Opera omnia

Citation preview

CORPV5 CHRISTIANORVM SERIES LATINA XGA

J"UUPICH ATL

DRTDC,

"ptem

The Library SCHOOL OF THEOLOGY AT CLAREMONT

WEST

FOOTHILL AT COLLEGE AVENUE CLAREMONT, CALIFORNIA

MM

i

:

PICTP zu EEMES waa "TV PMOARU »

UN Meade

Mem

cm

P PC $4711

CORPVS

CHRISTIANORVM Series Latina

XCA

CORPVS CHRISTIANORVM Series Latina

XC A

FACVNDI EPISCOPI ECCLESIAE HERMIANENSIS OPERA OMNIA

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICH MCMLXXIV

GR 60

^ C43

v. 895

FACVNDI EPISCOPI BCCLESIAE HERMIANENSIS OPERA OMNIA

EDIDERVNT IOHANNES-MARIA

CLÉMENT

O.S.B.

ET ROLANDVS

VANDER

PLAETSE

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII | MCMLXXIV

Theoloau [brani

GY SCHOOL OF THOEONLO AT CLAREM T California

SvMPTIBVS SVPPEDITANTE SvPREMO BELGARVM MAGISTRATV PvBLICAE ÍNSTITVTIONI ATQVE OPrIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

VORWORT Ad limina dieses Werkes ist es den Autoren eine angenehme Pflicht allen zu danken die das Zustandekommen dieser Ausgabe gefórdert haben. Hochw. Herr Dom Eligius DEKKERS, hat uns nicht nur diese Ausgabe anvertraut, überdies hat er uns immer auf liebenswürdige Weise gestützt und geholfen.

Prof. Dr. L. ABRAMOWSKI gestattete uns ihre persóhnliche Notizen über die von Facundus verwendeten Fontes einzusehen. Ohne ihre Hilfe und die des Dr. Maurits GEERARD wáre manches Zitat vielleicht nicht identifiziert werden kónnen.

Prof. Marcel RicHARD hat uns grossmütig sein persónliches Exemplar der 'Editio princeps' des Facundus zugeschickt. J.-M. Clément

R. Vander Plaetse

ADDENDA ET CORRIGENDA 3, 28, 50, 62,

in apparatu fontium, lin. r, pro **8 Cf. Dt 22, 6.", lege **6/8 Cf. Dt 22, 6.". in app. fontium, lin. 2, pro ^CSEL 31", lege *CSEL 32". in app. fontium, lin. 1, pro *(c. 82 B)", lege *(c. 282 B)". in app. fontium, pro **; Ep. XIII, 2 (CSEL 5, 2, p. 505)." lege *CyPR., Ep. XII, 2(CSBLD 35,2; p. 50$) 95, in app. fontium, lin. 1, pro *(CCL 4, p. 373)", lege *(CCL r4, p. 373). 97, in app. fontium, pro * 16/17", lege 16/21" et pro 26", lege ':25/26". . I04, in app. lectionum, lin. 1 a calce, pto * 727", lege **Mai". . 108, in app. fontium, lin. 1 a calce pro *'c. 322", lege *c. 308 B". . IIO, in app. fontium, lin. 1 a calce, dele **GnEG. Irrs., Tr. Orig. V, 18 (p. 58)" SU'U'UUS névUrUIU et supple in lin. 1 58/59 C£. TEnr., 74d». Marr. II, xviii, 3 (CCL z, p. 532) ; Gnzc. Irrs., Tr. Orig. V, 18 (p. 58).". . 119, in app. fontium, dele *20 Cf. Awsn., Ef. LIII, 2 (PL 16, c. 1216).". . 126, in app. fontium, pro Hir., In Ps CXIX, 18", lege *Hrr., In Ps CXIX, Iis 140, in app. codicum et editionum, pro *T (93)", lege *TL (73)". 150, in app. fontium, adde 11/12 Cf. Miwvcrvs FELIx, Ovz., 11, 2; 51, 5

(CSEL z, 5, p. 15; 44)-".

. 153, in app. codicum et editionum, pro 1/2", lege '*V/z — y *5* (128-131)". 156, in app. codicum et editionum, pro '*Codd. : ed.", lege 'Codd. ed. :". . 159, in app. fontium, lege *23/25 Cf. TenT., De cultu feminarum Yl, 5, 4 (CCL 1, CUUU CO" HU p. 358, 15/16) ; Cxpn., De babitu uirginum 15 (p. 198, 14)." ; in app. lect. lin. z, pro *Punc uerbum", lege boc uerbum". 182, lin. 5, pto "diligis zze.", lege *diligis ze ?" lin. 29, pto "ptotegetet. ...", lege '*protegetet ...". . 196, lin. 128, pto *deputatantur", lege 'deputantur". . 377, adde in app. lect. 20 ostende te] szrips;, ostendere e". . 378, lin. 44, post "typice" adde "in margine". "M'Y lin. 44/45, lege *praeostensa". lin. 47, post eiusmodi" adde *'offerri". lin. 57, dele uncinos 4 », et in app. lect. dele "'si] aZZidi". dele in app. lect. **63 posset e". . 379, lin. 87 in app. lect., pro *uiolaturus e", lege "uoliaturus €". lin. 97 in app. lect., dele *leproso] lepro e". lin. 103/104, pto "percipimus", lege *percepimus". . 386, lin. 7 a calce, pro ''£. 191v"', lege "f£. 191r". "d. 381, in app. lect., adde 5 — intres sub tectum meum e". "y lin. 12, in app. lect., pro tanta] praezz. et a! ante corr. e A", lege "tanta] praem., et ad ante corr. À, in praem. e". lin. 19, in app. lect., adde **tamen] tantum e". . 382, lin. 34 in app. lect., adde "*cui] oz. €". in app. lect., adde *41 noluerunt] uoluerunt e". 385, lin. 70 in app. lect., adde "pro tempore] propter e", 461, lin. 4, pro "ad Hierosolymis", lege *ab Hierosolymis". 463, in app. fontium, pro '*88/89 Mt 15, 19.", lege *'88/91 Mt 15, 19-20.". 470, lin 30/31 in app. lect., pro **unus corpus", lege **unum cotpus". in app. lect., adde *'48 agnouimus e". CO'UTU'U Iuté 472, lin. 5, pro *Qui", lege "Quis". lin. 5 in app. lect., dele *Deum] Dominum c'". lin. 6/7 in app. lect., adde "et qui ... exaltabitur] om. €". lin. 11 in app. lect., dele *intrabitis] introitis e ". lin. 18 in app. lect., dele infantiam] infantem e o". . 473, lin. 26, pro "huius", lege "istius", et in app. lect. pro huius] istius A z?, ipsius e o^, lege *istius] huius *v! ^?, ipsius g". lin. 46, in app. lect., adde *pueti] paruuli e o". . 474, in app. lect., pro '*6? recepit e c^*, lege *6? recepit a^. in app. lect., dele **72 eius] o. €". in app. lect., pro 74 sicut et infidelibus] e !, sicut enim fidelibus v! A oc,

enim fidelibus sicut infidelibus 7?", lege '**4 sicut et infidelibus] z!, sicuti y! X. € c, sicut infidelibus z?".

us A e". in app. lect., pro '*? hominibus X", lege *** hominib e. oz. maris] *'?8 adde lect., app. in P. 475, lin. 9o in app. lect., adde *quae] oz. €". lin. 98 in app. lect., dele **de] oz. eu. lin. 102 in app. lect., pro aestimat 2", lege **estimat z?". v! A* c". in app. lect., pro 4107 iusta] iuxta ». A", lege *(107 iusta] iuxta P. 479, lin. 30/31 in app. lect., pro "unus corpus", lege *unum corpus". in app. lect., adde *48 agnouimus e.

EINLEITUNG Bekanntlich war Facundus, der Bischof von Hermiane, einer der bedeutendsten Wortführer der Opposition gegen Kaiser Justinian im Dreikapitelstreit, und ohne Zweifel ist sein Pro defensione trium capitulorum das am meisten beeindruckende

Dossier, in welchem

er seine Ansichten und die

seiner nicht wenigen Parteigenossen zusammenstellte. Aber über sein Leben kennen wir nur das Wenige, was er selbst an einigen Stellen, und dann noch über eine kurze Periode, be-

richtet. (1) Bevor wir Facundus selbst das Wort geben, verdienen einige Zeugen vernommen zu werden. Sie sagen zwar nichts wichtiges, haben aber zu einigen gewissen Hypothesen AnlaD gegeben, die wir hier nicht übergehen kónnen. Zu Post consulatum Basilis V.C. anno X (550) notiert Victor Tonnennensis folgendes in seiner Chronik (?) : Africani antistites Vigilium Romanum episcobum damnatorem trium capitulorum. synodaliter a. catholica. communione reseruato ei baenitentiae loco secludunt et bro defensione memoratorum. iriwum. capitulorum lilieras satis idoneas. Iustiniano principi ber Olympium magistrum mittunt. Eo tempore duodecim libri Facundi Hermianensis ecclesiae vefulsere, quibus euidentissime declarauit tria saepe fata capitula in praescriptione fidei catholicae et apostolicae Calchedonensisque |concilia —fuisse damnata. Auf den Wert dieser Stelle für die Datierung des Pro defensione kommen wir noch zurück. Die alten Ausgaben von Victors Chronica und auch ein von Mommsen angeführter Zeuge lesen VII libri anstelle von XII. Sich auf diese Variante stützend meinte H. Kihn annehmen zu sollen, daD Facundus

seine groDe Streitschrift in zwei Teilen publizierte ; ein erster Teil sei vor die Ankunft des Vigilius in Konstantinopel ge-

(1) Wir behandeln nur diese Angaben, die für eine Facundus-biographie interessant sein kónnen. Für eine Übersicht über dem Dreikapitelstreit sehe: C. Hrrzue, Conciliengescbichte, YI, Freiburg, 1876?, S. 798-914; C. HrxrELE H. LzcrzncQ, Histoire des Conciles, I1I, 1, Patis, 1909, S. 1-145 ; L. DucHESNE, L? Église au V Ie si2cle, Patis, 1925, S. 43-255 ; E CAsPAR, Geschichte des Papsttums, II, Tübingen, 1933, S. 245-286 ;E. Scmwanrz, Zur Kirebenpolitik Justinians, in Sitzungsbericbte der. Bayerischen /Akadezie der. Wissenschaften, phil.-hist. Abteilung, 1940, 2, S. 32-81 (zitiert nach E. Scuwanrz, Gesamelte Schriften, 4, Berlin, 1960, S. 276-328); E. SrEimw, Histoire du Bas-Ezpire, II, Paris-Bruxelles-Amsterdam, 1949, S. 632-669 ; E. AuMAN, Trois-Chapitres, in Dictionnaire de Théologie Catbolique, XV, 2, Partis, 1950, 1868-1924. (2) Vicron ToNNENNENSIS, Chronica, ad. a. 550 (ed. "Tri. MowwsrN, Chronica minora, II, Berolini, 1894, S. 202 — MGH .Aact. ant., XI).

EINLEITUNG

VIII

schrieben ; der zweite Teil nach Mai 551, als Vigilius zusammen

mit den afrikanischen Bischófen den drei Kapiteln günstig gesonnen war. Eine Bestátigung dieser Hypothese sieht Kihn (1)

darin, daB Cassiodor dwos libellos bezeugt.

Diese Hypothese erscheint uns deshalb schwach, weil für die VII libri nur ein einziger Zeuge zu finden war. Die indirekte

Überlieferung,

d.h.

Isidor

von

Sevilla,

nennt

i2

Bücher (2) ; eine Verschreibung von XII zu VII leuchtet leicht ein. In Pro defensione selbst findet sich keine Spur von einer Teilung. So móchten wir hoffen, daB das Zeugnis Cassiodors anders interpretiert werden kann. Es kennzeichnet die magere Überlieferung von Facundus, wenn wir noch feststellen, daf! Victor der einzige Zeuge ist, der uns mitteilt, da8 Facundus Bischof von Hermiane (im Byzacenum) gewesen ist. (?) Die Notiz Isidors hat keinen Eigenwert; sie gibt fast wórtlich das Zeugnis Victors wieder. Nicht einmal làDt sich daraus schlieüen, daB die Facundusschrift in Spanien vor-

lag. (5) Das dritte Zeugnis, das von Cassiodor, wirft mehr Fragen auf, als es Aussagen liefert : (?) Vnde etiam. Facundus uenerabilis episcopus, haereticorum penetrabilà subtilitate destructor, nuper ad Iustinianum principem scribens de duabus naturis Domini Christi duos libellos caute mimis luculenterque tractaust, quos uobis transcriptos reliqui, uí nec antiquis egeatis tractatoribus mec modernas. Oben wurde schon gesagt, wie Kihn das Rátsel der "duos libellos" lóst. A. Jülicher legte eine neue Lósung vor. (5) Mit Recht weist er darauf hin, daB eine Bezeichnung dwos libellos wenig adàquat ist, selbst wenn eine Ausgabe in zwei Teilen Pro defensione vorgelegen hàtte. Jülicher meint hingegen, (1) H. Kr, Theodor von Mopsuestia und. Junilius /Africanus als Exegeten, Freiburg, 1880, S. 50-51, Anm. r.

(2) Isidorus, De uiris illustribus, 32 (ed. F. AnÉvALo, PL 83, 1099). (3) Keine neue Angaben bietet J.-L. Maren, I Épiscopat de l'Afrique Romaine, do e? Byzantine, Institut Suisse de Rome, 1973 (— Bibliotheca Heluetica Romana, (4) Isidorus, o.c. (Joc. cif.) : Facundus, Afer, Hermianensis ecclesiae episcopus, duodecim libros pro defensione trium capitulorum scripsit, quorum stylo elicuit praefata tria capitula in praescriptione apostolicae fidei, et. Cbalcedonensis synodi impugnatione, fuisse damnata,

id est epistolam lbae Edesseni episcopi ad Marim Persam directam, et Theodorum MopsuesTenum episcopum, et Tbeodoreti Cyri episcopi dicta. Claruit post consulatum Basilii, anno decimo regnante lustiniano imperatore. (5) Cassiodorus, Exfositio Psalporum CX XXVIII, l. 548-553 (ed. M. ApRIAEN CC. 98, S. 1255). / (6) A. TórrcHER, Facundus, in PAurY-WissOWA, Realencyclopádie der. Classischen Alteriumswissenscbaft, NY, 12, Stuttgart, 1909, 1957-1958.

EINLEITUNG

IX

Cassiodor meine hier die Responsio, die Facundus nach der brüsken Unterbrechung der Zusammenkuníft der 70 Bischófe in Konstantinopel verfaDt habe. Diese Hypothese ist vóllig unbrauchbar. Nirgends ist davon die Rede, daD diese responsio aus zwei Büchern bestanden habe. Facundus im Gegenteil spricht von einer responsio von 3000 uersus. Zudem handelt es sich nicht um eine responsio ad Iustinianum ; in erster Linie war seine Antwort an Papst Vigilius gerichtet. Jülicher folgend müDte man annehmen, daB die responsio eine weitere Auflage erlebt habe. Das ist an sich nicht ausgeschlossen. Facundus selbst unterrichtet den Leser hierüber in Pro defensione : (1) Idcirco igitur praeloqui ac braemonere curaui, ui. neminem, qui memorata responsione perlecta, hos contigerit libros, offendat ista diuersitas, sed illic ignoscat festinanti, et huic potius credat. Nam et aliqua ibi cum perturbatione frolata, moderatius hic ordinatiusque tractata sunt ; aber man sieht doch nicht, in welcher Weise die responsio tradiert wurde. Facundus selbst wird die responsio nicht verbreitet haben, zumal er ein gróDeres Werk vorbereitete. Da der Adressat, Papst Vigilius, ein Werk verbreiten hátte helfen sollen, das seine Auffassungen (und die des Kaisers) angriff, erscheint doch wohl ausgeschlossen. Einfacher ist die Ansicht von G. Krüger, (?) O. Bardenhewer (3) und A. Van de Vyver. (*) Sie schlagen vor XII libellos anstatt von 11 libellos zu lesen. Tatsáchlich ist ein Verschreiben von XII nach II durchaus móglich. Bleibt nur die rátselhafte Benennung /ibellos. Sollte man einfachhin Jibros lesen ? Wenn ja, dannoch wird nicht der ganze Sinn dieser Stelle mitauseráumt.

Vielleicht kann man sich einigen und annehmen, daB gerade die zweite Auflage AnlaB zu dem korrupten Text wurde. Vielleicht fügte Cassiodor eine Nota an den Rand des Textes, wobei er den AnschluB an den Text nicht genau erkennen lieB. Oder sein Text war korrekt, wurde aber vom Abschreiber

schlecht gelesen. Ohne unbedingt darauf zu bestehen, stelle ich mir die Sache so vor:

ad lustiniamum jrincipbem scribens — (et) duos libellos de duabus maturis domimi Christi caute mimis luculenterque |tratawit — quos uobis transcriptos reliqui ut ... f I DATES (1) Pro defensione, pxaef., l. 26-30 (S. 3). (2)G. KnücrEn, in M. ScHANZ — C. Hosius - G. KnÜgER, Róàmischen Litteratur, IV, 2, München, 1920, S. 581-582.

Geschicbie der

(3) O. BAnpENHEWER, Geschichte der Altkirchlichen Literatur, V , Freiburg, 1932 (Nachdruck, Darmstadt, 1962), S. 320-324. (4) A. VAN DE ViJvER, Cassiodore ef son (Eure, in Speculum, VY, 1931, S. 2752753

x

EINLEITUNG

Die erste Redaktion sagt also, Facundus habe ein Werk verfaBt und an Justinian gerichtet, in welchem er caute mimis luculenterque über die zwei Naturen Christi handelte. Die zweite Redaktion ist ein einfacher bibliographischer Bericht, in welchem Cassiodor mitteilt, daB er das Werk A4 Iuwstinia-

nwm und das Buch Ad Mociamwm und die Efisstula fidei catholicae habe kopieren lassen. Diese Hypothese móge der kritische Leser so nehmen wie sie ist. Allerdings bleibt sie nicht ohne Konsequenzen. Die Notiz ist dann der einzige Text, der von einer Handschrift berichtet, in welcher Pro defensione, Contra Mocianum und Epistula fidei catholicae zusammen überliefert wurden. Die Redaktion der zweiten Ausgabe des Psalmenkommentars Cassiodors muD dann auch nach 571 verlegt werden, nach der Redaktion der Efistula fidei catholicae nàmlich. SchlieBlich ist dann Cassiodor noch die einzige Autoritát, die dem Facundus die Epistula fidei catholicae zuerkennt. Zum mindesten erfahren wir, daB das groDe Werk des Facundus via Vivarium tradiert wurde. Einmal mehr wird die Bedeutung sichtbar, die Cassiodor und sein Vivarium bei der Uberlieferung der Texte des christlichen Altertums gehabt haben. Zur Vollstándigkeit wáre hier das Zeugnis des Pelagius anzufügen (1) : ... quodque ante nos cuidam optimo wiro et honore sacerdotii decorato, id est sancto Facundo episcopo (quem et in nonnullis alis secutus sum), uisum est. Eine

detaillierte

Studie,

aus

der

sich

das

secutus

sum

begreifen làBt, wird mit aller nótigen Akribie von Frau Prof. L. Abramowski veróffentlicht. (?) Auf den ersten Blick überraschend stimmt das Zeugnis das man bei Honorius Augustodunensis findet. (3) Berücksichtigt man das Alter der Handschrift K - 12.]h., kónnte man an einen Facundus vediuwiwus denken. Das ist nun wirklich nicht der Fall. Vielmehr handelt es sich um einen Defekt an Originalitát, daB ein damals vóllig vergessener Autor in De

luminaribus Ecclesiae aufgenommen wird. Honorius machte

bei der Redaktion seiner Werke vielfachen Gebrauch Katalog Isidors.

vom

*

*Oock

(2 pus

57, S. 29).

In defensione trium. Capitulorum YII (ed. R. DEVREESSE, S/udi e Tes?i,

(2) L. .ABRAMOWSKI, Die Zilate in der Schrift "In defensione trium Capitulorum" des Rómischen Diakons Pelagius, in Vigiliae Christianae, X, 1956, S. 160-195. (3) Honorius Augustodunensis, De /uvinaribus Ecclesiae LDIE25. (DI 1725225)* Cp Hermianensis Ecclesiae episcopus duodecim libros de professione catbolicae Eicche$126 edldit.

EINLEITUNG

XI

Facundus beschreibt in der Praefatio seines Pro defensione (!) und im Liber contra Mocianum (?) eine kurze Episode seines Lebens. Hier berichtet er, wie er die Abfassung seines groBen Werkes unterbrechen mufte, weil er an der deliberatio der in Konstantinopel unter Leitung des Papstes Vigilius anwesenden Bischófe teilnehmen sollte. Diese Versammlung ist zwischen dem 25. Januar, der Ankunft des Vigilius in Konstantinopel und dem rii. April 548 anzusetzen, dem Datum, unter welchem Vigilius sein Iudicatwmn publizierte. (*) Man kann unschwer annehmen,

daB dieser Termin schon

mit dem 29. Juni 547 fállig ist, nàmlich damals als Vigilius mit Kaiser Justinian ein Geheimabkommen traf, gemáD dem er versprach, die drei Kapitel zu verurteilen. (*) Aus welch anderem Grund hátte Vigilius die Bischofsversammlung so rasch abbrechen sollen, als deshalb, weil Facundus eingriff und die Beratung eine Wende gegen die Verurteilung zu nehmen drohte ? Zwar wird weder in der Praejatio noch im Liber contra Mocianum ein Wort darüber ausdrücklich gesagt, doch deutet die Beschreibung des Facundus an, daB ein diesbezüglicher BeschluB angenommen werden mub. Es sind keine Fakten

vorhanden,

die uns mit Sicherheit

sagen lieBen, was dieser Periode voranging. Doch móchten wir annehmen, daB Facundus schon einige Zeit in Konstantinopel blieb. Zum mindesten macht er den Eindruck, daf er die vielen Machenschaften der Acephali gegen Chalkedon und die drei Kapitel als Augenzeuge in Konstantinopel beschreibt. Hier kann auch sofort die Rolle angedeutet werden, die er bis jetzt, d.h. bis kurz vor der Veróffentlichung des Iudicatum, gespielt hat. Vor allem genieDt er das Vertrauen der fratres suadentes, die in ihm die geeignete Persónlichkeit sehen, die den Acephali (und dem Kaiser) antworten kann. (*) Ferner erscheint sein Eingreifen in die Versammlung als aüferst wertvoll; denn ihre Ergebnisse, die eine für Facundus ungünstige Wendung zu nehmen drohten, galt es umzubiegen ; hier war seine scharfe Dialektik zu fürchten. Wenn man bedenkt, daB Facundus trotz aller Ungunst seine Schrift vollendete

und

sie dem

Kaiser

überreichen,

sie obendrein

spáter noch verbreiten konnte, dann ist verstándlich, wie ein Opponent von solchem Format dem Kaiser und den Akephalen

(1) Pro defensione, ptaef., 11/21. (S. 5). (2) Contra Mocianum, 25-55, M. 214 ff. (S. 406-408).

(3) Zur Datierung, Siehe A. SCHÓNMETZER, Zeittafel, in A. GRxL1MEIER - H, Bacnur, Das Konzil von Cbalkedon, YI, Würzburg, 1955, S. 965. (4) E. Scuwanrz, ACO IV, 2, S. XXII.

(5) Pro defensione, ptaef., 9 (S. 3).

XII

EINLEITUNG

wie ein Dorn im Auge empfunden wurde, sodaB ihm vielleicht gleiches zuteil wurde, was das Los seiner Afrikanischen Amtsbrüder ward : Verbannung oder Flucht. DaB dies wohl der Fall war, lehrt uns sei L:2ber contra Mo-

cianum Scholasticum. Denn latebrae nostrae sagen klar aus, daB es dem Facundus in der Umgebung des Kaisers zu einer gewissen Zeit zu heiB wurde, und daD er geflohen ist, um Schlimmerem zuvorzukommen. (!) Leider kónnen wir keinen weiteren Einblick in diese /afebrae von Facundus selbst erhalten. Man kann aber annehmen, daf dies irgendwo in Afrika geschah, da er im Liber contra Mocianum auf ein konkretes afrikanisches Problem antwortet. Zur Datierung von Liber contra Moctanum tasten wir im Dunkeln. Mit E. Chrysos mag man annehmen, daf es ob seines scharfen Angriffs auf Papst Vigilius vor dem 14. August 551 geschrieben ist. Nach der Zurücknahme des lwdicatum zu diesem Datum hatte eine solche Direktheit keinen Sinn mehr. Terminus post quem ist frühestens die hier erwáhnte Afrikanische Bischofssynode vom Jahr 550. (?). Auch zu einer genauen Datierung des Pro defensione fehlt es an Unterlagen. Oben wurde schon erwáhnt, daB Facundus die Abfassung unterbrechen mute, um an der Deliberatio teilnehmen zu kónnen — das war zwischen dem 29.Juni 547 und rr. April 548. Terminus post quem ist hier frühestens 544, dem Datum der Verurteilung der drei Kapitel durch Justinian. Terminus ante quem wáre 550 : damals schon fand das Werk ein weites Echo in Afrika. Wir móchten die Veróffentlichung zwischen dem 29. Juni 547 und dem 1r. April 548 ansetzen. Facundus schreibt selbst, daB man eine Aussage des Papstes erwartete, und er wird alles getan haben, um seine Schrift so weit wie móglich zu verbreiten, um einer Verurteilung der drei Kapitel vorbeugen zu kónnen. Aus gleichem Grund meinen wir auch die zweite Auflage des Pro defensione anschlieBen zu kónnen. Allerdings wird in ihrer Praefatio das Iudicatum nicht erwáhnt. Das war auch nicht vorauszusetzen. Mit Chrysos. nehmen wir an, daD die zweite Ausgabe zwischen August 550 (Zurücknahme des Iudicatum) und Sommer 551 anzusetzen ist : in dieser Periode war es gewiD nicht opportun, den Papst Vigilius anzugreifen. (3) (1) Contra Mocianum, l. 3 (S. 403) : ne famquam latebrarum nostrarum conscii ... s ibid., l. 6o (S. 402) : tamquam fugato et in latebris constituto. (2) E. Cunvsos, Zur Datierung und Tendenz der Werke des Facundus von Hermiane, in. Kleronomia, 1, 1969, S. 319-322 ; Vgl. E. SrEmN, o.c, Excursus R, La

date du Liber contra Mocianum de Facundus d'Hermiane, S. 824-826; W. PEWESIN,

Imperium, Ecclesia universalis, Rom. Der Kampf der AAfri&anischen Kirche wm die Mitte des 6. Jabrbunderts, Stuttgart, 1937, S. 160-162 (— Forschungen zur. Kirchenund Geistesgeschichte, herausgegeben von Erich SEEBERG, Wilhelm Wsrm, Robert

HorrzwANN,

Elfter Band, Geistige Grundlagen. Rómiüscher Kirchenpoliti&).

(3) Vgl. E. Cunxsos, a.c., S. 3514-319, und die dort zitierte Literatur.

EINLEITUNG

XIII

Die zeitliche Bestimmung der dem Facundus zugeschriebenen Epistula catholicae fide? bedeutet kein Problem : aufgrund einer Bemerkung des Autors steht das Jahr 568/569 fest. (!) * *ok

Die Werke

des Facundus

erlebten, soweit unsere Belege

vollstàndig sind, keine sonderlich weite Verbreitung, von den

ersten Jahren der Veróffentlichung und vom r15.Jahrhundert abgesehen. Das ist unseres Erachtens leicht zu begreifen, da

man bedenken mu, daB die in seinen Werken behandelten Probleme schnell ihre Aktualitát verloren, zumal Facundus

auferdem auch noch vom orthodoxen Standpunkt abwich. Andererseits kann der verdiente Erfolg seines Werkes unschwer erklàrt werden. Im Dreikapitelstreit selbst konnten die Facundusschriften den Verteidigern als Goldgrube dienen. Im r5.Jahrhundert wird das Konzil Ferrara-Florenz-Rom an dem Erfolg zu beteiligen sein. Nüchtern gesehen meinen wir, daB seine Werke ihr Überleben der Tatsache zu verdanken haben, daf) sie früh mit den Übersetzungen des Rusticus der Akten des Konzils von Chalkedon ein Korpus bildeten. Von der ersten Verbreitung seiner Werke kónnen noch nachgewiesen werden : 1. das für Justinian bestimmte Exemplar. W. Pewesin meint mit Recht, in dem zweiten Edikt Kaiser Justinians (551) eine Antwort auf Pro defensione des Facundus sehen zu kónnen. (?) 2. die um 550 in Afrika verbreiteten Exemplare. 3. das von dem Diakon Pelagius für dessen Ausgabe seines gleichnamigen Werkes benutzte Exemplar. 4. die von Cassiodor kopierte Vorlage. 5. der erhalten gebliebene Codex Veronensis. Eine interessante Hypothese Prof. P. Courcelles meint, den Codex Veronensis mit der Kopie Kassiodors identifizieren zu kónnen. (?) Fest steht jedenfalls, und die Hypothese Courcelles wird damit nicht ausgeschlossen, daf unsere Handschrift V VznoNa, Bibliotheca Capitolare LIII (51) aus derselben Zeit, aus derselben Gegend stammt und in derselben Schrift geschrieben ist wie Verona, Bibl. Cap. XXII (20), Verona, Bibl. Cap. LIX (57) und Vatic. lat. 1322. Gemeinsamer Nenner dieser vier Handschriften ist ihre sehr deutlich ausgedrückte (1) Epistula, |. 13/14 (S. 419) : causam eorum in Chalcedonensi sancto concilio ante centum et uiginti fere annos fuisse determinatum ; ibid., l. 25/28 (S. 419) : quod isti ante XV aut XV annos, uariis et peregrinis contra apostolicum praeceptum abducti doctrinis et obsequendo iussionibus palatinis cognouerunt ; Vgl. W. Pewesin, o.c., S. 147, Anm. 46. (2) W. PEWESIN, 0.7., S. 139-142. (3) P. CounczLLE, Les /eftres grecques en Occident. De Macrobe à Cassiodore, Paris,

1948, S. 578, Anm. 9.

XIV

EINLEITUNG

chalkedonensische Gesinnung. Vat. lat. 1322 bringt die lateinische Version der Konzilsakten von Chalkedon, die sog. Versio antiqua correcta ; Verona LIX (57) Teile dieser Akten, wohl Stücke, die zur Verteidigung der drei Kapitel gebraucht werden konnten; Verona XXII (20) schlieBlich enthàált Dokumente über das Schisma des Akakios. C.H. Turner, (!) E. Lowe, (?) E. Schwartz (?) und C. Lam-

bot (*) datieren diese vier Handschriften in die zweite Hálfte des 6. Jahrhunderts und verlegen ihre Herkunft in die Gegend von Aquileja, also dorthin, wo am làngsten und hartnáckigsten gegen die Beschlüsse des 5. Konzils agitiert wurde. Trotz seines hohen Alters ist V nicht ein Original. Dagegen spricht nàmlich nicht allein die Herkunft, sondern auch der Inhalt, da V nebst Pro defensione auch schon den Liber contra Moctanum enthált. Abgesehen von der Handschrift K müssen wir bis zum I5.Jahrhundert warten, um neuen Zeugen der Facunduswerke zu begegnen. Es sind die Handschriften : CirTÀ DEL VATICANO, Bibl. Afost., Vat. lat. 1321

CiTTÀ DEL VATICANO, B?bl. Apost., Vat. lat. 573 CrrTÀ DEL VATICANO, Bibl. Afost., Vat. lat. 4276 CITTÀ DEL VATICANO, Bibl. Apost., Vat. lat. 572 ^y ej 3 INCGO Er EsconiaL, Real Biblioteca, e. TI. 3.

Ein kodikologischer Zufall erlaubt es, diese Zeugen sofort einigermaDen einzuordnen. Q P E Z überliefern mitten im Kodex den Liber contra Mocianum und einen Teil der Epistula fidei catholicae. In Q umfaDt dies Fragment genau zwei Folien, sodaD mit Sicherheit zu folgern ist, daB Q diesen Fehler begangen hat. Diese 2 Blátter stammen aus der Handschrift Vat. lat. 1323. Vat. lat. 573 und 1323 sind aber von derselben Hand beschrieben, sodaf) sie zusammen einen Korpus bilden. Sie enthalten die Akten von Chalkedon in der Versio antiqua correcta, die Epistula fidei catholicae, die Ebistula 63 von Cyprian : De sacramento dominici calicis, ferner einige mir unbekannte nicht : patristische Texte, und schlieBlich Pro defensione und den Q-Q* Liber contra Mocianum. Q* (Vat. lat. 573) und Q? (Vat. lat. (1) C.H. TunNER, Heclesiae occidentalis monumenta luris antiquissima, 1l, i, Oxford, 1907, S. VIII-IX. (2) E.A. Lows, Codices Latini "Antiquiores, YV, Oxford, 1947, n. 509.

(3) E. Scnwanrz,

Publivistischen. Sapumlungen xum Acacianistischen Scbisma, in

"Abhandlungen. der. Bayerischen Akademie der Wissenschaften, phil.-hist. Abteilung, A IO, 1934, S. 265 ; JAca Conciliorum Oecumenicorum, Yl, ii, 2, Betlin, 1936,

(4) C. LAusor, Le Florilige "Augustinien de Vérone, in. /Atti del Congresso Internationale di Diritto Romano e di Storia del Diritio, 1, Milano, 1951, S. 201 (— Rerue bénédictine, 79, 1969 : Mémorial Dom Cyrille Lambot, S. 70-71).

EINLEITUNG

XV

1323) enthalten genau den gleichen Text wie Y. Falls sie nicht gleichzusetzen sind, dann besteht doch eine sehr genaue Verwandtschaft mit dem Codex Bononiensis, über den wir beson-

ders gut unterrichtet sind. In einem undatierten Brief des Ambrosius Traversarij genannt Camaldulus, an Albertus Griffonius : (7) Adpetit Pontifex Eugenius uolumen quoddam de Chalcedonense Synodo uetustissimum, quod ipso Gaspare praesente in Conuentus ipsius Bibliotheca notawi. Est enim Synodus ipsa uel celeberrima tempore Marciani Augusti et Leonis Papae conflata, in qua sexcenti triginta, ni fallor, Episcopi ex tot orbe confluxere, jer actiones digesia ; quam sequuntur F acundi cuiusdam uiri libri credo X1V super ista Synodo. Scribsit item Pontifex

Priori, et conuentui, ut illum ad se codicem máttat legendum, uel

eliam fortasse transscribendum, et vestituendum. Ein Brief vom 26. Juni 1434 bezeugt : aliud |comuehendi |ad Pontificem |Eugenium Negociwum

peruetusti codicis ubi gesta Chalcedonensis concilii ber actiones digesta continentur, cum. commento F acundi, maximum n modum commendo dignitat? tuae. Der Kodex Bononiensis, nach E. Schwartz eine Kopie von Verona Bibl. Cap. LVIII und von V kam 1434 nach Florenz, und hernach

wie es scheint, nicht mehr ins Dominikaner-

kloster von Bologna zurück. Es ist nicht auszuschlieDen, daD Y oder Q eine direkte Kopie von Kodex Bononiensis ist. Betrefís Y bietet sich hier noch eine Schwierigkeit. Aus einem Stempel in dieser Handschrift ist anzunehmen er sei für Kardinal Angelus Capranica angefertigt worden. Das dürften aber schon 30 Jahre sein, daB der Kodex aus Bologna angekommen war. (?) 2 *ock

Zum SchluB sei noch in groBen Zügen die Überlieferung der Epistula fidei catholicae angegeben. Wir fügen einige Bemerkungen über ihre Authentizitát hinzu. Der àlteste Zeuge ist Laon, Bibliothéque municipale, 113, 9. Jahrhundert ; die Handschrift stammt aus Notre-Dame zu Laon. Der sehr disparate Inhalt wird mit der bekannten Akribie von G. Morin beschrieben. (?) Wahrscheinlich hat (1) E. ScHwARTZ,

JÁcfa Conciliorum Oecumenicorum Yl, iii, 1, Berolini,

1935,

S. XIIII-XV. d'Histoire ef. de (2)Über Angelus Captanica, vgl. R. Mors, in Dictionnaire: Géographie Ecclésiastiques, XY, Paris, 1949, 928-932. Resue bénédictine, 26, (3) G. MoniN, Un traité priscillianiste inédit sur. la Trinité, in.

1909, S. 255-257.

XVI

EINLEITUNG

Luc d'Achery diesen Kodex zur Editio princeps der Efzstula fidei catholicae

verwendet.

Der

Name

Facundus

kommt

gleichwohl in der Handschrift nicht vor ; das Incipit lautet : Incipit epistula fidei catholicae n defensione trium capitulorum.

Im übrigen ist die Epistula stets zusammen mit den Konzilsakten von Chalkedon überliefert. Dies bezeugt als àltester Zeuge Verona, Bibl. Cap. LVIII (56), 1o.Jahrh. Diese Handschrift befindet sich leider in einem so schlechten Zustand, daB wir sie für unsere Ausgabe nicht benutzen konnten. Aus der Beschreibung von A. Reifferscheid (!) und E. Schwartz (2?) notieren wir, daD auf die versio antiqua correcta von Chalkedon fol. 302r die Epistula catholicae fidet folgt. Auch hier fehlt der Name des Autors. Im. 15.Jahrhundert gab dies AnlaB zu folgender Randbemerkung : Tota epistola, si uere inspiciatur, esi omnino suspecta et pestiferae haeresis Nestorii et Theodori Mopsuesteni claret fetore respersa. Cuius auctor hic non ponitur sed hodie totaliter ignoraiur.

Die Abschriften von V und Verona LVIII wurden zu einem Kodex zusammengelegt, nàáhmlich dem Bononiensis. Von diesem Bononiensis stammen die Kodizes Y, Q! und Q?. Von Q! — Facundustext und Teil der E?istula stammen ZPE ab; von Q? — Chalkedon-Akten und Ende der Epistula folgende Abschriften: C

M

CirrÀ 4166, CirrÀ 5405,

DEL VarICANO, s.15. pEL VarICANO, S. 16.

Bibliotheca

Apostolica,

Vat. lat.

Bibliotheca

Apostolica,

Vat.

lat.

Es erscheint wünschenswert, einige Hinweise zur Authentizitàt der Epistula fidei catholicae zu geben. Zunáchst ist zu sagen, daB die Zuweisung an Facundus nicht auf Handschrifttradition beruht. Tatsáchlich liest man in keinem Exemplar den Namen Facundus oder den eines anderen Autors. Vielmehr stammt die Zuweisung von L. d'Achery, der die Editio princeps besorgte. (3) Er tat dies ohne Begründung, was aber nicht hinderte, daB der übergroDe Teil der Kritiker ihm folgte. Doch gibt es einige Ausnahmen. In den Annotationes zu den Briefen Papst Leos und zwar

; (1) A. RmrrrERsCHEID,

Bibliofhera Patrum Latinorum ltalica, Y, Wien, 1870, 2. (2) E. Scmwanrz, z4cia Conciliorum Oecumenicorum, YI, iii, i, Berolini, 1935, S. XIII-XIIII. (3) Wir benützten die zweite Ausgabe : L. p'Acufnr, 5"picilegiu m siue. Collectio Veterum aliquot Seriptorum, YII, Parisiis, 1723, S. 307-312.

EINLEITUNG

——

zu dessen 113. Brief notierten die Gebrüder Ballerini über den Codex! Vat. lat. zs2r (9 Y)s(3) Nonne haec separatio prioris epistolae (nl. fidei catholicae) absque auctoris nomine a certis Facundi operibus eius nomine praenotatis, diuersi ignoti auctoris indicium est ? und etwas weiter : Nwm Facundus in apertum schisma, quod in epistola proditur, eruperit, nisi eius auctor certius probetur, affirmare non audemus. Qui ex Afris concilium (das 5. Konzil) non recepere, exsilio mulctati sunt. De exsulibus queritur auctor nec se exsulem indicat. Hinc suspicio est fuisse alüquem ex Italis, qui ob tria capitula schisma conflarunt. Die Ballerini schlieDen : Nwm stylus a Facundo discordet, alii conferant. Ohne sich über das Problem auszusprechen scheint auch E. Schwartz an der Authentizitát der Epistula zu zweifeln. Auch die Bemerkungen von C. Caspari, (?)) F. Kattenbusch (3) und A. und G. Hahn (?) über das in der Epistula ziterte Symbolum stellen die Authentizitát in Frage. Wir sind nicht kompetent, ein persónliches Urteil zur Einordnung des hier zitierten Symbolums zu fállen. Oben genannte Autoren halten es für ein Symbolum "nach der morgenlándischen Form", oder meinen, daD das Facundus-Symbolum nichts anderes ist ''als die zwei ersten Artikel des Nicaeno-Constantinopolitanum in einer sehr verkürzten und in einzelnen Punkten unwillkürlich nach Facundus' heimatlichen Symbol, dem karthaginiensisch-afrikanischen, und nach der allgemeinen abendlàndischen Symbolformel überhaupt veránderten Gestalt", oder auch : 'Das rómische Symbol war ihm vermutlich geláufig, weil es sein persónliches Taufsymbol war". Kurzum, das Symbolum der Ef:?stula erscheint in einer so schlechten Textüberlieferung, daB man soweit geht, zu behaupten, Facundus sei Italiener von Herkunft — die Grundform seines Symbolums ist tatsáchlich R. d.h. das altrómische Symbolum — und daB sein langjáhriger Aufenthalt in Konstantinopel und seine Bischofstátigkeit in Hermiane schuld an diesem komplizierten Text sind. Das erscheint nun ein sehr gewagte Vorgehen. Sollte man nicht vorsichtig erst náher untersuchen, ob die Epistula dem Facundus zuerkannt werden kann, bevor Hypothesen auf unbewiesene Annahmen aufzubauen ? Allein eine Stiluntersuchung kónnte eine hiebfeste Sicherheit (1) PL 54, 1438.

(2) C. Caspanr, Quellen zur Geschichte des Taufsymbols und der. Glaubensregel, YII, 1875 (Nachdruck, Bruxelles, 1964) ; S. 51 ; und der mir nicht zugangliche Aufsatz De: af Facundus af Hermiane i bans "Epistola fidei catholicae" anforte Symbol, in Hüistorisk-kritiske AAfbandlinger over del virkelige offormentlige orientalse daabsbekjendelfer, Christiania, 1881. : (3) F. KarrexsuscH, Das JApostolische Symbol, Y, Leipzig, 1894, S. 150-152 ; II, Leipzig, 1900, S. 807. (4) A. und G.L. Hauw, Bibliothek der Symbole und Glaubensregeln der. Alten Kirche, Breslau, 1897? (Nachdruck, Hildesheim, 1962), S. 63-64, Anm. 127.

EINLEITUNG

XVIII

bringen, um die Frage, die uns hier bescháftigt, zu beantworten. Aber, wie Dom

Morin bemerkt, die innere Kritik '*mé-

connue du plus grand nombre des hommes, mésusée par la plupart de ceux qui prétendent s'y connaitre" ist die letzte Waffe, nach der zu greifen ist. Wenn sich jemand ermuntert von dieser Ausgabe darüber ein positives Urteil bilden kann, dann hat sich die Mühe, die wir uns gegeben haben, reich gelohnt. Die geschichtlichen und kodikologischen Besonderheiten in den hier besprochenen Handschriften führen zu folgendem Stemma :

Phu

Ce

(47/8)

(550/1)

C CHADG

^4

Epist. (5709/1)

4

^

Iustinianus

Afrika Cassiodorus

Pelagius

]E

Verona

Bononiensis

y

A] Q!

ZDE

L

Q?

LV III

EINLEITUNG

XIX

Für die Herstellung des Textes haben genannten Codices durchgenommen. Jetzt

wir alle oben versuchen wir

ihren Wert und ihre Verwandtschaft nàher zu bestimmen, in

der Ansicht nur diese Lesearten der Handschriften in das apparatus criticus einzubauen, die für die Rekonstruktion des Textes oder zur Beleuchtung der Textüberlieferung wichtig sein kónnten.

V | VERONA, Bibliotheca Capitolare, LIII (51), s. 62. Bibl. E.A. LowE,

Codices Latini Antiquiores, IV, n. 506;

mit S. (39) Bibliographie ; Siehe oben, S. xirm-xiv. V "

LI-

9

14.

-LI

58 62

214

M 9

*

-

Q9) Q0 Q9 9H i

263

264/265 4

19 49 n9 73 I29 138 148 179 196 20I 204 216 oeSMS2 SS du RERsx DE v*Sce Mac Se ee243 d» x» ue dx de ui du eRM

^ 255

RM oko HM kB ook ok oM ok We o B ok m H

spectantes pro seruandam

cet.

9expectantes

9pro seruanda

9dei

ipsius o?commemoratio ?assumpta osecundo onullius 9rectam fidem

?nam qui ?eum dei 9consecuta 9deitatem

ofuturus

9eius commemoratione

assumptum secundum nulli fidem rectam

namque dei eum secuta

deitate facturus 9est

9jd est maria odiceret omulta

?satagente

idem omariam dicere multum

satagendoe

Y, satagen-

do cet. I, 4, 288/289 I, 4, 318 I, 4, 323

oqui factus-tribui 9contrectauerit maria

contractauerit omariam

I, 5, 6

0—

nostrum

I, 5, 30

?creatamque confundere

creatam

qu(a)e

confun-

deret 1, 5, 50 15,5, 5t 15 5; 5I

patris 9eius odifiitemur

opatri

difficimur Y Q P E, discissimur Z

125. 952 I, 5, 63 I, 5, 65

odualitate 9compositae patris

qualitate composita et opatri

EINLEITUNG

XX

cet.

V 1, 5, 69 I, 5, 80

I, 5, 84 I, 5, I25 I, 5, 125/126 EE25 IE I, 5, 249 I, 5, 287 1,5, 313/314 1, 6, 8/9 155008577

odefensionem odicentis outraque ?^enim

?gregorio teste omonstrauit ?alias o— creberrimam ofilii dicimus oproferret

defensione dicens

utroque E teste gregorio demonstrauit — et ocreberrima dicimus filii proferrent

T5260,

o—

quae tamen

iig ey, muet

oqui licet

licet qui

BERNKASTEL

- Kurs, St. Nikolaus Hospital, 29, s. 12, fol.

TUO VETUSDe

?K ist ein Sammelband, der wahrscheinlich aus St. Matthias

in Trier stammt. Er enthàlt 5 Teile ; im zweiten Teil bringt er : 1) fol. g*-13v : Liber s. Iohannis Constantinopolitani episcofi ad Gregoriam $n palacio constitutam : Seit G. Morin wird dies Werk gewóhnlich Arnobius Iunior zugeschrieben. 2) fol. 13Y-15r : Prefatio librorum duodecim Facundi episcopi de causa Calcidonensis concilii ... (£ol. 157) Explicit feliciter. Das Explicit beweist, daB kein kodicologischer Grund vorlag, daB K nicht den vollstándigen Facundus enthált. Wir haben zwei Móglichkeiten : Entweder blieb K zufállig unvollstàndig, oder der Kopist brach absichtlich das weitere Abschreiben ab. 3) fol. 157-18 : die Homilien 2.4.5.11.9 und 12 von Valerian von Cimiez. Bibl. : J. Manx, Verzeichnis der Handschriften-Sammlung des Hospitals zu Cues, Trier, 1905, S. 21-24 ; S. HELLMANN, In Neues Archiv, 30, 1905, S. 18; K. Maurrivs, in Forschungen

wnd Fortschrille, 20, 1955, S. 317-319; G. Moniw, in Etudes, Textes, Découvertes, Maredsous - Paris, 1913, S. 325-326; P. PETITMENGIN, in Revue d'histoire des Textes, 2, 13972, S. 205-

207. j Sowohl der Zahl wie der Qualitàt der K eigenen Lesarten wegen schien es uns nicht überflüssig, sie hier in einer vollstándigen Liste aufzuführen. Der leichteren Lesbarkeit wegen haben wir unterteilt in a) omissiones b) additiones c) mutationes; die letzte Gruppe wird wieder geteilt in 1) errores 2) transpositiones 3) recensiones, d.h. loci, in denen K an sich keinen sinnlosen Text gibt, und wo für einzelne Fálle Vorzug zu geben war.

EINLEITUNG

XXI cet.

23. omissiones :

1, 89/90

facta

I, 93

in epistulis

-

1, 97/98

-

H -

matrem dei dixisti partum mater dicta sit

Di -

106

, I07/108 ?ITO/EIX - I20 7 T92 ; 126

, 135/136

HM okok oM ok rm o B - kB HM oH ok ok

eadem synodus filio proprio est quod 9dei matrem sine conuersione

esse

noscendum

.decretorum sententiam

?facta sunt oin eis epistulis omatrem dei esse dixisti 9partum uuluamque omater dei dicta sit ?eadem sancta synodus ofilio suo proprio ?est aliud quod matrem dei esse ?sine conuersione sine diuisione et sine separatione esse noscendum 9custodiam ^ decretorum quibus et manifeste est et firmata his qui nuper contrariam eis sententiam protulerunt ?*omnes eutychiani qui 9?memoratus ibas 9quae mihi cum tua pie-

I, 2, 4/5

custodiam quibus eis protulerunt

1, 2, 35/36 I, 2, 38/39

omnes qui memoratus

1423155

quae cum tua pietate

132 2; 90

z, 2792/03

ipsis definitionibus uel in sententia hinc atque inde

I, 2, 107/108

quam illud

23/34 1, 3. 35 i055) 44

factus est unus unus dicitur dominus

EET E: 5, 3. 120/127 I, 3, 159

respondent iohanni subterfugia dicimus pro una persona

I, 3, 233

baptizetur

9ipsis suis definitionibus ?uel in sententia super epistula ibae prolata uel in ceteris hinc atque inde equam ut illud ?factus est adam ?unus ex nobis ?unus recte dicitur dominus 9?pro iohanne respondent ?noua subterfugia ?odicimus unus pro una. persona 9baptizetur unusquisque

I, 3, 243

non eo credendum

?non ex eo credendum

tate

uestrum

b. additiones :

E EXUET 150204872 I, 3, 99

sic enim ille scribit onestorianorum nos infamia maculare instant

in singillatim

osic enim scribit nestorianorum (nestorianos P E) osingillatim

EINLEITUNG

XXII

cet,

c. mutationes : I) errores : M

UnI

[o EUS] n! od Eo M

[90

M M

H-

HM Cn

NN H oH

HM 9

EIC EH SEED NIS Et

Sa

oHm E

o060 M1 .R d EB OUO oH E Oo o NM C

: [a]

*

MN Qe NN[2S

eo

OO oH I Oo

CUNCS ON OO MM 03o Q ES]I: - rte) A [e)! HM 4ü Uu» C -o [72 Ecsr

oM bBobkR o obkR ok Rok H oo ok B

n:oe

HO o

I, 3, 96

T3

103

1 SUO

I, 3, 159 I, 3, 182/183 1, 3, 184/185 I, 3, 196

I, 3, 200 120945240

matrem

omateriam

quam deferendam

odefendendam

9?quando

reserassent

oreserarent

desperationis namque origine,

odispensationis ?nam quod ?origenianae

subedensi fecit nemini manifestacius

ojbae edesseni 9feci

propriam

oproprie

sententiam contendunt demonstrat

osint etiam ocontendant odemonstrant

in genesis scribitur

?jn genesi scriberetur

ex communicabitur communitas genera in eandem sibi debet coniunctum

ode 9communicauit 9communiter ogenere

respondebimus ipse ... dicam

9respondemus oipsi ... dicant

uerbum sicut

9uerbo 9sic omaius

magis singuli extigitur infamata quantum

?nimis (minus Q Z) omanifestius

?in eo quod osiue odebent 9coniuncte

?singulos 9est igitur oinformata 9qua tantum

2) transpositiones : I, I, 28 TTE

romanae ecclesiae societate fidei

oecclesiae romanae ofidei societate

113491/82 I, 3, 116 I, 3, 138 123, 211

iohanne apostolo crucifixam ex trinitate dici debent qui

?apostolo iohanne

certum dicamus est

9dicamus certum est

oex trinitate crucifixam

edebent dici qui

EINLEITUNG K

XXIII

Cet,

3) recensiones : Ut. Praef. 20

de causa concilii dictare

calcidonensis

rz m6

dominicae

odiuinae

LINT IS

scitis

9scis

Ce dS

qui

oquem

3.3. 22

quia

?nam

t, 095

deum

odominum

E 30 IBIST TP. 38

quaesicionis plus racione

oquaestionis oplura oquaestione

150-40

in

oet

I, I, 53

plus

oprorsus

i. 1262 uu. 3

fuerat theodoro

9erat theodosio

9dicere

SU RUDI

?delectatione

odilectione

EE

olectionem

mentionem opergebas

PAESI

regebas

1, 1, 105 xs 2, Dr x.2. 60 1325.82 p22, 54 EIU, DOT

uocata subruere ut osuam 9cognoscunt 9concordia

ouocitata osubuertere oquod eam cognoscent discordia

1, 3,15 $i ee Ue I, 3, 90

ocrucifixus substantiam ergo inde quia substantias prior

crucifixum osubsistentiam ?proinde

I, 3, 93 I3, 744 154; 215

9quod ?subsistentias 9prius

CiTTÀ DEL VATICANO, Bibliotheca Apostolica, Vat. lat. 1321, 1460-1478. Eine kurze Beschreibung des Inhaltes dieser Handschrift gibt E. Schwartz. Fol. x prunkt mit dem Wappenschild des Kardinals Angelus Capranica, woraus man ableiten mag, daD die Handschrift zwischen 1460 und 1487 entstanden ist. Y erhielt dieselbe Ausstattung — soweit man darüber urteilen kann —, wie die verlorene Bononiensis (Akten von Chalkedon und Facundus). Bibl. : E. Scuwanrz, Acta Conciliorum Oecumenicorum, II, iii, i, Berolini - Lipsiae, 1935, p. XIIII ; über Angelus Capranica : R. Mors,

in Dictionnaire

d'Histoire et de Géographie

ecclésiastiques, XI, Paris, 1949, p. 928 vv.

EINLEITUNG

XXIV

Y bringt 48 eigene Lesarten, die alle falsch sind. Doch kónnen alle erklàrt werden durch die Nachlássigkeit des Abschreibers. Typisch in diesem Zusammenhang erscheint die Verschreibung von zesu zu michi. Zweifellos hatte die Vorlage iu und Y lóste falsch auf. Die wichtigsten Fehler sind folgende : 1,3, 255/256 1,4, 294/295

quoniam - iesu : om. Y per homototel. hominis - quae : om. Y per homototel.

I, 2, 79

hominibus et Y

hominibus cef.

I, 4, 62 I, 4, 318

sic in Y etin

sic cet. et cet.

I, 5, 69

magnae fidei Y

magnae cet.

CirrÀ per VaricANO, Bibliotheca Apostolica, Vat. lat. 573, SIS Bibl.

: M. Varasso

- P. FRANCHI

DE'CAVALIERI,

Codices

Vaticani latini, Y, Romae, 1902, p. 426. Dies ist die Handschrift mit dem '"*kodikologischen Zufall", wodurch zwei Folien aus Vat. lat. 1323 (geschrieben vom selben Kopisten wie Q) ans Licht kamen. Q enthált keine eigenen Lesarten. Das braucht nicht zu verwundern, zumal sie Vorlage zu drei nah verwandten Abschriften war. Q Z P E bringen ca 50 Lesarten, wodurch sie sich von V (K) Y unterscheiden. Die wichtigsten sind : PE I, 4, IO/II 145305 "p Gp vx

I, 5, 66/67 199555 9006 INDUIT

demonstrandum ea quae carnis sunt ei deputare diuinitatem sed - nobis confitendum uenisti

QUZAPEE: respondendum ei quae carnis sunt deputare unitatem — praedicandum dixisti

An 3 Stellen, jedoch, bieten Q Z P E die richtige Lesart : 15745 813/7 I, 5, 40

nuncupatione dicunt

non nuncupatione dicuntur

I, 5, 205

expe(c)tebant

expectabant

DaBQ Z P E zusammen mit Y eine Familie bilden wird schon indirekt gezeigt bei der Erwáhnung der für V eigenen Lesarten. Diese Verwandtschaft war zu erwarten, da Y und Q inhaltlich denselben Aufbau haben, zusammen mit dem nicht

EINLEITUNG

XXV

zurückgekehrten Kodex Bononiensis, námlich die Konzilsakten von Chalkedon und die Werke des Facundus. CiTTÀ DEL VarICANO, Bibliotheca Apostolica, Vat. lat. 42706,

B. 15.

Diese

Handschrift

nennt

G. Mrencarti,

Opere minori,

IV,

Città del Vaticano, 1937, p. 543 (Studi e Testi 79). Z bietet keine nennenswerte Sonderlesarten der auch Q nicht gibt. Weder für den Text noch für die Texttradition hat er Wert. CirTÀ DEL VATICANO, Bibliotheca Apostolica, Vat. lat. 572, S. I5. Bibl. : M. VarAsso - P. FRANCHI DE'CAVALIERI, Joc. cit. P enthált nur 4, übrigens vóllig unwichtige eigeue Lesarten : 12120

qui P

quis cet.

122740 I5 162

nil P naturis esse P

nihil cez. esse naturis cef.

r3 6»78

naturali P

neturalis cet.

P wurde an vielen Stellen von einer Hand

des r5.Jahr-

hunderts verbessert, sodaD P* hier mit E übereinstimmt. Nun

scheint es doch nicht, daD die Verbesserung aus É oder einer mit E verwandten Handschrift kam. Es kann nicht gut sein, daD der Korrektor soviele Varianten aus E nicht übernahm,

und man kann nicht begreifen, wie er die zahlreichen Auslassungen in E anfüllen konnte (wobei er immer die Texte der anderen Handschriften hátte heranziehen müssen). Die Verbindung ist gegensátzlich zu sehen : P und P* gaben die Vorlage für E. Als Beweis für diese Meinung kann ich positiv nur eine Stelle nennen, námlich r, 1, 19-21 E láDt fatrt bis secun-

dwm aus. Diese Auslassung hat keinen Sinn und ist auch technisch nicht (z.B. durch Homoioteleuton) zu erklàáren. Die Auslassung ist genau eine Reihe in P. Also hatte hier der zerstreute Schreiber diese Reihe vergessen. Um Art und Herkunft der Korrekturen in P* kennenzulernen, ist es nicht überflüssig, sich die wichtigsten anzusehen : 1

6

15115 8x 15:25:69 195205772. 10 2.02 34.25.02

digna K, dogma

V Y Q Z, ? P, ras. Pe, om. E

regebas KK, pergebas V Y Q Z simpliciter V .K, simplici Q Z Pe E uerum K Pe E,om.V YQZ sententia K Pe E, sententiam

P, pergebat Pe E Y P, simplici sermone P V

Y QZ P uaniscit V, uani sit Y, uana sit Q Z, uana fit P, uana fiet K Pe E

XXVI

EINLEITUNG

CTI 1582 40/77

nonVEKPeE,om.YQZ?P debeamus V Y Q Z P, debemus K Pe E

I, 3, 47/48

testimonium dicunt V Y Q Z P, testimonium dant

11531234 I, 5, 294

et. K V PeE,om. YOZ P praedicauit Pe E, in nobis et praedicauit

P* E, testificantur X

V Y

OZ P

Aus dem vorhergehenden war deutlich, daB P ursprünglich denselben Text aufwies wie Y Q Z. In den hier angezeigten Beispielen sehen wir bei V einen unsicheren Text, in dem Sinn, daB V einmal mit K P* E, ein andermal mit Y Q Z übereinstimmt. Die vielfachen Verschiedenheiten zwischen K und P (mit P^) lassen jedoch die Aussage nicht zu, daD P* beim Verbessern K gefolgt ist. Er EscoRiaL, Real Biblioteca, e. II, 3, 15. Jh.

E stammt aus der Bibliothek des Don Diego Hurtado de Mendoza. Wo geschrieben, ist nicht zu ermitteln ; wir lesen nur am Ende des Buches : /ac. Laus Deo. Pax uiuis. Requaes elerna defunctis. W.

Bibl. : G. ANTOLÍN, Catálogo de los Códices Latinos de la Real Biblioteca del Escorial, vol. II, Madrid, 191r, blz. 35-36 ; über Diego H. de Mendoza : ?bid., vol. V, Madrid, 1923, blz.

1270 V. Gegenüber dem Konsens der anderen Handschriften weist E 43 eigene Lesarten auf ; alle sind sie sichtlich falsch ; 12 von ihnen sind Auslassungen, wovon die wichtigsten : iig digeutSy pas TU DETOEO I,4, 218/219 I, 5, 93

patri - secundum om. E ceterum - genuit om. E ber homoiotel. ipse - hominis om. E per homoiotel. et quod - utroque om. E ber homoiotel.

An 4 Stellen füllte E den Text auf : I, 3, 156 IUE 1589/12377 T2427

ex trinitate : crucifixus add. E filii : dixerit add. E quos : etiam add. E ecclesiae : dicant add. E

Neben r3, meistens einfachen Umstellungen hat E noch eine Anzahl verschiedener Lesarten, die sich mühelos als Ge-

dankenlosigkeiten TORIS TUI

TS 6

1235230 EL 5 IOÓr 15935,1225

des Schreibers

erklàren

dixit : scripsit E naturarum

: terrarum E

insinuans : insinuamus E magno concilio : magna synodo deitatem : diuinitatem E

lassen

:

EINLEITUNG

XXVII

Es ist fast überflüssig, die Verwandtschaft P P* E ausführlich anzugeben : neben 27 Auslassungen, 8 Hinzufügungen und 53 falsche Anderungen, ergeben sich aber 4 gemeinsame Lesarten, die denen in V Y Q Z vorzuziehen sind : 2E,

VYQZ

I, 5, 157

ephesenae synodi

ephesena synodus

wd

temere

timere

testatus haerese

testatur (V ?) haereses

erp

TIS OPE 1, 5:.273

Aus dem Vorhergehenden móchte man ableiten, daD P E wenig oder gar keinen Wert haben, um den Text zu rekonstruieren. Doch haben sie mit V und auch mit K, wie

wir oben bewahrt:

schon

andeuteten,

eine Anzahl

guter

V (K)PE

YO

illa responsione sic ait non cum reprehendamur remissionem

illam responsionem sicut dum reprehendamus remissione

et

quia 201

et

237 284 48 93 104 118 180/181 204 241 248

carthaginensi

265

329 86 109 116

I2I 142

Lesarten

et

negare loquitur

qui carthaginensis ac negaret loquatur

et est

probabili ac ac uobis

probaui hac

et abstulerunt impingunt improbauit ut praecedente dei christi una sibi primum

ac tulerunt impugnant probauit praecidente deus christiana si prinum

XXVIII

EINLEITUNG

Wegen der Verwandtschaft stehende

Q Z P E muD man, um vor-

Stellen zu erklàren, wohl eine Handschrift

heran-

ziehen, die zwischen Q und P steht ; diese Handschrift dürfte von einer V-verwandten Handschrift korrigiert worden sein.

Hier

zitierten

wir nur

die Stellen,

an

denen

eine

oder

mehrere Handschriften vom Konsens der anderen abweichen. Doch bleibt dann eine Anzahl Stellen unbearbeitet, in denen

man eine '"'flieBende Überlieferung" antrifft. Da diese Stellen für die Überlieferung der Handschriften revelant, und auch für die Wertung der Kodizes wichtig sind, und in einzelnen Fállen auch der Mechanismus der Uberlieferung deutlich machen,

I, I, 79/80

stellen wir sie hier zusammen :

I, 2, 5I

regalem diuinarum scripturarum uiam V K, regalem diuinarum scripturarum nam Y, regalem diuinarum scripturarum Q Z, regulam diuinarum scripturarum PE possimus V K, possumus Y, possemus QZ P E

1952 0/72 LEO

siehe oben, S. XXII und XXVI. siehe oben, S. XXVI.

T0897 917, 1252362 by CX (897 1523)2153 I, 3, 154

siehe oben, S. XXVI. dixit V .K, dicit Y, dicebat

Q Z P.E

unitate V Y Q Z, diuinitate K, trinitate P E liberum si V K, liberum an P E, liberos Y OZ

TS ITÓE TG EIS

a tantis V K, et tam tantis Y Q Z, etiam a tantis semper V K Y, super QZ, sic P E siehe oben, S. XXVIII an r, 5, 47.

I, 5, 58 I, 5, 174

cogantur V, coguntur Y Q Z, cognitur P E singulis PE, singulus QVZ, singuli Y

15058247 I, 5, 314

adunationem V, nationem Y Q Z, unitionem P E commendantem V, commendant et Y Q Z, commendeter emm quia V Y, qui Q Z, quoniam P E

I, 6, 50

PE

Eine vollstándige Textgeschichte kann somit in kurzen Worten zusammengefaft werden : . 1) K stellt eine eigenstándige Behandlung des Werkes des Facundus dar. Diese Behandlung ist durch eine groDe Zahl fehlerhafter Stellen gekennzeichnet, aber ebensosehr durch einzelne Lesarten, die ganz sicher solchen in anderen Handschriften vorzuziehen sind. Der Wert von K erhellt ebenso aus den Stellen, wo K mit V Y oder mit V P E eine bessere Lesart als die anderen Kodizes bewahrt hat. Die Frage, ob

man eine ursprünglichere Rezension vermuten kann als es V

EINLEITUNG

XXIX

ist, sodann ob man in K das Werk eines begabten Kopisten vor sich hat, kann wohl nicht mehr aufgelóst werden. 2)V Y QZ P E bilden in der Tat eine Familie, und wenn auch positive Hinweise fehlen, so ist es doch nicht auszuschlieBen, daB Y Q Z P E via einzelner Zwischenglieder auf V selbst zurückgehen. Das Abschreiben von V brachte immer eine Textverarmung mit sich ; die Ursache dieser Verarmung ist nur in der Nachlássigkeit des Kopisten zu suchen. 3) Man kann nur zwei Fálle von direkter Kontamination nennen: a) P^, eine Abschrift die sich nach K gerichtet hat ; b) P, ein Text, der nach eine Vorlage für Q verbessert wurde. Diese Vorlage stimmte mit V überein. * *ock

Die Editio princeps von Pro defensione und Liber contra Mocianum wurde 1629 in Paris von Jacobus Sirmond S.J. herausgegeben. Für diese Edition stand ihm, wie er in den Prolegomena berichtet, ein Apographon des Kardinals Baronius zur Verfügung. (!) Das Apographon war eine Transkription aus den 'Codices Vaticani'. Welche Codices Baronius heranzog làsst sich nicht genau bestimmen. Sicher scheint mir dass er im grossen ganzen P oder einem mit P sehr verwandten Codex gefolgt ist. Er mag auch Y kollationiert haben. Übrigens hat er (oder ist das das Werk von Sirmond ?) einige nicht unwichtige Emendationes gemacht. Der Wert aber einer Facundus-Ausgabe ohne Verwertung der Handschrift V ist fragwürdig. Letzeres geschah nur in der Ausgabe von Sirmonds Ofera varia (Venedig 1727) in der Joseph Blanchinus eine sehr wertvolle Kollation von Sirmonds Text mit V im Apparat notierte. Bevor wir den Index Capitum von Sirmond abdrücken lassen, geben wir an dieser Stelle eine Übersicht der wichtigsten Ausgaben von Facundus' Werken. I. Paris 1629, die Editio princeps von Jacobus Sirmond. 2. Paris 1676, zweite Auflage der Ausgabe von Sirmond, jetzt aber mit der Efistola Fidei catholicae. 3. Paris 1696, Ausgabe von Sirmonds Ofpera varia von Cl. de la Baune. 4. Venedig 1727, zweite Auflage der Opera varia mit den wichtigen Notizen von Josephus Blanchinus.

(1) Baronius zitiert Def., praef. 8/29 ; 1, 2, 15/27.52/54 ; 2, 1, 18/26 ; 2, 6, 1/5.

97/103 ; 4, 3, 1/53-45/61 5 4, 4, 8/22.48/88 ; 12, 4, 58/82.82/95. 101/111 ; 12, 5, 60/77. 97/102 ; Mor. 218/220.226/232.273/290.291/315.

SS.

EINLEITUNG

5. Venedig 1776, im XI. Band der Bibliotheca Patrum von Gallandi. 6. Paris 1865, im. 67. Band der Patrologia latina von Migne. Die Ausgabe von R. Zuchetti vom Lzber contra Mocianum, worüber A. Schónmetzer berichtet, scheint mir eine "édition

phantóme" zu sein. (!)

2

(1) A. ScnuóNMETZzER, in A. GniLLMEIER - H. Bacur, Das Konzil von Chalkedon, IH, Würzburg, 1954, S. 858.

INDEX CAPITVM Libri I. I. Quod Iustinianus in confessione fidei suae, unum de Trinitate crucifixum, B. Mariam uere et proprie matrem Dei et Christi duas esse naturas recte professus sit. II. Quod Eutychiani sub trium capitulorum nomine Concilium Chalcedonense fraudulenter oppugnent ; quibus antequam respondeat, fidei suae confessionem exponit. III. Quod unus de Trinitate passus contra Nestorianos aptius dicatur, quam una de Trinitate persona. Personarum nomen in Trinitate Sabellii causa usurpati coeptum ; et de baptismo in nomine Domini Iesu. IV. Quod B. Maria uere ac proprie sit mater Dei, contra quosdam catholicos, et contra Nestorianos. Examinantur Hilarli, Augustini, et Leporii presbyteri testimonia. V. Quod Christi duae sint naturae, non una composita, contra

Eutychianos et Semieutychianos. De Iulio Papa, et de Cyrillo Alexandrino, quorum scripta obiiciunt aduersarii. VI. Quod Eutychiani unam Christi compositam naturam adstruente Nestorianos adiuuent, et quod perperam utantur exemplo humanae naturae ex anima et corpore compositae. Libri II.

I. Quod damnationem trium capitulorum aduersarii Concilii Calchedonensis conscripserint, et Imperatoris titulo praenotarint. II. Quod epistola Ibae, quamuis eam Concilium orthodoxam non pronuntiasset, damnari absque Concilii reprehensione non ossit. i. Quod epistolam Ibae ideo damnarint, quia duas in Christo naturas confitetur. Quo consilio episcoporum subscriptiones exigant, et cur damnantium communionem ipsi refugiant. IV. Quod falso damnatam a se iactent epistolam, quia Cyril]um male tractarit, cum acerbius tractatus sit a Gennadio et

Isidoro, quos non reprehendunt.

V. Quod temere damnetur epistola post examen Synodi Calchedonensis, cuius decretis addi nihil debere Leo Papa, et episcopi Orientis confirmant. VI. Quod frustra Vigilii Papae responsum expectare se dicant, qui a Leonis decessoris sui uestigiis minime recessurus sit. Libr llIL

I. Quod Theodori Mopsuesteni scripta cum denotant, Synodi Calchedonensis et Leonis Papae iudicium reprehendant.

XXXII

INDEX

CAPITVM

II. Quod Theodorus ut Nestorii doctor accusari nequeat, cum rectam de Christo fidem contra Samosateni et Nestorii errorem teneat ; et de symbolo quod Theodori dicebatur. ] III. Quod Theodorum imperite arguant, quod Christum in passione formidasse et turbatum fuisse dixerit, cum Christus et martyres ad mortem re ipsa trepidarint. IV. Quod Theodorum immerito calumnientur, quasi in expositione historiae centurionis Christum purum hominem esse docuerit. V. Quod falso Theodorum accusent, quasi personarum Trinitatem cum Sabellio negarit, unamque Patris et Filii et Spiritus sancti personam esse docuerit. VI. Quod Theodorus prophetias de Christo non euacuarit, etsi aliquas interdum etiam moraliter exponat ; et quod constanter a Cyrillo laudatus sit. Libri IV. I. Quod Cyrillum sequi non debeant, si Theodorum aliquando culpasse concedatur, cum in iis non sequantur, quae contra Chrysostomum scripsit. II. Quod in Theodori damnatione Cyrillum sequi non debeant, cum illum in Diodori damnatione merito non sequantur, quem patres et principes orthodoxi commendant, soli Apollinaristae haeretici cum Iuliano apostata uituperant. III. Quod Vigilius Papa ex itinere scribens Ibae ac Theodori damnationem improbarit, atque emendari iusserit ; et quod diuersae prouinciae Vigilium ne hoc pateretur contestatae sint. IV. Quod contra Synodum Chalcedonensem factam esse trium capitulorum damnationem, ipsi etiam qui consenserunt primates et episcopi Orientis agnouerint ; quos redarguit, quod Imperatori non restiterint.

Libri v. I. Quod epistolam Ibae orthodoxam reuera pronuntiarit Synodus Chalcedonensis, falsoque dicant aduersarii ab ea non fuisse susceptam. II. Ouod falso dicant Ibam negasse in iudicio Episcoporum Photii et Eustathii epistolam illam suam esse. III. Quod falso dicant Theodoretum in Concilio Chalcedonensi, nisi post damnationem Eutychis atque Dioscori, non sedisse quodque Synodi auctoritati non obsit, si in ea sedeant qui ab haeresi resipuerunt. IV. Quod Leo Papa non solam definitionem fidei Synodi

Chalcedonensis,

sed omnia eius acta et decreta confirmarit,

excepto fastu Anatolii quem redarguit. Epistolae autem Ibae approbationem non exclusit.

INDEX CAPITVM

XXXIII

V. Quod post decreta Conciliorum disputare non liceat, nec audiendi sint Eutychiani, si Concilii de Ibae epistola definitioni resistant.

Libri VI. I. Quod Synodus Chalcedonensis epistulam Ibae pronuntians orthodoxam recte iudicarit, et sacrae scripturae morem secuta sit, quae de multis ex maiore ac meliore parte solet ferre sententiam. II. Quod Synodus epistolam Ibae orthodoxam pronuntiarit propter duarum in Christo naturarum confessionem, quam continet, non propter falsam de B. Cyrillo suspicionem. III. Quod Synodus epistolam Ibae damnare non potuit, quin Cyrillum itidem haereseos damnaret ; quodque Cyrillus Nestorio respondens de industria parcius de duarum naturarum discretione locutus sit. IV. Quod Ibas male de Cyrillo suspicans, non Cyrilli fidem, sed quam Cyrilli esse falso putabat, in epistola sua reprehenderit, et Cyrilli de Christi incarnatione fidem re ipsa probarit. V. Quod Synodum quominus epistolam Ibae orthodoxam pronuntiaret, morari non debuit falsa illius de Cyrillo suspicio, cum Cyrilum ipsum, quominus Orientalium confessioni subscriberet, par illorum suspicio non retardarit. Libri VII.

I. Quod Ibas in epistola sua unam Christi uirtutem cum dixit, duas in Christo naturas non negauit, sed unicam personam asseruit. II. Quod Ibas dicens Nestorium sine iudicio et inquisitione damnatum non damnationem eius improbarit, sed hoc tantum,

quod expectati non fuerint Orientales. III. Quod Ibas iudicio falli potuerit in Nestorio, sicut Anatolius in Dioscoro, Athanasius in Timotheo, Synodus Palestina et Zosimus Papa in Pelagio et Caelestio. IV. Quod epistolam Ibae mutilam produxerint, ea omittentes, ex quibus constaret Nestorium ab illo excusatum non fuisse. V. Quod falso dicant Ibam a Synodo compulsum anathematizare Nestorium, et quod nunquam illi excusationem Nestorii accusatores obiecerint. VI. Quod Ibas de Cyrilli capitulis male suspicatus sit, tanti Synodo uisum non fuisse, ut propterea eius epistolam condemnandam censeret. VII. Quod templum et habitans in eo recte dictum sit et quod propter Theodori laudes condemnari a Synodo Ibae epistola non debuit, cum idem a Chrysostomo et a Nazianzeno laudatus sit.

XXXIV

INDEX

CAPITVM

Libri VIII.

I. Quod Ioannis Antiocheni et Orientalium testimonio antiqui patres plurimi consona iis scripserint, quae in Theodoro L5: Mopsuesteno culpantur. II. Quod falso dicatur Proclus Theodori nomen perstrinxisse, cum ex eius scripsis id aperte refellatur. III. Quod Synodus Orientis ad Theodosium Imperatorem et Theodosius ad synodum, de non condemnando Theodoro scripserint.

IV. Quod Synodus eadem Orientis ad Cyrillum etiam de non

damnando Theodoro scripserit. V. Quod Domnus Antiochenus Theodorum laudet in synodica ad Theodosium Imp. et quod iidem omnes patres doceant mortuis in Ecclesiae pace defunctis non esse insultandum. VI. Quod officere Theodoro non debeat, si contra illum postea scripserit Cyrillus, e£ quod damnari Theodorus sine Diodoro non possit. VII. Quod si suspectus de haeresi fuisset Theodorus, eius temporis patres id minime dissimulassent, et quod illorum potius, quam Cyrilli unius de Theodoro sententiae credendum sit. Libri IX.

I. Quod ex scriptis Theodori probetur ipsum fuisse catholicum et ex unius Psalmi XLIV expositione refellantur omnia, quae contra eius doctrinam obiecta sunt. II. Quod Theodorus uere Christum non hominem tantum, sed etiam Deum natura esse fassus sit. III. Quod Theodorus in duabus Christi naturis unicam eius personam agnouerit, alienusque fuerit ab errore tum Iudaeorum, tum Manichaeorum.

IV. Quod Theodorus ad ostendendam tantum unitatem perso-

nae in Christo, non ad confundendas eius naturas, similitudine

usus sit hominis ex anima et corpore compositi. V. Quod obscura et ambigua patrum dicta ex apertis eorum dictis interpretari oporteat, quod propositis aliquot exemplis declarat. Libri X. I. Quod reprehendenda Synodus non sit, quia Theodorum non damnarit, tametsi in eius scriptis quaedam sint culpanda ; cum fieri potuerit, ut eam laterent, uel illa melius interpretanda, aut ab inimicis eius immissa crederentur.

II. Quod etsi aliquando errarit, damnari ut haereticus non potuerit, quia pertinax non fuit, cum ultro quaedam quae notabantur correxerit.

INDEX CAPITVM

XXXV

IIT. Quod tametsi Theodorus in quibusdam errasset, laudari

ab Iba potuerit propter alia quae recte scripsit. IV. Quod Theodorum Synodus, si apud eam accusatus fuisset, damnare post mortem in Ecclesiae pace defunctum non debuerit. V. Quod Athanasium nemo dammat propter excusationem quam suscepit Dionysii Alexandrini et quod multo facilius sit Theodorum defendere. VI. Quod Basilius Gregorii Thaumaturgi, et Hilarius Antiocheni ac Sirmiensis Concilii dicta quaedam duriora excusarint et Theodorum eodem modo excusare synodo licuerit, si hoc suscepisset. VII. Quod aduersarii in una damnationis Theodori breui sententia quatuor in magna uitia incurrerint. Libri XI. I. Quod multi patres antiqui similia dixerint iis quae in Theodoro reprehenduntur, atque imprimis Eustathius Antiochenus. II. Quod apud B. Athanasium quaedam reperiantur non minus difficilia his, quae in Theodoro reprehenduntur. III. Quod Amphilochius Iconiensis similia etiam iis scripserit, quae in Theodoro reprehenduntur. IV. Quod in Gregorii libris aduersus Eunomium similia extent iis quae in Theodori libris reprehenduntur. V. Quod apud Ioannem Chrysostomum quaedam etiam similia sint iis quae in Theodori scriptis reprehenduntur. VI. Quod in sanctis patribus, si quid errant, excusanda sit intentio, ne haeretici credantur.

VII. Quod Cyrilli quoque plurima sint Theodori dictis quae reprehenduntur similia, quorum decem profert exempla. Libri XII.

I. Quod haereticum faciat non ignorantia, sed obstinata defensio falsitatis ; et quod haeretici non statim iudicandi sint qui in aliquibus errauerint. II. Quod retractari non debeant ea quae in Synodo semel sunt constituta. III. Quod principum sit in causis fidei obedientiam exhibere, non ea sibi usurpare, quae sunt propria sacerdotum, docet exemplo Marciani et Leonis Imperatorum. IV. Quod Zeno Imp. de rebus fidei decernere praesumens Ecclesiam diuturno et graui schismate turbauit. V. Conclusio totius operis, cum paraenesi ad Iustinianum ut Theodosii exemplo errorem agnoscat.

CONSPECTVS SIGLORVM

PY

VznONA, Bibliotbeca Capitolare, LIII (51), s. VI* BznNkAsreL-Kuzs, $7. Nikolaus Hospital 29, s. XII, fol. 13v-r5F (praebet fragm. libri I)

CrrràÀ pner VartCANO, Bibliotheca Apostolica, - CrrrÀ pEL VaricANO, Bibliotheca Apostolica, CrrrÀ pxr VaricANO, Bibliotheca Apostolica, ' CrrrÀ pner VaricANO, Bibliotheca Apostolica, Er EsconrAL, Rea] Bibliofeca, e. II. 3, s. XV

NIOK tw

Sirmond T PL

Vat. lat. 1321, s. XV Vat. lat. 573, s. XV Vat. lat. 4276, s. XV

Vat. lat. 572, s. X V

editio princeps quam curauit Iacobus Sirmond, Parisiis, 1629, apud Sebastianum Cramoisy prolata Patrologia latina, vol..67 (huius editionis paginae in margine indicantut)

PRO TRIVM

DEFENSIONE CAPITVLORVM LIBRI XII

»

VLCRUTE "NI

|n

HE

m! 3

é

BPIACH EVSTROUER

iro

b

Tm ow

E

í3 'u

l

"1

!

"

d

Ed:

2

A

T

ADS Cbr ]

Á

,

ri^.

"

»

À

:

r 4

"

-o* -

ÀJ

cd

o Necet

Gee

E.

T

imfe. à

6

t

«osi

IX

eT ^s

OP 1^

i$.

. 2^ ji iati, pn NE

i ir:

E

m

AT

auia

* an

TN

aorP

ME ed

^ !

be

Pun

PC

piti 0

ross vd o m

A * by

U

Vo

! E

-

» 4d

d

Sarcibu iercni, 4f

A

cPEU Hw v"

Ü

»

PRAEFATIO

5

10

15

20

25

1. Cum in praeiudicium sancti concilii Chalcedonensis PL impugnatores eius Acephali per quosdam subriperent, ut 527 epistula Ibae Edesseni episcopi, quam ad se delatam memorata synodus Catholicam iudicauit, sed et Theodorus Mopsuestenus episcopus eiusque doctrina, quae in eadem epistula Ibae laudata est, nec non et quaedam Theodoreti Cyrri episcopi scripta, qui in praedicto Chalcedonensi concilio epistulam dogmaticam papae Leonis asseruit, sub anathemate damnarentur, hoc opus suadentibus fratribus ad imperatorem Constantinopoli Scripsi. 2, Quo necdum finito ac pertractato, adductus est Romanus episcopus; in cuius examine cum gestis super hac causa disceptaremus, mediante conflictu interrumpi acta praecepit, et ab uniuersis episcopis qui aderamus expetiuit, ut scripto PL quisque responderet quid ei de his capitulis uideretur. 3. Cum ergo per magistrum officiorum sub graui necessitate 528 respondere constringerer, uix mihi septem dierum indutiae datae sunt, in quibus erant etiam duo festi. Vnde, ut omnia dicerem, quae magis necessaria iudicabam, ex his libris aliquanta decerpsi, quia non occurrebat omnia noua dicere, siquidem tria millia uersuum excedit illa responsio. 4, Sane quoniam, sicut dixi, necdum a me pertractati fuerant iidem libri, quaedam testimonia pro mendositate codicum ex quibus ea posueramus, uel pro incuria translatorum, aliter continebant, quae sic etiam in illa responsione transcripta sunt. Idcirco igitur praeloqui ac praemonere curaui, ut neminem, qui memorata responsione perlecta hos contigerit libros, offendat ista diuersitas, sed illic ignoscat festinanti, et huic

3o

potius credat. Nam et aliqua ibi cum perturbatione prolata, moderatius hic ordinatiusque tractata sunt.

Praefatio, Inscr. : incipit praefatio I/ Y, incipit praefatio sancti facundi episcopi hermianensis in libro ad imperatorem augustum (feliciter a47. E)).Q Z P E, prefatio librorum duodecim facundi episcopi de causa calcidonensis concilii K 2 eius] oz. P E acephali] K 7» zzarg. subtepete K 5 episcopus] V Y, om.KQZP ESirmond — eiusqui K ibiK Y | 1ínondum Baronius ^ pettractato (peracto uel perfecto) //a Baromiws ^ 12 examine] certamine Baronius 13 diceptaremus Y — 14 ab] P 5s. qui aderamus episcopis — K expetiit P E.Sirmond | i18 quod P E Sirmond | 17 consttingetetur K Z, corr., contingeret Baronius 19 quae] qui K libris] de a7. Y ^ 19/20 aliqua Baronius 20 discerpsi K ^ occurebat] V P E Baronius, occutebam Szrzond, occutebamus KY dictare K 25 illam responsionem Y Q Z transposita Baronius 26 igitur] ozz. Baronius ac] haec praez. Baronius 27 contingit Q, corr. s.J. Z, attingerit K 28 offendit E huic] V*, hic V, his K 29 et] si add. P, si qua add. E 30 ordinatiusque hic — Q, hic ordinatiusque hic Z ordinatius qui K

explicit praefatio V/ Y Q Z P E, explicit praefatio librorum XII K

LIBER PRIMVS I, 1. Confessionem fidei tuae, clementissime imperator, magni concilii Chalcedonensis definitionibus consonantem, et approbaui semper, et aduersus multorum contradictiones asserui. Namque cum duae nunc ferueant haereses ab eodem ; concilio refutatae, quae contentione quidem contraria, sed destestatione simili dignae, mysterium diuinae incarnationis oppugnant, Nestorianorum dico et Eutychianorum, quid salubrius uel quid euidentius aduersus utramque haeresem dici potuit quam, quod ipse confessus es, unum de Trinitate pro 1o nobis crucifixum ? 2. Quem magnum Deum te credere docuit Apostolus dicens : Apparuit enim gratia Dei Saluatoris omnibus hominibus, erudiens nos ut abnegantes impietatem et saecularia desideria, caste et iuste el pie wiuamus in hoc saeculo, expectantes beatam spem 15 ed aduentum gloriae magni Dei Saluatoris nostri Iesu Christ. 3. Propter quod etiam beatam Virginem Mariam uere et proprie matrem Dei esse dixisti. Non enim alium scis Deum Verbum, et alium Iesum Christum quem in duabus naturis unum eundemque pronuntiasti consubstantialem esse Patri 20secundum

deitatem,

et

consubstantialem

nobis

eundem

secundum humanitatem, et de quo consequenter etiam hoc dixisti : Nam sicut est in deitate perfectus, ia ddem in humanatate perfectus est. 4. Quae omnia certum est te iuxta Chalcedonensis concilii 25 sententiam protulisse. Nam unum esse de Trinitate Dominum Iesum Christum, ex eiusdem synodi allocutione, quam ad Marcianum principem fecit, euidenter ostenditur, ubi cum beati Leonis Ecclesiae Romanae praesulis epistulam contra haereticorum maledicta defenderet, post aliquanta sic ait : 3o D. Facile est aduertere quod, ambiguitate quaestionis exoría, Liber I Y, 1 cf. Iustinianus, Epzszula ad Iobannem archiepiscopum urbis Romae et patriarchae — Codex Iustinianus T, 1, 8 (ed. Krueger, Berolini, 1915, p. 11). 9/10 ibid. 12/15 Tit. 2, 11/13. 16/17 Iustinianus, Joc. ci/. ; cf. infra, l. 97/98. 22/23 ibid., 16. 80/48 Conc. Chalc., Adloc. ad Marc. (graec. /ACO II, i, 5,p. 113, 7/20 ; lat. «4CO II, iii, 3, p. 118, 14/26) ; idem fragmentum etiam citatur apud Pelagium,Def. 3 (ed. Devteesse, p. 22, 8/24) ; cf. L. Abramowski, Die Zi/ate, p. 167 (n. 27).

Liber 1, Inscr. : incipit liber primus sancti facundi episcopi hermianensis ecclesiae prouinciae africanae V/ Y, ad imperatorem addunt Q Z P E, incipit liber primus K I, 1 tuae fidei — Y Q Z P E Sirzmond — 4namque] nam qui K, nam P E Szr7-:0nd ^ fetueant] erat K, 7n fuerant corr. 6 dignae] scripsi, digna K, ras. in P, om. E Sirmond, dogma V Y OQZ dominicae K 9/10 crucifixum pro (pro add. P s.L)nobis QZP E 12 dei saluatoris] V Y Q Z, saluatoris dei — P E, nostri add. K Sirmond 14 spectantes I^ 16 mariam] oz;. P E 17 dixisti esse — Z scitis K 18 quem] qui K 19 patris Z 19/21 patri /sque secundum] om. E 22 nam] quia K 24 rectum Z 25 dominum] deum K, nostrum add. Z

28 romanae ecclesiae — K

30 quaesicionis K

29 sicait] V/ K P E Sirmond,sicut Y

OQZ

PL 529

(2-4)

AD IVSTINIANVM I, 1

5

pairum | interprelationibus |nostram |confessionem |.coaptasse: cognoscimur, satisjacientes quod. in mullo discordem qntellegen-

3;

Hae eorum. detulerimus nostrae fidei firmitatem.

6. Sic Athanasii

animum,

ad Epictetum

sed. his utimur

testibus

ad

amplectimur |litteras, sic

tamquam $ropriam Gregorii ad Cledonium. epistulam. ubique jraejerimus. Et quid oportet blura dicere? Sd enim per epistulas Ecclesiae dogma declarari bro unaquaque quaestione. dignum culpa iudicant, ibsum imprimis beatissimum Cyrillum. quilibet 4o folerit denotare, qui litteris suis Orientalibus quod sentiebat expressit. Nec non ei magnum Proclum huic wituperationi subictet, qui eisdem Orientalibus uolumen ad Arvmentos pro fidei congruentia destinawit. : 7. His autem consociabitur ad culpam et sapientissimus Iohan4; nes Antiochenus episcopus, qui haereticorum maledicta veictens et apostolicae doctrinae dogma declarans, totius Orientis confes- sionem, uelut ex uno ore sanctissimo Proclo et ei qui per idem lempus mundi regebat gubernacula, destinat. 8. In hoc autem uolumine ad Armenios, quod, ut memorata

;» synodus ait, magnus Proclus Orientalibus quoque pro fidei congruentia destinauit, ita confessus est : Nec enim. dicentes Filium passum, ratione deitatis eum. bati botwisse sentimus, siquidem diuina natura nullam prorsus recipit passionem, sed confitentes Deun. Verbum unum ex Trinitate incarnatum, tri5 buimus

intellegendi materiam his qui fideliter sciscitantur cur

incarnari dignatus est. 9, Scribens etiam beato Iohanni Antiocheno, cui et illa quae scripserat ad Armenios, pro seruanda communis fidei societate direxit, ut sicut unum atque idem omnes corde credebant ad

6o iustitiam, sic etiam una et eadem ore omnium confessio fieret ad salutem, sic ait : Dicentes autem iterum passibilem Deum, id

est Christum, confitemur eum non eo passum quod erat, sed quod factum, est, id est propria carne, et ita praedicantes nullo modo fallimur, quoniam quidem et unum ex Trinitate secundum car-

51/56 Proclus Const., Tomus ad JArmenios (graec. /ACO IV, ii, p. 192, 5/8 ; lat. 61/66 Proclus Const., 59/61 cf. Rom. ro, ro. AACO IV, ii, p. 202, 23/26).

Epistula ad lobannem Antiochenum ; de traditione huius fragmenti uide E. Schwattz,

Konzilstudien, in Schriften der Wiss. Ges. in Strassburg, 20, 1914, p. 36-47 ; M. Richard,

Proclus de Constantinople et le Théopaschisme, in. Revue d'histoire écclésiastique, 38, 1942, D- 224-325 ; fragmentum etiam adfert Liberatus, Breuiarium 1o (cd CO DVD IT. 16/20). 36 clidonium V Q Z P E, clodonium K, didonium Y 33 utamur SJ/rzond quaestione] racione K 38 dogmata S/rzmond ^ declarare K 389 plus K quod sentiebat 490 indicare denotare Z, indicare exp. 39 iudicatur P E orientalibus — irzend ^ 42 armenos sic fere semper P E Sirmond ^ 45 male49 adarminus K 46 et] in K dictorum hereticorum Z, maledictorum ex. B8 seruandam lV/ ^ societate B5 materiam] matrem K 53 prorsus] plus K erat] fuerat K 62 eo] esse E 60 fiet E fidei — K

PL 399

6 6s nem

AD IVSTINIANVM I, 1

(4-6)

crucifixum [atemur, et deitatem bassibilem minime: blas-

phemamus. 10. Et hanc doctrinam eius sanam sapientissimus Iohannes Antiochenus cum Orientali concilio suis litteris approbauit, in quibus eum memorata synodus Chalcedonensis testatur 7o haereticorum maledicta reiecisse, et apostolicam declarasse doctrinam. Qui rescribens eidem beato Proclo dixit : 11. Tomum qui ad Armenios factus est a reuerentissumo nostro filio diacono Theodoto, qui dignus est tuis dispositionibus ministrare ob eam. quae tnest ei super aetatem diligentiam, et 75 peliuimus

et. cum.

omni

delectatione

eius. fecimus |lectionem.

Faciebat autem nobis delectationem mon. fulchritudo compositionis sola neque argumentationum multitudo contra utramque partem. aduersantiwm pertractata, quantum isa sacrorum dogmaium cautela simul et fielas. Pielas quidem, quia regalem 8o diwinarum scripturarum uiam in his quae dicebantur, uerbum ueritatis recte confitens bergebas, nom sine testimoniis scripturae jraesumens aliquid. ex potestate propria Praedicare ; cautela uero, quia cum diuinis scripturis etiam patrum dicta, ad brobandwm quae dicebantur, proponebas. 8; 12, Scribens etiam beato Cyrillo supradictus sanctus Iohannes cum eadem synodo Orientis, ita se Tomum ipsum ad Armenios approbasse perhibuit : Sanctissimo, inquit, episcopo Proclo Tomum recte reuera et bie habentem, quem ad Armenios scripsit, nobis destinante, e nostrum quaerente consensum, 9o sunt a nobis et in nullo minus fecimus.

omnia

facta

13. Apparuit igitur, religiose imperator, quod secundum sententiam ipsius magnae synodi confessus es unum de Trinitate pro nobis crucifixum, quando quidem in eis epistulis haec tua confessio continetur, quibus tantam auctoritatem 72/84 Iohannes Ant., Epistula ad Proclum Const. ; id est epist. 5 (PG 65, 877) inter Procli epistulas ; de origine huius fragmenti scripserunt E. Schwartz, ACO «ev.

p. 208 ; M. Richatd, a.c., p. 306, n. 5 et p. 318 ; et imprimis L. Abramowski, Der Streit um Diodor und Theodor, in Zeitschrift für Kirchengeschichte, 67, 1955, p. 271 Sqq. 87/90 Iohannes Ant., Epis/ula Iobannis et totius synodi Orientis ad Cyrillum Pro Tbeodoro, 4 ; Conc... Ephes., Coll. Sicbard. 134 (.ACO I, v, p. 311, 24/27).

65 et] sed Y

67 doctrinam

eius sanam doctrinam

eius sanam]

— Y Q Z P E Sirmond

V7, sanam

eius doctrinam

^ "14 beato] om. P E

—

K,

dixit]

scripsit E 71/72 dixit tomum] detomum Y 7*2 reuerendissimo Z 73 theodoto] Jbramewski, ZKG 67, I955, p. 255, theodoro K, theodosio cer. 74 ob eam] o beatam K ?*5 delectatione] K S/rziond, dilectione V. Y OZ P E lectionem] K, mentionem V7 Y Q Z P E Sirmond 79/80 regalem diuinarum

scripturarum uiam V/ K, regalem diuinarum scripturarum nam Y, regalem diuinarum scripturarum Q Z Sirzond, regulam diuinarum scripturarum P E 81 confitens recte — Z — pergebas] regebas K, pergebax D, e/ t s. ras., pergebat E 84 proponebat P E 85 sanctus] ow. Q Z P E Sirmond 89 festinante Y et] Ve, om. V 90 sunt] oz;. K 93 quando] quam K eis] oz. K

(7)

AD IVSTINIANVM I, 1

7

95 detulit, ut earum exemplo defendendam beati Leonis epistulam iudicaret. 14. Illud etiam quod beatam Mariam uere et proprie matrem Dei esse dixisti, in eadem synodi allocutione inuenimus esse firmatum,

ubi dictum est : Verwm

non latuit indormitabilem

ioo oculum naturae communis inimicus, sed tamquam luminaria confestim batres nostros, his quos tenebrarum peruaserat error, ostendit, qui cunctis reserarent intellegentiam fidet, et. àncarnalionis diligenter beneficia braedicarent, quomodo dispensationis sacramentum sil ab initio ex wulua dispositum, quomodo Dei 105 genitrix sit wirgo uocilata Propter eum qui uirgimitatem. eius dignatus est etiam sacrare post Darium wuluamque, ut. decebat Deum, integritaie signare, quomodo secundum. ueritatem. mater Dei dicia sit bropier carnem. quam ex se omnium. Domino manistrauit. 110 15. Ecce et hoc ostensum est, quoniam eadem sancta synodus docuit quod illa uirgo Dei genitrix secundum ueritatem uocata sit, propter carnem quam ex se omnium Domino ministrauit. Nec interest utrum secundum

ueritatem, id est,

uere mater Dei uocetur, an uere et proprie, sicut ipse coni1; fessus es. Nam quod Iohannes apostolus dicit uerum Dei Filium, ipsum Paulus proprium dicit. 16. Sic enim scribit : Scimus quoniam Filius Dei uenit, el dedit nobis intellectum, ut sciamus quod. est uerum et simus in uero Filio eius Iesu Christo. Hic autem scribens Romanis ait : 120 Si Deus ro nobis, quis contra nos ? Qui etiam Filio suo proprio

non bepercit, sed bro nobis omnibus tradidit vllum. 17. Non igitur est aliud quod Dominum Iesum Christum Iohannes uerum Dei Filium uocat, quam quod eum proprium Dei Filium Paulus appellat. Et ideo non aliud putandum est 12; etiam quod sancta Chalcedonensis synodus beatam Mariam uere Dei matrem confessa est, quam quod eam ipse confessus es uere et proprie matrem Dei. Quod si cui minus hoc sufficit, et adhuc eam uere et proprie Dei matrem dubitat 99/109 Conc. Chalc., AAdloc. ad Marc. (graec. -ACO II, i, 97/98 Iustinianus, o.c. 117/119 3, p. 112, 10/16 ; lat. /4CO II, iii, 3, p. 117, 4/11) ; cfr. IL, iv, l. 30/34. I Iohz15,120. 119/121 Rom. 8, 51-32.

98 97 proprie et uete —— K 95 defendendam] deferendam K, illam a7. E 101 nos100 luminaria] K Y S/rzond, lumina tua V Q Z P E esse] ozz. K 103 102 resetrassent K tros] K Y Sirmond, om. Q Z P E, de V nibil constat 105 uocata K — 106 uuluamque] desperationis K —— 104 expositum K, corr. 108 dei] oz. K, cuz mater uetitatem c Y 107 deum] oz. P E om. K 114 dei mater 110 sancta] oz. K ex] V'*, om. V. fonte et Def. I, 1v, /. 33 dei filius 117 enim] ille 27. K 115 nam quod] namque K Y P E Sirmond -— P E Sirmond

aliud] ozz. K

ipse] ozz. E

120 quis] qui P

suo] oz. K

122 non] nunc K, corr.

126 dei matrem] K, matrem dei esse V Y Q Z P E Sirmond

127 est es Y, corr.

128 adhuc eam] huc K, supp/. s./.

PL 351

8

.AD IVSTINIANVM I, r-i1

appellare, pleniorem de hoc ipso rationem quam inferius red13o dimus exspectet. $4 18. Quia uero similiter secundum Chalcedonense concilium,

etiam in duabus naturis Dominum Iesum Christum confessus es, ipsius concilii definitione monstratur, in qua statuit unum eundemque Christum, Filum Dei unigenitum, in duabus

135 naturis, sine confusione,

sine conuersione,

sine diuisione et

sine separatione esse noscendum ; nusquam naturarum differentia per unitatem penitus amputata, magis autem salua proprietate utriusque naturae. 19. His igitur omnibus probatur confessio fidei tuae magni 140 concilii Chalcedonensis definitionibus consonare. Propter quod etiam nos et congratulati semper eius rectitudini sumus, et pro ea de te maxime gloriati. Quid enim prius laudetur in homine ? quod excellentius decet in principe, quam Catholica fides, quae totius nostri boni est fundamentum, et sine qua nihil in nobis 14; est bonum ? Omne enim quod non ex fide, beccatum est. II, 1. Sed rogo, clementissime imperator, ut rationes meas uel gratanter uel patienter accipias. Nam demonstrare proposui quoniam pro eiusdem fidei quam tenes defensione, et propter Chalcedonensium custodiam decretorum, quibus et ; manifesta est et firmata, his qui nuper contrariam eis sententiam protulerunt consentiendum esse non dixi. 2. Inquietus enim et impudens haereticorum spiritus, qui facilis et promptus ad impugnanda uetera constituta, in confusionem suam semper extollitur, quia saepe frustratus est, 10 cum euidenti contradictione Chalcedonensis decreta concilii subuertere niteretur; obliqua nunc et obtecta malignitate subrepens, intellegi non posse credidit suae factionis insidias. 9. Inuenit autem desideratam occasionem ex furore quorundam qui sub nomine Christiano latenter in Ecclesia gentile Ori1; genis dogma sectantur. Et quia per instantiam tuae religionis eiusdem profani dogmatis iterata damnatio est, hinc eius sectatores exarserunt aduersus Ecclesiam, quaerentes eam quacumque possint immissione turbare. 4. Et hoc totum publicam notitiam non effugit, praesertim 131/133 Iustinianus, o.c.

133/138 Conc. Chalc., Actio

V (graec. AACO II, rz, 2,

P. 129, 25 / p. 130, 5 ; lat. /ACO I, iii, 2, p. 137, 23 / p. 138, 5). 129/130 reddemus P E Sirzond in marg. calcedonensem Y 135 personis (exp.) naturis K

145 Rom. 14, 235.

131 simul Q Z P E Sirmond secundum K, 133 est E 134 eundemque] atque idem K 135/136 sine diuisione et sine separatione] ozz. K

136 naturarum] terrarum E nusquam]a add. Y 139 igitur] naturis 42. K, sed exp. 140 chalcedonensis] o». Q Z P E Sirmond 142 te] V*, oz. V 143 quod] quid K P E Sirzend ^ 144 in nobis] oz. E II, 4/5 et manifesta usque contrariam] ozz. K 6 dixi] duxi P E S$zrzzend, duxit K 9 suam] ozz. E 11 subruere K nititur K, re s./. add. 15 sectant K 16 hic P E 18 possuntQOZ

PE 532

AD IVSTINIANVM I, 11

9

zo cum et Domitianus Ancyrensis quidem ciuitatis episcopus prouinciae primae Galatiae, qui fuit ipsius Origenianae haeresis manifestus assertor, per libellum quem ad beatissimum papam Vigilium scripsit, Deo extorquente confessus est, quod eius complices Origeniani, cum uiderent non se posse proprium 2; dogma defendere, neque sibi quidquam spei de conflictu restare, ad ultionem eorum quae contra Origenem gesta sunt, haec Ecclesiae scandala commouerunt. 5. Horum igitur satellitio fungens Eutychianorum perfidia, ea quae per se contra Chalcedonense concilium nequidquam 3o saepe tentauerat, per ipsos latenter aggressa est qui nobis non uidebantur in hac parte suspecti. Nec tamen et illi magnam synodum palam reprehendere praesumpserunt ; magis autem sub quodam colore defensionis, quam tuae pietati commendabat fallax eorum promissio, robur eius infirmare conati sunt. 6. lactabant enim, sicut optime nostis quod emnes Euty3; chiani qui decretis eius offenduntur, communicarent Ecclesiae, si epistula uenerabilis Ibae Edesseni episcopi ad Marim Persam scripta, quam praedicta synodus, cum pro ea memoratus Ibas tamquam iniuriosus in beatum Cyrillum accusaretur, 4o pronuntiauit orthodoxam, damnaretur quidem ut Nestoriana, sed approbata fuisse a synodo negaretur. 7. Hoc agentes astute, ut dum nescios et ignaros aduocant, quod per falsam et impudentissimam negationem defendi synodus possit, quacumque mendacia Eutychiani in reprehen4; sionem ipsius epistulae dictarent, nemine iam resistente uel hinc satagente, scriberent nostrorum, quod ualde lugendum est, subscriptionibus affirmanda, ut cum postea, quod est facillimum sola gestorum probatione, suscepta fuisse ab illo concilio monstraretur, nihil iam superesset, quod Eutychianis de jo Nestoriano dogmate semper illud infamantibus respondere possimus. 8. His igitur ita fraudulenter agentibus, ac nescio quam promittentibus unitatem, quae, si etiam sequeretur, confusio

potius dicenda erat, illud exsecrandum horrendumque conces5; sum est, ut epistulam quam sancti illi et uenerabiles patres II, 20/23 Dorzitianus /Ancyrensis ... per libellum quem ad beatissimum papam Vigilium seripsi?] opus deperditum praeter fragmentum in libro IV, rv, 105/112.

X241 ciuis Y / Y —— quidem] quidam E, in quodam K 20 anchirensis 30 temptauerat] 29 quae pet se ea — E 22 beatum Baronius otigine K 34robor V Y . 35 nosti V/*, temptarat V/, temperauerat Y — uobis K Y 38 subedensi K edesseni] ibae 37 K ozz. ] eutychiani 35/36 P E Sirmond ut] Ve, 40 pronuntiabit K 39 ibas] oz. K sctibta] V/e, scribtam I^ 45 epistulae ipsius —— K 44/45 reprehensione Q Z P E Sirmond om. V 49 nil P 47/48 facillimum erat P E S/rmond —— 48 prolatione Q Z P E Sirmond 51 possimus] V/ K, possumus superasse (Q, superesse Z iam] oz. P E 55 epistula K Q rY, possemus Q Z P E Sirmond — 84 etat] esset Baronzus Sirmond E P oz. et] recte zuond, fortasse

PL 535

IO

AD IVSTINIANVM I, i1

orthodoxam

probauerunt, non sola saltem, sed cum suis ap-

probatoribus esset anathematizata. ; | 9. Et ideo tam nefariae occursurus audaciae, quoniam satis ipsorum Eutychianorum consuetudinem habemus expertam,

6o quod omnibus pro ueritate sibi resistentibus Nestorianorum

crimen imponant, fidem meam imprimis quam de salutifera incarnatione Domini Dei nostri Iesu Christi teneo, non solum

simpliciter aperire, quod in tuae confessionis approbatione iam feci, sed etiam documentis necessariis affirmare, atque 6; aduersus impugnantes defendere statui, ut eorum calumnias quanta ualeo manifestatione ueritatis euitem, quorum fraudes

mendaciaque detegere et errores proposui refutare. 10. Id autem facio, ne animos quorumque simplicium qui nos ignorant, nostri nominis infamatione, ab agnoscenda ueri7o tate quam insinuaturi sumus, auertant. Nam et hoc bene com-

pertum est quod non solum Eutychiani de sua uanitate con-

uicti Nestorianorum

nos

infamia

maculare

instant,

uerum

etiam ipsi Nestoriani, quos non minus redarguit fidei nostrae defensio, contrario nos de Eutychiana haeresi criminantur. 7; 4l. Etlicet ista nec expauescamus, nec quasi noua miremur, quoniam sic aliquando etiam patres nostros Ariani uelut Sabellianos, Sabelliani uero uelut Arianos mendaciter infamabunt,

oportet nos tamen, sicut monet Apostolus prouidere bona, non

tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus, crimi-

8o nationes detrahensium, praesertim in causa fidei, praeuenire. 12. Et haec quidem dicta sint ad satisfactionem eorum qui cum suam necessitatem ignorent, etiam ea quae dicuntur minus uigilanter attendunt. Intellegentiores autem profecto cognoscunt quod et defensioni praesentis causae proficiat 85 defensio fidei, quae mihi cum tua pietate communis est. 13. Si enim probauero eam recte ac prudenter Nestorianis Eutychianisque resistere, quam supra iam docuimus magnae synodi Chalcedonensis definitionibus conuenire, nimis absurdum uidebitur ut Nestoriana credatur epistula quam illa syno78/79 Rom. 12, 17. 9? anathematizata] K Q Z P E Sirmond, anathema V/ Y —— 538 quoniam] quà Y 60 quod] ut K 62 dei] V, os. KY QZ P E Sirmond — 63 simpliciter] V7 K, simplici Y Q Z, simplici sermone P (sermone in marg.) H Sirmond —— 64 fecit K 65 statui] statuit Q, statim Z, statuitur P 68 quorumcumque Y 69 infestatione (exp.) infammatione K 69/70 ab agnoscenda ueritate] V/ Y, a cognoscenda

ueritate K, a ueritate agnoscenda — Q Z P E Sirmond

vi natiuitate Y —— 73

Sirmond

88 nimis] nemini

nestorianorum nos infamia maculare instant] K, nestorianorum e/ cefera omittunt V. Y Q Z, nestotianos P E Sirmond uerum] K P, zn zarg., E Sirmond, om. V. Y (0) 75 ?4 contrario] / K, e contra Y Q Z P E Sirmond — 96 aliquando] oz. E 79 quotam K hominibus] et a2. Y 82 suam] K, eam V Y Q Z P E Sir"nd ^ necessitate Y ^ ea] etsi E 83 attendant OZ P E 84 cognoscunt] K, cognoscent 7 Y Q Z P E Sirmond quod] V Y Z;, qid K OP E minus O Z

85 mihi] oz.

K

8? docemus

K, corr.

K,

PL 534

AD IVSTINIANVM

I, rnr-i1

1r

go dus approbauit, quae ipsis suis definitionibus Nestorianorum fallaciae tam solerter occurrit. 14. Deinde cum propter haec eam, uel in sententia super epistula Ibae prolata, uel in ceteris hinc atque inde Nestoriani et Eutychiani calumnientur, omnis eorum uanescit intentio et 95 frustra se laborare cognoscent,

si cum fidem nostram

asseri-

mus, illa decreta ipsius synodi uiderint confirmari, pro quibus infirmandis fallaci et longo circuitu auctoritatem eius in aliis auferre conantur. 15. Quoniam igitur cum defensori, tum etiam causae defen10o sioni, propositus ordo conducit, tria quae superius commemorata sunt breuiter in hoc uolumine defendemus. Quid enim nos contra calumniantes Eutychianos manifestius probet a fallacia Nestorianorum penitus alienos, quam si duo haec asseramus, id est, unum

de Trinitate

pro nobis crucifixum,

et beatam

10; Mariam recte uocari et uere et proprie matrem Dei ? 16. Vel quid nos item contra calumniantes Nestorianos ab Eutychianorum concordia longius abesse demonstret, quam ut illud quoque tertium astruamus, quia idem Dominus Iesus Christus in duabus naturis, hoc est in diuinitate atque in hu11o manitate perfectus est ? III, 1. Sane tacendum non arbitror quod sint etiam Catholici qui, sicut credimus, nescientes hoc a memorata synodo confirmatum, superflue contra de uerbo contendant, quia uidetur eis quod dici non debeat unus de Trinitate pro nobis ; crucifixus, sed potius una de Trinitate persona. 2. Hos ergo tamquam propinquos prius nobis sociare debeamus, ut ipsi quoque nobiscum hanc confessionem teneant, in qua non potest, sicut plerisque, Nestorianorum dolus abscondi, ne cum inaniter de uerbo contendunt, rei controuersiam

1o minus examinate definiant. 3.

Nam cum Dominum Iesum Christum sic perhibeant unam

esse de Trinitate personam, ut et Dei subsistentiam unam esse non denegent, quae naturarum adunatione, id est diuinitatis

et humanitatis,

existat,

eundem

esse

dicentes

Deum

92 sententia] K P, pos? corr., E Sir91 sollere V, solenter K 90 suis] ozz. K 94 92/93 supet usque ceteris] oz. K motd, sententiam V/ Y Q Z D, ante corr.

uanescit] uaniscit l7, uani sit Y, uana sit Q Z, uana fit P e in fiet zzut., uana fiet

100/101 memorata 100 conduxit Y 96 illa] illi P E Szrzzond K E Sirmond ptobet] V, probita 102 manifestacius K 101defendamus K Y OZ KY 105 proprie] proK, probata Y Q Z, probat P E Sirmond —— a] om. KYOZ 108 ut] oz. K 107 concordia] K, discordia V/ Y Q Z P E Sirmond priam K 109 in] V. Y, oz. K Q Z P E Sirmond dominus] noster adZ. P E Sirmond 8 contendunt QZP E 2a] V K Y,ante III, 1 sint etiam] sententiam K unus] V K, unum T/* 4 non] V K E D, in marg., Sirmond, om. Y Q Z K unam 8 crucifixus] K, crucifixum V/ Y Q Z P E Sirmond YQZ?P E.Sirmond

^8 plerisque] .. petsonam Sirzond ^ 6/? debe«mus P, debemus K E Sirmond dominum] V/ K, nosuidetur add. P in marg., E. Sirmond — 14 dun Y Q Z 13 denetrum add. Y Q Z P E Sirmond. | 12 dei] de V Y — substantiam K gent] V*, degent V^

PL 555

I2

AD IVSTINIANVM 1I, rr

1; quem hominem, nec aliter Deum, aliter hominem, sed et hoc atque illud similiter, id est naturaliter, de uerbo contendere mihi uidentur. 4. Siquidem hoc etiam suo sermone demonstrant. Si enim dicamus, inquit, unum de Trinitate pro nobis crucifixum, si 20 quis interroget quid unum dicamus, non possumus respondere Deum aut Filium, quia non tres sunt in Trinitate dii uel filii,

ex quibus unus crucifixus dicatur, et ideo recte dicimus unam de Trinitate crucifixam esse personam, quoniam tres sunt in Trinitate personae, ex quibus una crucifixa dicitur. 2; 5. At haec non generalis est loquendi regula, sed quaedam priuata lex, quam sibi sua contentione fecerunt. Nam in tantum necesse non est tres intellegi deos aut filios, si unus de Trinitate crucifixus dicatur, ut ita in Genesi scriberetur : Ecce

factus est Adam unus ex nobis. 3o 6. Quod utique non ex solius persona Patris, neque ex solius Filii, uel Spiritus sancti, dictum accipitur, sed tota ipsa Trinitas, id est Pater et Filius et Spiritus sanctus, illic inducitur lo-

qui, ideo pluraliter ex nobis dictum est. Cur igitur ibi Scriptura non dicit : Ecce factus est Adam una persona ex nostris per5; sonis, sed potius : Ecce factus est Adam wnus ex nobis ? ?. Numquid unus Deus ex nobis, quasi ex tribus ? aut unus Pater ex nobis, quasi ex tribus patribus ? aut unus Filius, uel Spiritus sanctus ex nobis, quasi ex tribus filiis, uel spiritibus sanctis? Quis hoc uel insanus dixerit? Nullus autem de Trini4o tate melius loqui potest, quam ipsa de se locuta est Trinitas. 8. Non ergo sequitur ut, cum dicitur unus de Trinitate Dominus Iesus Christus, unus Deus, aut unus Filius, subaudiatur

ex tribus diis aut filiis. Tres tamen sunt Pater et Filius et Spiritus sanctus, ex quibus unus recte dicitur Dominus Iesus 4; Christus. 9. Nam et Iohannes apostolus in epistula sua de Patre et Filio et Spiritu sancto sic dicit : Tres sunt qui testimonium dicunt in lerra, spiritus, aqua, et sanguis, et hi tres unwm sunt. In spiritu significans Patrem, sicut Dominus mulieri Samaritanae 5o secundum ipsius Iohannis euangelium loquitur, dicens : Crede mihi, quia ueniet hora quando neque in monte hoc, neque in III, 28/29 Gen 5, 22. 21/24.

85 Gen. 5, 22.

47/48 I Ioh. 5, 8.

50/57 Ioh. 4,

16 atque] V, et ce. Sirzond — 18demonstrat K 19 pro] E in zarg. 24 dicatur Y Z Siruond | 285adY QZ 26 fecerunt] feretur Y — 38 dicatur crucifixus — E ut] oz. E genesis scribitur K 33/34 ibi scriptura non] K, non ibiscriptura — V Y Q Z P E Sirmond — 34 adam] oz. K 34/35 adam] post petsonis scripsi? E 95 adam factus est — P E ex nobis] oz;. K 39 dixerit] V/ K Q Z, direxit Y, dixit P E Sirmond 40 ipse Q Z 41 de] ex K 42/43 subaudiatur usque filius] oz. P Ei per bonzoiotel. 44 recte] oz;. K 46 pr. et] V*, om. V — 49/48 testimonium dicunt] V Y Q Z, testimonium d«ant P, testimonium dant E S/rzond, testificantur K, fortasse recte, cfr 1. 68.70.72.79. 165

AD IVSTINIANVM I, i11

3-

6o

I3

Hierosolymis adorabitis Patrem. Vos adoratis quod nescitis, nos adoramus quod scimus ; quia salus ex Iudeis est. Sed uenit hora, et nunc est, quando ueri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et ueritate ; nam et Pater tales quaerit qui adorent eum. Spiritus est Deus, ei eos qui adorant eum, in spiritu et ueritate oportet adorare. 10. In aqua uero Spiritum sanctum significans, sicut in eo- PL dem suo euangelio exponit Domini uerba dicentis : $7 quis sitit, 536 uenia ad me, eli bibat. Qui credit in me, sicut dicit scriptura, flumina de uentre eius fluent aquae uiuae. Vbi subsecutus adie-

cit : Hoc autem dixit de Spiritu, quem accepturi erant credentes tn eum. Nondum enim erat Spiritus datus, quia Iesus nondum fuerat glorificatus. ii. In sanguine uero Filium significans, quoniam ipse ex 65 sancta Trinitate communicauit carni et sanguini. Non ergo ait Iohannes apostolus loquens de Patre et Filio et Spiritu sancto, tres sunt personae quae testificantur in terra, spiritus, aqua et sanguis, et hi tres unum sunt, sed hoc potius ait : Tves sunt qui 7 o testificantur interra, spiritus, aquaet sanguis, el hi tres unum sunt.

12. Quid ergo pro Iohanne respondent apostolo ? Qui sunt hi tres, qui in terra testificari, et qui unum esse dicuntur ? Num dii ? num patres ? num filii, aut spiritus sancti ? Non utique, sed hi tres, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus sunt, tamen et

Z5

si non inuenitur unum nomen, quod de omnibus communiter masculino genere praedicetur, sicut communiter de illis personae praedicantur genere feminino. 13. Aut si forsitan ipsi qui de uerbo contendunt, in eo quod dixit : Tves sunt qui lestificantur 4n. terra, spiritus, aqua. et

8 o sanguis, el hi tres unum

85

sunt, Trinitatem quae unus Deus est,

nolunt intellegi, secundum ipsa uerba quae posuit pro apostolo Iohanne respondeant : Numquid hi tres, qui in terra testificari et qui unum esse dicuntur, possunt spiritus, aut aquae, uel sanguines dici? Quod tam Iohannis apostoli testimonium beatus Cyprianus Carthaginensis antistes et martyr in epistula siue libro quem de unitate scripsit, de Patre et Filio et 59/61 Ioh. 7, 37/38.

62/64 Ioh. 7, 39.

69/70 I Ioh. 5, 8.

79/80 I Ioh. 5, 8.

58 aqua] V*, qua V 59 uerba domini — Sirzerd ^60 uenit P, corr. 62 dixit] V/ K, dicit Y, dicebat OQ Z P E $zrmond ^ 963 enim] oz. P E 66 communicabitur K 69/70 sed zsque sunt] V/, hoc pocius et hi tres unum sunt K, om. Y Z Q P E Sirmond per bomoiotel. 71 pro] ozz. K respondent iohanni — K qui] Szrzznd, quia codd. 72 sanctificare (exp.) testificati K 73 pr. num] aut Y utique] K Y P E .Sirmond, itaque Q Z, V zllisibilis 75 unum nomen inuenitur — E 76 praedicetur] Ve, dicetur V/ —— communiter] communitas K illis] qui «ZZ. P E 77 genera K — 98/79 in usque sunt] in eandem tres dixit sunt K — 79 dicit Y —— 81/82 iohanne apostolo — K 83 uel] aut P E Sirzmond | 84 sanguines] K P E Sirzmond, sanguinis V/ Q Z, sanguis Y tam] tamen P E $zrzend ^ $86 siue] sibi K de] V*, oz. V . unitate] V Y Q Z, diuinitate K, trinitate P E Sirzond

AD IVSTINIANVM I, r1

14

9o

(8-9)

Spiritu sancto dictum intellegit. Ait enim : Dicit Dominus : "Ego et Pater unum sumus" ; et iterum : De Patre et Filio et Spiritu sancto scriptum est : "Et tres unwm sunt". 14. Proinde considerare debent qui uerborum captionibus superuacue student, quia non simul et coniuncte dicimus unum Filium ex Trinitate crucifixum, ut tres aut duos filios in-

ducere uideamur, sed prius dicentes, quod magna

synodus

confirmauit, unum ex Trinitate incarnatum, uel passum, uel 95 crucifixum, cum interrogati fuerimus, quem unum de Trinitate

IOO

dicamus, recte postea respondemus : Filium. 15. Non autem recte simul dicitur unus filius ex Trinitate incarnatus, aut passus, aut crucifixus. Sed non est consequens ut quae simul non recte dicuntur, etiam singillatim non recte dicantur. Ac ne hoc dissimulent intellegere, aut fortasse non possint, uerborum suorum uel conuincantur uel admoneantur

105

IIO

exemplo. 16. Nam et ipsi, cum recte dicant unam ex Trinitate personam crucifixam, secundum quod etiam uir ille beatus et doctrinae admirabilis Augustinus, in opere quod conscripsit de praedestinatione et perseuerantia sanctorum dixit : Fidelis qui in eo ueram naturam credit et confitetur humanam, 4d. est nostram, quamuis singulariter suscipiente Deo Verbo, in unicum Dei Filium sublimatam, ita ut qui suscepit, et quod. suscepit, una, esset in Trinitate persona. 17. Cum igitur et ipsi; quemadmodum diximus, iuxta doctrinam patrum recte dicant unam ex Trinitate personam crucifixam ; et item interrogati cuius eandem dicant esse personam recte respondeant Fili; non tamen quod singillatim

115 recte dicunt, etiam simul et coniuncte recte dicere poterunt, id

est, unam

120

personam

Filii ex Trinitate crucifixam, quasi duae

personae sint Filii. 18. Sicut ergo, quamuis non recte Fili ex Trinitate crucifixa, recte una persona ex trinitate crucifixa, sona singillatim dicitur, quod Filii

simul dicatur una persona tamen singillatem dicitur et recte item de ipsa persit, ita quamuis non recte

87/89 Cyprianus, De ecclesiae catbolicae unitate 6 (CC 3, p. 254). 88 Ioh. ro, 30. 89 I Ioh. 5, 8. 106/110 Augustinus, De dono perseuerantiae 24, 67 (PL. 45, 1033).

89 tres] hi Praez. Sirmond ^ 90 proinde] ergo inde K — debet K — 91 et] oz. PE coniunctum K . dicemus K — 93 dicentis K — quod] quia K — 96 tespondebimus K

97 similiter Y dicitur] diceretur P E Sirmond filius] om.QZPE 99 singillatim] in praez. K 103 ipse K dicam K 104 ille etiam uit — Q, ante corr., Z P E Sirmond 105 conscripsit] V K, scripsit Y OZ P E Sirmond | 106 dixit] docet P E Sirzmond ^ 108 deo deo Y ^ uerbum K 109 ita] ozz. E 111 diximus] docuimus P E $/rzoend ^ 113 dicent K 116 crucifixam ex trinitate — K 119/120 recte tamen sque crucifixa] codd., oz. Sirmond per bomoiotel.

PL 537

(10)

AD IVSTINIANVM I, n1

I5

simul dicatur, unus filius ex Trinitate crucifixus, recte tamen

singillatim dicitur unus ex Trinitate crucifixus, et item de ipso uno quod Filius sit. Quocirca, recte dicitur et unus ex 125 Trinitate crucifixus, et una ex Trinitate persona.

19. Sed unam dicere personam Nestorianorum noua subterfugia minus excludit, qui conuicti innumeris testimoniis patrum, quod Deus Verbum et assumptus homo una persona sit, pro auctoritatis dignitate ab eis hoc uel existimant dictum, 130 uel existimare se fingunt, ut sic homo Iesus Christus dicatur Verbi gessisse personam, sicut etiam gessit Apostolus, qui scri- .bens ad Corinthios dicit : Nam et ego quod donaui, si quid donaui, propter uos in persona Christi, ut non circumuemiamur a Satana ; non ut unus idemque esset Deus et homo. 135

20. Cum uero et unus ex Trinitate, et una ex Trinitate per-

sona pro nobis crucifixa recte dicatur, hanc utilitatem, quia :: fraus Nestorianorum a sancta et magna synodo sufficienter exclusa est, intellegere et approbare iam debent qui dici nolebant unum de Trinitate pro nobis incarnatum, uel passum, 14o uel crucifixum.

10

21. Qui etiam si nulla inuitaret utilitas, neque hoc esset . tantae synodi auctoritate firmatum, modestius facerent acquiescere sapienti Gregorio, qui de uocabulorum diuersitate dissidendum non esse decreuit. In eo enim sermone cuius est 145 titulus De luminibus, ita locutus est : Deum

cum nomini uno

lumine illustramini, simul et tribus. Tribus quidem secundum wniuscutusque proprielates siue subsistentias sicut placet aliquibus dicere, siue personas. Nihil enim fro uocabulorum diuersilale dissidendum

est, cum

ad. eundem

sensum

nominwm

150 dàuersitas rouocet intellectum. 22, Dum igitur et magna nos ad hanc confessionem, inuitet . utilitas et non inaudita et noua sit ista uox de qua nobis deliberare sit liberum si admitti debeat, quam diuinarum scripturarum testimoniis conuenire et a tantis patribus confirmatum PL 155 esse docuimus nihilque de uerbo sit dissidendum, placere om-

132/134 II Cor. 2, 10/11. 145/100 Gregorius Nazianzenus, De Jwzinibus (— Oratio 39) 11 (PG 36, 345 ; transl. lat. apud Rufinum [CSEL 46, p. 121, 9/14] et in Col]. INouariensis, Exempla ss. Patrum 92 (/ACO IV, ii, p. 94, 32/55 uel CC 85, p.

126, 957/961).

122 simul] similiter Y ^ 122/123 recte tamen que crucifixus] oz. V' E per bozoiotel. ; in V. indicatur aliquid deesse 126 noua] oz. K 130 existimant Y 132/133 si quid donaui] oz. P E Sirzeond ^ i184idem Y ^ 136 quiaquaK P E Sirmond ^ 138 dici debent qui —— K — 144 diffidendum Y Q, diffiniendum Z 145 nomini] S/rzmrd, omnino omes codd. 147 subsistentias] substantias K 149 nominum] omnium ozznes codd. Sirmond 153 liberum si] 7 K, liberum an P E Sirmond,libertos Y Q Z 154 conuenite] conuenit te Y Z et a (V, oz. V)tantis] V K, et tam tantis Y (Q Z, etiam a tantis P E $irzzond

538

(11)

AD IVSTINIANVM I, r1

16

nibus debet ut unus ex Trinitate, uel de Trinitate, crucifixus pro una persona dicatur.

23. Ouamquam si quis rem diligenter attendat, et altius causam repetat, inueniet quod non sic dicimus, unus pro una 160 persona, sed potius una persona pro uno ex Trinitate dicatur. Nam semper Ecclesia Christi, etiam cum necdum ad distinctionem Patris et Filii et Spiritus sancti uteretur nomine personarum,

tres credidit et praedicauit,

Patrem

et Filium

et

Spiritum sanctum, sicut testimonio Iohannis apostoli supra 16; docuimus, quo dictum est : Tres sunt qui testimonium dicunt in terra, spiritus, aqua et sanguas, et hi tres unum sunt.

24. Personarum autem nomen, non nisi cum Sabellius im-

pugnaret Ecclesiam, necessario in usum praedicationis assumptum est, ut qui semper tres crediti sunt et uocati, Pater et Fi17o lius et Spiritus sanctus, uno quoque simul et commune personarum nomine uocarentur. Deinde etiam subsistentiae dictae sunt, quoniam Ecclesiae placuit, ad significandam Trinitatem et hoc nomen distinctioni personali tribuere. Quaestio itaque aliquando de nouo nomine personae et subsistentiae fuit, utrum 175 ad significandam Trinitatem, quae Deus est, deberet admitti,

sicut et ipsius Trinitatis nomen admissum est ; non de eo quod semper tenuit et praedicauit Ecclesia, quia tres sunt qui testificantur in terra, e£ hi tres unum sunt.

l1

25. Vnde etiam memoratus uir doctissimus Augustinus in 18o quinto decimo de Trinitate libro : Clarum, inquit, est in substantia ueritatis, non solum Patrem Filio non esse maiorem, sed

nec ambos simul aliquid esse maius quam solum Spiritum sancium, aut quoslibet duos in eadem Trinitate maius esse aliquid quam unwm, aut omnes simul tres maius aliquid esse quam sin185 gulos. 26. Nec ait uir cautissimus et sapientissimus ambas personas simul aliquid esse maius in substantia ueritatis quam solum Spiritum sanctum, quod quidem recte, si uellet, diceret, sed potius ambos ; neque ait quaslibet duas personas in eadem 190 Trinitate maius esse aliquid quam unam, sed quoslibet duos 165/166 T Ioh. 5, 8. 179 Ioh. 5, 8. 180/185 Augustinus, De zriniaze 15, 3, 51/62 (CC 50, p. 465) ; hoc fragm. etiam adfert Co/J. INouariensis, Exempla ss. pa-

frum 16 (/ACO IV, ii, p. 77, 4/7, uel CC 85, p. 89, 97/102). 156 5r. trinitate] crucifixus add. E 159 sicut K unus] oz;K 161 semper] V K Y,supet Q Z, sic P E Sirmond 162/163 personae P E Sirmond 164 apostoli] ozz. Szrmond 1635 testimonium dicunt] V. Y Q Z, testificantur K, foríasse recfe, testimonium dant P E Sirmond 170 communi K P E Sirzond 173/174 aliquando itaque — E 174 substantiae K P E 17? praedicabit I7 179 doctissimus] o». OZ P E 180 clarum] V/K Y Szrmond, clare QOZ P E

est inquid — K in] in trinitate praezz. K sed exp. 182 maius esse — Sirzond, magis esse K 183 magis K aliquid esse — K JSzrzond 184 omnes] oz. Y OZ P E 184/185 singuli K 190/191 sed quoslibet zsque unum] ozz. P E per bomoiotel.

AD IVSTINIANVM I, mr

195

200

205

210

215

17

in eadem Trinitate maius esse aliquid quam unum ; neque dixit omnes simul tres personas maius aliquid esse quam singulas, sed omnes simul tres maius aliquid esse quam singulos. 21. Quod si huiusmodi locutiones ex dictis probatissimorum patrum uelim colligere, ante me tempus quam exempla deficiet. Nihil est igitur quod de uerbo reprehendamur, dicentes unum de Trinitate incarnatum, siue passum, siue crucifixum. Quod etiam sancta Chalcedonensis synodus, diuinarum scripturarum auctoritate et antiquisssimorum patrum testimoniis informata, uidens a magno Proclo ad Armenios utiliter scriptum et a sapientissimo Iohanne Antiocheno et ceteris Orientalibus episcopis in concilio approbatum, conuenienter ipsa quoque firmauit. 28. Et ideo hanc religiosam et necessariam uocem suscipientes qui de uerbo superflue contendebant, ita iam nobiscum Nestorianos urguere debent ac premere, ut non tantum unam ex Trinitate personam dicant, quod illi male, sicut iam diximus, interpretantur, sed etiam unum ex Trinitate passum, quod nulla fraude possint eludere. 29. Quibus Nestorianis hoc modo grauius insistimus, si eis dicamus : Certum est accipere uos nobiscum quia Trinitatem, quae unus Deus est, significauit Apostolus dicens : O altitudo diuitiarum sapientiae el scientiae Dei. Quam incomprehensibilia sunt udicia eius et inuestigabiles uiae eius. Quis enim cognouit sensum Domini, aut quis consiliarius eius fuit ? Aut quis prius dedit alla, et vetribuetur ei ? Quoniam ex ipso et ber ipsum et in iso sunt omnia ; ipsi gloria in saecula. 90. Ex ipso dicens, ex Patre, per ipsum uero, per Filium, sicut alibi dicit : Nobis tamen unus Deus Pater, ex quo omnia

220 el nos 1n illo ; e unus Dominus Iesus Christus, ber quem omnia

et nos per ipsum. 91. In ipso uero, in Spiritu sancto, de quo Salomon ait : Quoniam spiritus Dei vepleuit orbem terrarum, et hoc quod. continet omnia scientiam. habet uocis. Nec aliud est in ipso esse 225; omnia, nisi ab ipso omnia contineri. Quae cum ita sint, quomodo non unus ex hac Trinitate est Dominus Iesus Christus, cum 212/217 Rom. 11, 33/56.

219/221 I Cor. 8, 6.

223/224. Sap. rz, 7.

192/193 quam zsque esse] oz. P E per bomototel. 195 me] V^, oz. V 196 est igitur] extigiturt K ^ reprehendamus Y OQ Z 197 passus Q P 200 infamata K 202 episcopis] K 7m arg. 206 urgxere P, urgere E JSzrzond premere ut] premeretur P E 210 grauiter Q, corr. 211 dicamus cettum est] certum esse (exp.) dicamus est K 212 est deus — E 214 a//. eius] ipsius / — 215 consiliarius] consciliatius Y, est «dd. E sed exp. prius] prior K 216/217 in (exp.) omnia in ipso sunt — E 219 nobis tamen] nobiscum Y 221 ipsum] K Y Z P E Sirzord, illum V Q 222 salamon 1 224 omnia] omae I7 226 hac] ac V7

PL 539

AD IVSTINIANVM I, ri

18

sicut ostendimus, idem dicat Apostolus : Vnus Dominus Iesus f Christus, ber quem omnia et nos ber ipsum ? Trinitatem hanc Christus, Iesus Dominus 32. Item cum ipse 23o nobis insinuans, in euangelio discipulis suis dixerit : Ewnfes docete omnes gentes, baptizantes eos n nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Quomodo Petrus apostolus Iudaeos exhortans diceret : Paenitentiam agite, e baptizetur unusquisque uestrum in nomine Iesu Christi, in remissionem beccatorum, et accipietis

255 domum Spiritus sancta ? 33. Aut quod similiter in eisdem Actis apostolorum legitur, quidam discipuli, quos eius coapostolus Paulus Ephesi repperit baptismo tantum Iohannis imbutos, ab eo admoniti baptizarentur in nomine Domini Iesu, si non unus esset ex Trinitate,

24»jn qua tantum baptizari praeceptum est, Dominus Iesus Christus. 34. Quod autem in nomine Domini Iesu hi quos memorauimus baptizati narrantur, non ex eo credendum arbitror, quia non in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti baptizati sunt, 24; ut etiam in ipsis seruaretur uerbis a Domino constituta forma

baptismi ; sed quia hoc erat insinuandum quod baptismo nouo fuerint baptizati, sufficere iudicatum est ad discretionem ipsius noui baptismi solum nomen Domini Iesu memorare, quod neque in baptismo Iohannis, neque in aliis baptismis 25o Iudaici ritus interserebatur. 95. Ceterum illis sacratis uerbis, id est in nomine Patris et

Filii et Spiritus sancti, baptizati mihi uidentur. Nec mendaciter dictum, quod absit, existimo : Bafptizetur wnusquisque uestrum in nomine Iesu Christi, aut quia baptizati sunt quidam 25; In nomine Domini Iesu, quoniam certissime in nomine Domini

Iesu baptizabant apostoli, etsi non in solius Domini Iesu, id est Filii nomine baptizabant, uerum etiam in Patris et Spiritus sancti. 96. Ac per hoc arbitror quod, cum baptisma celebraretur, in 260 ipsis quoque sacratis uerbis seruabatur illa forma baptismi ; in narratione uero sufficiebat, ad discretionem aliorum baptismatum, solius Domini Iesu facere mentionem. Propterea uero

227/228 ICor. 8,6. cf. Act. 19.

230/232 Matth.28, 19.

233/230 Act.2,38.

236/241

252/283 Act. 2, 58.

230insinuamus E 231 filii] dixerit a47. E 232spiritus] o». Y —— 233unusquisque uestrum] oz. K 234 remissione Y Q Z et] oz. Y Q Z, P in marg. 236 similiter] simul Q Z P E Sirmond 237 quos] etiam adZ. E 238/239 baptizentur Y ^ 239 iesu] michi christi Y —— 240 qua tantum] quantum K 242 iesu domini — P, corr. iesu] michi Y ^ 243 baptizari Y Z ex] oz. K Sirmond ^ 248 nobi V iesu] michi Y 250 pos interserebatur] explicit

feliciter add. K, e? deficit ^ 283 baptizentur Y ^ 254 iesu] michi Y quYOZ 255/256 quoniam asque pr. iesu] ozz. Y per bomoiotel. domini] oz;. Z P E Sirzond

quia] 2885 alf.

PL 540

AD IVSTINIANVM I, rr-1v 26 VA

IQ

credo quod de omnium trium personarum, commemoratio Domini Iesu ad insinuandum nouum baptismum magis assumpta est, quoniam ipsi consepelimur per baptismum in mortem. 91. Verumtamen non diceretur, nisi, ut iam asseruimus, unus

270

zm wA

esset ex Trinitate Dominus Iesus Christus. His igitur atque aliis quamplurimis informatus, priusquam hoc a magna synodo Chalcedonensi approbatum esse cognoscerem, unum de Trinitate credidi Dominum Iesum Christum, qui Deus ex Deo natus ante saecula, idem in plenitudine temporum homo sit natus ex Virgine. 38. Et qui Patris existens unigenitus, factus sit unigenitus matris, ut geminae gigans substantiae, sicut intellexit et cantauit Ambrosius, utriusque uerae natiuitatis proprietate credatur, sitque consubstantialis Patri secundum diuinitatem, et consubstantialis matri secundum humanitatem ; et sicut ideo

consubstantialis Patri creditur, quia proprius eius et uerus est Filius, sic etiam matri propterea consubstantialis credatur, quia proprius etiam eius et uerus est filius. IV, 1. Veri autem et proprii fili quis nisi absurdissimus neget uere et proprie esse matrem ? Quod aeque monstrauimus magnae synodi Chalcedonensis sententiae conuenire, et nos secundo partitionis loco promisimus asserturos. Insinuandum est quod hanc quoque confessionem qua beatam Mariam MA uero uere et proprie dicimus matrem Dei, quidam etiam communi- PL cantes Ecclesiae putent non debere suscipi, cum Nestorium 541 fateantur, propter quod eam matrem Dei negabat, debuisse damnari. IO 2, Quibus, antequam Nestorianis respondeamus, demonstrandum puto, sicut et in superiore quaestione iam factum est, quod omnino stultum ac turpe sit et condemnationem probare Nestorii et beatam Mariam negare quod uere et proprie sit mater Dei. 9. Nam si qua hinc esse potuit quaestio, cum ipso Nestorio 15 simul exclusa est, qui eam matrem Dei esse negabat. Hoc enim et ad credendum difficile et dignum controuersia uidebatur, utrum Deum illa uirgo genuerit ; ceterum quod uere et proprie

280

276 Ambrosius, Hyznus 6, 19 (ed. Walpole, Early Latin Hyzns, Cambridge, 1922,

p. 54) 263 commemotatione Y OQ Z P E Sirzmond — 264iesu] nomen add. P in zarg. ,add. EB.Sirmend ^ iesu domini — Z 264/265 assumpta] V, assumptum Y ZQ P E Sirmond ^ 268ex]in E, e s./. ex add. 270 unus] unde Q Z 2786 gigas P E Sirmond . 9?9"* patris V. Y —— 278 matris Y IV, 4 secundo] V Szrzitd, secundum Y Q Z P E 4? ecclesiae] dicant adg. E 8 dei] oz. P E 10/11 demonstrandum] V/ Y, respondendum Q Z P E Sirzond 15 hinc qua — E 18/19 ceterum sque genuit] oz. E per bormoiotel.

