd.

cfr Os. cfr Zach.

104

1/2

12/13

n/13

6/7

273/274 140/141

6

195/196

prol.

677 89 773 399 349

iii

5

6/7 79

405

II

viii

23

648

823

cfr Os.

I

iv

cfr Mich.

I

i

17/19 10/15

445 477/478 355/356

5° 436

354/355

665

cfr Ion. cfr Zach.

4, 14

582

469/470

2/3 16/17

ii

887

48

665

4> 22

cfr Soph.

i

8/9

4, 24

cfr Soph.

i

4, 25

Zach.

8/9 16/17

466/467

818

4, 3°

Soph.

iii

i/7

192/194

699

5. 12

cfr Os.

vii

13/14

357/358

80

5. i4

Abd.

I

143/144

356

II II

Mich.

I

ii

Mich.

II

vi

9/10 1/2

35i 30/31

iii

18/19

787/788

449 493 577

III

xiv

15

571/572

892

II

vii

Nah. Zach. 0O

viii

Os.

167

74

212/213

166

323

5i3 5ii

3, 23

cfr Mich.

II

vii

3/7 3 5/7

5> 23

Mich.

II

vii

5/7

242/243

cfr Am.

II

V

1/2

46/47

cfr Am.

II

V

Il6

i

cfr Ioel.

3, 27

273 275

Mich.

II

vii

6, 11

cfr Ab.

II

iii

10/13

753/754

5ii 638

Ion.

i

5,

Ion.

i

31/32

cfr Am. 6, 11/13

cfr Nah.

6, 12

cfr Os. Os.

I

13/16

458/461

242

i/4

108

557

II

ix

4i 3/4i5

103

III

xii

15 1

20/21

i

6/7

267/268

I3I 168

ii

18/20

441/444

188

ix

2/5

139

339

i

6

187/188

532

i

18/21

762

I

ii

13/16

483/487 458/461

III

viii

9/10

201

ii

1/2

52/53

III

cfr Nah. 6, 13/14

cfr Am.

6, 14

Am.

I

Nah. Nah.

6,

16/17

cfr Am.

240/241

ii

Ioel.

Zach.

384

129/132

iii

cfr Ioel.

Am.

135/136

OO

5, 3i

fA

5, 33

3 3 3 5/7

I

242

ii

1/2

56

33i 543 543

ii

13/16

458/461

242

i

3

43

381

Ad Philippenses : i, 21

Ion.

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE lib.

cap.

lin.

A3?-

O

proph.

uers.

1017

678

i/3 5 7/9 4 6/9 10/11 1

44/45 157 225/229 237/240

292 940 398 319 624

152/155 449/450

767 888

55 149

353 397 404

2, 6 2, 6/8

cfr Ion. Am. Ab. Zach. cfr Zach.

V iv ii

III

vii

II

iii

I

ii

III

xiv

Abd.

7

cfr Ion.

ii

cfr Ion.

2, 7/9 2. 9 2, IO

iii

cfr Zach.

I

iii

cfr Mich.

I

iv

II

iii

II

vii

cfr Ab. cfr Abd. Nah.

ii

OO

II

N)

Am. Mai.

M

Ad Philippenses :

I, 23

5 1/2 6/7 i/7 10/13 17/18 IO 8/13 8/9

2, io/ll

Mich.

3. 3, 3> 3. 3>

cfr Mich.

II

V

I

cfr Zach.

III

xiv

I I

ii

10/11 9/11 13/16 I

iii

Soph.

2/5 3/4 8 12 13

cfr Ab. Am.

ii i

Ioel.

prol.

cfr Abd. Ab.

I

i

III

xiv

II

ix

IO

i

17/18

iii

i/3 10/12

ii

cfr Agg.

3. 17/40 3> 19

cfr Zach. cfr Os. cfr Ioel. Ioel.

ii

cfr Mai.

3, 20 3, 21 4, 4

4, 7 4, 13

Zach.

I

iii ii

cfr Ion.

i

Ioel. Am.

II

V

Zach.

II

viii

I

iii

II

X

Zach.

III

xiv

cfr Zach.

III

xii

II

iii

Am. Zach.

