Odia Bhagavata Mahapurana Part 2 [2]

Citation preview

।। ଶ୍ରୀହରିଃ ॥

1832

ମହର୍ଷ ବେଦବଧୟାସଳଂ ।ସଚିତ୍,

ପଣୀତ

ସରଳ ଓଡିଆ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସହିତ

୨୮୮୯%/)୮୮୮୩୮୮ ୮୭୮

୬)

4

।

₹10- ଦୁ ( 31୮33୮ )

# ୬. ¢

ଗୀତାପ୍ରେସ, ଗୋରଖପୁର

1832 ॥ ଶ୍ରୀହରିଃ ॥

ମହର୍ଷି ବେଦବଧ୍ଯାସକଂ ପ୍ରଣୀତ

ଶୀମଦ୍ଭାଗବତମହାପୁରାଚଡୀମ୍‌ [ ସଚିତ୍ଵରକ ସରଳ ଓଡ଼ିଆ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସହିତ ]

ଦ଼ାଡତୀୟା ଗାଣ୍ଡ ନବମ ସ୍କନ୍ଧ ଠାରୁ ଦ୍ଵାଦଶ ସ୍ପୀନ୍ଧଂ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୨୮୮୯୨୮୮୪୮୮ %ଷ୮୮, ₹୮୯୭- < ( 3୩15$37)

ତ୍ଵମେବ

ମାତା

ତ୍ବମେବ ତ୍ବମେବ ତ୍ଵମେବ

ବନ୍ଧୁଶ୍ଟ ସଖା ତ୍ବଵମେବ। ବିଦ୍ଯା ଦ୍ରବିଣଂ ତ୍ଵମେବ ସବିଂ ମମ ଦେବଦେବ।॥

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାନ୍ତର

ଚ

ପିତା

ତ୍ଵମେବ

ସ୍ବାମୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାସ୍ବରୂପାନନ୍ଦ ସରସ୍ବତୀ

ଗୀତାପ୍ରେସ, ଗୋରଖପୁର ¡2 ପୀଠ ଷୌନ ₹17୭- ୧ ( 37107$3୩ ) _-1 ^,

56୦5 &/& 5/56 4\,⁄4//6&5/6 /-=

1. ଠାଥ ୮୮୦5୭୭, ୦୦୮ଥ-]0୮()୮ |୯‹©¢¶ ୮/(୭୫୮ଥା୦୮।॥୮୯୦୮, 81 ୮8/86 1୦,/୮୭, 806୮] 95ଠା, ୦(।୩୦୮ ¿ (0671) 2335481 . ଠା।/[(8ଠାଠ ୮ମଞା/©\/ ୦!1100, 811୦ ୮୮) ।ଏ୦.1

. 300)060657//6୮, ମ41॥\///8)// ୦୦୦୮, 8110 ୮୮) 14୦.1 . 1୦/୮୮), ମ618/)/ ୦୮ଥା[୦ମ, ୮।©1[୦୮୮) !ଏ୦. 18 ।୦୦୯୬ .> ଓ)

©6€©୦୦୮ମ୮ଠ

9୮୮୮

†ଠୀଥଆା|

12,500

ଓ୦୨୮୦ ଠ©ମଥ୍ୟଞ୮-[୯୦୮/ଥ|୦//6,151, ।/#©ା 1୮୮7 ©ଠଞମଠା୩ 9080, !୦॥୦(ଓ £ (033) 22686894; ୮୫× 22680251

୬୦1୦

7,500

#+* [ମ୮1॥୦€ : ୩95. 150 (୦୮€ |।ଧମ୮୦ଠ୮୦୦୯ ଥ ମଧ ୮1୮7 ମ00665 ୦୮୮,)

୮୮6୦ & ୮।॥୦॥୭[୮€୦ 0 :

[ ([+401⁄5) 1୮୮୮ -273005 ଓା118 ୮୮୮€୫୫, ଉଠା'ା(ପ) (3 ଧ୮¡ ୦୮ ୦ଠାଠାମଠ ଥାଣଥ/ଥ୮-|[-୦ ୦୮/ଥାଞ୍)/ଥ, |× |ଥୀ)

୮୮୦୮ - (0551) 2334721, 2331250; ୮× : (0551) 2336997 '65 5.୦୮୮ 0|[60 //, ୟ18100୮€55.୦ ୮୦ `\/©05116 : \//\// ©-୮୩[| : 00010@5ପ165

1832 ସୀଂ୦ ପୌଷ

୪-୧ ( 311[337 ) -- 1

॥ ଶ୍ରୀହରିଃ ॥

ସୂଚୀପତ୍ର [ଦ୍ବତୀୟ ଖଣ୍ଡ === =ଦଶମ ସୀନ୍ଧ (ପୂବାଵି)

ନବମ ସ୍ବନ୍ଧ ୧. ବେବସ୍ଵତ ମନୁଙ୍କ୍‌ ପୁତ୍ର ରାଜା ସୁଦ୍ୟୁମ୍ନକ୍କ କଥା....... 9

୧. ଭଗବାନକୀର ପୁଥୁବୀକୁ ଆ ଓ

୨. ମନୁକ୍ତର ପୁଷଧ ଆଦି ପାଞ୍ଚ ପୁତ୍ରକ ବଂଶ ......... 13

୩, ମହର୍ଷି ଚ୍ଯବନ ଓ ସୁକନ୍ଯାର୍କ୍ଵ ଚରିତ; ରାଜା

ର

ଓ ୩

୦

16

୪. ନାଭାଗ ଓ ଅମୂରୀଷଙ୍କ କଥା ...................... 20 ୫. ଦୁର୍ବାସାର୍କ ଦୁଃଖନିବୃତ୍ତି .............................. 29 ୬, ଇକ୍ଷ୍ମାକୁବଂଶର ବର୍ଣ୍ଣନା: ମାନ୍ଧାତା ଓସୌଭରି ଭରଷା କଥା: ଜଜ 2580 8 ର ୭. ରାଜା ତ୍ରିଶର୍ଦୁଓ ହରିଶ୍ଡନ୍ଦ୍ରକ କଥା ................. ୮ ସର ଚିତି ୧ ଜେ ଜା ୯. ଭଗୀରଥ ଚରିତ ଓ ଗଙ୍ଗାବତରଣ................

32 39 42 46

୧୦. ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମର୍ଦ୍ଦର ବିଭିନ୍ନ ଲୀଳା ବର୍ଣନା ...... 53 ୧୧. ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମର୍ଦ୍ଦର ଲୀଳା ବର୍ଷିନାର ଅବଶ ଗା 5

ପୃଷ୍ଠା

ବିଷୟ

ପୂଷ୍ଠା। । ଅଧ୍ଯାୟ୍ବ

ବିଷସ୍ବ

ଅଧ୍ୟାୟ୍ବ

ର 00୧

61

୧ ୨. ଇକ୍ଷ୍ମାକୁବଂଶର ଅବଶିଷ୍ଟ ରାଜାମାନଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନା .. 66 ୧ ୩. ରାଜା ନିମିର୍କ୍‌ ବଂଶ ବର୍ଶ୍ନା ......................... 67 ୧୩ ରଦବାଶର ବିନା 5 ଜଜ ୧୫. ରଚୀକ, ଜମଦଗି ଓ ପରଶୁରାମକୀ ଚରିତ ....... ୧୬. ପରଶୁରାମର୍ଗୀ ଦାରା କ୍ଷତ୍ରିୟ ସଂହାର ତଥା ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରକ ବାଶ କଥା. ଜନା ୧୭. କ୍ଷତ୍ରବୃଦ, ରଜି ଆଦି ରାଜାମାନକ୍କୀ ବଂଶ .......... 1 ଯାତ ଚରିତ ବି ୧୯. ଯଯାତିକୀ୍‌ର ବୈରାଗ୍ୟ ଓ ଗୁହତ୍ଯାଗ .............. ୨୦, ପୂରୁଜ୍ଞ ବଂଶ; ରାଜା ଦୁଷ୍ଯନ୍ତ ଓ ଭରତକା ଚରିତ .....................................

70 76

81 85 87

93

ବିବାହ

ଏବଂ କସଦ୍ଲାରା

ଦେବକୀର୍ଦ୍ଦର ଛଅ ପୁଅର୍କ ହତ୍ଯା .................

୨. ଦେବକୀରବ୍ବ ଗଭରେ ଭଗବାନଙ୍ଦୀ ପ୍ରବେଶ ଓ

ଗର୍ଭସ୍ରିତ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦେବଗଣଙ୍ବୀ ସ୍ତୁତି ..........

୩. ଧରାଧାମରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ୍କ୍‌ ଆବିର୍ଭାବ .. ୪. କଂସ ହାତରୁ ଖସି ଯୋଗମାୟା ଆକାଶରେ

୫. ୭ ୭. ୮. ୯. . . .

ଆବିର୍ଭାବ ହେବା ଏବଂ କଂସକୁ ଚେତାବନୀ ଦା୬= ୩2 0057 5 ଗୋକୁଳରେ ଭଗବାନଙ୍କର ଜନ୍ମମହୋଛବ ...... ରାଗି ନୋ ଶକଟଭଞ୍ଜନ ଓ ତୃଣାବର୍ତ ଉଦ୍ଧାର .............. ନାମକରଣ-ସଂୟୀାର ଓ ବାଲ୍ଯଲୀଳା ............. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ଉଦୂଖଳରେ ବନ୍ଧନ ଯାମଳାଜୁନ ଉଦାର .............................. ଗୋକୁଳରୁ ବୃନ୍ଦାବନ ଯାତ୍ରା ତଥା ବସାସୁର ଓ ବକାସୁର ଉଦାର ................................. ଅଘାସୁର ଉଦାର .................................

. ବ୍ରହ୍ମାକ୍କର ମୋହ ଓ ତହିଁରୁ ମୁକ୍ତି................. . ବ୍ରହ୍ନାକୃତ ଭଗବତ୍ସ୍ତୁତି.............................

. ଧେନୁକାସୁର ଉଦ୍ଧାର ଓ ଗୋପବାଳକମାନର୍ଜୁ କାଳିୟନାଗର ବିଷରୁ ବଞ୍ଚାଇବା ................. . କାଳିୟନାଗ ପତି କୃପା ........................... . କାଳିୟନାଗ କାଳିୟଦ୍ରଦକୁ ଆସିବାର କାରଣ

ତଥା ଭଗବାନକ୍ସୀ ଦ୍ବାରା ବ୍ରଜବାସୀମାନଙ୍କୁ ଦାବାନଳରୁ ଉଦ୍ଧାର

96

୨୧. ଭରତବଂଶର ବର୍ଶନା ଓ ରାଜା ରନ୍ତିଦେବକୀ କଥା ................................. 101 ୨୨. ପାଞ୍ଚାଳ କୌରବ ଓ ମଗଧଦେଶୀୟ ରାଜାମାନକୀର ବଂଶ .............................. 105

୨୩, ଅନୁ, ଦୁହୁ୍ଯୁ, ତୂର୍ବସୁଓଯଦୁଜ ବଂଶ ............. 110 ୨୪, ବିଦା ବଶ ଜଜ 114 1832 ସୀ୦ ଷୌଥଷ 1 0୭-୧ଁ ( 3୩1୪୭୩ )-__ 1 ୦

ଦେବକୀର୍ଦ୍ଦଧ

ସନା ଓ

` ପଳମାସୁର ଉଦ୍ଧାର ..............................

. ଗାଭଗୋରୁ ଓ ଗୋପାଳମାନର୍ଦୀର ଦାବାନଳରୁ ଉଦାର .............................. ୨୦, ବର୍ଷା ଓ ଶରତରଡତୁର ବର୍ଣ୍ଣନା ୨୧,

[4] ଅଧ୍ୟାୟ

ବିଷୟ

ଠୁଷ୍ଠା ।ଅଧ୍ୟାୟ

ବିଷୟ

ପୃଷ୍ଠା

୨ ରାଗ ୩୩୩୫

278 :====-=-- ଦଶମ ସନ୍ଧ' (ଉତ୍ତରାବି)

୨୩. ବ୍ରାହୁଣପନୀମାନଙ୍କୀ ପ୍ରତି ଶ୍ରୀକୃଦ୍ଣାର୍କ ତ

_ 288 |୫୦` ଜରାସନ୍ଧ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଦୁାରକାପୁରୀ

ଓ ଜି 296 ଲ୍‌ ୨ ୪. ଇନ୍ଦ୍ରଜ୍ଞନିବାରଣ................................. ଶ୍ରୀକୃସ୍ପର୍ଗୀ ପ୍ରଭାବ

୫୫ୌ୭ୌେ୭୫୭୧୧୫୫୫୭୭୭@୭@€୭୭୫୫୧୫୭@୭୭୫୫୫୭@୫୫୫କ୭୫୫୧୭୫୫୭୭୫୭୭@€୫@€6@

ଚରତ

ନନ୍ଦଙ୍କ ସହିତ

ବିଷୟରେ

455

300 . 6 ` " କାଳଯବନର ବନାଶ ତଥା ମୁଚୁକୁନ୍ଦ ରାଜା

୨୫. ଗୋବର୍ଵନ ଧାରଣ ........................ ୨୬.,

0000` 0000 0000 2000

୭

463

ଗୋପାଳମାନକ୍କର କଥାଭାଷା .................... 304 |6`୬ ` କୃସ-ବଳରାମରକୀର ଦାାରକା ଗମନ, ବଳରାମ

୨୭. ଶରୀକୃଷକ ଅଭିଷେକ .............................. 308

୨୮. ଅପହୁତ ନନ୍ଦଙ୍କୁ ବରୁଣପୁରରୁ ଉଦାର .......... 312

୩୩୭ ୩୦୩

୨

ସଦେଶ ନେଇ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କର ଆଗମନ ............. 471

୨୯. ରାସଲୀଳା ଆରମ୍ଭ ................................ 314 | 6୩ ଦୁଖ ୀହରଗ, ଉଉରତଜଜରାରଜରାରରାରାରଜରାରଜାର 477

୩୦. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ

ବିରହରେ

ଗୋପୀମାନର୍କର

୫୪. ଶିଶୁପାଳର ମିତ୍ରରାଜାମାନଙ୍କ୍ର ତଥା ରୁକ୍ଜୀର

ପରାଜୟ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପ-ରୁକ଼ୁଣୀ ବିବାହ ......... 484 324 = = ± ଗା ୩୧. ଗୋପିକାଗୀତ ...................................... 331 ¦୫୫. ପରଦ୍ଯୁମ୍ନକୀ ଜନ୍ମ ଓ ଶମରାସୂର ବଧ ............. 491 ୩୨. ଗୋପୀଙ୍କ ମେଳରେ

୫୬. ସ୍ଯମନ୍ତକମଣି କଥା ଏବଂ ଜାମ୍ବବତୀ ଓ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ

ଓ ଗୋପୀମାନଙ୍କ୍‌ ସାନ୍ସ୍ଵନା ପ୍ରଦାନ ............... 335

ମମୀ ମାଗ

ର୍କାରବିବାହ ........ 496 ସତ୍ୟଭାମାର୍କ୍ଚ ସହତ ଶ୍ରୀକୃମ୍ଫ

540 |୫୭. ସମ୍ଯନ୍ତକ ହରଣ, ଶତଧନୁ ବଧ ଓ ଅକୂରଙ୍ଦୁ

ତ୍‌ ଵ ଵ ଉଜତେ

୩୪. ସୁଦର୍ଶନ ଓ ଶଖଂବୂଡ଼ ଉଦାର ................... 55

ପୁନର୍ବାର ଦ଼ାରକା ଆବାହନ ..................... 501

559 |୫୮: ଶ୍ରୀକୃଷ୍ର ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ବିବାହ କଥା .............. 506

୩9; ମର୍କତ ନା

୫୯. ଭୌମାସୁର

୩୬, ଅରିଷ୍ଟାସୁର (ଷଣ୍ଢାସୁର)ଃ ଉଦ୍ଧାର ଓ ବ୍ରଜ

ଯିବା ପାଇଁ ଅକୂରଙ୍କୁ କଂସର ପ୍ରେରଣା ......... 365

(ନରକାସୁର)

ବଧ ଓ ଷୋଳ

ଜା କଣା କହି 0800;

513

୩୭. କେଶୀ ଓ ବ୍ୟୋମାସୁର ଉଦ୍ଧାର ତଥା

ଭଗବାନସ୍ଗର ହି ର $

୩୯. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଟ- ବଳରାମଙ୍କ ମଥୁରା ଗମନ .............. 382

ଅନିରୁଦ୍ଧର୍କ ବିବାହୋସବରେ ରୁକ୍ଜୀବଧ.......... 531

ନାରଦର୍କ୍ଚ ଦ୍ବାରା ଭଗବାନକ୍ଲ ସ୍ତୁତି ................ 570 । ୬୦. ଶ୍ରୀକୃସ୍ପ ଓ ରୂକ୍ମଣୀକ୍କୀ ମଧ୍ୟରେ ବାଖାଳାପ ..... ୦21 375 |୬୧. ଭଗବାନଙ୍କ ସନ୍ତତିମାନକ୍କୀର ବର୍ଚିନା ଓ ୩୮. ଅକୂରଙ୍ଚ ବ୍ରଜଯାତ୍ରା............ ସନ 590

୪୦. ଅକୂରଟ୍କଚର ଭଗବାନଙ୍କ୍‌ ସ୍ତୁତି >»

୪୬ ୬ ¥ ୪

2

8୫ ୭8 ମଳମନାରଇଉଜଜ%5%

536

୪ ୧. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣସ୍ତାର ମଥୁରାରେ ପ୍ରବେଶ ................ 394 । ୬୩ ଶ୍ରୀକୃସୀ ସହତ ବାଣାସୁରର ଯୁଦଝ.............. 541

୪୨. କୁବୁଜା

ଧନୂଭଙ୍ଗଂ

ପ୍ରତି ଅନୂଗ୍ରହହ

ଓ

୬୪. ନୁଗ ରାଜାର କଥା................................ 547

କଂସର ଉଦୁବିଗ୍ତା ............................... 401 | ୬୫. ବଳରାମକ୍ଚର ବ୍ରଜ ଗମନ........................ 553

୪୩. କୁବଳୟାପୀଡ଼

ଉଦ୍ଧାର

ଓ

ରଙ୍ଗଭୂମିରେ

୬୬. ପୌଣ୍ତକ ଓ କାଶିରାଜାର୍କ ଉଦ୍ଧାର ............... 557

କୃସ୍ମ-ବଳରାମର୍କ ପ୍ରବେଶ ........................ 406 | ୬୭. ଦିବଦ ବଧ ...................ଜଜରଜଜଜଜଜଜ 563

୪୪. ଗ୍ବଣୂର, ମୁଞ୍ଚିକ ଆଦି ମଲୁମାନଙ୍କ୍ମର ତଥା

କଂସର ଉଵାର ................................... 411 ୪୫. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ର-ବଳରାମର୍କ୍ରର ଉପନୟନ ସଂସ୍କାର ଓ

ଗୁରୁକୁଳରେ ପବେଶ............................. 418

୬୮. କୌରବମାନବଚ୍ତ

ଉପରେ

ବଳରାମବ୍ଚ୍ଚର

କ୍ରୋଧ ଓ ସାମ୍ବଙ୍କର ବିବାହ ......................... 566 ୬୯. ପ୍ରତି ରାଣୀର ଅନ୍ତଃପୁରରେ ଭଗବାନର୍କୀର

ଗୂହଚର୍ଯ୍ୟା ଦଶନ କରି ନାରଦର୍କୀର ବସ୍ମୟ ..... ୦73

୪ ୬. ଉଦିବର୍କାର ବ୍ରଜଯାତ୍ରା ............................. 424 । ୭୦. ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ନିତ୍ଯଚଯ୍ଯା ଏବଂ ୪୭. ଉଦବର୍ଦୀ ସହିତ ଗୋପୀମାନକ୍କାର କଥୋପକଥନ

ଓ ଭୁମରଗୀତ ..................................... 431

ଜରାସନ୍ଧର କାରାଗାରରେ ଥୁବା ରାଜାମାନର୍କୀ

ପ୍ରେରିତ ଦୂତର ଆଗମନ ........................ 579

୭ ୧. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଜ୍ର ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ ଗମନ ................. ତ 586 ୪୮. କୁବୁଜା ଓ ଅକୂରର୍କ୍ଚ ଘରକୁ ଭଗବାନର୍କ୍ଚର 444 । ୭୨. ପାଣ୍ଡବମାନବ୍କ୍ର ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ପାଇଁ 182 0 50030000 0005 ଆୟୋଜନ ଏବଂ ଜରାସନ୍ଧ ବଧ................. 592 ୪୯. ଅକୂରଙ୍ଦର ହସିନାପୁର ଗମନ ................... 449

1832 ସୀଠ ଷଶ ` 0- ୧ ( 3୩1୭3୩ ) 1 9

[5]

ଅଧ୍ୟାୟ

ବିଷୟ

ପୂଷ୍ଠା ଅଧ୍ୟାୟ

୭୩. ଜରାସନ୍ଧର ବନ୍ଦୀଶାଳାରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥୁବା ରାଜାମାନଙ୍କୁ ବିଦାୟ ଦେବାପରେ ଭଗବାନଙ୍କର 598 ରଦ୍ପପପସାନନନ୍ାର ରଜ ୭୪. ଭଗବାନଙ୍କର ଅଗଦପୂଜା ଓ ଶିଶୁପାଳ ଉଦାର.. 603

୪.

ବିଷୟ

ଭଗବାନର୍କ ଅବତାରମାନଙୀର ବର୍ଣନା ........... 740

୫. ଭକ୍ିହୀନ ପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଗତି ଓ ଭଗବାନରକ୍ୀ

ପୂଜାବିଧର ବସନା କଂ ୬, ଭଗବାନ

ଦେବତାମାନର୍କ୍ଚର ପ୍ରାଥ୍ଥିନା ଓଯାଦବମାନେ

ଅପମାନ କାଜ ଜାତ ୩୩୮ 609 ୭ ୬. ଶାଲୁ ସହିତ ଯାଦବମାନଙକ୍କୀର ଯୁଦ୍ଧ .............. 614 55 1 3 ରର 618

ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯିବାର

କାଳରେ ବଳରାମବ୍ଚ୍ଚ ହାତରେ ସୂତର୍ସ ନିଧନ... 623

୭୯. ବଲ୍ୁଳ ବଧ ଓ ବଳରାମ୍ାୀ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା .......... 627 ୮୦. ସୁଦାମାର୍ଦୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଜ୍ତର ସ୍ଵାଗତ ସମ୍ବର୍ଵନା ........ 631 ୮ ୧. ସୁଦାମାଙ୍କୁ ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତି ......................... 637 ୮୨. ଶ୍ରୀକୃଷ୍କ-ଂଵଳରାମଙ୍ଚ

ସହିତ

ଗୋପାଳ

ଥା

ଦୋପଦୀର୍କର କଥୋପକଥନ ..................... 650

୧୧. ୧୨.

୯୦. ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଲୀଳା-ବିହାର ବର୍ଶ୍ୂନା .... 709 ଏକାଦଶ ସ୍ପୀନ୍ଧ।

୧. `ଯଦୁବଂଶକୁ ରଷିମାନକ୍କର ଅଭିଶାପ ............. 79 ୨. `ବସୁଦେବର୍କୀ ନିକଟକୁ ନାରଦର୍କୁ ଆଗମନ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ରାଜା ନିମି ଓନଅଜଣ ଯୋଗୀଶ୍ବରଗ୍ଦୀ ସଂବାଦ ଶୁଣାଇବା................................. 723 ୩. ମାୟା, ମାୟାକୁ ପାର ହେବାର ଉପାୟ ତଥା

ବ୍ରହ୍ମ ଓ କର୍ମଯୋଗ ନିରୂପଣ ..................... 731

ଠା ୦୩୩୩

770

୯. କୁରର ଠାରୁ ଭୂଙ୍ଗ (କୁମ୍ଭାରପୋକ) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୧୦.

୮ ©; ଦୁତ : ରର %%%5 8୧୧୭ 682 ୮ ୮.. ଶିବଜ୍ଞର ସଂକଟମୋଚନ ......................... 697 ୮୯. ଭୂଗୁର୍କୀ ଦ୍ବାରା ତ୍ରିଦେବବ୍କ୍ଚ ପରୀକ୍ଷା ତଥା ମତ ବ୍ରାହ୍ମଣପୁତ୍ରମାନନ୍ମୁ ଭଗବାନ ଫେରାଇ ଆଗ: ରଜ 82 ର ନା 709

752

କରି କପୋତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଠ ଗୁରୁଙ୍କ କଥା ...... 760 ୮. ଅଜଗରଠାରୁ ପିଙ୍ଗଳା ବେଶ୍ଯା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନଅ

ଗୋପୀମାନଙ୍କର ସାକ୍ଷାତ ......................... 643 ୮୩. ଭଗବାନଙ୍କ ପାଟରାଣୀମାନଙ୍କ୍ର ସହିତ

ଭଗବାନର୍କୀ ପଦାର୍ପଣ ............................. 674

ପ୍ରସ୍ତୁତି କରୁଥୂବା

ଦେଖି ଉଦ୍ଧବର୍ଚ୍ଚର ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ନିକଟକୁ ଗଗନ 2 ୭. `ଅବଧୂତୋପାଖ୍ଯାନ ଆରମ୍ଭ; ପୁଥୁବୀଠାରୁ ଆରମ୍ଭ

ଓ

୮ ୪. ବସୁଦେବର୍ଦ୍ବ ଯଜ୍ଞୋସବ ........................... 657 ୮୫. ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବସୁଦେବକ୍ଭୁ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ଉପଦେଶ ଦେବା ତଥା ଦେବକୀର୍କୀର ଛଅ ପୁତ୍ରକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବା ........................ 666 ୮ ୬. ସୁଭଦ୍ରାହରଣ ଏବଂ ମିଥୂଳାରେ ଏକାବେଳକେ ରାଜା ବହୁଳାଶ୍ଵ ଓ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶ୍ରୁତଦେବର୍ଦ୍ଦ ଗୃହରେ

745

ସ୍ବଧାମକୁ ଫେରିଆସନ୍ତୁ ବୋଲି

୭୫. ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ସମାପନ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର

୭୮. ଦନ୍ତବକ୍ତ ଓ ବିଦୂରଥ ବଧ ତଥା ତୀଥରୀଯାତ୍ରା-

ପ୍ତଷ୍ଠା

୧୩. ୧୪. ୧୫.

ସାତ ଗୁରୁଙ୍କ କଥା ଜଜରତତତଜଜରତକଲା ଲୌକିକ ତଥା ପାରଲୌକିକ ଭୋଗମାନବ୍ଢର ଅସାରିତା ନିରୂପଣ କା ବଵ, ମୁକ ଓ ଭକ୍ମାନକୀର ଲକ୍ଷଣ ............. ସତ୍ସଙ୍ଗର ମହିମା ଏବଂ କର୍ମ ଓ କର୍ମତ୍ୟାଗର ଲ୍‌ଏ 00 70257:9077%୧ 0:00 0000 00୩0 00;ମମ ପାସ ସନକାଦି ଗ୍ବରିଭାଇର୍ଜୁ ହଂସରୂପରେ ଭଗବାନବକ୍କୀର ଉପଦେଶ ପ୍ରଦାନ ................ ଭକିଯୋଗର ମହିମା ତଥା ଧ୍ୟାନବିଧୁ ........... ବିଭିନା ସିଝ୍ଧିର ନାମ ଓ ଲକ୍ଷଣ ...................

776 781 787 794

798 805 811

୧'୬. ଭଗବାନର୍କୀର ବିଭିନ୍ନ ବିଭୂତିର ବର୍ଶନା ........., 816 ୧ ୭. ବର୍ଶରଶ୍ରମଧର୍ମ-ନିରୂପଣ ............................ 821 ୧୮. ବାନପ୍ରସ୍ତ ଓ ସନ୍ନ୍ଯାସୀମାନକର ଧର୍ମ ............. 829 ୧୯. ଜ୍ଞାନ, ଭଳି ଓ ଯମ-ନିୟମାଦି ସାଧନାମାନକୀର

ଏ ଏ୦ 0700 0000 0୩00 00 836 ୨୦. ଜ୍ଞାନଯୋଗ, କର୍ମଯୋଗ ଓ ଭକ୍ତିଯୋଗ ............ 842 ୨୧. ଗୁଣ-ଦୋଷଂବ୍ଯବସ୍ତାର ସ୍ବରୂପ ଓ ରହସ୍ୟ.......... ୨୨. ତତ୍ଵ୍ଵମାନନ୍ଦୀର ସଂଖ୍ଯା ଓ ପୁରୁଷଂପ୍ରକୃତି ସମନ୍ଦୀୟ ବିବେକର କା ୨୩. ଜଣେ ସହିଷୁ ବାହୁଣକସ କଥା .................... ୨ 0. ସା ଯୋଗା °” ଜା ୨୫. ତିନି ଗୁଣର ବୃତି ନିରୂପଣ,...................... ୨ ୬. ପୁରୂରବାର୍କର ବେରାଗ୍ୟୋକ୍ୁ ....................

847 854 864 873 877 882

୨୭. କୟାଯୋଗ (ଭଗବତ୍‌ ପୂଜାପଦତି) ବର୍ଶନା .... 887 ୨୮. ପରମାର୍ଥ ନିରୂପଣ.,............................... 894

ଅଧ୍ୟାୟ

ବିଷୟ

ପୁଷ୍ପା

୨୯. ଭାଗବତଧର୍ମ ନିରୂପଣ ଓ ଉଦବର୍କୀର ବଦରିକା ୭ = 009 0700 0000 0005 ୩୩0୯ 00 902 ୩୦. ଯଦୁକୁଳ ସଂହାର .................................. 910 ୩୧, ଭଗବାନର୍ଚ୍ର ସୁଧାମ ଗମନ ..................... 916

ଦ଼ାଦଶ ସ୍ପନ୍ଧ ୧. `କଳିଯୁଗର ରାଜବଂଶମାନଙାୀର ବର୍ଣନା .......... 921 ୨. କଳିଯୁଗର ଧର୍ମ ................................... 925 ୩. ରାଜ୍ଯର ଅସାରତା, ଯୁଗଧର୍ମ ଓ କଳିଯୁଗର ଦୋଷରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାର ଉପାୟ : ନାମ ସଂକୀର୍ତନ .................................... 931 ୪. ଗ୍ବରିପ୍ରକାର ପ୍ରଳୟ ............................... 939 ୫. ଶ୍ରୀଶୁକଦେବର୍କ୍ର ଅନ୍ତିମ ଉପଦେଶ ............. 945 ୬, ପରୀକ୍ଷିତଚ୍ଦର ପରମଗତି, ଜନ୍ମେଜୟର୍କ୍ଚର

ସର୍ପଯଜ୍ଞ ଏବଂ ବେଦମାନର୍କର ଶାଖାଭେଦ ...... ୭. ଅଥବବେଦର ବିଭିନ ଶାଖା ଓ ପୁରାଣମାନକ୍ୀର => = 0000 70 0000 0 0000 7୩2 20 0507 ୮. ମାର୍କଣ୍ଡେୟକ୍ତର ତପସ୍ଯା ଓ ବରପ୍ରାପ୍ତି .......... ୯. `ମାର୍କଣ୍ଡେୟକୁ ଭଗବାନକୀ ମାୟାଦର୍ଶନ ...........

947

ବିଷୟ

ଅଧ୍ୟାସ୍୍‌

ପ୍ରଷ୍ଠା

୧୦, ମାର୍କଣ୍ଡେୟଙ୍କୁ ଶିବଙ୍କର ବରଦାନ ................ 973 ୧ ୧. ଭଗବାନଙ୍କର ଅଙ୍ଗ, ଉପାଇ୍ଗ ଓ ଆୟୁଧମାନର୍ଚର

ରହସ୍ୟ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ସୂର୍ଯ୍ୟଗଣଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ....... 979 ୧ ୨. ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତର ସଂକ୍ଷିପର ବିଷୟସୂଚୀ .......... 985 ୧୩. ବିଭିନ୍ନ ପୁରାଣମାନର୍କର ଶ୍ମୋକସଂଖ୍ୟା ଓ ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭାଗବତର ମହିମା ........................ 993

ଶ୍ରୀମଦୃଭାଗବତ ମାହାମ୍ଯ୍ୟ ୧. ପରୀକ୍ଷିତ ଓ ବଜ୍ରନାଭଙ୍କ୍ଚ ସମାଗମ; ଶାଣ୍ଡିଲ୍ଯ ମୁନିର୍କ ମୁଖରୁ ଭଗବାନଙ୍କ ଲୀଳାରହସ୍ୟ ଓ

ବ୍ରଜଭୂମିର ମହତ୍ତ୍ଵ ବର୍ଣ୍ନ ......................... 997 ୨. ଯମୁନାଓ ଶ୍ରୀକୃଜ୍ପନୀମାନକ୍କୀର କଥୋପକଥନ;

କୀଉ୍ତନୋସବରେ

ଉଦବର୍ଦ୍ଦର

ପ୍ରକଟ

< = ୩୩୩୩ ୩୩୩୦ 00 000୩ 1002 ୩. ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତର ପରମ୍ପରା ଓ ତାର ମାହାମ୍ଯୁ; ଭାଗବତ ଶ୍ରବଣଫଳରେ ଶ୍ରୋତାମାନର୍କୁ

957 960 968

+++ +

ଭଗବଵ୍ାମ ପ୍ରାପ୍ତି ................................ 1007

୪. ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତର ସ୍ବରୂପ, ପ୍ରମାଣ, ଶ୍ରୋତାବକ୍ତାଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ, ଶ୍ରବଣବିଧୂ ଓ ମାହାମୂୟ ........ 1014

ସ୍ତାଲଲମ୍‌ ଓ ନମଃ ପରମହଂସାସ୍ବାଦିତଚରଣକମଳଚିନ୍ମକରନ୍ଦାୟ ଭକ୍ତଜନମାନସନି ବାସାୟ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରାୟ ॥* ବାଗୀଶା ଯସ୍ଯ ବଦନେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଯିସ୍ଯ ଚ ବକ୍ଷସି। ଯସ୍ଯାସ୍ତେ

ହୃଦୟେ

ସଂବିତ୍

ତଂ

ନୂସିଂହମହ

ଭଜେ।॥

୧॥

ନମାମ

ତତ଼୍‌॥

୨॥୪

ବିଶ୍ଵବସଗିବିସଶାଦିନବଲକ୍ଷଣଲ କ୍ଷିତମ୍‌ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାଖମ୍ୟଂ

ପରଂଧାମ

ମାଧବୋମାଧବାବୀଶୌ

ଜଗଦ୍ଧାମ

ସବିସିଦି ବିଧାୟିନୌ |

ପର ସ୍ପୂରନୁତିପ୍ରିୟୌ ॥ ୩ ପରଯ୍ପାରାମ୍ବାନୋ ବନ୍ଦେ ମୂକଂ କରୋତି ବାଗ୍ରଳଂ ପରଙ୍ଗଂ ଲଙ୍ଘୟତେ ଗିରିମ୍‌। ପରମାନନ୍ଦମାଧବମ୍‌ ॥ ୪ ବନ୍ଦେ ତମହଂ କୃପା ଯତ୍ନ ଯଂ ବ୍ରହ୍ମାବରୂଣେନ୍ଦ୍ରରୂଦ୍ରମରୁତଃ ସ୍ତୁନନ୍ତି ଦିବ୍ଯୈଃ ସ୍ତବେବୈଦୈଃ ସାଙ୍ଗଂପଦକ୍ରମୋପନିଷଦୈଗାୟନ୍ତ ଯଂ ସାମଗାଃ। ଧ୍ୟାନାବସିତତଦୃଗତେନ ମନସା ପଶ୍ଯନ୍ତି ଯ ଯୋଗିନୋ ଯସ୍ଯାନ୍ତଂ ନ ବିଦୁଃ ସୁରାସୁରଗଣା ଦେବାୟ ତସ୍ପେ ନମଃ ॥ ୫ ନାରାୟଣଂ ନମସ୍କୃତ୍ୟ ନରଂ ଚେବ ନରୋତ୍ମମ୍‌। ଦେବୀଂ ସରସ୍ବତୀ ବ୍ଯାସଂ ତତୋ ଜୟମୁଦୀରୟେତ୍ବ ॥ ୬

॥# ॥୫

=) - --¦

୮

ଏ+

†

॥† ॥‡

ଯେଉଁ ପ୍ରଭୁଜ୍ଜ ଚରଣକମଳର ଦିବ୍ୟ ମକରନ୍ଦ ପରମହଂସ ମହାମ୍ବାମାନର୍କ୍ଚ ଦ୍ବାରା ଆସ୍ବାଦିତ, ଭକ୍ତଜନଙ୍କ୍‌ ମନରେ ନିବାସ କରୁଥୁବା ସେହି ଭଗବାନ୍‌ ଶ୍ରୀରାମଙ୍ଦୁ ନମସ୍କାର। ଯାହାଚ୍ଚ ମୁଖରେ ସରସ୍ବତୀ, ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଏବଂହୃଦୟରେ ଜ୍ଞାନ ବିରାଜମାନ, ସେହି ନୂସିଂହ ଭଗବାନଙ୍ଗୀ ମୁଁ ବନ୍ଦନା କରୁଛି। ବିଶ୍ଵର “ସର୍ଗ”, “ବିସର୍ଗ” ଆଦି ନବଲକ୍ଷଣ (ସର୍ଟ, ବିସର୍ଗ, ସ୍ଥାନଂ ପୋଷଣ, ଉତି, ମନୃନ୍ତର, ଭଶାନୁକଥା, ନିରୋଧ ଓ ମୁକ୍ତି) ଦ଼ାରା ଲକ୍ଷିତ ସମଗ୍ର ଜଗତର ପରମ ଆଶ୍ରୟ ତଥା ବିଶ୍ବର ଅନ୍ଧକାର ବିନାଶକାରୀ ପରମ ତେଜୋମଯ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ସାକ୍ଷାତ୍‌ ସ୍ବରୂପ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତକୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ନମସ୍କାର କରୁଛୁ । ସର୍ବସିଦ୍ଧି ପ୍ରଦାୟକ, ପରସ୍ପର ଏକାମୂରୂପ ଏବଂ ପରଘ୍ଫରର ସ୍ତୁତିରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହେଉଥୁବା ମାଧବ (ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି ବିଷ୍ଫୁଃ ଓ ଉମାଧବକୁ (ଉମାପତି ଶିବର୍ଦ୍ଦଧ) ଆମ୍ଭେ ବନ୍ଦନା କରୁଛୁ। ଯାହାଙ୍ଟ୍ କୃପା ମୃକକୁ ବାଗ୍ମୀ କରିଦେଇପାରେ, ପଙ୍କୁକୁ ଗିରି ଲଂଘନ କରାଇ ଦେଇପାରେ, ସେହି ପରମାନନ୍ଦ ମାଧବ ମୁଁ ବନ୍ଦନା କରୁଛି। ଯାହାଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମା ବରୁଣ, ଇନ୍ଦ୍ର, ରୂଦ୍ର, ମରୁତ ପ୍ରଭୂତି ଦିବ୍ଯ ସ୍ତୋତ୍ର ଦ୍ବାରା ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ଯାହାଙ୍କ ମହିମା ସାମବେଦ ଗାୟନକାରୀମାନେ

ପଦକ୍ରମାନୁସାରେ ବେଦ ଉପନିଷଦ ପ୍ରଭୂତି ଦ୍ବାରା ଗାନ କରନ୍ତି; ଧ୍ୟାନାଭିଭୂତ ମନମଧ୍ଯରେ ଯୋଗୀମାନେ ଯାହାଙ୍ଗୁ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ଏବଂ ଦେବ-ଦାନବଗଣ ଯାହାର୍ବ୍ଦର ଅନ୍ତ ପାଇ ପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ସେହି ଦେବର୍ଦୁ ମୁଁ ନମସ୍କାର କରୁଛି। ‡ ` ଭଗବାନ ନାରାୟଣ, ନରୋତ୍ତମ ନର, ଦେବୀ ସରସ୍ଵତୀ ଓ ମହଷି ବ୍ୟାସଦେବର୍କୁ ନମସ୍ୟାରକରି ସଂସାର ଓ ଅନ୍ତଃକରଣର ନାନାବିଧ ବିକାର ଉପରେ ବିଜୟ ପ୍ରଦାନ କରାଉଥୁବା ଏହି ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭାଗବତ ମହାପୁରାଣକୁ ପାଠ କରିବା ଉଚିତ।

ଛା ˆ

5

!

ୟା କ୍ୟା ///¦ | ଏ

×

78

2:20 = 298»

୪ ୍‌

/

ଧୁ

ˆ

£

ଖା

ଏ୦

୯୯ ଏ

୧

«
୬୯ ଯ୦ଚ ଫଆପ”୮୦.॥୦.¡॥.ୂ...... ‰.. ".........

..୍

କକକକ. ଯ

:- ..ଯ

ରାଜା ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ର କହିଲେ ¬ ହେ ଅକ୍ୂର !ଆପଣ ତ ଜଣେ ଦାନବୀର; ତେଣୁ ଆପଣ ମୋର କଲ୍ଯାଣର ଓ ମଙଇ୍ଗଳର କଥା କହିଲେ। ମରଣଶୀଳ ପ୍ରାଣୀକୁ ଅମୂତ ମିଳିଗଲେ ସେ ଯେପରି ସେଥୁରେ ତୂପ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ,

ଥତନକାନ୍ଥ ଜବ ଯଥା ବଦତି କଲ୍ୟାଣୀଂ ବାଚଂ ଦାନପତେ ଭବାନ୍‌।

ତଥାନୟା ନ ତୃପ୍ୟାମି ମର୍ତ୍ୟଃ ପ୍ରାପ୍ୟ ଯଥାମୂତମ୍‌ ॥ ୨ ୬ ତଥାପି ସୂନ୍ଦୁତା ସୌମ୍ୟ ହୃଦି ନସୀୟତେ ଚଳେ । ପୁତ୍ରାନୁରାଗବିଷମେ ବିଦ୍ୟୁତ ସୌଦାମନୀ ଯଥା॥ ୨୭

453

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ»

୧§§ଧଢଚନଢ“୧୧୧୧୯‰==““୯“୯“୯“୯“___୯୧୧୧୧୧୧୮

ଆପଣର୍ବ୍ରର ଏହିସବୁ କଥା ଏତିକିମାତ୍ର ଶୁଣି ମୁଁ ତୃପ୍ତ ହୋଇପାରୁନାହିଁ ॥ ୨୬ ॥ ତଥାପି, ହେ ମୋର ହିତୈଷୀ ଅକୂର । ମୋର

ଚଞ୍ଚଳଚିତ୍ତରେ ଆପଣଙ୍ଟ୍ରର ଏହି ପ୍ରିୟ

ଉପଦେଶବାଣୀ ଟିକିଏ ହେଲେ ତିଷ୍ଠି ରହିପାରୁନି; କାରଣ ମୋର ହୂଦୟ ପୁତ୍ରମମତା ହେତୁ ଅତ୍ଯନ୍ତ ବିଷମ ହୋଇଯାଇଛି ମ୍ତଟିକପର୍ବତ ଉପରେ ବିଜୁଳି ଚମକିଲେ, ସେହି ଚମକ ଯେପରି ପରକ୍ଷଣରେ ଅନ୍ତର୍ଵାନ ହୋଇଯାଏ, ଆପଣରକ୍କ୍ଚ ଉପଦେଶର ଅବସ୍ଥା ମୋ ପାଖରେ ସେହିପରି

ଭଶ୍ଵରସ୍ୟ ବିଧ୍ଂ କୋ ନୂ ବିଧୁନୋତ୍ୟନ୍ୟଥା ପୁମାନ୍‌ । ଭୂମେଭାଁରାବତାରାୟ ଯୋଃବତୀଣ୍ତତୋ ଯଦୋଃ କୁଳେ ॥ ୨ ୮ ହୋଇଯାଇଛି॥ ୨୭॥ ହେ ଅକୂର।! ମୁଁ ଶୁଣିଛି ଯେ, ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନ ପୂଥୂୁବୀର ଭାର ଲାଘବ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଯଦୁବଂଶରେ ଅବତୀର୍ଷଶ୍ଘ ହୋଇଛନ୍ତି। ଜଗତରେ ଯୋ

ଦୁର୍ବିମଶିପଥୟା

ନିଜମାୟୟେଦଂ

ସୂଷ୍ଟ୍ା ଗୁଣାନ୍‌ ବିଭଜତେ ତଦନୁପ୍ରବିଷ୍ଟାଃ।

ତସ୍ମେ ନମୋ ଦୁରବବୋଧବିହାରତନ୍ସସଂସାରଚକ୍ରଗତୟେ ପରମେଶ୍ବରାୟ ॥ ୨୯

ଏପରି କେଉଁ ପୁରୁଷ ଅଛି, ଯେ କି ତାହାର୍ଚ୍ଚପର ବଦଳାଇଦେଇ ପାରିବ। ତାର୍ଚ୍ଚର ଯାହା ଇଢ଼ାକ ହେବ।॥ ୨୮ ॥ ଭଗବାନର୍ଦ୍ରର ମାୟାର ମାର୍ଟ ସେହି ମାୟାଦ୍ରାରା ସେ ଏହି ସଂସାର ସ୍ପଷ୍ଟ କରି

ବିଧାନକୁ ତାହା ହିଁ ଅଚିନ୍ତ୍ଯ। ଏଥୂରେ

ନିଜେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି ଏବଂ କର୍ମ ତଥା କର୍ମଫଳ

ବିଭାଜନ କରିଦିଅନ୍ତି। ଏହି ସଂସାରଚକ୍ରର ଅବିରତ ଗତି

ପଛରେ ତାଙ୍କରି ଅଚିନ୍ତ୍ଯ ଲୀଳା ଶକ୍ତି ଭିନ୍ନ ଅନ୍ଯ କୌଣସି

କାରଣର ହାତ ନାହିଁ। ମୁଁ ସେହି ପରମ ଏୀଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟଶାଳୀ ପ୍ରଭୁଜ୍ଟୁ ନମସ୍କାର କରୁଛି ॥ ୨୯ ॥

ଭୀଝୁଳ ଜବାଚ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲି ଲେ--ଏଥୁରୁ ମହାରାଜ ଧ୍ୂତରାତ୍ଗ୍ଵକ୍କର ଅଭିପ୍ରାୟ ଜାଣିସାରିବା ପରେ କୁରୁବଂଶୀ

ଇତ୍ୟଭିପ୍ରେତ୍ୟ ନୃପତେରଭିପ୍ରାୟ” ସ ଯାଦବଃ ।

ସୁହୃଭିଃ ସମନୁଜ୍ଞାତଃ

ପୁନଯିଦୁପୁରୀମଗାତ୍‌ ॥ ୩୦

ସ୍ଵଜନ-ସମ୍ବନ୍ଧୀୟମାନଜ୍କ ଠାରୁ ପ୍ରେମପୂର୍ବକ ଅନୁମତି ନେଇ

ଅକ୍ତୃର ମଥୁରା ଫେରିଆସିଲେ ॥ ୩୦ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ଶଶଂସ ରାମକୃଷ୍କାଭ୍ୟାଂ ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ାବିଚେ ଣ୍ଟତମ୍‌।

ପାଣ୍ଡ ବାନ୍‌ପ୍ରତି କୌରବ୍ୟ ଯଦଥିଂ ପ୍ରେଷିତଃ ସ୍ଵୟମ୍‌ ॥ ୩୧

ଓ ବଳରାମତ୍କ୍ଚ ଆଗରେ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ୍‌ ପ୍ରତି

ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ରରଗ୍ମର ସମସ୍ତ ବ୍ୟବହାର ବିଷୟ କହିଦେଲେ। ବାସ୍ତବରେ ତାର୍ଝୁ ଏହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯରେ ହିଁ ହସ୍ତିନାପୁର

ପଠାଯାଇଥୁଲା ॥ ୩୧ ॥

ଇତି ଶୀମନ୍ତରବତେ ନହାହୁଜାେ 6ବେୟାଦିକ୍ମଦଣସୀନନ(/° ଫଳମହସ//°

ସଂହିତାୟଂ ଦଣମୟଣନ

ପୂର୍ବାର୍ଦ୍ଧେ ଏ୦କୋନପଞ୍ଚାଶତ୍ତଣା୯/୩୦୧୨ / ୪୮୯ /

॥ ସମାପ୍ତମିଦଂ ଦଶମସ୍କନ୍ଧସ୍ୟ ପୂବାଵିମ୍‌ ॥ ॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଫାପିଣମସ୍ତୁ ॥

+++

ଛସ। ଭ ଓ 8 8 ଆ8 9 ଏ8 @ ॥ # ॥ ର ୭ (811 841386ଝ6*+ „34

* ୬ #

# ୬ .›.7»

`

||¡| † .

ଦସ୍୯/୮/୨୬> ଶୟ

`

#*> ୬

୩ //4

॥ାଃ

¿¢

୧୫ ୬1

=

× ୮

ପି

5”

॥ ଓଁ ଶ୍ରୀଗଣେଶାୟ ନମଃ ॥

ଓଁ ନମୋ ଭଗବତେ ବାସୁଦେବାୟ

ବମ୍‌ ମହାପଗୁରାଣ ଶୀମଭତା ଦଶମଃ ସ୍‌୍ଧଂଃ (ଉତଉ୍ରାଵଃ) ଆଥ ପଞ୍ଚାଶତ୍ମମାଧଧ୍ଯାଯୟାଃ

ଜରାସନ୍ଧ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଦ୍ରାରକାପୁରୀ ନିମାଣ ଭ୮ଣୁଳ ଜବାଚ

ଅସ୍ତିଃ ପ୍ରାପ୍ରିଶ୍କ କଂସସ୍ଯ ମହିଷ୍ୟୌ ଭରତଷିଭ।

ମୂତେ ଭତ୍ତିରି ଦୁଃଖାଭୈ ଭୟତୁଃ ସ୍ମ ପିତୁଗ୍ରିହାନ୍‌ ॥ ୧ ପିତ୍ରେ ମଗଧରାଜାୟ

ବେଦଯାଞ୍ଚକ୍ରତୁଃ

ଜରାସନ୍ଧାୟ

ହୁଃଖିତେ।

ଦୁଃଖର ସହିତ ବର୍ଷଶିନା କଲେ॥ ୨ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ସେହି ଅପ୍ରିୟ ସମାଗ୍ରର ଶୁଣି ଜରାସନ୍ଧ ପ୍ରଥମେ ଶୋକାର୍ତ

ସବିମାମ୍ବବୈଧବ୍ଯକାରଣମ୍‌ ॥ ୨ ହୋଇଗଲା ସତ, କିନ୍ତୁ ପରେ ସେ କ୍ରୋଧରେ ଲାଲ୍‌

ସ ତଦପ୍ରିୟମାକଣ୍ଟି ଶୋକାମଷିଯୁତୋ

ନୂପ।

ଅଯାଦବୀଂ ମହୀଂ କତ୍ତ୍ି' ଚକ୍ରେ ପରମମୁଦ୍ୟମମ୍‌ ॥ ୩ ଅକ୍ଷୌହିଣୀଭିବିଂଶତ୍ଯା = ୦

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ ¬ହେ ଭରତକୁଳମଣ ! କଂସର ଅଧ୍ତି ଓ ପ୍ରାପ୍ତି ବୋଲି ଦୁଇଜଣ ରାଣୀ ଥୂଲେ। ସ୍ବାମୀଙ୍କ ମୂତ୍ଯୁରେ ଦୁଃଖୂତ ହୋଇ ସେମାନେ ନିଜ ପିତାବ୍ଚ୍ଵୀ ରାଜଧାନୀକୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ ॥ ୧ ॥ ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧ ଥିଲା ସେ ଦୁହିର୍କ୍ରର ପିତା। ସେମାନେ କିପରି ବିଧବା ହୋଇଗଲେ, ତାହା ସେମାନେ ବାପାର୍ଚ୍ଚ ଆଗରେ ବଡ଼

=ଲ©

ତିସୂଭିଶ୍ଵାପି

ସଂବୃତଃ।

ଯଦୁରାଜଧାନୀଂ ମଥୁରାଂ ନ୍ୟରୁଣତୃ ସବିତୋଦିଶମ୍‌ ॥ ୪ ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ ତଦୃବଳଂ କୃଷ୍ଣ ଉଡଦ୍ବବେଳମିବ ସାଗରମ୍‌।

ହୋଇଗଲା। ସେ ସ୍ଥିର କଲା ଯେ, ପ୍ରଥୂବୀରେ ଜଣେ ହେଲେ ଯଦୁବଂଶୀକୁ ରଖାଇ ଦେବ ନାହିଁ। ଏପରି ସ୍ତିର କରି ସେ ଏକ ବିରାଟ ଯୁଦ୍ଦପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲା ଏବଂ ତେଇଶି ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସୈନ୍ଯ ଘେନି ଯଦୁବଂଶୀ-

ମାନଙ୍କର ରାଜଧାନୀ

ମଥୁରାକୁ ଚତୂର୍ଦିଗରୁ ଘେରାଉ

କରିଦେଲା ॥ ୩,୪ | ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଦେଖୁଲେ, ଜରାସନ୍ଧର ସେନା

ଉଛୁଳା ସମୁଦ୍ର ପରି ହୋଇ ରାଜଧାନୀ ମଥୁରାକୁ ଚତୁଦିଗରୁ ଘେରାଉ କରିଦେଇଛନ୍ତି ତା'ଫଳରେ ତାଙ୍କର ସ୍ଵଜନ ଓ ପୁରବାସୀମାନେ ଭୟଭୀତ ହୋଇଗଲେଣି ॥ ୫ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ସ୍ବପୁରଂ ତେନ ସଂରୁୂଦ୍ଧଂ ସ୍ଵଜନଂ ଚ ଭୟାକୁଳମ୍‌ ॥ ୫ ତ ପ୍ରଥୂବୀର ଭାର ଲାଘବ କରିବା ନିମନ୍ତେ ମନୁଷ୍ଯରୂପ ଚିନ୍ତୟାମାସ

ଭଗବାନ୍‌

ତଦ୍ଦେଶକାଳାନୂଗୁଣ

ହରିଃ କାରଣମାନୁଷଃ। ସ୍ବାବତାରପ୍ରୟୋଜନମ୍‌ ॥ ୬

ହନିଷ୍ୟାମି ବଳଂ ହ୍ୟେତଦୃ ଭୁବି ଭାରଂ ସମାହିତମ୍‌|

ଧାରଣ କରିଥୂଲେ । ତେଣୁ ସେ ନିଜ ଅବତାରର ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯ ତଥା ଉପସ୍ଥିତ ଅବସ୍ଥାରେ କଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ତାହା ବିଗ୍ଵର କଲେ ॥ ୬ ॥ ସେ ଭାବିଲେ, ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧ

ତା'ର ଯେଉଁ ଅଧୀନସ୍ଥ ରାଜାମାନକ୍କୁ ଧରି ପଦାତିକ, ଅଶ୍‌ାରୋହୀ, ରଥୀ ଓ ଗଜାରୋହୀର୍କା ସମେତ ବହୁ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସେନା ଧରି ଆସିଛି, ତାହା ବହୁତ ଭଲ ହୋଇଛି । ଏତେ

ସେନ୍ୟ ଆସିଛନ୍ତି ଅର୍ଥ ପ୍ଥ୍ୁବୀର ବହୁ ଭାର ଏକତ୍ର ହୋଇ ମାଗଧେନ ସମାନୀତଂ ବଶ୍ୟାନାଂ ସବିଭୂଭୁଜାମ୍‌ ॥ ୭ ଏକାବେଳକେ ମୋ ପାଖରେ ଆସି ପହଞ୍ଚୁ ଯାଇଛି; ତେଣୁ

456

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଅକ୍ଷୌହିଣୀଭିଃ ସଂଖ୍ୟାତଂ ଭଟାଶ୍ଵରଥକୁଞ୍ଜରୈଃ।

ମାଗଧସ୍ତୁନହନ୍ତବ୍ୟୋ ଭୂୟଃ କର୍ତା ବଳୋଦ୍ୟମମ୍‌ ॥ ୮

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୦

ମୁଁ ସେହି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବିନାଶ କରିବି। କିନ୍ତୁ ବର୍ତମାନ ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧକୁ ମାରିଦେବା ଠିକ୍‌ ହେବ ନାହିଁ; କାରଣ ସେ ଯଦି ବଞ୍ଚୁରହିବ, ତେବେ ପୁଣି ବହୁ ଅସୁର

ସେନ୍ୟ ଧରି ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସିବ (ଏବଂ ସେମାନର୍ଦୁ ମଧ୍ଯ ସଂହାର କରିବାକୁ ମୋତେ

ସୁଯୋଗ ମିଳିଯିବ)

ଏତଦଥୋଃବତାରୋଃୟଂ ଭୂଭାରହରଣାୟ ମେ। ॥ ୭,୮ ॥ ପୁଥୂବୀର ଭାର ଲାଘବ କରିବା, ସାଧୁସଜନମାନର୍ଦୁ ସଂରକ୍ଷଣାୟ ସାଧୂନାଂ କୃତୋଃନ୍ୟେଷାଂ ବଧାୟ ଚ ॥ ୯ ରକ୍ଷା କରିବା ଓ ଦରୁଷ୍ଟାଦୁଜ୍ଜନମାନର୍କୁ ସଂହାର କରିବା ହିଁ ହେଉଛି ମୋର ଅବତାରର ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯ॥ ୯ ॥ ଧର୍ମରକ୍ଷା ଅନ୍ୟୋଅପିଧମିରକ୍ଷାୟୈ ଦେହଃ ସଂଭ୍ରିୟତେ ମୟା ।

ବିରାମାୟାପ୍ୟଧମିସ୍ୟ କାଳେ ପ୍ରଭବତଃ କ୍ଚିତ୍‌ ॥ ୧୦ ଏବଂ ଧ୍ୟାୟତି ଗୋବିନ୍ଦ ଆକାଶାତବ ସୂଯ୍ଯ୍ୟବଚିସୌ । ରଥାବୁପସିତୌ ସଦ୍ୟଃ ସସୂତୌ ସପରିଚ୍ଛଦୌ ॥ ୧୧

ଆୟୁଧାନି ଚ ଦିବ୍ୟାନି ପୁରାଣାନି ଯଦୂଢ୍ରୟା।

ଦୃଷ୍ଟ୍କା ତାନିହୃଷୀକେଶଃ ସର୍କ୍ପଷିଣମଥାବ୍ରବୀତ଼ ॥ ୧୨ ପଶ୍ୟାକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟସନଂ ପ୍ରାପ୍ରଂ ଯଦୂନାଂ ଡ଼ାବତାଂ ପ୍ରଭୋ । ଏଷ ତେ ରଥ ଆୟାତୋ ଦୟିତାନ୍ୟାୟୁଧାନି ଚ ॥ ୧୩

ଯାନମାସ୍ସାୟ ଜହ୍ୟେତଡ଼ବ୍ୟସନାତ୍ଵ ସ୍ବାନ୍‌ ସମୁଦ୍ଧର । ଏତଦଥିଂ ହି ନୌ ଜନ୍ମ ସାଧୂନାମୀଶ ଶମ୍ମିକୃତ୍ର ॥୧୪

କରିବା ନିମନ୍ତେ ଓ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥୁବା ଅଧର୍ମର ପଥରୋଧ କରିବା ନିମନ୍ତେ ମୁଁ ମଝି ମଝିରେ ଅନେକ ପ୍ରକାର ଶରୀର ଧାରଣ କରିଥାଏ ॥ ୧୦ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହିପରି ବିଗ୍ବର

କରୁଛନ୍ତି ଠିକ୍‌ ଏତିକିବେଳେ ଆକାଶମାର୍ଟରୁ ଦୁଇଟି ସୂର୍ଯ୍ୟତୁଲ୍ୟ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ରଥ ଆସି ତାଙ୍ଚ୍ଚ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲା। ସେହି ରଥ ଦୁଇଟିରେ ସକଳ ପ୍ରକାର ଯୁଦ୍ଧ ସାମଗ୍ରୀ ସୁସଜ୍ରିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ। ଦୁଇଜଣ ସାରଥୂ ରଥ ଚଳାଇ ଆଣିଥାନ୍ତି॥ ୧୧॥ ସେତିକିବେଳେ ଭଗବାନଙ୍କର ଦିବ୍ଯ ଓ ସନାତନ ଆୟୁଧ ମଧ୍ଯ ସ୍ବତଃ ଆସି ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଗଲା। ଏସବୁ ଦେଖୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମର୍ଚ୍ କହିଲେ-¬ ॥ ୧୨ ॥ “ଭାଇ!

ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ବର୍ତମାନ ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କ୍ଚର ପ୍ରଭୁ ଓ ରକ୍ଷକ ।ଦେଖୁଥୁିବେ, ବର୍ତମାନ ଯଦୁବଂଶୀମାନକ୍କ ଉପରେ ଭୀଷଣ ବିପତ୍ତି ପଡ଼ିଛି। ସେମାନରଙ୍ଦୂୁ ବିପତ୍ତିରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବାପାଇଁ ଆପଣରଙ୍କ୍ଚର ରଥ ଆସିଗଲା; ଆପଣଙର୍ବ୍ବୀର ପ୍ରିୟ ଆୟୁଧ ହଳ ଓ ମୁଷଳ ମଧ୍ଯ ଆସି ପହଞ୍ଚୁଯାଇଛି।

ଆପଣ ଏଥର ରଥ ଆରୋହଣ କରି ଶତ୍ରୁସେନାକୁ ସଂହାର କରନ୍ତୁ ଓ ସ୍ଵଜନମାନକ୍ଦୁ ବିପତ୍ତିରୁ ଉଦ୍ଧାର କରନ୍ତୁ। ହେ ପ୍ରଭୁ! ସାଧୁମାନକ୍କର କଲ୍ଯାଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ତ ଆମେ ଦୁଇଜଣ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରିଥାଇଁ ॥ ୧୩,୧୪ |॥

ତେଣୁ ଆପଣ ବର୍ତମାନ ପ୍ରୁଥୂବୀର ଭାରସ୍ବରୂପ ହୋଇଥୁବା ଏହି ତେଇଶି ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସେନାକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦିଅନ୍ତୁ।” ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ଓ ବଳରାମ

ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ

ତ୍ରୟୋବିଂଶତ୍ୟନୀକାଖ୍ଯଂ ଭୂମେଭାଁର ମପାକୁରଗୁ । ଏବଂ ସମ୍ମନ୍ସ୍ୟ ଦାଶାହୌ ଦଂଶିତୌ ରଥ୍ୂନୌ ପୁରାତ଼ ॥ ୧୫

ଏହିପରି ପରାମର୍ଶ କରି କବଚ ପିନ୍ଧିଲେ ଏବଂ ରଥରେ

ନିଜଗ୍ମତୁଃ ସ୍ବାଯୁଧାଢ୍ୟୌ ବଳେନାଳ୍ପୀୟସାଃବୃତୌ ।

ଆୟୁଧ ଧାରଣ କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ସୈନ୍ଯଦଳ ସେମାନର୍ଦ୍ରୀ ସାଥୂରେ ଗ୍ବଲିଥାଏ। ଶ୍ରୀକୃମ୍ମକ୍କ ରଥ ଚଳାଉଥାନ୍ତି ସାରଥୂ ଦାରୁକ ।ନଗରୀରୁ ବାହାରି ଭଗବାନ ତାଙ୍କର ପାଞ୍ଚଜନ୍ୟ ଶଝଖଟଝ ବଜାଇଦେଲେ ॥ ୧୫,୧୬॥

ଶଝଂ ଦଧ୍ଗୀ ବିନିଗିତ୍ଯ ହରିଦାରୂକସାରଥ୍ପଃ ॥ ୧୬

ବସି ମଥୁରାରୁ ବାହାରିପଡ଼ିଲେ ।ଦୁଇଭାଇ ନିଜ ନିଜର

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୦]

+ ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ +

457

ତାବ୍ଚ୍ଚ ଶଚ୍ଚଝର ଭୟର୍ଦ୍ରର ଧ୍ଵନି ଶୁଣି ଶତ୍ୁସେନାର ବୀରମାନଙ୍କ୍ର ହୃଦୟ ଭୟରେ ଥରି ଉଠିଲା। ତାକୁ ତାବାହ ମାଗଧୋ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ହେ କୃଷ୍ଣ ପୁରୁଷାଧମ ॥ ୧୭ `ଦେଖୁ ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧ କହିଲା--““ରେ ପୁରୁଷାଧମ ତତୋଃଭୂତୁ ପରସୈନ୍ୟାନାଂ ହୃଦି ବିତ୍ରାସବେପଥୁଃ।

ନ ତ଼ୂୟା ଯୋଦ୍ଧୁମିଳ୍ପାମି ବାଳେନୈକେନ ଲ ଢୟା ।

` ସ୍‌

ଏ ୍‌ଵ୍‌୍‌ଵ୍‌

“-

କୃଷ୍ଣ । ତୂ ତ ଏବେ ଛୋଟ ବାଳକ, ପୁଣି ତୂ ଏକୁଟିଆ ଆସିଛୁ ତେଣୁ ତୋ ସହିତ ଲଢ଼ିବାକୁ ମତେ ଲାଜ ଲାଗୁଛି। ଏତେଦିନ ଧରି ତୂ କେଉଁଠି ଲୁଚିଥୁଲୁ କେଜାଣି ! ଆରେ ଦୁଷ୍ଟ ! ତୁ ହେଉଛୁ ତୋ ମାମୁଁର ହତ୍ୟାକାରୀ; ତେଣୁ ମୁଁତୋ ପରି ମାତରଳହନ୍ତା ସଙ୍ଗେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଗ୍ରହେଁନା। ଯା, ପଳା ମୋ ଆଗରୁ ପଳାଇ ଯାଆ।॥ ୧୭,୧୮॥ ଆଉ, ବଳରାମ ! ଯଦି ତୁ ବିଶ୍ବାସ କରୁଛୁ ଯେ, ଯୁଦ୍ଧରେ

ତବ ରାମ ଯଦି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଯୁଧ୍ୟସ୍ଵ ଧୈଯ୍ଯ୍ୟମୁଦୃ ବହ।

ହିତ଼ା ବା ମଜ୍ଜରୈଶ୍ଳିନ୍ନଂ ଦେହଂ ସ୍ବଯ୍ାହି ମାଂ ଜହି ॥ ୧୯ ରବ :

¬

ମଲେ ସ୍ବର୍ଗ ଲାଭ ହୁଏ, ତେବେ ତୂ ଆ ସାହସ ବାନ୍ଧି ମୋ ସଙ୍ଗେ ଯୁଦ୍ଧ କର । ମୋ ବାଣରେ ଛିନ୍ନଭିନ୍ତ ହୋଇଯିବା ପରେ ଏ ଶରୀରକୁ ଏଠାରେ ଛାଡ଼ିଦେଇ ସ୍ବର୍ଟକୁ ଯାଆ; ନାହିଁ ତ୍‌ତୋର ଯଦି ବଳ ଅଛି, ଯୁଦ୍ଧରେ ମୋତେ ମାରିଦେ ।'' || ୧୯ | ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - “ରେ ମଗଧରାଜ!

ଚ

ନ ବୈ ଶୂରା ବିକତ୍ପ୍ରନ୍ତେ ଦଶୟନ୍ତ୍ୟେବ ପୋରୁଷମ୍‌।

ଯେଉଁମାନେ ବୀର ଯୋଦ୍ଧା ସେମାନେ ତୋ ପରି ଫୁଟାଣି

ନ ଗୃହ୍ନୀମୋ ବଗ୍ଵେ ରାଜନ୍ତାତୁରସ୍ୟ ମୁମୃଷିତଃ ॥ ୨୦ । ମାରନ୍ତି ନାହିଁ। ସେମାନେ ନିଜର ବଳପୌରୁଷ କାର୍ଯ୍ୟରେ

ହିଁ ଦେଖାନ୍ତି। ତୋ ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ

ମୂତ୍ଯୁ ନାଚିଲାଣି।

ସେଥୁପାଇଁ ମରିବାବେଳେ ସନ୍ନିପାତ ରୋଗୀ ପ୍ରଳାପ କରିବା

ଖୀଖୁଳ ଜବାଚ

`` ପରିର ତୂ ଏବେ ପ୍ରଳାପ କରୁଛୁ। କହିଯା; କହିଯାନ ଯେତେ

ପୂରାଉନି |”' ॥|୨୦ ॥ ମହାବଳୋଘେନ

ବଳୀୟସା $ ବୃଣୋତ଼।

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲି ଲେ-_ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ବାୟୁ

ସସୈନ୍ଯୟଯାନଧ୍ଵଜବାଜିସାରଥୀ

ସୃକ୍ଷ୍ୟାନଳୌ ବାୟୁରି ବାଭ୍ରରେଣୁଭିଃ ॥ ୨୧

ମେଘଦ୍ବାରା ସୂର୍ଯ୍ୟକୁ ଓ ଧୂଆଁଦ଼ାରା ନିଆଁକୁ ଢାକ୍କିଦିଏ; କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ସେମାନେ ଢା୍ଚି ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ, ସେମାନଙ୍କର ଜ୍ୟୋତି ପରେ ପୁଣି ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଯାଏ ।ମଗଧରାଜ

ଜରାସନ୍ଧ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ଭସ୍ସନା ଶୁଣିବା

ସୁପଣ୍ତି ତାଳଧ୍ଵଜଚିହ୍ନିତୌ ବଳକ୍ଷୟନ୍ତ୍ୟୋ

ସ୍ତ୍ରୟଃ

ପୁର ସମାଶ୍ରିତାଃ

ପି

ହର

ସତ୍ତ୍ଵେ କୃସ୍ଫବଳରାମର୍କ୍ଚ ସମ୍ମୁଖକୁ ମାଡ଼ିଆସି ସେମାନର୍ଗୁ

ରଥା-

ନିଜର ବଳବାନ୍‌ ଓ ଅପାର ସେନାଦ୍ବାରା ଏପରିଭାବରେ

ହରିରାମୟୋମ୍ମ୍ରିଧେ ।

ଗ୍ବରିପଟୁ ଘେରାଉ କରିଦେଲା ଯେ, ସେମାନବ୍କ୍ରର ସେନା,

£ । ୧୭୩୭ ସଂମୁମୁହୂଃ

।କପୟୋ ପ୍ରରାନାନେପ

ଶୁଗ୍ବର୍ଦିତାଃ॥

୨

ଶିଳୀମୁଖାତ୍ୟୁଲ୍‌ ବଣବଷିପୀଡ଼ି ତମ୍‌

8

ରଥ, ଧ୍ଵଜା, ଘୋଡ଼ା ଓ ସାରଥୁମାନେ ଆଉ ଦେଖାଗଲେ ନାହିଁ॥ ୨୧ ॥ ମଥୁରାର ନାରୀମାନେ ନିଜ ନିଜର ଘରଛାତ

୨୨ ।ଉପରେ, ପ୍ରାସାଦଛାତର ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ତଥା ଗୋପୁରରେ ଚଢ଼ି ଯୁଦ୍ଧର କୌତୁକ ଦେଖୁଥୂଲେ । ସେମାନେ ଯୁଦ୍ଧଭୂମିରେ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପକ୍କର ଗରୁଡ଼ଚିହ୍ନର ଧ୍ଵଜା ଉଡୁଥିବା ରଥଓ ବଳରାମର୍ଦ୍ଚର ତାଳବୃକ୍ଷଚିହ୍ନର ଧ୍ଵଜା ଉଡ଼ୁଥିବା ରଥ ଦେଖିବାକୁ ନ ପାଇ ୫ `

ମୂର୍ଚ୍ଚିତା ହୋଇଗଲେ ॥ ୨୨ ॥ ଏଣେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଦେଖୂଲେ

ଯେ, ଶତ୍ରୁସେନାର ବୀରମାନେ ତାର୍କ୍ଚ ସେନା ଉପରକୁ

458

»* ଶ୍ୀମଭାଗବତ »

ସ୍ପସୈନ୍ୟମାଲେ।କ୍ୟ

ଗୃହ୍ୃବ୍ନ

ନିଷଙ୍ଗାଦଥ

॥ ୨୩

ଧ୍ବନି କଲେ॥ ୨୩॥

ମୁଞ୍ଚଞ୍ଚି ତବାଣପୂଗାଟ୍‌ ।

ରଥାନ୍ବ କୁଞ୍ଚର ବାଜିପତ୍ତୀଟ୍‌

ନିରନ୍ତରଂ

ଯଦ୍ବବଦଲାତଚକ୍ରମ୍‌ ॥ ୨୪

ନିର୍ଭିନ୍ନକୃୁମୟ୍ନାଃ

କରିଣୋ

ନିପେତୁ-

ରନେକଶୋଃଶ୍ଵା ରଥା

ଶରବୁୃଦକ୍ମକନ୍ଧରାଃ ।

ହତାଶ୍ଵବଧ୍ଵଜସୂତନାୟକାଃ ପଦାତୟଶ୍ଥିନ୍ତଭୂଜୋରୁକନ୍ଧରାଃ

|॥ ୨୫

ଭୂଜାହୟଃ

ଶତଶୋଃ ସୂଗାପଗାଃ |

ପୂରୁଷଶୀଷିକ ଳ୍ପପା

ହତଦ଼ିପଢ଼ୀପହୟଗ୍ରହାକୁ ଳାଃ

କରୋରୁମୀନା

॥ ୨୬

ନରକେଶଶୈବଳା

ଧନୁସ୍ତରଙ୍ଗାଯୁଧଗୁଳ୍ ସର୍ଗୂଳାଃ ଅଜ୍ଭୁରିକାବର୍ତ ଭୟାନକା ମହାମଣିପ୍ରବେକାଭରଣାଶ୍ମଶକି ରାଃ ପ୍ରବର୍୍ଚରିତା

ଭୀରୂଭୟାବହା

ମନସ୍ପିନାଂ

ହଷିକରୀଃ

ନିଘ୍ନତାରୀଟ୍‌

ମୁସଳେନ

ବଳଂ

॥ ୨୭

ପରମ୍ପାରମ୍‌।

ଦୁମିଦାନ୍‌ ॥ ୨୮

ତଦଙ୍ଗାଣ୍ହ୍‌ ବଦହୁଗିଭୈରବଂ ଦୁରନ୍ତପାରଂ

ଶରବୃକତ୍ଟି କରୁଥିବାବେଳେ ଧନୁକୁ ଦେଖୁ ମନେ ହେଉଥୁଲା, ସତେ ଯେପରି ଏକ ଅଲାତଚକ୍ର ଘୂରୁଛି। ଏପରିଭାବରେ ଭଗବାନ ଜରାସନ୍ଧର ଚତୂରଙ୍ଗିଣୀ ସେନାକୁ ସଂହାର କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ॥ ୨୪ ॥ ତାରଙ୍ବ୍ଚ ଶରାଘାତରେ ବହୁସଂଖ୍ଯକ ହାତୀର୍କୀର ମୁଣ୍ଡ ଫାଟିଗଲା ଓ ସେମାନେ ମରି ତଳେ ପଡ଼ିଗଲେ। ଶରାଘାତରେ ଅନେକ ଘୋଡ଼ାର୍ବୀ ହୋଇଗଲା।

ଘୋଡ଼ା,

ମଗଧେନ୍ଦ୍ରପାଳି ତମ୍‌ ।

ସାରଥ୍ୂ ଓ

ରଥୀମାନେ ମରିଯିବାରୁ ବହୁ ରଥ ଅକାମୀ ହୋଇ ପଡ଼ି ରହିଲା। ପଦାତିକ ସୈନ୍ଯମାନର୍କୀର ବାହୁ, ଜଘଂ, ମୁଣ୍ଡ ଆଦି ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ଯଙ୍ଗଂ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ତ ହୋଇଗଲା ॥ ୨ ୫ ॥ ସେହି ଯୁଦ୍ଧରେ ଅପାର ତେଜସ୍ଵୀ ଭଗବାନ ବଳରାମ ମୁଷଳ ଆଘାତରେ ବହୁ ଲଢ଼ୁଆ ଶତୂୂର୍ଦୁମାରି ତଳେ ଗଡ଼ାଇଦେଲେ। ସେମାନର୍ଚ୍ରୀ ଅଙ୍ଗ ପ୍ରତ୍ଯଙ୍ଗରୁ ଝରିପଡ଼ୁଥୁବା ରକ୍ତ ଶହ ଶହ ନଦୀଧାରା ହୋଇ ବହିଗଲା। କେଉଁଠି ମନୁଷ୍ଯ କଟି ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ତ ହୋଇଯାଉଥାନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ହାତୀଘୋଡ଼ା ଛଟପଟ ହେଉଥାନ୍ତି। ସେହିସବୁ ରକ୍ତନଦୀରେ ମନୁଷ୍ଯମାନଙ୍କର କଟାବାହୁସବୁ ସାପ ପରି ଦେଖା ଯାଉଥାଏ ତ, କଟାମୁଣ୍ଡସବୁ କଇଁଛମାନର୍କୀ ପରି ଭାସୁଥାଏ। ମଲାହାତୀମାନେ ପଡ଼ି ଦ୍ବୀପ ପରି ଦିଶୁଥାନ୍ତି

ମୂଧେ

ସଙ୍କ୍ପଷିଣେନାପରିମେୟତେଜସା

ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସେ ତୂଣୀରରୁ ଶର

କାଢ଼ି, ଧନୁରେ ଯୋଖ୍ ଗୁଣ ଆକର୍ଷଣପୂର୍ବକ ଗୋଛା ଗୋଛା ଶର ମାରିଲେ। ସେ ଧନୁକୁ ଚତୁଦ୍ଦିଗକୁ ଘୂରାଇ

ମୁଣ୍ଡ ଗଣ୍ତି ଅଲଗା

ସଂଛିଦ୍ୟମାନଡ଼ିପଦେଭବାଜିନା-

ମଙ୍ଗପ୍ରସୂତାଃ

କରୁଛନ୍ତି ଓସେହି ଶର ଆଘାତରେ ତାର୍ଚ୍ଚର ସୈନ୍ଯମାନେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ପୀଡ଼ିତ ଓ ବ୍ଯଥୂତ ହେଉଛନ୍ତି। ଏହା ଦେଖୁ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙଚ୍ଗ୍ରର ଦେବାସୁର ସମ୍ମାନିତ ଶାର୍କ୍ଗଧନୁରେ ଟଙ୍କାର

ସନ୍ଦଧଜ୍ରରାଟ୍ବ

ବିକୃଷ୍ଯ ନିଘ୍ନଟ୍‌

ବାଦଲରୁ ବର୍ଷାଧାରା ପଡ଼ିଲା ପରି ଅଗଣିତ ଶର ବର୍ଷା

ସୁରାସୁରାର୍ଚ୍ଚିତଂ

ବ୍ୟସ୍ତୁଜିୟକ୍ରାଇ୍ଗଂଶରାସନୋତ୍ତମମ୍‌

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୦

ଏବଂଘୋଡ଼ାମାନେ

କୁମ୍ଭୀର ପରି ଦେଖା ଯାଉଥାନ୍ତି। କଟାହାତ ଓ ଗୋଡ଼ ବଡ଼ ବଡ଼ ମାଛ ପରି, ଲୋକଙ୍କୀ ମୁଣ୍ଡବାଳ ଶିଉଳି ପରି, ହାତରୁ ଖସିପଡ଼ିଥୁବା ଧନୁ ତରଇଂ ପରି ଏବଂ ଅସ୍ତ୍ରୀଶସ୍ତ୍ର ଲତା କିଂବା ଘାସକୁଟା ପରି ମନେ ହେଉଥାଏ ରକ୍ତନଦୀରେ ଭାସି ଯାଉଥୂବା ଢାଲସବୁ ଭୟର୍ଚ୍ଚର ପାଣିଭଉଁରି ପରି ବୋଧ ହେଉଥାଏ। (ସେନ୍ୟମାନଙ୍କ ଦେହରୁ ଖସି ପଡ଼ିଥୁବା) ବହୁମୂଲ୍ୟ ଆଭୂଷଣ ଓ ମଣିସବୁ ଗୋଡ଼ି ଓ ପଥରଖଣ୍ଡ ପରି ଗଡ଼ିଗ୍ବଲିଥାଏ। ସେହିସବୁ ରକ୍ତନଦୀ ଦେଖୂ ଡରୁଆ

ଲୋକେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ଯାଉଥୁୂଲେ, କିନ୍ତୁ ବୀରମାନର୍କୀର ଉସାହ ବଢ଼ି ଗ୍ବଲିଥୂଲା॥ ୨୬-୨୮॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଜରାସନ୍ଧର ସେହି ସେନା ଥିଲା ସମୁଦ୍ର ସମାନ ଦୁର୍ଗମ, ଭୟାବହ ଓ ଦୂଜୈୟୀ କିନ୍ତୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୦]

କ୍ଷୟ

+ ଦଶମ ସ୍ପନ୍ଧଂ +

ପ୍ରଣୀତଂ ର୍ବିକ୍ରୀଡ଼ିତ

ବସୁଦେବପୁତ୍ରୟୋତଜ୍ଜଗଦୀଶୟୋଃ

ପରମ୍‌ ॥ ୨୯

459

ବଳରାମ ଅତି ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ଯରେ ତାହାକୁ ବିଧ୍ଵଂସ କରିଦେଲେ। ସେମାନେ ତ ସମଗ୍ର ଜଗତର ସ୍ବାମୀ;

ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଗୋଟିଏ ସେନ୍ଯବାହିନୀ ବିନାଶ କରିଦେବା ତ ଖେଳ ପରି ଥୁଲା ॥ ୨୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !

ସିତ୍ଯୁଭବାନ୍ତଂ

ଭୁବନତ୍ରୟସ୍ଯ

ସମୀହତେଃ ନନ୍ତଗୁଣଃ ନ

ତସ୍ଯ

ଚିତ୍ରଂ

ସ୍ତଥାପି

ମର୍ତ୍୍ଯାନୁବିଧସ୍ୟ

ଯଃ

ସ୍ଵଲୀଳୟା ।

ପରପକ୍ଷନିଗ୍ରହ-

ବଣ୍ଫ୍ଯତେ ॥ ୩୦

ଭଗବାନଙ୍ଚ୍ରର ଗୁଣ ଅନନ୍ତ। ସେ ଲୀଳାଛଳରେ ହିଁ ତିନିଲୋକର ଉମ୍ପତ୍ତି, ସ୍ତିତି ଓ ସଂହାର କରିପାରନ୍ତି। ସେମାନେ ଶତୂସେନାକୁ ଏପରି ଯେଉଁ ଅକ୍ଲେଶରେ ବିଧ୍ଧଂସ କରିଦେଲେ, ତାହା ସେମାନର୍ଚ୍ଚ ପକ୍ଷରେ କୌଣସି ବଡ଼ କଥା ନ ଥିଲା । ତଥାପି, ସେମାନେ ଯେହେତୁ ମନୁଷ୍ଯରୂପ ଧାରଣ କରି ମନୁଷ୍ଯଙ୍କାୀ ପରି ଲୀଳା କରୁଥୂଲେ, ତେଣୁ

ସେମାନଙ୍କର ପରାକ୍ରମର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଉଛି ॥ ୩୦ ॥ ଏପରିଭାବରେ ଜରାସନ୍ଧର ସମସ୍ତ ସୈନ୍ଯ ନିହତ ହେଲେ। ରଥ ସବୁ ଭାଇଁଂଗଲା। ଜରାସନ୍ଧର ଶରୀରରେ କେବଳ ପ୍ରାଣଟା ହିଁ ରହିଗଲା। ଏତିକିବେଳେ ଗୋଟିଏ

ସିଂହ ଆଉ ଗୋଟିଏ ସିଂହକୁ ଧରିପକାଇଲା ପରି ବଳରାମ

ଜଗ୍ରାହ ବିରଥ' ରାମୋ ଜରାସକ୍ଧଂ ମହାବଳମ୍‌|

ହତାନୀକାବଶିଷ୍ଟ୍ୟସୁଂ ସିଂହଃ ସିଂହମିବୌଜସା ॥ ୩୧

ମହାବଳୀ ଜରାସନ୍ଧକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଧରି ପକାଇଲେ॥ ୩୧ ॥ ଅତୀତରେ ଯେଉଁ ଜରାସନ୍ଧ ବହୁ ବିରୋଧୀ ନରପତିଙ୍କୁ ବଧ କରିଥୂଲା, ବଳରାମ ତାକୁ ବରୁଣଙ୍ ପାଶ ଓ ମନୁଷ୍ୟର

ଫାନ୍ଦରେ ବାନ୍ଧିବାକୁ ଗ୍ରହିଁଲେ ।ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମ ଭାବିଲେ,

ବଧ୍ୟମାନଂ ହତାରାତିଂ ପାଶୈବାରୁଣମାନୁଷୈଃ। ବାରୟାମାସ ଗୋବିନ୍ଦସ୍ତେନ କାକ୍ଷ୍ଯଚିକୀଷିୟା ॥ ୩ ୨

ଯଦି ଜରାସନ୍ଧକୁ ନ ମାରି ବର୍ତମାନ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଏ, ତେବେ ଭଲ ହେବ। ଭବିଷ୍ଯତରେ ସେ ଅହୁରି ବହୁ ଅସୁରସେନା ଏକତ୍ର କରି ପୁଣି ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସିବ ଏବଂ ତା'ଫଳରେ ପ୍ରଭୁ ସହଜରେ ପୁଥୁବୀର ବହୁତ ଭାର ଲାଘବ କରିଦେଇ ପାରିବେ। ଏପରି ଭାବି, ବଳରାମ

ଜରାସନ୍ଧକୁ ମାରିଦେବାକୁ ଗ୍ରହ୍ରଥୁବା ବେଳେ ସେ ତାଙ୍କୁ ବିରତ କରିଦେଲେ।॥

୩୨॥

ବଡ଼ ବଡ଼ ବୀର ଜରାସନ୍ଧକୁ

ସମ୍ମାନ ଦେଉଥୂଲେ; ବର୍ତ୍ତମାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ-ଂବଳରାମ ତାକୁ ସ ମୁକ୍ତୋ ଲୋକନାଥାଭ୍ୟାଂ ବ୍ରାଡ଼ିତୋ ବୀରସଂମତଃ | ତପସେ କୃତସର୍ଚ୍ଚଜ୍ଖୋ ବାରିତଃ ପଥ୍ୂ ରାଜଭିଃ ॥ ୩୩

ଦୟା କରି ଛାଡ଼ିଦେବାରୁ ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲଜ୍ଜା ବୋଧ କଲା। ତେଣୁ ସେ ଏଥର ତପସା୍ଯା କରିବାକୁ ସ୍ଥିର କଲା, କିନ୍ତୁ ବାଟରେ ତାର ସାଥୀ ନରପତିମାନେ ତାକୁ ବହୁତ ବୁଝାଇ କହିଲେ, “ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଯଦୁବଂଶୀମାନକ୍କୀର ଅଛି କଣ ୮

ସେମାନେ

ଆପଣଙ୍କୁ ମୋଟେ

ପରାସ୍ତ କରିପାରି ନ

ଥାନ୍ତେ ।ଆମର ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ଥୁଲା; ସେଥୁପାଇଁ ଆମକୁ ପରାଜୟ

ବାକ୍ୟୈଃ ପବିତ୍ରାଥିପଦୈନିୟନୈଃ ପ୍ରାକୃ ତୈରପି । ସ୍ବକମ୍ମିବନ୍ଧପ୍ରାପ୍ରୋଃନୟଂ ଯଦୁଭିସ୍ତେ ପରାଭବଃ ॥ ୩୪

ବରଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା।'”” ସେମାନେ ତାକୁ ଭଗବାନର୍କବର ଇଚ୍ଛା ତଥା ଭବିଷ୍ଯତରେ ନିଶ୍ଛୟ ବିଜୟୀ ହେବାର ଆଶାଜନକ ବାଣୀ ଶୁଣାଇ ବହୁତ ବୁଝାଇଲେ ଏବଂ ତପସ୍ୟା କରିବା ଚିନ୍ତାଧାରାରୁ ତାକୁ ବିରତ କଲେ ॥ ୩୩,୩୪ ॥

460

ହତେଷୁ ସବାନୀକେଷୁ ନୂପୋ ବାହିଦ୍ରଥସ୍ତଦା। ଉପେକ୍ଷିତୋ ଭଗବତା ମଗଧାନ୍‌ ଦୁମିନା ଯଯୌ ॥ ୩୫

ମୁକୁନ୍ଦୋଃପ୍ଯକ୍ଷତବଳୋ ନିସ୍ତୀଣ୍ଡାରି ବଳାଣ୍ଡି ବଃ। ବିକୀକ୍ଷ୍ୟମାଣଃ କୁସୁମୈସ୍ତିଦଶୈରନୁମୋଦିତଃ ॥ ୩୬

ମାଥୁରଗୈରୁପସଙ୍ଗମ୍ଯ ଉପଗୀୟମାନବିଜୟଃ

ବିଜ୍ଵରୈମୁୁଦିତାତ୍ମୃଭିଃ। ସୁତମାଗଧବନ୍ଦିଭିଃ॥ ୩୭

ଶଙ୍ଖଂଦଦୁନ୍ଦୁଭୟୋ ନେଦୁଭୈରୀତୃକ୍ଷ୍ୟାଣ୍ୟନେକଶଃ । ବୀଣାବେଣୁମୂଦଙ୍ଗାନି ପୁରଂ ପ୍ରବିଶତି ପ୍ରଭୌ॥ ୩୮

ସିକ୍ତ ମାଗାଂ ହୃଷ୍ଟଜନାଂ ପତାକାଭିରଳ ର୍କ୍ଧତାମ୍‌ । ନିଶୁଷ୍ଟାଂ ବ୍ରହୁଘୋଷେଣ କୌତୁକାବଦ୍ଧତୋରଣାମ୍‌ ॥ ୩୯ ନିଚୀୟମାନୋ ନାରୀଭିମାଲ୍ୟଦଧ୍ୟକ୍ଷତାର୍କୁରୈଃ। ନିରୀକ୍ଷ୍ୟମାଣଃ ସସ୍ଳେହଂ ପ୍ରୀତ୍ୟୁଳିଳିତଲେ।ଚନୈଃ ॥ ୪୦ ଆଯୋଧନଗତଂ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୦

¥ ଶ୍ରୀମତ୍ଭାଗବତ #

ବିତ୍ତମନନ୍ତଂ

ବୀରଭୂଷଣମ୍‌।

ଯଦୁରାଜାୟ ତତ ସବିମାହୃତଂ ପ୍ରାଦିଶତୃପ୍ରଭୁଃ ॥ ୪୧ ଏବଂ ସପ୍ରଦଶକୂ ତୁସ୍ତାବତ୍ଯକ୍ଷୌହିଣୀବଳଃ। ଯୁଯୁଧେ ମାଗଧୋ ରାଜା ଯଦୁଭିଃ କୃମ୍ଫୂପାଳିତୈଃ ॥ ୪ ୨

ଅକ୍ଷିଣ୍ଧାସ୍ତହୁବଳଂ ସବିଂ ବୃଷ୍ଣୟଃ କୃଷ୍ଣତେଜସା। ହତେଷୁ ସ୍ନେଷ୍ଵନୀକେଷୁ ତ୍ୟକ୍ତୋ୍ୟାଦରିଭିନ୍ଦିପଃ ॥୪୩

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ସେତେବେଳକୁ ଜରାସନ୍ଧର ସବୁସେନ୍ଯ ମରିଯାଇଥିଲେ। ଭଗବାନ ବଳରାମ ଯାଆ, ତତେ ଛାଡ଼ିଦେଉଛିଂ କହି ତାକୁ ଛାଡ଼ିଦେଇଥୁଲେ। ତେଣୁ ସେ ଦୁଃଖୃତ ମନରେ ନିଜ ରାଜ୍ୟ ମଗଧକୁ ଫେରିଗଲା ॥ ୩୫ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ସେନ୍ୟମାନଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରକାର କ୍ଷତି ହୋଇ ନ ଥୂଲା। ସେମାନେ ଜରାସନ୍ଧର ସମୁଦ୍ର ପରି ମାଡ଼ି ଆସିଥୁବା ତେଇଶି ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସେନ୍ଯଙ୍କୁ ସହଜରେ ମାରିଦେଇଥୂଲେ। ତେଣୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ଦେବତାମାନେ ସେମାନର୍ଦ୍ଚ ଉପରେ ନନ୍ଦନବନର ପୁଷ୍ଠା

ବୃଷ୍ଟ କଲେ ଏବଂ ସେମାନର୍ଦ୍ଚର ଏହି ମହାନ୍‌ କୀର୍ତିର ପ୍ରଶଂସା କଲେ॥ ୩୬॥ ଜରାସନ୍ଧର ପରାଜୟ ଦେଖୁ ମଥୁରାବାସୀର୍କର ଭୟ ଦୂର ହୋଇଗଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କ ବିଜୟରେ ସେମାନର୍କ୍ରର ହୃଦୟ ଆନନ୍ଦମଗ୍ନ ହୋଇଗଲା। ସୂତ, ମାଗଧ ଓ ବନ୍ଦୀଜନମାନେ ତାର୍କ୍ଚ ବିଜୟରେ ଗୀତ ଗାଇବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୩୭ ॥ ଭଗବାନ ନଗରରେ ପ୍ରବେଶ କଲାମାତ୍ରେ ସେଠାରେ ଶବ୍ଝଂ, ଭେରୀ, ତୂରୀ, ନାଗରା, ବୀଣା, ବଂଶୀ ଓ ମୁଦଙ୍ଗ ବାଜିଉଠିଲା | ୩୮ || ସେତେବେଳକୁ ମଥୁରାର ବାଟଘାଟ ଗ୍ବରିଆଡ଼େ ସୁଗନ୍ଧ ଜଳ ଛିଞ୍ଚା ଯାଇଥାଏ । ନଗରର ନରନାରୀ ଆନନ୍ଦରେ ହସିଖେଳି ବୁଲୁଥୁବାରୁ ନଗରରେ ଗହଳଚହଳ ଲାଗି ରହିଥାଏ । ସମଗ୍ର ନଗରଟା ଛୋଟ ଛୋଟ ଧ୍ଵଜା ଓ ବଡ଼ ବଡ଼ ବିଜୟ ପତାକାରେ ସଜାଇ ଦିଆଯାଇଥାଏ। ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କ୍ରର ବେଦଧ୍ବନି ପ୍ରତିଧ୍ଲନିତ ହେଉଥାଏ ଏବଂ ଗ୍ଵରିଆଡ଼େ ଆନନ୍ଦୋସବସୂଚକ ତୋରଣମାନ ବନ୍ଧା ଯାଇଥାଏ ॥ ୩୯ ॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନଗରରେ ପ୍ରବେଶ କଲାବେଳେ ନଗରର ନାରୀମାନେ ପ୍ରେମ ଓ

ଉଲଣ୍ଠାପୂର୍ଶ୍ର ନୟନରେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ନେହପୂର୍ବକ ଗ୍ରହିଁ ରହିଥାନ୍ତି ଏବଂ ତାର୍କ୍ଚ ଉପରେ ଫଲହାର, ଦହି, ଅକ୍ଷତ ଓ ଯବଧାନ ଆଦିର ଅଙ୍ଗୁର ବର୍ଷା କରୁଥାନ୍ତି ॥୪୦ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃତ୍ତୁ ରଣଭୂମିରୁ ଅପାର ଧନସମ୍ପଦ ଓ ବୀରମାନର୍ଚ୍ଚର ବହୁ ଆଭୂଷଣ ନେଇଆସିଥୁଲେ। ସେହିସବୁ ଦ୍ରବ୍ଯ ସେ ଯଦୁବଂଶୀମାନବ୍ଦରର

ରାଜା

ଉଗ୍ରସେନବ୍ଦ୍ଚ

ନିକଟକୁ

ପଠାଇଦେଲେ ॥ ୪୧ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ଏପରିଭାବରେ ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧ ତେଇଶି ତେଇଶି ଅକ୍ଷୋହିଣୀ ସୈନ୍ଯ ଧରି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସୁରକ୍ଷିତ ଯଦୁବଂଶୀମାନଙ୍କ୍ଵ ସଙ୍ଗେ ସତର ଥର ଯୁଦ୍ଧ କଲା॥ ୪୨ ॥ କିନ୍ଧୁ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦା ଶକ୍ତରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇ ଯାଦବମାନେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଥର ତାର ସମସ୍ତ ସେୈନ୍ୟର୍ଦୁ ବିନାଶ କରିଦେଉଥୁଲେ | ଯଦୁବ ଶୀମାନେ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଥର ସବୁସୈନ୍ଯଙ୍କୁ ବିନାଶ କରିସାରି ଜରାସନ୍ଧକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଉଥୁଲେ ଏବଂ ସେ ତା'ର ରାଜଧାନୀକୁ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୦ ଅଷ୍ଟ୍ଯ୍ଦଶମସ ଗ୍ରାମେ ଆଗାମିନି

# ଦଶମ

ତଦନ୍ତରା।

ନାରଦପ୍ରେଷିତୋ ବୀରୋ ଯବନଃ ପ୍ରତ୍ୟଦୃଶ୍ୟତ ॥ ୪୪

461

ସ୍ପୀନ୍ଦ×

ଫେରିଯାଉଥୁଲା ॥ ୪୩ ॥ ଅଷ୍ଟୀଦଶବାର (ଅଠର ଥରର) ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆୟୋଜନ ଗ୍ବଲିଥୂବାବେଳେ ନାରଦ ପଠାଇଥୁବା ବୀର କାଳଯବନ ଆସି ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଗଲା ॥ ୪୪ ॥ କାଳଯବନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇପାରିବା ପରି ବୀର ସଂସାରରେ କେହି ନ ଥିଲେ ।|ସେ ଯେତେବେଳେ

ରୁରୋଧ ମଥୁରାମେତ୍ୟ ତିସୂପଭିମ୍ଣୈୈଚ୍ଛକୋଟିଭିଃ।

ଶୁଣିଲା ଯେ, ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ତାଂରି ପରି ବଳବାନ୍‌

ନୂଲୋକେ

ଏବଂ ସେମାନେ ତାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇପାରିବେ, ସେତେବେଳେ ସେ ତିନିକୋଟି ମ୍ଳନେଢ଼ ସୈନ୍ଯ ଧରି ମଥୁରାକୁ ଘେରାଉ କରିଦେଲା ॥ ୪୫ ॥ କାଳଯବନର ଏପରି ଅସମୟରେ ଆକ୍ରମଣ ଦେଖୁ

ଗ୍ବପ୍ରତିଦୁନ୍ଦ୍ଵୋ ବୃଷ୍କୀଞ୍ଛୁତ଼ାଆ ମୂସମ୍ମିତାନ୍‌ | ୪୫

ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍କାଚିନ୍ତୟତ଼ କୃଷ୍ଫଃ ସର୍କଷିଣସହାୟବାନ୍‌।

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବଳରାମର୍ଦ୍ଚ ସହିତ ବିଗ୍ଵରବିମର୍ଶ କଲେ ।

ଅହୋ ଯଦୁନାଂ ବୂଜିନଂ ପ୍ରାପ୍ର" ହ୍ୟୁଭୟତୋ ମହତ ॥ ୪ ୬ ସେ କହିଲେ, ''ଏବେ ଗୋଟିଏ ଭୀଷଣ ସର୍କଟ ଆସିଗଲା | ବର୍ତମାନ ଯଦୁବଂଶୀମାନବଚ୍କ ଉପରକୁ ଏକାସାଥୂରେ ଯବନୋଃୟ ନିରୁନ୍ଧେୈଃ ସ୍ମାନଦ୍ୟତାବନ୍ଵମହାବଳଃ । ମାଗଧୋଃ ପ୍ୟଦ୍ୟ ବା ଶ୍ଵୋ ବା ପରଶ୍ଵୋ ବା ଗମିଷ୍ୟତି ॥ ୪୭

ଆବୟୋଧଯ୍ୟ୍ୁଧ୍ୟତୋରସ୍ୟ ଯଦ୍ୟାଗନ୍ତା ଜରାସୁତଃ । ବନ୍ଧୂଟ୍‌ ବଧ୍ଧଷ୍ୟତ୍ୟଥବା ନେଷ୍ୟତେ ସ୍ଵପୁରଂ ବଳୀ ॥ ୪୮

ଜରାସନ୍ଧ ଓ କାଳଯବନ-¬ଦୁଇ ଦୁଇଟା ବିପତ୍ତି ମାଡ଼ି ଆସିଲାଣି ॥ ୪୬ ॥ ଆଜି ତ ଏହି ମହାବଳଶାଳୀ ଯବନ ଆମକୁ ଘେରାଉ କରିଦେଲାଣି; ପୁଣି ଆଜି, କାଲି କିମ୍ବା ପଅରିଦିନ ଭିତରେ ଜରାସନ୍ଧ ମଧ୍ଯ ଆସିଯିବ ।॥ ୪୭ ॥ ଆମେ ଦୁଇଭାଇ ଏହି ଯବନ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରୁ କରୁ ଖୁବ୍‌ ଶୀଘ୍ର ବଳବାନ୍‌ ଜରାସନ୍ଧ ଆସି ଆମ ବନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ମାରିଦେବ କିମ୍ବା ବନ୍ଦୀ କରି ତାନଗରକୁ ନେଇଯିବ ॥ ୪୮ ॥

ତେଣୁ ଆଜି ଭିତରେ ଆମକୁ ଏପରି ଏକ ଦୁଗଁବା କିଲ୍ଲା ଗଢ଼ିବାକୁ ହେବ ଯେ, ତା ଭିତରେ ପଶିବା ଯେପରି କୋଣସି ମନୂଷ୍ଯ ପକ୍ଷରେ ସହଜ ହେବ ନାହିଁ। ଆମ ସ୍ଵଜନ-ସମ୍ବନ୍ଧୀୟମାନର୍କୁ ପ୍ରଥମେ ସେହି କିଲ୍ଲାରେ ରଖ୍ପଦେଇ, ତା'ପରେ ଏହି ଯବନକୁ ବଧ କରାଇବା।'” ॥୪୯ ॥

ତସ୍ମାଦଦ୍ୟ ବିଧାସ୍ୟାମୋ ଦୁଗିଂ ଦ଼ିପଦଦୁଗିମମ୍‌। ତତ୍ର ଜ୍ଞାତୀନ୍‌ ସମାଧାୟ ଯବନଂ ଘାତୟାମହେ ॥ ୪ ୯ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ଏପରି ବିଗ୍ବରବିମର୍ଶ କରି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସମୁଦ୍ର ଭିତରେ

ଦୁର୍ଗମ ନଗର

ଇତି ସମ୍ମନ୍୍ୟ ଭଗବାନ୍‌ ଦୁଗିଂ ହାଦଶଯୋଜନମ୍‌ । ଅନ୍ତଃସମୁଦ୍ରେ ନଗରଂ କୃସ୍ଣନାଭୂତମଚୀକରତବ ॥ ୫୦ ଦୃଶ୍ୟତେ ଯତ୍ର ହି ଡ଼ାଷ୍ଟଂ ବିଜ୍ଞାନଂ ଶିଳୁ ନୈପୁଣମ୍‌ ।

ରଥ୍ଯାଚତ଼ରବୀଥୀଭିକ୍ଯିଥାବାସ୍ତୁ

ବିନିର୍ମିତମ୍‌ ॥ ୫୧

ସୁରଦ୍ରୁମଲ ତୋଦ୍ୟାନବିଚିତ୍ରୋପବନାନ଼ିତମ୍‌

।

ଦ୍ବାରକାପୁରୀ ନାମକ

ଗଢ଼ିଦେଲେ। ସେହି ନଗର

ଏକ

ଦୈର୍ଘ୍ଯଂ

ପ୍ରସ୍ତରେ ଥିଲା ଅଠଗ୍ରବଳିଶ କୋଶ ଏବଂ ସେଠାର ପ୍ରତ୍ୟେକ

ବସ୍ତୁ ଥିଲା ଅଦ୍‌ଭୁତ ॥ ୫୦॥ ସେହି ନଗରର ପ୍ରତ୍ୟେକ

ବସ୍ତୁରେ ବିଶ୍ଵକର୍ମାର୍କ୍ର ବାସ୍ତୁବିଜ୍ଞାନ ଓ ଶିଳ୍ପକଳାର ନୈପୁଣ୍ଯ ପ୍ରକଟିତ ହେଉଥଲା । ବାସ୍ତୁକଳା ଅନୁସାରେ ଯଥାତ୍ପାନରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ସଡ଼କ, ଛକ ଓ ଗଳିଦ୍ରାରା ନଗରକୁ ବିଭିନ୍ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥୂଲା ॥ ୫୧ ॥ ସେହି ନଗରରେ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଉଦ୍ଯାନ ଓ ବିଚିତ୍ର ଉପବନମାନ ରହିଥୂଲା ଏବଂ ସେହିସବୁ ଉଦ୍ୟାନ ପ୍ରଭୂତିରେ ଦିବ୍ଯ ବୃକ୍ଷଲତା ଶୋଭା ପାଉଥୂଲା। ନଗରରେ ଏତେ ଉଚ୍ଚ୍ଚ ଉଚ୍ଚ

ସୁବର୍ଶ୍ଚ ଶିଖର ରହିଥୂଲା ଯେ, ସେସବୁ ଆକାଶ ସହିତ ବାଉ୍ତାଳାପ କରୁଥୁବା ପରି ଲାଗୁଥୁଲା। ସ୍ତଟିକ ମଣିର

ହେମଶ୍ମଙ୍ଗେ ଦିବିସ୍ଫୃଗ୍‌ଭିଃ ୟ୍କାଟିକାଙ୍ଗଟାଳଗୋପୁରୈଃ ॥ ୫ ୨ ଅଟ୍ଟାଳିକା, ଉଚ୍ଚ ଉଚ୍ଚ କବାଟ ଓ ଫାଟକ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସୁନ୍ଦର

462

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୦

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ରାଜତାରକୁଟୈଃ କୋଷ୍ଷେ ହେମକୁମ୍ବୈରଳଟ୍କ୍ପତୈଃ । ରବ୍ରକୂଟୈଗ୍ଧିହୈହେଁମୈମିହାମରକତସ୍ସଳୈଃ ॥ ୫୩

ଦେଖାଯାଉଥୂୁଲା॥ ୫୨ ॥ ଖାଦ୍ଯଶସ୍ଯ ରଖୁବାଲାଗି ଘରମାନଙ୍କରେ ରୂପା ଓ ପିତଳର ଅମାର ଘରମାନ

ଗଢ଼ା ଯାଇଥୂଲା। ସେଠାର ଭବନସବୁ ସୁନାରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥଲା

ଏବଂ

କାରୂକାର୍ଯ୍ୟପୂଷ୍ଠ

ସେଗୁଡ଼ିକ

ସୁବର୍ଷ କଳସ

ଉପରେ

ବସା

ନାନାପ୍ରକାର

ଯାଇଥୁଲା।

ଭବନଗୁଡ଼ିକର ଶିଖର ବିଭିନ୍ନ ରନ୍ରେ ତଥା ମେଜିଆ

ମର୍କତମଣିରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥୁଲା॥ ୫୩ ॥ ଏହା ଛଡ଼ା

ବାସ୍ତୋଷ୍କାତୀନାଂ ଚ ଗୂହୈ ବିଳଭୀଭିଶ୍ହ ନିର୍ମିତମ୍‌। ଗ୍ରତୁବିଣ୍ଟ୍ୟାଜନାକୀଣ୍ଣ୍ଂ ଯଦୁଦେବଗ୍ଧହୋଲ୍ଲସତ୍ବ ॥ ୫୪

ସେହି ନଗରରେ ବାସୁଦେବତାର୍କ୍ଚ ମନ୍ଦିର ଓ ଉପରମହଲାର ପୋଟିକମାନ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଢଙ୍ଗରେ ଗଢ଼ା ଯାଇଥୁୂଲା।

ନଗରରେ ଗ୍ବରିବର୍ଚିର ଲୋକେ ବାସ କରୁଥୂଲେ ଏବଂ

ସୁଧମାଂ ପାରିଜାତଂ ଚ ମହେନ୍ଦ୍ରଃ ପ୍ରାହିଣୋଦ୍ଧରେଃ । ଯତ୍ର ଗ୍ବବସିତୋ ମତ୍ତ୍ୟୌ ମତ୍ତ୍ୟଧମୈନି ଯୁଜ୍ୟତେ ॥ ୫୫

ନଗର ମଝିରେ ଯଦୂବଂଶୀମାନର୍ଚ୍ଧର ମୁଖୂଆ ଉଗ୍ରସେନ, ବସୁଦେବ, ବଳରାମ ତଥା ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କନଅର ଶୋଭା ପାଉଥୂଲା।॥ ୫୪ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂଷ୍ମକ୍ତ ନିମନ୍ତେ ସେଠାକୁ ପାରିଜାତ ବୃକ୍ଷ ଓ ସୁଧର୍ମା ସଭାକକ୍ଷ ପଠାଇଦେଲେ। ସେହି ସଭାକକ୍ଷ ଏପରି ଦିବ୍ଯ ହୋଇଥିଲା ଯେ, ସେଥୂରେ ବସିଥୁବା

ମନୁଷ୍ଯମାନଙ୍କୁ ଭୋକଶୋଷ ଆଦି ମର୍ତ୍ଯଯଲୋକର ଧର୍ମ ପ୍ପର୍ଶ କରିପାରୁ ନ ଥୂଲା॥ ୫୫॥ ବରୁଣ ଦେବତା

ଶ୍ୟାମୈକକଣ୍ଟାନ୍‌ ବରୁଣୋ ହୟାଞ୍ଚୁଳାନ୍‌ ମନୋଜ ବାନ୍‌ । ଅଷ୍ଟ୍ରୌ ନିଧୂପତିଃ କୋଶାନୂ ଲୋକ ପାଳୋ ନିଜୋଦୟାନ୍‌ ॥ ୫୬

ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ନିମନ୍ତେ ଏପରି ବହୁ ସଂଖ୍ଯକ ଶ୍ଵେତଅଶ୍ଵ ପଠାଇଦେଲେ ଯେ, ସେଥୁରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କାନର ବଶଣ୍ରି ଥୂଲା ଶ୍ଯାମଳ (କଳା) ଓ ସେମାନେ ମନବେଗରେ ଧାଇଁ ପାରୂଥିଲେ। ଧନପତି କୁବେର ଭଗବାନର୍କୀ ନିମନ୍ତେ ପଠାଇଦେଲେ ଅଷ୍ଟନିଧୂୂ ଏବଂ ଅନ୍ଯ ଲୋକପାଳମାନେ ମଧ୍ଯ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଚୀ ନିକଟକୁ ନିଜ ନିଜର ବିଭୂତି ପଠାଇଦେଲେ ॥ ୫୬ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ!

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ହିଁ ସବୁଲୋକପାଳଙ୍କୁ ସେମାନର୍ଚ୍ଚର

ଅଧୂକାର ନିର୍ବାହ ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ଶକ୍ତି ଓ ସିଦ୍ଧି ପ୍ରଦାନ କରିଥୂୁଲେ। ଭଗବାନ ଲୀଳା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପୂଥୂବୀରେ

ଯଦୃ ଯଦୃ ଭଗବତା ଦତ୍ତମାଧ୍ଧପତ୍ୟଂ ସ୍ବସିଦ୍ଧୟେ ।

ସବିଂ ପ୍ରତ୍ୟଧିୟାମାସୁହିରୌ ଭୂମିଗତେ ନୃପ ॥ ୫୭

ଅବତୀର୍ଶ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନେ ନିଜ ନିଜର ସକଳ ସିଦ୍ଧି ଭଗବାନବ୍କ ଚରଣରେ ସମର୍ପଣ କରିଦେଲେ ॥ ୫୭ ॥ ଭଗବାନ ଆପଣା ଅଚିନ୍ତ୍ଯ ମହାଶକ୍ତି ଯୋଗମାୟା ବଳରେ ସମସ୍ତ ସ୍ଵଜନ-ସମ୍ବନ୍ଧୀୟରଙ୍ଦୁ ନେଇ ଦ୍ରାରକାରେ ଅବସ୍ଥାପିତ କରିଦେଲେ।

ମଥୁରାରେ

ଥୂବା ଅବଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଜାମାନଙ୍ଗୀର

ରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ବଳରାମଙ୍କୁ ମଥୁରାପୁରୀରେ ରଖ୍ରଦେଲେ

ତତ୍ର ଯୋଗପ୍ରଭାବେଣ ନୀତ଼ା ସବିଜନଂ ହରିଃ।

ଏବଂ ତାଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ନେଇ, ଗଳାରେ ପହଡୁମାଳା ପିନ୍ଧି,

ପ୍ରଜାପାଳେନ ରାମେଣ କୃଷ୍ଣଃ ସମନୁମନ୍ଧ୍ି ତଃ।

ହାତରେ କୌଣସି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନଧରି ନିଜେ ନଗରର ମୁଖ୍ୟଦହାର ଦେଇ ବାହାରି ପଡ଼ିଲେ ॥୫୮ ॥

ନିଜଗାମ ପୁରଦ୍ବାରାତ ପ୍ଦ୍ୁମାଳୀ ନିରାୟୁଧଃ॥ ୫୮

ଇଜି ଖ୍ରୀମୂଭାଗବତେ ମହାଫୁଜାଠ୩ ପଳମନଂସ ସାନିତାୟଂ କଣମୟଣନ ନଜଜ୍ତରକାର୍ତ୍ଦେ ନୂର୍ଜନିଚବେଶଳଂ ଳାମ ଦନ୍ଞଶତମୋ୯//୦୨ // #© //

+++

ଆଥ କମଞ୍ଚାଶରନାମାଅଧ୍ୟାୟ କାଳଯବନର ବିନାଶ ତଥା ମୁଚୁକୂନ୍ଦ ରାଜା ଚରିତ ପ୍ରିୟ ପରୀକ୍ଷିତ। ଲେ-ଲି ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍ଫ ମଥୁରାର ମୁଖ୍ଯଦ୍ରାର ଦେଇ ବାହାରି

ଖୀଖୂଳ ଜବାଚ

ତଂ ବିଲୋ କ୍ୟ ବିନିଷ୍କ୍କାନ୍ତମୁହି ହାନମିବୋଡୁ ପମ୍‌। ପଡ଼ିବାରୁ, ପୂର୍ବଦିଗରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଉଦୟ ହୋଇଗଲା ପରି ଦଶିନୀୟତମଂ ଶ୍ୟାମଂ ପୀତକୌଶେୟବାସସମ୍‌ ॥ ୧ ମନେହେଲା। ତାହାଙ୍ଗ୍ରର ଶ୍ୟାମଳ ଶରୀର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦର୍ଶନୀୟ ହୋଇଥାଏ ।ଶରୀରରେ ପାଟପୀତାମ୍ବର ଝଲମଲ କରୁଥାଏ; ବକ୍ଷଃସ୍କଳରେ ଶୋଭା ପାଉଥାଏ ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖା ରୂପରେ ଶ୍ରୀବସବକ୍ଷସଂ

ଭ୍ରାଜତ଼଼କୌସ୍ତୁଭାମୁକ୍ତ କନ୍ଧରମ୍‌ ।

ପୂଥୁଦୀଘଚତୁ ବାହୂଂ

ଶ୍ରୀବସଚିହ୍ନ

ଏବଂ ଗଳାରେ

ଝଲସୁଥାଏ କୌସ୍ତୁଭମଣି।

ଆଜାନୁଲମ୍ବିତ ସୁପୁଷ୍ଟ ଚତୂର୍ଭୂଜ। ସଦ୍ଯ ପ୍ରସ୍ତୁଟିତ ପଦୁ

ନବକଞ୍ଚାରୁ ଣେକ୍ଷଣମ୍‌ ॥ ୨ ପରି କୋମଳ ଓ ଭଷତ୍‌ ଲାଲ୍‌ ନୟନ। ମୁଖକମଳରେ

ଖେଳୁଥାଏ ରାଶି ରାଶି ଆନନ୍ଦର ଆଭା । କପୋଳର ଛଟା ହୋଇଥାଏ ଅତୁଳନୀୟ। ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ମୂଦରୁହାସ ଦଶକର

ନିତ୍ଯପ୍ରମୁଦିତଂ ଶ୍ରୀମତୃ୍ବସୁକପୋଳଂ ଶୁଚିସ୍ମିତମ୍‌। ମନ ଗ୍ଵରେରାଇ ନେଉଥାଏ। କର୍ଣ୍ରରେ ଝଲମଲ ହେଉଥାଏ ମୁଖାରବିନ୍ଦଂ ବିଭ୍ରାଣଂ ପ୍ଟୁରନ଼଼ମକରକୂୁଣ୍ଡଳମ୍‌ ॥ ୩ ମକରକୁଣ୍ଡଳ। ତାଙ୍କୁ ଦେଖୂଦେଇ କାଳଯବନ ଭାବିଲା, “ଏ ହିଁ ହେଉଛନି ବାସୁଦେବ | ନାରଦ ଯେଉଁ ଯେଉଁ ଲକ୍ଷଣ ବାସୁଦେବୋ

ହ୍ଯୟମିତି

ଚତୁର୍ଭୁଜୋଃରବିନ୍ଦାକ୍ଷୋ

ପୁମାଞ୍ଛୀବସଲ।ଞ୍ଚୁୂନଃ।

କହିଥୁଲେ ଯେ, “ବକ୍ଷଃସ୍ତଳରେ ଶ୍ରୀବସ ଚିହ୍ନ, ଚତୁର୍ଭୂଜ, କମଳନୟନ, ଗଳାରେ ବନମାଳା ଏବଂ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ସୀମା' ସେସବୂ ଏହାର୍କ୍ଚ ଠାରେ ହିଁ ରହିଛି। ତେଣୁ ଏହି ପୁରୂଷ

ବନମାଲ୍ୟତିସୁନ୍ଦରଃ ॥ ୪ ଅନ୍ୟ କେହି ହୋଇ ନ ପାରନ୍ତୈ। କିନ୍ତୁ ଇଏ ତ କୌଣସି

ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନଧରି ଗ୍ବଲି ଗ୍ବଲି ଆସୁଛନ୍ତି ତେଣୁ ମୁଁ ମଧ୍ଯ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନଧରି ଏହାର୍ଚ୍ଚ ସଙ୍ଗେ ଲଢ଼ିବି ।”' ॥ ୧-୫ ॥

ଏପରି ନିର୍ଶୟ କରି କାଳଯବନ ଯେତେବେଳେ ଲକ୍ଷଣୈନାଁରଦପ୍ରୋକ୍ତେନାନ୍ୟୋ ଭବିତୁମହିତି। ନିରାୟୁଧଶ୍ଳଳନ୍‌ ପଦବଭ୍ୟାଂ ଯୋସ୍ଥ୍ୟେନେନ ନିରାୟୁଧଃ ॥ ୫ ଶ୍ରୀକୃତ୍ଣଳ୍ପୀ ଆଡ଼କୁ ମାଡ଼ିଆସିଲା, ସେତେବେଳେ ପ୍ରଭୁ ପଛକୁ ବୂଲପଡ଼ି ରଣଭୂମିରୁ ଧାଇଁ ପଳାଇଲେ ଏବଂ ସେହି ଯୋଗୀଦୁର୍ଲଭ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଧରିପକାଇବ ବୋଲି

ଇତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ଯବନଃ ପ୍ରାଦ୍ରବନ୍ତଂ ପରାଙ୍ମୁଖମ୍‌।

ଅନୁଧାବଜିଘୂକ୍ଷୁସ୍ଂ

ଦୁରାପମପି

ହସ୍ତପ୍ରାପ୍ରମିବାମ୍ାନନ ହରିଣା

ଯୋଗିନାମ୍‌ ॥ ୬

ସ ପଦେ

ପଦେ।

କାଳଯବନ ତାକୁ ଗୋଡ଼ାଇଗଲା ॥ ୬ ॥ ଭଗବାନ “ରଣଭୀରୁ'

ଲୀଳା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଧାଇଁ ପଳାଉଥାନ୍ତି। ପ୍ରଭୁ ଏପରି ଦୋଡ଼ୁଥାନ୍ତି ଯେକାଳଯବନ ତାର୍ଚ୍ର ପାଖାପାଖି ହୋଇ ପ୍ରତି ପଦକ୍ଷେପରେ ଭାବୁଥାଏ, “ଏଥର ନିଶ୍ଚୟ ଧରିଲି”। ଏପରି କାଲିଆ ଦେଇ ଦେଇ ପ୍ରଭୁ ତାକୁ ବହୁତ ଦୂରରେ

ଥିବା ଗୋଟିଏ ପର୍ବତଗୁଃହମକୁ ନେଇଗଲେ ॥ ୭ ॥ କାଳଯବନ

ନୀତୋ ଦଶିୟତା ଦୂରଂ ଯବନେଶୋଏ ଦ୍ବିକନ୍ଦରମ୍‌ ॥ ୭ ବାରମ୍ବାର ଆକ୍ଷେପ କରି କହୁଥାଏ, ““ଆରେ ରୁହ ରୁହ ! ପଳାୟନଂ ଯଦୁକୁଳେ ଜାତସ୍ୟ ତବ ନୋଚିତମ୍‌।

ତୂମେ ପରମ ଯଶସ୍ବୀ ଯଦୁବଂଶରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଛ; ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ର ଛାଡ଼ି ଏପରି ଧାଇଁ ପଳାଇବାଟା ତୁମପକ୍ଷରେ ଉଚିତ ନୂହେଁ।” କିନ୍ତୁ ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାରପାପ କଟି ନ

ଥାଏ; ତେଣୁ ସେ ଭଗବାନକ୍କଦୁ ପାଇବାରେ ଇତି କ୍ଷିପନ୍ତନୂଗତୋ ନୈନଂ ପ୍ରାପାହତାଶୁଭଃ ॥ ୮ ହୋଇପାରୁ ନ ଥାଏ॥ ୮ ॥

ସମଥି

464

× ଶ୍ରୀମଭାଗବତ *

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୧

ସେ ଏତେ ଆକ୍ଷେପ କରୁଥୁବା ସତ୍ତ୍ବେ ଭଗବାନ

ଏବଂ କ୍ଷିପ୍ରୋଃପି ଭଗବାନ୍‌ ପ୍ରାବିଶଦବ ଗିରିକନ୍ଦରମ୍‌। ସୋଃଏପି ପ୍ରବିଷ୍ଟାସ୍ତତ୍ରାନ୍ୟ। ଶୟାନଂ” ଦଦୃଶେ ନରମ୍‌ ॥ ୯

ତାକୁ ଧରା ନ ଦେଇ ସେହି ପବତଗୁମଁଫରେ ପଶିଗଲେ।

ନନୁସୌ ଦୂରମାନୀୟ ଶେତେ ମାମିହ ସାଧୁବତ୍ବ ।

କେହି ଜଣେ ମନୁଷ୍ୟ ଶୋଇଛି ॥ ୯ ॥ ତାକୁ କୃଷ୍ଣ ବୋଲି

ଇତି ମତ଼ାଚ୍ୟୁତଂ ମୂଢ଼ସ୍ତ।ଂ ପଦା ସମତାଡ଼ୟତୃ॥ ୧୦

ସ ଉତ୍ପାୟ ଚିରଂ ସୁପ୍ତଃ ଶନେରୁଚ୍ଜୀଲ୍ୟ

ଲୋଚନେ ।

ଦିଶୋ ବିଲୋକୟନ୍‌ ପାଶ୍ଵୈ ତମଦ୍ରାକ୍ଷୀଦବସିତମ୍‌ ॥ ୧୧ ସ ତାବତ୍ତସ୍ୟ ରୂୁଷ୍ଟାସ୍ଯ ଦୂଷ୍ଟୁପାତେନ ଭାରତ। ଦେହଜେନାଗ୍ନିନା ଦଗ୍ଧୋ ଭସ୍ମସାଦଭବତ଼଼ କ୍ଷଣାତ଼ ॥ ୧୨

6/6ନ/ବଚ/ଚ

କୋ ନାମସପୁମାନୁ ବ୍ରହ୍ଖନ୍‌ କସ୍ୟ କିଂବୀକ୍ଷ୍ୟ ଏବ ଚ । କସ୍ମାତୃ ଗୁହା" ଗତଃ ଶିଶ୍ୟେ କିନ୍ତେଜା ଯବନାଦନଃ ॥ ୧୩

ତାରଚ୍ଚ୍ଚ ପଛେ ପଛେ କାଳଯବନ ମଧ୍ଯ ଗୁମା ଭିତରେ ପଶିଗଲା। ଭିତରେ ପଶି ସେ ଦେଖୁଲା, ସେଠାରେ ଭାବି କାଳଯବନ ମନେ ମନେ କହିଲା, “ଦେଖୂଲ! ଇଏ ମୋତେ ଏତେ ଦୂର ନେଇ ଆସିଲା, ଅଥଚ ଏଠାକୁ ଆସି କିଛି ନ ଜାଣିଲା ପରି ସାଧୁବାବା ହୋଇ ଶୋଇପଡିଛି !'' ଏପରି ଭାବି ସେହି ମୂଢ଼ ଶୋଇଥୂୁବା ଲୋକଟିକୁ ଜୋର୍‌ରେ ଗୋଟାଏ ଗୋଇଠା ମାରିଦେଲା ॥ ୧୦ ॥ ସେହି ପୁରୁଷଜଣକ ସେଠାରେ ବହୁଦିନରୁ ଶୋଇଥୂଲେ। ଗୋଇଠାମାଡ଼ ଖାଇ ସେ ଉଠିପଡ଼ିଲେ ଏବଂ ଧୀରେ ଧୀରେ ଆଖୁ ଖୋଲିଲେ।

କିଏ ମାରିଲା ବୋଲି ଗ୍ବରହୁଁ ଗ୍ରହୂଁ ସେଦେଖୂଲେ ଯେ, ଆଗରେ କାଳଯବନ ଠିଆ ହୋଇଛି ॥ ୧୧ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏପରି ଗୋଇଠା ମାରି ତାର୍ଦ୍ଦ ଉଠାଇ ଦେଇଥୁବାରୁ ସେହି ପୁରୁଷ ଟିକିଏ ରାଗି ଯାଇଥିଲେ। ସେ ଗ୍ବହିଦେବା କ୍ଷଣି

କାଳଯବନ ଦେହରେ ନିଆଁ ଲାଗିଗଲା ଏବଂ ସେ କ୍ଷଣକ ଭିତରେ ପୋଡ଼ି ପାଉଁଶ ହୋଇଗଲା ॥ ୧୨ ॥ ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ ପଗ୍ବରରିଲେ - ¬ ଭଗବନ୍‌ ! ଯାହାର

ଦୂଷ୍ଟ ପଡ଼ୁ ପଡ଼ୁ କାଳଯବନ ପୋଡ଼ି ପାଉଁଶ ହୋଇଗଲା, ସେହି ପୁରୁଷ କିଏ?ମ ସେ କେଉଁ ବଂଶର ଲୋକ୨୮ ତାଙ୍କ ଠାରେ କି ଶକ୍ତ ରହିଥୂଲା ଏବଂ ସେ କାହାର

ପୁତ୍ର ନତା'ଛଡ଼ା ସେ ଯାଇ ପର୍ବତ ଗୁହମଅରେ କାହିଁକି

ଖୀଖୂଳ ଜବଚ

ସ ଇକ୍ଷ୍ଵାକୁକୁଳେ ଜାତୋ ମାନ୍ଧାତୃତନୟୋ ମହାବ୍‌ । ମୁବୁକୂନ୍ଦ ଇତି ଖ୍ୟାତୋ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଃ ସତ୍ୟସଙ୍ଗଂରଃ ॥ ୧୪ ସ ଯାଚିତଃ ସୁରଗଣୈରିନ୍ଦ୍ରାଦ୍ଯେରାତ୍ବରକ୍ଷଣେ। ଅସୁରେଭ୍ୟଃ ପରିତ୍ଵସ୍ତୈସ୍ତଦ୍ରକ୍ଷାଂ ସୋଃକରୋଚ୍ଚିରମ୍‌ | ୧୫

ଶୋଇଥୂଲେ ୮ ॥ ୧୩ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଲେ -¬ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେ ଥୁଲେ ଇକ୍ଷ୍ମାକୁବଂଶୀ ମହାରାଜା ମାନ୍ଦାତାର୍ଚ୍ଚ ପୁତ୍ର ରାଜା ମୁବୁକୁନ୍ଦ। ସେ ଥୂଲେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନର୍କର ପରମ ଭକ୍ତ, ସତ୍ଯପ୍ରତଜ୍ଞ, ସଂଗ୍ରାମବିଜୟୀ ଓ ମହାପୁରୂଷ ॥ ୧୪ ॥ ଥରେ ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଦେବତାମାନେ ଅସୁରମାନର୍ବ୍ଚ ଦ୍ବାରା ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭୟଭୀତ ହୋଇଗଲେ। ସେମାନେ ନିଜର ରକ୍ଷା ପାଇଁ ରାଜା

ମୁବୁକୁନ୍ଦକ୍କୁ ପ୍ରାଥନା କଲେ ଏବଂ ରାଜା ମଧ୍ଯ ସେମାନର୍ଚ୍ୁ ବହୁଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କଲେ ॥ ୧୫ ॥ ଏପରି ବହୁଦିନ ବିତିଯିବା ପରେ ଯେତେବେଳେ ଦେବସେନାପତ

ଲ ବ୍‌ଧ୍ଵା ଗୁହଂ ତେ ସ୍ଵଃପାଳଂ ମୁଚୁକୁନ୍ଦମଥାବ୍ରୁ ବଟ୍‌ । ରାଜନ୍‌ ବିରମତାଂ କୃଜ୍ଜାତୃ ଭବାନ୍‌ ନଃ ପରିପାଳନାତ଼ ॥ ୧ ୬

ରୂପରେ

କାଉିକେୟ

ମିଳିଗଲେ,

ସେତେବେଳେ

ଦେବତାମାନେ ରାଜା ମୁବୁକୁନ୍ଦଙ୍କୁ କହିଲେ, “ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଆମକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଆପଣ ବହୁ ପରିଶ୍ରମ କରିଛନ୍ତି ବହୁ କଷ୍ଟ ସହିଛନ୍ତି। ଏଥର ଆପଣ ୧୬॥ ହେ ବୀରବର । ଆମକୁ ରକ୍ଷା ବିଶ୍ରାମ କରନ୍ଦୁ। ନରଲୋକେ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ନିହତକଣ୍ଟକମ୍‌| କରିବା ନିମନ୍ତେ ଆପଣ ନିଜର ନିଷ୍ଠାଣ୍ଡକ ରାଜ୍ୟ ଛାଡ଼ିଦେଲେ; ଅସ୍ମାନ୍‌ ପାଳୟତୋ ବୀର କାମାସ୍ତେ ସବି ଉଜ୍‌ଝିତାଃ ॥ ୧୭ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଅଭିଳାଷ ତଥା ଭୋଗ ମଧ୍ଯ ପରିତ୍ଯାଗ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୧]

+ ଦଶମ

ସୁତା ମହିଷ୍ୟୋ ଭବତୋ ଜ୍ଞାତୟୋଃମାତ୍ୟମନ୍ଦ୍ଵିଣଃ । ପ୍ରଜାଶ୍ଡ ତୁଲ୍ୟକାଳୀୟା ନାଧୁନା ସନ୍ତି କାଳିତାଃ ॥ ୧୮

465

ସ୍ତ +

କରିଦେଲେ ॥ ୧୭॥

ବର୍ତମାନ ଆପଣଙ୍ଲ୍ରର ପୁତ୍ର, ରାଣୀ,

ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ଅମାତ୍ଯଃ ମନ୍ତ୍ତୀ ତଥାଆପଣର୍କୀ ସମୟର ପ୍ରଜାମାନକ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଆଉ କେହି ବି ଜୀବିତ ନାହାନ୍ତି;

ସମସ୍ତେ କାଳଗର୍ଭରେ ବିଲୀନ ହୋଇଗଲେଣି ॥ ୧୮ ॥ କାଳୋ ବଳୀୟାଚ୍‌ ବଳିନାଂ ଭଗବାନାଶ୍ଵରୋଃ ବ୍ୟୟଃ ।

ପ୍ରଜାଃ କାଳୟତେ କ୍ରୀଡ଼ନ୍‌ ପଶୁପାଳୋ ଯଥା ପଶୂନୁ ॥ ୧୯ ବରଂ ବୃଣାଷ୍ଵ ଭଦ୍ଵର' ତେରତେ କୈ ବଲ୍ୟମଦ୍ୟ ନଃ । ଏକ ଏବେଶ୍ଵରସ୍ତସ୍ୟ ଭଗବାନ୍‌ ବିଷ୍ଠୁରବ୍ୟୟଃ॥ ୨୦

କାଳ ହେଉଛି ସମସ୍ତ ବଳବାନର୍ଚ୍ଚୀ ଠାରୁ ମଧ୍ଯ ଅଧୂକ

ବଳବାନ୍‌ ।ସେ ପରମ ସମର୍ଥ, ଅବିନାଶୀ ଓ ଭଗବତ୍‌ପସ୍ବରୂପ | ଗୋପାଳମାନେ ଯେପରି ଗାଭଗୋରୁୂର୍ଦ୍ୁ ନିଜ ଅଧୀନରେ ରଖନ୍ତି, କାଳ ସେହିପରି ସମସ୍ତ ପ୍ରଜାଙ୍କ୍ୁ ଖେଳ ଖେଳାଇଲା ପରି ନିଜ ଅଧୀନରେ ରଖୁଛି॥ ୧୯॥ ହେ ରାଜନ୍‌!

ଆପଣର୍କ୍ରର ମଇଂଳ ହେଉ। ଆପଣଙର୍ଚ୍ଚୀର ଯାହା ଇଚଢ଼ା, ଆମମାନଙ୍କ ଠାରୁ ତାହା ମାଗିନିଅନ୍ତୁ। ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ କୈବଲ୍ଯମୋକ୍ଷ

ଏବମୁକ୍ତଃ ସ ବୈ ଦେବାନଭି ବନ୍ଦ୍ୟ ମହାଯଶାଃ । ଅଶୟିଷ୍ଠ ଗୁହାବିଷ୍ଟୋ ନିଦ୍ରଯା ଦେବଦତ୍ତୟା॥ ୨୧ ସ୍ବାପ' ଯାତ' ଯସ୍ତୁ ମଧ୍ୟେ ବୋଧୟେତ଼ ତ଼ାମଚେତନଃ ।

ସ ତୁୟା ଦୃଷ୍ଟମାତ୍ରସ୍ତୁ ଭସ୍ମୀଭବତୁ ତତୃବକ୍ଷଣାତ ॥ ୨୨ ଯବନେ ଆତ୍ମାନ'

ଭଉସ୍ମସାନ୍ନଦୀତେ ଭଗବାଟ୍‌ ସାତୃତଷିଭଃ ଦଶିୟାମାସ

ମୁଚୁକୁନ୍ଦାୟ

ଧୀମତେ ॥ ୨୩

ଛଡ଼ା ଅନ୍ଯ ସବୁ କିଛି ଦେଇପାରିବୁ।

କୈବଲ୍ଯମୋକ୍ଷ ଦେବାକୁ ତ କେବଳ ଅବିନାଶୀ ଭଗବାନ

ବିଷ୍ଣୁହିଁସମର୍ଥ ॥୨୦ ॥ ଦେବତାମାନେ ଏପରି କହିବାରୁ ପରମ ଯଶସ୍ବୀ ରାଜା ମୁବୁକୁନ୍ଦ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ବନ୍ଦନା କଲେ ଏବଂ ଅତ୍ୟଧପକ କ୍ଲାନ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଥୁବାରୁ ବରସ୍ବରୂପ କେବଳ ନିଦ୍ରା ମାଗିଲେ। ଦେବତାମାନର୍କୀ ଠାରୂ ବର ପାଇ ସେ ଯାଇ ପର୍ବତ ଗୁମ୍ପନରେ ଶୋଇପଡ଼ିଲେ ॥ ୨୧॥ ବର ଦେବାବେଳେ ଦେବତାମାନେ କହିଥୂଲେ, “ହେ ରାଜନ୍‌ ! କୌଣସି ମୂର୍ଖ ଆସି ଯଦି ଆପଣଙ୍କୀ ନିଦ୍ରାରୁ ଉଠାଇଦିଏ, ତେବେ ତା”ଉପରେ ଆପଣଙ୍କୀର ଦୃଷ୍ଟ ପଡ଼ିବାମାତ୍ରେ ସେ ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍‌ ଭସ୍ମ ହୋଇଯିବ ।'”' || ୨ ୨ ॥

ତମାଲୋକ୍ୟ ଘନଶ୍ୟାମ” ପୀତକୌଶେୟବାସସମ୍‌ |

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । କାଳଯବନ ଭସ୍ମ ହୋଇଯିବା ପରେ, ଯଦୁକୁଳଶ୍ରେଷ୍ଠା ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଞ୍ଣ ପରମ ବୁ ୍ଧିମାନ୍‌ ରାଜା ମୁବୂକୁନ୍ଦଲୁ ଦର୍ଶନ ଦେଲେ ॥ ୨୩ ॥ ଭଗବାନଙ୍କ

ଶ୍ରୀବସବକ୍ଷସଂ ଭ୍ରାଜନ କୌସ୍ତୁଭେନ ବିରାଜିତମ୍‌ ॥ ୨୪

ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହ ବର୍ଷାକାଳୀନ ମେଘ ସମାନ ଶ୍ଯାମଳ ଦେଖା

ଚତୁର୍ଭୁଜଂ ରୋଚମାନଂ ବୈଜୟନ୍ତ୍ୟା ଚ ମାଳୟା ।

ଗ୍ରରୂପ୍ରସନ୍ନବଦନଂ

ସ୍ୟୁରନ୍ବଵମକରକୂୁଣ୍ଡଳମ୍‌ ॥ ୨୫

ପ୍ରେକ୍ଷଣୀୟଂ ନୃୂଲୋକସ୍ୟ ସାନୂରାଗସ୍ମିତେକ୍ଷଣମ୍‌।

ଅପୀଚ୍ଯବୟସଂ ମତ୍ମ୍ଗେନ୍ଦ୍ରୋଦାର ବିକ୍ରମମ୍‌ ॥ ୨୬

ପକ୍ଷ୍ୟପୂଚ୍ଛଟ୍‌ ମହାବୁଦ୍ଧିସ୍ତେଜସା ତସ୍ୟ ଧର୍ଷିତଃ। ଶବ୍ଦିତଃ ଶନକୈ ରାଜା ଦୂଦ୍ଦିଷିମିବ ତେଜସା॥ ୨୭

ଯାଉଥ୍ୁଲା।

ସେ

ପାଟପୀତାମ୍ବର

ପିନ୍ଦିଥୂଲେ।

ତାରବ୍ଚ୍ଵ ବକ୍ଷଃସ୍କଳରେ ଶ୍ରୀବସଚିହ୍ନ ଓଗଳାରେ କୌସ୍ତୁଭମଣି ନିଜ

ନିଜର ଜ୍ୟୋତି ବିଜ୍ଭୁରଣ କରୁଥୂଲେ। ସେ ଚତୁର୍ଭୁଜ ହୋଇଥାନ୍ତି। ତାବ୍ଚ୍ର ଗଳାରେ ଆଜାନୁଲମ୍ବିତ ବୈଜୟନ୍ତୀ ମାଳା ଶୋଭା ପାଉଥାଏ। ମୁଖକମଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ଦିଶୁଥାଏ. ଏବଂ ସେଥୁରୁ ପ୍ରସନ୍ନତା ଝରି ପଡୁଥାଏ |କର୍ଣ୍ରେ ମକରକୁଣ୍ଡଳ ଝଲସୁଥାଏ। ଓଷ୍ଟରେ ପ୍ରେମଭରା ମୃଦୁହାସ ଫୁଟି ଉଠୁଥାଏ ଏବଂ ନେତ୍ରର ଗ୍ବହାଣିରୁ ଅନୁରାଗ ଝରି ପଡ଼ୁଥାଏ। ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦଶିନୀୟ ତରୁଣ ଅବସ୍ତା। ମତ୍ତ ସିଂହ ସମାନ ନିର୍ଭୀକ ଗ୍ବଲି॥ ୨୪-୨୬॥ ରାଜା ମୁବୁକୁନ୍ଦ ବଡ଼ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍‌ ଓ ଧୀର ପୁରୂଷ ଥୂଲେ ସତ, ତଥାପି ଭଗବାନର୍କ୍ବର ସେହି ଦିବ୍ଯ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟୀ ମୂର୍ତି ଦେଖୁ

466

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #»

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୧

ସେ ଟିକିଏ ଚକିତ ହୋଇଗଲେ-ଭଗବାନଙ୍କ୍ଚ ତେଜରେ ଟିକିଏ ହତପ୍ରତିଭ ହୋଇ ସେ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଗଲେ।

ନୁଚୁଳୁଜ ଜଚ/ଚ କୋ ଭବାନିହ ସଂପ୍ରାପ୍ରୋ ବିପିନେ ଗିରି ଗହୃରେ । ପଦ୍ଭ୍ୟାଂ ପଦପଳାଶାଭ୍ୟାଂ ବିଚରସ୍ୟୁରୁକଣ୍ଟକେ ॥ ୨୮ କିଂସ୍ନିତ୍ତେଜସ୍ବିନାଂ ତେଜୋ ଭଗବାନ୍‌ ବା ବିଭାବସୁ୍‌ଃ ।

ଭଗବାନ ନିଜ ତେଜ ହେତୁ ଦୁର୍ଵର୍ଷ ମନେ ହେଉଥୂଲେ। ରାଜା ଟିକିଏ ଶବ୍ଦିତ ରାଜା ମୁବୁକୁନ୍ଦ କଣ୍ଟାଖୁଞ୍ଚଭରା ଘୋର କୋମଳ ପାଦରେ

ପୁଣି ଆପଣ

ଏହି

ହୋଇ ପଗ୍ଵରିଲେ॥ ୨୭ ॥ ପଗ୍ଵରିଲେ - ` ଆପଣ କିଏ? ଏହି ଅରଣ୍ୟରେ ଆପଣ ଏ କମଳତୂଲ୍ଯ କାହିକି ବିଚରଣ କରୁଛନ୍ତି ୨

ପର୍ବତଗୁମ୍ପମକୁ

ଆସିବାର

କି

ସୂଯ୍ଯୟ୍ୟଃ ସୋମୋ ମହେଦ୍ରୋ ବା ଲୋକପାଳୋଃପରୋଏପି ବା ॥ ୨ ୯ ପ୍ରୟୋଜନ ?॥ ୨୮ ॥ ଆପଣ କଣ ସମସ୍ତ ତେଜସ୍ବୀମାନଙ୍କର ମନ୍ୟେ ତ଼ା' ଦେବଦେବାନାଂ ତ୍ରୟାଣାଂ ପୁରୁଷଷିଭମ୍‌ |

ଯଦୃ ବାଧସେ ଗୁହାଧ୍ଵାନ୍ତଂ ପ୍ରଦୀପଃ ପ୍ରଭୟା ଯଥା ॥ ୩୦ ଶୁଶୂଷତାମବ୍ୟଲୀକ ମସ୍ମାକ"

ନରପୁଙ୍ଗବ ।

ମୂର୍ତିମାନ ତେଜ: ନା ଭଗବାନ ଅଗ୍ନିଦେବ ୮ଆପଣ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ର ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ର କିମ୍ବା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ଲୋକପାଳ ନୂହନ୍ତି ତ ୨୮॥ ୨୯ ॥ ମୋତେ ତ ଲାଗୁଛି, ଆପଣ ଦେବତାମାନର୍କ୍ରର ଆରାଧ୍ଯଦେବ ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ ତଥା ମହେଶ୍ଵରର୍କ୍ଵ ମଧ୍ୟରୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଭଗବାନ ନାରାୟଣ ହିଁ ହେବେ; କାରଣ ଗୋଟିଏ ମହାଦୀପ ଯେପରି ଅନ୍ଧକାରକୁ ଦୂର କରିଦିଏ, ଆପଣ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ଆପଣଙର୍ଚ୍ଚ ଅଙ୍ଗକାନ୍ତିରେ ଏହି ଗୁମ୍ମହାର ଅନ୍ଧକାର

ଦୂର

ସ୍ଵଜନ୍ମ କମି ଗୋତ୍ରଂ ବାକଥ୍ଯତାଂ ଯଦିରୋଚତେ ॥ ୩୧

କରିଦେଉଛନ୍ତି ॥ ୩୦॥ ହେ ପୁରୁଷଶ୍ରେଷ୍ଠ ।ଯଦି ଆପଣ ଠିକ୍‌ ମନେ କରନ୍ତି, ତେବେ ମୋତେ ଆପଣଙ୍କର ନାମ,

ବୟଂ ତୁ ପୁରୁଷବ୍ୟାଘ୍ର ଏକ୍ଷ୍ଵାକାଃ କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧଂବଃ।

ଜନ୍ମ, କର୍ମ ଓ ଗୋତ୍ର କହନ୍ତୁ; କାରଣ ମୁଁ ନିର୍ମଳ ହୃଦୟରେ

ମୁଚୁକୁନ୍ଦ ଇତି ପ୍ରୋକ୍ତୋ ଯୌବନାଶ୍ବାମ୍ୂୂଜଃ ପ୍ରଭୋ ॥ ୩ ୨ ଚିରପ୍ରଜାଗରଶ୍ରାନ୍ତୋ

ନିଦ୍ରୟୋପହତେନ୍ଦ୍ରି ୟଃ।

ତାହା ଶୁଣିବାକୁ ଇଜ୍ଚା କରେ॥ ୩୧॥ ଏବଂ ହେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ !ଯଦି ଆପଣ ମୋ ପରିଚୟ ଜାଣିବାକୁ ଇଢ଼଼୍ା କରୁଛନ୍ତି, ତେବେ ଶୁଣନ୍ତୁ। ମୁଁହେଉଛି ଇକ୍ଷ୍ମାକୁବଂଶୀ

କ୍ଷତ୍ରିୟ।।

ମୋ ନାମ ମୁଚୁକୁନ୍ଦ। ଏବଂ ହେ ପ୍ରଭୁ। ମୁଁ

ଶୟେଃସ୍ମିଟ୍‌ ବିଜନେ କାମଂ କେନାପ୍ୟୁତ୍ଥାପିତୋଃଧୁନା ॥ ୩୩

ହେଉଛି ଯୁବନାଶ୍ବଵନନ୍ଦନ ମହାରାଜ ମାନ୍କାତାର୍ଚ୍ଚର ପୁତ୍ର॥ ୩୨॥ ବହୁଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନିଦ୍ରା ରହିଥୂବାରୁ ମୁଁ

ସୋପି ଭସ୍ମୀକୃତୋ ନୂନମାତ୍ମୀୟେନୈବ ପାପ୍ନନା।

ଶକ୍ତି ହରଣ କରି ନେଇଥୁଲା। ତେଣୁ ମୁଁ ଏହି ନିର୍ଜନ ସ୍ତାନରେ ନିର୍ଦ୍ଧନ୍ଵବରେ ଶୋଇଥୂୁଲି। ଏହି ଅଳ୍ପ ସମୟ

ଅନନ୍ତରଂ ଭବାଞ୍ଚୀମାନ୍‌ ଲକ୍ଷିତୋଃମିତ୍ରଶାତନଃ ॥ ୩୪

କ୍ଳାନ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଥୂଲି। ନିଦ୍ରା ମୋର

ସକଳ

ଇନ୍ଦ୍ରିୟର

ତଳେ କେହି ଜଣେ ମୋତେ ଉଠାଇଦେଲା ॥ ୩୩ ॥ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ତା' ପାପ ହିଁ ତାକୁ ପୋଡ଼ି ପାଉଁଶ କରିଦେଲା। ତା” ପରେ ପରେ ଶତୂବିନାଶକ ଆପଣ ମୋତେ ପରମ

ତେଜସା ତେଃ ବିଷହ୍ୟେଣ ଭୂରି ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ନ ଶକୁମଃ |

ସୁନ୍ଦର ରୂପରେ ଦର୍ଶନ ଦେଲେ ॥ ୩୪ ॥ ହେ ମହାଭାଗ !

ହତୌଜସୋ ମହାଭାଗ ମାନନୀୟୋୌଃସି ଦେହିନାମ୍‌ ॥ ୩୫

ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ମାନନୀୟ । ଆପଣର୍କବୀର ପରମ ଦିବ୍ୟ ଓ ଅସହ୍ୟ ତେଜରେ ମୋର ଶକ୍ତି ହଜିଯାଉଛି;

ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଲରୂପେ ଗ୍ବହିଁ ପାରୁନାହିଁ ।””॥ ୩୫ ॥

ଏବଂ ସମ୍ଭାଷିତୋ ରାଜ୍ଞା ଭଗବାନ୍‌ ଭୂତଭାବନଃ । ପ୍ରତ୍ୟାହ ପ୍ରହସନ୍ବ ବାଣ୍ୟା ମେଘନାଦଗଭୀରୟା ॥ ୩୬

ରାଜା ମୁବୁକୁନ୍ଦ ଏପରି କହିବାରୁ ସକଳ ପ୍ରାଣୀର୍କୀର ଜୀବନଦାତା ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମ ହସି ହସି ମେଘଧ୍ଵନି ପରି ଗମ୍ଭୀର କଣ୍ଠରେ କହିଲେ-¬|| ୩୬ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୧]

+ ଦଶମ

467

ସ୍କନ୍ଧ+

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ ପ୍ରିୟ ମୁବୁକୁନ୍ଦ!

ଭୀଦରବନକୁକ/ଚ

ଜନ୍ମକମାଭିଧାନାନି ସନ୍ତି ମେଃ୍‌ଙ୍ଗଂ ସହସ୍ରଶଃ। ନ ଶକ୍ଯୟନ୍ତେଃନୁସଂଖ୍ୟାତୁମନନ୍ତତ଼ାନ୍ଵମୟାପି ହି ॥ ୩୭

କ୍ସଚିଦ୍ ରଜାଂସି ବିମମେ ପାଥ୍ରିବାନ୍ୟୁରୁ ଜନ୍ମଭିଃ । ଗୁଣକମାଭିଧାନାନି ନ ମେ ଜନ୍ମାନି କହିଁଚିତ଼ ॥ ୩୮ କାଳତ୍ରୟୋପପନ୍ନାନି ଜନ୍ମକମାଣି ମେ ନୂପ। ଅନୁକ୍ରମନ୍ତୋ ନୈବାନ୍ତଂ ଗଚ୍ଛନ୍ଥି ପରମଷିୟଃ ॥ ୩୯

ତଥାପ୍ୟଦ୍ୟତନାନ୍ୟଙ୍ଗ ଶୂଣୁଷ୍କ ଗଦତୋ ମମ। ବିଜ୍ଞାପିତୋ ବିରିଞ୍ଚେନ ପୁରାହଂ ଧମିଗୁପ୍ରୟେ। ଭୂମେଭାଁରାୟମାଣାନାମସୁରାଣାଂ କ୍ଷୟାୟ ଚ ॥ ୪୦ ଅବତୀଣ୍ଫୋ ଯଦୁକୁଳେ ଗୂହ ଆନକ ଦୁନ୍ଦୁଭେଃ। ବଦନ୍ତି ବାସୁଦେବେତି ବସୁଦେବସୁତଂ ହି ମାମ୍‌ ॥ ୪୧

ମୋର ସହସ୍ର ସହସ୍ତ ଜନ୍ମ କର୍ମ ଓ ନାମ ରହିଛି। ସେସବୁ ଅନନ୍ତ। ତେଣୁ ମୁଁ ନିଜେ ମଧ୍ଯ ସେସବୁକୁ ଗଣି କହିପାରିବି ନାହିଁ।॥ ୩୭॥ କୌଣସି ବ୍ଯକ୍ତି ହୁଏତ ବହୁ ଜନ୍ମ ଧରି ଗଣି ଗଣି ପୂଥୂବୀରେ କେତେ ଧୂଳିକଣା ଅଛି, ତାହା କହି ଦେଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ମୋର ଜନ୍ମ, କର୍ମ, ଗୁଣ ଓ ନାମଗୁଡ଼ିକୁ କେହି ବି ଗଣି କହିପାରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ॥ ୩୮॥ ହେ ରାଜନ୍‌ ! ସନକ, ସନନ୍ଦନ ଆଦି ପରମ ରଷିଗଣ ମୋର ତ୍ରିକାଳସିଦ୍ଧ ଜନ୍ମ ଓ କର୍ମ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଗ୍ରଲିଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ତାହା ଗଣି ଶେଷ କରି ପାରୁନାହାନ୍ତି ॥ ୩୯ ॥ ପ୍ରିୟ ମୁଚୁକୁନ୍ଦ !ତଥାପି ମୁଁମୋର ବର୍ତମାନର ଜନ୍ମ, କର୍ମ ଓ ନାମ ସମ୍ବନ୍ଧରେ କହୁଛି; ଶୁଣ। ପୂରଥିବୀର ଭାରସ୍ବରୂପ ହୋଇ ଯାଇଥ୍ରବା ଅସୁରମାନଙ୍ସୁ ସଂହାର କରି ଧର୍ମ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ପୂର୍ବେବ୍ରହ୍ମା ମୋତେ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ॥ ୪୦॥ ତାଙ୍କୀରି ପ୍ରାର୍ଥନା କ୍ରମେ ମୁଁ ଯଦୂବଂଶରେ ବସୁଦେବର୍ଦ୍ଚ ଘରେ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କଲି। ବର୍ତମାନ ମୁଁ ବସୁଦେବର୍ଚ୍ଚର ପୁତ୍ରଚ ତେଣୁ ଲୋକେ ମୋତେ `ବାସୁଦେବ'” କହନ୍ତି॥ ୪୧॥ ଏ ଭିତରେ ମୁଁ କଂସରୂପରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥୁବା କାଳନେମି ଅସୁରକୁ ତଥା ପ୍ରଳମ୍ବ ଆଦି ବହୂ ସାଧୁଦ୍ରୋହୀ ଅସୁରଙ୍କ ସଂହାର କରିସାରିଛି ।

ବର୍ତମାନ ମୋରି ପ୍ରେରଣାରୁ ତୂମର ତୀକ୍ଷ୍ମଦୂଷ୍ଟ ପଡ଼ି ଏ କାଳନେମିହିତଃ କଂସଃ ପ୍ରଳମ୍ବାଦ୍ୟାଶ୍ଝ ସତୃଦ୍ଧିଷଃ । ଯେଉଁ ଲୋକ ଜଣକ ପୋଡ଼ି ଭସ୍ମ ହୋଇଗଲା, ସେ ଅୟଂ ଚ ଯବନୋ ଦଗ୍ଧୋ ରାଜଂସ୍ତେ ତିଗ୍ମଚକ୍ଷୁଷା ॥ ୪ ୨ ଥୁଲା କାଳଯବନ ॥ ୪୨ ॥ ତୁମକୁ କୃପା କରିବା ନିମନ୍ତେ

ସୋଃହଂ ତବାନୁଗ୍ରହାଥିଂ ଗୁହାମେତାମୁପାଗତଃ। ପ୍ରାଥ୍ରିତଃ ପ୍ରଚୁରଂ ପୂରବିଂ ତୂୟାହଂ ଭକ୍ତ ବସ୍ସଳଃ॥ ୪୩

ବରାନ୍‌ ବୃଣୀଷ୍ଵ ରାଜଷୈ ସବାନ୍‌ କାମାନ୍‌ ଦଦାମି ତେ । ମାଂ ପ୍ରପନ୍ତୋ ଜନଃ କଶ୍ଛିନ୍ନ ଭୂୟୋଃହତି ଶୋଚିତୁମ୍‌ ॥ ୪୪

ମୁଁ ଏହି ଗୁଅଁଃାକୁ ଆସିଛି। ତୁମେ ପୂର୍ବେ ମୋର ବହୁ ଆରାଧନା କରିଛ ଏବଂ ମୁଁ ହେଉଛି ଭକ୍ତବସଳ ॥ ୪୩ ॥ ତେଣୁ, ହେ ରାଜଷି ! ତୂମର ଯାହା ଅଭିଳାଷ, ମୋଠାରୁ

ତାହା ମାଗିନିଅ। ମୁଁ ତୁମର ସକଳ ଅଭିଳାଷ ପୂର୍ଣ କରିବି।

ଯେ ମୋ ଶରଣକୁ ଆସିଯାଏ, ତା ନିମନ୍ତେ

ଏଭଳି କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଅପ୍ରାପ୍ଯ ହୋଇ ରହିଯାଏ ନାହିଁ, ଯେଉଁଥୂପାଇଁ

କି ସେଶୋକ କରିବ।॥ ୪୪॥

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

ଶ୍ରୀଖୂଳ ଜବାଚ

କହିଗ୍ବଲି ଲେ- ଭଗବାନ

ଏପରି

କହିବାରୁ ରାଜା ମୁବୁକୁନ୍ଦଙ୍କର ଗର୍ଗାଗ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କହିଥୂବା କଥା

ଇତ୍ୟୁକ୍ତସ୍ତଂ ପ୍ରଣମ୍ୟାହ ମୁଚୁକୂନ୍ଦୋ ମୁଦାନ଼଼ି ତଃ।

ମନେ ପଡ଼ିଗଲା | ସେ କହିଥୁଲେ, 'ଭଗବାନ ଯଦୁବଂଶରେ

ଜ୍ଞାତ଼ା ନାରାୟଣଂ ଦେବଂ ଗଗିବାକ୍ୟମନୁସ୍ମରଚ୍‌ ॥ ୪୫

ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ବୟଂ” ଭଗବାନ ନାରାୟଣ। ଆନନ୍ଦ ଗଦ୍‌ଗଦ

ହୋଇ ସେ ଭଗବାନରବ୍ଚ୍ଚ ଚରଣରେ ପ୍ରଣାମ କଲେ ଓ ଏହିରୂପେ ସ୍ତୁତି କଲେ-¬॥ ୪୫ ॥

ନୁଚୁନ୍ୁକ ଜବାଚ ବିମୋହିତୋଃୟଂ

ଜନ

ଭଶ

ଅବତୀର୍ଣ୍ର ହେବେ।' ତେଣୁ ରାଜା ଜାଣିଗଲେ ଯେ, ସେ

ମାୟୟା

ତୃୂଦୀୟୟା ତ଼ାଂ ନ ଭଜତ୍ୟନଥିଦୂକ୍‌।

ମୁବୁକୂନ୍ଦ ସ୍ତୁତି କଲେ- ହେ ପ୍ରଭୁ ।ଜଗତର ସକଳ ପ୍ରାଣୀ ଆପଣବ୍ଦ୍ର ମାୟାରେ ମୋହିତ ହେଉଛନ୍ତି।

ସେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରତି ବିମୁଖ ହୋଇ ଅନର୍ଥମୟ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୧

468 ର ୪୮୧୭୧୦୧ୂୂୂ୍‌୍‌ଷଶଷ୬୫୬୭୫୭୫୭୫୧୭୧୧୫୧୧୫୮୫୫୧୮୧୪୭୬ ଚୂୁ୍‌୍‌ ୭୮୮୧ ୫୬୧୪୧୪୪୫୪୪ * ଶ୍ୀମଭାଗବତ × ୮୮୭୮

ସଂସାରରେ ଜଡ଼ିତ ରହୁଛନ୍ତି ଆପଣଙ୍ଦୁ ଭଜୁ ନାହାନ୍ତି।

ସଜତେ

ଦୁଃଖପ୍ରଭବେଷୁ

ସୁଖାୟ

ଗ୍ରହେଷୁ ଯୋଷିତ୍ବ ପୁରୁଷଶ୍ଚ ବଞ୍ଚିତଃ॥ ୪୬ ଟି

ସେମାନେ ସୁଖ ପାଇବା ଲୋଭରେ ଗ୍ରୂହଧନ୍ଦାରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇ ଯାଉଛନ୍ତି ଏବଂ ସେପରି ଛନ୍ଦିହେବା ହି ହେଉଛି ସବୁଦୁଃଖର ମୂଳ କାରଣ। ଏହିରୂପେ ସ୍ତ୍ରୀ-ପୁରୂଷ ସମସ୍ତେ ଠକାମିରେ ପଡ଼ି ଯାଉଛନ୍ତି॥ ୪୬ ॥ ହେ ଅନଘ। ଏହା

ହେଉଛି ଅତ୍ୟନ୍ତ ପବିତ୍ର କର୍ମଭୂମି। ଅଶେଷ ଜନ୍ମ ପୁଣ୍ୟଫଳେ । ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମ ମହୀତଳେ ॥ ମନୁଷ୍ଯଜୀବନ ଏତେ ପୂର୍ଣ୍ରାଙ୍ଗ

ଲବ୍‌ଧ୍ଵା ଜନୋ

ଦୁଲିଭମତ୍ର

ମାନୁଷ

ଯେ, ଏଥୂରେ ଭଗବଦ୍‌ ଭଜନ କରିବା ନିମନ୍ତେ କୌଣସି

କଥଞ୍ଚି ଦବ୍ୟଇ୍ଂ ମଯନ୍ରତୋଃନଘ ପାଦାରବିନ୍ଦଂ

ନ

ଅସୁବିଧା ନାହିଁ। ନିଜର

ଭଜତ୍ୟସନ୍ନତି-

ଗ୍ଗିହାନ୍ଧକୃପେ ପତିତୋ

ଯଥା

ପରମ

ସୌଭାଗ୍ଯରୁ

ତଥା

ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର ଅହେତୂକୀ କୃପାରୁ ଅନାୟାସରେ ମନୁଷ୍ୟଜନ୍ମ

ପଶୁଃ॥ ୪୭

ପାଇ ମଧ୍ଯ ଯେ ନିଜର ମତିକୁ ଅସତ୍‌ ସଂସାରରେ ହିଁ ଲଗାଇଦିଏ ଏବଂ ତୂଜ୍ର ବିଷୟସୁଖ ପାଇବାକୁ ହିଁ ପ୍ରଯନ଼ କରି କରି ଗୃହଜଞ୍ଜାଳର ଅନ୍ଧକୂପରେ ପଡ଼ିରହିବା ସହିତ ଭଗବାନଙ୍କ ଚରଣକମଳର ଉପାସନା କରେ ନାହିଁ, କି ଭଜନଧ୍ୟାନ କରେ ନାହିଁ, ସେ ହେଉଛି ତୂଚକ୍ର ଘାସଲୋଭରେ କୂଅ ଭିତରେ ପଡ଼ିଯାଉଥୁବା ପଶୁ ସମାନ ॥ ୪୭ ॥ ହେ

ମମୈଷ କାଳୋଃଜିତ ନିଷ୍ଫଳୋ ଗତୋ ଭୂପତେଃ | ରାଜ୍ୟଶ୍ରିୟୋନ୍ତ୍୍ର ମଦସ୍ୟ ମର୍ଭ୍ୟାମୃବୁଵେଃ ସୁତଦାରକୋଶଭୂଠୁ ଷ୍ଠାସଜ୍ଜମାନସ୍ୟ ଦୁରନ୍ତଚିନ୍ତୟା ॥ ୪୮

ଭଗବନ୍‌! ମୁଁ ରାଜା ଥୂଲି; ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ମଦରେ ପ୍ରମତ୍ତ ହୋଇ ରହିଥୂଲି। ଏହି ମରଣଶୀଳ ଶରୀରଟାକୁ ହି ମୁଁ ଆମ୍ପ୍ରା (ନିଜର ସ୍ବରୂପ ବୋଲି ବୁଝିଥୂଲି ଏବଂ ରାଣୀ, ରାଜକୁମାର, ଧନସମ୍ପଦ ତଥା ରାଜ୍ୟର ଲୋଭମୋହରେ ହି ବାନ୍ଧି ହୋଇ ରହିଥୂଲି। ଦିନରାତି ଏହିସବୁର ଚିନ୍ତା ମୋତେ ଘାରିଥୂୁଲା। ଏପରିଭାବରେ ମୋ ଜୀବନର ଅମୂଲ୍ଯ ସମୟ ବୂଥାରେ ଗ୍ବଲିଗଲା ॥ ୪୮ ॥ ଏହି ଶରୀରଟା ମାଟିହାଣ୍ଜି ବା ଘରକାଚ୍ଚ ପରି ମାଟିରେ ହି ଗଢ଼ା ଏବଂ ଦୃଶ୍ଯ ହେଉଥୂବାରୁ ଏହି ଶରୀରଟା ହେଉଛି ନିଜଠାରୁ

କଳେବରେଃସ୍ମିନ୍‌ ନିରୂଢ଼୍ମାନୋ

ବୃତୋ

ଘଟକୁଡ୍ଯସନ୍ନିଭେ ନରଦେବ

ଭିନ୍ନ। ଏହାକୁ ମୁଁ ଆମ୍ରସ୍ବରୂପ ବୋଲି ଧରି ନେଇଥୁଲି;

ଇତ୍ଯହମ୍‌।

ବୋଲି

ଭାବୁଥଣୂଲି।

ାବରେ ମୁଁ ମଦାନ୍ଧ ହୋଇ, ଆପଣଙ୍କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଏପରିଭ ଭୁଲିଯାଇ) ରଥାରୋହୀ, ଗଜାରୋହୀ, ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ଓ

ରଥେଭାଶ୍ଵପଦାତ୍ଯନୀକପୈଗାଂ ପମ୍ଯ୍ଯଟଂସ୍କ୍ାଗଣୟନ୍‌

ତେଣୁ ନିଜକୁ ମୁଁ ନରଦେବ'”

ସୁଦୁମିଦଃ ॥ ୪୯ ।ପଦାତିକ ସେନା ଏବଂ ସେନାପତିମାନକ୍ଲୁ ଧରି, ପ୍ରଥୂବୀରେ ରାଜ୍ଯ ଜୟ କରି କରି ବୁଲୁଥୂଲି ॥ ୪୯ ॥ ଭଗବତ୍‌ ପ୍ରାପ୍ତି ହିଁହେଉଛି ମନୁଷ୍ଯର

ଏକମାତ୍ର

କର୍ତବ୍ଯଃ କିନ୍ତୁ ସେତାର ସେହି ପରମ କର୍ତବ୍ଯଟି ପ୍ରତି ବିମୁଖ ହୋଇଯାଇ ସଂସାରରେ ବାନ୍ଧି ରଖୁଥିବା ବିଷୟସୁଖ ପ୍ରମତ୍ତମୁଜ୍ଜେରି ତିକୃତ୍ୟଚିନ୍ତୟା

ପ୍ରବୃଦ୍ଧଲୋଭଂ ତୃମପ୍ରମତ୍ତଃ

ବିଷୟେଷୁ ଗା

ପଛରେ ଅଧୂକରୁ ଅଧ୍ଧକ ଧାଏଁ| ତେଣୁ ସେ 'କଣ କରିବି,

ଲାଳସମ୍‌ ।

କ୍ଷୁଲ୍େଲ ହାନୋଃହି ରିବାଖୁମନ୍ତକଃ

କଣନ କରିବି” ଏପରି କଉବ୍ଯାକଉ୍ତବ୍ଯ ଚିନ୍ତାରେ ବୁଡ଼ିରହେ` କିନ୍ତୁ କ୍ୁଧାତୁର ସପଯେପରି ଜିଭ ଲହ ଲହ କରି ଆ ଅସାବଧାନ ଅବସ୍ଥାରେ ଥୁବା ମୂଷାକୁ ଗିଳିଦିଏ, କାଳରୂପରେ

॥ ୫୦ ।ସର୍ବଦା ସଜାଗ ରହିଥୁବା ଆପଣ ସେହିପରି ଆସି ତାକୁ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୧]

+ ଦଶମ ସ୍ବକ୍ଧ +

ପୁରା

ରଥୈହେ ମପରିଷ୍ଟୃ ତୈଶ୍ବରନ୍‌ ର ପି ଇଂଜୈବା ନରଦେବସଂଜ୍ଞିତଃ। ସ ଏବ କାଳେନ ଦହୁରତ୍ଯୟେନ ତେ କଳେବରୋ

ବିଟୁକୂମିଭସ୍ମସଂଜ୍ଞିତଃ ॥ ୫୧

469

ହଠାତ୍‌ ଧରି ନେଇ 8

ଗ୍ବଲିଯାଆନ୍ତି ॥୫୦॥ ର

ମନୂଷ୍ଯର

ଯେଉଁ ଶରୀର ଦିନେ ସୁବଣ୍ରିରଥରେ ଅଥବା ଗଜରାଜ ଉପରେ ଚଢ଼ି ବୁଲୁଥିଲା ଏବଂ ନିଜକୁ ନରପତି କହୁଥୁଲା, ସେହି ଶରୀର ଦିନେ ଦୁର୍ନିବାରକାଳରୂପୀ ଆପଣଙ୍କର ଗ୍ରାସ ହୋଇ ଯଦି ବାହାରେ ଫୋପଡ଼ାଯାଏ, ସେତେବେଳେ ତାହା କୁଆଂଶାଗୁଣାଙର୍କ୍ମର ବିତ୍ଠାରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଏ କିମ୍ବା ଯଦି ମାଟିରେ ପୋତାଯାଏ, ତେବେ ପଚିଶଢ଼ି ପୋକ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଯଦି ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଏ,

ପ୍‌

ତେବେ

_

_

`

ଦକ୍ ଚକ୍ରମଭୂତବଗ୍ରହୋ ବରାସନସ୍ସଃ

ଗୂହେଷୁ

କାାପଗା

ପୂରିଗଂ

ନାପ

ପ୍ରଭୁ!

ଦିଗ୍‌ବିଜୟୀ ହୋଇଥାଏ, ଯାହାର ସମକକ୍ଷ ହେବାଭଳି ସଂସାରରେ ଅନ୍ୟ କେହି ନ ଥାନ୍ତି ଏବଂ ଯେ ରାଜାଧୂରାଜ

ଯୋଷିତାଂ ରଗ

୫୧॥ ହେ

ହୋଇଯାଏ।॥

ବିଷୟାସକ୍ତିର ପରିଣାମ ଦେଖନ୍ତୁ ତ ! ଯେଉଁ ପୁରୁଷ

ସମରାଜ ବନ୍ଦି ତଃ।

ମୈଥୁନ୍ଯସୁଖେଷୁ

ପାଉଁଶ

ହୋଇ

୩

ଶେଷ୍ଠତମ

ରାଜସିଂହାସନରେ

କ୩ଲି ଗୌଡ ମାନେ ତାରି ସମାର

ବସିପଡ଼ିଲେ

ଥିଲେ, ଆଜି ସେହି

ମହାରାଜାମାନେ ମଧ୍ଯ ତାହାପାଖରେ ନତମସ୍ତକ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ସେଭଳି ପରାକ୍ରମୀ ବୀର ଓ ପୁରୁଷପ୍ରବର ମଧ୍ଯ ଗୂହସ୍ତଜୀବନର ବିଷୟସୁଖ ପାଇଁ ଯୁବତୀ ସ୍ତ୍ରୀମାନର୍ବ୍ଚ କରୋତି

କମ୍ଷୟାଣି

ତପସ୍‌ସୁନିଶ୍ଠ ତୋ

ନିବୃତ୍ତଭୋଗସ୍ତଦପେକ୍ଷୟା ॥

©

ଦଦତ୍ବ।

ପାଖକୁ ଗଲେ ସେମାନର୍ଦ୍ଦୀ ହାତର ଖେଳନା ପାଲଟିଯାଏ-¬

ପାଳିତପଶୁ ପରି ହୋଇଯାଏ॥ ୫୨ ॥ ବହୁ ଲୋକ ତ ବିଷୟଭୋଗ

ଛାଡ଼ିଦେଇ ପୁଣି ଥରେ

ରାଜ୍ଯାଦି ଭୋଗ

ପୁନଶ୍ଚ ଭୂୟେୟମହ ସ୍ବରାଡ଼ତ ଲାଭ କରିବାର ଇଢ଼ା ନେଇ ହିଁ ଦାନ-ପୁଣ୍ୟ କରନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରବୂତ୍ଧତଷୌ ନ ସୁଖାୟ କଳ୍ପତେ ॥ ୫୩ । ମୁଁ ପୁଣି ଥରେ ଜନ୍ମ ହୋଇ ସମସ୍ତଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ବଡ଼ ଓ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ରାଟ ହେବି” ବୋଲି କାମନା ରଖୁ ହିଁ ତପସ୍ଯାରେ ଲାଗିଯାଆନ୍ତି ଓ ନାନା ଶୁଭକର୍ମ କରନ୍ତି। ଏପରିଭାବରେ ଯେଉଁମାନର୍କ୍ର ବିଷୟତୃସ୍ଫା ବଢ଼ିଗ୍ବଲେ,

ଭବାପବଗୋ ଭ୍ରମତୋ ତା ଯଦା ଯଦା ଭବେ ଜ୍ଜନସ୍ୟ ତହ୍ଯିବ୍ଯୁତ ସସ୍ଥମାଗମଃ। ସମ୍ସଙ୍ଗଲମୋ ଯହିଁ ତଦୈବ ସଦୂଗତୌ ପରାବରେଶେ

ତୃୟି ଜାୟତେ

ମତିଃ॥ ୫୪

ସେମାନେ

କଦାପି ସୁଖୀ ହୋଇପାରଚି

ନାହିଁ ॥ ୫୩ ॥

5 ; ୭ ନିଜ ସ୍ବରୂପରେ ସର୍ବଦା ଏକା ପରି୭ ରହିଥୁବା ହେ ଭଗବାନ! ଜୀବ ଅନାଦିକାଳରୁ ଜନ୍ମମ୍ପତ୍ଯୁରୂପୀ ସସାରଚକ୍ରରେ ଘୃରୁଛି। ତା'ପାଇଁ ସେହି ଚକ୍ରରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାର

ସମୟ

ଆସିଗଲେ

ତାକୁ ସତ୍‌ସଙ୍ଗଂ ମିଳେ।

ଏକଥା ନିଶ୍ଚିତ ଯେ, ସତ୍‌ସଙ୍ଗ ମିଳିଯିବା କ୍ଷଣି ସବ୍ତମାନକ୍ଚର

ଆଶ୍ରୟ ତଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରଣରୂପ ଜଗତର ଏକମାତ୍ର ସ୍ଵାମୀ ମନ୍ଯେ

ଯଃ

ମମାନୁଗ୍ରହ ଭଶଶ ତେ କୃତୋ

ଆପଣଙ୍ତୀ ଠାରେ ଜୀବର ବୁଦ୍ଧି ଦୃଢ଼ରୂପେ ଲାଗିଯାଏ ॥ ୫୪ ॥ ହେ ଭଗବାନ । ମୁଁ ଭାବୁଛି, ଆପଣ ମୋ ଉପରେ ପରମ ଅନୁଗ୍ରହ ବର୍ଷା କରିଦେଲେ; କାରଣ ମୋର ରାଜ୍ୟବନ୍ଧନ

>

ମଧ୍ଯ ଏକାନ୍ତରେ ଭଜନଂ-ସାଧନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ରାଜ୍ଯ

ରାଜ୍ୟାନୁବନ୍ଧାପଗମୋ

ପ୍ରାଥ୍ଯତେ ବନଂ

_

ଯଦୂଢ଼ୟା ।

|

ସାଧୁଭରେକଚୟ୍ୟୟା ବିବିକ୍ଷଭିରଖଣ୍ଡଭୂମିପୈଃ॥ ୫୫

ଅନାୟାସରେ ତୁଟିଗଲା। ସାଧୁସ୍ଵଭାବର ଚକ୍ରବର୍ତୀ ରାଜା

ଛାଡ଼ି ବନକୁଗ୍ଵଲିଯିବାକୁ ଗ୍ରହିଁଲେ,ରାଜ୍ୟର ମମତାବନ୍ଧନରୁ

ମୁକ୍ତ ହେବା ନିମନ୍ତେ ସେ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହିତ ଆପଣଙ୍କୁ

470

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ନ କାମୟେଃନ୍ଯଂ ତବ ପାଦସେବନାଦକିଞ୍ଚନପ୍ରାଥ୍ୟିତମାହୂୁ ବରଂ ବିଭୋ। ଆରାଧ୍ଯ କସ୍ତ୍ରାଂ ହ୍ଯପବଗିଦଂ ହରେ ବୃଣୀତ ଆଯ୍ୟୋ ବରମାମ୍ବବନ୍ଧନମ୍‌ ॥ ୫୬

ତସ୍ମାହ୍ ବିସୂଜ୍ୟାଶିଶଷ ଶଶ ସବିତୋ ରଜସ୍ତମଃସତ୍ତ୍ଵ ଗୁଣାନୁ ବନ୍ଧଂନାଃ ନିରଞ୍ଚନ ନିଶୁଣମଦ୍ୂରୟୀଂ ପରଂ

।

ତ଼ାଂ ଜ୍ଞପ୍ରିମାତ୍ର ପୁରୁଷଂ ବ୍ରଜାମ୍ୟହମ୍‌ ॥ ୫୭

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୧

ପ୍ରାଥ୍ଥନା କରନ୍ତି ॥୫୫ ॥ ହେ ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ ପ୍ରଭୁ ।ଆପଣଙ୍କୁ କଣ ବା ଅଜଣା ! ମୁଁଆପଣଙ୍ସ୍ଚ ଚରଣସେବା ଛଡ଼ା ଆଉ କୋଣସି ବର ଗ୍ବହେଁନା। ଯେଉଁମାନଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରକାର

ସଂଗ୍ରହଂପରିଗ୍ରହ ନାହିଁ ଅଥବା ଯେଉଁମାନଙ୍କର ସେସବୁ ଥାଇ ମଧ୍ଯ ଅଭିମାନ ନାହିଁ, ସେମାନେ ମଧ୍ଯ କେବଳ ଆପଣକ୍କୀ ଚରଣସେବା ପାଇବାକୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରନ୍ତି। ତେବେ ହେ ପ୍ରଭୁ! ଏପରି କେଉଁ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍‌ ପୁରୁଷ ଆପଣଙ୍ବ୍ବ ପରି ମୋକ୍ଷଦାତାଙର୍କୁ ଆରାଧନା କରି ମଧ୍ଯ ନିଜ ପାଇଁ ବନ୍ଧନସ୍ଵରୂପ ହୋଇଥୂବା ସାଂସାରିକ ବିଷୟକୁ ବରରୂପେ ମାଗିବ ୨୮॥୫୬॥ ତେଣୁ, ହେ ପ୍ରଭୁ! ମୁଁ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣ, ରଜୋଗୁଣ ଓ ତମୋଗୁଣ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ ରଖୂଥୂବା ସମସ୍ତ କାମନା ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇ ମାୟାଶୂନ୍ଯ, ଗୁଣାତୀତ, ଏକ, ଅଦ୍ଦିତୀୟ, ଚିତ୍‌ସ୍ରୂପ ପରମପୁରୁଷ ବୋଲାଉଥୁବା କେବଳ

ଆପଣଙ୍କର ଶରଣ ଗ୍ରହଣ କରୁଛି ॥ ୫୭ ॥ ଭଗବନ୍‌ ! ମୁଁ

ଚିରମିହ ବୃଜିନାଭିସ୍ତପ୍ୟମାନୋଃ ନୁତାପୈରବିତୃଷଷଡମିତ୍ରୋଃଲ ବୁଶାନ୍ତିଃ କଥଞ୍ଚିତ । ଶରଣଦ ସମୁପେତସ୍ତ୍ରତୃପଦାବୁଜଂପରାତ୍ମନ୍ତଭୟମୂତମଶୋକଂ ପାହି ମା ପନ୍ନମୀଶ ॥ ୫୮

ଅନାଦିକାଳରୁ ନିଜର କର୍ମଫଳ ଭୋଗ କରି କରି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆଉ ହୋଇ ରହିଥୂଲି ଏବଂ ମୋ କର୍ମଫଳର ଦୁଃଖଦ ଜ୍ବାଳାରେ ମୁଁ ଦିନରାତି

ଜଳୁଥୂିଲି। ମୋର

ଷଡ଼ରିପୁ

(ପାଞ୍ଚ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓମନ) କଦାପି ଶାନ୍ତ ହେଉ ନ ଥୂଲେ।

ସେମାନଚ୍କ୍ରର ବିଷୟତୂଷ୍କା ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଗ୍ବଲିଥୂଲା। ମୁଁ କେବେ ବି, କ୍ଷଣକ ପାଇଁ ମଧ୍ଯ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଶାନ୍ତି

ପାଇନାହିଁ ।ହେ ଶରଣଦାତା ! ଯାହା ହେଉ, ମୁଁ ବର୍ତମାନ

ଖୀଜରବକୁବ/ଚ ସାବିଭୌମ ମହାରାଜ ମତିସ୍ତେ ବିମଳୋର୍ଜିତା। ବରେଃ ପ୍ରଲୋଭିତସ୍ୟାପି ନ କାମୈବିହତା ଯତଃ ॥ ୫ ୯

ଆପଣର୍କ୍ରର ଭୟ, ମୃତ୍ଯୁ ଓ ଶୋକରୁ ବିମୁକ୍ତ ଚରଣକମଳରେ ଶରଣ ପଶୁଛି |ହେ ଜଗତ୍‌ପତି ! ହେ ଜଗନ୍ନାଥ !

ହେ ପରମାମୂନ୍‌ ! ମୋତେ ରକ୍ଷା କରନ୍ଗୁ॥ ୫୮ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ-ହେ ସାର୍ବଭୌମ ମହାରାଜ ।! ତୁମର ମନ ଓ ସଂକଳ୍ପ ସତରେ ବଡ଼ ପବିତ୍ର ଓ ଉଚ୍ଚକୋଟିର। ମୁଁ ତୂମକୁ ବାରମ୍ବାର ବର ଦେବାର ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଖାଇଲି; ତଥାପି ତୁମର ବୁଦ୍ଧି କାମନାର

ପ୍ରଲେ।ଭିତୋ ବରୈ୍ଷିତ୍ତ୍ଵ ମପ୍ରମାଦାୟ ବିଦ୍ଧି ତତ । ନ ଧୀମିୟ୍ୟେକଭକ୍ତାନାମାଶୀର୍ଭିର୍ଭି ଦ୍ୟତେ କୃଚିତ ॥ ୬୦

ଅଧୀନ ହୋଇଗଲା ନାହିଁ ॥ ୫୯ ॥ ମୁଁ ଯେଉଁବର ଦେବାର ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଖାଇଲି, ତାହା କେବଳ ତୂମ ସାବଧାନତା

ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ନିମନ୍ତେ ଦେଖାଇଲି। ଯେଉଁମାନେ ମୋର ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତ, ସେମାନର୍ଦ୍ଦର ବୁଦ୍ଧି କଦାପି କାମନାବଶ ହୁଏ ନାହି, କି କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ବିଚଳିତ

ଯୁଞ୍ଜାନାନାମଭକ୍ତାନାଂ ପ୍ରାଣାୟାମାଦିଭିମିନଃ। ଅକ୍ଷୀଣବାସନଂ ରାଜଟ୍‌ ଦୃଶ୍ୟତେ ପୁନରୁତ୍ଥିତମ୍‌ ॥ ୬୧

ବିଚରସ୍ପ ମହୀଂ କାମଂ ମୟ୍ୟାବେଶିତମାନସଃ।

ହୁଏ ନାହିଁ॥ ୬୦॥ ଯେଉଁମାନେ ମୋର ଭକ୍ତ ନୂହନ୍ତି, ସେମାନେ ପ୍ରାଣାୟାମ ଆଦି ଦ୍ରାରା ମନକୁ ବଶ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଯେତେ ପ୍ରଯନ କରନ୍ତୁ ନା କାହିଁକି, ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ବାସନା କଦାପି କ୍ଷୀଣ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ହେ ରାଜନ୍‌ ।! ସେମାନଙ୍କର ମନ ପୁଣି ଥରେ ବିଷୟପଛରେ ଧାଏଁ ॥ ୬୧ ॥

ତୁମେ ମୋତେ ତୁମର ମନ ଓ ସକଳ ମନୋଭାବ ସମର୍ପଣ

ଅସ୍ତ୍ରେବ ନିତ୍ୟଦା ତୁଭ୍ୟଂ ଭକ୍ତି ମିୟ୍ୟନପାୟିନୀ ॥ ୬ ୨ କରିଦିଅ, ମନକୁ ମୋ'ଠାରେ ଲଗାଇଦିଅ ଏବଂ ସ୍ଵଢଚ୍ନ୍ଦରେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୨]

#₹ଦଶମ

କ୍ଷାତ୍ରଧମିସିତୋ ଜନ୍ତୁନ୍‌ ନ୍ଯବଧୀମ୍ପ୍ରିଗୟାଦିଭିଃ। ସମାହିତସ୍ତତ୍ତପସା

ଜହ୍ଯଘଂ

ମଦୁପାଶ୍ରିତଃ॥ ୬୩

471

ସ୍କୀନ୍ଧଂ+

ପୂଥୁବୀରେ ବିଚରଣ କର। ଦେଖୁବ, ତୁମର ସର୍ବଦା ବିଷୟବାସନାଶୂନ୍ଯ ନିର୍ମଳ ଭକ୍ତି ହେବ ॥ ୬୨ ॥ ତୁମେ କ୍ଷତ୍ରିୟଧର୍ମ ଆଚରଣ

କରିବା ସମୟରେ ଶିକାର ଆଦି

କରି ବହୁ ପଶୁଙ୍କୁ ବଧ କରିଛ। ବର୍ତମାନ ଏକାଗ୍ରତାର ସହିତ ମୋର ଉପାସନା କରି ତପସ୍ଯାଦ୍ାରା ସେହି ପାପ ଧୋଇଦିଅ ॥ ୬୩॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ପରଜନ୍ମରେ ତୁମେ

ବ୍ରାହ୍ମଣ ହୋଇ ଏବଂ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ହିତୈଷୀ ତଥା ପରମ ସୁହୂଦ୍‌ ହୋଇ ଶେଷରେ ମୋତେହିଁପ୍ରାପ୍ତ ଭୂତ଼ା ଦିଜବରସ୍ତ୍ଵ' ବୈମାମୁପୈଷ୍ୟସି କେବଳମ୍‌ || ୬୪ ହେବ ॥ ୬୪ ॥ ଇଜି ଖୀମୀଉରବଚତେ ମହାପୁରାଠ୩ ଜାଳମନଂସ୍ାଂ ଯଂନିତାୟଂ ଦଣମୟଣନ ଜଜରାଓର୍ତ୍ ନୁଚୁଳୁନ୍ଦତିର୍ନାନଳପଞ୍ଥ/ଖ୫୦୮/୫୯//୭୬ // # ¢ //

ଜନ୍ମନ୍ଯନନ୍ତରେ ରାଜନ୍‌ ସବିଭୂତସୁହୂତ୍ତମଃ।

+++

ଆଥ ଦୁପଞ୍ଚାଶରମାଧ୍ୟାୟାଃ କୃଦ୍ମ-ଂବଳରାମର୍ଦ୍ଚର ହାରକା ଗମନ, ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ବିବାହ ତଥା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟକୁ ରୁକ୍ି ଣୀର୍ଦ୍ଵ ସନ୍ଦେଶ ନେଇ ବ୍ରାହ୍ଣର୍କର ଆଗମନ

ଭୀଖୂଳ ନଜବାଚ

ଇତ୍ରୁ' ସୋଃ ନୁଗୂହୀତୋଃଙ୍ଗ କୃଷ୍ଣେନେକ୍ଷ୍ମାକୁ ନନ୍ଦନଃ । ତଂ ପରିକ୍ରମ୍ୟ ସନ୍ତମ୍ୟ ନିଶ୍ଵକ୍ରାମ ଗୁହାମୁଖାତ୍ବ॥ ୧

ସ ବୀକ୍ଷ୍ୟ କ୍ଷୁଲୁକାନନମତ୍ତ୍ୟାନ୍‌ ପଶୂନୁ ବୀରୁଦୃବନପ୍ପତୀଚ୍‌ । ମତ଼ା କଳିଯୁଗଂ ପ୍ରାପ୍ରଂ ଜଗାମ

ଦିଶମୁତ୍ତରାମ୍‌ ॥ ୨

ତପଃଶ୍ରଦ୍ଧାଯୁତୋ ଧୀରୋ ନିଃସଙ୍ଗେୋ ମୁକ୍ତ ସଂଶୟଃ । ସମାଧାୟ ମନଃ କୃଷ୍ଣେ ପ୍ରାବିଶଦୃ ଗନ୍ଧମାଦନମ୍‌ ॥ ୩

ବଦକ୍ଷ୍ୟାଶ୍ରମମାସାଦ୍ୟ

ସବିଦୂନ୍ଦ୍ରସହଃ

ନରନାରାୟଣାଳ ୟମ୍‌ |

ଶାନ୍ତସ୍ତପସାଃ୪ରାଧୟଦ୍ଧରିମ୍‌ ॥ ୪

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ- ପ୍ରିୟ ପରୀକ୍ଷିତ! ଏପରିଭାବରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂକସ୍କ ଇକ୍ଷ୍ମାକୁନନ୍ଦନ (ଇକ୍ଷ୍ମାକୁବଂଶୀୟ) ମୁଚବୁକୁନ୍ଦର୍ଦ୍ତ ଅନୁଗ୍ରହ କଲେ। ସେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ପରିକ୍ରମା କରି, ତାଙ୍ଦୁ ନମସ୍କାର କରି ଗୁମଁଂରୁ ବାହାରି ଆସିଲେ।॥ ୧॥ ବାହାରକୁ ଆସି ସେ ଦେଖୁଲେ ଯେ, ମନୁଷ୍ଯ, ପଶୁପଷ୍ୀ, ବୃକ୍ଷଲତା ଓ ଗୁଳୁ ଇତ୍ୟାଦି ବନପ୍ତି ପୂର୍ବ ଅପେକ୍ଷା ବହୁତ ଛୋଟ ଛୋଟ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ।ସେଥୂରୁ ସେ ଜାଣିଗଲେ ଯେ, କଳିଯୁଗ ଆସିଗଲାଣି। ତେଣୁ ସେ ଉତ୍ତର ଦିଗ ଅଭିମୁଖେ ଗ୍ରଲିଲେ ॥ ୨ ॥ ମହାରାଜ ମୁବୁକୁନ୍ଦ ଥିଲେ ତପସ୍ୟା, ଶ୍ରଦ୍ଧା, ଧ୍ରୈର୍ଯ୍ୟ ତଥା ଅନାସକ୍ତିରେ ଯୁକ୍ତ ଏବ ସଂଶୟମୁକ୍ତ। ସେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଠାରେ ଚିତ୍ତ

ନିବେଶପୂର୍ବକ ଯାଇ ଗନ୍ଧମାର୍ଦନ ପର୍ବତରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ

| ୩ ॥ ସେଭଗବାନ ନର-ନାରାୟଣଙ୍ୀର ନିତ୍ଯନିବାସସ୍ତାନ ବଦରିକାଶ୍ରମକୁ ଯାଇ, ଶାନ୍ତଭାବରେ ଗ୍ରୀଷ୍ମଂଶୀତ ଆଦି

ଦୁନ୍ଦ୍ର ସହନପୂର୍ବକ ତପସ୍ଯା କରି ତନଦ୍ଦ୍ବାରା ଭଗବାନକ୍ତୁ

ଆରାଧନା କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ।॥ ୪ ॥ ଏପଟେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପ ମଥୁରାପୁରୀକୁ ଫେରି

ଆସିଲେ। ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାଳଯବନର

ଭଗବାନ୍‌ ପୁନରାବ୍ରଜ୍ୟ ପୁରୀଂ ଯବନବେଷ୍ଟ୍ତାମ୍‌।

ହଡ଼ା ମ୍ଳେଚ଼୍ବଳଂ ନିନ୍ୟେ ତଦୀୟଂ ଦ୍ଦାରକାଂ ଧନମ୍‌ ॥ ୫

ସେନା ମଥୁରାକୁ

ଘେରାଉ କରି ରଖ୍ୁଣୂଲେ। ତେଣୁ ସେ ମ୍ଳେଚ୍ଛସେନାକୁ ସହାର କରି ସେମାନରବ୍ଚ୍ଚର ସମସ୍ତ ଧନରନ ଛଡ଼ାଇ ଆଣିଲେ ଓ ସବୁ ନେଇ ଦ୍ବାରକା ଯିବାକୁ ବାହାରିଲେ ॥ ୫ ॥

472

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୨

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ନୀୟମାନେ ଧନେ ଗୋଭିନ୍ଧିଭିଶ୍ବାବ୍ୟୁତଗ୍ନେଦିତୈଃ ।

ଶ୍ରୀକୃଦଷ୍ଣକ୍କ ଆଜ୍ଞାନୁସାରେ ମନୁଷ୍ଯ ଓ ବଳଦମାନଙ୍କୀ ଦାରା ଆଜଗାମ ଜରାସନ୍ଧସ୍ତ୍ରୟୋବିଂଶତ୍ୟନୀକପଃ ॥ ୬ ଧନରନସବୁ ଦ୍ବାରକାକୁ ବୁହା ଗ୍ବରଲିଛି, ଏତିକିବେଳେ ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧ ତେଇଶି ଅକ୍ଷୋହିଣୀ ସୈନ୍ଯ ଧରି ପୁଣି ଥରେ (ଅଷ୍ଟ୍ୟାଦଶ ଥର) ମଥୁରା ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ମାଡ଼ି ଆସିଲା॥ ୬॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଶତ୍ରୂସେନାର ବିଲୋକ୍ୟ ବେଗରଭସଂ ରିପୁସେନ୍ୟସ୍ୟ ମାଧବୌ । ପ୍ରବଳ ବେଗ ଦେଖୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ବଳରାମ ମନୁଷ୍ଯଚେଷ୍ଟାମାପନ୍ତୌ ରାଜନ୍‌ ଦୁଦ୍ରୁବତୁଦ୍ଦୁତମ୍‌॥ ୭ ସାଧାରଣ ମନୂଷ୍ଯଙ୍ଚ୍ଚ ପରି ଲୀଳା କଲେ। ସେମାନେ ଶତ୍ରୂସମୁଖରୁ ଦରୁତପଦରେ ଦୌଡ଼ି ପଳାଇଗଲେ।॥ ୭ ॥ ସେମାନଙ୍କର ମନରେ ତିଳେମାତ୍ର ଭୟ ନ ଥିଲା; ତଥାପି ବିହାୟ ବିତ୍ତ” ପ୍ରଚୂରମଭୀତୌ ଭୀରୂଭୀତବତ୍ବ। ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭୟଭୀତ ହୋଇଗଲା ପରି ଭାବ ଦେଖାଇ ପଦ୍‌ଭ୍ୟାଂ ପ୍ଡ଼ପଳାଶାଭ୍ୟାଂ ଚେଳତୁ ବିହୁଯୋଜନମ୍‌ ॥ ୮ ସେମାନେ ସବୁ ଧନରନ୍ନ ସେଠାରେ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଏବଂ ସୁକୋମଳ ପଦୁଚରଣରେ ଦୌଡ଼ି ଦୌଡ଼ି ଅନେକ ଯୋଜନ ବାଟ ପଳାଇଗଲେ ॥ ୮ ॥ ମହାବଳୀ ମଗଧରାଜ

ଜରାସନ୍ଧକୁ ତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ବଳରାମର୍ଦ୍ଚ ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟକ ପ୍ରଭାବ ପଳାୟମାନୌ ତୌ ଦୃଷ୍ବ୍ବା ମାଗଧଃ ପ୍ରହସନ୍‌ ବଳୀ । ଆଦି ବିଷୟରେ କିଛି ଜଣା ନ ଥ୍ରଲା। ତେଣୁ ସେ ଦୁହେଁ ଅନୁଧାବଦୃ ରଥାନୀକୈ ରୀଶୟୋର ପପ୍ରମାଣବିତ଼ ॥ ୯ ଧାଇଁ ପଳାଇଯାଉଥୂୁବା ଦେଖୁ ସେ ହସି ଉଠିଲା ଏବଂ

ପ୍ରଦ ତ୍ୟଦୁରଂ ସଂଶ୍ରାନ୍ତୌ ତୁଙ୍ଗମାରୁ ହତାଂ ଗିରିମ୍‌। ପ୍ରବଷିଣାଖ୍ୟଯଂ ଭଗବାଟ୍‌ ନିତ୍ୟଦା ଯତ୍ର ବଷିତି ॥ ୧୦

ନିଜର ରଥୀମାନର୍ଚ୍ଚ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ସେମାନକୁ ଗୋଡ଼ାଇଗଲା।॥ ୯ ॥ ବହୁତ ଦୂର ଧାଇଁବା ପରେ ଦୁଇ ଭାଇ କ୍ଳାନ୍ତ ହୋଇଗଲା ପରି ଦେଖାଇ ହୋଇ ପ୍ରବର୍ଷଣ ନାମକ ଏକ ଅତି ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତରେ ଚଢ଼ିଗଲେ। ସେହି

ପବତରେ ସର୍ବଦା ମେଘ ବର୍ଷା ହେଉଥୂୁବାରୁ ତାହାର ନାମ “ପ୍ରବର୍ଷଣ' ପର୍ବତ ହୋଇଥିଲା ॥ ୧୦ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଗିରୌ ନିଳୀନାବାଜ୍ଞାୟ ନାଧୂଗମ୍ୟ ପଦଂ ନୂପ। ଦଦାହ ଗିରିମେଧୋଭିଃ ସମନ୍ତାଦଗ୍ନିମୁସୂଜନ୍‌ ॥ ୧୧

ତତ ଉତସ୍ଥତ୍ୟ ତରସା ଦହ୍ଯମାନତଟାଦୁଭୌ। ଦଶୈକଯୋଜନୋତ୍ତୁଙ୍ଗାନ୍ିନିପେତତୁରଧୋ ଭୁବି ॥ ୧୨

ଅଲକ୍ଷ୍ୟମାଣୌ ରିପୁଣା ସାନୁଗେନ ଯଦୂତ୍ତମୌ। ସ୍ବପୁରଂ ପୁନରାୟାତୌ ସମୁଦ୍ରପରିଖାଂ ନୂପ॥ ୧୩ ସୋଏପି ଦଗ୍ଧାବିତି ମୂଷା ମନ୍ନାନୋ ବଳକେଶବୌ । ବଳମାକୃଷ୍ୟ ସୁମହନ୍ମଗଧାନ୍‌ ମାଗଧୋ ଯଯୌ॥ ୧୪

ଜରାସନ୍ଧ ଦେଖୂଲା ଯେ, ସେହି ଦୁଇଭାଇ ପର୍ବତରେ କେଉଁଠି ଲୁଚିଗଲେ। ଯେତେ ଖୋଜିଲେ ବି ସେମାନର୍ଦୁ

ନ ପାଇ ସେ ବିଭିନ୍ନ ଜାଳେଣି ପଦାର୍ଥରେ ପୂର୍ଣ୍ଚ ହୋଇଥୁବା ସେହି ପର୍ବତର ଗ୍ରରିପଟେ ନିଆଁ ଲଗାଇଦେଲା॥ ୧୧॥ ଭଗବାନ ଦେଖୁୂଲେ, ପର୍ବତର ପାଦଦେଶରେ ନିଆଁ ଲାଗିଗଲାଣି ଏବଂ ଗ୍ରରିପଟେ ଜରାସନ୍ଧର ସେନ୍ଯ ମଧ୍ଯ ଘେରି ରହିଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସେ ଦୁଇଭାଇ ସେହି ଏଗାର

ଯୋଜନ (ଓଚୌରାଳିଶ କୋଶ) ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତର ଶିଖରରୁ ଏପରିଭାବରେ ତଳକୁ ଲମ୍ପଂଦେଲେ ଯେ, ସେମାନେ ସେନାଘେରର ବହୁଦୂରରେ ଯାଇ ତଳେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ସେମାନର୍ଦ୍ବୀ ଜରାସନ୍ଧ କିମ୍ବା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ॥ ୧୨॥ ସୈନ୍ଯ ଦେଖୁପାରିଲେ ନାହିଁ। ଦୁଇଭାଇ ସେଠାରୁ ଯାଇ

ସମୁଦ୍ରର ଘେର ଭିତରେ ନିମିତ ହୋଇଥୁବା ଦ୍ବାରକାପୁରୀରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ॥ ୧୩ ॥ ସେପଟେ, ସେହି ଦୁଇଭାଇ ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ିଗଲେ

ବୋଲି

ଭାବି ଜରାସନ୍ଧ

ତା'”ର

ସୈନ୍ଯବାହିନୀ ଧରି ମଗଧଦେଶକୁ ଫେରିଗଲା।॥

ବିରାଟ

୧୪ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୨]

# ଦଶମ

ଆନତ୍ତାଧ୍ବପତିଃ ଶ୍ରୀମାନ୍‌ ଗୈବତୋ ରେବତାଂ ସୁତାମ୍‌ |

473

ସ୍ପୀନ୍ଷ×

ଏହା ପୂର୍ବରୁ (ନବମ ସ୍କନ୍ଧରେ) ମୁଁତୁମକୁ କହିସାରିଛି ଯେ, ଆନର୍ତଦେଶର ରାଜା ଶ୍ରୀମାନ୍‌ ରୈବତ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍ସ ଆପଣା ରେବତୀ ନାମକ କନ୍ଯାଟିକୁ ବଳରାମଙ୍କ୍ଚ ସହିତ ବିବାହ କରାଇ ଦେଇଥୁଲେ ॥ ୧୫ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ତା'ପରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍ଫ ମଧ୍ଯ

ବ୍ରହ୍ମଣା ଗ୍ଵେଦିତଃ ପ୍ରାଦାହୃ ବଳାୟେତି ପୁରୋଦିତମ୍‌ || ୧୫ ପ୍ରେରଣାକ୍ରମେ

ଭଗବାନପି ଗୋବିନ୍ଦ ଉପଯେମେ କୁରୂଦୃବହ।

ବେଦଭୀ ଭୀଷ୍ମକସୁତାଂ ଶ୍ରିୟୋ ମାତ୍ରାଂ ସ୍ଵରୟ'ବରେ ॥ ୧ ୬ ୨

ଏ. ୦

୦ ×

`

୦

ପ୍ରମଥ୍ୟ ତରସା ରାଞ୍ଞଃ ଶାଲ୍ପାଦୀଂଶ୍ରୈଦ୍ୟପକ୍ଷଗାନ୍‌ ।

ପଶ୍ୟତାଂ ସବିଲୋ କାନାଂ ତାକ୍ଷ୍ୟପୁତ୍ରଃ ସୁଧାମିବ ॥ ୧୭ ଜ/ନେକ/ଚ

ସ୍ବୟଂବରକୁ ଆସିଥୁବା ଶିଶୁପାଳ ଓ ତାର ସମର୍ଥକ ଶାଲ୍ମ ଆଦି ନରପତିମାନଙ୍କୁ ଶକ୍ତିରେ ହରାଇ, ଗରୁଡ଼ ଅମୂତ ହରଣ କରି ନେଇଥୁବା ପରି ସମସ୍ତଙ୍କ ସମକ୍ଷରେ ବିଦର୍ଭ ରାଜକୁମାରୀ ରୁକ୍ମିଣୀଙ୍କୁ ହରଣ କରି ନେଇଗଲେ। ରୁକ୍ମିଣୀ ଥିଲେ ରାଜା ଭୀଷ୍ମକରଟ୍ଚ୍ଚ କନ୍ଯା ଏବଂ ସ୍ବୟଂ ଭଗବତୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀକ୍ମର ଅବତାର ॥ ୧୬,୧୭॥ ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ ପଗ୍ଵରିଲେ--ମୁଁ ଶୁଣିଥୂଲି ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଭୀଷ୍ମକନନ୍ଦିନୀ ପରମସୁନ୍ଦରୀ ରୂକ୍ମିଣୀ-

ଭଗବାନ୍‌ ଭୀଷ୍ମକ ସୁତା ରୁକ୍ମିଣୀଂ ରୁଚିରାନନାମ୍‌|

ଦେବୀଙ୍କୁ ବଳପୂର୍ବକ ହରଣ କରିନେଇତାଙ୍କୁ ରାକ୍ଷସବିଧୂରେ

ରାକ୍ଷସେନ ବିଧାନେନ ଉପଯେମ ଇତି ଶ୍ରୁତମ୍‌ ॥ ୧୮

ବିବାହ କରିଥିଲେ ॥ ୧୮ ॥ ମହାରାଜ ! ପରମ ତେଜସ୍ଵୀ

ଭଗବଞ୍ଚେତୁ ମି{୍କାମି

କୃଷ୍ଣସ୍ୟାମିତତେଜସଃ |

ଯଥା ମାଗଧଶାଲ୍ଵ।ଦୀନ଼଼ ଜିତ଼ା କନ୍ୟାମୁପାହରତ ॥ ୧୯

ବ୍ରହ୍ମନ଼୍‌ କୃଷ୍ଣକଥାଃ ପୁଣ୍ୟା ମାଧ୍ଵୀଲୈ।କମଳାପହାଃ । କୋ ନୂ ତୃପ୍ୟେତ ଶୃଣ୍ଵାନଃ ଶ୍ରୁତଜ୍ଞୋ ନିତ୍ୟନୃତନାଃ ॥ ୨୦

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଫମ ଜରାସନ୍ଧ ଶାଲୁ ଆଦି ନରପତିମାନର୍କୁ ଜୟ କରି କିପରିଭାବରେ ବରୁକୁ୍ମିଣୀଙ୍କୁ ହରଣ କରିନେଲେ,

ମୁଁତାହା ଶୁଣିବାକୁ ଗ୍ରହୁଁଛି ॥ ୧୯ ॥ ହେ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କୂ ଲୀଳା

ତ ଅତ୍ଯନ୍ତ ପବିତ୍ର ଏବଂ ତାହା ସମଗ୍ର

ଜଗତର ମଳ ଧୋଇଦେଇ ତାହାକୁ ପବିତ୍ର କରିଦେଇପାରେ। ଭଗବାନଙ୍କ ଲୀଳାରେ ଏପରି ଲୋକୋତ୍ତର ମାଧୁରୀ ରହିଛି ଯେ, ସେସବୁ ଦିନରାତି ଶୁଣିଗ୍ବଵଲିଲେ ମଧ୍ଯ ସେଥୂରୁ ଆହୁରି ନୂଆ ନୂଆ ରସ ମିଳିଥାଏ। ଭଲା ଏପରି

କେଉଁ ରସିକ, କେଉଁ ମର୍ମଜ୍ଞ ଅଛି, ଯେ କି ତାହା ଶୁଣି ଖୀରୁଳ ଜବାଚ

ରାଜା ସୀଦୂ ଭୀଷ୍ମକୋ ନାମ ବିଦଭ୍ତାଧ୍ପପତି ମିହାନଟ୍‌ । ତସ୍ୟ ପଞ୍ଚାଭବନ୍‌ ପୁତ୍ରାଃ କନ୍ୟୈକା ଚ ବରାନନା ॥ ୨୧ ରୂକ୍ୟୁଗ୍ରଜୋ ରୁକୁରଥୋ ରୂକ଼ବାହୁରନନ୍ତରଃ। ରୁକୁକେଶୋ ରୁକୃମାଳୀ ରୁକ଼ି ଣ୍ୟେଷାଂ ସ୍ଵସା ସତୀ ॥ ୨ ୨

ଆହୁରି ଆହୁରି ଶୁଣିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ନ କରିବ 7 ॥ ୨୦॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଲେ -¬ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ମହାରାଜ ଭୀଷ୍ମକ ଥୂଲେ ବିଦର୍ଭଦେଶର ଅଧୂପତି। ତାହାଙ୍ଗ୍ମର ପାଞ୍ଚ ପୁତ୍ର ଓ ଗୋଟିଏ ସୁନ୍ଦରୀ କନ୍ଯା ଥୂଲା॥ ୨୧॥ ବଡ଼ ପୁଅଟିର ନାମ ଥଲା ରୂକ୍ଜୀ ଏବଂ ତା'ତଳ ଗ୍ବରିପୁଅର୍କ୍ବର ନାମ ଥୂଲା ଯଥାକ୍ରମେ ରୂକ୍ୁରଥ, ରୁକୁବାହୂ, ରୁକ୍ୁକେଶ ଓ ରୂକ୍ସମାଳୀ। ସତୀ ରୁକ୍ମିଣୀ ଥୂଲେ ସେହି ପାଞ୍ଚ ଭାଇଟଙ୍କ୍ଵର

ଭଉଣୀ॥

୨୨॥

ରାଜମହଲକୁ ଆସୁଥିବା ବହୁ ଅତିଥୁର୍ଚ୍ବ

ମୁଖରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କ୍କରସୌଦର୍ଯ୍ୟ, ପରାକ୍ରମ, ଗୁଣ ଓବୈଭବର

ସୋପଶୁତ୍ୟ ମୁକୁନ୍ଦସ୍ୟ ରୂପବୀକ୍ଷ୍ଯଗୁଣଶ୍ରିୟଃ। ପ୍ରଶସା ଶୁଣି ରୂକ୍ମିଣୀ ନିର୍ଚିୟ କରିନେଇଥୁଲେ ଯେ, ଗୂହାଗତୈଶିୟମାନାସ୍ତଂ ମେନେ ସଦୃଶଂ ପତିମ୍‌ ॥ ୨୩ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁହେଉଛନ୍ତି ତାକ୍କର ଅନୁରୂପ ବର ॥ ୨୩॥ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଣ ବିଶୁଣିବାକୁ ପାଇଥୁଲେ ଯେ, ରୁକ୍ଷିଣୀବ୍ଝ୍ଚ ଠାରେ

ବହୁ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଲକ୍ଷଣ ରହିଛି; ସେ ପରମ ବୁଦ୍ଧିମତୀ। ତାଂ ବୁଦିଲକ୍ଷଣୌଦାଯ୍ୟିରୂ ପଶୀଳଗୁଣାଶ୍ରୟାମ୍‌ । ଉଦାରତା, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସ୍ଵଭାବ ଓ ଗୁଣରେ ମଧ୍ଯ ସେ କୃଷ୍ଣଣ୍ଡ୍‌ ସଦୃଶୀଂ ଭାକ୍ଷ୍ୟାଂ ସମୁଦ୍ବବୋଢ଼ୁଂ" ମନୋ ଦଧେ ॥ ୨ ୪ ଅଦ୍ରିତୀୟ। ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମଧ୍ଯ ନିର୍ଶ୍ରୟ କରିନେଇଥୁଲେ

474

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫ ୨

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×

ବନ୍ଧୂନାମିଚ୍ରତା” ଦାତୁଂ କୃଷ୍ଣାୟ ଭଗିନୀ ନୂପ।

ତତୋ ନିବାର୍ଷ୍ଯ କୃଷ୍ଣ ଦ଼ିଡ଼ରୁକ଼ୀ ଚୈଦ୍ୟମମନ୍ୟତ ॥ ୨୫

ତଦବେତ୍ୟାସିତାପାଙ୍ଗ ବୈଦର୍ଭୀ ଦୁମିନା ଭୃଶମ୍‌। ବିଚିନ୍ତ୍ୟାପ୍ରଂ ଡ଼ିଜଂ କଞ୍ଚିତ଼ କୃଦ୍ଣାୟ ପ୍ରାହିଣୋଡ଼ ଦୁତମ୍‌ ॥ ୨ ୬

ଯେ, ରୁକ୍ମିଣୀ ହିଁ ତାବ୍ଟ୍ରର ଅନୁରୂପ ପଟ୍ଜୀ। ସୁତରାଂ ସେ ରୁକ୍ମିଣୀଙ୍ଧୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ସ୍ତିର କରିଥୁଲେ ॥ ୨୪ ॥ ¿§\7

ରୁକ୍ମିଣୀଙ୍କର ଭାଇବନ୍ଧୁମାନେ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହୁଥିଲେ ଯେ, ସେମାନର୍ଦୀ ଭଉଣୀର ବିବାହ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣତ୍ପସହିତ ହିଁ ହେଉ। କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ବଡ଼ଭାଇ ରୂକ୍କୀର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମାକ୍ତ ପ୍ରତି ବଡ଼ ବିଦେଷଭାବ ରହିଥୂଲା। ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ସହିତ ରୂକ୍ଷିଣୀକ୍କୀ ବାହାଘର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଭାଇଁଗି ଦେଲାଏବଂ ଶିଶୁପାଳକୁ ହିଁ ନିଜ ଭଉଣୀର ଯୋଗ୍ଯ ବର ବୋଲି ଭାବିଲା॥ ୨୫॥

ନିଜର ବଡ଼ଭାଇ ରୁକ୍ମୀ ହିଁ ଶିଶୁପାଳ ସହିତ ତାଙ୍ଟ୍ଟର ବିବାହ କରାଇଦେବାକୁ ଗ୍ରହୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଶୁଣି ପରମସୁନ୍ଦରୀ

ଦରାରକାଂ ସ ସମଭ୍ୟେତ୍ୟ ପ୍ରତୀହାରୈଃ ପ୍ରବେଶିତଃ ।

ଅପଶ୍ୟଦାଦ୍ୟଂ ପୁରୂଷମାସୀନଂ କାଞ୍ଚନାସନେ ॥ ୨୭

ଦୃଷ୍ଟ୍ା ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଦେବସ୍ତମବରୂହ୍ଯ ନିଜାସନାତ୍ବ।

ଉପବେଶ୍ୟାହିୟାଞ୍ଚକ୍ରେ ଯଥା ମ୍ବାନଂଦିବୌକସଃ ॥ ୨୮

ତଂ ଭୁକ୍ତ ବନ୍ତଂ ବିଶ୍ରାନ୍ତମୁପଗମ୍ଯ ସତା ଗତିଃ। ପାଣିନାଭିମୂଶନ୍‌

ପାଦାବଦବ୍ଯଗ୍ରସ୍ତମପୂକ୍ରତ ॥ ୨୯

ରୂକ୍ମିଣୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ବିଷଣ୍ର ହୋଇଗଲେ। ସେ ବହୁ ପ୍ରକାର ବୁଝିବିଗ୍ସରି

ଅବିଳମ୍ବେ

ଜଣେ

ବିଶ୍ବାସପାତ୍ର

ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଦେଲେ ॥ ୨ ୬ ॥ ସେହି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦ଼ାରକାପୁରୀରେ ପହଞ୍ଚୁ ପହଞ୍ଚୁ ଦ୍ରାରପାଳମାନେ ତାଙ୍କୁ ରାଜନବର ଭିତରକୁ ନେଇଗଲେ। ନବର ଭିତରକୁ

ଯାଇ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେଖୂଲେ ଯେ, ଆଦିପୁରୁଷ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସୁବର୍ଣ ସିଂହାସନରେ ବିରାଜମାନ ହୋଇଛନ୍ତି॥ ୨୭ ॥ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍୍ତୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜ ଆସନରୁ ଉଠିପଡ଼ି ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ନେଇ ସେହି ସେହି ଆସନରେ ବସାଇଲେ ଏବଂ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦେବତାମାନେ ଯେପରି ପୂଜା କରନ୍ତି, ସେ ତାଙ୍କୁ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ପୂଜା କଲେ।॥ ୨୮ ॥ ଆଦରଂସଳାର କରିବା ତଥା କୁଶଳପ୍ରଶ୍ନ ଆଦି ପଗ୍ରରିବା ପରେ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍କୁ ଭୋଜନ କରାଇଲେ। ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭୋଜନ କରି ବିଶ୍ରାମ ନେଇସାରିବା ପରେ ସନ୍ତଜନଙ୍କର ପରମ ଆଶ୍ରୟ ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃକ୍ଣ ତାର୍କ ନିକଟକୁ ଗଲେ ଏବଂ ନିଜର କୋମଳହସ୍ତରେ ତାରଙ୍କ୍ମରର

କଚ୍ଚିହ ଦ଼ିଜବରଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧମିସ୍ତେ ବୃଦ୍ଧସମ୍ମତଃ। ବତ୍ତତେ ନାତିକୃଜ୍ଛେଣ ସନ୍ତୁଷ୍ଟମନସଃ ସଦା ॥ ୩୦

ପାଦ

ମଞ୍ଚାଳି ମଞ୍ଚାଳି

ବଡ଼

ଶାନ୍ତ

ଭାବରେ

ପଗ୍ବରିଲେ -¬ ॥ ୨୯ ॥ “ହେ ବିପ୍ରବର ! ଆପଣା ଚିତା

ସର୍ବଦା ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ରହୁଛି ତ ? ନିଜର ପୂର୍ବପୁରୁଷମାନର୍ଦ୍ବ ଆଚରିତ ଧର୍ମ ପାଳନ କରିବାରେ ଆପଣ କିଛି ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉନାହାନ୍ତି ତ ମ ॥ ୩୦॥ ଯେତେବେଳେ ଯାହା ମିଳିଲା, ସେଥୂରେ ଯଦି ବ୍ରାହ୍ମଣ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ରହନ୍ତି ଓ

ସନ୍ତୁଷ୍ଟୋ ଯହିଁ ବଭୈତ ବ୍ରାହୂଣୋ ଯେନ କେନଚିତଵ ।

ଅହୀୟମାନଃ ସ୍ବାଦ୍ଧମାତ଼ ସ ହ୍ୟସ୍ୟାଖିଳକାମଧୁକ୍‌ ॥ ୩୧

ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟୋଃସକୃଲ୍ଲେ।କାନାପ୍ନୋତ୍ୟପି ସୁରେ ଶ୍ଵରଃ ।

ଅକିଞ୍ଚନୋଃପି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଶେତେ ସବାଙ୍ଗବିଜ୍ଵରଃ ॥ ୩୨

ନିଜ ଧର୍ମରୁ ବିଚଛ୍ଯୁତ ନ ହୋଇ ଧର୍ମପାଳନ କରନ୍ତି, ତେବେ ସେହି ସନ୍ତୋଷ ହିଁ ତାର୍କ୍ରର ସକଳ କାମନା ପୂର୍ଣ କରିଦିଏ॥ ୩୧॥

ଯଦି ଇନ୍ଦ୍ରପଦ ପାଇ

ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇପାରିଲା

ନାହିଁ ତେବେ

ନିମନ୍ତେ ତାକୁ ଏଲୋକ

ସେଲୋକ

ମଧ୍ଯ ଜୀବ

ସୁଖ ପାଇବା ହୋଇ

ବାରମନ୍ବାର

ବୁଲିବାକୁ ପଡ଼ିବ; କିନ୍ତୁ ସେକୌଣସି ଠାରେ ବି ଶାନ୍ତିରେ ରହିପାରିବ ନାହିଁ। ଯାହାର୍କ୍ବ ପାଖରେ କିଛି ବି ସଂଗ୍ରହପରିଗ୍ରହ ନାହିଁ

ଏବଂ ଯେ ସକଳ

ଅବସ୍ତାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୨]

+ ଦଶମ ସ୍ବକ୍ଧ +

ବିପ୍ରାନ୍‌ ସ୍ଵଲାଭସନ୍ତୁଷ୍ଟାନ୍ଵ ସାଧୂ ଭୂତସୁହୃତ୍ତମାନ୍‌ । ନିରହର୍ଜ୍ବାରିଣଃ ଶାନ୍ତାନ୍‌ ନମସ୍ୟେ ଶିରସାସକୃତ୍‌ ॥ ୩୩

475

ରହନ୍ତି ତାଙବ୍ଗୁୂ କୌଣସି ସନ୍ତାପ ଲାଗେ ନାହିଁ: ସେ ସୁଖନିଦ୍ରାରେ ଶୋଇପାରନ୍ତି ॥ ୩୨ ॥ ସ୍ଵତଃ ଯାହା ମିଳିଗଲା, ଯେ ସେଥୁରେ ସନ୍ତୁସ୍ବଂ ହୋଇ ରହନ୍ତି; ଯାହାର୍କୀର ସ୍ବଭାବ

ମଧୁର ଏବଂ ଯେ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ପରମ ହିତୈଷୀ, ନିରହଟ୍ଚଚାର ଓ ଶାନ୍ତ ସେପରି ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ମୁଁ ସର୍ବଦା କଚ୍ଚିଦୃ ବଃ କୁଶଳଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ଵ ରାଜତୋ ଯସ୍ୟ ହି ପ୍ରଜାଃ ।

ସୁଖଂ ବସନ୍ତି ବିଷୟେ ପାଳ୍ୟମାନାଃ ସ ମେ ପ୍ରିୟଃ ॥ ୩୪

ଯତସ୍ତ୍ରମାଗତୋ ଦୁଗିଂ ନିସ୍ତୀକ୍ଯ୍ୟେହ ଯଦିଜ୍ରୟା। ସବିଂ ନୋ ବୃହ୍ୟଗୁହଂ ଚେତ଼ କିଂ କାଯ୍ୟିଂ କରବାମ ତେ ॥ ୩୫

ଏବଂ ସଂପୂଷ୍ଟାସଂପ୍ରଶ୍ନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରମେଷ୍ଟି ନା।

ଲୀଳାଗୂହୀତଦେହେନ ତସ୍ମୈ ସଵିମବଣ୍ଣିୟତ୍‌ ॥ ୩୬

ଚୁନୁଣୁଅବ/ଚ

ଶ୍ରୁଡ଼ା ଗୁଣାନ୍‌ ଭୁବନସୁନ୍ଦର ଶୃଣ୍ଵତାଂ ତେ ନିର୍ବିଶ୍ୟ କଣ୍ଟ ବିବରୈହିରତୋଏଙ୍ଗଂତାପମ୍‌। ରୂପଂ ଦୃଶାଂ ଦୃଶିମତାମଖିଳାଥିଲାଭଂ ତୃୟ୍ଯଚ୍ଯୁତାବିଶତି ଚିତ୍ତମପତ୍ରପ ମେ ॥ ୩୭

କା ତ଼ା ମୁକୁନ୍ଦ ମହତୀ କୁଳଶୀଳରୂପବିଦ୍ୟାବୟୋଦ୍ର ବିଣଧାମଭିରାମ୍ୃତୁଲ୍ଯମ୍‌ । ଧୀରା ପତିଂ କୁଳବତୀ ନ ବୂଣୀତ କନ୍ୟା କାଳେ ନୃସିଂହ ନରଲୋକମନୋଃଭିରାମମ୍‌ ॥ ୩୮

ନତମସ୍ତକ ହୋଇ ନମସ୍କାର କରେ॥ ୩୩॥ ହେ ବ୍ରାହୃଣଦେବତା ! ରାଜାଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଆପଣମାନଙ୍କର ସକଳ ପ୍ରକାର ସୁବିଧା କରାଯାଇଛି ତ ୬ ଯାହାର୍ଟ୍କ ରାଜ୍ଯରେ ପ୍ରଜାମାନେ ସୁନ୍ଦରରୂପେ ପରିପାଳିତ ହୋଇ ଆନନ୍ଦରେ ରହନ୍ତି, ସେପରି ରାଜା ମୋର ଅତି ପ୍ରିୟ॥ ୩୪॥ ହେ ବ୍ରାହୃୂଣଦେବ ।ଆପଣ କେଉଁଠୁ ଆସିଛନ୍ତି ଏବଂ କାହିଁକି ଓ କେଉଁ ଅଭିଳାଷ ରଖୁ ଏତେ କଠିନ ପଥ ପାର ହୋଇ ଏଠାକୁ ଆସିଛନ୍ତି ୮ ଯଦି ଏଥୁରେ କୌଣସି ବିଷୟ ବିଶେଷ

ଗୋପନୀୟ ହୋଇ ନ ଥାଏ, ତେବେ ମୋତେ କହନ୍ତୁ। ମୁଁ ଆପଣର୍ଦ୍ଦର କି ସେବା କରିପାରିବି, କହନ୍ତୁ।'॥ ୩୫ | ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଲୀଳାଛଳରେ ହିଁମନୂଷ୍ଯରୂପ ଧାରଣ କରିଥୁବା ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଏଭଳି ପଗ୍ଵରିବାରୁ, ସେ ସବୁକଥା ବୁଝାଇ କହିଦେଲେ। ତା'ପରେ ସେ ଭଗବାନର୍ଦୁ ରୁକ୍ମିଣୀକ୍କୀ ସନ୍ଦେଶ ଶୁଣାଇ କହିଲେ¬॥ ୩୬ ॥ ରୂକ଼ିଣୀଜକ୍ଚ ସନ୍ଦେଶ ହେଲ।ହେ ତ୍ରିଭୁବନ ସୁନ୍ଦର! ଆପଣଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଗୁଣ ତ ଶ୍ରୋତାର

କର୍ଷପପଥଦେଇ ତାର ହୃଦୟରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ସହିତ ତାର ସର୍ବାଙ୍ଗର ତାପ ଓ ଜନ୍ମଜନ୍ମାନ୍ତରର ଜ୍ବାଳା ପ୍ରଶମିତ କରିଦିଏ। ଆପଣଙ୍କର ରୂପସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯ ମଧ୍ଯ ନେତ୍ରଧାରୀ ଜୀବର ନେତ୍ର ନିମନ୍ତେ ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ, କାମ, ମୋକ୍ଷ-ଗ୍ବରି ପୁରୁଷାଥ୍ଥର ଫଳ ସମେତ ସ୍ବାର୍ଥଂପରମାର୍ଥ ଆଦି ସବୁ କିଛି ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ହେ ପ୍ରିୟ ଅବ୍ଯୁତ ।!ଆପଣଙ୍କର ସେହି ଗୁଣ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବିଷୟରେ ଶୁଣିବା ଦିନୁ ମୋର ଚିତ୍ତ ଲାଜ-ସରମ ସବୁକିଛି ଛାଡ଼ିଦେଇ ଆପଣଙ୍ଦ୍ୀ ଠାରେ ହି ଲାଗିଯାଇଛି॥ ୩୭॥ ହେ ପ୍ରେମସ୍ବରୂପ ଶ୍ୟାମସୁନ୍ଦର ! କୁଳ, ସ୍ବଭାବ, ସୌଦର୍ଯ୍ଯ, ବିଦ୍ଯା, ବୟସ, ଧନସମ୍ପଦ--ଯେକୌଣସି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦେଖୁଲେ ବି ସବୁଥୂରେ ଆପଣ ଅଦ୍ିତୀୟ ଆପଣ ହିଁ ଆପଣକ୍ଦ୍ର ସମାନ। ମର୍ତ୍ୟଲୋକରେ ଯେତେ ସବୁ ପ୍ରାଣୀ ଅଛନ୍ତି, ସମସ୍ତଙ୍କର ମନ ଆପଣଙ୍କୁ ଦେଖୁୂଦେଲେ ଶାନ୍ତି ଅନୁଭବ କରେ; ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଯାଏ। ତେଣୁ ହେ ପୁରୂଷଭୂଷଣ ! ଆପଣ ହି କହନ୍ତୁ, ଏପରି କେଉଁ କୁଳବତୀ, ମହାଗୁଣବତୀ ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟବତୀ କନ୍ଯା ବିବାହ ସମୟ ଆସିଗଲେ ଆପଣଙ୍କୁ ହିଁ ସ୍ଵାମୀରୂପେ ବରଣ ନ କରିବ? ॥ ୩୮ ॥

476

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ତେଣୁ ହେ ପ୍ରିୟତମ । ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ସ୍ଵାମୀରୂପେ ବରଣ

ତଚ୍ମେ ଭବାନ୍‌ ଖଳୁ ବୃତଃ ପତିରଙ୍ଗ ଜାୟା-

ମାମ୍ମାପିତଶ୍ଟ ଭବତୋଃତ୍ର ବିଭୋ ବିଧେହି ।

ମା ବୀରଭାଗମଭିମଶତୁ ଚୈଦ୍ୟ ଆରାଦଡ୍ନ ଗୋମାଯୁବନ୍ବମୂଗପତେବିଳିମମ୍ବୂୁଜାକ୍ଷ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫ ୨

॥ ୩୯

ପୂର୍ଡୈଷ୍ଟଦତ୍ତନିୟମବ୍ରତଦେ ବବିପ୍ର-

ଗୁବିଚିନାଦିଭିରଳଂ ଭଗବାନ୍‌ ପରେଶଃ । ଆରାଧୂତୋ ଯଦି ଗଦାଗ୍ରଜ ଏତ୍ଯ ପାଣିଂ

ଗୃହ୍ବାତୁ ମେ ନଦମଘୋଷସୁତାଦୟୋଃନ୍ୟେ ॥ ୪୦

କରିଛି । ମୁଁଆପଣର୍କ୍ବ ନିକଟରେ ଆମ୍ଦ୍ରସମର୍ପଣ କରିସାରିଛି। ଆପଣ ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ। ମୋ ହୃଦୟର କଥା ଆପଣକ୍କୀ ନିକଟରେ ଲୁଚି ରହିନାହିଁ। ଆପଣ ଏଠାକୁ ଆସି ମୋତେ ପଟ୍ଚୂରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ। ହେକମଳନୟନ ! ହେ ପ୍ରାଣବଲଭ। ମୁଁ ଆପଣଗକ୍କ ପରି ବୀରଙ୍କ୍ଚ ପାଖରେ

ସମପିତ ହୋଇଯାଇଛି; ତେଣୁ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର। ସୁତରାଂ ସିଂହର ଭାଗକୁ ଶୂଗାଳ ଯେପରି ଛୁଇଁ ନ ଦିଏ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଶିଶୁପାଳ ଯେପରି ମୋ ନିକଟକୁ ଆସି ମୋତେ ସ୍ପର୍ଶ ନ କରେ, ଆପଣ ବର୍ତମାନ ତାର ବ୍ୟବସ୍ତା କରନ୍ତୁ ॥୩୯ ॥ ମୁଁ ଯଦି ଜନ୍ମଜନ୍ମାନ୍ତରରେ ପୂର୍ତ (କୂଅ, ପୋଖରୀ ଆଦି ଖୋଳାଇବା), ଇଷ୍ଟ (ଯଜ୍ଞାଦି କରିବା), ଦାନ, ବ୍ରତ ଆଦିଦ଼ାରା ତଥା ଦେବତା, ବ୍ରାହ୍ମଣ ଆଦିର୍କ୍ଚ ପୂଜାଦ଼ବାରା ପରମେଶ୍ବରଙ୍କର ଆରାଧନା ଏବଂ ସେ ମୋ ଉପରେ ପ୍ରସନ୍ତ ହୋଇଥିବେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆସିମୋର ପାଣିଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ

ନିୟମ, ଓ ଗୁରୁ କରିଥୁବି ତେବେ ଶିଶୁପାଳ

କିମ୍ବା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ପୁରୁଷ ଯେପରି ମୋତେ ସ୍ପର୍ଶ ନ

ଶ୍ଵୋଭାବିନି ତୃମଜିତୋଦୃବହନେ ବିଦଭଉ୍ଭାନ୍‌ ଗୁପ୍ତଃ ସମେତ୍ୟ ପୂତନାପତିଭିଃ ପରୀତଃ ।

ନିମିଥ୍ୟ ଚୈଦ୍ୟମଗଧେନ୍ଦ୍ରବଳଂ

ପ୍ରସହ୍ଯ

କରନ୍ତୁ॥ ୪୦॥ ହେ ପ୍ରଭୁ !ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଅଜିତ। ମୋର ବିବାହର ଦିନକ ଆଗରୁ ଆପଣ ଆମ ରାଜଧାନୀକୁ ଗୁପ୍ତରୂପରେ ଗ୍ରଲିଆସନ୍ତୁ। ଏଠାକୁ ଆସି ବଡ଼ ବଡ଼ ସେନାପତିର୍କୁ ଧରି ଆସିଥୂବା ଶିଶୁପାଳ ତଥା ଜରାସନ୍ଧର୍କୁ ଦଳନ କରି ଏବଂ ରାକ୍ଷସବିଧୂରେ ବୀରତ୍ୃର ମୂଲ୍ଯ

ମାଂ ରାକ୍ଷସେନ ବିଧୂନୋଦ଼ବହ ବୀକ୍ଷ୍ୟଶୁଳ୍କାମ୍‌ ॥ ୪ ୧ ଦେଇ, ବଳପୂର୍ବକ ମୋର ପାଣିଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ॥୪୧ ॥

ଅନ୍ତଃପୁରାନ୍ତରଚରୀମନି ହତ୍ୟ

ହୁଏତ ଆପଣ ଭାବୂଥୂବେ, “ତୁମେ ତ ଅନ୍ତଃପୁରରେ ନାରୀମହଲରେ ପ୍ରହରୀମାନର୍ଚ୍ଚୀ କଡ଼ା ପ୍ରହରା ଭିତରେ ରହିଥୂବ, ତୁମ ଭାଇବନ୍ଧୁଇ୍ୁ ନିହତ ନ କରି ମୁଁ ତୂମକୁ କିପରି ନେଇ ଆସିପାରିବି ?୮”” ତେବେ ମୁଁ ତାର ଉପାୟ କହିଦେଉଛି। ଆମ କୁଳରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଥା ରହିଛି

ବନ୍ଧୃଂ-

ସ୍ତ୍ରାମୁହ୍ବଵହେ କଥମିତି ପ୍ରବଦାମ୍ୟୁପାୟମ୍‌।

ଯେ, ବିବାହର ପୂର୍ବଦିନ କୁଳଦେବୀର୍ଦ୍ଦ ଦର୍ଶନ କରିବା କନ୍ଯାକୁ

ନିମନ୍ତେ ଏକ ବଡ଼ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ବାହାରେ। ପୂବୈଦ୍ୟୁରସ୍ତି ମହତୀ କୁଳଦେବିଯାତ୍ରା ସେହି ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ରାଜପ୍ରାସାଦର ବାହାରେ ଥୂୁବା ଯସ୍ୟାଂ ବହିନିବବଧୂର୍ଗିରି ଜାମୁପେୟାତ ॥ ୪ ୨ ଗିରିଜାଦେବୀଙ୍କ ମନ୍ଦିରକୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼େ। ସେହି

ସମୟରେ ଆପଣ ମୋତେ ସେଠାରୁ ବଳପୂର୍ବକ ନେଇ ମୋର ପାଣିଗ୍ରହଣ କରନ୍ଦୁ) ॥ ୪୨ ॥ ହେ କମଳନୟନ¦!

ଉମାପତିକ୍କଵ ପରି ବଡ଼ ବଡ଼ ମହାପୁରୂଷ ମଧ୍ଯ ଆମ୍ୂଶୁଦି ଯସ୍ୟାଙ୍ଘପରଟ୍ଚଜଜରଜଃସ୍କପନଂ

ନିମନ୍ତେ ଆପଣଙ୍କ ଚରଣକମଳର ଧୂଳିରେ ସ୍ନାନ କରିବାକୁ

ମହାନ୍ତୋ

ବାଞ୍ଚୁନ୍ୟୁମାପତିରି ବାମୂତମୋଃପହତ୍ୟୈ

।

ଗ୍ରହିଥାନ୍ରି। ମୁଁ ଯଦିଆପଣର୍ବ୍ରର ସେହି ପ୍ରସାଦ ଟିକିଏ, ଆପଣର୍ବ୍ଦର ସେହି ଚରଣଧୂଳି ଟିକିଏ ପାଇ ନ ପାରିବି,

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୩

+ ଦଶମ

ଯହ୍ଯମ୍ଭୁଜାକ୍ଷ ନ ଲ ଭେୟ ଭବତ୍ଵପ୍ରସାଦଂ ଜହ୍ୟାମସୂଚ୍‌ ବ୍ରତକୃ ଶାଞ୍ଚୁତଜନ୍ମଭ୍ଭିଃ ସ୍ୟାଡ଼ ॥ ୪୩

477

ସ୍ପୀନକ୍ଷ+

ତା'ହେଲେ ଜାଣନ୍ତୁ, ବ୍ରତଦ଼ାରା ଶରୀରକୁ ଶୁଖାଇ ଶୁଖାଇ ମୁଁ ପ୍ରାଣ ହରାଇଦେବି । ସେହି ଧୂଳି ଟିକିଏ ପାଇଁ ମୋର ଶତ ଶତ ଜନ୍ମ ବିତିଗଲେ ମଧ୍ଯ କେବେ ନା କେବେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର ସେହି ପ୍ରସାଦ ନିଶ୍ବୟ ପାଇବି ॥ ୪୩ ॥ ବ୍ରାହ୍ମଣ

କହିଲେହେ ଯଦୁବଂଶଶିରୋମଣି!

ରୁକ୍ିଣୀକ୍କର ଏହି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଗୋପନୀୟ ସନ୍ଦେଶ ନେଇ ମୁଁ

ବ୍ରନୂଣ୍ ଜବାଚ

ଆପଣଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସିଛି। ଏ ବିଷୟରେ ଯାହା କିଛି କରିବା କଥା, ତାହା ବୁଝିବିଗ୍ଵରି ସ୍ଥିର କରନ୍ତୁ ଏବଂ

ଇତ୍ୟେତେ ଗୁହ୍ୟସଦେଶା ଯଦୁଦେବ ମୟାଏ ହୃତାଃ |

ବିମପଶ୍ୟ କତ୍ତ୍ୁଂ ଯଜ୍ଚାତ୍ର କ୍ରିୟତାଂ ତଦନନ୍ତରମ୍‌ ॥ ୪୪ ।ତଦନୁଯାୟୀ ତୁରନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟାରମ୍ଭ କରନ୍ତୁ॥ ୪୪ ॥ ଇତି ଖୀମଜାରବ6ନେ ନହାଦୁଜେୟ ପାଳମହଂସମ ସନିତାୟଂ ଦଣମୟଣକ ଜନତାର ୭ଣିଣ୍ଯଜକ/ହତ୭ତ/ବକେ `ଜିପ୍/ଖ୨୫୮/୫୯//୭୦୬ // # ୨ //

+++

ଅଧ ଡମଞ୍ାଶରଃନମାଧ୍ୟାୟା ରୁକ଼ୁଣୀହରଣ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

ଭ୭୮ଭୂଳ ଜବାଚ

ପାଣିନା

ପାଣିଂ

ପ୍ରହସନିଦମବ୍ରବୀତ୍ବ॥ ୧

୭ୀଜରବକୁବ/ଚ ତଥାହମପି ତଢିତ୍ତୋ ନିଦ୍ବା ଚ ନ ଲଭେ ନିଶି।

ବେଦାହଂ ରୁକ୍ମିଣା ହ଼େଷାନ୍ଵମମୋଦୃବବାହୋ ନିବାରିତଃ ॥ ୨ ତାମାନୟିଷ୍ୟ

ଉଚ୍ମଥ୍ଯ ରାଜନ୍ୟାପସଦାଚ୍ବ

ମତସ୍ସରାମନବ ଦ୍ୟାଇ୍ଗୀମେଧସୋଃ ଗ୍ନିଶିଖାମିବ

ମଧେ ।

॥୩

ଖୀଶୁଳ ଜବାଚ ଉଡ୍ନବାହକ୍ଷଂ ଚ ବିଜ୍ଞାୟ ରୁକ଼ିଣ୍ଯାମଧୁସୂଦନଃ। ରଥଃ ସଂଯୁଜ୍ୟତାମାଶୁ ଦାରୂକେତ୍ୟାହ ସାରଥୂମ୍‌ ॥ ୪ ସ ଗ୍ବଶ୍ଵେଃ ଶୈବ୍ୟସୁଗ୍ରୀବମେଘପୁତ୍ଝାବଳାହକୈଃ।

ଯୁକ୍ତଂ ରଥମୁପାନୀୟ

ତସୌ

ପରୀକ୍ଷିତ!

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଦର୍ଭରାଜକୁମାରୀ ରୁକ୍ମିଣୀଙ୍ଗ୍ଗର ଏହି

ବୈଦଭ୍ଭ୍ୟାଃ ସ ତୁ ସନ୍ଦେଶଂ ନିଶମ୍ୟ ଯଦୁନନ୍ଦନଃ । ପ୍ରଗ୍ହ୍ଯ

କହିଗ୍ରଲି ଲେ ହେ

ପ୍ରାଞ୍ଜଳିରଗ୍ରତଃ ॥ ୫

ସନ୍ଦେଶ ଶୁଣି ବ୍ରାହ୍ମଣ କ୍ର ହାତ ଧରିପକାଇଲେ ଏବଂ ହସି ହସି ଏହିପରି କହିଲେ ॥ ୧ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ -¬''ହେ ବ୍ରାହୁଣଦେବତା !