20

AD IVSTINIANVM I, 1v

(12)

genuerit, quicquid est ille quem genuit, nullius dignum dis: 20 ceptationis apparet. 4, Qui ergo concedunt quia Deum Virgo genuit, quod incapabile est et unius singulariter matris, cur eam negant uere et proprie genuisse, quod commune omnibus matribus, et nullius dignum est quaestionis ? Et audent insuper hoc, quod dicimus 2; beatam Mariam uere et proprie matrem Dei, Eutychiano dogmati deputare, non intellegentes neque quae loquuntur, sicut dicit Apostolus, neque de quibus affirmant, cum sancta Chalcedonensis synodus, a qua ipse damnatus est Eutyches, sicut memorauimus,

12

dicat :

B. Quomodo Dei genitrix sit wirgo uocitata propler ewm qui wirginitatem. eius dignatus est etiam sacrare post partum, uuluamque, ut decebat Deum, integritate signare, quomodo secundum ueritatem mater dicla. sit propter carnem, quam ex se omnium Domino ministraudt. 35 6. Cum igitur, ut isti patres docuerunt, propterea secundum ueritatem mater dicta sit, quia carnem ex se omnium Domino ministrauit, quod Eutyches negat, quomodo putatur Eutychiano dogmati deputandum, cui magis inuenitur esse contrarium ? Non enim potest beatam Virginem uere et proprie dicere ma4o trem Dei, sed nuncupatiue potius ac perfunctorie, quam non credit carnem ex se omnium Domino ministrasse. 7. Non ergo Nestorianam tantum, uerum etiam Eutychianam haeresim destruit ista confessio, qua dicitur beata Maria uere et proprie mater Dei. Quod si nos rectae fidei esse non 4 I credunt et aliquid suspicantur in his uerbis occulere, inquirant a nobis id ipsum quemadmodum uolunt et interrogationibus suis quid sentiamus eliciant. 8. Si autem de rectitudine quidem fidei nostrae non dubitant, sed putantes ipsam rectam fidem non rectis uerbis pronuntiari, 5 o dicunt quod sensu quidem sumus perfecti, non autem sumus perfecti sententia, cum Apostolus in utroque nos hortetur esse perfectos dicens : Szfis autem per[ecti in eodem sensu et n eadem sententia. 9, Ipsi doceant quatenus illa Virgo, quod non abnuunt, PL ;; mater Dei dicatur, utrum uere et proprie, an nuncupatiue et 542 perfunctorie. Quod si dicunt non esse consequens ut, si uere et proprie non sit, nuncupatiue et perfunctorie sit mater Dei, ipsi dicant modum quo contra nos praedicanda sit mater Dei. 30.

IV, 26/2? cf. I Tim. r1, 7. 30/34 Conc. Chalc., AAdloc. ad Marc. (graec. ACO, TL, 1, 5, p. 112, 13/16 ; lat. "4CO IT, iii, 5, p. 117, 8/11) ; cf. supta I, r, 104/109. 52/ 53 I Cor. 1, 1o.

19 nullius] V, nulli

Y Q Z P E Sirmond 36 quia] qua Y 48 non] oz. Z 49 rectam fidem] V, fidem rectam — Y Q Z P E Sirmond — 54 esse] om. P E Sirmond 58 dei]V*, om. V an] V*,om.V 56profunctorie Y |quidPE

AD IVSTINIANVM I, 1v

2I

10. Omnis enim qui alterius praedicationi repugnat, dicere 6o debet aliquid quod aut contrarium ei sit aut diuersum. Sicut Arianis dicentibus quod minor Patri sit Filius, contra nos dicimus quod aequalis ei sit, sic Manichaeis dicentibus quod phantastica, id est falsa caro fuerit eiusdem Filii Dei, contra

nos dicimus quod in uera carne homo fuerit factus ; atque ita 65 et illi uicissim impugnantes quod uerum est atque Catholicum, affirmant aliquid suum. 11. Nec quisquam aliter doctrinae resistit alterius, nisi contra aliquid dicat; cum uero aliquid contradixerit, tum demum si acceptabilis sit illa contradictio disquiritur. Horum 7o uero qui nos prohibent dicere uere et proprie matrem Dei Mariam, nec dicunt secundum quem modum dicenda sit mater Dei, non est quaerendum si acceptabilis sit contradictio. 12. Nam qui contra nihil dicunt, quomodo uel dicere uideantur ? Et ideo non tam laboriosum studio nostrc est eorum 7; absurditati

resistere,

quam

existimationi

periculosum,

ne

uideamur superflue non contradicentibus respondere. Quamuis autem negantes hoc nostrum quod dicimus, uere et proprie esse matrem Dei Mariam, nihil hactenus affirmauerint suum,

interrogandi sunt tamen utrum, quod necessario sequitur, ue] 8o negare audeant quod nos prohibent confiteri, ut addita negatione dicant eam non uere et proprie matrem Dei. 13. Etiam non dicam aures Catholicorum, sed frons illorum

ferat, si potest, hanc profanam et detestabilem uocem. Si autem non audent dicere, non uere et proprie mater est Dei, cur 85 nos prohibent confiteri quod negare non audent ? Cognoscant igitur cum sancta synodo, cuius se profitentur decreta suscipere, quod propterea beata illa Virgo secundum ueritatem mater dicta sit Dei, quoniam carnem ex se omnium Domino ministrauit, et non se dicant Eutychianis repugnare, negantes go uere et proprie matrem Dei Mariam, cum potius eis nescii fauere monstrentur, resistendo sententiae synodi Chalcedonensis, in qua damnati sunt, et negando quod eorum est uanitati contrarium. 14. Illud etiam caueant Nestorianorum experti perfidiam, 95 quibus pro hac quoque confessione iam respondere debemus, ne quasi pro naturarum discretione dicentes quod non homo Christus Iesus, sed Deus Verbum proprius et uerus sit Filius Dei, aut quod non Deus Verbum,

sed homo

Christus

Iesus

proprius et uerus sit filius hominis, uideantur et ipsi non eun100 dem credere Deum Verbum quem hominem, sed alteram personam Dei, alteram hominis arbitrari. 59 omnes Q ZP E, corr. |61 patti] V/, patris Y, patres Q P, patte Z E Sirmond 62 sic]sicin Y,sicutS/rzoend VidicunturP E — 73 nam qui] namque Y QZ P E 76 uideantur Y 79 sunt tamen uerum P, tamen sunt uerum E 80 quod]

quando P E

84 dei est — P, corr.

97 sed deus uerbum - P, corr.

22

AD IVSTINIANVM I, 1v

(13)

15. Porro si idem est Deus qui homo et idem homo qui Deus, tam recte dicitur Deus Verbum proprius et uerus filius hominis, quam recte dicitur idem ipse mediator Dei et hominum homo 10; Christus Iesus, proprius et uerus Filius Dei ; nec ulla confusio naturarum ex hoc inducitur, sed personae unitas intimatur. 16. Neque enim confusionem naturarum Iohannes inducebat apostolus dicens : Scimus quoniam Filius Dei uemit, et dedit nobis intellectum, ut sciamus quod. est uerus, et sumus dn uero

110 Filio eius Iesu Christo ; uel Paulus cum diceret : S7 Deus bro nobis, quis contra nos ? Qui etiam Filio proprio non pepercit. sed bro nobis omnibus tradidat illum. 17. Si autem Iohannes Christum, id est unctum, uerum Dei Filium dicit, quem et uenisse testatur — uenire autem et uni1; gui, quantum ad naturarum discretionem spectat, humanitati potius quam deitati conueniunt —, et si Paulus quem proprium Dei uocat Filium, ipsi Patrem non pepercisse docet, sed eum pro nobis omnibus tradidisse et omnia ei donasse, quae similiter, cum de naturis agitur distinguendis, deitati 120 non possunt attribui. 18. Et neuter horum talia praedicans creditur confundisse naturas, sed unitatem magis expressisse personae; respondeant Nestoriani, quomodo non eadem personalis unitatis ratio, sine ulla naturarum confusione de nobis flagitat, ut uere

12; et proprie dicamus filium hominis Deum Verbum et beatam Virginem uere et proprie matrem Dei. 19. Nam et ille centurio, qui corpus Domini gloriae crucifixi seruabat, cum exspirante eodem mundi Creatore, mundi uide13

ret elementa turbari, Filium eum Dei uere esse cognouit ; ait 130 enim : Vere Filius Dei erat 1ste.

20. Cuius uerbi fidem beatus facit Hilarius, ita dicens : Qui crucifixerant, uere Dei Filium confitentur ; fraedicationi consentit effectus. Dominus dixerat : '"Clarifica Filium. tuum". Non solum nomine contestatus est esse se Filium, sed et proprie155 late qua dicitur tuum. Multi enim nos filii Dei, sed non talis hic Filius. Hic enim et proprius et uerus est Filius, origine, non adoptione, ueritate, non nuncupatione, natiuitate, non creatione. 104/105 cf. I Tim. 2, 5. 108/110 I Ioh. 5, 20. 110/112 Rom. 8, 51/32. 113 cf Hieronymus, Liber inferpr. Hebr. nom. (ed. Lagarde, p. 66, 17). 130 eiie 27, 54. 131/140 Hilarius Pict., De zrini/afe 5, 11 (PL 10,82 A/B). 133 OT TTE

109 nobis] oz. P E Sirzond

^ summus Z Q P E Sirmond — 114/115 ungi O Z P ESirmond ^ iibexpectat V Y OZ PE. 121hatumQZ P E confudisse Sirmond — 125 filium] V/ Y Z Sirmond, filius Q P E. 128 eodem] om. Sirmond 129 eum dei] V, deieum — Y QZ P E Sirzond — uete] V Y Q Z, uerum P E Sirmond ^ 131 uetba P E facit beatus — E 132 cruci affixerant Sirzond 134 est esse se] seripsi cum Hilario, esse V Y, est(Q Z P E Sirmond —— 135/136 filius hic — E — 136 pr. filius] est add. Sirzond — 197 pr. non] oz. V Y

PL 545

.

-

,

(13-14)

AD IVSTINIANVM I, 1v

23

Ergo post clarificationem eius ueritatem confessio consecuta est. Nam uerum Dei Filium centurio confitetur, ne quis credentium 14o ambigeret quod homo persequentiwm non negasset. 21. Si igitur, Hilario quoque, doctissimo antistite et fortissimo confessore, secundum doctrinam apostolicam testante,

proprius et uerus est Filius Dei qui crucifixus est, non est dubium quin etiam Deus uere et proprie Pater sit crucifixi Filii. 14; 22. Quae cum ita sint, quemadmodum nihil ex hoc metuendum est, ne cum dicitur Deus uere et proprie Pater Filii crucifixi, sequi uideatur quod illa humanitas a Verbo Dei suscepta et crucifixa in deitatem conuersa sit; natura humana, quae composita est, simplici naturae Patris consubstantialis effecta, 15o ita non sequitur, cum dicimus uere et proprie matrem Dei Mariam, ut deitas Verbi conuersa uideatur in carnem, et natura

diuina, quae simplex est, composita naturae matris consubstantialis effecta. 23. Alioquin si blasphemum et absurdum est quod beata 155 Maria uere et proprie dicitur mater Dei, sine ulla disceptatione blasphemum et absurdum est, quod etiam reciproce Deus Verbum uere et proprie dicitur filius hominis. Si autem et hoc blasphemum et absurdum uidetur, ut Deus Verbum uere et proprie dicatur filius hominis, consequenter blasphemum ui16o debitur et absurdum ut idem ipse mediator Dei et hominum homo Christus Iesus uere et proprie dicatur Filius Dei. 24. Porro scriptura diuina, quae nihil blasphemum loquitur, uel absurdum, pro unitate personae uerum et proprium Dei Filium dicit mediatorem

14

Dei et hominum,

hominem

Christum

165 Iesum, qui dedit semetipsum redemptionem pro omnibus, in quo uero Dei Filio sumus et cui proprio Filio Pater non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum. 25. Recte igitur etiam beata Maria, pro eadem unitate personae, uere et proprie mater dicitur ipsius unigeniti Dei Verbi. 17» Ideoque sapientissimus atque clarissimus Ecclesiarum Christi magister Augustinus in opere memorato quod conscripsit de praedestinatione et perseuerantia sanctorum : Clamat, inquit, Doctor gentium 1n capite epistularum suarum : 26. Paulus seruus Iesu Christi, uocatus apostolus, segregatus 160/161.164/166 cf. I Tim. 2, 5/6. 166/167 cf. Rom. 8, 31/32. Augustinus, De praedestinatione sanctorum 15, 31 (PL 45, 982 D/985 A). Rom. r1, 1/4. 138 consecuta] V, secuta Y Q Z P E Sirmond

172/186 174/178

140 homo] unus SZrzzond 148 deitate Y Q Z P E natura] et praem. Sirmond ^ 102 compositae Sirmond 156 blasmum V/ etiam] oz. Sirmond | reciproce] scripsi, teproce V', reproicet Y Z P E, exp., om. Q Sirmond — 188 blasphemum] V, blasmum V. — 164/165 iesum christum « P E Sírzmond ^ 170 clarissimus] oz. P E. — 174 seruus] V6, om. V iesu] michi Y

PL 544

(14-15)

AD IVSTINIANVM I, tv

24

175 in. euangelium Dei, quod ante promiserat per prophetas suos in scripturis sanctis de Filio suo, qui factus est et ex semine Dauid secundum carnem, qui praedestinatus est Filius Dei in uirtute,

secundum Spiritum sanctificationis ex resurrectione mortuorum". 29. Praedestinatus est ergo Iesus, ut qui futurus erat secundum 18 o

carnem filius Dauid, esset tamen in uirtute Filius Det secundum

Spiritum sanctificationis, quia natus est de Spiritu sancto ex Virgine Maria. Ipsa est illa ineffabiliter facta. hominis a. Deo Verbo susceptio singularis, ut Filius Det et filius hominis simul, et filius hominis secundum susceptum hominem, et Filius Dei 185 fropter suscipientem unigenitum Deum ueraciter et proprie diceretur, ne non Trinitas sed quaternitas crederetur. 28. Igitur iste uir doctus et susceptum hominem ueraciter et proprie docuit dici Filium Dei, et suscipientem Deum propter susceptum hominem ueraciter et proprie dici filium homi19o nis. Si quo minus, necesse non erat dicere quod adiecit ueraciter et proprie, nisi ad huius magni mysterii commendationem, per quod et Deus filius hominis et homo Filius Dei factus est. 29. Nam ueraciter et proprie dici hominem filium hominis et 195 Deum Filium Dei quis possit ambigere ? Idem itaque et Deus Verbum, qui est etiam mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, secundum huius uiri sancti doctrinam, tam ueraciter

PL

et proprie dicitur filius hominis, quam ueraciter et proprie di- 545 citur Filius Dei. 200 80, Si autem ueraciter et proprie dicitur filius hominis Deus, necesse est ut reciproce dicatur et homo, id est et beata Maria ueraciter et proprie mater Dei. Cum uero et hoc adiecit dicens : Ne mon Trinitas, sed quaternitas crederetur, coegit om-

nino ut beatam Mariam ueraciter et proprie matrem Dei esse 20; dicamus,

ne non Trinitatem,

sed quaternitatem

credere ui-

deamur. 91. Et ideo religiosae ac necessariae uocis huius negatio non leuis putetur, quam tanta blasphemia consequitur. Sane mirandum non est quod Augustinus ueraciter et proprie dici 210 pronuntiat filium hominis Deum, cum in quodam sermone de Epiphania, cuius principium est : Nuper celebrauimus diem quo ex Iudaeis Dominus natus est ; hodie celebramus quo a gentibus 203 cf. supra, l. 186. 1027).

211/214 Augustinus, Serz;o 199, 1, 1 ; 2, 3 (PL. 58, 1026 ;

179 futurus] V Sirmond, facturus

Y

OZ P E

180 esset] Szrzond, de V nibil

constat, E, post corr., etiam P E, ante corr., est etiam Y Q Z

181 quia] V Z Sir-

mond, qui Y OQP E 182/183 a deo usque hominis] oz. P E 184 secundum] propter Sirzond ^ 188/189 docuit usque et proprie] oz. Ei per bomoiotel. 196 est] Ve Y Q Z P E, om. V Sirmond

198/199 dicitur] oz. P E Sirmond

201

dicitur P et homo id est] V, et homo idem Y Q Z P E, o». Sirmond — alt. et] om.YOoz 202 a/1. et] V. Y, om. Q Z P E Sirmond 203 ne] E in zarg. 204 matia / — 209 quo] V*, quod V/

D.

v

(15-17)

AD IVSTINIANVM I, 1v

25

adoratus est, ita loquatur : Magos sane ad ipsum roprie locum, ubi Deus Verbum infans erat, stella ferduxat. 21; 92, Qui ergo Verbum Deum dicit infantem, quomodo non

16

ueraciter et proprie diceret praedicari filium hominis Deum ? Nam si infans ille ueraciter et proprie dicitur filius hominis, ipse autem infans est Deus Verbum, ueraciter et proprie dicitur filius hominis Deus Verbum. 220 939. Rursus in alio eiusdem diei sermone, cuius est principium : Ad $artum uirginis adorandum Magi ab Oriente uenerunt, sic ait : Iam uero quod eadem stella quae Magos perduxit ad locum, ubi erat cum matre wirgine Deus infans, et cetera. 34. Is ergo negare potest ueraciter et proprie dici filium 22; hominis Deum, qui huius sapientissimi uiri doctrinae repug-

nans, aut Deum negat infantem, aut uere et proprie filium esse hominis negat infantem. Quia uero illud pietas, hoc autem humanitas negare non patitur, uere et proprie esse filium hominis Deum sine dubitatione credendum est. 230

85. Hoc autem constituto, non est dubium quin etiam illa

Virgo uicissim uere et proprie mater Dei esse dicatur. Item cum quidam Leporius presbyter apud Galliam, deprauatus a uera et antiqua Ecclesiae fide, eadem docere praesumeret quae postea Nestorius docuit, atque, inde pro tali errore depulsus,

23; in Africam docendus ueniret, illic instructus, sicut docet Apos-

Li

tolus, in spiritu mansuetudinis ab spiritalibus patribus Aurelio Carthaginensi et praedicto Augustino, atque aliis Africanis episcopis, prauissimam nouitatem sui dogmatis abdicauit. 36. Scripsit autem libellum satisfactionis idem Leporius ad 24» Gallos episcopos, quem memorati uenerabiles patres Aurelius atque Augustinus et ceteri sic probauerunt, ut ad faciendam ueritatis fidem, etiam suas ei subscriptiones adicerent. In quo PL libello post multa sic dicit : 37. Nascitur ergo proprie de Spiritu sancto et Maria semper 546 245 uirgine Deus homo lesus Christus Filius Dei, ac sic in alterutrum unum fit et Verbum et caro, wt manente in sua perfectione naturaliter utraque substantia, sine sui praeiudicio e humamtati diuina communicent et. diuintati humana participent : nec alte Deus, alter homo, sed idem ipse Deus qui et homo et uicis25o sion homo qui et Deus Iesus Christus Filius Dei muncupetur et uere sit. 235 cf. Gal. 221/223 Augustinus, Jerzzo 200, 1, 1 ; 2, 5 (PL. 38, 1028 ; 1020). 244/251 Leporius, Libellus emendationis 5 (PL. 51, 1225 B); cfr Cassianus, E

Contra Nestorium 1, $ (ed. M. Petschenig, C$EL

17, p. 243-244).

218/219 ipse 215 qui] / Y, quodQ Z P E Sirmond — 216 dicere A2OQ ZEDE, 232 227 uero] ergo P E Szrzond 221 magis P E usque hominis] ozz. E 235 sicut] 233 ecclesiae] ecclesia|e Y, ecclesia et Q Z gallias P E Sirmond 236 a Sirmond ^ 93? carthaginensis V Y,ut Q Z P E Sirmond — docet E 243 242 adiecerunt Y, adiecér Q, adicer Z Y Q Z, carthaginiensi S/rzond 250 244 semper] oz. P E Sirmotd multa] /, multum Y Q Z P E Sirmond dei filius — Y

26

25

^

AD IVSTINIANVM I, 1v

38. Cum itaque nefandus error, qui euacuans totum salutis nostrae mysterium cautus sibi uidetur ac diligens, in Ecclesia Latinorum prius apparens, non sicut apud Graecos contentionibus augeretur, sed satagente magna et sollicita patrum pietate, mox

ut deprehensus

est, etiam

a suo

condemnaretur

auctore, non aliter uisus est eisdem sanctis patribus abolendus, nisi ut de uirgine Maria proprie Deum esse natum scripto confiteretur ipsius auctor erroris. 39. Ait enim, sicut memorauimus

260

: Nascitur ergo froprie de

Spiritu sancto et Maria semper uirgine Deus. Atque ita Deus ab eo dicitur proprie natus ex Virgine, ut etiam homo Iesus Christus uicissim Dei Filius nuncupari et uere esse dicatur. Vnde et illud adiecit : Ac szc n alterutrum unwm fit et Verbum et caro. 265

270

40. Nec per hoc discretioni utriusque naturae praeiudicium intulit, qui confessus est quod manente in sua perfectione naturaliter utraque substantia, sine sui praeiudicio et humanitati diuina communicent et diuinitati humana participent, non alterum dicens Deum, alterum hominem, qui eundem ipsum Deum, quem et hominem et uicissim hominem, quem Deum Iesum Christum Dei Filium nuncupari et uere esse confessus est. 41. $i autem Deus uere est homo, nec aliunde uere homo

275

280

nisi nascendo de Virgine, cur non dicatur Deus uere natus ex uirgine ? Et si Deus proprie factus est homo, nec aliunde proprie factus est homo, nisi nascendo de Virgine, cur non dicatur etiam proprie natus ex Virgine ? 42. Absurdum nimis est ut Deus, qui nascendo de Virgine uere et proprie factus est homo, non uere et proprie de illa natus esse dicatur, ut uera sit res quam effecit illa natiuitas, et ipsa rei eius effectrix non sit uera natiuitas. 43. Verum nec illud minus absurdum est, ut qui non offenditur propheta dicente : Mater Sion dicit : Homo et homo factus est. in &a, el. ipse fundawit

28

IS

eam. Altissimus,

et mansuete

et

fideliter accepit, quod ipse Altissimus, qui Sion fundauit, homo factus est in ea ; et qui non offenditur euangelista dicente : Verbum caro factum est.

44. Si audiat ea quae sunt hominis Altissimo tribui qui factus

290

est homo, uel ea quae sunt carnis Verbo tribui quod factum est caro, scandalum patiatur, tamquam non horum causam ante 35201 supta, l. 244/245.

Oh.

1, 14.

264 supra, l. 245/246.

283/284 Ps. 86, 5.

287

252 nefandi Y 285 satagente] V/, satagendoe Y, satagendo.Q Z P E Sirzond 237 uisus] meus Y — 262 homo] oz. Z 266 qui] et P E, sed Szrzond — 284 Jriet]acYOoZz 285 accipit J7rm;ond ^ 288/289 qui factus usque tribui] I7 Sirmond, om. Y Q Z P E per bomoiotel. 289 uel] et Szrzond

AD IVSTINIANVM I, 1v

27

crediderit, quando Altissimum factum hominem carnem credidit factum. 45. Plus est autem 29 I

dicere Altissimum

et Verbum PL

hominem

factum,

quam tribuere quae sunt hominis Altissimo; et plus est dicere: Verbum caro factum est, quam tribuere quae carnis sunt Deo Verbo. Cum itaque Spiritus Dei, ad commendandam nobis in hoc mysterio adunationem diuinae humanaeque naturae, hoc quod est amplius dicere congruentius et utilius iudicauit, quia Altissimus homo

factus est, et Verbum

caro factum est,

cur quisquam metuat hac auctoritate fundatus, sine praeiudicio utriusque naturae, ea quae sunt humanitatis Altissimo et quae sunt carnis Verbo tribuere, propter sacramentum ac dispensationem incarnationis suae ? 46. De quo Deo Verbo loquens idem Iohannes in epistula sua, 30 5 ea quae carnis sunt ei deputare non dubitat, utpote quem carnem factum in suo euangelio praedicauit. Nam sicut ibi sermonem inde exorsus est dicens : I» frincipio erat Verbum, et Verbum erat abud Deum, et Deus erat. Verbum. 47. Et infra : Verbum caro factum est, et habitauit in. nobis. o Ita et in epistula sua inde similiter coepit : Quod erat ab initio, quod audiuimus, quod, uidimus oculis nostris, quod inspeximus et manus nostrae contrectauerunt de Verbo uitae ; et uita palam facta est et uidimus el testamur, el nuntiamus uobis uitam aeternam, quae erat apud. Pairem, et palam facta est nobis... 48, Annuntians itaque nobis de Verbo uitae, quod erat ab 31 5 initio, nec in his quae memorauimus susceptae ab eo carnis

30 o

nomen interserens, de ipso Verbo dicit, quod oculis suis illud

inspexerit et manibus contrectauerit, non dubitans quae sunt carnis incarnato Deo Verbo tribuere. 49. Quid ergo Nestoriani, quasi cautiores et diligentiores ipso Iohanne apostolo, immo ipso Deo Verbo, qui sic de se in Iohanne loquebatur apostolo, refugiunt quae sunt humanitatis Deo tribuere, et beatam Mariam dicere uere et proprie matrem Dei, quam non refugiunt dicere uere et proprie hominis ma32 ^ trem, nisi quia non eundem credentes esse Deum, quem hominem, duos nobis filios, licet non uerbis, rebus tamen ipsis uo-

lunt inducere ? 50. Nos autem scientes Apostolum dixisse : Optabam enim 295 Ioh. rz, 14. 299 Ioh. r, 14. 307/208 Ioh. r, r. 310/314 I Ioh. r1, 1/2. 328/333 Rom. 9, 3/5.

3809 Ioh. r, 14.

294/295 hominis aque quae] oz. Y $00 metuant Y ac V 302 ac] Ve, 305 ea] V Y, ei Q Z P E Sirmond ^ ei] 304 idem iohannes] ozz. E om. V V Y,om.Q Z P E Sirmond — 306 carnem] V Y, carne Q Z P E Sirmond — 312 317 illud] V Z, illus Y Q P, illis 316 eo] quae agZ. P E contractauerunt Y 319 deo] E,ilum $/rzend ^ 918et]ina44. Y ^ contractauerit Y Q Z P E QZ P E V Y,om.QZ P E Sirmond — 323 maria V — 326 ipsis] V Y, oy. Sirmond

547

28

AD IVSTINIANVM I, 1v-v

anathema, esse ipse ego a. Christo bro fratribus meis, qui sunt 33o cognati mei secundum carnem ; qui sunt Israhelitae, quorum adoptio est filiorum et gloria et testamenta et legislatio et altura el promissa ; quorum patres, et ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus 4n saecula. 51. Non alterum Christum putamus, et alterum super omnia 33; Deum,

sed eundem

Christum

credentes super omnia

Deum ;

eius matrem beatam Mariam Virginem uere et proprie dicimus matrem Dei. PL V, 1. Haec aduersus Nestorianorum perfidiam dixisse suf- 548 ficiat, quae nos, sicut arbitror, a calumniis Eutychianorum satis superque defendunt ; qui cum refelluntur a Catholicis, Nestorianorum eis crimen affigunt. Et ideo iam illud tertium 5;praedictis Eutychianis contrarium

rectum

esse monstremus,

quod Dominum Iesum Christum confitemur in duabus naturis, id est in diuinitate atque in humanitate perfectum. 2, Quod Nestorianorum quoque calumnias euitemus, qui nos putant ad confusionem duarum Christi naturarum dicere quod 1o unus ex Trinitate sit Dominus Iesus Christus, et uere et proprie mater Dei Maria. Christum igitur Filium Dei, quemadmodum dictum est, in duabus praedicamus esse naturis. 9. Nec dici patimur unam eius ex diuinitate et humanitate compositam esse naturam, ne Patri, cuius simplex natura est, 15 consubstantialis non sit ; et sicut alterius est personae, quam Pater, ita etiam alterius, id est diuersae, dicatur esse naturae.

Verum neque nobis erit consubstantialis, nisi eius duae naturae sint, ut scilicet altera sit in qua consubstantialis

est Patri,

altera uero in qua consubstantialis est nobis. 20 4, At huic euidentissimae rationi bruta Eutychianorum contentio refragatur, affirmans Dei Verbi diuinitatem incommutabiliter simplicem cum suscepta humanitate in unam componi potuisse naturam. Quorum Eutychianorum duae sunt partes : una, quae per totum sequitur Eutychis principis 25 sui sententiam ; alia uero, quae in quibusdam ab ea dissentiens, per superbiam tamen dedignatur ad Ecclesiam paenitendo reuerti, ut de ipsis dictum uideatur in psalmis : Dzscissi sunt, nec compuncti sunt. 5. Nam quia contentiosa uanitate praesumpserunt longe V, 27/28 Ps. 54, 16.

329 ego ipse anathema esse — J/rzond ^ 334 putamus et alterum] oz. P E 336 mariam] oz. V Z 335 sed usque deum] V'*, oz. V V, 2 arbitrorum Q Z P E, corr. 6 dominum] nostrum adZ. Y Q Z P E Sirzond ^ '"" idest] idem Q Z P E e/ sic saepius 8 quod] quo Srzend —— euettemus P E Sirzmond |^ 16 etiamita QZ P E 20 at huic] V/6, athuc V^ 21 diuinitatem] 7 Y, unitatem Q Z P E Sirmond 25 ea] eo Sirzond

AD IVSTINIANVM I, v 3o diuersa, id est creatricem naturam creatamque traditi figmentis

et erroribus

cordis sui, quamuis

29 confundere, ex eodem

cenoso fonte manantes, iuste meritoque discissi sunt. 6. Sed illi qui licet, ut diximus, recedentes in quibusdam ab ipsius Eutychis auctoris et capitis sui sententia, sequi tamen 5; dedignantur Ecclesiae Catholicae doctrinam, cuius caput est Christus in duabus naturis, id est in diuinitate atque humanitate perfectus, tamquam sine capite remanentes, Acephali uocantur a Graecis, quos significantius nos Semieutychianos possumus appellare. 49 *. Hi ergo scissorum Eutychianorum schismatici dicuntur quoniam, si et una praedicetur Filii Dei natura, potest accipi eadem una natura, secundum aliquid naturae Patris esse consubstantialis et item secundum aliquid nostrae; hoc est autem dicere, nec Patris eam naturae consubstantialem esse, 45 nec nostrae. 8. Namque cum aliquid habere dicitur haec una Filii Dei

natura quod Patris non habeat et rursus aliquid quod nostra non habeat, non aliud est quam eam negare consubstantialem et naturae Patris et nostrae. Vt enim nos recte dicamus Filium 5o et Patri esse consubstantialem et nobis, propterea utique quia licet unam dicamus eius esse personam, non tamen diffitemur quod in quadam naturarum dualitate subsistat, ut secundum unam consubstantialis Patri dicatur et secundum alteram nobis. 3;

9. Vnam uero, quam ipsi dicunt Christi esse naturam, negant

omnino in dualitate aliqua contineri, ne requisiti cuius rei sit illa dualitas, quia non possunt iam dicere naturarum personarum dicere cogantur, quod nobiscum contra Nestorium negant. Et quia, cum naturae natura confertur toti utique tota con6o fertur, non potest ibi pronuntiari consubstantialitas, nisi toti tota, ut nulla definitionis diuersitas intercedat ;non autem

potest una esse definitio naturae ex diuinitate et humanitate compositae, si de Filio sic credatur, et simplicis naturae Patris quae tantum diuina est, aut nostrae quae tantum humana est, 65 non ergo erit Filius et Patri consubstantialis et nobis. 10. Sed quia et Veritas docet et ipsi quoque non denegant 30 creatam quae Y OZ P E confunderet Y OZ P E 31 traditi] V/ Y JSzrmond, tradita Q Z P E 32 sint O P 40 schismatici] Zrzzend, sc(h)ismati VYQZPE diuntV Y | 4ict]aut P E 42 naturae] exp.Z e/ nostrae £4. 43 nostrae] naturae Z est] V^, ozz. V 44 eum P E 47 patris] natura add. Sirmond ^ 48 negaret Y O Z 49 patri P E 50 patris / — 51 eius] oz. Y Q Z P E Sirzond | diffitemut] V Sirmond, difficimur Y Q P E, discissimur Z 52 dualitate] V/ 5zrznd, qualitate Y Q Z P E B8 cogantur] I7 Sirmond, coguntur Y Q Z, cognitur P E 59/60 toti 4sque confertur] ozz. P E Sirmond ^—60/61 toti tota] / Y, tota toti —— Q Z P E Sirzend ^ 61 definitionis nulla — Szrzond Q, corr. 63 compositae] composita et Y Q Z P E 65 patris V 66/67 sed usque nobis] V Y, oz. .Q Z P E per bomoiotel., etsi de filio sic credatut Jzrzond

PL 549

(18-19)

AD IVSTINIANVM I, v

30

quod et Patri sit consubstantialis et nobis, duas confiteri debent unius Filii Dei naturas, quod innumeris testimoniis antiquorum patrum in defensionem magnae synodi Chalcedonen-

jo sis et conuictionem Eutychianae uecordiae, cum plurimis tum

etiam uos probastis. Ex quibus et nos adhuc aliqua proferimus, etsi non multa numero, pondere tamen grauia utpote quae synodi Ephesenae sint auctoritate firmata.

11. lbi enim prolata sunt contra Nestorium, et ex his ibi 7;conuictus atque damnatus est. Quia igitur utraque pars Eutychianorum ipsius synodi auctoritatem sequi se dicit, sufficere

confutationi

naturas,

cum

eorum

existimo,

si aliis omissis

hoc

solum clareat, quod ipsa quoque duas firmauerit Christi esse 18

protulit aduersus

9o batur, et cetera.

19

Nestorium

ex secundo

libro

8o beati Ambrosii ad Gratianum imperatorem dicentis : 19. Süleant igitur inanes de sermonibus quaestiones, quia regnum Dei, sicut scriptum est : Non in persuasione uerbi est, sed in ostensione uirtutis". Seruemus distinctionem diuinitatis et carnis. Vnus in utraque loquitur Dei Filius, quia 4n eodem 8; utraque natura est ; el si idem loquitur, non uno semper loquitur modo. 13. Intende in eo wunc gloriam Dei, nunc hominis assiones. Quasi Deus loquitur quae sunt diuina, quia Verbum est, quasi homo dicit quae sunt humana, quia in mea substantia loqueAudiunt

haec Ambrosii

uerba

recitata in

Ephesena synodo; cognoscunt ex his condemnatum esse Nestorium, quibus dicitur : Seruemus distinctionem. diuinitaUs el carnis el quod licet unus, tamen in utroque loquitur Dei Filius, hoc est in utraque natura diuinitatis et carnis, unde 95 secutus adiecit : Qwia in eodem utraque natura est. 14. Et non erubescunt aperte mentiri quod eiusdem synodi statuta custodiant, negantes Christum in duabus esse naturis et confingentes quod una potius natura facta sit ex duabus. Verum aduertant quid etiam ex dictis beati Gregorii Nazian100 zeni prolatum ibi fuerit contra ipsius dogma Nestorii : 15. S7 quis introducit duos filios, unum quidem ex Deo Patre, 81/90 Ambrosius, De fide ad Gratianum JAugustum 2,9, 30/38 (CSEL 78, p. 84-85). 82/83 cf. I Cot. 2, 4. 92/95 supra, l. 83/85 ; haec uerba adferuntur in Cone. Ephbes., Coll. Vat. 54, xY LACO I, i, 2, p. 42, 29 / p. 43, 1) ; Coll. Atheniensis 75, xii (/ACO I, i, 7, p. 92, 24/25) ; lat. : Coll. Casin. 24, 88, xi (-4CO I, iii, p. 71, 17/19) ; ibid. 46, 19, xu (ACO ], iii, p. 125, 3/5). 101/114 Gregorius NNazianzenus, Epistula ox, ad Cledonium (PG 37, 179) ; Conc. Epbes., Coll. Vat. 54, xix (/ACO I, i, 2, p. 43, 24/33) ; Coll. /Atbeniensis 75, 16, xix (/ACO T, i, 7, p. 95, 16/25) ; lat. : Co/I. Casin. 24, 89, xux (/CACO I, iii, p. 72, 17/28) ; ibid. 46, 20, xii (C4CO I, 1115211255. 20///p126; 6): 69 defensione Y Q Z P E Sirmond magnae] fidei sg. Y ^ 0 conuictione Sirmond ^ V6 quia] V*,qua V ^ $80dicentis] dicens Y OQ Z P E Sirznd —— 84 utroque YZOP E 89 mea]ea QZ P E 93 et quod zsque utroque] ozz. E loquatur Y O Z 94 unde] et a4Z. Y

PL 550

Jy

(19-20)

AD IVSTINIANVM I, v

alterum, auiem

ex matre, el mon.

unum

et eundem,

31 adoptione

fraudabitur quae promissa est vecte credentibus. Naturae etenim duae, Deus et homo, quoniam et anima et corpus, filii autem non

10; duo neque dii, neque enim hic duo homines, licet sic Paulus

quod interius est hominis et exterius abbellauerit. 16. E? ut breuiter dicatur, aliud quidem et aliud ex quibus salautor est ; et licet non id sit inuisibile quod uisibile, et tempore carens quod sub tempore ; non tamen alius et alius, absit. Ambo

rro efenim, unum

iemperamentum,

Deo quidem incarnato, homine

autem deificato, uel quomodo quis nominare potuerit. Dico autem

aliud et aliud, aliter autem in Trinitate est. Ibi etenim alius el

i1;

20

alius est ut non subsistentias confundamus, non aliud el aliud ; unum. etenim tria ei idem diuinitate. 17. Cum igitur et hic audiant, quia naturae duae sunt Deus

et homo, nec ut isti uolunt una dicatur ex utraque composita ; cumque simul aduertant, quia sicut in Trinitate alius est Pater et alius est Filius et alius Spiritus sanctus et haec tria nomina non unius personae, quamuis unius naturae sint, ita etiam in 120 Christo non una sit natura, quamuis una persona sit ; quomodo Eutychiani, si Gregorio credunt uel potius Ephesenae synodo, non uident quod eiusdem profanationis sit, si una dicatur Christi esse natura, cuius profanationis est si una dicatur Patris et Filii et Spiritus sancti esse persona ? 1:2; 18. Vtrumque enim simile esse praedicta synodus, Gregorio teste, monstrauit. Quid autem illos contra haec euidentissima patrum testimonia iuuare poterit, quod in assertionem uanissimi sui erroris dicunt, Iulium romanum episcopum nescio ubi PL scripsisse quod una sit Christi natura ? Cum in eadem sancta 150 synodo Ephesena, hoc solum ipsius beati Iulii contra Nestorium recitatum fuerit ex Epistula ad Prosdocium, in qua ait : 19. Praedicatur uero ad supplementum fidei et incarnatus ex Maria Virgine Dei Filius et habitans in hominibus, non in ho102 cf. Ephes. r, 5. 105/106 cf. II Cor. 4, 16. 132/138 reuera citatur Thimothei Apollinaristae Efistmla ad Prosdecium 2 (ed. Lietzmann, .Apollinaris von Laodicea und seine Schule, 'Tübingen, 1904, p. 284, 11/18) ; uide etiam Conc.

Ephbes., Coll. Vat. $4, vix CACO I, i, 2, p. 41, 2/6) ; Coll. "Atheniensis 75, 9, vi (CACO Li, 7, p. 91, 7/11) ; lat. : Co//. Casin. 24, 82, vix (/4A4CO I, iii, p. 69, 22/26) ; ibid. 46,

13, VU (,ACO I, iii, p. 125, 18/22) ; Cone. Chalc., Coll. INouariensis 9, 7 (ACO II, ii,

P- 39, 38 / p. 40, 2).

104 quoniam] quemadmodum Szrzend ^ sec. et] om. Z tert. et] os. Y O Z filii autem non] V/ Y, filii autem OQ Z P E, non autem filii — frzond 105 neque dii] V Y Q Z, om. P E Sirmond — sic] Ve,si V —— 108 uisibile] Ve, sibile 122 c7 123 profanationis] 17^, 120 natura sit —— E V X 118est]oz. Y OZ profationis V — 125 enim] oz. Y QZ P E Sirmond —— 125/126 gregorio teste] V, teste gregorio Y Q Z P E Sirmond — 126 monstrauit] V, demonstrauit Y Q Z P E Sirmond | 128 ubi]tibi Y 129 scripsisse] / Y Q Z, rescripsisse P E Sirzond 133 de] V Y, om. Q Z P E Sirmond 131 prosdoclum P E

32

(20)

AD IVSTINIANVM I, v

is —; mine operatus — hoc enim in prophetis fuerat et apostol

non duo 155 perfectus Deus 1n carne, e homo perfectus ?n sputu,

filii, unus quidem proprius Filius assumens hominem, alter uero unigenamortalis susceptus a. Deo, sed unus unigenitus in caelo,

tus Deus 1n terra.

. 90, Non aliud, praeter hanc ad Prosdocium

epistulam, ex

14o dictis beati Iulii in illa synodo prolatum est, si qua forsitan alia scripsit, neque ex hac epistula aliquid amplius. Cur igitur non illud potius, quod de una Christi natura isti circumferunt tamquam ab ipso beato Iulio scriptum, uel quaeque similia, quae scripsisse autumant alios uenerabiles patres, in synodo reci14; tata sunt contra Nestorium ?

21, Nam ipsa magis eius dogmati contraria uiderentur. Quid enim iam controuersiae remansisset, quod una esset ilius Dei hominis subsistentia, siue persona, si probarentur patres quod etiam unam praedicauerint eius esse naturam ? 15o Igitur ut omnis auferatur quaestio, si non postea epistula illa confecta est, aut beati Iulii eam non esse, sicut magis credendum est, synodus iudicauit ; aut etiam et Sj eius esse credidit,

quod ego non dico, ut aliam magis quam ipsam eiusdem sancti Iulii contra Nestorium proferre, non ex eo quod incaute dic-

155; tum est contrarium errorem iudicauit esse uincendum.

29. Hoc autem et aduersus cetera, quae ex nomine aliorum antiquorum Ephesenae synodi patrum, uel falsa, uel male intellecta uentilant, nos respondere cognoscant, quoniam si uera fuerint, aut sicut ipsi uolunt intellegenda, eis potius Ephe.X6o sena. synodus Nestorium refutare. Nihil igitur habent quod de magno Chalcedonensi concilio Eutychiani uel Semieutychiani quaerantur, quoniam Christum in duabus esse naturis, secundum prioris Ephesenae synodi, quam nobiscum suscipiunt, statuta firmauit. 165 23. Sed nec ex dictis beati Cyrilli, quae alia, sicut credendum est, intentione prolata similiter male intellegunt, contra horum euidentiam merito possunt obicere, quoniam uel si ab his testimoniis patrum quae in Ephesenasynodo firmatasunt dissonare creduntur, non possunt praeferri siue conferri decretis synoda17o libus quae suscepit uniuersalis Ecclesia. 24. Huc accidit, quia ipsius Ephesenae synodi primus fuit idem beatus Cyrillus, qui non temere credendus est extitisse

139 hunc Y — prosdoclum P E 141 amplius aliquid — E 151/152 sicut usque esse] oz. P E 132 et] oz. Y QOZ 154 proferret S/rzond ^ 156 ex] in.E 137 ephesenae synodi] P E Sirzond, ephesena synodus V. Y Q Z 159 fuerant firzond ^ potius] protinus Q Z Sirzond ^ 161 magna E synodo E 161/162 sima eutichiani Y ^ uel semieutychiani] oz P E 162 naturis esse —-—P 166 simul Q Z P E Sirmond | 1*1 accedit Sirzond —— 172 beatus] oz. DS temere] P E Sirzond, timere V Y OZ credendus] uidendus Z est] esse Y Q, om. Z

172/173 sibi extitisse P, pos? corr., E Sirmond

PL 552

AD IVSTINIANVM I, v

33

sibi contrarius. Quod etiam si fuisset, non in eo sequendus erat, quod priuatim singulis, ut ei uisum est, dixisse, sed po17; tius quod cum tractatu ac deliberatione synodi tacuisse communiter probaretur. 25. Nam

18o

185

190

195

200

205

210.

et cum

sanctus

Iohannes

Antiochenus

et ceteri

Orientales atque aliarum prouinciarum episcopi, praedictum beatum Cyrillum putarent, sicut nunc Eutychiani putant, unius Christum praedicare naturae et ob hoc eum licet probabili zelo fidei, tamen improbe iudicarent haereticum ; omni- : potens Deus, cuius sapiens et mirabilis bonitas humanae ignorantiae malum potest in usum doctrinae conuertere, talem dedit exitum causae, ut illa Orientalium aliarumque prouinciarum antistitum falsa de beato Cyrillo suspicio nihil gus relinqueret suspicandum. 26. Cum enim postea redintegrandae pacis Ecclesiarum cura succederet, quoniam de hac suspicione non leue fuezat schisma commotum, memorati Orientales per uenerabilem Paulum Emesenum episcopum ab eodem beato Cyrillo expetiuerunt, ut si uellet omne scandalum omnemque offensionem de medio submoueri, unum Deum atque hominem Christum in duabus naturis euidentissime fateretur. Quod et ille gratanter amplexus atque confessus est, quippe qui sibi conscius erat non se aliter et antea credidisse. 24. Atque ita Deus omnipotens, non solum Orientalium et : aliorum patrum atque ipsius beati Cyrilli rectam fidem manifestam omnibus fecit, quia nec illi quicquam expetiuerunt indignum, nec ille quod expetitum est denegauit, uerum etiam contra futuros Eutychianos multo promptiorem multoque euidentiorem reddidit doctrinae Catholicae ueritatem. 28. Tantum uero contra hunc errorem quo Christus dicitur unius esse naturae, eorundem patrum Orientalium sollicitudo ac diligentia uigilauit, ut in epistula quam ei miserunt, ipsius rectae confessionis quam ab illo expectabant uerba conscriberent et praefato Paulo commendarent episcopo, ut ea beatus Cyrillus in suam transferens epistulam eis rescriberet, ne quid remaneret ambiguum, unde quandoque rursus quaestio nasceretur. 29. Quod etiam ille, sicut iam diximus, optato suscipiens, seque non aliter et antea credidisse testatus, sic eidem sancto

173 si etiam Q Z P E Sirmond — 174singulis] P E Sirzond, singulus V Q Z, singuli Y —— 175 synodis V Y tacuisse] docuisse Jrzord ^ 180/181 probauiYQZ 181 haereticum] habete tecum Y Z 191 uellit / Y Q, uelit Z 196 atque] et E 201 reddedit I7 204ac]hac IO Z 205 expectebant V7, expetebant Y — 207 quid] aliquid Y, corr. 211 crededisse l/ ^ testatur Y Q Z, de nibil V constat

34 21

22

AD IVSTINIANVM I, v

(21-22)

Ioanni Antiocheno rescripsit : Quoniam wero superflua et importuna Ecclesiarum diuisio facta est, nunc maxime satisjackum est nobis, domino meo reuerentissimo Paulo chartam broferente

215 habentem inreprehensibilem fidei confessionem et hancaffirmante a uestra sanctitate compositam et ab his qui illic sunt religiosissimis episcopis. Habet autem ita conscriptio, quae et in his uerbis inseria est huic epistulae. 30. Et post aliqua : Confitemur igitur Dominum mostrum 220 Iesum. Christum. Filium Dei unigenitum, Deum perfectum et hominem perfectum ex anima rationali et corpore, ante saecula quidem de Patre natum secundum deitatem, in. ultimis uero diebus eundem propter nos el propter nostram salutem, de Maria uirgine secundum. humanitatem, consubstantialem. Patri. eun22; dem. secundum.

deitatem,

et. consubstantialem

nobis secundum

humanitatem. 31. Duarum enim naturarum. adunitio facta est propter quod unum Christum, unum Filium, unum Deum confitemur. Secun-

dum hanc inconfusae unitatis sententiam. confitemur sanctam 230 uirginem Dei genitricem, propter quod Deus Verbum incarnatus

et homo factus, ex ipsa conceptione adunawit sibi quod. ex ea sumptum est templum. 32. Euangelicas uero et apostolicas de Domino woces scimus uiros diuini Verbi praedicatores alias quidem coniungentes tam255 quam de una persona, alias uero diuidentes tamquam de duabus

naturis, ei alas quidem conuenientes Deo secundum deitatem Christi, alias uero humales secundum humanitatem eius traden-

tes. His uestris sacris uocibus intendentes et sic etiam nosmetipsos sapere repperientes — unus enim Dominus, una fides, unum

24 o baptisma — glorificauimus omnium Saluatorem Dominum, inuicem nobis ac uobis congaudentes, quoniam scripturis diuinitus

212/2413 Cyrillus Alexandrinus, Epistula 39, ad Iobannem ;Antiocbenum 5 ; 5/6 (PG TT, 113) ;Conc. Epbes., Coll. Vat. 127, 5 5 5/6 (CACO I, 1, 4, p. 16, 21/26 ;p. 17, l. 9/25) — Coll. Seguier. 89 (ACO I, x, 7, p. 12) — Coll. Atben. x14 (CACO I, x, 7, p. 153) ; uersiones latinae : Co//. Cas. 72, 5 ; 5/6 (CACO I, rr, p. 188, 12/17 ; p. 188, 27 | p. 189, 13) ; Coll. Veron. 29, 3 ; 5/6 (CACO I, t1, p. 104, 32/36 ; p. 105, 7/23) ; Coll. Quesnelliana 53 (/ACO IY, 5, p. 335, 6/11 ; p. 335, 22 / p. 336, 1) ; Conc. Chalc., Gesla actionis primae 246 (/ACO II, x, 1, p. 108, 17/22 ; p. 108, 31 / p. 109, 14); uetsio latina (CA4CO II, rit, 1, p. 87, 13/19 ; p. 87, 28 / p. 88, 16) ; u. 227/232 citantur a Pelagio, Def. s (ed. Devteesse, p. 45, 4/9) ; uu. 233/236 ;bid. (p. 45, 9/12) ; cf. L. Abramowski, Dze Zi/afe, p. 183 (nn. 46/47).

213 ecclesiarum] oz. E 214 reuerendissimo Z 215/216 affirmante a] affitmat|e a Y, affirmant ea Q Z 225 deitatem] diuinitatem .E 227 adunitio] I7

Y,adunatio O Z P E Sirzond Sirmond ^ 238 his] hic E ac uobis] oz. Y Q Z

—— 230 dei genitricem] V' Y, mariam agg. Q Z P E non semetipsos Y ^ 239 aperientes P E 241

PL

(22)

AD IVSTINIANVM I, v

35

inspiratis, et traditioni sanctorum patrum nostrorum conuenientem habent fidem quae apud nos et quae apud uos sunt Ecclesiae. 33. Proinde cum beatus Cyrillus in hac confessione, per 24; quam a se remouit indignae suspicionis inuidiam et cum Orientalibus aliarumque prouiniciarum Ecclesiis adunatus est, sic duarum

naturarum

adunationem

factam

dicat

in Christo,

quia utique unius personae et substantiae sunt eaedem duae naturae, ut euangelicas et apostolicas de Domino uoces alias 250 quidem coniungendas fateatur tamquam de una persona, alias uero diuidendas tamquam de duabus naturis, quomodo Eutychiani uel Acephali ex eiusdem beati Cyrilli dictis, non duas Christi naturas, sed unam ex duabus compositam nituntur astruere ? 255 |94. Nam si euangelicae et apostolicae de Domino uoces, non de una composita, sed tamquam de duabus naturis loquuntur, sine dubio Christum in duabus naturis esse testantur. Proinde quaenam dicta beati Cyrilli sine ulla expositione ac diiudicatione sequenda sunt, uel si eius, ut diximus, alia ueluti ab his

26o dissonantia uideantur ? Eane pro quibus uel pro quorum similibus sinistram suspicionem incurrit, an illa ex quibus ab ipsa suspicione purgatus est ? 35. Illa profecto sine interpretatione qualibet, sicut perspicue clarent, indubitanter accipienda sunt, quae omnem suspi265 cionem dubitantibus abstulerunt. Et ideo quaecumque et quantacumque ab eis falsa uel male interpretata, contra definitionem synodi Chalcedonensis, etiam ex beati Cyrilli nomine proferantur, his quibus est in Ephesena synodo, ipso primum decernente, Nestorius improbatus et quibus postea apud con27o sacerdotes suos ipse purgatus est, praeferri uel conferri non poterunt.

36. Hoc quoque considerationi lectoris accedat, quod iam Nestoriana haerese uniuersam Ecclesiam scandalizante et Eutychiana necdum exorta, Cyrillus ista protulerit ; et non 275; mirabitur si minus contra Eutychianorum quam contra Nestorianorum uigilauit errorem. Verum nec illud arbitror omittendum, in quo et amplius praedictorum Orientalium patrum pro Catholicae fidel conseruanda integritate libertas et ipsius beati Cyrilli in hoc ipsum manifestata confessio est. 280

97. Nam cum minus utilitati Ecclesiae sufficere uideretur, ut

solis epistulis quae ad paucorum possent peruenire notitiam, in hac fide confessionem mutuo sibi communicarent idem Domini

sacerdotes,

memoratus

uenerabilis

Paulus

Emesenus

244 beatus] ozz. Sirmond ^ 24? adunationem] V, nationem Y (Q Z, unitionem P ESirmmond | 248et]ac Y OZ 249 alias] V Sirzond,om. Y OZ P E 264 claret P E Sirzmond 265 tulerunt Y QOZ 269 postea] oz. P E 271 potue-

runtPE — 293haeteses/ Y QZ — 29b mirabitursi]mirabiliter P E quam] quoniam P E 280 cum] quia P, »., E 283 paulus uenerabilis — E

PL 554

36 28

5

23

AD IVSTINIANVM I, v

(23-24)

episcopus illic in Alexandrina ecclesia, ipso praesente beato Cyrillo, de incarnatione Domini disputauit, in quo sermone inter alia dicit : 38. Quid est : "Verbum caro factum est ; habitauit im nobis", hoc est, in nostra natura ? Vide Iohannem duas naturas praedicaniem

el unum Filium ; aliud tabernaculum, et. aliud. dn ; aliud templum, et. aliud. qui. inhabitat Deus.

290 tabernaculo

Attende quod. dicitur. Non dixi alius et alius, tamquam de duabus bersonis aut duobus Christis, aut de duobus filiis, sed aliud.

29 j

24 30 o

350 j

o

et aliud tamquam de duabus naturis. 39. Quando ergo dixit : " Habitaust in nobis", et praedicauit duas naturas, tunc intulit : '" Et uidimus gloriam ewus, gloriam quasi Vnigeniti". Non dixit duorum. filiorum, sed quasi Vmigeniti. Post hunc uero memorati uenerabilis episcopi Pauli sermonem, sanctus Cyrillus alloquitur populum, dicens : 40. Beatus $ropheta Isaias braedicans suawiloquia futurorum in Christo magistrorum, dicit : '"Haurite aquas cum laetitia. de fontibus Saluatoris". Ecce igitur hausimus aquam de sancto fonte : dico autem de magistro braedicante, qui sancti Spiritus epulis illustratus, disseruit nobis magnum et sacrum Saluatoris mysterium, ber quod. saluati sumus credentes in eum, et cetera. 41. Cum igitur in duabus naturis Christum non sola synodus Ephesena confitendum esse perhibeat, uerum etiam beatus Cyrillus in sua per quam Orientalibus communicauit epistula omnes Aegyptios sacerdotes eandem fateatur habere doctrinam, dicens in scripturis diuinitus inspiratis et traditioni sanctorum nostrorum, conuenientem habent fidem quae apud nos sunt et quae apud uos sunt Ecclesiae, insuper etiam Paulum Emesenum episcopum coram se et in sua ecclesia disputantem de duabus Christi naturis, atque id ipsum repetitione creberrima commendantem, magnis extollat praeconiis, populo 287/29? Paulus Emesenus, Horzila IT, de natiuitate, Alexandriae babita ;in. Conc. Ephbes., Coll. Vaticana 125, 4 CACO I, 1, 4, p. 13, 11/18) — Coll. Seguier., x24 (.ACO L1, 7, p. 14) — ColI. Atben. 112 (CACO I, r, 7, p. 152) ; uersio latina : Co//. Sichardia5 11, 4 (/ACO I, v, p. 308, 28 / p. 309, 1) ; Liberatus, Breuiarium 8, 32 (.ACO II, v, p. 107, 15/21) 28* Ioh. rz, 14. 294 ibid. 295/296 ibid. 299/304 Cyrillus Alexandrinus, Flozzlia de Paulo Eieseno, Conc. Ephes., Coll. Vat. 126 (LACO I, I, 4, p. 14, 27/p. 15, 3) — Coll. Seguier. 125 (CACO I, x, 7, p. 14) — Coll. Atben. 113 (.ACO I, 1, 7, p. 153) ; uersiones latinae : Co/J. Sicbardiana 12 (ACO I, v, p. 310, 3/7). 300/301 Is. 12, 5.

284 alexandtina] V/v, alexandria V/ ^ 287 habitauit] V, et praes. Y OZ P E JSirmond ^ 290 qui] quod Sirzend 291 dixit S/rzoend ^ 292 de] V, oz. V 294 praedicauit] E S/rzond, in nobis et praedicauit add. V Y Q Z, ras. in P (deest infonte) ^ 305 naturis duabus — E 306 confitendum] V/ Y, praedicandum Q Z P ESirmond — 309in] V Y Q Z, quod P E, om. Sirmond — 311 et quae apud

uos sunt] V*, oz. VW 313 naturis christi — Y 313/314 creberrimam 17 314 commendantem] l/*, commendant V, commendant et Y Q Z, commendet et P E Sirmond

y^

(25)

27

AD IVSTINIANVM

I, v-vi

37

31; etiam qui sermoncinanti aderat acclamante, sicut relegitur, atque dicente : 42, Bene uenisti, episcope orthodoxe, orbis eruditor ; qui sic credit, diligitur. Nec 1n his omnibus aliquid audiamus de una quae composita dicitur, Christi natura quomodo nuac Euty320 chiani, quorum pars magna est Alexandriae, non secundum hanc orthodoxam et antiquam orbis eruditionem credunt, Nestorianae eam haeresi deputantes, quam sui dilexere maiores ? 43. Desinant igitur ab hac horrenda stultitia, qua dicentes 32; Christum unius compositae esse naturae, Deum se blasphemare

non intellegunt, cuius naturam credunt potuisse componi. Nec beatum Cyrillum dicant sibi contraria docuisse, quoniam per hoc errori quidem suo nihil defensionis asserunt, illi tamen maximum praeuaricationis crimen impingunt. VI, 1. Sed etiam probare debemus quomodo iidem Eutychiani uel Semieutychiani, qui contra Chalcedonense, immo uero etiam contra Ephesenum concilium, duas Filii Dei negant esse naturas, econtrario Nestorianos per hoc adiuuent, quo; rum falsitati se putant ueritatis negatione resistere. Asserentes enim quod una sit Filii Dei natura, ipsi potius alterius subsistentiae hominem Christum Iesum extra Dei Filium dicere conuincuntur, quod nobis falso imputant, qui duas unius filii dicimus esse naturas. 10. 2, Nam si quaeratur ab eis utrum Filium Dei, quem unius dicunt esse naturae, consubstantialem Patri fateantur, negare non poterunt. Deinde si hoc ab eis quaeratur, utrum simplicis naturae sit Pater, hoc quoque similiter fatebuntur. 3. Igitur Filium Dei, quem unius dicunt esse naturae Patri15 que consubstantialem, etiam simplicis, id est diuinae tantum

dicere compellentur; ac per hoc alterius erit subsistentiae homo Christus Iesus, cui separatim deputetur humana natura. Atque ita cum duas unius Filii negant esse naturas, alteram subsistentiam Filii Dei et alteram assumpti hominis arguentur inducere. 20 4, Cuius probabilis rationis sancta Ephesena synodus non ignara cum Nestorium condemnaret, qui Dei Filium non solum in duabus naturis, quod sanctum est, sed etiam in dua-

bus subsistentiis, quod profanum est, praedicabat ; non quod 317/318 Paulus Emesenus, o.c. (textus graecus in Z4CO I, rz, 4, p. 12, l. 2/5 ; uetsiones latinae in ACO I, v, p. 307, l. 17/18, et apud Liberatum, o.c. (4CO II, v, p. 107, l. 23/24). 315 legitur P E Sirmond 347 uenisti] I/ Y, dixisti Q Z P E Sirzond designant Z ac y 326 potuisse] V Y, posse OQ Z P E .Szrmond asserunt] afferunt P E Sirzend . 329 impugnant Y O Z VI, 6/7 substantiae P E Szrznd

dicimus filii — YQ Z P E .Sirzond quod Q Z P E Sirmond

8 conuincuntut]

7e, conuintur 1^

^ 16substantiae P E Sirmond

324 . 328 8/9

— 21qui] V Y,

PL 555

38

AD IVSTINIANVM I, vi

duas fateretur Filii Dei naturas, sed quod duas subsistentias 2; mentiretur, eum redarguit, nec testimoniis antiquorum patrum quibus eum de praui dogmatis nouitate conuincit, unam esse naturam Filii Dei monstrauit, sed unam potius esse personam. 5. Et utique ad comprimendum et penitus extinguendum errorem Nestorii, qui duos nobis filios inducere conabatur, ;onihil

utilius, sicut

iam

diximus,

nihilque ualidius esset,

si PL

ueritas sineret, quam ut unam esse Filii Dei naturam, uel tes- 556 timoniis patrum probarent, uel sua definitione decernerent. 6. At cum Nestorium non solum duas in illo mysterio naturas, uerum etiam duas subsistentias praedicantem, non propter 5; utrumque, sed propter hoc solum synodus Ephesena redarguit, quod unum Filium in duas subsistentias diuideret, uel si illa contra eum patrum testimonia non proferret, quibus Christus in duabus esse naturis ostenditur, affirmasse merito iudicaretur

duas esse unius Filii Dei naturas, quod in Nestorio, propter 4o aliud improbato, non pariter improbauit. *. Vnde uel hac autoritate ostensa coerciti Eutychiani, iam desinant contra sanam et necessariam confessionem Ecclesiae disputare, quae non tantum secundum Chalcedonensis, sed etiam secundum Ephesenae synodi instituta, Christum in dua4; bus praedicat esse naturis. 8. Non enim, uel si eis constare possit, humanorum argumentorum

ratiocinationi

credere

se

debuerunt,

ut

unam

Christi contenderent esse naturam, sed patrum potius auctoritati subicere, in quibus spiritus Dei locutus est. Verum hoc 5o prudentia eorum non patietur, de qua dicit Apostolus quia : Prudentia carnis mors est, prudentia autem. spiritus wita. el pax; quoniam prudentia carnis inimica est in Deum ; legi enim Dei non subicitur, nec enim potest. 9. Et in personae quidem uel subsistentiae unitate, auctori55 tatem nobiscum diuinam sequantur, quoniam tanti miraculi secretum humana ratio non ualet indagare. In hoc autem, quod putantes unam ex duabus factam esse naturam, a fundatissima patrum auctoritate discedunt, uideamus si, quemad-

modum fidunt, uel secundum sapientiam mundi constare illis 6o sua ratio potest. Dicunt igitur, sicut ex duabus naturis, id est ex anima et carne, una composita est humana natura, sic ex VI, 51/53 Rom. 8, 6-7.

26/27 unam filii dei naturam esse — P E Sirzend — 98? proferrent Y OZ P E 39 duas unius filii dei esse — P E Sirzond ^ 40probauit Y OZ 46 posset P E 4" ratiocinatione P E debuere Z Q P E 49 subicere] se praez.. P s.4., prae. E.Sirmond ^ 50 quia] V Y, qui Q Z, quoniam P E Sirmond ^ B4et]ut s. ras. P, E Min 55 nobis] V*, oz. V 56 indagare non ualet P, os; corr., E

rmn

AD IVSTINIANVM I, vi

39

deitate et humanitate una composita est Christi natura ; et ideo ex duabus quidem, sed non in duabus naturis Christum confitemur. 10. Equidem nulla causa est cur etiam unusquisque homo 65 in duabus negetur esse naturis, in carne scilicet atque anima, quia et una ex duabus composita, recte dicitur hominis natura certissimum est ; potuit enim hominis anima in unam naturam cum sua carne componi. De Christi uero diuinitate in79 conuertibiliter simplici, non sine ingenti blasphemio dicitur, quod in unam naturam cum suscepta humanitate componi potuerit. 11. Deinde considerent, quod siue anima, siue caro, aduna75

tionis suae causa extiterunt et non hunc habent naturae finem, singulariter ac separatim consistere, sed ad sui coniunctionem tendunt et inuicem sibi debent quodammodo ut existant. Nam, sicut caro animae facta est, sic et anima facta est

carni ; et ipse naturalis earum intentioni est finis pariter esse. 12. Non enim credendum est Origenis deliramentis, qui 8o suspicatur humanarum animarum substantias longe antequam in corporibus essent, non solum fuisse, uerum etiam peccasse et prius quidem mentes, postea uero animas factas, cum pro peccatorum suorum meritis in corpora truderentur, cum dicat apostolus : Rebecca ex uno concubitu habens Isaac 85 patrem nostrum. Cum enim nondum nati fuissent, aut. aliquid egissent bonum ac malum secundum, electionem, ut propositum Dei maneret, non ex operibus, sed ex uocante dictum est ei : Quia maior seruiet minori. 13. Paulo itaque melius et fidelius credimus docenti, quia 9o cum [Iacob et Esau necdum nati fuissent, nihil egerunt bonum aut malum, nec ex operibus, sed ex uocantis gratia sunt discreti, quam Origeni somnianti quod, ut nascerentur, supplicium fuerat nescio cuius mali. Nam et cum morte a suis corporibus animae separantur, ad sui tamen coniunctionem similiter 95 tendunt et propterea unam naturam humanam efficiunt. 14. Quod de Verbi Dei natura nefas est credere, quoniam aliquando non sibi substiterit, sed humanae naturae adunatio causa ei fuerit existendi, ut ipsa sibi adunata quiesceret naturalis eius intentio. Verum neque de humana natura dici potest, 84/88 Rom. 9, 10-12.

67 quia] quae tamen praez. Y Q Z P E Sirmend — dicitus] V Y,om. Q Z P E Sirmond maturam Sirzord 68 certissimum] dici praez. P E —— unam] Ve, om.V "0 blasphemio] V Y, blasphemia Q Z P E Sirzond — ?6 quodadmodo WY ""itaetanima P Zn marg. sic] ita P E Srzond ^ ali. facta est] oz. P E $irmond | "8 naturali P 79 diliÀramentis V/ Y —— 81 essent] V^, esse I7 $3 pro] V*,om. V — 88 nostrum] etc. add. Sirmond — 86 ut] om. Y OZ 93 a] V*, om. V 97 sibi] V. Y Q Z, sola P E Sirmond ^ subsisterit Y ( Z, subsisteret P E 98 fieret P E quiesciret Y Z, quaesciret O

PL 557

IOO

(26)

AD IVSTINIANVM I, vi

40

quod non possit sine Dei Verbi in unam naturam compositione subsistere, quam uidemus specie sua contentam, non in aliquid tendere,

cui sic naturaliter

adhaerescat,

ut unam

cum

illo

naturam efficiat. 15. Nihil igitur Eutychiani humanae naturae adiuuantur 105 exemplo,

ut

unam

asserant

Christi

esse

naturam,

uel si,

remota patrum auctoritate, concedatur eis secundum argumentationes humanas de incarnationis diuinae mysterio disputare, quod mensuram humanae rationis excedit. Ad personae uero unitatem, praecedente auctoritate diuina, conueLI o

26

IIS

I2 o

nientius hoc refertur exemplum, ad quam et a sanctis patribus relatum esse cognoscimus. 16. Propter quod etiam beatus uir Augustinus, in Catholicae PL doctrinae sinceritate ac prudentia diffamatus, in libro de fide, 558 et spe, et caritate, qui paene ab omnibus quibus notus est Enchiridion appellatur, ita de Christo locutus est : Nempe ex quo esse homo coepit, non aliud. coepit esse homo quam Dei Filius, et hoc unicus ; et propter Deum Verbum, quod. illo suscepto caro factum est, utique Deus, ut quemadmodum est una persona quilibet homo, anima scilicet rationalis el caro, ia sit una persona Christus Verbum et homo. 17. Nec ait, ita sit Christi una natura Verbum et homo. Sed

iam breuiter quae acta sunt colligamus. Apparuit imprimis, quod secundum magnae synodi Chalcedonensis sententiam confessus es, imperator, et unum esse de Trinitate crucifixum 12 A

pro nobis Dominum Christum et uere et proprie matrem Dei Mariam,

I5 o

155

et eundem

Dominum

nostrum

lesum

Christum

in

duabus esse naturis. 18. Apparuit etiam, in declaratione ac defensione ipsius fidel nostrae, memoratam synodum haec ipsa, pro diuinarum scripturarum auctoritate et patrum testimoniis definisse siue firmasse. Vbi simul et illi qui licet communicantes ecclesiae et auctoritatem uenerantes ipsius sanctae synodi, tamquam dogmati Eutychiano contrarii, tamen per contentionem uerbi superfluam, negant debere dici unum ex Trinitate crucifixum et uere et proprie matrem Dei Mariam, inuenti sunt aduersus eandem synodum facere et Eutychianos econtrario suis contentionibus adiuuare. 19. Apparuit etiam,ipsos Eutychianos, qui tamquam contra dogma Nestorii, duas unius Fili Dei negant esse naturas, 115/120 Augustinus, Enchiridion 11, 36, l. 8/13 (CC 46, p. 69).

101 in]oz. Y Q Z 104 adiubantur l/ ^ 109 praecidente Y QO Z 113 sinciritate Y 115 inchiridion / Y 116 dei] deus Y OZ 117 a//. et] V, om. Y Q Z P E Sirmond — 119 ita ita Y ^ 121 christi una] christiana Y Q Z 124 es] P E Sirmond, est V Y Q, om. Z 1258 deum Z 131 simul] oz. Z

licetqui

- Y

OZP E

135 a//. et] ozz. Sirzond

—— 139 filius Y

AD IVSTINIANVM I, vi

41

14o Nestorianis per hoc indubitatam dare uictoriam, et synodum Ephesenam reprehendere, quam acceptare se fingunt. Sic meretur caecari, ut sibi primum contradicat, obuia ueritati contentio, quae nec rationis est capax, nec contenta esse patrum auctoritate dignatur. 141 acceptares e fingunt Y, accepta res effingunt O Z

142 sibi] si Y

OZ

explicit liber primus (primus oz. P) beatissimi (sancti E) facundi episcopi ad imperatorem (iustinianum add. E V Y OZ P E

LIBER SECVNDVS PL

I, 1. Ouoniam integritatem fidei, quae mihi, religiose prin-

557

ceps, cum tua pietate communis est et declaratam sufficienter arbitror et defensam, nihilque relictum est calumniis haereticorum, in quo uel nos male sentire de mysterio diuinae incar;nationis infament, uel magnam synodum Chalcedonensem, cuius decretis eandem nostram fidem consonare monstrauimus. Securi iam pergimus occultas eorum fraudes et exsecran- PL da mendacia uentilare, quibus per suos satellites atque fauto- 558. res praedictam synodum, sub obtentu defensionis, expugnare 1o moliti sunt. 2. Confido enim quod non solum tuae serenitati, sed omni haec legenti qui talis non est qualem notat sermo propheticus dicens : Noluit intellegere ut bene ageret, luce clarius apparebit quod in euacuationem praedictae synodi facta sunt quae in 15 eius purgationem scripta esse iactantur. Vnum solum petimus de tua clementia, cuius cognomine decoraris, ut quia in Eccle-

siae praeiudicium multa per subreptionem haereticorum et acta et scripta sunt quae zelus Dei nos impellit arguere, nostra te responsio mihi offendat. 20 4, Egerunt enim callide per suos complices, sicut solent, ad- PL uersarii ueritatis, ut ea ipsa quae scribi fecerunt, etiam titulo

nominis tui praenotarentur, existimantes quod posito terrore tuae personae, condemnationem uel etiam conuictionem suae temeritatis et falsitatis effugerent. Verum nos illa scripta 2; nolumus tua dici, quae scimus cognitae nobis tuae fidei contraria. 4. Nam si legibus uestris bene atque utiliter censuistis, ut quaecumque uestra rescripta, contra ipsas quas promulgastis leges, in quibus uobis deseruitur, et quas uobis infringere licet,

5o per subreptionem

fuerint elicita, uacuentur,

nec dicentur a

uobis data, quae generalibus constitutionibus uestris inueniuntur aduersa, quomodo illa quae aduersantur constitutionibus patrum tuorum, quibus te sicut religiosum necesse est deseruire et quas nec tibi nec omnibus tecum in commune 5; hominibus licet infringere, non iure meritoque tua non esse dicimus ? 5. Oboedientes itaque Petro apostolo dicenti : Deum timete Liber Il

Liberll

I, 13 Psalm. 35, 4.

37/38 I Petri 2, 17.

incipitliber secundus eiusdem ad eundem I Y, incipit secundus Q P I, 4 mysterio] Ve Y .$irzmond, ministetio 1/ UD 4 secuti Y, secum P 7/8 exactanda Y Q P 14 a/j. in|] V*^,o». V —— 19 responsio] reprehensio Baronis mihi] nihil Baronius 21 ut ea] cum Baronius 22 proposito Jirzend 23 euictionem Baronius 30 dicerentur P, dicantur Szrzzond

559

p

AD IVSTINIANVM II, 1 regem autem

43

honorificate, et pro Dei timore, quae contraria

sunt Ecclesiae Christi refellimus, et pro regis honorificentia, 4» quae refellenda sunt, tua non dicimus. Sint igitur illorum qui

frustra putauerunt quod falso tui nominis titulo munirentur quae ratione stare non possunt, et illis potius imputentur quorum et fraudulentis excogitationibus adinuenta, et diuturnis elucubrationibus contra sanctam Chalcedonensem synodum 4; nouimus esse composita. Nam quid opus erat, obsecro, quietem Ecclesiae superuacuarum quaestionum, ut non dicam noxiarum, concursionibus agitare ? 6. Quid opus erat eiusdem synodi retractare decreta, non solum contra religionis reuerentiam, sed etiam contra ipsius 5o humanitatis pudorem, quae consensu totius Ecclesiae per centum ferme annos, etiam te custode, hactenus inuiolata manse-

runt ? Vel quid opus erat Theodori Mopsuesteni episcopi, olim in Ecclesiae pace defuncti, calumniose dicta discutere, et sic ubi lapsus putatur, uel etiam uerbo humanitatis lapsus est, 55 tanta aduersus eum

feruere contumelia,

quanta, si adhuc in

corpore degeret, eum affici non deceret, nisi reprehensus prius atque conuictus, post unam et secundam correptionem perti-

naciter ueritati resisteret ? 7. Sed quia laudatur idem Theodorus in epistula uenerabilis 6o Ibae, quam memorata synodus pronuntiauit orthodoxam, per hoc auctoritatem ipsius synodi soluendam haeretici crediderunt si nunc eum, post centum et amplius defunctionis eius annos, uelut auctorem magistrumque Nestorii condemnare facerent, et consequenter etiam ipsam epistulam, quasi hae65 retici laudatricem. 8. Quid autem agent, quod non solum in ipsa laudatur epistula Theodorus Mopsuestenus episcopus, uerum etiam dum uiueret, a sanctis patribus qui cum eo uerbi praedicatione conuersati sunt approbatus et magna laude praedicatus 7o ostenditur, sicut a Iohanne Constantinopolitano et Gregorio Nazianzeno, et post mortem a Iohanne et Domno Antiochensi, ac tota synodo Orientis apud Antiochiam congregata ? 9. Numquid ergo et istos omnes uenerabiles Ecclesiae Christi doctores, uel dicta eorum anathematizari facient ? Aliter enim 7; uideri non poterit epistula Ibae pro laude Theodori iuste sub

anathemate condemnata, nisi et isti omnes beatissimi patres, aut eorum saltem scripta, similiter abdicentur, in quibus eundem Theodorum multo amplius quam in ea docebimus esse laudatum. 41 quod] V*,quo V 44 elucubrationibus] eorum aZ. Q P contra] ita Q P 46 nominis P 50 pudorem] si aZZ. V, eras. V'* 51 etiam] oz. (Q P Sirmond 55 feruere] V/, fuere Y Q D, furere Sirzond ^ 62 eius] Ve, eis V — 68 cum] in add. Y OQP 69 sunt] et add. Sirzmond —— Vi nazanzeno Q P $2 congregatam

VY

73 post uenerabiles a/iqua sequuntur in V. quae del. Ve — 35 potest Szrzzond

PL 560

44 80

AD IVSTINIANVM II, 1-11

10. Sed nec illa quae dicuntur a Theodoreto Cyrri episcopo contra beatum Cyrillum nescio quando scripta, ob aliud modo damnata sunt, nisi ut per hoc quoque synodus Chalcedonensis quasi notabilis uideretur, quod idem Theodoretus deliberationi

ac definitioni eius interfuit, atque epistulam papae Leonis, 8; Eutychis dementiam confutantem, ibi defendit, et quibusdam

minus intellegentibus rectam esse monstrauit. 11. Nam ut inferius ostendetur et alii quorum memoriae communicamus, scripserunt aduersus eundem beatum Cyrillum ; uerumtamen

in hoc anathemate

denominati

non sunt,

go quoniam in Chalcedonensi concilio non fuerunt. De quibus omnibus dicturus, hoc ordine totam causam tractare disposui ut prius euidentium documentorum prolatione demonstrem, quod in euacuationem memorati magni concilii, et decretorum papae Leonis, haereticorum fautores haec egerint. — 9; 12, Deinde quoniam frustra confingitur, supradictam epistulam uenerabiiis Ibae ab eodem Chalcedonensi concilio non fuisse susceptam, sed cum ostendi non possit, tali mendacio nos in eius condemnationem adducere uoluerunt. Postremo autem probabo non posse iuste culpari sanctam synodum 100 quod eam pronuntiauit orthodoxam. Vbi simul inopinim quiddam et quod difficile credes, Auguste, monstrabitur. 13. Nam cum Eutychiani memoratam synodum criminentur, quod uelut in approbatione ipsius epistulae beatum Cyrillum haereticum fuisse firmauerit et Nestorii excusationem, Ephe105 seni uero concilii reprehensionem receperit, ego contra doceam, quia si praedictam epistulam quasi haereticam improbaret, hinc potius beatum Cyrillum credidisse haereticum et Nestorium excusasse atque Ephesenum reprehendisse concilium uideretur. IL, 1. Sed iam primam diuisionis huius partem tractare debemus. Dicimus igitur, quia uel si, ut quidam mentiti sunt, epistulam uenerabilis Ibae minime Chalcedonensis synodus approbaret, nec omnino ad eius deferretur examen, sic quoque ; in ipsius euacuationem pro Theodori laude damnaretur. Quod ex eius allocutione, quam, sicut priore libro docuimus, ad Marcianum scripsit Augustum, in cuius auctoritatem uestra quoque pietas sua lege firmauit, euidenter ostenditur. 2, Sed priusquam allocutionis ipsius super hac quoque causa ro testimonium proferamus siue repetamus, praedictam legem uestram quae auctoritati eius, ut diximus, attestatur, comme-

morare necessarium credo. Titulus autem sub quo continetur, 83 quasi] V^, oz. V —. 88 eundem] oz. P 88/89 beatum cyrillum eundem — Y Q Sirmond 91/92 disposui ut] V/*, disposuit / Y Q, ante corr., disposui Q, post corr., P. Sirmond —— 92 demonstrare Sirmond ^ 101 quoddam P Jirmond auguste] augere Y Q P 103 uelut] 7e, uel V7 IL4sic]siY QP ? in] V* Y Q P, oz. V Sirmond — 9 priusquam] quisquam P 10 repetamus] expendamus Szrzoerd ^ 11 attestamur P

BE: 561

p

(27-28) 2T

AD IVSTINIANVM II, rt

45

iste est : De summa Trinitate et. fide Catholica, et ut nemo de ea

1;

publice contendere audeat. 9. Principium uero : Imperator Iustinianus Augustus Epbiphanio sanctissimo ac beatissimo archiepiscopo vegiae urbis huius et uniuersali patriarchae. Scire uolentes fuam sanctitatem omnia quae ad ecclesiasticum statum respiciunt. Et post alia :

4. Eadem uero sancta Chalcedonensis synodus et magni Procli 20 ad Armenios scriptam epistulam, de eo quod oporteat dicere Dominum

Iesum Christum Filium Dei, et Deum nostrum, wnwunm

sanctae Trinitatis, ber suam relationem suscepit et confirmauit. 51 enim praedictas sanctas quattuor synodos egrediamur, aut ab his disposita, damus faculiatem haereticis qui depositi ab eis

a5 Sunt, et eorum dogmatibus, suam pestilentiam ilerum 4n sanctas

Dei ecclesias ostentare. 9. Haec in confirmationem praedictae allocutionis siue relationis ex lege uestra protulisse sufficiat, cuius titulus, quod interdictum est ut de fide Catholica nemo publice contendere

3o audeat, utrum obseruetur, cum de synodi uniuersalis sententia

post centum fere annos in Ecclesia modo contenditur, tuae pietatis est iudicare; aut si nulla transgressione quattuor sanctae synodi et ab his disposita conuelluntur, cum epistula uenerabilis Ibae Edesseni episcopi, quam magna synodus

3; Chalcedonensis

orthodoxam

pronuntiauit,

uelut

impia

et

Nestoriana damnatur. 6. Quid ergo prodest praeuidisse quod per haec facultas daretur haereticis qui depositi ab eis sunt, et eorum dogmatibus, tam pestilentiam iterum in sanctas Dei Ecclesias ostentare, et 4o minime prouidisse ne fieret ? Sed ex illa iam allocutione quod intendimus probare debemus. *. Alloquens itaque Marcianum Augustum praedicta syno- PL dus, et tam decretorum suorum rationem quam epistulae beati 562 Leonis, patrum auctoritate confirmans, ita respondit aduersus

28

4; Eutychianos qui eam culpabunt quod duas definierit Christi esse naturas : Ambigitate quaestionis exorta, balrum interpretationibus nostram confessionem coaptasse cognoscimur, satisfacientes quod in mullo discordem intellegentiae eorum detulerimus animum, sed his utimur testibus ad nostrae fidei firmitatem.

II, 13/26 Iustinianus, Epistula ad Epiphanium Const. : Codex Iustinianus 1, 1, 3E nn. 2. 17/18 (ed. P. Krueger, p. 8-10) ; Pelagius, Def. 5 (ed. Devreesse, p. 23, 4/12). 46/49 Conc. Chalc., "Adlocutio ad Marcianum (textus graecus : ACO II, i, 3, p. 113, l. 8/10; textus latinus /4CO II, iii, 5, p. 118, l. 14/16) ; Pelagius, Def. 5 (ed. Devreesse, p. 22, l. 8/12).

16/1? huiusurbis » Y ^ 200portet Q P Jirzond — 23synodusY Q P egtediantur QO P ab] oz. P 24 disposita] V/* S/rzond, dispositam V Y Q P 26 dei] V^, om. V — 27/28 siue relationis] oz. Y (Q P Sirzond ^ 28 quod] quo QQ P Sirmond ^ 30 utrum] iterum P 39 iterum] uerum P 40 preuidisse 43 suorum] simul Q P zrzmnd Y QuP

46

AD IVSTINIANVM II, i1

(29-30)

8, Et ut ostenderet quod non tam ipsam quam doctores antiquos Ecclesiae quorum sententiam in hoc secuta est, praedicti culparent haeretici, commemoratis in eadem allocutione quorundam patrum epistulis, etiam magni Procli uolumen ad Armenios cuius in uestra lege meministis et epistulam sapien55 tissimi Iohannis Antiocheni sic memorat dicens : 9. Necnon et magnum Proclum huic uituperationi subiciet, qui eisdem Orientalibus uolumen ad Armenios bro fidei congruentia destinauit. His autem consociabitur ad. culpam et. sanctissimus Iohannes Amtiochemus episcopus, qui haereticorum. maledicta 6 o reiciens et apostolicae doctrinae dogma declarans, totius Orientis confessionem uelut ex «uno ore, sanctissimo Proclo et ei qui per idem lempus mundi regebat gubernacula destinauit. Non agitur admirandi Romanae urbis praesulis epistulam, uel ànnouationis offendiculum criminentur, et cetera. 65 10. In hac uero sapientissimi Iohannis Antiocheni et totius Orientis confessione, sanctissimo Proclo et imperatori Theodosio destinata, cuius exemplo synodus Chalcedonensis admirandi Romanae urbis praesulis, id est beati Leonisdefendit epistulam, utpote per quam memoratum Iohannem Antiochenum et jo haereticorum maledicta reiecisse et doctrinam apostolicam declarasse testatur, per quam et illud confirmatum esse primo libro docuimus, quod unus ex Trinitate sit Dominus Iesus Christus, multo maiori laude quam in epistula uenerabilis Ibae, Theodorus praedicatur. 1i. Nam Proclo quidem rescribens super confirmationem 7; tomi eius ad Armenios missi, idem lohannes cum synodo Orientis dicit etiam haec : Nox solwm nos wuiuentes tales calumnias ab his quà conturbare uolunt Ecclesias continue sustinemus, sed et qui bene de wita profectus est beatus Theodorus et quinque 8o et quadraginta annis clare in doctrina praefulsit et omnem haeresim expugnauit, nullam alicubi detractionem ab orthodoxis in uita suscipiens ; post longi temporis hinc discessum et post multa certamina et post decem milia libros aduersus haereses conscrip- PL los et bosteaquam in conspectu sacerdotum. et vmperatorum. et 565 8 fopulorum. probatus est, periclitatur quae haereticorum. sunt sustinere et illis proximus praedicari. 12. Theodosio uero imperatori, qui per idem tempus mundi

jo

29

30

VA

56/64 ibid. (textus graecus /ACO II, i, 5, p. 113, l. 15/22 ; textus latinus Z4CO II, iii, 5, p. 118, l. 21/28) ; Pelagius, Def. 5 (ed. Devreesse, p. 22, l. 17/24). 77/86 Iohannes Antiochenus, Ejpis/ula ad Procluz ; uide quae adnotaui ad I, i, l. 72/84 (p. 6);Pelagius, Def. 5 (ed. Devreesse, p. 16, l. 1/10).

50 ostenderit VY 63uel]uelut Sirzond ^ 68idest]ide Y, idem Q P 73 maiore Ww .O85 confirmatione Sirzoend ^ 9*6 iohannis V, uf plerumque ini etiam] oz. Sirmond ^ haec]om.Y ^ "9de]V*,om.V 81 nullam] et praezz. Y

4 -^

31

($1-32)

AD IVSTINIANVM II, n

47

regebat gubernacula, sic dicit : Theodorus enim, quando di- ..cimus, wirum dicimus in episcopatu clarum finem habentem et 9o quinquaginta baene annis fortiter vebugnantem cunctis haeresibus, et in. expositionibus quas in omnibus ecclesiis Orientalibus faciebat et quibus in regia ciuitate ualde esse comprobatus apparet, a nullo quoquam neque maiorum, neque similium, iudicatus est haereticus. 9; 19. Econtrario autem ab omnibus sacerdotibus, bropter eam quae illi aderat doctrinae gratiam, in admiratione semper est habitus et superiorem honorem gloriamque possedit ; et non a sacerdotibus tantummodo,

sed a sacratissimo uestro auo, dicimus

ter beato, et a Deo imperii sceptra sumente et uobis transmittente 100 7 heodosio. 14. Qui in desiderio uisionis uiri factus, in. Ecclesia eius docirinae fwit auditor magnus ille imperator ; nec arbitratus. est alterum se talem comperisse doctorem, superadmiratus quidem . eius doctrinam et colloquio delectatus atque obstupefactus tunc, 1o5 quem munc spernunt aliqui, tamquam sortem sumentes brobandi et reprobandi obeuntiwm doctorum. quos uolunt. Iam uero et a uestro imperio, pro sui veuerentia, el spiritali sapientia, ei 32

saepius altestatum est, et uestris litteris honoratus est.

15. Itemque de illo inferius : Zste sle est. Flawiani magni 11o Amtiochensium sanctae Dei Ecclesiae pontificis amantissimus discipulus et beati Iohannis Constantinopolitani episcopi condiscijulus, cutus memoriam rediwiuam fecistis, maximam

hinc glo-

riam pietatis uestrae imperio facientes. 16. Dicunt et alia, quae tunc conuenientius memorabuntur, 11; cum et aliorum sanctorum patrum testimonia, quibus eidem Theodoro similiter attestati sunt, proferemus. Et cum Iohannes Antiochenus et ceteri Orientales episcopi Mopsuestenum Theodorum praeconiis extollant in eisdem epistulis, quarum ... formam se attendisse in suis definitionibus Chalcedonensis

120 Synodus fatetur, tamquam apostolicam declarantem nam, ut epistulam beati Leonis acciperet.

doctri-

1*7. Quomodo non in eius euacuationem, pro laude Theodori,

damnaretur epistula Ibae, uel si, ut dictum est, non eam pro- .. nuntiaret orthodoxam, neque ad eius deferretur examen ?

88/113 Iohannes Antiochenus, Epistula ad Theodosium imperatorem ; Pelagium, Def. 5 (ed. Devreesse, p. 18, 1. 16/34; 19, l. 2/6) ; cf. L. Abramowski, Die Zi/afe, p. 164 ; M. Richard, in RHE, 38, 1942, p. 306, n. 5.

88 quando] quem praez. Sirzond

— 89 uerum

V Y QP

92 facebat Y

97

a] V*, om. V 98 gloriamque] V, gloriam Y QQ, gloria S/rzzend, gratia P 99 nobis Y — 105 sortem] fontem Q P auo] V*, oz. V 108 testatum V7,

ubp.Ve i116et]utYQP 123 epistulam V, m eras. V/e

118 extollant] ozz. Sirzzond — 122 eius] oz. P

AD IVSTINIANVM II, r1 r 12; Nam si quia Theodorus, ut aiunt, Nestorii quidem magiste si et , emauit fuit, maiore autem quam ille impietate blasph transdiaboli um Christ s quia omnia Theodori dicta aduersu grediuntur insaniam, ideo non solus ipse iuste damnatur, sed etiam quae illum laudauit epistula. 10. 18, Synodus quoque Chalcedonensis iuste damnabitur, quae non tantum maximos laudatores ipsius Theodori, praedictum Antiochenum et ceteros Orientis episcopos, suscepit ut patres uerum etiam ipsas quibus eum laudauerunt epistulas secutam se fuisse in suis definitionibus confitetur. 19. Peruides igitur, clementissime imperator, quoniam uel si 564 1; nos quoque contra testimonium conscientiae denegemus epistulam uenerabilis Ibae orthodoxam fuisse iudicatam in synodo 48

et huic mendacio etiam illud addamus, quod nec ad eius fuerit

delata iudicium, praedictam synodum a nobis non posse de140 fendi, si eandem epistulam pro Theodori laude damnemus. 20, Et illi quidem qui uidentur in Ecclesia fratres falsi, qui utinam foris essent, modo negantibus non resistunt, quinimo et laudant. Quod ut nos seducerent fallaciter immiserunt, ut postea nobis ab ipsis, uel ab his qui foris sunt dicatur haereti14; cis : Qui Theodorum iuste damnastis, quod eius omnia dicta diaboli transgrediantur insaniam, et ideo consequenter etiam Ibae reiecistis epistulam, atque a synodo negastis esse susceptam, crimini utique deputantes, si eam orthodoxam pronuntiasse diceretur, quae blasphemum laudauit et impium. 21. Quomodo ipsam synodum Chalcedonensem recipitis, 1 euidentissime testantem illas epistulas apostolicam declarasse doctrinam et haereticorum maledicta reiecisse, in quibus doctrina Theodori multo maiore quam in Ibae epistula praedicatione laudatur ? Amplioris autem delicti est, quod illarum 15; epistularum iudicio atque auctoritati se subdidit, quam si male de ipsa, quod negastis, Ibae epistula iudicaret. 22. Sed et hoc adicient dicentes: Ista est quam magnificatis apostolica Leonis uestri doctrina, cuius epistulam synodus Chalcedonensis

illarum epistularum

testimonio

uel exemplo,

160 excusare tentauit, quae profanum Theodorum, et a uobis pro sua impietate damnatum maximis praeconiis extulerunt. Haec cum

obiecerint,

quid respondebimus,

obsecro ?

23. Quid dicemus nostro iudicio nobis ora claudentes, nisi hoc unum fortasse quod restat et ad quod nos omnia ista com-

125 aiunt] V/ Szrmond, aiunt tunc P, tunc Y Q 126 maior Y OQP 134 se] om.YQP 139 praedicta synodus ... possit S7rzond 1441 falsifratres — Y OQ P Sirmond ^ 142 quin immo Y 143 laudant] V7 P, laudat V, laudantur Y Q Sirmond ^ nosseducerent V Y Q P 148 crimina Y Q P 150 chalcedonensem synodum - P Sirzond ^ 166 de] V*,om. V ^ ibae]de praem. V, eras. Ve 161 suampietate V, corr. Vc 162 obicerent V, corr. V*, obiecerunt Y 164 ad] V*, oz. V ista] oz. Sirmond

AD IVSTINIANVM II, 1

49

165 pellunt, illam synodum non recta de fidei Christianae dogmatibus censuisse ? Hoc enim consequitur, si haeresis crimen est laudasse Theodorum, in illis epistulis praedicatum, quarum se formam attendisse in suis decretis, quibus beati Leonis approbauit epistulam, praedicta synodus confitetur. rj 24, Si autem uolumus immutilatam nobis eius auctoritatem manere, non dicimus Nestorianam epistulam uenerabilis Ibae pro laude Theodori, quem in illis epistulis, quas tantum praetulit, amplius inuenimus esse laudatum. Sicut autem ipsarum

epistularum testimonio conuincuntur, qui cum teneantur 17; Chalcedonensis auctoritate concilii, a quo laudatae sunt, nolunt unum de Trinitate dicere Dominum

Iesum Christum, ita

et illi earum testimonio conuincentur, qui simili fide probantes eiusdem decreta concilii, epistulam uenerabilis Ibae quia Theodorum laudauit, tamquam Nestorianam uoluerint ab180 dicari.

25. Et haec asserta sunt, uel si, ut iam diximus, non eam

synodus pronuntiaret orthodoxam, nec apud eam recitata posset ostendi. Quia uero fatentur quod ibi recitata fuerit, adhuc eis amplius concedamus et dissimulemus ab hac quoque PL 18; sententia synodi, qua pronuntiauit quod sapientissimus Io- 565 hannes Antiochenus, haereticorum maledicta reiciens et apostolicae doctrinae dogma declarans, totius Orientis confessionem, uelut ex uno ore, sanctissimo Proclo et ei qui per idem

tempus mundi regebat gubernacula destinauit. 190. 26. Vt sicut negatur eadem synodus epistulam uenerabilis Ibae orthodoxam pronuntiasse, ita negetur etiam memoratas sapientissimi Iohannis et totius concilii Orientalis epistulas, in quibus Mopsuestenus Theodorus multo amplius laudatus est, approbasse, et earum formam in sua definitione, quemadmo195 dum docuimus, attendisse.

24. Numquid etiam sic non in reprehensionem ipsius synodi pro quacumque causa praedicta damnata epistula uidebitur ? Nam si credendum est ad zelum Catholicae fidei pertinere, quod post centum ferme annos tamquam Nestoriana dam200 nata est, sancta illa synodus haeresi Nestorianae cohibuit, quae apud se recitatam eandem epistulam non damnauit, si tamen sola illa synodus et non tota Christi Ecclesia usquequaque diffusa, quae decreta ipsius synodi in magna semper auctoritate suscepit. 20; 28, Indubitatum est igitur, quod synodum Chalcedonensem non falsa negatio, ad deceptionem facilium ab haereticis adinuenta, sed sola possit defendere ratio ueritatis, quam nos, 165 recta] V/* Y Q P, rectam V, recte Szrzmond 169 epistula / — 171 dicemus Szrzond — 198 quia] V* Y Q P, qui V, quae Sirzond . 183 possit Y Q P 191 etiam negetur P $rzend ^ 197 damnata] oz. Y (Q P Srmond ^ 199 post] om. P 200 conhibuit I/ Y

AD IVSTINIANVM II, rr-1r1

50

(33)

discussis ipsorum haereticorum fraudibus atque mendaciis, Deo adiuuante, reddemus.

III, 1, Vt autem clementiae tuae magis appareat, quod non forsitan minus occurrente ratione, qua illa defenderetur epistula, negatum sit a synodo fuisse susceptam, sed potius in praeiudicium ipsius synodi facta sint omnia quae in eius pur; gatione elaborata dicuntur, considera autem, quaeso, aut etiam eos qui talia conscripserunt interroga, cur tanta in ipsius epistulae reprehensionem scripta; cur tam multa uitia falso ascripta sunt, nec ab ipsis Ibae accusatoribus imputata ; cur postremo uelut impia et Nestoriana damnata est. 10... 2, Non et istud defendendae synodi necessitas flagitabat, cum magis excusari debuerit, ut etiam si mentiendum putabatur, utroque defensionis latere muniri synodus uideretur, cum dicerent et illam epistulam non fuisse susceptam et uel si suscepta fuisset, synodum non esse culpandam. Nunc autem 15 congerunt in ipsam epistulam multa crimina, affingunt uelut acceptabiles damnationis eius causas, quod ab haereticis expectatum est, et iactant non fuisse susceptam, quod ostendere nemo potest.

3. Namque cum uenirent ad locum ipsius epistulae ubi refert 20 bas, ct dicit : Multi autem, ante oculos nom habentes Det iimo-

vem, occasione ecclesiastici zeli, imimicitias quas occultas im cordibus suis habebant, ad effectum perducere festinauerunt. Ex quidus unus existit nostrae ciuitatis tyrannus, quem nec tu vbse PL ignoras, qui occasione fidei mon solum munc uiuentes insequitur, 566 25 sed et hos qui olim ad. Deum braecesserunt. 4. Quorum unus est beatus Theodorus, praeco ueritatis et doclor

ecclesiae, qui nom solum $n sua wita colaphizauit haereticos per ueritatem suae fidei, sed et post mortem spiritalia arma tn libris $roprüs Ecclesiae filiis dereliquit, sicut et tua reuerentia eidem 3o collocuta cognouit, et ex his quae conscripsit instructa est. Hunc jraesumpsit qui omnia praesumat in Ecclesia balam anathematizare, qui propter zelum Dei, non solum propriam ciuitatem ab errore ad ueritatem, conuertit, sed et longe positas sua doctrina insiruxit Ecclesias. 3;

D. Cum ergo ad istum locum, sicut dixi, uenirent, ubi quendam denotat idem uenerabilis Ibas ad Marin Persam scribens,

quod Theodorum

anathematizare

praesumpserit,

quamuis

III, 20/34 Ibas, Epis/ula ad Marin Persa.

III, 1 clementissime P D autem] oz. Y (Q Sirzond —— aut] oz. P, autem Y Q 6 eos etiam — Y Q P Sirmond ^ tanta] tantam Y Q, tamen P 8 falso] oz. P Sirmond ^ 11 metuendum S/rzond ^ 13 non]oz.P 15 congerunt] cogerunt T sncgeut QP 23extit V, corr. Ve 30 conscripsit] V, scripsit Y O P

frzon

($4-35)

34

35

AD IVSTINIANVM II, nt

51

ipsius epistulae uerba non ita in suo libro posuerint sicut habentur, sed quae uoluerunt pro sua uoluntate decerpserint, 40 tamen non dubitauerunt et hoc addere dicentes : 6. Oportet aperte inspicere ad Marin epistulam, omnia quidem sine Deo et impie dicentem ; illud tantummodo ostendentem bene, quia ex illo Theodorus ber Orientem in Ecclesia anathematizatus est. Vellem itaque mihi responderent atque monstrarent, non 45 dico qui talia scripserunt, ipsi enim sciunt quod egerint, sed isti qui talibus subscripserunt, quomodo confirment quod illa epistula ad Marim scripta omnia sine Deo et impie dicat. *. Num etiam confessionem duarum naturarum Christi damnauerit ? An non in eadem epistula continentur haec uerba : Ecclesia enim sic dicit sicut et tua sanctitas nowit et sicut a jrincipio didicit el confirmata est diuina doctrina ex labris beatorum jatrum, duae naturae, una uirtus, una Persona, quod est

35

6o

wnus Filus Dominus Iesus Christus? 8. Liquet igitur iam quantum existimo, etiam his quibus forte aliud uidebatur, quod astute ad denegationem duarum Christi naturarum, sub obtentu nescio cuius nouae diligentiae, epistula illa damnata sit. Nam quare dicerent quod omnia sine Deo et impie dicat, nisi ut illud quoque complecterentur, quod duas Christi confiteatur esse naturas ? 9. Ac ne secundum aliquam loquendi consuetudinem acciperetur, quod dixerunt omnia, non leuiter, sed caute ac sollicite

se id posuisse exceptione addita monstrauerunt, adicientes atque dicentes : I//ud tantummodo ostendentem bene, quia ex ?llo Theodorus per Orientem in Ecclesia anathematizatus est. 10. Si igitur illo tantummodo excepto, omnia sine Deo et 65 impie dicit, in ipsis omnibus procul dubio etiam illud uoluerunt intellegi, quod duas professa est Christi esse naturas. Non autem, sicut iactant, hoc illa bene ostendit epistula, quia ex illo

Theodorus per Orientem in Ecclesia anathematizatus est, cum 7 o hoc ab uno factum referat, sed hoc potius bene ostendit, quod

anathematizandus non sit, quem unus tantummodo anathematizare praesumpsit. Cuius praesumptionem si quis approbat, PL ceteros Orientis episcopos qui hoc impium iudicauerunt, sine 567 dubitatione condemnat.

41/44. ex edic/o Iustiniani ;cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpoliti& Justinians, p. 325. 50/53 Ibas, Epistula ad Marin Persa. 63/64 supta l. 42/44.

38 in suo] sib Y Q P 38/39 sicut u:que decetpserint] ozz. P 40 et] aut P 42 impia Y Q P . 43 ecclesiam V . 4v impiae V ^ 49 continetur Y Q P 54 iam]iamque Y Q P Sirzend ^ B9 confitetur V Y — 60ne] necY OP 61 dixerunt] ras. in Y ^ ac] atque (Q P irzond ^ 66 uoluerunt] V*, oz. V, noluerunt Y ^ 68 sicut] ut P

75

(36-37)

AD IVSTINIANVM II, n1

52

11. Vtautem alio quoque ostendamus iudicio, quod ad denegationem duarum Christi naturarum, quas in memorata epistula confessus est idem Ibas, adiecerunt ut dicerent eam omnia sine Deo et impie dicentem, recordare, quaeso, imperator,

36

quae formula prius data fuerit damnationis ipsius epistulae, 8o et quae sit modo composita. Nam prius dictum fuerat: 12. Si quis dicit rectam esse ad. Marin. impiam epistulam quae dicitur ab Iba esse facta, aut evus assertor est et mon magis anathemati subicit, utbote male tractantem sancium Cyrillum, qui dicit quia Deus Verbum [actus est homo et evusdem sancti 8s Cyrilli duodecim. capitulis detrahentem. et primam Ephesenam synodum

iniuriis

wmpletentem,

Nestoriwm

uero.

defendentem,

laudantem autem Theodorum Mopsuestiae, anathema sit. 13. Nunc autem, submotis

37

his omnibus causis, nolo dicere

utrum ueris aut qualibus, ne propter ipsas tantum uideretur 9o esse damnata, ac non etiam pro confessione duarum naturarum Christi quam continet, postea talis data est formula subscribendi et sic absolute fieri praeceptum est : S? quis dicit rectam esse ad. Marin. impiam epistulam, aut eam. defendit, et. mon analhemalizat eam, anathema. sit.

9;

314.Cum ergo et in ipsius contestatione libri pronuntiauerint, quod omnia sine Deo et impie dicat, et in subscriptionis formula quam postea mutauerunt, abstulerint alias qualescumque damnationis eius causas, ut non pro aliquibus damnata, sed pro omnibus uideretur, quid aliud intellegendum est, nisi 100 quia sub praetextu falsae diligentiae confessionem duarum naturarum Christi destruere uoluerunt ? 15. Emendauerunt

et alia, et adhuc

emendant,

in eodem

nescio quali suo libro, si tamen emendatio illa dicenda est, per quam non aufertur mendacium, sed augetur. Vnde si post hanc 105 quoque responsionem nostram mutauerint alia, nobis imputare non debent, quasi false reprehenderimus quae ab eis aliter dicta sunt. 16. Si enim aliquando consisterent et mutari atque mutare desinerent,

congrua

dictis ipsorum inueniretur

etiam nostra

110 responsio. Quod si quisquam dolos eorum ex his quae memorauimus inuestigare non possit, quoniam non omnes habent studium lectionis, cui sola ipsius facti consideratio non sufficeret ad cognoscenda factionis haereticae non experta consilia ? Primum quod subito et nulla saltem prouocante causa, ante 81/87 ex alia recensione edic/i Iustiniani ; cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpoliti& Justiflats, D. 327-328. 92/94. ex edic/o Iustiniani ; cf E. Schwartz, /.c.

25 indicio] V.,iudicio Y Q P Sirzond

82 facta] V'€ Sirmond, factam V Y Q P $86 iniuriis] / Y, in iurum (Q P, oz. Sirmond 89 ueris] uestris Q P, nostris Y 114 nullo V/ Y 100 supra e texto Y Q P

(38)

4,

AD IVSTINIANVM II, ni

53

115 centum ferme annos ab uniuersali iudicata concilio uentilatur.

17. Deinde quod data formula subscribendi quam non liceret excedere, passim et ubicumque reperti, ad augendum numerum, alieno decreto subscribere compelluntur episcopi, quod per diuersas circumlatum prouincias omnium sacerdotum 120 uideretur subscriptione firmari. 18. Nam scientes Eutychiani quoniam priuata cuiuscumque PL uoluntas uniuersali synodo praeiudicium quod semper quae- 568 sierunt, inferre non posset, id egerunt per suos satellites, arte qua solet haereticorum exercitata malitia, ut quasi totius Ec125 clesiae iudicato Nestorianam esse epistulam comprobarent, de cuius receptione uniuersalem synodum criminantur. 19. Nam alia causa nec uidetur, nec dicitur, pro qua sub-

38

scribendum in multas prouincias mitteretur. Quod si et haec intellegere non possemus, quem sanum tandem non sollicitaret, 130 S] ei nec petenti, nec agenti, ingeretur antidotum, quod utique contra aliquid dari, ipsum nomen eius indicium est ? 20. Et propterea, si morbus non sit contra quem detur, non sine suspicione auferendae salutis ingeritur. Quod tibi, religiose imperator, non aliena ratione suademus : nam uestra sunt 155 ista quae dicimus. Tum enim cum pro confirmanda uel amplius publicanda condemnatione Theodori Alexandrini aliorumque similium beatissimo Romano episcopo scriptis hoc etiam quod asserimus addidistis, ita dicentes : 21. Ceterum quod. generale dicitis fieri debere concilium, quae 140 huius rei causasit ignoramus. Nullus ignotus processit haereticus, nulla mostris est temporibus mata perfidia, nec aliquid. in fide quod retractari debeat, inuenitur; et intulistis quod et nos im hac causa dicimus : Qui enim sanis ea adhibet quae solent adhiberi uulneribus, non reducere cupit, sed. expellere sanatatem. 14;

22. Haec tua est ratio, serenissime imperator a qua si non

auertamus aspectum, non aliud de causa praesenti possumus

iudicare, nisi quod in condemnatione huius epistulae fautores haereticorum non reducere cupierunt, sed expellere sanitatem. Ob hoc ergo non abducimur falso titulo nominis tui,

150 ut quae huic sanae rationi contraria cernimus, tuae pietatis esse dicamus ; aut talibus purgatam credamus sanctam et uniuersalem synodum, quasi hactenus impurgata remansisset et mendacii atque coactae defensionis indigeret uerax et omnium Catholicorum deuotione honorata semper eius auctori155 tas. 139/144 Iustinianus, locus non repertus. 133 tibi] ozz. P 135 firmanda Y Q P Szrmond 137 sctipsistis S7rzond 139 generalem V/ Y — 141 nostrisest] l/ Y Sirzond, nostra est Q, est nostra P 145 quo (QD 150 sanae] I7 Q Szrmond, sane Y P 152 imputgata remansisset] impurgarte mansisset Y (Q P, impura remansisset S/rzzond

54

AD IVSTINIANVM II, rr

23. Quando, si ita pro ea respondendum haereticis uidebatur, ut negaretur quod epistulam uenerabilis Ibae pronuntiauit orthodoxam, non illorum hoc possit episcoporum subscriptione siue testimonio confirmari quibus Eutychiani si crederent, non 16o se a communione Ecclesiae separarent. Propter quod nec aliquis umquam propriis testibus usus est aduersus haereticos, sed diuina potius auctoritate atque necessaria ratione et antiquorum patrum testimoniis, quorum se nobiscum doctrinam recipere mentiuntur. 165. 24. At enim dicitur quod Eutychiani grauiter beati Cyrilli PL doleant iniurias quas epistula illa continet et propterea scan- 569 dalizantur in synodo, a qua dicunt esse susceptam. Quid ergo, si negauerimus esse susceptam, credent nobis ? aut nobis, id est Catholicis crediderünt et non ipsi potius uiderunt esse sus170 ceptam, ut hinc expostulent ? 25. Quod si etiam dicantur nobis credidisse quia suscepta est, quomodo nobis iterum credent, si dicamus quia suscepta non est ? Siautem non testimonio nostro crediderunt, sed ipsi quod manifestum est cognouerunt, numquid plus nos175 tris subscriptionibus credituri sunt quam suae rationi ? Non igitur haereticorum dolosi fautores hoc illorum episcoporum subscriptionibus uoluerunt efficere, ut conuincerentur Eutychiani quod non fuerit a synodo epistula uenerabilis Ibae suscepta, sed ut ipsa potius eorum negatione uideretur non fuisse 18o suscipienda. 26. Verum ista putauerint Eutychianos falso nostro testimonio credituros, cur igitur non ita saltem statuerunt ut dicerent : "Si quis dicit susceptam esse a synodo Chalcedonensi ad Marin epistulam, anathema sit", sed magis dicendum : "'Si 18; quis dicit rectam esse ad Marin epistulam, aut impiam defendit, et non

anathematizauerit

eam,

anathema

sit", nisi ut

sanctos qui eam in concilium congregati non anathematizaue-

runt, immo

et orthodoxam

uoluntate damnarent ? 1990.

27. Et licet, ut nos

iudicauerunt,

ad condemnationem

pro

haereticorum

eius inducerent,

finxerunt quod idem patres qui Chalcedona conuenerant non eam pronuntiauerunt orthodoxam, de quo postea disquiremus, interea tamen certum est quod cum apud eos recitaretur, non

eam anathemati subdederunt. An quia non praeteriti tem19; poris uerbo dixerunt, si quis non anathematizauit ad Marin

156 uidebatur] V, uideretur Y Q P Szrmond 162et] oz. Y OP 164 recipere] V, accipete Y P Sirzyond, accipe Q 166 illa] os. P Sirmond | 162 quo V Y (D 169

potius ipsi P, corr. 173 crediderunt testimonio nostro — Sirzoend ^ 1378 fuerint Q P 191 conuenerant] Y, uenerunt P, conuenerunt Y Q Sirmond 194 anathemati] V, anathematizati Y, anathematizari Q P Sirmond ^ subdiderunt JSirmond ^ 198 uetbo] oz. P dixerunt] ras. in Y

y^

e

(39)

AD IVSTINIANVM II, ri

55

impiam epistulam, sed si quis non anathematizat ideo non pro condemnatione synodi Chalcedonensis hoc adinuenisse putandi sunt ? 28. Equidem si hoc a subscribentibus exigerent fieri, aperta . 200 res esse, nec iam subreptio, sed manifesta contradictio uidere-

tur. At hoc sibi necessarium non esse duxerunt, cum semper dicamus propheta dicit, apostolus dicit, euangelista dicit et tantumdem ualeat quantum si dicamus, ille uel ille dixit. Deinde ipsos qui Chalcedona conuenerunt patres et apud Deum et : 205 apud nos, in suis dicimus constitutionibus uiuere quia, sicut Dominus in euangelio dicit : Deus eorum non est Deus mortuoYum, sed uiworum.

39

29. Ouod etiam beatus Leo, Romanae praesul Ecclesiae, scribens uenerabili Anatolio, huius regiae ciuitatis episcopo, sic 210 accipiendum insinuat : Sancti, inquit, ?//t et uenerabiles patres qui in urbe Nicaena, sacrilego Arrio cum sua vmpietate damnato, mansuras usque in finem mundi leges ecclesiasticorum canonum condiderunt et apud nos et in toto orbe tevrarum in suis constiLulionibus wiuunt. z1;. 30. Si igitur omnes uenerabiles patres in suis constitutionibus uiuunt, profecto etiam illi Chalcedona conuenerant, tamquam uiuentes; non solum non anathematizauerunt, uerum etiam adhuc non anathematizant, nec umquam anathematizabunt epistulam uenerabilis Ibae. 391. Quae cum ita sint, certum est quod ad eosdem patres 220 uoluerunt hoc anathema peruenire. Porro et hac ratione submota, non potest acceptabiliter dici quod non pro condemnatione synodi Chalcedonensis ita institutum est, sed ut illi qui sunt praesentes in corpore tantummodo damnarentur, si ana22; thema epistulae Ibae non dicerent. 32. Nam quomodo nos condemnare possumus, qui iudices in

causa non fuimus, illis patribus non condemnatis qui prius in suo iudicio recitatam eandem non condemnauerunt epistulam et quorum exemplo sumus inducti, ut ei nos quoque non dice230 remus anathema ? Ab illorum enim damnatione procedere debet forma iudicii, a quorum errore processit forma peccati ;

206/207 Matth. 22,32. 210/214 Leo, Epis/ula 39, ad ZAnatolium (ed. C. SilvaTarouca, Tex£us et Documenta, 20, p. 103, l. 75/79).

199 exigerent] V/ Y, exigerentur (Q P, exigeretur J/rmond ^ aperta] apta P, acta B$irmond 200 esset Sirzond —— subreptio] V/*, subtetio V, sub precio Y Q P, suspicio J/rzznmd 201 dixerunt P 207 sed] deus add. Q P Sirmond ^ 212

legis V Y

Sirmond

bunt] ozz. P marum |/

QP — 216illi chalcedona] V Q Y, in chalcedona P, qui in chalcedona

218 anathematizant nec umquam]

224 sunt] oz. P

oz. Y 218/219 anathematiza229 sumus] fuimus P 231 pr. forma] for-

PL 399

56

255

AD IVSTINIANVM II, r1

et ampliore supplicio digni sunt qui auctores quam qui sequaces deprehenduntur erroris. 33. Cum uero haec in condemnationem sanctae synodi, pro haereticorum uoluntate censuerint et constituerint, ut si quis non anathematizat memoratam uenerabilis Ibae epistulam anathema sit, considera, quaeso, cuius leuitatis, cuius confu-

240

sionis est atque dedecoris, ut nos sibi communicare compellant, permanentes in ea sententia qua non solum anathema ei non dicimus, sed etiam negamus esse dicendum. 34. Vbi omittimus dicere, quoniam si communicemus eis qui

nobis iam dixerunt anathema, non solum condemnationi synodi Chalcedonensis

communicabimus,

uerum

et sententias in

nos eorum, ipsa eorum communicatione firmabimus. Id enim 245 etiam ipsos fortassis uelle dicitur. Sed hoc potius dicimus, quoniam si ullus apud eos esset diuinae religionis uel rationis humanae respectus, ipsis quoque profanum et nimis turpe uideri debuit, communicando nobis anathema quod in nos decreuerunt, in semetipsos ultro conuertere. 250 35. Vnde satis apparet quanta sit grauitas et quanta integritas eorum qui Chalcedonensis decreta concilii retractare praesumunt. Proinde beneficio magis quam iniuriae deputent, quod eis non communicamus, donec de medio tollatur istud anathema, quod uelut magnum chaos interiacens, diuidit a 255 populo spiritu paupere, in sensu paternae fidei et sententiae quiescente, inquietos ac superbissimos praesumptores, qui sibi tantum uidentur abundare sapientia, ut ablactati super matrem suam. 36. Ecclesiae instituta contemnant, cum scriptum sit : Fili, 260 custodi legem patris tui et ne reppuleris instituta matris tuae. Alliga autem 1lla circa tuam animam semper et circumda collo tuo. Rursumque: Audi, fili, disciplinam patris tui ; et ne abiceris

instituta, matris tuae ; coronam enim gratiarum accipies tuo uertici et torquem aureum circa tuum collum. 265 37. O quantum malum, torquem aureum mola asinaria uelle commutare, ut qui debemus Dei Patris disciplina et lege seruata, de reuerentia quoque matris nostrae institutorum, coronam gratiarum accipere nostro uertici et torquem aureum circa 259/262 Prou. 6, 20/21.

262/264 Prou. r, 8/9.

233 deprehendunt l7 Y Q 234 haec Y 5. condemnationem] T7, condemnatione Y Q P Sirmond — 235 ut] om. P 237/238 confessionis V/ Y —— 242 iam] om. P dixerunt] ras. ;n Y, dicerent Q P condemnationi] oz;. P 243 sententiam Y Q P 244 nos] S7rzond, nostros V'* Y Q P, nostro 1 id] iam P 245 uelle] ille P 253 tollatur] tollant P Szrzond 261 autem] aut 17 262 abiceris] I/ Y P, abieceris Q Sirmond 263 accipies] S/rznd, accipie«s D, accipiens V Y Q 264/263 circa usque aureum] om. V. per bomoiotel, suppl. Ve 265 uelle] uel V Y Q 268 gratiarum] V^ Y, gratiae Q P irzond

PL 37*

^

(46y-

AD IVSTINIANVM II, rriv

57

sancta

constituit,

275 necesse est enim ut ueniant scandala ; uerumtamen

uae homini

collum

nostrum ; abiciendo

quae

mater

27o scandalum eius filiis praebeamus et incidamus in illud iudicium de quo Dominus dicit : 38. Qui autem scandalizauerit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria collo eius et demergatur in. profundum maris. Vae mundo ab scandalis ; per quem scandalum uenit. Si igitur unum pusillum scandalizare tam graue est, ut magis expediat scandalizanti, mola asinaria collo eius suspensa, in profundum maris demergi, quanto magis totam Ecclesiam sola inquietudine animi et non 28o tacendi libidine conturbare. IV, 1. Quale uero illud est quod iactant, ideo se damnasse hanc epistolam, quod eius conscriptor uideatur in ea de beato Cyrillo quod male sensisset, cum scripserit aduersus eundem sanctum Cyrillum et duodecim eius capitula, beatae quoque ; memoriae Gennadius huius regiae ciuitatis episcopus, nec ab istis reprehensus in hac condemnatione denominetur, qui multo uehementius et contumeliosius eum in sua responsione tractauit ?

440

2. Nam sic aduersus eum dicit : Vae mihi a malis : heu, heu. ;

1o unde enim quisquam im Praesenti aliunde sumat exordium ? Quales Cyrilli Aegyptii et quantas blasphemias incurri, et quantas blasbhemias audiui. Quis reuera det capiti meo aquam, ei oculis meis fontem lacrymarum, et blorabo istud. die et nocte ? Quoniam extendit lingua eius mendacium et non fidem ; confor15 fatus est super terram" .Ex certo ax peccatoribus deceptio. 3. 'Probter hoc enim obtinuit eos, inquit, superbia eorum in finem. Cogitauerunt et locuti sunt in malignitate ; iniquitatem in altum locuti sunt ; posuerunt in caelo os suum et lingua eorum transiuit super terram" .Psalmistae ista sunt, Hieremiae autem 2o prophetae illa prima. Euge o beate Paule : 'Exsurgent, (mquit, el ex uobis ipsis uiri loquentes peruersa, ut abducant discipulos ost se". 272/276 Matth. 18, 6/7.

IV, 9/36 Gennadius Constant. ,/Aduersus XII capitula Cyrilli Alexandrini ; pxaetet duo fragmenta apud Facundum asseruata opus petiit ; cf. Fr. Diekamp, z4ralecta Patristia, Roma, 1938, p. 73-76 (— Orientalia Christiana "Analecía 117) ;eadem 12/15 fragmenta etiam adfert Pelagius, Def. 4 (ed. Devteesse, p. 35, l. 5-28). 20/22 Act. 20, 30. 16/19 Ps. 72, 6.8.9. cf. let. 9, 1-3.

273 mola] abiciendo quae] abiciendoque Y Q 269 nostrum] oz. V Y Q 295 homicollo] in praez. Y Q P Sirmond —— 234 uae] autem add. P om. P ni] illi a47. Q P Sirmond ^ 276 scandalum usque pusillum] oz. I 11/12 incurti z:q4e blasphe11 qualis Y Q P IV, 2 conscriptus V Y Q i 18/19 et die — V Q nocte 13 bormoiotel. per Y V om. Sirmond, P Q Ve mias] Jp oz. sunt] ista posuerunt asque

58

AD IVSTINIANVM II, 1v

(40-41)

4. Vae malo Alexandriae, familiari eius et broprio iam isti secundo, quae corrupta plurimos quoque corrumpit. Ex toto jam 25 mysterium operatur iniquitatis el uereor ne forte numquam qui lenet de medio fiat. Euge Hieremiae frophetae : "Item illi uoci exstasts lerribilis facta est super terram. Prophetae brophetant iniqua, sacerdotes blauserunt. manibus suis, et bopulus meus dilexit ita". 3o. 5. Quid enim minimum, aut. quid mediocre in illis ? Omnem supereminentiam blasbhemiae iaculatus est aduersus sanctos patres, aduersus superwres eorum apostolos, aduersus ipsum Saluatorem, in resurrectionem meditatus est. Assumptam quidem humanitatem ex nobis et bro nobis unigeniti iniuriat, diuinam 3; aulem eius maturam ei impassibilem bassionibus subiacere contendit. 6. Ecce quanta et qualia sanctus Gennadius in beatum Cyrillum effudit et nulla hinc fit nominis eius inuidia, quoniam ipse non interfuit Chalcedonensi concilio. Quin etiam respon4o dens primo eiusdem sancti Cyrilli capitulo, quo dixit : Si quis 40a non confitetur Deum esse secundum ueritatem Emmanuhel et $ropterea Dei genitricem sanctam uirginem — genuit enim carnaliter carnem factum Dei Verbum — anathema sit, ita eum inuectus 41

45.

estat 9. " Anathematizaturus est te Deus, paries dealbate". Iustissi-

mum enim est te, similiter Ananiae Iudaeorum principi sacerdotum linguam aduersus discipulos Christi mouentem, similem ab eis indignationem experiri, et cetera, quae in eodem opere, si

quis uolet, inueniet. Cur igitur in hac ultione, sicut dicunt,

»» iniuriarum beati Cyrilli, non magis sancti Gennadii nomen et pro sui loci auctoritate, quasi regiae ciuitatis episcopi et pro maledictionum atque contumeliarum magnitudine, uentilatur? 8. Quod si hoc considerauerunt, quoniam talia Gennadius de Cyrillo non scriberet, nisi dicentis intentionem minus intel55 lexisset, hanc prudentem et piam considerationem ego quoque suscipio. Potuit enim et ipse de Christiana religione quae recta sunt credens, non intellectum beatum Cyrillum bona 24/26 II Thess. 2, 7. 26/29 ler. 5, 30/31. 40/43 Cyrillus Alexandrinus, Epistula 17, ad Nestorium (cum XII capitulis) 1 (PG 77, 119 ; textus graecus ZACO I, i, 1, p. 40, l. 22/24; uetsio latina Dionysii Exigui : 4CO, I, v, p242, l. 25/27; Coll. Casinensis 8, x : /ACO I, iii, D- 35, l. 22/24 ;Coll. Veronensis 17, 1 : -ACO TE ii, p. 50, l. 32/354) ; Pelagius, Def. 4 (ed. Devreesse, p. 34, l. 1/5). 45/48 Genna-

dius Constant., o.c. ; Pelagius, Def. 4 (ed. Devreesse, p. 34,1. 4/8).

— 45 Act. 25.3.

24 secunda Y Q P plurimos] Pe/agius, plotemus 7 Y Q P Sirmond Sirmond ^ 9?5operatur] V, operator Y, o». Q P Sirmond —— 32supeti —— quaeque ores eorum] V, ptiotes eorum Y, eotum priores Q P Sirzond 32/33 bos? saluatorem] desunz quaedam iuxta Diekamp 33 est] V^, om. V — 34 ex nobis et pro nobis humanitatem — Y unigeniti] ozz. $irzond 43 eum] in 5raez. Sirmond inuictus VYOop 45 dealuo te Y Q P 64dicentesV YO P intentione Y QP 51 recte P

PL 377

»

(42)

AD IVSTINIANVM II, 1v

59

intentione culpare et bonam damnare intentionem damnabile crediderunt. 60 9. Quod si hoc etiam considerauerunt, quoniam si ea quae ante centum annos a beato Gennadio scripta sunt, modo condemnarentur,

in reprehensionem totius Ecclesiae fieret, quae

hoc ante non fecit, hoc quoque sapienter ac modeste consideratum esse, si quis sapiens et modestus, ignoret. 65 10. Sed quare non amplius hoc super epistula uenerabilis Ibae consideratum est, quae, ut non dicam ab uniuersali synodo approbata est, certe recitata illic ostenditur, nec ostenditur abdicata, nisi quia pro destructione ipsius synodi et non pro iniuria beati Cyrilli, quasi profana damnata est ? Denique Joetiam dicta uenerabilis Ibae et Theodoreti episcopi Cyrri, in quibus contraria dicitur scripsisse beato Cyrillo, sub huius ultionis obtentu similiter reprehenderunt. 11. Ob hoc eum uolentes uideri notabilem, quia et ipse inter alios patres adfuit Chalcedonensi concilio, ei beati Leonis 7; epistulam quam Eutychiani anathematizant, cum ibi relegeretur, dubitantibus episcopis Illyricianis et Palaestinis asseruit. Alioquin cur aduersus Ibae epistolam et Theodoreti scripta, sic euidenter agerent, aliorum nominibus tacitis quorum et dignitas potior et opinio clarior et ipsa quae contra beatum 8o Cyrillum scripserunt uehementiora atque acriora cernuntur ? 12. Nam uir etiam sanctissimus et magnae in Ecclesia Christi gloriae, Isidorus presbyter Aegyptius Pelusiota, quem duo millia epistularum ad aedificationem Ecclesiae multi scripsisse nouerunt, qui etiam pro uitae ac sapientiae suae meritis, 85 ut pater ab ipso beato Cyrillo et honoratus est et uocatus, sic ei

42

scribit, quin potius rescribit : 13. Terrent me diuinae scripturae exempla et rescribere quae oportet compellor. Siue enim pater sum, sicul ipse dixisti, propter Heli condemnationem, qui filios peccantes non castigawit ; siue oo filius sum tuus sicut magis mou, quod magni illóus Marci habitum gestes, formido Ionathae condemnationem, quod patrem quae87/97 Isidorus Pelusiota, Epistula 1, 370, ad Cyrillum ZAlexandrinum (PG 38, 391) ; huius epistulae latina translatio exstat etiam in Cone. Epbes., Coll.ctio Casinensis 80, 31 (ACO I, iv, p. 1o, l. 19/27) ; Cone. Chalv., Coll. Sangerm. 9 (/ACO II, v, p. 146, 91 cf. I Paral. 1o, 2.123. 88/89 cf. I Reg. 3, 15. l. 2/10).

62 reprehensionem] 60 quod sque considerauerunt] ozz. P 59 crederunt P V Y, reprehensione Q P Sirzend ^ 63 ac] V Y, atque Q P Sirmond ^ 64 69 iniuriam L/ ^ beati] ipsius P agnoscet $irmond ^ 68 distinctione Y Q P «9 ibae] om. Sirmond ^ et] addidi, om. codd. Sirmond ^ theodoteto Sirmond 73 ob] et praem. Q P Sirmond — hoc] Ve,om. V —— nolentes Y episcopo Q P 73/74 uideri usque patres] in Y — 93 et] V, om. Q P Sirmond | 80 scripserunt] multi] Ie Szrzzond, multa Y Q P, om. V 83 epistula Q P om. Q P Sirmond 85 beato] oz. P Sirzmond —— 91/92 quaerentem] V Y, loquentem Q P, alloquentem Sirmond

PL 575

60

AD IVSTINIANVM II, 1v

(42-43)

rentem uentriloquam non jrohibuit ; et prior mortuus in bello,

eo qui peccawit, qui prohibere poterat. Vt autem neque ego condemner, neque ipse a Deo condemneris, requiesce a contentioni9 5 bus, nec ultionem propriarum iniuriarum quae tibi a mortalibus hominibus debetur, exigas a wiuente ecclesia et aeternam ei discordiam sub braetextu pietatis aedifices. 14. Nec Isidori scripta dicentis quod aeternam discordiam sub praetextu pietatis Cyrillus aedificaret Ecclesiae, cum 1OO magna inuidia, quemadmodum Theodoreti episcopi dicta et uenerabilis Ibae epistola denotantur. Scribit autem ad illum 43

rursus idem sanctus Isidorus, dicens :

IO

5

uidere clamorem

TI o

II

VA

Com$ass?io quidem aciem

oculorum obtundit, aemulatio uero excaecat omnino. Si ergo ab utraque lippitudine purgare te studes, noli ergo ab utraque sententiarum. exsecutor fieri, sed. examini iusto causas permitte, quoniam et Deus, qui omnia scit antequam fiant, descendere et Sodomorum

humanitus

cum

bonitate. uoluit,

diligentis inquisitionis nos docens argumentum. 15. Multi namque te quasi ber comoediam irrident ex his qui collecti sunt n. Ebhesum, quod. briuatam iniuriam windicans, non quae Christi sunt orthodoxe requisieris Dicant quod consobrinus Theophili est, et àmitans illius uoluntatem. Sicut enim ille insaniam apertam diffudit contra Theodorum et nostrum Iohannem, sic concupiscit et iste gloriari, licet inter examinatos multum est quod discrepet. 16. Ecce et in hac epistula arguit illum, uelut animi passione

et aemulatione caecatum, uiolenter magis quam iusto examine,

causas agere atque irrideri a multis, quod iniuriae priuatae uindictam, non quae Christi sunt orthodoxe requisierit apud Ephesum in causa Nestorii, sicut etiam Theophilus, consobrinus ac decessor eius, in condemnatione Iohannis Constantino-

politani hominum gloriam requisisset. Ideo sanctus quoque Gennadius de ipso beato Cyrillo dixit, quemadmodum supra

docuimus : Vae malo Alexandriae, familiari eius, et broprio iam

I2

E

isti secundo ; primum uolens intellegi Theophilum, secundum uero Cyrillum. 17. Et quamquam uir doctus Isidorus diuersam causam Iohannis et Nestorii iudicet, dicens : Licet inter examinatos mul-

102/115 Isidorus Pelusiota, Ejpiszula 1, 310, ad Cyrillum Alexandrinum (PG 78,

361) ; cf. Conc. Epphes., Collectio Casinensis 8o, 3 (ACO I, iv, p. 9, l. 18/277 ; Conc. 105/107 cf. Gen. 18, 21. 124/125 supra l. 23/24. 128/129 supra, l. 114/115. Chalc., Coll. Sangerm. 10 (LACO II, v, Dp. 146, l. 12/20).

94 requiescere P 94/95 contentione Q P Sirzond 97 sub praetextu] supra textum Y 98 dicentis] dicemus P quod] sub praez. Q P 103/104 si

usque studes] ozz. Y Q P Szrzmond — 104 noli]siergo Y ^ 105 exanimi P 107 humaniter $irz;ond ^ 108 diligens P 109 qui] quasi P 110 uindicans] V, iudicans Y Q P $irmond — 111 dicant] V P, dicunt Y Q Sirzond . 122 quoque sanctus — P 127 isidorus] oz. Q P Sirzond

PL 574

-

AD IVSTINIANVM II, 1v-v

6r

tum est quod. discrepet, in quo reprobat Nestorium ipsum, ta130 men in utraque credit aemulationis fuisse propositum. Alias quoque similiter ad eum scribit epistulas, quibus perhibet quod per suam mutabilitatem caelestia proderet et contrarius sibimetipsi in suis scriptis existeret, cupiditate uanae gloriae uictus. Non igitur uenerabilibus Ibae et Theodoreto coepisco155 pis innocentiores

in hac

parte credendi

sunt

Gennadius

et

Isidorus uiri probatissimi, sed feliciores potius, quod ipsi non sunt participes synodi Chalcedonensis inuenti. V, 1. Haec si tranquillo animo et meliore intentione considerare dignemini, illo nobis aperiente cor uestrum et claudente subreptionibus impiorum, qui, sicut scriptum est Sanctus ei uerus habet clauem. Dawid ; et qui aperit et nemo ; claudit ; et qui claudit et nemo aperit. 2, Ipsa rerum gestarum euidentia cognoscetis quod in euacuationem decretorum synodi Chalcedonensis atque epistulae papae Leonis, cuius Theodoretus episcopus in eadem synodo fuit assertor, haec omnia et ab haereticis esse adinuenta, et ab

1o eorum fautoribus constituta, quae nisi melioris emendatione iudicii rescissa fuerint, frustra, uel si credi posset, negatur quod epistulam uenerabilis Ibae memorata synodus approbauit.

9. Cum enim constet et quod ibi praedicto episcopo ab accu-

15 satoribus suis obiecta sit, procul dubio, ut supra iam diximus, sj nunc iuste damnatur,

tunc maxime

condemnari

debuerat.

Quia uero non ostenditur factum, uidetur illa synodus, ut non dicam haeresi cohibuisse, aliquid certe minus fecisse, quod adicere isti deberent atque supplere. 20 4, Beatus autem Leo, fidelis ac fidens propugnator Ecclesiae et haereticorum non fictus aut trepidus impugnator, sic ibi esse dicit omnia definita, ut nihil eorum perfectioni adici posse confirmet. Namque cum multis et uariis machinationibus eiusdem synodi auctoritatem, sicut et nunc, Eutychiani infrin2; gere uel minuere conarentur, et quae ibi sunt iudicata discuti

quaererent, ut sub praetextu diligentioris tractatus, aut emendari in eis uideretur aliquid aut suppleri prudenter ac fortiter eorum insidiis restitit, Leoni Augusto ita scribens :

V, 4/6 Apoc. 5, 7.

130 credit] credidit Y Q P Szrzond ^ 132 perderet P 134 ibae] Y Q P, iba ^ theodoreto] V, theodoti Y, theodoro (Q P Srzond

Sirmond

V, 2 nobis] uobis P $;rzend ^ uestrum] nostrum Y OQ P 10 emendatione melioris P, corr. 11 fuerunt P 12 synodus] oz. P 14 et] oz. Szrmond 15 abiecta Y OQ P ut]sicut Q P S$;rmond ^ 16 damnatus Y Q P 21 sic] si IQ 22 acdici V, ac dici Y, adiici,Q P 281e0 Q P

PL 575

62 44

AD IVSTINIANVM II, v

(44)

5. Detestandum mobis est perseueranterque witandum, quod 3o fraus haeretica nititur obtinere, nec in aliquam disceptationem ie et plene definita reuocanda sunt, ne ad arbitrium damnatorum ipsi de his wideamur ambigere, quae manifestum est per omnia jropheticis et euangelicis atque apostolicis auctoribus consonare. Vnde si qui sunt qui ab his quae caelitus sunt constituta suis opinionibus relinquantur et ab unitate Ecclesiae 35 dissentiunt,

cum ea quam elegerunt peruersitate discedant. 6. Nam nullo enodo fieri botest ut qui diuimis audent contradicere sacramentis, aliqua nobis communione socientur. Iactent se in sui eloquii uanitate el de argumentationum suarum uersutia 4o quae inimica est fidei glorientur. Nobis placet apostolicis oboedire praeceptis, dicentibus : '' Videte ne quis uos decipiat per plalosophiam el inanem seductionem hominum". v. Nam secundum eundem Apostolum : Si quae destruxit, haec aedifico Praeuaricalorem me constituo," el eis me ultionum con45 ditionibus subdo, quas mon solum. auctoritas

;o

55

6o

65

beatae memoriae

PL

principis Marciani, sed etiam ego mea consensione firmaus, quia, 576 sicut sancle ueraciterque dixistis, berfectio Àmcrementum et adiectionem plenitudo mon recipit. 8. Peruidit igitur serenitas tua quod, sicut nihil in eiusdem synodi decretis emendari, ita nec adici possit. Vnde non solum contra ipsam synodum, uerum etiam contra huius apostolici uiri sententiam, conuincuntur egisse qui uenerabilis Ibae epistulam temere damnauerunt. Quoniam, uel si dicunt quod nihil in eius decretis emendare praesumpserint, negare non possunt quod aliquid eorum plenitudini iudicauerint defuisse ut quod ipsa minus fecit in causa quae ibi tamdiu tractata est, isti quasi prudentiore ac diligentiore consideratione supplerent. 9. Quomodo igitur insultationes haereticorum ualebimus declinare dicentium : Vbi sunt illa magnifica uestri Leonis uerba, quibus nimis arrogans decretis synodi Chalcedonensis aiebat : Perfectio incrementum et. adiecttonem. plenitudo mom. recipit ? Ecce testimonio uestro conuincitur quod in uacuum uentosa uerba iactabat. 10. Nam quae in illa synodo iudicata sunt, uel si non emendatis, certe suppletis atque perficitis, et quod in eis non fuerit 29/48 Leo, Epistula 72, ad Leonem ;Augustum (ed. C. Silva-Tazouca, Texzus e? Documenta 20, p. 166, l. 40/60) ; Pelagius, Def. 5 (ed. Devteesse, p. 53,1. 30 / p. 54, 1. 18). 41/42 Col. 2, 8. 43/44. Gal. 2, 18. 30/31 disceptationem zsque definita] bis in V, corr. Vc

33 atque apostolicis] ozz. V auctotitatibus Jirzerd ^ 46 ego etiam - P .Sirmend ^ consensione] V, confessione Y (Q P Sirzond ^ 49/48 perfectio «sque recipit] oz;. P 49

peruidit V Y O P decreti V Y OP

54 praesumpsetunt 64 iactant P

OQ P Sirmond

61 decretis] Sirzond,

-

(45-46)

AD IVSTINIANVM II, v

63

illa quae dicebatur perfectio et plenitudo, monstratis ;nec potestis ulterius dicere quod non merito a uestra communione discessimus. An communicare debuimus illi synodo, in qua 7e cum Ibae a suis accusatoribus obiceretur impia et Nestoriana epistula, sicut uos quoque confessi estis et coram omnibus legeretur, ut non dicamus quod frustra negastis et orthodoxa pronuntiata est, certe conuincitur esse damnata, quam in tantum probastis fuisse damnandam ut sero ad nostram senten7; tiam redeuntes etiam post centum ferme annos, quo uos ab eius crimine purgaretis, necessario anathematizandum esse: uidistis. 11. Et non haec immerito dicent. Namque cum isti fautores eorum, nos qui iudices in causa non fuimus, per condemnatio8o nem huius epistulae a Nestoriano crimine iudicauerunt esse purgandos, consequenter illos patres, in quorum discussa iudicio, non condemnata est, ab eodem crimine iudicauerunt

non esse purgandos. Ecce quale praeiudicium nobis quaesierunt inducere ; ecce quomodo uoluerunt aduersus ecclesiam 85 haereticorum calumnias roborare, qui non solum beati Leonis,

45 46

uerum etiam illis encycliis tantorum episcoporum epistulis refragantur, in quibus de memorata synodo interroganti Leoni principi responderunt, dicentes : 12. Neque unum 10ta uel unum apicem bossumus aut commo9o «ere aut commutare eorum quae apud illam definita sunt ; et iterum : Quoniam sicut soli nihil minus est ad demonstrandum, quaa sol est, sic e magnae et sanctae et wuniuersali synodo Chalcedonensi, mius

quidem bonorum nihil omnino est, neque addi-

tamento aliquo eget, neque detractione, ab Spiritu sancto ueluti 95 diuino quodam sale condita.