I3/I4 2/10 10/11

6/7 7 16 16/17 4/5 3/8 11/12

23 136/137 70/72 733/734 599/600 329/330 5T7/52° 311/313 13/M 367/368 419/420 437/439 16 4 462/463 98/99 367/368 251/252 502 72 405 156 245 484/485 614 128 132 362/363

773 468 637 369 55° 518 702 479 886 606 242 161 349 592 729 886 98 174 200 923 774 400 174 290 809 247 847

Ad Colossenses :

3/4 9/10

878 868 624 706 132 408

Ion.

iii

3> 3 3> 5 3, 12

Mai.

ii

5/7 I

7i 304 229/230 475/476 31/34 182/183 192/193 118/119

i

3, 16 3, 19 3, 25

Ion.

8/9 2/3 5/7 2/6

352/354 84 242/243 113

9i7 355 665 395 511 93°

9/10 1/2

291/294

910

43 238 188/189

877 5H 73i

1, x, 1, 1, 2,

15 18 20 26 8

I

cfr Ab.

iii

cfr Soph. Os.

III

xii

cfr Abd. Soph. Mich.

ii

n

vii iii

cfr Mai.

4 14/18 I 6/9

ad Thessalonicenses :

2, 9 2, 16

cfr Mai.

4, 3 4. 9

cfr Mich.

Zach.

cfr Agg.

i

hi 11

xiv vii ii

5/7 2/10

ioi8

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE lib.

cap.

uers.

lin.

Pag-

I

ii

15/17

632/633

6ll

III

xi

15/17

Mich.

II

V

7/14

437 358/359

489

Mich.

II

V

7/14

361/362

490

i

4

107/108

xi

I5/I7 9/10

443/445

53° 860

291/294

910

46/47 7I/72

838

proph. I ad Thessalonicenses :

5> 7

Ab.

II ad Thessalonicenses :

z, 4 2, 8

cfr Zach.

Nah. cfr Zach. 3, 8

III

i

cfr Mai.

859

I ad Timotheum : 1, 7

cfr Zach.

1, 17

Zach.

1, 20

Ioel. cfr Mich. cfr Ab. cfr Zach.

2> 5

X

1/2

xiv ii

3/4 21/27

vi

10/16

II

2, 8

Mai.

3> 1

Soph.

3. 2 3, 6

cfr Agg.

3. 15

Ioel.

Am.

Mich.

878

563/564

191

5°4

I

i

6/11

425 251/252

II

viii

16/17

414/415

587 817

I

I

iii

i/5

134/135 65/66

77i

ii

Abd. cfr Zach.

4, 4> 4, 5.

II III

356

l/2

65/67

914

iii

1/7

227/229

699

ii

II/I5

303/306

I

ii

6/8

201

734 235

i

9/12

I

iii

373/374 206/207

171 462

Zach.

I

iii

9/i2 6/7

143A45

774

t/2

Zach.

III

xiii

2

44/48

872

2

cfr Abd.

5/6

287/288

360

2/3 3

cfr Zach.

II

X

1/2

47/49

838

Zach.

II

viii

4/5

io7

809

iii

8/12

326/327

935

Mai.

5. 6

Os.

5, 9/10

Zach.

5, 18

cfr Mich.

5. 2i 6, 10

cfr Ioel.

6, 11

Ab.

III

xiii

1/2

viii

4/5

24/25 108/112

141

II I

iii

9/12

277

465

809

ii

1/11

192

181

III

X

13

469/470

117

I

ii

2/4

118/119

598

i

4/6

246

662

II

V

n/13

487

286

cfr Nah.

i

7

199

532

cfr Nah.

i

7

206/207

533

viii

16/17

436/437

817

iv

io/ii

277/279 180/185

419

600/606

692

cfr Os.

II ad Timotheum : 2, 4

cfr Soph.

2, 19

Am.

Zach. 2, 20

cfr Ion.

3, 1/4

Mich.

3, 1/5

Soph.

3, 7

cfr Os.

3, 15

Mai.

4, 2

Ioel. Ab.

4, 7/8

Am.

4, 8

Zach.

II

II III

II

vii

5/7

5°9

ii

12/15

xii

7/8

190/191

136

ii

5/7

221/223

918

ii

28/32

667/668

194

iii

8/9

480

631

I

ii

13/16

441/445

242

II

vi

9/i5

262/265

798

ii

n/i5

308/319

734

I

iii

4/5

138/144

36

Ad Titum :

5/i 1 i, 7/9

Agg. Os.