ବିଦର୍ଭରାଜକୁମାରୀ ଯେପରି ମୋତେ ଗ୍ବାହୁଛନ୍ତି, ମୁଁ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ତାଙ୍କୁ ଗ୍ରହୂଛି। ମୋର ମନ ତାଙର୍ଦ୍ପରି ଠାରେ ଲାଗିଯାଇଛି। କଣ ଆଉ କହିବି; ସେଥୂପାଇଁ ମୋତେ ରାତିରେ ବି ନିଦ ଲାଗୁନାହିଁ। ମୁଁ ଜାଣିପାରୁଛି, କେବଳ ଦ୍ଦେଷବଶତଃ ରୁକ୍କୀ ମୋ ବାହାଘରଟା ବନ୍ଦ କରିଦେଲା ॥ ୨ ॥ କିନ୍ତୁ ହେବିପ୍ରବର !ଦେଖୁବେ, କାଠକୁ କାଠରେ ଘଷି

ମନୁଷ୍ଯ ଯେପରି ସେଥ୍ରରୁ ନିଆଁ ବାହାର କରିଦିଏ, ମୁଁ ସେହିପରି ସେହି କ୍ଷତ୍ରିୟକୁଳକଳର୍କମାନଙ୍କୁ ଦଳନ କରି ସେମାନଙ୍କର ଭିତରୂ ମୋର ପ୍ରିୟା ଅନିନ୍ଦ୍ଯସୁନ୍ଦରୀ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କୁ ନେଇଆସିବି ।” ॥ ୩ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ରୂକ୍ମିଣୀକ୍କର ବିବାହ କାଲି ଛାଡ଼ି ପଅରିଦିନ ରାତିରେ ହିଁ ହେବ ଜାଣ ମଧୁସୂଦନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସାରଥୂକୁ ଆଜ୍ଞା ଦେଲେ, “ଦାରୂକ ! ଆଉ କାଳବିଳମ୍ବ ନ କରି ଶୀଘ୍ର ରଥ ସଜ କରି ଆଣ।'”' | ୪ | ଭଗବାନକୀ ରଥରେ ଶୈବ୍ଯ, ସୁଗ୍ରୀବ, ମେଘପୁଜଞ୍ଝ୍‌ ଓବଳାହକ ନାମକ ଗ୍ବରିଟି ଘୋଡ଼ା ଯୋଚିଦେଇ ଦାରୁକ ଯଥାଶୀଘ୍ର ରଥନେଇଆସିଲେ ଏବଂ ଆଦେଶକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି, ହାତ ଯୋଡ଼ି ଠିଆ ହୋଇଗଲେ।॥ ୫ ॥

478

» ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×

ଆରୁହ୍ୟ ସ୍ୟନ୍ଦନଂ ଶୌରି ରି ଜମାରୋପ୍ୟ ତୃଣ୍ଫି ଗୈଃ । ଆନତ୍ତାଦେକରାତ୍ରେଣ

ବିଦଭାନଗମଦ୍ଧୟୈଃ॥ ୬

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୩

ଶୂରନନ୍ଦନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପ୍ରଥମେ ବ୍ରାହ୍ମଣଣ୍ଚୁ ରଥରେବସାଇଦେଇ ତା'ପରେ ନିଜେ ରଥରେ ବସିଗଲେ ଏବଂ ସେହି ଦୃତଗାମୀ ଘୋଡ଼ାବ୍ଚ୍ଚ ଦ୍ରାରା ସେହି ଗୋଟିଏ ରାତି ଭିତରେ ହିଁ

ଆନର୍ତଦେଶରୁ ଯାଇ ବିଦର୍ଭଦେଶରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ॥ ୬ ॥

ରାଜା ସ କୁଣିନପତିଃ ପୁତ୍ରସ୍କେହବଶଂ ଗତଃ ।

କୁଣ୍ଠିନଗର ଅଧୂପତି ମହାରାଜା

ଭୀଷ୍ମକ ନିଜର

ବଡ଼ ପୁଅ ରୂକ୍ମୀ ପ୍ରତି ଅତ୍ଯନ୍ତ ସ୍ନେହପରବଶ

ଥିଲେ।

ଶିଶୁପାଳାୟ ସ୍ବାଂ କନ୍ୟାଂ ଦାସ୍ୟନ୍‌ କମ୍ମାଣ୍ୟକାରୟତୃ॥ ୭ ତାହାରି କଥା ରଖୁ ସେ ଝିଅକୁ ଶିଶୁପାଳ ହାତରେ

ପୁରଂ

ସମ୍ପୃଷ୍ଟ୍ସଂସିକ୍ତ ମାଗିରଥ୍ୟାଚ ତୁଷ୍ଣାଥମ୍‌ ।

ଚିତ୍ରଧ୍ଧଜପତାକାଭିସ୍ତୋରଣୈଃ

ସମଳର୍ଦ୍ବତମ୍‌ ॥ ୮

ସ୍ରଗ୍ଗନ୍ଧମାଲ୍ୟାଭରଣୈ ବିରଜୋଃମୃରଭୂଷିତୈଃ

।

ଦେବା ନିମନ୍ତେ ବିବାହ ଉସ୍ସବର ଆୟୋଜନ କରୁଥିନ୍ତି ॥ ୭ ॥ ନଗରର ରାଜପଥ, ଛକସ୍ରାନ ତଥା ଗଳିକନ୍ଦି ସବୁ ପରିଷ୍ଟାରପରିଚ୍ଛନ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ସେସବୁ ସ୍ଥାନରେ ସୁଗନ୍ଧ ଜଳ

ଇତ୍ୟାଦି ଛିଞ୍ଚା ଯାଇଥାଏ।

ଚିତ୍ରବିଚିତ୍ର ଛୋଟବଡ଼

ଧ୍ଵଜା ଓ ପତାକାମାନ ଉଡୁଥାଏ। ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ତୋରଣମାନ ଗଢ଼ା ଯାଇଥାଏ ॥ ୮ ॥ ନଗରର ସ୍ତ୍ରୀପୁରୁଷ ସମସ୍ତେ ଗଳାରେ ଫୁଲମାଳ ଲମ୍ମାଇ, ଚନ୍ଦନ ଓ ସୁବାସିତ

ଜୁଷ୍ଟଂ ସ୍ତ୍ରୀପୂରୁଷୈଃ ଶ୍ରୀମଦ୍ଗ୍ଧ©ହୈରଗୁରୁଧୂପିତୈଃ ॥ ୯ ପଦାଥ୍ଥ ବୋଳି ହୋଇ, ନାନା ଅଳର୍ଚ୍ଦାର ଓ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର

ପିତୃନ୍‌ ଦେବାନ୍‌ ସମଭ୍ୟ୍ୟ ବିପ୍ରାଂଶ୍ଝ ବିଧ୍ଵବନ୍ଧପ । ଭୋଜୟିତ଼ା ଯଥାନ୍ୟାୟ ବାଚୟାମାସ ମଙ୍ଗଳମ୍‌ ॥ ୧୦

ସୁସ୍ନାତା' ସୁଦତୀଂ କନ୍ୟା" କୃତକୌତୁକ ମଙ୍ଗଂଳାମ୍‌ । ଅହତାଂଶୁକଯୁଗ୍ନେନ ଭୂଷିତାଂ ଭୂଷଣୋତ୍ତମୈଃ ॥ ୧୧

ଚକ୍ଷଃ ସାମଗ୍ୟକୁମିନ୍ସ୍ୈେ ବିଧ୍ଵାରକ୍ଷାଂ ଦିଜୋତ୍ତମାଃ ।

ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧି ସଜବାଜ ହୋଇଥାନ୍ତି ।ନଗରର ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଘରମାନର୍କ୍ବରେ ଅଗୁରୁର ସୁଗନ୍ଧ ଚହଟୁଥାଏ॥ ୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।! ରାଜା ଭୀଷ୍ମକ ପିତୂପୁରୁଷ ଓ ଦେବତାମାନର୍ଦୁ ବିଧୂପୂର୍ବକ ପୂଜା କରି ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ଭୋଜନ ପ୍ରଦାନ କଲେ ଏବଂ ନିୟମାନୁସାରେ ସ୍ବସ୍ତିବାଚନ ମଧ୍ଯ କରାଇଲେ।॥ ୧୦॥ ସୁନ୍ଦରଦନ୍ତୀ ପରମା ସୁନ୍ଦରୀ ରାଜକୁମାରୀ ରୂକ୍ଷିଣୀର୍କୁ ମ୍ନାନ କରାଇ ଦିଆଗଲା; ତାରଙ୍ବ୍ଵ ହାତରେ ମଙ୍ଗଂଳସୂଚକ କୌତୂକସୂତ୍ର ବାନ୍ଧି ଦିଆଗଲା। ତାଙ୍ଗୁ ଦୁଇଖଣ୍ଡ ପାଟର ବସ୍ତ୍ର ଓ ଉପରାଣ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଦାଇ ଦିଆଗଲା ଏବଂ ସୁନ୍ଦର ଅଳର୍ଚ୍ଦାରମାନ ପିନ୍ଦାଇ ତାର୍ଚ୍ଦୁ ବିଭୂଷିତ କରିଦିଆଗଲା।॥ ୧୧॥ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ

ପୂରୋହିତୋଃଅଵିବିତୃ ବୈ ଜୁହାବ ଗ୍ରହଶାନ୍ତୟେ ॥ ୧ ୨ ରକ୍‌, ସାମ ଓ ଯଜୁବୈଦର ମନ୍ନ୍ଵପାଠ କରି ତାଙ୍କୁ ଦୁଷ୍ଟ୍ାମ୍ଫା ପ୍ରଭୂତିକ୍ନ ଠାରୁ ରକ୍ଷା କଲେ ଏବଂ ଅଥର୍ବ ବେଦର

ବିଶେଷଜ୍ଞ ପୁରୋହିତମାନେ ଗ୍ରହଶାନ୍ତି କଲେ।॥ ୧୨॥ ରାଜା ଭୀଷ୍ମକ ଥୂଲେ ପ୍ରାଦାଦୃ ଧେନୂଶ୍ଢ ବିପ୍ରେଭ୍ୟୋ ରାଜା ବିଧୂବିଦା' ବରଃ ॥ ୧୩ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ବିଧୂବିଧାନ ବିଷୟରେ ଜଣେ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନର୍ଦ୍ୁ ସୁନା, ରୂପା, ବସ୍ତ୍ର, ତଥା ଧେନୂ ଦାନ କଲେ।॥ ୧୩॥ ଏବଂ ଚେଦିପତୀ ରାଜା ଦମଘୋଷଃ ସୁତାୟ ବୈ | ସେପଟେ ଚେଦିନରେଶ ରାଜା

ହିରଣ୍ୟରୂପ୍ୟବାସାଂସି ତିଳାଂଶ୍ଡ ଗୁଡ଼ମିଶ୍ରିତାନ୍‌।

କାରୟାମାସ ମନ୍ସ୍ଵଜ୍ଞୈେଃ ସବିମଭ୍ୟୁଦୟୋଚିତମ୍‌ ॥ ୧୪

ନିମନ୍ତେ ହୋମ କୁଳପରମ୍ପରା ଓ ଉତ୍ତମ ଜ୍ଞାତା। ଗୁଡ଼ମିଶ୍ରିତ ତିଳ ଦମଘୋଷ

ମଧ୍ଯ

ନିଜ ପୁତ୍ର ଶିଶୁପାଳ ନିମନ୍ତେ ମନ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କ ଦାରା

ବିବାହ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମଙ୍ଗଳକୃତ୍ୟ କରାଇଲେ ॥ ୧ ୪ ॥ ତା'ପରେ

ମଦବ୍ୟୁଭିଗିଜାନୀକୈଃ ସ୍ଯନ୍ଦନୈହୈ ମମାଳିଭିଃ । ପତ୍ତ୍ୟଶ୍ଵସର୍ଜୁଳୈଃ ସୈନ୍ୟୈଃ ପରୀତଃ କୁଣିନଂ” ଯଯୌ || ୧୫

ସେ ମଦମତ୍ତ ହାତୀ, ସୁବର୍ଷଶ୍ରମାଳାରେ ସଢ୍ଚିତ ରଥ, ପଦାତିକ ତଥା ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ସମନ୍ଦିତ ଚତୂରଙ୍ଗଣୀ ସେନା ସହିତ ପୁତ୍ରକୁ ନେଇ କୁଣ୍ଠିନପୁରରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ॥ ୧୫ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୩

# ଦଶମ

479

ସ୍କୀନ୍ଧଂ+

୬ସଵଵଵଵ‰୫% ମା

ତଂ ବୈ ବିଦର୍ଭାଧୂପତିଃ ସମଭ୍ୟେତ୍ୟାଭି ପୂଜ୍ୟ ଚ । ନିବେଶୟାମାସ ମୁଦା କଳ୍ପିତାନ୍ୟନିବେଶନେ ॥ ୧୬

ତ

ନଚଚେୈେଁ୍‌ˆ୦

ବିଦର୍ଭରାଜ ଭୀଷ୍ମକ ଆଗେଇ ଆସି ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ-ସକାର ଜଣାଇ ପ୍ରଥାନୁଯାୟୀ ଅର୍ଚ୍ଚନଂପୂଜନ କଲେ। ତା'ପରେ ସେ ଆନନ୍ଦ ମନରେ ସେମାନଙ୍କ୍‌ ପୂର୍ବନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ବସାଘରବରଯାତ୍ରୀଙ୍କ ସହିତ ମାନଙ୍କରେ ରଖାଇଲେ॥ ୧୬॥ ଶାଲ, ଜରାସନ୍ଧ, ଦନ୍ତବକ୍ତ। ବିଦୂରଥ ଓ ପୌଣ୍ଡକ ସମେତ

ତତ୍ର ଶାଲ୍ନୋ ଜରାସନ୍ଧୋ ଦନ୍ତବକ୍ତୋ ବିଦୂରଥଃ ।

ଶିଶୁପାଳର

ଆଜଗ୍ଗୁଶ୍ଳେଦ୍ୟପକ୍ଷୀୟାଃ ପୌଣ୍ତକାଦ୍ୟାଃ ସହସ୍ରଶଃ ॥ ୧୭

॥ ୧୭॥ ସେହି ରାଜାମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚର ବିରୋଧୀ ଥୂଲେ ଏବଂ ରାଜକୁମାରୀ ରୂକ୍ମିଣୀ ଶଶୁପାଳର୍କୁ

ସହସ୍ର ସହସ୍ର ମିତ୍ରରାଜାମାନେ

ଆସିଥିଲେ

ହିଁ ମିଳୁ -ଏହି ଇଚ୍ଛାରେ ଆସିଥିଲେ ।ସେମାନେ ଏ କଥା

କୃଷ୍ଣ୍ୁରାମଦରିଷୋ ଯତ୍ତାଃ କନ୍ୟାଂ ଚୈଦ୍ୟାୟ ସାଧ୍ବତୁମ୍‌। ଯ ଦ୍ୟାଗତ୍ୟ ହରେତଡ଼୍‌ କୃଷ୍ଠୋ ରାମାଦ୍ୟୈକ୍ଷଦୁଭିବୃତଃ ॥ ୧୮

ସ୍ଥିର କରି ଆସିଥିଲେ ଯେ, ଯଦି ବଳରାମ ଆଦି ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କ୍ ସହିତ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପ ଆସି ରୂକ୍ମିଣୀଙ୍କୁ ହରଣ କରିନେବାକୁ ଚେଷ୍ଟ୍ୟୀ କରିବେ, ତେବେ ସେମାନେ ସମସ୍ତେ

ମିଶି ତାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବେ। ଏଥିପାଇଁ ସେମାନେ ନିଜର ସବୁ ସୈନ୍ଯବଳ ତଥା ରଥ, ହାତୀ, ଘୋଡ଼ାର ଯୋସ୍ଷଯ୍ୟାମଃ ସଂହତାସ୍ତେନ ଇତି ନିଶ୍ଚିତମାନସାଃ ।

ଆଜଗ୍ଗୁର୍ଭରଭୂଜଃ ସବୈ ସମଗ୍ରବଳବାହନାଃ ॥ ୧୯ ଶ୍ରୁତ଼ୈତଦ୍ ଭଗବାନ୍ନ ରାମୋ ବିପକ୍ଷୀୟନୂପୋଦ୍ୟମମ୍‌ |

କୃଷ୍ଂ ଚୈକଂ ଗତଂ ହର୍ତୁ' କନ୍ଯାଂ କଳହଶର୍ଜିତଃ ||୨୦

ବଳେନ ମହତା ସାଵିଂ ଭ୍ରାତୃସ୍ନେହପରି ପୁତଃ । ତୂରିତଃ କୁଣ୍ଡିନଂ ପ୍ରାଗାଦୃ ଗଜାଶ୍ଵରଥପତ୍ତିଭିଃ ॥ ୨୧

ମଧ୍ଯ ସଙ୍ଗରେ ଆଣିଥୂୁଲେ ॥୧୮,୧୯॥

ବଳରାମ ଜାଣିଗଲେ ଯେ, ବିପକ୍ଷର ରାଜାମାନେ ଏପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ କୁଣ୍ଠିନପୁରକୁ ଯାଇଛନ୍ତି ଏଣେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍ଗକୁ ହରଣ କରି ଆଣିବାଲାଗି ସାନଭାଇ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଣ ଏକାଟିଆ ଗ୍ରଲିଯାଇଛି। ତେଣୁ ବଳରାମ ଆଶର୍କ୍ଚା କଲେ ଯେ, ସେଠାରେ ଭୀଷଣ ଲଢ଼େଇ-ଝଗଡ଼ା ହୋଇପାରେ ॥ ୨୦॥ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମକ୍କର ବଳବିକ୍ରମ ଜାଣିଥୂଲେ ସତ, ତଥାପି ଭ୍ରାତୃସ୍ନେହରେ ତାଙ୍କ୍ରର ହୃଦୟ ଉଛୁଳି ଉଠିଲା। ସେ ତୂରନ୍ତ ଗଜାରୋହୀ, ଅଶ୍ଵାରୋହୀ, ରଥାରୋହୀ ତଥା ପଦାତିକ ସମନ୍ନିତ ଏକ ବିରାଟ ସୈନ୍ଯବାହିନୀ ଧରି କୁଣ୍ଠିନପୁର ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କଲେ॥ ୨୧॥ ଏପଟେ ପରମ ସୁନ୍ଦରୀ ରୁକ୍ମିଣୀ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କ ଶୁଭାଗମନ ପାଇଁ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରି ରହିଥାନ୍ତି । ସେଦେଖୂଲେ,

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆସିବା ଭୀଷ୍ମକନ୍ୟା ବରାରୋହା କାଙ୍କ୍ଷନ୍ତ୍ୟାଗମନଂ ହରେଃ । ପ୍ରତ୍ୟାପତ୍ରିମମଶ୍ୟନ୍ତୀ ଦ଼ିଜସ୍ଯାଚିନ୍ତୟତ୍ତଦା ॥ ୨୨

ଅହୋ ତ୍ରିଯାମାନ୍ତରିତ ଉଦ୍ସବାହୋ ମେଃଳ୍ରାଧସଃ। ନାଗଳ୍ଛତ୍ୟର ବିନ୍ଦାକ୍ଷୋ ନାହ ବେଦ୍ଵମ୍ୟତ୍ର କାରଣମ୍‌| ସୋଃପି ନାବତ୍ତିତେଏ ଦ୍ୟାପିମୟ୍ସନ୍ଦେଶହରୋ ଦ଼ିଜଃ ॥ ୨୩

ଞ୍ଚିଜୁଗୁପ୍ପିତମ୍‌। ଅପି ମୟ୍ୟନବଦ୍ଯାମ୍ବା ଦୃଷ୍ଟ୍ରା କି ମତ୍ମାଣିଗ୍ରହଣେ ନୂନଂ ନାୟାତି ହି କୃତୋଦ୍ୟମଃ ॥ ୨୪

ତ ଦୂରର କଥା, ସେପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ସଦେଶ

ନେଇ ଯାଇଥୁବା ବ୍ରାହ୍ମଣ ମଧ୍ଯ ଫେରିଲେ ନାହିଁ। ସେ ବଡ଼ ଚିନ୍ତାରେ ପଡ଼ିଗଲେ। ସେ ଭାବିଲେ-¬॥ ୨୨॥ “ହାୟ। ମୁଁ କେଡ଼େ ଅଭାଗିନୀ। ମୋର ବିବାହ ସମୟ ମାତ୍ର ଆଉ ଗୋଟିଏ ରାତି ବାକି ରହିଲା; ଅଥଚ ମୋର

ଜୀବନସର୍ବସ୍ଵ କମଳନୟନ ଭଗବାନ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସିଲେ ନାହିଁ। କାହିଁକି ଆସିଲେ ନାହିଁ, ସେ ବିଷୟରେ କିଛି ଜଣାପଡ଼ୁନି ।କେବଳ ସେତିକି ତ ନୁହେଁ; ମୁଁ ପଠାଇଥୁବା ବ୍ରାହ୍ମଣ ମଧ୍ଯ ଏଯାଏଁ ଆସିଲେ ନାହିଁ॥ ୨୩ ॥ ଏଥୂରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣତ୍ତ୍ନ ସ୍ବରୂପ ହେଉଛି ପରମ ଶୁଦ୍ଧ। ତେଣୁ ଯାହାର ଅନ୍ତଃକରଣ ଶୁଦ୍ଧ, ସେ ହି ତାଙ୍କୁ ପ୍ରେମ କରିପାରିବ। ସେବୋଧ ହୁଏ ମୋ ଠାରେ କିଛି ଦୋଷତ୍ୁଟି ଦେଖୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ମୋ ପାଣିଗ୍ରହଣ

କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ଏଠାକୁ ଆସିଲେ ନାହିଁ ॥ ୨୪॥

୯

480

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୩

» ଶୀମଭାଗବତ ×»

ଦୁଉଁଗାୟା ନ ମେ ଧାତା ନାନୁକୂଳୋ ମହେଶ୍ଵରଃ ।

ଠିକ୍‌ କଥା; ମୋ ଭାଗ୍ୟ ମନ୍ଦ। ବିଧାତା ଓ ଭଗବାନ

ଦେବୀ ବା ବିମୁଖା ଗୌରୀ ରୁଦ୍ରାଣୀ ଗିରିଜା ସତୀ ॥ ୨୫

ସମ୍ଭବତଃ ଏହା ବି ହୋଇଥୁବ ଯେ, ରୂଦ୍ରପନୀ ଗିରିରାଜକୁମାରୀ ସତୀ ପାର୍ବତୀଦେବୀ ମଧ୍ଯ ମୋ ପ୍ରତି ପ୍ରସନ୍ନ ନୁହନ୍ତି |'” ॥ ୨୫ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ରୁକ୍ମିଣୀ ଏପରି ଦୁନ୍ଦ୍ଵରେ ଓ ଚିନ୍ତାରେ ପଡ଼ିଥାନ୍ତି। ତାଜ୍ର ମନ ଓ ମନର ସମସ୍ତ ଭାବ ଭକ୍ତମନଗ୍ଵେର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗ୍ରେରାଇ ନେଇଥାନ୍ତି। ସେ ସେହି

ଏବଂ ଚିନ୍ତୟତୀ ବାଳା ଗୋବିନ୍ଦହୃତମାନସା। ନ୍ଯମୀଳୟତ

କାଳଞଜ୍ଞା ନେତ୍ରେ ଗ୍ରଶ୍ରକଳାକୁଳେ॥ ୨୬

ଏବଂ ବଧ୍ବାଃ ପ୍ରତୀକ୍ଷନ୍ତ୍ୟା ଗୋବିନ୍ଦାଗମନଂ ନୃପ ।

ବାମ ଉରୂତ୍ଭୁଜୋ ନେତ୍ରମସ୍ଫୁରଚ୍‌ ପ୍ରିୟଭାଷିଣଃ ॥ ୨୭ ଅଥ କୃଷ୍ଠବିନିଦିଷ୍ଟାଃ

ସ ଏବ

ଦ଼ିଜସତ୍ତମଃ।

ଅନ୍ତଃପୁରଚରୀଂ ଦେବୀଂ ରାଜପୁତ୍ରୀଂ ଦଦଶି ହ ॥ ୨୮ ସା ତଂ ପ୍ରହୃଷ୍ଟବଦନମବ୍ଯଗ୍ରାମୂଗତିଂ ଆଲକ୍ଷ୍ୟ

ଲକ୍ଷଣାଭିଜ୍ଞା

ତସ୍ୟା ଆବେଦୟତ୍ ପ୍ରାପ୍ରଂ

ସତୀ।

ସମପୂଢ଼଼ଳ୍ଛୁଚିସ୍ମିତା ॥ ୨୯ ଶଶ ସ ଯଦୁନନ୍ଦନମ୍‌ |

ଶିବ ମଧ୍ଯ ମୋର ଅନୁକୂଳ ଥୂଲା ପରି ଲାଗୁନାହିଁ।

ପ୍ରଭୁକ୍ତୁ ଚିନ୍ତନ କରି କରି, ଏଏବେ ବି ସମୟ ଅଛି ବୋଲି ଭାବି ଅଶ୍ରୁଳ ନୟନଯୁଗଳ ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ॥ ୨୬ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଏପରିଭାବରେ ରୁକ୍ମିଣୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଚ୍ ଶୁଭାଗମନକୁ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରି ରହିଥାନ୍ତି। ଏତିକିବେଳେ ତାଙ୍କର ବାମଜଘଂ, ବାମଭୁଜ ଓ ବାମନେତ୍ର ସ୍ଫ ରିତ

ହେଲା। ତାହା ପ୍ରିୟତମବ୍ତ ଆଗମନର ଶୁଭସୂଚନା ଦେଲା ॥ ୨୭ ॥ ଠିକ୍‌ ସେହି ସମୟରେ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପଙ୍କା ନିକଟକୁ ଯାଇଥୁବା ବ୍ରାହ୍ମଣଦେବତା ଫେରି ଆସିଲେ। ଅନ୍ତଃପୁରରେ ରାଜକୁମାରୀ ରୂକ୍ଷିଣୀର୍ଦୁ ଦେଖୁ, ତାଙ୍ଗୁ ଲାଗିଲା, ସତେ ଯେପରି କେହି ଜଣେ ଧ୍ୟାନମଗ୍ନା ଦେବୀ ବସିଛନ୍ତି ॥ ୨୮ ॥ ସତୀ ରୂକ୍ଷିଣୀ ଦେଖୂଲେ, ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କର ମୁଖ ପ୍ରଫ୍ଲ୍ଲୁତ ଦିଶୁଛି। ତାଙ୍ଗ୍ରର ମନ ଓ ମୁଖରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବ୍ଯସ୍ତତା ଥୁଲା ପରି ଲାଗୁନାହିଁ। ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍କୁ ଦେଖୁ ତାଟ୍କ୍ ଲକ୍ଷଣରୁ ହିଁ ଜାଣିଗଲେ ଯେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆସିଗଲେଣି। ତେଣୁ ସେ ପ୍ରସନ୍ତ ବଦନରେ ସେହି ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ସବୁ କଥା ପଗ୍ଵରିଲେ॥ ୨୯ ॥ “ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାକୁ

ଉକ୍ତଂ

ଚ ସତ୍ୟବଚନମାତମ୍ମୋପନୟନ'

ପ୍ରତି ॥୩୦

ତମାଗତଂ ସମାଜ୍ଞାୟ ବୈଦଭ୍ୀ ହୃଷ୍ଟମାନସା। ନ ପଶ୍ୟନ୍ତୀ ବ୍ରାହ୍ମଣାୟ ପ୍ରିୟମନ୍ଯନ୍ତନାମ

ସା ॥ ୩୧

କହି ବ୍ରାହ୍ମଣ ତାବ୍ଚ୍ରର ବହୁ ପ୍ରଶଂସା କଲେ । ସେ କହିଲେ, “ରାଜକୁମାରୀ । ଆପଣର୍ବ୍ଚ ନେଇଯିବେ ବୋଲି ସେ ସତ୍ଯପ୍ରତିଜ୍ଞା

କରି ଆସିଛନ୍ତି” ॥ ୩୦॥

ଶୁଭାଗମନ

ସମାଗ୍ରର

ପାଇ

ଭଗବାନର୍କ୍ଚର

ରୂୁକ୍ିଣୀକ୍କ

ହୃଦୟ

ଆନନ୍ଦାତିଶଯ୍ଯରେ ପୂର୍ଣ ହୋଇଗଲା। ସେ ଦେଖୁୂଲେ, ସେହି

ପ୍ରାପ୍ତୋ ଶୁଢ଼ା ସ୍ବଦୁହିତୁରୁ ଦୃବାହପ୍ରେକ୍ଷଣୋସ୍ପୁକୌ ।

ଆସିଗଲେଣି'”'

ବ୍ରାହ୍ମଣଦେବତାର୍ଜୁ ଭଗବାନଙ୍କ

ବ୍ଯତୀତ

ଅନ୍ଯ

କୌଣସି ବସ୍ତୁ ପ୍ରିୟ ନୂହେଁ। ତେଣୁ ସେ ତାଙ୍କୂ (କିଛି ପୁରସ୍କାର ନଦେଇ) କେବଳ ନମସ୍କାର କଲେ ॥ ୩୧ ॥ ରାଜା ଭୀଷ୍ମକ ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଲେ

ଯେ, ତାଙର୍ଚ୍ବ

ଅଭ୍ୟୟାତ୍ତ୍ଵଯ୍ୟାଘୋଷେଣ ରାମକୃଷ୍ଠୌ ସମହଣୈଃ ॥ ୩ ୨ ଝିଅର ବାହାଘର ଉଛବ ଦେଖୁବାକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓବଳରାମ ମଧୁପକିମୁପାନୀୟ ବାସାଂସି ବିରଜାଂସି ସଃ। ଉପାୟନାନ୍ୟଭୀଷ୍ଟ୍ୟନି ବିଧୂବତୃ୍ ସମପୂଜୟତ୍ ॥ ୩୩

ସେଠାକୁ ଆସିଛନ୍ତି। ଏପରି ଶୁଣି ସେ ଭେରୀ-ତୂରୀ ଆଦି ବାଦ୍ୟ ବଜାଇ, ପୂଜାସାମଗ୍ରୀ ନେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବର୍ଦିନା

ଜଣାଇଲେ ଏବଂ ମଧୁପକ୍କ, ନିର୍ମଳ ବସ୍ତ୍ର ତଥା ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଉପହାର ପ୍ରଦାନ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଅଭ୍ୟଯଥଥନା

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୩]

ତୟୋନିବେଶନଂ

#₹ ଦଶମ

ଶ୍ରୀମଦୁପକଳ୍ପ୍ୟ ମହାମତିଃ।

ସସେନ୍ୟୟୋଃ ସାନୁଗୟୋରାତିଥ୍ୟଂ ବିଦଧେ ଯଥା ॥ ୩୪ ଏବଂ ରାଜ୍ଞାଂ ସମେତାନାଂ ଯଥାବୀକ୍ଷ୍ୟଂ ଯଥାବୟଃ ।

ଯଥାବଳଂ ଯଥାବିତ୍ତ” ସବୈଃ କାମୈଃ ସମହିୟତୃ ॥ ୩୫

କୃଷ୍ଣାମାଗତମାକଣ୍ଡ୍ୟ

ବିଦର୍ଭପୁର ବାସିନଃ ।

ଆଗତ୍ୟ ନେତ୍ରାଞ୍ଜଳିଭିଃ ପପୁସ୍ତନ୍ବମୁଖପର୍କ୍ଜଜମ୍‌ ॥ ୩୬

ଅସ୍ୟୈବ ଭାକ୍ଷ୍ୟା ଭବିତୁଂ ରୁକ ଣ୍ୟହିତି ନାପରା । ଅସାବପ୍ୟନବଦ୍ୟାମ୍ଫା ଭେଷ୍ନ୍ୟାଃ ସମୁଚିତଃ ପତିଃ ॥ ୩୭

ସ୍କୀନ୍ଦଂ ×

କଲେ॥ ୩୨,୩୩॥

481

ଭୀଷ୍ମକ ବଡ଼ ବୁଦ୍ଧିମାନ ଥୂଲେ;

ଭଗବାନଙ୍କର ପ୍ରତି ତାଙ୍ଚ୍ରର ଖୁବ୍‌ ଭକ୍ତି ରହିଥୂଲା। ସେ ଭଗବାନଙ୍କ ସମେତ ତାଙ୍କର ସେନା ଓ ସାଥୀମାନଙର୍ଦୀ

ରହିବା ନିମନ୍ତେ ସକଳ ସାମଗ୍ରୀରେ ପୂର୍ଣ୍ଠ ନିବାସମ୍ଥାନ ଯୋଗାଇଦେଲେ ଏବଂ ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ଉପଯୁକ୍ତ ସତ୍କାର କଲେ॥ ୩୪ ॥ ଭୀଷ୍ମକଟଚ୍ଚ୍ଚ ନିମନ୍୍ଣ ପାଇ ସେଠାକୁ ଯେତେସବୁ ରାଜା ଆସିଥୁଲେ, ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ପରାକ୍ରମ, ବୟସ, ବଳ ଓ ଧନ ଅନୁସାରେ ସେ ସେମାନଙ୍କୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଇଚ୍ଚିତ ବସ୍ତୁ ଦେଇ ସମସ୍ତଙ୍କର ଉତ୍ତମରୂପେ ସଳାର କଲେ ॥ ୩୫ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂଞ୍ଣ ଆସିଛନ୍ତି ଶୁଣି

ବିଦର୍ଭଦେଶର ନାଗରିକମାନେ ଭଗବାନବର୍କୀ ନିବାସମ୍ପାନକୁ ଆସିଲେ ଏବଂ ଆପଣା ନୟନରୂପୀ ଅଞ୍ଜଳିରେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର

ମୁଖପଦୁର ମଧୁର ମକରନ୍ଦରସ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ପରମାନନ୍ଦରେ ପାନ କଲେ।॥ ୩୬॥ ସେମାନେ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ କୁହାକୁହି ହେଲେ, “ରୁକ୍ମିଣୀ ପ୍ରକୃତରେ ଏହାର୍ଚ୍ଚର ହିଁ ଅର୍ଵାଇ୍ଗଚିନୀ ହେବାର ଯୋଗ୍ୟ ଏବଂ ଏହି ପରମ ପବିତ୍ରମୂର୍ତି ଶ୍ଯାମସୁନ୍ଦର ହେଉଛନ୍ତି ରୂକ୍ଷିଣୀକ୍କୀ ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ

କିଞ୍ଚିତ ସୁଚରିତଂ ଯନ୍ତ୍ରସ୍ତେନ ତୁଷ୍ଟାସ୍ତିଲେ।କକୃ ତ।

ବର ॥ ୩୭ ॥ ଯଦି ଆମେ ପୂର୍ବଜନ୍ମରେ କିମ୍ବା ଇହଜନ୍ମରେ କିଛି ସତ୍‌କର୍ମ କରିଥୁବୁ, ତେବେ ତ୍ରିଲୋକବିଧାତା ଭଗବାନ

ଅନୁଗୃହ୍ବାତୁ ଗୃହ୍ମାତୁ ବୈଦର୍ଭ୍ୟାଃ ପାଣିମଵ୍ୟୁତଃ ॥ ୩୮

ଆମ ଉପରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ଏପରି କୂପା କରନ୍ତୁ ଯେ,

ଏବଂ ପ୍ରେମକଳାବଦ୍ଧା ବଦନ୍ତି ସ୍ମ ପୁରୌକ ସଃ ।

ରୂକ୍ମିଣୀଜ୍ଜର ପାଣିଗ୍ରହଣ କରିବେ।”' ॥ ୩୮ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ପୁରବାସୀମାନେ ପ୍ରେମପରବଶ

ଶ୍ଯାମସୁନ୍ଦର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ଯେପରି ବି ଦର୍ଭରାଜକୁମାରୀ

ହୋଇ ନିଜ ନିଜ କନ୍ୟା ଗ୍ଵନ୍ତଃପୁରାତୃ ପ୍ରାଗାଦୃ ଭଟୈଗୁପ୍ାମ୍ବିକାଳୟମ୍‌ ॥ ୩ ୯ ଏହି ସମୟରେ ମଧ୍ଯରେ ଏପରି କଥାଭାଷା ହେଉଛନ୍ତି, ରୁକ୍ମିଣୀ ଅନ୍ତଃପୁରରୁ ବାହାରି ଦେବୀଦର୍ଶନ ନିମନ୍ତେ ମନ୍ଦିରକୁ ଗ୍ବଲିଲେ। ତାରଙ୍ଚ୍ଦର ସୁରକ୍ଷାକାର୍ଯ୍ୟରେ

ପଭ୍ୟାଂ ବିନିକ୍ଷିଯୌ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଭବାନ୍ୟାଃ ପାଦପଲୁବମ୍‌ ।

ବହୁସେନ୍ଯ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି ॥୩୯ ॥ ସେ ପ୍ରେମମୂର୍ତି ଶ୍ରୀକୃସ୍ମଚନ୍ଦ୍ରକ୍ତ ଚରଣକମଳ ଚିନ୍ତନ କରି କରି ଭଗବତୀ

ସା ଗ୍ରନୂଧ୍ଯାୟତୀ

ସମ୍ଯଙ୍ମୁକୂନ୍ଦଚରଣାମୂଜମ୍‌ ॥ ୪୦

ଯତବାଙ୍ମାତୃଭିଃ ସାଵଝିଂ ସଖୀଭିଃ ପରିବାରିତା । ଗୁପ୍ତା ରାଜଭଟୈଃ ଶୂରେଃ ସନ୍ନଦ୍ଧୈରୁଦ୍ୟତାୟୁଧୈଃ ।

ମୂଦଙ୍ଗଂଶଝଂପଣବାସ୍ତୂଯ୍ୟିଭେକ୍ଯ୍ୟଶ୍ଳ

ଜଘ୍ନିରେ ॥ ୪୧

ଭବାନୀର୍କ୍ରର ପାଦପଲୁବ ଦର୍ଶନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ପାଦରେ ଗ୍ବଲି ଗ୍ବଲି ଗଲେ॥ ୪୦॥ ସେ ମୌନ ରହିଥାନ୍ତି; ତାଙ୍କୁ ଘେର ରହି ମାଆମାନେ ତଥା ତାଙ୍ଟ୍ରର ସଖୀସହଚରୀମାନେ ଗ୍ରବଲିଥାନ୍ତି। କବଚ ପିନ୍ଧିଥୂବା ବୀର ରାଜସୈନିକମାନେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଧରି ତାଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରୁଥାନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କର ସହିତ ମୂଦଙ୍ଗଂ ଶଙ୍ଖ ଢୋଲ, ଭେରୀ, ତୂରୀ ଆଦି ବଜାଇ ବାଦକମାନେ ଚଗ୍ବାଲିଥାନ୍ତି ॥୪୧ ॥ ଫୁଲମାଳ, ଚନ୍ଦନ ଆଦି ସୁଗନ୍ଧଦ୍ରବ୍ଯ ଧରି,

ନାନୋପହାରବଳିଭିବିରମୁଖ୍ୟାଃ

ସହସ୍ରଶଃ।

ସଗ୍‌ଗନ୍ଧ ବସ୍ତ୍ରାଭରଣେଦିଜପନ୍ନ୍ୟଃ ସ୍ଵଳର୍କୃତାଃ ॥ ୪ ୨ 1832 ୩୮୦ ଷୈୌନ ₹୮୮୭-୧୍‌ ( 3୩37 )-- 16 ^

ଭଲ ଭଲ ଲୁଗାପଟା ଓ ଗହଣାଣଗାଣ୍ଠି

ପିନ୍ଧି ସଜବାଜ ହୋଇ ବହୁ ବ୍ରାହ୍ମଣପନ୍ନୀ ତଥାଅନେକ ପ୍ରକାର ଉପହାର ତଥା ପୃୂଜାସାମଗ୍ରୀ ଧରି ହଜାର ହଜାର ସୁନ୍ଦରୀ ପୁରନାରୀ ମଧ୍ଯ ସେମାନରବ୍ଚ୍ଚ ସହିତ

482

#* ଶୀମଭାଗବତ ×»

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୩

ଗାୟନ୍ତଶ୍ଠ ସ୍ତୁବନ୍ତଶ୍ଟ ଗାୟକା ବାଦ୍ଯବାଦକାଃ।

ଗ୍ବଲିଥାନ୍ତି।୪୨॥

ପରିବାକ୍ଯ୍ୟ ବଧୂଂ ଜଗ୍ଗୁଃ ସୂତମାଗଧବନ୍ଦିନଃ॥ ୪୩

ତଥା ବନ୍ଦୀଜନମାନେ କନ୍ଯାର ଚତୁର୍ଦିଗରେ ଜୟଧ୍ବନି ଓ

ଆସାଦ୍ୟ ଦେବୀସଦନଂ ଧୌତପାଦକରାମ୍ବୂଜା।

ଯଶଗାନ କରି କରି ଗ୍ବଲିଥାନ୍ତି ॥୪୩ ॥ ଦେବୀର୍କ ମନ୍ଦିରରେ ପହଞ୍ଚୁ ରୂକ୍ିଣୀ ଆପଣା ପଦୁତୂଲ୍ଯ ସୁକୋମଳ ହସ୍ତପଦ ଧୋଇଲେ ଓ ଆଚମନ କଲେ ଏବଂ ତାଂପରେ ବାହ୍ଯଅଭ୍ୟନ୍ତର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପବିତ୍ର ହୋଇ ଶାନ୍ତଭାବରେ ଦେବୀର୍ଦ୍ଦ

ଉପସ୍ପୃଶ୍ୟ ଶୁଚିଃ ଶାନ୍ତା ପ୍ରବିବେଶାମ୍ବିକାନ୍ରିକମ୍‌ ॥୪୪ ତାଂ ବୈ ପ୍ରବୟସୋ ବାଳା ବିଧୃଜ୍ଞା ବିପ୍ରଯୋଷିତଃ ।

ଗାୟକମାନେ

ଗୀତ

ଗାଉଥାନଚ୍ତି;

ବାଦକମାନେ ବାଦ୍ଯ ବଜାଉଥାନ୍ତି ଏବଂ ସୂତ, ମାଗଧ

ମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ॥ ୪୪॥ ତାରଙ୍ଚ୍ଟ ସହିତ ନାନା ବିଧ୍ପବିଧାନ ଜାଣିଥୂୁବା ବୃଦ୍ଧା ବ୍ରାହ୍ମଣୀମାନେ ଥାଆନ୍ତି।

ସେମାନେ

ରୂକ୍ମିଣୀଙ୍ଗୁ ନେଇ,

ଶିବର୍ଚ୍ଚର

ଅର୍ଵାଇଁଂନୀ

ଭବାନୀଂ ବନ୍ଦୟାଞ୍ଚକୁ ଭିବପନ୍ନୀଂ ଭବାନ଼ ତାମ୍‌ ॥ ୪୫

ଭବାନୀର୍କୁ ତଥା ଭଗବାନ ଶିବର୍ଦ୍ଦୁ ଦର୍ଶନ କରାଇ ପ୍ରଣାମ

ନମସ୍ୟେ ତ଼ାମ୍ବିକେଏ ଭୀକ୍ଷ୍ମ ସ୍ଵସନ୍ତାନଯୁତାଂ ଶିବାମ୍‌ ।

“ହେ ମାତା ଅମ୍ରିକା! ଆପଣର୍ବ୍ଚ କୋଳରେ ବସିଥୁବା ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରିୟପୁତ୍ର ଗଣେଶର୍କ୍୍‌ ତଥା ଆପଣର୍ବ୍ଦ ମୋର

କରାଇଲେ।॥

୪୫ ॥ ରୂକ୍ଷିଣୀ ଭଗବତୀର୍ଦ୍ରୀ ପ୍ରାଥ୍ଥନା କଲେ,

ଭୂୟାତୃ ପତିମୈ ଭଗବାନ୍‌ କୃଷ୍ଣସ୍ତଦନୁମୋଦତାମ୍‌ ॥ ୪ ୬ ବାରମ୍ବାର ନମସ୍ଫକାର। ମୋର ଅଭିଳାଷ ଯେପରି ପୂର୍ଣ୍ର

ଅଭିଗିନ୍ଧାକ୍ଷତୈଧୂପୈବାସଃସ୍ରଙ୍ମାଲ୍ୟଭୂଷଣୈଃ । =

ନାନୋପହାର ବଳିଭିଃ ପ୍ରଦୀପାବଳିଭିଃ ପୂଥକ୍‌ ॥ ୪୭ ବିପ୍ରସ୍ତିିୟ ପତିମତୀସ୍ତଥା ତୈଃ ସମପୂଜୟତ୍।

ଲ ବଣାପୂପତାମ୍ବଳକ ଣ୍ଠସୃତ୍ରଫଳେକ୍ଷ୍ୁଭିଃ

॥ ୪୮

ହେବ, ଆପଣ ସେହିପରି ଆଶୀର୍ବାଦ ଦିଅନ୍ତୁ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁମୋର ସ୍ବାମୀ ହୁଅନ୍ତୁ।” ॥ ୪୬॥ ତା'ପରେ

ରୁକ୍ମିଣୀ ଜଳ, ଗନ୍ଦ, ଅକ୍ଷତ, ଧୂପ, ବସ୍ତ୍ର, ପୁଷ୍ଝାମାଳା, ହାର,

ଆଭୂଷଣ, ନାନାପ୍ରକାର ନୈବେଦ୍ଯ, ପୂଜା-ଉପହାର ଆଦି

ଅର୍ପଣ କରି ଓ ଆଳତି କରି ଅନ୍ତିକାଦେବୀର୍କୁ ପୂଜା କଲେ॥ ୪୭॥ ତା'”ପରେ ସଧବା ବ୍ରାହ୍ମୁଣୀମାନର୍କୁ ମଧ୍ଯ ସେହିସବୁ ସାମଗ୍ରୀ ତଥା ଲୁଣ, ପିଠା, ପାନ, କଣ୍ରସୂତ୍ର, ଫଳ ଓ ଆଖୁ ଦେଇ ପୂଜା କଲେ।॥ ୪୮ ॥ ପୂଜା ପରେ ବ୍ରାହମଣୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରସାଦ ଦେଇ ଆଶୀର୍ବାଦ କଲେ ଏବଂ ରୁକ୍ମିଣୀ ବ୍ରାହ୍ମଣୀମାନର୍କୁ ତଥା ଅନ୍ବିକାର୍କୁ ନମସ୍କାର

ତସ୍ୟୈ ସ୍ତ୍ରିୟସ୍ତାଃ ପ୍ରଦଦୁଃ ଶେଷାଂ ଯୁଯୁଜୁରାଶିଷଃ ।

କରି ପ୍ରସାଦ ଗ୍ରହଣ କଲେ।॥ ୪୯ ॥ ପୂଜାର୍ଚନା ବିଧ

ତାଭ୍ୟୋ ଦେବ୍ୟୈ ନମଶ୍ବକ୍ରେ ଶେଷାଂ ଚ ଜଗୃହେ ବଧୂଃ ॥ ୪ ୯

ସରିବା ପରେ ସେ ମୌଦନବ୍ରତ ଭାଙ୍ଗିଲେ। ତାର୍ଚ୍ଚର କରକମଳ ରନମୁଦିରେ ଝଲମଲ ହେଉଥୁଲା। ସେହି କରକମଳରେ ଜଣେ ସହଚରୀର ହାତ ଧରିସେ ଗିରିଜାଟ୍୍ଵ

ମୁନିବ୍ରତମଥ ତ୍ଯକ୍ଟ୍ା ନିଶ୍ଚକ୍ରାମାମ୍ବିକାଗୂହାତ୍ଵ।

ମନ୍ଦିରରୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଲେ ॥ ୫୦ ॥

ପ୍ରଗ୍ପହ୍ୟ ପାଣିନା ଭୂତ୍ୟାଂ" ରନ୍ରମୁଦ୍ରୋପଶୋଭିନା ॥ ୫୦

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ରୂକ୍ମିଣୀ ମଧ୍ଯ ଭଗବାନର୍ବ୍ଦୀ ମାୟା ପରି ଥୂଲେ। ସେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଧୀରବୀରଙ୍ଗୁ ବି ମୋହିତ କରିଦେଇ ପାରୁଥିଲେ। ତାହାଙ୍କର କଟିଭାଗ ଥଲା ଅତ୍ୟନ୍ତ

ତା

ସୁନ୍ଦର ଓ ସରୁ। ତାର୍ଚ୍ଚର ମୁଖମଣ୍ଡଳ କର୍ଣ୍ରକୁଣ୍ଡଳର

ଦେବମାୟାମିବ

ସୁମଧ୍ୟମାଂ ଶ୍ୟାମାଂ

ବୀରମୋହିନାୀଂ

କୁଣ୍ଡଳମଣ୍ଡି ତାନନାମ୍‌ | ନିତମ୍ବାପିତରନ୍ରମେଖଳାଂ

ବ୍ଯଞ୍ଜତୃସ୍ତନୀଂ

କୁନ୍ତଳଶର୍ଚ୍ିତେକ୍ଷଣାମ୍‌ ॥ ୫୧

1832 ସୀ ଷୌଷନ 3୮୧୮୭- ୧ ( 3୩107$317 ) _ 16 5

ଶୋଭାରେ ଝଲସୁଥୁିଲା। ସେ କିଶୋରୀ ଅବସ୍ତା ଅତିକ୍ରମ

କରି ତରୁଣୀ ଅବସ୍ଥାରେ ପଦାପିଣ କରିଥୁଲେ। ତାରଙ୍ଚ୍ଦର କଟିଦେଶରେ ସୁବର୍ଶ୍ର ମେଖଳା (ଅଣ୍ଟାସୂତା) ଶୋଭା ପାଉଥୂଲା। ବକ୍ଷଃସ୍ଥଳରେ ସ୍ତନ କିଞ୍ଚୁତ୍‌ ଉଚ୍ଚ ଦିଶୁଥୂଲା

ଏବଂ ମଥାରୁ ଝୁଲି ପଡ଼ିଥୁବା ଅଳକାବଳୀ ହେତୁ ଦୃଷ୍ଟି

ଶୁଚିସ୍ମିତାଂ

ବିମ୍ବଫଳାଧର ଦ୍ୟୁତି-

ଶୋଣାୟମାନ ଦି ଜକୁନ୍ଦକୁ ଡ଼ମଳାମ୍‌ ପଦା

483

+ ଦଶମ ସ୍ବ୍ଧଂ +

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୩]

ଚଳନ୍ତୀଂ

କଳହଂସମଗାମିନୀଂ

ଶିଞ୍ଜଡ଼କଳାନୂପୁରଧାମଶୋଭିନା ବିଲୋକ୍ୟ

ବୀରା

ମୁମୁହୂଃ ସମାଗତା

ଯଶସ୍ବିନସ୍ତତୃକୃ ତହୃଜଚ୍ରୟା୍ଦିତାଃ

|| ୫୨

ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇ ଉଠୁଥୂଲା॥ ୫୧॥

ତାରଙ୍କ୍ଚ ଅଧରରୁ ଝରି

ପଡ଼ୁଥିଲା ମନୋହର ମୂଦୂହାସ। କୁନ୍ଦକଳି ସମାନ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ହୋଇଥିଲେ ପରି ରକ୍ତିଅଧରର ଲାଲିମା ହେତୂ ଦେଖାଯାଉଥୂଲା। ପାଦରେ ସୁନ୍ଦର

ତାର୍ଚ୍ଚର ଦନ୍ତପଙ୍‌କ୍ତି ମଧ୍ୟ ପକ୍ୂବିମ୍ବଫଳ ତାହା ଭଷତ୍‌ ଲାଲ ପାଉଁଜି ଝଟକୁଥୂଲା

ଓ ସେଥୁରେ ଲାଗିଥୂବା ଛୋଟ ଛୋଟ ଘୁଙ୍କରଗୁଡ଼ିକ ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦ କରୁଥିଲା। ସେ ନିଜର ସୁକୁମାର ଚରଣକମଳରେ ରାଜହଂସୀ ପରି ଧୀରମବ୍ତର ଗତିରେ

ଗ୍ବଲୁଥୁଲେ। ତାରଙ୍ଚ୍ଚର ସେହି ଅପୂର୍ବ ଛବି ଦେଖୁ ସେଠାକୁ ଆସିଥୁବା

ବଡ଼ ବଡ଼ ଯଶସ୍ବପୀ

ବୀରମାନେ

ମୋହତ

ହୋଇଗଲେ। ଭଗବାନଙ୍ଚୀର କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧି କରିବା ନିମନ୍ତେ, ଯାଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ତେ ନୂପତୟସ୍ତଦୁ ଦାରହାସବ୍ରୀଡ଼ାବଲେ।କହ୍ୃତଚେତସ ଉଜ୍‌ ଝି ତାସ୍ତ୍ରାଃ । ପେତୁଃ କ୍ଷିତୋ ଗଜରଥାଶ୍ଵଗତା ବିମୂଢା

ଯାତ୍ରାକ୍ଛଳେନ ହରୟେଃପିୟତୀଂ ସ୍ବଶୋଭାମ୍‌ ॥ ୫୩

ସୈବଂ ଶନୈଶ୍ବଳୟତୀ ଚଳପ୍ଦ୍ୁକୋଶୌ ପ୍ରାପ୍ରିଂ

ଉସାକ୍ଷ୍ଯ

ତଦାଭଗବତଃ

ପ୍ରସମୀକ୍ଷମାଣା।

ବାମକରଜୈରଳକାନପାଇୈଂଃ

ପ୍ରାପ୍ରାଟ୍‌ ହ୍ରିୟୈକ୍ଷତ ନ୍ଦପାନ୍‌ ଦଦୃଶେଃବ୍ୟୁତଂ ସା ॥ ୫୪

ତାଂ

ରାଜକନ୍ଯା ଜହାର

ରଥଂ

ରଥମାରୂରୁୂକ୍ଷତୀ

କୃତ୍ମୋ ଦିଷତା ସମୀକ୍ଷତାମ୍‌।

ସମାରୋପ୍ୟ ରାଜନ୍ଯଚକ୍‌ଂ

ସୁପଶ୍ଠଲକ୍ଷଣଂ ପରିଭୂୟ

ମାଧବଃ॥ ୫୫

ତତୋ ଯଯୌ ରାମପୁରୋଗମୈଃ ଶନୈଃ ସୂଗାଳମଧ୍ୟାଦିବ

ଭାଗହୁଦ୍ଧରିଃ | ୫୬

-- 16୦ 1832 ପୀଠ ପୌଷ, `୮୮୭-ସ ( 37୮)3

ଜାଣନ୍ତୁ। କାମଦେବ ତାର୍କ୍ରର ପଞ୍ଚବାଣରେ ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ହୃଦୟ ଜର୍ଜର କରିଦେଲେ।॥ ୫୨ ॥ ଉଛବଯାତ୍ରାର ବାହାନାରେ ରୂକ୍ମିଣୀ ଏହିପରି ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ଗତିରେ ପାଦ ପକାଇ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ଚରଣରେ ନିଜର ରାଶି ରାଶି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଉସଛର୍ଗ କରିଗ୍ରଲିଥୂଲେ। ତାଙ୍ଲୁ ଦେଖୁ ଓ ତାଙ୍ଟ୍ଚର ମୂଦୁହାସ ତଥା ଲାଜ ଲାଜ ଗ୍ବହାଣି ପାଖରେ ନିଜର ଚିତ୍ତ ଢାଳିଦେଇ ବଡ଼ ବଡ଼ ନରପତିମାନେ ଏତେ ମୋହିତ ଓ ଏପରି ବେହୋସ ହୋଇଗଲେ ଯେ, ସେମାନଙ୍କ ହାତରୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଖସିପଡ଼ିଲା ଏବଂ ସେମାନେ ନିଜ ନିଜର ରଥ, ହାତୀ ଓ ଘୋଡ଼ାରୁ ତଳକୁ ଖସି ପଡ଼ିଲେ॥ ୫୩॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂକ୍କାକ୍ନ ଶୁଭାଗମନକୁ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରିକରି ରୂକ୍ମିଣୀ ଏପରିଭାବରେ ଧୀରେ ଧୀରେ କମଳକଳିସଦୃଶ ସୁକୁମାର ପାଦ ପକାଇ ଆଗକୁ ଆଗକୁ ଗ୍ବଲିଥାନ୍ତି। ମୁହଁ ଉପରେ ଝୁଲି ପଡ଼ିଥୁବା ଅଳକାବଳିକୁ ସେ ବାଆଁ ହାତରେ ଆଡ଼େଇଦେଇ ସେଠାକୁ ଆସିଥୁବା ଲାଜ ଲାଜ ହୋଇ ଟିକିଏ ଗ୍ବହିଁଦେଉଥାଟ୍ି । ନରପତିମାନଙ୍କୀ ସେତିକିବେଳେ ତାଙ୍କୁ ରଥରେ ବସିଥୁବା ଶ୍ୟାମସୁନ୍ଦର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତର ଦର୍ଶନ ମିଳିଗଲା॥ ୫୪ ॥ ରାଜକୁମାରୀ

ରୁକ୍ମିଣୀ ସେହି ରଥରେ

ଚଢ଼ିଯିବାକୁ ଗ୍ବହୂଛନ୍ତି, ଠିକ୍‌

ଏତିକିବେଳେ ସମସ୍ତ ଶତ୍ରୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ, ଶ୍ରୀକୃସ୍କ ତାଙ୍କୁ ରଥ ଉପରକୁ ଉଠାଇନେଲେ ଏବଂ ଉପସ୍ଥିତ ଶତ ଶତ ରାଜାଙ୍ଟୁ ଅପମାନିତ କରି ରୂକ୍ମିଣୀର୍ଜୁ ନିଜର ଗରୁଡ଼ଧ୍ଵଜ ରଥରେ ବସାଇଦେଲେ ॥ ୫୫ ॥ ତା'ପରେ ସିଂହ ଯେପରି ବିଲୁଆବ୍କର ପଲରେ ପଶି ତା'ର ଭାଗ ନେଇ ପଳାଇଯାଏ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ରୂକ୍ଷିଣୀଙ୍ଗୁ ନେଇବଳରାମ ଆଦି ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କ୍ର ସହିତ ସେଠାରୁ ରଥ ବାହିନେଲେ ॥ ୫୬ ॥

484

ତଂ

ମାନିନଃ ପରେ

ଅହୋ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୪

# ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×»

ସ୍ବାଭିଭବଂ ଜରାସନ୍ଧବଶା

ଧୂଗସ୍ନାନ୍‌

ଯଶ

ଯଶଃକ୍ଷୟଂ

ଜରାସନ୍ଧର ଅଧୀନସ୍ଥ ଅଭିମାନୀ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ଏଭଳି ଘଟଣା ବଡ଼ ଅପମାନଜନକ ଅସହ୍ଯ ବୋଧ ହେଲା।

ନ

ଏଭଳି ଘଟଣାକୁ ସେମାନେ ନିଜର ଯଶନାଶକାରୀ ମନେକରି ସହିପାରିଲେ ନାହିଁ। ସେମାନେ ସମସ୍ତେ କ୍ରୋଧଜଜ୍ଜର ହୋଇ କୁହାକୁହି ହେଲେ, ““ଆରେ ! ଆମକୁ

ସେହିରେ।

ଆତ୍ତଧନ୍ୁନାଂ

ଗୋପୈହ୍ନିତଂ କେସରିଣାଂ

ଧ୍ଧକ୍‌ ।ଆମେ ଧନୁର୍ବାଣ ଧରି ଠିଆ ହୋଇ ଥାଉ ଥାଉ ଏ

ମୂଗୈରିବ॥ ୫୭

ଗଉଡ଼ଟା ସିଂହ ଭାଗକୁ ଗଧୂଆ ନେଇ

ପଳାଇଲା

ପରି

ଆମର ସବୁ ଯଶ ଛଡ଼ାଇ ନେଇଗଲା ।!”'' || ୫୭ | ଇତି ଶ୮ଜଭରବତେ ନହାଦୁର ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ ଜରଣମୟଓଣନ ଜନ୍ତରାର୍ତେ ଚୁଳନ/ହଜଣଂ ନାମ ତିଫନଞ୍ଚାଶତ୍ତଣେ୯/୦୮୨ // ୫୩ /

+++

ଅଥ ଗତୁଃପଞ୍ଚାଶ୍ତମମାଃଧ୍ୟାୟଃ ଶିଶୁପାଳର ମିତ୍ରରାଜାମାନଙ୍କର ତଥା ରୂକ୍ମୀର ପରାଜୟ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ-ରୂକ୍ଷିଣୀ ବିବାହ

ଭୀଖୁଳ ଜବାଚ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏହିପରି କୁହାକୁହି ହୋଇ ସେହି ରାଜାମାନେ ଅଗ୍ନିଶର୍ମା ହୋଇଗଲେ

ଇତି ସବୈ ସୁସଂରବ୍ରା ବାହାନାରୁହ୍ୟ ଦଂଶିତାଃ।

ଏବଂ କବଚ ପିନ୍ଧି ନିଜ ନିଜ ଯାନବାହନରେ ବସିପଡ଼ିଲେ।

ନିଜ ନିଜର ସେନା ସହିତ ଧନୂର୍ବାଣ ନେଇ ସେମାନେ

ସ୍ଵୈଃ ସ୍ଵୈବିଳୈଃ ପରିକ୍ରାନ୍ତା ଅନ୍ନୀୟୁଧ୍ରତକାମ୍ୁକାଃ ॥ ୧ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍ତୁ ଗୋଡ଼ାଇଲେ ॥ ୧ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଶତ୍ରୂମାନେ ତାନାପତତ

ଆଲୋକ୍ଯ

ଯାଦବାନୀକଯଥପାଃ।

ତସୁସ୍ତଡ଼ସଂମୁଖା ରାଜନ୍‌ ବିସ୍ତୂୁଜ୍ୟି ସ୍ବଧନୂଂଷି ତେ ॥ ୨

ସେ ସମସ୍ତେ ଥୂଲେ ଧନୁର୍ବିଦ୍ଯାରେ ନିପୁଣ। ସେମାନେ

ଅଶ୍ଵପୂଷ୍ଠେ ଗଜସ୍ଫନ୍ଧେ ରଥୋପସେ ଚ କୋବିଦାଃ ।

ମୁମୁଚୂଃ ଶରବଷାଣି ମେଘା ଅଦ୍ରିଷ୍ବପୋ ଯଥା॥

ଉପରେ ଏପରି ଶରବୂୃସ୍ଟି କଲେ ଯେ, ୩ ଯଦୁବଂଶୀମାନବ୍ତୀ ଦେଖୁ ମନେ ହେଲା, ଦଳ ଦଳ ମେଘ ଆସି ପର୍ବତ

ପତ୍ଯୁବିଳଂ ଶରାସାରୈ ଶୃନ୍ନଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ସୁମଧ୍ଯମା। ସବ୍ରୀଡ଼ମୈକ୍ଷତ୍ତଦୃବକ୍ତଃଂ

ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ମାଡ଼ି ଆସୁଛନ୍ତି ଦେଖୂ ଯଦୁବଂଶୀ ସେନାପତିମାନେ ବି ପଛକୁ ବୂଲିପଡ଼ି ଧନୁରେ ଟକ୍କ୍ଚାର କରିବା ସହିତ ଶତୂର୍କ୍ଚର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଲେ ॥ ୨ ॥ ଜରାସନ୍ଧର ସେନ୍ଯଙ୍ଚ ଭିତରୁ କେତେକ ଘୋଡ଼ା ଉପରେ, କେତେକ ହାତୀ ଉପରେ ଆଉ କେତେକ ରଥରେ ଆରୂଢ଼ ଥୂଲେ।

ଉପରେ ମୁଷଳଧାରାରେ ଜଳ ବର୍ଷା କରୁଛନ୍ତି କି ! ॥ ୩ ॥ ପରମ ସୁନ୍ଦରୀ ରୁକ୍ମିଣୀ ଦେଖୁଲେ, ତାର୍୍ଚାର ସ୍ଵାମୀଶ୍ରୀକୃକ୍କମ ର୍କାର

ଭୟବିହ୍ତଳଲୋଚନା ॥ ୪ ସେନା ବାଣବର୍ଷାରେ ଆଢ଼ାଦିତ ହୋଇଗଲାଣି। ତାହା

ପ୍ରହସ୍ୟ ଭଗବାନାହ ମା ସ୍ମ ଭୈବଵାମଲୋଚନେ। ବିନଙ୍କ୍ଷ୍ୟତ୍ୟଧୁ ନୈବୈତତ୍‌ ତାବକୈଃ ଶାତ୍ରବଂ ବଳମ୍‌ || ୫

ତେଷାଂ ତଡ଼ବିକ୍ରମଂ ବୀରା ଗଦସର୍କ୍ଚଷିଣାଦୟଃ।

ଅମୃୂଷ୍ଯମାଣା ନାରାଚୈ ଜିଘୁହି ୟଗଜାନ୍‌ ରଥାଚ୍‌ ॥ ୬ 1832 ସ୮୦ ଷ)ୀ ₹୩୮୪- ୧୍‌( 311୪31 )-_- 16 9

ଦେଖୂ ସେ ଲାଜ ଲାଜ ହୋଇ

ଭୟଭୀତ

ନୟନରେ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ମୁଖକୁ ଗ୍ରହିଲେ ॥ ୪ ॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହସି ହସି

କହିଲେ, ““ଆଗୋ ସୁନ୍ଦରୀ ।ଭୟ କର ନାହିଁ। ଆମର ସେନା ତୁମ ଶତ୍ୁମାନର୍କ୍ଚ ସେନାକୁ ଏହିକ୍ଷଣି ବିନାଶ କରିଦେବ।”॥ ୫॥ ଏପଟେ ଗଦ ଓ ବଳରାମ ଆଦି ଯଦୁବଂଶୀ ବୀରମାନେ ଶତ୍ରୁସେନାର ପରାକ୍ରମକୁ ଆଉ ସହ୍ଯ କରି ନ ପାରି ସେମାନଙ୍କ୍କର ବାଣରେ ଶତୂର୍କ୍ତର ହାତୀ, ଘୋଡ଼ା ତଥା ରଥମାନଙ୍ଗୁ ଛିନ୍ତଭିନ୍ନ କରିଦେଲେ ॥ ୬ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୪]

#*ଦଶମ

ପେତୁଃ ଶିରାଂସି ରଥୁନାମଶ୍ବିନାଂ ଗଜିନାଂ ଭୁବି। ସକୁଣ୍ଡଳକିରୀଟାନି ସୋଶଷ୍ଟୀଷାଣି

ହସ୍ତାଃ ସାସିଗଦେଷ୍ବାସାଃ କରଭା

ଚ କୋଟିଶଃ ॥ ୭

ଉରବୋଥ ଙ୍ଘୟଃ ।

ଅଶ୍ଵାଶ୍ଵତର ନାଗୋଷ୍ଟାଖର ମର୍ତ୍ୟଶିରାଂସି

ହନ୍ଯମାନବଳାନୀକା ରାଜାନୋ

485

ସ୍ବକନ୍ଧଂ+

ସେମାନଙ୍କର ଶରାଘାତରେ ଶତ୍ରୂପକ୍ଷର କୋଟି କୋଟି ରଥାରୋହୀ, ଗଜାରୋହୀ ତଥା ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ବୀରର୍ଚ୍ଦର

କୁଣ୍ଡଳ କିରୀଟ ଓ ପଗଡ଼ିରେ ଶୋଭିତ ଶିର ଭୂମିରେ ଗଡ଼ିଗଲା। ଖଡ଼୍‌ଗଟ, ଗଦା ଓ ଧନୂଶର ଧରଥ୍ୂବା କୋଟି କୋଟି ହାତ, କଚଟି, ଜଘଂ ଓ ପାଦ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହୋଇ ତଳେ ଗଦା ହୋଇପଡିଲା। ଘୋଡ଼ା, ହାତୀ, ଖଚର, ଓଟ,

ଚ॥ ୮ ଗଧ ଓ ସଂଗାମରତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟଗ୍କର ମୁଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ଛିଣ୍ଡି

ବୃଷ୍ଣିଭିଜିୟକାଙ୍କ୍ଷିଭିଃ।

ରଣଭୂମିରେ ଲୋଟିଗଲା ॥ ୭,୮ || ଶେଷରେ ବିଜୟାକାଙ୍କ୍ୀ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ଶତ୍ରୁସେନାକୁ ଛିନ୍ତଛତ୍ର କରିଦେଲେ। ଏହା ଫଳରେ ଜରାସନ୍ଧ ଆଦି ସବୁରାଜା ଶତ଼ଙ୍କୁ ପ୍ରୁତ୍ଠ

ବିମୁଖା ଜଗୁଜିରାସନ୍ଧପୁରଃସରାଃ ॥ ୯ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କଲେ।॥ ୯ ॥

ଶିଶୁପାଳଂ” ସମଦଭ୍ୟେତ୍ୟ ହୃତଦାରମିବାତୁରମ୍‌| ନଷ୍ଟାଚ଼ିଷଂ ଗତୋୟ୍ାାହଂ ଶୁଷ୍ୟଦୃବଦନମବ୍ରୁବନ୍‌ ॥ ୧୦

ଭୋ ଭୋଃ ପୁରୁଷଶାଦୁଳ ଦୌମିନସ୍ୟମିଦଂ ତ୍ୟଜ । ନ ପ୍ରିୟାପ୍ରିୟୟୋ ରାଜନ୍‌ ନିଷ୍ଠା ଦେହିଷୁ ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୧୧ ଯଥା ଦାରୁମୟୀ ଯୋଷିନ୍ଧତ୍ୟତେ କୁହକେକ୍ରୟା। ଏବମାୀଶ୍ଵରତନ୍ସୋଅୟମୀହତେ

ସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ ॥ ୧ ୨

ଶୌରୈଃ ସପ୍ତଦଶାହଂ ବୈ ସଂଯୁଗାନି ପରାଜିତଃ । ତ୍ରୟୋବିଂଶତିଭିଃ ସୈନ୍ୟୈଜ୍ଜିଗ୍ୟ ଏକମହଂ ପରମ୍‌ ॥ ୧୩ ତଥାପ୍ୟହଂ ନ ଶୋଶଗ୍ବଵମି ନ ପ୍ରହୃଷ୍ୟାମି କହିଁଚିତ୍ସ।

ଏପଟେ ନିଜର ଭାବୀ ପନ୍ନୀକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହରଣ କରି ନେଇଯିବାରୁ ଶିଶୁପାଳ ମଲା ପରି ହୋଇ ଯାଇଥାଏ। ତା' ଶରୀରରେ କାନ୍ତି ନ ଥାଏ, କି ହୃଦୟରେ ଉସାହ ନ

ଥାଏ । ତା ମୁହଁ ଶୁଖୂଯାଇଥାଏ । ତା' ପାଖକୁ ଯାଇ ଜରାସନ୍ଧ କହିଲା-¬|| ୧୦ || ““ଆହେ ଶିଶୁପାଳ ! ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପୁରୁଷ। ମନରୁ ଏହି ବିଷମ୍ରଭାବ ଛାଡ଼ିଦିଅନ୍ଧୁ; କାରଣ, ହେ ରାଜନ୍‌ ! ସବୁବେଳେ ସବୁକଥା ଆମ ମନର ଅନୁକୂଳ ହେବ ବୋଲି କିଛି ସ୍ଥିରତା ନାହି, କି ମନର ପ୍ରତିକୂଳ ହେବ ବୋଲି ମଧ୍ଯ ସ୍ଥିରତା ନାହିଁ । କୌଣସି ପ୍ରାଣୀର ଜୀବନରେ ଏପରି ଘଟେ ନାହିଁ ॥ ୧୧॥ କାଠ କଣ୍ଢେଇ ଯେପରି ଯାଦୁକରର ଇଢ୍ଜାନୁସାରେ ନାଚେ, ଜୀବ ସେହିପରି ଭଗବଦ୍‌ ଇଚ୍ଛାର ଅଧୀନ ହୋଇ କେବଳ ନିଜର ସୁଖ ଓ ଦୁଃଖ ସମ୍ଭଂନ୍ଧରେ ଉଦ୍ଯମ କରୁଥାଏ ମାତ୍ର॥ ୧୨॥ ମୋ କଥା ଦେଖନ୍ତୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମୋତେ ତେଇଶି ତେଇଶି ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସେନା ସହିତ ସତର ଥର ପରାସ୍ତ କରିଦେଲେ; କେବଳ ଥରଟିଏ (ଅଷ୍ଟାଦଶ ଥରଟି) ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଜିତିଥୂଲି ॥ ୧୩॥ ତଥାପି ଏହି କଥାକୁ ନେଇ

ମୁଁ କେବେ ଶୋକ କରିନାହିଁ, କି ହର୍ଷିତ ହୋଇନାହିଁ;

କାଳେନ ଦେୈବଯୁକ୍ତେନ ଜାନନ୍‌ ବିଦ୍ରାବିତ' ଜଗତ ॥ ୧୪

କାରଣ ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ, କାଳହିଁ ପ୍ରାରବ୍‌ଧ ଅନୁସାରେ ଏହି ସଚରାଚର ଜଗତକୁ ନଗ୍ରଉଛି॥ ୧୪॥ ଏଥୂରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ, ଆମେସବୁ ହେଉଛୁ ବଡ଼ ବଡ଼

ଅଧୁନାପି ବୟଂ ସବୈ ବୀରଯୂଥପଯୂଥପାଃ ।

ସେନାପତିମାନର୍କ୍ରର

ପରାଜିତାଃ ଫଲ୍‌ ଗୁତନ୍ଦୈକ୍ଷିଦୁଭିଃ କୃଷ୍ଣପାଳିତୈଃ ॥ ୧୫

ଆମକୁ ହରାଇଦେଲେ।॥

ରିପବୋ ଜିଗ୍ୟୁରଧୁନା କାଳ ଆମ୍ବାନୁ ସାରିଣି । ତଦା ବୟଂ ବିଜେଷ୍ୟାମୋ ଯଦା କାଳଃ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣଃ ॥ ୧୬

ମଧ୍ଯ

ନାୟକ;

ଏବେ କୃଷ୍ଣଟ୍କ୍ଵ ଦ୍ବାରା ସୁରକ୍ଷିତ

ତଥାପି

ଦେଖନ୍ତୁ

ଅଳ୍ପ କେତେଜଣ ସେନ୍ୟଯ

୧୫ ॥ ଯେହେତୁ କାଳ ବର୍ତମାନ

ଆମ ଶତ୍ରୂର ଅନୁକୂଳ ହୋଇଛି, ତେଣୁ ଏଥର ଆମ ଶତ୍ରୂର ବିଜୟ ହେଲା। କାଳ ଯେତେବେଳେ ଆମର ଅନୁକୂଳ ହୋଇଯିବ, ସେତେବେଳେ ଆମେ ବି ସେମାନର୍ଦୁ ॥ ୧୬॥ ଜିତିଯିବା।''

486

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ *

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୪

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ମିତ୍ର ଏପରି ବୂଝାଇଦେବାରୁ ଚେଦିରାଜ ଶିଶୁପାଳ ଅନୂଚରମାନବ୍କ୍ଚ ସହିତ ନିଜ ରାଜଧାନୀକୁ ଫେରିଗଲା ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧରେ ନ ମରି ହତଶେଷାଃ ପୁନସ୍ତେଧପିଯଯୁଃ ସ୍ଵଂ' ସ୍ଵଂ ପୁରଂ ନୃପାଃ ॥ ୧୭

ଏବଂ ପ୍ରବୋଧୃତୋ ମିତ୍ରେଶ୍ତୈ ଦ୍ୟୋଃଗାତ୍‌ ସାନୁଗଃ ପୁରମ୍‌ |

ରୁକ୍କୀ ତୁ ରାକ୍ଷସୋତୃବ ବାହଂ କୃଷ୍ଣ ଦ଼ିଡ଼ସହନ୍‌ ସ୍ଵସୁଃ । ପୁଷ୍ଟ ତୋଃନୁଗମତ କୃଣ୍ଣମମକ୍ଷୌହିଣ୍ୟା ବ୍ୃତୋ ବଳୀ ॥ ୧୮

ରୁକ୍ୟ୍ମଷୀ ସୁସଂରଚୁଃ ଶୃଣ୍ଵତାଂ ସବଵିଭୂଭୁଜାମ୍‌। ପ୍ରତିଜଜ୍ଞେ ମହାବାହୁଦିଂଶିତଃ

ସଶରାସନଃ ॥ ୧୯

ଅହତ଼ା ସମରେ କୃଷ୍ଣମପ୍ରତ୍ଯୂହ୍ଯ ଚ ରୁକ୍ମି ଣୀମ୍‌ । କୁଣ୍ଡିନଂ ନ ପ୍ରବେକ୍ଷ୍ୟାମି ସତ୍ୟମେତଡ଼ୃ ବ୍ରବୀମି

ବଃ॥ ୨୦

ଇତ୍ୟୁକ୍ଟ୍‌ା ରଥମାରୂହ୍ଯ ସାରଥ୍ପଂ ପ୍ରାହ ସତୃରଃ। ଗ୍ଵେଦୟାଶ୍ଵାନ୍‌ ଯତଃ କୃଷ୍ଣସ୍ତସ୍ୟ ମେସଂଯୁଗଂ ଭବେତ଼ ॥ ୨୧

ଅଦ୍ୟାହଂ ନିଶିତୈବାଣୈଟୋପାଳସ୍ୟ ସୁଦୁମିତେଃ । ଭିତ

୩

ସୁ

ନେଷ୍ୟେ ବୀକ୍ଷ୍ୟମଦଂ ଯେନ ସ୍ବସା ମେ ପ୍ରସଭଂ ହୃତା ॥ ୨ ୨ ବିକତ୍ଥମାନଃ

କୁମତିରୀଶ୍ଵରସ୍ଯାପ୍ରମାଣବିତ୍ଵ।

ରଥେନୈକେନ ଗୋବିନ୍ଦଂ ତିଷ୍ଠା ତିଷ୍ଠେ ତ୍ୟଥାହ୍ମୟତ୍ ॥ ୨୩

ଧନୁର୍ବିକୃଷ୍ୟ ସୁଦୃଢ଼ଂ ଜଘ୍ନେ କୃଷ୍ଫଂ ତ୍ରିଭିଃ ଶରୈଃ । ଆହ ଗ୍ବତ୍ର କ୍ଷଣଂ ତିଷ୍ଠ ଯଦୂନାଂ କୁଳପାଂସନ ॥ ୨୪ କୁତ୍ର ଯାସି ସ୍ଵସାରଂ ମେ ମୁଷିତ଼ା ଧ୍ଵାଙ୍କ୍ଷ ବଦ୍ଧବିଃ ।

ହରିଷ୍ୟେଃଦ୍ୟମଦଂ ମନ୍ଦ ମାୟିନଃ କୂଟଯୋଧୂନଃ ॥ ୨୫

ବଞ୍ଚୁଯାଇଥୂବା ତାର ମିତ୍ର ରାଜାମାନେ ମଧ୍ଯ ନିଜ ନିଜ ନଗରୀକୁ ଫେରିଗଲେ।॥ ୧୭ ॥ ରୂକ୍ଷିଣୀକ୍କର ବଡ଼ ଭାଇ ରୂକ୍ମୀ ତ ଶ୍ରୀକୂକ୍କର୍ଜୁ ପ୍ରବଳ ଦ୍ରେଷ କରୁଥୂଲା। ତା' ଭଉଣୀକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହରଣ କରିନେଇ

ରାକ୍ଷସରୀତିରେ ବଳପୂର୍ବକ ବିବାହ କରିବେ, ଏକଥା ସେ ସହିପାରିଲା ନାହିଁ। ସେ ତ ନିଜେ ବି ଖୁବ୍‌ ବଳବାନ୍‌ ଥୂଲା। ତେଣୁ ସେ ଏକ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସୈନ୍ଯ ସଙ୍ଗଂରେ ନେଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଗୋଡ଼ାଇବାକୁ ବାହାରିଲା ॥ ୧୮ ॥ ମହାପରାକ୍ରମୀ ରୂକ୍କୀ କ୍ରୋଧରେ ଜଳୁଥାଏ। ସେ କବଚ ପିନ୍ଧି ଧନୂଶର

ଧରି ସବୁରାଜାର୍ଚ୍ଚ ସମ୍ମୁଖରେ

ପ୍ରତିଜ୍ଞା

କଲା ॥ ୧୯ ॥ “ମୁଁ ଆପଣମାନକ୍କୀ ଆଗରେ ଏକଥା ଶପଥ କରି କହୁଛି ଯେ, ମୁଁ ଯଦି ଯୁଦ୍ଧରେ କୃଷ୍ଣକୁ ମାରି ନ ପାରେ ଏବଂ ମୋ ଭଉଣୀ ରୂକ୍ମିଣୀକୁ ଫେରାଇ ଆଣି ନ

ପାରେ, ତେବେ ମୁଁ ଆମ ରାଜଧାନୀ କୁଣିନପୁରରେ ପ୍ରବେଶ କରିବି ନାହିଁ!” ॥ ୨୦॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେ ଏପରି କହି ରଥରେ ଚଢ଼ିଗଲା ଏବଂ ସାରଥୂକୁ କହିଲା, “ଯେଉଁଠି କୃଷ୍ ଅଛି, ତୁ ମୋତେ ଶୀଘ୍ର ସେଠାକୁ ନେଇଗ୍ଵଲ।| ଆଜି ତା” ସହିତ ମୋର ଯୁଦ୍ଧ ହେବ ॥ ୨୧ ॥ ଆଜି ମୁଁ ମୋର ତୀକ୍ଷ୍ମ ବାଣରେ ସେହି ଦୁଷ୍ଟବୁଦ୍ଧି ଗଉଡ଼ଟାର ବଳବୀର୍ଯ୍ଯ ଓ ଗର୍ବକୁ ଖର୍ବ କରିଦେବି। ଆରେ ତାଂ

ସାହସ ଦେଖୁଲୁ । ସେ ମୋର ଭଉଣୀକୁ ପୁଣି ବଳପୂର୍ବକ ହରଣ

କରି ନେଇଗଲା !”' ॥ ୨୨ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ରୂକ୍କୀର ବୁଦ୍ଧି ଭ୍ରଷ୍ଟ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥୂୁଲା । ସେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର ପ୍ରଭାବ ଆଦୌ ଜାଣି ନ ଥୂଲା।

ତେଣୁ ସେ ଏପରି ବଡ଼ିମାପୂର୍ଶି କଥା କହି, ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ରଥ ନେଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ବ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚୁ ଆହାନ ଦେଲା, “ଆରେ ହେ ।! ପଳାଉଛୁ କୂଆଡ଼େ 7? ସେଇଠି ରହିଯାଆ କହୁଛି।୮୮॥ ୨୩॥ ଏପରି କହି, ସେ ଧନୁର ଗୁଣକୁ ଜୋର୍‌ରେ ଟାଣି ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ଉପରକୁ ତିନୋଟି ଶର ମାରିଦେଲା ଓ କହିଉଠିଲା, ““ରେ ଯହଦୁକୁଳକଳଙ୍କୀ!

(ତତେ

ମାରିବାକୁ ବେଶୀ

କ୍ଷଣେମାତ୍ର ରହିଯାଆ। କୂଆ ଉଡ଼ି ପଳାଇଲା

ସମୟ

ଲାଗିବ

ନାହିଁ)

ହୋମସାମଗ୍ରୀ ଗ୍ରେରାଇନେଇ ପରି, ତୂ ମୋ ଭଉଣୀକୁ

ହରଣ କରିନେଇ ପଳାଉଛୁ କୁଆଡ଼େ? ଆରେ ମୂଖିଁ! ତୂ ବଡ଼ ମାୟାବୀ। ତୁ କପଟଯୁଦ୍ଧରେ ବଡ଼ ଧୁରନ୍ଧର।

ଆଜି ମୁଁତୋର ସବୁ ଗର୍ବ ଖର୍ବ କରିଦେବି ॥ ୨୪, ୨୫ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୪

+× ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ *

ଯାବନ୍ତ ମେ ହତୋ ବାଣୈଃ ଶୟୀଥା ମୁଞ୍ଚ ଦାରିକାମ୍‌। ସ୍ମୟନ୍ବ କୃମ୍ଫୋ ଧନୁଶ୍ଫିତ୍ଵ୍ବା ଷଡ୍ଭିବିବ୍ୟାଧ ରୁକ୍ମିଣମ୍‌ ॥ ୨ ୬

ଅଷ୍ଟ୍ରଭିଶ୍ନତୁରୋ ବାହାନ୍‌ ଦ଼ାଭ୍ୟାଂ ସୂତଂ ଧ୍ଵଜଂ ତ୍ରିଭିଃ । ସ ଗ୍ରନ୍ଯଦୃ ଧନୁରାଦାୟ କୃଷ୍ଣଂ ବିବ୍ୟାଧ ପଞ୍ଚଭିଃ ॥ ୨୭

ତେସ୍ତାଡ଼ିତଃ ଶରୌଘୈଧ୍ତୁ ଚିଚ୍ଛେଦ ଧନୁରଚ୍ୟୁତଃ । ପୁନରନ୍ୟହୁପାଦତ୍ତ

ତଦପ୍ୟଚ୍ଛିନ ଦବ୍ୟୟଃ ॥ ୨୮

ପରିଘଂ ପଟ୍ଟିଶଂ ଶୂଳଂ ଚମାଁସୀ ଶକ୍ତି ତୋମରୌ । ଯଦୃ ଯଦାୟୁଧମାଦତ୍ତ ତତ ସବିଂ ସୋଃ{୍ଛିନଦ୍ଧରିଃ ॥ ୨ ୯ ତତୋ ରଥାଦବପୁତ୍ୟ ଖଡ଼୍‌ଗପାଣିର୍ଜି ଘାଂସୟା । କୃସ୍ଫପମଭ୍ୟଦ୍ରବତ଼ କ୍ରଵ୍ଧଃପତଙ୍ଗ ଇବ ପାବକମ୍‌ ॥ ୩୦

ତସ୍ୟ ଗ୍ରପତତଃ ଖଡ଼ଗଂ ତିଳଶଶ୍ଳମି ଚେଷୁଭିଃ। ଛିତ୍ତ୍ବାସିମାଦଦେ ତିଗ୍ମଂ ରୁକ୍ିଣଂ ହନ୍ତୁମୁଦ୍ୟତଃ ॥ ୩୧

ଦୃଷ୍ଟ ଭ୍ରାଡ଼ ବଧୋଦ୍ୟୋଗଂ ରୁକ୍ିଣୀଭୟବିହ୍ୁଳା। ପତିତ଼ା ପାଦୟୋଉଁତ୍ତୁରୁବାଚ କରୁଣଂ ସତୀ॥ ୩୨ ଯୋଗେଶ୍ଵରାପ୍ରମେୟାମ୍ବନ୍‌ ଦେବଦେବ ଜଗତ୍ବପତେ ।

ହନ୍ତୁ' ନାହିସି କଲ୍ୟାଣ ଭ୍ରାତରଂ ମେ ମହାଭୁଜ ॥ ୩୩ ର୮ଣୁନ ଜବଯଚ

487

(ଜୀବନରେ ଯଦି ଆଶା ଅଛି,) ମୋର ବାଣ ତତେ

ଧରାଶାୟୀ କରିଦେବା ପୂର୍ବରୁ ତୁ ମୋ ଭଉଣୀକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଯାଆ।” ରୁକ୍କୀର କଥା ଶୁଣି ଭଗବାନ ମୁରୁକି ମୁରୁକି ହସିଲେ। ସେ ଶର ମାରି ତା ଧନୁ ଭାଙ୍ଗିଦେବା ସହିତ ତା'ଉପରକୁ ଛଅଟି ଶର ମାରିଦେଲେ| ତା' ସହିତ ତାର ଗ୍ରରିଘୋଡ଼ାର୍କ୍ୁ ଆଠଟି ଓ ସାରଥୂକୁ ଦୁଇଟି ଶର ମାରିଲେ। ପୁଣି ତାର ଧ୍ବଜାକୁ ତିନିଟି ଶର ମାରି ଧ୍ଵଜା କାଟିଦେଲେ। ତାହା ଦେଖୁ ରୁକ୍କୀ ଅନ୍ଯ ଏକ ଧନୁ ନେଇ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କ ଉପରକୁ ପାଞ୍ଚଟି ଶର ମାରିଲା॥ ୨୬,୨୭॥ ସେହି ଶର ବାଜିବାରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତା'ର ଦ଼ିତୀୟ ଧନୁଟି ମଧ୍ଯ ଶର ମାରି ଭାଇ୍ଗିଦେଲେ। ତେଣୁ ରୂକ୍କୀ ଆହୁରି ଏକ ଧନୁ ଉଠାଇଲା; କିନ୍ତୁ ସେ ଧନୂ ଉଠାଉ ଉଠାଉ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହିଟିକୁ ମଧ୍ୟ ନାରାଚ ମାରି କାଟିଦେଲେ ॥ ୨୮ ॥ ରୂକ୍କୀ ପରିଘ, ପଟ୍ଚିଶ, ଶୂଳ, ଢାଲ, ଖତ୍‌ଗ, ଶକ୍ତି ଓ ତୋମର ଆଦି ଯେତେ ଅସ୍ତ୍ରଂଶସ୍ତ୍ର ଉଠାଇଲା, ସେସବୁକୁ ସେ ପ୍ରହାର କରିବା ପୂର୍ବରୁ ହିଁ ଭଗବାନ ଶର ମାରି କାଟି ନଷ୍ଟ କରିଦେଲେ ॥ ୨୯ ॥ ଏଥର ରୂକ୍ଧୀ କୂୁଦ୍ଧ ହୋଇ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମଙ୍କତୁ ମାରିଦେବା ନିମନ୍ତେ ଏକ ତରବାରି

ଧରି ରଥରୁ ଡେଇଁ ପଡ଼ିଲା ଏବଂ ଜଳନ୍ତା ନିଆଁ ଆଡ଼କୁ ପତଙ୍ଗ ଉଡ଼ି ଆସିଲା ପରି

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କ ଉପରକୁ ଝପଟି

ଆସିଲା॥ ୩୦॥ ତାହା ଦେଖୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବାଣ ମାରି ତାର ଢାଲ ଓ ତରବାରିକୁ ଟିକି ଟିକି କରି କାଟି ପକାଇଲେ ଏବଂ ତାକୁ ମାରିବା ନିମନ୍ତେ ତୀକ୍ଷ୍ମ ତରବାରି ଧରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ।॥ ୩୧ ॥ ରୂକ୍ଷିଣୀ ଦେଖୁୂଲେ ଯେ। ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍ଚ୍ଚ ଭାଇ ରୂକ୍କୀକୁ ମାରିଦେବାକୁ ଉଦ୍ଯତ ହେଲେଣି। ତେଣୁ ସେ ଭୟରେ ବିହ୍ରୁଳ ହୋଇ ପ୍ରିୟତମ ପତି ଶ୍ରୀକୃସ୍ଣକ୍ତୀ ଚରଣ ଧରି କରୁଣକଣ୍ଠରେ ମିନତି କଲେ-¬॥ ୩୨ ॥ ““ହେ ଦେବତାମାନର୍ଦବର ମଧ୍ଯ ଆରାଧ୍ଯ ଦେବତା ! ହେ ଜଗନ୍ନାଥ ! ଆପଣ ଯୋଗେଶ୍ବର। ଆପଣଙ୍କର ସ୍ଵରୂପ ଓ ଇଚକ୍କା ଯେ କଣ, ତାହା କେହିବି ଜାଣିପାରିବ ନାହିଁ। ଆପଣ ପରମ ବଳବାନ୍‌ କିନ୍ତୁ ବଳବାନ୍‌ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଆପଣ ତ କଲ୍ୟାଣସ୍ବରୂପ। ପ୍ରଭୋ ! ମୋ ଭାଇଙ୍ଗୀ ମାରିବା ଆପଣର୍ବ୍ଚ ପକ୍ଷରେ ଶୋଭନୀୟ ହେବ ନାହିଁ।” ॥ ୩୩॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ-¬ରୁକ୍ଷିଣୀକ୍କ ଦେହ ଭୟରେ ବରଡ଼ାପତ୍ର ପରି ଥରୁଥୂଲା। ଅତିଶୟ ଶୋକରେ

ତୟା

ତାଙ୍କୀ ମୁହଁ ଶୁଖ୍ପ ଯାଇଥୁଲା; କଣ୍ଠରୂଦ୍ଧ ହୋଇ ଯାଇଥୁଲା।

ପରି ତ୍ରାସବିକ ମ୍ପିତାଙ୍ଗୟା ଶୁଗ୍ବବଶୁଷ୍ୟନ୍ମୁଖରୁ୍ଧକଣ୍ଠୟା

ଆତୁରତା ହେତୁ ଗଳାର ସ୍ବଣ୍ରିହାର ଖସି ପଡ଼ିଥୁଲା ଏବଂ ।

ଏପରି ଅବସ୍ତାରେ ସେ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚର ପାଦପଦୁକୁ ଧରି

488

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #

ମିନତି କରୁଥାନ୍ତି। ସେଭୟଭୀତ ହୋଇପଡ଼ିଥୁବା ଦେଖୁ

କାତକ୍ଷ୍ୟବିସଂସିତହେମମାଳୟା

ଗ୍ପହୀତପାଦଃ ଚୈଳେନ

କରୁଣୋ

ବଦ୍ଧା

ସଶ୍ମଶ୍ରକେଶଂ ତାବନ୍‌୍‌ ମମଡ୍ରିଃ ଯଦୁପ୍ରବୀରା କୃଷ୍ଣାନ୍ରିକମୁପବ୍ରଜ୍ୟ

ନ୍ଯବର୍ତିତ ॥ ୩୪

ତମସାଧୁକାରିଣଂ

ପ୍ରବପନ୍ବ

ବ୍ଯରୂପୟତ୍ବ।

ପରସୈନ୍ୟମଭଦ୍ଭୁତଂ ନଳିନୀ”

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୪

ଯଥା

ଦଦୃଶୁସ୍ତତ୍ର

ଗଜାଃ ॥ ୩୫ ରୂକ୍ମିଣମ୍‌ ।

ପରମଦୟାଳୁ ଭଗବାନ କରୁଣାରେ ଦ୍ରବିତ ହୋଇଗଲେ। ସେ ରୂକ୍ସଳୀକୁ ମାରିଦେବାର ବିଗ୍ଵର ଛାଡ଼ିଦେଲେ ॥ ୩୪ ॥ ଏସବୁ ଦେଖୁ ମଧ୍ଯ ରୂକ୍ମୀ ତାଙ୍କ୍ଚ ପ୍ରତି ଶତ୍ରୁତା କରିବା ଚେଷ୍ଟ୍ୟ ଛାଡ଼ିଲା ନାହିଁ। ତେଣୁ ଭଗବାନ ତାକୁ ତା” ନିଜ

ଚଦରରେ ବାନ୍ଧି ପକାଇଲେ ଓ ଏଠାରୁ ଚେନାଏ, ସେଠାରୁ ଚେନାଏ କରି ତାର ଦାଢ଼ି, ନିଶ ଓ କେଶ କାଟିଦେଇ

ତାକୁ କୁରୂପ କରିଦେଲେ। ଏଭିତରେ ହାତୀ ପଦୁବନକୁ ମବ୍ତି ପକାଇଲା ପରି ଯଦୁବଂଶୀ ବୀରମାନେ ଶତ୍ରୂସେନାକୁ ଛିନ୍ତଛତ୍ର କରି ଦେଇଥାନ୍ତି ॥ ୩୫ ॥ ସେମାନେ ଶତ୍ରୂଦଳନ କରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କ ନିକଟକୁ ଫେରିଲାବେଳକୁ ଦେଖନ୍ତି ତ, ରୂକ୍ସୀ ତାର ନିଜ ଚଦରରେ ବନ୍ଧା ହୋଇ ଦରମରା

ଅବସ୍ଥାରେ ପଡ଼ିଛି। ତାକୁ ଦେଖୁ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନ

ତଥାଭୂତଂ ହତପ୍ରାୟଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ା ସଙ୍କୃଷିଣୋ ବିଭୁଃ।

ବଳରାମର୍କ୍ଚ ମନରେ ଦୟା ଆସିଲା। ତେଣୁ ସେ ତାର ବନ୍ଧନ ଖୋଲି ତାକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲେ,-¬| ୩୬॥ “କୃଷ୍ଣ !ତୁ ଏ ଯାହା କଲୁ, କିଛି

ବିମୁଚ୍ୟ ବଦ୍ଧଂ କରୁଣୋ ଭଗବାନ୍‌ କୃଷ୍ଣାମବ୍ରବୀତୃ ॥ ୩୬

ଭଲ କଲୁନାହିଁ। ଏଭଳି ନିନ୍ଦନୀୟ କର୍ମ ଆମ୍ଭମାନକୁ

ଅସାଧ୍ଵରଦଂ ତୃୟା କୃଷ୍ଣ କ୍କତମସ୍ମହ୍ପଗୁପ୍‌ସିତମ୍‌।

ବପନଂ ଶ୍ମଶ୍ଦୁକେଶାନାଂ ବୈରୂପ୍ୟ” ସୁଦୃଦୋ ବଧଃ ॥ ୩୭

ମୈବାସ୍ମାନ୍‌ ସାଧ୍ଵ୍ୟସୂୟେଥା ଭ୍ରାତୁର୍ବେରୂପ୍ୟଚିନ୍ତୟା । ସୁଖଦୁଃଖଦୋ ନ ଗ୍ଵନ୍ୟୋଃ୍ତି ଯତଃ ସ୍ଵକୃତଭୁକ୍‌ ପୁମାନ୍‌ ॥ ୩୮

ଶୋଭାଦିଏ ନାହିଁ । ନିଜର ଆମ୍ରୀୟ ଲୋକର (ଶାଳକର) ଦାଢିନିଶ କାଟି, ଏପରି ଲଣା କରିଦେଇ କୁରୁପ କରିଦେବାଟା ତ ଏକପ୍ରକାର ବଧ କରିଦେବା ପରି ହୋଇଗଲା | ' || ୩୭ ॥ ତା'ପରେ ବଳରାମ ରୂକ୍ମିଣୀର୍ଦୁ ସମ୍ବୋଧନ କରି କହିଲେ, “ହେ ସାଧ୍ବୀ !ଆମେ ତୁମ ଭାଇର ରୂପ ବିକୃତ କରିଦେଲୁ ବୋଲି ତୂମେ ଆମକୁ ଖରାପ ଭାବିବ ନାହିଁ; କାରଣ ଜୀବକୁ ଅନ୍ଯ କେହି ସୁଖଂଦୁଃଖ ଦିଏ ନାହିଁ; ତାକୁ ତାର

ନିଜ କର୍ମର ଫଳ ହିଁ ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼େ।” ॥ ୩୮ ॥ ତା'ପରେ ସେ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲେ, ““କୃଷ୍କ ! ଯଦି ନିଜର

କେହି ଜଣେ ସ୍ବଜନ ପ୍ରାଣଦଣ୍ଡ ପାଇବା ଭଳି ଅପରାଧ

ବନ୍ଧୁବିଧାହିଦୋଷୋଃପି ନ ବନ୍ଦୋବିଧମହିତି। ତ୍ୟାଜ୍ୟଃ ସ୍ନେନୈବ ଦୋଷେଣ ହତଃ କିଂ ହନ୍ୟତେ ପୁନଃ || ୩ ୯

କ୍ଷତ୍ରିୟାଣାମୟଂ

ଧମିଃ ପ୍ରଜାପତି ବିନିର୍ମିତଃ ।

ଭ୍ରାତାପି ଭ୍ରାତରଂ ହନ୍ୟାହଦ୍ନ ଯେନ ଘୋରତରସ୍ତତଃ ॥ ୪୦

କରେ, ତେବେ ମଧ୍ଯ ସ୍ଵଜନ ହାତରେ ସ୍ଵଜନର ବଧ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ; ତାକୁ ଛାଡ଼ିଦେବା ଉଚିତ। ସେ ତ ନିଜ ଅପରାଧଦ୍ବାରା ହିଁ ମରିଯାଇଥାଏ ମଲା ଲୋକକୁ

ପୁଣି ମାରି କି ଲାଭ ?'' ॥ ୩୯ ॥ ତା'ପରେ ସେ ପୁନର୍ବାର ରୁକ୍ମିଣୀଙ୍କୁ କହିଲେ, “ହେ ସାଧ୍ବୀ ! ବ୍ରହ୍ମାର୍କ୍ଚ ଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟ ଏ କ୍ଷତ୍ରିୟଧର୍ମ ଏଭଳି ଯେ, ଭାଇ ମଧ୍ଯ ନିଜ ମାଆପେଟର ଭାଇକୁ ମାରିଦିଏ। ତେଣୁ କ୍ଷତ୍ରିୟଧର୍ମଟା ନିତାନ୍ତ ଘୋର ନିଷ୍ଠୁରଧର୍ମ |” ॥ ୪୦ ॥ ତା'ପରେ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲେ,

“କୂଷ୍କ ।ସତରେ, ଯେଉଁ ଲୋକ ଧନନିଶାରେ ଅନ୍ଧ ଓ ରାଜ୍ୟସ୍ୟ ଭୂମେର୍ବିତ୍ତସ୍ଯ ସ୍କିୟୋ ମାନସ୍ୟ ତେଜସଃ ।

ଅଭିମାନୀ ହୋଇଯାଏ, ସେ ରାଜ୍ୟ, ଜମିବାଡ଼ି, ଟର୍ଚଚାପଇସା,

ମାନିନୋଃନ୍ଯସ୍ୟ ବା ହେତୋଃ ଶ୍ରୀମଦାନ୍ଧାଃ କ୍ଷିପନଚ୍ି ହି ॥ ୪ ୧

ସ୍ତ୍ରୀ ମାନ ତେଜ ଅଥବା ଅନ୍ଯ କୌଣସି କାରଣରୁ ନିଜର ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବର୍ଗୁ ମଧ୍ୟ ନିନ୍ଦା ଓ ଅବଜ୍ଞା କରିଥାଏ ।'' || ୪୧ |

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୪]

+ ଦଶମ ସ୍ବୀନ୍ଧଂ +

489

ତବେୟଂ ବିଷମା ବୁଦିଃ ସବଵିଭୂତେଷୁଦୁଦ୍ଦିଦାମ୍‌। ସ୍ର ସା ୦ ୨ ॥ ତୁମ ଭାଇବନ୍ଧୁମାନେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପ୍ରତି ଦୂଭ୍ଭାବ ରଖନ୍ତି। ଯନ୍ଜନ୍ଯସେ ସଦାଭଦ୍ର ସୁହ୍ଦା ଭଦ୍ରମଜ୍ଞବତ୍‌ ॥ ୪୨ ।ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ନିମନ୍ତେ ହିଁଆମେ ସେମାନଗ୍ଲୂ ଦଣ୍ଡ ଦେଲୁ। ଏ କଥାକୁ ତୁମେ ଅଜ୍ଞାନୀଙ୍କ୍ର ପରି ଯେଉଁ

ଖରାପ ମନେ କରୁଛ, ଏହା ତୁମ ବୁଝିର ବିଷମତା || ୪୨ ॥

ହେ ଦେବୀ ! ଯେଉଁମାନେ ଭଗବାନର୍କ୍ୀ ମାୟାରେ ମୋହିତ ହୋଇ ଦେହକୁ ହିଁ ଆମ୍ଛା ବୋଲି ଧରିନିଅନି, ସେମାନକ୍କୀ ଠାରେ ଏପରି ଆମ୍ପମୋହ ଜାତ ହୋଇଯାଏ ଯେ, ସେମାନେ

ଆତମ୍ବମୋହୋ ନୂଣାମେଷ କଳ୍ଯ୍ୟତେ ଦେବମାୟୟା। ଦେହାମ୍ପୂମାନି ନାମ୍‌ || ୪୩

ସୁହୂ ଦବ ଦୁହବ ଦୁ ଦାସୀନ ଇତି

କାହାକୁ ମିତ୍ର ବୋଲି ଭାବନ୍ତି ତ, କାହାକୁ ଶତ୍ରୁ, ପୁଣି କାହାକୁ ପୀନା

ଭେଦବୁଦ୍ଧ

ଜାତ

ବୋଲ

ଭାବନ୍ତ।

ସେମାନ

ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୩॥

ଜାଣଥାଅ

ଭତରେ

ଯେ,

ସବୁ ଦେହଧାରୀର୍ଦ୍ ଆମ୍ପା ଏକ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ସହିତ ଓ ମାୟା ସହିତ ଆମ୍ପାର କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନ ଥାଏ। ଜଳ ଓ ଘଟ ଭେଦରେ ଯେପରି ସେଥୁରେ ଦିଶୁଥୁୂବା ସୂର୍ଯ୍ଯ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ଆଦି ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଆକାଶ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ

ଯଯ

ର୍କକତତଠଫ

ବୋଧ ହୁଏ; ଅଥଚ ସେସବୁ ଓସୂର୍ଯ୍ଯ, ଚନ୍ଦ୍ରାଦି) ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ

ର

ନ ହୋଇ ଅଦ୍ରିତୀୟ ହୋଇଥାନ୍ତି, ଅଜ୍ଞାନୀ ଲୋକେ ଠିକ୍‌

ନାନେବ ଗ୍ଧହ୍ୟତେ ମୂଢ଼୍ରୈଯ୍ଯିଥା ଜ୍ୟୋତିଯିଥା ନଭଃ ॥ ୪୪ ।ସେହିପରି ଶରୀରଭେଦରେ

ଆମ୍ପା ମଧ୍ଯ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ

ବୋଲି ଭାବନ୍ତି॥ ୪୪ ॥ ଏହି ଶରୀରର ଆଦି ଓ ଅନ୍ତ

ଅଛି। ପଞ୍ଚଭୂତ, ପଞ୍ଚପ୍ରାଣ ପଞ୍ଚତନ୍‌ମାତ୍ର ଓ ତ୍ରିଗୁଣ ହିଁ ହେଉଛି ଶରୀରର ସ୍ବରୂପ। ଅଜ୍ଞାନ ହେତୁ ହିଁ ଆମ୍ପାରେ ଏହି ଶରୀରକୁ ଆରୋପ ବା କଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି ଅର୍ଥାତ୍‌ ଅଜ୍ଞାନ ହେତୁ ହିଁ ଜୀବ ଏହି ଶରୀରକୁ ମୁଂ ବୋଲି

ଦେହ ଆଦ୍ୟନ୍ତବାନେଷ ଦ୍ରବ୍ଯପ୍ରାଣଗୁଣାମ୍ବକଃ।

ଧରିନେଉଛି। ତେଣୁ ସେହି କଳ୍ପିତ ଦେହ ହିଁ ଜୀବକୁ ଜନ୍ମମ୍ପତ୍ୟୁଚକ୍ରରେ ଘୂରାଉଛି ॥ ୪୫ ॥ହେ ସାଧ୍ଵୀ ! ଆମ୍ପାର

ଆମ୍ପନ୍ୟବିଦ୍ୟୟା କୃପ୍ରଃସଂସାରୟତି ଦେହିନମ୍‌ ॥ ୪୫ ।ଅସତ୍‌ ପଦାର୍ଥ (ଜାଗତିକ ପଦାର୍ଥ ସହିତ ସଂଯୋଗ

ନାହିଁ, କି ବିଯୋଗ ନାହିଁ। ଆମ୍ରା ହେଉଛି ଶୁଦ୍ଧ, ଜ୍ଞାନମୟ। ଆମ୍ଫା ହେତୁ ହିଁ ଅନ୍ଯ ବସ୍ତୁମାନଙ୍କର ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ହୁଏ

ଏବଂ ଆମ୍ରସତ୍ତା ହିଁ ସେସବୁକୁ ପ୍ରକାଶିତ କରେ। ଉଦାହରଣସ୍ବରୂପ--ସୂର୍ଯ୍ୟ ନେତ୍ର ଓ ରୂପକୁ ପ୍ରକାଶିତ କରେ; କିନ୍ତୁ ସେସବୁ ସହିତ ସୂର୍ଯ୍ୟର କୌଣସି ସମ୍ବନ୍ଧ ନ

ନାମ୍ବନୋଃନ୍ୟେନ

ସଯୋଗୋ ବଯୋଗଶ୍ବାସତଃ ସତ|

ଥାଏ। ସେହିପରି ଆମ୍ଦରାର ମଧ୍ଯ ଜାଗତିକ ପଦାର୍ଥ ସହିତ

ତଦ୍ଧେତୃତ଼ାତ୍ତତ୍‌ପ୍ରସିଦ୍ଧେ ଦ୍ଦିଗୂପାଭ୍ୟାଂ ଯଥା ରବେଃ ॥ ୪୬ କୌଣସି ସମ୍ବନ୍ଧ ନ ଥାଏ॥ ୪୬॥ ଜନ୍ମ ହେବା, ସତ୍ତାବାନ୍‌ ହେବା, ବଢ଼ିବା, ବଦଳିବା, କ୍ଷୟପରାପୁ ହେବା ଓ ମରିବା-ଏହିସବୁ ବିକାର (ପରିବର୍ତନ) ଶରୀରରେ ହିଁ ହୋଇଥାଏ; ଆମ୍ରାରେ ଏସବୁ ହୁଏ ନାହିଁ। ଯେପରି କୃଷ୍କାପକ୍ଷରେ

5

ହି

ଜନ୍ମାଦ୍ରୟସ୍ତ ଦେହସ। ବଜ୍ମା୍ ୧୦୩୭ ୩୩୧। କଳାନାମିବ ନେବେନ୍ଦୋମ୍ମିତିହ୍ୟଯିସ୍ଯ କୁହୂରିବ ॥ ୪୭

ଚନ୍ଦ୍ରକଳାର ହିଁ କ୍ଷୟ ଘଟେ, ଚନ୍ଦ୍ରର କୌଣସି କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ ଅଥଚ ଅମାବାସ୍ଯା ଦିନ ଚନ୍ଦ୍ରର ପୂରା କ୍ଷୟ ହୋଇଗଲା ବୋଲି ଲୋକେ କହନ୍ତି, ଠିକ୍‌ ସେହିପରି

ଜନ୍ମଂମ୍ୂତ୍ଯୁ

ଭ୍ରମବଶତଃ

ଆଦି ଶରୀରର ହିଁ ହେଉଥୁଲେ ବି ଲୋକେ ସେସବୂ

ଆମ୍ପାର

ହୁଏ

ବୋଲି

490

[ଅଧ୍ୟାୟ୫୪

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×»

ଯଥା ଶୟାନ ଆତ୍ମାନଂ ବିଷୟାନ୍‌ ଫଳମେବ ଚ ।

ଅନୁଭୁଙ୍କ୍ତେ ଅପ୍ୟସତ୍ୟଥେ ତଥା ପ୍ନୋତ୍ୟବୁଧୋ ଭବମ୍‌ ॥ ୪ ୮ ତସ୍ମାଦଜ୍ଞାନନଂ

ଶୋକ ମାମ୍ମଶୋଷବିମୋହନମ୍‌।

ଧରିନିଅନ୍ତି। ୪୭॥ ନିଦ୍ରାରେ ଶୋଇଥୁବା ମନୁଷ୍ଯ ଯେପରି ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖେ ଏବଂ ସ୍ବପ୍ନରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ନ ଥୂଲେ ବି ଯେପରି ଭୋକ୍ତା, ଭୋଗ୍ୟ ଓ ଭୋଗରୂପ ଫଳ ଅନୁଭବ କରେ, ଅଜ୍ଞାନୀ ଲୋକ ସେହିପରି ମିଛରେ ସଂସସାରଚକ୍ର ଅନୁଭବ କରିଥାଏ॥ ୪୮ ॥ ତେଣୁ ହେ ସାଧ୍ଵୀ। ଅଜ୍ଞାନବଶତଃ ଜାତ ହୋଇଥୁବା ତୁମର ଏହି

ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନେନ ନିହ୍ନିତ୍ୟ ସ୍ବସ୍ସା ଭବ ଶୁଚିସ୍ମିତେ ॥ ୪ ୯ ଶୋକ ପରିତ୍ଯାଗ କର। ଶୋକ ଅନ୍ତଃକରଣକୁ ଦୁର୍ବଳ ଖଂଖୂଳ ଜବାଚ ଏବଂ ଭଗବତା

ତନ୍ନୀ ରାମେଣ

ପ୍ରତିବୋଧୂତା ।

ବୈମନସ୍ୟ' ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମନୋ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସମାଦଧେ ॥ ୫୦

ପ୍ରାଣାବଶେଷ ଉୟ୍ପୁଷ୍ଟୋ ଦ଼ିଡ଼୍‌ଭିହିତ ବଳପ୍ରଭଃ । ସ୍ମରନ୍‌ ବିରୂପକରଣଂ

ବିତଥାମ୍ରମନୋରଥଃ ॥ ୫୧

ଚକ୍ରେ ଭୋଜକଟଂ ନାମ ନିବାସାୟ ମହତ ପୁରମ୍‌ ।

ଅହତ଼଼ା ଦୁମିତିଂ କୃସ୍ଣମପ୍ରତୂହ୍ଯ ଯବୀୟସୀମ୍‌। କୁଣ୍ଡିନଂ ନ ପ୍ରବେକ୍ଷ୍ୟାମୀତ୍ୟୁକ୍ସ୍ଟା ତତ୍ରାବସଦ଼ ରୁଷା ॥ ୫୨

ଓ ମୋହିତ କରିଦିଏ। ତେଣୁ ଶୋକ ତ୍ଯାଗ କରି ତମେ ଶାନ୍ତ ହୋଇଯାଅ; ତୁମର ସ୍ଵାଭାବିକ ଆମ୍ଦସ୍ଵରୂପରେ ପ୍ରତିଦ୍ଚିତ ହୋଇଯାଅ।'” ॥ ୪୯ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ବଳରାମ ଏପରିଭାବରେ ବୁଝାଇବାରୁ ପରମସୁନଥଦରୀ ରୁକ୍ମିଣୀ ମନର ବିଷଣ୍ରତା ଦୂର କରି ବିବେକବୂଦଦି ବଳରେ ଶାନ୍ତ ହୋଇଗଲେ।॥ ୫୦॥ ରୂକ୍ଗୀର ସେନା ଓ ତାର ବଳ ନାଶ ହୋଇ ସାରିଥୂଲା ।ତାର କେବଳ ପ୍ରାଣମାତ୍ର ରହିଥୂୁଲା। ତାର ସକଳ ଆଶାଂ-ଅଭିଳାଷ ପଣ୍ଡ ହୋଇ ଯାଇଥୁୂଲା ଏବଂ ଶତ୍ରୁମାନେ ତାକୁ ଅପମାନିତ କରି ଛାଡ଼ି ଦେଇଥୂଲେ । ତାକୁ ଯେପରିଭାବରେ ବିରୂପ କରି ଦିଆଯାଇଥୁଲା, ସେ ତାହା ଭୁଲିପାରୂ ନ ଥୂଲା:; ତାହା ତାଂମନକୁ ବହୁତ ଆଘାତ

ଦେଉଥୂଲା॥ ୫୧॥

ସେ

ପ୍ରଥମରୁ ହିଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା

କରିଥୂଲା ““'ଦୁର୍ବୁଦି କୃଷ୍ଣକୁ ମାରିମୋର ଭଉଣୀକୁ ଫେରାଇ ଆଣି ନ ପାରିଲେ, ମୁଁ କୁଣ୍ଡିନପୁରକୁ ଫେରିବି ନାହିଁ ।” ତେଣୁ ସେ ନିଜେ ରହିବା ନିମନ୍ତେ ଭୋଜକଟ ଗୋଟିଏ

ବଡ଼ ନଗର

ବସାଇଲା ଏବଂ

ନାମକ

କ୍ରୋଧପରବଶ

ଭଗବାନ୍‌ ଭୀଷ୍ମକ ସୁତାମେବଂ ନିର୍ଜିତ୍ୟ ଭ୍ମିପାଟ୍‌ ।

ହୋଇ ସେ ସେହି ନୂଆ ନଗରରେ

ପୂରମାନୀୟ

ସବୁ ରାଜାଙ୍ଗୁ ଜୟ କରି ରୂକ୍ମିଣୀର୍ଦ୍ୁ ଦ୍ରାରକା ନେଇ ଆସିଲେ ଏବଂ ବିଧୂପୂବ୍ବକ ତାର୍କ୍ବର ପାଣିଗ୍ରହଣ କଲେ ॥ ୫୩ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଦ୍ବାରକାର ସମସ୍ତଙ୍କ ହୃଦୟରେ ତ ଯଦୁପତି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ପ୍ରତି ଅଗାଧ ପ୍ରେମ ରହିଥୂଲା; ତେଣୁ ସେହି ବିବାହ ଅବସରରେ ସେଠାରେ ଘରେ ଘରେ ଉସବ ପାଳିତ ହେଲା॥ ୫୪ ॥ ସେଠାକାର ସବୁ ନରନାରୀ ମଣିମୟ କୁଣ୍ଡଳ ଓ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ରାଭୂଷଣରେ ବିଭୂଷିତ ହୋଇଥୁବା ନବଦମ୍ପତ୍ତିଜୁ ଆନନ୍ଦ ମନରେ ନାନାପ୍ରକାର ଭେଟି-ଉପହାର ପ୍ରଦାନ କଲେ ॥ ୫୫ ॥ ଦ଼ାରକା ନଗରୀ

ବିଧୂବଦ୍ରପଯେମେ

କୁରୂଦ୍ବହ॥ ୫୩

ତଦା ମହୋୟବୋ ନ୍ମଣାଂ ଯଦୁପୂଯ୍ଯ୍ୟାଂ ଗ୍ମହେ ଗୃହେ । ଅଭୂଦନନ୍ୟଭାବାନାଂ କୃଷ୍ଠଣେ ଯଦରୁପତୌ ନୂପ ॥ ୫୪

ନରା ନାକ୍ଯ୍ଯଶ୍ଚ ମୁଦିତାଃ ପ୍ରମ୍ପଷ୍ଟମଣିକୁ ୍ଡଳାଃ। ପାରି ବହିମୁପାଜହ୍ୁ ବିରୟୋଶ୍ଟିତ୍ରବାସସୋଃ

॥ ୫୫

ରହିଲା॥

୫୨॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏପରିଭାବରେ

ଅପୂର୍ବ ଶୋଭା ଧାରଣ କଲା। ସ୍ଥାନେ ସ୍ତାନେ ବଡ଼ ବଡ଼

ସା

ବୃଷ୍ଟପୁ୍ଯ୍ୟୁତ୍ତଭିତେନ୍ଦ୍ରକେ ତୁଭିର୍ବିଚିତ୍ରମାଲ୍ୟାମ୍ବରରନ୍ଳତୋରଣୈଃ

ପତାକାମାନ

ଫର

ଫର

ହୋଇ

ଉଡ଼ିଲା। ଚିତ୍ରବିଚିତ୍ର

ମାଳା, ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ର

ଓ ରନ୍ଧରେ ତୋରଣମାନ ନିର୍ମାଣ

କରାଗଲା। ନଗରର

ଦ୍ରାରେ ଦ଼୍ାରେ ଦୁବ ଓ ଅକ୍ଷତ

୫ ଦଶମ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୫]

ବଭୌ

ପ୍ରତିଦାୟ୍ୟୁପକୁ ପ୍ରମଙ୍ଗଳୈରାପୃଣ୍ଣ୍ରକୁ ମ୍ଭାଗୁରୁଧୂପଦୀପକୈଃ

ସିକ୍ତମାଗା

॥ ୫୬

ମଦବୁଯୁଭିରାହୂତ ପ୍ରେଷ୍ଠ ଭୂଭୁଜାମ୍‌ ।

ଗଜୈଦାସ୍‌ସୁ ପରାମୂଷ୍ଟରମ୍ବାପୂଗଗୋପଶୋଭିତା ॥ ୫୭ କୁରୁସୂଜଞ୍ଚୟକୈକେୟବି ଦଭଭିଯଦୁକୁନ୍ତୟଃ ମିଥୋ ମୁମୁଦିରେ ତସ୍ମିନ୍‌ ସମ୍ଭମାତୃ ପରିଧାବତାମ୍‌ ॥ ୫୮ ରୁକ୍ମିଣ୍ୟା ହରଣ

ଶୁଡ଼ା ଗୀୟମାନ

ତତସ୍ତତଃ।

ରାଜାନୋ ରାଜକ ନ୍ୟାଶ୍ଳ ବଭୂବୁଭ୍ଭୂ ଶବିସ୍ମିତାଃ ॥ ୫ ୯ ଦାରକାୟାମଭୂଦୁ ରାଜନ୍‌ ମହାମୋଦଃ ପୁରୌକସାମ୍‌ ।

ରୁକ୍ୁଣ୍ୟା ରମୟୋପେତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ା କୃଷ୍ଣଂ ଶ୍ରିୟଃ ପତିମ୍‌ ॥ ୬୦

491

ସ୍ପୀନ୍ଧ¥

ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ମଙ୍ଗଳଦ୍ରବ୍ୟ ସଜାଗଲା । ପୂର୍ଣ୍ଣକୁମ୍ଭ ବସାଗଲା ଓ ଧୂପଂଦୀପ ଜଳାଗଲା। ଫଳରେ ଘରସବୁ ଅପୂର୍ବ

ଶୋଭା ଓସୁଗନ୍ଧରେ ପୂର୍ଣ ହୋଇଗଲା ॥ ୫୬ ॥ ଉସବରେ

ଯୋଗଦେବାକୁ ବିଭିନ୍ନ ମିତ୍ରରାଜାମାନର୍କୁ ନିମନ୍ସ୍ଵଣ କରାଯାଇଥାଏ। ଆଗନ୍ତୁକ ରାଜାମାନଙ୍କୀ ମତ୍ତହସ୍ତୀମାନ୍କର ମଦରେ ଦ୍ରାରକାର ରାସ୍ତାଘାଟ ସୁଗନ୍ଧଦ୍ରବ୍ଯ ଛିଞ୍ଚା ହେଲା ପରି ହୋଇଗଲା।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘର

ଆଗରେ

କଦଳୀଗଛ

ଓ ଗୁଆଗଛ ପୋତାଗଲାରୁ ବଡ଼ ସୁଦର ଦିଶିଲା॥ ୫୭ ॥

ସେହି ଆନନ୍ଦ ଉସବରେ କୁରୁ, ସୁଞ୍ଚୟ, କୈକୟ, ବିଦର୍ଭ,

ଯଦୁ ଓ କୁନ୍ତି ଆଦି ବଂଶରୁ ଆସିଥିବା ବନ୍ଧୁବର୍ଗ କୌତୂହଳବଶତଃ ଏଣେତେଣେ ବୂଲି ଆନନ୍ଦପ୍ରମତ୍ତ ହେଲେ।॥ ୫୮ ॥ ବିଭିନ୍ନ ଘ୍ରାନରେ ଲୋକେ ରୂକ୍ଷିଣୀହରଣ ଗାଥା ଗାଇବାକୁ ଲାଗିଲେ। ସେଠାକୁ ଆସିଥୁବା ରାଜା ଓ ଶୁଣି ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ମିତ ତାହା ରାଜକନ୍ଯାମାନେ ହୋଇଗଲେ ॥ ୫୯ ॥ ହେ ମହାରାଜ।! ଭଗବତୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ରୁକ୍ମଷିଣୀରୂପରେ ସାକ୍ଷାତ୍‌ ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମାର୍କୀ ସହିତ ବିରାଜମାନ ହୋଇଥୁବା ଦେଖୁ ଦ୍ବାରକାର ନରନାରୀ ପରମ ଆନନ୍ଦ ଲାଭ କଲେ।॥ ୬୦॥

ଇତି ଭୀମଉରବତେ ନମହାଫୁନାଃଣନେ ପାନମହଂସଂ ସଂନିରାୟଂ ଚଣମୟଣନ ଜଣ୍ତରାଏର୍ତ୍ର ନୁକ଼ିନ୍କନବାନେ ଚତୁଃଦ/୩୫୫୮/୫୯/୦୬ // # ୪ // +++

ଅଧ ପଞ୍ଚପଞାଖଓଃମାଧ୍ୟାୟାଧ

ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନକ୍ର ଜଚ୍ମ ଓ ଶମ୍ବରାସୁର ବଧ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲି ଲେ--ହେ

୭ୀଶୁଳ ଜବାଚ କାମଞ୍ତୁ ବାସୁଦେବା ଶୋ ଦଗ୍ଧଃ ପ୍ରାଗ୍‌ ରୂୁଦ୍ଵମନ୍ୟୁନା । ଦେହୋପପତ୍ତୟେ

ଭ୍ବୟସ୍ତମେବ

ପ୍ରତ୍ୟପଦ୍ଯତ ॥ ୧

ପରୀକ୍ଷିତ!

କାମଦେବ ହେଉଛନ୍ତି ଭଗବାନ ବାସୁଦେବର୍ଚ୍ଚର ହି ଅଂଶ। ସେ ପ୍ରଥମେ ରୂଦ୍ର ଭଗବାନର୍ଦ୍ଚ କ୍ରୋଧରେ ଭସ୍ମ

ହୋଇଯାଇଥୁଲେ। ବର୍ତମାନ ପୁଣି ଥରେ ଶରୀର ପାଇବା ନିମନ୍ତେ

ସେନିଜର ଅଂଶୀ ଭଗବାନ ବାସୁଦେବର୍କର ହିଁ

ଆଶ୍ରୟ ନେଲେ ।॥ ୧ ॥ ସେହି କାମଦେବ ଏଥର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ

ଓଁରସରେ ରୃକ୍ମିଣୀଜ୍କ୍ ଗଉ୍ଭରୁ ଜନ୍ମ ହେଲେ ଏବଂ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ସ ଏବ ଜାତୋ ବୈଦର୍ଭ୍ୟାଂ କୃଷ୍ଣବୀଯ୍ୟିସମୁଦ୍ଭବଃ । ନାମରେ ଜଗତରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହେଲେ। ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ବୀର୍ଯ୍ଯ, ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଲତିବିଖ୍ୟାତଃ ସବିତୋଃନବମଃ ପିତୁଃ ॥ ୨ ସୁଶୀଳତା ଆଦି ସଦ୍‌ଗୁଣରେସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଠାରୁ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ କମ୍‌ ନ ଥୂଲେ॥ ୨ ॥ ଶନମ୍ଭରାସୁର ଜାଣିଗଲା ଯେ, ସେହି ଶିଶୁ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନ ହେଉଛନ୍ତି ତାର ଭାବୀ ଶତ୍। ତେଣୁ ଶିଶୁ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ଲଙ୍ଗୁ ମାତ୍ର ଦଶଦିନ ହୋଇଛି କି ତଂ ଶମ୍ବରଃ କାମରୂପୀ ହୃତ଼ା ତୋକମନି ଦିଶମ୍‌ । ନାହିଁ, ଶମ୍ବରାସୁର ଛଦୁବେଶରେ ଆସି ଅନୁଡ଼ିଶାଳରେ ୪ମ୍ବୂନଃ ଶତ୍ରୁଂ ପ୍ରାସ୍ୟୋଦନୁତ୍ୟଗାତ଼ ଗ୍ପହମ୍‌ ॥ ୩ ପଶିଗଲା ଓ ତାଙ୍କୁ ଅପହରଣ କରିନେଇ ସମୁଦ୍ରରେ ସ ବିଦିଡ଼ା

492

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ତଂ ନିଵିଗାର ବଳବାନ୍‌ ମୀନଃ ସୋଃପ୍ୟପରୈଃ ସହ ।

ବୃତୋ ଜାଲେନ ମହତା ଗହୀତୋ ମସ୍ଯ୍ଜୀବିଭିଃ ॥ ୪

ତଂ ଶମ୍ବରାୟ କୈବତ୍ତା ଉପାଜହ୍ୂରୁ ପାୟନମ୍‌ । ସୂଦା ମହାନସଂ ନୀତ଼ାବଦ୍ୟଚ୍‌ ସ୍ବଧ୍ବତିନାଭୂତମ୍‌ ॥ ୫

ଦୃଷ୍ଟ୍କା ତଦୁଦରେ ବାଳଂ ମାୟାବତ୍ୟୈେ ନ୍ୟବେଦୟନଚ୍‌ । ନାରଦୋଃକଥୟତ଼ ସବିଂ ତସ୍ୟାଃ ଶଙ୍କିତ ଚେତସଃ । ବାଳସ୍ଯ ତତ୍ତ୍ଵମୁୟତ୍ତି ମକ୍ଯ୍ୟୋଦରନିବେଶନମ୍‌ ॥ ୬

ସା ଚ କାମସ୍ୟ ବୈ ପନ୍ନୀ ରତିନାମ ଯଶସ୍ବିନୀ।

ପ୍ରତ୍ୟୁର୍ନିଦିଗ୍ଧଦେହସ୍ୟ ଦେହୋସ୍ତତ୍ତିଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷତୀ॥ ୭ ନିରୂପିତା ଶମ୍ବରେଣ

ସା ସୂପୌଦନସାଧନେ।

କାମଦେବଂ ଶିଶୁଂ ବୁଦ୍ଧଵା' ଚକ୍ରେ ସ୍ଲେହଂ ତଦାଭିକେ ॥ ୮

ନାତିଦୀଘେଣ କାଳେନ ସକାଷ୍ଟିଂ ରୂଢ଼ଯୌବନଃ। ଜନୟାମାସ ନାରୀଣାଂ ବୀକ୍ଷନ୍ତୀନାଂ ଚ ବିଭ୍ରମମ୍‌ ॥ ୯

ସା

ତଂ

ପତିଂ

ପ୍ରଲ ମ୍ବବାହୁଂ

ପଦୁଦଳାୟତେକ୍ଷଣଂ ନରଲୋ କଯୁନ୍ଦରମ୍‌ ।

ସବ୍ରୀଡ଼ହାସୋତ୍ତଭିତଭୂ ବେକ୍ଷତୀ ପ୍ରୀତ୍ୟୋପତସ୍ସେ ରତିରଇ୍ଗ ସୌରତେଃ ॥ ୧୦

ତାମାହ ଭଗବାନ୍‌ କାର୍ଷ୍ମମାତସ୍ତେ ମତିରନ୍ୟଥା।

ମାତୃଭାବମତିକ୍ରମ୍ୟ ବତ୍ତିସେ କାମିନୀ ଯଥା॥ ୧୧

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୫

ଫୋପାଡ଼ିଦେଲା॥ ୩॥ ସମୁଦ୍ରରେ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ଳକୁ ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ମାଛ ଗିଳିଦେଲା; କିନ୍ତୁ କେତେକ କେଉଟ ମାଛ ଧରୁ ଧରୁ ତାର୍କ୍ଵ ଜାଲରେ ସେହି ମାଛଟି ଧରାପଡ଼ିଲା ॥ ୪ ॥ ମାଛଟିକୁ ନେଇ ସେମାନେ ଭେଟିରୂପେ ଶନ୍ଭରାସୁରକୁ ଦେଲେ। ଶନମ୍ମରାସୁରର ରାନ୍ଧୁଣିଆମାନେ ସେହି ଅଦଭୁତ ମାଛଟି ରାନ୍ଧିବେ ବୋଲି ରୋଷେଇଘରକୁ ନେଇଗଲେ ଏବଂ ମାଛ କାଟୁ କାଟୁ ତା'ଭିତରୁ ମଣିଷ ଛୁଆଟିଏ (ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନଲଙ୍ଭୁ)ଃୁ ପାଇ ଛୁଆଟିକୁ ଶମ୍ବରାସୁରର ଦାସୀ ମାୟାବତୀକୁ ଦେଇଦେଲେ। ମାଛପେଟରୁ ମଣିଷଛୁଆ ବାହାରିବା କଥା ଜାଣି ମାୟାବତୀ ମନରେ ନାନା ସନ୍ଦେହ ଉପୁଜୁଥାଏ। ଏତିକିବେଳେ ନାରଦ ଆସି ସେହି ଛୁଆଟି କିପରି ସ୍ବୟଂ

କାମଦେବ, ସେ କିପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କ ପନ୍ନୀ ରୁକ଼ିଣୀଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ଏବଂ କିପରି ମାଛପେଟକୁ ଆସିଲା, ସେସବୁ କଥା ତାକୁ କହିଦେଲେ ॥ ୫,୬ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେହି ମାୟାବତୀ ଥୂଲେ ପ୍ରକୃତରେ କାମଦେବର୍ବ୍ଚ ସ୍ତ୍ରୀ ରତି। ଶିବର୍କ୍ଚ କ୍ରୋଧରେ କାମଦେବ ଯେଉଁଦିନ ଭସ୍ମ ହୋଇଗଲେ,

ରତିଦେବୀ ସେହିଦିନୁ ସ୍ବାମୀଙ୍କର ପୁନର୍ଜନ୍ମ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରି ରହିଥୂଲେ ॥ ୭ ॥ ଶମ୍ବରାସୁର ତାଙ୍କୁ ରୋଷେଇଘରେ ରୋଷେଇ କାମରେ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥୁଲା। ତାଙ୍କୀର ସ୍ବାମୀ ହିଁ ସେହି ଶିଶୁରୂପରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି ଶୁଣି ସେ ଶିଶୁଟିକୁ ବିଶେଷ ପ୍ରେମ କଲେ।॥ ୮ ॥ ଶ୍ରୀକୃକ୍ଣତନୟ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନ ଖୁବ୍‌ କମ୍‌ଦିନ ଭିତରେ ଯୁବକ ହୋଇଗଲେ।

ତାବ୍ଚ୍ରର ରୂପଲାବଣ୍ଯ ଏତେ ଅଦ୍‌ଭୁତ ହୋଇଗଲା ଯେ, ତାଙ୍କୁ ଦେଖୁଦେଲାମାତ୍ରେ ନାରୀମାନଙ୍କ ମନରେ ଶ୍ଦୁଙ୍ଗାରରସ ଉଦ୍ଦୀପନ ହୋଇ ଯାଉଥୁଲା ॥ ୯ ॥ ପଦୁପାଖୁଡ଼ା ପରି କୋମଳ

ଓ ବିଶାଳ ନୟନ; ଆଜାନୁଲନିତ ଭୁଜ ଏବଂ ମର୍ତ୍ଯଲୋକରେ ସବୁଠାରୁ ଅଧକ ସୁନ୍ଦର ଶରୀର । ରତି ଲାଜ ଲାଜ ହୋଇ

ମୂଦୁହାସ ସହିତ କଟାକ୍ଷ ହାଣି ତାଙ୍କୁ ଗ୍ରହୁଥାନ୍ତି ଏବଂ ସ୍ତ୍ରୀପୁରୁଷ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଭାବ ବ୍ଯକ୍ତ କରି ତାଙ୍କର ସେବାଶୁଶ୍ରୂଷା କରୁଥାନ୍ତି ॥ ୧୦ ॥ କୃସ୍ପତନୟ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ମାୟାବତୀଙ୍କ ଭାବରେ

ପରିବର୍ତନ ଦେଖୁ ପଗ୍ରରିଲେ, “ହେ ଦେବୀ ! ତୁମେ ତ ମୋର ମାଆ ସମାନ ହେବ।। ତୁମ ବୁଦ୍ଧି ଏଭଳି ବିପରୀତ ହୋଇଗଲା କିପରି ୮ ମୁଁ ଦେଖୁଛି, ତୁମେ ମାତୃତୃଭାବ ଛାଡ଼ି କାମିନୀ ପରି ହାବଭାବ ଦେଖାଉଛ।'” ॥ ୧୧ ॥

ଜଜିନୁବ/ଚ

ଭବାଟ୍‌ ନାରାୟଣସୁତଃ ଶମ୍ମରେଣାହୃତୋ ଗୂହାତ୍ବ। ଅହ, ତେଧ୍ଧଵକୃତା ପନ୍ନୀ ରତିଃ କାମୋ ଭବାନଚ୍‌ ପ୍ରଭୋ ॥ ୧୨

ରତି କହିଲେ --''ପଭୁ !ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ଵୟଂ ନାରାୟଣଙ୍କର ପୁତ୍ର।ଶମ୍ଭରାସୁର ଆପଣଙ୍କୁ ଅନ୍ଦୁଡ଼ିଶାଳରୁ ଗ୍ଵରେରାଇ ଆଣିଥୁଲା। ପୁଣି ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ମୋର ସ୍ଵାମୀ ସ୍ବୟଂ କାମଦେବ ଏବଂ ମୁଁ ହେଉଛି ଆପଣଟ୍କ୍ରର

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୫]

# ଦଶମ

ଏଷ ଡ଼ାନି ଦିଶଂ ସିନ୍ଧାବକ୍ଷି ପଚ୍ଛମ୍ବରୋଃ ସୁରଃ ।

493

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ+

ଚିରକାଳର ଧର୍ମପନୀ ରତି ॥ ୧୨ ॥ ହେ ମୋର ସ୍ବାମୀ ! ଆପଣ

ମାତ୍ର ଦଶଦିନର

ବି ହୋଇ ନ

ଥ୍ରୁବାବେଳେ

ମସ୍ୟ୍ୟୋଥ ଗ୍ରସୀତ୍ତଦୁଦରାଦିହ ପ୍ରାପ୍ତୋ ଭବାନ ପ୍ରଭୋ ॥ ୧୩

ଶମ୍ଭରାସୁର ଆପଣଙ୍କୁ ହରଣ

ତମିମଂ ଜହି ଦୁଵିଷିଂ ଦୂଜିୟଂ ଶତ୍ୁମାମ୍ବନଃ।

ଫୋପାଡ଼ି ଦେଇଥୁୂଲା। ସେଠାରେ ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ମାଛ ଆପଣଙ୍କୁ ଗିଳି ଦେଇଥୁଲା ଏବଂ ସେହି ମାଛପେଟରୁ ମୁଁ ରୋଷେଇଘରେ ଆପଣଙ୍କ୍‌ ପାଇଲି ॥ ୧୩॥ ଏହି ଶନମ୍ବରାସୁର ନାନା ପ୍ରକାର ମାୟା ଜାଣୈ। ତାକୁ ବଶ କରିବା କିମ୍ବା

ମାୟାଶତବିଦଂ ତୂଂ ଚ ମାୟାଭିମୌହନାଦିଭିଃ ॥ ୧୪

କରି ନେଇ ସମୁଦ୍ରରେ

ପ୍ରଭାଷ୍ୟେବଂ ଦଦୌ ବିଦ୍ୟାଂ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନାୟ ମହାମ୍ନେ ।

ଜୟ କରିବା ଅତ୍ଯନ୍ତ କଠିନ ।ଆପଣ ଆପଣଙ୍କର ସେହି ଶତୂକୁ ମୋହନ-ଉଚ୍ଚାଟନ ଆଦି ମାୟାଦ୍ରାରା ବିନାଶ କରିଦିଅନ୍ତୁ ॥୧୪ ॥ ସ୍ଵାମୀ ! ସନ୍ତାନକୁ (ଆପଣର୍କୁ) ହରାଇ ଆପଣଙ୍ବ୍ର ମାତା ପୁତ୍ରସ୍ନେହରେ ବ୍ଯାକୁଳ ହେଉଛନ୍ତି; ସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁଃଖରେ ଦିନରାତି ଚିନ୍ତିତ ରହୁଛନ୍ତି। ନିଜର ଛୁଆ ହଜିଗଲେ କୁରରୀ ପକ୍ଷୀ ଯେପରି ହୁଏ, ବାଛୁରୀ ହଜିଗଲେ ପୋଖତୀ ଗାଭ ବିଗ୍ରରୀ ଯେପରି

ମାୟାବତୀ ମହାମାୟାଂ ସବିମାୟାବିନାଶିନୀମ୍‌ ॥ ୧୬

ହୁଏ, ତାର୍କ୍ରର ଅବସ୍ତା ବର୍ତମାନ ସେହିପରି ।” ॥ ୧୫॥

ପରିଶୋଚତି ତେ ମାତା କୁରରୀବ ଗତପ୍ରଜା।

ପୁତ୍ରସ୍ଲେହାକୁଳା ଦୀନା ବିବୟା ଗୌରିବାତୁରା ॥ ୧୫

ସ ଚ ଶମ୍ମବରମଭ୍ୟେତ୍ୟ ସ ଯୁଗାୟ ସମାହୁୟତ୍‌।

ମାୟାବତୀ ରତି ଏହିପରି କହି ପରମ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନରୁ ମହାମାୟା ନାମକ ବିଦ୍ଯା ଶିଖାଇଦେଲେ। ସେହି ବିଦ୍ୟାର ଏତେ ଶକ୍ତି ଯେ, ତାହା ଅନ୍ଯ ସକଳ ମାୟାକୁ ନାଶ

ଅବିଷହ୍ୟୈସ୍ତମାକ୍ଷେପେଃ କ୍ଷିପନ୍‌ ସଞ୍ଚଜନୟନୁ କଳିମ୍‌ ॥ ୧୭

କରିଦିଏ॥ ୧୬॥ ଏଥର ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନ ଶମ୍ବରାସୁର ପାଖକୁ ଯାଇ ତାକୁ କଟୁବାକ୍ଯରେ ଆକ୍ଷେପ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ।

ସୋଧ୍ଧୂକ୍ଷିପ୍ରୋ ଦୁବିଗ୍ଵେଭିଃ ପାଦାହତ ଇବୋରଗଃ ।

ସେ ଗ୍ରହୂୁଥୂଲେ, ଅସୁର କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଝଗଡ଼ା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଉ। କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ; ସେ ତାକୁ ଯୁଦ୍ଧ ନିମନ୍ତେ ସ୍ପଷ୍ରୂପରେ ଆହାନ ବିଦେଲେ॥ ୧୭॥

ନିଶ୍ଚକ୍ତାମ ଗଦାମାବିଧ୍ୟ

ଗଦାପାଣିରମଷାତ୍ତାମ୍ବଲୋେଚନଃ ॥ ୧୮ ତରସା

ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ବାୟ ମହାମ୍ବନେ।

ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ୟ ବ୍ୟନଦନ୍ନାଦଂ ବଜ୍ରନିଷ୍ଠୋଷନିଷ୍ଟୁରମ୍‌ ॥ ୧୯

ବିଷାକ୍ତ

ଯେପରି ହୁଏ, ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନକ୍କର କଟୁବଚନ ଶୁଣି ଶମ୍ମରାସୁର ସେହିପରି କ୍ରୋଧରେ ଫ ଫଁ ହେଲା। ତାର ଆଖୁ ଲାଲ ହୋଇଗଲା।

ଅପାସ୍ୟ ଶତ୍ରବେ କୃୂଦ୍ଧଃ ପ୍ରାହିଣୋତ଼ ସ୍ଵଗଦାଂ ନୃପ ॥ ୨୦ ସ ଚ ମାୟାଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ୟ ଦୈତେୟୀଂ ମୟଦର୍ଶିତାମ୍‌।

ମୁମୁଚେ 1ସ୍ତ୍ରମୟଂ ବଷିଂ କାଷ୍ଫ୍ରୌ ବୈହାୟସୋଃସୁରଃ ॥ ୨୧

ସେ ଗଦା ଧରି ବାହାରି ପଡ଼ିଲା॥ ୧୮॥

ସେ ନିଜର ଗଦାକୁ ଶୂନ୍ଯରେ ଘୂରାଇ ଘୂରାଇ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନକ୍କ ଉପରକୁ

ତାମାପତନ୍ତୀ ଭଗବାନ୍‌ ପ୍ରଦହ୍ୟୁମ୍ଳୋ ଗଦୟା ଗଦାମ୍‌|

ସପିଉପରେ ପାଦ ପକାଇଦେଲେ ସେ

ଛାଡ଼ିଦେଲା।

ଗଦା

ଫୋପାଡ଼ିବା

ସମୟରେ

ସେ ଏତେ ଜୋର୍‌ ରେ ଗର୍ଜନ କଲା ୟେ, ତାହା ବ୍ରଜନାଦ ପରି ମନେହେଲା ॥ ୧୯ ॥ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଦେଖୂଲେ, ଅସୁରର ଗଦା ବଡ଼ ଜୋର୍‌ରେ ତାଙ୍ଚ୍ଚ ଆଡ଼କୁ ଛୁଟିଆସୁଛି। ତେଣୁ ସେ ନିଜ ଗଦା ପ୍ରହାରରେ ତା'ଗଦାକୁ ତଳେ ପକାଇଦେଲେ ଏବଂ କ୍ରୋଧଭର ହୋଇ ତା'କୁ ନିଜର ଗଦାରେ ପ୍ରହାର କଲେ।॥ ୨୦॥ ତାହା ଦେଖୁ ସେହି ଅସୁର ମୟଦାନବ ଶିଖାଇଥୂବା ମାୟାର ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ଆକାଶକୁ ଉଠିଗଲା

ଏବଂ ସେଠାରୁ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ଲନ୍କ ଉପରକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବର୍ଷା

ବାଧ୍ୟମାନୋଃସ୍ତ୍ରବଷୈଣ ରୌକ୍ିଣେୟୋ ମହାରଥଃ ।

କଲା।॥ ୨୧ ॥ ମହାରଥୀ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ଳଲଚ୍ଚ ଉପରେ ବହୁପ୍ରକାର

ଅସ୍ତ୍ର ବର୍ଷା କରି ସେ ତାଙ୍କୁ ଆହତ କରିବାରୁ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନ

ସତ୍ତ୍ଵାମ୍ଭିକାଂ ମହାବିଦ୍ୟାଂ ସବିମାୟୋପମତ୍ଦିନୀମ୍‌ ॥ ୨ ୨ ସମସ୍ତ ମାୟାକୁ ଅକାମୀ କରିଦେଉଥୁବା ସତ୍ତ୍ଵମୟୀ ମହାମାୟା

494

#* ଶୀମଭାଗବତ »

ତତୋ ଗୌହ୍ୟକ ଗାନ୍ଧବିପୈଶାଗ୍ନେରଗରାକ୍ଷସୀଃ । ପ୍ରାୟୁଙ୍କ୍ତ ଶତଶୋ ଦୈତାୟଃ କାର୍ଣ୍ଣବ୍ୟଧମୟତ଼ ସ ତାଃ॥ ୨୩

ନିଶାତମସିମୁଦ୍ଯମ୍ୟ

ସକିରୀଟଂ

ସକୁୂଣ୍ଡଳମ୍‌।

ଶମ୍ମରସ୍ୟ ଶିରଃ କାୟାତ଼ ତାମ୍ରଶ୍ମଶ୍ପୋଜସାହରତ ॥ ୨୪

ଆକୀକ୍ଷ୍ୟମାଣୋ ଦିବିଜୈଃ ସ୍ତୁବଭିଃ କୁସୁମୋଳରୈଃ ।

ଭାକ୍ଷ୍ୟୟାମ୍ବରଗ୍ରରିଣ୍ୟା ପୁରଂ ନୀତୋ ବିହାୟସା॥ ୨୫

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୫

ପ୍ରୟୋଗ କରିଦେଲେ ॥୨୨ ॥ ତାହା ଦେଖ୍ୁ ଶମ୍ବରାସୁର

ଯକ୍ଷ, ଗନ୍ଧର୍ବ ପିଶାଚ ନାଗ ଓ ରାକ୍ଷସମାନଙ୍କର ଶତ ଶତ ମାୟା ପ୍ରୟୋଗ କଲା, କିନ୍ଧୁ କୃଷ୍ଣକୁମାର ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ନିଜର ମହାବିଦ୍ୟାଦ୍ବାରା ସେସବୁକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଲେ ॥ ୨୩ ॥ ତା'ପରେ ସେ ଏକ ତୀକ୍ଷ୍ମ ତରବାରି ଉଠାଇ ଶମ୍ବରାସୁରର କିରୀଟ-କୁଣ୍ଡଳରେ ଶୋଭିତ ତଥା ଲାଲ ଲାଲ ଦାଢ଼ିନିଶ ହେତୁ ଭୟଙ୍କର ହୋଇଥୁବା ମୁଣ୍ଡଟାକୁ ଏକାଗ୍ଵରେଟରେ ଗଣ୍ଡିରୁ ଅଲଗା କରିଦେଲେ॥ ୨୪॥ ଏହା ଦେଖ୍ୁ ଦେବତାମାନେ ପୁଷ୍କା ବୃଷ୍ଟଝଁ କରିବା ସହିତ ତାରଙ୍ଚ୍ଧର ସ୍ତୁତି ଗାନ କଲେ। ତା'ପରେ ମାୟାବତୀ ରତି ଆକାଶମାର୍ଗକୁ ଉଠି, ଆକାଶଗ୍ବରୀ ବିଦ୍ଯାଦବାରା ନିଜର ପତି ପ୍ରଦ୍ୟଯୁମ୍ଳଙ୍କୁ

ଆକାଶମାର୍ଗରେ ହିଁ ଦ୍ବାରକାପୁରୀକୁ ନେଇଗଲେ ॥ ୨୫ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଆକାଶମାର୍ଗରେ ନିଜର ଗୌରବର୍ଣ୍ରା ପନ୍ନୀ ସହିତ ଶ୍ଯାମଳ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନ ଏପରି ଶୋଭା ପାଉଥାନ୍ରି

ଅନ୍ତଃପୁରବରଂ ରାଜନ୍‌ ଲ ଳନାଶତସକ୍କୂଳମ୍‌। ବିବେଶ ପନ୍ୟା ଗଗନାଦ୍ବ ବିଦ୍ୟୁତେବ ବଳାହକଃ ॥ ୨୬

ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଟା ଜଳଦଶ୍ୟାମ।

ପୀତକୌଶେୟବାସସମ୍‌ ।

ପ୍ରଲମ୍ବବାହୂଂ ତାମ୍ରାକ୍ଷ” ସୁସ୍ମିତଂ ରୂଚିରାନନମ୍‌ ॥ ୨୭ ସ୍ବଳଦ୍ସ୍ୃତମୁଖାମ୍ରୋଜ

ନୀଳବକ୍ରାଳକାଳିଭିଃ।

କୃଷ୍ଣଂ ମତ଼ା ସ୍ତିୟୋ ହ୍ରୀତା ନିଲି ଲ୍ୟୁସ୍ତତ୍ର ତତ୍ର

ହ॥ ୨୮

ଅବଧାକ୍ଷ୍ୟ ଶନୈରୀଷଦୃବୈଲକ୍ଷଣ୍ୟେନ ଯୋଷିତଃ । ଉପଜମ୍ୁଃ ପ୍ରମୁଦିତାଃ ସସ୍ତ୍ରୀରନ୍ନଂ ସୁବିସ୍ମିତାଃ ॥ ୨୯

ଅଥ ତତ୍ରାସିତାପାଙଇ୍ଗୀ ବୈଦଦ୍ଭୀ ବଲ୍‌ ଗୁଭାଷିଣୀ। ଅସ୍ମରତ୍ବ ସ୍ଵସୁତଂ ନଷ୍ଟଂ ସ୍ନେହସୁତପୟୋଧରା ॥ ୩୦ କୋ ନୁୟଂ ନରବୈଦୂୃକ୍ଷ୍ୟଃ କସ୍ୟ ବା କମଳେକ୍ଷଣଃ । ଧୂତଃ କୟା ବା ଜଠରେ କେୟଂ ଲବ୍ା ଡ଼ନେନ ବା | ୩୧

ଯେ, ଦେଖୁ ମନେ ହେଉଥାଏ, ସତେ ଯେପରି ମେଘ ଓ ବିଜୁଳିର ଯୋଡ଼ି ଗ୍ବଲିଛନ୍ତି। ଏପରିଭାବରେ ସେମାନେ ଯାଇ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କ୍ଵ ଅନ୍ତଃପୁରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ। ସେଠାରେ ଶତ ଶତ ସୁନ୍ଦରୀ ରମଣୀ ନିବାସ କରୁଥୂଲେ॥ ୨୬॥ ଅନ୍ତଃପୁରର ସେହି ନାରୀମାନେ ଦେଖୁଲେ, ଆଗନ୍ତୁକ ପୁରୁଷଜ୍ବ ଦେହର ରଇଂ ବର୍ଷାକାଳୀନ ମେଘ ସଦୃଶ ଶ୍ୟାମଳ। ସେ ପୀତାମ୍ବର ପିନ୍ଧିଛନ୍ତି ।ତାଙ୍କର ଆଜାନୁଲମ୍ବିତ ଭୁଜ ଭଷତ୍‌ ଲାଲ ନୟନ ଓ ସୁନ୍ଦର ମୁଖରେ ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ମୂଦୂହାସର ଅପୂର୍ବ ଛଟା। ତାର୍କ୍ଚ ମୁଖାରବିନ୍ଦରେ କୁଞ୍ଚୁତ ନୀଳ ଅଳକାବଳୀ ଏପରି ଶୋଭା ପାଉଥାଏ ଯେ, ମନେ ହେଉଥାଏ ଭ୍ରମରମାନେ ଖେଳୁଛନ୍ତି କି ! ଏପରି ରୂପ ଦେଖୁ ସେମାନେ ତାଙ୍କୁ ଶ୍ରୀକୃଦ୍ଣ ବୋଲି ଭାବିଦେଲେ; ତେଣୁ ଲଢ଼ାରେ ଘରେ ପଣି ଏଠିସେଠି ଲୁଚିଗଲେ॥ ୨୭,୨୮ ॥ କିନ୍ତୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ସେହି

ନାରୀମାନେ ଜାଣିପାରିଲେ ଯେ, ସେ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନୂହନ୍ତି;

କାରଣ ଶ୍ରୀକୂୃସ୍ପକ୍କ ଅପେକ୍ଷା ତାର୍ଚ୍ଚ ଠାରେ ଟିକିଏ ଭିନ୍ନତା ରହିଥୂଲା। ତେଣୁ ସେମାନେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆନନ୍ଦିତ ଓ ବିସ୍ମିତ ହୋଇ ସେହି ସୁନ୍ଦର ଦମ୍ପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ଗ୍ବଲିଆସିଲେ॥ ୨୯ ॥ ଏତିକିବେଳେ କଢଳନୟନା ମଧୁରଭାଷିଣୀ ରୁକ୍ମିଣୀ ଆସିସେଠାରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ। ହେ

ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏହି ନବଦହ୍ଖତ୍ତିର୍କୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ୍ନର ଅପହୃତ ପୁତ୍ର କଥା ମନେ ପଡ଼ିଗଲା। ବାସଲ୍ଯପ୍ରେମର ଆଧ୍ଧକ୍ଯ ହେତୁ ତାର୍ଚ୍ଚ ସ୍ତନରୁ କ୍ଷୀର ଝରିଆସିଲା ॥ ୩୦ ॥ ରୁକ୍ମିଣୀ ଭାବିବାକୁ ଲାଗିଲେ, “ଏହି ସୁନ୍ଦର ପୁଅଟି କିଏ ? ଏହି କମଳନୟନ କାହାର ପୁତ୍ର ? କେଉଁ ସୌଭାଗିନୀ

ଏହାକୁ ଗର୍ଭରେ ଧରିଥୂଲା ୮?ଏ ଯେଉଁ ସୌଭାଗ୍ଯବତୀ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୫]

₹ ଦଶମ

ମମ ଗ୍ବପ୍ୟାମ୍ବଜୋ ନଷ୍ଟୋ ନୀତୋ ଯଃ ସୃତିକାଗୂହାତ୍ ।

ଏତତ୍ତୁଲ୍ଯବୟୋରୂପୋ ଯଦି ଜୀବତି କୁତ୍ରଚିତ୍॥ ୩୨

ସ୍ବୀନ୍ଦଂ»

495

ଏହାକୁ ପତିରୂପେ ପାଇଛି, ଏ କିଏ ? ॥ ୩୧॥ ମୋ କୁନିପୁଅଟି ତ ହଜିଗଲା। କିଏ ଯେ ତାକୁ ଅନ୍ତୁଡ଼ିଶାଳରୁ ନେଇଗଲା, ଜଣା ପଡ଼ିଲା ନାହିଁ | ମୋ ପୁଅ ଯଦି କେଉଁଠି

କଥଂ ତୃନେନ ସଂପ୍ରାପ୍ରଂ ସାରୂପ୍ୟଂ ଶାଇଁଂଧନୁନଃ ।

ବଞ୍ଚ ରହିଥିବ, ସେ ବି ରୂପରେ ଓ ବୟସରେ ଏହାରି ପରି ହୋଇଥୁବ ॥୩୨ ॥ ମୁଁ ତ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଯାଉଛି ଯେ, ଏ ପୁଅଟି ଭଗବାନ ଶ୍ଯାମସୁଦରର୍କୀ ପରି ରୂପ,

ଆକୃତ୍ୟାବୟବୈଗିତ୍ୟା ସ୍ଵରହାସାବଲେ।କନୈଃ ॥ ୩୩

ଅଙ୍ଗସୌଷ୍ଠାବ, ଗ୍ବଲିଚଳଣି, ହସହସ ମୁଖ, ସୁନ୍ଦର ଗ୍ବହାଣି

ଓ କଥା କହିବା ଢଙ୍ଗ କେଉଁଠୂ ପାଇଲା୨ ॥ ୩୩ ॥

ସମ୍ଭବତଃ ଇଏ ମୋରି ପୁଅ: ମୁଁଏହାକୁ ଗର୍ଭରେ ଧରିଥୁଲି|

ସ ଏବ ବା ଭବେନ୍ତନଂ ଯୋ ମେ ଗଭୈ ଧୂତୋଃଭିକଃ | ଅମୁଷ୍ମିନ୍‌ ପ୍ରୀତିରଧ୍ଧକା ବାମଃ ୟ୍ୟୁରତି ମେ ଭୁଜଃ ॥ ୩୪

ଏବଂ ମୀମାଂସମାନାୟାଂ ବୈଦର୍ଭ୍ୟାଂ ଦେବକୀସୁତଃ | ଦେବକ୍ୟାନକ ଦୁନ୍ଦୁଭ୍ୟାମୁତ୍ତମଶ୍ନୋକ ଆଗମତ ॥ ୩୫

ବିଜ୍ଞାତାଥୋଃପି ଭଗବାଂସ୍ତୁଷ୍ଟ୍ରୀମାସ ଜନାଦିନଃ। ନାରଦୋଃକଥୟତ଼ ସବିଂ ଶମ୍ବରାହରଣାଦିକମ୍‌ ॥ ୩୬

ତା' ହୋଇ ନ ଥଲେ, ଏହାକୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ କାହିକି ମୋ ହୃଦୟରେ ସ୍ନେହର ବନ୍ଯା ଆସିଯାଆନ୍ତା ।ମୋର ବାମ ଭୁଜଟା ଡିଅନ୍ତା ବା କାହିଁକି ।!! ॥ ୩୪ ॥ ରୁକ୍ମିଣୀ ଏପରି ଚିନ୍ତାରେ ପଡ଼ି ସଦେହ ଓ ନିଃସନ୍ଦେହ ଭିତରେ ଭ୍ରମିତ ହେଉଛନ୍ତି, ଠିକ୍‌ ଏତିକିବେଳେ ପବିତ୍ରକୀର୍ତି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାରକ୍କର ପିତା ବସୁଦେବ ଓ ମାତା ଦେବକୀର୍କ୍ର ସହିତ ଆସି ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚଗଲେ ॥ ୩୫ ॥

ଭଗବାନ ତ ସବୁ କିଛି ଜାଣନ୍ତି ସେ କିଛି ନ କହି ବୁପ୍‌ଗ୍ଵପ ଠିଆ ହୋଇଗଲେ। ଏହି ସମୟରେ ନାରଦ ଆସି ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ଓ ପ୍ରହ୍ଯୁମ୍ନର୍କୁ ଶମ୍ବରାସୁର କିପରି ଗ୍ଵରେରାଇ ନେଇଥୁଲା, କିପରି ସମୁଦ୍ରରେ ଫୋପାଡ଼ି

ଦେଇଥିଲା ଏ ସମସ୍ତ ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ରନା କରି କହିଦେଲେ ॥ ୩୬ ॥ ନାରଦଙ୍କ ମୁଖରୁ ସେହି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟକର ଘଟଣା ଶୁଣି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ତଃପୁରର ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ଚକିତ

ତକ୍ସୁତ଼ା ମହଦାଶ୍ଚଯ୍ଯ୍ୟଂ କୃଷ୍ଳାନ୍ତଃପୁରଯୋଷିତଃ।

ହୋଇଗଲେ

ଅଭ୍ୟନନ୍ଦଟ୍‌ ବହୁୂନବ୍ଦାଟ୍‌ ନଷ୍ଟଂ ମୂତମିବାଗତମ୍‌ ॥ ୩୭

ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ଲନ୍ଦୁ ପାଇଏପରି ସହର୍ଷ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜଣାଇଲେ ଯେ, ଦେଖୁ ମନେ ହେଲା, କୌଣସି ମରିଯାଇଥୁବା ଲୋକ ବଞ୍ଚୁ ଉଠିଲା କି । ॥ ୩୭ ॥ ଦେବକୀ, ବସୁଦେବ, ଶ୍ରୀକୃସ୍ଟ, ବଳରାମ, ରୁକ୍ମିଣୀ ତଥା ଅନ୍ଯ ପୁରନାରୀମାନେ ସମସ୍ତେ ନବଦମ୍ପତ୍ତିକ୍ନୁ କୋଳାଗ୍ରତ କରି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆନନ୍ଦ ଲାଭ କଲେ॥ ୩୮ ॥ ହଜି ଯାଇଥୁବା ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଫେରି ଆସିଥୁବା କଥା ଶୁଣି ଦ୍ରାରକାବାସୀ ନରନାରୀ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ କୁହାକୁହି ହେଲେ, “ଆହା ! କେଡ଼େ ସୌଭାଗ୍ୟର

ଦେବକୀ ବସୁଦେବଶ୍ଡ୍‌ କୃଷ୍ଫରାମୌ ତଥା ସ୍ରିୟଃ ।

ଦମ୍ପତୀ ତୌ ପରିଷ୍ଵଜ୍ୟ ରୁକ଼ୁଣୀ ଚ ଯଯୁମ୍ମୁଦମ୍‌ ॥୩୮

ନଷ୍ଟଂ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ବନମାୟାତମାକଣ୍ଠ୍ଯ ଦ୍ାରକୌକ ସଃ। ଅହୋ ମୂତ ଇବାୟାତୋ ବାଳୋ ଦିଷ୍ଟ୍ୟେତି ହାଵ୍ରୁବନ୍‌ ॥ ୩ ୯

ଯଂ ବୈ ମୁହୂଃ ପିତୃସରୂପନିଜେଶଭାବାସ୍ତଚ୍ରମାତରୋ ଯଦଭଜନ୍‌ ରୁହରୂଢଭାବାଃ ।

ଏବଂ ବହୁ ବର୍ଷ ଧରି ହଜି ଯାଇଥୁବା

କଥା ନୁହେଁ ସତେ ।! ସେହି ବାଳକ ଜାଣ ମରଣ ମୁଖରୁ ଫେରି ଆସିଲା ! | ” ' || ୩୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନକର ରୂପରଙ୍ଗ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣନ୍ମ ସହିତ ଏତେ ମିଶିଯାଉଥୁଲା ଯେ, ମାଆମାନେ ମଧ୍ଯ ତାଙ୍କୁ ଦେଖ୍ୁଦେଲେ ଭ୍ରମରେ ପଡ଼ି

ନିଜର ସ୍ବାମୀ ଶ୍ରୀକ୍ସଷ୍ମ ବୋଲି ଭାବିଦେଇ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟଭାବରେ

ମଗ୍ନ ହୋଇଯାଉଥୁଲେ ଓ ତାର୍ଚ୍ଚ ଆଗରୁ ହଟି ଏକାନ୍ତକୁ ଗ୍ବଲିଯାଉଥୂଲେ। ଶ୍ରୀନିକେତନ ଭଗବାନଙ୍କର ପ୍ରତିବିମ୍ବସ୍ଵରୂପ

496

ଚିତ୍ରଂ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୬

* ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×»

କାମାବତାର ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନଙ୍ନୁ ଦେଖ ଏପରି ଭାବିଦେବା କିଛି

ନ ତତ ଖଳୁ ରମାୟ୍ପାଦବିମ୍ବବିମ୍ବେ

ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ନୁହେଁ। ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ଦେଖ ଅନ୍ଯ ସ୍ତ୍ରୀମାନନ୍କର ଅବସ୍ଥା ଯେ ବିଚିତ୍ର ହୋଇଯାଉଥୂୁବ, ଏହା

କାମେ ସ୍ମରେଃକ୍ଷିବିଷୟେ କିମୁତାନ୍ୟନାକ୍ଯ୍ୟଃ ॥ ୪୦ । କହିବା

ବାହୁଲ୍ୟମାତ୍ର ॥ ୪୦ ॥

ଇତି ଖୀମନ୍ଭାରବତେ ମହାଦୁରୌୈ ପାନମହଂସୟା ଯଂନିତାୟଂ ଦଶୀମୟଣନ ଉତ୍ତରାର୍ଦ୍େ ଡଚ୍ଯନ୍ରୋଯନ୍ତିନିକ୍ରପଣଂ ନ/ମ `ପ୍ୟୈଫଞ୍ଚାଶଳ6ମେ////9# // ୬୫ /

+++

ଅଥ ଷଚ୍‌ପଞ୍ଚାଶରଗମାଧ୍ୟାୟୟ

ସ୍ଯମନ୍ତକମଣି କଥା ଏବଂ ଜାମ୍ବବତୀ ଓ ସତ୍ଯଭାମାର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ବିବାହ ଭୀଖୂଳ ଉବାଚ ସତ୍ରାଜିତଃ ସ୍ବତନୟାଂ କୃଷ୍ଣାୟ କୃତକିଳ୍‌ବିଷଃ। ସ୍ଯମନ୍ତକେନ ମଣିନା ସ୍ବୟମୁଦ୍ଯମ୍ୟ ଦତ୍ତବାଚ୍ୁ॥ ୧

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

କହିଗ୍ରଲିଲେ ହେ

ସତ୍ରାଜିତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ୍ତ୍ର ପ୍ରତି

ପରୀକ୍ଷିତ!

ଏକଅପରାଧ କରିଦେଇଥୁଲେ।

ତେଣୁ ସେହି ଅପରାଧ ମାର୍ଜନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେ ସ୍ବୟଂ ସ୍ଯମନ୍ତକମଣି ସହିତ ନିଜର କନ୍ଯା ସତ୍ଯଭାମାର୍ଦ୍ଦ ଆଣି

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କ ହସ୍ତରେ ଅପଣ କରିଦେଲେ ॥ ୧॥ 6/6ନ/୧/୭

ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ ପଗ୍ବରିଲେ ଭଗବନ୍‌ ! ସତ୍ରାଜିତ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମକ୍କ ପାଖରେ କି ଅପରାଧ କରିଥୂଲେ ୨

ସତ୍ରାଜିତଃ କିମକରୋଦ୍ ବ୍ରହୁଟ୍‌ କୃଷ୍ଣସ୍ୟ କିଳ୍‌ବିଷମ୍‌ । ସ୍ଯମନ୍ତକଃ କୁତସ୍ତସ୍ୟ କସ୍ମାଦୃ ଦତ୍ତା ସୁତା ହରେଃ ॥ ୨

ତାଙ୍କୁ ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି କେଉଁଠୂ ମିଳିଲାମ୨ ଏବଂ ସେ କାହିଁକି ନିଜ କନ୍ଯାକୁ ଆଣି ଶ୍ରୀକୃଷ୍କର୍ଜୁ ପ୍ରଦାନ

ଭୀଶୂଳ ଜବଚ

ଥିଲେ ଭଗବାନ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ବଡ଼ ଭକ୍ତ। ତାଙ୍କ ଭକ୍ତିରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ସୂର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍କର ଘନିଷ୍ଟ ମିତ୍ର ହୋଇଯାଇଥୂଲେ ।

କଲେ 2୮ ॥ ୨॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଲେ - ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସତ୍ରାଜିତ

ଆସୀତ଼ ସତ୍ରାଜିତଃ ସୂକ୍ୟ୍ୟୋ ଭକ୍ତ ସ୍ୟ ପରମଃ ସଖା । ସେହି ସୂର୍ଯ୍ୟଭଗବାନ ହିଁ ତାବ୍ଚ୍ଚ ଉପରେ ପ୍ରସନ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରୀତସ୍ତସ୍ମେ ମଣିଂ ପ୍ରାଦାତ୍‌ ସୂକ୍ଯ୍ୟସ୍ତୁଷ୍ଟଃ ସ୍ୟମନ୍ତକମ୍‌ ॥ ୩ ତାଙ୍ଗୁ ସ୍ୟମନ୍ତକ ମଣି ଦେଇଥିଲେ ॥ ୩॥ ସେହି ମଣିଟି ଗଳାରେ ଲମ୍ମାଇ ସତ୍ରାଜିତ ଏପରି ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଦିଶିଲେ ଯେ, ସ ତଂ ବିଭ୍ରନ୍‌ ମଣିଂ କଣ୍ଠେ ଭ୍ରାଜମାନୋ ଯଥା ରବିଃ । ପ୍ରବିଷ୍ଟ୍ୟୋ ହରାରକାଂ ରାଜଂସ୍ତେଜସା ନୋପଲ କ୍ଷିତଃ ॥ ୪

ତଂ ବିଲୋକ୍ୟ ଜନା ଦୁରାତ୍ରେଜସା ମୁଷ୍ଟଦୃଷ୍ଟୟଃ। ଦୀବ୍ୟତେଃକ୍ଷୈଭିଗବତେ ଶଶଂସୁଃ ସୂକ୍ଷ୍ୟଶ୍କିତାଃ ॥ ୫

ନାରାୟଣ ନମସ୍ତେଃସ୍ତୁ ଶଙ୍ଖଂଚକ୍ର ଗଦାଧର । ଦାମୋଦରାର ବିନ୍ଦାକ୍ଷ ଗୋବିନ୍ଦ ଯଦ୍ରୁନନ୍ଦନ॥ ୬

ଦେଖୁ ମନେହେଲା, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ବୟଂ ସୂର୍ଯ୍ଯ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ସେହି ମଣି ବେକରେ ପକାଇ ସତ୍ରାଜିତ ଦ଼ାରକା ଆସିଲେ। ମଣି ହେତୁ ସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ତେଜସ୍ଵୀ ଦିଶୁଥୂବାରୁ, ତାଙ୍କୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ଲୋକମାନର୍କ୍ରୀର ଆଖ୍ଛ ଝଲସିଗଲା; ଦୂରରୁ ସେମାନେ ତାଙ୍କୀ ଚିହ୍ନିପାରିଲେ

ନାହିଁ। ସେମାନେ ଭାବିଲେ, ବୋଧହୁଏ ସ୍ବୟଂ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବ ଆସୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସେମାନେ ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣର୍ଦ୍ୀ ପାଖକୁ ଆସି ତାଙ୍ଗୁ ଏହି ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦେଲେ। ସେତେବେଳକୁ ଭଗବାନ ପଶା ଖେଳୁଥୂଲେ ॥ ୪,୫ ॥ ଲୋକେ ଜଣାଇଲେ, “ହେ ଶରବ୍ଝଂ-ଚକ୍ର-ଗଦାଧାରୀ ନାରାୟଣ। ହେ କମଳନୟନ ଦାମୋଦର! ହେ ଯଦୁବଂଶଶିରୋମଣି ! ଆପଣଙ୍କୁ ନମସ୍କାର ॥ ୬ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୬

× ଦଶମ

ଏଷ ଆୟାତି ସବିତା ଡ଼ାଂ ଦିଦୃକ୍ଷୁଜିଗସ୍ତତେ।

ସ୍ତ *

497

ହେ ଜଗଦୀଶ୍ଵର ! ଦେଖନ୍ତୁ, ପ୍ରଖର ରଶ୍ମିଧାରୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବ କିପରି ଲୋକଙ୍କ ଆଖିକୁ ଝଲସାଇଦେଇ ଆପଣଙ୍କ ଦର୍ଶନ

ମୁଷ୍ଫନ୍‌ ଗଭସ୍ତିଚକ୍ରେଣ ନୃଣାଂ ଚକ୍ଷୁଂଷି ତିଗ୍ମଗୁଃ॥ ୭ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଆସୁଛନ୍ତି॥ ୭॥ ହେ ପ୍ରଭୁ। ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନନ୍ନ଼ିଚ୍ଛନ୍ତି ତେମାଗିଂ ତ୍ରିଲେ।କ୍ୟାଂ ବିବୁଧଷିଭାଃ ।

ଜ୍ଞାଡ଼ାଦ୍ୟ ଗୃଢ଼ଂ ଯଦୁଷୁ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ତାଂ ଯାତ୍ୟଜଃ ପ୍ରଭୋ ॥ ୮ ଖୀଶୁଳ ଜବାଚ ନିଶମ୍ୟ

ବାଳବଚନଂ

ପ୍ରହସ୍ଯାମୂୂଜଲେ।ଚନଃ।

ପ୍ରାହ ନାସୌ ରବିଦୈବଃ ସତ୍ରାଜିନ୍ମଣିନା ଜୃଳଚ୍‌ ॥ ୯ ସତ୍ରାଜିତ ସ୍ଵଗ୍ହଂ ଶ୍ରୀମତୃ କୃତକୌତୁକ ମଙ୍ଗଳମ୍‌ ।

ପ୍ରବିଶ୍ୟ ଦେବସଦନେ ମଣିଂ ବିପ୍ରୈନ୍ଯିବେଶୟତୃ॥ ୧୦

ଦିନେ

ଦିନେ

ସ୍ବଣ୍ତିଭାରାନଷ୍ଟୌ ସ ସୂଜତି ପ୍ରଭୋ ।

ଦୁର୍ଭିକ୍ଷମା୍ଯ୍ୟରିଷ୍ଟ୍ାନି ସପାଧ୍ଵବ୍ୟାଧୟୋଃ ଶୁଭାଃ ।

ଦେବତାମାନେ ଆପଣଙ୍କ ପାଇବାର ମାର୍ଟା ତିନିଲୋକଯାକରେ ଖୋଜି ହେଉଛନ୍ତି ସିନା, ମାର୍ଗ ପାଉନାହାନ୍ତି। ଆପଣ ଆସି

ଯଦୁବଂଶରେ ଜାତ ହୋଇ ଏଠାରେ ଗୋପନରେ ଅଛନ୍ତି ଜାଣି ଆପଣର୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାଲାଗି ଆଜି ସ୍ବୟଂ ସୂର୍ଯ୍ୟନାରାୟଣ ଆସୁଛନ୍ତି ।” ॥ ୮ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲି ଲେ -¬ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଅଜ୍ଞ ଲୋକଟ୍ଦ୍ରର ଏପରି କଥା ଶୁଣି ଭଗବାନ ହସି ହସି

କହିଲେ, “ଆରେ ଭାଇ! ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବ ନୂହନ୍ତିଃ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ସତ୍ରାଜିତ। ମଣି ହେତୁ ସେ ଏପରି ଉଜ୍ପଳ ଦେଖା ଯାଉଛନ୍ତି” ॥ ୯ ॥ ନଗରକୁ ଆସି ସତ୍ରାଜିତ ନିଜର ମହଲକୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ | ତାଙ୍କର ଶୁଭାଗମନ ଉପଲକ୍ଷେ ଘରେ ମଙ୍ଗଳଉସବ ପାଳନ କରାଯାଉଥାଏ। ସେ ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିକୁ ନେଇ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନରଙ୍ସ୍ଧ ଦ୍ବାରା ଗୋଟିଏ ଦେବମନ୍ଦିରରେ

ସ୍ରାପନ କରିଦେଲେ॥ ୧୦॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେହି ମଣି ପ୍ରତିଦିନ ଆଠ ଭାରଂ ସୁବଘ୍ର୍ର ପ୍ରଦାନ କରେ । ପୁଣି

ସେହି ମଣି ଯେଉଁଠାରେ ପୂଜିତ ହୁଏ, ସେଠାରେ ଦୁଭିକ୍ଷ, ମହାମାରୀ, ଗ୍ରହପୀଡ଼ା, ସର୍ପଭୟ, ମାନସିକ ଓ ଶାରୀରିକ ବ୍ଯଥା ତଥା ମାୟାବୀମାନର୍କ୍ରର କୌଣସି ଉପଦ୍ରବ ମଧ୍ଯ ହୁଏ ନାହିଁ। ୧୧॥ ଥରେ କଥାପ୍ରସଇଗଂରେ ଭଗବାନ

ନ ସନ୍ତି ମାୟିନସ୍ତତ୍ବ ତ୍ର ଯତ୍ରାସ୍ତେଃ ଭ୍ୟର୍ଚ୍ଚିତୋ ମଣିଃ ॥ ୧୧

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହି ମଣିଟି ରାଜା ଉଗ୍ରସେନର୍କୁ ଦେଇଦେବା

ସ ଯାଚିତୋ ମଣିଂ କ୍ସାପି ଯଦୁରାଜାୟ ଶୌରିଣା ।

ପାଇଁ ସତ୍ରାଜିତଙ୍କୁ କହିଥୂଲେ। କିନ୍ତୁ ସତ୍ରାଜିତ ଏତେ ଅଥଥଲୋଲୁପ ଥଲେ ଯେ, ସେ ଭଗବାନଙ୍କ କଥା ମାନିଲେ ନାହି-- ଭଗବାନଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ଉଲୁଲଘଂନ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ମଧ୍ଯ ଟିକିଏ ଭାବିଲେ ନାହିଁ ॥ ୧୨॥

ନୈବାଥିକାମୁକଃ ପ୍ରାଦାଦୃ ଯାଟବୁ୍‌ଞାଭଙ୍ଗମତକିୟନୁ଼ ॥ ୧୨

ଦିନକର କଥା। ସତ୍ରାଜିତର୍କ୍ଵ ଭାଇ ପ୍ରସେନ ସେହି

ତମେକଦା ମଣିଂ କଣ୍ଠେ ପ୍ରତିମୁଚ୍ୟ ମହାପ୍ରଭମ୍‌|

ପ୍ରସେନୋ ହୟମାରୁହ୍ୟ ମୂଗୟାଂ ବ୍ୟଚରଦୃ ବନେ॥ ୧୩

ଜ୍ଯୋତିମିୟ ମଣିଟି ଗଳାରେ ଲମ୍ବାଇ, ଘୋଡ଼ାରେ ବସି ଶିକାର କରିବ ବୋଲି ବଣକୁ ଗ୍ବଲିଗଲା॥ ୧୩ ॥ ବଣରେ ଗୋଟିଏ ସିଂହ ଆକ୍ରମଣ କରି ତାକୁ ଓ ତାଂଘୋଡ଼ାକୁ

ମାରିଦେଲା ଏବଂ ସେହି ମଣିଟି ନେଇ ଗୋଟିଏ ପର୍ବତ ପ୍ରସେନଂ ସହୟଂ ହଡ଼ା ମଣମାଚ୍ଛିଦ୍ୟ କେସରୀ। ଗିରିଂ

ବିଶଞ୍ଞାମ୍ବବତା ¥ ଭାରର

ନିହତୋ

ପରିମାଣ ଏହିପରି

ମଣିମିଚ୍ଛତା॥ ୧୪

ଗୁଖଖାରେ ପଶିଗଲା।

କିନ୍ତୁ ସେ ଗୁମ୍ହରେ ପଶୁ ପଶୁ

ଭଲୁକରାଜ ଜାମ୍ଭବାନ ଆସି ତାକୁ ମାରିଦେଲେ ଓ ସେହି ମଣିଟି ନେଇ ସେ ନିଜ ଗୁଅାରେ ପଶିଗଲେ ଏବଂ

:--

ଗ୍ରରି ବ୍ରୀହି (ଧାନ) କୁ ଏକ ଗୁଞ୍ଜା (କାଇଁଚ), ପାଞ୍ଚ ଗୁଞ୍ଜାକୁ ଏକପଣ, ଆଠ ପଣକୁ ଏକ ଧରଣ, ଆଠ ଧରଣକୁ ଏକ କର୍ଷ (ତୋଳା), ଗ୍ଵବରି କଷ୍ଷିକୁ ଏକପଳ, ଶହେ ପଳକୁ ଏକ ତୁଳା ଓ କୋଡ଼ିଏ ତୂଳାକୁ ଏକ ଭାର କୁହାଯାଏ। ଉପରୋକ୍ତ ହିସାବରେ ୧ ଭାର=୮୦୦୦ କର୍ଷ। ୧ କର୍ଷ (ତୋଳା) ଆଜିର ଓଜନରେ ୧୧.୬୬୪ ଗ୍ରାମ୍‌ ହେଉଥୂବାରୁ ୮ ଭାର ସୁନାର ଓଜନ ହେବ ୬୪୦୦୦×୧୧.୬୬୪=୭୪୬ କିଲୋ ୪୯୬ ଗ୍ରାମ୍‌।

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

498

ସୋଃପି ଚକ୍ତେ କୁମାରସ୍ୟ ମଣିଂ କ୍ରୀଡ଼ନକଂ ବିଳେ ।

ଅପଶ୍ୟନ୍‌ ଭ୍ରାତରଂ ଭ୍ରାତା ସତ୍ରାଜିତ଼ ପକ୍ଷ୍ୟତପ୍ୟତ ॥ ୧୫

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫ ୬

ଗୁଖ୍ମଆରେ ଖେଳିବା ନିମନ୍ତେ ପିଲାର୍ଦ୍ୁ ମଣିଟି ଦେଇଦେଲେ। ଏପଟେ ଭାଇ ପ୍ରସେନ ବଣରୁ ନ ଫେରିବାରୁ ସତ୍ରାଜିତଙ୍ସ୍ ମନରେ ବଡ଼ ଦୁଃଖ ହେଲା॥ ୧୪,୧୫ ॥ ସେ କହିଲେ, “ମୋ ଭାଇ ଗଳାରେ ମଣିଟି ଲମ୍ବାଇ ବଣକୁ ଯାଇଥୁଲା; ସମ୍ଭବତଃ

ପ୍ରାୟଃ କୃଷ୍ଣେନ ନିହତୋ ମଣିଗ୍ରୀବୋ ବନ ଗତଃ ।

ଭ୍ରାତା ମମେତି ତହ୍ଚୁଡ଼ା କଣ୍ଚୈ କଣ୍ଡୈଃଜପଞ୍ଜନାଃ ॥ ୧୬

ଭଗବାଂସ୍ତଦୁପଶ୍ରୁତ୍ୟ

ଦୁଯିଶୋ

ଲିପ୍ତମାମ୍ବୂନି।

ମାଙ୍ଗୁଂ ପ୍ରସେନପଦବୀମନୂପଦ୍ୟତ ନାଗରୈଃ ॥ ୧୭

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ହିଁ ମଣିଲୋଭରେ

ମାରିଦେଲେ।”

ସତ୍ରାଜିତଚ୍ଚ୍ଚ

ନିଜ ଭିତରେ

ଫୁସ୍‌ଫାସ୍‌ ହେଲେ।॥

ମୋ

ଭାଇକୁ

କଥାଶୁଣି ଲୋକେ

୧୬॥

ନିଜ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍କ

ଯେତେବେଳେ ଶୁଣିଲେ ଯେ, ସତ୍ରାଜିତ ତାଙ୍କର ମୁଣ୍ଡରେ କଳଙ୍କ୍କର ଟୀକା ଲଗାଇଦେଲେଣି, ସେତେବେଳେ ସେହି କଳର୍ଚ୍ଚ ଧୋଇବାଲାଗି (ସତ୍ଯ ଉନ୍ମୋଚନ ପାଇଁ) ସେ କେତେକ ଭଦ୍ରଲୋକଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ପ୍ରସେନକୁ ଖୋଜିବା ପାଇଁ ବଣକୁ ଗଲେ॥ ୧୭॥ ବଣରେ ଖୋଜୁ ଖୋଜୁ ଲୋକେ ଦେଖୁବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ, ସିଂହ ଆକ୍ରମଣରେ ପ୍ରସେନ ଓ ତା” ଘୋଡ଼ା ମରିଯାଇଛନ୍ତି। ସିଂହର ପାଦ ଚିହ୍ନ

ହତଂ ପ୍ରସେନମଶ୍ବଂ ଚ ବୀକ୍ଷ୍ୟ କେସରିଣା ବନେ ।

ତଂ ଗ୍ବଦ୍ରିପ୍ରଷ୍ଠେ ନିହତମୂକ୍ଷେଣ ଦଦୃଶୁଜିନାଃ॥ ୧୮

ଦେଖୁ ଦେଖୁ ପର୍ବତ ଉପରକୁ ଯିବାବେଳେ ସେମାନେ ଦେଖୁବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ, ସିଂହଟା ମଧ୍ଯ ଭାଲୁ ଆକ୍ରମଣରେ ମରିଯାଇଛି ॥ ୧୮ ॥

ଅନ୍ୟମାନର୍ଦ୍ୁ ପର୍ବତର ଗୁଅଁମହଁ ଆଗରେ ଜଗାଇଦେଇ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏକାକୀ ଭଲ୍ୁକରାଜଙ୍କର ଭୟର୍ଦ୍ଦର ଗୁମା ଭିତରେ ପଶିଗଲେ। ଗୁମ୍ଫା ଭିତରଟା ଭୀଷଣ ଅନ୍ଧାର ରକ୍ଷରାଜବିଳଂ ଭୀମମନ୍ଧଦେନ ତମସାଃଏ ବୃତମ୍‌ | ହୋଇଥାଏ ॥ ୧୯ ॥ ଭଗବାନ ଗୁମ୍ଫା ଭିତରେ ପଶି କିଛି ଏକୋ ବିବେଶ ଭଗବାନବସାପ୍ୟ ବହିଃ ପ୍ରଜାଃ ॥ ୧୯ ଦୂର ଯିବା ପରେ ଦେଖୂଲେ ଯେ, ଛୋଟ ପିଲାମାନେ ସେହି ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିଟି ଧରି ଖେଳୁଛନ୍ତି। ସେ ସେହି ମଣିଟି ନେଇ ଆସିବା ନିମନ୍ତେ ଛୁଆତବ୍ଚ୍ଚ ପାଖକୁ ତତ୍ର ଦୃଷ୍ଟ୍ଟା ମଣିଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବାଳକ୍କଟୀଡ଼ନକଂ କୃତମ୍‌| ଗଲେ॥ ୨୦॥ ସେଠାରେ ଜଣେ ଧାଭ ବସି ପିଲାର୍ଦୁ ଖେଳାଉଥୂଲା। ଗୁମ୍ପହ ଭିତରେ ଜଣେ ଅପରିଚିତ ଲୋକ ହତ୍ତୁଂ କୃତମତିସ୍ତସ୍ମିନ୍ଵବତସ୍େଃଭିକାନ୍ତିକେ ॥ ୨୦ ପଶିଯାଇଛି ଦେଖୂ ସେ ଭୟରେ ଚିକାର କରି ଉଠିଲା। ଚିକ୍ନାର ଶୁଣି ପରମବୀର ଭଲୁକରାଜ ଜାମ୍ବବାନ୍‌ କ୍ରୋଧରେ

ତମପୂବଂ ନରଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ା ଧାତ୍ରୀ ବୁକ୍ରୋଶ ଭୀତବତଡ୍‌ । ତହ୍ଛୁତାଭ୍ୟଦ୍ରବତ଼ କୃଦ୍ଧୋ ଜାମ୍ବବାନ୍‌ ବଳିନା' ବରଃ ॥ ୨୧

ସ ବୈ ଭଗବତା ତେନ ଯୁଯୁଧେ ସ୍ବାମିନା ମୂନଃ ।

ଧାଇଁ ଆସିଲେ॥ ୨୧॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଜାମ୍ବବାନ୍‌ ତ ସେତେବେଳେ କୁଦ୍ଧ ହୋଇ ଯାଇଥାନ୍ରି। ସେ ଶ୍ରୀକୂସ୍ମାର୍ସୂ ଦେଖୁ ଜଣେ ସାଧାରଣ ମନୁଷ୍ଯ ବୋଲି ଭାବିଦେଲେ; ସେ

ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚର

ସୂତୁମୁଳମୁଭୟୋବିଜିଗୀଷତୋଃ |

ଆଯୁଧାଶ୍ମଦୁମୈଦୋର୍ଭିଃ କ୍ରବ୍ୟାଥୈ ଶ୍ୟେନୟୋରିବ ॥ ୨୩

ଜାଣିପାରିଲେ

ଯେପରି

ଲଢ଼େଇ

କରନ୍ତି,

ବିଜୟ

ଇଚ୍ଛାରେ

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ଜାମ୍ବବାନ୍‌ ସେହିପରି ଘମାଘୋଟ ଲଢ଼େଇ

ଦୁନ୍ଦ୍ଯୁଦ୍ଧ

ପ୍ରଭାବ

ନାହିଁ। ତେଣୁ ସେ ନିଜ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମକ୍ନ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲେ ॥ ୨୨॥ ଖଣ୍ଚିଏ ମାଂସ ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଛଞ୍ଚାଣ

ପୁରୁଷ ପ୍ରାକୃତ' ମତ଼ା କୁପିତୋ ନାନୁଭାବବିତ଼ ॥ ୨୨

ମହିମା ଓ

ସେମାନେ

କରିବାକୁ

ଲାଗିଲେ।

ପ୍ରଥମେ

ପ୍ରଥମେ

ତ

ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଧରି ଲଢ଼ିଲେ; କିନ୍ତୁ ତା'ପରେ

ଢେଲା ପଥର ମରାମରି ହେଲେ। ତାଂପରେ ସେମାନେ ଗଛ ଉପାଡ଼ି ସେଥୁରେ ମରାମରି ହେଲେ। ଶେଷରେ ଦୁହିର୍ଚ୍ଚ ଭିତରେ ବାହୁଯୁଦ୍ଧ ହେଲା ॥ ୨୩॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୬]

+ ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ »

୨୭ ଆସୀତ୍ତଦଷ୍ଟ୍ାବିଂ ରେ

499

ଛା ¬

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ବଜ୍ର ପରି ରୟ ୨ ୦ ; ମୁଥମାନ ମରାମରି ହୋଇ ଦିନରାତି ଅବିଶ୍ରାନ୍ତ ଭାବରେ

ବଜ୍ରନିଷ୍ଟୋଷପରୁଷୈର ବିଶ୍ରମମହର୍ନିଶମ୍‌

॥ ୨୪ ।ଲଢ଼ୁ ଲଢୁ ଅଠେଇଶ ଦିନ ବିତିଗଲା ॥ ୨୪ ॥ ଶେଷରେ

5 5ଲ।]= ଥନ୍ ତ୍ଵାବନଷ୍ଠାତନିଷ୍ପାଷ୍ଟାଙ୍ଗୋଁରୂୁବକନ୍ଧନଃ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ଭୀଷଣ ମୁଥମାତ଼ରେ ଜାମ୍ବବାନ୍କ୍ର ଦେହର ବିଭିନ୍ନ ଗଣ୍ଠି ଭାଇ୍ଁଗଲା। ତାଜ୍ଚ ଦେହର ବଳ ଓ ଉତ୍ସାହ `

କୃଂଧମୁ

ଧା

କ୍ଷୀଣସତ୍ତ୍ଵଃ

ସ୍ଵିନ୍ନଗାତ୍ରସ୍ତମାହାତୀବ

।

ବିସ୍ମିତଃ॥ ୨୫

ଜାନେ ଡ଼ାଂ ସବିଭୂତାନାଂ ପ୍ରାଣ ଓଜଃ ସହୋ ବଳମ୍‌ |

ବିଷ୍ଣୁ ପୁରାଣପୁରୂଷଂ

ପ୍ରଭବିଷ୍କୁମଧୀଶ୍ବରମ୍‌ ॥ ୨୬

ତୂଂ ହି ବିଶ୍ଵସୂପଜାଂ ସ୍ରଷ୍ଟା ସ୍ୂଜ୍ୟାନାମପି ଯଚ୍ଚ ସତ୍ବ ।

ହଜିଗଲା । ଦେହସାରା ଝାଳରେ ତିନ୍ତୈଗଲା। ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ

ଚକିତ ହୋଇ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍ପଙ୍କୁ କହିଲେ-।॥ ୨୫॥ “ହେ ପ୍ରଭୁ! ମୁଁ ଏଥର ଜାଣିଗଲି ଯେ, ଆପଣ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ସ୍ଵାମୀ, ରକ୍ଷକ ଓ ପୁରାଣପୁରୁଷ ଭଗବାନ ବିସ୍ଫ ।ଆପଣ ହିଁ ସମସ୍ତଙ୍କର ପ୍ରାଣ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟବଳ,

ମନୋବଳ

ଓ ଶରୀରବଳ ॥ ୨୬॥ ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି

ବିଶ୍ବର ରଚୟିତା ବ୍ରହ୍ମା ଆଦିଚ୍ଚ୍ର ମଧ୍ଯ ସୂଷ୍ଟକର୍ତା। ସୂଷ୍କ୍ର ସକଳ ପଦାର୍ଥମାନଙ୍କ ଭିତରେ ବି ଆପଣ ହିଁ

ସତ୍ତାରୂପରେ ବିରାଜମାନ । କାଳର ଯେତେସବୁ ଅଙ୍ଗ କାଳଃ କଳୟତାମୀଶଃ ପର ଆମ୍ମା ତଥାଅମୁନାମ୍‌ || ୨୭ ବିଭାଗ ରହିଛି, ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସେସବୁର ନିୟାମକ ପରମ କାଳ ଏବଂ ଶରୀରଭେଦରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରତୀୟମାନ

ଯସ୍ୟେଷଦୁଳଳିତରୋଷକ ଟାକ୍ଷମୋକ୍ଷେ-

ବିମ୍ଦ୍ାଦିଶତବ କ୍ଷୁଭିତନକ୍ରତି ମିର୍ଗଂଳୋଃବ୍ିଃ । ସେତୁଃ କୃତଃ ସ୍ଵଯଶ ଉଦ୍ଜଳିତା ଚ ଲର୍ଚ୍ଚା ରକ୍ଷଃଶିରାଂସି

ଇତି

ଭୁବି ପେତୁରିଷୁକ୍ଷତାନି ॥ ୨୮

ବିଜ୍ଞାତବିଜ୍ଞାନମୂକ୍ଷରାଜାନ ମବ୍ୟୁତଃ ।

ବ୍ୟାଜହାର ମହାରାଜ ଭଗବାନ୍‌ ଦେବକୀସୁତଃ ॥ ୨୯

ହେଉଥୁବା ଅନ୍ତରାମ୍ରାମାନନ୍କର ପରମ ଆମ୍ରା॥ ୨୭ ॥ ହେ ପ୍ରଭୁ। ମୋର ମନେଅଛି, ଆପଣ ସାମାନ୍ୟମାତ୍ର କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କରି କୁଟିଳ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଟିକିଏ ଗ୍ରଵହିଦେବାମାତ୍ରେ ସମୁଦ୍ରରେ ରହୁଥିବା ବଡ଼ ବଡ଼ ଘଡ଼ିଆଳ ଓ ମଗର ମଧ୍ଯ ଭୟରେ ଅସ୍ତବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଯାଇଥୁଲେ ଏବଂ ସମୁଦ୍ର ଆପଣଙ୍କୁ ମାର୍ଗ ଦେଇ ଦେଇଥୁଲା ।ତା'ଫଳରେ ଆପଣ ସମୁଦ୍ରରେ ସେତୂ ବାନ୍ଧି ସୁନ୍ଦର ଯଶ ସ୍ଥାପନ କରିଥୁଲେ ଓ ଲର୍ଚା ବିଧ୍ଵସ କରିଥୂିଲେ। ଆପଣଙ୍କ ବାଣର ଆଘାତରେ ରାକ୍ଷସମାନର୍କ୍ଚର ଶିର ଛିନ୍ତଭିନ୍ନ ହୋଇ ତଳେ ଗଦା ହୋଇ

ପଡ଼ିଥୁଲା। (ତେଣୁ ଆପଣ ହିଁ ମୋର ସେହି ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମ;

ବର୍ତମାନ ଆପଣ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରୂପରେ ଆସିଛନ୍ତି) |” ॥ ୨୮ ॥ ଅଭିମୂଶ୍ୟାରବିନ୍ଦାକ୍ଷଃ ପାଣିନା ଶଙ୍କ୍ପରେଣ ତମ୍‌। କୃପୟା ପରୟା ଭକ୍ତଂ ପ୍ରେମଗମ୍ବୀରୟା ଗିରା ॥ ୩୦

ମଣିହେତୋରିହ ପ୍ରାପ୍ତା ବୟମୃକ୍ଷପତେ ବିଳମ୍‌।

ମିଥ୍ୟାଭିଶାପଂ

ପ୍ରମୂଜନ୍ତାମ୍ବନୋ

ମଣିନାମୁନା ॥ ୩୧

ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ସ୍ବାଂ ହୁହିତରଂ କନ୍ୟା ଜାମ୍ବବତୀଂ ମୁଦା ।

ଅଵିଣାଥିଂ ସ ମଣିନା କୃଷ୍ଣାୟୋପଜହାର ହ॥ ୩୨

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଭଲୁକରାଜ ଜାମ୍ବବାନ୍‌ ଭଗବାନଙ୍କୁ

ଚିହ୍ନିପାରିଲାରୁ କମଳନୟନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ପରମ କଲ୍ଯାଣକାରୀ ଶୀତଳ କରକମଳରେ ତାଙ୍କର ଶରୀରକୁ ଆଉଁସିଦେଲେ ଏବଂ ଅହୈତୁକୀ କୃପାହେତୁ ପ୍ରେମଗମ୍ଭୀର ବାଣୀରେ ନିଜର ଭକ୍ତ ଜାମ୍ବବାନକ୍କୁ କହିଲେ-¬|| ୨୯,୩୦ |॥

ହେ ଭଲ୍ଲକରାଜ! ମଣିଟି ନେବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ମୁଁ ତୁମ ଗୁଖ୍ମାକୁ ଆସିଥୂଲି। ଏହି ମଣିଟି ନେଇ ମୁଁ ମୋଉପରେ ଲାଗିଥୂବା ମିଥ୍ଯା କଳଚ୍କୀ ଧୋଇବାକୁ ଗ୍ବରହେଁ।” ॥ ୩୧॥ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର କଥା ଶୁଣି ଜାମ୍ବବାନ୍‌ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦରେ ତାଙ୍ଟୁ ପୂଜା କରିବା ନିମନ୍ତେ, ସେହି ମଣିଟି ସହିତ ନିଜର

କନ୍ୟା ଜାମ୍ବବତୀଙ୍ଗୁ ତାଜ୍କୀ ଚରଣରେ ସମର୍ପି ଦେଲେ ॥ ୩୨ ॥

500

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୬

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ *

ଅଦୃଷ୍ଟ୍ା ନିଗିମଂ ଶୌରେଃ ପ୍ରବିଷ୍ଟସ୍ୟ ବିଳଂ ଜନାଃ । ପ୍ରତୀକ୍ଷ୍ୟ ହ଼ାଦଶାହାନି ଦୁଃଖିତାଃ ସ୍ଵପୁରଂ ଯଯୁଃ ॥ ୩୩

ନିଶମ୍ୟ ଦେବକୀ ଦେବୀ ରୁକ୍ି ଣ୍ୟାନକ ଦୁନ୍ଦୁଭିଃ ।

ସୁହୃଦୋ ଜ୍ଞାତୟୋଃଶୋଚଟ୍‌ ବିଳାତ଼ କୃଷ୍ଣମନିଗିତମ୍‌ ॥ ୩୪ ସତ୍ରାଜିତଂ ଶପନ୍ତସ୍ତେ ଦୁଃଖିତା ଦ୍ରାରକୌକ ସଃ ।

ଉପତସୁମିହାମାୟାଂ ଦୁଗାଂ କୃଷ୍ଠୋପଲ ବ୍ରୟେ॥ ୩୫ ତେଷାଂ ତୁ ଦେବ୍ୟୁପସ୍ପାନାତ ପ୍ରତ୍ୟାଦିଷ୍ଟାଶିଷା ସ ଚ ।

ପ୍ରାଦୁବିଭୂବ ସିଦ୍ଧାଥିଃ ସଦାରୋ ହଷିୟନ୍‌ ହରିଃ ॥ ୩୬

ଭଗବାନ ଯେଉଁ ଲେକଙ୍କୁ ଗୁହମ୮ଅ ବାହାରେ ଜଗାଇଦେଇ ଯାଇଥୁଲେ, ସେମାନେ ସେଠାରେ ବାରଦିନ ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କଲେ। କିନ୍ତୁ ବାରଦିନ ପରେ ବି ଶ୍ରୀକୃସ୍ଣ ଗୁଖଖାରୁ ନ ବାହାରିବାରୁ ସେମାନେ ଦୁଃଖିତ ମନରେ ଦ୍ବାରକା ଫେରିଗଲେ।॥ ୩୩॥ ମାତା ଦେବକୀ, ରୂକ୍ଷିଣୀ୬ ବସୁଦେବ ତଥା ଅନ୍ୟ ସବୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଓ କୁଟୁମ୍ବ ଲୋକେ ଭଗବାନ ଗୁମ୍ଫାରେ ପଶି ଆଉ ବାହାରିଲେ

ନାହିଁ ବୋଲି

ଶୁଣି ବହୁତ

ଦୁଃଖ କଲେ॥

ଦାରକାର ସମସ୍ତେ ସତ୍ରାଜିତର୍ଜୁ ଭସ୍ସନା କଲେ ଓଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ମହାମାୟା ଦୁର୍ଗାଦେବୀର୍କୁ ପୂଜା କରି ତାଚ୍ଚର ଶରଣ ଗଲେ॥ ୩୫॥ ସେମାନର୍କ୍ ପୂଜାରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ମହାମାୟା ସେମାନକ୍ଦୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଲେ। ଏତିକିବେଳେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାର୍କ୍ର କାର୍ଯ୍ୟରେ ସଫଳ ହୋଇ ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି ଓ ନବବଧୂ ଜାମ୍ବବତୀଙ୍କୁ ଧରି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ତ କରିବା ସହିତ ସେଠାରେ

ଆବିର୍ଭୂତ

ହୋଇଗଲେ॥ ୩୬॥

ଭଗବାନ

ନବବଧୂ ଜାମ୍ଭବତୀରଙ୍କୁ ଧରି, ଗଳାରେ

ଉପଲଭ୍ୟ ହୃଷୀକେଶଂ ମୂତଂ ପୁନରି ବାଗତମ୍‌ |

ସହ ପନ୍ୟା ମଣିଗ୍ରୀବଂ ସବୈ ଜାତମହୋସବାଃ ॥ ୩୭ ସତ୍ରାଜିତଂ ସମାହୂୟ ସଭାୟାଂ ରାଜସନ୍ନିଧୋ।

ପ୍ରାପ୍ରି" ଗ୍ଵରଖ୍ୟାୟ ଭଗବାନ ମଣିଂ ତସ୍ମୈ ନ୍ୟବେଦୟତ଼॥ ୩୮ ସ ଗ୍ରତିବ୍ରୀଡ଼ିତୋ ରନ୍ନଂ ଗୃହୀତ଼ାବାଙ୍ମୁଖସ୍ତତଃ| ଅନୁତପ୍ୟମାନୋ ଭବନମଗମତ଼ ସ୍ଵେନ ପାପ୍ନନା ॥ ୩୯

ସୋଃ ନୁଧ୍ୟାୟ ସ୍ତଦେବାଘ' ବଳବଦୃବିଗ୍ରହାକୁଳଃ ।

୩୪॥

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି

ଝୁଲାଇ ଦ଼ାରକାରେ ଦର୍ଶନ ଦେବାରୁ ମୂତ ବ୍ଯକ୍ତିର ପୁନରାଗମନ ହେଲେ ଲୋକେ ଯେପରି ଆନନ୍ଦିତ ହୁଅନ୍ତି। ଦ଼ାରକାବାସୀମାନେ ସେହିପରି ପରମାନନ୍ଦରେ ମଗ୍ନ ହୋଇଗଲେ ॥ ୩୭ ॥ ତା'ପରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍ଫ ସତ୍ରାଜିତଙ୍ତୁ ମହାରାଜା ଉଗ୍ରସେନଙ୍କ୍ ରାଜସଭାକୁ ଡକାଇଲେ ଏବଂ ମଣି କିପରି

ଭାବରେ ମିଳିଲା, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ସେହିଟି ସତ୍ରାଜିତର୍କୁ ଦେଇଦେଲେ ॥ ୩୮ ॥ ଏ ଘଟଣା ଜାଣି, ସତ୍ରାଜିତ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲଳିତ ହୋଇଗଲେ।

ମଣିଟି ସେ ନେଲେ

ସତ, କିନ୍ତୁ

ତାର୍କ୍ନ ମୁହଁ ତଳକୁ ପୋତି ହୋଇଗଲା। ନିଜେ କରିଥୁବା ଅପରାଧ ନିମନ୍ତେ ସେ ବଡ଼ ଅନୁତାପ କଲେ। ଯାହା ହେଉ, କୋଣସି ପ୍ରକାରେ ସେ ଘରକୁ ଫେରିଗଲେ || ୩୯ |॥ ତାଙ୍କର ମନଶୃକ୍ଷୁରେ ନିରନ୍ତର ତାଙ୍କର ଅପରାଧଟି ନାଚିଲା । ବଳବାନ୍‌ (ଭଗବାନ) ଜୀ ସହିତ ଶତ୍ରୁତା କରିଥୂୁବାରୁ ସେ

କଥଂ ମୂଜାମ୍ୟାମୂରଜଃ ପ୍ରସୀଦେଡ଼ ବାଚ୍ୟୁତଃ କଥମ୍‌ ॥ ୪୦

ଭୟଭୀତ ମଧ୍ୟ ହୋଇଗଲେ। ସେ ଭବୁଥାଆନ୍ରି, ““ମୁଁ ମୋ ଅପରାଧ କିପରି ମାର୍ଜନା କରିବି 7 କ'ଣ କଲେ ଭଗବାନ ମୋ ଉପରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହେବେ 7 ॥ ୪୦॥ ମୁଁକ'ଣ କଲେ

କିଂ କୃତ ସାଧୂ ମହ୍ୟଂସ୍ୟାନ୍ନ ଶପେଦୃ ବାଜନୋ ଯଥା ।

ମୋର

ଅଦୀଘଦଶିନଂ କ୍ଷୁଦ୍ରଂ ମୂଢଂ ଦ୍ରବିଣଲେ।ଲୁପମ୍‌ ॥ ୪୧

କଲ୍ଯାଣ ହେବ ଏବଂ ଲୋକେ

ମୋତେ

ନିନ୍ଦା

କରିବେ ନାହିଁ ? ସତରେ ମୁଁ ବଡ଼ ଅଦୂରଦର୍ଶୀ; ମୁଁ କ୍ଷୁଦ୍ରମନା। ଧନଲୋଭରେ ମୁଁ ମୂଢ଼କର୍ମ କରିଦେଲି ॥ ୪୧ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୭]

¥ ଦଶମ

501

ସ୍ନୀନ୍ଧଂ +

ଯାଉଛି, ମୁଁ ମୋର କନ୍ଯାରନ ସୁନ୍ଦରୀ ସତ୍ଯଭାମା ଓ ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି- ଉଭୟ ନେଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଅପ୍ପଣକରିଦେବି ।

ଦାସ୍ୟେ ଦୁହିତରଂ ତସ୍ମେ ସ୍ତ୍ରୀରନ୍ଧଂ ରନ୍ରମେବ ଚ ।

ଏହା ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠତମ ଉପାୟ ହେବ। ଏହାଦ୍ବାରା ମୋର

ଉପାୟୋଃଵୟଂ ସମୀଚୀନସ୍ତସ୍ୟ ଶାନ୍ତିନି ଗ୍ରନ୍ୟଥା ॥ ୪ ୨ ଅପରାଧ ମାର୍ଜନ ହୋଇଯିବ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଉପାୟ ନାହିଁ।”” ॥ ୪୨ ॥ ନିଜ ବିବେକବୁଦ୍ଧିରେ ଏପରି ବିଗ୍ରର କରି ସତ୍ରାଜିତ ସ୍ବୟଂ ଏଥୂନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଯମ କଲେ ଏବଂ ନିଜର କନ୍ଯା ତଥା ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି ଉଭୟ ନେଇ

ଏବଂ ବ୍ୟବସିତୋ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସତ୍ରାଜିତ଼ ସ୍ଵସୁତାଂ ଶୁଭାମ୍‌ । ମଣିଂ ଚ ସ୍ବୟମୁଦ୍ଯମ୍ଯ କୃଷ୍ଣାୟୋପଜହାର ହ॥ ୪୩ ତା“ ସତ୍ୟଭାମା' ଭଗବାନୁପଯେମେ

ଯଥାବିଧ୍ଧ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଅର୍ପିଣ କରିଦେଲେ ॥ ୪୩ ॥ ସତ୍ୟଭାମା ସ୍ଵଭାବ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓଁଦାର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ସଦ୍‌ଗୁଣରେ ସମ୍ପନ୍ନା ଥୂଲେ। ତାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ବହୁ ଲୋକ ଗ୍ବହିଥୂଲେ; କନ୍ଯା ମାଗିବାକୁ ବହୁ ଲୋକ ଆସିଥୁଲେ।କିନ୍ତୁ ବର୍ତମାନଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଧ୍ୂପୂର୍ବକ ତାଜ୍ବର ପାଣିଗ୍ରହଣ କଲେ ॥ ୪୪ ॥

ବହୁଭିଯାଚିତାଂ ଶୀଳରୂ ପୌଦାକ୍ଯ୍ୟଗୁଣାନୁ ତାମ୍‌॥ ୪ ୪ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସତ୍ରାଜିତଙ୍କୁ କହିଲେ, “'ମୁଁସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି ନେବି ନାହିଁ। ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଭକ୍ତ; ତେଣୁ ତାହା ଆପଣର୍ଚ୍ଚ ନିକଟରେ ଥାଉ। ଅବଶ୍ଯ ସେହି ଭଗବାନାହ ନ ମଣିଂ ପ୍ରତୀଚ୍ଛାମୋ ବୟଂ ନୃପ ।

ମଣିର ଫଳ ଉପରେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେଥୂରୁ ମିଳୁଥୁବା ସୁବର୍ଣ୍ଣ

ତବାସ୍ତା' ଦେବଭକ୍ତସ୍ୟବୟଂ ଚ ଫଳଭାଗିନଃ ॥ ୪୫

ଉପରେ ଆମର ଅଧୂକାର ଅଛି। ତେଣୁ ସେଥୁରୁ ମିଳୁଥୂବା ସୁବର୍ଶତକ ଆପଣ ଆମକୁ ଦେଇଦେଉଥୁବେ ।” ॥ ୪୫ ॥

କତି ଭୀମତ୍ତାରବତେ ନହାପୁରା ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂନିତାୟଂ ଦଣମୟଣନ ଜଜତ୍ତଜାର୍କ୍େ ସ୍ୟମନ୍ତଃକୋପାନ୨୦ଳେ ଇଟ୍ପ୍ଥ/ଶତ୭ମ/୫୯///9# // # ୬ //

+++ ଅଥ ଘପୟୂ ପ୍ଚାଶଷମାଃଧ୍ାୟା ସ୍ଯମନ୍ତକ

ହରଣ,

ଶତଧନ୍ନା ବଧ ଓ ଅକୂରଙର୍କୁ ପୁନବାର ଦାରକା ଆବାହନ

ଖୀଣୂଳ ଜବାଚ

ବିଜ୍ଞାତାଥୋଃ ପିଗୋବିନ୍ଦୋ ଦଗ୍ଧାନାକଣ୍ଡ୍ୟ ପାଣ୍ଡବାନ୍‌ ।

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ

ପରୀକ୍ଷିତ!

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂକ୍ତ ଭଲରୂପେ ଜାଣିଥୁଲେ ଯେ, ଜତୁଗ୍ଧହ

ଦାହରେ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରକାର କ୍ଷତି ହୋଇ ନାହିଁ ତଥାପି ସେ ଯେତେବେଳେ ଶୁଣିଲେ ଯେ କୁନ୍ତୀ

କୁନ୍ତୀ ଚକୁଲ୍ୟକରଣେ ସହରାମୋ ଯଯୌ କୁରୂନଚ୍ନ॥ ୧ ଓ ପାଣ୍ଡବମାନେ ପୋଡ଼ି ମରିଗଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ କୂଳପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ସମବେଦନା ଜଣାଇବାକୁ ବଳରାମର୍ବ୍ଚ ସହିତ ହସ୍ତିନାପୁର ଗଲେ ॥ ୧ ॥ ସେଠାରେ

ଭୀଷ୍ମଂ କୃପଂ ସବିଦୁରଂ ଗାନ୍ଧାରୀ” ଦ୍ରୋଣମେବ ଚ ।

ସେ ଭୀଷ୍ମ ପିତାମହ, କୃପାରଗ୍ରର୍ଯ୍ଯକ ବିଦୁର, ଗାନ୍ଧାରୀ ଓ ଦ୍ରୋଣାଗ୍ଟର୍ଯ୍ୟନ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ କଲେ ଏବଂ “ହାୟ ! ହାୟ!

ତୁଲ୍୍ୟଦୁଃଖୌ ଚ ସଙ୍ଗମ୍ୟ ହା କଷ୍ଟମିତି ହୋଚତୁଃ ॥ ୨ କେତେ ବଡ଼ ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା ଘଟି ନ ଗଲା ସତେ !”' କହି ସମବେଦନା ଜଣାଇଲେ।॥ ୨ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଫପ ହସ୍ତିନାପୁର ଗ୍ରବଲିଯିବାରୁ ଦ୍ବାରକାରେ

ଲବ୍‌ଧ୍ଵେତଦନ୍ତରଂ ରାଜନ୍‌ ଶତଧନ୍ମାନମୂଚ ତୁଃ।

ଅକ୍ରକୃତବମାଣୌ ମଣିଃ କସ୍ମାନ୍ତ ଗ୍ପହ୍ଯତେ ॥ ୩

ଅକ୍ୂର ଓ କୃତବର୍ମାଜତୁ ଗୋଟିଏ ସୁଯୋଗ ମିଳିଗଲା। ସେମାନେ ଶତଧନ୍ନାଙ୍ଗ୍ପ ନିକଟକୁ ଆସି କହିଲେ, ““ତୂମେ ସତ୍ରାଜିତ ପାଖରୂ ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିଟା ଛଡ଼ାଇ ଆଣୁନା

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

502

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୭

ଯୋଃ ସ୍ମଭ୍ୟଂ ସଂପ୍ରତିଶୁତ୍ୟ କନ୍ୟାରନ୍ଂ ବିଗହ୍ୟି ନଃ ।

କାହିଁକି ୮ ॥

କୃଷ୍ଣାୟାଦାନ୍ନ ସତ୍ରାଜିତ଼ କସ୍ମାଡ଼ ଭ୍ରାତରମନୁୟାତ୍॥ ୪

ଦେଇଥିଲା ଅଥଚ ଆମକୁ ଅପମାନ ଦେଇ ସେ ତା କନ୍ଯାକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମକ୍ତା ହାତରେ ଦେଇଦେଲା। ତେଣୁ ତାଂ ଭାଇ ପ୍ରସେନ ଯେପରି ମଲା, ସେ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି

ଏବଂ

ଭିନମତିସ୍ତାଭ୍ୟାଂ

ସତ୍ରାଜିତମସତ୍ତମଃ।

ଶୟାନମବଧୀଲ୍ଲେ।ଭାତ୍‌ ସ ପାପଃ କ୍ଷୀଣଜୀବିତଃ ॥ ୫

୩॥ ସେ ଆମ୍ଭମାନର୍କ୍ଚ ସମକ୍ଷରେ ତା କନ୍ୟା

ସତ୍ଯଭାମାର ବିବାହ ତୁମ ସହିତ କରାଇବାକୁ କଥା

ଯମପୁରକୁ ଯିବା ଉଚିତ।'” ॥ ୪ ॥ ଶତଧନ୍ମା ଥୂଲା ଜଣେ

ପାପୀ; ତାର ମୃତ୍ଯୁ ମଧ୍ଯ ନିକଟ ହୋଇ ଆସିଥୁଲା। ଅକୂର ଓ କୃତବର୍ମା ଏପରି ଉସୁକେଇ ଦେବାରୁ ସେ ଦୁଷ୍ଟ ସେମାନର୍କ ପ୍ରରୋଚନାକୁ ଉଚିତ ମଣିଲା ଏବଂ ଲୋଭ-ପରବଶ ହୋଇ ସତ୍ରାଜିତର୍କୁ ଶୋଇଥୁୂବା ଅବସ୍ଥାରେ

ସ୍ତ୍ରଣା। ବିକ୍ରୋଶମାନାନାଂ କ୍ନ୍ଦନ୍ତୀନାମନାଥବତ୍ବ।

ହତ଼ା ପଶୂନ୍‌ ସୋନିକ ବଚ୍ଵମଣିମାଦାୟ ଜଗ୍ମିବାନ୍‌ ॥ ୬

ସତ୍ଯଭାମା ଚ ପିତରଂ ହତଂ ବୀକ୍ଷ୍ଯ ଶୁଗ୍ବପିତା।

ବ୍ଯଳପତ୍ତାତ ତାତେତି ହା ହତାସ୍କୀତି ମୁହ୍ଯତୀ॥ ୭

ତେଳଦ୍ରୋଣ୍ୟାଂ ମୂତଂ ପ୍ରାସ୍ୟ ଜଗାମ ଗଜସାହୁୟମ୍‌|

ମାରିଦେଲା॥ ୫॥ ସତ୍ରାଜିତଙ୍କୁ ମାରିବାବେଳେ ଘରର ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ଅନାଥର୍ଚ୍ଚ ପରି କାନ୍ଦବୋବାଳି ଛାଡ଼ିଲେ;

କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର କାନ୍ଦ ଆଡ଼କୁ ଆଦୌ ଧ୍ଯାନ ନ ଦେଇ, କଂସେଇ ପଶୁକୁ ମାରିବା ପରି ସେ ସତ୍ରାଜିତକୁ ମାରିଦେଇ, ସେଠାରୁ ମଣି ନେଇ ପଳାଇଆସିଲା।॥ ୬॥ ବାପା ମରିଗଲେ ଶୁଣି ସତ୍ଯଭାମା ଶୋକାକୁଳ ହୋଇଗଲେ। ସେ “ହାୟ ବାପା! ହାୟ ବାପା! ଆଜି

ମୁଁ ମରିଗଲି ଲୋ।!'” ଏଭଳି ବହୁ ବିଳାପ କଲେ। ବିଳାପ କରୁ କରୁ ସେ ମଝି ମଝିରେ ବେହୋସ ମଧ୍ଯ ହୋଇଯାଉଥୁିଲେ ଏବଂ ହୋସ ଆସିବା ପରେ ପୁଣି ବିଳାପ କରୁଥୂଲେ ॥ ୭ ॥ ବିଳାପ କରି କରି ସେ ବାପାର୍କୀ

କୃଷ୍ଣାୟ ବିଦିତାଥାୟ ତପ୍ତା୍ଯଚଖ୍ୟୌ ପିତୁବିଧମ୍‌ ॥ ୮ ମୂତଦେହକୁ ତୈଳପୂର୍ଣ୍ଣ ଡଙ୍ଗାରେ ବୁଡ଼ାଇରଖୂ, ଏହି

ବିଷୟ ଜଣାଇବା ନିମନ୍ତେ ହସ୍ତିନାପୁର ଗ୍ଵଲିଗଲେ ଓ ସେଠାରେ ଅତି ଦ୍ରୁଃଖର ସହିତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବାପାଚ୍ଚୀ ହତ୍ଯା ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଶୁଣାଇଦେଲେ। ଅବଶ୍ଯ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଫପ ତାହା

ତଦାକଣ୍ଟ୍ର୍ୟେଶ୍ଵରୌ ରାଜନ୍ନନୁସ୍ପତ୍ୟ ନ୍ଦଲେ।କ ତାମ୍‌ |

ଜାଣିଥୁଲେ ॥ ୮ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନ

ଅହୋ ନଃ ପରମଂ କଷ୍ଟମିତ୍ୟସ୍ରାକ୍ଷୌ ବିଳେପତୁଃ ॥ ୯

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓବଳରାମ ସବୁ ଶୁଣି, ମନୂଷ୍ଯ ପରି ଲୀଳା କରି ଆଖୂରୁ ଲୁହ ଝରାଇଲେ ଏବଂ “ହାୟ ! ଆମ ଉପରେ କେତେ ବଡ଼ ବିପତ୍ତି ପଡ଼ି ନ ଗଲା !”' ଏଭଳି

ଆଗତ୍ୟ ଭଗବାଂସ୍ତସ୍ମାତୃ ସଭାକ୍ଷ୍ୟଃ ସାଗ୍ରଜଃ ପୁରମ୍‌ ।

ଶତଧନ୍ଘାନମାରେଭେ ହନ୍ତୁଂ ହତ୍ତୁ' ମଣିଂ ତତଃ ॥ ୧୦

ସୋଏପି କୃଷ୍ଣୋଦ୍ୟମଂ ଜ୍ଞାଡ଼ା ଭୀତଃ ପ୍ରାଣପରୀପ୍ସୟା ।

ସାହାଯ୍ୟେ କୃତବମାଣମଯାଚତ ସଗ୍ବବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୧୧

କହି ବିଳାପ କଲେ।॥ ୯ ॥ ତାଂପରେ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଫପ ସତ୍ୟଭାମା ଓ ବଳରାମର୍ଗ୍ଗ ସହିତ ହସ୍ତିନାପୁରରୁ ଦବାରକା ଫେରିଆସିଲେ ଏବଂ ଶତଧନ୍ଧାକୁ ମାରି ତାଂଠାରୂ କିପରି ମଣିଟି ଅଣାଯିବ, ସେହି ଉଦ୍ଯମ କଲେ । ୧୦॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାକୁ ମାରିଦେବାକୁ ଉଦ୍ଯମ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଜାଣିବାକୁ ପାଇ ଶତଧନ୍ଘଧା ଭୀଷଣ ଡରିଗଲା

ଏବଂ ନିଜର ପ୍ରାଣ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ କୃତବର୍ମାଇଭୂ ସାହାଯ୍ଯ ମାଗିଲା। କୂତବର୍ମା କହିଲେ-¬॥ ୧୧॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୭]

# ଦଶମ

ନାହମୀଶ୍ଵରୟୋଃ କୁଯ୍ଯ୍ୟାଂ ହେଳନଂ ରାମକୃଷ୍ଳୟୋଃ ।

କୋ ନୂ କ୍ଷେମାୟ କଳ୍ଳେତ ତୟୋବ୍ଧିଜିନମାଚରନ୍‌ ॥ ୧୨

କଂସଃ ସହାନୁଗୋଃ ପୀତୋ ଯଦୃଦେଷାତ୍ତ୍ୟାଜିତଃ ଶ୍ରିୟା ।

ଜରାସନ୍ଧଃ ସପ୍ତଦଶ ସଂଯୁଗାନ୍‌ ବିରଥୋ ଗତଃ ॥ ୧୩

ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତଃ ସ ଗ୍ବକ୍ରଂ ପାର୍ଚ୍ଚିଗ୍ରାହମଯାଚତ।

ସୋ ପ୍ୟାହ କୋ ବିରୁଧ୍ୟେତ ବିଦ଼ାନୀଶ୍ଵରୟୋବିଳମ୍‌ ॥ ୧୪

ଯ ଇଦଂ ଲୀଳୟଯା ବିଶ୍ଵ ସୂଜତ୍ଯବତି ହନ୍ତି ଚ । ଚେଷ୍ଟ୍ାଂ ବିଶ୍ଵସ୍ପଜୋ ଯସ୍ୟ ନ ବିଦୁମୋହିତାଜୟା ॥ ୧୫

503

ସ୍କୀକ୍ଷଂ¥

“ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ବଳରାମ ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଶ୍ବର। ମୁଁ ସେମାନଙ୍ଗର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇପାରିବି ନାହିଁ। ଆହେ।! କିଏ ଏପରି ଅଛି ଯେ, ତାବ୍ଚଚ ସହିତ ଶତୃତା କରି ଇହଲୋକରେ, କି ପରଲୋକରେ କୁଶଳରେ ରହିପାରିବ ? ॥ ୧୨ ॥ ତୁମେ ତ ଜାଣିଥୂୁବ, ସେମାନର୍ଦୀ

ସହିତ ଦ୍ରେଷ କରି କଂସ ତାର ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ହରାଇଲା ଏବଂ ତାର ଅନୁଗାମୀମାନର୍କ୍ଘକ ସହିତ ମରିଗଲା| ଜରାସନ୍ଧ ପରି ପ୍ରକାଣ୍ଡ ବୀର ପରା ଶ୍ରୀକୃସ୍ପର୍କ ଦାରା ଯୁଦ୍ଧରେ ସତର

ଥର ପରାଜିତ ହୋଇଥୁଲା ଓ ତାକୁ ବିନାରଥରେ ନିଜ ରାଜଧାନୀକୁ ଫେରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା।”॥ ୧୩॥ କୂତବର୍ମା ଏପରି ରୋକ୍‌ ଠୋକ୍‌ ଜବାବ ଦେଇଦେବାରୁ ଶତଧନ୍ଜା

ସହାୟତା ନିମନ୍ତେ ଅକୂରଙ୍ଦୁ ପ୍ରାଥ୍ଥନା କଲା। ଅକୂର କହିଲେ, “ଆରେ ଭାଇ। ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନର୍ଚ୍ବ ବଳପୌରୁଷ ଜାଣୁ ଜାଣୁ କେଉଁ ଲୋକ ବା ତାର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ଶତ୍ରୁତା କରିବ, କହିଲୁ। ଯେଉଁ ଭଗବାନ ଲୀଳାଛଳରେ ଏହି ବିଶ୍ବରଚନା କରନ୍ତି ଓ ତାହାର ରକ୍ଷା ଓ ସଂହାର ମଧ୍ଯ କରନ୍ତି। ପୁଣି ଯେକେତେବେଳେ କଣ କରିବାକୁ ଗ୍ଵହାନ୍ତି} ତାହା ମାୟାମୋହିତ ହୋଇ ରହିଥୁବା ବ୍ରହ୍ମାଦି ବିଶ୍ବବିଧାତା ମଧ୍ଯ ବୁଝିପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ତାଙ୍ଚ୍ଚ ବିରୂଦ୍ଧରେ

କିଏ ଠିଆ ହେବ, କହିଲୁ ? ସେ ଯେତେବେଳେ ସାତବର୍ଷର

ଯଃ ସପ୍ତହାୟନଃ ଶୈଳମୁମାଟ୍ୟୈକେନ ପାଣିନା ।

ପିଲା ଥୁଲେ, ସେତେବେଳେ ପରା ଗୋଟିଏ ହାତରେ ହିଁ

ଦଧାର

ଗିରିରାଜ ଗୋବର୍ଵନକୁ ଉପାଡ଼ିଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଛୋଟ ପିଲାମାନେ ଯେପରି ବର୍ଷାଦିନିଆ ଛତୁ ଉପାଡ଼ି ହାତରେ

ଲୀଳୟା ବାଳ ଉଚ୍ଛିନୀନ୍ଧ୍ରମିବାଭିକଃ ॥ ୧୬

ଟେକି ଧରନ୍ତି, ସେ ସେହିପରି ଏତେ ବଡ଼ ଗୋବର୍ଵନ

ନମସ୍ତସ୍ମେ ଭଗବତେ ଅନନ୍ତାୟାଦିଭୂତାୟ

ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତଃ

କୃଷ୍ଠାୟାଭୂତକମିଣେ। କୂଟସାୟାମ୍ବନେ

ନମଃ ॥ ୧୭

ସତେନାପି ଶତଧନ୍ନା ମହାମଣମ୍‌।

ତସ୍ମିଚ୍‌ ନ୍ୟସ୍ୟାଶ୍ଵମାରୁହ୍ୟ ଶତଯୋଜନଗଂ ଯଯୌ॥ ୧୮

ଗରୁଡ଼ଧ୍ଵଜମାରୂହ୍ୟ

ରଥଂ

ରାମଜନାଦିନୌ।

ଅନୁୟାତାଂ ମହାବେଗୈରଶ୍ଵେ ରାଜନ୍‌ ଗୁରୁଦୁହମ୍‌ ॥ ୧୯

ଗିରିକୁ ଅକ଼େଶରେ ଗୋଟିଏ ହାତରେ ସାତଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଟେକି ଧରିଥୂଲେ। ତାହାରଙ୍ଦୁ ମୁଁନମସ୍କାର କରୁଛି। ତାଟ୍କ୍ଚର କର୍ମ ଅଭୁତ। ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଅନନ୍ତ, ଅନାଦି, କୂଟସ୍ଥ ଓ ଆମ୍ପସ୍ବରୂପ। ମୁଁ ସେହି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନମସ୍କାର କରୁଛି।॥ ୧୪-୧୭॥ ଅକୂରକ୍କା ଠାରୁ ମଧ୍ଯ ଏପରି ନେରାଶ୍ୟଜନକ ଉତ୍ତର ପାଇ ଶତଧନ୍ନା ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିଟିକୁ ତାବ୍ଚ୍ଚ ପାଖରେ ରଖ୍ଦେଲା ଏବଂ ଅବିରତଭାବେ ଗ୍ବରିଶହ କୋଶ ଅତିକ୍ରମ କରି ପାରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ଘୋଡ଼ାରେ ବସି ସେଠାରୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ପଳାୟନ କଲା।॥ ୧୮॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓବଳରାମ ଦ୍ରୁତଗାମୀ ଅଶ୍ଵ

ଯୋଗ୍ର ହୋଇଥୁବା ଗରୁଡ଼ଧ୍ଵଜ ରଥ ଚଢ଼ି ଶ୍ଵଶୁର ସତ୍ରାଜିତଙ୍କୁ ହତ୍ଯା

କରିଥୁବା

ଶତଧନ୍କାକୁ

ଗୋଡ଼ାଇଗଲେ ॥୧୯॥

504

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୭

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #»

ମିଥ୍ୂଳାୟାମୁପବନେ ବିସ୍ପଜ୍ଯ ପତିତଂ ହୟମ୍‌।

ମିଥୂଳାପୁରୀ ପାଖରେ ଗୋଟିଏ ଉପବନରେ

ପଭ୍ୟାମଧାବତ ସନ୍ଵସ୍ତଃ କୃଷ୍ଣୋଃପ୍ୟନୁଦ୍ରବତ଼ ରୁଷା ॥ ୨୦

ଘୋଡ଼ାକୁ ଛାଡ଼ିଦେଇ ନିଜେ ଦୌଡ଼ି ପଳାଇଗଲା। ସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭୟଭୀତ ହୋଇଯାଇଥାଏ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍କ ମଧ୍ଯ କ୍ରୋଧରେ ତାକୁ ଗୋଡ଼ାଇଲେ ॥ ୨୦ ॥ ଶତଧନ୍କା ପାଦରେ ଧାଉଁଥୂବାରୁ ଭଗବାନ ମଧ୍ଯ ରଥରୁ ଓହ୍ଲାଇ

ପଦାତେଉଁଗବାଂସ୍ତସ୍ୟ

ପଦାତିସ୍ତିଗ୍ନନେମିନା।

ଚକ୍ରେଣ ଶିର ଉତ୍କୃତ୍ୟ ବାସସୋ ବ୍ୟଚିନୋବ୍ଶଣିମ୍‌ ॥ ୨୧

ଅଲବ୍ୁମଣିରାଗତ୍ୟ

କୃଷ୍ଣ

ଆହାଗ୍ରଜାନ୍ତିକମ୍‌।

ବୃଥା ହତଃ ଶତଧନୁମିଣିସ୍ତତ୍ର

ନ ବିଦ୍ୟତେ॥ ୨୨

ତତ ଆହ ବଳୋ ନୂନଂ ସ ମଣିଃ ଶତଧନୂୁନା। କସ୍ମିଂଶ୍ଢିଡ୍‌ ପୁରୁଷେ ନ୍ୟସ୍ତସ୍ତମନୁେଷ ପୁରଂ ବ୍ରଜ॥ ୨୩

ଅହଂ ବିଦେହମିଳ୍କାମି ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ପ୍ରିୟତମଂ ମମ । ଇତ୍ୟୁକ୍ଟ୍ା ମିଥୂିଳା” ରାଜନ୍‌ ବିବେଶ ଯଦୁନନ୍ଦନଃ॥ ୨୪

ତଂ ଦୃଷ୍କାା ସହସୋତ୍ସାୟ ମୈଥୂଳଃ ପ୍ରୀତମାନସଃ । ଅହିୟାମାସ

ବିଧୂବଦହିଣୀୟଂ

ସମହିଣୈଃ ॥ ୨୫

ଉବାସ ତସ୍ୟାଂ କତିଚିଦ୍‌ମିଥୂଳାୟା` ସମା ବିଭୁଃ ।

ମାନିତଃ ପ୍ରୀତିଯୁକ୍ତେନ ଜନକେନ ମହାମ୍ବନା।

ଘୋଡ଼ାଟି

ଦୌଡ଼ୁ ଦୌଡ଼ୁ ପଡ଼ିଗଲା

ଶତଧନ୍କାର

ତେଣୁ ଶତଧନ୍ନା

ଧାଇଁଲେ। ଗୋଡ଼ାଇ ଗୋଡ଼ାଇ ଶେଷରେ ସେ

ତୀକ୍ଷ୍ମଧାର

ଚକ୍ର ପେଷି ତାର ମୁଣ୍ଡ କାଟିଦେଲେ ଏବଂ ତାର ଲୁଗାପଟା ଭିତରେ ସେ କେଉଁଠି ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିଟି ଲୁଗ୍ରଇଛି, ଖୋଜିଲେ॥ ୨୧।॥ କିନ୍ତୁ ତା'ପାଖରୁ ମଣି ମିଳିଲା ନାହିଁ। ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ପାଖକୁ ଯାଇ କହିଲେ, “ମୁଁ ଶତଧନ୍କାକୁ ବୃଥାଟାରେ ମାରିଦେଲି; ତା”ପାଖରେ ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି ନାହିଁ” ॥ ୨୨॥ ବଳରାମ କହିଲେ, “ଶତଧନ୍କା ନିଶ୍ଚୟ ସେହି ମଣିଟି ଅନ୍ଯ କୌଣସି ଲୋକ ପାଖରେ ରଖୁଦେଇଛି। ତେଣୁ ତୁ ଦ୍ବାରକା ଯାଇ ସେ ବିଷୟରେ ଖବର ନେ। ମୁଁ ବିଦେହ ରାଜାଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ କରିବାକୁ ଗ୍ରହେଁ। ସେ ହେଉଛନ୍ତି ମୋର ଜଣେ ପ୍ରିୟ ମିତ୍ର୮” ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ଏପରି କହି ଯଦୁକୁଳନନ୍ଦନ ବଳରାମ ମିଥୂଳା ନଗରୀକୁ ଗ୍ରଲିଗଲେ ॥ ୨୩,୨୪॥ ପୂଜନୀୟ ବଳରାମ ଆସିଛନ୍ତି ଦେଖ ମିଥୂଳାନରେଶ ଅତିଶୟ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ। ସେ ତୂରନ୍ତ ଆସନରୁ ଉଠିଆସି ବିଭିନ୍ନ ସାମଗ୍ରୀଦ୍ାରା ବଳରାମଚଇ୍ଦୁ ପୂଜା କଲେ।॥ ୨୫ ॥ ତା'ପରେ ବଳରାମ କିଛି ବର୍ଷ ମିଥୁଳାରେ ରହିଗଲେ। ସେଠାରେ ମହାମ୍ପା ଜନକ ତାଙ୍କୁ ବଡ଼

ପ୍ରେମ

ଓ ଆଦରରେ ରଖୁଲେ। ତା'ପରେ ଯଥାସମୟରେ

ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ରର୍ଦ୍ର ପୁତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବଳରାମର୍କ୍ଚ ଠାରୂ ଗଦାଯୁଦ୍ଧ ଶିଖୂଲେ॥ ୨୬॥

ତତୋ ଶିକ୍ଷତୃଗଦାଂ କାଳେ ଧାଉିରାଷ୍ଟ୍ରଃ ସୁଯୋଧନଃ ॥ ୨ ୬

ଏଣେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାର୍ଚ୍ପର ପ୍ରିୟା ଭାର୍ଯ୍ୟା ସତ୍ଯଭାମାର୍ଚ୍ରର ପ୍ରିୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିସାରି ଦ୍ରାରକା

କେଶବୋ ଦ୍ାରକାମେତ୍ୟ ନିଧନଂ ଶତଧନ଼୍ନଃ ।

ଫେରିଆସିଲେ। ସେଠାରେ ସେ ତାଙ୍କୁ ଶୁଣାଇଦେଲେ ଯେ, ଶତଧନ୍କାକୁ ତ ମାରିଦିଆଗଲା, କିନ୍ତୁ ତାଠାରୁ ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣି ମିଳିଲା ନାହିଁ। ୨୭॥ ତା'ପରେ ସେ ମୂତ ପ୍ରାଣୀର ପରଲୋକରେ ମଙ୍ଗଳ ହେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯରେ, ନିଜର ଭାଇବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇ ଶ୍ଵଶୁର ସତ୍ରାଜିତର୍ଚ୍ଚର ଅନ୍ତ୍ୟେଷ୍ଟ କ୍ରିୟା ସମ୍ପନ୍ନ କରାଇଲେ ॥ ୨୮ ॥

ଅପ୍ରାପ୍ରିଂ ଚମଣେଃ ପ୍ରାହ ପ୍ରିୟାୟାଃ ପ୍ରିୟକୃଦୃ ବିଭୁଃ॥ ୨୭

ତତଃ ସ କାରୟାମାସ କ୍ରବିୟା ବନ୍ଧୋହିତସ୍ୟ ବୈ । ସାକଂ ସୁହୁଭିଭ୍ଭଗବାନ୍‌ ଯା ଯାଃ ସ୍ୟୁଃ ସାମ୍ପ୍ରାୟିକାଃ ॥ ୨୮

ଅକ୍ପରଃ କୃତବମାଁ ଚ ଶୁତଡ଼ା ଶତଧନୋବିଧମ୍‌। ବ୍ୟୂଷତୁଭ୍ଭିୟବିତ୍ରସ୍ତୋ ଦ୍ରାରକାୟାଃ ପ୍ରଯୋଜକୌ ॥ ୨ ୯

ଅକ୍ରର ଓ କୃତବର୍ମା ତ ସତ୍ରାଜିତର୍କୁ ମାରିଦେବା

ନିମନ୍ତେ ଶତଧନ୍କାକୁ ଉତ୍ତେଜିତ କରିଥୁଲେ; ତେଣୁ ଭଗବାନ ଶତଧନ୍ଘାକୁ ମାରିଦେଲେ ବୋଲି ଶୁଣି, ସେମାନେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ଦ୍ବାରକାରୁ ପଳାଇଗଲେ ॥ ୨୯ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୭]

# ଦଶମ

ଅକ୍ରେ ପ୍ରୋଷିତେଏରିଷ୍ଟାନ୍ୟାସନ୍‌ ବୈ ହାରକୌକସାମ୍‌ । ଶାରୀରା ମାନସାସ୍ତାପା ମୁହୁଦୈବିକଭୌତିକାଃ ॥ ୩୦

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! କେତେକ ଲୋକ କହନ୍ତି, ଅକୂର ଦରାରକାରୁ ଗ୍ବଲିଯିବାରୁ ଦ଼ାରକାବାସୀମାନଙ୍କୁ ବହୁ ଅନିଷ୍ଟ ଓ ଅରିଷ୍କର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଲା, ଏବଂ ଦୈବିକ

ଓ ଇତ୍ୟଙ୍ଗୋପଦିଶନ୍ତ୍ୟେକେ ବିସ୍ରୁତ୍ୟ ପ୍ରାଗୁଦାହୃତମ୍‌।

ମୁନିବାସନିବାସେ କିଂ ଘଟେତାରିଷ୍ଟଦଶିନମ୍‌ ॥ ୩୧ =

୦

505

ପସ୍ବୀନ୍ଧଂ+

ଭୌତିକ

କାରଣରୁ

ସେଠାର

ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ

ନାନାପ୍ରକାର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ କଷ୍ଟ ସହିବାକୁ ପଡ଼ିଲା। କିନ୍ତୁ ଏପରି କହୁଥୂବା ଲୋକେ ପୂର୍ବରୁ

କୁହାଯାଇଥିବା କଥା ଭୁଲିଯାଆନ୍ତି। ଯେଉଁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କ ଭିତରେ ସମସ୍ତ ମୁନିରଷି ନିବାସ କରନ୍ତି, ତାଙ୍ଦ୍ବରି ନିବାସତ୍ଭାନ ଦାରକାରେ ସେ ନିଜେ ରହିଥୁବାବେଳେ କୌଣସି ଉପଦ୍ରବ କିପରି ଭଲା ହୋଇପାରିବ 7? ଏକଥା

ଦେବେ ବଷିତି କାଶୀଶଃ ଶ୍ଵଫଳ୍ପାୟାଗତାୟ ବୈ । ସ୍ଵସୁତାଂ ଗାନ୍ଦିନୀଂ ପ୍ରଦାହ ତତୋଃବଷଡ଼ ସ୍ମ କାଶିଷୁ ॥ ୩୨

କଣ କେବେ ସମ୍ଭବ 7? ॥ ୩୦,୩୧ ॥ ସେତେବେଳେ ନଗରର ବୁଢ଼ା ବୁଢ଼ା ଲୋକେ କହିଲେ, “ଥରେ

କାଶୀନରେଶର୍କ ରାଜ୍ଯରେ ବର୍ଷା ନ ହେବାରୁ ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲା। ତାହା ଦେଖୁ ରାଜା ସେଠାକୁ ଆସିଥିବା ଶ୍ବଫଳ୍ପର୍କୀ ସହିତ ନିଜର କନ୍ୟା ଗାନ୍ଦିନୀକ୍କର ବିବାହ କରାଇଦେଲେ।

ତତ୍ବସୁତସ୍ତତୃପ୍ରଭାବୋଃସାବକୂରୋ ଯତ୍ର ଯତ୍ର ହ । ଦେବୋଃ ଭିବଷିତେ ତତ୍ଵ ନୋପତାପା ନ ମାରିକାଃ ॥ ୩୩

ବାହାଘର ପରେ ପରେ ସେହି ପ୍ରଦେଶରେ ବର୍ଷା ହେଲା। ଅକୂର ତ ଶ୍ଵଫକ୍ପଙ୍କ ପୁତ୍ର ତାତ୍ସୀ ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ତାର୍କ୍‌ ପିତାର୍ଚ୍ଚ ପ୍ରଭାବ ପରି। ତେଣୁ ଅକୂର ଯେଉଁଠି ରହଚ୍ି, ସେଠାରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର କଷ୍ଟ ଓ ମହାମାରୀ ଆଦି

ଉପଦ୍ରବ ହୁଏ ନାହିଁ। ବରଂ ସମୟାନୁସାରେ ଭଲ ବର୍ଷା ଇତି ବୂଦ୍ଧବଚଃ ଶୁତ଼ା ନୈତାବଦିହ କାରଣମ୍‌।

ଇତି ମତ଼ା ସମାନାୟ୍ୟ ପ୍ରାହାକୃରଂ ଜନାଦିନଃ ॥ ୩୪

ପୂଜୟିଡ଼ାଭିଭାଷ୍ୟେନ` କଥଯିତ଼ା ପ୍ରିୟାଃ କଥାଃ। ବିଜ୍ଞାତାଖିଳଚିତ୍ତଜଜ୍ଞଃ

ସ୍ମୟମାନ

ଉବାଚ

ହ॥ ୩୫

ନନୁ ଦାନପତେ ନ୍ୟଯସ୍ତସ୍ତ୍ରୟ୍ଯାସ୍ତେ ଶତଧନ୍ନନା। ସ୍ୟମନ୍ତକୋ ମଣିଃ ଶ୍ରୀମାନ୍‌ ବିଦିତଃ ପୂବିମେବ ନଃ ॥ ୩୬

ସତ୍ରାଜିତୋଃନପତ୍ୟତ଼ାତ଼ ଗୃଦ୍ଲୀଯୁଦୁୁହିତୁଃ ସୁତାଃ ।

ଦାୟଂ ନିନୀୟାପଃ ପିଣ୍ଡାନ୍‌ ବିମୁଚ୍ୟଣଂ ଚ ଶେଷିତମ୍‌ ॥ ୩୭

ହୁଏ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ସେମାନର୍ଚ୍ଚ କଥା ଶୁଣି ଭଗବାନ ଜାଣିଗଲେ ଯେ, ଏପରି ଉପଦ୍ରବର ଏହା କାରଣ ନୁହେଁ |

କିନ୍ତୁ ଏପରି ଜାଣି ମଧ୍ଯ ସେ ଦୂତ ପଠାଇ ଅକୂରକବ୍ଦୁ ଡକାଇଲେ ଏବଂ ସେ ଆସିବାରୁ ତାର୍କ୍ଚ ସହିତ କଥାଭାଷା ଆରମ୍ଭ କଲେ ॥ ୩୨-୩୪ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅକୂରଙ୍କୁ

ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ସ୍ବାଗତ-ସମ୍ଭର୍ଦନା କରି, ମିଠା ମିଠା ସ୍ନେହବୋଳା କଥା କହି ତାଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କଲେ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ଭଗବାନ କେବଳ ସର୍ବଦ୍ରଷ୍ଟା ନୁହନ୍ତି ସେ ପ୍ରାଣୀର ମନ କଥା ମଧ୍ଯ ଜାଣିପାରନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ମୂଦୁ ମୂଦୁ ହସି ଅକ୍ରଜ୍ପୁ କହିଲେ--¬॥ ୩୫ ॥ ““କକେଇ|!