13. Etenim qui in ea secundum tempus damnati sunt, indigni sacerdotalis ordinis iudicati, decreto ac iudicio magni Dei, uelut impii condemnati sunt. Qui uero in ea recepti sunt, iniustam et tyrannicam antea sustinentes inscriptionem, confestim decreto 100 Sancii Spiritus vuste suscepti sunt ; n quibus est et nostrorum 89/90 Epistula episcoporum Europae, ad Leonez Augustum (ACO II, v, p. 27, l. 12/123) ; cf. infra XII, iii, l. 167/169 (p. 387). 91/101 Sebastianus episcopus, Epistula ad Ieonezs "Augustum (.ACO 1I, v, p. 30,1. 21/29) ; infra, XII, iii, 1. 170/180 (p. 387/3588) ; Pelagius, Def. 6 (ed. Devtreesse, p. 62, l. 9-18) ; cf. L. Abramowski, Die Zitate, p. 185-186.

70 iba Y

a] Ve Sirmond, cum V. Y, tum Q P 71 estis confessi — P Srzzond 72 non] ozz. P Sirmend ^ "3 certe usque damnata] V/, certe non inuenitur esse damnata Y, om. Q P Sirzond |^ *5 quo] quod Y Q P 84 inducere] oz;. P 86 encycliis] V/*, encliis V, conciliis Y Q P Szrzond epistulis] uel praezz. Sirzond 89" interroganti] V/ Q, interrogandi Y, interrogati P S/rzoenzd ^ 93 quidem] quid Y | 94egit Y O detractatione Y Q P S7rzzond 96 etenim] et eum P secundum tempus] V Y Q, secundum P, tunc S7rzond | 99 sacetdotales V Y 100 spiritus sancti — P S/rzord iuste suscepti sunt] oz. P

PL T7

64

AD IVSTINIANVM II, v-vi

(46)

temporum. secundus Abel, beatus Flawianus. Dicunt et alia multa, quae commemorare perlongum est. 14. Quomodo igitur haereticorum complices recipimus, noua et contraria decernentes, tamquam minus religioni consultum 10; fuerit in his quae definita sunt ab illa synodo, cum antiqui patres unum iota uel unum apicem se in eis mouere non posse pronuntient ? aut quid putamus profecto soli et toto mundo radianti deesse, quod debeat istorum adiectione suppleri ; qui sicut insuperabilem splendorem eius frustra obscurare conan11o tur, ita nihil possunt plenitudini eius adicere ? VI, 1. Et adhuc dicunt quod de tanta sua praesumptione Ecclesiam quoque Romanam consuluerint et sententiam beati Vigilii praesulis eius expectent. De quo quid sentiant huius temporis homines, ut eum tantum nefas definire prae;sumerent,

quod ab intentione

beati Leonis, sub tantis eius

decessoribus, non ad id tempus tentatum est, procul dubio intellegit et ipse uir prudens. 2. Nam quis hoc non intellegat uel imprudens ? Si uero, ut dicunt, etiam consulere hinc illum ausi sunt et eius expec10 tant in hac causa iudicium, non uideo quemadmodum non ab eis de ipso iam fuerit iudicatum. Verum experientur quantum illos suspicio sua fefellerit. Quia ille, non in destructionem paternae sententiae, sed potius in defensionem atque ultionem, primam accepit et maximam potestatem ; nec aliquid contra 15 ueritatem, sed pro ueritate plus ceteris suis consacerdotibus potest.

9. Paulus enim dicit apostolus : Non enim possumus aliquid aduersus ueritatem, sed. bro ueritate. Quid autem relictum est quod de responsione Romani episcopi sperent, cum ita iam 20 dudum praedictus uenerabilis Leo, uehementibus et crebris omnino sententiis coercens illicitos ausus, insidiosis prudenter PL occurrerit, ut nunc eius successorem, non quasi dubiis in quaes- 578 tionibus expectamus iudicem, sed certissimae transgressionis expectamus ultorem ? 2; 4.Illa quippe multiplex et aperta prohibitio decessoris eius, sicut praeuaricatoribus crimen auxit, ita nihil cuiusquam iudicio dereliquit. Cui uero magis alteri, quam Leoni, liceret pro tantis laboribus, quos propter memoratam synodum perseueVI, 17/18 II Cor. 15, 8.

102 est] 6,027. V aducere P

10? profecto] perfecte V, perfecto Y — 110 adiicere Q,

VI, 2 sententiam] nunc praez. Sirmond 8/€ lola baec sententia corrupta mibi uidetur ; Sirzondum secutus sum 3 eius] oz. Baronius 4 homines ut eum] oz. LYSQUP 6 tempus] oz. V Y OP 8 non] oz. Y 8/9 uero ut] V, non Y Q P, enim ut Sirmond 9 dicant P consolere Y, consolare O P 10 z/;. non] iam S$zrzzond 11 iam] V/, non Y Q P Sirzond 15 pro ueritatem I7 21

ausos Y — 27 uero] V, enim P Sirzond, non Y Q

28 lauotibus I

"

(46a)

AD IVSTINIANVM II, v1

65

rantissima uirtute sustinuit, aliquid in his quae ab ea decreta 3o sunt retractare ? Sed absit ut ille uir sanctus licitum sibi puta-

ret quod non expedire cernebat et magni sui certaminis palmam, postquam uicit, amitteret. 9. Quid enim iam integrum, uel quid constare possit immobile, si tanti concilii sententia, uel sicut imperfecta suppleri, 3; uel sicut dubia rursum discuti uideretur ? Non autem in sola

fidei definitione conciliorum ualet auctoritas, uerum

46a

etiam in

omnibus quae pro pacis et unitatis obseruantia, cuius maxima sapientibus cura est, modeste ibi fuerint ac bene composita. 6. Hinc Leonis rursus Auguste agnosce ac uenerabilis impera4o tor, in, quantum totius mundi praesidium diuina sis Prowiden5a praeparatus, et. quid. auxilii matri tuae ecclesiae debeas, quae te filio maxime gloriatur intellege. Non sinantur, contra dexterae omnipotentis triwmphos, vediuiwis assurgere motibus extincía ceríamina, praesertim cum id damnatis iam. dudwm 4; haereticorum ausibus omnino non liceat et hic fructus fiis laboribus debeatur, ut omnis ecclesiae plenitudo in suae unitatis soliditate secura permaneat, mililque prorsus de bene compositis retractetur, quia post legitimas et diuinitus inspiratas constitutiones uelle confligere, non pacifici est anima, sed. vebellis, dicente 5o Apostolo :

4. "Verbis enim contendere ad nihül est utile, nasi ad subuersio-

nem audientium". Nam si humanas bersuasionibus semper discepiare sit liberum, numquam desse poterunt, qui ueritati audeant vesuliare. Et reuera quis erit contentionum atque $5 certaminum

finis, si de his quae totius Ecclesiae consensione

firmata sunt semel licuerit ferre iudicium ? Cur enim non rursus et ipsum iudicium iudicetur ? Et ideo prudentissimus uir, nullam penitus dans quaerentibus occasionem, denuntiabat dicens : N/ul prorsus de bene compositis vetractetur. Ergo si 6o nihil, nec illud quod paruum putatur admisit. 8, Et tamen isti qui Romanum antistitem impugnare posse praeclari decessoris sui sententiam sperant, gloriantur offensiones se de illa synodo sustulisse, dicentes quod pro ea nobis Eutychiani semper communicare noluerint, quia si uel tanta: 39/54 Leo, Epistula 69, ad Leonem Augustum (ed. C. Silva-Tarouca, T'ex/us ef Documenta 20, p. 160, l. 16 / p. 161,1. 30). 51/54 II Tim. 2, 14. 59 cf. supra

l. 47/48. 36 definitione] dubitatione uel praez. Q P Sirzond, dubitatione sed praez. Y — 39 leonis] ergo irgend augusto Y agnosce auguste - JSzrmond 43 triumphos] triumphus I/ Y, triumphum Q P Szrzosd —— 48 post] V Y, prius Q P

Sirmond 48/49 constitutionis V/ Y —— 55 fines V Y | 58 occasionem quaerentibus — Y Q P $irmond 62 spernant Y ^ 62/63 offensionem] T7 Q, offensione Y, offensiones P SJ/rzond om. P

63 se de] sed Y

64 noluerunt Y

uel]

AD IVSTINIANVM II, vi

66

(47)

65 illa synodus, qua numerosior alia pro fidei ueritate non fuit, PL tam diuturna deliberatione, stimulantibus etiam haereticorum 579 contradictionibus, quae maxime solent in nouitate feruere,

quicquam praeterire potuerit neglegenter, uel praedictus Leo, cum totiens pulsaretur ex his quae ab ea constituta fuerant

7o aliquid retractare, nullas huiusmodi noxias rationes, uerisimi-

Jem speciem praetendentes et audisse et immobili grauitate disposuisse credendus est. 9, Prudentissime cauens ne forte, qualibet occasione aditu patefacto male pulsantibus, in Ecclesiam Christi insidiantium 75 furor irrumperet. Porro hi qui supra modum sunt diligentes, nolunt haec omnia prudentiae atque cautelae magis quam neglegentiae deputare. 10. Sed quid facient, quod omnis Ecclesia, Deo praestante, positos sibi aeternos patrum suorum terminos non excedit, 8o quorum aemulari exoptat neglegentiam potius quam istorum obscuram diligentiam ? Cuius autem rationis sequi iudicium debeamus, satis in promptu est. 11. Vtrum istorum qui putauerunt quoniam si retractarent, immo reprehenderent, patrum sententiam, Acephali communi8; carent ecclesiae, quod non est penitus subsecutum, quod etiam si sequeretur, non erat approbandum ; an sapientissimi Leonis, qui, sicut in aliis scriptis eius ostenditur, nullum per hoc collidendis

4T

ecclesiis

modum

poni, sed data licentia

rebellandi,

dilatari magis quam sopiri certamina praedixit? Quod uera9o Citer esse dictum, euidenti rerum exitu, quin potius exitio, comprobatur. 12. Credo quod etiam tacentibus nobis appareat quid fuerit Prouidentiae diuinae, quid temeritatis humanae. Si uero beatissimus Leo, quamuis adhuc recentioris concilii, et nulla ante 95 sui decessoris assertione defensi, quidquam in disceptationem reuocare non passus est, quomodo ab his creditur quartus decimus successor eius sanctus Vigilius nouum posse aliquid iudicare ? praesertim illo dicente : 13. Nam, secundum Apostolum : Si quae destruxi haec aeda100 fico, braeuaricatorem me constituo" , et eis me ultionum conditionibus subdo, quas non solum auctoritas beatae memoriae principis Marciani, sed. etiam ego mea consentione firmaui ; utpote qui nouerat Apostolum hoc quoque dixisse : Sed licet nos aut 99/102 Leo, Epis/ula 72, ad Leonem ;Augustum (ed. C. Silva 'Tatouca, Tex£us ef Documenta 20, p. 166, l. 55/58). 99/100 Gal. 2, 18. 103/105 Gal. 1, 8.

65 numerosius V Y Q 68 potuerint Y ^69 toties Sirzond ^ 93 uero] non Y 94 adhuc] V Y, om. Q P Sirmond ^ recentiores Y — nulls Y — 95 disceptionem Y 96 renouare Y 100 ultionum] P Baronius Sirmond, ultionibus YQ 102 consentione] confessione Y, defensione S;rz;d ^ 103 quoque] V7 Y, om. Q P Sirmond

(41-48) 48

AD IVSTINIANVM II, v1

67

angelus de caelo euangelizel uobis braeierquam euangelizamus ; 105 quod euangelizauimus uobis, anathema sit. 14. Nam cum ipse beatus Leo Chalcedonensi concilio, postquam eius gesta suscepit, rescripserit dicens : E? fraterna uniuersitas, eb omnium fidelium corda cognoscant me non solum per fratres qui uicem meam executi sunt, sed etiam ber approbationem 11o gestorum. synodalium, bropriam uobiscum wnisse sententiam. 15. Nec quidquam in eisdem gestis reprehendisse atque arguisse monstratur, nisi quod ibi relegeretur uenerabilis Anatolius Constantinopolitanus episcopus priore quam Maximus Antiochenus loco sedisse, quomodo, si hanc Ibae epistulam,

11; quae cum Nestoriana dicitur ad causam utique dicitur fidei pertinere, uel tale aliquid quod in illa synodo recitatum nec damnatum gesta continent anathematizari aut saltem discuti pateretur, non semetipsum praeuaricatorem constitueret, du-

bitationi subiciens quae se iam dixerat approbasse ? 120 16. Et idcirco, si etiam nulla eius interdictio praecessisset, neque imperatori Leoni pro ipso concilio responderet, perfectio incrementum et adiectionem plenitudo non recipit, hoc tantummodo prouocaretur, quod in illis gestis solam Constantinopolitani episcopi praesumptionem arguerit, profecto nihil in 12; eis, quod Nestorianum

credi possit, successoris eius relictum

iudicio uideretur. Quoniam si haereticum aliquid continerent, quod delatum ad illius synodi iudicium non inueniretur esse damnatum, Leo prius hoc reprehenderet, cum ad eius defer10.

retur examen.

17. Vnde si tamquam Nestoriana debet ab omnibus illa epistula condemnari, quae ab accusatoribus opposita Ibae episcopo gestis synodalibus continetur, non ipsa tantum synodus, uerum etiam Leo praesul apostolicae sedis a quo approbata sunt, haeresi Nestorianae cohibuit. Qui non sola consideratione 155 ueritatis, sed etiam praecedentis facti sui argueretur exemplo.

107/110 Leo, Episiula 41, ad sanctam synodum apud Chalcedonam (ed. C. Silva Tarouca, Tex£us e? Documenta 20, p. 107, l. 21/24).

105 quod] V, oz. Y Q P Sirmond ^ nobis Y ^ euangelizauimus] ov. V Y OP Sirmond 106 cum] V, sicut Y Q, si ut P Sirmond 107 rescripserit] V/ Y Q, resctips««it P, rescripsit Sirzoend ^ 109 meam uicem ^ Q P .Sirzond ^ 110 uobiscum unisse] uobis comunisse Y, uobis communicasse Jirzond ^ 112 ibi relegeretur] V P, ante corr., religeretur Y (Q, teferetuz P, pos? corr., Sirmond 118 construeret Y ^ 118/119 dubitatione Y — 122 abiectionem Y — 123 prouare-

tut V — 124 argueret P 126 contineret P 128 hoc prius — P Sirzond ad]ab V Y . 131/132 episcopo] Srzend, episcopi V. Y Q P

PL 580

68

48a

AD IVSTINIANVM II, vi

(482-49)

Nam cum ei beatus Flauianus Constantinopolitanus gesta dirigeret, in quibus Eutyches interrogatus respondit dicens : 18. Confiteor ex duabus naturis fuisse Dominum nostrum ante adunationem ; post adunationem uero unam naturam confiteor ; 140 relictis eisdem gestis, idem uir religiosissimus et prudentissi-

49

mus Leo memorato Flauiano ita rescribit : 19. Miror tam absurdam tamque beruersam professionem, nulla iudicantium increpatione veprehensam, et sermonem qmas

insipientem ila omissum, quasi nihil quod offenderet esse auda14; lum. Cum tam impie duarum. naturarum. ante adunationem unigenitus Dei Filius fuisse dicatur, quam nefarie, Postquam Verbum caro factum est, natura in eo singularis asseritur. Quod ne Eutyches ideo uel recte, uel tolerabiliter, aestimet dictum, quia

nulla uestra est sententia confutatum, dilectionis tuae diligentiam 15o commonemus,

carissime frater, ut si ber inspirationem miseri-

cordiae Dei ad satisfactionem causa perducitur, imprudentia hominis imperiti etiam ab hac sensus sui peste purgetur. 20. Vellem itaque instrui, quid contra Eutychianos possimus referre, cum dixerint : Cur Leo uester, in examine gestorum

155 quae apud Flauianum sunt habita, aduersus Eutychen, sicut putatis, diligens, in approbatione gestorum synodi Chalcedonensis, aduersus Nestorium neglegens inuenitur, ut Nestorianam epistulam confirmaret, quae ibidem continetur, nisi quia contrario Nestorii praeoccupatus errore, Eutychi resistebat ? 160. 21. Nam qua de causa professionem eius, qua dixit : Confiteor ex duabus naturis fuisse Dominum nostrum ante adunationem, de qua in iudicio Flauiani non fuerat accusatus, absurdam uocat atque peruersam, culpans quod nulla iudicantium increpatione reprehensa fuerit, quae ipsi nimis insipiens et impia 165 uidebatur. 22, Nestorianam uero epistulam, ad concilii Chalcedonensis examen ab accusatoribus Ibae delatam, ibique relectam, dam-

natam non fuisse dissimulat, quam nunc anathematizantes anathematizandam illic fuisse fatemini ? Nam uel si, quemad138/139 haec Eutychetis uerba leguntur in Conc. Chalced. Gesta actionis primae $27 (/ACO 1I, i, z, p. 145, l. 10/11); latinae uersiones in Co/leczione INouariensi de.re

Eutycbis, Gesta contra Eutycben vag (CACO II, ii, 1, p. 17, l. 27/28 ; Conc. Chalced., Gesta actionis primae 527 (ACO II, iii, 1, p. 126, l. 12/13) ; et apud Leonem, T'ozzus ad Flauianum 178/179 (ed. C. Silva Tarouca, Texzus e? Documenta 9, p. 32). 142/ 152 Leo, Tozzus ad Flautanum 180/187 (ed. C. Silva Tarouca, Texzus e? Docurmenta 9, Du2): 147 Ioh. 1, 14. 160/161 cf. supra l. 138/139.

144 omissum] I/ Y Q, emissum P .irzond quod] V Y Q, om. P Sirmond esset Y 145 impiae I 146 nefariae T7 148 aestimet] Leo, extimet V Y, existimet Q P Sirmond ^ 149 sententiam V/ —— 153 uclim Y Q Sirzond eutychianus Y — 160 pr. e/ a//. qua] quia Y Q P 162 de qua] oz. P 168 non] nunc P

PL 581

AD IVSTINIANVM II, v1 1705 modum

imprudenter

negastis,

orthodoxa

69 pronuntiata

non

esset ab illo concilio, damnari tamen debuit, ne uideretur igno-

rantibus approbata. 23. Cum igitur secundum has euidentes et ineuitabiles rationes damnationem huius epistulae tantum beati quoque Leonis 17; crimen necessario consequatur, quid ab istis de iudicio successoris eius expectetur ignoro, nisi, quod dictu quoque magni horroris est et quod numquam sperare potuerunt haeretici, ut cum magna et uniuersali synodo Chalcedonensi idem gloriosissimus auctor atque defensor eius Leo damnetur. 180 24, Sed quanta animaduersione sit dignum quod hoc non tentare tantum, uerum etiam de successore eius ausi sunt ex-

pectare, ipsius considerationi dimittimus, quem latere non potest, quam grauiter offendatur Ecclesia, si tantum nefas, quod absit, reliquerit impunitum. Confidunt equidem, non 185 bene sentientes de oboedientia quam Christo debetis, et deuo-

tione quam exhibetis eius Ecclesiis, quod contra uigorem ac iustitiam canonum defendi queant. 25. Verum expedit illis metuere potius ne forsitan experiantur, Domino regente cor uestrum, quod non in patrocinium, sed

19oin ultionem potius transgressionum potestatem, desuper habeatis. Desinant itaque temeratores paternae sententiae in nescio quo asylo confidere, quod eis non Romulus Christianus, cui huius ille Deus est pater, qui ueraciter dicitur : Domnus fortis et botens, Dominus potens in bello, sed inanis sua suspicio 195 fabricauit.

26. Nec in tali facto de uestra consensione praesumant, quoniam uobis subreptum est, in plurimis reipublicae dispositionibus occupatis, ut consentiretis hoc fieri, cum multo am-

plius inde quoque plectendi sint, quod uolentes obiectu ues200 trae personae impunitam esse cohibentiam quam praebuerunt háereticis, non permiserunt insinuari uobis patrum decretis esse contraria quae fiebant. 27. Vt eo modo,

per auctoritatem

uestrae

consensionis,

etiam multos sibi conscios aggregarent et quasi multitudinem 20; sequeretur impunitas, secundum quod uisum est cuidam dicere, quidquid multis peccatur inultum est, minus attenden-

193/194 Psalm. 25, 8.

171 uiderentur Y QP 170/172 orthodoxam pronuntiatam ... approbatam V Y 173has]as V,aseY uidentes Y Q P OP neuitabitabiles V/, ne uitabit habi174 damnationem] V/ Y, damnationis P Sirzond, damnationes les Y O P 176 dictu] V, dictum Y (Q P S/rzond ^ 17"? ortoris V, erroris Y Q P Sirmond 178 magne Y . 179 damnetur] V Y, damnaretur Q P Sirzmond ^ 191 temera193 cui totes paternae] temeratios patrum ne P, temeratores patrum ne Y Q huius] cuius $zrzzond

194 sua] V6, oz. V

196 nostra Y

204 conscius Y

PL 582

70

AD IVSTINIANVM II, v1

tes quod nec diuino iudicio possit peccantium multitudo resistere, nec humano per multitudinem illudere temeritatis auctores. Nam futuro examini Dei relictis eis qui, uel factione 210 illorum inducti, uel oppressione coacti sunt, debitam sententiam idem factiosi praesumptores excipiunt, tanto grauiorem quanto plurioribus obfuerunt. 208 illudere] illud praez.. Y —— 211 excipiunt] V/ Y, excipient Q P $irzend plicit liber secundus V/ Y P, subscr. deest in Q

^ ex-

LIBER TERTIVS I, 1. Exigit a nobis operis cura suscepti ut quod superiore libro demonstrare coepimus, in isto multipliciter ostendamus, quoniam haereticorum complices Theodorum quoque Mopsuestenum episcopum, in Ecclesiae pace defunctum et a sanctis i

PL 581

patribus, sicut iam memorauimus, praedicatum, in destructio-

nem magnae synodi Chalcedonensis atque institutorum beati Leonis, anathemati subdiderunt. Et quia, ut in suum consen-

sum leues corde possent adducere, dicunt beatum Cyrillum aliqua eiusdem Theodori scripta culpasse, hoc quoque probe1o

mus, quod etiamsi uerum sit, contra eius sententiam fecerint,

cuius exemplo praesumptionem suam inaniter excusare conantur.

2. Vt quemadmodum euidenter apparuerunt quod fallaciter I

M^

2o

50

2

V^

30

35

se iactauerint, ob iniuriarum eius dolorem, epistulam uenera- PL bilis Ibae damnasse, ita suo testimonio conuincantur, et in 582

damnationem Theodori eius impugnasse iudicium. Vbi autem docuimus quoniam uel si eandem epistulam synodus Chalcedonensis non pronuntiaret orthodoxam, nihilominus in eius euacuationem pro laude Theodori damnaretur, ibi utique simul ostensum est ipsum quoque Theodorum propterea fuisse damnatum. 3. Vnde et illud sequi necesse est, quod etiam de saepe dicta epistula uenerabilis Ibae iam diximus, quoniam si dicatur ad ueritatem atque iudicium Catholicae fidei pertinere quod statuerunt isti, dicentes : S? quis non anathematizat Theodorum Mopsuestiae et eius dogmata, eosque qui aut similia ei sapuerunt, aut sapiunt, anathema sit. 4. Illa synodus Catholica non fuisse firmabitur, quae non illum damnauit, cum ex epistula memorata recitari laudes dogmatum eiusaudiret. Verum nec Leo Romanus antistes carebit hoc crimine, qui cum gesta praedictae synodi se diceret approbasse, non arguit quod ibi Theodori laudes non inuenerit improbatas. Hoc autem, ubicumque de ipsius synodi reprehensione conquerimur, oportet aduertere, quoniam non sine praedicto beato Leone culpatur. Liber II]

I, 28/27 ex edicio Iustiniani ; cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpolitik. Jus-

linians, p. 324.

Liber III. incipit tertius eiusdem ad eundem V/ Y, incipit liber tertius sancti episcopi facundi ad imperatorem Q P I, 3/4 mopsuestinum iactauerunt Q P Sirmond est] sequi ag. qui P atque] in aZ. V, del. Vc mur Y

V Y Q P 10 fecerunt P 14 iactauerint] / Y, 22 sequi] quoque Y Q Szrzond, . 18 eius] oz. P 24 saepe dicta] V, supradicta Y Q P Sirzond P — 26 dogmati P quiaut]quiaut Y — 34 conquiri-

PL 585

72

AD IVSTINIANVM III, 1

5. Quid etiam illud, quod de modo ipsius facti quo epistula. illa damnata est, prudentium rationi considerandum proposuimus, nonne in condemnatione quoque Theodori debet attendi, quoniam nec aduersus eum, uel si adhuc in corpore degeret et haereticus probaretur, olim Nestoriano errore damnato, in quo praeoccupatus fuisse dicitur, tam multorum episcoporum opus erat quaeri sententiam, quae numquam pro ueterum haereticorum damnatione, sed aliquando pro nouorum exclusione fuit necessaria, si tamen admoniti errata corrigere des4 I pexissent ? 6. Ideo uero nunc quaesierunt haereticorum fautores ab uniuersali Ecclesia magistrum Nestori pronuntiari Theodorum, ut quia facile monstrare possunt, non solum epistulam uenerabilis Ibae laudes eius continentem, a synodo, quod false 5o

55

negatum est, approbátam, uerum etiam sapientissimi Iohannis Antiocheni et Orientalis concilii, ad beatum Proclum et imperatorem Theodosium datas, in quibus idem Theodorus multo amplius est laudatus, etiam per hoc praedictam synodum Nestorianam esse firmarent. *. Nam et ipsa subscriptionis formula quae data est in condemnationem eiusdem Theodori, non aliud uidetur ostendere,

cum dictum est : S? quis non anathematizat Theodorum Mofsuestiae et eius dogmata, anathema sit ; quod in nullius haeretici damnatione meminimus contigisse, ut illi quoque anathema 6 o essent, qui anathema ei non dicerent. Siquidem multorum haereticorum multos et dogmata latent et nomina, qui anathema esse non debent, quoniam non anathematizant eos quos nesciunt. 8. Sed, quemadmodum dictum est, ut ad synodi Chalcedo65 nensis iniuriam peruenirent, quae cum apud se recitarentur

70

ex epistula uenerabilis Ibae laudes ipsius Theodori, neque ipsi, neque dogmatibus eius dixit anathema, propterea talis data est contra consuetudinem contraque humanitatem formula subscribendi, quasi nemo aliter probari Catholicus possit, nisi Mopsuesteno Theodoro et eius dogmatibus anathema dixerit. 9. Quod decretum si recipimus, nihil est quod haereticis pro synodo Chalcedonensi respondere possimus, cum dixerint : Sic uobis uisum est illam synodum excusare in libro cui con87/58 ibid. 36 de] V*, om. V — quo] qua P 38 quoque in condemnatione — P, quoque in condemnatione quoque 42 opus] V Y Q, oz. P Sirmond ^ 44 errata]

creataP ^ 47 pronuntiate V/ Q P, pronuntiaret Y — o1 pr.et] V*,om. V —— concilii] litteras add. Szrzmond 58 dogma P 61 omnia Y 64 ut] oz. Q P 65 cum] non Q P 70/71 anathema] sit agg. P 74/75 consensistis zsque non] om. Y per bhomoiotel.

AD IVSTINIANVM III, 1

73

sensistis, ut diceretis quod non contenta facta ab Iba denegatione propter ad Marin epistulam, neque etiam pro eo facta

m

testificatione clericorum Edessenorum, sed confirmans iudicatum Photii et Eustathii, petiuit Ibam, ad destructionem et 8o

exclusionem ad Marin impiae epistulae, anathematizare Nestorium et eius dogmata. 10. Et reuera sic oportebat orthodoxam synodum facere, cuiuscumque esset illa epistula, quae Ibae tamquam sua erat obiecta, ad remouendam penitus suspicionem, cogeret eundem

Ibam

Nestorium

anathematizare,

cuius

in ea

mentio

facta est. 11. Ouomodo igitur praedicta synodus Chalcedonensis, si uere orthodoxa fuerat, expetens Ibam anathematizare Nestorium et eius dogmata quae non laudauerat, non expetiuit ut maxime Theodorum Mopsuestenum anathematizaret, quem 9 o audierat apud se ex memorata epistula recitari beatum praeconem ueritatis et doctorem Ecclesiae et in sua uita colaphizasse haereticos per ueritatem suae fidei et post mortem spiritalia arma in libris propriis Ecclesiae filiis reliquisse ? 12. An Theodorus, de cuius blasphemiis dixistis quod diaboli 9 transgrediantur insaniam, propter zelum Dei, sicut scriptum ibi est, non solum propriam ciuitatem ab errore ad ueritatem conuertit, sed et longe positas sua doctrina instruxit Ecclesias? Quae omnia cum ex epistula obiecta Ibae synodus Chalcedonensis audiret, non coegit eundem Ibam sic laudatum Theodorum ob hoc profecto, quia Nestorii IO! [9] anathematizare impium suscipiens errorem, eius quidem nomen occultauit Theodori autem Mopsuesteni defendit, qui magister Nestorii fuit, quemadmodum in praedicto libro, cuius definitionibus subscripsistis, de talibus dictum est. 13. Haec cum nobis opposita fuerint, quid contra referre 105 ualebimus, si orthodoxus non est qui Theodoro Mopsuestiae et eius dogmatibus non dicit anathema ? Proinde cognoscis, Auguste, quod in reprehensionem synodi Chalcedonensis haec 8 vA

VA

fuerint IIO

IIS

constituta,

uel si recitatam

solummodo,

non

etiam

receptam ibi memoratam epistulam mentiamur. Et ideo complices haereticorum sua ratione suoque testimonio, sicut diximus, conuincuntur aduersus magnam synodum talia decreuisse. 14. Nam sicut fallaciter suadent ut inde a nobis excusetur, quod non contenta uenerabilis Ibae episcopi negatione propter 75/46 denegatione] denagata (OQ P 81 te uera Y — 83 ad] ut praem. Sirmond 84 ea] V. Y Q, eo P Sirzmond 86 igitur] oz. P 88 expetiuit] expetunt Y P 89 mopsuestenum] oz. Sirzend ^ 92 post] per Q P 93 ecclesiae filiis] / Y, ecclesiis Q P Szrzzond 96 ibi] V, ozz. Y Q P Sirmond —— 99 audieret I7 108 auguste] augere Y Q P 109 recitata Y Q P 110 mentiamus V Y . 114 sicut] sic P, si ut Sirzzond ut] V* Y Q P, om. V Sirmond

PL 584

74

AD IVSTINIANVM III, 1-1

(51-52)

ad Marin epistulam, neque facta pro eo testificatione clericorum Edessenorum, expetiuit ab illoanathematizare Nestorium, quem in ipsa epistula non laudauit, inde non poterit excusari, quia non expetiuit ut Theodorum maxime, cum suis ibi dogma120 tibus praedicatum, anathematizaret, cum secundum istos non aliter probari Catholicus possit. II, 1. Quid etiam illud quod finxerunt eundem Theodorum, a beato Leone, uelut magistrum Nestorii, denotatum ? Numquid ob aliud eos tam manifestum mendacium, sine ullo respectu pudoris humani, fortasse credendum est, nisi ut 1psius ; synodi causam, quod ibi nec ipse damnatus est, nec quae illum praedicauit epistula, non solum nostri, id est Catholici,

51

uerum etiam magni testis grauaret auctoritas ? Sic enim PL dixit 585 2. Oportet igitur manafeste intellegere quia sanctus Leo, confir1o "ans ea quae in Epheso acta sunt aduersus Nestorium a sancto Cyrillo et haec custodiri praecipiens, definita quidem uocat duodecim cajitula sancti. Cyrilli, quibus Nestorii adiudicatus est error ; doctores autem anathematizat ; Nestorii quidem Paulum Samosatenum ei Theodorum. Mopsuestenum, Eutychis autem 15 Manichaeum et Apollinarem impios ; cum probari non possit quia Theodorum Mopsuestenum beatus Leo magistrum dixit esse Nestorii. 9. Sed proferant uel epistulam, uel quacumque aliam scripturam, in qua hoc eum dixisse confirmant. Nam et opor20 tebat eos promere ubi hoc beatus Leo dixerit, si uerum se dicere confidebant. Verum ne hoc dubium relinquatur, nos ipsius Theodori uerbis doceamus quantum ab errore Pauli Samosateni fuerit alienus, qui, tertio decimo libro codicis quem

52

2;

Mysticum appellauit : 4. Angelus diaboli est, inquit, Samosatenus Paulus, qui purum. hominem. dicere praesumpsit. Dominum Christum. et negawil existentiam. diuinitatis Vnigeniti, quae est ante saecula. Item in opere quod contra Apollinarem edidit, tertio

II, 9/15 ex edicto Iustiniani ; cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpoliti& Justinians, p. 321.

25/28 ex JApologia pro Diodoro et Theodoro 'Theodoreti Cyrti ; cf. L. Abramowski, Tbeodorets Apologie, p. 65. 'Theodotus Mopsuestenus, Hoiliae catecbeticae I5, 8

(textus syriacus cum uetsione gallica, ed. R. Tonneau - R. Devteesse, $7udi e Testi 145, p. 581) ; cf. R. Devreesse, Essai, p. 42.

117 expetiuit] expetunt Y P

119 expetiuit] expetunt P theodorus Y II, 4 formasse Y —— 6 nostri] V/ nestorii Y Q P Sirzond ^ 10/11 aduetsus usque cytillo] oz. Y ^14 samosatenum] o». P 19/20 oportebit P 24 mixticum Y 26 christum] V, iesum praez. Y Q P Sirmond (cf I. 32.60. 73)

"

53

is

(53)

AD IVSTINIANVM III, r1

75

libro ita locutus est : Manifestum est enim quod. Samosatenus 3o Paulus episcopus quidem fuit Amtiochenae Ecclesiae Domini Dei et Theodoti autem et Aviemonis errore aegrotans, qui primi purum hominem dixerunt esse Dominum Christum, non eum cognoscentes Dominum Verbum et in substantia propria Filium Dei ante saecula ex Deo Patre aeterno exstantem. 5. Numquid hunc alia de Paulo Samosateno loquente et 355 alia ex Christo docente, Leo Romanus cum ipso Paulo doctorem diceret esse Nestorii ? Sed isti sic confidenter affirmant quodcumque uoluerint, quasi hoc sit uerum probare, quod uerba iactare. Ceterum absit ut hoc de illo sanctissimo uiro 4o credamus, quoniam etsi Theodorus in quibusdam errasse monstretur, non ideo mendaciter accusandus est, in quibus culpabilis non est. 6. Qui enim reprehendit et accusat errorem non uoluntarium, uoluntario mendacio se implicare non debet, quoniam 4; scriptum est : Perdes omnes qui loquuntur mendacium. Non tantum uero miramur Eutychianos per suos satellites ita mentiri, quantum quod illis sic temere et sic facile creditur. 7. Quomodo autem idem Theodorus dicitur, quod hominem purum,

id est hominem

tantum,

non

etiam

Deum,

dixerit

5o Christum, qui propterea Paulum Samosatenum diabolum uocat et Theodotum atque Artemonem hoc dicentes fatetur non sanam tenere doctrinam, sed in suo errore potius aegrotare. 8. Quid igitur ipse credidit esse Dominum Christum ? Hoc profecto, quod illos non cognouisse redarguit, id est Deum 55 Verbum, et in substantia propria Filium Dei, quippe quem et ante saecula ex Deo Patre aeterne dicat exstantem. Non ergo, sicut in reprehensione sanctae synodi fingitur, duos iste credidit, aut duos docuit filios, quasi alterius substantiae dicens hominem Christum et alterius Deum Verbum, qui sicut eius 6o uerba declarant, ipsum Dominum Christum non purum Hominem,

sed etiam

Deum

Verbum

esse cognouit;

nec sola

auctoritate aut dignitate personae, sed in substantia propria Deum et Filium Dei, sicut etiam in substantia propria hominem et filium hominis. 29/34 ibid. ; cf. L. Abramowski, /.c. ; opus praeter nonnulla fragmenta deperditum est ; cf. R. Devreesse, Essai, p. 49, n. 3 ; H.B. Swete, Theodori episcopi Mopsuesteni in epistolas B. Pauli commentarii, t. 2, Cambridge, 1882, p. 312-522. 45 Psalm. 5, T31 theodoti] V, coni. Sirmond, theodori Y (Q P Sirzond in fextu primi] V, primum Y Q P, oz. Sirmond 32 dixerunt esse] V7, dixit esse Y Q P, esse dixerunt S/rzond ^ chtistum] iesum praem. Y (Q P Sirmond ^ 33 deum JSirmond 35/36 loquentem ... docentem Jrzend ^ 36 ex] V, de Y Q P Sirmond | 4* il YOP 51 theodotum] V/, theodorum Y (Q P Sirzond 51/52 non insanam Q P 53 christum] iesum praem. P Sirgzond B6 aeternae T7 60 christum] iesum praezz. Y Q P Sirmond

PL 586

76 65

AD IVSTINIANVM III, r1

(D4-55)

9. Quae in his uerbis occasio, quae suspicio errori Nestoriano

relinquitur ? Ecce est aperta et omni ambiguitate carens Theodori fides, pro qua in epistula uenerabilis Ibae, sicut et a doctissimis patribus laudatur. Non est igitur quod Eutychiani de Nestoriano dogmate synodum criminentur, quia praedictam 7o epistulam, laudes Theodori continentem, pronuntiauit orthodoxam. 10. Sicut autem non est dicendus Manichaeus, quis in hoc testimonio Dominum Deum Verbum et in substantia propria Filium Dei, ante saecula ex Deo Patre aeterne exstitisse 15 confessus, de eius humanitate conticuit, ita uelut Nestorii

doctor accusare non debet, ubi de eius humanitate disputans, de diuinitate non loquitur ; aut ubi, Apollinaristarum

54

haere-

ticorum contradictione cogente, naturas amplius diuidit, quam ut haeredum ipsorum, id est Eutychianorum, calumniam pos8o set effugere. 11. Accipe porro iam et aliud eorum euidens mendacium, quod similiter finxerunt in eodem suo libro dicentes : Oportet enim inspicere animo quia dicens apostolus, qui personam Verbi significauit in. Dei esse forma, quod. est in essentia Patris, non

85 dixil, quia, qu erat an forma. serui accepit, ut mon praeexistenti homini demonstraret Verbum. unitum. secundum Theodori. et Nestorit insaniam. Nec tamen ostendunt ubi Theodorus dixerit quia homini praexistenti unitum est Verbum. 12. Nos igitur, etiam hoc in denotationem

atque inuidiam

9o magnae synodi mendaciter eos dixisse, ipsius Theodori uerbis PL simpliciter ostendamus, qui non, sicut isti confingunt, ante 587 iam subsistenti homini Verbum dixit unitum, sed ab ipsa in matris utero plasmatione hominis naturam cum Dei Verbi natura in unam substitisse personam. 55

9;

3193. Nam tertio decimo D» incarnatione libro, sic dicit: Bo-

nwm est in hoc loco maxime concludere quid uirtutis habeant ea quae dicia sunt, siue comuersari, siue baptizari, siue crucifigi, siue mori, siue sepeliri et vesurgere. Non uro alicui haec coaptantes homini dicimus ; hoc enim in unaquaque dictorum demonroo s/ratione addere non moramur, ut wullam calumniantibus 5rae82/8? ex edicto Iustiniani ;cf. E. Schwartz, Zur Kirchenpolitik Justinians, p. 321. 83/84 cf. Phil. 2, 6. 95/106 ex 24pologia pro Diodoro et Theodoro 'Yheodoreti Cyrti ; cf L. Abramowski, T'eodore£s /Apologie, p. 65 ; opus Theodori Mopsuesteni de incarnatione praeter quaedam fragmenta periit ; cf R. Devteesse, Essai, p. 44-48 ; H.B. Swete, 0.c., p. 290-312.

68 laudatus Y Q P 73 dominum] iesum ad. Y Q P Sirmond ^ 6 accusati Sirmond ^ 81 euidens] Y Q P JSirmond, om. V S82 libro suo — P JSirzznd 8? dixerit] V/ Y Q, dixit P Jirzond ^ 88 unitum] unicum Y, o». Q P 92 dixit] oz. P 93/94 cum sque natuta] ozz. P per bomoiotel. 94 naturam Q 98 pr. e a//. siue] et add. Y Q P 99 dictorum] doctorum Y Q P

^

(55-55a)

AD IVSTINIANVM III, 1i

2

beamus male loquendi occasionem, sed inhabitatio quidem a Deo Verbo ab ipsa in utero matris blasmatione ;inhabitato uero, non secundum communem inhabitationem, neque iuxta eam quae 4n

multis intellegitur. gratiam, sed. iuxta. quandam |excellentem, 105 Secundum. quam etiam. adunari dicimus utrasque naturas et unam iuxta adunationem effectam esse bersonam. 14. Ecce dum uolumus aliud eorum mendacium prodere, etiam omnes hic, aut pene omnes, eorum aduersus Theodorum de incarnatione Christi calumnias uidemus exclusas. Nam 11o accusant eum illi, quod hominem purum dixerit Christum. Ipse autem dicit : S?we conuersari, siue baptizari, siue crucifigi, siue

mori, siue sepeliri et resurgere, non puro alicui haec coaptantes homini dicimus. 15. Si autem non puro alicui homini haec coaptat, igitur 11; etiam Deum conuersari et baptizari et crucifigi et mori et sepeliri et resurgere fatetur in carne suscepta, suamque sollicitudinem monstrans : Hoc enim, inquit, ?n unaquaque dictorum demonstratione addere non moramur, ut nullam calumniantibus

praebeamus male loquendi occasionem. 16. Et neque sic amputare potuit occasionem quaerentibus occasionem. Item accusant eum illi, quod beatam Mariam Deum genuisse negauerit. Ipse autem dicit quod ab ipsa in utero matris plasmatione Deus Verbum adunatum sibi hominem inhabitauerit, secundum quod euangelista dicit : Verbum caro 125 factum est et habitaust 1n. mobis. 17. Item accusant eum illi quod sic habitasse dixerit Deum Verbum in assumpta hominis natura, sicut habitauit in multis sanctis atque prophetis, non ut adunatis utrisque naturis una fieret ex earum adunatione persona. Ipse autem dicit eum

120

13o non secundum communem habitationem inhabitasse, sed iuxta

quandam excellentem, secundum quam etiam adunari dicimus utrasque naturas et unam iuxta adunationem effectam esse personam. 18. Vbi simul et illud attendat pietas uestra, quoniam con135 fictum est de beato Leone, quod Theodorum dixerit doctorem 55a

fuisse Nestorii. Nam cum idem beatus Leo scribens Maximo Antiocheno doceat : Quoniam Catholicae fidei petra, cuius cognomen beatus Petrus apostolus sumpsit a Domino, propterea 111/113 supra, l. 97/99. 117/119 supra l. 99/101. 124/125 Ioh. r, r4. 137/142 Leo, Episzula 42, ad Maxizum Antiochenum (ed. C. Silva-Tarouca, Textus e? Documenta 20, p. 109, l. 38 / p. 110, 1.2).

101 inhabitato Y

107 uoluimus I7

108 hic] hii Y, hi Q P

112 siue] se

et add. Y . 120/121 et neque 4:que occasionem] oz. P per bormoiotel. 123 matris] V Y, oz. Q P Sirzoend | 138 est] V, oz. Y (Q P Sirmond — 136 eum] oz. P

PL 588

(55a-56) AD IVSTINIANVM III, r1 Nestorium. anathematizet, quod. Verbi carnisque naturam in 14o beatae Virginis conceptione seiungens, unumque Christum n 78

duos diuwidens, aliam deitatis et aliam humanitatis uoluerit esse

personam, non posset uelut eius magistrum Theodorum condemnare, quia iam dudum praeuertens ipsius errorem Nestorii, contra docet ab ipsa in utero matris plasmatione Dei Verbi 14; naturam cum ea quae assumpta est in unam substitisse per-

sonam. 19. Et haec quidem protulimus de Theodori scriptis, ex occasione conuincendae falsitatis eorum quos aperte mentiri non puduit, dum pro eius persona epistulam uenerabilis Ibae co15o nantur excludere et pro epistula uenerabilis Ibae Chalcedonense concilium. Competenti uero loco tanta et talia proferemus, ut si non ipsos calumniosos atque fallaces, alios certe paeniteat, qui eis facile crediderunt. 20. Ouis autem commemorare possit, aut omnes eorum

56

155 falsitates, aut omnia quae in illo libro sparsa sunt, ad augendum crimen ipsius Theodori et epistulae Ibae in qua laudatus est, ut ex hoc magnae synodo suscitaretur inuidia, quod eam pronuntiauit orthodoxam ? Nam siue cum Nestorii, uel nescio cuius Cyri, siue cum Iohannis Aegeatae faciunt mentionem, 16o nolunt eos sine his conuiciari, siue cum testimonia proferunt patrum, nolunt eos sine alterius eorum uituperatione laudare. 21. Adhuc tamen aliud magnum ac duplex eorum mendacium publicemus, quod Chalcedonense concilium, non Epheseni tantum, uerum etiam ipsius Chalcedonensis iudicio uideri 165 notabile uoluerunt, dicentes : Theodori symbolum et n Epheso sub sancto Cyrillo synodus et in Chalcedone condemnauerunt,

atque anathemati subdiderunt cum conscriptores eius. 22, Cum in Ephesena synodo referatur quidam nomine Charisius, presbyter et oeconomus Philadelphiae, nescio quos 17e Antonium et Iacobum presbyteros accusasse de societate Nestorii et docuisse quod non Ecclesiae symbolum, sed aliud, conuersis Tessarescaedecatitis haereticis, qui non cum Ecclesia, sed quartadecima luna Pascha celebrabant, tradiderunt ; nec

ibi dicatur, uel ab ipso Charisio, uel a quoquam, illud symbo159 Iohannis Aegeatae : cf. E. Schwartz, Zur Kirchenpolitik Justinians, p. 321, n. 1 ; p33204t1 1. 165/167 ex ediczo Iustiniani ; cf. E. Schwartz, /.c., p. 322. 172/ 173 cf. Augustinus, De baeresibus 29 (CC 46, p. 304) ; — Ps.-Epiphanius, Liber "Anacepbaleosis, 2, x, 4 (PG 42, 864).

139 anathematizaret P 141 duas Y Q P 143 quia] qui Sirzend ^ 154 eorum omnes P, Szrzornd ^ 155 falsitatis V/ — 159 aegeatae] reszitui? Schwarz, Zur Kirchenpoliti& Justinians, b. 321, n. 1, agetae V, ergo te Y, graece Q, graeci P Sirmond —— 164 ipsius] oz. P uidere P 165 noluerint Y ^ 167 anathemate YOP 169 carisius / Y oeconimus 7 Y 172 tessatiscedescatis V, tessaris cedecatices Y Q P 174 illum P

y^

57

(57-58)

AD IVSTINIANVM III, i-i

79

175 m Theodori fuisse. Beatus Cyrillus scribens Orientalibus icit : 29. Prolata est im sancta synodo Ephesena definitio, ueluti a Theodoro deposita, sicut offerentes dicebant, nec affirmat eam Theodori fuisse, uerum neque eum eius conscriptorem ut isti 180 confingunt, refert esse damnatam quia et nec iuste fieret. Lex enim nostra, sicut in euangelio scriptum est, non iudicat hominem, misi audierit ab eo rius et cognouerit quid faciat. 24. Falsum ergo est et quod dixerunt, apud synodum Ephesenam Theodori symbolum cum suo scriptore damnatum. In PL 18; Chalcedone etiam non alibi mentio Theodori facta est, nisi ubi

ex epistula uenerabilis Ibae recitatum est nomen eius. 25. Cognoscant itaque se nihil suis subreptionibus profecisse, quibus obtinere conati sunt ut Chalcedonensis synodus sibi contraria uideretur, approbans epistulam laudantem Theodorgo rum, quem cum symbolo suo damnauerint. Ex his quidem satis superque produntur fautores haereticorum, sicut epistulam uenerabilis Ibae, ita etiam Theodorum Mopsuestenum episcopum, in destructionem synodi Chalcedonensis et decretorum papae Leonis, a quo eiusdem synodi gesta sunt approbata, 195 anathemati

58

subdisse.

III, 1. Nunc illa proferamus in quibus etiam beati Cyrilli suo testimonio conuincuntur impugnasse iudicio. Nam affirmantes ipsum esse auctorem nescio cuius operis, in quo aliqua . sancti Diodori Tarsensis episcopi ac Theodori dicta culpantur, ;negare non possunt quo ibi dixerit : Scripti sunt a magno Theodoro aduersus Arianorum. et. Eunomianorum haereses wiginti forte et adhuc amplius libri et alia braeter haec euangelica et

apostolica scripta interpretatus est. Et hos quidem labores nullus ausus est increpare, sed dextro decreto honorare studium rectorum 10 dogmatum quod n ets est. 2, Isti uero e contrario eundem Theodorum in euangelii

177/178 ex ZApologia pro Diodoro e? Theodoro 'Theodoteti Cytti ; cf L. Abramowski, Thbeodorets /Apologie, p. 63 — Cyrillus Alexandrinus, Epis/u/a "Pro Theodoro" ad lobannez JAntiochenum et Orientales, in. Coll. Sicbardiana 135 CACO T, v, p. 315,1. 4/5) ; Pelagius, Def. 3 (ed. Devteesse, p. 27, l. 3-4). 180/182 Ioh. 7, 51. III, 5/10 ex 7Apología pro Diodoro e? Theodoro 'Theodoteti Cytri ; cf. L. Abramowski, T/eodorets ZApologie, p. 63 ; opus Cyrilli Alexandrini, Coszra Dzodorum et TbeodorH/: praeter quaedam fragmenta deperditum est.

177 sancto P 178 affirmet l/ Y Q, affirment P 179 eum] cum Y Q P .Sirzond consctiptore Y OQ P 183 et] oz. Y dixerunt] V, dixit Y Q P Sirmond 190 suo damnauetint] I/ Y, damnauetint suo P Q, damnauetit suo Sirmond ^ 195 anathematae V/, anathemate Y Q III, 2 suo testimonio] V. Y Q, testimonio suo - D, testimonium suo S/rzond 8$ quo] V Y Q, quin P S/rzond

589

80

15 59

2o

2; 60

3o

AD IVSTINIANVM III, rr

(59-60)

expositione reprehendunt, in quo labores eius, quisquis est auctor illius operis, perhibet quod nullus ausus fuerit increpare, sed dextro potius honorare decreto; et hinc eum impium uocant, quod Dominum in passione, et formidasse, et turbatum esse dixerit, ita ut hoc quoque dicerent : 3. Horremus etiam solum memoriam blasphemiarum eius, et Deo supplicamus ut nobis fiat propitius, quod omnino in lingua lalia sustinemus asserentes quia trepidare in passione eum posse, qui suis famulis qui pro eius nomine martyrium suscepevunt talem donauit gratiam, ut cum gaudio et promptu et alacrilate passiones adirent. Haec autem reprehensio et detestatio scriptorum Theodori sanam doctrinam beati Leonis synodi Chalcedonensis auctoris impugnant, qui scribens Iuuenali Hierosolymitano episcopo dicit : 4. Vtere igitur, frater carissime, inuictissimis Catholicae fidei documentis,et euangelistarum praedicationem sanctorum locorum in quibus degis, testificatione defende. Apud te est Bethleem, 4n qua salutifer Dauiticae Virginis partus illuxit, quae inuolutum $annis inler angustias diuersorii praesepe suscepit. Apud te est declarata ab angelis, adorata a. magis et ber multorum infantium mortes ab Herode quaesita Saluatoris infantia. 9. Apud ie est ubi. pueritia eius adolewit, ubi adolescentia maturauit el ber incrementa corporea in. wirum perfectum ueri

35 hominis natura profecit, mon sine cibo esuritionis, mon sine somno quietis, non sine fletu miserationis, nec sine bauore forima-

dinis. Vnus enim atque idem est, qui et Dei forma operatus est miracula magna uirtutis, ei in forma serui subiit saeuitiam passionis. 4o 6. Si ergo de nobis haeretici quaerunt cur non et Leonem condemnemus praedicantem et praedicari cogentem, quod Christus non sine pauore formidinis subiit saeuitiam passionis, quid respondebimus Theodoro iam pro tali confessione damnato, nisi aut Leonis esse illam epistulam denegemus, ad soli4; tum mendacii confugientes auxilium, aut et ipsum Leonem cum Theodoro concedamus esse damnandum ? 17/22 ex edico Iustiniani ; cf. E. Schwattz, Zur Kirchenpoliti& Justinians, p. 323-324. 26/39 Leo, Epistula $3, ad Iuuenalem Hierosolymitanum (ed. C. Silva-Tarouca, T'exzus

e£ Documenta 20, p. 135,1. 35 / p. 136, l. 48).

17 etiam] autem P

solam Y 18 omnino] omnia P 19 quia] V Y Q, oz. P S$irmond | ?4 prompti V/ Y Q, promptine P, promptitudine Szrzend ^ 22 et] ate OQ 24 impugnant] V/, impugnat Y Q P Sirmond 28 est] oz. P 29 dauidicae S7rzoemd ^ quae] que Y ^ 33 est]esse Y ^ puritia V — 34 incrementa] omnia praem. Sirzond 36fluctu V Y — 3? dei] V Y Q, in praez. P s.J. Sirmond | 40/A2 si ergo usque passionis] ozz. Y per boroiotel. 43 iam] V Y OQ, nunc P s. ras. Sirzzond —— 44 nisi aut] si aut Q Y, si autem P ad] aut praez;. P, in marg. Sirmond —— 45 mendacium Sirzend ^ confugiemus P

PL 599

(61-62)

AD IVSTINIANVM III, ri

81

7. En qualia in defensionem concilii Chalcedonensis et Romani Leonis, conscripta dicuntur, quae nos suo praeiudicio et

61

62

ipsam synodum et Leonem damnare compellunt ; et qui pro ;o Dei timore talibus noluerint admisceri et in Ecclesiae praeiudicio composita esse docuerint, digni ducantur exsilio, digni carceribus. Nihil autem mirum ; nam talia semper mundus arguenti se retribuit ueritati. 8. Quid porro est, quod in eodem libro in quo Theodorus 55 dicitur diaboli transgressus insania, quia Dominum nostrum in passione et formidasse et turbatum esse confessus est. Athanasius approbatur, quod in libro tertio aduersus Arrianos scribens de proprietatibus duarum Christi naturarum, hoc etiam dicat : Etenim perturbari carnis broprium est ; potestatem autem 6o habere bonendi et sumendi quando uult animam, non est hoc frojriwmn hominis, sed Verbi uirtutis est ? 9. Ecce ipsi non alibi, sed in eodem libro, immemores sui, fatentur quod beatus Athanasius ueraciter Dominum in| passione dixerit esse turbatum. Cur ergo sibi contrarii, in quo 6; Athanasium probant, ut magno concilio praeiudicent, Theodorum damnant ? Qui beatus Athanasius ita locutus est etiam

in libro quem de Trinitate conscripsit : 10. Verbum enim et Filius Dei semper erat Dominus Deus

et non ost crucifixionem. factus est Dominus, sed, ut praedixi,

7o humanitatem eius effecit diuinitas Dominum et Deum. Et quando dicit : "Pater, si possibile est, transeat a me calix iste ; uerumiamen non mea uoluntas fiat, sed tua" ("spiritus quidem $rompíus esi, caro autem infirma" ), duas uoluntates hic ostendit : humanam quidem quae est carnis, aliam uero quae deita75 Us ; el. humanam quidem. propler infirmitatem carnis. vecusat fassionem, diuimitas eius prompta est. 11. Cum igitur sanctus Athanasius duas uoluntates profiteatur in Christo, humanam quidem propter infirmitatem carnis recusantem passionem et aliam uero eius, quae deitatis est, 8o promptam, rescire iam debent Eutychiani, quoniam, sicut est consequens ut si iuste damnatur pro tali confessione Theodo-

59/61 Ps.-Athanasius, Orazio IV conira JArrianos 68/76 sc. Marcellus Ancyt., De incarnatione et contra JÁrianos 21 (PG 26, 1021 B). 71/72 Matth. 26,

39.

72/73 Matth. 26, 41.

B1 ducantur] V, ducuntur Y Q P, dicuntur Szrzzond B5 insaniam P zrzzond 56 pr. et] oz. Y Q P Sirzond — 62immemotis V Y O 63/64 in passione dominum ce Y Q P Sirzend ^ 686 probant ut] probantne P, ne s. ras. 69 dominus] christus add. Y Q, iesus christus add. P Sirmond —— V4 alt. quae] oz. Y Q vA[25 deitatis] est praez;. P Sirzmond ^ "5 humanam] V Y Q P, m exp., humana Sirzond 76/79 diuinitas zgue passionem] ozz. Y per boroiotel. 79 et] V; oz. Y Q P Sirmond

PL 591

82

(63-64)

AD IVSTINIANVM III, rr

rus, etiam Romanus

Leo non possit absolui, ita necessario

sequitur ut Theodoro ac Leone damnatis nec ipse, quem uenerari se dicunt, Athanasius absoluatur.

8;

12. Sed quid ego de Athanasio loquar, quando nec ipsos euangelistas dubitarunt incessere, cum per "Theodori damnationem ad beati Leonis et synodi Chalcedonensis iniuriam tendant, quod epistulam Ibae, laudes eius continentem, pronuntiauit orthodoxam ? Nam rursus Theodoro Apollinaristis

go resistente, qui, sicut nunc

Eutychiani, humanam

in Christo

uolebant euacuare naturam et dicente ad comprobationem ipsius humanae Christi naturae, quod, imminente passionis articulo et impensius orauit et ab angelo confortatus est,

63

o;

dicitur ab istis 19. Quomodo sicut apostolus caelis et. quae

: opus. habebat angeli solatio angelorum operator ? dicit : Quia in ipso creata sunt omnia, quae n in. terra, wisibilia et inuisibilia". Et adiciunt

etiam, illud, quod supra meminimus, dicentes : Aw? quomodo trepidabat passionem qui suis famulis qui pro nomine ipsius roo martyrium. susceperunt talem. donawit gratiam, cum gaudio et $romptu et alacritate adire passiones ? 14. Quae omnia non contra Theodorum, nec contra epistulam uenerabilis Ibae quae Theodorum laudauit, nec contra beatum Leonem qui similia docuit, sed potius contra Iohan10; nem et Lucam euangelistas ibi dixerunt. Nam

64

et Iohannes re-

fert dicentem Dominum : N«nc anima mea turbata est ; et quad dicam ? Pater, saluifica me ex hora hac. Et Lucas : Apparuit autem 2/li angelus de caelo confortans eum ; et factus est in agonia, prolixius orabat ; et factus est sudor eius sicut. gutta sangua11o 725 decurrentis 4n terram. 15. Quocirca grauissimas illas contumelias, quas Theodoro propter hanc sententiam ingesserunt, uolentes ex eis beatum Leonem et Chalcedonense maculare concilium, quicumque sanum sapiunt, euangelistis potius ingesta esse cognoscant. 115 Si autem recipimus istos dicentes : Quomodo opus habebat angela solatio angelorum operator ? ut nullius eum credamus in suscepta natura eguisse solatii, apostolum quoque Paulum non recipiemus dicentem : Nostis enim gratiam. Domini nostri Iesu 95/101 ex edic/o Iustiniani ; cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpolitik Justinians, p. 325. 96/97 Col. 1, 16. 98/101 cf. supra, l. 19/22. 106/107 Ioh. 12, 27. 107/ 110 Luc. 22, 43/44. 115/116 supra l. 95. 118/120 II Cor. 8, 9. 82 etiam] V, om. Y Q P Sirmond 83 sequitur zsque damnatis] V, oz. Q P Sirzmond sequitur usque nec oz. Y —— 86 dubitauerunt Y (Q P — 88 contempnentem Y 90 resistentes Y 100 susceperunt] ozz. Y 101 prompte V Y Q P, promptitudine S$Zrzenmd ^ 105 euangelistam Y Q P ibi] sibi Y Q P dixerunt]ras.i;z Y 107/108 apparuit autem] V. Y Q P, ante corr., autem apparuit P,

post corr., Sirmond — 108 est] oz. P Sirmond ^ 109 guttae Sirzond —— 117/118 recipient P, recipientes Q 118 nostri] / Y OQ, oz. P Sirmond ^ iesu] mihi Y

PL

AD IVSTINIANVM III, i1

83

Christi, quoniam propter uos egenus factus est, cum esset diues, I20

125

ut illius inopia uos diwites essetis. 16. Sed refragantes omnibus quae de illo scripta sunt, dicemus etiam nos : Quomodo opus habebat mammis et lacte materno panis angelorum ? aut quomodo opus habebat humanis ulnis et sinu gestari, qui gerit omnia uerbo uirtutis suae ? Aut quomodo opus habebat somno, qui non dormitat custodiens Hierusalem ? 17. Vt ita iam uerbo tenus duas dicamus eius esse naturas,

rebus ipsis euacuantes quod profitemur in uoce, sicut etiam Chalcedonense concilium nos dicimus honorare, cuius senten130

tiae repugnamus. Non autem dicerent euangelio resistentes : Quomodo trepidabat passionem, qui suis famulis qui pro nomine ipsius martyrium susceperunt talem donauit gratiam, cum gaudio et promptu et alacritate adire passiones, si aut

155

manis. 18. Quid ergo? Non trepidauerunt martyres mori ? neque naturali affectu commoti expauerunt ad mortem, quae utique non ex natura, sed ex peccatis supplicium est ? Et ita eos spe futurorum bonorum cum gaudio atque alacritate passiones adire credimus, ut nullatenus trepidatione malorum praesentium mouerentur ? Non utique, nam uellent non per mortem ad illud quo tendebant peruenire si possent. 19. Propter hoc etiam ipse Dominus Petro dixit : Amen,

homines, aut saltem ut hominibus, de rebus loquerentur hu-

140

amen, dico tibi. Cum esses vunior, cingebas te, et ambulabas ubi

14 ^ uolebas ; cum autem senueris, exiendes manus tuas, et alius te cingel e ducet quo mon wis. Hoc autem dixit, sicut euangelista nos docuit, significams qua morle clarificaturus esset. Deum. Audiunt dicentem Veritatem : Alius te cinget et ducet quo mon wis, et ipsi iactant inaniter quod nulla fuit in martyribus tre1j o pidatio passionis. 20. Sic possunt dicere quoniam et si quisquam lethali ulcere de uita desperans, sponte medico quod ei ferro possit restituere sanitatem, ita spe futurae salutis gaudeat, ut praesentem sectionis molestiam non reformidet. Attendant uero 155 quid etiam Paulus dicat apostolus, de ipsa morte corporis loquens : 21. Scimus enim quoniam si lerresiris domus nostra huius 143/149 Ioh. 21, 18/19.

157/163 II Cor. 5, 1/4.

125 somnum V Y 133 promptae V, prompte Y Q P, promptitudine Szrzzond 133 si aut] sicut Y Q, siut P 139 bonorum] V Y, oz Q P .firmond ^ 144 ubi] non e4Z. Y 147 esset] V Q D, est Y Sirmond ^ 148 te] oz. Sirmond ducit / — 182 sponte] spondente S/rz;end ^ 184 attendat S/rzond 1855 quod P

84

AD IVSTINIANVM III, ir

(65)

habitationis dissoluatur, quod aedificationem ex Deo habeamus, domum mon manu factam, aeternam, in caelis. Nam et in hoc

160 ingemiscimus habitationem nostram quae de caelo est superindui cupientes ; si tamen et uestiti, non mudi inueniamur. Nam et qui sumus 1n tabernaculo, ingemiscimus grauati, eo quod nolumus expoliari, sed suwperuestiri, ut absorbeatur «nortale hoc a wata.

22. Apostolus itaque domum, siue tabernaculum, uocans 165 corpus, dicit quod eo nollet exspoliari, sed si fieri potest et superuestiri potius immortalitate, ut ad eam non corporis exspolatione transiret. Sed nescio quid dicunt, quia martyres, quibus dictum est : Cum autem persequentur uos 1n ciuitate ista, fugite in alia, non trepidabant mori, immo trepidabant et non 170 mori.

d

23. Nollent, si fieri.posset, sed naturali suae uoluntati uoluntatem Dei deuotione et oboedientia praeferebant. Quod et illa uerba Domini significauerunt, quibus dum diceret : Pater, s? wis, transfer calicem istum a me, ibi statim subiunxit et ait :

155 Verumtamen

non mea uoluntas, sed tua fiat. Quod ergo ait

Nolite timere eos qui occidunt corpus, anamam autem non possunt occidere, sed botius eum timete qui potest el animam et cor$us perdere in gehennam.

24. Non illud quod contra naturam est imperauit, ut huma18» nam mentem nulla mortis trepidatio tangeret, alioquin suum diceretur impugnasse praeceptum, cum ipse daret de fuga

consilium ; sed, ut timor timore uinceretur, dixit : Nolte ti-

mere eos qui occidunt corpus ; Ideo secutus adiecit, sed fotius eum timele quà polest animam et corpus perdere in gehenna. 25. Quid autem hinc etiam condiscipulus praedicti Mopsues18; teni Theodori, sanctus Iohannes Constantinopolitanus dixerit aduertamus. Qui exponens eundem locum euangelii secundum 65

Matthaeum,

sic ait : Jfse quidem intentius orat, ne uideatur

simulatio esse megotiwm, et sudores defluunt propler eandem 190 ilerum causam ; eine hoc dicant haeretici, quoniam. simulabat agoniam, ideo el sudores sicut guttae sanguinis et angelus con[orlans eum apparuit, e mille timoris argumenta. 26. Et ne quis dicat uerborum esse figmentum, proplerea et oralio, el dicere quidem : ''Si possibile est, transeat" ,ostendit huma-

195 nitatem ; dicere uero : "Verumtamen mon sicut ego uolo, sed sicut 168/169 Matth. 10, 23. 173/175 Luc. 22, 42. 176/178 Matth. 10, 28. 182/ 184 Matth. 10, 28. 188/197 Iohannes Chrysostomus, in Martbaeui bomilia 85, x (PG 58, 745/746). 194/196 Luc. 22, 42.

158 aedificatione V/, edificatione Y 166 inmortalitatem V Y Q 169 alia] V Y Q, aliam P Szrmond —— et] V Y, om. P Sirmond, s.l. Q 17? pr. et] V, om. Y

Q P Sirmond | 181 diceret P 182/183 eos timere — P Szrzond —— 184 gehenna] V, gehennam Y Q P Sirzond 185 condiscipulos Y 191 agonia l/ Y O

PL 595

(65-66)

AD IVSTINIANVM III, rr

85

tu", ostendit quomodo per uirtutis studiwm et patientiam docea66 200

mur ei retrahente nos natura, subsequi 24. Qui etiam in commento quod fecit, capitulo uigesimo sexto, cuius animam suam perdet eam, ita locutus

Deum. in Iohannis euangelium est initium : Qwi amat est : Vt non dicant quo-

niam ipse, alienus a dolorinus humanis existens, facile de morte

205

philosophatur et bericuli expers nos admonet, ostendit quia et agoniam robter utilitatem non recusat ; haec autem dispensationis sunt, non diuinitatis ; broplterea ait : " Nunc anima mea turbata est". Alioquin, nisi hoc esi, quam consequentiam habet. quod dictum. est, ei dicere : "Pater, saluifica me ex hora hac ?" et sic

perturbari, ut et liberationem quaereret, si quidem esset effugere ? 28. Haec naturae humanae infirmitates sunt, sed mon habeo 210

215

"guid dicam, inquit, liberationem |boscens" ; "propter hoc enim ueni in horam hanc", quasi diceret : Vel si turbamur ac perturbamur, non fugiamus mortem. Nam et ego nunc perturbatus, non dico ut fugiam ; decet enim ferre quod. suberuenit. Non dico : Libera me ex hora hac ; sed. quid ? "Pater, clarifica nomen tuwm". 29. Et quidem perturbatione hoc cogente dicere, e contrario

PL

dico : "Glorifica nomen

594

tuwwm'', hoc est, dum

1am ad crucem,

quod multum hoc quod. humanum est demonstrat et naturam non uolentem mori, sed praesentis auidam uitae, ostendens quonzam non erat alienus ab humanis bassionibus. Quomodo enim bibere 220 crimen non est, neque dormire, sic neque praesentis uitae habere desiderium. Christus autem corpus mundum a peccatis habuat, non a carnalibus necessitatibus expeditum, alioquin nec corpus fuit. 30. Numquid Mopsuestenus Theodorus, qui in beati Leonis 225 et synodi Chalcedonensis praeiudicium condemnatur, ad asserendam Christi humanitatem, sicut eius condiscipulus beatus Iohannes, mille timoris argumenta in ipsius passione confessus est ; aut alicubi ab eis, quemadmodum iste praeclarus doctor Ecclesiae, sic turbatum ac perturbatum in passione Christum 230 dixisse probatus est, ut etiam liberationem quaereret, si quidem esset effugere. 31. Et alia multa quae naturam eius humanam non uolentem mori, sed praesentis auidam uitae Iohannes insinuare testatur, 199/200 Ioh. 12, 25. 200/224 Iohannes Chrysostomus, 7n Iobannem bomilia 67, 1/2 (PG 59, 571). 204/205 Ioh. 12, 27. 206 Ioh. 12, 27. 209/210 Ioh. 122277 213 Ioh. 12, 28. 216 Ioh. 12, 28. 201 alienos Y 206 a//. et] oz. Sirmond | hac hota c P Sirmond 208 infitmitati V/ Y Q P, s s.l. add., infirmitatis S/rzond (rà dcDevijuara Chrys.) habeo] adeo Vv Y Q 210 enim] V, ozz. Y Q P Sirmond 213 clarifica] V, glorifica Y Q P Sirmond — ?16iam] V Q Y, eam P Sirzmond —— 219 enim] nec adz. P Sirmond 220 non] ozz. P. Sirmond 225/226 asserendum P 229 sic] ac P ac pertutbatum] ozz. P 231 effugeret 1 232 et] oz. V.

86

AD IVSTINIANVM III, ri-1v

(6)

quoniam sicut potare crimen non est, neque dormire, ita nec 23 VA

240

desiderium habere uitae praesentis ? Quodque maius est, et quorundam nouitiae doctrinae peremptorium, in hoc suam sententiam claudit : Quoniam haec passionibus Christi subtrahere, nihil est aliud quam ipsam corporis substantiam denegare, cum dicit : 32. Christus autem corbus mundum a $eccatis habuit, non a carnalibus necessitatibus expeditum, alioquin neque corpus fuit. Quid autem ego alia de hac re, uel praedictorum, uel aliorum uenerabilium patrum testimonia proferam, cum iam sibi sufficienter in eodem suo libro ipsi responderint, sancti Athanasii

24 testimonium -

250

67

contra

se, quemadmodum

supra

meminimus,

proferentes, in quo ait : 39. Etenim perturbari carnis broprium est ; potestatem autem habere ponendi et sumendi, quando uult, animam, non est hoc

proprium hominis, sed Verbi uirtutis est. Quod igitur ibi e contrario, quasi magnum aliquid, dicunt beatum Athanasium in eodem

tertio

aduersus

Arianos

libro,

de Christo

dixisse

:

Quem Deus existens formidaret, aut cur mortem pertimesceret, dum essel ipse uita, el alios ex morte liberans ; aut quomodo dicens : "Nolite timere occidentem corpus" ,ibse formidaret ? 34. Intellegant hoc eum secundum eius diuinitatem dixisse aduersus Arianos, qui ea quae humanitatis fuerant ad diuinitatis eius iniuriam transferebant. Nam quomodo non solum in eodem opere, sed in eodem etiam libro utrumque diceret, nisi forte similem istis Athanasium credimus, ut ipse quoque 26 o dicatur ita sibi fuisse contrarius ? Hoc et de aliorum testimoniis patrum dixerim quae ibi se congessisse contra euangelicam sententiam gloriantur. 35. Sunt et alia multa in ipso eorum libro quibus semetipsos impugnant, aduersa sibi loquentes, quae nunc persequi longum 265 est et melius uobis relinquimus arguenda, quoniam hoc et facillime fieri potest, et illud opus a quolibet elaboratum magis ornari debet titulo nominis uestri, per quod callide excogitata in praeiudicium magnae synodi falsitas refellitur. IV, 1. Nunc aliud aperiamus, in quo iterum suo testimonio conuincuntur, beati Cyrilli, quod secutos se iactant, impugnasse iudicium, cum, ad praeiudicium magnae synodi, similiter 240/241 cf. supra, l. 221/223. 247/249 cf. supra, l. 59/61. Athanasius, Orazio IV. contra JArrianos. 254 Matth. ro, 28.

252/254 Ps.-

236 quorundam] modo agg. P .Sirmend quotumdamno uicia et Y 238/239 denegare] eius praez. Y Q P Sirmond 949 e] oz. P 250 aliquid magnum — Sirmond ^ 253uitae V P Q,uite Y — 265 quoniam] qui P et] V, est Y Q P,

ort. Sirmond

—— 267 quod] oz. P

IV, 3 praeiudicum] coni. Sirzond, ptaeiudicandae 17 Y, praedicandae Q P $irzond —— synodi] P Sirmond, synodo Y Q

PL

^

(68-69)

8

wA

AD IVSTINIANVM III, 1v

87

eundem Theodorum criminantur interpretantem euangelium secundum Matthaeum dixisse: Quia Christum, non tamquam Filium Dei et ante omnem existentem creaturam et eorum quae sunt opificem, adiit centurio ro pueri sui salute. 2, In hoc autem capitulo etiam fraudulenta falsitas eorum satis apparet. Nam inde ab eis Theodorus accusatur, unde ma-

ro gis debet ab eorum accusatione defendi. Non enim, sicut fingunt, exponens hunc locum euangelii, quid ipse de Christo sentiret ostendit, sed potius quid centurio de illo putauerit. Immo et quod ipse sentiret ostendit. I

m]

3. Nam qui centurionem dixit quod per ignorantiam non ut Deum et ante omnem exsistentem creaturam et eorum quae sunt opificem, Christum adierit, procul dubio ipse non hominem tantummodo,

2o

sicut Nestorius, sed etiam Deum

et ante

omnem exsistentem creaturam et eorum quae, sunt opificem, Christum esse cognouit. 4. Quomodo autem ipsi consuete, prout uoluerunt, corruptam Theodori sententiam in libro suo posuerint, ostendimus,

2

69

V^

ac deinde quomodo se habeant eius uerba secundum scriptorum monumenta docebimus, ut in hac una facile cognoscere ualeatis quanta per alias eius sententias immiserint importuna quae ille non dixit, quanta subtraxerint opportuna quae dixit. Sic enim dixerunt : B. Sed et vesiduas Theodori blasphemias simili conuincamus

modo. Dicit enim ifse impius Theodorus, aduersus Christum insaniens ei neque ab eo facta mirabilia tamquam a Deo facta dans, 3 o centurionis uocem quam ad Dominum dixit, in bueri curatione, contrarie inlerpretans in euangelio secundum. Matthaeum dicit haec : Bene adiecit 1llud. : ''Nam et ego homo sum'' ; quasi : Nihil mirabile, si istud osse habes, homo, cum sis accipiens a Deo ; quoniam ego cum sim homo, accipio oboedientes, semel 35 habens iubendi potestatem ut uoluero, ber dantis munificentiam.

Propter quod nihil ab ve est, te ei hanc sumente a Deo potestatem, uerbo tantum iubente expelli passiones. 6. Neque enim tamquam Dei Filium et ante omnem creaturam IV, 5/7 ex /Apologia pro Diodoro et Theodoro 'Theodoreti Cyrti ; cf. L. Abramowski, Theodorets ;Apologie, p. 63; de fragmentis commentarii in Matthaeum. "Theodori Mopsuesteni uide R. Devreesse, Essai, p. 44-45 ; J. Reuss, Mattbáuskommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1957, p. 46-150 (— Texte und Untersuchbugen, 61). 27/39 ex edic/o Iustiniani ;cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpolitik Justinians, p. 3524. 32 Matth. 8, 9.

13 quod] quid Y S/rzend ^ 14perignorantiam] V7 Y, ignorantiam Q P, ignorantia Sirzond ^ 16 audierit Y Q P 21 ostendemus .J/rzoend ^23 facile] oz. Sirmond 25 quanta usque dixit] oz. P per bomoiotel. 381 matthaeum] V^ Y, iohannem Q P $zrzoend ^ 82 homo]oz.P 34sum P 36 ab re] habere Y Q Ip 38 ante] oz. Y Q P

88

AD IVSTINIANVM III, 1v

(69-70)

subsistentem, et omniwm quae sunt opificem, adierat centurio. 4o Haec ex eorum libro in nostrum transtulimus. Et licet in his

TO

etiam uerbis quae pro suo libitu composuerunt, non penitus obscurari potuerit dicentis intentio, quoniam, sicut dictum est, non suam fidem, sed existimationem in eis ignorantis centurionis expressit, tamen ut hoc euidentius appareat, integra 4; ipsius Theodori uerba ponamus. 9. Supplicabat autem et, inquit, ut curaret buerum. Ad quem Dominus dicit : "Ego ueniens curabo eum". Propterea maxime ipse promptius ire bromisil, ut. uirius centurionis cum refugit appareret. '' Etenim non sum dignus, dicit, ut intres sub tectum meum" ; igitur uerbo tantum dic et hoc curare sufficiet. Primum igitur reuerentiam. multam, secundum. autem maximam fidem ostendit. Deinde et cum prudentia fidem $ropriam monstrans : "Nam et ego homo sum sub fotestate, habens sub me maàlites, et dico huic : Vade, et uadit ; et alio : Veni, et uenit ; et seruo meo : ;5 Fac hoc et facit".

8. Prudentiae enim erat, secundum rationem quae ei uidebatur, talia credere de Christo. Homo enim et ego ; sed tamen quorum accepi polestatem, horum. sum. dominus, quae mihi widentur, ea fiunt a meis subiectis. Ergo nihil ab ve est, et te hanc sumente 6o à Deo potestatem, uerbo tantum iubente expelli passiones. Neque enim tamquam Dei Filium et ante omnem creaturam subsistentem, eti omnwm

quae sunt opificem, adierat centurio. Haec enim

neque discibulorum erat tunc scire ante crucem, sicut in reliquis ostendemus, Domino

adiwuante, subtilius, sed tamquam homa-

6; nem jer wiriulem adeptum a Deo maiorem quam est hominis potestatem. Vnde ei dixit : '" Nam et ego homo sum". 9. Hoc modo se habent uerba Theodori. Iam nunc confer utraque sicut te dignum est, imperator, et inuenies quanta fuerint ab eis supposita, et quanta subtracta, ne ueritas appareret.

7o Maxime autem, quis non uideat quia non ob aliud subtraxerunt

quod ibi dictum est : Prudentiae enim erat, secundum rationem quae ei uidebatur, talia credere de Christo. 10. Nisi ut in illis uerbis non tam centurionis ignorantis

46/66 ex /45ologia pro Diodoro et T'beodoro 'Theodoreti Cyri ; c£. L. Abramowski, Theodorets "Apologie, p. 635 ; huius fragmenti textus graecus asseruatur in catena graeca codicis Vindobonensis 154 (ed. E. Klostermann - E. Benz, Zur Ueberlieferung der Matthauserklàrung des Origenes, Leipzig, 1931, p. 19 [— T'exze und Untersuchungen, 47, 2]) ; Theodoro Mopsuesteno uindicauit R. Devreesse, in Rezue biblique 41, 1932,

p. 261-265 ; cf. eiusdem Fisai, p. 36, n. 8 ; p. 253-254. Matth. 8, 8. 53/55 Matth. 8, 9. 5? Matth. 8, 9. supta, l. 56/57.

41 Matth. 8, 7. 66 Matth. 8, 9.

49/50 71/72

40 ex] oz. Y Q P 48 centurioni Y —— 30 curae V/ — 51 secundo Sirzond 53sum homo — P 592b re] habereY Q P 60 passionis Y ^ 68 utrumque Sirmond 68/69 ab eis fuerint — Q P Sirmond ^ 1*3 in illis] nullis Y ^ non tam] V, oz. Y Q P Sirzond

PL 596

^ (voy

AD IVSTINIANVM III, 1v

89

existimationem, quam suam fidem, uideretur Theodorus ex75 pressisse ; uel illud extremum quod pertingere noluerunt, ubi ait : Haec enim neque discipulorum erat tunc scire ante crucem, sicut inferius ostendemus, Domino adiwuante, subtilius ? Collige

itaque pariter cum his uerbis finem sententiae, et inuenies Theodorum, qui Christum, non tamquam hominem per uir8o tutem adeptum a Deo maiorem, quam est hominis, potestatem, sed uerum Dei Filium credidit et ante omnem creaturam

8;

9o 10a

95

100

subsistentem et omnium quae sunt opificem. 1i. Nam quomodo diceret : Nec discipulorum erat tunc scire ante crucem, nisi haec ipse sciret et discipulos quoque post crucem crederet cognouisse ? Quis porro istorum tantas fraudes mendaciaque non horreat ? Si non consideratur quod scriptum est : Perdes omnes qui loquuntur mendacium ; et timor Dei contemnitur, pro humano saltem pudore, qui facile deprehendi poterant a manifesto mendacio debuerant abstinere ; et tamen de ipso Theodoro loquentes dicunt : 12. Horremus etiam. solam memoriam blaspbhemiarum eius et Deo supplicamus, ut nobis fiat propitius quod omnino in lingua ialia sustinemus. Quanta conscientiae sanctitas et quanta sinceritas. Quomodo se probant blasphemiarum quae ab alio dictae sunt horrere memoriam, qui tanta quae non sunt dicta confingunt ? aut quomodo non eis propitietur Deus, ita simpliciter ac ueraciter inuocatus ? Isti sunt qui docent nouam et tam Leoni Romano, donec aduixit, quam toti hactenus Ecclesiae incognitam ueritatem. 13. Abiciantur, obsecro, tales et profugentur ab auribus uestris, nec eis ultra sit liberum titulo uestri nominis sua men-

dacia praenotare. Nam si hanc manifestam Theodori de centurione sententiam, per quam magis eum, quomodo promiseramus, ostendimus ab ipsorum accusatione

10; denter accusauerunt,

sic aliis quidem

defendi, sic, impu-

suppositis, aliis uero

subtractis, obscurare conati sunt, ut ea in contrarium sensum

scaeua interpretatione conuerterent ; quid illos in ceteris fecisse credendum est, ubi praedictus Theodorus, Apollinaristis contradicens, quaedam certatiue magis quam modeste caute110 que locutus est ? 14. Ac si beati Cyrilli, quemadmodum iactant, eos teneret 76/** supta, l. 62/64. 83/84 supta, l. 65; l. 76. ex edicto Iustiniani ; cf. supra III, iii, l. 17/19 (p. 80).

87 Psalm. 5, 7.

91/93

74 theodorus] magis add. Sirmond — *€/84 sicut usque crucem] oz. V per bomoiotel. ; nota s.l. indicat aliquae deesse. €? ostendimus Y Q 820mniumq; Y | 892a] V. Y,om.Q P Sirmond — 93/94 et quanta sinceritas] ozz. P 96 eis non - Q P Sirmond 101 liberum] 45; ;n Y uestri] nostri Q P 102 pronatare Y 103 suppositis quidem — (Q P Sirmond 107 scaeua] V. Y, saeua (Q P Sirmond

PL 597

90

AD IVSTINIANVM III, 1v-v

auctoritas, non solum euangelica scripta male fuisse a Theodoro interpretata non dicerent, in quibus ille perhibet, sicut affirmant, labores eius nullum fuisse ausum increpare, sed 115 dextro decreto honorare studium rectorum dogmatum quod in eis est ; uerum etiam quaecumque in aliis eiusdem Theodori scriptis similia non culparent, sed potius se crederent minus eorum

rationem

potuisse cognoscere,

ne, talibus temere

im-

probatis, consequenter et illa quae in laboribus eius a beato 120 Cyrillo approbata esse non denegant, culpare pro similitudine uiderentur. 15. Si autem quia Nestorianus error Christum, non tamquam Dei Filium et ante omnem creaturam subsistentem et omnium quae sunt opificem credit, ideo Theodorum condemnauerunt, 12; uelut similia sapientem, necessario sequitur ut quia probatus est idem Theodorus, Christum Dei Filium et ante omnem crea-

turam subsistentem et omnium quae sunt opificem credidisse, inique fuerit condemnatus, quasi Nestorii doctor, cuius errori multum uidetur fuisse contrarius. 19 16. Cernis itaque, pie princeps, quomodo, si nobis alia defuissent, hoc uno satis idonee doceremus, etiam epistulam PL. uenerabilis Ibae, quam synodus approbauit, indigne pro laude 598 Theodori fuisse damnatam. V, 1. Quid etiam quod aeque ad exaggerandam inuidiam sanctae synodo iniuriam, in qua cum citarentur laudes ipsius Theodori, anathematizatus non est, dicunt eum Trinitatem quoque negasse et iuxta Sabellium unam Patris et Filii ; et Spiritus sancti credidisse personam ? Numquid et hoc non contra beati Cyrilli sententiam dicunt, si ipse in illo opere quaedam scripta sancti Diodori et discipuli eius Theodori, culpat ? 2, Nam quicumque sit, testificatur interea quoniam Theo:o dorus aduersus Arianorum et Eunomianorum haereses uiginti et amplius libros irreprehensibiliter scripsit ; quod non aliter posset, nisi confitens Trinitatem, quoniam et euangelica atque apostolica scripta recte interpretatus est, in quibus et Matthaeus praecepisse Dominum refert : Euntes docete omnes 15 gentes, ba plizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. 9. Et Paulus Corinthiis dicit : Gratia Domini nostri Iesu Christi et caritas Dei, e communicatio V, 14/15 Matth. 28, 19.

Spiritus sancti, cum

16/18 II Cor. 15, 15.

114 nullam Y Q P 122 quia] oz. Q P 123 subsistentem] V Y, existentem Q P Sirmond | 134 idoneae I | V, 1aggerandam P 2 sancta P cum] I7 Y Q, ozz. P, dum Szrzosd — citarentur] V/, recitarentur Y P Q Sirzond laudis V Y 5 non] V Y,oz.Q P Sirmond ^ 9 testificatus P 10 haeresis V. Y — 12 quoniam] et praez. Y Q P 13 est] ozz. P 16 dicit] I/ Y, dixit Q P Szrzond 17 sanctispiritus — Sirzzond

M impro

AD IVSTINIANVM III, v

9I

omnibus uobis, et multa similia, per quae nobis in euangelicis atque apostolicis scriptis insinuata est Trinitas. Cum igitur 20 haec, ut dicunt, beatus Cyrillus Theodorum irreprehensibiliter exposuisse perhibeat, quomodo non contra eius testimonium affrmatur quod idem Theodorus negauerit Trinitatem et unam trium docuerit esse personam ? 71

4. Dixerunt enim : Verumtamen, ut omnes Christiani, Theo-

25 dori. insaniam. cognoscentes, non circumferantur impiis illius doctrinis, barua ex eius blasphemiis conscriptis, in conflicto ab eo symbolo, braesenti nostro (ndidimus libro, quae constant in isis sermonibus : '"Confitemur Patrem perfectum persona, et Filium similiter et Spiritum sanctum itidem". Et haec quidem Theodo3o rus impius. Oportet autem. auditorem inspicere quia in sancta Trinitatis persona dicens similiter et itidem, unam personam ostenditur dicere trium nominum sanctae Trinitatis, secundum

Sabellii insaniam. 9. Quoniam ergo dixerunt : Ofortet autem auditorem inspi35 cere, non mihi contemnendi uidentur, sed, ut admonuerunt,

inspicienda nobis atque aperienda sunt et illa uerba quae dicunt esse Theodori et ipsorum quibus ea refellere uoluerunt, ut dignosci facillime queant qui magis uideatur loqui secundum Sabellium ; utrum ille, quisquis est, qui dixit : 4o 6. Confiltemur Patrem perjecium persona et. Filium similiter ei Spiritum sanctum itidem : an isti, qui dicunt : Ofortet autem

auditorem, inspicere quia in, sanctae Trinitatis bersona. dicens similiter et itidem. Hi enim magis uidentur iuxta Sabellii errorem, quem quasi redarguunt, loqui, qui dicunt in sancta Tri45 nitatis persona, et non sicut ueritas habet, in sanctae Trinitatis

personis. *. Haec autem prius inconsiderate loquentes, postea laborant ostendere et nobis, tamquam hinc dubitemus, probare conantur quod tres personae sint, Pater et Filius et Spiritus 5o sanctus. Quibus hoc ego compendiose respondeo, quod istud symbolum, in quo negatam perhibent Trinitatem, priorum testimonio affirmetur non esse Theodori, quia Trinitatem 24/33 ex edic/o Iustiniani; cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpolitik Justinians, p. 323. 28/29 Conc. Epbes., Coll. Atheniensis 76, 7 (ACO I, i, 7 p. 98, l. 9/10 ;uersiones latinae Cone. Epbes., Coll. Casinensis 46, 35 (ACO I, iii, p. 130, 1. 17/18) ; Conc. Epbes., Coll. Veronensis, 18, 4 (GACO I, ii, p. 67,1. 25/26) ; Conc. Ephes. Coll. Palatitia 38, 33 (LACO I, v, p. 98, 12/13) ; Cote. Chalc., Actio Y, o21 (.ACO II, iii, x, p. 215, l. 18/19) ; uerba haec etiam accedunt in uersione Marii Mercatoris : Co//. Palatina 16 (.ACO I, v, p. 24, 13/14).

384/35 supra, l. 3o.

40/43 supta, l. 28/31.

18 multa] ozz. P S$irmond ^ 20 theodoro Q P 27 symbolo] symbo Q, synodo p in]oz. V Y | 29ibidem P Sirzond, id idem Y, ididem Q (sic ad 7. 31, 41, 43) 36 inspiciendo V Y Q P 94 ut] et P 38 queat Sirzond uideantur Szrzond 49 sunt P 50 hoc] ozz. P

PL 599

92

T2

AD IVSTINIANVM III, v

(72)

negare non posset, quem beatus Cyrillus, ut ferunt, aduersus Arianorum et Eunomianorum haereses uiginti forte et adhuc ;; amplius libros et alia praeter haec euangelica et apostolica scripta interpretatum esse indicat et hos quidem labores eius nullum fuisse ausum increpare, sed dextro decreto honorare studium rectorum dogmatum quod in eis est. 8. Denique idem Theodorus in epistula ad Artemium Alexan6o drinum presbyterum secunda, sic dicit : Quos ofortust scire quia Patrem et Filium et Spiritum sanctum adoramus, tn dstis diuinam el aeternam et increatam compleri dicentes Trinitatem. Quoniam eiusdem essentiae est. unumquadque horum, hoc. est aeternae ommum factorum causae, ei reuera dvwimae. 65. 9. Et Pater non propter aliud, sed propter propriam essentiam adorandus est. Ita etiam et Filius, non fro alio hoc accipiens sed quia illius et talis essentiae est, circa quam. congruebat haec wnpleri. Simaliter eliam et Spiritum sanctum eiusdem essentiae cognoscentes, bropter bropriam essentiam adoramus. Sic el tres 7o $ersonas dicimus, unamquamque berjectam et eiusdem essentiae, aeternae ac diuinae el eorum quae facta sunt causam arbitrantes esse, el tres adoramus personas, wnwus eas essentiae credentes

reuera diuinae. 10. Quomodo itaque possibile est quartam bersonam super has 7; addere illam. quae assumpia est serui formam, quam neque eiusdem substantiae arbitramur esse, cui neque ropter se cultus debetur, meque jropter bropriam essentiam debere. suscipere adorationem agnoscimus, neque ibsam solam apud se diuise in propria persona adoramus, sicuti diuidi eam putant ? 80 11. Numquid nam post horum commemorationem iactare debent, a Theodoro symbolum esse confictum in quo negatam asserunt Trinitatem ? Aut uel nos dubitare debemus sanctis patribus credere, quod alienus fuerit a sensu Nestorii ? Nam in hoc testimonio non solum tres personas et Trinitatem con8; fitetur, Patrem

et Filium

et Spiritum

sanctum,

sed etiam

negat esse possibile uelut quartam personam super has addere illam quae assumpta est serui formam ; quam sic contra Apollinarem et Eutychen asseruerat alterius esse substantiae et non eiusdem cuius est deitas, ut tamen eam solam contra

9o Nestorium neget, uelut in propria persona esse diuisam, tamquam sciens ad unam ex Trinitate subsistentiam pertinere. 60/79 ex ;Apologia pro Diodoro et T'beodoro 'Yheodoreti Cyrri ; cf. L. Abramowski, Theodorets /Apologie, p. 63 ; epistula 2, ad JArtemium "Theodori Mopsuesteni periit;

cf. R. Devteesse, Essai p. 51.

56 indicat] $zrzzend, indicant V Y Q P 63 unumquodque Szrzornd 69 propter] bir in Y ^ 90 personam P 542 personis P cadentes P — 7$ solam] Q Sirmond, solus V, sola Y, oz. P

PL 6oo

AD IVSTINIANVM III, v-vi

93

12. Quod si et haec nobis ex his quae scripsit testimonia defuissent et alia multa quae postea proferemus, pudere debuit eius accusatores tam absurda sibique contraria de quocumque s; confingere. Nam cum ipsi dicant quod Trinitatem negauerit, tamquam Deus solitarius, nec Filium habeat, nec Spiritum sanctum, contra iterum ipsi dicunt quod duos praedicauerit filios. Sed quomodo et unum negasse et duos praedicasse dicatur, ignoro. 100. 13. Ridiculum, pie imperator, ridiculum, sed dolendum. Ecce quales nugae sunt, quibus subscribere coguntur episcopi, et nisi fecerint, digni exsilio iudicantur. Ecce ad quod confirmandum adducituretiam Romanus episcopus, nequid inausum uideretur ambitiosa haereticorum subreptio reliquisse. VI, 1. Verum etiam et aliud accipe, in quo similiter ut amplius notabilem facerent magnam synodum, tamquam non unius tantum

haeresis,

aut duarum,

criminibus

inuolutum

Theodorum laudari pertulerint et sibi et iudicio beati Cyrilli, ; suo testimonio conuincuntur

esse contrarii, dicentes eundem

Theodorum amputare quoque omnes in Christo factas prophetias. 2. Quem cum indigne, uelut pro Iudaica impietate, damnauerint, dicentes quod non Deum

crediderit Christum, rursus

ro ex aduerso etiam Manichaeorum ei crimen impingunt, quos nouimus Vetus non accipere Testamentum. Nam Iudaei quoque Christum per prophetas annuntiatum esse non denegant, sed adhuc eum uenturum exspectant, quem uenisse nos credi-

mus.

15.

9. Cui uero sit uel parum intellegenti credibile ut dicatur episcopus in Ecclesia Catholica credidisse ac docuisse quod nihil praenuntiauerint de Christo prophetae, et in eius communione mansisse ? Neque enim, sicut multorum haereticorum, occultus hic error est, aut aliqua uerisimilitudine colora20 tus, ut non primo religiosas aures offendat auditu, cum dicitur, nihil de Christo prophetasse prophetas. Hoc quippe est euacuare omnes in Christo factas prophetias, quod iactatur fecisse Theodorus. 4. Quamuis itaque sua sponte quod hic de illo confictum est 25 incredibile uideatur, tamen et hoc secundum ipsos contra beati Cyrilli sententiam dicitur. Nam si omnes in Christum factas prophetias Theodorus amputauit, non recte euangelica scripta interpretatus est, in quibus Lucas Dominum dixisse commemorat : Haec sunt uerba quae locutus sum ad uos, cum adhuc VI, 29/31 Luc. 24, 44.

93 duos] non aZd. Q P VI, 1 similis om. P

Y QP

4 pertulerit J7rzord

—— 19 autem P

21 prophetas]

PL Gor

04

(T3)

AD IVSTINIANVM III, v1

yo essem uobiscum, quoniam mecesse est impleri omnia quae scripta

sunt in libro Moysi et Prophetis et Psalmis de me.

13

5. Sed neque Apostolum recte exposuit, qui in epistularum suarum principio dicit : Pawlus seruus Christi Iesu, uocatus apostolus, segregatus in euangelium Dei, quod ante promiserat s5 fer prophetas suos, in scripturis sanctis, de Filio suo qui factus est ei ex semine Dauid secundum carnem ; et alia sexcenta huius modi, quibus plena sunt euangelica et apostolica scripta. 6. Quid autem idem Theodorus in commento epistulae ad Romanos praedictum capitulum exponens dixerit, attenda4o mus : Et quoniam nowum quodammodo esse widebatur quod ab eis de Christo dicebatur, adiungit :' Quod. ante promiserat per frophelas suos", ex prophetia uolens doctrinae antiquitatem. osten-

dere. Vnde et magnificans prophetiam, bene adiunxit "in scrip-

turis sanctis". Neque enim litieram, uel characterem sanctum 45 uolebat dicere, sed prophetiam ipsam, quae erat Spiritu sancto reuelationem eis donante. 7. Ipsam ergo prophetiam recte sic appellauit, sicut. et alibi dixit : Omnis scriptura diuinitus inspirata. utilis est." Quid itaque istae dicunt? **De Filio eius". Et quoniam commune est yo fili nomen,

et cum

de diwimitate dicitur, eliam de humanitate

accipitur ; manifestius aperire uolens unde ei munc dicere jropositum sit, uel cuius vet gratia prophetarum testimonium adiunxit : "Qui factus est ex semine Dawid secundum carnem", aperte quidem ostendens quoniam de assumpto homine sermonem 55 inducit ; tamen mec diuinitatis indicium non significatum reliquat. 8. In eo enim quod. addidit "secundum carnem", sufficienter ostendit quia et aliter. filii significatione nowit. accipere, siquadem secundum hoc scii eum ex semine Dauid. factum, tamquam 6o secundum. aliud mon ita eum

cognoscens.

Duae

enim naiurae,

unum autem quiddam conexione intelleguntur ; altera quidem est assumpti hominis, allera uero Dei Verbi. Concurrunt autem in unwm ambae propler assumptionem et propier adunationem quae ex assumptione facta est, quam ad. Deum Verbum habet 65A serui forma. 34/3? Rom. 1, 1/5. 40/63 ex /Apologia bro Diodoro et Theodoro 'Theodoreti Cyrri ; cf. L. Abramowski, T/eodorets "Apologie, p. 65 ; Theodori Mopsuesteni cozzzzentarium in epistulam ad Romanos periit praeter hoc fragmentum et ea quae in catenis graecis asseruantur (ed. K. Staub, Pawluskommentare aus der griecbische Kirche, Münster, 1933, p. 113-172) ; fragmenti nostri uersio syriaca asseruatur in cod. Vat. Syr. 494, p. 32b (cf. J.-M. Vosté, in Rerue Biblique 37, 1928, p. 415 : id est fragmentum e Gannat Bussamt). 41/42 Rom. r, 2. 43/44 Rom. r1, 2. 48 TIE Iim2316.

49 Rom. r, 35.

53 Rom. r, 3.

57 Rom.

r, 3.

36 est] oz. Y |40nouo Y QP 41 quid P 50 pr. de] oy. Y O P 53 est] V. Y P Q, ei add. Sirmond (cf. I. 36) 57 addit V/ —— B8significationem S;rzond 61 intellegunt Sirzond ^ 64 uerbum] V' Y, om. Q P Sirmond

AD IVSTINIANVM III, v1

95

9. Ecce Theodorus et prophetas de Domino Christo locutos, et ipsum Dominum

Christum hominem

confitetur et Deum,

qui sic apostolum dicit doctrinae suae antiquitatem per prophetiam in Christo factam ostendere, ut etiam dicat quod filii

7» nomen,

cum

de diuinitate

dicitur,

de humanitate

quoque

significatum

reliquit ;

accipiatur ; et quia cum de assumpto homine sermonem in-

ducit,

nec

diuinitatis

indicium

non

quodque est euidentius et quod nulla posset in deuium sensum maligna interpretatione conuerti, dicit quod apostolus Filium 7; Dei secundum carnem quidem sciat eum ex semine Dauid factum, tamquam secundum aliud non ita eum cognoscens, id est, secundum deitatem.

10. Quamuis itaque secundum aliud et aliud, eum tamen in utroque Theodorus et non alterum, esse docet Filium Dei. 8o Non igitur alterum esse persona uel subsistentia, sicut Nesto-

rius, credidit secundum carnem ex semine Dauid factum, et

alterum secundum deitatem Filium Dei, qui et secundum carnem et secundum deitatem, eundem Filium dicit apostolum cognouisse. Vnde secutus adiecit : Duae enim naturae, unum 8s autem quiddam conexione intelleguntur. 11. E! quamwis altera sit hominis, altera uero Dei Verbi natura, concurrunt tamen n, unum ambae, bropter assumptionem et propler adunationem quae ex assumptione facta est. Fatetur autem, secundum Apostolum, quod ante Deus per prophetas 9o promiserit Christum, et quia de Filio eius prophetae locuti sunt. Non ergo euacuat iste omnes factas in Christum prophetias. 12. Sane quia uerum est impugnatoribus sanctae synodi ob hoc de illo ista iactare, quod in interpretatione psalmorum 95 quaedam moraliter exposuisse dicatur, quae in Christum ma-

gis dicta debent intellegi, ut non discutiamus quomodo ipsi ea posuerint et quomodo ab illo sint posita ; neque iam probemus quod ista res haereticum non faciat cum saepe laudabile iudicetur, si etiam moraliter exponantur quae prophetice dicta

100 Sunt.

13. Hunc terminum contentionibus damus quod idem Theodorus in libro de allegoria et historia quem contra Origenem scripsit (unde et odium Origenianorum incurrit) dicit ad Cer84/88 supta, l. 60/64.

67 christum] iesum aZ. P 70 pr. d] oz. V Y O P 71 assumpto] T/*, assumptione / . 72 iudicium Y 80 sicut] oz. P 82/81 filium que eundem] oz. P per bomototel. $7 concurrant Y — 91 christo S$/rzomzd 93 impugnatores J/rzond ^ 94 in praetatione V/, interpretatione Y (in oz.) 96/97 ipsi «sque quomodo] oz. P per boroiotel. 9? sunt O P Sirmond ^ 101 hunc] his Sirmond ^ damus] V Y, dant Q P Sirmond ^ quod] quae Sirmond

PL 602

96 14 IO

I

AD IVSTINIANVM III, vi

(T4)

donem : Ego quidem, quod. nostra sic laudes, non alii cuipiam imputo, quam amicitiae quam circa nos habes quam etam 2n magnis el multis rebus semper ostendisti, et maxume quando ea quae scripta sunt in bsalmos miraris, quae etiam jrvma cetero-

^ Ho

"erp rum omnium scripsimus. istam rem circa habuimus oportuerat quantam autem 14. Non diligentiam ; bassi enim. sumus quaecumque ncifientes, ui euenit, in imperitia scribendi constituti. Siquidem. et. multas immutationes illo tempore quae mostra sunt, susceperunt, quas non est braesentis temporis enarrare, ex qua causa magis negle-

genter a nobis composita sunt plurima el maxime illa quae prima 115

sunt. 15. Ecce uel si haereticum facerent ea quae in illo reprehen-

derunt interpretantes psalterium, ipse semet retractans eandem interpretationem suam displicere sibi fatetur et leuia confidentis adolescentiae dicta maturioris aetatis grauitate I2 o castigat. Magis igitur etiam in hoc ipso probandus, nec tantum uituperari pro errore, quantum debet pro correctione laudari, diuina Scriptura dicit : Est qui labitur, sed nom ex animo ; et quis est qui non beccauit in lingua sua ? 16. Et hic itaque non ex animo se lapsum spontanea sui 125 reprehensione monstrauit et quod est amplius, in opere in quo ab amico laudatus est. Vtinam hunc imitari uel ab aliis reprehensi dignentur, qui scientes ac uolentes Ecclesiam prodiderunt. Et haec quidem Theodori purgationi sufficiunt. Sed isti, qui haeresi deputant, si quaedam prophetice in Christum dicta PL 15 o etiam moraliter exponantur, cogitare debent quomodo beatum 603 Cyrillum possint defendere. 17. In illo enim opere, quod cum scripsisse dicunt in reprehensionem quorundam dictorum Diodori atque Theodori, tale aliquid inuenitur, ut si adhuc ab ipso compositum dicant, 15 A haereticum eum fuisse confirment. Namque auctor eiusdem operis tractat ibi capitulum, in quo ad Hebraeos dicit apostoIus: Non enim angelis subiecit orbem terrae futurum de quo loquimur. T'estatus est autem in quodam loco quis dicens : Quid est homo quod memor es eius, aut fitus hominis quoniam uisitas 140 eum ? 18. Minwisti eum baulominus ab angelis ; gloria et honore 104/115 ex 74pologia pro Diodoro e? T'beodoro 'Theodoreti Cyrti ; cf. L. Abramowski, Tbeodorets ;Apologie, p. 63 ; liber "Theodori Mopsuesteni de allegoria e? bistoria ad Cerdonem praeter hoc fragmentum petiit ; huius fragmenti alia uersio legitur apud Pelagium, In def. 2 (ed. R. Devreesse, p. 5, l. 27 / p. 4 l. 8). 122/123 Eccli. I9, 16. 137/147 Hebr. 2, 5/9. 138/143 Psalm. 8, 5/8. 104 nostra OQ, e? s s./. add., nostras P 106 magnis et multis — Q P .Sirzzond quando] quoniam Sirzend ^ 117 interpretante Sirzond ^ 120 probandis Lay 0n 122 dicit est] V/ Y, dicente Q P Sirzond

"4

-

(T5) -

AD IVSTINIANVM III, vi

97

coronasti eum, el constituisti eum super opera manuwm tuarum ;

omnia subiecisti sub bedibus eius. In eo enim quod. ei omnia subiecit, nihil dimisit nom subiectum ei.

Nunc autem necdum uide-

145 mus omnia subiecta ei. Eum autem. qui modico quam angelis

1S0

15

155

160

165

170

175

minoratus est, uidemus Iesum propter passionem mortis gloria et honore coronatum, wt gratia Dei bro omnibus gustaret mortem. 19. Tractans ergo memorati operis auctor hoc testimonium, ea quae Apostolus prophetam de Christo praedixisse testatur, de aliis affirmauit scripta esse personis ; sed ab eodem apostolo artificiose ad manifestandum Christi mysterium esse translata. Ait enim : Paulus autem ualde sapiens artifex, ad (ntroducendum diuina mysteria, etiam illa quae de aliquibus aliis dicta sunt in scriptura diuina, aliquotiens ad mamifestandum Christi sacramentum, inducit. Verumtamen non ea separat ab illis personis in quas dicta esse cognoscimus, sed neque omnia illorum ad Christum redigit ; uerum aliquam bariem minimam aliquotiens suscifit, quam bossit sine ullo periculo artificiose ad suum veferre $ropositum. 20. Haec utrum beati Cyrilli an alterius esse uelint, ipsorum arbitrio permittimus eligendum. Nam si beati Cyrilli sunt et si quis prophetice dicta moraliter quoque tractauerit, haereticus est dicendus, multo magis ipsum haereticum fuisse asseuerant, qui superius memorata contra testimonium Apostoli non prophetice de Christi sacramento, sed de aliquibus aliis personis dicta esse confirmat. 21. Si uero magis hoc eligerent dicere, quod illud opus non beati Cyrilli sit, praesumptionem suam, qua Theodorum cum suis dogmatibus damnauerunt, eius exemplo excusare non possunt. Licet quicumque auctor illius operis esse dicatur, nihil hinc poterit eorum defensioni proficere, quia nec Theodoro anathema dixisse, nec eius dogmatibus inuenitur. 22, Considerare igitur debent utrum affirmantes illud opus a beato Cyrillo scriptum habeant quod pro illo respondeant, si eis dicatur :Quoniam mortuorum iudices esse, et in Ecclesiae pace atque honore defunctos uelut haereticos damnare praesumitis, quid de Cyrillo episcopo iudicatis, qui dedocet quod PL 604

152/159 ex 7Apologiía bro Diodoro e! Theodoro 'Theodoreti Cytti ; cf. L. Abramowski, Theodorets /Apologie, p. 63 ; Cyrilli Alexandrini liber Cosmtra Diodorum et Theodorum ptaeter quaedam fragmenta petiit.

143 ei] V Y Q, om. P Sirmond | 146 autem] V, om. Y Q P Sirmond ^ angeli Sirmond ^ 144 honorem V. 154 aliquoties J;rzond ^ 156 qua Q P 157 aliquoties S/rzzord 188 quam] ipse add. P Sirzond ^ 160/161 an «sque cyrilli] orm. P per bomoiotel. 162 quis] qui $zrzzerd — 168quaeV YO P theodorus Y OP 171 hinc] V Y Q P, huic S$zrzotd — 199? quid edocet Y Q P

98

AD IVSTINIANVM III, v1

Paulus apostolus docet et asserit ea quae prophetice in Christum scripta sunt de quibusdam aliis dicta esse personis ; ab 18 o apostolo autem, artificiose magis quam ueraciter, aliquotiens ad manifestandum sacramentum eius induci ? 23. Quasi tanta sit scripturae diuinae penuria, uel tanta fuerit ignauia ipsius Pauli apostoli ad manifestandum sacramentum Christi, ut tale testimonium inuenisse non posset, 18 A quod de ipso uere sit scriptum, et cuius non aliquam partem minimam, aliquotiens artificiose, sine periculo, quemadmodum

19 Oo

19 I

dicit, sed integrum atque sincerum, sicut habetur, simpliciter ac secure ad suum referre propositum posset. Cum uero idem dicat apostolus : Aw experimentum quaeritis eius qui 4n me loquitur Christus ? 24. Siue hoc non artificiose potius quam ueraciter dixit, omnipotens Christus, qui etiam nostra est ueritas, affirmatur quod ut sacramentum suum manifestaret, in sua scriptura uerum testimonium inuenire non potuit. Videant igitur quid aduersus ista respondeant, qui Theodorum in Chalcedonensis concilii praeiudicium condemnantes, ut semet

excusent, obi-

ciunt hoc ideo se fecisse, quoniam in illo opere beatus Cyrillus eius dicta culpauit. 25. Nam nec Iudaeis quomodo persuadeant habent, si dica200 tur ille uir in quo Christus loquebatur falsum et de aliis personis dictum testimonium ad manifestandum sacramentum artificialiter induxisse. Postremo nec ipsis Catholicis scire quaerentibus cur Apostolus quae de aliis dicta sunt ad manifestandum Christi sacramentum induxerit satisfacere possunt et 205 dicere quod aliqua saltem hoc fieri utilitas inuitauit, quia super quod a nostrae fidei ueritate longe est, si Christiana utilitas uerax non esse dicatur, etiam sine adiudicatione beati

Cyrilli non dicitur. 26. Nam si utiliter illud propheticum de Christo fuisse scrip210 tum Apostolus dixit, noxie contradictum est a beato Cyrillo, quod de Christo scriptum non fuerit, nec prodere debuit quod Paulus uoluit esse celatum. Praesertim quia inaniter hoc suadere quaerebat, qui docens ne fides haberetur apostolo, multo magis docebat sibi non esse credendum. 215. 2$, Nouerint autem isti quod consequens non sit ut euacuet omnes factas in Christum prophetias, qui aliqua mystice in 189/190 II Cot. 125, 5.

180 quam] oz. P aliquoties Jirzond — 184 ut] oy. V Y OQP 1835 uere] non P ^ aliquem patrem P 186 aliquoties P S/rzond ^ 188/189 dicat idem c P Sirmond — 189 in me] nunc Y —— 191 siue] si Sirzond ^ hoc] ow. Q P Sirzond ^ 194 quid]qui Q P 206si]oz. Y OP 213 apostolo] a paulo P 216 omnis Y — factas] facultates P Q, facultas Y

AD IVSTINIANVM III, v1

99

eum dicta moraliter quoque recte tractauerit. Nam audiant Apostolum scribentem Ephesiis atque dicentem : Profter hoc relinquet homo batrem et matrem suam et adhaerebit uxori suae 220 eb erunt. duo in carne una. Mysterium hoc magnum est ; ego autem dico 1n Christo et im Ecclesia. 28. Hoc autem quod ait magnum esse mysterium : Erunt, duo in carne una, scribens Corinthiis

aliter interpretatur, ac

dicit : Nescitis quoniam corpora uestra membra Christi sunt ?

225 Tollens ergo membra Christi faciam membra meretricis? Absit. An nescitis quoniam qui adhaeret meretrici, unum corpus efficiiur ? Erunt enim, inquit, duo in carne una. 29. Ecce magnum illud commendatumque mysterium, quod in Christo et in Ecclesia esse insinuat, etiam fornicatori ac

23o meretrici Paulus apostolus sine blasphemia cooptat. Nec alicubi mentitur, aut fallitur, uel talia scribendo factas in Chris-

PL

tum prophetias euacuat, cum plerumque sermo diuinus, ut similis margaritae undique penetrabilis, rectissimo tantum et liberato ac medio aperiri debeat intellectu. 255 90. Audiant et ipsum Christum in euangelio factas in se prophetias non euacuantem Pharisaeis tentantibus atque dicentibus : Licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa ? taliter respondisse : Non legistis quia qui fecit ab amitio, masculum et feminam fecit eos, et dixit : Propter hoc dimittet

605

24o homo patrem ei matrem, et adhaerebit uxori suae, ei erunt duo n

carne una ? Itaque iam mon sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus coniunxit, homo mon separet. 31. Atque illud magnum et singulare mysterium, quod in ipso et in Ecclesia uerax eius dixit Apostolus, ipse qui nostra est 24; ueritas, etiam pro reseruando generaliter foedere coniugali scriptum fuisse pronuntiat. Et his quidem sufficiat probasse quod saepe laudabile iudicatur, si etiam moraliter exponantur quae prophetice dicta sunt. Interea uero perspicis, imperator, et ipsa multiplicium documentorum euidentia magis magis25o que cognoscis quod epistula Ibae Nestoriana conuinci nequeat ex laude Theodori. 32. Idcirco autem, sicut iam diximus, quaesierunt haeretici,

ut negaretur a synodo fuisse suscepta, quod palam falsum est, ut primum, nobis nihil resistentibus, immo et affirmantibus,

218/221 Eph. 5, 51/32. 222/223 Eph. 5, 31 ; I Cor. 6, 16. 15/16. 237/242 Matth. 19, 3/6.

219 suam] oz. Y ^ coaptat Y 230/231 qu]oz.VYQP coniungalis Y Q P synodi P 254

224/223 I Cor. 6,

220/227 mysterium 4sque una] om. Y per bomoiotel. alicui P 231 uel] ubi P Q 232 ut] erit Y O P 242 separat l/ Q, sepatet Y, sed e exp. e£ a s.l. 249 magisque] ac magis P S/rzend ^ 253 ut]oz. et] V. Y Q, om. P Sirmond

230 238 245 Y QP

IO0

AD IVSTINIANVM III, vi

(16)

25; quaecumque crimina uellent in eam congererent, deinde ut ipsa nostra negatione suscipiendam non fuisse monstrarent. Verum accipe iam quomodo non solum in his quae memorauimus, sed in omnibus omnino pro quibus Mopsuestenum Theodorum

damnauerunt,

iudicium beati Cyrilli calcauerint,

260 qui resistens haereticis accusantibus dicta memorati Theodori sic beato Iohanni Antiocheno et uniuersae Orientali synodo scribit :

393. Audacia uero et certamen quod omnes pariter suscepistis

16

jro wiro admirabili,

el maximam

gloriam merente apud. uos,

265 Theodoro dico, reclamantes aduersus aliquos, qui se, ut apparet, circa. illum infense habent, et occasionem facientes contrario dogmate quo tenentur, ut capitula quaedam non ex melioribus intellecta, sicut quidam dixerunt,de quibus et uestram sanctitatem berLurbauerunt, exigerent condemmani. 270.

894. Hoc aulem et unc,

sicuti uestrae litterae monstrant, ad

regiam urbem pergentes mouent, si quomodo braeualeant bersuadere concursu aliquorum, ut per mperatoriam formam anathemaii subdantur illa quae ab eis proferuntur, cum. accusatione uolentium ea defendere. Ad hoc autem dico, sicut mihi uidetur, et 275 00nnà mentem habenti, quoniam nefas est reputare uel gratior ferre eos qui vecte ambulare nesciunt, sed etiam quantum. potest longissime derelinquere qui ita sentiunt. Nisi forie in mentem assumendum est quod concimnare uolunt ; cum maxime neque 1n

jromjpiu est bersona quam culpae supponunt, et capitulorum 28o redargulio incería, eb. qui haec agunt in. incertum currentes. et aerem uerberantes ànuenientur. 95. Ecce probauimus non quaedam, sed omnia quae accusant in dictis Mopsuesteni Theodori contra beati Cyrilli sententiam fuisse damnata quia cum non est in promptu persona 28; quae culpae supponatur, capitulorum redargutio inuenitur incerta. Verum et hoc attendere pietas uestra dignetur, quia non illos dicit obsessos morbo Nestorii, qui certabant, ne uiri admirabilis et maximam gloriam merentis Theodori quaedam capitula damnarentur. 290 906. Sed ipsos potius dicit quod occasionem facerent contrario dogmate quo tenebantur, qui se circa Theodorum infense habebant. Quos etiam obiurgans quod recte ambire nescirent, admonet ut eos qui ita sentiunt, quantum possumus, 203/281 Cyrillus Alexandrinus, Episzula Pro Teodoro" ad lobannem ;Antiocbenum e Orientales, in. Coll. Sicbardiana x5 (/ACO I, v, p. 314,1. 13/26) ; Pelagius, Def. 5 (ed. Devreesse, p. 26, l. 11/28) ; cf. L. Abramowski, Die Zi/ate, p. 168 sqq.

259 Yi V PO 293

theodorum] V/ Y Q, om. P Sirmond 260 haereticus P 264 uiro] uero 1^ 12) merente V/ Y Q P Sirzmond ^ 295 estnefas — P gratior] grauum (2), grauiter Y O 249 quam] cum ad4. P 288 merentis] merentem V Y 292 obiurgantes P, corr. ambire] V* Y P Q, ambulare V .Sirzond eos ut — P

PL 606

"

PE

ott)

AD IVSTINIANVM III, vi

IOI

longissime relinquamus, nec assumamus in nostram mentem 295 quod concinnare quaerebant, ut cum non existeret certa persona quae aut bene interpretaretur ea quae dixerat, sicut ipse beatus Cyrillus de suis capitulis fecit, aut si non faceret culpae supponeretur, uana capitulorum redargutio fieret.

9*. Humanitus itaque suo admonebatur exemplo quod 3oo multa recto proposito dicerentur quae aliter possint intellegi. Sciamus ergo, clementissime imperator, iuxta Cyrilli sententiam, quod qui haec agunt, in incertum currentes et aerem uerberantes inueniantur. Ideoque rursus in fine ipsius epistulae de talibus dicit : 305 88. Sed iuste audient tametsi nolint, qui huiusmodi causas praebent : Obliuiscimini uos ipsos, quando aduersus pulueres arcus extenditis. Nom enim superest, qui apud. uos inscriptus est, et me mullus culpet in haec uerba frogressum, sed cedat famoso nimium jraecessori. Graue est enim insultare defunctis, uel si 310 Jaici fuerint, nedum illis qui in episcopatu hanc-uitam deposuerunt. Iustissimum enim apparet prudentibus uiris cedere braescienti uniuscuiusque uoluntatem. et cognoscenti qualis unusquisque nostrum futurus sit. 99. Apparuit ex his quae memorata sunt, clementissime 31; imperator, quod Cyrillus episcopus graue iudicet insultare defunctis, etiam laicis quanto magis in episcopatu uitam finientibus anathema

dicere, et eorum

causae iudicium Deo

praeripere, praescienti uniuscuiusque uoluntatem, qua intentione quid dicat, qui etiam nouit qualis unusquisque nostrum 320 futurus sit, et qualis inueniatur in illo iudicio, ubi omnes adstabimus ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis prout gessit, siue malum, siue bonum ? 40. Cuius uero Catholici animum non offendat, quod isti iudices mortuorum dicunt eundem beatum Cyrillum sibi exstitisse 32; contrarium et aliter postea de quibusdam scriptis memorati Theodori iudicasse, atque in hoc incidisse, quod in aliorum inquieta praesumptione culpauit, cum dicat Apostolus : S enim. quae destruxi, haec iterum aedifico, bvaeuaricatorem me constituo ? 3500. 41. Namque cum ipse docuerit quod illi qui se infense haberent circa uirum admirabilem et maximam gloriam merentem 305/313 ibid. (/ACO I, v, p. 315, l. 13/19) ; Pelagius, Def. 3 (ed. Devteesse, p. 27, l. 12/20) ; cf. L. Abramowski, Die Zitate, p. 168 sqq. 327/329 Gal. 2, 18.

299 admonebat P $irzond ^ 307atcos Y enim est e P Sirzmond 312 uoluptatem quisque] oz. Y ^ 312/313 uniusquisque inueniatur] L/, qualis inueniuntur Y |(Q, offendat] offendat ut Y OQ, offendit ut P

| 308hacY 309estenim] V Y Q, P 312/313 uoluntatem z:que unus-

V' DP, uniuscuiusque Q 320 qualis quales inueniuntur P JSirzond 323 328 aedificabo Y me] ille Y

102

AD IVSTINIANVM

III, v1

Theodorum, quaerentes quaedam eius capitula non ex meliori-

bus intellecta damnari, occasionem potius facerent contrario

dogmate quo tenebantur, eosque non recte ambulare pronun-

335

tiet, quomodo se praeuaricatorem non constitueret et 1n se

conuerteret omnia quae inuectus in alios dixit, si ipse quoque postea uellet aliqua Theodori capitula condemnari ? 42, Aut quomodo non deprehenderetur sibi esse contrarius, qui cum nos monuerit ut, alia quaerentes, quantum fieri potest, 340 longissime relinquamus, postmodum in mentem assumeret quod concinnare illi uolebant, ut cum persona in promptu non esset quam culpae supponerent, incertam, sicut ipse definiuit, capitulorum Theodori faceret redargutionem, in incertum

PL 607

iuxta suam sententiam currens, et aerem uerberans ? Durum 345

559

nimis est ut hoc temere de Cyrillo putetur, quod obliuiscens semetipsum, et non se cogitans esse mortalem, aduersus pulueres, id est aduersus mortuum et in pulueres redactum, arcum extenderet. 43. Cum impossibile non esset ut hoc pateretur et ipse post mortem, quando iam defendere, uel melius interpretari sua dicta non posset. Ipse Theodori aemulos arguens dixit : Graue est enim insultare defunctis, uel si laici fuerint, nedum 2llis qui in episcopatu hanc uitam deposuerunt, et ipse temere credendus est quod postea Theodoro in episcopatu mortem obeunti

555 potuerit insultare, et non, sicut hortatus est, cedere Deo prae-

360

scienti uniuscuiusque uoluntatem et cognoscenti qualis unusquisque nostrum futurus sit ? 44. Quis hoc de Cyrillo dicere audeat, nisi qui in eum uoluerint non alienam prouocare, sed suam reuocare sententiam ? Quod enim de illo forsitan alius dicere non auderet, ipse iam dixit : Quoniam haec iuste audient, tametsi nolint, qui huiusmodi causas praebent. Et ideo non temere credendus est contra suam sententiam causas huiusmodi praebuisse. Sed iam multi-

pliciter, sicut promisimus, ostensum, Auguste, cognoscis, 3565 quoniam haereticorum complices in euacuationem magnae

synodi Chalcedonensis atque statutorum beati Leonis, Theodorum quoque Mopsuestenum episcopum nimis audacter sub anathemate damnauerunt et quod incassum nituntur temeritatem suam nescio quo patrocinio beati Cyrilli defendere.

379

45. Vbi simul animaduertere potuit serenitas tua quoniam haec demonstrare quaerentes, illa etiam tria, licet ex occasione et in alio intentis, falsa esse docuimus, uidelicet quod de ipso 351/353 supra, l. 309/311.

861/362 supra, l. 305/306.

332 eius] oz. P 353 episcopato V 8353 hortatus] V Y, oratus Q P Sirzond 358 in eum qui P. corr. 864 ostensimus P 365 complice Y OQ P in] sine Y Q, siue P 866 synodo V Y Sirmond 372 in] oz. P Sirmond

370 animaduertere] / Y, aduettete Q P intenti P

PL 608

AD IVSTINIANVM III, vi

103

Theodoro dixerunt, quia Christum hominem tantummodo, non etiam Deum credidit, et quia Trinitatem iuxta Sabellium 37; denegauit, et quia euacuauit omnes in Christum factas prophetias. Et haec quidem sufficere iudicamus eis qui fideli ac pia intentione uolunt cognoscere ueritatem. Sed propterea dicemus et alia, quoniam satis non est ad contentionem quod habuntat ad fidem. 3*3 tantummodo] cum a44. P

facundi episcopi liber III explicit V Q P, explicit liber tertius facundi episcopi Y

LIBER QVARTVS

A

To

I wA

I, 1. Vt nouerint aduersarii quanta sit efficacia ueritatis, PL quam nemo sequi nolens potuit effugere persequentem, con- 60? cedamus eis Theodorum Mopsuestenum episcopum in quibusdam scriptorum suorum capitulis a beato Cyrillo esse culpatum ; numquid, si etiam ab ipsis culpatus esset tantummodo, et non sub anathemate condemnatus, possent exemplum Cyrilli conuictionem ueritatis eludere ? 2. Nam cum ipse definiret quia cum non sit in promptu persona quae culpae supponatur, capitulorum redargutio sit incerta et quod graue sit insultare defunctis, uel si laici fuerint, nedum illis qui in episcopatu hanc uitam deposuerunt, eo quod iustissimum appareat prudentibus uiris cedere praescienti uniuscuiusque uoluntatem, et cognoscenti qualis unusquisque nostrum futurus sit, quomodo si aliquid postea contrarium diceret, eius ipsi putarentur secuti sententiam, quando in contrarium currentia sequi possibile nulli sit et frustra se quisque PL confidat illo iudice uel teste purgari, a quo in uno eodemque 608 facto, non aliud atque aliud, sed ob hoc ipsum, et defenditur

20

25

et culpatur. 9. Non igitur etiamsi beatus Cyrillus aliud postea contra Theodorum scripsisset, isti recte crederentur eius secuti iudicium, sed potius Chalcedonensis concilii quaesisse praeiudicium uiderentur. Nisi forte sine ulla humanitatis consideratione respondeant quod auersandus sit Cyrillus, cum insultare

prohibet, non dicam admirabilibus uiris et maximam gloriam merentibus, quod ipse dixit, sed, quod solum sufficit, in ecclesiae pace defunctis ; sequendus autem, cum

3o

et tanta locutus est, ut quod commemoramus

18

3

b]

eos criminandos

existimat. 4. Quod si et hoc impudenti obstinatione dicant, quid dicturi sunt quod eum non sequuntur in condemnatione sancti Constantinopolitani, eiusdem Theodori condiscipuli, de quo talia sola nos excu-

sare causae necessitas possit ? Rescribens quippe beato Attico, huius regiae ciuitatis episcopo, dicit : 9. Legens literas a uestra reuerentia missas, cognoui nomen Iohannis. in. sacris diptychis scriptum. Interrogans autem inde Liber IV I, 35/4? Cyrilus Alexandrinus, Epis/ula 76, ad JAffticum (PG 77, 332 C / 553 A ; E. Schwartz, 445b. Bayer. Akad. Wissenscb. 32, 6, p. 23 sq. : non inspexi). Liber IV |.incipit eiusdem liber quartus I/ Y, incipit eiusdem ad imperatorem liber quartus Q P I, 1 ueritatis] ozz. P 2sequinemo — Sz7rzond ^ fugere V Y ^ 6 exemplo Sirmond — 10 si] oz. P 18 non] ob a4. Sirmend ^ 21 theodorus Y Q P 30/31 constantinopolitani] iohannis praem. Sirmond ^ 31/32 tanta et talia — Sirmond ^ 34 huius] ciuis /

(78)

"

-

AD IVSTINIANVM IV, 1

105

uenientes, cognoui mon $n ordine laicorum, sed 1n episcoporum PL laxari. Praesciens autem et apud me ipsum cogitans, si regulis 609 sanctorum patrum, qui Nicaeam conuenerunt, concinnant qui haec fecerunt et baululum mentis oculum ad magnam llam congregationem eorundem sanctorum bairum extendens, wideo omnem illam congregationem uelut quibusdam oculis abnuentem et omni uirtute brohibentem nos concurrere in huiusmodi con-

sensum. 45

$0

6. Qualiter enim. sacerdotibus Dei connumeretur et induatur illorum sortem, qui de sacerdotio bulsus est ? uel qualiter in ordine erit bontificum, qui ab ecclesiasticis muris exclusus est ? Qui rursus in consequentibus eiusdem epistulae dicit : Zube ex catalogo episcoporum Iohannis nomen auferri. Sd enim nihil hoc esse arbitramur, non contristel etiam apostolorum chorum traditor eis connumeralus ; initroducio

autem

nomine

nobis Mathias fonitur ? 4. St ergo nemo, excludens Mathiam, scribit

Iudae,

ubi

Iudam in aposto-

lorum choro, maneat et seruetur vogo ost beatae memoriae Necta-

rium secundus gradus beati Arsacii, ut nom ber uiolentiam introductum huius nomen excludat beati memoriam. Itemque inferius dicit : Non ?gitur connumeretur depulsus Iechonias cum Dauwid et Samuele et prophetis, neque quia inepte placuit Eudoxit cadauer 4n, sanctis locis deponere, ideo et nos brofanum sicut. et 6o sanctum 1niroducamus. 8. Haec amarissima beati Cyrilli uerba Christianis mentibus aduersanda, quae contra suauissimum Ecclesiae patrem, melle Attico dulciorem, sui oblitus Cyrillus effudit, non sine tristitia coacti repetimus, quoniam causas cum suis auctoribus iam 65 sepultas, in praeiudicium Chalcedonensis concilii resuscitare quidam et ad contentiones reducere uoluerunt. Nam quis memorare non horreat quod Cyrillus Iohannem, et, quod est 33

crudelius,

iam

defunctum,

proh nefas,

Iudam,

Iechoniam,

profanumque uocare non trepidat, et eum conferens Eudoxio 7o huius urbis Ariano, sicut fertur, episcopo, ab ecclesiasticis muris dicit exclusum qui pro unitate seruanda Ecclesiae quam dilexit, maluit suae causae ferre iacturam.

75

9, Nam si eam uellet asserere, sicut erat uitae probabilis et facundiae singularis, habens etiam magnam gratiam populi Christiani, cui pro maioribus suis meritis erat acceptus, et defensionem sedis apostolicae, sine cuius erat iudicio condemna48/06 ibid.(456 B). — 57/60 ;5/. (357 C/D).

40 paulum Y . 45 enim] V/ Y, autem Q P Sirzzond — dei] V*, om. V . 56 excludit Y ^ item Sirzond 58 inopte I7 59 aJ. et] om. Y 66 contentionis V/ Y 69 uocate] S$zrzzeond, uocare uocati P, a//. lor. de., uocati V. Y Q 70 orbis / YQ . "ViseruandeY Q P 73 probabilis uitae — P

106

AD IVSTINIANVM IV, 1

tus, facile posset obtinere uictoriam, quae illum etiam fugientem est persecuta post mortem. Sed metuens ne, absolutus aliorum iudicio, per obstinationem aduersariorum suorum non 3o reciperetur ab aliis, atque ita quibusdam ei communicantibus,

quibusdam uero aduersantibus eius communionem, Ecclesia scinderetur, pro cuius utilitate se sciebat episcopum factum, elegit consultissime et admodum mirabili pietate, cathedram episcopatus sui relinquere, quam ut per eius defensionem 8; unica Christi diuideretur haereditas. 10. Sed uae mundo a scandalis, per quae Iohannes pro talibus meritis, Iudas, Iechonias dicitur ac profanus et Euxodio

Ariano episcopo comparatur. Quale porro illud est, quod beatus Atticus nomen decessoris sui Iohannis, non in ordine laicorum, 9o sed in epicoporum, quasi contra regulas sanctorum Patrum qui in Nicaea conuenerant, taxasse culpatur ? Et hinc asseritur inter laicos eum ascribere debuisse, quod non liceat ab eccle-

siasticis muris exclusum in ordine habere pontificum ; neque Iudae traditoris nomen in apostolorum choro introducere, 95 siue Iechoniam cum Dauid et Samuhel et prophetis connumerare. 11. Quasi uero, si Iohannes ab ecclesiasticis muris esset ex-

clusus et ut Iudas atque Iechonias habendus, ipsorum patrum regulis conueniret ut taxaretur uel in ordine laicorum. Quia 10o uero non negatur Iohannes quocumque ordine in sacris diptychis interim debuisse taxari, sufficienter et ipsius criminatoris sui testimonio probatur quod nec ab ecclesiasticis muris exclusus, nec Iudas uel Iechonias dici debuerit, et profanus. 12. Cum autem, sicut diximus, isti nimii dilectores et ultra

105 modum Cyrilli sequaces, non sequantur eius exemplum in causa Constantinopolitani Iohannis, quomodo in condiscipulo eius Theodoro Cyrillum secuti existimentur ? Intellegis igitur, Auguste, quod Ecclesiae conturbatores euidentissimam conniuentiam suam, quam Eutychianis contra sanctum concilium 110 praestant, nequicquam exemplo beati Cyrilli obumbrare nitantur. 13. Nam cum ille Iohannem dicat profanum et ab ecclesiasticis muris

exclusum,

isti eum

habent,

sicut

habendus

est,

uirum admirabilem et maximam gloriam merentem ; Theodo11; rum uero cum idem dicat uirum admirabilem et maximam glo-

86 cf. Matth. 18, 7.

7* posse V Y Q P, corr. 82 utilitatem V/ Y — sciebat se — Sirmond ^ se] om. YO 85 christi] dei agg. Ps. 7. uideretur V Y Q P 87 ac profanus dicitur — P Sirzemd ^ 93 pontificem Y —— 108/109 cohibentiam V Y Q P

PL 610

AD IVSTINIANVM IV, 1-11

I07

riam merentem, isti eum habere uolunt profanum et ab ecclesiasticis muris exclusum. II, 1. Quid etiam quod, sicut iam memorauimus, ita dicunt ab eodem Cyrillo reprehensum esse Theodorum, ut sanctum quoque Diodorum, magistrum ipsius Theodori, pariter ab eo et in eadem causa dicant fuisse culpatum ? Si igitur auctorita; tem Cyrilli secuti sunt, Theodorum damnarent, quamquam dicere non audeant quod ille Theodoro anathema dixerit, cuius non

PL

Diodorum quoque damnauerunt ? 2, An quia ipse non est laudatus in Chalcedonensi concilio,

etiam

611

r0 non

scripta anathematizare eum

iudicauerunt

prohibuit,

quare

tamen,

esse damnandum ; Theodorum

uero

damnauerunt, quia et in epistula Ibae quam pronuntiauit orthodoxam et in decretis synodi Orientalis quae approbauit idem Chalcedonense concilium, inuenitur laudatus, ut auctori-

tatem ipsius concilii huius damnatione calcarent ? Ita plane 15 est, et hoc negare nullus sapiens potest. 9. Nam prius utique et amplius magistrum eius Diodorum damnarent, uelut communis erroris auctorem. Verum ego promere non omittam, qualecumque illud est, quod hic uideri potest eorum defensioni competere. Fortassis enim dicentes : 20 Si quis non anathematizat Theodorum Mopsuestiae et eius dogmata, in eo quod adiecerunt : eosque qui aut similia ei sapuerunt, sanctum Diodorum intellegi uoluisse dicentur. 4. Sed cur, obsecro, si auctoritatem

sicuti acta sunt beati

Cyrilli, magis et prius Diodorus magister eius nominatus est, 25 ut ita saltem decerneretur : si quis non anathematizat Diodo-

rum et eius dogmata, anathema sit, uelut quibus male Theodo-

rum dicitur imbuisse, et deinde sequeretur : eosque qui aut similia ei sapuerunt, aut sapiunt. 5. Nunc autem in Theodoro eius discipulo intentio aperta et ;o manifesta dirigitur, Diodorus uero non denominatur, uel si et

ipse subintellegitur abdicandus. Deinde sic beatus Cyrillus in accusationem sancti Diodori aliquid scripsisse dicitur, ut nihil in eius defensionem scripsisse dicatur ; in accusationem uero Theodori sic aliquid scripsisse dicitur, ut etiam in eius de55 fensionem scripsisse monstretur.

6. Clarum est itaque, si uidere uelimus uel potius libere dicere uelimus, quod propterea, non denominato Diodoro, Theodorum cum suis dogmatibus, et eos qui ei non dicunt anathema, damnauerunt, quia laudatus est et in epistula uenerabilis IL1 memorabimus V Y ^ 4eadem]eaP 5 damnarent] V/ Y Q, damnantes P Sirmond |^ 10 eum]enim P 16 amplius] V*,oz. V. | 21quijut Y — 23 acta sunt] I/ Y Q, sicuti acta *e&* P, ozz. Sirmond per bonorot. 24 nominatus] non add. P s.]. Sirmond —— 25 anathemazat P 80 denominatur] szrZpsz, denumenatur / Y, dimumeratur Q P Sirzond 36/3? uel usque uelimus] oz. Q P Sirzzond per bormoiot. 88 ei] oz. P

108

AD IVSTINIANVM IV, r1

4o Ibae quam synodus pronuntiauit orthodoxam et in epistulis Orientalium patrum quibus auctoritatem praecipuam detulit. Alioquin, si error consideretur qui fuisse iactatus amborum, idem Diodori qui Theodori dicitur. 7. Si persona magistri atque discipuli, aut solus, aut prius 4; nominatim

condemnandus

erat auctor erroris, si auctoritas

beati Cyrilli, Diodorus euidenter et sine ambiguitate culpandus, contra quem sic inuehi dicitur, ut pro illo non inueniatur alia Cyrilli sententia, cur igitur aduersus Theodorum

nimis,

aduersus Diodorum nihil ? Quis in haec paululum cordatus so attendens

non

statim

factionis

haereticae

dolos

intellegat,

quod solus denominatus est in causa communi Theodorus; cum si non uterque, uel certe sed alter eorum denominandus esset, Diodorum potius denominari deceret ? 8. Et ideo frustra negatur, quod lucet omnibus et luce clas; rius, uel si nolimus, apparet, quoniam ut haec agerentur contra Theodorum, non Ecclesiae opus erat iudicare de mortuo,

6o

65

7»

7;

8o

sed haereticis potius Chalcedonensi praeiudicare concilio. Quod si dicunt propterea se non ausos fuisse condemnare beatum Diodorum, quoniam, sicut inferius ostendemus, optimum et maximum testimonium habet sancti Athanasii et Petri atque Timothei Alexandrinorum antistitum et Basilii Caesariensis et Iohannis Constantinopolitani, et Epiphanii Cyprii et episcoporum Aegyptiorum, qui in exilium relegati a Valente imperatore fuerant, et concilii centum quinquaginta sacerdotum, qui cum ipso Diodoro in hanc urbem contra Macedonium conuenerant, quibus tantis ac talibus Cyrillus non erat praeferendus, omitto nunc respondere, quod nec in causa Theodori solus Cyrillus tantis patribus, quorum et ille testimonio commendatur, praeferri debuerit. 9. Hoc unum interim teneo quoniam et ipsi docent, iusta ratione dictante, beati Cyrilli se iudicium reliquisse. Incipiamus itaque iam praedictorum uenerabilium patrum testimonia recensere, quibus commendatur Diodorus, quem cum Theodoro pariter et in eadem causa culparum dicunt a Cyrillo, uelut ea docentem quae Nestorius docuit, ut quia sine magistro suo cum quo illi causa communis est, non potuit iuste Theodorus condemnari, cum probauerimus Diodorum non esse damnandum, multo amplius manifestum fiat omnibus pro solo praeiudicio synodi Chalcedonensis, inique Theodorum fuisse damnatum. 42 iactatus] V/ Y Q, iactatur P J/rzond ^ 47? inueniri V Y Q 52 uel certe] om. Sirmond —— sed] om. P 53 diceret V/ Y Q, dicemus P 54 ideo] V Y, idcirco Q P Sirmond ^ lucet] Sirmond,licet V Y Q P 07/244 concilio zsque scripturam diuinam] is Q serip/a sun? pos? |. 427/428, conscripserunt (id es? 2 folia) quod si ssque scripturam diuinam] seripza sun£ in P. pos? J. 427/428 conscripserunt B8 si] oz. P 59 sicut] et ad. Q P Sirmend ^ ostendimus V Y Q

66 quibus] qui P ;. ra;.