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

1019

cap.

uers.

lin.

Mai.

ii

5/7

220/221

Soph.

ii

5/7

proph.

lib.

P*g-

Ad Titum : OO

OO

1, 9 i, 12/13

918 681

Ad Hebraeos : 1, 3

cfr Ab.

II

iii

4

230/231

624

cfr Ab.

II

iii

4

269

625

1, 9

cfr Soph.

iii

19/20

616

710

1, 14

Mich.

II

vi

1/2

37/39

3> 6

Zach.

I

iii

142/143

493 774

4, 12

cfr Mich.

II

V

6/7 6

259/260

487

i

11

418/419

725

II

ix

13

382/384

834

I

i

253/255

219

II

vi

4/5 6/7 6/7

203/204

498 498

312/313 134/136

308

542

cfr Agg. Zach.

5. 12

cfr Am. cfr Mich.

5. 14 6, 13

vi

in

vi

Am.

hi

viii

7/i 1 7/8

ii

1/2

48/49

vii

8/10

241/242

76

iii

4/6

102/104

200

iv

7» 10

Nah.

8, 13

Os.

9. 1 sqq. 9, 28

Ioel.

10, 4

cfr Mich.

10, 29

11

10/11

257/260

418

6/7

189/191

497

Ion.

iv

10/11

257/260

418

Soph.

iii

699

11

hi

xii

1/7 9/10

200/202 264/267

867

1/2

13/15 32

763

262

7° 244

11, 16

Zach.

1

ii

12, 6

Os.

11

vi

Os.

11

vi

1/3 10/11

1

iii

1/2

Mai.

i

Soph.

i

Am.

12, 22

12, 22/23 12, 29

329

vi

cfr Ion.

Zach.

12, 11

203/204

II

cfr Am.

cfr Mich.

63

2/5

38/39 72/73

9°4

12

565/567

670

Mich.

11

iv

8/9

328/329

476

cfr Mich.

11

V

377

490

cfr Zach.

hi

xiv

7/14 10/11

366

886

Zach.

hi

xiv

17

705/706

896

Zach.

11

viii

1/3 2/6

59/62

807

127/128

93°

5I2/5I4

669

268/270

799 879

iii

cfr Mai.

Epistula Iacobi : 1, 3

cfr Soph.

i

II

1, 12

Zach.

11

vi

9/15

1, x7

Zach.

hi

xiv

3/4

93/94

1, 20

cfr Ioel.

i

165

2, 1

cfr Mai.

5 8/9

185

ii

273/274

920

2, 2

cfr Soph.

i

4/6

229/230

662

cfr Mai.

i

7

236/237

9°9

xiv

20/21

795/796

898

217

76

235

3, 3 4, 6

4, 8

Zach.

hi 11

vii

8/10

Am.

1

ii

6/8

203/204

Am.

hi

viii

7/8

146/147

330

Zach.

1

i

2/4

95

75i

Zach.

hi

xii

9/10

268/269

867

Zach.

hi

xiii

I

24/25

871

Zach.

11

X

6/7

188/189

842

11

ix

I

34/35

825

Os.

I Petri : 1, 2

1,

J4

1, 17

cfr Zach.

1020

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

lib.

cap.

uers.

lin.

Pai-

I Petri : Zach.

II

X

8/10

225/227

843

Zach.

III

xiii

1

26/28

871

1, 23

Zach.

II

X

844

2, 2

cfr Ioel.

I

ii i

i, 18/19

cfr Am.

2, 5

Zach.

II

X

Zach.

II

ix iii vi iii xiv vi vii ii iii iii iv iii xii iii viii

Mai. 2, 7

Am.

III

cfr Soph. Zach. 2, 8

cfr Zach.

2, 13 2, 22

Mai.

2, 24

cfr Ab.

3, 18

cfr Ab.

4, 12

Am.

4> 17

cfr Am.

cfr Mich.

cfr Zach.

III

n 11 11 11 11 1 hi

Mai.

5, 2

cfr Os.

5, 6 5. 8

Mich. cfr Os.