ଆପଣ

ହେଉଛନ୍ତି ଦାନଧର୍ମର ରକ୍ଷକ। ମୁଁ ପ୍ରଥମରୁ

ଜାଣେ ଯେ, ଶତଧନ୍କା ଆପଣକର୍କ୍ଵ ପାଖରେ ସେହି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଓ ଧନଦାତା ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିଟି ଛାଡ଼ିଦେଇ ଯାଇଛି॥ ୩୬॥ ଆପଣ ତ ଜାଣନ୍ତି ଯେ, ସତ୍ରାଜିତଙ୍ଗ୍ଗର କୌଣସି ପୁତ୍ର ନାହିଁ। ତାକ୍କ ନାତି (ଝିଅର ପୁଅ) ହିଁ ତାଙ୍କୁ ତିଳାଞ୍ଚଳି ଦେବ ଓ ପିଣ୍ଡଦାନ କରିବ। ଏପରି କରି ସେ ତାବ୍କ ରଣ ଶୁଝିବ ଓ ଯାହା କିଛି ସମ୍ପତ୍ତି ଥିବ, ସେ ତାହାର ଉତ୍ତରାଧୂକାରୀ ହେବ ॥ ୩୭ ॥

506

* ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×»

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୮

ତଥାପି ଦୁଦ୍ଧିରସ୍ତ୍ରନ୍ୟୈସ୍ତ୍ରୟ୍ୟାସ୍ତାଂ ସୁବ୍ରତେ ମଣିଃ।

ଏ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେହି ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିଟି ମୋ ପୁଅର ହିଁ

କିନ୍ତୁ ମାମଗ୍ରଜଃ ସମ୍ୟଙ୍‌ ନ ପ୍ରତ୍ୟେତି ମଣିଂ ପ୍ରତି ॥ ୩୮

ପ୍ରାପ୍ୟଯ। ତଥାପି ତାହା ଆପଣର୍ଦ୍ଚ ପାଖରେ ରହ୍ରୁ; କାରଣ

ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ବଡ଼ ବ୍ରତନିଷ୍ଠ ପୁରୁଷ ଓ ପବିତ୍ରାମ୍ରା ଏବଂ ଅନ୍ଯମାନର୍କ୍ଚ ପକ୍ଷରେ ସେହି ମଣିଟି ରଖୁବା ବଡ଼

କଠିନ। କିନ୍ତୁ ମୋଆଗରେ

ଦଶିୟସ୍ଵ ମହାଭାଗ ବନ୍ଧୃନାଂ ଶାନ୍ତିମାବହ। ଅବ୍ୟୁଚ୍ଛିନ୍ତା ମଖାସ୍ତେ୍ଦ୍ୟବତ୍ତିନ୍ତେ ରୁକ୍ୁ ବେଦୟଃ ॥ ୩୯

ଏବଂ ସାମଭିରାଲ ବୁଃ ଶ୍ଵଫଳ୍ନତନୟୋ ମଣିମ୍‌।

ଆଦାୟ ବାସସାଚ୍ଛନ୍ତଂ ଦଦୌ ସୃକ୍ଷ୍ୟସମପ୍ରଭମ୍‌ ॥ ୪୦

ସ୍ୟମନ୍ତକଂ ଦଶୟିଢ଼ା ଜ୍ଞାତିଭ୍ୟୋ ରଜ ଆମ୍ମୂନଃ । ବିମୂଜ୍ୟ ମଣିନା ଭୂୟସ୍ତସ୍ମୈ ପ୍ରତ୍ୟପିୟତ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୪ ୧

ଯସ୍ତ୍ରେତହୃ ଭଗବତ

ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ସମସ୍ଯା

ଏହି ଯେ, ମୋ ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମ ସେହି ମଣି ସମ୍ବନ୍ଧରେ

ମୋ କଥାକୁ ପୂରା ବିଶ୍ଵାସ କରୁନାହାନ୍ତି ॥୩୮ ॥ ତେଣୁ ହେ ମହାଭାଗ୍ଯବାନ୍‌ ଅକୂର ! ଆପଣ ମଣିଟି ଦେଖାଇ ମୋର ସମ୍ପର୍କୀୟମାନଙ୍କ୍ର (ବଳରାମ, ସତ୍ଯଭାମା ଓ ଜାମ୍ବବତୀଙ୍କର) ସନ୍ଦେହ ଦୂର କରନ୍ତୁ ଏବଂ ସେମାନର୍ବ୍ବୀ ମନକୁ ଶାନ୍ତ କରନ୍ତୁ। ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଉଛୁ, ସେହି ମଣି ପ୍ରଭାବରୁ ଆପଣ ଆଜିକାଲି ସୁବର୍ଣ୍ ବେଦି ଗଢ଼ି ବାରମ୍ବାର ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି।”” ॥ ୩୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏପରି ସାନ୍ଗ୍ରନା ଦେଇ ଭଗବାନ ବୁଝାଇବାରୁ ଅକ୍ରୂର କନାରେ ଗୁଡ଼ାଇ ଲୁଗ୍ଵଇ ରଖୁଥୁବା ସ୍ଯମନ୍ତକ ମଣିଟି ବାହାର କଲେ ଏବଂ ସେହିଟିକୁ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦେଇଦେଲେ ।॥ ୪୦॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ଜ୍ଞାତିକୁଟୁମ୍ଭଙ୍ଗୁ ତାହା ଦେଖାଇ ନିଜ ଉପରେ ଲାଗିଥୂବା କଳର୍କ୍ଚ ଦୂର କଲେ ଏବଂ ସେ ନିଜେ ମଣିଟି

ରଖ୍ୁବାକୁ ସମର୍ଥ ଥୂଲେ ମଧ୍ଯ, ସେଇଟି ଅକୂରକ୍କୁ ଫେରାଇଦେଲେ ॥୪୧ ॥ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ସର୍ବବ୍ଯାପକ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପକ୍ନ ପରାକ୍ରମରେ ପୂର୍ଣ ଏହି ଆଖ୍ଯାନଟି ସକଳ ପାପ, ସମସ୍ତ ଅପରାଧ ଓ ସବୁ କଳଙ୍କ ମାର୍ଜନ

ଭଶ୍ଵରସ୍ଯ ବିଞ୍ଣୋ-

ବୀର୍ଯ୍ୟାଢ଼୍ଂ ବୃଜିନହରଂ ସୁମଙ୍ଗଂଳଂ ଚ। ଆଖ୍ଯାନଂ ପଠତି ଶୂଣୋତ୍ଯନୁସ୍ମରେଦୃ ବା ଦୁଷ୍କୀରତ୍ତି ଦୁରିତମପୋହ୍ୟ ଯାତି ଶାନ୍ତୈମ୍‌ ॥ ୪ ୨

କରିଥାଏ। ଏହା ପରମ ମଙ୍ଗଳମୟ | ଯେ ଏହା ପଢ଼ଚି, ଶୁଣନ୍ତି ଅଥବା ସ୍ମରଣ କରନ୍ତି, ସେସକଳପ୍ରକାର ଅପକୀରି ଓ ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ଶାନ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି ॥ ୪୨ ॥

ଇତି ଭମନ୍ଦୀରଚତେ ମହାଫୁଜାଠ ପରମହଂସ ଯଂନିତାୟଂ ଜରମୟଣନ ଜନ୍ତରାର୍ଦେ ସ୍ୟମନ୍ତନୋପାର୍ଃ୦ନେ ଭଫପ୍/୭66୮/୫¿/୦୫ // &#୭ //

+++

ଅଧାଷାପଞ୍ଚାଶଷମାଧ୍ାୟାଯ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତର ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ବିବାହ କଥା

ଖୀଖୂଳ ଜବାଚ ଏକଦାପାଣ୍ଡ ବାନ୍‌ ଦ୍ରଷ୍ଟ୍ଂ ପ୍ରତୀତାନ୍‌ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ ।

ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଂ ଗତଃ ଶ୍ରୀମାନ୍‌ ଯୁଯୁଧାନାଦିଭିବ୍ଧିତଃ ॥ ୧

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ -ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଜତୂଗ୍ପହଦାହ ଘଟଣାର ବହୁଦିନ ପରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ଯେତେବେଳେ କଇଦନ୍ଦରପ୍ରସ୍ତରେ ବାସ କରୁଥୂଲେ, ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କୁ ଦେଖୂବା ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଥରେ ରଥରେ ବସି ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ଯାଇଥୂଲେ। ତାର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ସାତ୍ଯକି ଆଦି ବହୁ ଯଦୁବଂଶୀ ମଧ୍ଯ ଯାଇଥୂଲେ ॥ ୧ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫୮]

# ଦଶମ

507

ସ୍କୀନ୍ଧ”+

ଦୂଷ୍କ୍ମା ତମାଗତଂ ପାଥା ମୁକୁନ୍ଦମଖିଳେଶ୍ଵରମ୍‌। ପ୍ରାଣ ସଂଗ୍ବର ହୋଇଗଲେ ଯେପରି ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ସତେଜ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ସର୍ବେଶ୍ବର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣମକ୍ତୁ ଦେଖୁ ବୀର ଉତ୍ତସୁୟୁଗପଦ ବୀରାଃ ପ୍ରାଣା ମୁଖ୍ୟମିବାଗତମ୍‌ ॥ ୨ ପାଣ୍ଡବମାନେ ସେହିପରି ସମସ୍ତେ ଏକାସାଥୂରେ ଉଠି

ଠିଆ ହୋଇଗଲେ ।॥୨ ॥ ବୀର ପାଣ୍ଡବମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍କାର୍କୁ

ଆଲିଙ୍ଗନ କଲେ; ତାରଟ୍ଟ୍ମର ଅଇଂସଙ୍ଗଂ ପାଇ ସେମାନବ୍କ୍ରର

ପରିଷ୍ଵଜ୍ଯାବ୍ୟଯୁତଂ

ବୀରା

ଅଙ୍ଗସଙ୍ଗହତୈ ନସଃ ।

ସାନୁରାଗସ୍ମିତଂ ବକ୍ତଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ତସ୍ଯ ମୁଦଂ ଯଯୁଃ ॥ ୩

ସମସ୍ତ ପାପତାପ ଧୋଇଗଲା । ଭଗବାନଙ୍କର ପ୍ରେମପୂର୍ଣ୍ଣ ମୂଦୂହାସରେ ସୁଶୋଭିତ ମୁଖସୁଷମା ଦେଖୁ ସେମାନେ

ଆନନ୍ଦମଗ୍ନ ହୋଇଗଲେ।॥ ୩॥

ଭୀମସେନଙ୍କ୍ଚ ଚରଣରେ

ଶ୍ରୀକୂସ୍ତ ଯୁଧ୍ଧଣ୍ଚର ଓ

ପ୍ରଣାମ କଲେ ଓ ଅନୂନଙ୍କୁ

ଆଲିଙ୍ଗନ କଲେ। ନକୁଳ ଓ ସହଦେବ

ଯୁଧ୍ୂଷ୍ଟରସ୍ଯ ଭୀମସ୍ଯ

କୃତ଼ା ପାଦାଭି ବନ୍ଦ ନମ୍‌।

ଫାଲ୍‌ ଗୁନଂ ପରିରଭ୍ୟାଥ ଯମାଭ୍ୟାଂ ଗ୍ବଭି ବନ୍ଦିତଃ ॥ ୪

ପରମାସନ ନବୋଢ଼ା

ଆସାୀନଂ

କୃଷ୍ଣା

କୃଷ୍ଠମନିନ୍ଦି ତା।

ବ୍ରୀଡ଼ିତା କିଞ୍ଚିଳ୍ଛନୈରେତ୍ୟାଭ୍ଯବନ୍ଦତ ॥ ୫

ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚର

ଚରଣ ବନ୍ଦନା କଲେ ॥ ୪ ॥ ପରମସୁନଦଦରୀ ଶ୍ୟଯାମଳବର୍ଣ୍ରା ଦ୍ରୌପଦୀ ନବବିବାହିତା ହୋଇଥୁବାରୂୁ ଟିକିଏ ଲାଜ ଲାଜ ହେଉଥୁଲେ । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସିଂହାସନରେ ବସିବାପରେ ସେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଆସି ଭଗବାନଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ମଧ୍ୟପାଣ୍ଡବମାନେ ପରି ସାତ୍ୟକିର୍କୁ କଲେ ।॥୫ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କ୍ଵ ସ୍ଵାଗତ ଓ ଅଭିନନ୍ଦନଂବନ୍ଦନ କଲେ। ସେ ଆସି ବସିଗଲେ। ତାରଙ୍ଚ୍ଚ ସଙ୍ଗରେ ଆସିଥୁବା ଆସନରେ ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କୁ ମଧ୍ଯ ଯଥାଯୋଗ୍ଯ ସଜାର

କରାଗଲା। ସେମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମବ୍କ ଚତୂଦିଗରେ ପଡ଼ିଥୁବା

ତଥୈବ ସାତ୍ୟଯକିଃ ପାର୍ଥୈଃ ପୂଜି ତଶ୍ଟାଭି ବନ୍ଦିତଃ । ନିଷସାଦାସନେଃନ୍ୟେ ଚ ପୂଜିତାଃ ପର୍ଯ୍ୟୁପାସତ ॥ ୬

ସମାଗତ୍ୟ କୃତାଭିବାଦନସ୍ତୟାତିହାଦାଦ୍ରିଦୃଶାଭିରମ୍ବିତଃ କୁଶଳଂ ସହସୁଷାଂ ଆପୂଷ୍ଟାବାସ୍ତାଂ ପୂଥାଂ

ପିତୃଷ୍ଵସାରଂ

ପରିପୂଷ୍ଟାବାନ୍ଧବଃ॥ ୭

ଆସନମାନର୍କ୍ତରେ ବସିଗଲେ ॥୬॥ ତାଂପରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମ ପିଉସୀ କୁନ୍ତୀକ୍କୀ ପାଖକୁ ଯାଇ ତାଙ୍କ୍ଵ ଚରଣରେ ପ୍ରଣାମ କଲେ। କୁନ୍ତୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସ୍ନେହବଶ ହୋଇ ତାର୍ଦ୍ଚ୍‌ କୋଳାଗ୍ରତ କଲେ; ସେତେବେଳେ ଦାଙ୍କ୍ଚ ନେତ୍ର ସ୍ନେହାଶ୍ରରେ ଛଳଛଳ ହୋଇଗଲା। ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଜର ଭାଇବନ୍ଧ୍ୁମାନକ୍କର କୁଶଳବାତ୍ତା ପଗ୍ଵରିଲେ। ଭଗବାନ ତାର୍ଦ୍ୁ ଯଥୋଚିତ ସମାଗ୍ରର ଦେଇ ତାଙ୍କୀର ଓତାଙ୍କ ପୁତ୍ରବଧୂ ଦ୍ରୋପଦୀର୍କ୍ର ତଥା ଅନ୍ଯ ସମସ୍ତଙ୍କର କୁଶଳମଙ୍ଗଳଳ ଜାଣିବାକୁ ଗ୍ବହିଲେ॥ ୭॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ଆମ୍ରୀୟତା ଦେଖୁ କୁନ୍ତୀ ପ୍ରେମବହ୍ନଳା ହୋଇଗଲେ। ତାର୍ଚ୍ଚର କଣ୍ଠ ବାଷ୍ଟରୁଦ୍ଧ ହୋଇଗଲା;

ଆଖୁରୁ ଲୁହ ଝରିପଡ଼ିଲା। ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚର

ପ୍ରଶ୍ନ ଶୁଣି ତାଙ୍କର ବିଗତ ଦିନମାନର୍କର ବିଭିନ୍ନ ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା

ତମାହ ପ୍ରେମବେକୁ ବ୍ଯରୁଦ୍ଧକଣ୍ଠାଶ୍ରୁଲେଚନା ।

ମନେ

ପଡ଼ିଗଲା। ଯାହା

ହେଉ,

ସେ ନିଜେ

ନିଜକୁ ବହୁତ ବୁଝାଇଶୁଝାଇ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧରିଲେ ଏବଂ

ଯେଉଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ଦର୍ଶନମାତ୍ରକେ ସକଳପ୍ରକାର ଦୁଃଖ

ସ୍ମରନ୍ତୀ ତାନ୍‌ ବହୂନ୍‌ କ଼େଶାନ୍‌ କ଼େଶାପାୟାମ୍ୃଦଶନମ୍‌ ॥ ୮ ଖଣ୍ଡନ ହୋଇଯାଏ, ତାହାଙ୍କୁ କହିଲେ-¬| ୮ ॥ “କୃଷ୍ଣ! ତୁମେ ଯେଉଁଦିନଠାରୁ ଆମକୁ ନିଜ କୁଟୁମ୍ବର ଲୋକ ଓ ନଜର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବୋଲି ଭାବି ମନେ ପକାଇଲ ଏବଂ ତଦୈବ କୁଶଳଂ ନୋଃଭୂତୁ୍‌ ସନାଥାସ୍ତେ କୃତା ବୟମ୍‌ ।

ଜ୍ଞାତୀନ୍‌ ନଃ ସ୍ମରତା କୃଷ୍ଣା ଭ୍ରାତା ମେ ପ୍ରେଷିତସ୍ତ୍ବୟା ॥ ୯

ଆମର

ଭଲମନ୍ଦ ପଗ୍ରବରି ବୁଝିବା ନିମନ୍ତେ

ଅଜୂରଙ୍ଗୁ ଏଠାକୁ ପଠାଇଲ, ସେହିଦିନୁ ଆମର

ହୋଇଗଲା;

ମୋ ଭାଇ

ମଙ୍ଗଳ

ଆମ ପରି ଅନାଥମାନକ୍ଦୁ ତୁମେ ସନାଥ

508

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫୮

„ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ »

ନ ତେଃସ୍ତ ସ୍ଵପରଭ୍ରାନ୍ତି ବିଶ୍ଵସ୍ଯ ସୁହୂ ଦାମ୍ବନଃ । ତଥାପି ସ୍ମରତାଂ ଶଶ୍ବତ଼ କ଼େଶାନ୍‌ ହଂସି ହୃଦି ସିତଃ ॥ ୧୦

କରିଦେଲ। ୯ ॥ ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ, ଜଗତର ହିତୈଷୀ ବନ୍ଧୁ ଓ ଆମ୍ର୍ରା। ପର ଭେଦଭାବ ନାହିଁ। ତୂମେ ମଧ୍ଯ ଯେ ତୁମକୁ ସବୁବେଳେ

ତୁମେ ହେଉଛ ସମସ୍ତ ତୁମଭିତରେ ଆପଣାଏପରି ହୋଇଥୁଲେ ସ୍ମରଣ କରେ, ତମେ

ଆସି ତା'ରି ହୃଦୟରେ ବସିଯାଅ ଓ ତାର ସକଳ ଦୁଃଖ

ନ୍ଦୁଧ୍ଷିଳ ଉଚାଚ

ଚିରଦିନଲାଗି ଦୂର କରିଦିଅ ॥ ୧୦॥

କିଂ ନ ଆଚରିତଂ ଶ୍ରେୟୋ ନ ବେଦାହମଧୀଶ୍ଵର ।

ଯୋଗେଶ୍ଵରାଣାଂ ଦଦଶୋ ଯନ୍ତୋ ଦୃଷ୍ଟଃ କୁମେଧସାମ୍‌ ॥ ୧୧

ଇତି ବୈ ବାର୍ଷିକାଟ୍‌ ମାସାନ୍‌ ରାଜ୍ଞା ସୋଃଭ୍ୟଥ୍ରିତଃ ସୁଖମ୍‌ । ଜନୟନ୍‌ ନୟନାନନ୍ଦମିନ୍ଦ୍ରପ୍ରସୌକସାଂ ବିଭୁଃ ॥ ୧୨

ଏକଦା ରଥମାରୂହ୍ଯ ବିଜୟୋ ବାନରଧ୍ଵଜମ୍‌।

ଗାଣ୍ଡୀବଂ ଧନୁରାଦାୟ ତୂଣୌ ଗ୍ରକ୍ଷୟସାୟକୌ।॥ ୧୩

ଯୁଧ୍ବଷ୍ତର କହିଲେ --ହେ ସବେେଶ୍ବର ଶ୍ରୀକୃଞ୍ଣ! ମୁଁ ଜାଣିପାରୁନି, ଆମେ ପୂର୍ବଜନ୍ମରେ କିମ୍ବା ଇହଜନ୍ମରେ କ”ଣ ଏପରି ସତ୍‌କର୍ମ କରିଥୂଲୁ ଯେ, ବଡ଼ ବଡ଼ ଯୋଗେଶ୍ବରମାନର୍କ୍ର ପକ୍ଷେ ଯାହାଙ୍ଚ୍ର ଦର୍ଶନ ମିଳିବା ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁଷ୍କର, ଆମ ପରି ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧିମାନେ ଘରେ ବସି ରହିଥୂବାବେଳେ ସେହି ସର୍ବେଶ୍ବର ଆସି ଆମକୁ ଦର୍ଶନ ଦେଉଛନ୍ତି ! ॥ ୧୧ ॥ ଏପରି କହି ରାଜା ଯୁଧୂଷ୍ଠିର ଭଗବାନଙ୍କୁ ବହୁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦଶ୍ଚିନ କଲେ ଏବଂ ସେଠାରେ କିଛିଦିନ

ରହିବାକୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ। ତେଣୁଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତର ନରନାରୀମାନର୍କୁ ନିଜର ରୂପମାଧୁରୀରେ.ନୟନାନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରି ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେଠାରେ ବର୍ଷା ଗ୍ବରିମାସ ରହିଗଲେ ॥ ୧୨ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଇତି ମଧ୍ଯରେ ଦିନେ ବୀରବର

ସାକଂ କୃଷ୍ଫେନ ସନଦ୍ଧୋ ବିହତ୍ତୁ' ବିପିନଂ ବନମ୍‌।

ଅର୍ଜୁନ ଗାଣ୍ଡିବ ଧନୁ ଓ ଦୁଇଟି ଅକ୍ଷୟ ତୂଣୀର ଧରି ତଥା

ବହୁବ୍ୟାଳମୂଗାକୀଣ୍ଫିଂ ପ୍ରାବିଶତୃ ପରବୀରହା॥ ୧୪

କବଚ ଧାରଣ କରି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମକ୍କ ସହିତ ନିଜର କପିଧ୍ଧଜ ରଥରେ ବସିଗଲେ ଏବଂ ରଥ ଚଢ଼ି ଶିକାର କରିବା ନିମନ୍ତେ ସିଂହ, ବ୍ଯାଘ୍ର ଓ ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ଭୟର୍ଚ୍ଚର

©-

ସର୍କାଷିଣସ୍ତାଃ କୃଶ୍ଫସ୍ୟ ସନ୍ଦେଶୈହ୍ନି ଦୟଙ୍ଗମୈଃ । ସାନ୍ଟ୍ରୟାମାସ ଭଗବାନ୍‌ ନାନାନୁନୟକୋବିଦଃ ॥ ୧୬

ଓ ପ୍ରେମାଲିଇଂନ ଆଦି ମୂର୍ତିମନ୍ତ ହୋଇ ନାଚି ଉଠିଲା ଏବଂ ସେମାନେ ତନ୍ମୟ ହୋଇ କାନ୍ଦିବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୧୫ ॥ ହେ

ହୌ ମାସୌ ତତ୍ର ଗ୍ରବାୟ୍ଷୀନଵମଧୁ ମାଧବମେବ ଚ ।

ରାମଃ କ୍ଷପାସୁ ଭଗବାନ୍‌ ଗୋପୀନାଂ ରତିମାବହନ୍ବ ॥ ୧୭

ବଳରାମ

ଥ୍ୂଲେ

ନାନାପ୍ରକାର ଅନୁନୟବିନୟ କରିବାରେ ବଡ଼ ନିପୁଣ।

ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କ୍ର ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଓଲୋଭନୀୟ ସନ୍ଦେଶ ଶୁଣାଇ ଗୋପୀମାନଙ୍ଟୁ ସାନ୍ସ୍ଵନା ଦେଲେ॥ ୧୬॥ ସେ ବସନ୍ତ କାଳର ଚୈତ୍ର ଓ ବୈଶାଖ ଦୁଇମାସ ସେଠାରେ ରହିଗଲେ ଓ

ପୂର୍ଣ୍ଚଚନ୍ଦ୍ରକଳାମୂଷ୍ଟେ କୌମୁଦୀଗନ୍ଧବାୟୁନା। ଯମୁନୋପବନେ ରେମେ ସେବିତେ ସ୍ତ୍ରୀଗଣୈବୃତଃ ॥ ୧୮

ପରୀକ୍ଷିତ । ଭଗବାନ

ରାତ୍ରି ସମୟରେ

ଗୋପୀମାନସ୍କୀର

ପ୍ରେମ

ଅଭିବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୧୭ ॥ କଇଁଫ୍‌ଲର ସୁଗନ୍ଧ

ବହନ କରି ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ପବନ ବୋହୂଥାଏ, ପୂର୍ଣ୍ରଚନ୍ଦ୍ରର ବିମଳ କିରଣ ପଡ଼ି ଯମୁନାତଟର

ଉପବନ

ଉହ୍ହଳ

556

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୫

8 ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ବରୁଣପ୍ରେଷିତା ଦେବୀ ବାରୁଣୀ ବୃକ୍ଷକୋଟରାତ୍‌ ।

ପତନ୍ତୀ ତତ ବନଂ ସବଵଂ ସ୍ଵଗନ୍ଧେନାଧ୍ୟବାସୟତୃ ॥ ୧୯

ହୋଇ ଉଠିଥାଏ ଓ ସେହି ମଧୁର ପରିବେଶରେ ବଳରାମ ଗୋପୀମାନଙ୍କୀ ସହିତ ବିହାର କରୁଥାନ୍ତି ॥ ୧୮ ॥ ବରୁଣଦେବ ସେଠାକୁ ମଧୁର ଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ବାରୂଣୀକୁ ପଠାଇ ଦେଇଥୁଲେ। ସେ ସେଠାରେ ଗୋଟିଏ ଗଛର କୋରଡ଼ରୁ ବାହାରିପଡ଼ିଲା ଓ ନିଜର ସୁଗନ୍ଧରେ ସମଗ୍ର ବନପ୍ରଦେଶକୁ ସୁଗନ୍ଧିତ

ଆଘ୍ରାୟୋପଗତସ୍ତତ୍ର ଲଳନାଭିଃ ସମ” ପପୌ॥ ୨୦

କରିଦେଲା॥ ୧୯ ॥ ବାୟୁ ସେହି ମଧୁଧାରାର ସୁଗନ୍ଧକୁ ନେଇ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଇଦେଲା-¬ ଜାଣନ୍ତୁ, ସେ ବଳରାମଙ୍ଗୁ ସେହି ଉପହାର ପ୍ରଦାନ କଲା। ସେହି ମହକରେ ଆକୃଷ୍ଟା ହୋଇ ବଳରାମ ଗୋପୀମାନର୍ଗୁ ନେଇ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ଏବଂ ସେମାନବ୍କ୍ଘ ସହିତ ତାହା

ଉପଗୀୟମାନଚରିତୋ

ପାନ କଲେ॥

ତଂ ଗନ୍ଧଂ ମଧୁଧାରାୟା ବାଯୁନୋପହୃତଂ ବଳଃ।

ବନିତାଭିହିଳାୟୁଧଃ।

୨୦ ॥ ଗୋପୀମାନେ ବଳରାମର୍କୀ ଚତୂଦିଗରେ

ବନେଷୁ ବ୍ୟଚରତ଼଼ କ୍ଷୀବୋ ମଦବିହ୍ବଳଲୋଚନଃ ॥ ୨୧

ଘେରି ରହି ତାର୍ଚ୍ଦର ଚରିତ ଗାନ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ଏବଂ ବଳରାମ ମତୁଆଲା ହୋଇ ବନରେ ବିଚରଣ

ସଗ୍ବ୍ୟେକକୁଣ୍ଡଳୋ ମତ୍ତୋ ବୈଜୟନ୍ତ୍ୟା ଚ ମାଳୟା ।

କଲେ। ବିହ୍ନଳ ଶୋଭା ଥାନ୍ତି। ତାରବ୍ଚ୍ଚ

ବିଭ୍ରଡ଼ ସ୍ମିତମୁଖାମ୍ଭୋଜଂ ସ୍ପେଦପ୍ରାଳେୟଭୂଷିତମ୍‌ ॥ ୨ ୨

ସେତେବେଳକୁ ତାର୍ଦ୍ଦର ନେତ୍ର ଆନନ୍ଦମଦରେ ହୋଇ ରହିଥାଏ॥ ୨୧ ॥ ଗଳାରେ ଫୁଲମାଳା ପାଉଥାଏ। ସେ ବେଜୟନ୍ତୀ ମାଳା ପିନ୍ଧି ଆନନ୍ଦମଗ୍ନ ତାନ୍ପର ଗୋଟିଏ କାନରେ କୁଣ୍ଡଳ ଝଲକୁ ଥାଏ। ପଦରମୁଖରେ ମୂଦୁହାସର ଶୋଭା ଅତି ସୁନ୍ଦର

ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ମୁଖର ସ୍ବଵେଦବିନ୍ଦୁ ଫୁଲ ଉପରେ ପଡ଼ିଥୁବା

ସ ଆକୁହାବ ଯମୁନାଂ ଜଳକ୍ରୀଡ଼ାଥିମାଶ୍ଵରଃ। ନିଜଂ ବାକ୍ୟମନାଦୂତ୍ୟ ମତ୍ତ ଇତ୍ୟାପଗାଂ ବଳଃ ।

ଅନାଗତାଂ ହଳାଗ୍ରେଣ କୁପିତୋ ବିଚକଷି

ହ॥ ୨୩

ହିମବିନ୍ଦୁ

ପରି ଶୋଭା

ପାଉଥାଏ।॥ ୨୨ ॥

ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ ବଳରାମର୍ଦ୍ଦର ଜଳକ୍ରୀଡ଼ା କରିବାକୁ ଇଢ୍ଜା ହେଲା। ତେଣୁ ସେ ଯମୁନାକୁ “ପାଖକୁ ଆସ” ବୋଲି ଡାକିଲେ। କିନ୍ତୁ ଯମୁନା ଭାବିଲା, ବଳରାମ ତ ମତୁଆଲା ଅବସ୍ଥାରେ ଅଛନ୍ତି। ତାଚ୍ଚ୍ଚ ଆଦେଶ ନ ମାନିଲେ ବି

ଚଳିବ। ଏପରି ଭାବି ସେ ଆସିଲା ନାହିଁ। ତା'ଫଳରେ ବଳରାମ କ୍ରୋଧୂତ ହୋଇ ନିଜ ଲଙ୍ଗଳମୁନରେ ଯମୁନାକୁ ପାପେ ତଡ଼ଂ ମାମବଜ୍ଞାୟ ଯନ୍ତ୍ରାୟାସି ମୟାଃ ହୃତା । ନେଷ୍ୟେ ତ଼ାଂ ଲାଙ୍ଗଳାଗ୍ରେଣ ଶତଧା କାମଗ୍ଵବରିଣୀମ୍‌ | ୨୪

ଏବଂ ନିଭିର୍ଳିତା ଭୀତା ଯମୁନା ଯଦୁନନ୍ଦନମ୍‌। ଉବାଚ ଚକିତା ବାଚଂ ପତିତା ପାଦୟୋନ୍ଧିପ ॥ ୨୫ „“ ୧ ¿୮

ପାଖକୁ ଟାଣିବାକୁ ଲାଗିଲେ॥ ୨୩॥ ସେ କହିଲେ, “ପାପିନୀ ଯମୁନା ! ମୁଁ ଡାକିବା ପରେ ବି ତୁ ମୋ ଆଜ୍ଞା ଅମାନ୍ୟ କଲୁ ! ମୋ ପାଖକୁ ନ ଆସି ମୋତେ ଅପମାନିତ

କଲୁ! ରହ, ମୁଁ ତୋତେ ତୋ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଗ୍ଵରିତାର ଫଳ ଚଖାଇଦେଉଛି। ମୁଁ ମୋ ହଳମୁନରେ ଆଜି ତତେ ଖଣ୍ଡବିଖଣ୍ତ କରିଦେବି।” ॥ ୨୪ ॥ ବଳରାମ ଯମୁନାକୁ ଏପରି ହୋଇ

ଭସନା କରିବାରୁ ସେ ଚକିତ ଓ ଭୟଭୀତ ବଳରାମର୍ଦ୍ଚ ପାଦ ତଳେ ପଡ଼ିଗଲା ଏବଂ

ତାବ୍ଦ୍ଚୀ ପାଦ ଧରି ପ୍ରାର୍ଥନା କରି କହିଲା-- ॥ ୨୫॥ “ହେ ଲୋକାଭିରାମ ବଳରାମ! ହେ ମହାବାହୁ! ମୁଁ ରାମ ରାମ ମହାବାହୋ ନ ଜାନେ ତବ ବିକ୍ରମମ୍‌|

ଯସ୍ୟେକାଂଶେନ ବିଧୁତା ଜଗତୀ ଜଗତଃ ପତେ ॥ ୨୬

ଆପଣଙ୍କର ପରାକ୍ରମ ଭୁଲି ଯାଇଥୁଲି। ହେ ଜଗତ୍‌ପତେ ! ମୁଁ ଏଥର ଜାଣିଗଲି ଯେ, ଆପଣରବ୍କ୍ଚ ଶରୀରର ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଶରେ ଏ ସମଗ୍ର ଜଗତ ଅବସ୍ଥିତ ॥ ୨୬॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୬]

# ଦଶମ

ପରଂ ଭାବଂ ଭଗବତୋ ଭଗବବନ୍‌ ମାମଜାନତୀମ୍‌ | ମୋକ୍ତୁମହିସି ବିଶ୍ଵାମ୍ବନ୍‌ ପ୍ରପନ୍ତାଂ ଭକ୍ତ ବସଳ ॥ ୨୭

ତତୋ ବ୍ୟମୁଞ୍ଚତୃ ଯମୁନା ଯାଚିତୋ ଭଗବାନ ବଳଃ ।

ବିଜଗାହ ଜଳଂ ସ୍ତ୍ରୀଭିଃ କରେଣୁଭିରିବେଭରାଟ୍‌ ॥ ୨୮

557

ସ୍କୀନ୍ଧଂ*

ହେ ଭଗବନ୍‌ ! ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ପରମ ଏୀଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟଶାଳୀ। ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ସ୍ଵରୂପ ଜାଣି ନ ଥୂବାରୁ ହିଁ ମୁଁଏପରି

ଅପରାଧ କରିଦେଲି। ହେ ସର୍ବସ୍ବରୂପ ଭକ୍ତବସଳ! ମୁଁ ଆପଣର୍କ୍ଚ ଶରଣ ପଶୁଛି; ମୋର ଦୋଷ କ୍ଷମା କରନ୍ତୁ ମୋତେ ଛାଡ଼ିଦିଅନ୍ଦୁ।”॥ ୨୭ ॥

ଯମୁନାର ପ୍ରାର୍ଥନା ଶୁଣି ଭଗବାନ ବଳରାମ ତାକୁ

କ୍ଷମା ଦେଲେ

ଏବଂ ହାତୁଣୀମାନଙ୍ସୀ ସହିତ ମତୁଆଲା

ଗଜରାଜ କ୍ରୀଡ଼ା କରିବା ପରି ସେ ଗୋପୀମାନର୍ଦ୍ରା ସହିତ ଜଳକ୍ରୀଡ଼ା କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୨ ୮ ॥ ଯଥେଥ୍ଟ' ଜଳବିହାର

କରିସାରିବା ପରେ ସେ ଯେତେବେଳେ ଜଳଚୁ ବାହାରି କାମଂ ବିହୃତ୍ୟ ସଲିଳାଦୁତ୍ତୀଣ୍ଣ୍ାୟାସିତାମ୍ବରେ। ଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାଙ୍କୁ ନୀଳାମ୍ବର, ବହୁମୂଲ୍ଯ ଭୂଷଣାନି ମହାହାଣି ଦଦୌ କାନ୍ତୈଃ ଶୁଭାଂ ସ୍ରଜମ୍‌ ॥ ୨ ୯ ଆସିଲେ, ସେତେବେଳେସ୍ବର୍ଣ୍ରହାର ପ୍ରଦାନ କଲେ ॥ ୨୯ ॥

ଆଭୂଷଣ ଓ ସୁନ୍ଦର ବଳରାମ ନୀଳାମ୍ବର ପିନ୍ଧି ଗଳାରେ ସ୍ବର୍ଣ୍ପହାର ଲମ୍ମାଇଦେଲେ

ବସିତଡ଼ା ବାସସୀ ନୀଳେ ମାଳାମାମୁଚ୍ୟ କାଞ୍ଚନୀମ୍‌| ରେଜେ ସ୍ଵଳର୍ଦ୍ପତୋ ଲି ପ୍ରୋ ମାହେନ୍ଦ୍ର ଇବବାରଣଃ ॥ ୩୦

ଏବଂ ସୁନ୍ଦର ଅଙ୍ଗରାଗ ଏପରି ଶୋଭାୟମାନ

ଓ ଆଭୂଷଣରେ ବିଭୂଷିତ ହୋଇ ହେଲେ ଯେ, ତାଙ୍କୀ ଦେଖ୍ଛ

ମନେହେଲା, ସେ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଶ୍ବେତବର୍ଣ୍ଣ ଏରାବତ ହସ୍ତୀ କି ! ॥ ୩୦ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଯମୁନାକୁ ବଳରାମ ଯେତିକି

ଅଦ୍ୟାପି ଦୃଶ୍ୟତେ ରାଜନ୍‌ ଯମୁନାର୍ୟକୃଷ୍ଟବମ୍ବ୍ରିନା । ବଳସ୍ୟାନନ୍ତବୀକ୍ଷ୍ୟସ୍ୟ ବୀକ୍ଷ୍ୟ” ସୂଚୟତୀବ ହି ॥ ୩୧

ବାଟ ଟାଣି ଆଣିଥୁଲେ, ସେ ଏବେ ମଧ୍ଯ ସେହି ମାର୍ଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ସତେ ଯେପରି ସେ ଅନନ୍ତଶକ୍ତି ଭଗବାନ ବଳରାମର୍ବ୍ବର ସେହି ଯଶ ଗାନ କରୁଛି ॥ ୩୧ ॥

ବ୍ରଜବାସିନୀ ଗୋପୀମାନର୍କୀ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟରେ ବଳରାମଙ୍କ ଚିତ୍ତ ଏପରି ମୁଗ୍ଧ ହୋଇଗଲା ଯେ, ତାରଙ୍ଦ୍ଦରର ସମୟବିଷୟକ ଜ୍ଞାନ ରହିଲା ନାହିଁ; ତାର୍କ୍ରର ବହୂ ରାତି ଗୋଟିଏ ରାତି

ଏବଂ ସବା ନିଶା ଯାତା ଏକେବ ରମତୋ ବ୍ରଜେ । ପରି ବିତିଗଲା। ଏପରିଭାବରେ ରାମସ୍ୟାକ୍ଷି ପ୍ରଚିତ୍ତସ୍ଯ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟେବ୍ରିଜଯୋଷିତାମ୍‌ ॥ ୩ ୨ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ॥ ୩୨॥ ଇତି ଝୀମଉରବଠତେ ନହାତଦୁନା ପାଜମନଂସମଂ ସଂନିତାୟଂ ନଣମୟଂନ

ବଳରାମ ବ୍ରଜରେ ବିହାର

ଜଜଜାଠନ୍ଦ ବଳତେବଚିଳୟ୍

ନୁନ/କର୍ଷଣଂ ନାମ ଦହ୍ଚଷଞତ6ମେ///୦୬ // ୬୫ // +++

ଅଥ ଷଟ୍‌ଷଷ୍'ତନମାଧ୍ାୟାଃ ପୌଣ୍ଠକ ଓ କାଶିରାଜାର୍ଚ୍ଚ ଉଦ୍ଧାର ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ ଭୀଖୁଳ ଜଚବାଚ ଭଗବାନ ବଳରାମ

ନନ୍ଦବ୍ରଜଂ ଗତେ

ରାମେ

କରୁୂଷାଧ୍ଵପତିନ୍ଧିପ।

ବାସୁଦେବୋଃହମିତ୍ୟଜ୍ଞୋ ଦୂତଂ କୃଷ୍ଫ୍ାୟ ପ୍ରାହିଣୋତ଼ ॥ ୧

କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ନନ୍ଦଙ୍କ ବ୍ରଜକୁ ଆସିଥାନ୍ତି ଏହି ସମୟରେ କରୂଷ ଦେଶର ଅଜ୍ଞାନୀ ରାଜା ପୌଣ୍ତକ ନିଜକୁ ଭଗବାନ ମଣୁଥୁୂବାରୁ କୃଷ୍ଣକ୍ଚ ନିକଟକୁ ଜଣେ ଦୂତ ହାତରେ ଏହି ସନ୍ଦେଶ ପଠାଇଲେ, “ମୁଁ ହେଉଛି

ତୁଂ ବାସୁଦେବୋ ଭଗବାନବତୀଥ୍ଧୋ ଜଗତ୍ଵପତିଃ । ଭଗବାନ ବାସୁଦେବା।'॥ ୧॥ ମୂର୍ଖଲୋକେ ତାକୁ ଇତି ପ୍ରସ୍ତୋଭିତୋ ବାଳୈମୈନ ଆମ୍ମାନମଚ୍ୟୁତମ୍‌ ॥ ୨ ଟେକାଟେକି କରି କହୁଥୂଲେ ଯେ, ସେ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି

»* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

558

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୬

ଭଗବାନ ବାସୁଦେବ ଓ ସେ ପୂଥୁବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଦୂତଂ ଚ ପ୍ରାହିଣୋଚ୍‌ ମନ୍ଦଃ କୃଷ୍ଠାୟାବ୍ୟକ୍ତ ବମ୍ବ୍ବନେ । ନିମନ୍ତେ ଅବତୀର୍ଷ୍ଚ ହୋଇଛନ୍ତି। ଏପରି ମିଥ୍ଯା ପ୍ରଶଂସାର ଦ଼ାରକାୟାଂ ଯଥା ବାଳୋ ନୃପୋ ବାଳକୃତୋଃ ବୁଧଃ ॥ ୩ ଫଳସ୍ବରୂପ ସେହି ମୂର୍ଖରାଜା ନିଜକୁ ଭଗବାନ ବୋଲି

ଦୂତସ୍ତୁ ହାରକାମେତ୍ୟ ସଭାୟାମାସିତଂ ପ୍ରଭୁମ୍‌।

କୃଷ୍ଣଂ କମଳପତ୍ରାକ୍ଷଂ

ରାଜସନ୍ଦେଶମବ୍ରବୀତ ॥ ୪

ବାସୁଦେବୋଃ ବତୀଣ୍ଫୋଃହମେକ ଏବନ ଗ୍ଵପରଃ । ଭୂତାନାମନୁକମ୍ପାଥିଂ ତଂ ତୁ ମିଥ୍ଯାଭିଧାଂ ତ୍ୟଜ ॥ ୫ ଯାନି ତୁମସ୍ମଚ୍ଚିହ୍ନାନି ମୌଢ୍ଯାହ୍ ବିଭଷି ସାତୃତ। ତ୍ୟକ୍ଟ୍ରେହି ମାଂତଂ ଶରଣଂ ନୋ ଚେଦଡ଼଼ ଦେହି ମମାହବମ୍‌ ॥ ୬

ଧରିବସିଲେ ॥ ୨ ॥ ପିଲାମାନେ ଖେଳିଲାବେଳେ ଯେପରି ନିଜ ଭିତରୁ ଜଣକୁ ରାଜା ବୋଲି ମାନନ୍ତି ଏବଂ ସେହି ପିଲାଟି ଅନ୍ଯମାନଙ୍କ୍ତ ସହିତ ରାଜା ପରି ବ୍ଯବହାର କରେ,

ମନ୍ଦମତି ପୌଣ୍ତକ ସେହିପରି ନିଜକୁ ଭଗବାନ

ବୋଲି ମନେକଲେ ଏବଂ ଅଚିନ୍ତ୍ଯଗତି ଭଗବାନକ୍ଳୀର ଲୀଳା ଓ ରହସ୍ଯ ନ ଜାଣି ଦ୍ରାରକାକୁ ନିଜର ଦୂତ ପଠାଇଦେଲେ।॥ ୩॥ ପୌଣ୍ତକଟ୍କ୍ଚ ଦୂତ ଦ୍ବାରକା ଆସି ରାଜସଭାରେ ବସିଥୂୁବା କମଳନୟନ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଜ ରାଜାଙ୍ଚ୍ରର ଏହି ସନ୍ଦେଶ ଶୁଣାଇଦେଲା-¬॥ ୪॥ “ଏକମାତ୍ର ମୁଁ ହିଁ ବାସୁଦେବ; ଅନ୍ଯ କେହି ବାସୁଦେବ ହୋଇ ନ ପାରେ। ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ କୃପା କରିବା ନିମନ୍ତେ ମୁଁ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରିଛି। ତୂମେ ମିଛଟାରେ ନିଜ ନାମ

ବାସୁଦେବ ବୋଲି କହୁଛ। ଏଥର

ତୁମେ ବାସୁଦେବ

ନାମ ଛାଡ଼ିଦିଅ ॥ ୫ ॥ ହେ ଯଦୁବଂଶୀ ! ତୁମେ ମୂର୍ଖତାବଶତଃ ମୋର

ଚିହ୍ନ ଧାରଣ

କରିଛ। ତାହା ଛାଡ଼ିଦେଇ

ଆସି

ମୋର ଶରଣ ପଶ। ଯଦି ମୋ କଥା ସ୍ବୀକାର କରୁନାହଁ, ତେବେ ମୋ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କର।”॥ ୬॥

୭୮ଖ଼ଳ ଜବଚ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

କହିଗ୍ରଲିଲେହେ ପରୀକ୍ଷିତ।!

ମନ୍ଦମତି ପୋଣ୍ତକଙ୍ଚ୍ରର ଏହି ବଡ଼ିମା ଶୁଣି ଉଗ୍ରସେନ

କତ୍ପୁନଂ ତଦୁପାକଣ୍ଠ୍ଯ ପୌଣ୍ତକସ୍ଯାଳ୍ପମେଧସଃ। ଆଦି ସଭାସଦ୍‌ମାନେ ଠୋ ଠୋ ହୋଇ ହସିଲେ।॥ ୭ ॥ ଉଗ୍ରସେନାଦୟଃ ସଭ୍ୟା ଉଚ୍ଚକୈ ଜିହସୁସ୍ତଦା॥ ୭ ସେମାନର୍ବ୍ଦର ହସ ବନ୍ଦ ହେବା ପରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ପୋଣ୍ତକର ଦୂତକୁ କହିଲେ ତୁମେ ଯାଇ ତୁମ ରାଜାର୍ଦ୍ଦ

ମୋର ଏହି କଥା ଶୁଣାଇଦିଅ--“‹ରେ ମୂଢ଼ !ମୁଁ ମୋର ଉବାଚ

ଦୂତଂ ଭଗବାନଚ୍‌ ପରିହାସକ ଥାମନୁ ।

ଉତ୍ସ୍ରକ୍ଷ୍ୟେ ମୃଢ଼ ଚିହ୍ନାନି ଯେସ୍ତ୍ରମେବଂ ବିକତ୍ଥ୍ସେ ॥ ୮

ମୁଖଂ ତଦପିଧାୟାଜ୍ଞ କର୍ଚ୍ଵଗଧ୍ରବଟୈବ୍ଛି ତଃ। ଶୟିଷ୍ୟସେ ହତସ୍ତତ୍ର ଭବିତା ଶରଣଂ ଶୁନାମ୍‌ ॥ ୯

ଚକ୍ର ଆଦି ଚିହ୍ନ ତୋ କଥାରେ ନ ଛାଡ଼ି, ତୋ ଉପରକୁ ଛାଡ଼ିବି। କେବଳ ତୋ ଉପରକୁ ନୂହେଁ, ଯେଉଁମାନର୍କୀର ମିଥ୍ଯା ପ୍ରଶଂସା ଶୁଣି ତୂ ଏପରି ଫୁଲି ଉଠିଛୁ, ସେମାନର୍କ୍ର

ଉପରକୁ ମଧ୍ଯ ଛାଡ଼ିବି। ରେ ମୂର୍ଖ ତୁସେତେବେଳେ ମୁହଁ ମାଡ଼ି ହୋଇ ତଳେ ପଡ଼ିଯିବୁ ଏବଂ ତୋ ଦେହଟାକୁ ଚିଲ, ଶାଗୁଣା, ଛଞ୍ଚାଣ ଆଦି ମାଂସଭୋଜୀ ପକ୍ଷୀମାନେ ଘେରିଯିବେ। ସେତେବେଳେ ତୂ ମୋର ଶରଣଦାତା କଣ ହେବୁ, ବରଂ ତୁ ନିଜେ ସେହି ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ଶରଣ

ପଶିବୁ, ଯେଉଁମାନେ କି ତୋତେ ଖୁକ୍ଷି ଖୁଞ୍ଚି ତୋର ମାଂସ ଖାଇଯାଉଥ୍ୁବେ । ' || ୮, ୯ || ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଭଗବାନର୍କର

ଇତି ଦୂତସ୍ତଦାକ୍ଷେପଂ ସ୍ଵାମିନେ ସଵିମାହରତ଼୍। କୃଷ୍କୋଃପି ରଥମାସ୍ପାୟ କାଶୀମୁପଜଗାମ ହ ॥ ୧୦

ଏହି ତିରସ୍କାରପୂର୍ଶ ସନ୍ଦେଶ ନେଇ ସେହି ଦୂତ ଗ୍ବଲିଗଲା ଏବଂ ଯାଇ ପୌଣ୍ତକଙ୍ଟୁ ତାହା ଶୁଣାଇଦେଲା। ଏପଟୁ

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍କ ମଧ୍ୟ ରଥାରୋହଣପୂର୍ବକ ଯାଇ କାଶୀ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୬]

+ ଦଶମ

559

ସ୍କୀନ୍ଧ+

ଅକ୍ଷୋହିଣୀଭ୍ୟାଂ ସଂଯୁକ୍ତୋ ନିଶୃକ୍ରାମ ପୁରାଦ଼ ହୁତମ୍‌ ॥ ୧୧

ଆକ୍ରମଣ କଲେ; (କାରଣ କରୂଷର ରାଜା ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ୍ଵ ମିତ୍ର କାଶୀରାଜାଙ୍ଚ୍ଚ ପାଖରେ ରହୁଥିଲେ) ॥ ୧୦॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଫ ଆକ୍ରମଣ କଲେଣ ଶୁଣି ମହାରଥୀ ପୌଣ୍ଡକ ମଧ୍ଯ ଦୁଇ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସେନ୍ଯ ଧରି ନଗର

ତସ୍ୟ କାଶିପତିମିତ୍ରଂ ପାର୍ଷ୍ପଗ୍ରାହୋଃନୁୟାନ୍ଧପ।

ବାହାରକୁ

ପୌଣ୍ତକୋଃ ପିତଦୁଦ୍ୟୋଗମୁପଲଭ୍ୟ ମହାରଥଃ |

ଗ୍ରଲିଆସିଲେ ॥ ୧୧ ॥ କାଶୀରାଜା

ଥୁଲେ

ଶଙ୍ଖଆଯ୍ୟିସିଗଦାଶାଇଁଂଶ୍ରୀବ ସ୍ସାହ୍ୟୁପଲକ୍ଷିତମ୍‌ ।

ପୌଣ୍ତକଙ୍କ୍ରର ମିତ୍ର। ତେଣୁ ସେ ମଧ୍ଯ ମିତ୍ରର୍କୁ ସାହାଯ୍ଯ କରିବା ଲାଗି ତିନି ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସେନ୍ଯ ସହିତ ତାବ୍ଚ୍ଚ ପଛରେ ଗ୍ବରଲିଲେ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ଏହି ଅବସରରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପୌଣ୍ଡକର୍ଗୁ ଦେଖୁବାକୁପାଇଲେ ॥ ୧୨ ॥

ବିଭ୍ରାଣଂ କୌସ୍ତୁଭମଣିଂ ବନମାଳାବିଭୂଷିତମ୍‌ ॥ ୧୩

ସେ ଦେଖୁଲେ, ପୌଣ୍ତକ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ତରବାରି, ଗଦା,

ଅକ୍ଷୌହିଣୀଭିସ୍ତିସ୍ବଭିର ସ୍ପ ପଶ୍ୟଡ଼ ପୌଣ୍ତକଂ ହରିଃ ॥ ୧୨

କୋୌଶେୟବାସସୀ ପୀତେ ବସାନଂ ଗରୁଡ଼ଧ୍ଵଜମ୍‌।

ଅମୂଲ୍୍ଯମୌଳ୍ୟାଭରଣଂ ୟ୍ୟୁରନ୍ ମକରକୂଣ୍ଡଳମ୍‌ ॥ ୧୪

ଶାଙ୍ଗଧନୁ ଓ ଶ୍ରୀବସଚିହ୍ନ ଆଦି ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି। ତାଙ୍କ ବକ୍ଷଃସ୍କଳରେ ଏକ କୃତ୍ରିମ କୌସ୍ତୁଭମଣି ଓ ବନମାଳା ଝୁଲୁଛି॥ ୧୩॥ ସେ ରେଶମ ପୀତବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଦିଛନ୍ତି ଓ ତାର୍କ୍ବ ରଥର ଧ୍ଵଜାରେ ଗରୁଡ଼ଚିହ୍ନ ରହିଛି । ତାଙ୍କ ମସ୍ତକରେ

ଅମୂଲ୍ୟ ମୁକୁଟ ଓ କର୍ଶ୍ରେ ମକର କୁଣ୍ଡଳ ଝଲସୁଛି ॥ ୧୪ ॥ ଦୃଷ୍ଟ୍ୟା

ତମାତ୍ମ ନସ୍ତୁଲ୍ୟବେଷଂ କୃତ୍ରିମମାସିତମ୍‌|

ଅସିଭିଃ ପଟ୍ଟିଶୈବାଣୈଃ ପ୍ରାହରନ୍ତରୟୋ ହରିମ୍‌ ॥ ୧ ୬

କିନ୍ତୁ ତାକ୍କର ଏହିସକଳ ବେଶ ଥ୍ରଲା କୃତ୍ରିମ ।ରଇଂମଞ୍ଚରେ ଅଭିନୟ କରିବାକୁ ଆସିଥୁବା ଅଭିନେତା ଯେପରି ବେଶ ହୋଇଥାଏ, ଏସବୁ ଥଲା ସେହିପରି ବେଶ।। ତାର୍ଦ୍ଚର ବେଶଭୂଷା ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନିଜ ବେଶଭୂଷା ପରି ହୋଇଥୁବା ଦେଖୁ ପ୍ରଭୁ ଠୋ ଠୋ ହୋଇ ହସି ଉଠିଲେ।॥ ୧୫॥ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ଶତ୍ରୂମାନେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣବଚ୍ଚ ଉପରକୁ

କୃଷ୍ଠସ୍ତୁ

ତ୍ରିଶୃଳ ଗଦା, ମୁଦ୍‌ଗର, ଶକ୍ତି, ରଷ୍ଟିଅ ପ୍ରାସଂ ତୋମର, ତରବାରି, ପଚ୍ଚିଶ, ଶର ଆଦି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବୃଷ୍ଚି କରି

ଯଥା ନଟଂ ରଙ୍ଗଗତଂ ବିଜହାସ ଭୂଶଂ ହରିଃ ॥ ୧୫

ଶୂଳୈଗିଦାଭିଃ ପରିଘୈଃ ଶକ୍ତ୍ୟଷ୍ଟିପ୍ରାସତୋମରୈଃ ।

ତତ୍ଵପୌଣ୍ଡକକାଶିରାଜୟୋ-

ବିଳଂ

ଗଜସ୍ୟନ୍ଦନ ବାଜିପତ୍ତି

ଗଦାସିଚକ୍ରେ ଷୁଭିରାଦିୟଦୃ

ମତ୍ବ।

ଭୃଶଂ

ଯଥା ଯୁଗାନ୍ତେ ହୂତଭୁକ୍‌ ପୂଥକ୍‌ ପ୍ରଜାଃ॥ ୧୭ ଆଯୋଧନଂ

ତଦ୍ରଥବାଜିକୁଞ୍ଜର-

ଦିପତୃଖରୋଷ୍ଟ୍ରେରରି ଣାବଖଣ୍ଡ ତୈଃ

ବଭୌ

ଚିତଂ

ମାକ୍ଟରୀଡ଼ନଂ

ମୋଦବହଂ

ମନସ୍ବିନା-

ଭୂତପତେରିବୋଲ୍‌ବ ଣମ୍‌ ॥ ୧୮

ଅଥାହ ପୌଣ୍ତକଂ ଶୌରିଭୌ ଭୋଃ ପୌଣ୍ତ୍ରକ ଯତୃ ଭବାନ୍‌ । ଦୂତବାକ୍ୟେନ ମାମାହ ତାନ୍ୟସ୍ତ୍ରାଣ୍ୟୁସ୍ଧୁଜାମି ତେ॥ ୧୯

ପ୍ରହାର କଲେ॥ ୧୬॥ ପ୍ରଳୟକାଳୀନ ଅଗ୍ନି ଯେପରି ସକଳ ପ୍ରକାର ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଜାଳି ଭସ୍ମ କରିଦିଏ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହିପରି ଗଦା, ତରବାରି, ଚକ୍ର ଓ ତୀର ଆଦି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଦ୍ବାରା ପୋଣ୍ଡକ ତଥା କାଶୀରାଜାଙ୍କର ଗଜାରୋହୀ,

ଅଶ୍ଵାରୋହୀ, ରଥାରୋହୀ ଓ ପଦାତିକ ସମନିତ ଚତୁରଙଇ୍ଣୀ ସେନାକୁ ଧ୍ଵସ୍ତବିଧ୍ବସ୍ତ କରିଦେଲେ ॥ ୧୭ ॥ ସେହି ରଣଭୂମି ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚୀ ଚକ୍ରଦାରା ଖଣ୍ଡବିଖ୍ତିତ ହୋଇଥୁବା ରଥ,

ଘୋଡ଼ା, ହାତୀ, ମନୁଷ୍ଯ ଗଧ ଓ ଓଟଙ୍କୀ ଦ୍ରାରା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଗଲା।

ସେହି ଦୃଶ୍ଯ ଦେଖୂ ମନେହେଲା,

ତାହା

ବୋଧହୁଏ ଭୂତନାଥ ରରୁଦ୍ରର୍କ୍ରର ଭୟର୍ଚ୍ଚର କ୍ରୀଡ଼ାସ୍ଥଳୀ। ସେହି ଦୃଶ୍ଯ ଦେଖୁ ବୀର ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କର ଉୟାହ ଆହୁରି ବଢ଼ିଗ ॥ଲା ୧୮ ॥ ଭଗବାନ ପୌଣ୍ତକଙ୍ଦୁ କହିଲେ, ““ରେ ପୌଣ୍ତକ! ତୂ ତୋ ଦୂତଦ୍ନାରା କହିପଠାଇଥୁଲୁ ଯେ, ମୁଁ ମୋର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରାଦି ଛାଡ଼ିଦେବା ଆବଶ୍ଯକ । ତେଣୁ ମୁଁ ସେସବୁକୁ

560

"¥ ଶୀମଭାଗବତ ×»

ତ୍ୟାଜୟିଷ୍ୟେଃଭିଧାନଂ ମେ ଯତ୍ତ୍ଵୟାଜ୍ଞ ମୂଷା ଧୂତମ୍‌ । ବ୍ରଜାମି ଶରଣଂ ତେଃ ଦ୍ୟଯଦି ନେଚ୍ଛାମି ସଂଯୁଗମ୍‌ ॥ ୨୦

ତୋ ଉପରକୁ ଛାଡୁଛି॥ ୧୯॥ ତୂ ମିଛଟାରେ ମୋର ନାମ ଧରି ନିଜକୁ ଭଗବାନ ବୋଲାଉଛୁ। ତେଣୁ ରେ

ମୂର୍ବ।! ଏଥର ମୁଁ ତୋଠାରୂ ମୋର ସେହି ନାମ ମଧ୍ଯ ଛଡ଼ାଇଆଣିବି।

ଇତି କ୍ଷିପ୍ରା ଶିତୈବାଣୈର୍ବିରଥୀକୃତ୍ୟ ପ୍ୌଣ୍ଡକମ୍‌। ଶିରୋଃ ବୃଶୂତୃ ରଥାଙ୍ଗେନ ବଜ୍ରେଣେନ୍ଦ୍ରୋ ଯଥା ଗିରେଃ ॥ ୨୧

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୬

ବାକି ରହିଲା,

ତୋ

ପାଖରେ

ଶରଣ ପଶିବା କଥା। ଠିକ୍‌ ଅଛି; ଯଦି ମୁଁ ତୋ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରିପାରିବି ନାହିଁ ତେବେ ତୋର ଶରଣ ପଶିବି |” ॥ ୨୦ ॥ ଏପରିଭାବରେ ପୌଣ୍ଡକର୍କଦୁ ତିରସ୍କାର କରି, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତୀକ୍ଷ୍ମ ଶରମାନ ମାରି ପୋଣ୍ତକର୍ବୀ ରଥକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରିଦେଲେ ଏବଂ ଇନ୍ଦ୍ର ଯେପରି ବଜ୍ର ମାରି ପର୍ବତର ଶିଖର ଭାଙ୍ଗି ପକାଇଥିଲେ,

ତଥା କାଶିପତେଃ କାୟାଢ୍ରୁର ଉତ୍କୃତ୍ୟ ପତ୍ରିଭିଃ। ନ୍ୟପାତୟତ୍ କାଶିପୁଯ୍ଯାଂ ପ୍ଦ୍ୁକୋଶମିବାନିଳଃ ॥ ୨୨

ମୋର

ଭଗବାନ

ସେହିପରି ଚକ୍ର ପେଷଣ କରି ତାର୍ଚ୍ଚୀ ଗଣ୍ଠିରୁ ମୁଣ୍ଡଟାକୁ ଅଲଗା କରିଦେଲେ॥ ୨୧॥ ଭଗବାନ ଠିକ୍‌ ସେହି ରୀତିରେ କାଶୀରାଜର୍ଚ୍ଚ ଶିର ମଧ୍ଯ ଛେଦନ କରିଦେଲେ ଏବଂ ବାୟୁ ଯେପରି ପଦୁଫୁଲକୁ ଉଡ଼ାଇନେଇ ଦୂରରେ

ନିତ୍ଯଂ ଭଗବଦ୍ୟାନ ପ୍ରଧ୍ବସ୍ତାଖିଳବନ୍ଧଂନଃ ।

ପକାଇଦିଏ, କାଶୀରାଜାର୍ବ୍ଚ ମୁଣ୍ଡଟା ସେହିପରି ଗଣ୍ଠିରୁ ପ୍ରଥକ୍‌ ହୋଇ ଯାଇ କାଶୀନଗରରେ ପଡ଼ିଲା॥ ୨୨॥ ଏପରିଭାବରେ ତାଙ୍କୀ ଦ୍ରୋହ କରୁଥିବା ପୌଣ୍ଡକ ସମେତ ତାର୍କ୍ରର ସଖା କାଶୀରାଜାଙ୍ଟୁ ମଧ୍ଯ ବଧ କରି ଭଗବାନ ରାଜଧାନୀ ଦ୍ବାରକାକୁ ଫେରି ଆସିଲେ। ସେତେବେଳେ ସିନ୍ଧଗଣ ଭଗବାନଙ୍କର ଅମ୍ପତମୟୀ ଗାଥା ଗାନ କରୁଥାନ୍ତି ॥୨୩॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଯେକୌଣସି ଭାବରେ

ବିଭ୍ରାଣଶ୍ଟ ହରେ ରାଜନ୍‌ ସ୍ଵରୂପଂ ତଚ୍ମୟୋଃଭବତ଼ ॥ ୨୪

ହେଉ ନା କାହିଁକି, ପୌଣ୍ତକ ସର୍ବଦା ଭଗବାନର୍କୀ ରୂପକୁ ଚିନ୍ତନ କରୁଥୁଲେ; ତେଣୁ ତାର୍ଚ୍ଚର ସକଳ ବନ୍ଧନ ତୁୂଟିଗଲା ।

ଏବଂ ମୟରିଣ' ହତ଼ା ପୌଣ୍ଣତକଂ ସସଖଂ ହରିଃ ।

ଦ଼ାରକାମାବିଶତୃବ

ସ

ସିଦ୍ଧୈଗୀୟମାନକଥାମୂତଃ ॥ ୨୩

ଶିରଃ ପତିତମାଲୋକ୍ୟ ରାଜଦ଼ାରେ ସକୁଣ୍ଡଳମ୍‌। କିମିଦଂ କସ୍ୟ ବା ବକ୍ତ ମିତିସଂଶିଶ୍ୟରେ ଜନାଃ ॥ ୨୫

ରାଜ୍ଞଃ କାଶିପତେଜ୍ଞାଡ଼ା ମହିଷ୍ଯଃ ପୁତ୍ରବାନ୍ଧ ବାଃ । ପୌରାଶ୍ଛ୍‌ ହା ହତା ରାଜନ୍‌ ନାଥ ନାଥେତି ପ୍ରାରୁଦନ ॥ ୨୬

ତା'ଛଡ଼ା ସେ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚର କୃତ୍ରିମ ବେଶ ଧାରଣ କରି ରହୁଥିଲେ; ତେଣୁ ଏପରିଭାବରେ ସେ ବାରମ୍ବାର ପ୍ରଭୁଙ୍ଚ୍ଚ ରୂପକୁ ସ୍ମରଣ କରୁଥୁବାରୁ ତାର୍ଲୁ ଭଗବାନର୍କୀର ସାରୂପ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲା॥ ୨୪ ॥ ଏପଟେ କାଶୀରେ ରାଜନବର ଆଗରେ ଗୋଟିଏ କୁଣ୍ଡଳମଣ୍ଡିତ ମୁଣ୍ଡ ଖସିପଡ଼ିବା ଦେଖୂ ଲୋକେ ନାନା ପ୍ରକାର ସଦେହ କଲେ। “ଏଇଟା କଣ ୮ ଏହା କାହାର ମୁଣ୍ତ ୮”ବୋଲି ଲୋକେ ବିସ୍ମୟରେ ପଡ଼ିଗଲେ ॥ ୨୫ ॥ ତାହା କାଶୀରାଜାର୍ଚ୍ଚ ମୁଣ୍ଡ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିବା ପରେ ରାଣୀମାନେ, ରାଜକୁମାର, ରାଜପରିବାରର ଲୋକେ ତଥା ନାଗରିକମାନେ “ଆହା ନାଥ! ହା ରାଜନ୍‌ ! ହାୟ!

ହାୟ । ଆମର ସୁଦକ୍ଷିଣସ୍ତସ୍ଯ ସୁତଃ କୃତ଼ା ସଂସାବିଧୂଂ ପିତୁଃ।

ନିହତ୍ୟ ପିତୃହନ୍ତାରଂ ଯାସ୍ୟାମ୍ୟପଚିତିଂ ପିତୁଃ ॥ ୨୭

ସର୍ବନାଶ

ହୋଇଗଲା। ସର୍ବନାଶ

ହୋଇଗଲା !”' ଏପରି ବାହୁନି ବାହୁନି ବିଳାପ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ॥ ୨୬॥ କାଶୀରାଜାଙ୍ଚ୍ଟ ପୁଅର ନାମ ଥ୍ୂଲା

ସୁଦକ୍ଷିଣ। ସେ ପିତାର୍ଚ୍ଚ ଅନ୍ତ୍ଯେଷ୍ଟ କ୍ରିୟା କରିସାରି ମନେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୬

+ ଦଶମ

ଇତ୍ୟାମ୍ବନାଭିସନ୍ଧାୟ ସୋପାଧ୍ୟାୟୋ ମହେଶ୍ଵରମ୍‌ ।

ସୁଦକ୍ଷିଣୋଃଛୟାମାସ ପରମେଣ

ସମାଧୂନା॥ ୨୮

ପ୍ରୀତୋଃ ବିମୁକ୍ତେଭଗବାଂସ୍ତଶ୍ନେ ବରମଦାତୃ ଭବଃ ।

561

ସ୍କାନ୍ଧଂ×

ମନେ ସିର କଲା ଯେ, ସେ ତା ପିତୂଘାତୀକୁ ମାରିଦେଲେ

ହିଁ ପିତ୍ରଣରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବ। ଏପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ସେ ତା'ର କୁଳପୁରୋହିତ ଓ ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ଯମାନକ୍ ସାହଚର୍ଯ୍ୟରେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଏକାଗ୍ରତାର ସହିତ ଶିବର୍ଦ୍ଦ ଆରାଧନା କଲା॥ ୨୭,୨୮॥ ତାର ଆରାଧନାରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ଭଗବାନ ଶିବ ବର ମାଗିବାକୁ କହିବାରୁ ସୁଦକ୍ଷିଣ ବର

ପିତୃହନ୍ତୁ ବଧୋପାୟଂ ସ ବବ୍ରେ ବରମୀପ୍ସିତମ୍‌ || ୨୯

ମାଗିଲା, “ମୁଁ ମୋର ପିତୂଘାତୀକୂ କିପରି ବଧ କରିବି, ତାର ଉପାୟ କହିଦିଅନ୍ତୁ।”॥ ୨୯ ॥ ଭଗବାନ ଶିବ କହିଲେ, “ତୁମେ ବ୍ରାହୁଣମାନବ୍କ୍କ ସହିତ ମିଶି ଯଜ୍ଞଦେବତା

ଦକ୍ଷିଣାଗ୍ନି ପରିଚର ବ୍ରାହ୍ଣୈଃ ସମମୂତ଼ି ଜମ୍‌।

ରତ୍ରିଗ୍‌ଭୂତ ଦକ୍ଷିଣାଗ୍ନିଗ୍ଗୁ ଅଭିଗ୍ଵର ବିଧ୍ୂୂରେ ଆରାଧନା କର। ତା”ଫଳରେ ସେହି ଅଗ୍ନି ପ୍ରମଥଗଣସ୍କ୍ଚ ସହିତ

ଅଭିଗ୍ବରବିଧାନେନ ସଗ୍ବଗ୍ନିଃ ପ୍ରମଥୈବ୍ଧିତଃ ॥ ୩୦

ପ୍ରକଟିତ ହେବେ। ତାଙ୍ଲୁ ତୁମେ କେବଳ ବ୍ରାହୃଣମାନର୍କ୍ର ଅଭକ୍ତକ୍କ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ସେ ତୁମର ସଂକଳ୍ପ

ସିଦ୍ଧ କରିବେ।” ଶିବ ଆଜ୍ଞା ପାଇ ସୁଦକ୍ଷିଣ ଉପଯୁକ୍ତ ସାଧୟିଷ୍ଯତି

ସର୍କ୍ରଳ୍ପମବ୍ରହୂଣ୍ୟେ ପ୍ରୟୋଜିତଃ।

ବିଧୂବିଧାନ ସହିତ ଯଜ୍ଞାନୁଷ୍ଚାନ କଲା ଏବଂ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ଅଭିଗ୍ଵର (ମାରଣର ପୁରଶ୍ବରଣ) କରିବାକୁ

ଇତ୍ୟାଦିଷ୍ଟାସ୍ତଥା ଚକ୍ରେ କୃଷ୍ଣାୟାଭିଚରନ୍‌ ବ୍ରତୀ॥ ୩୧

ଲାଗିଲା ॥ ୩୦,୩୧ ॥ ଅଭିଗ୍ବର ପୂର୍ଶ ହେଉ ହେଉ ଅତି ଭୀଷଣ ଅଗ୍ନି ମୂର୍ତିମାନ୍‌ ହୋଇ ଯଜ୍ଞକୁଣ୍ଡରୁ ପ୍ରକଟ ହୋଇଗଲେ।

ତତୋଥିଗ୍ନିରୁତ୍ପ୍ରିତଃ କୁଣ୍ଡାନ୍‌ ମୂର୍ତ୍ିିମାନତିଭୀଷଣଃ।

ତାଙ୍ଟ୍ରର କେଶ ଓ

ତପ୍ତତାମ୍ରଶିଖାଶ୍ମଶ୍ରରଙ୍ଗାରୋଦୃଗାରିଲେ।ଚନଃ

ଭୟର୍କ୍ରର ଦାନ୍ତ ଓ ବକ୍ର ଭୂକୁଟି ହେତୁ ତାଙ୍କ ମୁଖ ବିକଟାଳ ଦିଶୁଥାଏ। ସେ ଲହ ଲହ ଜିଭ ବାହାଉ କରି ପାଟିର ଉଭୟ କୋଣକୁ ଗ୍ରଟି ପକାଉଥାଚ୍ତି । ନଗ୍ନ ଶରୀର। ହାତରେ ଭୟକ୍କୀର ତ୍ରିଶୂଳ। ତ୍ରିଶୂଳଟାକୁ ସେ ବାରମ୍ବାର ଘୃରାଉଥାନ୍ତି ।ସେଥୂରୁ ଅଗ୍ନିଶିଖା ବାହାରି ପଡୁଥାଏ ॥ ୩୩ ॥ ଗୋଡ଼ ଦୁଇଟା ହୋଇଥାଏ ତାଳଗଛର ଗଣ୍ଠି ପରି ବିରାଟ

ଦଂଷ୍ଫ୍ଜୋଗ୍ରଭ୍କୁ ଟୀଦଣ୍ଡକଠୋରାସ୍ୟଃ

॥ ୩୨

ସ୍ବଜିହ୍ୟା ।

ଆଲି ହଟ୍‌ ସୂକ୍ଷିଣୀ ନଗ୍ନୋ ବିଧୁନୁଂସ୍ପିଶିଖଂ ନଳନ୍‌ ॥ ୩୩

ଦାଢ଼ିନିଶ ଉତ୍ତପ୍ତ ତମ୍ବା ପରି ଲାଲ

ଲାଲ ହୋଇଥାଏ ଓ ଚକ୍ଷୁରୁ ଅଗ୍ନି ବର୍ଷା ହେଉଥାଏ ॥ ୩୨ ॥

ବିରାଟ ।ସେ ନିଜର ପ୍ରବଳ ବେଗରେ ପୂଥୂୂବୀକୁ ପ୍ରକମ୍ପିତ ପଦ୍ଭ୍ୟା ତାଳପମାଣାଭ୍ୟା

କମ୍ପୟନ୍ତ୍ରବନୀତଳମ୍‌|

ସୋଃ ଭ୍ୟଧାବଦ଼ ବୃତୋ ଭୂତୈଦ୍ଧାରକାଂ ପ୍ରଦହନ୍‌ ଦିଶଃ ॥୩୪ ତମାଭିଗ୍ରଵର ଦହନମାୟାନ୍ତଂ ଦ଼୍ାରକୌକ ସଃ ।

କର ଏବଂ ଜ୍ବାଳାରେ ଦଶଦିଗକୁ ଦଗ୍ଧ କରି କରି ଦ୍ାରକା

ଆଡ଼କୁ ଧାଇଁଲେ ଏବଂ ଗ୍ବହ୍ୁୁଁ ଗ୍ରହୁଁ ଯାଇ ଦ୍ବାରକାରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ। ତାଙ୍କ୍ଵ ସହିତ ବହୁ ଭୂତପ୍ରେତ ମଧ୍ଯ ଥାଆନ୍ତ॥ ୩୪॥ ସେହି ଅଭିଗ୍ବର ଅଗ୍ନି ଅତି ନିକଟକୁ ଗ୍ବଲିଆସିବାରୁ, ବଣରେ

ନିଆଁ ଲାଗିଗଲେ ହରିଣମାନେ

ଯେପରି କାତର ହୋଇ ଉଠଠଚି, ଦ୍ାରକାବାସୀମାନେ ସେହିପରି ଭୟରେ କାତର ହୋଇଗଲେ ବିଲୋକ୍ୟ ତତ୍ରସୁଃ ସବୈ ବନଦାହେ ମୂଗା ଯଥା ॥ ୩୫ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ଭଗବାନଙ୍କ ॥ ୩୫ ॥ ଲୋକେ ପାଖକୁ ଧାଇଁଲେ। ଭଗବାନ ସେତେବେଳକୁ ସଭାରେ ବସି ପଶା ଖେଳୁଥାନ୍ତି ଲୋକେ ପ୍ରଭୁଙ୍ଚୁ ପ୍ରାଥନା କଲେ, “ହେ ତ୍ରିଲୋକର “ ଅକ୍ଷୈଃ ସଭାୟାଂ କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତ' ଭଗବନ୍ତ' ଭୟାତୁରାଃ । ଏକମାତ୍ର ସ୍ବାମୀ ।ଏକ ଭୟର୍ଦ୍ତର ଅଗ୍ନି ଦ୍ବାରକା ପୁରୀଟାକୁ ତ୍ରାହି ତ୍ରାହି ତ୍ରିଲୋକେଶ ବହ୍ନେଃ ପ୍ରଦହତଃ ପୁରମ୍‌ ॥ ୩ ୬ ଭସ୍ମ କରିଦେବାକୁ ମାଡ଼ି ଆସୁଛି; ଆମକୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତୁ।

562

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୬

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଶ୍ରୁୂଡ଼ା ତଜ୍ଜନବେକୃୁ ବ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟ୍ଲା ସ୍ଵାନାଂ ଚ ସାଧ୍ଵସମ୍‌। ଶରଣ୍ୟଃ ସମ୍ପହସ୍ୟାହ ମା ଭେଷ୍ଟ୍େତ୍ୟବିତାସ୍ମ୍ୟହମ୍‌ ॥ ୩୭

ଆପଣଙ୍ଦ୍ର ବିନା ତାଂମୁହଁରୁ ଆମକୁ ଅନ୍ଯ କେହି ରକ୍ଷା କରିପାରିବ ନାହିଁ !'' ||୩ ୬ ॥ଶରଣାଗତବସଳ ଭଗବାନ ଦେଖୂଲେ ଯେ, ସ୍ଵବଜନମାନେ ଭୟଭୀତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି। ସେମାନେ ବିକଳ ହୋଇ “ରକ୍ଷା କର” “ରକ୍ଷା କର”

ସବିସ୍ୟାନ୍ତ ବିହିଃ ସାକ୍ଷୀ କୃତ୍ୟାଂ ମାହେଶ୍ଵରୀଂ ବିଭୁଃ । ବିଜ୍ଞାୟ ତଦୃବିଘାତାଥିଂ ପାଶ୍ଵିସ୍ପଂ ଚକ୍ରମାଦିଶତୃ ॥ ୩୮ ସୂକ୍ଷ୍ୟକୋଟିପ୍ରତିମଂ ସୁଦଶିନଂ ଜାଜ୍ସଲ୍ୟମାନଂ ପ୍ରଳୟାନଳ ପପ୍ରଭମ୍‌ । ସ୍ପତେଜସା ଖଂ କକୁଭୋଃଥ ରୋଦସୀ ତତ

ଚକ୍ରଂ

ବୋଲି ପ୍ରାଥ୍ଥନା କରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁସେହସି ହସି କହିଦେଲେ, ““ଡର ନାହିଁ, ଡର ନାହିଁ; ମୁଁତୁମକୁ ରକ୍ଷା କରିବି |'' ||୩୭ | ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଭଗବାନ ସମସ୍ତଙ୍କର ଭିତରବାହାର--ସବୁକଥା ଜାଣନ୍ତି। ସେଜାଣିଗଲେ ଯେ, ସେହି ଯେଉଁ ଅଗ୍ନି ଆସିଛି, ତାହା ହେଉଛି କାଶୀରୁ ଆସିଥୁବା ମାହେଶ୍ଵରୀ କୃତ୍ଯା। ତାହାର ପ୍ରତିକାର କରିବାକୁ ସେ

ତାଜ୍ଚ

ପାଖରେ

ଥ୍ରବା

ସୁଦର୍ଶନ

ଚକ୍ରକୁ

ଦେଇଦେଲେ । ୩୮ ॥ ଭଗବାନ ମୁକୁନ୍ଦର୍କୀର ପ୍ରିୟ ଅସ୍ତ୍ର

ମୁକୁନ୍ଦାସ୍ତ୍ରମାଥାଗ୍ନିମାଦିୟତ୍‌ ॥ ୩୯

ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର ହେଉଛି କୋଟି କୋଟି ସୂର୍ଯ୍ୟସମାନ ତେଜସ୍ଵୀ ଓ ପ୍ରଳୟକାଳୀନ

ଅଗ୍ନିସମାନ ଜାଜୁଲ୍ଯମାନ।

ସୁଦର୍ଶନର ତେଜରେ ଆକାଶ, ଦଶଦିଗ ଓ

କୃତ୍ୟାନଳଃ ପ୍ରତିହତଃ ସ ରଥାଙ୍ଗଂପାଣେରସ୍ତ୍ରୋଜସା ସ ନୂପ ଭଗ୍ନମୁଖୋ ନିବୃତ୍ତଃ । ବାରାଣସୀଂ ପରିସମେତ୍ୟ ସୁଦକ୍ଷିଣଂ ତଂ ସଡତ଼ିଗ୍ଜନଂ” ସମଦହତ଼ ସ୍ଵକୃତୋଃଭିଗ୍ରରଃ ॥ ୪୦

ଚକ୍‌

ଚ

ବାରାଣସୀଂ

ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ

ଚମକି ଉଠିଲା। ସେ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ଯାଇ ସେହି ଅଭିଗ୍ରର ଅଗ୍ନିକୁ ନିସ୍ତେଜ କରିଦେଲା॥ ୩୯ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌।!

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅସ୍ତ୍ର ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ରର ଶକ୍ତିରେ କୃତ୍ଯାରୂପ ଅଗ୍ନିର ମୁହଁ ଭାଇଁିଗଲା ତାର ତେଜ ନଷ୍ଟ ହୋଇଗଲା ଓ ସେ ଶକ୍ତ ହୀନ ହୋଇଗଲା । ସେ ସେଠାରୁ କାଶୀ ଫେରିଯାଇ ସେହି ରତ଼ିଜ ଆଗ୍ର୍ରର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କ୍ତ ସହିତ ସୁଦକ୍ଷିଣକୁ ଜାଳି ଭସ୍ମ କରିଦେଲା ।ଏପରିଭାବରେ ସେହି ରାଜକୁମାରର ଅଭିଗ୍ରର ତାର ନିଜ ବିନାଶର କାରଣ

ବିଷ୍ଠୋସ୍ତଦନୁ ପ୍ରବିଷ୍ଟ

ହୋଇଗଲା।॥

ସାଙ୍ଗସଭାଳ ୟାପଣାମ୍‌ |

୪୦॥

କୃତ୍ଯାର ପଛେ ପଛେ ସୁଦର୍ଶନ

ଚକ୍ର ମଧ୍ଯ ଆସି କାଶୀରେ

ସଗୋପୁରାଙ୍ଗାଳକ କୋଷ୍ଠ ସର୍କୂଳାଂ ସକୋଶହସ୍ତ୍ୟଶ୍ବରଥାନଶାଳାମ୍‌

ଆଜ୍ଞା

॥ ୪୧

ପହଞ୍ଚୁଗଲା। କାଶୀ ଥୂଲା

ଏକ ବିଶାଳ ନଗରୀ। ସେହି ନଗରୀ ବଡ଼ ବଡ଼ ଅଚ୍ଚାଳିକା,

ସଭାଭବନ,

ବିପଣିସ୍ଥଳଳ ନଗରଦ଼ାର,

ଦ୍ବାରର ଗମ୍ବୂଜ,

ଚତୁର୍ଦିଗରେ ପାଚିରୀ, ଧନ-ସମ୍ପଦ, ହାତୀ, ଘୋଡ଼ା, ରଥ,

ଦଗ୍‌ଧ୍ଵା ବାରାଣସୀଂ ସବାଂ ବିଷ୍ଠୋଶ୍ବକ୍ରଂ ସୁଦଶନମ୍‌ ।

ଖାଦ୍ୟଶସ୍ଯର

ବିରାଟ

ବିରାଟ

ଭଣ୍ଡାରରେ

ସୁସଜ୍ଜିତ

ହୋଇଥୁଲା। ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କ୍କର ସୁଦର୍ଶନଚକ୍ର ସମଗ୍ର କାଶୀକୁ

ଭୂୟଃ ପାଶ୍ଵିମୁପାତିଷ୍ଠତୃକୃଷ୍ଣସ୍ୟାକ୍ଷି ଷ୍ଟକମିଣଃ ॥ ୪ ୨ ଜାଳି ଭସ୍ମ କରିଦେବା ପରେ ପରମାନନ୍ଦଦାୟୀ ଲୀଳାପୁରୁଷ ଭଗବାନର୍କ୍ ପାଖକୁ ପୁନଃ ଫେରିଆସିଲା ॥ ୪୧,୪୨॥

ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ଯ ପୁଣ୍ଯକୀତ୍ତି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବ୍ର

ଯ ଏତକ୍ଥାବୟେନ୍ମନତ୍ତ୍ୟ ଉତ୍ତମଶ୍ମୋକ ବିକ୍ରମମ୍‌ ।

ଏହି ଚରିତ ଏକାଗ୍ରତାର ସହିତ ଶୁଣେ ଓ ଶୁଣାଏ, ସେ ସମାହିତୋ ବା ଶୂଣୁୟାତ଼ ସବିପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୩ ସକଳ ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୩ ॥ ଇଜି ଭୀମଉ୍ଭାରକଠେ ନହାଫୁରନାେ ପାଳନମନୀସ୍ଂ ଯୀନିତାୟଂ ଜଣମୟଣନ ଜଜଳାଣର୍ଦଦ ଘୌସଣଳ/କିବ୬୪/ ଲ/ମ ଛଟ ଛଣେେ6/୮/©//9୫ // ୬୬ //

+ˆ + +

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୭]

% ଦଶମ

563

ସ୍ପୀନ୍ଧ ×

ଆଥ ଯମୃ ଷଷା,ତମାଧ୍ୟାୟଃ ଦ୍ବିବିଦ ବଧ 6©/6ଜେ/ବ/ଚ

ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ

କହିଲେ --ଭଗବାନ ବଳରାମ

ତ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌, ଅପ୍ରମେୟ ଓ ଅନନ୍ତ। ତାଙ୍ଚ୍ଚର ସ୍ବରୂପ,

ଭୂୟୋଃହଂ ଶ୍ରୋତୁ ମିଳ୍କାମିରାମସ୍ୟାଭୂତକ ମିଣଃ । ଗୁଣ, ଲୀଳା ଆଦି ମନ, ବୁଦ୍ଧି ଓବାଣୀର ଅଗୋଚର। ଅନନ୍ତସ୍ୟାପ୍ରମେୟସ୍ୟ ଯଦନ୍ୟତ଼୍ କୃତବାନ୍‌ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୧ ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୀଳା ଅଲୌକିକ । ସେ ଆଉ ଯେଉଁସବୁ ଅଦ୍ଭୁତ କର୍ମ କରିଥୂଲେ, ସେସବୂ ମଧ୍ଯ ଶୁଣିବାକୁ ମୋର ଇଚ୍ଛା ହେଉଛି ॥ ୧ ॥

ଖୀଶୁଳ ନକାଚ ନରକସ୍ୟ ସଖା କଶ୍ତଛିଦୃ ଦିବିଦୋ ନାମ ବାନରଃ।

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଲେ-¬ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଦ଼ିବିଦ ନାମରେ ଗୋଟିଏ ବାନର ଥୁଲା। ସେ ଥୁଲା ନରକାସୁରର ସଖା, ସୁଗ୍ରୀବ୍ର ଜଣେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ମେନ୍ଦର ଶକ୍ତିଶାଳୀ

ସୁଗ୍ରୀବସଚିବଃ ସୋଅଅ ଭ୍ରାତା ମୈନ୍ଦସ୍ୟ ବୀକ୍ଷ୍ୟବାନ୍‌ ॥ ୨ ଭାଇ॥ ୨॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନରକାସୁରକୁ ମାରିଦେଲେ ବୋଲି ଶୁଣିଦେଲା କ୍ଷଣି, ନିଜ ସଖାର ରଣ ଶୁଝିବା ନିମନ୍ତେ ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ନବ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲା। ସେହି ବାନର ବଡ଼

ସଖ୍ୟୁଃ ସୋଃପଚିତିଂ କୁବିନ୍‌ ବାନରୋ ରାଷ୍ଟ୍ରୀବିପ୍ନବମ୍‌। ପୁରଗ୍ରାମାକରାନ୍‌ ଘୋଷାନ ଦହଦୃ ବହ୍ଲିମୁସ୍ୂଜନ୍‌ ॥ ୩

ବଡ ନଗର, ଗ୍ରାମ, ଖଣି ଓ ଗୋପାଳମାନର୍ଦ୍ରର ବସ୍ତିରେ

ନିଆଁ ଲଗାଇଦେଇ ସେ

ସବୁ ଜାଳିପୋଡ଼ି ପକାଇଲା।॥ ୩ ॥

ବଡ଼ ବଡ଼ ପାହାଡ଼

ଉପାଡ଼ି ତାଂ'ଦ଼ାରା ଗୋଟିଏ

ଗୋଟିଏ ଅଞ୍ଚଳ ଧ୍ବଂସ କରିଦେଲା; ବିଶେଷ କରି ତାର

କୃଚିତ଼ ସ ଶୈଳାନୁସତ୍ସାଟ୍ୟ ତୈଦୈଶାନ୍‌ ସମବୂଣ୍ତିୟତ୍ବ । ଆନତ୍ତାନ୍‌ ସୁତରାମେବ ଯତ୍ରାସ୍ତେ ମିତ୍ରହା ହରିଃ॥ ୪

ସଖାକୁ ମାରିଦେଇଥୁବା ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯେଉଁ ଆନର୍ତ ଦେଶରେ ନିବାସ କରୁଥୂିଲେ, ସେ ସେହି ଦେଶରେ ବେଶୀ ଉପ୍ରାତ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା।॥ ୪ ॥ ଦ଼ିବିଦ ବାନର ଦେହରେ ଦଶହଜାର ହାତୀର୍ଦ୍ଚ ବଳ ଥୂଲା। ବେଳେ ବେଳେ ସେ ସମୁଦ୍ର ଭିତରେ ଠିଆ ହୋଇ, ଦୁଇହାତରେ

କ୍ସଚିତ଼ ସମୁଦ୍ରମଧ୍ୟସ୍ୋ ଦୋଉ୍ଭ୍ୟାମୁତୃକ୍ଷିପ୍ୟ ତଜ୍ଜଳମ୍‌। ଏତେ ପାଣି କୂଳକୁ ଫୋପାଡ଼ୁ ଥୁଲା ଯେ, କୂଳର ଗାଆଁଗଣ୍ଡା ଦେଶାଚ୍‌ ନାଗାୟୁତପ୍ରାଣୋ ବେଳାକୂଳାନମଜ୍ଜୟତୃ ॥ ୫ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିଯାଉଥୁଲା ॥ ୫ ॥ ପୁଣି ସେହି ଦୁଷ୍ଟ ମୁନିରଷିର୍କ ଆଶ୍ରମାନୃଷିମୁଖ୍ୟାନାଂ କୃତା ଭଗ୍ନବନ ସ୍ପାତୀଚ୍‌ । ଅଦୂଷୟଜ୍ଥକୃ ନ୍ଵମୂତ୍ରେରଗ୍ନୀନ୍‌ ବୈତାନିକାନ୍‌ ଖଳଃ ॥ ୬

ଆଶ୍ରମରେ ପଶି ଆଶ୍ରମର ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ବୃକ୍ଷଲତା ଉପାଡ଼ି ସବୁ ଧ୍ଵସ୍ତବିଧ୍ଵସ୍ତ କରିଦେଉଥୂ ଲା ଏବଂ ସେମାନର୍କର ଯଜ୍ଞକୁଣ୍ଡରେ ମଳମୂତ୍ର ତ୍ଯାଗ କରି ଅଗ୍ନିକୁ ଦୂଷିତ କରିଦେଉଥୂଲା॥ ୬॥ ଭ୍ରମର ଯେପରି ଅନ୍ଯ କୀଟକୁ ଧରି ଆଣି ନିଜ ଫୋଡ଼ରେ

ପୁରୁ ଷାନ୍‌ଯୋଷିତୋ ଦୂପ୍ରଃ କ୍ଷ୍ମାଭୂଦ୍‌ ଦ୍ରୋଣୀଗୁହାସୁ ସଃ |

ବନ୍ଦ କରି ରଖୁଠଦିଏ, ସେ

ସେହିପରି ସ୍ତ୍ରୀ ଓ ପୁରୂଷମାନକ୍କୁ ନେଇ ପର୍ବତ ଗୁମ୍ଫା ଭିତରେ

ପୂରାଇ ଗୁହଃଫମୁହଁକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ପଥରରେ

ନିକ୍ଷିପ୍ୟ ଗ୍ବପ୍ୟଧାଚ୍ଚେୈଳୈଃ ପେଶମ୍ଫକାରୀବ କୀଟକମ୍‌ ॥ ୭ ବୁଜିଦେଉଥୂଲା ॥ ୭ ॥ ଏପରିଭାବରେ ସେ ଦେଶବାସୀର୍ଫୁୂ କତ୍ଟା ଦେଲା ଓ କୁଳୀନ ସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍ଗୁ ମଧ୍ୟ ଦୂଷିତ କରିଦେଲା ।

ଦିନକର କଥା। ସେହି ଦୁଷ୍ଟ ରୈବତକ ପର୍ବତ ଉପରୁ

ଏବଂ ଦେଶାବୁ ବିପ୍ରକୁ ବିନ୍‌ ଦୂଷୟଂଶ୍ଢ କୁଳସ୍ତିୟଃ। ସୁମଧୁର ସଙ୍ଗୀତର ଧ୍ଵନି ଭାସି ଆସୁଥୁବାର ଶୁଣି ସେଠାରେ ଶୁଡ଼ା ସୁଲ ଳିତଂଗୀତଂ' ଗିରିଂ ରେବତକଂ ଯଯୌ॥ ୮ ଯାଇ ପହଞ୍ଚିଗଲା ॥ ୮ ॥

564

ତତ୍ରାପଶ୍ଯଦ୍ନ ଯଦୁପତିଂ ରାମଂ ପୁଷ୍କାରମାଳି ନମ୍‌।

ସୁଦଶିନୀୟସବାଇଂଂ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୭

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ଲ ଳନାଯୁଥମଧ୍ଯଗମ୍‌ ॥ ୯

ଗାୟନ୍ତ” ବାରୁଣୀ ପୀଡ଼ା ମଦବିହ୍ବଳଲୋଚ ନମ୍‌ । ବିଭ୍ରାଜମାନଂ ବପୁଷା ପ୍ରଭିନ୍ତମିବ ବାରଣମ୍‌ ॥ ୧୦

ଦୁଷ୍ଟଃ ଶାଖାମୂଗଃ ଶାଖାମାରୂଢଃ କମ୍ପୟନ୍‌ ଦ୍ରୁମାନ୍‌ । ଚକ୍ରେ କିଳକିଳାଶବ୍ଦମାମ୍ମାନଂ ସଂପ୍ରଦଶିୟନ଼ ॥ ୧୧

ତସ୍ୟ ଧାଷ୍ଡ୍ୟ” କପେବୀକ୍ଷ୍ୟ ତରୁଣ୍ୟୋ ଜାତିଗ୍ଵପଳାଃ । ହାସ୍ୟପ୍ରିୟା ବିଜହସୁବିଳଦେବପରିଗ୍ରହଃ ॥ ୧୨ ତା ହେଳୟାମାସ କପିଭ୍ମିକ୍ଷେପେଃ ସମ୍ମୁଖାଦିଭିଃ। ଦଶିୟଟଚ୍‌ ସ୍ବଗୁଦଂ ତାସାଂ ରାମସ୍ୟ ଚ ନିରୀକ୍ଷତଃ ॥ ୧୩ ତଂ ଗ୍ରାବ୍ଵଣା ପ୍ରାହରତ୍‌ କୁଦ୍ଦୋ ବଳଃ ପ୍ରହରତାଂବରଃ । ସ ବଞ୍ଚୟିତ଼ା ଗ୍ରାବାଣ ମଦିରାକଳଶଂ କପିଃ ॥ ୧୪

ଗ୍ହୀତ଼ା ହେଳୟାମାସ ଧୂର୍ତିସ୍ତଂ କୋପୟନ୍‌ ହସବ୍‌ । ନିର୍ଭଦ୍ୟ କଳଶଂ ଦୁଷ୍ଟ୍ୟେ ବାସାଂସ୍ୟାୟ୍କାଳୟତୃ ବଳମ୍‌ ॥ ୧୫

କଦଥୀକୃତ୍ୟ ବଳବାନ୍‌ ବିପ୍ରଚକ୍ରେ ମଦୋଦ୍ଧତଃ। ତଂ ତସ୍ୟାବିନୟଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଟା ଦେଶାଂଶ୍ଡ ତଦୁପଦ୍ରୁତାନ୍‌ ॥ ୧୬

ପର୍ବତ ଉପରକୁ ଯାଇ ସେ ଦେଖୁଲା ଯେ, ସେଠାରେ ଯଦୁପତି ବଳରାମ କେତେଜଣ ସୁନ୍ଦରୀ ଯୁବତୀର୍ଦ୍ଦୀ ସହିତ ବିରାଜମାନ ହୋଇଛନ୍ତି। ସେ ବକ୍ଷଃସ୍ତଳରେ ପଦୁ୍ୁମାଳା ପିନ୍ଧିଛନ୍ତି। ତାକ୍୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ଯଙ୍ଗଂ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ଓ ଦର୍ଶନୀୟ ହୋଇଛି।॥ ୯ ॥ ସେ ବାରୁଣୀ ପାନ କରି ମଧୁର ସଙ୍ଗାତ ଗାନ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ତାର୍ଚ୍ଚର ନେତ୍ର ଆନନ୍ଦ-ଉନ୍ମାଦରେ ବିହୁଳ ଦିଶୁଛି।ତାଙ୍କର ସୁନ୍ଦର ଶରୀର ଦେଖୂଲେ ମନେହେଉଛି, ସତେ ଯେପରି ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଏକ ମଦମତ୍ତ ଗଜରାଜ ॥ ୧୦॥ ସେହି ଦୁଷ୍ଟା ବାନର ଗଛରେ

ଚଢ଼ିଗଲା ଓ ଶାଖାପ୍ରଶାଖା

ଭାଇଁଂ ଗଛଗୁଡ଼ାକୁ

ଖୁବ୍‌ ଜୋର୍‌ରେ ହଲାଇଲା, ପୁଣି ମଝି ମଝିରେ ନାରୀମାନକବ୍ଜୀ ଆଗକୁ ଆସି ଭୀଷଣ ଶବ୍ଦ କରି ଖୁୂକ୍ଦାରିଲା॥ ୧୧॥ ଯୁବତୀମାନେ ସ୍ଵବଭାବତଃ ଚଞ୍ଚଳ ଓ ସେମାନେ ହାସପରିହାସରେ ରୂଚି ରଖନ୍ତି। ବଳରାମଙ୍କ୍ଚ ପାଖରେ ଥିବାରୁ ସେମାନେ ବାନରର ଏସବୁ କର୍ମ ଦେଖୁ ନିର୍ଭୟରେ ହସିଲେ॥ ୧୨॥ ତାହା ଦେଖୁ ବାନର ଦ଼ିବିଦ ବଳରାମବ୍ଚ୍ର ଆଗରେ ହି ସେହି ଯୁବତୀମାନଙ୍କୁ ଅପମାନିତ କଲା। ସେ କେତେବେଳେ ସେମାନସ୍ତୁ ନିଜର ମଳଦ୍ାର ଦେଖାଇଲା ତ, କେତେବେଳେ ଭୂ ନଗ୍ରଇ ଡରାଇଲା; ପୁଣି

କେତେବେଳେ ଖତେଇ ହେଲା ଓ ଗଜନ କଲା।॥ ୧୩॥ ତାର ଏସବୁ ଅପକର୍ମ ଦେଖୂ ବୀରବର ବଳରାମ କ୍ରୋଧୂତ ହୋଇଗଲେ। ସେ ତା ଉପରକୁ ଗୋଟିଏ ପଥର ଫୋପାଡ଼ିଲେ। କିନ୍ଧୁ ଦିବିଦ ସେହି ପଥରମାଡ଼ରୁ ଆମୂରକ୍ଷା କରିବା ସହିତ ଝପଟି ଆସି ବାରୂଣୀ କଳଶଟା ଉଠାଇ ନେଇଗଲା ଓ ବଳରାମଙ୍ଦ୍ର ଅପମାନିତ କଲା। ସେହି

ଧୂର୍ତ ବାରୁଣୀ କଳଶଟା ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନର୍କୀର ଲୁଗାପଟା ଚିରିପକାଇଲା ଏବଂ ଏପରି ଅପକର୍ମ କରିବା ସହିତ ବଳରାମଙ୍କ ବେଖାତିର କରି ହସିଲା |ଏପରିଭାବରେ ସେ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ଆହୁରି ଅଧୂକ କ୍ରୋଧୂତ କରିଦେଲା॥ ୧୪,୧୫॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ବଳବାନ୍‌ ଓ

ମଦୋନ୍ଗତ୍ତ ଦୁିବିଦ ବଳରାମଙ୍କୁ ଭୂକ୍ଷେପ ନ କରି ତାର୍ବ୍ୁୁ

ଅପମାନିତ କରିବାକୁ ଲାଗିଲାରୁ ତାର ଧୂର୍ତତା ଦେଖୁ କ୍ୁଦ୍ଦୋ ମୁସଳମାଦତ୍ତ

ହଳଂ ଗ୍ଳରିଜିଘାଂସୟା।

ଦିବିଦୋଃପି ମହାବୀକ୍ଷ୍ୟଃ ଶାଳମୁଦ୍ୟମ୍ୟ ପାଣିନା ॥ ୧୭ ଅଭ୍ୟେତ୍ୟ ତରସା ତେନ ବଳଂ ମୂଝିନ୍ୟତାଡ଼ୟତ୍ବ । ତଂ ତୁ ସର୍କଷିଣୋ ମୂର୍ଵ୍ଧି ପତନ୍ତମଚଳୋ ଯଥା ॥ ୧୮

ଏବଂ ସେ ଦେଶଶଟାକୁ କିପରି ତାହା ବିଗ୍ରର କରି, ବଳରାମ କରିଦେବାକୁ ନିଜର ହଳ-ମୁଷଳ ଦରିବିଦ ମଧ୍ଯ ଅତ୍ଯନ୍ତ ବଳବାନ

ଛାରଖାର କରିଗ୍ବଲିଛି, ସେହି ଶତ୍ରୁକୁ ନିପାତ ଧରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ ।| ହୋଇଥାଏ। ସେ ତାର

ଗୋଟିଏ ହାତରେ ହି ଗୋଟିଏ ଶାଳଗଛ ଉପାଡ଼ି ଆଣିଲା

ଏବଂ ଭୀଷଣ ବେଗରେ ଦୋଡ଼ି ଆସି ଗଛଟାକୁ ବଳରାମର୍ଦୀ

ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ପିଟିଦେଲା ।ବଳରାମ ପର୍ବତ ପରି ଅବିଚଳିତ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୭] 7

99...

565 8 6..._......୯'₹₹୯୍‌୯୍‌୯୍‌୯୍‌ୈ€€}ଧ ¦‰©}{}{¦!§େ*”}"*ୂୂୟୂଜପୂୂ|}|096ଠଠ0ଠ9ଠ9୦୦ୌୃୋଁ⁄‰- ® # ଦଶମ

ପ୍ରତିଜଗ୍ରାହ ବଳବାନ୍‌ ସୁନନ୍ଦେନାହନଚ୍ଚ ତମ୍‌। ମୁସଳାହତମସ୍ତିଷ୍ଠୋ ବିରେଜେ ରକ୍ତଧାରୟା ॥ ୧୯

ଗିରିଯିଥା ଗୈରିକୟା ପ୍ରହାରଂ ନାନୁଚି ନ୍ତୟନ୍ବ । ପୁନରନ୍ୟଂ ସମୁତୃକ୍ଷିପ୍ୟ କୃତ଼ା ନିଷ୍ଫାତ୍ଵମୋଜସା ॥ ୨୦

ତେନାହନତ଼ ସୁସଂକ୍ସୃଦ୍ଧସ୍ତଂ ବଳଃ ଶତଧାଚ୍ଛି ନତ ।

ତତୋଃନ୍ୟେନ ରୁଷା ଜପ୍ନେ ତଂ ଗ୍ଵପି ଶତଧାଚ୍ଛିନତ଼ ॥ ୨୧

ସ୍କନ୍ଧ୨

ରହି, ମୁଣ୍ଡରେ ବାଜିବାପୂର୍ବରୁ ହିଁସେହି ଶାଳଗଛଟାକୁ =3-⁄7

ଧରିପକାଇଲେ ଏବଂ ପରକ୍ଷଣରେ ନିଜର ସୁନନ୍ଦ ନାମକ ମୁଷଳରେ ବାନରକୁ ପ୍ରହାର କଲେ। ମୁଷଳମାଡ଼ରେ ଦିବିଦର ମୁଣ୍ଡ ଫାଟି ସେଥୂରୁ ଏପରି ରକ୍ତଧାରା ବୋହିଲା ଯେ

ତାହା ଦେଖୁ ମନେହେଲା, ଗୋଟିଏ ପର୍ବତରୁ ଗେରୁପାଣିର ସୁଅ ବୋହିଗ୍ରଲିଛି କି ! କିନ୍ତୁ ମୁଣ୍ଡ ଫାଟିଗଲେ ବି ଦ୍ିବିଦ ଭୟ କଲା ନାହିଁ। ସେ କୁଦ୍ଧ ହୋଇ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଗଛ ଉପାଡ଼ି ଆଣିଲା ଏବଂ ସେଥୂରୁ ଡାଳପତ୍ର ଛିଣ୍ଡାଇ କେବଳ

ଗଣ୍ଡିଟି ରଖୂଲା। ସେହି ଗଛଗଣ୍ିଟିରେ ବଳରାମଙ୍କୁ ଖୁବ୍‌ ଜୋର୍‌ ରେ ପ୍ରହାର କଲା; କିନ୍ତୁ ବଳରାମ ସେହି ଗଛଗଣ୍ଠିଟିକୁ ଶତ ଖଣ୍ଡ କରିଦେଲେ। ତାହା ଦେଖ୍ର ଦ଼ିବିଦ ଆହୁରି ଗୋଟିଏ ଗଛଗଣ୍ଡିରେ ପ୍ରହାର କଲା; କିନ୍ତୁ ବଳରାମ ସେହିଟିକୁ ମଧ୍ଯ ଶହ ଶହ ଖଣ୍ଡ କରି ଭାଙ୍ଗିଦେଲେ

॥ ୧୬-୨୧ ॥ ବାନର ଏପରିଭାବରେ ତାଙ୍କ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ଏବଂ ଯୁଧ୍ୟନ୍ବ ଭଗବତା ଭଗ୍ନେ ଭଗ୍ନେ ପୁନଃ ପୁନଃ । କରିଗ୍ବଲିଲା। ଗୋଟିଏ ଗଛ ଭାଙ୍ଗଗଲେ, ସେ ଆଉ ଆକୃଷ୍ୟ ସବିତୋ ବୃକ୍ଷାନ୍‌ ନିବ୍ଦିକ୍ଷମକରୋଦ୍‌ ବନମ୍‌ ॥ ୨ ୨ ଗୋଟିଏ ଗଛ ଉପାଡ଼ି ଆଣୁଥାଏ। ଏପରି ଲଢ଼ୁ ଲଢ଼ୁ ସେ

ତତୋଃମୁଞ୍ଚଳ୍ଛିଳାବଷିଂ ବଳସ୍ୟୋପର୍ଯ୍ୟମର୍ଷିତଃ। ତତ ସବିଂ ଚୂଣ୍ଟିୟାମାସ ଲୀଳୟା ମୁସଳାୟୁଧଃ ॥ ୨୩

ସେଠାକାର ବନରୁ ଗଛସବୁ ଉପାଡ଼ି ପଦା କରିଦେଲା। ବନଟା ବୃକ୍ଷଦହୀନ ହୋଇଗଲା॥ ୨୨॥ ଆଉ ଗଛ ନ ପାଇ ବାନର ଆହୁରି କୂୁଦ୍ଧ ହୋଇଗଲା। ଏଥର ସେ

ବଳରାମଙ୍ଦ୍ଚ ଉପରକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ପଥର ବର୍ଷା କଲା। କିନ୍ତୁ ବଳରାମ ନିଜ ମୁଷଳରେ ଖେଳିଲା ପରି ସବୂପଥର ଭାଇଁଂ ଗୁଣ୍ଡ କରିଦେଲେ॥ ୨୩॥ ଶେଷରେ କପିରାଜ

ସ ବାହୁ ତାଳସର୍ଦ୍ବାଶୌ ମୁଷ୍କ୍ୀକୃତ୍ୟ କପୀଶ୍ଵରଃ। ଆସାଦ୍ୟ ରୋହିଣୀପୁତ୍ରଂ ତାଭ୍ୟାଂ ବକ୍ଷସ୍ୟରୂରୁଜତୃ ॥ ୨୪

ଯାଦବେନ୍ଦ୍ରୋଃପିତଂ ଦୋଉ୍ଭ୍ୟାଂ ତ୍ୟକ୍ଟ୍ା ମୁସଳଲାଙ୍ଗଳେ । ଜତ୍ରାବଭ୍ୟଦିୟତ଼କୁଦ୍ଧଃ ସୋଃପତଦ଼ ରୁଧ୍ବରଂ ବମନ୍॥ ୨୫

ଦରିବିଦ ତା'ର ତାଳଗଛ ପରି ଦୀର୍ଘ ଭୁଜ ଉଠାଇ, ଦୁଇହାତକୁ ମୁଠା ବାନ୍ଧି ବଳରାମଙ୍କ ଉପରକୁ ଝପଟି ଆସିଲା ଏବଂ ବଳରାମବ୍ଦସ୍ଚ ଛାତି ଉପରେ ଏକ ନିର୍ଘାତିଆ ବିଧା ମାରିଦେଲା ॥ ୨୪ ॥ ଏଥର ଯଦୁବଂଶଶିରୋମଣି ବଳରାମ ହଳଂମୁଷଳ ତଳେ ଥୋଇଦେଲେ ଏବଂ କୂଦ୍ଧ ହୋଇ ନିଜର ଦୁଇହାତ ଉଠାଇ ବାନରର ହସୁଲିହାଡ଼ ଉପରେ ଭୀଷଣ ଭାବରେ ପ୍ରହାର କଲେ। ସେହି ପ୍ରହାରରେ ଦରବିଦ ରକ୍ତ ବାନ୍ତି କରି ତଳେ ପଡ଼ିଗଲା॥ ୨୫॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ବାତ୍ଯାପବନରେ ଚକମ୍ପେ ତେନ

ପତତା ସଟର୍ବ୍ଦଃ ସବନ ୍ପାତିଃ ।

ପବିତଃ କୁରୁଶାଦ୍ରୂଳ ବାୟୁନା ନୌରି ବାମ୍ଭସି ॥ ୨୬

ଭାସୁଥ୍ଥବା

ଦୋହଲି

ଉଠେ,

ଜଳରେ

ସେହି ବିରାଟ

ବାନର ତଳେ ପଡ଼ିଯିବାରୁ ଶିଖର ଓ ବୃକ୍ଷଲତା ସମେତ

ସମଗ୍ର ପର୍ବତଟା ସେହିପରି ଦୋହଲି ଗଲା॥ ୨୬॥ ଆକାଶରେ

ଜୟଶବ୍ଦୋ ନମଃଶଦ୍ଦଃ ସାଧୁ ସାଧ୍ବିତି ଗ୍ବମ୍ବରେ। ସୁରସିଦ୍ଧମୁନୀନ୍ଦ୍ରାଣାମାସୀତ୍ବ କୁସୁମବଷ୍ଷିଣାମ୍‌ ॥ ୨୭

ବୋଇତ

ଯେପରି

ଦେବତାମାନେ

ହଷୌଲ୍ଲାସରେ

“ଜୟ!

ଜୟ !' ଧ୍ଵନି କଲେ; ସିଦ୍ଧମାନେ 'ନମୋ ନମଃ' ଉଚ୍ଚାରଣ

କଲେ; ଏବଂ ରଷିମୁନିମାନେ “ସାଧୁ! ସାଧୁ!' କହିଲେ ସମସ୍ତେ ବଳରାମର୍କ୍ଚ ଉପରେ ପୁଷ୍କା ବୃଷ୍ଟି କଲେ॥ ୨୭ ॥

566

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୮

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ଏବଂ ନିହତ୍ୟ ଦ଼ିବିଦଂ ଜଗଦୃବବ୍ୟତିକରାବହମ୍‌।

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଦ୍ରିବିଦ ଜଗତରେ ବହୁ ଉପଦ୍ରବ କରୁଥଲା; ତେଣୁ ଭଗବାନ ବଳରାମ ତାକୁ ଏପରିଭାବରେ ମାରିଦେଇ ଦ଼ାରକାପୁରୀକୁ ଫେରିଗଲେ ।ସେତେବେଳେ ସବୁ ପୁରଜନତାଟ୍ଗର ପ୍ରଶଂସା ଗାନ କରୁଥିଲେ ॥ ୨୮ ॥ ପରିଜନ । ୨୮ ॥ ସ୍ଵପୁରମାବିଶତୃ ସଂସ୍ତୂୟମାନୋ ଭଗବାଞ୍ଜନୈଃ

କତି ଖୀମଜାମଚନେ ମହାଦୂନଃେ ପାନମହସ୍ଂ ଯଂନିତଃୟାଂ ଜଣମୟଠନ ଜରା ଜିବିଦବଧୋ ନାମ ସଫରଶଣକତଠମୋ/ଓ///9୫ / ୬୭ /

+- + +

ଅଧାଷାଷଷାତନମାଧ୍ଯାୟା କୌରବମାନର୍କ୍ଚ ଉପରେ

ବଳରାମର୍ଚ୍ଚର କୋଧ ଓସାମ୍ବର୍କ୍ଚ ବିବାହ

ଖୀଖୁଳ ଜବଚ

ଦୁକ୍ଷୋଧନସୁତାଂ ରାଜନ୍‌ ଲକ୍ଷ୍ମଣାଂ ସମିତିଞ୍ଜୟଃ। ସ୍ବୟବରସାମହରତ୍

ସାମ୍ବୋ

ଜାମ୍ବବତୀସୁତଃ ॥ ୧

କୌରବାଃ କୁପିତା ଉଚୁ ଦୁର୍ବିନୀତୋଃୟମଉ୍ଭକଃ। କଦଥୀକୃତ୍ୟ ନଃ କନ୍ୟାମକାମାମହରଦୃ ବଳାତ଼॥ ୨ ବଧ୍ବୀତେମଂ ଦୁର୍ବିନୀତଂ କିଂ କରିଷ୍ଯନ୍ତି ବୃଝ୍ବ୍‌ୟଃ।

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଜାମ୍ବବତୀର୍କ ପୁତ୍ର ସାମ୍ବ ଥିଲେ ମହାବୀର । ସେ ଏକାକୀ ବଡ଼ ବଡ଼ ବୀରମାନଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିଦେଉଥୂଲେ। ସେ

ଦୁର୍ଯ୍ଯୟୋଧନଗ୍କ କନ୍ଯା ଲକ୍ଷ୍ମଣାକୁ ସ୍ଵୟଂବର ସଭାରୂ ହରଣ କରି ନେଇ ଆସିଲେ॥ ୧॥ ସେହି ଘଟଣାରେ କୌରବମାନେ କୁଦ୍ଧ ହୋଇଗଲେ। ସେମାନେ କହିଲେ, “ସେ ଟୋକାଟା ବଡ଼ ଅଭଦ୍ର। ସେ ଆମମାନଙ୍କୁ ଭୂକ୍ଷେପ ନ କରି ଆମ କନ୍ଯାକୁ ବଳପୂର୍ବକ ହରଣ କରି ନେଇଗଲା |! ଆମ କନ୍ଯା ତ ତାକୁ ଗ୍ବହୁଁ ନ ଥୂଲା॥ ୨ ॥ ତେଣୁ ସେହି ଅଭଦ୍ରଟାକୁ ଧରିଆଣି ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଉ। ଯଦୁବଂଶୀମାନେ କ୍ରୋଧ କରି ଆମର

ଏପରି କଣ

ବିଗାଡ଼ିଦେବେ ଯେ ।

ସେମାନେ ତ ଆମରି କୃପାରୁ, ଆମେ ଦେଇଥୁବା ଧନଧାନ୍ଯରେ

ଯେଏସ୍ମତ୍‌ ପ୍ରସାଦୋପଚିତା' ଦତ୍ତାଂ' ନୋ ଭୁଞ୍ଜତେ ମହୀମ୍‌ ॥ ୩

ପରିପୂର୍ଣ ପୂଥୁବୀ ଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ॥ ୩ ॥ ଆମେ ସେହି

ନିଗୂହୀତଂ ସୁତଂ ଶୁତଡ଼ା ଯଦ୍ୟେଷ୍ଯନ୍ତୀହ ବୃଷ୍ଠୟଃ।

ଟୋକାଟାକୁ ବନ୍ଦୀ କରିଛୁ ବୋଲି ଶୁଣି ସେମାନେ ଯଦି ଏଠାକୁ ଆସିବେ, ତେବେ ଆମେ ସେମାନବ୍ବ୍ରର ସକଳ

ଗର୍ବ ଚୂରଷ୍ଚି କରିଦେବା ଏବଂ ପ୍ରାଣାୟାମ ଆଦି ଉପାୟରେ

ଭଗ୍ନଦପାଃ ଶମଂ ଯାନ୍ତି ପ୍ରାଣା ଇବ ସୁସଂଯତାଃ ॥ ୪ ସଂଯମୀ ପୁରୁଷର୍ଚ୍ଚର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ଯେପରି

ଇତି କଣ୍ଡିଃ ଶଳୋ ଭୂରିକ୍ଷିଜ୍ଞକେତୁଃ ସୁଯୋଧନଃ। ସାମ୍ବମାରେଭିରେ ବଦ୍ଧୁଂ କୁରୁବୃଦ୍ଧାନୁମୋଦିତାଃ ॥ ୫

ଦୃଷ୍କାନୁଧାବତଃ ସାମ୍ବୋ ଧାଉଁରାଷ୍ଟ୍ରାନ୍‌ ମହାରଥଃ । ପ୍ରଗୂହ୍ଯ ରୁଚିରଂ ଗ୍ବପଂ ତସୌ ସିଂହ ଇବୈକଳଃ ॥ ୬

ତଂ ତେ ଜିପୂକ୍ଷବଃ କ୍ରୁଦ୍ଧାସ୍ତିଷ୍ଠ ତିଷ୍ଠେ ତିଭାଷିଣଃ।

ଆସାଦ୍ୟ ଧନ଼ିନୋ ବାଣୈଃ କଣ୍ଠାଗ୍ରଣ୍ୟଃ ସମାକିରନ୍‌ ॥ ୭

ପ୍ରଶାନ୍ତ

ହୋଇଥାନ୍ତି, ଆମ ମାଡ଼ରେ ଯାଦବମାନଙ୍କ୍ରର ମୁଣ୍ଡ ବି ସେହିପରି ଥଣ୍ଡା ହୋଇଯିବ।'' || ୪ || ଏପରି ବିଗ୍ଚାର କରି,

କର୍ଣ, ଶଲ, ଭୂରିଶ୍ରବା, ଯଜ୍ଞକେତୁ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନାଦି ବୀରମାନେ କୁରୂବଶର ବୟୋବ୍ୂଦ୍ଧମାନଙ୍କର ଅନୁମତି ନେଇ ସାମ୍ବଙ୍ଗୁ ଧରିଆଣିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ ॥ ୫ ॥ ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ରର୍କ୍ବ ପୁତ୍ରମାନେ ତାଙ୍କୁ ଧରିବାକୁ ଗୋଡ଼ାଇଲେଣି ଦେଖୁ ମହାରଥୀ ସାମ୍ବ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଧନୁ ଧରି ସିଂହ ପରି ଏକାକୀ ରଣଭୂମିରେ ଠିଆ ହୋଇଗଲେ।॥ ୬ ॥ ଏପଟୁ

କର୍ଶରଙ୍ଦୁ ମୁଖ୍ୟ

କରିକୌରବବୀରମାନେ ଧନୁର୍ବାଣ ହସ୍ତରେ

ସାମ୍ଭକ୍ଚ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ଏବଂ ତାର୍ଦ୍ୁ ଧରିନେବାକୁ କ୍ରୋଧଭର ହୋଇ ଗର୍ଜନ କରି କହିଲେ, “ଯେଉଁଠି ଠିଆ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୮]

ସୋଅପବିଦ୍ଧଃ

#*ଦଶମ

କୁଇରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ କୁରୂଭିକ୍ଯିଦୁନନ୍ଦନଃ ।

567

ସ୍ପନ୍ଦଂ+

ହୋଇଛୁ, ସେଇଠି ଠିଆ ହୋଇ ରହ।'' ଏପରି କହିବା

ସହିତ ସେମାନେ ବାଣବର୍ଷା ମଧ୍ଯ ଆରମ୍ଭ ॥ ୮ କରିଦେଲେ।॥ ୭ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସାମ୍ବ ଥୁଲେ ଅଚିନ୍ତ୍ଯ ଏଶ୍ୃର୍ଯ୍ୟଶାଳୀ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପୁତ୍ର ।କୌରବମାନଙ୍ଗର

ନାମ୍ପଷ୍ୟତ୍ତଦଚିନ୍ତ୍ୟାଭିଃ ସିଂହଃ

ବିସ୍ତୁଜ୍ୟ ରୁଚିରଂ ଗ୍ରପଂ ସଵାନ୍୍‌ ବିବ୍ୟାଧ ସାୟକୈଃ ।

କଣ୍ଛାଦୀନ୍‌ ଷଡ୍‌ରଥାନ୍‌ ବୀରାଂସ୍ତାବଭିକ୍ଷୁଗପତ୍‌ ପୂଥକ୍‌ ॥ ୯

ଚତୁର୍ଭଶ୍ୃତୁରୋ ବାହାନେକୈକେନ ଚ ସାରଥୀନ୍‌ ।

ରଥୂନଶ୍ଟ ମହେଶ୍ଵାସାଂସ୍ତସ୍ୟ ତତ୍ତେଃଭ୍ୟପୂଜୟନ୍ବ ॥ ୧୦

ତଂ ତୁ ତେ ବିରଥ' ଚକ୍ୃୃଶ୍ତତ଼ାରଶ୍ତୁରୋ ହୟାନ୍‌ ।

ଏକସ୍ତୁ ସାରଥ୍ପଂ ଜଘ୍ନେ ଚିଲ୍କେଦାନ୍ୟଃ ଶରାସନମ୍‌ ॥ ୧୧

ବାଣପ୍ରହାର ଦେଖୁ, ସେ ତୂଢ଼ ହରିଣର ବଡ଼ିମା ପ୍ରକାଶରେ ସିଂହ ଚିଡ଼ିଗଲା ପରି ଚିଡ଼ିଗଲେ ॥ ୮ ॥ କର୍ଷ ଆଦି ଛଅ ଜଣ କୌରବବୀର ଛଅଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରଥରେ ବସିଥୂଲେ। ସାମ୍ବ ନିଜର ସୁନ୍ଦର ଧନୁରେ ଟଙ୍କ୍କାର ତୋଳି ଏକାବେଳକେ ସେହି ଛଅ ଜଣର୍ବ୍ଚ ଉପରକୁ ବାଣ ପ୍ରହାର କଲେ ।॥ ୯ ॥ ସେ ଏକାବେଳକେ ସେମାନଙର୍କୀର ଗ୍ବରି ଗ୍ରରିଟି ଘୋଡ଼ାର୍ଚ ଉପରକୁ ଗ୍ବରି ଗ୍ବରିଟା ବାଣ, ପ୍ରତ୍ଯେକ ରଥର ସାରଥ୍ୂର୍କୁ

ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବାଣ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧନୁର୍ଵର ରଥୀର୍କୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବାଣ ମାରିଦେଲେ। ସାମ୍ବଙ୍କର ଏପରି ଅଭୁତ ହସ୍ତକୌଶଳ ଦେଖୁ ବିପକ୍ଷୀ ବୀରମାନେ ବି ମୁକ୍ତକଣ୍ତରେ ତାର୍କର ପ୍ରଶଂସା କଲେ ॥ ୧୦॥ ତା'ପରେ ସେହି ଛଅଜଣ ବୀର ମିଶି ସାମ୍ବଙ୍କୁ ରଥହୀନ କରିଦେଲେ। ଗ୍ବରିଜଣ ବୀର ତାର୍ଚ୍ଚର ଗ୍ବରିଘୋଡ଼ାର୍ଜୁ ମାରିଦେଲେ, ଜଣେ ତାଙ୍କୀ ସାରଥୂକୁ ମାରିଦେଲା ଏବଂ ଅନ୍ଯ ଜଣକ ସାମ୍ବରଚ୍ଦ୍ଦର ଧନୁଟିକୁ କାଟିଦେଲା ॥ ୧୧ ॥ ଏପରିଭାବରେ କୋରବମାନେ

ତଂ ବଦ୍ଧ୍ଵା ବିରଥୀକୃତ୍ୟ କୃଚ୍ଥେଣ କୁରବୋ ଯୁଧୁ। କୁମାରଂ ସ୍ଵସ୍ୟ କନ୍ୟାଂ ଚ ସ୍ବପୁର' ଜୟିନୋଃବିଶନୁ ॥ ୧୨

ତଳ୍ପୁତ଼ା ନାରଦୋକ୍ତେ ନରାଜନ୍‌ ସଞ୍ଜାତମନ୍ୟବଃ । କୁରୂଚ୍‌ ପ୍ରତ୍ୟୁଦ୍ୟମଂ ଚକ୍ଷ଼ରୂଗ୍ରସେନପ୍ରଗ୍ନେଦିତାଃ॥ ୧୩

ଯୁଦ୍ଧରେ

ବଡ଼

କଷ୍ଟରେ

ସାମ୍ବକରୁୂ

ରଥହୀନ କରିଦେଇ ବାନ୍ଧି ପକାଇଲେ ଏବଂ ତାର୍ଦ୍ବ ଓ ଲକ୍ଷ୍ମଣାର୍ଗୁ ଧରି, ଜୟନାଦ କରି କରି ହସ୍ତିନାପୁରକୁ ଫେରିଆସିଲେ ॥ ୧୨॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ନାରଦର୍ଦ୍ରା ଠାରୁ ଏହି ସମାଗ୍ବଵର ପାଇ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ଭୀଷଣ କୁଦ୍ଧ ହୋଇଗଲେ । ସେମାନେ

ମହାରାଜା ଉଗ୍ରସେନକ୍କ ଆଜ୍ଞାନୁକ୍ରମେ କୌରବମାନବ୍କୁୂ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ ॥ ୧୩॥ ବଳରାମ ହେଉଛନ୍ତି କଳହପ୍ରଧାନ କଳିଯୁଗର ସମସ୍ତ ପାପତାପ ହରଣକାରୀ । ସେ ଦେଖୁଲେ ଯେ, କୁରୁବଂଶୀ ଓ ଯଦୁବଶୀର୍ଦ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଯୁଦ୍ଧ ହେବାଟା ଠିକ୍‌ ନୁହେଁ।

ସାନ୍ସ୍ବୟିଡ଼ା ତୁତାନ ରାମଃ ସନ୍ନଦ୍ଧାଟ୍‌ ବୃଣ୍ଣିପୁଙ୍ଗ ବାଟ୍‌ ।

ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ଆକ୍ରମଣ ପାଇଁ ପୂର୍ଶ୍ରପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ସାରିଥୁଲେ

ନୈଚ୍ଚତ୍ କୁରୂଣାଂ ବୃଷ୍ମୀନାଂ କଳିଂ କଳିମଳାପହଃ ॥ ୧୪

ଏବଂ ନିଜେ ଗୋଟିଏ ସୂର୍ଯ୍ୟତୁଲ୍ୟ ତେଜସ୍ଵୀ ରଥରେ

ମଧ୍ଯଃ ବଳରାମ ସେମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇସୁଝାଇ ଶାନ୍ତ କଲେ ବସି ହସ୍ତିନାପୁର ଗଲେ। ସେ କେତେଜଣ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ ଯଦୁବଶର କେତେଜଣ ବୟୋବୃଦ୍ଧଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ ସଙ୍ଗରେ

ଜଗାମ

ହାସ୍ତିନପୁରଂ

ରଥେନାଦିତ୍ୟବଚଚସା।

ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ କୁଳବୃଦ୍ଧୈଶ୍ଚ ବୃତଶ୍ଚଦ୍ଧର

ଇବଗ୍ରହେଃ ॥ ୧୫

ନେଇଥାନ୍ତି । ଗ୍ରହମାନଙ୍କ୍ଵ ମେଳରେ ଚନ୍ଦ୍ରମା ଯେପରି ଶୋଭା

ପାଆନ୍ତି, ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ ବୃଦ୍ଧମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ବସିଥୁବା ବଳରାମ ସେହିପରି ଶୋଭା ପାଉଥାନ୍ତି ॥ ୧୪,୧୫॥

568

ଗତ଼ା ଗଜାହୁୃୟ' ରାମୋ ବାହ୍ୟୋପବନମାସିତଃ ।

ଉଦ୍ଧବଂ ପ୍ରେଷୟାମାସ ଧୂତରାଷ୍ଟଗ୍ରଂ ବୁଭୁସୟା॥ ୧୬

ସୋଃ ଭି ବନ୍ଦ୍ୟାମ୍ଟି କାପୁତ୍ରଂଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରୋଣଂ ଚ ବାନ୍ଧି କମ୍‌ ।

ଦୁକ୍ଷ୍ୟୋଧନଂ ଚ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ରାମମାଗତମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୧୭

ତେଃତିପ୍ରୀତାସ୍ତମାକ ଣ୍ଟ ପ୍ରାପ୍ରଂ ରାମଂ ସୁହୃ ତ୍ତମମ୍‌। ତମଚ୍ଚିୟିତ଼ାଭିଯଯୁଃ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୮

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ¥

ସବୈ

ମଇ୍ଗଂଳପାଣୟଃ॥ ୧୮

ହସ୍ତିନାପୁରରେ ପହଞ୍ଚୁ

ସେନଗର ବାହାରେ ଥୁବା ଗୋଟିଏ

ଉପବନରେ ଡେରା ପକାଇଲେ ଏବଂ କୌରବମାନେ କଣ କରିବାକୁ ଗ୍ବହୁଁଛନ୍ତି। ତାହା ଜାଣିବା ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଧବର୍ଦ୍ୁ ଧୂତରାଷ୍ଟଗ୍ରକ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଲେ ॥ ୧୬ ॥ କୌରବସଭାକୁ ଯାଇ ଉଦ୍ଧବ ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ର, ଭୀଷ୍ମପିତାମହ, ଦ୍ରୋଣାଗ୍ରର୍ଯ୍ୟ ବାହୀୀକ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ବିଧୂପୂର୍ବକ ଅଭ୍ୟର୍ଥନା-ବନ୍ଦନା କଲେ ଏବଂ ବଳରାମ ଆସିଥୁବା କଥା ଜଣାଇଲେ ॥ ୧ ୭ ॥ ପରମ ହିତୈଷୀ ଓ ପ୍ରିୟତମ ବଳରାମ ଆସିଛନ୍ତି ବୋଲି ଶୁଣି କୌରବମାନେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇଗଲେ। ସେମାନେ ଉଵୁ୍‌ବର୍ଦୁ ବିଧୂପୂର୍ବକ ସକାର କଲେ ଏବଂ ହାତରେ ମାଙ୍ଗଳିକ ସାମଗ୍ରୀ ଧରି ବଳରାମଙ୍କ ସ୍ବାଗତ କରିବାକୁ ଗ୍ବଲିଲେ॥ ୧୮ ॥ ତା'ପରେ ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜର ବୟସ ଓ ସମ୍ବଂନ୍ଧ ଅନୁଯାୟୀ ଯଥାଯୋଗ୍ୟଯ ମାନ୍ଯ କରି ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ସଙ୍ଗେ ଭେଟିଲେ ଓ ତାଙ୍କୁ

ସମ୍ଭର୍ଵ୍ନା ଜଣାଇବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯରେ ତାଙ୍କୁ ଗାଭ ତଥା ଅର୍ଘ୍ଯ ତଂ ସଙ୍ଗମ୍ୟ ଯଥାନ୍ୟାୟ` ଗାମତ୍ଘ୍ଯଂ ଚ ନ୍ୟବେଦୟନ୍‌ ।

ତେଷାଂ ଯେ ତତ୍‌ପ୍ରଭାବଜ୍ଞାଃ ପ୍ରଣେମୁଃ ଶିରସା ବଳମ୍‌ ॥ ୧୯

ବନ୍ଧୂଟ୍‌ କୁଶଳିନଃ ଶୁଡ଼ା ପ୍ରୁଷ୍ଟ୍ଟା ଶିବମନାମୟମ୍‌|

ପରସ୍ଫାରମଥୋ ରାମୋ ବଭାଷେଃ ବିକୁ ବଂବଚଃ ॥ ୨୦

ଉଗ୍ରସେନଃ କ୍ଷିତୀଶେଶୋ ଯଦସ ବ ଆଜ୍ଞାପୟତ୍‌ ପ୍ରଭୁଃ । ତଦବ୍ଯଗ୍ରଧ୍ଧୟଃ ଶ୍ରୁଡ଼ା କୁରୂଧ୍ଵଂ ମା ବିଳମ୍ମିତମ୍‌ ॥ ୨୧

ପ୍ରଦାନ କଲେ। ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁମାନେ ବଳରାମଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ଜାଣିଥିଲେ, ସେମାନେ ନତଶିର ହୋଇ ତାକୁ ପ୍ରଣାମ କଲେ॥ ୧୯ ॥ ତା'ପରେ ସେମାନେ ପରସ୍କର ଏକ ଆରେକର କୁଶଳସମାଗ୍ରଵର ପଗ୍ବଚରି ବୁଝିଲେ ଏବଂ ଭାଇବନ୍ଧୁ ସମସ୍ତେ କୁଶଳରେ ଅଛନ୍ତି ଶୁଣି ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ। ଶେଷରେ ବଳରାମ ଖୁବ୍‌ ଧୀରତା ଓ ଗମ୍ଭୀରତାର ସହିତ କହିଲେ-¬॥ ୨୦ || ସର୍ବସମର୍ଥ ରାଜାଧୂରାଜ ମହାରାଜ ଉଗ୍ରସେନ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଆଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ତାହା ସାବଧାନ ହୋଇ ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତରେ ଶୁଣନ୍ତୁ ଓ

ଅବିଳମ୍ଟେ ପାଳନ କରନ୍ତୁ॥ ୨୧॥

ସେ କହିଛନ୍ତି, “ମୁଁ

ଜାଣିବାକୁ ପାଇଛି ଯେ, ତୁମେମାନେ କେତେଜଣ

ମିଶି,

ଧର୍ମପରାୟଣ ସାମ୍ବକୁ ଏକାଟିଆ ଅବସ୍ଥାରେ ଥୂବାବେଳେ ଅଧର୍ମ ଉପାୟରେ ପରାସ୍ତ କରିଦେଲ ଏବଂ ତାକୁ ନେଇ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖୂଛ। ଆମେ ତ ପରମଯପ୍ଫରର ବନ୍ଧୁ। ଆମ

ଯତୃ ଯୂୟଂ ବହବସ୍ତ୍ରେକଂ ଜିତ଼ାଧମୈଣ ଧାର୍ମିକମ୍‌| ଅବଧ୍ନୀତାଥ ତନୁଷ୍ୟେ ବନ୍ଧୂନାମୈକ୍ଯକାମ୍ୟୟା ॥ ୨୨

ଭିତରେ ବିଭେଦ ଦେଖାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, ଏକତା ରହିବା ଆବଶ୍ଯକ। ଏହା ଭାବି, ଏସବୁ ମୁଁ ସହିଯାଇଛି। (ତେଣୁ ଆଉ କଳହ ନ ବଢ଼ାଇ ସାମ୍ବକୁ ତାର ନବବଧୂ ସହିତ ଆମ ପାଖକୁ ପଠାଇଦିଅ)।”॥ ୨୨॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ବଳରାମର୍ଦ୍ଚ ବାଣୀ ବୀରତୂୁ,କ ବଳ

ବୀକ୍ଷ୍ୟଶୌକ୍ଷ୍ୟବଳୋନ୍ନଦ୍ଧମାମୂଶକ୍ତିସମଂ ବଚଃ। କୁରବୋ ବଳଦେ ବସ୍ୟ ନିଶମ୍ୟୋବୁଃ ପ୍ରକୋପିତାଃ | ୨୩

ଓ ପୌରୁଷର ଉକ୍କର୍ଷତାରେ ପରିପୂର୍ଶ୍ର ଥୂଲା ଏବଂ ତାର୍ଚ୍ୀ ଶକ୍ତିର ଅନୁରୂପ ଥୂଲା। କିନ୍ତୁ ତାହା ଶୁଣି କୁରୁବଂଶୀମାନେ କ୍ରୋଧରେ ଜଳି ଉଠିଲେ। ସେମାନେ କହିଲେ-¬|| ୨୩ |

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୮]

# ଦଶମ

ଅହୋ ମହଚ୍ଚିତ୍ରମିଦଂ କାଳଗତ୍ୟା ଦୁରତ୍ୟୟା। ଆରୁରୁକ୍ଷତ୍ୟୁପାନଦ୍ ବୈ ଶିରୋ ମୁକୁଟସେବିତମ୍‌ ॥ ୨୪

569

ସ୍ପାନ୍ଦଂ»

“ଆରେ ! ଏହା ତ ବଡ଼ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା !କାଳର ଗତିକୁ କେହି ବଦଳାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ଯାହା କୁହାଯାଏ, ସତରେ ତାହା ହିଁ ହେଲା ! ତା' ନ ହୋଇଥୁଲେ ପାଦର ଜୋତା କଣ କେବେ

ମୁକୁଟଶୋଭିତ ମସ୍ତକ

ଉପରେ ଚଢ଼ିବାକୁ ଗ୍ରହାଁନ୍ତା !॥ ୨୪ ॥ ଏ ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କୀ ଏତେ ଯୌନେନ ସମ୍ବଦ୍ଧାଃ ସହଶଯ୍ୟାସନାଶନାଃ ।

ବୃଷ୍ମୟସ୍ତୁଲ୍ଯତାଂ

ନୀତା

ଅସ୍ମଦ୍ଦତ୍ତନୃପାସନାଃ ॥ ୨୫

ସହିତ କୌଣସି କାରଣରୁ ଆମେ ବିବାହ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇଗଲୁ ବୋଲି ଆଜି ଏମାନେ ଆମ ସହିତ ବସାଉଠା କରିବାକୁ ଓ ଏକା ପଙଡ୍୍‌କ୍ତିରେ ବସି

ଖାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ଯ ହୋଇଛନ୍ତି ।ଆମେ ହିଁ ଏମାନକବ୍କୁୂ ରାଜସିଂହାସନ ଦେଇ ରାଜା କରାଇଲୁ-¬ଆମରି ସମସ୍ନକନ୍ଦ

ଗ୍ବମରବ୍ୟଜନେ ଶଙ୍ଂମାତପତ୍ରଂ ଚ ପାଣ୍ଠୁରମ୍‌। କିରୀଟମାସନଂ ଶଯ୍ୟାଂ ଭୁଞ୍ଜନ୍ତ୍ଯସ୍ମହୁପେକ୍ଷୟା ॥ ୨୬

କରିଦେଲୁ ॥ ୨୫ ॥ ଆମେ ଜାଣିଶୁଣି ଗୁରୁତ଼ ଦେଲୁନାହିଁ ବୋଲି ଏହି ଯଦୁବଂଶୀଗୁଡ଼ାକ ଗ୍ବମର ପଖଝଂ, ଶଖଝଂ, ଶ୍ଵେତଛତ୍ର, ମୁକୁଟ, ରାଜସିଂହାସନ ଓ ରାଜୋଚିତ ଖଟପଲକ୍କୀ

ଉପଭୋଗ କଲେ ନା, ଆଉ କଣ। ॥ ୨୬॥ କିନ୍ତୁ ବହୁତ ହୋଇଗଲା; ଏଥର ଏତିକି |ଆଉ ଏ ଯଦୁବ ଶୀର୍ଦୀ ପାଖରେ

ଅଳଂ

ଯଦୂନାଂ

ନରଦେବଲାଞ୍ଚୁନେ-

ଦାତୁଃ ପ୍ରତୀପୈଃ ଫଣିନାମିବାମୂତମ୍‌। ଯେଃସ୍ମତ୍ବପ୍ରସାଦୋପଚିତା ଆଜ୍ଞାପୟନ୍ତ୍ୟଦ୍ୟ

ହି ଯାଦବା ଗତତ୍ଵବପା ଆ

ବତ॥

୨୭

ରାଜଚିହ୍ନ ରହିବା

ଲୋଡ଼ା

ନାହିଁ।

ଏମାନଙ୍କ

ଠାରୁ ଏଥର ଏସବୁ ଛଡ଼ାଇ ଆଣିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ସାପକୁ ଯେ ଦୁଧ ପେଇ ପୋଷିଥାଏ, ସାପ ତା'ରି ଘାତକ ହେଲା ପରି, ଆମେ ଦେଇଥିୁବା ରାଜଚିହୁ ଧରି ଏ ଯଦୁବ'ଶୀଗୁଡ଼ାକ ଆମରି ସଙ୍ଗେ ଶତ୍ରୁତା କରିବାକୁ ବାହାରିଲେଣି ।ଆହେ ! ଆମରି କୃପାପ୍ରସାଦରୁ ସିନା ଏମାନର୍ଚ୍ଚର ଉନ୍ନତି ହେଲା।

ହେଲେ ଏବେ ଏଗୁଡ଼ାକ ନିର୍ଲଜ୍ଧ ହୋଇ ଆମରି ଉପରେ

କଥମିନ୍ଦ୍ରୋଃପି କୁରୁଭିର୍ଭୀଷ୍ଣଦ୍ରୋଣାଜଢ଼ୁ ନାଦିଭିଃ । ଅଦତ୍ତମବରୁନ୍ଧୀତ

ସିଂହଗ୍ରସ୍ତମିବୋରଣଃ ॥ ୨୮

ହୁକୁମ ଜାରି କଲେଣି ! କି ଦୁଃଖର କଥା, ଦେଖ ! ॥ ୨୭ | (କିନ୍ତୁ ଜାଣି ରଖ,) ସିଂହର ଆହାରକୁ ଯେପରି ଗଧୂଆ

ଛଡ଼ାଇନେଇ ପାରିବ ନାହିଁ, ଭୀଷ୍ମ, ଦ୍ରୋଣ, ଅର୍ଜୁନ ଆଦି କୌରବବୀର ଜାଣିଶୁଣି ହାତ ଟେକି ନ ଦେଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, (ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୀ କଥା କଣ କହିବା,) ସ୍ଵୟଂ ଦେବରାଜ

ଇନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟ ଏଠାକାର କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଭୋଗ କରିପାରିବେ ନାହି।'” ॥ ୨୮॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ

ପରୀକ୍ଷିତ!

ଖୀଶୁଳ ଜବାଚ

କୁରୂବଂଶୀମାନେ ଆପଣା କୁଳୀନତା, ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ଓ ପରିବାରର ଲୋକଙ୍କ (ଭୀଷ୍ମ ଆଦିବ୍ଦ) ବଳ ଓ ଧନସମ୍ପଦର ଭରତଷିଭ । ଜନ୍ମବନ୍ଧୁଶ୍ରିୟୋନ୍ନ୍ତମଦାସ୍ତେ ଗର୍ବରେ ପ୍ରମତ୍ତ ହେଉଥୂଲେ। ସେମାନେ ସାଧାରଣ ଶିଞ୍ଟାଗ୍ଵର ଆଶ୍ରାବ୍ୟ ରାମଂ ଦୁଵାଚ୍ୟମସଭ୍ୟାଃ ପୁରମାବିଶଟ୍‌ ॥ ୨ ୯ ପ୍ରତି ମଧ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟି ନଦେଇ, ସାକ୍ଷାତ୍‌ ବଳରାମର୍ଚୁ ଏପରି

ଦୁର୍ବଚନ କହି ହସ୍ତିନାପୁରକୁ ଫେରିଗଲେ ॥ ୨୯ ॥ ବଳରାମ କୌରବମାନର୍ଚ୍ଚର ଦୁଷ୍ଟତା ଓ ଅଶିଷ୍ଟତା ଦେଖୁ ଏବଂ

ଦୃଷ୍ଟ୍କା କୁରୂଣାଂ ଦୌଃଶୀଳ୍ୟ। ଶ୍ଦୁତ୍ଵାବାଚ୍ୟାନି ଗ୍ଵଚ୍ୟୁତଃ । ଅବୋଚତ଼ କୋପସଂରବ଼୍ୋ ଦୃଷ୍ପେକ୍ଷ୍ୟଃ ପ୍ରହସନ୍‌ ମୁହୁଃ ॥୩୦

ସେମାନଙ୍କର ଦୁର୍ବଚନ ଶୁଣି କ୍ରୋଧରେ ଏପରି ଲାଲ୍‌ ହୋଇଗଲେ ଯେ, ତାଙ୍କୀ ମୁହଁକୁ ଗ୍ବହିଁ ହେଲା ନାହିଁ । ସେ ବାରମ୍ବାର ଅଙ୍ଗହାସ କରି କହିବାକୁ ଲାଗିଲେ-¬| ୩୦ ॥

570

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୮

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ନୂନଂ ନାନାମଦୋନ୍ନଦ୍ଧାଃ ଶାନ୍ତିଂ ନେଜ୍ଜନ୍ତ୍ୟସାଧବଃ । ତେଷାଂ ହି ପ୍ରଶମୋ ଦଣ୍ଡଃ ପଶୂନା' ଲଗୁଡୋ ଯଥା ॥ ୩୧

ଅହୋ ଯଦୂଚ୍‌ସୁସଂଚ ବ୍ାଟ୍‌ କୃଷ୍ଣଂ ଚ କୁପିତଂ ଶନୈଃ ।

ସାନ୍ତ୍ବୟୁଡ଼ାହମେତେଷାଂ

ଶମମିଚ୍ଛନ୍ନିହାଗତଃ ॥ ୩୨

“ଯେଉଁମାନେ ନିଜର କୁଳୀନତା, ବଳପୋରୁଷ ଓ ଧନସମ୍ପଦ ପାଇଁ ଗର୍ବ କରନ୍ତି, ସେମାନେ ଶାନ୍ତି ଗ୍ବହାନ୍ତି ନାହିଁ। ପଶୁମାନଙ୍କୁ ତାଲିମ ଦେବା ନିମନ୍ତେ ଯେପରି ସେମାନଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡ ଦେବା ଦରକାର ହୁଏ, ଏହି ଦୁଷ୍କମାନଙ୍ମୁ ବାଟକୁ ଆଣିବାକୁ ହେଲେ, ସେହିପରି ଦଣ୍ଡ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇସୁଝାଇ

ବାଟକୁ ଅଣାଯାଇ

ପାରିବ

ନାହିଁ। ୩୧॥ ଯଦୁବଂଶର ସମସ୍ତେ, ଏପରି କି ସ୍ବୟଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥୂଲାବେଳେ ମୁଁ ସେମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇସୁଝାଇ ଶାନ୍ତ କରି, ସମସ୍ଯା ସମାଧାନ

ତଂ ମାମବଜ୍ଞାୟ ମୁହୁଦରଭାଷାନ୍‌ ମାନିନୋଃ ବୁବନ୍‌ ॥୩୩

କରିବାକୁ ଏଠାକୁ ଆସିଥୂଲିନ ଅଥଚ ଏମାନେ ଶାନ୍ତି ବଜାୟ ରଖୁୁବେ କଣ, ବରଂ ଦୁଷ୍ଟ୍ୟମି କରୁଛନ୍ତି ! ଏମାନଙ୍କୁ ଶାନ୍ତି ଭଲ ଲାଗେନି କଳହ ଭଲ ଲାଗେ। ଏମାନର୍ଦ୍ଦର ଏତେ ଗର୍ବ ଯେ, ମୋତେ ଅପମାନିତ କରି ବାରମ୍ବାର

ନୋଗ୍ରସେନଃ କିଳ ବିଭୁଭୋଜବୃଷ୍କ୍ୟନ୍ଧକେ ଶ୍ଵରଃ ।

ଗାଳି ଦେବାରେ ଲାଗିଛନ୍ତି ॥୩୨,୩୩॥ ଠିକ୍‌ ଅଛି। ଆରେ !ଏ ପୂଥୁବୀର ରାଜାଙ୍ଦୁ କିଏ ପଗ୍ରରେ, ତ୍ରିଲୋକର

ତ ଇମେ ମନ୍ଦମତୟଃ କଳହାଭିରତାଃ ଖଳାଃ।

ଶକ୍ତାଦୟୋ ଲୋକପାଳା ଯସ୍ୟାଦେଶାନୁବର୍ତିନଃ ॥ ୩୪

ସୁଧମାର୍ଯକ୍ରମ୍ୟତେ ଯେନ ପାରିଜାତୋଃମରାଙ୍‌ପ୍ରିପଃ । ଆନୀୟ ଭୁଜ୍ୟତେ ସୋଃସୌ ନ କିଳାଧ୍ୟାସନାହଣଃ ॥ ୩୫

ଯସ୍ୟ ପାଦଯୁଗଂ ସାକ୍ଷାତ ଶ୍ରୀରୁପାସ୍ତେଃ ଖିଳେଶ୍ବରୀ । ସ ନାହିତି କିଳ ଶ୍ରୀଶୋ ନରଦେବପରିଚ୍ଛଦାଚ୍‌ ॥ ୩୬

ସ୍ବାମୀ ଇନ୍ଦ୍ର ଆଦିଲୋକପାଳମାନେ ବି ଯେଉଁ ଉଗ୍ରସେନବ୍କ ଆଜ୍ଞା ପାଳନ କରୁଛନ୍ତି, ସେ କାଳେ ରାଜାଧୂରାଜ ନୂହନ୍ତି; ସେ କାଳେ କେବଳ ଭୋଜ, ବୃସ୍ତି ଓ ଅନ୍ଧକବଂଶୀ ଯାଦବମାନର୍କର ରାଜା ! ॥ ୩୪ ॥ ପୁଣି ଯେଉଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସୁଧର୍ମା ସଭାକୁ ଅଧୂକାର କରି ସେଥୂରେ ବିରାଜିତ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ଯେ ଦେବତାମାନର୍ବ୍ଦର ପାରିଜାତ ବୃକ୍ଷ ଉପାଡ଼ି ଆଣି ନିଜେ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି, ସେ ମଧ୍ଯ କାଳେ ରାଜସିଂହାସନର ଅଧୂକାରୀ ନୁହନ୍ତି! ॥ ୩୫ ॥ ସମଗ୍ର ଜଗତର ଅଧୀଶ୍ଵରୀ ଭଗବତୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସ୍ବୟଂ ଯାହାର୍କ୍ମର ପାଦପଦୁକୁ ପୂଜା କରନ୍ତୈ, ସେହି ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି ଶ୍ରୀକୃକ୍କା କାଳେ ଛତ୍ର-ଗ୍ଵମର ଆଦି ରାଜୋଚିତ ସାମଗ୍ରୀ ରଖୂୁପାରିବେ

ନାହିଁ ।॥୩୬॥ ଯସ୍ୟାଙ୍ଘିପତ୍କଜର ଜୋଃଖିଳଲୋକ ପାଳୈ-

ମୌଳ୍ଯୁତ୍ତମୈଧିତମୁପାସିତତୀଥିତୀଥମ୍‌

।

ବ୍ରହ୍ବା ଭବୋଃହମପି ଯସ୍ୟ କଳାଃ କଳାୟାଃ

ଶ୍ରୀଶ୍ଳୋଦବବହେମ ଚିରମସ୍ୟ ନୃପାସନ' କୃ ॥ ୩୭

ଭୁଞ୍ଜତେ କୁରୁଭିଦିତ୍ତଂ ଭୂଖଣ୍ଡଂ ବୃଷ୍ଫୟଃ କିଳ। ଉପାନହଃ କିଳ ବୟଂ ସ୍ବୟଂ ତୁ କୁରବଃ ଶିରଃ ॥ ୩୮

ଯାହାର୍କ୍ଚ ଚରଣକମଳର

ଧୂଳି ସଚ୍ଚ-

ପୁରୁଷମାନରକ୍କୀ ଦ୍ବାରା ସେବିତ ଗଙ୍ଗା ଆଦି ତୀର୍ଥମାନଙ୍କୁ ବି ତୀର୍ଥ କରାଇଛି, ସବୁଲୋକପାଳ ନିଜ ନିଜର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମୁକୁଟରେ ଯାହାଙ୍କର ଚରଣ ଧୂଳି ଧାରଣ କରନ୍ତି, ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବ, ମୁଁ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ମଧ୍ୟ ଯାହାଜ୍କର କଳାର ମଧ୍ଯ କଳା (ଅଂଶ) ଏବଂ ଆମେ ସମସ୍ତେ ଯାହାର୍କର ଚରଣରଜ

ସଦାସର୍ବଦା ଧାରଣ କରୁଛୁ, ସେହି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଭଲା ରାଜସିଂହାସନ ମିଳିବ କେଉଁଠୂ !! |॥ ୩୭ ॥ ବିଚରା ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ତ କୌରବମାନେ ଦେଇଥୁବା ଖଣ୍ଡିଏ ରାଜ୍ଯ ଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ।କେତେ ବଡ଼ କଥା ନୁହେଁ।! ଆମେସବୁ କାଳେ ଜୋତା ଏବଂ ଏହି କୁରୁବଂଶୀମାନେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୮] ମା

# ଦଶମ ଧା

571

ସ୍କନ୍ଧ× ଵ‰ୱଢୱ୫%୫%:୫”

୫ଚ_6‹ଶ‹”‹”ୱୱ୍‌୍‌୍‌୍‌୦୍‌୍‌୯୍‌୍‌%%&‰ ୦୮୧ୋ€ୋଯୋ

ˆ ˆ ˆ୬ˆ୬^>^ବ?__ˆ”ˆ`ˆ°ˆˆ>ଉ_ଉମ_°ˆ୭©“”ଙବଙବଙବ୍‌8%8

ପି

୭ବ”ˆ୬”ˆ୬^୬^୬^୬^>¬>¬>୬ˆ®>ˆ୬ `

କାଳେ ମୁଣ୍ଡ ! ॥ ୩୮ ॥ ଏଶ୍ବର୍ଯ୍ୟରେ ପ୍ରମତ୍ତ ହୋଇ ଏହି ଗର୍ବୀ କୌରବମାନେ ପାଗଳ ପରି ହେଲେଣି। ଏମାନଙ୍କ ଅସମ୍ବଦ୍ଧା ଗିରୋ ରୂକ୍ଷାଃ କଃ ସହେତାନୁଶାସିତା ॥ ୩ ୯ କଥାର ଅଗ ନାହିଁ, କି ମୂଳ ନାହିଁ; ଏମାନେ ଖାଲି କଟୁ

ଅହୋ ଏଣଶ୍ବମ୍ଯ୍ୟମତ୍ତାନାଂ ମତ୍ତାନାମିବ ମାନିନାମ୍‌ |

ଅଦ୍ୟ ନିଷ୍ଠ୍ରୋର ବାଂ ପ୍ଥ୍ଵବୀଂ କରିଷ୍ୟାମୀତ୍ୟମର୍ଷିତଃ । ଗୂହୀଡ଼ା ହଳମୁତ୍ତସୋ ଦହନ୍ତିବ ଜଗତ଼ନତ୍ରୟମ୍‌ ॥ ୪୦

ଲାଙ୍ଗଳାଗ୍ରେଣ ନଗରମୁଦୃବି ଦାକ୍ଷ୍ୟଗଜାହ୍ୁୟମ୍‌। ବିଚକଷି ସ ଗଙ୍ଗାୟାଂ ପ୍ରହରିଷ୍ଯନ୍ତମର୍ଷିତଃ ॥ ୪୧

ଜଳଯାନମିବାଘୃଣ୍ତିଂ ଗଙ୍ଗାୟାଂ ନଗରଂ ପତତ୍ନ। ଆକୃଷ୍ୟମାଣମାଲୋକ୍ୟ କୌରବା ଜାତସମ୍ବମାଃ ॥ ୪୨

ତମେବ ଶରଣ ଜଗୁଃ ସକୁଟୁମ୍ବା ଜିଜୀବିଷବଃ । ସଲକ୍ଷ୍ମଣ ପୁରକ୍ଟୃତ୍ୟ ସାମ୍ବଂ ପ୍ରାଞ୍ଜଚଳୟଃ ପ୍ରଭୁମ୍‌ ॥ ୪୩

ରାମ ରାମାଖିଳାଧାର ପ୍ରଭାବଂ ନ ବିଦାମ ତେ ।

ମୂଢାନାଂ ନଃ କୁବୁଦ୍ଧୀନାଂ କ୍ଷନ୍ତୁମହସ୍ୟତିକ୍ରମମ୍‌ ॥ ୪୪ ସିତ୍ୟୁସ୍ତ୍ତ୍ୟପ୍ୟୟାନାଂ ତୃମେକୋ ହେତୁର୍ନିରାଶ୍ରୟଃ । ଲୋ କାନ୍‌ କ୍ଟୀଡ଼ନକାନୀଶ କ୍ରୀଡ଼ତସ୍ତେ ବଦନ୍ତି ହି ॥ ୪୫ ତୂମେବ

ଅନ୍ତେ

ମୂୃର୍ଵ୍ଲିଦମନନ୍ତ

ଭୂମଣ୍ଡଳଂ

ବିଭଷି

ଚ

ସ୍ବାମ୍ବନି

ଯଃ

ଶେଷେଃ ଦ଼ିତୀୟଃ

ଲୀଳୟା

ସହସ୍ତମୂର୍ଵଟ୍‌ । ରୂଦ୍ବିଶ୍ଵଃ

କଥା କହିଜାଣନ୍ତି। ମୁଁ ଗ୍ରହିଲେ ଏଭଳି ଲୋକର୍ଦୁ ଶାସନ କରିପାରେ; ଏମାନଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶାସ୍ତି ଦେଇପାରେ ।ମୋ

ପରି

ଲୋକ

ଭଲା

ଏମାନର୍ଦ୍ଚୀ

କଥା

କାହିଁକି ସହିବ

ଯେ ! ॥ ୩୯ ॥ ଆଜି ମୁଁ ସମଗ୍ର ପୂଥୂବୀକୂ କୌରବହୀନ କରିଦେବି।''- -ଏପରି କହୁ କହୁ ବଳରାମ ଏପରି କ୍ରୋଧରେ

ଲାଲ୍‌ ହୋଇଗଲେ ଯେ, ମନେହେଲା ସେ ତିନିଲୋକକୁ ଭସ୍ମ କରିଦେବେ। ସେ ତାର୍ଚ୍ଚର ଲଇଂଳ ଧରି ଠିଆ ହୋଇଗଲେ ॥ ୪୦॥ ସେ ଲଙ୍ଗଳମୁନରେ ବାରମ୍ବାର ଆଘାତ କରି ହସ୍ତିନାପୁରଟାକୁ ଉପାଡ଼ିଦେଲେ ଏବଂ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ାଇଦେବା ନିମନ୍ତେ ଗଙ୍ଗକୂଳ ଆଡ଼କୁ ଟାଣିବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୪୧ ॥ ଲଙ୍ଗଳରେ ଟାଣିବାରୁ ହସ୍ତିନାପୁରଟା ପାଣିରେ ପଡ଼ିଥିବା ଡଙ୍ଗା ପରି ଖାଲି ଦୋହଲିଲା। ରାଜଧାନୀଟା ଗଙ୍ଗାରେ ବୁଡ଼ିଯିବାକୁ ବସିଲାଣି ଦେଖ କୌରବମାନେ ବ୍ଯସ୍ତ ହୋଇ ପଡ଼ିଲେ ॥ ୪୨ ॥ ତେଣୁ ସେମାନେ ନିଜର ଜୀବନ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଲକ୍ଷ୍ମଣା ସହିତ ସାମ୍ବର୍ଦୁ ଆଗେ ଆଗେ ଚଲାଇ, ସକୁଟୁମ୍ବେ ଯୋଡ଼ହସ୍ତ ହୋଇ

ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନ

ବଳରାମବ୍କ୍ଚ ଶରଣ ନେବାକୁ

ଗ୍ବଲିଆସିଲେ ॥ ୪୩ ॥ ଆସି କହିଲେ, ''ହେ ଲୋକାଭିରାମ ବଳରାମ ! ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସକଳ ଜଗତର ଆଧାର ଶେଷଦେବ । ଆମେ ଆପଣଙ୍ସୀ ପ୍ରଭାବ ଜାଣି ନ ଥରୂଲୁ। ହେ ପ୍ରଭୁ !ଆମେ ମୂଢ଼ ହୋଇଯାଇଛୁ । ଆମର ବୁଦି ଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି। ଆମର ଅପରାଧ କ୍ଷମା କରନ୍ତୁ॥ ୪୪ ॥ ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଜଗତର ଉପ୍ପତ୍ତି, ସ୍ରିତି ଓ ପ୍ରଳୟର ଏକମାତ୍ର କାରଣ; କିନ୍ତୁ ଆପଣ ନିଜେ କୌଣସି ଆଧାର

ବିନା ସ୍ଵତଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି ।ହେ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ ପ୍ରଭୁ !ବଡ଼ ବଡ଼ ମୁନିରଷିମାନେ କହନ୍ତି, ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଖେଳାଳି ଏବଂ ଏହି ସମଗ୍ର ଭୁବନ ହେଉଛି ଆପଣକ୍ତର

ଖେଳଣା॥ ୪୫॥ ହେ ଅନନ୍ତ! ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସହସ୍ରଶିରଧାରୀ ଏବଂ ଏହି ଭୂମଣ୍ଡଳକୁ ଆପଣ ଖେଳିବା ପରି ଅକ୍ଲେଶରେ ନିଜ ମସ୍ତକରେ ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି।

ପରି ଶିଷ୍ୟମାଣଃ ॥ ୪ ୬ ପ୍ରଳୟ ସମୟ ଆସିଲେ, ଆପଣ ଏହି ସମଗ୍ର ଜଗତକୁ ନିଜ ଭିତରେ ଲୀନ କରିଦିଅନ୍ତି ଓକେବଳ ଆପଣ ହିଁ

କୋପସ୍ତେଃ ଖିଳଶିକ୍ଷାଥିଂ ନ ଦ଼େଷାନ୍ତ ଚ ମ୍୍ଚରାତୃ।

ବିଭ୍ରତୋ ଭଗବଦ୍‌ ସତ୍ତ୍ବଂ ସିତିପାଳନତସ୍ତରଃ ॥ ୪୭

ଅବଶିଷ୍ଟ ରହି ଅଦ୍ରିତୀୟରୂପରେ ଶୟନ କରନ୍ତି॥ ୪୬॥ ହେ ଭଗବନ୍‌ ।! ଆପଣ ଜଗତର ସ୍ଥିତି ଓ ପାଳନ

ନିମନ୍ତେ ବିଶୁଦ୍ଧ ସତ୍ତ୍ଵମୟ ଶରୀର

ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି।

572

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୮

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ନମସ୍ତେ ସବିଭୂତାମ୍ବଚ୍‌ଵ ସବିଶକ୍ତି ଧରାବ୍ଯୟ । ବିଶ୍ବକମିନ୍‌ ନମସ୍ତେ ସ୍ତୁତଂବୟଂ ଶରଣଂ ଗତାଃ॥ ୪୮

ଆପଣ ଏ ଯେଉଁ କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି, ଏହା ଦ୍ରେଷ କିମ୍ବା ମ୍ରହେତୂକ ନୁହେଁ। ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ଆପଣ

ଏହି କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ॥ ୪୭ ॥

ସମସ୍ତ ଶକ୍ତି ଧାରଣ କରିଥୁବା ହେ ସର୍ବପ୍ରାଣୀସ୍ବରୂପ ୭୮ଣୁଳ ଉବାଚ

ଏବଂ ପ୍ରପନୈଃ ସଂବିଗ୍ନେବୈପମାନାୟନୈବିଳଃ । ପ୍ରସାଦିତଃ ସୁପ୍ରସନ୍ତୋ ମାଭେଷ୍ଟ୍ରେତ୍ୟଭୟଂ ଦଦୌ ॥ ୪୯

ଦୁକ୍ଷ୍ୟୋଧନଃ ପାରି ବହିଂ କୁଞ୍ଜରାନ୍‌ ଷଷ୍ଟ ହାୟନାଟ୍‌ । ଦଦୌ ଚ ହ଼ାଦଶଶତାନ୍ୟଯୟୁତାନି ତୁରଙ୍ଗଂମାନ୍‌ ॥ ୫୦

ଅବିନାଶୀ ଭଗବାନ ! ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ନମସ୍କର କରୁଛୁ। ହେ ସକଳ ବିଶ୍ଵର ରଚୟିତା ଦେବ ! ଆମେ ଆପଣଙ୍ଦୁ ବାରମ୍ବାର ନମସ୍କାର କରୁଛୁ । ଆମେ ଆପଣଙ୍କର ଶରଣାଗତ । କୃପା କରି ଆମକୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତୁ॥ ୪୮ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେ-ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! କୌରବମାନଙ୍କର ନଗର ଟଳମଳ ହେଉଥାଏ। ସେମାନେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭୀତତ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଥାନ୍ତି। ସବୁ କୁରୁବଂଶୀ ଏପରିଭାବରେ ଭଗବାନ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ଶରଣ ନେବାକୁ ଆସି ତାଙ୍କୀ ସ୍ତୁତି କରିବାରୁ ସେ ପ୍ରସନ୍ତ ହୋଇଗଲେ ଏବଂ “ଡର ନାହିଁ, ଡର ନାହି,” କହି ସେମାନର୍କ୍‌ ଅଭୟ

ପ୍ରଦାନ କଲେ॥ ୪୯॥

ରଥାନାଂ ଷଟ୍‌ସହସ୍ରାଣି ରୌକ୍ାଣାଂ ସୂଯ୍ୟ୍ୟବଝିସାମ୍‌ । ଦାସୀନାଂ ନିଷ୍ଠାକଣ୍ଠୀନାଂ ସହସ୍ର” ଦୁହିତୃବସଳଃ ॥ ୫୧

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

ନିଜ କନ୍ଯା ଲକ୍ଷ୍ମଣାକୁ ବହୁତ ସ୍ନେହ କରୁଥିଲେ। ସେ ଯୋୌତୂକସ୍ବରୂପ ବାରଶହ ବଳବାନ୍‌ ହାତୀ, ଦଶହଜାର ଘୋଡ଼ା, ସୂର୍ଯ୍ୟକ୍କ ସମାନ ଚମକୁଥିବା ଛଅହଜାର ରଥ ଓ

ସ୍ବର୍ଶ୍ରହାର ପିନ୍ଧିଥବା ହଜାରେ ଦାସୀ ଦେଲେ ॥ ୫୦,୫୧ ॥

ପ୍ରତିଗ୍ୃହ୍ୟ ତୁତତ ସବିଂ ଭଗବାନ ସାତୃତଷିଭଃ ।

ଯଦୂବଶଭୂଷଣ ଭଗବାନ ବଳରାମ ସେହିସବୁ ଯୌତୁକ

ସସୁତଃ ସସ୍ପୁଷଃ ପ୍ରାଗାତୃ ସୁହୃଭରଭନନ୍ଦିତଃ ॥ ୫୨

ଗ୍ରହଣ କଲେ

ତତଃ

କରି ନବଦମ୍ପତି ଲକ୍ଷ୍ମଣା ଓ ସାମ୍ବର୍କ୍ଚ ସହିତ ଦ୍ରାରକା ଯାତ୍ରା କଲେ॥ ୫୨ ॥ ବଳରାମ ଦ୍ରାରକାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ତାଙ୍ଚ୍ଚର ପ୍ରିୟଜନ ତଥା ସମାଗ୍ଵର ଜାଣିବାକୁ ଉସୁକ ଥୁବା ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ସହିତ ସାକ୍ଷାତ୍‌ କଲେ । ସେ ହସ୍ତିନାପୁରରେ କୋରବମାନର୍ଚ୍ଚ ପ୍ରତି କିପରି ବ୍ଯବହାର କରିଥୁଲେ,

ଶଶଂସ

ପ୍ରବିଷ୍ଟଃ ସମେତ୍ୟ

ସବିଂ

ସ୍ବପୁରଂ ହଳାୟୁଧଃ ବନ୍ଧୂନନୁରକ୍ତଚେତସଃ |

ଯଦୁପୁଙ୍ଗବାନାଂ

ମଧ୍ୟେ ସଭାୟାଂ କୁରୁଷୁ ସ୍ଵଚେଷ୍ଟତମ୍‌ ॥ ୫୩

ଓ କୌରବମାନରଙ୍କୀର

ଅଭିନନ୍ଦନ

ଗ୍ରହଣ

ତାହା ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କ୍ରର ସଭାରେ ବର୍ଶ୍ଵନା କଲେ ॥ ୫୩ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଦେଖୁଥୂୁବ, ଏବେ

ବି ହସ୍ତିନାପୁରର

ଦକ୍ଷିଣଭାଗଟା ଟିକିଏ ଉଚ୍ଚା ଓ ଗଙ୍ଗା ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥୂୁବା

ଦିଗଟା ଟିକିଏ ଗଡ଼ାଣିଆ ହୋଇ ରହିଛି। ହସ୍ତିନାପୁରର

ଅଦ୍ୟାପି ଚ ପୁରଂ ହ୍ୟେତତ଼ ସୂଚୟଦୃ ରାମବିକ୍ରମମ୍‌ ।

ଏପରି ସ୍ବରୂପ ଭଗବାନ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ପରାକ୍ରମର ସୂଚନା

ସମୁନ୍ତତଂ ଦକ୍ଷିଣତୋ ଗଙ୍ଗାୟାମନୂ ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୫୪

ଦେଉଛି ॥ ୫୪ ॥

ଇଜି ଜୀମାଗବନେ ନହାଫୁଳା୩ ପାଳନମନୀସ ଯସୀନିତାୟାଂ ଦମନ ଜଉନଜାର୍ଵେ ହ/ଭଦୁଜକର୍ଷଣନୁଦଯୀଳର୍ଷଣକିନୟ/ ଲାନାକଳଳଢକିତ6ମନେ//¦9୫ // ୬୮ /

+++

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୯]

୫ ଦଶମ

573

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ±

ଅଃଥଃଳାମଯମୃ ତିତମମାଧଧ୍ୟାୟଃ ପ୍ରତି ରାଣୀର୍କ୍ନ ଅନ୍ତଃପୁରରେ ଭଗବାନର୍ଚ୍ର ଗୂହଚକ୍ଷ୍ୟା ଦଶନ କରି ନାରଦର୍ଦ୍ରର ବିସ୍ମୟ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

୭୮ଖୂଳ ଜଚାଚ

ଭଗବାନ

କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ

ପରୀକ୍ଷିତ!

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନରକାସୁରକୂ ମାରି ଏକାକୀ ହଜାର

ନରକଂ ନିହତଂ ଶୁତ଼ା ତଥୋଦୂବାହଂ ଚ ଯୋଷିତାମ୍‌ | ହଜାର ରାଜକନ୍ୟାଙ୍କୁ ବିବାହ କଲେ ବୋଲି ଶୁଖି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ କୃଷ୍ଠୋନେକେନ ବହ୍ୁୀନାଂ ତଡ଼ ଦିଦୃକ୍ଷୁଃ ସ୍ମ ନାରଦଃ ॥ ୧ ଘରସଂସାର କିପରି ଗ୍ବଲିଛି, ତାହା ଦେଖୁବାକୁ ନାରଦଙ୍କ ମନରେ

ବିଶେଷ

ଉଚ୍ଚଣ୍ଠରା ଜାତ

ହେଲା॥ ୧॥

ସେ

ଭାବିବାକୁ ଲାଗିଲେ। “ଆଃ । କି ଆଶୂର୍ଯ୍ଯର କଥା। ଜଣେମାତ୍ର

ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୁମ୍ଫ

ଗୋଟିଏ

ଶରୀରରେ

ଏକସଙ୍ଗେଂ ଷୋଳ ହଜାର ପୁରରେ ପୂଥକ୍‌ ପୂଥକ୍‌ ଭାବରେ ° ବତୈତଦେକେନ ବପୁଷା ଯୁଗପତ଼ ପୂଥକ୍‌। ହେଷୁ ଦ୍ଯୁଷ୍ଟସାହସ୍ରଂ ସ୍ଫିଯ ଏକ ଉଦାବହତ୍ଵ॥ ୨ ଷୋଳ ହଜାର ରାଜକୁମାରୀର୍ଦ୍ଦ ବିବାହ କରିପାରିଲେ

ଇତ୍ୟୁସ୍ୁକୋ ଦ୍ବାରବତୀଂ ଦେବଷିଦ୍ରିଷ୍ଟୁମାଗମତ୍‌। ॥୩ ପୁଷ୍ପତୋପବନାରାମଦ୍ମି ଜାଳିକୁ ଳନାଦିତାମ୍‌

କିପରି !”' ||୨ ||ଏପରି ଉଛୁକତା ହେତୁ, ଭଗବାନର୍ଚର ଲୀଳା ଦେଖୁବା ନିମନ୍ତେ ନାରଦ ଆସି ଦ୍ରାରକାରେ ପହଞ୍ଚିଗଲେ। ସେ ଦେଖୁଲେ: ସେଠାକାର ଉଦ୍ଯାନ ଓ ଉପବନମାନର୍କୀରେ ନାନାଜାତିର ଫୁଲଗଛ ରହିଛି; ସେସବୁ ଗଛରେ ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗର ଫୁଲ ଲଦିହୋଇଛି; ବିଭିନ୍ନ

ପ୍ରକାର ପକ୍ଷୀ କଳରବ

କରୁଛନ୍ତି ଓଦଳ ଦଳ ଭ୍ରମର

ଗୁଞ୍ଜନ କରୁଛନ୍ତି । ସରୋବରମାନକ୍କାରେ ନିର୍ମଳ ଜଳ ପୂର୍ଣ ହୋଇରହିଛି; ସେସବୂରେ ନୀଳ, ରକ୍ତ ଓ ଶ୍ଵେତବର୍ଣ୍ଠର ଉତ଼ଫ୍ୁଲ୍ଲେନ୍ଦୀବରାମ୍ଭୋଜକହ଼ାରକୁ ମୁଦୋୟଳୈଃ । ଛୁରିତେଷୁ ସରସ୍‌ସୂଚ୍ଚୈଃ କୂଜିତା" ହ'ସସାରସେଃ || ୪

ଏତେ ପଦୁ ଓ କଇଁଫୁଲ ଫୁଟିଛି ଯେ, ଦେଖୂଲେ ମନେ ହେଉଛି ସେଠାରେ ପହୁ ଓ କରଇଁର ଭିଡ଼ ଲାଗିଛି। ପୁଣି ସରୋବରଗୁଡ଼ିକରେ ଦଳ ଦଳ ହଂସ ଓ ସାରସ କଳରବ କରୁଛନ୍ତି ॥ ୩,୪ ॥ ଦହାରକାପୁରୀରେ ସ୍ତଟିକମଣି ଓ ରୂପାରେ

ନିମିତ ନଅଲକ୍ଷ ଭବନ ଥାଏ। ସେହି ଭବନସବୁ ନୀଳା

ପ୍ରାସାଦଲକ୍ଷେନି ବଭିଜ୍ଜୁଷ୍ଟାଂ ମହାମରକ ତପ୍ରଖ୍ୟେଃ

ଘ୍ଫାଟିକରାଜତେଃ ।

ସ୍ବଣ୍ଣ ରନ୍ରପରିଚ୍ରଦୈଃ ॥ ୫

ଓ ମହାମରକତମଣିର ଜ୍ୟୋତିରେ ଝଲସୁଥାଏ ଏବଂ ସବୁ ଭବନରେ ସୁନା ଓ ହୀରାର ବହୁ ସାମଗ୍ରୀ ଶୋଭା ପାଉଥାଏ॥ ୫॥ ନଗରର ରାଜପଥ, ଗଳି, ଛକ ତଥା ବଜାର ଅତ୍ଯନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ହୋଇଥାଏ। ଘୋଡ଼ାଶାଳ ପ୍ରଭୂତି ପଶୁମାନଙ୍କ୍ରର ରହିବା ସ୍ଥାନ ସଭାଭବନ ଓ ବିଭିନ୍ନ

ଦେବମନ୍ଦିର ରହିଥ୍ପବାରୁ ନଗରର ବିଭକ୍ତ ରଥ୍ୟାପଥଚତୃରାପଣୈଃ ଶାଳାସଭାଭୀ ରୂଚିରାଂ

ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯ ଆହୁରି

ଅଧୂକ ଚମକି ଉଠୁଥାଏ। ନଗରର ରାସ୍ତାଘାଟ, ଗଳିକନ୍ଦି

ସୁରାଳୟେଃ |

ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଛୋଟ

ସଂସିକ୍ତ ମାଗାଇ୍ଗଣବୀଥୂଦେହଳାୀଂ ପତତ଼଼ପତାକାଧ୍ଵଜ ବାରି ତାତପାମ୍‌

ଓ ଛକ ସ୍ଥାନମାନବ୍କରେ ସୁଗନ୍ଧ ଦ୍ରବ୍ଯ ଛିଞ୍ଚା ଯାଇଥାଏ।

॥ ୬

ଓ ବଡ଼ ପତାକାଗୁଡ଼ିକର ମାଳ

ଝୁଲୁଥାଏ ଏବଂ ଏତେ ପତାକା ଉଡ଼ୁଥାଏ ଯେ, ତା'ଫଳରେ ରାସ୍ତାରେ ଖରା ପଡ଼ୁ ନ ଥାଏ॥ ୬॥

574

[ଅଧ୍ୟାୟ

# ଶ୍ମଭାଗବତ ×

୬୯

ଦ଼ାରକା ନଗରୀରେ ଭଗବାନଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ୍କ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ତସ୍ୟାମନ୍ତଃପୁରଂ ଶ୍ରୀମଦର୍ଚ୍ଚିତଂ ସବିଧୃଷ୍କ୍ୟପୈଃ। ସୁନ୍ଦର ଅନ୍ତଃପୁର ଥାଏ। ସେସବୁ ନିର୍ମାଣ କରିବାରେ ହରେଃ ସ୍ବକୌଶଳଂ ଯତ୍ର ତୃଷ୍ଠା କାକ୍ଫ୍ୟୈନ ଦର୍ଶିତମ୍‌॥ ୭ ବିଶ୍ବକମ୍ମା ନିଜର ସମସ୍ତ କଳାକୌଶଳ, ସମସ୍ତ କାରିଗରୀ

ତତ୍ର ଷୋଡ଼ଶଭିଃ ସ୍୍ସହସ୍ରୈଃ ସମଳରଚ୍କ୍ପତମ୍‌। ବିବେଶୈକତମଂ' ଶୌରେଃ ପବ୍ରୀନାଂ ଭବନଂ ମହତନ॥ ୮

ଲଗାଇ ଦେଇଥୂଲେ। ତେଣୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ଲୋକପାଳମାନେ ମଧ୍ୟ ସେହି ଅନ୍ତଃପୁରର ପ୍ରଶଂସା କରୁଥାନ୍ତି ॥ ୭ ॥ ସେହି ଅନ୍ତଃପୁରରେ ଭଗବାନଙ୍କ ରାଣୀମାନଙ୍କର ଷୋଳ ହଜାରରୁ ବି ଅଧୂକ ରାଣୀନିବାସ ରହିଥୂଲା। ନାରଦ ଯାଇ ସେ

ବିଷ୍ଟଚୁଂ ବିଦୂମସ୍ତମ୍ଭୈବୈଦୂକ୍୍ୟଫଳକୋତ୍ତମୈଃ। ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ରାଣୀନିବାସରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ।॥ ୮ ॥ ସେହି ନିବାସର ସ୍ତମ୍ଭସବୁ ପ୍ରବାଳରେ, ମେଜିଆ ବୈଦୂର୍ଯ୍ୟରେ ଇନ୍ଦ୍ରନୀଳମୟୈଃ କୂଡ୍ୟୈଜଗତ୍ୟା ଗ୍ରହତତ଼ିଷା॥ ୯ ଓ କାନ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରନୀଳମଣିରେ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥୂଲା। ତେଣୁ ବିତାନୈନ୍ନିମିତେସ୍ତ୍ରଷ୍ଣା

ମୁକ୍ତାଦାମବିଲ ମ୍ବିଭିଃ ।

ଦାନ୍ତୈରାସନପକ୍ଯ୍ୟଙ୍କୌମିଣ୍ୟୁତ୍ତମପରିଷ୍ଟ୍ରତୈଃ ଦାସୀଭି ନିଷ୍ଟାକଣ୍ଠୀଭିଃ

॥ ୧୦

ସୁବାସୋଭିରଳ ୍ବ୍ବତମ୍‌ ।

ସକଞ୍ଚୁକୋଷ୍ଠୀଷସୁବସ୍ତ୍ରମଣିକୁ ଣ୍ଡଳୈଃ ॥ ୧୧

ପୁମ୍ବିଃ

ବିହିତାଗୁରୁ ଧୂପମକ୍ଷେ-

ନିର୍ଯ୍ୟାନ୍ତମୀକ୍ଷ୍ଯ ଘନବୁଦ୍ଧୟ ଉନ୍ନଦନ୍ତଃ ॥ ୧୨ ତସ୍ମିଟ୍‌

ସମାନଗୁଣରୂପବୟସ୍୍‌ସୁବେଷ-

ଦାସୀସହସ୍ରଯୁତୟାନୂସବଂ

ଗୂହିଣ୍ୟା।

ବିପ୍ରୋ ଦଦଶି ଚମରବ୍ଯଜନେନ ରୁକ୍ୁଦଣ୍ଡେନ

ଏବଂ

ପଗଡ଼ି

ବ୍ଯସ୍ତ

ବିଚିତ୍ରବଳଭୀଷୁ ଶିଖଣ୍ଡି ନୋଙ୍ଗଂ ।

ନ୍ଧ୍ଯତ୍ୟନ୍ତି ଯତ୍ର

ଏପରି ସୁନ୍ଦର ଗ୍ବରନ୍ଦୁଆମାନ ଖଞ୍ଜଥାନ୍ତି ଯେ, ସେଥୂରେ ମୋତିମାଳାର ଝାଲର ଝୁଲୁଥାଏ। ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମାନଙ୍କରେ ହାତୀଦାନ୍ତର ପଲର୍ଚ୍ଚ ପଡ଼ିଥାଏ; ପଲର୍ଚ୍ଦରେ ଉକ୍କୃଷ୍ଟମାନର ମଣିମୁକ୍ତା ଖଚିତ ହୋଇଥାଏ ॥ ୧୦ ॥ ସେହି ନିବାସରେ ସୁନାହାର ଓ ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧିଥୂବା ବହୁ ଦାସୀ ଥାନ୍ତି ବାନ୍ଧି,

ଜାମାଯୋଡ

ହୋଇ,

କାନରେ

କୁଣ୍ଡଳ ପିନ୍ଧି, ବହୂ ସେବକ ମଧ୍ଯ ନିଜ ନିଜ କର୍ମରେ

ରଳପ୍ରଦୀପନିକର ଦ୍ୟୁତିଭି ନିରସ୍ତ£ ।ନ୍ତଂ

ସେସବୁ ଝଲମଲ ଦିଶୁଥାଏ ॥ ୯ ॥ ସେଠାରେ ବିଶ୍ବକର୍ମା

ସାତୃତପତିଂ ପରିବୀଜୟନ୍ତ୍ୟା ॥ ୧୩

ତଂ ସନ୍ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ ଭଗବାନ୍‌ ସହସୋତ୍ଥ୍ରିତଃ ଶ୍ରୀ-

ପକ୍ଯ୍ୟକ୍କତଃ ସକଳଧମିଭୂତାଂ ବରିଷ୍ଠାଃ। ଆନମ୍ୟ ପାଦଯୁଗଳଂ ଶିରସା କିରୀଟଜୁଷ୍କୋେନ ସାଞ୍ଜଳିରବୀବିଶଦାସନେ ସ୍ବେ॥ ୧୪

ତସ୍ୟାବନିଜ୍ୟ ଚରଣୌ ତଦପଃ ସ୍ପମ୍ପୃତ୍ବି ବିଭ୍ରଜଗଦୃଗୁରୁତରୋଃପି ସତାଂ ପତିହିଁ।

ରହି

ନିବାସର

ଶୋଭା

ବଢାଉଥାନ୍ତି ॥ ୧୧॥

ବିବିଧ ପ୍ରକାର ରଚ଼ର ଆଲୋକରେ ଅନ୍ଧକାର ଦୂର ହୋଇ ଯାଇଥାଏ।। ଅଗୁରୁଧୂପ ଜଳୁଥୂବାରୁ ସୁଗନ୍ଧ ଧୂଆଁ ଝରକାବାଟ ଦେଇ ବାହାରକୁ ଗ୍ରଲିଯାଉଥାଏ ଓ ସେହି ଧୂଆଁ ଦେଖ ଘରଗ୍ରଳରେ ବସିଥୂବା ମୟୂରମାନେ ମେଘ ଆସିଲା ଭାବି, କଳରବ କରି ନାବୂଥାନ୍ତି ॥ ୧୨ ॥ ନିବାସ

ଭିତରକୁ ଯାଇ ଦେବଶଷି ନାରଦ ଦେଖୁୂଲେ ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହି ନିବାସର ସ୍ବାମିନୀ ରୂକ୍ମିଣୀକ୍କ ସହିତ ବସିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେହି ନିବାସରେ ରୂକ୍ମିଣୀର୍କ୍ନ ପରି ରୂପ, ଗୁଣ, ଅବସ୍ଥା ଓ ବେଶଭୂଷାରେ ମଣ୍ଡିତ ସହସ୍ର ସହସ୍ର

ଦାସୀ ସର୍ବଦା ରହିଥୂଲେ ମଧ୍ୟ, ସ୍ବୟଂ ରୁକ୍ମିଣୀ ଭଗବାନଙ୍କ ଉପରେ ସୁନାବେଣ୍ଟ ଲାଗିଥୂୁବା ଗ୍ରମର ଢାଳୁଛନ୍ତି ॥ ୧୩ ॥

ନାରଦଙ୍କୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ଧାମିକମାନଙ୍କ୍ରର ମୁକୁଟମଣି ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରୂକ୍ମିଣୀକ୍କ ପଲଙ୍ଦ୍ଦୁରୁ

ଉଠି

ଠିଆ

ହୋଇପଡ଼ିଲେ ଏବଂ ଆସି ନାରଦର୍ଦ୍ଚ ଯୁଗଳଚରଣରେ ନିଜର ମୁକୁଟଯୁକ୍ତ ଶିର ଲଗାଇ ପ୍ରଣାମ କଲେ । ତା'ପରେ ସେ ତାଙ୍କୁ ଯୋଡ଼ହସ୍ତରେ ଡାକି ଆଣି ନିଜ ଆସନରେ ବସାଇଲେ ॥ ୧୪ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏଥୂରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହେଉଛନ୍ତି ସଚରାଚର ଜଗତର ପରମ ଗୁରୁ ଏବଂ ତାର୍କ୍ଚରି ପାଦ ପ୍ରକ୍ଷାଳନ କରି ବହୁଥୂବା ଗଙ୍ଗାଜଳ ସମଗ୍ର ଜଗତ ପାଇଁ ମଙ୍ଗଳଳକାରକ।

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୯]

# ଦଶମ

ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଦେବ ଇତି ଯଦୂଗୁଣନାମ ଯୁକ୍ତଂ

ତସ୍ୟୈବ ଯଚ୍ଚରଣଶୌଚମଶେଷତୀଥିମ୍‌ ॥ ୧୫

575

ସ୍ବ,#

ତଥାପି ସେ ହେଉଛନ୍ତି ପରମ ଭକ୍ତବଛଳ ଓ ସବ୍ଛମାନର୍କର ପରମ ଆଦର୍ଶ; ସେ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ବାମୀ । ତାର୍ଚ୍ଚର ଗୋଟିଏ ଅସାଧାରଣ ନାମ ହେଉଛି ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଦେବ।ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ନିଜର ଆରାଧ୍ଯଦେବ ବୋଲି ଭାବନ୍ତି। ଏହି ନାମଟି

ତାକ୍କୀର ଗୁଣ ଅନୂରୂପ ହୋଇଥୁବାରୁ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଯଥାର୍ଥ

ସଂପୂଜ୍ୟ ଦେବରଷିବକୟ୍ଷ୍ଯମ୍ପଷିଃ ପୁରାଣୋ ନାରାୟଣୋ ନରସଖୋ ବିଧୂନୋଦିତେନ |

ବାଣ୍ଯାଭିଭାଷ୍ଯ

ମିତୟାମୂତମିଷ୍ଟୟା

ତଂ

ପ୍ରାହ ପ୍ରଭୋ ଭଗବତେ କରବାମ ହେ କିମ୍‌ ॥ ୧୬

ମଧ୍ଯ। ତେଣୁ ସେ ନିଜେ ନାରଦର୍ଚ୍ଚର ପାଦ ଧୋଇଦେଇ ନିଜ ମସ୍ତକରେ ତାଙ୍କର ଚରଣାମୂତ ଧାରଣ କଲେ ॥ ୧୫॥

ନରଶିରୋମଣି ତଥା ନର୍କ ସଖା ସର୍ବଦର୍ଶୀ ପୁରାଣପୁରୂଷ ଭଗବାନ ନାରାୟଣ ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତ ବିଧ୍ଧରେ ଦେବଶିଶ୍ରେଷ୍ଠ ନାରଦର୍କୁ ପୂଜା କଲେ। ତା'ପରେ ଅମ୍ପତଠାରୁ ମଧ୍ଯ ଅଧୂକ ମଧୁର ତଥା ମିତ ବାଣୀରେ ଅଅଥଳ୍ପ ଶବ୍ଦରେ) ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ ସଳାର କରି କହିଲେ, “ହେ ପ୍ରଭୁ! ଆପଣ ତ

ସ୍ଵୟଂ ହେଉଛନ୍ତି ସମଗ୍ର ଜ୍ଞାନ, ବୈରାଗ୍ୟ, ଧର୍ମ, ଯଶ, ଶ୍ରୀ ଓ ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟରେ ପୂର୍ଣ। ତଥାପି ମୁଁ ଆପଣକ୍କର କି ସେବା 69/୨୧ ୫୭/୭

ନୈବାଭୂତଂ ତୂୟି ବିଭୋଃଖିଳଲୋକ ନାଥେ ମୈତ୍ରୀ ଜନେଷୁ ସକଳେଷୁ ଦମଃ ଖଳାନାମ୍‌। ନିଃଶ୍ରେୟସାୟ ହି ଜଗତ୍‌ସିତିରକ୍ଷଣାଭ୍ୟାଂ

ସ୍ଵେରାବତାର ଉରୂୁଗାୟ ବିଦାମ ସୁଷ୍ଟ॥ ୧୭

କରିବି, ଆଜ୍ଞା ହେଉ ।” ॥ ୧୬॥ ଦେବର୍ଷି ନାରଦ

କହିଲେ--''ଭଗବନ୍‌ ! ଆପଣ

ହେଉଛନ୍ତି ସମସ୍ତ ଲୋକର ଏକମାତ୍ର ସ୍ବାମୀ। ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ ପ୍ରେମ କରିବା ଓ ଦୁଷ୍ଟମାନଙ୍କୁ ଦଣ୍ତ ଦେବା ଆପଣଙ୍କ ପକ୍ଷରେ କୌଣସି ନୂଆ କଥା ନୁହେଁ। ହେ ପରମ ଯଶସ୍ଵୀ ପ୍ରଭୁ! ଜଗତର ସ୍ଥିତି ଓ ସୁରକ୍ଷାଦ଼ାରା ସକଳ ଜୀବର୍ବ୍ଦର କଲ୍ୟାଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଆପଣ ଯେ ସ୍ଵେଚ୍ଛାରେ ଅବତାର

ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ତାହା ମୁଁ ଭଲରୂପେ ଜାଣେ ॥ ୧୭ ॥ ବଡ଼ ସୋଭାଗ୍ଯର କଥା ଯେ, ଆଜି ମୋତେ ଆପଣଙ୍କର

ଦୃଷ୍ଟଂ

ତବାର୍ଦ୍ରିଯୁଗଳଂ ଜନତାପବଗିଂ ବ୍ରହ୍ମାଦିଭିହ୍ପିଦି ବିଚିନ୍ତ୍ୟମଗାଧବୋଧୈଃ।

ସଂସାରକୂପପତିତୋତ୍ତରଣାବଲ ମ୍ବଂ

ଧ୍ୟାୟଂଶ୍ବରାମ୍ୟନୁଗୂହାଣ ଯଥା ସ୍ରୁତିଃ ସ୍ୟାତୃ ॥ ୧୮

ତତୋଃନ୍ୟଦାବିଶଦ୍‌ ଗେହଂ କୃଷ୍ଣ ପନ୍ନ୍ୟାଃ ସନାରଦଃ ।

ଯୋଗେଶ୍ବରେ ଶ୍ଵରସ୍ୟାଙ୍ଗଂଯୋଗମାୟାବିବିସଛୟା ॥ ୧୯

ଚରଣଦଶିନ ମିଳିଗଲା। ଆପଣଙ୍ଦ୍ରର ଏହି ଚରଣକମଳ ସମସ୍ତ ଜୀବର୍ଦୁ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ।ଅସୀମ ଜ୍ଞାନର ଅଧୂକାରୀ ବ୍ରହ୍ମା, ଶଙ୍କର ପ୍ରଭୂତି ସଦାସର୍ବଦା ଆପଣର୍କ୍ରର ଚରଣଚିନ୍ତନ କରନ୍ତି। ସେହି ଚରଣଯୁଗଳକୁ ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ହି ସଂସାରରୂପୀ କୂପରେ ପଡ଼ିଯାଇଥୁବା ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ଦାର ପାଇଥାଏ। ଆପଣ ମୋତେ ଏପରି କୂପା କରନ୍ତୁ ଯେ, ମୁଁ ଯେଉଁଠି ଯେପରି ଅବସ୍ତାରେ ଥାଏ ନା

କାହିକି, ଆପଣବ୍କର ସେହି ଚରଣକମଳର ସୂତି ମୋ ଭିତରେ ସର୍ବଦା ରହିଥାଉ ଏବଂ ସେହି ଚରଣକମଳର ଧ୍ୟାନରେ ମୁଁସର୍ବଦା ତନ୍ମୟ ହୋଇ ରହିଥାଏଁ। ”' ॥ ୧୮ |॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲି ଲେ--ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏହା

ପରେ

ଯୋଗେଶ୍ବରମାନରଙ୍କ୍ରର

ଶ୍ରୀକୃଗ୍ଣକ୍ତର

ଯୋଗମାୟାର

ମଧ୍ଯ ଭଶ୍ଵର ଭଗବାନ ରହସ୍ଯ

ଜାଣିବା

ନିମନ୍ତେ

ଦୀବ୍ଯନ୍ତମକ୍ଷେସ୍ତତ୍ରାପି ପ୍ରିୟୟା ଗ୍ଵେଦ୍ଵବେନ ଚ ।

ଦେବଷି ନାରଦ ପ୍ରଭୁକ୍ତାର ଅନ୍ଯ ଏକ ପନ୍ନୀଙ୍କ୍ଵ ନିବାସକୁ

ପୂଜିତଃ ପରୟା ଭକ୍ତ୍ୟା ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ରାନାସନାଦିଭିଃ ॥ ୨୦

ଶ୍ରୀକୃସ୍ଣ ନିଜର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟା ପନ୍ନୀ

ଗଲେ ॥ ୧୯ ॥ ସେଠାକୁ ଯାଇ ସେ ଦେଖନ୍ତି ତ,ଭଗବାନ

ଓ ଉଦ୍ଧବର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ବସି

576

ପୂଷ୍ଟଶ୍ଚାବିହୁଷେବାସୌ କଦାଃ।ୟାତୋ ଭବାନିତି ।

କ୍ରିୟତେ କିଂ ନୁ ପୂର୍ଣାନାମପୂଣ୍ଠୈରସ୍ମଦାଦିଭିଃ ॥ ୨୧ ଅଥାପି ବୃହି ନୋ ବ୍ରହ୍ନ୍‌ ଜଟ୍ମେତକ୍ରୋଭନଂ କୁରୁ ।

ସ ତୁ ବିସ୍ମିତ ଉତ୍ପାୟ ତୂଷ୍ଫୀମନ୍ୟଦଗାଡ଼ ଗୂହମ୍‌ ॥ ୨ ୨ ତତ୍ରାପ୍ୟଚଞ୍ଟ୍‌ ଗୋବିନ୍ଦଂ ଲାଳୟନ୍ତଂ ସୁତାଞ୍ଛିଶୂଚୁ । ତତୋଃନ୍ୟସ୍ମିଟ୍‌ ମୃପହେଃ ପଶ୍ୟନ୍‌ ମଜନାୟ କୃତୋଦ୍ୟମମ୍‌ |॥୨୩

କୁହୁନ୍ତଂ ଚ ବିତାନାଗ୍ନୀନ୍‌ ଯଜନ୍ତଂ ପଞ୍ଚଭିମିଖୈଃ । ଭୋଜୟନ୍ତଂ ଦ଼ିଜାନ୍‌ କ଼଼ାପି ଭୁଞ୍ଜାନମବଶେଷିତମ୍‌ ॥ ୨୪ କାପି ସନ୍ଧ୍ୟାମୁପାସୀନଂ ଜପନ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମ ବାଗ୍‌ଯତମ୍‌।

ଗ୍ବସିଚମିଭ୍ଯାଂ

ଚରନ୍ତମସିବମ୍ବିସୁ॥ ୨୫

ଅଶ୍ଵୈଗିଜୈଃ ରଥୈଃ କ୍ବାପି ବିଚରନ୍ତଂ ଗଦାଗ୍ରଜମ୍‌।

କ୍ସଚିଚ୍ଛୟାନଂ ପକ୍ଯ୍ୟକୌ ସ୍ତୂୟମାନଂ ଚ ବନ୍ଦିଭିଃ॥ ୨୬ ବାଦିଭିଃ । ମନ୍ସୟନ୍ତଂ ଚ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିଟ୍‌ମନ୍ସ୍ରିଭିଶ୍ଛୋଦ୍ଧ

ଜଳକ୍ରୀଡ଼ାରତଂ କ୍ଳନାପି ବାରମୁଖ୍ୟଯାବଳାବୃତମ୍‌ ॥ ୨୭

୬୯

ପଶା ଖେଳୁଛନ୍ତି। ସେଠାରେ ବି ଭଗବାନ ଉଠି ଠିଆ ହୋଇପଡ଼ି ତାଙ୍ଜୁ ସ୍ଵାଗତ କଲେ) ଆସନରେ ବସାଇଲେ ସ୍‌

ଏବଂ ବିବିଧ ସାମଗ୍ରୀଦ୍ାରା ବଡ଼ ଭକ୍ତିର ସହିତ ତାର୍ଚ୍ଚର

ପୂଜାଚ୍ଚନା କଲେ॥ ୨୦॥

ଏକତ୍ର

[ଅଧ୍ୟାୟ

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ »

ତା'ପରେ

ଭଗବାନ

କିଛି

ଜାଣି ନ ଥୂବା ପରି ନାରଦଙର୍ଦ୍ୁ ପଗ୍ରଵରିଲେ, ““ଆପଣ ଏଠାକୁ କେତେବେଳେ ଆସିଲେ ୮୧ ଆପଣ ତ

ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଓଆପ୍ତୂକାମ। ଆମେମାନେ ତ ଅପୂର୍ଶ୍ର। ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ଭଲା ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣର୍ବ୍ଧର କି ସେବା କରିପାରିବୁ ! ॥ ୨୧ ॥ ତଥାପି ହେ ବ୍ରହ୍ୁସ୍ଵରୂପ ନାରଦ ! ଆପଣ ନିଶ୍ଚୟ କିଛି ନା କିଛି ଆଜ୍ଞା କରନ୍ତୁ ଓଆମକୁ

ସେବାର ଅବସର ଦେଇ ଆମ

ଜନ୍ମକୁ ସଫଳ କରନ୍ତୁ।”'

ଏସବୁ ଦେଖୁ ଓ ଶୁଣି ନାରଦ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଗଲେ। ସେ ବ୍ରୁପୁଗ୍ଵବପ ସେଠାରୁ ଉଠି ଅନ୍ଯ ଏକ ରାଣୀନିବାସକୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ॥ ୨୨ ॥ ସେଠାରେ ବି ନାରଦ ଦେଖ୍ରଲେ

ଯେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଜ୍କର ଛୋଟ ଛୋଟ ଛୁଆମାନରଙ୍ଗୁ ଆଦର ସ୍ନେହ କରୁଛନ୍ତି । ସେଠାରୁ ଯାଇ ଅନ୍ୟ ଏକ ରାଣୀନିବାସରେ ଦେଖନ୍ତି ତ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସ୍ନାନ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛନ୍ତି ॥ ୨୩ ॥ ଏପରିଭାବରେ ଦେବଷ୍ି ନାରଦ ବିଭିନ୍ନ ରାଣୀନିବାସରେ ଭଗବାନ ବିଭିନ୍ନ କର୍ମ କରୁଥୂୁବାର ଦେଖୁବାକୁ ପାଇଲେ। ନାରଦ ଦେଖୁଲେ, କେଉଁଠି ସେ ଯଜ୍ଞକୁଣ୍ଡରେ ହୋମ କରୁଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ପଞ୍ଚମହାଯଜ୍ଞରେ ଦେବତା ଆଦିର୍ଦୁ ଆରାଧନା କରୁଛନ୍ତି କେଉଁଠି ବ୍ରାହ୍ମଣମାନର୍ଦ୍ୁ ଭୋଜନ କରାଉଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ସ୍ବୟଂ ଯଜ୍ଞାବଶେଷ

ଭୋଜନ କରୁଛନ୍ତି॥ ୨୪ ॥ କେଉଁଠି ସନ୍ଧ୍ଯା କରୁଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ମୌନ ହୋଇ ଗାୟତ୍ରୀ ଜପ କରୁଛନ୍ତି; କେଉଁଠି ବା ହାତରେ ଢାଲତରବାରି ଧରି ତରବାରି ଚଳାଇବା ଅଭ୍ୟାସ କରୁଛନ୍ତି॥ ୨୫॥ କେଉଁଠି ସେ ଘୋଡ଼ା, ହାତୀ କିମ୍ବା ରଥରେ ବସି ବିଚରଣ କରୁଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ପଲର୍କ୍ଚ ଉପରେ ଶୋଇଛନ୍ତି ଓ କେଉଁଠି ବନ୍ଦୀଜନମାନେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରୁଛନ୍ତି ॥୨୬ ॥ କେଉଁଠି ସେ ଉଦ୍ଧବ ଆଦି ମନ୍ତ୍ରୀମାନନ୍ତ ସହିତ କୌଣସି ଗୁରୁତର ବିଷୟ ଉପରେ

ପରାମର୍ଶ କରୁଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ସୁନ୍ଦରୀ ବାରାଙ୍ଗଂନାମାନର୍ବୀ କୁତ୍ରଚିଡୃ ଦରିଜମୁଖ୍ୟେଭ୍ୟୋ ଦଦତଂ ଗାଃ ସ୍ଵଳର୍କ୍ପତାଃ ।

ଇତିହାସପୁରାଣାନି

ଶୂଣ୍ଵନ୍ତଂ ମଇଂଳାନି

ଚ ॥ ୨୮

ଘେରରେ ଜଳକ୍ରୀଡ଼ା କରୁଛନ୍ତି॥ ୨୭॥ କେଉଁଠି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍ଗୁ ବସ୍ତ୍ରାଭୂଷଣରେ ସଜଜିତା ଗାଭ ଦାନ କରୁଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ମଙ୍ଗଳମୟ ଇତିହାସଂପୁରାଣ ଶ୍ରବଣ

କରୁଛନ୍ତି॥ ୨୮ ॥ କେଉଁଠି କୌଣସି ପନ୍ନୀର୍କ୍ଵ ନିବାସରେ ନିଜର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟାବ୍କଦ ସହିତ ହାସ୍ଯ“ବିନୋଦ

ହସନ୍ତଂ ହାସ୍ୟକଥୟା କଦାଚିତ଼ ପ୍ରିୟୟା ଗୂହେ।

କ଼ାପି ଧମିଂ ସେବମାନମଥିକାମୌ ଚ କୃତ୍ରଚିତ୍‌ ॥ ୨୯

କରି କରି

ହସୁଛନ୍ତି ତ,କେଉଁଠି ଧର୍ମଚର୍ଚ୍ଚା କରୁଛନ୍ତି ।ପୁଣି କେଉଁଠି ଧନସଂଗ୍ରହ ଓ ଧନବୂଵି କରିବା କାର୍ଯ୍ଯରେ ଲାଗିଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ଧର୍ମାନୁକୂଳ ଗୂହସ୍ୋଚିତ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟ ଉପଭୋଗ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬୯]

+ ଦଶମ

ଧ୍ୟାୟନ୍ତମେକ ମାସୀନ' ପୁରୁଷ ପ୍ରକୃତେଃ ପରମ୍‌ ।

ଶୁଶରୂଷନ୍ତଂ ଗୁରୂଚ୍‌ କ୍ଵାପି କାମୈଭୌଗୈଃ ସପକ୍ଯ୍ୟୟା ॥୩୦

କୁବିନ୍ତଂ ବିଗ୍ରହଂ କୈଣ୍ଚିତସ ସନ୍ଧିଂ ଗ୍ଵନ୍ୟତ୍ର କେଶବମ୍‌ । କୁତ୍ରାପି

ସହରାମେଣ ଚିନ୍ତୟନ୍ତଂ ସତାଂ ଶିବମ୍‌ ॥ ୩୧

577

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ ¥

କରୁଛନ୍ତି॥। ୨୯ ॥ କେଉଁଠି ଏକାନ୍ତରେ ବସି ପ୍ରକୃତିର ଅତୀତ ପୁରାଣପୁରୂଷଙ୍କୁ ଧ୍ଯାନ କରୁଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍ଗର ଇଢ଼ିତ ଭୋଗ୍ୟସାମଗ୍ରୀ ପ୍ରଦାନ କରି ସେବାଶୁଶୂଷା କରୁଛନ୍ତି ॥ ୩୦॥ ଦେବଷି ନାରଦ ଦେଖୂଲେ ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କାହା ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ବିଷୟରେ ବିଗ୍ରରବିମର୍ଶ କରୁଛନ୍ତି ତ, କାହା ସହିତ ସନ୍ଦି କରିବା ବିଷୟରେ କଥାଭାଷା ଚଳାଇଛନ୍ତି। ପୁଣି କେଉଁଠି ସେ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ବସି ସତ୍‌ପୁରୁଷମାନଙ୍ଗୀର କଲ୍ୟାଣ

ପୁତ୍ରାଣାଂ ଦୁହିତୃଣାଂ ଚ କାଳେ ବିଧ୍ୟୁପଯାପନମ୍‌|

କିପରି ହେବ, ତାହା ବିଗ୍ରର କରୁଛନ୍ତି ॥ ୩୧ ॥ ପୁଣି କେଉଁଠି ପୁଅଝିଅଙ୍ଦ୍ର ବିବାହ ବୟସ ହୋଇଯାଇଥୁବାରୁ

ଦାରୈବିରୈସ୍ତତୃସଦୃଶୈଃ କଳୁୟନ୍ତଂ ବିଭୂତିଭିଃ ॥ ୩ ୨ ଉପଯୁକ୍ତ କନ୍ଯା ଓ ବରକ୍କୀ ସହିତ ସେମାନର୍ବ୍ଧର ବିବାହ

କାର୍ଯ୍ୟ ବିଧୂବତ୍‌ ସମ୍ପନ୍ନ କରୁଛନ୍ତି ॥ ୩୨ ॥ କେଉଁଠି ଘରୁ

ପ୍ରସାପନୋପାନୟନେୈରପତ୍ୟାନା`

ମହୋଛ ବାବଚ୍‌ ।

ବୀକ୍ଷ୍ୟ ଯୋଗେଶ୍ବରେଶସ୍ୟ ଯେଷାଂ ଲୋକା ବିସିସ୍ମିରେ ॥୩୩ ୨

୧୭୩୩ ୭୮୫୭

ଯଜନ୍ତଂ ସକଳାନ୍‌ ଦେବାନ୍‌ କ୍ଵାପି କ୍ରତୁଭିରୂଜିତେଃ ।

ପୂର୍ତ ୟନ୍ତଂ କ୍ସଚିଦୃଧମିଂ କୂପାରାମମଠାଦିଭିଃ ॥ ୩୪

ତ୍‌କେଉଁଠି ନବବଧୂ ଆଗମନର

କନ୍ଯା ବିଦା କରୁଛନ୍ତି ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ

ଲାଗିଛନ୍ତି।

ଯୋଗେଶ୍ବରେଶ୍ଵର

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କୀର

ଏହିସବୁ ବିରାଟ ବିରାଟ ଉସ୍ସବ ଦେଖୁ ସମସ୍ତେ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି ॥ ୩୩ ॥ ପ୍ରଭୁ କେଉଁଠି ବଡ଼ ବଡ଼ ଯଜ୍ଞଦ୍ବାରା ସକଳ ଦେବତାରଙ୍ଚ୍ଚର ଯଜନ-ପୂଜନ କରୁଛନ୍ତି ତ, କେଉଁଠି

କୂଅ, ବଗିଗ୍ଟ ମଠ ଆଦି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ଇଷ୍ଟାପୂର୍ତ ଧର୍ମ ଆଚରଣ କରୁଛନ୍ତି ॥ ୩୪ ॥ କେଉଁଠି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯାଦବମାନର୍କୀ

ଗହଣରେ ସିନ୍ବୁଦେଶୀୟ ଅଶ୍ଵ ଆରୋହଣପୂର୍ବକ ମ୍ପଗୟା ଚରନ୍ତଂ ମୂଗୟାଂ କ୍ଳାପି ହୟମାରୂହ୍ୟ ସୈନ୍ଧବମ୍‌।

କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ଯଜ୍ଞ ନିମନ୍ତେ ପବିତ୍ର ବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ କରୁଛନ୍ତି ॥୩୫॥ ପୁଣି କେଉଁଠି ଲୋକର୍ଚ୍ଚ ଅଭିପ୍ରାୟ

ଘ୍ନନ୍ତଂ ତତଃ ପଶୂନ୍ବ ମେଧ୍ୟାନ୍‌ ପରୀତଂ ଯଦୁପୁଙ୍ଗଂବୈଃ ॥ ୩୫

ଜାଣିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଓ ଅନ୍ତଃପୁରରେ

ଅବ୍ୟକ୍ତଲିଙ୍ଗଂ

ଛଦୃୁବେଶରେ ଅନ୍ଦାରିବିଜେ କରୁଛନ୍ତି। ଭଗବାନ ତ ଯୋଗେଶ୍ବର; ଏପରି କରିବାରେ ତାଙ୍କୀ ପକ୍ଷରେ ଅସୁବିଧା

ପ୍ରକୃ ତିଷ୍ଵନ୍ତଃପୁର ଗୃହାଦିଷୁ।

କ୍ସଚିଚ୍ଚରନ୍ତ ଯୋଗେଶଂ

ତତ୍ତଭାବବୁଭୁସସୟା ॥ ୩୬

ବା କଣ ଅଛି ! ॥ ୩୬॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଏପରି ମନୁଷ୍ଯଲୀଳା କରୁଥୁବା

ହୃଷୀକେଶକ୍ତ ଯୋଗମାୟାର ଅଥୋବାଚ

ହୃଷୀକେଶଂ ନାରଦଃ ପ୍ରହସନ୍ନିବ।

ବୈଭବ ଦେଖୁ ଦେବଷି

ନାରଦ ମୂଦୂହାସ କରି ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ କହିଲେ-¬॥ ୩୭॥ “ହେ ଯୋଗେଶ୍ଵର । ହେ ଆମ୍ମପେଦେବ । ଆପଣଙ୍କର

ଯୋଗମାୟୋଦପଯଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ମାନୁଷୀମୀୟୁଷୋ ଗତିମ୍‌ ॥ ୩୭

ଯୋଗମାୟା

ବିଦାମ ଯୋଗମାୟାସ୍ତେ ଦୁଦିଶା ଅପି ମାୟିନାମ୍‌।

ନମନ୍ତେ ମଧ୍ଯ ଅଗମ୍ୟ। କିନ୍ତୁ ମୁଁଆପଣଙ୍କ ଯୋଗମାୟାର ରହସ୍ଯ ଜାଣେ; କାରଣ ଆପଣଗକ୍କ୍ଚ ଚରଣକମଳର ସେବା

ଯୋଗେଶ୍ବରାମ୍ବନ୍‌ ନିଭ୍ଭାତା ଭବତୃପାଦନିଷେବୟା ॥ ୩୮ ଅନୂଜାନୀହି ମାଂ ଦେବ ଲୋକା ସ୍ତେଯଶସାର୍୍ପୁତାନ୍‌।

ବ୍ରହ୍ମା ଆଦି

ବଡ଼

-_19 ^ ନ ₹୮୮୪-ବ୍‌( 311୭)37

ମାୟାବୀମାନର୍କୀ

କରିବାରୁ ସେହି ମାୟା ସ୍ଵୟଂ ମୋ ଆଗରେ ପ୍ରକଟ ହୋଇଗଲା ॥ ୩୮ ॥ ଦେବତାମାନରବ୍ବ୍ରର ମଧ୍ୟ ଆରାଧ୍ୟଦେବ ହେ ଭଗବାନ ! ଚଉଦ ଭୁବନ ତ ଆପଣଙ୍କ ସୁଯଶରେ ପରିପୂର୍ଣ। ଏଥର ମୋତେ ଆପଣଙ୍କ୍ମର ତ୍ରିଭୁବନପାବନୀ ଲୀଳା ଗାନ କରି କରି ସେହି ସମସ୍ତ ଲୋକରେ ବିଚରଣ

ପକ୍ଷ୍ୟଟାମି ତବୋଦ୍ଵଗାୟନ୍‌ ଲୀଳାଂ ଭୁବନପାବନୀମ୍‌ ॥ ୩ ୯ କରିବାକୁ ଆଜ୍ଞା ମିଳୁ ।”' ॥ ୩୯ ॥ 1832 %୮୦

ବଡ଼

578

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ଶୀଭରଚନୁବ/ଚ

ବ୍ରହୁଟ୍ଵ ଧମିସ୍ୟ ବକ୍ତାହଂ କତ୍ତା ତଦନୁମୋଦିତା। ତଚ଼଼ିକ୍ଷୟୟଲ୍ଲେ।କମିମମାସିତଃ ପୁତ୍ର ମା ଖିଦଃ॥ ୪୦

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬୯

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ--ହେ ଦେବଷି ନାରଦ ! ମୁଁ ହିଁ ହେଉଛି ଧର୍ମ-ଉପଦେଶକ, ଧର୍ମପାଳକ ଏବଂ ଧର୍ମ ଅନୁଷ୍ଠାନକାରୀ ତଥା ଧର୍ମର ଅନୁମୋଦନକାରୀ। ତେଣୁ ସଂସାରକୁ ଧର୍ମଶିକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ମୁଁ ଏପରି ଧର୍ମଆଚରଣ କରୁଛି। ହେ ପ୍ରିୟ ପୁତ୍ର ।ତୁମେ ମୋର ଏହି ଯୋଗମାୟା ଦେଖୁ ମୋହିତ ହୋଇଯାଅ ନାହିଁ ॥ ୪୦ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଵଲିଲେ `ଏପରିଭାବରେ ଭଗବାନ

ଭୀଖୁଳ ଜବାଚ

ଇତ୍ୟାଚରନ୍ତଂ ସଦ୍ଧମାନ୍‌ ପାବନାନ୍‌ ଗୂହମେଧୂନାମ୍‌ । ତମେବ ସବିଗେହେଷୁ ସନ୍ତମେକଂ ଦଦଶି ହ॥ ୪୧

ଗ୍ଦହସ୍ତମାନଙ୍କୁ ପବିତ୍ର କରିଦେଉଥୁବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧର୍ମ ଆଚରଣ କରୁଥୂଲେ। ସେ ଏକ ତଥା ଅଦ୍ରିତୀୟ ସତ, ତଥାପି

ଦେବଷି ନାରଦ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପନ୍ନୀର୍କ୍ପ ନିବାସରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରୂପରେ ଦେଖୁବାକୁ ପାଇଲେ ॥ ୪୧ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ଶକ୍ତି ଅନନ୍ତ। ତାଜ୍ଚ ଯୋଗମାୟାର

ପରମ

ଏୀଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ବାରମ୍ବାର ଦେଖୁବାକୁ ପାଇ ଦେବଷି ନାରଦର୍ବ୍ଦର ବିସ୍ମୟ ଓ କୁତୂହଳର ସୀମା ରହିଲା ନାହିଁ ॥ ୪୨॥ କୃଷ୍ଣସ୍ୟାନନ୍ତ ବୀଯ୍ୟିସ୍ୟଯୋଗମାୟାମହୋଦୟମ୍‌ । ମୁହୁଡ଼ିଙ୍ଝ୍ଧା ରଷିରଭୂଦ୍ଧ ବିସ୍ମିତୋ ଜାତକୌତୁକଃ ॥ ୪ ୨ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଦ୍ବାରକାରେ ଗୂହସ୍ତଙ୍କ ପରି ବିଭିନ୍ନ

ଇତ୍ଯଥିକାମଧମୈଷୁ କୃଷ୍କୋେନ

କର୍ମରେ ଏପରି ରତ ଥୂଲେ ଯେ, ମନେହେଉଥୁଲା, ସତେପେପରି ତାଙ୍କୀର ଧର୍ମ, ଅଥ, ଓ କାମ-ରୂପକ ପୁରୁଷାର୍ଥରେ ବିଶେଷ ଶ୍ରଦ୍ଧା ରହିଛି। ସେ ଦେବଷ୍ଷି ନାରଦଙ୍ଗୁ ବହୁତ ସମ୍ମାନ ଦେଲେ। ଦେବଶି ନାରଦ ପ୍ରସନ୍ତ ହୋଇ, ଭଗବାନଙ୍ଦୁ

ଶ୍ରଦ୍ଧିତାମ୍ପୂନା।

ସମ୍ୟକ୍‌ ସଭାଜିତଃ ପ୍ରୀତସ୍ତମେବାନୁସ୍ମରନ୍‌ ଯଯୌ॥ ୪୩

ସ୍ମରଣ କରି କରି ସେଠାରୁ ଫେରି ଆସିଲେ।॥

୪୩ ॥

ହେ ରାଜନ୍‌ ! ସକଳ ଜଗତର କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ

ନାରାୟଣ ନିଜର ଅଚିନ୍ତ୍ୟ ମହାଶକ୍ତି ଯୋଗମାୟାକୁ ଅଙ୍ଗୀକାର କରନ୍ତି ଓ ଏହିପରି ଅନେକ ମାନବଲୀଳା କରିଥାନ୍ତି।

ଏବଂ

ମନୁଷ୍ଯପଦବୀମନୂବତ୍ତିମାନୋ

ଦ଼ାରକାପୁରୀରେ ଷୋହଳ ହଜାରରୁ ବି ଅଧୂକ ପନ୍ଥୀ ସେମାନର୍କ୍ରର ସଲଢ୍ଜ ଏବଂ ପ୍ରେମପୂର୍ଣ୍ର ଗ୍ଵହାଣି ତଥା ମନ୍ଦ

ନାରାୟଣୋଃଖିଳଭବାୟ ଗୂହୀତ ଶକ୍ତ ଃ।

ରେମେଃଇଂ ଷୋଡଶସହସ୍ରବରାଙ୍ଗନାନାଂ ସବ୍ରୀଡସୌହୃ ଦନିରୀକ୍ଷଣହାସଜୂଷ୍ଟଃ

ଯାନୀହ

॥ ୪୪

ବିଶ୍ଵବିଲୟୋଭବବୃତ୍ତିହେତୁଃ

କମାଣ୍ୟନନ୍ୟବିଷୟାଣି

ମନ୍ଦ ମୂଦୂହାସଦ଼ବାରା ଭଗବାନର୍କ୍ରର ସେବା କରୁଥାନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରଭୁ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଗୂହସ୍ଥୋଚିତ ବିହାର କରୁଥାନ୍ତି ॥୪୪ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯେଉଁ ଲୀଳା କରୁଥୂଲେ, ତାହା ଅନ୍ଯ କେହି କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ସେ ହେଉଛନ୍ତି ବିଶ୍ବର ଉମ୍ପତ୍ତି, ଗ୍ରିତି ଓପ୍ରଳୟର ପରମ କାରଣ। ଯେ

ହରିଶ୍ବକାର।

ତାହାର୍ଚ୍ଚର ବିଭିନ୍ନ ଲୀଳା ଗାନ ଓ ଶ୍ରବଣ

କରନ୍ତି ଅଥବା ଲୀଳା ଗାନଂଶ୍ରବଣକୁ ଅନୁମୋଦନ କରନ୍ତି,

ତାଙ୍କୁ ମୋକ୍ଷର ମାର୍ଗସ୍ଵରୂପ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କଚରଣରେ

ଯସ୍ତ୍ରଇଂ ଗାୟତି ଶୂଣୋତ୍ୟନୁମୋଦତେ ବା

ଭଳିଭିବେତୃ ଭଗବତି ହ୍ୟପବଗିମାଗୈ ॥ ୪୫

ପରମ

ପ୍ରେମମୟୀ ଭକ୍ତ ମଳଯାଏ॥ ୪୫॥

ଇତି ଭୀମନ୍ଭାରବତେ ନନାଫୁଜାୌ ପାନନହାସ ଯୀନିତାୟାଂ କଣମସୟଣନ ଜଜତକାର୍ନ୍ଦେ କୁଷ୍ଣରାର୍ହସ୍ୟରର୍ଶନଂ ଳ/6ନୌନେନନ୍ଦହୁତିନେ/୫୯///୫ // ୬୯ //

+++ 1832 %॥୮୦ ଷୌଏନ ୩୮୪- ୧ ( 3୩07୭37 ) 19 9

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୦

#*ଦଶମ

579

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ*

ଅଧ ଘମୃତତଃମାଧଧ୍ୟାୟଃ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍୍୍ରର ନିତ୍ୟଚଯ୍ୟାଁ ଏବଂ ଜରାସନ୍ଧର କାରାଗାରରେ ଥବା ରାଜାମାନର୍ବ୍ବ ପ୍ରେରିତ ଦୂତର ଆଗମନ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲି ଲେ -¬ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ରାତି ୭୮ଖୁଳ ଜବାଚ ପାହିଗଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ରାବନ୍ତି। ତାହା ଶୁଣିଆ ଏଥର

ଅଥୋଷଣସ୍ୟୁପବୃତ୍ତାୟାଂ କୁକ୍‌କୁଟାନ୍‌ କୂଜତୋଃଶପନ୍‌ । ଗୂହୀତକଣ୍ଠ୍ୟଃ

ପତିଭିମାଧବ୍ୟୋ =‹\

=>୮
= ଷୟା। ବିଜିଗୀ

ଭଲ

ପାହ କେଶବଃ |॥ ୪୫

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଫ ଟିକିଏ ମୁରୁକିହସା ଦେଇ ଉଦ୍ଧବର୍ଫୁ

°

ମଧୁର କଣ୍ଠରେ ପଗ୍ଚରିଲେ-¬॥୪୫ ॥

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ -¬ ''ହେ ଉଦ୍ବ ! ତୁମେ

ହେଉଛ ମୋର ହିତୈଷୀ ସୁହୂଦ୍‌ । ତୁମେ କାର୍ଯ୍ୟର ତତ୍ତ୍ଵକୁ ବା ଗୁରୁତୃକୁ ଭଲରୂପେ ବୁଝିପାର ଏବଂ ଯାହା ଶୁଭଦାୟକ, ତୁମେ ସେଥୂରେ ସମ୍ମତି ଦେଇଥାଅ। ତେଣୁ ମୁଁ ତୂମକୁ

ହା

ର'ଜରବକୁବ/ଚ ଧି ` ଗୀ ୍

ମୋର ଉତ୍ତମନେତ୍ର ବୋଲି ବୁଝେ। ତେଣୁ ଉପସ୍ଥିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ କଣ କରିବାକୁ ହେବ, ତୂମେ ହିଁ

ତୂ ହିନଃ ପରମ ଚକ୍ୟୁଃ ସୁନ୍ଧଟ୍‌ମନ୍ସ୍ଥତ୍ତ୍ଵବତ୍‌। କହ। ତୁମ କଥାକୁ ଆମ୍ଭେ ଲା ତେଣୁ ଆମ୍ଭେ ତଥାତ୍ର ବୂହ୍ଯନୂଷ୍ଟେୟ ଶ୍ରବ୍ଦଖ୍ମଃ କରବାମ ତତ୍ଵ ॥ ୪୬ ତୁମ କହିବା ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ଯ କରିବୁ।” ଯେତେବେଳେ

586

¥ ଶୀମଭାଗବତ »

ଇତ୍ୟୁପାମନ୍ଦ୍ରିତୋ ଭତ୍ତା ସବଜ୍ଞେନାପି ମୁଗ୍ଧବତ୍।

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୧

ଉଦ୍ଧବ ଦେଖୂଲେ ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସର୍ବଜ୍ଞ ହୋଇ ମଧ୍ଯ କିଛି ଜାଣି ନ ଥୂବା ଲୋକର୍କ୍ରୀ ପରି ତାଙ୍ଚ୍ଚର

ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ୁଛନ୍ତି। ସେତେବେଳେ ସେ

ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଆଜ୍ଞା

ନିଦେଶଂ ଶିରସା୪ଧାୟ ଉଦ୍ଧବଃ ପ୍ରତ୍ୟଭାଷତ ॥ ୪୭ ଶିରୋଧାର୍ଯ୍ୟ କରି କହିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ-।॥ ୪୬,୪୭ ॥ ଇଜି ଖୀମଭରବ6ନେ ନହାହୁନ67 ପାଜଳମହୀସା/° ଯଂହିତାୟ!'' ଜଣମୟଣନ ଜଜଜା(ର୍!ଦକେ ଜମଂଚଜରୂପଳବିରୂଠନେ

ସରରତିତ/୪୯///୦୫ // ୭୦ //

+-+ +

ଅଃଣଧକସପୂ ତିତନମାଧ୍ୟାୟାଃ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମ ସମୀର ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ ଗମନ

ଭୀଖୁୂଳ ନଜବାଚ

ଇତ୍ୟୁଦୀରିତମାକଣ୍ଛ୍ୟଁ ଦେବଷୈରୁଦ୍ଧବୋଏ ବ୍ରବୀତ୍ବ। ସଭ୍ଯାନା ମତମାଜ୍ଞାୟ କୃଷ୍ଫସ୍ଯ

ଚ ମହାମତିଃ ॥ ୧

ଆପଣଙ୍ଦ୍ୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଲେ ଯେ, ଆପଣ ପିଉସୀପୁଅ

ଜନ୍ଧବ ଜବଚ ଯଦୁକ୍ତମୂଷିଣା ଦେବ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରବଲିଲେହେ ପରୀକ୍ଷିତ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍ମର୍କ୍ପ କଥା ଶୁଣି ଏବଂ (ବନ୍ଦୀରାଜାମାନର୍ବ୍ବ ଦୂତଙ୍କ ନିବେଦନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ) ନାରଦଙ୍କରର ଓ ସଭାସଦ୍‌ମାନର୍କର ମତ ଉପରେ ବିଗ୍ରର କରିବାପରେ ମହାମତି ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ-¬|| ୧॥ ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ--ଭଗବନ୍‌ ! ଦେବଷି ନାରଦ

ଭାଇମାନର୍କ୍ଧର ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞରେ ସମ୍ମିଳିତ ହୋଇ ସେମାନର୍ବୁ

ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତୁ |ସେ ଆପଣଙ୍କୁ ଠିକ୍‌ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି;

ସାଚିବ୍ଯଂ ଯକ୍ଷ୍ଯତସ୍ତ୍ରୟା।

ତା'ଛଡ଼ା ଶରଣାଗତମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ହେଉଛି ଏକ

କାର୍ଯ୍ୟ ପୈତୃଷ୍ଵସେୟସ୍ୟ ରକ୍ଷା ଚଶରଣୈଷିଣାମ୍‌ ॥ ୨ ଆବଶ୍ଯକ କର୍ତବ୍ଯ॥ ୨॥ ହେ ପ୍ରଭୁ ।ମୋ ଜାଣିବାରେ ଯଷ୍ଟରବ୍ଯ ରାଜସୂୟେନ ଦିକ୍‌ଚକ୍ରଜୟିନା ବିଭୋ।। ଅତୋ

ଜରାସୁତଜୟ

ଉଭୟାଥୋ

ମତୋ

ମମ॥

୩

ଅସ୍ମାକଂ ଚମହାନଥୋ ହ୍ୟେତେନୈବ ଭବିଷ୍ଯତି । ଯଶଶ୍ଚ ତବ ଗୋବିନ୍ଦ ରାଜ୍ଞୋ ବଦ୍ଧାଚ୍ ବିମୁଞ୍ଚତଃ ॥ ୪

ସ ବୈ ଦୁର୍ବିଷହୋ ରାଜା ନାଗାୟୁତସମୋ ବଳେ । ବଳିନାମପି ଗ୍ବନ୍ଯେଷାଂ ଭୀମଂ ସମବଳଂ ବିନା ॥ ୫

ଦ୍ରୈରଥେ ସ ତୁ ଜେତବ୍ୟୋ ମା ଶତାକ୍ଷୌହିଣୀୟୁତଃ ।

ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟୋଃଭ୍ୟଥ୍ରିତୋ ବିପ୍ରେନି ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତି କହିଁଚିତ଼ ॥ ୬

ଯେ ଚତୂଦିଗର ସବୂରାଜାଙ୍କୁ ଜୟ କରିଥାନ୍ତି କେବଳ ସେ ହିଁ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ କରିବାର ଅଧୂକାରୀ। ସୁତରାଂ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞକୁ ଦୂଷ୍ଟୂପପଥରେ ରଖି ବିଗ୍ରର କଲେ ଏହା ମ୍ଫାଷ୍ଟ୍୍‌ ହୋଇଯାଉଛି ଯେ ପାଣ୍ଡବର୍କ୍ଚ ଯଜ୍ଞ ଓ ଶରଣାଗତର୍ଚ୍ବୀ ରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଜରାସନ୍ଧକୁ ଜିଣିବା ପରମ ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୩ ॥ ହେ ଗୋବିନ୍ଦ ! କେବଳ ଜରାସନ୍ଧକୁ ଜୟ କରିଗଲେ ଆମର ଏହି ମହାନ୍‌ ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯ ସାଧୂତ ହୋଇଯିବ ଏବଂ

ତା” ସହିତ ବନ୍ଦୀରାଜାମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ ମୁକ୍ତି ମିଳିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆପଣଙ୍କର ସୁଯଶ ମଧ୍ଯ ବଢ଼ିବ ॥ ୪ ॥ ରାଜା ଜରାସନ୍ଧର ବଳ ଦଶହଜାର ହାତୀର୍କ୍ଚ ବଳ ସହିତ ସମାନ; ତେଣୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ବଳବାନମାନେ ମଧ୍ଯ ତାକୁ

ଡରନ୍ତି। ତାକୁ ଯଦି କେହି ହରାଇ ପାରିବ, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଭୀମସେନ; କାରଣ ଭୀମସେନର୍କୀ ଦେହରେ ମଧ୍ୟ ସେତିକି ବଳ ରହିଛି॥ ୫॥ ତାକୁ କେବଳ ଦୁନ୍ଦ୍ର ଯୁଦ୍ଧରେ ହିଁ ଜିଣିହେବ; କାରଣ ସେ ଶହେ ଅକ୍ଷୋହିଣୀ ସେନ୍ଯ ନେଇ ଯୁଦ୍ଧରେ ଠିଆ ହୋଇଗଲେ ତାକୁ ଜୟ କରିବା ସହଜ ହେବ ନାହିଁ। ଜରାସନ୍ଧ ହେଉଛି ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କରର ବଡ଼

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୧]

# ଦଶମ

587

ସ୍କୀନ୍ଦ#

ଭକ୍ତ। ବ୍ରାହ୍ମଣ ତାକୁ କେବେ କିଛି ମାଗିଲେ, ସେ କଦାପି ବ୍ରହ୍ମବେଷଧରୋ ଗଡ଼ା ତଂ ଭିକ୍ଷେତ ବୃକୋଦରଃ। ହନିଷ୍ୟତି ନ ସନ୍ଦେହୋ ଦ୍ଦୈରଥେ ତବ ସନିଧୌ॥ ୭ ନିରାଶ କରେ ନାହିଁ ॥ ୬ ॥ ତେଣୁ ଭୀମସେନ ବ୍ରାହ୍ମଣ

ବେଶରେ ଯାଇ ତାକୁ ଯୁଦଭିକ୍ଷା ମାଗନ୍ତୁ । ହେଭଗବାନ ¦

ନିମିତ୍ତ ପରମୀଶସ୍ଯ ବିଶ୍ଵସଗିନିରୋଧୟୋଃ। ହିରଣ୍ୟଗଭିଃ ଶବିଶ୍ବ କାଳସ୍ଯାରୂପିଣସ୍ତବ॥ ୮

ଯଦି ଆପଣଙକ୍ଚ୍ଚ ଉପସ୍ଥିତିରେ ଭୀମସେନର୍କ୍ଚ ସହିତ ଜରାସନ୍ଧର ଦୁନ୍ଦ୍ରଯୁଦ୍ଧ ହୁଏ ତେବେ ଭୀମସେନ ତାକୁ ନିଶ୍ଚୟ ମାରିଦେବେ ॥ ୭ ॥ ହେ ପ୍ରଭୁ !ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌, ରୂପରହିତ ଓ କାଳସ୍ବରୂପ। ବିଶ୍ଵର ସ୍ପଷ୍ଗି

ଓ ପ୍ରଳୟ ଆପଣଙ୍କର ଶକ୍ତିବଳରେ ହିଁ ହୁଏ ବ୍ରହ୍ମା ଓ

ମହେଶ ହେଉଛନ୍ତି ସେଥିରେ ନିମିତ୍ତମାତ୍ର ।(ଏଣୁ ଆପଣକ୍କୀ ଶକ୍ତିଦବାରା ହିଁଜରାସନ୍ଧର ବଧ ହେବ; ଭୀମସେନ ସେଥୁରେ ନିମିତ୍ତମାତ୍ର ହୋଇ ଲଢ଼ିବେ) ॥ ୮ ॥ ଆପଣ ଏପରିଭାବରେ

ଗାୟନ୍ତି ତେ ବିଶଦକମି ଗହେଷୁ ଦେବ୍ୟୋ ରାଜ୍ଞାଂ

ଗୋପ୍ଯଶ୍ଳ

ସ୍ବଶତ୍ପୁ ବଧମାମ୍ପବିମୋକ୍ଷଣଂ

ଚ ।

କୁଞ୍ଜରପତେଜିନକାମ୍ପୂଜାୟାଃ

ପିତ୍ରୋଶ୍ଚ ଲବ୍ରଶରଣା ମୁନୟୋ ବୟ ଚ॥

୯

ଜରାସନ୍ଧବଧଃ କୃଷ୍ଣ ଭୂଯ୍ୟିଥାୟୋପକଳ୍ପତେ। ପ୍ରାୟଃ ପାକ ବିପାକେନ ତବ ଗ୍ବଭିମତଃ କ୍ରତୁଃ ॥ ୧୦

ଜରାସନ୍ଧକୁ ବଧ କରିଦେଲେ, ତା' ବନ୍ଦୀଶାଳାରେ ଖଟୁଥିୁବା ରାଜାମାନ୍କରର ରାଣୀମାନେ ଆପଣର୍କ୍ଚର ବଶୁଦ୍ଧଲୀଳା ଗାନ କରିବେ |ଗୋପୀମାନେ ଯେପରି ଆପଣଙ୍କର ଶଝଂଚୂଡ଼

କବଳରୁ

ନନ୍ଦଙ୍କୁ ମୁକୁଳାଇବା ଲୀଳା ଗାନ କରନ୍ତି,

ଆପଣଙ୍କର ଶରଣାଗତ ମୁନିମାନେ ଯେପରି ଗଜେନ୍ଦ୍ରମୋକ୍ଷଣ ଓ ଜାନକୀଉଦ୍ଧରଣ ଲୀଳା ଗାନ କରନ୍ତି ଓ ଆମେମାନେ ଯେପରି କଂସକାରାଗାରରୁ ଆପଣଙ୍ସ୍କ ପିତାମାତାଙ୍କ ଉଦ୍ଧରଣ ଲୀଳା ଗାନ କରୁଛୁ, ସେମାନେ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ଶତ୍ରୁ ନାଶ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରାଣପତିମାନବ୍କର ଉଦ୍ଧାର ହୋଇଗଲେ ଆପଣର୍କୀର ଲୀଳା ଗାନ କରିବେ ॥ ୯ ॥ ତେଣୁ ହେ ପ୍ରଭୁ ! ଜରାସନ୍ଧର ବଧ ହୋଇଗଲେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ

ବହୁ କାର୍ଯ୍ୟ ଆପେ ଆପେ ସାଧୂତ ହୋଇଯାଇ ପାରିବ।

ଖଂଖୂଳ ଜବାଚ

ଇତ୍ୟୁଦ୍ଧବବଗ୍ନେ ରାଜନ୍‌ ସବିତୋଭ ଦ୍ରମବ୍ୟୁତମ୍‌ । ଦେବର୍ଷିକ୍ଷିଦୁବୃଦ୍ଧାଶ୍ଡ କୃଷ୍ଣଶ୍ଡ ପ୍ରତ୍ଯପୂଜୟନଵ ॥ ୧୧

ଅଥାଦିଶତ଼ ପ୍ରୟାଣାୟ ଭଗବାଚ୍‌ ଦେବକୀସୁତଃ । ଭୂତ୍ୟାନ୍‌ ଦାରୁକଜୈତ୍ରାଦୀନନୁଜ୍ଞାପ୍ୟ ଗୁରୂଚ୍‌ ବିଭୁଃ ॥ ୧୨

କ୍ରଦାଟ୍‌ । ନିଶିମୟ୍ୟାବରୋଧାବ୍‌ ସ୍ଵାନ୍‌ ସସୁତାନ୍‌ ସପରି

ସେହି କାରାରୂଦ୍ଧ ରାଜାମାନବ୍କର ପୁଣ୍ଯପ୍ରଭାବରୁ ହେଉ, କିମ୍ବା ଜରାସନ୍ଧ କରିଥୁବା ପାପପ୍ରଭାବରୁ ହେଉ, ହେ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦସ୍ଵରୂପ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ।ଆପଣ ନିଜେ ମଧ୍ଯ ଏହି ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ହେବା ଉଚିତ ବୋଲି ଭାବୂଛନ୍ତି। (ତେଣୁ ପ୍ରଥମେ ଆପଣ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ଯାଆନ୍ତୁ। ॥ ୧୦॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ ପରୀକ୍ଷିତ!