73 recenseri V. Y Q

PL 612

(79-80)

P

AD IVSTINIANVM IV, r1

I09

10. Beatus igitur Athanasius ita memorato sancto Diodoro

scribit : Domino meo filio e amantissimo consacerdoti, episcopo

T9

Tarsi Diodoro, Athanasius in Domino salutem. Gratias Domino 8-

90

»eo, qui ubicumque suam doctrinam fundat, el maxime per filios proprios, qualem et te ibsum ves ibsa demonstrat. Etenim aniequam scriberet uestra reuerentia cognouimus quanta gratia facta est in Tyro per tuam perseuerantiam, et. congaudemus Hbi, quia ber te cognouit et Tyrus rectum uerbum pietatis.

11. Ef ego quidem occasionem assumens scripsi tibi, dilectissime el amantissime. T'u uero quomodo me scribente non vescripsisii, miralus sum. liaque mom sis segmis scribere continue, sciens quia sicut filous requiescere me facis patrem el sicut praeco

ueritatis superlaetificas me. Et nihil contendas aduersus haere-

9 v^

IOO

IOS

IIO

(cos, sed silentio werbosiates illorum swpera, mansuetudine malitiam. Sic enim iwus quidem sermo, sale conditus, habebit

gratiam : illi autem apud omnium conscientiam culpbabuntur. 12, Quid hic decernit uestra iustitia, serenissime imperator ? Aequumne censetis ut iste ueritatis praeco Diodorus, cui tantum congaudet uir doctus et bonus Athanasius, liuoris et inuidiae nescius, quoniam per eius perseuerantiam rectum uerbum pietatis Tyrus quoque cognouit, ut etiam hortetur eum scribere sibi continue et requiescere se in illo tamquam patrem dicat in filio, damnetur uelut haereticus, quia et ipse culpatus dicitur a Cyrillo ? Durum nimis est, ut hoc de uestra aequitate credamus. 13. Nam et ipsi praesumptores iniquum esse uiderunt. Si uero condemnari magister Diodorus uelut haereticus iuste non poterit, contra quem sic inuehi dicitur, ut pro illo non PL inueniatur alia Cyrilli sententia, quomodo in eadem causa, ut 615 ferunt, pariter accusatus, nisi in praeiudicium synodi Chalcedonensis, eius discipulus Theodorus uelut haereticus damnaretur, contra quem sic inuehi dicitur, ut etiam pro illo inueniatur alia Cyrilli sententia ? 14. Petrus quoque, successor eiusdem sancti Athanasii, scri-

IIS

80

bens episcopis et presbyteris atque diaconis, pro uera fide in exilio constitutis dicit : Amor, quo circa uos in Christo gaudeo,

1I, 82/96 ex 7Apologia pro Diodoro e? Theodoro 'Theodoteti Cytti ; cf. L. .Abramowski, T'beodorets Apologie, p. 62 ; Athanasius hanc epistulam non ad Diodorum Tatsum, sed ad Diodorum Tyrium scripsit ; uide L. Abramowski, a.c., p. 65. 116/ 124 ex /Apologia pro Diodoro et Theodoro 'Theodoreti Cyrti ; cf. L. Abramowski, a.vc., p. 62 ; Petri epistula praeter hoc fragm. et XI, ii, l. 24/32 petiit.

84 ubique V . 91 segne V Y Q 94 uerbositatem JZrzond ^ 98 tuus quidem sermo] I/ Y, tuus sermo (Q P, sermo tuus Jrziond 96 omnium apud MP 98 cessetis / — 103 quia] qui S$7rzend ^ 107 magister diodotus condemnari — Q P Sirzmond — 108inueniri V Y OP 112inuenii V Y Q P

IIO

8l 12 o

r2

5

AD IVSTINIANVM IV, i1

non me permisit batienter ferre : immo etiam scribens ueluti non scribens sum el iterum ad. scribendum compellor. 15. Et infra : Consiliatoribus igitur uobis in his quae incurrunt utor, et quid oportet me [acere sic semper berturbatum. Timotheo diffamante se ipsum episcopum esse, ut ber hoc confidentius iniuriet et paternas leges infringat ? Voluit enim me anathematizare, et Basilium Caesareae et Paulinum et Epiphanium et Diodorum episcopos et soli Vatali communicare. 16. Ecce etiam Petrus, Athanasii successor, aeque nefarium ducit Basilium

phanium fortissimos 15 o

(80-82)

Caesariensem,

et Diodorum ueritatis,

Paulinum

Antiochenum,

episcopos, tamquam anathematizare

Epi-

propugnatores

et Vitali

Antiocheno

alteri, quem Apollinaris ordinauerat, communicare. Quis igitur istum Diodorum, quem cum Basilio et Paulino et Epiphanio eiusdem fuisse doctrinae, Petro indicante, cognouimus, uel si,

ut ferunt, cum ut Theodoro culpatus a Cyrillo credatur, pro eius sententia existimet esse damnandum ? 17. Aut quis Theodorum sine ipso Diodoro, cum quo dicitur, I5 ut discipulus, a Cyrillo culpatus, pro eius sententia et non pro synodi praeiudicio, existimet esse damnatum ? Timotheus quoque, Petri successor, qui cum ipso beato Diodoro pariter aderat concilio in hanc ciuitatem regiam contra Macedonium congregato, sic ei scribit : 14 o 18. Domino meo cuncta honorabili et sanctissimo episcopo A

82

ei consacerdoti Diodoro, Timotheus in Christo salutem. Virtutem

tuam et witae perfectionem et zelum rectae apostolicae tuae fidet, $ro dignitate praedicare nequaquam. boliero, etiamsi nimium jroperauero ; non enim aequantur sermones et ves. Vobis ex 14 certo donatum est, non solum credere in. Chrisium Iesum, sed etiam vo eo pati. Hanc tuam rectam et beatam circa Deum uoluntatem et ndeclinabilem circa jielatis mysterium conscientam, olim uobis inesse et diuinus uir bapa noster Athanasius PL altestatus est uestrae veligiositati et mos suos discipulos adduxit 6x4 15 o ad. amandam tuam per[ectionem et orare a Deo in multos annorum circuitus praeseruari uestram witam, ad utilitatem Ecclesiarum Christi. 19. Perspicis ut existimo, clementissime imperator — nam A

140/152 ex 74pologia pro Diodoro et Theodoro 'Theodoteti Cytti ; cf. L. Abramowski, 4.6., p. 62 ; praeter hoc fragm. epistula tota petiit.

i17 me] V, oz. Y Q P Sirmond ^ permisit] misit Y — 120 perturbato V/ Y, perturbata Q 123 caesariae V Y Q 131 indicante] V" Y OQ, iudicante P Sirmond 132 a/7. ut] o». Sirmond ut cum — Y 137 beato] oz. Sirzzond 139 eis Y Q, s in ziarg. P 140 cuncta] I/ Y Q, pet praem. P. s.J. Sirmond — 142 tectae]eta47. Y ^ apostolica et Y 147 eo] V Y Q, ipso P 5. Sirzond 148 uir] oz. Sirzond ^ 149 uestrae] nostrae P 150 damnandum Y 1851 circuitos V/ Y | nostram P

^

(83-84)

AD IVSTINIANVM IV, i

III

res omnino perspicua est —, cuius uirtutis et perfectionis, et 155 zeli circa rectam et apostolicam fidem Diodorus semper fuerit, quem cum Theodoro culpatum ferunt a beato Cyrillo et quomodo eius gloria simul cum aetate crescebat. Laudatur adolescens ab Athanasio,

laudatur a Petro iam grauis, laudatur a

Timotheo senex. 160 20. Tota uita eius fuit in laudibus et post mortem ab Athanasii, Petri, Timothei successore cum Theodoro dicitur accusa-

tus. Quis hoc possit aequanimiter ferre? Quis patienter audire? Sed ab his melius auertimur, ut meliora potius attendamus.

Delectat enim me huius sancti uiri Timothei uerba repetere, 165 quemadmodum, et uirtutem Athanasii consecutus et sedem, cum Diodoro diceret : Vobis ex certo donatum est, non solum

credere in Christum Iesum, sed etiam $ro ipso ati. 21. Hoc quoque intulit dicens : Hanc tuam rectam et beatam circa Deum uoluntatem, et indeclinabilem circa bietatis myste170 riwm conscientiam, olim uobis inesse et diuinus uir bapa noster Athanasius attestatus est uestrae veligiositati et nos suos discipulos adduxit ad amandam iuam perfectionem ; in hoc se dignum probans Athanasii successorem,

impugnans,

17; Diodori, quem

83

quod eius testimonium

adductus ab eo est ad amandam et ille dilexit, et ad exorandum

non

perfectionem Deum,

ut in

multos annorum circuitus uitam eius conseruaret ad utilitatem Ecclesiarum Christi. 22, Sed aliarum quoque ciuitatum episcopos transeuntes, quale etiam sanctus Basilius Caesareae Cappadociae, Diodoro 18o testimonium perhibeat, debemus aduertere, qui scribens ad Patrophilum episcopum Aegensis Ecclesiae dicit : Diodorum auiem uelut. nutrimentum. beati Siluand ab initio accepimus, nunc auiem dilgimus et praedicamus $ropter gratiam. Verbi quae ei adest, ber quam blurimi ad eum conuenientium meliores 185 efficiuntur.

84

23. Itemque scribens ipsi Diodoro dicit : Legi libros a tua honorabilitate transmissos et secundo quidem admodum institi, non solum bvopter brewitatem, utpote qui sim circa omnia debilis, sed etiam quia uariatur sententiis et facile in eo discernuntur 166/172 supra, l. 144/150. 181/185 ex 7Apología pro Diodoro et Theodoro 'Theodoteti Cytti ; cf. L. Abramowski, a.c., p. 62 — Basilius Caesariensis, Episula 244, ad Patrophilum JAegensezm 3 (PG 32, 916). 186/193 ex 74pologia pro Diodoro et Theodoro 'Theodoteti Cyrti ; cf. L. Abramowski a.c., p. 62 — Basilius Caesariensis, Epistula 135, ad Diodorum (PG 532, 572). 154 perspicuam esse l/, perspicuam est Y 170 papa uit D, corr. 171 uestrae] V Y Q, nostrae P Sirmond 172 tuam] P n marg. dignum se - Srzmnd 175 exorandum] V/ Y, et orandum Q, otandum P Sirzzend — 176 multos] V Y, multorum Q P Sirzond ^^ consetuatet] Q Sirmond, consetuate V. Y P utilita-

tem ad — P, corr i78ciuitatium l/ —— 186 idemque J$zrzoend utpotem (Q 189 in] ozz. Sirmond

^ ac Y

188

T12

AD IVSTINIANVM IV, r1

(84-88)

19o econtrario oppositiones el ad. eas responsiones ; et est oratione simplex et sine ullo sermonis cothurno, quod. conuenire mihi uasum. est Christiani stylo, non ad ostentationem, sed ad utilitatem

85 86

hominum conscribentis. 94. Et infra : Certum enim habeo, quod. qui tantum habes

195 scribendi studium,

etiam. alia. scripturus es. Nam

neque

qui

scribendi occasiones generent desunt nobis ; nobis autem suaue et amabile est legere uestra scripta. Et post pauca : Direxi autem nunc per lectorem maiorem codicem et primum pertransiens eum, sicut mihi possibile fuit. Minorem. autem tenui, uolens illum 200 describere et mon habens ad raesens aliquem uelociter scribentium, nam usque ad tantam baupertatem beruenerunt inuidtosa Cappadocum. 25. Cum uero istum Diodorum, quamquam dicatur cum

Theodoro, immo prae Theodoro, sicut eius magister, fuisse cul-

20; patus, tamen quia sic eum diligit ac praedicat uir sanctus et doctus Basilius et quia sic honorat propter gratiam Dei, per quam plurimi ad eum conuenientes meliores efficiebantur ; et quia scripta eius legere ita suaue illi et amabile fuit, ut etiam ea sibi describeret ad legendum ; fautores haereticorum cum 210 suis dogmatibus nequaquam damnare praesumunt, multo minus Theodorum,

ob ea quae superius memorauimus,

nisi

in praeiudicium synodi Chalcedonensis, cum suis dogmatibus damnare praesumerent. 26. Agedum ad illum os aureum ueniamus et Constantino215 politani Iohannis, quem Domnus Antiochenus episcopus, sicut in sequentibus ostendemus, discipulum Diodori fuisse testatur, in quo potissimum doctrinae tanti magistri suae probitatis et uirtutis dedit indicium et cuius fecundum pectus copiosiore spei satoris ubertate respondit, ut quantis ipse quoque Diodo220 rum praeconiis extulerit aduertamus. Nam sic de illo in quodam sermone locutus est : 87

24. Sapiens iste el fortissimus doctor, nuper infirmitate cor-

poris exposita swber sedem istam ascendens, de me sermonis

fecit exordvwm, baptisiam me Iohannem dicens, et uocem Eccle-

88

225 Sta6, el uirgam Moysi, et alia horum plurima de me dixit. Et ise quidem laudawit, uos autem acclamastis. Sed ego procul sedens, amarissime suspiraus. 28. Et post aliquanta : S?c etiam imperatores faciunt aliquo194/197 ibid. (PG 52, 572). 197/202 ;bid. (PG 52, 572). 222/278 ibid. — Iohannes Chrysostomus, Laws Diodori 1, 2/3.4 (PG 52, 761-766).

191 cotorno V Y Q 195 alias P Q, s. s./. scripsit 196 »r. nobis] uobis $zrzond —— 198et]om.Sirzmond —— 199 illum] eum Sirzzond 211 theodoro V Y Q 214 age dum] agendum Y Q Sirzend ^ illum] illud P S/rzend ^ 217 doctrina Sirmond 224 me] V*,om. V 228/229 aliquoties Szrzrond

PL 615

^ (88-89)

AD IVSTINIANVM IV, 11

113

tiens, el sibi abtum diadema auferentes, filiorum imponunt capiti230 bus ; atque iia cum widerint minus infantile caput quam corona est, cupiunt eis tantummodo imponere, quamuis incongrue, eo

ipso solum satisfacientes animo suo ; auferentes deinde, sibimet tbsis imponunt. 29. Quoniam ergo et bater hic coronam sibi competentem atque 235 sedentem nobis imposuit, el maior nostro capite apparuit ; ex nosiro eam capite detrahentes, aptam huius patris capiti imponamaus. Iohannis enim nomen apud nos, intellectus autem apud ip-

sum est ; et appellationem quidem mos suscipimus, philosophiam

89

autem ipse possidet. Propter hoc et ibsius appellationis vustior 240 "agis ise sil haeres quam nos. Synonyma enim, non nominum communio, sed rerum cognatio facere consueuit, elsi nomina differant. 30. Et infra : Quia ergo indubitanter ista. est regula, ei integra definitio synonmymorum apud scribturam diuinam, age ostenda245 mus qualiter morem aemulatus est Iohannis sapiens iste noster pater, ut cognoscatis quoniam et appellationem illius juste ipse possidere debet. Non erat illi mensa, neque lectus, neque domus super terram ; sed neque huic aliquando fuit ; et huvus vei nos tesies sumus, qualiter omne temjus aduixit, apostolicam demon250 sÍrans wilam, malu proprium habens, sed. a sociis semper nutri-

tus ; ipse in oratione et doctrina Verbi bermanens $raedicabat. 91. Ille trans fluuvwm. raedicabat im. desertis, el iste trans fluuium aliquando ciuitatem omnem edocens, salutiferam doctrinam, docebat. Habitawit ille 4n custodia, et capite diminutus est 255 jropler fiduciam quam pro lege habebat ; sed etiam dste saepius illa patria fraudatus est, propter fiduciam quam vo fide gerit ; saepius etiam cajite diminutus est. propter eandem ipsam causam, elsi non ve ipsa, proposito tamen. 82. Non enim sufferunt ueritatis inimici eius linguae uirtutem, 26o decem millia semper praestruebant insidias et ex omnibus eum liberauit Dominus. Age itaque, tam evus linguam audiamus, hanc ipsam jropier quam et periclitatus est, et saluatus. Illam linguam, de qua si quis dixerit quod. de terra promissionis dixit Moyses, nullatenus beccat. Quid ergo de illa dixit ? 265. 89. Terra fluens lacte et melle, hoc etiam de istius lingua dicendum. est, lingua fluens lacte et melle. Vt igitur et lacte et melle

saturemur, hic noster am quiescat sermo et audiamus lyram et tubam. Quando enim suawitatem. sentio uerborum, lyram appello huius wocem ; quando uero fortitudinem. intellegentiarum, tu270 bam, quandam bellicam, et talem. qualem habebant Iudaei, cum

Iericho muros destruerent. 234 et ergo — P corr.,egoetV Y Q

235 maior] P $7rzord, maiore V Y Q 241 cognitio P, corr. s./. 246 patrum Y Q D, V illisibilis — 247 possedere V Y 248 tetta V Y . 249/250 demonstrauit P, pos! corr. Sirmond | 9269 ipsam] V Y Q,om.P Sirmond ^ 261linguameius — S/rznd ^ 262salutatus P 264 moysi Y 266 sec. et] V. Y, om. Q P Sirmond 267 nostrum Y

PL 616

I14

AD IVSTINIANVM IV, i1

(89-91)

34. Sicut enim tunc tubarum sonus, igne uelocior super lapides

irruens, omnia consumebat : sic e huius uox, non minus quam illa tuba super molimina haereticorum irruens, hoc est, disputa27 A tones illorum euertit el omnem altitudinem extollentem se aduersus scientiam Dei. Quod ne per nostram magis linguam quam per huius haec dicamus, iam hic noster sermo quiescat, gloriam

90

91

dantes Deo tales nobis tribuentt doctores. 35. Hanc eloquentissimi Iohannis in Diodorum praecipuam 280 laudem, per quam nobis doctrinam eius commendauit et uitam, quamquam minus decorem suum, pro necessitate ipsius interpretationis, uel etiam pro interpretis facultate, seruauerit, meis tamen longe imparibus uerbis commendare superfluum puto. Hoc solum nobis considerare sufficiat, quod Iohan285 nes eum baptistae Iohanni conuersatione ac martyrio comparans et suum nomen in illum transtulit et coronam. 36. Qui rursus in alio sermone de ipso magistro suo Diodoro dicit : Non superflue, sicut apparet, sermones frolixos expendimus. Sed enim in martyrum celebratione commemoremur etiam 290 uii martyris wicini martyrio fluminis spiritalis. Viwus enim est iste martyr ei martyr, siquidem mortuus est saepius proposito. Videte etus membra mortificata, uidete figuram circumferentem quae sunt hominis et sensum habentem angelicum. 94. Et post aliquanta : Sed veuertamur ad martyrem istum 29 vA dierum propier quem et ista diximus. Quomodo itaque mortuus est mortificans membra sua et conculcans naturae cupiditates in humano corpore et angelicam nobis demonstrans witam ? Si autem uultis uidere quia ei ve ibsa mortuus est, recordamini illius temporis quando bellum asberum aduersus Ecclesiam exsurrexe300

225

vai ei exercitus mouebantur et arma $raeparabantur, trans fluuium omnes congregabantur.

quando

38. T'unc enim ipse exiens et uelut turris ante bosita, uel scopulus quidam altus et magnus ante alios stans et contrariorum suscipiens fluctus et vesoluens, in tranquillitate ceterum corpus Ecclesiae custodiwit, repercutiens tempestatem, et braestans nobis quietum portum. 39. Hunc itaque uiuum martyrem, ac saepius martyrem et mortificatione membrorum continuum martyrem, solamque 288/306 ;bi. ; cf. L. Abramowski, a.c., p. 63 ; e sermone Iohannis Chrysostomi non reperto; fragmentum pertinet ad quandam homiliam in sollemnitate martyrum.

2:2igni Y — 273 huius]eius SZrzzond ^ 274 molimin V/ Y 287 suo magistro —- Q P Sirmond ^ 288 dicit] V Y, dixit,Q P Jirzond —— superfluae V —— prolixo V Y 289 commemoremur] V/ Y Q, commonemur P Sirzond 290/291 est enim - Szrzond 991 al/.est] oz. P 292 uidi te Y (bis) 300 et exercitus] om. P 302 enim] V/ Y, om. Q P Sirmond ^ 302/303 scopulos V Y — 308 mottificatione] P Srzond, mottificationem / Y Q

PL 617

(92-93)

AD IVSTINIANVM

IV, i1

IIS

figuram circumferentem hominis, uitam uero angelicam de310 monstrantem ; quem etiam uelut turrim in praelio, aduersus inimicos fidei stantem, et ingentem scopulum Iohannes eius discipulus dicit, in quem contrariorum fluctus resoluerentur illisi ; numquid iustum existimas, pie princeps, talem retributionem laborum et certaminum suorum de Christi Ecclesia 315 mereri ut ab ea uelut haereticus excludatur ?

40. Non arbitror. Et tamen in praeiudicium synodi Chalcedonensis, idcirco iactatur exclusus fuisse Theodorus, quod a Cyrillo sectator eius fuerit iudicatus. Sunt adhuc multa pro eodem sancto Diodoro magni Iohannis dicta, quae ad alia pro32o0 perantes omittimus. Epiphanium quoque Cyprium uirum doctissimum scimus scripsisse de haeresibus libros, in quibus et auctores earum et causas diligenter exposuit, et non solum Diodorum uelut auctorem alicuius haeresis minime denotauit,

92

uerum etiam in litteris suis tali eum honore dignatus est, ut 32; filium eum et discipulum et successorem Heliae aliorumque prophetarum pronuntiaret et propinquam illis a Domino gratiam diceret consecutum. 41. Vnde conueniens uidetur ut hoc, sicut in aliis fecimus, ex epistulae ipsius tenore monstremus : Domino meo honora330 bili fratri et consacerdoti Diodoro, amabili episcopo, Ebibhanius

in Domino salutem. Gratiam maiorem braestans, quam accipiens, petebat Dominus a Samaritana aquam bibere ; ibse fons exstans, iuxta puteum sedebat et fatigatus ex itinere dnueniebaiur, ui consequenter praesenti sermone, incarnationis von exce335 deret ueritatem. Et post paululum :

93

42. Sed etiam eius discipuli et serui, a quibus aliquid petebant, magis eis dabant quam accipiebant ab eis ; et alloquebatur quidem Helias, quà erat figura propri Domini, et. necessariorum

quantum, opus erat exigebat mensuram ; superabundanter autem 34o replebat praebentem. sibi benedictionem a widua quidem petens panem, ber occasionem autem petitionis braestans abundantiam benedictionss : sic et tua. honorabilitas nostram exiguitatem pelens, magis das quam sumis. 43. Subministrans quidem iua ad. Deum postulatio capsaci 345 nostro indeficientiam ex paruo praestat et hydriae indeficientem

ex paruissimo cumulum largitur. Petens itaque in brinciptio epistulae tuae, honorabilis, de lapidibus 4n rationali superhumeralis sacerdotis swper pectus Aaron disposilis ei inserüis ut eorum 329/361 ibid. cf. L. Abramowski, a.c. p. 65 ; Ps.-Epiphanii, De x/i gemis ptaef. (PG 43, 321-323) ; aliam uetrsionem praebet Co/l ;Auellana 244 (ed. Günther,

CSEL 35, 2, p. 743-744)310 turrem 17 311 stantem] si tamen V/ Y Q 331 maiorem] DP zn zarg. Sirmond,om.V Y Q 338 proptii] V/ Y Q, proprie P SZrzond 340 quidem] V Y, om. Q P Sirmond | 346 petens] V Y Q, petis P, s. ras. Sirzond | 848 sacerdotes 12220, ut] et Szrzzond

PL 618

116

AD IVSTINIANVM IV, i1

(93-94)

55 o

et nomina et colores el species et loca et ad pietatem ducentes ipsorum lapidum contemplationes, ei unusquisque lapis pro quals tribu ordinatus erat ei unde imuentus est, et ex qua patria.

555

omnino, uelut illà widuae propter bawpertatem, inuentio. Sed sicut illi ber benedictionem miraculum contigit, e& Samaritanae pro aqua sensibili donum mysteriorum veuelabatur, sic et nobis exiguis exstantibus, sed nouo intellectu et noua cognitione et noua ratione, abundantia undique effecta est, ueluti ex magna imbrium effusione per orationem. Heliae et aliorum prophetarum, quorum

44. Et, sicuti dixi, nobis quidem harum verum difficilis fwit

et filios et discipulus et successor exsistis, honorabilis, suscipiens

$ropinquam illis hanc gratiam a Domino, ei nobis per orationem aliribuens. 46. Non parui esset indicii, clementissime imperator, uel si aliorum patrum testimonia nobis defuissent, nullius auctorem haeresis exstitisse Diodorum, quod eum Epiphanius, uir sa365 gacissimus et in doctrina Catholicae fidei laudabiliter diffamatus, non memorauerit inter haeresiarchas, quando neque illos qui ante aduentum Domini nouas doctrinas instituerunt, omiserit. Cum ergo tanta fuerit industria eius atque scientia,

360

3e

375

94 58 o

385

ut antiquos etiam qui temporibus Iudaeorum noua docuerunt, haereticos non taceret. 47. Ouomodo praesentem Diodorum magistrum Theodori praeteriret, si nouae doctrinae, quam Nestorius secutus est, fuisset inuentor ? Super haec autem adicimus etiam episcoporum Aegyptiorum qui in Diocaesarea exsulabant sub Valente imperatore, magnum pro sancto Diodoro testimonium. Nam cum aduersus Apollinarem scriberent monachis in Nitria constitutis, haec post aliquanta dixerunt : 48. Mirabilis uero Apollinarius tales litieras ex nomine nostro suscipiens, suscipiens etiam ei propriam epistulam in nomine Adelphi et Isidori, (uxta uotum suum, in tantum nos contempsit,

PI

ut tse postea auderet suis litteris accusare irreprehensibilem et religiosissimum |archiepiscobum |Antiochiae Paulinum, |qui semper commuwunicawit ter beato papae nostro Athanasio et omnibus in, Occidente orthodoxis episcopis. 49. Nobis autem ex acceptione talium. litterarum commotis et habentibus de accusato uel haeresis uel schismatis suspectionem, saepius uolueramus illi. vescribere. Sed dum haec. aguntur, ex

61c

378/399 ibid. ; L. Abtamowski /.c.

350 contemplationis V/ Y Q 355 donum mysteriorum] V Y Q, domini mystetium P Sirmond ^ 35? effectum P 363 nobis] V/ Y, oz. Q P Sirmond | 3276/ 3?? monachi ... constituti O P Sirzond ^ 380 adelphii V/ Y —— 381 accusa I7 386 haeresis uel schismatis] S;rzond, haeresi uel schismati V/ Y Q P suspectionem] V Y, suscipionem (Q P Sirzond — 389 saepius] V Q Y, saepe P Sirmond

(94)

AD IVSTINIANVM IV, 11

I17

dispensatione Dei demonstratae sunt mobis ei inscriptae eius depositiones et definitiones de fide, consonnantes eis quae antea 39o nulti uenientes ad nos de ipso nobis Apollinario dixerant, habenlia se non recte de incarnatione Saluatoris. Ad haec etiam 'et alias litteras, n quibus accusawit uenerabilem archiepiscobum Cypri Epiphanium orthodoxum et communicantem semper beatissimo papae nostro Athanasio. 395. 90. Adhuc etiam et sanctissimum Tarsensem et communicantem similiter beato papae nostro Athanasio, et nostrum ipsorum coepiscobum Diodorum adiudicauerit iniuste ber proprias lütteras, si non abstinwisset a communione ante diclorum orthodoxorum episcoporum Paulini e Epiphanii. 4o 51. His etiam consideratis quae confessores isti loquuntur, confiteri debemus condemnandum non esse Diodorum, quem uidemus a talibus et pro talibus adiudicatum. Non enim decet uel Apollinaris haeresiarchae nos inueniri socios, uel irreprehensibili et religiosissimo Paulino Antiochiae et uenerabili 4o5 episcopo Epiphanio Cyprio contrarios, ut eius memoriae non communicemus, uelut haeretici, qui propterea condemnatus est ab haeretico, quod non abstinuisset a communione ante dictorum orthodoxorum. 52, Accedit etiam nostrae considerationi auctoritas concilii 410 CL episcoporum, in hanc regiam ciuitatem contra Macedonium congregatorum, inter quos erat sanctus iste Diodorus. Accedat quod in Ecclesiae pace, plenus dierum, cum gloria magna defunctus est. 59. Et nimis audax profecto uidebitur, ut contra horum 41; omnium

auctoritatem, talis ac tantus

Ecclesiae doctor pro

Cyrilli querelis anathematizetur uelut haereticus, quod et istos iudices mortuorum considerasse credendum est. Sed cum pro hisdem querelis, uel si uerum sit, non nisi prius excluso magistro Diodoro, excludi eius discipulus possit, quomodo ab istis 420 solus Theodorus non ad euersionem synodi Chalcedonensis credatur exclusus ? 54. Hieronymus quoque noster, uir admodum doctus, qui etiam tantae fuerat lectionis, ut omnes aut pene omnes, siue in Graeco siue in Latino eloquio diuinarum scripturarum tracta425 tores legeret, scripsit librum cuius est titulus De wiris illustribus, in quo non solum Catholicos, sed etiam haereticos memorauit, qui de scripturis sanctis in utraque lingua aliquid conscripserunt ubi non tacuit qui haeresum fuerint conditores, 389 depositiones] habentes S/rzzond QQ P Sirmond ^ om. P Sirmond 412 ecclesia P 417 cum] V*?, oz.

Sirmond

V Y OQ, dispositiones P $7rz;nd — 390/391 habentia] V Y Q P, 391 saluatores Y 39? coepiscopum] V/ Y, episcopum abiudicauit P Srzmond ^ 402 abiudicatum P 403 pr. uel] 407 haberetico V 409 accedit P Jrzond ^ 410 hac VW pace] oz. P 416 haereticus] P Szrznd, haeteticos V Y Q V 418 hisdem] V Y, iisdem (Q P Sirzond | 428 ubi] om.

PL 620

(95-96)

AD IVSTINIANVM IV, ir

118

quiue assertores, uel qui etiam a quibusdam ut haeretici accu-

43o sarentur, aliis contra defendentibus.

55. Qui tamen sanctum Diodorum nec in suspicionem haeresis uenisse retulit ; de quo sic ait : Dzodorus T'arsensts episcopus, dum. Antiochiae esset presbyter, magis claruit. Exstant eius in apostolo commentarii, ei mulia alia, ad Eusebii magis

435 characterem pertinentia, cuius cum sensum secutus sit, eloquen-

Ham imitari non otuit propler ignorantiam saecularium litterarum. 56. Consonat autem hic sermo beati Hieronymi, quo refert eloquentia minorem Diodorum fuisse, uerbis quae memoraui-

44o mus

sancti Basilii, quibus eidem

quem ei miserat, dixit discernuntur econtrario est oratione simplex et uenire mili uisum est

Diodoro

scribens

de libro

: Quia uariatur sententiis et facile in eo opposiliones et ad eas responsiones et sine ullo sermonis cothurno ; quod conChristiani stylo, nom ad. ostentationem,

445 sed ad utilitatem hominum scribentis. 57. Et abundauerant quidem nobis,

ad demonstrandum

quod proposuimus ista quae dicta sunt. Verum quia nihil debemus, uel gloriae ipsius beati Diodori, uel causae conuictioni

minuere, qualiter etiam prodecessores uestri religiosi principes. 45o Gratianus, Valentinianus et maior Theodosius, ei fuerint attestati, omittendum esse non credimus.

58. Qui cum scriberent ad Auxonium proconsulem Asiae de restituendis ecclesiis, ita post aliquanta dixerunt : So 3k habeant ecclesias, qui communicant Nectario episcopo Constan455 linopolitano et T'ómotheo Alexandrino et Pelagio Laodiciae Orientis, e£ Diodoro Tarsi et totius concilii sub wicario Asiae consti-

tuti ei Amplulochio episcopo Iconii et Optimo Antiochiae. In Pontico uero concilio, Helladio episcopo Caesareae et episcopo Melitinae Otreio et. Gregorio Nysseno et. Terentio Scylluae et 46o Martyrio Marcianopolitano. Qui uero et eandem fidem non honorant, ueluti haeretici ab ecclesWs excludantur et numquam deinceps ad eas reuertantur. 89, Oportet enim undique post hanc legem purgatam esse apud omnes Christianorum religionem. Cum igitur isti religiosi 465 principes hoc esse certum indicium statuerint, ut si quis non 432/437 ibid. — Hieronymus, De uiris illustribus 319 (ed. Richardson, Tex£e und Untersuchungen 14, 1 a, p. 52, l. 20/24). 441/445 cf. supra l. 189/193 (p. 111/2). 453/462 ibid. — Gratianus, Valentinianus et Theodosius, Episzula ad /Auxonium — Codex Theodosianus X VY, 1, 3 (ed. 'Th. Mommsen - P. Meyer t. 2, Berolini, 1905,

p. 834). 434 commentarii] l/ Y, commentaria Q P Sirzzond 4385 cum sensum] P Szrziond consensum / Y Q 439 minorem] morem Y 440 sancti] V/ Y Q, beati P Sirmond ^ 448 conuictioni] V/ Y, coniunctioni Q, cognitioni P Sirzend 449 prodecessotes] praedecessores Y irgend 454. episcopo] ozz. Szrzcnd 460 matcianopolitano] V/ Y, matciopolitano Q P S/rzond ^ 465 principis V/ Y

»

-

(97-99)

communicaret

AD IVSTINIANVM IV, n beato Diodoro,

eadem

119

quae Theodorus sen-

tienti, haereticus haberetur, qua nunc ratione statutum est, ut

si quis Theodorum Mopsuestiae et eius dogmata, eosque qui aut similia ei sapuerunt aut sapiunt, non anathematizat, 470 haereticus habeatur ?

60. Ouia uero Diodorus, ueritatis maximus praedicator, in

PL

uirtute Dei per arma iustitiae, a dextris et sinistris, Apostolo docente, belligerare didicerat, attende, quaeso, clementissime

621

imperator, quemadmodum per gloriam et ignobilitatem, per 47; infamiam et bonam famam, forti semper et animosa intentione cucurrerit. 61. Nam, sicut ab Eclesiae doctoribus semper approbatus est et ab haereticis accusatus, ita etiam semper a religiosis principibus laudatus, et uituperatus ab impiis inuenitur. 48o Iulianus etenim Christo perfidus imperator, sic Photino haeresiarchae aduersus Diodorum

98

scribit : Tw quidem, o Photine,

uerisimilis uideris et proximus saluare, benefaciens nequaquam in utero inducere quem credidisti Deum. Diodorus autem Nazaraei magus, eius jigmentalibus manganes acuens arrationabili485 latem, acutus apparuit sophista religionis agrestis. 62, Et post paululum : Quem si nobis opitulati fuerint dii et deae ei musae omnes et foriuna, ostendemus infirmum et corruptorem legum et rationum et mysteriorum baganorum et deo-

rum infernorum, et illum nouum eius Deum Galilaeum, quem 490 aeternum, fabulose praedicat, àndigna morte et sepultura denudatum conficiae

99

a Diodoro deitatis. Sicut autem solent errantes

conuicti fingere quod arte magis quam ueritate uincantur, sequitur dicens : 63. Iste enim malo communis utilitatis Athenas nawigans el 495 bhülosophans imprudenter, musicarum barticibatus est rationum el vhetoricis confectionibus odibilem. armauit linguam. aduersus caelestes deos, usque adeo ignorans baganorum mysteria, omnemque miserabiliter ànbibens, ut aiunt, degenerum et imperitorum eius theologorum iscatorum errorem. 5o 64. Propter quod iam diu est quod ab ipsis bunitur diis. Iam enim jer multos annos in periculum conuersus el $n corruptionem thoracis incidens, ad summum peruenit supplicium. Omne eius

corpus consumplium. esi. Nam malae eius conciderunt, rugae

472/473 cf. II Cot. 6, 7. 481/508 ;;;d. — Iulianus apostata, Eipiszula 9o ad Pbotinum (ed. J. Bidez, L'Ezpereur Julien, Y, 2, Partis, 1924, p. 174-175).

415 a//. et] V *, om. V. 4?82accusatur / Y Q— 486 quem si] V/ Y, quem sibi OQ, quod si P Szrzoend ^ 489 eius] oz. P 492 ueritate] I/ Y OQ, uirtute P Sirzmnd fori.recie wuincatutf Y ^ 495 musicatum] I/ Y, musicorum (OQ P Sirzend ^ trationum] Bidez, rationem V. Y Q P Sirmond — 49v thetotis Sirzzond — atmauit] V Y Q, adarmauit P Sirmond ^ 49? caelestis V. Y OQ ad eos Y

505

(99)

AD IVSTINIANVM IV, 11

120

uero in, altitudinem corporis descenderunt. Quod. non est hilosofhicae conuersationis indicio, sicut wideri uult ab se deceptis, sed tustitiae ro certo, deorumque poenae, qua percutitur competent

ralione, usque ad nouissimum witae suae finem asperam et ama510

ram uitam uiuens el faciem pallore confectam. 65. Sanctorum testimoniis patrum in episcopis episcopi supra cognouimus, quorum iudicium sequi debeamus in causa Diodoro

315

utrum 520

52

-

Theodoroque

communi,

utrum

Athanasii,

Petri,

Timothei, Basilii, Iohannis, Epiphanii atque Aegyptiorum episcoporum apud Diocaesaream pro uera fide exsulantium et Constantinopolitani concilii, nec non doctissimi uiri Hieronymi ; an Apollinaris et discipulorum eius, qui neque si Catholici fuissent, tantis praeferri debuerant. 66. Nunc principibus principes cognouerunt, quorum magis in eadem Diodori atque Theodori causa debeant sequi, Gratiani,

et Valentiniani,

et maioris

Theodosii,

an

Iuliani apostatae sacrilegi, qui propterea Photinum uerisimilem et saluti proximum dicit, quod non, ut Diodorus, in uterum induceret quem crediderat Deum. 67. Quis autem ferat, accusatum a Iuliano Diodorum quod Deum natum de uirgine fateretur, accusari etiam a Christianis tamquam hoc negauerit ? uel quis audiens Iulianum Diodoro comminantem, quod Iesum Galilaeum Deum aeternum praedicaret, quem

mortuum

et sepultum

negare

non

poterat

et

dicentem propterea illum puniri a suis diis summo supplicio, quod miserabiliter inbibens theologorum piscatorum errorem, 55 o talia praedicaret ; a Christianis quoque iudicet abdicandum, uelut qui Iesum Galilaeum hominem tantum, non etiam Deum esse crediderit ? 68. Hanc itaque fautoribus haereticorum proponimus optionem, ut aut eligant imitari uenerabiles patres et religiosos 55 ^ principes et cum eis Diodorum et Theodorum probent ; aut, si Apollinarem magis et eius discipulos, atque Iulianum, deligent sequi, non saltem propter aliud Diodorum culpent, nisi propter quod eum Apollinaris et eius discipuli, atque Iulianus, crediderunt esse culpandum. 540 69. Quod si culpare non possunt Diodorum quia lesum Nazaraeum, quem in duabus naturis Deum credidit, in uterum induxit, ipsum indicens aeternum, quem sepultum et mortuum, quomodo iuste Theodorum eius discipulum damnare

505 ab] a Sirzond 508 an faciem (habens) ? //a Bideg 913 diocaesarea V, diucesatea Y — 517 principibus] ex praez. P s. Sirmond —— 518 causa] iudicium add. P in marg. Sirmond $25 quis] quod P $526 aeternum] oz;. P 529 quod] V*, quo V/ 530 praedicaret] P os? corr. Sirmond, praedicare V. Y (QP ante corr. 031 deum] V, oz. V 035 et theodorum] V*, om. VW 537 delegent V Y Q 541 in uterum] et (s...) numerum P 542 ipsum] iesum P

indicens] V Y Q, «« dicens P, dicens Sirmond

PL 622.

P

AD IVSTINIANVM

545

550

555

IV, rnr-i1

T2

potuerunt ? Eandem enim amborum causam, et unam accusationem fuisse testantur amborum. 1*0. Proinde uel sero desinant Theodorianos uocare qui tantorum patrum testimonium secuti sunt, ut Theodorum minime condemnare praesumerent. Ceterum nimium duri et obstinati cordis est, nec approbantibus Diodorum, consequenter etiam Theodorum nec reprobantibus, credere, ut eos nec sicut laudati sunt a sanctis patribus laudent, nec propter quod damnati sunt a sacrilegis damnent. 71. Verum ecce sicut probas, serenissime imperator, etiam si demus eis, ut uolunt, Theodorum Mopsuestenum episcopum a beato Cyrillo fuisse culpatum, nemini uel parum intellegenti uidebitur, quod ut eum sub anathemate condemnarent, ipsius

beati Cyrilli iudicium secuti sunt, quod in sancto Iohanne Constantinopolitano eius condiscipulo et magistro Diodoro sper560

I

nunt, sed potius quia praeiudicium Ecclesiae quaesierunt, ut PL eius condemnatione sancta synodus Chalcedonensis, quae ne- 625 que ipsum, neque laudatricem eius epistulam condemnauit,

Nestoriana fuisse uideretur. III, 1. Hoc est autem mirabile, ut postquam horum condemnationem fecerunt, dicerent quod Ecclesiam Romanam consulerent et sententiam Vigilii eius praesulis exspectarent ; cui, quantum ad illos attinet, non permiserunt censere quod senserit, ante statuentes, ut si quis Theodorum Mopsuestiae cum suis dogmatibus et epistulam uenerabilis Ibae non anathematizat, fiat anathema.

1o

2, Sed ecce iam ueniens ex itinere, quid ei uideatur edixit, et facti huius auctori correctionem tumultuariae suae transgressionis indixit, et nisi citius quod male factum est auferatur, etiam uindicaturum se esse praedixit, protestans et dicens cum apostolo Timotheo : Ne forte cum uenero, non quales uolo iwueniam uos el ego 4nueniar a uobis qualem me non uultis. 3. Propter quod et de uestra clementia, summis precibus

r$ summoque

adnisu, per suos legatos petit, sicut eum uenientem

diuersae prouinciae contestatae sunt, ne patiamini stare quod factum est. Tale siquidem ipsius facti crimen esse iudicauit, ut illo doctoris gentium testimonio duceret arguendum, quod discipulo Timotheo scribens dicit : Depositum custod?, deuttans III, 2/3 ex edic£o Iustiniani.

446 uocarent V Y diodoro] theodoro P

12/13 II Cot. 12, 20.

550 theodorum]

19/21 I Tim. 6, 20.

V Y Q, diodorum P .Sirzond

$58

III, $ mopsuestenum Baronius ? fiat] sit Baronius 8 quid] V Y Q, quod P Sirmond Baronius uideatur] V Y Q P, uidebatur P pos! corr. Sirmond Baronius 10 auferetur P, auferretur Baronius 14 propter] praeter Baronius de] a Barcnius 18 doctores V quo Baronius

122

AD IVSTINIANVM

IV, n1

2o frofanas uocum nowitates et oppositiones falsi nominis scientiae, quam quidam promittentes circa fidem exciderunt. 4. Quid ergo adhuc quaeritur utrum contra fidem et synodum Chalcedonensem factum fuerit quod dolemus, quando ille, cuius dicebatur exspectari sententia, profanas uocum 25 nouitates et oppositiones falsi nominis scientiae, quam quidam promittentes circa fidem exciderunt, in ipsius facti auctoribus iudicauerat arguendas ? Denique etiam beatum Dacium Mediolanensium episcopum, quem hinc reuersum in Sicilia se uidisse perhibuit, et alios consacerdotes suos et multos

PL

3o ecclesiae filios non laudauit, sed uenerabilis

624

5A

memoriae

Ste-

phanum solum, quem Romanae Ecclesiae, cui per Dei gratiam praesidet, hic habuit responsalem, approbauit, quod se pro hac causa a uenerabilis Menae, huius regiae ciuitatis episcopi, communione suspenderit et eos qui ei communicauerant sub debita satisfactione suscepit. 5. Quod non faceret, nisi contrarium synodo Chalcedonensi, quod factum est, sicut et alii, iudicaret. Non autem solos quos

4o

4;

;»o

5;

memorauimus sanctos et uenerabiles uiros hoc secum iudicasse monstrauit, quando non tacuit quod Romana quoque uniuerSitas egredientem, quod uenientem Africa etiam atque Sardinia, quamquam non per eas transierit, per ipsius tamen consiliarium publica eum contestatione pulsauerint, sicut Hellas et Illyricus prouinciae per quas uenit, ut nullatenus nouitati quae facta est acquiescat. 6, Non ergo ciuilis haec causa credenda est, nec talis quae pro Ecclesiarum pace ferenda sit,sed quae merito iudicetur contra ipsius Catholicae fidei statum haereticorum subreptione commota, pro qua pars maxima orbis Christiani, quae potuit, primum inter primos Christianos sacerdotem publica contestatione pulsauit. Et Romana quidem uniuersitas atque Africa, priusquam ipsius Romani antistis acceperimus epistulam, non paruo iam cognoueramus indicio, quid de huius facti nouitate sentirent. *. Nam uenerabiles Pelagius et Anatolius, Romani diaconi, debitam officio suo et loco sollicitudinem pro Ecclesia Dei

84/61 epistula Pelagii et Anatolii deperdita est.

22 contra] P in zzarg. 26 auctotibus] auctor ibi Y Q, auctorem ibi P, auctorem sibi (ibi) z/a Baronius 27 uindicauerat Baronius etiam] V/ Y Q Baronius, om.P Sirmond — 29/30 et multos ecclesiae filios non laudauit] scripsi, oz. codd. edd. 30 sed] et add. Sirzond 381 solum] diaconum .$zrzond 82 approbauit] et multos (missos coni. Baronius) ecclesiae (suos Baronius) filios praem. V. Y Q Baronius, et per multos ecclesiae filios Prae. Sirmond, et per multos ecclesiae suos praem. P se] et Baronius 33 urbis Baronius 95 susceperit P Sirzond, Baronius 38 uenerabilis 7 Q commemotrauimus Baronius 52 agnoueramus Baronius

MT

AD IVSTINIANVM IV, riiv

23

gerentes, laudabilis in Christo memoriae Ferrando Carthaginiensi diacono scripserunt, ut habito de hac causa diligenti tractatu, cum reuerentissimo eiusdem Carthaginiensis episcopo, uel aliis quos et zelum fidei et diuinae scripturae sciret 6» habere notitiam, consulentibus responderet, quid obseruandum in commune omnibus uideretur. 8. In ipsa uero consultationis epistula non tacetur quod haec immissione Acephalorum quos, ut diximus, Semieutychianos significantius appellare possumus, contra Chalcedonense con65 cilium et decreta papae Leonis, mota fuerint per eos qui sub nomine Catholico ipsorum parti studium praebent. 9. Sed et ille qui consultus fuerat rescribens interrogantibus, PL retractantibus retractandam non esse docuit epistulam quam 626 uniuersalis synodus approbauit, quoniam si fuerit, non ipsius 7» tantum,

sed omnium

conciliorum

statuta

deducerentur

in

dubium. IV, 1. Verum hoc insolitum non est, ut uel apostolica sedes

temeratores paternae sententiae tamquam excedentes a fide corriperet, uel incontaminati quique et ab hac praesumptione penitus alieni, contestatione publica de tali facto quererentur ; et pronuntiarent, quod si hoc semel admissum fuerit, non tam Chalcedonensis, sed omnium conciliorum definitiones con-

stare non possint. 2. Illud est insuetum, illud mirabile, illud in quo magna uis ueritatis apparet, quod ipsos quoque praesumptores internis 10 conscientiae stimulis fateri coegit, ad destructionem synodi Chalcedonensis haec fuisse composita. Nam primus eorum confirmator Menas Constantinopolitanus episcopus, cum adhuc cunctaretur scripto, sicut praeceptum fuerat, eis praebere consensum, contra synodum Chalcedonensem fieri pro15 testatus est.

9. Sed et posteaquam consensit, a praedicto uenerabilis memoriae Stephano Ecclesiae Romanae diacono et apocrisiario conuentus, cur priori sententiae suae contrarius acquieuisset his quae ante culpauerat et de quibus, se nihil acturum sine 20 apostolica sede promiserat, sub ea se conditione cessisset 67/71 cf. Fulgentius Ferrandus, Epszula 6, ad Pelagium et "Anatolium (PL. 67, 92x] 928).

36 fernando P Sirzmond Baronius

56/80? diacono catthaginensi — Baronius 98 reuerendissimo eiusdem] V/ Y Q, ecclesiae add. P £n zarg. Sirmond Baronius 60 responderent Baronis; ^ 64/68 concilio V/ — 67 illo Y —— 68 retractantibus] V Y Q,om. P Sirmond 69 fuerit] / Y O, fietit P Sirzond ^ "0 statuta statuta V Y

IV, 1 apostolica sedes] P 57rzzend, apostolicae sedis V. Y Q 3 corripet O P 5 tam] tantum .S/rzond ^ 10 concilii Baronius 11/12 confirmator eorum -— Sirzond, infirmator eorum Baronius 12 menis I 13 tentatetur Baronius eis] eum P, ozz. Baronius — 16 postquam Baromius ^ 18 cum Baromiu; — 20 cessisset] V/ Y Q, cessisse P Baronius, cessisse et Sirmond

124

AD IVSTINIANVM IV, iv

iuratum sibi fuisse respondit, quod chirographum suum reciperet, si haec Romanus episcopus non probaret.

4. In quo satis ostendit de iudicio se potius humano quam diuino esse sollicitum. Sed numquid, uel si propriam manum :; Romano episcopo non probante recipiat, nihilque illi quod metuit

de iudicio

humano

contingat,

ideo

sententiam

Dei

iudicis atque ultoris effugiet ?Numquam hoc ei alterius secreta iuratio, sed sola correctio sua praestabit. 5. Semel Deo iurauimus, imperator, cum baptizandi in morte

1o filii eius spopondimus nos fidei qua saluati sumus, custodire depositum. Aduersus hanc igitur dare uel accipere iuramentum, magnum periurii crimen est. Nam si nimis terribile creditur cum ita secum homines foedus ineunt in iusiurandum, ut

aliquos inter pacta baptizari faciant, quid de illo iuramento 35 credendum est in quo sumus cum Deo depacti et nos qui iurauimus baptizati ? 6. Sed et ipsam tanti mysterii quaeso consideres actionem quemadmodum lauacro regenerationis abluendi, in conspectu Dei et sanctorum angelorum stemus, occulta dedecoris Ecclesia

PE

4o teste damnantes. Nihil ibi obtectum, nihil absconditum fuit ; 626

exspoliato denique corpore, magnum illud fidei percepimus et seruare spopondimus sacramentum, ut non sola uoce, uerum etiam totius habitu corporis, profitemur exuisse nos hominem ueterem cum actibus suis. 45 *, Curitaque nunc actum cui renuntiauimus, ueteris hominis resumentes, nescio quid extraordinarium in operto de ipsa fide paciscimur, Ecclesia ignorante, quae testis fuit, quando nos illam simpliciter seruaturos palam et nudi iurauimus ? Quis porro auctoritatem contemnere possit istorum ? Quis dubitet 5o talium sequi sententiam, uidens quam libere ab eis et intre-

pide ueritas praedicatur a quibus sub fidei comisso de fidei causa decernitur. 8.Zoilus quoque Alexandrinae urbis antistes, cum Romanum episcopum uenire cognosceret, obuiam illi ad Siciliam misit, ss conquerens necessitate se ad ipsius decreti affirmationem fuisse compulsum, quod hic ei, postquam uenit, idem Romanus

episcopus in facie palam, nobis quoque inter alios praesentibus, exprobrauit. Necnon et Ephraemius Antiochenus, cum primum ei mandaretur, ut hoc etiam ipse rescribendo firmaret, 6o consentire noluit. IV, 39 cf. II Cor. 4, 2.

43/44 cf. Col. 5, 9.

33 ut] Szrmond, om. V Y QP 38 depecti V. Y ^ 36 baptizari Q P 41 percepimus] P Sirzrnd, percipimus V/ Y Q 42 ut] V Y Q, et P Sirmond 50 quam] V/ Y Q Baronius, quoniam P Sirzzond 01/502 a quibus ssque decernitur] om. Sirmond Baronius 55 conquirens Y Q P necessitate] ozz. Baronius 58 exprobrauit] Y S/rmond Baronius, exprobauit V. Q P 59 subscribendo Baronius

P4

AD IVSTINIANVM

IV, iv

I25 9. At postquam ei denuntiatum est quod excludendus esset,

nisi faceret, sui potius honoris quam ueritatis dilector inuentus est. Quid etiam Petrus Hierosolymitanus? Nonne publica notitia refert quoniam conueniente ad se multitudine mona6; chorum, iuratus pronuntiauit, quod si quis eidem decreto nouitio consentiret, contra Chalcedonense

concilium faceret,

nec tamen se ab eius consensione suspendit ? 10. Hoc autem, uelut haereditarium, de praeuaricatione ilius primae mulieris cognoscimus esse contractum, quae 7o prius interdictum sibi fuisse respondit, ne ligno quod erat in medio paradisi comederet et postea quod ipsa illicitum pronuntiauerat usurpauit, ac uiro ut comederet persuasit. Et quid dicamus ad haec, nisi quod ipse Dominus dixit : Verumtamen ueniens Filius hominis, butas inueniet. fidem. in. terra ? 7; 11.Iam uero de aliarum ciuitatum episcopis quid loquamur, qui et cum subscribere compellerentur, palam reclamauerunt contra magnam synodum fieri et post subscriptionem, memorato Stephano Romano diacono libellos dederunt, sedi apostolicae transmittendos, confitentes in eis quod a Con8o stantinopolitano episcopo coacti subscriberent. Quissiya uestra pietate quaerantur, poterunt et apud uos nostris as-

sertionibus attestari. 12. Vnde non solum ipsi qui haec fecerunt, sed et illi etiam qui facientibus communicando consentiunt, de ignorantia

85 semetipsos excusare non possunt et frustra dissimulant, frustra

9»

se dicunt nescire quod factum est, siue lucra temporalia dili- PL gentes, siue gratis suas animas neglegentes. Cui enim non 627 sufficiat ad cognoscendum causae meritum, sola confessio transgressorum, et uerbis publice facta et libellis exposita ?

13. Manifestos habent errores eorum qui uerisimilibus argu-

mentis,

quasi constanter

sua errata defendunt »'et iste illis

incognitus esse potest, auctorum suorum confessione damnatus ? His omnibus accedit etiam confessio Domitiani Galatae Ancyrensis quidem episcopi, quem confessum diximus

95 quod eius complices Origeniani ad Ecclesiae conturbationem

ista moliti sunt. 14. Nam in libellum quem ad Vigilium scripsit, conquerens de his qui contradicebant dogmatibus Origenis, asserentis

70/71 cf. Gen. 2, 17.

73/74 Luc. 18, 8.

63 etiam] autem Baronius 66 nouitio] monitus Baronius 69 primae illius — Q P Sirmond Baronius 70ligno] V Y Q, de praem. P s.I. Sirmond Baronius 73 dicamus] V/ Y Q, dicemus P S/rzond Baronius 74 supet terram Baronius —— v5 ciuitatium ]/ 76 subscribere] V/ Baronius, sctibere Y Q P Srmond — 93 etiam] et Sirmond ^ 94 anquitensis V/ Y Q P quidem] P s.L, olim Srzond 98 libellum] I7 Y Q, libello P SZrzoend

AD IVSTINIANVM IV, 1v

126 animas humanas

(100)

ante corpora in quadam beata uita prae-

100 exstitisse et omnes quae fuerint aeterno supplicio destinatae,

100

in pristinam beatitatem cum diabolo et angelis eius restitui, dicit etiam haec : 15. Prosiluerunt ad anathematizandos sanctissimos et gloriosissimos doctores, sub occasione eorum quae de fraeexistentia ei ros restitutione mola sunt dogmatum, sub specie quidem Origenis, omnes autem qui ante eum et post ewm fuerunt sanctos anathematizantes. Hà uero qui froposuerant huiusmodi dogma defendere, id implere nullo modo ualuerunt, sed talem relinquentes confliclum. conuersi sunt ut mouerent aduersus Theodorum qui fuit rro Mojfsuestenus episcopus, et moliri coeperunt quatenus anathematizaretur et ille, ad abolitionem, ut putabant, eorum quae contra

Origenem mota. constiterant. 16. His autem consideratis, clementissime imperator, quis non intellegat quoniam, si Ecclesiarum primates quorum

115 confessiones memorauimus,

pro ueritate constarent, facile de

uobis possint obtinere ne fieret, quod frustra se, non uoluntate fecisse causantur. Quasi uero propter hoc tantum ordinati sumus episcopi, ut ditemur principum donis et cum eis inter maximas

uel supra maximas

potestates consedeamus,

tam-

120 quam diuini sacerdotii priuilegiis fulti ; sicubi autem fallaciis malignorum quae nullis temporibus defuerunt, aliquid eis inter tantas reipublicae suae curas subreptum fuerit, quod Ecclesiae Dei praeiudicet, uel Ecclesiae pacem turbet. 17. Non eis debeamus pro ipsorum salute quae sunt uera 12; suggerere et si necesse fuerit, religionis auctoritate resistere, ac patienter offensionem quoque

illorum, si acciderit, susti-

nere. Et ubi erit illud propheticum : Loquebar in testimoniis luis in conspectu regum, et non confundebar ? nisi forte pastores quidem adiacet lac et uellera, ad auertendas uero luporum

13o insidias et tuenda ouilia, desertores.

18. Quid enim iam passi fuimus, uel quid pati ab imperatore Christiano timuimus, pro eiusdem fidei quam tenet defensione certantes ? Enim uero diei forsitan ab alio posset, quod spiritus quidem promptus, caro autem infirma, diu cruciatus ferre 145 non potuit, ut prona sit indulgentiam succumbentibus tribuere uniuscuiusque conscientia sui fragilitas. Solet enim de 103/112 e libello deperdito a Vigilivs Domitiani Ancyrensis ; cf. supra I, ii, l. 20/24 (p. 9). 127/128 Psalm. 118, 46. 133/134 cf. Matth. 26, 41. 101 beatitatem] / Y Q, beatitudinem P Sirzend ^ 108 adimplere Y ^ ualue111 ad abolitionem] adulationem V/ Y Q P runt] / Y Q, uoluerunt P Sirmond 112 constituerant $/rzord ^ 114 non] nos P 116 possint] V/ Y Q, possent P Sirmond ^ 148 domos Q, donos P 119 uel supra maximas] oz. Y Q P Sirzond — 126 si|sit Y OQ P 128 regum] oz. P 129 adiacet] ad Srzznd ad] oz. P 135 indulgentiam Szrzzond

PL 628

(101) humanis

AD IVSTINIANVM IV, 1v cordibus,

pro deuotione

127

sui fidelis exordii, si non

perseueret usque in finem, ueniam pusillanimitas impetrare. 19. Sed in hac causa quid tandem potest excusationis 14» Obtendi ? Praesertim cum uestra clementia, sui cognomenti non immemor, in ipsis quoque contradicentibus sibi haereticis nihil egerit inclementer. Si quid igitur ob hanc causam aliquis pertulit, illorum magis est inuidiosis suggestionibus imputan-

dum, qui dissimulantes ab aliis, unum sibi contradicere que-

14; rebantur. 20. Quasi uero non statim, ut meditatio facti huius inno-

101

tuit, Christianae plebis offendit auditum, ut unus hoc noluisse facere diceretur, tamquam magnae et singularis esset iustitiac, non condemnare tot uenerabiles patres cum et ipsi quemad15» modum dictum est ut sint inexcusabiles qui contra Chalcedonense concilium hoc fieri cognouerunt, palamque testati sunt. Qui tamen subscripserunt definitionibus libri in quo dictum est : 21. 57 quis dicit haec nos ad abolendos aut excludendos sanctos 155 patres qui in. Chalcedonensi fuere concilio, dixisse, anathema $75; atque ita semetipsos anathema fecerunt, qui dicentes aduersus sanctos patres qui in Chalcedonensi fuere concilio, haec esse conscripta, assenserunt, ut si quis hoc dicit, fiat anathema. 160. 22, Quod si hoc etiam non fuisset, numquid inter canones atque statuta quibus de rebus diuinis decernitur, haberi debet, ut si quis de conscriptore, quicumque sit aut dicatur, illius libri aliter crediderit quam uult ipse conscriptor, anathema sit uelut

haereticus,

cum

si uidebatur

ita decerni

ac dici

16; debuerit, ut anathema fieret, si quis ad abolendos aut excludendos sanctos patres qui in Chalcedonensi fuere concilio, eis quae in memorato libro dicta sunt uteretur. 259. Nunc autem, ne quis talibus dictis resisteret, omnibus interdicitur queri, uti uero eis ad exclusionem sanctae synodi, 17» nulli negatur. Verum quia, sicut praedixeramus, tam epistulam uenerabilis Ibae et Theodoreti scripta quam Theodori eiusque dogmata in praeiudicium synodi Chalcedonensis probauimus esse damnata, illud etiam, quod secundo partitionis loco promisimus, hoc uolumine terminato iam debemus 17; ostendere. Ouoniam frustra negatur eandem epistulam a 154/156 ex edic/o Iustiniani ; cf. E. Schwartz, Zur Kircbenpoliti& Justinians, p. 328.

138 ueniam] le, ueniamus / — 142hac V 143 pertulet V/ Y, pertulerit OQ P Sirmond 143/144 imputandus P 147 noluisse] V, uoluisse Y Q P Sirzond 149/1850 patres zsgue inexcusabiles] V, oz. Y (Q P .Sirmond per bormoiot. 151 detestati P $zrzzond 158 si] oz. P 164 si] sibi P 165 fierit I/ Y ad] V*,om. V 166 chalcedonia P 171 ibae] oz. P 173 damnanda P

AD IVSTINIANVM IV, 1v synodo fuisse probatam sed Eutychiani, ut nobis illuderent,

128

hoc mendacium per suos seminauere fautores.

beati facundi hermionensis ecclesiae episcopi liber quattus explicit 7, explicit liber quattus sancti facundi hermionensis espiscopi Y, subscr. deest in Q P

LIBER

102

QVINTVS

I, 1. Intende nunc, Auguste, quam manifesta et multiplici PL ratione hoc etiam demonstretur, quod sequenter me demon- 629 straturum esse promisi, quoniam haereticorum fautores aperto mendacio nos decipere uoluerunt, ut dicerent epistulam ; uenerabilis Ibae a concilio Chalcedonensi non fuisse susceptam. Vbi dum recitaretur ex praecedentibus gestis, apud reuerentissimos Photium et Eustathium atque Vranium episcopos habitis, quae contra memoratum episcopum Ibam protulerat Theophilus diaconus, qui eius aduersarius exsistebat 1o considentibus episcopis, talis est data sententia : 2. Cognowimus ex sententia veuerentissimorum. episcoborum Ibam vreuerentissimum |episcobum |innoxium. |demonstratum. Lecta enim eius epistula, cognouimus eum esse orthodoxum et ob hoc decernimus et honorem ei episcopatus et Ecclesiam de qua

15 iniuste et absens expulsus est, instaurari. Vides quomodo nobis

20

2;

3o

103

35.

haeretici per suos satellites uoluerunt illudere, ut hanc epistulam iactarent susceptam a concilio non fuisse, cum palam sit quod ex eius lectione conscriptor eius Ibas innoxius et orthodoxus ab ea fuerit iudicatus et ob hoc eum et honorem episcopatus et Ecclesiam recipere decreuerint, de qua iniuste fuit expulsus. 3. Scierunt igitur Ecclesiae pietatem ferre non posse, si condemnanda diceretur epistula quam synodus approbauit ; uel potius ipsa synodus propter quod eam iudicauit orthodoxam. Non enim ipsam tantummodo Ibae epistulam, sicut iam diximus, quasi Nestorianam culpare et abicere praesumpserunt, sed approbatores quoque eius qui eam rectam dicunt et anathemati non subiciunt. 4. Et qui magis intellegendi sunt : eius approbatores, quam patres qui Chalcedona conuenerant et eam iudicauerunt orthodoxam ? Hoc igitur scientes et arbitrati quod ita possint in ipsius epistulae damnationem Catholicorum consensus addu- PL cere, iactauerunt quod a magno concilio suscepta non fuerit, 630 cum in eo rursus ita pronuntiatum nouerimus : 9. Ex his quae nuper lecta sunt clarum est quia reuerentissi-

Liber V. Y, 11/15 cfr Conc. Chalc., "Actio XI, 161 (textus graecus /4CO II, r, 5, D- 39,1. 25/28 ; textus latinus ZACO II, 111, 5, p. 48, 1. 25/28). 85/38 Conc. Chalc., "Actio XI, 163 (textus graecus /ACO II, r, 5, p. 40, l. 8/11 ; textus latinus 24CO II,

Ir, 5, p. 49, l. 11/14).

Liber V incipit eiusdem libetV V/ Y, beati facundi hermianensis ecclesie episcopi liber quintus incipit Q P I, 2/3 demonstratur Y - 7 photinum V Y 9 diconus 7 13 eius] Ve, om. V epistulam 1I 20 et] V, oz. V 27/28 anathematae V/, anathemateY OP 31 hoc] V Y, haec Q P Sirmond arbitrari Q P 34 eo] V Jirzond, eorum Y Q P 35 clarum] V Sirmond, clarus Y Q P

(103) AD IVSTINIANVM V, 1 mus Ibas innocens est ab omnibus quae ei illata sunt et ex electo vescripto epistulae quod prolatum est ab eius aduersario, ortho130

doxa apparuit eius diciatio. Numquid

4o

45

ergo aduersus istas

euidentissimas super epistulam memoratam sententias, cum post eius condemnationem exprobrare nobis coeperint haeretici, quod epistulam nostro iudicio Nestorianam synodus Chalcedonensis pronuntiauit orthodoxam, possemus dicere falsum esse, et econtrario demonstrare, quod eam ipsa quoque reprobauerit atque damnauerit ? 6. Aduertis igitur, imperator, quod inimici iustitiae illudere uoluerint Ecclesiae Christi et auocare nos a ueraci assertione,

qua defendi eadem epistula melius et fortius potest atque diuertere ad falsae denegationis inane suffugium, ut nunc interim affirmaremus eam Nestorianam, negantes a concilio manifesto et imo 5 esse susceptam et postea conuicti ab eisdem pudenti mendacio, quia suscepta est, nihil iam restaret quod in ipsius concilii defensionem respondere possimus. 7. Et ideo non recipimus mendacii consilium, neque nos sui similes haeretici ualebunt efficere. Nam et susceptam dicimus omnino fuerit suscepta monstramus, quia uerax semvA A et quod per est Ecclesiae pro ueritate defensio, nec umquam fuit indiga falsitatis. Ante uero nobis discutiendum est cuiusmodi sint ea quae per suos fautores ad nostram deceptionem iactauerunt, ut eam denegaremus esse susceptam.

8. Primum itaque uideamus utrum dicendum nobis sit aut credendum, quod persuadere conati sunt, quia non epistulam uenerabilis Ibae, sed nescio quam scripturam postulationis et deprecationis, quam Photio et Eustathio atque Vranio episcopis omnis clerus Edessenae ciuitatis pro ipso Iba episcopo 6 vA miserat, synodus pronuntiauit orthodoxam. 9. Sed quid respondebimus, cum postea uel ipsi, uel hi quibus fauent haeretici, nobis dixerint quod illa scriptura, PL postulatio et deprecatio omnis cleri Edessenae ciuitatis syno- 651 dalibus gestis appellata sit, sententia uero synodi ex relecta B o eius epistula orthodoxum eum apparuisse testata est ; et quia illam postulationem et deprecationem, ab omni clero Edessenae ciuitatis ad Photium et Eustathium atque Vranium episcopos datam, Ibas episcopus pro se recitari petiuit. 10, Sententia uero synodi sicut eadem quae posuimus uerba est UD declarant, de rescripto epistulae ipsius Ibae quod prolatum

6o

39 memorata V Y ; foriasse memoratas Jegendum —— 40 3? ab eius] Ve, om. V. 42 poteremus V/ Y, forzasse 41 quod] V Sirzend, quo Y Q P coeperunt P 55 quod 51 testaret P ut]et Q P 48 diuertetur P poterimus egenduz 56 defensione cum quam Y —— 56/59 omnino] Sirzend, quo domo V Y Q P indica Y ^ 60 nobis dicendum — Y Q P Sirzond ^ 64 epistulam non — Q P 68 omnes Sirmond —— 63 atque] et Q P Sirzond —— 64 omnes cleros V Y Q P 75 epistulae] bs zn Y 72/43 episcopis l/ — 73 recitare V. Y Q VERO,

"

103a

(103a)

AD IVSTINIANVM V, 1

I3I

ab eius aduersario, pronuntiauit, quod orthodoxa apparuit eius dictatio ? Facillime itaque probabunt, si tamen ulla probatione hic opus est, aliud esse quod pro se recitari petiuit Ibas episcopus, et aliud quod contra eum protulit qui eius 8o aduersarius exsistebat. 11. Sed et hoc adicient quia nec attinebat ad rem ut de postulatione et deprecatione cleri Edessenae ciuitatis pronuntiaretur, quod orthodoxa esset eius dictatio, cum potius super epistula Ibae sententia synodi exspectaretur utrum eam hae8; reticam an orthodoxam iudicarent. Cum uero et illud abicerent, quod similiter in eadem synodo dictum est : Dudum quidem ex relectis innoxius demonstratus est reuerentissimus Ibas. 12. In quibus etenim uisus est culpare male loquens beatisoo simum. Cyrillum, in. posterioribus recte confessus respuit illa quibus culpauerat. Numquid contra mutire ? Numquid respirare ualebimus ? Quid enim Ibas episcopus in illa postulatione et deprecatione quam pro illo clerus omnis Edessenae ciuitatis miserat, locutus fuerat de beato Cyrillo, quod dicere-

9; tur in posterioribus respuisse. 13. Si quis autem legat eius epistulam ad Marin Persam datam, quam in sequenti libro ponemus, ibi haec omnia recognoscit. Verum ecce, ipsi multiplicibus documentis ostendent quod epistulam Ibae synodus orthodoxam iudicauit, de qua ipse 10o Ibas fuerat accusatus, numquid ostendimus et nos, ubi omnis

clerus Edessenae ciuitatis accusatus est, quod non orthodoxam postulationem et deprecationem pro ipso Iba episcopo miserit, ut necessarium synodo uideretur de illa pronuntiare, quod orthodoxa fuerit eius dictatio ? 1:09. 14. Aut etiam si hoc posset ostendi, approbatio postulationis et deprecationis illius Ibam episcopum et non ipsos deprecatores absolueret. Nam et ipsius sententiae recitare uerba debemus, si forte, quemadmodum super Ibae epistulam factum est, aliquis patrum dixit in illa synodo scriptura postu110 lationis et deprecationis omnis cleri Edessenae ciuitatis orthodoxa nobis apparuit. 15. Sed nihil tale ualebimus ostendere et optime scimus quia necesse non erat illam postulationem et deprecationem 86/91 Conc. Chalc., ZAciio XI, 173 (textus graecus Z4CO II, 1, 5, p. 41 in app. ; textus latinus /4CO II, 111, 5, p. 51, l. 7/10); cfr infra VI, rz, 1. 146/149 (p. 164); VII, v, l. 104/107 (p. 207).

762b]ad V Y | S4epistulae V synodi] om. P S ergo Jirmond 85/86 obicerent $zrzond ^ 86 similis Y, simul P eodem V Q P 89 culpate] I7 Sirmond, calpa Y Q P 91 contra] econtra Szrz ond, om. P 93 omnes I/ Y 95 respuissent Y O P 98 ipsi] V, si Y Q P Szrmond 102 ibae P 104 orthodoxam Q P 105 etiam] eius P 113 deptecationis P

AD IVSTINIANVM V, 1

132 TX I

104

(104)

orthodoxam pronuntiari, de qua nulla talis quaestio uertebatur, sed ut nos ad illius epistulae condemnationem haereticorum

fautores inducerent,

ista finxerunt.

16. Nam quare, Iba episcopo accusato, omnis clerus Edessenae ciuitatis pronuntiaretur orthodoxus ; aut orthodoxo pronuntiato omni clero Edessenae ciuitatis, Ibas absolueretur o episcopus ? Denique fraude se ista iactasse, etiam ipsi, extorquente ueritate uel inuiti, uel nescii, prodiderunt. 17. Nam post multas et uarias suas adinuentiones, post labores magnos et infructuosos, quibus ad deceptionem facilium apertam lucem uerbis inanibus obscurare conati sunt, in Culpans Iohannes haereticus sanctam I2 j eodem suo libro dixerunt : synodum, ostenditur eadem. quidem sapere sicut. ad. Marin epistula, confilens autem eam. expulsam aique destructam a sancla synodo confitetur etiam similiter expulsum ab ea et Theodorum impium Mopsuestenum. 18. Et quoniam calummniatores non respiciunt in. ultimo or13 o dine definita, sed ante per[ectum iudicium a quibusdam forsitan dicta, oporlet. cognoscere rectam. habentes intentionem, quia 1n synodis nihil braeiudicant, quae ante perfectum. iudicium a quibusdam forsitan dicia sunt, eis quae ab omnibus simul $n 15 I] ultimo defimiuntur ordine, licet. dissona communi appareant calculo. Denique sanctus Amatolius dixit quia Dioscorus non propier fidem dammatus est et hoc neque praeiudicium communi calculo synodi fecit, neque Dioscorum ab adiudicatione liberauat in Euliychis permanentem peruersitate. 14 [o] 19. In his igitur omnibus omitto nunc arguere, quod in hoc libro nescio quis Iohannes haereticus non est probatus eadem sapuisse, sicut ad Marin epistula, uel quia ita sapuerit esse detestandus. Omitto quia nec illud probatum est, quod iactatur idem Iohannes fuisse confessus, praedictam epistulam 14 A destructam atque expulsam a sancta synodo. Omitto quia nihil Theodoro praeiudicat quod eum similiter a synodo expulsum dixisse fertur, quoniam si ab illo exigeretur, probare non posset.

20. Hoc est unum, quod uolo docere, quia licet trepidis et 125/139 ex edic/o Iustiniani ; cfr E. Schwartz, Zur Kirchenpoliti& Justinians, p. 326-

327. 125 Iohannes haereticus] sc. Iohannes Aegeatanus; cfr E. Schwartz, 4.€., p. 326, n. 1. 130/13? cfr Conc. Chalc., Actio V, 14 (textus graecus Z4CO II, I, 2, p. 124, l. 17/18 ; textus latinus Z4CO II, rir, 2, p. 132, l. 1/2).

114de] V*,oz. V — 11?ibae V,ibe Y ^ 122suas]éisin V ^ adinuentionis V Y | 124 uerbis] oz. P 125 libro suo — P Szrzond 128 similis Y 133 praeiudicat V. Y Q P 137 fidem] oz. P 138 dioscorus Y Q, corr. 139 eutiches V/ Y — peruetsitatem Y Q 142 quia ita] quiacta Y — 143/144 iectatur Y — 146cum Y O P 148 possit / Y Q, post corr., P 149 docete] V Y Q, dicere P Sirzond

PL 632

^

(Y05)

AD IVSTINIANVM V, 1

I33

ro inconstantibus uerbis, prodiderunt scire se quod a synodo epistula illa suscepta sit, sed ut nobis illuderent illa omnia confinxerunt. Nam quomodo nescientes de illa synodum protulisse sententiam, dicerent quod in synodis nihil praeiudicent, quae ante perfectum iudicium a quibusdam forsitan 155 dicta sunt eis quae ab omnibus simul in ultimo definiuntur ordine ? Ergo, licet quibusdam dissonantibus, scire se tamen confessi sunt de uenerabilis Ibae epistula synodum iudicasse. 21. Quod etiam in posterioribus eiusdem sui libri similiter 105

produnt, ita dicentes : Et haec quidem dicta sunt, ut ostendere-

160 íur omnibus quia in his quae factae sunt synodi, uel si qua, ut saepe contingit, dissonantia a vudicantibus facta fuerat, attamen nullus ea quae per paries dicuntur attendit, sed ea quae ab omnibus ultimo definiuntur in ordine. 22. Verum nobis sufficit eorum dolos ipsis etiam confitenti165 bus cognouisse; ceterum nec istis adinuentionibus assentimus. Primum

quidem, ne cum illis non solun: mendaces, sed

etiam in ipso mendacio deprehendamur instabiles, ut dicamus, et non de Ibae epistula, sed et de scriptura postulationis PL et deprecationis omnis cleri Edessenae ciuitatis, synodum pro- 655 17» nuntiasse quod orthodoxa fuerit et iterum de ipsa quidem epistula synodum pronuntiasse sed in synodis nihil praeiudicare quae ante perfectum iudicium a quibusdam forsitan dicta sunt. 23. Deinde quia inueniuntur eademsuper epistula Ibaesynodi 17 II sententiae, non ante perfectum iudicium, sed in ultimo, sicut dicunt, ordine promulgatae ; et non aliquorum, sed omnium esse, quibus nullus est refragatus ; exigitur enim a nobis atque dicitur : Probate concilii dissonantiam, quam dicitis ; ostendite ubi quibusdam pronuntiantibus orthodoxam esse 18 o Ibae epistulam, alii contradixerunt quod impia fuerit et profana. 24. Aut post dissonantiam quam dicitis ante perfectum iudicium factam, concordem in ultimo sententiam synodi demonstrate, Nestorianam hanc et blasphemam epistulam 18 I respuentes ; alioquin Nestoriana etiam illa synodus fuit, quae 159/163 ex edicto Iustiniani ; cfr E. Schwartz, Zur Kircbenpoliti& Justinians, p. 327.

152 synodum] Sirzond, synodo V Y Q P 158 cius P 161 contigit Y O, V^ Alisib. a] V. Y, ab Q P Sirmond 162 ea] est P 164 ddlus Y OP ipsis etiam] I/ Y, etiam ipsis (Q P Sirzend ^ 165 cognouissent Y Q P 168 pr. e/ sec. et] oz. Sirmond — 190/171 quod aduentionibus VV Y Q P 172 forsitan] 171 synodum] oz. Y Q P usque ptonuntiasse] oz. Sirmond 176 promul175 sententia P anadd. Y — 174synodi] oz. Y Q P Sirmond 185 respuentis 182 aut] V/ Y, ut Q P, et Szrmond 177a om.P gata P

Sirmond

134

AD IVSTINIANVM V, r1

(105a)

talem epistulam orthodoxam iudicauit. Apparet igitur quod, his omnibus mendaciis inaniter adinuentis, non excusari, sed

inexacusabilis potius uideri tanta synodus possit, tamquam nihil habeat quo defendi ueraciter queat. II, 1. Vnde nec illud dicimus, quod item in saepe dicto suo

105a

libro, qui praenotatus est falso titulo nominis tui, dixerunt, quia illam epistulam apud iudices Photium et Eustathium suam esse negauit Ibas episcopus. Quod et ipsum aperte falest et si uelimus contra conscientiam dicere ab ipsis iteI sum rum qui haec mendacia seminauerunt, similiter arguimur, cum postea dixerunt : Ostendite nobis ipsa negationis eius uerba, si dixit : Mea non est haec quae aduersum me profertur epistula ; non ego eam scripsi, non ego dictaui. IO 2, Ostendite nobis etiam accusatorum eius replicationes, quibus eum negantem de hac re, sicut de aliis quoque causis, conuincere nitebantur. Ostendite etiam quos testes, ut hoc ei probarent, adduxerint. Ostendite iudicum sententiam per quam pronuntiauerunt quod ideo illum absoluerint, quia probari non potuit eius fuisse illam epistulam aut saltem quia ipse Ibas, quam suam fuisse inficiatus est ; et quid horum flagitantibus ostendemus ? 3. Numquid in illis gestis apud Photium et Eustathium atque Vranium habitis tale aliquid continetur ? An his omniDS] o bus nos deficientibus, illud ineptum contra respondebimus, quod in suo libro posuere dicentes : Jqwentum est autem 1n eisdem actis apud Photium et Eustathium habitis, et satisfactio Ibae ad haec dicentis, quia ost umitionem. Orientalium et. sancti Cyrilli nullam iniuriam aduersus eum fecerit. 25 4. Et adiciunt : S? ergo impiam epistulam ost. unitionis PL tempus significat — Ibas autem dicit quia bost unitionem nullam 634 iniuriam aduersus sanctum fecerit Cyrillum. — ostenditur aperte Ibam ad Marin epistulam denegasse. Porro haec adinuentio deficax omnino et irrisione digna est. 30 3. Nam licet ante prolatam aduersus se epistulam in iudicio uenerabilium Photii et Eustathii atque Vranii episcoporum, hanc de nomine beati Cyrilli altercationem reuerentissimus Ibas cum accusatoribus suis habuerit, post prolatam uero aduersum se epistulam suam, nullum negationis uerbum contra II, 21/28 ex edicto Iustiniani ; cfr E. Schwartz, a.c., p. 325-326.

II, 2 tui] V Y Q, om. P, sui Sirzond — 3 photinum Y Q P 6similis Y — 7 cum] V Y,qui Q P Sirmond ^ Sdicit Y ^ 10 etiam nobis — P Sirzond replicationis V/ Y — 15/16 illam usque ibas] om. Sirzond —— 15/16 illam usque fuisse] om. Y Q P per bomoiotel. 17 ostendemus] ostendimus V, oz. Y Q P Sirmond 21 dicentem P inuenta .Szrzond ^ 2385epistula / — 28ibasV Y 30 nam] aduersum Sirmond | se]om.Y QP non P

» pn

(106)

AD IVSTINIANVM V, r1

I35

3; retulisse doceatur ; tamen non sicut ab istis ad obscurandam ueritatem, uel composita, uel attenuata sunt uerba, sic in illis

gestis habentur; ubi cum presbyter et diceret : 106

6. An

non

ei suus obiceret accusator Maras

dixisti, quando flagitatum est in secreto,

bonae

4o memoriae Cyrillum. tamquam haereticum. habuimus et. donec anathematizasset sua capitula mon recepimus eum ? Idem veuerentissimus Ibas episcopus respondit : Vere nom sum memor s? autem et dixi, dixi quia uere Orientale concilium recepit eum, postquam sua capitula retraciauit. Et iterum, cum praedictus 4; Maras diceret eum de memorato beato Cyrillo dixisse : *. Haereticum

eum. habuimus,

donec sua

anathematizasset

capitula, idem reuerentissimus Ibas episcopus dixit : Ego postquam sua capitula interpretatus est, tantum. abstineo ab anathemate uiri, quia et litteras ab eo suscepi, et litteras ei davexi so e. communicauit mihi, ei communicaui ei. Non ergo negauit Ibas quod haereticum eum aliquando fuisse putauerit, sed hoc dixit quia post unitatem factam abstinuerit ab anathemate uiri, quod et illa epistula manifestat. 8. Non est autem idem quod Ibas episcopus dixit : Ego 55 postquam sua capitula interpretatus est, tantum abstineo ab anathemate uiri, et quod isti eum dixisse posuerunt, quia post unitionem Orientalium et sancti Cyrilli, nullam iniuriam aduersus eum fecerit, quasi consequens sit, ut quia iam abstinuisset Ibas ab anathemate beati Cyrilli, ideo nec credere ante, nec 6o postea dicere potuisset, quod aliquando fuerit lapsus, quem potius conuersum ab errore false putauerat. 9, Et propterea istud quoque commentitium melius nos ultro respuimus, quam ab ipsis a quibus adinuentum est, cum nostra confessione postea refellatur. Si autem quaeris, Auguste, 65 cognoscere quod non istis obscuris et coacticiis adinuentionibus, sed sua sponte conspicuis et euidentibus documentis, quae uere facta est negatio demonstretur,

attende,

quaeso,

qualis

fuerit super alio capitulo in eadem controuersia ipsius Ibae negatio, qualis etiam contra replicatio accusatorum, qualis

jo interlocutio

iudicum.

/ 39/44. Conc. Chalc., Actio XY, 125/124 (textus graecus -ACO II, 1, 5, p. 30, l. 39 46/50 Conc. Chalc., p. 31, 1. 5 ; textus latinus /4ACO II, nr, 5, p. 38, l. 9/13). Actio XI, 126/127 (textus graecus /4CO I, t, 5, p. 51, l. 11/16 ; textus latinus -4CO

II, rrz, 5, p. 38, l. 19/25).

36 inillis] nullis Y ^ 3 ei suus] YQ P Sirmond ^ BO capitula sua 65 obsecuris 59 a/7. nec] ut P Sirmond . 66 conspicuisset Y Q

43 alt. dixi] oz. S/rznd, eis uos V YOP — P 5 irmond — 06 dixisset Y, anze corr., Q P Y ^ coacticiis] I/ Y, coapticis Q P, captitiis documentibus P P

136

AD IVSTINIANVM V, i1

(106)

10. Vnde necessarium duxi ex eisdem gestis aliqua in hunc PL librum exempli gratia transferre, ubi praedictus Maras, unus 655 ex accusatoribus ipsius Ibae episcopi, dixit : De fide mouemus prius. Reuerentissimi episcopi dixerunt : Quid habes de fide 7; mouere ? Maras alloquens dixit : Non inuideo Christo facto Deo ; in quantum enim ipse factus est, et ego factus sum. Reuerentissuma episcopi dixerunt : Confiteatur prius reuerentissimus Ibas, si haec ab eo prolata sunt: 11. Reuerentissimus episcopus dixit : Anathema ei qui dixit 8o el ei qui calummiatur ; ego enim mon dixi. Samuhel dixit : Testes nobis exsistunt huius vei, ex quibus hic sunt ; rogamus hos a uobis euocatos suscipi, et propria uoce testari si eum non audievint haec dicentem. Reuerentissimus Ibas episcopus dixit : Decies males ego secari patior, quam dicere hoc uerbum ; absit hoc 85 uerbum me uel cogitàre. Sed scio ego quia unusquisque ex confessione saluatur. 12. Reuerentissimi episcopi dixerunt : Im ecclesiam |dicis reuerentissimum episcopum Ibam haec dixisse ? Samuhel dixit : Consuetudo est in die sancto Paschae, aut ante diem dare eum

9o de manu clericis quaedam ro festituitate ; inde cum haec dare futurus esset, alloquitur brimitus, et sic dat. 19. Allocutus est autem hoc et coram omnibus et braesentibus clericis, ut acciperent ea. quae fro festiuitate dantur ; et conwincitur ab aliquibus ex his clericis hic stantibus, qui hoc ab isto 9; audierunt dictum. Reuerentissimi episcopi dixerumt : Ame quantum lempus haec dixisse reuerentissimumum Ibam eficopum rofiteris ? Samuhel dixit : Sunt tres anni plus minus, quod dicta sunt. 14. Attendis, Auguste, quemadmodum prius a iudicibus 100 interrogatus sit Ibas episcopus, utrum ab eo prolata sit illa blasphemia ; quemadmodum et ipse negauerit ac fuerit ex-

secratus; quemadmodum etiam accusatores aduersus eum testes introduci petiuerunt; quemadmodum iudices quaesierint ab accusatoribus, quo loco, quo tempore, quibus prae10; sentibus hanc eum blasphemiam dicerent protulisse ; et illi 73/98 Conc. Chalc., Actio XI, 79/89 (textus graecus /ACO II, r, 3: D 127: 1/27 textus latinus Z4CO II, rrr, 5, p. 35, l. 4/27). 73/76 Pelagius, Def. 5 (ed. Devteesse, p. 59, l. 10/14).

73/74 de fidesque dixerunt] V, oz. Y Q P Sirmond —— 5dixit alloquens Y — 76/ 7? est usque confiteatur] ozz. P *? confiteatur prius reuerentissimus] 1/9 s.7., ozz. V prius]om. Y ^ 82 euocatus V Y, euocatis Q P non] V Y,oez.Q P JSirmond ^ SSepiscopusibas — Y ^ S7ecclesiam] ecclesia ne J/rzord ^ dices LEY OD 88 hoc P 90 festiuitatem V/ Y — 93 acceperent V Y — 95 dictum] oz. P 97 profeteris V/ Y — 101/102 et ipse usque quemadmodum] V, om. Y Q P Sirmond per bomoiot. 103 introduci] I/ Y, produci Q P Sirznd 105 eum] eam P, ane corr., Sirmond

(Ío7)

4A

107

AD IVSTINIANVM V, r1

I37

pertinaces et locum designant, et tempus memorant et testes pronuntiant et quotiens haec dicta, quotiens replicata sint, ipsorum gestorum cetera satis ostendunt. 15. Quid tale potuerimus probare super illa epistula factum, IIO ut dicamus quod eam praedictus Ibas suam fuisse negauerit, quam.in tantum et ipsi iudices eius fuisse iam nouerant, ut nec interrogandum eum putarent utrum ipsius fuerit ? Frustra itaque sicut dixi, fautores haereticorum nos inducere uoluerant, ut diceremus quod illam epistulam Ibas in iudicio epis- PL 636 1I ^ coporum Photii et Eustathii atque Vranii suam esse negauerit. 16. Si autem in eorum iudicio non docetur Ibas negasse quod ipsius fuerit illa epistula, quomodo, istorum suasionibus acquiescentes, dicemus quia eam, quod prius non fecerat, postea in synodo suam fuisse denegauit, ubi potius super ipsa o inueniuntur prolatae sententiae et idem Ibas episcopus eius relectione purgatur ? 17. Nam et hoc in suo libro ita dixerunt : Sed etiam n sancta Chalcedonensi synodo uolens Ibas liberum se ipsum de accusatione i2 VA

x

o

epistulae

demonstrare,

osi

veleciionem |eiusdem,

mox

huiusmodi sermonibus haec : lubete velegü hüteras clericorum Edessenorum, ut cognoscatis quia ab hàs quae mahi illata sunt alienus sum, et uim pertuli. Et velecta est quae data est ab eo epistula clericorum Edessenorum, in qua testificabantur ei cum vureiurando, quia nulli conscii sunt aduersus eum factae accusationi, neque cognoscunt eum. contrarium. quiddam rectae fecisse fidet.

18. In quibus uerbis, illud prius aduertendum est, quod ab illusione solita non recedant, ut illam scripturam, quam pro memorato Iba omnis clerus Edessenae ciuitatis miserat uoca23 rent epistulam quae ibi postulatio et deprecatio omnis clerus Edessenae ciuitatis appellata est, uolentes per epistulae nornen, in aliud nobis conuertere sententiam synodi, quae super epistula ipsius Ibae prolata est, ut credentes quod illam postulationem et deprecationem cleri Edesseni, potius quam me14 o moratam epistulam, pronuntiauit orthodoxam, in condemnationem eius adduceremur. A

122/131 ex edic/o Iustiniani ; cft E. Schwartz, Zur Kirchenpoliti& Justinians, p. 326. 123/126 Conc. Chalc., /Actio XI, 139 (textus graecus /ACO II, 1, 5, p. 34, l. 28/30 ; textus latinus /JACO II, rr, 3, p. 43, l. 3/5). 129/131 cfr Conc. Chalc., "Actio XI, 141 (textus graecus /ACO II, rz, 5, p. 35, l. 11/15 ; textus latinus ^4CO II, rrr, 5, p. 45, l. 19/22).

107 quoties (bis) Sirzmond 121 purgauit P 122/123 chalcedonensi sancta — 126 125 haec] ait aZZ. Sirzzond ^— iubente Y OP 123libere O P P, corr. edessenorum] ozz. P 134 cleros V Y Q 134/136 miserat sque appellata est] V. Y, appellata est Q P e reliqua om., obtulit epistulam appellent S7rzond —— 134/ 135 uocatet Y 137 sententia Y O P 139 quam] oz. P

138

AD IVSTINIANVM V, r1

(107a)

19. Deinde quomodo ad denegationem ipsius epistulae omnis cleri Edesseni testimonium quaereretur, cum accusatores non epistulae ad Marin scriptae, sed illius insuspicabilis blasphe14; miae, clericos Edessenos testes fuisse mentiti sint ? In illo itaque capitulo eorum testimonium synodo relegi necessarium

150

155

160

l07a 16; (cíft:02)

17o

fuit, in quo ab accusatoribus fuerant nominati. 20. Denique nec ipsi de hac epistula, sed et de illa tantum blasphemia testati sunt. Nam ostendant nobis in ipsa postulatione et deprecatione, ubi dixerint quod illam epistulam non ipse scripserit ad Marin Persam, sicut euidenter attestati sunt quod illam ab eo blasphemiam non audierint et tunc forte persuadebunt ut et nos dicamus quod saepe dictam epistulam in iudicio reuerentissimorum Photii et Eustathii atque Vranii non negatam, in synodo postea IÍbas episcopus suam fuisse inficiatus est. 21. Alioquin omnibus apparebit quod ad illudendum nobis ista confinxerint, ut si hoc mendacio sectaremur, postea nos conuincerent atque confunderent ex manifestis ipsius synodi sententiis, quas profecto uel si probare possimus, non ab omnibus, sed a quibusdam, super eandem epistulam ibi prolatas ; certum est tamen quod a quibuscumque proferri non possint super illam epistulam si eam suam negaret Ibas episcopus. Dictum est enim illic, sicut supra meminimus : 22. Cognowumus ex sententia reuerentissimorum episcopo- PL vwm lbam veuerentissimum. episcobum innoxium. demonstra- 657 twm. Lecta enim eius epistula cognouimus eum esse orthodoxum, et ob hoc decernimus et honorem ei episcopatus et Ecclesiam de qua iniuste et absens expulsus est, instaurari ; et alia quae in ipsis gestis similia continentur. 23. Quomodo ergo non uelut insanos accusare conuincimur patres qui Chalcedona conuenerant, si dicamus eos illius epistulae merito quam suam Ibas negauerat et episcopatum et Ecclesiam restitui iudicasse ? Aduertat autem serenitas tua,

17; quemadmodum se scire iterum prodant, quod illam epistulam suam fuisse non negauerit Ibas episcopus. 24. Dixerunt enim et hoc in suo libro, quod in nostro

165/169 Conc. Chalc., Actio XI, 161 (textus graecus /ACO II, x, 5, p. 39, l. 25/28 ; textus latinus /4CO II, rrt, 5, p. 48, 1. 25/28) ; cfr supra V, 1, l. 11/15 (p. 129).

145sunt YO P 150 dixerunt P 150/153 non zrque epistulam] V, oz. Y Q P Sirmond per bomoiot. 158 mendacium Sirzond 139 nos] nobis P 160 si] se P 161/163 ibi z:gue epistulam] ozz. Q P. 167 esse] oz;. P 168 ob] oz. Y Q P Sirmond ^ 169 instaurati Y — 171 ergo] oz. P 173/174 episcopatum et ecclesiae Q, episcopatui et ecclesiae Jirzemd ^ 175 scire iterum] V, iterum Scire — Y Q, uerum scire D, scire uerum SZrzond

(107b)

y^

AD IVSTINIANVM V, rrr

139

secundo meminimus : Oportet aperte inspicere ad Marin epistu-

107b (cfr 34)

lam, omnia quidem sine Deo et impie dicentem ; illud tantum-

modo ostendentem bene, quia ex illo Theodorus per Orientem 4n Ecclesiis anathematizatus est ; quod non dicerent si ipsam epistulam ab Iba crederent denegatam. 25. Sed respondeant nobis, cuius testimonio usi sunt, quia ex illo Theodorus per Orientem in Ecclesiam anathematizatus est ? Si enim Ibas suam esse negauit illam epistulam, et con-

180

185

fictam

I9 o

aduersus

eum

ab accusatoribus

dicunt,

sine dubita-

tione falsis testibus usi sunt, quia ex illo Theodorus per Orientem in Ecclesiam anathematizatus est. 26. Si autem, quod magis credendum est, denegant quia falsis testibus usi sunt, scire se iterum produnt, quod illam epistulam suam fuisse Ibas episcopus non negauit et ipsam synodus pronuntiauit orthodoxam. Postremo, quid opus erat epistulam, non solum priuatam et ad synodum, sicut affirmant, nullatenus pertinentem, uerum etiam cuius auctor esset

195

incertus, uniuersalis Ecclesiae nuper condemnari sententia ?

97. Si tamen sententia fuisse dicendum est, ubi subscriptor,

non quod sentiebat aperuit, sed exemplar potius formulae sibi datae transcripsit. Vnde uel si omnia quae superius dicta sunt defuissent, satis indicarent ex solo facti ipsius modo scire se quod a concilio uniuersali recepta sit. Alioquin non

quaererent, nisi in eiusdem concilii praeiudicum, ut eam uni-

20$

MA

uersalis Ecclesia condemnaret. 28. Desinant itaque iam fautores haereticorum, uel deprehensi ac proditi, ut nobis illudant, insidiose iactare quia synodus non Ibae epistulam pronuntiauit orthodoxam, ne uideantur non aliquid oculis nostris, quod medio die uidimus, sed ipsos oculos quibus uidemus, nobis uelle furari. III, 1. Sane uideamus quale sit etiam illud, quod similiter PL in excusationem ipsius synodi nos asserere uoluerunt, ut ideo 658 diceremus sententiam super epistulam Ibae prolatam ad eius decreta minime pertinere, quod quasi post damnationem Eutychis atque Dioscori, postque fidei definitionem, "Theodoretus atque Ibas in concilio sederent. Sic enim eis in suo libro uisum

176/181 ex edic/o Iustiniani ; cft E. Schwartz, Zwr Kirchenpoliti& ]ustinians, p. 325 ; cfr supra II, ri, l. 41/44 (p. 51).

188 eccle184 ecclesiis SZrzzond ; fortasse recte 178 aperte] ozz. P Sirmond 196 senten190 producit P siam] V. Y, ecclesiis Q P Szrmond ; fortasse recte 203 197 apparuit Y Q P tiam Y — dicenda P Sirzond ^ wubi]tibi Y OP desinans Y —— 204 insidiose] / Y, studiose Q P Sirmond 6 sederint Sirzzond 3 ibae prolatam] oz. Y Q P Sirmond III, 1 simile Y

140

AD IVSTINIANVM V, i1

(107c-108)

est dicere de reuerentissimis Theodoreto atque Iba episcopis : Quia Propter quod accusati sunt, ut Nestorii dogma suscifientes

10"c IO

15

non euocati sunt, ut sederent cum sancta synodo. 2. Sed fosteaquam de Eutyche et Dioscoro factum est vudicium et disposita sunt a sancta synodo decreta patrum conshiiuia, ber quae adiudicauerunt et anathemati subiecerunt Nestoriwm et. Eutychen. et. maligna eorum. decreta. sequentes, tunc praedicti Theodoretus et Ibas adierunt sanctam synodum. Quis ignarus eorum quae in illa synodo gesta sunt crederet quod isti de causa publica et in conspectu omnium sita confingere talia potuissent ? 9. Quid ergo ? Non sedit cum sancta synodo Theodoretus

episcopus, nisi in actione octaua, postquam factum est de 20

108

3o

35

4o

Eutyche et Dioscoro iudicium et disposita sunt a sancta synodo recta patrum constituta ? Et quomodo refertur in eiusdem synodi gestis, quod in ipsa prima actione Theodoretus inter alios episcopos sedit, consulatu Marciani Augusti, VIII idus Octobris ? An non ibi continentur haec uerba ? 4. Gloriosissim? iudices et. amplissimus senatus dixerunt : Ingrediatur reuerentissimus episcopus Theodoretus, ut si parti-

ceps synodi, quia el restitui ei episcopatum sanctissimus archiepiscopus Leo ei sacratissimus ac juissimus imperator sanxit eum adesse sanctae synodo. Theodoretus reuerentissimus episcopus transiens in medium dixit : Preces obtuli sacratissimas el pussimis el. Christianissimis orbis dominis et narraui quae in me acta sunt uulnera. et precor has berlegi. 9. Et post hanc eiusdem reuerentissimi Theodoreti prosecutionem, interloquentibus iterum gloriosissimis iudicibus ac senatu, quod et a sanctissimo episcopo inclytae urbis Romae proprium locum recepisset idem Theodoretus et testimonium haberet Maximi Antiocheni episcopi quod Catholicae fidei esset, sicut ibi scriptum est, sedit in medio, ipsoque praesente, et inter alios episcopos considente, recitata sunt quae sub Dioscoro Ephesi fuerant gesta. 6. Cumque damnandus idem Dioscorus cum Iuuenali Hierosolymitano et quibusdam aliis uideretur, ad imperatorem prius referendum esse duxerunt. Illud plane fatendum est, quod Ibas episcopus in synodo, non nisi postquam eius causa III, 7/5 ex edicto Iustiniani ; cfr E. Schwartz, Zur Kirchenpoliti& Justinians, p. 328. 25/32 Conc. Chalc., Gesta actionis primae, 26.34 (textus graecus /ACO II, x, 1, p. 69, l. 12/15. 34/36 ;textus latinus 44CO II, rrt, r, p. 44, l. 3/6.22/24).

? theodoreti V Y Q P ibeVYQP episcopi I/ Y 11 decreta] recta JSirmond ^ 12 anathemate Y —— 14 audierunt Y Q P 17 sita] si ita Y O P confringeret alia Y Q P 29 sancta P 30/31 et piissimis] V, ozz. Y Q P Sirmond — 3? habete V Y Q P 44/45 causa in] causam Y

y

(109)

AD IVSTINIANVM V, ri

I4I

4; in septima et octaua sessione discussa atque finita est, sederit ; nam antea Nonnus, qui pro eo fuerat ordinatus, in omni-

bus actionibus sedisse relegitur. *. In sexto quippe consessu, fidei definitione perfecta, et ab omnibus episcopis rite subscripta, interlocutus est impera5o tor, ut aliquot diebus exspectarent omnes episcopi et priuatae quorumcumque causae ibidem finirentur. Postquam igitur in octaua sessione purgatus est idem Ibas, his quae iam fuerant superioribus actionibus definita suscripsit, quod ex sententia sancti Anatolii Constantinopolitani episcopi, quam inter alios 55 super ipsius Ibae causa in octaua sessione protulit, euidenter ostenditur, cum ait :

109

8. Iudicantiwm veuerentissimorum episcoporum fides et lectio omnium jrolatorum innoxium demonstrant Ibam reuerentissimum, ab his quae in eum accusatores intulerant. Vnde omnem 6o in praesenti de eo suspicionem abicio, quoniam el consentit el subscribit ei quae nunc de fide data est sententiae a sancto concilio et epistulae sanctissimi archiepiscopi Romae Leonis, el dignum udico episcopatu, et habere curam in qua fridem exislebat Ecclesiae. De Nonno autem veuerentissimo episcopo, qui 65 factus est pro eo, formam dabit Maximus veuerentissimus Antiochenus episcopus. 9. Hinc ergo probatur, ut dictum est, quod postquam octauam, in qua purgatus est, sessionem prioribus concilii subscripserit iudicatis quia de illo sanctus Anatolius in sua sen7o tentia, sicut memorauimus, consentit et subscribit, dixit, non

consensit atque subscripsit. Non itaque moueat quod cum in superioribus actionibus memoratus Ibas nusquam legatur sedisse, inuenitur tamen in eis cum Nonno pro se ordinato iudicatis concilii subscripsisse. 7. 310. Nam post octauam sessionem, qua purgatus Ibas episcopatum Ecclesiae suae recepit, praedictum Nonnum in aliis actionibus, quibus idem episcopus Ibas interfuit, nec sedisse, nec subscripsisse repperimus. In secunda quoque actione, quae in codicibus quidem post tertiam scribitur, fuit autem 8o eodem consulatu, VI Idus Octobris, in qua de statutis fidei tractatus incipit, centesimus et undecimus Theodoretus sedit. 57/66 Conc. Chalc., Actio XI, 162 (textus graecus 44CO II, rz, 3, p. 39,1. 33 / p. 40, l. 7 ; textus latinus AACO II, rrr, 5, p. 49, l. 3/10). 81 Theodoretus Cyrrus undecimus et centesimus citatur in Actis graecis tertiae Actionis Concilii Chalcedonensis (L4CO II, rz, 2, p. 73, l. 1).

45 est atque finita — causa — P 57/88 Y QR 64ecclesia 69 iudicatus P 70

Q P Szrziond 48 sextu Y consensu Y O P 55 in episcopotum sque ptolatorum] V, sententiae Sirzzond, oz. Y Q P Sirmond 67? probatus V Y Q P post Szrzzond consentit] V/6, constit / —— conscribit Y — 71 cum] oz. P

72 nusquam] cuiusquam P ^ 77 idem] V, isdem Y Q D, iisdem Szrzond

PL 659

I42

(110)

AD IVSTINIANVM V, ni

11. Cumque post recitationem symboli trecentorum decem et octo patrum qui apud Nicaeam, et centum quinquaginta qui apud Constantinopolim fuerunt et duarum epistularum beati 85

Cyrilli, id est ad Nestorium

et ad Iohannem

Antiochenum,

etiam papae Leonis ad Flauianum relegeretur epistula, dubitantes quidam de aliquibus uerbis ipsius epistulae, quod et secundo libro iam diximus, eodem Theodoreto rationem red-

110

9o

9I

IO o

IO

A

; dente firmati sunt. 12. Sic enim eiusdem actionis continent gesta : Cum legere- PL tur ex eadem epistula pars quae ita continet : Quamuis in. Do- 640 mino Iesu Christo Dei et hominis una. persona sit, aliud tamen est unde in utroque communis est contumelia, aliud. unde communis est gloria. ; de nostro enim illi est minor Patre humanitas, de Paire illi est aequalis cum Patre diwinitas. 13. Dubitantibus Illyricianis et. Palaestinis veuerentissimis, episcopis Theodoretus reuerentissimus episcopus Cyrri. dixit : Est similiter exemplum beati Cyrilli ita habens et. factum. homanem ei non mutantem. quod. proprium est (permansit enim idem quod erat), intellegitur uero omnino et aliud. in alio quod. habitat, id est diwina natura in humamniate. Gloriosissimi iudices et amplissimus senatus dixerunt : Post haec omnia adhuc quis dubitat ? Reuerentissimi episcopi clamauerunt : Nemo dubitat. 14. Haec omnia ex ipsius synodi gestis in hunc librum transtuli. Quomodo ergo dicitur de reuerentissimo Theodoreto episcopo quod nisi in octaua non sederit actione ? In actione uero tertia, in qua Dioscorus est damnatus, quae fuit eodem consulatu, III idus Octobris, quae etiam absque iudi-

II

VA

cibus ac senatu celebrata est et primae coniuncta in codicibus inuenitur; propterea, sicut existimo, quia in actione prima iudicatus erat idem Dioscorus episcopatus honore priuandus, ut eius condemnatio proxima sequeretur. 15. Ceterum non sola dierum praenotatio, uerum etiam tenor ipsarum actionum, id est secundae ac tertiae, cum legitur, docet quod in codicibus tertia fuerit secundae praeposita. In qua tertia actione, quinquagesimo et quinto loco, Nonno,

qui pro Iba ordinatus fuerat, subscribente atque dicente : Nonnus episcopus cowitatis Edessenae subscripsi ; etiam ipse

90/103 Conc. Chalr., AActio YII, 26 (textus graecus Z4CO II, rz, 2, p. 82, l. 22/55 ;

textus latinus (74czio II (III]) 4CO II, x11, 2, p. 15, l. 31 / p. 16, l. 11). Chalc., /Actio YII (II), 97 (textus latinus 44CO II, r1, 2, p. 74, l. 7).

118 Conc.

83 centum] et a4. Sirmond ^ $84 constantinolim V 8? quidem P 90 si VARYPOND. 93 pr. est] oz. P aliud] est a47. P 9? episcopis] ozz. Sirzzond 98 similis Y, simul Szrzond ^ 99 mutantem] V/ Y Q, unitatem P, amittentem Sirmond | 104 haec] ex P 10? damnatus] oz. P 108 tertio V Y — 110 sicut] si P 114 ac] et P

4h

(11B)

AD IVSTINIANVM V, r1

143

Ibas centesimo septuagesimo septimo loco, sicut inuenimus, 120 damnationi eius ita subscripsit : 16. Ibas episcopus Edessenae ciwitatis subscripsi ; deinde quarto consessu, eodem consulatu, sexto decimo Kalendas Nouembris centesimum duodecimum Theodoretum episcopum sedisse et super memorata epistula sancti Leonis trige125 simo et octauo loco interlocutum fuisse repperimus, ubi scrip111

tum est : Theodoretus reuerentissimus episcopus Cyrri dixit : Concinit epistula sanctissimi archiepiscopi domini Leonis fidei a. sanciis ei beatissimis baliribus in Nicaea expositae el symbolo fidei in. Constantinopoli diciato a centum et quinquaginta el 13o epistulis beati Cyrilla. 17. De

quinta

uero

actione,

quae

fuit eodem

consulatu,

undecimo Kalendas Novembris, in qua prius expositio fidei recitata est atque ad imperatorem relata, ut postea subscrip- it tionibus omnium firmaretur, nihil probare possumus, quia et 641 155 subscriptio dilata est, quemadmodum dixi et iu ipsa relatione, qua narratur quibus considentibus eadem expositio fidei relecta est, denominatis ibi legatis Romanis et aliis quinquaginta duobus episcopis, dicitur : Considentibus illis et veliqua sancta ei uniuersali synodo ; tacetur autem de nominibus cete140 rorum.

18. In actione uero sexta, eodem consulatu, VIII Kalendas

Nouembris, in qua praesens fuit et imperator et omnes definitioni fidei subscripserunt, anathematizantes Nestorium et Eutychen et omnes contraria sentientes, inuenitur Nonnus 14; sedisse uigesimus octauus, subscripsisse autem trigesimus primus hoc modo : Nonnus episcopus Edessae metropolis definiens subscripsi. 19. Ibas etiam, quamuis, ut diximus, sedisse non relegatur,

inuenitur

tamen

subscripsisse nonagesimus

in his uerbis

150 Jbas episcopus Edessae defimiens subscripsi. Sed et Theodoretus centesimus uigesimus septimus sedisse, subscripsisse autem centesimus et trigesimus tertius in eisdem uerbis : 1heodoretus Cyrri definiens subscripsi. 121 Conc. Chalc., Actio YII (IL), 97 (textus latinus ZACO II, rrt, p. 78, l. 22). 126/ 130 Conc. Chalr., Actio IV, 9 (textus graecus /ACO II, 1, 2, p. 98, l. 27/230). 138/ 139 Conc. Chalc., /Actio V, x[2 (textus gtaecus 7ACO II, 1, 2, p. 123, l. 2.4 ;textus latinus /ACO II, ni, 2, p. 130, l. 15.17). 145 cfr Conc. Chalc., Actio VI, 9 (textus latinus /ACO II, r1, 2, p. 158, l. 6). 148/1850 cfr Conc. Chalc., Actio VI, 9 (textus graecus /ACO II, 1, 2, p. 144, l. 12 ; textus latinus JACO II, rrt, 2, p. 160, l. 13). 152/153 Conc. Chalc., Actio VL, 9 (textus graecus Z4CO II, r, 2, p. 145, l. 24 ; textus latinus ^4CO II, r11, 2, p. 162, l. 5).

120 suscribit Q P $irzend episcopi Y Q P Sirmond edessenus Y Q P Sirmond

122consensu lY OQP 126 cyrilli Y O P 127 138 illi P 146 edessenae Y Q P Sirmond ^ 100 ^ 182 trecentesimus Y

144

AD IVSTINIANVM V, n1

20. Ouomodo igitur aduersus tantam rerum euidentiam 155 fautores haereticorum mentiri non puduit, ut dicerent Theodoretum episcopum, nisi post definitionem fidei non interfuisse concilio ? Et tamen adhuc exigant in tot falsitatibus deprehensi, ut eorum testimonio non condemnetur epistula, quam ante centum ferme annos uniuersalis synodus appro16o bauit.

21. Quis dabit iudicium iustum, et non ipsi potius damnabuntur qui talia confinxerunt ? Aut quomodo admittentur uel attestari uel accusare quemquam contra paternos canones, quos in tantis conuincimus esse mendaces ? Et si quis noluerit 165 talibus assentiri mendaciis, haereticus appellatur, tamquam haereticorum sit nolle mentiri. 22. His porro falsitatibus subscribentes, et in talibus constituentes defensionem synodi, qui pro illa poterimus Eutychianis respondere, cum manifesta nos ueritate conuince:17o rint ? Aut quanta necessitate uidebimur ad talia confugisse mendacia, in quibus latendi nullus est locus, tamquam nihil remanserit quod pro eadem sancta synodo ueraciter respondere possimus ? 23. Non ergo nobis persuadebunt qui Eutychianorum calum17; nias simulatorie refellendo corroborant, ut dicamus quod non ante synodum ingressus est Theodoretus, quam de Eutyche et Dioscoro factum est iudicium, et expositio fidei terminata. Haec enim si cum illis dicamus, procul dubio conuincimur, nec

euitamus haereticorum calumnias, sed magis magisque fir180 mauimus. 24, Sciant ergo nos intellegere, qui nobis talia persuadere nituntur, quod nimis familiariter inimicitias cum Eutychianis PE exerceant. Verum est, non interfuerit Theodoretus, sicut nec Ibas, Chalcedonensis definitioni concilii; haeccine dicenda

18; erant, ut ostenderemus epistulam uenerabilis Ibae, non ad decreta ipsius concilii pertinere, quia post fidei definitionem de illa iudicatum est ? 25. Sic igitur etiam canones ecclesiasticae disciplinae, qui utiliter ibi sunt post definitionem fidei constituti, non ad ean190 dem synodum pertinere dicentur. Et utinam docerent cum synodo illos debeamus ascribere, si ea quae a Chalcedonensi concilio gesta sunt, Chalcedonensis concilii non sunt. Deinde quomodo

contraria, et semetipsa destruente

assertione, illa

synodus excusetur ? 157? exigunt P Sirzond ^ 158 non] nunc Szrzernd ^ 161 dauit V, dauid Y Q 162 admittemur Y 168 quid Jirmond 169/170 conuicerint O P .Sirzend 172 sancto synodi P 173 possumus P 175 non] oz;. P 179/180 firmamus Q P Sirmond ^ 184 definitionem P 188 sic] V'* P Sirmond, si V Y Q 189 fidei] ozz. Sirzond ^ eundem V Y Q 190 cum] cui $zrzernd — 191eam V Y IOrP 192 chalcedonensi I/ Y — 193 destruent eas sertione Y

642

AD IVSTINIANVM V, 11

P4

145

:155 .26. Nam qui nos in eius purgationem uoluerunt dicere, quod nemo respicere debeat ea quae ante perfectum iudicium a quibusdam forsitan dicta sunt, sed quae in ultimo ordine definita, ipsi contra iterum suadent ut per hoc synodum defendamus, quia post definitionem de illa sit epistula iudicatum, 200 ut nos postea, non tantum rei ostensione, uerum etiam ipsius nostrae assertionis contrarietate conuincant. 21. At non ita nos ratio deficit ad defendendam synodum super Ibae epistula, ut inde illam contra Eutychianorum calumnias inaniter excusari uelimus, unde contra Nestorianos

205 excusari non ualeat. Nam si ob hoc definitio fidei quae in illa synodo facta est, contra Eutychianorum calumnias defendatur, quia propter quod accusati fuerant Theodoretus et Ibas ut Nestorii dogma suscipientes, non euocati sunt ut ante sederent cum sancta synodo. 2:10. 28. Ob hoc contra Nestorianorum calumnias defendi non poterit, quod Anatolius Constantinopoltanus, qui ante Antiochenum priorem illic sibi locum usurpauerat et ipse Maximus Antiochenus et Iuuenalis Hierosolymitanus ibi sederunt, qui uel dogmate uel communione Eutychianorum polluti ante 21; fuerant. Nam uenerabilis Anatolius, eiecto pro uera fide ab Eutychianis beato Flauiano et sanctus Maximus similiter pro

Domno episcopo ab eis fuerat ordinatus, et Iuuenalis in ipsum dogma Eutychianum lapsus, ab Ecclesia erat exclusus, quod et litterae beati Leonis et aliorum scriptorum monumenta 220 declarant. 29. Non ergo sic uelimus fidei quae in illa synodo firmata est, constituta defendere, ut ea dicamus quae nos quidem nihil contra Eutychianos, sed Nestorianos contra Ecclesiam plurimum iuuant. Numquid uero tantum ualere possint, ad 22; inclinandum

in suam

sententiam

concilium Theodoretus

et

Ibas, quantum Constantinopolitanus et Antiochenus atque Hierosolymitanus episcopi, qui primi post legatos apostolicae sedis ibi sederunt, ut de aliis quam plurimis taceam, qui per impotentiam Dioscori in affirmationem dogmatis Eutychiani 23o subacti prius fuerant. 30. Aut tantus labor est nobis Chalcedonense synodum PL aduersus Eutychianos super epistula Ibae defendere, quantus 645 nobis est contra Nestorianos, non solum pro personis multorum omnino episcoporum qui fuerunt in illo concilio, uerum etiam 255 pro interlocutione sancti Anatolii Constantinopolitani antisti-

tis, quem Dioscorus confirmatorem Eutychiani dogmatis et 198 iterum] uerum P, nunc .Srz;endd — 203unde Y X 205inill]nulla Y — 207 quia zsque fuerant] irn P - 208/209 antea desederent V/, ante deserent Y, antea desetent Q P 215 nam] et aZ. Y (Q P Sirmond 224 iubant V Y . 2235 inclinandam Q P 231 chalcedonense concilium P S/rzend ^ 932 ibae epistula — Q P Sirmond — 236 quam Y OQP

AD IVSTINIANVM V, rn non pro Catholicae fidei oppressorem in eodem concilio dixit, tum. fide fuisse damna um 31. Vnde nobis Nestoriani dicunt : Quomodo illam synod sedeloco e potior etiam sed , 24, o recepistis, in qua non solum multis is runt episcopi qui et ab Eutychianis ordinati sunt, et Eutych eam do quomo atque Dioscori dogma secuti probantur ? Aut asseritis pro damnanda Eutychis atque Dioscori perfidia congregatam, cum ibi Constantinopolitanus Anatolius perfidiam auit, 24 A Dioscori quae communis illi cum Eutyche fuerat, approb ? tum damna esse pronuntians eum non pro fide 146

32. Si autem nos ista Nestorianorum non commouent, multo

minus illa Eutychianorum poterunt commouere. Facile est enim ut ipsis quoque Nestorianis ostendamus, quoniam tale 250 est ut dicant nullius esse auctoritatis, quod resipiscentes a praesumptione Dioscori patres qui cum aliis Chalcedona conuenerant, definierunt, quale si dicatur, etiam Petri apostoli doctrinam, quam de Christo cum aliis apostolis praedicauit, nullius esse auctoritatis quod Christum aliquando negauerit, nsus fuerit a Paulo, cum non recte ambulans A aut quod reprehe ii gentes iudaizare compelleret. euangel em ad ueritat 33. Quale est etiam, si Sabelliani dicere uelint, ideo se non suscipere Ecclesiae de Trinitate doctrinam, quoniam multo plures episcopi quam qui in secunda non dicenda synodo conuenerant, apud Ariminum in Arianum dogma o Ephesena fuerant subacti, opprimente Constantio. Sicut ergo Sabellianis dicimus quod non propterea fugienda sit Ecclesiae de Trinitate confessio, qui in Áriminense concilio multi Ariano dogmati 26 5

cohibentes,

tres

diuersas

eiusdem

sanctae

Trinitatis

mentiti sunt esse naturas, ita Nestorianis quoque dicimus quod non propterea fugienda sit Chalcedonensis synodi de una Christi, id est Dei hominisque subsistentia sancta confessio, quia prius opprimente Dioscoro, multi cedentes Eutychiano dogmati, unam eiusdem subsistentiae mentiti

27 o sunt esse naturam.

34. Aut quia Graecos, quamuis non omnes, immo comparatione omnium pauciores, in Dioscori sententiam lapsos fuisse PL causantur, sequantur tantorum sententiam Latinorum, qui 644 cum non possint ab eis de consensu Eutychis aut Dioscori, uel 27 A cuiuslibet alterius accusari, ipsam tamen habent de incarnatione Christi sententiam quam Chalcedonense concilium statuit. 237 eodem] illo Q P Sirzond ^ 249 multis] multi Q P S/rzond ^ 241 sunt] et eutychianis ordinati sunt add. V' ; baud insane 242/243 asseritis eam c SZrzzond 244 perdia /— 24? non] V*, om. V 9248 illae V, ille Y, illi Q ; forzasse illa

et legendum eti

255 ambulas P 258 suscepere V/ — 261 fuerat P 267 chalcedonensi V/ Y 2972 sententia Q P Sirzond

263 quia ^ 2*8 ipsa

(ír2)

"

AD IVSTINIANVM V, r-iv

147

35. De interlocutione quoque sancti Anatolii quam super Dioscori persona protulit, respondimus, quia non ad haeresis 280 crimen pertinere dicendum est, aliqua parte Dioscoro bene sensisse. Non enim ipsam perfidiam Dioscori sanctus Anatolius approbauit, sed eum potius ab ipsa perfidia fieri uoluit excusatum. 36. Aliud est enim, ideo haereticum excusare quod Catholi28 I] cus putetur et aliud ipsam haeresem approbare atque defendere ; quemadmodum aliud est ideo accusare Catholicum quod

haereticus putetur et aliud ipsam improbare ac reprehendere Catholicam fidem. Nam potest et castitatis approbator atque dilector,

29 o

non

approbata

fornicatione,

fornicatorem,

dum

in

persona fallitur, approbare, et non improbata castitate, castum, dum in persona similiter fallitur, improbare.

3*. Postremo, quod promptissime concedunt, sicut non ideo Eutychiani sui dogmatis crimine defenduntur, quia putantes antiquos patres id credidisse quod ipsi pessime credunt, approbant eos, quorum fidem impugnant, ita non ideo sancto Anatolio Eutychiani dogmatis crimen impingendum est, quod Dioscorum uel putauit uel excusauit, quasi a culpa Eutychiani dogmatis alienum, cum ipsum dogma Eutychianum confutauerint atque damnauerint. IV, 1. Verum quia et hoc satis apparuit, quoniam uel si, ut fictum est, Theodoretus atque Ibas episcopi non interessent ante

definitionem

Chalcedonensi

concilio, non

ex eo fuerat

excusandum ; illud etiam disquiramus, quale sit, quod dicenII

IO

112 (cfr 48) r5

tes ad Romanam

Ecclesiam

definitionem

tantum

fidei, non

etiam gesta concili Chalcedonensis fuisse perlata, ex hoc uolunt efficere ut credamus quod in ipsa tantum fidei definitione beatus Leo synodi Chalcedonensis decreta firmauerit, et nos quoque memoratam epistulam uenerabilis Ibae damnemus, cum ille dicat, quemadmodum secundo libro iam memorauimus : 2. Et fraterna uniuersitas, ei omnium fideliwm corda cognos- PL cant, me nom solum per fratres qui uicem meam executi. sunt, 645 sed etiam per approbationem, gestorum. synodalium, bropriam uobiscum unisse sententiam. Non ergo solam fidei definitionem, sed ipsa gesta synodalia se pronuntiat approbasse. Illud uero IV, 12/15 Leo, Episzula 41, ad sanctam synodum apud Chalcedonam (ed. C. SilvaTarouca, Tex/us e? Documenta 20, p. 107, 1 21/24) ; cft supra II, vr, l. 107/110

(p. 67). 249 persona] V*,oz. V | adJoz.YQP 280 pertingere P S/rz;ond ^ dioscoro] cum praem. Sirmond ^ 28* haereticis V Y — 288 et] oz. Q P Sirmond 289 dum] ozz. P 294 credisse Y —— 299 confutauetit atque damnauetit Srzond IV, 1/2 sicut Y

148

AD IVSTINIANVM V, 1v

(113-114)

quod ex quibusdam ipsius beati Leonis epistulis, ad deceptio-

nem facilium, sicut alia decerpentes, aiunt eum dixisse, quod 2o

ad exstinguendam solam haeresem et ad confirmandam Catholicam fidem, Chalcedonense concilium fuerit congregatum et quaecumque talia in eius litteris inuenimus, ut etiam ex hoc quos potuerint in condemnationem epistulae huius adducant, tamquam ab ipso non fuerit approbata, non propter hoc quod ab eo dictum est, ab istis assumitur.

2A

113

30

3I

3. Et idcirco nos, cur hoc et quomodo dixerit, ostendamus. Anatolius quippe Constantinopolitanus episcopus, quia, sicut memorauimus, priore quam Maximus Antiochenus loco in eadem synodo consedere praesumpserat, ad hanc causam beatus Leo, scribens ad ipsum Anatolium, dixit : 4. Doleo etiam 4n hoc dilectionem tuam. esse prolapsam, ut sacratissimas Nicaenorum canonum constitutiones conareris confringere, tamquam opportune se tibi hoc tempus obtulerit, quo secundi honoris priwilegium sedes Alexandrina perdiderit, et Antiochena Ecclesia proprietatem. tertiae. dignitatis. amiserit, ut his locis juri tuo subditis, omnes metropolitani episcopi pro$rio honore jriuentur. Quibus inauditis ei mumquam ante lentatis, iia braeueniris

4o

excessibus,

ut sanctam

synodum,

ad

extinguendam solam haeresim, et ad confirmationem fidei Catholicae, studio Christianissimi brincipis congregatam, n occasionem ambitus trahat, ei ut cohibentiam suam tibi dedat ampellas. 5. Non ergo ex his atque huiusmodi, quae uel ad ipsum Anatolium, uel ad alios contra ipsum Anatolium beatissimus Leo scripsit, putemus ab eo concilii sententiam reprobatam,

4A

50

114

quae super epistula Ibae prolata est. Quoniam idcirco ait sanctam synodum ad exstinguendam solam haeresim et ad confirmationem fidei Catholicae, studio Christianissimi principis congregatam, ut ea quae pro ambitione Constantinopolitani episcopi fuerant usurpata dissolueret, quod in aliis quoque scriptis eius multo amplius apparebit. 6. Alioquin euacuasse dicitur cetera quae in ila synodo gesta sunt, qui eidem quoque sanctae synodo apud Chalcedonem habitae cum similia scripsisset, ut intentionem dictorum suorum omnibus aperiret, intulit atque ait : De custodiendis quoque sanctorum. patrum siatutis quae in synodo Nicaena 80/40 Leo, Epistula 59, ad /Anatolium (ed. C. Silva-Tarouca, Texzus e£ Documenta 20, p. 1or, l. 36 / 102, l. 46). 53/6? Leo, Episiula 41, ad sanctam synodum apud Chalcedonam (ed. C. Silva-Tarouca, T'ex£us e£ Documenta 20, p. 107, l. 34 / p. 108, l. 47).

17 ad]oz. Y OQ P 28 concedete Y ad] ob Srzond conetis Szrziond, om. V Y Q P 32 quod Q P 33 sedis V haec dixit Y OQ P 35 iute Q P 422lius V Y | 48 al. 48 usupati P 51 synodi S/rzend ^ 51/523 chalcedonense

31 conaretis] Leo, Y 34 ecclesia] ad]joem.V Y QP Y

AD IVSTINIANVM V, 1v

P4

55

149

inuiolabilibus sunt fixa decrelis, obseruantiam uestrae sanctitalis admoneo, ut ura Ecclesiarum, sicut ab illis trecentis decem

6o

et octo patribus diuinitus inspiratis sunt ordinata, permaneant. v. Nihil alienum improbus ambitus concupiscat, nec per alterius imminutionem suum. aliquis quaerat augmentum. Quantumlibet enim extortis assentationibus se insiruat uamitatis elatio

et appetitus suos conciliorum aestimet nomine roborandos, infirmum aique irritum erit quidquid a praedictorum patrum canonibus discreparit. Quorum regulis apostolica sedes quam reuerenler utatur, scriptorum meorum, quibus Constantinopolitant antistitis conatus rebbuli, bolerit. sanctitas uestra lectione cog65 noscere, me auxiliante Deo nostro et Catholicae fidei et paternarum constitutionum esse custodem. 8. Ecce etiam in hac epistula quam beatus Leo ad sanctam synodum scripsit, nihil aliud sibi in eadem synodi displi70 cuisse pronuntiat, nisi quod Anatolius Constantinopolitanus episcopus priore quam Antiochenus loco sedece praesumpsit. Si quominus, non solam sententiam super epistula Ibae prolatam culpasse dicitur, sed etiam quod eidem reuerentissimo Ibae episcopatus est redditus, omnesque canones quos illic 75 sancti patres utiliter statuerunt de obseruantia ecclesiasticae disciplinae, quam eius inimicus Leo impugnasse firmabitur et cetera quae specialiter de quibusque personis ibi decreta sunt, infregisse. 9, Vt si hoc palam de beato Leone dicere non praesumunt,

intellegant nobiscum, quia de his tantum duobus in Chalcedonensi concilio gestis Constantinopolitano episcopo scriberet, id est, de fidei causa pro qua ipsum concilium fuerat congregatum ; et de superba eius elatione dixit : V sanctam synodum ad exlinguendam solum haeresim. et ad. confirmatio85 nem fidei Catholicae, studio Christianissimi principis congregatam, in occasionem ambitus trahas, et quaeque similia in eius inueniuntur epistulis ;duo sola quae diximus in his uerbis diiudicans de quibus fecerat mentionem, non etiam cetera quae ibi sunt gesta. 9o 10. Sicut apostolus ad Philippenses de Timotheo scribens ait : Spero aulem in Dominum Iesum Timotheum cito màttere ad uos, ut el ego bono animo sim, cognitis quae circa wos sunt. Neminem enim habeo unanimem qui sincera affectione pro

8o

(cfr 113)

83/86 supta, l. 57/40.

91/95 Phil. 2, 19-21.

87 inspirati Y —— 58 improbus] Leo, improbae V, improbe Y Q P Sirmond 59 agmentum [|^ 59 imitationem Y ambitus] oz. (Q P Sirmond 63/64 reuerenter] V/, reuerentissimus Y Q P, 63 descriparet V, discreparet Y Q 73 culpas 69 synodi V Y 65 conatos V Y reuerentissime Sirzoend "5 obseruantiam l/ Y —— 99 ut] aut Sirmond redicitur Y ^ dicetur Sirzoend 84 solam Szrzond | 92 e]om. Y 82 ipso concilio V Y Q P

PL 646

I50

AD IVSTINIANVM

uobis sollicitus sit. Omnes os Christi Iesu.

V, iv

enim sua quaerunt, non

quae sunt

11. Non in Titum et Lucam, non in Epaphroditum et Marcum, non in ceteros sermonem intendens, de quibus in eadem

epistula dicit : Euodiam rogo, et Syntychen deprecor, id vbsum sapere in Domino. Etiam rogo et te, compar germane, adiuua illas

1oo quae mecum laborauerunt in euangelio, cum Clemente et ceteris

adiutoribus meis, quorum mnomana sunt in libro witae, sed in illos potius, de quibus ibi ait : Vzdete canes, widete malos operarios, uidete concistonem. 12. His itaque solis conferens Timotheum, dixit : Neminem 105 enim habeo unanimem, qui $n sincera. affeclione bro uobis sollicitus sit ; et eos tantum attendit, ut diceret : Omnes enim sua

quaerunt, non quae suni Christi Iesu. Denique cum de ipso beato Timotheo loquens diceret : Experimentum autem eius cognoscis, quoniam, sicut patri filius mecum seruiuit in euan110 gelio. Hunc igitur spero me maliere ; mox ut widero quae circa me sunt. Confido autem in Domino, quoniam et ibse cito ueniam PL ad uos. 647

13. Ibi secutus adiecit : Necessarium autem existimawi Epaphroditum fratrem. et cooperatorem, et commailitonem meum, 115 uestrum. autem. apostolum. et ministrum necessitatis meae, mitlere ad uos, quoniam quidem omnes uos desiderabat, e maestus erat, propterea quod audistis illum infirmatum. Nam et infirma-

tus est usque ad mortem ; sed Deus misertus est eius. Non solum auiem

eius, uerum

eliam

mei, ne tristitiam

super iristitiam

120 haberem. 14. Festinantius ergo misi illum, ut uiso eo iterum gaudeatis et ego sine tristitia sim. Excipite itaque illum cum gaudio in Domino et huiusmodi cum honore habetote, quoniam ropter opus Christi usque ad mortem accessit, tradens animam suam, 125 ut impleret id. quod uobis deerat erga meum obsequium. 15. Numquid hunc Epaphroditum Philippensium apostolum et alios eius sanctos in euangelio adiutores, sermo Pauli attendebat apostoli dicentis : Neminem enim habeo unanimem, qui sincera affecione jvo wobis sollicitus sit ; ommes emim sua 150 quaerunt, non quae sunt. Christi Iesu ; et non potius illos de quibus supra iam diximus ? An unanimis Epaphroditus non

98/101 Phil. 4, 2/5. — 102/103 Phil. 5, 2. — 104/107 Phil. 2, 20/21. Phil. 2, 22-24.

113/125 Phil. 2, 25/30.

90 iesu christi — Jrzoend enodiam

P

id] in praez.

96 in titum] initium V/ V Y

108/112

128/130 Phil. 2, 20/21.

— lucanum

99 germane compar

V Y

- .Jirzond

98 109

cognoscitis] l/ Y, cognoscens Q P Szrzoend ^ seruibit V/ Y — 117 et] oz. Q P JSirmond —— 119 mei ne] memet Y 122 tristitiam 17 sim] si me Y 128 dicentes V/ Y Q, corr. 5.1. unanimem] I7*, unanem 17 130 quaerunt non] 9m. Y — 131 unianimis V; lectionem: meliorem (uel potius antiquiorem) non admisi propter conforzitatem cum aliis V. locis

AD IVSTINIANVM V, 1v

d

I5I

fuit apostolo Paulo quem ministrum necessitatis suae fuisse perhibet et, quod ab infirmitate reuocato, sibi quoque Deum misertum dicit, ne de illo tristitiam super tristitiam haberet. 16. An pro Philippensibus non erat sanctus Epaphroditus sincera affectione sollicitus, quos uidere desiderabat, et propter quorum de sua infirmitate maestitiam maestus erat, eo quod audierint illum infirmatum ; et qui propter opus Christi usque ad mortem accesserat, tradens animam suam ut impleo 14 ret id quod ei deerat erga obsequium Pauli? Vnde etiam merito eis commendauit, ut huiusmodi cum honore haberent.

17. Vt igitur Paulus apostolus Philippensibus de Timotheo

scribens, non Titum et Lucam, non Epaphroditum et Marcum,

14 5 non ceteros suos adiutores quorum nomina sunt in libro uitae, attendit cum diceret : Neminem habeo unanimem, qu& sincera affectione bro uobis sollicitus sit ; omnes enim sua quaerunt, non quae sunt Christi Iesu. 18. Sed illos potius de quibus ab eo dictum est : Videte 15 o

15 5

(cfr 113)

16 o

16 A

canes,

widete malos

operarios,

widete concisionem.

lta etiam

beatissimus Leo scribens, non sententiam super epistulam Ibae prolatam, neque episcopatum praedicto Ibae redditum, et cetera quae in synodo Chalcedonensi de quibus personis decreta sunt, neque canones ecclesiasticae disciplinae salubriter illic a sanctis patribus constitutos attendit, cum diceret : Vt sanctam synodum. ad. extinguendam solum. haeresim, et ad confirmationem fidei Catholicae studio Christianissimi principis congregatam, in occasionem ambitus trahas, et. ut cohibentiam suam tibi dedat impellas, et his similia. 19. Sed superbam potius elationem Constantinopolitani episcopi, sicut ipsa uerba eius indicant. Nam nec aliud inuenitur in hisdem suis epistulis arguisse. Sic nobis intellegenda sunt PL uerba Romani Leonis, sic apostolicorum scriptorum exemplis 648 asserenda sunt sedis apostolicae scripta, si nolumus omnes canones utiliter a sanctis patribus in eadem synodo constitutos, et cetera quae in specialibus quorumque causis ibi firmata sunt, in maiorem quam nunc patimur, conturbationem Ecclesiae commouere. 146/148 Phil. 2, 20/21.

149/150 Phil. 5, 2.

156/159 cfr supra V, 1v, l. 37/40

(p. 148) ; 1. 85/86 (p. 149). 1934 mise133 perhibetur S/rzond 132 fuit sque suae] V, om. Y Q P Sirmond de illo] deo V7 Y ; forsan de eo legendum ratum T, baud impossibile, miserum P 142 ergo P maestitiamaestus V" — 141 dixerat QO P 138 sua] oz. P 147 146 unianimem Y ; cfr supra, J. 131 eis] Q Srzond, ei V Y P, ante corr. affectionem l/ — 153 quibusdam Szrzend ^ 155 patribusque Y Q P V, 8. a.m. 166 quorumque] 162 eisdem S/rzond 158/159 ut usque et] oz. Y Q P Sirmond V. Y, post corr., quorumcumque Y, ante corr., Q P Sirmond

152

AD IVSTINIANVM V, 1v

(115)

20. Quis autem de beato Leone dicere audeat, quoniam si 170 Nestoriana esset epistula quam synodus approbauit, posthabita blasphemia qua Christus negatur Deus esse quod est, de hoc tantummodo causaretur, quod in illa synodo unus episcopus non loco suo consederit ? Igitur aut hoc solum peccatum est quod in synodo Chalcedonensi beatus Leo sibi 175 displicuisse non

115

tacuit, aut, si et aliud esse dicitur,

minus

profecto est eo peccato, quod episcopus Constantinopolitanus admisit. 21. Ceterum numquam Leo possit relicta haeresis causa, de unius episcopi sessione causari. Ostendatur autem nobis, ubi180 cumque beatus Leo dixit non omnia se quae in illa synodo acta sunt confirmare, quod ipsius synodi sententian super Ibae epistula detestetur, ac non potius Constantinopolitani episcopi ambitionem castiget atque coerceat ; et ipso purgato, sola synodus crimini subiacebit, si uere Nestoriana est quam 18; approbauit epistula. 22. Nam et ipsi Maximo Antiocheno scribens idem beatus Leo cui praedictus Constantinopolitanus Anatolius dignitatem tertiae sedis auferre tentauerat, hoc quod asserimus manifesto omnibus facit, qui post multa, quae et acceptabili ratione 19o et increpatione uehementi, super eadem praesumptione locutus est, epistulam ita concludit : 29. Quidquid enim praeter speciales causas synodalium conciliorum. ad. examen episcopale defertur, botest aliquam diiudicandi habere rationem, si nihil de eo est a sanctis patribus apud 195 Nicaeam definitum. Nam quod ab illorum regulis et constitutione discordat, aostolicae sedis wvumquam poterit obtinere consensum. Quanta uero hoc diligentia custodiatur a nobis, exemplaribus eius epistulae quam ad Constantinopolitanum episcopum refrenantes ipsius cwpiditatem direximus |insirueris, quam in omnium 200 fratrum. et consacerdotum. nostrorum facies notitiam peruenire, ut nouerint pacem ecclesiasticam ber concordiam Deo blacitam . debere seruari.