11 hi

Ioel. Am.

1

Nah. cfr Ab.

5, 13

1

Agg-

8/10

262/264

15/17

321/322

I84

4/5 8/10

253/255

219

262/264

844

16

458/460

836

1

54/56

928

2/6

152/15 3

303

1/7 10/11

137

697

406/407

887

9/15 5/7 5/7

285/286

799

232/233 205

511 918

10/13

872/873

641

10/13

641

9

877/878 320/321

1/2

22

244

11/14

398/399

870

2/6

145A46

931

265

9/10

227/228

88

prol.

15/16

421

xi i iii ii ii ii

10/11

358/359 271/272

129

98/99

246

11/12

371/373

552

1

31 194/195

732

6/8

151/152

10

250/251

233 98 232

6/7 3/8

2/10

168

596

II Petri :

Mich.

1

ii ix ii ii iii iii

Am.

1

i

2, 2

Am.

2, 19

Os. Am.

1 11 1

Mai.

3> 9

Ion.

4/5

108/109

10/12

406

923

10

238

410

5/8

127/128

460

1

46/47

213

i

37/39 331/332

403

I Iohannis 1, 1

Abd. 1, 10

cfr Ion.

2, 12/13

Zach.

2, 14

Zach.

2, I4/l6

cfr Mich.

,

2

l8

Mich.

11 11 1 1

Nah. Ab. Ab. Zach. 2, 19

Os.

2, 20

Ab.

2, 26/27

Ab.

3, 8 4, 18

Mai. Ioel. Mich.

5> 6 5, 19

1 1 11 11 11 11

11

Ion. Am.

11

ii viii ix iii iv ii ii ii vi vii iii iii ii ii vii iv V

10

4/5 17 9/12 i/7 11/12

353

118/120

809

491/493 262

464

837

59

467

2/4

374/375 126

552 598

5/8

296/297

603

9/i5 4

281

799 73

102/104

10/13

806

10/13

807/811

639 639

10/12

366

922

28/32

693 560/561

194

14/17

520

5

97

4i3

14/15

539

288

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE propb.

lib.

cap.

I II

ii

1021

uers.

lin.

P“g-

37°/37x 105/106 420 367/368 51/52 763/764 638/639 266

390 441 478 552 555 576 635 844

I Iohannis :

5> x9

cfr Ab.

II

iii

Zach.

II

X

12 i/5 11/13 11/12 1/4 18/19 10/13 8/10

ii

2/10

195

732

III

xiii

3

94

M3

23 6/9 6/7 6/9 23 12 8/13

635/636

823 767 882 767 823 252 756 756 349 1 632 756 208 508

i

cfr Ion. Mich. cfr Mich.

ii

Nah.

iii iii

Nah.

5, 21

iv

Nah.

II Iohannis :

I

AggIudae :

12

Os.

Apocalypsis

1, I, I, 1, i,

4 5 7 8 13

ii

Zach.

III

xiv

Zach.

I

ii

II

viii

I I I

iii

cfr Zach.

2» 7

Am.

3. 5 3, 18

cfr Zach.

4, 4/11 5, i

cfr Abd.

6, 2

cfr Ab.

cfr Zach.

prol. prol.

11 1 11

iii

cfr Zach.

hi

xiv

8/9 8/13 19 5/7 1/11 8/11 17 i/4 14/16 10/11

Zach.

hi

xiv

8/9

Mich.

11

iv

8/9

II

iii

I

i

n

vii

iii

Ioel. Mich.

8, 2 11, 8 14, 4 14, 18 19, 11/14 20, 4 2i, 23 22, 13

i

cfr Os. cfr Zach.

6, 10

i

CT\ t—1

viii

I

OO

II

Zach.

cfr Zach.

Ioel.

ii

Soph.

ii

cfr Zach. Zach. cfr Ab.

ix

V

157/159 217/219 x57/x59 635/636 329 270/271 270/271 13/16 3/4 528 270/271 404/406 162/163 145/147 409/410 504/506 40/42 1072/1074 365/366 259/260 265/266

179 687 837 786 647 886

883 474

INDEX SCRIPTORVM uers.

lin.

Pa&-

Os.

prol.

114/119

4

Mai.

prol.