ଉଦ୍ଧବର୍ଦର ଏହି ପରାମର୍ଶ ଥୁଲା ସବୁଦୃଷ୍ଟରୁ ହିତକର ଓ ନିଦୋଷ। ଦେବଷ୍ଷି ନାରଦ, ଯଦୁବଂଶର ବ୍ଦଦ୍ଧମାନେ ଓ ମାନ୍ଯଗଣ୍ଯ ବ୍ଯକ୍ତିମାନେ ଏବଂ ସ୍ବୟଂ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍କ

ମଧ୍ଯ ଏହାକୁ ସମର୍ଥନ କଲେ॥ ୧୧॥

ତେଣୁ ବସୁଦେବ

ଆଦି ଗୁରୂଜନମାନର୍କ୍ରର ଅନୁମତି ନେଇ ଭଗବାନ ଦେବକୀସୂୁତ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ଯିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ଦାରୂକ, ଜୈତ୍ର ଆଦି ସେବକମାନଙ୍କୁ ଆଜ୍ଞା

ସବ୍କଷିଣମନୁଜ୍ଞାପ୍ୟ ଯଦୁରାଜଂ ଚ ଶତ୍ରୁହନ୍‌।

ଦେଇଦେଲେ ।॥ ୧୨ ॥ ତା'ପରେ ସେ ଯଦୁରାଜ ଉଗ୍ରସେନ ଓ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ଆଜ୍ଞା ନେଇ ସନ୍ତାନସନ୍ତତି୍ଚ ସହିତ

ସୂତୋପନୀତଂ ସ୍ଵରଥମାରୁହତୁ ଗରୁଡ଼ଧ୍ଵଜମ୍‌ ॥ ୧୩

ରାଣୀମାନଗଗୂ ତଥା ସେମାନର୍କ୍ର ଜିନିଷପତ୍ର

ସବୁଆଗରେ

588

[ଅଧ୍ୟାୟ

* ଶୀମଭାଗବତ *»

ତତୋ

ପଠାଇଦେଲେ ଏବଂ ଦାରୁକ ସଜବାଜ କରି ଆଣିଥ୍ୁବା ଗରୁଡ଼ଧ୍ଵଜ ରଥରେ ନିଜେ ବସି ରଥାରୋହୀ, ଗଜାରୋହୀ, ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ଓ ପଦାତିକ ସମନ୍ିତ ବିରାଟ ଚତୂୁରଇଂଣୀ

ରଥଦ଼ିପଭଟସାଦିନାୟକୈ 8 କରାଳୟା

ପରିବୃତ

ଆତମ୍ବସେନୟା।

ମୂଦଙ୍ଗଭେକ୍ଷ୍ୟାନକଶଝ୍ଖଂଗୋମୁଖୈଃ ପ୍ରଘୋଷଘୋଷିତକକୁଭୋ

ନିରାକ୍ରମତୃ॥ ୧୪

ପତିମନୂ

ସୁବ୍ରତା ଯଯୁଃ।

ବରାମ୍ବରାଭରଣବିଲେପନସ୍ଜଃ

ସୁସଂବୃତା

ନୃଭିରସିଚମିପାଣିଭିଃ ॥ ୧୫

ନରୋଷ୍ଟ୍ଗଗୋମହି ଷଖରାଶ୍ଵତୟ୍ଷଯ୍ୟନଃକରେଣୁଭିଃ

ପରିଜନବାରଯୋଷିତଃ ।

ସ୍ଵଳର୍ଦ୍ଧତାଃ

କଟକୁଟିକମ୍ବଳାମ୍ବରା-

ଦ୍ୟୁପସ୍କରା ବଳଂ

ଯଯୁରଧୂଯୁଜ୍ଯ

ସବିତଃ॥ ୧୬

ବିରାୟୁଧାଭରଣକି ରୀଟବମିଭିଃ ଯିଥାଣ୍ବିବଃ ଅଥୋ

ବଭୌ

ରବେ-

ସଭାଜିତଃ

ପ୍ରଣମ୍ୟ ତଂ ହୃଦି ବିଦଧଡ଼ ବିହାୟସା।

ନିଶମ୍ୟ

ତଦ୍ବ୍ଯବସିତମାହୃତାହିଣୋ

ମୁକୁନ୍ଦସନ୍ଦଶିନନି ଦ୍ଦିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ

ସହିତ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ରାଭୂଷଣ, ଚନ୍ଦନ, ଅଇଂଂରାଗ ଓ ପୁଷ୍ଫୁହାର ଆଦିରେ ସୁସଜିତା ହୋଇ ପତିଦେବ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କଵ

ରଥ ପଛରେ ଥ୍ରୁବା ରଥ ଓସୁବର୍ଣ୍ର ପାଲିକ୍ଦିମାନଙ୍କ୍ରରେ ବସିପଡ଼ିଲେ। ସେମାନର୍ଦ୍ଦ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପଦାତିକ ସିପାହୀମାନେ ଢାଲଂତରବାରି ଧରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ॥ ୧୫॥ ସେବକ ଓ ଅନୂଚରମାନର୍କ୍ରର ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ତଥା ବାରାଙ୍ଗନାମାନେ ମଧ୍ଯ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବେଶଭୂଷା ହୋଇ, ସାଥୂରେ ଅସ୍ଥାୟୀ ଘର ଓ ଝୁଅଥ୍ୁଡ଼ି ଆଦି ଗଢ଼ିବାର ବିଭିନ୍ନ ସାମଗ୍ରୀ ଯଥା ତଲେଇ, ମସିଣା, ତମ୍ବୁ ପାଲ, କମ୍ଟଳକ ଘୋଡ଼ାଇ ହେବା ଚଦର ଇତ୍ଯାଦି ଖଚର, ବଳଦ, ମଇଁଷି ଓ ଗଧ ଆଦିର୍ଚ୍ଚ ପିଠିରେ ଲଦି ପାଲିର୍ଦି, ଓଟ, ଶଗଡ଼ ତଥା ହାତୂୁଣୀମାନର୍କ୍ତରେ ବସି ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ଯିବାକୁ ବାହାରିପଡ଼ିଲେ॥ ୧୬॥ ବଡ଼ ବଡ଼ ମଗର ହନ୍ତାଳି ହେଲେ ଓ ବଡ଼ ବଡ଼ ଲହରି ଉଠିଲେ

କବଚ ଯୋଗୁଁ ଏବଂ ସେସବୁ ଉପରେ ପଡ଼ୁଥିବା ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ

କ୍ଷୁଭିତତି ମିଇଁଂବଳୋର୍ମିଭିଃ॥ ୧୭

ମୁନିକ୍ଷିଦୁପତିନା

ସନ୍ତାନମାନର୍ଦୀ

ସମୁଦ୍ର ବିକ୍ଷୁବୁ ହୋଇ ଯେପରି ଶୋଭା ପାଏ, ଭୀଷଣ କୋଳାହଳ, ଫର ଫର ହୋଇ ଉଡୁଥୁବା ପତାକା, ଛତ୍ର, ଗ୍ଵମର, ବଡ଼ ବଡ଼ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବସ୍ତ୍ରାଭୂଷଣ, ମୁକୁଟ ଓ

ବୃହତୃବଧ୍ଵଜପଟଛତ୍ରଗ୍ରମରେ-

ଦିବାଶୁଭିସ୍ତୁମୁଳରବଂ

ସେନା ସହିତ ଯାତ୍ରାରମ୍ଭ କରିବାକୁ ବାହାରିଲେ। ସେତେବେଳେ ମୃଦଙ୍ଗ, ନାଗରା, ଢୋଲ, ଶଝଂ, ଭେରୀ, ତୂରୀ, କାହାଳୀ ଆଦିର ନାଦରେ ଦଶଦିଗ ପ୍ରକକ୍ଷିତ ହୋଇଗଲା ।॥ ୧୩,୧୪ ॥ ସତୀଶିରୋମଣି ରୂକ୍ମିଣୀ ଆଦି ସହସ୍ର ସହସ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣପନ୍ଜୀ ନିଜ ନିଜର

ନୃବାଜିକାଞ୍ଚନଶିବିକାଭିରଚ୍ୟୁତଂ ସହାମ୍ବଜାଃ

୭୧

॥ ୧୮

ରାଜଦୃତମୁବାଚେଦଂ ଭଗବାନ୍‌ ପ୍ରୀଣୟଟଚ୍‌ ଗିରା ।

ମା ଭେତ୍ଟ ଦୃତ ଭଦ୍ର' ବୋ ଘାତୟିଷ୍ୟାମି ମାଗଧମ୍‌ | ୧୯

ହେତୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତର ସେନା ସେହିପରି ଶୋଭା ପାଇଲା॥ ୧୭॥ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପକ୍ତଦାରା ସମ୍ମାନିତ ହୋଇ

ଏବଂ ତାହାର୍କ୍ଚର ନିର୍ଷ୍ରୟ ଶୁଣି ଦେବର୍ଷି ନାରଦ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରସନ୍ନ ହେଲେ। ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ତାଙ୍ଦ୍ରର ହୃଦୟ ଓ ସକଳ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପରମାନନ୍ଦରେ ମଗ୍ନ ହୋଇଗଲା। ବିଦାୟ ନେବା ସମୟରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍କ ତାର୍କୁ ନାନାପ୍ରକାର ସାମଗ୍ରୀରେ ପୂଜା କଲେ। ଦେବଷି ନାରଦ ତାଙ୍କୁ ମନେ ମନେ ପ୍ରଣାମ କଲେ ଏବଂ ତାହାଚବ୍ଚ୍ଚର

ଦିବ୍ୟମୂର୍ତି ହୃଦୟରେ ଧାରଣ କରି ଆକାଶମାର୍ଟାରେ ପ୍ରସ୍ପାନ କଲେ॥ ପକ୍ଷରୁ ମଧୁର ତୁମର

୧୮ ॥ ତା'ପରେ ଜରାସନ୍ଧର ବନ୍ଦୀରାଜାମାନର୍ଦ୍ବ ଆସିଥୂୁବା ଦୂତଙ୍କୁ ଆଶ୍ଵାସନା ଦେଇ ଭଗବାନ କଣ୍ଠରେ କହିଲେ, “ହେ ଦୂତ! ତୁମେ ଯାଇ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ଜଣାଇଦିଅ ଯେ, ସେମାନେ ଡରନ୍ତୁ

ନାହିଁ ସେମାନଙ୍କର

ମଙ୍ଗଳ ହେବ। ମୁଁ ଜରାସନ୍ଧକୁ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୧]

# ଦଶମ

ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ପ୍ରସିତୋ ଦୂତୋ ଯଥାବଦବଦନ୍ଧପାନ୍‌ ।

ସ୍ପ୍ଧ+

589

ନିଶ୍ଚୟ ବିନାଶ କରାଇବି।'' ॥ ୧୯ ॥ ଭଗବାନଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ପାଇ ଦୂତ ଗିରିବ୍ରଜ (ଯେଉଁଠାରେ ରାଜାମାନେ କାରାରୁଜ୍ଧ

ତେଃପି ସନ୍ଦଶନଂ ଶୌଗୈଃ ପ୍ରତ୍ୟୈଷନ୍‌ ଯନ୍ଵମୁମୁକ୍ଷବଃ ॥ ୨୦ ଥିଲେ) ଫେରିଗଲେ ଏବଂ ସେହି ରାଜାମାନକ୍ଗୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆନତ୍ତିସୌବୀରମରୂଂସ୍ତାର୍ତ୍ଵା ବିନଶନଂ ହରିଃ। ଗିରୀନ୍‌ ନଦୀରତୀୟାୟ ପୁରଗ୍ରାମବ୍ରଜାକରାନ୍‌ ॥ ୨୧

କହିଥୁବା କଥା ଶୁଣାଇଦେଲେ। ସେହି ରାଜାମାନେ ଶୀଘ୍ର କାରାଗାରରୁ ମୁକ୍ତି ମିଳିବା ଆଶାରେ ଭଗବାନଟ୍ଗ୍ଟର ଶୁଭ ଆଗମନକୁ ଗ୍ରହିଁ ରହିଲେ ॥ ୨୦॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଭଗବାନ ଆନର୍ତ, ସୌବୀର, ମରୁ, କୁରୂକ୍ଷେତ୍ର ଆଦି ରାଜ୍ଯ ଏବଂ ସେହିସବୂ ରାଜ୍ଯ

ଭିତରେ ଥ୍ରବା ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବତ, ନଦୀ, ଖଣି, ପଲ୍ଲୀ, ତତୋ ଦୃଷଦ୍‌ବତାୀଂ ତୀତ୍ତ୍ଵା ମୁକୁନ୍ଦୋଥ ସରସ୍ବତୀମ୍‌ | ପଞ୍ଚାଳାନଥ ମସ୍ଥ୍ଯାଂଶ୍ଡ ଶକ୍ରପ୍ରସ୍ସମଥାଗମତ୍ବ॥ ୨୨

ଗୋପାଳନ ସ୍ଥାନ ତଥା ଗ୍ରାମ ଓ ନଗର ଅତିକ୍ରମ କରି ଆଗକୁ ଗ୍ବଲିଲେ॥ ୨୧ ॥ ଭଗବାନ ମୁକୁନ୍ଦ ବାଟରେ ଦୂଷଦ୍‌ବତୀ ଓ ସରସ୍ବତୀ ନଦୀ ପାର ହୋଇ, ପାଞ୍ଚାଳ ଓ ମସ୍ଯଦେଶ ଦେଇ ଯାଇ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତରେ ପହଞ୍ଚିଗଲେ ॥ ୨୨ ॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଚ୍ଚ୍ରଦର୍ଶନ ତ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁର୍ଲଭ।

ତମୁପାଗତମାକଣ୍ଡ୍ୟ ପ୍ରୀତୋ ଦୁଦିଶିନଂ ନୂଣାମ୍‌। ଅଜାତଶତ୍ରୁର୍ନିରଗାତ଼ ସୋପାଧ୍ୟାୟଃ ସୁହୃଦୃବୃତଃ ॥ ୨୩

ତେଣୁ ସେ ଆସିଲେଣି ବୋଲି ସମାଗ୍ରର ପାଇ ଅଜାତଶତ୍ରୁ ମହାରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଟିର ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଗଲେ। ତାର୍ଚ୍ଦୀର

ରୋମାଞ୍ଚନ ହୋଇଗଲା। ସେ ନିଜର ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ଯ ଓ ସ୍ଵଜନସମ୍ପର୍କୀୟମାନଙ୍ଗୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ଭଗବାନଙ୍କୁ ସମ୍ବର୍ଦିନା ଜଣାଇବାକୁ ବାହାରିପଡ଼ିଲେ ॥ ୨୩ ॥ ମଙ୍ଗଳ ଗୀତ ଗାନ କରାଗଲା; ବିବିଧ ବାଦ୍ଯ ବାଜିଲା; ବହୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ମିଶି

ଗୀତବାଦିତ୍ରଘୋଷେଣ ବ୍ରହ୍ମଘୋଷେଣ ଭୃୟସା। ଅଭ୍ୟଯାତ୍ନ ସ ହୃଷୀକେଶଂ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରାଣମିବାଦୃତଃ ॥ ୨୪

ଉଚ୍ଚସ୍ଵରରେ ବେଦମନ୍ତ୍ଵ ଉଚ୍ଚାରଣ କଲେ। ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ

ଚିରାଦ ଦୃଷ୍ଟଂ ପ୍ରିୟତମଂ ସସ୍ଵଜେଃଥ ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୨୫

ମୁଖ୍ଯପ୍ରାଣ ସହିତ ମିଳିତ ହେବାକୁ ବାହାରିବା ପରି ଯୁଧ୍ଧଷ୍ଟିର ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆଦରର ସହିତ ହୃଷୀକେଶ ଭଗବାନଙ୍କୁ ସ୍ବାଗତ କରିବାକୁ ଗ୍ବଲିଲେ ॥ ୨୪ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଖୁ ରାଜା ଯୁଧ୍ରଞ୍ଟ ରର୍ଜହୃଦୟ ସ୍ମେହାତିଶଯ୍ୟରେ ଗଦ୍‌ଗଦ ହୋଇଗଲା। ତାର୍ଦ୍ୂ ବହୁଦିନ ପରେ ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଖୁବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ମିଳିଥୂଲା। ତେଣୁ ସେ ତାଙ୍କୁ

ଦୋଉ୍ଭ୍ୟାଂ ପରିଷ୍ଵଜ୍ୟ ରମାମଳାଳୟଂ ମୁକୁନ୍ଦଗାତ୍ରଂ ନୃପତିହି ତାଶୁଭଃ । ଲେଭେ ପରାଂ ନିବ୍ଧିତିମଶ୍ରଲେ।ଚନୋ

ନିବାସମ୍ତପାନ ।ରାଜା ଯୁଧ୍ଧଶ୍ଚିର ଦୁଇ ଭୁଜରେ ତାଙ୍ଗୁ ଆଲିଇଂନ କର ସମସ୍ତ ପାପତାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଗଲେ। ସେ ସର୍ବତୋଭାବେ ପରମାନଦ-ସାଗରରେ ନିମଗ୍ନ ହୋଇଗଲେ।| ତାର୍ଚ୍ଚର ନୟନ ଅଶ୍ରୁ ଛଳଛଳ ହୋଇଗଲା; ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ପୁଲକିତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା। ଏହି ଭ୍ରମମୟୀ ବିଶ୍ବପ୍ରପଞ୍ଚକୁ

ଦୃ ଷ୍ଟ୍ବା ବିକି ନ୍ତହମ ଦୟଃ କୃଦ୍ଣଂ ସ୍ଳେହେନ ପାଣ୍ଡ ବଃ।

ହୃଷ୍ୟତ୍ତନୂ ବିସ୍ଥୁତଲେ।କ ବିଭ୍ରମଃ

॥ ୨୬

ତଂ ମାତୁଳେୟଂ ପରିରଭ୍ୟ ନିବ୍ଧିତୋ ଭୀମଃ

ସ୍ମୟନ୍ବ ପ୍ରେମଜବାକୁଳେନ୍ଦ୍ରି ୟଃ।

ବାରମ୍ବାର ବକ୍ଷରେ ଭିଡ଼ି ଧରି ଆଲିଇଂଂନ କଲେ॥ ୨୫॥ ଶ୍ରୀକୃକ୍ମାକ୍କର ଶ୍ରୀଅଇଂ ହେଉଛି ଭଗବତୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ପବିତ୍ର

ସେ ସମ୍ପୂର୍ଶ ଭୁଲିଗଲେ॥ ୨୬॥ ତା'ପରେ ଭୀମସେନ

ଆସି, ନିଜର ମାମୁଁପୁଅ ଭାଇର୍କୁ ହସହସ ବଦନରେ ଆଲିଇଂନ କରି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ। ସେ ଏତେ

ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଗଲେ ଯେ, ବାହ୍ଯଜଗତକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭୁଲିଗଲେ। ନକୁଳ, ସହଦେବ ଓ ଅର୍ଜୁନର୍ଦୂ ମଧ୍ଯ ସେମାନର୍କ୍ବର ପରମ ପ୍ରିୟତମ ଓହିତାକାଙ୍ୟ୍ଷୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

590

ଯମୌ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୧

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

କିରୀଟୀ ଚ ପ୍ରବୃଦ୍ଧବାଷ୍ପାଃ

ସୁହୂତ୍ତମଂ ମୁଦା

ବଡ଼ ଆନନ୍ଦରେ ଆଲିଙ୍ଗନ କଲେ। ସେମାନର୍କୀ ନୟନରୁ

ପରିରେଭିରେଃବ୍ୟୁତମ୍‌ ॥ ୨୭

ଅଶ୍ରୁର ବନ୍ୟା ପ୍ରବାହିତ ହେଲା ॥ ୨ ୭ ॥ ଅର୍ଜୁନ ପୁନର୍ବାର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଆଲିଇଂନ କଲେ; ନକୁଳ-ସହଦେବ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଇଲେ ଏବଂ ସ୍ବୟଂ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃକ୍ଣ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ତଥା କୁରୂବଂଶୀ ବୃଦ୍ଧମାନର୍ଦ୍ଦ ଯଥାଯୋଗ୍ୟ ନମସ୍କାର କଲେ॥ ୨୮॥ କୁରୁ, ସପଞ୍ଚୟ ଓ କେକୟ ଦେଶର

ଅଜ୍ଜୁନେନ ପରିଷ୍ଵକ୍ତୋ ଯମାଭ୍ୟାମଭି ବାଦିତଃ । ବ୍ରାହୃଣେଭ୍ୟୋ ନମକ୍ଗୃତ୍ୟ ବୃଦ୍ଧେଭ୍ୟଶ୍ଟ ଯଥାହିତଃ ॥ ୨ ୮ ନରପତିମାନେ ଭଗବାନଙ୍ଗୁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲେ ଓ ଭଗବାନ ମଧ୍ଯ ସେମାନଙ୍କୁ ଯଥୋଚିତ ସଳାର କଲେ। ସୂତ, ମାଗଧ, ବନ୍ଦୀଜନ (ପରଶସିଗାନକାରୀ) ଓ ବ୍ରାହୁଣମାନେ

ମାନିତୋ ମାନୟାମାସ କୁରୁସ୍ପଞ୍ଚୟକୈକ ୟାଚ୍‌ । ଭଗବାନଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ତଥା ଗନ୍ଷକ୍ବ, ସୂତମାଗଧଗନ୍ଧଂବା ବନ୍ଦିନଶ୍ଚୋପମନ୍ତ୍ରିଣଃ ॥ ୨ ୯ ନଟ, ବିଦୂଷକ ଆଦି ମୂଦଙ୍ଗ, ଶଙ୍ଖ ନାଗରା, ବୀଣା,

ମୂଦଙ୍ଗଶଝ୍ଟଳଂପଟହବୀଣାପଣବଗୋମୁଖୈଃ । ବ୍ରାହ୍ମଣାଶ୍ଟାରବିନ୍ଦାକ୍ଷଂ ତୁଷ୍ଟୁବୁନିନଧତୁଜିଗୁଃ॥ ୩୦

ଢୋଲ ଓ ତୂରୀ ବଜାଇ ବଜାଇ କମଳନୟନ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ନୂତ୍ଯଗୀତ କଲେ॥ ୨୯,୩୦॥

ସଂସିକ୍ତବମ୍ଚି କରିଣାଂ ମଦଗନ୍ଦତୋୟେଶ୍ଚିତ୍ରଧଜୈଃ କନକତୋରଣଶୂଙ୍ି କୁମ୍ବୈଃ। ମୂଷ୍ଟାମ୍ୂଭିନବଦୁକୂଳ ବିଭୂଷଣସ୍ରଗ୍‌ଗନ୍ଧୈନ୍ଧିଭିଯିବତିଭିଶ୍ଡ ବିରାଜମାନମ୍‌ ॥ ୩୨ ଉଦ୍ଦୀପ୍ରଦୀପବଳିଭିଃ

ପ୍ରତିସ୍ଦୃଜାଲ-

ନିକ୍ଷ୍ୟାତଧୂପରୁଚିରଂ ବିଳସତ୍‌ ପତାକମ୍‌ । ମୂର୍ଵିନ୍ୟହେମକଳଶୈ ରଜତୋରୁଶୂଇେଂ-

ଜୁଷ୍ଟାଂ ଦଦଶି ଭବନୈଃ କୁରୁରାଜଧାମ ॥ ୩୩

ଯଶସ୍ବୀ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍କଙ୍ଚ୍ରର ପ୍ରଶଂସା ଗାନ

କରି ଗ୍ରଲିଲେ॥ ୩୧॥ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ନଗରର ହାତୀମାନଙ୍କ୍ରର ମଦରେ ମହକୁଥାଏ । ମଝି ମଝିରେ ସୁନେଲି ତୋରଣମାନ

କରି

ସଡ଼କ ଓ ଗଳିକନ୍ଦିମାନ ମତୁଆଲା ଓ ସୁଗନ୍ଧିତ ଜଳ ସିଞ୍ଚନରେ ବିବିଧ ରଙ୍ଗର ପତାକା ଉଡୁଥାଏ। ଗଢ଼ା ଯାଇଥାଏ ଏବଂ ସ୍ଥାନେ

ସ୍ଥାନେ ଜଳପୂର୍ଶି ସ୍ଵର୍ଷିକଳଶ ଶୋଭା ପାଉଥାଏ ।ନଗରର ନରନାରୀ ସ୍ନାନ କରି, ନବବସ୍ତ୍ର, ଆଭୂଷଣ ଓ ପୁଖ୍ଫାହାର ପିନ୍ଧ୍ଥ୍‌ ସଜବାଜ ହୋଇ, ଅତର ଛିଞ୍ଚି ହୋଇ ବିଚରଣ କରୁଥାନ୍ତି ॥୩୨ ॥ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘରଆଗରେ ଦୀପ ଜଳୁଥାଏ; ତା'ଫଳରେ ନଗରଟି ଉସବମୁଖର ଦିଶୁଥାଏ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଘରୂର ଝରକା ଦେଇ ସୁଗନ୍ଧିତ ଧୂପର ଧୂଆଁ ବାହାରୂଥୂବାରୁ ଦୃଶ୍ଯ ବଡ଼ ମନୋରମ ହୋଇଥାଏ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘର ଉପରେ ଫର ଫର ହୋଇ ପତାକା ଉଡୁଥାଏ, ପୁଣି

ସୁବର୍ଷକଳଶ ଓ ରୂପାର ଶିଖର ଝଲମଲ ଦିଶୁଥାଏ। ଏପରିଭାବରେ ନାନା ସୁସଢ୍ଚିତ ଭବନରେ ପରିପୂର୍ଣ ପାଣ୍ଡବରାଜଧାନୀ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ନଗରର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ଭଗବାନ ଆଗକୁ ଗ୍ବଲିଲେ ॥ ୩୩ ॥ ମାନବନେତ୍ରର

ପାନପାତ୍ର ଅର୍ଥାତ୍‌ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦର୍ଶନୀୟ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରାଜପଥରେ ଆସୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଶୁଣି, ତାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାର

ପ୍ରାପ୍ରଂ ନିଶମ୍ୟ ନରଲୋଚନପାନପାତ୍ର-

ମୋସୁକ୍ଯବିଶ୍ମଥ୍ୂତକେଶଦୁକୂଳବନ୍ଧାଃ

ପରମ

ଭଗବାନ ନିଜର ବକ୍ଧୁବାନ୍ଧବର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ସକଳପ୍ରକାରେ ସୁସଜ୍ିତ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ନଗରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।ଲୋକମାନେ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ

ଏବଂ ସୁହୃଭିଃ ପକ୍ଷ୍ୟସ୍ତଃ ପୁଣ୍ୟଶ୍ମୋକ ଶିଖାମଣିଃ । ସଂସ୍ୟୂୟମାନୋ ଭଗବାନ୍‌ ବିବେଶାଳଙର୍କ୍ମତଂ ପୁରମ୍‌ ॥ ୩୧

ଏପରିଭାବରେ

।

ସଦ୍ୟୋ ବିସ୍ପଜ୍ୟ ଗୂହକମି ପତୀଶଶ୍ଢ ତଳ୍ପେ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଯଯୁକ୍ଯିବତୟଃ ସ୍ମ ନରେନ୍ଦ୍ରମାଗୈ ॥ ୩୪

ଉସୁକତାରେ ନଗରର ଯୁବତୀମାନେ ଉନ୍ନମାଦିନୀ ପ୍ରାୟ ହୋଇଗଲେ। ବ୍ଯସ୍ତତା ଭିତରେ ସେମାନଙ୍କ୍ରର ମଥାର ବେଣୀ ଓ କଟିର

ଶାଢ଼ୀଗଣ୍ତି

ହୁଗୁଳିଗଲା।

ସେମାନେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୧]

ତସ୍ମିଟ୍‌

ସୁସଙ୍କୁଳ

+×ଦଶମ

ଘରର କାମଦାମ ଅଧାରେ ଛାଡ଼ିଦେଇ, ଶେଯରେ ଶୋଇଥୁବା

ଇଭାଶ୍ଵରଥଦ୍ରି ପଭିଃ

କୃଷ୍ଣଂ ସଭାଯ୍ୟମୁପଲଭ୍ୟ ଗୂହାଧୃରୂ ଢ଼ାଃ । ନାଯ୍ଯ୍ୟୋ ବିକୀମ୍ଯ୍ୟ କୁ ସୁମୈମିନସୋପଗୁହ୍ୟ ସୁସ୍ଵାଗତଂ

ବିଦଧୁରୁତ୍ବସ୍ମୟବୀକ୍ଷିତେନ ॥ ୩୫

ନିଜର ସ୍ବାମୀଙ୍କୁ ବି ଛାଡ଼ିଦେଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ରାଜପଥକୁ

ଲାଗି

ଗଜାରୋହୀ,

ଧାଇଁଲେ॥ ୩୪ ॥

ଅଶ୍ଵାରୋହୀ୨

ରଥାରୋହୀ

ରାଜପଥରେ ଓ

ପଦାତିକ

ସୈନ୍ଯମାନର୍କର ଭିଡ଼ ଲାଗିଥାଏ ।ତେଣୁ ସେହି ଯୁବତୀମାନେ ଘରଛାତ ଉପରକୁ ଚଢ଼ିଯାଇ ରାଣୀମାନବ୍କ ସମେତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ

ଦର୍ଶନ କଲେ। ସେମାନେ ତାଙ୍କ ଉପରେ ପୁଷ୍ପବୃଷ୍ଟ କରି, ମନେ ମନେ ତାଙ୍କୁ ଆଲିଇଂଂନ କରି ପ୍ରେମଭରା ମୂଦୁହାସ

ଉଚୁଃ ସ୍ତିୟଃ ପଥ୍ଫ ନିରୀକ୍ଷ୍ଯ ମୁକୁନ୍ଦପନ୍ନୀ-

ସ୍ତାରା ଯଥୋଡୁପସହାଃ କିମକାକ୍ଷ୍ୟମୂଭିଃ। ଯକ୍୍ଷୁଷାଂ ପୁରୁଷମୌଳିରୁ ଦାରହାସଲୀଳାବଲେ।କକଳୟୋଯସବମାତନୋତି

591

ସ୍ପୀନ୍ଦଧଂ»

॥ ୩୬

ତତ୍ଵ ତତ୍ରବୋପସଙ୍ଗମ୍ୟ ପୌରା ମଙ୍ଗଳପାଣୟଃ।

ଚକ୍ତୁଃ ସପର୍ଯ୍ୟାଂ କୃଷ୍ଣାୟ ଶ୍ରେଣୀମୁଖ୍ୟା ହତୈନସଃ ॥ ୩୭

ଓ ସୁନ୍ଦର ଗ୍ରହାଣିରେ ତାଙ୍ଗୁ ସ୍ଵାଗତ କଲେ।॥ ୩୫ ॥ ନଗରର ନାରୀମାନେ ରାଜପଥରେ ବଚନ୍ଦ୍ରବ୍କ ସହତ ବିରାଜିତ ତାରାମାନର୍କୀ ପରି ଦିଶୁଥୁବା କୂସ୍ପପନ୍ନୀମାନଙ୍କୁ ଦେଖୁ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ କୁହାକୁହି ହେଲେ, “ସଖୀ । ଏହି ସୌଭାଗ୍ୟବତୀ ରାଣୀମାନେ କେତେ ପୁଣ୍ୟ କରି ନ ଥୂଲେ ଯେ, ପୁରୁଷଶିରୋମଣି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ଉଛୁଳାହସ

ଓ ବିଳାସପୂର୍ଶ କଟାକ୍ଷରେ ଏମାନକ୍ଲୁ ଗ୍ବହିଁ ଏମାନଗ୍ସୀ ନେତ୍ରକୁ ପରମ

ଏପରିଭାବରେ

ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରୁଛନ୍ତି !”॥ ୩୬ ॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍କ ରାଜପଥରେ

ଯାଉଥାନ୍ତି। ସ୍ଥାନେ

ସ୍ଥାନେ ବହୁ ସଂଖ୍ଯକ ନିଷ୍କାପ ଧନୀମାନୀ ଓ ଶିଳ୍ପଜୀବୀ

ଅନ୍ତଃପୁରଜନୈଃ ପ୍ରାତ୍ୟା ମୁକୃନ୍ଃ ଫୁଲୁ ଲୋଚନୈଃ । ସସମ୍ଭମୈରଭ୍ୟୁପେତଃ ପ୍ରାବିଶଦୃ ରାଜମନ୍ଦିରମ୍‌ ॥ ୩୮

ନାଗରିକ

ନାନାପ୍ରକାର

ମାଇଂଳିକ

ବସ୍ତୁରେ ଭଗବାନର୍କୁ

ପୂଜାଚ୍ଚନା ଓ ସ୍ଵାଗତ ସକାର କରୁଥାନ୍ତି ॥ ୩୭ ॥ ଅନ୍ତଃପୁରର ନାରୀମାନର୍ଦ୍ରୀ ହୃଦୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଖ

ପ୍ରେମ ଓ ଆନନ୍ଦରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଗଲା। ସେମାନେ ହଷୋତ୍‌ଫୁଲୁ ଓ ପ୍ରେମବିହ୍ବଳ ନୟନରେ ଭଗବାନର୍ଟ୍ୁ ପୂଥା ବିଲୋକ୍ୟ ଭ୍ରାତ୍ରେୟଂ କୃଷ୍ଣଂ ତ୍ରିଭୁବନେଶ୍ବରମ୍‌ ।

ପ୍ରୀତାମ୍ମୋତ୍ଥାୟ ପର୍ଯ୍ୟଙ୍କାତ୍ବ ସସ୍ୁୁଷା ପରିଷସ୍ଵଜେ ॥ ୩୯

ସ୍ଵାଗତ କଲେ

ଏବଂ ଭଗବାନ

ସ୍ଵୀକାର କରି ରାଜମହଲରେ

ସେମାନଙ୍କର

ସ୍ବାଗତ

ପ୍ରବେଶ କଲେ।॥

୩୮ ॥

ତ୍ରିଭୁବନପତି ପୁତୁରା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କୁନ୍ତୀ ନିଜର ଦେଖୂଦେବା ମାତ୍ରେ ତାରବ୍କ୍ରର ହୃଦୟ ସ୍ନେହପରିପୁତ ହୋଇଗଲା। ସେ ପଲଙର୍ଚ୍ରରୁ ଉଠିପଡ଼ି, ନିଜର ପୁତ୍ରବଧୂ ଗୋବିନ୍ଦଂ ଗହମାନୀୟ ଦେବଦେବେଶମାଦୃତଃ। ଦ୍ରୋପଦୀକ୍କୀ ସହିତ ଆଗେଇ ଆସି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କୋଳାଗ୍ରତ ପୂଜାୟାଂ ନାବିଦତ କୃତ୍ୟ ପ୍ରମୋଦୋପହତୋ ନୃପଃ ॥ ୪୦ କଲେ॥ ୩୯ ॥ ଦେବଦେବେଶ୍ଵର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରାଜନଅର ଭିତରକୁ ପାଛୋଟିନେଇ ରାଜା ଯୁଧୁୂୟ୍ଠିର ଆଦରଭାବ ଓ ଆନନ୍ଦର ଉଦ୍ରେକରେ ଆମ୍ମହରା ହୋଇଗଲେ। କେଉଁ କ୍ରମରେ ଭଗବାନଙ୍କର ପୂଜା କରାଯିବା ପିତୃଷ୍ଵସୁଗୁଁରୁ ସ୍ତ୍ରଣାଂ କୃଷ୍ବଶ୍ଚକ୍ରେଅଭି ବାଦନମ୍‌ । ଉଚିତ, ସେ ତାହା ବି ଭୁଲିଗଲେ।॥ ୪୦।॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସ୍ବୟଂ ଚ କୃଷ୍ଣୟା ରାଜନ୍‌ ଭଗିନ୍ୟା ଗ୍ବଭିବନ୍ଦିତଃ ॥ ୪ ୧ ନିଜର ପିଉସୀ କୁନ୍ତୀ ଓ ଗୁରୁଜନମାନର୍କ୍ରର ପନ୍ନୀମାନର୍କୁ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଇଲେ। ତାର୍ଚ୍ଚର ଭଉଣୀ ସୁଭଦ୍ରା ଓ ଦ୍ରୋପଦୀ ଭଗବାନଙ୍କୁ ନମସ୍କାର କଲେ॥ ୪୧॥ ଶାଶୁ

ଶ୍ଵଶ୍ଵା ସଞ୍ଚୋଦିତା କୃଷ୍ଣା କୃ୍ଣପନ୍ରୀଶ୍ଟ ସଵିଶଃ |

ଆନଜି ରୁକ୍ମିଣୀଂସତ୍ୟାଂ ଭଦ୍ରାଂ ଜାମ୍ବବତୀଂ ତଥା ॥ ୪ ୨

କୁନ୍ତୀକ୍ଧ ନିଦ୍ଦେଶ ପାଇ ଦ୍ରୌପଦୀ ବସ୍ତ୍ର ଆଭୂଷଣ, ମାଳା ଆଦି ପ୍ରଦାନ କରି ରୂକ୍ଷିଣୀ, ସତ୍ୟଭାମା, ଭଦ୍ରା, ଜାମ୍ମବତୀ,

592

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭ ୨

#* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

କାଳିନ୍ଦୀଂ ମିତ୍ରବିନ୍ଦାଂ ଚ ଶୈବ୍ୟାଂ ନାଗ୍ନଜିତୀଂ ସତୀମ୍‌। ଅନ୍ୟାଶ୍ବାଭ୍ୟାଗତା ଯାସ୍ତୁ ବାସଃସ୍ରଙ୍ମଣ୍ଡନାଦିଭିଃ ॥ ୪୩

ସୁଖଂ ନିବାସୟାମାସ ଧମିରାଜୋ ଜନାଦିନମ୍‌। ସସୈନ୍ୟଂ ସାନୁଗାମାତ୍ୟଂ ସଭାଯ୍ୟିଂ ଚନବଂ ନବମ୍‌ ॥ ୪୪

କାଳିନ୍ଦୀ, ମିତ୍ରବିନ୍ଦା। ଲକ୍ଷ୍ମଣା ଓ ପରମ ସାଧ୍ଵୀ ସତ୍ଯା-¬ ଭଗବାନଙ୍କର ଏହି ଅଷ୍ଟ୍ପାଟରାଣୀଙ୍କୁ ତଥା ସେଠାକୁ ଆସିଥୁବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ରାଣୀମାନଙ୍ଗୁ ମଧ୍ଯ ଯଥାଯୋଗ୍ୟଯ ସଳାର କଲେ॥ ୪୨,୪୩ | ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ ରଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତୁ ତଥା ତାଙ୍କର ସେନା, ସେବକ, ମନ୍ନ୍ୀ ଓ ପନ୍ନୀମାନନ୍ଗୁ ଏପରି ସ୍ଥାନରେ ରଖାଇଲେ ଯେ, ସେଠାରେ

ନିତ୍ଯ ନୂତନ ସୁଖର ସାମଗ୍ରୀ ଭରପୂର ରହିଥାଏ ॥ ୪୪ ॥

ଅର୍ଜୁନକ୍ନ ସଙ୍ଗରେ ରହି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଖାଣ୍ଡବବନ ଦାହ କରାଇ ଅଗ୍ନିଙ୍କୁ ତୃପ୍ତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ମୟାସୁରକୁ ସେଥୁରୁ ରକ୍ଷା କରିଥୁଲେ । ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେହି ମୟାସୁର

ତଷିୟିତ଼ା ଖାଣ୍ଡବେନ ବହ୍ଲିଂ ଫାଲ୍‌ ଗୁନସଂଯୁତଃ । ମୋଚୟିଡ଼ାମୟଂ ଯେନ ରାଜ୍ଞେ ଦିବ୍ୟା ସଭା କୃତା ॥ ୪୫

ହିଁ ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ଆଜ୍ଞାରେ ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଶ୍ଚିର୍ନପାଇଁ ଏକ ଦିବ୍ୟ ସଭାଭବନ ନିର୍ମାଣ କରିଦେଇଥୁଲା ॥ ୪୫ ॥ ରାଜା ଯୁଧୂଷ୍ଠି ରଜ୍ଜୁ ଆନନ୍ଦିତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ କେତୋଟି ମାସ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତରେ ରହିଗଲେ। ସେ ବେଳେ ବେଳେ

ଅର୍ଜୁନନ୍ତ୍ର ସହିତ ରଥରେ

ଉବାସ କଚତିଚିଚ୍ନାସାନ୍‌ ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରିୟଚିକୀଷିୟା।

ବସି ଏଣେତେଣେ

ବିହାର

କରିବାକୁ ଗ୍ବଲିଯାଉଥୂୁଲେ। ସେମାନର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ବଡ଼ ବଡ଼

ବିହରନ୍ନ ରଥମାରୁହ୍ୟ ଫାଲ୍‌ ଗୁନେନ ଭଟୈବ୍ଧିତଃ ॥ ୪୬ । ବୀର ସୈନ୍ଯମାନେ ମଧ୍ଯ ଯାଉଥିଲେ ॥ ୪୬ ॥ ଇତି ଭୀନମୀଉରବତେ ମହୁର ଦାରମହାସ୍ାଂ ଯନିତାୟଂଂ ଦଣମୟନେ ଜନ୍ତଜାର୍କେ କକ୍ଷ ଯ୍ଯକ୍ରଙଙ୍ମରମଳଂ ନାଣନକନକରିତମେଃ୯///ୟ୫ / ୭୧ //

+-+ +

ଅଥ ବୁଯପୃତତଃମାଧ୍୍ଯାୟାଃ ପାଣ୍ଡବମାନ୍କ୍ରର ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ପାଇଁ ଆୟୋଜନ ଏବଂ ଜରାସନ୍ଧ ବଧ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ-ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଦିନକର କଥା। ବହୁ ମୁନି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ ବେଶ୍ଯ,

୭୮ଣୁଳ ଜବାଚ ଭୀମସେନ ଆଦି ଭାଇ, ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ୟ। କୁଳବୃଦ୍ଧ, ଜାତିବନ୍ଧୁ, ଏକଦା ତୁ ସଭାମଧ୍ୟେ ଆସିତୋ ମୁନିଭିବ୍ଧିତଃ। ସମ୍ପର୍କୀୟ ଏବଂ କୁଟୁମ୍ବଲୋକର୍କ୍ଵ ସହିତ ମହାରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠିର ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ କ୍ଷତ୍ରିୟେବୈଶ୍ୟୈତ୍ଭ୍ରାତୃଭିଶ୍ଟ ଯୁଧ୍ଧଶ୍ଚରଃ॥ ୧

ଆଗ୍ଵର୍ଯ୍ଯେଃ କୁଳବୃଦ୍ଧୈଶ୍ଳ ଜ୍ଞାତିସମ୍ବନ୍ଧି ବାନ୍ଧବୈଃ ।

ଶୂଣ୍ଵତାମେବ ଚୈତେଷାମାଭାଷ୍ୟେଦମୁବାଚ ହ ॥ ୨ ନ୍ଦୁଧ୍ିଜ ଜବାଚ

କ୍ରତୁରାଜେନ ଗୋବିନ୍ଦ ରାଜସୂୟେନ ପାବନୀଃ।

ରାଜସଭାରେ ବସିଥାନ୍ତି। ସମସ୍ତକ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ କରି ସେ କହିଲେ-¬ || ୧,୨ ॥

ଧମିରାଜ ଯୁଧ୍ଧଷ୍ଠର କହିଲେ --ହେ ଗୋବିନ୍ଦ! ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଏବଂ ଆପଣର୍ଚ୍ଚର ପରମପାବନ ବିଭୂତିସ୍ବରୂପ ଦେବତାମାନଗ୍ତୁ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞଦ଼ାରା ପୂଜା କରିବାକୁ ଗ୍ଵରହୁଛି। ହେପ୍ରଭୁ ।! ଆପଣ କୃପା କରି ମୋର

ଏହି ସଂକଳୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରନ୍ତୁ।।॥ ହେ କମଳନାଭ।!

ଯକ୍ଷ୍ୟେ ବିଭୂତୀଉ୍ଭିବତସ୍ତଡ଼ ସମ୍ପାଦୟ ନଃ ପ୍ରଭୋ॥ ୩ ଆପଣର୍ଚ୍ଚ ଚରଣକମଳର ପାଦୁକା ସକଳ ଅମଙ୍ଗଳ ନଷ୍ଟ ତୃତ୍‌ପାଦୁକେ ଅବିରତଂ ପରି ଯେ ଚରନ୍ତୈ ଧ୍ୟାୟନ୍ତ୍ୟଭଦ୍ରନଶନେ ଶୁଚୟୋ ଗୁୂଣନ୍ତି।

କରିଦିଏ । ଯେଉଁମାନେ ନିରନ୍ତର ସେହି ପାଦୁକାର ସେବା କରଚ୍ି, ଧ୍ଯାନ ଓ ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି, ବାସ୍ତବରେ ସେହିମାନେ ହିଁ ପବିତ୍ରାମ୍ନା। ସେମାନେ ଜନ୍ମମ୍ପତ୍ଯୁରୂପୀ ଚକ୍ରରୁ ରକ୍ଷା

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୨]

ବିନ୍ଦନି ଶ୍‌

+ ଦଶମ ସ୍ବୀକ୍ଧ »+

ତେ କମଳନାଭ

ଭବାପବଷି-

ମାଶାସତେ ଯଦି ତ ଆଶିଷ ଭଶ ନାନ୍ୟେ॥ ୪

ତଦ୍ଧ ଦେବଦେବ

ଭବତଶ୍ବରଣାରବିନ୍ଦ-

ସେବାନୁଭାବମିହ ପଶ୍ୟତୁ ଲୋକ ଏଷଃ। ଯେ ତ଼ା' ଭଜନ୍ତି ନ ଭଜନ୍ୟୁତ ବୋଭୟେଷାଂ

ଷ୍ଟାଂ ପ୍ରଦଶିୟ ବିଭୋ କୁରୁସୂଞ୍ଚୟାନାମ୍‌ ॥ ୫

593

ପାଇଯାଆନ୍ତି ।ତା'ଛଡ଼ା, ସେମାନେ ଯଦି ସାଂସାରିକ ବିଷୟ ଅଭିଳାଷ କରଚ୍ତିକ ତେବେ ତାହା ମଧ୍ଯ ପାଇଯାଆନ୍ରି। କିନ୍ତୁ ଯେଉଁମାନେ ଆପଣଙର୍ବ୍ବ ପଦାରବିନ୍ଦର ଶରଣ

କରନ୍ତି ନାହିଁ, ସେମାନକ୍ଲୀ ମୁକ୍ତି ତ ମିଳେ ନାହିଁ; ଏପରିକି ସାଂସାରିକ ଭୋଗ ମଧ୍ଯ ମିଳେ ନାହିଁ॥ ୪॥ ହେ ଦେବତାମାନବ୍କ୍ରର ମଧ୍ୟ ଆରାଧ୍ୟଦେବ! ମୁଁ,ଗ୍ରହୁଁଛି ଯେ, ସଂସାରୀ ଲୋକେ ଆପଣରବ୍ବ୍ଵ ଚରଣକମଳସେବାର ପ୍ରଭାବ କେତେ, ତାହା ଦେଖନ୍ତୁ। ହେ ପ୍ରଭୁ! କୁରୂବଶୀ ଓ ସୂଞ୍ଚୟବଂଶୀ ରାଜାମାନର୍କୀ ମଧ୍ଯରୁ ଯେଉଁମାନେ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଜନ୍ତି ଓ ଯେଉଁମାନେ ୟୁ ଭଜନ୍ତି ନାହିଁ, ସେମାନେ ପାଉଥୁବା ଫଳ ମଧ୍ଯରେ କି ପ୍ରଭେଦ ରହେ, ତାହା ଆପଣ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଦେଖାଇଦିଅନ୍ତୁ॥୫ ॥ ହେ

ନ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ସ୍ଵପରଭେଦମତିସ୍ତବ ସ୍ୟାତ଼୍

ସବାମ୍ବନଃ ସମଦୂଶଃ

ସ୍ବସୁଖାନୁଭୂତେଃ।

ସଂସେବତା' ସୁରତରୋରିବ ତେ ପ୍ରସାଦଃ

ସେବାନୁରୂପମୁଦୟୋ ନ ବିପକ୍ଯ୍ୟୟୋଃତ୍ର ॥ ୬

ଗ୍ରହଣ

ପ୍ରଭୁ!

“ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସମସ୍ତଙ୍ଚ୍ରର ଆମ୍ପା, ସମଦର୍ଶୀ ଓ ସ୍ବୟଂ ଆମ୍ପାନନ୍ଦର ସ୍ବରୂପ ଏବଂ ସ୍ବୟଂ ପରବ୍ରହ୍ମ ପରମାତ୍ବା। ଆପର୍ଣର୍କ୍ ଭିତରେ ଆପଣା-ପର ଭେଦଭାବ ନାହିଁ। ତଥାପି କଳ୍ପବୃକ୍ଷର ସେବା କରୁଥୁବା ଲୋକେ ଆପଣା ଅଭୀଷ୍ଟ ଫଳ ପାଇଲା ପରି, ଯେଉଁମାନେ ଆପଣର୍ଦ୍ଦର ସେବା

କରନ୍ତି କେବଳ

ସେହିମାନେ ଆପଣଙ୍କର

କୃପା ଲାଭ

କରନ୍ତି। ସେହି କୃପାରେ ବା ଫଳରେ ଯେଉଁ ନ୍ୟୁନାଧୂକତା ରହିଯାଏ,

ଖଜରବନକୁବ/ଚ

ସମ୍ୟଗ୍‌ ବ୍ୟବସିତଂ ରାଜନ୍‌ ଭବତା ଶତକ ଶିନ । କଲ୍ୟାଣୀ ଯେନ ତେ କୀଉିଲୌ।କାନନୁ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୭

ତାହା

ସେବାର

ନ୍ଯୁନାଧୂକତାର

ଅନୁରୂପ

ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ ଆପଣଙ୍କୁ ବିଷମତା ବା ନିର୍ଦୟତା ଆଦି ଦୋଷ ଲାଗେ ନାହିଁ॥ ୬॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେହେ ଶତୂବିଜୟୀ ଧର୍ମରାଜ ।ଆପଣ ଯାହା ସ୍ରିର କରିଛନ୍ତି ତାହା ଅତି ଉତ୍ତମ। ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ କଲେ ଆପଣର୍କ୍ପର ମଙଇ୍ଗଳମୟୀ

କୀରି ସକଳ ଲୋକରେ ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇଯିବ।॥ ୭॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ରଷିଗଣ, ପିତ୍ୂଗଣ, ଦେବଗଣ, ସଖା-

ରଷୀଣାଂ ପିତୃଦେବାନାଂ ସୁହୃଦାମପି ନଃ ପ୍ରଭୋ। ସମ୍ଭନ୍ଧୀୟଗଣ, ସ୍ବୟଂ ଆମ୍ଭେଜ ଏପରି କି ଜଗତର ସମସ୍ତ ସବୈଶଷାମପି ଭୂତାନାମୀପ୍‌ସିତଃ କ୍ରତୁରାଡୟମ୍‌ ॥ ୮ ପ୍ରାଣୀ ଆପଣଙ୍ଦ୍ରର ଏହି ମହାଯଜ୍ଞ ହେଉ ବୋଲି ଇଚଢ଼୍ଜା କରନ୍ତି॥

ବିଜିତ୍ୟ ନୃପତୀନଵ ସବାନ୍ବ କୃତବା ଚଜଗତୀଂ ବଶେ । ସମ୍ପୃତ୍ୟ ସବିସମ୍ବାରାନାହରସ୍ଵ ମହାକ୍ରତୁମ୍‌ ॥ ୯

ଏତେ ତେ ଭ୍ରାତରୋ ରାଜନ୍‌ ଲୋକପାଳାଂଶସମ୍ବବାଃ । ଜିତୋଃସ୍ମ୍ୟାମୂବତା ତେଃହଂ ଦୁଜୟୋ ଯୋଅଞ୍କୃତାମ୍ପୃଭିଃ ॥ ୧୦

୮॥ ତେଣୁ ପୂଥୂବୀର ସମସ୍ତ ନରପତିଙ୍କୁ ଜୟ

କରି, ସମଗ୍ର ପୂଥୂବୀକୁ ନିଜର ଅଧୀନ କରିବା ପରେ ଆପଣ ଯଜ୍ଞୋଚିତ ସକଳ ସାମଗ୍ରୀ ସଂଗ୍ରହ କରି ଏହି ମହାଯଜ୍ଞ କରନ୍ତୁ॥ ୯ ॥ ରାଜନ୍‌! ଆପଣଙର୍ଚ୍ଚର ଗ୍ବରିଭାଇ ବାୟୁ, ଇନ୍ଦ୍ର ଆଦି ଲୋକପାଳମାନବ୍କ୍ନ ଅଂଶରେ ଜାତ ହୋଇଛନ୍ତି। ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ଜଣେ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ବୀର । ଆପଣ ତ ପରମ ମନସ୍ବୀ ଓ ସଂଯମୀ। ଆପଣମାନେ

ନିଜ ସଦ୍‌ଗୁଣବଳରେ ମୋତେ ବଶ କରିନେଇଛନ୍ତି। ଯେଉଁମାନେ ନିଜର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନକମୁ ଓମନକୁ ବଶ କରି ପାରନାହାନ୍ତରି। ସେମାନେ

ମୋତେ

ବଶ

କରିପାରିବେ

594

ନ କଗଶ୍ଚିନ୍ଵମମଘ୍ର'

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭ ୨

^» ଶ୍ରୀମତ୍ଭାଗବତ ×

ଲୋକେ ତେଜସା ଯଶସା ଶ୍ରିୟା ।

ବିଭୂତିଭିବାଭିଭବେଦୃ ଦେବୋଏପିକିମୁ ପାଥ୍ିବଃ ॥ ୧୧

୭୮୭୮ ଜଟଚ/ଃଚ

ନିଶମ୍ୟ ଭଗବଦ୍ବଗୀତଂ ପ୍ରୀତଃ ଫୁଲୁ ମୁଖାମ୍ବୂଜଃ । ଭ୍ରାତୃନ ଦିଗ୍‌ବିଜୟେଯୁଙ୍କତ ବିଷ୍ମୁତେଜୋପବୂଂହିତାନ୍‌ || ୧ ୨

ସହଦେବଂ ଦକ୍ଷିଣସ୍ୟାମାଦିଶତବ ସହ ସୂଞ୍ଜୟେଃ। ଦିଶି ପ୍ରତୀଚ୍ୟା" ନକୁଳମୁଦୀଚ୍ୟାଂ ସବ୍ୟସାଚି ନମ୍‌ | ପ୍ରାଚ୍ୟାଂ ବୃକୋଦରଂ ମକ୍ଥ୍ୟୈଃ କେକୟୈଃ ସହ ମଦ୍ରକୈଃ ॥ ୧୩

ନାହିଁ। ୧୦॥

ମର୍ତ୍ୟ୍ଭୁବନର

କଥା କଣ କହିବା, ଯେତେବଡ଼

ସାଧାରଣ

ନରପତିଙ୍କୀ

ଦେବତା

ହୁଅନ୍ତୁ ନା

କାହିଁକି, ସେନିଜର ତେଜ, ଯଶ, ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯ ଓ ଏଶ୍ଵଯ୍ଯବଳରେ ମୋର ଭକ୍ତଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିପାରିବେ ନାହି ॥ ୧୧॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚର ବାଣୀ ଶୁଣି ମହାରାଜ ଯୁଧୁତ୍ଚିରର୍କୀ ହୃଦୟ

ଆନନ୍ଦରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଗଲା । ତାଙ୍କର ମୁଖକମଳ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ହୋଇଗଲା। ସେ ନିଜର ଭାଇମାନଙ୍କୁ ଦିଗ୍‌ବିଜୟ କରିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଇଦେଲେ। ଭଗବାନ ପାଣ୍ଡବମାନର୍ଦ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ନିଜର ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ବର କରି ସେମାନର୍ଦ୍ବୁ ଅତ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ

କରିଦେଇଥୂଲେ ॥ ୧୨ ॥ ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଶଷ୍ଟି ରସୃଞ୍ଚାୟବଂଶୀ ବୀରମାନର୍କ୍ଚ ସହିତ ସହଦେବଙର୍କୁ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ଦିଗ୍‌ବିଜୟ କରିବାକୁ ପଠାଇଦେଲେ। ନକୁଳର୍କୁ ମସ୍ଯଦେଶୀୟ

ବୀରମାନଙ୍କୀ ସହିତ ପଶ୍ଚିମଦିଗକୁ, ଅଜଜୁନଜଖୁଁ କେକୟଦେଶୀୟ ବୀରମାନର୍କୀ

ସହିତ

ଉତ୍ତରଦିଗକୁ

ଓ

ଭୀମସେନବ୍କୁ

ମଦ୍ରଦେଶୀୟ ବୀରମାନର୍କ୍ଚ ସହିତ ପୂର୍ବଦିଗକୁ ପଠାଇ ତେ ବିଜିତ୍ୟ ନୃପାନ୍‌ ବୀରା ଆଜହୁଦିଗ୍‌ଭ୍ୟ ଓଜସା ।

ଅଜାତଶତ୍ରବେ ଭୂରି ଦ୍ରବିଣଂ ନୂପ ଯକ୍ଷ୍ୟତେ ॥ ୧୪

ଶ୍ରୁଡ଼ାଜିତଂ ଜରାସନ୍ଧଂ ନୁ ପତେଧ୍ୟାୟତୋ ହରିଃ । ଆହୋପାୟଂ ତମେବାଦ୍ୟ ଉଦ୍ଧବୋ ଯମୁବାଚ ହ ॥ ୧୫ ଭୀମସେନୋଃ ଜୂନଃ କୃଷ୍ଣୋ ବ୍ରହ୍ମଲି ଇଂଧରାସ୍ତ୍ରୟଃ । ଜଗୁର୍ଗିରିବ୍ରଜଂ ତାତ ବୃୂହଦ୍ରଥସୁତୋ ଯତଃ ॥ ୧୬

ଦିଗ୍‌ବିଜୟ କରିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଇଦେଲେ ।॥ ୧୩॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ଯାଇଥୁବା ସେହି ଭୀମସେନ ଆଦି ବୀରମାନେ ନିଜ ନିଜର ବଳପୋରୁଷଦ୍ବାରା ସବୁଦିଗର ନରପତିମାନରଙ୍ଗୁ ଜିଣିଗଲେ ଏବଂ ଯଜ୍ଞ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥୁବା ମହାରାଜା ଯୁଧୂତ୍ଚିରଚ୍ଚପାଇଁ ବହୁପରିମାଣର

ଧନରନ ଆଣିଦେଲେ ॥ ୧୪ ॥ କିନ୍ତୁ ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜରାସନ୍ଧକୁ ଜୟ କରାଯାଇନାହିଁ ଶୁଣି ମହାରାଜା ଯୁଧୂଷ୍ଠିର ଚିନ୍ତାରେ ପଡ଼ିଗଲେ | ଭଗବାନଗ୍ଗୂ ଉଦ୍ଧବ ଯେଉଁ ଉପାୟ କହିଥୂଲେ, ଭଗବାନ ସେତିକିବେଳେ ଯୁଧୂଷ୍ଟିରଙ୍ଗୁ ସେହି ଉପାୟଟି ଶୁଣାଇଦେଲେ ॥ ୧୫ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ଏଥର ଭୀମସେନ,

ଅର୍ଜୁନ ଓ ଭଗବାନଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ -ତିନିଜଣଯାକ

ବ୍ରାହ୍ମଣବେଶ

ଧରି ଗିରିବ୍ରଜ (ଆଧୁନିକ ଗିରିଡିହହଃ ଗଲେ; ସେଠାରେ ଜରାସନ୍ଧର ରାଜଧାନୀ ଥାଏ॥ ୧୬॥ ରାଜା ଜରାସନ୍ଧ ଥିଲା ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭକ୍ତ। ସେ ଗ୍ପହଗ୍ରୋଚିତ ଧର୍ମ ପାଳନ କରେ। ଅତିଥୂଂଅଭ୍ଯାଗତମାନଙର୍କ୍୍‌ ସକାର କରାଯିବା ସମୟରେ ତେ ଗଡଢ଼ା୪ ତିଥ୍ୟବେଳାୟାଂ ଗୃହେଷୁ ଗୂହମେଧୂନମ୍‌ | ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟ ସମଯାଚେରଟ୍‌ ରାଜନ୍ୟା ବ୍ରହ୍ମଲିଙ୍ଗମନଃ ॥ ୧୭ ଏହି ତିନିଜଣ କ୍ଷତ୍ରିୟ ବ୍ରାହମଣବେଶ ଧରି ଯାଇ ଜରାସନ୍ଧ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ଏବଂ ଏହିରୂପେ ଭିକ୍ଷା କଲେ-¬ ॥ ୧୭॥ “ହେ ରାଜନ୍‌! ଆପଣର୍କରର ମଇଗଂଳ ହେଉ। ଆମେ ତିନିଜଣ ହେଉଛୁ ଆପଣର୍ଚ୍ଦର ଦୂରାଗତ ଅତିଥୂ। ରାଜନ୍‌ ବିଦ୍ଧ୍ୟତିଥୀନ୍‌ ପ୍ରାପ୍ତାନଥିନୋ ଦୂରମାଗତାନ୍‌ । ଅବଶ୍ୟ ଆମର କିଛି ଗୋଟିଏ ପ୍ରୟୋଜନ ଥୂବାରୁ ଆମେ ତନ୍ନଃ ପ୍ରଯଚ୍ଥ ଭଦ୍ରଂ ତେଯଦୃ ବୟଂ କାମୟାମହେ ॥ ୧୮ ଏଠାକୁ ଆସିଛୁ। ତେଣୁ ଆମେ ଯାହା ମାଗିବୂ,ଥୁ ଆପଣ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୨]

¥ ଦଶମ

କିଂ ଦୁମିଷିଂ ତିତିକ୍ଷୁଣାଂ କିମକାର୍ଷ୍ୟମସାଧୁଭିଃ। କିଂ ନ ଦେୟଂ ବଦାନ୍ୟାନାଂ କଃ ପରଃ ସମଦର୍ଶିନାମ୍‌ ॥ ୧ ୯

ଯୋଃ ନିତ୍ୟେନ ଶରୀରେଣ ସତାଂ ଗେୟଂ ଯଶୋ ଧୂବମ୍‌ | ନାଚିନୋତି ସ୍ଵୟଂ କଳ୍ପଃ ସ ବାଚ୍ୟଃ ଶୋଚ୍ୟ ଏବ ସଃ ॥ ୨୦

595

ସ୍ୟ୨

ଆମକୁ

ତାହା

ଦିଅନ୍ତୁ॥ ୧୮॥

ତିତିକ୍ଷୁ (ସହନଶୀଳ)

ପୁରୁଷ କଣ ବା ସହି ନ ପାରନ୍ତି! ଦୁନ୍ଧ୍‌ ଲୋକ କେତେ

ବଡ଼ ଖରାପ କାମ ବା କରିଦେଇ ନ ପାରେ! ଉଦାର ପୁରୁଷ କଣ ତାଙ୍ଚର କିଏ ବ୍ଯକ୍ତି ସମର୍ଥ ଥାଉ ଏପରି

ବା ଦେଇ ନପାରନ୍ତି ଏବଂ ଯେ ସମଦର୍ଶୀ, ବା ପର ହୋଇପାରେ! ॥ ୧୯ ॥ ଯେଉଁ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଏହି ନାଶବାନ୍‌ ଶରୀର ଥାଉ କିଛି ଅବିନାଶୀ ଯଶ ସଂଗ୍ରହ କରେ ନାହିଁ,

ଯାହାକୁ କି ବଡ଼ ବଡ଼ ସତ୍‌ପୁରୂଷ ମଧ୍ଯ ଗାନ କରନ୍ତି, ସତ

କହିବାକୁ ଗଲେ, ସେହି ବ୍ଯକ୍ତିକୁ ଯେତେ ନିନ୍ଦା କଲେ ମଧ୍ଯ ତାହା ଯଥେଥ୍ଟ ହେବ ନାହିଁ। ଜାଣନ୍ତୁ ତାର ଜୀବନ ଶୋଚନୀୟ ॥ ୨୦ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଆପଣ ତ ଜାଣିଥୂବେ ଯେ, ରାଜା ହରିଶ୍ୃଦ୍, ରନ୍ତିଦେବ, ଗୋଟି ଗୋଟି ଶସ୍ଯଦାନା ସାଉଁଟି ସେଥୁରେ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରୁଥୁବା ମହାମ୍ରରା ମୁଦ୍‌ଗଲ, ଶିବି, ବଳି, ବ୍ଯାଧ ଓ କପୋତ ଆଦି ବହୁ

ହରିଶ୍ନ୍ଦ୍ରୋ ରନ୍ତିଦେବ ଉଞ୍ଚୁବୂତ୍ତିଃ ଶିବିବିଳିଃ । ବ୍ୟାଧଃ କପୋତୋ ବହବୋ ହ୍ୟଧୂବେଣ ଧୂବଂ ଗତାଃ || ୨ ୧ ବ୍ଯକ୍ତି ଅତିଥୂର୍ଗୁ ନିଜର ସର୍ବସ୍ଵ ଦାନ କରିଦେଇ ଏହି

ଖୀଶୂଳ ଜବାଚ ସ୍ଵରୈରାକୃ ତିଭିସ୍ତାଂସ୍ତୁ ପ୍ରକୋଷ୍ଟେ ଜ୍ୟାହତେରପି । ରାଜନ୍ୟବନ୍ଧୃଚ୍‌ ବିଜ୍ଞାୟ ଦୃଷ୍ଟାପୂବ୍ବାନଚିନ୍ତୟତ ॥ ୨୨

ନାଶବାନ୍‌ ଶରୀରଦ୍ରାରା ଅବିନାଶୀ ପଦ ଲାଭ କରିଛନ୍ତି। ତେଣୁ ଆପଣ ମଧ୍ଯ ଆମକୁ ନିରାଶ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ॥ ୨୧॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ସେମାନରକ୍କ୍ରର କଣ୍ବସ୍ଵର ଚେହେରା ଏବଂ ଧନୁର ଗୁଣ ଘସି ହେବାଦ୍ବାରା ହାତରେ ହୋଇଥୁବା ବିଣିଚିହ୍ନ ଦେଖୁ,

ଜରାସନ୍ଧ ଜାଣିଗଲା ଯେ, ସେମାନେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନୁହନ୍ତି; କ୍ଷତ୍ରିୟ ତାକୁ ଲାଗିଲା, ସେ ଯେପରି ସେମାନର୍ଚ୍ୁ ଆଗରୁ ନିଶ୍ଚୟ କେଉଁଠି ଦେଖୂଛି ॥ ୨୨ ॥ ତଥାପି ସେ ମନେ ମନେ ବିଗ୍ବର କଲା, “ଏମାନେ କ୍ଷତ୍ରିୟ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଯେହେତୁ ମୋରି ଭୟରେ ବ୍ରାହ୍ମଣବେଶ ଧରି ଆସିଛନ୍ତି ଏବଂ

ରାଜନ୍ୟବନ୍ଧବୋ ହ୍ୟେତେ ବ୍ରହ୍ୁଲିଙ୍ଗାନି ବିଭ୍ରତି ।

ଦଦାମି ଭିକ୍ଷିତଂ ତେଭ୍ୟ ଆମ୍ବାନମପି ଦୁସ୍ତ୍ୟଜମ୍‌ ॥ ୨୩

ମୋତେ ଭିକ୍ଷା ମାଗୁଛନ୍ତି, ତେଣୁ ଏମାନେ ଯାହା ମାଗିବେ, ମୁଁ ତାହା ନିଶ୍ଚୟ ଦେବି। ଶରୀରଟା ଏତେ ପ୍ରିୟ ଯେ, ତାହା ଦାନ କରିଦେବା କଷ୍ଟାକର; ତଥାପି ମୋତେ ଯଦି ଶରୀରଟା ଦାନ କର ବୋଲି ଭିକ୍ଷା ମାଗିବେ, ତେବେ ମୁଁ ଅକୁଣ୍ଠିତ ଚିତ୍ତରେ ତାହା ମଧ୍ଯ ଦାନ କରିଦେବି ॥ ୨୩॥

ଭଗବାନ

ବିସ୍ଫ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବେଶ

ଧରି ବଳିର୍କ୍ବର ଧନ,

ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟ ସବୂକିଛି ନେଇଗଲେ; ତଥାପି ବଳିର୍କ୍ତର ପବିତ୍ର

ବଳେଟ୍ଦ ଶୂୟତେ କୀର୍ତିର୍ବିତତା ଦିକ୍ଷ୍ଵକଳୃଷା। ଯଶ ସର୍ବତ୍ର ପ୍ରଖ୍ୟାତ ହୋଇଗଲା। ଲୋକେ ଆଜି ମଧ୍ଯ ଏଶ୍ଵକ୍ଷ୍ୟାତୃ ଭ୍ରଂଶିତସ୍ୟାପି ବିପ୍ରବ୍ୟାଜେନ ବିଷ୍ଣୁନା ॥ ୨୪ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆଦରରେ ତାର୍ଚ୍ଚର ଯଶ ଗାନ କରୁଛନ୍ତି ॥ ୨୪ ॥ ଏଥୁରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ, ଇନ୍ଦ୍ର ହିଁହେଉଛନ୍ତି ରାଜଳକ୍ଷ୍ମୀକୁ ଭୋଗ କରିବାର ନ୍ୟାଯ୍ୟ ଅଧୂକାରୀ; ତେଣୁ ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀକୁ ବଳର୍ଚ୍ଚ ଠାରୁ ଛଡ଼ାଇନେଇ ଇନ୍ଦ୍ରର୍ଦୁ ପ୍ରଦାନ କରିବା ନିମନ୍ତେ

ଶ୍ରିୟଂ ଜିହୀଶିତେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ବିଷ୍ବବେ ଦ଼ିଜରୂପିଣେ।

ଜାନନ୍ନପି ମହୀଂ ପ୍ରାଦାତୃ ବାକ୍ଷ୍ୟିମାଣୋଃପିଦୈତ୍ୟରାଟ୍‌ ॥ ୨୫

ହିଁ ବିଷ୍ଫ୍‌'୍‌ଭଗବାନ ବ୍ରାହ୍ମଣରୂପ ଧରିଥୁଲେ। ଦୈତ୍ୟରାଜ

ବଳି ଏହା ଜାଣି ସାରିଥୂଲେ; ତେଣୁ ଶୁକ୍ରାଗ୍ରର୍ଯ୍ଯ ତାଙ୍କୁ ମନା କରିବା ସତ୍ତ୍ଵେ, ସେ ପୁଥୁବୀ ଦାନ କରିଦେଲେ ॥ ୨୫ ॥

596

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭ ୨

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ଜୀବତା ବ୍ରାହ୍ମଣାଥାୟ କୋ ନୂୁଥିଃ କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୁନା। ଦେହେନ ପତମାନେନ ନେହତା ବିପୁଳଂ ଯଶଃ॥ ୨୬

ଏକଥା ସତ ଯେ, ଏହି ଶରୀର

ହେଉଛି ନାଶବାନ୍‌;

ତଥାପି ଏଭଳି ଶରୀର ପାଇ ଯେ ବିପୁଳ ଯଶ ଅର୍ଜନ ନ କରେ ଏବଂ ଯେଉଁ କ୍ଷତ୍ରିୟ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଜୀବନ

ଧାରଣ ନ କରେ, ତାର ଜୀବନ ବୂଥା ।୮॥ ୨୬॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଜରାସନ୍ଧର ବୁଦି ଥୂଲା ସତରେ ଇତ୍ୟୁଦାରମତିଃ ପ୍ରାହ କୃଷ୍ଣାଜୁ ନବୃକୋଦରାଚ୍‌ । ବଡ଼ ଉଦାର। ତେଣୁ ଏପରି ବିଗ୍ରର କରି ସେ ହେ ବିପ୍ରା ବ୍ରିୟତା' କାମୋ ଦ ଦାମ୍ୟାମୂୂଶିରୋଃପି ବଃ ॥ ୨୭ ବ୍ରାହ୍ମଣବେଶଧାରୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ, ଅଜୁନ ଓ ଭୀମସେନଙ୍କୁ କହିଲା, “ହେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗଣ । ଆପଣମାନେ ଯାହା ଇଚ୍ଜା, ତାହା ମାଗନ୍ତୁ। ଆବଶ୍ଯକ ହେଲେ ମୁଁ ଆପଣମାନର୍ଚ୍ ମୋର ମସ୍ତକ ମଧ୍ଯ ଦାନ କରିଦେଇପାରେ।” ॥ ୨୭ ॥ ଭୀଭରଚନୁବ/ଚ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ ¬''ହେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର! ଯୁଦ୍ଧଂ ନୋ ଦେହି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଦୁନ୍ଦ୍ବଶୋ ଯଦି ମନ୍ୟସେ । ଆମ୍ଭେମାନେ ଖାଇବାକୁ ଗଣ୍ଡାଏ ମାଗିବାକୁ ଆସିଥୁବା ଯୁଦ୍ଧାଥ୍ରିନୋ ବୟଂ ପ୍ରାପ୍ତା ରାଜନ୍ୟା ନାନ୍ନକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ ॥ ୨ ୮ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନୋହୁଁ, ଆମେ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଆସିଛୁ ଯୁଦ୍ଧ ଭିକ୍ଷା କରିବାକୁ। ଯଦି ଦେବାକୁ ଗ୍ରହୂଛନ୍ତି। ତେବେ ଆମକୁ ଦୁନ୍ଦ୍ରଯୁଦ୍ଧ ଭିକ୍ଷା ଦିଅନ୍ତୁ। ୨୮ ॥ ଦେଖନ୍ତୁ, ଏ ହେଉଛନ୍ତି ପାଣ୍ଠୁପୁତ୍ର ଭୀମସେନ ଏବଂ ଏ ତାର୍ଦ୍ଦର ସାନଭାଇ ଅର୍ଜୁନ। ଅସୌ ବୃକୋଦରଃ ପାଥିସ୍ତସ୍ୟ ଭ୍ରାତାଜୁନୋ ହ୍ୟୟମ୍‌| ଅନୟୋମିତୁ ଳେୟଂ ମାଂ କୃଷ୍ଣଂ ଜାନୀହି ତେ ରିପୁମ୍‌ ॥ ୨ ୯ ମୁଁ ହେଉଛି ଏ ଦୁଇଜଣର୍କୀର ମାମୁଁପୁଅ ଭାଇ ତଥା ଆପଣଙର୍ବ୍ର ପୁରୁଣା ଶତ୍ରୁ କୃସ୍କପ।”” ॥ ୨୯ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏପରିଭାବରେ ନିଜର ପରିଚୟ ଦେବାରୁ ରାଜା

ଏବମାବେଦିତୋ ରାଜା ଜହାସୋଇୈଃ ସ୍ପ ମାଗଧଃ । ଆହ ଗ୍ବମର୍ଷିତୋ ମନ୍ଦା ଯୁଦ୍ଧଂ ତହିଁ ଦଦାମି ବଃ ॥ ୩୦

ନ ଡ଼ୟା ଭୀରୂଣା ଯୋସ୍କ୍େ ଯୁଧ୍ଧ ବିକ ବଚେତସା । ମଥୁରାଂ ସ୍ବପୁରୀଂ ତ୍ଯକ୍ଟ୍ରା ସମୁଦ୍ରଂ ଶରଣ” ଗତଃ ॥ ୩୧

ଜରାସନ୍ଧ ଠୋ ଠୋ ହୋଇ ହସିଉଠିଲା। ସେ କର୍କଶ ଶବ୍ଦରେ କହିଲା, “ରେ ମୂଖ। ଯଦି ତୁମେ ଯୁଦ୍ଧ ହିଁ ଗ୍ରହୂଛ, ତେବେ ଠିକ୍‌ ଅଛି; ମୁଁ ତୁମର ପ୍ରାଥନା ସ୍ବୀକାର କଲି॥ ୩୦॥ କିନ୍ତୁ ହେ କୃଷ୍ଣ । ତୁମେ ତ ନିତାନ୍ତ ଡରୁଆ। ଯୁଦ୍ଧରେ ତୁମେ ଘାବରେଇ ଯାଅ। ଏଡ଼େ ଡରୁଆ ଯେ, ମୋ ଡରରେ ତୁମେ ନିଜର ମଥୁରା ନଗରୀ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଗଲ

ଓ ଯାଇ

ସମୁଦ୍ରର ଶରଣ

ପଶିଲ।

ତେଣୁ ମୁଁ ତୂମ ସହିତ ଲଢ଼ିବି ନାହିଁ॥ ୩୧ ॥ ଏ ଅର୍ଜୁନ ଅୟଂ ତୁ ବୟସା ତୁଲ୍ୟୋ ନାତିସତ୍ତ୍ବରେ। ନମେ ସମଃ ।

ଅଜ଼ୁନୋ ନ ଭବେଦ୍‌ ଯୋଦ୍ଧା ଭୀମସ୍ତୁଲ୍ୟବଳୋ ମମ ॥ ୩୨

ଇତ୍ୟୁକ୍ଟ୍ା ଭୀମସେନାୟ ପ୍ରାଦାୟ ମହତୀଂ ଗଦାମ୍‌| ଦ଼ିତୀୟାଂ ସ୍ଵୟମାଦାୟ ନିଜିଗାମ ପୁରାଦୃ ବହିଃ ॥ ୩୩

ବି ବେଶୀ ବଡ଼ ଯୋଦ୍ଧା ନୁହେଁ ଏକେ ତ ବୟସରେ ମୋଠାରୁ ସାନ; ଦିତୀୟରେ ବିଶେଷ ବଳବାନ୍‌ ମଧ୍ଯ ନୁହେଁ। ତେଣୁ ମୁଁ ଏହା ସହିତ ମଧ୍ଯ ଲଢ଼ିବି ନାହିଁ। ବାକି ରହିଲେ ଭୀମସେନ; ହଁ, ଇଏ ଅବଶ୍ଯ ମୋରି ପରି ବଳବାନ୍‌ ।ତେଣୁ ଇଏ ମୋର ଠିକ୍‌ ଯୋଡ଼ି ହେବେ | '”' || ୩୨ || ଏପରି କହି ଜରାସନ୍ଧ ଭୀମସେନର୍କୁ ଗୋଟିଏ ବିରାଟ ଗଦା ଦେଇଦେଲା ଏବଂ ନିଜେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଗଦା ଧରି ନଗରରୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଲା ॥ ୩୩ ॥ ସେହି ଦୁଇ ରଣୋକ୍ଗଷତ୍ତ

ବୀର ଆଖଡ଼ାକୁ ଆସି ପରପଘ୍ପର ମଧ୍ଯରେ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ

ତତଃ ସମେ ଖଳେ ବୀରୌ ସଂଯୁକ୍ତାବିତରେତରୋ । ଜଘ୍ନତୁ ବିଜ୍ରକଳ୍ପାଭ୍ୟାଂଗଦାଭ୍ୟାଂ ରଣଦୁମିଦୌ ॥ ୩୪

କରିଦେଲେ ଓ ନିଜ ନିଜର ବଜ୍ର ସମାନ କଠୋର ଗଦାରେ

ଏକ ଆରେକକୁ ପ୍ରହାର କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୩୪ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୨]

ମଣ୍ଡଳାନି ବିଚିତ୍ରାଣି ସବ୍ୟଂ ଦକ୍ଷିଣମେବ ଚ।

ଚରତୋଃ ଶୁଶୁଭେ ଯୁଦ୍ଧ" ନଟୟୋରିବ ରଙ୍ଗିଣୋଃ ॥ ୩୫

ତତଶ୍ଟଟଚଟାଶବ୍ଦୋ ବଜ୍ରନିଷ୍ଣୋଷସନ୍ନିଭଃ। ଗଦୟୋଃ କ୍ଷିପ୍ତୟୋ ରାଜନ ଦନ୍ତୟୋରିବ ଦନ୍ତିନୋଃ ॥ ୩ ୬

ତେ ବୈ ଗଦେ ଭୁଜଜବେନ ନିପାତ୍ୟମାନେ ଅନ୍ୟୋନ୍ୟତୋଂ।ସକ ଟିପାଦକରୋରୁ ଜତୃନ୍‌ ।

ଚୂଶ୍ଚୀବଭୂବତୁରୁପେତ୍ୟ

ଯଥାକି ଶାଖେ

ସଂଯୁଧ୍ୟତୋର୍ଦରିର ଦ୍ୟୋରି ବ ଦୀପ୍ତମନ୍ୟୋଃ ॥ ୩୭

ଇତ୍ର୍ରଂ ତୟୋଃ ପ୍ରହତୟୋଗିଦୟୋନ୍ଧିବୀରୌ କ୍ଦ୍ଦୌ

ସ୍ବମୁଷ୍ଟଭିରୟଃସ୍ପର୍ଶୈର ପିଷ୍ଟ୍ଯାମ୍‌ ।

ଶବ୍ଦସ୍ତୟୋଃ ପ୍ରହରତୋରିଭୟୋରି ବାସୀ-

ନିଘାତବଜ୍ରପରୂଷସ୍ତଳତାଡ଼ନୋତ୍ସଃ

597

+×ଦଶମ ସ୍ନୀନ୍ଧ»

ମାଯା

॥ ୩୮

ସଖଵଵଵଵ?ୂ?୍‌୍‌୦୍‌୍‌୍‌୍‌”“

ସେମାନେ ବାଆଁକୁ ଓ ଡାହାଣକୁ ବୁଲି ଆକ୍ରମଣ କରିବାର ସୁଯୋଗ ଖୋଜୁଥିବାବେଳେ ଏପରି ଶୋଭା ପାଇଲେ ଯେ, ଦେଖୁ ମନେହେଲା, ଦୂଇଜଣ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଭିନେତା ରଙ୍ଗମଞ୍ଚରେ ଅଭିନୟ କରୁଛନ୍ତି କି ! ॥ ୩୫ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ଯେତେବେଳେ ଜଣକର ଗଦା ଆରଜଣକର ଗଦାରେ ପିଟି ହେଉଥାଏ, ସେତେବେଳେ

ମନେହେଉଥାଏ

ଦୁଇଟା ଦନ୍ତାହାତୀ ଲଢୁ ଲଢ଼ୁ ଏହାର

ଦାନ୍ତ ତାହାର ଦାନ୍ତରେ ବାଜି ଢୋ ଢୋ ଶବ୍ଦ ହେଉଛି କିମ୍ବା ଜୋର୍‌ରେ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ମାରୂଛି॥ ୩୬॥ କ୍ରୋଧରେ

ଉନ୍ମତ୍ତ ହୋଇ ଦୁଇଟି ହାତୀ ଲଢ଼ିଲେ ସେମାନେ ଯେପରି ବଡ଼ ବଡ଼ ଗଛରୁ ଡାଳ ଭାଙ୍ଗି ସେଥୁରେ ପରସ୍ପରକୁ ପ୍ରହାର କରନ୍ତି ଓ ସେପରି ପ୍ରହାର କରୁ କରୁ ଡାଳସବୂ ଭାଙ୍ଗି ବୂରମାର୍‌ ହୋଇଯାଏ, ଭୀମ ଓ ଜରାସନ୍ଧ ସେହିପରି ପରମ୍ଫପର ଗଦାଯୁଦ୍ଧ କରି, ଏକ ଆରେକର କାନ୍ଦ, ଅଣ୍ଟା, ଗୋଡ଼, ହାତ, ଜଘଂ ଓ ହିଁସୁଲି ହାଡ଼କୁ ପ୍ରହାର କରୁ କରୁ ସେମାନକ୍ତର ଗଦା ମଧ୍ଯ ଭାଙ୍ଗି ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହୋଇଗଲା ॥ ୩୭ ॥ ଗଦା ଭାଙ୍ଗି ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହୋଇଯିବାରୁ ସେମାନେ କ୍ରୋଧାନ଼ିତ ହୋଇ ମୁଷ୍ଚିଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲେ। ସେମାନଙ୍କର

ମୁଷ୍ଟିର ଆଘାତ

ନିଦା

ଲୁହାରେ

ପ୍ରହାର

କଲାପରି ମନେ ହେଉଥାଏ। ଆଖୁ ନାହିଁ, କାନ ନାହି, ଯେ ଯେଉଁଠିକି ପାରିଲା ଏଭଳି ମୁଥଓ ଗ୍ରପୁଡ଼ା ମାରୁଥାଏ ଯେ,

ସେହି

ଶବ୍ଦ

ଶୁଣି

ଚଡ଼ଚଡ଼ି

ମାରିଲା

ପରି

ଲାଗୁଥାଏ ॥ ୩୮ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଜରାସନ୍ଧ ଓ ଭୀମସେନ ଉଭୟେ ଦୁନ୍ଦ୍ବଯୁଦ୍ଦରେ କୁଶଳ ଥୂଲେ; ସେମାନର୍କ୍ବର ବଳ ତୟୋରେବଂ ପ୍ରହରତୋଃ ସମଶିକ୍ଷାବଳୌଜସୋଃ ।

ଓ ଉସ୍ଥାହ ମଧ୍ଯ ସମାନ ଥୁଲା ପୁଣି କାହାର ବି ଶକ୍ତି

ନିର୍ବିଶେଷମଭୂଦୂ

କ୍ଷୀଣ ହେଉ ନ ଥୂଲା। ଏପରି ଅବିଶ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରହାର କରି

ଯୟୁଦ୍ଧମକ୍ଷୀଣଜବୟୋନ୍ଧିପ॥ ୩୯

ଏବଂ ତୟୋମିହାରାଜ ଯୁଧ୍ୟତୋଃ ସପ୍ତବିଂଶତିଃ । ଦିନାନି ନିରଗଂସ୍ତତ୍ର ସୁହୃଦୃବନ୍ଧିଶି ତିଷ୍ଠ ତୋଃ॥ ୪୦

ଗ୍ବଲିଥୂଲେ ମଧ୍ଯ, ଦୁହି୍କ ଭିତରୁ କେହି ହାରିଲା ନାହିଁ, କି କେହି ଜିତିଲା ନାହିଁ।॥ ୩୯ ॥ ରାତି ହୋଇଗଲେ ଦୁଇ ବୀର ମିତ୍ରଙ୍କ ପରି ଚଳୁୂଥାନ୍ତିତ କିନ୍ତୁ ଦିନସାରା ଲଢ଼ୁଥାନ୍ତ। ହେ ମହାରାଜ ! ସେମାନେ ଏପରି ଲଢ଼ୁ ଲଢ଼ୁ ସତେଇଶ ଦିନ ବିତିଗଲା।॥ ୪୦ ॥

ପ୍ରିୟ ପରୀକ୍ଷିତ । ଦୃନ୍ଦ୍ରଯୁବ୍ଧର ସତେଇଶ ଦିନ ପରେ ଏକଦା ମାତୁଳେୟ' ବୈ ପ୍ରାହ ରାଜନ ବୃକୋଦରଃ ।

ନ ଶକ୍ତୋଃହଂ ଜରାସନ୍ଧଂ ନିଜୈତୁଂ ଯୁଧ୍ଧ ମାଧବ ॥ ୪୧

ଶତ୍ରୋଜିବଚ୍ମମୂତୀ ବିଦ଼ାନ୍‌ ଜୀବିତଂ ଚ ଜରାକୃତମ୍‌। ପାଥିମାପ୍ୟାୟୟନ୍‌ ସ୍ଵେନ ତେଜସାଚିନ୍ତୟଦ୍ଧରିଃ ॥ ୪୨

ଅଠେଇଶତମ ଦିନ ଭୀମସେନ ତାଙ୍କୀ ମାମୁଁ ପୁଅ ଭାଇ ଶ୍ରୀକୃଦ୍ନାର୍ଗୁ କହିଲେ, '“ଶ୍ରୀକୃଷ୍ !ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ମୁଁଜରାସନ୍ଧକୁ ଜିତି ପାରିବି ନାହିଁ।”'” ॥ ୪୧ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମ ଜରାସନ୍ଧର ଜନ୍ମ ଓ ମୃତ୍ଯୁର ରହସ୍ଯ ଜାଣିଥୁଲେ। ସେ ଜାଣିଥୂଲେ ଯେ, ଜରା ରାକ୍ଷସୀ ଜରାସନ୍ଧର ଶରୀରର ଦୁଇଫାଳକୁ

ଯୋଡ଼ିଦେଇ ତାକୁ ଜୀଆଇଁ ଦେଇଥୁଲା। ତେଣୁ ସେ ଭୀମର୍କ୍ଚ ଶରୀରରେ ନିଜର ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ବର କରିଦେଲେ ଏବଂ ଜରାସନ୍ଧକୁ ବଧ କରିବାର ଉପାୟ ଚିନ୍ତା କଲେ॥ ୪୨॥

598

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୩

୩ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ¥»

ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ୟାରି ବଧୋପାୟଂ ଭୀମସ୍ୟାମୋଘଦଶିନଃ। ଦଶିୟାମାସ ବିଟପଂ ପାଟୟନ୍ତିବ ସଂଜ୍ଞୟା॥ ୪୩

ତଡ଼ ବିଜ୍ଞାୟ ମହାସତ୍ତ୍ରୋ ଭୀମଃ ପ୍ରହରତାଂ ବରଃ । ଗୃହୀତ଼ା ପାଦୟୋଃ ଶତ୍ରୁ" ପାତୟାମାସ ଭୂତଳେ ॥ ୪୪

ଏକଂ ପାଦଂ ପଦାର୍ଯକ୍ରମ୍ୟ ଦୋଉ୍ଭ୍ୟାମନ୍ୟଂ ପ୍ରଗୃହ୍ୟ ସଃ । ଗୁଦତଃ ପାଟୟାମାସ

ଶାଖାମିବ ମହାଗଜଃ ॥ ୪୫

ଏକ ପାଦୋରୁ ବୃଷଣକ ଟିପ୍ୂୂଷ୍ଟା ସ୍ତନାଂସକେ ଏକବାହୃକ୍ଷିଭୂକଣ୍ଠୈ ଶକଳେ ଦଦୂଶୁଃ ପ୍ରଜାଃ ॥ ୪୬ ହାହାକାରୋ ମହାନାସୀନିହତେ ମଗଧେଣଶ୍ବଵରେ।

ପୂଜୟାମାସତୁର୍ଭୀମଂ ପରିରଭ୍ୟ ଜୟାବ୍ୟୁତୌ ॥ ୪୭ ସହଦେବଂ ତତ୍ତନୟଂ ଭଗବାନ୍‌ ଭୂତଭାବନଃ। ଅଭ୍ୟଷିଞ୍ଚଦମେୟାମ୍ବା ମଗଧାନାଂ ପତିଂ ପ୍ରଭୁଃ। ମୋଚୟାମାସ ରାଜନ୍ୟାନ୍‌ ସଂରୁଦ୍ଧା ମାଗଧେନ ଯେ ॥ ୪୮

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଭଗବାନର୍ବ୍ବର ଜ୍ଞାନ ଅଗାଧ ।ସେ ଜରାସନ୍ଧର ମୃତ୍ଯୁର ଉପାୟ ଜାଣିଗଲେ। ତେଣୁ ସେ ଗଛରୁ ଗୋଟିଏ ଡାଳ ଭାଙ୍ଗ ଆଣିଲେ ଏବଂ ଭୀମରଙ୍ଦୁ ଠାରରେ ଦେଖାଇ ସେହି ଡାଳଟିକୁ ମଝିରୁ ଦୁଇଫାଳ କରି ଚିରିଦେଲେ ॥ ୪୩ ॥ ବୀରବର ପରମ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଭୀମସେନ ସେହି ଡାଳଂଚିରା ଠାରରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ନ ଅଭିପ୍ରାୟ ବୁଝିଗଲେ। ତେଣୁ ସେ ଜରାସନ୍ଧକୁ ଗୋଡ଼ଆଡ଼ୁ ଧରି ତଳେ କଗ୍ବଡ଼ିଦେଲେ ଏବଂ ତା'ପରେ ତାର ଗୋଟିଏ ଗୋଡ଼କୁ ନିଜ ଗୋଡ଼ରେ ମାଡ଼ି ଧରି ଆର ଗୋଡ଼ଟିକୁ ଦୁଇ ହାତରେ ଟେକି ଧରି, ହାତୀ ଗଛଡାଳ ଚିରିଦେଲା ପରି, ଜରାସନ୍ଧର ଦେହଟାକୁ ତାର ମଳଦ୍ାର ଆଡ଼ୁ ଦୁଇଫାଳ କରି ଚିରିଦେଲେ ॥ ୪୪,୪୫ ॥ ଲୋକେ ଦେଖୁଲେ, ଜରାସନ୍ଦର ଦେହଟା ଏପରି ଦୁଇଫାଳ ହୋଇଗଲା ଯେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଫାଳରେ ରହିଗଲା ଗୋଟିଏ ଗୋଡ଼, ଗୋଟିଏ ଜଘଂ, ଗୋଟିଏ ଅଣ୍ଡକୋଷ, ଗୋଟିଏ ପିଗ୍ର ଫାଳେ ପିଠି, ଗୋଟିଏ ସ୍ତନ, ଗୋଟିଏ କାନ୍ଧ, ଗୋଟିଏ ହାତ, ଗୋଟିଏ ଆଖୁ, ଗୋଟିଏ ଭୂଲତା ଓ ଗୋଟିଏ କାନ ॥ ୪ ୬ ॥ ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧ ମରିଯିବାରୁ ସେଠାର ପ୍ରଜାମାନର୍ଦ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ହାହାକାର ଖେଳିଗଲା।

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ଅର୍ଜୁନ ଭୀମସେନଙ୍ଗୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କରି ତାଙ୍କୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜଣାଇଲେ॥ ୪୭॥ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କ୍ଵ ସ୍ବରୂପ ଯେ କଣ, ତାହା କେହି ଜାଣି ପାରିବେ ନାହିଁ। ସତରେ ସେ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଜକ୍ତର ଜୀବନଦାତା ।ସେ ଜରାସନ୍ଧର ରାଜସିଂହାସନରେ ତାର ପୁତ୍ର ସହଦେବର୍ଦୁ ବସାଇଦେଲେ ଏବଂ ଜରାସନ୍ଧ ଯେଉଁ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖୁଥିଲା, ସେମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଦେଲେ ॥ ୪୮ ॥

କତି ଭୀମଉାଜବନେ ମହାଫୁକ୦୫ ପାନମହାସ୍ଯାଂ ଯୀନିତାୟାଂଂ ଣମୟଣନ ଜଳନ/ସନଂବଠେୋ ନମ ଜିସସରିତନା/#©୫ // ୭୨ //

ଜନଜାର୍େ

+++

ଅଥ ତଘଯମୂୃତତଃମାଧଧ୍ାୟାଃ ଜରାସନ୍ଧର ବନ୍ଦୀଶାଳାରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥୁବା ରାଜାମାନଙ୍କୁ ବିଦାୟ ଦେବାପରେ ଭଗବାନକ୍କ୍ରୀର ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ସ ପ୍ରସାନ ଖୀହଣୁଳ ଜବାଚ ଅୟୁତେ ଦହ଼େ ଶତାନ୍ୟଷ୍ଟ୍ରୌ ଲୀଳୟା ଯୁଧ୍ଧ ନିର୍ଜିତାଃ ।

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ ଜରାସନ୍ଧ

ଅନାୟାସରେ

କହିଗ୍ରବଲିଲେ--ହେ କୋଡ଼ିଏ

ହଜାର

ପରୀକ୍ଷିତ! ଆଠ

ଶହ

ରାଜାଙ୍ଟୁ ଜୟ କରି, ସେମାନର୍ଦ୍ଦ ଆଣି ଗୋଟିଏ ପାହାଡ଼ିଆ

ଦୁର୍ଗ ଭିତରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖୁଥୂୁଲା। ଦୁର୍ଗ ଗ୍ବରିପଟେ ପାହାଡ଼ସବୂ ପାଚିରୀ ପରି ରହିଥାଏ। ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃକ୍ଫା

ତେ ନିଗିତା ଗିରିଦ୍ରୋଣ୍ୟାଂ ମଳିନା ମଳବାସସଃ ॥ ୧ ମୁକ୍ତ କରିଦେବାରୁ ସେହି ରାଜାମାନେ ସେଠାରୁ ବାହାରି ଆସିଲେ। ସେତେବେଳକୁ ସେମାନଙ୍କର ମୁହଁ ଶୁଖ୍ୂ ଯାଇଥାଏ;

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୩]

+ ଦଶମ ସ୍ବନ୍ଧ »

କ୍ଷୁଟୁକ୍ଷାମାଃ ଶୁଷ୍ଟାବଦନାଃ

ସଂରୋଧପରିକ ଶିତାଃ ।

ଦଦୃଶୁସ୍ତେ ଘନଶ୍ୟାମଂ ପୀତକୌଶେୟବାସସମ୍‌ ॥ ୨

ସେମାନେ ଭୋକଶୋଷରେ

599

ଦୁର୍ବଳ ହୋଇ ଯାଇଥାନ୍ତି;

ଲଗାପଟା ମଇଳା ହୋଇ ଯାଇଥାଏ ଓ ଦେହରୁ ତେଜ ଗ୍ବଲିଯାଇଥାଏ। ବନ୍ଦୀ ହୋଇ ରହିଥୁବାରୁ ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ଶିଥୁୂଳ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ | ଦୁଗରୁ ବାହାରୁ ବାହାରୁ ସେମାନେ

ଦେଖୁଲେ, ଆଗରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍ତ ଠିଆ ହୋଇଛନ୍ତି। ବର୍ଷାକାଳୀନ ମେଘ ପରି ଶ୍ଯାମଳ ଶରୀର, ପିନ୍ଧିଛନ୍ତି ଶ୍ରୀବସ୍ାର୍ମଂ ଚତୁବାହୁଂ ପଦୁଗର୍ତାରୁ ଣେକ୍ଷଣମ୍‌ । ପୀତ ପଟ୍ଟବସ୍ତ୍ର ॥ ୧, ୨॥ ଚତୁର୍ଭୁଜରେ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର ଗଦା ଗ୍ବରୂପ୍ରସନ୍ନବଦନଂ ପୁରନ୍‌ମକରକୁଣ୍ଡଳମ୍‌ || ୩ ଓ ପଡୁ ବିରାଜୁଥାଏ। ବକ୍ଷଃସ୍ଥତଳରେ ଶୋଭା ପାଉଥାଏ ସ୍ବର୍ଣ୍ବବର୍ଷର ଶ୍ରୀବସ ଚିହ୍ନ । ନୟନଯୁଗଳ ହୋଇଥାଏ ପଦୁର

ପଦ଼ହସ୍ତଂ

ଗଦାଶଖଂରଥାଇ୍ଗେରୁ ପଲକ୍ଷିତମ୍‌ ।

କିରୀଟହାରକ ଟକକ ଟିସୂତ୍ବାଙ୍ଗଦାଚି ତମ୍‌

|| ୪

ଗର୍ଭ ପରି ଅରୁଣାଭ । ସୁଦର ବଦନ ହୋଇଥାଏ ପ୍ରସନ୍ନତାର ସଦନ ପରି। କର୍ଣ୍ରେ ଝଲମଲ ହେଉଥାଏ ମକରକୁଣ୍ଡଳ। ସୁନାର ଅଣ୍ଟାସୂତା ଓ ବାଜୁୂବନ୍ଧ ନିଜ ନିଜ ସ୍ଥାନରେ ଶୋଭା ପାଉଥାଏ॥ ୩,୪॥ ଗଳାରେ ଝଟକୁଥାଏ କୌସ୍ତୁଭମଣି ଓ ଲମ୍ମିଥାଏ ସୁନ୍ଦର ବନମାଳା । ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଦ୍ଣାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ସେହି ରାଜାମାନକ୍କାର ସ୍ରିତି ଏପରି ହୋଇଗଲା ଯେ, ମନେହେଲା, ସତେ ଯେପରି ସେମାନେ ତାଙ୍କୁ ନେତ୍ରରେ ପିଇ ଯାଉଛନ୍ତି; ଜିଭରେ ଗ୍ବଟି ପକାଉଛନ୍ତି; ପିବନ୍ତ ଇବ ଚକ୍ଷୁର୍ଭ୍ୟା ଲିହନ୍ତ ଇବ ଜିହ୍ଲୟା ॥ ୫ ନାସିକାରେ ଆଘ୍ରାଣ କରୁଛନ୍ତି ଓ ବାହୁରେ ଆଲିଙ୍ଗନ

ଭ୍ରାଜହ୍ବବରମଣିଗ୍ରୀବଂ

ନିବୀତଂ

ବନମାଳଯୟା।

କରୁଛନ୍ତି। ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରୁ କରୁ ସେମାନବ୍କ୍ରର ଜିଘ୍ରନ୍ତ ଇବ ନାସାଭ୍ୟା ରମ୍ବଭନ୍ତ ଇବ ବାହୂଭିଃ।

ସକଳ ପାପ ନଷ୍ଟ ହୋଇଗଲା । ସେମାନେ ଆସି ଭଗବାନଙ୍କ ଚରଣରେ ନତମସ୍ତକ ହୋଇ ପ୍ରଣାମ କଲେ।॥ ୫,୬॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ସେମାନେ ଏତେ ଆନନ୍ଦିତ

ପ୍ରଣେମୁହିତପାପ୍ନାନୋ ମୂଝ୍ଵିଭିଃ ପାଦୟୋହିରେଃ ॥ ୬ ହୋଇଗଲେ ଯେ, ବନ୍ଦୀଶାଳାର ସକଳ କ୍ବେଶ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭୁଲିଗଲେ। ସେମାନେ ଯୋଡ଼ହସ୍ତ ହୋଇ ବିନମ୍ର ବାଣୀରେ ଭଗବାନଙ୍କୀ ସ୍ତୁତି କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ॥ ୭ ॥ ରାଜାମାନେ ସ୍ତୁତି କଲେ -¬ଶରଣାଗତମାନର୍ଦବର

କୃଷ୍ଣାସନ୍ଦଶିନାହ଼ାଦଧ୍ଵସ୍ତସଂରୋଧନକ୍ସ ମାଃ ସକଳ ଦୁଃଖ ଓ ସମସ୍ତ ଭୟ ହରଣକାରୀ ହେ ପ୍ରଶଶଂସୁହ୍ଦୁଷୀକେଶଂ ଗୀର୍ଭିଃ ପ୍ରାଞ୍ଚଳୟୋ ନୃପାଃ ॥ ୭ ଦେବଦେବେଶ୍ବର । ହେ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦସ୍ଵରୂପ ଅବିନାଶୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ।ଆମ୍ଭେମାନେ

ଆପଣଙ୍କୁ ନମସ୍କାର

କରୁଛୁ।

ଆପଣ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଜରାସନ୍ଧର କାରାଗାରରୁ ତ ମୁକ୍ତ କରିଦେଲେ, ଏଥର ଆମ୍ଭମାନକୂ ଜନ୍ୁମୁତ୍ୟୁରୂପକ ଘୋର ଜାନନ ଚୁଃ ସଂସାରଚକ୍ରରୁ ମଧ୍ୟ ମୁକ୍ତ କରିଦିଅନ୍ତୁ। ଆମେ ସାଂସାରିକ ନମସ୍ତେ ଦେବଦେବେଶ ପ୍ରପନାତିହରାବ୍ଯୟ। ଦୁଃଖର ତିକ୍ତତା ଅନୁଭବ କରିସାରିଥୂବାରୁ ସେଥୁରେ ପ୍ରପନ୍ନାନ୍‌ ପାହି ନଃ କୃଷ୍ଣ ନିରବିଣ୍ଝାନ୍‌ ଘୋରସଂସ୍ପତେଃ ॥ ୮ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଆପଣକ୍କ ଶରଣକୁ ଆସିଛୁ। ହେ ପ୍ରଭୁ ! ଏଥର ଆମକୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତୁ॥ ୮ ॥ ହେ ମଧୁସୂଦନ! ହେ ସ୍ବାମୀ। ଆମେ ମଗଧରାଜ ଜରାସନ୍ଧଙ୍କୁ ଦୋଷ ଦେଉନାହୂୁଁ; ବରଂ ଆମେ ଭାବୁଛୁ, ରାଜା ବୋଲାଉଥୂୁବା ନୈନଂ ନାଥାନୁସୂୟାମୋ ମାଗଧଂ ମଧୁସୂଦନ। ଆମେସବୁ ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀଠାରୁ ବ୍ଯୁତ ହେବାଟା ବାସ୍ତବରେ ଅନୁଗ୍ରହୋ ଯଦ୍ନ ଭବତୋ ରାଜ୍ଞାଂ ରାଜ୍ୟଚ୍ୟୁତିବିଭୋ ॥ ୯ ଆମପାଇଁ ଆପଣଙ୍ଗ୍ ଅନୁଗ୍ରହରେ ପରିଣତ ହୋଇଗଲା ॥ ୯ ॥

600

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ »

ରାଜ୍ୟୈଶ୍ବଯ୍ୟିମଦୋନ୍ନତଦ୍ଧୋ ନ ଶ୍ରେୟୋ ବିନ୍ଦତେ ନୂପଃ । ତୃଚ୍ମାୟାମୋହିତୋଃନିତ୍ୟା ମନ୍ୟତେ ସମ୍ପଦୋଃଚଳାଃ ॥ ୧୦

ମୂଗତୃଶ୍ଫାଂ ଯଥା ବାଳା ମନ୍ୟନ୍ତ ଉଦକାଶୟମ୍‌। ଏବଂ ବୈକାରିକୀଂ ମାୟାମଯୁକ୍ତା ବସ୍ତୁ ଚକ୍ଷତେ॥ ୧୧

ବୟଂ

ପୁରା

ଶ୍ରୀମଦଦନଷ୍ଟଦୂଷ୍ଟାୟୋ

ଜିଗୀଷୟାସ୍ୟା

ଇତରେ ତର ୍ଫଧଃ ।

ଘ୍ନନ୍ତଃ ପ୍ରଜାଃ ସ୍ବା ଅତିନିଗ୍ରୁଣାଃ ପ୍ରଭୋ ମୃତ୍ଯୁ” ପୁରସ୍ତ୍ରବିଗଣୟ୍ଯ ଦୁମିଦାଃ॥ ୧୨

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୩

କାରଣ ଯେଉଁ ରାଜା ତା'ର ରାଜ୍ୟ-ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟରେ ମୋହିତ ହୋଇଯାଏ, ତାକୁ କେବେ ବି ପ୍ରକୃତ ସୁଖ (ମୋକ୍ଷ) ମିଳେ ନାହିଁ। ସେଆପଣର୍ଚ୍ଚ ମାୟାରେ ମୋହିତ ହୋଇ ଅନିତ୍ଯ ସମ୍ପଦକୁହିଁ ନିତ୍ଯ ବାଅଚଳ ସମ୍ପଦ ବୋଲି ଧରିନିଏ || ୧୦ | _ ମୃୂଖିଲୋକ ଯେପରି ମୂଗତୃଷ୍ଣାରେ ଦିଶୁଥୂବା ଜଳକୁହିଁ ପ୍ରକୃତ ଜଳାଶୟ ବୋଲି ଧରିନିଏ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟଲୋଲୁପ ଓ ଅଜ୍ଞାନୀ ମନୂଷ୍ଯ ସେହିପରି ଏହି

ପରିବର୍ତନଶୀଳ ମାୟାକୁ ସତ୍ଯ ବସ୍ତୁ ବୋଲି ଧରିନିଏ ॥ ୧୧॥ ହେ ଭଗବାନ ! ଆଗେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଧନସମ୍ପଦର ନିଶାରେ ଅନ୍ଧ ହୋଇ ଯାଇଥୁଲୁ। ସାରା ପୂଥୂବୀଟାକୁ ଜିଣିଯିବା ଲାଗି ଆମେ ଏକ ଆରେକକୁ ଆକ୍ରମଣ କରୁଥୁଲୁ

ଏବଂ ତା'”ଫଳରେ ନିଜ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ହିଁ ନାଶ କରୁଥୁଲୁ। ସତରେ, ଆମ ଜୀବନ ଅତ୍ୟନ୍ତ କୂରତାପୂର୍ଣ୍ର ହୋଇଯାଇଥୁଲା ଏବଂ ଆମେ

ଏପରି

ମଦମତ୍ତ

ହୋଇଯାଇଥୁଲୁ

ଆପଣ ଆମ ଆଗରେ ମୂତ୍ଯୁରୂପରେ ଠିଆ ହୋଇଥୁଲେ ମଧ୍ୟ ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ପରବାୟ କରୁ ନ ଥୂଲୁ॥ ୧୨॥ ହେ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦସ୍ବରୂପ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓକାଳର

ତ ଏବ କୃଷ୍ଣାଦ୍ୟ ଗଭୀରରଂହସା ଦୁରନ୍ତବୀଯ୍ୟୈଣ ବିଗ୍ବଳିତାଃ ଶ୍ରିୟଃ । କାଳେନ ତନ୍ମା ଭବତୋଃନୁକମ୍ପୟା ବିନଷ୍ଟଦଷାଶ୍ବୃରଣୌ ସ୍ମରାମ ତେ॥ ୧୩

ଅଥୋ

ନ

ରାଜ୍ୟ

ମୂଗତ଼ୁଷ୍ଠିରୂପିତ ⁄‰‰_

ଦେହେନ ଶଶ୍ବତୃ ପତତା ରୂଜାଂ ଭୁବା। ଉପାସିତବ୍ଯ ମ୍ଫୃହୟାମହେ ବିଭୋ କ୍ରିୟାଫଳଂ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚ କଣ୍ଡିରୋଚନମ୍‌ ॥ ୧୪

ଯେ,

ଗତି ବଡ଼

ଗହନ। କାଳ ଏତେ ବଳବାନ୍‌ ଯେ, ତା” ପାଖରେ କାହାର ବି କୌଶଳ କାମ ଦିଏ ନାହିଁ; କାରଣ, କାଳ ତ ଆପଣର୍ଚ୍ଚର ସ୍ବରୂପ। ତେଣୁ କାଳ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଶ୍ରୀହୀନ ଓ ନିର୍ଵିନ କରିଦେଲା। ଆପଣଗ୍ଚ୍ରର ଅହୈତୂକ ଅନୁକମ୍ପାରୁ ଆମର ଗର୍ବ ଚୂର୍ଣ୍ଵହୋଇଗଲା ।ତେଣୁ ବର୍ତମାନ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣର୍କରର ଚରଣକମଳକୁ ସ୍ମରଣ କରିପାରୁଛୁ ॥ ୧୩॥ ହେ ପ୍ରଭୁ! ଏହି ଶରୀର ଦିନୂଦିନ କ୍ଷୀଣ ହୋଇଗ୍ବଲିଛି। ଶରୀର ତ ବ୍ୟାଧୂର ଜନ୍ମଭୂମି | ଆମର ଆଉ ଏ ଶରୀରରେ ରାଜ୍ଯାଧ୍ୂକାର ଭୋଗ କରିବାର ଅଭିଳାଷ ନାହିଁ; କାରଣ ଆମେ ବୂଝିପାରିଛୁ ଯେ, ଏସବୁ ଅଧୂୂକାର ଓ ସୁଖଭୋଗ

ମୂଗତୂସ୍ଫାର ଜଳ ପରି ସର୍ବଥା ମିଥ୍ଯା। କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ; କର୍ମଫଳ ହେତୁ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଯେଉଁ ସ୍ବର୍ଗଲୋକାଦି ଭୋଗ ମିଳିଥାଏ, ଆମେ ସେହି ସ୍ବର୍ଗଭୋଗ ମଧ୍ଯ ଇଢ଼ଜା

କରୁନାହୁଁ, କାରଣ ଆମେ ଜାଣିସାରିଛୁ ଯେ, ସ୍ବର୍ଗଭୋଗ କଥାଟି କେବଳ

ଶୁଣିବାକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ;

(ବାସ୍ତବରେ

ତଂ ନଃ ସମାଦିଶୋପାୟ" ଯେନ ତେ ଚରଣାବୃଜୟୋଃ ।

ସେପରି ନୁହେଁ।॥ ୧୪॥ ତେଣୁ, ଆପଣ କୂପା କରି

ସ୍ରୁତିଯିଥା

ଆମକୁ ଏପରି ଉପାୟ କହିଦିଅନ୍ତୁ, ଯାହାଫଳରେ କି ଯେକୌଣସି ଯୋନିରେ ଜନ୍ମ ମିଳୁ ନା କାହିକି, ଆମେ

ନ ବିରମେଦପି

ସଂସରତାମିହ ॥ ୧୫

ଆପଣଙ୍କର ପାଦପଦୁକୁ କଦାପି ଭୁଲିଯିବୁ ନାହିଁ, ଆପଣଙ୍କୁ ସର୍ବଦା ମନେ ରଖିଥୁବୁ ॥ ୧୫ ॥ ପ୍ରଣତଜନର କ୍ଲେଶନାଶ କୃଷ୍ଣକାୟ ବାସୁଦେବାୟ ହରୟେ ପରମାମ୍ବନେ। ପ୍ରଣତକ଼େଶନାଶାୟ ଗୋବିନ୍ଦାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୧୬

କରୁଥୁବା ଶ୍ରୀକୃସ୍ଟ ବାସୁଦେବ, ହରି, ପରମାମ୍ରା ଏବଂ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କୁ ଆମର ବାରମ୍ବାର ନମସ୍କାର ॥ ୧୬ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୩

# ଦଶମ

ଖୀଶୂଳ ଜବାଚ

ସଂସ୍ତୂୟମାନୋ ଭଗବାନ୍‌ ରାଜଭିଯ୍ଯିକ୍ତ ବନ୍ଧନୈଃ । ତାନାହ କରୁଣସ୍ତାତ ଶରଣ୍ଯଃ ଶ୍ମକ୍ଷ୍ମୟା ଗିରା॥ ୧୭

ସ୍କନ୍ଧ»

601

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! କାରାଗାରରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ରାଜାମାନେ କରୁଣାବତାର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଏପରି ସ୍ତୁତି କରିବାରୁ ଶରଣାଗତରକ୍ଷକ ପ୍ରଭୁ ସେମାନଙ୍କୁ ମଧୁର କଣ୍ଠରେ କହିଲେ-¬| ୧୭ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - ହେ ନରପତିଗଣ! ଆପଣମାନେ ଯେଉଁ ଇଚଢ଼ା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି, ସେହି

ଅନୁସାରେ ଆଜିଠାରୁ ଆପଣମାନଙ୍କର ମୋଠାରେ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ

ଭଶୀଜଜବନକୁକ/ଚ ଅଦ୍ୟପ୍ରଭୂତି ବୋ ଭୂପା ମୟ୍ୟାତ୍ମନ୍ୟଖିଳେଶ୍ଵରେ ।

ସୁଦୂଢ଼ା ଜାୟତେ ଭକ୍ତିଵାଢମାଶଂସିତଂ ତଥା ॥ ୧୮

ଦୃଢ଼ଭକ୍ତି ରହିବ ।ଜାଣିରଖନ୍ତୁ ଯେ, ମୁଁହେଉଛି ସମସ୍ତଙ୍କର

ଆମ୍ପା ଓ ସମସ୍ତଙ୍କର ସ୍ବାମୀ॥ ୧୮ ॥ ହେ ରାଜାଗଣ! ଆପଣମାନେ ଯାହା ସ୍ଥିର କରିଛନ୍ତି, ତାହା ସତରେ ଆପଣମାନର୍ଦ୍ଚ ପକ୍ଷରେ ସୋଭାଗ୍ୟ ଓ ଆନନ୍ଦର ବିଷୟ।

ଆପଣମାନେ ମୋତେ ଯାହା କହିଲେ, ତାହା ସମ୍ପୂର୍ଶ ଠିକ୍‌ ।ସତରେ, ମୁଁ ଦେଖୁଛି, ଧନସମ୍ପଦ ଓ ଏୀଶ୍ଠର୍ଯ୍ଯଦିଷ୍ଟ୍ୟା ବ୍ୟବସିତଂ ଭୂପା ଭବନ୍ତ ରତଭାଷିଣଃ।

ଶ୍ରିୟୈଶ୍ଵଯ୍୍ୟିମଦୋନ୍ତାହଂ ପଶ୍ୟ ଉଚ୍ଜାଦକଂ ନୃଣାମ୍‌ ॥ ୧୯

ମଦରେ ବୁଡ଼ିଯାଇ ବହୁଲୋକ ଉଚ୍ଷୁଝଂଳ ଓ ମତୁଆଲା ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି ॥ ୧୯ ॥ ହୈହୟ, ନହୁଷ, ବେଣ, ରାବଣ,

ନରକାସୁର ଆଦି ବହୁ ଦେବତା, ଦୈତ୍ଯ ଓ ନରପତି ଶ୍ରୀମଦ ହେତୁ ନିଜ ନିଜ ସ୍ତାନରୂ ବା ପଦରୁ ଅଧଃପତିତ ହୋଇଯାଇଥୂଲେ ॥ ୨୦ ॥ ଆପଣମାନେ ଜାଣିରଖନ୍ତୁ ଯେ, ଶରୀର ଓ ଶରୀରସମ୍ଭଂନ୍ଦୀୟ ସକଳ ବସ୍ତୁ ଜାତ ହୁଏ; ହୈହୟୋ ନହୂଷୋ ବେନୋ ରାବଣୋ ନରକୋଃପରେ | ତେଣୁ ସେସବୁର ବିନାଶ ଅବଶ୍ଯମ୍ଭାବୀ ।ସୁତରାଂ ସେସବୁ ଶ୍ରୀମଦାଦଵ ଭ୍ରଂଶିତାଃ ସାାନାଦ୍‌ ଦେବଦୈତ୍ୟନରେଶ୍ଵରାଃ ॥ ୨୦ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ହୁଅନ୍ତୁ ନାହିଁ। ଅତ୍ଯନ୍ତ ସାବଧାନତାର ସହିତ ମନ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍ଦୁ ବଶରେ ରଖୁ ଯଜ୍ଞଦ଼ାରା ମୋତେ ଆରାଧନା କରନ୍ତୁ ଓ ଧର୍ମମାର୍ଗରେ ରହି ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ପାଳନ କରନ୍ତୁ॥ ୨୧॥ ଆପଣମାନେ ଭୋଗ ନିମନ୍ତେ ଭବନ୍ତ ଏତଦ଼ ବିଜ୍ଞାୟ ଦେହାଦ୍ୟୁମ୍ପାଦ୍ୟମନ୍ତ ବତ୍ବ । ନୂହେଁ। ନିଜର ବଂଶପରମ୍ପରା ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ମାଂ ଯଜନ୍ତୋମ୍ଧ୍ଵରୈକ୍ୟ୍କ୍ତାଃ ପ୍ରଜା ଧମୈଣ ରକ୍ଷଥ ॥ ୨୧ ସନ୍ତାନ ଉତପ୍ପନ୍ତ୍ର କରନ୍ତୁ ଏବଂ ପ୍ରାରବ୍ର ଅନୁସାରେ ଜନ୍ମ

ସନ୍ତନୁନ୍ତଃ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ରଟ୍‌ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଭବାଭବୌ । ପ୍ରାପ୍ରଂ ପ୍ରାପ୍ରଂ ଚସେବନ୍ତୋ ମଚ୍ଚିତ୍ତା ବିଚରିଷ୍ୟଥ ॥ ୨୨

ମୃତ୍ଯୁ, ସୁଖ-ଂଦୁଃଖ, ଲାଭ-କ୍ଷତି- ଯାହା କିଛି ମିଳିବ, ତାହା ମୋର ପ୍ରସାଦ ବୋଲି ଜାଣି ସବୁକୁ ସମଚିତ୍ତରେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ମୋଠାରେ ବିତ୍ତ ନିବେଶ କରି ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରନ୍ଧୁ॥ ୨୨॥ ଦେହ ଓ ଦେହସମନ୍ଧୀୟ ବସ୍ତୁ ପ୍ରତି କୌଣସି ପ୍ରକାର ଆସକ୍ତି ନ ରଖୁ ଉଦାସୀନ ରହନ୍ତୁ। ନିଜେ ନିଜ ଭିତରେ ବା ଆମ୍ପାରେ ରମଣ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଭଜନ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ତଥା ନିଜର

ଉଦାସୀନାଶ୍ଚ ଦେହାଦାବାମ୍ବାରାମା ଧୂତବ୍ରତାଃ। ମୟ୍ୟାବେଶ୍ୟ ମନଃ ସମ୍ୟଙ୍‌ ମାମନ୍ତେ ବ୍ରହୁ ଯାସ୍ୟଥ ॥ ୨୩

ଆଶ୍ରମଯୋଗ୍ଯ ବ୍ରତ ପାଳନ କରନ୍ତୁ। ମନକୁ ମୋଠାରେ ସଂଲଗ୍ନ ରଖନ୍ତୁ ଏହା କଲେ ଶେଷରେ ଆପଣମାନେ ମୋର ବ୍ରହ୍ମସ୍ବରୂପ ପଦ ପାଇଯିବେ ॥ ୨୩ ॥

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ »

602

ଖୀଶୂଳ ଜବାଚ ଇତ୍ୟାଦିଶ୍ୟ ନୃପାନ୍‌ କୃଷ୍ଣୋ ଭଗବାନ୍‌ ଭୁବନେଶ୍ବରଃ ।

ତେଷାଂ ନ୍ୟଯୁଙ୍କ୍ତ ପୁରୁଷାନ୍‌ ସ୍ରିୟୋ ମଜ୍ଜନକମିଣି ॥ ୨୪ ସପକ୍ଷ୍ୟାଂ କାରଯାମାସ ସହଦେବେନ ଭାରତ। ନରଦେବୋଚିତୈ ବିସ୍ତୈର୍ତଭୂଷଣୈଃ ସ୍ରଗ୍‌ବିଲେପନୈଃ ॥ ୨୫

ଭୋଜଯୟିତ଼ା ବରାନ୍ନେନ ସୁସ୍କାତାନ୍ନ ସମଳର୍କ୍ଧପତାଟ୍‌ ।

ଭୋଗେଣଶ୍ଟ ବିବିଧୈଧ୍ିକ୍ତାଂସ୍ତାମ୍ଡଳାଦ୍ୟେଟ୍ଦିପୋଚିତୈଃ ॥ ୨ ୬ ତେ ପୂଜିତା ମୁକୁନ୍ଦେନ ରାଜାନୋମୁଷ୍ଟକୁ ଣ୍ଡଳାଃ ।

ବିରେଜୁମୋଚି ତାଃ କ଼େଶାତ୍‌ ପ୍ରାବୃଡନ୍ତେ ଯଥା ଗ୍ରହାଃ ॥ ୨୭

ରଥାନ୍‌ ସଦଶ୍ଵାନାରୋପ୍ୟ ମଣିକାଞ୍ଚନଭୂଷିତାନ୍‌। ପ୍ରୀଣୟ୍ଯ ସୂନୃତୈବାକ୍ୟୈଃ ସ୍ଵଦେଶାନ୍‌ ପ୍ରତ୍ୟୟାପୟତ୍‌ ॥ ୨ ୮

ତ ଏବଂ ମୋଚିତାଃ କୃକ୍ଷାତ଼ କୃଷ୍ଫୋନ ସୁମହାମ୍ମନା । ଯଯୁସ୍ତମେବ ଧ୍ୟାୟନ୍ତଃ କୃତାନି ଚ ଜଗସ୍ତତେଃ ॥ ୨୯

ଜଗହୁଃ ପ୍ରକୃତିଭ୍ୟସ୍ତେ ମହାପୁରୁ ଷଚେଷ୍ଟତମ୍‌ । ଯଥାନୁଶାସଦୃ

ଭଗବାଂସ୍ତଥା

ଚକୂରତନ୍ଦ୍ରିତାଃ ॥୩୦

ଜରାସନ୍ଧଂ ଘାତୟିତ଼ା ଭୀମସେନେନ କେଶବଃ |

ପାଥାଭ୍ୟାଂ ସଂଯୁତଃ ପ୍ରାୟାତ଼ ସହଦେବେନ ପୂଜିତଃ ॥ ୩୧

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୩

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେ - ହେ ପରୀକ୍ଷିତ। ଜଗତ୍‌ପତି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରାଜାମାନନ୍ମୁ ଏପରି ଆଦେଶ ଦେବା ପରେ ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ନାନାଦି କରାଇବା ନିମନ୍ତେ ବହୁ ନରନାରୀଙର୍ଦ୍ଧ ନିଯୁକ୍ତ କରିଦେଲେ ॥ ୨୪ ॥ ତାଂପରେ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।! ଜରାସନ୍ଧର ପୁତ୍ର ସହଦେବଦ୍ବାରା ସେମାନର୍କୁ ରାଜୋଚିତ ବସ୍ତ୍ରାଭୂଷଣ, ମାଳାଂଚନ୍ଦନ ଆଦି ପ୍ରଦାନ କରାଇ ପ୍ରଭୁ ସେମାନର୍ଦୁ ବିଶେଷ ସମ୍ମାନିତ କରାଇଲେ॥ ୨୫॥ ସେମାନେ ସ୍ନବାନାଦି ସାରି ବସ୍ତ୍ରାଭୂଷଣରେ ସୁସଜ୍ରିତ ହୋଇଯିବା ପରେ ଭଗବାନ

ସେମାନର୍ଦ୍ଦ ଭଲ ଭଲ ଖାଦ୍ଯଦ୍ରବ୍ଯ ଭୋଜନ କରାଇଲେ ଏବଂ ତାମୃଳ ଆଦି ବିବିଧ ପ୍ରକାର ରାଜୋଚିତ ଭୋଗ ଯୋଗାଇଦେଲେ॥ ୨୬॥ ଭଗବାନ ଏପରିଭାବରେ କାରାଗାରରୁ ମୁକ୍ତ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନିତ କଲେ ।ଏଥର

ସେମାନେ ସକଳ କ୍ଳେଶରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ତଥା କର୍ଣରେ ଜାଜ୍ସଲ୍ୟମାନ କୁଣ୍ଡଳ ପିନ୍ଧି ବର୍ଷାରତୁ ଶେଷରେ ତାରାମାନେ ଶୋଭାୟମାନ ହେଲା ପରି ଶୋଭାୟମାନ ହେଲେ ॥ ୨୭ ॥

ଶେଷରେ ଭଗବାନ ସୁବର୍ଣ ଓ ବିବିଧ ମଣିରେ ସୁସଜିତ ତଥା ଭଲ ଭଲ ଘୋଡ଼ା ଯୋଗ୍ରଵଯାଇଥୂବା ରଥମାନର୍କବରେ ସେମାନଙ୍କୁ ବସାଇଲେ ଏବଂ ମଧୁର ବାଣୀରେ ତୂପ୍ତ କରି ସେମାନର୍ଦୁ ସେମାନଙ୍କର ଦେଶକୁ ପଠାଇଦେଲେ ।॥ ୨୮ ॥ ଏପରିଭାବରେ ଉଦାରଶିରୋମଣି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହି ରାଜାମାନଙ୍କୁ ବିରାଟ ଦୁଃଖକଷ୍ଟରୁ ମୁକ୍ତ କରିଦେଲେ। ସେମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ୍କ୍ରର ରୂପ, ଗୁଣ ଓ ଲୀଳା ଚିନ୍ତନ କରି କରି ନିଜ ନିଜ ରାଜଧାନୀକୁ ଫେରିଗଲେ ॥ ୨୯ ॥ ନିଜ ନିଜ ରାଜ୍ଯକୁ ଯାଇ ସେମାନେ ପ୍ରଜାମାନବକ୍କୁ ପରମପୁରୂଷ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଖ୍ମକ୍ତର ଅଦ୍ଭୁତ କୃପା ଓ ଲୀଳାକଥା ଶୁଣାଇଲେ ଏବଂ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସାବଧାନତାର ସହିତ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଚର ଆଜ୍ଞାନୁସାରେ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୩୦ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।!ଏପରିଭାବରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଭୀମସେନର୍ଦ୍ଚ ଦ୍ବାରା ଜରାସନ୍ଧ ବଧ କରାଇଲେ ଏବଂ ଜରାସନ୍ଧର ପୁତ୍ର ସହଦେବଦ୍ବାରା ସମ୍ମାନିତ ହେବାପରେ ଭୀମ ଓ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ସଙ୍ଗଂରେ ଘେନି ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ଫେରି

ଗତ଼ା ତେ ଖାଣ୍ଡବପ୍ରସଂ ଶଙ୍ଖମନ୍‌ ଦଧୁଜିତାରୟଃ ।

ଆସିଲେ। ସେହି ବିଜୟୀ ବୀରମାନେ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥ ନିକଟରେ

ହଷିୟନ୍ତଃ ସ୍ବସୁହୃଦୋ ଦୁହ୍ଧିଦାଂଗ୍ରସୁଖାବହାଃ ॥ ୩ ୨

ପହଞ୍ଚୁ ଶଝ୍ଚଂ ବଜାଇଲେ। ଶଙ୍ଖଂନନାଦ ଶୁଣି ସେମାନରବ୍ଦ୍ଚର

ତଳୁ ଡ଼ା

ପ୍ରୀତମନସ

ଇନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସନି ବାସିନଃ ।

ମେନିରେ ମାଗଧ ଶାନ୍ତଂ ରାଜା ଗ୍ରପ୍ତମନୋରଥଃ ॥ ୩୩

ବନ୍ଧୁବର୍ଗ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ ଓ ଶତ୍ରୂମାନେ ମନଦୁଃଖ କଲେ॥ ୩୧,୩୨॥ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ରର ଲୋକେ ଆନନ୍ଦରେ ଉତ୍‌ଫୁଲୁଲୁତ ହୋଇଗଲେ । ସେମାନେ ଧରିନେଲେ ଯେ, ଜରାସନ୍ଧ ମରିଗଲା ମାନେ ଏଥର ଯୁଧୂଞ୍ଚି ର୍କାରାଜସୂୟ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୪

±+ ଦଶମ ସ୍ବୀନ୍ଧଂ +

ଅଭିବନ୍ଦ୍ୟାଥ ରାଜାନଂ ଭୀମାଜୁନଜନାଵିନାଃ। ସବିମାଶ୍ରାବୟାଞ୍ଚକ୍ରାମ୍ବନା

ଯଦନୁୂଷ୍ଚ ତମ୍‌॥ ୩୪

603

ଯଜ୍ଞ କରିବାର ସଂକଳ୍ପ ଏକପ୍ରକାରେ ପୂର୍ଣ ହୋଇଗଲା ॥ ୩୩ ॥ ଭୀମ, ଅଜୁନଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆସି ରାଜା ଯୁଧ୍ଧଣ୍ଢି ରଙ୍ଲୁ ବନ୍ଦନା

କଲେ

ଏବଂ

ଜରାସନ୍ଧକୁ ମାରିବା

ନିମନ୍ତେ

ସେମାନଙ୍କୁ ଯାହାସବୂ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା, ତାହା ବରଶ୍ରିନା କରି ଶୁଣାଇଲେ ॥ ୩୪ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପଙ୍କର ଏହ ପରମ ଅନୁଗ୍ରହ କଥା ଶୁଣି ଯୁଧୂଷ୍ଚିର ପ୍ରେମମଗ୍ନ ହୋଇଗଲେ, ତାଙ୍କ ଆଖୁରୁ ଆନନ୍ଦାଶ୍ରୁ ଝରିପଡ଼ିଲା ଏବଂ ତାର୍ଚ୍ଚ ମୁଖରୁ ବାକ୍ଯ ସୟ୍ଫୁରଣ

ନିଶମ୍ୟ ଧମିରାଜସ୍ତତ଼ କେଶବେନାନୁକକ୍ଷିତମ୍‌।

ଆନନ୍ଦାଶ୍ରୁକ ଳାଂ ମୁଞ୍ଚନ୍‌ ପ୍ରେମ୍ନା ନୋବାଚ କିଞ୍ଚନ ॥୩୫ ¦ହେଲା ନାହିଁ ॥ ୩୫ ॥ ଇତି ଝୀମଭାରବନେ ନହାତୁକାନ ପାଳମନାସୀ ସୀନିତାୟଂଂ କଣମୟଣନ କାନେ କୁମ୍ପ/କ/ରମ6ନେ ନିସଭତିତ6େେ/୫୯//୬୫ // ୭୩7 //

+++

ଅଥ ଟଗତୁଃଯପ ତତଃମାଧ୍ଯାୟାଃ ଭଗବାନର୍ଜ୍ର ଅଗ୍ରପୂଜା ଓ ଶିଶୁପାଳ ଉଦ୍ଧାର ୭୮ଖୂଳ ଜବାଚ ଏବଂ ଯୁଧ୍ଧଷ୍ଠରୋରାଜା ଜରାସନ୍ଧଂବଧ ବିଭୋଃ। କୃଷ୍ଣସ୍ଯ ଗ୍ରନୂଭାବ ତଂ ଶ୍ରୁଡ଼ା ପ୍ରୀତସ୍ତମବ୍ରବୀତ଼ ॥ ୧

ନ୍ଦୁଧ୍କଜ ଜବଚ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଜରାସନ୍ଧ ବଧର ବର୍ଣ୍ଣନା ଓ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନଙ୍କର

ଅଦ୍ଭୁତ ମହିମା ଶୁଣି ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଚିର ବିଶେଷ ପ୍ରସନ୍ନ ହେଲେ ଏବଂ ଭଗବାନର୍ଦ୍ୁ କହିଲେ-¬ ॥ ୧॥

ଧମିରାଜ ଯୁଧ୍ଧଶ୍ଵ ର କହିଲେ ହେ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦସ୍ଵରୂପ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ।ତ୍ରିଲୋକର ସ୍ବାମୀ ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଲୋକପାଳମାନେ--ସମସ୍ତେ ଆପଣଙ୍କ ଆଜ୍ଞା ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ଗ୍ରହି ରହିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଯଦି ତାହା ମିଳିଯାଏ, ତେବେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହିତ ତାହା ପାଳନ କରଚ୍ି ॥ ୨ ॥

ଯେ ସ୍ୟୁସ୍ତେଲୋକ୍ୟଗୁରବଃସବୈ ଲୋକମହେଶ୍ଵରାଃ । ହେ ଅନନ୍ତ! ଆମେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୀନହୀନ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ବହନ୍ତି ଦୁର୍ଲିଭଂଲ ବୁଧ୍ଵା ଶିରସୈବାନୁଶାସନମ୍‌ ॥ ୨ ନିଜକୁ ଭୂପତି ଓ ନରପତି ବୋଲି ଭାବୁଛୁ। ଏପରି

ସ୍ଥିତିରେ ଆମେ ସତରେ ଦଣ୍ଡର ପାତ୍ର କିନ୍ତୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର ସ ଭବାନରବିନ୍ଦାକ୍ଷୋ ଦୀନାନାମୀଶମାନି ନାମ୍‌ । ଧତ୍ତେୟନୁଶାସନଂ ଭୂମଂସ୍ତଦତ୍ଯନ୍ତବିଡ଼ମ୍ବନମ୍‌ ॥ ୩

ନ ହ୍ୟେକସ୍ଯାଦ୍ିତୀୟସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପରମାମ୍ବନଃ। କମ୍ପିଭିଵିଵିତେ ତେଜୋ ହ୍ବସତେ ଚ ଯଥା ରବେଃ ॥ ୪

କଥା ଯେ, ଆପଣ

ଆମର

ଆଜ୍ଞା ସ୍ବୀକାର କରି ତାହା

ପାଳନ କରୁଛନ୍ତି ! ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ କମଳନୟନ ଭଗବାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଏହା ହେଉଛି ମାନବୀୟ ଲୀଳାର ଅଭିନୟଂ-

ମାତ୍ର॥ ୩॥ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦୟ ଓ ଅସ୍ତ ହେଉଥୂଲେ ମଧ୍ଯ ତାର୍ସ୍ରର ତେଜ ଯେପରି କମ୍‌-ବେଶୀ ହୁଏ ନାହି, ନାନାପ୍ରକାର କର୍ମ କରି ମଧ୍ଯ ଆପଣ ସେହିପରି ଉଲୁସିତ ହୁଅନ୍ତି

ନାହି, କି ବିଷଣ୍ର ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ କାରଣ ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଅଦିତୀୟ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ପରମାମ୍ପା ॥ ୪ ॥ ହେ ଅଜେୟ ମାଧବ !

ଯେଉଁମାନବ୍କୀର “ମୁଁ ଓ ମୋର', “ତୁ ଓ ତୋର'--ଏପରି ବିକାରଯୁକ୍ତ ଭେଦବୁଦ୍ଧି ରହିଥାଥ ସେମାନେ ହେଉଛନ୍ତି

ନ ବୈ ତେଃଜିତ ଭକ୍ତାନାଂ ମମାହମିତି ମାଧବଃ । ପଶୁ। ଯେଉଁମାନେ ଆପଣଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତ, ସେମାନର୍ଜୀ ତୁଂ ତବେତି ଚ ନାନାଧୀଃ ପଶୂନାମିବ ବୈକୃତା ॥ ୫ ଚିତ୍ତରେ ଏପରି ପାଗଳାମି, ଏପରି ବିଭ୍ରାନ୍ତ ବିଗ୍ଵର କେବେ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୪

* ଶୀମଭାଗବତ +

ବି ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ ନାହିଁ। ତେଣୁ ଆପଣର୍କ୍ରର ବା ଏପରି

ଭୀଖୂଳ ଜଚାଚ ଇତ୍ୟୁକ୍ଟା ଯଜ୍ଞିୟେ କାଳେ ବବ୍ରେ ଯୁକ୍ତାନ୍‌ ସ ରଡ଼ିଜଃ ।

କୃଷ୍ଣାନୁମୋଦିତଃ ପାଥୌ ବ୍ରାହୃଣାନ୍‌ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ ॥ ୬

ବିଗ୍ବର ଜାତ ହେବ କିପରି ।! (ତେଣୁ ଆପଣ ଯାହା କିଛି କରନ୍ତି, ତାହା ଲୀଳା ଭିନ୍ନ ଅନ୍ଯ କିଛି ନୂହେଁ ) ॥ ୫ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ!

ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧ୍ଧଷ୍ତିର ଏପରି କହିଲେ ଏବଂ ଯଜ୍ଞ ନିମନ୍ତେ

ଦ୍ବୈପାୟନୌ ଭରଦ୍ବାଜଃ ସୁମନ୍ତୁଗୌତମୋଃସିତଃ ।

ଉପଯୁକ୍ତ ଶୁଭସମୟ ହୋଇଯିବା କ୍ଷଣି ଶ୍ରୀକୃସ୍ପଙ୍କ ଅନୂମତି

ବସିଷ୍ଟ ଶ୍ୟୟବନଃ କଣ୍ୋ ମୈତ୍ରେୟଃ କ ବଷସ୍ତିତଃ ॥ ୭

ନେଇ ଯଜ୍ଞକର୍ମରେ ନିପୁଣ ବେଦବାଦୀ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନର୍କୁ ପୁରୋହିତ, ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ୟ ଆଦିରୂପରେ ବରଣ କଲେ।॥ ୬ ॥

ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରୋ ବାମଦେବଃ ସୁମତିଜୈମିନିଃ କ୍ରତୁଃ।

ସେମାନର୍ବ୍ଧର ନାମ ହେଉଛି- ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଦ଼େପାୟନ ବ୍ୟାସଦେବ,

ପୈଳଃ ପରାଶରୋ ଗଟୋ ବୈଶମ୍ପାୟନ ଏବ ଚ॥

୮

ଭରଦ୍ବାଜ, ସୁମନ୍ତୁ। ଗୌତମ, ଅସିତ, ବସିଷ୍ଠା, ଚ୍ଯବନ, କଣ୍ନ, ମୈତ୍ରେୟ, କବଷ, ତ୍ରିତ, ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଚ ବାମଦେବ,

ସୁମତି, ଜୈମିନି, କତୁ, ପୈଳ, ପରାଶର, ଗର୍ଟ, ବୈଶାମ୍ଚାୟନ, ଅଥବା କଶ୍ୟପୋ ଧୌମ୍ୟୋ ରାମୋ ଭାଗିବ ଆସୁରିଃ । ଅଥର୍ବା, କଶ୍ଯପ୍‌ ଧୌମ୍ଯ, ପରଶୁରାମ, ଶୁକ୍ରାଗ୍ବର୍ଯ୍ଯ, ବୀତିହୋତ୍ରୋ ମଧୁଚ୍ଛନ୍ଦା ବୀରସେନୋଃକୃ ତବ୍ରଣଃ ॥ ୯ ଆସୁରି, ବୀତିହୋତ୍ର, ମଧୁଚକ୍ଛନ୍ଦ୍ରା ବୀରସେନ ଓ ଅକୂତଉପହୂତାସ୍ତଥା ଗ୍ବନ୍ୟେ ଦ୍ରୋଣଭୀଷ୍ମକୂ ପାଦୟଃ । ଧୂତରାଷ୍ଟରଃ ସହସୁତୋ

ବିଦୁରଶ୍ଛତ ମହାମତିଃ॥ ୧୦

ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ କ୍ଷତ୍ରିୟା ବୈଶ୍ୟାଃ ଶୃଦ୍ରା ଯଜ୍ଞଦି ଦୃକ୍ଷବଃ । ତତ୍ରେୟୁଃ ସବିରାଜାନୋ ରାଜ୍ଞାଂ ପ୍ରକୃତୟୋ ନୂପ ॥ ୧୧ ତତସ୍ତେ ଦେବଯଜନ ବ୍ରାହ୍ମ ଣାଃ ସ୍ବଣ୍ଡ୍ବ ଲାଙ୍ଗଂଳୈଃ । କୃଷ୍ଟ୍କା ତତ୍ରଯଥାମ୍ନାୟ ଦୀକ୍ଷୟାଞ୍ଚକ୍ତିରେ ନୃପମ୍‌ ॥ ୧୨

ହେଁମାଃ କିଳୋପକରଣା ବରୁଣସ୍ୟ ଯଥା ପୁରା। ଇନ୍ଦ୍ରାଦୟୋ ଲୋକପାଳା ବିରିଞ୍ଚଉଭବସଂଯୁତାଃ ॥ ୧୩ ସଗଣାଃ

ମୁନୟୋ

ସିଦ୍ଦଗନ୍ଧବି

ଯକ୍ଷରକ୍ଷାଂସି

ବିଦ୍ଯାଧରମହୋରଗାଃ।

ଖଗକିନ୍ତରଗ୍ରରଣାଃ ॥ ୧୪

ବ୍ରଣ ॥ ୭-୯ ॥ ଏମାନଙ୍କ ଛଡ଼ା ଦ୍ରୋଣାଗ୍ବର୍ଯ୍ୟ, ଭୀଷ୍ମପିତାମହ, କୃପାଗ୍ବର୍ଯ୍ୟକ ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ତାଙ୍କର ଦୁର୍ଯ୍ଯୋଧନାଦି ପୁତ୍ରଗଣ ଓ ମହାମତି ବିଦୁର ଆଦିର୍ଦ୍ ମଧ୍ଯ ଯୁଧୂଷ୍ଠିର ଡକାଇଲେ॥ ୧୦॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ଦେଖୁବା ନିମନ୍ତେ ଦେଶର

ମନ୍ତ୍ରୀଗଣ ତଥା କର୍ମଗ୍ରରୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ ବୈଶ୍ଯ, ଶୂଦ୍ର କସମସ୍ତେ ସେଠାକୁ ଆସିଲେ॥ ୧୧॥ ପୁରୋହିତ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ସୁବଣ୍ଣ୍ର ଲଙ୍ଗଂଳରେ ଯଜ୍ଞଭୂମି ହଳ କରି ଯୁଧୁୂଷ୍ଠ ରରୁ ଶାସ୍ତ୍ରବିଧ୍ଧ ଅନୁସାରେ ଯଜ୍ଞଦୀକ୍ଷା ଦେଲେ॥ ୧୨॥ ପ୍ରାଚୀନକାଳରେ ବରୁଣଦେବତାବ୍ଚ୍ଵ

ଯଜ୍ଞରେ ଯେପରି ସମସ୍ତ ଯଜ୍ଞପାତ୍ର ସୁବର୍ଶ୍ରେ ଗଢ଼ା ଯାଇଥୁଲା, ଯୁଧୁଷ ରୀର ଏହି ଯଜ୍ଞରେ ସେହିପରି ପାତ୍ରସବୁ

ସୁବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ମିତ ଥୂଲା। ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନ ମହାରାଜ ଯୁଧୁୂଷ୍ଠି ରଙ୍ଚଵ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପାଇ ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବ, ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଲୋକପାଳ,

ମେନିରେ କୃଷ୍ଣଭକ୍ତସ୍ଯ ସୂପପନ୍ନମବିସ୍ମିତାଃ। ଅଯାଜୟନ୍ବ ମହାରାଜଂ ଯାଜକା ଦେବବଵିସଃ। ରାଜସୂୟେନ ବିଧୃ୍ବତୃ ପ୍ରାଚେତସମିବାମରାଃ ॥| ୧୬

ନିଜ

ନିଜର ଗଣମାନର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ସିଦ୍ଧ ଓ ଗନ୍ଧର୍ବ, ବିଦ୍ଯାଧର, ନାଗ, ମୁନି, ଯକ୍ଷ, ରାକ୍ଷସ, ପକ୍ଷୀ, କିନ୍ନର, ଗ୍ଵରଣ, ବଡ଼ ବଡ଼

ରାଜାନଶ୍ୃ ସମାହୂତା ରାଜପନ୍ନଯଶ୍ଟ ସଵିଶଃ। ରାଜସୂୟଂ ସମୀୟୁଃ ସ୍ମ ରାଜ୍ଞଃ ପାଣ୍ଠୁସୁତସ୍ୟ ବୈ ॥ ୧୫

ସବୁ ରାଜା, ସେମାନର୍ଚ୍ଚର

ରାଜା

ଓ

ହେଲେ॥ ୧୩-୧୫॥

ରାଣୀ--ସମସ୍ତେ

ଆସି

ଉପସ୍ଥିତ

ସମସ୍ତେ ବିନା ଦୁିଧାରେ ସ୍ବୀକାର

କଲେ ଯେ, ଯୁଧୂଷ୍ଟିର ହିଁ ବାସ୍ତବରେ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ କରିବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ; କାରଣ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚର ଭକ୍ତକ୍କ୍ଚ ନିମନ୍ତେ

ଏପରି କରିବାଟା କିଛି ବଡ଼ କଥା ନୁହେଁ। ପୂର୍ବକାଳରେ ଦେବତାମାନେ ଯେପରି ବରୁଣଙ୍କୀ ଦ୍ବାରା ଯଜ୍ଞ କରାଇଥୂୁଲେ, ଦେବତାମାନର୍କ୍ଚ ପରି ତେଜସ୍ଵୀ ଯାଜକମାନେ

ସେହିପରି

ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠିରଚ୍ଚ ଦ୍ବାରା ବିଧୂୂପୂର୍ବକ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୪

#₹ଦଶମ

ସୌତ୍ୟେଃ ହନ୍ୟବନୀପାଳୋ ଯାଜକାନ୍‌ ସଦସମ୍ପତୀନ୍‌ ।

ଅପୂଜୟଟଚ୍‌ ମହାଭାଗାନ୍‌ ଯଥାବତ଼ ସୁସମାହିତଃ ॥ ୧୭

ସଦସ୍ୟାଗ୍ର୍ୟାହିଣାହିଂ ବୈ ବିମ୍ପଶନ୍ତଃ ସଭାସଦଃ। ନାଧ୍ୟଗଜ୍ରନ୍ତ୍ନୈକାନ୍ତ୍ୟାଡ଼ ସହଦେବସ୍ତଦାବ୍ରବୀତ଼ ॥ ୧୮

ଅହିତି ହ୍ୟବ୍ୟୁତଃ ଶ୍ରୈଷ୍ଠ୍ୟ” ଭଗବାନ୍‌ ସାତୃତାଂ ପତିଃ । ଏଷ ବୈ ଦେବତାଃ ସବା ଦେଶକାଳଧନାଦୟଃ || ୧୯

ଯଦାମ୍ପବକମିଦଂ ବିଶ୍ବଂ କ୍ରତବଶ୍ଡ ଯଦାମ୍ବୂକାଃ। ଅଗ୍ନିରାହୃତୟୋ ମନ୍ସ୍ାଃ ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗଶ୍ଡ ଯ୍୍ପରଃ ॥ ୨୦

ଏକ ଏବାଦିତୀୟୋଃ ସାବୈତଦାମ୍ବ୍ୟୁମିଦଂ ଜଗତ୍ବ । ଆତ୍ମୂନା ମ଼୍ାଶ୍ରୟଃ ସଭ୍ୟାଃ ସୂଜତ୍ୟବତି ହନ୍ତ୍ଯଜଃ ॥ ୨ ୧

605

ସ୍କନ୍ଧ¥+

କରାଇଲେ ॥ ୧୬॥ ସୋମଲତାରୁ ରସ କାଢ଼ିବା ଦିନ ମହାରାଜ ଯୁଧ୍ଧର୍ଚିର ନିଜର ପରମ ଭାଗ୍ୟବାନ୍‌ ଯାଜକ ଓ

ଯଜ୍ଞକର୍ମରେ ରହିଯାଉଥୁବା ତୂଟିପ୍ରମାଦ ଦର୍ଶାଇବାକୁ ଆସିଥୁବା

ପୁସ୍ତକାଗ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକମାନକ୍ଵୂ ବଡ଼ ନିଷ୍ଠାର ସହିତ ବିଧ୍ୂପୂର୍ବକ ପୂଜା କଲେ॥ ୧୭॥ ତା'ପରେ

ଉପସ୍ଥିତ

ସଭାସଦ୍‌ମାନେ

କାହାକୁ

ଅଗ୍ରପୂଜ୍ୟ କରାଯିବ, ସେହି ବିଷୟ ବିଗ୍ରର ବିମଶ କରିବା ବହୁ ଲୋକର୍ବ୍ଧର

କରିଦେଲେ।

ଆରମ୍ଭ

ବହୁ ମତ।

ତେଣୁ ସର୍ବସମ୍ମତିରେ ଏ ବିଷୟ ସ୍ଥିର କରାଯାଇ ପାରିଲା ନାହିଁ। ଶେଷରେ ସହଦେବ କହିଲେ-¬॥ ୧୮ ॥ “ଯଦୁବଂଶଶିରୋମଣି ଭକ୍ତବସଳ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ସଦସ୍ଯମାନର୍କ୍ର ମଧ୍ଯରେ ସବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସେ ହିଁ ଅଗ୍ରପୂଜ୍ଯ ହେବାର ଉପଯୁକ୍ତ ପାତ୍ର। ସେ ହିଁ ସକଳ ଦେବତାର୍ଚ୍ଚ ରୂପରେ ବିଦ୍ଯମାନ; ତା”ଛଡ଼ା ଦେଶ, କାଳ, ଧନ ଆଦି ଯେତେସବୁ ବସ୍ତୁ ରହିଛି, ସେହି ସକଳ ବଧସ୍ତୁରୂପରେ ମଧ୍ଯ ସେ ହିଁ ବିଦ୍ଯମାନ ॥ ୧୯ ॥ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ହେଉଛି

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ରୂପ ।ସମସ୍ତ ଯଜ୍ଞ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣସ୍ଵରୂପ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ଅଗ୍ନି ଆହୁତି ଓ ମନ୍ତ୍ବରୂପରେ ଅଛନ୍ତି। ଜ୍ଞାନମାର୍ଟ ହେଉ ବା କର୍ମମାର୍ଟ ହେଉ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ

ପାଇବା ହିଁ ହେଉଛି ଉଭୟ ମାର୍ଟର ଲକ୍ଷ୍ଯ॥ ୨୦॥ ହେ ସଭାସଦ୍‌ଗଣ।! ମୁଁ କେତେ ବା ବର୍ଶ୍ରନା କରିବି! ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହେଉଛନ୍ତି ଅଖଣ୍ଡ ଶୁଦ୍ଧ ଅଦ୍ରିତୀୟ ବ୍ରହ୍ମ;

ଏହି ସମସ୍ତ ଜଗତ୍‌ ହେଉଛି ତାଙ୍କରି ସ୍ବରୂପ। ସେ ସର୍ବଦା

ବିବିଧାନୀହ କମାଣି ଜନୟନ୍ବ ଯଦବେକ୍ଷୟା। ଭହତେ ଯଦୟଂ ସବିଃ ଶ୍ରେୟୋ ଧମାଦିଲକ୍ଷଣମ୍‌ ॥ ୨୨

ଆମ୍ୂସ୍ତିତ ଏବଂ ଜନ୍ମ, ଅସ୍ତିତୃ ବୃଦ୍ଧି

ଆଦିଛଅ ପ୍ରକାର

ଭାବବିକାରରୁ ରହିତ ।ସେ ଆପଣା ଇଚ୍ଜାରେ ହିଁ ଜଗତର ସୃଷ୍ଟ, ସ୍ତିତି ଓସଂହାର କରନ୍ତି ॥ ୨୧ ॥ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ୍ନ ଅନୁଗ୍ରହରୁ ହିଁ ଜଗତର ସମସ୍ତେ ନାନା ପ୍ରକାର କର୍ମ ଅନୂଷ୍ଟାନ କରି

ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ କାମ ଓ ମୋକ୍ଷରୂପୀ ପୁରୁଷାର୍ଥ ସମ୍ପାଦନ

ତସ୍ମାତ୍‌ କୃଷ୍ଣାୟ ମହତେ ଦୀୟତାଂ ପରମାହିଣମ୍‌। ଏବଂ ଚେତ଼ବ ସବିଭୂତାନାମାମ୍ସନଶ୍ଳାହଣଂ ଭବେତ଼॥ ୨୩

କରୁଛନ୍ତି॥

୨୨॥ ତେଣୁ ସମସ୍ତଙ୍କ ଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁଅଗ୍ରପୂଜା ପାଇବାର ଯୋଗ୍ଯ। ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ

ସମସ୍ତ

ପ୍ରାଣୀଙ୍କର

ତଥା

ନିଜର

ବି ପୂଜା

ହୋଇଯାଏ॥ ୨୩॥ ଯେ ସର୍ବଜନ ହିତରେ ଦାନଧର୍ମ

ସବିଭୂତାମ୍ବଭୂତାୟ

କୃଷ୍ଠାୟାନନ୍ୟଦଶ୍ଶିନେ।

ଦେୟଂ ଶାନ୍ତାୟ ପୂର୍ଣାୟ ଦତ୍ତସ୍ଯାନନ୍ତ୍ଯମିଳ୍ଛତା ॥ ୨୪

କରିବାକୁ ଗ୍ବହାନ୍ତି।

ସେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀକ୍କର ତଥା ସବୁ

ପଦାର୍ଥର ଅନ୍ତରାମ୍ରା) ଭେଦଭାବଶୂନ୍ଯକ ପରମଶାନ୍ତ ଓ ପରିପୂର୍ଣ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ହିଁଦାନ କରିବା ଉଚିତ।”॥ ୨୪॥

ହେ

ପରୀକ୍ଷିତ ।ସହଦେବ

ତ

ଭଗବାନର୍କ୍ର ମହିମା ଓ ପ୍ରଭାବ ଜାଣିଥୂଲେ; ତେଣୁ ସେ

ଇତ୍ୟୁକ୍ସ୍‌ା ସହଦେବୋଃ ଭୂତ୍‌ ତୃଷ୍ଠୀଂ କୃଷ୍ଫାନୁଭାବବିତ୍‌ ।

ତତ୍ଚୁଡ଼ା ତୁଷ୍ଟୁବୁଃ ସବୈ ସାଧୁ ସାଧ୍ଵିତି ସତ୍ତମାଃ॥ ୨୫

ଏତିକି କହି ବୁପ୍‌ ହୋଇଗଲେ । ସେତେବେଳେ ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧ୍ବଷ୍ତିରକ୍ଚଯଜ୍ଞସଭାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥୂବା ସବୁ ସତ୍‌ପୁରୂଷ ସହଦେବଜ୍କର କଥାକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଏକସ୍ବରରେ

606

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭ ୪

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×*

ଶ୍ରୁତ଼ା ଦ୍ଵିଜେରିତଂ ରାଜା ଜ୍ଞାତ଼ା ହାଦିଂ ସଭାସଦାମ୍‌। ସମହିୟତ୍ତୃଷୀକେଶଂ

ପ୍ରୀତଃ

ପ୍ରଣୟବିହ୍ବଳଃ॥ ୨୬

କହିଉଠିଲେ, “ଠିକ୍‌ କହିଛ ! ଅତି ଉତ୍ତମ ମତ !'' || ୨୫ | ବ୍ରାହମଣମାନନ୍କର ଏଭଳି ଅନୁମୋଦନ ଶୁଣି ଏବଂ

ସଭାସଦ୍‌ମାନଗ୍ଗ୍ର ଅଭିପ୍ରାୟ ଜାଣିପାରି ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠିର

ଆନନ୍ଦରେ ବିହମଳ ହୋଇଗଲେ। ସେ ହଷିତ ମନରେ ତତ୍‌ପାଦାବବନିଜ୍ୟାପଃ ଶିରସା ଲୋକପାବନୀଃ ।

ସଭାକ୍ଷ୍ୟଃ ସାନୁଜାମାତ୍ୟଃ ସକୁଟୁମ୍ବୋଃବହନଚ୍‌ ମୁଦା ॥ ୨୭

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମାକ୍କୁ ପୂଜା କଲେ ॥ ୨୬॥ ନିଜର ପନ୍ନୀ, ଭାଇ, ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ କୁଟୁମ୍ବଲୋକ୍ଚ ସହିତ ସେ ଆନନ୍ଦର ସହିତ ଭଗବାନଙ୍କର ପାଦ ଧୋଇଦେଲେ ଏବଂ ସେହି

ବାସୋଭିଃ ପୀତକୌଶେୟେତ୍ଭୂଷଣୈଶ୍ଝ ମହାଧନୈଃ । ଅହିୟିତ଼ାଶ୍ରୁପୂଷ୍ଠାକ୍ଷୋ ନାଶକତ଼ ସମବେକ୍ଷିତୁମ୍‌ ॥ ୨୮

ପାଦପଦୂରର ଲୋକପାବନ ଜଳ ନିଜ ମୁଣ୍ଡରେ ବୋଳିଲେ॥ ୨୭॥ ସେ ଭଗବାନକୁ ସୁନ୍ଦର ପୀତବସ୍ତ୍ର ଓ ବହୁମୂଲ୍ୟ ଆଭୂଷଣ ସମର୍ପଣ କଲେ। ସେ ଏହି ପୂଜା କରିବାବେଳେ ତାଙ୍କର ନେତ୍ରଯୁଗଳ ପ୍ରେମ ଓ ଆନନ୍ଦର ଅଶ୍ରୁରେ ଏପରି ଛଳଛଳ ହୋଇଗଲା ଯେ, ସେ ଭଗବାନକରୁ

ଇତ୍ର୍' ସଭାଜିତଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ସବୈ ପ୍ରାଞ୍ଜଳୟୋ ଜନାଃ ।

ଯଜ୍ଞସଭାରେ ଉପସ୍ରିତ ଥିବା ସମସ୍ତେ କର ଯୋଡ଼ି ନମୋ ନମଃ ! ଜୟ-ଜୟ!' ନାଦ କରି ପ୍ରଭୁଙ୍ଦୁ ନମସ୍କାର

ନମୋ ଜୟେତି ନେମୁସ୍ତ' ନିପେତୁଃ ପୁଷ୍କାବୃଷ୍ଟାୟଃ ॥ ୨ ୯

ଜଣାଇଲେ। ସେତେବେଳେ ଆକାଶରୁ ସ୍ବତଃ ପୁଷ୍କାବୃଷ୍ଟ

ଇତ୍ରୁ ନିଶମ୍ୟ ଦମଘୋଷସୁତଃ ସ୍ବପୀଠା-

ଦୁତ୍ରାୟ

କୃଷ୍ଣଗୁଣବଣ୍ଛି ନଜାତମନ୍ଯୁଃ ।

ଭଲରୂପେ ଗ୍ବହିଁ ବି ପାରିଲେ ନାହିଁ ॥ ୨୮ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏପରି ପୂଜିତ ଓ ସତ୍‌କୃତ ହେବାର ଦେଖୁ,

ହେବାକୁ ଲାଗିଲା ॥ ୨୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ଶିଶୁପାଳ ତା'ର ଆସନରେ ବସି ଏସବୁ ଘଟଣା ଦେଖୁଥାଏ ।ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଚ୍ଗ୍ଜର ଯଶୋଗାନ ଶୁଣି ସେ ଖୁବ୍‌ ରାଗିଗଲା। ସେ ଉଠି ଠିଆ ହୋଇପଡ଼ିଲା

ଏବଂ ବଡ଼ ଅସହିଷ୍ଫପୁ ହୋଇ,

ନିର୍ଭୀକଭାବରେ

ହାତ

ଉତ୍ବକ୍ଷିପ୍ଯ ବାହୁମିଦମାହ ସଦସ୍ଯମଷୀ ସଂଶ୍ରାବୟନ୍‌ ଭଗବତେ ପରୁଷାଣ୍ୟଭୀତଃ ॥ ୩୦

ଉଠାଇ, ଭଗବାନ ଶୁଣି ପାରିଲାଭଳି କଠୋର ଶବ୍ଦରେ କହିଲା ॥ ୩୦॥ “ହେ ସଭାସଦ୍‌ଗଣ । ବେଦଗଣ

ଭଶୋ ଦୁରତ୍ୟୟଃ କାଳ ଇତି ସତ୍ୟବତୀ ଶ୍ରୁତିଃ । ବୃଦ୍ଧାନାମପି ଯଦ଼ ବୁଦ୍ଧିବାଳବାକ୍ୟୈର୍ବିଭି ଦ୍ୟତେ ॥ ୩୧

ସତ୍ଯ। ଲକ୍ଷେ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ମଧ୍ଯ, କାଳକୁ କେହି ଅଟକାଇ ରଖୁ ପାରେନା; ସେ ତାର କାମ କରିଗ୍ରଲେ। ଏ କଥାର ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ପ୍ରମାଣ ଏଠାରେ ମିଳିଗଲା । ଏଠାରେ ପିଲାଚ୍ଚ କଥାରେ ପଡ଼ି ବଡ଼ ବଡ଼ ବୟୋବୂଦ୍ଧ ଓ ଜ୍ଞାନବୃଦ୍ଧମାନର୍କର ମଧ୍ୟ ବୁଦ୍ଧି ଭ୍ରମିତ ହୋଇଗଲା ॥ ୩୧ ॥ କିନ୍ତୁ ମୋର ମତ ଯେ, ଅଗ୍ରପୂଜାର ଯୋଗ୍ୟପାତ୍ର ବାଛିବାକୁ

ଯୂୟଂ ପାତ୍ରବିଦାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠା ମା ମନ୍ଦ୍ବ“ ବାଳଭାଷିତମ୍‌ |

କାଳ ହିଁ ଭଶ୍ଵର” ବୋଲି ଯାହା କହିଛନ୍ତି, ତାହା ସମ୍ପୂର୍ଣ

ଆପଣମାନେ

ସର୍ବଥା ସମର୍ଥ। ତେଣୁ ହେ

ସଭାର

ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକଗଣ ! 'କୃଦ୍ଫ ହିଁ ଅଗ୍ରପୂଜାର ଯୋଗ୍ଯ” ବୋଲି

ସଦସମ୍ପତୟଃ ସବୈ କୃଣ୍ଫଣ୍ରୋ ଯତୃ ସମ୍ମତୋଃହଣେ ॥ ୩ ୨ ସହଦେବ ଯାହା କହିଲା, ଆପଣମାନେ ତାହା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ। ୩୨॥ ଏଠାରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ତପସ୍ଵୀ, ବିଦ଼ାନ୍‌, ବ୍ରତଧାରୀ, ଜ୍ଞାନଦ୍ାରା ନିଜର ସମସ୍ତ ପାପତାପ

ନାଶ କରିଥୁବା ବ୍ଯକ୍ତି ପରମଜ୍ଞାନୀ ପରମଷ୍ଚି, ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠ ପୁରୁଷ ଆଦି ଉପସ୍ଥିତ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ କି ବଡ଼ ପରମଷ୍ୀନ୍‌ ବ୍ରହ୍ୁନିଷ୍ଠାନ୍‌ ଲୋକପାଳୈଶ୍ୃ ପୂଜିତାନ୍‌ ॥୩୩ । ବଡ଼ ଲୋକପାଳମାନେ ବି ପୃଜା କରନ୍ତି॥ ୩୩॥ ତପୋବିଦ୍ଯାବ୍ରତଧରାଟ୍ବ ଜ୍ଞାନବିଧ୍ଵସ୍ତକଳୃ ଷାନ୍‌ ।

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୪

+ ଦଶମ

607

ସ୍କୀନ୍ଧଂ+

ସଦସ୍ଫତୀନତିକ୍ରମ୍ୟ ଗୋପାଳଃ କୁଳପାଂସନଃ।

ଯଜ୍ଞର ଦୋଷଡ଼ୂଟି ଦର୍ଶାଇବା ନିମନ୍ତେ ଆସିଥୁବା ସେହିସବୁ

ଯଥା କାକଃ ପୁରୋଡାଶଂ ସପକ୍ଷ୍ୟାଂ କଥମଛିତି ॥ ୩୪

ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକମାନଙ୍କୁ ହେୟଜ୍ଞାନ କରି ଏହି କୁଳକଳଙ୍ବ ଗଉଡ଼ଟା ଭଲା କିପରି ଅଗ୍ରପୂଜ୍ଯ ହୋଇ ପାରିବ ୮ କଣ କୁଆ କେବେ ଯଜ୍ଞର ପୁରୋଡ଼ାଶର ଅଧ୍ୀଧକାରୀ ହୋଇପାରେ! ॥ ୩୪ ॥ ଏ ଲୋକଟାର ନା ଅଛି ଜାତି, ନା ଆଶ୍ରମ। ଇଏ ଉଚ୍ଚକୁଳରେ ମଧ୍ଯ ଜନ୍ମ ହୋଇନାହି।

ବଣ୍ଠାଶ୍ରମକୁଳାପେତଃ ସବିଧମିବହିଷ୍ଟୃତଃ । ସ୍ବୈରବତ୍ତୀ ଗୁଣୈହୀନଃ ସପକ୍ଷ୍ୟାଂ କଥମହିତି ॥ ୩୫

ଇଏ ସକଳ ଧର୍ମରୁ ବାହାର।

ଏ ଲୋକଟା ବେଦ ଓ

ଲୋକମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉଲୁଂଘନ କରି ମନଇଚ଼଼ା ଆଚରଣ କରେ। ଏହାଠାରେ ଗୁଣ ବୋଲି କିଛି ନାହିଁ। ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ଏଲୋକ କିପରି ଅଗ୍ରପୂଜାର ଯୋଗ୍ଯ ହେବ,

ଯଯାତିନୈଷାଂ ହି କୁଳଂ ଶପ୍ତଂ ସଭିବିହିଷ୍ଟୃତମ୍‌।

ବୃଥାପାନରତଂ ଶଶ୍ଵତ୍ ସପକ୍ଷ୍ୟାଂ କଥମହିତି ॥ ୩୬

କହନ୍ତୁ ତ ? ॥୩୫॥ ଆପଣମାନେ ଜାଣନ୍ତି ଯେ, ରାଜା ଯଯାତି ଏହାର ବଂଶକୁ ଅଭିଶାପ ଦେଇଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସଜ୍ଜନମାନେ ଏହାର ବଂଶକୁ ବର୍ଜନ କରିଦେଇଛନ୍ତି। ପୁଣି ଏମାନେ ସମସ୍ତେ ଅଯଥା ମଦ୍ଯପାନରେ ଆସକ୍ତ। ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ଏ କିପରି ଅଗ୍ରପୂଜ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ୨

ବ୍ରହ୍ମଷିସେବିତାନ୍‌ ଦେଶାନ୍‌ ହିଡ଼ୈତେଃ ବ୍ରହୁବଝିସମ୍‌ । ସମୁଦ୍ରଂ ଦୁଗିମାଶ୍ରିତ୍ୟ ବାଧନ୍ତେ ଦସ୍ୟବଃ ପ୍ରଜାଃ ॥ ୩୭

॥ ୩୬ ॥ ଏମାନେ ସମସ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମଷ୍ିମାନେ ନିବାସ କରୁଥୁବା ମଥୁରା ଆଦି ଦେଶ ପରିତ୍ଯାଗ କରି ସମୁଦ୍ର ମଝିରେ, ବେଦଚର୍ଚ୍ଚାଶୂନ୍ଯ ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟିଏ କିଲା ଗଢ଼ି ସେଠାରେ

ରହୁଛନ୍ତି। ଏମାନେ ଯେତେବେଳେ ସେଠାରୁ ବାହାରନ୍ତି, ଏବମାଦୀନ୍ଯଭଦ୍ରାଣି

ବଭାଷେ

ନଷ୍ଟାମଙ୍ଗଳଃ।

ନୋବାଚ କିଜ୍ଚିଦୃ ଭଗବାନ୍‌ ଯଥା ସିଂହଃ ଶିବାରୁତମ୍‌ ॥ ୩୮

ସେତେବେଳେ ଏମାନେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ଡକାୟତଙ୍କ ପରି ଦୁଃଖକଷ୍ଟ ଦିଅନ୍ତି ।” ॥ ୩୭ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସତ କହିବାକୁ ଗଲେ, ଶିଶୁପାଳର ସକଳ ଶୁଭ ନଷ୍ଟ ହୋଇ ସାରିଥୂୁଲା। ତେଣୁ ସେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍ତୁ ଶୁଣାଇଲା ପରି ଆହୁରି ଅନେକ

ଭଗବନିନ୍ଦନଂ ଶୁତ଼ା ଦୁଃସହଂ ତତୃ ସଭାସଦଃ।

କଣ୍ଟୋ ପିଧାୟ ନିଜିଗ୍ନୁଃ ଶପନ୍ତଶ୍ଚେଦିପଂ ରୂଷା॥ ୩୯

ନିନ୍ଦାଂ ଭଗବତଃ ଶୁଣ୍ଵ ସ୍ତତ୍‌ ପରସ୍ୟ ଜନସ୍ୟ ବା । ତତୋ ନାପୈତି ଯଃ ସୋଏପିଯାତ୍ୟଧଃ ସୁକୃତାଲ୍ୟୁତଃ ॥ ୪୦

କଡ଼ା କଡ଼ା

କଥା କହିଗଲା। କିନ୍ତୁ ସିଂହ ଯେପରି ବିଲୁଆର 'ହୁକେ ହୋ' ଶବ୍ଦ ପ୍ରତି କାନ ଦିଏ ନାହିଁ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହିପରି ଏତେ କଥା ଶୁଣି ମଧ୍ଯ କୌଣସି ଉତ୍ତର ନ ଦେଇ ବଚୂପ୍‌ ରହିଗଲେ।॥ ୩୮ ॥ କିନ୍ତୁ ସଭାସଦମାନର୍ବ୍ବ ପକ୍ଷରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମକ୍ତର ନିନ୍ଦା ଶୁଣିବା ଅସହ୍ଯ ହୋଇଗଲା। ସେମାନଙ୍କର ମଧ୍ଯରୁ କେତେଜଣ ନିଜର କାନ ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ ଓ ତାକୁ ଗାଳି ଦେଇ ଦେଇ ସେଠାରୁ ଉଠି ବାହାରକୁ ଗ୍ବରଲିଗଲେ॥ ୩୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଯେଉଁ ଲୋକ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଚର କିମ୍ବା ଭଗବତ୍‌ ଭକ୍ତର୍କ୍ରର ନିନ୍ଦା

ଶୁଣି ସେଠାରୁ ଗ୍ରଲି ନ ଯାଆନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ଶୁଭକର୍ମ ତତଃ ପାଣ୍ଡୁସୁତାଃ କ୍ଭୁଦ୍ଧା ମସ୍ୟକେ କୟସୂଞ୍ଜୟାଃ । ଉଦାଯୁଧାଃ ସମୁତ୍ତସୁଃ ଶିଶୁପାଳଜିଘାଂସବଃ ॥ ୪୧

ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ସେମାନର୍କ୍ର ଅଧୋଗତି ହୁଏ ॥ ୪୦ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶିଶୁପାଳକୁ ମାରିଦେବା ନିମନ୍ତେ ପାଣ୍ଡବ, ମସ୍ଯଃ କେକୟ ଓ ସୂଞ୍ଜୟବଂଶୀ ରାଜାମାନେ କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କରି, ତରବାରି ଧରି ଠିଆ ହୋଇଗଲେ ॥ ୪୧॥

608

# ଶୀମଭାଗବତ ×»

ତତଶ୍ଭୈଦ୍ୟସ୍ତ୍ରସମ୍ଭାନ୍ତୋ ଜଗ୍ନହେ ଖଡ଼ଗଚମ୍ମିଣୀ। ଭଞ୍ଚିୟଚ୍‌ କୃଣ୍ଫପକ୍ଷୀୟାନ୍‌ ରାଜ୍ଞଃ ସଦସି ଭାରତ ॥ ୪ ୨

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୪

କିନ୍ତୁ ତାହା ଦେଖୁ ଶିଶୁପାଳ ଆଦୌ ଭୟ କଲା ନାହିଁ। ସେ ଆଗପଛ ବିଗ୍ଵରର ନ କରି ନିଜର ଢାଲ ତରବାରି ଧରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଫମକ୍କ ପକ୍ଷନେଇଥୁବା

ରାଜାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆହ୍ବାନ ଦେଲା ॥ ୪ ୨ ॥ ଏଭଳି

ତାବଦୁତ୍ଘାୟ ଭଗବାନ୍‌ ସ୍ଵାଟ୍‌ ନିବାକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ବୟଂ ରୁଷା। ଶିରଃ କ୍ଷୁରାନ୍ତଚକ୍ରେଣ ଜହାରାପତତୋ ରିପୋଃ ॥ ୪୩ ଶବ୍ଦଃ କୋଳାହଳୋଏ ପ୍ୟାସୀତୃ ଶିଶୁପାଳେ ହତେ ମହାନ।

ତସ୍ୟାନୁଯାୟିନୋ ଭୂପା ଦୁଦ୍ଦୁବୁଜୀବିତୈଷିଣଃ ॥ ୪୪

ଚୈଦ୍ୟଦେହେତ୍ଦ୍ରିତଂ ଜ୍ୟୋତିବାସୁଦେବମୁପାବିଶତ୍ । ପଶ୍ୟତାଂ ସବିଭୂତାନାମୁଲ୍ଲେବ ଭୁବି ଖାଜ୍ୟୁତା ॥ ୪୫ ଜନ୍ମତ୍ରୟାନୁଗୁଣିତ ବୈରସଂରବ୍ରୟା

ଧୂୟା ।

ଧ୍ୟାୟ ସ୍ତନ୍ମୟତା'ଯାତୋ ଭାବୋ ହି ଭବକାରଣମ୍‌ ॥ ୪ ୬

ରଡ଼ିଗ୍‌ଭ୍ୟଃ ସସଦସ୍ୟେଭ୍ୟୋ ଦକ୍ଷିଣାଂବିପୁଳାମଦାତ୍‌ ।

ସବାଚ୍‌ ସମ୍ପଜ୍ୟ ବିଧୂବଚ୍ଚକ୍ରେ ବଭୂଥମେକରାଟ୍‌ ॥ ୪୭

ଲଢ଼ାଇ ଝଗଡ଼ା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯିବା ଦେଖୁ ଶ୍ରୀକୃମ୍ପ ଠିଆ ହୋଇପଡ଼ିଲେ ଏବଂ ସ୍ଵପକ୍ଷୀୟ ରାଜାମାନଇୁଁ ଶାନ୍ତ କଲେ। ଶେଷରେ ସେ ନିଜେ କୋଧୂତ ହୋଇ ତୀକ୍ଷ୍ମଧାର ଚକ୍ରରେ ତାଙ୍କ ଉପରକୁ ଝପଟି ଆସିଥୁବା ଶିଶୁପାଳର ଶିରକ୍ରେଦନ କରିଦେଲେ॥ ୪୩॥ ଶିଶୁପାଳ ମରିଯିବାରୁ ସେଠାରେ କୋଳାହଳ ଖେଳିଗଲା। ତାର ଅନୁଗାମୀ ରାଜାମାନେ ନିଜ ନିଜର ପ୍ରାଣରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେଠାରୁ ପଳାଇଗଲେ ॥ ୪ ୪ ॥ ଆକାଶରୁ ଖସୁଥୁବା ଉଲ୍‌କା ଯେପରି

ଆସି ମାଟିରେ ମିଶିଯାଏ, ସମସ୍ତେ ଗ୍ବରହିଛନ୍ତି। ଶିଶୁପାଳର ଶରୀରରୁ ଗୋଟିଏ ଜ୍ୟୋତି ବାହାରିଆସି ସେହିପରି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଳ୍ନୀ ଦେହରେ ଲୀନ ହୋଇଗଲା।॥ ୪୫॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ବିଗତ ତିନିଜନ୍ମ ଧରି ଶିଶୁପାଳର ଅନ୍ତରରେ ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ପ୍ରତି ବୈରଭାବ ବଢ଼ି ଗ୍ରଲିଥୂଲା। ତେଣୁ ସେହି ବୈରଭାବରେ ଧ୍ୟାନ କରି କରି ସେ ଭଗବାନଙ୍କ

ସଙ୍ଗେ ତନ୍ମୟ ହୋଇଗଲା ଏବଂ ଭଗବାନର୍ବ୍ଦର ପାର୍ଚିଦ ହୋଇଗଲା। ସତରେ, ଜୀବକୁ ମୃତ୍ଯୁ ପରବର୍ତୀ ଗତି ମିଳିବାରେ ତାର ଭାବ ହିଁ କାରଣ ହୋଇଥାଏ ॥ ୪ ୬ ॥ ଶିଶୁପାଳର ସଦ୍‌ଗତି ହୋଇଯିବା ପରେ ଚକ୍ରବର୍ତୀ ଧର୍ମରାଜ

ଯୁଧ୍ଧଷ୍ଠିର ଯଜ୍ଞର ଆଗ୍ଵର୍ଯ୍ୟ ଓ ରତ଼ିଜମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଚୁର ଦକ୍ଷିଣା ଦେଲେ ତଥା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସତ୍‌କାର କରି ନିଜେ ବିଧୂପୂର୍ବକ

ସାଧୟିତ଼ା କ୍ରତୁଂ ରାଜ୍ଞଃ କୃଷ୍ଫୋ ଯୋଗେଶ୍ବରେଶ୍ଵରଃ ।

ଯଜ୍ଞାନ୍ତମ୍ବାନ କଲେ ॥ ୪୭ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏପରିଭାବରେ ଯୋଗେଶ୍ବଵରେଶ୍ବର

ଉବାସ କଡିଚିନ୍ମାସାନ୍‌ ସୁହୃଦୃଭିରଭିଯାଚିତଃ ॥ ୪୮

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠି ରକ୍ରରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ

ତତୋଃନୂଜ୍ଞାପ୍ୟ

ରାଜାନମନିଚ୍ଛନ୍ତମପୀଶ୍ଵରଃ।

ପୂର୍ଶ କରାଇଲେ ଓ ନିଜର ବନ୍ଦୁବାନ୍ଧବ ଓ ସୁହୃଦମାନକ୍କର ଅନୁରୋଧ ରକ୍ଷା କରି ସେଠାରେ କିଛିମାସ ରହିଗଲେ ॥ ୪୮ ॥ ତା'ପରେ ରାଜା ଯୁଧୂଶ୍ଚିରଚ୍ଚର ଇଚ୍ଛା ନ ଥିଲେ ମଧ୍ଯ

ଯଯୌ ସଭାକ୍ଷ୍ଯଃ ସାମାତ୍ଯଃ ସ୍ବପୁରଂ ଦେବକୀସୁତଃ ॥ ୪ ୯ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍ର ଅନୁମତି ନେଇ ନିଜର ରାଣୀ ଓମନ୍୍‌୍ରୀମାନର୍କୁ ଧରି ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥରୁ ଦ୍ରାରକା

ବର୍ଣ୍ଣିତଂ ତଦୁପାଖ୍ୟାନଂ ମୟା ତେ ବହୁବିସ୍ତରମ୍‌। ବୈକୁଣ୍ଠ ବାସିନୋଜିନ୍ନ ବିପ୍ରଶାପାତ୍‌ ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୫୦ ରାଜସୂୟାବଭୂଥ୍ୟେନ ସ୍କାତୋ ରାଜା ଯୁଧୂଷ୍ଠ ରଃ ।

ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରସଭାମଧ୍ୟେ

ଶୁଶୁଭେ

ସୁରରାଡିବ ॥ ୫୧

ଯାତ୍ରା କଲେ॥ ୪୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ମୁଁ ତୁମକୁ ଏହି (ଶିଶୁପାଳର ପୂବବଜନ୍ମ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଉପାଖ୍ୟାନ ବିସ୍ତୃତଭାବରେ କହିସାରିଛି। ତୂମେ (ସପ୍ତମ ସ୍କନ୍ଧରେ) ଶୁଣିସାରିଛ ଯେ, ସନକାଦି ରଷିମାନର୍କର ଅଭିଶାପରୁ ବେକୁଣ୍ଠବାସୀ ଜୟ ଓ ବିଜୟକୁ ବାରମ୍ବାର ଜନ୍ମ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ॥ ୫୦ ॥ ମହାରାଜ ଯୁଧ୍ଧଷ୍ଠିର ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ପରେ ଯଜ୍ଞାନ୍ତସ୍ନାନ କରି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ କ୍ଷତ୍ରିୟମାନଙ୍କର ସଭାରେ ଦେବରାଜ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୫]

+ ଦଶମ ସ୍ପୀନ୍ଧଂ +

609

ଇନ୍ଦ୍ରଜ୍ଚ ପରିଶୋଭାୟମାନ ହେଲେ ॥ ୫ ୧॥ ରାଜା ଯୁଧ୍୍ଚିର

ରାଜ୍ଞା ସଭାଜିତାଃ ସବେ ସୁରମାନବଖେଚରାଃ।

ଦେବତା, ମନୁଷ୍ଯ ଓ ଆକାଶଗଶ୍ରରୀମାନଙ୍ଗୁ ଯଥାଯୋଗ୍ୟ

କୃଷ୍ଣ କ୍ରତୁଂ ଚ ଶଂସନ୍ତଃ ସ୍ବଧାମାନି ଯଯୁମୁଦା ॥୫୨ ।ସଳାର କଲେ ଏବଂ ସେମାନେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଠସ୍କର ଏବଂ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞର ପ୍ରଶଂସା କରି କରି ନିଜ ନିଜ ଲୋକକୁ ଆନନ୍ଦରେ ଫେରିଗଲେ ॥ ୫୨ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସମସ୍ତେ ସୁଖୀ ହେଲେ, କିନ୍ତୁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କର ଏହି ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ

ଦୁଯ୍ଯ୍ୟୋଧନମୂତେ ପାପଂ କଳିଂ କୁରୁକୁ ଳାମୟମ୍‌ ।

ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀର ଉଳର୍ଷ ଦେଖି ଦୂର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସହିପାରିଲେ

ଯୋ ନ ସେହେ ଶ୍ରିୟଂ ସ୍ଜୀତାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଲାପାଣ୍ଡୁସୁତସ୍ୟ ତାମ୍‌। ୫୩ ।ନାହିଁ।

ସେଥୁଲେ ସ୍ଵଭାବତଃ ପାପୀ, କଳହପ୍ରିୟ ଓ

କୁରୁକୁଳର ବିନାଶକାରୀ ବିରାଟ ବ୍ଯାଧ୍ର ॥ ୫୩ ॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ୟ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍ଚ୍ଚର ଏହି ଲୀଳା ଅର୍ଥାତ୍‌ ଜରାସନ୍ଦଂ ବଧ, ବନ୍ଦୀରାଜାମାନବ୍କୀର ମୁକ୍ତି, ଶିଶୁପାଳ ବଧ ତଥା ଯଜ୍ଞାନୁଷ୍ଠାନ ଲୀଳା କୀଉ୍ତନ

ଯ ଇଦଂ କୀଉ୍ତିୟେଦ୍‌ ବିଷ୍ଠୋଃ କମି ଚୈଦ୍ୟବଧାଦିକମ୍‌|

ଚସବିପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୫୪ ¦କରନ୍ତି, ସେ ସମସ୍ତ ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୫୪ ॥ ରାଜମୋକ୍ଷଂ ବିତାନଂ ଇଜି ଖମଭାରବଠେ ମହାତଫୁଳା6୮ ପାନମହଂସଂ ଯନିତାୟଂଂ କରଣମୟଣନ ଜଜଜାର୍ତେ ଭିଖୁପାଳବଧେ ନାମ ଚିନୁ୫ଯଙଭୁତାତେ6େନେ/¿/#୦୫ // ୭୪ //

+++

ଆଧ ପଞ୍ଚଯମୃତତମାଃଧ୍ୟାୟୟ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ସମାପନ ଓ ଦୁକ୍ଯ୍ୟୋଧନର ଅପମାନ ©/6ନ/ବ/ଚ

ଅଜାତଶତ୍ରୋସ୍ତ

ଦୂଷ୍ଟ୍ା ରାଜସୃୂୟମହୋଦୟମ୍‌।

ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ ପଗ୍ନରିଲେ -¬ବ୍ରହ୍ମନ୍‌ !ଅଜାତଶତୃ

ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧ୍ଧଶ୍ଚି ରକ୍କରରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ମହୋସବ ଦେଖୁ, । ସେଠାକୁ ଆସିଥୁବା ସମସ୍ତ ମନୁଷ୍ଯ ନରପତି, ରଷିଂ,

ସବୈ ମୁମୁଦିରେ ବ୍ରହ୍ମନ୍‌ ନୂଦେବା ଯେସମାଗତାଃ ॥ ୧ ।ମୁନି, ଦେବତା ଆଦି ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ। କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଦୁକ୍ଷଯ୍ୟୋଧନଂ ବଜିୟିତ଼ା ରାଜାନଃ ସଷିୟଃ ସୁରାଃ।

କହୁଛନ୍ତି ଯେ, ସେହି ଉସବ ଦେଖୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ମନରେ ହୂଃଖ ହେଲା। ହେ ପ୍ରଭୁ! କୃପା କରି ଏହାର କାରଣ

ଇତି ଶୁତଂ ନୋ ଭଗବଂସ୍ତତ୍ର କାରଣମୁଚ୍ଯତାମ୍‌ ॥ ୨ ।୩ ୩”ମୋତେ କହବ୍ତୁ॥ ୧,୨॥

.

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଲେ --ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ତୁମର

ଭିଛିଚୁବଚ

ପିତାମହସ୍ଯ ତେ ଯଜ୍ଞେ ରାଜସୂୟେ ମହାମ୍ବନଃ।

ପିତାମହ ଯୁଧ୍ଧଷ୍ଠିର ଥୁଲେ ଜଣେ ବଡ଼ ମହାମ୍ପା। ତାଙ୍ଟ୍ରର ସ୍ନେହବନ୍ଧନରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇ ସକଳ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ରାଜସୂୟ

ଯଜ୍ଞରେ ବିଭିନ୍ନ ସେବାକାର୍ଯ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଥୂଲେ ॥ ୩॥

ବାନ୍ଧବାଃ ପରିଚର୍ଯ୍ୟାୟାଂ ତସ୍ୟାସନ୍‌ ପ୍ରେମବନ୍ଧନାଃ ॥ ୩ ।ଝମସେନ ଭୋଜନାଳୟର ବ୍ୟବସ୍ତା ଦେଖାଶୁଣା କରୁଥୂଲେ। ଦୁଯ୍ୟୋଧନ କୋଷାଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିଲେ ।ସହଦେବ ଅଭ୍ୟାଗତମାନର୍କୁ ଭୀମୋ ମହାନସାଧ୍ୟକ୍ଷୋ ଧନାଧ୍ୟକ୍ଷଃ ସୁଯୋଧନଃ। । ସ୍ପାଗତ ସତ୍‌କାର କରିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିଯୁକ୍ତ ଥୂଲେ ଏବଂ ର ପୂଜାୟା ନକୁଳୋ ସହଦେବସଧସ୍ତୁଣୁ ପୂଜାୟା ନକୁ ଦ୍ରବ୍ଯସାଧନେ ॥ ୪ ହି

ଗୁରୁଶୁଖୂଷଣେ ଜିଷ୍କୁଃ ସଃ କନକୃଦ୍ବାଃ ପାଦାବନେଜନେ।

ନକୁଳ ବିବିଧ ପ୍ରକାର ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଡ଼ କରିବା ଦାୟିତୃରେ < ର ଥିଲେ॥

୪॥ ଅର୍ଜୁନ ଗୁରୂଜନମାନର୍ଦ୍ଦର ସେବାଶୁଶୂଷା

କରୁଥ୍ୂଁଲେ ଏବଂ ସ୍ବୟଂ ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ଠି ମ୍ରର ପାଦ ଧୋଇଦେବା କାମଟିଲ୍‌ ଆଗନ୍ତୁକ ଅତିଥୁମାନସ୍ କରୁଥୁଲେ।

ପରିବେଷଣେ ଦରୁପଦଜା କଣ୍ଛୌୋ ଦାନେ ମହାମନାଃ ॥ ୫। ଦେବୀ ଦ୍ରୌପଦୀ ଖାଦ୍ୟ ପରଷିବା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥୂଲେ ଏବଂ 1832 ୩୮୦

` `୮0୭-୧ ( 377537୮ )_ 20 ^,

610

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୫

#* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×#‹

ଯୁଯୁଧାନୋ ବିକଣ୍ଫିଶ୍ଟ ହାଦିକ୍ୟୋ ବିଦୁରାଦୟଃ।

ବାହ୍ଲୀକପୁତ୍ରା ଭୂଯ୍ୟାଦ୍ୟା

ଉଦାରଶିରୋମଣି କର୍ଣ୍ଣ ମୁକ୍ତହସ୍ତରେ ଦାନ ଦେବା କର୍ମ କରୁଥୂୁଲେ ॥ ୫ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏପରିଭାବରେ ସାତ୍ୟକି,

ଯେ ଚ ସନ୍ତଝ୍ଵିନାଦୟଃ॥ ୬ ବିକର୍ଣ୍ଚ ହାର୍ଦିକ୍ଯ ବିଦୁର ପ୍ରଭୂତି ଏବଂ ଭୂରିଶ୍ରବା ଆଦି

ନିରୂପିତା ମହାଯଜ୍ଞେ ନାନାକମିସୁ ତେ ତଦା।

ବାହ୍ନୀକକ୍ପ ପୁତ୍ରମାନେ ତଥା ସନ୍ତର୍ଦନ ଆଦି ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞରେ ବିଭିନ୍ନ କର୍ମରେ ନିଯୁକ୍ତ ଥୂଲେ ।ଯାହା ଯେପରି କଲେ ମହାରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଟିର ଖୁସୀ ହେବେ ଓ

ତାଙ୍ଚ୍ଚର

ପ୍ରବର୍ିନ୍ତେ ସ୍ପ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରିୟଚିକୀଷିବଃ॥ ୭ ମଙ୍ଗଳ ହେବ, ସେମାନେ ସକଳ କର୍ମ ସେହିପରି ଭାବରେ ରତ଼ିକ୍‌ ସଦସ୍ୟବହୁବି ଛୁ

ସ୍ିଷ୍ଟେଷୁ

କରୁଥୂୁଲେ ॥ ୬,୭ ॥

ସୁହୃତ୍ତମେଷୂ ସୂନୃ ତସମହି ଣଦକ୍ଷି ଣାଭିଃ ।

ଚୈଦ୍ୟେ ଚ ସାତତୃପତେଶ୍ବରଣଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟେ

ଚକ୍ତୁସ୍ତତସ୍ତ୍ଵବଭୂଥସ୍କପନଂ

ଦ୍ଯୁନଦ୍ଯାମ୍‌ ॥ ୮

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଯଜ୍ଞର ପୁରୋହିତ, ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ଯ ଓ ବହୁଜ୍ଞ ପୁରୁଷମାନଙ୍କୁ ତଥା ନିଜର ଇଷ୍ଟକବ ମିତ୍ର ଓ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବମାନଙ୍ଗୁ ମଧୁରବଚନ, ବିବିଧପ୍ରକାର ପୂଜାସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣା ଆଦିଦେଇ ଭଲରୂପେ ସଳାର କରିବା ପରେ ତଥା ଭକ୍ତବସଳ ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ଚରଣରେ ଶିଶୁପାଳ

ଲୀନ ହୋଇଯିବା ପରେ, ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୁୟ୍ଠିର ଯଜ୍ଞାନ୍ତ

ମୂଦଙ୍ଗଂଶଙ୍ଖପଣବଧୁନ୍ଧୁଯ୍ୟାନକ ଗୋମୁଖାଃ

ସ୍ନାନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଗଙ୍ଗାନଦୀକୁ ଯିବାକୁ ବାହାରିଲେ ॥ ୮ ॥ ମୂଦଙ୍ଗଅ ଶଝ୍ଟ ଢୋଲ, ନାଗରା ଭେରୀ, ତୂରୀ, ଶିଙ୍ଗା

ବାଦିତ୍ରାଣି

ଆଦି ବିବିଧ ବାଦ୍ୟ ବାଜିଲା ॥ ୯ ॥ ନର୍ତକୀମାନେ ଝୁଲିଝୁଲି

ବିଚିତ୍ରାଣି

ନେଦୁରାବଭୂଥୋସବେ ॥ ୯

ନଉିକ୍ୟୋ ନନୃତୁହ୍ଦୁଷ୍ଟା ଗାୟକା ଯୂଥଶୋ ଜଗୁଃ । ବୀଣାବେଣୁତଳୋନ୍ନାଦସ୍ତେଷାଂ ସ ଦିବମକସ୍ଗଶତୃ ॥ ୧୦

ଆନନ୍ଦରେ ଓ ବୀଣା, ସେସବୁର ହେବାକୁ

ନାଚିଲେ। ଦଳ ଦଳ ଗାୟକ ଗୀତ ଗାଇଲେ ବଂଶୀ ତଥା ଝାଞ୍ଜ ଗିନି ଆଦି ବାଜିଲା। ତୁମୁଳ ଧ୍ବନି ସମଗ୍ର ଆକାଶରେ ପ୍ରତିଧ୍ବନିତ ଲାଗିଲା ॥ ୧୦॥ ଯଦୁ, ସୂଞ୍ଚାୟ, କାମ୍ମୋଜ,

କୁରୁ, କେକୟ ଓ କୋସଳ ଦେଶର ରାଜାମାନେ ସ୍ଵର୍ଶିହାର

ସ୍ବଳ୍ସ୍ପତୈଭିଟୈଦ୍ଭିପା ନିକ୍ଷିଯୂ ରୁକ୍ସମାଳିନଃ ॥ ୧୧

ପିନ୍ଧି ନାନାରଇଂର ଧ୍ବଜା-ପତାକା ଉଡାଇ, ସୁସଜ୍ଚିତ ଗଜାରୋହୀ, ଅଶ୍ଵାରୋହୀ୨ ରଥାରୋହୀ ଓ ପଦାତିକ ସୈନ୍ଯମାନଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ଯୁଧୂଞ୍ଚିରଚ୍ଚ୍ଚପଛରେ ପୂଥୂବୀ

ଯଦୁସୂଞ୍ଚୟକାମ୍ମବୋଜକୁ ରୁକେକୟକୋସଳାଃ

ପ୍ରକଥ୍ଷିତ କରି କରି ଗ୍ବଲିଲେ ॥ ୧୧, ୧୨ ॥ ଯଜ୍ଞର ଆଗ୍ବର୍ଯ୍ୟ, ପୁରୋହିତ ଓ ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ବହୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉଚ୍ଚସ୍ଵରରେ

ଚିତ୍ରଧ୍ଵଜପତାକାଗ୍ରୈରିଭେନ୍ଦ୍ରସ୍ୟନ୍ଦନାବିଭିଃ

।

। ବେଦମନ୍ତ୍ଵ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି କରି ଗ୍ରଲିଲେ। ଦେବତା, ୨ ୧ ॥ ସୈନ୍ୟୈକ୍ଷିଜମାନପୁରଃସରାଃ ଭୁବଂ କମ୍ପୟନ୍ତୋ ରଷି, ପିତୃପୁରୁଷ ଓ ଗନ୍ଧର୍ବମାନେ ଆକାଶରୁ ପୁଷ୍କାବୃଷ୍ଟ

ସଦସ୍ଯୟତ୍ମି ଗ୍‌ଦ଼ିଜଶ୍ରେଷ୍ଠା ବ୍ରହୁଘୋଷେଣ ଭୂୟସା।

ଦେବଷିପିତ୍ଗନ୍ଧଂବାସତୁଷ୍ଟୁବୁଃ

ପୁଷ୍କାବର୍ଷିଣଃ ॥ ୧୩

ସ୍ଵଳଙ୍ସ୍ତତା ନରା ନାକ୍ୟ୍ୟୋ ଗନ୍ଧସ୍ପଗ୍‌ଭୂଷଣାମ୍ବରୈଃ । ବିଲିମ୍ପନ୍ତ୍ୟୋଃଭିଷିଞ୍ଚନ୍ତୟୋ ବିଜହୁର୍ବିବିଧୈ ରସୈଃ ॥ ୧୪ ତୈଳଗୋରସମନ୍ଷୋଦହରି ଦ୍ରାସାନ୍ଦ୍ରକୁଜ୍କୁମୈଃ ।

ପ୍ରାଃପ୍ରଲି ଞ୍ଫଚନ୍ତ୍ୟୋବିଜହ୍ୁବାରଯୋଷିତଃ ॥ ୧୫ ପୁମ୍ଭିଲି 1832 ୮୦ ଷୌନ ₹୮୮୪- ୧ ( 3୩1୮$31 ) __ 20 8

କରି ଯୁଧୂଷ୍ଠ ରଙ୍କ୍ଵପ୍ରଶସ୍ତି ଗାନକଲେ ॥ ୧୩।॥ କନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥର ନରନାରୀ ଅତର-ପନିଅର ଲଗାଇ, ଫୁଲମାଳ ପିନ୍ଧି, ବିବିଧରଙ୍ଗର ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧି ଓ ବହୁମୂଲ୍ୟ ଆଭୂଷଣରେ ସଜିତ ହୋଇ ପରସ୍ପରକୁ ଜଳ, ତୈଳ, ଦୁଧ, ଲବଣି ଆଦି ଢାଳି ପରଘ୍ପରକୁ ଭିଜାଇ ଦେଉଥାନ୍ତି। ପରସ୍ପର ମଧ୍ଯରେ ଏସବୁ ବୋଳାବୋଳି ହୋଇ ଏବଂ ଏପରି କ୍ରୀଡ଼ା କରି କରି ସେମାନେ ଗ୍ବଲିଥାନ୍ତି॥ ୧୪ ॥ ବାରାଙ୍ଗନାମାନେ ପୁରୁଷମାନର୍କୀ ଦେହରେ ତେଲ, କ୍ଷୀର,

ସୁଗନ୍ଧିତ

ଜଳ ହଳଦୀ

ଓ କେଶର

ବୋଳିଦେଉଥାନ୍ତି

ଏବଂ ପୁରୁଷମାନେ ମଧ୍ଯ ସେମାନବକ୍ଗୁ ସେସବୁରେ ବୁଡ଼ାଇ ଦେଉଥାନ୍ତି ॥ ୧୫ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୫]

ଗୁପ୍ରା

# ଦଶମ

ସେତେବେଳେ

ନୂଭିର୍ନିରଗମନୁପଲବୁଧୁମେତଦୃ

ଦେବ୍ୟୋ ଯଥା ଦିବି ବିମାନବରୈ ନ୍ଦିଦେ ବ୍ୟଃ । ତା ମାତୁଳେୟସଖିଭିଃ ପରିଷିଚ୍ୟମାନାଃ

ସବ୍ରୀଡ଼ହାସବିକସଦୃବଦନା

ବିରେଜୁଃ ॥ ୧୬

ତା ଦେବରାନୂତ ସଖୀନ୍‌ସିଷିଚୁ ଡିତୀଭିଃ କିନ୍ତାମ୍ବରା

611

ସ୍କପୀନ୍ଧଂ¥

ବିବୃତଗାତ୍ରକୁଗ୍ନେରୁ ମଧ୍ୟାଃ ।

ଓାସୁକ୍ୟମୁକ୍ତ କବରାଜ୍ୟୟବମାନମାଲ୍ୟାଃ

କ୍ଷୋଭଂ ଦଧୁମିଳଧୂୟାଂ ରୁଚିରୈ ର୍ବିହାରୈଃ ॥ ୧୭

ସ ସମ୍ରାଡ଼ ରଥମାରୂଢଃ ସଦଶ୍ଵଂ ରୁକ୍ୁମାଳିନମ୍‌। ବ୍ଯରୋଚତ ସ୍ବପନ୍ନୀଭିଃ କ୍ବିୟାଭିଃ କ୍ରତୁରାଡିବ॥ ୧୮

ପନ୍ନୀସଯାଜାବଭୂଥ୍ୟୈଶ୍ବରିତ଼ା ତେ ତମ୍ପୃତ଼ି ଜଃ।

ଆଗ୍ଵନ୍ତଂ ସ୍ବାପୟାଞ୍ଚକ୍ଗିଙ୍ଗାୟାଂ ସହ କୃଷ୍ଠୀୟା ॥ ୧୯

ସେହି ଉସବ

ଦେଖୁବା ନିମନ୍ତେ

ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ବିମାନରେ ଚସି ବହୁସଂଖ୍ଯକ ଦେବୀ ଯେପରି ଆକାଶମାର୍ଗରେ ଆସି ରୂଣ୍ଡ ହୋଇଥାନ୍ତି, ସୈନିକମାନର୍ଚ୍ଚ ଦ୍ବାରା ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥର ବହୁ ରାଜମହିଳା ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ପାଲିକ୍ଚିରେ ପୁଅ ଭାଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବସି ଆସିଥାନ୍ତି ।ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍ଗର ମାମୁଁ ଓ ତାଙବ୍ଚ୍ରର ସଖାମାନେ ସେହିସବୁ ରାଣୀମାନଙ୍କ୍ ଉପରେ ନାନାପ୍ରକାର ରଇଂ ପକାଉଥାନ୍ତି। ତା'ଫଳରେ ସେହି ରାଣୀମାନଙ୍କର ମୁହଁ ସଲଜ୍ଚ ହସରେ ଝଲସି ଉଠୁଥାଏ ଓ

ସେମାନେ ଖୁବ୍‌ ସୁନ୍ଦର ଦେଖାଯାଉଥାନ୍ତି ॥ ୧ ୬ ॥ ସେମାନେ ରାଣୀମାନବ୍ତ୍ଚ ଉପରେ ରଙ୍ଗ ଇତ୍ୟାଦି ଢାଳୁଥିବାରୁ, ରାଣୀମାନଙ୍କରର ଲୁଗାପଟା ଓଦା ହୋଇ ଦେହରେ ଜଡ଼ି ଯାଇଥାଏ । ସେହି ରାଣୀମାନେ ମଧ୍ୟ ପିଚକାରୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପାତ୍ରରେ

ରଙ୍ଗଂପାଣି

ଆଣି

ନିଜର

ଦିଅର ଓ ତାଙ୍କ

ସାଥୀମାନଙ୍କୀ ଉପରେ ପକାଉଥାନ୍ତି ।ପ୍ରେମଭରା ଉଛୁକତା ହେତୁ ସେମାନର୍କର ବେଣୀ ଓ ଜୁଡ଼ା ଢିଲା ହୋଇ ଫିଟି ଯାଉଥାଏ ଏବଂ ସେଥୂରେ ଖୋସା ଯାଇଥୁୂବା ଫୁଲ ଖସି ପଡ଼ୁଥାଏ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।! ସେମାନର୍ଦ୍ବର ସେହି ପବିତ୍ର ଓ ମନୋହର ବିହାର ଦେଖୁ ମଳିନମନା ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ଚିତ୍ତ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇ ଉଠୂଥାଏ ଓ କାମାସକ୍ତ ହୋଇ ଯାଉଥାଏ ॥ ୧୭ ॥

ଚକ୍ରବର୍ତୀ ରାଜା ଯୁଧୂଷ୍ଚିର ଦ୍ରୌପଦୀ ଆଦି ରାଣୀମାନର୍ବ୍ୀ ସହିତ ସୁନ୍ଦର ଅଶ୍ଵଯୁକ୍ତ ଓ ସ୍ବଣ୍ତ୍ରହାରରେ ସୁସଜ୍ରିତ ରଥରେ ବସି ଏପରି ଶୋଭାୟମାନ ହେଉଥାନ୍ତି ଯେ, ଦେଖୂ ମନେ

ହେଉଥାଏ, ସ୍ବୟଂ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ମୂର୍ତ୍ରିମାନ ହୋଇ ପ୍ରକଟ ହୋଇଯାଇଛି କି ! ॥ ୧୮ ॥ ପୁରୋହିତମାନେ ପନ୍ନୀସଂଯାଜ

ଦେବଦୁନ୍ଦୁଭୟୋ ନେହୁନିର ଦୁନ୍ଦୁଭିଭିଃ ସମମ୍‌।

ମୁମୁବୁଃ ପୁଷ୍କାବଷାଣି ଦେବର୍ଷିପିତୃମାନବାଃ॥ ୨୦

(ଏକପ୍ରକାର ଯଜ୍ଞକର୍ମ) ତଥା ଯଜ୍ଞାନ୍ତସ୍ନାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କର୍ମ କରାଇ ଦ୍ରୌପଦୀର୍କ୍ଚ ସହିତ ସମ୍ରାଟ ଯୁଧ୍ରଷ୍ଚିରଖୁ ଆଚମନ କରାଇଲେ ଓ ତାପରେ ଗଙ୍ଗାସ୍କାନ କରାଇଲେ ॥ ୧୯ ॥ ସେହି ସମୟରେ ମନୁଷ୍ଯମାନର୍ଦ୍ଦର ଦୁନ୍ଦୁଭି ସହିତ ଦେବତାମାନର୍ଚ୍ଚର ଦୁନ୍ଦୁଭି ମଧ୍ଯ ବାଜିଉଠିଲା। ବଡ଼ ବଡ଼

ସସୁସ୍ତତ୍ର ତତଃ ସବୈ ବଣ୍ଡାଶ୍ରମଯୁତା ନରାଃ। ମହାପାତକ୍ୟପି ଯତଃ ସଦ୍ୟୋ ମୁଚ୍ୟେତ କିଳ୍‌ବିଷାତ୍‌ | ୨୧

ଦେବତା, ମୁନିରଷି, ପିତୃୂପୁରୂଷ ଓ ମନୁଷ୍ଯ ପୁଷ୍କାବୃଷ୍ଟ କଲେ ॥ ୨୦॥ ମହାରାଜ ଯୁଧ୍ୁୟ୍ଢିର ଗଙ୍ଗାସ୍ନାନ କରିବା

ପରେ ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ସକଳ ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ଆଶ୍ରମର ଲୋକେ

ଗଙ୍ଗାରେ ସ୍ନାନ କଲେ। ଏହି ସ୍ନାନ କଲେ ମହାପାପୀମାନେ

ମଧ୍ଯ

ଅଥ ରାଜାହତେ କ୍ଷୌମେ ପରିଧାୟ ସ୍ଵଳର୍ଦ୍ପତଃ।

ରଢ଼ିକ୍‌ସଦସ୍ୟବିପ୍ରାଦୀନାନଚ୍ଚାଭରଣାମ୍ବରୈଃ 1832 ୮୦ ପନ 3୮୮୪- ୧ ( 3୩୮୭୭୮ ) _ 20 ୦

॥ ୨୨

ସେମାନର୍କୀର

ହୋଇଯାଆନ୍ତି॥ ୨୧॥

ପାପରାଶିରୁ

ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌

ମୁକ୍ତ

ସ୍ନାନ କରିବା ପରେ ମହାରାଜ

ଯୁଧ୍ଧଷ୍ତର ନୂତନ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ କଲେ ତଥା ନାନାପ୍ରକାର

ଆଭୂଷଣରେ ନିଜକୁ ସଜାଇଲେ। ତା'ପରେ ସେ ପୁରୋହିତ,

612

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୫

ଆଗ୍ଟର୍ଯ୍ୟ ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଆଦିଙ୍କୁ ବସ୍ତ୍ରାଭୂଷଣ ଦେଇ ବନ୍ଧୁଜ୍ଞାତିନ୍ ପାନ୍‌ମିତ୍ରସୁହୃଦୋନ୍ୟାଂଶ୍ଡ ସଵିଶଃ । ଅଭୀକ୍ଷ୍ମଂ ପୂଜୟାମାସ ନାରାୟଣପରୋ ନୂପଃ॥ ୨୩ ସେମାନଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ॥ ୨୨॥ ମହାରାଜ ଯୁଧ୍ତ୍ଠର ଭଗବତ୍‌ପରାୟଣ

ଥୂଲେ

ସେ

ସମସ୍ତଙ୍କ

ଭିତରେ

ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରୁଥୂଲେ। ତେଣୁ ସେ ଭାକବନ୍ଧୁ,

ସବୈ ଜନାଃ ସୁରରୁଗ୍ରେ ମଣିକୁ ଣ୍ଡଳସ୍ରଗୁଦ୍ବୀଷକ ଥକ ଦୁକୂଳମହାଘ୍ୟିହାରାଃ

ନାକ୍ଷ୍ୟଶ୍ଚ କୁଣ୍ଡଳଯୁଗାଳକ ବୃନ୍ଦକୁଷ୍ଟବକ୍ତଶ୍ରିୟଃ କନକମେଖଳୟା ବିରେକୁଃ॥ ୨୪

ଅଥଡ଼ିଜୋ ମହାଶୀଳାଃ ସଦସ୍ୟା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ। ବ୍ରହ୍କକ୍ଷତ୍ରିୟବିଟ୍‌ଶୂଦ୍ଵା ରାଜାନୋ ଯେ ସମାଗତାଃ ॥ ୨୫

ଦେବଷିପିତୃଭୂତାନି ଲେ।କପାଳାଃ ସହାନୁଗାଃ।

ପୂଜିତାସ୍ତମନୁଜ୍ଞାପ୍ୟ

ସ୍ଵବଧାମାନି

ଯଯୁନ୍ଧିପ॥ ୨୬

ହରିଦାସସ୍ଯ ରାଜଷୈ ରାଜସୂୟମହୋଦୟମ୍‌। ନୈବାତୂପ୍ୟନ୍‌ ପ୍ରଶଂସନ୍ତଃ ପିବନ୍ବ ମତ୍ତ୍ୟୌଃମୂତଂ ଯଥା ॥ ୨୭

ତତୋ ଯୁଧ୍ଧଷ୍ଠରୋ ରାଜା ସୁହୂ ସମ୍ବନ୍ଧି ବାନ୍ଧବାନ୍‌ । ପ୍ରେମ୍ମା ନିବାସୟାମାସ କୃଷ୍ଫୁଂ ଚ ତ୍ୟାଗକାତରଃ ॥| ୨୮

ଭଗବାନପି

ତତ୍ରାଇ୍ଗଂ ନ୍ୟବାୟ୍ୀତ୍ତତ୍‌ ପ୍ରିୟଙ୍କ୍ରରଃ ।

ପ୍ରସ୍ସାପ୍ୟ ଯଦୁବୀରାଂଶ୍ଝ ସାମ୍ବାଦୀଶ୍ଟ କୁଶସଳୀମ୍‌ || ୨ ୯

କୁଟୁମ୍ବଲୋକ, ରାଜା, ମିତ୍ରବର୍ଟ, ହିତାକାଙ୍କ୍ଷୀ- ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ॥ ୨୩॥ ସେତେବେଳେ ସମସ୍ତେ କୁଣ୍ଡଳ, ପୁଷ୍ଫାହାର, ପଗଡ଼ି, ଲମ୍ବା ଅଙ୍ଗି, ଚଦର ତଥା ବହୁମୂଲ୍ଯ ମଣିମାଳା ପିନ୍ଧି ଦେବତାମାନର୍କ୍ର ପରି ସୁନ୍ଦର ଦିଶୁଥୂଲେ।

ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନଙ୍କ ମୁଖ ସେମାନବ୍କର କର୍ଷ୍ଫଫୁଲ ଓ କୁଞ୍ଚିତ ଅଳକାବଳୀର ଶୋଭା ହେତୁ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ଦିଶୁଥୂଲା ଏବଂ ସେମାନେ କଟିରେ ଝାଲରଯ୍ୁକ୍ତ ସୁନାସୂତା ବାନ୍ଧିଥୂବାରୁ ଆହୁରି ଅଧୂକ ସୁନ୍ଦର ଦିଶୁଥୂଲେ॥ ୨୪ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞକୁ ନିଜ ନିଜର ଅନୁଗାମୀମାନଙ୍କ୍ର ସହିତ ଯେତେସବୁ ପରମ ଶୀଳବାନ୍‌

ପୁରୋହିତ, ବ୍ରହ୍ମବାଦୀ ଆଗ୍ଚର୍ଯ୍ୟ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ, ବୈଶ୍ଯ, ଶୂଦ୍ରଚ ରାଜା, ଦେବତା, ରଷି, ମୁନି, ପିତୃଗଣ ତଥା ଅନ୍ଯ ପ୍ରାଣୀ ଆସିଥୂଲେ, ମହାରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠିର ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ

ସମ୍ମାନିତ କଲେ। ଶେଷରେ ଧର୍ମରାଜତ୍କ୍ଚ ଠାରୁ ଅନୁମତି ନେଇ ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜର ନିବାସସ୍ଥାନକୁ ଫେରିଗଲେ ।॥ ୨୫, ୨ ୬ ||ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ମନୁଷ୍ଯ ଯେପରି

ଯେତେ ଅମ୍ପତ ପାନ କଲେ ମଧ୍ଯ ତୃପ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ, ସେହି ଲୋକମାନେ ସେହିପରି ଭଗବଦ୍‌ ଭକ୍ତ ରାଜଷି ଯୁଧୂଷ୍ଠିରକ୍ଚଝ୍ା ରାଜସୂୟ ମହାଯଜ୍ଞର ଯେତେ ପ୍ରଶଂସା କଲେ ମଧ୍ଯ ତୃପ୍ତ ହେଲେ ନାହିଁ॥ ୨୭ ॥ ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠିର ଅତିଶୟ ଶ୍ରଦ୍ଧାପ୍ରେମ ହେତୁ ନିଜର ହିତେୈଷୀ ସୁହୂଦ୍‌ ସମ୍ବଂନ୍ଧୀୟମାନଙ୍ଗୁ, ଭାଇବନ୍ଧୁଙ୍ଗୁ ଏବଂ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣା୍ୁ ଛାଡ଼ିଲେ ନାହିଁ; କାରଣ

1832 ୮୦ ପୈ ¥୮୪- ୧.( 3୩୮୪3୮ )-_ 20 9

ବିଚ୍ଛେଦ କଥା

କଳ୍ପନା କରିବାମାତ୍ରେ ମଧ୍ଯ ତାଙ୍କୁ ଭୀଷଣ ଦୁଃଖ ଲାଗୁଥୂଲା॥ ୨୮॥ ତେଣୁ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯଦୁବଂଶୀ ବୀର ସାମ୍ବ ଆଦିଙ୍କୁ ଦ୍ବାରକା ପଠାଇଦେଇ

ରାଜା ଯୁଧ୍ୂଷ୍ଠରଚ୍ଚଚ ଇଚ୍ଚା ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ଅର୍ଥାତ୍‌ ତାଟ୍ଦୁୂ ଆନନ୍ଦ ଦେବାକୁ ସେଠାରେ କିଛିଦିନ ରହିଗଲେ ॥ ୨୯ ॥

ଧର୍ମପୁତ୍ର ମହାରାଜ ଯୁଧ୍ୂଶ୍ତିରଜକ୍ତର ମନୋରଥ ଥୂଲା ଏକ ମହାସମୁଦ୍ର

ଇତ୍ରୁଂ ରାଜା ଧମିସୁତୋ ମନୋରଥମହାଣ୍ଥ୍ର ବମ୍‌। ସୁଦୁସ୍ତରଂ ସମୁତ୍ତୀକ୍ଷ୍ୟ କୃଷ୍ଫେନାସୀତୃ ଗତଜ୍ଵରଃ ॥ ୩୦

ସେମାନର୍ଦ୍ଦର

ପରି; ତାକୁ ପାରି ହେବା

ଥୂଲା ଅତ୍ଯନ୍ତ

ଦୁଃସାଧ୍ୟ; କିନ୍ତୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣପଙ୍କ୍ଵ କୃପାରୁ ସେ ଏହିରୂପେ ସେହି ମହାସମୁଦ୍ରକୁ ଅନାୟାସରେ ପାରି ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ସକଳ ଚିନ୍ତା ଦୂର ହୋଇଗଲା ॥ ୩୦ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୫]

# ଦଶମ

ଏକଦାନ୍ତଃପୁରେ ତସ୍ୟ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ଦୁକ୍ଷ୍ୟୋଧନଃ ଶ୍ରିୟମ୍‌।

613

ସ୍ପୀନ୍ଦଂ#

ଥରେ

ଭଗବାନବ୍କ୍ରର

ପରମପ୍ରେମୀ

ମହାରାଜ

ଯୁଧୂଷ୍ଠିରକ୍ନ ଅନ୍ତଃପୁରର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟସମ୍ପତ୍ତି ଓରାଜସୂୟ

ଅତପ୍ୟଦୃ ରାଜସୂୟସ୍ୟ ମହିତ଼ଂ ଗ୍ରବ୍ୟୁତାମ୍ମନଃ ॥ ୩ ୧ ଯଜ୍ଞଜନିତ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଦେଖୂ ଦୁର୍ଯ୍ଯୋଧନକ୍କ ମନ ଭର୍ଷାରେ

ଯସ୍ନମିନ୍‌ ନରେନ୍ଦ୍ର ଦିତିଜେନ୍ଦ୍ର ସୁରେନ୍ଦ୍ରଲକ୍ଷ୍ମୀ-

ନାନା ବିଭାନ୍ତି କିଳ ବିଶ୍ଵସ୍ପଜୋପକୃ ପ୍ରାଃ।

ଜଳି ଉଠିଲା॥ ୩୧ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ପାଣ୍ଡବମାନବ୍କୀ ନିମନ୍ତେ ମୟଦାନବ ଯେଉଁ ନଅରଟି ତୋଳି ଦେଇଥୁଲା, ସେଥୁରେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ନରପତି, ଦୈତ୍ଯପତି ଓ

ସୁରପତିମାନର୍କରର ବିବିଧ ବିଭୂତି ତଥା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ

ଶୋଭା ପାଉଥୁୂଲା। ସେହିସବୁ ବିଭୂତିଦ଼ାରା ରାଜରାଣୀ ଦ୍ରୌପଦୀ ନିଜ ସ୍ବାମୀମାନର୍କୀର ସେବା କରୁଥୁଲେ। ସେହି ତାଭିଃ ପତୀଚ୍‌ ଦ୍ରୂପଦରାଜସୁତୋପତସ୍ସେ ରାଜନଅରରେ ସେତେବେଳେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣମବ୍ଚ୍ରର ଯସ୍ୟାଂ ବିଷକ୍ତ ହୃଦୟଃ କୂରୁରାଡତପ୍ୟତ଼ ॥ ୩ ୨ ହଜାର ହଜାର ରାଣୀ ନିବାସ କରୁଥୁଲେ। ନିତମ୍ବର ଭାର ହେତୁ ସେମାନେ ସେହି ରାଜଭବନରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଗ୍ରଲୁଥୂଲେ ଏବଂ ସେମାନର୍ଚ୍ଚ ପାଦର ପାଉଁଜିର

ଯସ୍ମିଂସ୍ତଦା

ମଧୁପତେମିହି ଷୀସହସ୍ରଂ

ଶ୍ରୋଣୀଭରେଣ ଶନକୈଃ କ୍ସଣଦଙ୍ଘିଶୋଭମ୍‌ | ମଧ୍ୟେ

ସୁଗ୍ବରୁ କୁଚକୁ ର୍କ୍ମୁମଶୋଣହାରଂ ଶ୍ରୀମନ୍‌ ମୁଖଂ ପ୍ରଚଳକୁଣ୍ଡଳକୁ ନ୍ତଳାଢ୍ୟମ୍‌ ॥ ୩୩

ସଭାୟାଂ ମୟକୃ ପ୍ରାୟାଂ କ୍ନାପି ଧମିସୁତୋଧ୍ଧରାଟ୍‌ । ବୃତୋଃନୁଜୈବିନ୍ଧୁଭିଶ୍ଝ କୃଷ୍ଠେନାପି ସ୍ବଚକ୍ଷୁଷା ॥୩୪

ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦରେ

କାଞ୍ଚନେ ସାକ୍ଷାଦାସନେ ମଘବାନିବ।

ପାରମେଷ୍ଟ୍ୟଶ୍ରିୟା ଜୁଷ୍ଠାଃ ସ୍ତୂୟମାନଶ୍ଡ ବନ୍ଦିଭିଃ ॥ ୩୫

ତତ୍ର ଦୁକ୍ଷ୍ୟୋଧନୋ ମାନୀ ପରୀତୋ ଭ୍ରାତୃଭିନ୍ଦିପ। କିରୀଟମାଳୀ ନ୍ଯବିଶଦସିହସ୍ତଃ କ୍ଷିପନ୍‌ ରୂଷା॥ ୩୬

ସଳେଃ ଭ୍ୟଗୃହ୍ବାଦ୍‌ ବସ୍ତ୍ରାନ୍ତ ଜଳ ମତା ସ୍ବଳେ ପତତ୍‌ଵ । ଜଳେ ଚ ସଳବଦୁ ଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟା ମୟମାୟାବିମୋହିତଃ ॥ ୩୭

ଝଟ୍ଚ୍ପତ ହେଉଥୂଲା।

ସେମାନଙ୍କର କ୍ଷୀଣ କଟି ବଡ଼ ସୁନ୍ଦର ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସେମାନର୍କୀ ବକ୍ଷଃସ୍ତଳରେ ଲେପିତ କେଶରର ଲାଲିମାରେ ସୁନ୍ଦର ଶ୍ଵେତ ମୋତିମାଳା ଲାଲ ଦେଖାଯାଉଥାଏ। କାନର

କୁଣ୍ଡଳ ଓ ମଥାର କୁଞ୍ଚୁତ କୁନ୍ତଳ ହଲୁଥୂବା ହେତୁ ସେମାନବ୍ସର ମୁଖଶୋଭା ଆହୁରି ବଢ଼ି ଯାଉଥୂଲା। ଏସବୁ ଦେଖି

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକ୍କ୍ର ମନରେ ଭର୍ଷା ଜାତ ହେଉଥୁଲା; ତାଛଡ଼ା ଦ୍ରୋପଦୀଙ୍କ୍ନ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ଥୂବା ହେତୁ ଏହା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର୍ଚ୍ବ ମନରେ ଭର୍ଷା ଜାତ ହେବାର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ ମଧ୍ଯ ଥିଲା | ୩୨,୩୩ ॥ ଦିନକର କଥା। ରାଜାଧୂରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠର ତାର୍ଚ୍ଚର ଭାଇ, ବନ୍ଧୁ ତଥା ତାର୍କ୍ଚର ପରମହିତୈଷୀ ନୟନର ତାରା ଭଗବାନ

ଆସୀନଃ

ରାଜମହଲ

ଦେଇଥ୍ପବା

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ମେଳରେ

ସଭାଗ୍ପହରେ

ଦେବରାଜ

ମୟଦାନବ

ଗଢ଼ି

ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ

ପରି

ସ୍ବଷ୍ଵିସିଂହାସନରେ ବିରାଜମାନ ହୋଇଥାନ୍ତି ।ତାଙ୍କର ଭୋଗ୍ୟସାମଗ୍ରୀ ଓ ରାଜଳକ୍ଷ୍ମୀ ବ୍ରହ୍ମାକ୍କ୍ର ଏଶ୍ୁର୍ଯ୍ୟ ପରିହୋଇଥାଏ। ବନ୍ଦୀଜନମାନେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରୁଥାଚି ॥ ୩୪,୩୫ ॥ ଏତିକିବେଳେ ଅଭିମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁଃଶାସନ ଆଦି ଭାଇମାନଙ୍କ ମେଳରେ ସେଠାକୁ ଗ୍ବଲିଆସିଲେ। ତାର୍ଚ୍ଵ ଶିରରେ ମୁକୁଟ, ଗଳାରେ ମାଳା ଓ ହାତରେ ତରବାରି ରହିଥାଏ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।!ସେ କ୍ରୋଧବଶତଃ ଦ୍ବାରପାଳ

ଓ ଅନ୍ୟ ସେବକମାନକବ୍କ୍ ଉପରେ ବିରକ୍ତ ହେଉଥାନ୍ତି ॥୩୬ ॥ ସେହି ସଭାଗ୍ପହରେ ମୟଦାନବ ଏପରି ମାୟା ରଚନା କରିଥାଏ ଯେ, ଦୁର୍ଯ୍ଯୋଧନ ସେଥୁରେ ବିମୋହିତ ହୋଇ ସ୍ତଳକୁ ଜଳ ଭାବି ନିଜର ଲୁଗାପଟା ଟେକି ଧରିଲେ

ଏବଂ ଜଳକୁ ସ୍ଥଳ ଭାବି ସେଥୂରେ ପଡ଼ିଗଲେ॥ ୩୭ ॥

614

»* ଶୀମଭାଗବତ *

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭ ୬

ଜହାସ ଭୀମସ୍ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍କା ଞ୍ତିୟୋ ନୃପତୟୋଃ ପରେ ।

ସେ ପଡ଼ିଯିବାର ଦେଖୁ ଭୀମସେନ,

ନିବାକ୍ଷ୍ୟମାଣା ଅପ୍ୟଙ୍ଗ ରାଜ୍ଞା କୃଷ୍ଣାନୁମୋଦିତାଃ ॥ ୩୮

ଅନ୍ୟ ରାଜାମାନେ ହସିବାକୁ ଲାଗିଲେ।ଯୁଧ୍ରଷ୍ଠି ରସେମାନର୍କ୍ୁ 'ହସ ନାହି ବୋଲି ବାରଣ କଲେ; ତଥାପି, ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେପଟୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହାତ ଠାରି ସେମାନଙ୍କୀ ହସକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିଦେଲେ॥ ୩୮ ॥ ଲୋକେ ହସିବାରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଲଜିତ ହୋଇଗଲେ। ତାଙ୍ଗର ସର୍ବାଙ୍ଗ କ୍ରୋଧରେ ଜଳିବାକୁ ଲାଗିଲା। ସେ ମୁହଁ ପୋତିଦେଇ ବୁ ପ୍ଗ୍ଵପ ସଭାଭବନରୁ ବାହାରି ତୁରନ୍ତ ହସ୍ତିନାପୁର ଗ୍ବଲିଗଲେ। ଏହି ଘଟଣା ଦେଖୂ ସଚଜ୍ଜନମାନଙ୍କ୍ର ମଧ୍ୟରେ ହାହାକାର ଖେଳିଗଲା ଯୁଧ୍ରଷ୍ଚିର ମଧ୍ୟ ଟିକିଏ ଦୁଃଖୂତ ହେଲେ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।

ସ ବ୍ରୀଡ଼ିତୋଃବାଗ୍‌ବଦନୋ ରୁଷା ନିଷ୍କାମ୍ୟ ତୂଷ୍ଠୀ” ପ୍ରଯଯୌ ହାହେତି ଶବ୍ଦଃ ସୁମହାନଭୂତ୍ବ ମଜାତଶଡ଼ ବିମନା ବଭୂବ ତୂଷ୍ଠୀ” ଭଗବାନ୍‌ ଭୁବୋ

ସମୁଜିହୀଷୁଭ୍ରିମତି

ସ୍ମ

ଜ୍ବଳଟ୍‌ ଗଜାହ୍ନୟମ୍‌। ସତାଇବାଭବତ୍‌ । ଭରଂ

ଯଦୂନଦୃଶା॥ ୩୯

ରାଣୀମାନେ ତଥା

ଏତେସବୁ ହୋଇଗଲେ ମଧ୍ଯ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଚୁପ୍‌ ରହିଲେ। ସେ ଗ୍ବହୁଥୂଲେ ଯେ, ପୂଥୂବୀର ଭାରା କିପରି ଲାଘବ

ହୋଇଯାଉ। ବସ୍ତୁତଃ ତାର୍ଚ୍ଚରି ମାୟା ହେତୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଳ ସ୍ଥଳ ପରି ବୋଧ ହୋଇଥୁଲା ॥ ୩୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ତୁମେ ପଗ୍ରରିଥୂଲ, “ଏତେ ବଡ଼ ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ ହେଲା;

କିନ୍ତୁ ତାହା ଦେଖୁ ଦୁର୍ଯ୍ଯୋଧନକ୍କ୍‌ ମନରେ ଦୁଃଖ ହେଲା କାହିଁକି? ସେ ଭର୍ଷାନ୍ିତ ହେଲେ କାହିଁକି ୨” ତୁମ

ଏତତ୍ତେଏ ଭିହିତଂ ରାଜନ୍‌ ଯତ୍‌ ପୂଷ୍ଟ୍ୋଃ ହମିହ ତୁୟା ।

ସୁଯୋଧନସ୍ୟ ଦୌରାମ୍ପ୍ୟଂ ରାଜସୂୟେ ମହାକ୍ରତୌ ॥ ୪୦ । ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରସ୍ଵରୂପ ମୁଁ ସବୁକଥା କହିଦେଲି ॥ ୪୦ ॥ କତି ୭୮ମକରବନେ ମହାତୁଜା୩ ପାଳମହାସି ସୀନିରାୟୟାଂ କରମୟଓଣନ ଜଜ୍ତଜାର୍କେ ଚୁର୍ଯ୍ୟୋଧଳନାନଜନେ/ ଲ/ମ ଦଯରତିତମେ////9୬ // ୭୫ /

+++

ଅଥ ଖଟ୍‌ମମୃତତମାଧ୍୍ାୟାଃ ଶାଲ୍ମ ସହିତ ଯାଦବମାନବ୍କ୍ଚର ଯୁଦ୍ଧ

ଖୀଣୁଳ ଜରାଚ

ଅଥାନ୍ୟଦପି କୃଷ୍ଣସ୍ଯ ଶୂଣୁ କମାଭଭୂତଂ ନୂପ। କ୍ରୀଡ଼ାନରଶରୀରସ୍ଯ ଯଥା ସୌଭପତିହିତଃ ॥ ୧

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେ --ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ଏଥର ମନୂଷ୍ଯ ପରି ଲୀଳା କରୁଥୂବା ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଆହୁରି ଗୋଟିଏ ଅଭୁତ ଚରିତ ଶୁଣ। ସୌଭ ନାମକ ବିମାନର ଅଧୂପତି ଶାଲୁକୁ ଭଗବାନ କିପରି ବଧ କଲେ, ଏଥୂରେ ତାହା ଶୁଣିବାକୁ ପାଇବ॥ ୧॥ ଶାଲ୍ମ ଥୁଲା ଶିଶୁପାଳର ସଖା। ସେ ରୂକ୍ଷିଣୀକ୍କୀ ବିବାହ ଅବସରରେ ଶିଶୁପାଳ

ସହିତ

ବରଯାତ୍ରୀ

ହୋଇ

ଆସିଥୁଲା।

ଶିଶୁପାଳସଖଃ ଶାଲ୍ନୋ। ବୁଜ଼଼ିଣ୍ୟୁଦହୁବାହ ଆଗତଃ | ସେତେବେଳେ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ଯୁଦ୍ଧରେ ଜରାସନ୍ଧ ଯଦୁଭିର୍ନିର୍ଜିଃ ସଂଖ୍ଯେ ଜରାସନ୍ଧାଦୟସ୍ତଥା ॥ ୨ ସମେତ ଶାଲ୍ୁକୁ ବି ପରାସ୍ତ କରିଦେଇଥୁୂଲେ।॥ ୨ ॥

ଶାଲ୍ମ8ପ୍ରତିଜ୍ଞାମକରୋତ଼଼ ଶୃଣ୍ଵତାଂ ସଵିଭୂଭୁଜାମ୍‌| ଅଯାଦବୀ କ୍ଷ୍ମା କରିଷ୍ୟେ ପୌରୁଷଂ ମମ ପଶ୍ୟତ ॥ ୩

ସେଦିନ ଅନ୍ୟ ରାଜାମାନର୍ଦ୍ର ଆଗରେ ଶାଲୁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରି କହିଥୂଲା, “ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କୁ ପୂଥୂୁବୀରୂ ମୂଳପୋଛ କରିଦେବି; ସେତେବେଳେ ହିଁ ଆପଣମାନେ ମୋର ବଳପୌରୁଷ ଦେଖୁବେ।” ॥ ୩॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୬]

+ ଦଶମ ସ୍ବୀନ୍ଧଂ +

ଇତି ମୃଢ଼ଃ ପ୍ରତିଜ୍ଞାୟ ଦେବଂ ପଶୁପତିଂ ପ୍ରଭୁମ୍‌। ଆରାଧୟାମାସ ନୂପ ପାଂସୁମୁଞ୍ଟିଂ ସକୃତୃ ଗ୍ରସନଵ ॥ ୪

615

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ମୂଢ଼ ଶାଲୁ ଏପରି ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରି ଦେବାଧୂଦେବ ଭଗବାନ ପଶୁପତିରଉ୍ଚ୍ଚର ଆରାଧନା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲା। ଆରାଧନା କରୁଥୂବାବେଳେ ସେ ଦିନକୁ କେବଳ ଥରେ

ମୁଠାଏମାତ୍ର ପାଉଁଶ ଖାଇ ରହୁଥୂଲା ॥ ୪ ॥ ପାର୍ବତୀପତି ଭଗବାନ

ଶିବ ଯଦିବା ଆଶୁତୋଷ, ସେ ଅତି ଶୀଘ୍ର

ସଂବକ୍ଷରାନ୍ତେ ଭଗବାନାଶୁତୋଷ ଉମାପତିଃ। ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ତଥାପି ଶାଲ୍ଲର ଘୋର ସଂକଳ୍ପ ବରେଣକ୍ଛନ୍ଦୟାମାସ ଶାଲ୍ଗଂ ଶରଣମାଗତମ୍‌ ॥ ୫ କଥା ଜାଣି ସେ ବର୍ଷକ ପରେ ଯାଇ ପ୍ରସନ୍ନ ହେଲେ ଓ ଦେବାସୁରମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ଗନ୍ଧଂବୌର ଗରକ୍ଷସାମ୍‌ । ଅଭେଦ୍ୟ କାମଗଂ ବବ୍ରେ ସ ଯାନଂ ବୃଷ୍ଣ୍ଵଭୀଷଣମ୍‌ ॥ ୬

ତଥେତି

ଗିରିଶାଦିଷ୍ଟୋ

ମୟଃ

ପରପୁରଞ୍ଜୟଃ।

ପୁରଂ ନିମାଁୟ ଶାଲ୍ଲା।ୟ ପ୍ରାଦାତ୍‌ ସୌଭମୟସ୍ମୟମ୍‌ ॥ ୭

ସ ଲବ୍‌ଧ୍ଵା କାମଗଂ ଯାନଂ ତମୋଧାମ ଦୁରାସଦମ୍‌| ଯଯୌ ଦ଼ାରବତୀଂ ଶାଲ୍ଲୋ ବୈରଂ ବୃଣ୍ଝ୍ିକୃତଂ ସ୍ମରନ୍ନ॥ ୮

ନିରୁଦ୍ଧ୍ୟ ସେନୟା ଶାଲ୍ନେ। ମହତ୍ୟା ଭରତଷିଭ। ପୁରୀଂ ବଭଞ୍ଜୋପବନାନ୍ଯୟୁଦ୍ୟାନାନି ଚ ସବିଶଃ ॥ ୯

ଶରଣାଗତ ଶାଲ୍ମକୁ “ବର ମାଗ” ବୋଲି କହିଲେ॥ ୫॥ ଶାଲୁ ବର ମାଗିଲା, “ପ୍ରଭୁ! ଆପଣ ମୋତେ ଏପରି ଗୋଟିଏ ବିମାନ ଦିଅନ୍ଧୁ, ଯାହା କି ମୋର ଇଚ୍ଛା ଅନୁସାରେ ଯାଆଆସ କରି ପାରୁଥିବ; ଦେବତା, ଅସୁର, ମନୁଷ୍ଯ,

ଗନ୍ଧର୍ବ, ନାଗ ଓ ରାକ୍ଷସ କେହି ବି ତାହାକୁ ଭାଙ୍ଗି ପାରୁ ନ ଥୂବେ; ଏବଂ ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କ୍ରୀ ନିମନ୍ତେ ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭୟର୍କ୍ଵର ହୋଇଥୁବ।'”' ॥ ୬ ॥ ଭଗବାନ ଶିବ “ତଥାସ୍ତୁଂ ବୋଲି କହିଦେଲେ। ତାଂପରେ ତାଙ୍କରି ଆଜ୍ଞାରେ, ଶତ୍ରୂମାନନ୍ନ୍ର ନଗରକୁ ଜୟ କରିପାରୁଥୂବା ମୟ ଦାନବ

ସୌଭ ନାମକ ଏକ ଲୌହ ବିମାନ ନିର୍ମାଣ କରି ଶାଲ୍ଧକୁ ଦେଇଦେଲା॥ ୭ ॥ ସେହି ବିମାନଟି ଜାଣ ଗୋଟିଏ ନଗର ପରି ହୋଇଥୁଲା। ପୁଣି ତାହା ଏତେ ଘନ ଅନ୍ଧକାରମୟ ହୋଇଥୁୂଲା ଯେ, ତାକୁ ଦେଖ୍ୁପାରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠିନ ଥୂଲା । ଗ୍ବଳକ ତାକୁ ଯେଉଁଠିକି ନେଇଯିବାକୁ ଗ୍ରହୂଥୁଲା, ତାହା ତାର ଇଜ୍ଜାମାତ୍ରକେ ସେଠାକୁ ଗ୍ବଲିଯାଉଥୁଲା। ଶାଲ୍ମ ସେହି ବିମାନଟି ପାଇଯିବା ପରେ ଯଦୁବଂଶୀମାନର୍କୀ ଦାରା କରାଯାଇଥୁବା ଶତ୍ରୁତାକୁ ମନେପକାଇ ଦ୍ରାରକା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲା॥ ୮ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଶାଲ୍ମ ଏକ ବିରାଟ ସୈନ୍ଯବାହିନୀ

ନେଇ ଦ୍ବାରକା ନଗରୀକୁ ଚତୁର୍ଦିଗରୁ ଅବରୋଧ କରିଦେଲା

ସଗୋପୁରାଣି ଦ୍ରାରାଣି ପ୍ରସାଦାଙ୍ଗାଳତୋଳି କାଃ । ବିହାରାନ୍‌ ସ ବିମାନାଗ୍ର୍ୟାନ୍ନିପେତୁଃ ଶସ୍ତ୍ରବୃଷ୍ଟ୍ୟଃ ॥ ୧୦

ଓ ଫଳଫୁଲରେ ଭରା ଉଦ୍ଯାନ ଓ ଉପବନ ସବୁ ଧ୍ଵଂସ କରିଦେଇ ନଗରଦ୍ରାର, ଫାଟକ, ବିଭିନ୍ନ ରାଜମହଲ, ଅଟ୍ଟାଳିକା, ପ୍ରାଚୀର ତଥା ନାଗରିକମାନର୍୍ଚର ଚିତ୍ତବିନୋଦନ ପାଇଁ ରହିଥୂବା ସ୍ଥାନମାନ ନଷ୍ଟ୍ବଭ୍ରଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା। ସେହି ବିମାନରୁ ଅସଂଖ୍ୟ ଶସ୍ତ୍ର ବୃଷ୍ଟ ହେଲା ॥ ୯,୧୦ ॥

ଶିଳା ଦ୍ରୁମାଶ୍ଚାଶନୟଃ ସଷା ଆସାରଶକିରାଃ।

ପୁଣି ଶାଲ୍ମ ବଡ଼ ବଡ଼ ପଥର, ବୃକ୍ଷ, ବଜ୍ରଜ ସର୍ପ ତଥା

ପ୍ରଚଣ୍ଡଶ୍ବକ୍ପ ବାତୋଃଭୂଦୁରଜସା୪ଢ୍ଜାଦିତା ଦିଶଃ ॥ ୧୧

କୁଆପଥର

ଘୃଣ୍ରିବାତ୍ୟା ଉଠିଲା। ହୋଇଗଲା।॥

ଇତ୍ୟଦ୍ୟିମାନା ସୌଭେନ କୃଷ୍ଣସ୍ୟ ନଗରୀ ଭୂଶମ୍‌। ନାଭ୍ଯପଦ୍ୟତ ଶଂ ରାଜଂସ୍ତିପୁରେଣ ଯଥା ମହୀ॥ ୧୨

ବଷ୍ଷାଇବାକୁ ଲାଗିଲା। ଭୀଷଣ ୧୧॥ ହେ

ଆକାରର

ଧୂଳିରେ ଚତୁର୍ଦିଗ ଆଢ଼ାଦିତ ପରୀକ୍ଷିତ ! ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ

ତ୍ରିପୁରାସୁର ଯେପରି ପୂଥୂବୀକୁ ପୀଡ଼ିତ କରି ରଖୁଥୁଲା, ବର୍ତମାନ ଶାଲ୍ମ ସେହିପରି ବିମାନଦ୍ବାରା ସମଗ୍ର ଦ଼ାରକାକୁ

ପୀଡ଼ିତ କରିଦେଲା। ସେଠାକାର ଲୋକେ କ୍ଷଣଟିଏ ବି

616

^ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ¥

ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନୋ ଭଗବାନ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ବାଧ୍ୟମାନା ନିଜାଃ ପ୍ରଜାଃ ।

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୬

ଶାନ୍ତିରେ ରହିପାରିଲେ ନାହିଁ ॥୧୨॥ ପରମ ୟଦଶସ୍ଵୀ

ମା ଭୈଷ୍ଠେତ୍ୟଭ୍ୟଧାହୃ ବୀରୋ ରଥାରୂଢୋ ମହାଯଶାଃ ॥ ୧୩ ବୀର ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନ ଦେଖୂଲେ ଯେ, ତାର୍କ୍ ପ୍ରଜାମାନେ ବଡ଼ କଷ୍ଟ ପାଉଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସେ ରଥରେ ଚଢ଼ି ସମସ୍ତକ୍ଜ ସାତ୍ୟକି ଶ୍ଟାରୁଦେଷ୍ଠଶ୍ଟ ସାମ୍ବୋଃକଦରଃସହାନୁଜଃ । ହାଦିକ୍ୟୋ ଭାନୁବିନ୍ଦଶ୍ବ ଗଦଶ୍ଡ ଶୁକସାରଣୌ॥ ୧୪

ଅପରେ ଚ ମହେଷ୍ଵାସା ରଥଯୂଥପଯଥପାଃ। ନିକ୍ଷିଯୁଦିଂଶିତା ଗୁପ୍ତା ରଥେଭାଶ୍ଵପଦାତିଭିଃ॥ ୧୫ ତତଃ ପ୍ରବବୃତେ ଯୁଦ୍ଧଂ ଶାଲ୍ପ।ନାଂ ଯଦୁଭିଃ ସହ ।

ଯଥାସୁରାଣାଂ ବିବୁଧୈସ୍ତୁମୁଳଂ ଲେ।ମହଷିଣମ୍‌ ॥ ୧୬

ମନରେ ସାହସ ଦେଲେ ଏବଂ କହିଲେ, ““ଆଦୌ ଭୟ କର ନାହିଁ।”॥ ୧୩॥ ତାରଙ୍କ୍ଚ ପଛେ ପଛେ ସାତ୍ଯକି,

ଗ୍ବରୂଦେଖ୍ଫୁଥ ସାମ, ଭାଇମାନଙ୍କ ସହିତ ଅକୂର, କୃତବର୍ମା, ଭାନୁବିନ୍ଦ। ଗଦ, ଶୁକ, ସାରଣ ଆଦି ବହୁ ବୀର ବଡ଼ ବଡ଼ ଧନୁ ଧରି ବାହାରିପଡ଼ିଲେ। ସେମାନେ ସମସ୍ତେ

ଥୁଲେ ମହାରଥୀ | ସମସ୍ତେ କବଚ ପିନ୍ଦିଥାନ୍ତି ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ସାଥୂରେ ବହୁ ରଥୀ, ଗଜାରୋହୀ, ଅଶ୍ଵବାରୋହୀ ତଥା ପଦାତିକ ସୈନ୍ୟ ଗ୍ରଲିଥାନ୍ତି ॥ ୧୪, ୧୫ ॥ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଦେବତାମାନର୍କ୍ଚ ସହିତ ଅସୁରମାନରବ୍ଚ୍ଚର ଯେପରି ଘମାଘୋଟ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥୁଲା, ବର୍ତମାନ ଯଦୁବଂଶୀ ଓ ଶାଲ୍ପର ସେନା ମଧ୍ଯରେ ସେହିପରି ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲା। ସେହି ଯୁଦ୍ଧ ଦେଖୂ ଲୋକର୍ଚ୍ଚରର ଲୋମ

ଟାର୍ଗୁରି ଉଠୁଥିଲା ॥ ୧୬ ॥ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେପରି ପ୍ରଖର କିରଣଦ୍ବାରା

ରାତ୍ରିର ଅନ୍ଧକାର ଦୂର କରିଦିଅନ୍ତି, ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନ ସେହିପରି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ ବଳରେ ସୋଭପତି ଶାଲ୍ଗର ସକଳ ମାୟା ତାଶୃ ସୌଭପତେମାୟା ଦିବ୍ୟାସ୍ତ୍ରେ ରୁକ ଣୀସୁତଃ । କ୍ଷଣକ ମଧ୍ଯରେ ନଷ୍ଟା କରିଦେଲେ ॥ ୧୭॥ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନଙ୍କୀ କ୍ଷଣେନ ନାଶୟାମାସ ନୈଶଂ ତମ ଇବୋଶ୍କଠଗୁଃ ॥ ୧୭ ଶରମାନର୍କୀରେ ସୁନାର ପକ୍ଷ ଓ ଲୁହାର ଫଳକ ୮ମୁନ) ଲାଗିଥାଏ। ଶରକାଠି

ବିବ୍ୟାଧ ପଞ୍ଚବିଂଶତ୍ୟା ସ୍ଵଣ୍ଫି ପୁର୍ଜେନ ରୟୋମୁଖୈଃ । ଶାଲ୍ଵସ୍ଯ ଧ୍ଵଜିନୀପାଳଂ ଶରୈଃ ସନ୍ନତପବିଭିଃ ॥ ୧୮ ଶତେନାତାଡୟଜ୍ଛାଲ୍ଲ ମେକୈକେ ନାସ୍ୟ ସୈନିକାନ୍‌ ।

ଦଶଭି ଦିଶଭିନୈ ତୃନ୍ଵ୍‌ ବାହନାନି ତ୍ରିଭିସ୍ତିଭିଃ॥ ୧୯

ତଦଦ୍ଭୁତଂ ମହତ କମଥି ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ଳସ୍ୟ ମହାମ୍ବନଃ। ଦୃଷ୍କ୍ାତଂପୂଜୟାମାସୁଃ ସବୈ ସ୍ପପରସୈନିକାଃ ॥ ୨୦

ବହୁରୂପୈକ ରୂପଂ ତତ ଦୃଶ୍ୟତେ ନଚ ଦୃଶ୍ୟତେ । ମାୟାମୟଂ ମୟକୃତଂ ଦୁର୍ବିଭାବ୍ୟ" ପରୈରଭୂତ୍‌ || ୨୧

ଏତେ

ଚିକୁଣ ହୋଇଥାଏ

ଯେ

ତାର ଗଣ୍ତଠ କେଉଁଠି ଅଛି, ଜଣାପଡ଼ୁ ନ ଥାଏ। ଏଭଳି ପଚିଶିଟି ଶର ମାରି ସେ ଶାଲ୍ମର ସେନାପତିକୁ ଆହତ କରିଦେଲେ।॥ ୧୮ ॥ ସେନାପତିକୁ ଶର ମାରିବା ସହିତ ପରମ ମନସ୍ଵୀ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଶାଲୁକୁ ବି ଶହେ ଶର ମାରିଲେ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୈନ୍ଯକୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ, ସାରଥୂମାନର୍କୁ