24. Illud quoque dilectionem tuam. conuenit. braecauere, ut praeter eos qui sunt Domini sacerdotes, nullus sibi docendi et 20; praedicandi ius audeat windicare, siue ille monachus, siue ille 192/212 Leo, Epis/ula 42, ad Maximum Antiochenum(ed. C. Silva-Tarouca, Tex/ur e£ Documenta 20, p. 112, l. 96/116).

iique YOP 172 synodus Q P 178 posset J/rmond ^ 1890 dixit] om. V —— 181sententiam Jirzond ^ 182 epistula ibae — Q P Sirmond | ctimine V/ Y ^ ueto P 186 ipsi] oz. Sirzond ^ 188/189 manifestum 70td ^ 189 acceptabilis / Y 193/194 iudicandi Y 197 hoc] oz. P zu0td 203 conueniat P

V/e, 184 SirSir-

(I16)

P4

AD IVSTINIANVM V, 1v

153

laicus, qui alicuius scientiae nomine glorietur. Quia ets? optandwm est ut omnes Ecclesiae filii quae recta et sana sunt sapiant, non lamen jermaitienduwm est. ut. quisquam extra sacerdotalem ordinem constitutus, gradum sibi braedicatoris assumat, cum àn 210 Ecclesia Dei omnia ordinata esse comueniat, ut dm uno Christi

215

220

225

116

230.

corpore, ei excellenttiora membra suum officium impleant et inferiora superioribus non resultent. 25. Manifesta sunt, quantum puto, nec ullo quae memorauimus egent interprete, ut intellegi queat quod ea contra Constantinopolitani episcopi ambitionem, non contra sententiam PL super epistula Ibae prolatam, beatus Leo dixerit. Nam simi- 649 liter scribens etiam Marciano principi et Pulcheriae Augustae, quas epistulas memorare perlongum est, non de alia causa conqueritur. 26. Verum quod peius est et illa pro quibus dicta sunt nullus obseruare dignetur, et insuper quae alia sunt intentione conscripta, in praeiudicium fidei scaeua interpretatione uertuntur. Contradicit autem nobiscum papa Gelasius, melior et acceptabilior dictorum sui praedecessoris interpres, qui scribens uniuersis episcopis per Dardaniam constitutis, ea quae memorauimus, non ad destructionem sententiae super epistula Ibae prolatae, sed ad coercendum Constantinopolitani episcopi praesumptionem, a beato Leone scripta esse confirmat. 27, Sic enim dicit : Szcut quamuis parua ciuitas praerogatiuam $raesentis regni non mmu, sic imperiahs jraesentia mensuram dispensationis religiosae nom mutat ; sic clara urbs illa potestate praesentis imperii, religio sub eadem tunc firma, tunc libera, tunc rouecta consistit, st polius hoc praesente pro-

235 $riam teneat sine ulla perturbatione mensuram.

28. Postremo si sibi de imperatoris raesentia blandiuntur, et inde putant Constantinopolitanae ciwitatis episcopi potiorem fieri posse personam, audiant Marcianum, eiusdem. principem ciuitatis, bosteaquam augmento urbis ipsius sacerdotis inlerces24o sor accedens, contra regulas obtinere nihil potuit, sanclae memoriae papam Leonem summis laudibus prosecutum, quod. canomum regulas uiolari nulla fuerit ratione perpessus. 230/251 Gelasius, Epis/ula 26, ad episcopos Dardaniae 10 (ed. A. Thiel, Episz. Rom. pont. genuinae, t. 1, Brunsbergae, 1868, p. 406-407) — Collectio "Auellana, epist. 95,

54/56 (ed. O. Günther, CSEL 55, 1, p. 388, l. 11 / p. 589, l. 10).

206 quialicuius]qualicuius V Y etsi] S7rzond, etipsi V Y QP 209 eum P 210 conueniat] /^, conuenit / — esse] oz. Y Q P 211 implent Q P 214 interprete ut] interpretent Y — 215 ambitione V/ Y Q 216 epistulam SZrzzond 221 dignatur S/rzond 222 saeua (Q DP Sirmond ^ 22* coercendam JSirmond 228 esse] oz. P 236 blandiantur V Y Q ibi P 239 augmento] pto praem. Sirmond —— 242 regulas] regula sui V. Y Q P

154

AD IVSTINIANVM V, iv

(116)

29, Audiant Anatoliwm eiusdem sedis antistitem, clerum potius

245

25o

25;

260

265

Constantinopolitanum, quam se ientasse lalia confitentem, alque in. apostolici praesulis totum. dicentem. positum potestate ipsumque beatum papam Leonem, sedis apostolicae praesulem, cuius synodus Chalcedonensis auctoritate firmata est, quicquid ultra quam ab eodem ro fide el communione Catholica atque apostolica illic agendum constaret esse delegatum, ber occasionem congregationis illüus, braeter Nicaenos canones noua wadetur actione tentatum, competenti refutatione euacuasse. 309. Numquid sapiens Gelasius decessorem suum beatum Leonem pro sententia synodi super epistula uenerabilis Ibae, ac non potius, ut diximus, pro ambitione Constantinopolitani episcopi dixisse quem memorauimus intellexit ? Nam quare pro Ibae epistula ibi subiungeret dicens : Per occasionem congregationis illius, praeter Nicaenos canones noua widetur actione tentatum ? 31. Nullus igitur frustra conetur eius uerba in aliam detorquere sententiam, quoniam hoc nec ipsa rerum euidentia, nec Gelasius uerax permittit interpres ; et ideo sinamus apostolicam sedem interpretari semetipsam et quare illa superiora per Leonem prius dixerit, et his quae postea per Gelasium locuta est, prudentius aduertamus. Est et alia eiusdem beati Gelasii epistula, per quam similiter deuii horum scriptorum Leonis PL interpretes refellantur, sed iudicauimus hanc etiam solam 650 causae sufficere.

32. Verum esto, semotis his omnibus, putetur Leo Romanis, ad destruendam synodi super epistula Ibae sententiam illa 270 dixisse. Quomodo ergo hinc synodus excusabitur, quae et recepisse illam epistulam, quod false negatum est et non debuisse recipere Leonem reprehendentem conuincitur ? Quocirca si ita accipiantur huiusmodi uerba quae proferuntur beati Leonis, procul dubio non repellendae accusationi synodi, sed confir27; mandae proficient ; et si Nestoriana illa dicitur epistula, beatus

quidem Leo fortassis, ut iam dictum est, a Nestoriano crimine defendetur. 33. Sed plane synodus Chalcedonensis ipso teste damnabitur, atque ita uidebuntur haeretici Eutychiani non immerito se 28o à nostra communione subtraxisse, si tamen ipsi iam dicentur haeretici, qui etiam Leone teste comprobabunt quod Nestoriana sit illa synodus quae in confessione sacrificii nominatur. Videamus tamen quomodo uel ipse beatus Leo poterit excusari, cum de ipso quoque nobis fuerit dictum. Cur non promptis 249 constaret agendum — Q P 250canonis l/ Y ^ uideretur.Szrzoend ^ 251 uacuasse jirzond ^ 285 quem] quae Szrzzond 257/288 actione] ratione V/ Y 259 frustra] V Y, om. Q P Sirmond 263 et] ex Sirmond 266 etiam] unam JSirmond ^ 2*2 leone teprehendente S/rzond ^ 9279 ita] om. P Sirmond 9282 sit illa] sit S/rzzond, om. Y Q P quae] qui P

(117)

4

AD IVSTINIANVM V, 1v

I55

et euidentibus uerbis tantum crimen arguit ? Cur non aperte ac manifeste sententiam synodi Nestorianam epistulam approbantis infregit. 34. Cur quod ab eius primum legatis nuntiatum est in praeiudicium fidei, non ita sedis apostolicae auctoritate ac seueri290 tate damnauit, ut hinc Ecclesia postmodum non possit ambigere, nisi quia non uera conscientia, sed fallaciter et nomine tenus abdicauit Nestorium, praeiudicio Caelestini decessoris sui praeuentus ? Alioquin eius dogma etiam Ibae epistula refutaret. 35. Increpat euidenter atque condemnat, tam uehementibus 295 tam prolixis, sed et multis epistulis, non solum praedicto

285

Anatolio scribens, uerum

etiam uniuersae synodo et Maximo

Antiocheno, ipsisque principibus, quod in illo concilio unus episcopus non suo loco sedere praesumpsit, atque sibi displi3oo cuisse in omnium sacerdotum notitia perferri demandat, et de synodi sententia, qua Nestoriana epistula approbata est, tacet atque dissimulat ; uel si non tacet, ut dicitis, nihil tamen

aperte nihil loquitur euidenter. 36. Nempe hoc est quod in scribis et pharisaeis hypocritis 395 Dominus arguit mentham et anethum et cyminum decimare, et quae sunt grauiora legis et fidem relinquere. Nempe hoc est quod id ipsis ducibus caecis similiter obiurgat, culicem colare et camelum glutire. Et quid contra referre, quid ad haec uel pro beato Leone respondere ualebimus, cuius pro Catholica ;1o fide sollicitudinem ac diligentiam, cuius labores et industriam, cuius libertatem atque constantiam, et uestra pietas optime nouit et omnis Ecclesia praedicare non cessat ? 31. Sed Nestoriana illa non est epistula. Nam profecto non eam nescio quae modo uulpecula emordicaret, sed tunc Leo 515 fortissimus inuasisset. Quomodo autem dicunt synodi super epistula Ibae sententiam non esse a beato Leone firmatam, quem fatentur ea quae ab illa sunt de fide statuta firmasset, cum in alia parte gestorum ex quibus eadem epistula recitata est, inueniatur quod scriptor eius Ibas de Nestoriana haeresi 320 fuerit accusatus ?

117

38. Sic enim accusatores eius dixerunt : Quia Nestorianus

304/306 cfr Matth. 23, 25. 306/308 cfr Math. 25, 24. 321/322 Conc. Chalc., "Actio XI, 73 (textus graecus ACO II, r, 5, p. 25, l. 28/29 ; textus latinus 44CO II,

r1, 5, p. 31, l. 15).

289 sedes aposto2850et] V^&,o. V — 288nuntiatum] nunctantum V Y OP 296 tam] V Y, 293 ibae] in praem. Sirmond lica P $zrzond,sedis apostolica Y

quam Q P Sirzmond ^ ptrolixissed et] V/&, prolixe V, prolixiesed Y ——— 298ipsis P 301 synodo P 307 similiter] et adZ. P quae P 310 laborem Sirzend ^ 314 uult petula Y ^ emordicarent Y — 316 sententia 318 317 quam J/rzzond ^ firmasse Sirzond firmata V Y OP Iob in] Ve, oz. V 300 notitiam Szrzzond

PL

651

156

AD IVSTINIANVM V, 1v-v

est, e. beatum Cyrillum episcopum haereticum. appellat ; et rursus ibidem

continetur

: Maras

dixit : De fide mouemus

prius el alia capitula post mouemus. Reuerentissimt episcopi 22 A dixerunt : Et si broposuimus uobis, ut horum trium capitulorum probatio subsequatur, nom ex hoc inquisitionem negauimus reliquorum. 39. Mavras dixit : De fide mouemus prius. His ergo et huiusmodi probatur quod episcopus de fids Ibae quam maxime fuerit accusatus. Nam et propterea contra eum memoratam epistulam protulerunt. Sed et ipsa epistula duas naturas et unam

personam

unius

Fili Domini

Iesu Christi praedicat,

propter quod et synodus eam pronuntiauit orthodoxam ; quod uerbum non proferret, si non esset eius de fide sensentia. 40. Verum non est quare hic amplius demoremur. Ipsi eam non dicant Nestorianam et non putetur ad causam fidei pertinere. $i autem Nestoriana dicitur, de fide utique accusatur ;

et quia iam suscepta dicitur a sancta synodo, consequenter et a beato Leone dicitur esse firmata, quem non negant ea quae 34 o de fide ibi sunt statuta firmasset. 41. Nam si et illud eis concedatur, quia praeter fidei definitionem, cetera quae in illa synodo gesta sunt, neque confirmauerit, neque damnauerit, sic quoque non potuerunt nouae diligentiae repertores crimen temeritatis euadere, qui statuere (cfr 57) 345 ausi sunt et dicere : S? quis dicit reclam esse ad Marin impiam epistulam, aut eam defendit, et non anathematizat eam, anathema sii. Nam eam Chalcedonensis synodus rectam dicit, Leo uel si non confirmat, non anathematizat eam ; anathema igitur ab istis cum synodo Chalcedonensi factus est Leo. V, 1. Sed quia euidenti ac multiplici documentorum conuictione monstratum est, mendaciter negari quod epistulam uenerabilis Ibae Chalcedonensis synodus pronuntiauit orthodoxam et simul apparuit quod eam nec beatus Leo Nestoriaiudicauerit, nam procul dubio etiam manifesta sententia A nam uehementique damnaret, sufficit nobis ad defensionem

ipsius

epistulae, quod eam tanta synodus, et ipsius auctor synodi, uir apostolicus, et in doctrina ueritatis toto orbe notissimus, approbauit. 323/32* Conc. Chalc., Actio XI, 77/79 (textus graecus ^A4CO II, rz, 5, p. 26,1. 34 / p. 27, l. 1 ; textus latinus Z4CO II, rir, 5, p. 35, l. 1/4). 345/346 ex edic?o Iustiniani ; cfr E. Schwartz, Zur Kircbenpolitik Justinians, p. 327 ; cfr supra II, rrr, l. 92/94 (p. 52) ; et infra XII, v, l. 4/8 (p. 396).

330/331 accusatus usque protulerunt] ozz. P 330 et] oz. P Sirzond — 388eum P 337 nestoriana] ozz. P 340 ibi de fide — P Sirzond firmasse Sirgzond 345 et] Ve, oz. V —— impiam] incipiam P, oz. Sirzzond V, 3 chalcedonensis] ozz. Q P Sirzond

^ 4 quod eam quod Q P

y

AD IVSTINIANVM V, v 10.

157

2, Haec est prima et immobilis ac secura nostra ratio, quae nos tuetur ac firmat aduersus omnes contradicentium quaes-

tiones, ut, sicut Apostolus dicit : Non cito moueamur a nostro

sensu, neque terreamur, uel si minus hinc possumus dare siue accipere rationem, cur synodus orthodoxam iudicauit. 1; 9. Neque enim est alia conciliorum faciendorum utilitas, nisi ut quod intellectu non capimus, ex auctoritate credamus et sicubi nobis ratio minus occurrerit, fides ne labamur

cito

succurrat. Nam si post decretum disceptare licuerit, ut dicatur : Prius probetur epistula illa quod recta sit, ut creda20 tur fuisse suscepta, non est quare iam concilia congregentur, nec terminatae, immo nec terminabiles dicantur quaestiones, quarum probatio semper exigitur. 4. Cur enim non dicatur similiter : Probetur prius quod unius essentiae sint Pater ac Filius, ut credatur hoc Nicaeno

25 concilio terminatum ; et quia consubstantialis est Patri ac Filio Spiritus sanctus, quia non aliter credi potest quod hoc synodus Constantinopolitana decreuerit. Atque ita quaestionibus uniuersis in antiquo statu manentibus, non solum nihil synodorum constitutionibus absolutum esse uidebitur, sed ;o etiam ad perpetuandas lites quaestionum in eis memoria reseruata.

3. Et ideo non idem modus esse debet atque ordo quaerendi, post definitionem concilii totius Ecclesiae consensione firmati, qui fuit ante definitionem. Tunc enim ratio poscebat ut si 55 orthodoxa probaretur illa epistula, suscipienda iudicaretur a synodo ; nunc autem ratio poscit ut, si suscepta probetur a synodo, iudicetur orthodoxa. 6. Hanc obseruantiam tenentibus, nihil nobis praeualebit haereticorum calliditas, si iudicare non praesumamus quod 4o intellegere non ualemus. Quamquam non nihil intelleximus ; intelleximus enim haereticorum fraudes, erroresque conuincimus. Non ergo parum est, quod ueraciter dedocemus errorem, etsi plenam docere non possumus ueritatem. ?. Ad Hieremiam Dominus dicit : Ecce dedi uerba mea in os 4; tuum, ei constitui te hodie super gentes et regna, eradicare et

effodere et disperdere et veaedificare et replantare. Iubetur itaque propheta prius eradicare et effodere et disperdere errores atque mendacia, et reaedificare et plantare scientiam et ueritatem. 8. Hoc perfectum est opus et iste praedicatoris est finis, V, 12/13 II Thess. 2, 2.

44/46 Ier, 1, 9/10.

11 format V" Y Q ; fortasse recte 14 recipere Y 16 nisi] quam Szrzond, om. ED intellectum V Y — 17 ratio minus nobis — (Q P .firzend 22/93 exigitur 4sq4e dicatur] V/e, 077. V. 28 similis Y — 24 sunt D, corr. nicaeno] in praez. Y — 838 post] potest V Y — 40 intellexerimus I/ Q, intellexerem Y

PL 652

AD IVSTINIANVM V, v ;o quem si non ualemus attingere, certum est tamen nos aliquid incepisse. Nam et radicauimus et effodimus et disperdidimus quod eradicandum et effodiendum et disperdendum fuit ; et si minus possumus etiam reaedificare et replantare, melioribus hoc reseruemus et simus interea patrum auctoritate contenti. 9. Sed dicit aliquis: Et numquid Eutychianis auctoritatem PL ;; synodi Chalcedonensis obiecturus es, ut ex eo Nestorianam 655 non esse conuincas epistulam uenerabilis Ibae, quod eam orthodoxam iudicavit ; cum inde potius illi memoratam syno158

6»

65

7o

75

8o

dum, uelut Nestorianam, quod eam

receperit, criminentur ?

10. Vbi primum respondeo, quoniam Eutychianis in hoc debitor non sum. Non enim me rationis ordo permittit ut eis respondeam, cur ita patres nostri super epistulam uenerabilis Ibae decreuerint. Prius est enim ut fateantur nobiscum, quod etiam concilio Epheseno firmatum docuimus, Dominum Iesum Christum in duabus naturis esse credendum, de quo est inter nos atque illos principalis dissensio ; et ita demum facti amici, rationem sibi dari postulent paterni iudicii. 11. Si autem inimici permanent et praecepta Dei contemnunt, sanctis patrum definitionibus resistentes, despiciendi ac repellendi sunt, quoniam importune quaerunt illius causae per nos adipisci notitiam, quam solis amicis deberi in euangelio Dominus docit : Vos, inquit, amici met estis, si feceritis quae ego raecipio uobis. Iam mon dico wos seruos, quia seruus nescit quid faciat dominus eius. Vos autem dixi amicos, quia omnia quae audiui a Patre meo, nota feci uobis. 12. Non ergo debetur peccati seruis et praecepta Dei spernentibus paterni consilii ratio, uel si a nobis cam importune atque praepostere sibi flagitent dari. Sic enim nos Petrus apostolus paratos esse iubet ad respondendum omni poscenti nos rationem de fide et spe quae in nobis est, ut ad ipsum pertineat apparatum, quod Paulus coapostolus eius monet, ut sciamus quomodo oporteat nos unicuique respondere. 13. Scientes igitur quomodo oporteat nos unicuique respondere, dicimus ut prius illi nobiscum de confessione duarum

8; naturarum Christi conueniant, quae aut sola, aut maxima dissensionis est causa, et tunc residua, reseruato ordine, requi-

rentur..Nam manente inter nos illa quaestione, quis non aut superfluum aut praeposterum iudicet, si cum illis de synodi super epistula Ibae sententia disputemus ? 72/75 loh. 15, 14/15.

— 9/80 cfr I Petti 5, 15.

81/82 Col. 4, 6.

51 radicareuimus V/,tradicarebimus Y ^ 54simus]|si minus Y Q P 61 debetut 14 Y- Q.P. ut] V, om. V 62 patris V/ Y ^ epistula SZrzond ^ 63 decreuerit P est] V*, oz. V. 64 dominum] nostrum add. P Sirmond 66 quo]quod V Y | ?idebere Y OP 72dicit P $zrzoend ^ S4ilisV Y | $5 conueniat / Y Q P

(118)

P si

9» 118

AD IVSTINIANVM V, v

159

14. Hinc beatus Leo, cum legatos expetitos Augusto Leoni directurum se promitteret, ait : Praenoscat igitur bietas tua; uenerabilis imperator, hos quos spondeo dirigendos, non ad confligendum cum hostibus fidew, nec ad certandwm contra ullos a sede apostolica Profecturos, quia de rebus et apud. Nicaeam et apud

95 Chalcedonem, sicut Deo blacuit, definitis, nullum audemus inire

tractatum, tamquam dubia uel infirma sint quae tanta per Spiri- . twm sanctum fixit auctoritas.

15. Instructioni autem paruulorum nostrorum, qui bost lactis

alimoniam,

cibo desiderant solidiore satiari, ministerii nostri

1oo fraesidium mon. negamus, el. sicut. simpliciores non. spernimus, ita a rebellibus haereticis abstinemus, memores praecepti dominici dicentis : "Nolite dare sanctum canibus, neque miseritis margaritas uestras ante borcos". Nimis quippe indignum, nimisque iniustum est, eos ad libertatem disceptationis admitti, quos signi105 ficai Spiritus sanctus ber brophetam dicens : '' Filii alieni men- PL Hi sunt mili. Qui etiam st euangelio non resisterent, de illis (654 tamen. se esse monsirarent de quibus scriptum est : Deum se Profitentur scire, factis autem negant". 16. Hac igitur beati Leonis auctoritate nostra ratio confir110 matur, quod disputare nos cum Eutychianis de sententia super epistula Ibae prolata nullus ordo permittat. Deinde quomodo uel ipsi nobiscum quaerunt contendere et accusare sanctam synodum, quod susceperit epistulam quae incongruam de beato Cyrillo suspicionem sui conscriptoris continet, nisi prius 115 falsam esse confiteantur eandem suspicionem Ibae, qua putauit beatum Cyrillum in duabus Christum negasse naturis ? 17. Tunc enim poterunt de iniusta reprehensione beati Cyrilli illam epistulam criminari, tunc merito de ipsius iniuriis queri, si non et ipsi cum praedicto Iba dicant, quod unam 120 Christi praedicauerit esse naturam. Alioquin eundem reuerentissimum Ibam de reprehensione falsa culpare non poterunt, nisi forte nobis persuadeant, et beatum Cyrillum unam Christi ex diuinitate et humanitate compositam praedicasse naturam et orthodoxum Ibam hoc non debuisse culpare, quod omnis 12; Ecclesia confitetur esse culpabile. 18. Cernis igitur, religiose princeps, ad huius epistulae defensionem sufficere nobis in praesenti tempore, quod eam probauimus orthodoxam a synodo iudicatam, nec a beato 91/108 Leo, Epistula 72, ad Leonem Augustum (ed. C. Silva-Tarouca, Texzus e? Documenta 20, p. 167, l. 8o / p. 168, 1. 97). 98/99 cfr I Cor. 5, 1/2 ; Hebr. 5, 12/13. 102/103 Matth. 7, 6. 105/106 Psalm. 17, 46. 107/108 Tit. 1, 16.

91 promittere V/ Y OP - 95 chalcedonensem P 102 sanctum dare — P Sir7z05nd ^ 103ante porcos uestras c Y, corr. quippe]oz. Y ^ 106si]in agg. P 107 z//. se] si P 109 hanc Y — 120 praedicauerint OQ P 123 humanitatem TR) 125 ecclesiae Y ^ 128 probabimus V Y

160

AD IVSTINIANVM V, v

Leone, sicut fingebatur, expulsam, sed potius cum

omnibus

13o quae ibi sunt de fide statuta firmatam. Quamobrem sufficit nobis, ut dictum est, horum sola probatio. 19. Siquidem neque Catholicus quisquam potest tantae synodi auctoritata resistere, neque nos ratio sinit cum Eutychianis, nedum inter nos, principali quaestione finita, de sen13; tentia super epistula Ibae prolata confligere, maxime quia conqueri de iniuria beati Cyrili non potuerunt, quam ad inuidiam magnae synodi dolere se fingunt, nisi prius eum fateantur in duabus Christum praedicasse naturis. 20, Verum his quae dicenda fuerant sufficienter ,ut arbitror, 14o explicatis et ab huius epistulae discussione longe repulsis haereticis, quia per subreptiones eorum multa uitia sunt eidem epistulae false atque fallaciter imputata, hac necessitate compulsus, instructioni paruulorum nostrorum, ne scandalizentur

in talibus, non quasi grandis ut Leo, sed inter illos grandiuscu:345 lus, ministerii mei, quoniam hoc et ipse beatus Leo concessit, non nego quantulumcumque praesidium ; sub hac conditione

dumtaxat, ut non in mea, quam redditurus sum, ratione meri-

tum causae constituam, quam profecto peruidis terminatam, sed potius in auctoritate magnae synodi, quam inter haereticoijorum fluctus ac turbidines,

sicut ancoram

habemus

animae

tutam et firmam. 21. Huic ergo nos deuotione atque oboedientia religantes, obiecta primum oblatrantibus mole paternae sententiae, quam super epistula saepe dicta prolatam docuimus, in quo15; dam placidissimo fidei portu causae rationem uel inueniendam quaeramus, uel ostendamus inuentam, ut quod fide creditur,

etiam intellegentia cognoscatur, non posse iuste reprehendi magnam synodum, quoniam eam iudicauit orthodoxam ; quod in huius operis diuisione, ultimo loco nos promisimus osten-

656

160 SUTOS.

133 ratio nos — P 144 grandis] oz. P zond 146 ego Y

PL

655 PL

134 necdum V Y 136 poterunt V Y Q, pos: corr. 145 mei] o». Q P Sirzond et hoc — P, ante corr., Sir150 turbines P S/rzond ^ 152 hinc ergo Q, hinc ego P

156 quod] de aZ. P 157 intellegentiam P facundi hermianensis ecclesiae liber quintus explicit I7, explicit liber quintus sancti facundi hermensis episcopi Y, facundi episcopi liber quintus explicit Q P

LIBER SEXTVS I, 1. Age nunc illud etiam quod superest probare incipimus PL et ostendere quam indigne de sententia super epistula uenera- 655 bilis Ibae prolata Chalcedonensis synodus accusetur. Namque .. cum eandem magnam synodum praedictus Ibas episcopus ; adiret, conquerens ac deplorans iniustitiam se ab Eutyche et falsa crimina pertulisse, atque in Ephesena secunda synodo non dicenda absentem et innoxium, sicut idoneorum documen-

118a

torum testificatio demonstrabat, sub Dioscoro, Eutychis atque . Eutychiani dogmatis defensore, fuisse damnatum et in qua10 draginta mansiones per diuersas distractum prouincias, uiginti et amplius carceres mutasse. 2. Ad haec acclamantibus episcopis et dicentibus : Absentem nemo condemnat. Male fecerunt qui eum Praeter canones dam- . . naueruni ; quae aduersus absentem [facia suni euacuentur. 15 Haec omnes dicimus : Nemo condemnat absentein. Postea Theo-

philus diaconus, qui inter alios ipsius uenerabilis Ibae aduersarios existebat, contra protulit gesta, quibus cum eo fuerant apud Photium et Eustathium atque Vranium episcopos, ex .. delegato Theodosii principis altercati, eorum se lectione pro20 mittens ostendere, quod non iniuria condemnatus fuerit. 3. In quo Photii et Eustathii Vraniique iudicio iactauerant accusatores, memoratum episcopum lbam se probaturos Nestorianum, idque conficere nitebantur ex epistula quam. aliquando scripserat ad Marin aliquem Persam, eo quod in 25 illa uideretur de beato Cyrillo, Nestorii damnatore, aliter quam res habuit pro suspicione sua locutus, quae illi, sicut primo libro docuimus, communis erat cum Orientalibus aliarumque prouinciarum episcopis. 4. Quemadmodum uero in ipso Photii et Eustathii Vranii3o que iudicio, pro eadem sua epistula Nestorianus iudicari non potuit, quoniam hoc fieri non sinebat fidei recta confessio, quae ibidem continetur, ita nec apud magnam synodum condemnatus

est, cum

ibi ex eisdem

gestis, ab eius aduersario

prolatis, supradicta relegeretur epistula, sed ex eius magis est 35 tenore purgatus. Liber VI I,9/11 Conc. Chalc., Actio XI, 1 (textus graecus 7ZACO II, r, 5, p. 17, l. 2/5 textus latinus /J4CO II, ri1, 3, p. 20, l. 17/19). 12/18 Conc. Chalr., Actio '

XI, 3.5 (textus graecus 74CO II, r, 5, p. 17, l. 15.16/18 ; textus latinus 4CO II, rir,

3, p- 21, l. 4.7/9). Liber VI incipit eiusdem liber sextus V/ Y, incipit sextus P, incipit VI Q L1quod]oz.Y | 2deJoYQP 9 dogmatibus Y 12 ad] V, om. Y Q P .Sirmond | clamantibus Y ^ 13 preterea nonnes Y ^ 21 uraniique oz. P Sirmond 23 confitere V Y OP 30 sua] Ve, suae 7 81 haec P Sirmond 34 relegetur Y Q P est magis — Q P JSzrzmnd

162

AD IVSTINIANVM VI, 1

5. Nam sic duas naturas in ea confessus est, quod Eutychianos offendit, unde et condemnari eam quaesierunt, ut etiam,

quod Nestorianos impugnat, unam confiteretur esse personam, quod est unus Filius Dominus Iesus Christus. 6. Porro Eutychiani, uolentes eiusdem sanctae synodi 4» auctoritatem infringere, simulant iniuriam se dolere beati Cyrilli et hinc eam culpabilem dicunt, quod praedictam epistülam pronuntiauit orthodoxam. Addunt et alia in reprehensionem ipsius epistulae, quae nec ipsi accusatores Ibae, quam45; uis calumniosi ac pertinaces, in tantis quae sunt experti iudiciis, aliquando aut alicubi obiecisse monstrantur, nec erubes-

cunt impudentiores totiens refutatis accusatoribus inueniri. 7. Nam illi hoc solum praedicto Ibae episcopo ex memorata

eius epistula obiecerunt, uolentes

eum Nestorianum

uideri,

5» quod in ea beato Cyrillo Nestorii condemnatori detraxerit; ceterorum uero, quae isti nunc adiciunt, nec qualemcumque mentionem facere praesumpserunt ; quae nos, omni tenore proposito ipsius epistulae, ex ordine refellemus. 8. Sed uidetur nobis quod prius breuiter quaedam dicere 5; debeamus de hoc quod iactatur uituperationem beati Cyrilli synodus approbasse et de quo illam maxime ac principaliter aduersarii criminantes uel scandalizant, uel si hoc non possunt,

exagitant minus instructos, quorum aliqui, licet eandem sanctam synodum pro suae fidei pietate ac deuotione defen6o dant, tamen quia dare non possunt exitum quaestioni, persuadentibus haereticorum fautoribus, asserunt non ab ea fuisse susceptam.

9. Nos autem euidentis mendacii et ab aduersariis ministrati suffragium pudet, quod si euidens non fuisset, indignum esse 65 debuit Christianae conscientiae mendaciter defendere ueritatem. Habet

enim suas assertiones

ueritas, non

a mendacio

mutuatas, quibus testimonio conscientiae non repugnet, et inuicta permanens aduersariorum calumnias frangat, quas si quis inuenire non potest, tacere potius eligat quam mentiri, 1o et sola sit decretorum auctoritate contentus.

10. Nam si nos haeretici uiderint in rebus perspicuis suo uti mendacio, quales nos in aliis putabunt, quae uidentur obscura ? Et ideo iam, religiose imperator, attende quam fortiter calumnias haereticorum et sine ulla difficultate dissoluam,

7; exempla proferens diuinae scripturae, quomodo a maiore et meliore parte de multissoleat ferre sententiam ; cuius forman sicut in omnibus sancta synodus Chalcedonensis secuta est, ut 86quot Y ^ 38confitetur P, confiteatur Jirznd ^ 44epistula Y —— 460bicisse Y bi ceterun Y OQP 52 rationem Y 53 refellimus V, refelluntur P, refellimur Q 55 debeamus] uideamus V Y Q P 63 ab] oz. P 64 fuisse Y 66abQP *1 prospicuis l/ —— 73 attente P 76 sententia Y OQ, V7 illisib. **? secuta] sicut Y Q D, V illisib.

PL 656

"

8o

8;

9o

9;

100

10;

AD IVSTINIANVM VI, 1

163

epistulam uenerabilisIbae, quamuis de beato Cyrillo aliterquam res habuit suspicantis, tamen pro uera fidei confessione quam de Christo continet, orthodoxam iudicaret. Sic regem Iuda PL Asa, quem scimus non in paruis nec in paucis fuisse culpatum, 657 eadem scriptura laudauit, cuius quae fuerint culpae prius memorare debemus, ac deinde quomodo ab ea fuerit praedicatus. 11. Primum itaque dicitur, quia illi commune cum multis regibus fuit, quia non destruxit excelsa, in quibus licet Domino sacrificaretur, contra eius tamen praeceptum fiebat, quia in templo sibi sacrificari praeceperat. Deinde quia dato argento et auro quod inuentum est in thesauris domus Domini et in thesauris domus regis, contra Basa regem Israel regis Syriae male quaesiuit auxilium ; unde eum et increpauit Anania propheta, dicens quod insipienter egerit confisus in regem Syriae, et non in Dominum Deum suum. 12. Insuper quia et ipsum Ananiam prophetam, propter quod eum arguerat, indignatus tradidit in custodiam nerui. Postremo de illo scriptura dicit : E? ónfirmatus est Asa in anno irigesimo ei mono vegni sui dolore pedum uehementi ; uerum neque in aegrotatione sua quaesiuit Dominum, sed medicos. 13. In quo non propterea credimus esse culpatum, quod ordinatum a Deo medicorum solatium requisiuit, sed quia sic in illorum arte confisus est, ut ipsorum potius quam Dei per ipsos exspectaret auxilium. Cum igitur in his inueniatur esse culpabilis, quoniam tamen a cultura Domini non recessit, neque idolis gentium deseruiuit, magis autem, sicut scriptum est, abstulit omnes adinuentiones quas fecerant patres eius, et Ana matrem suam a cultura luci remouit, ipsumque succidit lucum, atque succendit in torrente Cedron ; sic eum scriptura diuina laudauit, ut diceret :

14. Fecit Asa quod rectum est in conspectu Domini, sicut 110 Dauid pater eius. Ac ne forte dicatur quod eius priora laudauerit et postea fuerit deprauatus, accipe quid iterum de illo eadem scriptura pronuntiet : Verumtamen, inquit, cor Asa erat perfectum cum Domino omnibus diebus suis. Et utique omnibus diebus suis non diceretur, si ab eo in quo fuerat laudatus ali11; quando recederet. 85/91 cfr III Reg. 15, 15/18.

91/95 cfr II Paral 16, 7.10. 96/98 II Paral. 16, 12. 105/107 cfr III Reg. 15, 12/13. 102/110 III Reg. 15, 11. 112/113 III Reg. 15, 14.

79 91 P, ne

confessionem V Y Q P 80 continet] tenet OQ P Sirmond ^ S89 est] om. V Y eum Y 94 anania Y 101 confusus Y 106 ana] V/, annam Y Q, anna maacham JSirziond 109 est] V, om. V 110 ac] hac V, hoc Y . forte c P, corr. 111 et postea fuerit] V, oz. 7 de illo iterum irzond

(119-120)

AD IVSTINIANVM VI, 1

164

15. Proinde cum Dei scriptura regem Asa, in tantis culpabilem, sic propter culturam unius ueri Dei laudauerit, ut eum compararet atque conferret sancto regi Dauid, ac pronuntiaret, quod esset cor eius perfectum cum Domino omnibus diebus 120 eius, quomodo religiosus quisquam reprehendere audeat synodum Chalcedonensem, quod consuetudinem scripturae diuinae formamque custodiens, uenerabilis Ibae epistulam, confitentem duas naturas et unam Christi esse personam, quod maxime ad culturam Dei pertinet, pronuntiauit orthodoxam ; 12; contemnens quod eius conscriptor de beato Cyrillo aliter quam res habuit fuerat suspicatus et haec attendere, uel cuiuscumque momenti pendere, cum de fide Christiana est quaestio, superfluum ducens ? Sicut ipse quoque beatus Cyrillus superfluum duxit, cum rescriberet Orientalibus per Paulum Emese- PL 13o num episcopum, dicens : Quoniam uero superflua et importuna 658 119 (cft 21) Ecclesiarum diuisio facta esti, nunc maxime satisfactum. est nobis, domino

meo

veuerentissimo

Paulo

chartam. broferente,

habentem |irrebrehensibilem |fidei |confessionem. 16. Cum igitur et ipse beátus Cyrillus, rectam fuisse cognos155 cens Orientalium fidem, pro falsa suspicione quam de illo habuerunt,

non

eos

iudicauit

haereticos,

quia nec

debuit,

quomodo sancta Chalcedonensis synodus non eidem beato Cyrillo contraria uideretur, si pro ipsa suspicione falsa atque superflua, ueram et necessariam de Christo fidem quae in illa 140 epistula continetur,

non

pronuntiaret

orthodoxam?

1*. Putauerat autem reuerentissimus Ibas episcopus, quod idem beatus Cyrillus directa sibi ab Orientalibus confessione, non communem fidem in ea cognouerit, sed proprium errorem correxit. 14

120

18. Quod neque nos, neque sancta Chalcedonensis synodus

approbauit, ubi dictum est : Dudum quidem ex velectis innoxius

(cír 1032)

demonstratus est reuerentissimus Ibas. In quibus etenim uisus

est culpare male loquens beatissimum Cyrillum, in bosterioribus recle confessus respuit dla quibus culbauerat. 1,0. 19, Verum non pro ista de beato Cyrillo suspicione illa epistula quasi Nestoriana fuerat abdicanda, quoniam longe 130/133 Cyrilus Alexandrinus, Epis/wla 39, ad lobannem .Antiochenum 3 (PG T, 176 B/C) ;Conc. Epbes., Coll. Vatic. 127, 3 (ACO I, rz, 4, p. 16, l. 21/24) — Coll. Seguierana 89 — Coll. Atheniensis 114 ; textus latinus : Col. Casinensis 72, 3 (ACO I, rrr, p. 188, l. 12/14) ; Coll. Veronensis 29, 3 (CACO I, tt, p. 104, l. 32/34) ; cft supra I, v, l. 212/215 (p. 34) ; Coll. Quesnelliana 53 (CACO I, v, p. 335, l. 6/9). 146/149 Conc. Chalced., Actio XY, 173 (textus graecus /ACO II, t, 5, p. 41 in app. ; textus latinus /4CO II, rr, 5, p. 51,1. 7/10) ; cfrsupra V, r, 1. 86/91 (p. 131) ; infra VII, v, l. 104/107 (p. 207).

livui/YQOP 118 pronuntiaret] et ad. V — 128 ipse]inse VV Y 129 scriberet OQ P Sirzond ^ 132 meo] Ve, oz. V

OP

(ia

JA

-

AD IVSTINIANVM VI,

165

alterius erroris et summae in Christum impietatis, hoc nomen est. Conscriptor autem ipsius epistulae non Catholicam fidem quam uere habuit Cyrillus, quaeque culpanda non est, sed 155 ipsum Cyrillum culpauit, aestimans eum immoderate resistendo Nestorii dogmati, in contrarium Apollinaris dogma per

ignorantiam lapsum. 20. Haec duo si discriminemus, Nestorianam

16o

16;

17o

17;

18o

18;

190

non dicimus

epistulam, quam synodus Catholicam dixit, quoniam aliud est cum de huiusmodi persona false aliquid creditur ; aliud uero cum de ipso Christianae fidei fundamento male sentitur. Nisi forte quis dicat, quod pro iniuria beati Cyrilli damnare synodus debuit rectam fidem ipsius Cyrilli quam epistula ipsa confessa est, aut eam non approbare, cum diuina scriptura, sicut ostendimus, Asa regem luda cum tanta laude praetulerit; quasi amplioris sit criminis lapsum putasse Cyrillum episcopum quam prophetam, ut alia omittam de peccato arguentem, in nerui custodiam tradidisse. 21. Accipe autem iam et aliud exemplum, quod sine mendacio defendimus synodi super epistula Ibae sententiam. Nam Iosaphat regem quoque similiter Iuda, filium praedicti Asa, inuenimus inter alios reges excelsa non sustulisse, sicut etiam patrem eius, deinde affinitate iunctum Achab regi profano Israel, qui etiam in auxilium eiusdem Achab, posthabito Dei sermone quem ipso scitante per Michaeam prophetam ei annuntiauerat, contra regem Syriae frustra proeliatus est. 22. Propter quod, interempto in eodem proelio memorato PL Achab, obiurgatus est idem Iosaphat, Iehu filio Anani pro- 659 pheta dicente : S4 jeccatorem illum adiwwisti, e. eorum. qui oderunt Dominum amicus es, in hoc super te ira a [acie Domin. Postremo pro societate regis Achab increpatus est, etiam cum Ochozia similiter profano rege Israel, quique patri Achab in regno simul et in omni abominatione successerat, idem Iosaphat amicitiam iunxit. Vnde et Heliezer, filius Dodiau prophetae, eum redarguit dicens : Pro eo quod commwnacasti cum Ochozia, confregit Domnus opera tua. 23. Et in tantis etiam iste reprehensus atque culpatus, tamen quia solum Deum coluit, et reliquias simulacrorum quae remanserant in diebus patris eius, sustulit de terra, sic a diuina scriptura laudatur : Et ingressus est Iosaphat in 171/173 cfr II Paral. 20, 35. 173/176 cfr II Paral. 18, 1 sqq. 179/180 II Paral. I0.2. 185/186 II Paral. 20, 37. 190/192 II Paral. 20, 32. 156 dogmate V Y 163 ipsa] illa Szrzzond 167 propheta Y 171 similis Y, simul P 172 inuenimus] meminimus Q P Srzond 175 ipso scit ante T7, ipso $it ante Y Q P, ante Srzond 178 anania O P Sirmond 181 est] oz. Sirzond 182 quiqui Y 183 abominationi Y 184/185 propheta Y 190 laudatus Y0 P

166

AD IVSTINIANVM VI, 1

uia Asa patris sui et mon declinauit ab ea, faciendo quod. rectum

est 4n conspectu Domina. : 24. Si igitur regem quoque Iosaphat quem in tantis errasse

cognoscimus, et non solum a prophetis increpatum, uerum 19; etiam post denuntiationem ipsos contempsisse prophetas, pro Dei ueri cultura, quia non diuertit ut adoraret deos alienos,

sancta scriptura perhibuit non declinasse ab eo quod rectum est in conspectu Domini, quomodo synodus Chalcedonensis non profane culpatur, quod more scripturae diuinae custo200 diens, epistulam uenerabilis Ibae, quamuis de beato Cyrillo aliter suspicantis, pro uerae fidei confessione quam continet, in qua recte colitur Deus, pronuntiauit orthodoxam ? An forte leuior culpa est amicitia et affinitate profanis fuisse coniunctum, et prophetas missos a Domino contempsisse, quam 205 de Cyrillo episcopo falsum aliquid aestimasse ? 25. Sed iam tertium, quod extremum quoque erit, proferamus exemplum, quomodo, sicut diximus, a maiore et meliore parte scriptura diuina de multis soleat ferre sententiam, cuius formam sancta synodus secuta est, ut uenerabilis Ibae 210 epistulam approbaret. Nam de rege quoque Ezechia sic eadem scriptura narrauit : 26. In diebus illis infirmatus est Ezechias usque ad. mortem. Et orauit ad. Dominum, et. exaudviuit ewm. et dedat alli. signum. Et non iuxia retributionem. quam. tribust. illà, vepraesentauit 215 Ezechias ; sed. exaltatum est cor eius, et fuit super ilum irae et

super Iuda et super Hierusalem. Propter quod Isaias in eum prophetauit dicens : 24. Ecce dies ueniunt,

dicit. Dominus,

et auferentur

omnia

quae sunt 4n domo tua, el quaecumque recondiderunt patres tui 220 usque in, hunc diem et in Babylonem introibunt e non derelinquetur sermo quem dixit Dominus. Ecce ex filiis tuis qui 5rocedent ex te, quos generabis, adducentur et erunt eunuchi in. domo regis Babylonis. 28. Cumque tanta esset cordis eius elatio, ut hanc ultionem 225 grauissimam de iustitia Dei reciperet, eadem scriptura de illo sic dicit : Feci quod. rectum est in conspectu Domini secundum omnia quae fecit Dauid bater suus. Et iterum : H?c in Domino Deo Israel sperawit et post eum non fuit ei similis quisquam in regibus Iuda, el in his qui fuerunt ante ipsum ; et adhaesit Do230 W0, nec recessit ab ipso, el custodiuit mandata eius, quaecum212/216 II Paral. 32, 24/25. IV Reg. 18, 5 ; II Paral. 29, 2.

218/223 IV Reg. 20, 17/18 ; Is. 39, 6/7.

226/227

227/232 IV Reg. 18, 5/7.

194 increpitum Y . 196 uiri V/ Y Q P, corr. 199 morem Sirzond 202 colitur Y ^ 215 ira Y ^ 216 hierusalem] israel P .irzond ^ 9225 de illo scriptuta - Y OP

PL 660

AD IVSTINIANVM VI, 1-1

".

167

que mandauit Dominus Moysi ; et erat Dominus cum ipso in omnibus. 29. Quomodo igitur illum quem sic commemorauit, ut filii quoque eius in captiuitatem adducti, in domo regis Babylonis 2:35; eunuchi seruirent, sic diuina scriptura laudauit ? Vt enim non

attendamus quod de illo dixit : E fecit quod rectum est in conspectu Domini, secundum omnia quae fecit Dawid pater suus ; rursumque : H?c in Domino Deo Israel sberawit, et post eum non fuit ei similis quisquam in regibus Iuda et in his qui fuerunt 240 ante ipsum. Quomodo de illo dictum est : Adhaesit Domino, nec recessit ab ipso et custodiuit mandata eius, quaecumque mandauit Dominus Moysi ? 30. An forte dicitur elatio cordis eius, quae sic Domino displicuit, adhaesisse Domino, nec recessisse ab eo, et custodisse

24; mandata eius, quaecumque mandauit Dominus, cum sit omnis initium peccati superbia ? Quid ita dicemus, nisi quia in his uerbis hoc intellegi uoluit Dei scriptura, quod non sicut alii reges deos gentium adorauit Ezechias, neque ab unius Dei ueri cultura discessit, sed obseruauit quaecumque de hac mandauit .355 Dominus Moysi, et quemadmodum scriptum est : 91. Destruxit excelsa, e$ comminust omnia simulacra et abscidit lucos, e$ comminuit serpentem illum aereum. quem fecit Moyses, cui filii Israel ad illud tempus sacrificabant. Secundum hoc ergo dictus est adhaesisse Domino nec recessisse ab eo et custodisse 25; omnia mandata eius, quaecumque mandauit Dominus Moysi, non secundum illam cordis elationem, pro qua tam grandem meruit iram diuini iudicii. II, t. Vnde sancta quoque synodus, formam canonicae scripturae in sua sententia non excedens, secundum duarum naturarum in una Christi persona Catholicam et generalem confessionem non secundum priuatam suspicionem quam de 5 beato Cyrillo cum aliis Ibas habuit, eius epistulam pronuntiauit orthodoxam ; hoc ipso uocabulo, quod eam orthodoxam nuncupauit, ostendens fidei se confessionem in illa probasse. 2. Non enim laus beati Cyrilli, sed uera fidei Christianae con-

fessio, mereretur hoc nomen. Alioquin Eutychianos dicimus 10 quod sint orthodoxi, qui beatum Cyrillum magnificant, putantes hoc eum sensisse quod sentiunt ; quod reuerentissimus

Ibas, licet non in beato Cyrillo debuerit, uere tamen culpabile iudicauit.

:336/237 IV Reg. 18, 5 ; II Paral. 29, 2. IV Reg. 18, 4.

238/242 IV Reg. 18, 5.

251/253

231 dominus] oz. P Sirzond ^ ?41 quemcumque V Y ^ 288 cui]cuius Y, V 254 dominum Y, V is.

Allisib.

II, 1 sancta] illa add. Szrzond

PL 661

168 I

A

2o

25

350

35

AD IVSTINIANVM VI, i1

9. At si nihil Eutychianos adiuuat laus beati Cyrilli, ut pro illa iudicentur orthodoxi, sed potius pro denegatione duarum Christi naturarum pronuntiantur haeretici, nihil grauare debuit epistularum uenerabilis Ibae falsa de beato Cyrillo suspicio, ut pro illa iudicaretur haeretica, sed potius pro confessione duarum Christi naturarum in unitate personae pronuntianda fuit orthodoxa. 4. Quocirca, sicut consequens non est ut quia praedictos Eutychianos pronuntiamus haereticos, propterea uideamus laudem in eis beati Cyrilli culpare, ita consequens non est ut quia sancta synodus epistulam uenerabilis Ibae pronuntiauit orthodoxam, propterea uideatur iniuriam in ea beati Cyrilli probasse. At enim, dicit aliquis, si ergo non recipit synodus Chalcedonensis iniuriam beati Cyrilli, cur epistulam male de ipso loquentem absolute approbauit, et eam sine ulla exceptione pronuntiauit orthodoxam ? 5. Debuit enim dicere quod in quibusdam errauerit. Ostenditur equidem ex superius memoratis, quod ob hoc auctorem ipsius epistulae de isto errore non arguit, quoniam in quibus erat uisus culpare male loquens beatissimum Cyrillum, in posterioribus recte confessus ipse iam respuerat illa quibus culpauerat. 6. Verumtamen,

etsi hoc sententia synodi minime contine-

ret, neque sic esset credibile quod in epistula uenerabilis Ibae in iniuriam beati Cyrilli approbauerit, cuius fidem multis et consonis uocibus laudasse testimonio gestorum ipsius synodi 4 o monstraretur. Quod si nobis et hoc defuisset, nullus ostendere posset in eius sententia quod approbauerit omnia quae in illa epistula continentur. *. Vnde si liceret alteri hinc accusare synodum quia in eius sententia non inueniretur quod eam in quibusdam approbaue45 rit, profecto liceret etiam mihi hinc eandem synodum excusare, quia in eius sententia non inueniretur quod eam in omnibus approbauerit. Nam sicut eam non in quibusdam dixit esse rectam, ita nec in omnibus dixit. $0

8. Quod si et in omnibus diceret, quae quam in Christum habemus, acciperem, niam pro unius ueri Dei cultura scriptum perfectum cum Domino omnibus diebus

II, 32/35 cfr supra VI, r, l. 146/149 (p. 164).

ad confessionem fidei sicut accipimus quoest, quod cor Asa erat suis, et sicut accipi-

51/52 cfr III Reg. 15, 14.

16/17 debuit zsgue falsa] oz. (Q P Sirmond ^ ?1 praedictus V/ Y, praedicto Q P 22 uideamus] debeamus Jzrzoend 36/3 continet OQ P 38 in] o». O P Sirmond ^ approbauerit] V/6, approbauit V/ 40 uobis P 41 possit V Y 45 hinc] ozz. P 50 accepimus l/ Y — 51/82 perfectum erat — Q P Sirzond

".

4i

AD IVSTINIANVM VI, rr-1m

169

mus quia propterea et de Iosaphat dictum est : Ingressus est in uia patris sui Asa, et mon declinauit ab ea, faciendo quod. vec55 tum est in conspectu Domini, et sicut accipimus quia ob hoc Ezechias quoque dictus est adhaesisse Domino, nec recessisse ab ipso et custodisse mandata eius, quaecumque mandauit Dominus Moysi. 9. Ouamuis et ipsum nomen, sicut iam diximus, quod ortho6o doxa uocata est, confessioni fidei Christianae soleat a synodo distribui. Mirandum tamen est quod illi dicant, pro transitoria et leuissima suspicione quam continet, non debuisse aut potuisse orthodoxam iudicari a synodo epistulam recta de incarnationis Christi mysterio confitentem, qui dixerint : Ofortet (cfr 54) 6; aperte inspicere ad Marin epistulam, omnia quidem sine Deo et impie dicentem. 10. Nam si eis iustissimum uisum est definire quod omnia sine Deo et impie dicat illa epistula, quae duas Christi naturas in unitate personae confessa est, quomodo sanctae synodo uideyo retur iniustum orthodoxam eam pro eadem recta confessione fidei quam continet, pronuntiare, cum eam non inueniatur in omnibus approbasse ? 11. Et ideo si epistula uenerabilis Ibae et in confessione fidei quam de Christo continet, approbanda est et in suspi75 cione quam de beato Cyrillo conscriptor eius habuit, improbanda, iudica, quaeso, religiose imperator, utrum synodus culpanda sit, in cuius sententia non ostenditur quod in omnibus eam probauerit, an illi qui pronuntiare ausi sunt quod omnia sine Deo et impie dicat. 12. Sancta Chalcedonensis synodus, quamuis in reuerentis$0 simo Iba notauerit quod de beato Cyrillo falsa fuerit suspicatus, tamen et si non faceret, ostenderetur, sicut iam diximus

formam scripturae diuinae secuta, ut eius epistulam pro recta confessione incarnationis Christi, quae maxime ad diuinum 8; cultum pertinet, pronuntiaret orthodoxam. Isti uero cuius formam uel regulam secuti dicentur, qui, pro hominis de homine suspicionibus, etiam rectam de Christo confessionem nimis inconsiderate simul impiam uocauerunt ? III, 1. His autem praemissis, quae contra calumnias haereticorum magni concilii sententiam sufficienter a recepta, sicut iactant, beati Cyrilli uituperatione defendunt, profecto iam 64/66 ex ediczo Iustiniani; 55/58 cfr IV Reg. 18, 6. 53/55 II Patal. 20, 32. cfr E. Schwartz, Zur Kirchenpolitik Justinians, p. 325 ; supta IL, rr, 41/42 (p. 51) ; V, rz, l. 179/180 (p. 139).

83 et] om. Q P Sirmond . 56 quoque] oz. Q P Sirmond | 60 confessione V. Y omnia] 67 quod] o». Q P 64 dixit Y Q P 63 recte Sirmond QU 82 diximus 74/75 suspicionem V Y Q P om. Q P Sirmond | VAea Y QP 88 considerate P iam — Q P Sirmond ^ 83 diuinaesctipturae — Q P 5.irmond

PL

662

170 -

121

AD IVSTINIANVM VI, r1

(121)

colligis animo, pie princeps, multo facilius nos illa posse refellere quae nec ab ipsis uenerabilis Ibae accusatoribus obiecta

in eius epistula criminantur; cuius integrum tenorem ex synodi gestis, sicut promisimus, in hunc transferimus librum.

Post proemia ergo sic habet : 2. In breui autem luminosae tuae prudentiae, quae in paucis 1o silia. cognoscit, qualia pridem, et nunc hic acta sunt, festinauimus indicare, scientes quoniam quae uestrae sanctitati scribimus, et quae hic aguntur, omnibus ibi positis ber uestram sollicitudinem. innotescent, quia nullam permutationem scripturae a Deo traditae susceperunt. Facio autem huvus causae principium I - ex diclis quae et vbpse cognoscis. 9. Contentio facta est, ex quo hic tua sanctitas fuit, his duobus hominibus, Nestorio et. Cyrillo, et conscripbserunt aduersum se noxios libros, qui audientibus fuerunt scandalum. Nestorius enim dixit in suis labris, sicut et sanctitas tua mouit, quia beata

20 Maria Dei genitrix non est, ut multi butavent ex haerese Pauli Samosatent hunc esse qui dixit hominem purum esse Christum. 4. Cyrillus autem, uolens Nestorii libros destruere, lapsus est,

ei in dogma Apollinaris ànmuentus est incidisse. et ipse simaliter dli, quia ipse Deus Verbum 25 lamquam, non sit differentia inter templum et. eo. Conscripsit enim. XII capitula, quae uto wisse sanchtalem,

Conscripsit enim factus est homo, inhabitantem in et tuam. cogno-

quia una. matura est deitatis et humanitatis

Domini nostri lesu Christi, et quia, sicut. dicit, non oporteat diuidere uoces diclas, quas uel ipse Dominus de semetipso dixit, 3o 4el euangelistae de eo. 5. Haec autem omni impietate blena sunt et antequam nos dicamus, sicul sanctitas tua nowit. Quomodo enim potest accipi: "on principio Verbum", de templo nato ex Maria ? Aut illud: "Minwisti eum paulo minus ab angelis", de deitate Vnigenitz 35 dici ? Ecclesia enim sic dicit, sicut et tua Sanchius nowit el sicut

a principio didicit, el confirmata est diuina. doctrina ex libris beatorum patrum, duae naturae, una wirtus, una persona, quod

est wnus Filius Dominus Iesus Christus. 6. Ob hanc contentionem, wictores et ii imperatores iusserunt 4o primates episcoporum in Ebhesenam congregari ciuitatem, et coram omnibus libros Nestorii et Cyrilli judicari. Sed antequam omnes

episcopi qui congregari iussi fuerant in. Ephesum

III, 9/121 Ibas, Episzula ad Marin Persazz.

33 Ioh. rz, 1.

per-

34 Ps. 8, 6.

III, 9 luminosae] lumina se Y Q P 11/12 scribatis P 17 aduersus P Sirzmond ^ 18 noxius Y ^ 24 similis Y — 31 et] oz. P Sirwond — 32 nouit] et sicut a principio didicit ad4. (Q sed del. esse indicat 40 primatis OQ P 42 congregare OQ

PL. 663,

AD IVSTINIANVM VI, ni

17I

uenirent, anticibans idem Cyrillus aures omnium jigmento quod excaecat oculos sapientum, braeoccupautt. 45. 8. Inuenit autem causam ex odio quod. erat aduersus Nestorium, ei antequam synodo adesset sanctissimus et reuerentissimus archiepiscopus Iohannes, de episcopatu Nestorium deposuerunt, iudicio. et ànquisitione non facta. Post duos autem dies damnalionis eius uenimus 1n Ephesum. y» 8. Et cognoscentibus nobis quia in damnatione Nestor quae facta est ab eis, XII capitula quae a Cyrillo conscripta. sunt, contraria

existentia

consenserunt

werae

eis, tamquam

fidei, posuerunt werae

et firmauerunt

fidei consonantibus,

el

omnes

Orientales episcopi eunden. Cyrillum damnauerunt et aduersus 55 alios episcopos

qui consenserunt

evus capitulis

excommunica-

tionem. decreuerunt ; et post hanc perturbationem unusquisque in suam ciuitatem reuersus est. 9. Nestorius autem quoniam suae ciuitati odio erat ei qui erant in ea. excellentioribus, illo reuerti non potuit. Et remansit Orien6o tale concilium non communicans his episcopis qui communicauerunt Cyrillo ; et propter hoc multa tristitua inter eos facta. est el in contentione erant episcopi aduersus episcopos et populi aduersus populos, et completum est opere quod. scriptum est. : "Quia erunt inimici hominis domestici eus". 65

10. Ex

hoc

detractiones

muliae

aduersum

mos

[actae sunt

paganorum et haereticorum. Non enim audebat aliquis de ciuilale ad ciuitatem, aut ad prouinciam de prouincia proficisci, sed unusquisque proximum swwm sicul inimicum persequebatur. Multi autem, ante oculos non habentes Dei timorem,

occasione

yo ecclesiastici zeli, inimicitias quas occultas in cordibus suis habebant, ad. effectum perducere festinauerunt. 11. Ex quibus umus existit nostrae ciuitatis tyrannus, quem nec iu ibse ignoras, qui occasione fidei, non solum munc uiuentes insequitur, sed et hos qui olim ad Deum praecesserunt. Quorum 35 unus est beatus Theodorus, praeco ueritatis et doctor Ecclesiae,qui non solum in sua uita colaphizawit haereticos ber uerstatem suae fidei, sed el bost mortem spiritalia arma in libris propriis ecclesiae filiis dereliquit, sicut et tua reuerentia. eidem collocuta cognouit, et ex his quae conscripsit instructa est. 12, Hunc praesumpsit qui omnia praesumit in Ecclesia palam $0 64 Math. 1o, 36.

54 VY QP 5$a]oz. 46 synodo] oz. Q P Sirmend ^ 4* episcopo P 64 hominis] Q, homines V Y, om. P Sir59 mansit Sirzzond otientalis Y 66 et haereticorum] / Y, et paganorum Q P, om. Sirmond 65 multa Y ond 69/70 occasionem ecclesias tycizeli Y ^^ 70 occultas in] occulta sint Y . *4qui] conillisib. 79 et] om. Y Q, V quos Y — "?et]om. Y ^ "8conlocata Y 80 qui omnia praesumit] ozz. P Sirmond scripsi Y Q, V illisib.

PL

664

172

AD IVSTINIANVM VI, ni

anathematizare, qui propter zelum Dei non solum propriam ciuitatem ab errore ad ueritatem conuertit, sed et longe positas sua doctrina instruxit Ecclesias. Et de libris quidem eius multa ubique perscrutatio fiebat ; non quia uera fide existerent. alieni 85 — uidi enim eum adhuc illo uiuo frequenter codices eius legenlem. —, sed propier inimicitias latentes, quas aduersus. eum habuit, quoniam eum manifeste conwicit $n synodo. — — 13. His ergo malis intercedentibus, ex unoquoque, sicut scriptum est, Prout uolebat discedente, Deus noster adorandus, qui sua 9o

semper clementia curam gerit Ecclesiae, fidelissimi atque wictoris frincipis correxit, ut dirigerel uirum magnum et in. suo palatio nolum, qui cogeret wenerabilem aique sanctissimum |archaepiscobum

95

IOO

105

IIO

Orientis,

dominum

Iohannem,

ut

reconciliaretur

Cyrillo ; ab eo enim fuerat episcopatu depositus. 14. E! postquam litteras imperatoris accepit, sanciissimum ei. vreuerentissumum |Paulum Emesenum |direxit/ episcopum, scribens ber eum ueram fidem et praecipiens ev, quia si huic fidei Cyrillus consentire et. anathematizauerit eos qui. dicunt quia deitas passa est, uel dicentes quia una natura est deitatis et ha- PL qanitatis, ui commwunicarel ei.

15. Voluit autem Dominus, qui semper suae curam gerit Ecclesiae suae, quam sanguine proprio redemit, cor Aegyptii emollire, ut sine fatigatione fidei consentiret et hanc susciperet, atque omnes qui absque hac crederent anathematizaret. Et communicantibus illis sibi ànuicem, contentio de medio est ablata et ax in Ecclesia facta est ; et nom est in ea schisma, sed iam pax sicut pridem est. 16. Quae autem uerba sint quae a sanctissimo el veuerentissimo archiepiscopo Iohanne scripta sunt et quae a Cyrillo vescripta suscepit, ipsas epistulas huic quam ad. uestram direxi reuerentiam, contungens transmisi tuae sanctitati, ut relegens scias, et omnibus nostris fratribus amantibus bacem denunties, quia conieniio iam. quieuil, eb. medius inimicitiarum paries ablatus est, ei qui seditiose aduersus uiuos et mortuos irruerant, in con-

fusione sunt, bro suis satisfaciemles excessibus et contraria IIS docent modo his quae ante docuerant. 1v. Non enim quisquam audet dicere unam. esse maturam diuinitatis el humanitatis, sed confitentur in templum et inhabitantem 1n eo, qui est unus Filius Iesus Christus. Haec autem scripsi tuae sanctitati ex magno affectu quem circa te habeo,

83 et] oz. Y, V illisib. 85 illo] oz. Q P Sirmond — S8et] ex P 89 qui] pro add. Y Q 91/92 uirum que cogeret] V, oz. Y Q P Sirmond — 93 domnum Q 98 consentiret] serpsi, consensere V/, consentire Y, consenserit Sirmond, om. Q P 101 curam suae — Q P irmond 102 suae] oz. Y O P redemit] et «gg. Y Q emolliret V, demolliret Y Q P ut] oz. Q 104 anathematizarent P 106 iam] oz. Q P Sirmond ^ 10? sint Sirmond ^ 109 ipsas] ipsa Y Q direxit YQP A110 transmisit Y Q, transtulit P

665

PU

(123)

AD IVSTINIANVM VI, n

173

120 sciens quia tua sanctitas mocte et die in doctrina Dei temetipsum exerces,

ui multis

sis utilis.

18. Hic est integer illius epistulae tenor, quam apud se recitatam, sicut iam docuimus, magna synodus Chalcedonensis pronuntiauit orthodoxam. Aggrediar igitur in adiutorio Sal12; uatoris, non ab his tantum sententiam ipsius synodi defendere,

122

quae scripto ab haereticorum fautoribus in epistula supradicta culpata sunt, et in reprehensionem memoratae sententiae quasi Nestoriana damnata. 19. Verum etiam quaecumque petulantibus irreligiosorum 130 uerbis passim accusari cognouimus. Per huius autem definitionis contextum, illud quoque, ubi opportunum fuerit, ostendemus, quoniam si eandem epistulam synodus iudicaret haereticam, hinc potius beatum Cyrillum haereticum fuisse firmaret, et excusaret Nestorium, atque concilium reprehenderet 13; Ephesenum. 20. Igitur ea nunc quae scripto reprehendenda esse duxerunt, ipso tenore atque contextu quod ab illis sunt posita, ex eorum libro transferamus in nostrum, ne quis nos existimet aliquid eorum quae ad causam pertinent omisisse. Sic ergo dixerunt : 140 2]. Imgress? sunt accusatores Ibae, beliuerunt ei vbsi velegi quae in Tyro de Iba accusata sunt apud. Photium et Eustathium Dewm amantes. Et dum relegerentur acia, inuenta est im eis epistula quaedam posita, tamquam ab Iba facia ad Marin Persam omni impielate cumulata. Continet enim haec :. "' Cyrillus 145 wolens Nestorüi libros destruere lapsus est et in dogma Apollinaris inuentus est incidisse. 22, Conscripsit enim et ipse similiter illi, quia ipse Deus Ver- PL bum. factus est homo". Et post alia : "Quomodo enim potest 666 accipi : "Im princio Verbum" de templo nato ex Maria? Aut 150 2Iud : " Minuisti eum paulo minus ab angelis", de deitate Vnigeniti dici ?" Denuo : Cyrillus aures omnium pigmento quod excaecat oculos sapientum, braeoccupauit et de episcopatu Nestorium deposerunt, vudicio et inquisitione non facta". 29. His adicit : Quia in damnatione Nestorii quae facta est ab 155 eis, XII capitula quae a Cyrillo conscripta sunt, contraria exis-

141/160 ex edicto Iustiniani ; cfr E. Schwartz, Zur Kirebenpolitie Justinians, p. 324225 144/183 Ibas, Epistula ad Marin Persa. 148/149 Ioh. r1, r1. 149/ 150 Ps. 8, 6.

121 exercis V Y 123 magnus P 130accusate V Y OQP 131/132 ostendimus/YOQOP 132 eandem] tandem P 136 igitur] unde Q P .irzond duxerunt] dixerunt (Q P Srzend ^ 13? ipso] pro S/rzemd ^ quod] quo Szrmond ^ 140 accusatotis V telegi] V'*, regi V — 145 et] oz. Y |. 147 enim] V/ Y, oz..Q P Sirmond ^ similis Y ^ ipse]om. P Sirmond ^ 104adiecit P quia] qui P 155 capitula] oz. OQP

174

(122)

AD IVSTINIANVM VI, n1

lentia uerae fidei, posuerunt et firmauerunt, e consenserunt eis,

160

165

lamquam uerae fidei consonantibus". Et post pauca episcopo Edessae derogans dicit : '" Hunc nostrae ciuitatis tyrannus beatum Theodorum, braeconem. ueritatis et. doctorem Ecclesiae, jraesumpsit, qui omnia praesumit, in Ecclesia palam anathematizare." 24. Haec omnia manifestum est legenti, quoniam non sicut in illa epistule continetur, sed sicut ipsi ea decerpentes ac discerpentes pro suo asserunt arbitrio, et in unum centonem redegerunt, etiam nos posuimus. Vt autem luce clarius con-

suetas eorum fraudes serenitas tua cognoscat et quos saltus in

sua narratione fecerint, non quasi, ut uideri uoluerunt, uitan-

dae prolixitatis, sed potius obscurandae ueritatis gratia, ne aliquo modo dicentis Ibae appareret intentio. 170 25. Confer ea quae posuerunt cum epistulae tenore quem supra memorauimus, et erit iam prudentiae tuae dignoscere utrum ea quae transilierunt, et noluerunt attingere, prolixam narrationem facerent, an potius ipsam rem, quod timuerunt, 2/5

euidentius aperirent. Ex omnibus autem quae in hac epistula reprehenderunt, prius duo purgamus, quoniam connexa in uno capitulo habentur, sed ab istis male diuisa sunt. 26. Vnum est, quod in principio posuerunt dicentes : Cyrillus uolens Nestorii libros destruere et cetera. Alterum

180

dere quod reuerentissimus

185

190

uero,

quod secundo loco posuerunt, id est : Quomodo enim. botest accipi "In $rincipio Verbum" de templo nato ex Maria, et cetera. Imprimis sane fatendum est hanc epistulam satis ostenIbas, quemadmodum

dictum est,

cum Orientalibus aliarumque prouinciarum episcopis, intentionem dictorum beati Cyrilli minus intellegens, et suspicatus quod negaret in Christo differentiam naturarum, consequens iudicauit quia in Apollinaris dogma incidisset, qui non assumptione humanae naturae Deum Verbum credebat hominem factum, sed partem substantiae ipsius Dei Verbi putabat in

carnem esse conuersam. 27, Ob hoc igitur ibi subiecit, atque ait : Conscripsit enim el ipse simaliter 4l —1id est Apollinari —, quia ipse Deus Verbum factus est homo, tamquam mon sit differentia inter templum et. inhabitantem in. eum. Non itaque uenerabilis Ibas Deum Verbum nesciuit hominem factum, sed aduersus Apollinaris

158/161 ;Li4. 177/148 ex epistula ad Marin Ybae episcopi iuxta citationem in edicto. lustiniani. 180 Ioh. 1, r. 190/193 ex episzula ad Marin lbae iuxta edictum Yustiniani.

158edesesse Y ^ hunc]serzps, hic Sirzond, haec

V Y QP tyrannis Y OP 164 centorem Y Q P, V illisibilis — 168 redigerunt V Y OP 170 conferre Y QP 173 timuerunt] inuenerunt P 191 apollinari] S$irzzend, apollenati Q, iori V Y,om.P 198 eo JSirmond ^ 194 nesciuit] Srzzond, sciuit V Y Q, sciunt

PL 667

P"

(122)

AD IVSTINIANVM VI, rr

175

195 dementiam conuertibiliter factum esse hominem denegauit. 28. Nam et ipse beatus Cyrillus, in libro qui Scholia dicitur, 122a sub titulo : Quomodo unus Christus : Ergo, inquit, etsi alii simili appellatione uocati sunt Christi, unus tamen est, per quem omnia, Iesus Christus, non quod homo sit factus opifex omnium. 200. 29. Ouod Cyrillus non contra prophetam, dicentem : Mater Sion dicit : Homo, et homo factus est in ea, et ipse fundawit eam

Altissimus, scripsisse credendus est, sed ea potius intentione, quod Deus Verbum, opifex omnium, secundum Apollinaris

sensum, id est conuertibiliter, non factus sit homo. Àut igitur

20; utrum ubique subintellegimus propterea negatum esse Deum .Verbum, id est opificem omnium, hominem factum, quia conuertibiliter non factus est homo, et neutrum de Nestoriano

errore culpabitur; aut si non conceditur, eadem culpauerit amborum. 219 90. Beatum uero Cyrillum nec ipsi Eutychiani uolunt Nesto- . rianum uideri, dicentem : Non quod homo sit factus opifex omnium, sed quod. Deus Verbum ber quem omnia facta. sunt, similiter ut nos participarit carni et sanguini, e nuncupatus sit homo. Quamquam et ipsa nuncupatio calumniae pateat, quasi 21; perfunctorie nuncupatus et non uere fuerit factus homo. Aequum est igitur ut nec uenerabilis Ibae epistulam Nestorianam uideri uelint, qua culpans eundem beatum Cyrillum dixit. Conscripsit enim et ipse similiter illi, quia ipse Deus Verbum factus est homo. Nam et ipse ibi secutus adiecit : 220 891. Tamquam mon sit differentia inter templum et inhabitan- .. tem 1n eo. Quod si propterea magna synodus hanc epistulam uelut haereticam improbaret, nonne, sicut diximus, hinc potius beatum Cyrillum, similiter dicentem, non quod homo sit

factus opifex omnium, credidisse haereticum uideretur ? Si 22; autem uenerabilis Ibas alia eiusdem beati Cyrilli dicta legisset, aut sicut oportuit attendisset, inuenisset procul dubio quod ipse quoque contra Apolinarem, intentione qua diximus, negauerit Deum Verbum hominem factum, et differentiam natura-

rum docuerit.

197/199 Cyrillus Alexandrinus, Schola de Incarnatione Vnigeniti 6 (PG 75, 1375 B ; uel in Co/fectione Palatina 57, AACO I, v, p. 187, l. 30/32). 200/202 Ps. 86, 5. 211/214 Cyrillus Alexandrinus, Scholia de Incarnatione Vnigeniti 6 (PG 75, 1375 B; ucl in Co//. Pa/azína 57, /ACO T, v, p. 187,1. 31/53). 213 cfr Hebr. 2, 14. 220/ 221 Ibas, Epistula ad Marin Persa.

198 appelltionem V Y 199 sit] si Y ^ 200 contrariam Y 205 utrum ubique] utrobique S7rzend : 208 culpa erit S/rzond ^ 212 sed quod] V Y, sed Q P,seu Sirzmond ^ 91i3participaret V Y Q P 214 et] oz. Q P Sirzond. — 915 et] si adZ. P 216/219 aequum sque homo] ozz. Q P .Sirmond 228 differentia LV YRORD 229 docuerit] 5s in Y^

AD IVSTINIANVM VI, ri in duos 892, Sed Nestorio respondens, quia unum Christum

176

230

s aduersus filios diuidebat, necesse non habuit de duabus naturi

ne eum euidentius atque expressius disputare. Quinimmo, arum natur de s parciu errori, eius quam daret occasionem ille discretione locutus est, ne cum ipse naturas distinguet, ] 23; duas personas induceret. 33. Audiebant itaque uel relegebant uerba dicentis Orientales patres, nec animaduertebant eius intentionem, secundum quam de uerbis est iudicandum, quia non magis quid dicatur attendendum est quam cur quidque dicatur. Et possemus

240 quidem

multa

scripturae

diuinae

proferre

testimonia

de

diuersitate intentionis atque uerborum, si tamen diuersitas illa dicenda est, quomodo plerumque negare uidetur aliquid quod negandum non est, ut aliud quod magis est necessarium intimetur.

24;

94. Quia uero de causa nunc agimus a suis auctoribus paci-

fice terminata, haec nobis duo sufficiant. Quis enim, nisi aliis

diuinae

scripturae testimoniis

doceretur,

Dominum

Iesum

Christum aut bonum aut Deum esse crederet, audiens Marcum

euangelistam ita de illo narrantem : Ef cum egressus esset jn 250 wiam, brocurrens quidam genu flexo ante ewm, rogabat eum dicens : Magister bone, quid faciam ut uitam aeternam percipiam ? Iesus autem dixit ei : Quid me dicis bonum ? Nemo bonus misi unus Deus. 35. Ouod ideo Dominus dixit, ut admoneret illum Deum se 25; credere, si uellet eum uere bonum confiteri, quia tamquam cordis inspector uidebat ab eo se hominem tantummodo, non etiam Deum credi. Quamuis ergo uideatur quibusdam haereticis, non intellegentibus bonum se negasse ; Catholicis tamen intellegentibus Deum se insinuassé magis apparet. 260 86. Quis enim illud solum audiens, quod idem Marcus euangelista de Domino similiter narrat, non eum cum Manichaeis negare. filium esse Dauid ? Nam ipso testimonio abutentes Manichaei sacramentum incarnationis eius abiurant. Respondens, inquit, Jesus dicebat docens in templo : Quomodo dicunt 26; scribae Christum filium esse Dauid ? Ibse enim Dauid dicit àn Spiritu sancto : Dixit Dominus Domino meo : Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum jedwm tuorum. Ipse ergo Dauid dicit eum Dominum, et unde est filius eius ? 34. Non igitur et hic talia dicendo, filium Dauid, id est 249/253 Matc. 10, 17/18.

263/268 Matc. 12, 35/37.

266/267 Ps. 109, 1.

230 quia] qui Szrzoend ^ 2393 erroris Q P Sirmond ^ 9234 distingueret Q P Srzund 9236 itaque] ista P 234 nec] neque Q P Sirzond ^ 240 multae P 242 negari V Y 288/259 bonum sque intellegentibus] oz. Y per boroiotel.

260/261 euangelista] oz. Y ^ 262 negaret P S/rzond ^ 263 abiurant] ozz. P

PL 668

AD IVSTINIANVM VI, iri-1iv

177

27o hominem se negauit, quod uidetur ignaris, sed indicauit potius quod necessarium fuit, Dominum se esse Dauid. Nam si neque Deus est dicendo: Quid me dicis bonum ? Nemo bonus nisi unus Deus, neque homo dicendo : Ijse ergo Dauid dicit eum Dománum, et unde est filius eius ? quid illum esse dicimus ?

27;

98, Et alias huiusmodi locutiones in diuinis litteris prudens lector inueniet, secundum quas sic loquitur earum quisque tractator, ut ipse quoque negare uideatur aliquid quod negandum non est, ut aliud quod magis est necessarium intimetur ; sic non est reprehendendus uelut haereticus, sed ex aliis dictis 280 suis potius aestimandus, sicut nec ipsas scripturas diuinas in talibus reprehendere quisquam Catholicus audet, sed potius ex aliis manifestioribus, quomodo ea quae obscura sunt intellegere debeat recognoscit. 39. Vnde si beatus Cyrillus uidens Nestorium quandam nefa28; riam dualitatem conantem inducere, ne quam occasionem daret eius errori, sermonem suam magis ad ea quae unitatis sunt coarctabit sicut econtrario priores doctores Ecclesiae respondentes Apollinari, naturarum diuersitatem stultissime confundenti,

earum

distinctionem amplius incumbebant,

sic

290 ipse Nestorio repugnans, putari non debuit negasse differentiam naturarum, quemadmodum nec illi repugnantes Apollinari putandi sunt unitatem negasse personae, quia non idem semper est ordo pugnae uel modus, sed in oppugnatore causa est quomodo contraire debeat propugnator. IV, 1. Haec autem dicta sint, non quod de Christo, sed

quod de ipso beato Cyrillo uenerabilis Ibas male crediderit ; nec quod praedicatoris de Christiana fide confessio, sed quod hominis de homine suspicio displiceat in eius epistula. Cui

; enim potest Catholico displicere differentia naturalis inter templum et inhabitantem in eum, cum Dei Ecclesia sic confiteatur Verbum carnem factum, ut non deneget, quod ibi subiunctum est, quia et habitauit in nobis ? 2, Nam Verbum quidem caro factum est, quia sempiternus 1o Filius, qui Verbum est Patris, ipse in plenitudine temporum factus est homo ; habitauit autem in nobis, quia nullam conuersionem sustinuit inconuertibilis eius diuinitas, sed manens

272/233 Marc. 10, 18.

243/244. Matc. 12, 57.

IV, 7/8 cft Ioh. 1, 14.

241 dominum] deum Q P Szrzoend 9295 locutionis VY ^ 2*6 quas sic] scrip, quasi V Y, quas Q P, quas qui sic SZrzend —— 249 haereticos V Y Q P 280 ne Y diuinas in] diuina sint Y ^ 282 obscurata] obscura J/rzend 284 uidens] oz. Sirzend | nefandam (Q P JSirmond IV, 1 sunt Jirzond

6 eo Sirzond

PL 669

178

AD IVSTINIANVM VI, iv

quod erat, naturam inhabitauit assumptam. Et ideo "Verbum caro factum est", Nestorianos expugnat ; Eutychianos autem 15 uel Apollinaristas eorum progenitores, "Et habitawit in nobis", quia "Verbum caro factum est", unam significat esse personam ; 'Habitauit autem in nobis" ,duas mansisse naturas.

3. Non enim possunt duae esse personae, quando is qui Verbum est, ipse etiam factus est caro ; aut duae non esse naturae, 2o quando aliud sit quod inhabitat, et aliud quod inhabitatur. Si quis autem non declinans in alterutram partem, sine contentione rem quaerat, inueniet quod tam sanctorum Orientalium patrum, quamuis de beato Cyrillo male sentirent, quam ipsius beati Cyrilli, eadem fuerit semper intentio, ut unum 2; Dominum Iesum Christum docerent in duabus naturis, id est

in diuinitate atque humanitate perfectum, ne aut propterea duae crederentur esse personae, quia duae naturae sunt ; aut propterea una crederetur esse natura, quia una persona.

4. Contigit autem nonnunquam inter unius sententiae uiros, 3o ut cum de rebus ipsis quae in quaestione sunt idem sapiunt, de se tamen inuicem aliud suspicentur, cum uel a dicente minus aperitur uerbis quod corde conceptum est, uel ab audientibus minus inspicitur dicentis intentio. Discernenda est autem impietas qua de Deo male creditur, ab ignorantia qua quisque 55 aliter de suo proximo, tamquam homo de homine suspicatur. 5. Et, si forte uidetur hominis de homine culpanda suspicio, approbanda tamen est intentio qua ueritas fidei quam de Christo habemus asseritur. Hanc intentionem uolentes obscurare nouae diligentiae repertores, quomodo totum fideliter ac 4o simpliciter agunt, cum posuissent ex illa epistula quod ibi dictum est : 6. Conscripsi enim ei ipse similiter illi, quia ipse Deus Verbum factus est homo —transilierunt quod sequitur —, £anquam mon sit differentia inter templum et inhabitantem in. ewm. 4; Cuius rei causa putamus ? Numquid ideo quia iste paucissimae syllabae prolixitatem facerent ? An ideo potius quia manifeste intentionem dicentis ostenderent ? PL *. O fides! O integritas! O conscientia recte tractantium 670 sermonem ueritatis! Possunt isti profecto cum apostolo 5o dicere : Abdtcamus occulta dedecoris, non ambulantes in astutia, neque adulterantes uerbum Dei, sed in manifestatione ueritatis 13/18 Ioh. r, 14. edicto Iustiniani.

42/44 ex epistula Ybae ad Marin Persam iuxta citationem in 50/53 II Cor. 4, 2.

13natura Y ^ 16 progenitoris V Y Q P i6 significantes se Y — 18 is] his 30 26 a/7. in] oz. Q P 24/25 dominum unum ^ P Q, corr., Sirmond 1 quaestionem Q P 32 aperitur] oz. Y — 39 hac Y — 40 composuissent Q P 42similis Y — 44 eo Sirzoend ^ 4? dicentes Q P

AD IVSTINIANVM VI, 1v

"^

179

commendantes nosmetibsos ad omnem. conscientiam hominum coram Deo. 8. Verum in hoc quoque deprehensis ac proditis eorum frau55 dibus, attende,

obsecro, serenissime imperator, quomodo

ex

aliis quae sequuntur etiam atque etiam manifestum fiat, quod non contra fidem quam de Christo habemus reuerentissimus Ibas in sua epistula sit locutus, sed intentionem beati Cyrilli minus intellexerit in eius capitulis. 6» 9. Namsequitur adhuc dicens, quemadmodum integer ipsius epistulae tenor habet : Conscripsit enim XII capitula, quae puto el tuam reuerentiam cognowisse, quia una natura est deitatis et humanitatis Domini nostri Iesu Christi, et quia, sicut dicit,

65

7o

7;

8o

non oportet diwidere uoces dictas, quas wel ise Domünus de semetipso dixit, uel euangelistae de eo. 10. Cui non appareat quia, sicut dictum non incarnationis Christi mysterium, sed intentionem beati Cyrilli minus intellexerat reuerentissimus Ibas, quem, sicat alii quoque Orientales patres et ipsi qui eum uenerari se fingunt Acephali, arbitratus est unam deitatis et humanitatis Domini nostri Iesu Christi praedicasse naturam, et dixisse quia non oportet secundum naturas diuidere uoces dictas, quas uel ipse Dominus de se, uel euangelistae de eo dixerunt ? 11. Denique etiam hoc ab illo per uenerabilem Paulum Emesenum episcopum expetiuerunt, ut in scriptis apertissime fateretur, quod et uenerabilis Ibas in eadem epistula sua narrauit, ubi de sancto Iohanne Antiocheno dixit : Postquam litteras imperatoris accepit, sanclissimum et reuerentissimum Paulum Emesenum direxit ebiscobum, scribens ber eum ueram fidem, e praecipiens ei, quia si huic fidei Cyrillus consentiret e anathematizaret eos qui dicunt quia deitas bassa est, uel dicentes quia wna natura est deitatis et humanitatis, ui communicaret ei.

12. Sane quoniam beatus Cyrillus, Orientalium legatione suscepta, magis quod a consacerdotibus suis expetebatur 8; festinauit implere, quam

dictorum

suorum

in quibus oífensi

fuerant, sufficientem purgationem facere, ideo putatus est, ueluti pristino errore damnato, Orientalium admonitione conuersus, cum ille recuperandae unitatis cupidus, in defensione dictorum suorum noluerit immorari, ne cum probare diu con-

61/65 Ibas, Epistula ad Marin Persa.

747/82 ibid.

52 omnes P 56 atque etiam] oz. P Sirzond — 61 tenote V Y QP p 65 deeo]deoQ P 66dictum] est aZ. Sirzond ^ 68intellexerat] intellegerat Y, intellexerit 9/rzzond ^ 5 episcopum] oz. Sirzond 80 tire Y — et] oz. QP 84 consacetdotibus] /€, sacerdotibus V/ 886 Y S87admonitionem V Y | 88 cupidus] oz. Y

haberet V Q P, consenoffensis

180

AD IVSTINIANVM VI, 1v

go tendit quod non, ut putabatur, ab illo fuerint dicta, de quibus

95

IOO

minus intellegentes aliter sentiebant, controuersiae hac dissensione terminus non daretur. 13. Quod item illis uerbis reuerentissimus Ibas ostendit, quibus sequenter eundem beatum Cyrillum retulit sine fatigatione Orientalium fidei consensisse et hanc suscepisse, atque omnes qui absque hac crederent anathematizasse. Sed numquid beatum Cyrillum putasse conuersum, Nestorianum est PE crimen ? Respondeant ergo nobis qui Nestorianam hanc dixe- 671 runt epistulam, utrum unum Deum atque hominem Iesum Christum, per quem omnia facta sunt et qui inter omnia factus est, in duas personas diuidere, an Cyrillum seruum eius putas-

se conuersum, haeresis Nestoriana dicenda sit. 14. Multum excusamus Nestorium, si in hoc eius haeresim IO

5

constare dicamus, Cyrillum putasse conuersum. Vnde si Chalcedonensis quoque synodus idcirco uelut Nestorianam hanc epistulam improbaret, hinc potius, quod item promisimus

IIO

II

5

demonstrandum,

excusasse

Nestorium

uideretur.

Non

autem ita debuit religiosa illa synodus grauissimum crimen leuigare Nestorii, quae bene cognouerat quod longe alia blasphemia sit quae huius haeresis nomen accepit. 15. Illa mysterium diuinae incarnationis euacuat, in qua salus nostra consistit ; illa aliam hominis, aliam Dei subsistentiam dicit, ut humanam naturam alienet a Deo quae in suis primitiis Verbo assumente sanata est. Ibae autem epistulam perspexit euidentissime confitentem quod isti attingere timuerunt, quia licet duae naturae sint, una tamen est uirtus,

120

I2 A

una persona, quod est unus Filius Dominus Iesus Christus. 16. Ouocirca si quis hanc Nestorianam dicit epistulam, procul dubio contra Ecclesiam cum Eutychianis afürmat Nestorianum esse, unam Christi personam in duabus praedicare naturis ; non enim est aliud unde nunc Eutychiani infamant Ecclesiam, et Nestorianos Christi fideles appellant, nisi quia duas unius Filii Domini Iesu Christi profitentur esse naturas. Ergo non fingant cohibentes haereticis, quod ideo tamquam Nestorianam damnauerint epistulam uenerabilis Ibae, quia beatum Cyrillum dixit esse conuersum. 17. Id enim ac si culpandum est, Nestoriani tamen criminis non est, cum potius haereticorum fautorem probentur ob hoc eam Nestorianam pronuntiasse, quia conscriptor eius duas in

90 eo P Szrzond 91/92 dessensioni I 92 daret P 94 sequuntur P 95 et hanc suscepisse] oz;. P 9? est nestorianum — P 98 respondeat P 98/ 99 dicunt Y — 102 haeresi Q P 103 in] 7e, ozz. V. 121/122 infamante ecclesia Y Q P 123 domini] nostri add. P Sirmond prophetemur V Y 125 damnauerunt P 126 dicit Y, dixerunt P 128 potius] in agZ. V Y Q fautores Srzond

obl

Trad

AD IVSTINIANVM VI, 1v

181

15o illa confessus est Christi esse naturas. Neque iam dicant quod fidem beati Cyrilli culpauerit, quod penitus probare non possunt. 18. Primum quidem, quia post unitionem inter Orientales et ipsum factam approbat eius fidem. Deinde quoniam et ante 13; unitionem, non Cyrilli fidem quam uere habuit, sed quam illum habuisse putauit, accusat. Putauit autem, sicut iam pro-

bauimus ipsius epistulae uerba testari, quia sic beatus Cyrillus praedicauerat Deum Verbum hominem factum, ut nulla esset differentia naturarum, hoc est inter templum et inhabitantem 140 in eo, sed una

esset natura

deitatis et humanitatis

Domini

nostri Iesu Christi. 19. Quicumque igitur dicit quod reuerentissimus Ibas in epistula sua fidem beati Cyrilli quam uere habuit et non quam eum habuisse putabat, arguerit, ipse profecto confirmat quod 14; idem beatus Cyrillus sic praedicauerit Deum Verbum hominem factum ut nulla esset differentia naturarum, sed una facta

esset diuinitatis humanitatisque natura. Hoc enim reuerentissimus Ibas per suam culpauit epistulam. 20. Quinam ergo beatum Cyrillum affirmant haereticum ? 150 Vtrum nos, qui dicimus quia non eiusdem, an illi, qui dicunt quia eius fidem accusauit Ibas episcopus ? Nos enim qui eum non beati Cyrilli fidem dicimus accusasse, negamus utique quod idem Cyrillus differentiam abstulerit naturarum, et unam dixerit ex diuinitate atque humanitate compositam 15; esse naturam.

21. Haereticorum uero fautores, qui dicunt quod fidem Cyrilli Ibas arguerit, ipsi procul dubio assertiones Eutychianorum affirmant, dicentium,

quod beatus Cyrillus differentiam

non crediderit naturarum, sed unam ex diuinitate atque huma16o nitate docuerit factam esse naturam. 22. Quamobrem si Chalcedonensis quoque synodus reuerentissimum Ibam crederet, fidem quam beatus Cyrillus habuit et non potius errorem in quem eum lapsum putauerat, arguisse, procul dubio affirmaret et ipsa quod unam praedicauerit 165 Christi esse naturam. Cognoscis igitur, religiose imperator, illud quod diximus iterum doceri, quoniam si hanc epistulam magna illa synodus abiceret tamquam fidem beati Cyrilli culpantem, hinc potius ipsum beatum Cyrillum credidisse haereticum uideretur. 170

23. Vnde nobis quoque fautores haereticorum, ut hoc affir-

133 quia] oz. Q P sic] sicut P

post unitionem] postulationem Y ^ ucionem V

138 factum] ozz. P

140esee V YQOP

137

143 non quam] num-

quam Y . 144 eum habuisse] V Y, habuisse eum — (Q P Sirzond ^ 150 eiusdem] eius fidem $zrzend —— iBvipsis Y Q P 160 factum P 163 putauetunt p 166 hanc] haec V Y 170 hic P

PL 672

182 maremus,

175

185

AD IVSTINIANVM VI, 1v-v persuadere

conati

sunt,

ne

quid esset

residuum

quod Eutychianis, quibus cohibent, respondere possumus dicentibus : Qui Nestorianam esse dixistis epistulam Ibae, cuiuslibet alterius esse dicatur, quae putauit haereticum esse negare differentiam naturarum et unam credere deitatis humanitatisque naturam Domini nostri Iesu Christi ? — t jam 24. Quomodo uestro iudicio Nestoriani non estis, qui similiter dicitis haereticum esse negare differentiam naturarum et unam credere deitatis humanitatisque naturam Domini nostri Iesu Christi ? Aut quomodo iam potestis dicere quod beatus Cyrillus differentiam naturarum docuerit et non potius unam dixerit deitatis humanitatisque naturam, cum propterea illam damnaueritis epistulam, quod eius fidem culpauerit, quae hoc in eo culpasse deprehenditur, quod negauerit differentiam naturarum, et unam docuerit deitatis humanitatis-

que naturam ? 25. Et idcirco, nec illam damnamus epistulam, nec dicimus

I9 o

195

quod fidem beati Cyrilli culpauit, quia non fidei Cyrilli fuerat quod culpauit. Nam uerissime omni impietate plenum est, ad confusionem naturarum accipere, quia de templo nato ex Maria dixit euangelista : In principio erat Verbum ; aut de Vnigeniti deitate, quae nec augeri nec minui potest, credere quod secundum sui naturam deminuta sit paulo minus ab angelis PL sicut nec in uno eodemque homine dicimus, quod exterior 675 homo ad imaginem Dei formatus est, aut interior secundum lineamenta membrorum sexusque diuersitatem, ex limo terrae creatus.

26. Sed numquam hoc beatus Cyrillus putasse monstratur, quia idem natura est templum quod ex uirgine Maria sumpsit 200 initium et Verbum Deus, quod in principio erat carens initio. Hoc enim Apollinaristae sapuerunt ; hoc Apollinaristis dementes Eutychiani traxerunt; hoc si etiam Cyrillus sentiret, uerissime diceretur quia lapsus est, et in dogma Apollinaris inuentus est incidisse. Nunc autem propterea uerum 205 esse non credimus, quia non probatur hoc aliquando sen-

sisse. V, 1. Sed iterum dicit aliquis : Quomodo ergo synodus epistulam pronuntiauit orthodoxam, quae beatum Cyrillum, quem 191 Toh. rz, r.

193 Ps. 8, 6.

171 persuadere] V/e, suadere I7 172 possimus Sirzond 177/178 qui similiter] quia simul P, quisimilis Y —— 188 beati] oz. P Sirzond ^ quot Y 189 omni impietate] omnium pietate Y Q P 190 quia] quod P Sirmzond 193 nec] oz. Sirmond ^ sicut] sic P 194 exterior] V/ Y Q, ex tenore D, interior Sirzond 195 est] oz. Q P Sirmond ^ interior] V Y Q P, exterior Sirzond 9201 apollinatristis] ab praem. P s.1., Sirmond

V, 2 quae] ad ag4. P

sci

AD IVSTINIANVM VI, v

183

dicis nihil tale praedicasse, culpauit ? Respondeo, quia fidem illa beati Cyrilli probauit. Nam si post unitionem inter Orien5; tales et ipsum factam approbat eius fidem, nos autem credimus quod semper eadem fuerit Cyrilli fides, necessario sequitur quod ante unitionem quoque fidem eius Ibas probauerit, quamuis eius fuisse nescierit. 2. Attende porro ipsam synodi sententiam et inuenies quod 1o in illa epistula, dissimulans ab humanis suspicionibus, ea quae ad fidem Christi pertinent, propter quam manifestandam atque firmandam conuenerat, approbauit; orthodoxa enim, non pro honorificentia Cyrilli nec pro cuiuslibet haeretici iniuria diceretur, sed pro uera de Christo fide quam continet . 15. 9. S1 quis autem Chalcedonensem synodum culpat quod, hominis de homine suscipione posthabita, epistulam uenerabilis Ibae pronuntiauit orthodoxam, ipsum beatum Cyrillum culpet necesse est, quod ipse quoque contemnens eandem suspicionem Orientalium consacerdotum suorum, qui cum aliis 20 diuersarum prouinciarum episcopis congregati eius capitula damnauerunt, confessionem fidei quam ei per uenerabilem Paulum episcopum miserunt, in suam epistulam transtulit, et eis communicauit, seque professus est eadem credere ac praedicare de incarnationis Christi mysterio. 25; 4. Nec suspicionem quam de illo habuerunt, ab eis damnari quaesiuit, quin etiam satisfacere pro ea necessarium duxit. Verum neque cum solo beato Cyrillo synodus Chalcedonensis culpatur, quod hanc epistulam pronuntiauit orthodoxam, sed cum toto Epheseno concilio. Siquidem non solus beatus Cyril- PL 3olus, nihil impendens ipsam Orientalium suspicionem, eos 674 iudicauit orthodoxos ; sed et ceteri patres qui cum illo fuerunt in Epheseno concilio et eorum communionem simul amplexi sunt.

5. Vnde iam uidetur magna synodus non quod epistulam 5; uenerabilis

Ibae orthodoxam

dixerit, sed quod non et ipsa

beatum Cyrillum cum Epheseno concilio reprehenderit, accusari. Assignata igitur omnia quae promisimus. Recognosce quoniam si Chalcedonensis synodus epistulam uenerabilis Ibae uelut haereticam improbaret, hinc potius beatum Cyril4olum credidisse haereticum, et Nestorium excusasse, atque Ephesenum reprehendisse concilium uideretur. 6. Quocirca etiam in hoc memorata synodus exemplum ipsius beati Cyrilli, uel potius Ephesenae synodi, secuta est, ut sicut illa omnium Orientalium rectissimam de Christo fidem,

4; quamuis de se non recte suspicantium, prudenti ratione suscepit, ita et ipsa simili ratione susciperet epistulae Ibae con-

12 orthodoxam Y Q P 14 fidem V Y 26 quin] nec add. Sirmond siquidem 4sqze concilio] V Y, oz. (Q P Sirmond ^ 932 et] quod Sirzond

29/32

184

AD IVSTINIANVM VI, v

gruentissimam de Christo fidem, quamuis de beato Cyrillo quasdam suspiciones incongruas contineret. ?. Numquid ergo haec sancta synodus iniurias beati Cyrilli j o gratanter accepisse credenda est, quem probatur imitata, quod dissimulauit a leuissimis suspicionibus et cuius, nisi ab eis dissimularet, argueretur exemplo ? Aut numquid ideo reuerentissimum Ibam non debuit absoluere et episcopatum ei et Ecclesiam restituere, de qua per Eutychis factionem iniuste et abj A sens erat expulsus, quia falsus erat in persona beati Cyrilli, ut eum aliquando putaret errasse, cuius fidem non solum sciens post unitionem cum Orientalibus factam, uerum etiam ante unitionem nesciens approbauit ? 8. Sed non oportuit, inquiunt, ut post hanc unitionem de 6 o beato Cyrillo talia loqueretur. Ego autem dico, quia nec ante unitionem oportuit,immo nec ante ipsam synodum Ephesenam, quia prius interrogari Cyrillus debuit, ac deinde culpari, si non satisfaceret. Sed nunc illud quaerimus, utrum haec uenerabilis Ibae culpa quae, sicut iam probauimus, a synodo quo6 5 que notata est, tanti debuerit aestimari, ut epistula eius pronuntiaretur haeretica, cum idem ipsius beati Cyrilli in confessione quam ei per Paulum episcopum Orientales subscribendam miserant, approbaret, licet in illis XII capitulis intentionem eius necdum intellegeret. 79 9, Cognoscens magna synodus quod siue in illis capitulis, siue in illa confessione cui beatus Cyrillus subscripsit, eadem fides esset, nihil differre iudicauit quibus uerbis enuntiatam Cyrilli fidem Ibas approbasset, cum eum, quod necessarium fuerat, approbasse constaret. Vnde nec aliud credidit, nec 7 credere debuit,nisi quia patres Orientales, inter quos fuit etiam I] ipse Ibas aliarumque prouinciarum episcopi, intentionem capitulorum beati Cyrilli minus animaduerterant, ut ea etiam a concilio Epheseno suscepta culparent. 10. Sic aliquando in diuina Trinitate Catholici quidam tres PL 8o hypostases accipere noluerunt, quamuis tres personas acce675 perint, nec ideo sunt a uiris sapientibus haeretici iudicati, quoniam comperti sunt non in re quae illo nomine significabatur, sed potius in ipso nomine quo significabatur offendi. 11. Vnde non potest haeretica Ibae epistula iudicari, nisi 8 A dicatur quod in capitulis quidem beati Cyrilli recta contineatur fides, Nestoriana

uero sit illa Orientalium

confessio cui

subscripsit, quam et Ibas et Chalcedonensis synodus in sua

48 suspicione sint congruas Y — 51a leuissimus] I7 Y, alienissimus (Q P, alienissimis SZrzzond 59 ut] om. Q P Sirmond 65 eius epistula — JSzrznd 66 idem] fidem S/rzond ^ «3 eumque Y *9sic] V,si Y Q P, oz. Sirmond — 80 hypostasis Y QP uoluerunt P 84 non] oz. P 85 beati] oz;. P 8«/ 88 et chalcedonensis «sque ibas] ozz. P

185

AD IVSTINIANVM VI, v

(23)

^

definitione suscepit, atque ita, ut Ibas siue praedicta synodus accusetur, Cyrillus post Nestorium condemnatum in haeresim 3o Nestorianam declinasse firmabitur.

95

xoo

1o;

110

12. Hinc autem creditus est idem beatus Cyrillus non rectam prius in suis capitulis tenuisse sententiam, sed admonitione Orientalium postea esse correptus, quoniam cum ipsa unitas Ecclesiarum fieret, non Orientales patres eius capitulis subscribere compulsi sunt, sed ipse potius expetitus est directae sibi ab eis confessioni subscribere. Ipsamque capitulorum suorum retractationem, non ideo eum post Ephesenam synodum fecisse aliqui crediderunt, ut quae clausa quibusdam fuerant panderentur et quae uidebantur obscura clarescerent, sed potius ut pristinum in eis emendaret errorem, quod putabatur, sicut adhuc Eutychiani putant, quod unam in eis dixerit Christi esse naturam. 13. Hinc ergo contigit ut conuersione beati Cyrilli facta unitas crederetur. Et reuera cui non subriperet ista suspicio — de humanis cordibus loquimur et humana corda gestamus —, cum nihil Orientales patres qui haec capitula corrigenda iudicauerunt, corrigere cogerentur; beatus autem Cyrillus, non solum fidei confessioni quam sicut necessarium crediderunt illi dictauerant, expetitus ante subscriberet, sed etiam ipsa sua capitula retractaret ? 14. De hoc autem quod opponitur ac dicitur, quia non tam contra beatum Cyrillum quam contra Ephesenam synodum locuti sunt, quia parum intellegendo male de illis iam receptis capitulis crediderunt, sequenti libro, quia ibi magis oppor-

11; tunum

uidetur,

multa

et sicut

existimo

non

contemenda

dicemus. 15. Si uero haereticum est Cyrillum credidisse conuersum, cur, obsecro, non multo magis beatus Theophilus dicatur haereticus, qui de sancto Iohanne Constantinpolitano cuius :20 auctoritati atque doctrinae multo maiorem uenerationem

Christi debet Ecclesia, talia et tanta conscripsit, ut etiam nos,

123

quod ea uel memoramus, sola possit causae necessitas excusare ? 16. Fratres, inquit, Iohannes persequitur immundo spiritu V, 124/169 Theophilus Alexandrinus, Liber enormis (Contra Iobannem ChrysostoIn mum ; opus deperditum praeter fragmenta hic et apud Pelagium Diaconum, Def. VI (ed Devreesse, p. 70-71) et in Epistula CXIII Hieronymi (ed. I. Hilberg, CSEL 55, p. 395 Sq.) asseruata ; cfr M. Richard, in Dic/ionnaire de Théologie Catbolique 15, C. 523-530 ; L. Abramowski, Die Zi/ate, p. 186-187. V 92 admonitionem Y, i//isib. 88 siue] et prae. Q, sed exp., praem. P Sirmond 108 sicut] in ad. Y Q, V illisib. 100 emendare errorem (Q P 98 causa Y 192 causae] V/, causa Y Q, 109 subscriberent / Y Q P 109 expeditus P ras. in P, om. Sirmond

PL 676

186

AD IVSTINIANVM VI, v

(123-124)

12; quo suffocabatur Saul ; et iterum : Sanctorum ministros necauit. Dicit illum contaminatum et in ecclesia primitiuorum impium, pestilentem, uesanum et tyrannicae mentis insania furibundum, atque in sua uesania gloriantem, animam suam adulterandam tradidisse diabolo. Haec autem omnia, sicut haben-

130 tur in ipsius beati Theophili libro, ita posuimus. 17. Vocat illum etiam humanitatis hostem, et qui scelere suo latronum uicisset audaciam, sacrilegorum principem et sacerdotium agentem impium, atque oblationes sacrilegas offerentem, procacem et frontis durissimae. Hoc quoque adiciens, 15; quod non his Iohannes laqueis irretitus tenetur qui possint aliquando dissolui, sed qui audiret pro merito flagitii sui comminantem Deum atque dicentem : 18. ludicate inter me et Iohannem ; exspectaui ut [faceret vudicium, fecit autem iniquitatem et non dustitiam, sed clamo14o e. Dicit etiam, quia sicut satanas transfigurauit se in angelum lucis, ita etiam Iohannes non esset quod uidebatur ; nec tantum similem satanae, sed et immundum daemonem eum

appellat, more torrentis trahentem uerborum spurcitiam, quem et in Christum perhibet impium exstitisse et Iudae

145 traditoris esse consortem.

124

19. Addit etiam quod arguatur in Deum manus impias extendisse et quod lacobus apostolus de quibusdam rerum mundanarum cupidis dixit : Petifis et. non accipietis eo quod. male petatis ; hoc beatus Theophilus beatum Iohannem asserit 150 dixisse de Christo. Ausus est, inquit, in ecclesia, dicere quod Christus orauerit et non fuerit exauditus, quia non bene orauerit.

20. Quis haereticorum deterius blasphemauit quam beatum

Iohannem refert beatus Theophilus blasphemasse, quem affirmat etiam consortio Iudaicae impietatis semetipsum tradi-

155; disse,

et offerre

temeritate

solita

quod

obtulerunt

Iudaei,

seipsum ac populos decipientem et Dathan atque Abiron aemulatorem ? Audiat, inquit, cum Iudaeis : I niquilas tua magnificata. est nimis. 21. Adicit etiam hoc : Ariani et Eunomiani contra Christum 160 Johannis blasbhemiis delectantur ; Iudaei et idololatrae vustificati sunt comparatione tua gentiles. Et iterum dicit : Non solum non est Christianus Iohannes, sed beior est rege Babylonio, multo sceleratior quam Balthasar, idololatris et ethnicis sceleratior est 140/141 TI Cor. 11, 14.

148/149 Iac. 4, 5.

128/129 adulterandi Y OQ, V i//isib. 130 beati] ozz. Q P Sirzond 132 audacia VYOP 148 accipi«tis P, accipitis J/rzord ^ 150 dicere in ecclesia — Y (QU Sirmond 156 than V/.— 15? tua] oz. P Sirmond — 160 iudae Q, iude Y idolatria Y Q 161 sunt] oz;. P tua comparatione P, 5os/ corr., Sirmond 162 regi V Y Q 163 idolatris V/ Y Q P

(124-125)

4p

AD IVSTINIANVM VI, v

Iohannes. 165

125 170

T75

180

Tibi, ait, praesens

ignominia,

aelerna

187 in futuris

saeculis foena reddetur. 22, Hoc quoque uisum est et idem beato Theophilo dicere : Saluator clamauwit et dicit : Tollite Iohannem et mittite in. tenebras exteriores. Et iterum : Largissimos fomites ante tribunal Dei PL suo ministrauit incendio. Et haec omnia non suffecerunt irae 678 atque furori Theophili nisi etiam hoc de memorato sanctissimo uiro Iohanne diceret quod alia ei poena quaerenda sit, eo quod uinceret sceleris magnitudo multitudinem tormentorum. 23. Si quis autem experiri voluerit quod non sententias tantum, uerum etiam ipsa uerba posuimus et nosse quotiens haec ab illo replicata sunt, legat innormem librum, non solis contumeliis, sed ipsa quoque saepe repetita maledictorum recapitulatione, nimis horribilem, ab Hieronymo presbytero translatum. De quo idem beatus Theophilus exspectauit ut per eius eloquium, qualis Iohannes fuerit Latini cognoscerent. 24. Nos autem in illo libro, non qualis Iohannes, qui nihil ho-

rum merebatur, nec qualis Theophilvs, cuius uirtus in multis probata,

185

non

ex isto accedenti

morbo

iudicanda

est,

sed

potius qualis sit miserabilis humana uita cognoscimus, de qua scriptum est : Quia tentatio est super terram. 25. Nam si talia talibus acciderunt, quid nobis metuendum non sit, nostrique similibus ? At ego hic interrogari uellem iudices mortuorum, qui ad destructionem synodi Chalcedonensis nos quoque uolunt de mortuis iudicare, qua ratione,

quaue iustitia, haeresis crimini deputetur, Cyrillum dixisse

190 conuersum

195

et Theophilus non iudicatur haereticus, qui sanc-

tum Iohannem clarissimum doctorem Ecclesiae dixisse criminatur, quod Christus orauerit et non fuerit exauditus quia non bene orauerit. 26. Et talia praedicasse, ut Ariani et Eunomiani contra Cliristum eius blasphemiis delectentur, sed Iudaei et idololatrae; et quia se Iudaicae impietati tradiderit. Si uero nihil habent quod respondeant, quoniam Theophilum pro humanis iniuriis iudicant

200

non

esse dicendum

haereticum,

hoc etiam

synodum Chalcedonensem in epistula uenerabilis Ibae iudicasse desinant criminari. 23, Huius autem uenerabilis Theophili sui decessoris beatus Cyrillus sententiam sequens, ipse etiam postea, quemadmodum quarto libro docuimus, contra iudicium quoque sedis apos-

184 Iob 7, 1.

166 idem] et praez. P, s.J., Sirmond — 199 dicit] dixit P 165 redditur V Y Q 175 solum 193 expediri V Y Q Sirmond | 170 theophili] oz. P Sirzond 1906 eius] 189 crimen Sirzond ^ 1943lia Y Sirmond | 186 ergo Y Q P 196 impietate V/ Y 195/196 idolatrae V Y Q P eis Q, om. P

188

AD IVSTINIANVM VI, v

tolicae, quae per beatissimum papam Innocentium praedicti 205

sancti Iohannis in exsilio constituti damnationem

soluerat,

nomen eius post mortem inter Dei sacerdotes in sacrificio recitari prohibuit. Mc 28. Et, sicut eius decessor Theophilus dixerat quod Ariani blasphemiis eius delectarentur, ita et ipse eum Eudoxio Aria210 nO episcopo comparauit ; nec pro hac existimatione uel Theophilum quisquam uel Cyrillum iudicauit haereticum, quoniam longe alia causa est quae meretur hoc nomen. Quod etiam sancta synodus in epistula uenerabilis Ibae considerans, neglectis atque posthabitis hominis de homine suspicionibus, 215 pro uera Christianae fidei confessione quam continet, eam pronuntiauit orthodoxam. 29. Quae hoc etiam prospexisse credenda est, quoniam si eam pro leuissima et praeterita suspicione quam de beato Cyrillo PL cum Orientalibus diuersarumque prouinciarum episcopis con- 679 220 Scriptor eius habuit, haereticam iudicaret, multo magis eadem ratione Theophilus iudicaretur haereticus, qui dixit Iohannem in Christum impium exstitisse et ausum fuisse in Ecclesia dicere, quod Christus orauerit et non fuerit exauditus, quia non bene orauerit. 225 90. Et quia Ariani et Eunomiani contra Christum eius blasphemiis delectarentur Iudaei quoque et idololatrae ; cuius nec leuis et transitoria fuit ista suspicio, sed quam suo quoque successori Cyrillo transmisit, ut et ipse eum de ecclesiasticis muris exclusum et Iudam atque Iechoniam diceret, ac profa230 num et Eudoxio Arianorum episcopo crederet conferendum. 91. Non ergo iuste dicitur sancta synodus epistulam Ibae pro suspicione quam de beato Cyrillo conscriptor eius cum multis aliquando habuit, uelut haereticam debuisse damnare, cum potius, si hoc praesumeret, hinc ipsum beatum Cyrillum,

quod iam saepe monstratum est, faceret uideri damnabilem. 32. Quis enim uel ipsorum calumniantium neget quod grauiora Cyrillus de sancto Iohanne quam Ibas de Cyrillo consscripsit ? Haec autem scandala uel quaelibet aliquae merito nos offendunt in patribus, quos tamquam luminaria Deus in 240 Ecclesia sua constituit, ut eorum desuper illuminemur excel255

lenti scientia atque doctrina, sic habenda mihi uidentur, sicut

ipsorum quoque luminarium caeli defectus, quae licet nonnumquam splendoris sui detrimenta sustineant, non tamen amittunt luminaria esse quod sunt. 245 33. Et crebro quidem accidit ut ista quoque ecclesiae

21? credendum P 221 dicit Y — 226 idolatrae V Y Q P 229 excluderet Jirzod — 236 calumniantum 1/ Y Q 338 aliquae] V/ Y, quae P, os. Q

JSirmond ^ 239 partibus Y — 340 illuminetur Y — 241 doctrinam V/ Y bendam Y 245 accedit V/ Y Q

ha-

4^

in

AD IVSTINIANVM VI, v

189

250

luminaria, quoniam multa a nobis celsitudine separantur, pro quodam nostrae ignorantiae nubilo, cum in se splendentia maneant, nobis uideantur obscura. Habeatur itaque uelut eclipsis quaedam luminarium Theophili et Cyrilli, quod tam horribilia de magno luminare Iohanne Constantinopolitano locuti sunt. Habeatur etiam altera uelut eclipsis luminarium Orientalium siue aliorum patrum qui cum eis ex diuersis prouinciis conuenerant, quod intellegentiae defectu paululum obscurati, aliter quam res habuit de luminare Cyrillo aesti-

255

mauerunt.

260

265

34. Nam quos Christus in Ecclesiae suae stabili pace, tamquam in caeli firmamento seruauit, nos uenerari atque suscipere oportet, nec de illorum controuersiis iam finitis infinita mouere certamina, et temere condemnare mortuos, magis autem cogitare nos morituros, et credere potius, quod pietati conuenit Christianae, quia pro suis in Ecclesia Christi laboribus, et pacis merito quam ipsi seruauerunt Ecciesiae, si quid in aliquas priuatim personas, non liuore diabolico, sed humano errore peccantes emendare non potuerunt antequam de hac uita transirent, indulgentia Domini remittente, quem precari non desinebant ut delicta iuuentutis eorum et ignorantiae non meminisset, in requie sint apud eum, exspectantes securi iudicium retributionis aeternae. 99. Vnde metuere debemus ne quos hic modo, ubi nobis

270 omnia licent, sed non

215

280

care uenerit Filius hominis in maiestate sua et omnes angeli cum eo et congregabuntur ante eum omnes gentes, ipsi sint iudices nostri. 96. Adesse autem nobis debet et in hoc loco illa ratio atque similitudo, quam in superiori libro dedimus, cum de interlocutione uenerabilis Anatolii Constantinopolitani antistitis ageremus, qua pronuntiauit Dioscorum non pro fide esse damnatum, quoniam sicut eum haereticum non fecit, quod ipsum Dioscorum a perfidia fieri uoluit excusatum, eo quod aliud sit ideo haereticum excusare, quod Catholicus putetur et aliud ipsam haeresim probare atque defendere, ita nec epistula uenerabilis Ibae potuit haeretica iuste uideri, uel si non rem gestam,

285

omnia expediunt, iudicamus, cum iudi-

prout in tempore

uisum

est, narrasse,

sed beatum

Cyrillum accusasse firmetur, eo quod aliud sit ideo accusare Catholicum, quod haereticus putetur et aliud ipsam improbare ac reprehendere Catholicam fidem. 37. Et sicut uenerabilis Anatolii defensioni profecit quod ibi

247 splendenti V/ Y ozm.V,quoque YO P

251 eclipsis uelut — $7rzend ^ 256 quos] V' Sirmond, . 28vseruabit / — 263libore / Y — 2v superiote I

279 uoluerit SZrzond

284 accusasse] V/, accusate Y (Q P Sirzond

^ firmiter P

PL 680

AD IVSTINIANVM VI, v

190

diximus, quia potest castitatis approbator atque dilector non approbata fornicatione fornicatorem, dum in persona fallitur, 290 approbare, ita etiam reuerentissimi Ibae et ceterorum Orientalium, atque aliarum prouinciarum antistitum defensioni proficiat, quod ibidem consequenter adicimus, quia potest castitatis approbator atque dilector, non improbata castitate, castum, dum in persona similiter fallitur, improbare.

295.

98. Nam sine Ibas, siue alii quos memorauimus Orientales aliarumque prouinciarum episcopi, in persona potius beati Cyrilii quam in ipsa fidei regula fallebantur, sicut etiam ipse Cyrillus cum Theophilo fallebatur in beato Iohanne ; quod etiam sancta synodus intellexit, ut et illius epistulam

3oo pronuntiaret orthodoxam et illos acceptaret ut patres, nos autem, per contentionem et inanem gloriam quam passim etiam de ignominiosa praesumptione gestimus acquirere, sapien-

tiores nos

tanta

synodo

iudicantes,

leuissimam

de persona

suspicionem traximus ad regulam fidei et non quasi festucam 30; auximus in trabem, quae si non eiusdem quantitatis, eiusdem

tamen est generis, sed contemptibilem stipulam in ingentem uertimus arietem, qui totum Romani orbem imperii frustra quateret atque uexaret. 39. Quis autem digne considerare, quis uerbis explicare 5310 sufficiat, quam sapienter ad instructionem praedestinatorum humana quoque ignorantia Deus utatur, cuius omnipotens bonitas in magnam utilitatem, cum uoluerit, noxia quaeque conuertit ? Illa namque de beato Cyrillo consacerdotum eius ignorantia, quae paci Ecclesiarum aliquando contraria fuerat, 315 si quis bene consideret instructioni Ecclesiae nunc assertioni-

que proficit. 40. Euidentius enim documentum est uerae fidei, si inter se

dissidentium quam si pacatorum inueniatur eadem de illa fuisse sententia. Nam licet Orientales episcopi cum aliis male 320 de beato Cyrillo sentirent, et ob hoc eum uehementer insectarentur, uenerabili tamen Paulo Emeseno episcopo mediante comperimus quod utraque pars pro una eademque fide certabat, cum et Orientales nihil aliud a beato Cyrillo confitendum exspectarent quam tenuit semper et tenet Ecclesia. 32; 41. Et beatus Cyrillus quod exspectabatur cum magna exsultatione perficeret, confessionem eorum de incarnationis

289 fornicationem 1/ 290 enim Y reuerentissimi ibae] reuerentissime P 292 adiecimus .$rzend 9293 dilector] cum add. P 294 similis Y ^ 295 alios P siue] V/ Y, si uenerabilis Q P $zrzoend ^ 296 orientalis V. Y — 298

ipsi V.

— 300 pronuntiare V/ Y ^ acceptare V/ Y — 303 tantam V Y Q P

309 consideraret SZrzzond.

310 sufficeret Szrzond instructionem] 1/6, structionem l/ — 312 deuoluerit P 320 eum] etiam Sirzoend ^ 326/329 incarnatione diuina Q P, incarnatione diuine Y

PE

681

"4

is:

AD IVSTINIANVM VI, v

IQI

diuinae mysterio desideranter accipiens, suamque esse protestans. Vnde qui bene de Cyrillo sentit, qui eum uere apostolici credit affectus, cogitare debet quantum exsultare potue33o rit, uidens aduersum se zelum patrum, maxime Orientalium,

pro fidei quam ipse quoque tenebat ueritate ferueret. 42. Non enim tanti penderet uir sanctissimus, quod in illo fallebantur sui collegae, quanti pendebat quod pro fidei Christianae defensione certarent, magisque uolebat consacerdotes 335 Suos errorem in quem illum incidisse putauerant, sine personae

acceptione

damnare,

quam

eos pro sua persona defendere

quod est contrarium ueritati.

43. Audiamus apostolum dicentem Galatis : Sed licet nos, aut angelus de caelo euangelizet uobis praeterquam quod. euangeliza34o uimus uobis, anathema sit ; sicul praediximus ei nunc iterum

dico : Si quis uobis euangelizauerit praeter dd. quod. accepistis, anaihema sii. Cum ergo apostolus non tantum se, uerum etiam angelum de caelo, euangelizantem praeterquam quod euangelizauerat, anathema esse maluerit, quam ut Christi 34; fideles

a

firmitate

praedicati

sibi

euangeli

mouerentur, .

quantum beatus Cyrillus laetari potuisse credendus est, cum se uideret ob eam fidem quam tenebat et quam ab omnibus teneri uolebat, a suis consacerdotibus insectari. 44. Quod enim in illo fallebantur, nec ibi credebat statum 35o fidei Christianae constare, nec aestimabat diu esse mansurum,

cum in eius esset potestate, quod postmodum fecit, dictorum suorum pandere rationem et sedare aliter aestimantium motus. Quod autem fideliter, quod constanter, ea quae ueritatis fuerant asserebant, quamuis contra ipsum asseri necesse non 355 fuerat, ibi rectae fidei statum, ibi suam illorumque salutem,

ibi Ecclesiarum omnium de cetero firmitatem consistere iudicabat, ut de incarnationis Dominicae sacramento nemo dubitaret

ulterius, de quo etiam inter dissidentes ac de se aliter sentientes, una inueniretur eademque sententia. 360 45, Cur itaque nos pusillanimes de magnanimi Cyrilli gaudio contristamur ? Cur inde perturbamus Ecclesiam, unde ab omnibus est perturbationibus defendenda ? Cur de hoc ridere damus haereticis, de quo a nobis confundi debuerant ? Sed hoc totum agit praeceps et ignara temeritas, quae neque quomodo 365 contradicentibus respondeant nouit, neque paternis definitionibus acquiescit. 338/342 Gal. 1, 8/9.

327 desideratur OQ P 831 feruere J$zrzznd — 933/334 christianae defensione] catholicae ueritate S/rzoend 9337? est] erat Srmond 342 igitur] ergo SZrzzond 344 euangelizauerant l/ 350 diu esse] diuerse Y OQ P mansutus Y Q P, mansuftos Jirzoend ^ 960 pusillanimes nos c SZrzond Q, sed corr. 365 respondeant] respondeat SZrzzend

PL 682

192

AD IVSTINIANVM VI, v

(126)

46. Hinc est quod facile decipitur, hinc haereticorum circumuentionibus irretitur, magis inquieta quam fortis. Nos autem, quod est prius ac tutius, sanctorum patrum constitutis placido atque humili corde subiecti, eorum auctoritate o 2i firmamur. De hinc etiam intellegimus quod sancta synodus prudenter intentionem Eutychis atque Ibae diiudicans, sicut illum sacrilegum iuste damnauit, eiusque dogma, quamuis beatum Cyrillum laudaret, pronuntiauit haereticum, quia 2 5 fidem ipsius Cyrilli, quod magis attendendum fuerat, improbat, ita iuste reuerentissimum

38 o

126

47. Debemus 58 A

59 o

Ibam

absoluit, eiusque epis-

tulam, quamuis beatum Cyrillum uituperaret, pronuntiauit orthodoxam, quia fidem ipsius Cyrilli, quod magis attendendum fuerat, approbat. Vide quid ille praeclarus coepiscopus eius inanis gloriae fastidiosissimus contemptor et amator sincerissimus ueritatis, Augustinus dicat in exordio librorum quos de trinitate scripsit : attendere, arbitror sane, inquit, nonnullos

tar-

diores in quibusdam locis librorum meorum opinaturus me sensisse quod non sensi : quorum errorem mhi tribui non debere quas nesciat, si uelut me sequentes neque apprehendentes, deuwiauerint in aliquam falsitatem, dum ber quaedam densa et obaca cogor uiam carpere ? quandoquidem nec ipsis sanctis diuimorum librovum auctoritatibus ullo modo quisquam vecte tribuerit tam multos et uarias errores haereticorum ; cum omnes ex eisdem scripturis falsas atque fallaces opiniones suas conentur defendere. 48. Admonet me plane, ac mihi iubet suauissimo imperio lex Christi, hoc est caritas, ut cum aliquid. falsi àn. libris meis me

sensisse homines putant quod ego non sensi, atque id ipsum falsum alteri displicet, alteri placet, malim me reprehendi a vefrehensore falsitatis, quam ab eius laudatore laudari. Ab illo enim, quamuis ego mon recte, qu hoc non senserim, error tamen ipse recte wituperatur ; ab hoc autem mec ego recte laudor, a quo existimor id. sensisse, quod. wituperat ueritas, nec ipsa sententia 40 o quam witwperat ueritas. 49. Si quid igitur de beato Cyrillo bene sentimus, si quid ei prudentiae uel caritatis ascribimus, ipsum quoque cum isto uiro sapientia et pietate praedito Augustino credamus, quod cum false putaretur in suis capitulis sensisse quod non sensit, 40 malebat se reprehendi ab Iba reprehensore falsitatis, quam ab 39 5

A

883/400 Augustinus, De /rinifate I, 111, l. 50/67 (ed. W. Mountain - Fr. Glorie, CC 5o, p. 34) ; 392/400 citantur a Pelagio, Def. 4 (ed. Devreesse, p. 35, l. 26/33). 3874 laudare Y Q P 59 unde V Y O P episcopus Q P Sirmond 880 eius] ozz. Y Sirmond studiosissimus Y (Q P JSirzond 381/384 quos sque librorum] oz. Q P Sirmond ^ 384 opinaturos V Y Q P 386 neque] atque P 395 alteri placet] oz. Q P Sirzond ^ 401 quidei Y —— 402 iusto Y Q P Sirzond 403 praedito] V/c Y Q Sirmond, praedicto / P 405 malebas Y

AD IVSTINIANVM VI, v

193

Eutyche eius laudatore laudari. 50. Et si nunc aduiueret, ipse quoque interrogatus a nobis respondere posset ac dicere : À meo uenerabili fratre Iba et aliis consacerdotibus meis, quamuis ego non recte qui hoc non sen410 serim, error tamen ipse recte uituperatus est ; a nefando uiro

Eutyche, eiusque complicibus, nec ego recte laudor, a quibus existimor id sensisse quod uituperat ueritas, nec ipsa sententia quam uituperat ueritas. 408 ibaeY OQP

410 uiro] uro VY

OP

beati facundi hermianensis episcopi afticani liber sextus explicit I/ OQ P, explicit liber sextus sancti facundi hermiensis episcopi africani Y

LIBER SEPTIMVS I 1. Non ignoro quod imperitis rerum aestimatoribus PL absoluendarum quaestionum lenta et minus efficax uideatur 685 oratio. Etenim quia circumspectans omnia cauto potius et explorato quam festino gradu procedit, hinc ab eis de tarditate ; culpatur ; deinde quoniam pro difficultate quoque conditionis suae, ut calumniam insidiantis, uel ignorantiam minus intelle-

gentis, quae in superficie rerum uerborumque uersantur, ex-

cludat,

necesse

habet

subtiliore

tractatu

intimae

ueritatis

secreta quaedam ac penetralia, quod non cito prouenit, 10 omnibus aperire. 2. Hoc illi qui cum incapaces, tum etiam impatientes sunt rationis, molestissime ferunt. Nemo enim magis de ratiocinantis mora causatur, quam ille cuius per eam tarditati consulitur. Nos autem sapientium magis iudicium ueremur offendere, a 1; quibus tunc profecto culpabimur, si quod causae utilitas maxime postulat omittamus. 3. Et ideo quaerendum est cuiusmodi sint alia pro quibus epistula uenerabilis Ibae dicitur non debuisse orthodoxa iudicari. Nam quia idem reuerentissimus Ibas etiam fidem 126a

20 suam confitens ait : Ecclesia enim sic dicit, sicut et tua sanctitas

nouit et sicut a principio didicit et confirmata est diuina doctrina ex libris beatorum patrum, duae naturae, una uirtus, una per-

sona, quod est unus Filius Dominus Iesus Christus. 4. Hinc alii rursus eum e contrario reprehendunt, quod 2; unam Domini Iesu Christi dixerit esse uirtutem. Aiunt enim : Qui fieri potest ut duarum longe a se distantium naturarum, id est deitatis et humanitatis, una sit uirtus ? Ac per hoc, cum una dicitur uirtus, naturarum diuersitas tollitur, ut secundum

Eutychis dementiam una etiam uideatur esse naturae. 3o 5, Porro haec dicentes, nobiscum profecto memoratam epistulam Nestorianam non esse confirmant, qui unius Filii Domini Iesu Christi unam dicere uirtutem, Eutychiano, id est

Nestorianis contrario, putant errori congruere. Vnde etiam creditur, non esse reprehensum ab istis Eutychianorum fauto55 ribus. 6. Cur-autem propter hoc uerbum, uel reuerentissimus Ibas, uel synodus quae ipsam eius epistulam pronuntiauit orthodoxam, culpetur, ignoro. Non enim ille contra naturarum Liber VII

I, 20/23 Ibas, Epistula ad Marin Persam.

Liber VII

Incipit eiusdem liber septimus V^ Y, incipit septimus Q P

I,11 impatienter V Y — 12fuerunt

Y OP

15 hunc $/rzond ^ utilitatis

OD 26 aselonge Sirmond ^ 29 naturae] V, natura Y P Sirzond, matura Q 30 memoratam] nemo ratam Q P 33 congrue P

AD IVSTINIANVM VII, 1 discretionem

de qua

superius recte locutus

I95 est, id adiecit,

4» tamquam unam, hoc est parem creatricis et creatae Substantiae putauerit esse uirtutem, sed potius illud attendit, quod unius personae sit eadem uirtus. 7. Nam si tantum caritas ualuit in multis personis per spiritum ipsius Domini nostri Iesu Christi diffusa, ut recte in Actis 4s apostolorum diceretur : Mwltitudinis autem credentium erat cor et anima una, quomodo recte dici non potuit, quod una uirtus sit eius personae, cuius dono factum est, ut illa multitudo unius esset cordis et animae ? 8. Quod si respondetur quia illius multitudinis credentium 5o propterea recte dici potuit unum fuisse cor et animam unam, quod omnes unius naturae fuerint, id est humanae — Domini autem Iesu Christi duae ac diuersae naturae sint —, intellegant imprimis quia non idcirco illorum credentium erat cor et anima una, quod unius naturae fuerint, sed potius quod unus Christus

55 Spiritus hanc illis praestiterit unitatem. Non enim natura nos unianimes, sed animorum societas facit.

9. Deinde considerent quod ad Corinthios Apostolus dicit: An nescitis quoniam qui adhaerebit meretrici, unum corpus efficitur ? Erunt enim, inquit, duo in carne una. Qui autem adhaeret 6o Deo, unus spiritus est. Si autem non solum de naturis, uerum etiam de personis diuersis recte dictum est : Qui autem adhaeret Domino, unus spiritus esí, quomodo recte dictum non potest intellegi, quod in epistula uenerabilis Ibae sancta synodus approbauit, quia una uirtus est unius personae Domini Iesu 65 Christi ? 10. Et, si fidelis quisque, per bonam tantummodo uoluntatem adhaerens Domino unus cum illo spiritus sit, quamuis non sit una persona, quanto magis in Christo recte dici potuit quod una

sit uirtus, ubi naturarum

conuentu

una facta est Dei

7» hominisque persona ? Amplius autem est ac superius, si quis diligenter attendat, quod Apostolus ait : 11. Qui autem adhaeret Domino, unus spiritus est, quam si diceret, una uirtus est, quoniam causa uirtutis ille spiritus esse cognoscitur a quo procedit, non autem uirtus causa est 7;eius spiritus a quo procedit. Quamobrem non possunt in epistula uenerabilis Ibae, uel in synodi sententia quae illam 45/46 Act. 4, 52.

58/60 I Cor. 6, 16-17.

61/621Cor.6,17.

"2;bid.

48esse V Y | 49 39 id] V/ Y, idem (Q P Sirzoend ^ 43 caritas tantum — P respondetur] V/*, responderetur V/ — 50 recte] V^ Y, om. Q P Sirmond ^ 56 unianimis L/ Y, unanimes (Q P Sirzend ^ 88 adhaeret Sirzond ^ 61 diuinis 72 adhaerit V, adherit Y ^^ quam si] quasi Y Sirmond | 64 est] et Q P ?3est]oz. Y | "6 quemobrem Y — 76 72/73 quam usque uirtus est] om. Q P in] Ve, om. V

PL 684

196

AD IVSTINIANVM VII, 1-11

(127-128)

orthodoxam iudicauit, iuste culpare quod minus est, et de una persona dictum, quando illud quod est maius et de duabus dictum personis, in apostolicis scriptis culpare non au8o deant. 12. Voluntas igitur dicentis in omnibus debet attendi, quam de praesente Iba diligentius, etiam citra gesta, spectare magna synodus potuit, ut eius epistulam orthodoxam iudicaret atque hoc in omnibus quorum ratio minus patet, non dicam pietas, 85 sed ipsa considerare debet humanitas.

127

II, 1. Igitur ad illa redeamus quae in eadem epistula fautores haereticorum scripto reprehenderunt, ut eam quasi profanam et impiam refutarent. Haec autem sunt quae sequuntur : Cyrillus aures omnium $1gmento quod. excaecat oculos sapiens; tum, praeoccupauwit, et cetera ; et iterum : Quia in damnatione Nestorii quae facta est ab eis, XII capitula quae a Cyrillo conscripta sunt, contraria existentia uerae fidei bosuerunt, et cetera.

128

2, Quae duo sub uno capitulo continentur, sicut et illa duo priora, sed ab istis consuete discissa et deminuta sunt, ne in roeis appareret intentionis integritas. Ipsius autem capituli, male ab his dissipati, hoc est principium, sicut in illa epistula continetur : 3. Ob hanc contentionem, wictores et pii imperatores iusserunt primates episcoborum in Ebhesenam. congregari ciuitatem |et 15 coram omnibus libros Nestorii et Cyrilli iudicari. Sed antequam

omnes episcopi qui congregari iussi fuerant, in Ephesum eruenireni, anticipans idem Cyrillus aures. omnium $igmento quod excaecat oculos sapientium $raeoccupauit. 4. Inuenit autem causam ex odio quod erat aduersus Nesto2o rium et antequam synodo adesset sanctissimus et reuerentissimus archiepiscopus Iohannes, de episcopatu Nestorium deposuerunt, tudicio et anquisitione non facta. Post duos autem dies damnal20nis eius uenimus in. Ephesum, et cognoscentibus nobis, quia in damnatione Nestorii quae facta est ab eisdem, XII cajntula 25 quae à Cyrillo conscripta sunt contraria existentia uerae fidei, posuerunt ei firmauerunt, el. consenserunt eis tamquam werae fidei consonantibus, omnes Orientales episcopi eundem Cyrillum damnauerunt, e aduersus alios episcopos qui consenserunt eius capitulis, excommunicationem decreuerunt. IL, 4/7 Ibas, Epis/ula ad Marin Persam, iuxta citationem in edic/o Iustiniani. 13/29 Ibas, Episzula ad Marin Persam.

78 quando] aliquando Y — 82 spectare] sanctis aptare V Y Q P rate] consideratione Y

85 conside-

II, 4/5 sapientium] V'* Y Q Sirzond, sapientum V P 11 his] ipsis S;rzzond 18 sapientum V Y Q P Sirzond 19 quo V7 Y P, quod Q, sed d exp. 23 eis V 24 ab eis de x11 capitulis Y

PL 685

AD IVSTINIANVM VII, i1

J^

30.

I97

5, Videtur in his acerbis et tumentibus uerbis reuerentissi-

mus Ibas indigestam adhuc exhalare quodammodo offensionis praeteritae crudelitatem, quod cum ab imperatoribus ita praeceptum fuerit, ut in causa Nestorii sanctus quoque Iohannes Antiochenus cum Orientalibus episcopis, et alii primates 3; episcoporum

cum

suis, iudices

considerent,

illis necdum

in

Ephesum peruenientibus condemnatus est. 6. Hinc exstitit totius causa discidii ; hinc omnis tumultus

sumpsit originem ; hinc Orientales aliique patres offensi, aduersa iam mente crediderunt, quod beatus Cyrillus, male 4o Sibi conscius, iudicium et inquisitionem dictorum suorum effugerit, ut eorum non exspectaret aduentum. Arbitrabantur enim quod etiam si de capitulis eius quae postea retractauit, iudicium et inquisitio facta esset, non solus posset Nestorius culpabilis inueniri. Ob hoc itaque uenerabilis Ibas dixit 45; iudicio et inquisitione non facta condemnatum esse Nestorium, tamquam de beati Cyrilli dictis, quorum intentionem minus intellegebant, non fuerit facta discussio. *. Cum imperatores, sicut retulit, propterea iusserant primates episcoporum, in Ephesenam congregari ciuitatem, ut 5» coram

omnibus

non tantum

Nestorii libri, sed etiam Cyrilli,

iudicarentur. Non ergo necesse est de Nestorio dictum accipere, quod ait, iudicio et inquisitione non facta, uelut Nestorius sine iudicio et inquisitione fuerit condamnatus, cum possit intellegi propterea dictum, quod capitula beati Cyrilli 55 de quibus iam satisfecimus, in illo iudicio inquisita non fuerint.

8. Quod si etiam concedamus, quia de Nestorio dictum est, iudicio et inquisitione non facta numquid etiam hoc concesso, necesse nobis est intellegere quod in his uerbis Nestorius fuerat excusatus ? Cur enim non credamus reuerentissimum Ibam 6o non excusantem, sed indignantem quod Orientales exspectati non fuerint, dixisse in illo concilio, iudicio et inquisitione non facta finitum, quod sine ipsis ibi iudicatum fuerat et quaesitum, tamquam iudicium non esset legitimum neque legitima inquisitio, ubi ipsi non aderant, qui pariter inquisitores delecti 65 erant ac iudices ? 9. Verum existimo, et credere nos oportet, quod Orientalibus et aliarum prouinciarum patribus aliquae causae ineuitabiles

302aceruis

/ Y

Sirmond

35 consederent V

— 31exal«are

Y —— 32 crudelitatem] V* Y Q P, cruditatem V^ OP 37 omnes l7 40 consciuns I7 suorum] patrum Jirzend ^ 42 sietiam ce Sirmond ^ 48 iudicio V Y Q P 44 dicit Y | 48/49 primatis V P Q P D0 libris / Y — 57 non facta] V Y, om. Q P S$irmond ^ 88 est nobis — P fuerit Q P 64 adherant Y . 65 ac] V Y, et Q P rmond Y

PL 686

198

AD IVSTINIANVM VII, r1-i1

accidere potuerunt ut uenire tardarent, et ex altera parte beato Cyrillo et aliis qui praeuenerant, similiter quaecumque necessiyo tàs ut eos diutius exspectare non possent. Vbi nos quid dicamus, nisi illud quod iam diximus, cum

^ -

^

de maledictis ipsius

Cyrilli quae contra sanctum Iohannem protulit, ageremus. Vae mundo a scandalis ? Siquidem non solum uoluntariis animorum motibus, uerum etiam praeter uoluntatem praeterque scientiam, exagitandis mortalibus oriuntur. III, 1. Ad haec omnia, quibus apparere possit ex qua causa cum aliis et maxime Orientalibus episcopis, offensus reuerentissimus Ibas ita de beato Cyrillo locutus est, doctores isti nouitiae ueritatis in suo libro ponere uitauerunt, quod illa epistula quam synodus pronuntiauit orthodoxam, excusasse Nestorium uideretur. 2. Ouod quidem si faceret quod respondimus Nestorianis pro beato Anatolio a quo damnatus est Dioscorus, quem excusare uolens dixit, eum non pro fide esse damnatum ; hoc

Io

etiam Eutychianis pro reuerentissimo Iba non immerito respondere possemus. Quoniam aliud est, si quisque simpliciter in haeretico dolos suos occulente fallatur, ut eum putet orthodoxum ; et aliud, si ipsam eius haeresim cognitam secte-

1;

tur atque defendat.