44

902

proph.

lib.

cap.

Apollinaris Laodicenus

In Osee ;

In Malachiam :

Arrianus

Anabasis : Nah.

iii

8/12

283/284

562

Nah.

iii

8/12

283/284

562

301

Indica :

Beda

Nomina locorum 215/216

Am.

Ill

vi

2/6

83/85

320/324

Os.

I

i

219/222

12

474/479 495/5°°

Os.

I

i

5 5

227/230

12

Am.

prol.

12/17

211

503/504

Am.

III

vi

12/15

390/393

310

iii

18

350/352

207

i

1

6/10

749

prol.

51

35°

De Tabernaculo : Ioel.

II, 690 sqq.

Chronicon Paschale . Zach.

145 a

I

Cicero

Academica priora : Abd.

II, 74

Academica posterior a : I, 5

Os.

II

V

6/7

180

55

II

V

3

94/95

275

I

ii

9/11

358/361

604

195

509

I74/I75

509

144/145

109

De finibus bonorum et malorum II, 15

Am.

Pro Marcello : Ab.

10

Daelius de amicitia : 67

Mich.

II

vii

80

Mich.

II

vii

85

Os.

III

X

5/7 5/7 3/4

II

vii

5/7

175/177

509

prol.

52/53

35°

i

5

188/189

165

i

1

213

prol.

54/5 5 5/6

618

3

93/94

275

De officiis : III, 45

Mich.

De oratore : I, i, 5

Abd.

De re publica : I, 59 III, frgm. 4

VI

Ioel. Am.

I

Ab.

II

Am.

II

V

1023

INDEX SCRIPTORVM proph.

lib.

cap.

uers.

lin.

175/177

165

130/132

164

M-

Cicero

Tusculanae disputationes : III, 7.13

Ioel.

i

HI,

Ioel.

i

4 4

Zach.

I

i

18/21

490/503

762

IV, 2.4.10.24

Zach.

I

i

18/21

490/503

762

IV, II

Ioel.

i

164

Ioel.

i

4 4

127/145

IV, 10

175/177

165

V, 63

Mich.

II

vii

5/7

I75/I77

509

I

i

1

6/10

749

iii

8/12

v» K> OO 4^

7-I3-23

562

I

V

9/11

rC\ OO

790

II

vi

8/9

208/215

68

i

4

96/112

163

83/84

40

98/99

40

296/298

402

Clemens Alexandrinus

Stromata : Zach.

I, 127

Curtius Rufus

Nah.

OO

His tori a Alexandri Magni :

Cyrillus Alexandrinus

In Osee : Zach.

jl, vi, 8/9

Os.

00" OO

I, V 6/7

In Ioelem : 1,4

Ioel.

Defensor Locogiacensis

Liber Scintil/arum : IX, 22 IX, 23

Ion.

iv

Ion.

iv

Ion.

ii

5 5 9 IO

232/234

410 409

IX, 24

Ion.

iii

XVIII, 84

Ion.

iii

6/9

202/204

XXVII, 8

Ion.

iii

6/9

202/204

409

Ion.

iv

10/11

246/248

418

prol.

133/136

5

Os.

prol.

137

5

Zach.

prol.

31

748

75i 752 753 756 756 756 756

XXXII, 34

Didymus Alexandrinus

In Osee libri III: Os.

In Zachariam libri V :

3, 20/21

Zach.

I

i

2/4

95

3, 28/4, 3

Zach.

I

i

5/6

141/145

4, 15

Zach.

7

161/165

5,

I I

i

Zach.

i

8/13

266/267

5, 22/24

Zach.

I

i

8/13

271

i

8/13

263/266

5, 26/6, 1

Zach.

6, 19/22

Zach.

11, 7/8

Zach.

11, 22/25

Zach.

12, 20/21

Zach.

I I I I I

13, 15/14, 20

Zach.

I

14, 25/26

Zach.

16, 9/26

Zach.

i

8/13

269

i

8/13

308/309

i

8/13

306/308

i

8/13

i

14/16

I

i

14/16

3I4/3I5 336/347 356/358

757 757 757 758 758

I

i

14/16

366/376

759

INDEX SCRIPTORVM

1024

proph.

lib.

cap.

uers.

lin.

/>*