ଦଶଟା ଲେଖାଏଁ ତଥା ବାହନମାନଙସ୍ଗୁ ତିନିଟା ଲେଖାଏଁ ଶର ମାରି ଆହତ କରିଦେଲେ ॥ ୧୯ ॥ ମହାପରାକ୍ରମୀ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ବଳ୍କର ଏପରି ଅଦ୍ଭୁତ ଓ ମହାନ୍‌ କର୍ମ ଦେଖୁ ନିଜ ପକ୍ଷର ଓ ଶତ୍ରୁପକ୍ଷର ସମସ୍ତ ସେନିକ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଶଂସା କଲେ।॥ ୨୦॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ମୟଦାନବ ଗଢ଼ିଥୁବା ଶାଲୁର ସେହି ବିମାନଟି ବଡ଼ ମାୟାମୟ

ଥ୍ୂଲା। ତାହା

ଏପରି ବିଚିତ୍ର ଥୂଲା ଯେ, କେତେବେଳେ ଅନେକରୂପରେ ତ, ଆଉ କେତେବେଳେ ଏକରୂପରେ ଦେଖାଯାଉଥୁଲା କେତେବେଳେ ଦେଖାଯାଉଥୂୁଲା ତ, କେତେବେଳେ ଆଦୌ ଦେଖାଯାଉ ନ

ଥୁଲା। ସେହି ବିମାନଟି

କେତେବେଳେ

କେଉଁଠି ଥୂଲା, ତାହା ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ଆଦୌ ଜାଣି

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୬]

+ ଦଶମ

ସ୍ପନ୍ଧଂ+

617

ପାରୁ ନ ଥୂଲେ ॥ ୨୧ ॥ ତାହା କେତେବେଳେ ପୂଥୁବୀକୁ କୃଚିଦ଼ ଭୂମୌ କୃଚିଡ଼ ବ୍ୟୋମ୍ବି ଗିରିମୂଧ୍ଧ୍ ଜଳେ କୃଚିତ଼ । ଅଲାତବକ୍ରବଦ଼ ଭ୍ରାମ୍ୟଡ଼ ସୌଭଂ ତତୃ ଦୁରବସିତମ୍‌ ॥ ୨ ୨ ଗ୍ବଲି ଆସୁଥୂଲା ତ,କେତେବେଳେ ଆକାଶରେ ଉଡୁଥୂୁଲା; କେବେ ପର୍ବତ ଶିଖରରେ ଓହ୍ଲାଇ ପଡ଼ୁଥିଲା ତ, କେବେ ପାଣିରେ ଭାସୁଥୂଲା। ତାହା କେଉଁଠି ସ୍ଥିର ନ ରହି ଯତ୍ର ଯତ୍ରୋପଲକ୍ଷ୍ୟେତ ସସୌଭଃ ସହସୈନିକଃ ।

ଶାଲ୍ସ୍‌ ସ୍ତତସ୍ତତୋଃ ମୁଞ୍ଚନ୍‌ଶରାନ୍ନ ସାତୃତଯୂଥପାଃ ॥ ୨୩

ଅଲାତଚକ୍ର ପରି ଘୂରି ବୂଲୁଥୂଲା॥ ୨୨॥ ସେ ଯାହା ହେଉ, ଶାଲୁ ତାର ବିମାନ ଓ ସେୈନ୍ଯମାନବ୍କୀ ସହିତ ଯେଉଁଠି ଓ ଘେବେ ଦେଖା ଯାଉଥୁଲା, ଯଦୁବଂଶୀମାନେ

ସେଠାରେ ବାଣବର୍ଷଣ କରୁଥୂଲେ ॥ ୨୩ ॥ ସେମାନଙ୍ସ୍ଗର

ବାଣସବୁ ହୋଇଥାଏ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଅଗ୍ନିତୂଲ୍ଯ ଜ୍ବଳନ୍ତ ତଥା

ଶରୈରଗ୍ନ୍ୟକି ସଂସ୍ପର୍ଶୈରାଶୀବିଷଦୁରାସଦୈଃ

।

ପୀଡତ୍ୟମାନପୁରାନୀକଃ ଶାଲ୍ଲୋଃମୁହ୍ୟତ଼ ପରେରିତୈଃ ॥ ୨୪

ବିଷାକ୍ତ ସର୍ପ ପରି ଅସହ୍ଯ। ସେହିସବୁ ବାଣର ଆଘାତରେ ଶାଲୁର ବିମାନ ଓ ସେନ୍ଯମାନେ ଅତିଶୟ କ୍ଷତବିକ୍ଷତ ହୋଇଗଲେ; ଏପରି କି ଯଦୁବଂଶୀମାନଙ୍କୀ ଶରାଘାତରେ

ସ୍ବୟଂ ଶାଲ ମୂଚ୍ଛିତ ହୋଇଗଲା ॥୨୪ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।! ଶାଲ୍ମର ସେନାପତିମାନେ ମଧ୍ଯ ଶାଲ୍ଲ।ନୀକ ପଶସ୍ତ୍ରୌଘୈ ବ୍ଧଞ୍ହବୀରା ଭୂଶାର୍ଦିତାଃ । ଯଦୁବଂଶୀମାନକ୍କୀ ଉପରେ ବାଣବଷ୍ଷଣ କରି ଗ୍ବଲିଥୂଲେ; ନ ତତ୍ୟଜୂ ରଣଂ ସ୍ବଂ ସ୍ବଂ ଲେ।କଦୂୟଜିଗୀଷବଃ ॥ ୨୫ ତେଣୁ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଆହତ ହେଉଥୂଲେ,; ତଥାପି

ଶାଲ୍ନାମାତ୍ୟୋ ଦ୍ୟୁମାନ୍‌ ନାମ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ପ୍ରାକ୍‌ପ୍ରପୀଡ଼ିତଃ । ଆସାଦ୍ୟ ଗଦୟା ମୌବ୍ୟା ବ୍ୟାହତ୍ୟ ବ୍ୟନଦତୃ ବଳୀ ॥ ୨୬

ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ମଂ ଗଦୟା ଶୀଙ୍ଟ୍ିବକ୍ଷଃସଳମରିନ୍ଦ ମମ୍‌। ଅପୋବାହ ରଣାତ଼୍‌ ସୂତୋ ଧମିବିଦୃ ଦାରୁକାମ୍ରୂଜଃ॥ ୨୭

ସେମାନେ ରଣାଙ୍ଗନରୁ ଛତ୍ରଭଇଂ ଦେଉ ନ ଥୂଲେ। କାରଣ ସେମାନେ ଭାବୁଥୂଲେ, ମରିଲେ ସ୍ବର୍ଗଲୋକ ମିଳିବ ଏବଂ ଜିତିଲେ ବିଜୟ ଲାଭ ହେବ॥ ୨୫॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ। ଶାଲ୍ମର ମନ୍ତ୍ରୀର ନାମ ଥୂଲା ଦ୍ୟଯୁମାନ୍‌। ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ପ୍ରଥମେ ତାକୁ ପଚିଶିଟି ବାଣ ମାରି ଦେଇଥୂଲେ। କିନ୍ତୁ ଦ୍ଯୁମାନ୍‌ ଥିଲା ବହୂତ ବଳବାନ୍‌ । ସେ ଝପଟି ଆସି ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ମଭୁ ତାଂର ଲୌହଗଦାରେ ଭୀଷଣ ପ୍ରହାର କରି ଗର୍ଜନ କଲା॥ ୨୬॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଗଦା ପ୍ରହାରରେ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନଳ୍ନ ଛାତି ଫାଟିଗଲା ପରି ହୋଇଗଲା। ଦାରୁକର୍କୀ

ପୁଅ ତାଙ୍କ୍ରର ରଥ ଚଳାଉଥୂଲା। ସେ ସାରଥୂର କର୍ତ୍ତବ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟରୂ ତାଙ୍କୁ ରଣଭୂମିରୁ ନେଇ ପଳାଇଗଲା॥

୨୭॥

ଲବୁସଂଜ୍ଞୋ ମୁହୂତ୍ତୈନ କାର୍ଶ୍ଣିଃ ସାରଥ୍ପମବ୍ରବୀତ୍‌ । ଦୁଇ ଘଡ଼ି ପରେ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ଳକ୍ଵର ମୂତ୍ଚ୍ରା ଭାଇଲା। ଚେତା ଅହୋ ଅସାଧ୍ବ୍ରିଦଂ ସୂତ ଯଦ୍‌ ରଣାଚ୍ସେଃପସପିଣମ୍‌ ॥ ୨ ୮ ଫେରିବା ପରେ ସେ ସାରଥୁୂକୁ କହିଲେ, “'ସାରଥୁ! ତୁ ନ ଯଦୂନାଂ କୂଳେ ଜାତଃ ଶ୍ରୂୟତେ ରଣବିବ୍ୟୁତଃ । ବିନା ମତ଼ କ଼ୀବଚିତ୍ତେନ ସୂତେନ ପ୍ରାପ୍ତକିଳ୍‌ବିଷାତବ ॥ ୨ ୯

ବଡ଼ ଭୁଲ୍‌ କଲୁ। ହାୟ ! ହାୟ ।!! ତୁ ମୋତେ ରଣଭୂମିରୁ ନେଇ ଆସିଲୁ !!! ॥ ୨୮ ॥ ଆମ ବଂଶରେ କେହି କେବେ ରଣଭୂମି ଛାଡ଼ି ପଳାଇ ଆସିଥିବା କଥା ମୁଁଶୁଣି ନ ଥୁଲି। କେବଳ ମୋରି କପାଳରେ ଏହି କଳଙ୍ବ୍ର ଦାଗ ଲାଗିଗଲା ! ତୂ ହେଉଛୁ ସତରେ ଗୋଟାଏ କାପୁରୁଷ ଓ ନପୁଂସକ ସାରଥୂ ॥ ୨୯ ॥ ଏବେ ମୋ ଦଦେଇ ବଳରାମ ଓ

କିଂ ନୁ ବକ୍ଷ୍ୟେୟଭିସଙ୍ଗମ୍ୟ ପିତରୌ ରାମକେଶବୌ । ଯୁଦ୍ଧାତୃ ସମ୍ୟଗପକ୍ରାନ୍ତଃ ପୂଷ୍ଟସ୍ତତ୍ରାମ୍ୂମନଃ କ୍ଷମମ୍‌ ॥ ୩୦

ପିତା

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଜ୍କତ ଆଗରେ ଠିଆ ହୋଇ ମୁଁ କଣ କହିବି ଯେ ? ଏଥର ସମସ୍ତେ ମୋତେ ରଣଭଙ୍ଗ ଦେଇ ପଳାଇ ଆସିଲା

ବୋଲି କହିବେ ନା? ସେମାନେ ପରଗ୍ଵରିଲେ, ମୁଁ କି

618

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୭

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×»

ବ୍ୟକ୍ତ" ମେକଥୟିଷ୍ୟନ୍ତି ହସନ୍ତ୍ୟୋ ଭ୍ରାତୃଜାମୟଃ । କ୍ଳୈବ୍ଯଂ କଥଂ କଥଂ' ବୀର ତବାନ୍ୟୈଃ କଥ୍ୟତାଂ ମୂଧେ ॥ ୩୧

ଉତ୍ତର ଦେବି ୮ ॥ ୩୦॥ ମୋ ଭାଉଜମାନେ ପରିହାସ କରି ମୋତେ ପଗ୍ଚରିବେ, “କି ହୋ ବୀର ! ତୁମେ କିପରି ନପୁସକ ହୋଇଗଲ ମ ! ଶତୂମାନେ ତୁମକୁ ଯୁଦକ୍ଷେତ୍ରରେ

ଏଡ଼େ ନୀଚ କରିଦେଲେ କିପରି ୮୧୮” ରେ ସାରଥୁ ! ତୁ ମୋତେ ରଣଭୂମିରୁ ଫେରାଇ ଆଣି ନିଶ୍ଚୟ ଅକ୍ଷମଣୀୟ ଅପରାଧ କରିଛୁ ।'” ॥ ୩୧ ॥

ାଜନ଼କୁବଚ

ସାରଥ୍ତ କହିଲା--ପ୍ରଭୁ । ମୁଁ ଯାହା କିଛି କରିଛି, ତାହା ସାରଥୂର ଧର୍ମ ବୋଲି ଜାଣି କରିଛି। ହେମୋର

ଧମିଂ ବିଜାନତା ୪ୟୁଷ୍ମଟ୍‌ କୃତମେତନ୍‌ମୟା ବିଭୋ ।

ସମର୍ଥ ପ୍ରଭୁ! ଯୁଦ୍ଧର ଧର୍ମ ହେଲା : ଆବଶ୍ଯକ ପଡ଼ିଲେ

ସୂତଃ କୃଚ୍ଛଗତଂ ରକ୍ଷେଦ୍ବ ରଥ୍ୂନଂ ସାରଥ୍ଂ ରଥୀ ॥ ୩ ୨

ସାରଥୂ ରଥୀର୍ଗୁ ରକ୍ଷା କରିବ ଓ ରଥୀ ସାରଥୁକୁ ରକ୍ଷା

କରିବେ ॥ ୩୨ ॥ ଏହି ଧର୍ମ ଜାଣିଥୁବାରୁ ହିଁ ମୁଁ ଆପଣ ରଣଭୂମିରୂୁ

ଗଦାରେ ଏତଡ଼ ବିଦିତ଼ା ତୁଭବାନ୍ବଵ ମୟାପୋବାହିତୋ ରଣାତ୍ବ ।

ଦୂରକୁ ନେଇ

ପ୍ରହାର

ଆସିଲି।

କରିଥିଲା

ଏବଂ

ଶତ୍ରୁ ଆପଣର୍ଦୁୂ

ଆପଣ

ମୂର୍ଚିତ

ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ବଡ଼ ସଂକଟ ସମୟ ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଯାଇଥୂଲା। ତେଣୁ ମୁଁ ଏପରି କରିବାକୁ ବାଧ୍ଯ «7

ଉପସ୍ପଷ୍ଟଃ ପରେଣେତି ମୂଚ୍ଚ୍ଚିତୋ ଗଦୟା ହତଃ ॥ ୩୩ ¦ ହେଲି।'' | ୩୩ ॥|

ଇତି ଝୀମଭାରବତେ ନହାତୁଜାନ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂନିତାୟଂ ଦଣମୟଣନ୍ ଉନ୍ତରାଣଏର୍ବ୍ବ ଖାଳୁନ୍ଦୂୁ5ଵ@ `@ଟ୍‌୍ଭତିତ6ମେ///%9# // ୭୬ // +++

ଅଥ ଯସମୃଯପୃ ତିତମାଧ୍ୟାୟଃ ଶାଲୁ ବଧ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲି ଲେ - ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏହା ଭୀଖୂଳ ଜରକାଚ ଶୁଣି ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ହାତମୁହଁ ଧୋଇ, କବଚ ପିନ୍ଧି, ଧନୁର୍ବାଣ ସ ତୂପସ୍ଫ୍ପଶ୍ଯ ସଲିଳଂ ଦଂଶିତୋ ଧୂତକାମ୍ିକଃ। ଧରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ସାରଥ୍ରକୁ କହିଲେ, ନୟ ମାଂ ଦ୍ୟୁମତଃ ପାଶ୍ଵଂ ବୀରସ୍ୟେତ୍ୟାହ ସାରଥୂମ୍‌ ॥ ୧ “ମୋତେ ବୀର ଦ୍ଯୁମାନ୍‌ ପାଖକୁ ନେଇଗ୍ରଲ।”॥ ୧ ॥

ସେତେବେଳକୁ ଦ୍ଯୁମାନ୍‌ ଯାଦବସେନାକୁ ଅସ୍ତବଧ୍ଯସ୍ତ କରିବାରେ ଲାଗିଥାନ୍ତି। ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ବ ଯାଇ ସେଠାରେ ବିଧମନ୍ତଂ ସ୍ଵସୈନ୍ଯାନି ଦ୍ଯୁମନ୍ତଂ ରୁକ଼଼ି ଣୀସୁତଃ । ପହଞ୍ଚିଗଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ସେଥୂୁରୁ ବିରତ କରିଦେବା ପ୍ରତିହତ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟବିଧ୍ଯନ୍ତାରାଚୈରଷ୍ଟଭିଃ ସ୍ମୟନ୍ ॥ ୨ ନିମନ୍ତେ ତାର୍କଦ୍ୀ ଉପରକୁ ହସି ହସି ଆଠଟି ଶର ମାରିଦେଲେ ॥ ୨ ॥ ସେଥୁରୁ ଗ୍ଵରିଟି ଶରରେ ତାଙ୍କ ରଥର ଘୋଡ଼ା ଗ୍ବରିଟିକୁ ମାରିଦେଲେ, ଗୋଟିଏ ଶରରେ ସାରଥୁୂକୁ ଚତୁର୍ଭଶ୍ତୃତୁରୋ ବାହାନ ସୂତମେକେନ ଗ୍ରହନତ୍ଵ । ମାରିଦେଲେ, ଦୁଇଟି ଶରରେ ଧନୁ ଓ ଧ୍ଵଜା କାଟିଦେଲେ ଦ଼ାଭ୍ୟା' ଧନୁଶ୍ଛ କେତୁଂ ଚଶରେଣାନ୍ୟେନ ବୈ ଶିରଃ ॥ ୩ ଏବଂ ଶେଷ ଶରରେ ଦ୍ୟୁମାନ୍‌ଙ୍କ୍ଧର ମୁଣ୍ଡ କାଟିଦେଲେ ॥ ୩ ॥ ଏପଟେ ଗଦ, ସାତ୍ଯକି, ସାମ୍ବ ଆଦି ଯଦୁବଂଶୀ ବୀରମାନେ ମଧ୍ଯ ଶାଲ୍ଗର ସେନାକୁ ସଂହାର କରିଗ୍ବଲିଥାନ୍ତି। ଗଦସାତ୍ୟକି ସାମ୍ବାଦ୍ୟାଜଘୁଃ ସୌଭପତେ ବିଳମ୍‌ | ସୌଭ ବିମାନରେ ବସିଥୂବା ସୈନ୍ଯମାନବ୍କ୍ରର ବେକ ପେତୁଃ ସମୁଦ୍ରେ ସୌଭେୟାଃ ସବେ ସଂଛିନ୍ନକନ୍ଧରାଃ ॥ ୪ କଟିଯାଉଥାଏ ଓ ସେମାନେ ସମୁଦ୍ରରେ ଖସି ପଡୁଥାନ୍ତି ॥ ୪ ॥

619 ଦଶମ ସ୍ବୀନ୍ଧଂ + ଅଧ୍ୟାୟ ୭୭] ୦ ୧୦୧୦୧୮୮ବରକ୪&୍‌୍‌ୱ୍‌ୱ?®:?ୂ››¿>¿©‰¿{®@{ୂ୍‌›.›.›..::. .__‰›>”®୭ଡ୨””%%୭୨¬¬”›%”>୦‰>%:::%:”-%: ୮

ଏବଂ ଯଦୂନାଂ ଶାଲ୍ଵାନାଂ ନିଘ୍ନତାମିତରେତରମ୍‌|

ଏପରିଭାବରେ ଯଦୁବଂଶୀ ଓ ଶାଲ୍ଧର ସେନ୍ଯମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ପ୍ରହାର କରି ଯୁଦ୍ଧ କଲେ । ଘମାଘୋଟ ଯୁଦ୍ଧ

ଯୁଦ୍ଧ

ଗ୍ବଲିଲା ଏବଂ ସେହି ଭୀଷଣ ଯୁଦ୍ଧ ଦୀଘ ସତେଇଶ ଦିନ

ତ୍ରିଣବରାତ୍ରଂ

ତଦଭୂତ୍ତୁମୁଳମୁଲ୍‌ବଣମ୍‌ ॥ ୫

ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସଂ ଗତଃ କୃଷ୍ଣ ଆହୁତୋ ଧମିସୂନୁନା।

ଧରି ଗ୍ବଲିଲା॥ ୫ ॥ ସେତେବେଳକୁ ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୁଣ୍ଟିରଜ୍ଚା ଡାକରା ପାଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ତ ଗ୍ବଲିଯାଇଥୂଁଲେ ।ସେଠାରେ ରାଜସୂୟ

ରାଜସୂୟେଥ ନିବ୍ଦୁତ୍ତେ ଶିଶୁପାଳେ ଚ ସଂସିତେ ॥ ୬

ଯଜ୍ଞ ସରିଯାଇଥାଏ; ଶିଶୁପାଳ ମଧ୍ଯ ମରିସାରିଥାଏ || ୬ | ତଥାପି ସେ ବହୁ ଅପଶକୁନ ଅଅଶୁଭ ଲକ୍ଷଣ!) ଦେଖୁବାକୁ

କୁରୁବୂଦ୍ଧାନନୂଜ୍ଞାପ୍ୟ ମୁନୀଂଶ୍ଳ ସସୁତାଂ ପ୍ରୁଥାମ୍‌।

ପାଇଲେ। ତେଣୁ ସେ କୁରୁବଂଶର ବୟୋବ୍ୁଦ୍ଧ, ରଷି, ମୁନି ଓ କୁନ୍ତୀ ତଥା ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ୍ରର ଅନୁମତି ନେଇ ଦ୍ବାରକା ଫେରିବାକୁ ବାହାରିଲେ ॥ ୭ ॥ ବାଟରେ ସେ ମନେ ମନେ

ନିମିତ୍ତାନ୍ୟତିଘୋରାଣି ପଶ୍ୟନ୍‌ ଦାରବତୀଂ ଯଯୌ॥

ଆହ

ଗ୍ରହମିହାୟାତ

୭

ଆକ୍ଷ୍ଯମିଶ୍ରାଭିସଙ୍ଗଂତଃ।

ଭାବୁଥାନ୍ତି, ““ମୁଁ ପୂଜ୍ଯ ଭାଇ ବଳରାମର୍କୀ ସହିତ ଏଠାକୁ ଗ୍ବଲିଆସିଲି । ସେପଟେ ଶିଶୁପାଳର ସମର୍ଥକ ରାଜାମାନେ

ନିଶ୍ଚୟ ଦ଼ାରକା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରୁଥୁବେ।'' ॥ ୮ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମ ଦ୍ରାରକାରେ ପହଞ୍ଚି ଦେଖୁଲେ, ରାଜନ୍ୟାଶ୍ଳୈଦ୍ୟପକ୍ଷୀୟା ନୂନଂ ହନ୍ୟୁଃ ପୁରୀଂ ମମ ॥ ୮ ସତକୁ ସତ ଯାଦବମାନବ୍ଦ୍ର ଉପରେ ଭୀଷଣ ବିପତ୍ତି ବୀକ୍ଷ୍ୟ ତତୃ କ ଦନଂ ସ୍ଵାନାଂ ନିରୂପ୍ୟ ପୁରରକ୍ଷଣମ୍‌। ପଡ଼ିଯାଇଛି। ତେଣୁ ସେ ବଳରାମଇ୍ଲୁ ନଗରରକ୍ଷା ଭାର ଦେଇଦେଲେ ଓ ସୌଭପତି ଶାଲ୍କୁ ଦେଖୁ ନିଜର ସୌଭଂ ଚ ଶାଲ୍ଵ୍‌ ରାଜଂ ଚ ଦାରୁକଂ ପ୍ରାହ କେଶବଃ ॥ ୯ ସାରଥୂ ଦାରୁକର୍ଦୁ କହିଲେ-¬॥ ୯ ॥ “ଦାରୁକ । ତୁମେ ଯଥାଶୀଘ୍ର ମୋ ରଥକୁ ଶାଲ ପାଖକୁ ନେଇଗ୍ରବଲ | ସାବଧାନ ! ଶାଲ ହେଉଛି ବଡ଼ ମାୟାବୀ; ତଥାପି ତୁମେ ତାକୁ ରଥଂ ପ୍ରାପୟ ମେ ସୂତ ଶାଳ୍ଵ ସ୍ୟାନ୍ତିକମାଶୁ ବୈ । ମୋଟେ ଭୟ କର ନାହିଁ।'”' ॥ ୧୦ ॥ ଭଗବାନଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ସଂଭ୍ରମସ୍ତେ ନକଉିବ୍ୟୋ ମାୟାବୀ ସୌଭରାଡୟମ୍‌ ॥ ୧୦ ପାଇ ଦାରୂକ ରଥରେ ଚଢ଼ିଗଲେ ଓ ଶାଲ୍ସ ଆଡ଼କୁ ରଥ ଚଳାଇଲେ। ରଥ ଯୁଦ୍ଧଭୂମିରେ ପ୍ରବେଶ କରୁ କରୁ ଗରୁଡ଼ଚିହ୍ନିତ ଧ୍ଵଜା ଦେଖୂ ଯଦୁବଂଶୀ ତଥା ଶାଲ୍ମର ଇତ୍ୟୁକ୍ତଶ୍ଡୋଦୟାମାସ ରଥମାସାୟ ଦାରୁକଃ। ସୈନ୍ଯମାନେ ତାହା ଭଗବାନଙ୍କ ରଥ ବୋଲି

ବିଶନ୍ତଂ ଦଦୃଶୁଃ ସବେ ସ୍ଵେ ପରେ ଗ୍ରରୁଣାନୁଜମ୍‌ ॥ ୧୧ ଶାଲଶ୍ଟ କୃଷ୍ଣମାଲେକ୍ଯ

ହତପ୍ରାୟବଳେଶ୍ବରଃ।

ପ୍ରାହରତ଼ କୃଷ୍ଫସୂତାୟ ଶକ୍ତଂ ଭୀମର ବାଂ ମୂଧେ॥ ୧୨

ଚିହ୍ନିଗଲେ॥ ୧୧॥

ହେ

ପରୀକ୍ଷିତ । ସେତେବେଳକୁ

ଶାଲ୍ମର ପ୍ରାୟ ସବୁ ସୈନ୍ଯ ନଷ୍ଟ ହୋଇ ସାରିଥୁଲେ। କିନ୍ତୁ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ଶାଲ୍ମ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଚ ସାରଥୂ ଉପରକୁ ଏକ ବିରାଟ ଶକ୍ତି (ତ୍ରିଶୂଳଃ ଚଳାଇଦେଲା। ସେହି ଶକ୍ତି ଭୟର୍କ୍ଚର ଶବ୍ଦ କରି ପ୍ରବଳ ବେଗରେ ମାଡ଼ି

ଆସୁଥୂୁବାରୁ ଏକ ବଡ଼ ଉଲ୍‌କା ପରି ଦେଖାଯାଉଥାଏ। ତାମାପତନ୍ତୀଂ ନଭସି ମହୋଲ୍‌କାମିବ ରଂହସା।

ତାର ଜ୍ଯୋତିରେ ଦଶଦିଗ ଝଲସି ଉଠୁଥାଏ। ଶକ୍ତିଟା ତାରଙ୍ଚ୍ଚ ସାରଥୂ

ଆଡ଼କୁ ମାଡ଼ିଆସୁଛି

ଦେଖୁ,

ଭଗବାନ

ଭାସୟନ୍ତୀଂ ଦିଶଃ ଶୌରିଃ ସାୟକୈଃ ଶତଧାଚ୍ଛିନଡ଼॥ ୧୩

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପକାଇଲେ॥

ତଂ ଚ ଷୋଡଷଶଭିବିଦ୍ଵା ବାଣୈଃ ସୌଭଂ ଚଖେ ଭ୍ରମତ୍ୃ ।

କର ଷୋହଳଟି ଶର ମାରିଲେ ଏବଂ ସୂର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍ଚ୍ଚର କିରଣରେ ଆକାଶକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଦେବା ପରି, ଭଗବାନ

ଅବିଧ୍ୟକ୍ରରସନ୍ଦୋହୈଃ ଖଂ ସୃକ୍ଷ୍ୟ ଇବ ରଶ୍ମିଭିଃ॥ ୧୪

ଶର ମାରି ୧୨,୧୩॥

ତାକୁ ଶତଖଣ୍ଡ କରି କାଟି ତା'ପରେ ସେ ଶାଳୁକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ

ଆକାଶରେ ଉତଡୁଥୁବା ତାହାର ବିମାନକୁ ବି ଅସଂଖ୍ଯ ଶର

620

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ *

ଶାଲ୍ୁଃ ଶୌରେସ୍ତୁ ଦୋଃ ସବ୍ୟଂ ସଶାଇଁ” ଶାଇଁଁଁଧନୁନଃ ।

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୭

ମାରି ଛିଦ୍ରମୟ କରିଦେଲେ।॥

୧୪୩

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମକ୍ତ ବାମ

ବିଭେଦ ନ୍ୟପତଵସ୍ତାତ୍‌ ଶାଇଁଂମାସୀତ୍ତ ଦଦ୍ଭୂତମ୍‌ ॥ ୧୫

ଭୁଜରେ ଶାଇ୍ଗଇଧନୁ ଶୋଭା ପାଉଥାଏ; ଶାଲ୍ମ ଶର ମାରି ପ୍ରଭୁକ୍ଜ ଭୁଜରୁ ସେହି ଧନୂୁଟି ଖସାଇଦେଲା। ଏହା ଏକ

ହାହାକାରୋ ମହାନାସୀଦ଼ ଭୂତାନାଂ ତତ୍ର ପଶ୍ୟତାମ୍‌ ।

ଅଭୁତ ଘଟଣା ଘଟିଗଲା ॥ ୧୫ ॥ ଯେଉଁମାନେ ଆକାଶରେ କିମ୍ବା ପ୍ରଥୂବୀରେ ରହି ଯୁଦ୍ଧ ଦେଖୁଥୁଲେ, ଏହି ଘଟଣା

ବିନଦ୍ୟ ସୌଭରାଡୁ(୍ଚୈରି ଦମାହ ଜନାଦଵିନମ୍‌ ॥ ୧୬

ଯତ୍ତ୍ବୟା ମୂଢ ନଃ ସଖ୍ୟୁଭ୍ରାତୁ୍ଭାଯ୍ୟା ହୃତେକ୍ଷତାମ୍‌। ପ୍ରମତ୍ତଃ ସ ସଭାମଧ୍ୟେ ତୁୟା ବ୍ୟାପାଦିତଃ ସଖା ॥ ୧୭

ତଂ ତ଼ାଦ୍ୟ ନିଶିତୈବାଣୈରପରାଜିତମାନିନମ୍‌। ନୟାମ୍ଯପୁନରାବୃତ୍ତିଂ ଯଦି ତିଷ୍ଠେ ମିମାଗ୍ରତଃ॥ ୧୮ ୭ଜରବକୁବ/ଚ

ବୃଥା ତୂଂ କତ୍ର୍ରସେ ମନ୍ଦ ନ ପଶ୍ୟସ୍ୟନ୍ତିକେଃନ୍ତକମ୍‌ ।

ପୌରୁଷଂ ଦଶିୟନ୍ତି ସ୍ମ ଶୂରା ନ ବହୁଭାଷିଣଃ ॥ ୧୯ ଇତ୍ୟୁକ୍ଟ୍‌ା ଭଗବାଞ୍ଚାଲୁଂ ଗଦୟା ଭୀମବେଗୟା। ତତାଡ଼ ଜତ୍ରୌ ସଂରବୁଃ ସ ଚକମ୍ପେ ବମନ୍ତ୍ରସ୍ପକ୍‌ ॥ ୨୦

ଗଦାୟାଂ ସନ୍ନିବୃତ୍ତାୟାଂ ଶାଲ୍ଵ୍‌ ସ୍ତ୍ରନ୍ତରଧୀୟତ । ତତୋ ମୁହୂତ୍ତି ଆଗତ୍ୟ ପୁରୁଷଃ ଶିରସାଚୁ୍ୟୁତମ୍‌। ଦେବକ୍ୟା ପ୍ରହିତୋଃସ୍ମୀତି ନତ଼ା ପ୍ରାହେ ବଗ୍ଵେ ରୂଦନ୍ ॥ ୨୧

କୃଷ୍ଣ କୃଷ୍ଣ ମହାବାହୋ ପିତା ତେ ପିତୂବସ୍ଳ।

ବଦ୍ଵଵାପନୀତଃ ଶାଲ୍ଲେନ ସୌନିକେନ ଯଥା ପଶୁଃ |॥ ୨୨

ନିଶମ୍ୟ ବିପ୍ରିୟଂ କୃଷ୍କୋ ମାନୁଷୀଂ ପ୍ରକୃତିଂ ଗତଃ ।

ବିମନସ୍କୋ ଘୂଣୀ ସ୍ଳେହାଦୃ ବଭାଷେ ପ୍ରାକୃତୋ ଯଥା ॥ ୨୩ କଥଂ ରାମମସମ୍ବ୍ରାନ୍ତଂ ଜିଡ଼ାଜେୟଂ ସୁରାସୁରୈଃ । ଶାଲ୍ଲେନାଳ୍ପୀୟସା ନୀତଃ ପିତା ମେ ବଳବାନ ବିଧ୍ଧଃ | ୨୪

ଦେଖୁ ସେମାନର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ହାହାକାର ଖେଳିଗଲା। ଏ

ଭିତରେ ଶାଲ୍ସ ଗର୍ଜନ କରି ଭଗବାନସ୍ଗୁ କହିଲା, || ୧୬ | “ରେ ମୂଢ଼ ! ଆମେ ଦେଖୁ ଦେଖୁତୂ ଆମ ଭାଇଓ ମିତ୍ର ଶିଶୁପାଳଚ୍ଚ ପନୀକୁ ହରଣ କରି ନେଇଗଲ୍ୁୁୀ ପୁଣି ପୂର୍ସିସଭାରେ ଆମ ମିତ୍ର ଶିଶୁପାଳ ଅସାବଧାନ ଥରୁବା

ଅବସ୍ଥାରେ ତୂ ତାଟ୍ଟୁ ମାରିଦେଲୁ॥ ୧୭ ॥ ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ, ତୂ ନିଜକୁ ଅଜେୟ ବୋଲି ଭାବୁଛୁ; କିନ୍ତୁ ଆଜିର ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ତୁ ଯଦି ମୋର ସମ୍ମୁଖରେ କିଛି ସମୟ ରହିବୁ ତେବେ ମୁଁଆଜି ମୋ ତୀକ୍ଷ୍ମ ଶର ମାରି ତତେ ସେଇଠିକି ପଠାଇଦେବି, ଯେଉଁଠିକି ଗଲେ ଲୋକେ ଆଉ ଫେରିଆସନ୍ତି ନାହିଁ।”' ॥ ୧୮ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ- “ରେ ମୂର୍ଖ! ତୁ ଅଯଥା ବକ୍‌ବକ୍‌ କରୁଛୁ। ତୂ ଜାଣିନାହୁଁ ଯେ।ତତେ ଯମ ଗୋଡ଼ାଇଲେଣି। ଯେଉଁମାନେ ବୀର ଯୋଦ୍ଧା, ସେମାନେ

ବୃଥା ବକ୍‌ ବକ୍‌ କରନ୍ତି ନାହିଁ ସେମାନେ କାର୍ଯ୍ଯରେ ନିଜର ବୀରତ୍ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି।” ॥ ୧୯ ॥ ଏପରି କହିଦେଇ, ଭଗବାନ କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କରି ନିଜର ଭୟକ୍କର

ବେଗବତୀ ଗଦାରେ ଶାଲ୍ମର ହଁସୁଲିହାଡ଼ ଉପରେ ଭୀଷଣ ପ୍ରହାର କଲେ। ସେହି ଗୋଟିକ ପ୍ରହାରରେ ସେ ରକ୍ତବାନି

କରି ଥରହର ହେଲା।॥

୨୦।॥

କିନ୍ତୁ ଗଦାଟି ଭଗବାନର୍କୀ

ହାତକୁ ଫେରି ଆସୁ ଆସୁ ଶାଲ୍ମ ଅନ୍ତର୍ଦାନ ହୋଇଗଲା। ଦୁଇ ଘଡ଼ି ଯାଇଛି କି ନାହିଁ ଜଣେ ଲୋକ ଆସି ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦ ନତମସ୍ତକ ହୋଇ ପ୍ରଣାମ କଲା ଏବଂ କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି କହିଲାକଚ ମୋତେ ଆପଣର୍ବ୍ଚ ମାତା ଦେବକୀ ପଠାଇଛନ୍ତି ॥ ୨୧ ॥ ସେ କହି ପଠାଇଛନ୍ତି, ““ହେ ପିତୃବସଳ ମହାବାହୁ କୂଷ୍ମ ।କଂସେଇ ଆସି ଗାଭଗୋରୁଙକ୍କୁ ବାନ୍ଧି ନେଇଗଲା ପରି, ଶାଲ୍ମ ଆସି ତୁମ ପିତାଙ୍କୁ ବାନ୍ଧି ନେଇଗଲା।”॥ ୨୨ ॥ ଏପରି ଅପ୍ରିୟ ସମାଗ୍ରର ପାଇ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଫ ମନୁଷ୍ଯଙ୍କ୍ଚ ପରିଭାବପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ। ସେ ସାଧାରଣ ପୁରୁଷ ପରି କହିଲେ-¬|| ୨୩ || “ହାୟ ।!ମୋର ଭାଇ ବଳରାମର୍କୁ ତ ଦେବତା, ରାକ୍ଷସ

କେହି ବି ପରାସ୍ତ କରି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ ସେ ତ ସର୍ବଦା ସାବଧାନ ରହିଥାନ୍ତି। ଶାଲ୍ଲର ବଳପୋୌରୁଷ ବା କେତେ ।! ସେ ପୁଣି ମୋ ଭାଇଙ୍କୁ କିପରି ଜିତିଗଲା ଯେ, ମୋ ପିତାର୍ଦ୍ଦ ବାନ୍ଧି ନେଇଗଲା !! ସତରେ ପ୍ରାରବ୍ର ବଡ଼

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୭]

୨ ଦଶମ

ଇତି ବ୍ରୁବାଣେ ଗୋବିଦେ ସୌଭରାଟ୍‌ ପ୍ରତ୍ୟୁପସ୍ସିତଃ । ବସୁଦେବମିବାନୀୟ କୃଷ୍ଣଂ ଚେଦମୁବାଚ ସଃ ॥ ୨୫

ଏଷ ତେ ଜନିତା ତାତୋ ଯଦଥିମିହ ଜୀବସି। ବଧ୍ଷ୍ୟେ ବୀକ୍ଷତସ୍ତେଃ ମୁମୀଶଶ୍ଚେତୃ ପାହି ବାଳିଶ ॥ ୨୬

ଏବଂ ନିଭିକ୍ଷ୍ୟି ମାୟାବୀ ଖଡ଼ଗେନାନକ ଦୁନ୍ଦୁଭେଃ । ଉତ୍କୃତ୍ୟ ଶିର ଆଦାୟ ଖସ୍ର'” ସୌଭଂ ସମାବିଶତୃ ॥ ୨୭

ତତୋ

ମୁହୂର୍ତଂ

ପ୍ରକୃୂତାଵୁପପ୍ଲୁତଃ

ସ୍ବବୋଧ ଆସ୍ତେ ସ୍ବଜନାନୂଷଙ୍ଗଂତଃ। ମହାନୁଭାବସ୍ତଦବୁଦ୍ଧ୍ୟଦାସୁରୀଂ ମାୟାଂ ସ ଶାଳ୍ଵ୍‌ ପ୍ରସ୍ୂତାଂ ମୟୋଦିତାମ୍‌ ॥ ୨୮

ନ ତତ୍ର ଦୂତଂ ନ ପିତୁଃ କଳେବରଂ ପ୍ରବୂହଁ ଆଜୌ ସମପଶ୍ଯଦବ୍ଯୁତଃ। ସ୍ବାପ୍ନ ଯଥା ଗ୍ରମ୍ବରଗ୍ଵରିଣଂ ରିପୁଂ ସୌଭସମାଲୋକ୍ଯ ନିହନ୍ତୁମୁଦ୍ଯତଃ॥ ୨୯

621

ସ୍ପନ୍ଧଂ»

ବଳବାନ୍‌।”॥ ୨୪ ॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏପରି ଶୋକ କରୁଛନ୍ତି,

ଠିକ୍‌ ଏହି ସମୟରେ ବସୁଦେବର୍ଦ୍ଚ ପରି ହୋଇଥୁବା ଜଣେ ମାୟାରଚିତ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଧରି ଶାଲ୍ମ ଆସି ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଣକୁ କହିଲା-॥ ୨୫॥ “ରେ

ମୂର୍ଖ ଯାହା ପାଇଁ ତୁ ଜୀବନ ପାଇଛୁ, ହେଇଟି, ଏହି ହେଉଛି ତୋର ସେହି ଜନ୍ମଦାତା ପିତା । ଦେଖ ! ବର୍ତମାନ ତୋରି ଆଖୂ ଆଗରେ

ମୁଁ ଏହାକୁ ଶେଷ କରିଦେଉଛି।

ଯଦି ତୋର ବଳପୌରୁଷ ଅଛି, ତେବେ ଏହାକୁ ରକ୍ଷା କର।”॥ ୨୬॥ ମାୟାବୀ ଶାଲ୍ମ ଭଗବାନର୍ଦୁ ଏପରି

ଭର୍ଷନା କରି ତରବାରିରେ ସେହି ମାୟାରଚିତ ବସୁଦେବର

ମୁଣ୍ଡ କାଟିଦେଲା ଏବଂ ମୁଣ୍ତଟି ଧରି ସେଆକାଶରେ ଉଡୁଥିବା ତାର ବିମାନକୁ ଗ୍ବଲିଗଲା ॥ ୨୭ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଥୁଲେ ସ୍ଵୟ'ସିଦ୍ଧ ଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ ଓ ମହାନୂଭାବ | ପିତା ବସୁଦେବର୍ଚ୍ଚ ପ୍ରତି ଅତ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରେମ ଥୂବାରୁ ଏହି ଘଟଣା ଦେଖୁ ସେ ଘଡ଼ିଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶୋକମଗ୍ନଧ ହୋଇଗଲେ। କିନ୍ତୁ ପରକ୍ଷଣରେ ସେ ଜାଣିଗଲେ ଯେ, ତାହା ହେଉଛି ଶାଲୁର ଆସୁରୀ ମାୟାମାତ୍ର: ସେହି ମାୟା ସେ ମୟଦାନବ ଠାରୁ ଶିଖୂଛି ॥ ୨୮ ॥ ଏହା ଜାଣିପାରି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍କ

ସଚେତ ହୋଇଗଲେ। ତାରବ୍ଚ୍ଚ ମନରୁ ଶୋକ ଦୂର ହୋଇଗଲା। ସେ ଗ୍ବହିଁ ଦିଅନ୍ତି ତ, ସମାଗ୍ରର ଆଣିଥୁବା ସେହି ଲୋକଟି ଯୁଦ୍ଧଭୂମିରେ ନାହିଁ, କି ତାର୍କ୍ର ପିତା୍କୀ ଶରୀରଟି ମଧ୍ୟ ସେଠାରେ ନାହିଁ। ସ୍ବପ୍ନ ଭାଙ୍ଗିଯିବା ପରେ ସ୍ବପ୍ନର ଦୃଶ୍ଯ ଉଭେଇଯିବା ପରି ସବୁ କୁଆଡ଼େ ଉଭେଇ

ଯାଇଛି। ସେ ଉପରକୁ ଗ୍ବହି ଦେଖନ୍ତି ତ, ଶାଲୁ ତାର ବିମାନରେ ବସି ବିଚରଣ କରୁଛି। ଶାଲ୍ମକୁ ଦେଖି ସେ ତାକୁ ବଧ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ୟତ ହୋଇଗଲେ ॥ ୨୯ ॥

ଏବଂ ବଦନ୍ତି ରାଜଷୈ ରଷୟଃ କେ ଚ ନାନ଼ିତାଃ ।

ପ୍ରିୟ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣମସ୍କୀର ଏ ଯେଉଁ ଶୋକାର୍ତ ହେବା ବିଷୟ କୁହାଗଲା, ଏହା କେବଳ ପୂର୍ବାପର

ଯତ ସ୍ଵବାଗ୍ଵେ ବିରୁଧ୍ୟେତ ନୂନଂ ତେ ନ ସ୍ମରନ୍ତ୍ୟୁତ ॥୩୦

ଘଟଣା ବିଗ୍ବରର ନ କରି କେତେକ ରଷି କହିଥାଚ୍ତି। ସେମାନେ ଭୁଲିଯାଆନ୍ତି ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଷୟରେ

ଏପରି କହିବା, ସେମାନେ ନିଜେ ପୂର୍ବରୁ କହିଥୁବା କୁ ଶୋକମୋହୌ ସ୍ଵେହୋ ବା ଭୟଂ ବା ପେଃଜ୍ଞସମ୍ବବାଃ ।

କ୍ସ ଗ୍ବଭଖଣି ତବିଜ୍ଞାନଜ୍ଞାନୈ ଶ୍ବଯ୍ସ୍ତ୍ଵଖ୍୍ଡିତଃ॥ ୩୧ ା ମ୍ବବିଦ୍ୟୟା ଯତୃପାଦସେବୋର୍ଜିତୟ

ହିନୁନ୍ତ୍ୟନାଦ୍ୟାମ୍ବବିପ୍ଯ୍ୟୟଗ୍ରହମ୍‌

କଥାର ବିରୂଦ୍ଧାଚରଣ କରେ।॥

୩୦॥

ଯାହାର୍ଚ୍ଚାର ଜ୍ଞାନ,

ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟ ସର୍ବଦା ଅଖଣ୍ଡିତ ସେହି ପରିପୂର୍ଣ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେଉଁଠି, ଆଉ ଏ ଅଞଜ୍ଞାନୀଜନସୁଲଭ ଶୋକ, ମୋହ, ସ୍ନେହ ଓ ଭୟ କେଉଁଠି ! ସେପରି

ପରମାମ୍ସାବ୍ତ ଭିତରେ ଏପରି ଦୁର୍ବଳତା ରହିବ ବା କିପରି ।! ॥ ୩୧ ॥ ମହା ମହା ମୁନିରଷି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍କୀ ଚରଣକମଳ ସେବା କରି ଭଲରୂପେ ଆମୁୂବିଦ୍ଯା ସମ୍ପାଦନ

622

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୭

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଲଭନ୍ତ

କରନ୍ତି ଏବଂ ତାହାଦ୍ବାରା ଶରୀର ପ୍ରତି ରହିଥୁବା ଆମ୍ଧୁବୁଦ୍ଧିରୂପୀ ଅନାଦି ଅଜ୍ଞାନକୁ ବିନଷ୍ଟ କରନ୍ତି ତଥା ଆମ୍ବାସମ୍ବନ୍ଧୀୟ

ଆମ୍ବୀୟମନନ୍ତମୈଶ୍ବରଂ

କୁତୋ ନୁ ମୋହଃ ପରମସ୍ୟ ସଦୃଗତେଃ ॥ ୩୨

ତଂ

ଶସ୍ତ୍ରପୂଗୈଃ

ପ୍ରହରନ୍ତମୋଜସା

ସୌଭଂ ଚ ଶତ୍ରୋଗିଦୟା ରୂରୋଜ ହ॥ ୩୩

ପପାତ

ଗଦୟା

ବିସୂଜ୍ୟ ତଦ଼ୂ ଭୂତଳମାସିତୋ

ସଗଦଂ

ସହସ୍ରଧା।

ଭଲ୍ଲେନ

ବଧାୟ

ଛିତ୍ତ୍ଵାଥ

ଶାଲ୍ଵସ୍ଯ

ବାହୁଂ

ରଥାଙ୍ଗମତଭୂତମ୍‌ ।

ଲଯାକିସନିଭଂ

ବିଭ୍ରଝ ବଭୌ ସାକି ଇବୋଦୟାଚଳଃ ॥ ୩୫ ଜହାର

ତେନୈବ କିରୀଟଯୁକ୍ତଂ

ବଜ୍ରେଣ

ବୃତ୍ରସ୍ଯ

ବଭୂବ

ଶିରଃ

ସକୁଣ୍ଡଳଂ

ହାହେତି

ଜୀର୍ଶ୍ରଶୀର୍ଶ୍

ହାତରେ ଗଦା ଧରି ଶାଲ ଯୁଦ୍ଧଭୂମିକୁ ଡେଇଁପଡ଼ିଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଆଘାତ କରିବ ବୋଲି ଗଦା ଧରି ଏକାରାହାକେ ଧାଇଁ ଆସିଲା॥ ୩୪ ॥ ଶାଲ୍ମ ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଛି ଦେଖୂ ଭଗବାନ ଏକ ବର୍ଚ୍ଚା ମାରି ତାର ଗଦା ଧରିଥୂବା ହାତଟି କାଟି ଗଦା ସହିତ ଖସାଇଦେଲେ। ତା'ପରେ ପରେ ତାର ପ୍ରାଣ ନେଇଯିବା ନିମନ୍ତେ ସେ ନିଜର ପ୍ରଳୟକାଳୀନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ସମାନ ତେଜସ୍ଵୀ ଓ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଅଦ୍‌ଭୁତ ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର ଉଠାଇଲେ। ଚକ୍ର ଧରି ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟକ୍କ ସହିତ ଉଦୟାଚଳ ପରି ଶୋଭା ପାଇଲେ ॥ ୩୫ ॥ ଇନ୍ଦ୍ର ଯେପରି ବଜ୍ର ମାରି ବୃତ୍ରାସୁରର ଶିର ଛେଦନ

ହରିଃ | ନୂଣାମ୍‌ ॥ ୩୬

କରିଦେଲେ। ଶାଲ୍ମ ମରିଯିବାରୁ ତା”ର ସୈନ୍ଯମାନେ ଘୋର ଦୁଃଖରେ ହାହାକାର କଲେ ।॥ ୩୬ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ପାପୀ ଶାଲ୍ମ ମରିଯିବାରୁ ଏବଂ ତାର ବିମାନ ମଧ୍ଯ

ପୁରନ୍ଦରୋ ବଚସ୍ତଦା

ମଧ୍ଯ

କରିଦେଇଥିଲେ, ସେ ସେହିପରି ଚକ୍ର ପେଷି ପରମ ମାୟାବୀ ଶାଲ୍ମର କୂୁଣ୍ଡଳକିରୀଟ ବିମଣ୍ଡିତ ଶିର ଛେଦନ

ପୁରୁମାୟିନୋ ଯଥା

ବିମାନକୁ

ଗଦାଘାତରେ ବିମାନଟି ଚୂର୍ଶ୍ରବିବୂଷ୍ଚ ହୋଇ ସମୁଦ୍ରରେ ଖସିପଡ଼ିଲା। କିନ୍ତୁ ବିମାନ ଭାଙ୍ଗି ଖସିପଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ

ଗଦା-

ତସପସ୍ଯ

ତାର

କରିଦେଲେ ॥ ୩୩ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶେଷରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଙ୍କ

ମୁଦ୍ୟମ୍ୟ ଶାଲ୍ଲେଃଛଚ୍ୟୁତମଭ୍ୟଗାଡଦ଼ ଦରୁତମ୍‌ ॥ ୩୪

ଆଧାବତଃ

ଭଗବାନ ମଧ୍ଯ ଶାଲ ଉପରକୁ ବାଣ ମାରୁୂଥାନ୍ତି। ସେ ବାଣ ମାରି ଶାଲ୍ମକୁ କ୍ଷତବିକ୍ଷତ କରିଦେଲେ ଏବଂ ତାର କବଚ, ଧନୁ, ମଥାମଣି ଛିନାଭିନ୍ନ କରିଦେଲେ | ତା'ସହିତ

ଗଦାଘାତରେ

ବିଚୁର୍ଣ୍ଣତଂ ¿>-

ତୋୟେ

ମହାନ୍‌

ସହିତ ଶସ୍ତ୍ର ବୃଷ୍ଟୁ କରିବାରେ ଲାଗିଥାଏ । ଅମୋଘଶକ୍ତି

ବିଦ୍ଵାଢ଼ିନ୧ୁ ବମି ଧନୂଃ ଶିରୋମଣିଂ

କୃଷ୍ଣହସ୍ତେରିତୟା

କରନ୍ତି। ସେପରି

ସବ୍ତମାନ୍କ୍ରର ପରମଗତିସ୍ବରୂପ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍ପଙ୍କ ଠାରେ ଭଲା ଏପରି ମୋହ କିପରି ରହିପାରିବ !! ॥ ୩୨ ॥ ସେପଟୁ ଶାଲ୍ମ ଅଧୂକ ଉସାହ ଓ ପ୍ରବଳ ବେଗର

ଶାଲ୍ପଂ ଶରୈଃ ଶୌରିରମୋସଘବିକ୍ରମଃ।

ତତ

ଅନନ୍ତ ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ଯ ଲାଭ

ଭଗବାନର୍କ୍ର

ଗଦାଘାତରେ

ଚୂର୍ଣ୍ରବିବୂର୍ଷ ହୋଇଯିବାରୁ

ଦେବତାମାନେ ଆକାଶରେ ଦୁନ୍ଦୁଭି ବଜାଇବାକୁ ଲାଗିଲେ। ଠିକ୍‌ ସେତିକିବେଳେ ଦନ୍ତବକ୍ତ୍ର ତା'ର ମିତ୍ର ଶିଶୁପାଳ

ତସ୍ମିନୁ ନିପତିତେ ପାପେ ସୌଭେ ଚ ଗଦୟା ହତେ ।

ନେଦୁଦୁନ୍ଦୁଭୟୋ ରାଜନ ଦିବି ଦେବଗଣେରିତାଃ ।

ସଖୀନାମପଚିତିଂ କୁଵନ ଦନ୍ତବକ୍ତୋ ରୁଷାଭ୍ୟଗାତ଼ ॥ ୩୭

ଆଦିର୍ଚ୍ଚ ମୃତ୍ଯୁର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବା ନିମନ୍ତେ ଅତ୍ଯନ୍ତ କୁଦ୍ଧ ହୋଇ ସେଠାକୁ ମାଡ଼ି ଆସିଲା।॥ ୩୭ ॥

ଇତି ୭ୀମୟଭରବ6ନେ ନହାୁକାୀ ପାଜନମହୀସମ ସଂନିରାୟଂ କଣମୟଣନ ନଜନ୍ତରର୍କେ ଠନ୍ଦୂ୍ଜବ6୦୬/ କାନ ଦଂଭ୍ଘୁତିତ/୪୯//୦୬ // ୭୬୭ //

+++

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୮] ୭ ର

-

ତ ବବ-ସଧୟ।ଘଭଚଢ > ର୍‌େ

+ ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ × ୭୭ 6

623 ୨

୩୧୮ଵଵଵଵେ

ଆଥାଷା, ଯପୃତତନମାଧ୍ୟାୟାଃ ଦନ୍ତବକ୍ତ ଓ ବିଦୂରଥ ବଧ ତଥା ତୀଥିଯାତ୍ରାକାଳରେ ବଳରାମର୍ଦ୍ଚା ହାତରେ ସୂତକ୍କୀ ନିଧନ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ - ହେ ପରୀକ୍ଷିତ। ଶିଶ୍ରପାଳ ଶାଲୁ ଓ ପୌଣ୍ତକ ମରିଯିବାରୂ ସେମାନର୍ଚ୍ଦର

୭୮ଖୁଳ ଜବାଚ

ଘନିଷ୍ଠ ମିତ୍ର ମୂର୍ଵ ଦନ୍ତବକ୍ତ ନିଜର ମୈତ୍ରୀରଣ ଶୁଝିବା

ଶିଶୁପାଳସ୍ୟ ଶାଲ୍ଵ୍‌ସ୍ଯ ପୌଣ୍ଟକସ୍ୟାପି ଦୁମିତିଃ।

ଲାଗି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ତ ସହିତ ଲଢ଼ିବାକୁ ଏକାକୀ ଗ୍ବଲି ଗ୍ବଲି

ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରେ ପଶିଗଲା ।ସେ କ୍ରୋଧରେ ଜଳୁଥାଏ ପରଲୋକଗତାନାଂ ଚ କୁବିନ ପାରୋକ୍ଷ୍ୟସୌହୃଦମ୍‌ ॥ ୧ ଆସି ଶସ୍ତ୍ର କହିଲେ, ତାଂହାତରେ ଥାଏ ମାତ୍ର ଗଦାଟିଏ। କିନ୍ତୁ ତଥାପି, ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଦେଖାଗଲା, ସେ ଏତେ ବଳବାନ୍‌ ଯେ, ତାର ଗ୍ବଲିରେ ପୂଥୂବୀ କମ୍ପି ଉଠୂଥାଏ ॥ ୧,୨॥

ଏକଃ ପଦାତିଃ ସଂକ୍ଦ୍ଧୋ ଗଦାପାଣିଃ ପ୍ରକମ୍ପୟଚ୍‌।

ଏପରି ଦର୍ଷରେ ସେ ଆସୁଥିବା ଦେଖୁ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତୁରନ୍ତ ଗଦା ଧରି ରଥରୁ ଡେଇଁ ପଡ଼ିଲେ ଏବଂ ସମୁଦ୍ରର ତଟବର୍ତୀଭୂମି ଯେପରି ସମୁଦ୍ରର ଜୂଆରକୁ ଅଟକାଇ ତଂ ତଥାଃ୪ୟାନ୍ତମାଲୋକ୍ୟ ଗଦାମାଦାୟ ସତୃରଃ । ରଖେ, ସେ ସେହିପରି ତାକୁ ଆଗକୁ ଆସିବାକୁ ନ ଦେଇ ଗର୍ବର ନିଶାରେ ଅବପୁତ୍ୟ ରଥାତ଼ କୃସ୍ଫଃ ସିନ୍ଧୁ“ ବେଳେବ ପ୍ରତ୍ୟଧାତ୍॥ ୩ ସେଇଠାରେ ଅଟକାଇ ଦେଲେ।॥ ୩॥ ଫୁଲି ଉଠିଥୂବା କରୂଷରାଜ ଦନ୍ତବକ୍ତ ଗଦା ଉଠାଇ ଗଦାମୁଦ୍ୟମ୍ୟ କାରୂଷୋ ମୁକୁନ୍ଦଂ ପ୍ରାହ ଦୁମିଦଃ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲା, “ବଡ଼ ସୋଭାଗ୍ଯ ଓ ଆନନ୍ଦର ବିଷୟ ଯେ, ଆଜି ତୁ ମୋ ସାମନାରେ ପଡ଼ିଯାଇଛୁ ॥ ୪ ॥ ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ଦିଷ୍ଟ୍ୟ୍ୟା ଭବନଦ୍ଯ ମମ ଦୂଷ୍ଟପଥଂ ଗତଃ ॥ ୪ ରେ କୃଷ୍ଣ। ତୂ ହେଉଛୁ ମୋ ମାମୁପୁଅ; ତେଣୁ ତତେ ମାରିବା ଠିକ୍‌ ନୁହେଁ। କିନ୍ତୁ ଏକେ ତ ତୁମୋ ମିତ୍ରମାନଙ୍କୁ ମାରିଦେଲୁ ଏବଂ ଦ଼ିତୀୟରେ ତୂ ମୋତେ ମଧ୍ୟ ମାରିଦେବାକୁ ତୁଂ ମାତୃଳେୟୋ ନଃ କୃଷ୍ଣା ମିତ୍ରଧ୍ଧଙ୍ମାଂ ଜିଘାଂସସି । ଗ୍ରହୂଛୁ। ତେଣୁ ରେ ମନ୍ଦମତି ।ଆଜି ମୁଁ ତତେ ମୋର ଅତସ୍ତ୍ରାଂ ଗଦୟା ମନ୍ଦ ହନିଷ୍ୟେ ବଜ୍ରକଳ୍ପୟା॥ ୫ ଏହି ବଜ୍ର ପରି କଠୋର ଗଦାରେ ଛେଚି ଚଟଣି କରିଦେବି॥ ୫॥ ରେ ମୂର୍ଖ! ତୁ ମୋ ବନ୍ଧଦୁ ସତ,

ପଦ୍ଭ୍ୟାମିମାଂ ମହାରାଜ

ମହାସତ୍ତ୍ବୋ

ବ୍ଯଦୃଶ୍ୟତ॥ ୨

ତହ୍ୟାଁନୁଣ୍ଯମୁପୈମ୍ୟଜ୍ଞ

ମିତ୍ରାଣାଂ ମିତ୍ରବଛଳଃ।

ବନ୍ଧୁରୂପମରିଂ ହଡ଼ା ବ୍ଯାଧ୍ଵଂ ଦେହଚରଂ ଯଥା॥

୬

ଏବଂ ରୂୃକ୍ଷୈସ୍ତୁଦନ୍‌ ବାକ୍ୟୈଃ କୃଷ୍ଣଂ ତୋତ୍ତେରିବ ଦ୍ରିପମ୍‌। ଗଦୟା ତାଡ଼ୟନ୍‌ ମୂର୍ତ୍ତି ସିଂହବଦୃ ବ୍ୟନଦଚ୍ଚ ସଃ ॥ ୭

ଗଦୟାଭିହତୋଃ ପ୍ୟାଜୌ ନ ଚଗ୍ରଳ ଯଦୂଦୃବବହଃ।

କୃଷ୍ଠୋଃପି ତମହନ୍‌ ଗୁବ୍ୟା କୌମୋଦକ୍ୟା ସ୍ତନାନ୍ତରେ ॥ ୮

ତଥାପି ଦେହରେ ହୋଇଥୁବା ରୋଗ ପରି ତୂ ହେଉଛୁ ମୋର ଶତ୍ରୁ ମଧ୍ଯ। ମୁଁ ମୋ ମିତ୍ରମାନନ୍କୁ ଭାରି ଭଲ ପାଏ; ମୁଁସେମାନକୀ ନିକଟରେ ରଣୀ | ତତେ ମାରିଦେଲେ

ହିଁ ମୁଁସେହି ର୍‌ଣରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବି ।”' ॥ ୬ ॥ ମାହୁନ୍ତ ଯେପରି ଅର୍ଦୂଶ ମାରି ହାତୀକୁ ଆହତ କରେ, ଦନ୍ତବକ୍ତ ସେହିପରି କଟୁବାକ୍ଯଦ୍ବାରା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କୁ ଆହତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲା ଏବଂ ଖୁବ୍‌ ଜୋର୍‌ରେ ତାଙ୍କର ମୁଣ୍ଡରେ

ଗଦାଘାତ କରି ସିଂହ ପରି ଗର୍ଜି ଉଠିଲା ॥ ୭ ॥ ରଣଭୂମିରେ ଗଦାଘାତ ପାଇ ମଧ୍ଯ ଯଦୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଚଳିତ ହେଲେ ନାହିଁ। ସେ ତାଙବ୍ଦ୍ରର ବିରାଟ କୌମୋଦକୀ ଗଦା ଉଠାଇ

ଦନ୍ତବନକ୍ପଧର

ଛାତି

ଉପରେ

ପାହାରେ

ଗଦାନିର୍ଭିନ୍ନହୂଦୟ ଉଦ ବମନ୍‌ ରୂଧ୍ବରଂ ମୁଖାତ୍ଵ।

ପିଟିଦେଲେ॥ ୮ ॥ ଗଦାଘାତରେ

ପ୍ରସାକ୍ଷ୍ୟ କେଶବାହ୍ଣଙ୍ଘାନ୍‌ ଧରଣ୍ୟାଂ ନ୍ୟପତତ଼୍ ବ୍ୟସୁଃ ॥ ୯

ମଥାର କେଶରାଶି ମୁକୁଳା ହୋଇଗଲା। ସେ ହାତଗୋଡ଼

ଦନ୍ତବକ୍ତ୍ରର

କଲିଜା

ଫାଟିଗଲା। ତା ମୁହଁବାଟେ ରକ୍ତ ବାନ୍ତି ହୋଇଗଲା। ତାଂ

624

ତତଃ ସୃକ୍ଷ୍ମତରଂ ଜ୍ୟୋତିଃ କୃଷ୍ଣମାବିଶଦଭୁୂତମ୍‌। ପଶ୍ୟତାଂ ସବିଭୂତାନାଂ ଯଥା ବୈଦ୍ୟବଧେ ନୂପ ॥ ୧୦

ବିଦୂରଥସ୍ତୁ ତଡଭ୍ରାତା ଭ୍ରାତୃଶୋକ ପରି ପୁତଃ ।

ଆଗଜ୍ର ଦସିଚ ମିଭ୍ୟାମୁଜ୍ଲ ସଂସ୍ତଜି ଘାଂସୟା

| ୧୧

ତସ୍ୟ ଗ୍ବରପତତଃ କୃଷ୍ଣଶ୍ବକ୍ରେଣ କ୍ଷୁରନେମିନା।

ଶିରୋ ଜହାର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସକିରୀଟଂ ସକୁଣ୍ଡଳମ୍‌ ॥ ୧୨

ଏବଂ ସୌଭଂ ଚ ଶାଲ୍ପଂ ଚ ଦନ୍ତ ବକ୍ତଂ ସହାନୁଜମ୍‌ ।

ହଡ଼ା ଦୂର୍ବିହହାନନ୍ୟୈରୀଡ଼ିତଃ ସୁରମାନବୈଃ ॥ ୧୩

ମୁନିଭିଃ ସିଦ୍ଧଗନ୍ଧବୈର୍ବି ଦ୍ୟାଧରମହୋର ଗୈଃ ।

ଅପ୍‌ସରୋଭିଃ ପିତୃଗଣୈକ୍ଷକ୍ଷୈଃ କିନ୍ନରଗ୍ଵରଣୈଃ ॥ ୧୪

ଉପଗୀୟମାନବିଜୟଃ

[ଅଧ୍ୟାୟ

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×»

କୁସୁମୈରଭିବଷିତଃ।

ବୃତଶ୍ଝ ବୃଷ୍ଣପ୍ରବରୈ ର୍ବିବେଶାଳର୍ଦ୍ବତାଂ ପୁରୀମ୍‌ ॥ ୧୫

୭୮

ମେଲାଇ ତଳେ ପଡ଼ିଗଲା। ତାରପ୍ରାଣବାୟୁ ଉଡ଼ିଗଲା ॥ ୯ ॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶିଶୁପାଳ ମରିବାବେଳେ ଯାହା ଘଟିଥୂଲା, ବର୍ତମାନ ଦନ୍ତବକ୍ତର ମରଣ ବେଳେ ମଧ୍ଯ ତାହା ହିଁ ଘଟିଲା। ତା' ଶରୀରରୁ ଏକ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସୃକ୍ଷ୍ମ ଜ୍ଯୋତି ବାହାରି ପଡ଼ିଲା ଓ ସମସ୍ତର୍କ ଆଖୂ ଆଗରେ ସେହି ଜ୍ୟୋତି ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର ରୀତିରେ ଯାଇ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍କ୍ଚ୍ଚ ଅଙ୍ଗରେ ଲୀନ ହୋଇଗଲା ।॥ ୧୦॥ ଦନ୍ତବକ୍ତର ଭାଇର ନାଆଁ ବିଦୂରଥ | ଭାଇ ମରିଯିବା କଥା ଶୁଣି ବିଦୂରଥ ଶୋକାକୁଳ ହୋଇଗଲା। ସେ କ୍ରୋଧରେ ସଁ ସଁ ହୋଇ, ଢାଲ ତରବାରି ଧରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମାରିଦେବା ପାଇଁ ମାଡ଼ି ଆସିଲା॥ ୧୧॥ ହେ ସେ

ଶସ୍ତ୍ରପ୍ରହାର

କରିବାକୁ ଆସୁଛି

ରାଜେନ୍ଦ୍ର !।

ଦେଖୂ

ଭଗବାନ

ଆପଣା ତୀକ୍ଷ୍ମଧାର ଚକ୍ର ପେଷଣ କରି ତାର କିରୀଟକୁଣ୍ଡଳମଣ୍ଡିତ ମୁଣ୍ଡଟାକୁ ଗଣ୍ିିରୁ ପୂଥକ୍‌ କରିଦେଲେ ॥ ୧୨ ॥ ଏପରିଭାବରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶାଲୁ, ତାର ସୋଭବିମାନ, ଦନ୍ତବକ୍ତ ଓ ବିଦୂରଥକୁ ମାରିଦେଲେ । ସେମାନଙ୍ଟୁ ମାରିବା ଅନ୍ୟମାନର୍କ୍ଚ ପକ୍ଷରେ ଅସମ୍ଭବ ଥୂଲା। ସେହି ଦୁଷ୍ଟରମାନର୍କୁ ବିନାଶ କରି ପ୍ରଭୁ ଦ୍ରାରକାପୁରୀରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ସେତେବେଳକୁ ଦେବତା ଓ ମନୁଷ୍ଯମାନେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରୁଥାନ୍ତି। ବଡ଼ ବଡ଼ ମୁନିରଷି, ସିଦ୍ଧ, ଗନ୍ଧର୍ବ, ବିଦ୍ଯାଧର ଓ ବାସୁକି ଆଦି ମହାନାଗ, ଅପ୍ସରାଗଣ, ପିତୂପୁରୁଷ,

ଯକ୍ଷ, କିନ୍ତର ତଥା ଗ୍ରରଣ ତାର୍ବ୍ଚ ଉପରେ ତାଙ୍କର ବିଜୟ ଗୀତ ଗାଉଥାନ୍ତି |ଭଗବାନ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଉପଲକ୍ଷେ ନଗରଟିକୁ ସଜାଇ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଓ ବୃଷ୍ଫିବଂଶର ବଡ଼

ପୁଷ୍କାବୃଷ୍ଟ କରି ଦ୍ବାରକାପୁରୀରେ ସୁନ୍ଦରଭାବରେ ବଡ଼ ଯାଦବବୀର

ତାଙ୍କର ପଛେ ପଛେ ଗ୍ବଲିଥାନ୍ତି ॥୧୩-୧୫ ॥ ଯୋଗେଶ୍ବର ତଥା ଜଗଦୀଶ୍ଵର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏପରିଭାବରେ ଅନେକ ପ୍ରକାର ଖେଳ ଖେଳିଥାନ୍ତ।

ଯେଉଁମାନେ ପଶୁ ପରି ଅବିବେକୀ, ସେମାନଙ୍କୀ ଦୃଷ୍ଟରେ

ଏବଂ ଯୋଗେଶ୍ବରଃ କୃଷ୍ଠୋ ଭଗବାଞ୍ଜଗଦୀଶ୍ଵରଃ | ଭୟତେ ପଶୁଦୃଷ୍ଟୀନାଂ ନିଜିତୋ ଜୟତୀତି ସଃ ॥ ୧୬

ସେ ବେଳେ

ବେଳେ

ଖେଳରେ

ଜଣାପଡ଼ନ୍ତି।

କିନ୍ତୁ

ବାସ୍ତବରେ

ସଦାବିଜୟୀ॥ ୧୬॥ ଥରେ ବଳରାମ

ଶୁଣିବାକୁ

ହାରିଯାଉଥୁବା ସେ

ପରି

ହେଉଛନ୍ତି

ପାଇଲେ

ଯେ,

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନାଦି କୌରବମାନେ ପାଣ୍ଡବମାନର୍କ୍୍‌ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ଶୁତ଼ା ଯୁଦ୍ଦୋଦ୍ୟମଂ ରାମଃ କୁରୂଣାଂ ସହ ପାଣ୍ଡବୈଃ । ତୀଥାଭିଷେକ ବ୍ୟାଜେନ ମଧ୍ୟସଃ ପ୍ରଯଯୌ କିଳ ॥ ୧୭

କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛନ୍ତି । ସେ ତସବୁବେଳେ ଉଦାସୀନ ପରି ରହୁଥୂଲେ; କାହାର ପକ୍ଷ ଧରି ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ସେ

ପସନ୍ଦ କରୁ ନ ଥୂଲେ। ତେଣୁସେ ବିଭିନ୍ନ ତୀର୍ଥରେ ସ୍ନାନ କରିବାକୁ ଯିବା ବାହାନାରେ ଦ୍ରାରକାରୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ ॥ ୧୭

॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୮]

# ଦଶମ

ସ୍ନାଡ଼ା ପ୍ରଭାସେ ସନ୍ତଷ୍ୟି ଦେବର୍ଷିପିତୃ ମାନବାନ୍‌ । ସରସ୍ବତୀଂ ପ୍ରତିସ୍ରୋତଂ ଯଯୌ ବ୍ରାହୁଣସଂବୃତଃ ॥ ୧୮

625

ସ୍ତୀନ୍ଧ+

ସେଠାରୁ ଯାଇ ସେ ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ନାନ କଲେ ଓ ତର୍ପଣ ତଥା ବ୍ରାହ୍ଣଭୋଜନଦ୍ବାରା ଦେବତା, ରଷି, ପିତୃପୁରୁଷ ଓ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କୁ ତୃପ୍ତ କଲେ |ତା'ପରେ ସେ କେତେଜଣ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ସାଥ୍ଧରେ ନେଇ ଯେଉଁ ଦିଗରୁ ସରସ୍ବତୀ ନଦୀ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥାଏ,

ସେହି ଦିଗକୁ (ନଦୀର ଉପର

ମୁଣ୍ଡକୁ) ନଦୀ କୂଳେ କୂଳେ ଗ୍ରଲିଲେ॥ ୧୮ ॥ ଏପରି ପୂଥୂଦକଂ ବିନ୍ଦୁସରସ୍ତ୍ରିତକୂପଂ ସୁଦଶିନମ୍‌। ଗ୍ବଲୁ ଗ୍ବଲ୍‌ ବାଟରେ ସେ କ୍ରମଶଃ ପୂଥୂଦକ, ବିନ୍ଦୁସର, ବିଶାଳଂ ବ୍ରହ୍ମତୀଥିଂ ଚ ଚକ୍ରଂ ପ୍ରାଚୀଂ ସରସ୍ପତୀମ୍‌ ॥ ୧ ୯

ତ୍ରିତକୂପ, ସୁଦର୍ଶନତୀର୍ଥ, ବିଶାଳତୀର୍ଥ, ବ୍ରହୁତୀର୍ଥ, ଚକ୍ତୀର୍ଥ ଓ ପୂର୍ବବାହିନୀ ସରସ୍ଵତୀ ଆଦି ତୀର୍ଥ ଦଶନ କଲେ ॥ ୧୯ ॥

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ତା'ପରେ ସେ ଯମୁନାତଟ ଓ ଗଙ୍ଗାତଟର

ଯମୁନାମନୁ ଯାନ୍ୟେବ ଗଙ୍ଗାମନୁ ଚ ଭାରତ। ଜଗାମ ନୈମିଷଂ ଯତ୍ର ରଷୟଃ ସତ୍ରମାସତେ ॥ ୨୦

ପ୍ରଧାନ ପ୍ରଧାନ ତୀର୍ଥରେ ସ୍ନାନ କରିସାରି ନୈମିଷାରଣ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଗଲେ ।ସେହି ସମୟରେ ନୈମିଷାରଣ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ରଷିମାନର୍କୀର ସତ୍‌ସଙ୍ଗଂ ଅଧୂବେଶନ ଗ୍ବଲିଥାଏ

॥ ୨୦ ॥ ବଳରାମ ଆସୁଥିବାର ଦେଖୁବା ମାତ୍ରେ, ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ତମାଗତମଭିପ୍ରେତ୍ୟ ମୁନୟୋ ଦୀଘିସତ୍ରିଣଃ। ଅଭିନନ୍ଦ୍ୟ ଯଥାନ୍ୟାୟଂ ପ୍ରଣମ୍ୟୋତ୍ଥାୟ ଗ୍ଵଚିୟନ୍‌ ॥ ୨୧

ସୋଃଚିତଃ ସପରୀବାରଃ କୃ ତାସନପରି ଗ୍ରହଃ । ରୋମହଷିଣମାସୀନଂ ମହଷୈଃ ଶିଷ୍ଯମୈକ୍ଷତ ॥ ୨୨

ଅପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତ୍ରାୟିନଂ ସୂତମକୂତ ପ୍ରହ୍ବଣାଞ୍ଜଳିମ୍‌ । ଅଧ୍ୟାସୀନଂ ଚ ତାନ୍‌ ବିପ୍ରାଂଶୁକୋପୋତୃବୀକ୍ଷ୍ୟ ମାଧବଃ ॥ ୨୩

ସତ୍‌ସଙ୍ଗ ଅଧୂବେଶନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରି ସେଠାରେ ବସିଥୁବା ରଷିମାନେ ନିଜ ନିଜ ଆସନରୁ ଉଠି ତାଙ୍କୁ ସ୍ବାଗତ

ସତ୍‌କାର କଲେ ଏବଂ ଯଥାଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରଣାମ ବା ଆଶୀର୍ବାଦ କରି ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ॥ ୨୧ ॥ ବଳରାମ ଆପଣା ସହଯାତ୍ରୀମାନକ୍କ ସହିତ ଆସନ ଗ୍ରହଣ କଲେ ଏବଂ

ତାର୍ଦ୍ରର ପୂଜାଚ୍ଚିନା ହୋଇସାରିବା ପରେ ସେ ଦେଖୁୂଲେ ଯେ, ଭଗବାନ ବ୍ୟାସଙ୍କ ଶିଷ୍ୟ ରୋମହର୍ଷଣ ବକ୍ତା ଆସନରେ ବସିଛନ୍ତି। ୨୨ ॥ ବଳରାମ ଦେଖୂଲେ, ରୋମହର୍ଷଣ ସୂତଜାତିରେ ଜନ୍ମ ହୋଇ

ମଧ୍ଯ ସେଠାରେ

ବଞଧିଥୁବା

ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନକ୍କର ଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ଆସନରେ ବସିଛନ୍ତି, ପୁଣି ସେ (ବଳରାମ) ଆସିଥୁବାର ଦେଖୁ ମଧ୍ୟ ରୋମହର୍ଷଣ ଉଠି ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ କଲେ ନାହିଁ, କି ହାତ ଯୋଡ଼ି ପ୍ରଣାମ ଟିକିଏ କଲେ ନାହିଁ। ଏସବୁ ଦେଖୁ ବଳରାମଙ୍କ୍ଚ ମନରେ କ୍ରୋଧ ଜାତ ହୋଇଗଲା।॥

୨୩॥

ସେ କହିଲେ, “ଏହି

ରୋମହଷ୍ଷଣ ପ୍ରତିଲୋମ (ବିଲୋମ) ଜାତିର ହେଲେ ମଧ୍ଯ ଏତେସବୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣକ୍ନ ଠାରୁ ତଥା ଆମ ପରି

ଧର୍ମରକ୍ଷକଙ୍କ୍ଗ ଠାରୁ ଉପରେ ବସିଛନ୍ତି; ତେଣୁ ଏହି ଦୁର୍ବୃଦ୍ଧି କସ୍ମାଦସାବିମାନ୍‌ ବିପ୍ରାନଧ୍ୟାସ୍ତେ ପ୍ରତିଲୋମଜଃ ।

ଧମ୍ିପାଳାଂସ୍ତଥୈବାସ୍କାନ୍‌ ବଧମହିତି ଦୁମିତିଃ॥ ୨୪

ମୂତ୍ଯୁଦସ୍ତର ପାତ୍ର ॥ ୨୪ ॥ ଭଗବାନ ବ୍ଯାସଦେବର୍ଚ୍ଚର

ଶିଷ୍ଯ ହୋଇଥୂବାରୁ ଏ ଇତିହାସ, ପୁରାଣ, ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ର ଆଦି ବହୁ ଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଛନ୍ତି ସତ, କିନ୍ତୁ ଏହାଙ୍କର ନିଜ ମନ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନାହିଁ। ଏଲୋକ ବିନୟୀ

ନୁହନ୍ତି। ଏଅତି ଉଦ୍ଦଣ୍ଡ। ନିଜକୁ ଜୟ କରିପାରି ନ ଥୂବା

ରଷେଉ୍ଭଗବତୋ ଭୃତ଼ା ଶିଷ୍ୟୋଃଧୀତ୍ୟ ବହୂନି ଚ । ସେତିହାସପୁରାଣାନି ଧମିଶାସ୍ତ୍ରାଣି ସବିଶଃ॥ ୨୫

ଏହି ଅଜିତାମ୍ପା ମିଛଟାରେ ନିଜକୁ ପଣ୍ଡିତ ବୋଲି ଭାବୁଛନ୍ତି । ମଞ୍ଚର ଅଭିନେତା ମଞ୍ଚରେ ଯାହା କିଛି କରେ, ସେସବୁ

ଯେପରି ଅଭିନୟମାତ୍ର, ଏହାଚ୍ର ସବୁ ଅଧ୍ଯୟନ ଓ

626

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୮

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ *»

ଅଦାନ୍ତସ୍ୟାବିନୀତସ୍ଯ ବୂଥା ପଣ୍ଠିତମାନିନଃ। ନ ଗୁଣାୟ ଭବନ୍ତୈ ସ୍ମ ନଟସ୍ୟେବାଜିତାମ୍ୂୂନଃ ॥ ୨୬

ଏତଦଥ୍ୋ ହି ଲୋକେଃସ୍ମିନ୍ନଧବତାରୋ ମୟା କୃତଃ । ବଧ୍ୟା ମେ ଧମିଧ୍ଵଜିନସ୍ତେ ହି ପାତକିନୋଃଧୂକାଃ ॥ ୨୭

ପ୍ରବଚନ ସେହିପରି କେବଳ ସୁଆଙ୍ଗ ବା ଅଭିନୟ। ଏ

ଯାହା କରୁଛନ୍ତି, ସେଥୁରେ ଏହାର୍କ୍ପର ଲାଭ ହେବ ନାହିଁ, କି ଅନ୍ଯମାନଙ୍କ୍ରର ଲାଭ ହେବ ନାହିଁ ॥ ୨୫,୨୬॥ ଯେଉଁମାନେ ଧର୍ମର ଚିହ୍ନ ଧାରଣ କରନ୍ତି ଅଥଚ ନିଜେ ଧର୍ମ ପାଳନ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ସେମାନେ ଅନ୍ଯମାନବ୍କ

ଏତାବଦୁକ୍କ୍ା ଭଗବାନ୍‌ ନିବୃତ୍ତୋଃସଦୃବବଧାଦପି ।

ଅପେକ୍ଷା ଅଧୂକ ପାପୀ। ସେମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ବଧର ଯୋଗ୍ଯ। ମୁଁତଏହା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଜଗତରେ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ”' ॥ ୨ ୭ ॥ ଭଗବାନ ବଳରାମ ତୀର୍ଥପାତ୍ରାରେ ଥୂବାରୁ ଦୁଷ୍ଟମାନନ୍କୁ ମଧ୍ୟ ବଧ କରିବା ଛାଡ଼ିଦେଇଥୂଲେ; ତଥାପି ସେ ଏପରି କହି ନିଜ ହାତରେ ଧରିଥୂବା କୁଶର

ଭାବିଡ଼ାଡ଼ ତଂ କୁଶାଗ୍ରେଣ କରସେନାହନତ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୨୮

ଅଗ୍ରଭାଗଦ଼ାରା ସେତିକିମାତ୍ର

ରୋମହର୍ଷଣର୍କ୍ୁ ଆଘାତ ଆଘାତରେ

ରୋମହର୍ଷଣ

କରିଦେଲେ। ମରିଗଲେ।

ଅଦୃଷ୍ଟବଶତଃ ହିଁ ଏପରି ଘଟିଗଲା ॥ ୨୮ ॥ ରୋମହର୍ଷଣ

ହାହେତି ବାଦିନଃ ସବୈ ମୁନୟଃ ଖିନ୍ନମାନସାଃ | ଉଚୁଃ ସଙ୍କ୍ଷଷିଣଂ ଦେବମଧମିସ୍ତେ କୃତଃ ପ୍ରଭୋ॥ ୨୯

ଅସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମାସନଂ ଦତ୍ତମସ୍କାଭିକ୍ଯଦ୍ରନନ୍ଦନ। ଆଯୁଶ୍ବାମ୍ପାକୁମଂ ତାବଦ଼ ଯାବତ ସତ୍ରଂ ସମାପ୍ୟତେ ॥ ୩୦ ଅଜାନତେବାଚରିତସ୍ତ୍ରୟା ବ୍ରହ୍ମବଧୋ ଯଥା। ଯୋଗେଶ୍ବରସ୍ୟ ଭବତୋ ନାମ୍ଳାୟୋଃପିନିୟାମକଃ ॥ ୩୧

ମରିଯିବା ଦେଖୁ ସବୁ ମୁନିରଷି ହାହାକାର କଲେ; ସମସ୍ତଙ୍କ ମନରେ ଦୁଃଖ ହେଲା । ସେମାନେ ଦେବାଧୂଦେବ ଭଗବାନ ବଳରାମଙ୍କୁ କହିଲେ, “ପ୍ରଭୁ ।ଆପଣ ବଡ଼ ଅଧର୍ମ

କରିଦେଲେ॥ ୨୯॥ ହେ ଯଦୁନନ୍ଦନ ! ରୋମହଶ୍ଷଣର୍କୁ ଆମେମାନେ ହିଁ ବ୍ରାହ୍ମଣୋଚିତ ଆସନରେ ବସାଇଥୁଲୁ ଏବଂ ଆମର ଏହି ଅଧୂବେଶନ ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଯେପରି ସକଳ ପ୍ରକାର ଶାରୀରିକ କଷ୍ଟ୍ରୁ ମୁକ୍ତ ତଥା ସୁସ୍ଥ ହୋଇ ବଞ୍ଚୁରହିବେ, ସେଥୁପାଇଁ ଆମେ ତାଙ୍କୁ

ଆୟୁଷ ମଧ୍ଯ ଦେଇଥୂଲୁ ॥ ୩୦॥

ଆପଣ

ଏସବୁ ନ

ଜାଣି ଏ ଯେଉଁ କର୍ମ କରିଦେଲେ, ଏହା ତବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯା

ସହିତ ସମାନ ହୋଇଗଲା। ଆମେ ମାନୁଛୁ ଯେ, ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଯୋଗେଶ୍ଵବର; ବେଦ ମଧ୍ଯ ଆପଣଙ୍ଦୂ ଶାସନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ତଥାପି ଆମମାନବ୍କ୍ରର ଆପଣଙ୍କୁ

ଏତିକି ପ୍ରାର୍ଥନା ଯେ।ଯେହେତୁ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ପବିତ୍ର ଯଦ୍ୟେତଦ଼୍ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ୟାୟାଃ ପାବନଂ ଲୋକପାବନ । ଚରିଷ୍ୟତି ଭବାଁଲ୍ଲୋେ।କସଂଗ୍ରହୋଃ ନନ୍ୟଗ୍ବେଦିତଃ ॥ ୩ ୨ କରିବା ନିମନ୍ତେ ହିଁଆପଣ ଏହି ଅବତାର ଗ୍ରହଣ

ଖ୮ଜନବ(କୁବ/ଚ

କରିଷ୍ୟେ ବଧନିବୈଶଂ ଲୋ କାନୁଗ୍ରହକାମ୍ୟୟା । ନିୟମଃ ପ୍ରଥମେ କଳେ ଯାବାନ୍‌ ସ ତୁ ବିଧୀୟତାମ୍‌ ॥ ୩୩

କରିଛନ୍ତି ତେଣୁ ଅନ୍ଯ କେହି ନ କହୁଣୁ, ଆପଣ ଯଦି ସ୍ଵତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ହୋଇ ଏହି ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାର ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତ କରିବେ, ତେବେ ଏଥୂରୁ ଲୋକେ ବହୁ ଶିକ୍ଷା ପାଇବେ।”' | ୩୧,୩୨ | ଭଗବାନ ବଳରାମ କହିଲେ - ଲୋକମାନକ୍ୃ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ, ସେମାନଙ୍କୁ ଅନୁଗ୍ରହ କରିବା ନିମନ୍ତେ ମୁଁ ନିଶ୍ଚୟ ଏହି ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାର ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତ କରିବି। ତେଣୁ ଏଥୂନିମନ୍ତେ ସବ୍ବୋତ୍ତମ ପ୍ରାୟଶ୍ଛିତ୍ତକଣହେବ, ଆପଣମାନେ

ତାହା କହନ୍ତୁ॥ ୩୩ ॥ ଆପଣମାନେ ଏହାଙ୍କୁ ଦୀର୍ଘ ଆୟୁ,

ଦୀଘମାୟୁବିତୈତସ୍ଯ

ସତ୍ତ୍ବମିନ୍ଦ୍ରିୟମେବ ଚ ।

ଆଶାସିତଂ ଯତ୍ତଦୃ ବୃତ ସାଧୟେ ଯୋଗମାୟୟା ॥ ୩୪

ବଳ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟଶକ୍ତି ଇତ୍ଯାଦି ଯାହା କିଛି ଦେବାକୁ ଗ୍ରହାନ୍ତି, ମୋତେ କହନ୍ତୁ, ମୁଁ ମୋଯୋଗବଳରେ ତାଙ୍କୁ ସେଥୂରେ ସମ୍ପନ୍ତ କରିଦେବି ॥ ୩୪ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୯]

# ଦଶମ

୭୫%©@ଚୁଃ

ଅସ୍ତ୍ରସ୍ୟ ତବ ବୀକମ୍ଷ୍ୟସ୍ୟ ମ୍ତ୍ୟୋରସ୍ମାକମେବ ଚ । ଯଥା ଭବେଦ୍ବ ବଚଃ ସତ୍ୟ ତଥା ରାମ ବିଧୀୟତାମ୍‌ |॥ ୩୫

ଖୀଭରବନକୁକାଚ ଆମ୍ବା ବୈ ପୁତ୍ର ଉତ୍ସନ୍ତ ଇତି ବେଦାନୁଶାସନମ୍‌।

ସ୍ନୀନ୍ଧଂ+

627

ମୁନିରଷିମାନେ କହିଲେ-¬ହେ ପ୍ରଭୁ ବଳରାମ! ଆପଣ ଏପରି କିଛି ଉପାୟ କରନ୍ଛୁ ଯାହା ଫଳରେ କି ଆପଣର୍କ୍ଚର ଶସ୍ତ୍ର ପରାକ୍ରମ ଓ ଏହାର୍ଚ୍ଚର ମୂତ୍ଯୁ ବୃଥା ହେବ ନାହିଁ ଏବଂ ତା”ସହିତ ଆମେମାନେ ଏହାକୁ ଯେଉଁ ବର ଦେଇଥୁଲୁ, ତାହା ମଧ୍ଯ ସତ୍ୟ ହୋଇ ପାରିବ || ୩୫ | ଭଗବାନ ବଳରାମ କହିଲେ -¬ହେ ରଷିଗଣ! ବେଦ କହନ୍ତି, ଆମ୍ବା ହିଁ ପୁତ୍ରରୂପରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥାଏ।

ତେଣୁ ରୋମହର୍ଷଣକ୍କୀ ସ୍ଥାନରେ ତାଙ୍କର ପୁତ୍ର ଆପଣମାନଙ୍କୁ

ତସ୍ମାଦସ୍ୟ ଭବେଦ୍ ବକ୍ତା ଆଯୁରିନ୍ଦ୍ରିୟସତ୍ତ୍ଵବ ବାନ୍‌ ॥ ୩ ୬

କିଂ ବଃ କାମୋ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଟ। ବ୍ୁତାହଂ କର ବାଣ୍ୟଥ ।

ଅଜାନତସ୍ତ୍ରପଚିତିଂ ଯଥା ମେ ଚିନ୍ତ୍ୟତାଂ ବୁଧାଃ ॥ ୩୭

ଲୟ ଜଚୁଃ ଇଲ୍ଗ ଳସ୍ୟ ସୁତୋ ଘୋରୋ ବଲ୍ମ ଳୋ ନାମ ଦାନବଃ ।

ସ ଦୂଷୟତି ନଃ ସତ୍ରମେତ୍ୟ ପବିଣି ପଵିଣି ॥ ୩୮

ପୁରାଣାଦି ଶାସ୍ତ୍ରର କଥା ଶୁଣାଇବେ। ତାବ୍କୀ ପୁତ୍ରକ୍କୁ ମୁଁ ମୋ ଶକ୍ତିବଳରେ ଦୀର୍ଘାୟୁ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟଶକ୍ତି ଓବଳ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି ॥ ୩୬ ॥ ହେ ରଷିଗଣ ! ଏହା ଛଡ଼ା ଆପଣମାନେ ଆଉ ଯାହା କିଛି ଗ୍ବହ୍ୁଛନି, ମୋତେ ଜଣାନ୍ତୁ ମୁଁଆପଣମାନଙ୍କର ଇଜ୍ଜା ପୂର୍ଣ କରିବି। ଜାଣି ନ ଥୂବାରୁ ମୁଁ ଯେଉଁ ଅପରାଧ କରିଦେଲି, ତାହାର ପ୍ରାୟଶ୍ଳିତ୍ତ ମଧ୍ୟ ଆପଣମାନେ ବିଗ୍ବର କରି କହନ୍ତୁ, କାରଣ, ଆପଣମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ଏ ବିଷୟରେ ବିଦ଼ାନ୍‌ ॥ ୩୭ ॥ ରଷିମାନେ କହିଲେ-¬ହେ ପ୍ରଭୁ ! ବଲ୍ଲଳ ବୋଲି ଏକ ଭୟର୍ଚ୍ରର ଦାନବ ଅଛି; ସେ ହେଉଛି ଇଲ୍ମଳର

ପୁତ୍ର। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପର୍ବ (ପୂର୍ଣ୍ିମା ଓଅମାବାସ୍ୟା) ସମୟରେ ସେ ଏଠାକୁ ଆସି ଆମର ଏହି ଧର୍ମିସଭାକୁ ଦୂଷିତ କରିଦେଉଛି।॥ ୩୮ ॥ ହେ ଯଦୁନନ୍ଦନ ! ସେ ଏଠାକୁ

ଆସି ପୃଯ, ରକ୍ତ, ମଳ, ମୂତ୍ର, ମଦ୍ଯ ଓ ମାଂସ ବର୍ଷା

ତଂ ପାପଂ ଜହି ଦାଶାହ ତନ୍ତ୍ଃ ଶୁଶୂୂଷଣଂ ପରମ୍‌। ପୂୟଶୋଣିତବିଣ୍ମୃତ୍ରସୁରାମାଂସାଭିବଷ୍ିଣମ୍‌

॥ ୩୯

ତତଶ୍ଡ ଭାରତଂ ବଷିଂ ପରୀତ୍ଯ ସୁସମାହିତଃ। ଚରିତ଼ା ଦ଼ାଦଶ ମାସାଂସ୍ତୀଥିସ୍କାୟୀ ବିଶୁଦ୍ଧ୍ୟସେ ॥ ୪୦

କରୁଛି। ଆପଣ ସେହି ପାପୀଟାକୁ ମାରିଦିଅନ୍ତୁ ।ଆମମାନଙ୍କର ଦୂଷ୍ଟିରେ ଏହା ଏକ ବିରାଟ ସେବା ହେବ ॥ ୩୯ ॥ ତା'ପରେ ଆପଣ ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତରେ ତୀର୍ଥମାନଙ୍କରେ ସ୍ନାନ

କରି ବାରମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତବର୍ଷ ପରିକ୍ରମା କରନ୍ତୁ। ସେଥୁରେ ଆପଣଚବ୍କରର ଦୋଷ ଖଣ୍ଡନ ହୋଇଯିବ ଏବଂ ଆପଣ ଶୁଦ୍ଧପୂତ ହୋଇଯିବେ ॥ ୪୦ ॥

ଇତି ଭୀମଲ୍ତରବଠତେ ନହାଦୁରଃଠେ ପାଳମହସ୨ ସଂହିତାୟାଂ ଜଣମୟଓଣନନ ନତ୍ତଜାର୍ତ୍େ ବଳଦେବଚଳିନେ

ବଲୁଳବଧ୍ୋପକୁମେ/ `ନ/ନ/ଲଳଯ'ୟତିତ6ନ/$///ୟ୬ //୭/ //

+++

ଅଃଥକାନାଶୀତିତନମାଅଧ୍ଯାୟାଃ ରୀଶୁଳ ଜବାଚ

ବଲ୍ମଳ ବଧ ଓ ବଳରାମସକ୍ଚ ତୀଥିଯାତ୍ରା ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ --ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ରଷିମାନବ୍କର ପର୍ବ ଦିବସ ପଡ଼ିବାରୂ ସେଠାରେ ହଠାତ୍‌

ତତଃ ପବିଣ୍ଯୁପାବୃତ୍ତେ ପ୍ରଚଣ୍ଡଃ ପାଂସୁବଷିଣଃ। ଏକ ଭୟଜକ୍ଚର ତୋଫାନ ଉଠିଲା। ଧୂଳି ବର୍ଷା ହେବା ଭୀମୋ ବାୟୁରଭୂଦୁ ରାଜନ୍‌ ପୃୟଗନ୍ଧସ୍ତୁ ସବିଶଃ ॥ ୧ ସହିତ ଗ୍ବରିଆଡ଼େ ପୃଯର ଗନ୍ଧ ଜଣାପଡ଼ିଲା ॥ ୧॥

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୯ * ଶୀମଭାଗବତ × 628 ଚଦ.‰.%‰%‰-୮୮୮ଥ

ତତୋଃମେଧ୍ୟମୟଂ ବଷିଂ ବଲ୍ଲ୍‌ ଳେନ ବିନିର୍ମିତମ୍‌। ତା'ପରେ ବଲ୍ମଳ ଦାନବ ଯଜ୍ଞଶାଳାରେ ମଳମୂତ୍ର ଆଦି ଅପବିତ୍ର ଦ୍ରବ୍ୟ ବର୍ଷା କଲା। ତା'ପରେ ହାତରେ ତ୍ରିଶୂଳ ୨ ॥ ଶୂଳଧୂକ୍‌ ଦୃଶ୍ୟତ ନୁ ଅଭବଦ୍ବ ଯଜ୍ଞଶାଳାୟାଂ ସୋଃ ଧରି ସେ ସ୍ବୟଂ ଦେଖାଦେଲା॥ ୨॥ ସେ ଥୂଲା ଏକ ବିଶାଳକାୟ ରାକ୍ଷସ ଦେଖାଯାଉଥାଏ

ତଂ ବିଲୋକ୍ୟ ବୃହତ଼କାୟଂ ଭିନ୍ନାଞ୍ଚନଚୟୋପମମ୍‌ । ୂ ॥୩ କୁଟୀମୁଖମ୍‌ ଦଂଷ୍୍ୋଗ୍ରଭ

ତପ୍ତତାମ୍ରଶିଖାଶ୍ମଶୁ

ସସ୍ମାର ମୁସଳଂ ରାମଃ ପରସୈନ୍ୟବି ଦାରଣମ୍‌ ।

ହଳଂ ଚ ଦୈତ୍ୟଦମନଂ ତେ ତୂଣ୍ତିମୁପତତ୍ସତୁଃ ॥ ୪ ତମାକୃଷ୍ୟ ହଳାଗ୍ରେଣ ବଲ୍ମ ଳଂଗଗନେଚରମ୍‌। ମୁସଳେନାହନତ଼ କୂୂଦ୍ଧୋ ମୂର୍ତ୍ତି ବ୍ରହ୍ମରଦରୁହ ବଳଃ ॥ ୫

ସୋ ପତତ଼ ଭୁବି ନିଭିନ୍ନଲଲାଟୋଃସୂକ୍‌ ସମୁତ୍ସୂଜନ୍ବ। ତତ୍‌

୩୩୩୩

୩୭୧୮

ମୁଞ୍ଚନ୍ତାଉ୍ଭ ସ୍ବର ଶୈଳୋ ଯଥା ବଜ୍ରହତୋଃରୁଣଃ ॥ ୬ ସଂସ୍ତୁତ୍ୟ ମୁନୟୋ ରାମଂ ପ୍ରଯୁଜ୍ଯାବିତଥାଶିଷଃ। ଅଭ୍ଯଷିଞ୍ଚନ୍‌ ମହାଭାଗା ବୃତ୍ରଘ୍ନ ବିବୁଧା ଯଥା॥ ୭

ବୈଜୟନ୍ତୀଂ ଦଦୁମାଳାଂ ଶ୍ରୀଧାମାମ୍ଳାନ ପର୍କୀଜାମ୍‌ । ରାମାୟ ବାସସୀ ଦିବ୍ୟେ ଦିବ୍ୟାନ୍ଯାଭରଣାନି ଚ॥ ୮

ଅଥ ତେରଭ୍ୟନୂଜ୍ଞାତଃ କୌଶିକୀମେତ୍ୟ ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ ।

ସ୍ବାତ଼ା ସରୋବରମଗାଦୃ ଯତଃ ସରଯୁରାସ୍ରବତ଼୍ ॥ ୯

ଅନୁସ୍ରୋତେନ ସରୟଂ ପ୍ରୟାଗମୁପଗମ୍ୟ ସଃ । ସ୍ନାଡ଼ା ସନ୍ତଷ୍ଯ ଦେବାଦୀନ୍ଵ ଜଗାମ ପୁଲ ହାଶ୍ରମମ୍‌ ॥ ୧୦ ଗୋମତୀ ଗଣ୍ଡକୀଂ ସ୍ନାତ଼ା ବିପାଶା" ଶୋଣ ଆପୁତଃ ।

ଗୟା ଗଡ଼ା ପିତ୍ୁନିଷ୍କ୍ା ଗଇ୍ଗାସାଗରସଙ୍ଗମେ ॥ ୧୧ ଉପସ୍ଗୁଶ୍ୟ ମହେନ୍ଦ୍ରାଦ୍ରୌ ରାମଂ ଦୃଷ୍କାଭିବାଦ୍ୟ ଚ । ସପ୍ତଗୋଦାବରୀଂ ବେଣାଂ ପକ୍ଷାଂ ଭୀମରଥୀଂ ତତଃ ॥ ୧୨

କାଳିମାର ଏକ

ବିରାଟ ପାହାଡ଼ ପରି। ତାର ନିଶ, ଦାଢ଼ି

ଓ କେଶର

ରଙ୍ଗଂ ହୋଇଥାଏ ଆଉଟା ତମ୍ବା ପରି ଲାଲ। ଲମ୍ବା ଲମ୍ବା ଦାନ୍ତ ଓ କୁଟିଳ ଭୂକୁଟି ହେତୁ ସେ ବଡ଼ ଭୟର୍ବ୍ଦୀର ଦେଖାଯାଉଥାଏ। ତାକୁ ଦେଖୁ ବଳରାମ ତାର୍ଦ୍ଚର ଶତ୍ରୂସେନାନିପାତକାରୀ ମୁଷଳକୁ ଓ ଦୈତ୍ଯଦମନକାରୀ ହଳକୁ ସ୍ମରଣ କଲେ। ସେ ସ୍ମରଣ କରିବାମାତ୍ରେ ଉଭୟ ଶସ୍ତ୍ର ଆସି ଅବିଳମ୍ବେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ॥ ୩,୪ ॥ ବଲ୍ମଳ ସେତେବେଳେ ଆକାଶରେ ବିଚରଣ କରୁଥାଏ । ବଳରାମ ହଳମୁନରେ ତାକୁ ତଳକୁ ଟାଣି ଆଣିଲେ ଏବଂ ସେହି ବ୍ରହ୍ମତଦ୍ରୋହୀର ମଥାରେ ଏପରି ମୁଷଳାଘାତ କଲେ ଯେ, ସେଥୁରେ ତାର କପାଳ ଫାଟିଗଲା ଏବଂ ସେ ରକ୍ତ ବାନ୍ତି

କରି ଓ ଆର୍ତସ୍ଵରରେ ଚିକାର କରି, ବଜ୍ରାଘାତରେ ଗେରୁଆ ରଙ୍ଗର

ପାହାଡ଼ଟି

ଭାଙ୍ଗି ଭୁଶୁଡ଼ିପଡ଼ିବା

ପରି ତଳେ

ପଡ଼ିଗଲା॥ ୫,୬॥ ନେୈମିଷାରଣ୍ଯରେ ବାସ କରୁଥୁବା ଭାଗ୍ଯବାନ୍‌ ମୁନିରଷିମାନେ ବଳରାମଙ୍ଗୁ ସ୍ତୁତି କରି ତାର୍ଦ୍ୁ ଅମୋଘ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଲେ ଏବଂ ଦେବତାମାନେ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଅଭିଷେକ କରିବା ପରି ତାର୍ଦୁ ଅଭିଷେକ କଲେ॥ ୭॥ ତା'ପରେ ମୁନିରଷିମାନେ ବଳରାମଙ୍କୀ ଦିବ୍ଯବସ୍ତ୍ର ଓ ଦିବ୍ୟ ଆଭୂଷଣ ପ୍ରଦାନ କରି ତାରଙ୍ଦ୍ଚ ଗଳାରେ ଅମଳିନ ପଦ୍ରର ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ବୈଜୟନ୍ତୀମାଳା ପିନ୍ଧାଇଦେଲେ ॥ ୮ ॥ ତା'ପରେ ନୈମିଷାରଣ୍ୟବାସୀ ମୁନିରଷିର୍ଦ୍ଚ ଠାରୁ ବିଦାୟ ନେଇ ସେହିମାନର୍ଚ୍ଚ ଆଜ୍ଞାନୁସାରେ ବଳରାମ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନକ୍କ ସହିତ କୌଶିକୀ ନଦୀତଟକୁ ଆସିଲେ। ସେଠାରେ ସ୍ନାନ ସାରି ଯେଉଁ ସରୋବରରୁ ସରଯୂ ନଦୀ ଉପ୍ପନ୍ତ୍ର ହୋଇଛି, ସେସେହି ସରୋବରକୁ ଗଲେ ॥ ୯ ॥ ସେଠାରୁ ସରଯୂ ନଦୀର କୂଳେ କୂଳେ ଯାଇ ତାଂପରେ ସେ ପ୍ରୟାଗ ଆସିଲେ। ପ୍ରୟାଗରେ ସ୍ନାନ କରି, ଦେବତା,

ରଷି ଏବଂ ପିତୃପୁରୁଷମାନଙ୍କ୍ରର ତର୍ପଣ କରିବା ପରେ, ସେ ସେଠାରୁ ପୁଲହାଶ୍ରମ ଗଲେ॥ ୧୦॥ ସେଠାରୁ ଯାଇ ଗଣ୍ଡକୀ, ଗୋମତୀ ତଥା ବିପାଶା ନଦୀମାନଙ୍କରେ ସ୍ନାନ କରିବା ପରେ ସେ ଶୋଣ ନଦର ତଟକୁ ଯାଇ ସେଠାରେ ସ୍ନାନ କଲେ। ସେଠାରୁ ସେ ଗୟା ଯାଇ ସଂକଳ୍ପ କରିବା ସହିତ ବସୁଦେବର୍ବ୍ଚା ଆଜ୍ଞାନୁଯାୟୀ

ପିତୃପୁରୁଷମାନଙ୍କୁ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କଲେ । ତା'ପରେ ସେ ଗଙ୍ଗାସାଗର-ସଙ୍ଗଂମକୁ ଗଲେ | ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ନାନାଦି ତୀର୍ଥକୃତ୍ୟ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭୯]

# ଦଶମ

ସ୍କଦଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଟା ଯଯୌ ରାମଃ ଶ୍ରୀଶୈଳଂ ଗିରିଶାଳୟମ୍‌ |

ଦ୍ରବିଡ଼େଷୁ ମହାପୁଣ୍ୟଂ ଦୃଷ୍କ୍ାଦ୍ରିଂ ବେ୍୍ଟଂ ପ୍ରଭୁଃ॥ ୧୩

629

ସ୍କନ୍ଧ+

ଶେଷ କରି ସେ ମହେନ୍ଦ୍ର ପର୍ବତକୁ ଗଲେ। ସେଠାରେ

ପର୍ଶୁରାମଙ୍ଗୁ ଦର୍ଶନ କରିଅଭିବାଦନ ଜଣାଇଲେ। ତା'ପରେ ସେ ସପ୍ତଗୋଦାବରୀ, ବେଣା, ପମ୍ପା ଓ ଭୀମରଥୀ ଆଦି

ତୀର୍ଥରେ ସ୍ନାନ କରି କାର୍ତିକେୟଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ କାମକୋଦ୍ଫ୍ୀୀା ପୁରୀଂ କାଞ୍ଚୀ' କାବେରୀଂ ଚ ସରି ଦୃବରାମ୍‌ | ଶ୍ରୀରଙ୍ଗାଖ୍ୟ ମହାପୁଣ୍ୟ ଯତ୍ର ସନ୍ନିହିତୋ ହରିଃ || ୧୪

ଗଲେ। ସେଠାରୁ ବାହାରି ସେ ମହାଦେବର୍ବ୍ଟର ନିବାସତ୍ସାନ ଶ୍ରୀଶୈଳମ୍‌ ଦର୍ଶନରେ ଗଲେ। ତା'ପରେ ଭଗବାନ ବଳରାମ

ଦ୍ରାବିଡ ଦେଶର

ପରମ

ପୁଣ୍ଯମୟ

ପ୍ରାନ

ଭେର୍କ୍ଟଟାଚଳ (ତିରୁପତି ବାଲାଜୀ) ଦର୍ଶନ କଲେ ଏବଂ ସେଠାରୁ ସେ

କାଞ୍ଚୁପୁର (ଶିବକାଞ୍ଚୀ, ବିଷ୍ଠୁକାଞ୍ଚି ହୋଇ

ତଥା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନଦୀ କାବେରୀରେ ସ୍ନାନ କରି ପୁଣ୍ଯମୟ

ରଷଭାଦ୍ରିଂ ହରେଃ କ୍ଷେତ୍ରଂ ଦକ୍ଷିଣାଂ ମଥୁରାଂ ତଥା । ସାମୁଦ୍ରଂ

ସେତୁମଗମନ୍ ମହାପାତକ ନାଶନମ୍‌ ॥ ୧୫

ତତ୍ରାଯୁତମଦାଦୃ ଧେନୁବ୍ରାହ୍ୃଣେଭ୍ୟୋ ହଳାୟୁଧଃ । କୃତମାଳାଂ ତାମ୍ରପଣ୍ଡୀଂ ମଳୟଂ ଚ କୁଳାଚଳମ୍‌ ॥ ୧୬

ତତ୍ରାଗସ୍ତ୍ୟଯ ସମାସୀନଂ ନମମ୍ଭୃତ୍ୟାଭିବାଦ୍ୟ ଚ ।

ଯୋଜିତସ୍ତେନ ଗ୍ବରଶୀର୍ଭିରନୁଜ୍ଞାତୋ ଗତୋଃ୍ଫିବମ୍‌ ଦକ୍ଷିଣଂ ତତ୍ର କନ୍ୟାଖ୍ୟାଂ ଦୁଗାଂ ଦେବୀଂ ଦଦଶି ସଃ ॥ ୧୭

ତତଃ ଫାଲ୍‌ ଗୁନମାସାଦ୍ୟ ପଞ୍ଚାପ୍‌ସରସମୁତ୍ତମମ୍‌। ବିଷ୍ଣୁଃ ସନ୍ନିହିତୋ ଯତ୍ର ସ୍ବାଡ଼ାସ୍ପଶୂହବ ଗବାୟୁତମ୍‌ ॥ ୧୮

ଶ୍ରୀରଇଂମ୍‌ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପହଞ୍ଚଛୁଲେ। ଶ୍ରୀରଙ୍ଗଂମ୍‌ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ସଦା ବିରାଜମାନ ରହନ୍ତି ॥ ୧୧-୧୪ ॥ ସେଠାରୁ ବାହାରି ସେ

ପର୍ବତ, ଦକ୍ଷିଣ ମଥୁରା ତଥା ବଡ଼ ବଡ଼ ମହାପାପ ବିନାଶ କରିଦେଉଥୁବା ସେତୁବନ୍ଧକୁ ଯାତ୍ରାକଲେ ॥ ୧ ୫ ॥ ସେଠାରେ

ବଳରାମ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ଦଶହଜାର ଗାଭ ଦାନ କଲେ ଏବଂ ସେଠାରୁ ବାହାରି ସେ କୃତମାଳା ଓତାମ୍ରପର୍ଣ୍ରୀ ନଦୀମାନଙ୍କ୍ରେ ସ୍ନାନ କରିବା ପରେ ମଳୟ ପର୍ବତକୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ। ସେହି ପର୍ବତଟି ହେଉଛି ଭାରତବର୍ଷର ସାତଟି ମୁଖ୍ୟ ପର୍ବତମାଳା ମଧ୍ଯରୁ ଗୋଟିଏ ॥ ୧୬ ॥ ସେଠାରେ ରହୁଥିବା ଅଗସ୍ତ୍ୟ ମୁନିଙ୍କୁ

ଗୋକଣ୍ଠାଖ୍ୟଂ ଶିବକ୍ଷେତ୍ରଂ ସାନ୍ନିଧ୍ୟଂ ଯତ୍ର ଧୂଜିଟେଃ ॥ ୧୯

ସେନମସ୍କାର କରି ଅଭିବାଦନ

ଜଣାଇଲେ। ଅଗସ୍ତ୍ୟଙ୍ତ୍ଚ ଠାରୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଓ ଅନୂମତି ନେଇ ବଳରାମ ଦକ୍ଷିଣସମୁଦ୍ରକୁ ଯାତ୍ରା କଲେ ।ସେଠାରେ

ସେ ଦୁରଗାଦେବୀର୍କୁ କନ୍ଯାକୁମାରୀ ରୂପରେ ଦର୍ଶନ କଲେ॥ ୧୭॥ ତା'ପରେ ସେ ଫାଲ୍‌ଗୁନ ତୀର୍ଥ ବା ଅନନ୍ତଶୟନମ୍‌ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯାଇ ସେଠାକାର ସବୁେବଶ୍ରେଷ୍ଠ ପଞ୍ଚାପ୍ସରସ ତୀର୍ଥରେ ସ୍ନାନ କଲେ। ସେହି ତୀର୍ଥରେ ସର୍ବଦା ବିଷ୍ଣୁଭଗବାନର୍କରର ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ। ବଳରାମ ସେଠାରେ ଦଶହଜାର ଗାଇ ଦାନ କଲେ।॥ ୧୮ ॥ ଭଗବାନ

ତତୋଃଭିବ୍ରଜ୍ୟ ଭଗବାନ୍‌ କେରଳାଂ୍ତୁ ତ୍ରିଗତ୍ତିକାନ୍‌।

ବିସ୍କୁ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚ କ୍ଷେତ୍ର ରଷଭ

ବଳରାମ

ଏଥର

ସେଠାରୁ

ସେ ଜଳଘେର

ମଧ୍ଯରେ

ଦ୍ରୀପରେ ନିବାସ କରୁଥୁବା

ଆର୍ଯ୍ୟାଦେବୀଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଗଲେ

ଆକ୍ଷ୍ୟାଂ ଡ୍ରୈପାୟନୀଂ ଦୃଷ୍ଟ୍କା ଶୃଷାରକମଗାତୃ ବଳଃ । ତାପୀଂ ପୟୋଷ୍ଠୀଂ ନିବିନ୍ଧ୍ୟାମୁପମ୍ଫମଶ୍ୟାଥ ଦଣ୍ଡକମ୍‌ ॥ ୨୦

ବାହାରି,

କେରଳ ଓ ତ୍ରିଗର୍ତ ଦେଶ ହୋଇ ଭଗବାନ ଶିବକଚ୍ତୀ କ୍ଷେତ୍ର ଗୋକଣ୍ରିତୀଥିକୁ ଗଲେ। ସେଠାରେ ଭଗବାନ ଶିବ ସଦାସର୍ବଦା ବିରାଜମାନ ରହନ୍ତି ॥ ୧୯ ॥ ସେଠାରୁ ଦ୍ବୀପରୁ

ବାହାରି

ସେ

ଶୂର୍ପାରକ

ଓ ସେହି

କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯାତ୍ରା

କଲେ ଓ ତାଂପରେ ତାପୀ, ପୟୋଷ୍ଠୀ ଓନିର୍ବିନ୍ଷ୍ଯା ନଦୀମାନର୍କାରେ ସ୍ନାନ କରି ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟ ଗ୍ବଲିଗଲେ ॥ ୨୦ ॥

630

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭୯

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×*

ପ୍ରବିଶ୍ଯ ରେବାମଗମଦ ଯତ୍ର ମାହିଷ୍ଣତୀ ପୁରୀ।

ସେଠାରୁ

ମନୂତୀଥିମୁପସ୍ପାଶ୍ଯ

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ!

ପ୍ରଭାସଂ ପୁନରାଗମତ଼୍ ॥ ୨୧

ଶୁଡ଼ା ଦ୍ରିଜୈଃ କଥ୍ୟମାନଂ କୁରୁପାଣ୍ଡ ବସଂଯୁଗେ ।

ସଵିରାଜନ୍ୟନିଧନଂ ଭାରଂ ମେନେ ହୃତଂ ଭୁବଃ॥ ୨୨

ସ ଭୀମଦୁକ୍ଷୋଧନୟୋଗଦାଭ୍ୟାଂ ଯୁଧ୍ୟତୋତ୍ବିଧେ । ବାରୟିଷ୍ଯନ୍୍‌ ବିନଶନଂ ଜଗାମ ଯଦ୍ରନନ୍ଦନଃ॥ ୨୩

ଯୁଧ୍ଷ୍ଠରସ୍ତୁତଂଦୃଷ୍କ୍କା ଯମୌ କୃଷ୍ଣାଜୁଁ ନାବପି । ଅଭିବାଦ୍ଯାଭବଂସ୍ତୃଷ୍ଠପୀ” କିଂ ବିବକ୍ଷୁରି ହାଗତଃ ॥ ୨୪

ବାହାରି

ସେ

ନର୍ମଦାତଟକୁ

ସେହି ପବିତ୍ର ନଦୀର

ଆସିଲେ। ତଟରେ

ହିଁ

ମାହିଷ୍ଣତୀପୁରୀ ରହିଛି। ସେଠାରେ ମନୁୂତୀର୍ଥରେ ସ୍ନାନ କରି ସେ ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ ॥ ୨୧ ॥ ସେଠାରେ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ, କୌରବ ଓ ପାଣ୍ଡବର୍କ ଯୁଦ୍ଧରେ ଅଧୂକାଂଶ କ୍ଷତ୍ରିୟ ପ୍ରାଣ ହରାଇ ସାରିଲେଣି। ତାହା ଶୁଣି ସେ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ, ଏଥର ପୂଥୂବୀର ବହୁଭାର କମିଗଲା ॥ ୨ ୨ ॥ ଯେଉଁଦିନ ରଣଭୂମିରେ ଭୀମସେନ ଓଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଗଦାଯୁଦ୍ଧ କରୁଥିଲେ, ସେଦିନ ସେ ଯାଇ ସେହି ଦୁହିଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରୂ କ୍ଷାନ୍ତ କରିବାକୁ କୁରୂକ୍ଷେତ୍ରରେ ପହଞ୍ଚୁଗଲେ ॥ ୨୩ ॥ ବଳରାମଙ୍ଗୁ ଦେଖୁ ମହାରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠିର, ନକୁଳ, ସହଦେବ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରଣାମ କଲେ ଓ ଚୂପ୍‌ ହୋଇ ଠିଆ ହୋଇଗଲେ। ସେମାନେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ମନେ ମନେ ବିଗ୍ରର କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ, “ଇଏ କଣ କହିବାକୁ ଏଠାକୁ ଆସିଛନ୍ତି, କେଜାଣି !”' || ୨୪ |

ସେତେବେଳକୁ ଭୀମସେନ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଗଦା ଧରି,

ଗଦାପାଣୀ ଉଭୌ ଦୃଷ୍ଟ୍ଟା ସଂରବ଼ୌ ବିଜୟୈଷିଣୌ ।

କ୍ରୋଧରେ ପ୍ରଜ୍ସ୍ଵଳିତ ହୋଇ ପରଘ୍ଣରକୁ ଜିତିବା ଅଭିପ୍ରାୟରେ ଘୂରି ଘୂରି ଯୁଦ୍ଧ କରୁଥାନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କୁ ଦେଖୂ ବଳରାମ

ମଣ୍ଡଳାନି

କହିଲେ-¬|| ୨୫ ॥ “ରାଜା ଦୁର୍ଯ୍ଯୋଧନ ଓ ଭୀମସେନ!

ବିଚିତ୍ରାଣି

ଚରନ୍ତାବିଦମବ୍ରବୀତ୍॥ ୨୫

ତୁମେ ଦୁହିର୍ଜୁ ଦୁହେଁ ବୀର । ତୁମ ଦୁହିର୍ର ବଳପୌରୁଷ ମଧ୍ଯ ସମାନ। ମୋ ଜାଣିବାରେ, ଭୀମସେନରବ୍କ ଠାରେ

ଯୁବା' ତୁଲ୍ୟବଳୌ ବୀରୌ ହେ ରାଜନ ହେ ବୃକୋଦର ।

ଏକଂ ପ୍ରାଣାଧ୍ଯଧକ' ମନ୍ୟେ ଉତୈକଂ ଶିକ୍ଷୟାଧୂକମ୍‌ | ୨ ୬

ତସ୍ମାଦେକତରସ୍ୟେହ ଯୁବୟୋଃ ସମବୀକମ୍ଯ୍ୟୟୋଃ । ନ ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ଜୟୋଃନ୍ୟୋ ବା ବିରମତୂଫଳୋ ରଣଃ ॥ ୨୭

ଅଧୂକ ବଳ ରହିଛି ଏବଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଗଦାଯୁଦ୍ଧ ବିଷୟରେ ଅଧୂକ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଛନ୍ତି॥ ୨୬॥ ତେଣୁ ତୁମ ପରି ଦୁଇଜଣ ସମାନ ବଳଶାଳୀର୍କ୍ରୀ ଭିତରୂ କାହାରି ହେଲେ ବିଜୟ କିମ୍ବା ପରାଜୟ ହେଲା ପରି ଦେଖା ଯାଉନାହି। ତେଣୁ ତୁମେ ଆଉ ଯୁଦ୍ଧ କର ନାହିଁ; ଯୁଦ୍ଧ ବନ୍ଦ କର ॥୨୭॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ବଳରାମବ୍କରର ଉପଦେଶ ଉଭୟକ୍ତ ନିମନ୍ତେ ହିତକର ହୋଇଥାନ୍ତା। କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ଶତ୍ରୁତା ଏତେ ଦୂଢ଼ମୂଳ ହୋଇଯାଇଥୁଲା ଯେ, ସେମାନେ ବଳରାମକ୍ୀ

କଥା ମାନିଲେ ନାହିଁ । ସେମାନେ ପରପ୍ପରର କଟୁବାକ୍ଯ

ନ ତଦୃବାକ୍ୟଂ ଜଗହତୁବିଦ୍ଧବୈରୌ ନୃପାଥିବତ୍ଵ ।

ଓ ଦୁର୍ବ୍ଯବହାର ସ୍ମରଣ କରି ଉନ୍ମତ୍ତ ପରି ହୋଇ

ଅନୁସ୍ମରନ୍ତାବନ୍ୟୋନ୍ୟ' ଦୁରୁକ୍ତଂ ଦୁଷ୍ଟୁତାନି ଚ ॥ ୨୮

ଯାଇଥୁିଲେ॥ ୨୮ ॥ ବଳରାମ

ଦିଷ୍ଟଂ ତଦନୁମନାନୋ ରାମୋ ଦ଼ାରବତୀଂ ଯଯୌ |

ଉଗ୍ରସେନାଦିଭିଃ ପ୍ରୀତୈଜ୍ଞାତିଭିଃ ସମୁପାଗତଃ ॥ ୨୯

ଜାଣିଗଲେ

ଯେ,

ସେ

ଦୁହିକ୍କର ପ୍ରାରବ୍‌ଧ ହିଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଟାଣିଆଣିଛି; ତେଣୁ ସେମାନର୍ଦୁ ଆଉ ଅଧୂକ ବାଧ୍ଯ ନ କରି ସେ ଦହ୍ରାରକା ଫେରିଗଲେ। ଦ୍ବାରକାରେ ଉଗ୍ରସେନ ଆଦି ଗୁରୁଜନମାନେ ତଥା ଅନ୍ଯ ସମ୍ବନ୍ଦୀୟମାନେ ଆଗେଇ ଆସି ବଡ଼ ଆଦରର ସହିତ ତାଙର୍ଦ୍ଟୁ ସ୍ଵାଗତ କଲେ ॥ ୨୯

॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୮୦]

+ ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ +

ତଂ ପୁନନୈମିଷଂ ପ୍ରାପ୍ରମୂଷୟୋଅଯାଜୟଟ୍‌ ମୁଦା । କ୍ରତୃଙ୍ଗଂ କ୍ରତୁଭିଃ ସବୈନ୍ନି ବୃତ୍ତାଖିଳ ବିଗ୍ରହମ୍‌ ॥୩୦

631

ସେଠାରୁ ବଳରାମ ପୁଣି ଥରେ ନେମିଷାରଣ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଗଲେ | ସେଠାରେ ରଷିମାନେ ଯୁଦାଦିରୁ ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଥୁବା ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ଦାରା ସବୁ ପ୍ରକାର ଯଜ୍ଞ ସାଦର ସମବନ୍ନ କରାଇଲେ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସତ କହିବାକୁ ଗଲେ, ଯେତେସବୁ ଯଜ୍ଞ ରହିଛି, ସେସବୁ ହେଉଛି ବଳରାମର୍କ୍ଚର

ହିଁ ଅଇଂ। ତେଣୁ ତାର୍କ୍ରର ଏହି ସବୁ ଯଜ୍ଞାନୂଷ୍ଠାନ କର୍ମ ତେଭ୍ୟୋ ବିଶୁଦ୍ଧ ବିଜ୍ଞାନଂଭଗବାନ୍‌ ବ୍ୟତରଦ଼ ବିଭୁଃ ।

କେବଳ

ଯେନେବାମ୍ବନ୍ୟଦୋ ବିଶ୍ଵମାମ୍ବାନଂ ବିଶ୍ଵଗଂ ବିଦୁଃ ॥ ୩୧

ସର୍ବସମର୍ଥ ଭଗବାନ ବଳରାମ ସେହି ମୁନିରଷିମାନକୁ

ସ୍ବପନ୍ଯ୍ଯାବଭୂଥସ୍କାତୋ ଜ୍ଞାତିବନ୍ଧୁସୁହୂ ଦୂବୃତଃ । ରେଜେ ସ୍ଵଜ୍ୟୋସ୍ଷ୍ଵୟେବେନ୍ଦୁଃ ସୁବାସାଃ ସୁଷ୍ଟ ଳର୍କ୍ତତଃ ॥ ୩ ୨

ଲୋକଶିକ୍ଷା

ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଦଦସ୍ଫ ଥୂଲା ॥ ୩୦ ॥

ବିଶୁଦ୍ଧ ତତ୍ତଜ୍ଞାନ ଉପଦେଶ ଦେଲେ; ତାହା ଫଳରେ ସେମାନେ ଉପଲବ୍‌ଧୂ କଲେ ଯେ, ଆମ୍ରା ଭିତରେ ସକଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ରହିଛି ଏବଂ ଆମ୍ମା ସକଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ ପରିବ୍ଯାପ୍ତ ହୋଇ ରହିଛି ॥ ୩୧ ॥ ତା'ପରେ ବଳରାମ ନିଜର ପନ୍ୀ ରେବତୀର୍କୀ ସହିତ ଯଜ୍ଞାନ୍ତ ସ୍ନାନ କଲେ ଏବଂ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ର ଓଆଭୂଷଣ ପିନ୍ଦି, ଜ୍ଯୋସ୍ଥା ଓ ନକ୍ଷତ୍ରମାନଗରୀ ସହିତ ଚନ୍ଦ୍ରଦେବ ଶୋଭା ପାଇଲା ପରି, ନିଜର ଭାଇବନ୍ଧୁ ଓ ସ୍ଵଜନସମ୍ଭନ୍ଧୀୟକ୍କୀ ସହିତ ଶୋଭା ପାଇଲେ॥ ୩୨॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ଭଗବାନ ବଳରାମ ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ବୟଂ

ଭଦୂଗ୍‌ବିଧାନ୍ୟସଂଖ୍ୟାନି ବଳସ୍ଯ ବଳଶାଳିନଃ। ଅନନ୍ତସ୍ୟାପ୍ରମେୟସ୍ୟ ମାୟାମତ୍ତ୍ୟସ୍ୟ ସନ୍ତି ହି ॥ ୩୩

ଅନନ୍ତ। ତାଙ୍କର ସ୍ବରୂପ ମନ ଓ ବାଣୀର ଅତୀତ। ସେ

ଲୀଳା କରିବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ମନୁଷ୍ଯଶରୀର ଗ୍ରହଣ କରିଥୁଲେ । ସେହି ମହାବଳୀ ବଳରାମର୍ବ୍ଦର ଚରିତ ଏତେ ବିଶାଳ ଯେ, ତାହାକୁ କଳନା କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ॥ ୩୩ ॥

ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ଯ ସେହି ଅନନ୍ତ, ସର୍ବବ୍ଯାପକ, ଅଦ୍ଭୁତକର୍ମା ଭଗବାନ

ଯୋଃ ନୁସ୍ମରେତ ରାମସ୍ୟ କମାଣ୍ୟଭୁତକ ମିଣଃ ।

ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ଚରିତ ସକାଳେ ଓ ସନ୍ଧଦ୍ଯାରେ

ସ୍ମରଣ କରନ୍ତି ସେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର ସାୟଂ ପ୍ରାତରନନ୍ତସ୍ୟ ବିଷ୍ଫୋଃ ସ ଦୟିତୋ ଭବେତ଼ ॥ ୩୪ । ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୩୪ ॥

ଅତ୍ଯନ୍ତ

ପ୍ରିୟ

ଇତି ଶୀମାରବତେ ନହାପୂଜାନ୮ ପାନମହସାାୀ ସନିତାୟଂ କଣନମସୟଣନ ନଜକାର୍କେ ବଳଦେବଜତାର୍ଥଯାତାନୁପଣ° ନ/6ମୈଳକୋନ/ରୀତିତ6ନେ////9୫ // ୭୯ /

+++

ଅଥାଶୀତତନଃମାଧଧ୍ୟାୟାଃ

ସୁଦାମାର୍କୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କ୍କ୍ରରସ୍ଵାଗତ ସମ୍ବଦ୍ଧିନା /୫ନ/ବ/ଚ

ଭଗବବ୍‌ ଯାନି ଗ୍ବନ୍ୟାନି ମୁକୁନ୍ଦସ୍ୟ ମହାମ୍ବନଃ।

ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ ପଗ୍ଵରିଲେ --ଭଗବନ୍‌! ପ୍ରେମ ଓ ମୁକ୍ତିର ଦାତା ପରଂବ୍ରହ୍ମ ପରମାମ୍ପା ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର

ଶକ୍ତି ଅନନ୍ତ ତେଣୁ ତାଙ୍କର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଓ ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟରେ ପୂର୍ଶ ବୀକ୍ଷ୍ୟାଣ୍ୟନନ୍ତ ବୀକ୍ଷ୍ୟସ୍ୟ ଶ୍ରୋତୁ ମିଳଚ୍ପାମହେ ପ୍ରଭୋ ॥ ୧ ସମସ୍ତ ଲୀଳା ମଧ୍ଯ ଅନନ୍ତ। ତାଙ୍କର ଯେଉଁସବୁ ଲୀଳା କୋ ନୁ ଶୁଡ଼ାସକୃଦ୍ବ ବ୍ରହ୍ମନମୁତ୍ତମଶ୍ନୋକସଳ୍ରଥାଃ। ଆପଣ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବର୍ଶ୍ଵନା କରିନାହାନ୍ତି ମୁଁ ସେସବୁ ବିରମେତ ବିଶେଷଜ୍ଞୋ ବିଷଣ୍ଫଃ କାମମାଗଖିଣୈଃ ॥ ୨

ଶୁଣିବାକୁ ଗ୍ବରହୂଛି॥

୧॥ ହେ ପ୍ରଭୁ ।ବିଷୟସୁଖ ପଛରେ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୮୦

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

632 ଖା

ଜଚାଵୂୃ୍‌ୱ‰‰%‰୍‌ଁଁଁଁ ୯

.୫ଯୋଯୋ୭ୁ& €

ସା ବାଗ୍‌ ଯୟା

ଓˆ&ଓଓନଅଏଣଅଣ ଣ ୦ଓଉଓ2ଁଓ`_”୧2ଏ2ଅ3ଏ2323ଅୟଅୟଅଣଅମˆ୬୮-ˆମˆ୬

ମଭ୍ଭଇ"ମ_୍ଯୟତକତନ>®>ୋ+¬୍‌୍‌_‰୍‌.୍‌୍‌‰›››ୈ କକ ର୍‌ତ %%_:%”‰:%:::._.‰._._”‰୮‰__

ଏତଦ ବ୍ରହ୍ଣ୍ୟଦେବସ୍ୟ ଶୁଡ଼ା ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟତାଂ ନରଃ । ଲ ବୁଭାବୋ ଭଗବତି କମିବନ୍ଧାଦୃ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୧

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ । ଯେଉଁମାନେ ହୋଇଗଲେ॥ ୪୦॥ ନିଜରଇସ୍ଫ୍‌ଦେବ ବୋଲି ମାନୁଥୁଁବା ଭଗବାନ ବ୍ରାହ୍ବଣମାନଙ୍କୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ଏହି ବ୍ରାହ୍ମଣଭକ୍ତି-ବୃୁତ୍ତାନ୍ତ ଶ୍ରବଣ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ଭଗବାନକ୍କୀ ଚରଣରେ ପ୍ରୀତି ହୋଇଯାଏ

ଏବଂ ସେମାନେ କର୍ମବନ୍ଦନରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୪୧ ॥ ୫୧୮୦

ଇତି ଭୀମଉ୍ଭାରବ6ତେ ନହହୁରନାନୟ ପଜମହୀସ୨ ସାନିତାୟ ଣନମୟକ ହଥୁଳେପଜ//ଳ° ଳା6ମୈଳ/ଶ୩୮ତିଜଣନ/୫/%୦୬ // / ¢ //

+++

ଅଥ ପ୍ଶୀତତଃମାଅଧ୍ୟାୟଃ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଠଂବଳରାମକ୍କ ସହିତ ଗୋପାଳ

ଓ ଗୋପୀମାନର୍କୀର

ଶ୍ରୀଶୂକଦେବ

ସାକ୍ଷାତ

କହିଗ୍ରଲିଲେ ¬ହେ

ପରୀକ୍ଷିତ!

୭ୀଣୁଳ ନବାଚ

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ବଳରାମ ଦ୍ବାରକାରେ ନିବାସ କରୁଥାନ୍ତି। ଥରେ ପୂର୍ଣଗ୍ରାସ ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗ ହେଲା। ଅଥୈକଦା ଦ଼ାର ବତ୍ୟାଂ ବସତୋ ରାମକୃଷ୍ଣକୟୋଃ। ପ୍ରଳୟ ସମୟରେ ଯେପରି ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗ ହୁଏ, ତାହା ସୂକ୍ଯ୍ୟୋପରାଗଃ ସୁମହାନାସୀତ୍ କଳ୍ପକ୍ଷୟେ ଯଥା॥ ୧ ସେହିପରି ସୂର୍ଯ୍ଯୋପରାଗ ଥୂଲା ॥ ୧ ॥ ଜ୍ୟୋତିଷୀମାନେ ତ ପୂର୍ବରୁ ହିଁ ଏପରି ଉପରାଗ (ପରାଗ) ଲାଗିବା କଥା ତଂ ଜ୍ଞାତ଼ା ମନୁଜା ରାଜନ୍‌ ପୁରସ୍ତାଦେବ ସବିତଃ। ସମନ୍ତପଞ୍ଚକଂ କ୍ଷେତ୍ରଂ ଯଯୁଃ ଶ୍ରେୟୋବିଧୂସସୟା॥ ୨

ଲୋକର୍କୁ ଜଣାଇ

ଦେଇଥୂଲେ।

ତେଣୁ ସମସ୍ତେ ନିଜ

ନିଜର ମଙ୍ଗଂଳ ନିମନ୍ତେ ତଥା ପୁଣ୍ଯ ଅର୍ଜନ କରିବା ନିମନ୍ତେ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରସ୍ଥିତ ସମନ୍ତପଞ୍ଚକ ତୀଥିକୁ ଗଲେ ॥ ୨ ॥ ଶସ୍ତ୍ରଧାରୀମାନକ୍କ

ମଧ୍ଯରେ

ପ୍ରଥୁବୀକୁ କ୍ଷତ୍ରିୟଟୀନ

ଶ୍ରେଷ୍ଠ

କରିଦେଇ

ପଶୁରାମ ସେହି

ସମଗ୍ର

ରାଜାମାନଙ୍କ

ରକ୍ତରେ ପାଞ୍ଚଟି ବଡ଼ବଡ଼ ସରୋବର ପୂର୍ଶ୍ରକରିଦେଇଥୂୁଲେ। ନିଃକ୍ଷତ୍ରିୟାଂ ମହୀଂ କୁବିଚ୍‌ ରାମଃ ଶସ୍ତ୍ରଭୂତାଂ ବରଃ । ନୃଦପାଣାଂ ରୁଧ୍ଧରୌଘେଣ ଯତ୍ର ଚକ୍କେ ମହାହ୍ରଦାନ୍‌ ॥ ୩ ତାହାକୁ ସମନ୍ତପଞ୍ଚକ ତୀର୍ଥ ବୋଲାଯାଏ ॥ ୩ ॥ ସବ୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌

ଭଗବାନ ପର୍ଶୁରାମଙ୍କୁ ଯଦ୍ଯପି କୌଣସି ପ୍ରକାର କର୍ମ ପ୍ପର୍ଶ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ। ତଥାପି ଲୋକେ ପାପରୁ

ନିବୃତ୍ତ ହେବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତ କଲା ପରି, ଲୋକମର୍ଯ୍ୟାଦା

ଭଜେ ଚ ଭଗବାନ୍‌ ରାମୋ ଯତ୍ରାସ୍ତ୍ୃଷ୍ଟୋଃପି କମିଣା । ରକ୍ଷା ବାଲୋକଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ସେଠାରେ ପୂର୍ବେ ସେ ଲୋକସ୍ୟ ଗ୍ରାହୟନ୍ତ୍ରୀଶୋ ଯଥାନ୍ୟୋଃଘାପନୁତ୍ତୟେ ॥ ୪ ଗୋଟିଏ ଯଜ୍ଞ କରିଥୂଲେ॥ ୪ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗ ସମୟର ସେହି ମହାନ୍‌ ତୀଥିଯାତ୍ରା ଅବସରରେ ଭାରତବର୍ଷର ସବୁପ୍ରାନ୍ତର

ମହତ୍ୟାଂ ତୀଥିଯାତ୍ରାୟାଂ ତତ୍ସାଗନ୍‌ ଭାର ତୀଃ ପ୍ରଜାଃ । ବୃଷ୍ଣୟଶ୍ଟ ତଥାକୃର ବସୁଦେବାହୁକାଦୟଃ ॥ ୫

ଉଗ୍ରସେନ ପ୍ରଭୂତି ବୟସ୍କ ଲୋକମାନେ

ଯଯୁର୍ଭାରତ ତତ୍ଵ କ୍ଷେତ୍ରଂ ସ୍ଵମଘଂ କ୍ଷପୟିଷ୍ଟବଃ।

ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନକ୍କ ପୁତ୍ର ଅନିରୁଦ୍ଧ ଓଯଦୁବଂଶୀ ସେନାପତି କୃତବର୍ମା--

ଗଦପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନସାମ୍ବାଦ୍ୟାଃ

ସୁଚନ୍ଦ୍ରଶୁକସାରଣୈଃ ॥ ୬

__21 ୦ 1832 \[୮୦ ଷୈଷନ 3୮୮୪- ( 3୩1୮୪)3୩

ଲୋକେ

କୁରୁୂକ୍ଷେତ୍ର ଆସିଥୁୂଲେ। ଅକୂର, ବସୁଦେବ,

ତଥା ଗଦ,

ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ମନଣୁ ସାନ୍୍‌୍‌ ଆଦିଅନ୍ଯ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ମଧ୍ଯ ନିଜ ନିଜର ପାପନାଶ ନିମନ୍ତେ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର ଆସିଥୂଲେ। କିନ୍ତୁ ଏହ ମୁଖ୍ଯ ବ୍ଯକ୍ତିମାନେ ସୁଚନ୍ଦ୍ରଚ ଶୁକ, ସାରଣ ଆଦିର୍ଦୀ

ସହିତ ନଗରରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଦ୍ରାରକାରେ ରହିଯାଇଥୂଲେ।

644

* ଶୀମଭାଗବତ »

[ଅଧ୍ୟାୟ ୮ ୨

ଆସ୍ତେ ନିରୁଦ୍ଧୋ ରକ୍ଷାୟାଂ କୃତବମାଁ ଚ ଯୂଥପଃ। ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ତ ସ୍ବାଭାବିକରୂପେ ତେଜସ୍ଵୀ ଥୂଲେ; ତେ ରଥୈବୈବଧୂଷ୍କ୍ୟାଭୈହୟୈଶ୍ହ ତରଳପ୍ନବୈଃ॥ ୭ ପୁଣି ଗଳାରେ ସୁବର୍ଷିହାର, ଦିବ୍ଯପୁଷ୍ବାମାଳା, ବହୁମୂଲ୍ଯ ବସ୍ତ୍ର ଓକବଚ ଧାରଣ କରି ସୁସଚ୍ଚିତ ହୋଇଥୁବାରୁ ସେମାନର୍ବ୍ଧର ଶୋଭା ଆହୁରି ବଢ଼ି ଯାଇଥୂୁଲା। ସେମାନେ

ଗଜୈନି ଦଭିରଭ୍ରାଭୈ ନି ଭିର୍ବି ଦ୍ୟାଧରଦ୍ୟୁଭିଃ

।

ବ୍ଯରୋଚନ୍ତ ମହାତେଜାଃ ପଥ୍ଛ କାଞ୍ଚନମାଳିନଃ॥ ୮

ଦିବ୍ୟସ୍ରଗ୍‌ବସ୍ତରସନ୍ତାହାଃ କଳତ୍ରେଃ ଖେଚରା ଇବ। ତତ୍ର ସ୍ନାଡ଼ା ମହାଭାଗା ଉପୋଷ୍ୟ ସୁସମାହିତାଃ ॥ ୯

ବ୍ରାହୃଣେଭ୍ୟୋ ଦଦୁଧୈନୂ ବିସଃସ୍ରଗ୍ଧୂକୃ ମାଳିନୀଃ। ରାମହ୍ରଦେଷୁ ବିଧୂବତ୍ବ ପୁନରାପୁତ୍ଯ ବୃଷ୍କୟଃ॥ ୧୦

ତୀଥିପାତ୍ରା ପଥରେ ଦେବତାଙ୍ସ୍ୀ ବିମାନ ସଦୃଶ ରଥମାନର୍କ୍ବରେ, ସମୁଦ୍ରତରଙ୍ଗ ପରି ଡେଇଁ ଡେଇଁ ଗ୍ରଲୁଥୁବା ଘୋଡ଼ାମାନର୍କ୍ରରେ, ମେଘ ପରି ବିଶାଳକାୟ ଓ ଗର୍ଜନ କରୁଥୁବା ହାତୀମାନକ୍କରେ ତଥା ବିଦ୍ଯାଧରଙ୍କ୍ଘ ସଦୃଶ ମନୂଷ୍ଯମାନେ କାନ୍ଧେଇଥୂବା ପାଲିଙ୍କିଗୁଡ଼ିକରେ ବସି ସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସହିତ ତୀର୍ଥକୁ ଯାତ୍ରା କଲେ। ସେମାନେ ଦେବତାମାନେ ଯାତ୍ରା କରୁଥୁବା ପରି ଶୋଭା ପାଇଲେ। ସେହି ମହାଭାଗ୍ୟବାନ୍‌ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ

କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରରେ ପହଞ୍ଚୁ ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତରେ ସଂଯମପୂର୍ବକ ସ୍ନାନ କଲେ ଏବଂ ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗ ହେତୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉପବାସ କଲେ ॥ ୫-୯ ॥ ସେମାନେବ୍ରାହୁଣମାନଙ୍ଗୁ ଗୋଦାନ କଲେ। ଦାନ କରୁଥୁବା ଗାଭଙ୍କୁ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ର, ଫୁଲମାଳା, ସୁନାର ହାର ପିନ୍ଦାଇ ଦେଇଥିଲେ। ପରାଗ ମୋକ୍ଷ ହୋଇଯିବା ପରେ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ପଶ୍ୂ୍ୁରାମର୍ବ୍ୀ

ନିର୍ମିତ ସରୋବରମାନର୍କ୍ତରେ ଦଦୁଃ ସ୍ଵନ୍ନଂ ଦିଜାଗ୍ର୍ୟେଭ୍ୟଃ କୃଣ୍ଜେ ନୋ ଭକ୍ତି ରସ୍ତ୍ରିତି । ସ୍ବୟଂ ଚ ତଦନୂଜ୍ଞାତା ବୃଞ୍ଫୟଃ କୃଷ୍ଣ୍ପଦେବତାଃ ॥ ୧୧

ବିଧୂପୂର୍ବକ ସ୍ନାନ କଲେ

ଏବଂ ସତ୍‌ପାତ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵାଦିଷ୍ଚା ଅର ଭୋଜନ କରାଇଲେ। ସେମାନେ ମନେ ମନେ ସଂକଳ୍ପ କରିଥୁଲେ ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ଞ ଚରଣରେ ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ପ୍ରେମଭକ୍ତି

ସଦା ଦୃଢ଼ ରହୁ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ହିଁନିଜର ଆଦର୍ଶ ଭୁକ୍ଟ୍ରୋପବିବିଶୁଃ କାମଂ ସ୍ଵିଗ୍ପଜ୍ରାୟାଙ୍ଘି ପାଙ୍ଘିଷୁ । ତତ୍ରାଗତାସ୍ତେ ଦଦୃଶୁଃ ସୁହୃତୃସମ୍ଭନ୍ଧିନୋ ନୂପାନ୍‌ ॥ ୧୨

ମସ୍୍ୟୋଶୀନରକୌସଲ ବିଦର୍ଭକୁ ରୁସୂପଞ୍ଚୟାନ୍‌ । କାମ୍ବୋଜକୈକୟାନ୍ଵ୍‌ ମଦ୍ରାନ୍‌ କୂନ୍ତୀନାନ୍୍ତିକେରଳାନ଼ ॥ ୧୩

ଓ ଇଷ୍ଟାଦେବ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିଥୂବା ଯଦୁବଂଶୀଗଣ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଚ୍କର ଅନୁମତି ନେଇ ନିଜେ ଭୋଜନ କଲେ ଏବଂ ଘଞ୍ଚ ଡାଳପତ୍ର ଥୂବା ଗଛତଳେ ନିଜ ନିଜର ସୁବିଧା ଅନୁସାରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଲେ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ବିଶ୍ରାମ ନେବା ପରେ ଯଦୂବଂଶୀମାନେ ସେମାନର୍ବ୍ଦର ମିତ୍ର ଓ ସମ୍ଭନ୍ଦୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କର ସହିତ ସାକ୍ଷାତ୍‌ କରିବାକୁ ବାହାରିଲେ ॥ ୧୦-୧୨ ॥ ସେଠାକୁ ମସ୍ଯ, ଉଶୀନର,

କୋସଳ, ବିଦର୍ଭ, କୁରୁ, ସୂଞ୍ଚୟ, କାମ୍ମୋଜଃ କୈକୟ, ମଦ୍ର, କୁନ୍ତି। ଆନତ୍ତ। କେରଳ ଏବଂ ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ଅନେକ ଦେଶରୁ ଶହ ଶହ ରାଜା ଆସିଥୂଲେ। ସେମାନବ୍କ୍ରୀ ମଧ୍ଯରେ

ଅନ୍ୟାଶ୍େବାମ୍ପୂପକ୍ଷୀୟାନ୍୍‌ ପରାଂଶ୍ଚ ଶତଶୋ ନୂପ । ନଦାଦୀନ ସୁହୃଦୋ ଗୋପାନ୍‌ ଗୋପୀଶ୍ଟୋଳ଼ଣ୍ଠ ତାଶ୍ଚିରମ୍‌ ॥ ୧୪

ଅନ୍ୟୋନ୍ୟସନ୍ଦଶିନହ ଷିରଂହସା ପ୍ରୋତ଼ଫୁଲୁ ହୃଦବବକ୍ତ ସରୋରୁହଶ୍ରିୟଃ 1832 ସୀ ଷୌଷନ 3୮୮୯୪-୧ ( 37୮୪୨୭୮ ) _-21 0

କେତେକ ଯଦୁବଂଶର ସମର୍ଥକ ଥୂଲେ; କେତେକ ଶତୃପକ୍ଷୀୟ ମଧ୍ଯ ଥୂଲେ। ପୁଣି ଯଦୁବଂଶୀମାନବ୍କ୍ର ପରମହିତୈଷୀ ବନ୍ଧୁ ନନ୍ଦ ଆଦି ଗୋପାଳ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍ନ ଦର୍ଶନ ନିମନ୍ତେ ଚିର-ଅଭିଳାଷିଣୀ ଗୋପୀମାନେ ମଧ୍ୟ ସେଠାକୁ ଆସିଥୁଲେ | ଯାଦବମାନେ ସେହି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ କଲେ ॥ ୧୩, ୧୪ ||

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ପରମ୍ଫୂର ଦର୍ଶନ, ମିଳନ ଓ ବାର୍ତାଳାପ ।

କରି ସେମାନେ ବିଶେଷ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ। ସେମାନର୍ଦ୍ଚର

ଅଧ୍ୟାୟ ୮୨]

# ଦଶମ

କକ.

କକ

ଆଶ୍୍ିଷ୍ଯ

ଗାଢଂ

ହୃଷ୍ୟତ୍ତ୍ଗ୍ରେ ସ୍ତ୍ରିୟଶ୍ଟ ସଂବୀକ୍ଷ୍ୟ

ଙଯଯଗ>>±>±ଫ±ଫଠଁପ®‰®‰-_୫_େ୍‌େ

ନୟନୈଃ

ରୁଦ୍ଧଗିରୋ

..

645

ସ୍କପୀନ୍ଷ» .....

.

..".............ଫ......

ହୃଦୟକମଳ

ସ୍ରବହ଼ଳା

ଯଯୁମ୍ୁଦମ୍‌ ॥ ୧୫

ମିଥୋଃତିସୌହୂଦ-

ସ୍ମିତାମଳାପାଇଂଦୃଶୋଃଭିରେଭିରେ

ସ୍ତନେଃ

ଆ.

_

।

ସ୍ତନାନ୍ବ କୁସ୍ଲୁମପକ୍କରୂ ଷିତାନ୍ଵ

ନିହତ୍ୟ ଦୋଉର୍ଭିଃ ପ୍ରଣୟାଶ୍ରୁଲେଚନାଃ ॥ ୧୬

ତତୋଃ ଭିବାଦ୍ୟ ତେ ବୃଦ୍ଧାନ୍‌ ଯବିଷ୍ଟେ ରଭିବାଦିତାଃ । ସ୍ବାଗତଂ କୁଶଳଂ ପୂଷ୍ଟ୍ଟା ଚକୁଃ କୃଷ୍ଣକଥା ମିଥଃ ॥ ୧୭

'

ପ"୩୩"ଂ"ଙଂ""ଂଂ""ଂଂଂ"

"୩୮"

ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ହୋଇଗଲା।

ଓ ମୁଖକମଳ

ସେମାନେ ପରପ୍ଫକରକୁ ବାହୁବନ୍ଦନରେ ଧରି ନିବିଡ଼ ଆଲଙ୍ଗଂନ କଲେ। ସେମାନବ୍କ୍ଚ ନୟନରୁ ଅଶ୍ରୁ ଝରିପଡ଼ିଲା, ଲୋମ ଟାର୍ଜୁରି ଉଠିଲା, ପ୍ରେମର ଆବେଗରେ କଣ୍ଠ ରୁଦ୍ଧ ହୋଇଗଲା

ଏବଂ ସମସ୍ତେ ଆନଦଦ-ସାଗରରେ ଅବଗାହନ କଲେ।॥ ୧୫॥ ପୁରୁଷମାନର୍କୀ ପରି ସ୍ତ୍ରୀଲୋକେ ମଧ୍ଯ ପରସ୍ତରକୁ ଦେଖ ପ୍ରେମାନନ୍ଦରେ ମଜିଗଲେ। ମୂଦୁ ମୂଦୂୁ ହସ, ପରସ୍ପରକୁ

ବକ୍ରଗ୍ଵହାଣିରେ ଗ୍ବହିଁ, ସୌହାର୍ଦ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନପୂର୍ବକ ସେମାନେ

ପରପ୍ପର ସଙ୍ଗେ ମିଳିତ ହେଲେ। ବାହୁବନ୍ଧନ ଭିତରେ

ନିଜ ନିଜର କେଶରଚର୍ଚ୍ଚିତ ବକ୍ଷଃସ୍ସଳରେ ଅନ୍ଯମାନର୍କୀର

ବକ୍ଷକୁ ଗ୍ରପିଧରି ସେମାନେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କଲେ। ସେମାନର୍କ୍ଚ ନୟନ ଆନନ୍ଦାଶ୍ରୁରେ ଛଳଛଳ ହୋଇଗଲା।॥ ୧୬॥ କନିଷ୍ଠ ମାନେ ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠମାନରକ୍ଦୁୂ ମାନେ ପ୍ରଣାମ ସ୍ବୀକାର ପ୍ରଣାମ କଲେ ଏବଂ ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠ କଲେ। ପରଯସ୍ପରକୁ ସ୍ବାଗତ କରି ଓ କୁଶଳ ସମାଗ୍ରର ପଗ୍ରରିବା ପରେ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ ଶ୍ରୀକୂସ୍ପର୍କର ମଧୁର

ପୂଥା ଭ୍ରାତୃପଚ୍‌ ସ୍ବସ୍ପବିକ୍ଷ୍ୟ ତତ଼ପୁତ୍ରାନ୍‌ ପିତରାବପି ।

ଲୀଳାମାନ ଚର୍ଚ୍ଚା କଲେ॥ ୧୭॥

ଭ୍ରାତୃପନ୍ନୀମୁକୂନ୍ଦଂ ଚଜହୌ ସଂକଥୟା ଶୁଚଃ॥ ୧୮

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ।! କୁନ୍ତୀ ତାଚ୍ଚର ବସୁଦେବ ଆଦି ଭାଇ, ଭଉଣୀ, ସେମାନଙ୍କୀର ପୁତ୍ର, ମାତା-ପିତା, ଭାଉଜ ପ୍ରଭୂତିର୍କୁ ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଖ ଏବଂ ସେମାନର୍କ୍ଚ ସହିତ

କୁନ୍ଧୁ/ବ୍ଚ

କଥାବାର୍ତା ହୋଇ ସକଳ ଦୁଃଖ ଭୁଲିଗଲେ ॥ ୧୮ ॥

ଆର୍ଯ୍ୟ ଭ୍ରାତରହଂ ମନ୍ୟେ ଆତ୍ମ୍ାନମକୃ ତାଶିଷମ୍‌ । ଯଦୃ ବା ଆପୟୁ ମଦ୍ବାତ୍ତାଂ ନାନୁସ୍ମରଥ ସତ୍ତମାଃ ॥ ୧୯ ସୁହୃଦୋ ଜ୍ଞାତୟଃ ପୁତ୍ରା ଭ୍ରାତରଃ ପିତରାବପି।

ନାନୁସ୍ମକରନ୍ତି ସ୍ଵଜନଂ ଯସ୍ଯ ଦେ ବମଦକ୍ଷିଣମ୍‌ ॥ ୨୦ ବନ୍ଦୁଠଜବ ଜବାଚ

କୁନ୍ତୀ ବସୁଦେବର୍କୁ କହିଲେ --ଭାଇ ! ମୁଁସତରେ

ବଡ଼ ଅଭାଗିନୀ। ମୋର ଗୋଟିଏ ବି ମନୋରଥ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ନାହିଁ। ତୁମ ପରି ସାଧୁସ୍ବଭାବର ସତ୍ଜନ ଭାଇ ଯଦି ବିପତ୍ତି ମୟରେ ମୋର ଖବର ଟିକିଏ ବି ରଖୂଲେ

ନାହିଁହଅ ଏହାଠାରୁ ବଡ଼ ଦୁଃଖର କଥା ଆଉ କଣ ଥାଇପାରେ । ॥ ୧୯ ॥ ଦେଖିବାକୁ ଗଲେ, ଏଥଣୂରେ ଆପଣମାନଙ୍କର ବା କଣ ଦୋଷ । ବିଧାତା ଯାହାର ବାମ ହୋଇଯାଏ, ତାକୁ ସ୍ଵଜନଂ-ସମ୍ଭନ୍ଧୀୟ ପୁଅ, ଭାଇ ଓ ପିତାମାତା ମଧ୍ଯ ଭୁଲିଯାଆନ୍ତି ॥ ୨୦॥ ବସୁଦେବ କହିଲେ--ଭଉଣୀ ! ଦୋଷ ଦେ'ନା| ଦେଖ ସଂସାରେ ଯେତେ ଲୋକ।

ଅମ୍ବ ମାସ୍ନାନସୂୟେଥା ଦେୈବକ୍ରୀଡ଼ନକାନ୍‌ ନରାଚ୍‌ ।

ଭଶସ୍ୟ ହି ବଶେ ଲୋକଃ କୁରୁତେ କାକ୍ଷ୍ୟତେଥବା ॥ ୨୧

ଭଶ୍ବର

କ୍ରୀଡ଼ାର

କନ୍ଦୁକ ॥

ଭଶ୍ଵର

ଯନ୍ସ୍ଵ ମଧ୍ୟେ ପଡ଼ି । କାକ୍ଷ୍ୟ କାରଣେ ପଥ ହୁଡ଼ି ॥

ଦଇବ

ଆଜ୍ଞା ଅନୁ ମତେ । ପ୍ରାଣୀ ଭୋଗନ୍ତି ନାନା ମତେ ॥

॥ ୨୧॥ କଣ କହିବି ଭଉଣୀ! ତୁ ତ ଜାଣୁ; କଂସର ଅତ୍ଯାଗ୍ଵରରେ ଆମେ ଅସ୍ତିର ହୋଇ ଏ ଦେଶରୁ ସେ ଦେଶକୁ ଧାଇଁ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଜୀବନ ଧରି ରହିଥୁଲୁ। କଂସପ୍ରତାପିତାଃ ସବୈ ବୟଂ ଯାତା ଦିଶଂ ଦିଶମ୍‌। ଭଗବାନଙ୍କ କୃପାରୁ ଏହିମାତ୍ର କିଛିଦିନ ହେଲା ପୁଣି ନିଜ ଏତଛ୍ୟୈବ ପୁନଃ ସାନଂ ଦୈବେନାସାଦିତାଃ ସ୍ଵସଃ ॥ ୨ ୨ ସ୍ଥାନକୁ ଫେରି ଟିକିଏ ଶାନ୍ତିରେ ରହିଛୁ॥ ୨୨ ॥

[ଅଧ୍ୟାୟ ୮୨

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #

646

ଖୀଖୁଳ ନଜଚାଚ

ବସୁଦେବୋଗ୍ରସେନାଦ୍ୟୈଯିଦୁଭିସ୍ତେଃର୍ଚ୍ଚିତା ନୃପାଃ । ॥ ୨୩ ଆସନ୍ନବ୍ୟୁତସନ୍ଦଶିପରମାନନ୍ଦନିଦ୍ଧି ତାଃ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେ-¬ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ସେଠାକୁ ଯେତେସବୁ ନରପତି ଆସିଥୂୁଲେ, ବସୁଦେବ, ଉଗ୍ରସେନ ଆଦି ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଲେ ଓ

ସଳାର କଲେ। ସେମାନେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣବତ୍କ୍ର ଦର୍ଶନ ଲାଭ କରି ପରମାନନ୍ଦ ଓ ଶାନ୍ତି ଅନୁଭବ କଲେ॥ ୨୩ ॥ ହେ ପରୀଷ୍ଷିତ ! ଭୀଷ୍ମ, ଦ୍ରୋଣାଗ୍ବର୍ଯ୍ୟ, ଧୂତରାଷ୍ଟ୍ଵ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନାଦି

ଭୀଷ୍ମୋ ଦ୍ରୋଣୋଃମ୍ବିକାପୁତ୍ରୋ ଗାନ୍ଧାରୀ ସସୁତା ତଥା ।

ପୁତ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଗାନ୍ଧାରୀ, ପନୀମାନକ୍କୀ ସହିତ ଯୁଧୂ୍ଚର

ସଦାରାଃ ପାଣ୍ଡ ବାଃ କୁନ୍ତୀ ସୂଞ୍ଜୟୋ ବିହୁରଃ କୃପଃ ॥ ୨୪

ବିରାଟ, ଭୀଷ୍ମକ, ମହାରାଜ ନଗ୍ନଜିତ୍‌, ପୁରୁଜିତ୍‌, ଦୁପଦ, ଶଲ୍ଯ, ଧୂଷ୍ଟକେତୁୂକ କାଶୀରାଜ। ଦମଘୋଷ, ବିଶାଳାକ୍ଷ,

କୁନ୍ତିଭୋଜୋ ବିରାଟଶ୍ଟ ଭୀଷ୍ମକୋ ନଗ୍ନଜି ଚ୍ଗହାନ୍‌ ।

ପୁରୁଜିତ଼ ଦୃପଦଃ ଶଲ୍ୟୋ ଧୂଷ୍ଟକେତୁଃ ସକାଶିରାଟ୍‌ ॥ ୨୫

ଦମଘୋଷୋ ବିଶାଳାକ୍ଷୋ ମୈଥୂଳୋ ମଦ୍ରକେକୟୌ ।

ଯୁଧାମନ୍ଯୁଃ ସୁଶମାଁ ଚ ସସୁତା ବାହ୍ନିକାଦୟଃ ॥ ୨୬

ଆଦି ପାଣ୍ଡବ, କୁନ୍ତୀ, ସୂଞ୍ଜୟ, ବିଦୁର, କୃପାଚାର୍ଯ୍ୟ, କୁନ୍ିଭୋଜ,

ମିଥୂଳାନରେଶ, ମଦ୍ରନରେଶ, କେକୟନରେଶ, ଯୁଧାମନୁୟୁ, ସୁଶର୍ମା, ପୁତ୍ରମାନଚ୍ଚ ସହିତ ବାହ଼ୀକ ଏବଂ ଯୁଧୁ୍ଚି ରଜ୍ଜର ଅନୁଗାମୀ ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ରାଜାମାନେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପରମସୁଦର ଶ୍ରୀନିକେତନ ବିଗ୍ରହ ଓ ତାର୍କ୍ଚର ରାଣୀମାନର୍ବ୍ୁ ଦେଖୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଗଲେ ॥ ୨୪-୨ ୭ ॥ ସେମାନେ ବଳରାମ ଓ ଶ୍ରୀକୂୃଷ୍ପଙ୍ଚ ଠାରୁ ସମ୍ମାନ ଲାଭ

କରି ବଡ଼

ରାଜାନୋ ଯେ ଚ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଯୁଧୂଷ୍ଠ ରମନୁ ବ୍ରତାଃ ।

ଆନନ୍ଦରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସ୍ଵଜନମାନଙ୍ଗୁ (ଯଦୁବଂଶୀମାନସ୍ବୀ) ବହୁ ପ୍ରଶଂସା କଲେ॥ ୨୮ ॥ ସେମାନେ ମୁଖ୍ଯତଃ ଉଗ୍ରସେନର୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ କରି କହିଲେ, ““ହେ ଭୋଜରାଜ

ଶ୍ରୀନିକେତ' ବପୁଃ ଶୌରେଃ ସସ୍ତ୍ରୀକଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ବିସ୍ମିତାଃ ॥ ୨ ୭

ଉଗ୍ରସେନ । ସତ

କହିବାକୁ ଗଲେ,

ଏହି ଜଗତର

ମନୁଷ୍ଯମାନର୍କ୍ଵ ମଧ୍ଯରେ ଆପଣମାନେ ହିଁ ଧନ୍ଯଃ କାରଣ ଯେଉଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କର ଦର୍ଶନ ବଡ଼ ବଡ଼ ଯୋଗୀଜନରଙ୍କ

ଅଥ ତେ ରାମକୃଷ୍କାଭ୍ୟା ସମ୍ୟକ୍‌ ପ୍ରାପ୍ତସମହିଣାଃ

ନିମନ୍ତେ ମଧ୍ୟ ଦୁର୍ଲିଭ୍ଘ ଆପଣମାନେ ତାହାଙର୍ଦ୍ଦୀ ନିତ୍ଯନିରନ୍ତର ପ୍ରଶଶଂସୁମ୍ବୁଦା ଯୁକ୍ତା ବୃଷ୍ଫୀନ୍‌ କୃଷ୍ଣ ପରିଗ୍ରହାନ୍‌ ॥ ୨ ୮ ଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି। ୨୯ ॥ ବେଦଗଣ ବଡ଼ ଆଦରର ସହିତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ କୀର୍ତି ଗାନକରୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଚରଣୋଦକ

ଅହୋ ଭୋଜପତେ ଯ୍ୟ' ଜବ୍ମଭାଜୋ ନୁଣାମିହ |

(ପାଦଧୁଆ ଜଳ) ହେଉଛି ଗଙ୍ଗାଜଳ; ତାର୍ଚ୍ଘର ବାଣୀ ହେଉଛି ଶାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ତାଙ୍କର କୀରି ହେଉଛି ଜଗତ୍‌

ଯତୃ ପଶ୍ୟଥାସକୃତ୍ କୃଷ୍ଣଂ ଦୁଦଶମପି ଯୋଗିନାମ୍‌ ॥ ୨ ୯

ପବିତ୍ରକାରୀ।

ଯଦ଼ବିଶୁତିଃ ଶୁତିନୂତେଦମଳଂ

ବଚଶ୍ଚ ଶାସ୍ତ୍ରମ୍‌।

ପାଦାବନେଜନପୟଶ୍ଡ ଭୂଃ

କାଳଭଜିତଭଗାପି

ପୁନାତି

ଯଦଙ୍ଘରିପ଼-

ମ୍ଫଶୋତ୍ରୁଶକ୍ତି ରଭିବଷିତିନୋଃଖିଳାର୍ଥାନ୍‌ ॥୩୦

ତତୃଦଶନ ପ୍ପର୍ଶିନାନୁ ପଥପ୍ରଜଳୁଶଯ୍ୟାସନାଶନସଯୌନସପିଣ୍ଡ ବନ୍ଧଃ

ଏଇ ଆମରି ସମୟର

କଥା। କାଳକ୍ରମେ

ପୂଥୂବୀର ସମସ୍ତ ସୋଭାଗ୍ଯ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥୁଲା; କିନ୍ତୁ

ତାଙ୍କ୍ଚର ଚରଣକମଳର ପଘ୍ପର୍ଶ ପାଉ ପାଉ (ସେ ଅବତୀର୍ଣ୍ର ହେଉ ହେଉ) ପୂଥୂବୀରେ ପୁଣି ଥରେ ସକଳ ଶକ୍ତି ସଞ୍ଚାର ହୋଇଗଲା ଏବଂ ସେ ପୁଣି ଥରେ ଆମର ସକଳ

ମନୋରଥ ପୂର୍ଶ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଗଲା ॥ ୩୦ ॥ ହେ ଉଗ୍ରସେନ ! ଆପଣମାନଙ୍କୀର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଚ୍ଚସହିତ ବୈବାହିକ

ଓ ଗୋତ୍ରଗତ ସମ୍ବନ୍ଧ ରହିଛି। କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ; ଆପଣମାନେ ସର୍ବଦା ତାଙ୍ଗୁ ଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି ଓ ତାର୍ଦୁ ମ୍ପର୍ଶ କରିପାରୁଛନ୍ତି ତାଚ୍ଚଵ ସହିତ ବିଚରଣ କରୁଛନ୍ତି; କଥାଭାଷା କରୁଛନ୍ତିଃ ଉଠାବସା ଓ ଖ୍ୂଆପିଆ କରୁଛନ୍ତି। ଉପରକୁ ଦେଖୂଲାବେଳକୁ ଆପଣମାନେ ନରକର ମାର୍ଟ

ଅଧ୍ୟାୟ ୮୨]

# ଦଶମ

ସଦୃଶ ହୋଇଥୁବା ଗୂହତ୍ସାଶ୍ରମର ଜଞ୍ଜାଳରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇ

ଯେଷାଂ ଗହେ ନିରୟବନମ୍ବ୍ବନି ବଉିତାଂ ବଃ

ସ୍ବଗାପବଖିବିରମଃ

ସ୍ବୟମାସ

647

ସ୍ପୀନ୍ଦଧଂ×

ବିଷ୍ଣୁଃ ॥ ୩୧

ରହିଛନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଆପଣମାନଙ୍କ ଘରେ ସେହି ସର୍ବବ୍ଯାପକ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ମୂର୍ତିମାନ୍‌ ହୋଇ ନିବାସ କରୁଛନ୍ତି, ଯାହାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାମାତ୍ରେ ସ୍ବଗ ଓ ମୋକ୍ଷ ଲାଭର ଅଭିଳାଷ ମଧ୍ଯ ରହେ ନାହିଁ।” ॥ ୩୧ ॥

୭୮ଣୁଳ ଜବାଚ

ନନ୍ଦସ୍ତତ୍ର ଯଦୁଚ୍‌ ପ୍ରାପ୍ତାନ୍‌ ଜ୍ଞାଡ଼ା କୃଷ୍ଣ ପୁରୋଗମାନ୍‌ ତତ୍ରାଗମଦୃ ବୃତୋ ଗୋପୈରନଃସ୍ପାର୍ଥୈର୍ଦିଦୃକ୍ଷୟା

ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ରା ବୃଦ୍ଫ୍ୟୋ ହୃଷ୍ଟ୍ାସ୍ତନୁଃ ପ୍ରାଣମିବୋତ୍ଦ୍ିତାଃ

ପରିଷସ୍ଵଜିରେ

ଗାଢ଼ଂ ଚିରଦଶିନକାତରାଃ

ବସୁଦେବଃ ପରିଷ୍ଵଜ୍ୟ ସଂପ୍ରୀତଃ ପ୍ରେମବିହୃଳଃ

ସ୍ମରନ୍‌ କଂସକୃତାନ୍‌ କ଼େଶାନ୍‌ ପୁତ୍ରନ୍ୟାସଂ ଚଗୋକୁଳେ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ - ହେ ପରୀକ୍ଷିତ !ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ଆଦି ଯଦୁବଂଶୀମାନେ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର ଆସିଥୁବା କଥା ଶୁଣି, ନନ୍ଦରାଜା ସମସ୍ତ ଜିନିଷପତ୍ର ଗାଡ଼ିରେ ଲଦି ଗୋପାଳମାନଙ୍କୀ । ସହିତ ସେଠାକୁ ଗ୍ରଲିଆସିଲେ।॥ ୩୨ ॥ ନନ୍ଦ ଆଦି ॥ ୩ ୨ ଗୋପାଳମାନଙ୍କୁ ଦେଖୁ ସବୁ ଯଦୂୁବଂଶୀ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଗଲେ। ନନ୍ଦଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ କରିବାକୁ ସେମାନେ ମୂତଶରୀରରେ ପ୍ରାଣ ସଂଗ୍ଵରର ହୋଇଗଲା ପରି ଧଡ଼ପଡ଼ ହୋଇ ଉଠିପଡ଼ିଲେ । ସେମାନେ ତ ପରମ୍ଫରକୁ ଦେଖୁବାକୁ । ବହୁଦିନରୁ ଆତୁର ହୋଇ ରହିଥୂଲେ; ତେଣୁ ସେମାନେ ॥ ୩୩ ପରସ୍ପରକୁ ବହୁ ସମୟ ପଯ୍ୟ୍ନନ୍ତ ଛାତିରେ ଭିଡ଼ି ଧରିଲେ॥ ୩୩॥ ପ୍ରେମ ଓ ଆନନ୍ଦରେ ବିହ୍ଳ ହୋଇ ବସୁଦେବ ନନ୍ଦଙ୍କୁ କୁଣ୍ଢାଇ ଧରିଲେ। କଂସ କିପରି ତାଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ଦେଉଥୁଲା ଏବଂ ସେ କିପରି ନିଜ ପୁଅକୁ ନେଇ । ଗୋକୁଳରେ ନନ୍ଦର୍କ୍ନ ଘରେ ଛାଡ଼ିଦେଇ ଆସିଥୁଲେ ଇତ୍ୟାଦି ॥ ୩୪ ଇତ୍ଯାଦି ସବୁକଥା ତାଙ୍କର ଗୋଟି ଗୋଟି ହୋଇ ମନେ ପଡ଼ିଗଲା ॥ ୩୪ ॥ କୃସ୍ପ-ବଳରାମ ଯାଇ ମାତା ଯଶୋଦା ଓ ପିତା ନନ୍ଦବ୍ଚ୍ର

କୃଷ୍ଣରାମୌ ପରିଷ୍ଵଜ୍ୟ ପିତରାବଭିବାଦ୍ଯ ଚ।

ନ କିଞ୍ଚନୋଚତୁଃ ପ୍ରେମ୍ମା ସାଶ୍ରୁକଣ୍ଢୌ କୁରୂଦ୍ବବହ ॥ ୩୫

କୋଳରେ

ଆଉଜି

ପଡ଼ିଲେ ଏବଂ

ସେମାନଙ୍କ ଚରଣରେ ପ୍ରଣାମ କଲେ। ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ସେତେବେଳେ ଭାବବିହ୍ବଳ ହୋଇ ଦୁଇଭାଇଙ୍କ କଣ୍ଠ ରୂଦ୍ଧ ହୋଇଗଲା, ସେମାନେ କିଛି କହିପାରିଲେ ନାହିଁ ॥ ୩୫ | ମହାଭାଗ୍ଯବତୀ ଯଶୋଦା ଏବଂ ନନ୍ଦବାବା ଦୂଇ ପୁଅର୍ଦୁ ଟାଣିଆଣି କୋଳରେ ବସାଇଲେ ଏବଂ ସେମାନକ୍ତ୍‌ ପ୍ରଗାଢ଼

ତାବାମ୍ବାସନମାରୋପ୍ୟ ବାହୁଭ୍ୟାଂ ପରିରଭ୍ୟ ଚ । ଆଲିଇଂଂନରେ ଭିଡ଼ିଧରିଲେ। ଦୀର୍ଘଦିନର ପୁତ୍ରବିଢ୍ରେଦ ଯଶୋଦା ଚ ମହାଭାଗା ସୁତୌ ବିଜହତୁଃ ଶୂଚଃ ॥ ୩ ୬ ହେତୁ ସେମାନବ୍କ ମନରେ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଥୂଲା, ତାହା

ରୋହିଣୀ ଦେବକୀ ଗ୍ରଥପରିଷ୍ଵଜ୍ୟ ବ୍ରଜେଶ୍ଵରୀମ୍‌। ସ୍ମରନ୍ତ୍ୟୌ ତତୃବକୃତାଂ ମୈତ୍ରୀଂ ବାଷ୍ବାକଣ୍ଠ୍ୟୌ ସମୂଚତୁଃ ॥ ୩୭

ଦୂର ହୋଇଗଲା ॥ ୩୬ ॥ ରୋହିଣୀ ଓ ଦେବକୀ ବ୍ରଜେଶ୍ଵରୀ ଯଶୋଦାର୍ଦ୍ଦ ଆନନ୍ଦରେ କୁଣ୍ଢାଇ ପକାଇଲେ। ଯଶୋଦା ସେମାନର୍କ୍ଭ ପ୍ରତି ଯେଉଁ ନିବିଡ଼ ବନ୍ଧୁତୂର ପରିଚୟ ଦେଇଥୁଲେ (କୃପ ବଳରାମକ୍ଗୁ ପାଳିଥୂଲେ), ତାହା ସ୍ମରଣ କରି ଦୁହିର୍କଜୀର କଣ୍ଠ ରୁଦ୍ଧ ହୋଇଗଲା ।ସେମାନେ ଯଶୋଦାର୍ଗୁ କହିଲେ-¬।॥ ୩୭॥ “ଆଗୋ ଯଶୋଦାରାଣୀ ।ଆପଣ

ଆମମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ମୈତ୍ରୀ ଓ ଆମ୍ପୀୟତାପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ଯବହାର

କା ବିସ୍ମରେତ ବାଂ ମୈତ୍ରୀମନି ବୃତ୍ତା' ବ୍ରଜେଶ୍ଵରି ।

କରି ଆମର ଯେଉଁ ଉପକାର କରିଛନ୍ତି, ତାହା କଦାପି

ଅବାପ୍ୟାପ୍ଦ୍ନ୍ଦ୍ରମୈଶ୍ବକ୍ଯ୍ୟ ଯସ୍ୟା ନେହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ॥୩୮

ଆମେ ତାହା ଦେଇ ଆପଣଙ୍କ ରଣ କଦାପି ଶୁଝିପାରିବୁ

ଭୁଲି ହେବ ନାହିଁ। ଇନ୍ଦ୍ର୍କର ଏଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ପାଇଗଲେ ବି

648

[ଅଧ୍ୟାୟ ୮୨

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଏତାବ ଦୃଷ୍ଟାପିତରୌ ଯୁବୟୋଃ ସ୍ମ ପିତ୍ରୋଃ ସଂପ୍ରୀଣନାଭ୍ୟୁଦୟପୋଷଣପାଳନାନି

।

ପ୍ରାପ୍ୟୋଷତୁଉ୍ଭବତି ପକ୍ଷ୍ମ ହ ଯଦୃବଦକ୍ଷ୍ମୋଶ୍ୟିସ୍ତାବକୃତ୍ର ଚ ଭୟୌ ନ ସତାଂ ପରଃ ସ୍ବଃ ॥ ୩୯

ନାହିଁ। ହେ ନନ୍ଦରାଣୀ ! ଏପରି କେଉଁ କୂତଘ୍ନ ଅଛି ଯେ, ଆପଣକ୍ଦ୍ରର ସେହି ଉପକାର ଭୁଲି ପାରିବ ! ॥ ୩୮ ॥ ହେ ଦେବୀ।

ଯେତେବେଳେ

ବଳରାମ ଓ କୃଷ୍ଣ ନିଜ

ମାଆବାପାର୍କୁ ଆଦୌ ଦେଖୁ ନ ଥୂଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପିତା ସେମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଆପଣର୍ଚ୍ଚ ପାଖରେ ଛାଡ଼ିଦେଇ ଆସିଲେ, ସେତେବେଳେ ଆପଣ ସେମାନଙ୍ଦୁ ଆଖ୍ୁପତା ଆଖୂଡୋଳାକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପରି ରକ୍ଷା କରିଥୂଲେ। ଆପଣମାନେ ସେମାନର୍ଦୁ ଖୋଇପେଇ ଓ ସ୍ନେହ-ଆଦର ଦେଇ ପାଳିଥୂଲେ। ସେମାନର୍କ୍ରର ମଙ୍ଗଳ ନିମନ୍ତେ କେତେ ଓଷା, ବ୍ରତ

ଓ ଉସବ ପାଳନ କରିଥୁଲେ। ସତ କହିବାକୁ

ଗଲେ ଆପଣମାନେ ହି ସେମାନର୍ଚ୍ଦର ପିତାମାତା। ଆପଣମାନଙ୍କର ଲାଳନପାଳନ ହେତୁ ଓ ଆପଣମାନେ ସବୁବେଳେ ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ ଆଖୁ ରଖୁଥୁବାରୁ, ସେମାନର୍ଦୀ ଦେହରେ

ଆଞ୍ଚ ଟିକିଏ ବି ଲାଗି ନ ଥୂଲା:ଟ ସେମାନେ

ସବୁବେଳେ ନିର୍ଭୟରେ ରହୁଥିଲେ ।ଆପଣମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ

୭୮ଖୂଳ ଜବଚ ଗୋପ୍ୟଶ୍ଟ କୃଷ୍ଣମୁପଲ ଭ୍ଯ ଚିରାଦଭୀଷ୍କାଂ ଯତ୍ପ୍ରେକ୍ଷଣେ ଦୃଶିଷୁ ପକ୍ଷ୍ମକୃତଂ ଶପନ୍ତୈ।

ଦୃଗ୍‌ଭିହ୍ନି ଦୀକୃତମଳଂ ପରିରଭ୍ଯ ସବାସ୍ତଭାବମାପୁରପି ନିତ୍ୟଯୁଜାଂ ଦୁରାପମ୍‌ ॥ ୪୦

ହୃଦୟବାନ୍‌ ହୋଇଥୁବାରୁ ହିଁ ସେମାନଙ୍କୁ ସେପରି ଯନରେ ରଖୂଥୂୁଲେ। ଯେଉଁମାନେ ସତ୍‌ପୁରୂଷ, ସେମାନର୍କ୍ଚୀ ଠାରେ ଆପଣାପର ଭେଦଭାବ ନ ଥାଏ। ହେ ନନ୍ଦରାଣୀ! ସତରେ ଆପଣମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ପରମ ସନ୍ତ |' || ୩୯ | ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲି ଲେ- ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ମୁଁ କହିସାରିଛି ଯେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହି ଥୂଲେ ଗୋପୀମାନର୍ବ୍ଦୀର

ପରମ ପ୍ରିୟତମ ଜୀବନସବ୍ବସ୍ବ। ତାର୍ଜୁ ଦର୍ଶନ କରୁଥୁବା ସମୟରେ ଯଦି କେବେ ପଲକ ପଡ଼ିଯାଉଥୂଲା, ତେବେ ସେମାନେ

ଆଖ୍ୁୁର ପଲକ

ଗଢ଼ିଥୁବା ଦେବତାରଙ୍ଗୁ ବହୁତ

ଗାଳି ଦେଉଥୂଲେ। ଯାହାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ସେମାନେ ଦୀର୍ଘକାଳ ଧରି ଗଭୀର ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରି ଆସିଥୂଲେ, ଆଜି ଏତେଦିନ ପରେ ସେମାନକୁ ତାହାରଙ୍ଟ୍ମର ଦର୍ଶନ ମିଳିଲା। ସେମାନେ ନେତ୍ରପଥ ଦେଇ ନିଜର ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଦ୍ପୁ ହୃଦୟକୁ ନେଇଆସିଲେ ଏବଂ ମନେ ମନେ ତାର୍ଲୁ ଗାଢ଼ ଆଲିଇଂଂନ କରି ତନ୍ମୟ ହୋଇଗଲେ । ସେମାନେ

ନିଜର ଗଭୀର ପ୍ରେମବଳରେ ଭଗବାନବ୍କ୍ଚ ସହିତ ଯେଉଁ ତନ୍ମୟତା ଲାଭ କଲେ, ଯେଉଁ ଅଭିନ୍ତତା ଲାଭ କଲେ, ତାହା ନିରନ୍ତର ଧ୍ଯାନାଭ୍ଯାସ କରୁଥୂବା ଯୋଗୀମାନର୍ଦୀ

ପକ୍ଷରେ ମଧ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁର୍ଲଭ ॥ ୪୦ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ଭଗବା୍ତାସ୍ତଥାଭୂତା ବିବିକ୍ତ ଉପସଙ୍ଗଂତଃ। ଆଶ୍ଲିଷ୍ୟାନାମୟଂ ପୂଷ୍ଟ୍ଟା ପ୍ରହସନ୍ନିଦମବ୍ରବୀତବ ॥ ୪୧

ଲକ୍ଷ୍ଯ କଲେ ଯେ, ଗୋପୀମାନେ ତାର୍ଦ୍ଦଧଠାରେ ତନ୍ମୟ ହୋଇଗଲେଣି, ଏକ ହୋଇଗଲେଣି। ସେତେବେଳେ ସେ ଏକାନ୍ତରେ ସେମାନର୍କ୍ଚ ପାଖକୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ଆଲିଇଂନ କଲେ; ସେମାନେ କିପରି ଅଛନ୍ତି ବୋଲି ପଗ୍ରରିଲେ ଏବଂ ହସି ହସି କହିଲେ-¬|॥ ୪୧॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୮୨]

¥ ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ+

649

ଅପି ସ୍ମରଥ ନଃ ସଖ୍ଯଃ ସ୍ବାନାମଥିଚିକୀଷିୟା।

“ହେ ସଖୀଗଣ ¦ ଆମେ ତ ସ୍ଵଜନଂସମ୍ବନ୍ଦୀୟମାନର୍ଗୀର

ଗତା °ୟିଲ।ଣି ଶୃରାୟିତ ତ୍‌

କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧୂତ କରିବା ନିମନ୍ତେ` ବ୍ରଜରୁ ଗ୍ରଲିଆସିଲୁଦୁ ଏବଂ 5

5

ଅପ୍ଯବଧ୍ୟାୟଥାସ୍ନକାନ୍ଧ ସ୍ଵିଦକୂତଜ୍ଞାବିଶବ୍ଚୟା । ନୂନଂ ଭୂତାନି ଭଗବାନ୍‌ ଯୁନକ୍ତି ବିଯୁନକ୍ତି ଚ ॥ ୪୩

କ୍‌

ଁ

ବାୟୁଯଥା ଘନାନୀକ ତୃଣଂ ତୂଳଂ ରଜାଂସି ଚ |

ତୁମ ପରି ପ୍ରେୟସୀମାନଙ୍କୁ ଛାଡ଼ିଦେଇ ଆମେ ଶତ୍ରୁମାନଗଦୂ ବିନାଶ କରିବାରେ ବ୍ଯସ୍ତ ରହିଗରୁ। ଏ ଭିତରେ ତ ଅନେକ ଦିନ ବିତିଗଲାଣି; କଣ ତୁମେମାନେ ମୋତେ କେବେ ଅନ୍ତତଃ ମନେପକାଅ୮ ॥ ୪୨॥ ଆଗୋ।

ତୁମେମାନେ ମୋତେ ଅକୃତଜ୍ଞ ବୋଲି ଧରିନେଇ ହୀନଦୃ୍ଚିରେ ଦେଖୁନାହଁ ତ ୮କିନ୍ତୁଶୁଣ,ଭଗବାନ ହିଁ ଯେ ପ୍ରାଣୀମାନର୍ସର ସଂଯୋଗ ବିଯୋଗର କାରଣ, ସେଥୁରେ କୌଣସି ସଦେହ ନାହିଁ॥ ୪୩ ॥ ବାୟୁପ୍ରବାହ ଯେପରି ମେଘ, ଧୂଳି, ତୂଳା ବା କୁଟାକାଠି ପ୍ରଭୂତିର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ପରସ୍ପର ସହିତ ମିଶାଇ ସେମାନଙ୍କର ସଂଯୋଗ ଘଟାଏ ଏବଂ କିଛିକାଳ

ପରେ ସ୍ଵଇଜ୍ଜାରେ ସେମାନଙ୍କୁ ପରମ୍ଫୂରଠାରୁ ପୂଥକ କରିଦିଏ

ସଂଯୋଜ୍ୟାକ୍ଷିପତେ ଭୂୟସ୍ତତା ଭୂତାନି ଭୂତକୃତ୍‌ ॥ ୪୪ ।ବା ସେମାନଙ୍କର ବିଯୋଗ ଘଟାଏ, ସକଳ ବସୁର ନିର୍ମାତା ଭଗବାନ

ଆ

ଜଜଜାାାଵ୍‌ଵଵ”ଚ୍‌ଵ୍‌ଵ

ମଧ୍ଯ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି

ନିଜ ଇଚ୍ଜାନୁସାରେ

ବସ୍ତୁମାନଚ୍କର ସଂଯୋଗ-ବିଯୋଗ ଘଟାନ୍ତି ॥ ୪୪ ॥ କିନ୍ତୁ ସଖୀମାନେ ! ବଡ଼ ସୌଭାଗ୍ୟର ବିଷୟ ଯେ, ଯେଉଁ ପ୍ରେମବଳରେ ଜୀବ ମୋତେ ପାଇଯାଏ, ତୁମମାନକ୍ତ୍

୫

ଭିତରେ ସେହି ତୁରୀୟ ପ୍ରେମ ବିକଶିତ ହୋଇଯାଇଛି।

ଦିଷ୍ଟ୍ୟା ଯଦାସୀନୂମତୂ ସ୍ଲେହାଭବତୀନା' ମଦାପନଃ ॥ ୪ ୫ ¡ମନେରଖ ଯେ, ଯେଉଁମାନେ ମୋଠାରେ ପ୍ରେମଭକ୍ତି ରଖନ୍ତି, ସେମାନେ ଅମୂତତ଼ୃ ପାଇଯାଆନ୍ତି-ପରମାନନ୍ଦଧାମ ଲାଭ କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୪୫ ॥ ହେ ଗୋପୀଗଣ ! ଘଟ, ପଟ ଆଦି ସକଳ ଭୌତିକ ବଧୁର ଆଦି, ଅନ୍ତ ଓ ଅହଂ ହି ସବିଭୂତାନାମାଦିରନ୍ତୋଃନ୍ତରଂ =

5

୦.


¿^

⁄

୬

୬

„7 „ˆ

/୮27/2=< >+7/ /// 5 //[୮୮୮୮= 2 ୦.

== =

ଆ

7⁄4.

^

„୨୬

୪୮

/୬

୪୮ ଷ୍ଠ

\)

^*⁄

ଏ

¿⁄- / ରି

5.

୬୮

୧

“

¬“

ଛି

୨

⁄⁄¿„^⁄

୯୧

26/05 ^

==”. }

=

>×

୍୍‌

?୯୬୬୧୬୨୬୬/( (୦୪୦.

^

+=»

¬ ଛଲ:

^

+ =

2/-୮-

ଯି

'

ଏହ ¶[

#"

ଏ

ଏ

୧୮୪୮

ର୍‌

5

^

` $

୯

୪

- .- "୮4

୨୩

__ `? ((1! ୯୯୯ ` ( \¦¿ ୬୯୩୩୩୮୨)) ,# ¥ .\. £ \( 89 ଓ ଧ୍ୟ୍ୟ୍‌ଃ୧୧ /43) (`, ×,/ -/?,/

୯`

୦

॥/୨:କ

` ୮

୮୮

`୮୧

୧୪

୩

ଏ

%%ଏ.

>୬

>,

ଏ

3) ।

„=-72⁄⁄4⁄4⁄/ '\ | ଧୁ

/ ମଧ |

////

/

,/:/ =`

1,

? ® ./#7'"'¿"

¦

।

? ଏ ' ଵଧ ୪ '(( 0ଧ+01

/¿ / ୩୨. 59”

7 7‹/:/୮ ୬

୩

,/ / /&4(( ./1//71///

'/ ,+*

2

/1⁄ /⁄4,

41/77 ଦ୍ଧ

।

॥ ଓଁ ଶ୍ରୀଗଣେଶାୟ ନମଃ ॥

ଓଂ ନମୋ ଭଗବତେ ବାସୁଦେବାୟ

ରାଣମ୍‌ ମହାପୁଗବ ଶ୍ୀମତଭା ଏକାଦଶଃ

ସ,୍ଧଃ

ଅଧ ପରଥମମାଧଧ୍ଯାୟାଃ ଯଦୁବଂଶକୁ ରଷିମାନର୍ଚ୍ଚର ଅଭିଶାପ ର/ବ/କଳ/967 9ବ/ଚ

କୃତା ଦୈତ୍ୟବଧଂ କୃଷ୍ଣଃ ସରାମୋ ଯଦୁଭିବ୍ଦିତଃ। ଭୁବୋଃବତାରୟଦ ଭାରଂ ଜବିଷ୍ଠଂ ଜନୟଚ୍‌ କଳିମ୍‌ || ୧

କଲେ ଏବଂ କୌରବ ଓ ପାଣ୍ଡବମାନର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ଭୀଷଣ କଳହ ଉପସ୍ଥନ୍ତ୍ର କରାଇ ପୂଥୂବୀର ଭାର ଲାଘବ କରିଦେଲେ॥ ୧॥ ପାଣ୍ଡବମାନର୍ଦ୍ଦ ତାଙ୍କର ଶତ୍ରୁ

କୌରବମାନେ କପଟପୂର୍ଣ୍ଣ ପଶାଖେଳରେ ହରାଇ, ନାନା ପ୍ରକାରେ ଅପମାନିତ କରି ଏବଂ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ କେଶଆକର୍ଷଣ

ଯେ କୋପିତାଃ ସୁବହୂ ପାଣ୍ଠୁସୁତାଃ ସପନ୍ନେ-

ଦିଦ୍ୟୁତହେଳନକଚଗ୍ରହଣାଦିଭି ସ୍ତାନ୍‌

ବ୍ୟାସନନ୍ଦନ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲି ଲେ -¬ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଶ୍ରୀବଳରାମ ତଥା ଅନ୍ଯ ଯାଦବମାନବ୍କୀ ସହିତ ମିଶି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂସ୍ଫ ବହୁ ଦୈତ୍ଯଙ୍ଗୁ ସଂହାର

।

କୃତ଼ା ନିମିତ୍ତରମିତରେତରତଃ ସମେତାନଟ୍‌ ହତ଼ା ନୁପାନ୍୍‌ବ ନିରହରତ୍ବନ କ୍ଷିତିଭାରମୀଶଃ ॥ ୨

ଆଦି ନାନା ଅତ୍ୟାଗ୍ରର କରି ଅତ୍ୟନ୍ତ କୁଦ୍ଧ କରିଦେଇଥୁଲେ । ଭଗବାନ ସେହି ପାଣ୍ଡବମାନକ୍କୁ ନିମିତ୍ତ କରି, କୌରବ ଓ ପାଣ୍ଡବର୍ଜ ପକ୍ଷରେ ଏକତ୍ର ହୋଇଥୁବା ରାଜାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାରମ୍ପରିକ କଳି ଭିଆଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ମାରି ପକାଇଲେ। ଏପରିଭାବରେ ସେ ପୂଥୂବୀର ଭାର ଲାଘବ କରିଦେଲେ॥ ୨॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃମ୍ଫକ୍‌ ତ ଅପ୍ରମେୟସ୍ଵରୂପ। ସେ ନିଜର

ବାହୁବଳରେ ସୁରକ୍ଷିତ ଯାଦବମାନଙ୍କୀ ଦ୍ବାରା ପୂଥୂବୀ ପାଇଁ ଭୂଭାରରାଜପୂତନା ଯଦୁଭିନିରସ୍ୟ ଗୁଫ୍ରେଃ ସ୍ବବାହୁଭିରଚିନ୍ତୟଦପ୍ରମେୟଃ।

ମନ୍ୟେଃବନେନନୁ ଗତୋଃ ପ୍ୟଗତଂ ହି ଭାରଂ ଯଦୂ ଯାଦବଂ କୂଳମହୋ ଅବିଷହ୍ଯମାସ୍ତେ ॥ ୩

ଭାରସ୍ଵରୂପ ହୋଇଥୁବା ରାଜାମାନଙ୍କୁ ତଥା ସୈନ୍ଯମାନର୍ଦୁ ବିନାଶ କରିଦେବା ପରେ ବିଗ୍ବର କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ, “ଆରେ! ଏହି ଅଜେୟ ଯାଦବକୁଳ ତ ପ୍ରଥୂବୀରେ ବିଦ୍ୟମାନ ଅଛି ! ମୋ ବିଗ୍ରରରେ, ପୁଥୁବୀର ଭାର କିଛିଟା ଲାଘବ ହୋଇଥୁଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରବଳ ପ୍ରତାପୀ ଯାଦବମାନେ

ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୀବିତ ଅଛନ୍ତି, ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂଥୁବୀର ଭାର ସମ୍ପୂଷ୍ଷ ଲାଘବ ହୋଇ ନାହିଁ॥ ୩॥ ମୋ ଆଶ୍ରୟରେ ରହିଥୂବାରୁ ଏହି ଯଦୁବଂଶୀମାନଙ୍ଗର କୌଣସି ପ୍ରକାରେ

ନୈବାନ୍ୟତଃ ପରିଭବୋଃସ୍ୟ ଭବେତ୍ କଥଞ୍ଚିନ୍ମ୍ଂଶ୍ରୟସ୍ୟ ବିଭବୋନ୍ନହନସ୍ୟ ନିତ୍ୟମ୍‌।

ପରାଭବ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଷୁଙ୍ଖଳଳ ହୋଇଗଲେଣି; ଅପାର ବୈଭବ ହେତୁ ଏମାନେ କାହାରି ଶାସନକୁ ମାନୂନାହାନ୍ତି। ତେଣୁ ବାଉଁଶରେ ବାଉଁଶ ଘଷି

720

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧

#¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ହୋଇ ଅଗ୍ନି ଉମ୍ଭନ୍ନ ହେବାରୁ ଯେପରି ବାଉଁଶବଣ ପୋଡ଼ି

ଅନ୍ତଃକଳିଂ ଯଦୁକୂଳସ୍ଯ ବିଧାୟ ବେଣୁସ୍ତମ୍ବସ୍ଯ

ବହ୍ନିମିବ

ଶାନ୍ତିମୁପୈମି

ଧାମ॥ ୪

ଭସ୍ମ ହୋଇଯାଏ, ଏମାନର୍ଦ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ସେହିପରି ପାରସରିକ

କଳହ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦେଇ (ଏମାନଙ୍କୁ ଧ୍ବଂସ କରିଦେଇ) ମୁଁ ମୋର ଶାଶ୍ବତ ପରମଧାମକୁ ଗ୍ବଲିଯିବି ।” ॥ ୪ ॥

ହେ ରାଜନ୍‌! ସତ୍ୟସଂକଳ୍ୁ ସର୍ବସମର୍ଥ ପ୍ରଭୁ ଏପରି

ନିର୍ଚିୟ କଲେ

ଏବଂ ସେହି ସର୍ବବ୍ଯାପୀ ପରମାମ୍ରା

ବ୍ରାହ୍ମଣମାନବ୍ଦ୍ନ ଶାପକୁ ନିମିତ୍ତ କରି ନିଜ କୁଳକୁ ସଂହାର କରିଦେଲେ ॥ ୫॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଫମ ସମଗ୍ର ତ୍ରିଲୋକକୁ

ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ-ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଦାନ କରନ୍ତି । ସେହେଉଛନ୍ତି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯମାଧୁର୍ଯ୍ୟର ନିଧୂ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସ୍ବରୂପ ଏତେ ଏବଂ ବ୍ୟବସିତୋ ରାଜନ୍‌ ସତ୍ୟସର୍କଳ୍ପ ଭଶ୍ଵରଃ। ଶାପବ୍ୟାଜେନ ବିପ୍ରାଣା ସଂଜହ୍ଵେ ସ୍ଵକୁଳଂ ବିଭୁଃ ॥ ୫

ସୁନ୍ଦର

ଓଏତେ ମନୋହର ହୋଇଥୁଲା ଯେ, ଯେଉଁମାନେ

ତାର୍ଦୁ ଥରଟିଏ ଦେଖି ଦେଉଥୁଲେ,

ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ନେତ୍ର

ସବୁଦିନ ପାଇଁ ତାରଙ୍କ୍ଚ ଠାରେ ଲାଖି ରହିଯାଉଥୁଲା। ତାଜ୍୍ରର ବାଣୀ ଏତେ ମଧୁର ଥୂଲା ଯେ, ଯେଉଁମାନେ ତାହା ଥରଟିଏ ଚିନ୍ତନ କରି ଦେଉଥୁୂଲେ, ସେମାନଙ୍କ ଚିତ୍ତ ତାର୍କ୍ବ ଠାରେ ସ୍ତିର ହୋଇ ଲାଗି ଯାଉଥୁଲା। ତାର୍ଚ୍ଚର ସୁମଧୁର ବଂଶୀସ୍ବନ ଓ ଲଳିତ ତ୍ରିଭଙ୍ଗ୩ ଠାଣି ଏପରି ମୋହକ ଥୂଲା ଯେ, ତାହା ଶୁଣି ଓ ଦେଖି ସବୁ ପ୍ରାଣୀ

ନିଜ ନିଜର କର୍ମ କଥା ଭୁଲି ଯାଉଥୂଲେ ଏବଂ କାମଧନ୍ଦା ଛାଡ଼ିଦେଇ

ସ୍ଵମୂର୍ଭ୍ୟା ଲୋକଲାବଣ୍ୟନିମ୍ଥିକ୍ତ୍ୟା ଲୋଚନଂ ନୃଣାମ୍‌। ଗୀର୍ଭିସ୍ତାଃ ସ୍ମରତାଂ ଚିତ୍ତ ପଦୈସ୍ତାନୀକ୍ଷତା କ୍ରିୟାଃ ॥|୬

ତାର୍ଦ୍ଵରରି

ଆଡ଼କୁ

ଟାଣି

ହୋଇଯାଉଥୂଲେ।

(ଏପରିଭାବରେ ନେତ୍ରକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାଦ଼ାରା ସେମାନର୍କୀର ସୂଳଶରୀରକୁ, ଚିତ୍ତକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରି ସୃକ୍ଷ୍ମଶରୀରକୁ ଏବଂ କ୍ରିୟାମାନଙ୍ଗୁ ଆକର୍ଷିତ କରି ସେମାନର୍କ୍ଚ କର୍ମବାସନାର

ବୀଜ ନାଶ କରିଦେବାପୂର୍ବକ ସେମାନଙ୍କର କାରଣଶରୀରକୁ --ଏପରିଭାବରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନିଜ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ସଂପୂର୍ଣରୂପେ କର୍ମବନ୍ଧନରୂ ମୁକ୍ତ କରି ଦେଉଥିଲେ ) ଭଗବାନ ପୂଥୂବୀରେ ଆପଣା ପୁଣ୍ଯମୟୀ

କୀର୍ତି ଏପରି ବିସ୍ତାର କରିଦେଲେ ଯେ, ଯାହାଫଳରେ

ଆଚ୍ଛିଦ୍ୟ କୀର୍ଜିଂ ସୁଶ୍ମୋକାଂ ବିତତ୍ୟ ହ୍ୟଞ୍ଜସା ନୁ କୌ ।

ସେହି ଲୀଳାଗାନ କରି କରି ମନୂଷ୍ଯ ଅନାୟାସରେ ଏହି ଅଜ୍ଞାନ ଅନ୍ଧକାରକୁ ପାରି ହୋଇଯାଇ ପାରିବ।* ପରମଦୟାଳୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍ଫକ ଏପରିଭାବରେ ତାର୍କୀର

ପବିତ୍ର କୀର୍ତି ବିସ୍ତାର କରିଦେଇ

ଆପଣା

ପରମଧାମକୁ

ତମୋଃନୟା ତରିଷ୍ୟନ୍ତୀତ୍ୟଗାତ଼ ସ୍ବଂ ପଦମୀଶ୍ଵରଃ ॥ ୭ ¦ ଗ୍ବଲିଗଲେ ॥ ୬,୭ ॥ * ଭଗବାନ୍‌ ହେଉଛନ୍ତି ସମସ୍ତଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଦୁ। ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍ଦାର କରିବା ନିମନ୍ତେ

ହିଁ ସେ ଅବତାର ଲୀଳା କରନ୍ତି।

ମନୁଷ୍ଯ ସେହି ଲୀଳାମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସହଜରେ ଭଗବାନକ୍କୀର ମନନଂଚିନ୍ତନ-ସ୍ମରଣ କରି ଏହି ମୃତ୍ୟୁରୂପୀ ସଂସାରରୁ ତରଯାଇ ପାରିବ। ଏଥୂରେ ପ୍ରଭୁବ୍ଦର ଅସୀମ କୃପା ପୂର୍ଣ ହୋଇ ରହିଛି। ତେଣୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମଜପ, ସ୍ବରୂପଚିନ୍ତନ ଓ ଲୀଳାସ୍ମରଣ କରିବାର ଅଭ୍ଯାସ “ମଢିତା ମତୃଗତପ୍ରାଣା ବୋଧୟନ୍ତଃ ପରସ୍ପରମ୍‌ ।କଥୟନ୍ତଶ୍ଡ -_୍ତି ବଢ଼ାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍‌ଗୀତା (୧୦ | ୯) ରେଭଗବାନ କହିଛନ

ବା ମାଂ ନିତ୍ଯଂ ତୁଷ୍ଯନ୍ତି ଚରମନ୍ତି ଚ ॥ ଅର୍ଥାତ୍‌ ନିରନ୍ତର ମୋଠାରେ ହିଁ ମନ ଲଗାଇଥୁବା ଓ ମୋଠାରେ ପ୍ରାଣ ଅପଣ କରିଦେଇଥୁ ପ୍ରଭାବ ମୋର ଭକ୍ତମାନେ ମୋର ଭକ୍ତି ବିଷୟରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରି, ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ ମୋର ପ୍ରଭାବ ପ୍ରଗ୍ଵର କରି ଏବଂ ଗୁଣ ଓ

ସହିତ ମୋର ଲୀଳା ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ରନା କରି ନିରନ୍ତର ସନ୍ମୁଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି

ଏବଂ ମୋ ସହିତ (ବାସୁଦେବର୍କୀ ସହିତ) ନିରନ୍ତର ରମଣ କରନ୍ତୈ।

ଅଧ୍ୟାୟ ୧]

+ ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ × 6/6ନ/ବ/ଚ

ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟାନା` ବଦାନ୍ୟାନାଂ ନିତ୍ୟଂ ବୃଦ୍ଧୋପସେବି ନାମ୍‌ | ବିପ୍ରଶାପଃ କଥମତ୍ଭଦ୍‌ ବୃଷ୍ଣୀନାଂ କୃଷ୍ଣଚେତସାମ୍‌ ॥ ୮

ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ ପଗ୍ଵରିଲେ -ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ତ

ବ୍ରାହୃଣଭକ୍ତ ଥଲେ ଏବଂ ଆଦରର ସହିତ ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠ ମାନଙ୍ଗର ସେବା କରୁଥୂଲେ; ପୁଣି ସେମାନର୍କର

ଚିତ୍ତ ସର୍ବଦା ଶ୍ରୀକୃଞ୍ମକ୍ଞ ଠାରେ ହିଁ ଲାଗି ରହିଥୂଲା ସେମାନଚ୍ଚ୍ଚ ଉପରେ

ଯନ୍ତିମିତ୍ତଃ ସବୈ ଶାପୋ ଯାଦୃଶୋ ଦିଜସତ୍ତମ।

721

ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କର ଅଭିଶାପ କିପରି

ପଡ଼ିଲା ? ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ କାହିଁକି ଶାପ ଦେଲେ ଓ ତାହା କେଉଁ ଶାପ ୮7 ସେହି ଯାଦବମାନର୍କୀ ମଧ୍ୟରେ ତ ପାରମ୍ଫରିକ

କଥମେକାମ୍ବନାଂ ଭେଦ ଏତତ଼ ସବିଂ ବଦସ୍ଵ ମେ॥ ୯ ଏକତା ରହିଥୂଲା; ପୁଣି ଭେଦଭାବ କିପରି ଜାତ ହେଲା ଖୀଖୁଳ ଜବାଚ ବିଭ୍ରଦୁ

ବପୁଃ

ସକଳସୁନ୍ଦରସନ୍ନିବେଶଂ

କମାଚରନ୍‌ ଭୁବି ସୁମଙ୍ଗଳମାପ୍ରକାମଃ। ଆସାୟ

ଧାମ ରମମାଣ

ଉଦାରକୀର୍ଜିଃ

ସଂହତ୍ତ୍ରୁମୈଳ୍ଛତ କୁଳଂ ସିତକୃତ୍ୟଶେଷଃ ॥ ୧୦

ଓ ସେମାନର୍ଦ୍ଧର ଏକତା କିପରି ଭାଙ୍ଗିଗଲା7 କୃପା କରି ଏସବୁ କଥା ମୋତେ ବୂଝାଇ କହନ୍ତୁ॥ ୮,୯॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଲେ ¬ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ମର୍କ ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗ

ଥିଲା ସକଳ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯର ପୁଞ୍ଜୀଭୂତସ୍ବରୂପ। ସେ ଏହି ପୂଥୁବୀରେ ବହୁ ମଇଂଳମୟ କର୍ମ କରିଥୂଲେ। ସେ ଥିଲେ ପୂର୍ଣ୍କକାମ। ସତତ ନିଜର ପରମଧାମରେ ରହି ନିଜ ଭିତରେ ହିଁ ରମଣ କରୁଥୁବା ସେହି ଉଦାରକୀର୍ତି ପ୍ରଭୁ ନିଜ କୂଳର ସଂହାର କରିବାକୁ ସଂକଳ୍ପ (ଇଚ୍ଜା) କଲେ। ସେ ବିଗ୍ରର କରି ଦେଖିଲେ ଯେ, ପୂଥୂବୀର

ଭାର ଲାଘବ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେହି ଗୋଟିକ କର୍ମ ହିଁ

କମାଣି

ପୁଣ୍ଯନିବହାନି

ସୁମଙ୍ଗଳାନି

ଗାୟଜ୍ଞଗଳଳିମଳାପହରାଣି କୃତ଼ା। କାଳାମୂନା ନିବସତା ଯଦୁଦେବଗେହେ ପିଣ୍ଡାରକ" ସମଗମନ୍‌ ମୁନୟୋ ନିସୁୂଷ୍ଟାଃ |॥ ୧୧

ବାକି ରହିଯାଇଛି॥ ୧୦॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅନେକ ମଙ୍ଗଳମୟ ତଥା ପୁଣ୍ୟପ୍ରଦାୟକ କର୍ମ କରିଥୁଲେ | ସେସବୁ ଗାନ କରୁଥୁବା ଲୋକର୍କ୍ଵର ସକଳ ପାପ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ।

ଏପରି ବହୁ ପବିତ୍ର କର୍ମ କରି ସେହି କାଳରୂପୀ ଭଗବାନ ବସୁଦେବର୍ଦ୍ଦୀ ଘରେ ନିବାସ କରୁଥୂଲେ ।ସେଠାରେ ବାସ

ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରୋଃସିତଃ କଣ୍ଥୋ ଦୁବାସା ଭୂଗୁରଙ୍ଗିରାଃ ।

କରୁଥ୍ବାବେଳେ ସେ

ବିଶ୍ବାମିତ୍ର, ଅସିତ, କଣ୍ଵ,

ଦୁର୍ବାସା, ଭୂଗୁ, ଅଇଁଟିରା, କଶ୍ଯପ ବାମଦେବ, ଅତ୍ରି, ବଶିତ୍ଚା ଓ ନାରଦ ଆଦି ରଷିମାନଙ୍କୁ ଥରେ ପିଣ୍ଡାରକ

କଶ୍ୟପୋ ବାମଦେବୋଃତ୍ରି ବିସିଷ୍ଟୋ ନାର ଦାଦୟଃ ॥ ୧ ୨

କ୍ଷେତ୍ରକୁ (ପ୍ରଭାସ କ୍ଷେତ୍ରକୁ। ପଠାଇଲେ ॥ ୧୧,୧୨॥ ଦିନକର କଥା। କେତେକ ଯଦୁବଂଶୀ କୁମାର ଖେଳୁ ଖେଳୁ ଯାଇ ସେହି ରଷ୍ିମାନକ୍କ୍ଚ ନିକଟରେ

କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତସ୍ତାନୁପବ୍ରଜ୍ୟ କୁମାରା ଯଦୁନନ୍ଦନାଃ। ଉପସଂଗ୍ହ୍ଯ ପପ୍ରଚ୍ଲୁରବିନୀତା ବିନୀତବତ଼॥ ୧୩

ପହଞ୍ଚିଗଲେ। ସେମାନେ ବଡ଼ ଉଦ୍ଦଣ୍ଡ ଥୁଲେ, କିନ୍ତୁ କୃତ୍ରିମ ବିନମ୍ରତା ଦେଖାଇ ସେମାନେ ସେହି ରଷିମାନଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଶ୍ନ ପଗ୍ବରିଲେ ॥ ୧୩ ॥ ସେହି ଯଦୁବଂଶୀ କୁମାରମାନେ

ଜାମ୍ବବତୀର୍ଦ୍ରୀ ପୁତ୍ର ସାମ୍ବଙ୍କ୍ୁ ଗର୍ଭବତୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ବେଶରେ

ତେ ବେଷଯପିତ୍ନା ସ୍ତ୍ରୀବେଷୈଃ ସାମ୍ବଂ ଜାମ୍ବବତୀସୁତମ୍‌|

ଏଷା ପୂଜ୍ଛତି ବୋ ବିପ୍ରା ଅନ୍ତବିନ୍୍ଯସିତେକ୍ଷଣା ॥ ୧୪ ପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ବିଲ ଜ୍ମତୀ ସାକ୍ଷାତ ପ୍ରଚ୍ଛତାମୋଘଦଶିନାଃ ।

ପ୍ରସୋଷ୍ୟନ୍ତୀ ପୁତ୍ରକାମା କିଂସ୍ଵିଡ଼ ସଞ୍ଜନୟିଷ୍ୟତି ॥ ୧୫

ସଜାଇଦେଇ ସାଥ୍ୁରେ ନେଇଥାନ୍ତି । ତାର୍ଜୁ ଦେଖାଇସେମାନେ ରଷିମାନଙ୍ଟ୍୍‌ କହିଲେ, “ଏହି କଜ୍ଜଳନୟନା ସୁନ୍ଦରୀଟି

ଗର୍ଭବତୀ ହୋଇଛି। ତା'ର ଗୋଟିଏ ପୁତ୍ର ଜନ୍ମ କରିବାକୁ ଇକ୍ରା କିନ୍ତୁ ତାର ପୁତ୍ର ହେବ କି ନାହିଁ, ତାହା ସେ ନିଜେ ପଗ୍ଵରିବାକୁ ଲାଜ କରୁଛି। ଆପଣମାନର୍ଦ୍ଧର

ଜ୍ଞାନ ତ

ଅମୋଘ, ଏ ପୁତ୍ର ଜନ୍ମ କରିବ, କି କନ୍ଯା ଜନ୍ମ କରିବ,

ଆପଣମାନେ ଦୟା କରି କହନ୍ତୁ।” ॥ ୧୪,୧୫॥

722

[ଅଧ୍ୟାୟ୧

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଏବଂ ପ୍ରଲ ବ୍ରା ମୁନୟସ୍ତାନୂଚୁଃ କୁପିତା ନୃପ।

ହେ ରାଜନ୍‌! ସେହି କୁମାରମାନେ ରଷିମାନର୍ଚ୍ଚ ପାଖରେ ଛଳ କରିବାରୁ, ରଷିମାନେ କୁଦ୍ଧ ହୋଇ କହିଦେଲେ,

ଜନୟିଷ୍ୟତି ବୋ ମନ୍ଦା ମୁସଳଂ କୁଳନାଶନମ୍‌ ॥ ୧୬

“'ରେ ମୂରଖ୍ମମାନେ ଏ ଗୋଟିଏ ମୁଷଳ ଜନ୍ମ କରିବ ଏବଂ

ତଚ୍ୁଡ଼ା ତେ ତିସନ୍ଗ୍‌ସ୍ତା ବିମୁଚ୍ୟ ସହସୋଦରମ୍‌।

ସେହି ମୁଷଳ ତୁମର କୂଳସଂହାର ହେବାର କାରଣ ହେବ।'' ॥ ୧ ୬ ॥ ଏହା ଶୁଣି ସେମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଡରିଗଲେ

ସାମ୍ବସ୍ଯ ଦଦୃଶୁସ୍ତସ୍ମିଟ୍‌ ମୁସଳଂ ଖଳ୍ପୟସ୍କୟମ୍‌॥ ୧୭

କିଂ କୃତଂ ମନ୍ଦଭାଗ୍ୟୈନଃ କିଂ ବଦିଷନ୍ତି ନୋ ଜନାଃ । ଇତି ବିହ୍ତଳିତା ଗେହାନାଦାୟ ମୁସଳଂ ଯଯୁଃ॥ ୧୮ ତଚ୍ଚୋପନୀୟ

ସଦସି

ରାଜ୍ଞ ଆବେଦୟାଞ୍ଚକୁଃ

ପରିମ୍ନାନମୁଖଶ୍ରିୟଃ।

ସବିଯାଦବସନ୍ନିଧୌ॥ ୧୯

ଶ୍ରୁଡ଼ାମୋଘଂ ବିପ୍ରଶାପଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଟା ଚମୁସଳଂ ନୂପ ।

ବିସ୍ମିତା ଭୟସନ୍ଧସ୍ତା

ବଭୂବୁଢହ଼ାରକୌକସଃ ॥ ୨୦

ଏବଂ ତୁରନ୍ତ କନାପଟାରେ ଉଚ୍ଚା କରିଥୁବା ସାମ୍ବର୍ଚ୍ଚ ପେଟ ଖୋଲି ଦେଖନ୍ତି ତ, ତା ଭିତରେ ସତକୁ ସତ ଗୋଟିଏ ଲୁହାମୁଷଳ ରହିଛି॥ ୧୭॥ ତାହା ଦେଖି ସେମାନେ

“ହାୟା ଆମ ଭାଗ୍ଯ ବଡ଼ ମନ୍ଦ ଆମେ ଇଏ କଣ ନ କରିଦେଲୁ ।ଲୋକେ ଆମକୁ କଣ ନ କହିବେ !!”' ଏପରି ଚିନ୍ତାରେ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇ ମୁଷଳଟି ଧରି ମନଦୁଃଖରେ ଘରକୁ ଫେରିଆସିଲେ || ୧୮ ॥ ସେମାନେ ସବୁ ଯାଦବର୍ଦ୍ବ ଆଗରେ ସେହି ମୁଷଳଟି ରଖିଦେଇ ରାଜା ଉଗ୍ରସେନର୍ଦ୍ୁ ସମସ୍ତ ଘଟଣା ଶୁଣାଇଦେଲେ। ସେତେବେଳକୁ ସେମାନଙ୍କ ମୁଖର କାନ୍ତି ମଉଳି ଯାଇଥାଏ॥ ୧୯ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ବ୍ରାହ୍ମଣମାନନ୍କର ଶାପ ଅମୋଘ। ସେମାନର୍କ୍ରର ଶାପ ଶୁଣି ଓ ମୁଷଳଟି ଦେଖି ସବୁ ଦ୍ରାରକାବାସୀ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଗଲେ। ସମସ୍ତେ ଭୟରେ ଥରିଲେ ॥ ୨୦ ॥ ଯଦୁରାଜ

ଉଗ୍ରସେନ

ଲୋକ

ଲଗାଇ

ମୁଷଖଳଟିକୁ ବୂର୍ଶରବିବୂର୍ଣ

କରାଇଦେଲେ, କିନ୍ତୁ ଶେଷକୁ ରହିଥୂୁବା ଛୋଟିଆ ଅଂଶଟି

ତଚ୍ଚଣ୍ଟିୟିଡ଼ା ମୁସଳଂ ଯଦୁରାଜଃ ସ ଆହୁକଃ।

ବୂର୍ଣ ହୋଇପାରିଲା ନାହିଁ। ସେହି ଗୁଣ୍ଡତକ ଓ ଗୁଣ୍ଡ

ସମୁଦ୍ରସଲି ଳେ ପ୍ରାସ୍ଯଲ୍ଲୋହଂ ଗ୍ରସ୍ୟାବଶେଷିତମ୍‌ ॥ ୨୧

ହୋଇ ନ ଥିବା ଛୋଟ ଅଂଶଟି ସେ ସମୁଦ୍ରରେ ଫୋପଡ଼ାଇଦେଲେ ॥ ୨୧ ॥ କିଛିଦିନ ଭିତରେ ମୁଷଳର ଗୁଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଲହରି ସହିତ ଭାସିଆସି ସମୁଦ୍ରକୂଳରେ ଲାଗିଗଲା ଏବଂ ସେଥୂୁରୁ ଏରକା ନାମକ ଘାସ ଉମ୍ପନ୍ତ ହେଲା। ଛୋଟ ଲୁହାଖଣ୍ଡଟିକୁ ଗୋଟିଏ ମାଛ ଗିଳିଦେଲା॥ ୨୨ ॥ ସେହି ମାଛଟି ଅନ୍ଯ ମାଛମାନର୍ଚ୍ଦ

କଶ୍ଚିଚ୍ସୟ୍ୟୋଃ ଗ୍ରସୀଲ୍ଲେ।ହଂ ବୂଣ୍ଟାନି ତରଳୈସ୍ତତଃ । ଉହ୍ୟମାନାନି ବେଳାୟାଂ ଲଗ୍ନାନ୍ୟାସନ୍‌ କିଳୈରକାଃ ॥ ୨୨

ସହିତ କେଉଟଟ୍ଚ୍ଚ ଜାଲରେ

ମସ୍ଥ୍ୟୋ ଗୃହୀତୋ ମସ୍ଯ୍ୟଗ୍ନୈଜାଲେ ନାନ୍ୟୈଃ ସହାଣ୍ଡିବେ ।

ବ୍ଯାଧ

(ଶିକାରୀ) ସେହି ମାଛଟି କିଣି ନେଲା ଏବଂ ମାଛପେଟରୁ

ତସ୍ୟୋଦରଗତ ଲୋହଂ' ସ ଶଲ୍ୟେ ଲୁବୁକୋଃକରୋଚ଼଼ ॥ ୨୩

ଭଗବାଞ୍ଜ୍ଜ୍ଞାତସବାଥି ଭଶ୍ଵରୋଃପି ତଦନ୍ୟଥା।

ଧରାପଡ଼ିଲା। ଜଣେ

ଲୁହାଖଣ୍ଡତିକ ପାଇ ସେ ତାହାକୁ ତାର ଶରରେ ମୁନ କରି ଲଗାଇଦେଲା॥ ୨୩॥ ଭଗବାନ ସବୁକଥା ଜାଣନ୍ତି।

ସେ ସର୍ବସମର୍ଥ। ସେ ରଖିମାନକ୍କ୍ର ଶାପକୁ ଅକାମୀ କରିଦେବାକୁ ବି ସମର୍ଥ ଥୂଲେ। ତଥାପି କାଳସ୍ବରୂପ

କତ୍ତୁ' ନୈଳ୍ଦୃ ବିପ୍ରଶାପଂ କାଳରୂପ୍ୟନ୍ୁମୋଦତ ॥ ୨୪ ଭଗବାନ ରଷିମାନର୍କୀ ଶାପକୁ ଅନୁମୋଦନ କଲେ ॥ ୨୪ ॥ ଇତି ୭ମକାରବ6ନେ ନହାଫୁରା୩ ପାଳମନସାୟୀ ସଂନିତ/ୟମେଳ/ଜଣୟ6@ ¿6 /5//9୬ // € //

+++

ଅଧ୍ୟାୟ ୨]

୬ ଏକାଦଶ ସ୍କ »

723

ଅଧ ଦୁୃତୀଃୟାଧ୍ୟାୟଃ ବସୁଦେବର୍କ୍ନ ନିକଟକୁ ନାରଦର୍କ୍ଵ ଆଗମନ ଏବଂ ତାଙ୍ଗୂ ରାଜା ନିମି

ଓ ନଅଜଣ

ଯୋଗୀଶ୍ବରଙ୍କା ସଂବାଦ ଶୁଣାଇବା

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

ଭୀଖୁଳ ନଜବାଚ

ମି

ଗୋବନ୍ଦଭୁଜଗୁପ୍ତାୟା

ଲିହେ କୁରୁନନ୍ଦନ! ଲେକହିଗ୍ର

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ଲାଳସାରେ ହି ଶ୍ରୀକୃସ୍ତକ୍କ

ଦ୍ବାରବତ୍ଯାଂ କୁରୂଦୂବହ। । ବାହୁବଳଦ୍ରାରା ସୁରକ୍ଷିତ ଦ୍ରାରକାପୁରୀକୁ ନାରଦ ବାରମ୍ବାର

ଅବାୟୀନ୍‌ ନାରଦୋଃ ଭୀକ୍ଷ୍ମଂ କୃଷ୍ଫୋପାସନଲ।ଳସଃ ॥ ୧ ¦ଆସି ସେଠାରେ ରହୁଥିଲେ ॥ ୧ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ : ଯାହାସୁଁ ବ୍ରହ୍ବାଦି

ସେହି

ବଡ଼ବଡ଼ ଦେବତା

ଭଗବାନଙ୍କର

ମଧ୍ଯ ଉପାସନା କରନ୍ତ,

ଚରଣକମଳର

ଦିବ୍ଯ ମଧୁର

ମକରନ୍ଦରସ, ତାରଙ୍ଚ୍ରର ରୂପମାଧୁରୀ, ସୁକୁମାର ଘ୍ଗର୍ଶ ଓ

ଯୁ

କୋ ନୂ ରାଜନ୍ନ୍ଦ୍ରୟବାଟ୍‌ ମୁକୁନ୍ଦଚରଣାମ୍ଭୂଜମ୍‌।

ମଙ୍ଗଳମୟ ଧ୍ବନି ନିଜ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସେବନ କରିବାକୁ

। କେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ବା ନ ଗ୍ରହିବ ୮କାରଣ

ଏ ମରଲୋକରେ

ନ ଭଜେଡ଼୍‌ ସଵିତୋମୂତ୍ୟୁରୁ ପାସ୍ୟମମରୋତ୍ତମୈଃ ॥ ୨। ତ ପ୍ରାଣୀକୁ ଗ୍ବରିଆଡ଼ୁ ମୃତ୍ୟୁ ସର୍ବଦା ଘେରି ରହିଛି ॥ ୨ ॥ ଦିନକର କଥା। ଦେବଷି ନାରଦ ବସୁଦେବରବ୍ଚୀ ଘରକୁ

ଆସିଲେ। ବସୁଦେବ ତାଙ୍ଟୁ ଆଦରପୂର୍ବକ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଇଲେ । ନାରଦ ସୁଖପୂର୍ବକ ଆସନରେ ବସିବା ପରେ

ସେ ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ ଏବଂ ପୁଣି ଥରେ ପ୍ରଣାମ କରି

ପ୍‌ ତମେକଦା

ଅର୍ଚ୍ଚିଂ

ତ୍ର ଦେବଷଂ

ବସୁଦେବୋ

ଗୂହାଗତମ୍‌ |

ସୁଖମାସୀନମଭିବାଦ୍ୟେଦମବ୍ରବୀତବ ॥ ୩

କହିଲେ-¬||

୩ |

ବସୁଦେବ କହିଲେ --ଭଗବନ୍‌ ! ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି

ପୁଣ୍ଯଶ୍ନୋକ ଭଗବାନଙ୍କ ମାଗ ଅବଲମ୍ବନ କରୁଥ୍ୁବା ମହାପୁରୂଷ। ପ୍ରାଣୀମାନର୍କ୍ର ମଇ୍ଟଂଳ ନିମନ୍ତେ ହିଁ ଆପଣ ସର୍ବଦା ତ୍ରିଲୋକରେ ଭ୍ରମଣ କରୁଥାନ୍ତି। ଶିଶୁ ଯେପରି

ତା' ପିତାମାତାବ୍ଚ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ଏବଂ ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ଆଗମନ ଯେପରି ତା ପାଇଁ ମଙ୍ଗଳକାରକ ହୁଏ, ଆପଣ

ବସ୍ଥୁଠଜକ ଜବାଚ ୮

ପରି

ମହାପୁରୂଷମାନକ୍କର

ଆଗମନ

ମଧ୍ଯ ସେହିପରି

ତ ତ ସି ର । ସକଳ ପ୍ରାଣୀର୍କ ମଙ୍ଗଳ ନିମନ୍ତେ ହିଁଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ॥ ୪ ॥ କୃପଣାନାଂ ଯଥା ପତ୍ରୋରୂତ୍ତମଶ୍ନୋକବମ୍ବୂନାମ୍‌ ॥ ୪ ଦେବତାମାନଙ୍କର ବ୍ଯବହାର କେବେ ପ୍ରାଣୀମାନର୍ଗର ସୁଖର କାରଣ ହୁଏ ତ, କେବେ କେବେ ଦୁଃଖର କାରଣ ବି ହୁଏ। (ଦେବତାଙ୍କୁ ବିଧୂବତ୍‌ ପୂଜା କଲେ, ସେମାନେ ଖୁସୀ ହୋଇଯାନ୍ତି ପୂଜାରେ ଟିକିଏ ଦୋଷ ରହିଗଲେ, -

520

ସେମାନେ ବିରକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ରୈ ) କିନ୍ତୁ ଆପଣର୍କ୍ଚ ପରି

ଏ ର ଖା 15 ଵା ଭଗବଦ୍ଭକ୍ତ ଅମଳାମ୍ପା "୭୧୯୭୯୯୭- କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ୫ ସୁଖାୟୈବ ହି ସାଧୂନାଂ ତ଼ାଦୃଶାମଚ୍ଯୁତାମ୍ବନାମ୍‌ ॥ ସକଳ ପ୍ରାଣୀବ୍କର ମଙ୍ଗଳ ନିମନ୍ତେ ହିଁ ଅଭିପ୍ରେତ ହୋଇଥାଏ।॥ ୫॥ ଦେବତାମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ଉପାସନା କରୂଥୂବା ଲୋକର୍କୁ ସେମାନର୍କ୍ଚ ଉପାସନା ଅନୁସାରେ ହିଁ ଫଳ ଦେଇଥାନଚ୍ତି। ତାରଚ୍୍ଚର ସେହି ଫଳ ଦେବା କାୟାଛାୟାର ସମ୍ପର୍କ ପରି ହୋଇଥାଏ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଲୋକେ ଯେପରି ଦେବା ଅପି ତଥୈବ ତାଚଵ । ଭଜନ୍ତି ଯେ ଯଥା ଦେବାନ୍‌ ର

କର୍ମ କରନ୍ତି ଦେବତା ସେହିପରି ଫଳ ଦିଅନ୍ତି: କିନ୍ତୁ

ଛାୟେବ କମିସଚିବାଃ ସାଧବୋ ଦୀନବଛଳାଃ ॥ ୬

ସାଧୁମହାମ୍ପାମାନେ ଦୀନଜନଙ୍ଗୁ ଅହୈତୁକୀ କୃପା କରନ୍ତି ॥ ୬ ॥

724

[ଅଧ୍ୟାୟ ୨

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ *#

ବ୍ରହ୍ମନ୍‌! ବର୍ତମାନ ମୁଁଆପଣଙ୍କ୍ନ ଠାରୁ ଭାଗବତଧର୍ମ ବ୍ରହୁଂସ୍ତଥାପି ପୂଚ୍ଥଛାମୋ ଧମାନ୍‌ ଭାଗବତାଂସ୍ତବ। ଯାଞ୍ଛୁତ଼ା ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ମର୍ତ୍ୟୋ ମୁଚ୍ୟତେ ସଵିତୋଭୟାତ୍ର॥ ୭ ବିଷୟରେ ଶୁଣିବାକୁ ଗ୍ବହ୍ୁଛି କାରଣ ତାହା ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ବକ

ଶ୍ରବଣ କଲେ ମନୁଷ୍ଯ ସକଳ ପ୍ରକାର ଭୟରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ ॥ ୭ ॥ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଫୁ ହେଉଛନ୍ତି ମୋକ୍ଷଦାତା ।

ଅହଂ କିଳ ପୁରାନନ୍ତଂ ପ୍ରଜାଥୋ ଭୁବି ମୁକ୍ତି ଦମ୍‌। ଅପୂଜୟଂ ନ ମୋକ୍ଷାୟ ମୋହିତୋ ଦେବମାୟୟା॥ ୮

ଯଥା ବିଚିତ୍ରବ୍ୟସନାଡ଼ ଭବଭିବିଶ୍ବତୋଭୟାତ୍ନ।

କିନ୍ତୁ ପୂର୍ବକାଳରେ ମୁଁ ସେହି ମୋକ୍ଷଦାତାଙ୍ଟୁ ମୋକ୍ଷପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ଉପାସନା ନ କରି, ତାଙ୍କୁ ପୁତ୍ରରୂପେ ପାଇବାକୁ ଉପାସନା କରିଥୂଲି; କାରଣ ସେତେବେଳେ ମୁଁ ତାଙବ୍ଚ୍ଚ ମାୟାରେ ମୋହିତ ହୋଇ ଯାଇଥୁଲି ॥ ୮ ॥ ହେ ସୁବ୍ରତ ! ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର କଥା ଯେ, ସଂସାରର ଦୁଃଖ ସୁଖ ପରି ଲାଗୁଛି। ଏହି ଦୁଃଖରୁ ମୁଁକିପରି ସହଜରେ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ

ମୁଚ୍ୟେମ ହ୍ୟଞ୍ଚସୈବାଦ୍ଧା ତଥା ନଃ ଶାଧୂ ସୁବ୍ରତ ॥ ୯ ମୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବିବ ମୋତେ ତାହାର ସରଳ ଉପାୟ କହି ଦି ଅନ୍ତୁ॥୯ ॥

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଲେହେ ରାଜନ୍‌! ବୁଦିମାନ୍‌

ଖୀରଣୁୂଳ ନଜବାଚ

ରାଜନ୍ତେବଂ କୃତପ୍ରଶ୍ନୋ ବସୁଦେବେନ ଧୀମତା | ପ୍ରୀତସ୍ତମାହ ଦେବର୍ଷିହରେଃ ସଂସ୍ମାରିତୋ ଗୁଣୈଃ ॥ ୧୦

ବସୁଦେବ ଏପରି ପଗ୍ଵରିବାରୁ ଦେବଷି ନାରଦ ଭଗବାନବ୍କ୍ର କଲ୍ଯାଣମୟ ଗୁଣସବୁ ସ୍ମରଣ କରି କରି ତନ୍ମୟ ହୋଇଗଲେ। ପ୍ରେମପରିପୂରିତ ହୃଦୟରେ ସେ ତାର୍ଦ୍ଦୁ କହିଲେ-¬|| ୧୦ ॥

ଦେବଷି ନାରଦ କହିଲେ -¬ହେ ଯଦୁକୁଳଶ୍ରେଷ୍ଠ !

ସକଳ ବିଶ୍ବର କଲ୍ଯାଣକାରୀ ଭାଗବତଧର୍ମ ବିଷୟରେ ମୋତେ ଆପଣ ଯେଉଁ ପଗ୍ରରିଲେ, ତାହା ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ସୁନ୍ଦର ବିଷୟଟିଏ ପଗ୍ଵରିଲେ ॥ ୧୧ ॥ ହେ ବସୁଦେବ!