9. Quamquam si quis etiam sic utrorumque causam diligenter attenderet, grauior episcopi Anatolii probaretur, quoniam ipse, quemadmodum dictum est, in ea synodo uoluit PL ab haeresis crimine Eutychis atque Eutychiani dogmatis 687 defensorem Dioscorum excusare, in qua Eutyches cum suo e o dogmate et Dioscorus, ut eius defensor, ipse in alios discernente damnati sunt. 4, Ibas autem non interfuit Epheseno concilio, in quo Nestorius est damnatus, quin immo et ex eo quod Orientales patres atque alii diuersarum prouinciarum episcopi qui cum illis 2; Epheso conuenerunt, exspectati non fuerint, in Nestorii damnatione grauiter erat offensus. 9. Nam etsi legere alia dignentur, qui legenda conscribunt, inuenient etiam Timotheum,

Apollinaris discipulum, a beato

73 Matth. 18, 7.

68 et] V, oz. Y Q P Sirmond

69 similis Y

III, 4 quod] V, quo Y P Q Sirmond ^ iurauerunt P ? tespondimus] V Y, respondebimus (Q P, respondebamus ./rzend ^ $8 dioscorus quem] JSirzzond, om. VYQP 9dicit Y — 11si]oz. Y — 12suos]oz. P 13 ipsam] V, ipsam ut Y Q P, ipsammet S/rzzond agnitam Szrzond 15 sic] in adZ. P 18 ab]ad V Y eutychianae V, eutichiane Y 20 ipso in alios] V, inter alios ipso Q P Sirmond,inter alios Y — 25 expecti V/

AD IVSTINIANVM VII, n1

199

Athanasio per ignorantiam temporibus papae Damasi sedi 3o apostolicae uelut orthodoxum commendatum, atque ab ipso papa Damaso sine cohibentia haeresis simpliciter esse susceptum. Inuenient etiam Pelagium haeresiarcham, a quo Pelagiani dicuntur, in iudicio Palaestinorum episcoporum, quae contra Christi gratiam sentiebat operientem, prauasque sententias 3; Athanasio per ignorantiam temporibus papae Damasi sedi suas uersutia interpretantem, per eandem absolutum. 6. Inuenient postremo beatum quoque Zosimum, apostolicae sedis antistitem,

contra sancti Innocentii

decessoris sui

sententiam, qui primus Pelagianam haeresim condemnauit, 4ofidem ipsius Pelagii eiusque complicis Caelestii, quem in Ecclesia Carthaginiensi conuictum, atque appellantem apostolicam sedem, et ipse gestis discusserat, tamquam ueram et Catholicam laudantem, insuper etiam Africanos culpantem episcopos, quod ab illis haeretici crederentur ;cum necdum ip45 Sis Africanis episcopis dolos eorum multo manirestius detegentibus, memoratos Pelagium et Caelestium putaret orthodoxos. *. Et tamen

nec Athanasium

et Damasum,

nec illos Pa-

laestinos episcopos, et Zosimum haereticos credit Ecclesia, fidei Catholicos iudicat et honorat, quoniam non debet crimini 5o deputari simplicium non intellecta uersutia malignorum. 8. Quocirca si etiam uenerabilis Ibae epistula excusasse Nestorium probaretur, non propter hoc haeretica, sed merito suae fidei, orthodoxa debuit a synodo iudicari. Porro necesse non est haec Eutychianis in defensionem sanctae synodi res5; pondere, quoniam satis in ipsius epistulae uerbis apparet, et adhuc ex his quae circa ipsum uenerabilem Ibam gesta sunt multo euidentius apparebit, quod non ad excusationem Nestorii, sicut quidam uideri uoluerunt, idem Ibas dixerit :

9. De episcopatu Nestorium deposuerunt iudicio el inquisi6o tione non facta. Nam si etiam nolint, quod prius astruximus, de capitulis beati Cyrilli dictum intellegi, nihil obsistit ut credatur, quod idem dictum est, quia uenerabilis Ibas ob Orientalium aliorumque patrum iniuriam, qui exspectati non

III, 39/60 Ibas, Epis;ula ad Marin Persaz.

29 papae] V/ Y, beati Q P Sirmond sedis Y OP 80 atque] et Q, oz;. P 31 cohibenti / Y . 32 etiam] enim P 34 gratiam christi — P patausque UP 34/35 suas sententias — P 35 uersutie V/ Y — 36 eandem] V Y, ignorantiam ad. (Q JSirmend, ignoram add. P 38 praedecessoris Y 839 caelestini OQ P 40 carthaginiensis V7, carthaginensis Y, carthaginensi Q P 41 geritus Y, gertis OQ P 43 crederentur] /e, credentur V — 44 ipsis] V Y, ipsi Q P Sirmond ^ 44/45 detegentibus] V/«, degentibus V^ — 46 a//. et] nec Sirmond 54 non] V*, oz. V B5 appareret Q P Dv ad]oz.V YQP 59/60 inquisitionem 17 60 factam 1 623bVYOP 63 non] o». Q P

PL 688

AD IVSTINIANVM VII, rir-1v

200

(129)

sunt ut iudicio et inquisitioni adessent, dedignatus est dicere 65 Nestorium ab ipsis quoque deponendum, iudicio et inquisitione non facta depositum. 10. Tantum auctoritatis tribuens sancto Iohanni Antiocheno

et ceteris comprouincialibus suis, siue aliarum prouinciarum episcopis, ut quod absque ipsis actum fuerat, nec iudicatum, 7o nec inquisitum dicere dignaretur. Non enim paruus numerus, aut parua fuit auctoritas etiam illorum primatum, qui cum suae dioeceseos episcopis, sicut erant admoniti, uenientes Ephesum cum memorato sancto Iohanne Antiocheno et ceteris Orientalibus senserant. 7 1l. Nouem quippe prouinciarum eis adiuncti erant episcopi, id est Bithyniae, Pisidiae, Cappadociae secundae, Pelagoniae, Europae, Mysiae secundae, Rhodopae, Daciae atque Thessaliae. Quid autem attinebat ad synodum Chalcedonensem, quod uel arroganter, uel iniuriarum dolore, uel ex alia quacumque 8o causa, uenerabilis Ibas dixerat, cum de Christiana fide pro qua

conuenerant, nihil profanum fuerit in epistula sua locutus ? IV, 1. Intende uero nunc, Auguste, nobiscum, ut deprehen-

129

dere queas consueta furta latronum, quomodo hanc sententiam, ex qua posuerunt : Cyrillus aures omniwm pigmento quod excaecal oculos sajtientium praeoccupawit et. de. episcopatu ; Nestorium

deposuerunt iudicio el inquisitione nom

facta, non

solum capite truncauerunt, neque contenti fuerunt solum cum capite finem eius auferre, sed ut apertius proderentur, quod non causa breuitatis potius, quam obscurandae ueritatis hoc fecerint, etiam de medio eius furati sunt alia, quae legentibus 1o facile demonstrarent reuerentissimum Ibam, non pro Nestorii excusatione, sed pro episcoporum Orientis aliorumque iniuria PL sic locotum. 689 2. Nam conferte quae illi male decerpta posuerunt, et quae nos secundum ipsius epistulae tenorem posuimus, et non 15 solum quae furati sunt, uerum etiam furtorum causas uidebitis. Cur enim imprimis narrationis ipsius epistulae fugerent

IV, 3/5 ex Ibae epis?ula ad Marin Persazz, iuxta citationem in edic/o Iustiniani.

66 non] ozz. Szrzond —— Viillorum etiam — Q P Sirzond ^ 2diocesis Y Q 73 epheso LZ YSQUD commemotrato l/ Y O P 74 pos! senserant] de numero et nomina prouintiarum quorum episcopi non sunt expectati in ephesena synodo (noa baec occurrit in margine codicis V.) — ve quando est dampnatus nestorius add. Y daciae] V' Y P, taraciae Q, sed t e/ t exp., thraciae Sirzond —— 79 uel] V Y, idem Q P Sirmond ^ dolete Y 80 dixerat] V, dixerit Y Q P .firzzond. quo P, qua Q, sed a exp.

IV,1 uero] om. P Sirmond Y, om. Q P Sirmond

causa Q P

^ A4sapientum Q P

9 fecerunt P

13 conferte] cum ferte Y, cum forte Q P

11 pro] 77 iosntl/YQ

^

129a

-

-

(1293)

AD IVSTINIANVM VII, 1v

201

initium, quos inde oportebat incipere, nisi quia nescientibus quid epistula ipsa contineat, uel minus intellegentibus, subripere uoluerunt ? zo 3. Facto autem, inquit, initium narrationis de uerbis quae et ipse nosti. Contentio facta est, dum reuerentia tua hic esset, his duobus hominibus Nestorio et. Cyrillo, et conscribserunt aduersum se noxios libros, qui scandalum fuerunt. audientibus. Nestorius enim dicit in suis libris, sicut el reuerentia tua nouit,

25 quia beata Maria Dei genitrix non est, dia ut multi butarent de haerese Pauli Samosateni hunc esse qui dixit hominem burum esse Christum ; et postea sequitur, unde isti coeperunt : 4. Cyrillus autem uolens Nestorii libros destruere, lapsus est, ei in dogma Abpollimaris inuentus est incidisse. Conscripsit 3o etiam. ei. ipse similiter lla, quia ipse Deus Verbum factus est homo. Et deinde sequitur illud, quod iterum subtraxerunt : Tamquam non sit differentia inter temblum et ànhabitantem in £0. 9. Cur itaque, sicut dixi, narrationis ipsius principia contin35 gere uitauerunt, unde potius ratio docendae ueritatis suadebat

incipere, nisi quia falsitati contrarium est quod est conueniens ueritati ? Nam calumniari uolentes huic epistulae, quod quasi Nestorium excusauerit, occultare uoluerunt quod ibi dictum est de ipso Nestorio uel beato Cyrillo : 40

6. Comscripserunt.

aduersum.

se noxios

libros

qui scandalo

fuerunt audientibus. Quomodo enim uideretur reuerentissimus Ibas excusasse Nestorium, si sciretur dixisse quod noxios libros qui scandalo essent audientibus, ipse quoque conscripserit ? Non igitur excusando Nestorium, sed accusando simul beatum 4; Cyrillum, uideretur errasse, quod, sicut in illo noxium iudicauit quia beatam Mariam genitricem Dei negabat, ita et in sancto Cyrillo noxium credidit quod eum putauerat similiter ut Apollinarem conscripsisse, quia ipse Deus Verbum sic factus est homo, ut non esset differentia inter templum et inhabitanso tem in eo.

*. Et idcirco nec illud credendum est ad excusationem dictum esse Nestorii, quod isti quidem, nescio utrum conscien-

20/33 Ibas, Epistula ad Marin Persaz.

17 ideoportebat V, n s./. add., in deo pottebat Y 21 esse Y 22 his] oz. P 22/23 aduersum] V' Y, aduersus Q P Szrzond 24 enim] quod a24. Q P dicit] V Y,docuit .fzrzond, om. Q P 25 beata]oz. Y ^ 26haeresem V . quidixit] quidem Q P dicit Y ^ 35 suadebant Y Q P 37 calumniate V Y Q P 38 excusauetunt Y, excusauerint Q P 44 nestotium] Szrzond, nestorio V/ Y P 46 beatam mariam] Q SZrzond, beata maria 7 Y, beatam P genetricem dei] I/ Y, dei genetricem — (Q P Szrzond ^ 4* sancto] oz. P B1 hiccirco Y

52 quod]qui Y ^ quidem] oz. P

202

AD IVSTINIANVM VII, 1v

(129b)

tia renuente, an quia praeteriit illos in alias fraudes intentos, non posuerunt in eodem calumniarum atque mendaciorum

5; suorum libro ; tamen quod uidemus ab eorum sociis uel satellitibus obiectari, non omittimus simili ratione refellere.

129b

8. Nam cum memoratus uenerabilis Ibas narraret ac diceret : Omnes Orientales episcopi eundem Cyrillum. damnauerunt, et aduersus alios efüscopos, qui consenserunt eius capituli, 6o excommunicationem. decreuerunt, ibi secutus adiecit : Ef fost hanc turbationem unusquisque in suam ciialem reuersus est. Nestorius autem, quoniam suae ciuitati odio erat, et qui erant in. ea. excellentioribus, illo reuerti non potuit. 9. Obiciunt ergo nobis et dicunt : Ecce ubi est rursus ab PL 6; Iba Nestorius excusatus, quia non eum dixit ut haereticum 690 in suam ciuitatem reuerti non potuisse, sed quoniam ei odio erat et qui erant in ea excellentioribus, quasi probare possint quod reuerentissimus Ibas Nestorium dixerit, non proter haeresem, sed propter alias quascumque causas, odio fuisse ciuita7o ti suae et qui erant in ea excellentioribus, ut in eam reuerti non posset, qui superius iam dixerat quod noxios conscripserit libros qui scandalo fuerint audientibus, quia beatam Mariam matrem Dei negabant. Respondemus igitur eis hoc modo, ut omittamus alia quibus refragantibus haec calumnia multi75 pliciter ac facillime confutatur. 10. Numquid alicubi reuerentissimus Ibas ait quod Nestorius odio quidem erat suae ciuitati et qui erant in ea excellentioribus, sed non tamquam haereticus, ut in eam reuerti non posset ? Non, inquiunt. Numquid hoc saltem dixit :Odio erat 8o suae ciuitati et qui erant in ea excellentioribus, ob alias priuatas causas, ut in eam reuerti non posset ? Neque hoc, inquiunt. 11. Si igitur neque hoc reuerentissimus Ibas dixit, quod quidem si diceret non erat consequens ut qui pro aliis priuatis causis odibilis diceretur, etiam pro sua haeresi negari uideretur 85 odibilis ; tamen

eum neque hoc dixerit, unde potestis osten-

dere quod his uerbis uenerabilis Ibae fuerit Nestorius excusatus.

12. An forte uideretur uobis ad sacerdotis orthodoxi testimonium pertinere, si dicatur odio esse ciuitati suae et qui in 58/63 ibid. 5? commemoratus I/ Y Q, commetatus P ibas] oz. P acres b 60 decreuerant Y O P 62 qui] quia Y Q P, V illisibilis, fortasse recte 63e] YOP Szrmond, sua V. 65 dicit Y 69 fuisses Y 69/70 suae ciuitati — P 70 qui] quia 17 Y Q P, fortasse recte 71 possent QO P conscripserunt Y, consctipserint OQP 73 respondimus V/ Y Q ** odio quidem] V/ Y, quidem odio — Sirmond, quidem Q P ea]jeam Y OQP 80 erant in ea] V Y Q D, in ea erant —- $zrzond ^ 82 neque] V Y Q P, nec Sirzond 83 qui pro aliis] quod paulus Y ^ 88 tamen] tantum Q P

sca 9o

AD IVSTINIANVM VII, 1v

203

ea sunt excellentioribus ? Non uideretur, inquiunt ; uerum-

tamen in uerbis huius epistulae hoc subauditur, quia Nestorius non haereticus, sed ut ob alias priuatas causas odibilis, in

suam ciuitatem reuerti non potuit. At ego in illis uerbis hoc potius significatum subaudio, quia Nestorius tamquam haere9 I ticus odio erat suae ciuitati, ut in eam reuerti non posset. 13. Quaenam subauditio acceptabilis esse uidebitur ? Arbitror quod ea potius quae uerbis superioribus congruit, quibus dictum est quod idem Nestorius noxios conscripserit libros qui scandalo fuerint audientibus, quia beatam Mariam matrem IOO Dei negabat, quam illa quae uidetur his omnibus repugnare. Quamuis itaque conuenientius subaudiatur quia Nestorius pro suis noxiis libris, quibus negans matrem Dei Mariam scandalizauerat audientes, odibilis erat suae ciuitati ut in eam reuerti 105

IIO

115

120

125

non posset, tamen ex abundanti constituamus reuerentissimum Ibam non subaudiendum significasse, sed aperte dixisse, quod Nestorius odio erat quidem suae ciuitati et qui erant in ea excellentioribus, sed non tamquam haereticus, magis autem propter alias causas, ut in eam reuerti non posset, et defuisse nobis alia, quae iam diximus, et quae multa plura dicemus, quibus conuincentibus satis ostenderetur quod etiam haec non ad excusandum Nestorium dicta essent. Numquid necesse erat eadem per se considerata quae finximus uerba sic intellegere, ut excusatus in eis Nestorius uideretur? 14. Possent enim et aliter intellegi, id est, quia licet haereticus Nestorius esset, sua tamen ciuitas hoc de illo non credidit,

nec tamquam haereticus, sed propter quod ei ob alias causas odio erat, in eam reuerti non potuit. Possent etiam sic intellegi, quia, licet haereticus Nestorius esset, et hoc etiam suae ciuitati uideretur, non tamen propterea in eam reuerti non potuit, cum ab Orientalibus et aliarum prouinciarum episcopis non esset condemnatus, quos imperatores eius causam iudicare praeceperant, sed quod ei ob alias causas odio fuerit. 15. Tamquam si uenerabilis Ibas, multum tribuens auctoritatis suo rnetropolitano et ceteris Orientalibus aliarumque prouinciarum episcopis, qui non fuerant exspectati, diceret quia Nestorius, licet haereticus, non tamen ab eis condemnatus, posset reuerti in ciuitatem et eorum exspectare iudicium,

130

nisi ei propter alias causas odio esset. Nam cum idem Orientales et qui cum eis erant, tantum praeualuerint aduersus Ephesenum concilium pro receptione capitulorum beati Cyrilli, 91 hoc subauditur] I/ Y, subauditur hoc — Q, corr., P Sirzond — 98 consctipsetit] V. Y, cum s. Q P, scripserit J/rzond ^ 100 qua illa quam Y ^ uidentur Q P repugnatur Y — 101 quamuis 4:44 subaudiatur] oz. Y (Q P Sirmond — 106 suae ciuitati] I7, ciuitati suae — Y (QQ P Sirmond 107 non] V/6, oz. V^ 108 possit V/ Y —— 109 iam] oz. P multa] V/ Y Q P, multo Szrzzeed 114 quia] quod P 117 possent etiam] post sententiam Y OQP 122 quod] quot Y, oz. P 125 expecti Y 127 in] Szrzend, om. V Y Q P

PL 691

204

AD IVSTINIANVM VII, 1v-v

(129c)

ut eundem beatum Cyrillum et Memnomem Ephesenum episcopum condemnarent et imperatore iubente comes quoque sacrarum largitionum eos in custodiam truderet, quid esset praeiudicii, si et hoc diceret Ibas, quia in Nestorio, quamquam 13 A^ haeretico, tamen ab Orientalibus non excluso, non illorum est

considerata sententia, qui condemenati uelut haeretici potuerunt et in custodiam mitti, sed quia propter alias causas ciuitati suae fuit odibilis, ideo /z eas reuerti non potuit ? Verum nihil horum in eius epistula continetur, in qua hoc tantum-

14o modo dictum est : Nestorius autem, quoniam suae ciuitati odio

erat et quà erant in ea excellentioribus, illo reuerti non potuit. De quo iam calumniosis respondimus amplius forte quam necessarium fuit. V, 1. In tantum

uero

uel reuerentissimus

Ibas, uel eius

epistula longe aberat ab hac suspicione, quod Nestorium dicitur excusasse, ut nec ipsi iudices Photius et Eustathius atque Vranius, obiecta atque relecta eadem epistula, praedictum Ibam episcopum compellerent anathema Nestorio dicere. Non enim uerum est quod in suo libro posuerunt isti, quibus tantum mentiri libet quantum impune licet, dicentes 2. Denique et Photius et Eustathius Dei amatores, conspicien- PL 10 fes denegationem. Ibae de epistula. factam, iudicatum dederunt 692 ad destructionem et exclusionem impietatis epistulae ad Marin : A

129c

quod iudicatum, sicut superius diximus, adiens Ibas sanctam

synodum petiit legi. Habet autem iudicatum ita, ut Ibas in sua ecclesia anathematizaret palam malignae impietatis 15 principem Nestorium, et eos qui aut libris aut codicibus eius utuntur. 3. Non itaque uerum est quod dixerunt, quia nec ostenditur,

sicut iam docuimus, Ibas denegasse quod sua fuerit ad Marin epistula, neque uenerabiles Photius et Eustathius episcopi 2o judicauerunt, ut Ibas in sua ecclesia anathematizaret palam malignae impietatis principem Nestorium et eos qui aut libris aut codicibus eius utuntur, sed ipse praedictus Ibas episcopus ultro et ex abundanti, hoc nemine ui compellente uel quaerente promisit, sicut praedictorum Photii et Eustathii 25 episcoporum definitione monstratur. 140/141 supra, l. 62/65.

V, 9/11 ex ediczo Iustiniani ; cfr E. Schwartz, Zur Kirchenpoliti& Justinians, p. 326.

132 comes quoque] omnesque P 133 custodiam] V/ Y, custodia Q P Sirmond truderet] V/ Y Q P, traderet Sirzond — 13? et] V Y Q D, om. Sirmond V, 4 atque] acP ^ B complerent Q P i2adiciens Y ^ 19 uenerabilis 7 DONO MD . episcopi] om. P 20 anathematizate Y 23 hoc] et praez. P neminem L/ YOP — ui] Sirmond, in V Y Q, om. P — 25 definitioni / OP

^ (130y

AD IVSTINIANVM VII, v

205

4. Namque cum absente iam uenerabili Vranio episcopo, qui cum illis iudex in hac causa iubente imperatore consederat, ex

iudicibus mediatores pacis semetipsos partibus praeberent, post aliquanta dixerunt, cum multa mota fuissent, quae in 130

3o actis inserta sunt.

Nos

cogmitorum

ordinem

jaululum

velin-

quentes ei ad sanctarum Ecclesiarum |communem utilitatem respicientes, bro dudicibus mediatores mosmetipsos partibus fecimus et multis usi consiliis, bietatem ubique proponentes, praeparauimus reuerentissimum episcobum Ibam, quod ipse ad 35 satisfactionem eorum quae dicta fuerant sapuit, scripto dare quid sentiret uel saperet de pia nostra fide, quod. etiam fecit. 5. Ex abundanti autem praedictus reuerentissimus uir bromasit el àn suae ciuitatis ecclesia palam anathematizare malignae impietatis brincipem Nestorium et eos qui sicut ille sapiunt, et 4o qui aut libris aut codicibus eus utuntur. Confessus est autem sic se credere sicut continent litterae, quae anteruenerant inter veuerentissumae ei sanctissimae memoriae Iohannem magnae Anttochenae ciuitatis ebiscobum et. Cyrillum maximae Alexandrinorum ciuitatis episcobum, quorum minister fuit beatae memoriae 45 Paulus Emesenorum ciuitatis episcopus, ex quibus et unduersalis consensus effectus est. 6. Ecce

uenerabiles

Photius

et Eustathius,

ex

iudicibus

mediatores pacis effecti, dicunt quod non ipsi iudicauerint, sicut fingitur, ad destructionem et exclusionem impietatis ;o epistulae ad Marin, ut reuerentissimus Ibas in suae ciuitatis

ecclesia palam anathematizaret Nestorium, qui non pro excusatione Nestorii, sed pro iniuria Orientalium et ceterorum qui PL cum

eis exspectati non

fuerant,

dixisse, eum

iudicauerunt,

quae quidam in illa epistula male interpretantur. 55 *. Alioquin non dicerent ex abundanti promisisse reuerentissimum Ibam, ut anathematizaret in ecclesia ciuitatis suae Nes-

torium, sed semetipsos potius necessarie hoc ab illo dicerent flagitasse. Illud quoque procul dubio simul apparet, quoniam

30/46 Conc. Chalc., Actio X, 7 (textus graecus ZACO II, z, 5, p. 14, l. 53 / p. 15, ]. 14 ;uetsio latina Z4CO II, rrr, 5, p. 17, l. 24 / p. 18, l. 10).

26 nam P 33 conciliis P 34 reuerentissimum] V' Y Q,oz. P Sirmond 36 quod] qui Y 38et] V/ Y,ut.Q P Srmond | ecclesie Y ^ anathematizare] V Y, anathematizaret Q P Sirmond 39 nestorium] V/ Y, oz. Q P Sirzond 40 sic se] V/ Y, sese Q P Szrziond 41 interuenetant] inter ueneranti Y, oz. Q P, interuenerunt S/rmond 42 magnae] oz. Y 43 episcopum] ozz. Sirmond 43 et cytillum] oz. Y Q P 43/44 maximae sque episcopum] V, alexandrinum episcopos Jirmend, om. Y Q P 47 uenerabilis Y Q P 48 refecti Y Q P 50 reuerentissimus] reuersus SZrzzord ecclesie Y 55 alioqui SZrzmnd 55/56 reuetentissimum] reuersum .J7rzzond 07 semetipsum Q P 88 flagitas se Y

695

206

AD IVSTINIANVM VII, v

(1302)

ideo solita fraude subtraxerunt quod nos ex eisdem gestis quia confessus est, ita se credere Ibas episcopus, litterae quae interuenerunt, mediante Paulo continent sicut Emesenae ciuitatis episcopo, inter beatae memoriae Iohannem Antiochenum et Cyrillum Alexandrinum episcopos, ne ex hac testificatione Photii et Eustathii episcoporum, quam ad 65 destructionem et exclusionem epistulae uenerabilis Ibae factam esse mentiti sunt, eius potius ueritas ostenderetur. 8. Quoniam hoc et ipsa non tacuit. Quod si cui haec quae dicimus adhuc uidentur obscura et plenius causam scire deside6 o posuimus,

rat, admonendus est tantum ut legat eadem gesta, non ut in7o

tellegat adiuuandus. Quod enim hic uidetur obscurum, ibi luce clarius inuenitur. 9. Sed et illud falsum omnino est, quod in eodem mendaciorum suorum libro ita dixerunt : Sancía synodus non contenta

neque facta ab Iba denegatione propter ad Marin. epistulam,

130a 75

8o

neque etiam bro eo facta testificatione celericorum Edessenorum,

sed confirmans iudicatum Photii et Eustathii, petiuit. Ibam. ad destructionem ei. exclusionem. ad. Marin. impiae |epistulae anathematizare Nestorium et eius dogmata quae eadem epistula laudibus afficiebat. 10. Vbi enim uel reuerentissimus Ibas suam esse negauit illam epistulam, uel illa epistula Nestorium et eius dogmata laudibus sicut loquuntur affecit, de quo dixit quod noxios conscripserit libros, qui scandalo fuerunt audientibus, quia beatam Mariam matrem Dei negabat ? Sed recitent ex ea

8A

laudes ipsas quas dicunt Nestorii et dogmatum eius. Si autem non est quod recitent, erubescere debuerunt totiens aperteque mentiri. ii. Piget enim me, fateor, ac pudet omnino tot arguere

9o

necessitate compellor. Quamuis autem ipsis probare immineat quod dixerunt, nos tamen illis, praeter ipsius epistulae documentum, quae nihil tale continet, etiam ex memorati concilii Chalcedonensis sententia, de quo ipsi testimonium confixerunt, probemus quod reuerentissimus Ibas non solum Nesto-

mendacia,

et multa praeteriens ad aliquorum redargutionem

73/79 ex edicto Iustiniani; cft E. Schwartz, Zur Kirchenpolitik Justinians, p. 326.

59 ideo] ozz. Sirzond ^ 66 ueritatis P 6? hoc et] V Y, et haec Q P Sirmond haec] V Y, om. Q P Sirmond ^ 69 tantum ut legat] ut legat tantum. — Sirmond ^ VO obscurus Y Q P 72 omnino] non add. V Y Q P 93 dicunt Y 82 sicut loquuntur] oz. P afficit / Y Q, afficiebat P, corr. dicit Y 83 conscripsit Y O P fuerunt] V/ Y P, fuerint Q Szrmond 88 laude Y Q P 86 quod] qui Y — toties S/rzond ^ 90 probarem Y Q P 91dicunt Y — 92 quae] quod .irzond memoratis Y OQ P 93 quo] qua JSirmond 93/94 confixerunt] confinxerant Jirzmond

^ (31V

AD IVSTINIANVM VII, v

207

9; rium et eius dogmata in sua epistula non laudauerit, uerum

131

etiam quod iam dudum proposuimus demonstrare, nullam Nestorii fecerit excusationem. 12. Namque cum apud eam, ex gestis Photii et Eustathii atque Vranii episcoporum eadem relegeretur epistula, hoc tan10o tum in illa notauit, quod beatum Cyrillum minus intellecta PL capitulorum eius intentione culpauerit, non quod Nestorium 694 fecerit excusatum. Talem enim dedit sententiam, sicut quinto libro docuimus : 13. Dudwm quidem ex relectis innoxius. demonstratus |est 105 reuerentissimus Ibas ; in quibus elenim wisus est culpare male loquens beatissimum Cyrillum, in $osterioribus recte confessus respuit illa quibus culpauerat. Quia uero Nestorium excusauit, non inuenitur a synodo reprehensum, quod procul dubio reprehenderet, si ille Nestorium quem ipsa damnauerat excusaret. 1:19.

14, Multo magis, si etiam laudibus, sicut loquuntur, afficeret.

Sententia igitur eiusdem synodi, si quid ei creditur, probat nec laudatum, nec excusatum fuisse in epistula Ibae Nestorium, et ideo non putetur neque fingatur quod synodus ad destructionem et exclusionem ad Marin epistulae Ibam fecerit 11; anathematizare Nestorium. Quae non solum Nestorium fecit ut anathematizaret, uerum etiam et Eutychen, quod isti dicere noluerunt, cum Ibas episcopus de Eutychiano dogmate non fuerit accusatus, quin potius et quaerebatur iniustitiam se ab ipso Eutyche et crimina falsa perpessum. Sed quia sancta illa 120 synodus, quae non tantum Eutychen damnare, uerum etiam Nestorii condemnationem firmare conuenerat, epistulam ipsius Ibae orthodoxam esse cognouit et Nestorio maxime Eutychique contrariam, dignum iudicauit socium sibi eum in condemnationem haereticorum quos refutabat asciscere. :23; 15. Quod si ut Eutychiani putant fieri debuisse eius epistulam, confitentem duas Christi naturas in unitate personae,

quasi Nestorianam uellet synodus aspernari, Nestorium profecto quantum ad se excusaret, atque ab haeresis crimine faceret alienum. Quod etiam superiore libro, sicut promisera13o mus, ostendimus. 104/107 Conc. Chalc., Actio XI, 1753 (textus graecus AACO II, 1, 3, p. 41, in app. ; textus latinus /ACO II, x1, 5, p. 51, l. 7/10) ; supra V, r, l. 86/88 (p. 131) ; VI, x,

l. 146/149 (p. 164). 95 laudauerit] scrips/, laudauit V" Y Q P, laudarit Sirmond 98 eam] V Y, oz. Q P, synodum chalcedonensem Szrzend ^ 99 eadem] eam Y — 102 dedit] om. P 104 relictis V Y P 107 ueto] oz;. P 109 ipsam I7 113/116 et ideo zsgue nestorium] VW Y, om. Q P Sirmond per bomoiotel. 118 eutychiana dogmatae V Y — 119 pr. et] ozz. Sirzond ^^ eutychen Y — 121/122 condemnationem] damnationem S/rzemd ^ 125 ut] V, om. Y (QQ P .Sirmond ^ eius] ut praem. Sirmond —— 129 superiori P

AD IVSTINIANVM VII, v 16. Vnde uideant qui hanc epistulam Nestorianam esse dixerunt, ne ipsi potius uideantur excusare Nestorium, affirmantes quod secundum eius doctrinam confiteatur quod duarum naturarum una persona sit, quod est unus Filius Dominus 208

13; lesus Christus. Nam haec epistula recte dici non potest Nestorium defendisse, cuius confessio uidetur dogmati Nestoriano

contraria, quod sancta synodus uidens, orthodoxam eam non immerito iudicauit. 17. Verum mihi minus uidetur apparere quam sint impuden140 tes qui calumniantur in epistula uenerabilis Ibae excusatum fuisse Nestorium, si testimonio tantum episcoporum Photii et Eustathii atque Vranii, uel etiam Chalcedonensis synodi, de suo mendacio refellantur, nisi ipsorum quoque accusatorum Ibae confundantur exemplo, quibus eos calumniosiores et im14; pudentiores ostendimus. 18. Nam et illi ad hoc tantum ipsam protulerunt epistulam, sicut ea in quibus continetur gesta demonstrant, ut ex illa probarent quod beato Cyrillo detraxerit, non quod Nestorium PL uoluerit excusare, cumque Nestorianum uellent eundem Ibam 695 15o uideri, magis hoc ex beati Cyrilli detractione quam ex Nestorii excusatione uel laude, sicut amplius fingitur, probare conati sunt. 19. Dixerunt enim de illo, quia Nestorianus est, et beatum

Cyrillum episcopum haereticum appellat. Et quid opus erat 155 isto circuitu, ut qui beato Cyrillo Nestorii damnatori detraxerat, hinc eum Nestorianum uellent ostendere, cum hoc com-

pendiose posset ex ipsius Nestorii excusatione uel dogmatum eius laude

monstrari,

si quemadmodum

isti dixerunt,

illa

epistula dogmata Nestorii laudibus affecit ? Nam proferant 16o ubi uel ipsi mendaces Ibae accusatores ita mentiri ausi sunt ut eum dicerent in illa epistula excusasse Nestorium uel eius dogmata laudibus affecisse ? 20. Quod si nec ab ipsis calumniatoribus ex eadem epistula tale aliquid inuenitur obiectum, quantum uidentur hi mali16; tiam eorum et impudentiam supergressi, ut quod illi nec in querelis apud imperatores depositis, nec in iudiciis episcopalibus ante Chalcedonense concilium non semel expertis, nec ipso magno et uniuersali concilio tentauerunt, obicere, ipsi post eiusdem concilii sententiam criminentur! 170

21. Illi, quamuis obstinatissimi et ipsa obstinatione sua caecati, uiderunt et sibi turpe fore et aliis incredibile, si dice-

135 iesus] noster praezz. Sirziond —— 143 mendaciore fellantur Y —— 147 continentur Q P 148 non] nam P 150 ex] oz. Y 155 ut] aut P 159/162 dogmata zsgue affecisse] V/, dogmata usque excusasse Y e? aliqua om., excusasse (Q P,

excusasset J$/rzond ^ 166 querelis V. Y — 166 in]oz. V Y QP

4JU

(131a)

AD IVSTINIANVM VII, v

209

rent in illa epistula Nestorium fuisse defensum ; et sapientes nostri non solum

dicibile sibi hoc esse, uerum

etiam nobis

credibile putauerunt. Viderint autem utrum illos ita mentiri 175; deceat, nobis tamen quod mentiuntur incredibile esse cognoscant.

22. Aduertis itaque, clementissime imperator, quod epistula uenerabilis Ibae a falso crimine excusati Nestorii etiam accusatorum suorum testificatione purgetur, nec alicuius in hoc 18o assertionis indigeat, in quo eam sui quoque accusatores sufficienter excusant. Sed quid dicemus de calumniis temporum nostrorum, ut quod tunc puduit impudentissimos accusatores, modo non pudeat iudices. Et quales iudices ? Non humanae, 185

sed diuinae auctoritatis, sicut existimant. 23. Nam iudices sunt iudicum et iudices mortuorum. Et ex

his quidem quae circa uenerabilem Ibam gesta sunt, satis superque probauimus maliuola interpretatione iactari, quod Nestorius in eius epistula fuerit excusatus. Si.quis autem et hoc consideret, quod idem uenerabilis Ibas uenire non posset 19o contra iudicium sancti Iohannis Antiocheni, cui tantam tribui

auctoritatem, et ceterorum Orientalium atque aliorum cum eis in Ephesum ex diuersis prouinciis conuenientium sacerdotum, qui Nestorium, licet sine iudicio suo cui deputatus fuerat, condemnatum,

absoluendum

tamen

non

iudicauerunt,

multo

195 manifestius cognoscit, quoniam eum nullatenus excusauit. 24. Quod considerasse etiam eius accusatores existimo, ut cum diuturna excogitatione aduersus memoratum reuerentissimum Ibam tot calumnias praestruerent inauditas, tamen impudentissimum iudicarent contra omnium conscientiam PL 200 dicere quod Ibas episcopus excusauerit aliquando Nestorium. 696 25. Nam cum post damnationem ipsius Nestorii, Orientales episcopi atque ipse reuerentissimus Ibas, cum sancto Iohanne Antiocheno Ephesum peruenirent, de capitulis tantum beati Cyrilli, quod ibi fuerint approbata, conquesti sunt, sicut eorum 205 scripta declarant ; nihil autem sunt de Nestorii damnatione

causati, quod etiam uenerabilis Ibas in hac epistula sic narrauit : 26. Post duos auiem dies deposWionis eius. uenimus in 13123 Ephesum, et cognoscentibus nobis quia in damnatione Nestorii 210 quae facta est ab eis, XII capitula quae a Cyrillo conscripta sunt,

208/215 Ibas, Epistula ad Marín Persagz.

173 decibile V Y OQ P hoc] haec Q P 182 nostrorum] oz. P 187 maliuola] ozz. P 188et]ex Y ^ 190 tantam] P Sirziond, tantum V Y Q 193 cui] Ve, ui V 200 iba Q P episcopus] V, aptses Y, apud plures Q P Szrzond 204/205 sicut zsque sunt] oz. P per bozzoiotel. ——206 causati] accusati Y

(131a-132) AD IVSTINIANVM VII, v el contraria existentia werae fidei, posuerunt, ei firmauerunt,

210

consenseruni

eis, lamquam,

uerae

fidei consonantibus,

omnes

Orientales episcopi eundem Cyrillum damnauerunt, et aduersus alios episcopos qui consenserunt eXus capitulis excommunaca-

215 tionem decreuerunt.

27. Pro capitulis ergo tantum beati Cyrilli quorum ignorabant intentionem, non etiam pro condemnatione Nestorii reuerentissimus Ibas Orientales episcopos dixit offensos. Quomodo ergo uel ipse contra beati Iohannis Antiocheni qui in eo 220 primatum habuit, totiusque concilii Orientalis, ac suum iudi-

cium, Nestorium conscribentem libros noxios excusaret, uel

ipsi eius accusatores crediturum sibi quemquam sperarent, si hinc eum contra publicam notitiam criminarentur ? 28. Et ideo, siue illa epistula Ibae esse dicatur, siue ab eius 22; accusatoribus perhibeatur esse conficta, non est arbitrandum quod omitterent hinc eum accusare, si uiderent hoc esse credibile. Amplius tamen absurdum est opinari quod accusatores illam epistulam ex nomine uenerabilis Ibae fingentes, ut Nestorianus uideretur, nihil ei uel in tantis episcopalibus iudiciis

23o ante Chalcedonense concilium uel in ipso concilio de Nestorii

defensione tentarent obicere. 29, Nam si illa uerba quibus dictum est : De episcopatu Nestorium. deposuerunt iudicio et inquisitione mon [acta ; et iterum : Nestorius autem, quoniam suae ciuitati odio erat ei

255 qui erant 1n. ea, excellentioribus, illo reuerti non. potuit, Nesto-

rium significant excusatum, cur ea finxisse credantur aduer-

sus episcopum, quando eum non accusauerunt pro excusatione Nestorii ? 30. Vnde satis insinuatur quod et Ibae sit illa epistula, et 240 falso dicatur excusasse Nestorium. Sed nec post condemnationem tantummodo, uerum etiam priusquam condemnaretur, idem Nestorius inuenitur ab Orientalibus episcopis per memoratum sanctum Iohannem Antiochenum esse culpatus. Nam scribens ei quod uane recusaret beatam Mariam matrem 24; Dei nominare, sic dicit :

132

91. Ego wero mon ueluti accusabilem iuam sanctitatem. ad corrigendum uerbum exhortor, neque ueluti ad contrarietatem,

ut iia dicam, puerilem. Sed quia a te et saepius et ad multos

232/235 ibid. 246/273 Iohannes Antiochenus, Episula ad Nestorium 4 (PG 77, 1453/1456) ; in Conc. Epbes., Coll. Vaticana 14 (textus graecus AACOIT, r, 1, p. 95, 1l. 11/29 ; textus latinus Co//. Cas. 19, ACO I, 1m, p. 45, 1. 32 / p. 46, 1. 14).

216 beati cyrilli] beatum cyrillum Q P 228 illam epistulam] ibam P 230 ante] ozz. P concilium] oz. Y 233 et] est Q, corr., P 237 accusauerint I7 Y 240falseQ P 247 contraria etatem Y Q P

(138)

P

AD IVSTINIANVM VII, v

211

dictum est, sicut agnouimus, non erubescens de hac ia confes- PL 250 sione solum nomen vecusas ; si aulem a uobis aliqui n. ecclesia

255

magnorum et hoc exquirant, numquam recusabis et Dei genitricem dicere sanctam Virginem. 323. Proinde ad twwm ie exhortor, in quo wos non errare cognowui ; nomen el uerbum illi vei iam a multis patribus constitutum, et scribtum, ei dickum est. Non itaque oportet negare Verbum, cuius rem in animo habere pro intellectu brobaris. Hoc itaque nomen nullus ecclesiasticorum. doctorum recusat. Qua enim eo usi sunt, el blurimi sunt et insignes, qui autem ust non sunt, non culbauerunt utentes.

260

265

270

33. Et uane nos, sicut apparet, tamquam duplicis examinatonis gratia, in. haereticorum rauas opiniones dncurrimus e conscientias fratrum mulla utilitate exstante bercussas despiciimus; recusanies momen cubus inlellecium |bene. optimeque recipimus. Si aulem sensum et significationem ewusdem nominis non recipimus multum erramus ; magis autem periclitamur circa inenarrabilem dispensationem unigeniti Fil Det. Sequitur enim, ablatione nominis huius wel significationis eius, meque Dewmn esse eum qui inenarrabilem corporis dispensationem pro nobis suscepit, neque Deum Verbum euacuans se ipsum el foriam serui accipiens, inaestimabilem circa nos misericordiae suae magnitudinem demonstrans, sicut diuinae scripturae hac dispensatione factum.

275

280

285

34. Cum igitur ab Orientalibus et ante damnationem correptus Nestorius ostendatur et post damnationem licet ab indignantibus et iniuriam suam grauiter dolentibus, non tamen fuerit absolutus, sed uenerabilibus Cyrillo et Epheseno Memnone episcopis sola suspicione damnatis, Nestorius in ea quam meruerat condemnationem dimiserint, quomodo non erubescerent uel pertinacissimi accusatores uenerabilis Ibae, multis recenti rerum memoria refragaturis, dicere quod Nestorium in sua epistula fecerit excusatum ? 35. Viderunt itaque pro tantis quae memorauimus nemini credibile fore, quod in excusationem Nestorii dictum esset : De episcopatu Nestorium. deposuerunt judicio et inquisitione non facta. Sed uel pro capitulis beati Cyrilli, quae postea interpretatus est, tamquam de illis iudicio et inquisitione non facta Nestorius fuerit condemnatus ; uel quia dedignaretur Ibas, ut 284/285 Ibas, Epistula ad Marin Persa. 249 agnouimus] quod z44. Sirzend ^ 251 hoc] Vom. V 255 conscriptum P et dictum] ozz. Y 258 insigni Y 260 duplicis] suplis V/ 2, ozz. Y 261 praua P 264/268 si usque recipimus] V" Y Q, om. P Sirmond per bomoiotel. 265 periclitamus V/ Y —— 271 monstrans P diuinae scripturae] I7, diuinae Y Q D, diuina f/rzend ^ 27? memnoni V Q P, memnon Y — nestorium Y Q P 278 condemnatione Srzend ^ dimiserunt Y ^ 280 trecenti Y

697

2T2

AD IVSTINIANVM

VII, v-vi

supra iam diximus, iudicium et inquisitionem uocare, ubi non interfuerint Orientales atque aliarum prouinciarum episcopi, 290 qui simul dati fuerant inquisitores ac iudices. 36. Viderunt etiam, quia nec illud, quod aeque multifariam repulimus, in eius accusationem dictum intellegeretur, in quo

ait : Nestorius autem, quoniam suae ciwitati odio erat et. qui in ea erant excellentioribus, illo reuerti non. potuit. Et hinc 295 calumniari, licet impudentissimi, turpe sibi duxerunt, facilius(cfr 106)

que putauerunt a iudicibus posse credi, quod memorare magni horroris est, episcopum Ibam dixisse : Non $énwideo Christo facto Deo ; in quantum enim ipse factus est, et ego factus sum ; quam si contra tantorum conscientiam diceretur in illa epistula 3oo defendisse Nestorium.

VI, 1. Solum ergo est, quod cum malitiosis et obstinatis accusatoribus ueneràbilis Ibae in eius epistula criminari possint haeretici, uel fautores eorum, quod de beato Cyrillo, sicut

ali quoque plurimi, aliter quam res habuit aestimauerit. ; Quamuis et in hoc malitiosiores et obstinatiores isti probentur, qui hominis de homine ignorantiam ad haeresis crimen trahunt, quia hoc post concilii sententiam faciunt, quod illi ante fecerunt ; nec patiuntur antiquitus refutatas antiquari calumnias, sed olim suis auctoribus sepultas rediuiua contentione 1o resuscitant. 2. Verum de hac ignorantia, per quam memoratus reuerentissimus Ibas, cum tot prouinciarum episcopis fallebatur in persona beati Cyrilli multa iam dicta sunt et plus quam sufficiebat ostensum est quod haereticum res ista non faciat. Sed 15 quia nonnullos uidemus in suis remissiores, in alienis uehemen-

tiores esse peccatis, suamque sanctitatem in exaggerandis proximorum offensionibus ostentare, illam quoque remoueamus inuidiam, quam grauiter conqueruntur, dicentes in his capitulis non tam beatum Cyrillum quam synodum Ephesenam 20 quae illa iam receperat, fuisse culpatam, nec posse approbari hanc epistulam, nisi eadem synodus improbetur. 3. Hinc uolentes efficere, ut magnum Chalcedonense concilium, quod illam iudicauit orthodoxam, ipsius Ephesenae synodi uideatur impugnare decreta. At ego dico, quia propter293/294. jbid.

297/298 supra V, 1, l. 75/76 (p. 136).

289 interfuerunt Y 290 ac] et Szrznd 292 accusationem] excusationem Sirmond — 295 dixerunt Q P 297 horroris] honoris P 297/298 uideo christum factum deum (Q P Sirzond

VI, 3 quod] V Y, qui Q P, quia Sirzoend ^ 4aestimauit V. Y —— 6 homines 8 antiquis P 9 contentione] intentione P 18 quam] qua 19 ephese namque Y 20 reciperat V Y Q 24 impugnasse

LORD Yo M

PL 698

AD IVSTINIANVM VII, vi

213

2; ea magis saepe dictam epistulam pronuntiauit orthodoxam, quoniam uidit eam secundum ipsius Ephesenae synodi decreta confessam unum Filium Dominum Iesum Christum in duabus esse naturis. 4. Vnde prudenter cognouit quod hoc solum conscriptor eius, 3o cum Orientalibus et aliarum prouinciarum episcopis, in omnibus quae illic acta sunt non intellexerat quomodo capitula beati Cyrilli iuste receperit, in quibus ab eis putabatur quia sic dixerat Deum Verbum hominem factum, ut auferret diffe-

rentiam naturarum et unam perhiberet esse naturam deitatis 3; et humanitatis Domini nostri Iesu Christi, quod omnis Catho-

licus exsecratur. 5$. Cognoscens autem magna synodus Chalcedonensis quod illorum capitulorum intentionem quam diligenter a praesente beato Cyrillo synodus Ephesena didicerat, Ibam atque alios 4o tamquam absentes, sicut exitus causae docuit, ignorasse, nihil differre iudicauit, quod in hisdem capitulis, sicut beati Cyrilli dicentis, ita etiam sanctae synodi Ephesenae probantis, intentionem minus intellexerant,

cum

utrorumque

fides

eadem fuisset, qua simul omnes ita credebant Deum Verbum 4; hominem factum, ut in una Christi persona maneret

duarum

differentia naturarum. 6. In hoc quippe nulla partis alterutrae fuit ignorantia, nulla dissensio. Et si altera pars de altera uel inuicem de se aliter crediderunt, quod ad haeresem non pertinet, de Chris-

so tiana tamen fide eadem fuit partis utriusque sententia. Si quis autem dicit quod Ibas atque Orientales et aliarum prouinciarum episcopi — una quippe horum omnium causa est —, etiam in his quae non intellegebant, auctoritatem Epheseni concilii sequi debuerint, ipse quoque primum considerare debet quod ;; etiam

synodus

Chalcedonensis

considerasse

credenda

PL

est, 699

quoniam tantis dissentientibus, quia fuerant simul in ipsum concilium conuenire, non tanta illo tempore quanta nunc est, eius esse posset auctoritas, cum necdum etiam iudicio magnae Chalcedonensis synodi firmaretur. 60 7, Nam et ipsa multum roboris auctoritati addit antiquitas. Deinde quia cuiuscumque temeritatis ac profanationis esse dicatur illa capitula non intellecta culpasse quoniam non iam Cyrilli sed Ephesenae synodi fuerant consequenter eiusdem

26 uidet V Y QOP synodi] uideatur impugnasse agg. Q P 27 confessum YRQUP 30 cum] oz. Y, eun Q P 34 perhibet P 36 excecatur Y 37 quod] ezz. Sirzond 39 dixerat Y ^ 44 hisdem] V, iisdem (Q P Srmond, isdem Y 42 dicentes YQ P 438 utroque Y | 49/50 christianam tamen fidem I7 Y — 56 quia moti Y ^ amoti] moniti 57rzozd ^ 60 auctoritati] V, auctoritatem Y (Q P, ad auctoritatem |.Szrzzond addit] Y Q P .Sirmond, V ilsib. 62/64. dicatur zsque profanationis esse] ozz. Sirzmend ^^ 962 intellectas T$ 63 sed] oz;. Q P 64/65 fuerant «sque synodi] oz. Y

214

AD IVSTINIANVM VII, vi

temeritatis ac profanationis esse dicitur, quod ea beatus Cyril65 lus non iam propria, sed totius Ephesenae synodi, cuius fuerant auctoritate firmata, pro ipsorum Orientalium uoluntate ausus est retractare ; et si Nestorianae haeresi deputetur quod Orientales cum aliarum prouinciarum episcopis, capitulorum eius intentionem minus intellegentes, crediderunt quod ea non 7o debuisset synodus Ephesena suscipere; eidem Nestorianae haeresi beatus Cyrillus communicasse dicetur, cum ipsis Orientalibus, ita de suis capitulis, quorum retractationem exegerunt et Ephesena synodo existimantibus, communicauit et eorum confessioni subscripsit. 5

.$8.Nam si haec existimatio tanti penditur, ut haeresis iudi-

cetur, in nullo inclinari eisdem Orientalibus, sed potius ipsos cogere Cyrillus debuit, ut etiam in his quae minus intellegebant, synodi se auctoritati subiacerent, suamque praesumptionem per quam promulgato decreto capitula memorata damna8o uerant, similiter publice et in monumentum posteritati, scriptis allegata confessione damnarent et neque uel sic ipsorum Orientalium definitioni subscribere, sed potius ab illis exigere ut subscriberent eisdem capitulis, non pro illorum uoluntate interpretatis, sed sicut ab Ephesena synodo fuerant 85 ante suscepta, ipsamque suspicionem per quam ea damnauerant tamquam haeresim anathematizarent et ita demum eos in communione recipere. 9. Vnde nec alii patres qui cum illo Ephesum conuenerant, et simul praedictis Orientalibus, ita de ipso concilio Epheseno 9o credentibus communicauerant,

potuerunt excusari. Quia uero

illam eorum ignorantiam non de ipsa Christiana fide, sed de intentione dictorum suorum fuisse, et beatus Cyrillus et alii qui apud Ephesum ea probauerant, cognouerunt, turpe illis et indignum uisum est pro hac causa contendere, et hinc in 9; longum protrahere dissensionem Ecclesiarum, quam nos sanctorum patrum modestia et ratione sopitam post centum annos inquieta imperitia suscitamus. 10. Et utinam illas tantum conturbaremus Ecclesias quae fuerant in prima dissensione commotae, ac non etiam longe 100 positas cogeremus causas olim obliuioni datas, quas scientes quoque reminisci piget, inquirere et inuentas necessitate respondendi non sine offensione audientium uentilare.

64 dicetur Q P 68 minus] minime Srzond 73 existimantibus] V/ Y, aestimantibus,Q P $irzond ^ *6 nullo] V^, ullo V $8 synodis Q P sublacerent] V/ Y, subicerent Q P Sirzond 79 promulgato] pro multo Y Q P 80 posteritati] V, posteritatis Y Q P irmond 81/82 ipsorum] V^ Y, oz. Q P Sirmond 84 sicut] dicit P 90 communicauerunt Y Q P poterunt V 92intentionem V — 93longum]locum Y Q P 96 et ratione] 7 Y, ozz. Q P Sirmond 98 utinam] uti Q P illas] V" Y, nonnullas Q .Srzoend, non illas P tantum] s.7. Q 100 obliuioni]oz. Y ^ 101 inquirere et] inquiret Y

4n

AD IVSTINIANVM VII, vti

215

11. De illo uero quod item dicunt, propterea synodum debuisse hanc epistulam haereticam iudicare, quia post uni105 tatem factam talia conscriptor eius Ibas dicere uel sentire non debuit, iam superiore libro respondimus. Quomodo autem sancta synodus eandem epistulam pro recta fidei confessione quam continet approbando, Epheseni concilii perhibetur impugnasse decreta, cum potius, si eam pro hac suspicione iro iudicaret haereticam, simul et beatum Cyrillum et ipsum Ephesenum reprehendisse concilium uideretur, quod ita suspicantibus Orientalibus communicauerunt, orthodoxos eos procul dubio iudicantes ? 12. Cernis igitur, imperator, illa quae superiore libro, sicut 11; promiseramus, ostendimus, hic quoque iterum ac saepe monstrari. Quamobrem si Chalcedonensis synodus Nestoriana dicatur, quod hanc epistulam iudicauit orthodoxam, etiam beatus Cyrillus et Ephesena synodus consequenter in Nestorianam haeresim postea diuertisse dicentur, quod Orientales hoc 120 ipsum credentes iudicauerunt orthodoxos, nec solos Orientales,

sed aliarum quoque nouem quas supra memorauimus prouinciarum episcopos qui simul eundem beatum Cyrillum et Memnonem Ephesenum, atque capitula praedicta damnauerunt, in ceteros quoque episcopos, quod ea recepissent, ex12; communicationis sententiam proferentes. 13. Haec autem Orientalium aliorumque patrum de synodo Ephesena suspicio, qua existimantes eam traditiones paternas esse transgressam, pro ipsa fide quam communiter tenebant, aduersus eam certabant, similis mihi uidetur ei suspicioni quae 130 Iesu Naue temporibus orta fuerat in populo Israel, cum laudabiliter eiusdem populi pars pro Dei cultura sollicita, aduersus alteram partem pro Dei cultura aeque sollicitam concitaretur, intentionem eius ignorans. 14. Nam cum pergeret idem populus Israel ad capiendam 155 omnem

terram

quam

Deus Abrahae

promiserat, filii Ruben

et Gad, et dimidia tribus Manasse, antequam fuissent Iordanem ingressi, regionem Iaser et regionem Galaaditim habitare delegerant, eo quod esset locus aptus iumentis quorum eis multa erat copia ; nec uoluerunt ultra Iordanem possessionem VI, 130 cfr Ios. 22.

134 sqq. cfr Num.

232.

106 spondimus Q 107 eadem epistola Y Q P 109 hanc P 114 ceteris P supetioti P 118 et] V'?, oz. V — 120 indicauerunt] oz. orientales] hoc ipsum credentes orthodoxos a7. P aliarum] pto INE 126 patrem Y — 127 qua] qae V Y Q P traditionis / Y quam] oz;. P 129 similis mihi] l/ Y, mihi similis (Q .9/rzzord, simul 131/132 pro z:que partem Q, in marg. 132 pro dei cultura] ozz. Sirzond 137 iordanne/ Y Q P 137 galaadin V Y ^ 138delegerat V Y Q P iordane Y . possessio P

cernis] YQ P praem. — 128 mihi P —— 136/ 139

PL 790

216

AD IVSTINIANVM VII, vi

140 capere cum aliis tribubus Israel ; qui tamen perrexerunt cum

fratribus suis in terram Chanaan ad debellandas gentes, quas expulit Dominus ante faciem eorum. 15. Porro autem, cum

dedisset Dominus

Israel uniuersam

terram quam iurauerat dare patribus eorum,

et hereditate

14; recepissent eam, reuertentes iidem filii Ruben et Gad, et dimidia tribus Manasse, in terram Galaad, id est in terram posses-

sionis suae quam acceperant in hereditatem, uenerunt, sicut scriptum est in Galioth Iordanis quae est in Chanaan et aedificauerunt ibi aram supra lordanem, aram ingentem 15o uisu ; illa intentione scilicet ne quia ultra Iordanem

in terra

Chanaan possessionem aliae tribus acceperant, in qua fuit PL tabernaculum et altare Dei. Ipsi uero citra Iordanem, ne 70r posteri eorum alieni fierent a Dei cultura, quasi ab eius populo Iordanis limite separati, religiosa itaque intentione, et zelo 15; Dei feruentes,

illam erexerant

aram,

ut tetimonio

esset

ac

monumento posteris eorum, quod ipsi quoque ad Dei culturam et eius populum pertinerent. 16. Cum uero alias tribus quae in terra Chanaan ultra Iordanem

hereditatem

fuerunt

consecutae,

ista eorum

lateret

16o intentio, et putarent eosdem filios Ruben et Gad et dimidiam tribum Manasse, propterea illam aedificasse aram, ut semetipsos segregantes a synagoga totius Israel, contra obseruantiam diuinae culturae offerrent super eam sacrificium Domino, quod fieri non licebat praeter unum altare quod erat ante ta-

165; bernaculum eius ; eodem quo et illi zelo Dei feruentes, et pro eadem cultura Dei certantes, conuenerunt omnes in Silo, ut

ascenderent expugnare eos.

17. Quibus cum filii Ruben et Gad et dimidia tribus Manasse, facti rationem redderent, quo proposito atque intentione aram 170 erexerint, illi dixerunt : Hodie cognouimus quia nobiscum. est Dominus, quia non deliquistis in conspectu Domini. delictum, et quia. liberastis filios Israel de manu Domini. Vides igitur, Auguste, quod pro eadem religione qua recte colitur Deus, non solum dissentire a se inuicem, uerum

etiam laudabiliter

17; pugnare aduersum se religiosi ac rectissimi possint, dum eos non ratio diuini cultus, sed alterius alterum

148/149 cfr Ios. 22, 10.

170/172 Ios. 22, 51.

140 aliis] V Y, om. Q P Sirmond Y

latet intentio.

| tribus

144 iurauerat] V'*, iuuerat I

V Y P

141 chaan Y

143 dedes

145 cepissent I/ Y P, recipissent Q, sez

teexp. — idem V — 147 hereditate Y Q P 148 galiloth I7 Y P, galliloth Q alt. in] V*, oz. C 149/150 aram zque iordanem] V, om. Y Q P Sirzond 150 terra] terram 17

152 tauetnaculum

|^

iordan 17

154 utique S7rzond ^ 185 erexerunt P 159 fuerant Y Q P 169 quo] quod V Y — 1?72liberasti V/ Y — 174 discentire Y

1383 ne] oz.

QP

163 offerret P

»

dts

AD IVSTINIANVM VII, vi

217

18. Quapropter qui nobis dicunt, si Ephesenam synodum recepistis condemnate prouinciae Orientis et aliarum nouem prouinciarum episcopos, merito audient, ut si et ipsi filios 18o Ruben et Gad et dimidiam tribum Manasse recipiunt, condemnent tribum Leui et alias nouem tribus, quae cum fratrum suorum

lateret intentio, eos debellare conuenerant.

19. Et certe in illo populo erant etiam prophetae, nec eis imputat quisquam quod animorum fratrum suorum prudens 185 consilium non uiderint, cum facile posset orantibus ex accepta prophetiae gratia reuelari; omnes autem Orientales atque aliaum prouinciarum antistites, quos capitulorum beati Cyrili latuit intentio, ut Ephesenam synodum pro eorum susceptione culparent, episcopos dicimus, non prophetas. 190 20. Qui ergo prophetis non imputamus quod religiosam intentionem

fratrum

suorum

nescierint,

sed laudamus

eos

potius quod eadem religiosa intentione aduersus eos fuerint concitati, quomodo possumus non prophetis paribus Orientalibus atque aliis imputare, quod religiosam intentionem capitu195 lorum beati Cyrilli nescierint uel si dicatur non esse laudabile

200

205

210

215

quod eadem religiosa intentione aduersus eorum approbatores fuerint concitati ? Quaere intentionem filiorum Ruben et Gad, et dimidiae tribus Manasse, atque ex altera parte tribus Leui et aliarum nouem tribuum Israel, et inuenies utramque partem pro diuino cultu fuisse sollicitam. 21. Ouaere ignorantiam, et neutram inuenies quae ad diuinum cultum pertinent, sed alteram partem intentionem alterius ignorasse. Quaere etiam intentionem synodi Ephesenae, atque ex altera parte antistitum prouinciae Orientis et aliarum nouem prouinciarum, et inuenies utramque partem pro diuino cultu fuisse sollicitam. 22, Quaere ignorantiam et neutram inuenies quae ad diuinum cultum pertinent, sed alteram partem intentionem alterius ignorasse. Quod ex eo satis apparet, quoniam et per uenerabilem Paulum Emesenum episcopum, nec Orientales patres aliquid improbum a beato Cyrillo confitendum expetiuerunt, nec ipse beatus Cyrillus aliquid eorum quae ab eo expetita fuerant denegauit. 23. Si autem patres Orientales et alios qui cum eis erant, ob alienae intentionis ignorantiam, sicut et illas plures tribus Israel, condemnare non possumus, quomodo uenerabilis Ibae 177 qui] quasi Q P 182 intentio] 5; zn Y 183 certe] oz. Y 184 fratrum] suorum add. Q P Sirmond ^ 191 eos] V*,om. V 194 aliis] oz. P 194/196 religiosam z:44e eadem] V, oz. Y Q P Sirmond per bomoiotel. 196/197 religiosam intentionem Y Q P 199 partes O P nouem] ozz. Y 203 quare P 203/ 209 quaere usque ignorasse] ozz. Y 203 etiam] V/, oz. Sirmond |^ alterius usque intentionem] oz. Q P 206 cultu I 207 quare P neutram] partem aZ. Sirmond — 209 et] V, om. V. (Q P Sirmond —— 212 ab eo] oz. Sirmond — 214 si] sicut Y ^ qui] quasi Q P

PL 702

218

AD IVSTINIANVM VII, vi-vi

(133-134)

epistulam Chalcedonensis synodus condemnaret, quae secundum eorum suspicionem de capitulorum beati Cyrilli reception ne conquesta est ? 24. Numquid enim uel Ibas episcopus, uel alii multarum prouinciarum antistites, Ephesenam synodum culpasse aliquando monstrantur, quod contra Nestorium, licet in duabus naturis, unum tamen Dei atque hominis filium Iesum Christum confitendum 22

A

A

133

IO

134 15

20

esse

firmauerit,

ut credi possit fidei, quam

de

incarnatione Christi habuit, et restitisse et aliud praedicasse ? Nihil est igitur quod in hac epistula de capitulorum beati Cyrilli et Ephesenae synodi reprehensione Eutychiani querantur. VII, 1. Video autem nobis, ex omnibus quae scripto in illa epistula reprehenderunt, ultimum remansisse capitulum, de laude quam continet Theodori Mopsuesteni episcopi. De quo quia multa dixerunt, et in eo maxime suas exercuisse calumnias gloriantur, unde nos quoque super hoc capitulo multa respondere compellimur, eo paulisper dilato, eligo nunc illud potius defendere, quamquam posterius ordine uideatur, idque non scripto, sed uerbis tantum procaciter culpent, quod in finem ipsius epistulae dictum est : 2. Non enim quisquam audet dicere unam. esse naturam

diuinitatis et humamitatis, sed. confitentur in templum et inhabitantem 1n eo, qui esi unus Filius Dominus Iesus Christus. Quod tale quidem est quale illud quod supra defendimus, ubi ait : Tamquam non sit differentia anter templum et inhabitantem in ev. Verum ne putemur aliquid omisisse, in hoc quoque loco eandem calumniam refellamus. 3. Nam dicunt ad diuisionem unius filii Iesu Christi pertinere, quod ait : Sed confitenur in templum et inhabitantem in e», tamquam aliam uoluerit intellegi templi subsistentiam siue personam et aliam inhabitantis in eo. Si autem possunt et de uerbis ipsius Domini dicere, ubi Iudaeis de templo sui corporis dixit : Solwite templum hoc et in tribus diebus excitabo

VII, 19/15 Ibas, Epis;ula ad Marin Persaz.

18/19 ;/;4.

218/219 receptionem V Y . 221 culpasse] se az7. Q P

22/23 Ioh. 2, 19.

224 possint Y OQ 226 epistula] etiam add. Y (Q Sirzoend ^ 923? reprehensione] intentione Sirzond VII, 1 sctipto] scripta Sirzoumd ^ 4 suas maxime - ed. 6 dilato] oz. P . illud] ow. Sirmond ^ 6/? potius illud — P ? idque] V Y, id quod Q P Sirmond | 8 fine Y 13/14 est quale zsque templum] ozz. P 14 sint V OQ, sed corr. 15neputemur|reputemur Y ^ 15 putemur]putemus $/rzord ^ 920 si] sic Szrzzond 21 domini ipsius — Srzend

PL 703

^ (135-138)

135

AD IVSTINIANVM VII, vit

219

illud, tamquam aliam uoluerit intellegi personam excitandi templi corporis sui et aliam excitaturi illud. 2; 4. Quid autem nobis in epistula sua uenerabilis Ibas dubium dereliquit, cum prius intentionem suae mentis aperiens, et docens non se ad personae diuisionem, sed ad naturarum distinctionem, talia conscripsisse, praemiserit ac dixerit : Non enim quisquam audet dicere unam esse naturam diwinitatis et 3o humanitatis, et deinde subiecerit : Sed confitentur 4n templum

55 136

4o

4; 137

;o

;; 138

ei inhabitantem 1n eo, atque ita suam clauserit sententiam dicens : Qui est unus Filius Iesus Christus. 5. Ouid expresius uel quid amplius dici potuit ? Sed ut uideo duos filios credere iudicatur, quisquis sic unum dixerit filium, ut non etiam duas eius negando naturas, cum Eutychianis mysterium incarnationis eius euacuet. 6. Hoc etiam dicunt : Non debuit prius templum nominare et deinde inhabitantem in eo. Quasi uel ipse ordo loquendi permitteret ut prius diceret inhabitantem in eo, et postea templum. Quamquam sit etiam doctrinae conueniens, ut quia per humanitatem Christi ad diuinitatis eius cognitionem peruenimus, prius in templo eius humanitas et postea commemoraretur habitans in templo diuinitas. *. Ob hoc etiam uenerabilis Paulus Emesenus episcopus in sermone quo quem coram ipso beato Cyrillo in Alexandrina ecclesia fecit et quem ipse beatus Cyrillus tanta laude, sicut primo libro docuimus, praedicauit, ita locutus est : V?de Iohannem duas naturas praedicantem, et unum. Filium ; aliud tabernaculum et aliud. quod. 4n. labernaculo ; aliud. templum et aliud. qui inhabitat Deus. Quocirca si culpatur uenerabilis Ibas quod prius templum ac deinde inhabitantem in eo in epistula sua posuerit, culpetur necesse est etiam beatus Cyrillus, quod sermonem praedicti Pauli episcopi laudauerit, in quo prius tabernaculum et templum et postea quod in tabernaculo et Deum qui templum inhabitat, nominauit. 9. Cognoscis igitur, imperator, quod epistulam uenerabilis Ibae dicentem : Sed confitentur in templum et (nhabitantem 1n eo, qui est unus filius Iesus Christus, secundum iudicium beati

28/32 supta, l. 10/12. 34 uerba Eutychianorum. 47/50 Paulus Emesenus, Homilia 2. de natiuitate, Alexandriae babita, in Cone. Eiphes., Collectio Vaticana 125, 4 CACO I, rz, 4, p. 15, l. 12/13) ; textus latinus in Co/J. Sicbardiana 11, 4 (/ACO I, v, p. 308, 29/31).

57/88 supta, l. 11/12 ; 30/32.

23 noluerit Y — 24 templi corporis sui] Y P, templum corporis sui V, corpotis sui templi Q, corr., Sirmond 28 ac] et P dixerat Y 86 incarnationis mysterium -- Sirzond 37 habitantem S/rzond ^ 42 commemoretur Jirzond B0si]sicY QP B1 ca P 57 confitetur V Y Q P

AD IVSTINIANVM VII, vri

220

139

(139-140)

Cyrilli magna Chalcedonensis synodus approbauit, et quia 6» uel si propter hoc eam uelut haereticam improbaret, hinc potius beatum Cyrillum id ipsum in sermone coepiscopt sui Pauli approbantem, firmasse haereticum uideretur. 10. Nunc ad illud capitulum, quod intermissum fuerat, PL reuertamur, cuius ita meminerunt dicentes : Ef ost modica 704

65 episcopo Edessae derogans dicit : Hic nostrae ciwitatis tyrannus beatissimum Theodorum praeconem ueritatis et. doctorem Ecclesiae praesumpsil, qui omnia praesumit, im ecclesia palam anathematizare, praedictum

quod ideo ex illa epistula posuerunt, quia

Theodorum,

sicut

saepe

dictum

est, accusant

7o quasi ea quae sunt Nestorii praedicantem, ut quasi per hoc Nestorianam hanc epistulam demonstrarent, quae laudauerit eundem Theodorum. : 11. Atque ita synodum quoque Chalcedonensem Nestorianam probarent, quod ipsam epistulam, laudantem eum qui 75 Nestoriani

dicitur

auctor erroris, pronuntiauit

orthodoxam.

Quia uero non solum in epistula Ibae laudatus est ipse Theodorus, sed a multis quoque sanctis patribus, iam quidem et in secundo libro docuimus ex epistulis beati Iohannis Antiocheni, totiusque Orientalis concilii apud Antiochiam congregati, et 8o adhuc ex aliorum, docebimus.

140

sicut promisimus,

patrum

litteris infra

12. Necessarium tamen existimo et ex hac epistula docere, quod de Mopsuesteno Theodoro non solius Ibae fuerit ista sententia. Nam et ipsum Marin Persam, ad quem scribit, 85 eorum quae de ipso Theodoro dixit conscium esse perhibet et confidenter publicam quoque sibi dicit attestari notitiam. Verum isti commemorationem eorum quibus hoc ostenditur, consueta fraude fugerunt. 13. Nam quis in illis uerbis non uideat uenerabilis Ibae de go ueritate fiduciam ? Quia nisi certa et manifesta essent, nequaquam ei ad quem scripsit, diceret de illo qui Theodorum anathematizauit : Quem nec tu ipse ignoras, qui occasione fidei non solum munc wwuenles insequitur, sed et hos qui olim ad Dominum. braecesserunt. Quorum unus est beatus Theodorus, 95 fraeco ueritatis et doctor Ecclesiae, qui non solum in sua uita colaphizawit haereticos ber ueritatem suae fidei, sed et post mortem spiritalia arma in libris bropriis Ecclesiae filiis dereliquit. 64/68 ex Ibae epis?ula ad Marin Persaz: iuxta citationem in edic/o Iustiniani.

Ibas, Epis;ula ad Marin Persam.

61 sermonem V Y Q P

65 edesuae Q

92/98

65 hic] Sirzond, haec V Y Q P 72 theodorum] oz. Sirzmond

70 quasi ea quae] V Y Sirmond, quas itaque Q P

75 errores Y — 7? quidem] pridem /rzend ^ 87 ostenditur hoc — Y 89 uideatur Y QP 92 occasionem Q P 93 hos] V/ Y, omnes Q P Sirmond

4,4

(141-143)

100

tiam docet, cum

AD IVSTINIANVM VII, vii

221

14. Deinde ipsius etiam ad quem scribit, attestari sibi noti141 142 105

IIO

II5

ait : Sicut el tua reuerentia eidem collocuta

cognowil, el ex his quae conscripsit instructa est. Et infra de eodem Theodoro : Qu propter zelum Dei non solum fropriam ciuitatem ab errore ad ueritatem conuertit, sed et longe positas sua doctrina instruxit Ecclesias. 15. Postremo quia idem Theodorus in sua synodo palam redarguit eum quem suae ciuitatis tyrannum uocauit. Quae nisi uera forent, quomodo ea posset reuerentissimus [bas dicere, omnium episcoporum Orientalium testimonio refragante ? Quinimmo et sui status periculum sustineret, si Theodorus ut haereticus haberetur, a quo dixit in concilio redargutum esse nescio quem suae ciuitatis tyrannum. 16. Omnes quippe Orientales episcopos criminatus est, si in eorum synodo haereticum dixit redarguendi habuisse fiduciam ad excommunicandos fautores haereticorum. In hoc capitulo ne proderentur, consulto contingere noluerunt. (uae uera esse recognoscentes uenerabiles Photius et Eustathius atque Vranius, cum in eorum iudicio memorata epistula relegeretur,

non ab illo exegerunt anathematizare Theodorum. 17. Et ut eos qualicumque testimonio, tamen suo conuincam,

143

125

ipsi certe

in illo mendaciorum

libro

dixerunt,

sicut

ante meminimus : Denique ei Photius et Eustathius, conspicientes denegationem Ibae de ejsstula factam, iudicatum. dederuni ad desiruciionem ei exclusionem impietatis epistulae ad Marin. Quod iudicatum habere affirmant, ut Ibas in sua ecclesia anathematizaret palam malignae impietatis principem Nestorium et eos qui aut libris uel codicibus eius utuntur. 18. Vbi non dico, quod immemores sui, qui Theodorum dixe-

runt Nestoriani erroris auctorem magistrumque Nestorii, rursus ipsi Nestorium malignae impietatis principem dicunt, 130 et per hoc negant quod Theodorus fuerit communis auctor erroris, tamquam nisi per obliuionem uerum loqui non possint. 19. Sed illud magis nobiscum pietas tua consideret, quoniam qui uoluerunt ex hoc ostendere Nestorianam esse epistu235 lam uenerabilis Ibae, quod Photius et Eustathius episcopi, 100/101 ;2;7. 102/104 ;/;4. l. 9/11 (p. 204).

121/124 ex edicfo Iustiniani; cfr supra VII, v,

100 collocuta] est locuta Q P 101 infra] quidem a7. Q P Sirzoend ^ 105 suo LY p 110 dicit Y ^ 113 dicit Y ^ 114 ad excommunicandos] 57rzzond, ad haec omnia V/, ade communia OQ P, ade Y 115 consulto] S$zrzond, consolito V, con solito Y, cum solito Q P 118 exgerunt V, egerunt Y Q P 119 sua P 124 habete affirmant] ozz. P ecclesia sua — P 126 uel] aut $;rzond 128 errores V 128/129 nestorii 4;44e malignae] ozz. Y ^ 129 rursus ipsi nestorium] ozz. P 131 errores V. —— 134 esse] oz. P

PL US

(144) AD IVSTINIANVM VII, vr conspicientes negationem eius de sua epistula factam, ad

222

destructionem et exclusionem ipsius epistulae tale iudicatum

dederunt, ut Nestorium et eius dogmata Ibas anathematizaret,

! quod eos falso iactasse probauimus. 90. Procul dubio haereticum non fuisse Theodorum ipso140 rum Photii et Eustathii iudicato confirmant, quoniam cum praecipuas laudes doctrinae eius audirent, non exegerunt a praedicto reuerentissimo Iba simul eum cum Nestorio, quem

non laudauerat abdicare. Quia uero eum, sicut iam docuimus, 145 non solum Theodoro anathema dicere, sed etiam Nestorio

minime compulerunt, si quid eorum testimonio Eutychiani uel eorum satellites credunt, neque Nestorium excusatum in hac epistula mentiantur, neque Theodorum dicant nestorianae impietatis auctorem, quem in eorum iudicio, et ante Chalcedo15o nense concilium laüdatum inueniunt nec inueniunt denota-

tum.

15;

144

160

165

170

21. Verum promissi memores, ad illa iam praeclara Ecclesiae lumina ueniamus, quorum magis testimonio magna synodus Chalcedonensis credidit, ut epistulam uenerabilis Ibae pro laude Theodori non iudicaret haereticam. Et primum testem citemus clarissimum doctorem Ecclesiae et confessorem fortissimum ueritatis Iohannem Constantinopolitanum, qui praePE dicto Mopsuesteno Theodoro de exsilio scribens dicit : 22, S essei quidem wenire possibile tuamque veuerentiam 706 caritatemque complecti, et. n. ipsa iucundari, cum. multa hoc uelocitate et studio faceremus ; quoniam autem hoc nobis non adiacet, nunc litteris hoc àmplemus. S1 enim ad ipsos fines mundi ducamur, tuae dilectionis integritatem. et. feruorem et. sine dolo sinceritatem obliwisci nom bossumus, quae est antiqua et a principio, quamque nunc monstrasti. 29. Neque enim nos latuit quanta fro nobis et dicere et facere festinasti, domine meus honoratissime atque sanctissime. Sed etsi mill amplius factum est. Deum tamen habes vo tuo studio et alacritate debitorem, integramque mercedem. Et mos autem 0n, quiescimus scientes tuae gratiam sanctitatis et tuam reueren159/175 Iohannes Chrysostomus, Epis/ula 112, ad Theodorum Mopsuestenum (PG 52, 668/669) uersio latina : Cone. Chalc., Coll. Sangerm. 3 (/ACO II, v, p. 141, l. 16/28) ; illa epistula etiam adfertur in Concilio V, ubi negatur nostram epistulam a Chrysostomo scriptam directamque ad Theodorum Mopsuestenum esse.

137 tale] oz;. P 139 quod]quos V Y P i40fuisset Y — i4iiudicato Y OP 143 predictore uero Y —— 145 anathematizare Y — 152 illam V Q P 153 magna] oz. Sirzmond ^ i54 ut] ow. Y Q P uenefabilis ibae epistulam — P 155 haereticum Y Q P 157 theodoto] V/ Y, episcopo .Q P Sirzend ^ scribens] om. P 162 adiacet lI/ ^ nunc] et add. Sirmond ^ si] etsi Sirmond 163

feruorem] fauorem SZrzrend 170 non] nos P

164 sinceritate O P

165 quamque] quaque Q P

^

Qe?

175

130

185

19o

AD IVSTINIANVM VII, vii

223

tiam omnibus praedicantes, atque boscentes eandem dilectionem florentem ber omnia conseruari. Non enim 1n deserto sedentes fortuite antercessionis fructus habemus, quando talem in Cilicia thesaurum el recondilas diuitias possidemus. Haec est enim fortis et uigilantis animae tuae dilectio. 24. Animaduertit mecum ex tenore praesentis epistulae serenitas tua, quod sicut testatus est Iohannes Antiochenus et synodus Orientis, Theodorus, qui condemnatus est quasi Nestoriani auctor erroris, condiscipulus fuerit huius beati Iohannis. 25. Hoc enim satis indicant eius uerba, cum dicit quod antiqua et a principio fuerit eiusdem Theodori circa se dilectionis integritas, quod etiam sequenter litteris Domni episcopi Antiocheni probabitur. Cur autem magna Chalcedonensis synodus arguatur, quae, sciens sanctum lohannem Theodoro scribentem dixisse : Neque enim nos latuit quanta fro nobis et dicere et facere festinasti, domine meus honoratissime atque sanctissime, credidit quod ille non esset haereticus, qui tanta pro Iohanne in exsilium asportato, et dicere et facere festinauit, studio atque alacritate qua Deum haberet mercedis integrae debitorem, incredibile iudicans quod magister Nestorianae perfidiae religionis uerae magistrum, sibi profecto contrarium, quaereret ab exsilio reduci, et pro sui loco auctoritate, aduer-

sum praua sua dogmata libere in Ecclesia disputare. Nisi forte ob hoc illa synodus impia denotetur, quod pie de Iohanne 195 Constantinopolitano

sentiens, non

eum

talem arbitrata est,

quem uel sic amaret, ut uelut adiutorem suum in Ecclesia propria reuocari uellet haereticus, uel sic ipse quoque diligeret, et magna laude praedicaret haereticum. 26. Cum uero et hoc inter alia dixit : Talem in Cilicia 200 Liesaurum, et recondatas diuitias possidemus, quid hinc synodus culpetur, si reuerita est anathematizare thesaurum Iohannis et reconditas eius diuitias ? An et ipsa statuere debuit, et dicere, si quis Theodorum non anathematizat, anathema sit ? Sed nonne melius est, ut de ceteris patribus taceam, 20; anathema

cum

Iohanne

audire,

quam

Iohanni

anathema

dicere ? 185/186 supra, l. 166/167.

199/200 supra, l. 173/174.

171 praedicantem Y —— eadem V . 1973fottuitae V, fortuita Y Q P cilicia] 174 enim est — Sirzond 175 uigilantes 7 177 iohannis Y ^ 178 theodotus] oz. P nestotianam Y | 179 cum discipulusQ P 180 indicant] iudicauit P 181 antiquam V Q P 182 quod] qui Y 182sequenter] V, frequenter Y, oz. Q P Sirmond —— 186 honorantissime Q i88asportatem / 189qua] quam Y QP 192 magister Y ^ 195 de]di Nn 196 sentiens] sententiam Q P non] V, iam Y, om. Q P Sirmond 199 cum] eum Q, enim P haec Q P dicit] dixit Srzenmd ^ 9201 culpatur P 202 reditas Y ^ 203 diceret Y ^ anathematizaret P Sirmond, illicita V/ Y, illicite Q P

PL 197

AD IVSTINIANVM

224

VII, vit

(145)

24. Si enim anathema est qui Theodorum Mopsuestiae non dicit anathema, etiam Iohannes Constantinopolitanae clarissimus

145

antistes

Ecclesiae

et confessor

fortissimus

ueritatis,

anathema est, qui tali thesauro et reconditis diuitiis quas Mopsuestiae in Cilicia possidebat, non dicit anathema. Verum neque uir ille magni ponderis et exspectatae semper auctoritatis nobis deerit in defensionem magnae synodi quae ab Iba episcopo non exegit, ut Theodorum Mopsuestenum condemna2I vA ret, cum eius epistula recitari laudes eius audiret. 28. Adsit igitur etiam beatus Gregorius Nazianzenus, temerariorum et ipse crimen aucturus, qui Theodoro adhuc iuueni ac nouello ita scribit, eius perfectioni congratulans : Dilectionis indicis deleclamur, fraecipue in. tali tempore et a tal? nouello simul atque perfecto, et, ut te ex his quae sanctae scripturae sunt. amplectar, constituto swber dwuentutem. 29. Sic enim. illa uocat eos qui intellectu aetatem. excedunt. Et ueteres quidem patres rorem caeli et ubertatem terrae, cum celeris alits concedi filiis deprecantur, nisi cui amabile est haec 22 VA isa altius intellegere, nos autem spiritaliter omnia tibi rependimus. Impleat Dominus omnes petitiones tuas et fias talium filiorum pater — quoniam quidem oportet compendio et familiariter orare ro te — qualem te demonstraris batribus tuis, wu 4n ceteris etiam mos de te gloriemur. 230 30. Quomodo itaque synodus sancta culpatur quia Theodorum non damnauit, cognoscens quantus adhuc a quanto uiro de perfectione laudatus est, id est nouellus a Gregorio Nazianzeno,

ita ut intellectu

excessisse

diceretur

aetatem,

supra iuuentutem suam sublimitate sapientiae constitutus ? 25 VA Quodque magis gratum est ac iucundum, cum scientia esset excelsus, tantam humilitatem ac reuerentiam exhibuit patribus, ut haec ei benedictio pro talibus meritis a Gregorio redderetur, per quam tales haberet filios qualem se patribus exhibebat. 240 91. Quam benedictionem si religiose ac pie synodus illa non credidit esse frustratam, idcirco uelut impia et profana frustratur. Sed ad aliam eius transeamus epistulam. Namque cum aeGregorius Nazianzenus, Epistula 121, ad Theodorum Mopsuestenum (PG 57, 216 ; uetsio latina in Co/J. Sangerm. 5 (/ACO II, v, p. 142, l. 14/21). 220/221 cfr DSrA22 123 223 cfr Gen. 27, 28. 226 cfr Ps. r9, 7.

209 ueritatis] jr/n Y — 214 exigit Y Q P 215 eius] V*, oz. V — 220a tali nouello] id alieno uello V P, ad alienouello Y, ad alieno uello Q 221 amplector

VYJQP

iuuentatem Q P

222 uocat illa —— Y Q P Sirwond

^ 9226 fas

IYSQUR 228 demonstras V/, demonstràs Y, demonstrans Q P ut] et a4. Y Q P, de V nibil constat 229 etiam nos — Q P Sirmond 235 quodque] quod quem Q magis gratum] magistratum / Y Q P 236 excelsis Y ^ 240 illa synodus — ez. 242 ad] V*, oz. V eius] o». Sirmond

^

(140)

AD IVSTINIANVM VII, vir

225

tate confectus idem beatus Gregorius longa quoque aegritudine laboraret et ob hoc se causaretur onus Ecclesiae suae ferre non 24; posse, neque Apollinarianis gregem Dei uastantibus, pro eadem gemina debilitate resistere, episcopatus curam depositurus, et relicta sua ciuitate cum monachis in rure uicturus, ubi etiam defunctus est, Theodorum de toto Oriente in defen-

146

sionem et uisitationem eiusdem Ecclesiae suae delegit, non 25o aliud caput illam prouinciam habere testificans, cuius flagitaret auxilium. 32, Sic enim ei iterum scribit : T'empus mthi est illud scripturae dicere : Ad quem uociferabor wim batiens ? quis mihi porrigat manum oppresso ? ad quem pondus ecclesiae transeat tam 25; male iacentis ac dissolutae ? Testificor coram Deo et electis

angelis, quoniam mon iusta patitur Dei grex sine pastore degens et sine uisitatore fropter nostrum torporem. 33. Me enim aegritudo detinet, et citius abduxit ab. ecclesia, et nunc omnino extrema sperantem et amplius vebus ipsis afflictum. 260 S4 quidem aliud caput haberet browincia, ad illud oporteret clamare et contestari. Tua wero reuerentia superposita, ad. te altendere necesse est. Curam habet tuae Ecclesiae quouis modo, et non eam despicias indigne agentem. 34. Vt enim alia fraetermitiam, qualia nunc. insurgentes 265 Apollinariani

aliqua.

quidem |fecerunt, alia.

uero

manantur ,

a dominis meis et compresbyleris disces. Eulalio coepiscopo et Eleusio, quos impendio ad tuam reuerentiam misimus. Et haec comprimere mon est nostrae aetatis, sed tuae prudentiae tuaeque uirtutis, quoniam tibi cum aliis facultatem donawit. Deus. ad 27 o communem. defensionem. Ecclesiae. 35. Si autem haec dicens et scribens non audiar, quod. restat solum hoc fiet, publice praedicare omnibus et notum facere, quia episcopo indiget Ecclesia, ne propter meam infirmitatem. laedatur. De cetero uos wideritis. O quam fortia sunt et inuicta 27; iustorum merita, clementissime imperator, quae tanto certius

et euidentius ostenduntur superari non posse, quanto studiosius et uehementius fuerint impetita. 36. Nam quotusquisque scire posset aut quaerere tot in252/274 Gregorius Nazianzenus, Epistula 152, ad Theodorum Mopsuestenum (PG 37, pouaostl. 32); 257/259) ; uetsio latina in Co//. Sangerzi. 4 (/ACO II, v, p. 141, 12a 253 cfr Hab. r, 2. 255/256 cfr I Tim. 5, 21.

244 255 259 262 268 tur

253 uociferabo Y Q P 248 onos V, honos Q P, ow. Y se] oz. P 288 ecclesie Y 287 torporem nostrum - Sirmond clectis] sanctis P 260 oportet Q P pr. et] V, om. Y Q P Sirmond — spitanttm V Y Q P 263 despicians Y, despiciaris OQ P habet] V Y, habere (Q P, habeas ed. 273/274 laedatur] V, laudatur Y Q P, tundanon «que prudentiae] bis in P 2378 quotusquisque] quot ut quisque Q P, quit ut quisque Y Sirzond posit / Y QOP

PL 708

226

AD IVSTINIANVM VII, vir

expugnabilia pro sententia patrum qui Chalcedona conuene28o rant, testimonia,

nisi prouocaret

aduersitas

? Et ideo non

solum patienter, uerum etiam gratanter suscipienda mihi uidetur. Nam clariorem semper efficit sanctorum iustitiam, dum obscurare contendit. An non amplius illorum patrum iustitia declaratur, cum ostenduntur Iohannis Constantinopoli285 tani et Gregorii Nazianzeni testimonio credidisse magis, quam

eorum qui uolebant quaedam Theodori capitula condemnari, occasionem facientes, sicut beatus Cyrillus ait, contrario dogmati quo tenebantur ? 34. Non ergo damnabile iudicetur non damnasse Theodo290 rum, quem singulare totius prouinciae caput Gregorius iudicauit, et cui gregem Dei suo regimini creditum dereliquit. Gregorius manum sibi eius porrigi aduersus haereticos Apollinarianos flagitauit, testificans.coram Deo et electis angelis, quod se aegritudinis torpore detento, Christi grex uisitationis eius indige295 ret auxilio et absque culpa est ? Synodus eum non condemnat, et hinc putatur haeretica. 38. Ille Theodoro prudentiam deputauit atque uirtutem et nec leuis inde querimonia commouetur ; et Chalcedonensi concilio, propter quod ei non ascripsit imprudentiam, tanta 3o» inuidia sucitatur. Sed numquid et Gregorius Nazianzenus et Ioannes Constantinopolitanus et alii quos memorauimus ac memoraturi sumus patres Nestoriano morbo dicentur obsessi, quia non solum Theodorum non abdicant, uerum etiam prohibent abdicari ? Aut et ipsos nouo nomine et hactenus inaudito 305 Theodorianos quisquam uocare praesumet ? 39. Quod si nullus hoc audet, cur alios qui tenentes eorum Catholicam fidem sententiamque seruantes, non audent in praeiudicium synodi Chalcedonensis damnare Theodorum, Theodorianos uocant, ut hac contumelia memoratam synodum,

310 ubi cum laudes eius recitarentur damnatus non est, simul in-

iurient ? Si de religione ac fide illorum est dubitatio, requirantur, si de causa condemnandi Theodori manifesta est patrum sententia quam sequuntur. Numquid enim, qui consentire noluerit nouis praesumptionibus, nouum debet nomen acci315 pere ? 40. Non autem turpe est, quod cum tantis patribus sustinemus. Nam sicut laudari contra illorum sententiam criminosum est, ita cum eis criminari laudabile. Cognoscentes autem quod 293 cfr I Tim. 5, 21.

281 uerum] V om. V

290 quam Y Q prouinciae] V/ Y, oz. Q P Szrmond 295 absque] talis quae Q P Sirzond — 297 atque] at P 299 propter] papae Y Q P Sirmond 801 alios P 304 inaudita Y — 309 hac] hec Y Q P

PL 709

PTT

-

AD IVSTINIANVM VII, vir

227

magna synodus in causa Mopsuesteni Theodori non sine istis 320 Ecclesiae luminibus accusetur, nullis Eutychianorum calumniis turbari debemus, sed potius ipsorum eos auctoritate confundere. Et ideo commemoratis horum uenerabilium patrum testimoniis, qui eidem Theodoro sunt attestati dum uiueret,

ad amborum quoque testimonia transeamus, qui similiter eius 32; memoriam, postquam excessit e uita, magnis et multis sunt laudibus prosecuti. Igitur praesenti libro terminum damus, ut intentio legentis ab alio innouetur exordio. 319 theodorinensi ne Y non] ne Q P persecuti P

325 e uita magnis et] est Y

326

xccoeck beati facundi hermianensis episcopi xeeceec* T7, explicit liber VII beati facundi hermianensis episcopi Q P, explicit liber septimus sancti facundi Y

LIBER OCTAVVS I, 1. Accipe, serenissime imperator, quantis adhuc testimo-

niis sanctorum et uenerabilium patrum synodus Chalcedonensis nec contradixisse culpatur, a quibus Mopsuestenus Theodorus, etiam defunctus, multo amplius quam in epistula ; uenerabilis Ibae laudatus est. Vnde prius ad illas epistulas sancti Iohannis Antiocheni

et Orientalis concilii, sicut libro

secundo promisimus, reuertamur. 2, Beatus enim Proclus synodicas in Orientem litteras miserat, conscripto ad Armenios tomo, quem, sicut iam docuimus,

1o Orientalis synodus approbauit. In cuius legationis occasionem tentauerunt quidam subrepere, ut aliqua ex dictis antiquorum Ecclesiae doctorum excerpta, praepositis etiam eorum nominibus anathemati subderentur. Tali igitur ausu commota synodus Orientis, quoniam putauerat hoc ab eodem beato Proclo : mandatum, postquam directum sibi tomum se approbasse respondit, illa etiam quae secundo libro memorauimus et alia 147

multa quae tunc intermissa memorare disponimus, ei pro Theodoro scribens ait : 9. Nimis nostrae animae wulneratae sunt, quia non solum nos 20 wiuentes tales calumnias ab his qui conturbare uolunt Ecclesias continue sustinemus, sed et qui bene de wita rofectus est beatus Theodorus, et qui quinque et quadraginta amnis clare in doctrina praefulsit et omnem haeresim expugnawuit et nullam alicubi detractionem ab orthodoxis in wita suscipiens ; post longi temporis 25 hinc. discessum, et post multa certamina, et bost. decem milia libros aduersus errores conscriptos, et posteaquam in conspectu sacerdotum, et imperatorum et populorum probatus est, bericlitatur quae haereticorum. sunt sustinere et illis braedicari. 4. Et adiciunt quae intermissa fuerant, dicentes : Haec aos 3o confusione el turbis compleuerunt, non autem mos solos, sed et Christianos bopulos, qui haec cognoscentes mullatemus sine turba ecclesiasticas celebrationes impleri bermittunt, sed aduersum nos seditiones [aciunt, nec usque ad auditum passi suscipere quod Liber VIII 1, 19/61 Iohannes Antiochenus, Epis/ula ad Proclum Constant. inter epistulas Procli, episz. 6 (PG 65, 877) ; uide quae adnotaui supra ad I, r, l. 72/84

d E Pelagius, Def. 5 (ed. Devteesse, p. 16, l. 1 / P. 17, l. 7) ; supra II, rr, l. 77/86

p- 46).

Liber VIII incipit liber octauus eiusdem ad eundem V, incipit liber octauus ad eundem Y, liber vrrr incipit Q P L3nec]]ne

Y QP

contraxisse P

9 cumsctibto

I7

11 tentauarunt

S$zrmond ^ quidem P 13 igitur] ergo Sirzend ^ 15 sibi directum sibi Y, corr. 19 uulnerati Q P nos] non Sirzend ^ 23/24 detractionem] detrectationem $/rzend ^ 34 longi]loci L/ ^ 28 discessum] est ag. Y Q P 26

conscriptus I^ 28 sunt] seripsz, oz. codd. Sirmond proximus] l/ Y, primus Q P Sirmond ^ 29 haec] V Y, hac Q P Sirmond ^ 390 solos] Pe, solus V Y, solum Q P Sirmond ^ 32 ecclesiasti V,ecclesiastice Y —— 33 seditionis I/

PL 710

" (un

AD IVSTINIANVM VIII, 1

aduersum. dormientes patres meditantur anathema,

229 et. decem

3; milia aduersus mos mala minantur, si quid ab aliquo fuerit tale fraesumptum. 8. Sciat autem et hoc tua sanctitas, quia scripturas antiquorum doctorum Ecclesiae requirentes, decem millia talia et his similia inuenimus, qualia quidam malo more ex libris beati Theodori 4o colligentes et corpus reliquum abscidentes, tuae obtulerunt sanctitati. Etenim apud magnum martyrem Ignatium, qui secundus post Petrum apostolorum frimum Antiochenae sedis ordinawit ecclesiam, et. apud. beatissimum |Eustathiwm, qui sanctorum patrum qui apud Nicaeam congregati sunt, Primus existens fidem 45 orihodoxam confirmawit, et apud. sanctissimum et beatissimum Athanasiwm, qui milia milium ceriamina ro euangelicis dogmatibus passus est ; ad haec aulem, et apud Basilium, et utrumque Gregorium, qui eiusdem sententiae fuerunt, et apud beatissimos Flauianum, Diodorum et Iohannem, qui clara lumiso naria Orientis fuerunt totius. 6. Rursum autem et apud beatissimum Ambrosium, qui omnes paries hesperias 4llustrawit, et apud beatissimum. Amphilo-

chium brobatissimum doctorem, nec non et apud beatum Atticum tuum patrem, ei apud alios decem milia, ut non singulos bercur55 ramus, consona decerptis his capitulis Àmuenimus. *. Quibus anathematizatis, necesse est et ea quae a praedictis patribus sunt dicia, complecti. Et quis de cetero nostris adsit docirinis, sic admirabilibus et famossisimis wiris bost mortem damnatis ? Non nostrum est ergo gloriosis eorum qui raeces6o serunt opinionibus insultare, neque iudicare eos qui honorate defuncti sunt, sed solius dudicis uiworum et mortuorum. 8. Hic doceri ab Eutychianis uellem, quid sancta synodus Chalcedonensis debuerit obseruare, cum apud eam epistulam uenerabilis Ibae recitarentur laudes Theodori, ab Orientalibus

65 patribus, ut de Iohanne Constantinopolitano et de Gregorio Nazianzeno taceam, praeconio multo maiore laudati. Numquid eam iuste pro laude Theodori condemnaret, hac epistula Orientalium non damnata, in qua confirmatum est unum ex Trinitae tate pro nobis crucifixum ? 7. 9. Aut numquid iuste possit solum condemnare Theodorum, absque martyre Ignatio et Eustathio et Athanasio et Basilio,

34 aduersum] V, aduersus Y Q P Sirmond meditantur] Pe/agius, meditatur V Y Q P, meditabantur S/rzzeond 86 talem Y | 441 egnantium V, egantium Y Q P ; et sic infra 42 sedis] secundis V 46 certaminum SZrzmond ^ 48 uterque Y sententiae] scripsi cum Devreesse Sirmond, stultitiae V. Y Q P er

codex Aurelianensis 73 49 beatissimos] beatissimum S/rzerd ^^ qui clara] quidam Y 50 totius] eius P 54 ut| aut Y O P 56 a praedictis] aput dictis Y — 59 damnatus Y O P 62 uelle I quid] quod P 63 eam epistulam] eum in epistula S/rzend ^ 64 ab] de P 66 multo] labore adZ. Y, sed del. 67 eamuste Y ^ 70 iuste] ozz. P solum possit — Y utraque Y

PL Ti

230

AD IVSTINIANVM VIII, 1

et utroque Gregorio et Flauiano, et Diodoro, et Iohanne et Ambrosio et Amphilochio, et Attico et aliis decem millibus. Sicut Iohannes Antiochenus et omnes Orientales episcopi 75 dicunt, in eorum dictis consona decerptis quibusdam Theodori capitulis inueniuntur ? 10. Quod si non inueniuntur et isti cohibentes Theodoro nos fallere uoluerunt, numquid etiam sic iuste posset Chalcedonensis synodus solum condemnare Theodorum absque Iohan8o ne Antiocheno et omnibus Orientalibus episcopis, qui erroribus eiusdem Theodori cohibentes, Ignatium martyrem, qui secundus post Petrum apostolum Antiochenae sedis ordinauit Ecclesiam, et ceteros gloriossisimos patres quos commemorauerunt, consona Theodoro sapuisse criminati sunt ? 8; 11. Nam si epistula Ibae impia nuncupatur, quod eius leues suspiciones de beato Cyrillo contineat, nedum Iohannes Antiochenus et omnes Orientales episcopi,maioris incomparabiliter impietatis arguendi fuerant, qui sedulo tractatu in concilium congregati, tantos ac tales patres nominatim criminantes et 9o alios ut dixerunt decem millia, consona Theodoro, quem isti

nunc dicunt haereticum, scripsisse finxerunt. 12. Igitur Theodorus Mopsuestenus aliter a synodo Chalcedonensi iuste damnari non posset, nisi aut cum Ignatio martyre et ceteris cum eo commemoratis gloriosissimis patribus, 95 si consona decerptis quibusdam eius capitulis conscripserunt, aut cum Iohanne Antiocheno et omnibus Orientalibus episcopis, si eos consona Theodoro scripsisse mentiti sunt. Verum nec illud omittendum est, quod ipsos quoque Orientales patres absque Proclo Constantinopolitano iuste damnare non posset. 13. Si enim illi scribentes ei mentiti sunt Ignatium marty100 rem et alios cum eo commemoratos patres, similia scripsisse Theodoro, qui nunc ut haereticus accusatur tacere subdole perniciosa dissimulatione non debuit, magis autem cum magna detestatione continuo refragari, quoniam quae dicerent, uera IO non essent ; maxime quia non leui et transitorio uerbo, sed sententia synodica, omnium ipsorum Orientalium subscriptione firmata, tantis beatis patribus aduertebat in Ecclesiae praeiudicium horribile crimen affigi. 14. Quae cum ita sint, desinant magnam synodum criminari, i19 quod Theodorum non damnauit, quem uel sine martyre VA

73sicut]siut.$zrzond ^ "5 decerptis] V, decertis Y, de certis O P, certis Sirzzond *8 nos] oz. P fallere] non a4. P possit P 81/82 secundus] scripsi, secundum 1/7 Sirmond, secundus est Y Q P 82 apostolum] oz. Y ^ $3 gloriosissimos] principes adZ. Y, sed del. 8B nuncupatur] iudicatur Szrzond 87 maiores V Y OQP 89 ac] et P 90 dixerunt] V, dicunt Y, dixit Q P Sirzzond

consonat Y Q P nunc] L/6, oz. V Y Q P Sirmond ^ synodi P 95 decerptis] V/ Y, decretis Q P Sirzend 101 scripsisset Y ^ 103 simulatione Q P .Srzend 106 subscriptione] susceptione P 110 demnauit Y ^

92 igitur] — 98 est] ipsorum] martirem

qui SZrzzond om. Sirmond oz. Szrzond Y

^ (48j-

AD IVSTINIANVM VIII, r-1t

231

Ignatio, et Eustathio, et Athanasio, et Basilio et utroque Gregorio et ceteris simul enumeratis, uel sine Iohanne Antiocheno et Orientali concilio et Proclo Constantinopolitano, iuste damnare non potuit. Sed prius dicant cum quibus horum 115 Theodorus condemnari debuerit, et ita demum neglegentiam uel cohibentiam synodi Chalcedonensis accusent. II, 1. Sane uideamus quid etiam beatus Proclus, scribente sibi Iohanne Antiocheno et synodo Orientali, rescripserit, ut appareat quam sit impudens haereticorum falsitas, quorum fautoribus Catholicos credere non oportuit, fingentibus quod ; idem sanctus Proclus, praedicto Iohanni Antiocheno scribens, . Theodorum male nominauerit, sed dixerit subdidisse tomo PL

148

quem misit Armeniis, ludaicae impietatis plena eiusdem 7:5 Theodori capitula, ut sub anathemate damnarentur. 2. Qui Proclus conquerenti et contradicenti memorato Io1o hanni Antiocheno et eius synodo ita respondit : Quando enim ego scripsi tuae sanctitati oportere aut Theodorum, aut alios quosdam qui pridem defuncti sunt, anathemati subdi, aut nominatim alicuius feci mentionem ? Sed puto, sicut et ipsae litterae ad tuam sanctitatem directae clamant, nihil difficile uel brauum epistula 15 continet ; sed quia oportet omni suspicione liberari, et detrahentium ora consuere, ex hoc quod n tomo directo subscripsi et illa capitula quae subiecta suni veppuli, utpote subtilitatem non habentia Jietatis. 9. Neque autem de Theodoro, neque de alio quoquam, qui iam 20 defuncti sunt, scripsi tibi ,Deo amantissime, aut ut anathemati-

zeiur, aut. abdicetur. Sed neque carissimus Theodotus, qui a nobis directus est diaconus ialia mandata percipi. Et haec euidentissima negatione beati Procli necdum confunduntur haeretici uel fautores eorum.

II, 9/22 Proclus Constant., Epzszula 10, ad lobannem zAntiochenum (PG 65, 879) ; cfr M. Richatd, Proclus de Constantinople et le T'béopaschisze, in Revue d histoire ecclésiasZique, 38, 1942, p. 310 et n. 2, 5 et 4 ; Pelagius, Def. 3 (ed. Devreesse, p. 24, l. 9/20).

112 similiter S;rzond ^ numeratis Szrzond —— 1185 theodorus] V/ Y, ptius praez. Q P Sirmond ^ 115/116 negligentium P IL,i/2scribentesibi Y ^ 2iohanni V Y ^ Biohanne P 6 nominauit O P sed] et Szrzond ^ " plenam Y Sut]jaut VY QP 9 qus Y OP memorati P 10 respondi VV Y O P 11 theodorus V/ 13 feci] fieti Szrmond ^ iB suspicioni V Y Q P liberari et] liberarie Y ^ 16 ex] et coni. Sebwariz, Konzilstudien, p. 28, n. 5 hoc]eo P pos? tomo Devreesse aliquid efffuxisse susbicat, sed uide M. Richard, a.c., p. 310, n. à : Les zzots ex boc quod in tomo directo me semblent rendre 8uà voUro 7à. év T Trou) TÀ dmooraAuéve ou quelque chose d'equivalent subsctibi comi. Schwartz, l.c. 17 repelli comz. Schwartz, l.c. utpote] uppute V. 21 abdiceretur Y Q P theodotus] V, theodorus Y Q P Sirmond ^ haec] ea Sirzoend ^ 23 confundunt P

(149) AD IVSTINIANVM VIII, r1 2; 4, Sed audent adhuc dicere quod Theodorum Mopsuestenum post mortem male nominauerit, eumque uelut haereticum impietatis arguerit, cum ille reclamet quod non solum Theodorum, uerum nec alium quemquam ex his qui iam defuncti fuerant anathematizari aut abdicari quaesierit, aut nominatim 232

3o alicuius fecerit mentionem. Absit hoc a conscientia Procli, ut

ex mala diffamatione uenerabilium nominum et diuulgata uituperatione defunctorum in pace Ecclesiae sacerdotum,

puerilem gloriam captaret, atque inde uideri doctus aut religiosus appeteret.

3;

4o 149

45

»»

55

b. Negat ergo se nominatim alicuius fecisse mentionem, et

non solum testari, uerum et contra surditatem contentiosorum

clamare dicit litteras suas, quod nihil prauum contineant, prauum utique esse definiens, quod quaesisse falso putabatur, ut contra Ecclesiae morem post mortem damnarentur episcopi numquam in uita sua culpati. Scribit autem etiam Maximo, diacono uni ex duobus per quos, ut dictum est, synodicam epistulam miserat Orientalibus episcopis dicens : 6. Memor est tua reuerentia, quando ad. sanctissimum Anttochenum archiepiscopum tibi litteras iniungebam, quia omnia cum eius admonuá uoluntate fieri oportere, et nihil ad confusionem uel tumultum Ecclesiarum pacem habentium agi, sed tomum quidem subscribi, capitula autem. subdita sine nomine haec, tamquam non habentia subtilitatem Pietatis auerti et abdicari. v. Quomodo igitur per litteras didici munc quia Theodori Mofsuesteni et aliorum. quorundam nomina praeposita sunt capitulis ad anathematizandum, cum illi ad Deum iam migrauerint, el eos qui iam uitam reliquerunt suberuacuum est iniuriaYi ost moriem, quos nec uiuos aliquando culpauimus ? Rogo ergo, festina sicut filius patri oboediens nihil amplius exquirere, sed omnia permaltere auctoritati ejusdem reuerentissimi consacer- PL dotis Iohannis. Post subscriptionem autem tomi et post abiectio- 714 nem capitulorum, quae cuius sint ignoramus, continuo praepara diaconum Theodotum uenire ad regiam ciwitatem, quatenus temestate et tumultu non impleantur ecclesiae urbis sanctissimae et 43/61 Proclus Constant., Efs/ula 11, ad Maxizum (PG 65, 879) ; cfr M. Richard, 4.£., p. 311-312 ; Pelagius, Def. 3 (ed. Devteesse, p. 24, l. 30 / p. 25, l. 13).

26 eumque] eum qui P 27 reclamet] redemet Y — 33 aut] ut VV Y OQ P 33/34. religiosos V Y Q P 40 culpari Q P autem] oz. P 41 diacono] Ww Y, om. Q P Sirmond ^ 41/42 miserat epistulam — P 43/44. episcopum antiochenum MP 44 archiepiscopum] I/ Y, episcopum Q P Szrzond 44/45 eius admonui] ad eius monui P Di ad]oz. Y ili|iam adZ. Y ^ 53 aliquando] nos ad4. P 94 patri usque amplius] V, ozz. Y Q P Szrzmond 55 reueren Y, reuetimini O P consacerdotes l/ Y 5?7sunt/ Y P theodotum] I (£. pe os Y P Sirmond ^ 59 impleatur Y ^ urbis] $irzond, ubi V. Y Q P onens

^ Q494)-

AD IVSTINIANVM VIII, rr

233

6o donetis aliquid. desiderio impii Nestorii, qui se putat. multos habere similia sapientes. 8. Hic quemadmodum perspicis, imperator, non ex ductu ratiocinationis nostrae colligitur, sed ipsis beati Procli uerbis euidentissime demonstratur, quoniam si Chalcedonensis quo6 que synodus, ut quidam fecerunt, epistulam uenerabilis Ibae pro laude Theodori tamquam Nestorii similia sapientis abiceret, hinc potius, sicut diximus atque probauimus, excusasse Nestorium uideretur, et donasse aliquid desiderio Nestorianorum, qui se putant multos habere similia sapientes. 1o 9, Intellexit itaque uir prudentissimus Proclus, quod domini sapientes intellegere noluerunt, quoniam Mopsuesteno Theodoro, cum aliis quibusdam quorum nomina capitulis nescio quibus anathematizandum praeposita fuerant, condemnato, expostulare Nestorius posset et dicere : Quomodo uelut $nmuentor 75 nouae doctrinae ab Ecclesia sum depulsus, cum Theodorus uir doctissimus, el a doctissimis Patribus braedicatus, atque alii qui sicui ille sime querela in Ecclesiae ace defuncti sunt, eadem sapuisse dicantur ? A

149a

10. Vos ergo potius dicendi estis noui dogmatis inuentores, qui ab eorum doctrina desciscitis, quos Ecclesia semper habuit honoratos. Nam ego etiam uestro testimonio Catholicus probor, si enim ea doceo, quae Mopsuestuenus Theodorus et alii in Ecclesia docuerunt, ipsorum uero doctrina uel a sanctis patribus laudata est, uel quod interim certum est, per omne quo 8; uixerunt tempus a nullo inuenitur esse culpata, inculpabilis est etiam mea doctrina. 11. Quod si haec ratio non mea, sed uiri prudentissimi atque

8o

sanctissimi Procli, modo contemnitur, quam hactenus Ecclesia

custodiens in pace degebat, cur, quaeso, de aliorum nominibus 9o tacetur, quae illo tempore simul praeposita fuerant capitulis ad anathematizandum ? Cur, putamus, illis pariter accusatis nunc parcitur et solus in hac condemnatione Mopsuestenus Theodorus nominatur ? 12. Estne aliud quod hic intellegere uel suspicari possimus, 9 nisi quia solus in epistula uenerabilis Ibae laudatus est, quam synodus Chalcedonensis orthodoxam iudicauit ? Porro uir V^

74/78 Nestorius.

66 nestorio Y Q P 67 probabimus V/ — 69 multos putant — P 70 ptudentissimus] sapientissimus $7rzzond — quod domini] quodni l/ ^ domini] oz. Ip Vi sapientis Y —— 73 anathematizandum] V Y, anathematizati dum Q P, anathematizanda $zrzoend ^ .76 a] ac Y aliis Q P 80 desciscitis] di Y quos ecclesia] ras.zz Y ^ 85 a nullo] £s i5 P 87/88 atque sanctissimi] om. P 89 digebat V Y 90 illo] ille P 91ad]oz.Y QP 92 hec Y condemnationem Y ^ 93 nominatum est Y ^ 94 intellegeret Y Q B

234

AD IVSTINIANVM VII, 11-11

sapiens Proclus hunc Theodorum non est ausus iniuriari post mortem, quoniam hoc nec Christiana pietas admittebat, nec habuit quod respondere posset, si ei diceretur : Cur Iudaicae 10o impietatis accusas et condemnare quaeris mortuum, quem cum uiueret palam in Ecclesia docentem numquam arguere praesumpsisti ? 13. Nam si condemnandus uideretur uelut haereticus, uiuentem admoneri a te prius oportuit, cum aut interpretari 10; semetipsum posset in his in quibus offenderis et meliorem accipere uel reddere rationem, aut merito suo pro sua obstinatione

PL

damnari. Nunc autem nihil aliud agis, nisi ut interminabile

715

scandalum

posteris

derelinquas,

aut aliis sequentibus

anti-

quorum patrum sententiam qui eum laudauerunt, aliis uero 110 tuam, qui cum praesumis accusare post mortem, magnis litibus semper Ecclesia quatiatur. 14. Hac itaque cunctis perspicua ratione ducebatur uir bonus et sapiens Proclus, ut neque de Theodoro, sicut haeretici

11;

120

12;

;

fingunt, neque de alio quoquam in Ecclesiae pace defuncto, mali aliquid scriberet. Propter quod increpans suum diaconum, dicit quod nihil ad confusionem et tumultum Ecclesiarum pacem habentium ei agendum iniunxerit. Vnde non solum Theodori Mopsuesteni et aliorum quorundam nomina capitulis nescio quibus praeposita fuisse culpauit, uerum etiam confitetur ignorare cuius essent. 15. Quomodo autem sancta synodus ex epistula Ibae et Theodori laudes aduertens, eundem Ibam compelleret et ipsum anathematizare Theodorum, cum sciret non solum pro illo, sed pro omnibus qui iam uitam inculpati reliquerant, sancti Proclisententia, cuius doctrinam tenuit, definitum quod superuacuum esset eos iniuriari post mortem ? III, 1, Sed nunc ad aliam partem illius epistulae reuertamur, a praedicta synodo Orientis imperatori Theodosio, scriptae quam in secundo libro memorare opportunum minime 1udicantes, distuleramus in subsequentibus explicandam. Cum igitur eadem Orientalis synodus imperatori Theodosio aduersus illos qui uolebant quaedam Theodori capitula condemnari, post multa de ipso Theodoro diceret, quod non a sacerdotibus tantummodo, sed a sacratissimo eius auo, ter beato et a Deo

imperii sceptra sumente

Theodosio,

singularis est habitus,

97 iniuriare V/ Y — 99 ei] enim V/ 100 accusas et] accusasset V/ Y Q P condempnaret Y —— 104 admoneri] ammoueri Y — 106 suo] oz. Y 107 damnati] Jis in P i08aut]jut V Y | alii P 110 praesume P 111 quatiatur] ras. in Y — 112 hic P itaque] uita Y, ita Q P Sirmond ^ perspicua cunctis — Sirzend ^ 117 iniunxeri de Y —— 122 laudes] V, laudens Y, laudem Q P Sirmond ^ aduerteris P et] oz. Sirmond ^ 126 sententiam V Y Q P defunctum Y ^ 126 iniuriare V/ Y III, 2 scriptae theodosio — Q, sed corr., Sirmond ^ Ster]om. Y — adeo Y QP 9 septra Y

^ (150-151)

150

AD IVSTINIANVM VIII, i1

235

10 tamquam Flauiani magni Antiochensium sanctae Dei Ecclesiae pontificis amantissimus discipulus, et beati Iohannis Constantinopolitani condiscipulus, hoc etiam addidit atque ait : 2, Si autem. quidquam, imperator sancte, obscurum. aliquis inueniri dicat in eius uel aliorum. litteris, hoc vetractari meces-

15 sarium. non est. Quorum enim wita 1n sacerdotio et ministerio optimum habuit finem, his raeclaram gloriam. dedicamus, et non ex illis eos judicamus de quibus aliqui atrociter eos accusant. Impossibile enim est, cum homines sint qui in. Ecclesia docent,

ut calumniantium. wituperationes effugiant. Et quid de Eccle2o Siae doctoribus dicimus ? quando et ipsa sancta euangelia multi haereticorum ad suam recipiunt uoluntatem, diuina dicta uertenles ei in multas artes corpus Ecclesiae discindentes. Haec 4n breui pietatem uestram nos omnes episcobi qui (n Antiochiam Dei sumus gratia congregati docuimus. 2; 9. Et post haec, cum multos et antiquos doctores Ecclesiae PL nominatim

151

commemorarent,

sicut

etiam

Procio

scribentes

episcopo fecerant, perhibentes eos similia docuisse Theodoro, ad ultimum dicunt : 4. Arbitramur autem etiam vbsi fio imperio esse inutile, dum 3o homines huc atque illuc iactari coguntur, nec quiescere bermattuntur ab hac importuna hominum inquietudine. Stent ergo causae deposcimus tempestatis et tranquillitatem Dei Ecclesiis disfoni praecipue. Nihil quantum aestimo, religiose princeps, agendum nobis apud uestram mansuetudinem reliquerat 55 sancta haec Orientalium synodus sacerdotum. Quod enim non solum Ecclesiarum paci, uerum et ipsi imperio uestro inutile sit, ut uidelicet homines huc atque illuc iactari cogantur, nec quiescere permittantur, illi ante dixerunt ; sed actum est, ut haec uobis serius innotescerent, dum qui potuerunt hoc facere 4o noluerunt et qui uoluerunt, ne facerent ab eis oppressi sunt. 5. Nam quis Christianus horum magnae auctoritati, quis prudens horum consultae rationi non cederet ? Denique scriptis eorum instructus etiam Theodosius imperator, sancti aui sui Theodosii secutus est in Theodoro Mopsuesteno iudicium 45 et salubria eorum decreta et monita non spreuit, aut distulit in effectum deducere, sicut inferius ostendemus.

6. Et non eadem tunc fuerat causa Mopsuesteni Theodori. III, 13/24 Iohannes Antiochenus et synodus Otrientis, Ejpzszula ad Theodosium imperatorem ; cft M. Richatd, z.c., p. 306, n. 5 ; Pelagius, Def. 3 (ed. Devteesse, p. 19, l. 6/12). 29/32 ibid. 14 hic P eius] theodoti episcopi V, cfr /. 66 16 praeclarum Q P, praelatam V, cfr 1. 68 20 quando] quoniam Sirzzornd 21/22 uertentes et in multas] 5s inVY 2B5pr.et|jutY — 2?episcoposY OP facerent Y —— docuisset Y 31 causaY Q P 32 tempestates / Y QOP transquilitatem Y ^ ut] om. X90 P 38 ante] caute Szrzzond — A? tunc] nunc Q P

716

236

$0

55

6o

AD IVSTINIANVM VIII, in

Non in praeiudicium magnae synodi, sicut nunc, damnari quaerebatur cum suis dogmatibus, nec cogebatur quisquam anathematizare eos qui anathema ei non dicerent. Quid autem, quasi nouum uel haereticum, synodus Chalcedonensis in epistula uenerabilis Ibae damnaret, quod Theodorus, a tantis patribus praedicatus et ab imperatore Theodosio maiore, a Deo imperii sceptra sumente, singularis habitus, etiam ab ipso Iba laudatus est ? 7. Neque enim paruipendere sancta synodus debuit beati quoque imperatoris illius iudicium, cui tantum ab Ecclesia tribuenda fuit auctoritas, quantum sibi ille nihil auctoritatis umquam contra Ecclesiam uindicauit. Proinde quaeso te, clementissime imperator, et obsecro per reuerentiam quam Christo Deo et eius sacerdotibus debes, ut exhortationem sanctorum

(cft 150) 65

7o

Tb)

8o

patrum tuorum oboedienter accipias. Tibi enim modo loquuntur, tibi suadent isti omnes antiqui Orientales episcopi. 8. Tibi nunc dicunt, quod Theodosio minori aliquando dixerunt : $7 autem quicquam, imperator sancte, obscurum aliquis inueniri dicat in Theodori episcopi uel aliorum. litteris, hoc retractari necessarium mon est. Quorum enim uita «n sacerdotio et ministerio optimum habuit finem, his 5vaelatam gloriam dedicamus et non ex illis eos vudicamus, de quibus aliqui atrociter eos accusant. Impossibile enim est, cum homines sint qui in Ecclesia docent, ut calumniantium wituperationes effugiant. Et quid. de Ecclesiae doctoribus dicimus, quando et ipsa sancía euangelia multi haereticorum ad. suam recipiunt uoluntatem, diwina dicta uertentes, et in multas paries corpus Ecclesiae discindentes ? 9. Exaudi itaque, religiose princeps, exaudi, precamur, hortantes te salubriter, patres tuos, si cupis ut eos pro te orantes Christus exaudiat. Graue est enim, ut quos olim praesentes in corpore et peregrinantes a Domino, Theodosius minor recepit, modo peregrinantes a corpore et praesentes ad Deum Iustinianus abiciat in zelo fidei praedicatus. 10. Et Theodosius nullius oboedientis in hac causa imperatoris inuitabatur exemplo ; tu autem quod sequaris habes. Et Theodosius utilitatem ipsius oboedientiae nondum erat expertus; tu autem rerum exitu cognouisti quomodo eius 65/74 supra, l. 13/22.

48 non] V, oz. Y Q P, nec Sirzmond 53adeoV Y OP 54 septra Y 56 sancta] oz. P 58 auctoritatis] auctoritas P 60 per reuerentiam] pro reuerentia Szrzend ^ 63 isti] ox. P orientalis V/ — 64/65 dixere P 66 dicant V Y theodoti episcopi] eius V, cfr 7. 14 68 praelatam] praeclaram V cfr J. 16 92 sancta] ozz. P 78 accepit Y Q 78/79 a domino usque petegrinantes] oz. P per bomoiotel. 83 theodosii Y, theodorus Q P nondum] dum add. P 84 tu autem] tuarum Y

PL Tt

*

152

nre

AD IVSTINIANVM VIII, ir

237

8s interdictione sedata fuerit illa tempestas. Incomparabiliter itaque utilius tu responde, clementissime imperator, exspectationi totius Ecclesiae, quam ille respondit, quoniam incomparabiliter maior est nunc causa non condemnandi Theodorum quam illis temporibus fuit. 9o 11.Sienim Iohannes Antiochenus et omnes Orientales episcopi quos memorauimus, siue Domnus aeque Antiochenus, ex cuius epistula quaedam nihilominus memoraturi sumus, possunt aliquibus uideri pro solo Theodoro certasse, nos autem, qui timemus anathematizare Theodorum et eos qui ei non 95 dicunt anathema, non pro solo Theodoro nec pro solo Chalcedonensi concilio, ubi cum postea laudes eius recitarentur damnatus non est, uerum etiam pro ipsorum Iohannis et Domni Antiochenorum et omnium Orientalium sacerdotum et beati Procli damnatione certamus, qui non tantum ei anathema non 1oo dixerunt, sed nos quoque dicere uetauerunt ; quid ergo Theodosius minor adeunte se etiam praedicto beato Proclo responderit, quo utilius uos respondere possitis, insinuare debemus. 12. Imperatores Caesares, Theodosius et Valentinianus, uictoves, triumphalores, biissimi, semper Augusti, Deo amatort Io105 hann archiepiscopo et synodo cum eo in Antiochia congregatae. Turbam atque tumultum qui euenit in Oriente, nostrum cognouit imperium per religiosissimum et sanctissimum Patrem nostrum et episcopum Proclum. Quoniam ergo bro quiete et bace omnium prouidemus, braecipue autem ro fide Catholica, quae nostrum 110 quoque custodit imperium, uestrae scribimus sanctitati, quatenus pacem obiineatis el mullum uerbum intendatis eorum. qui uolunt conira salutem bropriam religionem sanctissimam conturbare.

PL

13. Intentio elenim nostrae diuinitatis illa est, u omnes homa-

718

nes cum. quiele degant ; praecipue autem sanctae Dei Ecclesiae, 115 fer quas ei nos saluamur et nosirum pollet imperiwm. Hac itaque uoce quieti Ecclesiae browidente nos aliquid de uobis utilius exspectamus. Quid. est autem hoc utilius nisi ut hoc quoque cum omni statuatis Ecclesia, ne quis aduersus eos qui in e)us pace defuncti sunt, quidquam de cetero tale praesumat.

103/119 Theodosius et Valentinianus, Epistula ad lobannez: /Antiocbenum et synodum in Antiochia congregatam

$5 interdictiones Y P Q, sed s exp. edata Y ^ fuerat P 86 responde] V, 90 iohannis 86/87 exspectationem P respondens Y Q P, respondes Sirzond W 92 cuius] eis Q P nihilominus] V Y, ozz. Q P Sirmond 94 eos] V Y, 100 uetauerunt] uetuerunt S7rzzond eis Q P, omnes Sirzond —— 9? iohannes I7

109/110 nostrum quoque] nmq V, nmq; Y 114 degant] V Y Sirmond, 116/117 116 prouidentes Szrzond 1i15saluunmusY Q P denegant V Q P quid asque utilius] oz. Y (Q P Sirmond per bomoiotel. 117 ut] oz. P

238

153

154

AD IVSTINIANVM VIII, 1v

(153-154)

IV, 1. Adiciam uero et aliam saepe dicti sancti Iohannis Antiocheni et synodi eius epistulam ad beatum etiam Cyrillum pro non condemnandis dictis Theodori scriptam : Deo amabili el sanctissimo episcopo Cyrillo Iohannes Antiochiae, et cum illo ; Deo amabiles episcopi conuenientes ex unaquaque prouincia quae in Oriente sunt Dei gratia, n ciuitatem amabilem. Christo Antiochiam, propter litieras sanctissimi episcopi domni Procl. 2. Et infra, loquentes de ipsis qui, ut dictum est, uolebant importune quaedam de Theodori libris excerpta capitula con10 demnari, sic inquiunt : Nunc autem idem ipsi, uelut ex somno exsurgentes, perrexerunt ad regiam ciuitatem, et eam perturbanles ecclesiasticam bacem, quantum 1n isis est, turbauerunt. Sanctissimo enim episcopo Proclo tomum recle reuera et fie habentem, quem ad. Armenios scripsit, nobis destinante et nostrum

15 quaerente consensum, omnia facta sunt a nobis el in nullo minus fecimus. 3. Erat autem et hoc in praesenti tempore superuacuum, bropter quod iam Dei gratia omnes ubique unum et eundem custodiunt jvwm intellectum. Solent enim aliquotiens res quae quasi 20 necessariae uidentur, misi opportune fiant, augmentum berturbationis accipere. Aliud etiam malum est in istorum festinatione manibus extensis, el alter tomus excerpta quaedam habens beati Theodori qui fuit Mopsuestiae episcopus, et ea quae ille in diuersis libris dixisse uidetur uolentes eis anathema inferre. 25 4. Profter hoc petimus ut mentem tuam nobis applices studiosius quam ?n aliis vebus et dignare considerare malum opus hoc esse, nisi ex communi sententia. illud. extinguere labores. Dedit enim tibi Deus super uelle etiam bosse, ut in commune omnes

3o.

jwues. 9. Suni in illo tomo quaedam incerta et aliter quam dicta sunt

intellegi ualentia, confitemur hoc etiam nos ; plurima uero eorum

aperta, widemus et sine aliqua ambiguitate vecta. Sed illis quae

putantur obscura, similia multa et a blurimis anterioribus eius et

gloriosis patribus dicta inuenimus. Et periculum impendet non

55 leue, ne tstis etiam illorum soluamus, eius uiri reprobantes dicIV, 3/7 Iohannes Antiochenus et synodus Orientis, Epis/ula ad Cyrillum zAlexandrinum;uersio latina integrae huius epistulae apud E. Schwartz, Konxilstudien in Sebriften der wiss. Gesellschaft in Strassburg, zo, SS.frassburg, 3914, p. 62-66 ; et in Conc. Epbes., Coll. Sicbardiana 14 (/ACO I, v, p. 310-2314). 10/93 ibid. 22/38 Pelagius, Def. 5 (ed. Devreesse, p. 2o, l. 1/16).

IV, 1 alia Q P dicis V Y Q P 4 iohannis V Y OQ P Sirmond ^ 4[5 illo deo] V Y, eo deo Q Sirmond, deo eo P, transp.

et] qui a4. 10 somno] omno V Y 12 tuba uerum Y 15 quaerente Y — 18 gratiam Q 20 fiunt Y OP — 21 festinationem V Y Q P 22 extens Y ^ 23 mopsuestine Y ?4 excommunicationis essentia Y —— 33 a] Y s. 34 impedet] Fac. 17, 1, /. 23 Pel. Schwartz, hinc pendet codd. Sirmond — 35 ne] in ad4. Sirmond, ut P

PL 719

"or

(154)

AD IVSTINIANVM VIII, iv

239

ta qui 1n episcopatu quidem defunctus, agonibus autem aduersus Arianos et Eunomianos et alios haereticos, decem milibus ber omnem suam uitam ubique decoratus est.

6. Quod. si fiat, multa etiam ab aliis sanctis patribus, aperte 4o dicía retractaturi. sumus el veprobaturi. Excerptis enim istis similia quaedam inuenimus apud ter beatum et nobilem Athanasium, quaedam etiam apud beatum. Basilium, quaedam apud Gregorium utrumque ; multa uero et apud Amphilochtwm saepius dicía, non arua uero et apud communem patrem beatum Theo45 hilum.

4. Sunt enim quae eliam tua sanctitas iia confitelur ei eundem de illis habes intellectum. Quaedam etiam ab ipso amabili Deo Proclo in eodem d$so tomo quem ad Armenios misit, quo multis sensibus istis decerptis concurrit. Et dies nos deficiet bercurrentes 5o beatum Ewustathiwm Antiochiae ciuitatis episcopum, qui fuit ro recta fide n Nicaeno concilio, et magnae famae Alexandrum uestrum ; sed etiam post illos sanctissimos episcopos, Meletium, Flawianum, a. quibus flura istis concordantia dicta sunt. 8. Quid iam dicam de his qui in Occidente secundum eandem 55 doctrinam et eandem confessionem decorati sunt, quos etiam tua

sanctitas melius noui ? Intende itaque, rogo, ad quod. braecipilium nos impellant, qui ad nullam utilitatem uerbis contendunt. Quid non hinc laesionis uel corruptionis et confusionis blenum generetur, si aperiamus ianuam his qui uolunt dicta transeun6o tium. patrum. euerlere ? Quale damnum non apertum erit. dicta non solum refutare, sed etiam anathematizare ? 9. Vt enim aliud alicui placeat, alóud non, in aliquorum dictis,

siue antiquorum, siue posteriorum, siue munc nostrorum, alia ratio est. Vt autem et anathema eis imponatur, arbitramur audax 65 et asperum apparere, elsi personae cum diclis nom anathematizentur. Quis enim nostrum speret non defungi, aut a quo non dictum est aliquid quod. aliwm possit mouere, aut quid. horum non $raebeat occasiones semper ut populi berturbentur ? 10. E? hoc quidem et uiuentibus et transeuntibus contingere 7o solet, quod mon scienti tantum haec dicimus, sed etiam plus omnibus nobis considerare ualenti magnitudinem huius absurditatis.

Quid autem non praebeamus ex hoc desiderabile Nestorii defenso-

ribus ? Quis enim eum non honorabit, st cum 1sto et aliis quà in episcopatu witam |deposuerunt, simul. anathematietur ? |aut

75 ubi eius opinio ber hoc non accipiat incrementum ? 36 aduersos 7

3? et eunomianos]

V/ Y, oz. Q P Sirmond

40 retracturi Y

reprobari V/ Y Q P 41 apud] oz. P 43 utrisque Y —— 49 percurrentis Y 51/82 alexandrum uestrum] V, alexandriae uestrae Y P .Sirzond 54 eandem] V, oz. Y Q P Sirmond | W? quiad]quia Y ^ 59 qui] quae P uolunt] V Y, oz Q P Sirmond | 63 nunc] V Y, non Q P Sirzond ^ 66 nostrum speret] nunc insperet Y ^ 66/67 non usque aliquid] V/, ozz. Y Q P Srzond 68 occasione / Y Q DP, occasionem Sirzoend | "1 nobis] /m marg. Q, om. Strmond ualent Y Q P 74 anathematizaretur V. Y OQ P

PL 720

240

8o

85

90

95

AD IVSTINIANVM VIII, 1v

(154)

11. Quis autem deceptorum hominum. de istis occasionem assumens, non confessorem wuocauerit, ueluti propter illos bassum qui passus est, quae etiam illi qui in Ecclesia. fulserumt passi sunt ? Quis autem mentem habentium nescit quia ea quae dure a beato Theodoro dicta sunt, necessitate compulsus dixil ? Proponebat enim. eum totus in commune Oriens inte eos qui ante nos fuerunt, sicut uirtutem multam doctrinae habentem aduersus haereses, contra quas pugnans et dimicans multa quadam diuisione usus est, non ex frauo intellectu ueniens, sed efficacius aduersus haereticos illo modo se uti $udicans ; neque unitatem summam. ignorans uel negans, absit — pleni enim. huiusmodi suni omnes ewus libri —, sed naturarum proprietates amplius diwidens, sicut ei bugna quam aduersus haereticos habuit, faciendum dictabat. 12. Hoc et tua religiositas aperte dispensauit 4n. anterioribus litteris uestris ad satisjactionem. quorundam. uenerabilium coepiscoporum nostrorum, quod et ipsum iuae uirtutis tuaeque sapientiae jroprium est. Verum ego, religiose princeps, quantum ex his dictis afficior, quibus uenerabiles patres per donatam sibi a Deo sapientiam praeuenerunt quicquid in causa Theodori pro magna synodo respondere possemus, tantum doleo, et illis quod factum est imputo, qui nos haec ante uobis ostendere non siuerunt. 13. Quis enim credit, quod uel tantae auctoritati religio tua,

IOO

105

IIO

tua, uel prudentia tali rationi resisteret ? Haec enim uerba synodi Orientis, non dicam timorati et sapientis principis animum, sed cuiuslibet hominis quem non penitus deseruit humanitas, commouerent. Nam si tunc potuerunt ardentem flammam restinguere, quanto magis nunc a uobis obtinere possent ne quis resuscitaret exstinctam ? Si autem ueluti ex somno exsurgentes dicti sunt illi, qui cum nihil contradixissent uiuenti Theodoro, post eius obitum illo tempore perrexerunt huc ad regiam ciuitatem, ecclesiasticam pacem, quantum in ipsis est, conturbantes, quid de istis fautoribus haereticorum dicendum est, qui post centum annos somnum illorum qui PL tunc malo suo surrexerant, peius euigilare coeperunt ? 721 14. Proinde synodus Chalcedonensis quomodo iusta ratione 79/89 Pelagius, Def. 3 (ed. Devreesse, p. 20, l. 16/26).

$8 pr. qui] quae Sirznd ^ 85 se uti] V, seu Y Q P, uti Sirzond —— 86 absit] abipsit sc V, ab ipsis Q Y P enim huiusmodi] eiusmodi P 90 dispensauit aperte — Q, corr. Sirmond — 91 illos Y Q P nos] non Szrzemd ^ 9$ uobis] nobis Y Q P non siuerunt] V7, consueuerunt Q P Sirzond, non sueuetunt Y 99 quod] bis in Y 101 sapientes principes V, sapientis principes Y — 102 sed] si Q P 105 uelut P 109 fauctoribus Y 110somnu Y 111 tunc] V Y, rem Q P Sirmond — suo] om. Y

AD IVSTINIANVM VIII, 1v

241

culpetur, quia credidit Orientalibus patribus in concilium congregatis, quos nouerat et non negasse quod quaedam in Theo115 dori scriptis aliter quam dicta sunt possent intellegi, et affirmasse quod recto sensu prolata sunt, sicut ex aliis plurimis eius dictis intellegebant, quae aperta et sine aliqua ambiguitate recta se uidere dixerunt ? Sciens etiam eosdem Orientales perhibuisse, quod illis dictis Theodori quae putantur obscura, 120 multa similia et a plurimis anterioribus eius et gloriosis patribus dicta sunt. 15. Si noluit eius uiri dicta reprobare, qui in episcopatu quidem defunctus est, agonibus autem aduersus Arianos et Eunomianos, et alios haereticos, decem millibus per omnem

12; Suam uitam ubique decoratus est. Numquid debet pro hac modestia et ratione culpari, praesertim quia non leue periculum. impendebat, ne dictis eius condemnatis, etiam illorum patrum omnia soluerentur ? 16. Consultissima igitur et prouida potius quam Nestoriana, 13o dicenda est illa synodus, quae prudenter et occasiones abstulit quibus possint populi perturbari et excusationem uel etiam auctoritatem Nestoriano errori non praebuit ; quod profecto faceret, si Nestoriani dogmatis auctorem iudicaret esse Theodorum a tantis patribus praedicatum. 13 17. Propter quod et ipsi dicebant : Aut quid horum non praebeat occasiones, ut semper populi berturbentur ? Quid autem non jraebeamus ex hoc desiderabile Nestori$ defensoribus ? Quis enim eum non honorabit, si cum isto et aliis qui in episcopatu uitam. deposuerunt, simul anathematizetur ? et cetera quae ab 14o eis commemorata, nos quoque uidemus Nestorii potius excusationi proficere. 18. Sed et beatum Cyrillum et alios qui cum illo Ephesum conuenerant patres sancta illa synodus tacite reprehendisse uideretur, quod praedictos Orientales, eundem Theodorum 14; defendentes et multo amplius laudantes, iniustum duxerunt

haereticos iudicare. Neque enim solus beatus Cyrillus, ac non etiam memorati sacerdotes eius qui cum illo fuerunt Ephesi, maxime uero Aegyptii, hanc Orientalium de Theodore sententiam cognouisse credendi sunt, qui tamen omnes in ipsorum 150 communione manserunt ? Vnde cognoscis, imperator, illa tria quae huius operis partitioni subiunximus, hic iterum atque iterum simul ostendi. 135/139 supta, l. 67/69 ; 1. 72/74.

1i6sint Y — 122si] V-Y, sed Q P Sirmond —— 129 eius condemnatis eius P 131 possint] possunt Jirzemd ^ 137 hoc] o». Q P 143 illa sancta — Y tacite] tante Y —— 145 duxerint Y Q, dixerunt P 146 ac] V,an YO P Sirmond 150 communione asserunt Y Q, communionem asserunt P

242

A

160

AD IVSTINIANVM VIII, 1v

19. Quoniam si Chalcedonensis synodus uel pro laude Theodori epistulam uenerabilis Ibae uelut haereticam refutaret, hinc potius, excusasse Nestorium et culpasse beatum Cyrillum atque Ephesenum concilium probaretur. Quas ob res omnino pie atque prudenter egit, ut discerneret a Nestorii causa causam Theodori. Nestorius enim perfidiam suam noxiae diligen- PL tiae celabat obtentu, negans sanctam Virginem Dei matrem, 722 et admonitus atque increpitus, offensionem totius contempsisse Ecclesiae. 20. Theodorus autem, non Ecclesiae contradicens magis autem pro ecclesia respondens, haereticis, quaedam sic locutus est, ut nisi ad intentionem dicentis lector aspiciat, offendatur

16 A

in uerbis. Nec unum esse Christum in duabus naturis abnegabat, sicut ostendimus, sed necessitate haereticorum oppugnantium cogebatur multum proprietates discernere naturarum. 21. Vnde dictum est : Proponebat enim eum totus in commune Oriens, sicut uiriutem multam doctrinae habentem aduersus hae-

17 o reses, contra quas pugnans et dimicans, mulia quadam diuisione

usus est, non ex prauo intellectu ueniens, sed efficacius aduersus haereticos illo modo se uti iudicans, neque unitatem summam ignorans uel negans, absit — pleni enim huiusmodi sunt omnes eius lübri —, sed naturarum proprietates amplius diwidens, sicut 17 - et pugna quam aduersus haereticos habuit faciendum dictabat. 22, Si uero licebit posteris antiquorum praedicatorum dicta simplicia, uelut haereticorum fraudulenta discutere, nec considerare quod in praesentes, non in futuras, quas nesciebant,

haereses intendebant, plurimos cum Theodoro sine dubitatione damnabimus. Nam sicut hi patres Orientales perhibent, multa in eis inueniuntur quae non seuerum iudicem, sed pium quaerant interpretem. 29. Quorum Orientalium testimonio quia non creditur, idcirco nos ex dictis antiquorum doctorum Ecclesiae pauca de plu18 A rimis proferimus, ut Eutychiani uel fautores eorum dissimulare non possint, quod in condemnatione dogmatum Theodori quam in destructione Chalcedonensis concilii quaesierunt, ilorum quoque patrum quos uenerari se dicunt, doctrina damnetur. Verum et his omissis uel paululum intermissis, re180

168/175 supra, l. 81/89.

154/155 uelut z:gue potius] V, oz. Y Q P, damnasset S/rmzond — 158 ephesum Y 157 causa] oz». Q P 160 contempsisse] V/ Y, concepisse Q P Sirmzond ^ 162/ 163 magis s:24e respondens] sed Sirzrd ^ 170 haeresis Y —— 172 se illo modo - YQ P$irmond |wYQP 173 sunt huiusmodi — Y Q P Sirzond — 175 et]e1Q P dictabatur Y Q P 176 dicta] 5s in P 180 mulla Y, nulla Q P 181/182 quaerat Y O P 184 plurimis] V/ Y Q n zarg., multis Q P Sirzmond 186 condemnationem Q P 187 destructionem P 188 ueneraris edicunt Y

^

(155-156)

AD IVSTINIANVM VIII, iv

243

19o prehendi non potest sancta synodus, quod uenerabilis Ibae epistulam pro eius laude non iudicauit haereticam. 24. Primum quidem, quoniam tantorum patrum sententiam secuta est, quod solum eius defensioni sufficit ; deinde quia nec illud improbandum est, si aut eos qui de quibusdam scrip195 tis Theodori causarentur, credidit occasionem facere contrario

dogmati quo tenebantur, uel ea minus intellegendo culpare, aut ipsum Theodorum minus commodis explicasse uerbis quae sentiebat, quod multis potest Catholicis doctoribus euenire. Nam saepe etiam intentione aduersariis resistendi in dicendo 200 modus exceditur, nec facile est homini futuras euitare quaestiones, cum aduersus praesentes toto nisu mentis insurgit. 25. Agebat enim Theodorus frequenter tam libris quam sermonibus in populum contra Synusiastas, siue, ut ab auctoris sui nomine sunt uocati, Apollinaristas, progenitores Eutychia20; nae

Christi

PL

dicebant esse naturam, quibus repugnans si forte per humanam fragilitatem lapsus inuenitur in uerbo, quid impium synodus fecit, quod eum tantis attestantibus credidit in sensu mansisse Catholico ? Maxime quia necdum perfidia Nestoriana 210 surrexerat, quae sollicitum semper ex altera parte faceret disputantem, sed hoc solum quod uincere proposuerat attendebat.

dementiae,

qui temporibus

eius

exorti,

unam

725

26. Quod si aliquo inexcusabili praeoccupatus errore Theodorus ostendatur, num impie sancta synodus fecit, quod pie de 215 Christi Ecclesia sentiens, credidit eum in tempore admonitum

155

156

corrigere potuisse, ut in ea permaneret episcopus, et ob hoc pro ceteris quamplurimis quae recte sapuit, non immerito eius doctrinam esse laudatam. Haec sane Orientalium patrum uerba, quibus de Theodoro dixerunt : 220 28, Profonebal endm eum totus in commune Oriens inter eos qui anie nos fuerunt, sicut uirtutem multam doctrinae habentem aduersus haereses, conuenire serenitas tua cognoscit epistulae beati Gregorii Nazianzeni, per quam eidem Theodoro scribens ait : Si quidem aliud caput haberet browincia, ad illud oporteret 225 clamare

ei contestari ; (ua. uero

reuerentia. superposita,

ad. te

220/222 supta, l. 81/85 ; l. 168/170. 224/226 Gregotius Nazianzenus, Episzula 152, ad Theodorum Mopsuestenum (PG 57, 258) ; uersio latina in Cone. Chale., Coll. Sangerm. 4 (/ACO 1l, v, p. 142, l. 2/3).

191 epistula Q P non] oz. P 194 aut] autem Y O P 196quud/ YOP 199 aduersatii O P 200 nec] ne / Y — 201 uisu Y X 203 syusiastas Q P 205 dementiae] clemencie. Y, oz. P 206 naturarum Y 209 quia] oz. P 210surrexat / Y — 211 quoduincere] quo deuincere V — 213si]etadz. Y OP 214 num] non Y S/rzend ^ 220 didicerunt Y Q P 220 totus] V/6, totius ^ orientis P

244 157

AD IVSTINIANVM VIII, 1v-v

(157-158)

attendere necesse esti. Et iterum : Haec comprimere mon est nosirae aetatis et infirmitatis, sed tuae prudentiae tuaeque uirtutis, quoniam tibi cum aliis facultatem donauit Deus ad communem defensionem Ecclesiae. Quid uero etiam beatus Cyrillus rescrip23o serit Orientali synodo, prohibens non tantum personam, uerum etiam dicta Theodori condemnari, tertio memorauimus libro.

158

V, 1. Nunc igitur Domni quoque Antiocheni synodicam memoremus epistulam, qui sicut eius decessor Iohannes et ipse imperatori Theodosio scribens : Vestram, inquit, docere cogitur pietatem, quoniam Apollinaris haeresiarchae impietatem. Euty; ches presbyter venouare pertentat et apostolicas labefactare doctrinas, myslerW incarnationis dogma corrumpens et. diwinitatem. |PL Vnigeniti et humanatatem unam naturam wuocans, commixtionem- |124 que et confusionem asserens factam et salutarem passionem ipsi incontaminalili deitati adnectens et hos qui columnae ueritatis et 10 fropugnatores pietatis fuerunt, et aduersus omnem haeresem clare uirtulem exercuerunt, Diodorum

15

2o

25.

3o

et "Theodorum

anathematizare

praesumat, et 4n hoc Apollinaris similis uamitati. 2. Ille etenim linguam aduersum magnum Diodorum mouwit, quoniam eum. agentem impie obiurgauit. Clarum autem et hoc affinitatis dogmatum. signum. est ; qui enim magnum ielatis certatorem Diodorum cum Apollinario uerbis blasbhemis impetit, e contrario semetipsum ostendit. similitudinem uanitatis allius amdplectentem. 3. Iste autem magnus Diodorus testem quidem pietatis habei Clarorumque certaminum, magnum illum Basilium. In illo enim claruit tempore quo Arii impietatis batroni, tunc imperatorum animas irretientes, aduersus ueritatem illorum mouere potentiam. Habwit. autem dste in. Antiochia certaminum cursum aduersus haereticorum. austeritatem decertans. 4. Dei autem homo sanctus Meletius, a quo appellationem habent apud nos apostolicorum custodes dogmatum. (Meletianos enim nos uocant Ari sectatores), sacratissimum |Diodorum gubernatorem. Ciliciae uniuersae praeposuit et Tarseorum regimen ei commisit. Iste in regia ciuitate cum Gregorio et Gregorio el reliquis qui eius erant. studii, ter beatum. Nectarium archiepiscopum ordinauit. 226/229 ibid. (PG 57, 260 ;uersio latina -4CO II, v, p. 142, l. 8/10).

V, 3/40 Domnus Antiochenus, Episzula ad Theodosium imperatorem ; tantum hic asseruata.

226 comprime P 227 tuaeque] atque Szrzond omnipotens Srzzond

. V,3ipsiP

228 deus] V, omnes Y Q P,

83pos! scribens] ex epistola synodica domni antioceni ad theodo-

sium imperatorem add. Y, eade nota apud V. in zarg. 8 confusionem] confessionem Y Q P saluatorem V/ Y — 13 aduersum] V, aduersus Y Q P Sirzond, theodorum Y 16 impetite Y — 17 natiuitatis Y ^ 20 beasiium / — 933 cursum] V 'Y,cursus Q P Sirmond 26 maletianos Y 28/29 regimen ei] / Y,

ei regimen Q P S/rzond

^ 29/30 et gregorio] P eras.

30 reliqui Y

(158)

Jr

3

A

"€

AD IVSTINIANVM VIII, v

9. Iste Iohannis magni doctor qui sedem regiae ciuitatis ornauat et uniuersum mundum doctrina complewuit, iste diuulgatissimum, illum Theodorum iis dogmatibus enutriuit, et clare ac fortiter edocens laborare, haereticorum cateruis eum immisit. Et sacratissimus quidem Diodorus cum Athanasio magno, et Petro et Timotheo confloruit ; Theodorus autem cum

40

45

55

Theophilo, uiris

wice luminarium orbem illustrantibus et qui sedem Alexandriae ornauerunt ; sed laudatores quidem horum illi in omm wia fuerunt, accusare autem eos nullus alicubi praesumpsit euidenter. 6. Apparet etiam ex his quae nunc protulimus, condiscipulum fuisse magni Ioannis diuulgatissimum Theodorum, cum quo, ut Domnus attestatur, a sancto quoque Diodoro, sicut a Flauiano Antiochensi, piis dogmatibus enutritus est. Hoc etiam simul est proditum, quod odium contra Theodorum sicut etiam contra magistrum eius Diodorum Eutychiani ab ipso Eutyche patre suo contraxerint, qui diuinitatem Vnigeniti et humanitatem,

50

245

unam

naturam

uocabat, commixtionem

et

confusionem asserens factam, et salutarem passionem ipsi incontaminabili deitati adnectens. *. Non ergo mirum si rami infelices amarissimae radici suae conueniant. At ego hic iudicium uestrae pietatis exspecto, cui sententiae nos in causa Mopsuesteni Theodori adiungi oportere censetis, utrum nam uesaniae Eutychis haeredumque eius, qui pro sua pecuali stultitia qua tenentur, in eius condemnationem frustra semper armati sunt, an Iohannis Constantinopolitani eius condiscipuli et Gregorii Nazianzeni, Iohannis deinde Antiocheni atque Orientalis uniuersi concilii, Cyrilli ac Procli eidem rescribentium, et huius Domni Antiocheni ?

8. Puto, clementissime imperator, quod magni sceleris magnaeque profanationis esse iudices, istorum luminarium mundi pro Theodoro Mopsuestiae calcare sententiam et ad tenebras caecitatis Eutychianae transire, ut in Ecclesia Catholica haereticorum exerceamus inimicitias et alieno contra nos65 tros odio militemus. Si autem profanum nobis est, in solius condemnatione Theodori patrum calcare sententiam, ut Eutychianorum desiderio satisfiat, nedum ipsos condemnare uenerabiles patres, decernendo uel decernentibus assentiendo, ut anathema sit qui Theodoro Mopsuestiae non dicit anathema. 9. Quod ergo uos religio uestra profanum iudicare compellit, 70 hoc etiam uenerabilis synodus Chalcedonensis profanum iudi6o

cauit, sicut iudicare

debuerat,

Eutychis

iudicium

in causa

34 ac] V. Y, atque Q P Sirmond 35 haereticorum] zs zn P, corr. 41 apparet Sirmond — A4antiochensium V Y — 465 est] oz. P 46 sicut usque diodorum] V,om. Y Q P Sirmond 48 uiscabat Y 51 rami] tam P tadice suae] race sue lVVYQP 55 peculiali P in] ozz. P 56 armati sunt] armatis P an] a. 1/- YQ P. B8 concilii uniuersi — Q, corr., Sirzmond —— 59 eisdem V^ 61 profanationes V7, profanationes Y ^ 70 iudicare] V/c, dicate V^

PL 725

246

75

AD IVSTINIANVM VIII, v

Theodori sequi, contra quem fuerat congregata, potius quam istorum patrum, quorum eum testimoniis refellebat ; et ideo, Domno Antiocheno cum multis patribus attestantes quod diuulgatissimus Theodorus, cum magno lohanne qui sedem regiae ciuitatis ornauit, a Diodoro piis dogmatibus fuerit enutritus, epistulam uenerabilis Ibae siue Theodorum condemnare non debuit, cum ex ea recitari laudes eius aduerteret.

10. Quippe cum et hoc sciret, quia communem ab Apollinaristis et Eutyche accusationem cum suo magistro Diodoro sustinebat, Diodorum uero similiter sciret testem pietatis clarorumque certaminum habuisse magnum Basilium et sanctum Meletium, a cuius nomine Ariani nos Meletianos appellant, 85 et Gregorium et alterum Gregorium, cum quibus beatum Nectarium in regiam ciuitatem episcopum ordinauit, cumque Alexandrinis episcopis, id est Athanasio magno, et Petro et Timotheo confloruisse, quod etiam ex eorum epistulis quarto libro docuimus ; sicut ipsum quoque Theodorum cum Theo9o philo, uiris uice luminarium orbem illustrantibus. Et utique non posset magna Chalcedonensis synodus crimen intolerabilis praesumptionis euadere, si Apollinaristas et Eutychem seque8o

retur, qui Diodorum 95

100

105

1IO

et Theodorum

cum

Basilio et Meletio,

et utroque Gregorio, et Iohanne et Nectario et Athanasio et Petro et Timotheo atque Theophilo, in praedicatione uerbi PL conuersatos sine querela, falsis criminationibus impetebant. 1i. Nonne hoc erat sapientiores et diligentiores Apollinaris- 726 tas et Eutychem ostentare et condemnare tot uenerabiles patres qui conuenientes Diodoro atque Theodoro, nihil in eis umquam reprehendisse monstrantur ? Horum itaque patrum auctoritate calcanda et conterenda fuerat Eutychianorum stulta praesumptio et non mendaciter excusanda synodus, quae sanius et fortius potest acceptabili, quam diximus, ratione et euidenti ueritati defendi. 12. Tantis autem ac talibus Ecclesiae Christi magistris diuulgatissimi Theodori uitam doctrinamque laudantibus et testantibus quod clare et fortiter laborans haereticorum cateruas euerteret, nusquam accusatus a quopiam, cum quidam eum et eius dogmata condemnarent, quid arroganter egi, religiose imperator, quoniam hoc de me cuidam uisum est uel sentire uel dicere, quod inter utrosque medius nec praedicare illum, uolui nec damnare, praesertim quia, sicut superius dixi-

78 theodori Y Q P 8?anathasio Y — 92 eutychem] crimen intolerabilis ag. P 93 qui diodorum] quid diodorus Y Q P et theodorum] et theodoretus Y, et theodorus Q, om. P 96 conuersato Q P quaerella / .— falsiV — 97 apollinarista 3 99 conuenientes] conuiuentes 7 Y 99/100 in eis umquam] 1 xoeek Istum quam Y, ille istum quam Q, inde istum quam P, inde istos umquam JSirmond ^ 103 potest] Sirzond, post V Y Q P quam] V, quod Y Q P Sirmond 108 cuerterit V Y Q P 110 hoc]hic P uisum cuidam — Y Q P Sirzond

AD IVSTINIANVM VIII, v

247

mus, non saltem solum Theodorum, sed omnes qui anathema ei non dicunt, anathemati subdiderunt.

15

13. Quomodo autem facillime probaretur non esse dicendum anathema Theodoro, nisi et omnes anathema illi non dicentes

eius damnationi coniungerent ? Quod quam crudele esset et nimis iniquum, etiam si hoc nulla patrum sententia fieri uitaretur, uidere perfacile est. Numquid enim anathema esse debe120 rent qui Theodoro Mopsuestiae, uel quia incognitos et incertos haberent, si fuissent aliqui eius errores, uel quia in Ecclesiae

pace defunctus est, metuerent anathema dicere ? 14. Nam si cauillari quisquam uolens obiectet eis, ac dicat : Quid commeruit innocentia infantium uel necessitas mutuo12; rum, ut a uobis anathema fierent qui nec Theodoro Mopsuestiae nec cuiquam dicere possunt anathema ? Multum pro sua peritia, sicut arbitror, aestuabunt. Quantum porro et ipsorum haereticorum mentes, cum in omnibus, tum maxime in hoc facto, furoris sui zelo fuerint obscuratae, satis clarum est, qui 13o dum longis suae factionis ambagibus ad euacuationem Chalce-

donensis synodi peruenire contendunt, illos etiam patres quos uenerari se dicunt, simul condemnari cum Theodoro nescierunt.

15. Nam doceant nos uel ipsi uel fautores eorum, si uere 13; aliquid possunt, quomodo simul et Theodorus talis pronuntietur haereticus, ut ab eius nomine iam Theodoriani uocentur,

qui Nestoriani hactenus uocabantur,

et laudatores fidei et

doctrinae eius non uideantur haeretici, ut de omni Ecclesia taceam, quae illum, donec aduixit, habuit honoratum. Hic

14o itaque probent subtilitatem suae doctrinae. 16. Hic exerceant illud ingenium petulans procacemque scientiam, qui perite philosophari se putant, qui calumniari alis mortuis possunt, cum defendere sua dicta non possunt. Ideoque uel nunc admoniti debent nobiscum improbare quod 145 factum est. Quod si noluerint, Catholici saltem desinant uel

iniuste uel nimis seuere de mortuis iudicare, et synodi Chalcedonensis auctoritatem tali haereticorum argumento destruere. 17. Nam cui rei necesseraria est ista multa iustitia, quae cum male argumentantibus haereticis fauet, dure atque crudeliter 1,0in sanctorum patrum contumeliam redundauit ? Nonne proprie uidetur in Ecclesiaste talibus interdictum, ubi scriptum est : Noli effici iustus multum, et nolà argumentari abun-

113/114 ei anathema

— Szrzond ^ 148 etiam si] etsi $7rzerd ^ uetatetur] Sir121 errores] erroris Sirzond 123 nam si usque dicat] oz. P 127 aestuabant] aestuabunt $zrzzrd — 132 simul] V, etiam add. Y Q P Sirmond 141 se] oz. P 142 eum Y Q 143 nobiscum] I7 Y, nobis seu Q P, nobis S7rzzond quod] oz. Y Q P 146 argumento] V7, argumentorum Y Q P Sirmond 151 ecclesiastice Y zmond, uitaretur V. Y OQ P

PL 7*7

(159)

AD IVSTINIANVM VIII, v

248

danter, ne forte obstupescas, ne impie agas multum ; et molt esse durus, ne moriaris in tempore non tuo. Et quia ibi sequitur di-

15; cens : Bonum est parcere te in hoc equidem ; ab hoc noli conía-

minare manum tuam, quia is qui timet Deum euadit omnia. 18. Maluimus

culpam,

parcere

nos,

pro Dei timore,

uenerandis

patribus

ut euaderemus

quam

hanc

illis admisceri

quia manus suas contaminauerunt, inconsulta eos subscrip-

16o tione damnantes. Pertinet igitur ad pietatis uestrae iustitiam, ut qui non iudicatis arrogantes paternae sententiae contemptores, qui se tantis patribus prudentius intellexisse et utilius fidei consuluisse gloriantur, multo minus me uel de cetero iudicetis, qui non meum, sed tantorum patrum uideor in Theodoro sequi 16; iudicium, quod etiam sancta synodus Chalcedonensis

secuta

est, sciens eum et a Iohanne Constantinopolitano atque Gregorio Nazianzeno, superstitem praedicatum, et post obitum ab Iohanne et Domno Antiochenis, ac tota synodo Orientis, atque Cyrillo Alexandrino et Proclo Constantinopolitano, 17 contra haereticorum calumnias multiplici ratione defensum. 19. Vnde magis probatur quod stulte propter hoc putetur haeretica, quam in causa Theodori illorum patrum testimonio fidem habuit, quorum fidem in suis definitionibus tenens hae17; reticos improbauit. Animaduertendum sane uidetur et fidelium cordibus inculcandum, non tam pro causa Mopsuesteni Theodori, quam pro cunctorum qui uitam in pace Ecclesiae finierunt atque finierint, quod omnes hi patres quorum sententias memorauimus, diuersis quidem uerbis, sed eodem sen-

159

18o su, pronuntient quoniam unusquisque in uita sua corruptioni Ecclesiae pertinaciter non resistens, post mortem cum suis dictis non debeat abdicari. 20. Sanctus namque Iohannes Antiochenus et tota synodus

(cfr147 ^ Orientis, beato Proclo scribentes, inter alia sic queruntur : Ef

18; quis de celero mominis adsit doctrinis, sic admirabilibus et famosissimis uiris bost mortem damnatis ? Non nostrum ergo est 152/155 Eccl. 7, 17/18. 155/156 Eccl. 7, 19. 183/188 Iohannes Antiochenus et synodus Orientis, Epis/ula ad Proclum Constantinopolitanum ; cft supra VIII, x,

l. 57/61 (p. 229).

153 a//.. ne] et O P 156 is] his V Y 159 quia] V Y Q P, qui Szrzond 161 arrogantes] V/ Y, om. Q P Sirmond ^ patetnae] patres ne Y Q P 163 me] V*, om. V . 164 meum] oz. Y — 1682b]o». YQP iohanni Y (8p. 172 magis] magnis OQ P quod]quam Y ^ 173 quam] V, quod Y Q Sirmond, om. P 174/175 haericos I 17? uitam] tam Y OQ P 178 atque finierint] ozz. P 180 pronutierunt Y ^ 181 cum suis] cuiusuis P 183 namque] V Y Q P, quoque Srzend ^ 184alia]alios Y Q P fos queruntur] item ex epistula beati iohannis ad proclum add. Y, quae nota occurrit in margine in V 186 damnatis] uiris post mortem damnatis add. OQ, uiris add. P meum Y Q P Sirmond ^ estergo — Y

nostrum]

V,

(159-165)

AD IVSTINIANVM VIII, v

249

gloriosis eorum qui braecesserunt opinionibus insultare, neque iudicare eos qui honorate defuncti sunt, sed solius iudicis uiuorum ei mortuorum. Scribentes etiam Theodosio imperatori 19o dicunt :

160 (cfr:iso)

21. S? autem quidquam, imperator sancte, obscurum aliquis in| uemiri dicat àn eius uel aliorum litteris, hoc vetractari necessarium

non est. Quorum enim wita in sacerdotio et ministerio optimum habwit finem, his braelatam gloriam dedicamus ; et non ex illis 195 €0s ?udicamus, de quibus aliqui atrociter eos accusant. Proclus etiam sic deploranti et conquerenti praedicto Iohanni et synodo Orientali respondit : 161 22. Quando enim ego scripsi tuae santati oportere aut (cfr:48) | Theodorum, aut alios quosdam qui pridem defuncti sunt, ana162 2ooíhemati subdi ? Et infra : Neque autem de Theodoro neque de (cfri48) — alio quoquam qui iam defuncti sunt, scripsi tibi, Deo amantissime,

163

aut ui anaihemalizetur,

(cfr 149)205 Mopsuesteni

164 (cír:s4)

aut

abdicetur.

ltem

scribens

Maximo diacono dicit : 23. Quomodo igitur per literas didici munc, quia Theodori et aliorum.

quorumdam

nomina

$raeposita. sunt

capitulis ad anathematizandum, cum illi am ad. Deum migrauerint ei eos qui am uitam relinquerunt, superuacuum est aniuiai bost mortem, quos nec uiuos aliquando culbauimus. Cyrillo etiam scribens memoratus Iohannes Antiochenus cum Orien210 o tali concilio dicit : 24. Quid nom hic laesiomis uel corruptionis et confusionis | plemwm generetur, sí aperiamus ianuam

his qui uolunt dicia

transeuntium patrum euertere ? Quale damnum non apertum enit dicia non solum ve[utare, sed. etiam anathematizare ? Cyrillus 215 quoque rescribens eidem Iohanni et eius synodo, sic ait : 165 25. Nisi forie in mentem assumendum est quod. concinnare (cfr 76) uolunt, cum maxime neque in jromptu est bersona quam culpae

191/195 eorundem, Episzula ad Theodosium imperatorem ; cfr supra VIIL, rrr, 1. 13/17 (p. 235). 198/202 Proclus Constant, Ejpisiula ad Iobannez Antiochenum; cfr supra VIII, r1, l. 10/12 ; 1. 19/21 (p. 231). 204/208 Proclus Constant., Episzula ad Maximum ; cft supta, VIII, 1r, l. 49/55 (p. 2352). 211/214 Iohannes Antiochenus, Epistula ad Cyrillum AAlexandrinum ; supra VIII, zv, l. 58/61 (p. 239). 216/

228 Cyrillus Alexandrinus, Epis/4la *'Pro Tbeodero" ad lobannem .Antiochenum et Orientales, in Conc. Ephes., Coll. Sichardiana 135 (/ACO I, v, p. 314, l. 24/26 ; p. 315, l. 13/19); cft supta III, vr, l. 277/281 ; l. 301/309 (p. 100-101).

187 predecessorum Y, ptaecessorum Q P 188 iudiciis. tor c Jirmond 192 litteri P hoc] oz. Szrmond

alt.eos]nos.$rzend V/ Y, prius Q P S$/rmond mond 904igitur] V/ Y uerunt P iam illi — 217 uoluit P

191 sancteimpeta1985 pr. eos] eius P

^ 196 conquirenti / Y —— 198suae Y 199 pridem] — 199/200 anathemate Q S/rzond ^ 202 utaut — SirQ, oz. P, ergo Sirzond — 205 sunt] et P 206 migra(Q P .Sirzmoend ^ 244 et] uel P 2918 qa V Y Q P

PL 728

(165-166)

AD IVSTINIANVM VIII, v-v1

250

supponunt, et capitulorum redargutio incerta, et qui haec agunt, in incerium currentes el. aerem. uerberantes ánueniuntur. Et 166 220 infra : Sed iuste audient, tamen etsi nolint, qui huiusmodi causas praebent : Obliuiscimini uos ipsos, quando aduersus pulueres (cfr 77)

arcus extenditis. Non enim superest qui apud uos inscriptus est. Et me nullus culpet in haec uerba progressum sed cedat famoso nimium Progressori. Graue est enim ansultare defunctis, uel si 225 laici fuerint, nedum illis qui in episcopatu hanc witam deposuerunt. lustissimum enim apparet. $rowidentibus uiris, cedere $raescienti uniuscuiusque uoluntatem et cognoscenti qualis umusquisque nostrum futurus sit. 26. Haec animo nobis tenenda sunt, haec non solum prae-

23o sentibus,

sed etiam futuris, si qui forte rursus

emerserint,

praesumptoribus opponenda, ne quis condemnare audeat, nisi correptioni pertinaciter resistentem. Quod si etiam quisquam ex his patribus, qui consona et uelut una uoce pro Theodoro responderunt, quod absit a conscientia et ueritate sanctorum, 25; praeuaricatus ab omnium communi sententia, contrarium sibi

tantisque patribus habuisse postea iudicium probaretur ; ipsius potius qui discordaret ab omnibus, non omnium communis pro Theodoro fuit euacuanda sententia. 2*. Propterea si qui sunt, qui uituperantes beatum Cyrillum, 240 dicunt quod aliter postea de Theodoro Mopsuesteno locutus est, quam in hoc iudicio, quod commune cum Iohanne Antiocheno atque Orientali synodo et Proclo Constantinopolitano habuit, in quo probatur etiam eius condiscipulo Iohanni Constantinopolitano, Gregorio Nazianzeno et Domno Antio245 cheno congruere, recipiendi non sunt aduersus eundem Theodorum, uel potius aduersus ipsum beatum Cyrillum, quem talia dicendo, quantum in illis est, inconstantem uideri faciunt

atque mutabilem. 28. Nam defensioni synodi Chalcedonensis, 250 rum

non iudicauit esse damnandum,

quae Theodo-

tametsi nullam pro eo

Cyrilli episcopi sententiam teneremus, sufficerent procul dubio tot aliorum patrum testimonia ; sufficeret postremo, si haec etiam defuissent, Ecclesiae Catholicae communicatio, in

cuius pace non solum sine ulla querela, sed etiam cum gloria 2;; magna

defunctus

est.

VI, 1. Repellendi ergo unt ac merito coercendi qui uolentes in praeiudicium sanctae synodi condemnari Theodorum, tantis uenerandis patribus, et Ecclesiae, sibique ipsi beatum Cyrillum 219 inuenientur Q P Sirzosd ^ 220 nolint] nolunt S/rzoend ^ 221 quando] quoniam J/rzoend ^ 223/234 progressum usque nimium] ozz. Sirmond, ptaecessoti legendum est — 225 nedum] uel dum Y Q P 226 prouidentibus] prudentibus Jirmond,recte — 228fututum Y Q P 229 sunt] V Y, om. Q P Sirmond 232 correctioni P resistentem] tesistenter praez. Y Q P 233 uelut] V, oz. Y Q P Sirmend — 23 4qui] qe V Y Q P 240 postea de] post eadem Y Q P 243 habuit] V Y, habuerit Q P Sirmond ^ 245 congrue Y Q P 253 fuissent de P, corr.

PL 729

y^

(167) |

AD IVSTINIANVM VIII, vi

251

posthac dicunt exstitisse contrarium. Vt autem non suspectum ; lectorem uel dubium relinquamus, siue scripserit aliquid aduersus

Theodorum

Cyrillus,

siue

non

scripserit,

defensio

magnae synodi debet nobis ex omni parte constare. 2, Et ideo certum aliquid de hoc incerto conficiendum est, quod recte secuta uideatur, ut Theodorum uel eius dogmata r1 9non

damnaret,

cum

apud

se

recitari

laudes

eius

aduer-

teret. Inueniuntur itaque ex nomine beati Cyrilli quaedam contra Theodorum, quaedam pro Theodoro scripta. Vnde necesse est aut utraque esse beati Cyrilli, aut neutra, aut eorum alterutra. 1; 9S. Si igitur utraque beati Cyrilli dicentur, cum eum in utrisque sibi contrarius,

uel si uellet, sancta synodus sequi non

posset, in his eum sequi debuit, in quibus non impugnat aliorum sententias patrum Ecclesiaeque iudicium. Si uero neutra beati Cyrilli esse dicentur, nihil est cur sancta synodus 20 putetur impugnare debuisse tantorum sententias patrum Ecclesiaeque iudicium. 4. Sin autem alterutra eorum beati Cyrilli esse dicentur, laudanda est sancta synodus quod illa eius esse credidit, quae non impugnant aliorum sententias patrum Ecclesiaeque iudicium.

2; Quod si etiam aliquo certo et manifesto indicio probaretur

167 (cfr 58)

quod illa contra Theodorum potius quam pro Theodoro scripta beati Cyrilli sint, idque ostenderetur quod eandem synodum minime latere potuerit ; quis eam sic quoque culparet, quod Theodorum non et ipsa culpauit ? 3o 5. Nam credis Cyrilli esse illa contra Theodorum scripta, in quibus tamen dictum est : Script? sunt a magno Theodoro aduersus Arianorum et Eunomianorum haereses X X forte et adhuc amplius libri ; et alia praeter haec euangelica et apostolica scripta interpretatus est. Et hos quidem labores mullus ausus est dncre35 pare, sed dextro decreto honorare studvwm rectorum dogmatum

quod 4n eis est. Quomodo Theodorum culparet, uelut Nestorianae uel cuiuslibet haeresis inuentorem, cum neque XX et amplius libros irreprehensibiliter scribere contra haereticos posset, neque euangelica et apostolica scripta recte interpre4o tari, si male quicquam de christiana fide sentiret ? 6. Siquidem omnes haereticos non aliunde magis quam de VI, 31/36 Cyrillus Alexandrinus, Contra Diodorum et Theodorum ; cft supra III, rrr,

l. 5/10 (p. 79). VI, 4 hac] V'*, hanc V^ 6 non sctipsetit] conscripserit Y Q P ? magnae] om. Sirmond 10 damnare Y Q P cum] tamen Y Q P se apud — P

laudis V/ Y — 10/11 aduertetet] animaduerteret J7rz;ond ^ 11 quadam Y 16 contrarius] I/ Y Q P, conttatium S$irzond —— 25iudicio Y —— 26 potius quam] potius quod Q, prius quod P 91sunt|tam adZ. V 3? haereses V Y

PL 739

252

4

wA

5o

AD IVSTINIANVM VIII, vi

scripturis euangelicis atque apostolicis refutamus. Et est omnino sibi contrarium, ut simul dicatur quisquam et euangelica et apostolica scripta recte interpretatus fuisse, et non recte de Christiana fide sensisse. Quod si et haec contra Theodorum scripta, quae sola putarentur esse beati Cyrilli, non semetipsa destruerent, nemo nisi absurdissimus iudicaret quod non eorum patrum in Theodoro debuerit sequi sententiam, qui cum illo in eadem prouincia degentes, et frequenti ac familiari sermone de ratione fidei conferentes, optime nouerant qua. intentione diceret quae aliquos hanc ignorantes uidentur offendere. 7. Nimis enim graue fuerat sonos sequi uerborum, immo signa sonorum atramento in chartulis figurata, et contemnere

j j sanctarum conscientiarum testimonia, scripta non atramento,

sed spiritu Dei uiui, non in chartulis sed in tabulis cordis carnalibus, quae doctrinae Theodori testimonium praeferebant. Illud uero quis nisi inconsideratus credat, nisi impudens dicat, nisi obstinatus affirmet, quod a sancta synodo Cyrillus uel soli 6 o Iohanni Constantinopolitano, non dicam praeferri, sed conferri debuerit, non tantum pro maiore meritorum Iohannis auctoritate, uerum etiam quod de Theodore ipsi magis, sicut antiquo amico et a principio condiscipulo, credere debuit, quam Cyrillo, quem nouerat etiam de ipso Iohanne similiter iam defuncto 6 contra iudicium sedis apostolicae scripsisse, ut ex catalogo episcoporum nomen eius Atticus episcopus iuberet auferri quasi profani et ab ecclesiasticis muris exclusi, eo quod non oporteret traditorem Iudam ascribi cum apostolis, neque Iechoniam expulsum connumerare cum Dauid et Samuele et J o prophetis ? 8. Quem nouerat etiam praedicto Theodoro communicasse, donec superesset, nec unquam corripuisse uiuentem, quando et ipse interpretari semetipsum posset, et certum facere si quid in illo dubium uideretur ? Religiose itaque synodus age7 5 ret, si, fidem Cyrilli approbans in qua non dissensit a patribus, suspicionem eius quam de Theodoro contra tantorum patrum sententias habuit non probaret. 9. Sicut etiam fidem lohannis Antiocheni et ceterorum Orientalium, atque aliorum qui cum eis Ephesum ex diuersis 8 o prouinciis conuenerant sacerdotum approbans, in qua non dissenserunt a patribus, suspicionem eorum quam de ipso beato Cyrillo habuerant improbauit, praesertim quia si credidisse dicatur illa synodus Mopsuestenum Theodorum a beato Cyrillo b]

4o recta P 4"? semetipsas V/ Y — 50 familiarum Y OQ P 50 sermone de ratione] L/, moderatione Y (Q P Sirzond 56 cordis] oz Sirmond 59 obstinatos V Y Q P 60 conferre V Y O P 64 simul Y Q 66 quasi] Sirmond, quiasi V Y QOP 69 connumerari.fZrzoend ^ "5si]in Y ^ $82 quia] quod P sicredidisse Y Q P

AD IVSTINIANVM VIII, vr-vi

253

culpatum, negari non poterit quod etiam sanctum Diodorum 85 simul ab eo reprehensum esse crediderit. 10. Nam, sicut quarto libro memorauimus, unus est quicumque credatur reprehensor amborum, in eodem opere et in eadem fidei causa utriusque pariter culpans, et idcirco si nullae fuissent pro Theodoro patrum sententiae, quas procul 9» dubio synodus impugnaret, si eum condemnare praesumeret, perspicuum est quod iuste non posset absque magistro suo Diodoro Theodorus discipulus ex Cyrilli auctoritate damnari. 11. Diodorum uero damnare non posset a magnis Ecclesiae luminibus, sicut ostendimus, praedicatum, id est ab Athana95 sio, Petro ac Timotheo Alexandrinis episcopis, a Basilio Caesa-

reae Cappadociae, a Iohanne Constantinopolitano, ab Epiphanio Cyprio, ab episcopis Aegyptiis confessoribus sub Valente imperatore in exsilium missis, habentem etiam magnum testimonium Constantinopolitani aduersus Macedonium congre1co gati concilii, cui eum interfuisse manifestum est, et religiosorum principum Gratiani, Valentiani et maioris Theodosii. 12. Iuliani denique imperatoris apostatae, reprehendentis quod Deum natum de uirgine fateretur, et quod Iesum Galillaeum et Deum aeternum praedicaret et mortuum. Proinde 105 cum sancta synodus contra horum testimonia Diodorum condemnare nullatenus posset, quomodo Theodorum eius discipulum, uel si, ut dictum est, nullis fulciretur patrum testimoniis,

condemnaret, quem sine magistro haec eadem sentiente iuste condemnare non posset ? Itaque nihil est cur ex his quae dici110 tur beatus Cyrillus scripsisse contra Theodorum synodus reprehendatur, quod Ibae epistulam laudes eius continentem pronuntiauit orthodoxam. 13. Quando si etiam contra Theodorum scribens Cyrillus nihil pro Theodoro scriberet, laudanda esset sana ratio liber11; tasque concili Chalcedonensis, quod non in toto Cyrillum

approbaret ; cum laudetur etiam Pauli minimi apostolorum sana ratio atque libertas, quod Petrum apostolorum primum adductum in hypocrisin et non recta uia incedentem ad ueritatem

euangelii

fidenter

improbans,

in faciem

illi restitit,

120 eumque coram omnibus obiurgauit. Non ergo nouum uideretur, nec religioni Christianae contrarium, ut contra tantorum patrum sententias Cyrillum sancta et magna illa synodus non acciperet in causa Theodori, sicut neque in causa Constantinopolitani Iohannis accipiendum esse quis dicit. VII, 1. Quod si nobis in defensionem ipsius magnae synodi

84 possit SZrzend ^ 86 est] oz. P 88 culpans] V/ Y, culpatis Q P .$irzond 88/89 si nullae] si mille Q P 91 prespicuum l/ Y . 95 ac] et Y Sirmond 106 posset nullatenus P, corr. theodorus Y Q 120 quoram ^ omnibus] quorum add. Y, coram add. Q P sed eras., add. Sirmond

PI: 751

254

A

IO

AD IVSTINIANVM

VIII, vit

etiam illorum patrum in scripto testimonia deessent, quibus commendatur fides atque doctrina Diodori, sine quo Theodorum docuimus iuste non posse damnari, numquid culpabilis iudicari debet quod Ecclesiae testimonium non contempsit, in cuius perpetua pace excellenti honore Diodorus Theodorusque manserunt ante illius temporis Ecclesiam, cum neque adhuc Eutyches, neque Nestorius esset exortus, Eutychiani audebunt de Nestoriano dogmate criminari ? 2. Non arbitror quod hoc aperte palamque praesumant. Sicut ergo lex naturalis una et tota in hominis mente defixa, cuius meminit Dominus in euangelio dicens : Omnia quaecumque uultis ut faciant uobis homines, et uos facite eis : haec est

IA

enim lex et $rophetae, multo fortior inuenitur quam ea quae foris habentur in litteris. Ab illius quippe interioris regula descenderunt, et illius partes sunt singula quaeque nobis forinsecus in scripto data pro lege, nec omnia collecta simul, uel etiam

20

2

A

multiplicata, possunt mensuram illius interioris excedere. 3. Ita fortius est unum illud generale testimonium Ecclesiae, quae neminem umquam expulit aut iudicauit haereticum, nisi correptioni pertinaciter resistentem, quam multa quae semote ac priuatim certarum personarum pro Diodoro Theodoroque protulimus ; partes enim sunt et ipsa unius testimonii generalis Ecclesiae et quantumlibet multiplicentur, eius auctoritatem ac terminum non excedent. Sed quemadmodum, cum illam naturalem

3o

55

et interiorem legem,

quae tota simul est, homo

desereret in exteriora delapsus, opus erat intimorum contemptorem particulatim forinsecus admoneri, ita nos quoque necessarium duximus contemptores generalis et publicae auctoritatis ecclesiae particulatim priuata scriptorum testificatione conuincere non quod partes toto et membra uniuerso suo corpori praeferamus, sed quia conuenientius hoc modo calumniatores magnae synodi iudicauimus refellendos. 4. Sicut nec generali symbolo fidei Christianae quo initiamur, quidquam est fortius, quamuis non scripto tradatur, uerumtamen aduersus corruptores intellegentiae et uirtutis eius,

utimur etiam priuatis testimoniis patrum quae continentur in

VII, 12/14 Matth. 7, 12.

VII,2 in] Ve, — 3/4 theodorus Y Q 4 posset Y — 7 ante] aut Sirzzond faciant] V/ev, faciam V . 15 13 hominis V Y 11 homines V Y O P habetur $rzond ^ illius] illa S/rzonmd ^^ interioris] scripsi, interiores V/ Y (Q'P. interiore Sirzend ^ regula] V Sirmond, regulae Y Q P 21 semoto Y Q P 26 naturalem] V, naturam Y Q P Sirmond — 29/28 opus usque contemptorem] 47s in Q 28/30 forinsecus uique patticulatim] V^ Y, om. Q P Sirzond per bomoiotel. 34sicut]sicS/rzond ^ quo] V, quae Y Q DP, qua Sirzend —— 85 non sctipto] V, scripto non — Y Q P Sirzond

PL 732

P

AD IVSTINIANVM VIII, vi:

255

scripto, cum et illa omnia uni generali symbolo seruiant, nec praefixos terminos eius excedant. 4o»

5, Et ideo, sicut dictum est, uel si nobis deessent haec tes-

timonia patrum litteris commendata, quae in purgationem synodi Chalcedonensis pro Diodoro Theodoroque protulimus, nemo sapiens diceret, quod aut religiosiorem se aut sapientiorem eisdem sanctis patribus et multis aliis credere debuisset, 4 A qui temporibus Diodori atque Theodori Ecclesia Dei luminarium uice fulserunt, ut quos illi uiuentes non excluserunt, quando magis possent alios corrumpere si fuissent haeretici, pia synodus ac religiosa mortuos crederet excludendos ; cum si aliquid in eorum uerbis quosdam uideretur offendere, alia 5o potius eos credere debuerit intentione dixisse, aut familiariter admonitos in ipso tempore correxisse, quam semetipsum religione uel sapientia tam multis uenerandis patribus anteferre. 6. Numquam enim, sicut didicimus, tantos ac tales simul habuit doctores Ecclesia, quantos et quales Diodori Theodo;;rique temporibus. Vt enim propter linguae diuersitatem scientissimos uiros Ecclesiae Occidentalis omittam, quamquam multi ex illis etiam in Graeco eruditi essent eloquio, ut Diodori atque Theodori scripta legentes intentionem eorum cognoscere potuissent ; ut praeteream et illos Graeciae doc6o tissimos qui episcopi non fuerunt, cum eis Athanasius interea, Petrus, Timotheus ac Theophilus Alexandrini in uerbi praedicatione degerunt ; deinde Meletius et Flauianus Antiocheni. ?. Nectarius quoque et Iohannes et Atticus Constantinopolitani; Amphilochius etiam Iconiensis, Epiphanius Cyprius, 65; Basilius Caesariensis Cappadociae et eius frater Gregorius Nyssenus, Gregorius Nazianzenus, Gelasius Caesariensis Palaestinae, Theotimus Tomitianus Scythiae, quorum nemo Diodorum uel Theodorum aliquando haereticum iudicasse monstratur ; quin potius una cum eis ab haereticis ApollinarisJo tis sustinerunt

7j

^

inuidiam,

tamquam

duos praedicarent filios,

duas Christi perfectas asserendo naturas. 8. Quapropter uel si minus attente legere possent scripta Diodori atque Theodori, admoniti saltem haereticorum calumniis attentiores procul dubio redderentur. Quid igitur opus erat in tantorum patrum contumeliam, sacrilegum et impium ac peiorem daemonibus pronuntiare Theodorum, cum si etiam in aliquibus probetur errasse, peior daemonibus iudicari non debuit in Ecclesiae pace atque honore defunctus ? De cuius 38 omnia illa — Sirzend 40 deesset Y 41 in] V'6, oz. V purgationem] V. Y,impugnationem Q P, propugnationem S/rzend ^ 44 debuisse Q P 46 ecclesiae Sirzond ^ 48 si] et ad. Y Q P B1 semetipsam V Y Q P 53 didicimus] L*, dicimus V/ 88 grego Y — 63 iohannis V. 68 diodorum] diodorus Y ^ ueltheodotum] V, oz. Y (Q P Sirmond ^ 90 praedicaretur O P 71 perfectasserendo l/ — 95 sacrilegium Y Q P

PL 755

256 8o

AD IVSTINIANVM VIII, vri

laude nec reuerentissimi Photius et Eustathius atque Vranius iudices Ibam episcopum reprehenderunt, apud quod ei sua . epistula prius obiecta est atque discussa. m adimperatore cum uel , accusatores 9. Sed nec ipsius eius uersus eum adirent, uel cum elicita excusatione iudices memo-

85

90

95

ratos adducerent et in eorum examine multis et magnis et inauditis eum criminationibus impetentes, saepe ac diu confligerent, aliquid ei de laude Theodori opponere tentauerunt, quod procul dubio facerent, si ab Ecclesia Christi Theodorus aliquando iudicaretur haereticus. 19. Vnde Eutychianis dicimus, ut quia dissentiunt a synodo, quae memoratam epistulam, duas Christi naturas et unam confitentem esse personam, pronuntiauit orthodoxam, refutatis ab ea saltem accusatoribus uenerabilis Ibae consentiant, nec in ea quicquam amplius quam illi calumniosissimi, impudentissimi atque obstinatissimi criminentur. 11. Quomodo uero Theodorum synodus praedicta condemnans, uel si, ut dictum est, tam multorum patrum testimoniis

in scripto manentibus minime repugnaret, ac non omnes superius memoratos aut haereticos diceret si putaret quod intellegentes consentiebant prauis, ut aiunt, dogmatibus Diodori Theodorique communibus, aut nimis indoctos, siue hoc putaret, quod illorum dogmata intellegere non ualebant ? 12. Non enim de personis ignobilibus disputamus, quorum dici possit latuisse doctrina, cum de Theodoro scriptum sit, quod et XLV annis clare in doctrina praefulserit, et omnem 105 haeresem expugnauerit et decem milia conscripserit libros aduersus errores, contra quos eum totus in commune Oriens proponebat, tamquam uirtutem multam doctrinae habentem, et quod in expositionibus, quas in omnibus Ecclesiis Orientalibus et in hac regia ciuitate faciebat, probatus fuerit in conspecII o tu sacerdotum et imperatorum et populorum. 13. Quomodo ergo si tales sancta synodus abdicaret, non, sicut diximus, omnes uenerabiles illius temporis patres aut haereticos diceret aut ignaros ? Quid itaque horum diceret mallet ignoro ; quod autem necesse est horum alterum dicere II vA non ignoro. 14. Multo igitur magis nunc, quia non desunt eorum testimonia pro Diodoro atque Theodoro, litteris etiam commendata,

si Theodorum id quod Diodorus sentientem damnare praesu82 ipsius] ipsi $Zrzzond 83 accusatione J/rzerd ^ iudicas Y Q P $8? theodoro Y . 83 quam illi] quam illic Y Q, quoniam illic P 94 criminantur O P 95/96 contempnans Y — 97 omnes] V, oz. Y Q P Sirzmond | 98 si putaret] V, oz. Y Q P Sirmond — 100theodoroque V Y ^ siue]si./rzomd ^ 102 disputamur Y . quorum]quatum S/rzond ^ 104 de] Y sJ. 102 xLv] v et quadtaginta /, quadraginta Y Q, xr P Sirmond ^ 108 quas in omnibus] quasi nominibssVYQP 111 ergo] V, om. Y Q P Sirzond — 113 diceret V Y Q P 114 non] oz. P 118/119 praesumerit V/ Y

PL 734

AD IVSTINIANVM VIII, vi1

257

meret, aut haereticos fuisse omnes hos patres, aut ignaros et 120inscios dicere cogeretur. Sed numquid ita mundo Christus irascitur, ut aures Christianorum ferant, si dicatur quod illa synodus Athanasium, Basilium et utrumque Gregorium et Iohannem, haereticos iudicare debuerit, ut temerarii condem-

natores Theodori orthodoxi iudicentur ? 1:3; 15. An, quod est satius, indoctos eos iudicare debuisse dicetur, ut istorum mirabilis peritia, quod maxime appetunt, efferatur ? Sed ut hoc iterum uel amplius aliquid dicam, numquid ita mundo Christus irascitur, ut aures, non dicam Christiano-

rum sed quorumque hominum, ferant istos nostros dici talibus 130 doctiores ? 16. An forte putabitur quod nec haeretici dicendi essent a synodo illi patres, quoniam non consentiebant dogmatibus Diodori atque Theodori, nec indocti, quoniam sciebant ea recta non esse, sed tantummodo neglegentes, quod eos corri13 gere aut ab Ecclesia pellere minus curauerint ? 17. At hoc ipsum quod tacuerunt in tempore, cum eis et ad intellegendum magna scientia et ad respondendum sermo non defuisset idoneus, pro consensu teneri merito potest. Igitur etiam sic non aliud efficeretur, nisi ut illi sancti patres haeretici 14o affirmarentur a synodo qui neque ipsos neque illorum dogmata quae impia nouerant, cum possent uoluerunt abdicare. Verum esto contra ueritatem praesumptoribus hoc etiam sicut multa cedamus non haeretici affirmarentur a synodo. Quamuis itaque in tali causa neglegens tolerabilior forsitan indicetur haeretico, A

14; procul dubio tamen indocto deterior. Venerabiles autem patres, quos indoctos illa synodus dicere non audebat, multo

minus neglegentes, quod est deterius, iudicare praesumeret. 18. Diligentes igitur iudicauit, quos et sciebat temporibus eorum exortos haereticos expulisse. Vt enim omittamus eos 150 quorum nomina iam abolita sunt cum haeresibus suis, id est

Basianos, quos et Anthropomorphitas dicimus, Semiarianos, Aerianos,

Antidicomaritas,

Euphemitas,

Martyrianos,

Massalianos,

Sacianos,

quos

et Euchitas,

temporibus

eorum

et

exorti et expulsi sunt etiam Martyriani, Photiniani, Macedo15; niani, qui et Pneumatomachi, Aetiani, qui et Eunomiani, sed

et Apollinaristae. 122 utroque / Y —— 123 emerrarii Y — 125 satis Y —— 127 aliquid amplius — P 129 ferant] doctiores add. Sirzond ^ 130 doctiores] V, doctoribus Y Q P Sirmond 135 pollere P errauetint Q P 139 sicut Y . 140/144 qui neque que a synodo] ozz. Sirmond per bomoiotel. 14biudicetur Y ^ uenerabilis Ww 149 exortus V Y 150 iam] V, om. Y Q P Sirmond 152 aerianos] V Q Sirmond, actianos Y, atianos P massilianos V Y Q P eutychitas V Y QP 153 sacianos] satanianos /egendum est 154 martyriani] Q P, marriani V, martiani Y Sirzund, ariani Cotelier (cfr PL, 67, c. 736, n. **), marcelliani Jegenduz est photiniani] L/«, photiani V Y (Q P Sirmoend ^ 185 pneumatochi V Y, pneumatoci Q P

PL 735

258

AD IVSTINIANVM VIII, vit

19. Et quomodo in his tantis aemulatores fidei comprobati, in solis Diodoro atque Theodoro neglegentes a sancta synodo crederentur ? Igitur ut Diodorum ac Theodorum non expel160

lerent, aut melius eorum dicta intellexerunt, sicut ab aliis sua

uolebant intellegi, quod nos facere noluimus, siue non possumus, aut rationem a praesentibus cur ita locuti sint exegerunt, aut inuenerunt eos iam mutasse sententiam, aut quod extremum est, admonitos mutare fecerunt. Nam aliter eos in Eccle165

170

sia Catholica manere potuisse quis sapiens Catholicus credat ? 20. Cum uero tanta quae dicta sunt, ego indoctus et latinae linguae, de causa apud Graecos habita, post centum annos pro meo captu et facultate, uel intellegere uel explicare potuerim, quanta credendum est illam sanctorum patrum congregationem in causa penes se et recenti memoria cognoscere potuisse, illo etiam reuelante qui dixit : Vb? sunt duo uel tres congregata in nomine meo, ibi sum 1n medio eorum ? 21. Nam fideliter inuocatus non solum a sacerdotibus, sed

ab omni quoque populo suo cuius fides et exspectatio ex illo1 rum auctoritate dependet, primum dat omnibus congregatis A

unum

180

18

A

cor et animam

unam,

ut nullus eorum

suam

uelit esse

sententiam, nisi quae fuerit ueritatis. Quotiens ibi doctiores indoctioribus, et plures paucioribus, illo eorum medio cedunt ? Quotiens etiam per nescientes scienter operatur ipse qui potest PL omnia facere supra quam petimus aut intellegimus, et qui 736 promisit quod nobiscum sit omnibus diebus usque ad consummationem saeculi ? 22, Vtinam sibi numquam saecularis potestas, quod ei creditum non est in his negotiis usurparet, quae numquam feliciter usurpauit. Ceterum congregatis in suo nomine sacerdotibus suis Christus deesse non potest, quia cum sit omnipotens ueritas, mentiri nullatenus potest, sicut nec illi synodo

190

295

defuit,

quae in causa quidem fidei omnium communiter patrum doctrinam secuta est. 23. In Theodori uero, non unius Cyrilli, uel si concedamus quod dicitur, quia nec posset, cuius contraria sibi esse uidebatur uel incerta sententia, sed aliorum patrum secuta est, quos et auctoritate et numero et ratione praeferre debuerat. Quis enim lohannem Constantinopolitanum Cyrillo, quis plures probatissimos uiros uni, quis excusationem certissimam et 171/172 Matth. 18, 20.

189 diodorus ac theodorus Y Q P

161 noluimus] nolumus Y Q P .Sirmond 162 exegerunt] oy. V Y Q P 163 mutassesentiam l/ —— 170 recenti] trecenti VEO 172 in medio eotum sum — Y Q P Sirzond — 1vAfideles Y — 17$ ibi] sibi Y Q P 178 plures] in «dz. V Y OP 180 intelligamus P eripe aut Y O P Sirmond | 184 infeliciter Y Q P 190si]sicut Y O P concedamus] V, cedamus Y, credamus Q P Sirzond

^ (168)

27

AD IVSTINIANVM VIII, vii

constantissimam incerta et inconstanti accusatione iusta ratione non praeferat ? 24. Nihil igitur hinc calumnientur haeretici, uel Catholici offendantur. Quae fuerat Iohannis ac Procli Constantinopolitanorum, Gregorii Nazianzeni, Iohannis ac Domni Antiochenorum et Orientalis concilii fides, nec non Ecclesiae a qua non est expulsus Theodorus, eadem fuerat et Cyrilli. De Theodoro tan-

200

tum, sicut et de Diodoro, 20 E

o

2I

259

A

cui similiter Athanasius

et ceteri

atque Constantinopolitana synodus attestatur, in solo Cyrillo dicitur inueniri diuersa sententia ; et quod est indicium certissimae ueritatis, in ipsa dissensione consensus unius eiusdemque fidei comprobatur. 25. De quo enim Cyrillus Theodorum culpasse dicitur, manifestissime prauum est et religioni contrarium, neque id esse prauum defensores Theodori non denegabant, sed hoc Theodorus non sensisse dicebant. Vnde igitur et ille putabat arguendum esse Theodorum, quod uelut eadem senserit quae male Nestorius sensit. Inde illum Orientales sancti defendebant asserentes quod non eadem senserit quae male Nestorius sensit ac per hoc utrique diuersa de Theodoro sentientes, Nestorii condemnationem sine ulla diuersitate firmabant. 26. Quid ergo Nestorianos adiuuet, qui Theodori dictis, sicut et aliorum qui in Ecclesia claruerunt, male uti dicuntur,

22 Oo

22

si qua de illo fuit diuersa patrum sententia ; cum et ideo fuerit accusatus, quia similia putabatur sapuisse Nestorio et aliter non potuerit excusari, nisi probaretur alienus ab errore Nestorii? Hoc quoque meminisse idem Nestoriani debent, quoniam in eis litteris Orientalium patrum beato Proclo rescriben-

tium Theodorus excusatur, in quibus firmatur, sicut ostendimus, unum de Trinitate pro nobis crucifixum, et in quibus 5

dicitur : 27. Quod autem omne Orientale concilium Nestorit nouitates

168

abdicawit, nouit el tua sanctitas, quae mostras super hoc latteras 25 o

secundo iam tertioque suscepit. Sed nec Eutychiani uel Semieutychiani dissimulent quod interim nihil aduersus Theodorum 227/229 Iohannes Ant. et synodus Orientis, Epistula ad Proclum ; uide quae adnotaui ad I, 1, 72/84 (p. 6). 196 incerta] incertae Sirzond ^ accusationi Y ^ iusta ratione] V Y, om. Q P Sirmond 188 igitur] uel add. Q P Sirzzond 200 ac] oz. P 203 et] etiam YOP similiter] 7, similis Y, simul Q P Sirzond ^ etceteri] V, om. Y O P Sirmond 204 dicitur] Jis i» Q inueniri] inueni si Q P 205 iudicium Y 206 discensione Y ^ 209/210 est et 4:que prauum] V Y Q, om. P Sirmond per bomoiotel. 210 non] ozz. Y 211 dicebant] V' Y, dicebantur Q P, dicebatur Sirmond unde] inde S/rznd 212 exequendum Y Q P Sirzend ^ essct Y 213/214 inde illum zsque sensit] oz. Sirmond per bomoiotel. 217 qui] V, oz. V 218 mali Q P 223 litteris] oz;. V 226 pos! dicitur] ex epistola orientalium ad sanctum proclum sequizur in Y

PL 27i

260

AD IVSTINIANVM VIII, vi

ex nomine beati Cyrilli, quem sequi se dicunt, proferre potuerint in quo culpetur in duabus Christum praedicasse naturis. 28, Siue enim uere, siue false perhibeatur Theodorus ab eo culpatus quod duos crediderit filios, hactenus fictum non est 235 praedicauit Christi esse naturas, quod eum Eutychiani praedicasse non negant, quem etiam duas mentiuntur putasse personas. Cur igitur eum beatus Cyrillus non simul de duarum quoque naturarum praedicatione culpauit, si haeresi Nestorianae deputandum est duas Christi credere ac docere naturas ? 240 29. Quin potius hinc sapientissimus Iohannes et Orientale concilium,

scribentes

eidem beato

Cyrillo, Theodorum

pur-

gant, quod aduersus haereticos naturarum proprietates amplius diuidens, putaretur etiam duas Christi asseruisse personas. Quomodo igitur uel Orientales patres ex eo magis excusan24; dum Theodorum a Nestoriano crimine iudicarent, quod naturarum proprietates amplius diuideret, si Nestoriani est criminis duas Christi naturas asserere ? Vel quomodo ipse quoque beatus Cyrillus non eosdem Orientales iudicaret haereticos et nimium stultos, qui Theodorum incertum crimen sustinentem 25o certo crimine defendere nitebantur ? 30. Praesertim quoniam et ipsum beatum Cyrillum affir- PL mabant non aliter docuisse, dicentes ei, sicut supra memoraui-

mus : Sunt enim quae etiam el tua sanctitas 4ta confitetur, et eundem de ills habes intellectum. Qua. de re si haeresi Nes255 torianae debet ascribi duas Christi praedicare naturas, beatus Cyrillus, qui nihil contra retulit, magnum in se crimen sua taciturnitate firmauit, a quo purgari non poterit, nisi Catholicum iudicetur duas Christi naturas asserrere. 31. Intellegis igitur, imperator, quod si qua patrum discep260 tatio de Theodoro fuisse dicatur, Nestorianos pariter et Eutychianos confundat. Sancta uero synodus unam et communem accusantis, si tamen uere dicitur, ac defendentium Diodo-

rum et Theodorum fidem tenens, illos sequendos in persona Theodori iudicauit, quorum et maior fuit auctoritas et qui cum 265 illo degentes, diurna familiaritate bene cognouerant qua intenPene scripserit in quibus putabatur ab ignorantibus arguenus. 32. Hoc iustitiae congruebat, hoc etiam pietati, quae quan-

253/254 supra VIII, rv, l. 46/47 (p. 239).

231 dicuntur P

234 duobus

V, om. Y Q P Sirmond

Y Q P

283 etiam quae

crederit

Y OQ P

— P Sirmoend

248 iudicaret]

^ pr.et] om.

Y QP

254 habet Sirzosd ^ 260 pariter] igitur P 263 et theodorum] V, oz. Y OQP JSirmond ^ 265 diuturna Sirmend ^ cognouerat P 266 arguendos Y

738

p

AD IVSTINIANVM VIII, vit

270

261

tum ratio patitur debet excusationi magis quam accusationi fauere personae. Hoc etiam conueniens fuit assertioni uerae fidei, quam contra Nestorium et Eutychem synodus illa susce-

275

28

Vw

perat, ne aut diceretur Nestorius similia sapuisse Theodoro a tantis patribus praedicato, et per hoc eius errori daretur auctoritas, aut Apollinaristarum progenitorum Eutychianae dementiae, uel ipsius Eutychis in Theodoro uideretur secuta iudicium, ut de ipsa quoque secundum sententiam beati Cyrilli merito diceretur, quod propterea se circa Theodorum, uirum admirabilem et maximam gloriam merentem, infense haberet, ut occasionem faceret contrario dogmati quo tenebatur, quaerens, capitula quaedam eius non ex melioribus intellecta damnari. 33. Quibus ita constitutis atque firmatis, quod nuper a quibusdam condemnatus est, cohibentiae quam praebent Eutychianis et abominandae praesumptioni debet ascribi; et ideo sicut hos temerarios contra sanctorum patrum Ecclesiaeque testimonium nullatenus approbare quisquam sapiens potest, ita magnam synodum Chalcedonensem cum hisdem patribus et Ecclesia in qua Theodorus mansit, non potest improbare. 269 accusatione P 273 et] aut Szrzond 287 hisdem] V/ Y, iisdem Q Sirzzond

^ 2883 cogibentie Y ^ prebente Y

explicit liber octauus beati facundi V Q, explicit liber octauus sancti facundi episcopi Y, explicit liber octauus beati facundi episcopi ad imperatorem Tustinia-

num

LIBER NONVS I, 1. Promissionis memores, competenti loco iam proferamus de Theodori scriptis non pauca, sicut tertio libro ex occasione conuincendae falsitatis aduersariorum fecimus, sed multo plura, quibus abunde monstraretur quantum ab his ; quae in praeiudicium magnae synodi Chalcedonensis de illo conficta sunt, fuerit alienus, ut iam non patrum testimonio,

sed ipsis rebus ostendatur quod conturbatores Ecclesiae, qui epistulam uenerabilis Ibae de laudibus eius Theodori culpant, non quasi latentem inuenire non potuerint, sed manifestam 10 uidere dissimulauerint ueritatem. 2. Igitur tria sunt in quibus eius dicta calumniantur, sicut iam diximus. Vnum est, quod eum criminantur, iuxta Sabellii

PL

dementiam, unam diuinae Trinitatis credidisse personam. Alterum, quod semetipsos destruentes econtrario rursus affir1:1; mant quod quaternitatem introduxerit, duos filios praedicando, id est aliam Dei Verbi et aliam Christi asserendo perso-

739

nam, qui homo tantum fuerit, non etiam Deus, sicut putauere

Iudaei. 9. Tertium uero est, quod eum dicunt amputasse omnes in zo Christum factas prophetias, quod Manicheorum erroris est, quos nouimus Iudaicae infidelitati male contrarios. Nam illi nouum detestantes, uetus se dicunt accipere ; isti uetus detestantes, nouum se dicunt accipere testamentum. 4. Quae quidem, ut ostensum est, sic absurda sunt sibique 25 contraria, ut nullus ea refellere uel attendere dignaretur. Despicienda enim magis haec erant et silentio contemnenda, nisi tantorum episcoporum coacta subscriptio nugis talibus nos respondere compelleret. Nam quid hinc metueremus? An forte credendum est quod his ridiculis, mutuo se destruenti3o bus etiam nemine refellente, quisquam uel parum cordatus praeberet assensum ? 3. Quomodo autem posset euidentius omnibus apparere, quales sint reprehensores synodi Chalcedonensis, qui se Iohanni Constantinopolitano, Gregorio Nazianzeno, Iohanni et

Liber VIIII incipit eiusdem liber nonus V/ Y, eiusdem ad imperatorem iustinianum liber VIIII incipit Q, liber VIIII incipit P I, 1/2 proferamus] V, properamus Y Q P, proponamus Szrzond ^ 4 monstraretur] monstretur P S/rzond ^ 4|6 quantum ab his quae] V, quantum ab iis quae Sirmond, quantumque Y Q P 6 fuerit] Sirmond, fuerint V. Y Q P 12 criminantur| unicam add. Sirmond 13 unam] V, oz. Y (Q P Sirmond trinitatis] unam add. P in marg. i4etcontrario Y —— 15 introducerint V, introduxerint EO 19 amputasse] V, putasse Y Q P, euacuasse Sirzond 21 male] manifeste s. ras. P 22 uetus] uelut Y — 27 nugis] magis P S/rzend ^ 390 etiam] V, om. Y Q P Sirmond | par Y — 32 posset] potest P euidentius] bz: im Y 34 iohanni const.] iohanne const. / Y Q P

^ (69-110)

AD IVSTINIANVM IX, 1

263

3; Domno Antiochenis atque Orientali concilio, nec non et Proclo

4o 169

4s

so

5;

6o

6;

170

7o

item Constantinopolitano et Cyrillo Alexandrino religione atque scientia praeferunt, nisi probarentur et nimis irreligiose amare mendacium et neque hoc saltem scire quomodo mentiantur ? Accipe uero iam serenissime imperator, quid idem Theodorus de quadragesimo et quarto psalmo disputans dicat : 6. Quid itaque imuenietur maius his quae a Christo facta sunt in iania mundi commutatione omnibus agnoscentibus, Deum uniuersorum et jielatis atque uirtutis diligentiam habere festinantium, ei. glorificantium. quidem Dei Vnigenitum, .exhabentium uero sancto Spiritui condignam adorationem, bro quibus beatus Dawid aW : "Eructuawit cor. meum. uerbum. bonum" ? Cernit hic tua pietas omnes simul haereticorum calumnias esse destructas. 7, Nam quis unam Patris et Filii et Spiritus sancti credens esse personam diceret quod pietatis atque uirtutis diligentiam festinantes habere sic glorificent Vnigenitum Dei, ut simul etiam condignam adorationem exhibeant Spiritui sancto ? Si enim ipsum esse crederet Dei Vnigenitum, quem Spiritum sanctum, suffecerat dixisse, glorificantium quidem Dei Vnigenitum, nec erat opus dicere, exhibentium uero sancto Spiri- PL tui condignam adorationem. 740 8. Quocirca tres Theodorus credidit et docuit esse personas, alium dicens Patrem, cuius sit filius quem uocauit Vnigeni- . tum Dei, et alium filium ipsum unigenitum, et alium Spiritum sanctum, cui condignam, id est talem qualem etiam Filio, adorationem exhibeant qui pietatis atque uirtutis diligentiam habere festinat. Sed neque Christum hominem tantummodo praedicauit, cuius operibus nihil maius esse perhibet, confitens eum Deum uniuersorum, a quo tanta mundi commutatio facta sit. 9. Quod autem nec euacuet omnes in Christum factas prophetias palam est, quia ipsum prophetiam Dauid factam esse pronuntiat qui rursus in eiusdem psalmi expositione dicit : Quoniam quidem rius ait regna, postea autem memoratus est Liber VIIII 1, 42/4? ex ZApologia 'Theodoteti ;cfr L. Abramowski, TPeodorezs "Apologie, p. 653 — Theodorus Mopsuestenus, Cozzzent. in Psalm. 44 (ed. R. Devreesse, S7udi e Testi 95, p. 278, l. 14-25). 41 Ps. 44, 2. 70/93 ex ;Apologia Theodoreti ; cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus, Cozent. in Psalmi. 44 (ed. cif., p. 286, 1. 17 - 287, l. 31).

35 et] ozz. V Y

37 preferuntur Y 38 hoc] oz. P 43 tantam Y QP commutatione] V Y Sirzend, contaminationem Q P 44 eructauit / Q 55 sufficerat I7 60 dei 44e unigenitum] V, filium ipsum unigenitum Y Q P,

om. Sirmond per bomototel.

Sirwond

63 festinat] V/ Y Q P, post corr., festinant P, ane corr.

68/69 ipsum usque qui] oz. Sirmond per boroiotel.

264

AD IVSTINIANVM IX, 1

(170-171)

inimicorum perditionem et reliquorum subiectionem, ne aliquis existimet mwuper ei accessisse regnum, uel certe bosse eum denuo priuari eadem potestate. 10. Post haec infert : Sedes tua, Deus, in saeculum saeculi",

171

75 hoc est consequenter quidem interimentur inimici, reliqui uero omnes subicientur. Quoniam quidem mon subintromissum habes, regnum, sed ex sempilerno omnium regnas et in aeternum regnas et regnum tuum manet in perpetuum. Haec Iudaei ut. fabulas inanes intellegunt, existimantes de homine vege dicta. 80. 11. Cui enim hominum iantum hoc insigne uirtutum, aui talium magnitudo dictorum ? Cui uero conueniet : ' Et deducet te mirabiliter dextera tua ?" Diwina scriptura de omnibus vustis semper ita loquente, quia ex diwino adiutorio uirtutem. possideant. Manifestum autem hic et illud est, quia non de aliquo 8; émpio loquatur in jropria wiriuie fidente. Ad quem itaque loquens hominum infert : "Sedes tua, Deus in saeculum saeculi" ? 12. Si autem de rege Deo dicit, manifestum quoniam et de regina non muliere, sed Ecclesia, quam sibi Christus per fidem 9o desponsawit, ber affectum animae |scilicet. sibi dungendam. Etenim moris est scripturae diuinae, eos qui per scientiam adiunguntur Deo, coniugem eius uocare, ad. ostendendam eorum cum Deo plenissimam copulationem et unitatem. Et paulo post : Szcuft et Iohannes Baptista dicit : Qui habet sponsam sponsus est." 9; 149. Quoniam igilur semper Dei coniux dicitur congregatio hominum qui ei ber scientiam copulantur, regem autem Christwm, conuenienter appellauit, necessario ergo regina sit quae regis uxor est, non alia promotione circa illam procedente, quam

ea quam de uiri dignitate communicat. Consequenter ergo regi100 4ay. w0cat ecclesiam, ostendens quantam sortita sit ex Christi PL adnuntiatione dignitatem, quae ei accessit ex fide. Quoniam au- 741 lem de Deo et Patre haec dici mom fossunt, quae sequuntur asiruunt manifeste.

14. Quid etiam in praesenti capitulo nempe uidentur haere105 tici nequidquam de Theodori persona reprehendere Chalcedonense concilium ? Nam omnes eorum calumnias aeque in illo 74 Ps. 44, 7. — 81/82 Ps. 44, 5. — 80/8? Ps. 44, 7. — 93/103 ex JApologia Theodoreti ; ctr. L. Abramowski, a.c., p. 64 — "Theodorus, Coment. in Psalm. 44 (ed. cit., p. 288, l. 3-20). 94 Ioh. 5, 29. 38 perpetuum] V, aeternum Y Q P Sirzond

*9 sint ellegunt Y 81 talium] V Sirmond, alium Y Q P deducit V Y — 88 uirtute V Y OQ P 83/84 possid eant V Sirznd, possideat Y Q P 85 itaque] ita P 86 loquens hominum] V Y, hominum loquens — Q P Sirmond 89 sibi christus] V/, christus sibi — Y Q P Sirmond ; cfr infra, 1. 126 94 iohannis V/ — sponsam] ozz. P 97/98 regina sit quae regis] scripsi, reginae sit quae regis V7, est regina quae regis Y Q P Sirmond — 101 adnuntiatione] admiratione Srzerzd 102 possit V Y 103 astrunt V/ — 105 reprehendere] V^, repre 7

E

^ 72)

AD IVSTINIANVM IX, 1

265

uidemus exclusas. Non enim eundem credidit Patrem quem Filium, qui ait quoniam hoc quod de Filio dictum est, de Deo et Patre dici non possit. Neque Deum Verbum alterius credi110 dit esse personae et alterius Christum, cui dictum a propheta confitetur

: Sedes

iua, Deus, in saeculum

saeculi, et quem

negat subintromissum regnum habere et docet ex sempiterno

regnare. 15. Non ergo Theodorus Iudaicae impietatis arguendus est, 1 tamquam hominem tantumodo putauerit Christum, cum potius Iudaeos irrideat dicens : Haec Iudaei ut fabulas inanes intellegunt, existimantes de homine rege dicia; et quid ipse credat insinuans dicit, quod nulli hominum conueniat tantum hoc insigne uirtutum et talium magnitudo dictorum, quibus 120 dicitur Christo : ''Deducet te mirabiliter dextera tua", quandoquidem diuina scriptura omnes homines iustos ex diuino adiutorio dicat possidere uirtutem ; Christum uero, tamquam Deum asseuerat diuino adiutorio non egere. 16. Itemque inferius ait : S? autem de vege Deo dicit, mani125 festum quoniam eli de regina non muliere, sed Ecclesia, quam sibi Christus ber fidem desponsauit, ber affectum animae scilicel sibi iungendam. Vtque monstraret iterum quod Christum Deum crederet : Etenim, inquit, moris est scripturae diwinae,

eos qui per scientiam adiunguntur Deo, coniugem eius uocare, 13o ad. ostendendam. eorum cum Deo plenissimam copulationem : Deum pronuntians quem superius Christum dixit. 17. Ideo ait et inferius, quod semper Dei coniux dicatur congregatio hominum, qui ei per scientiam copulantur. Quia uero non euacuat omnes in Christum factas prophetias, ex eo 1355 manifestum est quod hac ipsa prophetica in Christum esse dicta et in coniugem eius Ecclesiam confitetur. Denuo quoque sequentia eiusdem psalmi interpretans dicit : Propterea unxit te Deus, Deus tuus. Quia uero haec denuo dicit, manifestum est

1 2

140

8. Sed quia haec Deo et Patri non conueniant "propterea 111 Ps. 44, 7. supra, l. 88/9o.

116/117 cfr supra, l. 78/79. 128/130 cfr supta, l. 91/93.

120 Ps. 44, 5. 124/127 cfr 137/138 Ps. 44, 8. 140/148

ex /Apologia 'Theodoreti ; cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus, Corzzzzent.

in Psalm. 44 (ed. cit., p. 289,1. 20 - 290, l. 3).

140/141 Ps. 44, 8.

117 intelleguntur Y exhistimantes I 119 talium] V Sirzond, alium Y Q P 120 deducet] serzpsi ; cfr /. 81, deducit V/ Y, deduxit,Q P Sirzend ^ 125 ecclesiam 10136 128 inquit] quod OQ P, quid Y — 131 dicit Y ^ 133 per scientiam] V, cfr supra, l. 96, in scientiam (Q P, in scientia SZrzond, non scientiam Y ^ quia] quomodo P 135/136 hanc ipsam prophetiam ... dictam .S/rzzend, haec ipsa prophetia Y Q P ... dicta Y Q P 136 ecclesiam] oz. Sirmond ^ 193" dicit] manifestum est add. P, sed exp. 138 quia] V, ras. in Y Q P, de deo Szrzond dicit] V/ Y Q P, dici Srzend — 140 et] om. Sirmond

206

(172-113)

AD IVSTINIANVM IX, 1

unxit te Deus, Deus twus", claret de reliquo quod haec de Christo dicantur. In. quo mirabiliter et naturas dwwisit et Dersonae unitatem demonstrawit ; ei naturas quidem. diwisit n. eo, quod diuersarum. intellegentiarum. declaratiwas woces. emisit.

14; Multum enim differt ab inuicem : Sedes tua, Deus, in saeculum

saeculi," et : "Propterea unxit te Deus, Deus tuus." Vnitatem

uero ostendit personae, ea quae diuersa sunt colligens in unitatem

personae. 19. Hic autem non iam necesse est immorari et ostendere 150 quia similiter omnium calumniarum a se remouit inuidiam. Vnum est quod aliqua egere interpretatione pro istorum calumniis forsitan uideretur, quia dixit, et naturas diuisit et

personae unitatem demonstrauit, nisi ipse interpretans semet-

ipsum doceret quatenus dixerit esse diuisas, cum subsecutus 155 adiecit :

20. Et naturas quidem. diuisit im eo, quod. diuersarum nítellegentiarum declaratiuas uoces emisit. Multum enim differt ab inuicem : Sedes tua, Deus, in saeculum saeculi", et : " Propter-

173

ea wnxii te Deus, Deus tuus". Eatenus igitur asseruit esse 16o diuisas, quatenus intellegentia Dei uiui diuiduntur. Et claret quod ab inuicem differant ; non quod duas personas efficiant, sicut etiam paulo inferius ostendimus, etiam in homine uno dixisse animam a suo corpore naturaliter esse diuisam. 21. Vnde simul hoc quoque subiunxit et ait : Vwitatem uero 165 ostendit personae, ea quae diuersa sunt colligens 4n. unitatem personae. Cognoscis igitur, imperator, quam ueraciter sapientissimus Iohannes cum Orientali concilio, ad beatum Cyrillum de Theodoro scribens, dixerit : Profponebat enim eum loius in commune

Oriens,

sicul wiriulem

multam

doctrinae

170 habentem, aduersus haereses, contra quas pugnans et dimicans, mulia quadam diwisione wsus est, nom ex jrauo intellectu ueniens, sed efficacius aduersus haereticos illo modo uti se tudicans. Neque unitatem summam ignorans uel negans, absit, pleni enim. huiusmodi sunt omnes eius libri, sed naturarum 175 froprietalem amplius diuidens, sicut e pugna quam aduersus haereticos habuit, faciendum. dictabat. 22. Quis enim ex his quae memorauimus non cognoscat, 145/146 Ps. 44, 7. 146 Ps. 44, 8. 156/159 supra, l. 143/146. 158 Ps. 44, TE 158/159 Ps. 44, 8. 164/166 supra, l. 146/148. 168/176 Iohannes Ant., Epistula lobannis et totius synodi ad Cyrillum xx ; Cone. Ephes., Coll. Sichardiana 14 (/ACO I, v, p. 515, l. 8/14).

141 claret] daret P 144 ostendit] ozz. P 149 est] oz;. P 150 quia similiter] bis in V 153 unitate V ipse] oz. P 160 uiui] dum aZZ. Y Q P, dum V/ — 161 differantur Q P 162 5r. etiam] eum Y Q, enim P 164 hoc] haec J/rmond —— 168 in]om. V Y Q P ; sed cfr 1. 147? 166 igitur] ergo Szrznd . quam] quoniam S/rzesd ^ 168 theodoro] beato praem. Q P Sirmond 170 dimicant Y ^ 175 proprietatis V/, proprietates Y ^ deuidens V/

PL 742

^)

AD IVSTINIANVM IX, r1

267

quod omnes libri Theodori huiusmodi sententiis pleni sint, cum ex uno scriptorum eius loco, hoc est ex prima parte interpre18o tionis XL et IV psalmi omnia simul tria, quae improbe de illo iactata sunt, falsa esse tertio probauimus ? Hinc ergo sapiens lector intellegat quanta possint in omnibus eius libris similia binatim ac singillatim posita reperiri. II, 1. Verum nobis uidetur quod ea plus ex dictis eius proferre debeamus, in quibus fatetur Christum non in hominem tantum, sed etiam secundum naturam Deum

et essentialiter

exstantem uerum Filium Dei, omniumque factorem, quod ; eum negasse maxime criminantur. Nam disputans de eo quod scriptum est in euangelio secundum Matthaeum : Veniens autem lesus in partes Caesareae. Philippi, interrogabat disci$ulos suos dicens : Quem me dicunt homines esse filium hominis ? ita locutus est : 74

10.

2. Dominus

enim.

Christus

erat. quidem

et. Deus

et homo,

utrumque secundum naturam similiter ; ex aliero quidem apparens, ex altero uero, utbole secundum naturam diwinam, inuisi-

bilis exstans. Erat autem unum quidem. omnibus manifestum, utpote quod. apparebat ; hominem enim eum omnes tunc tempo15 71s aestimabant esse et amplius milül. 9. Quod. enim 1n 3llo latebat, omnibus erat incredibile $riore tempore, sed ex magnitudine eorum. quae circa illum. agebantur, ei nouitate miraculorum, quaecumque ad. doctrinam uidentwm efficiebat et ex gratia sancti Spiritus quae super apostolos 20 uenit, antellectus est bostea et creditus uerus Deus, essentialiter

exstans Filius uerus Dei aeterni. Quoniam uero $n briore tempore ignorabatur hoc secundum essentiam exstare, ex eo autem quod apparebat widentibus homo purus buiabatur, secundum hominem pleraque et secundum eam quae apparebat naturam 25 loquebatur. Et haec ex his quae in euangelio scripta sunt quiuis inueniet animaduertens. attentius. 4, Putasne iam, clementissime imperator, subreptum sibi fuisse cognoscunt, qui dolosis impugnatoribus Chalcedonensis synodi

crediderunt,

ut ad eius destructionem

Theodorum,

3o uelut Nestoriani erroris auctorem, putarent esse damnandum ? Quid enim examinatius, uel quid subtilius contra Nestorianos 1I, 6/9 Matth. 16, 15. 10/26 ex ;Apologia 'Theodoreti ;cfr L. Abramowski, 4.£., p. 64 — "Theodorus Mopsuestenus, Cozzent. in Matthaeum, ad Matth. 16, 13 ; quae huius operis supersunt inuenies in PG 66, 703-715 ; alia fragmenta indicat R. Devteesse, Essai, p. 36-38.

181 hinc] V Y, sicut Q P, sic Szrmond 183 ac singillatim] ozz. P reperi P II, 2 in] ozz. Sirmond 8 et] V*, om. V 8/9 homines I 11 uterque Y 16 latebant P 17 ex]oz. Y | 19 quae] qui SZrzoezd ^ 20 est] om. P 24 quia Y — 26inueniet Y — 27/28 sibi fuisse] V, fuisse sibi Y Q P, sibi Szrzond 29 ad]ozm.Y QP

PL 745

268

AD IVSTINIANVM IX, i1

(175)

inueniri a Catholicis potest, quam ut dicatur : CAristus quod Deus evat et homo et utrumque secundum maturam. simaliter? 5. Non quasi homo tantum secundum naturam, Deus uero 5; Dei similis, id est secundum

relationem dignitatis, uel aucto-

ritatem personae, uel gratiae nuncupationem, quod solum dicere iidem Nestoriani solent, sed utrumque secundum naturam et similiter et unus Christus in utroque ? Ex altero quidem apparens, ex altero wero, utpote secundum.

diuinam naturam,

4o inuisibilis exstans. Eundem ergo, qui utrumque est, et uisibilem et inuisibilem Theodorus confitetur, hoc quoque adiciens : 6. Erat autem unum quidem omnibus manifestum, utpote quod apparebat ; hominem enim eum omnes tunc temporis aestimabant esse e amplius mihil. Quod. enim in. illo latebat, omnibus erat 45 incredibile priore tempore. Quomodo itaque dicitur iste quod hominem tantummodo putauerit Christum et amplius nihil, cum ipse hoc ignorantiae deputet, quod hoc illius temporis homines aestimarent et eis esset incredibile quod in eo latebat? Qui etiam ex magnitudine miraculorum et ex gratia ;o sancti Spiritus super apostolos descendentis, intellectum eum esse postea et creditum uerum Deum essentialiter exstantem Filium uerum Dei aeterni fatetur. ?*. Quid ergo dicimus? Numquid uidetur intellegentibus credibile, ut quod intellectum postea et creditum esse docuit,

55 ipse nec intellexerit, nec crediderit ? Nec amplius hoc ipsum quasi contra calumniatores quos patimur, repetens et inculcans : Quoniam uero, inquit, «n riore tempore ignorabatur hoc secundum essentiam exstare ; ex eo auiem quod apparebat widentibus, homo purus putabatur, secundum hominem pleraque 6o et secundum eam qua apparebat naturam loquebatur ? 8. Ignorantiae fuisse iterum dicens, quod non intellegebatur Christus secundum

essentiam Deus, sed homo

tantummodo

purus, qui non etiam Deus esset, et hoc ipse fingitur ignorasse ? Qui post aliquanta sic iterum dicit : Proximus etiam 65 passion? ad. discipulos Dominus dixit : ''Si me sciretis, utique

el Patrem meum, sciretis", e ad. Plalippum : "Tanto tempore uobiscum sum, et non cognowistis me, Plulippe ? Qui widet me, widel ei. Patrem meum". 32/33 supra, l. 10/11. 38/40 supra, l. 11/15. 43/46 supra, l. 13/17. 57/60 supra, l. 21/25. 64/123 ex ;Apologia 'Theodoteti ; cfr L. Abramowski, a.c.,

p- 64; nescio ad quam pericopem euangelii secundum Matthaeum fragmentum hoc pertinet. 65/66 Ioh. 8, 19. 66/68 Ioh. 14, 9. 33/34 similiter »:gue naturam] om. P per homoiotel. 35 dei similis] SZrzzond, dissimilis V Y Q P 38 al//. et] V Y Q, post corr., est Q, ante corr., P Sirmond 42 quidem] V Y, om. Q P Sirmond ^ 45 increbile V/— 4? hoc] V*, oz. V 48increbile V ——— esset] V Sirzond, esse Y Q P 50 spiritus sancti — P 55 :ert. nec] et Sirzmond ^ 56 patimur] patitur.Srzonrd ^^ 63 deusesset] V, esset deus Sirmond, esset Y Q P 67 philippe et non cognouistis me — Q P hili em.Y . uditVYQo E : es

PL 744

269

AD IVSTINIANVM IX, 1

EET 9. Osiendens

quoniam

meque

diuinam

maturam

sciebant

7o Vnigeniti, neque Deum sciebant uerum. Patrem. Vnde neque dicentem de proprio Patre ueluti de Deo dicentem aliquatenus aduertebant, sed diuisa intellegentia eadem ipsa putabant etiam illa. Hinc etiam adductus est Philippus ad dicendum : Ostende nobis Patrem twwm et sufficit nobis". Si enim sciret integre quia 15 Palrem suum Deum dicebat eum qui reuera eius esset Paler, ex quo erat uere sicut Deus ex Deo, numquam dixisset : "Ostende nobis Patrem tuum", bene sciens quia inuisibilis est hominibus diwina natura. 10. Consequenter itaque et Dominus dixit ad illum : "Tanto 8o lempore uobiscum. sum, el non cognouistis me, Philippe". Velle enim Patrem uidere, indicium erat eo quod neque vpsum scirel quis essel secundum naturam, neque quem diceret Patrem esse, Filius ex eo exstans. Et aperiens hoc ipsum addidit : Qui uidet me wide et Patrem." Si enim cognoueris, inquil, quis 85 sis, cognosces ei illum, secundum. quod. possibile est, ber me contemplans Patris naturam, cuius sum Filius ex vpso exstans secundum.

essentiam,

el. eiusdem cum illo exstans essentiae.

11. Quoniam uero nescis me, neque Patrem meum scis quem dico ; cognoscens autem me, cognosces et Patrem. quem dioi : oo Me widens contemplatione intellegentiae, ber me widebis omnino etiam illum. Addidit etiam : "Vsque nunc nihil petistis n nomane meo" . Etaperiens quoniam necdum diuinam eius naturam 1ntellegentes, neque orationes ei offerebant ut Deo, neque petitiones aliquas in eius nomine faciebant, sicut eos oportebat facere in mo-

os nine Dei exstantis et Filii Dei omniwm ; et quia propter hanc

eorum infirmitatem 4n. similitudinibus de Patre loquebatur, eo quod neque illi potuerant integre scire ea quae dicerentur, uel de quo diceret patre, uel qualiter exstante, adhuc apertius indicatur. 12. Dixit enim : "Hoc in parabolis locutus sum uobis sed ue1oo 24e hora quando mon iam in parabolis loquar uobis, sed mamijeste de Patre annuntiem uobis" .Quid autem erat quod de Patre non manifeste dixerat, nisi quia reuera diuinam naturam V nigeniti nesciebani, ex quo possent discere Deum Patrem, qui ex certo

eius esset Pater, ut Deus Dei ex eo nati secundum essentiam ?

1os Cuius rei gratia per similitudines eis de Patre loquebatur nunc quidem nomine tantum apud eos ulens, eius autem ueram iniellegentiam in posterum illis reseruans se discere, quando eos gratia 433/14 Ioh. 14, 8. 91/92 Ioh. 16, 24.

79/82 Ioh. 14, 9. 76/*? Ioh. 14, 8. 99/101 Ioh. 16, 25.

83/84 Ioh. 14, 9.

74 tuum] V, om. Y Q P Sirmond — 15 deum] V, om. Y 72 diuisa] diuersa P 80 sum] philippe add. P Sirzond, add. sed exp. Q QP.Sirzond ^ esseteius — P cognouetitis Y 84 vidit (uerque locus) V Y Q P philippe] oz. P 89 patrem] et] oz. Y 85 cognosces] V Sirmond, cognoscere Y Q P 5.irmond 94 91 addit V/ . 92 naturam eius — Q, ante corr., Sirmond eos] oz. Sirmond ^ 9? potuerunt Sirzond ^ 103 dicerc Y — 105 eis] e: Q P 107 se discere quando] V/ Y, se discere rei] regi Y ^ 106 cius] cuius P quoniam Q P, edicere quando Sirzond meum add. P

270

10.

AD IVSTINIANVM IX, i1

Spiritus sancti quae super eos uenit, instituens Derceplibiles tantae doctrinae perficeret.

13. Propter hoc etiam ipse Dominus in eodem ipso sermone

Broximus passioni, ut infirmitatem eorum. ostenderet, unde possent doctrinam per[ecliorem assumere, dicebat : "Multa habeo

115

120

12;

150

155

uobis dicere". Cuius ergo vet gratia modo non dicis ? Quia non potestis modo poríare ; non inuidens, sed quia non sufficitis ad maiorem verum perceptionem, infirmius adhuc affecti, quam ut horum. dogmatum integritatem. bossitis edoceri. Quando ergo poterunt, uel unde? "Quando uenerit ille Spiritus ueritatis, induce uos $n omnem ueritatem." 14. Swperueniet enim super uos Spiritus sancti gralia, ex qua Cunclam. dogmatum. subtilitatem cognoscitis. Proinde si diuinitalem Vnigeniti docerentur et Patrem Deum utique docerentur, uipote Dei Filii Patrem, et quid perfectius ad dogmatum scientam eis remaneret ? Sed his commemoratis, non tantum pro susceptae causae merito, quam longe distemus ab accusatoribus Theodori, quin potius Chalcedonensis concilii, debetis attendere, uerum etiam quam simpliciter nos ac fideliter rem geramus. 15. Haeretici enim uelut fures et canes, non integras sicut habentur ipsius Theodori sententias sincere depromunt atque simpliciter, sed quemadmodum de ipsis quoque scripturis canonicis facere solent, pauca ex eius dictis et obscura uerba subripiunt et haec ipsa maledico dente concidunt. Nos autem, sicut uidetis, magis eligimus fastidium de longitudine, quam de breuitate atque obscuritate suspicionem fraudis incurrere. 16. Non est quare in his quae nos proferimus lector quaerat, uel quid superius a Theodoro fuerit dictum, uel quid inferius subsequatur, uel qua ratione fuerit sic locutus ; totam sicut est

causam ante oculos iudicantium inspiciendam constituimus ;

non ex multis atque apertis pauca, quemadmodum illi et 140 Obscura uerbis non ex integris et perfectis particulas demordemus. Sicut autem potest ex his quae memorata sunt unusquisque cognoscere, non hominem purum, id est qui non sit etiam 112/113 Ioh. 16, 12.

117/118 Ioh. 16, 15.

108 percebtiuiles V, petceptibilis P 109 perficere Y —— 110 sermone ipso -P 111 ostenderes Y —— 113 dicere] V Sirmoend, om. Y P Q 1i4 in-

uidens] 17e, uidens 17 supetuenient Y Q P

115 infirmus P 119 superueniet] l/ JSirzzond, 120/21 uinitatem 17 122 patre |] 124/125 haccusatoribus V 129 sincete] Jirmond, scribere V. Y Q P 130 ipsis] ipsius P 131 et] V, om. Y Q P Sirmond —— 133 eligimus] Sirzzond, eligis eligamus Y, eligit eligamus Y Q P 135 brebitate V/ — 136 a//. quid] V, oz. Y P

Q Sirmond — 13? sicut est] V. Y, sicut Q D, si Sirmond 140uerbas V — non]eligimus praem. V, ras. praem. Y

— 138 inspicienda Q P

PL 745

AD IVSTINIANVM IX, ui

MIT

*

271

Deus, sed unigenitum Dei Filium Patri consubstantialem, pro nobis asserit passum, quem dicit proximum passioni suae 145 dixisse discipulis : S? me sciretis, utique et Patrem meum scire-

tis. 17. Et ad Philippum : Tanto tempore uobiscum sum et non cognouistis me, Philippe ? Qui widel me, widel et Patrem, ostendentem quoniam neque diuinam naturam sciebat Vni15o geniti, quod Theodorus non diceret, nisi Vnigenitum diuinae naturae pro nobis crederet passum. Verum nec illud ibi poneret quod ait : H?nc etiam adductus est Philippus ad dicendum : Ostende nobis Patrem et sufficit nobis", hoc etiam adiciens : S1 enim integre sciret. quia Patrem suum Deum dicebat eum. qui 155 reuera eius essel Pater, ex quo erat uere sicut Deus ex Deo, wumquam dixisset : Ostende nobis Patrem tuum", bene sciens quia

inuisibilis est hominibus dowina natura.

;

19

15

2o

III, 1. Ergone iste, qui uere Deum ex Deo, et inuisibilis ac PL diuinae naturae Filium pro nobis asserit passum, duos filios 746 uolebat intellegi, tamquam alterius subsistentiae sit qui pro nobis passus est, et alterius unigenitus, qui uere sicut Deus ex Deo inuisibilis diuinaeque naturae sit? Aut posset de eo quem purum credebat hominem dicere : S? enim, cognoueris, inquit, quis sim, cognosces et illum secundum quod possibile est, per me contemplans Pairis naturam, cuius sum filuus ex vpso exstans secundum. essentiam et eiusdem. cum llo exstams essentiae ? 2, Et ut non alium, sed ipsum Patri consubstantialem pro nobis passionem suscepisse monstraret, hoc ipsum repetens iterum dicit : Propter hoc etiam ipse Dominus in eodem vpso sermone proximus passioni, ut et infirmitatem eorum ostenderet, unde possent doctrinam per[ectiorem assumere, dicebat : " Multa habeo wobis dicere". 3. Ipse ergo Dominus, qui consubstantialis est Patri et non alius, a Theodoro pro nobis dicitur passus. Verum neque ipse ab eo pronuntiatur Pater esse qui Filius ; alioquin loquens de Philippo non diceret : Velle enim Patrem widere, indicium erat £0 quod. neque ipsum sciret, id est Christum, uel quod ibi sub147/148 Ioh. 14, 9. 145/146 Ioh. 8, 19. 156 Ioh. 14, 8. Ioh. 14, 8.

182/157 supta, l. 75/80.

153

12/15 supra VIIII, rr, l. 110/115 III, 6/9 supra VIIII, 1r, 1. 84/87 (p. 269). 19/23 supra VIIII, 1r, l. 81/82.84/86 (p. 269). 14/15 Ioh. 16, 12. (p. 270).

143 unigeniti 144 passionis 149 Joc.) Y Sirmond, om. Sirmond

consubstantialem patri — (Q Sirzmnd, substantialem patri P P 148 uidit (uzerque locus) V, uidit (pr. V Y Q D, sed cfr /. 111 150/151 crederet] V, post nisi scripsi? sciebatur Q P, sciebant Y 153 hoc etiam adiciens] oz. Sirzond ^ 154 deum] om. Y QP

III, 8 posse Q P

13 et] om. Sirmond ; cfr VIII, ii, J. 111

272

AD IVSTINIANVM

IX, ri

(176)

secutus ait ex persona Domini : S? emim cognoueris, inquit, quis sim, cognosces et illum secundum quod. possibile est, per me contemplans Pairis naturam, et quaeque similia ibidem continentur, quae de Patre ac Filio, quorum una natura est, non

176

2; nisi pro discretione personarum dicta queunt intellegi. — 4. In fine uero ipsius sententiae omnes tres personnas Patris et Fili et Spiritus sancti simul insinuat, cum ex persona Domini dicit : "Quando uenerit ille Spiritus ueritatis, inducet uos in, omnem ueritatem". Superueniet enim super uos Spiritus 3o sanct gratia, ex qua cunctam dogmatum subtilitatem cognoscetis. Proinde si diuinitatem Vnigeniti docerentur et Patrem Deum utique docerentur. 5. Ouid igitur haereticorum complices in praeiudicium sanctae synodi tantàm rerum euidentiam obscurare conati 3; sunt, quasi omnibus sic possent oculos claudere, sicut sibi clauserunt ? Nam et secundum Iohannem euangelium interpretans dicit : I» mundo erat, et mundus ber eum factus est, et mundus eum non cognouit. Dicens uenientem in hunc mundum de Domino

Christo bene intulit, in mundo

erat, ut ostenderet

4o quia uenientem ad manifestationem vetulit. Substantia enim et natura, inquit, erat n mundo et antea. 6. E? ueluti hoc barum. esset, intulit : Et mundus per eum factus est ;"' hoc est et quid mirum si erat in mundo, qui non esset, nisi ille uoluisset ? Sed tamen erat quidem 4n mundo et antea, 45 el fecit etiam mundum ipse, el mundus eum mon cognouit. Bene Tic et non cognouit dixit, uelut si diceret : Et non cognouerunt proprium Dominum. Confirmatur omnino quod sapientissimus Iohannes cum Orientali concilio de Theodoro dicit neque unitatem summam ignorans uel negans. Absit. »» *, Re enim uera, sicut apparet, non ignorabat uel negabat summam unitatem, qui et illa tam multa quae superius memorauimus dixit et quid de Christo in carnis manifestatione ueniente dicebat, quia substantia et natura erat in mundo et ante ipsum, dicens ante fuisse in mundo qui est postea mani55 festatus in carne. 28/30 supra VIIII, 1r, l. 117/120.

28/29 Ioh. 16, 15.

37/44 ex ;Apologia

Theodoreti ;cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, Coz;ment in lobannem, ad Yoh. 1, 1o (ed. R. Devreesse, Essai, p. 314-315 : textus grae-

cus eCatenis excerptus cum uersione Facundi); huius fragmenti uersio syriaca in editione L.M. Vosté, in C$CO 115, p. 32, l. 3-15 (translatio franco-gallica in C5CO 116, p. 22, l. 1/12). 37/38 Ioh. 1, 1o. 42/43 Ioh. 1, 1o.

23 quaeque] neque Y — ibidem] V Y P, ibi Q Sirzond ^ 27 insinuant P 28 inducit V. — 29 in] ow. Y Q P 35 quasi] quansiYQP 36 et] oz. Sir-

zond , 41 naturam V/ Y inquit erat in mundo] V^ Y P Q, pos: corr., erat in mundo inquit — Q, ante corr., Sirmond — 42 alf. et] V, om. Y Q P Sirmond i4 quidem erat -— P 45 cognouit] dixit ag. P 46 all. et] om. P firmond 48/49 neque usque absit] cz. Sirmond —— 52 quid] quod Szrzind

PL 747

P

(177-178)

AD IVSTINIANVM IX, n1

273

8. Nec mirum esse pronuntians quod dicatur et antea Christum in mundo fuisse, qui non esset nisi ille uoluisset ; eundem rursus affirmans in principio fecisse mundum, quem perhibet nouissimis temporibus uenientem a mundo non esse 6o cognitum proprium Dominum. Quocirca nouerat iste Christum in carnis manifestatione uenientem factorem esse mundi et proprium Dominum ; nec dicendo duas esse Christi, naturas duos dicebat filios, aut duos Dominos, aut duos Christos, sicut

177

178

mentiuntur haeretici. 9.Nam sic aperte in libro ad baptizatos scripto locutus est : Neque enim, si duas naturas dicamus, necessitas nos ulla constringit aut duos dicere filios, aut duos dominos, aut duos Christos, quoniam hoc butare extremae est amentiae. Sed quid etiam quinto de incarnatione libro capitulo LII, dicat aduer7esus Apollinaristas et Arianos interrogantes utrum alter et alter, an idem ipse, attentius quaeso considerere dignemini. 10. Nam in eo non solum recta de incarnatione Christi fides eius apparet, uerum etiam secundum quam rationem, uel secundum quem dicendi morem locutus est alia pro quibus eum 75calumniantur haeretici. Ait enim : Quando maturas quisque

£65

discermit,

alterum

et. alierum

mecessario

dwuenst ; et. huic vet

PL

neque ipsos puto repugnare, quia alterum Deus Verbum natura, 748 alterum autem quod assumptum est, quidquid illud sit, concedatur ; hoc interim item persona idem ipse ynuenitur, nequaquam 8o confusis naturis, sed propier adunationem quae facta est assumpti ad assumentem. 11. 5:7 enim integre conceditur hoc alterum esse ab allo natura et manifestum. quia aequale non est quod assumptum est assumenti, neque svmaile hoc illi, neque idem. quod. assumptum est 8s assumenti, manifestum quia idem ipse inuenietur adunatione $ersonae. Sic agitur oportuit dywidere quae circa Christum sunt : 4stis enim diuisionibus contrarium málhül est, haec enim multam

etiam cum diuimis litteris consonantiam habent. 12. Sic neque naturarum fiet confusio, neque personae quae65/68 ex Apologia 'lheodoreti; cfr L. Abramowski, 4.c., p.64 —

"Theodorus

Mopsuestenus, Hoz. catecheticae 8, 14 (ed. R. 'Tonneau - R. Devteesse, S7udi e Teszi,

145, p. 207). 45/97 ex /Apologia 'Theodoreti ; cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — "Theodorus Mopsuestenus, De incarnatione V, 52 ; quae illius operis supersunt edidit H.B. Swete, Theodori episcobi Mopsuesteni in epistolas s. Pauli commentarii, 2, Cambridge, 1882, p. 291-312 ; uide insuper M. Richard, La zradition des fragments du traité vepi Tíjs évavÜpoymájoecs de Théodore de Mopsueste, in Le Muséon, 46, 1945, p- 55-75 ; cft R. Devreesse, Essai, p. 44-48. 57 christus V Y 61 carnes ]/ 62 — Q P Sirmond | 64 mentiunt P 65 sctipto] oz. Sirmond | 69 pr. duos] "idignimini / 74 quem] oz. P $5 igitur] ergo Jzrzzend ^ 89 fiet confusio]

christi naturas] V' Y, natutas christi nam sic] V/ Szrzond, nam si Y Q D, oz. P dominos] homines SZrzond calumniatur P 48 sit] oz. P 86 l/ Y, confusio fiet — Q P Sirmond

274

(178)

AD IVSTINIANVM IX, n1

9o dam praua diuisio. Maneat enim el naturarum ratio ónconfusa

el indiuisa cognoscatur esse persona. Illud quidem proprietate naturae, diuiso quod assumplum est ab assumente ; illud autem adunatione personae in una. appellatione totius considerata siue assumentis, siue eliam assumpti natura ut ueluti sic dicam 1n os Filii appellatione simul et Deum. Verbum appellamus et. assumptam naturam, quaecumque illa sit, consignaficamus ropter adunationem. quam ad illum habet. 13. Estne quisquam, clementissime imperator, tam obscurati cordis et ab humano intellectu penitus alieni, qui haec auroo diens aut relegens, putet Theodorum duos filios praedicasse ? Magis enim accusatores eius, qui haec elegerunt ad euacuationem synodi Chalcedonensis, existimo contra conscientiam fallaciter agere, quam per ignorantiam in manifestis rebus errare. Illud autem est quod petiui, ut attentius aduertatis 10; quo proposito uel quomodo redicendi loquatur, ubi imperitos et ignaros suae intentionis uidetur offendere, quia dum naturas in Christo discernens alterum et alterum dicit, non quasi duos filios introducit, sed quia alterum est Deus Verbum natura,

Sicut hic euidentissime docet, alterum autem quod assumptum 110 est, qui tamen persona idem ipse inuenitur. 14. Nec mea, sed eius haec uerba sunt, exponentis semetipsum et docentis quomodo intellegi debeat in ceteris, ubi sic loquitur qui hoc ipsum repetens, ut decebat, sicubi tale aliquid dicit, non aliter nobis accipiendum esse commendat. 119 $42 emim iniegre comceditur, inquit, hoc alterum esse ab illo natura ei manifestum, quia aequale non est quod. assumptum est assumenti, neque simile hoc dll, neque idem quod. assumptum est assumenti, manifestum. quia idem ipse inuenietur adunatione personae. :20 15, Perspicis, Auguste, quod non persona, sed natura potius, assumentem ab assumpto alterum dicat et de naturis hoc uelit intellegi, quarum est multa diuersitas et de quarum ratione conuenit dici, quia non est idem quod assumptum

est assu-

menti; de persona uero dicat quod idem ipse sit assumens 12; atque assumptus. Plusne aliquid dicere potuit quam idem ipse, quod in hac sententia, non

tantum

semel,

sed iterum

dicit ? Ideoque sequitur, dicens sic : 115/119 cfr supra, l. 82/86.

90 enim] oz. Y Q P 93 totius] V' Sirzond, om. Y Q P 94 ut] et 99 humanu 1] 100 aut] et Sirzzond 101 qui haec (hacc V Y)V quae Jirmond ^ elegerunt] egerunt Sirzond ^ 104 aduersatis Y Q P quo] oz. Y quo ptoposito] o. JSirzond redicendi] dicendi 108 est] om. Sirmond ^ 113 tali V —— 114 dicit] V, dicitur Y Q P

Szrzond Y Q P, 105 J$zrznd JSirmond

117/118 neque simile z:gue assumenti] oz. P 123 dici] dicere S/rzoend ^ 124 125 aliquid] aliquis SZrzrond

ipse] ozz. Sirmond

PL 749

AD IVSTENIANVM IX, n1

275

16. Neque naturarum fiet confusio, neque personae quaedam praua diuisio. Quid euidentius quaerere, uel quid amplius de 130 illo exspectare possemus ? et tamen ille adhuc addit et dicit : Maneal enim et naturarum ratio inconfusa et indiuisa cognoscatur esse persona. Et iterum cumulata, si dicendum est, superaccumulans,

ait :

1v. Illud quidem proprietate naturae, diuisio quod assumptum 155 est. ab. assumente ; illud autem. adunatione bersonae,

in. una

appellatione totius considerata siue assumentis siue eliam assumpii natura ut ueluti sic dicam in. Filii appellatione, simul et. Deum

Verbum

appellamus,

ei. assumptam naturam,

quae-

cumque illa sit, consignificamus. Ideo uero dicit, quaecumque

140 illa sit, quoniam haeretici contra quos agit, etiam a se diuerso errore de incarnatione dissentiunt. 18. Nam Apollinaristae quidem carnis et animae naturam sine mente assumpsisse Dominum credunt; Ariani uero carnis tantummodo. Idcirco etiam superius ait : Alterum Deus Ver145 bum natura, alterum autem quod. assumpium est, quidquid illud sii. Sed numquid post hanc manifestam nobis ab eo regulam constitutam et non semel aut iterum, sed saepius conculcatam, ubicumque dictorum suorum inuenitur de Christo loquens alterum ab altero secernere et assumentem ita distinguere ab 150 assumpto,

155

ut et hoc et illud idem

non

esse confirmet,

pro

diuisione unius personae dictum et non potius pro diuersitate duarum naturarum debemus accipere, cum dicat quia persona idem ipse est assumens atque assumptus, et hoc ipsum repetat et uario dicendi modo commendet ?

PL

19. Prodesse itaque nobis haec eius ratio debet ad illa quae

29

uidentur obscura, ut ex his certissimis alia quae forte sunt dubia iudicemus. Non aspiciamus in furtiuas sententiarum eius particulas, quas ideo praecidunt haeretici, ut in eis non appareat dicentis intentio. Quod ergo nobis dicunt, disputan16o tem de Christi incarnatione scripsisse Theodorum non idem esse assumptum assumenti, sed alterum esse et alterum, hoc

et nos eum dixisse testimonio praesenti monstrauimus, sed pro duarum diuersitate naturarum, non pro unius diuisione personae, sicut dicimus, alterum esse interiorem hominem ad 16; imaginem et similitudinem Dei factum et alterum exteriorem similiorem magis pecoribus factum, non quod duae personae, sed quod duae naturae sint. 20. Quod etiam huius manifesta uerba declarant, et incon128/129 supra, l. 89/90. 144/146 supra, l. 77/78.

131 confusa P itaque] ita P

131/132 supra, l. 90/91.

135 personae] oz. 156 certissimus P

134/139 supra, l. 91/96.

V Y QP 137 ut] et Sirzond 158 praecedunt V Y Q P

155

AD IVSTINIANVM IX, n1

276

(179-180)

cusse tenendum multiplici nobis repetitione commendant. 17» Illud ergo nobis potius probent si possunt, ubi secundum personam non eundem esse, uel alterum esse dixerit, ut eum

nos quoque fateamur errasse. Probari autem hoc expetimus, non pro nescio cuius suspicione aut uoluntate lactari, ut non ex aliorum coniectura siue calumnia, sed ex suis uerbis merito 175 iudicetur.

21. Si uero nihil in eum tale probari potest, quomodo eum dicunt a synodo Chalcedonensi tamquam Nestoriani dogmatis inuentorem debuisse damnari ? Qui rursus sexto eiusdem operis libro, capitulo LIV aduersus eosdem Apollinaristas, qui nos 180 uideri uolunt hominicolas, sic respondit : S? égitur hominem dicentes

Christum.

hominicolae

uocari vuste eis widemur,

hoc

antequam mos diceremus scriptura edocuit omnes homines per ea quibus hominem uocare mon recusat, sicut superius n plerisque locis uocari hoc nomine Christum ostendimus.

179 183;

22. Sed hominem,

inquiunt, burum

dicentes esse Christum

hominicolas oportet uocari ; hoc iam apertum mendacium est, siquidem hoc dicere uoluerint. Nullus enim aliquando haec nos dicere audiuit, e puto neque istos suscipere posse mentiri mendacium iam apertum, non quia non cognite se habeant ad men190 dacium, sed. quia redargui se posse facillime wident, quamquam si minus eis curet et hoc forsitan. contingat. 23. Nos enim haec dicere, id est Vnageniti negare dwinitatem,

180

summae furiae esse arbitramur, aut. quid dam restat cur ab haereticis sebaremur ? Cuvus rei gratia et tales et tantas persecu195 liones sustinuimus ? Aut quis tgnorat semper aduersum nos ab haereticis bellum agi? Omne metallum et omne locum desertum repletum est ex nostris hominibus bropter doctrinam jietatis. 24. Et post aliquanta : Haec autem, inquit, omnia quando beatus Meletius sustinutt primus et cum illo deinde multi 200 per prouincias et ciuitates el loca ab haereticis, cuius rei gratia ? nonne quia Deum werum Christum |confitebantur ? Nonne quia uerum praedicabant Filium. Dei, de essentia paterna genibum, semper simul exstiantem cum generante Patre, addentes 180/19? ex Apologia 'Theodoreti; cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, De incarnatione VY, 54 ; cfr quae adnotaui ad l. 75/97. 198/207 ex ZApologia 'Theodoreti ; cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, De incarnatione VY, 54.

171 uel alterum esse] oz;. P 1?2autem]aut Y O P petimus P 180 igitur] ergo Sirmond P, ante corr. 182 edocuit] / Y, docuit Q P Sirzond ^ 187 uoluerint] V/ Y Q, uoluerunt P Sirzond ^ 189 cognate V. — 190 redarguisse V Y Q D 191 si minus] sumus P eis] V, eius Y Q P Szrmond 192 id] V'?, o». V^ 193 ab]ez. VY QP 194/195 persecutionis 17 195 sustinuimus] V Y, substinuimus Q P, sustinemus Szrzond ^ hab W 199 primus] I/6, prius V^ 200 per] oz. P 201 deum] dominum .Sirzond uerum christum] V Y, christum uerum — Q P Sirziond

PL 751

d

(180)

AD IVSTINIANVM IX, r1

277

etiam de Spiritu sancto biam confessionem ? Qualiter 1taque, 205 qui íanta propter hanc confessionem bassi sumus, calumniam pati ab ipsis bossumus, ueluti hominem furum dicentes, ipsis rebus hanc calumniam manifestam vedarguentibus ? 25. Ouomodo iste imprudenter solum, ac non etiam impudenter accusetur, quod quasi Christum hominem purum dicat, 210 ignoro, quia iam pridem Apollinaristis, Eutychianorum auctoribus, duas naturas Christi negantibus et propterea uelut hominicolas orthodoxos calumniantibus, qui Christum et hominem confiterentur et Deum, falsum esse respondit quod Christum purum hominem dicere putabantur, affirmans quod boc ab 215 eis nullus audierit, et hoc dicere summae furiae esse contestans. 26. Sanctum Meletium Antiochenum antistitem, et alios

cum illo Catholicos confessores, propterea dicitur metalla et omne locum desertum repleuisse, quia Deum uerum Christum confitebantur, ex paterna essentia genitum, et cum generante 220 Patre semper exstantem, addentes etiam piam de Spiritu sancto confessionem. Proinde cum Dominus in euangelio dicat : Ex uerbis tuis vustificaberis, el ex uerbis tuis condemna-

beris. 24. Quomodo sancta synodus posset hunc hominem, ex uer225 bis suis iustificatum, ex uerbis Apollinaristarum Eutychisque damnare ? Ecce clamat et saepius iterat, non se dicere Christum hominem purum, sed uerum Deum et uerum Dei Filium,

de paterna substantia genitum et cum illo semper exstantem ; et nescio qui dicunt, quod eum post mortem synodus anathe23o matizare debuerit, tamquam Christum hominem purum et non ipsum esse dicentem, qui secundum essentiam Filius Dei sit. 28. Vbi simul aduertant, nec uidere dissimulent, quia etiam

cum dicit Filium Dei Christum de essentia paterna genitum 25; et semper cum generante Patre simul exstantem, et adhuc referens sequitur : Addentes etiam de Spiritu sancto biam confessionem, Trinitatem quoque praedicat, quam negasse similiter fingitur. 29, Recognoscant itaque facilitatem suam et circumuentos 24o se tandem intellegant, qui magis haereticis uel haereticorum fautoribus, quam sanctis patribus Ecclesiae Catholicae, de 222/223 Matth, 12, 57.

236/234 supra, l. 203/204.

206 dicentem 17 206/207 ipsis rebus] / Y, rebus ipsis — Q P Sirzond 217 cum illo catholicos confessotes] V7, catholicos confessores cum illo — Y Q P Sirmond ^ dicitur] dicit Szrzoend ^ 9222 a[/. tuis] om. P iustificauetis 1/ 222/223 condemnaueris / ^ 225 iustificatum] testificatum P 224 dei] V'e, om.V 228 cum illo semper] semper cum generante patre simul SZrzmond ; sed cfr supra I. 235 241 patribus] et a7. V ——— catholicae] oz. P

278 Theodoro 181

AD IVSTINIANVM IX, ri crediderunt.

Decimo

etiam libro eiusdem

(181) operis,

capitulo LXX, sic ait : Sicut enim per tales uoces ex scriptura

diuina naturarum. differentiam. edocemur, sic et. adunationem 245 dicimus, quotiens ambarum maturarum proprietates an unum conducit el sicut de uno quodam eloquitur. Hoc enim est simul ostendere el. naturas. differentes et. bersonae adunationem ; ex differentia quidem eorum. quae dicuntur, differentia intellegitur naturarum ; cum aulem in unum rediguntur, manifestam suspir 25 o cimus adunationem. 30. Beatus itaque Iohannes euangelista dicit : '' Altera die widat Iesum uenientem ad se et dicit : Ecce Agnus Det, ecce qua tollat peccata mundi. Iste est de quo ego dixi, quia ost me uenit uir qui ante me factus est, quia prior me erat et ego nesciebam eum". 255

260

265

270

Hic enim dicendo : '*Vadit

Iesum uenientem ad se, et dicit : Ecce

Agnus Dei", manifeste humanitatem significare mihi uidetur. 31. Hoc enim widebat Baptista Iohannes, hoc erat quod susceperat mortem, corpus uidelicet quod. pro omni oblatum est mundo. Quod uero sequitur : "Qui tollit beccata mund", nequaquam iam conuenit carni. Non enim illius erat totius mundi beccatum auferre, sed. erat hoc fro certo dvuimitatis opus. 32. Quis talia non existimaret postexortas Nestorianorum et Eutychianorum haereses dicta, nisi auctorem dictorum titulus indicaret ? Sic inter utrosque medius et rectus incedit, sic utrosque scripturae diuinae testificatione confutat iste, qui dicitur confutari debuisse a concilio Chalcedonensi, tamquam Nestoriani auctor erroris, ut nihil aliud esse definitum uel Epheseno uel ipso Chalcedonensi concilio lector inueniat. 39. Sed utinam haec nobiscum Nestoriani et Eutychiani sequerentur, quia non essent haeretici. Vtinam haec nobiscum tandem Nestoriani et Eutychiani sequantur, ut non sint haeretici, in quibus sic in Christo duarum naturarum differentia

280

praedicatur, ut simul etiam praedicetur utriusque naturae unam esse personam. Non ergo simulent Eutychiani propterea se odisse Theodorum, quasi duas personas Filii Dei ac filii hominis praedicantem, cum ex his quae memorata sunt ostendantur ob hoc illum potius odisse, quod duas unius praedicauerit esse naturas. 34. Non ad haec ingeniosum intellectorem, sed potius lectorem non fastidiosum requirimus. Aperta res ac manifesta inter-

pretatione ulla non indiget ; tantum est ut uidere iam uelint,

243/261 ex Apologia 'Theodoreti ;cfr L. Abramowski, 4.C., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, De incarnatione XIII, 70 ; cft quae adnotaui ad 1. 75/97. 251/256 259 Ioh. rz, 29. Ioh. 1, 29/30.

243 enim] etiam praem. P 244 naturarum] scripturarum Q P differentiam] V, differentias Q P Sirmond, differentia Y — et] ow. P 264/268 medius usque sic] oz. P per bomoiotel. 265 ste V^ 269 nobiscum] os; eutychiani seribserunt Y Q P Sirmond — 9844 una V. persona I

PL 752

y^

182

-L

(182)

AD IVSTINIANVM IX, nut

279

qui clausis oculis ueritati resistunt. Nam et in XII praedicti operis libro : S? wero aliquis, ait, interrogare uoluerit, quid tandem esse dicam lesum

Christum,

dico Deum

et. Filium

Dei.

285 Ecce qualis erat eius confessio, qui purum hominem Christum dixisse confingitur, cui metuendum est ne cum eum Iudaicae impietatis ab istis calumniatoribus argui recusamus, econtrario Manichaeorum ei crimen et in mysterio incarnationis impingant, quoniam in hoc loco Iesum Christum Deum confi290 tens et Filium Dei, nihil de eius humanitate locutus est.

35. Deum trario gant, 295 lesum

Ouid enim mirum, si illi qui eum dixerunt et solitarium praedicasse sine filio et Spiritu sancto, et duos econdocuisse filios, hoc quoque simili contrarietate confinut cum eum dixerint, sicut Iudaei, purum hominem Christum credidisse, tamquam non sit etiam Deus,

rursus illum, sicut Manichaeus, dicant quod Dominum Chris-

tum Deum tantum et Filium credens, hominem fuisse negauerit; siquidem eum iam, sicut supra docuimus et Iudaeorum et

Manichaeorum duxerint crimine maculandum, quasi euacuan3oo tem omnes factas in Christum prophetias. 36. Omnia enim eorum sapientiae licent et nihil est quod libeat, et sibi non expedire credant. Sicut autem non propterea hominem denegat Iesum Christum, quia de humanitate eius tacens Deum illum tantummodo hic fatetur et Filium Dei, 3o5 ita etiam non Deum denegat Iesum Christum, ubi de diuinitate eius tacens, aut naturarum discretionem faciens, tacet quod

idem sit etiam Deus et Filius Dei. 34. Non enim et Petrus apostolus Deum denegabat Christum, cum Iudaeis loquens de diuinitate eius dispensatiue 31o taceret, quam uel leui auditu illi ferre non possent, et diceret : Viri Israelitae, audite uerba haec. Iesum Nazarenum, wirum

approbatum a Deo in uobis uirtutibus et prodigss ei signis, quae fecit per illum Deus in medio uestri, sicut uos scitis, hunc definito consilio ei fraescientia Dei traditum ber manus iniquo31; Yum affigentes interemistis, quem Deus suscitaust solutis doloribus inferni, et talia cetera, quae sequuntur. 38. Neque Paulus eius coapostolus Deum negabat Christum, 283/284 ex JApologia 'Theodoteti ;cft L. Abramowski, 2.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, De incarnatione XII; cfr supra ad l. 75/97. 311/316 Act. 2, 22/24.

282 praedicati I7 286 dixisse] fuisse P 289 impingant] V Y .Sirmond, impugnant Q P 291 dixerunt] /, dudum Y (Q P .S/rzond —— 296 manichaeum 299 crimine] V/ Y, errore Szrzond, om. Q P 300 factas in christum] V/ Y, factas in christo Q P, in christo factas S/rzond ^ 303 eius] ozz. P 305 negat P, denegant Y 306 tacet] V/ Y, teticet Sirzond, om. Q P 308 et] ozz. P negabat P 314 concilio P 315 afficientis Y — solutis] oz;. Q P 317 neque] etiam add. P coapostolus] V/, apostolus Y (Q P Sirzond ^ denegabat Y

PL 755

280

(183)

AD IVSTINIANVM IX, rr

cum diceret : Vnus Deus, unus et mediator Dei et hominum,

homo Christus Iesus, qui dedit semetipsum redemptionem ro 320 ommibus, testimonium temporibus swis, quasi Christus Deus non esset, sed tantum mediator Dei et hominum, aut conditor non esset et rector omnium temporum, ut quaedam quasi

eius tempora dicerentur, sicut de uno quolibet simile nostri homine loqui solemus, et dicere : "Temporibus suis hoc uel 325 illud dicit, aut facit".

39. Sed pro diuersitate causarum diuersa semper est dicentis intentio. Nam et ipse Dominus Iudaeis in euangelio dicit : Nunc autem quaeris me interficere, hominem. qui. ueritatem uobis locutus sum, quam audiui à Deo. Numquid haec dicens 33o Deum se esse negauit et Christum ? Proinde secundum hanc

formam et apostolos eius et doctores Ecclesiae quaedam locutos esse credamus, tamquam diuini sacramenti dispensatores, non omnibus eadem, nec eodem modo tradentes.

40. Quos in Ecclesiae pace defunctos pie ac religiose facimus 33; Si melius

183

interpretari

uelimus,

sic excusantes

homines,

ut

accusemus errores. Nec non et XV libro, quod ipsum totum opus de incarnatione conclusit, utramque naturam in unius Fili personam conuenisse testificans, ait : Profter quod utrumque vusie Filóus uocatur, una exstanie persona, quam

34o adunatio naturarum. effecit. Verum ego in hoc eius opere de incarnatione diutius moratus sum, quam fidei et rationi, ac si non diutius, quam contra calumnias ac pertinaciam necessarium uidebatur.

PL

41. Nam cui bene sentienti non sufficeret ad cognoscendam

754

34; Theodori fidem ipse solus eiusdem operis titulus ? Quis enim eum audiens condidisse libros de incarnatione, aut, ut proprie hoc exprimam, minus quidem latino, sed necessario uerbo sicut a Graecis dicitur, de inhumanatione Filii Dei duos eum

putet filios praedicasse ? Nam qualiter Filium Dei, id est 35» Deum Verbum, non hominem quoque diceret, quem diceret inhumanatum ? 42, Non enim refugio uerbum, quod a me fidei ratio atque utilitas flagitat, aduersus eos qui non hominem totum, id est et carnem et animam rationalem, sed solam carnem, aut car-

35; nem tantum et animam sine ratione, suscepisse dicunt Filium Dei. Qualiter itaque Deum Verbum, quem docebat inhumana-

918/320 I Tim. 2, 5. 328/329 Ioh. 8, 40. 338/340 ex 7Apologia 'Theodoteti ; cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, De incarnatione XN ; cfr supra ad l. 75/97.

325fecit V. — 327 iudaeis in euangelio] V/ Y, in euangelio iudaeis — Q P Sirmond 328 interficere me — P 330 christus V/ — 336 quod] quo Jirmend ^ 340 ego] ergo P 344 sentienti] scienti P Sirmond 354 pr. et] op. Sirmond — et animam que carnem] oz. P per bomoiotel. 355 tantum] aut praezi. P

-

at

(184)

—

AD IVSTINIANVM IX, 1v

281

tum, non ipsum et hominem diceret ? Aut quomodo duos filios docens, tamquam alterius personae sit Verbum Dei, alterius uero homo susceptus et non idem in persona Deus 36o Verbum

qui homo,

ipsum

Dei Verbum

diceret inhumana-

tum ? 43. Contrarium sibi utrumque est, et pudere debuit hinc accusasse

doctissimum

uirum,

aut,

si hoc

nolunt

dicere,

doctissimorum certe uirorum testimonio praedicatum, cuius 36; impudentiae non fuisse particeps synodus Chalcedonensis arguitur, quam intellegere oportuit, quia ubi Theodorus, necessario contra haereticos naturarum proprietates amplius diuidens,

assumentem

ab assumpto

alterum

esse assereret,

natura eum, sicut supra docuimus, non persona diceret alte37o rum. Porro ab hoc opere de incarnatione ad aliud quod contra Eunomium edidit transeamus, ubi decimo libro ait :

184

44. Omnes enim ludaei uenturum Christum. ex propheticis uocibus exspectabant, magnum quemdam et multorum bonorum eis auctorem. futurum. Quapropter. interrogante Herode ost 375 magorum braesentiam scribas ei pharisaeos, ubi Christus nascereiur, resbonderunt 2$ et locum dixerunt, quia in. Bethleem Iudae. Sed non fropterea Christum Filium Dei Deum sciebant, hominem autem purum arbitrati sunt. Christum secundum robatissimos prophetarum. futurum, licei barum aliquid his me38o Horem, quod etiam munc putantes Iudaeos quilibet widebit. 45. Iustumne uidetur adhuc, ut sancta et magna synodus arguatur, quod non et ipsa Theodorum simul et Iudaicae infidelitatis et Manichaeae pestis argueret, ut eum et cum Iudaeis condemnaret, quasi hominem tantum crediderit 385 Christum, et cum Manichaeis, quasi non acceperit prophetas de Christo locutos? Cum et illos arguat, quod licet probatissimis prophetarum parum aliquid meliorem eum fuerint arbitrati, Deum

tamen

esse nescierint,

et contra istos dicat quod

eum Iudaei uenturum ex propheticis uocibus exspectarent, 39» secundum quas etiam Herodi interroganti responderunt, quod in Bethleem Iudae nasceretur ? IV, 1. Vnde quia et Eutychiani nec erga magnam synodum, nec erga Theodorum placari possunt, quantacumque de libris eius similia proferantur, tale potius aliquid eum dixisse monstremus, quod suo putent errori congruere. Nam his quae 372/380 ex ;Apologia 'Theodoteti ;cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, Conmira Eunomium X; opus totum praeter duo fragmenta petiit;

cfr R. Devreesse, Essai, p. 49-50.

359 deus] V*, oz. V 363 accusare] accusasse Jirzzrd noluit P 372 enim] V*, oz. V 3*4 interrogande P 376 bethlem l/ —— 384 condemnaret] et a27. P 387 fuerit V/ — 388 nescierint] V, nescierunt Y Q P .Sirmond 391 bethlem 1 IV, 2ergo P

PL 755

(185) AD IVSTINIANVM IX, 1v ; memorata sunt, et aliis huiusmodi sedari non poterunt, quia non, ut simulant, uel ipsum uel Chalcedonense concilium ob hoc oderunt, quod duos praedicauerit filios — hoc enim aperte falsum est —, sed potius quod euidentissime duas unius filii dixerit esse naturas. ;» 9, Et propterea quoniam, sicut primo libro memorauimus, dicere solent idem Eutychiani uel Semieutychiani, sic unam Christi esse naturam ex diuinitate et humanitate compositam, quomodo una est etiam humana natura ex anima corporeque 282

composita, ostendamus illis, ubi etiam Theodorus dicit, quia 15 sicut anima adunata corpori, homo ex ambobus efficitur, 1ta ex adunata forma Dei et forma serui, id est diuinitate atque

185

humanitate, unus est Christus. 3. Sic enim fortasse, qui ut Catholico non pepercerunt, uel tamquam suo, id est Eutychiano siue Semieutychiano, parcent 20 et magnum concilium, quod eum non damnauerit, desinent criminari. Et ille quidem non pro naturae, sed pro personae unitate hoc posuit, sicut et alii patres, quorum isti male utuntur exemplis. Nam Dei Verbi natura, quae simplex est et incontaminabiliter simplex, componi non potuit. 2; 4 Dicit ergo in quarto aduersus Apollinarem libro : Quoniam autem el iuxta nos homo dicitur ex anima et corpore constare el duas quidem has dicimus naturas, animam et. corbus, unum uero hominem ex ambobus compositum ; ul conseruemus wnum esse utrumque, oportet. confundere naturas et. reconuertentes

3o dicere, quoniam anima. caro est, e caro anima. Et quoniam illa

quidem immortalis est et rationalis, caro uero mortalis et irra&onalis, reconuertentes dicamus,

quia immortalis est mortalis,

et mortalis immortalis ; et rationalis irrationalis et irrationalis rationalis. 35. 9. Sed neque ex diuina scriptura hoc edocti sumus, o sapientissime omnium, neque alius quisquam hoc dicit, usque 1n. hodiernum.

diem,

eorum.

qui sanam.

humanam

habent. mentem,

PL

praeter uos, qui per omnia estis dementes ; qui dispensationem 756 quae propier nos facta est auferentes, ablatione assumptionis 4o mentis in ipsam mentem iudicium vecepistis totius insipientiae Blena loquentes et cum. multa irreuerentia. leges constituentes. 6. Quaecumque enim. secundum aliquid. discreta, secundum aliquid acceperunt unitatem, seruant. suam. qua. discreta sunt IV, 25/68 ex AApologia 'Theodoteti ; cft L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, zAdwuersus ZApollinarez 4; opus praeter 17 fragmenta periit ;quae supersunt collegit H.B.

Swete, ed. ci., p. 312-322 ; uide R. Devreesse,

Essa,

P. 48-49.

? quod] V, quia Y P Q Sirmond — 9 dixerit] Szrmond, dixerint Q V/ Y, dixerunt P iisemeutychiani V — 16 dei etfotma] oz. P 22unitatem / — 23et] ox. P 31/32 irrationalis] rationalis $/rzend ^ 32 dicamus] diceremus S/rzond 38 dementis V . 89 auferentes ablatione] V, ab oratione Y (Q P irzzond 40 recipistis I^ 43 qua] quia P

w*

(185)

p

AD IVSTINIANVM IX, 1v 283 incolumen rationem. el. unitatem. integram. habent. Vnwm. est 4; aliquid natura, sicuti filius et bater ; manet autem personarum discretio ; essentia quidem inseparabiliter una existente, personae propriam habent discretionem, ut neque pater dicatur filius, neque filius bater. v. Similiter etsi natura quaedam |diuersa. sint, secundum o aliud uero adunari contigerit ea, meque maturalem perdunt diuisionem, et unitatem bropriam habent, sicut anima adunata est corpori ei unus ex ambobus effectus est homo. Manet naturarum diuisio ; alia quidem anima est, alia uero caro ; et illud quidem immortale est, illud autem. mortale ; et illud quidem 55 rationale, illud autem irrationale.

8. Vnus autem homo utrumque ; alterutrum uero in seipso homo mwumquam dicitur absolute et. proprie, misi forte cum aliquo additamento, sicut interior homo et exterior homo, non absolute homo, sed interior et exterior, ut appareat aliud quidem 6o interius hominis, aliud uero exterius.

9. Ita et in Domino Christo dicimus : O mirabilis, quoniam dn forma Dei exstans, formam serui forma Dei, neque assumens quod assumpium. est, neque quod assumptum. est assumens. Vmitas autem. assumpti circa. assumentem. inseparabilis est, 65 secundum mullum modum, incidi ualens. lam ergo, sicut diximus, uel tamquam Semieuthychiano Theodoro parcant, et synodum non accusent, quae nec antea, nec apud se accusatum adiudicare non posset, maxime cum dicat, quia sicut interior homo et exterior homo, id est anima et corpus, quamquam non 7? unius naturae sint unum

tamen

hominem

faciunt, ita et in

Domino Christo forma Dei et forma serui, quamquam non unius naturae sint unam tamen faciant personam. 10. Quae porro subtilior unitatis confessio uel expressior esse potest, quam ea quae putatur non solum quod unus sit

7; Christus, uerum etiam quod una sit natura eius, ostendere ? hanc autem iste pro exprimenda personae unitate non refugit. Sed sicut hoc dicendo non est credendus Acephalorum caput, quoniam hoc non pro denegatione duarum naturarum dicit, sed potius pro unius assertione personae, ita non est creden8o dus etiam Nestoriani auctor erroris, ubi naturarum confusio-

nem repellens, amplius earum proprietates necessitate respondendi haereticis diuidit, quoniam hoc non contra personae unitatem facit. 11. Hinc autem cognoscant Semieutychiani qua intentione 46 una existente] I/ Y P Q, pos: corr., existente una — Q, ante corr., Sirmond 47 habent propriam -— P, sed corr. 49 diuisa Y — sint] V/ Y Q, sunt P Sirmond 50 ea contigerit — / Y 55 rationale] V, est add. Y Q P Sirmond 62 formam] forma Sirzond ^ forma (formam P) dei] V Y Q P, om. Sirmond 69 id est] id P 70/72 unum sque naturae sint] oz. Y (Q P Szrmond per bomoiotel. 72 faciant] Y (Q Sirmond, fecere V^, faciunt P 74 unius P 98 non] o». P 81 refellens P eorum P

284

AD IVSTINIANVM IX, 1v

8; dicatur ab aliis patribus, quos putant in duabus Christum negasse naturis, quia sicut anima et corpus unum hominem faciunt, ita ex diuinitate et humanitate

unus est Christus.

dicasse naturis, hac utatur similitudine,

quam

Quod hoc ab eis non ad naturae, sed ad personae potius unitatem dicatur, quando etiam Theodorus, quem Nestorianum 9o criminantes, negare non possunt in duabus Christum praesuae putant

dementiae conuenire. 12. Apparet igitur sapientibus quemadmodum ueritas undique fugacibus suis occurrat et quaquauersum declinauerint,

95 in faciem sibi eam inueniant resistentem. Vnde enim eis non

obuia ueniat, quos ex sua quoque accusatione confundit? Nam refugientes eius doctrinam qua per Chalcedonense

concilium docuit, duas unius Dei Christi esse naturas, siue ipsum, siue Theodorum, cuius ibi laudes recitatae sunt, de

100 Nestoriana haeresi criminantur, putantes quod una sit Christi confitenda natura. 13. Hoc autem ex eo nituntur astruere, quoniam sancti patres dixerunt, sicut ex anima et carne unus est homo, ita in diuinitate et humanitate unus est Christus. Suspicantes igi15 tur, quod hoc pro unius naturae et non potius, sicut ueritas habet, pro unius personae assertione ab eis fuerit dictum; non negant errori Nestoriano esse omnino contrarium, et ideo suis, sicut diximus, refutantur.

14. Nam in tantum a sanctis patribus illa similitudo de ani110 mae carnisque adunatione, non ad unius naturae Christi documentum relata est, ut hac etiam Theodorus uteretur, quem non solum duas naturas, quod uerum ac manifestum est, sed etiam, quod falsum est, duas Christi dicunt credidisse personas, ut hac similitudine uteretur qua sanctos patres 11; existimant non solum unam

personam,

uerum

etiam unam

Christi docuisse naturam. 15. Sicut autem de anima et carne unius hominis dicitur, quod nos promiseramus ostendere, manet naturarum diuisio et alia quidem anima est, alia uero caro, natura utique, non

120 persona, quoniam illud quidem rationale, illud autem irrationale est, nam unus homo utrumque, ita etiam ubicumque,

praesertim ante errorem Nestorii diuulgatum, ab aliquibus Ecclesiae Catholicae doctoribus inuenimus alium dici assumentem, alium uero assumptum, non persona uel subsistentia 12; alium, sed natura debemus accipere, sicut in uno homine alius interior, alius exterior dicitur homo, si neque nos errare uolumus, neque ipsis calumniari, neque Ecclesiae Christi detrahere, 93 igitur] ergo J/rzond — 99 qua] V, quam Y Q P Sirzond — 100 haerese VO P 102 astruere] destruere P 104/105 igitur] ergo Sirzond ^ 10? esse omnino] V Y, omnino esse — Q P Sirmond 110 carnisquae I7 111 hac]haec Y QOP li4hac]haec V 114 dicitur] Sirzzond, dicit V Y Q P 121 est] oz. P 122 ante] V*,oz. V —— 125alium]alia $irzozd ^ 1263alios V/

PL 751

yh

AD IVSTINIANVM IX, v 285 in cuius pace atque honore defuncti sunt, neque auctoritatem errori Nestoriano tribuere, ut his qui maximam laudem de :1;0iudicio Ecclesiae meruerunt, similia Nestorius praedicasse dicatur. 16. Quod quidem a fidelibus credi ueritas nullatenus sinit, quae maledictorum calumnias ex aliis eorum dictis, quibus euidenter de unitate personae Christi locuti sunt, sine dubi-

15; tatione confutat. Non enim sicut ignari putant, uel aduersarii simulant, solus Theodorus ita locutus est, sed multi alii patres,

quorum sequentia, ut promisimus, proferimus exempla, in quibus Eutychianorum uel satellitum eorum libertatem uolumus experiri, et zelum fidei quem ostentant in Theodoro 14» contra Chalcedonense concilium, si et ipsos, ut non amplius dicam, ita loquentes pronuntiare audebunt haereticos. 17. Si autem loquebantur in Ecclesia Christi, tamquam nulla Nestorii quaestione sollicitante securi, non ut unitatem personae Christi diuiderent, quam et Theodorus inseparabi14; lem profitetur et secundum nullam modum incidi ualentem. Admodum uero gratum est, quod uanas et inuicem se destruentes horum calumnias, qui eum dicunt et unam Trinitatis credidisse personam et quaternitatem praedicasse duos filios asserendo, reciproce simul et ipse ex alterius repulsione al15o teram quoque repellit, cum ex his quae memorauimus docet, quoniam sicut pater et filius unius quidem naturae sunt, sed unius personae non sunt, ita in homine una anima et corpus,

uel in Christo Deus et homo, unius quidem personae sunt, sed unius essentiae non sunt, quia neque forma Dei forma serui 155 est, neque forma serui forma Dei est, quamuis unitas personae maneat inseparabilis secundum nullum modum incidi ualens. V, 1. Ex his igitur certis et euidentibus Theodori sententiis, intellegenda nobis sunt alia, quae in eius dictis uidentur quibusdam

dubia

uel obscura,

si cum

eis notari

nolumus,

de

quibus ait beatus Cyrillus, quod se infense haberent circa ; eundem uirum admirabilem, et maximam gloriam merentem Theodorum, occasionem facientes contrario dogmati quo tenebantur, ut quaererent quaedam eius capitula non ex melioribus intellecta damnari. 2, Haec uox Cyrillo digna, sic integrum Ecclesiae doctorem

1o loqui decebat. Nam quemadmodum calumniantium haereticorum est, ex dubiis et obscuris quae certa et manifesta sunt male interpretari, ita solitum est prudentiae ac pietati Catholicae, ex indubitatis atque euidentibus et firmare ambigua et 140 ut] oz. P 142si|sic.f/rzond ^ 146 uana V,una Y Y 151/132 sed z:que sunt] ozz. P per borototel. 152 uno unus /

148 quatrinitatem Y . 153 unius]

V,1igitur] ergo S;rzond — liest] V*,om. V —— 12 pietati] Q P, pietate V7 Y, pietatis Sirzzond

PL 758

AD IVSTINIANVM IX, v latentia declarare. Ideoque melius facimus, si uirorum doctis15 simorum in pace Ecclesiae mortem obeuntium scripta melius interpretemur, uel si minus in eis haeresum futurarum calumnias uitare potuerunt. 3. Si qui uero etiam orthodoxi aliud faciendum putauerint, non sunt in hoc a prudentibus imitandi. Qui si utriusque par20tis momenta perpendant, facile dignoscent quorum magis propositum debeant approbare, utrum accusantium, an excusantium, in Ecclesiae paceet patrum laudatione defunctos. 4. Primum itaque considerare debeant, quid sit nobis utrisque commune, in quo similes eis de orthodoxis accusatoribus 25 sumus et quale sit cuiusque proprium, in quo ab inuicem dissonamus. 5. Fides itaque nobis in Deum communis est; proprium uero est cuique parti, in quo dissonamus ab inuicem, quod illi crudeliter et audacter condemnant in Ecclesiae unitate gloria;o que defunctos, quos Dei solius est iudicare ; nos uero, quia nec pietati nec modestiae conuenit, considerantes nos homines esse, nihil quod diuinum est praesumimus usurpare. 6. Illi alta sapientes respuunt et nihil pendunt sanctorum patrum sententias, a quibus approbati atque laudati sunt ; 286

3; nos humilibus consentientes,

debita

oboedienter eas et cum

ueneratione suscipimus. Illi auctoritatem inconsulte tribuunt haereticorum erroribus, asserentes eos honoratorum

uirorum

praedicationi similia docuisse; nos autem, nullam dantes haereticis occasionem, prouide respondemus, quod tales 4o blasphemias numquam Ecclesia Christi susceperit, sed omnem nouitatem, mox ut exorta est, refutauit.