ନ/6¢9@ 6 ୭/୭

ସମ୍ୟଗେତଦ଼୍ ବ୍ୟବସିତଂ ଭବତା ସାତୃତଷିଭ। ଯତୃ ପୂକ୍ରସେ ଭାଗବତାନ୍‌ ଧମିଂସ୍ତ୍ରଂ ବିଶ୍ଵଭାବନାନ ॥ ୧୧

ଭାଗବତଧର୍ମ ହେଉଛି ଏପରି ଏକ ବସ୍ତୁ ଯେ, ତାହା କର୍ଣ୍ଣରେ ଶ୍ରବଣ କରିବାମାତ୍ରେ। ମୁଖରେ ଉଚ୍ଚାରଣ କରିବାମାତ୍ରେ, ଚିତ୍ତରେ ସ୍ମରଣ କରିବାମାତ୍ରେ, ତାହାକୁ

ଶୁତୋଃନୂପଠିତୋ ଧ୍ୟାତ ଆଦୃୂତୋ ବାନୁମୋଦିତଃ |

ହୃଦୟରେ ଆଦର ଓ ଅନୂମୋଦନ କରିବାମାତ୍ରେ ହିଁ ମନୁଷ୍ଯ ପବିତ୍ର ହୋଇଯାଏ। ଭାଗବତଧର୍ମର ଏପରି ପ୍ରଭାବ ଯେ, ତାହା ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ଜୀବ ଯେତେ

ସଦ୍ୟଃ ପୁନାତି ସଦ୍ଧମୌ ଦେବ ବିଶ୍ଵଦରୁହୋଃପି ହି ॥ ୧୨

ବଡ଼ ଦୁଷ୍ଟ ହୋଇଥୂଲେ ବି, ତତ୍‌ କ୍ଷଣାତ୍‌ ପବିତ୍ର ହୋଇଯାଏ |

ଭଗବାନ

ହେଉଛନ୍ତି

ପରମକଲ୍ୟାଣସ୍ବରୂପ।

ତାର୍ଦ୍ଚୀର

ନାମ ଶ୍ରବଣ ଓ କୀର୍ତନ ବହୁ ପୁଣ୍ଯ ପ୍ରଦାନ କରେ। ଏହି

ତୃୂୟା ପରମକଲ୍ୟାଣଃ

ପୁଣ୍ୟଶ୍ରବଣକୀର୍ତ ନଃ।

ସ୍ମାରିତୋ ଭଗବାନଦ୍ୟ ଦେବୋ ନାରାୟଣୋ ମମ ॥ ୧୩

ପ୍ରଶ୍ନ ପଗ୍ବରି ଆପଣ

ମୋତେ

ସେହି

ଦେବାଧ୍ୂଦେବ

ଆଦିପୁରୁଷ ଭଗବାନ ନାରାୟଣର୍କୀ କଥା ସ୍ମରଣ କରାଇଦେଲେ ॥ ୧୨,୧୩॥ ଏ ବିଷୟରେ ମୁଁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଚୀନ ଇତିହାସ .(ଉପାଖ୍ଯାନଃ ଆପଣଙ୍କ କହୁଛି। ସେଥୁରେ ବିଦେହରାଜ ମହାମ୍ବ଼ା ନିମି ଏବଂ ରଷଭଦେବର୍କୀ

ଅତ୍ରାଷ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସ

ପୁରାତନମ୍‌।

ଆଷିଭାଣାଂ ଚ ସଂବାଦଂ ବିଦେହସ୍ୟ ମହାମ୍ବନଃ ॥ ୧୪

ନଅ ପୁତ୍ରର୍ଜର (ଯୋଗୀଶ୍ବରମାନର୍କୀର) ରହିଛି ॥ ୧୪ ॥

କଥୋପକଥନ

ଅଧ୍ୟାୟ ୨]

ଖଖଵଵଵ୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌

ପ୍ରିୟବ୍ରତୋ ନାମ ସୁତୋ ମନୋଃ ସ୍ଵାୟମୁବସ୍ୟ ଯଃ । ତସ୍ୟାଗ୍ନୀଧୂସ୍ତତୋ ନାଭିରିଷଭସ୍ତତୃସୁତଃ ସ୍ୂତଃ ॥ ୧୫ ମୋକ୍ଷଧମିବି ବକ୍ଷୟା ।

ଅବତୀଥଣ୍ଫିଂ ସୂତଶତଂ ତସ୍ୟାସୀଦୃ ବ୍ରହ୍ମପାରଗମ୍‌ ॥ ୧୬

ତେଷାଂ ବୈ ଭରତୋ ଜ୍ୟେଷ୍ଟୋ ନାରାୟଣପରାୟଣଃ। ବିଖ୍ୟାତଂ ବଷ୍ଷମେତଦୂ ଯନ୍ତ୍ରାମ୍ନା ଭାରତମଭୁତମ୍‌ ॥ ୧୭

ମମ୍‌”

”ˆˆ୬””ଙ”ˆ”””"ଭ”ପ”

2

ପୂର୍ବକାଳରେ ସ୍ବାୟମ୍ଭୁବ ମନୁ୍ଚ୍ଚ ପୁତ୍ର ଥିଲେ ପ୍ରିୟବ୍ରତ ।

୬

ତମାହୁବାସୁଦେବାଂଶଂ

725

# ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ »

ଖସ

ପ୍ରିୟବ୍ରତଙ୍ଚ୍ଚ ପୁତ୍ର ଥିଲେ ଆଗ୍ନୀଧ୍ର, ଆଗ୍ନୀଧ୍ରର୍କ ପୁତ୍ର ନାଭି

ଓ ନାଭିର୍ଚ୍ଚ ପୁତ୍ର ଥିଲେ ରଷଭଦେବ ॥ ୧୫॥ ସେହି ରଷଭଦେବର୍ଦୁ ଭଗବାନ ବାସୁଦେବର୍ଚ୍ଚର ଅଂଶାବତାର ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରାଯାଏ। ସେ ମୋକ୍ଷଧର୍ମ ଉପଦେଶ ଦେବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ଅବତୀର୍ଣ ହୋଇଥୁଲେ। ତାରଙ୍ଚ୍ଚର ଶହେ ପୁତ୍ର ଥୂଲେ। ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ଥୁଲେ ବେଦରେ

ପାରଦର୍ଶୀ ବିଦାନ୍‌ ।ସେମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟରେ ଭରତ ଥ୍ୂଲେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼। ସେ ଥିଲେ ଭଗବାନ ନାରାୟଣବ୍କ୍ରର ଜଣେ ପ୍ରିୟ ଭକ୍ତ। ତାଙ୍କରି ନାମାନୁସାରେ ଏହି ଦେଶ

ଭାରତବର୍ଷ ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଛି ॥ ୧୬, ୧୭ ॥ ରାଜଷି

ଭରତ ସମଗ୍ର ଭୂମଣ୍ଡଳରେ ରାଜତୃ କରୁଥୂୁଲେ ।ଶେଷରେ ସେ ରାଜ୍ଯ ତ୍ଯାଗ କରି ଭଗବତ୍‌ ଆରାଧନା କରିବାକୁ ବନକୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ ।ସେଠାରେ ସେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଉପାସନା ସ ଭୁକ୍ତ ଭୋଗାଂ ତ୍ୟକ୍ଟ୍ରେମାଂନିଗିତସ୍ତପସା ହରିମ୍‌ । କଲେ ଏବଂ ତିନି ଜନ୍ମରେ ସେ ଭଗବତୁ୍‌ପ୍ରାପ୍ତି କଲେ। ଉପାସୀନସ୍ତପ୍ପଦବୀଂ ଲେଭେ ବୈ ଜନ୍ମଭିସ୍ତିଭିଃ ॥ ୧୮ (ତାଙ୍କୁ ଦ୍ରିତୀୟ ଜନ୍ମରେ ହରିଣଯୋନି ମିଳିଥୂଲା; ତୃତୀୟ ଜନ୍ମରେ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁଳରେ ଜନ୍ମି ଜଡ଼ଭରତ ନାମରେ ବିଖ୍ଯାତ

ତେଷାଂ ନବ ନବଦ଼ୀପପତୟୋଃସ୍ୟ ସମନ୍ତତଃ । କମିତନ୍ସପ୍ରଣେତାର ଏକାଶୀତିର୍ଦ୍ଦିଜାତୟଃ ॥ ୧୯

ହୋଇଥିଲେ) ॥ ୧୮ ॥

ଭରତର୍କ୍ଚ ଛଡ଼ା ରଷଭଦେବରଙ୍ଦ୍ଗର ଅନ୍ଯ ଅନେଶତ

ପୁତ୍ରକ୍ଜ ମଧ୍ଯରୁ ନଅ ଜଣ ପୁତ୍ର ଭାରତବଷ୍ଷର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରେ ଥିବା ନଅଟି ଦ୍ରୀପର ଅଧୂପତି ହୋଇଥୁଲେ,

ଏକାଶୀ ଜଣ କର୍ମକାଣ୍ଡର ରଚୟିତା ହୋଇ ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରୀ ନବାଭବବ୍‌ ମହାଭାଗା ମୁନୟୋ ହ୍ୟଥିଶଂସିନଃ । ଶ୍ରମଣା ବାତରଶନା ଆମ୍ବବିଦ୍ଯାବିଶାରଦାଃ॥ ୨୦

ବ୍ରାହ୍ମଣ ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ନଅ ଜଣ ପରମାର୍ଥ ତତ୍ତ୍ଵର ପ୍ରଗ୍ଵରକ ମହାଭାଗ୍ୟବାନ୍‌ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇଗଲେ। ଏହି ଶେଷ ନଅ ଜଣ ଥଲେ ଦିଗମ୍ବର ସନ୍ନ୍ଯାସୀ ଏବଂ ଆମ୍ଦବିଦ୍ୟାରେ ପାରଙ୍ଗମ । ସେମାନଙ୍କର ନାମ ହେଉଛି:

କବିହିରିରନ୍ତରିକ୍ଷଃ ପ୍ରବୁଦ୍ଧଃ ପିପ୍ପଳାୟନଃ। ଆବିହୋତ୍ରୋଃଥ ଦ୍ରୁମିଳଶ୍ଭମସଃ କରଭାଜନଃ ॥ ୨୧ ତ ଏତେ ଭଗବଦୂପଂ ବିଶ୍ବ ସଦସଦାମ୍ପୂକମ୍‌। ଆମ୍ପୂନୋଃବ୍ୟତିରେକେଣ ପଶ୍ୟନ୍ତୋ ବ୍ୟଚରନଚ୍‌ ମହୀମ୍‌ | ୨ ୨

କବି, ହରି, ଅନ୍ତରିକ୍ଷ, ପ୍ରବୂଦ୍ଧ। ପିପ୍ପଳାୟନ, ଆବିହୌତ୍ର, ଦ୍ରୁମିଳ ଚମସ ଏବଂ କରଭାଜନ ॥ ୧୯-୨୧॥ ଉକ୍ତ ମହାମ୍ରାମାନେ ଏହି ଜଡ଼ଚେତନାମ୍ପୂକ ସକଳ ବିଶ୍ବକୁ ଭଗବାନର୍କ୍ରର ହିଁ ସ୍ବରୂପ ବୋଲି ଭାବୁଥୂଲେ ଏବଂ ସମଗ୍ର

ଜଗତକୁ ନିଜଠାରୁ ଭିନ୍ନ ବୋଲି ଦେଖୁ ନ ଥୂଲେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେମାନେ ସର୍ବତ୍ର ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ରାଙ୍କୁ ହିଁ ଦର୍ଶନ କରୁଥୂଲେ।

ଏପରିଭାବରେ

ସର୍ବତ୍ର ଆମ୍ରୂଭାବ ରଖି,

ବିଶ୍ବବ୍ରହ୍ମାନ୍ତରେ ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ବାର୍କୁ ହିଁ ଦର୍ଶନ କରି, ସେମାନେ ସର୍ବତ୍ର ବିଚରଣ କରୁଥୂଲେ ॥ ୨୨ ॥ ସେମାନେ ଅବାଧରେ ତ୍ରିଲୋକରେ ବିଚରଣ କରିପାରୁଥୁଲେ। ସେମାନେ

ଅବ୍ଯାହତେଷ୍ଟଗତୟଃ

ଦେବତା, ସିଦ୍ଧ, ସାଧ୍ଯ, ଗନ୍ଧର୍ବ, ଯକ୍ଷ, ମନୁଷ୍ଯ, କିନ୍ନର,

ସୁରସିଦ୍ଧସାଧ୍ଯ-

ଗନ୍ଧଵିଯକ୍ଷନରକିନ୍ତରନାଗଲେ।କାନ୍‌

।

ମୁନିଗ୍ବରଣଭୂତନାଥମୁକ୍ତାଶ୍ବରନ୍ତି ବିଦ୍ୟାଧରଦରିଜଗବା ଭୁବନାନି କାମମ୍‌ ॥ ୨୩

ନାଗ ପ୍ରଭୂତିର୍କ୍ବ ଲୋକରେ ସ୍ଵକ୍ଛନ୍ଦରେ ବିଚରଣ କରୁଥୂଲେ; ତା ଛଡ଼ା ସେମାନେ ମୁନି, ଗ୍ବରଣ, ଭୂତନାଥ, ବିଦ୍ଯାଧର,

ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓଗୋଜାତିର ଯେଉଁସବୁ ପ୍ରାନ ରହିଛି, ସେଠାରେ ବି ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦରେ ବିଚରଣ କରୁଥିଲେ ॥ ୨୩॥

726

ତ ଏକଦା

ନିମେଃ ସତ୍ରମୁପଜସ୍ପକି ଦୂଜ୍ରୟା।

ବିତାୟମାନମୂଷିଭିରଜନାଭେ

ମହାତ୍ମନଃ॥ ୨୪

ତାଟ୍‌ ଦୃଷ୍ଟ୍ମା ସୃକ୍ଷ୍ୟସଂକାଶାନ୍‌ ମହାଭାଗବତାନ୍‌ ନୃପଃ । ଯଜମାନୋଃ ଗ୍ନୟୋ ବିପ୍ରାଃ ସବଏବୋପତସିରେ ॥ ୨୫ ବିଦେହସ୍ତାନଭିପ୍ରେତ୍ୟ

ନାରାୟଣପରାୟଠଣାବ୍‌।

ପ୍ରୀତଃ ସଂପୂଜୟାଞ୍ଚକ୍ରେ ଆସନସ୍ସାନ୍‌ ଯଥାହିତଃ ॥ ୨ ୬ ତାନ୍‌ ରୋଚମାନାନ୍‌ ସ୍ଵଗୁଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ରୋପମାନ୍‌ ନବ । ପପ୍ରକ୍ର ପରମପ୍ରୀତଃ ପ୍ରଶ୍ରଯାବନତୋ ନୂପଃ॥ ୨୭

ଚି୫ଜନ ଜର/ଥଚ

ମନ୍ୟେ ଭଗବତଃ ସାକ୍ଷାତ ପାଷିଦାନ୍‌ ବୋ ମଧୁଦଡ଼ିଷଃ । ବିଷ୍ଠୋଭୂତାନି ଲେ।କାନାଂ ପାବନାୟ ଚରନ୍ତି ହି ॥ ୨୮ ।ନୁଷୋ ଦେହୋ ଦେହିନାଂ କ୍ଷଣଭଙ୍ଗୁରଃ । 6୬ ।୬ ())

[ଅଧ୍ୟାୟ ୨

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ »

ଵି ଭଂମନ୍ୟେ ବୈକୁଣ୍ଠ ପ୍ରିୟଦଶିନମ୍‌ ॥ ୨୯ °୬ ¿¢ ”ଠର

ଏପରି ସ୍ବାଭାବିକ ବିଚରଣ କରୁ କରୁ ଥରେ ସେହି ନଅଜଣ ଯୋଗାୀଶ୍ଵର ଯାଇ ରାଜା ନିମିର୍ଚ୍ଚ ଯଜ୍ଞସ୍ଥଳରେ

ପହଞ୍ଚିଗଲେ। ସେତେବେଳେ ଏହି ଅଜନାଭବର୍ଷ (ଭାରତବର୍ଷ)ରେ ମହାମ୍ପା ନିମି ବଡ଼ ବଡ଼ ରଷିମାନଙ୍କୁ ଡକାଇ ଏକ ଯଜ୍ଞ କରୁଥୂୁଲେ ॥ ୨୪ ॥ ଉପରୋକ୍ତ ପରମ ଭାଗବତ ମହାନୁଭାବ ନବଯୋଗୀଶ୍ଵର ନିଜ କାନ୍ତିରେ

ସୂର୍ଯ୍ଯୟକ୍କା ସମ ତେଜସ୍ଵୀ ଦେଖାଯାଉଥୂଲେ । ସେମାନକୁ ଦେଖି ଯଜମାନ ରାଜା ନିମି, ମୂର୍ତିମାନ୍‌ ଅଗ୍ନିଦେବ, ରଡ଼ିଜ ଆଦି ବ୍ରାହ୍ମଣ ସମସ୍ତେ ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ବାଗତ କରିବାକୁ

ଠିଆ ହୋଇଗଲେ ॥ ୨୫ ॥ ଆଗନ୍ତୁକ ନଅଜଣ ଯୋଗୀଶ୍ଵର ଭଗବାନ ନାରାୟଣଙ୍କ ପରାୟଣ ବୋଲି ଜାଣିପାରି ରାଜା ନିମି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ। ସେମାନର୍ଗୁ ଯଥୋଚିତ ଆସନରେ ବସାଇ ସେ ସେମାନଙ୍କୁ ବିଧ୍ପୂର୍ବକ ପୂଜା କଲେ।

ସେମାନେ

ଦିଶୁଥୂଲେ ଯେ, ଦେଖି ମନେ

ଏପରି

ଦୀପ୍ରିମାନ

ହେଉଥୂଲା,

ସେମାନେ

ବ୍ରହ୍ମାକ୍ଧ ପୁତ୍ର ସନକାଦି ହିଁ ହୋଇଥୁବେ। ରାଜା ନିମି ବିନୟରେ ମଥାବନତ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରେମର ସହିତ ପଗ୍ରରିଲେ॥ ୨୬,୨୭॥

ବିଦେହରାଜ

ନିମି କହିଲେ ମୁଁ ଆପଣମାନର୍କୁ

ସାକ୍ଷାତ୍‌ ଭଗବାନ ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ପାର୍ଷଦ ବୋଲି ହିଁ ଭାବୁଛି। ଭଗବାନ ବିଜ୍ମୁକ୍ଦକମ ସେବକମାନେ ସକଳ ଲୋକକୁ

ପବିତ୍ର କରିବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ବିଚରଣ କରନ୍ତି ॥ ୨୮ ॥ ମନୁଷ୍ଯଜନ୍ମ ଜୀବମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁର୍ଲଭ ଏବଂ

ଏହା

କ୍ଷଣଭଙ୍ଗର

ମଧ୍ଯ।

ଏପରି

ଅବସ୍ଥାରେ

ଭଗବାନର୍କ୍ଚର ପ୍ରିୟ ଭକ୍ତମାନଙ୍କର ଦର୍ଶନ ମିଳିଯିବା ତ ଆହୁରି ଦୁର୍ଲିଭ। ତେଣୁ, ହେ ତ୍ରିଲୋକପାବନ ମହାମ୍ରାଗଣ ! ମୁଁ ମୋର

ଅତ ଆତ୍ୟନ୍ତିକଂ କ୍ଷେମଂ ପୂଜ୍ଜାମୋ ଭବତୋଃନଘାଃ । ସଂସାରେଏସ୍ମିଚ୍‌ କ୍ଷଣାଝୋଃପି ସଯ୍ଷଙ୍ଗଃ ଶେବଧୂନ୍ଦିଣାମ୍‌ ॥୩୦

ନିଜ କାନ୍ତୈରେ

ପରମ

କଲ୍ଯାଣର

ଉପାୟ

ଆପଣମାନର୍ଦୁ

ପଗ୍ସରୁଛି, କାରଣ ଏହି ସଂସାରରେ ଅର୍ଵକ୍ଷଣକର ସତ୍‌ସଙ୍ଗ ମଧ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କ୍ଚ ନିମନ୍ତେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ପଦ ॥ ୨୯, ୩୦ ॥

ଯଦି ଆପଣମାନେ ମୋତେ ଭାଗବତଧର୍ମ (ଭକ୍ତର କର୍ତବ୍ୟ) ଶୁଣିବାର ଯୋଗ୍ଯ

ପାତ୍ର ବୋଲି

ଭାବୂଛନ୍ତି। ତେବେ

ମୋତେ ସେହି ଭାଗବତଧର୍ମ ବିଷୟରେ ଏଭଳି କିଛି

ଧମାଁନ୍‌ ଭାଗବତାନ୍‌ ବୂତ ଯଦି ନଃ ଶରୁତୟେ କ୍ଷମମ୍‌| କହନ୍ତୁ ଯାହା ଆଚରଣ କଲେ, ଅଜନ୍ନା ପ୍ରଭୁ ପ୍ରସନ୍ତ ଯୈଃ ପ୍ରସନ୍ନଃ ପ୍ରପନ୍ତାୟ ଦାସ୍ୟତ୍ୟାମ୍ଦାନମପ୍ୟଜଃ ॥ ୩ ୧ ହୋଇ ନିଜର ଶରଣାଗତ ଭକ୍ତଙ୍କ ନିକଟରେ ସ୍ବୟଂ ନିଜକୁ ମଧ୍ଯ ଦାନ କରିଦିଅନ୍ତି ॥ ୩୧ ॥ ଦେବର୍ଷି ନାରଦ କହିଲେ -¬ହେ ବସୁଦେବ ! ରାଜା

ଝ/୭/୫୧ଜ ୫ଟବ୧/୭

ଏବଂ ତେ ନିମିନା ପୂଷ୍ଟ୍ୟ ବସୁଦେବ ମହତ୍ତମାଃ । ପ୍ରତିପୂଜ୍ୟାବ୍ରୁବନ୍‌ ପ୍ରୀତ୍ୟା ସସଦସ୍ୟର଼୍ିଜଂ ନୃପମ୍‌ ॥ ୩୨

ନିମି ସେହି ଯୋଗୀଶ୍ଵରମାନଙ୍କୁ ଏପରି ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ। ତାକ ପ୍ରାଥ୍ଥନାକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ଏବଂ ସଭାରେ ବସିଥୁବା ସଦସ୍ଯ, ରତ଼ିଜ ଓ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ସମ୍ୋଧନ କରି ସେମାନେ କହିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେ-¬| ୩୨ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୨]

± ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ »

727

¬ ମୋ ମତରେ, ପ୍ରଥମେ ମହାତ୍ମା କବି କହିଲେ

ଳବିଚ଼ବଚ

ମନ୍ୟେଃକୁ ତଶ୍ଚିଭୟମବ୍ୟୁତସ୍ୟ ପାଦାମୂଜୋପାସନମତ୍ର

ନିତ୍ୟମ୍‌ ।

ଉଦ ବିଗ୍ନବୁଦ୍ଦେରସଦାମ୍ପଭାବାଦବ ବିଶ୍ବାମୂନା ଯତ୍ର ନିବତ୍ତିତେ

ଭୀଃ॥ ୩୩

ପରମ କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ ଅଚ୍ଯୁତତ୍ଗମ ଚରଣରେ ` ଶରଣ ନେଇଯବା ହ ପ୍‌ ସାଧନା: କାରଣ ସା ସାର ସୁଖବୁଵି ରଖିଥୂବା ଲୋକେ

ମୂବୁଦ୍ଧି ଓ ବି ଯଦି ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର

ଅନନ୍ୟ ଶରଣାଗତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ତେବେ ତାର ଫଳସ୍ବରୂପ ସେମାନଙ୍କର ଆଜ୍ଞାନ ଦୂର ହୋଇଯାଏ ଓ ସଂସାରରେ ଦୁଃଖ ଅନୂଭବ କରି ସେମାନେ ସଂସାର ପ୍ରତି ବିରକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ରି। ସେମାନର୍କୁ ଆଧ୍ଯାମ୍ପିକ ଆନନ୍ଦ ମିଳିଯାଏ

ଯେ ବେ ଭଗବତା ପ୍ରୋକ୍ତା ଉପାୟା ହ୍ୟାମୂୂୂଲ ବୁୟେ ।

ଅଞ୍ଜଃ ପୁଂସାମବିଦୁଷା' ବିଦ୍ଧି ଭାଗବତାନ୍‌ ହି ତାନ୍‌ ॥ ୩୪

ଓ ସେମାନବ୍କ୍ରର ଭୟ ସମ୍ପୂର୍ଷରୂପେ ଦୂର ହୋଇଯାଏ ॥ ୩୩ ॥ ସେମାନଙ୍କର ସର୍ବତ୍ର ଆମ୍ରଭାବ ହୋଇ ସବୁଠାରେ ସମାନ ରୂପରେ ସର୍ବଦା ପରମାମ୍ରା ହିଁ ଅନୂଭବ ହେବାକୁ ଲାଗନ୍ତି।

ଅତିସହଜରେ ଭଗବତ୍‌ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର ପାଇବା

ନିମନ୍ତେ ସରଳହୃଦୟ ଅଜ୍ଞାନୀ ଲୋକର୍ଦୁ ଭଗବାନ ନିଜ ଶ୍ରୀମୁଖରେ ଯେଉଁ ଉପାୟ କହିଦେଇଛନ୍ତି, ତାହାକୁ ହିଁ

ଭାଗବତଧର୍ମ କୁହାଯାଏ॥ ୩୪ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ସେହି ଭାଗବତଧର୍ମ ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ମନୁଷ୍ଯର କେବେ ବି ବିଘ୍ନ ଘଟେ ନାହିଁ; ଏପରି କି, ଆଖି ବୂଜି ଧାଇଁଲେ ବି ତୃ। ଯାନାସାୟ ନରୋ ରାଜନ୍‌ ନପ୍ରମାଦ୍ୟେତ କହିଚି ଧାବନ୍‌ ନିମୀଲ୍ୟ ବା ନେତ୍ରେ ନ ସ୍କଫୂଳେନ୍ନ ପତେଦିହ ॥ ୩୫ । ଅଥାତ୍‌ ବିଧ୍ୂବିଧାନରେ ତୂଟି ହୋଇଗଲେ ବି ସେ ସ୍କଳିତ ହୁଏ ନାହିଁ, କି ଫଳପ୍ରାପ୍ରିରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୁଏ ନାହି ॥ ୩୫ ॥ ମନୁଷ୍ଯ ନିଜର ଶରୀର, ବାଣୀ, ମନ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ, ବୁଦ୍ଧି ଓ ଅହଂକାରଦ୍ରାରା ଅଥବା ନିଜର ସ୍ବଭାବ ଅନୁସାରେ ଯାହା

କାୟେନ ବାଗ୍ର ମନସିେନ୍ଦ୍ରି ୟେବା ବାନ୍ଧୁସ୍ପତସ୍ବଭାବାତବ। ବୁଦ୍ଧ୍ୟା୍ମମ୍ନନା

କିଛି କର୍ମ କରେ, ସେହି ସବୁକୁ ଭଗବାନକ୍କ ପାଖରେ ସମର୍ପଣ କରିଦେବା ହିଁ ଭାଗବତଧର୍ମ ପାଳନର ସବୁଠାରୁ ସରଳ ଉପାୟ॥ ୩୬॥ ଭଗବାନକ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ଯ ବସ୍ତୁରେ, ଯଥା-ଦେହ-

କରୋତି

ଗେହ ଆଦିରେ ମନୋନିବେଶ

ଯଦୂୃ ଯତ ସକଳଂ

ନାରାୟଣାୟେତି

ପରସ୍କେ

ସମପିୟେତ

କଲେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଅସତ୍‌

ତତ ॥ ୩୬ । ବସ୍ତୁକୁ ସତ୍‌ ବସ୍ତୁ ବୋଲି ଭାବି ତା'ପ୍ରତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆସକ୍ତ ହୋଇଗଲେ ହି ଭୟ ଜାତ ହୁଏ।ଏହି ସ୍ଥିତିରେ ଥୂବା ମନୂଷ୍ଯ ପରମାମ୍ବାର୍କ୍ଚ ପ୍ରତି ବିମୁଖ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ସେ

ମାୟାଭ୍ରମରେ ପଡ଼ି ଅନାମ୍ର ବସ୍ତୁମାନଙ୍କରେ ଆମୂବୁଦ୍ଧି କରେ ।|ଏହାଫଳରେ ସେ ନିକସ୍ବରୂପକୁ ଭୁଲିଯାଏ । ଅବଶ୍ଯ

ଭଗବାନଙ୍କ ମାୟା ହେତୁ ହି ଏପରି ହୁଏ। ତେଣୁ ଏଭଳି

ଭୟଂ

ଦ଼ିତୀୟାଭିନିବେଶତଃ

ସ୍ଯା-

ଦୀଶାଦପେତସ୍ୟ ବିପଯ୍ଯୟୋଏସତୁତିଃ। ତନ୍ମାୟୟାତୋ ବ୍ରୁଧ ଆଭଜେତ୍ତଂ ଭକ୍ତ୍ୟେକୟେଶଂ

ଅଜ୍ଞାନରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାକୁ ହେଲେ, ବୁଦ୍ଧିମାନ ମନୁଷ୍ଯ ଗୁରୂଙ୍ଦ୍ ଭଗବତ୍‌ବୁଦ୍ଧିରେ ଦର୍ଶନ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତିପୂର୍ବକ ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ପାଚ୍ଗ୍ର ହିଁ ଶରଣ

ଗୁରୁଦେବତାମ୍ମା॥ ୩୭ ।¦ଗ୍ରହଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୩୭ ॥

728

[ଅଧ୍ୟାୟ ୨

„"# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #

ଅବିଦ୍ୟମାନୋଃପ୍ୟବଭାତି

ଧ୍ଯାତୁଧିୟା ତତ୍ବ

ହି ଦହୃୟୋ-

ଆ

ସ୍ବପ୍ନମନୋରଥୌ

କମିସକ୍ଦ୍ଳ୍ପବିକଳ୍ପକ

ଯଥା।

ମନୋ

ବୁଧୋ ନିରୁନ୍ଧ୍ଯାଦଭୟ” ତତଃ ସ୍ଯାତ଼଼ ॥ ୩୮

ବାସ୍ତବରେ ପରମାମ୍ପୂତତ୍ତ୍ଵ ହିଁ ସତ୍ଯ ବସ୍ତୁା କିନ୍ତୁ ନାନାତୃୂର ଚିନ୍ତନ କରୁଥୁବା ମନୁଷ୍ଯର ବୁଦ୍ଧିରେ ଜାଗତିକ ବସ୍ତୁ ସତ୍ୟ ପରି ପ୍ରତୀତ ହୁଏ ଏବଂ ଏହି କାରଣରୁ ସେ ଅସତ୍‌ ବସ୍ତୁର ସତ୍ତା ଅଛି ବୋଲି ଧରିନିଏ। କିନ୍ସ୍ଵପ୍ନାବସ୍ପାର ତୁ ଦୃଶ୍ଯ ଯେପରି ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଗଲେ ମିଥ୍ଯା ବୋଲି ବୋଧ ହୋଇଯାଏ, ଜାଗ୍ରତ ଅବସ୍ଥାରେ ସତ୍ଯ ପରି

ଦିଶୁଥୁବା ଜଗତ୍‌ ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ମିଥ୍ଯା ହିଁ ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ ସାଂସାରିକ କର୍ମିଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ଭନ୍ଧରେ ସଂକଳ୍ପ-ବିକଳ୍ପ କରୁଥୁବା ମନକୁ ବୁଦ୍ଧିମାନ ପୁରୂଷ ସେସବୁରୁ ନିବୃତ୍ତ କରିଦେବା ଉଚିତ| ସେପରି କଲେ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ଅଭୟପଦ ଅର୍ଥାତ୍‌ ପରମପଦ ପ୍ରାପ୍ତି ହେବ ॥ ୩୮ ॥ ମନକୁ ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ଠାରେ ଲଗାଇ ରଖିବାର ଉପାୟ ଦର୍ଶାଇବାକୁ ଯାଇ କୁହାଯାଇଛି ଯେ, ଜଗତରେ

ଭଗବାନର୍କ୍ରର

ଶଣ୍ବଟ୍‌

ସୁଭଦ୍ରାଣି

ରଥାଙ୍ଗଂପାଣୈ-

ଜିଚ୍ନାନି କମଥାଣି ଗୀତାନି ଗାୟନ

ଚ ଯାନି ଲୋକେ।

ନାମାନି

ତଦଥିକାନି

ବିଲଜଢ୍ରୋ

ବିଚରେଦସଙ୍ଗଂଃ ॥ ୩୯

ଜନ୍ମ ଓ ଲୀଳା

ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଯେଉଁସବୁ

ମଙ୍ଗଳମୟୀ କଥା ପ୍ରଚଳିତ ଅଛି, ସେଗୁଡିକୁ ବାରମ୍ଭାର ଶୁଣିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଭଗବାନର୍ଦ୍ଚର ବିଭିନ୍ନ ଲୀଳା ଓ ଗୁଣ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଉଥୂବା ବହୁ ନାମ ମଧ୍ଯ ଜଗତରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଲାଜଂସଂକୋଚ ଛାଡ଼ିଦେଇ ସେହିସବୁ ନାମ

ଗାନ କରିବା ମଧ୍ଯ ଆବଶ୍ଯକ। କୌଣସି ବ୍ଯକ୍ତି, ବସ୍ତୁ ଓ ସ୍ଥାନ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତି ନରଖିବା ଉଚିତ ॥ ୩୯॥ ଯେ ଏହିପରି ବ୍ରତ ବା ନିୟମ ପାଳନ କରନ୍ତି, ନିଜର ପରମ ପ୍ରିୟତମ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମକୀର୍ତନ କରିବା ଫଳରେ, ତାର୍ଦ୍ଵ ହୃଦୟରେ ଭଗବାନଙ୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରେମ ଓ ଅନୁରାଗ ଅର୍ଚ୍ଚରିତ ହୋଇଯାଏ।। ତାହାର୍କ୍ରର ଚିତ୍ତ ଭଗବଦ୍‌ ଭାବରେ ରସାଣିତ ହୋଇଯାଏ। ତା'ପରେ ସେ ସାଧାରଣ ଲୋକକ୍କୀ ସ୍ଥିତିର

ଉପରକୁ ଉଠିଯାଆନ୍ତି। ସେଲୋକର୍କ୍ବ ଧାରଣାର ଉପରକୁ ଗ୍ବଲିଯାଆନ୍ତି। ଦମ୍ଭରେ ନୁହେଁ, ବରଂ ସ୍ବାଭାବିକରୂପେ ସେ ମତୂଆଲା ହୋଇ କେତେବେଳେ ଭଗବାନର୍ବ୍ରୀର ଲୀଳା ଦେଖି ଦେଖି ଆନନ୍ଦରେ ବୁଡ଼ିଯାଆନ୍ତି

ଏବଂବ୍ରତଃ

ସ୍ବପ୍ରିୟନାମକୀର୍ତ୍ୟା

ଜାତାନୁରାଗୋ ହସତ୍ଯଥୋ

ରୋଦିତି

ତ୍ୟୁନ୍ଧାଦବନ୍ଧତ୍ୟତି

ଦହ୍ରୁତଚିତ୍ତ ରୌତି

ଉଚ୍ଚୈଃ। ଗାୟଂ-

ଲୋକ ବାହ୍ୟଃ ॥ ୪୦

ତଂକେତେବେଳେ

ଖିଲି ଖିଲି ହୋଇ ହସିଉଠନ୍ତି। ପୁଣି କେତେବେଳେ ଗୋପୀମାନଙ୍କୀ ପରି “ପ୍ରଭୁ ।ଆପଣ କୁଆଡ଼େ ଗ୍ବଲିଗଲେ !' କହି କଇଁ କଇଁ ହୋଇ କାନ୍ଦିବାକୁ ଲାଗନ୍ତି। କେତେବେଳେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦ ଉଚ୍ଚସ୍ବରରେ ଡାକନ୍ତି ତ, କେତେବେଳେ ମଧୁର ସ୍ଵରରେ ତାର୍ଚ୍ଚର ଗୁଣ ଗାନ କରିବାକୁ ଲାଗନ୍ତି। ପୁଣି କେବେ କେବେ ସେ ନିଜ ପ୍ରିୟତମଙ୍ଗୁ ନିଜ ନେତ୍ର

ସମ୍ମୁଖରେ ଥୂବାର ଅନୁଭବ କରି ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଖୁସୀ କରିବା ଏପରିଭାବରେ ନିମନ୍ତେ ନୃତ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଦିଅନ୍ତି । ତାଙ୍ଚ୍ଚର ସବୁ କ୍ରିୟା ଅଲୌକିକ ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୦ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ୨]

+ ଏକାଦଶ

ଖ

ବାୟୁମଗ୍ନିଂ ଜ୍ୟୋତୀଂଷି ସରିସମୁଦ୍ରାଶ୍ଡ ଯତ କିଞ୍ଚ

ଭକ୍ତଃ

ସଲିଳଂ ମହୀଂ ଚ ସତ୍ତ୍ଵାନି ଦିଶୋ ଦୁମାଦୀବ୍‌। ହରେଃ ଶରୀରଂ ଭୂତଂ ପ୍ରଣମେଦନନ୍ୟଃ ॥୪୧

ପରେଶାନୂଭବୋ

ରନ୍ଯତ୍ର

ଚୈଷ

ବିରକ୍ତି"ସ୍‌

ତ୍ରିକ

ଏକକାଳଃ ।

729

ସ୍ବାଦ ×

ସେ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଯେ¬ ଗଗନ

ସମୀରଣ

ନଦୀ ଜନ୍ତୁସ୍ସ

ସାଗର ବାହ୍ଯ

ଜ୍ୟୋତି । ଯେ ଅବା ସଇଲୀଳ ଧରିତ୍ରୀ॥

ତର୍ରୁଗଣ । ପଚିତ ସାବର ଜଇଂମ॥ ଅଭ୍ଯନ୍ତର । ଏ ସବି କୃଷ୍ଣର ଶରୀର ॥

ତେଣୁ ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଭଗବାନଙ୍କର ସ୍ବରୂପ ମନେକରି ଅନନ୍ୟ ଭାବରେ ପ୍ରଣାମ କରନଚନ୍ତି॥ ୪୧॥ ଭୋଜନ କରୁଥୁବା ଲୋକକୁ ଯେପରି ଗ୍ରାସ ଗ୍ରାସକେ ତୁଷ୍ଟ (ତୃପ୍ତି, ପୁଷ୍ଢି (ଜୀବନୀଶକ୍ତ ସଞ୍ଚାର) ଓ କ୍ଷୁଧାନିବୃଭ୍ି

ଏକସଙ୍ଗେ ମିଳିଗ୍ରବଲିଥାଏ, ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ଯ ଭଗବାନବ୍ସ୍ର ଶରଣ ନେଇ ତାର୍ଚ୍ଚର ଭଜନ କରିବାକୁ ଲାଗନ୍ତି, ତାକୁ

ପ୍ରପଦ୍ୟମାନସ୍ୟ ଯଥାଶ୍ନଳତଃ ସ୍ୟୁସେହିପରି ଭଜନର ପ୍ରତ୍ଯେକ କ୍ଷଣରେ ଭଗବାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସ୍ତୁଷ୍ଟଃ ପୁଷ୍ଟାଃ କ୍ଷୁଦପାୟୋଃ ନୁଘାସମ୍‌ ॥ ୪ ୨ ପ୍ରେମ ନିଜର ପ୍ରେମାମ୍ଫପଦ ପ୍ରଭୁଙ୍ଚଚ ସ୍ବରୂପର ଅନୁଭବ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଛଡ଼ା ଅନ୍ଯ ବଧ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ବେରାଗ୍ଯ--

ଇତ୍ଯଚ୍ଯୁତାଙ୍୍‌ଘ୍ରିର

ଭଜତୋଃଏବୁ ବୃତ୍ତ୍ୟା

ଭକ୍ତି ର୍ବିରକ୍ତି ଭିଗବତୃ ପ୍ରବୋଧଃ ଭବନ୍ତି ବେ ଭାଗବତସ୍ଯ ରାଜଂ“ସ୍ତତଃ ପରା ଶାନ୍ତିମୁପୈତି ସାକ୍ଷାତ୍ର॥ ୪୩

ଏହି ତିନିଟିଯାକ ଏକାସାଥୂରେ ପ୍ରାପ୍ତି ହୁଏ॥ ୪୨॥ ହେ ରାଜନ୍ବ! ଯେ ଅନୁକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ଯେକ ବୃତ୍ତିଦ୍ବାରା ଭଗବାନବ୍ସ ଚରଣକମଳକୁ ଭଜୁଥାନ୍ତି, ତାଙ୍କୁ ଭଗବାନର୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରେମମୟୀ ଭକ୍ତି, ସଂସାର

ପ୍ରତି ବେରାଗ୍ଯ ଓ

ନିଜର

ପ୍ରିୟତମ

ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦୀ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଜ୍ଞାନ--ଏସବୁ ଅବଶ୍ଯ ମିଳିଯାଏ ଏବଂ ସେତେବେଳେ ସେହି ଭକ୍ତ ସ୍ବୟଂ ପରମ ଶାନ୍ତି

ଅନୂଭବ କରନ୍ତି। (ତେଣୁ ଆମ୍ରୋଦ୍ଧାର ଗ୍ବରହୂଥୂବା ମନୁଷ୍ଯ ଭଗବାନଙ୍କର ଶରଣାଗତ ହୋଇଯିବା ଆବଶ୍ଯକ। ତାହା €/6ନ/୧/ଚ

ଅଥ ଭାଗବତଂ ବୃତ ଯଦ୍ଧମୋ ଯାଦୃଶୋ ନୂଣାମ୍‌। ଯଥା ଚରତି ଯଦନ ବୃତେ ଯେଲି ସୈଭିଗବତ୍‌ପ୍ରିୟଃ ॥ ୪୪

ହିଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ

ଓ ସରଳ ଉପାୟ) ॥ ୪୩॥

ରାଜା ନିମି ପଗ୍ରରିଲେ --ହେ ଯୋଗୀଶ୍ଵରଗଣ!

ଏଥର ଆପଣ କୃପା କରି ଭଗବଦ୍‌ଭକ୍ତକ୍କ ଲକ୍ଷଣ ବର୍ଣ୍ଣନା

ହଜିଚୁବଚ

କରନ୍ତୁ। ତାର୍କ୍ରର ଧର୍ମ କଣ, ସ୍ଵଭାବ କିପରି, ସେ ଲୋକର ସହିତ ଚଳିବା ସମୟରେ କିପରି ଆଚରଣ କରନ୍ତି, କିପରି କଥାଭାଷା କରନ୍ତି ଓ କେଉଁ ଲକ୍ଷଣ ଥୂବାରୁ ସେ ଭଗବାନର୍କ୍ରୀର ପ୍ରିୟପାତ୍ର ହୁଅନ୍ତି ତାହା କହନ୍ତୁ ॥୪୪ ॥

ସବିଭୂତେଷୁଯଃପଶ୍ୟେଦୃ ଭଗବଭାବମାମ୍ବୂନଃ । ଭୂତାନି ଭଗବତ୍ୟାମ୍ବନ୍ୟେଷ ଭାଗବତୋତ୍ତମଃ ॥ ୪୫

ନଅ ଯୋଗୀଶ୍ବଵରର୍କ୍ଚ ମଧ୍ଯରୁ ଦିତୀୟ ଭାଇ ହରି କହିଲେ--ହେ ରାଜନ୍‌! ସକଳ

ବସନ୍ତି ଅନାଦି କାରଣ॥ ଦେହଗତେ ବସନ୍ତି ଭାବ ଅନୂମତେ ॥ ଏ ଭାବେ ଡ଼ଢ଼ ଯାର ମନ ସେ ପ୍ରାଣୀ ଭକତ ଉତ୍ତମ ॥ ଭଶ୍ବରଠାରେ ପ୍ରେମ କରେ । ମିତ୍ରଭାବନା ସାଧୁଠାରେ ॥ କରୁଣା ଅଜ୍ଞାନ ଲୋକରେ । କରେ ଉପେକ୍ଷା ଶତ୍ଦୁଠାରେ ॥ ସେ ଭକ୍ତ ମଧ୍ଯମ ଅଟଇ । ଯେଣୁ ସେ ଭେଦକୁ ଦେଖଇ ॥ ପ୍ରତିମାଠାରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବହି । ହରିପୂଜାକୁ ଯେ କରଇ॥ ନ ସେବେ ବିଶଷ୍ଫଲୁର ସେବକ ଇତର ମଣେ ଅନ୍ୟ ଲୋକ ॥ ତାକୁ ପ୍ରାକୃତ ବୋଲି କହି ତଥାପି ଭକ୍ତ ସେ ବୋଲାଇ ॥

ସେ

ଭଶ୍ଵରେ ତଦଧୀନେଷୁ ବାଳିଶେଷୁ ଦ଼ିଷସୁ ଚ। ପ୍ରେମମୈତ୍ରୀକୃ ପୋପେକ୍ଷା ଯଃକରୋତି ସ ମଧ୍ୟମଃ ॥ ୪ ୬

ଅଝାୟାମେବ ହରୟେ ପୂଜା ଯଃ ଶ୍ରଦ୍ଧୟେହତେ । ନ ତଭକ୍ତେ ଷୁ ଗ୍ବନ୍ୟେଷୁ ସ ଭକ୍ତଃ ପ୍ରାକୃତଃ ସ୍ରୁତଃ ॥ ୪୭

ଦେହେ

ନାରାୟଣ

ନାରାୟଣ

॥ ୪୫-୪୭

|

730

[ଅଧ୍ୟାୟ ୨

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×

=..."

>...

£=...

5£¬+ସ

5777

-7...-. 7 77 7."7 . -.- .. . -ଙଯମ

ଗୃହୀତ଼ାପୀନ୍ଦ୍ରିୟୈରଥାନ୍‌ଯୋ ନ ଦ଼େଷ୍ଠ ନ ହୃଷ୍ୟତି । ବିଷ୍ଫୋମାୟାମିଦଂ ପଶ୍ୟନ୍‌ ସବୈ ଭାଗବତୋତ୍ତମଃ ॥ ୪୮

-

ଙଙଙଙଙଙଙ

ଠସ

ଙ୍ର୍ର୍‌

ଧୋ,ୋ,6ର&6 ରରୋୋର¡ର଼₹ ୍‌ଚ୍‌େ

ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟ ଗ୍ରହଣ କରୁଥୂଲେ ମଧ୍ଯ ତାର୍ଚ୍ଚ ଇଜ୍ଜା ଅନୁରୂପ ବିଷୟାଦି

ମିଳୁଥୁବାବେଳେ ହଷ୍ିତ ଓ ନ ମିଳୁଥୁବାବେଳେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ ସବୁ ସ୍ଥିତିକୁ ଭଗବାନଙ୍କର ମାୟା ବୋଲି ବୁଝନ୍ତି।

ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଉତ୍ତମ ଭାଗବତ

(ଭକ୍ତ)

॥ ୪୮ ॥ ଜନ୍ମଂମ୍ମୃତ୍ୟୁ, କ୍ଷୁଧାଂଡ଼ୁଷା, ଭୟ-କଷ୍ଟ ଆଦି ସାଂସାରିକ ଦେହେନ୍ଦ୍ରି ୟପ୍ରାଣମନୋଧୂୟାଂ

ଯୋ

ଜନ୍ମାପ୍ୟୟକ୍ଷୁଭୟତଷିକୃ ଜ୍ରେଃ ସଂସାରଧର୍ମୈର ବିମୁହ୍ୟମାନଃ ସ୍ରତ୍ୟା ହରେଉଭାଁଗବତପ୍ରଧାନଃ ॥ ୪ ୯

ଧର୍ମ ଦେହ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ, ପ୍ରାଣ, ମନ ଓ ବୁଦ୍ଧିରେ ହିଁ ଦେଖାଦି ଅନ୍ତି ଏବଂ ସମୟାନୁସାରେ ଉଭେଇଯାଆନ୍ତି ମଧ୍ୟ | ଭଗବାନର୍କର ଯେଉଁ ଭକ୍ତ ଭଗବାନଙ୍ବ୍ଘ ସ୍ତିରେ ମଗ୍ନ ରହି ଉକ୍ତ ସାଂସାରିକ

ଧମ୍ମଦ୍ଧାରା ବ୍ଯଥ୍ୂତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ। ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଉତ୍ତମ ଶ୍ରେଣୀର ଭାଗବତ । ଯାହାବ୍ଚ୍ର ମନରେ

ବିଷୟଭୋଗର

ଇଚ୍ଛା, କର୍ମପ୍ରବୃତ୍ତିିଓ ସେସବୁର ବୀଜରୂପ ବାସନା ଆଦୌ ଉଦୟ ହୁଏ ନାହିଁ, ଯେ ଏକମାତ୍ର ଭଗବାନ ବାସୁଦେବର୍ଦ୍ରୀ

ଠାରେ ହିଁ ନିବାସ କରନ୍ତି, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଉତ୍ତମ ଭଗବଭଦ୍କ୍ତ ॥ ୪୯,୫୦॥ ଯେଉଁ ଭକ୍ତ ଜନ୍ମ ଏବଂ କର୍ମକୁ ନ କାମକମ୍ିବୀଜାନାଂ ଯସ୍ୟ ଚେତସି ସମ୍ବବଃ।

ନେଇ, ଅଥବା ବର୍ଣ୍ର ଆଶ୍ରମ ଓ ଜାତିକୁ ନେଇ, ଅଥବା

ବାସୁଦେବୈକନିଳୟଃ ସ ବୈ ଭାଗବତୋତ୍ତମଃ ॥ ୫୦

ଶରୀରକୁ ନେଇ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଅହଂତ଼-ମମତୂ କରନ୍ତି ନାହିଁ ସେସବୁରେ ଆସକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ, ସେହି ଭକ୍ତ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ଭଗବାନଙ୍କର ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରିୟ ॥ ୫୧ ॥ ଯାହାଙ୍କର ଧନ ଓ ଶରୀର ଆଦିରେ ଆସକ୍ତି ନ ଥାଏ, ଯେ “ଏ ମୋର ନିଜର, ସେ ପର”-¬ଏପରି ଭେଦଭାବ ରଖନ୍ତି ନାହିଁ ତଥା ଯେ ସର୍ବତ୍ର ସମଭାବରେ ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ରରାର୍କଲୁ ହିଁ ଦେଖନ୍ତି ଏବଂଘଟଣା ବା ସଂକଳ୍ପ ଯାହା ହେଉ ନା କାହିଁକି, ସର୍ବଦା ଶାନ୍ତ ରହନ୍ତି, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ଭଗବାନଙ୍କର ଉତ୍ତମ ଭକ୍ତ ॥ ୫୨ ॥

ନ ଯସ୍ୟ ଜନ୍ମକମିଭ୍ୟାଂ ନ ବଣ୍ଠାଶ୍ରମଜାତିଭିଃ । ସଜ୍ଜତେଃ ସ୍ମିନ୍ରହ ଭାବୋଦେହେ ବୈ ସ ହରେଃ ପ୍ରିୟଃ ॥ ୫୧

ହେ ରାଜନ୍ବ ! ନିଜର ମନ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ

ନ ଯସ୍ୟ ସ୍ଵଃ ପର ଇତି ବିତ୍ତେଷ୍ଵାମ୍ବନି ବା ଭିଦା ।

ସବିଭୂତସମଃ ଶାନ୍ତଃ

ସ ବୈଭାଗବତୋତ୍ତମଃ ॥ ୫୨

ଓ ଶରୀର

ଆଦିକୁ ନିଜ ବଶରେ ରଖି ପାରି ନ ଥରୂବା ବଡ଼ ବଡ଼ ଦେବତାମାନେ ମଧ୍ୟ ଭଗବାନଙ୍କର ଚରଣକମଳକୁ ଖୋଜି ବୁଲନ୍ତି ସିନା, ଭଗବାନର୍ବ୍ଚର କୃପା ବିନା ସେହି ଚରଣକମଳ

ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଭଗବାନଙ୍କର ପ୍ରେମୀଭକ୍ତଙ୍କା ଚିତ୍ତ ସେହି ଚରଣକମଳର ସନ୍ିଧୂ ଓ ସେବାରେ ନିରନ୍ତର ଲାଗି ରହିଥାଏ; ଏପରି କି, ତାର୍ଦୁ ତ୍ରିଭୁବନର ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦିଆଯିବ ବୋଲି ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଖାଇଲେ ବି, ସେ

ତ୍ରିଭୂବନବିଭବହେତବେଃ ପ୍ୟକୁଣ୍ଠସତିରଜିତାମୂସ୍ରାଦିଭି ବିମୁଗ୍ୟାତୃ ନ

ଚଳତି

ଭଗବତ୍ପଦାରବିନ୍ଦା-

ଲୁବନିମିଷାଵିମପି ଯଃ ସ ବୈ୍ଠବାଗ୍ର୍ୟଃ ॥୫୩

-ସେ ସେହି ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ଆଡ଼କୁ ଭଗବତ୍‌-ସ୍ତି ଛାଡ଼ନ୍ତି ନାହି ଦୃଷ୍ଟ ବି ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ। ସେପରି ଭକ୍ତର୍କ ଠାରୁ ଭଗବାନ ଅଧନିମିଷେ ମଧ୍ୟ ଦୂରେଇ ଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ; ସେହି ଭକ୍ତ

ମଧ୍ଯ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଅଧକ୍ଷଣଟିଏ ବି ଭୁଲିପାରନ୍ତି ନାହିଁ। ସେପରି

ଭକ୍ତ

ହେଉଛନ୍ତି

ବୈଦ୍କଵବମାନଙ୍କ୍ର

ମଧ୍ଯରେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୩]

+ଏକାଦଶ ସ୍ପନ୍ଧଂ +

ଭଗବତ

ଉରୁବିକ୍ରମାଙ୍ଘି ଶାଖା-

ନଖମଣିଚିନ୍ଦ୍ରିକୟା

ନରସ୍ତତାପେ |

ବିସ୍ପଳତି ହୃଦୟଂ

10:

5

°

5.

ନ ଯସ୍ଯ

ସାକ୍ଷା-

ଦ୍ଦରିରବଶାଭିହିତୋଃପ୍ୟଘୌଘନାଶଃ ଜି ଏ ଏ

ଭବତି

ଭକ୍ତିରେ ହିଁ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇ ରହଚ୍ିି। ସେମାନେ ପ୍ରଭୁଗ୍ବୀ ଚରଣର ଅନନ୍ୟ ଶରଣ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ଯ କୌଣସି ଆଡ଼େ ଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ ॥ ୫୪ ॥ ଭଗବାନଙ୍କ ନାମର ଶକ୍ତ ଏତେ ଯେ, ଅବଶ ହୋଇ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କରିଦେଲେ ଚି, ତାହା ସକଳ ପାପ ତଳାଳ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ। ସ୍ବୟଂ ସେହି ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀହରି ଭକ୍ତଙ୍କ ହୃଦୟରୁ କ୍ଷଣକ ପାଇଁ ମଧ୍ଯ ଛାଡ଼ି ଯାଆନ୍ତି ।

ନାହିଁ, କାରଣ ପ୍ରେମୀଭକ୍ତ ପ୍ରଭୁଜ୍ଜୀ ଚରଣକମଳକୁ ନିଜର ପ୍ରେମରହ୍ଜୁରେ ଦୂଢ଼ରୂପେ ବାନ୍ଧି ରଖିଥାନ୍ତି। ଯେ ବାସ୍ତବରେ ଏହିପରି ଭକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି, ସେ ହିଁଭଗବାନର୍ବ୍ଟର ଭକ୍ତମାନକ୍କ୍‌

୧

ସ

ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ ବା ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ॥୫୩ ॥ ଭଗବାନର୍ଚ୍ବର ପରାକ୍ରମ ଅସୀମ। ଚନ୍ଦ୍ର ଉଦୟ ହୋଇଗଲେ ଯେପରି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ତାପ ଉଭେଇ ଯାଏ, ପ୍ରଭୁକ୍ବ ଚରଣକମଳର ଅଙ୍ଗୁଂଳିନଖର କୋମଳ କାନ୍ତି ସେହିପରି ଭକ୍ତଙ୍କ ହୃଦୟର ସକଳ ସନ୍ତାପ ଦୂର କରିଦିଏ। ତେଣୁ ଭକ୍ତଜନ ଭଗବାନର୍ଦ୍ବ

ସ ପୁନଃ `. ୦×

କଥମୁପସୀଦତାଂ 5

ହୃଦି

731

ଭାଗବତପ୍ରଧାନ

ଉକ୍ତଃ॥ ୫୫ । ମଧ୍ଯରେ ସର୍ବପ୍ରଧାନ: ସେ ହିଁ ମହାପୁରୂଷ ॥ ୫୫ ॥

ଇଜି ଶୀମ୍ଭାରକଠତେ ମହପୁନାଠିେ ପାନମଦଂସଂମଂ ସଂନିତାୟଠମକଳାଦରୟଣନ ଜିତୀୟୋୟ୮ୟ୨// ୨ /

+ ++

ଅଥ ପୂତୀଠମାଃଧ୍ଯାୟି ମାୟା, ମାୟାକୁ ପାର ହେବାର ଉପାୟ ତଥା ବ୍ରହ୍ୁ ଓ କମ୍ମିଯୋଗ ନିରୂପଣ ରାଜା ନିମି ପଗ୍ଵନରିଲେ --ଭଗବନ୍‌ ! ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌

6/6ନ/ବ/ଚ

©

ଜା

ପଜ”^-

ପରମକାରଣ ଭଗବାନ ବିସ୍ପୁର୍ଦ୍ନ ମାୟା ବଡ଼ ବଡ଼ ମାୟାବୀର୍ଦୁ

ପରସ୍ୟ ବମ୍ଫୋରୀଶସ୍ଯ ମାୟନାମପ ମୋହନୀମ୍‌| ମଧ୍ଯ ମୋହିତ କରିଦିଏ। ତାହା କେହି ବି ଜାଣିପାରନ୍ତି ମାୟାଂ ବେଦିତୁମିଚ୍ଛାମୋ ଭଗବନ୍ତୋ ବ୍ରୁବନ୍ତୁ ନଃ॥ ୧ । ନାହିଁ। ମୁଁ ସେହି ପ୍ରଭୁକ୍ତ ମାୟାର ସ୍ବରୂପ ଜାଣିବାକୁ ଗ୍ବହେଁ। କୃପା କରି ମୋତେ ତାହା କହନ୍ତୁ॥ ୧॥ ମନୁଷ୍ଯ ସଂସାରର ତ୍ରିତାପରେ ସନ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ରହିଛି । ଭଗବାନର୍କ୍ର

କଥାରୂପୀ ଅମୂତ ହି ହେଉଛି ସେହି ତ୍ରିତାପ-ଜ୍ବରରୁ ରକ୍ଷା ନାନୁୁତୃପ୍ୟେ ଜୂଷନ୍‌ ଯୁଷ୍ମଦ୍ବବଗ୍ନେ ହରିକଥାମୂତମ୍‌। ଜୟ

ସଂସାରତାପନିସ୍ତପ୍ତୋ

ଏକମାତ୍ର ପାଇବାର ଭଗବତ୍‌କଥାରୂପୀ

ଓଁ ଷଧ।

ଆପଣଙର୍ବ୍ଚ ରି

ମୁଖରୁ ସହି

ମର୍ଶ୍ଯସ୍ତତ୍ତାପଭେଷଜମ୍‌ ॥ ୨ କଥା ଶୁଣିବାର ୫୫୫୪ ଉଛଣ୍ଠା ଆହୁରି ୦ଅଧୁକରୁଵ୦ଵ୦ଵଵ୧ଢଢଢଝ୧୧୦ଡ୫୧କ୩-୩୧.. ଅଧୂକ ବଢ଼ିଗ୍ଵଲିଛି। ମୁଁ ଏତିକିରେ ତୂପ୍ତ ହୋଇ ପାରୁନାହିଁ ॥ ୨ ॥ ତୃତୀୟ

୫

ଏଭଭୂତାନ

ଅନ୍ତନିତ ଜବାଚ

ଭୃତାମ୍ବା

ସସଜୋଜ୍ଚାବଗ୍ରନ୍ଯାଦ୍ଯଃ

ମା

`

ଯୋଗୀଶ୍ଵର

ଅନ୍ତରିକ୍ଷ

କହିଲେ --ହେ

ମହାବାହୂ ।ଆଦିପୁରୁଷ ଭଗବାନ ନାରାୟଣ ହେଉଛନ୍ତି ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଆମ୍ବରା |ସେ ହିଁ ପଞ୍ଚମହାଭୂତରେ ଛୋଟବଡ଼ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ସ୍ପଷ୍ଚି କରିଛନ୍ତି। ସେ ହିଁ

ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବିଷୟଭୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଅନେକ

ସ୍ବମାତ୍ରାମ୍ବପ୍ରସିଦ୍ଧୟେ ॥ ୩ ।ପ୍ରକାର ସାମଗ୍ରୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ନିଜ ଆମ୍ପସ୍ଵରୂପର

732

*¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

[ଅଧ୍ୟାୟ ୩

9... ତଥ ଜେ ଜଚ୍‌ହହଚଯ›ˆ:ଯ%:9-.--"; `"

ଜ୍ଞାନକୁ ବିସ୍ତାର କରିବା ନିମନ୍ତେ ସ୍ବୟଂ” ହିଁ ଅନେକ ରୂପ ଏବଂ ସୃଷ୍ଟୀନି ଭୂତାନି ପ୍ରବିଷ୍ଟଃ ପଞ୍ଚଧାତୁଭିଃ। ଏକଧା ଦଶଧାଃଃମ୍ବାନ” ବିଭଜଞ୍ଜୁଷତେ ଗୁଣାଟ୍‌ ॥ ୪ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି। ଏଣୁ ସକଳ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେଉଛି ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ରରାର୍ଚ୍ଚର ହିଁ ସ୍ବରୂପ ॥ ୩ ॥ ଏପରିଭାବରେ ପରମାମ୍ବରା ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ନିର୍ମାଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ପଞ୍ଚମହାଭୂତରେ ନିମିତ ସେମାନଙ୍କ ଶରୀର

ଗୁଣୈଗୁଁଣାଟ୍‌ ସ ଭୁଞ୍ଜାନ ଆମ୍ବପ୍ରଦ୍ୟୋତିତୈଃ ପ୍ରଭୁଃ । ମନ୍ଯମାନ

ଇଦଂ

ସୂଷ୍ଟମାମ୍ବାନମିହ

ସଜ୍ଞତେ॥ ୫

ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତମ୍ଯ୍ୟାମୀରୂପରେ ସ୍ଵୟଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ନିଜକୁ ଏକ ମନ ଓ ଦଶ ଇନ୍ଦ୍ରିୟରେ ବିଭକ୍ତ କରି ସେ

ସ୍ବୟଂ ହିଁ ଗୁଣମାନର୍କୁ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ସେ ସେହି ଗୁଣମାନଙ୍କରେ ଆସକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ। ତାଙ୍ଚ୍ପରି ଦାରା ପ୍ରକାଶିତ ଗୁଣ ହିଁ ଗୁଣମାନର୍ଗ୍ରେ ପ୍ରବର୍ତିତ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଜୀବ ତାଙ୍କୀ ଦ୍ବାରା ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିବା ଜାଗତିକ

କମାଣି କମିଭିଃ କୁବିନ୍‌ ସନିମିତ୍ତାନି ଦେହଭୂତ୍ବ। ବସ୍ତୁଂବ୍ଯକ୍ତି ସଙ୍ଗେ ।ମୁଁ ଓମୋର' ଭାବନାରେ ସମ୍ବନ୍ଧ ତତ୍ତତ଼ କମିଫଳଂ ଗୃହୁନ୍‌ ଭ୍ରମତୀହ ସୁଖେତରମ୍‌ ॥ ୬ ଯୋଡ଼ିଦିଏ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତୁତୃ ଓ

ଭୋକ୍ତତ଼ୃ ଆରୋପଣ କରିଦିଏ, ସେ ବନ୍ଧନରେ ପଡ଼ିଯାଏ|

ଇତ୍ର୍ରଂ କମିଗତୀଗିଳ୍ପନ୍ଵ ବହ୍ତଭଦ୍ରବହାଃ ପୁମାନ୍‌। ଆଭୂତସକ୍ପ୍ପବାତ଼୍ ସଗିପ୍ରଳୟାବଶୁତେଃବଶଃ॥ ୭

ଧାତୂପସ୍ନବ ଆସନ୍ତେ ବ୍ଯକ୍ତଂ ଦ୍ରବ୍ଯଗୁଣାମ୍ମୂକମ୍‌। ଅନାଦିନିଧନଃ କାଳୋ ହ୍ଯବ୍ଯକ୍ତାୟାପକ ଷିତି ॥ ୮

ସେହି ବନ୍ଧନ ହିଁ ହେଉଛି ମାୟା ॥ ୪, ୫ ॥ ଦେହାଭିମାନୀ ମନୂଷ୍ଯ କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟମାନବ୍ସ୍ର ଦାରା ସକାମଭାବରେ କର୍ମ କରି ସେହି କର୍ମାନୁସାରେ ଫଳଉପଭୋଗ କରେ ଏବଂ ସୁଖ ଓ ଦୁଃଖରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇ ଘୂରିବୁଲେ। ସେ ମୁକ୍ତି ପାଇପାରେ ନାହିଁ ॥ ୬॥ ଏପରିଭାବରେ ଜୀବ ବହୁ ଅଶୁଭ ଗତି ପାଇଗ୍ରଲେ। ମହାଭୂତ ସମୁଦାୟର ପ୍ରଳୟ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଜନ୍ମ ପରେ ମୃତ୍ୟୁର ଓ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଜନ୍ମର ପରବଶ ହୋଇ ଜନ୍ମମୂତ୍ଯୁଚକ୍ରରେ ଘୂରିବୁଲେ। ଏସବୁ ହେଉଛି ଭଗବାନର୍ଚ୍ଧର ମାୟା ॥ ୭ ॥

ପଞ୍ଚମହାଭୂତର ପ୍ରଳୟ ସମୟ ପାଖେଇ ଆସିଲେ, ଅନାଦି-ଅନନ୍ତ କାଳ ହିଁ ସ୍ତୂଳ ତଥା ସୃକ୍ଷ୍ମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଗୁଣରୂପ ଏହି ସମସ୍ତ ଦୃଶ୍ଯବର୍ଗକୁ ଅବ୍ଯକ୍ତ ଆଡ଼କୁ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେମାନଙ୍କର ମୂଳ କାରଣ ଆଡ଼କୁ ଟାଣିନିଏ ସମସ୍ତଙ୍କୁ

ପ୍ରକୃତି ଭିତରେ ଲୀନ କରିଦିଏ) । ସେତେବେଳେ ଶହେବର୍ଷ ଶତବଷା ହ୍ଯନାବୃଷ୍ଟଭଦ୍ଭବିଷ୍ଯତ୍ଯୁଲ୍‌ବଣା ଭୁବି। ତଳାଳୋପଚିତୋଷ୍ପାକୌ ଲୋକାଂସ୍ତ୍ରୀଟ୍‌ ପ୍ରତପିଷ୍ୟତି ॥ ୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭୟଙ୍କର ଅନାବୃଷ୍ଟି ଲାଗିରହେ; ପୂଥୂବୀ “୮ ଏ ¿୧

ଭୀଷଣଭାବରେ

ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇଯାଏ ଓ ସେହି ଭୟର୍ଦ୍ଦର

ଗ୍ରୀଷ୍ମତାପରେ ତିନିଲୋକ ସନ୍ତପ୍ତ ହେବାକୁ ଲାଗେ ॥ [ , ୯ |

ପାତାଳତଳମାରଭ୍ୟ ସଙ୍କାଷିଣମୁଖାନଳଃ । ଦହନ୍ମୁଦ୍ଧ୍ବିଶିଖୋ ବିଷ୍ଵଗ୍‌ ବହ୍ଧିତେ ବାୟୁନେରିତଃ ॥ ୧୦

ସେତେବେଳେ ସଂକଷର୍ଷଣକ୍କ୍ଚ ମୁଖରୁ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଅଗ୍ନିଶିଖା ନିର୍ଗତ ହୁଏ। ବାୟୁର ପ୍ରେରଣାରେ ସେହି ଅଗ୍ନି ପ୍ରଥମେ ପାତାଳଲୋକରୁ

ଦଗ୍ଧ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରେ

ଏବଂ

ଚତୁର୍ଦିଗରେ ବିରାଟ ବିରାଟ ଅଗ୍ନିଶିଖା ଖେଳିଯାଇ ବିଶ୍ଵକୁ ଜାଳିବାକୁ ଲାଗେ॥ ୧୦॥

ସେହି ପ୍ରଚକ୍ତ ଉତ୍ତାପର

ପରିଣାମସ୍ବରୂପ ଶହେବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଳୟକାଳୀନ ସାଂବତ୍ତକ

ସାଂବର୍ତିକୋ ମେଘଗଣୋ ବଷିତି ସ୍ମ ଶତଂ ସମାଃ । ଧାରାଭିଛିସ୍ତିହସ୍ତାଭିଲ୍ି†ୀୟିେତେ ସଲିଳେ ବିରାଟ୍‌ ॥ ୧୧

ମେଘ

ହାତୀଶୁଣ୍ଢରୁ ଅଜାଡ଼ିଲା ପରି ଭୀଷଣ

ଧାରାରେ

ଜଳ ବର୍ଷା କରିବାକୁ ଲାଗେ। ତା'ଫଳରେ ଏହି ବିରାଟ ବିଶ୍ଵ ଜଳରେ

ବୁଡ଼ିଯାଏ॥ ୧୧॥

ଅଧ୍ୟାୟ୩]

733

¥ ଏକାଦଶ ସଂନ୍ଦଧଂ »

ତତୋ ବିରାଜମୁସ୍ମୂଜ୍ୟ ବୈରାଜଃ ପୁରୁଷୋ ନୂପ । ଅବ୍ଯକ୍ତଂ ବିଶତେ ସୃକ୍ଷ୍ମଂ ନିରିନ୍ଧନ ଇବାନଳଃ ॥ ୧୨

ହେ ରାଜନ୍ବ! ଇନ୍ଦନ ସରିଗଲେ ଅଗ୍ନି ଯେପରି ନିଜର ଅବ୍ଯକ୍ତ ସ୍ବରୂପରେ ଲୀନ ହୋଇଯାଏ, ବିରାଟ

ବାୟୁନା ହୃତଗନ୍ଧା ଭୂଃ ସଲି ଳଢ଼ାୟ କଳ୍ପତେ। ସଲି ଳଂ ତଦ୍ଧୃତରସଂ ଜ୍ୟୋତିଷ୍ଟ୍ଵାୟୋପକଳ୍ପତେ ॥ ୧୩

ସ୍ବରୂପଧାରୀ ପରମାମ୍ପା ସେହିପରି ବିରାଟ ଶରୀର ତ୍ଯାଗ କରି ନିଜର ଅବ୍ଯକ୍ତ ସ୍ଵରୂପରେ ରହିଯାଆନ୍ତି। ସେହି ପ୍ରଳୟକାଳରେ ପୂଥୂବୀର ଗନ୍ଧତନ୍ମାତ୍ରକୁ ବାୟୁ ଶୋଷଣ କରିନିଏ ଏବଂ ପୂଥୂବୀ ଜଳରେ ବୁଡ଼ିଯାଏ। ସେହିପରି ଜଳର ରସନତନ୍ଜାତ୍ରକୁ ବାୟୁ ଶୋଷଣ କରିନିଏ ଏବଂ

ହୃତରୂପଂ ତୁ ତମସା ବାୟୌ ଜ୍ୟୋତିଃ ପ୍ରଲୀୟତେ । ହୃତମ୍ପୂଶୋଃବକାଶେନ ବାୟୁନିଭସି ଲୀୟତେ ॥ ୧୪

କାଳାମ୍ରୂନା ହୃତଗୁଣଂ ନଭ ଆତ୍ମନି ଲୀୟତେ।

ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ମନୋ ବୁଦ୍ଧିଃ ସହ ବୈକାରିକୈ ନ୍ଦୈିପ । ପ୍ରବିଶନ୍ତି

ହ୍ୟହଙ୍କାରଂ

ସ୍ଵଗୁଣୈରହମାମ୍ବନି ॥ ୧୫

ତା'ଫଳରେ ଜଳ ତାର କାରଣ ଅଗ୍ନିରେ ବିଲୀନ ହୋଇଯାଏ ॥ ୧ ୨, ୧୩॥ ଅଗ୍ନିର ରୂପତନ୍ନାତ୍ରକୁ ଅନ୍ଧକାର ହରିନେବା ହେତୁ ଅଗ୍ନିତତ୍ତ୍ଵ ବାୟୁରେ ଲୀନ ହୋଇଯାଏ।

ତା'ପରେ ବାୟୁର ଗୁଣ ଘ୍ପର୍ଶତନ୍ମାତ୍ରକୁ ଆକାଶ ହରଣ କରିନିଏ ଓ ବାୟୁ ଆକାଶରେ ଲୀନ ହୋଇଯାଏ ॥ ୧୪ ॥ କାଳସ୍ବରୂପ ଭଶ୍ଵର ଆକାଶର ଗୁଣ ଶବ୍ଦତନ୍ମାତ୍ରକୁ ହରଣ କରିନେଲେ ଆକାଶ ଅହଂକାରରେ ଲୀନ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ତାଂ”ସହିତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣ, ମନ, ବୁଦ୍ଧିକଏ ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜ ଅଧୂଷ୍ଠାତ୍ସ ଦେବତାଙ୍ଚ୍ଚ ସହିତ ଅହଂକାରରେ ଲୀନ ହୋଇଯାଆଚ୍ରି। ତା'ପରେ ଅହଂକାର ମଧ୍ଯ ନିଜର ମୂଳସ୍ବରୂପ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵରେ ଲୀନ ହୋଇଯାଏ।॥ ୧୫॥

ଏପରିଭାବରେ ଭଗବାନ ହିଁ ତ୍ରିଗୁଣମୟୀ ମାୟାଦ୍ରାରା ଏହି ସୂଷ୍ଟର ଉତ୍ପତ୍ତି୮ ସ୍ରିତି ଓ ସଂହାର କରିଗ୍ବଲଚନ୍ତି। ମାୟାର ବର୍ଷିନା ତ କରିଦେଲିରି ଏଥର ଆପଣ ଆଉ ଏଷା ମାୟା ଭଗବତଃ ସଗିସିତ୍ୟନ୍ତକାରିଣୀ। ତ୍ରିବଣ୍ଫାବର୍ଷ୍ଵତାସ୍ମାଭିଃ କିଂ ଭୂୟଃ ଶ୍ରୋତୁ ମିଳ୍ପସି ॥ ୧ ୬ କ'ଣ ଜାଣିବାକୁ ଗ୍ରହ୍ୁଛନ୍ତି। କହନ୍ତୁ ॥୧୬ ॥ ରାଜା ନିମି ପଗ୍ନରିଲେ --ହେ ମହଶି ! ଯେଉଁମାନେ ନିଜ ମନକୁ ବଶ କରିପାରିନାହାନ୍ତି, ସେମାନକ୍କା ପକ୍ଷରେ ଭଗବାନର୍ଚ୍ରର ଏହି ମାୟାକୁ ପାରିହେବା ବଡ଼ କଠିନ। ତେଣୁ ଆପଣ ଏପରି କୋଣସି ସରଳ ଉପାୟ କହିହଦିଅନ୍ଗୁ, ©¢/6ନ/ଝ/ଚ ଯାହା ଅବଲମ୍ବନ କଲେ, ସାମାନ୍ଯ ଲୋକ ମଧ୍ଯ ଯଥୈତାମୈଶ୍ବରୀଂ ମାୟାଂ ଦୁସ୍ତରାମକୃ ତାତ୍ମୂଭିଃ । ଅନାୟାସରେ ମାୟାକୁ ପାରି ହୋଇଯିବ।॥ ୧୭ ॥

ତରନ୍ତ୍ୟଞ୍ଚଃ ସୂଳଧ୍ଧୟୋ ମହଷି ଇଦମୁଚ୍ୟତାମ୍‌ ॥ ୧୭

ଏଥର ଚତୁଥି ଯୋଗୀଶ୍ଵର ପ୍ରବୁଦ୍ଧ କହିଲେ--

ଲୋକେ କାମନାପରବଶ ହୋଇ, “ଏପରି କଲେ ମୋର

କତ୍ବଂ ଦୂର ହୋଇଯିବ ଓ ମୁଁ ସୁଖୀ ହୋଇଯିବି” ବୋଲି ଡବୁନ୍ଧ ଜବାଚ

କମ୍ାଣ୍ୟାରଭମାଣାନାଂ ଦୁଃଖହତ୍ୟୈ ସୁଖାୟ ଚ । ପଶ୍ୟେତ଼ବ ପାକବିପ୍ଯ୍ୟାସଂ ମିଥୁନୀଗ୍ଵରିଣାଂ ନୂଣାମ୍‌ ॥ ୧୮

ବିଗ୍ବର କରି ନାନା ପ୍ରକାର କର୍ମ କରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ତାହାର ପରିଣାମ ବିପରୀତ ହିଁ ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ କାମନାପ୍ରବଣ ଲୋକର୍କୀ କର୍ମର ବିପରୀତ ପରିଣାମ ଦେଖି ବିଗ୍ବରବାନ୍‌ ପୁରୁଷ କାମ୍ୟକର୍ମରୁ ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୧୮ ॥ ଧନ ହେଉଛି ନିତ୍ଯ ପୀଡ଼ାଦାୟକ। ଏକେ ତ ଏହାକୁ

ନିତ୍ୟାତ୍ରିଦେନ ବିତ୍ତେନ ଦୁଲ୍ଲ ଭେନାମ୍ବମୂତ୍ୟୁନା। ଗୂହାପତ୍ୟାପ୍ତପଶୁଭିଃ କା ପ୍ରୀତିଃ ସାଧ୍ୃତୈଶ୍ବଳୈଃ ॥ ୧୯

ପାଇବା କଷ୍ଟ୍ବସାଧ୍ଯଃ ଯଦିବା ମିଳିଗଲା, ତେବେ ବି ଆମ୍ଛା ପାଇଁ ଏହା ମୂତ୍ଯୁସ୍ବରୂପ। ତେଣୁ ଜାଣି ରଖନ୍ତୁ ଯେ-ହୁଃଖେ ସଞ୍ଛଛତ ଯେତେ

ପଶୁ ତନୟ

ଧନ

। ସେ ନୋହେ ସୁଖେ ପ୍ରୟୋଜନ ॥

ଦାରା ଦାସ। ଏ ସବି

ବିଜୁଳି ପ୍ରକାଶ॥

734

[ଅଧ୍ୟାୟ ୩

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #

ଏପରି ନାଶବାନ୍‌ ପଦାଥିମାନଙ୍କରୁ ଶାଶ୍ବତ ଶାନ୍ତି

ଏବଂ ଲୋକଂ ପରଂ ବିଦ୍ୟାନ୍ନଶ୍ଵରଂ କମିନିର୍ମିତମ୍‌ । ସତୁଲ୍ୟାତିଶୟଧ୍ବଵଂସଂ ଯଥା

ମଣ୍ଡଳବରତ୍ତିନାମ୍‌ ॥ ୨୦

ବା ମିଳିବ କିପରି !। ॥ ୧୯॥

ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ସକାମ

ଅନୂଷ୍ଠାନରୁ ମିଳୁଥୂବା ସ୍ବର୍ଗ ଆଦି ମଧ୍ଯ ଅନିତ୍ଯ ଓ ନାଶବାନ୍‌ ବୋଲି ବୁଝିବା ଉଚିତ କାରଣ ଇହଲୋକରେ ଯେପରି ରାଜାମାନର୍ଦ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ପରମସ୍ଫର ପ୍ରତି ପଘ୍ପର୍ଦା ଭାବନା ରହିଛି, ସେଠାରେ ।ସ୍ବର୍ଗାଦିରେ) ମଧ୍ଯ ପରଘ୍ପର

ତସ୍ମାହ଼ ଗୁରୁଂ ପ୍ରପଦ୍ୟେତ ଜିଜ୍ଞାସୁଃ ଶ୍ରେୟ ଉତ୍ତମମ୍‌। ଶାବ୍ଦେ ପରେ ଚନିଷ୍ପାତଂ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟୁପଶମାଶ୍ରୟମ୍‌ ॥ ୨୧

ପ୍ରତି ପ୍ପର୍ଵା ଏବଂ ଭର୍ଷାଂଦ଼େଷ ରହିଥାଏ। ତେଣୁ ଏପରି ରାଗଦ଼େଷପୂର୍ଶ ବାତାବରଣରେ ସୁଖଶାନ୍ତି ବା କିପରି ମିଳିପାରିବ । ॥ ୨୦॥ ସୁତରାଂ ସବୋତ୍ତମ କଲ୍ୟାଣ ପ୍ରାପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଜିଜ୍ଞାସୁକୁ ଏପରି ଗୁରୁଜ୍ବ ଶରଣ ନେବାକୁ ପଡ଼ିବ, ଯେ କି ବେଦରେ ପାରଙ୍ଗମ ତଥା ପରମାମ୍ରାର୍ଦ୍ବ ଠାରେ

ତତ୍ର ଭାଗବତାନ୍‌ ଧମ୍ମାନ୍‌ ଶିକ୍ଷେଦ଼ ଗୁବାମ୍ପୂଦୈବତଃ ।

ଅମାୟୟାନୁ ବୃତ୍ତ୍ୟାଯୈସ୍ତୁଷ୍ୟେଦାମ୍ପାଃଃ ମୂଦୋ ହରିଃ ॥ ୨୨

ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଣ୍ତିତ ହୋଇଥବେ ॥ ୨୧ ॥ ସେଭଳି

ଗୁରୁଦେବର୍ଦୁ ନିଜର ପ୍ରିୟ ଆମ୍ପା ଓ ଇଷ୍ଟଦେବ ବୋଲି ମାନିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ତାବଚ୍ଚ ପାଖରେ ରହି ଭାଗବତଧର୍ମ ବିଷୟରେ ଉପଦେଶ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ନିଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ରିୟାଦ଼ବାରା ଓ ସରଳ ବୁଦ୍ଧିଦ଼ବାରା ନିଷ୍ଫପଟଭାବରେ ତାର୍କ୍ତର ସେବା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏପରି କଲେ ଭଗବାନ

ଅତି ଶୀଘ୍ର ପ୍ରସନ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ଭଗବାନ ହେଉଛନ୍ତି

କୃପାମୂର୍ତି ।ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ କୃପା କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେସୁଯୋଗ

ସବିତୋ ମନସୋଃସଙ୍ଗଂମାଦୌ ସଙ୍ଗଂ ଚ ସାଧୁଷୁ। ଦୟାଂ ମେତ୍ରୀଂ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଚ ଭୂତେଷ୍ଵଦ୍ଧା ଯଥୋଚିତମ୍‌ ॥ ୨୩

ଖୋଜୁଥାନ୍ତି। ଏପରି କି, ସେ ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜକୁ ବି ଦାନ କରିଦେଇଥାନ୍ତି॥ ୨୨॥

ସାଧକ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସକଳ ସ୍ଥିତିରେ ଅନ୍ତର ଭିତରେ

ପୂର୍ଣ୍ଚ ଅନାସକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତୁ ।ସାଧୁ, ସଚ୍ତ ତଥା ଭକ୍ତମାନର୍କୂ

ଶୌଚଂ ତପସ୍ତିତିକ୍ଷାଂ ଚମୌନଂ ସ୍ବାଧ୍ୟାୟମାଜବମ୍‌ । ବ୍ରହ୍ମଚକ୍ଯ୍ୟମହିଂସାଂ ଚ ସମତୃଂ ଦୁନ୍ଦ୍ରସଂଜ୍ଞୟୋଃ ॥ ୨୪

ପ୍ରେମ କରନ୍ତୁ ।ଯଥାଯୋଗ୍ୟ ରୀତିରେ ସକଳ ପ୍ରାଣୀର୍ଦୀ ପ୍ରତି ଦୟା, ସମସ୍ୀନ୍ଧମାନକୀ ସହିତ ମିତ୍ରତା, ବୟୋଜ୍ୟେଷା ମାନର୍ବୀ ପ୍ରତି ବିନମ୍ରତା ଦେଖାଇବାକୁ ଅଭ୍ଯାସ କରନ୍ତୁ॥ ୨୩ ॥

ବାହ୍ୟ ଓ ଆନ୍ତରିକ ଶୁଝି, ସ୍ଧମ୍ମାଚରଣରୂପୀ ତପ, ସହିଷ୍ଷୁତା, ଭଗବତ୍‌ସ୍ଵରୂପ ମନନ, ସ୍ବାଧ୍ଯାୟ ଓ ନାମଜପ, ସରଳତା,

ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ଅହିଂସା ଆଚରଣ କରି ନିଜକୁ ଶୀତଂଉଷ୍ମ, ସୁଖଂଦୁଃଖ ହର୍ଷଂଶୋକାଦି ଦୁନ୍ଦ୍ରରୂ ବିମୁକ୍ତ କରିବାକୁ ଅଭ୍ଯାସ

ସବିତ୍ରାମ୍ଲେଶ୍ବରାନ୍ୀକ୍ଷାଂ କୈବଲ ଯ୍ଯମନିକେ ତତାମ୍‌ । ବିବିକ୍ତଚୀରବସନଂ ସନ୍ତୋଷଂ ଯେନ କେନଚିତ଼ || ୨୫

ଶ୍ରଦ୍ଧାଂ ଭାଗବତେ ଶାସ୍ତ୍ରେଃ ନିନ୍ଦାମନ୍ୟତ୍ର ଗ୍ବପି ହିଁ ।

ମନୋବାକ୍‌କମିଦଣ୍ଡଂ

ଚ ସତ୍ୟଂ ଶମଦମାବପି ॥ ୨୬

କରନ୍ତୁ॥ ୨୪॥

“ଏକମାତ୍ର

ଆମ୍ରା

ସବିତ୍ର

ଏହି ଭାବରେ ସର୍ବତ୍ର ଆମ୍ପୂସତ୍ତାକୁ ଦର୍ଶନ ପରିବ୍ୟାପ୍ରକରିବା, ଏକାନ୍ତ ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନରେ ବାସ କରିବା, ଗ୍ହସମ୍ପଦ ପ୍ରତି ମମତା ନ ରଖିବା, ସରଳ ସାଧାରଣ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧିବା, ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇଥିଲେ ବଳ୍ପଳ ପିନ୍ଧିବା ଏବଂ ଯେଉଁଠି ଯେତିକି ମିଳିଲା, ସେଥୁରେ ସନ୍ୁୁଞଷ୍ବ, ରହିବା ଶିଖନୁ||୨୫ || ଭଗବତ୍‌ପ୍ରାପ୍ତିର ମାର୍ଟ ଦର୍ଶାଉଥୂବା ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ରଖୁବା, ଅନ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କୂ ନିନ୍ଦା ନ କରିବା, ମନ, ବଚନ ଓ ଶରୀରରେ ସଂଯମ ରକ୍ଷା କରିବା, ସତ୍ଯଭାଷୀ

ହେବା, ଶମ ଅର୍ଥାତ୍‌ ମନୋନିଗ୍ରହ ବା ମନକୁ ଶାନ୍ତ

ଅଧ୍ୟାୟ୩]

୫ ଏକାଦଶ

ଶ୍ରବଣଂ କୀଉଁନଂ ଧ୍ୟାନଂ ହରେରଭୁତକମିଣଃ| ଜନ୍ମକମିଗୁଣାନାଂ ଚ ତଦଥୈଃ ଖିଳଚେଷ୍ଟତମ୍‌ ॥ ୨୭

735

ସ୍କୀନ୍ଧଂ +

କରିବା ଏବଂ ଦମ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ନିଗ୍ରହ କରିବା

ଶିଖନ୍ତୁ। ୨୬॥ ଅଦ୍ଭୁତକର୍ମା ହରିର୍କର ଜନ୍ମ କର୍ମ ଓ ଗୁଣାବଳି ଶ୍ରବଣ, କୀର୍ତନ ଓ ଧ୍ୟାନ କରିବା, ତାଙ୍କରି ପାଇଁ ସକଳ କ୍ରିୟା କରିବା ତଥା ଜପ, ଯଜ୍ଞ, ଦାନ, ସଦାଗ୍ବଵର

ଓ ନିଜର ସବୁ ପ୍ରିୟ ପଦାଥ-¬ଏପରି କି ନିଜର ସ୍ତ୍ରୀ, ପୁତ୍ର, ଘର ଓ ପ୍ରାଣ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସବୁ କିଛି ଭଗବାନକୁଁ ଅପଣ ଇଷ୍ଟଂ ଦତ୍ତ ତପୋ ଜପ୍ରଂ ବୃତ୍ତଂ ଯଚ୍ଚାମ୍ବନଃ ପ୍ରିୟମ୍‌ । କରିଦେବା ଶିଖନ୍ତୁ॥ ୨୭,୨୮ ॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ଯାହାଙ୍କ୍ନର ଦାରାନ୍‌ ସୁତାନ୍‌ ଗୁହାନ୍‌ ପ୍ରାଣାନ୍‌ ଯତ୍‌ ପରସ୍ପେ ନିବେଦନମ୍‌ | ୨ ୮ ଆମ୍ପା, ସେପରି ମନୂଷ୍ଯଙ୍କ ସହିତ ସୌହାର୍ଦ୍ଯ ସ୍ଥାପନ କରିବା, ସବ୍ତ-ମହାପୁରୁଷମାନଜ୍କର, ସାଧାରଣ ଲୋକର୍କର,

ଯାହାଙ୍କ ଉପରେ କିଛି ଦୈବୀ ଦୁର୍ବିପାକ ପଡ଼ିଛି, ସେମାନର୍କ୍ର ଏବଂ କ୍ଷୁଧାଂଚୁଷା ଓରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ଲୋକମାନର୍କୀର

ଏବଂ କୃଷ୍ଣାମ୍ବୂନାଥେଷୁ ମନୁଷ୍ୟେଷୁ ଚସୋହୃଦମ୍‌|

ପରିଚକ୍ଷ୍ଯାଂ ଗ୍ଵରେଭୟତ୍ର ମହଞ୍ଥୁ ନୂଷୁ ସାଧୁଷୁ॥ ୨୯

ସେବା କରିବା ଶିଖନ୍ତୁ। ଏସବୂ କର୍ମ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ପ୍ରେମପୂର୍ବକ ନିଷ୍କାମଭାବରେ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।ଏହାଛଡ଼ା ଭଗବାନଙ୍କର ପରମ ପାବନ ଯଶ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନିଜ ନିଜ

ମଧ୍ଯରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏପରି ସାଧକମାନେ

ଏକତ୍ର ହୋଇ ପରସ୍ପର ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରେମଭାବ ରଖି ତଥା ସକଳ ପ୍ରକାରେ ପ୍ରସନ୍ତ ରହି ଓ ସଂସାରରୁ ଉପରତ

ପରସମ୍ଫପାରାନୂକଥନଂ ପାବନଂ ଭଗବଦ୍‌ଯଶଃ। ମିଥୋ ରନତିର୍ମିଥସ୍ତୁଷ୍ଟିନିବୃତ୍ତିମିଥ ଆମ୍ବନଃ ॥ ୩୦

ହୋଇ ପରସ୍ପର ମଧ୍ଯରେ ଆଧ୍ୟଯାମ୍ତିକ ଶାନ୍ତି ଅନୂଭବ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୨୯,୩୦ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୂଞ୍ଣ କ୍ଷଣକ ମଧ୍ଯରେ

ରାଶି ରାଶି ପାପ ଭସ୍ମ କରିଦିଅଚି। ତେଣୁ ସର୍ବଦା ତାର୍କୁ ସ୍ମରନ୍ତଃ ସ୍ମାରୟନ୍ତଶ୍ଟ ମିଥୋଃଂଘୌଘହରଂ ହରିମ୍‌ | ଭକ୍ତ୍ୟା ସଞ୍ଜାତୟା ଭକ୍ତ୍ୟା ବିଭ୍ରତ୍ୟୁତ୍‌ପୁଲ କା“ ତନୁମ୍‌ |॥ ୩୧

ସ୍ମରଣ କରନ୍ତୁ ଓ ଅନ୍ଯକୁ ସ୍ମରଣ କରାନ୍ତୁ। ଏହିପରି ସାଧନା ଓ ଭକ୍ତି ଅନୁଷ୍ଠାନ କରୁ କରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତି ଉଦୟ ହୋଇଯାଏ। ସେହି ଭକ୍ତିରେ ସାଧକର୍କ୍ଚ ଶରୀର ପ୍ରେମପୁଲକିତ ହୋଇଯାଏ ।॥ ୩୧ ॥ ଭଗବାନର୍କ୍ରର ଏପରି ଭକ୍ତ “ହାୟ!

ମୋତେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅବ୍ଯୁତ ଭଗବାନର୍କର ଦର୍ଶନ ମିଳିଲା ନାହିଁ ।୮”ବୋଲି ଚିନ୍ତା କରି କରି କେବେ କାନ୍ଦେ ତ, କେବେ ଆନନ୍ଦରେ ହସେ। ପୁଣି ସେ--

କ୍ସଚିଦ୍ ରୂଦନ୍ତ୍ଯବ୍ଯୁତଚିନ୍ତୟା କ୍ସଚିଦ୍ଦସନ୍ତି ନନ୍ଦନ୍ତି ବଦନ୍ତ୍ଯଲୌକି କାଃ । ଗାୟନ୍ତ୍ୟନୁ ଶୀଳୟନ୍ତ୍ୟଜଂ ନୃତ୍ୟନ୍ତି

ଭବନ୍ତି ତୂଷ୍ଠୀଂ ପରମେତ୍ୟ ନିବ୍ଧିତାଃ ॥ ୩୨

ଇତି ଭାଗବତାନ୍‌ ଧମାନ୍‌ ଶିକ୍ଷନ୍‌ ଭକ୍ତ୍ୟା ତଦୁତ୍ରୟା । ନାରାୟଣପରୋ ମାୟାମଞ୍ଜସ୍ତରତି ଦୁସ୍ତରାମ୍‌ ॥ ୩୩

ଚିତ୍ତେ

ଗୋବିନ୍ଦ ନାମ

ସ୍ମରେ

।ରୋଦନ

କରେ

ଉଚ୍ଚସ୍ଵରେ ॥

କ୍ଷଣେ ହସର କ୍ଷଣେ ନାଚେ । ଘନ ଗଜିନ କରେ ଉଚ୍ଚେ॥ କ୍ଷଣକେ କ୍ଷଣକେ

ଗାଏ ଗୁଣଗାଥା । କହଇ ଅଲୌକିକ କଥା।॥ କୃଷ୍ଣଗୁଣ ଗୁଣି। ଚକ୍ଷୁ ବୁଜର ହୋଇ ତୂନି॥ ଭକ୍ତମାନେ ଏଭଳି ଭଗବତ୍‌ପ୍ରେମରେ ମହି ରହି

ଶେଷରେ ପରମାତ୍ବାାଙ୍ଗୁ ପାଇ ପ୍ରେମାନନ୍ଦ ଲାଭ କରନ୍ତି। ଏପରିଭାବରେ ଯେ ଭାଗବତଧର୍ମର ଶିକ୍ଷାରେ ସମ୍ପନ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ସେ ସେଥୂରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥୁବା ଭକ୍ତିଦାରା ନାରାୟଣର୍କ୍ରର ପରାୟଣ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ଭକ୍ତିର ପ୍ରଭାବରେ ଏହି ଦୁସ୍ତର ମାୟାକୁ ସହଜରେ ଅତିକ୍ରମ କରିଯାଆନ୍ତି। (ଏହା ହେଉଛି ଭଗବାନର୍କ୍ଚୀ ଭକ୍ତିର ମହିମା) ॥ ୩୨,୩୩ |

[ଅଧ୍ୟାୟ ୩

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×

6/6ଜ/ବା/ଚ

ନାରାୟଣାଭିଧାନସ୍ୟ

ବ୍ରହ୍ମଣଃ

ପରମାତ୍ମନଃ।

ନିଷ୍ଠାମହିଥ ନୋ ବକ୍ତତଂ ଯୂୟଂ ହି ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତମାଃ ॥୩୪

ଫିହ୍କଳାୟନ ଉଜବଯଚ

ସିତ୍ୟୁଉଭବପ୍ରଳୟହେତୁ ରହେତୁରସ୍ୟ ଯତ୍ନ ସ୍ବପ୍ରଜାଗରସୁଷୁପ୍ରିଷୁ ସଦ ବହିଶ୍ବ।

ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାସୁହୃଦୟାନି

ଚରନ୍ତି

ଯେନ

ସଞ୍ଚଜୀବିତାନି ତଦବେହି ପରଂ ନରେନ୍ଦ୍ର ॥ ୩୫

ରାଜା ନିମି ପଗ୍ରରିଲେ --ହେ ମହର୍ଷିଗଣ!। ଆପଣମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ପରମାମ୍ରାର୍ଚ୍ଚର ବାସ୍ତବିକ ସ୍ବରୂପ ଜାଣିଥୁବା ବ୍ଯକ୍ତିମାନଚ୍ନ୍ର ମଧ୍ଯରେ ସବବଶ୍ରେଷ୍ଠ। ତେଣୁ ଯେଉଁ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ପରମାମ୍ସାଙ୍ଗୁ '(ନାରାୟଣ” ନାମରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଏ, ତାର୍ଦ୍ଦର ସ୍ବରୂପ କିପରି, ତାହା ମୋତେ ବୁଝାଇଦି ଅନ୍ତୁ ॥ ୩୪ ॥ ଏଥର ପଞ୍ଚମ ଯୋଗୀଶ୍ଵର ପିପ୍ପଳାୟନ କହିଲେ -ହେ ରାଜନ୍‌! ଯେଉଁ ପରମ ପ୍ରଭୁ ଏହି ବିଶ୍ଵର ଉମପତ୍ତି, ସ୍ଥିତି ଓପ୍ରଳୟର କାରଣ, କିନ୍ତୁ ଯାହାଙ୍କର ଆଉ କେହି କାରଣ ନାହିଁ; ଯେ ଜାଗ୍ରତ, ସ୍ବପ୍ନ ଓ ସୁଷୁପ୍ତିଏହି ତିନି ଅବସ୍ଥାରେ ସାକ୍ଷୀରୂପେ ରହନ୍ତି ଏବଂ ବାହାରେ ବି ରହନ୍ତି; ଯାହାର୍କଵ ସତ୍ତା ହେତୁ ଦେହ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପ୍ରାଣ ଓ ହୃଦୟ ସତ୍ତାବାନ୍‌ ହୋଇ ନିଜ ନିଜର କର୍ମ କରନ୍ତି, ସେହି ପ୍ରଭୁରୁ ଆପଣ ପରମ ସତ୍ଯତତ୍ତ୍ଵ ନାରାୟଣ ବୋଲି ଜାଣନ୍ତୁ ॥୩୫ ॥ ଯେପରି ଅଗ୍ନିରୂ ହି ପ୍ତୁଲିଙ୍ଗ ଉପ୍ନନ୍ତ ହୁଏ, କିନ୍ତୁ ସେହି ସ୍ପୁଲିଙ୍ଗ ତାର

ସ୍ବରୂପ ଅଗ୍ନିକୁ ପ୍ରକାଶିତ

(ଆଲୋକିତ) କରିପାରେ ନାହିଁ, ସେହିପରି ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ବା ହି ବାଣୀ, ନେତ୍ର, ପ୍ରାଣ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓଅନ୍ତଃକରଣର ମୂକ ଆଧାର ଓ ପରମ ପ୍ରକାଶକ ହୋଇଥୁୂଲେ ମଧ୍ଯ,

ଏସବୁ ନିଜର ମୂଳସ୍ବରୂପ ସେହି ପରମାମ୍ବରାଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାକୁ ଅସମର୍ଥ ।ବେଦଗଣ ମଧ୍ୟ ନିଜର କାରଣସ୍ବରୂପ ପରମାମ୍ବରାଙ୍କୁ ବର୍ଷିନାକରି ନ ପାରି, ତାଙ୍କୁ ବୋଧ କରାଉଥୁବା ସାଧନକୁ ନେତି, ନେତି” (ଏହା ନୁହେଁ, ଏହା ନୁହେ ବଚନଦ୍ରାରା ନିଷେଧ ପପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନଃ କରି ହିଁ ତାଙ୍କୁ

ନୈତନ୍ମନୋ ବିଶତି ବାଗୁତ ଚକ୍ଷୁରାମ୍ବା ପ୍ରାଣେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି

ଶବ୍ଦୋଃପି

ଚ ଯଥାନଳମର୍ଚ୍ଚିଷଃ ସ୍ବାଃ।

ବୋଧକ ନିଷେଧତୟା £ମୂମୂଳ-

ମଥୋକ୍ତମାହ ଯଦୃତେ ନ ନିଷେଧସିଵିଃ ॥ ୩୬

ନିରୂପଣ

କରନ୍ତି।

ବାସ୍ତବରେ

ଦେଖୂବାକୁ

ଗଲେ

ପରମାମୂତତ୍ତ୍ଵର ସତ୍ତା ବିନା ନିଷେଧର ମଧ୍ଯ କୌଣସି

ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ; କାରଣ ଅନ୍ଯକୁ ନିଷେଧ କରି କାହାକୁ ନିରୂପଣ କରାଯିବ। ତେଣୁ ସବୁକୁ ନିଷେଧ କରି କରି ଗ୍ରଲିଲେ ଶେଷରେ ଯେଉଁ ତତ୍ତ୍ଵ ରହିଯାଏ, ତାହା ହିଁ ପରମତତ୍ତ୍ଵ ନାରାୟଣ” ବୋଲି ଜାଣିବାକୁ ହେବ ॥ ୩୬॥

ସୂଷ୍ଟର ଆଦ୍ଯରେ ଏକମାତ୍ର ବ୍ରହ୍ ହିଁ ରହିଥାନ୍ତି; ତାଙ୍କରି ଠାରୁ ସତ୍ତ। ରଜ ଓ ତମ-¬ଏପରି ତ୍ରିଗୁଣାମ୍ରୂକ ମୂଳପ୍ରକୃତି ଜାତ ହୁଏ। ପ୍ରକୃତିରେ ଆଲୋଡ଼ନ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇ ଜ୍ଞାନଶକ୍ତିପ୍ରଧାନ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵ ଏବଂ କ୍ରିୟାଶକ୍ତି ପ୍ରଧାନ ସୂତ୍ରାମ୍ରା ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭଙ୍କର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୁଏ ।ତା'ପରେ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵରୁ

ସତ୍ତ୍ଵ ରଜସ୍ତମ ଇତି ତ୍ରିବୃଦେକମାଦୌ ସୃତ୍ରଂ ମହାନହମିତି ପ୍ରବଦନ୍ତି ଜୀବମ୍‌।

ଅହଂକାର ଉପ୍ଥନ୍ତ ହୁଏ, ଯାହାକି ଜୀବର ଉପାଧୁ |ଅହଂକାରରୁ

ହିଁ ମନ ଏବଂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କର ଅଧୂଷ୍ଠାତୃ ଦେବତା, ପ୍ରାଣ ତଥା ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣ ଓ ବିଷୟ ଆଦି ଉମ୍ଭନ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।ତା'ପରେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୩

% ଏକାଦଶ

ଜ୍ଞାନକ୍ରି ୟାଥିଫଳରୂପତୟୋରୁ ଶବ୍ତି ବ୍ରହ୍ଦୈବ ଭାତି ସଦସଚ୍ଚ ତୟୋଃ ପରଂ ଯତ଼॥ ୩୭

ନାମ୍ରା ଜଜାନ ନ ମରିଷ୍ୟତି ନୈଧତେଃସୌ ନ କ୍ଷୀୟତେ ସବନବିଦ ବ୍ଯଭିଗ୍ରବରିଣାଂ ହି ।

ସବିତ୍ର

ଶଶ୍ବଦନପାୟ୍ୟୁପଲବି ମାତ୍ରଂ

ପ୍ରାଣୋ ଯଥେନ୍ଦ୍ରିୟବଳେନ ବିକଳ୍ପିତଂ ସତ ॥ ୩୮

737

ସ୍କୀନ୍ଦଂ ×

ସ୍ବୟଂ ପରମାମ୍ପା ହିଁ ଜୀବରୂପରେ ଏହିସବୁ ତତ୍ତ୍ଵରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥାନ୍ତି। ଏପରିଭାବରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ରୂପରେ ଏକମାତ୍ର ସେହି ଅନନ୍ତଶକ୍ତି ସ୍ବରୂପ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ପରମାମ୍ଠା ହିଁ ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଛନ୍ତି ।ସୁତରାଂ ସତ୍‌-ଅସତ୍‌ ଅର୍ଥାତ୍‌ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ କାରଣ ଉଭୟେ ହେଉଛନ୍ତି ଏକମାତ୍ର ବ୍ରହ୍ମ ଏବଂ ଏସବୁର ଅତୀତ ହୋଇ ଯାହା ଅଛି, ତାହାବି ବ୍ରହ୍ମ ॥୩୭ ॥ ×ଲ_¥„7

ସେହି ପରଂବ୍ରହ୍ମସ୍ବରୂପ ଆମ୍ର୍ରା ଜନ୍ମ ହୁଏ ନାହିଁ, କିମରେ

ନାହିଁ। ତାର ବୃଦି ହୁଏ ନାହିଁ, କି କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ, ଅର୍ଥାତ୍‌ ଆମ୍ରା ଛଅ ପ୍ରକାର ଭାବବିକାରରୁ ମୁକ୍ତ। ଆମ୍ରା ହେଉଛି

ସକଳ ପରିବର୍ତନଶୀଳ ବସ୍ତୁର ଭୂତ, ଭବିଷ୍ଯତ ଓ ବର୍ତମାନ ଅବସ୍ଥାର ସାକ୍ଷୀ। ଆମ୍ପା ହେଉଛି ସର୍ବବ୍ଯାପୀ, ଅବିନାଶୀ ଓଜ୍ଞାନସ୍ବରୂପ। ଯେପରି ପ୍ରାଣ ହେଉଛି ଏକ, କିନ୍ତୁ ସ୍ରାନଭେଦରେ ତାର ଅନେକ ନାମ ହୋଇଯାଏ

ଯେପରି ଏକମାତ୍ର ଜ୍ଞାନ ହିଁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭେଦରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ

ନାମରେ (ଣଶବ୍ଦଜ୍ଞାନ, ସ୍ପର୍ଶଜ୍ଞାନ ଇତ୍ଯାଦି) ପରିଚିତ ହୁଏ, ଅଣ୍ଡେଷୁ

ପେଶିଷୁ

ତରୁଷ୍ଵବିନିଶ୍ଚିତେଷୁ

ପ୍ରାଣୋ ହି ଜୀବମୁପଧାବତି ତତ୍ର ତତ୍ର। ସନ୍ତେ ଯଦିନ୍ଦ୍ରିୟଗଣେଃହମି ଚ

କୂଟସ୍ର

ଆଶୟମୂତେ

ପ୍ରସୁପ୍ତେ

ତଦନୁସ୍ଥୁତିନିଃ ॥ ୩୯

ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଏକମାତ୍ର ଆମୂସତ୍ତା ହିଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରେ ପରିଚିତ ହୁଏ। ଅଣ୍ଡଜ, ଜରାୟୁଜ, ଉଦ୍ଭିକ୍ର ଓ ସ୍ଵବେଦଜ ଏପରି ଗ୍ରରି ପ୍ରକାର ଜୀବ ଅଛନ୍ତି। ସବୁ ଜୀବର୍ଚ୍ଚର ପ୍ରାଣ ସେମାନର୍କ୍ଚ ସହିତ ରହିଥାଏ। ଜୀବ ପ୍ରଗାଢ଼ ନିଦ୍ରାରେ ଶୋଇପଡ଼ିଲେ, ତାର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନକ୍କ ସହିତ ଅହଂକାର

ବି ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟ୍‌ ହୋଇଯାଏ, କିନ୍ତୁ ସାକ୍ଷୀରୂପୀ ଆମ୍ବ ନିର୍ବିକାର ହୋଇ ରହିଥାଏ। ସେହି ଆମ୍ପୂସତ୍ତା ନିର୍ବିକାର ହୋଇ ରହିଥୂୁବାରୁ ଜୀବ ନିଦ୍ରାରୁ ଉଠିବା ପରେ ତାର ସ୍ମରଣ ଆସେ, “ଆଃ! ମୁଁ ଗାଢ଼ ନିଦରେ ଶୋଇ ପଡ଼ିଥୁଲି।'

ସେହି ସ୍ମରଣ ବା ସତି ହିଁ ସୁଷୁପ୍ତି ଅବସ୍ଥାରେ ଆମ୍ପାର

ଯହ୍ଯବ୍‌ଜନାଭଚରଣୈଷଣୟୋରୁ ଭକ୍ତ୍ୟା ଚେତୋମଳାନି ବିଧମେଦ୍ସ ଗୁଣକମିଜାନି ।

ପଦହୁନାଭଙବ୍କ୍ୀ

ତସ୍ମିନ୍‌ ବିଶୁଦ୍ଧ

ସେହି ଭକ୍ତି ହିଁ ଭକ୍ତଙ୍କ ଚିତ୍ତରେ ଗୁଣ-କର୍ମଦ଼ାରା ଉତ୍ପନ୍ନ

ଉପଲ ଭ୍ୟତ ଆମତ୍ମତତ୍ତ୍

ସାକ୍ଷାଦୂ ଯଥାମଳଦୃଶୋଃ ସବିତୃପ୍ରକାଶଃ ॥ ୪୦

ବିଦ୍ୟମାନତାକୁ ପ୍ରମାଣିତ କରେ ॥ ୩୮,୩୯ ॥ ଭଗବାନ ଚରଣରେ

ପ୍ରଗାଢ଼

ହୋଇଥୁବା ସକଳ ପ୍ରକାର ଆବରଣଦୋଷକୁ ଧୋଇଦିଏ।

ନିମ୍ମିଳ ହୋଇଗଲେ,

ଭକ୍ତି

ହୋଇଗଲେ,

ମଳ, ବିକ୍ଷେପ ଓ ଏପରିଭାବରେ ଚିତ୍ତ

ସ୍ବତଃ ଆମ୍ପୂତତ୍ତ୍ଵର ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର

ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୦ ॥ ରାଜା ନିମି ପଗ୍ଵଚରିଲେ --ହେ ଯୋଗୀଶ୍ଵରଗଣ! ©¢/6ନ/ବ/୭

ଯେଉଁ କର୍ମଯୋଗ ଆଚରଣ କରି ମନୁଷ୍ୟ ପରମ ନୈଷ୍ଠାର୍ମ୍ୟ ସିଦ୍ଧି ଲାଭକରେ ଏବଂ ନିଜର ସକଳ ପ୍ରକାର କର୍ମ ଶୀଘ୍ର ଧୋଇ ଦେଇଥାଏ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଯେଉଁ କର୍ମଯୋଗ ଆଚରଣ

କମ୍ମିଯୋଗଂ ବଦତ ନଃ ପୁରୁଷୋ ଯେନ ସଂପ୍କୃତଃ । କଲେ ମନୁଷ୍ଯ କର୍ମବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ପରମ ଶାନ୍ତି ବିଧୂୟେହାଶୁ କମାଣି ନୈଷ୍ଠାମ୍ୟଂ ବିନ୍ଦତେ ପରମ୍‌ ॥ ୪ ୧ ଲାଭ କରେ, ସେହି କର୍ମଯୋଗ କ'ଣ, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରି 1832 ସୀ୮୦ ଷୌଷନ ®୮୮୭- ୧ ( 3୩୮୭37୮ ) _ 24 ^

738

[ଅଧ୍ୟାୟ ୩

¥ ଶ୍ୀମଭାଗବତ ¥

ମୋତେ କହନ୍ତୁ॥୪୧ ॥ ଥରେ ମୁଁ ମୋର ପିତା ମହାରାଜ ଏବଂ ପ୍ରଶ୍ନମୂଷୀନ୍‌ ପୂବିମପୂଜ୍ରଂ ପିତୁରନ୍ତିକେ। ନାବ୍ରୁବଟ୍‌ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପୁତ୍ରାସ୍ତତ୍ର କାରଣମୁଚ୍ୟତାମ୍‌ ॥ ୪ ୨ ଇକ୍ଷ୍ମାକୁକ୍ଜ୍‌ ଆଗରେ ବ୍ରହ୍ମାର୍ର ମାନସପୁତ୍ର ସନକାଦି ରଷିଗ୍ଲୁ

ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ପଗ୍ନରିଥୂଲିତ କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ସର୍ବଜ୍ଞ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ମୋ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେଲେ ନାହିଁ। ତାହାର କାରଣ କ'ଣ, ଏ କଥା ମଧ୍ଯ କୃପା କରି ମୋତେ କହନୁ||୪୨ | ଥାବିରଦେତ ଉଚ/ଚ

କମାକମିବିକମୈତି ବେଦବାଦୋ ନ ଲୌକିକଃ । ବେଦସ୍ୟ ବେଶ୍ଵରାମ୍ବତ଼ାତ ତତ୍ର ମୁହ୍ୟନ୍ତି ସୂରୟଃ ॥ ୪୩

ଷଷ୍ଠା ଯୋଗୀଶ୍ଵର ଆବିହୋତ୍ର କହିଲେ - କର୍ମ (ଶାସ୍ତ୍ରବିହିତ କର୍ମଃ, ଅକର୍ମ (ନିଷିଦ୍ଧ କର୍ମ) ଏବଂ ବିକର୍ମ (ବିହିତ କର୍ମର ଉଲ୍ଲଘଂନ) -_ଏପରି ତିନି କର୍ମର ବର୍ଣନା ବେଦରେ କରାଯାଇଛି; ତାହା ଲୋକରଙ୍ବ୍ଘ ଦ୍ବାରା କରାଯାଇ

ନାହିଁ। ବେଦ ହେଉଛନ୍ତି ପରମାମ୍ରାର୍ଚ୍ଚର ହିଁ ସ୍ବରୂପ। କିନ୍ତୁ ବେଦବାଣୀ ପରୋକ୍ଷବାଦାମୂକଂ। ତେଣୁ ତାହା ଦେଖି ପରୋକ୍ଷବାଦୋ ବେଦୋଃୟଂ ବାଳାନାମନୁଶାସନମ୍‌। କପିମୋକ୍ଷାୟ କମ୍ପାଣି ବିଧତ୍ତେ ହ୍ଯଗଦଂ ଯଥା ॥ ୪୪

ନାଚରେଦ଼୍ ଯସ୍ତୁ ବେଦୋକ୍ତ“ ସ୍ଵୟମଜ୍ଞୋଃ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।

ବିକମିଣା ହ୍ୟଧମୈଣ ମୂତ୍ୟୋତ୍ମିତ୍ୟୁମୁପୈତି ସଃ ॥ ୪୫

ବେଦୋକ୍ତମେବ କୁବାଣୋ ନିଃସଙ୍ଗୋଃ ପିତମୀାଶ୍ବରେ ।

ନୈଷ୍ଠାମ୍ୟାଂ ଲଭତେ ସିଦ୍ଧିଂ ରୋଚନାଥା ଫଳଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୪୬

ବିଦାନ୍‌ ମାନେ ମଧ୍ଯ ମୋହିତ ବା ଭ୍ରମିତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି;

ଅଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କୁ ଅନୁଶାସିତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ବେଦ କର୍ମର ବ୍ଯବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି । ଏଷଧକୁ ଯେପରି ମିଠେଇରେ ପୂରାଇ

ପିଲାଙ୍ମୁ ଖୋଇଦେଲେ ତାର୍ର ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଯାଏ, ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ବେଦରେ ନିର୍ଶ୍ରୀତ ବ୍ଯବସ୍ଥାନୁସାରେ କର୍ମ କଲେ ମନୁଷ୍ୟ କର୍ମବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୩,୪୪ ॥ ଯେ ସ୍ବୟଂ ଅଜ୍ଞାନୀ ଏବଂ ଅଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟ୍ୟ ସେ ବେଦବିହିତ

କର୍ମ ଆଚରଣ କରେ ନାହିଁ ଏବଂ ବିହିତ କର୍ମ ଉଲ୍ଲଘଂନ କରିବାରୂ ପାପଭାଗୀ ହୋଇଯାଏ। ତାର ଫଳସ୍ବରୂପ ସେ ମୂତ୍ଯୁ ପରେ ମୃତ୍ଯୁ ପାଇଗ୍ଵଲେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ମୋକ୍ଷ ନ ପାଇ ଜଳ୍ମମ୍ପୂତ୍ୟୁର ଆବର୍ତରେ ଘୂରିବୁଲେ ॥ ୪୫ ॥ ଯେ ଅନାସକ୍ତ ଭାବରେ ବେଦବିହିତ କର୍ମ କରି ତାହା ଭଗବାନର୍ଦ୍ୁ ଅପଣ କରିଦିଅନ୍ତି, ସେ ନୈଷ୍ଠର୍ମ୍ଯରୂପୀ ପରମ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି ।ବେଦରେ ସ୍ବର୍ଟାଦିପ୍ରାପ୍ତିରୁପୀ ଫଳର ମଧ୍ୟ ବର୍ଣ୍ରନା ରହିଛି ବୈଦିକ କର୍ମରେ ରୁଚି ଉମ୍ପନ୍ନ କରିବା ହିଁ ହେଉଛି ସେସବୁ ବର୍ଶ୍ିନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯ। ହେ ରାଜନ୍‌!

ଯ ଆଶୁ ହୃଦୟଗ୍ରବ୍ତିଂ ନିର୍ଜିହୀଷୁଃ ପରାମ୍ପୂନଃ।

ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ପରବ୍ରହ୍ମସ୍ଵରୂପ ଆମ୍ମା ବିଷୟରେ ଅଜ୍ଞାନଗ୍ରବ୍ରିକୁ

ବିଧ୍ନଧନୋପଚରେଡ଼ ଦେବଂ ତନ୍ଶୋକ୍ତେନ ଚ କେଶବମ୍‌ ॥ ୪୭

ପୂର୍ଷରୂପେ କାଟିଦେବାକୁ ଗ୍ବହାନ୍ତି।

ସେବୈଦିକ ଏବଂ

ଆଗମ ଉଭୟ ପଦ୍ଧତିରେ ଭଗବାନର୍କ୍ଵର ଉପାସନା କରିବା ଉଚିତ | ୪୬,୪୭ |

ପ୍ରଥମେ ସେବା ଆଦିଦ୍ରାରା ଗୁରୁଦେବର୍ଚ୍ଚର ଦୀକ୍ଷା

ଲ ଵ଼ାନୁଗ୍ରହ ଆଗ୍ଵଯ୍ଯ୍ୟାତ୍ବ ତେନ ସନ୍ଦର୍ଶିତାଗମଃ। ପାଇ, ତା'ପରେ ତାଇ୍ଚ୍ଚାରି ଠାରୁ ଉପାସନାର ବିଧୂ ଶିଖିବାକୁ ମହାପୁରୁ ଷମଭ୍ୟଚୈନ୍ମୂର୍ଭ୍ୟାଭିମତୟାଃଅ ମ୍ୂନଃ ॥ ୪ ୮ ପଡ଼େ। ସାଧକର୍ଦୁ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର ଯେଉଁ ସ୍ବରୂପ ପ୍ରିୟ * ଯାହାର ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଏକ ପ୍ରକାର ତ, ତାଘ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବା ନିହିତାର୍ଥ ଅନ୍ଯ ଏକ ପ୍ରକାର, ତାହାକୁ ପରୋକ୍ଷବାଦ ବୋଲାଯାଏ। \ ଯାହାର ସକାମ କର୍ମ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଆମ୍ରା ଥାଏ, ସେ ଫଳାକାଙ୍କ୍ଷା ରଖି ସକାମଭାବରେ ଯଜ୍ଞାଦି କରେ ଏବଂ ଫଳସ୍ବରୂପ ସ୍ବଗାଦିଲୋକ ପାଏ; ତେଣୁ ତାର ବେଦବାଣୀରେ ଆପ୍ରା ଦୃଢ଼ ହୋଇଯାଏ। ଏପରି କରୁ କରୁ ଭଗବତ୍‌କୂପାରୁ ଯଦି କେବେ ତାର ପରମାମ୍ଦୂତତ୍ତ୍ଵ ବିଷୟରେ ଜିଜ୍ଞାସା ମଧ୍ୟ ଜାତହୋଇଯାଏ, ତେବେ ବି ତାର ଜୀବନ ସାର୍ଥକ ହୋଇଯାଏ--ସେ ମୁକି ପାଇଯାଏ|

1832 ୮୦ ୪୩ 3୩୮୮୪- ୧ ( 3୩୧1 ) _- 24 9

ଅଧ୍ୟାୟ ୩

739

# ଏକାଦଶ ସ୍ପୀନ୍ଧଂ »

ଶୁଚିଃ ସମ୍ମୁଖମାସୀନଃ

ପ୍ରାଣସଂଯମନାଦିଭିଃ।

ପିଣ୍ଡ" ବିଶୋଧ୍ୟ ସଂନ୍ୟାସକୃତରକ୍ଷୋଃଝୟେଦ୍ଦରିମ୍‌ ॥ ୪ ୯

ଲାଗେ ଓ ଅଭୀଷ୍ଟ ବୋଲି ବୋଧ ହୁଏ, ସେହି ସ୍ବରୂପର ପୂଜା ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଭଗବାନଙ୍ଗୁ ଆରାଧନା କରିବା ଆବଶ୍ଯକ ॥ ୪୮ ॥ ସେ ପ୍ରଥମେ ସ୍ମାନାଦିଦ୍ାରା ଶରୀରକୁ ଏବଂ ସନ୍ତୋଷ ଆଦିଦ୍ାରା ଅନ୍ତଃକରଣକୁ ଶୁଦ୍ଧ କରିବେ | ତା'ପରେ ଭଗବାନର୍ଦୀ ସମ୍ମୁଖରେ ବସି ପ୍ରାଣାୟାମାଦି

ଦ୍ରାରା ନାଡ଼ୀଶୋଧନ କରିବେ ଏବଂ ବିଧୂପୂର୍ବକ ମନ୍ଟ୍

ଅଝାଦୌ ହୃଦୟେ ଗ୍ବପି ଯଥାଲ ବ୍ରୋପଗ୍ଵରକୈଃ । ଦ୍ରବ୍ୟକ୍ଷିତ୍ୟାମ୍ବଲି ଙ୍ଗାନି ନିଷ୍ଣାଦ୍ୟ ପ୍ରୋକ୍ଷ୍ୟ ଗ୍ଵସନମ୍‌ ॥ ୫୦

ଦେବତା ଆଦିର୍କ୍ାର ନ୍ୟାସଦ୍ବାରା ଅଙ୍ଗ ରକ୍ଷା କରି ଭଗବାନର୍ବ୍ୁ ପୂଜା କରିବେ ॥ ୪୯ ॥ ଭଗବାନଙ୍କୁ ହୃଦୟରେ ଧ୍ଯାନ

କରିବା ପରେ ଅର୍ଚ୍ଚାବିଗ୍ରହରେ ତାଙ୍ଗୁ ଭାବନା କରିବେ।

ପୂର୍ବରୁ ସମୟାନୁସାରେ ମିଳୂଥୂବା ସବୁ ପୂଜାସାମଗ୍ରୀ ଶୁଦ୍ଧ ପାଦ୍ୟାଦୀନୁପକଳ୍ପ୍ୟାଥ ସନ୍ନିଧାପ୍ୟ ସମାହିତଃ। ହୃଦାଦିଭିଃ କୃତନ୍ୟାସୋ ମୂଳମନ୍ଗେଣ ଗ୍ବଝ୍ଚୟେତ଼ ॥ ୫ ୧

ଏବଂ ପବିତ୍ର କରି, ପୂଜାସ୍ତାନକୁ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଇଥୁବ। ନିଜେ ସ୍ନାନାଦିଦାରା ପବିତ୍ର ହୋଇ ଭଗବାନର୍କୀର ଯେଉଁ

ବିଗ୍ରହକୁ ପୂଜା କରାଯିବ, ତାହାକୁ ମଧ୍ଯ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ରଖିଥୁବେ। ସବୁ ବସ୍ତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ରଖି ନିଜ

ଆସନକୁ ଶୁଦ୍ଧ କରିବେ। ସମ୍ମୁଖରେ ପାଦ୍ୟ, ଅର୍ଘ୍ଯ, ଧୂପ, ଦୀପ

ନୈବେଦ୍ଯ ଆଦି ସଜାଇ

ରଖିବେ। ତା'ପରେ

ସାଙ୍ଗୋପାଙ୍ଗାଂ ସପାଷିଦାଂ ତାଂ ତାଂ ମୂର୍ତିଂ ସ୍ଵମନ୍ସ୍ଵତଃ । ହୃଦୟାଦିନ୍ୟାସ, ଅଇଂନ୍ଯାସ ଓ କରନ୍ଯାସ କରି ମୂଳମନ୍ତ୍ଵରେ ପାଦ୍ୟାଘ୍ୟାଚ ମନୀୟାଦ୍ୟୈଃ ସ୍କାନବାସୋବିଭୂଷଣୈଃ ॥ ୫ ୨ ଭଗବାନର୍ଜୁ ପୂଜା କରିବେ ॥ ୫୦,୫୧॥ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଉପାସକ ନିଜ ନିଜର ଉପାସ୍ଯଦେବର୍ବ୍ବୀ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହକୁ ହୃଦୟାଦି ଅଇଂ, ଆୟୁଧାଦି ଉପାଙ୍ଗଂ ଓ

ଗନ୍ଧମାଲ ାକ୍ଷତସଗ୍‌ଭିଧୂପଦୀପୋପହାରକୈଃ । ସାଙ୍ଗଂ ସଂପୂଜ୍ୟ ବିଧୂବତ ସ୍ତବୈଃ ସ୍ତୁଡ଼ା ନମେଦ୍ଦରିମ୍‌ ॥୫୩

ଆତ୍ମ୍ରାନଂ ତନ୍ମୟଂ ଧ୍ୟାୟନ୍‌ ମୂରତି" ସଂପୂଜୟେଦ୍ଧରେଃ । ଶେଷାମାଧାୟ ଶିରସିସ୍ବଧାମ୍ୟୁଦୃବ ବାସ୍ୟସଳ୍ୁତମ୍‌ ॥ ୫୪

ପାର୍ଷଦମାନର୍କ୍ନ ସହିତ ତାର୍ଚ୍ଚର ମୂଳମନ୍ତ୍ରଦାରା ପାଦ୍ଯ, ଅର୍ଘ୍ୟ ଆଚମନ, ମଧୁପର୍କ, ସ୍ନାନ, ବସ୍ତା, ଆଭୂଷଣ, ଗନ୍ଧ, ପୁଷ୍କା, ଦଧୂକ ଅକ୍ଷତଂ, ମାଳା, ଧୂପ, ଦୀପ ଓ ନୈବେଦ୍ଯ ଆଦିରେ ବିଧୂବତ୍‌ ପୂଜା କରିବେ। ତା'ପରେ ସ୍ତୋତ୍ରଦାରା ସ୍ତୁତି କରିସପରିବାର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀହରିର୍କୁ ନମସ୍କାର କରିବେ॥ ୫୨,୫୩॥ ନିଜକୁ ଭଗବନ୍ମୟରୂପେ ଧ୍ଯାନ କରି ହିଁ ଭଗବାନଙ୍କ ବିଗ୍ରହର ପୂଜା କରିବେ ।ଶେଷରେ ନିର୍ମାଲ୍ୟଯକୁ ମୁଣ୍ତରେ ଛୁଆଁଇ ଏବଂ ଆଦରର ସହିତ ଭଗବଦ୍‌ବିଗ୍ରହକୁ ତାଙ୍ଟ୍ରର ସ୍ତାନରେ ସ୍ପାପନ କରି ପୂଜା ସମାପ୍ତ କରିବେ ॥ ୫୪ ॥ ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ଏପରିଭାବରେ

ଏବମଗ୍ନ୍ୟକିତୋୟାଦାବତିଥୌ ହୃଦୟେ ଚ ଯଃ । ଯଜତୀଶ୍ଵରମାତ୍ମାନମଚିରାନ୍ଛୁଚ୍ୟତେ ହିଁ ସଃ ॥ ୫୫ ଖୋ

ଇତି

ଚମଜଉରବତେ

ନମହତଦୁରଃ୫୮

ପାଳମହୀସ

ଅଗ୍ନି, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଜଳ ଓ ଅତିଥୂ ରୂପରେ ତଥା ନିଜ ହୃଦୟରେ ସ୍ଥିତ ଆମ୍ପାରୂପୀ ଶ୍ରୀହରିକ୍ଗୁପୂଜା କରନ୍ତି ସେ ଅତି ଶୀଘ୍ର ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୫୫ ॥

ସଂହିତାୟ6ମେଳନ/ାଜରଣୟଣ6@

ତୁତୀୟ୯//ୟ୨ / 77 /

+++ * ବିଷ୍ଫୁ ଭଗବାନର୍କୀ ପୂଜାରେ ଅକ୍ଷତ କେବଳ

ତିଳକାଳଂକାର

ନୁହେଁ-““ନାକ୍ଷତୈରିୟେଦ୍‌ ବିଷ୍ଫୁଂ ନ କେତକ୍ୟା ମହେଶ୍ଵରମ୍‌''|

1832 ସଏ୩୮୦ ପୈ

®୮୮୭- ୧ ( 3୩7537 ) __24 ୦

ନିମନ୍ତେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ, ପୂଜା ନିମନ୍ତେ

740

[ଅଧ୍ୟାୟ ୪

^ ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×

ଅଥ ଗତଡୁନ୍ାଧ୍ୟାୟା ଭଗବାନର୍କ୍ ଅବତାରମାନଙ୍କର ବଣ୍ଫିନା ୭/ଜେ/ଚ/ଚ

ଯାନି ଯାନୀହ କମ୍ାଣି ଯୈୟଯୈହଃ ସ୍ଵକ୍ଛନ୍ଦଜନ୍ନଭିଃ।

ଚକ୍ରେ କରୋତି କର୍ତା ବା ହରିସ୍ତାନି ବ୍ରୁବନ୍ତୁ

ରାଜା ନିମି ପଗ୍ଵରିଲେ --ହେ ଯୋଗୀଶ୍ଵରଗଣ।! ଭକ୍ତମାନବ୍ଚ୍ଚ ଭକ୍ତିର ବଶୀଭୂତ ହୋଇ, ଭଗବାନ ନିଜ ଇଜ୍ରାନୁସାରେ ବିଭିନ୍ନ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ଏବଂ

ନଃ॥ ୧ ନାନା ପ୍ରକାର ଲୀଳା କରନ୍ତି। ଆପଣ କୃପା କରି ବର୍ତମାନ

ସୁଦ୍ଧା ହୋଇଯାଇଥିବା ତଥା ଭବିଷ୍ଯତରେ ହେବାକୁ ଥୂବା

ଅବତାରମାନର୍ଚ୍ଧର ଲୀଳାସବୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରନ୍ତୁ॥ ୧ ॥ ସପ୍ତମ ଯୋଗୀଶ୍ଵର ଦରୂମିଳ କହିଲେ ରାଜନ୍‌ ! ଭଗବାନ ହେଉଛନ୍ତି ଅନନ୍ତ ଏବଂ ତାର୍ଚ୍ଚର ଗୁଣ ମଧ୍ୟ

ଅନନ୍ତ। ତାର୍କ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଗୁଣ କ୍ରମାନୂସାରେ ପୂର୍ଣିରୂପେ କେହି ବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ଯଦି କେହି ଭଗବାନର୍କ୍ତର ଗୁଣକୁ କ୍ରମାନୁସାରେ ପୂର୍ଣ୍ିରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା

ଦୁର୍ବଳ ନବଚ

ଯୋ

ବା

ଅନନ୍ତସ୍ଯ

ନନୁକ୍ବମିଷ୍ଯବ୍‌ ରଜାଂସି

ଗୁଣାନନନ୍ତାସ

ତୁ

ଭୂମେଗିଣୟେତ୍‌

ବାଳବୁଦିଃ।

କ ଥଞ୍ଚିତୃ

ନୈବାଖିଳଶକ୍ତି ଧାମ୍ଳଃ ॥ ୨

କାଳେନ

କରିଦେଇ ପାରିବେ ବୋଲି ଭାବୁଥାନ୍ତି ତେବେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଅଳ୍ପବୁଦ୍ି ହିଁହୋଇଥୁବେ। ପୂଥୂବୀରେ କେତେ ସଂଖ୍ଯକ ଧୂଳିକଣା ରହିଛି, ତାହା ଗଣନା କରି କହିବା ସମ୍ପୂର୍ଚ ଅସମ୍ଭବ ତଥାପି ସେହି ଅସମ୍ଭବ କାର୍ଯ୍ଯକୁ ମଧ୍ଯ କେବେ କେହି ଅବା ସମ୍ଭବ କରିଦେଇ ପାରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ସକଳ ଶକ୍ତିର ଆଶ୍ରୟସ୍ବରୂପ ଭଗବାନଙ୍କର ଅନନ୍ତ ଗୁଣ

କେହି ବି ବର୍ଣ୍ରିପାରିବେ ନାହିଁ॥ ୨ ॥ ଭୂମି, ଜଳ, ଅଗ, ବାୟୁ ଓଆକାଶ-¬ ଏହି ପଞ୍ଚଭୂତକୁ

ଭୂତୈକ୍ଷିଦା ।

ଭଗବାନ ନିଜେହି ନିଜ ଭିତରୁ ସୂଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି। ସେହି ପଞ୍ଚଭୂତଦ଼ାରା ବିରାଟ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ନିର୍ମାଣ କରିଭଗବାନ

ପଞ୍ଚଭିରାମ୍ବସୃଷ୍ଟେୋଃ

ପୁର. ସ୍ବାଂଶେନ

ବିରାଜଂ

ବିରଚୟ୍ଯୟ

ବିଷ୍ଟଃ

ପୁରୁଷାଭିଧାନ-

ମବାପ

ନାରାୟଣ

ତସ୍କିନଚ୍‌।

ଆଦିଦେବଃ॥ ୩

ଲୀଳାଛଳରେ ନିଜର ଅଂଶ ଅନ୍ତମର୍ଯାମୀରୂପେ ସେଥୂରେ ପ୍ରବେଶ କରିଛନ୍ତି। ସେହି ଆଦିଦେବ ନାରାୟଣଙ୍କୁ ହିଁ ପୁରୁଷ ନାମରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଏ।॥ ୩॥ ଏହି ତ୍ରିଭୁବନ ହେଉଛି ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର ଶରୀର। ତାର୍ଚ୍ଘରି ଶକ୍ତିରେ ସମସ୍ତ

ଦେହଧାରୀ ପ୍ରାଣୀର୍କ୍ରର ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକ

ଯତ୍କାୟ

ଏଷ

ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି। ସେ ହିଁ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଭିତରେ ଅନ୍ତର୍ଯାମୀରୂପେ ରହିଛନ୍ତି। ସେ ରହିଥୂବାରୁ ହିଁ ସମସ୍ତର୍ଦୀ ଭିତରେ ଜ୍ଞାନଶକ୍ତି ସଂଗ୍ବର ହୁଏ। ସେ ହି ସମସ୍ତକ୍କୀ

ଭୁବନତ୍ରୟସନ୍ନତିବେଶୋ

ଯସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟେସ୍ତନୁଭୂତାମୁଭୟେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି

।

ଜ୍ଞାନଂ ସ୍ବତଃ ଶ୍ଵସନତୋ ବଳମୋଜ ଭହା

ସତ୍ତ୍ଵାଦିଦିଃ 1832 ୮୦

ସିତିଲ ୟୋଭବ ଆଦିକଉ୍ତା ॥ ୪

ନ ®୮୮୪-୧ ( 3୩7$37୮ )-_-24 09

ଭିତରେ ପ୍ରାଣଶକ୍ତିରୂପେ ରହିଛନ୍ତି। ତାଙ୍କରି ଶକ୍ତିରୁ ହିଁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶାରୀରିକ ବଳ, ମାନସିକ ଶକ୍ତି ଏବଂ କ୍ରିୟାଶକ୍ତି

ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ। ସେହି ଆଦିକର୍ତା ଭଗବାନ ନାରାୟଣ ହିଁ ସତ୍ତ୍ବାଦି ତିନିଗୁଣଦ଼ବାରା ସଂସାରର ଉପ୍ପତ୍ତି, ସ୍ଥିତି ଓ ପ୍ରଳୟ ସଂଘଟିତ କରନ୍ତି ।ଏସବୁ ହେଉଛି ତାର୍ଚ୍ଚରି ଲୀଳାବିଳାସ ॥ ୪ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୪

* ଏକାଦଶ

ଆଦାବଭୂଚ୍ଛତଧୂତୀ ବିଶ୍ଲୁଃ ସିତୌ

ସଗୈ କ୍ରତୁପତିର୍ଦ୍ଦିଜଧମିସେତୁଃ ।

ରଜସାସ୍ୟ

ଧମିସ୍ଯ

ସତତଂ

ଦକ୍ଷଦୁହିତକ୍ଯ୍ୟଜନିଷ୍ଟ

ନାରାୟଣୋ

ନର

ସେହି ଆଦିପୁରୁଷ ନାରାୟଣ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ବିଶ୍ଵସ୍ପଷ୍ଟ ନିମନ୍ତେ ରଜୋଗୁଣଦ୍ରାରା ବ୍ରହ୍ମାରୂପ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ସେହି ଯଜ୍ଞାଧ୍ଵପତି ଭଗବାନ ନାରାୟଣହିଁସତ୍ତ୍ଵଗୁଣ ସ୍ଵୀକାର କରି ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କର

ତଥା ଧର୍ମର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରଖିବା ପାଇଁ ଓ ବିଶ୍ଵପାଳନ

ବୁଦ୍ରୋଃପ୍ୟୟାୟ ତମସା ପୁରୁଷଃ ସ ଆଦ୍ୟ

ଇତ୍ୟୁଭବସିତିଲୟାଃ

741

ସ୍ପୀନ୍ଧ +

ପ୍ରଜାସୁ॥୫

ମୂର୍ତ୍ଯାଂ

ରଷିପ୍ରବରଃ ପ୍ରଶାନ୍ତଃ।

କରିବାକୁ ବିଷ୍ଣୁରୂପ ହୁଅନ୍ତି । ସେହି ଆଦିପୁରୁଷ ନାରାୟଣ ହିଁ ତମୋଗୁଣଦ୍ବାରା ରୂଦ୍ରରୂପ ହୋଇ ବିଶ୍ଵ ସଂହାର କରନ୍ତି। ଏପରିଭାବରେ ଜଗତର ଉପ୍ପତ୍ତି, ସ୍ଥିତି ଓ ପ୍ରଳୟ ତାରଙ୍ଚ୍ଚରି ଦାରା ହିଁ ହୁଏ॥ ୫॥ ଦକ୍ଷ ପ୍ରଜାପତି୍ଚର କନ୍ଯା ମୂର୍ତି ଥଲେ ଧର୍ମଗ୍କର ପନ୍ନୀ ।ଭଗବାନ ସେହି ମୂର୍ତିଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ରଷିଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶାନ୍ତମୂର୍ତି ନର-ନାରାୟଣ ରୂପରେ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କଲେ। ସେହି ଅବତାରରେ ସେ ଆମ୍ୂୂତତ୍ବଵର ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର କରାଉଥୂବା ଭଗବତ୍‌ ଆରାଧନାରୂପୀ କର୍ମ ଉପଦେଶ ଦେଲେ। ସେହି

ନୈଷ୍ଠାମ୍ଯିଲକ୍ଷଣମୁବାଚ ଚଗ୍ରର କମି କର୍ମ ଜୀବକୁ ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ କରେ ଏବଂ ନୈଷ୍ଠର୍ମ୍ଯ ସ୍ଥିତି ଯୋଏଃ ଦ୍ୟାପି ଗ୍ରସ୍ତ ରଷିବକ୍ଷ୍ୟନିଷେବିତାଙ୍ଘ୍ରିଃ ॥ ୬ ପ୍ରାପ୍ପ କରାଏ। ସେ ନିଜେ ମଧ୍ଯ ସେହି ବିଧୂରେ କର୍ମ ଆଚରଣ

କଲେ

ଏବଂ ଏବେ

ମଧ୍ଯ ଲୋକକଲ୍ୟାଣ

ନିମନ୍ତେ ସେ ବଦରିକାଶ୍ରମରେ ନର-ନାରାୟଣ ରୂପରେ ବିରାଜମାନ

ଇନ୍ଦ୍ରୋ ବିଶର୍କ୍ୟଯ୍ୟ

ମମ ଧାମ ଜିପୂକ୍ଷତୀତି

କାମଂ ନ୍ୟଯୁଙ୍କ୍ତ ସଗଣଂ ସ ବଦୁଧୟ୍ୟିପାଖ୍ୟମ୍‌।

ଅଛନ୍ତି।

ବଡ଼

ବଡ଼

ମୁନିରଷି

ତାର୍ଚ୍ଚର

ଚରଣକମଳର ସେବା କରୁଛନ୍ତି ॥ ୬ ॥ ଥରକର କଥା | ନର-ନାରାୟଣର୍କର ଘୋର ତପସ୍ୟା ଦେଖି ଇନ୍ଦ୍ରକ୍ତର ସନ୍ଦେହ ହୋଇଗଲା ଯେ, ସେ ସମ୍ଭବତଃ

ତାଙ୍କର ଠାରୁ ସ୍ଵର୍ଗପୁରୀ ଛଡ଼ାଇନେବାକୁ ଗ୍ରହୁଁଛନ୍ତି। ତେଣୁ

ଗତ଼ାପ୍ସରୋଗଣବସନ୍ତସୁମନ୍ଦ ବାତୈଃ ସ୍ତ୍ରୀପ୍ରେକ୍ଷଣେଷୁଭିର ବିଧ୍ୟଦତନ୍କହିଜ୍ଞଃ

॥୭

ନରଂନାରାୟଣର୍କ୍ ତପସ୍ଯାରେ ବିଘ୍ନ ଘଟାଇବା ନିମନ୍ତେ ଇନ୍ଦ୍ର କାମଦେବର୍ଦ୍ଧ ତାବ୍ଦ୍ରର ସେନା ସହିତ ବଦରିକାଶ୍ରମକୁ

ପଠାଇଦେଲେ । କାମଦେବ ତ ନରଂନାରାୟଣଙ୍ସ୍ ମହିମା ଜାଣି ନ ଥୂଲେ; ତେଣୁ ସେ ନିଜର ସେନା ସହିତ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଅନେକ ଅପ୍ସରା, ବସନ୍ତରତୁ ତଥା ମନ୍ଦସୁଗନ୍ଦ ବାୟୁ ବିଜ୍ଞାୟ

ସହିତ ସେଠାକୁ ଯାଇ ସ୍ତ୍ରୀମାନବ୍କୀ କଟାକ୍ଷ-ବାଣରେ ସେମାନର୍କୁ ଆଘାତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ॥ ୭ ॥ ଭଗବାନ ନର-

ଶକ୍ତକୃ ତମକ୍ରମମାଦିଦେବଃ

ପ୍ରାହ ପ୍ରହସ୍ଯ ଗତବିସ୍ମୟ

ଏଜମାନାଚ୍‌।

ମା ଭୈଷ୍ଟ ଭୋ ମଦନ ମାରୁତ ଦେବବଧ୍ବୋ ଗୂହ୍ମୀତ ନୋ ବଳିମଶୂନ୍ଯମିମଂ କୁରୁଧ୍ଵମ୍‌॥୮

ନାରାୟଣ ଜାଣିଗଲେ ଯେ, ତାହା ହେଉଛି ଇନ୍ଦ୍ରଚ୍ଚର କୁକାର୍ଯ୍ୟ। ନର-ନାରାୟଣକ୍କ୍ଚ ପ୍ରଭାବ ଦେଖି କାମଦେବର୍କୀ ସେନ୍ଯମାନେ ଭୟରେ କମ୍ପିଲେ ।ନର-ନାରାୟଣ କୌଣସି ବିସ୍ମୟ

ବା

କ୍ରୋଧ

ପ୍ରକାଶ

ନ

କରି,

ସେମାନର୍ତୁ

ଅଭୟଦାନପୂର୍ବକ ହସି ହସି କହିଲେ, “ହେ ମଦନ, ମାରୁତ ଓ ଅପ୍ସରାଗଣ ! ତୁମେମାନେ ଡର ନାହିଁ|ତୁମେମାନେ ଆମ ଆଶ୍ରମକୁ ଆସିଛ; ତେଣୁ ଆମ ଆତିଥ୍ଯ ଗ୍ରହଣ କର। ଏହି ଆଶ୍ରମକୁ ଅତିଥୂରହିତ କର ନାହିଁ।” ॥ ୮ ॥ ଇତ୍ରରଂ ବ୍ରୁବତ୍ୟଭୟଦେ ନରଦେବ

ସବ୍ରୀଡ଼ନମ୍ରଶିରସଃ

ଦେବାଃ

ସଘ୍ପଣଂ

ହେ ରାଜନ୍ବୀ

ତମୂବୂଃ ।

ନରଂନାରାୟଣ

ରଷି ଅଭୟଦାନ

କରି ଏପରି କହିବାରୁ, କାମଦେବ ଆଦି ଲଢ଼୍ରାରେ ମଥା

742

[ଅଧ୍ୟାୟ ୪

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ନୈତଡ଼୍ନ ବିଭୋ ତୃୟି ପରେଏ ବିକୃତେ ବିଚି ତ୍ରଂ ସ୍ଵାରାମଧୀରନିକରାନତପାଦପଦେ

|| ୯

ପୋତିଦେଲେ। ଦୟାଳୁ ନରଂନାରାୟଣର୍କୁ ସେମାନେ କହିଲେ, “ପ୍ରଭୁ ।ଆପଣ ତ ହେଉଛନ୍ତି ପରଂବ୍ରହ୍ମସ୍ଵରୂପ,

ନିର୍ବିକାର ।ବଡ଼ ବଡ଼ ଆମ୍ପାରାମ ଓ ଧୀର ପୁରୁଷ ନିରନ୍ତର ଆପଣକ୍କ ଚରଣକମଳରେ ପ୍ରଣାମ କରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଏପରି

କହିବା ଆପଣକ୍ତ ପକ୍ଷରେ କୌଣସି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ତାଂ ସେବତାଂ ସୁରକୃତା ବହବୋଃନ୍ତରାୟାଃ ସ୍ଵୋକୋ ବିଲ ଙ୍ୟ୍ପରମଂ ବ୍ରଜତାଂ ପଦଂ ତେ ।

ନାନ୍ୟସ୍ୟ ବହିଁଷି ବଳୀନ୍‌ ଦଦତଃ ସ୍ଵଭାଗାଟ୍‌ ଧତ୍ତେ ପଦଂ ତୁୃମବିତା ଯଦି ବିପ୍ନମୂଧ୍ଧି॥ ୧୦

କ୍ଷଭୂଟ୍‌ତ୍ରିକାଳଗୁଣମାରୁ ତ ଜୈ ହ୍ୟୁଶେଶ୍ମ୍ଯା-

ନସ୍ମାନପାରଜଳଧୀନତିତୀକ୍ଷ୍ୟ

କେଚିତ୍ବ।

କ୍ରୋଧସ୍ୟ ଯାନ୍ତି ବିଫଳସ୍ୟ ବଶଂ ପଦେ ଗୋ-

ମିଳ୍ପନ୍ତି

ଦୁଶ୍ବରତପଶ୍ଡ

ବୂଥୋଛୁଜନ୍ତି ॥ ୧୧

ଇତି ପ୍ରଗ୍ମଣତାଂ ତେଷାଂ ସ୍ପିୟୋଃତ୍ୟଭୁତଦଶନାଃ । ଦଶିୟାମାସ ଶୁଶୂଷାଂ ସ୍ବର୍ଚ୍ଚିତାଃ କୁବିତୀର୍ବିଭୁଃ ॥ ୧୨

ନୁହେଁ॥ ୯॥ ଯେଉଁମାନେ ଦେବତାମାନର୍ଦ୍ଦ ଆରାଧନା କରିବା ପାଇଁ ଯଜ୍ଞ ଆଦିରେ ଦେବତାମାନର୍ଚ୍ଚ ନାମରେ

ହବିର୍ଭାଗ

ଅର୍ପଣ

କରନ୍ତି

ସେମାନଙ୍କ୍ଚ

ସାଧନାରେ

ଦେବତାମାନେ ବିଘ୍ନ ଘଟାନ୍ତି ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍ଚ୍ଚ ଭକ୍ତ ଆପଣଙର୍ଦ୍ୁ ଭକ୍ତି କଲେ, ଦେବତାମାନେ ସେହି ଭକ୍ତିରେ ବହୁ ବିଘ୍ନ ଘଟାନ୍ତି। ସେମାନେ ଭାବନ୍ତି ଯେ, ସେହି ଭକ୍ତ ସେମାନବ୍କରୀ ସ୍ବର୍ଗକୁ ଲଘଂନ କରି ପରମପଦ ପାଇବାକୁ କାହିକି ଯାଉଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଆପଣ ତ ହେଉଛନ୍ତି ଆପଣଙର୍ବ ଭକ୍ତକ୍କର ରକ୍ଷକୃ ତେଣୁ ଆପଣ ସେହିସବୁ ବିଘ୍ଳକୁ ନିଜ ପାଦରେ ଦଳିଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ଭକ୍ତ ଆପଣଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇ, ଆପଣଙ୍ଦ୍ବ ଧାମକୁ ଗ୍ରଲିଯାଆନ୍ତି ॥ ୧୦॥ କେତେକ ଲୋକ ଏପରି ଯେ, ସେମାନେ କ୍ଷୁଧା, ତୃଷା, ଶୀତ, ଉଷା,

ବର୍ଷା, ବାତ୍ୟା ଆଦିଦାରା ଘଟୁଥୁବା କଷ୍ଟକୁ ଓ ରସନେନ୍ଦ୍ରିୟ ତଥା ଜନନେନ୍ଦ୍ରିୟର ଆବେଗକୁ ମଧ୍ଯ ସହିଯାଆନ୍ରି। ଯେଉଁ କଷ୍ଟ ଓ ଆବେଗ ସହ୍ଯ କରିବା ଅତ୍ଯନ୍ତ କଠିନ, ସେମାନେ ସେଭଳି କଷ୍ଠଟା ଓ ଆବେଗର ସମୁଦ୍ରକୁ ମଧ୍ଯ ପାର ହୋଇଯାଆନ୍ତି; ହେଲେ ସେମାନେ କ୍ରୋଧର ବଶୀଭୂତ ହୋଇ ସତେ ଯେପରି ସାମାନ୍ୟ ଗୋରୁଖୋଜରେ ଥୂବା ଜଳରେ ବୁଡ଼ିଯାଆନ୍ତି। ଏପରି ବୁଡ଼ିଯାଇ ସେମାନେ ନିଜର

ସମଗ୍ର କଠିନ ତପସ୍ଯାକୁ ବ୍ଯର୍ଥ କରିଦିଅନ୍ତି।” ॥ ୧୧॥ କାମଦେବ ଓ ବସନ୍ତ ଆଦି ଭଗବାନରଙ୍ଦ୍ୁ ଏପରି

ସ୍ତୁତି କରିବାରୁ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ଭଗବାନ ନିଜ ଯୋଗବଳରେ ସେମାନର୍ବ୍ଚ ସମ୍ମୁଖରେ ବହୁ ରମଣୀଙ୍କୁ ପ୍ରକଟ କରିଦେଲେ। ସେହି ରମଣୀମାନେ ଥୂଲେ ଅଦଭୁତ ରୂପଲାବଣ୍ଯବତୀ ଓ

ତେ ଦେବାନୂବରା ଦୃଷ୍ଟ୍ା ସ୍ତ୍ରୟଃ ଶ୍ରୀରିବ ରୂପିଣୀଃ ।

ଗନ୍ଧୈନ ମୁମୁହୁସ୍ତାସାଂ ରୂପୌଦାର୍ଯ୍ୟହତଶ୍ରିୟଃ ॥ ୧୩

ସର୍ବାଳକ୍ଞାରରେ ଭୂଷିତା । ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ଭଗବାନର୍କ୍ଚର ସେବା କରୁଥୂଲେ ॥ ୧୨ ॥ ସେହି ଲକ୍ଷ୍ମୀସଦୃଶ ରୂପବତୀ

ଅଇଂନାମାନଙ୍କୁ ଦେଖି, ସେମାନଙ୍କର ସୌଦର୍ଯ୍ୟ ଆଗରେ ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ରକ୍କ ଅନୁଚରମାନଙ୍କର କାନ୍ତି ମଉଳିଗଲା।

ସେହି ରୂପବତୀମାନର୍ଦ୍ଚ ତାନାହ ଦେବଦେବେଶଃ ପ୍ରଣତାନ୍‌ ପ୍ରହସନ୍ନିବ।

ଆସାମେକ ତମାଂ ବୃଙ୍‌ଧ୍ଵଂ ସବଣ୍ଣାଂ ସ୍ଵଗିଭୂଷଣାମ୍‌ ॥ ୧୪

ଅଙ୍ଗରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥୁବା

ଦିବ୍ଯଗନ୍ଧରେ କାମଦେବଚ୍ଚ ସେବକମାନେ ମୋହିତ ହୋଇଗଲେ।॥ ୧୩॥ ଲହଢ୍ଛାରେ ସେମାନର୍ଚ୍ଦର ମୁଣ୍ଡ

ନଇଁଯିବାରୁ ଦେବାଧୂଦେବ ଭଗବାନ ହସି ହସି କହିଲେ, “ଏମାନ ମଧ୍ଯରୁ ଯେ ତୁମର ଅନୁରୂପ ମନେ ହେଉଛନ୍ତି,

ଅଧ୍ୟାୟ ୪]

* ଏକାଦଶ

743

ସ୍ୀନ୍ଦଂ +

ଓମିତ୍ୟାଦେଶମାଦାୟ ନଡ଼ା ତଂ ସୁରବନ୍ଦିନଃ।

ତାଙ୍କୁ ତୁମେ ନେଇଯାଅ ସେ ତୁମ ସ୍ଵର୍ଗଲୋକର ଶୋଭା

ଉବିଶୀମପ୍ସରଃଶ୍ରେଷ୍ଠାଂ ପୁରସ୍ଫୃତ୍ୟ ଦିବଂ ଯଯୁଃ ॥ ୧୫

ବୃଦ୍ଧି କରିବେ।'' ॥ ୧୪ ॥ ଇନ୍ଦ୍ରକ୍ ଅନୂଚରମାନେ ଯଥାଜ୍ଞା' କହି ଭଗବାନର୍ଚ୍ଧର ଆଦେଶ ସ୍ବୀକାର କଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ନମସ୍କାର କରି, ସେହି ସୁନ୍ଦରୀମାନର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ଯରୁ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୁନ୍ଦରୀ ଉର୍ବଶୀଙ୍କୁ ନେଇ ସ୍ବଗକୂ ଗ୍ରଲିଗଲେ ॥ ୧୫॥ କାମଦେବ ସ୍ବର୍ଗରେ ପହଞ୍ଚି ଦେବତାମାନଙ୍କର ସଭାରେ ଭଗବାନ ନରଂନାରାୟଣକ୍କ ବଳ ଓ ପ୍ରଭାବ ବର୍ଶ୍ରନା କଲେ। ଇନ୍ଦ୍ର ନିଜର କୃତକର୍ମ ମନେପକାଇ ଭୟଭୀତ

ଇନ୍ଦ୍ରାୟାନମ୍ୟ ସଦସି ଶୁଣ୍ବତାଂ ତ୍ରି ଦିବୌକ ସାମ୍‌ । ଉଚୁନାରାୟଣବଳଂ ଶକ୍ରସ୍ତତ୍ରାସ ବିସ୍ମିତଃ॥ ୧୬

ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ଭଗବାନର୍କୀର ପ୍ରଭାବ ଦେଖି ବିସ୍ମିତ ମଧ୍ଯ ହୋଇଗଲେ ॥ ୧୬ ॥ ସେହି ଭଗବାନ ନାରାୟଣ ହି ଜଗତର ମଙ୍ଗଳ ନିମନ୍ତେ ନିଜ ଅଂଶ

ହଂସସ୍ବରୂପ୍ୟବଦଦବ୍ଯୁତ ଆମ୍ମଯୋଗଂ ଦତ୍ତଃ କୁମାର ରଷଭୋ ଭଗବାନ୍‌ ପିତା ନଃ | ବିଷ୍ଣୁଃ ଶିବାୟ ଜଗତାଂ କଳଯାବତୀର୍ଣ୍ରସ୍ତେନାହୃତା ମଧୁଭିଦା ଶ୍ରୁତୟୋ ହୟାସ୍ୟେ ॥ ୧୭

ଧରି ଅନେକ

ଅବତାର

ଗ୍ରହଣ

କରିଥୁଲେ। ସେ ହିଁ ହଂସସ୍ବରୂପ ହୋଇ ଆମ୍ପଯୋଗ ବିଷୟରେ ଉପଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ତଥାସେ ହିଁ ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ, ସନତ୍‌କୁମାର ଓ ଆମର ପିତା ରଷଭଦେବରୂପେ ମଧ୍ଯ ଆମ୍ପଯୋଗ ବିଷୟରେ ଉପଦେଶ ଦେଇଥୁଲେ। ସେ ହିଁ ହୟଗ୍ରୀବ ଅବତାର ହୋଇ ମଧୁ ଓ କୈଟଭ ନାମକ ଅସୁରମାନକ୍କୁ ସଂହାର କରିବାପୂର୍ବକ ଗ୍ଵେରି ହୋଇଯାଇଥୁବା ବେଦମାନସକ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଥୂଲେ ॥ ୧୭ ॥ ପ୍ରଳୟ ସମୟରେ ମସ୍ଯାବତାର ହୋଇ ସେ ହିଁ ସତ୍ୟବ୍ରତ ମନୁର୍ଚ୍ଦୁ, ପୂଥୂବୀକୁ ତଥା ଓଷଧୂଗୁଡ଼ିକୁ ରକ୍ଷା କରିଥୂିଲେ। ବରାହ ଅବତାର ଧରି ସେ ହିରଣ୍ଯାକ୍ଷକୁ ମାରିଥୂଲେ ଏବଂ ରସାତଳରେ

ବୁଡ଼ିଯାଇଥୁବା ପୂଥୁବୀକୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଥୁଲେ। କୂର୍ମାବତାରରେ ଅମ୍ପତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସମୁଦ୍ର ମବ୍ରନ ହେଉଥୂବା ସମୟରେ

ଗୁପ୍ତୋଃପ୍ୟୟେ ମନୁରିଳୌଷଧୟଶ୍ଠ ମାସ୍ଥ୍ଯେ କ୍ରୌଡେ ହତୋ ଦିତିଜ ଉଦ୍ଦର ତାମ୍ଭସସ କ୍ଷ୍ମାମ୍‌।

କୌମୈ ଧୂତୋଃ ଦ୍ରିରମୂତୋଚ୍ମଥନେ ସ୍ବପୂଷ୍ଟେ ଗ୍ରାହାତ୍ ପ୍ରପନ୍ନମିଭରାଜମମୁଞ୍ଚଦାଉିମ୍‌ ॥ ୧୮

ସେ ନିଜ ପିଠି ଉପରେ ମନ୍ଦରାଚଳ ଧାରଣ କରିଥୂଲେ। ସେ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥୁବା ଶରଣାଗତ ରଜେନ୍ଦ୍ରକୁ କୁମ୍ଭୀର କବଳରୁ ଉଦ୍ଦାର କରିଥୂଲେ।॥ ୧୮ ॥ ଥରକର କଥା। ବାଳଖିଲ୍ଯ ରଷିମାନେ ତପସ୍ଯା

କରି କରି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇ ଯାଇଥୂଲେ। ସେମାନେ କଶ୍ୟପ ମୁନିଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସମିଧ ଆଣୁଥୁବାବେଳେ ଗୋରୁଖୁରା ପରି ଗୋଟିଏ

ସଂସ୍ତୁନୁତୋଃଛବିପତିତାଞ୍ଛମଣାନୁଷୀ ଶ୍ୃ ଶକ୍ରଂ ଚ

ବୂୃତ୍ରବଧତସ୍ତମସି

ପ୍ରବିଷ୍ଟମ୍‌।

ଦେବସ୍ତିୟୋଃସୁରଗ୍ହେ ପିହିତା ଅନାଥା ଜଘ୍ନେଃ ସୁରେନ୍ଦ୍ରମଭୟାୟ ସତାଂ ନୃସିଂହେ | ୧୯

ଗାତରେ

ପଡ଼ିଗଲେ। ତାହା ସେମାନର୍ଚ୍ୀ

ପାଇଁ ସମୁଦ୍ରରେ ପଡ଼ିଯିବା ପରି ଥୁଲା। ସେମାନେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରିବାରୁ ଭଗବାନ ହିଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଥୂଲେ । ବୃତ୍ରାସୁରକୁ ମାରିଦେଇଥୁବାରୁ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯା ପାପ ଗୋଡ଼ାଉଥୂଲା ।ସେ ସେହି ଭୟରେ ପଳାଇଯାଇ ଲୁଚିଥୂଲେ। ସେତେବେଳେ ଭଗବାନହିତାଙ୍କୁ ସେହି ପାପରୁ ରକ୍ଷା କରିଥୂଲେ। ଦେବତାମାନଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ହିରଣ୍ଯକଶିପୁ ବନ୍ଦୀ କରି ନେଇଯାଇଥୁଲା। ସେତେବେଳେ ପ୍ରଭୁ ନରସିଂହରୂପରେ ତାକୁ ମାରି ସେମାନଙ୍କୁ ଅସୁର ପାଖରୁ

744

[ଅଧ୍ୟାୟ ୪

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×

ଉଦ୍ଧାର କରିଥଲେ ଏବଂ ପ୍ରହାଦ ଆଦି ସବ୍ତଜନଙ୍କୁ ନିର୍ଭୟ

ଦେବାସୁରେ ଯୁଧ୍ଧ ଚ ଦୈତ୍ୟପତୀଚ୍‌ ସୁରାଥେ

କରିଥୁଲେ ॥ ୧୯ ॥ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ

ହତ଼ାନ୍ତରେଷୁ ଭୁବନାନ୍ୟଦଧାତବ କଳାଭିଃ ।

ଭଗବାନ ଦେବାସୁର ସଂଗ୍ରାମରେ ଦୈତ୍ୟପତିମାନର୍କୁ ବଧ କରିଥୁଲେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ମନୂନ୍ତରରେ ନିଜ ଶକ୍ତିବଳରେ

ଭୂତ଼ାଥ ବାମନ ଇମାମହରଦୃ ବଳେକ କ୍ଷ୍ମାଂ ଯାବ୍‌ ଞାଳ୍ଛଳେନ ସମଦାଦଦିତେଃ ସୁତେଭ୍ୟଃ ॥ ୨୦

ଅନେକ

ଅଶାବତାର

ଗ୍ରହଣ କରି

ତ୍ରିଭୁବନକୁ ରକ୍ଷା

କରିଥୁଲେ। ପୁଣି ବାମନ ଅବତାରରେ ଦାନ ମାଗିବା ବାହାନାରେ ଏହି ପୂଥୂବୀକୁ ଦୈତ୍ଯରାଜ ବଳିର୍ଚ୍ଚା ଠାରୁ ଛଡ଼ାଇ ନେଇଯାଇ ଅଦିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ

କରିଥୁଲେ ॥ ୨୦॥ ଭୂଗୁପତି ପରଶୁରାମ ଅବତାରରେ ସେ ହୈହୟକୁଳକୁ ନାଶ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଅଗ୍ନିସ୍ବରୂପ ହୋଇ ପୂଣଥୂବୀକୁ ଏକୋଇଶ ଥର କ୍ଷତ୍ରିୟଶୂନ୍ଯ କରିଦେଇଥୂଲେ। ଭଗବାନ ରାମାବତାରରେ ସମୁଦ୍ରରେ ସେତୂ ବାନ୍ଧି ଦଶମୁଖ ରାବଣକୁ ତାର ସେନା ସହିତ

ନିଃକ୍ଷତ୍ରିୟାମକୃତ ଗାଂ ଚ ତ୍ରିଃସପ୍ତକୃତ୍କୋ

ରାମସ୍ତୁ

ହୈହୟକୁ ଳାପ୍ଯୟଭାଟିବାଗ୍ନିଃ ।

ସୋଃବଚ଼ିଂ ବବନ୍ଧଂ ଦଶବକ୍ତମହନ୍‌ ସଲକଂ

ସୀତାପତିଜିୟତି

ଲେ।କକମଳ ଘ୍ନକୀର୍ତିଃ॥ ୨୧

ମାରିଦେଇଥୁିଲେ। ଶୋକ

ଓ ଭୟନାଶକରୂପେ

କୀର୍ତି

ବିସ୍ତାର କରିଥୁବା ସୀତାପତି ଶ୍ରୀରାମକ୍କୀର ସଦା ଜୟ ହେଉ॥ ୨୧॥ ହେ ରାଜନ୍‌।! ଅଜନ୍ମା ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଭଗବାନ ପୂଥୂବୀର ଭାର ହରଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଯଦୁବଂଶରେ ଜନ୍ମ ହେବେ ଏବଂ ବଡ଼ ବଡ଼ ଦେବତାମାନେ

ଭୂମେଭିରାବତରଣାୟ

ମଧ୍ଯ ଯେଉଁ କର୍ମ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁହ ସେପରି ଅଲୌକିକ କର୍ମମାନ କରିବେ। ଆହୁରି ଭବିଷ୍ଯତରେ ପ୍ରଭୁ ବୁଦ୍ଧ-

ଯଦୁଷ୍ବଜନ୍ମା

ଜାତଃ କରିଷ୍ଯତି ସୁରୈରପି ଦୃଷ୍ଟାରାଣି।

ବାଦୈର୍ବିମୋହୟତି ଯଜ୍ଞକୃ ତୋଃତ ଦହାଁଟ୍‌ ଶୃଦ୍ରାଟ୍‌ କଳୌ କ୍ଷିତିଭୂଜୋ ନ୍ୟହନିଷ୍ଯଦନ୍ତେ ॥ ୨ ୨

ରୂପରେ ଅବତାର ନେବେ। ଯଜ୍ଞର ଅନଧୂକାରୀମାନେ ଯଜ୍ଞ କରୁଥୂବା ଦେଖି ସେ ସେମାନର୍ଦ୍ୁ ଅନେକ ପ୍ରକାର ମତଦ଼ାରା ମୋହିତ କରିଦେବେ ଏବଂ କଳିଯୁଗର ଶେଷରେ କଳ୍ପି ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରଭୁ ଶୃଦ୍ରରାଜାମାନର୍କୁ ସଂହାର କରିବେ॥ ୨୨॥ ହେ ମହାବାହୁ ବିଦେହରାଜ। ଭଗବାନର୍ବ୍ଧର କୀର୍ତି ଅନନ୍ତ। ମହାମ୍ରାମାନେ ଜଗନ୍ନତାଥଚ୍କର ଏହିପରି ଅନେକ

ଜଳ୍ମ ଓ କର୍ମକୁ ବହୁଶଃ ଗାନ କରିଛନ୍ତି। (ମୁଁ ଅତ୍ଯନ୍ତ

ଏବଂବିଧାନି କମ୍ାଣି ଜନ୍ମାନି ଚ ଜଗସ୍ତତେଃ।

ସଂକ୍ଷେପରେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଧର ଅଳ୍ପ କେତେକ

ଭୂରୀଣି ଭୂରିଯଶସୋ

ବର୍ଣନା କଲି) ॥ ୨୩॥

ବର୍ଷ୍ରିତାନି ମହାଭୁଜ ॥ ୨୩

ଇଜି ଖ୮ଜରବନତେ ନହହୁନଠନ ପାନମନାସ ସୀନିତାୟଣମକଳାରରସଣନତ

ଚତୁଓର୍ଥ/୭///9¢ // ୪ //

+++

ଲୀଳାମାତ୍ର

ଅଧ୍ୟାୟ ୫]

745

* ଏକାଦଶ ସ୍ାୀନ୍ଦଂ ×

ଅଥ ପଞ୍ଚଯମାଏଧ୍ଯାଯାଃ ଭକ୍ତିହୀନ ପୁରୁଷମାନ୍ଗ୍ରର ଗତି ଓ ଭଗବାନଙ୍କ ପୂଜାବିଧ୍ଧର ବଣ୍ଡିନା ରାଜା 6©/6ନ/ବ/ଚ

ନିମି ପଗ୍ରରିଲେ--ହେ

ଆମ୍ପୂତତ୍ତ୍ଵବେତ୍ତା

ଯୋଗୀଶ୍ଵରଗଣ ! ଯେଉଁମାନେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯମ କରିପାରି

ଭଗବନ୍ତଂ ହରି ପ୍ରାୟୋ ନ ଭଜନ୍୍ଯାମ୍ପ ବିତ୍ତମାଃ । ତେଷାମଶାନ୍ତକାମାନା କା ନିଷ୍ଠା।ବିଜିତାମ୍ମୂନାମ୍‌ ॥ ୧

ନାହାନ୍ତି ଏବଂ ତା'ସହିତ ଯେଉଁମାନର୍କର ଚିତ୍ତ ଭୋଗଲାଳସାରେ ଅଶାନ୍ତ, ସେମାନେ ତ ପ୍ରାୟ ଭଗବାନଙ୍କର ଭଜନ କରନ୍ତ ନାହିଁ ।ସେମାନଙ୍କର କି ଗତି ହୁଏ ୮7 ॥ ୧॥ ଅଷ୍ଟମ ଯୋଗୀଶ୍ଵର ଚମସ କହିଲେ -¬ହେ ରାଜନ୍‌ ! ବିରାଟପୁରୂୁଷ ପରମାମ୍ରରାର୍କର ମୁଖ, ବାହୂ, ଉରୁ ଏବଂ ପାଦରୁ ଗ୍ବରି ଆଶ୍ରମ ସହିତ ଗ୍ବରିବର୍ଶର ଉପତ୍ତି ହୋଇଛି।

ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ଅନୁସାରେ ସେମାନଙ୍କୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ, ବୈଶ୍ଯ ଓ ଶୂଦ୍ର--ଏପରି ଗ୍ବରି ଭାଗରେ (ଗ୍ବରି ବର୍ଷରେ) ଚନ୍ଦନ୍ଦ ୬ବ/ଚ

ମୁଖବାହୂରୂପାଦେଭ୍ୟଃ

ପୁରୁଷସ୍ଯାଶ୍ରମୈଃ

ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି।

ସହ।

ଚଡ଼ାରୋ ଜଜ୍ଞିରେ ବଣ୍ଟା ଗୁଣୈର୍ବିପ୍ରାଦୟଃ ପୂଥକ୍‌ ॥ ୨

ଭଗବାନଙ୍କ

ମୁଖରୁ ସତ୍ତ୍ଵପ୍ରଧାନ

ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ, ବାହୁରୁ ସତ୍ତ୍ବଂରଜଃମିଶ୍ରିତ କ୍ଷତ୍ରିୟମାନେ, ଉରୁ (ଜଘଂ) ରୁରଜଃ-ତମମିଶ୍ରିତ ବେୈଶ୍ଯମାନେ ତଥା ପାଦରୁ ତମୋଗୁଣପ୍ରଧାନ ଶୃଦ୍ରମାନେ ଉତ୍ପନ୍ନ୍ର ହୋଇଛନ୍ତି । ତାହାର୍ଦ୍ଵ

ହୃଦୟ, ଜଘଂ, ବକ୍ଷଃସଳ ଓ ଶିରରୁ ଯଥାକ୍ରମେ ବ୍ରହୁଚର୍ଯ୍ୟ, ଗ୍ହସ୍ଠ। ବାନପ୍ରସ୍ତ

ଓ ସନ୍ନ୍ଯାସ ଆଶ୍ରମ ମଧ୍ଯ ଉମ୍ନ୍ନ

ହୋଇଛି ଏହିପରି ବଶ୍ଷରାଶ୍ରମ ବିଭାଗ ସମେତ ସାରା ବିଶ୍ଵ ଭଗବାନର୍କ୍ ଠାରୁ ଉତ୍ୟନ୍ନ୍ର ହୋଇଛି ॥ ୨ ॥ ଏହି ଗ୍ବରିବର୍ଷ୍ରର ଯ

ଏଷାଂ

ପୁରୂଷଂ ସାକ୍ଷାଦାତ୍ପପ୍ରଭବମୀଶ୍ଵରମ୍‌।

ନ ଭଜନ୍ତ୍ୟବଜାନନ୍ତୈ ସ୍ାନାଦ ଭ୍ରଷ୍ଟାଃ ପତନ୍ତ୍ୟଧଃ ॥ ୩

ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ଯରୁ ଯେଉଁମାନେ ନିଜର ପିତା ପରମାମ୍ବାଙ୍କୁ

ଭଜନ୍ତି ନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍‌ ତାର୍କୁ ଅନାଦର କରନ୍ତି, ସେମାନେ ନିଜ ସ୍ଥାନରୁ ଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇ ଅଧୋଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ॥ ୩ ॥ ଯେଉଁ ସ୍ତ୍ରୀ ଓଶୂଦ୍ର ଆଦି ଲୋକେ ଭଗବାନଙ୍କୀ କଥାପ୍ରସଙ୍ଗ ଆଦିରୂ ଦୂରରେ ରହିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଭଗବାନର୍ବ୍ଧର ନାମ

ସଂକୀତ୍ତନ ଆଦିଠାରୁ ମଧ୍ଯ ଦୂରରେ ରହନ୍ତି ସେମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ଆପଣଚକ୍କ୍ଚ ପରି ଭଗବଭକ୍ତକ୍କ କୃପାର ପାତ୍ର।

ଦୁରେହରିକଥାଃ କେଚିଦ଼ ଦୂରେଗ୍ବବବ୍ୟୁତକୀତ୍ତିନାଃ। ସ୍ତ୍ରିୟଃ ଶୂଦ୍ରାଦୟଶ୍ତୈବ ତେଞନୂକମ୍ପ୍ୟା ଭବାଦୃଶାମ୍‌ ॥ ୪

ଆପଣମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ଭଗବତ୍‌କଥା ଓ କୀର୍ତନାଦିର ସୁବିଧା ଯୋଗାଇ ଦେଇ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଧାର କରନ୍ତୁ॥୪ ॥ ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ ଓବୈଶ୍ଯମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ଦ୍ିଜାତି । ତେଣୁ ଏମାନେ ବେଦାଧ୍ଯୟନ ଆଦି ସଂସ୍କାରରେ ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥୂୁବାରୁ ଭଗବଦ୍‌ସନ୍ନିଧୂ ପାଇବାକୁ ବିଶେଷରୂପେ ଯୋଗ୍ଯ। ସେମାନଙ୍କୁ ଏପରି ସୁବିଧା ମିଳିଥୂଲେ ମଧ୍ଯ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରୁ କେତେକ ଲୋକ ଅଜ୍ଞାନର ବଶୀଭୂତ

ବିପ୍ରୋ ରାଜନ୍ୟବୈଶ୍ୟୌ ଚ ହରେଏ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ପଦାନ୍ତିକମ୍‌|

ଶ୍ରୌତେନ ଜନ୍ମନାଥାପି ମୁହ୍ଯନ୍ତ୍ଯାମ୍ନାୟବାଦିନଃ ॥ ୫

ହୋଇଯିବାରୁ ବେଦରେ ବର୍ଶ୍ିନା କରାଯାଇଥୁବା ସକାମକର୍ମ ଅନୂଷ୍ଠାନ କରି ଓ ତାହାର ଫଳର ପ୍ରଲୋଭନରେ

ପଡ଼ି ମୋହିତ

ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୫ ॥

746

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫

»* ଶୀମଭାଗବତ ×#‹

କମ୍ମିଣ୍ୟକୋବିଦାଃ ସ୍ତବ଼ା ମୂଖାଃ ପଣ୍ଠି ତମାନିନଃ ।

ସେମାନେ କର୍ମରହସ୍ଯ ବିଷୟରେ କିଛି ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ:

ବଦନ୍ତି ଗ୍ରଟୁକାନ୍‌ ମୂଢା ଯୟା ମାଧ୍ଵା ଗିରୋଛୁକାଃ ॥ ୬

ତଥାପି ଗର୍ବୀ ଓ ମୂର୍ଖ ହୋଇଥୁବାରୁ ନିଜକୁ ହିଁ ପଣ୍ଡିତ ବୋଲି ଭାବନ୍ତି। ସେପରି ଗର୍ବୀ ମୂଢ଼ମାନେ କର୍ମଫଳ ବିଷୟରେ ଯେଉଁ ପୁଣ୍ଫିତ ମଧୁର ବାଣୀ କହିହୁଅନ୍ତି, ତାହା ଶୁଣି ଅଜ୍ଞାନୀ ଲୋକେ

ରଜସା ଘୋରସଙଲ୍କରଳ୍ପାଃ କାମୁକା ଅହିମନ୍ଯବଃ। ଦାମ୍ଭିକା ମାନିନଃ ପାପା ବିହସନ୍ତ୍ଯବ୍ୟୁତପ୍ରିୟାନ୍‌ ॥ ୭

ସେପରି

ଲୋକେ

ପ୍ରମତ୍ତ ହୋଇ

ରଜୋଗୁଣରେ

ଡିଅଁନ୍ତି ॥ ୬ ॥

ପୂର୍ଣ ହୋଇଥାନ୍ତି;

ସେମାନଙ୍କର ସଂକଳ୍ପ ମଧ୍ଯ ଭୟର୍ଦ୍ରର ହୋଇଥାଏ। ସେମାନର୍କ୍ରର କାମନାର ଅନ୍ତ ନ ଥାଏ। ସେମାନେ ଭୀଷଣ

କ୍ରୋଧୀ ହୋଇଥାନ୍ତି। ସେହି ଦମ୍ଭୀ, ଗର୍ବୀ ଓ ପାପାଗ୍ଵରୀ ଲୋକେ କରନ୍ତି॥

ବଦନ୍ତି

ତେଃନ୍ୟୋନ୍ଯମୁପାସିତସ୍ତିୟୋ ଗୂହେଷୁ ମୈଥୁନ୍ଯପରେଷ୍ୁ ଗ୍ବଶିଷଃ। ଯଜନ୍ତ୍ୟସୂୃଷ୍ଟାନ୍ତବିଧାନଦକ୍ଷିଣଂ ବୃତ୍ତ୍ୟେ ପରଂ ଘ୍ବନ୍ତି ପଶୂନତଦ୍ନଵବିଦଃ॥ ୮

ଶ୍ରିୟା

ବିଭୂତ୍ୟଯାଭିଜନେନ

ବିଦ୍ଯୟା

ତ୍ୟାଗେନ ରୂପେଣ ବଳେନ କମିଣା। ଜାତସ୍ମୟେନାନ୍ଧଧ୍ଧୟଃ ସହେଶ୍ଵରାନ୍‌ ସତୋଃବମନ୍ୟନ୍ତି

ହରିପ୍ରିୟାଦ୍‌

ଖଳାଃ ॥ ୯

ଓଲଟି ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦୀ ଭକ୍ତମାନଙ୍ସୁ ପରିହାସ ୭॥ ସେହି ସ୍ତ୍ରୀପରାୟଣ ଲୋକେ ନିଜ ନିଜ

ମଧ୍ଯରେ ଘରବାଡ଼ି କଥା ଆଲୋଚନା କରି ଓ ବୂଥା ସାଂସାରିକ ବିଷୟ ଚଚ୍ଚା କରି ନିଜର ସମୟ ନଷ୍ଟ କରିଦିଅନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟରେ ସ୍ତ୍ରୀସହବାସ ହିଁସର୍ବ ଶ୍ରେଷ୍ଠ

ସୁଖ ହୋଇଥାଏ। ସେହି ଅଞଜ୍ଞାନୀମାନେ ଅନ୍ତଦାନ ନ କରି ଓ ଦକ୍ଷିଣା ନ ଦେଇ ଅବିଧୂପୂର୍ବକ ଯଜ୍ଞ କରନ୍ତି। ନିଜର ବୃତ୍ତି ଓ ଜୀବିକାର୍ଜନ ନିମନ୍ତେ ସେମାନେ ପଶୁହତ୍ଯା କରି ଇନ୍ଦ୍ରିୟତ୍ୃପ୍ତି କରନ୍ତି। ସେମାନେ ଯଜ୍ଞାନୁଷ୍ଠାନ ନାମରେ ହିଂସା କରି ନିଜ ମୁଣ୍ତରେ କେତେ ଯେ ପାପବୋଝ ଲଦି ହୁଅନ୍ତି, ତାହା ବି ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ ॥ ୮ ॥ ସେହି ଦୁଷ୍ଟାମାନେ ଧନସମ୍ପତ୍ତି କୁଳୀନତା, ବିଦ୍ଯା, ଦାନ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯକ ବଳ ଓ କର୍ମ ଆଦି ହେତୁ ଗର୍ବରେ ଫୁଲିଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ତା'ଫଳରେ ମଦାନ୍ଧ ହୋଇ ଭଗବାନର୍ଦୁ ଏବଂ ଭଗବାନର୍ବ୍ଚର ପ୍ରିୟ ଭକ୍ତ ଓ ସବ୍ଚଛ-ମହାପୁରୁଷମାନର୍ଦ୍ଧୁ ନିନ୍ଦା କରିବାକୁ

ଲାଗନ୍ତି ॥ ୯॥ ଆକାଶ ଯେପରି ସର୍ବତ୍ର ସମାନରୂପରେ ବ୍ଯାପ୍ର, ପରମାମ୍ରା

ସବୈଷୁ ଶଶ୍ବତ୍ତନୂଭୂତବ ସ୍ବବସିତଂ ଯଥା ଖମାତ୍ମାନମଭୀଷ୍ଟମୀଶ୍ଵରମ୍‌ । ବେଦୋପଗୀତଂ ଚ ନ ଶୁଶ୍ଵତେଃବୁଧା ମନୋରଥାନାଂ

ପ୍ରବଦନ୍ତି

ବାଉିୟା॥ ୧୦

ସେହିପରି

ସମସ୍ତ

ଦେହଧାରୀର୍କ୍ଦର

ବାହାରେ ଓ ଭିତରେ ସର୍ବତ୍ର ପରିପୂର୍ଶ୍ଵ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି। ବେଦଗଣ ମଧ୍ଯ ଏହା ବହୁବାର ବର୍ଣ୍ପନା କରିଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ସେହି ଅଜ୍ଞାନୀମାନେ ତାହା ଶୁଣନ୍ତି ନାହିଁ ବରଂ ଅନେକ ପ୍ରକାର ମନୋରଥ ବିଷୟରେ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ ବୂଥା

ଚର୍ଚାରେ ବୁଡ଼ିରହନ୍ତି ॥ ୧୦ ॥ ଜୀବମାନେ ସାଧାରଣତଃ ମୈଥୁନ, ମାଂସ ଓ ମଦ୍ଯପାନ ପ୍ରତି ସହଜରେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି; ଅଥଚ ଏହି ତିନିଟି ହେଉଛି ଜୀବର ପତନର କାରଣ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ବିବାହପରେ,

ଲୋକେ

ବ୍ୟବାୟାମିଷମଦ୍ୟସେବା

ନିତ୍ଯାସ୍ତୁ ଜନ୍ତୋନି ହି ତତ୍ର ଗ୍ଵେଦନା। ବ୍ୟବସ୍ତିତି ସ୍ତେଷୁ ସୁରାଗ୍ରହେରାସୁ

ବିବାହଯଜ୍ଞନିବୃତ୍ତିରିଷ୍ଟୀ॥ ୧୧

ଯଜ୍ଞରେ ଓ ସୌତ୍ରାମଣି ଯଜ୍ଞରେ ଏସବୁ ସେବନର ଯେଉଁ କୋହଳ ବିଧାନ କରାଯାଇଛି, ତାହାର ବାସ୍ତବିକ ଅଭିପ୍ରାୟ ହେଉଛି, ମନୁଷ୍ଯ ଏସବୁରୁ ଦୂରରେ ରହୁ |ଲୋକମାନର୍କ୍ଚର

ଯେଉଁ ଚଞ୍ଚଳମନା ହେବାର

ପ୍ରବୃତ୍ତି ରହିଛି, ତାହାକୁ

ସୀମିତ ଓ ସଂଯତ କରି ରଖିବା ନିମନ୍ତେ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଏସବୁ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫]

¥ ଏକାଦଶ

ଧନଂ ଚ ଧମର୍ମୈକଫଳଂ ଯତୋ ବୈ ଜ୍ଞାନଂ ସବିଜ୍ଞାନମନୁ ପ୍ରଶାନ୍ତି । ଗ୍ୂହେଷୁ ଯୁଞ୍ଚନ୍ତି କଳେବରସ୍ୟ

ମୂତ୍ଯୁଂ

ଯଦ଼

ନ ପଶ୍ଯୟନ୍ତି ଦୁରନ୍ତବୀଯ୍ଯ୍ଯମ୍‌ ॥୧୨

ଘ୍ରାଣଭକ୍ଷୋ

ବିହିତଃ

ସୁରାୟା-

ସ୍ତଥା ପଶୋରାଲଭନଂ ନ ହିଂସା। ଏବଂ ବ୍ଯବାୟଃ ପ୍ରଜୟା ନ ରତ୍ୟା

ଇମଂ

ବିଶୁଦ୍ଧଂ ନ ବିହୁଃ ସ୍ବଧମିମ୍‌॥୧୩

747

ସ୍କୀନ୍ଧଂ ×

ସେବନ ପାଇଁ ଏକ

ସୀମା ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଇଛି ॥ ୧୧॥

ଧାର୍ମିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଧନ ବିନିଯୋଗ କରିବା ହିଁ ହେଉଛି ଧନର ଶ୍ରେଷ୍ଠତମ ଉପଯୋଗ; କାରଣ ଧର୍ମରୁ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତ

ହୁଏ ଏବଂ ଜ୍ଞାନରୁ ପରମାମ୍ରୂତତ୍ତ୍ରର ଅନୃଭବ ଓ ପରମ ଶାନ୍ତି ମିଳିଥାଏ। ଯେଉଁମାନେ କେବଳ ଘର ତୋଳିବାରେ ଓ ଘରକାମରେ ହିଁ ଧନବ୍ଯୟ କରନ୍ତି, ସେମାନର୍କ୍ର ଶରୀରନାଶକାରୀ କରାଳ କାଳକୁ ଦେଖିବାର ଶକ୍ତି ନ ଥାଏ।॥ ୧୨॥ ସୌତ୍ରାମଣି ଯଜ୍ଞରେ ସୁରାକୁ ଶୁର୍ଘିବାର ହିଁ

ବିଧାନ ରହିଛି, ପିଇବାର ବିଧାନ ନାହିଁ; ଯଜ୍ଞରେ ପଶୁକୁ ଘ୍ପର୍ଶ କରିବାର ହିଁ ବିଧାନ ରହିଛି, ମାରିବାର ବିଧାନ ନାହିଁ। ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ସନ୍ତତିପରମ୍ପରା ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ହିଁ ମୈଥୁନର ବିଧାନ ରହିଛି; ସମ୍ଭୋଗ ନିମନ୍ତେ ବିଧାନ ନାହିଁ। ମାତ୍ର ଲୋକେ ଏହି ପବିତ୍ର ଧର୍ମ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ ॥୧୩ ॥

ଏପରି ପବିତ୍ର ଧର୍ମକୁ ଜାଣି ନ ଥୂବା ଗର୍ବୀ ଲୋକେ ଯେ ତୂନେବଂବିଦୋଃ ସନ୍ତଃ ସ୍ତବ଼ାଃ ସଦଭିମାନିନଃ |

ପଶୂଚ୍‌ ହୁହ୍ୟନ୍ତି ବିସ୍ପବ଼ାଃ ପ୍ରେତ୍ୟ ଖାଦନ୍ଥି ତେ ଚ ତାନୁ ॥ ୧୪

ନିଜ ମତ ହିଁ ଠିକ୍‌ ବୋଲି ଧରିବସନ୍ତି ଏବଂ ନିଜ ଜିଦ୍‌କୁ ଧରି ନିରୀହ ମୂକ ପଶୁମାନରଙ୍ଦ୍ୂ ହତ୍ଯା କରନ୍ତି। ମରିବା ପରେ ସେହି ପଶୁମାନେ ହିଁ ଉକ୍ତ ପଶୁହନ୍ତାମାନର୍କୁ ଖାଇଯାଆନ୍ତୈି ॥ ୧ ୪ ॥ ଏଭଳି ଲୋକେ ମରଣଶୀଳ ଶରୀର ପ୍ରତି ତଥା ନିଜ ପରିବାର ପ୍ରତି ମମତା ରଖନଚ୍ତି ଏବଂ

ହିଷନ୍ତଃ ପରକାୟେଷପୁ ସ୍ବାମ୍ମବାନଂ ହରିମାଶ୍ବରମ୍‌। ମୂତକେ ସାନୁବନ୍ଦୈଃଶସ୍ମିନ୍‌ ବଦ୍ଧସ୍କେହାଃ ପତନ୍ତ୍ୟଧଃ ॥ ୧୫

ଅନ୍ଯ ଲୋକଙ୍କୀ ପ୍ରତି ଦ୍ରେଷ କରନ୍ତି। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀହରି ଯେ ସମସ୍ତର୍କ୍କର ଆମ୍ଫା, ତାହା ସେମାନେ ଆଦୌ ବିଗ୍ବର କରନ୍ତି ନାହିଁ ॥ ୧୫॥ ଯେଉଁମାନେ ସଦ୍‌ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତି କରିବେ କଣ, ମୂର୍ଖତାର

ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରିଯାଆନ୍ତି, ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ ଓ କାମ କ୍ଷଣଭଙ୍ଗର ବା ନାଶବାନ

ହୋଇଥୁଲେ

ବି, ଯେଉଁମାନେ

ସେହି

ତିନିଟିକୁ ହିଁ ପୁରୁଷାର୍ଥ ବୋଲି ଭାବନ୍ତି ଓଏପରିଭାବରେ ଯେ କୈବଲ୍୍ଯମସମ୍ପାପ୍ରା ଯେ ଗ୍ରତୀତାଶ୍ଡ ମୂଢତାମ୍‌। ତ୍ରୈବର୍ଗିକା ହ୍ଯକ୍ଷଣିକା ଆମ୍ମାନଂ ଘାତୟନ୍ତି ତେ ॥ ୧୬

ଏତ ଆମତ୍ମୂହନୋଵ ଶାନ୍ତା ଅଜ୍ଞାନେ ଜ୍ଞାନମାନିନଃ। ସୀଦନ୍ତ୍ଯକୃତକୃତ୍ୟା ବୈ କାଳଧ୍ଵସ୍ତମନୋରଥାଃ॥ ୧୭

ହିଡ଼ାତ୍ୟାୟଯାସରଚିତା ଗରହାପତ୍ୟସୁହୃଚ୍ଷି ୟଃ। ତମୋ ବିଶନ୍ତ୍ୟନିକ୍ରନ୍ତୋ ବାସୁଦେବପରାଙ୍ମୁଖାଃ |॥ ୧ ୮

କାମ୍ୟକର୍ମର

ଭଉଁରିରେ

ପଡ଼ିଯାଆନ୍ତି।

ସେମାନେ

ମୋକ୍ଷମାର୍ଗରେ ଗ୍ବଲିବାକୁ ସମୟ ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ। ତେଣୁ ସେମାନେ ନିଜେହି ନିଜ ଆମ୍ବାକୁ ହତ୍ଯା କରନ୍ତି ॥ ୧୬॥ ଏପରିଭାବରେ ନିଜ ଆମ୍ରାକୁ ହତ୍ଯା କରୁଥୁବା ଲୋକର୍ଭୁ କଦାପି ଶାନ୍ତି ମିଳେ ନାହିଁ। ସେମାନେ ଅଞ୍ଞାନକୁ ହିଁ ଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଧରିନିଅନ୍ତି। ପରମାମୂପ୍ରାପ୍ତରି ନିମନ୍ତେ ହିଁ ମନୁଷ୍ଯ ଜୀବନ ମିଳିଛି; କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ଏହି ଅମୂଲ୍ଯ ଜୀବନ ପାଇ ମଧ୍ଯ ପରମଲାଭରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହନ୍ତି ଏବଂ କଷ୍ଟା ଭୋଗ କରନ୍ତି। ସେମାନର୍କରର ମନୋରଥ କେବେ

ବି ପୂର୍ଣ ହୁଏ ନାହିଁ। ୧୭ ॥ ସେପରି ଲୋକେ ଭଗବଦ୍‌ ଭକ୍ତି ପ୍ରତି ପୂର୍ଣ ବିମୁଖ ହୋଇ ରହନ୍ତି।କିନ୍ତୁ ବହୁ କଷ୍ଟ କରି ଓ ବହୁ ପରିଶ୍ରମ କରି ସେମାନେ ଯେଉଁ ଘର, ପୁତ୍ର, ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ) ଧନସମ୍ପଦ ଆଦି ବଢ଼ାଇଥାନ୍ତି। ସେସବୁକୁ

748

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫

ହ¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ¥

ଜାଜୋବ/ଚ କସ୍ମିହ୍‌ କାଳେ ସ ଭଗବାନ୍‌ କିଂ ବଣ୍ଫଃ କୀଦୃଶୋ ନୂଭିଃ । ନାମ୍ବା ବା କେନ ବିଧୂନା ପୂଜ୍ୟତେ ତଦିହୋଚ୍ୟତାମ୍‌ ॥ ୧୯

ନଳନିଜ/ନନ

୫ଟବୟଚ

କୃତଂ ତ୍ରେତା ହାପରଂ ଚ କଳିରିତ୍ୟେଷୁ କେଶବଃ ।

ନାନାବଣ୍ଝାଭିଧାକାରୋ ନାନୈବ ବିଧୂନେଜ୍ୟତେ ॥ ୨୦

ଛାଡ଼ି ଗ୍ବଲିଯିବାକୁ ଇଚ୍ରା ନ ଥୂଲେ ବି, ଦିନେ ସେସବୁକୁ ଛାଡ଼ି ସେମାନଙ୍ଦୁ ଗ୍ବଲିଯିବାକୁ ପଡ଼େ। ଏଠାରୁ ଯାଇ ସେମାନେ ନରକରେ ପଡ଼ନ୍ତି। (ଭଗବାନର୍ଚ୍ ଭଜୁ ନ ଥୂବା ଲୋକଟଙ୍କ୍ଚ ଗତି ବିଷୟରେ ଆପଣ ଯାହା ପଗ୍ଵରିଥୂଲେ, ମୁଁ ତାହା କହିଦେଲି।) ॥ ୧୮ ॥ ରାଜା ନିମି ପଗ୍ବରିଲେ - ହେ ଯୋଗୀଶ୍ଵରଗଣ! କେଉଁ ସମୟରେ ଭଗବାନ କିପରି ରଙ୍ଗ ଓ କିପରି ଆକୃତି ଧାରଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ମନୁଷ୍ଯମାନେ ତାଙ୍କୁ କେଉଁ ନାମରେ ତଥା କେଉଁ ବିଧୂରେ ଉପାସନା କରନ୍ତି, କୃପା କରି ତାହା ମୋତେ ବୁଝାଇଦିଅନ୍ତୁ॥ ୧୯ ॥ ନବମ ଯୋଗୀଶ୍ଵର କରଭାଜନ କହିଲେ ହେ ରାଜନ୍‌। ସତ୍ଯ, ତ୍ରେତା, ଦ୍ାପର ଓ କଳି-¬ଏହି

କୃତେ ଶୁକୁଶ୍ବତୁବାହୁଜିଟିଳୋ

ବଢଜ୍ମଳାମ୍ବରଃ।

କୃଷ୍ଣାଜିନୋପବୀତାକ୍ଷାନ୍‌ ବିଭ୍ରଦୂ ଦଣ୍ଡକମଣ୍ଡଳୁ ॥୨୧

ମନୁଷ୍ଯାସ୍ତୁତଦାଶାନ୍ତା ନିର୍ବେରାଃ ସୁହୃଦଃ ସମାଃ । ଯଜନ୍ତି ତପସା ଦେବଂ ଶମେନ

ଚ ଦମେନ

ଚ॥ ୨୨

ଗ୍ବରିଯୁଗରେ ଭଗବାନ କେଶବର୍ଚ୍ଚର ଅନେକ ରଙ୍ଗ, ନାମ ଓ ଆକାର ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଅନେକ ବିଧୂରେ ପୂଜା କରାଯାଏ॥ ୨୦॥ ସତ୍ଯଯୁଗରେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହର ରଙ୍ଗ ଶ୍ଵେତ (ଧଳା) ହୋଇଥାଏ।। ତାର୍ଚ୍ଚର ଥାଏ ଗ୍ବରିଭୁଜ ଓ ଶିରରେ ଜଟା ତଥା ସେ ବଢ୍ମଳ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ କରନ୍ତି ।ସେ କୃଷ୍ମମ୍ପଗଚର୍ମ, ଯଜ୍ଞୋପବୀତ, ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ ମାଳା, ଦଣ୍ଡ ଓ କମଣ୍ଡଳୁ ଧାରଣ କରନି ॥ ୨୧ ॥ ସତ୍ୟଯୁଗର ମନୁଷ୍ଯମାନେ ବଡ଼ ଶାନ୍ତ, ପରଘ୍ପର-ବୈରରହିତ, ସମସ୍ତର୍କର

ହିତୈଷୀ ଓ ସମଦର୍ଶୀ ହୁଅନ୍ତି। ସେମାନେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ

ହଂସଃ ସୁପଣ୍ଜୌ ବୈକୁଣ୍ଢୋ ଧମୌ ଯୋଗେଶ୍ବରୋଃମଳଃ । ଭଶ୍ଵରଃ ପୁରୁଷୋଃ ବ୍ୟକ୍ତଃ ପରମାମ୍ମେତି ଗୀୟତେ ॥ ୨୩

ମନକୁ ବଶରେ ରଖି ଧ୍ୟାନରୂପୀ ତପସ୍ୟାଦ୍ବାରା ପରମାମ୍ବ଼ାଲଲୁ ଆରାଧନା କରନ୍ତି ॥ ୨୨ ॥ ସେମାନେ ଭଗବାନଙ୍କର ହଂସ,

ସୁପର୍ଣ୍ର ବୈକୁଣ୍ଠ ଧର୍ମ। ଯୋଗେଶ୍ବର, ଅମଳ, ଭଶ୍ଵର, ପୁରୁଷ, ଅବ୍ଯକ୍ତ ଓ ପରମାମ୍ରରା¬ ଏହିସବୁ ନାମଦ୍ାରା ତାଙ୍କର ଗୁଣ ଲୀଳା ଆଦି ଗାନ କରନ୍ତି ॥ ୨୩ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ତ୍ରେତାରେ ଭଗବାନଟର୍ଚ୍ଚ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହର

ତ୍ରେତାୟାଂ ରକ୍ତ ବଣ୍ଜଛୌଃସୌ ଚତୁବାହୁ ସ୍ପିମେଖଳଃ । ହିରଣ୍ୟକେ ଶସ୍ତ୍ରୟ୍ୟାମ୍ପା ସ୍ପୁକ୍‌ସ୍ପବାଦ୍ୟୁପଲ କ୍ଷଣଃ ॥ ୨୪

ତଂ ତଦା ମନୁଜା ଦେବଂ ସବିଦେବମୟଂ ହରିମ୍‌| ଯଜନ୍ତୈ ବିଦ୍ଯୟା ତ୍ରୟ୍ଯା ଧର୍ମିଷ୍ଠା ବ୍ରହୁବାଦିନଃ ॥ ୨୫

ରଙ୍ଗ ଲାଲ ହୁଏ। ତାହାରଙ୍କ୍ରର ଗ୍ବରିଭୁଜ ରହେ ଓ କଟିଭାଗରେ ତିନିଟି ମେଖଳା ରହେ। ତାର୍ଦ୍ଦର କେଶ ସୁନେଲି ରଙ୍ଗର ହୁଏ। ସେ ବେଦପ୍ରତିପାଦିତ ଯଜ୍ଞରୂପରେ ରହି ସ୍ରୁବ, ସ୍ରୂଚ ଆଦି ଯଜ୍ଞପାତ୍ର ଧାରଣ କରନ୍ତି॥ ୨୪ ॥ ସେହି

ଯୁଗର ଲୋକେ

ଧର୍ମ ପ୍ରତି ନିଷ୍ଠାବାନ୍‌ ଏବଂ ବେଦ

ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ଅଧ୍ୟାପନରେ ପ୍ରବୀଣ ହୁଅନ୍ତି। ସେମାନେ

ରଗ୍‌ବେଦ, ଯଜୂର୍ବେଦ ଓ ସାମବେଦରୂପୀ ତ୍ରିବିଦ୍ଯାଦ୍ବାରା ସର୍ବଦେବସ୍ବରୂପ ଦେବାଧୂଦେବ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀହରିର୍ଦ୍ୁ ଆରାଧନା କରନ୍ତି ॥ ୨୫ ॥ ତ୍ରେତାଯୁଗର ଅଧ୍ଧକାଂଶ ଲୋକେ

ବିଷ୍ଠୁ୍ଯିଜ୍ଞଃ ପୂଶ୍ଵିଗଭିଃ ସବିଦେବ ଉରୁକ୍ରମଃ। ବୃଷାକପିଜିୟନ୍ତଶ୍ଟ ଉରୂଗାୟ ଇତୀର୍ଯ୍ୟତେ ॥ ୨୬

ବିଷ୍ଣୁ, ଯଜ୍ଞ, ପୂଶ୍ମିଗର୍ଭିକ ସର୍ବଦେବ, ଉରୂକ୍ରମ, ବୃଷାକପି, ଜୟନ୍ତ ଓ ଉରୂୁଗାୟ ଆଦି ନାମରେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଭର ଲୀଳା

ଓ ଗୁଣ ଆଦି କୀର୍ତନ କରନ୍ତି ॥ ୨୬ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୫]

749

# ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ +

ହ଼ାପରେ ଭଗବାଞ୍ଛ୍ୟାମଃ ପୀତବାସା ନିଜାୟୁଧଃ। ଶ୍ରୀବସାଦିଭିରର୍କୋଶ୍ଟ ଲକ୍ଷଣୈରୁପଲକ୍ଷିତଃ॥ ୨୭

ହେ ରାଜନ୍‌! ଦ୍ାପରଯୁଗରେ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚ ତନୁର ରଙ୍ଗ ଶ୍ୟାମଳ ହୁଏ। ସେ ପୀତାମ୍ବର ପିନ୍ଦନ୍ତି ଓ ଶଟ୍ଝଂ, ଚକ୍ର, ଗଦା ଆଦି ଆୟୁଧ ଧାରଣ କରନ୍ତି |ତାଙ୍କ ବକ୍ଷଃସ୍ଥଳରେ

ଶ୍ରୀବସଚିହ୍ନ। ଭୂଗୁଲାଞ୍ଜୁନନ କୌସ୍ତୁଭମଣି ଆଦି ଲକ୍ଷଣ

ତଂ ତଦା ପୁରୁଷଂ ମତ୍ଭ୍ୟା ମହାରାଜୋପଲ କ୍ଷଣମ୍‌ | ଯଜନ୍ତି ବେଦତନ୍ମ୍ାାଭ୍ଯାଂ ପରଂ ଜିଜ୍ଞାସବୋ ନୂପ ॥ ୨୮

ଶୋଭା ପାଏ ॥ ୨ ୭ ॥ ସେତେବେଳେ ଜିଜ୍ଞାସୁ ମନୁଷ୍ୟମାନେ ମହାରାଜୋଚିତ ଚିହ୍ନ ଛତ୍ର, ଗ୍ରମର ଆଦିରେ ଯୁକ୍ତ ପରମ-

ପୁରୁଷ ଭଗବାନଙ୍କୁ ବୈଦିକ ଓ ତାନ୍ତ୍ରିକ ବିଧ୍ଧରେ ଆରାଧନା କରନ୍ତି॥ ୨୮॥ ଲୋକେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଏହିରୂପେ ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି “ହେ ଜ୍ଞାନସ୍ବରୂପ ଭଗବାନ ବାସୁଦେବ ଓ

କ୍ରିୟାଶକ୍ତିସ୍ବରୂପ ସଂକର୍ଷିଣ !ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର

ନମସ୍ତେ ବାସୁଦେବାୟ ନମଃ ସର୍ବ୍ଦଷିଣାୟ ଚ। ପ୍ରହ୍ୟୁମ୍ନାୟାନିରୁଦାୟ ତୁଭ୍ୟଂ ଭଗବତେ ନମଃ ॥ ୨୯

ନମସ୍କାର କରୁଛୁ। ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଓ ଅନିରୁଦ୍ଦରୂପରେ ଆପଣଙ୍କୁ ଆମେ ନମସ୍କାର କରୁଛୁ। ରଷି ନାରାୟଣ, ମହାମ୍ପା

ନର, ବିଶ୍ବେଶ୍ବର, ବିଶ୍ଵରୂପ ଓ ସର୍ବଭୂତାମ୍ରା ଭଗବାନଙ୍କୁ ଆମେ ନମସ୍କାର କରୁଛୁ।'”' ॥ ୨୯,୩୦ || ହେ ରାଜନ୍‌! ଦ଼ାପରଯୁଗର

ଲୋକେ

ଏପରିଭାବରେ

ଜଗଦୀଶ୍ଵର

ନାରାୟଣାୟ ରଷୟେ ପୁରୁଷାୟ ମହାମ୍ମନେ। ବିଶ୍ଵେଶ୍ଵରାୟ ବିଶ୍ଵାୟ ସଵିଭୂତାମ୍ବନେ ନମଃ ॥ ୩୦

ଭଗବାନଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ।କଳିଯୁଗରେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଯେଉଁ ଅନେକ ତାନ୍ତ୍ଵିକରୀତିରେ ପୂଜା କରାଯାଏ, ତାହା ମୁଁ

ଇତି ଦ୍ରାପର ଉବୀଶ ସୁବନ୍ତି ଜଗଦୀଶ୍ଵରମ୍‌।

କହୁଛି, ଶୁଣନ୍ତୁ¬|। ୩୧॥ କଳିଯୁଗରେ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚୀ ରଇଂ କୃଞ୍ଫଣ (କଳା) ହୁଏ ସତ, କିନ୍ତୁ ପ୍ରଭୁକ୍ତରର କାନ୍ତି ଅତ୍ଯନ୍ତ ମନୋହର ହୁଏ। ସେ ହୃଦୟ ଆଦି ଅଙ୍ଗ, କୌସ୍ତୁଭ ଆଦି ଉପାଙ୍ଗଂ ଓ

ନାନାତନ୍ସବିଧାନେନ

କଳାବପି

ଯଥା

ଶୁଣୁ ॥ ୩୧

ସୁଦର୍ଶନ ଆଦି ଅସ୍ତ୍ର ଧରି ସୁନନ୍ଦ ଆଦି ପାର୍ଷଦମାନର୍ସୀ ଗହଣରେ

ରହନ୍ତି। କଳିଯୁଗରେ ସୁବୁଦ୍ଧିସମ୍ପନ୍ତ ଲୋକେ

ପ୍ରଭୁଜ୍ଭୀର ନାମ ଗୁଣ ଓ ଲୀଳା ଆଦି ସଂକୀର୍ତନ କରି

କୃଷ୍ଣ ବଣ୍ଠ୍ଵଂ ଡ଼ିଷାକୃଞ୍ହଂସାଙ୍ଗୋପାଙ୍ଗାସ୍ତ୍ରପାଷିଦମ୍‌। ଯଜ୍ଞୈଃ ସର୍କ୍ୀତ୍ତରିନପ୍ରାୟୈକ୍ଷିଜନ୍ତି ହି ସୁମେଧସଃ ॥ ୩୨

ଧ୍ଯେୟ ସଦା ପରିଭବଘ୍ନମଭୀଷ୍ଟାଦୋହଂ

ତୀଥାମ୍ପଦଂ ଶିବବିରିଞ୍ଚିନୁତଂ ଶରଣ୍ଯମ୍‌। ଭୂତ୍ଯାଭିହଂ ପ୍ରଣତପାଳ ଭବାବ୍ରି ପୋତଂ ବନ୍ଦେ ମହାପୁରୁଷ ତେ ଚରଣାରବିନ୍ଦମ୍‌ ॥ ୩୩

ତାଙ୍କୁ ଯଜ୍ଞହାରା ଆରାଧନା କରନ୍ତି ॥ ୩୨ ॥ ସେମାନେ ସ୍ତୁତିକରନ୍ତି, “ହେ ଶରଣାଗତବସଛଳ ପ୍ରଭୁ ! ହେ ମହାପୁରୁଷ !

ଆପଣଙ୍କ ଚରଣକମଳରେ ଆମେ ବାରମ୍ବାର ପ୍ରଣାମ କରୁଛୁ। ଆପଣଜ୍ଚ୍ଵ ଚରଣକମଳ ସଦା ଧ୍ୟାନର ଯୋଗ୍ୟଯ। ତାହା ଧ୍ଯାନକାରୀର ସକଳ ସଂକଟ ଦୂର କରିଦିଏ ଓ ଭକ୍ତମାନର୍ଗୂ ଅଭୀଷ୍ଟ ବସ୍ତୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ | ତାହା ହେଉଛି ତୀଥଥସ୍ବରୂପ, ଶରଣ ନେବାର ଯୋଗ୍ୟ ଓ ଭକ୍ତଙ୍କର ସକଳ ବାଧାବିଘ୍ନ ଦୂରକାରୀ। ତାହା ସଂସାରସାଗରକୁ ପାରି କରାଇବାରେ ବୋଇତସ୍ବରୂପ। ଶିବ ଓବ୍ରହ୍ମା ଆଦି ଦେବତା ନିରନ୍ତର ସେହି ପଦଯୁଗଳକୁ ବନ୍ଦନା କରନ୍ତି। ଆପଣଙ୍କର ସେହି ପାଦପଦୁକୁ ଆମେ ବନ୍ଦନା କରୁଛୁ ॥ ୩୩ ॥

ହେ ଧର୍ମର ମର୍ଯ୍ୟାଦାରକ୍ଷକ ! ହେ ମହାପ୍ରଭୁ !ଅଯୋଧ୍ୟାର ତ୍ଯକ୍ସ୍ଟା ସୁଦୁସ୍ତ୍ୟଜସୁରେ ପ୍ସିତରାଜ୍ୟଲକ୍ଷ୍ମୀଂ

ଧର୍ମିଷ୍ଠ ଆକ୍ଯ୍ୟିବଚସା ଯଦଗାଦରଣ୍ୟମ୍‌।

ଯେଉଁ ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀକୁ ପାଇବାକୁ ଦେବତାମାନେ ମଧ୍ଯ ଲାଳାୟିତ, ଯେଉଁ ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀକୁ ତ୍ଯାଗ କରିବା ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତକ୍କ ପକ୍ଷରେ କଠିନ, ପୂଜ୍ଯ ପିତାଙ୍ଟ୍ଟର ବଚନ ରକ୍ଷା

750

[ଅଧ୍ୟାୟ ୫

±* ଶୀମଭାଗବତ ×»

ମାୟାମୂଗଂ ଦୟିତୟେପ୍ସିତମନ୍ୃ ଧାବ ଢ଼ ବନ୍ଦେ ମହାପୁରୂଷ ତେ ଚରଣାରବିନ୍ଦମ୍‌ ॥ ୩୪

ଏବଂ ଯୁଗାନୁରୂପାଭ୍ୟାଂ ଭଗବାଟ୍‌ ଯୁଗବର୍ତିଭିଃ । ମନୁଜୈରିଜ୍ୟତେ ରାଜନ୍‌ ଶ୍ରେୟସାମୀଶ୍ବରୋ ହରିଃ ॥ ୩୫

ନିମନ୍ତେ ସେହି ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀକୁ ତ୍ୟାଗ କରିଦେଇ ଯେଉଁ ଚରଣକମଳଦୂୟ ବନଗମନ କରିଥୁଲା, ପ୍ରିୟା ପନ୍ନୀ ମାୟାମ୍ପଗ ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିବାରୁ ଆପଣଙ୍କର ଯେଉଁ ଚରଣକମଳ ସେହି ମାୟାମ୍ପଗ ପଛରେ

ଧାଇଁଥୂିଲା/ ଆମେ ଆପଣଚ୍କର ସେହି ଚରଣକମଳକୁ ବାରମ୍ବାର ପ୍ରଣାମ କରୁଛୁ।”' ॥ ୩୪ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ଏହିପରି ବିଭିନ୍ନ ଯୁଗର ଲୋକେ ତତ୍‌ତତ୍‌ ଯୁଗ ଅନୂରୂପ ନାମ ଓ ରୂପଦଡ଼ରାରା ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରନ୍ତି । ଏଥୁରେ କୌଣସି

ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀହରି ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ଧର୍ମ, ଅଥି କାମ ଓ ମୋକ୍ଷ--ସବୁ ପୁରୁଷାଥିର ଏକମାତ୍ର

କଳିଂ ସଭାଜୟନ୍ତ୍ୟାଯ୍ୟା ଗୁଣଜ୍ଞାଃ ସାରଭାଗିନଃ। ଯତ୍ର ସଙ୍କୀତ୍ତିନେନୈବ ସବିଃ ସ୍ଵାଥୋଃଭିଲଭ୍ୟତେ ॥ ୩ ୬ ସ୍ଵାମୀ ॥୩୫ ॥ ଯୁଗର ଗୁଣଜ୍ଞାତା ତଥା ସାରଗ୍ରାହୀ ଲୋକେ

କଳିଯୁଗକୁ ବହୁ ପ୍ରଶଂସା କରନ୍ତି କାରଣ ଏହି ଯୁଗରେ

ନ ହ୍ୟତଃ ପରମୋ ଲାଭୋ ହେହି ନା ଭ୍ରାମ୍ୟତାମିହ ।

ଯତୋ ବିନ୍ଦେତ ପରମା ଶାନ୍ତିଂ ନଶ୍ୟତି ସଂସ୍ପତିଃ॥ ୩୭

କେବଳ ଭଗବାନଙ୍କ ନାମସଂକୀର୍ତନ କରିବା ଦ୍ବାରା ସକଳ ପ୍ରକାର ସ୍ବାଥ୍ଥି ଓପରମାର୍ଥ ସାଧୂତ ହୋଇଥାଏ ॥ ୩୬ ॥ ଭଗବାନଙ୍କର ନାମସଂକୀର୍ତନ ଏପରି ଏକ ସରଳ ସାଧନା ଯେ, ସଂସାରଚକ୍ରରେ ଘୂରି ବୂଲୁଥୂବା ଦେହାଭିମାନୀ ଜୀବ ଏହି ସାଧନାର ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ପରମଶାନ୍ତି ପାଇଯାଏ

ଏବଂ ତାର ଜନ୍ମମ୍ପତ୍ଯୁ ଆବର୍ତନ ଚିରକାଳ ନିମନ୍ତେ କୃତାଦିଷୁ ପ୍ରଜା ରାଜଦଟ୍‌ କଳାବିଚ୍ଛନ୍ତି ସମ୍ଭବମ୍‌। କଳୌ ଖଳୁ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ନାରାୟଣପରାୟଣାଃ ॥ ୩୮

କ୍ସଚିତ୍‌ କ୍ସଚିଚ୍ସହାରାଜ ଦ୍ରବିଡ଼େଷୁ ଚ ଭୂରିଶଃ। ତାମ୍ରପଣ୍ଡୀ ନଦୀ ଯତ୍ର କୃତମାଳା ପୟସ୍ଵିନୀ ॥ ୩୯

ସମାପ୍ତ ହୋଇଯାଏ।। ମନୂଷ୍ଯ ନିମନ୍ତେ ଏହାଠାରୁ ବଡ଼ ଲାଭ ଆଉ କିଛି ନାହିଁ ॥ ୩୭ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ ! ସତ୍ଯଯୁଗ ଇତ୍ଯାଦିରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥୁବା ଲୋକେ ମଧ୍ଯ ଏହି କଳିଯୁଗରେ ଜନ୍ମ ହେବାର ଅଭିଳାଷ ରଖନ୍ତି କାରଣ ଭଗବାନ ନାରାୟଣଙ୍କ ଶରଣାଗତ ହୋଇ ତାହାର୍ଦ୍ୀ ଆଶ୍ରୟରେ ରହୁଥିବା ବହୁ ଭକ୍ତ କଳିଯୁଗରେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ଜନ୍ମ ହେବେ ॥ ୩୮ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ ! କଳିଯୁଗରେ

ଯେଉଁଠି ତାମ୍ରପର୍ଷ୍ରୀ କୃତମାଳା, ପୟସ୍ଵିନୀ, ପରମ ପବିତ୍ର କାବେରୀ, ମହାନଦୀ ଓ ପ୍ରତୀଚୀ ନାମକ ବିଭିନ୍ନ ନଦୀ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି,

କାବେରୀ ଚ ମହାପୁଣ୍ୟା ପ୍ରତୀଚୀ ଚ ମହାନଦୀ । ଯେ ପିବନ୍ତି ଜଳଂ ତାସାଂ ମନୁଜା ମନୁଜେଶ୍ଵର । ପ୍ରାୟୋ ଭକ୍ତା ଭଗବତି ବାସୁଦେବେଃ ମଳାଶୟାଃ ॥ ୪୦

ସେହି ଦ୍ରାବିଡ଼ ଦେଶରେ

ଭାରତରେ) ବହୁ ଭକ୍ତ ଜନ୍ମ ହେବେ। ଯେଉଁମାନେ ଏହିସବୁ ପବିତ୍ର ନଦୀର ଜଳ ପାନ କରନ୍ତି, ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ଅନ୍ତଃକରଣ ଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ସେମାନେ ଭଗବାନ ବାସୁଦେବର୍ଦ୍ରର ଭକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୩୯,୪୦ ॥ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଚ ପରି ଶରଣଦାତା ଅନ୍ଯ କେହି ନାହିଁ।

ଯେଉଁ ଭକ୍ତ ପୂର୍ଷରୂପରେ ଭଗବାନଙ୍କର ଦେବଷିଭୂତାପ୍ତନୁ ଣାଂ ନ କିର୍ଚ୍ପରୋ ନାୟମୂଣୀ

ପିତୃଣାଂ ଚ ରାଜନ୍୍‌।

(ଦକ୍ଷିଣ

ଶରଣାଗତ

ହୋଇଯାଆଡ୍ତି, ସେ ଦେବତା, ରଷି, ପ୍ରାଣୀ, ପିତୃପୁରୁଷ, କୁଟୁମ୍ବଲୋକ ଓ ଅତିଥୂଙ୍କ୍ ରଣରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ସେ କାହାରି କିଙ୍କର ହୋଇ ରହନ୍ତି ନାହିଁ। ସେସକଳ

କର୍ମବାସନାରୁ ଓ ସବୁ କର୍ମବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଇ

ଅଧ୍ୟାୟ ୫]

୫ ଏକାଦଶ

ସବାମ୍ବନା

ଯଃ ଶରଣଂ

ଗତୋ

ମୁକ୍ତି ଓପ୍ରେମର ଦାତା ଭଗବାନଙ୍କୁ ପାଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୪୧ ॥

ମୁକୁନ୍ଦଂ ପରିହୃତ୍ଯ କରିମ୍‌ ॥ ୪୧ ଯେଉଁ

ପ୍ରେମୀଭକ୍ତ

ଅନନ୍ଯଭାବରେ

ଶରଣାଗତ ହୋଇଯାଆନ୍ରୈ, ତାଙ୍କ୍ଚ ଦ୍ବାରା

ସ୍ଵପାଦମୂଳଂ ଭଜତଃ ତ୍ୟକ୍ତାନ୍ୟଭାବସ୍ୟ ବିକମି ଯଜଚ୍ଚୋଘ୍ପତିତଂ

ଧୁନୋତି

ଶରଣ୍ଯଂ

751

ସ୍କୀନ୍ଦଂ ±

ସବିଂ

ପ୍ରିୟସ୍ୟ ପରେଶଃ। କଥଞ୍ଚିଦୃ ହୃଦି ସନ୍ଵିବିଷ୍ଟଃ ॥ ୪୨

ହରିଃ

ଭଗବାନବ୍କ୍ବର ଆଉ କୌଣସି

ପାପକର୍ମ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ। ଯଦିବା କେବେ କୌଣସି ପାପକର୍ମ କିମ୍ବା ନିଷିଦ୍ଧକର୍ମ ତାଙ୍କର ଦାରା ହୋଇଯାଏ, ତେବେ ସକଳ ହୃଦୟରେ ବିରାଜମାନ ସର୍ବେଶ୍ବର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀହରି ତାର୍କ୍ଵ ହୃଦୟରେ ରହି ସ୍ବୟଂ ତାଙ୍ଚ୍ମର ପାପବାସନା ଧୋଇଦେଇ ତାଙ୍ଟୁ ଶୁଦ୍ଧ କରିଦିଅନ୍ତି ॥ ୪୨ ॥ ନାରଦ କହିଲେ ହେ ବସୁଦେବ ! ସେହି ନଅଜଣ

ଯୋଗୀଶ୍ବରର୍କ୍ଚ ଠାରୁ ଏହିରୂପେ ଭାଗବତ ଧର୍ମର ବର୍ଶ୍ଧନା

ଳାନଜଦ ଜବାଚ ଧମାନ୍‌ ଭାଗବତାନିତ୍ରୁଂ ଶୁଡ଼ାଥ ମିଥୂଳେଶ୍ଵରଃ। ଜାୟନ୍ତେୟାଟ୍‌ ମୁନୀଚ୍‌ ପ୍ରୀତଃ ସୋପାଧ୍ୟାୟୋ ହ୍ୟପୂଜୟତୃ ॥ ୪୩

ତତୋଃନ୍ତବିଧ୍ଧରେ ସିଦ୍ଧାଃ ସବିଲେ।କ ସ୍ୟ ପଶ୍ୟତଃ । ରାଜା ଧମିନୁପାତିଷ୍ଠ ନ୍ନତବାପପରମାଂ ଗତିମ୍‌ ॥ ୪୪

ତୃମପ୍ୟେତାନ୍‌ ମହାଭାଗ ଧମାନ୍‌ ଭାଗବତାଞ୍ଜ୍ଛୁତାନ୍‌ । ଆସିତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ଯୁକ୍ତୋ ନିଃସଙ୍ଗୋ ଯାସ୍ୟସେ ପରମ୍‌ ॥ ୪୫

ଯୁବୟୋଃ ଖଳୁ ଦମ୍ପତ୍ୟୋଯିଶସା ପୂରିତଂ ଜଗତ୍ଵ । ପୁତ୍ରତାମଗମଦ୍ ଯଦୃ ବାଂ ଭଗବାନୀଶ୍ଵରୋ ହରିଃ ॥ ୪୬

ଶୁଣି ମିଥୂଳାନରେଶ ରାଜା ନିମି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଗଲେ। ସେ ନିଜର ରତ୍ମିଜ ଓ ଆଗ୍ଟୀର୍ଯ୍ଯମାନର୍ବ୍ବ ସହିତ ମିଶି ଜୟନ୍ତୀପୁତ୍ରଂ ନବ ଯୋଗାୀଶ୍ବରର୍ଦ୍ୁ ପୂଜା କଲେ ॥ ୪୩ ॥ ତା'ପରେ ସମସ୍ତେ ଗ୍ବହିଛନ୍ତି, ସେହି ସିଦ୍ଧ

ପୁରୁଷମାନେ ଅନ୍ତର୍ଵାନ ହୋଇଗଲେ। ବିଦେହରାଜ ନିମି ସେମାନର୍କୀ ଠାରୁ ଶୁଣିଥୁବା ଭାଗବତଧର୍ମ ଆଚରଣ କରି ପରମଗତି

ହେ ମହାଭାଗ୍ୟବାନ୍‌ ବସୁଦେବ ! ଆପଣର୍କ୍ଚ ଆଗରେ

ମୁଁ ଯେଉଁ ଭାଗବତଧର୍ମର ବର୍ଷ୍ଚନା କଲି ଆପଣ ଯଦି ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହିତ ତାହା ପାଳନ କରିବେ, ତେବେ ଶେଷରେ ସମସ୍ତ ଆସକ୍ତିରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ଭଗବାନଙ୍କର ପରମପଦ

ପାଇଯିବେ॥ ୪୫॥

ଆମ୍ମା ବାଂ ପାବିତଃ କୃଷ୍ଣେ ପୁତ୍ରସ୍ନେହଂ ପ୍ରକୁବିତୋଃ ॥ ୪୭ ବୈରେଣ ଯଂ ନୃପତୟଃ ଶିଶୂପାଳପୌଣ୍ଡ୍ରଶାଲ୍ଲାଦୟୋ ଗତିବିଳାସବିଲୋକ ନାଦ୍ୟେଃ । * ଏହି ଯୋଗୀଶ୍ଵରମାନଗ୍କ୍ବ ମାତାଚ୍ଚ୍ର ଶ୍ଳୋକରେ

'ଜାୟନ୍ତେୟ' କୁହାଯାଇଛି ।

ହେ ବସୁଦେବ।! ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଝ୍ଫ ଆପଣର୍ଜର ପୁତ୍ରରୂପେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥୁବାରୁ ଆପଣର୍କ୍ରର ଓ ଦେବକୀର୍ଦ୍ରର ଯଶ ସମଗ୍ର ସଂସାରରେ

ବ୍ଯାପିଯାଇଛି।

ଆପଣମାନେ

ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ଓ

ଆଲିଙ୍ଗନ କରି, ତାବ୍ଚ୍ଚ ସହିତ କଥୋପକଥନ କରି ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଶୁଆଇବା, ବସାଇବା ଓ ଖେଳାଇବା ଆଦିଦ୍ନାରା ବାସଲ୍ଯ

ଦଶ୍ଧିନାଲି ଇଙ୍ଇୁନାଳାପୈଃ ଶୟନାସନଭୋଜନୈଃ |

ପାଇଗଲେ ॥ ୪୪ ॥

ସ୍ନେହ ପ୍ରକଟ

କରି ନିଜ ନିଜର

ହୂଦୟକୁ

ଶୁଦ୍ଧ କରିଦେଇଛନ୍ତି। ଆପଣମାନେ ପରମ ପବିତ୍ର ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ॥ ୪ ୬,୪୭ ॥ ହେ ବସୁଦେବ |! ଶିଶୁପାଳ, ପୌଣ୍ତକ, ଶାଲୁ ଆଦି ରାଜାମାନେ ତ ବୈରଭାବରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଗ୍ବଲି-ଚଳଣ, ଲୀଳା-ବିଳାସ, ଦର୍ଶନ-ବଚନ ଆଦି ସ୍ମରଣ କରିଥୂଲେ। ପୁଣି ସେମାନେ ତାହା ନିୟମାନୁସାରେ ନ କରି ଶୋଇବା, ବସିବା, ଚଲାବୁଲା କରିବା ଆଦି ସମୟରେ କରିଥୁଲେ। ତଥାପି ସେମାନଙ୍କର ଚିତ୍ତବୃତ୍ତି

ନାମଜୟନ୍ତୀ ଏବଂ ପିତା ଭଗବାନ ରଷଭଦେବ। ମାତାଙ୍କ ନାମାନୂସାରେ ଏମାନର୍ଦ୍ୁ

752

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଧ୍ୟାୟନ୍ତ ଆକୃତଧୂୂୟଃ

ଶୟନାସନାଦୌ

ତତ୍ବସାମ୍ୟମାପୁର ନୁରକ୍ତ ଧ୍ଧୟାଂ ପୁନଃ କିମ୍‌ ॥ ୪୮

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଷାକାର ହୋଇଗଲା ଏବଂ ସେମାନେ ସାରୂପ୍ୟ ମୁକ୍ତିର ଅଧୂକାରୀ ହୋଇଗଲେ। ଆପଣମାନେ ତ ପ୍ରେମଭାବ ଓ ଅନୂରାଗରେ

ଶ୍ରୀକୃକ୍କାର୍କ୍ୁ ଚିନ୍ତନ

କରୁଛନ୍ତି।

ଆପଣମାନଙ୍ଟୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ-ଂପ୍ରାପ୍ତୁ ହେବାରେ କି ସନ୍ଦେହ ଅଛି ୮॥ ୪୮॥ ହେ ବସୁଦେବ । ଆପଣ ଶ୍ରୀକୃଷ୍କାର୍କୁ କେବଳ ନିଜ ପୁତ୍ର ବୋଲି ଭାବନ୍ତୁ ନାହିଁ। ସେ ହେଉଛନ୍ତି

ମାପତ୍ୟବୁଦ୍ଧିମକୃଥାଃ କୃଷ୍ଣେ ସବାମ୍ବନୀଶ୍ଵରେ। ମାୟାମନୁଷ୍ୟଭାବେନ ଗୂଢୈଶ୍ବଯ୍ଯ୍ୟେ ପରେ ବ୍ୟୟେ ॥ ୪ ୯

ସର୍ବାମ୍ଚୁ, ସର୍ବେଶ୍ବର କାରଣାତୀତ ଓ ଅବିନାଶୀ। ସେ ଲୀଳା ନିମନ୍ତେ ମନୁଷ୍ଯରୂପ ଧାରଣ କରି ନିଜର ଏୀଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟ ଲୁଗ୍ଵଇ ରଖିଛନ୍ତି॥୪୯ ॥ ସେ ପୂଥୂବୀର

ଭୂଭାରାସୁରରାଜନ୍ୟହନ୍ତବେ ଗୁପ୍ତୟେ ସତାମ୍‌| ଅବତୀଣ୍ଣିସ୍ୟ ନିବ୍ରିତ୍ୟୈ ଯଶୋ ଲୋକେ ବିତନ୍ୟତେ ॥ ୫୦

ଝୀଵୂଳ ନଜବାଚ

ଏତଚ୍ସୁତ଼ା ମହାଭାଗୋ ବସୁଦେବୋଃ ତିବିସ୍ମିତଃ । ଦେବକୀ ଚ ମହାଭାଗା ଜହତୁମୌହମାତ୍ମୂନଃ ॥ ୫୧ ସ୍‌

୭୭୩୍‌୍‌

ତେବେ

ବ୍‌

ହୋଇଥୁବା ରାଜବେଶଧାରୀ ଅସୁରମାନଙ୍ଗୁ ବିନାଶ କରି ସବ୍ତମାନଙ୍ଦ୍ଦ ପାଳନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ତଥା ଜୀବମାନଙ୍କୁ

ପରମଶାନ୍ତି ଓ ମୁକ୍ତି ଦେବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ଅବତୀର୍ଶର ହୋଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଜଗତରେ ତାଙ୍କର କୀର୍ତି ଗାନ କରାଯାଉଛି ॥ ୫୦ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ- ପ୍ରିୟ ପରୀକ୍ଷିତ। ନାରଦର୍ଚ୍ଚ ମୁଖରୁ ଏହିସବୁ କଥା ଶୁଣି ପରମ ଭାଗ୍ଯବାନ୍‌ ବସୁଦେବ ଓ ପରମ ଭାଗ୍ଯବତୀ ଦେବକୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଗଲେ। ସେମାନକ୍କ୍ଚ ଭିତରେ ଯାହା କିଛି ମାୟା-ମୋହ ରହିଯାଇଥୁଲା, ସେମାନେ ତାହା ସେହିକ୍ଷଣି ତ୍ଯାଗ କରିଦେଲେ॥ ୫୧॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ଏହି ଇତିହାସ ହେଉଛି ପରମ ପବିତ୍ର। ଯେ ଏହାକୁ ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତରେ ଧାରଣ

ଇତିହାସମିମଂ ପୁଣ୍ୟ” ଧାରୟେଦୃ ଯଃ ସମାହିତଃ ।

ନିଜର ସକଳ

ସ ବିଧୂୟେହ ଶମଳଂ ବ୍ରହ୍ମଭୂୟାୟ କଳ୍ପତେ ॥ ୫୨

ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ॥୫୨ ॥

ଇଜି ଶୀମଭନବନେ ନହାତଦୁଜଠନୀୟ ପାରମନାସ

ଭାରସ୍ବରୂପ

ଅ(ଶ୍ରବଣ-ମନନ)

ଶୋକଂମୋହ

କରଚ୍ରି ସେ

ପ୍ରକ୍ଷାଳନ କରି ବ୍ରହ୍ମପଦ

ସ'ଂନିତ/ୟ6ମେଳ/ଜଣୟ6 ନ ` ¿6 ///#/9୬ // # //

+++ +

ଅଥ ଷମପୁାଃଧ୍ାୟୟ ଭଗବାନ ସ୍ବଧାମକୁ ଫେରିଆସନ୍ତୁ ବୋଲି ଦେବତାମାନର୍କ୍ରର ପ୍ରାଥିନା ଓ ଯାଦବମାନେ ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯିବାର ପ୍ରସ୍ତୁତି କରୁଥୁବା ଦେଖି ଉଦ୍ଧବଚ୍ଚର ଭଗବାନର୍କୀ ନିକଟକୁ ଆଗମନ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ

କହିଗ୍ରଲିଲେ--ପ୍ରିୟ

ପରୀକ୍ଷିତ!

ଖୀଶୂଳ ଜଚାଚ ଅଥ ବ୍ରହ୍ମାର୍ଧମ୍ବନୈଦେବୈଃ ପ୍ରଜେଶୈରାବୃତୋଃ ଭ୍ୟଗାତ୍ଵ ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣକ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଥରେ ବ୍ରହ୍ମା ଦ୍ବାରକା

ଇନ୍ଦ୍ରୋ ମରୁଭିଭିଗବାନାଦିତ୍ୟା ବସବୋଏଶ୍ଵିନୌ।

ଦେବତାମାନେ, ଭୂତଗଣକ୍ଦୁ ନେଇ ଶିବ, ମରୁଦ୍‌ଗଣର୍କୁ ନେଇ ଇଦ୍ର, ଦ୍ବାଦଶ ଆଦିତ୍ଯ, ଅଷ୍ଟା ବସୁ, ଦୁଇ ଅଶ୍ବିନୀକୁମାର, ରଭୁ, ଅଇଁଂରାଙ୍କ୍ପ ବଂଶଜ ରଷିଗଣ, ଏକାଦଶ ରୂଦ୍ର ତଥା

ଭବଶ୍ଡ ଭୂତଭବ୍ୟେଶୋ ଯଯୌ ଭୂତଗଣୈଟ୍ଦିତଃ ॥ ୧ ଆସିଥୂଲେ। ତାର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ତାର୍ଚ୍ଚର ପୁତ୍ର ସନକାଦି, ଅନ୍ଯ ରଭବୋଏଙ୍ଗରସୋ ଦୁଦ୍ରା ବିଶ୍ଵେ ସାଧ୍ୟାଶ୍ଡ ଦେବତାଃ ॥ ୨

ଗନ୍ଧବାପ୍ସରସୋ ନାଗାଃ ରଷୟଃ ପିତରଶ୍ଵେବ

ସମସ୍ତ ବିଶ୍ଵେଦେବ, ସାଧ୍ଯ, ଗନ୍ଧର୍ବ, ଅପ୍ଵରା, ନାଗ, ସିବ,

ଗ୍ଵରଣ, ଗୁହ୍ଯକ, ରଷି, ପିତୃଗଣ, ବିଦ୍ଯାଧର ଓ କିନ୍ତର-¬ ସିଦ୍ଦଗ୍ରରଣଗୁହ୍ଯକାଃ। ସବିଦ୍ୟଯାଧରକିନ୍ନରାଃ ॥ ୩ ଏ ସମସ୍ତେ ଆସିଥୁଲେ । ଭଗବାନଙ୍କର ଶ୍ଯାମଳଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସ୍ଵରୂପ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬]

+ ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ +

ଦ଼ାରକାମୁପସଂଜଗ୍ଗୁଃ

ସବୈ

କୃଷ୍ଣଦିଦୃକ୍ଷବଃ।

ଥିଲା ସମସ୍ତକ୍ତ

753

ମନ ପାଇଁ ଆନନ୍ଦପ୍ରଦାନକାରୀ। ତାଛଡ଼ା

ଏହି ସ୍ବରୂପରେ ସେ ଏଭଳି ସବୁ ଲୀଳା ଏବଂ ମଙ୍ଗଳମୟୀ ବପୁଷା ଯେନ ଭଗବାନ୍‌ ନରଲେୋ।କମନୋରମଃ। ଯଶୋ ବିତେନେ ଲୋକେଷୁ ସବିଲୋକମଳାପହମ୍‌ ॥ ୪ କୀର୍ତି ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ ଯେ, ତାହା ଗାନ, ଶ୍ରବଣ ଓ ବର୍ଥନା କଲେ ସକଳ ପ୍ରକାର ପାପରାଶି ନଷ୍ଟ

ତସ୍ୟାଂ ବିଭ୍ରାଜମାନାୟାଂ ସମୂଦ୍ଧାୟାଂ ମହର୍ବି ଭିଃ।

ବ୍ଯଚକ୍ଷତାବିତୃପ୍ରାକ୍ଷାଃ

ହୋଇଯାଏ ॥ ୧-୪ ॥ ଦହ୍ାରକାନଗରୀ ଥଲା ସକଳ ପ୍ରକାରେ ସମ୍ପଦ୍ଧିଶାଳୀ ଓ ଶୋଭାସମନ୍ନ । ସେଠାରେ ଶ୍ରୀକୂଷ୍ଫଙ୍ଚର ରୂପମାଧୁରୀ

କୃଷ୍ଣମଭୁତଦଶିନମ୍‌ ॥ ୫ ଦର୍ଶନ କରି ସମସ୍ତେ କୃତାର୍ଥ ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ନିର୍ନିମେଷ

ନୟନରେ ଅତୂପ୍ତ ହୋଇ ବହୁ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାକୁ ଗ୍ବହହିଁ ରହିଲେ ॥ ୫ ॥ ଦେବତାମାନେ ଭାବପୂର୍ଣ୍ଣ ହୃଦୟରେ

ଜଗଦୀଶ୍ଵର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃସ୍ମଙ୍କୁ ସ୍ଵଗର ନନ୍ଦନକାନନ ଓ ଚୈତ୍ରରଥ ଆଦି ଉଦ୍ଯାନର ଦିବ୍ୟ ପୁତଝ୍ଫାରେ ଆଢ଼ାଦିତ ସ୍ବଗୋଦ୍ୟାନୋପଗୈମାଲ୍ୟୈଶ୍ଫାଦୟନ୍ତୋ ଯଦୁତ୍ତମମ୍‌ । ଗୀର୍ଭିଶ୍ଚିତ୍ରପଦାଥାଭି ସ୍ତୁଷ୍ଟୁବୁ ଜିଗଦୀଶ୍ଵରମ୍‌ ॥ ୬ କରିଦେଲେ ଏବଂ ସୁନ୍ଦର ସ୍ତୋତ୍ର ଓ ଅର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ ବାଣୀରେ

ଭଗବାନର୍ଦ୍ରୀ ସ୍ତୁତି କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ॥ ୬॥ ଦେବତାମାନେ ସ୍ତୁତି କଲେ-¬ ହେ ସ୍ଵାମୀ !ଆମେ ଆମର ବୁଵି, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପ୍ରାଣ ମନ ଓ ବଚନଦ୍ନାରା

6ଦବ/ ଜଚୁଃ ନତାଃ

ସ୍ମ

ତେ

ନାଥ

ପଦାରଦବିନ୍ଦଂ

ବୁଦ୍ଧୀନ୍ଦ୍ରି ୟପ୍ରାଣମନୋବଗ୍ବେଭିଃ

ଯଜିନ୍ତ୍ୟତେ ନ୍ତହ୍ନି ଦି ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ

ଆପଣଙ୍କୁ ସାଷ୍ଟ୍ୟଙ୍ଗ ପ୍ରଣାମ କରୁଛୁ। ମୁମୁକ୍ଷୁମାନେ ଗଭୀର ଶ୍ରଜ୍ଧାଭକ୍ତିରେ ଏବଂ ସଦ୍‌ଭାବପୂର୍ବକ ଆପଣର୍କ୍ତର ଯେଉଁ ପଦାରବିନ୍ଦକୁ ନିଜ ଅନ୍ତରରେ ଚିନ୍ତନ କରି କର୍ମବନ୍ଧନର ଦୃଢ଼ ଜାଲକୁ କାଟିଦିଅନ୍ତି, ଆପଣର୍କ୍ତର ସେହି ପଦାରବିନ୍ଦରେ ଆମର ବାରମ୍ବାର ନମସ୍କାର ॥ ୭॥ ହେ ଭଗବାନ।!

ଭାବଯୁକ୍ତେକମିମୟୋରୁପାଶାତୃ ॥ ୭ ଆପଣଙ୍ସ୍ରର ତ୍ରିଗୁଣାମୂକ ମାୟାକୁ ବୁଝିପାରିବା ଅତି ଦୁଷ୍କର| ସେହି ମାୟାବଳରେ ଆପଣ ଲୀଳାଛଳରେ ହିଁ ରଜୋଗୁଣଦ୍ବାରା ଏହି ବ୍ଯକ୍ତ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଦୃଶ୍ୟଜଗତକୁ ନିର୍ମାଣ

ତୁଂ ମାୟୟା ତ୍ରିଗୁଣୟା୪ମ୍ବନି ଦୁର୍ବିଭାବ୍ୟଂ ବ୍ଯକ୍ତଂ ସୂଜସ୍ଯବସି ଲୁମ୍ପସି ତଦ୍ଵଗୁଣସ୍ପଃ।

ନୈତୈଉଦ୍ଭିବାନଜିତ କମିଭିରଜ୍ୟତେ ବୈ ଯତ ସ୍ବେ ସୁଖେୈଃବ୍ୟବହିତେଭିରତୋଃ ନବଦ୍ୟଃ ॥| ୮

ଶୁଦ୍ଧିଚ୍ଧିଣାଂ ନ ତୁ ତଥେଡ୍ଯ ଦୁରାଶୟାନାଂ

କରନ୍ତି ସତ୍ତ୍ୁଗୁଣଦ୍ାରା ଜଗତକୁ ପାଳନ କରନ୍ତି ଏବଂ ତମୋଗୁଣଦ୍ାରା ଏହାକୁ ସଂହାର ବି କରନ୍ତି। ଏତେସବୁ

କରି ମଧ୍ଯ ଆପଣ ଏସବୁରେ ଲିପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ ଆପଣ ନିଜର ଆମ୍ରାରେ ହିଁ ରମଣ କରନ୍ତି। ଆପଣ ନିରଞ୍ଜନା ଆପଣ ନିଜର ଅଖଣ୍ତସ୍ବରୂପ ପରମାନନ୍ଦରେ ମଗ୍ନ ରହନ୍ତି ॥ ୮॥ ହେ ସ୍ତୁତିଯୋଗ୍ଯ ପରମାମ୍ଭନ୍‌!

ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଅନ୍ତଃକରଣ ଶୁଦ୍ଧ ନୁହେଁ, ସେମାନେ ବିଦ୍ଯାଭ୍ୟାସ ବେଦାଧ୍ଯୟନନ ଦାନ, ତପ, ଯଜ୍ଞ ଆଦି କଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ଅନ୍ତଃକରଣ ପୂର୍ଶିରୂପେ ଶୁଦ୍ଧ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ହେ ରଷଭ! ପବିତ୍ରହ୍ଦୟ

ବିଦ୍ୟାଶୁତାଧ୍ୟୟନ ଦାନତପଃକ୍ରିୟାଭଃ । ଭକ୍ତଜନ ଆପଣଙ୍କର ଯେଉଁ ଲୀଳାକଥା, ପ୍ରଭାବ, ଯଶ ଓ ସତ୍ତ୍ବାମ୍ବନନାମୂଷଭ ତେ ଯଶସି ପ୍ରବ୍ୂଦ୍ଧସକ୍ରଦ୍ଧୟା ଶ୍ରବଣସମ୍ପୂତୟା ଯଥା ସ୍ଯାତ୍ବ॥ ୯ କଲ୍ଯାଣମୟ ଗୁଣ ବଣ୍ରିନା କରନ୍ତି ଓ ଶ୍ରବଣ କରନ୍ତି, ସେହି ଶ୍ରବଣରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥୁବା ପ୍ରଗାଢ଼ ଭକ୍ତିଫଳରେ ସେମାନବ୍କ୍ରର ଅନ୍ତଃକରଣ ତଳାଳ ପରମ ପବିତ୍ର ହୋଇଯାଏ ।॥୯ ॥ ହେ ପ୍ରଭୁ !ଆପଣଙ୍କର ଚରଣକମଳ ସ୍ୟାନ୍ନତସ୍ତବାଙ୍ଘିରଶୁଭାଶୟଧୂମକେତୁଃ

କ୍ଷେମାୟ ଯୋ ମୁନିଭିରାଦ୍ରିହୃଦୋହ୍ୟମାନଃ ।

ଆମର ସମସ୍ତ ଅମଙ୍ଗଳ ନଷ୍ଟ କରିଦେବା ନିମନ୍ତେ ଅଗ୍ନିତୁଲ୍ୟ

754

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬

* ଶ୍ରୀମତ୍ତାଗବତ ×»

ଯଃ ସାତୃତୈଃ ସମବିଭୂତୟ ଆତ୍ମବଭି-

ବ୍ର୍ୟୁହେର୍ଚ୍ଚିଃ ସବନଶଃ ସ୍ବରତିକ୍ରମାୟ॥ ୧୦

ହୋଇ ସେସବୁକୁ ଭସ୍ମ କରିଦେଉ। ଆପଣଙ୍କ ଭକ୍ତମାନେ

ପ୍ରେମରେ ନିମଜ୍ରିତ ହୋଇ ଆପଣଙ୍କର ଯେଉଁ ଚରଣକମଳକୁ ହୃଦୟରେ ଧାରଣ କଲ୍ଯାଣ ବିସ୍ତାର ବଶରେ ରଖୁଥୂବା କରିବା ନିମନ୍ତେ

କରନ୍ତି, ସେହି ଚରଣକମଳଦୃୟ ଆମର କରୂ। ନିଜ ନିଜର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ ଭକ୍ତମାନେ ଆପଣଙର୍କ୍ରର ସାଯୁଜ୍ଯ ଲାଭ ଆପଣବ୍ଟ୍ରର ସେହି ଚରଣକମଳଦ୍ରୟକୁ

ଚତୁର୍ବ୍ଯୁହ ରୂପରେ ତ୍ରିକାଳରେ ଉପାସନା କରନ୍ତି ଓ ତା'ଫଳରେ ସେମାନେ ସ୍ବର୍ଗକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ଆପଣଙ୍ବରୀ ଧାମକୁ ଗ୍ବଲିଯାଆନ୍ତି ॥ ୧୦ ॥ ଆପଣଙ୍କ ଭକ୍ତମାନେ ବେଦୋକ୍ତ

ଯଶ୍ଚିନ୍ଯାତେ

ପ୍ରଯତପାଣିଭିରଧ୍ଵରାଗ୍ନୌ

ତ୍ରୟ୍ୟା ନିରୂକ୍ତ ବିଧ୍ଵନେଶ ହବିଗ୍ପିହୀତ଼ା। ଅଧ୍ୟାମ୍ବଯୋଗ ଉତ ଯୋଗିଭିରାମ୍ବମାୟାଂ

ଜିଜ୍ଞାସୁଭିଃ ପରମଭାଗବତେଃ ପରୀଷ୍ଟାଃ ॥ ୧୧

ବିଧୂରେ ହବିର୍ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ହାତରେ ଧରି ଯଜ୍ଞାଗ୍ନିରେ ଅର୍ପଣ କରିବାବେଳେ ଆପଣଙ୍କ ଚରଣକମଳଦୁୟକୁ ହିଁ ଚିନ୍ତନ

କରନ୍ତି ।ଜ୍ଞାନମାର୍ଗରେ ତତ୍ତ୍ଵର ସାକ୍ଷାକାର କରିବାକୁ ଗ୍ରହ୍ଦୁଥିବା ଯୋଗୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଆପଣର୍ବ୍ରର ସେହି ଚରଣକମଳଦ୍ନୟକୁ ହି ଚିନ୍ତନ କରନ୍ତି। ଆପଣର୍କଚ ମାୟାର ସ୍ବରୂପକୁ ଜାଣିଥୁବା ଜିଜ୍ଞାସୁଭକ୍ତମାନେ ମଧ୍ଯ ଆପଣଙ୍କ ଚରଣକମଳଦ୍ରୟକୁ ହିଁ ଚିନ୍ତନ କରନ୍ତି। ଆପଣର୍ଚ୍ଚର ପ୍ରେମୀ ଭକ୍ତମାନେ ମଧ୍ଯ ସେହି ଚରଣକମଳଦ୍ରୟକୁ ହିଁ ନିଜର ପରମ ଆରାଧ୍ଯ ବୋଲି ଭାବି ସେହି ଦୁଇଟିକୁ ଉପାସନା କରନ୍ତି॥ ୧୧॥

ହେ ପ୍ରଭୁ !ଆପଣର୍ବ୍ଚ ଭକ୍ତମାନେ ଆପଣଙ୍କୁ ଯେଉଁ ବନମାଳା ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି, ତାହା ବାସି ହୋଇଗଲେ ମଧ୍ୟ ଆପଣ ତାହାକୁ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆଦର-ସମ୍ମାନର ସହିତ ଧାରଣ କରିଥାନ୍ତି। ଏହା ଦେଖି ଆପଣର୍ବ୍ଚ ବକ୍ଷଃସ୍ତଳରେ ନିବାସ

କରୁଥୁବା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସେହି ବନମାଳାକୁ ସଉତୂଣୀ ପରି ଭର୍ଷା

ପକ୍ୟ୍ୟୁଷ୍ଟଯୟା

ତବବିଭୋ ବନମାଳୟେୟଂ

ସଂମ୍ପ୍ଦିନୀ

ଯଃ

ଭଗବତୀ ପ୍ରତି ପନିବଢ୍ଥୀଃ।

ସୁପ୍ରଣୀତମମୁୟାହିଣମାଦଦନ୍ତୋ ଭୂୟାତୃ

ସଦାଙ୍ଘଗରଶୁଭାଶୟଧୂମକେତୁଃ | ୧୨

କରନ୍ତି। ତଥାପି ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଖାତିରି ନକରି ଆପଣ ଭକ୍ତକ୍କର ସେହି ବାସି ଉପହାରକୁ ଆଦର କରିଥାନ୍ତି |ଏପରି ଭକ୍ତବସଳ

ପ୍ରଭୁକ୍କ ପାଦପଦୂ ସର୍ବଦା ଆମର

ସକଳ ପାପ ନଷ୍ଟ

କରିଦେବା ନିମନ୍ତେ ଅଗ୍ନିସ୍ବରୂପ ହୋଇଯାଉ ॥ ୧୨ ॥ ବାମନ ଅବତାରରେ ଆପଣ ତିନିପାଦ ଭୂମି ମାପିବାକୁ ଯାଇ ଦିତୀୟ ପାଦ ବଢ଼ାଇଦେବାରୁ ତାହା ସତ୍ୟଲୋକରେ ପହଞ୍ଚିଗଲା ତାଂ'ଫଳରେ ଆପଣଙ୍କ୍ରର ଚରଣକମଳ ତ୍ରିଲୋକକୁ ଆଢ଼ାଦିତ କରିଦେଲା; ସୁତରାଂ ଆପଣଙର୍ବୀ କୀର୍ତିପତାକା ତ୍ରିଲୋକରେ ବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଗଲା । ଆପଣଙ୍କର ସେହି ଚରଣକମଳକୁ ବ୍ରହ୍ମା ଧୋଇବାରୁ ସେଥୁରୁ ତିନିଟି

ଜଳଧାରା ନିର୍ଟତ ହେଲା। ତାହାକୁ ଗଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ

କେତୁସ୍ନିବିକ୍ରମଯୁତସ୍ପିପତତ୍‌ ପତାକୋ ଯସ୍ତେ ଭୟାଭୟକରୋଃ ସୁରଦେବଚନ୍ନୋଃ ।

ତାହା ଧ୍ଵଜାସ୍ବରୂପ ହୋଇଗଲା । ଆପଣଙ୍କର ସେହି ତ୍ରିବିକ୍ରମ ରୂପ ଅସୁରସେନାକୁ ଭୀତତ୍ରସ୍ତ କରିଦେଲା ଏବଂ ଆପଣଙ୍କର ଭକ୍ତ ଓ ଦେବତାମାନର୍କୁ ଅଭୟ ପ୍ରଦାନ କଲା। ହେ ଭୂମାପୁରୁଷ !ଆପଣଙ୍କ ଚରଣକମଳ ସାଧୁସବ୍ତଙ୍ତୁ ପରମପଦ ପ୍ରଦାନ କରେ; କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ଅବଜ୍ଞା କରୁଥୁବା ଲୋକେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬]

× ଏକାଦଶ

ସ୍ବଗାୟ ସାଧୁଷୁ ଖଳେଷ୍ଵିତରାୟ ଭୂମଟ୍ବ ପାଦଃ ପୁନାତୁ ଭଗବନ୍ଵ ଭଜତାମଘଂ ନଃ ॥ ୧୩

755

ସ୍ବୀନ୍ଧ ×

ନରକରେ ପଡ଼ନ୍ତି। ଆପଣଙ୍କର ସେହି ଚରଣକମଳ ଆମ ପରି ଉପାସକମାନଙ୍କ୍ରର ସକଳ ପାପ ନାଶ କରି ଆମକୁ ପବିତ୍ର କରିଦେଉ ॥ ୧୩॥ ନାକରେ ରସି ଗୁଚ୍ତାଯାଇଥୂୁବା ବଳଦ

ଯେପରି

ତାର ମାଲିକର ଅଧୀନ ହୋଇ କର୍ମ କରେ, ବ୍ରହ୍ମା୍କ

ନସ୍ୟୋତଗାବ ଇବ ଯସ୍ୟ ବଶେ ଭବନ୍ତି

ବ୍ରହ୍ନାଦୟସ୍ତନୁଭୂତୋ ମିଥୁର ଦ୍ଯିମାନାଃ । କାଳସ୍ୟ ତେ ପ୍ରକୃ ତିପୂରୁଷୟୋଃ ପରସ୍ୟ ଶଂ ନସ୍ତନୋତୁ ଚରଣଃ ପୁରୁଷୋତ୍ତମସ୍ୟ ॥ ୧୪

ଅସ୍ଯାସି ହେତୁରୁ ଦୟସିତିସଂଯମାନାମବ୍ଯକ୍ତଜୀବମହତାମପି କାଳମାହୁଃ। ସୋଃୟଂ ତ୍ରିଣାଭିରଖିଳାପଚୟେ ପ୍ରବୃତ୍ତଃ

କାଳୋ

ଗଭୀରରୟ

ଉତ୍ତମପୂରୁଷସ୍ତ୍ରମ୍‌ ॥୧୫

ତୃତ୍ତଃ ପୁମାନ୍‌ ସମଧ୍ଧଗମ୍ୟ ଯା ସ୍ବବୀକ୍ଯ୍ଯଂ ଧତ୍ତେ ମହାନ୍ତମିବ ଗର୍ଭମମୋଘବୀକ୍ଯ୍ୟଃ। ସୋଃୟଂ ତୟାନୁଗତ ଆମ୍ପୂନ ଆଣ୍ଡକୋଶଂ ହୈମଂ ସସଜି ବହିରାବରଣୈରୂପେତମ୍‌ ॥ ୧୬

ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କୀଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁ ଶରୀରଧାରୀ ଜୀବ ସେହିପରି ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ତର୍ଵା କରନ୍ତି ସିନା, କିନ୍ତୁ ସର୍ବଦା ଆପଣଙ୍କର ଅଧୀନ ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି। ଆପଣ ପ୍ରକୃତି ଓ ପୁରୂଷଠାରୁ ଯେପରି ଉର୍ତ୍ବରେ, କାଳଠାରୁ ସେହିପରି ଉର୍ଦ୍ଧ୍ବର। ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି କାଳସ୍ବରୂପ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ। ଆପଣଙ୍କର ଚରଣକମଳ ଆମର ମଙ୍ଗଳ ବର୍ଵନ କରୁ॥ ୧୪॥ ଆପଣ ହିଁ ଏହି ଜଗତର ଉଧ୍ପତ୍ତି, ସ୍ଥିତି ଓ ସଂହାରର କାରଣ। ଆପଣ ହି ଅବ୍ଯକ୍ତ (ମୂଳ ପ୍ରକୃତି), ପୁରୁଷ ଓ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥୁବା କାଳ ।ଆପଣ ହିଁ ଶୀତ, ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଓ ବର୍ଷାରତୂରୂପ ତିନି ନାଭିଧାରୀ ସଂବସରଚକ୍ର। ଆପଣ ପ୍ରବଳ କାଳସ୍ରୋତ ହୋଇ ସେହି ଚକ୍ରକୁ ଘୂରାଉଛନ୍ତି ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କୁ କ୍ଷୟ କରି ଗ୍ବଲିଛନ୍ତି।

ଏପରିଭାବରେ ଆପଣ ହି ହେଉଛନ୍ତି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶାସନ କରୁଥୁବା ପରମ ପୁରୁଷ ॥ ୧୫॥ ସୂତ୍ରାମ୍ଫା ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭ ପୁରୁଷ ଆପଣକ୍କୀ ଠାରୁ ହିଁ ଶକ୍ତି ପାଇ ଅମୋଘବୀର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଗର୍ଭ ପରି ଧାରଣ କରନ୍ତି। ସେହି ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭ ବ୍ରହ୍ମା ମାୟାଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପୂଥୂବୀ, ଜଳ, ଅଗ୍ନି ବାୟୁ

ସାତ

ତତ୍ତସୁଷଶ୍ଟ ଜଗତଶ୍ଡ ଭବାନଧୀଶୋ ଯନ୍ନାୟୟୋତ୍ର୍ଗୁଣବିକ୍ରି ୟୟୋପନୀତାନ୍‌ ।

ଅଥାଞ୍ଜଷନ୍ତପି ହୃଷୀକପତେ ନ ଲିପ୍ରୋ

ଆକାଶ,

ଆବରଣଯୁକ୍ତ

ଅହଂକାର

ଓ ମହତ୍ତତ୍୍ବରୂପକ

ସୁବଣ୍ଣ୍ରବର୍ଣ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୋଷ ସ୍ପଷ୍ଟ

କରନ୍ତି ॥ ୧୬ ॥ ଆପଣ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ଚରାଚର ଜଗତର ଅଧୀଶ୍ବର। ଏହି ସମଗ୍ର ଜଗତ୍‌ ମାୟାର ଗୁଣମାନଙ୍କାରୁ ଏବଂ ସେମାନର୍କ୍ର ବିକାରରୁ ହି ଉତ୍ରନ୍ତ୍ର ହୋଇଛି। ହେ ହୃଷୀକେଶ ! ଆପଣ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ସବୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କର ସ୍ବାମୀ ଏବଂ ଆପଣ ହି

ସେମାନର୍ଚ୍ଚର

ବିଷୟମାନବ୍କ୍ର

ଯେଃନ୍ୟେ ସ୍ଵତଃ ପରିହୃତାଦପି ବିଭ୍ୟତି ସ୍ମ॥ ୧୭ ଭୋକ୍ତା। କିନ୍ତୁ ଆଶ୍ରର୍ଯ୍ୟର ବିଷୟ ଏହି ଯେ, ଆପଣ

ସ୍ମାୟାବଲେ।କଲ ବଦଶିତଭାବହାରି-

ଭୂମଣ୍ଡଳପ୍ରହିତସୌରତମନ୍ଵଶୋଣ୍ଡେଃ ପନ୍ୟଯାସ୍ତୁ

।

ଷୋଡ଼ ଶସହ ସ୍ରମନଙ୍ଗ ବାଣୈ-

କ୍ଷିସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟ' ବିମଥୂତୁଂ କରଣୈନି ବିଭ୍ବ୍ୟଃ॥ ୧୮

ସେସବୁ ଭୋଗ କରି ମଧ୍ୟ ସେଥୁରେ ଲିପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ; ଅଥଚ ଅନ୍ୟ ଯେଉଁମାନେ ସେସବୁ ଭୋଗକୁ ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇଛନ୍ତି ସେମାନେ ତ୍ଯାଗ କରିଦେବା ପରେ ମଧ୍ୟ ସେହି ବିଷୟମାନରଙ୍କୁ ସବୁବେଳେ ଭୟ କରୁଥାନ୍ତି ଯେ, କାଳେ ସେମାନେ ପୁଣି ସେଥୂରେ ଆସକ୍ତ ହୋଇଯିବେ

ନାହିଁ ତା ॥ ୧୭॥ ଆପଣଙ୍କର ଷୋହଳ ହଜାର ରାଣୀ

ସ୍ମିତହାସ୍ୟପୂର୍ବକ ସେମାନଙ୍କର କଟାକ୍ଷପୂର୍ଶ୍ଵ ବକ୍ରଗ୍ଵହାଣିଦ୍ବାରା

756

[ଅଧ୍ୟାୟ ୬

#* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ବିଭ୍ବ୍ୟସ୍ତବାମୂତକଥୋଦ ବହାସ୍ନିଲେ।କ୍ୟାଃ ପାଦାବନେଜସରିତଃ ଶମଳାନି ହନ୍ତୁମ୍‌। ଆନୁଶ୍ରବଂ ଶୁତିଭିରଙ୍ଘିଜମଇଂସଙ୍ଗେ-

ସ୍ତୀଥିଦ୍ରୟ

ଶୁଚିଷଦସ୍ତ

ଉପସପ୍ଣଶନ୍ତି॥ ୧୯

ମନୋହର

ହାବଭାବ

ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ

ସେହି

ସୋରତମନ୍ତ୍ର ପ୍ରବୀଣାମାନେ ଆପଣଙ୍କ୍ନ ଉପରେ କାମବାଣ ଚଳାନ୍ତି। ତଥାପି ସେମାନେ ଆପଣଙ୍କୀ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନରକ୍ଦୁ

ବିଚଳିତ କରିବାରେ ତିଳେମାତ୍ର ସମଥ୍ଥ ହୋଇ ପାରନ୍ତି ନାହିଁ ॥ ୧୮ ॥ ଆପଣଙ୍କର ଦୁଇ ପୁଣ୍ୟମୟୀ ନଦୀ ତ୍ରିଲୋକର ସବୁପାପ ଧୋଇଦେବାକୁ ପୂର୍ଣ୍ର ସମର୍ଥ। ତନ୍ମଧ୍ଯରୁ ପ୍ରଥମ ନଦୀଟି ହେଉଛି ଆପଣର୍ଚ୍ଚା କଥାମୂତରୂପୀ ନଦୀ। ତାହାକୁ

ବ/ଦଳ/ୟ ଣୁ ବ/ଚ

ଇତ୍ୟଭିଷ୍ଟ୍ଟୟ ବିବୁଧୈଃ ସେଶଃ ଶତଧୂତିହି ରିମ୍‌। ଅଭ୍ଯଭାଷତ

ଗୋବିନ୍ଦଂ ପ୍ରଣମ୍ଯାମ୍ବରମାଶ୍ରିତଃ॥ ୨୦

ହୋଇଥୁବା ଗଙ୍ଗା। ସେଥୂରେ ସ୍ନାନ କଲେ ମନୁଷ୍ଯ ପବିତ୍ର ହୋଇଯାଏ। ତେଣୁ ସେହି ଦୂଇ ପବିତ୍ର ନଦୀକୁ ପୁଣ୍ଯାମ୍ରା ସଜ୍ଜନମାନେ ନିରନ୍ତର ସେବନ କରନ୍ତି ॥ ୧୯ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ଵଲି ଲେ - ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଶିବ ଓ ବ୍ରହ୍ମାତ୍ଘ ସହିତ ସମସ୍ତ ଦେବତା ଭଗବାନର୍ଦ୍ୁ ଏପରି

ବ୍ରନ୍ମୁବଚ

ଭୂମେଭାଁରାବତାରାୟ ପୁରା ବିଜ୍ଞାପିତଃ ପ୍ରଭୋ। ତୂମସ୍ମାଭିରଶେଷାତ୍ବଂସ୍ତତ୍ତଥୈବୋପପାଦିତମ୍‌

ନିରନ୍ତର କର୍ଥୱରେ ଶ୍ରବଣ କଲେ ହୃଦୟ ନିର୍ମଳ ହୋଇଯାଏ । ଦ୍ରିତୀୟଟି ହେଉଛି ଆପଣବ୍ଚ୍ଚ ପଦପ୍ରକ୍ଷାଳନରୁ ନିର୍ଗତ

॥ ୨୧

ଧମିଶ୍ଝ ସ୍ସାପିତଃ ସସ ସତ୍ଯସନ୍ଧୈଷୁ ବୈ ତୁୟା। କୀଉିଶ୍ଠ ଦିକ୍ଷୁ ବିକ୍ଷିପ୍ତା ସବିଲେ।କମଳାପହା॥ ୨୨ ଅବତୀମ୍ଷ୍ୟ ଯଦୋବିଂଶେ ବିଭ୍ରଦ଼ ରୂପମନୁତ୍ତମମ୍‌ । କମାଣ୍ୟୁଦ୍ଦାମବୃତ୍ତାନି ହିତାୟ ଜଗତୋଃକୃଥାଃ ॥ ୨୩ ଯାନି ତେ ଚରିତାନୀଶ ମନୁଷ୍ୟାଃ ସାଧବଃ କଳୌ ।

ଶୂଣ୍ଵନ୍ତଃ କୀଉିୟନ୍ତଶ୍ଚ ତରିଷ୍ଯନ୍ତ୍ଯଞ୍ଚସା ତମଃ ॥ ୨୪ ଯଦୁବଂଶେଃବତୀଣ୍ଫସ୍ୟଭବତଃ ପୁରୁ ଷୋତ୍ତମ। ଶରଚ୍ଛତଂ ବ୍ଯତୀତାୟ ପଞ୍ଚବିଂଶାଧୂକଂ ପ୍ରଭୋ ॥ ୨୫

ନାଧୁନା ତେଃଖିଳାଧାର ଦେବକାକ୍ଷ୍ୟାବଶେଷିତମ୍‌| କୁଳଂ ଚ ବିପ୍ରଶାପେନ ନଷ୍ଟାପ୍ରାୟମଭୂଦି ଦମ୍‌ ॥ ୨୬

ସ୍ତୁତି କଲେ। ତା'ପରେ ସେମାନେ ଆକାଶରେ ରହି ଭଗବାନକ୍ଦୁ କହିଲେ ॥ ୨୦ ॥ ବ୍ରହ୍ମା କହିଲେ-ହେ ସର୍ବାମୂନ୍‌ ପ୍ରଭୁ ।ଆପଣ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରି ପୂଥୂବୀର ଭାର ଲାଘବ କରନ୍ତୁ ବୋଲି ପୂର୍ବେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥୁଲୁ। ତେଣୁ ଆପଣ ଆମର ପ୍ରାର୍ଥନା ଅନୁସାରେ ସବୁ କାମ ଅତି ସୁନ୍ଦରରୂପେ ସମ୍ମନ୍ତ କରିଦେଲେ॥ ୨୧॥ ସତ୍ୟପରାୟଣ ସାଧୁପୁରୁଷମାନର୍କର କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ଆପଣ ଧର୍ମ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାପନା କରିଦେଲେ ଏବଂ ଦିଗବିଦିଗରେ

ଏପରି କୀରି ବିସ୍ତାର କରିଦେଲେ ଯେ, ତାହା ଶ୍ରବଣ କରି ଲୋକମାନେ

ନିଜ ନିଜ ମନର

କଳ୍ପଷ ଧୋଇ

ଦେଉଛନ୍ତି ॥ ୨୨ ॥ ଆପଣ ଏହି ସବ୍ବୋତ୍ତମ ରୂପ ଧାରଣ କରି ଯଦୂୁବଂଶରେ ଅବତୀଣ୍ର ହେଲେ ଏବଂ ଜଗତର ହିତ ନିମନ୍ତେ ଉଦାରତା ଓ ପରାକ୍ରମରେ ପୂର୍ଣ ଅନେକ ଲୀଳା କଲେ॥ ୨୩॥ ହେ ପ୍ରଭୁ। କଳିଯୁଗରେ ଯେଉଁ ସାଧୁସ୍ବଭାବର ମନୁଷ୍ଯମାନେ ଆପଣର୍କ୍ରର ଏହିସବୁ ଲୀଳା ଶ୍ରବଣ-କୀର୍ତନ କରିବେ, ସେମାନେ ସହଜରେ ଅଞ୍ଞାନରୂପୀ ଅନ୍ଧକାରକୁ ପାରି ହୋଇଯିବେ ॥ ୨୪ ॥

ହେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ସର୍ବଶକ୍ତମାନ୍‌ ପ୍ରଭୁ ।ଆପଣ ଯଦୁବଂଶରେ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରିବାର ଏକଶହ ପଚିଶ ବର୍ଷ ବିତିଗଲାଣି। ହେ ସର୍ବାଧାର ! ଦେବତାମାନବ୍ଚ୍ଚର ସକଳ କାର୍ଯ୍ୟ ଆପଣ ସୁନ୍ଦରରୂପେ ସମ୍ପନ୍ନ କରିଦେଇଛନ୍ତି ।

ବର୍ତମାନ ଆଉ କୌଣସି କାମ ବାକି ନାହିଁ। ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କ ଶାପ ହେତୁ ଏହି ଯାଦବକୁଳ ମଧ୍ଯ ଏକପ୍ରକାର ନଷ୍ଟ

ଅଧ୍ୟାୟ ୬]

# ଏକାଦଶ

ତତଃ ସ୍ବଵଧାମ ପରମଂ ବିଶସ୍ବ ଯଦି ମନ୍ଯସେ। ସଲୋକୀଲ୍ଲୋକପାଳାନ୍‌ ନଃ ପାହି ବୈକୁଣ୍ଠ କିର୍ଦ୍ରାନ ॥ ୨୭

ରୀଜଜବକୁବଚ ଅବଧାରିତମେତନ୍ଖେ

ଯଦାତ୍ଥ୍‌ ବିବୁଧେଣଶ୍ଵର।

757

ସ୍କୀନ୍ଧ »

ହୋଇଯାଇଛି ବୋଲି ଜାଣନ୍ତୁ॥ ୨୫,୨୬॥

ତେଣୁ ହେ

ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ ।ଯଦି ଆପଣ ଉଚିତ ମନେ କରୁଛନ୍ତି, ତେବେ ଏଥର ନିଜର ପରମଧାମକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତନ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଆମେସବୁ ସେବକମାନର୍କୁ ତଥା ଲୋକ ଓ ଲୋକପାଳମାନଙ୍କୁ ପାଳନପୋଷଣ କରନ୍ତୁ॥ ୨୭॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ ହେ ବ୍ରହ୍ମା । ଆପଣ

କୃତଂ ବଃ କାଯ୍ଯ୍ୟମଖିଳ ଭୂମେଭାରୋଃ ବତାରିତଃ || ୨ ୮ ଯାହା କହୁଛନ୍ତି, ମୁଁମଧ୍ଯ ତାହା ପୂର୍ବରୁ ନିର୍ଣୟ କରିସାରିଛି। ଆପଣମାନର୍କ୍ୀର ସବୁକାମ ପୂର୍ଣ୍ଚ କରିଦେଇ ମୁଁ ପୂଥୂବୀର

ଭାର

ତଦିଦଂ ଯାଦବକୁଳଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟଶୌକ୍ଷ୍ୟଶ୍ରିୟୋଦ୍ଧତମ୍‌ । ଲୋକଂ ଜିଘୂକ୍ଷଦୃ ରୁଦ୍ଂ ମେବେଳୟେବ ମହାଣ୍ଡ୍ରିବଃ ॥ ୨ ୯ ଯଦ୍ୟସ ହୃତ୍ୟ ଦୃପ୍ତାନାଂ ଯଦୁନା` ବିପୁଳ` କୁଳମ୍‌| ଗନ୍ତାସ୍ମ୍ଯନେନ ଲୋକୋଃୟମୁଦୁବେଳେନ ବିନଙ୍ଖ୍ଯତି ॥ ୩୦

ଲାଘବ

କରିଦେଇଛି।

କିନ୍ଧୁ ବର୍ତମାନ ଆଉ

ଗୋଟିଏମାତ୍ର କାମ ବାକି ରହିଯାଇଛି। ତାହା ହେଲା: ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ବଳବିକ୍ରମ, ବୀରତା ଓ ଧନ-ସମ୍ପତ୍ତିରେ ଉନ୍ମତ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି। ଏମାନେ ସାରା ପ୍ରଥୂବୀଟାକୁ ଗ୍ରାସ କରିଦେବାକୁ ବସିଛନ୍ତି। ତଟଭୂମି ଯେପରି ସମୁଦ୍ରକୁ ଅଟକାଇ ରଖେ, ମୁଁ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ସେମାନଙ୍କୁ ରୋକି

ରଖିଛି॥ ୨୮,୨୯॥

ମୁଁ ଯଦି ଏହି ଗର୍ବୀ ଓ ଉଚ୍କୃଝଝଂଳ

ଯାଦବମାନର୍କୀର ବିଶାଳ ବଂଶକୁ ନଷ୍ଟା ନ କରି ଗ୍ବଲିଯିବି,

ତେବେ ଏମାନେ ସକଳ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉଲଘଂନ କରି ସବୁ ଇଦାନୀ ନାଶ ଆରବୁଃ କୁଳସ୍ୟ ଦ଼ିଜଶାପତଃ। ଯାସ୍ଯାମି ଭବନଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ତେତଦନ୍ତେ ତବାନଘ ॥ ୩୧

ଖୀଖୂଳ ଜବାଚ ଇତ୍ୟୁକ୍ତୋ ଲେୋ।କ ନାଥେନ ସ୍ଵୟମ୍ବୁଃ ପ୍ରଣିପତ୍ୟ ତମ୍‌| ସହ ଦେବଗଣୈଦୈବଃ ସ୍ବଧାମ ସମପଦ୍ଯତ ॥ ୩୨ ଅଥ ତସ୍ୟାଂ ମହୋତ୍ପାତାନ୍‌ ଦାରବତ୍ୟାଂ ସମୁନ୍ଥିତାଟ୍‌ ।

ବିଲୋକ୍ୟ ଭଗବାନାହ ଯଦୁବୃଦ୍ଧାନ୍‌ ସମାଗତାନ୍‌ ॥ ୩୩

ଲୋକଙ୍କୁ ସଂହାର

ଏତେ ବୈ ସୁମହୋସ୍ଥାତା ବ୍ୟୁଭିଷ୍ଠ ନ୍ତୀହସବିତଃ । ଶାପଶ୍ଡ ନଃ କୁଳସ୍ୟାସୀଦ୍ମ ବ୍ରାହ୍ଣେଭ୍ୟୋ ଦୁରତ୍ୟୟଃ ॥ ୩୪ ନ

ବସ୍ଥବ୍ଯମିହାସ୍ନାଭିର୍ଜିଜୀବିଷୁଭିରାକ୍ଷ୍ଯକାଃ।

ପ୍ରଭାସଂ ସୁମହତୃପୁଣ୍ୟ' ଯାସ୍ୟାମୋଃଦ୍ୟେବ ମା ଚିରମ୍‌ ॥ ୩୫

ନିଶ୍ଫାପ

ବ୍ରହ୍ମା ।ବର୍ତମାନ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଚ୍ଚା ଶାପରେ ଏହି ବଂଶର ବିନାଶ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲାଣି। ଏହି ବିନାଶକ୍ରିୟା ସମ୍ପୂର୍ଣ ହୋଇଯିବା ପରେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ୍ଚ ଧାମ ବାଟ ଦେଇ ମୋର ଧାମକୁ ଗ୍ବଲିଯିବି ॥ ୩୧॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ--ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଅଖିଳଲୋକାଧ୍ୂପତି ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏପରି କହିବାରୁ,

ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରି ବ୍ରହ୍ମା ଅନ୍ଯ ଦେବତାମାନଙ୍କ ସହିତ

ନିଜ ଧାମକୁ ଗ୍ବରଲିଗଲେ ॥ ୩୨ ॥ ସେମାନେ ସେଠାରୁ ଗ୍ବଲିଯିବା ପରେ ପରେ ଦ୍ବାରକାପୁରୀରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଅପଶକୁନ (ଅମଇଙ୍ଗଂଳ ସଂକେତ) ଓ ଉତ୍ପାତ ଦେଖାଯିବା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲା | ସେସବୁ ଦେଖି ଯଦୁବଂଶର ବୃଦ୍ଧ ଓ ବୟସ୍କାମାନେ

ଖଂଜରବକୁବଚ

କରିଦେବେ ॥ ୩୦॥ ହେ

ଭଗବାନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଚ୍ଚନିକଟକୁ

ଗଲେ।

ଭଗବାନ ସେମାନର୍ଦ୍ୁ କହିଲେ-¬।॥ ୩୩॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ -_ ““ହେ ଗୁରୁଜନଗଣ ! ଆଜିକାଲି ଦ୍ରାରକାର ସବୁଆଡ଼େ ସତରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଅପଶକୁନ ଓ ଉପ୍ୟାତ ବିଶେଷରୂପେ ଦେଖାଯାଉଛି। ଆପଣମାନେ ଜାଣନ୍ତି, ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଆମ ବଂଶକୁ ଏପରି ଅଭିଶାପ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, ତାହା ଅନ୍ଯଥା କରିବା

ଅତ୍ଯନ୍ତ କଠିନ। ମୁଁ ଭାବୁଛି, ପ୍ରାଣ ରଖୂବାକୁ ହେଲେ, ଆମେ ଆଉ ଏଠାରେ ରହିବା ଉଚିତ ହେବ ନାହିଁ।

758

[ଅଧ୍ୟାୟ୬

# ଶୀମଭାଗବତ #‹

ଯତ୍ର ସ୍କାଡ଼ା ଦକ୍ଷଶାପାତ ଗ୍ପହୀତୋ ଯକ୍ଷ୍ମଣୋତୁରାଟ୍‌ । ବିମୁକ୍ତଃ କିଳ୍‌ ବିଷାଡ୍‌ ସଦ୍ୟୋ ଭେଜେ ଭୂୟଃ କଳୋଦୟମ୍‌ ॥ ୩ ୬

ବୟଂ ଚ ତସ୍ମିନ୍ନାପୁୁତ୍ୟ ତଷିୟିଡ଼ା ପିତୃପନ୍‌ ସୁରାଚ୍‌ । ଭୋଜଯୟିତଡ଼ୋଶିଜୋ ବିପ୍ରାନ୍‌ ନାନାଗୁଣବତାନ୍ଧସା ॥ ୩୭

ତେଣୁ ଗ୍ବଲନ୍ତୁଃ

ଆଜି ହି

ପବିତ୍ର

ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରକୁ

ଗ୍ବଲିଯିବା॥ ୩୪,୩୫॥ ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରର ମହିମା ଅତି ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଦକ୍ଷ ପ୍ରଜାପତିକ୍ତ ଶାପରେ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ରାଜଯକ୍ଷ୍ମା ରୋଗ ଆକ୍ରମଣ କରିବାରୁ ସେ ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯାଇ ସ୍ନାନ କରିଥୁଲେ ଏବଂ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ସେହି ପାପଜ ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଥୂଲେ; ତା'ସହିତ ତାର୍ଚ୍ରର କଳାମାନର୍ଚ୍ଚର ମଧ୍ଯ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥୂୁଲା॥ ୩୬॥ ଆମେମାନେ ବି ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯାଇ ସ୍ନାନ କରିବା ସେଠାରେ ଦେବତା

ଓ ପିତୂପୁରୂଷଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯରେ ତର୍ପଣ କରିବା ଏବଂ ତେଷୁ ଦାନାନି ପାତ୍ରେଷୁ ଶ୍ରଦ୍ଧୟୋପ୍ତା ମହାନ୍ତି ବୈ ।

ବୂଜିନାନି ତରିଷ୍ୟାମୋ ଦାନୈନୌଭିରି ବାଣ୍ଟି ବମ୍‌॥୩୮ ଖୀଖୁଳ ଜବାଚ ଏବଂ ଭଗବତାଃ୪ ଦିଷ୍ଟୀ ଯାଦବାଃ କୁଳନନ୍ଦନ।

ଗନ୍ତୁଂ କୃତଧ୍ବୟସ୍ତୀଥିଂ ସ୍ଯନ୍ଦନାନ୍‌ ସମୟଯୁଜଚ୍‌ ॥ ୩୯ ତନ୍ନିରୀକ୍ଷ୍ୟୋଦ୍ଧବୋ ରାଜନ୍‌ ଶ୍ରୁତ୍ଵା ଭଗବତୋଦିତମ୍‌ | ଦୃଷ୍କ୍କାରିଷ୍ଟ୍ୀନି ଘୋରାଣି ନିତ୍ଯ କୃଷ୍ଠାମନୁବ୍ରତଃ ॥ ୪୦

ବିବିକ୍ତ ଉପସଙ୍ଗମମ୍ୟ ପ୍ରଣମ୍ୟ ଶିରସା

ଜଗତାମାଶ୍ବରେ ଶ୍ଵରମ୍‌ ।

ପାଦୌ

ପ୍ରାଞ୍ଜଳିସ୍ତମଭାଷତ ॥ ୪୧

ତା'ସହିତ ନାନାପ୍ରକାର ସୁସ୍ବାଦୂ ଖାଦ୍ଯ ରାନ୍ଧି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂଶ୍ଣି ଚିତ୍ତରେ ଭୋଜନ କରାଇବା। ସେଠାରେ ଆମେ ସତ୍‌ପାତ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଦାନଦକ୍ଷିଣା ମଧ୍ଯ ଦେବା। ତାଂଫଳରେ ବୋଇତରେ ବସି ସମୁଦ୍ର ପାରି ହୋଇଯିବା ପରି ବ୍ରାହ୍ମଣମାନର୍ଦ୍ଧୀ କୃପାରୁ ଆମେ ବଡ଼ ବଡ଼ ସଂକଟରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଯିବା ॥ ୩୭,୩୮ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲି ଲେ--ହେ କୁରୁନନ୍ଦନ! ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃକ୍ଫ ଏପରି ଆଜ୍ଞା ଦେବାରୁ ଯଦୁବଂଶୀମାନେ

ଏକମତ ହୋଇ ପ୍ରଭାସକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯିବାକୁ ନିର୍୍ିୟ କଲେ ଓ ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜର ରଥ ସଜାଇବାକୁ ଲାଗିଲେ ॥ ୩୯ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଉଦ୍ଧବ ଥୂଲେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର୍ଚ୍ଚର ପ୍ରେମୀଭକ୍ତ ଓ ସେବକ। ଯଦୁବଂଶୀମାନେ ପ୍ରଭାସଯାତ୍ରା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛନ୍ତି ଦେଖି, ଭଗବାନର୍କୀର ଆଜ୍ଞା ଶୁଣି ଏବଂ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଘୋର ଅପଶକୁନସବୁ ଦେଖି ସେ ଜଗତର ଏକମାତ୍ର ଅଧୂପତି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ୍ତ୍ଵ ସଙ୍ଗେ ଏକାନ୍ତରେ ଭେଟିବାକୁ ତାର୍ଚ୍ଚ ପାଖକୁ ଗଲେ। ସେ ତାର୍କ୍ଚୀ ଚରଣରେ ମଥା ଲଗାଇ ପ୍ରଣାମ କରିସାରି ହାତ ଯୋଡ଼ି ତାଙ୍ଦୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ ॥ ୪୦,୪୧ ॥ ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ - ହେ ଯୋଗେଶ୍ବର !

ହେ ଦେବାଧୂଦେବ ! ଆପଣର୍କ୍ରର ଲୀଳା ଶ୍ରବଣ-କୀର୍ତନ ଜ@@ଝ

ଜବ/ଚ

କଲେ ଜଗତ୍‌ ପବିତ୍ର ହୋଇଯାଏ। ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ପରମେଶ୍ବର| ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୀର ଅଭିଶାପକୁ

ଦେବଦେବେଶ ଯୋଗେଶ ପୁଣ୍ୟଶ୍ରବଣକୀତ୍ତିନ।

ଅନ୍ଯଥା କରିଦେବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଆପଣ ତାହା

ସଂହୃତ୍ୟେତତ଼ କୁଳଂ ନୂନଂ ଲୋକଂ ସନ୍ତ୍ୟକ୍ଷ୍ୟତେ ଭବାଚ୍‌ ।

କଲେ ନାହିଁ। ଏଥୂରୁ ମୁଁ ବୁଝିପାରୁଛି ଯେ ଏଥର ଯଦୁବଶକୁ ସଂହାର କରି, ଆପଣ ମଧ୍ଯ ନିଶ୍ଚୟ ଇହଲୋକ ପରିତ୍ଯାଗ କରି ଗ୍ରଲିଯିବେ॥ ୪୨॥ ହେ ଶ୍ଯାମସୁନ୍ଦର । ମୁଁ ଅଧକ୍ଷଣଟିଏ ବି ଆପଣବ୍ୀ

ବିପ୍ରଶାପଂ ସମଥୌଃପି ପ୍ରତ୍ଯହନ୍ନ ଯଦୀଶ୍ଵରଃ ॥ ୪୨ ନାହଂ ତବାର୍ଦ୍ଦିକମଳଂ କ୍ଷଣାଵିମପି କେଶବ। ତ୍ଯକ୍ତୁ ସମୁୟହେ ନାଥ ସ୍ବଧାମ ନୟ ମାମପି ॥ ୪୩

ଚରଣକମଳ

ଛାଡ଼ି ରହିପାରିବି

ନାହିଁ।

ହେ ମୋର

ଜୀବନସର୍ବସ୍ବ ।ହେ ମୋର ସ୍ବାମୀ ।ଆପଣ ମୋତେ ବି ଆପଣର୍କ୍ର ଧାମକୁ ନେଇଯାଆନ୍ତୁ॥ ୪୩ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ୬]

+ ଏକାଦଶ

ତବ ବିକ୍ରୀଡ଼ିତଂ କୃଷ୍ଣ ନ୍ଣାଂ ପରମମଙ୍ଗଳମ୍‌। କଣ୍ଠପୀୟୂଷମାସ୍ଵାଦ୍ୟ ତ୍ୟଜତ୍ୟନ୍ୟସ୍ପୃହାଂ ଜନଃ ॥ ୪୪

759

ସ୍କନ୍ଧ *

ହେ ପ୍ରିୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ।ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୀଳା ହେଉଛି ମନୁଷ୍ଯମାନଙ୍କୀ ନିମନ୍ତେ ପରମ ମଙ୍ଗଳମୟୀ

ଏବଂ କର୍ଷି ନିମନ୍ତେ ଅମ୍ୂତସ୍ବରୂପ। ଯେ ଥରଟିଏ ମାତ୍ର ତାହାର ରସ ଆସ୍ବାଦନ କରେ, ତାର ମନ ଆଉ ଅନ୍ଯ କୌଣସିଥୁରେ ଲାଗେ ନାହିଁ। ହେ ପ୍ରଭୁ। ହେ ମୋର ପ୍ରାଣ ।ଆମେ ତ ଶୋଇବା, ବସିବା, ଉଠିବା, ବୁଲିବା, ଗ୍ବଲିବା। ଗାଧୋଇବା, ଖାଇବା--ସବୂବେଳେ ନିରନ୍ତର ଆପଣଙ୍କ ପାଖେ ପାଖେ ରହି ଆସିଛୁ, ଆପଣଙ୍କ ସାଥୂରେ

ଶଯ୍ୟାସନାଟନ ସାନସ୍କାନକ୍ରୀଡ଼ାଶନାଦିଷୁ କଥଂ ତ଼ାଂ ପ୍ରିୟମାମ୍ବାନଂ ବୟଂ ଭକ୍ତାସ୍ତ୍ୟଜେମହି ॥ ୪୫

ସବୁକ୍ରିୟା କରି ଆସିଛୁ । ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ଆମେ ଆପଣର୍ବ୍ଦର ପ୍ରେମୀଭକ୍ତମାନେ ଆପଣଙ୍ଗୁ ଛାଡ଼ି କିପରି

ତୃୟୋପତୁକ୍ତ ସ୍ରଗ୍‌ଗନ୍ଧ ବାସୋଃଳର୍କାରଚର୍ଚ୍ଚିତାଃ

ରହିପାରିବୁ ! ॥ ୪୪,୪୫ ॥ ଆପଣଙ୍କୁ ଲାଗି ହୋଇଥୁବା ମାଳା, ଚନ୍ଦନ ଓ ଅଳଂକାର ଆଦିକୁ ଆମେ ଆପଣକ୍ରୀ ପ୍ରସାଦରୂପେ ଉପଭୋଗ କରୁଛୁ । ଆମେ ହେଉଛୁ ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରସାଦ ପାଉଥିବା ସେବକ। ତେଣୁ ଆମେ ଆପଣା ମାୟା ଉପରେ ନିଶ୍ଚୟ ବିଜୟ ଲାଭ କରିବୁ। (ତେଣୁ, ହେ ପ୍ରଭୁ! ଆମେ ଆପଣଙ୍ଦ୍ରୀ ମାୟାକୁ ଡରୁନ୍ଥୀ ଡରୁଛୁ କେବଳ ଆପଣଙ୍କର ବିୟୋଗକୁ । ॥ ୪୬॥ ବଡ଼ ବଡ଼ ମୁନିରଷି ଦିଗମ୍ବର ହୋଇ ରହି ଏବଂ

।

ଉଚ୍ଚିଷ୍ଟଭୋଜିନୋ ଦାସାସ୍ତବ ମାୟାଂ ଜୟେମହି ॥ ୪ ୬

ଆଜୀବନ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ପାଳନ କରି ଅଧ୍ଯାମୂବିଦ୍ଯା ଲାଭ

ବାତରଶନା ଯ ରଷୟଃ ଶ୍ରମଣା ଉତ୍ଧ୍ବିମବ୍ରିନଃ। ବ୍ରହ୍ମାଖ୍ୟଂ ଧାମ ତେ ଯାନ୍ତି ଶାନ୍ତାଃ ସନ୍ୟାସିନୋଃମଳାଃ ॥ ୪୭

କରିବା ପାଇଁ ବହୁ ପରିଶ୍ରମ କରନ୍ତି। ସେପରି କଠିନ ସାଧନାଦ଼ାରା ସେହି ସଂନ୍ଯାସୀମାନଙ୍କର ହୃଦୟ

ଯେତେବେଳେ ନିର୍ମଳ ହୋଇଯାଏ, ସେତେବେଳେ ଯାଇ ସେମାନର୍କର ସମସ୍ତ ବୃତ୍ତି ଶାନ୍ତିରୂପୀ ନୈଷ୍ଠାର୍ମ୍ଯ ଅବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତିତ୍ତତ ହୂଏ ଓ ସେମାନେ ଆପଣଙର୍ଚ୍ଚର ବ୍ରହ୍ମ ନାମକ ଧାମ ପାଆନ୍ତି॥ ୪୭॥ କିନ୍ତୁ ହେ ମହାଯୋଗେଶ୍ବର!

ଆମେମାନେ

ବୟଂ ତ଼ିହ ମହାଯୋଗିନ୍‌ ଭ୍ରମନ୍ତଃ କମିବ୍ବିସୁ। ତୁଦୃବବାଉଭିୟା ତରିଷ୍ଯାମସ୍ତାବକୈ ଦ୍ରିସ୍ତର ତମଃ ॥ ୪୮

କର୍ମମାର୍ଟଗରେ

ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ଆପଣର୍ବ୍ଚ

ଧଦି ହେଉଥୂଲେ

ମଧ୍ଯ

ଭକ୍ତଜନଙ୍କ୍ତ ସହିତ ଆପଣର୍ବ୍ବର

ଗୁଣ ଓ ଲୀଳାମାନ ଚର୍ଚା କରି ଏବଂ ମାନବୀୟ ଲୀଳାରୂପେ ଆପଣ ଯାହା କିଛି କରିଛନ୍ତି ଓ କହିଛନ୍ତି, ତାହା ସ୍ମରଣ-

କୀର୍ତ୍ତନ କରି ତଥା ଆପଣଙ୍କର ଗ୍ବଲି-ଚଳଣି, ମୂଦୁହାସ, ବାର୍ଚ୍ପଗ୍ବହାଣି ଓ ହାସ୍ଯଂପରିହାସର ସ୍ରତିରେ ତଲ୍ଲୀନ ହୋଇ ଆପଣଙ୍କର ମାୟାକୁ ସହଜରେ ପାରି ହୋଇଯିବୁ। (ତେଣୁ ଆମର ଆପଣଙ୍କ ମାୟାକୁ ତରିଯିବାର ଚିନ୍ତା

ସ୍ମରନ୍ତଃ କୀଉିୟନ୍ତସ୍ତେ କୃତାନି ଗଦିତାନି ଚ। ଗତ୍ୟୁତୃସ୍ମିତେକ୍ଷଣକ୍ଷ୍ଵେଳି ଯନ୍ଦୁଲୋକ ବିଡ଼ମ୍ବନମ୍‌ ॥ ୪୯

ନାହିଁ କେବଳ

ଚିନ୍ତା ରହିଛି ଆପଣଙକ୍ତର ବିଜ୍ରେଦକୁ।

ଆପଣ ଆମକୁ ଛାଡ଼ି ନ ନେଇଯାଆନ୍ତୁ ) ॥ ୪୮,୪୯ ॥

ଦେଇ,

ସାଥୂରେ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ »

760

୭ଂଖଭୂଳ ଜବଚ

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଦେବକୀନନ୍ଦନ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧବ ଏପରି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାରୁ, ପ୍ରଭୁ ତାବ୍ଦର ଅନନ୍ଯପ୍ରେମୀ ସଖାତଥା ସେବକ

ଏବଂ ବିଜ୍ଞାପିତୋ ରାଜନ୍‌ ଭଗବାନ୍‌ ଦେବକୀସୁତଃ ।

ଏକାନ୍ତିନଂ ପ୍ରିୟଂ ଭୂତ୍ଯମୁଦ୍ଧବଂ ସମଭାଷତ ॥ ୫୦ । ଉଦ୍ଧବର୍ଜୁ ବୁଝାଇବା ଆରମ୍ଭ କଲେ-¬॥ ୫୦ ॥ ଇଜି ଶୀମଜାରଚତ

ମହାଫୁନାଣେ ପାଜମନସ/" ସଂନିତାୟମେକଳକ/ଦରୟଣେ ଇନ /5///୦୬ // ୬ //

+ ++

[ଅଥ ଘମ୍ଞମାଅଧ୍ୟାୟଃ ଅବଧୂତୋପାଖ୍ୟାନ ଆରମ୍ଭୀ ପ୍ୂଥୂବୀଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କପୋତ ପକ୍ଷ୍ଯନ୍ତ ଆଠ ଗୁରୁଟ୍ଚ୍ଚ କଥା ଭଗବାନ

ଖଂଜନବକୁବ/ଚ ଯଦାତ୍ର ବ୍ରହ୍ମା ଭବୋ

ମାଂମହାଭାଗ

ତଚ୍ଚିକୀଷିତମେବ ମେ।

ଲୋକ ପାଳାଃ ସ୍ଵବାସଂ ମେ ଭିକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ ॥ ୧

ମୟା ନିଷ୍ପାଦିତଂ ହ୍ଯତ୍ବ ଦେବକାଯ୍ଯିମଶେଷତଃ।

ଯଦଥିମବତୀଶ୍ଫୋୌଃହମଂଶେନ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - ହେ ମହାଭାଗ୍ୟବାନ୍‌

ଉଦ୍ଧବ । ତୁମେ ମୋତେ ଯାହା କହିଲ, ମୁଁ ତାହା ହିଁ କରିବାକୁ ଗ୍ରହୁଛି। ବ୍ରହ୍ମା ଶିବ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଲୋକପାଳ ମଧ୍ଯ ଗ୍ବହାନ୍ତିଯେ ମୁଁ ଏଥର ସେମାନଙ୍କର ଲୋକ ଦେଇ ମୋର ନିଜ ଧାମକୁ ଫେରିଯାଏ।॥ ୧।॥ ବ୍ରହ୍ମା ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାରୁ ମୁଁ ମୋର ଅଂଶ ବଳରାମର୍ଚ୍ଚ ସହିତ ଏହି ଭୂତଳରେ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରିଥୁଲି ଏବଂ ଦେବତାମାନର୍ବ୍ଟର

ବ୍ରହ୍ମଣାର୍ଥିତଃ॥ ୨ ଯାହା କିଛି କାର୍ଯ୍ଯ ଥୂଲା, ତାହା ପୂରାପୂରି ସଅଆ୍ପନ୍ନ

କୁଳଂ ବୈ ଶାପନି ଦଗ୍ଧ ନଙ୍କ୍ଷ୍ୟତ୍ୟନ୍ୟୋନ୍ୟବି ଗ୍ରହାତ଼୍ ।

ସମୁଦ୍ରଃ ସପ୍ତମେଃହ୍ମ୍ୟେତାଂ ପୁରୀଂ ଚ ପ୍ନାବୟିଷ୍ୟତି ॥ ୩

ଯହ୍ୟେବାୟଂ ମୟା ତ୍ୟକ୍ତୋ ଲୋକୋଃୟଂ ନଷ୍ଟମଙ୍ଗଳଃ । ଭବିଷ୍ୟତ୍ୟଚିରାତ୍ ସାଧୋ କଳିନାପି ନିରାକୃତଃ ॥ ୪

ନ ବସ୍ତବ୍ୟ' ତୃୟେବେହ ମୟା ତ୍ୟକ୍ତେ ମହୀତଳେ ।

ଜନୋଅଧମିରୂଚିଭିଦ୍ର ଭବିଷ୍ଯତି କଳୌ ଯୁଗେ ॥ ୫ ତୂଂ ତୁ ସଵଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ସ୍ଲେହଂ ସ୍ଵଜନବନ୍ଧୁଷୁ। ମୟ୍ୟାବେଶ୍ୟ ମନଃ ସମ୍ୟକ୍‌ ସମଦୂଗ୍‌ ବିଚରସ୍ବ ଗାମ୍‌ ॥ ୬

ଯଦିଦଂ ମନସା ବାଗ୍ର ଚକ୍ଷୁଭ୍ଭ୍ୟା ଶ୍ରବଵଣାଦିଭିଃ। ନଶ୍ଵରଂ ଗୂହ୍ଯମାଣଂ ଚ ବିଦ୍ଧି ମାୟାମନୋମୟମ୍‌ ॥ ୭

ପୁଂସୋଯଯୁକ୍ତସ୍ୟ ନାନାଥୋ ଭ୍ରମଃ ସ ଗୁଣଦୋଷଭାକ୍‌ । କମାକମିବିକମୈତି ଗୁଣଦୋଷଧ୍ୂୟୋ ଭିଦା॥ ୮

କରିଦେଇଛି ॥ ୨ ॥ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ଶାପରେ ଭସ୍ମ ହୋଇଯାଇଥୁବା ଏହି ଯଦୁବଂଶ ଏଥର ପାରସ୍ପରିକ କଳହ ଓ ଯୁଦ୍ଧରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ । ଆଉ ସାତ ଦିନ ପରେ ସମୁଦ୍ର ମାଡ଼ିଆସି ଏହି ଦାରକାପୁରୀକୁ ମଧ୍ଯ ବୁଡ଼ାଇଦେବ ॥ ୩ ॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ମୁଁମର୍ତ୍ୟଲୋକ ପରିତ୍ଯାଗ କରିବାକ୍ଷଣି, ଏହାର ସକଳ ମଙ୍ଗଳ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ ଏବଂ ଅଳ୍ପଦିନ ମଧ୍ୟରେ କଳିଯୁଗ ସମସ୍ତର୍କ୍ୁ ପୂରାପୂରି ତାର ଅଧୀନ କରିଦେବ ॥ ୪ ॥ ମୁଁ ଏହି ପ୍ୂଥୂବୀ ତ୍ଯାଗ କରିଦେବା ପରେ ତୁମେ ଆଉ ଏଠାରେ ରହିବ ନାହିଁ; କାରଣ ହେ ସାଧୁ ଉଦ୍ଧବ ! କଳିଯୁଗରେ ଅଧୂକାଂଶ ଲୋକର୍ଚ୍ଚର

ଅଧର୍ମରେ ହିଁ ରୁଚି ହେବ॥ ୫॥ ତୁମେ ଏଥର ନିଜର ଆମ୍ମୀୟସ୍ଵଜନ ଓ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବର୍କ୍ରର ସ୍ନେହସମ୍ବନ୍ଧ ତୁଟାଇଦିଅ ଏବଂ ଅନନ୍ଯ ପ୍ରେମରେ ମୋଠାରେ ମନ ଲଗାଇ ଓ ସମଦୃଷ୍ଟ ରଖି ପୂଥୂବୀରେ ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦରେ ବିଚରଣ କର ॥ ୬ ॥ ଏହି ଜଗତରେ ଯାହା କିଛି ମନରେ ବିଗ୍ରର କରାଯାଏ, ବାଣୀରେ କୁହାଯାଏ, ନେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଏ ଓକଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୀ

ଦ଼ାରା ଶ୍ରବଣ ଆଦି କରାଯାଏ, ସେସବୁ ନାଶବାନ୍ବ। ସେସବୁ ହେଉଛି ସ୍ବପ୍ନ ପରି ମନର ବିଳାସମାତ୍ର; ତେଣୁ ସେସବୂକୁ ମାୟାମାତ୍ର ବୋଲି ଜାଣ॥ ୭॥ ଚଞ୍ଚଳଚିତ୍ତ ଅସଂଯମୀ ପୁରୂଷମାନଙ୍କୀ ମନରେ ନାନାତ଼ୃର ଭାବନା ହୁଏ। ସେପରି ଭ୍ରମ ହେବାରୁ ହିଁ “ଏହା ଗୁଣ ଓ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭]

# ଏକାଦଶ

ତସ୍ମାଡ଼ ଯୁକ୍ତେନ୍ଦ୍ରିୟଗ୍ରାମୋ ଯୁକ୍ତଚିତ୍ତ ଇଦଂ ଜଗତ ।

ଆତ୍ମନୀକ୍ଷସ୍ଵ

ବିତତମାମ୍ବାନଂ

ମୟୂ୍ୟଧୀଶ୍ଵରେ ॥ ୯

ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନସଂଯୁକ୍ତ ଆମ୍ବଭୂତଃ ଶରୀରି ଣାମ୍‌ । ଆତ୍ମାନୂଭବତୁଷ୍ଟାମ୍ଝା ନାନ୍ତରାୟେର୍ବିହନ୍ଯସେ ॥ ୧୦

761

ସ୍କୀନ୍ଧ ¥

ତାହା ଦୋଷ” ବୋଲି ଭେଦଦୂଭ୍ଝ ଜାତ ହୁଏ। ପ୍ରକୃତରେ ସେହି ଦୃଷ୍ଟ ନିଜ କଳ୍ପନାରୂ ହିଁ ଜାତହୋଇଥାଏ । ଏପରି

ଲୋକଙ୍କର ପାଇଁ କର୍ମ (ଶାସ୍ତ୍ରବିହିତ କର୍ମଃ କ”ଣ, ଅକର୍ମ (ଶାସ୍ତ୍ରନିଷିଦ୍ଧ କର୍ମଃ କ'ଣ ଓ ବିକର୍ମ (ବିହିତକର୍ମବର୍ଜନ) କ'ଣ, ସେହି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନିର୍ଦେଶ ରହିଛି ॥ ୮ ॥ ତେଣୁ ହେ ଉଦ୍ଦବ! ତୂମେ ନିଜର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍ଗୁ ଓ ଚିତ୍ତକୁ ବଶ କରି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଶ୍ଵକୁ ନିଜଆମ୍ରାରେ ଦେଖ ଏବଂ ଆମ୍ରରାକୁ ସବୁରି ଅଧୀଶ୍ଵର ମୋ ଭିତରେ ଦେଖ ॥ ୯ ॥

`ଏପରି ଜାଣି ସମସ୍ତ ଦେହଧାରୀର୍ଦ ମୁଁ ସମସ୍ତଙ୍କର ଆମ୍ପା-ସହିତ ଆମ୍ରଭୂତ ହୋଇଯାଅ; ନିଜର ଆମ୍ରାନୂଭବରେ

ଦୋଷବୁଦ୍ଧ୍ୟୋଭୟାତୀତୋ ନିଷେଧାନ୍ତ ନିବତ୍ତିତେ । ଗୁଣବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଚବିହିତଂ ନ କରୋତି ଯଥାଉଭିକଃ ॥ ୧୧

ଆନନ୍ଦମଗ୍ନ ହୋଇ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନରେ ସମ୍ପନ୍ତ ହୋଇଯାଅ। ତା'ଫଳରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବିଘ୍ନ ଆସିଲେ ମଧ୍ଯ

ତୁମେ ବିଚଳିତ ହେବ ନାହିଁ॥ ୧୦॥ ଗୁଣ ଓ ଦୋଷ

ଉଭୟରୁ ସମ୍ପୂର୍ଶ ଅତୀତ ହୋଇଯାଅ। ଶିଶୁ ଯେପରି

ସବିଭୂତସୁହୂଜ୍ରାନ୍ତୋ

ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନନିଶ୍ବୟଃ ।

ପଶ୍ୟନ୍‌ ମଦାମ୍ପୂକଂ ବିଶ୍ଵଂ ନ ବିପଦ୍ୟେତ ବୈ ପୁନଃ ॥ ୧୨

ଖୀରୁଳ ଜବଯଚ ଇତ୍ୟାଦିଷ୍ଟ୍ରୋ ଭଗବତା ମହାଭାଗବତୋ ନୂପ । ଉଦ୍ଧବଃ ପ୍ରଣିପତ୍ୟାହ ତତ୍ଵ ଜିଜ୍ଞାସୁରଚ୍ଯୁତମ୍‌ ॥ ୧୩

ବିହିତ କର୍ମ କଲେ ମଧ୍ଯ ଗୁଣବୂଦି ରଖି (ଭଲ ଭାବି) କରେ ନାହିଁ, କି ନିଷିଦ୍ଧ କର୍ମରୁ ଦୂରେଇ ରହିଲେ ଦୋଷବୁଦି ରଖି (ମନ୍ଦ ଭାବି) ଦୂରେଇ ରହେ ନାହି, ଅର୍ଥାତ୍‌ ଶିଶୁର ଯେପରି ଗୁଣବୁଦ୍ଧି ନ ଥାଏ କି ଦୋଷବୁଵି ନ ଥାଏ; ସେ କେବଳ ପରମହଂସର୍କ୍ର ପରି ନିର୍ବିକାରରେ କର୍ମ କରିଥାଏ, ତୁମେ ସେହିପରି ଗୁଣ ଓ ଦୋଷ ଉଭୟର ଉପରକୁ ଉଠିଯାଅ॥ ୧୧ ॥ ଯୋଗୀ ସକଳ ପ୍ରାଣୀର ସହିତ ସୁହୃଦ୍୍‌ଭାବ ରଖିବା ଆବଶ୍ଯକ, ତାର୍ଚ୍ଚ ଚିତ୍ତରେ

ସର୍ବଦା ଶାନ୍ତି ରହିବା ଆବଶ୍ଯକ

ଏବଂ ସେ ସକଳ

ବିଶ୍ବକୁ ନିଜର ସ୍ବରୂପ ବୋଲି ବୁଝିବା ଉଚିତ। ଏପରି

କଲେ, ସେ ଆଉ ଜଜ୍ମ ମୃତ୍ୟୁ ଚକ୍ରରେ ପଡ଼ିବେ ନାହିଁ ॥ ୧୨ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ବଲିଲେ --ଭଗବାନ

ଜବବ ଜଚାଚ ଯୋଗେଶ ଯୋଗବିନ୍ୟାସ ଯୋଗାମ୍ବନୁ୍‌ ଯୋଗସମ୍ବବ ।

ନିଃଶ୍ରେୟସାୟ ମେ ପ୍ରୋକ୍ତ ସ୍ତ୍ୟାଗଃ ସନ୍ୟାସଲକ୍ଷଣଃ ॥ ୧ ୪

ତ୍ୟାଗୋଃୟଂ ଦୁଷ୍ଟାରୋ ଭୂମନ୍‌ କାମାନାଂ ବିଷୟାମ୍ବଭିଃ।

ସୁତରାଂ ତୃୟି ସବାମ୍ବନ୍ନଭକ୍ତେରିତି ମେମତିଃ ॥ ୧୫

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏପରି

ଆଦେଶ ଦେବାରୁ ଭଗବାନର୍କ୍ରର ପରମ ପ୍ରେମୀ ଉଦ୍ଧବ ତାଙ୍ଟୁ ପ୍ରଣାମ କରି, ତତ୍ବଜ୍ଞାନ ପାଇବା ଇଢ୍ରାରେ କହିଲେ ॥ ୧୩॥ ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ --ପ୍ରଭୁ! ଆପଣ ହିଁ ଯୋଗର ସ୍ଵାମୀ; ଯୋଗ ଆପଣଙ୍ସ ଠାରେ ହି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି। ଆପଣ

ହେଉଛନ୍ତି ସାକ୍ଷାତ୍‌ ଯୋଗସ୍ବରୂପ। ଆପଣ ହିଁ ଯୋଗର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ। ତେଣୁ ମୋର ଉଦ୍ଧାର ନିମନ୍ତେ ଆପଣ ମୋତେ ସନ୍ନ୍ୟାସରୂପୀ ତ୍ୟାଗର ଲକ୍ଷଣ ଉପଦେଶ ଦେଲେ ॥ ୧୪ ॥ ମାତ୍ର ହେ ଅନନ୍ତ ! ବିଷୟୀ ଜୀବ ବହୁ କାମନାରେ ବାନ୍ଦି ହୋଇଯାଇଥାଏ, ତେଣୁ ତ୍ୟାଗର ତତ୍ତ୍ଵ ବୁଝିବା ତା'ପକ୍ଷରେ ବଡ଼ ଦୁଷ୍ଟର। ବିଶେଷ କରି, ଯେ ଆପଣଙ୍ଗ ଭକ୍ତି ପ୍ରତି

ସୋଃହଂ ମମାହମିତି ମୂଢ଼ମତି ବିଗାଢସ୍ତୁନ୍ଳାୟୟା ବିରଚିତାମ୍ବନି ସାନୁବନ୍ଧେ।

ବିମୁଖ, ମୁଁଭାବୁଛି, ତା'ପାଇଁ ଏହା ଆହୁରି ଦୁଷ୍ଟର ॥ ୧୫ ॥ ହେ ପ୍ରଭୁ! ମୁଁ ମଧ୍ଯ ଏମୁଁଂମୋର” ରୂପୀ ଜାଲରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇ ରହିଛି। ଆପଣଙ୍କର ମାୟା ହେତୁ ମୋ ବୁଦି ମୋର

762

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×

ତତ୍ତବୃଞ୍ଜସା ନିଗଦିତଂ

ସଂସାଧୟାମି

ଭବତା

ଯଥାହଂ

ଭଗବନ୍ନନୂଶାଧ୍ଧ ଭୂତ୍ଯମ୍‌ ॥ ୧୬

ସତ୍ୟସ୍ୟ ତେ ସ୍ଵଦୃଶ ଆତମ୍ମନ ଆତମ୍ମନୋଃ ନ୍ୟଂ ବକ୍ତାରମୀଶ

ବିବୁଧେଷ୍ବପି ନାନୂଚକ୍ଷେ।

ସବୈ ବିମୋହିତଧୂୟସ୍ତବ ମାୟୟେମେ

ବ୍ରହ୍ମାଦୟସ୍ତଚନୁଭୂତୋ ତସ୍ମାହୁ

ବହିରଥିଭାବାଃ॥ ୧୭

ଭବନ୍ତମନବଦ୍ଯମନନ୍ତପାରଂ

ସବିଜ୍ଞମୀଶ୍ବରମକୁଣ୍ଠ ବିକୁଣ୍ଠଧୂଷ୍ଟ୍ଯ୍ମ୍ ନିର୍ବିଶ୍ଧଧୀରହମୁ ନାରାୟଣ

ହ

।

ବୃଢିନାଭିତପ୍ରୋ

ନରସଖଂ

ଶରଣଂ ପପଦ୍ୟେ॥ ୧୮

ଖୀଜରବକୁକ/ଚ ପ୍ରାୟେଣ ମନୁଜା ଲୋକେ ଲୋକତତ୍ତ୍ଵବିଚକ୍ଷଣାଃ ।

ସମୁଦ୍ଧରନ୍ତି ହ୍ୟାମ୍ବାନମାମ୍ବନେ ବାଶୁଭାଶୟାତ଼ ॥ ୧୯

ଆମ୍ବନୋ ଗୁରୁରାମ୍ଫୈୈବ ପୁରୁଷସ୍ୟ ବିଶେଷତଃ । ଯତ୍ନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାନୁମାନାଭ୍ୟା" ଶ୍ରେୟୋଃସାବନୁବିନ୍ଦତେ ॥ ୨୦

ପୁରୁଷତ଼େ ଚ ମାଂ ଧୀରାଃ ସାଂ'ଖ୍ୟଯୋଗବିଶାର ଦାଃ ।

ଆବିସ୍ତରାଂ ପ୍ରପଶ୍ଯନ୍ତି ସବଵିଶକ୍ତ୍ୟୂପବୂଂହିତମ୍‌ ॥ ୨୧

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭

ପରିବାର ଓ ସ୍ବଜନର୍କ୍ଚ ପ୍ରତି ଏପରି ଅହଂତ଼ୂ-ମମତୃର ନିବିଡ଼ ବନ୍ଧନରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇଯାଇଛି ଯେ, ମୂଢ଼ତାବଶତଃ

ମୁଁ ତାହାକୁ ଛିଡ଼ାଇ ପାରୁନାହିଁ ଆପଣ ଏବେ ଯେଉଁ ସନ୍ନ୍ୟାସ ବା ତ୍ଯାଗଧର୍ମ ପ୍ରତିପାଦନ କଲେ, ମୁଁ ଏହା ଯେପରି ସହଜରେ ପାଳନ କରିପାରିବି, ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆପଣଚବ୍କର ଏହି ସେବକକୁ ତାହା ସରଳଭାବରେ ବୁଝାଇଦିଅନ୍ତୁ ॥୧ ୬ ॥ ହେ ଭଶ୍ଵର ! ଆପଣ ହିଁ ସତ୍ୟସ୍ଵରୂପ ଏବଂ ଆପଣ ହିଁ ସମସ୍ତଙ୍କର ନେତ୍ରସ୍ଵରୂପ ଅର୍ଥାତ୍‌ ପ୍ରକାଶକ। ଆପଣ ହିଁ ସମସ୍ତଙ୍ଚ୍ର ଆମ୍ରା। ଏପରି ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ତ ଆପଣ

ଥାଉ ଥାଉ ଆମ୍ୂତତ୍ତ୍ଵ ନିଶ୍ରିୟ କରିପାରିବା ଭଳି ବ୍ଯକ୍ତି ଆପଣର୍କ ବ୍ଯତୀତ ମୁଁ ଅନ୍ଯ କାହାକୁ ଦେଖିପାରୁ ନାହିଁ; କାରଣ ବ୍ରହ୍ମାକ୍କ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଯେତେସବୁ ଦେବତା ଅଛନ୍ତି, ସମସ୍ତେ ଆପଣଙ୍କ ମାୟାରେ ବିମୋହିତ | ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟ ବହିର୍ଗାମୀ। ତେଣୁ ହେ ପ୍ରଭୁ! ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର ଶରଣ ନେଇଛି ।ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ନରରଜ୍କ୍ପର ସଖା ନାରାୟଣ। ଆପଣ ଅନନ୍ତ, ଅପାର, ସର୍ବଜ୍ଞ, ସର୍ବନିୟନ୍ତା ଏବଂ ନିରଞ୍ଜନ; ଅବିନାଶୀ ବୈକୁଣ୍ଠ ମଧ୍ଯ ଆପଣଙ୍କର ହି ଧାମା। ମୁଁ ସଂସାର-ଦୁଃଖରେ ସନ୍ତପ୍ତ ହେଉଛି। (ଆପଣ ମୋତେ ଶ୍ରେୟମାର୍ଟ ଉପଦେଶ ଦେଇ ଉଦ୍ଧାର କରନ୍ତୁ )॥ ୧୭,୧୮ ॥ ଶ୍ରୀଭଗବାନ କହିଲେ-_- ପ୍ରିୟଉଦ୍ଦବ !ଇହଲୋକରେ ଯେଉଁମାନେ ସଂସାରର ବାସ୍ତବିକ ସ୍ବରୂପକୁ ଜାଣିବାରେ ବୁଦ୍ଧିମାନ ହୋଇଥାନ୍ତି, ସେମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ମନର ଅଶୁଭ ବାସନାମାନଙ୍କାରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ ରଖିଥାନ୍ତି ॥ ୧୯ ॥ ବିଶେଷ କରି ମନୁଷ୍ଯ ହେଉଛି ନିଜେ ନିଜର ଗୁରୁ। ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ପ୍ରମାଣଦ଼ାରା ଏବଂ ଅନୁମାନ ପ୍ରମାଣଦ଼ାରା ନିଜର ହିତ ଓ ଅହିତ ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରି ସେ ସ୍ବୟଂ ନିଜକୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ॥ ୨୦ ॥ ଯେଉଁମାନେ ସାଂଖ୍ୟଶାସ୍ତ୍ର ଓ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରରେ ପ୍ରବୀଣ, ସେହି ଜ୍ଞାନୀମାନେ ଏହି ମାନବଜୀବନରେ ହିଁ ସର୍ବଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ତ ମୋତେ ଅର୍ଥାତ୍‌

ପରମାମ୍ରାର୍ଦୁ ପ୍ରତ୍ୟଯଷଷ ରୂପରେ ତଥା ସର୍ବବ୍ଯାପକ ବିରାଟ

ବହ୍ଯ୍ୟଃ ସନ୍ତି ପୁରଃ ସୃଷ୍ଟାସ୍ତାସାଂ ମେପୌରୁଷୀ ପ୍ରିୟା ॥ ୨୨

ସଗୁଣ-ନିରାକାର ରୂପରେ ମଧ୍ଯ ମୋର ସାକ୍ଷାତକାର ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି॥ ୨୧॥ ମୁଁଏକପଦ, ଦିପଦ, ତ୍ରିପଦ, ଚତୁଷ୍ବାଦ ଏବଂ ବହୁପଦ ତଥା ବିନାପଦ-¬ଏପରି ବହୁବିଧ ପ୍ରାଣୀ ସୃଷ୍ଟ କରିଛି;

ଅତ୍ର ମାଂ ମାଗିୟନ୍ତ୍ୟଦ୍ଧା ଯୁକ୍ତା ହେତୁଭିରୀଶ୍ଵରମ୍‌।

କିନ୍ତୁ ମନୁଷ୍ୟଶରୀର ହିଁ ମୋର ସର୍ବାଧୂକ ପ୍ରିୟ ॥ ୨୨ ॥ ମୁଁ

ଗୃହ୍ୟମାଣୈଗୁଣୈଲ୍ଲି ସେଂର ଗ୍ରାହ୍ୟମନୁମାନତଃ ॥ ୨୩

ଅଗୋଚର ସତ, କିନ୍ତୁ ଏହି ମନୁଷ୍ଯଦେହରେ ହିଁ ମୋତେ ମୋର ଗୁଣ, ଲକ୍ଷଣ ଇତ୍ୟାଦି ଆଧାରରେ ଏବଂ ଅନୁମାନ-

ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସ ପୁରାତନମ୍‌। ଅବଧୂତସ୍ଯ ସଂବାଦଂ ଯଦୋରମିତତେଜସଃ ॥ ୨୪

ଦାରା ଅନ଼୍ରେଷଣ କରି ଉପଲବ୍‌ଧୂ କରିହୁଏ ॥ ୨୩ ॥ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗଂରେ (ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରି ବା ଭଗବାନର୍ଦ୍ୁ ଉପଲବ୍‌ଧୂ କରି ଆନନ୍ଦରେ ବିଚରଣ କରିବା ସମ୍ବନ୍ଧରେ)

ଏକଦିତ୍ରିଚତୁଷ୍କାଦୋ

ବହୁପାଦସ୍ତଥାପଦଃ ।

ଅଧ୍ୟାୟ ୭]

× ଏକାଦଶ

`;`;”`;"*|ଏାଠପୀୃ|(§±±ୁ,-,ୁ§ରଲ‰{@ୁୁୁ

ଅବଧୂତ

ପଷ3ଲପ ପପ

_

763

ସ୍କୀନ୍ଦଂ +

ଫ..............‰‰..

ଦିଜଂ କଞ୍ଚିଚ୍ଚରନ୍ତମକୁ ତୋଭୟମ୍‌ ।

କବିଂ ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ ତରୁଣଂ ଯଦୁଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ ଧମିବିତ୍‌ ॥ ୨୫ ଯଂଦୁକୁବଚ କୁତୋ ବୁଦିରିୟଂ ବ୍ରହ୍ନ୍ନକତ୍ତୁଃ ସୁବିଶାରଦା। ଯାମାସାଦ୍ୟ ଭବୀଲ୍ଲୋକଂ ବିଦ଼ାଂଶୂରତି ବାଳବତ଼ ॥ ୨୬

ପ୍ରାୟୋ ଧମାଥିକାମେଷୁ ବିବିଯ୍ାୟାଂ ଚ ମାନବାଃ । ହେତୁନୈବ ସମୀହନ୍ତେ ଆୟଯୁଷୋ ଯଶସଃ ଶ୍ରିୟଃ ॥ ୨୭

....... ..ମ.ଲଲ5..

୩ ୩ଫଂ୧୩୭୮୩୮'

"୩୯୩୯"

୩"

ମହାମ୍ପାମାନେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଚୀନ ଇତିହାସ (ଚରିତ) କହିଥାନ୍ତି । ତାହା ପରମ ତେଜସ୍ଵୀ ଅବଧୂତ ଦତ୍ତାତ୍ରେୟଂ ଓ ରାଜା

ଯଦୁର୍କ୍ଵ ସଂବାଦରୂପେ ପରିଚିତ ॥ ୨ ୪॥ ଥରେ ଧର୍ମର ମର୍ମଜ୍ଞ ରାଜା ଯଦୁ ଦେଖିଲେ ଯେ, ଜଣେ ତ୍ରିକାଳଦର୍ଶୀ ତରୁଣ ଅବଧୂତ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନିର୍ଭୟ ହୋଇ ବୂଲୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସେ ତାଙ୍କୁ ପଗ୍ଵରିଲେ-¬|| ୨୫ ॥

ରାଜା ଯଦୁ ପଗ୍ରରିଲେ-¬ହେ ବ୍ରାହ୍ମଣ! ଆପଣ ତ

କୌଣସି କର୍ମ କରୁନାହାନ୍ତି ତଥାପି ଆପଣଙ୍କୁ ଏହି ନିପୁଣ ବୁଦ୍ଧି କେଉଁଠୂ ମିଳିଲା, ଯେଉଁ ବୂଦ୍ଦିର ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ଆପଣ ପରମ ବିଦ୍ପାନ୍‌ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଅବୋଧ ବାଳକ ପରି ସଂସାରରେ ବିଚରଣ କରୁଛନ୍ତି ? ॥ ୨୬॥ ପ୍ରାୟତଃ ଦେଖାଯାଏ ଯେ, ମନୁଷ୍ଯ କିଛି ନା କିଛି କାମନା ରଖି ହିଁ

ଧର୍ମ ଅର୍ଥ। କାମ ଏବଂ ତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହାବଳରେ କି ତାକୁ ଆୟୁ, ଯଶକୀତ୍ତି ଅଥବା ଧନସମ୍ପଦ ମିଳେ। କିନ୍ତୁ ମୁଁ ଦେଖୁଛି ଆପଣ

ତୂଂ ତୁ କଳୁଃ କବିଦିକ୍ଷଃ ସୁଭଗୋଃମୁତଭାଷଣଃ | ନ କାଁ ନେହସେକିଜ୍ଚିଜ୍ନଡ଼ୋନ୍ମତ୍ତପିଶାଚବତ଼ ॥ ୨୮ ଜନେଷୁ ଦହ୍ଯମାନେଷୁ କାମଲୋଭଦବାଗ୍ନିନା । ନ ତପ୍ୟସେଥଣଗ୍ନିନା ମୁକ୍ତୋ ଗଙ୍ଗାମ୍ଭଃସ ଇବ ଦିପଃ ॥ ୨୯

ସମର୍ଥ; ତାଂସହିତ ଜ୍ଞାନୀ ଏବଂ ଦକ୍ଷ; ଶରୀର ବି ସୁନ୍ଦର;

ଆପଣ ଅମୂତ ପରି ମଧୁର ବାର୍ତାଳାପ ବି କରୁଛନ୍ତି; ଅଥଚ କିଛି କର୍ମ କରୁନାହାନ୍ତି, କି କିଛି ଗ୍ରହୂନାହାନ୍ତି। ଆପଣ ପୂରାପୂରି ଜଡ଼-ଉନ୍ମତ୍ତ ଅବଧୂତ ପରି ନିଜେ ନିଜ ଆନନ୍ଦରେ ବୁଡ଼ି ରହିଛନ୍ତି ॥୨୭,୨୮॥ ଯେଉଁ କାମ, କ୍ରୋଧ ଓ ଲୋଭଭରୂପୀ ଦାବାନଳରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାର କୌଣସି ଉପାୟ ନାହିଁ, ଅନ୍ଯ ଲୋକେ ତ ସେହି

ଦାବାନଳରେ ଜଳୁଛନ୍ତିଃ ଅଥଚ ଆପଣ ସେଥୁରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ତୁଂ ହି ନଃ ପୂଜ୍ଛତାଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନାମ୍ବନ୍ୟାନନ୍ଦକାର ଣମ୍‌।

ମୁକ୍ତ। ଗଙ୍ଗାଜଳରେ ଠିଆ ହୋଇଥୁବା ହାତୀକୁ ଯେପରି ଦାବାନଳର ତାପ ଲାଗେ ନାହିଁ, ବରଂ ସେ ଶୀତଳତା

ବହି ସ୍ପାଶିବିହୀନସ୍ଯୟ ଭବତଃ କେବଳାମ୍ବନଃ ॥ ୩୦

ଅନୁଭବ କରେ, ଆପଣରବ୍କୀ ଉପରେ ସେହିପରି ସଂସାର-

ତାପର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡୁନାହିଁ ॥ ୨୯ ॥ ହେ ଆପଣଙ୍କର

ଖୀଜରବକୁବ/ଚ ଯଦୁନୈବଂ ମହାଭାଗୋ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟେନ ସୁମେଧସା । ପୂଷ୍ଟାଃ ସଭାଜିତଃ ପ୍ରାହ ପ୍ରଶ୍ରୟାବନତ ଦହିଜଃ॥ ୩୧

ଏହି ସଂସାରରେ

ବ୍ରହ୍ମନ୍‌ !

କାହାରି ପ୍ରତି ଟିକିଏ ବି

ଆସକ୍ତି ନାହିଁ। ଆପଣ ନିଜର ଶୁଦିସ୍ବରୂପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ରହିଛନ୍ତି । ଆପଣଙ୍କର ଏହି ଅନିର୍ବଚନୀୟ ଆନନ୍ଦର କାରଣ କ'ଣ, ମୋତେ ଟିକିଏ କୂପା କରି କହନ୍କୁ॥ ୩୦ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଞ୍ଫ କହିଗ୍ବଲି ଲେ-¬ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ଆଦର

କରୁଗଣଥୂବା ପରମ

ବୁଦ୍ଧିମାନ୍‌ ମହାରାଜା

ଯଦୁ

ଅତ୍ଯନ୍ତ ବିନମ୍ରତାରେ ନତମସ୍ତକ ହୋଇ ମହାଭାଗ୍ୟଶାଳୀ

ବ୍ରଚୂୁନଥ ଜବଚ ସନ୍ତି ମେଗୁରବୋ ରାଜନ୍‌ ବହବୋ ବୁଦ୍ୟ୍ୁପାଶ୍ରିତାଃ ।

ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅବଧୂତ ଦତ୍ତାତ୍ରେୟଙ୍କୁ ଏପରି ପ୍ରାଥନା କରିବାରୁ, ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ ଉତ୍ତର ଦେଲେ-¬॥୩୧ ॥ ବ୍ରହ୍ମବେତ୍ତା ଶ୍ରୀଦତ୍ତାତ୍ରେୟ କହିଲେ --ହେ ରାଜନ୍‌ !

ଯତୋ ବୁଦ୍ଧିମୁପାଦାୟ ମୁକ୍ତୋଟାମୀହ ତାଞ୍ଛୂଣୁ॥ ୩୨ ।ମୁଁ ମୋ ବୁଦ୍ଧିବଳରେ ବହୁ ଗୁରୁଙ୍କର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛି। * ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ ଥୂଲେ ସ୍ଵୟଂ ଭଗବାନଙ୍କ ଅବତାର । ସେ ଲୋକଙ୍କୁ ଉପଦେଶ ଦେବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ଚବିଶ ଗୁରୁଙ୍ଦ୍ଦ ନାମ କହିଛନ୍ତି। ଉଦାହରଣଦ୍ାରା ଉପଦେଶ ଦେଲେ, ତାହା ସମସ୍ତେ ବୂଝିପାରନ୍ତି। ତେଣୁ ଏଥୂରୁ ସାରକଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।

764

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ପୂଥ୍ୁବୀ ବାୟୁରାକାଶମାପୋଥଏୁଗ୍ଳିଶ୍ବନ୍ଦ୍ରମା ର ବିଃ। କପୋତୋଃ ଜଗରଃ ସିନ୍ଧୁଃ ପତଙ୍ଗୋ ମଧୁକୃ ହବଗଜଃ ॥ ୩୩

ମଧୁହା ହରିଣୋ ମୀନଃ ପିଙ୍ଗଳା କୁରରୋଃ ଭିକଃ । କୁମାରୀ ଶରକୃତ୍ ସଷି ଉତଦ୍ଗିନାଭିଃ ସୁପେଶକୃତ୍‌ ॥ ୩୪

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭

ସେମାନର୍କ୍ଚ ଠାରୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରି ମୁଁ ଏହିଜଗତରେ ମୁକ୍ତଭାବରେ ସ୍ଵଚ୍ଚନ୍ଦରେ ବିଚରଣ କରୁଛି। ଆପଣ ସେହି ଗୁରୁମାନ୍କର ନାମ ଓ ସେମାନର୍ଚ୍ଚ ଠାରୁ ମୁଁ ଗ୍ରହଣ କରିଥବା ଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ ଶୁଣନ୍ତୁ॥ ୩୨ ॥ ମୋର ଗୁରୁମାନରକ୍କର ନାମ ହେଲା--ପୂଥୁବୀ, ବାୟୁ, ଆକାଶ, ଜଳ, ଅଗ୍ନି, ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟ କପୋତ, ଅଜଗର, ସମୁଦ୍ର, ପତଙ୍ଗ, ଭ୍ରମର ବା ମହୁମାଛି, ହାତୀ, ମହୁସଂଗ୍ରହକାରୀ, ହରିଣ, ମାଛ, ପିଙ୍ଗଳା ବେଶ୍ଯା, କୁରର ପକ୍ଷୀ, ବାଳକ,

କୁମାରୀ କନ୍ଯା, ଶରନିର୍ମାତା, ସର୍ପ, ବୁଢିଆଣୀ ଓ ଭୁଙ୍ଗୀ ଏତେ ମେ ଗୁରବୋ ରାଜ ଶ୍ୃତୁ ବିଂଶତିରାଶ୍ରିତାଃ । ଶିକ୍ଷା ବୃତ୍ତିଭିରେତେଷାମନୁ ଶିକ୍ଷମିହାମୂନଃ ॥ ୩୫

କୀଟ (କୁମ୍ଭାରପୋକ) ॥ ୩୩,୩୪ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ଏହି ଚବିଶ ଗୁରୁର୍କ୍ଚ ଆଶ୍ରୟ ନେଇ

ସେମାନର୍କ୍ଚ ଠାରୁ ମୁଁ ଯେଉଁସବୁ ଆଚରଣ ଶିକ୍ଷା କରିଛି, ତାହା କହୁଛି, ଶୁଣ। ହେ ବୀରବର ଯଯାତିନନ୍ଦନ!

ଆପଣକ୍କୀ ଆଗରେ ମୁଁ ସେସବୁ ପୂଥକ୍‌ ପୂଥକ୍‌ ବର୍ଣନା ଯତୋ ଯଦବନୁଶିକ୍ଷାମି ଯଥା ବା ନାହୁଷାମ୍ପୂଜ। ତତ୍ତଥା ପୁରୂଷବ୍ୟାଘ୍ର ନିବୋଧ କଥୟାମି ତେ ॥ ୩୬

ଭୂତେରାକ୍ରମ୍ୟମାଣୋଃପି ଧୀରୋ ଦୈବବଶାନୁଗେଃ |

କରୁଛି ॥ ୩୫,୩୬ ॥

ମୁଁ ପୂଥୁବୀଠାରୁ ଏହି କ୍ଷମା ଗୁଣଟି ଶିକ୍ଷା କଲି ଯେ, ଅନ୍ଯମାନେ

ଯେତେ

ପୀଡ଼ା ଦେଲେ ବି ଜ୍ଞାନୀ

ନିଜ

ସ୍ବରୂପସ୍ଥିତିରେ ଅଟଳ ବା ଶାନ୍ତ ହୋଇ ରହି, ତାହା ପ୍ରାରବ୍ର ହେତୁ ମିଳିଛି ବୋଲି ଭାବି କଦାପି ବିଚଳିତ ନ ହେବା ଉଚିତ। ପୂଥୂବୀର ସକଳ କ୍ରିୟା ପରୋପକାର

ତଡ୍ବ ବିଦ଼ାନ୍ତ ଚଳେଟ୍ନାଗାଦନଶିକ୍ଷଂ କ୍ଷିତେବ୍ରିତମ୍‌ ॥୩୭

ନିମନ୍ତେ ହି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ। ତାଛଡ଼ା ପୂଥୂବୀର ଅଂଶଭୂତ ପାହାଡ଼ ଓବୃକ୍ଷଙ୍କ୍ଚ ଠାରୁ ମୁଁ ଏହି ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କଲି ଯେ ମନୁଷ୍ଯର ସମସ୍ତ କର୍ମ ଓ ଜନ୍ମ ପରୋପକାର ନିମନ୍ତେ ହିଁ ଅଭିପ୍ରେତ ହେବା ଉଚିତ।

ଶଶ୍ବତ୍ପରାଥିସବୈହଃ ପରାଥିୈକାନ୍ତସମ୍ଭବଃ। ସାଧୁଃ ଶିକ୍ଷେତ ଭୂଭୂତ୍ତୋ ନଗଶିଷ୍ୟଃ ପରାମ୍ପୃତାମ୍‌ ॥ ୩୮

ଧନ୍ଯ

ଜୀବନ

ଧନ୍ଯ ଜୀବନ

ଏ

ଧନ୍ୟ

ଜଗତେ । ଯେ

ପ୍ରାଣ ଧରେ ପରହିତେ ॥

ତାର । ଦୁର୍ଲିଭ କମି

ଏ ବେଭାର ॥

॥ ୩୭,୩୮ | ମୁଁବାୟୁ(ଶରୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତର ପ୍ରାଣବାୟୁ) ଠାରୁ ଶିଖିଲି ଯେ, ମୁନିର୍ଦ୍ଦ ପ୍ରାଣବୃତ୍ତିରେ ହି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ରହିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ପ୍ରାଣବୃତ୍ତ୍ୟେବ ସନ୍ତୁଷ୍ୟେନ୍‌ମୁନିନୈବେନ୍ଦ୍ରିୟପ୍ରିୟୈଃ । ଅର୍ଥାତ୍‌ ଇନ୍ଦ୍ରିୟତୂପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ ନ କରି, ଜ୍ଞାନଂ ଯଥା ନ ନଶ୍ୟେତ ନାବକୀକ୍ଷ୍ୟେତ ବାଙ୍ଗନଃ ॥ ୩ ୯ କେବଳ ପ୍ରାଣ ଧାରଣ କରିବାକୁ ଯେତିକି ଆବଶ୍ଯକ, ସେତିକି ହିଁ ଆହାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏପରିଭାବରେ ଆହାରରେ ସଂଯମ ରଖିଲେ, ବାଣୀ ଚୂଥା ବାକ୍ଯାଳାପ କରିବ ନାହିଁ ମନ ଏଣେତେଣେ ଭ୍ରମିତ ହେବ ନାହିଁ ଏବଂ ଜ୍ଞାନ ମଧ୍ଯ ନଷ୍ଟ ହେବ ନାହିଁ ॥ ୩୯ ॥

ବିଷୟେଷ୍ଵାବିଶନ୍‌ ଯୋଗୀ ନାନାଧମୈଷୁ ସବିତଃ । ଗୁଣଦୋଷବ୍ୟପେତାମ୍ବା ନ ବିଷଜ୍ଞେତ ବାୟୁବତବ ॥ ୪୦

ଏହାଛଡ଼ା ବାହ୍ଯ ବାୟୁ ଯେପରି ସର୍ବତ୍ର ବିଚରଣ କରେ,

କିନ୍ତୁ କୌଣସି ବିଷୟରେ ଲିପ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ସେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୭]

× ଏକାଦଶ

ପାଥ୍ରିବେଷ୍ଵିହ ଦେହେଷୁ ପ୍ରବିଷ୍ଠସ୍ତଦୃଗୁଣାଶ୍ରୟଃ। ଗୁଣୈନି ଯୁଜ୍ୟତେ ଯୋଗୀ ଗନ୍ଧୌବାୟୁରିବାମୂୃଦୃକ୍‌ ॥ ୪୧

765

ସ୍କୀନ୍ଧ #

ଯେପରି

ଗକ୍ଧ ଗ୍ରହଣ

କରି

ମଧ୍ଯ

ତାହା

ନ

ରଖି

ଛାଡ଼ିଦେଇଥାଏ, ଯୋଗୀ ସେହିପରି ସର୍ବତ୍ର ବିଚରଣ କରି ମଧ୍ଯ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟର ଗୁଣଦୋଷ ଗ୍ରହଣ କରିବାରୁ ସର୍ବଥା ବିରତ ରହିବା ତଥା ସେସବୁରେ ଆସକ୍ତ ନ ହେବା

ଉଚିତ ॥ ୪୦॥

ବାୟୁ ଯେପରି

ଗନ୍ଧ ବହନ

କରେ, କିନ୍ତୁ ଗନ୍ଧର ଗୁଣଦୋଷରୁ ଅସଙ୍ଗଂ ରହେ; ଠିକ୍‌

ସେହିପରି ସର୍ବତ୍ର ପରିପୂର୍ଶ ହୋଇ ରହିଥୁବା ଆମ୍ବ ପାର୍ଥବ ଶରୀରରେ ରହି ମଧ୍ଯ ଶରୀରଧର୍ମରୁ ନିଲ୍ଲିପ୍ର ରହେ। ଅନ୍ତହିଁତଶ୍ଡ

ସିରଜଙ୍ଗମେଷୁ

ବ୍ରହ୍ମାମ୍ୂଭାବେନ

ସମନୁୟେନ ।

ବ୍ୟାପ୍ତ୍ୟାବ୍ୟବଢ୍ରେ ଦମସଙ୍ଗଂମାମ୍ବନୋ

ମୁନିନିଭସ୍ତ୍ଵଂ

ବିତତସ୍ୟ

ଭାବୟେତ଼॥ ୪୨

ଜ୍ଞାନୀ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଶରୀର

ଧରି ମଧ୍ଯ ଶରୀରର

ଗୁଣଦୋଷରେ ଜଡ଼ିତ ହେବା ଅନୁଚିତ ॥ ୪୧॥ ଆକାଶ ଯେପରି ସବତ୍ର ବ୍ଯାପ୍ତ ଓ ସବବ୍ଯାପକ, ବ୍ରହୁ ସେହିପରି ଆମ୍ପରାରୂପେ ସ୍ଥାବର, ଜଇଂମ ଆଦି ସକଳ ପ୍ରାଣୀକ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ସମରୂପରେ ସବବ୍ଯାପକ; ଅଥାତ୍‌

ବ୍ରହ୍ମ ଆମ୍ମାରୂପେ ବାହାରେ ଓ ଭିତରେ ସର୍ବତ୍ର ପରିପୂର୍ଶି ହୋଇଛି।

ଆକାଶର

ଦୃଷ୍ଟୀାନ୍ତରୁ ମୁନି ଅଖଣ୍ଡ ଅସଙ୍ଗ

ବ୍ରହ୍ମର ଅର୍ଥାତ୍‌ ଆମ୍ରାର ସର୍ବବ୍ୟାପକତା ଅନୁଭବ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୪୨ ॥ ବାୟୁଦ୍ବଧାରା ପ୍ରେରିତ ମେଘସମୂହ ଆକାଶରେ ହି ରହନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଆକାଶ ସେମାନଙ୍କ ଠାରୁ ନିଲିପ୍ତ ହୋଇ ରହେ। ସେହିପରି କାଳପ୍ରେରଣାରେ ସତ୍ବ

ତେଜୋଃ ବନ୍ଧମୟୈଭାଁବୈମୈଘାଦ୍ୟେବାଯୁନେ ରିତୈଃ ।

ନ ସ୍ପୃଶ୍ୟତେ ନଭସ୍ତତୃବତ଼଼ କାଳସ୍ପଷ୍ଟେଶୁଣୈଃ ପୁମାନ୍‌ ॥ ୪୩

ଆଦି ତ୍ରିଗୁଣର କାର୍ଯ୍ୟରୂପୀ ଅଗ୍ନି, ଜଳ ଓ ପୂଥୂବୀକୁ ନେଇ ନିମିତ ହୋଇଥୂବା ଶରୀର ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଦି ସହିତ ପୁରୁଷର

ମଧ୍ଯ କୌଣସି ସମ୍ବନ୍ଧ ନାହିଁ ॥ ୪୩ ॥ (ଜଳର ଦୃଷ୍ଟ୍ଟାନ୍ତଦେଇ ସେକହିଲେ) ଜଳ ଯେପରି

ସ୍ବଭାବତଃ ସ୍ଵଜ୍ର, ପ୍ରିୟ ଓତୀଥରୂପ ହୋଇଥୁବାରୁ ମନୁଷ୍ଯକୁ

ସ୍ବକ୍ଛଃ ପ୍ରକୃ ତିତଃ ସ୍ନିଗ୍ପୋ ମାଧୁଯ୍ୟସ୍ତୀଥିଭୂନ୍ଧି ଣାମ୍‌।

ମୁନିଃ ପୁନାତ୍ୟପାଂ ମିତ୍ରମୀକ୍ଷୋପମ୍ପଶିକୀଉିନୈଃ ॥ ୪୪

ପବିତ୍ର କରେ, ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ମୁନିଦ୍ଚ୍ଚ ସ୍ବଭାବ ମଧ୍ୟ ଶୁଭ୍ଧ ହେବା ଉଚିତ; ସେ ମଧୁରଭାଷୀ ଓ ଲୋକପାବନକାରୀ ହେବା ଉଚିତ ॥ ୪୪॥ (ତା'ପରେ ଅଗ୍ନିର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,) ଅଗ୍ନି

ତେଜସ୍ଵୀ

ଓ ଜ୍ଯୋତିମିୟ ହୋଇଥାଏ,

ତାହାକୁ ଅନ୍ଯ

କେହି ନିଜ ତେଜରେ ପରାଭୂତ କରିପାରେ ନାହିଁ, ତା ପାଖରେ ସଗ୍ରହ-ପରିଗ୍ରହ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରରୂପେ

କୌଣସି ପାତ୍ର ନ ଥାଏ (ଅର୍ଥାତ୍‌ ସବୁ କିଛି ସେ ଉପସ୍ଥିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ହିଁ ନିଜ ମଧ୍ଯରେ ସମାବିଷ୍ଠକ କରିନିଏ), ଏବଂ ସବୁ କିଛିକୁ ଜଳାଇ ମଧ୍ଯ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ଦୋଷରେ ଲିପ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ। ସାଧକ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ପରମ ତେଜସ୍ଵୀ, ତପବଳରେ ଦେଦୀପ୍ୟମାନ ଓଇନ୍ଦ୍ରିୟର୍କ୍ଚ ଦ୍ବାରା ଅପରାଭୂତ

ତେଜସ୍ଵୀ ତପସା ଦୀପ୍ତୋ ଦୁଦ୍ଧିଷୋଦରଭାଜନଃ । ସବଵିଭକ୍ଷୋଃପି ଯୁକ୍ତାମ୍ମା ନାଦତ୍ତେ ମଳମଗ୍ନିବତୃ ॥ ୪୫

ହେବା ଉଚିତ। ସେ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ଯ ସଂଗ୍ରହ କରି ନ

ରଖି ଉଦରମାତ୍ର ପୂର୍ଣ କରିବା ଉଚିତ। ଯଥାଯୋଗ୍ଯ ଆବଶ୍ଯକୀୟ ବିଷୟ ସେବନ କରି ମଧ୍ଯ ସେ ତାହାର

766

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭

¥ ଶୀମଭାଗବତ ×

କୃଚିକ୍କନ୍ନଃ କୃଚିତ଼ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉପାସ୍ୟଃ ଶ୍ରେୟ ଇତ୍କତାମ୍‌। ଭୁଙ୍‌କ୍ତେ ସବିତ୍ର ଦାତୃଣାଂ ଦହନ୍‌ ପ୍ରାଗୁତ୍ତରାଶୁଭମ୍‌ ॥ ୪୬

ଦୋଷରେ ପ୍ରଭାବିତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ॥ ୪୫ ॥ ଅଗ୍ନି

କେଉଁଠି ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାଏ ହୋଇ

ସ୍ଵମାୟୟା ସୂଷ୍ଟମିଦଂ ସଦସଲ୍ୁକ୍ଷଣଂ ବିଭୁଃ। ପ୍ରବିଷ୍ଟ ଭୟତେ ତତ୍ତତ୍ସସ୍ବରୂପୋଃଗ୍ନିରିବୈଧସି ॥ ୪୭

ତ, କେଉଁଠି ଅପ୍ରକଟ

ରହିଥାଏ। କଲ୍ୟଯାଣକାମୀ

ପୁରୁଷମାନେ

ଅଗ୍ନିର

ଉପାସନା ମଧ୍ଯ କରନ୍ତି। ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ସାଧୁପୁରୂଷ କେଉଁଠି ନିଜକୁ ଲୁଗ୍ରଇ ରଖିଥାନ୍ତି ତ,କେଉଁଠି ନିଜକୁ ପ୍ରକଟ କରିଦିଅନ୍ତି ।ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଅଗ୍ନିକ୍ଞ ପରି ସର୍ବଭକ୍ଷୀ । ସେହି ମହାପୁରୁଷ ତାଙ୍ଗୁ ଅନ୍ନତାଦି ଦେଉଥୁବା ବ୍ଯକ୍ତିର୍କର ପୂର୍ବକାଳର ଓ ଉତ୍ତରକାଳର ଅଥାତ୍‌ ଭୂତ ଓ ଭବିଷ୍ଯ ଉଭୟ କାଳର ସକଳ ଅମଙ୍ଗଳ ଜାଳିଦିଅନ୍ତି ଓ ତାର୍ଦୁ ପବିତ୍ର କରିଦିଅନ୍ତି। (ଏପରି ଅମଳିନ ସାଧୁ ମହାମ୍ପାମାନେ ଅନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କ ପବିତ୍ର କରିଦେବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ତାର୍ଚ୍ଚଠାରୁ

ଭିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ॥ ୪୬॥

ବିସଗାଦ୍ୟାଃ ଶ୍ମଶାନାନ୍ତା ଭାବା ଦେହସ୍ୟ ନାତ୍ମୂନଃ । କଳାନାମିବ ଚନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ କାଳେନାବ୍ଯକ୍ତ ବମ୍ଚିନା॥ ୪୮

ଅଗ୍ନିର କୌଣସି ଏକ

ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକାର ନ ଥାଏ। ତାହାର ଯେଉଁ ଆକାରର କାଠ ସହ ସଂଯୋଗ ଘଟେ, ତାହା ସେହି ଆକାର ପରି ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ। ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ମାୟାରେ ନିମ୍ମିତ ସତ୍‌ -ଅସତ୍‌ (ବ୍ଯକ୍ତ ଓ ଅବ୍ଯକ୍ତ) ସମସ୍ତ ସ୍ଥାବର ଓ ଜଙ୍ଗମ ପ୍ରାଣୀର୍କୀ ଠାରେ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଆମ୍ରା ହିଁ ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ବିବିଧ ଆକୂତି ଅନୁସାରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୋଇଥାଏ ॥ ୪୭ ॥ (ତା'ପରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଦେଇକହିଲେ,) କାଳର ଗତିପ୍ରଭାବରେ ଚନ୍ଦ୍ରକଳାର ଯେପରି କ୍ଷୟ-ବୃଦ୍ଦି ଘଟେ, ଅଲକ୍ଷିତଗତି କାଳପ୍ରଭାବରେ ଦେହର ଅବସ୍ଥା ସେହିପରି ଉପ୍ପତ୍ତିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଦଳି ଗ୍ବଲିଥାଏ;

କାଳେନ ହ୍ୟୋଘବେଗେନ ଭୂତାନାଂ ପ୍ରଭବାପ୍ୟୟୌ । ନିତ୍ୟାବପି ନ ଦୃଶ୍ୟେତେ ଆମ୍ମନୋଃ ଗ୍ନେକ୍ଷିଥାର୍ଚ୍ଚିଷାମ୍‌ ॥ ୪ ୯ କିନ୍ତୁ ଏହିପରିବର୍ତନର ଆମ୍ପା ସହିତ କୌଣସି ସମ୍ବନ୍ଧ ନ

ଥାଏ। ଅଗ୍ନିଶିଖା ଯେପରି ଅଗ୍ନିରୂ ବାହାରି ନଷ୍ଟ ହେବାରେ ଲାଗିଥାଏ, ଅର୍ଥାତ୍‌ କିପରି ବାହାରେ ଓ କିପରି ନଷ୍ଟ

ଗୁଣୈଗୁଣାନୂପାଦତ୍ତେ

ଯଥାକାଳଂ

ବିମୁଞ୍ଚତି।

ନ ତେଷୁ ଯୁଜ୍ୟତେ ଯୋଗୀ ଗୋଭିଗା ଇବ ଗୋପତିଃ ॥ ୫୦

ହୁଏ, ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ; କାଳର ପ୍ରଚଣ୍ଡ ବେଗରେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଉତ୍ରତ୍ତି ଓ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଗ୍ଵଲେ, କିନ୍ତୁ ତାହା ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ॥ ୪୮,୪୯ ॥ (ତା'ପରେ ସୂର୍ଯ୍ଯକ୍ତ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,)

ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେପରି ନିଜ କିରଣଦ୍ାରା ଯଥାସମୟରେ ଜଳ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ଓ ତାହା ପୁଣି ବର୍ଷା କରିଦିଅନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସେଥୂରେ ଆସକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ, ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଯୋଗୀ ଗ୍ରହଣ

କରିବେ

ଓ ଦାନ

କରିବେ

ସିନା, ସେଥୂରେ

ଆସକ୍ତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ॥ ୫୦ ॥ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଏକହୋଇଥୁଲେ ବୁଧ୍ୟତେ ସ୍ବେନ ଭେଦେନ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ସଇବତତ୍ବଗତଃ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ସୂଳମତିଭିରାମ୍ଫା ଗ୍ବବସିତୋଃକି ବତ ॥ ୫୧

ମଧ୍ଯ ନାନା ଜଳପାତ୍ରରେ ଯେପରି ଲୋକଙ୍କୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ (ଅନେକ) ଦେଖାଯାଆନ୍ତି, ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଆମ୍ପା ଏକ ହୋଇଥୂଲେ ମଧ୍ଯ ଦେହକୁ ହି ଆମ୍ରରା ବୋଲି ଭାବୁଥୁବା =‰⁄

ଅଧ୍ୟାୟ ୭] ମାକ

* ଏକାଦଶ ମା

କା

ନାତିସ୍ନେହଃ ପ୍ରସଙ୍ଗୋ ବା କଉିବ୍ୟଃ କ୍ସାପି କେନଚିତ଼୍‌ ।

କୁବିନଚ୍‌ ବିଦେତ ସନ୍ତାପଂ କପୋତ ଇବ ଦୀନଧୀଃ ॥ ୫୨

767

ସ୍କୀନ୍ଧ × ୬

ଠା

”ˆ”ˆˆ୬ˆˆବˆବˆ>ˆˆˆ°୬ˆ””୬

ମ୍ଭୂଳବୁଦ୍ଧି ଲୋକଙ୍କୁ ତାହା ଶରୀରର ରୂପଂଆକାର ଭେଦରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦେଖାଯାଏ; ଆମ୍ପା ଯେଏକ, ଏକଥା ସେମାନେ

ବୁଝିପାରନ୍ତି ନାହିଁ। ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟ୍ନ୍ତରୁ ଆମ୍ରାର ଅଖଣ୍ଡତା

ଓ ଅଭିନ୍ନତତା ବୁଝିବା ଉଚିତ ॥ ୫୧॥

(ତା'ପରେ କପୋତର ଉଦାହରଣ ଦେଇ କହିଲେ,)

କପୋତଃ କଶ୍ଵନାରଣ୍ୟେ କୃତନୀଡ଼ୋ ବନସ୍ପତୌ ।

କପୋତ୍ୟା ଭାଯ୍ଯ୍ୟୟା ସାଝଵମୁବାସ କତିଚିତ୍‌ ସମାଃ ॥୫୩

ସଘ୍ଗଂତେ । ପୀରତି ନ କରିବ

ଅଧୂକ

ସଂସାର

ଯେବେ

କରିବ ସ୍ଵେହ

ଚିତ୍ତେ॥

ଆଶ । କପୋତ ପ୍ରାୟେ ଯବ ନାଶ॥

|| ୫୨॥

କପୋତୌ ସ୍ଵେହଗୁଣିତହୃ ଦୟୌ ଗୂହଧର୍ମିଣୌ। ଦୃଷ୍ଟଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୟାଇ୍ଗମଙ୍ସେନ ବୁଦ୍ଧିଂ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ବବନ୍ଧତୁଃ ॥ ୫୪

ହେ ରାଜନ୍‌ ! ବଣରେ କପୋତ ପକ୍ଷୀଟିଏ ଗୋଟିଏ

ଗଛରେ ବସା ବାନ୍ଧି ତାର ପ୍ରିୟା କପୋତୀ ସହିତ ରହୁଥିଲା । ସେହି ଦୁଇ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ସ୍ପେହ ନିରନ୍ତର ବଢ଼ି

ଗ୍ବଲିଥିଲା। ସେମାନେ ଗହସ୍ତ ଧମ୍ମିରେ ଏତେ ଆସକ୍ତ

ଶଯ୍ୟାସନାଟନ ସାନବାତ୍ତାକ୍ରୀଡ଼ାଶନାଦିକମ୍‌ । ମିଥୁନୀଭୂୟ ବିସ୍ରଚ୍ରୌୋ ଚେରତୁବିନରାଜିଷୁ ॥୫୫

ହୋଇଯାଇଥିଲେ ଯେ, ସବୁବେଳେ ଆଖିରେ ଆଖି, ଦେହରେ ଦେହ ଓ ବୁଦିରେ ବୁଦ୍ଧି ଯୋଡ଼ି ରଖିଥୁଲେ। ସେମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ଏତେ ବିଶ୍ଵାସ କରୂୁଥୂିଲେ ଯେ, ଗଛଲତାର

ଡାଳରେ ନିର୍ଭୟରେ ଏକତ୍ର ଶୁଆବସା, ଚଲାବୁଲା, କଥାଭାଷା

ଯଂ ଯଂ ବାଞ୍ଛତି ସା ରାଜଂସ୍ତପିୟନ୍ତ୍ଯନୁକକ୍ଷିତା। ତଂ ତଂ ସମନୟତ଼ କାମଂ କୃଳ୍ପେଣାପ୍ୟଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ॥ ୫ ୬

କପୋତୀ ପ୍ରଥମଂ ଗଭିଂ ଗୃଦହ୍ୃତୀ କାଳ ଆଗତେ । ଅଣ୍ଡାନି ସୁଷୁବେ ନୀଡ଼େ ସ୍ଵପତ୍ୟୁଃ ସନ୍ଧିଧୌ ସତୀ ॥ ୫୭ ତେଷୁ କାଳେ ବ୍ୟଜାୟନ୍ତ ରଚିତାବୟବା ହରେଃ ।

ଶକ୍ତିଭିଵିର୍ବିଭାବ୍ୟାଭିଃ କୋମଳାଙ୍ଗଂତନୂରୁହାଃ ॥ ୫୮ 5 ୧୮

ପ୍ରଜାଃ ପୁପୁଷତୁଃ ପ୍ରୀତୌ ଦମ୍ପତୀ ପୁତ୍ରବସ୍ଳୌ।

ଶୂଣ୍ଞନ୍ତୌ କୂଜିତଂ ତାସାଂ ନିବ୍ୃତୌ କଳଭାଷିତୈଃ ॥ ୫ ୯ ତାସାଂ ପତତ୍ତ୍ରୈଃ ସୁମ୍ପୂର୍ଶୈଃ କୂଜିତୈମ୍ଥୁଗ୍ଧଚେ ଷ୍ଟତୈଃ । ପ୍ରତ୍ୟୁଦ୍ଧଗମୈର ଦୀନାନା' ପିତରୌ ମୁଦମାପତୁଃ ॥ ୬୦

ସ୍ଵେହାନୁ ବଦ୍ଧହୃ ଦୟାବନ୍ୟୋନ୍ୟଂ ବିଷ୍କାାମାୟୟା। ବିମୋହିତୌ ଦୀନଧୂୟୌ ଶିଶୂନୁ ପୁପୁଷତୁଃ ପ୍ରଜାଃ ॥ ୬୧

ଓ ଖିଆପିଆ କରୁଥୂଲେ ॥ ୫୩-୫୫ ॥ ହେ ରାଜନ୍ବ ।କପୋତୀକୁ କପୋତ ଏତେ ପ୍ରେମ କରୁଥୁଲା ଯେ, କପୋତୀ ଯେତେବେଳେ ଯାହା ଗ୍ରହ୍ୁଥିଲା, କପୋତ ସକଳ ପ୍ରକାର କଷ୍ଟ ସହି ତାର ସେହି କାମନା

ପୂର୍ଣ୍ଣ କରୁଥୂଲା। କପୋତୀ ମଧ୍ଯ ପ୍ରେମାଳାପ ଆଦିଦ୍ରାରା କପୋତକୁ ଖୁସୀ କରୁଥୂିଲା। କାଳକ୍ରମେ କପୋତୀଟିର ପ୍ରଥମ ଗର୍ଭ ରହିଲା। ସେ ତାର ସ୍ବାମୀ ପାଖରେ ହିଁ ରହି ବସାରେ ଅଣ୍ଡା ଦେଲା ॥ ୫ ୬, ୫ ୭ ॥ ଭଗବାନଙ୍କୀର ଅଚିନ୍ତୟ ଶକ୍ତିରୁ ଯଥାସମୟରେ ଅଣ୍ଡା ଫୁଟିଲା ଓ ସେଥୁରୁ ଥଣ୍ଠ, ପାଦ ଆଦି ଥ୍ରବା ଛୁଆ ବାହାରିଆସିଲେ। ସେମାନର୍ଦ୍ଦର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଇ୍ଂ ଓ ପର ଅତି କୋମଳ ହୋଇଥାଏ ॥ ୫୮ ॥ ଏଥର କପୋତ-କପୋତୀର୍ଦ୍ଚ ଆଖି ଛୁଆର୍ଚ୍ଚ ଉପରେ ଲାଖିରହିଲା। ସେମାନେ ଅତି ସ୍ନେହରେ ଓ ଆନନ୍ଦରେ ଛୁଆଙ୍କୁ ଲାଳନପାଳନ କଲେ ଏବଂ ଛୁଆର୍ଚ୍ଚର ମିଠା ମିଠା କଥା ଓ କୁଁ କୁଁ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଆନନ୍ଦମଗ୍ନ ହୋଇଗଲେ। ଏହିପରି ଆନନ୍ଦରେ ବୁଡ଼ିରହିବା ସହିତ ଛୁଆର୍ଚ୍ର

କୋମଳ ପର ସ୍ପର୍ଶ କରି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର କଳରବ ଓ ଉଡ଼ିବା ଚେଷ୍ଟ୍ୟା ଦେଖିଦେଖି କପୋତ-କପୋତୀ ଖୁବ୍‌ ଖୁସୀ ହେଲେ। ଛୁଆମାନେ ଯେତେବେଳେ ଫୁୂକୁରୁ ଫୁକୁରୁ ହୋଇ ମାଆଂବାପାର୍କ୍ଚ ପାଖକୁ ଧାଇଁ ଆସୁଥାନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ଏହି ଦୁଇପ୍ରାଣୀ ଆନନ୍ଦମଗ୍ଧ ହୋଇଯାଉଥାନ୍ତି ॥ ୫୯,୬୦ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଏପରିଭାବରେ ସେହି କପୋତକପୋତୀ ଭଗବାନଙ୍କ ମାୟାରେ ମୋହିତ ହୋଇ ରହିଥାନ୍ରି।

768

» ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତ ×¥

[ଅଧ୍ୟାୟ ୭

ସେମାନବ୍ଦୂର ହୃଦୟ ଏକ ଆରେକର ସ୍ନେହବନ୍ଧନରେ ଏକ ଦା ଜଗ୍ମତୁସ୍ତାସାମନ୍ତାଥଂ ତୌ କୁଟୁମ୍ବିନୌ। ପରିତଃ କାନନେ ତସ୍ମିନ୍ନଥ୍ଥିନୌ ଚେରତୁଶ୍ଟିରମ୍‌ ॥ ୬ ୨ ବାନ୍ଧି ହୋଇଯାଇଥାଏ। ବିଚରା କପୋତଦମ୍ପତ୍ତି ନିଜର

ଦୃଷ୍ଟ ତୀଲୁ ଚ୍ରକଃକଶ୍ଚିଦୃ ଯଦୃଚ୍ରାତୋ ବନେଚରଃ । ଜଗ୍ହେ ଜାଲ ମାତତ୍ୟ ଚରତଃ ସ୍ବାଳୟାନ୍ତିକେ॥ ୬୩

କପୋତଶ୍ଟ କପୋତୀ ଚ ପ୍ରଜାପୋଷେ ସଦୋୟୁକୌ । ଗତୌ ପୋଷଣମାଦାୟ ସ୍ବନୀଡ଼ମୁପଜଗ୍ଗମତୁଃ॥ ୬୪

କପୋତୀ ସ୍ବାମ୍ପୂଜାନ୍‌ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ବାଳକାଞ୍ଜାଲ ସଂବୃତାଟ୍‌ । ତାନଭ୍ୟଧାବତ଼଼ କ୍ରୋଶନ୍ତୀ କ୍ରୋଶତୋ ଭୂଶଦୁଃଖିତା ॥ ୬୫

ସାସକୃତ୍‌ସ୍ଫେହଗୁଣିତା

ଦୀନଚିତ୍ତାଜମାୟୟା।

ସ୍ବୟଂ ଗ୍ଵବଧ୍ୟତ ଶିଗ୍ଵ ବଦ୍ଧାଚ୍ବ ପଶ୍ଯନ୍ତ୍ଯପସ୍ରୁତିଃ ॥ ୬୬

ଛୋଟ ଛୋଟ ଛୁଆର୍ଚ୍ଦ ଲାଳନ-ପାଳନରେ ଏତେ ବ୍ଯସ୍ତ ରହିଥୂୁଲେ ଯେ, ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ବାହାର ଦୁନିଆ କଥା ବା ଲୋକ-ପରଲୋକ କଥା ଆଦୌ ମନେ ପଡ଼ୁ ନ ଥୂଲା॥ ୬୧॥ ଦିନେ ସେହି ଦୁଇପ୍ରାଣୀ ଛୁଆଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଖାଦ୍ଯ ଆଣିବାକୁ ଦୂର ବନକୁ ଗ୍ବଲିଯାଇଥାନ୍ତି। କାରଣ କୁଟୁମ୍ବ ବଢ଼ି ଯାଇଥାଏ | ସେମାନେ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ବହୁ ସମୟ ଧରି ବନରେ ବୁଲିଲେ॥ ୬୨॥ ଜଣେ ଚଢ଼େଇଧରା କେଳା ବଣରେ ବୁଲୁ ବୁଲୁ ଦେବଯୋଗକୁ ସେମାନର୍ବ୍ଚ ବସା ଥୂବା ଗଛପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଗଲା। ସେ ଦେଖିଲା, ବସାର ଆଖପାଖରେ ଚଢ଼େଇଛୁଆମାନେ ଖେଳୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସେ ଜାଲ ବିଛାଇ ସେମାନବକ୍ଦୁ ଧରିନେଲା॥ ୬୩॥ କପୋତ-କପୋତୀ ତ ଛୁଆଙ୍କୁ ଖୋଇବା-ପେଇବାରେ ସବୁବେଳେ ଉୟଧୁକ ଥୂଲେ। ତେଣୁ ସେମାନେ ଆହାର ଧରି

ବସା

ପାଖକୁ ଉଡ଼ି ଆସିଲେ।

କପୋତୀ

ଆସି

ଦେଖେ ତ, ତାର ପ୍ରାଣଧନ କୁନି କୁନି ଛୁଆଗୁଡ଼ିକ କେଳାର ଜାଲରେ ପଡ଼ିଯାଇଛନ୍ତି । ଛୁଆଙ୍କୁ ଏପରି ଅବସ୍ତାରେ ଦେଖି ତାର ଦୁଃଖର ସୀମା ରହିଲା ନାହିଁ|ସେ କାନ୍ଦିବୋବେଇ ସେମାନଙ୍କ୍ଵ ପାଖକୁ ଧାଇଁଗଲା। ଭଗବାନର୍କ୍ଚ ମାୟାରେ ତାର ଚିତ୍ତ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଶୋକାକୁଳ ହୋଇଗଲା; ସ୍ରତି ହଜିଗଲା। ସ୍ନେହର ବନ୍ଧନରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇ, ସେ ନିଜେ ଯାଇ ଛୁଆମାନେ ପଡ଼ିଥିବା ଜାଲଭିତରେ

କପୋତଶ୍ବାମ୍ବୂଜାନ୍‌ ବଦ୍ଧାନାମ୍ବନୋଃ ପ୍ୟଧ୍ଧକାନ୍‌ ପ୍ରିୟାଚ୍‌ । ଭାକ୍ଯ୍ୟାଂ ଗ୍ବମ୍ୂସମାଂ ଦୀନୋ ବିଳଳାପାତିଦୁଃଖିତଃ ॥ ୬୭

ଅହୋ ମେ ପଶ୍ୟତାପାୟମନଳ୍ପ ପୁଣ୍ୟସ୍ୟ ଦୁମିତେଃ । ଅତୂପ୍ରସ୍ୟାକୃତାଥିସ୍ୟ ଗୂହସ୍ତ୍ରେବର୍ଗିକୋ ହତଃ ॥ ୬୮

ଅନୂରୂପାନୁକୂଳା ଚ ଯସ୍ୟ ମେ ପତିଦେବତା।

ପଶିଗଲା ॥ ୬୪-୬୬ || ଯେତେବେଳେ କପୋତ ଦେଖିଲା ଯେ, ତାର ପ୍ରାଣଠାରୁ ବି ଅଧୂକ ପ୍ରିୟ ଛୁଆମାନେ ଜାଲରେ ପଡ଼ିଯାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ତାର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟା ଭାର୍ଯ୍ୟା ମଧ୍ଯ ଯାଇ ସେହି ଜାଲରେ ପଡ଼ିଗଲା, ସେତେବେଳେ ସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁଃଖିତ ହୋଇ ବିଳାପ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା । ସେତେବେଳେ ତା'” ଅବସ୍ଥା ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୟନୀୟ ହୋଇଗଲା।॥ ୬୭ ॥

ସେ ଭାବିଲା, “ହାୟ! ମୁଁ ବଡ଼ ଅଭାଗା, ବଡ଼ ଦୁର୍ମତି। ମୋର ତ ସର୍ବନାଶ ହୋଇଗଲା। ମୋତେ ଟିକିଏ ତୃପ୍ତି ମିଳିଲା ନାହିଁ, କିମୋର ଆଶା ପୂର୍ଣ ହେଲା ନାହିଁ। ମୋର ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ ଓ କାମର ମୂଳ ଏହି ଗୂହସ୍ଥାଶ୍ରମ ଆଜି ନଷ୍ଟାଭ୍ରଷ୍କ ହୋଇଗଲା ॥ ୬୮ ॥ ହାୟ । ମୋର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟା ତମୋତେ ହି ତାର ଇଷ୍ଟ ଦେବ ବୋଲି

ଶୂନ୍ୟେ ଗୃହେ ମାଂ ସନ୍ତ୍ୟଜ୍ୟ ପୁତ୍ରୈଃ ସ୍ବକ୍ାତି ସାଧୁଭିଃ ॥ ୬ ୯ ଭାବୁଥୂଲା। ସେ ମୋର ପ୍ରତ୍ଯେକ କଥା ମାନି ଚଳୁଥୂଲା।

ଅଧ୍ୟାୟ ୭ୀ

769

+ ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଦ ×

ସୋଃହଂ ଶୂନ୍ୟେ ଗ୍ଦହେ ଦୀନୋ ମୂତଦାରୋ ମୂତପ୍ରଜଃ । ଜିଜୀବିଷେ କିମଥିଂ ବା ବିଧୁରୋ ଦୁଃଖଜୀବିତଃ ॥ ୭୦

ତାଂସ୍ତଥୈବାବୂ ତାଞ୍ଚିଗ୍‌ଭିମ୍ଣିତ୍ୟୁଗ୍ରସ୍ତାନ୍‌ବିଚେଷ୍ଟତଃ । ସ୍ବୟଂ ଚ କୃପଣଃ ଶିକ୍ଷୁ ପଶ୍ୟନ୍ତପ୍ୟବୁଧୋଃପତତ଼ ॥ ୭୧

ମୋର ଇଢ଼ା ଅନୁସାରେ ସବୁକିଛି କରୁଥଲା। ସବୁଦୃଷ୍ଟରୁ ସେ ମୋର ଯୋଗ୍ୟା ଥ୍ୂଲା। ଆଜି ସେ ମୋତେ ଏ ନିଛାଟିଆ ଘରଟାରେ ଏକାକୀ ଛାଡ଼ିଦେଇ ମୋର ସରଳ ନିର୍ମାୟା ଛୁଆଙ୍କ ସହିତ ସ୍ବର୍ଗକୁ ଗ୍ବଲିଗଲା । ମୋର ପିଲାଛୁଆ ମଲେ। ମୋ ସ୍ତ୍ରୀର ବି ପ୍ରାଣ ଗଲା। ମୋର ଏ ସଂସାରରେ ଆଉ କି ଦରକାର ।! ମୋ ଭଳି ଅଭାଗାଟାର ଏହି ବିପନ୍ନୀକ ଜୀବନ ସତରେ ଦୁଃଖମୟ।ମୁଁଏହି ଶୂନ୍ୟଘରଟାକୁ ଆଉ କାହିଁକି ଯିବି?”” ||୬୯,୭୦ | ହେ ରାଜନ୍‌ ! କପୋତଟିର ଛୁଆମାନେ ଜାଲରେ ପଡ଼ି ଯେପରି ଛଟପଟ ହେଉଥୁଲେ, ସେଥ୍ରରୁ ପ୍ପଷ୍ଟା ମୂତ୍ୟଯୁକବଳରେ ଯେ, ସେମାନେ ହୋଇଯାଉଥିଲା

ପଡ଼ିଯାଇଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ତାହା ଦେଖି ମଧ୍ଯ, ସେହି ମୂର୍ଖ କପୋତ

ଏତେ

ବ୍ଯାକୁଳ ହୋଇଯାଇଥୂଲା

ଯେ, ସେ

ଜାଣିଶୁଣି ଯାଇ ସେହି ଜାଲରେ ପଡ଼ିଗଲା॥ ୭୧॥

ତଂ ଲବ୍‌ଧ୍ଵା ଲୁବୁକଃ କ୍ଦରଃ କପୋତଂ ଗୃହମେଧୂନମ୍‌| କପୋତକାନଚ୍‌ କପୋତାଂ ଚ ସିଦ୍ଧାଥିଃ ପ୍ରଯଯୌ ଗୂହମ୍‌ ॥ ୭ ୨

ହେ

ରାଜନ୍ବ।! କେଳା ଥୁଲା ବଡ଼ ନିଷ୍ଟୁର। ସେହି ଗୂହସ୍ଥାଶ୍ରମୀ କପୋତ-କପୋତୀ ଓ ସେମାନଙୀର ଛୁଆଗୁଡ଼ିକ ମିଳିଯିବାରୁ ସେ ବହୁତ ଖୁସୀ ହେଲା। ମନୋରଥ ପୂରିଯିବାରୁ ସେ ସେମାନର୍ଦ୍ୁ ଧରି ତା ଘରକୁ ଫେରିଗଲା॥ ୭୨॥

(କପୋତ ଠାରୁମୁଁ ଏହି ଶିକ୍ଷା ନେଲି ଯେ,) ଯେଉଁ ଗ୍ରହସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଷୟମାନଙ୍କରେ ହିଁ ସୁଖ ଖୋଜେ ଏବଂ ଯାହାର ଚିତ୍ତ ଚଞ୍ଚଳ, ସେ ନିଜର ପାରିବାରିକ ଭରଣପୋଷଣରେ ଲାଗିରହି ଉକ୍ତ କପୋତଦମ୍ଫତ୍ତି ପରି ଦୟନୀୟ

ଏବଂ କୁଟୁମ୍ବ୍ୟଶାନ୍ତାମ୍ବା ଦନ୍ଦ୍ରାରାମଃ ପତତ୍ତ୍ରି ବତ୍ବ। ପୁଷ୍ପଚ୍‌ କୁଟୁମ୍ବ” କୃପଣଃ ସାନୁବନ୍ଧୌଃବସୀଦତି ॥ ୭୩

ସହିତ

ଅବସ୍ଥାରେ

ତାର

ପଡ଼ିଯାଏ ଏବଂ ସମଗ୍ର ପରିବାର

ଅଧଃପତନ

ହୋଇଯାଏ॥

୭୩॥

ଏହି

ଯେଉଁ ମନୂଷ୍ଯଶରୀର ମିଳିଛି, ଏହା ହେଉଛି ମୁକ୍ତିର ଖୋଲାଦ଼ାର।

ଏପରି

ମହାନ୍‌

ଜୀବନ

ପାଇ

ମଧ୍ଯ

ଯେଉଁମାନେ ଆମ୍ରାର କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଯନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ ଉକ୍ତ କପୋତ-କପୋତୀ ପରି ଗୂହ ଜଞ୍ଜାଳରେ

ଆସକ୍ତ ହୋଇ ରହନ୍ତି, ସେମାନକୁ ମୁକ୍ତିମାର୍ଗର ସିଡ଼ିରେ

ଯଃ ପ୍ରାପ୍ୟ ମାନୁଷଂ ଲୋକଂ ମୁକ୍ତିଦ୍ାରମପାବୃତମ୍‌। ଗ୍ଧହେଷୁ ଖଗବତ୍ବ ସକ୍ତସ୍ତମାରୂଢବ୍ୟୁତଂ ବିଦୁଃ॥ ୭୪

ଚଢ଼ି ମଧ୍ଯ ତଳକୁ ଖସି ପଡ଼ିଥୁବା ଅଭାଗା ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ। ଶାସ୍ତ୍ରର ଭାଷାରେ ସେମାନେ ହେଉଛନ୍ତି “ଆରୂଢବ୍ଯୟୁତ' ॥ ୭୪ ॥

ଇତି ଭୀମଭାରବଠେ ନହାତଦୁରେୟ୮ ପଜଳମନଦଂସଂ ସଂନିରାୟମନାଦରଶୟଣନ ସଂଭମ/୫///9୫ // ୭ //

++ +

)--¶25 ^, 1832 ୮୦ ଷୈଷନ ୮୮୯୭- ୧ ( 311233

770

[ଅଧ୍ୟାୟ ୮

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ଅଧାଷା([ମାଃଧ୍ୟାୟା ଅଜଗରଠାରୁ ପିଙ୍ଗଳା ବେଶ୍ୟା ପକ୍ଷ୍ଯନ୍ତ ନଅ ଗୁରୁଙ୍କ କଥା ଚନୁ୫” ୪୧ଝଟ

ସୁଖମୈନ୍ଦ୍ରିୟକଂ ରାଜନ୍ବ ସ୍ବଗୈ ନରକ ଏବ ଚ। ଦେହିନାଂ ଯଦ଼଼ ଯଥା ଦୁଃଖଂ ତସ୍ମାନ୍ତେକ୍ରେତ ତତ ବୁଧଃ ॥ ୧

ଅବଧୂତ

ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ କହିଲେ--ହେ

ରାଜନ୍‌!

ଦେହଧାରୀ ଜୀବ ସ୍ଵର୍ଗ ଓନରକ ଉଭୟରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଜନିତ ସୁଖଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥାଏ। ବିନା ଇଢ଼ା ବା ବିନା ପ୍ରଯନଚରେ ଦୁଃଖ ଯେପରି ଆସେ, ସୁଖ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ଆସେ। ତେଣୁ ବୁଦିିମାନ ଲୋକ ସୁଖ ପାଇବାର ଇଚଢ୍ଜା

ରଖିବା ଉଚିତ ନୂହେଁ ॥ ୧ ॥ (ତା'ପରେ ଅଜଗରର ଦୃଷ୍ଳନ୍ତ ଦେଇ ସେ କହିଲେ,)

ଗ୍ରାସଂ ସୁମୂଷ୍ଟଂ ବିରସଂ ମହାନ୍ତ” ସ୍ତୋକମେବ ବା ।

ଯଦୂଚ୍ଚୟେବାପତିତଂ

ଗ୍ରସେଦାଜଗରୋଃକ୍ରିୟଃ॥ ୨

ଆହାରେ ସନ୍ତୋଷେ ଅଳପେ

ଭଲମନ୍ଦ ନାହିଁ। ଯେ ସ୍ାନେ ଯେମନ୍ତ ମିଳଇ ॥ କରଇ ଆହାର । ଏଣେ ବିଗ୍ବର ନାହିଁ ମୋର ॥ ବହୁତେ

ସନ୍ତୋଷ

। ନ

ମିଳେ

କରେ

ଉପବାସ ॥

ତେଣୁ କାହାରିକୁ କିଛି ନ ମାଗି ଯୋଗୀକୁ ଉକ୍ୁଷ୍ଟଂ ନିକୃଷ୍ଟ, ଅଳ୍ପ, ବହୁତ ଯାହାକିଛି ଆହାର ମିଳିଯିବ, ସେତିକି ଖାଇ ଅଜଗର ପରି ଉଦାସୀନ ଭାବରେ ରହିବା ଉଚିତ।

ଶୟୀତାହାନି ଭୂରୀଣି ନିରାହାରୋଃ ନୁପକ୍ରମଃ । ଯଦି ନୋପନମେଦ୍ ଗ୍ରାସୋ ମହାହିରିବ ଦିଷ୍ଟଭୁକ୍‌ ॥ ୩

କିଛିଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ନ ମିଳିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଖାଦ୍ୟପାଇଁ ପ୍ରଯନ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ସବୁ ପ୍ରାରବୃର ଫଳ ବୋଲି ଜାଣି, ସେ ଅଜଗର ପରି ନିଶ୍ବଚେଷ୍ଟ ରହିବା ଉଚିତ। ଓଜ (ମନୋବଳ), ସହ (ଇନ୍ଦ୍ରିବବଳ) ଓ ବଳ (ଶାରୀରିକ ବଳ)-¬ଏପରି

ଓଜଃସହୋବଳଯୁତଂ ଶୟାନୋ

ବିଭ୍ରଦୂ ଦେହମକମିକମ୍‌।

ବୀତନିଦ୍ରଶୃ ନେହେତେନ୍ଦ୍ରି ୟବାନପି ॥ ୪

ମୁନିଃ ପ୍ରସନ୍ନଗମ୍ଭୀରୋ ଦୂର୍ବିଗାହ୍ୟୋ ଦୁରତ୍ୟୟଃ। ଅନନ୍ତପାରୋ ହ୍ୟକ୍ଷୋଭ୍ୟଃ ସ୍ତିମିତୋଦ ଇବାଣ୍ଡତିବଃ ॥ ୫

ତିନି ପ୍ରକାର ବଳରେ

ଯୁକ୍ତ

ହୋଇ ମଧ୍ଯ ତଥା ଇନ୍ଦ୍ରିୟରେ କାର୍ଯ୍ଯ କରିବାର କ୍ଷମତା ଥାଇ ମଧ୍ଯ ସେ ଶୋଇରହିବା ପରି ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟା ଅବସ୍ଥାରେ ପଡ଼ିରହିବା

ଉଚିତ ॥ ୨-୪ ॥

(ସମୁଦ୍ରର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,) ମୁନି ସମୁଦ୍ର ପରି ପ୍ରସନ୍ନ ଓ ଗମ୍ଭୀର ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।ସେ ଦେଶ ଓ କାଳଦାରା ପ୍ରଭାବିତ ନ ହୋଇ, ଅନ୍ଯର ଆଧୂପତ୍ଯରୁ ଦୂରରେ ରହି, କାମ-କ୍ରୋଧ ଓ ରାଗଂଦ଼େଷଦ୍ରାରା ବିକ୍ଷୁବର ବା ବିଚଳିତ ନ ହେବା ଉଚିତ। ସେ ଅନନ୍ତ-ଅପାର ସାଗର ପରି ନିଶ୍ଳଳ ଓ ଶାନ୍ତ ହୋଇ ରହିବା ଉଚିତ ॥ ୫ ॥ ସମୁଦ୍ର ନଦୀମାନର୍କ୍ରର ପ୍ରଚବୂର ଜଳ ପାଇଗଲେ ବି ଉତ୍‌ଫୁଲୁ

ହୋଇ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲଂଘନ କରେ ନାହିଁ, କି ନଦୀରୂ ଜଳ ନ ପାଇଲେ ଶୁଖିଯାଏ ନାହିଁ। ଭଗବତ୍ଵପରାୟଣ ମୁନି

ସମୂଦ୍ଧଦକାମୋ ହୀନୋ ବା ନାରାୟଣପରୋ ମୁନିଃ |

ନୋଃଛପୈତ ନ ଶୁଷ୍ୟେତ ସରିଭିରିବ ସାଗରଃ ॥ ୬ 1832 ସ॥୮୦ ଷୈଷୀ ₹0୭- ୧ ( 3୩୮୮ ) _- 25 5

ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ସମ୍ପୂର୍ଦି (ଧନ, ସମ୍ପଦ, ପ୍ରଶଂସା ଆଦି) ପାଇଲେ ଉତ୍‌ଫୁଲୁ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେ, କି ସମ୍ପର୍ଧି ନ ପାଇଲେ ଦୁଃଖୀ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ; ଉଭୟ ଅବସ୍ଥାରେ ସେ ଅବିଚଳିତ ରହିବା ଉଚିତ ॥ ୬॥

771

+ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ «

ଅଧ୍ୟାୟ ୮]

ଦୃଷ୍ଟ୍ରା ସ୍କିୟ ଦେବମାୟାଂ ତଦ୍ଭାବେରଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ।

(ତା'ପରେ ପତଙ୍ଗମାନର୍ଚ୍ଚର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ ସେ

ପ୍ରଲେ।ଭିତଃ ପତତ୍ୟନ୍ଧେ ତମସ୍ୟଗ୍ନଲୌ ପତଙ୍ଗବତ୍‌ ॥ ୭ କହିଲେ ପତଙ୍ଗ ଯେପରି ମୋହଗ୍ରସ୍ତହୋଇ, ନିଆଁରେ ପଡ଼ି ମରେ, ଅଜିତେଦ୍ରିୟ ବ୍ଯକି ସେହପର ଦେବମାୟାରୂପଣୀ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଦେଖି, ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ଅନ୍ଧକାରମୟ ଘୋର ନରକରେ ପଡ଼ିଯାଏ। କାମିନୀ, କାଞ୍ଚନ, ବସ୍ତ୍ର ଆଭୂଷଣ

ଯୋଷିଦିରଣ୍ୟାଭରଣାମ୍ବରାଦିଦ୍ରବ୍ଯେଷୁ 3 ୩

ସପ ମାୟା 0 9 ଆଦି ପେଜ ବି ଦବ ରହିଛି,ସେସବୁରେ ଆସକ୍ତ ହୋଇଯାଏ

ମନୁଷ୍ୟ ଉପଭୋଗବୁଦ୍ଧି

`

ମାରେ ଏସ

ପତଙ୍ଗଂବନ୍ନଶ୍ୟତି

ଓ

କରି

ଏବଂ ପତଙ୍ଗ ଆପେ ଆପେ ଯାଇ ନିଆଁରେ ପଡ଼ିଯିବା ପରି, ସେ ବିବେକଶୂନ୍ଯ ହୋଇ ସେହି ଆସକ୍ତିରେ ପଡ଼ି

ନଷ୍ଟଦୂଣ୍ଟିଃ॥ ୮ ନିଜର ସର୍ବନାଶ କରିଦିଏ ॥ ୭, ୮ ॥

(ଭଅଁର ବା ମହୁମାଛିର ଦୂଷ୍ଳ୍ୟାନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,) ଭଅଁର ଯେପରି ଏ ଫଲ ସେ ଫୁଲ ବୁଲି ବୂଲି ଟିକିଏ ଟିକିଏ କରି ରସ ସଂଗ୍ରହ କରେ, ମୁନି ସେହିପରି ଏ ଘର

ସ୍ତୋକଂ ସ୍ତୋକଂ ଗ୍ରସେଦ୍ନ ଗ୍ରାସଂ ଦେହୋ ବଉୈତ ଯାବତା।

ସେ ଘର

ବୁଲି ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଅନ୍ତ ଭିକ୍ଷା କରିବା ଉଚିତଂ।

ଗ୍ରହାନହିଂସନ୍ତାତିଷ୍ଠେ ହୃବୃତ୍ତିଂ ମାଧୁକରୀଂ ମୁନିଃ ॥ ୯ ।ଏହାଫଳରେ ଅନଦାତାରଙ୍କୁ ଦେବାରେ କତ୍ଟଂ ବୋଧ ହେବ ନାହିଁ ଏବଂ ମୁନିକ୍ତର ମଧ୍ଯ ଶରୀର ନିର୍ବାହ ହୋଇଯିବ।

ଅଣୁଭ୍ଯଶ୍ଟ ମହଦ୍ଭ୍ଶ୍ଚ ଶାସ୍ତ୍ରେଭ୍ୟଃ କୂଶଳୋ ନରଃ।

ମୁନି ଏହିପରି ମାଧୁକରୀବୃୂତ୍ତିର ଅଶ୍ରୟ ନେବା ଉଚିତ। ଭ୍ରମର ଯେପରି ଛୋଟବଡ଼ ସବୁ ଫୁଲରୁ ମଧୁ ଗ୍ରହଣ କରେ, ବୁଦ୍ଧିମାନ ମନୂଷ୍ଯ ସେହିପରି ଛୋଟବଡ଼ ସବୁ

ସଵିତଃ ସାରମାଦଦ୍ୟାତ଼ ପୁଷ୍ଟୋଭ୍ୟ ଇବ ଷଟ୍‌ପଦଃ ॥ ୧୦

ଶାସ୍ତ୍ରରୁ ସାର ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ॥ ୯, ୧୦ |

ସାୟନ୍ତନଂ ଶ୍ଵସ୍ତନଂ ବା ନ ସଂଗୃଧହ୍ମୀତ ଭିକ୍ଷିତମ୍‌।

ପାଣିପାତ୍ରୋଦରାମତ୍ରୋ ମକ୍ଷିକେବ ନ ସଙ୍ଗହୀ॥ ୧୧

ସାୟନ୍ତନଂ ଶ୍ଵସ୍ତନଂ ବା ନ ସଂଗ୍ହ୍ନୀତ ଭିକ୍ଷୁକଃ। ମକ୍ଷିକା ଇବ ସଂଗ୍ଧହୁନ୍‌୍‌ ସହ ତେନ ବିନଶ୍ୟତି ॥ ୧୨

% ପଦାପି ଯୁବତୀଂ ଭିକ୍ଷୁନି ସ୍ପୃଶେତ଼ ଦାର ବୀମପି ।

ସନ୍ନ୍ଯାସୀ

ଘର ଘର ବୁଲି ଯେଉଁ ସାମାନ୍ୟ ଭିକ୍ଷା ମାଗି ଆଣିବେ, ସେଥୂରୂୁ କିଛି ଉପରବେଳା ପାଇଁ କିମ୍ବା ଆସନ୍ତାକାଲି ପାଇଁ ସଞ୍ଚୟ ବା ସଂଗ୍ରହ କରି ରଖିବା ଉଚିତ ନୂହେଁ। ଭିକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପାତ୍ର ନ ଧରି କେବଳ

ହାତପାପୁଲିକୁ ପାତ୍ର କରି ଭିକ୍ଷାନକୁ ଉଦରରେ ହିଁ ରଖିବେ; କାରଣ ଆମେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦେଖୁଥାଇଁ ଯେ, ମହୁମାଛି ଯେଉଁ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ରଖେ, ତାହା ଅନ୍ଯମାନେ ନେଇଯାଆନ୍ରି ଏବଂ ତା'ସହିତ ମହୁମାଛିର ଜୀବନ ମଧ୍ଯ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଯାଏ। ଏହା ଜାଣି ସନ୍ନ୍ଯାସୀମାନେ କୌଣସି ପ୍ରକାର

ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଉଚିତ ନୂହେଁ॥ ୧୧,୧୨॥ (ହାତୀର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,) ସନ୍ନ୍ଯାସୀ କୌଣସି

ସ୍ତ୍ରୀକୁ ହାତରେ ସ୍ପର୍ଶ କରିବା ତ ଦୂରର କଥା, ପାଦରେ ବି ସ୍ପୂଶ୍ଶ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ: ଏପରି କି, କାଠରେ ଗଢ଼ା ନାରୀମୂର୍ତିକୁ ବି ସ୍ପର୍ଶ କରିବା ଅନୁଚିତ। ସେ ଯଦି

ଏହା ନ ମାନନ୍ତି, ତେବେ ମାଭହାତୀ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ହୋଇ ମ୍ଫଶନ୍‌କରୀବ ବଧ୍ୟେତ କରିଣ୍ୟା ଅଇଂସଙ୍ଗଂତଃ ॥ ୧୩ | ଅଣ୍ଡିରାହାତୀ ଯେପରି ବନ୍ଧନରେ ପଡ଼ିଯାଏ, ସନ୍ନ୍ଯାସୀ ବି * ତାହା ନ କଲେ, ଗୋଟିଏମାତ୍ର ପହୁର ସୁଗନ୍ଧରେ ଆସକ୍ତ ହୋଇ ତାରି ଭିତରେ ବସିରହି ରସ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥୂବା ଭ୍ରମର

ଯେପରି ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ପରେ, ପଦୁ ମୁଦି ହୋଇଯିବାଫଳରେ ତା ଭିତରେ ବନ୍ଦୀ ହୋଇ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ, ସ୍ବାଦ ବାସନାରେ ଗୋଟିଏ ଘରୁ ଅନ୍ନ ଖାଇଲେ ସଂସର୍ଗ ମୋହରେ

1832 ୩୮୦

ପଡ଼ି ସନ୍ନ୍ଯାସୀ ବି ସେହିପରି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବେ।

25 ୦ )୩ ଆନ `୮୭- ୧ ( 3୩୮୪3

« ଶ୍ରୀମଭାଗବତ »

772

ନାଧ୍ୂଗକ୍ରେତ୍‌ ସ୍ରିୟଂ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ କହିଁଚିନୁତ୍ୟୁମାମ୍ମନଃ । ବଳାଧୂକୈଃ ସ ହନ୍ୟେତ ଗଜୈରନ୍ୟୈଗିଜୋ ଯଥା ॥ ୧୪

ନ ଦେୟଂ ନୋପଭୋଗ୍ୟଂ ଚ ଲୁବ୍ଛୈକ୍ଷଡ଼ଦ୍ରଃଖସଞ୍ଚିତମ୍‌।

ଭୁଙ୍କ୍ତେ ତଦପି ତଚ୍ଚାନ୍ଯୋ ମଧୁହେବାଥିବିଚ୍ମଧୁ ॥୧୫

ସୁଦୁଃଖୋପାଜିତେ ବିତ୍ତୋରାଶାସାନାଂ ଗୃହାଶିଷଃ । ମଧୁହେବାଗ୍ରତୋ ଭୁଙ୍‌କ୍ତେ ଯତିର୍ବୈ ଗ୍ପହମେଧ୍ଵନାମ୍‌ ॥ ୧ ୬

[ଅଧ୍ୟାୟ ୮

ସେହିପରି

ବନ୍ଧନରେ

ପଡ଼ିଯିବେଂ॥ ୧୩॥

ପୁରୁଷ କୌଣସି ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ହୋଇ

ବିବେକୀ

ତା'ପଛରେ

ଧାଇଁବା ଉଚିତ ନୂହେଁ। କାରଣ ହାତୁଣୀ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ହୋଇ ତାଂପଛରେ ଧାଇଁଥୂବା ହାତୀ ଯେପରି ଅନ୍ଯ ବଳବାନ୍‌ ହାତୀଦ଼ାରା ଆହତ ହୋଇ ମୁୂତ୍ଯୁମୁଖରେ ପଡ଼େ, ସ୍ତ୍ରୀପଛରେ ଧାଇଁଥୂବା ପୁରୁଷ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ମୂତ୍ଯୁର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ ॥ ୧୪ ॥ (ମହୁସଂଗ୍ରହକାରୀର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,) ମହୁମାଛି

ସଞ୍ଚୟ କରି ରଖିଥୂବା ମହୁକୁ ମହୁସଂଗ୍ରହକାରୀ ଯେପରି ନେଇପଳାଏ, ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଲୋଭୀ ମନୁଷ୍ଯର ସଞ୍ଚୁତ ଧନକୁ ଅନ୍ଯମାନେ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତୈ। ସେ ନିଜେ

ସେହି ଧନକୁ ଉପଭୋଗ କରି ପାରେନାହିଁ, କି କାହାରିକୁ ତାହା ଦାନ କରେ ନାହିଁ॥ ୧୫॥ ମହୁମାଛି ନିଜେ ସଞ୍ଚୟ

କରି

ରଖିଥୂୁବା

ମହୁକୁ ନିଜେ

ନ

ଖାଉଣୁ

ମହୁସଂଗ୍ରହକାରୀ ତାହାକୁ ଛଡ଼ାଇ ନିଏ। ଠିକ୍‌ ସେହିପରି

ଗ୍ପହସ୍ତ ବହୁ କ୍ଳେଶ ସହି ଉପାର୍ଜନ ଓ ସଞ୍ଚୟ କରି ରଖିଥୂବା ପଦାର୍ଥକୁ ସେନିଜେ ଉପଭୋଗ ନ କରୁଣୁ

ଗ୍ରାମ୍ୟଗୀତଂ ନ ଶୃଣୁ୍‌ୟାଦୃ ଯତିବିନଚରଃ କୃଚିତ୍‌ ।

ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଓ ବ୍ରହ୍ମଗ୍ବରୀ ତାହାକୁ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତୈ ।କାରଣ ଗୃହସ୍ଥ ହୋଇଥୁବାରୁ ଅତିଥୁ-ଅଭ୍ୟାଗତର୍କୁ ପ୍ରଥମେ ଭୋଜନ

ଶିକ୍ଷେତ ହରିଣାଡ଼ ବଦ୍ଧାନମମୂଗୟୋଗିୀତମୋହିତାତ ॥ ୧୭

କରାଇବା ତାଂର କର୍ତବ୍ୟ ॥ ୧୬ ॥

ନୃତ୍ୟବାଦିତ୍ରଗୀତାନି ଜୁଷଚ୍‌ ଗ୍ରାମ୍ୟାଣି ଯୋଷିତାମ୍‌|

ଆସାଂ କ୍ରୀଡ଼ନକୋ ବଶ୍ୟ ରଷ୍ୟଶଙ୍ଗୋ ମୂଗୀସୁତଃ ॥ ୧୮

ଜିହ୍ମୟାତିପ୍ରମାଥୂନ୍ୟା ଜନୋ

ମୃତ୍ଯୁମ୍ୂକ୍ରତ୍ୟସଦୃବବୁଦ୍ଧିମୀନସ୍ଥୁ

ରସବିମୋହିତଃ।

ବଡ଼ିଶୈକ୍ଷିଥା ॥ ୧୯

ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଜୟନ୍ତ୍ୟାଶୁ ନିରାହାରା ମନୀଷିଣଃ।

ବଜିୟିତ଼ା ତୁ ରସନଂ ତନ୍ତ୍ରିରନ୍ନସ୍ୟ ବଦ୍ଧିତେ॥ ୨୦

ବ୍ଯାଧର ଗୀତବାଦ୍ୟରେ ମୋହିତ ହୋଇ ହରିଣ ଯାଇ ବ୍ୟାଧର ଜାଲରେ ପଡ଼ିଯାଏ। ହରିଣର ଏହି ଗତିରୁ

ମୁଁଶିକ୍ଷା କଲିଯେ, ବନବାସୀ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ କଦାପି ଗ୍ରାମ୍ୟଗୀତ (ବିଷୟସମ୍ନ୍ଧୀୟ ଗୀତ) ଶୁଣିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ| ଗ୍ରାମ୍ୟଗୀତ ପ୍ରତି

କାନଦେଲେ, ସେ ହରିଣ ପରି ସଂସାରବନ୍ଦନରେ

ପଡ଼ିଯିବେ ॥ ୧୭ ॥ ଆପଣ ତ ଜାଣିଥୁବେ ଯେ, ହରିଣଗଭ୍ଭରୁ ଜନ୍ମ ହୋଇଥୁବା ରଷ୍ଯଗଶୂଙ୍ଗଂ ମୁନି ସ୍ତ୍ରୀମାନର୍କର ଗୀତ, ବାଦ୍ଯ ଓ ନୂତ୍ଯ ଆଦିରେ ଆକଷ୍ିତ ହୋଇ ସେମାନବ୍ଚ୍ଚ ପାଖରେ ବଶ୍ଯ ଓ ସେମାନରବ୍କ୍ଚ ହାତର ଖେଳଣା ହୋଇଗଲେ ॥ ୧୮ ॥ (ଏଥର ମାଛର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,) ବନିଶୀକଣ୍ଟାରେ ଲାଗିଥୁବା ଥୋପ ଗିଳିଦେଇ ମାଛ ଯେପରି ପ୍ରାଣ ହରାଏ, ନିଜ ରସନାକୁ (ଜିଭକୁ) ସଂଯତ କରି ନ

ଥୂବା ଅବିବେକୀ ମନୁଷ୍ଯ ସେହିପରି ରସନାର ଦାସ ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିଯାଏ ॥ ୧୯ ॥ ଉପବାସ ପାଳନ କରି ବିବେକୀ ପୁରୁଷ ନିଜର ଅନ୍ଯ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କ୍ୁ ଶୀଘ୍ର ସଂଯତ କରିଦେଇ ପାରନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସେଥୁରେ ରସନା ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବଶୀଭୂତ ହୋଇଯାଏ ନାହିଁ। ଭୋଜନ ବନ୍ଦ

* ହାତୀ ଧରୂଥୂବା ଲୋକେ ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ଗାତକୂ କାଠିକୁଟାରେ ଘୋଡ଼ାଇ ଦେଇ ତା'ଉପରେ କନା ଓ କାଗଜରେ ତିଆରି ହାତୁଣୀଟିଏ ଠିଆ କରିଦିଅନ୍ତି। ତାକୁ ସତ ହାତୂଣୀ ଭାବି ହାତୀ ତା”ପାଖକୁ ଯାଏ ଓ ଗାତରେ ପଡ଼ିଯାଏ। ଶକ

ାଷ୍ୟ

୬୮

¡832 ୩୮୦ ଷଷନ ₹୩୮୮୭- ୧ ( 3୩1337 ) __25 0

ଅଧ୍ୟାୟ ୮] ଖସ

773

¥ ଏକାଦଶ ସ୍ବୀନ୍ଧଂ » ଖା

ତାବଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟୋ ନ ସ୍ୟାଡୃ ବିଜିତାନ୍ୟେନ୍ରିୟଃ ପୁମାନ୍‌ ।

ନ ଜୟେଦ ରସନଂ ଯାବଜ୍ିତଂ ସଵଂ ଜିତେ ରସେ |॥ ୨୧

ପିଙ୍ଗଳା ନାମ ବେଶ୍ୟାସୀଦୂବିଦେହନଗରେ ପୁରା ।

ତସ୍ୟା ମେ ଶିକ୍ଷିତଂ କିଞ୍ଚିନ୍ତିବୋଧ ନୃପନନ୍ଦନ ॥ ୨୨

୫ୁ୍‌୍‌୍‌

କରିଦେଲେ

୍‌୍‌ଁ‰୍‌୍‌୍‌୭୯୍‌%‰୮

ବରଂ

° ୯

ˆ”ˆ୭ˆ୭3803588ମମ ରମ

ରସନା

ଅଧୂକ

ପ୍ରବଳ

ହୋଇ

ଉଠେ ॥ ୨୦ ॥ ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରସନେନ୍ଦ୍ରିୟକୁ ବଶକରାଯାଇ ନାହିଁ। ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନ୍ଯସବୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଙ୍ତ ଉପରେ ବିଜୟ ପ୍ରାପ୍ତ କରି ମଧ୍ୟ ମନୂଷ୍ଯ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଯଦିରସନେନ୍ଦ୍ରିଜଇକୁ ବଶକରି ଦିଆଗଲା, ତେବେ ଜାଣନ୍ତୁ ଅନ୍ଯସବୂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବଶହୋଇଗଲେ ॥ ୨୧॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ପ୍ରାଚୀନକାଳରେ ବିଦେହନଗରୀ ମିଥୂଳାରେ ପିଇଂଳା ନାମରେ ଜଣେ ବେଶ୍ଯା ରହୁଥିଲା।

ମୁଁ ତା'ଠାରୁ ଯାହା ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଛି, ତାହା କହୁଛି, ମନ ଦେଇ ଶୁଣନ୍ତୁ॥ ୨୨॥ ସେ ତ ସ୍ଵେଚ୍ଜାଗ୍ରରିଣୀ ଥୁଲା,

ରୂପବତୀ ମଧ୍ୟ ଥୂଲା ।ଥରେ ରାତିରେ କୌଣସି ପରପୁରୁଷକୁ ଆକର୍ଷିତ କରି ନିଜର କେଳିଗ୍ଧହକୁ ନେଇଯିବା ନିମନ୍ତେ ସା ସ୍ଵେରିଣ୍ୟେକଦା କାନ୍ତ' ସକ୍କୋତ ଉପନେଷ୍ୟତୀ | ଅଭୂତ୍‌ କାଳେ ବହିହାରି ବିଭ୍ରତୀ ରୂପମୁତ୍ତମମ୍‌ ॥ ୨୩

ମାଖି ଆଗଜ୍ଥତୋ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ପୁରୁଷାନ୍‌ ପୁରୁଷଷିଭ। ତାଞ୍ଚୁଳୁ ଦାନ୍‌ବିତ୍ତବତଃ କାନ୍ତାଟ୍‌ ମେନେଃଥିକାମୁକା ॥ ୨୪

ସେ ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ର ଓ ଆଭୂଷଣ ପିନ୍ଧି, ସାଜସଢ୍ଥଜା ହୋଇ, ନିଜ ଦାଣ୍ଡଦୁଆର ପାଖରେ ବହୁସମୟ ଧରି ଠିଆ ହୋଇ ରହିଲା॥ ୨୩॥ ତାର ତ ଧନ ପାଇବାର ଲାଳସା ଥିଲା, ତେଣୁ ସେହି ବାଟଦେଇ ଯେକୌଣସି ପୁରୂଷ ଆସୁଥିଲା, ଉକ୍ତ ଧନଲୋଲୁପା କାମିନୀ ତାକୁ ଦେଖି ଭାବୁଥୁଲା, ““ଏ ନିଶ୍ୟ ଜଣେ ଧନୀ ଲୋକ ହୋଇଥୁବେ; ଟକ୍ତାପଇସା ଦେଇ ମୋତେ ଉପଭୋଗ କରିବାପାଇଁ ଏ ଲୋକ ଆସୁଛନ୍ତି।୮”॥ ୨୪ ॥ ପଥୂକ ତା'ର ନିଜ ବାଟରେ ଗ୍ରଲିଯିବା ପରେ, ନିଜର ଭାବଭଙ୍ଗୀ ଦେଖାଇ

ଅନ୍ଯମାନଙ୍କୁ ପାଲରେ ପକାଇ ଜୀବିକା ଅର୍ଜନ କରୁଥୁବା

ଆଗତେଷ୍ଵପଯାତେଷୁ ସା ସର୍କ୍ରେତୋପଜୀବିନୀ । ଅପ୍ୟନ୍ୟୋ ବିତ୍ତବାନ୍୍‌ କୋପି ମାମୁପେଷ୍ୟତି ଭୂରିଦଃ ॥ ୨୫

ଏବଂ ଦୁରାଶଯା ଧ୍ଵସ୍ତନିଦ୍ରା ଦ୍ଵାଯ୍ଯବଲ ମୃତୀ। ନିଶିଚ୍ଛନ୍ତୀ ପ୍ରବିଶତୀ ନିଶୀଥଂ ସମପଦ୍ଯତ ॥ ୨୬

ସେହି ବେଶ୍ଯା ସେଆଡ଼କୁ ଆସୁଥୁବା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ଦିତୀୟ ଲୋକକୁ ଦେଖି ଭାବୁଥୂୁଲା, ““ଇଏ ମୋରି ପାଖକୁ ହିଁ ଆସୁଛନ୍ତିଃ ଇଏମୋତେ ବହୁତ ଧନ ଦେବେ।'' କିନ୍ତୁ ସେ ମଧ୍ଯ ତାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ଆଗକୁ ଗ୍ବଲିଯିବା

ପରେ ସେ ଭାବୂଣଥୂଲା, “ଏଥର ନିଶ୍ଚୟ କେହି ଜଣେ ବଡ଼ ଧନୀ ଲୋକ ଆସିବେ ଏବଂ ମୋତେ ବହୁତ ଧନ ଦେବେ।”'॥ ୨୫॥ ତା'ମନରେ ଏପରି ଦୁରାଶା ବଢ଼ିଗ୍ରଲିଲା। ସେ ତା'ଦୁଆରମୁହଁରେ ବହୁସମୟ ଧରି ଗ୍ରାହିଁରହିଲା |ତା'ଆଖିକୁ ନିଦ ଆସିଲା ନାହିଁ। ସେକେତେବେଳେ ଘରଭିତରକୁ ଗ୍ବଲିଯାଉଥାଏ ତ,କେତେବେଳେ ବାହାରକୁ ଗ୍ବଲିଆସୁଥାଏ । ଏପରଭାବରେ ଅଧରାତି ବିତିଗଲା ॥ ୨ ୬ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌ !

ସତରେ, ଆଶା-ତା'ଭିତରେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ମନ୍ଦ। ଧନୀଗ୍ରାହକ

ତସ୍ୟା ବିତ୍ତାଶୟା ଶୁଷ୍ୟଦୃବକ୍ତାୟା ଦୀନଚେତସଃ ।

ନିଵୈଦଃ ପରମୋ ଜଜ୍ଞେ ଚିନ୍ତାହେତୁଃ ସୁଖାବହଃ ॥ ୨୭

ପୁଣି ଧନଆଶା ହେଉଛି କେବେ

ଆସିବେ

ବୋଲି

ଗ୍ବହି ଗ୍ରହିଁ ତାର ମୁହଁ ଶୁଖିଗଲା; ଚିତ୍ତ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇଗଲା । ଦୁଃଖରେ ନିଜର ତୂଜଳ୍ଚ ବୃତ୍ତି ପ୍ରତି ତା'ମନରେ ବୈରାଗ୍ଯ

ଆସିଗଲା। ସେହି ବୈରାଗ୍ଯ ହିଁ ତାର ସୁଖର କାରଣ

774

[ଅଧ୍ୟାୟ ୮

* ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×

ତସ୍ୟା ନିର୍ବିଣ୍ତଚିତ୍ତାୟା ଗୀତଂ ଶୂଣୁ ଯଥା ମମ।

ନିଵୈଦ ଆଶାପାଶାନାଂ ପୁରୁଷସ୍ୟ ଯଥା ହ୍ୟସିଃ ॥ ୨୮ ନ ହ୍ୟଙ୍ଗାଜାତନିବୈଦୋ ଦେହବନ୍ଧଂ ଜିହାସତି ।

ଯଥା ବିଜ୍ଞାନରହିତୋ ମନୁଜୋ ମମତାଂ ନୂପ ॥ ୨୯ ଫିନଂ ଲ/ବ/ଚ

ହୋଇଗଲା।॥

୨୭॥

ମନରେ ଏପରି ବୈରାଗ୍ୟ ଜାଗ୍ରତ

ହେବାରୁ ପିଙ୍ଗଳାମୁହଁରୁ ଗୀତଟିଏ ବାହାରିପଡ଼ିଲା ।ସତରେ ଆଶାରୂପୀ ଜାଲକୁ କାଟିଦେବା ନିମନ୍ତେ ବୈରାଗ୍ୟ ହିଁ ହେଉଛି ତୀକ୍ଷ୍ମଧାର ଖଡୁ। ବୈରାଗ୍ୟ ବିନା ଦୁଃଖର ନିବୃତ୍ତି ହୁଏ ନାହିଁ। ହେ ରାଜନ୍‌! ଅଜ୍ଞାନୀ ପୁରୁଷ ଯେପରି ମମତା ଛାଡ଼ିବାକୁ ଗ୍ରହୈନା, ବୈରାଗ୍ୟ ଉଦୟ ହୋଇ ନ ଥୂବା ମନୂଷ୍ଯ ସେହିପରି ଶରୀର ସମ୍ବନ୍ଦୀୟ ବନ୍ଧନକୁ କାଟିଦେବାକୁ ଗ୍ରହେଁନା॥ ୨୮, ୨୯ ॥ ପିଙ୍ଗଳା ଗାଇଲ।¬

ଅହୋ ମେ ମୋହ ବିତତିଂ ପଶ୍ୟତାବିଜିତାତ୍ମୂନଃ । ଯା କାନ୍ତାଦସତଃ କାମଂ କାମୟେ ଯେନ ବାଳିଶା ॥ ୩୦

ମୁଁ ନୁହେଁ କେଡ଼େ ବୁଦ୍ିହୀନ କାମନା ପୂରାଇବା ପାଇଁ

ସନ୍ତଂ

ଯେ ନର ନୁହେଁ ମୋର ପତି ମୋ କାନ୍ତ ଶାଶ୍ବତ ରୂପରେ ସେ ସୁଖ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି

ପରପୁରୂଷେ ଅଛି ଗ୍ବହିଁ॥ ତା'ଠାରେ ରଖିଛି ମୁଁ ମତି | ୩୦ | ଅଛନ୍ତି ସଦା ମୋ ପାଖରେ ॥ ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି ବି ସେ ଅଟନ୍ତି ॥

ସେ ଥାଉଁ ହୃଦୟରେ ମୋର ତାଙ୍ଟ୍ୁ୍‌ ନ ରସି ଗ୍ବରହେଁ ଆନେ

ମୁଁନୁହେଁ କେଡ଼େ ମୂଖି ଘୋର ॥ ଅସମଥି ଯେ ଭୋଗଂ-ଦାନେ ॥

ସମୀପେ

ରମଣଂ

ବିତ୍ତପ୍ରଦଂ

ନିତ୍ୟମିମଂ

ଅକାମଦଂ

ବିହାୟ ।

ଦୁଃଖଭୟାଧ୍ବଶୋକ-

ମୋହପ୍ରଦଂ

ଅହୋ

ରତିପ୍ରଦଂ

ତୂଚକ୍ଥମହଂ

ମୟାଁମ୍ବା ପରିତାପିତୋ

ବିତ୍ତ”

ବୂଥା

୍‌

ରତିମାମ୍ବନେକ୍ଛତୀ ॥ ୩୨

ଯଦସିଭି ନିର୍ମିତ ବଂଶବଂଶ୍ୟମଧ୍ୟ

ର୍ଷ

୩୩ ଏହା ୨୩୩ ୩

ସୂଣଂ ତୁଗ୍ସ ରୋମନଖୈଃ

ପିନଦଵ୍ବମ୍‌।

କ୍ଷରନ୍ତବହାରମଗାରମେତଦୃ

ବିଣ୍ମୃତ୍ରପୂଷ୍ଠିଂ

ମଦୂପୈତି

କାନ୍ଯା॥ ୩୩

ବିଦେହାନାଂ ପୁରେ ହ୍ୟସ୍ମିନ୍ନହମେକୈବମୂଢଧୀଃ । ଯାନ୍ୟମିଚ୍ଛନ୍ତ୍ୟସତ୍ୟସ୍ମାଦାମ୍ବଦାଡ଼କାମମଚ୍ୟୁତାତ଼ ॥ ୩୪ ସୁହୃତ଼ ପ୍ରେଷ୍ଠ ତମୋ ନାଥ ଆତ୍ମା ଗ୍ବୟଂ ଶରୀରିଣାମ୍‌ | ତଂ ବିକ୍ରୀୟାମ୍ବନୈବାହ"

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ

ଅଧୀନ ॥

ଭଜେୈଃଜ୍ଞା ॥ ୩୧ ଯେ ଦ୍ୟନ୍ତି ଦୁଃଖ, ବ୍ଯୟାଧ୍ୂ,ଭୟ ଶୋକ, ସନ୍ତାପ ପୁଣି ମୋହ ॥

ସା୍କୌତ୍ୟବୃତ୍ତ୍ୟାତି ବିଗହ୍ୟିବାଉ୍ତିୟା ସ୍ତ୍ରେଣାନ୍ତରାଦୂ ଯାଥିତୃ ଷୋଃ ନୁଶୋଚ୍ୟାତ୍ଵବ କ୍ରୀତେନ

ହୋଇଲି

ରମେଃ ନେନ ଯଥା ରମା॥ ୩୫

କିୟତ଼ ପ୍ରିୟ ତେ ବ୍ୟଭଜନଚ୍‌ କାମା ଯେ କାମଦା ନରାଃ ।

ଆଦ୍ୟନ୍ତବନ୍ତୋ ଭାକ୍ଷ୍ୟୟା ଦେବା ବା କାଳବିଦୁତାଃ ॥୩୬

ସେପରି ଲୋକର୍ଦୁ ସେବନ ଏ ବେଶ୍ୟଯାବୃତ୍ତିର ଆଶ୍ରୟ ଏପରି ଜୀବିକା ମୁଁ ଧରି ଲୋଭୀ, ଲକଯ୍ଷଟ, ନିନ୍ଦନୀୟ

କରି ଯାପୁଛି ମୁଁ ଜୀବନ ॥ ୩୧ ॥ ଅଟଇ

ବଡ଼

ନିନ୍ଦନୀୟ ॥

ଏ ଦେହ ଦେଲି ବିକ୍ରି କରି॥ ମୋ ଦେହ କରିନେଲେ କ୍ରୟ ॥

ଏ ଦେହ ଧରି ମୂଖି ମୁହିଁ ଧନ ଓ ରତିସୁଖ ଗ୍ବହି॥ ଆହୁରି ବସିଛି ଅନାଇଁ ମୋ ସମ ହୀନକେହି ନାହିଁ ॥୩୨ ॥ ବାଉଁଶ ଖୁଣ୍ଟ ଶେଣି ଚମ୍ି, ରୁଧୂର, ଅସି

ର୍ରୁଏ ଧରି

ଘର

ଯେପରି

ଏ ଦେହ

ଠିଆ

ହୁଏ॥

ଗଢ଼ା ସେହିପରି ॥

ନବଦ଼ାରରୁ

ମଳମୂତ୍ବର॥

ନଖ, ଲୋମରେ ଆଢ଼ାଦିତ ଏ ନିନ୍ଦ୍ୟ ଦେହରୁ ବୋହୁଛି ଦେହଟା ମଣେ ଅତି ପ୍ରିୟ

ତଥାପି ମୋ ପରି କେ ଅଛି।॥

ଏ

ଜୀବନମୁକ୍ତ ବ୍କ୍ରର

ଯେଉଁ ବିଦେହ ନଗରୀ

ଏପରି ପୁରେ ଆମ୍ମ୍ଦାନୀ ଓ

ରହିଥାଇ ଅବିନାଶୀ

ମୁଁ ମୂଢ଼ା ପରପୁରୁଷରେ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ସ୍ବାମୀ ମଙ୍ଗଳକରତା ସବୁରି ନିଜକୁ ଦେଇ ତାଙ୍କୁ କିଣି ଲକ୍ଷ୍ମୀକ୍ମ ପରି ତାକ୍କ ସଙ୍ସେଂ କେ ଅବା କାମ-ଭୋଗ ଦେଇ ସଂସାରେ ନାହିଁ କେହି ବ୍ୟକନ୍ତି ସମସ୍ତେ ଆଦି:ଅନ୍ତ ବନ୍ତ ମହୀମକ୍ତଳେ ଜଚ୍ମ ହୋଇ

ସତରେମୁଁକି ମୂଖି ନୁହଁ ॥୩୩ ॥ ପୁରୀ ॥

ମୋ ପରି ମୂଖି କେହି ନାହିଁ ॥ ପୁରୁଷେ

ନୋହି

ଅଭିଳାଷୀ॥

ସବିଦା ଅଭିଳାଷ କରେ ॥ ୩୪ ॥

ସବୁରି ବନ୍ଧୁ, ଅନ୍ତକ୍ଷ୍ଯାମୀ ॥ ମିତ୍ର ଓ ଆତ୍ମା ସେହି ହରି ॥ ହୋଇବି ତାର୍ସଟ୍ମଟରି ଘରଣୀ ॥

ବିହାର କରିବି ମୁଁରଙ୍ଗେ ॥ ୩୫ ॥

ଭାକ୍ଷ୍ୟାକୁ ତୋଷିଣ ପାରଇ ॥ ଭୋଗେ ପାଇଛି ଯେ ତୂପତି॥ ସମସ୍ତେ କାଳକ ବଳିତ ॥ ଦେବତା ହେଲେ ବି ମରଇ ॥ ୩୬ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୮]

% ଏକାଦଶ

775

ସ୍ୀନ୍ଧ ×+

ନିଶ୍ଳେ ମୋ ଶୁଭକମ୍ଚି ବଳେ। ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରସନ୍ତ

ନୂନଂ ମେ ଭଗବାନ୍‌ ପ୍ରୀତୋ ବିଷ୍ଣୁଃ କେନାପି କଥିଣା ।

ମୋଉପରେ ॥

ନିବୈଦୋଃୟଂ ଦୁରାଶାୟା ଯନ୍ମେ ଜାତଃ ସୁଖାବହଃ ॥ ୩୭

ତେଣୁ ମୋ ହରାଶା ଭିତରେ । ବୈରାଗ୍ୟ ଜାଗିଲା ଅନ୍ତରେ ॥ ସଂସାର ପ୍ରତି ମୁଁ ବିମୁଖ । ହେଲେ ହିଁପାଇବର ସୁଖ ॥ ୩୭ ॥ ମୋ ମନେ ପେଉଁ ଦୁଃଖ ହେଲା। । ତାହା ହିଁ ବଇରାଗ୍ୟ ଦେଲ।॥

ମୈବଂ ସ୍ୟୁମିନ୍ଦଭାଗ୍ୟାୟାଃ କେଶା ନିଵୈଦହେତବଃ ।

ବୈରାଗ୍ଯ କରେ

ଯେନାନୂବନ୍ଧଂ ନିହ୍ଦିତ୍ୟ ପୁରୁଷଃ ଶମମୂଳ୍ଛତି ॥ ୩୮

ଏଣୁ

ଶିରସା

ଗ୍ରାମ୍ୟସଙ୍ଗ ତାଃ ।

ତ୍ଯକ୍କଟ୍ା ଦୂରାଶାଃ ଶରଣଂ ବ୍ରଜାମି ତମଧୀଶ୍ଵରମ୍‌ ॥ ୩୯

ସନ୍ତୁଷ୍ଟା ଶ୍ରଦ୍ଦଧତ୍ୟେତଦ୍‌ ଯଥାଲ।ଭେନ ଜୀବତୀ । ବିହରାମ୍ୟମୁନୈବାହମାମ୍ଭନା ରମଣେନ

ବୈ ॥ ୪୦

ସଂସାରକୂପେ ପତିତଂ ବିଷୟୈପ୍ରିଷିତେକ୍ଷଣମ୍‌। ଗ୍ରସ୍ତଂ କାଳାହିନାଃ ମ୍ବାନଂ କୋଃ ନ୍ୟସ୍ତ୍ରାତୁମଧୀଶ୍ଵରଃ ॥ ୪ ୧

ଜଗଦୀଶ୍ଵରଙ୍କ ପ୍ରାରବୃବଳେ

ଅପ୍ରମତ୍ତ ଇଦଂ ପଶ୍ୟେଦ୍ଵ ଗ୍ରସ୍ତଂ କାଳାହିନା ଜଗତ଼ ॥ ୪ ୨

ବନ୍ଦନ ॥

ସୁଖ

ଆଶା । କରିବି

ହୋଇ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ

ନତଶିର ॥ ଭରସା।॥

ଶରଣ । ଆନନ୍ଦେ କରିବି ଗ୍ରହଣ॥ ୩୯ ॥ ପାଇ। ବଞ୍ଚିବି ସୁଖେ ତାହା ଖାଇ ॥

ଯାହା ଶ୍ରଜ୍ଧା ସନ୍ତୋଷ ଧରି ହୃଦେ । ଜୀବନ କାଟିବି ଆନନ୍ଦେ ॥ ଗ୍ବହିବି। ପ୍ରଭୁକ୍କ ତୁଲେ ବିହରିବି॥ ନ ଆନପୁରୁୂଷେ ହୃଦେଶ୍ଵର । ତାଙ୍ସଠୁଁ ବଳି କିଏ ମୋର ॥ ୪୦ | ଆମ୍ପସ୍ବରୂପ ଏ ଜୀବ ମୋହ ଅକ୍ଷକାରେ । ପଡ଼ିଛି ସଂସାର କୂପରେ ॥ ତାକୁ ଅନ୍ଧ କରି । ରଖୂଛି ଚଉଦିଗ ଘେରି ॥ ବିଷୟ ଅଜଗର । କବଳ କରିଛି ତା' ଶିର ॥ କାଳସ୍ବରୂପ ଏ କୂପୁଁ ଉଦ୍ଧାରିବା ପାଇଁ। ପ୍ରଭୁକ ଛଡ଼ା କେହି ନାହିଁ ॥ ୪୧॥ ବିଷୟ

ଜୀବ

ଆମ୍ବ୍ରେବ ହ୍ୟାମ୍ବନୋ ଗୋପ୍ରା ନିର୍ବିଦ୍ୟେତ ଯଦାଖିଳାତ଼ ।

ଉପକାର । ମାନିବି

ଏହି ବିଷୟ

ସଂସାର

ଅଭାଗିନୀ । ଆଉ ମୁଁ କେବେ ଭାବିବିନି॥ ୩୮ ॥

ନିଜକୁ

ପ୍ରଭୁକ୍ତ ଛାଡ଼ି

ତେନୋପକୂ ତମାଦାୟ

ଶାନ୍ତି ଦାନ । କାଟିଣ

ପ୍ରତି

ବଇରାଗ୍ୟ । ଆସିଲେ ଜାଣ ଉଦେ ଭାଗ୍ୟ ॥

ରମିଲେ

ବୈରାଗ୍ଯରେ । ନିଜେ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରେ ।॥

କାଳରୂପକ ଏକଥା ଯେହୁ ଅବଧୂତ

ଅଜଗର । ମୁଖରେ ପଡ଼ିଛି ସଂସାର ॥ ଦେଖିପାରେ । ସେ ନିଜେନିଜକୁ ଉଦ୍ଧରେ ॥ ୪୨୮ ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ କହିଲେ -¬ହେ ରାଜନ୍‌!

ଏବଂ ବ୍ଯବସିତମତି ଦ୍ରିରାଶାଂ କାନ୍ତତଷିଜାମ୍‌।

ଏପରି ସ୍ଥିର କରି ପିଇଂଳା ତାର ଧନଲୋଭରୁ ଜାତ ଦୂୁରାଶା ଏବଂ ଧନୀକମାନବ୍କୀ ସହିତ ମିଳନର ଲାଳସା ପରିତ୍ଯାଗ କରିଦେଲା ଏବଂ ଶାନ୍ତଚିତ୍ତ ହୋଇ ଯାଇ

ଛିତ୍ତ୍ରୋପଶମମାସାୟ

ନିଜ ଶେଯରେ

ବ୍ରଣ ଜବାଚ

ଶଯ୍ୟାମୁପବିବେଶ

ସା॥ ୪୩

ଆଶା ହି ପରମଂ ଦୁଃଖଂ ନୈରାଶ୍ୟ” ପରମଂ ସୁଖମ୍‌। ଯଥା ସଞ୍ଚିଦ୍ଯ କାନ୍ତାଶାଂ ସୁଖଂ ସୁଷ୍ଵାପ ପିଙ୍ଗଳା ॥ ୪୪

ଶୋଇପଡ଼ିଲା।॥ ୪୩॥

ସତରେ ଆଶା ହି ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଦୁଃଖ ଏବଂ ଆଶା ନ ରଖିବା ହି ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସୁଖ। ପିଙ୍ଗଳା ପୁରୁଷମଯୁଖର ଆଶା ପରିତ୍ଯାଗ କରିଦେବାରୁ ହିଁ ସୁଖ ଓ ଶାନ୍ତିରେ ଶୋଇପାରିଲା॥ ୪୪ ॥

ଇତି ଝୀମରାରବତେ ମହାଫୂରାନୀ ପାରଳମହଂସମ ସଂନିତାୟମନାରୟଣନ ଅ୍ଖୁଣନ/¿/#/9୫ // /ˆ //

+ +-+

776

[ଅଧ୍ୟାୟ ୯

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଅଧ ମାରମମାଧଧ୍ଯାଯୟ୍ କୁରରଠାରୁ ଭୂଙ୍ଗ। (କୁମ୍ଭାରପୋକ) ପକ୍ଯ୍ଯନ୍ତ ସାତ ଗୁରୁଙ୍କ କଥା ଅବଧୂତ ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ କହିଲେ -¬ମନୁଷ୍ଯମାନେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରିୟବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହଂପରିଗ୍ରହ କରିଥାନ୍ତି। ସେହି ସଂଗ୍ରହ-ପରିଗ୍ରହ ହିଁସେମାନଙ୍କର ଦୁଃଖର କାରଣ

ବ୍ରଣ ଜବାଚ ପରିଗ୍ରହୋ ହି ଦୁଃଖାୟ ଯତ ଯତ୍ପ୍ରିୟତମଂ ନୃଣାମ୍‌।

ଅନନ୍ତଂ ସୁଖମାପ୍ନୋତି ତଡ଼଼ ବିଦ୍ଦାନ୍‌ ଯସ୍ତ୍ରକିଞ୍ଚନଃ॥ ୧

ସାମିଷଂ କୁରରଂ ଜଘୁବିଳିନୋ ଯେ ନିରାମିଷାଃ। ତଦାମିଷଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ

ସ ସୁଖଂ ସମବିନ୍ଦତ॥

୨

ନ ମେ ମାନାବମାନୌ ସ୍ତୋ ନ ଚିନ୍ତା ଗେହପୁତ୍ରିଣାମ୍‌।

ଆମ୍ମକ୍ରୀଡ଼

ଆମ୍ପୂରତିବିଚରାମୀହ

ବାଳବତ଼୍॥ ୩

ଦ଼ାବେବ ଚିନ୍ତୟା ମୁକ୍ତୋ ପରମାନନ୍ଦ ଆପ୍ୁତୌ। ଯୋ ବିମୁଗ୍ପୋ ଜଡ଼ୋ ବାଳୋ ଯୋ ଗୁଣେଭ୍ୟଃ ପରଂ ଗତଃ || ୪

ହୋଇଯାଏ। କିନ୍ତୁ ଯେ ଅକିଞ୍ଚନ ଓ ଅପରିଗ୍ରହୀ, ସେ ହିଁ ବିଦାନ ଏବଂ ସେ ହିଁ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରନ୍ତୈ। ତେଣୁ କଲ୍ଯାଣକାମୀ ମନୂଷ୍ଯ ସଂଗ୍ରହଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଉଚିତ ॥ ୧॥ (କୁରର ପକ୍ଷୀର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ ସେ କହିଲେ,) ଗୋଟିଏ କୁରର ପକ୍ଷୀକୁ କୌଣସି ଏକ ସ୍ଥାନରେ ଖଣ୍ଡେ ମାଂସ ମିଳିଗଲା। ସେ ମାଂସ ଧରିଛି ଦେଖି ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ମାଂସଲୋଭୀ ପକ୍ଷୀମାନେ ତାକୁ ଆକ୍ରମଣ କଲେ। ସେ ବିଚରା ମାଂସଖଣ୍ଡଟି ଫୋପାଡ଼ିଦେବାରୁ ସେମାନର୍କ୍ଚ ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଗଲା। ଏଣଥୂରୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିବା କଥା ଯେ, ସଂଗ୍ରହ ହିଁହେଉଛି ସବୁ ବିପଦର କାରଣ॥ ୨॥ (ଶିଶୁର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇଅବଧୂତ କହିଲେ,) ସରଳ ଶିଶୁ ଯେପରି ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ହୋଇ ନିଜେ ନିଜେ ଖେଳେ, ମୁଁ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ଆମ୍ପାନନ୍ଦରେ ଭୋଳ ରହେ। ମୋ ଉପରେ ମାନ-ଅପମାନର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ନାହିଁ,

କି ମୋର ଘର-ପରିବାର କଥା ଚିନ୍ତା ନ ଥାଏ । ସଂସାରରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ବ୍ଯକ୍ତି ଚିନ୍ତାମୁକ୍ତ ହୋଇ ରହନ୍ତି । ସେମାନେ ହେଲେ¬ ସରଳ ଅବୋଧ ଶିଶୁ ଏବଂ ଗୁଣାତୀତ ପୁରୁଷ। ଏ ଉଭୟେ ପରମ ଆନନ୍ଦରେ ମଗ୍ନ ରହନ୍ତି ॥ ୩,୪ ॥ (ତା'ପରେ କୁମାରୀକନ୍ୟାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେବାକୁ ଯାଇ କହିଲେ,) ଥରେ ଗୋଟିଏ ଝିଅକୁ ବୋହୂ କରି ନେବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଘେନି ଅନ୍ଯ ଗ୍ରାମର କେତେଜଣ ଲୋକ ଝିଅର ଘରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।ସେତେବେଳକୁ କେବଳ ଝିଅଟି ଛଡ଼ା ଘରର ଅନ୍ଯ ସମସ୍ତେ କୌଣସି କାମରେ ବାହାରକୁ ଗ୍ବଲିଯାଇଥିଲେ। ତେଣୁ ଅତିଥୂସକାର ଦାୟିତୁ ଝିଅଟି ଉପରେ

କ୍ସଚିତ଼ କୁମାରୀ ତ଼ାମ୍ବାନଂ ବୃଣାନାନ୍‌ ଗ୍ରହମାଗତାନ୍‌ । ସ୍ବୟଂ ତାନହିୟାମାସ କ୍ଳାପି ଯାତେଷୁ ବନ୍ଧୁଷୁ॥ ୫

ପଡ଼ିଲା। (ଗରିବ ଘର,

ଗ୍ରଉଳ ନ ଥୂଲା।

କୁଣିଆମାନଙ୍କୁ ଭାତ ଗଣ୍ଡିଏ ରାନ୍ଧି ଖାଇବାକୁ ଦେବ ବୋଲି ଝିଅଟି ଧାନ କୁଟିବାକୁ ଲାଗିଲା। ଝିଅଟି ହାତରେ କେତେ ପଟ ଶଙ୍ଖ ପିନ୍ଧିଥାଏ, ଧାନ କୁଟିବାବେଳେ ଶଖଂରେ ଶଟ୍ଖଅ ବାଜି ଜୋରରେ ଶବ୍ଦ ହେଲା। (ଝିଅଟି ଦେଖିଲା, ସେହି ଶବ୍ଦରୁ ସେ ନିଜେ ଧାନ କୁଟୁଥିବା କଥା ଜଣାପଡ଼ିଯିବ।

ଘରର

ଦରିଦ୍ରତା

ବି ଜଣାପଡିଯିବ।) ୬ଂଜ)୦୍‌

ଅଧ୍ୟାୟ ୯]

× ଏକାଦଶ

777

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ ¥

ଲହ୍ଛାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାକୁ ସେ ତା ହାତର ଶବ୍ଚମ କେତୋଟି ତେଷାମଭ୍ୟବହାରାଥିଂ ଶାଳୀନ୍ନ ରହସି ପାଥ୍ରିବ। ଅବଘ୍ନନ୍ତ୍ୟାଃ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ସ୍ସାଶ୍ତକଃଶ୍ଖଃ ସ୍ଵନଂ ମହତ୍ବ ॥ ୬ ଭାଇଁଂଂଦେଲା। ତଥାପି ଧାନ କୁଟିବାବେଳେ ଝମଝମ

ଶବ୍ଦ ହେବାରୁ ହାତକେ ମାତ୍ର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଶଙ୍ଖଖ

ସା ତଳ୍ୁଗୁପ୍ପିତଂ ମତ଼ା ମହତୀ ବ୍ରୀଡ଼ିତା ତତଃ। ବଭଞ୍ଜେକୈକଶଃ ଶଙ୍ଖଖନ୍‌ ଦ୍ରୌ ହୌ ପାଣ୍ୟୋରଶେଷୟତ଼଼ ॥ ୭

ଉଭୟୋରପ୍ୟଭୂତଦୁ ଘୋଷୋ

ହ୍ୟବଘ୍ନନ୍ତ୍ୟାଃ ସ୍ମ ଶଚ୍ଟୟୋଃ ।

ତତ୍ରାପ୍ୟେକଂ ନିରଭିଦଦେକସ୍ମାନ୍ତାଭବଦୃ ଧ୍ଵନିଃ॥ ୮

ରଖି ବାକିସବୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଲା ॥ ୫-୭ ॥ ତଥାପି ଧାନ କୁଟିବାବେଳେ ଏକ ଆରେକରେ ବାଜି ସେହି ଦୁଇ

ଦୁଇଟି ଶଟ୍ଖଂରୁ ବି ଶବ୍ଦ ବାହାରିଲା। ତେଣୁ ସେ ପ୍ରତ୍ଯେକ

ହାତରୁ ଆଉ ପଟେ ପଟେ ଶଙ୍ଖଂ ଭାଇଁଂଦେଲା। ଏଥର ଦୁଇ ହାତରେ

ମାତ୍ର ପଟେ

ତେଣୁ ଧାନ ନାହିଁ ॥ ୮ ॥

କୂଟିବାବେଳେ

ଲେଖାଏଁ ଶଙ୍ଖ ରହିଲା,

ଆଉ

ଶବ୍ଦ

ହେଲା

ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଲୋକଙ୍କ୍ଚ ଗତିବିଧ ଜାଣିବା ଇକ୍ଜାରେ

ବୁଲୁ ବୁଲୁ ମୁଁଯାଇସେତେବେଳେ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିଗଲି।

କୁମାରୀକନ୍ଯାର ସେହି କାର୍ଯ୍ୟରୁ ମୁଁ ଶିକ୍ଷା ପାଇଲି ଯେ, ଅନୁଶିକ୍ଷମିମଂ ତସ୍ୟା ଉପଦେଶମରିନ୍ଦମ । ଲୋକାନନୂଚରନ୍ତ୍ରେତାଲ୍ଲୋକ ତତ୍ତ୍ବ ବିବି୍ୟା || ୯

ବାସେ ବହୁନାଂ କଳହୋ ଭବେଦୃ ବାର୍ତା ଦୁୟୋରପି । ଏକ ଏବ ଚରେତ୍ତସ୍ମାତ କୁମାର୍ଯ୍ୟା ଇବ କର୍କ୍ରଣଃ ॥ ୧୦

ଘହିଁ ଅନେକ ଲୋକ ମିଳି। ଅବଶ୍ଯ ଉପୁଜଇ କଳି ॥' ଏପରି କି ଦୁଇଜଣ ଲୋକ ଏକାଠି ରହିଲେ ବି, ବୃଥା ଗପସପ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ। ତେଣୁ ସେହି କୁମାରୀକନ୍ୟା ପଟେ ପଟେ ବୁଡ଼ି ପିନ୍ଧିଲା ପରି ମନୁଷ୍ଯ ଏକାକୀ ବିଚରଣ କରିବା ଉଚିତ ॥ ୯, ୧୦ ||

.ହେ ରାଜନ୍‌ ! (ମୁଁଶରନିର୍ମାଣ କରୁଥିବା କମାରଠାରୁ

ଶିଖିଲିଂ ଯେଥ ମନୁଷ୍ଯ ଆସନ ଓ ନିଃଶ୍ବାସ-ପ୍ରଶ୍ଵାସ ଜୟ କରି (ଉଭୟରେ ସିଦ୍ଧ ହୋଇ) ବୈରାଗ୍ୟ ଓ ଅଭ୍ୟାସଦ଼ାରା ନିଜ ମନକୁ ବଶରେ ରଖୁବା ଉଚିତ ଏବଂ ସେହି ମନ ଏକତ୍ର ସଂଯୁଜ୍ୟାଚ୍ରିତଶ୍ଵାସୋ ଜିତାସନଃ। ବଶୀଭୂତ ମନକୁ ସାବଧାନତାର ସହିତ ଲକ୍ଷ୍ଯବସ୍ତୁରେ ବୈରାଗ୍ୟାଭ୍ୟାସଯୋଗେନ ଧ୍ରିୟମାଣମତନ୍ଦ୍ରିତଃ ॥ ୧୧ ଲଗାଇଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୧୧ ॥ ମନ ପରମାନନ୍ଦସ୍ବରୂପ ପରମାମ୍ପାବ୍ଦୀ

କର୍ମବାସନାର ଯସ୍ନିଟ୍‌

ମନୋ

ଲବ୍ରପଦଂ

କ୍ରନୈଃ ସତ୍ତ୍ଵେନ

ଶନୈମ୍ବୁଞ୍ଚିତି ବୃଦ୍ଧେନ

ବିଧୂୟ

ଯଦେତ-

କମିରେଣଡବଚ୍‌। ରଜସ୍ତମଶ୍ଡ

ନିବାଣମୁପୈତ୍ୟନିନ୍ଧନମ୍‌ ॥ ୧୨

ବେଦ

ଯଥେଷୁକାରୋ

କିଜ୍ଚିତୃ ବହିରନ୍ତରଂ

ଦୂପତିଂ

ମିଷୌ ଗତାମ୍ବା

ସ୍ତିର ହୋଇଗଲେ,

ସେ

ତାର

ଧୂଳିସବୁକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଝାଡ଼ିଦିଏ।

ସେତେବେଳେ ତାର ସତ୍ବ୍ଵଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ଏବଂ ସେ ରଜୋଗୁଣୀ ଓ ତମୋଗୁଣୀ ବୃତ୍ତିମାନ ପରିତ୍ୟାଗ କରିଦିଏ; ଫଳରେ ଜାଳେଣିଦ୍ରବ୍ଯର ଅଭାବରେ ଅସ୍ନି ଲିଭିଗଲା ପରି ତାର ମନ ଶାନ୍ତ ହୋଇଯାଏ।॥ ୧୨ ॥ ଯାହାର୍ଜର ଚିତ୍ତ ଏପରିଭାବରେ ନିଜ ଆମ୍ବାରେ ହିଁ ସ୍ଥିର (ନିରୁଦ୍ଧ) ହୋଇଯାଏ, ତାର୍ଚ୍ଚର କି ବାହାର, କି ଭିତର କୌଣସି

ବିଷୟର ଚିନ୍ତା ରହେ ନାହିଁ । ମୁଁଦେଖିଲି, ଜଣେ ଶରନିର୍ମାତା

ତଦୈବମାମ୍ମୂନ୍ୟବରୂଦ୍ଧଚିତ୍ତୋ ନ

ଠାରେ

ବା।

ବ୍ରଜନ୍ତ-

ନ ଦଦଶ

ପାଶ୍ଵୈ॥ ୧୩

(କାରିଗର) ଶରନିମ୍ମାଣ କର୍ମରେ ଏତେ ତନ୍ମୟ ହୋଇଯାଇଥୁଲେ ଯେ, ତାଙବ୍ଚ୍ଚ ଶାଳ ପାଖଦେଇ ସଦଳବଳେ ରାଜାଚ୍ରର ଏକ ବିରାଟ ପଟୁଆର ଗ୍ରଲିଗଲା, ଅଥଚ

ତାଙ୍କୁ ଆଦୌ କିଛି ଜଣାପଡ଼ିଲା ନାହିଁ! ॥ ୧୩ ॥

778

[ଅଧ୍ୟାୟ ୯

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଏକଗ୍ବଯ୍ୟନିକେତଃ ସ୍ୟାଦପ୍ରମତ୍ତୋ ଗୁହାଶୟଃ। ଅଲକ୍ଷ୍ୟମାଣ ଆଗ୍ଵରୈମୁନିରେକୋଃଳ୍ପଭାଷଣଃ ॥ ୧୪

(ସାପର

ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇ

ସେ କହିଲେ,)

ନିଜର ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ମଣ୍ଡଳୀ ନ ଗଢ଼ି ଏକାକୀ

ମୁନି ରହିବା

ଉଚିତ। ସେ ବାସସ୍ପାନ ପ୍ରତି ମମତା ନ ରଖି, ସାବଧାନ

ହୋଇ, ଏକାନ୍ତରେ ବା ପର୍ବତକନ୍ଦରରେ ରହିବା ଉଚିତ। ସେ ନିଜର ଆଗ୍ରର-ବ୍ଯବହାରଦ୍ବାରା ନିଜକୁ ଅନ୍ଯମାନବ୍କ୍ବ

ଗୂହାରମ୍ଭୋଃତିହୁଃଖାୟ

ବିଫଳଶ୍ଚାଧ୍ବାମ୍ବନଃ।

ସଷିଃ ପରକୃତଂ ବେଶ୍ମ ପ୍ରବିଶ୍ୟ ସୁଖମେଧତେ ॥ ୧୫

ଏକୋ ନାରାୟଣୋ ଦେବଃ ପୂବିସ୍ପଷ୍ଟଂ ସ୍ଵମାୟୟା । ସଂହୃତ୍ୟ କାଳକଳୟା କଳ୍ପାନ୍ତ ଇଦମୀଶ୍ବରଃ॥ ୧୬

ଏକ ଏବାଦ଼ିତୀୟୋଃ ଭୂଦାମ୍ପାଧାରୋଃ ଖିଳାଶ୍ରୟଃ । କାଳେନାମ୍ବାନୁଭାବେନ ସାମ୍ୟ ନୀତାସୁ ଶକ୍ତି ଷୁ| ସତ୍ବ୍ବାଦିଷ୍ବାଦିପୁରୁଷଃ ପ୍ରଧାନପୁରୁଷେଶ୍ବରଃ ॥ ୧୭

ପରାବରାଣାଂ ପରମ ଆସ୍ତେ କେ ବଲଧ୍ପଯସଂଜ୍ଞିତଃ ।

କେବଳାନୂଭବାନନ୍ଦସନ୍ଦୋହୋ

ନିରୂପାଧୂକଃ ॥ ୧୮

ନିକଟରେ

ପ୍ରକାଶିତ

(ପରିଚିତ)

ନ

କରି

ମିତଭାଷୀ

ହୋଇ ରହିବା ଉଚିତ ॥ ୧୪ ॥ ଅନିତ୍ୟ ଶରୀର ନିମନ୍ତେ

ଏତେ କଷ୍ଟ କରି ଘର ତୋଳିବା ନିରର୍ଥକ। ସାପ ଯେପରି ଯାଇ ମୂଷାଗାତ ଭିତରେ ଆରାମରେ ରହିଯାଏ, ମୁନି ସେହିପରି ଯେକୌଣସି ପ୍ରାନରେ ରହି ଚଳିଯିବା ଉଚିତ | ୧୫॥ (ତା'ପରେ ବୁଢ଼ିଆଣୀର ଦୃଷ୍ଟ୍ୟନ୍ତ ଦେଇ କହିଲେ,) ଏକମାତ୍ର ନାରାୟଣ ହିଁ ଏହି ସକଳ ବିଶ୍ଵ ସୃଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ କଳ୍ପଶେଷରେ ନିଜର କାଳଶକ୍ତିଦ଼ାରା ସେ ହି ଏହି ବିଶ୍ଵର ଉପସଂହାର ମଧ୍ୟ କରନ୍ତି ॥ ୧ ୬ ॥ ସେହି ପରମାମ୍ବା ହେଉଛନ୍ତି ଏକ ଓ ଅଦ୍ରିତୀୟ ତେଣୁ ସେ ସ୍ଵଗତଭେଦରୁ ମଧ୍ୟ ରହିତ ।ଏପରିଭାବରେ ସେହି ପରମାମ୍ରରା ହେଉଛନ୍ତି ଅଖଣ୍ଡ ଓ ଅଦ୍ରିତୀୟ । ସେ ହେଉଛନ୍ତି ସବୁରି ଆଶ୍ରୟସ୍ବରୂପ । ସେ ସ୍ବୟଂ ନିଜର ଆଧାର | ସେହି ଆଦିନାରାୟଣ ଭଗବାନ

ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରକୃତି ଓପୁରୁଷ ଉଭୟର ନିୟାମକ। ସେ ଯେତେବେଳେ ନିଜର କାଳଶକ୍ତିଦ଼ାରା ଏହିସବୁ ସତ୍ଵ୍ବାଦି ଶକ୍ତିମାନର୍କୁ୍‌ ସାମ୍ୟାବସ୍ଥାକୁ ନେଇଯାଆନ୍ତି। ସେତେବେଳେ ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ମା ହିଁ ଅବଶେଷ ରହିଯାନ୍ରି ॥ ୧୭॥ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ପରମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସେ ପରା ଓ ଅପରା ଉଭୟ ପ୍ରକୃତିର ଅତୀତ। ତାରଙ୍ଦୁ କୈବଲ୍ଯ ନାମରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଏ । ସେ ହେଉଛନ୍ତି ନିରଞ୍ଜନ, ଅନୁଭବସ୍ବରୂପ ଓ ଆନନ୍ଦର ପୁଞ୍ଜା। ତାର୍ଦ୍ଚ ଠାରେ ପ୍ରକୃତିର କୌଣସି ଉପାଧୂ ନ ଥାଏ; ସେ ନିରୂପାଧୂକ ॥ ୧୮ ॥ ସେ କେବଳ

କେ ବଳାମ୍ବାନୁଭାବେନ ସ୍ବମାୟାଂ ତ୍ରିଗୁଣାମ୍ବି କାମ୍‌।

ସଂକ୍ଷୋଭୟନ୍‌ ସୂଜତ୍ୟାଦୌ ତୟା ସୂତ୍ରମରିନ୍ଦମ ॥ ୧୯

ନିଜର ସାମର୍ଥ୍ଯବଳରେହିଁ ତ୍ରିଗୁଣାମ୍ଭିକା ମାୟାରେ କ୍ଷୋଭ (ଆଲୋଡ଼ନ) ସୃଷ୍ଟ କରନ୍ତି । ହେରାଜନ୍‌ ! ସେହି ମାୟାଦ୍ରାରା

ସେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ କ୍ରିୟାଶକ୍ତିପ୍ରଧାନ ସୂତ୍ରାମ୍ରା (ମହତ୍ତତ୍ତ୍ବ ସୂଷ୍ଟି କରନ୍ତି ॥ ୧୯ ॥ ସେହି କ୍ରିୟାଶକ୍ତିପ୍ରଧାନ ସୂତ୍ରାମ୍ରା ହିଁ

ତାମାହୁସ୍ତିଗୁଣବ୍ୟକ୍ତଂ ସୂପଜନ୍ତୀଂ ବିଶ୍ବତୋମୁଖମ୍‌| ଯସ୍ମିନ୍‌ ପ୍ରୋତମିଦଂ ବିଶ୍ଵ ଯେନ ସଂସରତେ ପୁମାନୁ॥ ୨୦

ତ୍ରିଗୁଣାମ଼୍ିକା ଶକ୍ତିକୁ ଏବଂ ତିନିଗୁଣକୁ ଅଭିବ୍ଯକ୍ତ କରେ। ଏପରିଭାବରେ ତାହା ସମସ୍ତ ବିଶ୍ବ ନିର୍ମାଣ କରେ। ତାହା ସମସ୍ତ ବିଶ୍ଵରେ ବ୍ଯାପ୍ତ ଏବଂ ସେଥୂରେ ବ୍ଯାପ୍ତ ହୋଇ ଜୀବାମ୍ପା ଅହଂବୁଦ୍ଧି ଧରି ସଂସାରରେ ଘୂରିବୁଲୁଛି ॥ ୨୦ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୯

+ ଏକାଦଶ ସ୍ପନ୍ଧ ×

ଯଥୋଣ୍ଚି ନାଭିହ୍ଧି ଦୟାଦୂରଣ୍ଟାଂ ସନ୍ତତ୍ୟ ବକ୍ତ ତଃ।

779

ବୁଢ଼ିଆଣୀ ଯେପରି ନିଜ ହୃଦୟରୁ ଜାତ କରିଥୁବା ସୂତାକୁ ମୁଖଦ଼ାରା ବିସ୍ତାର କରି ଜାଲ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ, ସେଥୂରେ

ତୟା ବିହୃତ୍ୟ ଭୂୟସ୍ତାଂ ଗ୍ରସତ୍ୟେବଂ ମହେଶ୍ଵରଃ || ୨୧ ବିହାର କରେ ଏବଂ ଶେଷରେ ପୁଣି ତାହାକୁ ଗିଳିଦିଏ, ପରମେଶ୍ବର ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ନିଜ ଭିତରୁ ଜଗତ୍‌ ଉମ୍ନ୍ନ କରନ୍ତି। ସେଥୁରେ ଜୀବରୂପରେ ବିହାର କରନ୍ତି ଏବଂ ଯତ୍ର ଯତ୍ର ମନୋ ଦେହୀ ଧାରୟେତ଼ ସକଳଂ ଧୂୟା ।

ସ୍ଳେହାଦୃ ଦ଼େଷାଦୃ ଭୟାଢ଼ ବାପି ଯାତି ତତ୍ତତୃସରୂପତାମ୍‌ | ୨୨

ପୁଣିଥରେ ତାହାକୁ ନିଜ ଭିତରେ ଲୀନ କରିଦିଅନ୍ତି। ଏଥୂରୁ ସାରତଃ ଏତିକି ବୁଝିବା ଉଚିତ ଯେ, ଏହି ବିଶ୍ଵ ହେଉଛି ପରମାମ୍ପାର୍ଚ୍ଚର ହି ସ୍ଵରୂପ ॥ ୨୧॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ମୁଁ ଭୂଙ୍ଗୀ ବା କୁମ୍ଭାରପୋକଠାରୁ ଏହି ଶିକ୍ଷା ପାଇଲି ଯେ, ଯଦି ପ୍ରାଣୀ ସ୍ନେହରେ, ଦେଷରେ ଅଥବା ଭୟରେ ହେଲେବି କାହାରିଠାରେ ଏକାଗ୍ରଭାବରେ

କୀଟଃ ପେଶମ୍ଟୃତଂ ଧ୍ୟାୟନ କୁଡ୍ୟା' ତେନ ପ୍ରବେଶିତଃ ।

ଯାତି ତତ୍ବସାମ୍ବୃତାଂ ରାଜନ୍‌ ପୂବିରୂପମସନ୍ତ୍ୟଜନ୍‌ ॥ ୨୩

ଏବଂ ଗୁରୁଭ୍ୟ ଏତେଭ୍ୟ ଏଷା ମେ ଶିକ୍ଷିତା ମତିଃ । ସ୍ବାମ୍ମୋପଶିକ୍ଷିତାଂ ବୁଦ୍ଧି ଶୃଣୁ ମେବଦତଃ ପ୍ରଭୋ ॥ ୨୪

ଦେହୋ ଗୁରୁମିମ ବିରକ୍ତି ବିବେକହେତୁର୍ବିଭ୍ରଡ଼ ସ୍ମ ସତ୍ତ୍ଵନିଧନଂ ସତତାରତ୍ତ୍ୟୁଦକି ମ୍‌। ତତ୍ତ୍ଵବାନ୍ୟନେନ ବିମୂଶାମି ଯଥା ତଥାପି ପାରକ୍ୟମିତ୍ୟବସିତୋ ବିଚରାମ୍ୟସଙ୍ଗଃ ॥ ୨୫

ଜାୟାମ୍ପୂଜାଥିପଶୁଭୂତ୍ୟଗ୍ହାପ୍ବଖାଟ୍‌

ପୁଦ୍କାତି ଯତ୍‌ପ୍ରିୟଚି କୀଷୁତୟା ବିତନ୍ନଚ୍‌ ।

ନିଜର ମନ ଲଗାଇଦେବ, ତେବେ ସେ ତାହାରି ପରି ରୂପ ପାଇଯିବ ॥ ୨୨ ॥ କୁମ୍ଭାରପୋକ ଅନ୍ଯ କୀଟକୁ ଧରି ଆଣି ନିଜ ଗାତ ଭିତରେ ତାକୁ ବନ୍ଦ କରି ରଖେ ଏବଂ ବାରମ୍ଭାର ସେଠାକୁ ଆସି ତାକୁ ଭୁଁ ଭୁଁ କରି ଡରାଏ | ସେଥୁରେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ କୀଟଟି କୁମ୍ଭାରପୋକ ରୂପକୁ ଅନବରତ ଚିନ୍ତା କରେ। ତେଣୁ ସେ ତା'ର ଦେହତ୍ଯାଗ ନ କରି ସେହି ଶରୀରରେ ହିଁ ତଦ୍ଧୂପ (ଭୂଙ୍ଗୀରୂପ)ଃ ହୋଇଯାଏ । ସୁତରାଂ ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାରେ ପରମାମ୍ବରାଙ୍କୁ ଚିନ୍ତନ କରିଗ୍ବଲିଲେ ମଧ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟ ପରମାମ୍ବାଙ୍କୁ ଅବଶ୍ଯ ପାଇଯିବ ॥ ୨୩ ॥

ହେ ରାଜନ୍‌ ! ଉପରୋକ୍ତ ଗୁରୁମାନର୍ଚ୍ଚ ଠାରୁ ମୁଁ ଏହିସବୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।ଏଥର ମୁଁ ମୋ ଶରୀରରୁ ଯେଉଁ ଶିକ୍ଷା ପାଇଛି, ତାହା କହୁଛି ମନ ଦେଇ ଗୁଣନ୍ତୁ। ୨୪ ॥ ମୋର ଏହି ଦେହ ମଧ୍ଯ ମୋର ଗୁରୁ। ଏ ଦେହ ମୋତେ ବେରାଗ୍ଯ ଓ ବିବେକ ଉପଦେଶ ଦିଏ। ଏକଥା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଯେ,ଦେହ ହେଉଛି ଜନ୍ମମରଣଶୀଳ|

ପରିଣାମରେ ଦେହ ସହିତ ଦୁଃଖ ହିଁ ଲାଗିରହିଛି। କିନ୍ତୁ ଏ ଦେହରୁ ଯେଉଁ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଲାଭଟି ମିଳେ, ତାହା ହେଲା, ଏହି ଦେହରେ ହିଁଆମେ ପରମାମୁଚିନନ କରିପାରୁ | ଏହା ନିଃସନ୍ଦେହ ଯେ, ଏ ଦେହକୁ ଦିନେ ବିଲୁଆଂ-କୁକୁର ଖାଇଯିବେ; ତେଣୁ ଏହା ଆମର ନୁହେଁ, ଅନ୍ଯମାନ୍କୀର| ସେଥୁପାଇଁ ମୁଁ ଏ ଦେହ ପ୍ରତି ମଧ୍ଯ ଅସଙ୍ଗ ହୋଇ ବିଚରଣ କରୁଛି॥ ୨୫॥ ମନୁଷ୍ଯ ଏ ଦେହରେ ସ୍ତ୍ରୀ, ପୁତ୍ର, ଧନସମ୍ପଦ, ପଶୁ, ଭୂତ୍ଯଃ ଘରଦ୍ରାର, ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ବଢ଼ାଇ ସେଥ୍ୂରୁ ସୁଖ ପାଇବାର ଇଚ୍ଛା ରଖେ ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ ପାଳିପୋଷି ବହୁ କଷ୍ଟରେ ଧନସମ୍ପଦ ସଞ୍ଚୟ

780

[ଅଧ୍ୟାୟ୯

¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ#

ସ୍ବାନ୍ତେ ସକୃକ୍ଧମବରୂଦ୍ଧଧନଃ ସ ଦେହଃ ସୃଷ୍ଟାସ୍ଯ ବୀଜମବସୀଦତି ବୃକ୍ଷଧମାଁ॥ ୨୬

କରେ। କିନ୍ତୁ ବୃକ୍ଷ ଯେପରି ବୀଜ ଉପ୍ଥନ୍ତ କରି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ, ଏ ଦେହ ଆଗାମୀ ଜନ୍ମ ପାଇଁ ବୀଜ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ନିଜେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ। ଦେହ ବିନଷ୍ଟ ହୋଇଗଲେ ମଧ୍ଯ ଜୀବର ଦୁଃଖନାଶ ହୁଏ ନାହିଁ। ସେ ଜନ୍ମମ୍ପତ୍ଯୁର ଚକ୍ରରେ ପଡ଼ି ଘୂରୁଥାଏ ॥ ୨୬ ॥ ସଉତୂୃଣୀମାନେ ଯେପରି

ତାଙ୍କର ବହୁପନ୍ନୀକ ସ୍ବାମୀକୁ ନିଜ ନିଜ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷଣ କରି ତାର ସର୍ବନାଶ କରିଦିଅନ୍ତି, ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ସେହିପରି

ଜିହ୍ଦେକତୋଃମୁମପକଷିତି

କହିଁ ତଷା

ଶିଶ୍ଳୋଃନ୍ୟତସ୍ତ୍ରଗୁଦର ଶ୍ରବଣଂ କୁତଶ୍ଚିତ଼୍ ।

ଘ୍ରାଣୋଃନ୍ୟତଶୃପଳଦୂକ୍‌ କ୍ସ ଚ କମିଶକ୍ତିବିହ୍ୟୁଃ ସପନ୍ୟ୍ୟ ଇବଗେହପତିଂ ଲୁନନ୍ତି ॥ ୨୭

ସପଷ୍ଟ୍ୟା ପୁରାଣି ବିବିଧାନ୍ୟଜୟାମୃଶକ୍ତ୍ଯା

ବୃକ୍ଷାଟ୍‌ ସରୀମ୍ମପପଶୂନ୍‌ ଖଗଦ' ଶମଧୟ୍ୟ୍ୟାଟ୍‌ । ତେସ୍ତେରତୁଷ୍ଟହୃଦୟଃ ପୁରୁଷଂ ବିଧାୟ ବ୍ରହ୍ମାବଲେ।କଧ୍ବଷଣଂ ମୁଦମାପ ଦେବଃ ॥ ୨୮

ଲବ୍‌ଧ୍ଵା ସୁଦୁଇ୍ଁ ଭମିଦଂ ବହୁସମ୍ଭବାନ୍ତେ ମାନୁଷ୍ଯମଥିଦମନିତ୍ୟମପୀହ ଧୀରଃ ।

ତୂଣ୍ଟିଂ ଯତେତ ନ ପତେଦନୁମୃତ୍ୟୁ ଯାବ-

ଦେହାଭିମାନୀ

ଜୀବକୁ ନିଜ ନିଜର

ବିଷୟ

ଆଡ଼କୁ

ଆକଷିତ କରି ତାର ପତନ ଘଟାନ୍ତି। ଏପଟେ ଜିହ୍ନା ଆକର୍ଷଣ କରେ ତ, ସେପଟେ ତୃଷା ଦୁଃଖ ଦିଏ, ପୁଣି ଆଉ ଏକ ପଟେ ଜନନେନ୍ଦ୍ରିୟ ସମ୍ଭୋଗ ପାଇଁ ଅଥୟ କରିପକାଏ। ଏହାଛଡ଼ା ଚର୍ମ ଉଦର, କର୍ଣ୍ର-ପ୍ରତ୍ୟେକେ ଜୀବକୁ ନିଜ ନିଜର ବିଷୟ ଆଡ଼କୁ ଟାଣିନିଅନ୍ତି। ନାକ ସୁଗନ୍ଧ ଆଡ଼କୁ ଟାଣେ ତ, ଚଞ୍ଚଳ ନୟନ ସୁନ୍ଦର ରୂପ ଦେଖିବାକୁ ଟାଣେ। ଏପରିଭାବରେ ଦେହାଭିମାନୀ ଜୀବକୁ କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟ ଉଭୟେ ନିଜ ନିଜ ବିଷୟ ଆଡ଼କୁ ଟାଣି ହଇରାଣ କରନ୍ତୈ॥ ୨୭ ॥ ଭଗବାନ ନିଜର ଅଚିନଚନ୍ତ୍ଯ ଶକ୍ତ ମାୟାଦ୍ବାରା ପ୍ରଥମେ

ବୃକ୍ଷ। ସରୀସ୍ପପ୨ ପଶୁ, ପକ୍ଷୀ, ପତଙ୍ଗ ମସ୍ଯ ଆଦି ଅନେକ ପ୍ରକାର ଯୋନିର ପ୍ରାଣୀ ସ୍ପଷ୍ଟ କଲେ; କିନ୍ତୁ ସେଥୂରୁ ତାଙ୍କୁ ସନ୍ତୋଷ ମିଳିଲା ନାହିଁ। ତେଣୁ ସେ ମନୁଷ୍ଯକୁ ସୂଷ୍ଟି କଲେ। ମନୂଷ୍ଯକୁ ଏଭଳି ବୁଦି ମିଳିଛି, ଯାହାବଳରେ କି ସେ ବ୍ରହ୍ୁସାକ୍ଷାକାର କରିପାରେ । ମନୁଷ୍ୟକୁ ସୂଷ୍ଟ କରି ପ୍ରଭୁ ବିଶେଷ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ ॥ ୨୮ ॥ ମନୁଷ୍ଯଶରୀର ଅନିତ୍ଯ ହୋଇଥୂଲେ ମଧ୍ଯ ଏହା ଅତ୍ଯନ୍ତ

ଦୁର୍ଲଭ। ଏହା ବହୁଜନ୍ମ ପରେ ଭଗବାନଙ୍କର ଅସୀମ କୃପାରୁ ମିଳିଛି । ଏହିଶରୀରଦାରା ପରମ ପୁରୁଷାର୍ଥସ୍ବରୂପ ପରମାମ୍ବା ମିଳିପାରନ୍ତି ।ଏପରି ଅମୂଲ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟଜନ୍ମ ମିଳିଛି ମାନେ ମୃତ୍ଯୁ ବା କାଳ ଆସି ଏହାକୁ କବଳିତ କରିଦେବା

ପୂର୍ବରୁ ଶୀଘ୍ର ଶୀଘ୍ର ଭଗବତ୍‌ପ୍ରାପ୍ରିରୁପୀ ପରମ ଲାଭ

ନିଃଶ୍ରେୟସାୟ ବିଷୟଃ ଖଳୁ ସବିତଃ ସ୍ୟାତ଼ ॥ ୨ ୯ ପାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟ୍ଟା କରିବା ଉଚିତ | ଏଇଥୂରେ ହିଁ ମନୁଷ୍ଯର ମନୁଷ୍ଯତା ନିହିତ କାରଣ ବିଷୟଭୋଗ ତ ସବୁଯୋନିରେ ମିଳିପାରିବ ତା'ପଛରେ ଧାଇଁ ନିଜର ଅମୂଲ୍ଯ ସମୟ ନଷ୍ଟ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ॥ ୨୯ ॥ ହେ ରାଜନ୍‌! ଏପରି ବିଭିନ୍ନ ଶିକ୍ଷା

ଏବଂ ସଞ୍ଜାତବୈରାଗ୍ୟୋ ବିଜ୍ଞାନାଲେ।କ ଆତ୍ମନି । ବିଚରାମି ମହୀମେତାଂ ମୁକ୍ତ ସଙ୍ଗୋଃ ନହର୍ସୃତିଃ ॥୩୦

ପାଇମୋର

ବୈରାଗ୍ୟ ଜାତ ହୋଇଗଲା ଓ ମୋ ଅନ୍ତଃକରଣରେ ବିଜ୍ଞାନର

ଆଲୋକ ଖେଳିଗଲା। ମୁଁ ବର୍ତମାନ ଅହଂକାର ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇ ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦରେ ଭୂତଳରେ ବିଚରଣ କରୁଛି ॥ ୩୦ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦

781

+ ଏକାଦଶ ପ୍ପନ୍ଧ »

ନ ହ୍ୟେକସ୍ମାତୃ ଗୁରୋଞ୍ଞାନଂ ସୁସ୍ରିରଂ ସ୍ୟାନ଼ ସୁପୁଷ୍କ୍ଳମ୍‌।

ବ୍ରହ୍ଦେତଦଦ଼ିତୀୟଂ ବୈ ଗୀୟତେ ବହୁଧର୍ଷିଭିଃ ॥ ୩୧

ରାଜନ୍‌ ! କେବଳ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ କି ନାହିଁ। ନିଜ ବୁଦ୍ଧିବଳରେ ଆବଶ୍ଯକ। ବାସ୍ତବରେ

ଗୁରୁଟ୍ଚ୍ଚ ଠାରୂ ଯଥେଷ୍ଟ୍ର ଜ୍ଞାନ ସୁଦୂଢ଼ ବୋଧ ହୋଇପାରେ ମଧ୍ଯ କିଛି ବିଗ୍ରର କରିବା ଦେଖୁବାକୁ ଗଲେ ଏକମାତ୍ର

ଅଦ୍ରିତୀୟ ବ୍ରହ୍ମଜ୍କ ବିଷୟରେ

ହିଁ ରଷିମାନେ

ଅନେକ

ପ୍ରକାରେ ବର୍ଶନା କରିଛନ୍ତି ।(ତେଣୁ ତୂମେ ନିଜେ ବିଗ୍ବର ଇତ୍ୟୁକ୍କା

୭ଜରବୁବ/ଚ ସ ଯଦୁଂ ବିପ୍ରସ୍ତମାମନ୍ସ୍ୟ ଗଭୀରଧୀଃ ।

ବନ୍ଦିତୋଃ ଭ୍ୟଥ୍ରିତୋ ରାଜ୍ଞା ଯଯୌ ପ୍ରାତୋ ଯଥାଗତମ୍‌ ॥ ୩ ୨

ନ କଲେ ବ୍ରହ୍ମର ବାସ୍ତବିକ ସ୍ବରୂପ ବିଷୟରେ ଜାଣିବ କିପରି ?) ||୩୧ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଦବ! ଗଭୀରବୁଦ୍ଧି ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ ରାଜା ଯଦୁଙ୍କୁ ଏପରି ଉପଦେଶ ଦେବାରୁ ଯଦୁ ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କରି ବନ୍ଦନା କଲେ। ତାଂପରେ ରାଜାଙ୍ଚ୍ଚ ଠାରୁ ଅନୁମତି ନେଇ ଅବଧୂତ ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ ପ୍ରସନ୍ନଚିତ୍ତରେ ସେଠାରୁ ଗ୍ବଲିଗଲେ । ଆମ ପୂର୍ବଜମାନର୍ଜ୍ବର

ମଧ୍ଯ ପୂର୍ବଜ ରାଜା ଯଦୁ ଦତ୍ତାତ୍ରେୟବ୍କର କଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତ ଆସକ୍ତ ପରିତ୍ଯାଗପୂର୍ବକ ସମଦର୍ଶୀ ହୋଇଗଲେ।

ଅବଧୂତବଚଃ ଶୁଡତ଼ା ପୂଵୈଷାଂ ନଃ ସ ପୂବିଜଃ |

(ତାର୍ଚ୍ଚରି

ଭଳି ତୁମେ ମଧ୍ଯ ଆସକ୍ତି ପରିତ୍ଯାଗ କରି

ସବିସଙ୍ଗଂବିନିମ୍ମିକ୍ତଃ ସମଚିତ୍ତୋ ବଭୂବ ହ ॥ ୩୩ । ସମଦର୍ଶୀ ହୋଇଯିବା ଉଚିତ ) ॥ ୩୨,୩୩ ॥ ଇତି ଖୀମ୍ଭରବନେ ନହାହୁଜାନେ ଦାନମନସୀ

ସଂନିଜ/ୟ6ମଳ/ଜଣୟ 6

`ନବଣଯନ/୬୯///୦୬ // ୮ //

+++ ଅର୍ଥ ଦାରଶନମାଧ୍ଯାଯ୍୍‌ୟ ଲୋକିକ ତଥା ପାରଲୌକିକ ଭୋଗମାନରଙ୍କ୍ରର ଅସାରତା ନିରୂପଣ

ଭୀଜଗବକୁବ/ଚ ମୟୋଦିତେଷ୍ଵବହିତଃ ସ୍ବଧମୈଷୁ ମଦାଶ୍ରୟଃ। ବଶ୍ଫାଶ୍ରମକୁ ଳାଗ୍ଵର ମକାମାତ୍ମା

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ--ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ !ଯେ

ସାଧକ, ସେ ସର୍ବତୋଭାବେ ମୋର ଶରଣରେ ରହିବା

ଆବଶ୍ୟକ | ସେ ସାବଧାନତାପୂର୍ବକ ମୋ ଦ୍ବାରା ଉପଦିଷ୍ଟ ସ୍ବଧର୍ମ ପାଳନ କରିବା ଉଚିତ। ନିଜର ବର୍ଣ୍ର, ଆଶ୍ରମ ଓ ସମାଚରେତ଼॥ ୧ କୂଳ ଅନୁସାରେ ସେ ସଦାଗ୍ଵର ମଧ୍ଯ ପାଳନ କରିବା ଉଚିତ॥ ୧॥ ସଂସାରୀ ଲୋକମାନର୍ଚ୍ଧର ଚିତ୍ତ ବିଷୟରେ

ବୁଡ଼ି ରହିଥାଏ ତେଣୁ ସେମାନବ୍କ୍ଚ କର୍ମର ପରିଣାମ ଅନ୍ନୀକ୍ଷେତ ବିଶୁଦ୍ଧାମ୍ବା ଦେହିନାଂ ବିଷୟାମ୍ବନାମ୍‌।

ଗୁଣେଷୁ ତତ୍ତ୍ଵଧ୍ୟାନେନ ସବାରମ୍ଭବିପଯ୍ଯ୍ଯୟମ୍‌॥୨

ସେମାନଙ୍କ ଅଭିଳାଷର ବିପରୀତ ହୋଇଯାଏ। ଏହା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଓ ଗଭୀରଭାବରେ ଉପଲବି କରି ତୁମେ ଶୁଦ୍ଧ-ଅନ୍ତଃକରଣରେ ସଂସାର ପ୍ରତି ବିମୁଖ ହୋଇଯାଅ ॥ ୨ ॥

ଶୋଇଥୁବାବେଳେ ସ୍ବପ୍ନରେ ଦେଖାଯାଉଥୁବା ନାନା ପ୍ରକାର ବିଷୟ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଯିବାମାତ୍ରେ ମିଛ ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ

ସୁପ୍ରସ୍ୟ ବିଷୟାଲୋକୋ ଧ୍ୟାୟତୋ ବା ମନୋରଥଃ ।

ନାନାମ୍ପକତ଼ାହୃ ବିଫଳସ୍ତଥା ଭେଦାମ୍ବଧୀଗୁଣୈଃ ॥ ୩

ହୋଇଯାଏ। ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ମନୁଷ୍ଯ ଜାଗ୍ରତ ଅବସ୍ଥାରେ ଯେଉଁ ସଂକଳ୍ପବିକଳ୍ପ କରେ, ତାହା ମଧ୍ଯ ମିଥ୍ଯା। ଅଜ୍ଞାନ ହେତୁ ହି ଏସବୁ ନାନାତୂର ଭ୍ରମ ଜାତ ହୋଇଥାଏ।॥ ୩ ॥

782

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦

ନ ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×»

ଯେ ମୋର ପରାୟଣ, ମୋର ଭକ୍ତ, ସେ ସକଳ

ନିବୃତ୍ତଂ କମି ସେବେତ ପ୍ରବୃତ୍ତ ମତ ପରସ୍ତ୍ୟଜେତଵ ।

କର୍ମ ନିଷ୍କାମଭାବରେ କରିବା ଉଚିତ; ସେ ସକାମ କର୍ମ ଜିଜ୍ଞାସାୟାଂ ସଂପ୍ରବୂତ୍ତୋ ନାଦ୍ରିୟେତ୍‌ କମିଗ୍ଵେଦନାମ୍‌ ॥ ୪ କରିବା ଅନୁଚିତ। ଏପରି କି, ଆମ୍ଦୂଜ୍ଞାନ ଲାଭପାଇଁ ପ୍ରବଳ ଇଚ୍ଛା ରଖିଥୂବା ଜିଜ୍ଞାସୁ ବିଧୂବିଧାନକୁ ଅଧୂକ ଆଦର କରିବା ଅନାବଶ୍ଯକ॥ ୪॥ ମୋର ପରାୟଣ ବ୍ଯକ୍ତି ଯମ”ର ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଅହିଂସା, ସତ୍ଯ,

ଯମାନଭୀକ୍ଷ୍ମଂ ସେବେତ ନିୟମାନ୍‌ ମସରଃ କ୍ସଚିତ୍ବ। ମଦଭିଜ୍ଞଂ ଗୁରୁ ଶାନ୍ତମୁପାସୀତ

ମଦାମ୍ପକମ୍‌ ॥ ୫

ଅସ୍ତେୟ, ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ଓ ଅପରିଗ୍ରହ- ଏସବୁ ପୂର୍ଶିରୂପେ ପାଳନ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ। ଶୌଚ, ସନ୍ତୋଷ, ତପ, ସ୍ବଵାଧ୍ୟାୟ ଓ ଭଶ୍ଵରପ୍ରଣିଧାନ -ଏସବୁ ହେଉଛି ନିୟମ; ସେ ଏସବୁ ମଧ୍ଯ ଯଥାସାଧ୍ଯ ପାଳନ କରିବା ଉଚିତ।

ମୋତେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ପରମାମୂତତ୍ତ୍କୁ ଜାଣିଥୁବା ଶାନ୍ତସ୍ବରୂପ ଗୁରୁଜ୍ଧୁ ଭଶ୍ଵର ଜ୍ଞାନ କରି ସେ ତାର୍ଚ୍ଚର ସେବା କରିବା

ଉଚିତ। ସେ ନିରଭିମାନ, ମାସର୍ଯ୍ୟରହିତ, ମମତାରହିତ,

ଅମାନ୍ୟମଛରୋ ଦକ୍ଷୋ ନିମିମୋ ଦୂୃଢସୌହୃଦଃ। ନିରଳସ ତଥା ଗୁରୁକ୍କ୍ଵ ପ୍ରତି ଓ ମୋ ପ୍ରତି ହାର୍ଦିକ ଅସଡ଼ରୋଥଥିଜିଜ୍ଞାସୁରନସୂଯୁରମୋଘବାକ୍‌ ॥ ୬ ଅନୁରାଗୀ ହେବା ଉଚିତ। ତତ୍ତ୍ଵବଜିଜ୍ଞାସୁ ହୋଇଥୁବାରୁ ସେ କାହାରି ପ୍ରତି ଦୋଷଦୃଷ୍ଚି ରଖିବେ ନାହିଁ, କୌଣସି କାର୍ଯ୍ଯକୁ କରିବାରେ ଅଯଥା ତରବର ହେବେ ନାହିଁ ଏବଂ ବୂଥା ବାର୍ତାଳାପରୁ ଦୂରେଇ ରହିବେ ॥ ୫,୬॥ ତାଙ୍କ ଭିତରେ ସ୍ତ୍ରୀ, ପୁତ୍ର, ଗହ, ଭୂମି, ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ଓ

ଜାୟାପତ୍ୟଗୂହକ୍ଷେତ୍ରସ୍ଵଜନ ଦ୍ରବିଣାଦିଷୁ

ଧନସମ୍ପଦ ପ୍ରତି କୌଣସି ଆସକ୍ତି ନ ରହିବା ବାଞ୍ଚନୀୟ।

ଉଦାସୀନଃ ସମଂ ପଶ୍ଯନ୍ଵ ସବୈଷ୍ଵଥିମିବାମ୍ବନଃ ॥ ୭ ସେ ଉଦାସୀନ ଓ ସମଦ୍ରଷ୍ଟା ହୋଇ ସକଳ ପଦାର୍ଥରେ

ମୋତେ ହିଁ ସମରୂପରେ ଦର୍ଶନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୭ ॥

ବିଲକ୍ଷଣଃ ସୂଳସୃକ୍ଷ୍ମାହ୍ ଦେହାଦାମ୍ବକ୍ଷିତା ସ୍ବଦୂକ୍‌।

ଯଥାଗ୍ନିଦାରୁଣୋ ଦାହ୍ୟାତୃ ଦାହକୋଃନ୍ୟଃ ପ୍ରକାଶକଃ ॥ ୮

କାଠକୁ ଜଳାଉଥୂବା ଓ ଆଲୋକିତ କରୁଥୁବା ଅଗ୍ନି ଯେପରି ସେହି କାଠଣଖଣ୍ଡଠାରୁ ଭିନ୍ନ ସକଳ ଶରୀରକୁ ୯ସମସ୍ତ ଜଗତକୁ) ପ୍ରକାଶିତ କରୁଥୂବା ଆମ୍ରା ସେହିପରି ସ୍ୂଳସୃକ୍ଷ୍ାଦି ଶରୀରମାନଙ୍କ୍ଚ ଠାରୁ ଭିନ୍ନ। ଆମ୍ପା ହେଉଛି ସ୍ବୟଂପ୍ରକାଶ ଏବଂ ସବୁରି ସାକ୍ଷୀ॥ ୮॥ ରଡ଼ ନିଆଁରେ କାଠକୁ ଜାଳୁଥୁବା ଅଗ୍ନିର ଆକାରପ୍ରକାର ଯେପରି ଜଳୁଥୁବା

କାଠର ଆକାରପ୍ରକାରର ଅନୁରୂପ ହୋଇଥାଏ, ଅର୍ଥାତ୍‌ ଜାଳୁଥୁବା ଅଗ୍ନି ଯେପରି ଜଳୁଥିବା କାଠର ଗୁଣଦୋଷ ଧାରଣ

ନିରୋଧୋଇଘତ୍ତ୍ୟଣୁବୃହନ୍ନାନାତୁଂ ତତ୍‌କୃ ତାନ୍‌ ଗୁଣାଚ୍‌ । ଅନ୍ତଃପ୍ରବିଷ୍ଟ ଆଧତ୍ତ ଏବଂ ଦେହଗୁଣାନ୍‌ ପରଃ ॥ ୯

ଯୋଃସୌ ଗୁଣୈର୍ବିରଚିତୋ ଦେହୋଏୟଂ ପୁରୁଷସ୍ୟ ହି |

ସଂସାରସ୍ତନ୍ତିବନ୍ଧୋଃୟଂ ପୁଂସୋ ବିଦ୍ୟାଚ୍ଚି ଦାମ୍ୂନଃ ॥ ୧୦

କଲା

ପରି

ଜଣାପଡ଼େ,

ଦେହରେ

ପ୍ରବେଶ

କରିଥୁବା ଆମ୍ପା ସେହିପରି ଦେହର ଗୁଣଦୋଷ ବା ଧର୍ମ ଧାରଣ କଲା ପରି ଜଣାପଡ଼େ ଓ ତାଂଫଳରେ

ଆମ୍ରଛା

ଉପରେ ଦେହର ବିକାର ଆରୋପିତ ହୁଏ କିନ୍ତୁ ଆମ୍ବ୍ରା ଶରୀରଠାରୁ ପୂଥକ୍‌ ॥ ୯ ॥ ପରମାମ୍ରରାର୍କ୍ଚ ଅଧୀନରେ ଥୂବା ମାୟାର ତ୍ରିଗୁଣ ହିଁ ଜୀବର ମୂଳ ଓ ସୃକ୍ଷ୍ମ ଶରୀର ରଚନା କରିଥାଏ। ଏସବୁ ଶରୀର ପ୍ରତି ଅହଂତ଼-ମମତୂ ରଖିବା ହେତୁ ଆମ୍ପୂଜ୍ଞାନ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଦେହକୁ ଆମ୍ରା (ନିଜେ) ବୋଲି ଧରିନେବାରୁ ଜୀବ ସଂସାରବନ୍ଧନରେ ବା ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁଚକ୍ରରେ ପଡ଼େ ॥ ୧୦॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦]

# ଏକାଦଶ 24

ଜା

ତସ୍ମାଜିଜ୍ଞାସୟାଃକ ମ୍ବାନମାମୂସ୍ସଂ କେବଳ" ପରମ୍‌|

ସଙ୍ଗଂମ୍ଯ ନିରସେଦେତ ଦୃବସ୍ତୁବୁଦ୍ଧି ଯଥାକ୍ରମମ୍‌ ॥ ୧୧

783

ସ୍ପୀନ୍ଦଧ ×+ ରା

୦୩୮୮

୬ˆ”^”^୬^>ମଙ”ମ୬>^>_>ˆ^ˆ>ˆ›>_

କମା”

ମମ>°୬>୬_ଜ ଜଜ"

ତେଣୁ ତତ୍ତ୍ଵ ଜାଣିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିବା ଆବଶ୍ଯକ। କରିହେବ। ଏହି

ତତ୍ତ୍ଵ ଜାଣିଲେ ଆମ୍ପସ୍ବରୂପକୁ ବୋଧ

ଆମ୍ପା ନିଜେ ନିଜ ମଧ୍ଯରେହିଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।ଆମ୍ମା ହେଉଛି ନିରଞ୍ଜନ

ସେ

ସମସ୍ତ

ପ୍ରକୃତି

ଅତୀତ;

ଓ ଜୀବର

ତେଣୁ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ । ଏହାଉପଲବ୍‌ଧ୍ଧ କରିପାରିଲେ ଜୀବ ଅନାମୂବସ୍ତୁକୁ ଯେଉଁ ସତ୍ଯ ବୋଲି ଧରିନିଏ, ତାହା କ୍ରମଶଃ ଦୂର ହୋଇଯିବ ॥ ୧୧ ॥ ଏହି ସତ୍ୟଜ୍ଞାନ ଲାଭ

ଆଗ୍ଵଯ୍ୟୌଃରଣିରାଦ୍ୟଃ ସ୍ୟାଦନ୍ତେ ବାସ୍ୟୁତ୍ତରାରଣିଃ ।

କରିବାକୁ ହେଲେ, ଗୁରୁଙ୍କର ଆଶ୍ରୟ ନେବାକୁ ପଡ଼ିବ;

ତସନ୍ଧାନଂ ପ୍ରବଚନଂ ବିଦ୍ୟାସନ୍ଧିଃ ସୁଖାବହଃ ॥ ୧୨

ତାରଙ୍ଚ୍ଚ

ସାତି ବିଶୁଦ୍ଧବୁଦି-

ଧିନୋତି

ଗୁଣାଂଶ୍ଡ ସ୍ଵୟଂ

ମାୟାଂ

ସନ୍ଦହ୍ଯ ଚ

ଗୁଣସସକ୍ପସୂତାମ୍‌ ।

ଯଦାମ୍ବମେତତ୍ବ

ଶାମ୍ୟଯତ୍ଯସମିଦୂ

ଯଥାଗ୍ନିଃ॥ ୧୩

ଅଥୈଷାଂ କମିକଶ୍ମିଣାଂ ଭୋକ୍ସୁଣାଂସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ । ନାନାତ଼ମଥ ନିତ୍ଯତୂଂ ଲେକକାଳାଗମାମ୍ବନାମ୍‌ ॥ ୧୪

ବାସ

କରିବାକୁ

ପଡ଼ିବ।

ଯଯଜ୍ଞ

ପାଇଁ ଅଗ୍ନି ଉତ୍ପନ୍ନ କରିବାକୁ ଯେଉଁ ଅରଣିମବ୍ରନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ଯବହୃତ ହୁଏ, ସେଥୁରେ ଥାଏ ତଳେ ଖଣ୍ଡିଏ କାଠ, ଉପରେ

ବୈଶାରଦୀ

ସାନିଧ୍ୟରେ

ଖଣ୍ଡିଏ କାଠ

ଏବଂ

ମଝିରେ

ମବ୍ରନ

ଦଣ୍ଡ)

ଉଲ୍ଲିଖିତ ଗୁରୁଶିଷ୍ଯକ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଗୁରୁ ହେଉଛନ୍ତି ଅରଣମବ୍ତନର ତଳ କାଠ, ଶିଷ୍ଯ ଉପର କାଠ ଏବ ଗୁରୁକ୍ଦୀ ଉପଦେଶ ହେଉଛି ମବ୍ରନ ଦଣ୍ଡ। ଏହି ମନବ୍ତନରୁ ରୂପୀ ଅଗ୍ନି ଉତପ୍ପନ୍ତ ହୋଇ ଅଞଜ୍ଞାନକୁ ନାଶ ବିଦ୍ଯା(ଜ୍ଞାନଃ କରିଦିଏ ତଥା ପରମାନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରେ ॥ ୧୨ ॥ ଗୁରୁର୍କୀ ଠାରୁ ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରି ବୁଦ୍ଧି ସୃଷ୍ଣ ହୋଇଗଲେ, ସେହି ଅତ୍ଯନ୍ତ ସୃକ୍ଷ୍ମ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧି ମାୟାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ତ୍ରିଗୁଣକୂ ଭସ୍ମ କରିଦିଏ। ତ୍ରିଗୁଣ ଭସ୍ମ ହୋଇଯିବା ପରେ ସେହି ଜିଜ୍ଞାସୁର୍କ୍ବ ନିମନ୍ତେ ଏହି ବିଶ୍ଵ ମଧ୍ଯ ରହେ ନାହିଁ ।ଇନ୍ଧନକୁ ଜଳାଇସାରି ଅଗ୍ନି ଯେପରି ଶାନ୍ତ ହୋଇଯାଏ, ଗୁଣମାନର୍ଗୁ ଜଳାଇ ଭସ୍ମ କରିଦେବା ପରେ ସେହି ବୁଦ୍ଧି ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ଶାନ୍ତ ହୋଇଯାଏ ॥ ୧୩ ॥

ଯଦି ଧରିନିଆଯାଏ ଯେ, କର୍ମ ବିଧାନ କରୁଥୁବା ଶାସ୍ତ୍ରମାନନ୍ନ ମଧ୍ଯରେ ଭିନ୍ନତା ରହିଥୂବାରୁ ଓ କର୍ମର କର୍ତାମାନଙ୍କ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବି ତାରତମ୍ୟ ରହିଥୁବାରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ମିଳୁଥୂୁବା ସୁଖଦୂଃଖାଦି ଫଳମାନଙ୍କରେ ତାରତମ୍ୟ ରହେ

ମନ୍ୟସେ ସଵିଭାବାନାଂ ସଂସା ହ୍ୟୋପ୍ପତ୍ତିକୀ ଯଥା ।

ତତ୍ତଦାକୃତିଭେଦେନ ଜାୟତେ ଭିଦ୍ୟେତେ ଚ ଧୀଃ ॥ ୧୫

ଏବଂ ତଦନୁସାରେ ମିଳୁଥୂୁବା ଶରୀର, ଲୋକ ଓ ସେହି ଲୋକରେ ଭୋଗର ସମୟରେ ମଧ୍ଯ ତାରତମ୍ୟ ରହେ ଏବଂ ଯଦି ଏହା ବି ଧରି ନିଆଯିବ ଯେ, ସବୁ ପ୍ରାଣୀ ଓ

ପଦାର୍ଥ ପ୍ରବାହରୂପରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଅନ୍ତି ଓ ନଷ୍ଟ ହୁଅନି, ତେବେ ବୂଦ୍ଦିରେ ନାନାଡ଼ରୂପୀ ଭ୍ରମ ଉପ୍ପନ୍ତ ହୋଇଯିବ;

ଏବମପ୍ୟଙ୍ଗଂ ସଵୈଷାଂ ଦେହିନାଂ ଦେହଯୋଗତଃ। କାଳାବୟବତଃ ସନ୍ତି ଭାବା ଜଚ୍ମାଦୟୋଃସକୃତ୍ ॥ ୧୬

କାରଣ ମନୁଷ୍ଯ ଯେଉଁ ସତ୍ଵ୍ବାଦିଗୁଣପ୍ରଧାନ ଦେବତାର୍କୁ ଆରାଧନା କରେ, ସେହି ଦେବତାମାନର୍ଦ୍ର ଆକୃତି, ପ୍ରକୃତି

ଓ ସତ୍ତ୍ବାଦିଗୁଣମାନଚ୍କର ତାରତମ୍ୟ

ଅନୁସାରେ

ମନୂଷ୍ଯର ବୁଦ୍ଧି ତଦନୁରୂପ ଗୁଣରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ;

784

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×»

ଅତ୍ରାପି କମ୍ମିଣାଂ କର୍ତ୍ିରସ୍ବାତନ୍ସ୍ୟଂ ଚ ଲକ୍ଷ୍ୟତେ। ଭୋନ୍ତୁଶ୍ଡ ହୁଃଖସୁଖୟୋଃ କୋ ନୁଥୋ ବିବଶଂ ଉଜେତୃ॥ ୧୭

କିନ୍ତୁ ବାସ୍ତବରେ ଦେହ ସହିତ ନିଜର ସମ୍ବନ୍ଧ ଯୋଡ଼ିଦେଲେ

ହିଁ ଦେହାଭିମାନୀ ଜୀବର ଏହିସବୁ ଭିନ୍ନତା ଆସିଯାଏ। କାଳର

ପ୍ରବାହରେ

ପ୍ରାଣୀ ଓ ପଦାଥିମାନେ

ଅନୁକ୍ଷଣ

ବିନାଶପଥରେ ଗ୍ରଲିଥାନ୍ତି। କର୍ମ କରିବାରେ ଜୀବ ସ୍ବତନ୍ସ୍‌ ନୂହେଁ କି ସେ ସୁଖଦୂଃଖ ଭୋଗିବାରେ ମଧ୍ଯ ସ୍ବତନ୍କ ନ ଦେହିନାଂ ସୁଖଂ କିଞ୍ଚିଡ଼ ବିଦ୍ୟତେ ବିଦହୁଷାମପି ।

ତଥା ଚ ଦୁଃଖଂ ମୂଢ଼ାନାଂ ବୃଥାହଙ୍କରଣ' ପରମ୍‌ ॥ ୧୮

ନୂହେଁ। ସେ ଯଦି ପରାଧୀନ ହୋଇ ନ ଥାନ୍ତା, ତେବେ ବାଧ୍ଯ ହୋଇ ଦୁଃଖ ଭୋଗନ୍ତା କାହିଁକି !କିଏ ବା ସୁଖ ଭୋଗିବାକୁ ନ ଗ୍ବରହେଁ ॥୧୪-୧୭॥ ଦେଖାଯାଏ

ଯେ, କେହି କେହି ବିଦ୍ରାନ୍‌ ହୋଇ

ମଧ୍ଯ ସୁଖୀ ନୁହନ୍ତି ପୁଣି କେହି କେହି ମୂଖ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଦୁଃଖୀ ନୂହନ୍ତି। ସ୍ରିତି ଏପରି ହୋଇଥୂବାବେଳେ ମନୁଷ୍ଯ

ନିଜର ଶକ୍ତିସାମର୍ଥ୍ୟ ନେଇ ଅହଂକାର କରିବା ବୁଥା। ଯଦି ପ୍ରାପ୍ରିଂ ବିଘାତଂ

ଚ ଜାନନ୍ତି ସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ ।

ତେ ପ୍ୟଦ୍ଧା ନ ବିଦୁକଯୋଗଂ ମୃତ୍ୟୁନି ପ୍ରଭବେଦୃ ଯଥା ॥ ୧୯

କୋ ନୁଥିଃ ସୁଖୟତ୍ୟେନଂ କାମୋ ବା ମୂତ୍ୟୁରନ୍ତିକେ । ଆଘାତଂ ନୀୟମାନସ୍ୟ ବଧ୍ୟସ୍ୟେବ ନ ତୁଷ୍ଟିଦଃ॥ ୨୦

ପୁଣି କ'ଣ କଲେ ସୁଖ ବା ଦୁଃଖ କଲେ ସୁଖ ବା ଦୁଃଖ ନାଶ ହୋଇଯାଏ, ମଧ୍ଯଃ ମୃତ୍ଯୁ ଯେକେବେ ଆସିବ, ନାହିଁ, କି ମୃତ୍ଯୁକୁ କିପରି ଅନ୍ଯଥା

ମିଳେ ଏବଂ କ'ଣ ତାହା ଜାଣିପାରିଲେ ତାହା ଜାଣି ହେବ କରାଯାଇ ପାରିବ,

ତାହା ବି କେହି ଜାଣେ ନାହିଁ॥ ୧୮, ୧୯॥ ଫାଶୀ ଦେବାପାଇଁ ନିଆଯାଉଥୁବା ଲୋକକୁ ଯେପରି କୌଣସି ପ୍ରକାର ଭୋଗ୍ୟସାମଗ୍ରୀ ସୁଖ ଦେଇପାରେ ନାହିଁ, ସେହିପରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ଯର ମୃତ୍ୟୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ ହୋଇ ରହିଥୁବାବେଳେ

ମରଣଧର୍ମା ମନୁଷ୍ଯକୁ କୌଣସି ବସ୍ତୁ କିପରି ବା ସୁଖ ଦେଇପାରିବ? ॥ ୨୦ ॥ ଇହଲୋକ ଯେପରି ଦୋଷଯୁକ୍ତ, ପରଲୋକ ସେହିପରି

ଶ୍ରୁତଂ ଚ ଦୃଷ୍ଟ ବଡ଼ ଦୁଷ୍ଟଂ ସ୍ପଦ୍ଦାସୂୟାତ୍ୟୟବ୍ୟୟୈଃ । ବହୁନ୍ତରାୟକାମତ଼ାତ଼ କୃଷିବଚ୍ଚାପି ନିଷ୍ଫଳମ୍‌ ॥ ୨୧

ଦୋଷଯୁକ୍ତ। ସେଠାରେ ମଧ୍ଯ ସଘ୍ପର୍ଦା (ପ୍ରତିଯୋଗିତା), ଅସୂୟା, ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୀଣ ହେବା ଏବଂ ଶେଷରେ ନାଶ ହେବା-¬ଏସବୁ ଲାଗିରହିଛି | ପୁଣ୍ୟ କ୍ଷୟ ହୋଇଗଲେ

ସେଠାରୁ ଅଧଃପତନ ହୋଇଥାଏ କୃଷକ ଯେପରି କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ ଓ ବୁଣାଂରୂଆ କରେ ସତ, କିନ୍ତୁ ଅତିବୃଷ୍ଟ, ଅନାବୃଷ୍ଝ, ନାନା

ଅନ୍ତରାୟୈରବିହତୋ ଯଦି ଧମିଃ ସ୍ବନୂଶ୍ଚ ତଃ। ତେନାପି ନିର୍ଜିତଂ ସାନଂ ଯଥା ଗଚ୍ଛତି ତଳୁଣୁ॥ ୨୨

ପ୍ରକାର

ରୋଗପୋକ

ଆଦିଦ୍କାରା

ଫସଲ

ନଷ୍ଟ

ହୁଏ, ବହୁ ପରିଶ୍ରମ ନଷ୍ଟ ହୁଏ, ସେହିପରି ମନୁଷ୍ଯ ସ୍ବର୍ଗପ୍ରାପ୍ରିର କାମନା ରଖି ଯେଉଁସବୁ ପ୍ରୟାସ କରେ, ସେଥୂରେ ମଧ୍ଯ ନାନାପ୍ରକାର ବିଘ୍ନ ଦେଖାଦିଏ ଏବଂ

ତା'ଫଳରେ ତା'ର ବହୁ ପ୍ରୟାସ ନଷ୍ଟ, ହୋଇଯାଏ || ୨ ୧ |

ଯଦିବା ଯଜ୍ଞାଦି ଅନୁଷ୍ଠାନ ନିର୍ବିଘ୍ନରେ ଭଲରୂପେ ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ତାହାର ଫଳସ୍ବରୂପ ଉତ୍ତ୍ବଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ

ଇଷ୍ଟ୍ଵେହ ଦେବତା ଯଜ୍ଞୈଃ ସ୍ଵଲୋୌକଂ ଯାତି ଯାଜ୍ଞିକଃ । ଭୁଞ୍ଜୀତ ଦେବବତ୍ତତ୍ର ଭୋଗାଚ୍‌ ଦିବ୍ୟାନ୍‌ ନିଜାର୍ଜିତାନ୍ ॥ ୨୩

ବି ହୁଏ, ତଥାପି ତା'ପରେ କ'ଣ ହୁଏ, ଶୁଣ॥ ୨୨॥

ଯଜ୍ଞକର୍ତା ଯଜ୍ଞହାରା ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସ୍ବର୍ଗକୁ ଯାଏ ଏବଂ ସେଠାରେ ନିଜର ପୁଣ୍ଯକମ୍ମଦ୍ରାରା

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦]

¥ ଏକାଦଶ

ସ୍ବପୁଣ୍ୟୋପଚିତେ ଶୁଭ୍ରେ ବିମାନ ଉପଗୀୟତେ । ଗନ୍ଧବୈର୍ବିହରନ୍‌ ମଧ୍ୟେ ଦେବୀନାଂ ହୃଦ୍ୟବେଷଧୂକ୍‌ ॥ ୨୪

785

ସ୍ପୀନ୍ଦଂ »

ଉପାର୍ଜିତ ଦିବ୍ୟଭୋଗ

କରେ।॥ ୨୩॥

ଦେବତାମାନକ୍କୀ ପରି ଭୋଗ

ସେଠାରେ ତାର

କର୍ମ ଅନୁସାରେ ତାକୁ

ଏକ ଚକ୍‌ଚକିଆ ବିମାନ ମିଳେ ଏବଂ ସେଥୂରେ ବସି

ସେ ସୁରସୁନ୍ଦରୀମାନଙ୍ଗ ସହିତ ବିହାର କରେ | ଗନ୍ଧର୍ବମାନେ ସ୍ତ୍ରଭାଃ କାମଗଯାନେନ କି ଦକ୍‌ିଣୀଜାଲ ମାଳିନା ।

କ୍ରୀଡ଼ଟ୍‌ ନ ବେଦାମ୍ବପାତଂ ସୁରାକ୍ରୀଡ଼େଷୁ ନିଡ୍ଧିତଃ |॥ ୨୫

ତାର ଗୁଣଗାନ କରନ୍ତି। ତାର ରୂପ-ଲାବଣ୍ଯ ଦେଖି ଅନ୍ୟମାନର୍ବ୍ଦର ମନ ପ୍ରଲୁବୁ ହୁଏ ॥ ୨୪ ॥ ସେ ଯେଉଁଠିକି

ଯିବାକୁ ଇଢ୍ରା କରେ, ତାର ବିମାନ ସେଠାକୁ ଗ୍ବଲିଯାଏ; ବିମାନର ଘଣ୍ଟଘାଗୁଡ଼ିର ଧ୍ଵନି ଦିଗବିଦିଗକୁ ଗୁଞ୍ଜାୟମାନ କରିଦିଏ। ସେ ଅପ୍‌ସରାମାନର୍କ୍ଚ ସହିତ ନନ୍ଦନବନ ଆଦି

ତାବତ ପ୍ରମୋଦତେ ସ୍ଵଗୈ ଯାବତ୍‌ ପୁଣ୍ୟଂ ସମାପ୍ୟତେ ।

କ୍ଷୀଣପୁଣ୍ଯଃ ପତତ୍ଯବାଗନିଚ୍ଛନ୍‌ କାଳଗ୍ରଳିତଃ ॥ ୨୬

ଦେବତାମାନର୍କ୍ରର ବିହାରସ୍ତଳୀରେ କ୍ରୀଡ଼ା କରି କରି ଏତେ ଆମୂହରା ହୋଇଯାଏ ଯେ, ତାର ପୁଣ୍ଯବଳ ଯେ

ସରି ଆସିଲାଣି ଓ ତାକୁ ଏଥର ସ୍ବର୍ଗରୁ ଯେ ଖସାଇ ଦିଆଯିବ, ଏକଥା ତାର ଆଦୌ ଖିଆଲ ରହେ ନାହିଁ || ୨୫ ॥

ପୁଣ୍ଯବଳ ଥୂବା ଯାଏଁ ସେ ସ୍ଵର୍ଗରେ ମଉଜମଜଲିସ୍‌ ଯଦ୍ଯଧମିରତଃ ସଙ୍ଗାଦସତାଂ ବାଜିତେନ୍ଦ୍ରି ୟଃ। କାମାତ୍ମା କୃପଣୋ ଲୁବୁଃ ସ୍ତ୍ରେଣୋ ଭୂତବିହିଂସକଃ ॥ ୨୭

ପଶୂନବିଧ୍ନାଃଅଲ ଭ୍ୟ ପ୍ରେତଭୂତଗଣାନ୍‌ ଯଜନ୍‌।

ନରକାନବଶୋ ଜନ୍ତୁଗିଡ଼ା ଯାତ୍ୟୁଲ୍‌ବଣଂ ତମଃ ॥ ୨୮

କରେ; ପୁଣ୍ଯ କ୍ଷୀଣ ହୋଇଗଲେ ସେ ଗ୍ବହ୍ୁଁ ନ ଥୂଲେ ବି କାଳ ତାକୁ ତଳକୁ ଠେଲିଦିଏ॥ ୨୬॥

ଯଦି କୌଣସି ମନୁଷ୍ୟ କୁସଙ୍ଗଂରେ ପଡ଼ି ଅଧର୍ମପରାୟଣ ହୋଇଯାଏ, ନିଜ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଚ୍ଦ୍ର ଅଧୀନ ହୋଇଯାଏ, ନୀତିନିୟମ ନ ମାନି ସ୍ଵେଚ୍ାଗ୍ଵବରିତା ଆଚରଣ କରେ, କୃପଣ ହୋଇଯାଏ, ଲମ୍ପଟ ହୋଇଯାଏ, ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ଦିଏ ଅଥବା ବିଧୂବିରୁଦ୍ଧ ପଶୁବଳି ଦେଇ ଭୂତପ୍ରେତଙ୍ଗୁ ପୂଜା କରେ, ତେବେ ତାକୁ ବାଧ୍ଯ ହୋଇ ଅନ୍ଦକାରମୟ ନରକରେ ପଡ଼ିବାକୁ ହୁଏ॥ ୨୭,୨୮॥

ସକଳ ପ୍ରକାର ସକାମକର୍ମ ପରିଣାମରେ ଦୁଃଖ ହିଁ ଦିଏ। ଯେ ନିଜ ଦେହ ପ୍ରତି ଅହଂତୃ-ମମତୃ ରଖି ଦେହସବେସ୍ବ ଜୀବନ ଯାପନ କରେ, ତାକୁ ଜନ୍ମମରଣ ଚକ୍ରରୁ ତ୍ରାହି

କମାଣି ଦୁଃଖୋଦକାଣି କୁବିନ୍‌ ଦେହେନ ତୈଃ ପୁନଃ । ଦେହମାଭଜତେ ତତ୍ର କିଂ ସୁଖଂ ମତ୍ତ୍ୟଧର୍ମିଣଃ ॥ ୨୯

ଲୋକାନାଂ ଲୋକପାଳାନା' ମଭୟଂ' କଳ୍ପଜୀବିନାମ୍‌ |

ବ୍ରହ୍ମଣୋଃପି ଭୟଂ ମତ୍ତୋ ଦ଼ିପରାଦ୍ଧିପରାୟୁଷଃ ॥ ୩୦

ମିଳେ ନାହିଁ। ଏପରି ସ୍ରିତିରେ ଏ ମରଣଧର୍ମା ପ୍ରାଣୀକୁ କି ସୁଖ ବା ମିଳିବ ।ଲୋକ ଓ ଲୋକପାଳମାନର୍ଦ୍ଧର ଆୟୁ ମଧ୍ଯ ଗୋଟିଏ କଳ୍ପ ମାତ୍ର, ତା” ଛଡ଼ା ସେହି କଳ୍ପକାଳ

ରହୁଥୂବା ଲୋକ ଓ ଲୋକପାଳମାନେ ମୋତେ ସବୁବେଳେ ଭୟ କରୁଥାନ୍ତି। ଅନ୍ଯମାନଙ୍ଚ୍ଚ କଥା କଣ କହିବା, ଦୁଇ ପରାର୍ଧି ଲମ୍ବା ଆୟୁ ପାଇଥୁବା ସ୍ବୟଂ ବ୍ରହ୍ମା ମଧ୍ଯ ମୋତେ ଭୟ କରିଥାନ୍ତି॥ ୨୯,୩୦॥

ସତ୍ତ୍ଵାଦି ଗୁଣ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର କର୍ମରେ ଲାଗିବାକୁ ପ୍ରେରିତ କରନ୍ତି ଏବଂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ କର୍ମ

କରନ୍ତି |ଜୀବ ଅଜ୍ଞାନବଶତଃ ସତ୍ତ୍ବାଦି ଗୁଣ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ

ଗୁଣାଃ ସୂଜନ୍ତି କମାଣି ଗୁଣୋଃନୁସ୍ପଜତେ ଗୁଣାନ୍‌ । ଜୀବସ୍ତୁ ଗୁଣସଂଯୁକ୍ତୋ ଭୁଙ୍କ୍ତେ କମିଫଳାନ୍ୟସୌ ॥ ୩୧

ନିଜର ସ୍ଵରୂପ ବୋଲି ଭାବେ ଏବଂ ସେମାନର୍ବ୍ଟର କୃତକର୍ମ ସହିତ ନିଜର ସମ୍ବନ୍ଧ ଯୋଡ଼ିବା ଫଳରେ ସୁଖଂଦୁଃଖ ଭୋଗ କରେ। ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶରୀରାଦି ପ୍ରତି ମମତ୍ୁ

786

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦

# ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×*

ଯାବତ ସ୍ୟାଦୃ ଗୁଣବୈଷମ୍ୟଂ ତାବନ୍ନାନାତୁମାମ୍ମନଃ । ନାନାତୃମାମ୍ବନୋ ଯାବତ ପାରତନ୍ସ୍୍ଯ ତଦେବ ହି ॥ ୩୨

ରହିଛି ଓ ଅହଂକାର ରହିଛି, ସେପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ଆମ୍ପା ଯେ ଏକଏ ଅନୁଭୂତି ହୁଏ ନାହିଁ କି ନାନାତୃର ଭ୍ରମ ତୁଟେ

ନାହିଁ। ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ଅଜ୍ଞାନମୂଳକ ଭ୍ରମ ନିବୃତ୍ତ ହୋଇ ନାହିଁ, ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୀବପରତନ୍ସ୍ଵ ହୋଇ ରହେ ॥ ୩୧,୩୨ ॥ ପରତନ୍ତ୍ବତା

ଯାବଦସ୍ଯାସ୍ବତନ୍ସତୂଂ ତାବଦୀଶ୍ବରତୋ ଭୟମ୍‌। ଯ ଏତତ଼଼ ସମୁପାସୀର ସ୍ତେ ମୁହ୍ୟନ୍ତି ଶୁଗ୍ରର୍ପିତାଃ ॥୩୩

କାଳ ଆମ୍ବାନ୍୍ଗମୋଲୋକଃ ସ୍ଵଭାବୋ ଧମି ଏବ ଚ । ଇତି ମାଂ ବହୁଧା ପ୍ରାହୁଗୁଣବ୍ୟତିକରେ ସତି ॥ ୩୪

5୫ବ

ଥୂବା

ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ

ଭଶ୍ଵରର୍ଚ୍ଚ

ପ୍ରତି

ଭୟ

ଅତୂଟ ରହିଥାଏ। ଯେଉଁମାନେ ଏପରି ଗୁଣ-ଧର୍ମରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇ ରହନ୍ତି ସେମାନେ ଶୋକ ଓ ମୋହରେ ଘାଣ୍ଟ ହେଉଥାନ୍ତି ॥ ୩୩ ॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ । ମାୟାର ଗୁଣମାନର୍କାରେ କ୍ଷୋଭ ଉପ୍ପନ୍ତ ହେଲେ ସେମାନରଙ୍ବ୍ଦର ବ୍ଯାବହାରିକ ସତ୍ତା ଅନେକରୂପରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ। ଯେହେତୁ ମୁଁ (ପରମାମ୍ରା) ହିଁ ହେଉଛି କାଳ, ଆମ୍ରା, ଆଗମ (ବେଦ),

ଲୋକ, ସ୍ବଭାବ ଓ ଧର୍ମ, ତେଣୁ ଏପରି ନାନାତ଼ ଭାବନା ନ କରି, ସବୁରି ରୂପରେ କେବଳ ମୋତେହିଁ ଦେଖିବା ଉଚିତ ॥ ୩୪ ॥ ଉଦ୍ଧବ ପଗ୍ରରିଲେ - -ଭଗବନ୍ ! ଏହି ଜୀବ ଦେହରୁ ଉପନ୍ତ ହେଉଥୁବା ଗୁଣମାନର୍ଦ୍ଚ ସହିତ ରହି ମଧ୍ଯ ଦେହରୁ

ଜଟୟଚ

ଜାତ କର୍ମରେ ବାନ୍ଧି ହୁଏ ନାହିଁ କିପରି ୮ ଅପରପକ୍ଷେ ସେସବୁ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ନ ଥାଇ ମଧ୍ଯ ଜୀବ କିପରି ଓ

ଗୁଣେଷୁ ବତ୍ତିମାନୋଃପି ଦେହଜେଷ୍ଵନପାବୂତଃ । ଗୁଣୈନି ବଦ୍ଧ୍ୟତେ ଦେହୀ ବଦ୍ଧ୍ୟତେ ବା କଥଂ ବିଭୋ ॥ ୩୫

କଥଂ ବତ୍ଡୈତ ବିହରେତ଼ କୈବା ଜ୍ଞାୟେତ ଲକ୍ଷଣୈଃ । କିଂ ଭୁଞ୍ଜୀତୋତ ବିସ୍ପଜେଚ୍ଛରୟୀତାସୀତ ଯାତି ବା ॥ ୩୬

ଏତଦବ୍ଯୁତ ମେ ବୂହି ପ୍ରଶ୍ନଂ ପ୍ରଶ୍ନବିଦାଂ ବର । ନିତ୍ୟମୁକ୍ତୋ ନିତ୍ୟବଦ୍ଧ ଏକଏବେତି ମେ ଭ୍ରମଃ ॥ ୩୭

କାହିଁକି ସେସବୁରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇଯାଏ ୮? ॥ ୩୫॥ ବଦ୍ଧ ପୁରୁଷ ଓ ମୁକ୍ତ ପୁରୁଷ କିପରି ଆଚରଣ କରନ୍ତୈ? କିପରି ବିହାର କରନ୍ତି କିପରି ଭୋଜନ କରନି ୨ କେଉଁସବୁ ଲକ୍ଷଣରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନି ହୁଏ ୮ ସେମାନେ କିପରି ମଳତ୍ଯାଗ ଇତ୍ୟାଦି କରନ୍ତି ୮ ସେମାନେ କିପରି ଶୁଅନ୍ତି, କିପରି ବସନ୍ତି ଓ କିପରି ଗ୍ବଲନ୍ତି ୮ ॥ ୩୬ ॥ ହେ ଅଵ୍ଯୁତ !