7. Illi denique ipsam quae nos genuit, criminantur et infamant Ecclesiam, uelut adulterinis dogmatibus aliquando corruptam; nos autem uirginitatem nostrae matris excidisse um4; quam

a caritate quae in Christo est, denegamus,

asserentes

non fuisse haereticos quos habuit honoratos. 8. Quas ob res, si uolumus et Deo esse subiecti et sanctis patribus obsequentes, si uolumus etiam, quod ad praesentem attinet causam, Nestorianorum ora consuere et Ecclesiam quae 5o nos genuit ab impiorum calumniis excusare, non solum non condeninemus in Ecclesiae communione laudeque defunctos, sed nec dicamus eos ante Nestorium talia docuisse ; magisque ex alis eorum

sententiis, euidenter

Nestoriano

errori

con-

trariis, interpretemur alia quae in eorum scriptis uidentur

15 morte P 18 etiam orthodoxi] / Y, orthodoxi etiam — (Q P Sirmond 19 a| Ve,om. V — si|se P 23/24 utrisque] Szrzord, utriusque V Y Q P 33 nihil pendunt] P S/rzond, nihil impendunt Y, nihilipendunt Q, uilipendunt V, fortasse recíe 35 oboedientes Y Q P 38 dantes] V Y, donantes Srzond,

damnantes Q P 53 ertote

4812

41 refutauit] refutarit S/rzzond

—— 49 hota Y ^ et] om. Y

PL 2359

AD IVSTINIANVM IX, v

287

5; obscura, ne iure meritoque reprehendamur, quod et cautela et studio ipsis Nestorianis impares simus et amplius illi uideantur contra ueritatem, quam nos pro ueritate satagere.

9. Nam si illi clarissimos Ecclesiae doctores suae parti uolentes applicare, sententias eorum, Nestoriano dogmati manifeste 6o contrarias, ex aliis minus apertis obscurare conantur et in suam detorquere sententiam, multo magis nos ea quae dubia uidentur in eorum dictis, melius interpretamur ex his quae certa sunt, ex quo Nestorius ostendatur, ut noui dogmatis inuentor, non immerito

6;

fuisse damnatus.

10. Constat igitur aliquos ex antiquis Ecclesiae doctoribus dixisse, quoniam Deus Verbum assumptum hominem tradidit morti. Numquid si hoc Nestoriani male intellegentes dixerint quod duas uoluerint significare personas, quasi altera sit Dei Verbi tradentis, et altera hominis quem dicitur tradidisse, ideo

7»onos quoque calumnias eorum aduersus Ecclesiam firmare debemus, et testari quod tales aliquando doctores habuerit, qui non unam Dei atque hominis praedicauerint esse personam, cum multa similia habeamus exempla ? 11. Vnde illud est apostoli quod dicit : Léwidum facto corpus 7; meum, ei redigo seruituti, non aliam personam uolens intellegi liuidum facientis corpus suum et redigentis in seruitutem suam et aliam ipsius. Illud autem amplius uidetur esse quod ait Tobith : Ego et anima mea regi caelorum laetitiam dicimus, et multa similia, non diuinis tantum litteris, sed etiam in aliis

8o et in ipso nostro quotidiano sermone, si quis attendat, inueniet. 12. Si autem hoc de homine, cuius recte potest una, id est humana, dici natura, nulla questione cogente, ab Apostolo et Tobith dicitur, quanto magis de Christo, quem in duabus 85 credimus esse naturis, contra Apollinaristas recte dici potuit, quod Deus Verbum assumptum hominem pro nobis morti tradiderit, cum dicamus quod eum tradiderit Pater et inseparabilia credamus opera Trinitatis ? Item cum propheta dicat : Cor mewm dereliquit me, nec se in duas personas uel subsistan9o tias partiatur, cur si quisquam ex patribus inueniatur dixisse, quod Deus Verbum inerat, uel aderat Christo, duas Christi putetur induxisse personas ? V, 74/46 1 Cot. 9, 27.

78 Tob. 15, 9.

89 Ps. 59, 13.

56 impares simus] imparissimis Y OQ P 56/5? uideantur] V/?,uidentur V — 63 ex] Szrzzond, et Y Q P, de V nibil constat 64 damnatus] V/ Sirmond, damnatum TES 65 constat] Y Q P S$zrmond, constituamus V ; cfr infra, ]. 99 igitur] ergo JZrzond 69 hominis] V, oz. Y Q P Sirmosd ^ ideo] V,om.Y QP Sirmond ^ "5 non] nam P personam uolens intellegi] V/, uolens intellegi petsonam — Y Q P Sirmond | ""* aliam] alia Y Q P 39 diuinis] dicimus P $88 item] ita JZrzzend —— 90 partiatur] I, patiatur 17

PL 76o

AD IVSTINIANVM IX, v -'13. Nam si derelinquere dicitur hominem cor suum, et nulla intellegitur unius personae facta diuisio, cum derelinquere

288

95; separationem quandam

significet, quid necesse

est, cum

1n-

esse uel adesse dicitur, duas putare significatas esse personas, cum et anima carni suae inesse dicatur et adesse, cum

eam

nutrit ac fouet et a morbis passionibusque defendit. 14. Verum et hoc constituamus, quod antiqui doctores 1o Ecclesiae dixerint, quoniam Deus Verbum sit principaliter et secundum essentiam unigenitus Filius Dei; homo uero assumptus ex unitate personae eius accepit ut unigenitus Filius semper esset ac diceretur et in unius Filii appellatione cointelligeretur. Numquid hoc quoque non possumus pro distinc10; fione potius naturarum, quam pro diuisione personae dictum accipere. Sicut dicimus, interior homo principaliter homo dicitur, cuius essentia facta est ad imaginem Dei ;homo uero exterior de limo plasmatus ex unitate personae eius accepit ut ipse quoque homo diceretur, et in unius hominis appellatione 110 cointellegeretur, quamquam ipse non sit ad imaginem et similitudinem Dei factus, sed pecoribus similior esse uideatur? 15. Dicimus

etiam,

sine unius

diuisione

personae,

quod

homo interior merito suae fidei iustificatus transit in adoptionem filiorüm Dei ; exterior autem per interioris adhaesionem, 11 communem cum illo suscipit dignitatem, Apostolo quoque dicente : Et si exterior homo noster corrumpitur, sed. tnterior venouatur de die in diem. Si dicamus, non interior homo, sed exterior homo corrumpitur, aut non exterior homo, sed inte-

rior renouatur de die in diem, numquid duas subsistentias 120 à semetipso hominem separamus ? 16. Ergo si tales inueniantur de Christo, quaedam locutiones PL patrum, ad duarum potius naturarum discretionem quam ad 761 unius personae diuisionem eas referre debemus. Deinde cum haeretici Synusiastae putarent Christum unius esse naturae, 12; Déc ex utero uirginis habuisse carnem, sed potius in eius utero Deum Verbum partem suae substantiae, id est deitatis, in carnem sibi uertisse, et in illa quidem, sed non ex illa incarnatum esse credentes, non solum in diuinitate, uerum etiam in carne, consubstantialem dicerent Patri. 116/117 2 Cor. 4, 16. 95 quid] V/ Y, quia Q P Sirmend | 9* eam]ea V Y X 98 defendet V7 100 dixerint] V/ Y Q P, dixerunt Sirzond ^ 101 dei filius — P 102 ut] Y Q

Sirmond,om. P V — 105 pro] om. Sirmond —— 110 intellegeretur P ad imaginem] oz. P 112 quod] quasi P 115 suscepit / P 117 renouatus Y diem] die I7 119 numquid] in adZ. Sirmond diem] die I 123 eas] ad praem. P 124 synusiastae] S/rznd, synusiaston V. Y OQ P putarent] Sirmond, potatent V" Y, portarent

Q P

124 esse naturae] V/, essentiae naturae

Q P, essentiae natum .S/rzond, naturae essentiae Y, sed framsp. idem Q P

126 id est]

y^

130.

(186)

-

—

AD IVSTINIANVM IX, v

289

1v. Sed contra Catholici quique doctores asserent, quod Christus ex substantia uirginis natus esset. Apollinaristae rursus, hanc doctrinam ueritatis infamantes, iactabant quod

Ecclesia sic doceret Christum natum ex Virgine, quasi etiam secundum deitatem ex illa sumpsisset initium, praedicaret 135 Deum

Verbum

non ante saecula ex Patre sine initio, sed ex

eius utero natum esse, id est uelut qui ante non esset, tisse diceret. 18. Cuius remouendae criminationis necessitate, si aduersus eos ex antiquis Ecclesiae doctoribus, necdum 140 tera parte sollicitante Nestorii quaestione, dixerunt, non Verbum

ex muliere

exstialiqui ex alDeus

natus est, tamquam si dicerent, non, ut

calumniamini, hoc docet Ecclesia, quod diuina Dei Verbi natura de natura uirginis exstitit, sed humana, quae ex semine

Dauid sumpsit initium. Ideo ne causas cur ita locuti sint, non 14; inuestigare ac demonstrare debemus, sed condemnando eos, uelut Nestoriani erroris auctores, Christi Ecclesiam, in cuius honore defuncti sunt, criminari?

19. Aut si aduersus eorundem Apollinaristarum intentionem male interpretantium uerba Iohannis euangelistae, quibus ait : 150 Verbum. caro factum. est, et dicentium, quod conuertibiliter Verbum caro sit factum, responderunt aliqui dicentes : Deus Verbum

non

factus est caro, id est conuertibiliter,

sed as-

sumpsit carnem manens quod erat, euangelio debent contrarii iudicari ? 155

186

20. Quod si ita est, Apollinaristae uidebuntur euangelicae

praedicationi congruere. Si autem Apollinaristae pro suae mentis intentione, quamuis dicerent Verbum caro factum est, inimici tamen praedicationi euangelicae iudicantur, etiam illi . qui talibus in Ecclesia manentes contradixerunt, pro suae 160 mentis intentione conuenientes praedicationi euangelicae iudicentur. Idcirco Theodorus quoque nono de incarnatione PL 762 libro aduersus eosdem Apollinaristas dicit : 21. Sz utique quod. dictum est : 'Verbum caro factum est', secundwm aliquam. conuersionem. dictum. est, quomodo *inhabi165 lauit' suscipiendum est ? Palam est enim omnibus, quia quod inhabitat, aliud est quam quod. inhabitatur. Sed idem interpres 150 Ioh. r, 14. 163/171 ex Apologia Theodoteti; cfr L. Abramowski, a.c., p. 64 — Theodorus Mopsuestenus, De zncarnatione YX. ; cfr quae adnotaui ad VIIIT, rr, l. 75/97 (p. 273). 163/165 Ioh. 1, 14.

130 sed] et V, om. Y econtra Y 131 substantiam I7 esse I^ 133 uirginem Y 134 praedicaret] et 247. V' 138 aliqui] Szrzord, aliquid V. Y QPp 140 quaestionem P 142 calumniantium P 143 de natura] V/ Y, ex uteto Sirzond, om. Q P 144 ne] nec Y O P sint] V, sunt Y Q P Szrmond 145 debemus demonstrate — P, sed corr. 149 iohannes l^ 164/165 inhabitauit] SZrzzend, inhabitabit V/ Y Q, inhabitat P 166 inhabitat] habitat I4

(187) AD IVSTINIANVM IX, v est proprii uerbi et praeueniens omnem calumniam tibi claudet : Inhabitauit enim 4n. nobis nostram maturam swmens et habitans et in ea omnia salutis nostrae dispensans. Quomodo r7o ergo inhabitans caro factus est. Dei Verbum ? Palam est quia non conuersus, neque translatus ; non enim inhabitare diceretur. 22. Manifestum est igitur ex his Theodori uerbis, quod antiqui doctores Ecclesiae Deum Verbum contra euangelium non negauerint carnem factum ; quomodo enim possent euangelio 290

187

175 aperte resistere, et in illa honorati manere ? Sed, sicut hic do-

cet, conuersione et translatione carnem factum aduersus Apollinaristarum insaniam denegabant ; sicut in euangelio dicente Domino : Pater maior me est, quoniam Ariani hoc testimonio abutuntur, etiam nos illorum intentioni non euangelio resisten-

18o tes, negamus Patrem Filio esse maiorem. 23. Et si quis etiam hic uerborum sonos et non propositum mentis attendat, Arianos potius quam nos putabit euangelii sententiae conuenire. Quomodo autem dicerent Apollinaristae : Verbum caro factum est, et quomodo Catholici responde18; rent, si tamen ita respondisse monstrantur : Verbum caro non factum est, Ecclesia indicabit, quae et illos expulit et illos

habuit honoratos. 24. Vnde consequitur ut si quis ab Ecclesia noluerit istos expellere, stultissimam eorum progeniem Eutychianos cum 190 Suo errore faciat introire. Adoptionem quoque filiorum suscepisse Christum, si antiqui doctores Ecclesiae dixisse monstrarentur, nec ipsi, nec omnis Ecclesia quae tales doctores habuit,

iudicari deberet haeretica. 25. Nam sacramentum adoptionis suscipere dignatus est 195 Christus quando circumcisus

est et quando baptizatus

est ;

et potest sacramentum adoptionis adoptio nuncupari, sicut sacramentum corporis et sanguinis eius, quod est in pane et poculo consecrato, corpus eius et sanguinem dicimus, non quod proprie corpus eius sit panis et poculum sanguis, sed PL 200 quod in se mysterium corporis eius sanguinisque contineant, 765 26. Hinc et ipse Dominus benedictum panem et calicem quem discipulis tradidit, corpus et sanguinem suum uocauit. Quocirca sicut Christi fideles sacramentum corporis et sanguinis eius accipientes, corpus et sanguinem Christi recte 178 Ioh. 14, 2.

184 Ioh. r, 14.

1607 calum V 1*0 ergo] oz. P factus] factum Szrzoend ^ dei] deus V Y 172 igitur] ergo Szrzond 173 deum] oz. P 174 negauerunt [7 174/175 aperte euangelio — P 176 et translatione] ozz. Sirzond ^^ 198 ariani] oz. P 179 nos] non P 182 putauit I 184 quomodo] V*, quodo 17 185 ita] ista P 186 indicauit V a//. illos] istos V Y 188 noluerit istos] istos noluerit — JSZrmond 193 debet Y Q P 195 christus] et add. Y irmond

196 et]ozm. Y ^ 198sanguinem] eius ad4. P

4^

AD IVSTINIANVM IX, v

29I

205 dicuntur accipere, sic et ipse Christus, sacramentum adoptionis filiorum cum suscepisset, potuit recte dici adoptionem filiorum suscepisse; alioquin neque de nobis dicendum est quoniam adoptionem suscepimus filiorum, aut quia redempti sumus atque saluati, quoniam Apostolus dicit : 210. 29. Nos ipsi primitias spiritus habentes et ipsi intra mos gemimus adoptionem filiorum Dei exspectantes, redemplionem corporis nostri ; spe enim salui facti sumus ; spes autem quae uidelur, non est spes. Sicut ergo, quamuis adhuc, secundum apostolum, exspectemus adoptionem et redemptionem et 21; salutem, tamen, quia iam sacramentum adoptionis et redemptionis et salutis accipimus et fili Dei et redempti et saluati recte uocamur, ita Christus quoque sacramentum adoptionis, non ad utilitatem suam, sed ad ipsius sacramenti confirmationem, in circumcisione et baptismo suscipiens, 220 sicut Apostolus ait : 28. Dico enim Chrislum minisirum fuisse circumcisionis $ropter ueritatem Dei, ad confirmandas promissiones patrum, potuit ab antiquis Ecclesiae doctoribus recte dici quod adoptionem susceperit filiorum. Quod si et hoc dixisse inueniatur, 22; quia post passionem siue resurgens, siue etiam in caelum ascendens, glorificatus est Dominus, aut potestatem

accepit,

sic ab eis dictum intellegi debet, sicut a Petro apostolo dictum est : Exquisierunt atque scrutati sunt jrophetae, qui de futura in uos gratia Dei brophetauerunt, scrutantes in quibus uel quale 23o lempus significare qui in eis erat spiritus Christ, qui fraemuntiabat in, Christo Iesu passiones et bost haec glorias. 29, Et sicut ab ipso Domino post resurrectionem dictum est : Nonne haec oportuit pati Christum et ita intrare in gloriam suam? Et iterum : Data est mihi omnis potestas in caelo et in 235 lerra. Item de clarificatione post ascensionem suam facienda sic ait : Cum autem uenerit ille Spiritus ueritatis, docebit uos omnem. ueritatem. Non enim loquetur a semetipso ; sed. quaecumque audiet loquetur et quae uentura sunt annuntiabit uobis ; ille me clarificabit quia de meo accipiet et annuntiabit nobis. 240

90. Itemque de illo dictum est : Nondum 210/213 Rom. 8, 23/24. 233/234 Luc. 24, 26. 240/241 Ioh. 7, 39.

221/222 Rom. r5, 8. 234/238 Matth. 28, 18.

enim erat Spiri-

228/231 1 Petri r, ro/1r. 236/239 Ioh. 16, 13/14.

206 cum suscepisset] S$/rzornd, suscepisse V. Y Q P 206/207 potuit zsque suscepisse] oz. P 208 suscipimus V Q 210 ipsis V. Y . 212 spe] sepe Y 215 iam] in zarg. P 217 christi Q P Y — 222 promissionis V — 224 et] V'e Y Q Sirmond, om. V. P

caelo

V

231 iesu] o.

dixisset P

Sirmond

inueniatur] inueniantur $7rzzond

passionis

faciendam V/ . 237 loquitur V/ — 238 sint / usque nobis] oz. Sirzond per bomoiotel.

1

233 in] oz.

annuntiauit V/

P

225

236 239 ille

292

AD IVSTINIANVM IX, v

lus datus, quia Iesus nondum fuerat glorificatus. Proinde melius facimus, si quemadmodum diuinam scripturam, sic etiam

eiusdem scripturae tractatores locutos contra haereticos fuisse credamus. Siue quoniam resurgenti Christo aliquid in natura 245 carnis accessit, quae in contumelia seminata, iam surrexerat in gloria, siue quia fidelibus eadem gloria et potestas post PL resurrectionem magis innotuit ; tunc glorificatus et potestatem 764 accepisse narratur, quando haec in cognitione credentium facta sunt, sicut et in oratione dicimus : Sanctificetur nomen

2 o twwm, scilicet ut in cognitione fidelium fiat sanctum.

bl

31. Siue quia si quid potestatis et gloriae post eius resurrectionem Ecclesiae donatum est, ipse dicitur accepisse tamquam caput in membris, id est in hominibus fidelibus. Vnde dictum est a propheta : Ascendens in altum captiuam duxit captiwitatem, accepisti dona in hominibus. His et aliis compluribus modis dicta praecedentium patrum pius atque exercitati sensus lector et intellegere et aduersus haereticorum calumnias defendere potest ; imperitus autem et arrogans, qui omne

26 o

quod non intellexerit, non discere, sed condemnare festinat, necesse est ut conturbetur in talibus, et, si potuerit, alios

26 5

quoque conturbet, dum rationem quam pro sua imperitia non potuit inuenire, etiam pro arrogantia dedignatur accipere. 32. Illud autem quis ferat, quod aliqui dicentes credere se nobiscum duas Christi esse naturas et Deum illum atque hominem non negantes, si audierint quod gratia sit Filius Dei, sic detestantur

21 o

27 VA

hoc

uerbum,

tamquam

si de illo dicatur,

qui

Deus tantum non etiam homo sit. Sicut autem et natura filius est hominis propter ueram humanitatem, et dignatione filius est hominis propter ueram deitatem, ita etiam et natura Filius Dei est propter ueram deitatem et gratia Filius Dei est propter ueram humanitatem. 33. Si uero et secundum humanitatem natura Filius Dei dicatur, in illud Apollinaris inciditur, quod credidit Deum Verbum ex parte diuinae suae substantiae, quae tota ubique est et partiri non potest, carnem sibi fecisse. Quod si ueraciter duas dicunt eius naturas et ambae diuinae esse non possunt, quia diuinitatis una natura est, procul dubio, non quemadmo-

249/2850 Luc. rr, 2.

284/208 Ps. 47, 19.

243 contra] Sirzond, quam V Y Q P 245 resurrexerat V/ Y —— 252 ecclesiae] gloriae Y ^ accipisse l/ ^ 256 praecidentium l/ —— 269 est filius — P, se corr. ueram] V/v, oz. V 230 gratiam V" aif. dei] om. V —— 233 inceditur V — 274 diuinae] V, om. Y Q P Sirmond ?95 et] Vo, om. V. 236 eius] Loa 19 27? diuinitatis] humanitatis S/rzod ^ unam naturam V7, natura una

[ JH

*

-—

(188) | dum secundum

188

AD IVSTINIANVM IX, v

293

diuinitatem natura Filius Dei est, ita etiam

secundum humanitatem natura Filius Dei est. 280 34, Si autem secundum humanitatem non est natura Filius Dei, necessario sequitur ut aut meritis, aut gratia sit Filius Dei ; nulla uero eius merita praecesserunt, pro quibus secundum humanitatem fieret filius Dei qui, ex quo esse coepit, non fuit aliud quam Filius Dei. Restat igitur ut secundum humani285 tatem gratia sit Filius Dei. Ob hoc beatus quoque Augustinus, praecipuus Catholicae fidei praedicator, scribens ad Prosperum et Hilarium de praedestinatione sanctorum, et docens quod gratia Dei non secundum nostra merita detur, inter alia dicit : 39. Est etiam praeclarissimum lumen. raedestinationis et 29o gratiae ipse Saluator,

ipse mediator

Dei et hominum,

homo

Christus Iesus ; qui ut hoc esset, quibus tandem suis, uel oberum, uel fidei praecedentibus meritis natura humana. quae 1n illo est comparawit ? Respondeatur quaeso. Ille homo, ut a Verbo Patri PL coaeterno in unitatem personae assumptus Filius Dei unigenitus 765 295 esset, unde hoc meruit? Quod eius bonum. qualecumque $raecessit ? quid egit ante ? quid credidit ? quid betiuit ? ut ad hanc ineffabilem |excellentiam. berueniret ? 36. Nonne faciente ac suscipiente Verbo ipse homo, ex quo esse coepit, Filius Det unicus esse coepit ? Nonne Filiwn Dei 3oo unicum femina, illa gratia, plena concepit ? Nonne de Spiritu sancto ei Virgine Maria Dei Filius unicus natus est, non carnis cupidine, sed solo Dei munere

? Numquid metuendum

fwit ne,

accedente aetate, homo ille labero peccaret arbitrio? Aut ideo in illo non. libera uoluntas erat, ac nom tanto magis erat, quanto

3o5 magis seruire beccato mom poterat ? 94. Nempe vsia omnia singulariter admiranda, et. alia si qua eius $ropria uerissime dici possint, singulariter in dllo accepit humana, hoc est nostra natura, nullis suis praecedentibus meritis. Respondeat hic homo Deo, si audet, et dicat : Cur mon et ego ? 310 Et s? audierit : 'O homo, tu qui es qui respondeas Deo ?' 38. Nec sic cohiübeat, sed augeat 4mpudentiam el. dicat, quo289/328 Augustinus, De praedestinatione sanctorum XN ,30 (PL, 44, 981-982).

810

Rom. 9, 20.

248 diuinitatem secundum -— Q, corr. natura] /6, naturae 17 249 naturae 17 282/283 nulla uero z:que filius dei] V, oz. Y (Q P Sirzond 284 igitur] ergo Sirmond 285 beatus quoque] V, quoque beatus — Y Q P Sirmond 295

quod] P, s. ras., Sirmond JAugustinus, quid V. Y Q 296 quid credidit] ozz. Y Q P petiuit] potuit P 302 cupidine] SZrzzond Augustinus, cupidinis V/, cupiditate Y O P 204 pr. erat] Sirmond JAugustinus, om. V. Q P, e Y magis erat quanto] ozz. P 305 seruire peccato] V. Q P Y, peccato seruire - JSirmond "Augustinus 307 singulariter in illo] V' Y z4uguszinus, in illo singulariter — Q P Sirmond accipit Y 308 hoc] V Y Augustinus, id (Q P. Sirmond 309 a/7. et] ed ego] ergo Y 310 pr. qui] V Y Augustinus, quis Q P Szrmond

294

AD IVSTINIANVM IX, v

modo audio : "Tu qui es, o homo ?' Cum sim quod audio, d est

homo, quod est et ille de quo ago, cur mon sim quod et ille? At enim. gratia ille talis ac tantus est. Cur diuersa est grata, ubi 315 natura communis est? Cerle non est acceptio bersonarum apud Deum.

39. Quis, non dico Christianus, sed insanus haec dicat? Appa-

32 o

reat itaque mobis in mostro capite ipse fons gratiae, unde secundum wniuscuiusque mensuram se per cuncia eius membra diffundit. Ea gratia fi ab initio fidei suae homo quicumque Christianus, qua gratia homo ille ab initio suo factus est Chrisius.

40. De ipso spiritu et hic venatus, de quo est ille natus ; eodem spiritu fit in mobis remissio peccatorum, quo spiritu factum est 325 ut mullum haberet ille peccatum.

Haec se Deus esse facturum

profecto praesciwit. Ibsa est igitur praedestinatio sanctorum, quae in Sancto sanctorum maxime claruit ; quam negare quis polest recte intellegentium eloquia. ueritatis ? 41. Hunc itaque apostolicum uirum, docentem quod Chris33o tus secundum humanitatem, nullis praecedentibus meritis, ex

quo esse coepit per Dei gratiam Filius Dei, unicus esse coepit, per quam etiam omnia singulariter admiranda singulariter in illo accepit humana, hoc est nostra natura ; et cuius gratiae diuersitate factum est, ut talis esset ac tantus et non similis

355 nostri, cum sit nobis natura communis ; atque asserentem quod ea gratia fiat ab initio fidei suae homo quicumque Christianus, qua gratia homo ille ab initio suo factus est Christus ; audeant isti, si possunt, haereticum dicere, audeant solita praesumptione damnare. 340 42, Et tunc uere discent quae sit pietas et constantia Ecclesiae Latinorum, quam Deus magisterio eius instituit atque firmauit, cum

ab omnibus

confestim anathematizati fuerint

et tamquam putrida et morbida membra praecisi. Si igitur libet eos in pace quiescentium busta refodere et ossa corrodere 34; mortuorum, in hoc adamantino

uiro suos experiantur dentes,

et cognoscent quod ita eis in ore frangentur, ut ultra neminem sub hac specie pietatis mordeant. 312 Rom. 9, 20.

312 qui] V Y Augustinus, quis Q P. Sirmond — 343 pr. et] Sirmond Augustinus, 071. 14 YSOQUP 316 acceptio personarum] Q Szrzond Augustinus, personarum acceptio Y P 321 suo] V Sirmond Augustinus, om. Y Q P 321/322 christus] V Augustinus, deus praem. Y Q P Sirmond 323/324 et hic ugue spiritu] Sirmond Augustinus, om. V. Y Q P per bomoiotel. 325 haberet] V^ zAuguszinus,

homo add. Sirmond P, hoc add. Q se] dicit aZ. Y — 331 dei] o». Sirmond 33? factis V/ — 343 putria V. — 347 hoc sancti facundi uenerabilis episcopi ecclesiae hermianensis africae liber vir TE V, explicit liber vir Q P, explicit liber nonus uenerabilis facundi episcopi

PL 766

LIBER DECIMVS I, 1. Si quid mihi creditur, imperator, multum doleo praesentis mei operis sortem, de quo non tantum exspecto fructum,

quantum suscepi laborem. Quid enim amplius tam multiplicibus documentis et rationibus persuadere mortalibus conor, 5 quam ne praesumant esse iudices mortuorum ? Hoc quippe nullius suasionis est indigens, nec in tali causa uellem tempus expendere, cuius nemo potest recuperare iacturam. 2. Sed enim cum uiderem quosdam sub falso propugnatorum nomine impugnare latenter Ecclesiam, et tamquam in eius 1o purgationem, ut haereticos damnare quos illa semper habuit

PL 765

honoratos, tacendum mihi esse non credidi, ne illud inciderem

quod Esaias dicit : Videte quia omnes excaecati sunt, nescierunt sapere, omnes, canes muti qui non potuerunt latrare, somniantes cubile, amantes dormitare. Et canes improbi omnino, nescientes

x5 saturitatem, ei sunt maligni nescientes intellectum: ; omnes suas PL 766 uias exseculi sunt, unusquisque secundum se. 3. Videte quomodo perit iustus, ek nemo animaduertit ; ei uiri iusti tolluntur, et nemo considerat. Putes hoc de praesenti causa proprie dictum. Quoniam uero non est eadem quaestionis 2o responsionisque conditio, nec quod breuiter accusatur, continuo etiam excusari breuiter potest ; sicut nec tanta maculandi ac uulnerandi est difficultas quanta nos in abluendo medendoque consequitur, necesse nobis est aliquanto impensius agere, maxime scientes quam difficile reiciant obstinati 25 quod temere semel assumpserint. 4. Sed opto, clementissime imperator, tam uestrae modestiae quam uiris quibusque grauissimis, in quorum manus haec forte peruenerint, nimius uideri quam ne pertinacia resistentium longitudinem mei sermonis excuset. Si enim nec 3o tantis apud eos quod uolumus egerimus, prouidus magis inueniar quam prolixus. 5. Quamuis itaque in superioribus ostensum fuerit, quaedam ex dictis Theodori, pro quibus putatur a synodo Chalcedonensi debuisse damnari, ab Eutychianorum fautoribus esse PL 35 corrupta; quaedam uero sanctorum patrum, quos et ipsi 767 Liber X

I, 12/18 Is. 56, 10 - 57, 1.

Liber

incipit liber decimus V', facundi hermianensis uenerabilis episcopi

X

liber X incipit Q P, incipit eiusdem liber decimus Y I, 2 tantum non — P 13 canes muti] / Y Q, muti canes — ed., canes P qui] Ve, om. V —— omnes] anze qui seripsit Q, sed postea corr. 14 omnino] éd.,animo V Y OP 15 maligni] /e6, magni I7 15/10 uias suas — P, corr. 22 ac] et eZ. 23 nobis est] V/, est nobis — Y Q P ed. 25 assumpserunt eZ. :28 haec] oz. P 30 egerim l/ — 34 debuesse I^

296 uenerari

AD IVSTINIANVM X, 1 se dicunt,

doctrinae

similia, quamuis

et hoc fuerit

demonstratum, quod idem Theodorus a praedictis sanctis patribus et superstes et post mortem magna fuerit praedicatione laudatus, quamuis postremo etiam dictorum eius euidentibus. 49 documentis

manifeste

claruerit,

quod

calumniose

aduer-

sariorum criminationibus impetatur. 6. Tamen quoniam religiosi lectoris intentio non tam purgationem Theodori, in quo status Ecclesiae non consistit,

quam absolutam defensionem synodi Chalcedonensis ex4; spectat, ostendere debemus, quomodo uel si culpabilia quaedam in libris Theodori iudicentur, reprehendenda synodus non sit, quod eum non damnauerit, cum ex epistula Ibae relegi laudes eius audiret, ut cognoscant Eutychiani quam inaniter dies noctesque in malignis consiliis ducant et tantis sumptibus. 5o quos in suos complices atque fautores expendunt, nihil efficiant. *. Et nos igitur ponamus, ut dictum est, quod in libris Mopsuesteni Theodori quaedam reprehensibilia uideantur. Imprimis unde probari potest, quod hoc synodus Chalcedonensis 5; cognouerit ? Potuit enim fieri ut eam

lateret, sicut et ipsos

accusatores Ibae, quamuis calumniosos et pertinaces atque exercitatae malitiae latuit. 8. Nam cum saepe numero eumdem Ibam ante Chalcedonense concilium in iudiciis episcopalibus accusarent, nihil ei 6o de laude Theodori obicere tentauerunt. At enim aliud est si accusatorum, aliud si concilii notitiam fugisse dicatur. Sit aliud concedamus ; sed num ideo necesse est ut concilium non

latuisse firmetur ? Quidquid dicant, quaecumque uerba multiplicent, etiam illud procul dubio concedetur, quoniam 65 aliud est suspicari, aliud certa ratione monstrare quod hoc synodum non latuerit. 9. Nam puto quod isti pro suspicione sua nec ipsos Ibae accusatores dicerent latere potuisse, nisi rerum exitu uincerentur. Non ergo, uel si iudicanda fuisset illa synodus, ex 7o suspicione, praesertim inimicorum, sed ex certis posset probationibus iudicari. Nam si suspiciones iudiciorum sententiam dicent, nihil omnino est quod non aliter atque aliter iudicetur. 10. Admodum uero bene prouisum est ut iudices non coniectores, sed cognitores potius uocaremus. At isti uolunt 7; iudicari tantam synodum per tantos annos tanta uniuersalis. Ecclesiae auctoritate firmatam et nihil quod cognoscamus, sed hoc solum afferunt, quod pro suo nos uelint arbitrio suspicari. Ergo si cupiunt ut cum illis hanc synodum ego quoque reprehendam, tale aliquid ad eam destruendam idoneum re37/38 patrebus ll 40 quot Y — 47 religi Y 52 igitur] ergo ez. 59 ei] om. P 64 dubi Q P 94 isti] illi P 76 auctoritate] O P, auctoritatis / Y, pace ed. **? uelint] uelut P

AD IVSTINIANVM

X, 1

297

3o quirant ac proferant, quod tam certum mihi sit, quam certum mihi est esse me. 11. Videamus tamen quid hanc eorum suspicionem sequatur; et si uel ipsis Eutychianis conuenit, arguant quod non cum illis pariter suspicemur. Si enim credatur quod synodum 8; Chalcedonensem latere non potuerit quaedam ex nomine Theodori scripta, quae Nestoriana dicuntur, quomodo credatur Ecclesiam latuisse, in cuius pace atque honore defunctus idem Theodorus ? Et si propterea synodus Chalcedonensis iudicatur similia sapuisse Nestorio, quia Theodorum mortuum 9o non condemnauit, quem interrogare uel corripere ante non potuit, quomodo prioris temporis Ecclesia non eadem quae Nestorius sapuisse firmabitur, quae illum, donec uiueret, inter

clarissimos episcopos honorauit ? 12. Cum uero dicitur Ecclesia Christi eadem quae Nestorius 95 priore tempore sapuisse, procul dubio excusatur Nestoriana haeresis, si tamen iam dicatur haeresis, quando quisquis aliter sapit, ipse potius aduersus antiquam doctrinam noui dogmatis inuenitur assertor. Hoc est totum, quod Eutychiani magno sumptu per suos potuerunt satellites obtinere. Sed o zoo Nestorianorum miseranda felicitas, quibus Eutychianorum stipendiis militatur. 13. Porro cum Eutychani Catholicam Ecclesiam ante Chalcedonense atque Ephesenum concilium de Nestorii dogmate accusare non possint, in cuius communione Theodorus epi105 scopus est defunctus, nec sanctam synodum Chalcedonensem nisi impudenter poterunt accusare, quae contra ipsius Ecclesiae iudicium

uenire

non

debuit,

etiamsi

accusatores

Ibae

episcopi aliquas de laude Theodori quaestiones mouerent. 14. Itaque si propterea dicunt prioris temporis Ecclesiam iro non esse culpandam,

quae nec Theodorum,

nec illa quae in

libris eius reprenhendenda sunt scripta damnauit, quoniam ea nesciuit, credant haec etiam synodum Chalcedonensem potuisse nescire. Si uero dicunt, quod eadem scripta quibus nunc abuti Nestorianos fecerunt, diuerso et meliori intellectu

115 accipiebat Ecclesia in cuius communione defunctus est, Chalcedonensem quoque synodum credant quod ea similiter meliore acceperit intellectu. 15. Et haec quidem magnae synodi purgationi sufficiunt, quibus in causa Theodori non minus quam anterior Ecclesia 120 defendi potest, quae nequaquam ab Eutychianis de Nestoriano 83 ipsis] eZ., ipsi V, ipsise V'* Y Q, ipsese P non] V*,oz. V $85 potuerit] potuerunt ed. 86 quemodo / Y 97 aduetsus antiquam] eZ., aduersanti quam L/ Y Q P, foríasse aduersans antiquam egendum 101 militantur Y 102 ecclesiam catholicam — Y Q P ed. 108 monerent Y 110 illa] V Y, ea Q P ed. 113 dicunt] V Y, dicant Q P ez. 114 meliore V/ — 118 magnae] om. P sufficiunt] V/ Y, sufficiant Q P Sirziond 119 anterior] eZ., interiore 12 A OP

PL 768

AD IVSTINIANVM X, 1 dogmate accusari ante Nestorium potest. Sed quia contenti non sumus prosternere tantum stultissimam ipsorum Eutychianorum superbiam, quae saepe deiecta contra tantorum sacer298

dotum Christi sententiam adhuc erigitur, uerum etiam concul-

12; care atque conterere, quid nobis amplius post hanc plenam defensionem abunde et ad cumulum proferamus ? 16. Nam credibilius affirmatur quod doctrina Theodori, cum haberetur in scripto, latere potuit Chalcedonense concilium,

quam temporis prioris Ecclesiam, in qua, sicut ostenditur, 130 semper etiam uoce propria disputabat. Beatus quippe Iohannes Antiochenus et Orientale concilium dicunt, quod ex expositionibus quas in omnibus Ecclesiis Orientalibus faciebat et quibus in regia ciuitate ualde esse comprobatus apparet, in

conspectu sacerdotum, et imperatorum, et populorum rectus 13; inuentus est.

17. Facilius quoque uidetur et promptius, ut Ecclesiae precedente iudicio, a quo doctissimus semper est habitus, etiam synodus Chalcedonensis de illo bene sentiret, quam ut ipsa temporis prioris Ecclesia nullius iudicio praecedente, spon140taneo motu eius dicta melius interpretata susciperet. Ad ultimum temere nimis et impie, nulloque ad hoc exemplo PL ducente, synodus damnaret in Ecclesiae communione sine 769 querela defunctum ; prudenter autem ac religiose, multisque praecedentibus exemplis, Ecclesia uiuentem quando et corri14; gere posset, si necessarium uideretur, in examen adduceret. 18. Certum est igitur quod amentes Eutychiani uel Acephali, cum nesciunt quid loquantur, calumniis quibus impetunt Chalcedonense concilium, fidem magis Ecclesiae quae fuit ante Nestorium criminentur, in cuius se mentiuntur communione

15o mansisse. Vnde nos quoque non sine antiqui temporis Ecclesia ipsum Chalcedonense concilium contra calumnias eorum defendimus. 19. Et ideo, uel si concedatur quod eadem prioris temporis Ecclesia, siue postea synodus Chalcedonensis, cognouerint 15; quae in libris Theodori reprehensibilia iudicantur, nec amplius interpretari potuerunt, cur etiam sic arguantur quod Theodorum non condemnauerint, cum potuerint credere quod haec ab haereticis in libros eius fuerint immissa, quemadmodum Theodorus ipse conquestus est ? 160 20. Sic enim dicit in principio cuiusdam sui operis cui

121ante] V^,a V — 128potuerit V — 129prioris]oz.P ^ 133 comprobatur Y 133/134 in conspectu] inconcussa pectu VV Y Q P 135 inuentus] ozz. P 137 quaP . doctisimum V Y Q P 143 querilla I7 144 ecclesia] V Y ez., ecclesiam Q P 146 achephali I 148 fidem] e., &bde V Y O P 150 non]

om.P 154 cognouerunt ed. 155 amplius] V Y Q P, melius ed. demnauerint] / Y Q, condemnauerunt P ez.

157 con-

4p

(189)

189

?

AD IVSTINIANVM

X, 1

2909

titulum dedit : De Apollinario et eius haeresi : Ante X X X enim iam hos annos de incarnatione Domini codicem conscripsimus usque ad XV millia uersum pertingentem, in quo Arii e Eunomii de hac ve delicia, nec nom etiam Apollinarit uanam prae165 sumptionem, ber totum illud opus examinauimus, ut nihil, sicut mea feri opinio, braeterivem ex his quae et ad firmitatem ecclesiasticae orthodoxiae pertinerent et ad conuimcendam eorum vmpietatem. 21. Sed hi qui ommia facillhme $raesumunt, el praeterea 170 rursum ab Acollinario, qui princeps huius haeresis fuerat, instituti, omnibus quidem similiter sentientibus opus nostrum manifestum. fecerunt, si quo modo aliqua inuenirent ualentia. ad conuincendum ea quae in eo sunt scripta. Quoniam uero nullus conira certamen scriplis suscipere praesumebat, imitati sunt 175 infirmos athletas ei callidos, qui, dum mon $ossunt contra fortores ceriare, insidiis eos et. machinamentis quibus possunt conantur euertere.

22. Scripserunt enim ipsi inter se procul dubio quaedam inepta, quae a nobis umquam minime dicerentur. Denique haec ipsa 180 4n medio nostrorum scriblorum in quadam parte interbosuerunt el suis familiaribus demonstrauerunt, aliquando autem et nostris, qui per facilitatem suam omnia bronis animis audiebant ; ei hoc quas: documentum, sicut putabant, nostrae impietatis widentibus raebebant. 183; 23. Vnum autem ex his scriptis erat, duos filios dicere. Sic enim mos fecerunt n hoc opere dicentes, quod. oporteat putare et dicere duos filios, e uehementer nos istum sermonem defendere,

dum nos in illa scriptura manifeste diceremus, quod. non opor-

PL

leat duos filios dicere. Necesse erat ergo, nom solum 4nepta, sed TTO

19o etiam infirma illa scripta audientibus apparere, quoniam neque firma ratione, neque conuenienti hoc possibile erat. ostendi : et ab illis idcirco infirmius erat conscriptum, quatenus ille qui scripserat facilius inde conuinci botwisset. 24. Vnus ergo ex nostris propter multam facilitatem haec nostra. 195 esse credidit scripta et huius vei gratia dignus fide ab illis creditus est qui ista perlegeret el renuntiauit nobis ea quae fuerant scripta. Cum igitur audissemus, culbauimus quidem illum, quod contra nos dictis sermonibus credidisset et de hàs vebus, quas saepius et 161/201 ex ZApologia Theodoreti ; cfr L. Abramowski, T/eodorets /Apologie, p. 64 (2 Theodorus Mopsuestenus, De JApollinario et eius baerese; cfr R. Devreesse, Essai, p. 48/49).

V Y QP 164 nec] Ve ed, oz. 162 codicem] oz. P 161 de] V*, oz. V 174 171 opus] oz. P affitmitatem l/ — 170 rursus P 166 refert P 180 pattem l/ — 182 175 dum] oz. P contra concettamen V Y Q P 188 dixim V, 186/189 putare zque oporteat] oz. P per bomoiotel. pet] oz. P 190 etiam] et V/ Y dixerim / — scriptura] ubique aZ. Y —— 189 non] oz. P

alis Y — 197 igitur] V Y Q, ergo P ez. 192 infirmis eZ. 198 pr. et] ozz. ed.

audessemus I7

300

AD IVSTINIANVM X, I1

(190)

in Ecclesia et priuatim. dicentes nos audiuit, cum. fideliorem

200 Scriptis nostram uocem 1udicare debuerit, ad documentum nostrae

sententiae, quam in dogmatibus uotum nostrum est conseruare. 25. Accepisti, clementissime imperator, quo liuore semper et qua fallacia institutores Eutychianorum Synusiastae insidiati fuerint dictis Theodori et quo modo tentauerint leuissi-

205 morum Catholicorum mentes a doctrina eius auertere, ut non

solum praue interpretarentur ea, quae ille recto sensu docebat

obuius eorum stultitiae, uerum etiam libros eius interposita falsitate corrumperent. 26. At ille hinc uel eorum malitiam, uel facilitatem. Catholi-

210 corum fiducialiter arguebat, quod palam praedicaret in Ecclesia Christi quae sanae doctrinae congruerent, et uox eius fideliter scriptis esset ad documentum suae sententiae. Absentis enim scripta, quae corrumpti ab inimicis Ecclesiae possent, uocis eius testimonio praeferri non debuerunt. 21; 27. Quid ergo, si uel Ecclesia illius temporis, uel postnodum synodus Chalcedonensis, cognoscens ea pro quibus culpatur Theodorus quasi magister Nestorii, nec melius interpetari ualens, ut eum

190

(cr74

non

condemnaret,

credidit

ab haereticis in

libros eius immissa ? Numquid debet haec pia credulitas hae220 resis crimini deputari, cum hinc et ipse Theodorus conqueratur et alia eius multa et euidentia scripta demonstrent, quantum longe fuerint ab errore Nestorii ? Quod si dicunt aliqui credi non debuisse Theodoro, quoniam mentitus est Apollinaristas quaedam haeretica in eius libros immisisse ; nam ipse male 225 rapuit, quod illis uoluit imputari ; non ego pertinaciter contra contendam, sed adhuc concedam eis suspicari quod uolunt. 28. Illud interea manifeste uerum est, illud negari non poterit, quod ea Theodorus sua non esse testatus est. Arguendus itaque fuisse dicatur, si mentitus ostenditur, quod postea230 quam resipuit, licet prudenter acquieuerit ueritati, errores tamen aliquando suos erubuit humiliter confiteri. Ceterum et mentitus non iuste diceretur haereticus, qui quocumque modo suis renuntiauit erroribus. 29, Scribens etiam ad Cerdonem super expositione psalmo- PL 255 rum, sicut tertio libro memorauimus,

idem Theodorus dicit:

Nom quantam oportuerat habuimus circa istam vem diligentiam.

236/241 ex Jpologia Theodoreti ;cfr L. Abramowski, T/eodorets "Apologie, p. 64 (— Theodorus Mopsuestenus, De allegoria e? bistoria ad Cerdonem ; cft supra III, V1, l. 109/195 ; Pelagius, Def. 3 [ed. R. Devreesse, p. 4, l. 2-8] ; cfr R. Devreesse, Fissai, p. 28).

201 sententiae] essentiae Y Q P 203 cynoyciacta V/ Y, sunousiacta OQ P 203/204 insidiati] quae praez. V' Y Q D, forte Synusiastaeque /egendum 204/205 leuissimo P 206 interpretarentur 17 212 fidelior Y 213 corrumpi Y 215siucl]eZ, siue VV Y Q P 219libros / — 222credidi Y ^ 224 haeretici P libros] V libris Y Q P ed. 227/228 illud negari z:que est] oz. P 236 quantam] eZ., quanta V Y Q P oportuerat] oz. Y P Q

77:

P^.

(191)

AD IVSTINIANVM

X, r-i1

301

Passi enim sumus quaecumque incipientes, ut euenit, in imperiHa scribendi constituti. Siquidem et multas immutationes illo lempore quae nostra sunt susceperunt ; quas mon est praesentis

191

240 lemporis enarrare, ex qua causa magis neglegenter a nobis composita. sunt plurima el maxime illa quae prima sunt. 30. Si ergo uel anterior Ecclesia, uel posterior synodus Chalcedonensis, ex his plurimis quae per imperitiam neglegenter a se composita fatetur, credidit esse quae in eius libris meliori 24; sensu interpretari non potuit ; errori cohibuisse dicenda est, quod eum pro his in quibus ignorantiam et neglegentiam suam sponte culpauit, non iudicauit haereticum, et pro ceteris inculpabilibus credidit esse laudatum ? II, 1. Est et aliud nimirum multo fortius, quod nobis ad defensionem susceptae causae proficiat. Nam sanctus Iohannes Antiochenus arguens litteris suis Nestorium quod beatam Mariam matrem Dei negaret et ut hoc confiteretur exhortans, 5 post aliqua dicit : S? widetur autem, etiam boni exempli opporiune uos commemorabo,

cuius ie meminisse

uolo, sanctissime

frater. Neque enim tempus multum est ex quo apud nos contigit ub obliuioni forsitan mandaretur. 2. Recordaris enim certe beati Theodori episcopi im expositione 1o dicentis aliquid quod recte dici non putaretur, tibi isi brimo, qui fiduciam 1n 2llo tempore habebas, deinde etiam omnibus audientibus. Et qualiter ille, sentiens laesionem et perturbationem quam non minime diuulgatio illous dicti excitauerat et. intellegens quia perturbatio faciat discordiam, magis autem et contra15 dictionem et contentionem hominum amantium ex quibuscumque rebus occasiones inquirere hiuc atque illuc d?uidi et contentionibus augere scintillam scandali quae paruula uidebatur, quod etam nunc apud wos contigit ; quemadmodum fortissimus ille exsurgens non post multos daes, sllud quod ab eo dictum erat, ad 20 utilitatem Ecclesiae sine confusione correxit, e. corrigens statim coniriuit murmur uel accusationem quae aduersus eum fuerat facta. 9. Nequaquam iudicans turpe aliquid. esse corrigere, et. hoc scientibus quidem omnibus, quia neglegenter et minus caute ab 25 60 fuerat. diclum,

excipientibus

autem.

continuo

correctionem.

Porro totum hoc arrogantiam confundit illorum qui se diligenIL, 5/25 lohannes Antiochenus, Efpis/4la ad Nestorium, in Conc. Ephbes., Coll. Vaticana 14 (ACO I, 1, p. 94, 1l. 25 / p. 95, l. 10) — Col. Seguierana 41 — Coll. "Atheniensis 20 ; textus latinus : Co//. Casinensis x9 (/ACO I, ri, p. 45, l. 17/31).

237 in]oz. Y P Q 240 neglegenter] diligenter P inculpabilibus] culpabilibus P, inculpauilibus I7

244 melior /

248

II, 4 dei] V, domini Y Q P «4. 5 autem] oz. P 6 te] ozz. ed. ? quo] ed.,coV YQP 13 minima eZ. 18uos] V*, oz. V . contingit P 19 erant P 21 fuerit P 23 indicans Y 26 confudit Y

AD IVSTINIANVM X, i

302

tiores et sapientiores antiquissimis patribus iactant, dicentes PL quod illius temporis Ecclesia neglegenter et insipienter audie- 772 bat Theodorum disputantem, ut eum non argueret in quibus ) 3o ab ipsis arguitur. 4. Quod absit a pietate synodi Chalcedonensis ut hoc diceret aut crederet ; absit, inquam, ut hoc crederet, Ecclesiam Christi, si Theodorus, ut dicitur Nestoriani auctor esset erroris,

blasphemias ab eo dictas in Christum uel non intellegere, uel 55 neglegere potuisse, cum illud, quod non blasphemum et haereticum fuit, sed quod recte dici non putaretur, sicut Iohannes Antiochenus

testatur, non minimam

perturbationem

excita-

uerit, nec ante sedata sit quam fortissimus ille exsurgens non post multos dies, illud quod ab eo dictum erat ad utilitatem 4o Ecclesiae, sine confusione corrigere. 5. Et reuera magnae fortitudinis fuit ut seipsum interpretaretur, calcare gloriam magisterio longi temporis acquisitam et ad emendationem dicti sine confusione descendere, maxime

cum fretus conscientia, quia non sicut putabatur hoc dixerat, 45 facile posset audientium paruipendere laesionem, quam tamen diu non passus est tradi, quia cito pudoris uictor non post multos dies offensionem properauit auferre solo sermone contractam.

6. Non enim ait Iohannes a Theodoro praue aliquid intelsolectum, aut saltem neglegenter animaduersum, sed potius neglegenter et minus caute ab eo dictum, tamquam de illo loquens qui non rerum intellegentia fuerit prauus, sed sermone in hoc minus accodomodus. Huic itaque sancti Iohannis testimonio quo Nestorium redarguit, quomodo syno;; dus religiosa non crederet ? Non solum quod tantus fuerit idem Iohannes, uerum etiam quod Nestorio scribens, quem ad correctionem inuitabat exemplo fortissimi uiri et humanae gloriae contemptoris Theodori, non eum posset ita confidenter suae

conscientiae

testimonio

commonere

de recenti

facto,

6o quod non solus ipse Nestorius, uerum et Antiochena omnis ecclesia recordari facillime poterat, nisi de manifesta rei ueritate praesumptus. *. Nam neque sine tractatu aliorum ad suum concilium pertinentium sacerdotum, Antiochenus antistes de noui dogmatis 65 assertione corripere palam Constantinopolitanum episcopum posset. Tanto uero testimonio sancta synodus credens, quomodo Theodori memoriam ueluti haeretici reiciendam ab Ecclesia iudicaret, in cuius pace ille defunctus est et cuius pacem sic

32hoc]om. Y ^ 33 esset ertoris] V/ Y P, erroris esset Q, corr., ed. 34/35 uel neglegere] oz;. P $5 quod] eum Y . 40 cottrigeret eZ. 50/51 animaduersum zsque caute] V/ Y, oz. Q P per bomoiotel. 65idem] Ve,oz. V ^ 6*ucelut Y reicienda Y ^ 68 iudicare V — pace V Y — sic] se P

AD IVSTINIANVM X, rt

303

dilexit, ut gloriam suae auctoritatis non erubesceret eius offen7e Ssioni postponere ? 8. Cur autem hanc offensionem incurrerit, praedictus sanctus Iohannes docuit dicens quoniam dixit aliquid quod recte dici non putaretur, offensionis causam magis in existimatione . constituens, quod eius facilis et continuo subsecuta correctio PL 7; demonstrauit. T7135 9. Ex ipsa uero correctione, qua melius semetipsum interpretatus est,siue Ecclesia quae illum disputantem audiebat,

siue postea sancta Chalcedonensis synodus, non illa solum dicta | quae tunc audientes offenderant, sed quaeque similia eiusdem 8o Theodori debuit aestimare. Quod si etiam contra testimonium sancti Iohannis, non per incautelam et neglegentiam uerbi, sed per intellegentiae prauitatem, dicatur audientes offendisse Theodorus; nec ita posset correctus, uel ab illius aetatis Ecclesia, uel a sancta synodo haereticus iudicari. 8; 10. Iacobus apostolus dicit : Noble plures magistri fieri, fratres met, scientes quoniam maius iudicium swmaitis. In multis enim offendimus omnes. Cum igitur omnes offendamus in multis, cur non omnes sumus haeretici, nisi quia non offensio, sed

9o

pertinax offensionis defensio, facit haereticum ? ]i.Similiter autem confiteor amplius me et multum amplius in hoc sancti Iohannis Antiocheni testimonio, quam in ceteris, uel ipsius, uel aliorum

patrum

testimoniis,

delectari

atque

congratulari Theodoro. Nam in illis iam dudum memoratis,

quibus

ostenditur

quanta

doctrinae

eius fuerit celsitudo,

95 gaudeo quidem, sed noui hoc esse illi commune cum multis.

12. In hoc autem quod manifesta cordis eius humilitas intimatur et acquisitae gloriae pro fraterna offensione contemptus, paucos admodum socios ei reperio. Multos enim didicimus eminuisse scientia et maximam pro hac gloriam consecutos ; 100 at ubi humanitus lapsi sunt, homines se cognoscere noluerunt et simpliciter admoniti contempserunt cedere ueritati, atque ita illis ipsa gloria scientiae multum obfuit ad salutem, quoniam scientia inflat, caritas autem aedificat.

13. Minus itaque mihi cognitus esset Theodorus, quamuis 10; tantorum patrum laudibus praedicatus, nisi qualis esset

85/8? Tac. 5, 1-2.

103 cft 1 Cor. 8, 1.

40/71 postponere zsgue offensionem] ozz. P per bomototel.

74 facilis] V,oz.

Y

OP

ed. 7? audiebant P ?8 solum illam Q, corr. illameT Y 9Q-p 79 quaeque] V/, quae Y Q P ed. 82 sed] oz. Q P offendisset Y 885 iacob I 86 scientes] quo audientium qui ita putarent quam indicentis sensu a4. V. Y Q P : mibi crux ! sumitis] V, sumant Y, sumunt Q P ed. 89 igitur] ergo ez. 93 iam] ozz. P 96 quod] quo eZ. 9? pro] lV/?,oz. V ostensioneP 101 cedere] V. Y, credere Q P ed. 103 autem] Q n zzarg. .

AD IVSTINIANVM X, 1n

304

etiam cum reprehenderetur, Iohanne testificante cognoscerem.

Verum nec omnibus est imitabile, unde et parum utile foret scientiae eius exemplum ; correctionem uero gratanter acci-

pere et cito ac placide quod offenderit emendare et imitabile IIO

omnibus, et multo utilius inuenitur.

—

14. Proinde in Theodoro discere obstinati dignentur, etiam

de facili lapsu sermonis admoniti, apostolicam modestiam pietatemque seruare. Nam sic aliquando Petrus apostolorum pri-

mus, sicut iam diximus, cum non recte ambularet ad ueritanon

115 tem euangelii, reprehensus a Paulo minimo apostolorum,

indigne tulit, nec pro sui primatus gloria resistentem sibi despexit, quoniam caritas quae Paulum ad arguendam prioris culpam fidenter erexerat, eadem Petrum ad suscipiendam » — minimi correptionem dociliter inclinabat.

I20

125

15. Hunc itaque uirum, non in sola scientia, sed in humili-

tate quoque cordis ac modestia comprobatum, quomodo temporis illius Ecclesia, quomodo synodus Chalcedonensis reicere posset, cum ex epistula Ibae recitari laudes eius aduerteret, cuius etiam reprehensio uirtutis exemplum est et qui lapsus in uerbo Christianae humilitatis formam et magnae specimen

PL

pietatis ostendit ? Eant nunc Eutychiani, et calumniis suis, si T174

130

155

quid adhuc possunt ; adiciant, fingant de Theodoro quaecumque libuerit; accusent etiam Chalcedonense concilium de cohibentia et consensu malorum. 16. Expauescent ad ista procul dubio leues et faciles corde ; ceterum prudentes et graues intellegent, quod nihil ex hoc applicent Theodoro, cuius purgationi sufficit quod paratus semper fuit ad corrigendum. Quidquid igitur contra Theodorum dicant, nouerint quoniam si recipiatur, non magis ipsi atque Chalcedonensi concilio, quam omni ascribetur Ecclesiae, quae mansuetum et docilem uirum neglexit arguere. 17. Verum

opto, clementissime imperator, ut humilitatem

rationemque Theodori illi qui eum culpant imitari aliquatenus uelint ; et sicut ille gratanter castigationem suscipiens, quod 140 neglegenter et minus caute dixerat corrigere properauit, ita et isti nos uel patienter ferant, et quod crudeliter et discordiose fecerunt, emendare tandem aliquando dignentur. 18. Ceterum Theodorus adeo non fuit a sancta synodo, quemadmodum putant, uelut magister Nestorii condemnan14j dus, ut eius argueretur exemplo Nestorius, et idcirco damnaretur, quod eum non fuerit imitatus. Quid autem nos hinc uolunt 113/115 cfr Gal. 2, 14.

106 cognoscere Y Q P 107 mutabile P — fore Y O P 109 mutabilem P 114 sicut] o». P 119 correptionem] V Y, correctionem Q P eg. 120 hinc QP 121 modestia] V, modestiae Y Q P ed. — 133 quid P

P4

AD IVSTINIANVM X, ri-111

305

aestimare non solum Eutychiani, qui de Theodoro calumniantur Chalcedonense concilium, uerum etiam Nestoriani, qui eius-

dem Theodori dictis abuti dicuntur ? 19. Ouod ipsius exemplo Nestorius increpatus, non statim ex eius dictis, quasi eadem sentientis, defendere maledicta sua tentauit et respondere sancto Iohanni ac dicere : Theodorus, cuius exemplo me arguis, quem beatum et fortissimum dicis, eadem semper sine ullius offensione docuit. Quod quidem si 15; Nestorius responderet, ita Theodoro praedicare non posset, sicut nec prophetis et apostolis atque euangelistis, quoniam 1;0

eis uel ipse abusus est, uel eius nunc sectatores abutuntur,

atque alii omnes haeretici. Verumtamen cum ille homo, ad respondendum male paratus, et in perniciem suam sufficienter 16o instructus, nihil in erroris sui defensionem ex dictis Theodori, cuius admonebatur exemplo, tentauit assumere, satis ostendit,

eius sanae doctrinae non sequacem, sed obuium se fuisse. III, 1. Haec igitur defensioni magnae synodi Chalcedonensis abundaret, profecto etiam si Theodorum ipsa laudaret. Nunc autem non ipsa eum laudauit, sed laudantis epistulam, pro fide recta quam continet, pronuntiauit orthodoxam ; quod ; diuersum esse quis prudens, si causam diligenter attendat, ignoret ? Potuit enim fieri ut etiam si quaedam Theodori dicta culpabilia uiderentur et ea synodus nec ignoraret, nec interpretari melius posset, reuerentissimum tamen Ibam latere potuisse crederet, sicut etiam sanctos patres Iohannes Con1o stantinopolitanum et Gregorium Nazianzenum, uniuersamque Ecclesiam, quae ipsum Theodorum docentem aduertebat, latere potuisse credunt Eutychiani, ut non superstes condemnaretur idem Theodorus. 2, Igitur quemadmodum sancta synodus antiquam Eccle15 siam, cuius pars fuerant memorati patres, non ex communione et laude Theodori, uel si eum in quibusdam sciret errasse, sed

ex propria ipsius Ecclesiae fide iudicare debuit, quod nobiscum Eutychiani fatentur, sic oportuit ut et illam epistulam, non ex laude Theodori, sed ex propria conscriptoris eius fide, quae 20 ibidem legitur, iudicaret. 3. Quomodo autem synodus non crederet Ibain reuerentissimum latere potuisse dicta Theodori, quae ante Nestorium scripta Nestoriana dicuntur, cum ipsius Ibae fidem Nestoriano dogmati uideret aduersam ? Verum si et hoc demus Eutychia144 de]et Y OQ P 148 qui] pro P 150 increpans P 185 responderet] reptehendetet P ptaeiudicare e. 162 eis Y Q P obium V, ouium Y III, 2 profecto zsque laudatet] V, oz. Y (Q P ed. per boroiotel. 2 abundarent ed., habundate Y 6 quidem P * culpauilia V/, culpa uilia Y 8 reuetentissimum tamen] 7, uerumtamen Y Q P ed. 11 ecclesiam] Q, 5057 corr., synodum Q, ante corr. 15 fuerat Q 17 fidei Q P 18 eutychiani] et praez. V et] V*, om. V 23 nestoriana] oz. ed. 24 dogmatae I7 sjVYPO in marg., omm. ed.

PL T75

AD IVSTINIANVM X, rr a; nis, quod reuerentissimum Ibam synodus Chalcedonensis crediderit non ignorasse Theodori dicta quae uidentur esse culpanda, numquid ideo eius epistulam merito rectae fidei quam continet, orthodoxam pronuntiare non debuit? — 4. Praesertim cum potuerit idem uenerabilis Ibas idcirco 306

3» Theodorum

eiusque

laudare

doctrinam,

quoniam

ea quae

in libris eius reprehensibilia iudicabat, uel ab haereticis immissa, uel ab ipso Theodoro reprehensa, ut docuimus, siue correcta esse credebat ; et non ex eo quod scribendi capiens initium, aliquid aliquando reprehensibile scripsit, aut ex lapsu

5; sermonis incurrit, eius doctrina iudicanda fuerat, sed ex eo

potius quod si quid in ea culpabile uidebatur, ipse reprehendit atque correxit. 5. Nam si nemo: sapiens Ecclesiam credit haereticam, quia doctrinam beati Cypriani Carthaginiensis episcopi et martyris

4o laudat, cum ille non solum priuatim, ut et uisum est, uerum

etiam congregato concilio, definierit ut omnis haereticus ad Ecclesiam rediens baptizetur et propter hoc culpatus ab Stephano antistite Romano resisterit, suamque sententiam scribens ad Pompeium, quanta potuit humana argumentatione 4; defenderit, iniuriose tractans eundem beatum Stephanum, a quo fuerat iure culpatus, quomodo epistula uenerabilis Ibae iuste diceretur haeretica, quod Theodori doctrinam laudauit. 6. Qui licet in concilio nihil definierit ueritati contrarium, tamen etiam quae priuatim ab eo male fuerant composita, so sponte reprehendit et ubi de sermonis lapsu ab aliis reprehensus est, non iniuriam referre, sed offensionem corrigere properauit ? Igitur sicut Ecclesia, non approbans beati Cypriani, eiusque praedecessoris Agrippini, qui hoc ante statuerat, de baptizandis

omnibus

harereticis

definitionem,

non

55 solum ipsos, sed etiam et omnes qui cum illis hoc definierunt episcopos patres ascribit, eorumque fidem atque doctrinam et maxime Cypriani toto orbe radiantem iudicat esse laudabilem, PL sic potuit etiam uenerabilis Ibas doctrinam Theodori, etiam in 716 aliquibus culpabilem non ignorans, absque illorum culpabilium 6o approbatione laudare. 7. Siue autem beatus Cyprianus et Agrippinus, aliique cum eis eadem statuentes episcopi, siue Theodorus, uel si et ipse errata non emendasse credatur, siue ceteri doctores III, 38/4? cfr Cyprianus Carthaginensis, Ejpis/ula 74, ad Pompeium (ed. Hartel,

CSEL 5, p. 799 sq.). 26 crederit Y

32 ut] V Y, sicut Q P eg. 35 ex] V, om. Y Q P ed. 40 et] ei Y — 42 rediens] V, ueniens Y Q P ed. 43 resisterit] 7, restiterit Y O P ed. 465 stephanum] oz;. P 49 fuerant male — P 50/501 itreprehensus] eZ., repreia P potuit BS B5 etiam] ozz. ed. hensis V Y OQP doctores] uel poni potuit] ] ex. sed P, si et ipse add.

P

AD IVSTINIANVM X, imn

307

Ecclesiae, ex quorum sententiis haeretici suos errores conantur 65 astruere, intentione mentis atque proposito, sicut arbitramur,

ab haeresis crimine defenduntur, quoniam ante definitionem Ecclesiae, in eius communione permanentes, nimio et immoderato zelo aduersus haereticos, uel decreuerunt talia, uel

dixerunt, non post Ecclesiae in eadem quaestione sententiam, cum haereticis segregati, astruendo talia ipsam impugnauerunt Ecclesiam. 8. Forsitan aliquis dicat : Debuit ergo synodus, si non Theodorum, quia in Ecclesiae pace defunctus est, neque totam eius doctrinam, quoniam multa recte locutus est, ipsa certe quae JT offendunt eius dicta damnare. Primum cuius synodi, ut hoc faceret, sequeretur exemplum ? 9, Sed ostendatur quaelibet synodus alicuius doctissimi uiri et in Ecclesia perseuerantis, dictae x multis decerpta damnasse et ita saltem de concilio Chalcedonensi querentur. Deinde 8o quando euoluerentur tot libri Theodori, ut in eis diligentissime atque scrupulosissime quaereretur quid legentes posset offendere ? 10. Nam si faciendum esset, omnia scripta eius debuit synodus illa discutere, ne si eum ex parte reprehenderet, appro85 basse cetera uideretur, et quod tempus ad hoc sufficeret ? Vel quando per singula tantorum sacerdotum numerus in unam

79

sententiam conueniret ; cum diuerso modo moueatur animus

9o

95

IOO

auditorum, et quod alium offendit, meliore intellectu alius sine offensione suscipiat ? 11. Verum si non Eutychianorum arbitrio seruiatur, cur aliquis dicat quod in illa synodo solius Theodori dicta, et non omnium antiquorum in Ecclesia uita excedentium, reuolui ac uentilari debuerit? Nam si Theodori tantum quaedam scripta culparet, omnia omnium approbasse uideretur, cum ueritas non omnia doceat approbanda. Et quis omnium uel nomina sciat qui de Christiana religione scripserunt ?

12. Cum igitur omnium omnia synodus examinare non posset, non oportuit ut Theodori dicta damnaret, quoniam sutficit nobis in hoc apostoli sententia qua dictum est : Omn?a probate; quod bonum. est tenete. Quod si non fuisset haec ratio, quis iudex modestus et prudens, nisi de propositis causis et quaestionibus iudicet ? At cum nihil episcopo Ibae accusatores obi99/100 1 Thess. 5, 21.

65 mentes V Q, corr. 6? et] uel eg. 67/68 immotato Y ^ 7 quaelibet] eZ., qualibet V Y Q P 78 ecclesiae Q P 81 quod e4. legentis / — 84 reprehendete et Y, reprehendere OQ P 85 hoc] haec eZ. 92 ecclesiam Y Q P 95 quisomnium Y . 96 quid V Y — 97 igitur] ergo ed. 97/98 posset non MP 102 at] aut Y

308

AD IVSTINIANVM

X, rnr-1v

cerent de laude Theodori in Ecclesiae communione defuncti, numquid oportuit sanctam synodum, pro fide ac pace genera165 lis Ecclesiae congregatam, nouam in priuata causa inter litigan- PL vini! tes immittere quaestionem, et in ea tempus expendere A collisione diuturna ac graui tam sufficeret non 13. Quasi in tantis eos iudiciis litigasse, ut aliquid peius et ipsa, uel accusatorum pertinaciae, uel calamitati episcopi qui accu110 sabatur, adiceret, praesertim cum ille deploraret de pietate sanctae synodi auxilium quaerens, quod iam XX et amplius carceres mutasset, et ad eam de XL mansionibus aduenisset.

Quis hoc hominum praeter Eutychianos dicat, quos ratio simul pietasque deseruit, et in quibus nomen solum remansit huma-

115 num ?

:

14. Meminerit autem lector quod haec in defensionem magnae synodi, nulla necessitate compulsi, ad conculcandam et penitus conterendam uecordium Eutychianorum superbiam dixerimus. Libuit enim nobis illudere illis et ita causam consti120 tuere, tamquam Theodorus aliqua culpabilia scribens non emendauerit et non solum praedicta synodus Chalcedonensis ea cognouerit, nec melius interpretari potuerit, uerum etiam uenerabilis Ibas haec eadem non ignorans eius doctrinam laudauerit, quorum nihil probatum est. Sed nos haec ultro 125 concessimus, ut per hoc amplius appareret quam stulte iidem Eutychiani de sententia synodi super epistula Ibae prolata quaerantur, quando ne his quidem omnibus concessis reprehensibilis probaretur. IV, 1. Aliquid tamen et istis adicimus, et quod penitus factum non est, uel Theodorum, uel ipsum uenerabilem Ibam,

de Theodori laude ponamus in synodo accusatum. Si ergo propter hoc haeretica dicenda est illa synodus, quod eius epis; tulam Theodorum laudantem pronuntiauit orthodoxam, quomodo beati Cyrillus et Proclus, quos honorare se fingunt, ab haeresis crimine defendentur, qui Orientales accusatum apud se Theodorum defendentes et multo amplius praedicantes, non ut haereticos damnauerunt, sed potius communicando eis ro firmauerunt orthodoxos ? 2. Vt omittam, quod etiam ipsorum, id est Cyrilli et Procli,

aduersus eandem Theodori accusationem sententiae teneantur, quod nec ipse, nec eius dicta damnanda sint. Quocirca uel si Theodorus, aut episcopus Ibas accusaretur in synodo pro :; laude Theodori,non posset ab Eutychianis eadem synodus 105/106 litigantes] T/o, ligantes 17 106 immitetur P 107 sufficit P 113 eutychianus ] 114 desuruit I7 125 concessimus] non cessimus Y Q P apparere Y — idem Y 127 quando] quoniam e.

IV, 1 et] ut ez. 2 pr.uel] uelut Y — 4/5 epistula P 6 beati] V/, beatus Y Q P e. Ssc]om.P Q —— 9 haereticos] ed., haereticus V/, haereticum Y Q P 11 amittam Y Q P etjaciy OP 14 aut] V/ Y, uel Q P ez.

J^

AD IVSTINIANVM

20

X, 1v

309

accusari, quod illam epistulam pronuntiauit orthodoxam, nisi etiam Cyrillus et Proclus consequenter accusarentur, quod iudicauerint Orientales orthodoxos, qui accusatum apud se Theodorum defendentes etiam praecipuis laudibus extulerant. 3. Si quis autem adhuc paulo attentius partis utriusque momenta perpenderet, leuiorem inueniret causam illius sanc- PL tae synodi quam beatorum Cyrilli et Procli. Nam uel si, ut de- 778 dimus, accusaretur apud illam Theodorus, leuius esset ut ab-

25

solueret Ibam episcopum, qui eum necdum apud se deposita accusatione laudasset, quam quod beati Cyrillus et Proclus fecerunt, qui Orientales a quibus idem Theodorus post accusationem laudatus est, iudicauerunt orthodoxos.

30

4. Vbi autem probari potest quisquam etiamsi uere fuerit haereticus, ab uniuersali synodo prolata accusatione damnatus ? Nam patres nostri cunctos quos expulerunt haereticos, prius admonuerunt sapere meliora; deinde condemmnationem, si non resipiscerent, comminati sunt, dantes eis etiam tractandi secum inducias, sicut necessarium uidebatur.

35

40

45

$0

5. Non haec absque documento iactamus. Attestantur nobis exempla maiorum, quorum formam custodiens beatus Cyrillus et Nestorium prius correptum, non quia lapsus erat, sed quia noluit resipiscere, condemnauit, et Theodorum, qui accusatus ante non fuerat, condemnari prohibuit. Quam sanitatis et modestiae regulam quidam male transgressi, ne uel sero confiteantur errorem, dicunt probare se posse nescio quos haereticos post mortem fuisse damnatos ; quasi uero per hoc probent quod non etiam uiuentes damnati sint, uel si nostram memoriam ac notitiam fugit. 6. Non enim quisquam scire aut reminisci omnia potest, quia nec omnia quae scripto mandata sunt hactenus perseuerant. Vt autem hoc omittam, illud certe negare non possunt, quoniam prius correpti sunt et in iudicium adducti, atque conuicti; et si ut resipiscerent non cito spoliati sunt honoribus quibus in Ecclesia fungebantur, a fraterna tamen communione remoti sunt.

7. Quid horum iam praecesserat in Theodoro, ut eum syno-

dus etiam apud se accusatum adiudicaret ? Si quis autem affirmat aliquos ante correptionem ab Ecclesia fuisse damnatos, non tam ipsos quam condemnatores eorum patres nostros 55

contrarios Apostolo conatur opponere, qui non nisi post unam et secundum correptionem uitari iubet haereticum. IV, 55/56 cfr Tit. 5, 10. 18 iudicauerunt P 25 beati] I/ Y, beatus Q P ed. 29 prolata] non praem. ed. 32 resipiscerent] eZ., respicerent V/ Y Q P 35 formam custodiens] V, formam

Y Q P, forma ed. 36 correctum Y Q P e4. 37 theodorus V Y OP qui] om. P 388 non] oz. ed. sanitas P 47 cotrecti P 48 resipiscerent] respicerent aut resipiscerent V/ Y (Q, respicerent P 53 correptionem] V7 Y,

correctionem (Q P ed.

55 apponere Y

AD IVSTINIANVM X, 1v

310

8. Verum longe absit a nobis ut credamus quod Catholica et apostolica Ecclesia apostolo fuerit aliquando contraria! Si quid igitur apud eos ualet modestiae et ordinis eius auctoritas, 6o quem salubriter ab apostolo constitutum in haereticus euitandis, id est excludendis, semper tenuit, desinant eam suis con-

tentionibus impugnare. 9. Non enim sanctam synodum, quae nihil contra consue-

tudinem Ecclesiae faceret, etiamsi accusatum apud se Theo6; dorum non damnaret, sed potius uniuersam, cuius formam sequeretur, impugnant Ecclesiam. At isti argumentantur et dicunt in hoc Theodorum ab Ecclesia fuisse depulsum, quoniam sancti patres in suis libris quos priuatim scripserunt, culpauerunt eos qui talia saperent qualia sapuisse dicitur 7o idem Theodorus.

10. Equidem superius iam, non solum testimonio magnorum uirorum, sed etiam dictorum eius prolatione monstratum est PL quomodo sapuerit, tamen quoniam aliqua ex innumeris eius TI9 libris, uelut his quae protulimus contraria, calumniose decer75 punt, et pro illis eum existimant esse damnandum, affirmantes

quod patres nostri in suis libris ante notauerunt quosque talia sentientes, idcirco ipsorum patrum similia his quae culpant sequenti uolumine proferimus, ut suas calumnias aduersum magnum concilium excogitatas undique repulsas aspiciant. 8o 11. Sed his quoque sublatis uel paululum dilatis, si, quemadmodum

dicunt, iam tunc expulsus erat Theodorus,

etiam

beati Cyrillus, nec non Iohannes et Domnus Antiocheni atque alii Orientales episcopi cum eo simul expulsi sunt, cum expulsum condemnare non sinerent, mendaciter quoque Nestorium, 8; uel idem beatus Cyrillus, uel sanctus Caelestinus Romanus episcopus expulisse dicuntur. Nam si propterea iam depulsus erat Theodorus quoniam sancti patres in suis libris culpauerunt eos qui talia saperent, multo magis Nestorius iam depulsus erat,

qui et manifeste praua sapuisse demonstratur et offensionem 9» auditorum quam profanis uocum nouitatibus incurrerat, auferre contempsit. 12. Verum ego hic ipsorum Eutychianorum qualemcumque conscientiam quaeram. Ponamus accusatum apud nos aliquem qui diceretur expellendus quod contraria doceret quibusdam 9; sententiis patrum : consilium peto, quid agere deberemus. Numquid hoc nobis occurrit, ut non admonitus neque correptus, ex eo tantum ab Ecclesia pelleretur, quoniam patres in suis libris quos priuatim scripserunt, refutasse inuenirentur

eos qui talia sentirent, et non potius quia interrogandus prius

9? ut credamus] V,, om. Y Q P ed. 59 ergo ed. 60 hereticis Y — 61 eam] cum ed. — 64 ctiam Q D, etiam sic Y se] om. V 6? ecclesiam V. — $2 probatione P *"6quosque] Ve, quos V —— 48/79 aduersus ed. 80 his] oz. P 82 beati] beatus ez. S5a//uel]et Y — 92 hinc Q P ed. 96 ammonitus] 7c ammotus l/ — 96/9? correptis V/ — 99 qui] quia P 1

-

3II

AD IVSTINIANVM X, iv

(192)

1oo et admonendus esset demonstratis ei sententiis ipsis patrum quibus diceretur esse contrarius. 13. Et si non corrigeret, deuocandus in concilium cuius auctoritati si noncederet, expellendus ? Hoc utique uidetur fuisse faciendum,

hic nobis ordo seruandus,

haec habenda

10; humanitatis ratio, uel si hoc non praecepisset apostolus. Si autem superstitem, non ante admonitum atque correptum damnare non deberemus absentem, quomodo sancta synodus, uel si apud eam Theodorus accusaretur, iuste damnare mortuum posset ? 14, Nam primum quis eius accusator sic certus esset quod 1o ipsius sint omnia illa capitula quae culpantur, ut si ei tamquam accusatori ex more diceretur : Iura per nomen Domini quod Theodorus, quem post mortem condemnari quaeris, ista scripserit, iurare auderet ? 15. Non enim licebat magnae illi synodo leuiter credere 15 quod grauiter dicitur debuisse damnare. Alia enim causa est, cum ad instructionem tantummodo aliquid legimus, ut credamus simpliciter eius auctoris esse cuius nomen titulus praefert, nihil ei de hac nostra credulitate praeiudicantes ; alia uero,

120 cum damnatio eius qui creditur auctoris in iudicio flagitatur. Vnde uel si iuraret iste accusator Theodori esse omnia illa capitula, nec ita synodus ad condemnandum in Ecclesiae pace defunctum iuramento eius deberet adduci. 16. Quid igitur ille accusator amplius agere posset quam iz; testes citare meriti et numeri competentis, qui iurati hoc ipsum testificari uellent ? Porro neque hoc quo nihil amplius agi posset eius condemnationi sufficeret. Nam si dum uiueret idem Theodorus, aduersus eum testes adducerentur, non opor-

tuit in iudicium non deuocatum pro sola illorum testificatione

130 damnare.

17. Si uero conuentus uel reatus conscientiae uel contumacia,

indictum praestolari nollet examen, iam non testibus de absente, sed ipsi de se iudicanti potius crederetur. Nulla uero correptione siue conuentione praecedente damnatus, de ini135 quitate

192

iudicium

iure quereretur

et acceptabiliter

diceret,

quod maligne uel temere aduersus absentem falsis testibus credidissent. 18. Propter quod in eadem sancta synodo pro reuerentissimo Iba clamauerunt episcopi saepe dicentes : Male fecerunt 140 qui eum praeter canones damnaueruni ; quae aduersus absentem ; 139/142 Conc. Chalr., Actio XI, 5 (textus graecus : AACO II, 1, p. 576, l. 16/18

textus latinus : Z4CO II, r1, p. 460, l. 7/9).

103 102 eius eZ. 100 ipsis] /, sanctorum Q P eZ., ipsorum Y, forsitan recte ad123 eZ. auctor 120 Q Y V aliam 119 P si sic] 110 eZ. crederet 129 illorum] 126 quo nihil] V, quo Y Q P, quod eZ. duci] ad duos Y Q P 132 no]o».V Y QP 131 reatu l/ — conscientia ed. V Y, om. Q P ed. 134 corteptione] V/ Y, correctione Q P ed.

PL 730

S12

AD IVSTINIANVM X, 1v

facta sunt, euacuentur. Haec omnes dicimus : Nemo condemnat absentem.

(

19. At si contra uiuentem acceptari testes non oportuit ut damnaretur non interrogatus neque conuentus, quomodo eos 145 Sancta synodus, etiamsi contra Theodorum

in eius testifica-

rentur examine, iuste reciperet ? An facilius esse mentiri de uiuo et difficilius mentiri de mortuo ? Si autem interrogarentur iidem testes, unde certissime scirent illa quae reprehenderentur, a Theodoro esse conscripta, quid possent credibilibus 15o respondere, nisi quod aut in libris qui eiusdem Theodori dicerentur, ea reperirent, aut ab ipso dum uiueret eius fuisse didicerint ? 20. Sed librorum titulum, ad faciendam condemnationem illius uiri qui in Ecclesiae pace et maxima patrum laude uita 15; excessit, non sufficere supra docuimus, praesertim quia conquestus est quosdam suos libros ab haereticis fuisse corruptos ; et beatus Cyrillus de illo dixit, quia cum non esset in promptu persona quae culpae supponeretur, incerta capitulorum redargutio fieret et quia haec agerent, in incertum currentes et 160 aerem uerberantes inuenirentur. 21. Quomodo igitur aliquibus, uel si adducerentur, testibus synodus crederet certum fuisse quod Cyrillus recentiore adhuc rerum memoria incertum fuisse testatus est ? Si autem hoc potius dicerent, quod ab ipso Theodore dum uiueret eius fuisse 165 cognouerint, quid respondere possent si eis diceretur : Quid igitur causae fuit ut haec quae arguitis, non tunc aduersus superstitem ad Ecclesiarum praepositos deferretis, quando et in iudicio posset adduci et aut negaret quod sua fuerint, aut melius ea interpretari posset, aut, quod extremum est, abicere 170 Si non posset ? 22, Nihil est igitur quod sancta synodus de non condemnato Theodoro culparetur, etiamsi apud illam accusatus esset et testes meriti et numeri competentis ad eius introducerentur

examen. Verum et hoc Eutychianis demus, et constituamus 17; quod probatum synodo fuerit illa Theodori esse capitula : unde certum haberet qua fuerint intentione prolata ? 23. Nam et multa non sicut sentimus eloquimur et multa 157/160 cfr Cyrillus

Alexandrinus, Episzula Pro Theodoro" ad lobannem "Antioch enum et Orrentales, in Conc. Ephes., Coll. Sichardiana 15 CACO T, v, p. 314, l. 24/26).

141 151 qui 165

hae P 146 esset ed. 147 autem] et add. Q reppererent V Y Q p 156 suos] uos V/— ed. 163 est] oz. P 164 dicent P dum cognouerint] V/ Y, cognouerunt Q P ed. deferrens Y — 171 quod] quae Y Q P 172

s./., add. P 150 nisi] si Y 15? proptu V. 159 quia] uiueret] V, om. Y Q P ed. 167 propositos deferrens P apud] ad P

PL 781

(192a-192b)

AD IVSTINIANVM X, 1v

313

non sicut a nobis proferuntur, ita suscipiuntur ab aliis ; sed et 18

o

185

hoc ponamus, quod illa capitula Theodorum errantem scripsisse cognouerint. Vnde scire synodus posset utrum ex illis, quemadmodum dictum est, uel eorum similibus essent quae in suis dictis uel reprehendit uel emendauit idem Theodorus ? Nam et hoc iuste dicitur, quod illorum reprehensio, siue correctio, aliorum quoque similium debuit excusationi proficere. 24. Quod si etiam non ostenderetur quaedam in suis dictis culpasse, siue correxisse Theodorus et ea quae in illo reprehendunt Ecclesiam latuisse credantur, unde synodus certum haberet quod postquam illa scripsit non cognouerit ueritatem, inspirante Deo, qui occulte ac mirabiliter solet in suorum

190

cordibus operari, ut eum sic iudicaret tamquam in ipso errore defunctum? 25. Nam uel ipsi probaretur quod usque in die mortis suae aliquid de incarnatione Christi nescierit, tamen cum non esset ab eius Ecclesia separatus, unde, sicut dixi, certum synodus

haberet quod in ipsa hora qua efflaturus erat extremum, magna et inuestigabilis misericordia Dei, quae latroni non ignorata scelera dimisit in cruce, non etiam ipsi dedit pro tantis eius in Ecclesia laboribus et certaminibus aduersus haereticos, ut ab 20 o

205

ignorantia sua resipisceret et errore damnato latronem sequeretur, in paradisum statim et ipse cum Christo futurus, qui nunc dicitur de Nestoriano dogmate ante Nestorium fuisse damnandus ? 26. Quantos enim haereticos, quantos Iudaeos atque gentiles idonea testificatione didicimus in ipso limine mortis fuisse conuersos ? Sed quia publicus fuit error illorum, non potuit publica non esse conuersio, dum reconciliari, dum baptizari

ZI o

192a

(cfr 149)

cit, tamen

(cfr 163) 215

192b

ab Ecclesia supplicarent, dum postremo reconciliarentur seu baptizarentur; occultam uero suam ignorantiam et a nullo culpatam, quam Theodorus dicitur habuisse, cui et Orientale concilium attestatur, quod nullam detractionem ab orthodoxis in uita susceperit et de quo et aliis Proclus episcopus dicit : Quos nec uiuos aliquando culpauimus, posset occulte respuere. 27. Quod si et non occulte, sed aliquibus consciis hanc abiehoc sanctae

synodo esse posset occultum,

et de

occulto iudicare non posset quia hoc Dei est proprium, dicente Moyse : Quae occulta sunt uobis et filis uestris. 28. Vnde etiam beatus Cyrillus ait : Justtssimum apparet pru-

212 Proclus Constantinopolitanus, Epis/ula ad Maximum ; cfz VIL, 1x, l. 53 (p. 232) ; 217/218 Cyrillus Alexandrinus, Epszula 916 ? VIII, v, l. 208 (p. 249).

*Pyo Theodoro" ad lobannem /Antiocbenum et Orientales, in. Cone. Ephbes., Coll. Sichar-

diana 1$ (/ACO I, v, p. 315, l. 17/18).

188 haberet] 7 Y, habet Q P 181 essent] oz. P 178 sicut] Y eZ.,o2. V Q P 200 paradiOP 199 resipiscere V Y suae] oz. P 192 ipsi] si eZ. ed. 217 etiam] et ed. 216 moysi l/ sum] V7 Y, paradiso Q P eZ.

314

AD IVSTINIANVM X, 1v

dentibus uiris cedere praescienti uniuscuiusque uoluntatem. Cur ergo culparetur haec synodus, quae Deo cederet omnia prae220 scienti, nec auderet ut quidam, occultorum iudex esse, quod solus est Deus ? Verum neque illud modestus quisquam, sicut arbitror, definire praesumit, quod haeretici habendi sint omnes, qui non pertinaces, sed ut imperfecti et ad discendum parati, minus aliquid in Christiana fide cognouerint.

22;

29. Sicut etiam ipsi Thomas et Philippus apostoli. Nam et

Thomae dicitur : St cognowissetis me, et. Patrem meum utique cognouissetis. Et Philippo : Tanto tempore uobiscum sum et non cognouistis me, Philippe ? Et : Non credis quia goe in Patre et Pater in me est. Quis ergo tales haereticos dicat, si praesentem 250 uitam, quamuis adhuc ignorantes, in Ecclesia tamen finierint, quam falli posse non credunt, cum memoratos apostolos, nec in ipso tempore quo haec ignorabant, haereticos fuisse audeat suspicari ? $0. Verum hinc quoque postea multa dicemus. Cum uero 25; incertum synodus haberet et Theodori esse omnia illa capitula pro quibus ab Ecclesia diceretur excludendus ; quod etiamsi certum haberet, quali tamen fuerint intentione prolata, adhuc ei esset incertum ; quod si et errasse illum sine dubitatione cognosceret, non et continuo etiam quod errorem postea non

24o emendauerit appareret, neque si hoc quoque aliqua certa ratione constaret, quisquam pius et grauis definire praesumit, quo haeretici sint omnes qui sine pertinacia in Christiana fide falluntur,si necdum instructi in Ecclesiae pace uitam finierint ; quis nisi impius, quis nisi temerarius dicat quod illa 24; synodus inter tot incerta debuerit Theodorum sub anathemate condemnare ? 91. Sine dubio autem consideras, imperator, quanta Eutychianis eorumque fautoribus nulla ratione cogente sponte dedimus, siue concessimus ; et tamen eis ueritas non concedit, ut

2;osententia magnae synodi quae epistulam laudes Theodori continentem pronuntiauit orthodoxam, culpabilis iudicetur. 32. Quod si tantae nobis conuictiones quas pro experta obstinatione aduersariorum protulimus, defuissent, quis religiosus reprehendere posset hanc synodum, quae quod sibi 2,; datum non est usurpare non ausa est? Nam Ecclesiae suae nullam Dominus in mortuis ligandi et soluendi tribuit potestatem, cum discipulis suis diceret : Quaecumque alligaueritis super lerram, erunt. ligata in. caelo ; et. quacumque. solueritis super terram, erunt soluta et in caelo. 226/22? Ioh. 14, 7. Matth. 18, 18.

227/228 Yoh. 14,

271 uerum neque] neque uero P

dicetur Y 242 quo] quod ez. ji m s ligata] et add. ed.

:

9.

228/229 Ioh. 14, 1o. 5e l

225 ipse eZ.

259/259. /

232 quod Y Q P 236 254 poset] V,

249 eis] oz;. P 250 laude Y 259 soluta] oz. Y Q, in marg. P

PL 782

(193)

eot

AD IVSTINIANVM X, 1v-v

315

260

39. Eos igitur solum qui sunt in terris ligare accepit et soluere, et idcirco reprehendi non debet quod Theodorum, uel si culpabilem nosset, tamen quia iam non erat in terris, alligare non ausa est. Aliorum quibus hoc placuit, non eius fuerit ista praesumptio. Nam sicut non oportuit audere soluere 26; post mortem eos qui alligati erant in terris, quod quidem habere uidetur nonnullam pietatis imaginem, ita non oportuit ut auderet eum qui alligatus non erat in terris, alligare post mortem. Quod et aperte impietatis est et eius potestati non creditum. Quapropter etiam beati patres definierunt quia 270 non nostrum est iudicare eos qui honorate defuncti sunt, sed

PL

solius iudicis uiuorum et mortuorum. 785 V, 1. Quomodo autem dicunt Nestorianam esse synodum non defendentem, nec aliquatenus excusantem scripta Theodori, quem uelut magistrum Nestorii criminantur, cum Athanasium scripta decessoris sui Dionysii defendentem dice;re non audeant Arianum ? Nam neque cum Ariani uellent quaedam ex dictis uenerabilis Dionysii Alexandrini episcopi in testimonium et assertionem sui erroris asciscere, ut ex hoc

ro

15

z0

193

25

ostenderent Arium non esse noui dogmatis inuentorem, quippe cum Dionysius olim docuisset facturam esse Filium Dei, neque natura proprium, sed extraneum ab essentia Patris, et quia idem Filius non erat antequam fieret, aliaque similia quae in eodem opere continentur. 2. Athanasius, germanum specimen et probabile Catholicae doctrinae atque uirtutis exemplum, ea constanter excepit et quamuis nostris auribus dura et ad excusandum nimis difficilia, defendere non refugit et prius eorum auctorem Dionysium per hoc uoluit esse purgatum, atque ab Arianorum crimine alienum, quod ipse non sicut Arius, cum uiueret, de impietate fuerit accusatus, aut de episcopatu deiectus. 9. Neque uelut haeresim defendens, de Ecclesia sicut ille discesserit, sed in eius permanserit unitate, deinde melius haec ipsa interpretari conatus est. Vnde conuenientius puto, ut si non omnia, quia prolixum est, aliqua tamen in propriis uerbis eius ostendam. Etenim, ait, el Iudaeos $n. quibus contra legem agebant, redarguebat. Dominus dicens : "Hoc Abraham non fecit" ; el istos ámpios e mendaces eadem ipsa ueritas redarguit,

V, 24/58 Athanasius Alexandrinus, De sen/entia Dionysii 5, 5 - 4, 5 (ed. Opitz, 25/26 Ioh. 8, 40. Athanasius Werke YI, 1, Berlin-Leipzig, 1936, p. 48).

262 iam] oz. ed.

264 soluere] et praez.. Y Q, ras. in P

V, 5 nam neque] namque P P ed., absentia V Y QO

9 diosius Y ^ docuisse Y

15 nimis] V, oz. Y Q P ed.

conuenientior V/ — 24 eius] Y Q, eis V, oz. P ed.

10 ab essentia] 19 eiectus P

22

316

AD IVSTINIANVM X, v

quoniam Arii aliquid Dionysius episcopus neque sensit, neque ueritatem ignoraust. ed.

4. Sed et tunc temporis Iudaei et munc isti noui, a patre suo 3o diabolo hanc furiam aduersus Christum rebellem hereditati sunt, quod magno vudicio est quia calumniari tantum, uolunt illi uiro ei non attendere quod meque ab alWs episcopis de impietate accusatus est, aut de episcopatu deiectus, sicut isti ex clericatu. / neque ille uelut haeresem defendens, de ecclesia discessit, sed ?n 35 eadem bene defunctus est et memoria eius nunc usque cum batri-

PL

bus celebratur et nomen eius scriptum est. 784 5. S? enim aliquid. istorum sentiret, uel de his quae scripsit excusationem mon facerel, sine ambiguitate eliam. ipse similia pateretur. Et suffecissent quidem ista ad vedargutionem nouorum 4o Iudaeorum, eorum. qui etiam. Christum. negauerunt et. patres accusauerunt ei omnes Christianos fallere molliuntur. Quoniam uero accusationes se habere putant ad accusandum episcopum, partes aliquas epistulae eius age et ipsas uideamus, ut etiam ex hoc eorum uamitas demonstretur et quiescant uel sero blasbhemare 4; Dominum apud seipsos, confiteantur autem uel cum militibus, widentes testificantem. creaturam, quia uere iste Filius Dei est,

el non est ex creaturis. 6. Dicunt itaque in illa epistula beatum. Diomysium dixisse

facturam et [actum esse Filium Dei, neque natura proprium, sed

»o extraneum ab essentia Patris eum esse, sicuti est agricola ad witem ei nauis opifex ad nauem ; et quia tamquam [actura non erat antequam fieret. Ita est, scripsit, confitemur et nos esse talem

epistulam eius. Sed sicut istam scripsit, ita etiam alias plurimas epistulas scripsit, et oportebat eos et illas legere, ut ex omnibus et 55 non, ex isla sola, fides uiri illius agnoscatur. 7. Et deinde sequitur eorum quae memorauimus excusatio, quam non in isto, quia prolixum fuit, sed in eius opere lector inquirat. Aspicis uero, Auguste, quae beatus Athanasius in Dionysio excusanda susciperet, non ob aliud, nisi quia non ex

6oleui sono

uerborum,

sunt quae dicuntur.

sed ex intentione

dicentis

aestimanda

8. Dicentis autem intentio, cum iam persona defuncta est,

ex communione Ecclesiae religiosius aestimatur. Hoc est enim quod ait : S? enim aliquid. istorum. sentiret, uel de his quae 65 scripsit. excusationem mon faceret, sine ambiguitate eliam ipse 64/66 cfr supra, l. 57/39.

30 rebelle Y — 31 tantum calumniari — P 33 ex] Nt usque] oz. P 40 etiam] V, oz. Y Q P ed. ed. 44 quiescat P 53 etiam] V/ Y, et Q P ed. illius uiri — ed. agnoscantur L Y — Bvisto]iusto ecclesiae] V, om. Y Q P ed.

de ez. 35 memoriam 1/7 41 molliuntur] noscuntur 54 epistulas] oz. ed. 55 Y —— 59 suscipet Q 63

y

AD IVSTINIANVM X, v

317

similia pateretur, tamquam dicens : Non quod in uerbis sonat debemus

attendere,

sed credere potius de Ecclesia

Christi,

quam regit ipse qui sanguine suo redemit, quoniam nisi haec "bona intentione proferret, aut aliis eius dictis auferretur offen7e sio, sine dubio Dionysius in ea non maneret episcopus. 9. Igitur Athanasius, qui non tantum uerbi doctrina, quantum passionibus, trinae unitatis erat assertor et cuius tota uita martyrium fuit, auctoritati se subdit Ecclesiae, et quod Dionysio communicauit usque in finem, hoc solum iudicat 75 eius purgationi sufficere, ita ut illum pro talibus dictis non condemnare dico, uerum nec leuiter saltem culpare praesumat,

PL

sciens quoniam si hoc faceret, totam, quae illi communicauit, 785 culparet Ecclesiam. 10. Et nescio qui, quos utinam uere nesciremus, praedicatum $oa tantis patribus Theodorum in reprehensionem Ecclesiae condemnare praesumunt et insuper sanctam synodum, quod hoc non praesumpserit, criminari? Quid est autem quod in illo inexcusabile iam inuenerant,

si in Dionysio potuit excusari,

quod facturam esse dicit Filium Dei et extraneum ab essentia 85; Patris et quia non erat antequam fieret, cum patres apud Nicaeam anathematizauerint eos qui dicunt : Erat quando non erat et antequam nasceretur non erat, et qui dicunt factum uel ex alia essentia esse Filium Dei ? 11. Sed Athanasius uir magna ratione et grauitate fundatus 9o et cui tamquam experientissimo duci summa praelia aduersus hostes Ecclesiae merito crederetur, nouerat ipsis exercitatus periculis haereticorum fallacias prudenter excipere. Nam et illi non minore, immo callidiore astutia, incautis frequenter illudunt, ut quos in Ecclesia Catholica, uelut in castris cuius9; dam magnae reipublicae sapientes et fortes uiderint, ne illorum uel consilio credamus, uel confirmemur exemplo, quia suos facere non possunt, uel nobis faciant esse suspectos. 12. Et ob hoc ille, non uelut quidam leuis atque ad omnia mobilis, eorum factionibus mouebatur, et quemadmodum 10o malitiosi ac timidi, et tam malitiosi quam timidi, duces exercitus solent, quia Dionysium Ariani uideri sibi uolebant conscium et amicum, eum crudeliter et temere condemnaret, et quem secum propugnatorem aduersus hostes habebat, a caelestibus castris excluderet.

105

13. Hunc itaque doctissimum atque sanctissimum uirum imitari, clementissime imperator, huius rationem et circa pacem Ecclesiae obseruantiam sequi debemus. Non illorum

70 non manetet in ea — P

76 condemnaret OQ P saltem] ozz. ed. 19 uete] ed., uenite / Y Q, uiuere P 84 dixit P 91 crederetur] V/ Y Q, crederentur P ed. 96 concilio V Y Q P 99 mobilis] V, oz. Y Q P ed. et] ut ed. 101/102 conscium uolebant -— e4. 106 imitare O P 107 non] nam ez.

AD IVSTINIANVM X, v ;:ad deridemus crudelitatem qui ad defendendum suos ignaui 18nom. maioru e condemnandum uero festini, deprehension . : iro miniosam et cum haereticis communem gloriam captant: castris in hanc tuae e militia ros magist quod credo 14. Nam a te sibi creditis erga hostium dolos et suorum defensionem cautelam praecipias obseruare, quam magister militiae Christi 318

Athanasius obseruauit; et ideo non dignos existimes Eccle115 siarum Dei praepositos, quales si castrorum tuorum haberes, DW aieend iudicares indignos. 15. Nunc ergo, si mihi Nestoriani dixerint : Theodorus Mopsuestenus, qui et in episcopatu defunctus est et non solum in epistula quam nostra synodus pronuntiauit orthodoxam, 120 uerum etiam in illis epistulis quarum auctoritate Romani Leonis dogmaticam defendit epistulam, magna praedicatione laudatus, ita de Christo quemadmodum Nestorius sensit et in defensionem sui dogmatis, sicut de Dionysio Ariani fecerunt, quaedam ex libris eius capitula ad aliud intendentia et aduer125 sus alios conscripta protulerint, quae indigeant excusari, confestim formam quam nobis beatus Athanasius de Dionysio praebuit, sequar, et hisdem uerbis quibus Arianis ille respondit, ego quoque istis pro Theodoro Mopsuesteno respondeam, dicens : 135 16. Nequidquam illi uiro calumniamini, qui neque ab aliis episcopis de impietate accusatus est, aut de episcopatu deiec-

tus, sicut Nestorius, neque ille uelut haeresem defendens de Ecclesia discessit, sed in eadem bene defunctus est. Si enim

aliquid istorum sentiret, uel de his quae scripsit excusationem 15; non faceret, sine ambiguitate etiam ipse similia pateretur. 17. In aliis quoque responsionis eius ordinem tenens, iterum dicam, quia sicut ista scripsit Theodorus, ita etiam alia plurima scripsit et oportet uos et illa legere, ut ex omnibus et non ex istis, fides uiri illius agnoscatur. Et proferam eius multa Nes140 toriano errori contraria, de quibus pauca libris superioribus alligaui. Demonstrem uero illis et causam cur talia scripserit et doceam quod contra Synusiastas, qui temporibus eius maxime feruebant, ubicumque inuenta occasione securius talia loquebatur, necdum ex diuerso Nestorii sollicitante perfidia.

:4;

18. Et mihi quidem, uel quibusque Catholicis, haec sola contra Nestorianos sufficient, quae magno Athanasio contra Arianos illo tempore suffecerunt. Quae autem nos amplius habeamus pro Theodoro, quam Athanasius pro Dionysio habuit, ostendere, quin potius ostensa commemorare non differam. 159 19. Prouidit enim misericordia Domini, uel pro nostra 108 defendendam V 109 deprehensione] de reprehensione e. 110 cum] on. ed. 111 militiae] V?, miliae V 119 nostra] uestra V, forzasse recfe 120 quorum l/ Y ^ auctotitatem / Y Q 124 ex] V Y, ea P, de Q e. 125 protulerunt eZ. 127 iisdem ed. 132 de] ab ed. 135 ambiguitatem 1^ peteretur Y —— 140 supetiotibus] V, oz. Y Q P ed. 143 securus I

PL 786

»-

(194)

*

-

AD IVSTINIANVM X, v-vi

inscitia, qui minus habiles ad defendendum

319 sumus,

uel pro

pertinacia contrariorum, qui manifestae nolunt acquiescere ueritati, ut multo pluribus modis Theodorus excusari quam Dionysius posset. Quod enim nos asserimus, adeo diuersum

155 fuisse a Theodori sensu Nestorium, ut a reuerentissimo Iohan-

ne Antiocheno exemplo eius admonitus, non ausus fuerit dictorum illius testimoniis sua male dicta defendere, quod utique non omitteret, nisi Catholici uiri doctrinam

contrariam

sibi

uideret. 160 20. Beatus Athanasius nihil tale in defensionem uenerabilis Dionysii quod diceret habuit, quia non sicut Theodori Nestorius, ita Dionysii Arius exemplo fuerat admonitus et conuictus. Deinde quod Theodorus ultro semetipsum reprehendens in expositione psalmorum, confessus est quod neglegenter a se 165 composita fuerint plurima et maxime illa quae prima sunt, et quod perhibuit aliqua in suos libros ab Apollinaristis immissa. 21. Possimus ergo nestorianis dicere quod ex illis plurimis neglegenter ab eo compositis credenda sint illa ipsa, quae putant suo dogmati conuenire, aut ex eis quae Apollinaristas in 17o suos libros immisisse conquestus est. Possumus etiam proferre

quod in quinto de incarnatione libro idem Theodorus ait, et nos in nostro superiore posuimus, quod ubicumque de Christo disputans alterum et alterum dicit, non persona, sed natura alterum dicat. 15. 22, Haec omnia quae nobis superabundant, beato Athanasio ad excusandam Dionysii epistulam defuerunt. Quem cum Eutychiani uel Semietychiani Acephali culpare non audeant, quomodo Chalcedonensem synodum culpent, quae Theodori dicta non excusare uoluit, sed noluit non excusatum damnare?

VI, 1. Sanctus autem Basilius magnum Gregorium, qui miraculorum operatoris cognomen accepit, ut Thaumaturgos uocaretur et uocetur a. Graecis, et non ab Arianorum tantum,

qui creaturam et facturam Filium dicunt, uerum etiam a con; trario Sabellianorum errore defendit, qui unam Patris et Filii subsistentiam dicunt, quamuis haec et praedictus Gregorius dixisse uideatur. 2, Vnde idem sanctus Basilius, loquens de quibusdam qui auctoritate ipsius beati Gregorii excusare suam perfidiam nite1o bantur : Jmmiserunt, ait, quoddam experimentum ber epistulam et ad unanimem nostrum Anthimum Tyanorum episcobum, quod VI, 10/26 Basilius Caes., Epis/ula 210, ad primores INeocaesareae 5 (PG. 32, 775). 156 exemplo eius] V, eius Y Q P, oz. ed. 158 doctrinam contrariam] oz. Y contratiam] ozz. P 166 aliqua] aliquando Y Q P libros] ozz. P ab]

ed.,0. V YQP 167 possumus eZ. ; a/ cfr /. 170 diceret Y V Q P 176 cum] eum Q P 177 eutychiani] acephali agZ. P VI, 2/3 thaumatutgo suo catetut Y — 3 al/. et] ozz. ed. 9 beati] V, om. Y QuP'ed; 10 et] oz. ed.

PL 787

320

AD IVSTINIANVM

X, vi

magnus Gregorius dixerit in expositione fidei Patris et Filii personas inlellectu. quidem. duas, subsistentiam autem. esse

1n unam, hoc autem quia mon dogmatice dictum est, sed certatiue subtilim qua ere conspic nt potueru non m, 15 sermone ad. Gelianu lale sensuum semetipsos beatificant. 3. In qua multae sunt falsitates eorum quae scribuntur, sicut in ibsis sermonibus ostendemus, si Deus uoluerit. Rursus uero

gagano satisfaciens, non arbitrabatur opus esse subtilitatis ratio2o cinatione circa uerba. Est eliam ubi et consentiendum sit consuetudini contradicentis, ui non ad necessaria reluctetur. Quapropter el multas inuenies ibi uoces, quae munc haereticis maximam uirtutem raebeant, sicul creaturam et facturam, et si quid. tale est. Multa autem dicta et de coniunctione quae ad hominem facta i; esl, ad. diuinitatis: referunt. rationem. qui. inerudite audiunt scripturas, quale est et hoc quod ab his circumfertur. 4, Proinde quomodo synodus iuste anathematizaret Theo;»»

;;

4o

4;

cum propterea Athanasius dorum in Ecclesiae pace defunctum, et Basilius Dionysium atque Gregorium a criminibus talibus tantisque defendant, quod in Ecclesiae pace defuncti sint ? Aut quomodo epistulam uenerabilis Ibae pro laude Theodori pronuntiaret haereticam, cum haec Athanasii et Basilii scripta haeretica dicere non auderet ? Aut quomodo Eutychiani eandem synodum culpant, quod apud se non accusatum Theodorum anathematizare non praesumpserit, cum istos patres a quibus Dionysius atque Gregorius etiam excusantur, culpare non possint ? 5. Sed aliud quod maius est, proferamus. Nam beatus Hilarius, Arianorum potentissimus atqueacerrimus expugnator et constantissimus fidei Christianae confessor, in epistula quam de exsilio scripsit episcopis prouinciae Germaniae primae, et Germaniae secundae, et primae Belgicae et Belgicae secundae, et Lugdunensis primae, et Lugdunensis secundae, et prouinciae Aquitanicae et prouinciae Nouempopulanae et ex Narbonensi plebibus et clericis Tolosanis et prouinciarum Britanniarum episcopis, non unius hominis uerba priuatim dicta, sed publica decreta concilia approbat, quibus octoginta nostri patres pro Paulo Samosateno repudiauerunt ut homousion, id est unius essentiae cum Patre Filius uocaretur, et rationem cur

5o hanc uocem repudiauerint talem reddit, quoniam memoratus

Paulus haereticus solum Patrem Deum esse confitebatur, Fi-

lium uero a Mariae matris generatione coepisse et hominem tantum esse dicebat. 13 quidem] V esse add. Y Q P «d. 1? quam Y . sunt multae — P 18 ostendimus P — 21 contradicentes V/ Y Q P 23 si] oz. P 30 defendebant P sunted. 36 excusantur] et aZ. Y Q P 38 proferantis Y ^ 40 epistulam V . 43lugdulensis (u/r. Joco) V Y ^ 44acutiniae Y ^ 48 homousios ed. 51 esse deum — P

PL 788

Pd

"

(195-197)

AD IVSTINIANVM X, vi

321

6. Et docebat propterea maluisse illos patres remoto homou5; sion homoousion

statuere, id est similis essentiae, quoniam

similitudo unionem non permittit intellegi. At cum Arius postea homoousion male intellegeret ac doceret et negans Filium cum Patre unius esse substantiae, sic diceret similem Pa-

195

196

tri, sicut Iohannes apostolus de se atque aliis adoptionis filiis 6o dicit : Nwnc filii Dei sumus, et necdum manifestatum est quod futuri sumus. Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam uidebimus eum sicuti est. *. Cum ergo postea praue homoousion Arius praedicaret, alii patres econtrario homousion resumpserunt. Proinde Hila65 rius, ut in neutris patribus accusaret Ecclesiam, quae utrosque habuit honoratos, hanc absolutionem quaestioni dedit, quoniam et illi octoginta contra haereticum improbauerunt ho- PL mousion et trecenti decem et octo id ipsum contra haereticum 789 probauerunt. Hoc quoque adiciens : 7o 8. Cogitemus tot sacerdotes sanctos el quiescentes dam, quid de nobis erit qui vem eo deducimus, ut quia episcopi non fuerunt, nos quoque mec coeperimus ; ordinati enim ab his sumus, et eorum sumus successio ; venuntiemus episcopatus, quia officium eius ab anathemate sumpserimus. Verum haec omnia, quae uel 75; priuatim a sanctis Dionysio atque Gregorio dicta, uel publice in concilio a memoratis octoginta patribus decreta sunt, non tantum excusandi habere difficultatem uidentur, quoniam ante definitionem Nicaenae synodi prolata reperiuntur. 9. Illud est multo amplius, quod idem sanctus Hilarius in 8o eadem sua epistula prolata aeque defendit Sirmiense concilium post Nicaenum congregatum, in cuius decretis dictum est : $7 quis unum dicens Deum, Chrisium autem. Deum ante saecula Filium Dei obsecutum Patri in creatione omnium non confitetur, anathema sit.

197

8;

10, Et iterum : $7 quis Dominum et Dominum Patrem et Fi-

lium quasi Dominum a Domino, duos dicat Deos, anathema sit. Non enim exaequamus uel comparamus Filium Patri, sed. subiectum intellegimus. Neque enim descendit n Sodoma sine Patris

60/62 T Ioh. 5, 2. 70/744 Hilarius, De synodis 91 (PL. 10,5 43/544). 82/84 ibid. 58 : Exemplum fidei Sirmio ab Orientalibus contra Pbotinum scriptae xix (PL, 1o, 510). 85/91 ibid. 38, xvi (PL 10, 511).

54doceat V Y Q P 34/50 omousion omyousion V/, homousion homyusion Y, homousion Q P, homousio homoeousion ed. 5? omyousion I/, homyousion Y, homousionQ P 61 futuri] V, oz. Y Q P ed. ei] oz. V Y 62 uidimus V . 63postea] V, om. Y Q P ed. omyousion V/, homousion Q P, omyosison Ys 64 econttario] ozz. Y 7*1 eodem ducims Y QP 46 decreta sunt] or. ed. 80 aeque] atque Y Q P sirnense Y ^ 85 dominum et] V, deum non Q P e4. 85/86 et iterum usque sit] oz. Y per bomoiotel. 8 sed] om. Y

322

AD IVSTINIANVM

X, vi-vil

(198-199)

uoluntate, neque pluit ex se, sed a Domino, auctoritate scilicel

9o Patris ; nec sedel ad dexteram a semetvpso, sed audit dicentem

198

199

Patrem : "Sede ad dexteram meam". 11. Rursumque : Si quis innascibilem et sine imitio dicat Filium, tamquam duo sine principio et duo innascibilia et duo innata. dicens, duos dicat Deos, anathema sit. Caput enim quod 95 est principium omnium Christus ; caput aulem quod. est principium Christi Deus. Ita enim ad unum, qua est sune princifio om nium principium, ber Filium uniuersa referimus. 12. Et iterum : Confirmantes Christianismài intellectum, dici-

mus quoniam si quis Christum Deum Filium Det ante saecula 100 subsistentem el ministrantem Patri ad omnium perfectionem non dicat, sed ex quo de Maria natus est, ex eo e Christum et. Filium nominatum esse, el initium accepisse ut sit Deus, dicat, anathema

sit. Quae omnia memorato Sirmiensi concilio sanctus Hilarius necessarie contra Photinum Orientales asserit decreuisse. 155; 13. Quorum sufficientem excusationem faciens, quomodo sint accipienda demonstrat. Haec igitur Athanasio, haec Basi-

PL

lio, haec Hilario, et omnibus uiris sanctis sollicitudo fuit, ne

799

culpatis uelut haereticis eis qui in Ecclesiae pace atque honore defuncti sunt, ipsa quae illos magno honore dignata est Eccle110 Ssja culparetur. ' 14. Et ideo uel si forte inueniantur aliqui in plurimis approbati, qui eundem Theodorum damnent uelut haereticum, hoc

probabiliter profecto non faciunt ; nec in eo sequendi sunt, in quo consuetudinem Ecclesiae non sequuntur. Vnde si Chalce115 donensis synodus, Ecclesiae morem in defensionem ipsius Ecclesiae sequens, dicta Theodori similiter excusaret, quis eam de

hac pietate atque cautela nisi profanus argueret ? Nec tamen et hoc sine Athanasio Basilio et Hilario posset. Porro aliquid tale non fecit quae hinc inuidiam sustinet, quod alterius ad se 120 delatam epistulam, nec de laude Theodori accusatam, pro uerae fidei confessione quam continet, pronuntiauit orthodoxam. VII, 1. Inspiciamus autem istos Eutychianorum

fautores,

qui dicta in Ecclesiae pace quiescentium, quoniam obscurum in eis aliquid inuenitur, damnari magis quam excusari uolunt, utrum ita uigilantes cauti sint, ut in suis dictis atque conscrip; tis reprehendi nullatenus queant. Si enim tam circumspecti 91 Ps. 109, 1.

92/102 ;jid. 38, xxv1-xxvu (PL 10, 512).

89 domini 2d .99ad]in V 93 pr.duo]duosV Y Q P 103 memoratum sirmiense concilium ed. 104 orientales] V/ Y, et praez;. Q P ed. 106 ergo ed. 111 uel] oz. P in| oz. Y — 111/112 approbata P 112 damnent] 225g fn 117 profanos V Y O P 118 basilio] oz. eZ. 121 confessionem

VII, 1 istos] ipsos ez. 3 aliquid in eis — ez. quam]oz. Y ^ 3/4uolunt utrum] uoluntur Y — 4utrum]Jut Q P uigilanter eg. 5queunt Y OP tam circumspecti] tamen cumspecti T7

pem

(200)

IO

15

AD IVSTINIANVM X, vi

sunt, ut in nullo deprehendantur offendere, tolerabile fortasse dicatur, quod, sua sapientia freti, ad nos nostrique similes qui in multis offendimus, condescendere non dignantur. 2. Verum quid agemus, quod nullos ab eis in alia causa conditos libros audiuimus, quorum discussione irreprehensibilem eorum peritiam et peruigilem possimus probare cautelam ? Placet igitur eis ut in hoc libro, quem communi ac diuturno tractatu in praeiudicium sanctae synodi scripserunt, siue scribi fecrunt, perfectam eorum nusquamque culpabilem scientiam requiramus ? 3. Sed iam etsi non omnes quos continet, quoniam aliud in hoc opere demonstrare suscepimus, multos tamen ex occasione prodidimus eius errores, multa quoque mendacia sibique contraria. Vbi et hoc docuimus

20

2)

200 (cft 50)

30

quia, cum

mendacio

studeant,

nesciunt uel quomodo mentiantur et quomodo per eandem scientiam etiam uerum contra se aliquando loquentur. 4, Si autem in hoc libro in quo subscripserunt, alienos errores, siue falsos, siue ueros arguere intenti in tantis reprehénsi sunt, qua fronte non dicant Theodori, sed cuiuslibet hominis dicta culpare praesumunt ? At ego minus arbitror apparere quam nescii sint atque ignari isti iudices mortuorum, si per totum ipsum librum eorum consideremus inscitiam, et idcirco in ipsa tantum sententia, qua Theodorum cum suis dogmatibus damnauerunt, inspicere eam ac demonstrare proposui. 5. Dixerunt enim, sicut memorauimus : $2 quis non anathematizat Theodorum Mopsuestiae et eius dogmata, eosque quà aut similia ei sapuerunt, aut sapiunt, anathema sit. In qua sententia intende, quaeso, quot et quam magna uitia reprehendam. Primum est, quod eum contra sententiam patrum et totius

25 Ecclesiae

40

323

iudicium,

in cuius pace defunctus

est, anathemati

subdiderunt. Secundum autem quod, condemnando omnes qui ei non dicunt anathema, memoratos quoque uenerabiles patres, et ipsam quae Theodoro communicauit Ecclesiam, atque omnes praesentes in corpore Christi fideles, qui siue quod in Ecclesiae pace uitam finierint, siue quod nec errores eius nec

VII, 30/32 ex Edic/o lustiniani; cfr E. Schwartz, Zur Kircbenpolitik Justinians, p. 324 ; supra III, r, l. 25/27.57/58 ; infra, l. 110/112.

6 offerre Y $ conscende Y . 9 nullus Y QP 11 possumus P, corr. cautela V Y | 12 ergo eZ. eis] V*, om. V — 14 nusquam ed. 18 errores] V, oz. Y Q P ed. 21 contra] ozz. P 22 scripserunt Y 23 intenti in tantis] eZ., in tantis tanti VV Y OQP 24 dicam eZ. 25/26 ego usque ignati] erubescent eZ. 25/26 arbitror usque ignari] oz. Y (Q P 26 si per] super Y 27 consideremus /?, conderemus V/ — 28scientia P theodorus Y OQ P 30 narrauimus ed. 30/21 anathemat Y ^ 32 eisimilia — Y Q P e. sapiunt] et eius sapiunt agg. Y 33 quod V Y 34sentiam V. — 3«ei]jet YO P

PL TEL

AD IVSTINIANVM

324 nomen

audierint,

eum

non

X, vit

anathematizant,

decreuerunt

ut

À; anathema fierent. Ecclesiae morem contra et iustitiam contra aperte 6. Quod factum esse iam diximus, nec ullum tale inuenimus exemplum 4; ubi anathema facti sint, qui alicui haeretico, quem ignorare possunt, non

dicunt

anathema,

Quod

nec

isti decernerent,

nisi ad synodi Chalcedonensis iniuriam, quae, cum apud se

recitarentur eius laudes, non ei dixerit anathema.

7. Tertium uero est, quod sine ulla exceptione generaliter ;o eius dogmata et uniuersos qui eis non dicunt anathema condemnantes, in quibus nec ipsi negant plurima recta esse, non solum quod supra memorauimus, patres et alios praeteriti uel praesentis temporis innocentes, uerum et ipsam Catholicam fidem, cuius assertionibus omnem haeresem, testante Iohanne 5; et Domno Antiochenis atque Orientali concilio, Theodorus ex-

pugnauit et quam secundum Cyrillum, ut interim perhibent, magnifice aduersus Arianos et Eunomianos asseruit, anathematizasse procul dubio conuincuntur. 8. Quartum est, quod contenti non fuerint illos tantum 6o anathematizare qui similia sapiunt, sed iterum contra iustitiam Ecclesiaeque regulam addiderunt et illos qui ei similia sapuerunt. Et quamquam Theodorum nihil male sapuisse probauerint, quantum tamen ad eos attinet, condemnauerunt omnes ab ipso, in quem illum incidisse putant, errore conuersos, 65 nihilque illis praestitit sua conuersio, quod iam talia non sapiunt, quando et propter hoc damnantur, quod aliquando talia sapuerunt. 9. Vbi quid agent de Martha et Maria sororibus Lazari, quae familiari deuotione ipsi Domino, dum hic in carne degeret, 7o adhaeserunt ? Et tamen utraque, id est prius Martha ac deinde Maria, legitur ei dixisse : Domine, si fuisses hic, frater meus

non fuisset mortuus. 10. Quae licet crederent quod ipse esset Christus Filius Dei qui in mundo uenisset, tamen non dicerent : Si fuisses hic, si 7; eum cognoscerent sicut Deum ubique esse praesentem. Eadem ergo sapuerunt quae dicitur sapuisse Theodorus, et cum Theodoro simul anathematizatae sunt. 11. Et quantos uel eo tempore in euangeliis et apostolicis scriptis tales fuisse cognouimus? Quantos etiam nunc tales 71/42 Ioh. 11, 21.32.

44 nec] neY Q P 4? quae] oz. Y OP apud] oz. P 48 dixerunt P 49 tertio V Y Q P ; at cfr 1. 34 ; 36 et 59 $1 plurimam V Q 52 quos eZ. 9? eunominianos Q P 57/58 anathematizare ed., anathematizas se Y 01 qui]quae Y | ei] V, om. Y Q P ed. 64 illum] oz. P 65non]eZ.,02. V Y QP S0idest]ilem Y Q P 73 christus] ozz. ed. *4 mundum «4. 78 euangelicis P *9 quantos] enim add. V^, sed exp.

PL 792

po

(200) -

AD IVSTINIANVM X, vit

325

8o in grege fidelium, sola sanctorum mysteriorum participatione et simplici praeceptorum oboedientia placentes Deo uidimus, cum et ipsis primi pastores eius apostoli sic aliquando sapuerint, quos omnes cum Theodoro uidimus in hoc anathemate condemnatos ? Nam etsi dicantur Thomas et Philippus, qui 85 ait : Ostende nobis Patrem, et sufficit nobis, non hominem tantummodo credidisse Christum, sed Deum, quamuis Patre

minorem aut separatum a Patre, propter quod etiam dictum est : Non credis quia ego in Patre, et Pater n me est? 12. Similia procul dubio sapuerunt eis quae putatur sapuisse 9o Theodorus.

Non enim dissimilis aut minoris ignorantiae fuit,

uel minorem credidisse Deum, uel a Patre Filium separatum. Nisi forte sic nobis error Nestorianus displicet, ut placeat Arianus. 13. Quomodolibet igitur sapuisse dicantur, aut eadem procul 95 dubio aut similia sapuerunt. Pro hac ergo praecipiti et inconsiderata sententia sua respondeant qui tantummodo alienis calumniari sciunt, sua uero defendere nesciunt ; et si quid possunt, ab istis se uinculis manifestae ueritatis absoluant ; et

forte credimus quod acceperint potestatem ligandi eos qui 100 super terram non sunt, quam nec apostoli acceperunt. 14. Ecce quatuor magna uitia, non obscura, nec de aliquibus secretis educta, sed clara et manifesta, eos docuimus incurrisse.

Quomodo igitur ille subtilis eorum intellectus in nocte obscurarum quaestionum elucubratis excogitationibus aduersus aliena 105 dicta peruigil, in suis obtusus inuentus est et medio die lethargicus ? 15. In quantis autem librorum uoluminibus isti censorii mortuorum iudices tantos et numero et magnitudine fecisse deprehenduntur errores ? Nonne una breuisque sententia est, quae 1o semel tincto calamo scribi potest : Sv quis non anathematizat 200 Theodorum Mo$suestiae, et eius dogmata, eosque qui aut similia (cfr 50) ei sapuerunt aut sapiunt, anathema. sit ? 16. Et in his paucissimis syllabis longo tempore meditatis, tam multi sapientes et, quod est amplius, alienorum dicto11; rum scrupulosissimi et calumniosissimi discussores, in ea ipsa calumniae suae sententia sic errauerunt, ut etiamsi uera forent

quae in denotationem sanctae synodi de Theodoro iactant, non possent eorum erroribus comparari. 85 Ioh. 14, 8.

88 Ioh. 14, 10.

110/112 supra, l. 30/32.

82 ipsi eZ. sapuerunt P 85 ait] V, aiunt Y Q P ed. 86 patrem V OQ 94 quolibet V Y OQ P 91 a patre] eZ., patrem V Y Q P 88 creditis eZ. etgo ed. 95 praecipiti] I/* eZ., praecipisti / Y Q P 96/97 calumniaris Y 105/106 102 secreti seducta Y 101 nec] oz. P 98 se] V, om. Y Q P ed. 114 multis 110 tincto] tracto P 109 quae] quem P litargithus Y Q P V Y | 116 sentia V Y

326

AD IVSTINIANVM

X, vi

17. Et audent isti discutere ac reprehendere illustris doctri-: 120 nae uiros, quorum

et multis

sunt innumeri libri, qui non sine magnis

erroribus

semel

intinctum calamum

fundere potuerunt ? Illud etiam considerandum

scribendo

est, quod

PL 795

Theodorus, necdum Nestorianis apparentibus, in alios intendens et oppugnantibus Synusiastis obuius, obliquam offensio- . 12; nem ad aliud pergentis transitu sermonis incurrit. : 18. Isti uero, quod non immerito uenia caret, longo pacis otio seduli et quieti, si tamen quieti, non solum multipliciter et grauiter errauerunt, sed inter se ac tantos patres et uniuersam quae Theodoro communicauit Ecclesiam, ipsos atque: 13o apostolos, interposuerunt

anathema.

|

19. Quod ille in quibus ab eis reprehenditur non fecit, qui nunc pro solo praeiudicio synodi sub anathemate condemnatur. Vnde si ante centum annos audax et asperum sanctis patribus apparebat, ut anathema imponeretur dictis in pace 135 Ecclesiae mortuorum, quanto nunc audacius est atque asperius, ut non solum eorum dicta, quod constat olim prohibitum, sed personae quoque damnentur ? 20. Et patres illi qui condemnare prohibebant Theodori et aliorum dicta, consultissime dicebant : Quis emim mostrum 200a 14o speret non defungi? Aut a quo non dictum est aliquid, quod alium fossit mouere ? Cauentes utique, ne tali exemplo ipsorum quoque dictis post mortem imponeretur anathema ; quantum nos metuere debemus exemplum posteris dare, quo non solum dicta post mortem dicentium, sed personas quoque condemnent ? 145 21. Nam si Theodorus post tantos suae defunctionis annos detestandus creditur, qui non probatur correptioni restitisse dum uiueret ; si Theodorus condemnatur,

qui neminem

con-

demnauit in Ecclesiae pace defunctum; si Theodorus excluditur, qui non inuenitur in Ecclesiae praeiudicium scripsisse ali15» quid, de quo ipsa conturbaretur Ecclesia, quid de nobis agitur, si multis tumultuosae nostrae praesumptioni contradicenti-

bus, non exemplum tantummodo, uerum etiam causam posteris demus aduersus nos talia praesumendi ? 22, Si tamen dicenda uideatur illa praesumptio et non magis 15; praesumptionis digna reprehensio. An forte cuipiam uidebitur indignum, ut qui in Theodori condemnatione tot sanctos patres, tot innocentes, tot placitas et familiares Christo 139/141 Iohannes Antiochenus, Epis/la ad Cyrillum "Pro Theodoro" 9 ; Conc. Ephes., Coll. Sichard. 14 (,4CO I, v, p. 312, 27/29).

124 synyastis Y Q P obliquam] aliquam ez. 128 sed] sedet Y 129 atque] quoque eZ. 128/129 uniuersamque Y 134 imponerent ed. 138 prohibeant P et] si add. V. — 141 monete Y — 143 debemus] nos aZ. Y Q P

145 annus P 146 correctioni e. 147si]sit Y O P condemnatus Y Q P 150 conturbetur Y — 133 nos] o». Y Q P 154 et] tamen a4. P 155 cu-

pan /YQp

157 familiaris ]

PL 794

4p

AD IVSTINIANVM X, vr

327

personas, atque ipsos anathematizauerunt apostolos, ne tantum facinus maneat, ipsum potius cum suis condemnetur 16o auctoribus ? 23. Corrigant ergo nimis profanam temeritatem suam, aut, si nihil se putant corrigendum fecisse, facti rationem reddant, et non in alienorum reprehensione dictorum, sed potius in suorum defensione subtilitatem ingenii, de qua multum glorian16; tur, ostendant.

Hoc sane

de uestra iustitia petimus,

ut si

respondere tentauerint, non eis ultra liceat sub titulo uestri nominis uana et profana conscribere, quia licet docentibus apostolis didicerimus quod Deo magis quam hominibus oporteat oboedire, quantum tamen in nobis est magis optamus et 17o Deo oboedire et hominibus, dum ea uolunt et imperant homines quae contraria non sint oboedientiae quam Deo debemus. 159 facimus Y — 165 sane] oz. Y ^ 166 responderunt P 166 ultra eis non — JSirzmond | non] in Y ^ 16*» vana] sua e4. 168 apostoli V/ Y . 169 magis] V Y, oz. Q P ed. 171 sit 7 explicit liber decimus V7, beati facundi episcopi ad imperatorem liber x eplicit Q P, explicit liber decimus facundi episcopi Y

LIBER VNDECIMVS

201

I, 1. Multa sunt equidem dicta quibus calumnias Eutychianorum magnam synodum Chalcedonensem etiam de Theodori causa criminantium ex omni parte discidimus. Quid enim iam superest unde causari possint, quando non solum ea conceden; tes quae illos finxisse monstratum est, uerum etiam plurima quae nec conficta sunt, nostra sponte ut eis illuderemus dantes, sic quoque docuimus eandem synodum inuicta et euidenti ratione defendi ? 2. Attamen, quia uoluimus eis amplius quam in superioribus 1o fecimus comprobare, quomodo multorum patrum doctrinam quos et ipsi nobiscum honorare se dicunt, in condemnatione dogmatum Theodori criminentur ; et quia non tam pro memorata synodo, quae iam satis abundeque purgata est, quam pro hisdem patribus decertamus ; statuimus in hoc uolumine mag15 norum uirorum dicta proferre similia uel ad excusandum difficiliora his pro quibus eum putauerunt, tamquam magistrum Nestorii, anathemate percellendum, ut in pluribus exemplis uideant quod sapientissimus Iohannes Antiochenus cum Orientali concilio scribens beato Cyrillo de quibusdam capitulis 20 supradicti Theodori dixit : 9. Sed illis quae putantur obscura, similia multa et a plurimis anierioribus ejus, ei gloriosis Dairibus dicia inuenimus ; et periculum impendit non leue, ne istis etiam illorum soluamus, eius wiri reprobantes dicta, qui in episcopatu quidem defunctus, 2; agonibus autem aduersus Arianos et Eunomianos et alios haereticos decem milibus per omnem suam uitam ubique decoratus est. ; quod si fiat, mula etiam ab aliis sanctis patribus aperte dicta retractaturi sumus et reprobaturi. 4. Et post aliqua : Quis enim nostrum, inquit, speret non 3o defungi ? Aut a quo non dictum est aliquid, quod alium possit mouere ? Et suffecerat quidem haec protestatio tanti concilii Liber XI I, 21/28 Iohannes Antiochenus, Efis/ula ad Cyrillum Alexandrinum "Pro Theodoro" 6-7; Cone. Ephes., Coll. Sichard. T4 CACO D vip sro any 29/31 ibid. 9 (L.c., p. 312, l. 27/28). ' Liber XI incipit eiusdem undecimus V, incipit liber undecimus eiusdem Y, incipit eiusdem ad eundem iustinianum liber xr "Qu I, 3 discidimus parte S/rzond ^ discidimus ex omni parte —-— P 4/5 concidentes Sirmond ^ 5 finxisse illos —— Q P Sirmond 6 nec] ne Y OQP 7/8 inuicte te uidenti defendi Y 8 ratione] o». Y Q P 10 quomodo] quoniam P. pater Y 11 condemnationem 17 15 uel] V Y, oz. Q P Sirzond 16 magister O P 17 plurimis Q P Sirzond — 91a] V* Sirmond, om. V. Y UP 22 anterioribus] I76, anteribus T 23 impendet S/rzzond 24 quae P qui-

dem] oz. Q P Sirmond

29 aliqua] V*, alia I7 dictum] 7/6, notum

^ 9" apte (Q Sirmond inquit nostrum I7

^ 98 et teprobaturi] om. Sirzond

— Q P Sirmond

es tali quid Y

30 non] nec

31 sufficerat V/ Y

I7

PL 795

PL 794

4,

(203)

AD IVSTINIANVM XI, 1

329

ad compescendam temerariorum audaciam, quod multa similia capitulis, quae in Theodoro culpant qui occasionem faciebant contrario dogmati quo tenebantur, etiam a plurimis anteriori35 bus et gloriosis patribus dicta inuenient. 5. Sed quoniam modo ei non creditur, ei hactenus bene creditum fuit et ratio eius contemnitur qua rursus ait : Aw a quo non dictum est aliquid, quod. aliwm possit mouere, necessitate

compellimur ex eisdem multis similibus patrum dictis aliqua 4o proferre et in quo mouere possint ostendere, ut Eutychiani eorumque satellites dissimulare non possint, quod in condemnatione dogmatum Theodori necessario etiam ipsorum patrum doctrina in qua inueniuntur similia, condemnetur. 6. Nam beatus Eustathius Antiochenus episcopus, qui 45 primus in Nicaeno concilio fuit, sexto aduersus Arianos libro,

203

de eo quod ait Dominus : '*Nemo scit diem illum" : Dicamus, inquit, cuius vei gratia Filius hominis diem bropeit aduentus ignorat. Neque enim dubium est, quia et hoc causa utilitatis hominum rouidens adinuenit omnium, creator et generis opifex so Deus. Sicut enim hominem causa salutis hominum Verbo coaptauii et Deo sic et insignem iudicii diem causa diuini beneficii homini competenter abscondit ne forte ineffabilia mysteria simalis generis hominibus homo indicans et diem secundi aduentus ostenderet. *. Quid tale, quaeso, in dictis Theodori contra synodum 5» Eutychiani hactenus inuenerunt, aut se Chalcedonensem inuenisse finxerunt ? Vt enim omittam quod hic ait : Plus hominis diem proprii aduentus ignorat, nec saltem dixit, ignorauit, ut ante resurrectionem tantum, non etiam post resurrec6o tionem, ignorantem eum dixisse uideretur, quando neque in eius fidelibus ulla ignorantia remanebit. 8. Vt igitur hoc, sicut dixi, praeteream, quoniam facile dici potest secundum illud tempus quod ante resurrectionem Christus hic egit, locutus beatus Eustathius. Vt illud quoque 65 relinquam, quod ait, hominem causa salutis hominum Verbo coaptauit et Deo, quod Eutychiani procul dubio in Theodoro, si ipse hoc diceret, accusarent, tamquam prius existerit homo, qui Verbo coaptaretur et Deo. 9. Illud certe quod ait propterea Christo diem iudicii com7o petenter absconditum, ne similis generis hominibus homo diem 46/534 Eustathius Antiochenus, z4dwersus /Árianos 6; 34/38 supta, l. 30/51. cfr M. Spanneut, Recherches sur les écrits d'Eustatbe d'Antiocbe, Lille, 1948 (— frgm. 49)-

46 Matth. 24, 26.

57/58 supta, l. 47/48.

37 ait aut] V Sirmond, aut aut Y, aut Q P 36ei]et Y OQP 34 quo] qui P 38 mouere] hoc a4. V, praemouere Y — 59v inuenire Jirmond —— 61 ignoratio 90 62 ergo Sirmond ^ 6* existerit] V/ Y, extiterit Q P Sirmond Sirmond nec P

PL 795

330

AD IVSTINIANVM XI, 1

(204)

secundi aduentus ostenderet, nescimus hactenus Eutychianos in Theodoro criminatos, sed nec aliquid tale, quod huic sententiae comparetur. ; 10. Nam cum apostolus raptus in paradisum audiret arcana 7; uerba quae non licet homini loqui, nec cuiquam prodiderit, sed diuini secreti custos fidelis, inuentus est, quomodo dicitur quod Deus Christo, non dicam ut Deo quod est, sed tantum ut homini, qui tamen inferior Paulo non esset, propterea diem iudicii absconderit,

nec similis generis hominibus

proderet;

8o tamquam non posset, quod apostolus eius seruauit, commissum sibi seruare secretum. 11. Ouamquam nec illud quod ait Eustathius, homines Christo similes esse,genere,

Eutychiani leuiter in Theodoro

praeterirent sed profecto calumniarentur, quod hominem tan8; tum, non etiam Deum crediderit Christum, cui genere similes

omnes homines praedicasset. 204

12. Itemque in eodem libro : "Dum sederit, ait, Filius homa-

nis in sede maiestatis suae" ,alia quidem uidetur loqui persona, de altera autem facit manifeste sermonem. Ergo diuinus Spiritus 9o de homine clare dicens apparet : ' Dum sederit Filius hominis in sede maiestatis suae", sime contradictione demuntians quia suwperuenientes glorias homo suscipit vustitia et uirtute ornatus, et excelsum regni solium vite percipiens. 13. Quid etiam hic dicimus ? Numquid Theodorus alicubi 9; uerba Christi de semetipso loquentis sic tractauit, ut diceret aliam de alia loqui personam, quemadmodum beatus Eustathius, cum tractaret eius uerba dicentis : '*Dwum sederit Filius

hominis 1n sede maiestatis suae", nonne de omnibus pro quibus Theodorum culpant, id conantur suspiciose uel calumniose 1oo colligere, quod in Christo alteram Dei, alteram hominis intellegi personam uoluerit ? 14. Quod ille quidem grauiter exsecratur; at Eustathius aperte dicit, in uerbis unius Christi de semetipso loquentis, quod alia persona de altera manifeste sermonem faciat, et non

10; de Deo, sed de homine clare dicens appareat : Dwm sederit Filius hominis in sede maiestatis suae. Verum nec illud quod ait : Swberuenientes glorias homo suscepit iustitia et wirtute ornatus, Eutychiani in Theodoro ferre possent, sed accusarent eum sine dubio, quasi dicentem quod Christus homo tantum 110 fuerit, non etiam Deus, cui gloria accesserit quam ante non 74/45 cfr II Cor. 12, 4. 87/93 Eustathius, o.c. 6 ; M. Spanneut, o.c. (frgm. 50). 87/88 Matth. 19, 28. 90/91 Matth. 19, 28. 97/98 Matth. 19, 28. 105/106 Matth. 19, 28. 107/108 supra, l. 92.

979 ne P

97 filium 7

8? sederet

non] homo P

QP 92 suscepit Y — 93 rite] recte P 96 alio 17 — 99 theodorus Y — 105/106 dum usque suae] oz. P — 110i.

PL 796

4^

(205-206)

205

AD IVSTIN