ପ୍ରଶ୍ନର ମର୍ମଜ୍ଞମାନକ୍ନ ମଧ୍ଯରେ ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଶ୍ରେଷ୍ଠ। ତେଣୁ ଆପଣ ମୋର ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତୁ ଯେ-¬ ଆମ୍ପା ଏକ ହୋଇଥୁୂଲେ ମଧ୍ଯ ସେ ନିତ୍ଯବଦ୍ଧ ଭଳି ଜଣାପଡ଼େ କିପରି ଏବଂ ପୁଣି ସେ ନିତ୍ଯମୁକ୍ତ କିପରି ?

ଏକଥା

ଉପରେ

ବିଗ୍ରର

କଲେ,

ପଡ଼ିଯାଉଛି ॥ ୩୭ ॥

ଇଜି ନ୍ୀମ୍ତାରବଠେ ମହାପୁଜେ ପାଜନହଂୟ୨ ସୀମନିରାୟମକାରଣସୟଣନ ଜରବନୁନ୍ଧବଯଂର/6କେ କଣଣମା///9୬ // ୧୦ //

+++

ମୁଁ ଭ୍ରମରେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧]

¥ ଏକାଦଶ

ସ୍ଟାନ୍ଧଂ ×

787

ଅଃଧାଦଃଶାଧ୍ୟାୟଃ ବଦ୍ଧ, ମୁକ୍ତ ଓ ଭକ୍ତମାନର୍କୀର ଲକ୍ଷଣ ଭଖୀଜନବୁବ/ଚ ବଦ୍ଧୋ ମୁକ୍ତ ଇତି ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଗୁଣତୋ ମେ ନ ବସ୍ତୁତଃ । ଗୁଣସ୍ୟ ମାୟାମୂଳତ଼ାନ୍ତ ମେ ମୋକ୍ଷୋ ନ ବନ୍ଧନମ୍‌ ॥ ୧

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ-¬ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ! ବଦ୍ଧ ଓ ମୁକ୍ତର ଯେଉଁ ପ୍ରଭେଦ, ତାହା ଗୁଣକୁ ନେଇ ହିଁ ହୋଇଥାଏ ବସ୍ତୁତଃ ମୋର ସ୍ବରୂପରେ ଅଥାତ୍‌ ଆମ୍ରରାରେ ବଦ୍ଧ ବା ମୁକ୍ତ ବୋଲି କିଛି ନ ଥାଏ। ମାୟା ମୋର ଅଧୀନ ଏବଂ ଗୁଣମାନେ ମାୟାର ଆଶ୍ରିତ ହୋଇଥୁବାରୁ

ମୋର ବନ୍ଧନ ବା ମୁକ୍ତ ବୋଲି କିଛି ନ ଥାଏ॥ ୧॥ ଶୋକ, ମୋହ, ସୁଖ, ଦୁଃଖ, ଦେହପ୍ରାପ୍ରିକ ଏସବୁ ମାୟା

ହେତୁ ହିଁ ହୋଇଥାଏ। ସ୍ବପ୍ନ ଯେପରି ମିଥ୍ଯା, ଆମ୍ବର ଶୋକ ମୋହୋ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଦେହାପତ୍ତିଶ୍ଡ ମାୟୟା । ସଂସୂତି (ଜନ୍ମମ୍ପତ୍ୟୁଃ ହେବା ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ମିଥ୍ଯା। ସ୍ବପ୍ନୋ ଯଥାଃ୪ ମ୍ବନଃ ଖ୍ୟାତିଃ ସଂସୂତିନି ତୁ ବାସ୍ତବୀ॥ ୨ ତେଣୁ ଆମ୍ପାର ସଂସୂତି ହୁଏ ବୋଲି କହିବା ଯଥାଥି

ବିଦ୍ୟାବିଦ୍ୟେ ମମ ତନୂ ବିଦ୍ଧ୍ୟୁଦ୍ଧବ ଶରୀରି ଣାମ୍‌ । ମୋକ୍ଷବନ୍ଧକରୀ ଆଦ୍ୟେ ମାୟୟା ମେ

ବିନିର୍ମିତେ ॥ ୩

ଏକସୋୟେବ ମମାଂଶସ୍ଯ ଜୀବସ୍ଯେବ ମହାମତେ।

ବନ୍ଧୋଃସ୍ୟାବିଦ୍ୟୟାନାଦିର୍ବିଦ୍ୟୟା ଚତଥେତରଃ ॥| ୪

ଅଥ ବଦ୍ଦସ୍ଯ ମୁକ୍ତସ୍ୟ ବୈଲକ୍ଷଣ୍ଯଂ ବଦାମି ତେ। ବିରୁଦ୍ଧଧମିଣୋସ୍ତାତ ସିତୟୋରେକଧମିଣି ॥ ୫

ସୁପଣ୍ଡାବେତୌ

ସଦୂଶୌ

ସଖାୟୌ

ନୂହେଁ॥ ୨॥ ହେ ଉଦ୍ଦବ। ବିଦ୍ଯା ଓ ଅବିଦ୍ଯା--ଏ ଦୁଇଟି ମୋର ହିଁ ଶକ୍ତ। ଏହି ଦୁଇଟି ଶକ୍ତ ଶରୀରଧାରୀକୁ ଯଥାକ୍ରମେ ମୋକ୍ଷ ଓ ବନ୍ଧନ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ଏ ଦୁଇଟି ହେଉଛି ଅନାଦି ଓ ମୋ ମାୟାଦ୍ବାରା ରଚିତ ॥ ୩ ॥ ହେ ମହାମତି ।!ଜୀବ ହେଉଛି କେବଳ ମୋର ଅଂଶ। ଅନାଦି ଅବିଦ୍ଯା ଜୀବକୁ ବନ୍ଧନରେ ପକାଏ ଏବଂ ମୋର ବିଦ୍ଯାଶକ୍ତିଦାରା ଜୀବକୁ ମୋକ୍ଷ ମିଳେ ॥ ୪ ॥ ହେ ପ୍ରିୟ! ଏଥର ବଦ୍ଦ ଓ ମୁକ୍ତ ଜୀବ ମଧ୍ଯରେ ଯେଉଁ ପ୍ରଭେଦ ରହିଥାଏ, ମୁଁ ତାହା କହୁଛି, ଶୁଣ। ଜୀବ ମୋର ହିଁ ସ୍ବରୂପ ହୋଇଥୁବାରୁ ବାସ୍ତବରେ ଆମ୍ଫା ଓ ଜୀବ ଉଭୟେ ହେଉଛନ୍ତି ଏକ। ତଥାପି ସେ ଦୁଇଟି ମଧ୍ଯରେ ଯେଉଁ ପାର୍ଥକ୍ଯ ରହିଛି, ସେ ବିଷୟରେ କହୁଛି, ଶୁଣ। ମୁଁ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଆମ୍ପା ହେଉଛି ଶାସକ ଓ ଜୀବ ହେଉଛି ଶାସିତ। ମୁଁ ହେଉଛି ଆନନ୍ଦସ୍ବରୂପତ କିନ୍ତୁ ଜୀବଶୋକମୋହହଦ୍ନାରା ଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ କେବେ ସୁଖୀ ହୁଏ ତ, କେବେ ଦୁଃଖୀ ହୁଏ॥ ୫ | ଏହି ଶରୀରରେ ବାସ କରୁଥୁବା ଜୀବ (ଶାସିତ) ଓ ଆମ୍ରା (ଶାସକ ବା ପରମାମ୍ପା) ଉଭୟେ ଶରୀରଠାରୁ ଭିନ୍ନ। ସେମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ଦୁଇଟି ଏକଜାତୀୟ ପକ୍ଷୀ ପରି, ଯେଉଁମାନେ କି ଏହି ଶରୀରରୂପୀ ବୃକ୍ଷରେ ବସା

ବାନ୍ଧି ରହିଛନ୍ତି ।ସେମାନେ ପରମ୍ଫରର ମିତ୍ର ଓ ସମାନଧର୍ମୀ । କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କ୍ଘ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କେବଳ ଏତିକି ଯେ, ଏକସ୍ତୟୋଃ ଖାଦତି ପିପ୍ପଳାନ୍ତସେଥୁରୂ ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷୀ (ଜୀବ) ଶରୀର କରୁଥୁବା କର୍ମର ମନ୍ୟୋ ନିରନ୍ତ୍ରୋଃପି ବଳେନ ଭୂଯାଚ୍ବ॥ ୬ ଫଳ ଭୋଗ କରେ, କିନ୍ତୁ କର୍ମଫଳ ଭୋଗ କରି ମଧ୍ଯ ଯଦୂକ୍ରୟୈତୌ

କୃତନୀଡ଼ୌ ଚ

ବୃକ୍ଷେ।

788

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧

» ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଆମ୍ପାନମନ୍ୟ

ଚ

ସ

ନପିପ୍ପଳାଦୋ

ବେଦ

୩

ଦିନୁ ଦିନ କ୍ଷୀଣ ହୋଇଗ୍ରଲେ

ବିହ୍ରା-

ଓ

ପିପ୍ପଳାଦଃ ।

ଯୋଏବିଦ୍ଯୟା ଯୁକ୍‌ ସ ତୁ ନିତ୍ଯବଦ୍ଧୋ ବିଦ୍ଯାମୟୋ

ଯଃ ସ ତୁ

ନିତ୍ଯମୁକ୍ତଃ॥ ୭

(ଆମ୍ପା) ସେହି କର୍ମଫଳ ଭୋଗ ନ କରି ମଧ୍ୟ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇ ରହେ॥ ୬॥ ଯେ ଫଳ ଭୋଗ କରେ ନାହି, ସେ (ଆମ୍ପା) ନିଜକୁ ତ ଜାଣେ, ତା”ସହିତ ତାର ସଖା ଜୀବକୁ ବି ଜାଣେ। କିନ୍ଧୁ ଯେଫଳ ଭୋଗ କରେ, ସେ

(ଜୀବ) ନିଜକୁ ଜାଣେ ନାହିଁ, କି ତାର ସଖା ଆମ୍ପସ୍ବରୂପକୁ ବି ଜାଣେ ନାହିଁ। ଠିକ୍‌ ଏହିପରି ଯେ ଅବିଦ୍ୟାରେ ବୁଡ଼ିରହିଛି, ସେ ହେଉଛି ନିତ୍ଯବଦ୍ଧ ଏବଂ ଯେ

ଦେହସୋଏପିନ ଦେହସୋ ବିଦାାନ୍ଵ ସ୍ବପ୍ନାହୃ ଯଥୋତ୍ଥ୍ିତଃ ।

ଅଦେହସୋଅଏପି ଦେହସ୍ସଃ କୁମତିଃ ସ୍ବପ୍ନଦୃଗ୍‌ ଯଥା॥ ୮

ବିଦ୍ଯାଦ଼ାରା ନିଜର

ଆମ୍ପସ୍ଵରୂପକୁ ଜାଣିଯାଏ, ସେ ହେଉଛି ନିତ୍ଯମୁକ୍ତ॥ ୭ ॥ ଯେ ନିଜର ଆମ୍ପସ୍ଵରୂପକୁ ଜାଣିଯାଏ, ସେ ଦେହରେ ରହି ମଧ୍ଯ ଦେହର ଗୁଣଧର୍ମର ଅତୀତ; କାରଣ ସେ ଜାଣିଯାଏ ଯେ, ସ୍ବପ୍ନର ସଂସାର ଯେପରି ମିଥ୍ଯା, ଏ ସମଗ୍ର ଜଗତ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ମାୟାମୟ ଓ ମିଥ୍ଯା। ଯେ ଅବିଦ୍ଯା ହେତୁ ଆମ୍ପସ୍ବରୂପକୁ ଜାଣେ ନାହିଁ, ସେ ଶରୀର ସହିତ ଆମ୍ପାର କୌଣସି ସମ୍ବନ୍ଧ ନ ଥୂଲେ ମଧ୍ଯ ଶରୀରକୁ ଆମ୍ଛା ବୋଲି ଭାବିଦିଏ-ଭାବିଦିଏ

ଇନ୍ଦ୍ରିୟେରିନ୍ଦ୍ରିୟାଥେଷୁ ଗୁଣୈରପି ଗୁଣେଷୁ ଚ।

ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷୀଟି

ଠିକ୍‌ ସେହିପରି, ଯେପରି

କି ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖୁଥୂୁବା ଲୋକ ନିଜର ସ୍ବପ୍ନଶରୀରଟାକୁ ସତରେ ନିଜର ଶରୀର ବୋଲି ଭାବି ତାହାର ସୁଖଦୁଃଖରେ

ଗ୍ଧହ୍ଯମାଣେଷ୍ଵହଂକୁଯ୍ୟାନ୍ତ ବିଡ଼ାନ୍‌ ଯସ୍ତ୍ରବିକ୍ରିୟଃ ॥ ୯ ସୁଖୀଦୁଃଖୀ ହୋଇଥାଏ । ସେଥୁପାଇଁ ଅଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୃଶ୍ୟମାନ

ଦୈବାଧୀନେ ଶରୀରେଃସ୍ମିଚ୍‌ ଗୁଣଭାବ୍ୟେନ କମିଣା ।

ବତ୍ତମାନୋଃବୁଧସ୍ତତ୍ର କଉ୍ତାସ୍ମୀତି ନିବଦ୍ଧ୍ୟତେ ॥ ୧୦

ଜଗତକୁ ସତ୍ଯ ବୋଲି ଧରିନିଏ ଓ ଗୁଣରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇ ସୁଖୀଦୁଃଖୀ ହୁଏ ॥ ୮ ॥ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ତିନିଗୁଣର ବିକାର ଏବଂ ବିଷୟଭୋଗ ମଧ୍ୟ ତିନିଗୁଣର ହି ବିକାର । ଏପରିଭାବରେ ଗୁଣମାନର୍ଚ୍ଚ ଦ୍ବାରା ଗୁଣମାନଙ୍କୁ ଭୋଗ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଗ୍ବଲିଥାଏ । ବିଦ଼ାନ୍‌ମାନେ ଆମ୍ପ୍ରସ୍ବରୂପରେ ସ୍ରିତ ହୋଇଗଲେ ଗୁଣ ଓ ଗୁଣମାନର୍କୀର କର୍ମ ପ୍ରତି ସମ୍ପୂର୍ଶ୍ର ନିର୍ବିକାର ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ମୁଁ କିଛି ବି କରୁ ନାହିଁ” ବୋଲି ଭାବନ୍ତି ॥ ୯॥ ଶରୀର ପ୍ରାରବ୍ରର ଅଧୀନ। ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କ୍

ଦ୍ବାରା କର୍ମ କରାଯାଏ, ମନ ଏଥୂରେ ପ୍ରେରଣାଦାତା ହୋଇଥାଏ। ମନ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣ- ଉଭୟେ ଏବଂ

ବିରକ୍ତଃ ଶୟନେ

ଆସନାଟନମଜ୍ଜନେ।

ଦଶନ ୟ୍ପଶିନଘ୍ରାଣଭୋଜନଶ୍ରବଣାଦିଷୁ

|| ୧୧

ହେଉଛନ୍ତି

ଗୁଣମାନର୍କ୍ମର କାର୍ଯ୍ଯ। ତେଣୁ ବାସ୍ତବରେ ଗୁଣମାନେ ହିଁ ଗୁଣମାନର୍କ୍ପରେ ପ୍ରବର୍ତିତ ହେଉଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଅଜ୍ଞାନୀ ଜୀବ ନିଜକୁ କଉ୍ତା ବୋଲି ଧରିନେଇ ବନ୍ଧନରେ ପଡ଼ିଯାଏ ॥ ୧୦ ॥ ମାତ୍ର ଯେଉଁମାନେ ଅନାସକ୍ତ ଓ ଜ୍ଞାନୀ, ସେମାନେ ଏସବୂ ବସିବା-ଉଠିବା, ଗ୍ରଲିବା-ବୁଲିବା, ଗାଧୋଇବା, ଦେଖିବା, ଛୁଇଁବା, ଶୁର୍ଘିଂବା, ଖାଇବା, ଶୁଣିବା ଆଦି କ୍ରିୟା କରୁଥାଇ

ନ ତଥା ବଦ୍ଧ୍ୟତେ ବିଦ୍ରାଂସ୍ତତ୍ର ତତ୍ରାଦୟନ୍‌ ଗୁଣାଚ୍‌ ।

ପ୍ରକୃତିସୋଃପ୍ୟସଂସକ୍ତୋ ଯଥା ଖଂ ସବିତାନିଳଃ || ୧୨

ମଧ୍ଯ ନିଜକୁ ଏସବୁର କର୍ତ୍ାଂଭୋକ୍ତା ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରନ୍ତି ନାହିଁ। ସେମାନେ ପ୍ରକୃତିରେ ରହି ମଧ୍ଯ ତା'ଠାରୁ

ସମ୍ପୂର୍ଷ ଅସଇଂ

ହୋଇ

ରହନ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେମାନେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧]

× ଏକାଦଶ

ବେଶାରଦ୍ୟେକ୍ଷୟାସଙ୍ଗଶିତୟା

ଛିନ୍ନସଂଶୟଃ |

ପ୍ରତିବୁଦ୍ଧ ଇବ ସ୍ବପ୍ନାନ୍ନାନାଡ଼ାଦ୍ବ ବିନିବର୍ତିତେ॥ ୧୩

789

ସ୍ବନ୍ଦଧଂ ¥

କର୍ମରେ ଲିପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ। ଆକାଶ, ସୂର୍ଯ୍ଯ ଓ ବାୟୁ ଯେପରି କାହାର ବି ଗୁଣଂଦୋଷ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ, କି କେଉଁଥୂରେ ଲିପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ, ଅନାସକ୍ତ ଜ୍ଞାନୀ

ସେହିପରି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଲ୍ଲିପ୍ତ ରହନ୍ତି । ଯାହାଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟ ଏହିପରି ଯସ୍ଯ ସ୍ୟୁବିତସର୍କବଳ୍ପାଃ ପ୍ରାଣେନ୍ଦ୍ରିୟମନୋଧୂୟାମ୍‌। ବୃତ୍ତୟଃ ସ ବିନିମ୍ଠିକ୍ତୋ ଦେହସୋଃପିହି ତଦୃଗୁଣୈଃ ॥ ୧୪

ବୈରାଗ୍ୟରୂପୀ ଶାଣଦ୍ବାରା ତୀକ୍ଷ୍ମ ହୋଇଯାଇଥାଏ, ତାର୍ଚ୍ଚର ସକଳ ସଂଶୟ ଦୂର ହୋଇଯାଏ। ସ୍ବପ୍ନ ଭାଙ୍ଗିଯିବାପରେ ସ୍ବପ୍ନର ସୂଷ୍ଟ୍ର ଯେପରି ଉଭେଇଯାଏ, ବିବେକ ଜ୍ଞାନଦ୍ବାରା ତାଙ୍ସ୍ରର

ସେହିପରି

ଯସ୍ୟାମ୍ବ୍ା ହିଂସ୍ୟତେ ହିଂସ୍ରୈସୈନ କିଜ୍ଚିତୃ ଯଦୃଜ୍ରୟା । ଅଝ୍ୟ୍ୟତେ ବା କୃଚିତ୍ତତ୍ଵ ନ ବ୍ୟତିକ୍ରିୟତେ ବୁଧଃ ॥ ୧୫

ନ ସ୍ୟୁବୀତ ନ ନିନ୍ଦେତ କୁବିତଃ ସାଧ୍ଵସାଧୁ ବା। ବଦତୋ ଗୁଣଦୋଷାଭ୍ୟାଂ ବର୍ଜିତଃ ସମଦୂଙ୍‌୍ମୁନିଃ ॥ ୧ ୬

ସମସ୍ତ

ନାନାତ଼ୂ

ଭ୍ରମ

ଦୂର

ହୋଇଯାଏ || ୧ ୧-୧୩ ॥ ଯାହାଙ୍କର ପ୍ରାଣ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମନ ଓ ବୁଦ୍ଧିର ସଂକଳ୍ପ

ସମ୍ପୂର୍ଣ ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଯାଇଛି, ଯାହାଙ୍କର ସାଂସାରିକ କର୍ମ କରିବାର ପ୍ରବୃତ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି, ସେ ଦେହରେ ରହି ମଧ୍ଯ ଦେହର ଗୁଣମାନଙ୍କ ଠାରୁ ସର୍ବଥା ଅତୀତ ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେମାନେ ଗୁଣାତୀତ ଅବସ୍ଥା ପ୍ରାପ୍ସ ହୋଇଯାଇଥାନ୍ତି ॥୧୪ ॥ ଯେ ହିଂସ୍ରକ ଲୋକର୍ଚ୍ବ

ଦାରା ଶାରୀରିକ କଷ୍ଟା ପାଇଲେ ଦରଃଖ ଅନୂଭବ କରନ୍ତି ନାହିଁ, କିଦୈବାତ୍‌ କେହି ପୂଜା-ଆଦର କଲେ ସୁଖୀ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ, ସେ ହି ତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞ ପୁରୁଷ ବୋଲି ଜାଣ ॥ ୧୫ ॥

ଦୋଷଂଗୁଣ ଦର୍ଶନରୁ ଉର୍ଦ୍ବ୍୍‌କୁ ଉଠିଯାଇ ସର୍ବତ୍ର ସମଦୂଷ୍ଟି ରଖିଥୂବା ମୁନି କାହାର ପ୍ରଶଂସାରେ ଖୁସୀ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ନ କୁଯ୍ୟାନ୍ନ ବଦେତ୍ଵ କିଞ୍ଚିନ୍ନ ଧ୍ୟାୟେତ୍‌ ସାଧ୍ଵସାଧୁ ବା । ଆତ୍ମାରାମୋଃନୟା ବୃତ୍ତ୍ୟା ବିଚରେଜ୍ଜଡ଼ବନ୍ଦୁନିଃ॥ ୧୭ ନାହିଁ, କି କାହାଠାରୁ ନିନ୍ଦା ଶୁଣି ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ ॥ ୧ ୬ ॥ ଆମ୍ପାନଦରେ ବିଭୋର ହୋଇ ଆମୁଚିନ୍ତନରେ ମଜି ରହିଥୁବା ମୁନି କିଏ ଭଲ, କିଏ ମଦ, ସେ ବିଷୟରେ କିଛି କହନ୍ତି ନାହିଁ, କି ଚିନ୍ତା କରନ୍ତି ନାହିଁ। ସେ ଜଡ଼ର୍ଚ୍ବ ଭଳି ବୂଲନ୍ତି ଓ ନିଜର ଗୂଢ଼ଭାବ କେଉଁଠି ପ୍ରକାଶ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମଣି ନିଷ୍ଫାତୋ ନ ନିଶ୍ଫାୟାତ୍ବ ପରେ ଯଦି । ଶ୍ରମସ୍ତସ୍ଯ ଶ୍ରମଫଳୋ ହ୍ଯଧେନୁମିବ ରକ୍ଷତଃ॥ ୧୮ କରନ୍ତି ନାହିଁ॥ ୧୭॥ କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ବିଦାନ୍‌ ବେଦରେ ପାରଙ୍ଗମ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ପରବ୍ରହ୍ମଙ୍କୁ ଅନୁଭବ କରି ନାହାନ୍ତି, ଜାଣିବା ଉଚିତ

ଗାଂ ଦୁଗ୍ଧଦୋହାମସତୀଂ ଚ ଭାଯ୍ଯ୍ାଂ ଦେହଂ ପରାଧୀନମସଦୁ୍‌ ପ୍ରଜାଂ ବାଚଂ ତୃତୀଥିୀକୃତମଇଂ ବିତ୍ତଂ ହୀନାଂ

ମୟା

ରକ୍ଷତି

ଯେ, ତାଙ୍ଚ୍ଚର ପରିଶ୍ରମ ହେଉଛି ଦୁଧ

ଦେଉ ନ ଥ୍ରବା ଗାଭକୁ ପୋଷିବାର ପରିଶ୍ରମ ସହିତ

ସମାନ ଅର୍ଥାତ୍‌ ବୃଥା ॥ ୧୮ ॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ ! କେବେ ବି ଚ।

ଦୁଃଖହୁଃଖୀ॥ ୧୯

ଦୁଧ ଦେଉ ନ ଥୂବା ଗାଭ, ବ୍ଯଭିଗ୍ବରିଣୀ ସ୍ତ୍ରୀ ପରାଧୀନ ଦେହ, ଦୁଷ୍ଟା ପୁତ୍ର, ସତ୍‌ପାତ୍ରକୁ ଦିଆଯାଉ ନ ଥୂବା ଧନ, ଭଗବାନର୍କ୍ଚର ନାମ, ରୂପ, ଲୀଳା, ଧାମ ଆଦି ସମ୍ବନ୍ଧରେ

ଚର୍ଚା କରୂ ନ ଥୂବା ବାଣୀ (କଥାଭାଷା)--ଏସବୁକୁ ଯେ ପାଳନପୋଷଣ

ଯସ୍ଯାଂ

ନ ମେ ପାବନମଙ୍ଗ ସିତ୍୍ୟୁଭବପ୍ରାଣନିରୋଧମସ୍ୟ

କମି

କରି ବା

ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦେଇ

ରଖେ,

ତାକୁ

ଦୁଃଖ ପରେ ଦୁଃଖ ହିଁ ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼େ ॥ ୧୯॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ।

ଯେଉଁ ବାଣୀ ମୋର

ପବିତ୍ରକାରକ କର୍ମର

ମହିମା ଗାନ କରେ ନାହିଁ, ଏହି ଜଗତର ସୃଷ୍ଟି, ସ୍ଥିତି ଓ

790

[ଅଧ୍ୟାୟ

# ଶୀମଭାଗବତ »

ଲୀଳାବତାରେପ୍ପସିତଜନ୍ମ ବା ସ୍ଯାଦ୍ନ ବନ୍ଧ୍ୟା ଗିରଂ ତାଂ ବିଭୂୟାନ୍ତ ଧୀରଃ॥ ୨୦

୧୧

ଲୟ କରାଉଥୁବା ମୋର ଶକ୍ତିକୁ ନିରୂପଣ କରେ ନାହି, ମୋର ନାନା ଲୀଳାବତାରମାନର୍ଚ୍ଚର ଓ ସେମାନଙ୍କର ପବିତ୍ର

ଗୁଣାବଳିର ବର୍ଶ୍ଚନା କରେ ନାହିଁ, ସେହି ବାଣୀ ହେଉଛି ବନ୍ଧ୍ୟା। ଜ୍ଞାନୀମାନେ ସେଭଳି ବାଣୀକୁ ବ୍ଯବହାର (କଥନ

ଏବଂ ଜିଜ୍ଞାସୟାପୋହ୍ଯ ନାନାତୁଭ୍ରମମାମତ୍ମନି। ଉପାରମେତ ବିରଜଂ ମନୋ ମୟ୍ୟଶ୍ୟି ସବିଗେ ॥ ୨୧

ବା ଶ୍ରବଣ) କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ॥ ୨୦॥ ଏହିପରି ତତ୍ତ୍ଵଜିଜ୍ଞାସାଦ୍ାରା ସକଳ ଜଗତରେ ଏକମାତ୍ର ବ୍ରହ୍ମଷ୍ମୁ ଦେଖିବା ଉଚିତ ଆମ୍ପା ବିଷୟରେ ଯେଉଁ ନାନାତ୍

ଭ୍ରମ ଥାଏ, ତାହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୂରକରିଦେବା ଉଚିତ ଏବଂ ଯଦ୍ୟନୀଶୋ ଧାରୟିତୁଂ ମନୋ ବ୍ରହୃଣି ନିଶ୍ଳଳମ୍‌।

ମୟି ସବାଣି କମ୍ମରାଣି ନିରପେକ୍ଷଃ ସମାଚର ॥ ୨୨

ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମୈ କଥାଃ ଶୃଣ୍ଵନ୍ବ ସୁଭଦ୍ରା ଲେ।କ ପାବନୀଃ ।

ଗାୟନ୍ତନୂସ୍ମରନ୍‌ କମି ଜନ୍ମ ଗ୍ରଭିନୟନ୍ବ ମୁହୁଃ॥ ୨୩

ମଦଥେ

ଧମିକାମାଥାନାଚରନ୍‌

ମଦପାଶ୍ରୟଃ।

ଲଭତେ ନିଶ୍ଚଳାଂ ଭକ୍ତଂ ମୟ୍ୟୁନ୍ଧବ ସନାତନେ ॥ ୨୪

ଏହିରୂପେ ମନ ଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଗଲେ ସେହି ଶୁଦ୍ଧ ମନକୁ ମୋଠାରେ ଲଗାଇଦେଇ ଅନ୍ୟ ସବୁ କିଛିରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଓହରି ଆସିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୨୧ ॥ ଯଦି ମନକୁ ମୋଠାରେ

ନିଶ୍ଚଳରୂପେ ଲଗାଇବାକୁ କେହି ଅସମର୍ଥ ହେଉଥାନ୍ତି, ତେବେ ସେ ଯାହା କିଛି କର୍ମ କରିବେ, ତାହା ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତ ହୋଇ କେବଳ ମୋରି ପାଇଁ କର୍ମ କରିବା ଉଚିତ ॥ ୨୨ ॥ ମୋର ଲୀଳାଚରିତ ହେଉଛି ଲୋକମାନର୍ଦୀ ପକ୍ଷରେ ପବିତ୍ରକର ଓ କଲ୍ଯାଣମୟ। ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ମୋର ସେହିସବୁ ଲୀଳାଚରିତ ସର୍ବଦା ଶ୍ରବଣ, ଗାନ ଓ ସ୍ମରଣ କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ମୋର ସେହିସବୁ ଜନ୍ମ-କର୍ମ ଲୀଳା (ଶ୍ରୀରାମନବମୀ, ଜନ୍ମାତ୍ବ୍ମୀ, ରଥଯାତ୍ରା ଆଦିଉସବ ସମୟରେ) ଅଭିନୟ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ ॥ ୨୩॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ ।ଏପରିଭାବରେ ମୋର ଶରଣାଗତ ହୋଇ

ମୋତେ ପାଇବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ହିଁ ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ/ କାମରେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହେବା

ସଛଙ୍ଗଲ ବୁୟା ଭକ୍ତ୍ୟା ମୟି ମାଂ ସ ଉପାସିତା । ସ ବୈ ମେ ଦର୍ଶିତଂ ସଭିରଞ୍ଜସା ବିନ୍ଦତେ ପଦମ୍‌ ॥ ୨୫

ଉଚିତ।

ମୋର

ଅନନ୍ଯ

ପ୍ରେମୀ ଭକ୍ତ

ମୋଠାରେ (ସନାତନ ପରମାମ୍ରରଙ୍କ ଠାରେ) ନିଶ୍ଳଳ ଭକ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି ॥ ୨୪ ॥ ସାଧୁସନ୍ତର୍ଚ୍ର ସତ୍‌ସଙ୍ଗଂ ଲାଭ କରି ତାଙ୍ଚ୍ଚ ଭିତରେ ଭକ୍ତି ଜାତ ହୁଏ ଏବଂ ଏପରିଭାବରେ ସେ

ମୋର ଉପାସନା କରନ୍ତି ।ସାଧୁଜନ କ୍କାର ପ୍ରଦର୍ଶିତ ମାର୍ଟରେ ଗ୍ବଵଲି

ସେ ମୋତେ ସହଜରେ ପାଇଯାଆନ୍ରି ॥ ୨୫ ॥

ଉଦ୍ଧବ ପଗ୍ଵନରିଲେ - ହେ ପବିତ୍ରକୀତ୍ି ଭଗବାନ! 6@ବ

ଆପଣଙ୍କର

ଜଚ/ଃଚ

ସାଧୁସ୍ତବୋତ୍ତମଶ୍ମୋକ ମତଃ କୀଦୃଗ୍‌ବିଧଃ ପ୍ରଭୋ | ଭକ୍ତ ସ୍ତ୍ରଯ୍ୟୁପଯୁଜ୍ୟେତ କୀଦୂଶୀ ସଭିରାଦୂତା॥ ୨୬

ବିଗ୍ବରରେ

ସାଧୁପୁରୂଷତ୍କର

ଲକ୍ଷଣ

କଣମ

ସେମାନେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଭକ୍ତିକୁ ଆଦର କରଚ୍ି, ଯାହା କି ଆପଣର୍ବ୍ଚ ପ୍ରତି ରଖାଯିବା ଉଚିତ 7 ॥ ୨ ୬ ॥ ଭଗବନ୍‌ !

ଆପଣ ହିଁତ ହେଉଛନ୍ତି ବ୍ରହ୍ମାଦି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦେବତାମାନର୍କର, ସତ୍ଯାଦି ଲୋକର ଏତନ୍ଗେ ପୁବ୍ୁଷାଧ୍ୟକ୍ଷ ଲୋକାଧ୍ୟକ୍ଷ ଜଗତୃପ୍ରଭୋ | ପ୍ରଣତାୟାନୁରକ୍ତାୟ

ପ୍ରପନ୍ତାୟ ଚ

କଥ୍ଯୟତାମ୍‌ ॥ ୨୭

ଏବଂ ଚରାଚର

ଜଗତର

ସ୍ବାମୀ।

ମୁଁ ହେଉଛି ଆପଣର୍ଚ୍ଚର ଜଣେ ବିନୀତ, ପ୍ରେମୀ ଓ ଶରଣାଗତ ଭକ୍ତ। ଆପଣ କୂପା କରି ମୋତେ ଭକ୍ତି ଓ ଭକ୍ତକ୍ତ ରହସ୍ଯ ବିଷୟରେ ବୁଝାଇ କହନ୍ତୁ॥ ୨୭ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧]

* ଏକାଦଶ

ତୂଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରମଂ ବ୍ୟୋମ ପୁରୁଷଃ ପ୍ରକୃତେଃ ପରଃ |

791

ପସ୍ପୀନ୍ଧଂ +

ଭଗବନ୍ଵ ! ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ, ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରକୃତିର ଅତୀତ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଏବଂ ଚିଦାକାଶସ୍ବରୂପ ବ୍ରହ୍ମ ।ଆପଣଙ୍କ

ଅବତୀମ୍ରୋଃସି ଭଗବନ୍‌ ସ୍ଵେଚ୍ଛୋପାତ୍ତପୂଥଗ୍‌ବପୁଃ ॥ ୨ ୮ ଠାରୁ ଭିନ୍ନ ହୋଇ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ନାହିଁ, ତଥାପି ଆପଣ

ଲୀଳା କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଵେଚ୍ଛାରେ ଏହି କୃଷ୍ଣ ରୂପରେ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। ତେଣୁ ଆପଣ ହି ଭକ୍ତି ଓ ଭକ୍ତକ୍କର ପ୍ରକୃତ ରହସ୍ଯ କହି ପାରିବେ ॥ ୨୮ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ-- ପ୍ରିୟଉଦ୍ଧବ !ଯେ

ମୋର ଭକ୍ତ, ସେ କୂପାର ମୂର୍ତି ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ସେ କୌଣସି ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରତି ବୈରଭାବ

ଭୀଜରବକୁବଚ କୃପାଳୁରକୃତଦ୍ରୋହସ୍ତିତିକ୍ଷୁଃ ସବିଦେହି ନାମ୍‌ । ସତ୍ୟସାରୋଃ ନବଦ୍ୟାମ୍ରା ସମଃ ସବୋପକାରକଃ ॥ ୨ ୯

କାମୈରହତଧୀଦାନ୍ତୋ ମୂଦୁଃ ଶୁଚି ରକିଞ୍ଚନଃ।

ରଖନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ

ଘୋର ଦୁଃଖରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସନ୍ତ ରହନ୍ତି ।ସତ୍ଯ ହିଁ ହେଉଛି ତାର୍ଚ୍ଚ ଜୀବନର ସାର। ତାର୍ଟ୍ଚ ମନରେ କେବେ ବି କୌଣସି ପ୍ରକାର ପାପ-ବାସନା ଉଠେ ନାହିଁ |ସେ ସମଦର୍ଶୀ ଓ ସମସ୍ତଙ୍କର ଉପକାରୀ ହୋଇଥାନ୍ତି ॥ ୨୯ ॥ ତାର୍ଚ୍ଚର

ବୁଦ୍ଧି କାମନାଦ଼ାରା କଳୁଷିତ ହୁଏ ନାହିଁ। ସେ ସଂଯମୀ ଓ ମଧୁରସ୍ଵଭାବର ବ୍ଯକ୍ତି ହୋଇଥାନ୍ତି ଏବଂ ପବିତ୍ର ଜୀବନ ଯାପନ କରନ୍ତି। ସଂଗ୍ରହ ଓ ପରିଗ୍ରହରୁ ସେ ସର୍ବଥା ଦୂରରେ ରହନ୍ତି। ସେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ପାଇବାକୁ କୌଣସି ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ନାହିଁ। ସେପରିମିତ ଭୋଜନ କରନ୍ତି ଓ ଶାନ୍ତ ରହନ୍ତି। ତାର୍ଚ୍ଚର ବୁଦ୍ଧି ସ୍ଥିର ରହେ। ସେ କେବଳ ମୋତେ ହିଁ ଭରସା କରି ରହନ୍ତି ଏବଂ ସର୍ବଦା ଆମ୍ପୂତତ୍ତ୍ଵ

ଚିନ୍ତନରେ ମଗ୍ନ ଥାଚି॥ ୩୦॥ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅପ୍ରମାଦୀ, ଅନୀହୋ ମିତଭୁକ୍‌ ଶାନ୍ତଃ ସିରୋ ମଜ୍ଜରଣୋ ମୁନିଃ ॥ ୩୦

ଗମ୍ଭୀର ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟଶୀଳ ହୋଇଥାନ୍ତି। ସେ କାମ, କ୍ରୋଧ, ଲୋଭ, ମୋହ, ମଦ ଓ ମାସର୍ଯ୍ଯ--ଏହି ଛଅ ଅବଗୁଣକୁ ଜୟ କରିଥାନ୍ତି ।ସେ କାହାଠାରୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର ସମ୍ମାନ ଗ୍ଵହାନ୍ତି ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦିଅନ୍ତି। ମୋ ଭକ୍ତ ମୋ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଷୟ ଅନ୍ଯମାନକୁ ବୁଝାଇବାରେ ବଡ଼

ଅପ୍ରମତ୍ତୋ

ଗଭୀରାମ୍ବା ଧୂତିମାଞ୍ଚି ତଷଡ଼ ଗୁଣଃ ।

ଅମାନୀ ମାନଦଃ କଳ୍ପୋ ମୈତ୍ରଃ କାରୁଣିକଃ କବିଃ ॥ ୩୧

ନିପୁଣ ହୋଇଥାନ୍ତି। ସେ ସମସ୍ତଙ୍କ ସହିତ ମିତ୍ରତାପୂର୍ଶ୍ବ ବ୍ଯବହାର କରନ୍ତି। ତାର୍କ୍ ହୃଦୟ କରୁଣାପୂର୍ଶ୍ଵ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ମୋର ତତ୍ତ୍ଵ ବିଷୟରେ ତାର୍ଚ୍ଦର ଯଥାର୍ଥ ଜ୍ଞାନ ଥାଏ॥ ୩୧॥ ମୋର ଭକ୍ତ ଗୁଣ କ'ଣ ଓ ଦୋଷ କଂଣ, ତାହା ଭଲରୂପେ ଜାଣନ୍ତି ।ତାଙ୍କର ଅନ୍ତଃକରଣ ବିଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ତାର୍ଦ୍ଦ ଅନ୍ତରରେ

ଆଜ୍ଞାୟୈବଂ ଗୁଣାନ୍‌ ଦୋଷାନ୍ଵ ମୟାର୍ଧ ଦିଷ୍ଟୀନପି ସ୍ଵକାନ୍‌ ।

ଧମ୍ାନ୍‌ ସନ୍ତ୍ୟଜ୍ୟ ଯଃସବାନ୍‌ ମାଂ ଭଜେତ ସ ସତ୍ତମଃ ॥ ୩୨

ସତତ

ଭକ୍ତିର ପ୍ରବାହ ବଢ଼ିଗ୍ଵଲେ;

ତେଣୁ ସେ ମୋରି ଦ୍ବାରା ଶାସ୍ତ୍ରାଦିରେ ନିଦେଶ କରାଯାଇଥୁବା କର୍ମକୁ ମଧ୍ଯ ଭକ୍ତିରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବୋଲି ଜାଣି ମୋତେ ଅପିଣ କରିଦିଅନ୍ତି। ସକଳ ପ୍ରକାର କର୍ମରୁ ବିରତ ହୋଇ ସେ ଅନନ୍ଯଭାବରେ ମୋର ଶରଣାଗତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଓ ଭକ୍ତରେ ନିମଜିତ ରହନ୍ତି। ଏପରି ଭକ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି ସଦ୍‌ଗୁଣସମ୍ପନ୍ତ ଲୋକର୍କ୍ା ମଧ୍ଯରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ॥ ୩୨ ॥

792

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧

¥ ଶୀମଭାଗବତ *

ଜ୍ଞାଡ଼ାଜ୍ଞାଡ଼ାଥ ଯେବୈ ମାଂ ଯାବାଟ୍‌ ଯଶ୍ବାସ୍ମି ଯାଦୃଶଃ ।

ଭଜନ୍ତ୍ୟନନ୍ୟଭାବେନ ତେ ମେ ଭକ୍ତତମା ମତାଃ ॥ ୩୩

ମଲ୍ଲ ଇଂମଭକ୍ତ ଜନଦଶନ ସ୍ଫୃଶିନାଵରନମ୍‌ ପରିଚକ୍ଷ୍ୟା ସ୍ତୁତିଃ ପ୍ରହୃଗୁଣକମାାନୁକୀର୍ତିନମ୍‌ ॥ ୩୪ ମତୃକଥାଶ୍ରବଣେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ମଦନୂଧ୍ୟାନମୁଦ୍ଧବ। ସବିଲାଭୋପହରଣଂ ଦାସ୍ୟେନାମ୍ପୂନିବେଦନମ୍‌ ॥ ୩୫

ମହ୍ଚ୍ମକମିକଥନଂ ମମ ପବାନୁମୋଦନମ୍‌। ଗୀତତାଣ୍ଡବବାଦିତ୍ରଗୋଷ୍ଠୀଭିମିଦୃଗ୍ଧହୋଯ୍ପବଃ ॥ ୩୬

ମୁଁ କିଏ, କେତେ ବଡ଼, କିପରି-¬-ଏସବୁ ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଥାଉ କି ନ ଥାଉ, କେହି ଯଦି ମୋତେ ଅନନ୍ଯଭାବରେ

ଭଜୁଥାନ୍ତି। ତେବେ ମୋ ବିଗ୍ବରରେ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ମୋର ପରମ ଭକ୍ତ॥ ୩୩॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ।! (ଭକ୍ତି କାହାକୁ କହନ୍ତି, ଶୁଣ।)

ମୋର ମୂର୍ତିକୁ ତଥା ମୋର ଭକ୍ତଜନଙ୍ଗୁ ଦର୍ଶନ, ସ୍ପର୍ଶନ, ପୂଜନ, ସେବାଂଶୁଶ୍ରୁଷା, ସ୍ତୁତି, ପ୍ରଣାମ ଆଦି କରିବା ତଥା

ମୋର ଗୁଣ ଓ କର୍ମ କୀର୍ତନ କରିବା ହେଉଛି ମୋ ପ୍ରତି ଭକ୍ତିର ଅନ୍ତର୍ଗତ ॥୩୪ ॥ ମୋର ଚରିତ ଶୁଣିବାରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ରଖିବା

ଓ ନିରନ୍ତର ମୋତେ ଧ୍ଯାନ କରିବା ତଥା

ଯାହା କିଛି ମିଳିଲା, ତାହା ମୋତେ ଦାସ୍ଯଭାବରେ

ମୋ

ପାଖରେ

ଆମ୍ରଦନିବେଦନ

କରିବା

ମଧ୍ଯ ମୋ ପ୍ରତି ଭକ୍ତିର ଅନ୍ତର୍ଗତ ॥୩୫॥ ମୋ ଭକ୍ତ ମୋର ଦିବ୍ଯ ଜନ୍ମ ଓ କର୍ମ ସମ୍ପର୍କରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ, ରାମନବମୀ ଆଦି ପର୍ବରେ ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ବାଦ୍ୟ ଓ କୀଉ୍ନମଣ୍ଡଳୀଦ଼ାରା ମୋର ମଦିରମାନର୍କୀରେ ଆନନ୍ଦଂଉସବ ପାଳନ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ ॥ ୩୬॥

ବାର୍ଷିକ ପର୍ବଦିବସମାନକ୍କରେ

ଯାତ୍ରା ବଳିବିଧାନଂ ଚ ସବିବାର୍ଷିକ ପବିସୁ । ବୈଦିକୀ ତାନ୍ସ୍ରିକୀ ଦୀକ୍ଷା ମଦୀୟବ୍ରତଧାରଣମ୍‌ ॥ ୩୭

ସମର୍ପି ଦେଇ

ମୋର

ସେ

(ଜନ୍ମ, କର୍ମ

ସ୍ଥାନମାନଙ୍କୁ ଯାତ୍ରା କରିବେ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ବାହାର କରିବେ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ଉପହାର ଦେଇ ମୋତେ ପୂଜା କରିବେ। ସେ ବୈଦିକ ଅଥବା ତାନ୍ତ୍ଵିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିବେ

ଓ ମୋର

ବ୍ରତ ପାଳନ

କରିବେ॥

୩୭॥

ମନ୍ଦିରରେ ମୋର ମୂର୍ତି ସ୍ଥାପନା କରିବାରେ ସେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ରଖିବେ। ଯଦି ଏପରି କର୍ମ ଏକାକୀ କରି ନ ପାରନଚ୍ତି, ତେବେ ଅନ୍ୟାମାନଙ୍କୀ ସହିତ ମିଶି ଏପରି କର୍ମରେ ନିୟୋଜିତ

ମମାଚ୍ଚାସାପନେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ସ୍ବତଃ ସଂହତ୍ୟ ଗ୍ଵେଦ୍ୟମଃ । ଉଦ୍ୟାନୋପବନାକ୍ରୀଡ଼ପୁରମନ୍ଦି ରକ ମିଣି ॥ ୩୮

ଉଦ୍ୟାନ, ନଗର ଓ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବେ ॥୩୮ ॥

ସମ୍ମାଵିନୋପଲେ ପାଭ୍ୟାଂ ସେକମଣ୍ଡଳବର୍ତନୈଃ ।

ସେ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହିତ, ନିଷ୍ଠପଟଭାବରେ, ନିଜର ସେବାକାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଗର୍ବ.ବଅଭିମାନ ନ ଦେଖାଇ, ଦାମ୍ଭିକତା ନ ଦେଖାଇ ଗ୍ରକର ପରି ମୋର ମନ୍ଦିର ଝାଡ଼ୁ କରିବେ; ଲିପାପୋଛା

ଗୂହଶୁଶୂଷଣ ମହ୍ଯଂ ଦାସବଦୂ

ଯଦମାୟୟା ॥ ୩୯

ହେବେ।

କୃତସ୍ଯାପରିକୀଭ୍ତି ନମ୍‌।

ଅପି ଦୀପାବଲୋକଂ ମେ ନୋପଥପୁଞ୍ଜ୍ୟାନ୍ତିବେଦିତମ୍‌ ॥ ୪୦

ପାଇଁ ଫୁଲବଗିଗ୍ର,

କ୍ରୀଡ଼ାପ୍ରାଙ୍ଗଣ,

କରିବେ; ସୁଗନ୍ଧ ଜଳ ଛିଞ୍ଚୁବେ ଏବଂ ମନ୍ଦିର ପ୍ରାଇଂଂଣରେ

ବିଭିନ୍ନ ରଇଂର ଝୋଟି ଦେଇ ତାହାକୁ ସୁନ୍ଦର କରିବେ। ମୋତେ

ଅମାନିତୃମଦମ୍ବିତୃଂ

ସେ ମୋ

ସମପିତ ହୋଇଥୁବା ଦ୍ରବ୍ଯକୁ ନିଜେ ବ୍ଯବହାର

କରିବେ ନାହିଁ, ଏପରିକି ମୋତେ ସମର୍ପିତ ହୋଇଥୁବା ଦୀପର ଆଲୁଅରେ ମଧ୍ଯ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବେ ନାହିଁ। ଅନ୍ୟ ଦେବତାଙ୍କୁ ଅପିତ ଦ୍ରବ୍ଯ ମୋତେ ଅର୍ପଣ କରିବେ

ଯଦ଼ୃ ଯଦିଷ୍ଟତମଂ” ଲୋକେ ଯକଜ୍ଚାତି ପ୍ରିୟମାମ୍ବନଃ ।

ନାହିଁ ॥୩୯,୪୦॥ ମୋ ଭକ୍ତଙ୍କୁ ସଂସାରରେ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସବୁଠାରୁ ଅଧୂକ ଭଲ ଲାଗେ, ଯାହା ପାଇବାକୁ ସେ ଅଧୂକ ଅଭିଳାଷ ରଖନ୍ତି, ସେହିସବୁ ବସ୍ତୁ ସେମୋତେ ଅର୍ପଣ କରିବେ। ସେପରି ବସ୍ତୁ ଅର୍ପଣ କଲେ, ତାହା

ତତ୍ତନ୍ନିବେଦୟେନ୍ଗନହ୍ୟ। ତଦାନନ୍ତ୍ୟାୟ କଳ୍ପତେ ॥ ୪୧

ଅନନ୍ତ ଫଳ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ॥

୪୧ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧]

+ ଏକାଦଶ

ସୂଯ୍ଯ୍ୟୋଃଗ୍ନିବ୍ରାହ଼ନଣୋ ଗାବୋ ବୈଷ୍ଳବଃ ଖଂ ମରୁଜ୍ଳମ୍‌|

ଭୂରାମ୍ବା ସବିଭୂତାନି ଭଦ୍ର ପୂଜାପଦାନି ମେ ॥ ୪୨

793

ସ୍କନ୍ଧ »

ହେ ପୁଣ୍ଯପୁରୂଷ ଉଦ୍ଦବ! ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଅଗ୍ନି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଗାଭ, ବୈଷ୍କବ, ଆକାଶ, ବାୟୁ, ଜଳ, ଭୂମି, ଆମ୍ପା ଓ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ- ଏସବୁ ହେଉଛନ୍ତି ମୋ ପୃଜାର ସ୍ଥାନ

ଅର୍ଥାତ୍‌ ଏମାନର୍କର ପୂଜା ହେଉଛି ମୋର ପୂଜା ॥ ୪୨ ॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ !ରଗ୍‌ବେଦ, ଯଜୁବେଦ ଓ ସାମବେଦର

ମନ୍ସ୍ରଦାରା ସୂର୍ଯ୍ଯକ୍କୁ ପୂଜା କଲେ, ତାହା ମୋର ପୃଜା ସୂକ୍ଷ୍ୟେ ତୁ ବିଦ୍ୟୟା ତ୍ରୟ୍ୟା ହବିଷାଗ୍ନୌ ଯଜେତ ମାମ୍‌।

ଆତିଥ୍ୟେନ ତୁ ବିପ୍ରାଗ୍ର୍ୟେ ଗୋଷ୍ଵସଇଂ ଯବସାଦିନା ॥ ୪୩

ବୈଷ୍ଠବେ ବନ୍ଧୁସତ୍‌କୃତ୍ୟା ହୃଦି ଖେ ଧ୍ୟାନନିଷ୍ଠୟା ।

ବାୟୌ ମୁଖ୍ୟଧୂୟା ତୋୟେ ଦ୍ରବ୍ୟୈସ୍ତୋୟପୁରମ୍ଫୃତୈଃ ॥ ୪୪

ହୋଇଯାଏ। ହୋମତଦ୍ନାରା ଅଗ୍ନି୍ଦୁୂ। ଆତିଥ୍ଯଦ୍ବାରା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହୂଣଣ୍ଣୁ ଓଘାସ ଆଦି ଦେଇ ଗୋମାତାକ୍ଟୁଁ ପୂଜା କଲେ, ତାହା ମୋର ପୂଜା ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୩॥ ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତଙ୍କୁ ନିଜର ଭାଇ ପରି ଆଦର ସଳାର କଲେ, ହୃଦୟାକାଶରେ ନିରନ୍ତର ଧ୍ଯାନ କଲେ, ମୁଖ୍ଯ ପ୍ରାଣ ଏବିଶ୍ବଜୀବନ) ବୋଲି ଜାଣି ବାୟୁକୁ ପୂଜା କଲେ ତଥା ପୁଷ୍ଜା ଆଦି ସାମଗ୍ରୀଦ଼ାରା ଜଳକୁ ପୂଜା କଲେ, ତାହା ମୋର

ପୂଜା-ଆରାଧନା ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୪ ॥ ରହସ୍ୟମୟ ମନ୍ଗ୍ବଦାରା ବେଦି (ଭୂମିଃ)କୁ ପୂଜା କଲେ, ନିଜ ଅନ୍ତରରେ

ବିରାଜମାନ ଥୁବା ସର୍ବାମ୍ରା ପ୍ରଭୁ ହିଁ ଭୋଜନ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଭାବନା ରଖି ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କଲେ, ସବୁ ପ୍ରାଣୀର୍ଦ୍ବ ଭିତରେ ଅଦ୍ରିତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ଆମ୍ପା ସମାନଭାବରେ ବ୍ଯାପି ରହିଛନ୍ତି ବୋଲି ଜାଣି ଓ ସକଳ ଭୂତ(ଜୀବ)କୁଁ ମୋର

ସଣ୍ଜିଳେ ମନ୍ସହ୍ଦୟୈଭୋଗୈରାମ୍ବ୍ରାନମାମ୍ପନି।

ହିଁ ସ୍ବରୂପ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରି ସେମାନକ୍କ୍ ସହିତ ପ୍ରେମପୂର୍ଶ୍

କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଂ ସବିଭୂତେଷୁ ସମତ଼େନ ଯଜେତ ମାମ୍‌ ॥ ୪୫

ମଧୁର ବ୍ଯବହାର କଲେ, ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୫ ॥

ତାହା ମୋର ହି

ପୂଜା

ଏହି (ଉପରବର୍ଣ୍ରିତଃ ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୋତେ ହିଁ ଧୂଷ୍ଟ୍ୟେଷ୍ଵେଷ୍ଠିତି ମଦୃରୂପ' ଶଝ୍ଖଂଚକ୍ର ଗଦାମ୍ବୂଜୈଃ ।

ଯୁକ୍ତଂ ଚତୁର୍ଭୁଜଂ ଶାନ୍ତଂ ଧ୍ୟାୟନ୍ତ୍ଚେତ୍‌ ସମାହିତଃ ॥ ୪ ୬

ଭାବନା କରି, ମୋତେ ହିଁ ଧ୍ଯାନ କରି ସାକ୍ଷାତ୍‌ ଚତୁର୍ଭୁଜ ବିଷ୍ଣୁହିଁଶଚ୍ଚଃନ ଚକ୍ର ଗଦା, ପଦୁ ଧରି ଶାନ୍ତମୂର୍ତିରୂପରେ ସମ୍ମୁଖରେ ବିରାଜମାନ ହୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି କଳ୍ପନା କରି ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଷ୍ଠାନିୟମର ସହିତ ତାଙ୍କୁ ମାନସିକଭାବରେ ପୂଜା କରିବା ଉଚିତ ॥ ୪ ୬ ॥ ଏହିପରି ଏକାଗ୍ରଚିତ୍ତରେ

ଯାଗଯଜ୍ଞାଦି ଇଷ୍ଟ୍କର୍ମ କଲେ, ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲାଗୁଥିବା ଧର୍ମଶାଳା, କୂଅ, ପୋଖରୀ ଆଦି ନିର୍ମାଣ କଲେ ଏବଂ

ଇଷ୍ଟାପୂତ୍ତେନ ମାମେବଂ ଯୋ ଯଜେତ ସମାହିତଃ । ଲଭତେ ମୟି ସଭକ୍ତିଂ ମତ୍ସସ୍ପତିଃ ସାଧୁସେବୟା ॥ ୪୭

ଏସବୁ କର୍ମକୁ ମୋର ହିଁ ପୂଜା ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରି ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହିତ କଲେ, ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭକ୍ତି ଲାଭ ହୁଏ ତଥା ସାଧୁଜନବ୍ଦ୍ର ସେବା କଲେ ଭକ୍ତ ଅନ୍ତରରେ ମୋର ସ୍ବରୂପ ଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟ ଉଦୟ ହୋଇଯାଏ॥ ୪୭ ॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଦବ ।ମୋର

ପ୍ରାୟେଣ ଭଳ୍ତିଯୋଗେନ ସୟଛଙ୍ଗେନ ବିନୋଦ୍ଦବ। ନୋପାୟୋ ବିଦ୍ୟତେ ସଧ୍ଧଙ୍‌ ପ୍ରାୟଣ' ହି ସତାମହମ୍‌ ॥ ୪ ୮

ଦୃଢ଼ ମତ

ଏହି ଯେ,

ମନୂଷ୍ଯ ସତ୍‌ସଙ୍ଗଂ ଓ ଭକ୍ତିଯୋଗ--ଏହି ଦୁଇଟିରେ ଲାଗି ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ| ସଂସାରସାଗରକୁ ପାରି ହେବା ନିମନ୍ତେ ଏହି ଦୁଇଟି ଛଡ଼ା ପ୍ରାୟ ଅନ୍ଯ କୌଣସି ଉପାୟ ନାହିଁ; କାରଣମୁଁ ହିଁ ସାଧୁଜନର୍କୀର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥାନ ॥ ୪୮ ॥

* ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×»

794

ଅଥୈତତ଼ ପରମଂ ଗୁହ୍ଯଂ' ଶୃଣ୍ବତୋ ଯଦୁନନ୍ଦନ ।

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୨

ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ । ବର୍ତମାନ ମୁଁ ତୁମକୁ ଆଉ

ଗୋଟିଏ

ଅତ୍ଯନ୍ତ ଗୋପନୀୟ ପରମ ରହସ୍ଯ କହିଦେଉଛି; କାରଣ ସୁଗୋପ୍ୟମପି ବକ୍ଷ୍ୟାମି ତୂଂ ମେ ଭୂତ୍ୟଃ ସୁହୁତ଼ ସଖା ॥ ୪ ୯

ତୂମେ ହେଉଛ ମୋର ପ୍ରିୟ ସେବକ, ହିତୈଷୀ, ସୁହୂଦ୍‌ ଓ ପ୍ରେମୀ ସଖା ତଥା ତୁମେ ଶୁଣିବାକୁ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହୀ ମଧ୍ଯ ॥ ୪୯ ॥

ଇତି ଭୀମଭାମବତେ ମହାପୂଜାଣଣେ ପାଳମହଂସ ଯସଂହିତାୟମନାରଣୟଣନ ଏକ/ଦଣଶ////ୟ୫୬ // € € //

++ +

ଅଥ ଦାଦନଶାଧଧ୍ୟାୟଃ ସତୃସଙ୍ଗଂର ମହିମା ଏବଂ କମି ଓ କମିତ୍ୟାଗର ବିଧ ଭଗବାନ

ଖଶୀଭରବ/ନୁବ/ଚ ନ ରୋଧୟତି ମାଂ ଯୋଗୋ ନ ସାଂଖ୍ୟଂ ଧମି ଏବ ଚ ।

ନ ସ୍ବାଧ୍ୟାୟସ୍ତପସ୍ତ୍ୟାଗୋ ନେଷ୍ଟାପୂଉ୍ଭିଂ ନ ଦକ୍ଷିଣା ॥ ୧

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

କହିଲେ-- ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ !

ସତ୍‌ସଙ୍ଗର ମହିମା ବଡ଼ ଅଦଭୁତ। ସତ୍‌ସଙ୍ଗଂ ହେଉଛି ଏକ

ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାଧନା। ମୋର ଭକ୍ତ ସତ୍‌ସଙ୍ଗଦ୍ଦାରା ମୋତେ ଯେପରି ପାଇପାରନ୍ତି, ଅନ୍ଯ କୋଣସି ସାଧନାଦାରା ସେପରି ପାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।ଯୋଗ, ସାଂଖ୍ୟ, ଧର୍ମ, ସ୍ବାଧ୍ଯାୟ ତପ,

ତ୍ଯାଗ, ଇଷ୍ଟ୍ଯପୂର୍ତ କର୍ମ (ଯାଗଯଜ୍ଞ। କୂଅ, ପୋଖରୀ ଆଦି

ବ୍ରତାନି ଯଜ୍ଞଶ୍ଳନ୍ଦାସି ତୀଥାନି ନିୟମା ଯମାଃ। ଖୋଳାଇବା), ଦକ୍ଷିଣା, ବ୍ରତ, ଯଜ୍ଞ ବେଦର ରହସ୍ଯମୟ ଯଥାବରୂନ୍ଧୈ ସୟ୍ପଇ୍ଃ ସବିସଙ୍ଗଂପହୋ ହି ମାମ୍‌ ॥ ୨ ମନ୍ତ୍ର ତୀଥି,/ ନିୟମ, ଯମ ଆଦି ଯେତେ ସବୁ ଉପାୟ

ଅଛି, ସେସବୁଦ୍ଦାରା ମୋତେ ସହଜରେ ପାଇ ହୁଏ ନାହିଁ; ଅଥଚ ସତ୍‌ସଙ୍ଗଦ଼ାରା ମୁଁ ସହଜରେ ମିଳିଯାଏ। ଏହାର କାରଣ ହେଲା, ସତ୍‌ସଙ୍ଗଦ଼ାରା ସକଳ ପ୍ରକାର ଆସକ୍ତି

ସଛଙ୍ଗେନ ହି ଦୈତେୟା ଯାତୁଧାନା ମୂଗାଃ ଖଗାଃ । ଗନ୍ଧବାପ୍ସରସୋ ନାଗାଃ ସିଦ୍ଧାଶ୍ଟାର ଣଗୁହ୍ଯକାଃ ॥ ୩ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ। ଆସକ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୋଇଗଲେ ମୋ ଭକ୍ତ

ବଢ଼ିଯାଏ

ଓ ସତ୍‌ସଙ୍ଗୀ

ମୋତେ

ପ୍ରତି ସହଜରେ

ପାଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୧,୨ ॥

ବିଦ୍ୟାଧରା ମନୁଷ୍ୟେଷୂ ବୈଶ୍ୟାଃ ଶୂଦ୍ରାଃ ସ୍ପିୟୋଃନ୍ତ୍ୟଜାଃ ।

ରଜସ୍ତମଃପ୍ରକୃ ତୟସ୍ତସ୍ମିଂସ୍ତସ୍ମିନ୍‌

ଯୁଗେଃନଘ || ୪

ହେ ନିମ୍ଫାପ ଉଦ୍ଧବ ! ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗରେ ସତ୍‌ସଙ୍ଗଦ୍ବାରା /୦( ଦୈତ୍ଯ,

ରାକ୍ଷସ, ପଶୁ, ପକ୍ଷୀ, ଗନ୍ଧର୍ବ, ଅପ୍ପରା, ନାଗ,

ସିଦ୍ଧ, ଗ୍ବରରଣ, ଗୁହ୍ଯକ ଓ ବିଦ୍ଯାଧରମାନେ ମୋତେ ପାଇ

ପାରିଛନ୍ତି। ମନୂଷ୍ଯମାନର୍କ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବୈଶ୍ୟ ଶୂଦ୍ର, ସ୍ତ୍ରୀ ଓ ଅନ୍ତଜ

ଆଦି ରଜୋଗୁଣୀ-ତମୋଗୁଣୀ

ପ୍ରକୃତିର ବହୁ

ବହବୋ ମସ୍ସଦଂ ପ୍ରାପ୍ରାସ୍ତ୍ରାଷ୍ଟକାୟାଧବାଦୟଃ। ଜୀବ ସତ୍‌ସଙ୍ଗଦ଼ାରା ମୋର ପରମପଦ ପାଇଛନ୍ତି। ବୃଷପବା ବଳିବାଣୋ ମୟଶ୍ବଚାଥ ବିଭୀଷଣଃ ॥ ୫ ବୃତ୍ରାସୁର, ପ୍ରହାଦ, ବୃଷପର୍ବା, ବଳି, ବାଣାସୁର, ମୟଦାନବ, ବିଭୀଷଣ, ସୁଗ୍ରୀବ, ହନୁମାନ୍‌, ଜାମ୍ବାନ୍‌, ଗଜେନ୍ଦ୍ର, ଜଟାୟୁ,

ସୁଗ୍ରୀବୋ ହନୁମାନୁକ୍ଷୋ ଗଜୋ ଗୂଧ୍ରୋ ବଣିକ୍‌ ପଥଃ | ବ୍ୟାଧଃ କୁଚ଼ଜା ବ୍ରଜେ ଗୋପ୍ୟୋ ଯଜ୍ଞପନ୍ନ୍ୟସ୍ତଥାପରେ ॥ ୬

ତୁଳାଧାର ବୈଶ୍ୟ, ଧର୍ମବ୍ଯାଧ, କୁବୁଜା, ବ୍ରଜର ଗୋପୀଗଣ, ଯଜ୍ଞପନଟ୍ରୀଗଣ ଏବଂ ଅନ୍ଯ ବିଭିନ୍ନ ଲୋକ ମଧ୍ଯ ସତ୍‌ସଙ୍ଗ

ପ୍ରଭାବରେ ହିଁ ମୋତେ

ଲାଭ କରିପାରିଛନ୍ତି ॥ ୩-୬ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୨]

# ଏକାଦଶ

ତେ ନାଧୀତଷ୍ମତିଗଣା ଅବ୍ରତାତପ୍ରତପସଃ

ନୋପାସିତମହତ୍ତମାଃ ।

ସଛଙ୍ଗାନ୍ନାମୁପାଗତାଃ ॥ ୭

795

ୟୀନ୍ଦଂ *

ସେମାନେ

ବେଦ

ଅଧ୍ଯୟନ

ବିଧୂପୂର୍ବକ ମହାପୁରୂଷମାନକ୍କର

କରି ନ

ଉପାସନା

ଥୂଲେ,

କି

କରି ନ

ଥିଲେ। ସେମାନେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବ୍ରତ ଓ ତପସ୍ଯା ବି କରି ନ ଥୂଲେ। ସେମାନର୍ଦ୍ଚୀ ପରି ଅନ୍ଯ ବହୂ ଲୋକେ ବି କେବଳ ସତ୍‌ସଙ୍ଗଂ ପ୍ରଭାବରେ ହିଁ ମୋତେ ପାଇଯାଇଛନ୍ତି ॥ ୭ ॥

ଗୋପୀମାନେ, ଗାଭମାନେ, ଯାମଳାର୍ଜୁନ ବୃକ୍ଷ, କେ ବଳେନ ହି ଭାବେନ ଗୋପ୍ୟୋ ଗାବୋ ନଗା ମୂଗାଃ । ଯେଅନ୍ୟେ ମୂଢ଼ଧ୍ଧୟୋ ନାଗାଃ ସିଦ୍ଧା ମାମୀଯୁରଞ୍ଜସା ॥ ୮ ବ୍ରଜର ହରିଣ ଆଦି ପଶୁ-ଏ ସମସ୍ତେ ଭାବହ୍ଲାରା ହିଁ ମୋତେ ପାଇଗଲେ। ଏମାନଙ୍କୀ ଛଡ଼ା କାଳିୟନାଗ ପରି ମୂଢ଼ବୁଦ୍ଧି ପ୍ରାଣୀ ମଧ୍ଯ ମୋତେ ପାଇଗଲା। ଏହିପରି

ଯଂ ନ ଯୋଗେନ ସାଂଖ୍ୟେନ ଦାନବ୍ରତତପୋଃଧ୍ଵରୈଃ । ବ୍ୟାଖ୍ୟାସ୍ଵାଧ୍ୟାୟସଂନ୍ୟାସୈଃ ପ୍ରାପୁ୍‌ୟାଡ଼ ଯନ୍ରବାନପି ॥ ୯

ଅନ୍ଯାନ୍ଯ ବହୁ ଜୀବ ମଧ୍ଯ ଥୂଲେ, ଯେଉଁମାନେ କି କେବଳ ପ୍ରେମପୂର୍ଣ୍ଚ ଭାବଦ଼ବାରା ହିଁଅନାୟାସରେ ମୋତେ ପାଇଯାଇ କୃତକୃତ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ୮ ॥ ହେ ଉଦ୍ଦବ ! ବଡ଼ ବଡ଼ ପ୍ରଯନଶୀଳ ସାଧକ ଯୋଗ, ସାଂଖ୍ଯକ ଦାନ, ବ୍ରତ, ତପସ୍ଯା, ଯଜ୍ଞ, ବେଦବ୍ଯାଖ୍ଯା, ସ୍ବଵାଧ୍ାୟ

ରାମେଣ

ସାଵିଂ

ମଥୁରାଂ

ପ୍ରଣୀତେ

ଶ୍ଵାଫଳ୍ଳିନା ମୟ୍ୟନୁରକ୍ତ ଚିତ୍ତାଃ । ବିଗାଢଭାବେନ ନ ମେ ବିୟୋଗଂ ତୀବ୍ରାଧ୍ୟୋଃନ୍ଯଂ ଦଦୃଶୁଃ ସୁଖାୟ॥ ୧୦

ଓ ସନ୍ନ୍ୟାସ ଆଦି ଉପାୟଦାରା ମୋତେ ପାଇ

ପାରନ୍ତି ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ସତ୍‌ସଇଂହ୍ାରା ମୋତେ ପାଇବା ସୁଲଭ ହୋଇଯାଏ ହେ ଉଦ୍ଦବ ! ଗୋପୀମାନର୍କ୍ଧର ହୃଦୟ ପ୍ରଗାଢ଼ ପ୍ରେମ ହେତୁ ମୋର ଅନୁରାଗର ରଙ୍ଗଂରେ ରଞ୍ଜତ ହୋଇ ରହିଥୂୁଲା । ଭାଇ ବଳରାମର୍ବ୍ଧ ସହିତ ଅକ୍ର ମୋତେ ମଥୁରା ନେଇ ଆସିଲାବେଳେ, ମୋ ବିଜ୍ରେଦର ଦାରୁଣ ଦୂଃଖରେ ସେମାନେ ଏତେ ବ୍ଯାକୁଳ ହୋଇଯାଇଥୁଲେ ଯେ, ମୋ ଛଡ଼ା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ବସୁ ସେମାନଙ୍କୁ ସୁଖୀ

କରାଇପାରିଲା ନାହିଁ ॥ ୯, ୧୦॥ ତୁମେ ଜାଣ ଯେ, ମୁଁହିଁ ହେଉଛି ସେମାନଚ୍କର ଏକମାତ୍ର ପ୍ରିୟତମ। ମୁଁ ବୃନ୍ଦାବନରେ ଥୂବାବେଳେ ସେମାନେ ମୋ ସହିତ ଗୋଟିଏ

ତାସ୍ତାଃ

କ୍ଷପାଃ ମୟ୍ୟେବ

ପ୍ରେଷ୍ଠତମେନ ନୀତା ବୃନ୍ଦାବନଗୋଚରେଣ ।

ପୁନରଙ୍ଗଂ

କ୍ଷଣାଵିବତ୍ତାଃ ହୀନା

ତା

ମୟା

ନାବିଦନ୍୍‌ବ ଧୂୟଃ

କଳ୍ୁସମା

ତାସାଂ ବଭୁୂବୁଃ॥ ୧୧

ମୟ୍ୟ୍ୟନୂଷଙ୍ଗବଦ୍ଧସ୍ଵମାମ୍ବାନମଦସ୍ତଥେଦମ୍‌ ।

ଗୋଟିଏ ରାତି କ୍ଷଣଟିଏ ପରି ସୁଖରେ ବିତାଇ ଦେଉଥୂଲେ, ରାସଲୀଳାର ବହୁରାତ୍ରି ସେମାନେ ଏପରି ବିତାଇ ଦେଇଥୁଲେ। କିନ୍ଧୁ ହେଉଦ୍ଧବ ! ମୋର ବିରହରେ ସେମାନେ ଗୋଟିଏ

ଗୋଟିଏ ରାତି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କଳ୍ପ ପରି ବଡ଼ କଷ୍ଟରେ ବିତାଉଥୂଲେ ॥ ୧୧ ॥ ସେହି ଗୋପୀମାନଙ୍କର ମୋଠାରେ ଏତେ ଅତୁଟ ପ୍ରେମ ରହିଥୂଲା ଏବଂ ସେମାନର୍ଚ୍ଦୀର ଚିତ୍ତ ମୋଠାରେ ଏତେ ଦୂୃଢ଼ଭାବରେ ଲାଗିଯାଇଥୁଲା ଯେ, ସେମାନବ୍କ୍ରର ସ୍ରତିରେ ମୋ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କିଛି ବି ସ୍ପାନ ପାଇ ପାରି ନ ଥୂଲା। ସେମାନଙ୍କର ଭାବନା ମୋଠାରେ ଏତେ ପ୍ରଗାଢ଼ରୂପରେ ଆବିଷ୍ଟ୍‌ ହୋଇ ଯାଇଥଲା ଯେ, ସେମାନର୍ଚ୍ର ନିଜର ଦେହଜ୍ଞାନ ମଧ୍ଯ ରହୁ ନ ଥୂଲା- ଏପରି କି,

796

ଯଥା

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୨

¥ ଶ୍ୀମଭାଗବତ »

ଇହଲୋକ, ପରଲୋକ ଏବଂ ଆମ୍ରୀୟସ୍ବଜନବ୍କ କଥା ସମାଧୌ ମୁନୟୋବବ୍ରିତୋୟେ ନଦ୍ଯଃ ପ୍ରବିଷ୍ଠା ଇବ ନାମରୂପେ ॥ ୧୨ । ମଧ୍ଯ ମନେ ରହୁ ନ ଥୂଲା। ମୁନିମାନେ ସମାଧ୍ଧସ୍ତ ହୋଇଗଲେ ଯେପରି ସବୁ କିଛି ଭୁଲିଯାଇ ପରମାମ୍ରରାର୍କ୍‌ ସହିତ ଏକାକାର ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ସମୁଦ୍ରରେ ପଡ଼ିଗଲେ ନଦୀ ଯେପରି ନିଜର

ମତ୍କାମା ରମଣଂ ଜାରମସ୍ବରୂପବିଦୋଃବଳାଃ। ବ୍ରହୁ ମାଂ ପରମଂ ପ୍ରାପୁଃ ସଙ୍ଗାକ୍ରତସହସ୍ଶଃ॥ ୧୩

ନାମରୂପ ହରାଇଦିଏ, ସେମାନେ ସେହିପରି ମୋ ଭାବନାରେ ଆମୂହରା ହୋଇଯାଇଥୁଲେ॥ ୧୨॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ। ସେମାନର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ଯରୁ ବହୁଗୋପୀ ତ ମୋର ବାସ୍ତବ ସ୍ବରୂପ ଜାଣି ନ ଥୂଲେ। ସେମାନେ ମୋତେ କେବଳ ନିଜର ପ୍ରିୟତମ ବୋଲି ଜାଣିଥୂୁଲେ ଏବଂ

ଜାରଭାବରେ ମୋ ସହିତ ମିଳନର ଆକାଷ୍ୟ୍ଷା କରୁଥିଲେ। ସେହି ସାଧନାହୀନା ଶତ ଶତ, ସହସ୍ର ସହସ୍ର ଅବଳା

କେବଳ ମୋ ସଙ୍ଗର ପ୍ରଭାବରେ ମୋତେ ଅଥାତ୍‌ ପରଂବ୍ରହ୍ମଙ୍ଗୁ ତସ୍ମାତ୍ତ୍ମୁଦ୍ଧବୋସୂଜ୍ୟ ଗ୍ଵେଦନାଂ ପ୍ରତିଗ୍ଵେଦନାମ୍‌। ପ୍ରବୃତ୍ତ ଚ ନିବୃତ୍ତ ଚ ଶ୍ରୋତବ୍ୟ ଶୁତମେବ ଚ॥ ୧୪

ମାମେକମେବ ଶରଣମାମ୍ବାନଂ ସବିଦେହି ନାମ୍‌ । ଯାହି ସବାମ୍ବଭାବେନ ମୟା ସ୍ୟା ହ୍ୟଯକୁତୋଭୟଃ ॥ ୧୫

ପାଇଗଲେ।॥ ୧୩॥ ତେଣୁ ହେ ଉଦ୍ଦବ ! ତୁମେ ପ୍ରବୃତ୍ତି, ନିବୃତ୍ତି ଇହଲୋକ ଓ ପରଲୋକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଶୁଣିଥୂବା ସମସ୍ତ ବିଷୟ ତଥା ଏସବୁ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସକଳ ପ୍ରକାର କର୍ମ ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଆମ୍ପସ୍ବରୂପ ଏକମାତ୍ର ମୋଠାରେ ହିଁ ଅନନ୍ଯଭାବରେ ଶରଣାଗତ ହୋଇଯାଅ। ତା'ହେଲେ ତୁରମର ଆଉ ଭୟ ରହିବ

ନାହିଁ॥ ୧୪,୧୫॥ ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ-ହେ ଯୋଗେଶ୍ବରମାନର୍କର ଭଶ୍ଵର !ମୁଁ ତ ଆପଣର୍କ୍ଚର ଅମୂତମୟ ବାଣୀ ଶୁଣୁଛି,

କିନ୍ଧୁ ମୋମନର ସଂଶୟ ଦୂର ହେଉ ନାହିଁ। ମୁଁ

6/@ଚ

6୫ଟବ/ୟ୭

ସଂଶୟଃ ଶୃଣ୍ବତୋ ବାଚଂ ତବ ଯୋଗେଶ୍ବରେଶ୍ଵର । ନ ନିବତ୍ତିତ ଆମ୍ବସ୍ପୋ ଯେନ ଭ୍ରାମ୍ୟତି ମେମନଃ ॥ ୧୬

ର/ଜରବ/ୁ/ଚ

ସ

ଏଷ

ପ୍ରାଣେନ ମନୋମୟଂ

ଜୀବୋ

ବିବରପ୍ରସୂତିଃ

ଘୋଷେଣ ଗୁହାଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟାଃ। ସୃକ୍ଷ୍ମମୁପେତ୍ୟ ରୂପଂ

ମାତ୍ରା ସ୍ଵରୋ ବଣ୍ଛି ଇତି ସବିଷ୍ଠଃ॥ ୧୭

ସ୍ଵଧର୍ମ

ପାଳନ କରିବା ଉଚିତ, ନା ସବୁକିଛି ଛାଡ଼ି ଆପଣଙ୍କ ଶରଣ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ଏ ବିଷୟରେ ମୋ ମନରେ ଭ୍ରମ ଉପୁଜୁଛି। ତେଣୁ କ୍ରପା କରି ଏ ବିଷୟଟି ଭଲରୂପେ ବୁଝାଇଦିଅନ୍ତୁ॥ ୧୬ ॥ ଶ୍ରୀଭଗବାନ

କହିଲେ--ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ଏକମାତ୍ର

ପରମେଶ୍ବର ହିଁ ବିଶ୍ବରୂପରେ ରହିଛନ୍ତି। ପରମାମତ୍ରା ହିଁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଚେତନାଶକ୍ତି

ଓ ଜୀବନୀଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି;

ତେଣୁ ପରମାମ୍ରା ହିଁ ଜୀବରୂପରେ ରହିଛନ୍ତି। ସେହି ପରମେଶ୍ବର ହିଁ ପ୍ରଥମେ ଅନାହତ ନାଦସ୍ବରୂପ ପରାବାଣୀ ରୂପରେ ପ୍ରାଣ ସହିତ ମୂଳାଧାର ଚକ୍ରରେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି; ତା'ପରେ ମନୋମୟରୂପକୁ ମନରେ ଗ୍ରହଣ କରି ମଣିପୂରକଚକ୍ରରେ ପଶ୍ଯନ୍ତୀ ନାମକ ବାଣୀର ସୃକ୍ଷ୍ମରୂପ ଧରନ୍ତି ଏବଂ କଣ୍ଠଦେଶରେ ଥୁବା ବିଶୁଦ୍ଧ ନାମକ ଚକ୍ରକୁ ଆସି ମଧ୍ଯମା ନାମକ ରୂପ ଧାରଣ କରନ୍ତୈ। ତା”ପରେ ମୁଖକୁ ଆସି ଅକାରାଦି ମାତ୍ରା, ସ୍ଵର, ବର୍ଣ ଆଦିରୂପରେ ବେଖରୀ ନାମ ଧରି ବାଣୀର ପ୍ତୂଳରୂପ ଧାରଣ କରନ୍ତି। ଏଣୁ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମକୁ ପରମାମ୍ପାର୍ଚ୍ଚର ଅଭିବ୍ଯକ୍ତି ବୋଲି ସ୍ବୀକାର

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୨]

# ଏକାଦଶ

ଯଥାନଳଃ ବଳେନ ଅଣୁଃ ପ୍ରଜାତୋ

ଖେଃନିଳବନ୍ଧୁରୃଷ୍ମା ଦାରୁଣ୍ୟଧୂମଥ୍ୟମାନଃ । ହବିଷା ସମିଧ୍ଯତେ

ତଥୈବ ମେ

ବ୍ୟକ୍ତରିୟଂ

ହି ବାଣୀ॥ ୧୮ ନ

ସ୍ପୀନ୍ଧ #

797

କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୧ ୭ ॥ ଆକାଶରେ ଅଗ୍ନି ଉତ୍ତାପରୂପରେ

ଥାଏ; ତାହାକୁ ବଳପୂର୍ବକ ମନ୍ତନ କରି କାଠରୁ ପ୍ରକଟ କରାଗଲେ ପ୍ରଥମେ ତାହା ସ୍ତୁଲିଙ୍ଗରୂପେ ବାହାରେ, କିନ୍ତୁ ସେହି ୟୁଲିଇଂକୁ ଇନ୍ଧନ ଯୋଗାଇଦେଲେ, ତାହା ପ୍ରଜ୍ବଳିତ

ହୋଇଉଠେ। ଉପରୋକ୍ତ ବାଣୀ ସେହିପରି ସୃକ୍ଷ୍ମରୂପରୁ ସ୍ତୂଳରୂପରେ ପ୍ରକଟିତ ହୁଏ। ଏପରିଭାବରେ

ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମ

ରୂପରେ ମୁଁ ହିଁ ଅଭିବ୍ଯକ୍ତ ହୋଇଛି॥ ୧୮ ॥ ଅନ୍ଯ କ୍ରିୟାମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଏହିପରି ମୋର ହିଁ ଅଭିବ୍ଯକ୍ତି ବୋଲି

ବୁଝିବା ଆବଶ୍ୟକ। କର୍ମ କରିବା, କହିବା, ଚଳପ୍ରଚଳ ଏବଂ

ଗଦିଃ କମି ଗତିର୍ବିସଗୋ ଘ୍ରାଣୋ ରସୋ ଦୂକ୍‌ ସ୍ପଶିଃ ଶୁତିଶ୍ବ।

ସର୍କାଳୁ ବିଜ୍ଞାନମଥାଭିମାନଃ ସୂତ୍ବଂ ରଜଃସତ୍ତ୍ବତମୋବିକାରଃ || ୧୯

କରିବା, ମଳମୂତ୍ର-ତ୍ଯାଗ କରିବା, ଶୁରଘଂବା, ସ୍ବାଦଗ୍ରହଣ କରିବା, ଦେଖୁବା, ଛୁଇଁବା, ଶୁଣିବା, ମନରେ ସଂକଳ୍ପବିକଳୁ କରିବା, ବୁଦ୍ଧିବଳରେ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିବା, ଅଭିମାନ କରିବା ଆଦି ଯେତେସବୁ କ୍ରିୟା ରହିଛି ଏବଂ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ବ ତଥା ସତ୍ତ୍ଵ, ରଜ, ତମ ଆଦି ତିନିଗୁଣର ଯେଉଁସବୁ ବିକାର ରହିଛି, ତା”ଛଡ଼ା ଯେତେ ଯାହା ଦୃଶ୍ୟଜଗତ ରହିଛି- ସେସବୁକୁ ମୋର ହିଁ ଅଭିବ୍ଯକ୍ତି ବୋଲି ବୁଝିବା

ଆବଶ୍ୟକ| ସେସବୁ ରୂପରେ ମୁଁ (ପରମାମ୍ବା) ହିଁ ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଛି ॥ ୧୯॥

ଅୟ

ହି ଜୀବସ୍ତିବୃଦବୁଜଯୋନିରବ୍ୟକ୍ତ ଏକୋ ବୟସା ସ ଆଦ୍ୟଃ।

ବିଶ୍ରିଷ୍ଟଶକ୍ତି ବିହୁଧେବ

ଭାତି

ବୀଜାନି ଯୋନିଂ ପ୍ରତିପଦ୍ୟ ଯଦ୍‌ବ ତୃ॥ ୨୦

ପରମାମ୍ରା ହିଁ ତ୍ରିଗୁଣମୟ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରୂପୀ ପଦୁ ଉମ୍ଭନ୍ନ କରିଛନ୍ତି। ସେହି ନାରାୟଣ ହେଉଛନ୍ତି ଅବ୍ଯକ୍ତ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ସେ ଏକ। ସେ ହେଉଛନ୍ତି ପୁରାଣପୁରୂଷ, ସମସ୍ତଙ୍କର ଆଦିମୂଳ ଏବଂ ସେ ନିଜକୁ ଅନେକ ଶକ୍ତିରେ ବିଭାଜିତ କରି ବହୁରୂପ ଧାରଣ

କରିଛନ୍ତି । ସେ ସର୍ବତ୍ର ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ପ୍ରକଟିତ ହେଉଛନ୍ତି। ଭୂମିରେ ବିହନ ବୁଣିଦେଲେ ତାହା ଯେପରି ଅନେକ ରୂପ ହୋଇ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ ହୁଏ, ସେହିପରି ପରମାମ୍ରାର୍କର ଉଜ୍ଜୀବନୀ ଶକ୍ତ ପାଇ ଏହି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ଅନେକ ରୂପରେ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଛି ।ଏସବୁ ହେଉଛି ସେହି ପରମାମ୍ବାଙ୍କର ହିଁଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ।

ଯସ୍ମିନ୍ନିଦଂ ପଟୋ ଯ ଏଷ

ପ୍ରୋତମଶେଷମୋତଂ ଯଥା ତନ୍ତୁବିତାନସଂସଃ। ସଂସାରତରଗୂଃ ପୁରାଣଃ

କମ୍ମାମ୍ପକଃ

ପୁଷ୍ପଫଳେ

ପ୍ରସୂତେ॥ ୨୧

ବସ୍ତ୍ରରେ ସର୍ବତ୍ର ଯେପରି ସୂତା ହିଁ ଓତପ୍ରୋତ ହୋଇ ରହିଛି, ବିଶ୍ବରେ ସର୍ବତ୍ର ସେହିପରି ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ବା ହିଁ ଓତପ୍ରୋତ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି। ସେ ସର୍ବତ୍ର ପୂର୍ଣ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି। ଏହି ସଂସାରବୃକ୍ଷ ହେଉଛି ପୁରାତନ। କର୍ମର ପରମ୍ପରା ଅନାଦି କାଳରୁ ଚଳି ଆସୁଛି। ତେଣୁ ସଂସାରବୃକ୍ଷ

ହେଉଛି କର୍ମରୂପ; ଏବଂ କର୍ମ ହିଁ ଫୁଲ ଓ ଫଳ ଉମ୍ଭନ୍ନ କରେ, ଅର୍ଥାତ୍‌ କର୍ମରୂପରେ ମଧ୍ଯ ସେହିଁଅଛନ୍ତି ॥୨୦,୨୧ ॥

ହେ

ଅସ୍ଯ ପଞ୍ଚସ୍ଳନ୍ଧଃ

ବୀଜେ

ଶତମୃଳସ୍ତିନାଳଃ ପଞ୍ଚରସପ୍ରସୂତିଃ।

ଏହି ସଂସାର ବୃକ୍ଷର ଦୁଇଟି ବୀଜ ହେଉଛି ପାପ ଓ ପୁଣ୍ଯ। ଏହାର ଶତ ଶତ (କାମନାରୂପୀ) ମୂଳ ରହିଛି। (ସତ୍ତ, ରଜ ଓ ତମ) ତ୍ରିଗୁଣ ହେଉଛି ଏହାର ତିନିଟି ମୁଖ୍ୟ ଗଣ୍ଡି ।ଏହାର ରହିଛି (ପଞ୍ଚଭୂତରୂପୀ) ପାଞ୍ଚଟି ମୁଖ୍ୟ

ଶାଖା । ଏଥୂରୁ ପାଞ୍ଚପ୍ରକାର ରସ (ଶବ୍ଦ, ସ୍ପର୍ଶ ରୂପ ରସ

798

* ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତ *

ଦଶୈକଶାଖୋ

ସ୍ତିବଳ୍ପଳୋ

ଦ଼ସ୍‌ପଣ୍ଡିନୀଡ଼-

ଦରିଫଳୋଃକିଂ

ଓ

ଗନ୍ଧ

ଏହାର ମନ)। ବସା ବକଳ

ପ୍ରବିଷ୍ଠଃ॥ ୨୨

[ଅଧ୍ୟାୟ ରୂପରେ

ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିୟର

ବିଷୟ)

୧୩

ନିର୍ଗତ ହୁଏ।

ରହିଛି ଏଗାରଟି ଶାଖା (ଦଶ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ଏକ ଏହି ବୃକ୍ଷରେ ଦୁଇଟି ପକ୍ଷୀ (ଜୀବ ଓ ଭଶଶ୍ଵର) ବାନ୍ଧି ରହନ୍ତି। ଏହି ବୃକ୍ଷର ରହିଛି ତିନି ପରସ୍ତ ଏ(ବାତ, ପିତ୍ତ ଓ କଫ!)| ଏହି ବୃକ୍ଷରେ ଦୁଇଟି

ଫଳ (ସୂଖ ଓ ଦୁଃଖ) ଫଳେ। ଏହି ବୃକ୍ଷ ସୂର୍ଯ୍ଯମଣ୍ଡଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ହୋଇଛି। ଶାଗୁଣା ପରିକେବଳ ଦୈହିକ ଅଦନ୍ତି

ଚୈକଂ

ଫଳମସ୍ଯ

ଗୂଧ୍ରା

କାମନାପ୍ରବଣ

ବିଷୟଲୋଲୁପ

ଗ୍ରାମ୍ଯ

।ସାଂସାରିକ)

ମନୁଷ୍ଯମାନେ ଅଥାତ୍‌ ଅବିଦ୍ଯାକୁ ମହତ୍ତ୍ଵ ଦେଉଥୁୂବା ଲୋକେ ଏହାର ଦୁଃଖରୂପ ଫଳଟି ଖାଆନ୍ତି ଏବଂ ନୀର ଛାଡ଼ି କ୍ଷୀର ପାନ କରୁଥିବା ହଂସରୂପୀ ଅରଣ୍ଯବାସୀ ।ସଂସାରତ୍ଯାଗୀ) ପବିତ୍ରାମ୍ରାମାନେ ଏହାର ସୁଖରୂପ ଫଳ ଖାଆନ୍ତି। ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ଗୁରୁଙ୍କ ଠାରୁ ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରି ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିପାରନ୍ତି ଯେ, ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ବା ହିଁ ଆପଣା ମାୟାବଳରେ ଅନେକ ରୂପରେ (ଜଗତ୍‌ରୂପରେ)

ଗ୍ରାମେଚରା ଏକ ମରଣ୍ୟବାସାଃ । ହଂସା ଯ ଏକଂ ବହୁରୂପମିଜ୍ଯମାୟାମୟଂ ବେଦ ସ ବେଦ ବେଦମ୍‌ ॥ ୨୩

ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଛନ୍ତି, ସେ ହିଁ ବେଦବାଣୀର ପ୍ରକୃତ ତାହୂର୍ଯ୍ୟ

ଜି

ଜାଣନ୍ତି ॥ ୨୨,୨୩ ॥ ତେଣୁହେ ଉଦ୍ଧବ ! ଏପରିଭାବରେ

ଗୁରୂପାସନୟେକଭକ୍ତ୍ୟା ବିଦ୍ୟାକୁଠାରେଣ

ବିବୃଶ୍ଟ୍ଯ ସମ୍ପଦ୍ୟ

ଶିତେନ

ଗୁରୂଦେବକ୍କନ ଉପାସନା କରି ଏବଂ ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତି ଦାରା

ଧୀରଃ ।

ଜ୍ଞାନରୂପକ ତରବାରିକୁ ତୀକ୍ଷ୍ମକରି ଧୈର୍ଯ୍ୟପୂର୍ବକ ଜୀବଭାବକୁ

ଜୀବାଶୟମପ୍ରମତ୍ତଃ ଗ୍ବତମ୍ବାନମଥ

ଇତି ଶୀମଉରକନେ

କାଟିଦିଅ | ତା'ପରେ ଆମୁୂସ୍ବରୂପକୁ ଜାଣି ସେହି ତରବାରିକୁ ମଧ୍ଯ ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇ ନିଜର ଅଖଣ୍ତଡରୂପରେ

ତ୍ୟଜାସ୍ତ୍ରମ୍‌ ॥ ୨୪

ଶାଶ୍ଵତଭାବରେ ଅବସ୍ଥିତ ହୋଇଯାଅଂଂ॥ ୨୪ ॥ ସାନିରାୟମନାରଣୟଣନ୍ତ୍ର ଇଦରୋଓ୯୦୯//୦୬ / ¢ ୨ //

ନହାତୁଜେ୍ ଦାଜମହଂସ

+- + +

ଅଥ ସନକାଦି ର

ପମାଦଶାଃଧ୍ାଯା¿

ଗ୍ବରିଭାଇଙ୍କୁ ହ ସରୂପରେ

ଜବ/ୁ /ଚ

ସତ୍ତ୍ଵଂ ରଜସ୍ତମ ଇତି ଗୁଣା ବୁଦ୍ଧେନି ଗ୍ରମୂନଃ। ହି॥ ୧ ସତ୍ତ୍ବେନାନ୍ୟତମୌ ହନ୍ୟାତ଼୍ ସତ୍ତ୍ବ' ସତ୍ତ୍ବେନ ଚୈବ

ଭଗବାନର୍ଦ୍ଦର

ଉପଦେଶ

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ

ପ୍ରଦାନ

କହିଲେ-- ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ସତ୍ବ,

। ରଜ ଓ ତମ-ଏହି ତିନିଗୁଣ ହେଉଛି ବୁଦିର ହିଁ ବିଭିନ୍ନ ତତ

=

ରୂପ। ଏଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ଆମ୍ପାର କୌଣସି

=\.?

ସମ୍ଫକ ନାହ।

* ଇଶ୍ଵର ଆପଣା ମାୟାବଳରେ ସମସ୍ତ ଜାଗତିକ ପଦାର୍ଥରୂପେ ପ୍ରତୀୟମାନ ହେଉଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଅନାଦି ଅବିଦ୍ଯା ହେତୁ ଜୀବକୁ

ସମସ୍ତ ଜାଗତିକ ପଦାର୍ଥ ଓ କ୍ରିୟାରେ ଆପଣା କର୍ତ୍ତୃତୃ ପ୍ରଭୂତିର ଭ୍ରାନ୍ତି ହେଉଛି। ଯେହେତୁ କର୍ତ୍ତୃତୁ ରହୁଛି, ତେଣୁ କୁହାଯାଏ ଯେ 'ଅମୁକ କର, ଅମୁକ ନ କର'| ଏଭଳି ବିଧ ଓ ନିଷେଧର ଆଜ୍ଞା ତା'ପାଇଁ ଲାଗୁ ହୋଇଯାଏ | ତା'ପରବର୍ତୀ ସିିତିରେ ତାକୁ ପୁଣି

କୁହାଯାଏ ଯେ ଅନ୍ତଃକରଣ ଶୁଦି ନିମନ୍ତେ କର୍ମ କର' ।ଅନ୍ତଃକରଣ ଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଯିବା ପରେ ପୁଣି କର୍ମ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଦୁରାଗ୍ରହକୁ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ତାକୁ କୁହାଯାଏ ଯେ “ଭକ୍ତିରେ ବିକ୍ଷେପ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥୁବା କର୍ମ ପ୍ରତି ଆଦରଭାବ ଛାଡ଼ି ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ଵାସପୂର୍ବକ ଭଜନ କର' । କିନ୍ତୁ ଶେଷରେ ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନ ହୋଇଯିବା ପରେ ଆଉ କିଛି ହେଲେ କରିବାକୁ ବାକି ରହେ ନାହିଁ। ସାଧନାରୂପୀ ତରବାରି ମଧ୍ଯ ଉପେକ୍ଷିତ ହୋଇଯାଏ ଓ ଜୀବ ତାର ପରମ ପ୍ରାପ୍ରବ୍ୟକୁ ପାଇଯାଏ। ଏହା ହିଁ ଚଳିତ ପ୍ରସଙ୍ଗର ଅଭିପ୍ରାୟ।

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୩

¥ ଏକାଦଶ

ସତ୍ତ୍ବାହୁ ଧମୋ ଭବେଦ଼ ବୃଦ୍ଧା ପୁଂସୋ ମଭଳ୍ଛିଲକ୍ଷଣଃ ।

ସାତ୍ତ୍ରିକୋପାସୟା ସତ୍ତ୍ଵଂ ତତୋ ଧମିଃ ପ୍ରବତ୍ତିତେ ॥ ୨

799

ସ୍ତୀନ୍ଦଂ ±

ସତ୍ତ୍ୁଗୁଣଦ଼ାରା ରଜ ଓ ତମଗୁଣକୁ ନାଶ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଅନ୍ତଃକରଣ ଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଯିବା ପରେ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣକୁ ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇ ଗୁଣାତୀତ ହୋଇଯିବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୧ ॥ ମନୁଷ୍ୟ

ସତ୍ତ୍ୁଗୁଣସମ୍ପନ୍ତ ହୋଇଗଲେ

ତା ଠାରେ ଭଗବତ୍‌ପ୍ରାପ୍ତି

କରାଉଥୁବା ଧର୍ମର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟେ | ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣସମ୍ପନ୍ନ ମନୁଷ୍ଯ ସାତ୍ତ୍ଵିକ ପଦାର୍ଥ ହିଁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ସତ୍ତ୍ବଗୁଣର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ମନୁଷ୍ଯର ଧାର୍ମିକ ପ୍ରବୃତ୍ତି ବଢ଼ିଯାଏ॥ ୨ ॥

ଧମୋ ରଜସ୍ତମୋ ହନ୍ୟାତ୍ବ ସତ୍ତ୍ବବୃଦ୍ଧିରନୁତ୍ତମଃ । ସତ୍ତ୍ରଗୁଣର ସମ୍ପୂର୍ଶ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ରଜ ଓ ତମ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଆଶୁ ନଶ୍ୟତି ତନ୍ବମୂଳୋ ହ୍ୟଧମି ଉଭୟେ ହତେ॥ ୩ ଲୋପ ପାଇଯାଏ। ରଜ ଓ ତମ ହେତୁ ହିଁ ଅଧର୍ମ ହୋଇଥାଏ;

ତେଣୁ ସତ୍ଵ୍ଵର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଅଧର୍ମ

ମଧ୍ଯ ଶୀଘ୍ର ନାଶ ପାଇଯାଏ। ଏପରିଭାବରେ ମନୁଷ୍ଯ

ପୂର୍ରୂପେ

ଆଗମୋଃପଃ

ପ୍ରଜା ଦେଶଃ କାଳଃ କମି ଚ ଜନ୍ମ ଚ ।

ଧ୍ୟାନଂ ମନ୍ମ୍ରୋଃଥ ସଂସ୍କାରୋ ଦଶେତେ ଗୁଣହେତବଃ || ୪

ଶୁଦ୍ଦ

ହୋଇଯାଏ।॥ ୩ ॥

ଗୁଣମାନଟ୍କ୍ରର

ଅଭିବୃତ୍ଦିରେ ଯେଉଁ ଦଶଟି କାରଣ ଦାୟୀ, ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି-¬ (୧) ଶାସ୍, (୨) ଜଳ, (୩) ପରଜା, (୪) ଦେଶ, (୫) କାଳ, (୬) କର୍ମ, (୭) ଜନ୍ମ, (୮) ଧ୍ଯାନ, (୯) ମନ୍ତ୍ର ଓ (୧୦) ସଂସ୍କାର। ଏଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ସାନ୍ତ୍ରିବ ହୋଇଥାନ୍ତି, ତେବେ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣର, ଯଦି

ରାଜସ ହୋଇଥାନ୍ତି, ତେବେ ରଜୋଗୁଣର ଓ ଯଦି ତାମସ ହୋଇଥାନ୍ତି, ତେବେ ତମୋଗୁଣର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଥାନ୍ତି ॥ ୪ ॥ ଉପରୋକ୍ତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ଭନ୍ଦଧୀୟ ଯେଉଁ ବିଷୟକୁ

ତତ୍ତତ଼ ସାତ୍ତ୍ରିଜମେବୈଷାଂ ଯତ ଯତ଼ ବୃଦ୍ଧାଃ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ । ନିନ୍ଦନ୍ତି ତାମସଂ ତତ୍ତଦୂ ରାଜସଂ ତଦୁପେକ୍ଷିତମ୍‌ ॥ ୫

ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ମହାମ୍ରାମାନେ ପ୍ରଶଂସା କରନ୍ତି, ସେସବୁ ସାତ୍ତ୍ଵିକ ବୋଲି ଜାଣ; ଯେଉଁସବୁ ବିଷୟକୁ ସେମାନେ ଉପେକ୍ଷା କରନ୍ତି, ସେସବୁ ରାଜସ ବୋଲି ଜାଣ ଏବଂ ଯେଉଁସବୁ ବିଷୟକୁ ସେମାନେ ନିନ୍ଦା କରନ୍ତି, ସେସବୁକୁ ତାମସ ବୋଲି ଜାଣ।॥ ୫ ॥ ସତ୍ତ୍ବଗୁଣର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ମନୂଷ୍ଯ ସାତ୍ତ୍ଵିକ ବସ୍ତୁ

ବ୍ଯବହାର କରିବା ଉଚିତ। ଏହାଫଳରେ ଧର୍ମ ଲାଭ ହେବ, ଜ୍ଞାନ ବୃଦ୍ଧି ହେବ, ନିଜସ୍ବରୂପର ସ୍ରତି ଜାଗ୍ରତ

ସାତ୍ଵ୍ରିବାନ୍ୟେବ ସେବେତ ପୁମାନ୍‌ ସତ୍ତ୍ବବିବୃଦ୍ଧୟେ । ହେବ ଏବଂ ସକଳ ପ୍ରକାର ସଂଶୟ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ। ତତୋ ଧମିସ୍ତତୋ ଜ୍ଞାନଂ ଯାବତ୍‌ ସ୍ୁତିରପୋହନମ୍‌ ॥ ୬ ଭଗବତ୍ତତ୍ତ୍ବର ପୂର୍ଣ ଜ୍ଞାନ ଜାଗ୍ରତ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ॥ ୬॥ ବାଉଁଶରେ ବାଉଁଶ ଘଷି ହୋଇ ଉଧମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥୁବା ଅଗ୍ନି ଯେପରି ବାଉଁଶବଣକୁ ପୋଡ଼ି ଭସ୍ମ କରିଦେବା ପରେ ନିଜେ ଶାନ୍ତ ହୋଇଯାଏ,

ବେଣୁସଙ୍ଘଷିଜୋ ବହୁଦିଗ୍‌ଧ୍ଵା ଶାମ୍ୟତି ତଦୃବବନମ୍‌।

ଗୁଣମାନର୍କର ମିଶ୍ରଣ ଫଳରେ ଉତ୍ଥନ୍ତ ହୋଇଥୁବା ଏହି ଦେହ ସେହିପରି ଜ୍ଞାନରୂପୀ ଅଗ୍ନିଦ୍ବାରା ସମସ୍ତ ଶରୀରକୁ

(ସ୍ଥୂଳ ସୃକ୍ଷ୍ମ ଓ କାରଣଶରୀରକୁ) ଓ ଗୁଣକୁ ଭସ୍ମ କରି ଏବଂ ଗୁଣବ୍ୟତ୍ୟୟଜୋ ଦେହଃ ଶାମ୍ୟତି ତତୃକ୍ରିୟଃ ॥ ୭ ନିଜେ ପ୍ରଶମିତ ହୋଇଯାଏ।॥ ୭ ॥

800

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୩

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #

ଉଦ୍ଧବ ୫୧୭

ବିଦନ୍ତି ମତ୍ତ୍ୟାଃ ପ୍ରାୟେଣ ବିଷୟାନ୍‌ ପଦମାପଦାମ୍‌। ତଥାପି ଭୁଞ୍ଜତେ କୃଷ୍ଣ ତତୃ କଥ' ଶ୍ଵଖରାଜବତ଼୍॥ ୮

ମନୂଷ୍ଯ 'ମୁଁଂମୋର” ରୂପକ ମିଥ୍ଯା ଧାରଣାକୁ ହୃଦୟରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇଥାଏ। ଏହି ଧାରଣା ହି ହେଉଛି ସକଳ

୭”ଭଣବନକୁବ/ଚ ଅହମିତ୍ଯନ୍ୟଥାବୂଦିିଃ

ପ୍ରମତ୍ତସ୍ଯ

ଉଦ୍ଧବ ପଗ୍ବରିଲେ - _ଭଗବନ୍‌ ! ପ୍ରାୟ ସବୁ ମନୁଷ୍ଯ ଜାଣନ୍ତି ଯେ, ବିଷୟ ହେଉଛି ବିପତ୍ତିର ଘର। ତଥାପି ସେମାନେ କୁକୁର, ଗଧ ଓ ଛେଳିବ୍ଦ୍ଚ ପରି ଦୁଃଖ ସହି ମଧ୍ଯ ବିଷୟ ଭୋଗ କରିବାର କାରଣ କଂଣ ୮ ॥ ୮ ॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ !ଭ୍ରାନ୍ତ

ଯଥା

ହୂଦି।

ଉତ୍‌ସଷିତି ରଜୋ ଘୋରଂ ତତୋ ବୈକାରିକଂ ମନଃ || ୯ ରଜୋଯୁକ୍ତସ୍ୟ ମନସଃ ସର୍ବ୍ଦଳ୍ପଃ ସବିକଳ୍ପକଃ ।

ତତଃ କାମୋ ଗୁଣଧ୍ୟାନାଦ଼୍ ଦୁଃସହଃ ସ୍ୟାଦ୍ଧି ଦ୍ରମିତେଃ ॥ ୧୦

କରୋତି କାମବଶଗଃ କମାଣ୍ୟବିଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ। ଦୁଃଖୋଦକାଣି ସଂପଶ୍ୟନ୍‌ ରଜୋବେଗବିମୋହିତଃ || ୧୧

ରଜସ୍ତମୋଭ୍ୟା ଯଦପି ବିହ୍ରାଟ୍‌ ବିକ୍ଷିପ୍ରଧୀଃ ପୁନଃ ।

ଅତନ୍ଦ୍ରିତୋ ମନୋ ଯୁଞ୍ଜନ୍‌ ଦୋଷଦୃଷ୍ଟନିସଜ୍ନତେ ॥ ୧ ୨

ଦୁଃଖର କାରଣ | ମନ ହେଉଛି ସ୍ବରୂପତଃ ସତ୍ଵବଗୁଣବି ଶିଷ୍ଟ; ତେଣୁ ତାହା ଶୁଦ୍ଧ: କିନ୍ତୁ ଅହଂତୃୱମମତୃୂ ହେତୁ ମନରେ ଘୋର ରଜୋଗୁଣ ବ୍ଯାପିଯାଏ ଏବଂ ରଜୋଗୁଣରେ ଆବୃତ ମନ ଅସଂଖ୍ଯ ପ୍ରକାର ସଂକଳ୍ପଂବିକଳ୍ପ କରିବାକୁ ଲାଗେ। ଏହାଫଳରେ ନିରନ୍ତର ସାଂସାରିକ ବିଷୟ ଚିନ୍ତନ ହେବାକୁ ଲାଗେ। ସେଥୂରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ କାମନା। କାମନା ହେତ୍ର ବୁଦ୍ଧି କଳୁଷିତ ହୋଇଯାଏ। ବୁଦ୍ଧି କଳୁଷିତ ହୋଇଗଲେ ମନୁଷ୍ଯର ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂଯମ କରିବା ଶକ୍ତି ଲୋପ ପାଇଯାଏ। କାମନାର ବଶୀଭୂତ ହୋଇ ତଥା ରଜୋଗୁଣର ଆବେଗଦ୍ନାରା

ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ମନୂଷ୍ଯ ଏପରି କର୍ମବନ୍ଧନରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇଯାଏ ଯେ, ପରିଣାମରେ ସେ କେବଳ ଦୁଃଖ ଭୋଗ କରେ ॥ ୯-୧୧॥ ବିଦବାନ୍ଵମାନକଳ୍ମର ବୁଦ୍ଧି ମଧ୍ଯ ବେଳେବେଳେ ରଜୋଗୁଣ ଓ ତମୋଗୁଣହ୍ନାରା ବିକ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇଯାଏ; କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ସାବଧାନତାପୂର୍ବକ ମନକୁ ପରମାମ୍ବାଙ୍ଦ୍ଚ ଠାରେ ଲଗାଇଦିଅନ୍ତି ଏବଂରଜ ଓ ତମୋଗୁଣ ଦ୍ବାରା ପ୍ରେରିତ

କର୍ମଗୁଡ଼ିକୁ ଦୋଷମୟ ଜାଣି ସେଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ॥ ୧୨॥ ତେଣୁ ହେ ଉଦ୍ଧବ ।! ଆମ୍ରୋଦ୍ଦାର

ଅପ୍ରମତ୍ତୋଃନୂଯୁଞ୍ଜୀତ ମନୋ ମୟ୍ୟପିଯଜଞ୍ଚୁନୈଃ। ଅନିବିଣ୍ଫୋ ଯଥାକାଳଂ ଜିତଶ୍ଵାସୋ ଜିତାସନଃ ॥ ୧୩

ଗ୍ରହୁଥିବା ମନୁଷ୍ଯ ସାବଧାନତାର ସହିତ ନିରନ୍ତର ଅଭ୍ଯାସ କରି କରି ମନକୁ ମୋଠାରେ ଲଗାଇ ରଖିବା ଆବଶ୍ଯକ।

ଏତାବାନ଼ ଯୋଗ ଆଦିଷ୍ଟ୍ରୋ ମଚ୍ରୁଷ୍ୟୈଃ ସନକାଦିଭିଃ ।

ସାଧନାରେ ଶିଥୂଳ ନ ହୋଇ ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରଖିବା ଆବଶ୍ଯକ। ପ୍ରଥମେ ଆସନ ଜୟ କରି ପ୍ରାଣାୟାମଦ୍ରାରା ଶ୍ଵାସ-ପ୍ରଶ୍ଵାସକୁ ସଂଯତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ମନକୁ

ସବିତୋ ମନ ଆକୃଷ୍ୟ ମୟ୍ୟଦ୍ଧାଃକ ବେଶ୍ୟତେ ଯଥା ॥ ୧୪

ନିର୍ବିଖୟ କରିଦେଇ

ମୋ

ଠାରେ

ସ୍ରିର କରିବାକୁ

ପଡ଼ିବ। ମୋର ଶିଷ୍ଯ ସନକାଦିମାନେ ମୋ ଠାରୁ ଯୋଗ

65୧

୫ବ/ୟଚ

ଯଦା ତୂଂ ସନକାଦିଭ୍ୟୋ ଯେନ ରୂପେଣ କେଶବ। ଯୋଗମାଦିଷ୍ଟ୍୍‌ବାନେତଦଡ଼ ରୂପମିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍‌ || ୧୫

ବିଷୟରେ ଶୁଣି ଯୋଗର ଏପରି ସ୍ବରୂପ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି ॥୧୩,୧୪ ॥ ଉଦ୍ଧବ ପଗ୍ଵରିଲେ- ହେ କେଶବ । ଆପଣ ସନକାଦିଙ୍କୁ କେବେ ଓ କିପରି ଉପଦେଶ ଦେଇଥୁଲେ,

ତାହା ମୋତେ ବର୍ଣ୍ଠନା କରି କହନ୍ତୁ॥ ୧୫ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୩

# ଏକାଦଶ

ଖ୮ଜନବକୁବ/ଚ : ପୁତ୍ରା ହିରଣ୍ୟଗଭିସ୍ୟ ମାନସାଃ ସନକାଦୟଃ।

ପପ୍ରଚ୍ଛୁଃ ପିତରଂ ସୃକ୍ଷ୍ମା' ଯୋଗସ୍ୟୈକାନ୍ତିକୀଂ ଗତିମ୍‌ ॥ ୧୬

ସସ, »

801

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ସନକାଦି ହେଉଛନ୍ତି ଚ୍ରହ୍ନାଚ୍ଚର ମାନସପୁତ୍ର। ଥରେ ସେମାନେ ତାଙ୍କର ପିତାଙ୍ଗ୍ୁ ଯୋଗର ସୃକ୍ଷ୍ମ ଶେଷସୀମା ବିଷୟରେ ଏହିରୂପେ ପଗ୍ଭରିଲେ-¬|| ୧୬ ॥ ସନକାଦି ପଗ୍ଵରିଥୂଲେପିତା ! ଚିତ୍ତ ସ୍ବଭାବତଃ

ଦଳଳକଦକୟ ଚୁ

ଗୁଣେଷ୍ଵାବିଶତେ ଚେତୋ ଗୁଣାଶ୍ଳେତସି ଚ ପ୍ରଭୋ । କଥମନ୍ୟୋନ୍ୟସଂତ୍ୟାଗୋ ମୁମୁକ୍ଷୋରତିତିତୀଷୌଃ ॥ ୧୭

୭ଜରଚକୁକ/ଚ

ବିଷୟରେ ଆସକ୍ତ ହୋଇ ସେଥୁରେ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ,

ପୁଣି ଗୁଣସମୂହର ଅନେକ ବୃତି ଚିତ୍ତରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ହୋଇ ରହିଥାଏ। ଅର୍ଥାତ୍‌ ଉଭୟେ ପରଯ୍କର ସଙ୍ଗେ ନିବିଡ଼ଭାବେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇ ରହିଥାନଚ୍ତି। ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ସଂସାରରୁ ମୁକ୍ତି ଗ୍ରହୂଥିବା ବ୍ଯକ୍ତି ପରସ୍ପରକୁ ପୂଥକ୍‌ କରି ଏମାନଙ୍କ କବଳରୁ ତ୍ରାହି ପାଇପାରିବ କିପରି ୮? ॥ ୧୭॥

ଏବଂ ପୂଷ୍ଟୋ ମହାଦେବଃ ସ୍ବୟଂଭୂତ୍ଭୂତଭାବନଃ । ଧ୍ୟାୟମାନଃ ପ୍ରଶ୍ନବୀଜଂ ନାଭ୍ୟପଦ୍ୟତ କମ୍ିଧୀଃ ॥ ୧୮

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ--ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ! ଲୋକପିତାମହ ଦେବଶିରୋମଣି ଭୂତଭାବନ ସ୍ବୟମ୍ଭୂ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କୁ ସନକାଦି ପ୍ରଶ୍ନ ସିନା କଲେ, କିନ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି

ସ ମାମଚିନ୍ତୟଦୃ ଦେବଃ ପ୍ରଶ୍ନପାରତିତୀଷିୟା। ତସ୍ଯାହଂ ହଂସରୂପେଣ ସକାଶମଗମଂ ତଦା॥ ୧୯

ତ ସୂଷ୍ଟକ୍ରିୟାରେ ହିଁ ଲାଗି ରହିଥୂଲା; ତେଣୁ ସେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଳ ବି ବୁଝିପାରିଲେ ନାହିଁ। କିଛି ଉତ୍ତର ଦେଇ ନ ପାରି ପ୍ରଶ୍ନର ଗୃଢ଼ ଅର୍ଥ ଜାଣିବା ନିମନ୍ତେ ସେମୋତେ ସ୍ମରଣ କଲେ। ମୁଁ ସେମାନଙ୍କ ଆଗରେ ହଂସରୂପେ ଆବିର୍ଭୂତ ହୋଇଗଲି ॥ ୧୮, ୧୯॥ ମୋତେ ଦେଖି,

ଦୃଷ୍କ୍କା ମାଂ ତ ଉପବ୍ରଜ୍ୟ କୃତ଼ା ପାଦାଭି ବନ୍ଦନମ୍‌ | ବ୍ରହ୍ମାଣମଗ୍ରତଃ କୃତ଼ା ପପ୍ରଚ୍ଛଃ କୋ ଭବାନିତି॥ ୨୦

ସନକାଦି ରଷି ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ପଛେ ପଛେ ଆସି ପ୍ରଣାମ କରିବା ପରେ “ଆପଣ କିଏ ୮” ବୋଲି ପଗ୍ରରିଲେ। ସେମାନେ ତ ତତ୍ତ୍ଵ ଜାଣିବାକୁ ଆସିଥୂୁଲେ; ତେଣୁ ମୁଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଯାହା କହିଲି, ଶୁଣ-¬| ୨୦, ୨୧ ॥

ଇତ୍ୟହଂ ମୁନିଭିଃ ପୂଷ୍କସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ଜିଜ୍ଞାସୁଭିସ୍ତଦା । ଯଦବୋଚମହଂ ତେଭ୍ଯସ୍ତଦୁଦ୍ଧବ ନିବୋଧ ମେ॥ ୨୧

(ମୁଁ କହିଲି-`) ହେ ବିପ୍ରଗଣ !ତୁମେମାନେ ଯଦି

ବସ୍ତୁନୋ ଯଦ୍ୟନାନାତ଼ମାମ୍ମନଃ ପ୍ରଶ୍ନ ଭଦୃଶଃ । କଥଂ ଘଟେତ ବୋ ବିପ୍ରା ବକ୍ତୁବା ମେ କ ଆଶ୍ରୟଃ ॥ ୨୨ ପଞ୍ଚାମୂକେଷୁ ଭୂତେଷୁ ସମାନେଷୁ ଚ ବସ୍ତୁତଃ । କୋ ଭବାନିତି ବଃ ପ୍ରଶ୍ନୋ ବାଗ୍ଵରମ୍ବୋ ହ୍ୟନଥିକଃ ॥ ୨୩ ମନସା ବବସା ଦୃଷ୍ଟ୍ୟା ଗୃହ୍ୟତେଃନ୍ୟୈର ପୀନ୍ଦ୍ରିୟେଃ । ଅହମେବ ନ ମତ୍ତୋୱ ନ୍ୟଦିତି ବୁଧ୍ୟଯଧ୍ଵମଞ୍ଜସା ॥ ୨୪ 1832 ସୀ୦ ପୌ, ୮୮୭- ୧ ( 3୩୮୭3୮ ) __26 ^,

ଆମ୍ପା ବିଷୟରେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ କରିଛ, ତେବେ ଜାଣ ଯେ,

ଆମ୍ପା ହେଉଛି ଏକ। ତୁମଠାରେ ଯେଉଁ ଆମ୍ପା ଅଛି, ମୋଠାରେ ବି ସେହି ଆମ୍ରା ଅଛି। ଆମ୍ରଛରା ଛଡ଼ା ଦିତୀୟ ବସ୍ତୁ କିଛି ନାହିଁ। ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ମୁଁ ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ କିଛି କହିଲେ, କାହାକୁ ଆଧାର କରି କହିବି ? ॥ ୨୨॥ ପଞ୍ଚଭୂତାମ୍ରୂକ ତତ୍ତ୍ଵ ତ ସବୁ ପ୍ରାଣୀକ୍ଧ ଠାରେ ସମାନରୂପରେ ରହିଛି। ତେଣୁ ତୁମେ “ଆପଣ କିଏ?” ବୋଲି ଯେଉଁ ପଗ୍ଵରିଲ, ସେଥୁରେ କେବଳ ବାଣୀର ବ୍ଯବହାର ହେଲା;

ସେଥୁରେ କିଛି ତତ୍ତ୍ଵଗତ ଅର୍ଥ ନାହିଁ॥ ୨୩॥ ତୁମେ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ଜାଣିରଖ ଯେ, ମନ, ବାଣୀ, ଦୃଶ୍ଳି ଅଥବା ଅନ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ୍‌ ଦ୍ବାରା ଯାହା କିଛି ବି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ,

ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ, ଦର୍ଶନ, ଶ୍ରବଣ ଇତ୍ଯାଦି କରାଯାଏ, ତାହା ମୋ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କିଛି ନୁହେଁ॥ ୨୪॥

802

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୩

»* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ¥

ଗୁଣେଷ୍ଵାବିଶତେ ଚେତୋ ଗୁଣାଶ୍ଚେତସି ଚ ପ୍ରଜାଃ ।

ଜୀବସ୍ୟ ଦେହ ଉଭୟଂ ଗୁଣାଶ୍ଚେତୋ ମଦାତ୍ମବନଃ ॥ ୨୫

ପୁତ୍ରଗଣ ! ଏ କଥା ସତ୍ଯ ଯେ ବାରମ୍ବାର ବିଷୟ ଚିନ୍ତନ କରି କରି ଚିତ୍ତ ବିଷୟାକାର ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ବିଷୟ ଚିତ୍ତରେ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ;

ତଥାପି ବିଷୟ ଓ

ଚିତ୍ତ ଉଭୟ ହେଉଛି ମୋର ସ୍ବରୂପଭୂତ ଜୀବର ଦେହ ବା ଉପାଧୂ। ବାସ୍ତବରେ ବିଶୁଦ୍ଧ ଆମ୍ପାର ଚିତ୍ତ ଓ ବିଷୟ

ସଙ୍ଗେ କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ ॥ ୨୫ ॥ ଗୁଣେଷୁ

ଗ୍ବବିଶଚ୍ଚିତ୍ତମଭୀକ୍ଷ୍ମ

ଗୁଣସେବୟା।

ଗୁଣାଶ୍ବ ଚିତ୍ତପ୍ରଭବା ମଦୂପ ଉଭୟଂ ତ୍ୟଜେତ୍ବ॥ ୨୬

ବାରମ୍ବାର ବିଷୟରେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହେଲେ ଚିତ୍ତ ବିଷୟ

ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ହୋଇଯାଏ। ଚିତ୍ତର ସଂକଳ୍ପବିକଳୂରୁ ହିଁ ବିଷୟଚିନ୍ତନ ଜାତ ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ ସାଧକ ମୋରି ରୂପ ଚିନ୍ତନ କରି କରି ଚିତ୍ତଗ୍ରଞ୍ଚଲ୍ଯ ତଥା ବିଷୟଚିନ୍ତନ-ଉଭୟ

ଜାଗ୍ରତ ସ୍ଵପ୍ନଃ ସୁଷୁପ୍ରଂ ଚ ଗୁଣତୋ ବୁଦ୍ଧିବୃତ୍ତୟଃ ।

ତାସାଂ ବିଲକ୍ଷଣୋ ଜୀବଃ ସାକ୍ଷିତ୍େନ ବିନିଶ୍ଚିତଃ ॥ ୨୭

ଯହିଁ ସଂସୂତିବନ୍ଧୋଃୟମାମ୍ବନୋ ଗୁଣବୂତ୍ତି ଦଃ। ମୟି ତୁକ୍ଷ୍ୟୈ ସିତୋ ଜହ୍ୟାତୃ ତ୍ୟାଗସ୍ତଡ଼ ଗୁଣଚେତସାମ୍‌ ॥ ୨ ୮

ଛାଡ଼ିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୨୬ ॥ ସାତ୍ତ୍ରିକ୍‌ ରାଜସ

ଓ ତାମସ ଗୁଣ ଅନୁସାରେ ଯଥାକ୍ରମେ ଜାଗ୍ରତ, ସ୍ବପ୍ନ ଓ ସୁଷୁପ୍ରିକଏପରି ତିନି ଅବସ୍ଥା ଜାତ ହୁଏ। ଏହି ତିନି ଅବସ୍ଥା ହେଉଛି ବୁଦିର ହିଁ ତିନି ବୃତ୍ତି। ସିଦ୍ଧାନ୍ତରୂପରେ ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ ଯେ, ଜୀବ ଏସବୁ ଅବସ୍ଥାର ଅତୀତ; ସେ ଏସବୁର ସାକ୍ଷୀମାତ୍ର॥ ୨୭ ॥ ଚିତ୍ତ ହିଁ ସଂକଳ୍ପଂବିକଳ୍ପଦ୍ନାରା ସମସ୍ତ ବୃତ୍ତି ଜାତ କରେ ଓ ଆମ୍ରୁକୁ ତ୍ରିଗୁଣରେ ଜଡ଼ିତ କରି ଭ୍ରାନ୍ତ କରେ। ଏହା ହିଁ ଜୀବର ବନ୍ଧନ । ତେଣୁ ସାଧକ ତୁରୀୟ ଅବସ୍ତାରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ଗୁଣ ଓ ଚିତ୍ତ ଉଭୟକୁ ତ୍ଯାଗ କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୨୮ ॥ 'ମୁଁ-ମୋର'ରୂପୀ ଅହଂକାରରୁ ବନ୍ଧନ

ହୋଇଥାଏ। ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଅର୍ଥରେ ବନ୍ଧନ ହେଉଛି ଆମ୍ରାର

ଅହର୍କ୍ଚାରକୃତଂ ବନ୍ଧମାମ୍ବନୋଃଥିବି ପକ୍ଯ୍ଯୟମ୍‌ ।

ବିପରୀତ ଭାବ । ତେଣୁ ଜ୍ଞାନୀପୁରୁଷ ଏସବୁ ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତ ହୋଇ ସଂସାରଚିନ୍ତା ଛାଡ଼ିଦେବା ଆବଶ୍ଯକ । ସେ ନିଜର

ତୂରୀୟ ସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ରହିବା

ଉଚିତ ॥ ୨୯ ॥

ବିଦ଼ାନ୍‌ ନିର୍ବିଦ୍ୟ ସଂସାରଚିନ୍ତାଂ ତୁକ୍ଯ୍ୟୈ ସିତସ୍ତ୍ୟଜେତ଼ ॥ ୨ ୯ ନାନାତୂର ଭ୍ରମକୁ ବିଗ୍ରରଦ଼ବାରା ନଷ୍ଟ କରି ନ ଦେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନୁଷ୍ଯ ଜାଗ୍ରତ ରହି ମଧ୍ଯ ଅଜ୍ଞାନ ନିଦ୍ରାରେ

ଶୋଇ ରହିଥାଏ। ନିଦ୍ରାରେ ଶୋଇଥୁବା ମନୁଷ୍ୟ ସ୍ବପ୍ନରେ

ଯାବନ୍ନାନାଥିଧୀଃ ପୁଂସୋ ନ ନିବର୍ଭୈତ ଯୁକ୍ତି ଭିଃ । ଜାଗର୍ତ୍ୟଯପି ସ୍ବପନ୍ନଜ୍ଞଃ ସ୍ପପ୍ନେ ଜାଗରଣଂ ଯଥା । ୩୦

ଅସତ୍ବ୍ବାଦାମ୍ବନୋଃନ୍ୟେଷାଂ ଭାବାନାଂ ତତ୍‌କୃତା ଭିଦା | ଗତୟୋ ହେତବଶ୍ବାସ୍ୟ ମୃଷା ସ୍ଵପ୍ନଦୂଶୋ ଯଥା ॥ ୩୧

1832 ୩୮୦ ଷଷନ `୩0୪- ୧ ( 3୩୮୪37 ) 26 ©

ସୁଖୀ-ଦୁଃଖୀ ହେଉଥୁବା ପରି, ଜାଗ୍ରତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥୂବା ମନୁଷ୍ଯ ମଧ୍ଯ ନାଶବାନର ସତ୍ତାକୁ ସତ୍ଯ ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରି ସୁଖୀ-ଦୁଃଖୀ ହେଉଥାଏ ॥ ୩୦ ॥ ବାସ୍ତବରେ ଆମ୍ବା ଭିନ୍ନ ଅନ୍ଯ କାହାରି ସତ୍ତା ନ ଥାଏ। ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖୁଥୁବା

ମନୁଷ୍ଯର ସବୁ କ୍ରିୟା ଯେପରି ମିଥ୍ଯା ହି ହୋଇଥାଏ, ଅଜ୍ଞାନୀ ମନୁଷ୍ଯର ସବୁ କ୍ରିୟା ଓ ସେସବୁ କ୍ରିୟା ହେତୁ ତଥା କ୍ରିୟାରୂ ଉପୁଜୁଥୂବା ବିବିଧତା ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ମିଥ୍ଯା। (ଜ୍ଞାନ ହୋଇଯିବା ପରେ ହିଁ ଏହି ବିବିଧତା-ଭ୍ରମ ଦୂର ହୁଏ।)॥ ୩୧॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୩

୪ ଏକାଦଶ

ଯୋ ଜାଗରେ ବହିରନୁକ୍ଷଣଧର୍ମିଆଟ୍‌ ଣୋ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସମସ୍ତକରଣୈନ୍ମି ଦିତଛଦୃକ୍ଷାନ୍‌। ସ୍ବପ୍ନେ ସୁଷୁପ୍ତ ଉପସଂହରତେ ସ ଏକଃ ସ୍ରତ୍ୟନ୍ନୟାତ୍ର୍ରଗୁଣବୂତ୍ତିଦୂଗିନ୍ଦିୟେଶଣ

॥ ୩୨

ଏବଂ ବିମୂଶ୍ଯ ଗୁଣତୋ ମନସସ୍ତ୍ୟୟବସ୍ା

ମନ୍ମାୟୟା ମୟି କୃତା ଇତି ନିଶ୍ଚିତାଥଁଃ। ସଂଛି ଦ୍ୟ ହାଦିମନୁମାନସଦୁକ୍ତି ତୀକ୍ଷ୍ମ ଜ୍ଞାନାସିନା ଭଜତ

ମାଖିଳସଂଶୟାଧୂମ୍‌ ॥ ୩୩

803

ସ୍ପୀନ୍ଦଂ ×

ବାହ୍ୟ ବିଷୟସବୁ ଅନୁକ୍ଷଣ ପରିବର୍ତନଶୀଳ । ଏଭଳି ନାଶବାନ୍‌ ବା ପରିବର୍ତନଶୀଳ ବିଷୟସବୁକୁ ଯେ ଜାଗ୍ରତ ଅବସ୍ତାରେ ଉପଭୋଗ କରେ, ସେ ସ୍ବପ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ବିଷୟ ଉପଭୋଗ କରେ।। ଗାଢ଼ନିଦ୍ରାରେ

ବା ସୁଷୁପ୍ରିରେ ସବୁବିଷୟ ଉଭେଇଯାଏ | ଏହି ତିନିଟିଯାକ ଅବସ୍ଥାର ଅନୁଭୂତି ଲାଭ କରୁଥୁବା ଚେତନ ଆମ୍ପା ହେଉଛି ଏକ । ତିନିଟିଯାକ ଅବସ୍ଥାର ସ୍ରତି ରହୁଥୂୁବାରୁ ସେହି ଆମ୍ଛ଼ା ହେଉଛି ତିନି ଅବସ୍ଥାର ସାକ୍ଷୀ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍ଗୀର ନିୟନ୍ତ୍ରଣକାରୀ ॥ ୩୨ ॥ ବିଗ୍ଵର କରିବାକୁ ହେବ ଯେ, ପରମାମୁର୍ଚର ମାୟାଦାରା ତିନିଗୁଣ ରଚିତ ହୋଇ ଜୀବରୂପୀ ଆମ୍ରା ଉପରେ ଆରୋପିତ ହୋଇଛି ଏବଂ ମନର ଜାଗ୍ରଦାଦି ତିନି ଅବସ୍ଥା ଗୁଣମାନର୍ବ୍ବ

ହେତୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ। ଆମ୍ମରାର ସ୍ବରୂପ ବିଷୟରେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହୋଇ ଅହଂକାର ହିଁ ଏସବୁର ମୂଳ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ; ଏହାଛଡ଼ା ଅନୁମାନଦ୍ବାରା ଓ

ଭକ୍ଷେତ ବିଭ୍ରମମିଦଂ ମନସୋ

ବିଳାସଂ

ଦୂଷ୍ଟାଂ ବିନଷ୍ଟାମତିଲେ।ଳମଲ।ତଚକ୍ରମ୍‌। ବିଜ୍ଞାନମେକମୁରୁଧେବ ବିଭାତି ମାୟା

ସ୍ବପ୍ନସ୍ରିଧା ଗୁଣବିସଗିକୃତୋ

ବିକଳ୍ପଃ॥ ୩୪

ସବ୍ତମାନଙ୍କର ବାଣୀଦ୍ବାରା ତୀକ୍ଷ୍ମଧାରହୋଇଥୁବା ଜ୍ଞାନରୂପୀ ଖ୍ଡ଼ରେ ଅହଂକାରକୁ ସମୂଳେ କାଟିଦେଇ ହୃଦୟସ୍ତିତ ପରମାମ୍ରାର୍କୁ ଭଜିବାକୁ ହେବ ॥ ୩୩॥ ଏହି ଦୃଶ୍ଯମାନ ସଂସାର ହେଉଛି ମନର ଏକ ବିଳାସମାତ୍ରଚୁ

ଏହା

ଏକ

ଭ୍ରମମାତ୍ର। ଏହା ସ୍ବପ୍ନ ପରି

କ୍ଷଣଘ୍ତାୟୀ ଓ ଅଲାତଚକ୍ର ପରି ଚଞ୍ଚଳ । ଜ୍ଞାନୀଜନ ସଂସାରକୁ

ଏହିଭଳି ଦୂଷ୍ଟରେ ଦେଖିଥାନ୍ତି। ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ବା ହିଁ ଅନେକ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଅଜ୍ଞାନ ହେତୁ ସବୁଥୂରେ ବିବିଧତା ପ୍ରତୀୟମାନ ହେଉଛି। ଏହା ତାଙ୍ଟ୍ରି ମାୟା। ତେଣୁ ଏସବୁ ହେଉଛି ସ୍ବପ୍ନ ପରି ମିଥ୍ଯା। ତ୍ରିଗୁଣ ପ୍ରଭାବରୁ ହିଁ ଏହିପରି ଭେଦଭ୍ରମ ହେଉଛି ॥ ୩୪ ॥

ଦୃଷ୍ଟଂ ତତଃ ପ୍ରତିନିବର୍ତ୍ଯ ନିବୃତ୍ତତୃଷ୍ଣସ୍ତୃଶ୍ବୀଂ ଭବେନ୍ନତିଜସୁଖାନୁଭବୋ ନିରୀହଃ। ସଂଦୃଶ୍ଯତେ କ୍ସ ଚ ଯଦୀଦମବସୁବୁଦ୍ଯା ତ୍କ୍ତଂ ଭ୍ରମାୟ ନ ଭବେତ଼଼୍ ସ୍ରୃତିରାନିପାତାତ୍ୃ।॥ ୩୫

ସାଧକ

ବିଷୟତୃଗ୍ଫରା ଛାଡ଼ିଦେଇ ବିଷୟରାଜ୍ୟରୁ ଦୃଷ୍ଟ

ଫେରାଇ ଆଣିବା ଉଚିତ। ସେ ଅନ୍ତର୍ମୁଖୀ ହୋଇଯିବା ଉଚିତ |ସେ ବିଷୟ ପ୍ରତି ସମ୍ପୂର୍ଷ ବିମୁଖ ହୋଇ ଆମ୍ଦାନନ୍ଦରେ

ମଗ୍ନ ହୋଇଯିବା ଆବଶ୍ଯକ। ସେ କୌଣସି କାମନା ନ

କରିବା ଉଚିତ। ଯଦି କିଛି ଆକର୍ଷଣ ଆସିଲା, ତେବେ ଏହା ସତ୍ଯ ନୁହେଁ, ମାୟାମାତ୍ର ଏଥୂରୁ ମୁଁ କୌଣସି ଲାଭ ପାଇବି ନାହିଁ” ଏଭଳି ବିଗ୍ଵର କରି, ସେ ଦିଗରୁ ମୁହଁ ଫେରାଇ

ଆଣିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏହାଫଳରେ

ଭ୍ରମ ଜାତ ହେବ ନାହିଁ। ଅବଶ୍ଯ ଶରୀର

ଦେହଂ ଚ ନଶ୍ବଵରମବସିତମୁହ୍ର୍ରିତଂ ବା ସିଦ୍ଧୋ ନ ପଶ୍ୟତି ଯତୋଃଧ୍ୟଗମତ୍ ସ୍ଵରୂପମ୍‌ । 1832 ୮୦ ଷୈଷ 3୮୮୭-୧ ( 3୩୮୪3୩୮ ) __ 26 ୦

ଆଉ

ରହିଥୁବା

ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂର୍ବର ସଂସ୍କାର ସମ୍ପୂର୍ଶ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ନାହିଁ ॥ ୩୫ ॥ ମଦ ପିଇ ମାତାଲ ଅସ୍ଘାରେ ଥ୍ରୁବା ବ୍ଯକ୍ତି ଯେପରି ଦେଖେ ନାହିଁ ଯେ, ସେ ପିନ୍ଦିଥୂବା ବସ୍ତ୍ର ଖଣ୍ଡିକ

804

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୩

# ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତ ¥

ତା'କଟିରେ ଅଛି, ନା ଖସି ପଡ଼ିଲାଣି, ଆମ୍ପୁଜ୍ଞାନ ଲାଭ ଦୈବାଦପେତମୁତ ଦୈବବଶାଦୁପେତଂ ବାସୋ ଯଥା ପରିକୃତଂ ମଦିରାମଦାନ୍ଧଃ ॥ ୩ ୬ କରିଥୂବା ସିଦ୍ଧପୁରୂଷ ସେହିପରି ତାଙ୍ଗୁ ପ୍ରାରବ୍ଛବଶତଃ

ମିଳିଥୂୁବା ନଶ୍ଵର ଦେହଟି ବସିଛି, କି ଠିଆ ହୋଇଛି, ଏ

କଥା ପ୍ରତି ଏତେ ଦୃଷ୍ଟ ଦେଇ ନ ଥାଚ୍ରି । ସେହି ଜ୍ଞାନୀପୁରୁଷ ନିଜର ତୂରୀୟ ଶୁଦ୍ଧସ୍ବରୂପରେ ରହିଥାନ୍ତି ତା'ଫଳରେ ତାଙ୍ଟ୍ର ଜଗତ୍‌ ସମ୍ଭନ୍ଧୀୟ ଚେତନା ନ ଥାଏ॥ ୩୬॥

ଦେହୋଃପିଦୈବବଶଗଃ ଖଳୁ କମି ଯାବତ୍ନ ସ୍ବାରମ୍ଭକଂ ପ୍ରତିସମୀକ୍ଷତ ଏବ ସାସୁଃ। ତଂ

ଶରୀର ତ ପ୍ରାରବ୍ରୁବଶତଃ ମିଳିଥାଏ ଏବଂ ପ୍ରାରବୁ

ସପ୍ରପଞ୍ଚମଧୂରୂ ଢସମାଧ୍ଯୋଗଃ ସ୍ବାପ୍ନଂ ପୁନନି ଭଜତେ ପ୍ରତିବୁଦ୍ଧବସ୍ତୁଃ॥ ୩୭

(ପାପଂପୁଣ୍ଯ କର୍ମର ଫଳ) ଭୋଗ ହୋଇ ନ ସାରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେହ ରହିଥାଏ କିନ୍ତୁ ମନୁଷ୍ଯ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଯିବା ପରେ ସ୍ବପ୍ନର ଶରୀର ଯେପରି ତାର ଅନୁଭବକୁ ଆସେ

ନାହିଁ, ଯୋଗର ଶୀର୍ଷ ସ୍ଥାନରେ ଉପନୀତ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସମାଧୂ ଅବସ୍ଥା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥୁବା ଯୋଗୀର୍ଦ୍ରର ସେହିପରି ଦେହାଦି

ମୟ୍ୟୈତଦୁକ୍ତଂ ବୋ ବିପ୍ରା ଗୁହ୍ୟ” ଯତୃ ସାଂଖ୍ୟଯୋଗୟୋଃ ।

ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜ୍ଞାନ ରହେ ନାହିଁ। ସେ ପରମାମ୍ରସ୍ଥିତିରେ

ଜାନୀତ ମା୪୪ଗତଂ ଯଜ୍ଞଂ ଯୁଷ୍ମଦ୍ଧମିବିବକ୍ଷୟା ॥ ୩୮

ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଶ୍ଚିତ ହୋଇଯାଆଚି ॥ ୩୭ ॥ ହେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗଣ ! ସାଂଖ୍ୟ ଓ ଯୋଗ

ବିଷୟରେ

ଶାସ୍ତ୍ରମାନନ୍କରେ ଯାହା କୁହାଯାଇଛି, ମୁଁ ଆପଣମାନର୍ଦ୍ୁ ଅହଂ ଯୋଗସ୍ୟ ସାଂଖ୍ୟସ୍ୟ ସତ୍ୟସ୍ୟତ୍ତିସ୍ୟ ତେଜସଃ ।

ପରାୟଣଂ ଦିଜଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ଶ୍ରିୟଃ କୀଭୈ ଦିମସ୍ୟ ଚ ॥ ୩୯

ମାଂ ଭଜନ୍ତି ଗୁଣାଃ ସବେ ନିଖୁଁଣଂ ନିରପେକ୍ଷକମ୍‌| ସୁହୃଦଂ ପ୍ରିୟମାମ୍ମାନଂ ସାମ୍ୟାସଙ୍ଗାଦୟୋଃଗୁଣାଃ ॥ ୪୦

ତାହା କହିଦେଲି। ଆପଣମାନେ ମୋକ୍ଷଧର୍ମ ବିଷୟରେ ଜାଣିବାକୁ ଗ୍ରହୁଥିଲେ; ମୁଁଆପଣମାନଙ୍କୁ ତାହା କହିଦେଲି। ଜାଣନ୍ତୁ ଯେ, ମୁଁ ସ୍ଵୟଂ ଯଜ୍ଞସ୍ରୂପ ଭଗବାନ ହିଁଆପଣମାନକୁ ଏହି ଉପଦେଶ ଦେଲି।॥ ୩୮॥ ହେ ବିପ୍ରଗଣ!ମୁଁ ହିଁ ହେଉଛି ଯୋଗ, ସାଂଖ୍ଯ, ସତ୍ଯ, ରତ, ତେଜ, ଶ୍ରୀ, କୀରି, ଦମ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ନିଗ୍ରହଃ- ସବୁକିଛିର ଆଶ୍ରୟସ୍ଥାନ ॥୩୯॥ ମୁଁ ହେଉଛି ସମସ୍ତଙ୍କର ହେତୁରହିତ ବନ୍ଧୁ, ସମସ୍ତଙ୍କର

ପ୍ରିୟ ନିର୍ଗୁଣ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ପରମାମ୍ରା ।ସମତା, ଅନାସକ୍ତି ଆଦି ଯେତେସବୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗୁଣ ଅଛି, ସେସବୁ ମୋତେ

ଇତି ମେ ଛିନ୍ତସନ୍ଦେହା ମୁନୟଃ ସନକାଦୟଃ। ସଭାଜୟିତଡ଼ା ପରୟା ଭକ୍ତ୍ଯାଗ୍ଧଣତ ସଂସ୍ତବୈଃ ॥ ୪୧

ଭଜନ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ମୋଠାରେ ନିତ୍ଯ ନିବାସ କରନ୍ତି ॥ ୪୦ ॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ ! ଏପରିଭାବରେ ମୁଁ ଉପଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରି ସନକାଦି ମୁନିମାନଙ୍କ୍ର ସଦେହ ଦୂର କରିଦେବାରୁ ସେମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ । ସେମାନେ ପ୍ରେମମଗ୍ନ ହୋଇ ମୋତେ ସ୍ତୁତି କଲେ ॥ ୪ ୧ ॥ ସନକାଦି ରଷିମାନେ ମୋତେ ବିଶେଷ ସମ୍ମାନିତ କରି ମୋର ସ୍ତୁତିଗାନ କରିବା

ତୈରହଂ ପୂଜିତଃ ସମ୍ୟକ୍‌ ସଂସ୍ତୁତଃ ପରମଷିଭିଃ ।

ପରେ

ପ୍ରତ୍ୟେୟାୟ ସ୍ଵକଂ ଧାମ ପଶ୍ୟତଃ ପରମେଷ୍ଚି ନଃ ॥ ୪ ୨

ବାହୁଡ଼ିଗଲି ॥ ୪୨॥

ବ୍ରହ୍ମାନ୍କ ସମକ୍ଷରେ

ମୁଁ ମୋ

ଇତି ୭ୀମରବ6ନେ ମହାଦୁନନୟ ଦାଳନମହନଂସ୍ା ୀନିରାୟମରଳାଦରୟଣନ ତରଠୟ/ଜଣଶେ/୫୪//ୟ୬ // ୧୩ //

+++ 1832 ସୀ୦ ପନ

୮୯୪- ୧ ( 3୩୮୪37୮ ) -- 26 9

ନିଜ ଧାମକୁ

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୪]

+ ଏକାଦଶ ସ୍ବୀନ୍ଧଂ +

805

ଅଥ ଗଡୁହ୍ହନଶାଃଧ୍ଯାୟଃ ଭକ୍ତିଯୋଗର ମହିମା ତଥା ଧ୍ୟାନବିଧୂଧ 5୍ଦବ

ଏ

୫ଟବଚ

ମୟ

5

ଉଦ୍ଧବ ପଗ୍ରରିଲେ-¬ହେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଫ! ବ୍ରହ୍ମବାଦୀ ମହାମ୍ରାମାନେ ପ୍ରାଣୀମାନର୍କ୍‌ ଆମ୍ରୂକଲ୍ଯାଣ ନିମନ୍ତେ ଅନେକ

ବଦନ୍ତ କୃଷ୍ଣ ଶ୍ରେୟା ସ ବହୂନି ବ୍ରହ୍ମବାଦନଃ। । ପ୍ରକାର ସାଧନା ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥାନ୍ତି। ସେହି ସବୁଯାକ ତେଷାଂ ବିକଳ୍ପ ପ୍ରାଧାନ୍ୟମୁତାହୋ ଏକମୁଖ୍ୟତା ॥ ୧ । ସାଧନା ମୁଖ୍ଯ, ନା ସେସବୁ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏମାତ୍ର

ସାଧନା ମୁଖ୍ୟ? ॥ ୧॥ କାରଣ ଆପଣ ତ ବର୍ତମାନ

ଭବତୋଦାହୂୃତଃ ସ୍ବାମିନ୍‌ ଭକ୍ତି ଯୋଗୋଃ ନପେକ୍ଷିତଃ।

କହିଲେ ଯେ, ଭକ୍ତିଯୋଗ ହେଉଛି ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ଵ ସାଧନା; ଏହା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ସାଧନାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରେନା। ହେ

ନିରସ୍ୟ ସଵିତଃ ସଙ୍ଗଂ ଯେନ ତୃୟ୍ୟାବିଶେନ୍ଗନଃ ॥ ୨ ।ପ୍ରଭୁ ।ପୁଣି ଖଂଭରବନକୁବ/ଚ

_

ସକଳ ପ୍ରକାର ଆପଣଙର୍ସ୍ ଠାରେ ଭଗବାନ ବାଣୀକୁ ବେଦ

ଆପଣକହିଲେ ଯେ, ଭକ୍ତିଯୋଗଦ୍ନାରା

ଆସକ୍ତି ଦୂର ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ମନ ନିବିଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ।॥ ୨॥ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ !ମୋର କୁହାଯାଏ। ଯେଉଁ ସାଧନା ମୋଠାରେ

କାଳେନ ନମ୍ଟ୍ୟା ପ୍ରଳୟେ ବାଣୀୟ ବେଦସ ଜ୍ଞତା। ।ମନୋନିବେଶ କରିବା କ୍ରିୟାରେ ମନୂଷ୍ଯର ସହାୟକ ତାହା

ବର୍ଣିତ

ବେଦରେ

ହୋଇଥୁଲା;

କିନ୍ତୁ

ଦୌ ବ୍ରହୁଣେ ପ୍ରୋକ୍ତା ଧମୌ ଯସ୍ୟାଂ ମଦାମ୍ମୂକଃ ॥ ୩ ମୟା୪୪

ହୁଏ,

ତେନ ପ୍ରୋକ୍ତା ଚ ପୁତ୍ରାୟ ମନବେ ପୂବିଜାୟ ସା।

ପ୍ରଳୟକାଳରେ ସେହି ବେଦବାଣୀ କାଳକ୍ରମେ ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଯାଇଥୁଲା। ପୁଣି ଥରେ ସ୍ପଷ୍ଚିର ସମୟ ଆସିଲାରୁ, ମୁଁ ମୋ ସଂକଳ୍ପବଳରେ ବ୍ରହ୍ମାର୍ଦ୍ଦ ବେଦଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ

ତତୋ ଭୃଗ୍ଵାଦୟୋଃଗୃହ୍ବନ୍‌ ସପ୍ତ ବ୍ରହ୍ମମହଷିୟଃ॥

୪ ।କଲି। ବେଦରେ ମୋର ଭାଗବତଧର୍ମ ହିଁ ନିରୂପଣ

ତେଭ୍ୟଃ ପିତୃଭ୍ୟସ୍ତତୃପୁତ୍ରା ଦେବଦାନବଗୁହ୍ୟକାଃ।

ବେଦସ୍ଞାନ ଗ୍ରହଣ ମହଷ । ଠାଝ୍ୁ ଭୂଗୁ ଆଦ = ସାତଜଣ =< ଏ

ମନୁଷ୍ଯାଃ

ସିଦ୍ଧଗନ୍ଧବାଃ
”

ନ ତଥାସ୍ୟ ଭବେତ଼଼ କ଼େଶୋ ବନ୍ଧଶ୍ଳାନ୍ଯପ୍ରସଙ୍ଗଂତଃ ।

ସଙ୍ଗଂ ଦୂରରୁ ହି ପରିତ୍ଯାଗ କରିବା ଉଚିତ। କାରଣ ସ୍ତ୍ରୀସସଂରୁ ତଥା ଲମ୍ପଟୀମାନର୍କ୍ର ସଙ୍ଗରୁ ସାଧକଙ୍ଗୁ ଯେତେ

ଯୋଷିଛଙ୍ଗାଡ଼ ଯଥା ପୁଂସୋ ଯଥା ତୟଙ୍ଗିସଙ୍ଗତଃ ॥ ୩୦

ଦୁଃଖ ମିଳେ ଓ ଯେପରି

୫@;ବ

୫ରଚ/ଚ

ଯଥା ଢ଼ାମରବିନ୍ଦାକ୍ଷ ଯାଦୃଶ ବା ଯଦାମ୍ପୂକମ୍‌।

ଧ୍ୟାୟେଟ୍ସୁମୁକ୍ଷୁରେତବ୍ମେ ଧ୍ୟାନଂ ତଂ ବକ୍ତୁମହିସି ॥ ୩୧

ବନ୍ଧନରେ

(ଲମ୍ପଟୀ) ମାନର୍କ୍ବର

ପଡ଼ିବାକୁ ହୁଏ,

ଅନ୍ଯ କୌଣସି ସଙ୍ଗରୁ ସେତେ ଦୁଃଖ ମିଳେ ନାହିଁ ଓ ସେପରି ବନ୍ଧନରେ ପଡ଼ିବାକୁ ହୁଏ ନାହିଁ ॥ ୨୯,୩୦ ॥ ଉଦ୍ଧବ ପଗ୍ବରିଲେ _ ହେ କମଳନୟନ ଶ୍ୟାମସୁଦର !

ଯେ ମୁମୁକ୍ଷୁ, ସେ ଆପଣଙ୍କୁ କିପରିଭାବରେ, କେଉଁ ରୂପରେ ଓ ଆପଣଙ୍ଚ୍ଚର କେଉଁ ସ୍ବରୂପକୁ ଧ୍ଯାନ କରିବା ଉଚିତ, କୃପା କରି ମୋତେ ତାହା ବୁଝାଇ ଦିଅନ୍ଦୁ॥ ୩୧॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୪]

809

# ଏକାଦଶ ସ୍ପୀନ୍ଧ ×+ ବ

୭୮ଜଣବନକୁବ/ଚ ସମ ଆସନ ଆସୀନଃ ସମକାୟୋ ଯଥାସୁଖମ୍‌| ହସ୍ତାବୁୟଇଂ ଆଧାୟ ସ୍ବନାସାଗ୍ରକୃ ତେକ୍ଷଣଃ ॥ ୩୨

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - ଯେଉଁ ଆସନ ଅଧୁକ ଉଚ୍ଚ ନୁହେଁ, କି ଅଧ୍ଧକ ନୀଚ ନୂହେଁ (ପିଢା ଇତ୍ଯାଦି), ଯୋଗୀ ସେହିପରି ଏକ ଆସନରେ ଅଣ୍ଟା ସିଧା କରି ଆରାମରେ ବସିବା ଆବଶ୍ଯକ। ସେ ତାର୍ଦ୍ଦର ହାତ ପାପୁଲି ଦୁଇଟି କୋଳରେ ରଖି ଦୃଷ୍ଟକୁ ନାସିକାର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ନିବଦ୍ଧ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ। ଏହିପରି ବସି,

ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ ସମ୍ପୂର୍ଷ ସଂଯତ କରି ପ୍ରାଣବାୟୁର ପଥକୁ

ପ୍ରାଣସ୍ୟ ଶୋଧୟେନଚ୍ଗାଗିଂ ପୂରକୁମ୍ବକରେଚକୈଃ । ବିପଯ୍ଯ୍ୟୟେଣାପି ଶନୈରଭ୍ୟସେନ୍ନୈର୍ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ॥୩୩

ଶୋଧନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେ ପ୍ରାଣାୟାମ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ। ପ୍ରଥମେ ପୂରକ, କୁମ୍ଭକ ଓ ରେଚକ ଏବଂ ତା'ପରେ ବିପରୀତକ୍ରମେ ତରତର ନ ହୋଇ ପ୍ରାଣାୟାମ

କରିବାକୁ ହୁଏ ଏବଂ ଏହି ଅଭ୍ଯାସ ଧୀରେ ଧୀରେ ବଢ଼ାଇବାକୁ ହୁଏ। ଏହା ସହିତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ ଜୟ କରିବାକୁ ମଧ୍ଯ ଅଭ୍ଯାସ କରିବାକୁ ହୁଏ॥ ୩୨,୩୩॥ ଓଁକାର ସହିତ ପ୍ରାଣାୟାମ ଅଭ୍ୟାସ କରାଯାଏ। ପଦୁମ୍ପଣାଳ

ଛିଣ୍ଡାଇଲେ

ହୃଦ୍ୟବିଜ୍ଜି ନ୍ତମୋଙ୍କାରଂ ଘଣ୍ଟାନାଦଂ ବିସୋଣ୍ଠ ବତଵ । ପ୍ରାଣେନୋଦୀମ୍ଷ୍ୟ ତତ୍ରାଥ ପୁନଃ ସଂବେଶୟେତ଼ବ ସ୍ଵରମ୍‌ ॥ ୩୪

ସେଥୂରୁ

ଯେପରି

ସୃକ୍ଷ୍ମ ସୂତା ବାହାରେ,

ସେହିପରି ସୃକ୍ଷ୍ମ ଅଖଣ୍ଡ ଓକାର ହୃଦୟରେ ଚିନ୍ତନ କରି ତାହାକୁ ପ୍ରାଣବାୟୁ ଦାରା ଉପରକୁ ଉଠାଇନେବାକୁ

ହୁଏ। ତା'ସହିତ ହୃଦୟରେ ଘଣ୍ଟାନାଦ ସମାନ ଅଖଣ୍ଡ ଓକାର ନାଦ ଧରିରଖିବାକୁ ପଡ଼େ। ପ୍ରତ୍ଯହ ତିନିବେଳା

ଏବଂ ପ୍ରଣବସଂଯୁକ୍ତଂ ପ୍ରାଣମେବ ସମଭ୍ୟସେତ୍ଵ । ଦଶକୃତୃସ୍ତିଷବଣଂ ମାସାଦବାଗ୍‌ ଜିତାନିଳଃ ॥ ୩୫

ତ୍ରିସନ୍ନଧ୍ୟାରେ) ଦଶ ଥର ଲେଖାଏଁ ଏହିପରି ଓକାର ସହିତ ପ୍ରାଣାୟାମ କରିବାକୁ ହେବ। ଏପରି ଅଭ୍ଯାସ କରିଗ୍ବଲିଲେ ଗୋଟିଏ ମାସ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରାଣବାୟୁ ଯୋଗୀର୍କ୍ରର ଆୟତ୍ତାଧୀନ ହୋଇଯାଏ ॥ ୩୪,୩୫ ॥ ଯୋଗୀ ଚିନ୍ତନ କରିବେ ଯେ, ତାଙ୍କ ଶରୀର ମଧ୍ଯସ୍ଥ ହୃଦୟଟି ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ପହୁକଢ଼ ପରି। ସେହି କଢ଼ଟି

ତଳମୁହୀ ହୋଇ (କଦଳୀ ପେଣ୍ଡା ପରି) ରହିଛି ଓ ତାର ନାଡ଼ଟି ଉପର ଆଡ଼ୁ ଆସିଛି । ଧୀରେ ଧୀରେ ଧ୍ୟାନଚକ୍ଷୁରେ

ଦେଖିବାକୁ ହେବ ଯେ, ସେହି ପହୁକଢ଼ଟି ଉପରକୁ ମୁହଁ

ହୃତ ପୁଣ୍ଡରୀକ ମନ୍ତଃସମୂଦ୍ଧ୍ଵିନାଳମଧୋମୁଖମ୍‌ । ଧ୍ୟାଡ଼ୋଦ୍ବ୍ବିମୁଖମୁନିଦ୍ରମଷ୍ଟ୍ରପତ୍ରଂ ସକର୍ଣ୍ରକମ୍‌ ॥ ୩୬

କରି ଫୁଟି ଉଠିଲାଣି ଓ ଗୋଟିଏ ଅଷ୍ଟଦଳ ପହୁରେ

ପରିଣତ ହେଲାଣି। ତା”ମଝିରେ କୋମଳ କର୍ଣ୍ରିକା ରହିଛି ॥ ୩୬॥ ତା'ପରେ ସେ ସେହି କର୍ଣିକାରେ ଉପର୍ଯ୍ୟୁପରି ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ଅଗ୍ନିଭୁ ନ୍ଯାସ କରିବେ (ମନେ ମନେ ଦେଖିବେ ଯେ, ସେଥୁରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ଅଗ୍ନି ନିଜ

ନିଜର ଜ୍ୟୋତି ବୃତ୍ତାକାରରେ ବିଛାଇଛନ୍ତି)। କର୍ଷ୍ରିକାର କର୍ଷ୍ଵିକାୟାଂ ନ୍ୟସେତ଼ ସୃକ୍ଷ୍ୟସୋମାଗ୍ନୀନୁତ୍ତରୋତ୍ତରମ୍‌ । ବହ୍ନିମଧ୍ୟେ ସ୍ମରେତ଼ ରୂପ" ମମୈତଦୃ ଧ୍ୟାନମଙ୍ଗଳମ୍‌ ॥ ୩୭

ଅଗ୍ନିବୃତ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ମୋର ଏହି ରୂପଟି ଶୋଭା ପାଉଥୁବାର ସ୍ମରଣ କରିବେ ।ମୋର ଏହି ସ୍ଵରୂପଟି ସେଠାରେ ଧ୍ୟାନ

କଲେ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦ ଅନୂଭବ ହେବ; ତାହା ଧ୍ଯାନ ପାଇଁ ମଇ୍ଗଳକର

ହେବ ॥ ୩୭ ॥

810

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୪

#¥ ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×

ସମଂ ପ୍ରଶାନ୍ତଂ ସୁମୁଖଂ ଦୀଘିଗ୍ରବରୁଚତୁଭ୍ଭୁଜମ୍‌। ସୁଗ୍ବରୂସୁନ୍ଦରଗ୍ରୀବଂ ସୁକପୋଳଂ

ଶୁଚିସ୍ମିତମ୍‌ ॥ ୩୮

ଯୋଗୀ ମୋର ଯେଉଁ ସ୍ବରୂପ ଧ୍ଯାନ କରିବେ, ସେଥୁରେ ତାରଙ୍ଦୁ ଦେଖିବାକୁ ହେବ ଯେ, ମୋର ସବୁ

ଅବୟବ ସୁଷମ, ସୁନ୍ଦର ଓ ସୁଢଳ। ମୋର ସର୍ବାଙ୍ଗରୁ ଝରିପଡ଼ୁଛି ଶାନ୍ତି ।ମୁଖକମଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଫୁଲୁ ଓ ସୁନ୍ଦର।

ଆଜାନୁଲମ୍ବିତ ମନୋହର ଚତୁର୍ଭୁଜ। ମନୋହର ଗ୍ରୀବା।

ସମାନକଣ୍ଟ ବିନ୍ଯସ୍ତଙ୍ଗୁରଚ୍ମକରକୁ ଣ୍ଡଳମ୍‌

ମରକତମଣି ପରି ସୁସ୍ମିଗ୍ଧ କପୋଳ । ମୁଖରେ ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ

ହେମାମ୍ବରଂ ଘନଶ୍ୟାମଂ ଶ୍ରୀବସ୍ଶ୍ରୀନିକେତନମ୍‌ ॥ ୩୯

ମୂଦୁହାସର ଅପୂର୍ବ ଛଟା ।ସମାନ କର୍ଶଯୁଗଳରେ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ ମକରକୁଣ୍ଡଳ | ବର୍ଷାକାଳୀନ ମେଘ ତୂଲ୍ୟ ଶ୍ୟାମଳ ଶରୀର । ଅଙ୍ଗରେ ପୀତାନ୍ନର । ବକ୍ଷଃସ୍ଵଳର ଗୋଟିଏ ପଟେ ଶ୍ରୀବସଚିହ୍ନ

ଶଙ୍ଖଂଚକ୍ରଗଦାପ୍ଦୃବନମାଳାବିଭୂଷିତମ୍‌ ନୂପୁରେ ବବିଳସତୃପାଦଂ କୌସ୍ତୁଭପ୍ରଭୟା ଯୁତମ୍‌ ॥ ୪୦

ଦ୍ୟୁମତ୍‌ କିରୀଟକଟକକଟିସୂତ୍ବାଇଂ ଦାଯୁତମ୍‌

।

ସବାଙ୍ଗସୁନ୍ଦରଂ ହୃଦ୍ୟଂ ପ୍ରସାଦସୁମୁଖେକ୍ଷଣମ୍‌। ସୁକୁମାରମଭିଧ୍ୟାୟେତୃ ସବାଙ୍ସେଂଷୁ ମନୋ ଦଧତ଼ ॥ ୪୧

ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣୀନ୍ଦ୍ରିୟାଥୈଭ୍ୟୋ ମନସା କୃଷ୍ୟ ତନ୍ମନଃ । ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସାରଥ୍ୁନା ଧୀରଃ ପ୍ରଣୟେନ୍ନୟି ସବିତଃ ॥ ୪୨

ଓ ଅନ୍ୟ ପଟେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବିରାଜିତା। ହାତରେ ରହିଛି ଶଝ୍ଂ, ଚକ୍ର, ଗଦା ଓ ପହୁ। ଗଳାରେ ଶୋଭା ପାଉଛି ବନମାଳା। ଚରଣରେ ନୂପୁର । ଗଳାରେ ଝଲସି ଉଠୁଛି କୌସ୍ତୁଭମଣି। ନିଜ ନିଜ ସ୍ଥାନରେ ଶୋଭା ପାଉଛି କିରୀଟ, କର୍ବ୍ଚଣ, ଅଣ୍ଟାସୃତା ଓ ବାଜୁବନ୍ଧ। ସବୁ କିଛି ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ ହୋଇଛି। ସୁନ୍ଦର ମୁଖ ଓ ପ୍ରେମଭରା ଗ୍ରହାଣିରୁ ଝରିପଡ଼ୁଛି କୃପାପ୍ରସାଦ । ହେ ଉଦ୍ଧବ ! ମୋର ଏ ଯେଉଁ ସୁକୂମାର ରୂପ, ଏହି ରୂପ ଧ୍ଯାନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଙ୍ଗରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୩୮-୪୧॥ ବୁଦ୍ଧିମାନ ପୁରୁଷ ମନଦ୍ବାରା ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ବିଷୟରୁ ଅପସାରଣ କରି ଆଣିବେ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧିର ସାହାଯ୍ଯ ନେଇ ମନକୁ ମୋଠାରେ ଲଗାଇବେ।॥ ୪୨ ॥ ମୋ ଶରୀରର ସକଳ ଅଙ୍ଗକୁ ଧ୍ୟାନ କରିସାରିବା ପରେ ଅନ୍ଯ କୋଣସି ଅଙ୍ଗର ଧ୍ଯାନ ନ କରି ଚିତ୍ତକୁ କେବଳ ମୋର ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ମୂଦୁହାସଭରା ମୁଖରେ ସ୍ଥିର କରି ରଖିବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୪୩ ॥ ଚିତ୍ତ ମୋର ମୁଖାରବିନ୍ଦରେ ଲାଗିଯିବା ପରେ ତାକୁ ସେଠାରୁ ହଟାଇନେଇ ଧୀରେ ଧୀରେ ଆକାଶରେ

ତତ ସଵବ୍ୟାପକଂ ଚିତ୍ତମାକୃଷ୍ୟୈକତ୍ର ଧାରୟେତ଼ନ ।

ଲଗାଇଦେଇ ମୁଁ ସର୍ବତ୍ର ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇ ରହିଛି ବୋଲି

ନାନ୍ୟାନି ଚିନ୍ତୟେଡ଼୍ ଭୂୟଃ ସୁସ୍ମିତଂ ଭାବୟେବ୍ଗୁଖମ୍‌ ॥ ୪୩

ଭାବନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ତା'ପରେ ଆକାଶର ଚିନ୍ତନ ବି ଛାଡ଼ିଦେଇ ଚିତ୍ତକୁ କେବଳ ମୋର ସ୍ଵରୂପରେ ଲଗାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ।

ତତ୍ର ଲ ବପଦଂ ଚିତ୍ତମାକୃଷ୍ୟ ବ୍ୟୋମ୍ବି ଧାରୟେତ଼ । ତଚ୍ଚ ତ୍ୟକ୍ଟ୍ଟା ମଦାରୋହୋ ନ କିଞ୍ଚିଦପି ଚିନ୍ତୟେତ଼॥ ୪୪

ଏବଂ

ସମାହିତମତିମାମେବାମ୍ପାନମାମୂନି

।

ବିଚଷ୍ଟେ ମୟି ସବାମ୍ବନ୍‌ ଜ୍ୟୋତିଜ୍ୟୋତିଷି ସଂଯୁତମ୍‌ ॥ ୪୫

ସେତେବେଳେ

ମୋ

ଛଡ଼ା

ଅନ୍ଯ

କୌଣସି

ବସ୍ତୁର ଚିନ୍ତନ କରିବେ ନାହିଁ ॥ ୪୪ ॥ ଚିତ୍ତ ଏହିପରି ସମାହିତ ହୋଇଯିବା ପରେ ଗୋଟିଏ ଜ୍ୟୋତି ଯେପରି ଅନ୍ଯ ଗୋଟିଏ ଜ୍ୟୋତିରେ ମିଶି ଏକାକାର ହୋଇଯାଏ, ଯୋଗୀ ମଧ୍ଯ ତାର୍ଚ୍ଚୀ ନିଜ ଭିତରେ ମୁଁ ମିଶି ରହିଥୂୁବା ପରି ଓ ମୋ ଭିତରେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସର୍ବାମ୍ରା ଭଗବାନଙ୍କ ଭିତରେ ସେ ନିଜେ ମିଶି ରହିଥୁବା ପରି ଅନୁଭବ କରିପାରିବେ । ଏପରିଭାବରେ ସେ ମୋ ସଙ୍ଗେ ଅନନ୍ଯଭାବରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇଯିବେ ॥ ୪୫ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୫]

811

+ ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ ×

ଧ୍ୟାନେନେତ୍ରର ସୁତୀବ୍ରେଣ ଯୁଞ୍ଜତୋ ଯୋଗିନୋ ମନଃ ।

ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ଏହିପରି ତୀବ୍ର ଧ୍ୟାନଯୋଗଦ଼ାରା ମୋଠାରେ ଚିତ୍ତ ଲଗାଇଦିଅନି, ତାହାଙ୍କ୍ରର ଦ୍ରବ୍ଯ, ଜ୍ଞାନ ଓ କ୍ରିୟାଦି

ସଂଯାସ୍ୟତ୍ୟାଶୁ ନିବାଣଂ ଦ୍ରବ୍ଯଜ୍ଞାନକ୍ରି ୟାଭ୍ରମଃ ॥ ୪୬

ବିଷୟରେ ନାନାତ଼ ଭ୍ରମ ତୂଟିଯାଏ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସକଳ ପଦାର୍ଥରେ ସେ ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ରାର୍କଚ ସତ୍ତା ହିଁ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି। ତାଙ୍କର ଜ୍ଞାନରେ ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ବା ହିଁ ରହିଯାଆନ୍ତି। ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ପାଙ୍କ୍ଚ ନିମନ୍ତେ ହିଁ ତାଙ୍ଟ୍ଟର ସକଳ କ୍ରିୟା

ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ। ଏପରିଭାବରେ ସେ ସର୍ବତ୍ର ପରମାମ୍ପାଙ୍କ ସ୍ବରୂପ ହିଁ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ଏହା ଫଳରେ ତାଙ୍କୁ ତତ୍ଵକାଳ ମୋକ୍ଷପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୬ ॥

ଇତି ଖୀମଭାରବଠତେ ମହପୁନାଃ୩ ପାଳମହୀସଃ ସୀନିରାୟମନାଦଣସଣନ

ଚନୁର୍ଦଶୋ୯//ୟ୨ / ୧୪ /

+++

ଅଥ ମପଞ୍ଚଚମରଶାଃ/୍॥ାୟଯ ବିଭିନ୍ନ ସିଦ୍ଦିର ନାମ ଓ ଲକ୍ଷଣ

ଖଂଜରବୁବ/ଚ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟସ୍ଯ ଯୁକ୍ତସ୍ୟ ଜିତଶ୍ବାସସ୍ଯ ଯୋଗିନଃ।

ମୟି

ଧାରୟତଶ୍ଳେତ

ଉପତିଷ୍ଠନ୍ତି

ସିଦ୍ଧୟଃ ॥ ୧

ଜନ୍ଧବ ଜବାଚ

ତେଣୁ ଦୟା କରି ସେସବୁର ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କହନ୍ତୁ॥ ୨ ॥

କୟା ଧାରଣୟା କାସ୍ଵିତ୍ କଥଂସ୍ଵିତ୍‌ ସିଦ୍ଧିରବ୍ୟୁତ।

କତି ବା ସିଦ୍ଧୟୋ ବୂହି ଯୋଗିନା' ସିଦ୍ଧିଦୋ ଭବାଚ୍‌ ॥ ୨

ଖୀଜରବ/କୁ ବଚ ସିଦ୍ଧୟୋଃଷ୍ଟାଦଶ ପ୍ରୋକ୍ତା ଧାରଣାଯୋଗପାରଗେଃ ।

ତାସାମଷ୍ଟୋୌ ମତ୍ପ୍ରଧାନା ଦଶେବ ଗୁଣହେତବଃ॥

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ଯୋଗୀ ଯେତେବେଳେ ତାର୍ଦ୍ଦର ଇନ୍ଦ୍ରିୟ୍ୟ ପ୍ରାଣ ଓମନକୁ ବଶ କରି ମୋ ଠାରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶ କରନ୍ତି, ମୋର ଧାରଣା କରିବାକୁ ଲାଗନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ତାର୍ଦ୍ଚ ଆଗରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧି ଆସିଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଯାଏ ॥ ୧ ॥ ଉଦ୍ଧବ ପଗ୍ଵରିଲେ-¬ ହେ ଅବ୍ୟୁତ! କିପରି ଧାରଣା କଲେ କିପରି ଓ କେଉଁ ସିଛି ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ଏବଂ ସେସବୁର ସଖ୍ଯା କେତେ ୮ ଆପଣ ତ ଯୋଗୀମାନକଙ୍କରୀର ସିଦ୍ଦିଦାତା;

୩

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ--ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ! ଧାରଣାଯୋଗରେ ପାରଙ୍ଗଂମ ଯୋଗୀମାନବକ୍କ୍ର ମତରେ ସିଦଵି ଅଠର ପ୍ରକାରର। ସେଥ୍ୂମଧ୍ଯରୁ ମୁଖ୍ଯ ଆଠଟି ସିଵଦି ବିଶେଷତଃ ମୋ ପାଖରେ ରହିଛି; ଅବଶିଷ୍ଟ ଦଶଟି ଗୋଣ ସିଦ୍ଧି ଯୋଗୀର୍କୀ ଠାରେ ସତ୍ତ୍ବଗୁଣ ବିକାଶିତ ହେଲେ ଆସିଥାଏ॥ ୩॥ ମୁଖ୍ଯ ଆଠଟି ସିଦ୍ଧି ମଧ୍ଯରୁ ଅଣିମା, ମହିମା ଓ ଲଘିମା--ଏହି ତିନିଟି ସିଵି ହେଉଛି ଶରୀର ସମ୍ଭନ୍ଧୀୟ ଏବଂ ପ୍ରାପ୍ରି ନାମକ ସିଦିଟି ହେଉଛି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ

ଅଣିମା ମହିମା ମୂତ୍ତେର୍ଲ ଘିମା ପ୍ରାପ୍ତିରିନ୍ଦ୍ରିୟେଃ। ଏସ୍‌ ୮୭ ଜ୍‌

ପ୍ରାକାମ୍ୟଂ

ଶରୁତଦୂଷ୍ଟୋଷୁ ଶକ୍ତ ପ୍ରେରଣମୀଶିତା ॥ ୪

ସମ୍ଭନ୍ଧତୀୟା ଲୌକିକ ଓ ପାରଲୌକିକ ପଦାର୍ଥମାନ ଇଚ୍ଛାନ୍ରସାରେ ଭୋଗ କରିବାକୁ ଦେଉଥୁବା ସିଵିଟିର ନାମ ପ୍ରାକାମ୍ୟ। ଭଶିତା ନାମକ

ମାୟା ଓ ତାର ଗୁଣେଷ୍ଵସଙ୍ଗୋ

ବଶିତା

ଯତ୍‌କାମସ୍ତଦବସ୍ଯତି।

ଏତା ମେ ସିଦ୍ଧୟଃ ସୋମ୍ୟ ଅଷ୍ଟ୍ରାବୌସ୍ତତ୍ତିକା ମତାଃ ॥ ୫

ସିଦ୍ଧିବଳରେ ଯୋଗୀ

କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଇଢ଼ାନୁସାରେ

ସଞ୍ଚାଳିତ

କରିପାରନ୍ତି॥ ୪॥ ବିଷୟରାଜ୍ୟରେ ରହି ମଧ୍ଯ ସେସବୁ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ନହେବାର ନାମ ବଶିତା ସିଵଦି ।କାମାବସାୟିତା ନାମକ ଅଝ୍ଟ୍ଟମ ସିଦ୍ଧି ବଳରେ ଯୋଗୀ ଇଚ୍ଜାନୁସାରେ

812

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ଅନୂମ୍ମିମତ୍ତ୍ଵ।

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୫

ଦେହେ ସ୍ମିନ୍‌ଦୂରଶ୍ରବଣଦଶିନମ୍‌ । ସୁଖଭୋଗର

ମନୋଜବଃ

କାମରୂପଂ -

ପରକାୟପ୍ରବେଶନମ୍‌ ॥ ୬

ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚିବାକୁ ସକ୍ଷମ

ହୋଇଯାଂନ୍ତି। ଏହି ଆଠଟି ସିଦ୍ଧି ମୋଠାରେ ହିଁ ସର୍ବଦା ପୃଶ୍ରୂପେ ରହିଥାଏ। (ଏଥୂରୁ ମୁଁ ଯେଉଁ ସିଦ୍ଧି ଯାହାକୁ ଦିଏ, ସେ ତାହା ଆଂଶିକରୂପେ ପାଆନ୍ତି) ॥ ୫ ॥ ଏସବୁ ଛଡ଼ା ଆହୁରି କେତେକ ସିଦ୍ଧି ମଧ୍ଯ ରହିଛି।

ଶରୀରରେ କ୍ଷୁଧା, ତୃଷା, କାମ, କ୍ରୋଧ, ବାର୍ଵିକ୍ଯ ଆଦି ପ୍ରକାଶ

ନ ପାଇବା,

ବହୁଦୂରର

ବସ୍ତୁ ଦେଖିପାରିବା,

ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦମୂତ୍ୟଯୁଦୈବାନାଂ ସହକ୍ରୀତ୍ରାନୁ ଦଶନମ୍‌। ବହୁଦୂରର କଥା ଶୁଣିପାରିବା, ମନ ସହିତ ଶରୀର ମଧ୍ୟ ଯଥାସକ୍କଳୁ ସଂସିଦ୍ଧି ରାଜ୍ଞାପ୍ରତିହତାଗତିଃ ॥ ୭ । ଯାଇ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚିପାରିବା, ଇଚକ୍ଛାନ୍ରୁସାରେ ରୂପ ଧରିପାରିବା, ଅନ୍ୟର ଶରୀରରେ ପ୍ରବେଶ କରିପାରିବା,

ଯେତେବେଳେ

ଇଚ୍ଛାଥା

ସେତେବେଳେ

ଦେହତ୍ୟାଗ

କରିପାରିବା, ଅପୁରାମାନକ୍କ ସହିତ ହେଉଥୁବା ଦେବକ୍ରୀଡ଼ା ଦେଖିପାରିବା, ଇଚ୍ଛାନୁସାରେ ସଂକଳ୍ପ ସିଦ୍ଧି କରିପାରିବା,

ହି

ସର୍ବତ୍ର ସମସ୍ତେ ଯେପରି ଆଜ୍ଞା ପାଳନ କରିବେ, ସେପରି

ତୁକାଳ ୩ ¥ 0

ଅଗ୍ନ୍ୟକାମ୍ପୁବିଷାଦୀନାଂ

0 59ଓ 150 ସା

ଶକ୍ତି ହେବା--ଏହି

ଦଶଟି ସିଦ୍ଧି ସତ୍ତ୍ୁଗୁଣର ବିଶେଷ

ପ୍ରତିଷ୍ଟମ୍ବୋଃପରାଜୟଃ॥ ୮ ।ବିକାଶ ହେଲେ ମିଳିଥାଏ ।॥ ୬.୭ ॥

ଭୂତ, ଭବିଷ୍ଯ ଓ ବର୍ତମାନର କଥା ଜାଣିପାରିବା, ଶୀତଉତ୍ଫ, ସୁଖଦୁଃଖ ଓ ରାଗଦ୍ରେଷ ଆଦି ଦୁନ୍ଦ୍ବଦ଼ାରା

ପ୍ରଭାବିତ ନ ହେବା, ଦୂରରେ ଥାଇ ଅନ୍ଯର ମନକଥା ଜାଣିପାରିବା, ଅଗ୍ନି, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଜଳ ଓ ବିଷ ଆଦିର ଶକ୍ତିକୁ ଏତାଶ୍ଚୋଦ୍ଦେଶତଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ଯୋଗଧାରଣସିଦ୍ଧୟଃ।

ଯୟା ଧାରଣଯା ;

ଓ

ଭୂତସ୍କ୍ଷ୍ମାମ୍ୃନି

ମା

(ଅକାମୀ) କରିଦେବା

ସ୍ତମ୍ଭିତ

ମୟି ତନ୍ମାତ୍ରଂ ଧାରୟେନ୍ଧନଃ ।

ଅନ୍ଯଦ୍ାରା ପରାସ୍ତ

ଆଦି ହେଉଛି ଧାରଣାବଳରେ ଯୋଗୀମାନେ

ପ୍‌

ସ୍‌

ଏବଂ

ଲାଭ କରିପାରୂଥୂବା ଆହୁରି ପାଞ୍ଚଟି ଗୋଣ ସିଦ୍ଦି ॥ ୮ ॥

ହେ ଉଦ୍ଧବ ! ଯୋଗ-ଧାରଣା କଲେ ଯେଉଁସବୁ ସିଵି ମିଳିଥାଏ, ନାମ ଓ ପରିଚୟ ସହିତ ମୁଁ ସେସବୁ ତୁମକୁ ବର୍ଣନା କରି କହିଦେଲି ।ଏଥର କେଉଁ ପ୍ରକାର ଧାରଣାଫଳରେ କେଉଁ ସିଦ୍ଧିଂ ମିଳେ, ମୁଁ ତାହା କହୁଛି, ଶୁଣ ॥ ୯ ॥ ପଞ୍ଚମହାଭୂତର

ସୃକ୍ଷ୍ମତମ

ତୁ

ତନ୍ମାତ୍ର

ଅଣିମାନମବାପ୍ନୋତି ତନ୍ମାତ୍ରୋପାସକୋ ମମ ॥ ୧୦ ବୋଲାଯାଏ। ତନ୍ମାତ୍ର ହେଉଛି ମୋର ହ ଶରୀର ।ଯେଉ ଯୋଗୀ ସେହି ତନ୍ମାତ୍ରରେ ମନକୁ ଧାରଣାବଦ୍ଦ କରିଦିଅନ୍ତି,

ସେ ଅଣିମା ନାମକ ସିଦି ପାଇଯାଆନ୍ରି ॥ ୧୦ ॥ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵ-

ରୂପରେମୁଁ ହିଁ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ। ଯେ ଏହି ମହତ୍ତତ୍ବ୍ବରୂପୀ ପରମାମ୍ଦାଚ୍ଚଠାରେ ମନକୁ ଧାରଣାବଦ୍ଦ କରିଦିଅନ୍ତି, ସେ ମହିମା ନାମକ ସିଦି ପାଇଯାଆନ୍ତି। ଏହିପରି ଗୋଟିଏ

ମହତ୍ୟାମ୍ପନ୍ମୟି ପରେ ଯଥାସଂତ୍ସଁ ମନୋ ଦଧତ୍ଵ।

ଗୋଟିଏ

ମହାଭୂତର

ତନ୍ମାତ୍ରରେ ମନକୁ ଧାରଣାବଦ୍ଧ

ମହିମାନମବାପ୍ନୋତି ଭୂତାନାଂ ଚ ପୂଥକ୍‌ ପୂଥକ୍‌ ॥ ୧୧ । କରିଦେଇ ପାରିଲେ ମଧ୍ୟ ମହିମା ସିଦ୍ଧି ମିଳିଯାଏ ॥ ୧ ୧ ॥ * ସକଳ ବିଶ୍ଵରେ ଯାହା କିଛି ଅଛି, ସେସବୁ ମୋର ହିଁ ଅଭିବ୍ଯକ୍ତି। ବିଶ୍ଵର ବାହାରେ ଓ ଭିତରେ ସର୍ବତ୍ର ମୁଁ ବ୍ଯାପି ରହିଛି।

ମୁଁଯେଉଁସବୁ ତତ୍ବଵଦବାରା ବିଶ୍ଵନିର୍ମାଣ କରିଛି, ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ମୋର ସେହି ତତ୍ତ୍ଵରେ ନିଜକୁ ଏକାକାର କରିଦିଅନ୍ତି, ସେ ସେହି ତତ୍ତ୍ଵର ଅନୁରୂପ ଶକ୍ତି ପାଇଯାଆନ୍ତି ।ସେହି ଶକ୍ତିକୁ ହିଁ 'ସିଦିଂ ବୋଲାଯାଏ ।ଅବଶ୍ଯ ପରମାମୂତତ୍ତ୍ବକୁ ପାଇଯାଇଥୁବା ମହାପୁରୁଷଗ୍କୀ ନିମନ୍ତେ ଏସବୁ ସିଦ୍ଦିର କୌଣସି ମହତ୍ତ୍ବ ନ ଥାଏ।

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୫]

+ଏକାଦଶ ସ୍କନ୍ଧ»

ପରମାଣୁମୟେ ଚିତ୍ତଂ ଭୂତାନାଂ ମୟି ରଞ୍ଜୟନବ୍‌।

କାଳସୃକ୍ଷ୍ମାଧିତାଂ ଯୋଗୀ ଲ ଘିମାନମବାପୁୟାତ ॥ ୧୨

813

ବାୟୁ ଆଦି ଗ୍ଵରି ମହାଭୂତ ଭିତରେ ଆକାଶ ପରମାଣୁରୂପରେ ସର୍ବତ୍ର ବ୍ଯାପି ରହିଛି। ମୁଁ ସେହିପରି ସର୍ବତ୍ର ପରିପୂର୍ଣ ହୋଇ ରହିଛି|ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ମୋର ସେହି ସୃକ୍ଷ୍ମ ରୂପରେ ଚିତ୍ତ ଲଗାଇ ମୋ ସହିତ ଏକ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ସେ ଲ ଘିମା ନାମକ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି ତଥା କାଳର ସୃକ୍ଷ୍ମାତିସୃକ୍ଷ୍ମ

ପରମାଣୁ ହୋଇଯିବାକୁ ମଧ୍ୟ ସମର୍ଥ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୧୨ ॥ ଧାରୟନ୍‌ ମୟ୍ୟହଂତତ୍ତ୍ଵେ ମନୋ ବୈକାରିକେଏଃ ଖିଳମ୍‌ |

ସବୈନ୍ଦ୍ରିୟାଣାମାମ୍ମତୃଂ ପ୍ରାପ୍ରିଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ମଚ୍ମନାଃ ॥ ୧୩

ମନ ହେଉଛି ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍ଟ୍ର ରାଜା। ଏହା ସାତ୍ତ୍ଵିକ ଅହଂକାରରୁ ଉପପନ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ଯଦି ଯୋଗୀ ମୋର ସ୍ବରୂପଭୂତ ସାତ୍ତ୍ରିକ ଅହଂକାରରେ ନିଜ ମନକୁ ଏକାଗ୍ର କରି ଲଗାଇଦେବେ, ତେବେ ସେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୀ ଉପରେ ସ୍ବାମିତ୍ ପାଇଯିବେ। ଏପରିଭାବରେ ମନକୁ ମୋଠାରେ ଲଗାଇଦେଇଥୁବା ଭକ୍ତ ପ୍ରାପ୍ର ନାମକ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି॥ ୧୩॥ ମୁଁହେଉଛି ଅବ୍ଯକ୍ତଜନ୍ମାଚ ମୋ ଦ୍ବାରା ହିଁ

ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି। ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵର ଅଭିମାନୀ ସୂତ୍ରାମ୍ପା ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭକ୍କ ଠାରେ ଯେ ମନକୁ ଧାରଣାବଦ୍ଧ କରିଦିଅନ୍ତି,

ମହତ୍ୟାମ୍ବନି ଯଃ ସୂତ୍ରେ ଧାରୟେନଚ୍ମୟି ମାନସମ୍‌।

ସେ ପ୍ରାକାମ୍ଯ ନାମକ ସିଦି ଲାଭ କରନ୍ତି। ଏହାଫଳରେ

ପ୍ରାକାମ୍ୟ" ପାରମେଷ୍ଟ୍ୟଂ ମେ ବିନ୍ଦତେଃ ବ୍ଯକ୍ତ ଜଚ୍ମନଃ ॥ ୧୪

ସେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ପ୍ରଭୁ ହୋଇଯାଇ ପରମେଶ୍ଚିପଦ ପାଇଯାଆନ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ସମସ୍ତେ ତାଙ୍ଟ୍ରର ଆଜ୍ଞା ପାଳନ କରନ୍ତି॥ ୧୪ ॥ ମୁଁ ହେଉଛି ତ୍ରିଲୋକର ଅଧୀଶ୍ଵର। ମୁଁ ହିଁ ତ୍ରିଗୁଣମୟୀ ମାୟାର ସ୍ବାମୀ। ସମସ୍ତ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡତକୁ ନାଶ କରିଦେବା ନିମନ୍ତେ ଯେ ସମର୍ଥ, ସେହି କାଳ ହେଉଛି ମୋର ବିଗ୍ରହ। ମୁଁ ହେଉଛି କ୍ଷେତ୍ର ଓ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ (ଶରୀର ଓ ଜୀବାମ୍ପା) ଉଭୟର୍କ୍ର ପ୍ରେରକ ପୁରୂଷୋତ୍ତମ। ମୋର ଏହି ବିଷ୍ଣୁସ୍ବରୂପରେ ଯେ ଚିତ୍ତ ଲଗାଇଦିଅନ୍ତିକ ସେ ଭଶିତା ନାମକ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି ।ମୁଁଯେପରି ଜୀବମାନଙ୍ଗୁ ମୋ ଇଚ୍ଜାନ୍ରୁସାରେ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରେ, ସେ ମଧ୍ୟ ସେମାନର୍ଦୁ

ବିଷ୍ଫ୍ୌ ତ୍ର୍ୟଧୀଶ୍ଵରେ ଚିତ୍ତ। ଧାରୟେତ଼଼ କାଳବିଗ୍ରହେ ।

ସ ଭଶିତୃମବାପ୍ନୋତି କ୍ଷେତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଗ୍ରେଦନାମ୍‌ ॥ ୧୫

ଠିକ୍‌

ସେହିପରି

ନିୟନ୍ତ୍ରିତ

କରିବାକୁ

ସମର୍ଥ

ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୧୫ ॥

ଏଶ୍ଵକ୍ଷ୍ୟଯ୍ଯ ନାରାୟଣେ ତୁରୀୟାଖ୍ଯୟେ ଭଗବକ଼ବ୍ଦଶବ୍ଦିତେ।

ସମଗ୍ରସ୍ଯ

ଜ୍ଞାନବୈରାଗ୍ୟୟୋଶ୍ରେବ

ଧମ୍ମିସ୍ୟ ଯଶଶଃ ଷଣ୍ଫାଂ

ଭଗ

ଶ୍ରିୟଃ। ଇତୀରଣା॥

--ଭଗବାନ ଏପରି ଷଡ଼ ଏୀଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟରେ ସମ୍ପନ୍ନତ। ସେ ହିଁ

ମନୋ ମୟ୍ୟାଦଧଦୃ ଯୋଗୀ ମଦ୍ଧମାଁ ବଶିତାମିୟାତ ॥ ୧ ୬ ହେଉଛନ୍ତି ତୁରୀୟସ୍ଥିତିରେ ଅବସ୍ଥିତ ନାରାୟଣ। ଯେଉଁ

ଯୋଗୀ ମୋର ଏହି ନାରାୟଣସ୍ବରୂପରେ ଚିତ୍ତକୁ ଧାରଣାବଦ୍ଧ କରି ସ୍ଥିର କରିଦିଅନ୍ତି, ସେମଦ୍ଦର୍ମା ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ତାର୍ଚା ଠାରେ ମୋର ଗୁଣ ଉଦୟ ହୋଇଯାଏ। ସେ ବଶିତା ନାମକ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି॥ ୧୬॥ ଯେଉଁ

ନିଗୁଣେ ବ୍ରହ୍ମଣି ମୟିଧାରୟନ୍ବ ବିଶଦଂ ମନଃ । ପରମାନନ୍ଦମାପ୍ନୋତି ଯତ୍ର କାମୋଃବସୀୟତେ॥ ୧୭

ଯୋଗୀର୍ଦ୍ଧର ମନ ସ୍ଵଚ୍ଛ ହୋଇ ମୋଠାରେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ନିର୍ଗୁଣ ବ୍ରହ୍ମରେ ଲାଗିଯାଏ, ସେ ମୋର ସେହି ନିରଗୁଣ-ନିରାକାରରୂପର ଉପାସନା କରି ପରମାନନ୍ଦ ଲାଭ କରନ୍ତି। ତାର୍କ୍ଚ ଭିତରେ

814

ଶ୍ଵେତଦହ଼ୀପପତୌ ଚିତ୍ତଂ ଶୁଦ୍ଧେ ଧମିମୟେ ମୟି । ଧାରୟଜ୍ଜ୍ଛ୍ଵେତତାଂ ଯାତି ଷଡୂର୍ମିରହିତୋ ନରଃ ॥ ୧୮

ମୟ୍ୟାକାଶାତ୍ମୂନି ପ୍ରାଣେ ମନସା ଘୋଷମୁଦୃବହଟ୍‌ ।

ତତ୍ର୍ରୋପଲ ବ଼ା ଭୂତାନା' ହ ସୋ ବାଚଃ ଶୃଣୋତ୍ୟସୌ ॥ ୧୯

ଚକ୍ଷୁସ୍୍ଵଷ୍ଟରି ସଂଯୋଜ୍ୟ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୫

»* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ #

ତୃଷ୍ଟାରମପି ଚକ୍ଷୁଷି ।

ମାଂ ତତ୍ର ମନସା ଧ୍ୟାୟଟ୍‌ ବିଶ୍ଵ ପଶ୍ୟତି ସୃକ୍ଷ୍ମଦୂକ୍‌ ॥ ୨୦

ଆଉ କୌଣସି ପ୍ରକାର କାମନା ରହେ ନାହିଁ। ସେ କାମାବସାୟିତା ନାମକ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି ॥ ୧୭॥ ମୁଁ ହେଉଛି ଶ୍ଵେତଦ୍ରୀପର ସ୍ବାମୀ; ଧର୍ମ ମୋର ହିଁ ସ୍ବରୂପ। ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ମୋର ଏହି ବିଶୁଦ୍ଧ ସ୍ବରୂପରେ ଚିତ୍ତ ଲଗାଇଦିଅନ୍ତି, ତାଙ୍ଦୂ କ୍ଷୁଧା, ତୃଷା, କାମ, କ୍ରୋଧ, ଶୋକ, ମୋହ--ଏସବୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ ନାହିଁ। ତାଙ୍କୁ ମୋର ଶୁଦ୍ଧସ୍ବରୂପ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଯାଏ ॥ ୧୮ ॥ ମୁଁ ହିଁ ହେଉଛି

ସମଷ୍ଟ୍୍‌ପ୍ରାଣସ୍ବରୂପ ଆକାଶାମ୍ଘା। ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ମୋର ଏହି ସ୍ବରୂପରେ ମନଦ୍ବାରା ଅନାହତ ନାଦ ଚିନ୍ତନ କରନ୍ତି, ସେ ଦୂରଶ୍ରବଣ ନାମକ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି । ସେହି ସିଦ୍ଧିବଳରେ ସେ ବିବିଧ ଆକାଶଶ୍ରରୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର କଥା ଶୁଣି

ବୁଝିପାରନ୍ତି॥ ୧୯॥ ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ନେତ୍ରକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଠାରେ ଏବଂ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ନେତ୍ରରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରିଦିଅନ୍ତି (ଧାରଣାବଦ୍ଧ କରିଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ସେହି ଉଭୟକ୍କୁ ସଯୁକ୍ତ

କରି ମନେ ମନେ ମୋତେ ଧ୍ଯାନ କରନ୍ତୈ, ତାର୍କୀର ଦୃଷ୍ଟ

ସୃକ୍ଷ୍ମ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ସେ ଦୂରଦଶିନ ନାମକ ସିଵି ଲାଭ କରନ୍ତି। ସେହି ସିଦ୍ଧିବଳରେ ସେ ସମଗ୍ର ସଂସାରକୁ ଦେଖିପାରନ୍ତି ॥ ୨୦ ॥ ମନ ଓ ଶରୀର ସହିତ ପ୍ରାଣବାୟୁକୁ

ମନୋ ମୟି ସୁସଂଯୋଜ୍ୟ ଦେହଂ ତଦନୁ ବାୟୁନା ।

ମଦ୍ଧାରଣାନୂଭାବେନ ତତ୍ରାମ୍ପା ଯତ୍ର

ବେମନଃ ॥ ୨୧

ଯଦା ମନ ଉପାଦାୟ ଯଦ଼ ଯଦ଼ୃ ରୂପଂ ବୁଭୂଷତି ।

ତତ୍ତଦୃ ଭବେଚ୍ନନୋରୂପ' ମଦ୍ମଯୋଗବଳମାଶ୍ରୟଃ ॥ ୨୨

ମୋଠାରେ ଲଗାଇଦେଇ ମୋର ଧ୍ୟଯ୍ାନରେ ନିମଗ୍ନ ହୋଇଗଲେ ଯୋଗୀ ମନୋଜବ ନାମକ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ

କରନ୍ତି। ସେହି ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥୁବା ଯୋଗୀ ଯେଉଁଠିକି ଯିବାକୁ ସଂକଳ୍ପ କରନ୍ତି, ତାର୍ଚ୍ଚ ଶରୀର ସେହିକ୍ଷଣି ଯାଇ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିଯାଏ॥ ୨୧॥ ମୋଠାରେ ଚିତ୍ତ ସନ୍ନିବେଶ କରିଦେଇଥୁବା ଯୋଗୀ, ଯଦି ନିଜ ମନକୁ ଉପାଦାନ କାରଣ କରିଦେଇ ଅନ୍ଯ କାହାର ରୂପ ଧରିବାକୁ ଗ୍ରହାନ୍ତି। ତେବେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ନିଜର ମନ ଅନୁକୂଳ ସେହି ରୂପ ଧରିପାରନ୍ତି॥ ୨୨॥

ମୋଠାରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶପୂର୍ବକ ଶ୍ଵାସ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ ନିଜ ବଶରେ ରଖିଥୂବା ଯୋଗୀ ଯଦି ପରକାୟାରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଗ୍ବହାନ୍ତି ତେବେ ସେ ନିଜେ ଉକ୍ତ ପରକାୟାରେ ରହିଛନ୍ତି ବୋଲି ଭାବନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

ପରକାୟଂ ବିଶଟ୍‌ ସିଦ୍ଧ ଆମ୍ବାାନଂ ତତ୍ର ଭାବୟେତ଼। ପିଣ୍ଡଂ ହିଡ଼ା ବିଶେତୃ ପ୍ରାଣୋ ବାୟୁଭୂତଃ ଷଡଙ୍ଘିବତ଼ ॥ ୨୩

ତା'ଫଳରେ ତାର୍ଚ୍ଚର ପ୍ରାଣ ବାୟୁରୂପ ଧାରଣ କରିବ ଏବଂ ଏ ଫୁଲରୁ ସେ ଫୁଲକୁ ଉଡ଼ିଯାଉଥୂୁବା ଭ୍ରମର ପରି ତାହା

ଯୋଗୀର୍ଦ୍ଦ

କାୟା ଛାଡ଼ି ପରକାୟାରେ

ପ୍ରବେଶ

କରିଯିବ ॥ ୨୩॥ ଇହଶରୀର ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଗ୍ରହ୍ଦୁଥୂବା ମତ୍‌ପରାୟଣ

ପାଶ୍ଚ୍ୟାଃ୮ ପୀଡ୍ୟ ଗୁଦଂ ପ୍ରାଣଂ ହୃଦୁରଃକଣ୍ଠ ମୂଧିସୁ । ଆରୋପ୍ୟ ବ୍ରହ୍ୁରନ୍ଧ୍ଧୈଣ ବ୍ରହୁ ନୀତ୍ୋୟ୍ୂଜେତ୍ତନୁମ୍‌ ॥ ୨୪

ମଳଦ୍ାରକୁ ରୋଧ କଣ୍ଠ ଓ ମସ୍ତକକୁ ତାହାକୁ ବାହାର ଏହିରୂପେ ସେ

ଯୋଗୀ

ପ୍ରଥମେ

ନିଜ

ଗୋଇଠିରେ

ପ୍ରାଣବାୟୁକୁ କ୍ରମଶଃ ହୃଦୟ, ବକ୍ଷଃସ୍ଥଳ, ଉଠାଇବେ। ଶେଷରେ ବ୍ରହ୍ମୁରନ୍ଧ୍ଧ ଦେଇ କରି ବ୍ରହ୍ମରେ ଲୀନ କରିଦେବେ। ଶରୀରତ୍ଯାଗ କରିପାରିବେ ॥ ୨୪ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୫]

815

# ଏକାଦଶ ସ୍ପୀନ୍ଧଂ ×

ବିହରିଷ୍ୟନ୍‌ ସୁରାକ୍ରୀଡ଼େ ମତୃତ୍ସଂ ସତ୍ତ୍ଵ' ବିଭାବୟେତ଼ ।

ଯୋଗୀ

ବିମାନେନୋପତିଷ୍ଠନ୍ତିସତ୍ତ୍ବବୃତ୍ତୀଃ ସୁରସ୍ତିୟଃ ॥ ୨୫

କରିବାକୁ ଗ୍ରହାନ୍ତି। ତେବେ ସେ ମୋର ଶୁଦ୍ଧ ସତ୍ଵମୟ ସ୍ବରୂପକୁ ଚିନ୍ତନ କରିବେ। ସେହି ଚିନ୍ତନର ଫଳସ୍ବରୂପ ସତ୍ତଗୁଣର ଅଂଶସ୍ବରୂପା ସୁରସୁନ୍ଦରୀମାନେ ବିମାନରେ

ଯଥା ସଙ୍କ୍ଳୃୟେଦ଼ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଯଦା ବା ମତ୍ଥରଃ ପୁମାନ୍‌ । ମୟି ସତ୍ୟେ ମନୋ ଯୁଞ୍ଜଂସ୍ତଥା ତତ଼ ସମୁପାଶୁତେ ॥ ୨ ୬

ଯୋ ବୈ ମଭାବମାପନ୍ତ୍ର ଭଶିତୁ ବିଶିତୁଃ ପୁମାନ୍‌ । କୁତଶ୍ଚିନ୍ନ ବିହନ୍ଯେତ ତସ୍ଯ ଗ୍ରଜ୍ଞା ଯଥା ମମ ॥ ୨୭

ଯଦି ଦେବତାମାନର୍ଚ୍ଦର

ବିହାରସ୍ତଳରେ

କ୍ରୀଡ଼ା

ବସି ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଗ୍ରଲିଆସିବେ ॥ ୨୫ ॥ ମୁଁ ହେଉଛି ସତ୍ଯସଂକଳ୍ପସ୍ବରୂପ। ମୋର ପରାୟଣ

ହୋଇଯାଇଥୁବା ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ମୋଠାରେ ଚିତ୍ତ ଲଗାଇ ଦେଇଥାନ୍ତି, ସେ ସଂକଳ୍ପସିଦ୍ଦି ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି। ସେମନ ମଧ୍ଯରେ ଯେତେବେଳେ ଯାହା ସଂକଳ୍ପ କରନ୍ତି, ତାହା

ପୂରଣ ହୋଇଯାଏ ॥ ୨୬ ॥ ମୁଁ ହେଉଛି ଭଶିତ଼ ଓ ବଶିତୃ ଉଭୟ ସିଵିର ସ୍ବାମୀ; ତେଣୁ କେହି ବି ମୋର ଆଜ୍ଞାକୁ ଅମାନ୍ଯ କରିପାରଚ୍ରି ନାହିଁ ଏବଂ ସମସ୍ତେ ମୋ ଶାସନର ଅଧୀନରେ ରହନ୍ତୈ। ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ମୋର ସ୍ବରୂପ ଚିନ୍ତନ କରି କରି ମୋରି ଭାବରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ତାର୍ଚ୍ଟ

ତସ୍ଯ ତ୍ରୈକାଳିକୀ ବୁଦିଜିନ୍ମମୂତ୍ଯୂପବୂଂହିତା ॥ ୨୮

ଆଜ୍ଞାକୁ ମଧ୍ଯ କେହି ଅମାନ୍ଯ କରନ୍ତି ନାହିଁ ॥ ୨୭॥ ଯେଉଁ ଯୋଗୀର୍ଦ୍ଚ ଚିତ୍ତ ମୋଠାରେ ଧାରଣାବଦ୍ଧ ହୋଇ ହୋଇ ମୋ ଭକ୍ତିର ପ୍ରଭାବରେ ବିଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଯାଏ, ତାଙ୍କ୍ଚ ବୁଦ୍ଧି ଜନ୍ମମୂତ୍ଯଯ ଆଦି ଅଦୂଷ୍କ ବିଷୟମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ ଜାଣିଦେଇ ପାରେ। ଅଧୂକ କଣ କହିବା, ତାଙ୍କୁ ଭୂତ, ଭବିଷ୍ଯ ଓ ବର୍ତମାନର ସମସ୍ତ ବିଷୟ ମଧ୍ଯ

ଅଗ୍ନ୍ୟାଦିଭିନି ହନ୍ୟେତ ମୁନେକଯୌଗମୟଂ ବପୁଃ ।

ଜଣାପଡ଼ିଯାଏ ॥ ୨୮ ॥

ମଭକ୍ତ୍ୟା ଶୁଦ୍ଧସତ୍ତ୍ଵସ୍ୟ ଯୋଗିନୋ ଧାରଣାବି ଦଃ ।

ମଦଯୋଗଶ୍ରାନ୍ତଚିତ୍ତସ୍ୟ ଯାଦସାମୁଦକଂ ଯଥା ॥ ୨୯

ଜଳର ଜୀବମାନଙ୍କୁ ଯେପରି ଜଳ ନାଶ କରିପାରେ ନାହିଁ, ମୋଠାରେ ଏକାଗ୍ରଭାବରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶ କରିଥୁବା ଯୋଗୀର୍ଦ୍ରର ଯୋଗମୟ

ଶରୀରକୁ ସେହିପରି ଅଗ୍ନି, ଜଳ

ଆଦି କୌଣସି ପଦାଥି ନଷ୍ଟ କରିପାରେ ନାହିଁ॥ ୨୯ ॥ ମଦବିଭୂତୀରଭିଧ୍ୟାୟନ୍‌ ଶ୍ରୀବୟାସ୍ତ୍ରବିଭୂଷିତାଃ। ଧ୍ଵଜାତପତ୍ରବ୍ୟଜନୈଃ ସ ଭବେଦପରାଜିତଃ ॥ ୩୦

ଉପାସକସ୍ୟ ମାମେବଂ ଯୋଗଧାରଣଯା ମୁନେଃ । ସିଦ୍ଦଧୟଃ ପୂବିକଥ୍ୂତା ଉପତିତ୍ଠ ନ୍ତ୍ୟଶେଷତଃ ॥ ୩୧

ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ଶ୍ରୀବସ ଆଦି ଚିହ୍ନଦ୍ବାରା ଚିହ୍ନିତ ଏବଂ ଶଙ୍ଖଂଚକ୍ରଂଗଦା-ପଦୁ ଆଦି ଆୟୁଧରେ ବିଭୂଷିତ ତଥା ଧ୍ଵଜାଛତ୍ରଂଗ୍ବମର ଆଦିରେ ସୁଶୋଭିତ ମୋର ଅବତାରମାନଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରନ୍ତି। ସେଅଜେୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୩୦ ॥

ଏପରିଭାବରେ ଯେଉଁ ମୁନି ମୋର ଉପାସନା କରନ୍ତି ଏବଂ ଯୋଗଧାରଣାଦ୍ବାରା ମୋର ଚିନ୍ତନ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ଆଜ୍ଞାପାଳନ ନିମନ୍ତେ ଏହିସବୁ ପୂର୍ବକଥୂତ ସିଦ୍ଦି ସର୍ବଦା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ

ରହଚି ॥ ୩୧ ॥

ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ । ଯେ ନିଜର ମନ, ପ୍ରାଣ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନନ୍ଗୁ ଜୟ କରିସାରିଛନ୍ତି ଯେସଂଯମୀ ଏବଂ

ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟସ୍ଯ ଦାନ୍ତସ୍ଯ ଜିତଶ୍ଵାସାମ୍ବନୋ ମୁନେଃ ।

ମଦ୍ଧାରଣାଂ ଧାରୟତଃ କା ସା ସିଦିଃ ସୁଦୁର୍ଲ ଭା॥ ୩୨

ଯେ ମୋର ସ୍ବରୂପରେ ଧାରଣା ନିବଦ୍ଧ କରି ପାରିଛନ୍ତି, ତାବ୍ଚ୍ଚ

ନିମନ୍ତେ

କୌଣସି

ପ୍ରକାର

ସିଵଦି

ଦୁର୍ଲଭ

ନୁହେଁ । ସେ ସବୁ ପ୍ରକାର ସିଦି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି ॥୩୨ ॥

* ଶୀମଭାଗବତ ×»

816

ଅନ୍ତରାୟାନ୍‌ ବଦନ୍ତ୍ୟେତା ଯୁଞ୍ାତୋ ଯୋଗମୁତ୍ତମମ୍‌ । ମୟା

ସମ୍ପଦ୍ଯମାନସ୍ଯ

କାଳକ୍ଷପଣହେତବଃ ॥ ୩୩

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୬

କିନ୍ତୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପୁରୁଷମାନେ କହନ୍ତି ଯେ, ଯେଉଁମାନେ ଭକ୍ତିଯୋଗ ଅଥବା ଜ୍ଞାନଯୋଗାଦି ଉତ୍ତମ ଯୋଗ ଅଭ୍ଯାସ କରୁଛନ୍ତି ତଥା ଯେଉଁମାନେ ମୋ ସହିତ ଅନନ୍ଯତା ଲାଭ କରିବାରେ ଲାଗିଛନ୍ତି, ସେମାନବ୍କୀ ନିମନ୍ତେ ଏସବୁ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିବା ହେଉଛି ଏକପ୍ରକାର ବିଘ୍ନ କାରଣ

ଜଚ୍ମୌଷଧୂତପୋମନ୍ସ୍ଵୈଯୌବତୀରିହ ସିଦ୍ଧୟଃ। ଯୋଗେନାପ୍ନୋତି ତାଃ ସବା ନାନ୍ୟୈକୌଗଗତିଂ ବ୍ରଜେତଵ ॥ ୩୪

ସିଵ୍ଧି ଭଗବତ୍‌ପ୍ରାପ୍ତି ପଥରେ ବିଳମ୍ବର କାରଣ ହୋଇଯାଏ॥ ୩୩॥ ଓଷଧୂ, ତପସ୍ୟା ଓ ମନ୍ତ୍ରାଦିଦାରା

ଯେଉଁସବୁ ସିଦ୍ଧି ମିଳିଥାଏ ଯୋଗଦ୍ନାରା ମଧ୍ଯ ସେହିସବୁ ସିଦ୍ଧି ମିଳିଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଯୋଗର ଅନ୍ତିମ ଗତିସ୍ବରୂପ ଯେଉଁ ଭଗବାନ ମିଳିବା କଥା, ସିଦ୍ଧିବଳରେ ସେ ନାହିଁ। ୩୪॥ ବ୍ରହ୍ମବାଦୀମାନେ ଯେଉଁ ଯୋଗ,

ସବାସାମପି ସିଦ୍ଧୀନାଂ ହେତୁଃ ପତିରହଂ ପ୍ରଭୁଃ। ଅହଂ ଯୋଗସ୍ୟ ସାଂଖ୍ୟସ୍ୟ ଧମିସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ୁବାଦିନାମ୍‌ ॥୩୫

ଅହମାମ୍ବାର୍ୟନ୍ତରୋ ବାହ୍ୟୋଃ ନାବୃତଃ ସବିଦେହି ନାମ୍‌ ।

ମିଳନ୍ରୈ ସାଂଖ୍ଯ

ଓ ଧର୍ମ ଆଦି ବହୁ ସାଧନା ବିଷୟ କହନ୍ତି, ମୁଁ ହିଁ ହେଉଛି ସେହିସବୂ ସାଧନା ଓ ସିଦଜିମାନର୍ଚ୍ଦର- ହେତୁ, ସ୍ଵାମୀ ଓ ପ୍ରଭୁ॥ଆା ୩୫॥ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ବାହାରେ ଓ ଭିତରେ ସବିତ୍ର ଯେପରି ପଞ୍ଚମହାଭୂତ ପରିବ୍ଯାପ୍ତ ହୋଇ ରହିଛି, ମୁଁସେହିପରି ସମସ୍ତ ପରାଣୀର୍କୀ ଭିତରେ ଦ୍ରଷ୍ଟାରୂପରେ ଏବଂ ବାହାରେ ଦୃଶ୍ଯରୂପରେ ରହିଛି |ମୋଠାରେ ବାହାରଭିତରରୂପକ ପ୍ରଭେଦ ନାହିଁ; କାରଣ ମୁଁହେଉଛି ନିରାବରଣ,

ଯଥା ଭୂତାନି ଭୂତେଷୁ ବହିରନ୍ତଃ ସ୍ବୟଂ ତଥା॥ ୩୬ । ଏକ ଓ ଅଦ୍ରିତୀୟ ସର୍ବବ୍ଯାପକ ଆମ୍ରା ॥ ୩ ୬ ॥ କତି ଭୀମକାରବନେ ନହାତୁକା୮ ପରମହଂସ ଯାନିତାୟମକାଦଣୟଣନ ଦଞକ6ଣୋ୯///9୬ // ୧୫ /

+++

ଅ( ୮ଷାଚ଼ମତାଧ୍ଯାଯାଃ¢ ଭଗବାନର୍କର ବିଭିନ୍ନ ବିଭୂତିର ବଣ୍ଡିନା ଞ୍ଚ

କଟଚ/ଚ

ତୂ ବ୍ରହ୍ମ ପରମଂ ସାକ୍ଷାଦନାଦ୍ଯନ୍ତମପାବୂୃତମ୍‌। ସବୈଷାମପି ଭାବାନାଂ ତ୍ରାଣସିତ୍ୟପ୍ୟୟୋଦବଃ ॥ ୧

ଉଚ୍ଚାବଚେଷୁ ଭୂତେଷୁ ଦୁଜ୍ଞୈୟମକୂ ତାମ୍ପୂଭିଃ । ଉପାସତେ ତ଼ାଂ ଭଗବଟ୍‌ ଯାଥାତଥ୍ୟେନ ବ୍ରାହୁଣାଃ ॥ ୨

ଯେଷୁ ଯେଷୁଚ ଭାବେଷୁ ଭକ୍ତ୍ୟା ତାଂ ପରମଷିୟଃ । ଉପାସୀନାଃ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ସଂସିଦ୍ଧିଂ ତଦୃବଦସ୍ଵ ମେ॥ ୩

ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ--ଭଗବନ୍‌ ! ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ଵୟଂ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ।ଆପଣଚ୍କ୍ରର ଆଦି ନାହିଁ, କି ଅନ୍ତ ନାହିଁ। ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ଆବରଣରହିତ ଓ ଅଦିତୀୟ ତତ୍ତର।

ଆପଣ ହି ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ପଦାର୍ଥମାନରଙ୍କ୍ରର ଉପ୍ତ୍ତି, ସ୍ଥିତି, ପାଳନ ଓ ପ୍ରଳୟର କାରଣ ।ଆପଣ ଉଚ୍ଚନୀଚ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଭିତରେ ଅବସ୍ଥିତ। କିନ୍ତୁ ଯେଉଁମାନେ ନିଜର ମନ ଓ କଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନନ୍କୁ ବଶ କରି ନ ଥାଚ୍ରି, ସେମାନେ ଆପଣଙ୍କୁ ଜାଣିପାରନ୍ତି ନାହିଁ। ଯେଉଁମାନେ ଆପଣର୍କ୍ଚ ବିଷୟରେ ଜାଣନଚ୍ତି, ସେମାନେ ହିଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଯଥାର୍ଥରୂପେ ଉପାସନା କରନ୍ତି ॥ ୧,୨ ॥ ବଡ଼ ବଡ଼ ରଷି-

ମହଷିମାନେ ଆପଣଙ୍କର ଯେଉଁ ରୂପ ତଥା ବିଭୂତିମାନକ୍କର ଉପାସନା କରି ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରନ୍ତି ଆପଣ ତାହା କହନ୍ଦୁ॥ ୩॥

ମୋତେ

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୬]

* ଏକାଦଶ ପ୍ପୀନ୍ଧଂ +

ଗୃଢ଼ଶ୍ବରସି ଭୂତାମ୍ବା ଭୂତାନାଂ ଭୂତଭାବନ । ନ ଡ଼ାଂ ପଶ୍ୟନ୍ତି ଭୂତାନି ପଶ୍ୟନ୍ତଂ ମୋହିତାନି ତେ ॥ ୪

817

ହେ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ୍ଚର ଜୀବନଦାତା ପ୍ରଭୁ ।ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ୍ପର ଅନ୍ତରାମ୍ପା । ଆପଣ ସେମାନଙ୍କ

ଭିତରେ

ନିଜକୁ ଗୁପ୍ତ ରଖି ଲୀଳା କରଚ୍ରି। ଆପଣ

ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଦେଖନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଜଗତର ପ୍ରାଣୀମାନେ ଆପଣଙ୍ରୀ ଲୀଳାରେ ଏପରି ମୋହିତ ହୋଇ ରହନ୍ତି ଯେ, ସେମାନେ

ଯାଃ କାଶ୍ଡ ଭୂମୌ ଦିବି ବୈ ରସାୟାଂ ଆପଣଙ୍ଦୁ ଦେଖିପାରନ୍ତି ନାହିଁ।୪॥ ହେ ଅଚିନ୍ତ୍ଯ ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟସମ୍ପନ୍ନ ପ୍ରଭୁ! ସ୍ଵର୍ଗ ମର୍ତ୍ୟଯଃ ପାତାଳ ତଥା ବିଭୂତୟୋ ଦିକ୍ଷୁ ମହାବିଭୂତେ। ଦିଗବିଦିଗରେ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରଭାବରେ ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇ ତା ମହ୍ୟମାଖ୍ୟାହ୍ୟନୁଭାବି ତାସ୍ତେ ଯେଉଁସବୁ ବିଭୂତି ରହିଛି, କୃପା କରି ସେସବୁର ବର୍ଣ୍ଣନା ନମାମି ତେ ତୀଧଓିପଦାର୍ଦିପଦ୍ନମ୍‌ ॥ ୫ କରି ଶୁଣାନ୍ତୁ। ତୀର୍ଥମାନଙ୍କୁ ବି ତୀର୍ଥରେ ପରିଣତ କରିଦେଉଥିବା ଆପଣଙ୍କ ଚରଣକମଳଦୂୟକୁ ମୁଁ ବନ୍ଦନା କରୁଛି || ୫ | ର୮ଜରବ ବ/ଚ ଏବମେତଦହଂ

ପୂଷ୍ଟାଃ ପ୍ରଶ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନବିଦାଂ ବର ।

ଯୁଯୁସୁନା ବିନଶନେ ସପନ୍ଦୈରଜୁନେନ ବୈ॥ ୬

ଜ୍ଞାଡ଼ା ଜ୍ଞାତିବଧଂଗହ୍ୟମଧମିଂ ରାଜ୍ୟହେ ତୁକମ୍‌ । ତତୋ ନିବୃତ୍ତୋ ହନ୍ତାହ” ହତୋଃୟମିତି ଲୌକିକଃ ॥ ୭

ସ ତଦା ପୁରୁଷବ୍ୟାଘ୍ରୋ ଯୁକ୍ତ୍ୟା ମେପ୍ରତିବୋଧୃତଃ । ଅଭ୍ଯଭାଷତ ମାମେବଂ ଯଥା ତ଼ଂ ରଣମୂଵିନି॥ ୮

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ତୁମେ

ହେଉଛ ପ୍ରଶ୍ନର ମର୍ମ ବୁଝି ପାରୁଥୁବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ

ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରରେ କୌରବ ଓ ପାଣ୍ଡବମାନର୍କ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହେଉଥୁବାବେଳେ ଶତ୍ରମାନର୍ଚ୍ଚ ସଙ୍ଗେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ଆସିଥୂୁବା ଅର୍ଜୁନ ମଧ୍ଯ ମୋତେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଟି ପଗ୍ଵରିଥୁୂଲେ ॥ ୬ ॥ ଅରଜୁନକ୍କ୍ନ ମନରେ ଗୋଟିଏ ଧାରଣା ଉତ୍ଥନ୍ନ୍ର ହୋଇଯାଇଥୁଲା ଯେ, ରାଜ୍ୟପ୍ରାପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ନିଜ କୁଟୁମ୍ବ ଲୋକଙ୍ମୁ ମାରିଦେବା ହେଉଛି ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ

ନିନ୍ଦନୀୟ ଓ ଅଧର୍ମ କର୍ମ। ସାଧାରଣ ଲୋକର୍ଚ୍ଚ ପରି ସେ

ଭାବୁଥୂଲେ, 'ମୁଁ ହେଉଛି ମାରିବା ଲୋକ ଓ ଅନ୍ଯମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ମରିବା ଲୋକ।'” ଏପରି ଭାବି ସେ ଯୁଦ୍ଦରୁ କ୍ଷାନ୍ତ ହୋଇଗଲେ ॥ ୭ ॥ ତାହା ଦେଖି ସେହି ରଣଭୂମିରେ ହିଁ ମୁଁ ବହୁପ୍ରକାର ଯୁକ୍ତିସଇଂତ କଥା କହି ବୀରବର

ଅଜଜୁନର୍କୁ ବୁଝାଇଥୁଲି ।ବର୍ତମାନ ତୁମେ ଯାହା ପଗ୍ଵରୁଛ, ସେତେବେଳେ ଅର୍ଜୁନ ମଧ୍ଯ ତାହା ପଗ୍ଵରିଥୂଲେ॥ ୮ ॥ ହେ ଉଦ୍ଦବ ! ମୁଁ ହେଉଛି ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଆମ୍ବ, ଅହମାତମ୍ବ୍ରୋଦ୍ଧବାମୀଷାଂ ଭୂତାନାଂ ସୁହୂଦୀଶ୍ଵରଃ। ହିତେଷୀ, ସୁହୃଦ ଓ ଭଶ୍ଵର (ନିୟାମକ) ।ମୁଁ ଏହି ସମସ୍ତ ଅହଂ ସବାଣି ଭୂତାନି ତେଷାଂ ସିତ୍ୟୁଭବାପ୍ୟୟଃ ॥ ୯ ପ୍ରାଣୀ ଓ ପଦାର୍ଥରୂପରେ ରହିଛି ଏବଂ ଏମାନର୍କର ଉତ୍ପତ୍ତି,

ଅହଂ ଗତିଗଖିତିମତାଂ କାଳଃ କଳୟତାମହମ୍‌। ଗୁଣାନାଂ ଗ୍ରପ୍ଯହଂ ସାମ୍ୟ” ଗୁଣିନ୍ୟୌୟ୍ତ୍ତିକୋ ଗୁଣଃ ॥ ୧୦

ଗୁଣିନାମପ୍ଯହଂ ସୂୃତ୍ବଂ ମହତାଂ ଚ ମହାନହମ୍‌।

ସୃକ୍ଷ୍ମାଣାମପ୍ୟହଂ ଜୀବୋ ଦୁଜିୟାନାମହଂ ମନଃ ॥ ୧୧

ସ୍ଥିତି ଏବଂପ୍ରଳୟର କାରଣ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ॥ ୯ ॥ ମୁଁହେଉଛି ଗତିଶୀଳ ପଦାର୍ଥମାନବ୍କ୍ରର ଗତି; ଗଣନାକାରୀମାନବ୍କୀ ମଧ୍ଯରେ କାଳ ଏବଂ ଗୁଣମାନଙ୍କରର ସାମ୍ୟାବସ୍ଥା ପ୍ରକୃତି ମଧ୍ଯ ମୁଁ। ଗୁଣବାନ୍ବମାନ୍କରର ନୈସର୍ଗିକ ଗୁଣ ମଧ୍ଯ ମୁଁ। ୧୦॥ ମୁଁ ହେଉଛି ଗୁଣମାନକ୍କର କ୍ଷୋଭରୁ ଉମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥୁବା କ୍ରିୟାଶକ୍ତି ପ୍ରଧାନ ସୂତ୍ରାମ୍ରା ।ମହାନ୍‌ ବସ୍ତୁମାନର୍କବ ମଧ୍ଯରେ ମୁଁ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନଶକ୍ତିପ୍ରଧାନ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ବ। ସୃକ୍ଷ୍ମ

ବସ୍ତୁମାନବ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ମୁଁ ହେଉଛି ଜୀବ। ବଡ଼ କଷ୍ଟରେ ବଶୀଭୂତ ହେଉଥୁବା ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ୍ର ମଧ୍ଯରେ ମୁଁ ହେଉଛି

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

818

ମନ॥ ୧୧॥

ି । ହିରଣ୍ୟଗଭ୍ୋ ବେଦାନାଂ ମନ୍ସ୍ଵାଣାଂ ପ୍ରଣବସ୍ତବୃତବ ଅକ୍ଷରାଣାମକାରୋଃସ୍ମି

ପଦାନିଚ୍ଛନ୍ଦସାମହମ୍‌ ॥ ୧୨

ଇନ୍ଦ୍ରୋହଂ ସବଵିଦେବାନାଂ ବସୂନାମସ୍ମି ହବ୍ୟବାଟ୍‌| ଆଦିତ୍ୟାନାମହଂ ବିତ୍କ୍‌ ରୂଦ୍ରାଣାଂ ନୀଳଲେ।ହିତଃ ॥ ୧୩

[ଅଧ୍ୟାୟ

ମୁଁ ହେଉଛି ବେଦମାନର୍ଚ୍ଦର

୧୬

ଅଭିବ୍ଯକ୍ତି

ସ୍ଥାନ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ।ମୁଁ ହେଉଛି ମନ୍ଦ୍ଵମାନକ୍କୀ ମଧ୍ଯରେ ଅ, ଉ, ମ୍‌ଏହି ତ୍ରିମାତ୍ରାଯୁକ୍ତ ପ୍ରଣବ “ଓ' । ଅକ୍ଷରମାନର୍ଚ୍ର

ମଧ୍ଯରେ ମୁଁ ହେଉଛି ସର୍ବପ୍ରଥମ ଅକ୍ଷର ଅଂକାର ଏବଂ ଛନ୍ଦମାନଙ୍କ୍‌ ମଧ୍ୟରେ ମୁଁ ହେଉଛି ତ୍ରିପଦା ଗାୟତ୍ରୀ ॥ ୧୨॥ ମୁଁ ହେଉଛି ଦେବତାମାନର୍ବ୍ଘ ମଧ୍ଯରେ ଇନ୍ଦ୍ର, ଅଷ୍ଟାବସୁକ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଅଗ୍ନି, ଦ୍ବାଦଶ ଆଦିତ୍ଯଙ୍କ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ବିସ୍ଫୁ ଏବଂ

ବ୍ରହୂଷୌଣାଂ ଭୂଗୁରହଂ ରାଜଷୀଣାମହଂ ମନୁଃ। ଦେବଶଷଣାଂ ନାରଦୋଃଞହଂ ହବିଧାନ୍ୟସ୍ମି ଧେନୁଷୁ ॥ ୧୪

ଏକାଦଶ

ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵରାଣାଂ କପିଳଃ ସୁପଣ୍ଧୌୋଃହଂ ପତତ୍ଜିଣାମ୍‌ ।

ହେଉଛି ସିଦ୍ଦେଶ୍ଵରମାନଙ୍କ୍ଵ ମଧ୍ଯରେ କପିଳ, ପକ୍ଷୀମାନର୍ସ

ପ୍ରଜାପତୀନାଂ ଦକ୍ଷୋଃହଂ ପିତୃ ଣାମହମୟ୍ଯ୍ୟମା ॥ ୧୫ ମାଂ ବିଦ୍ଯ୍ୟୁଦ୍ଧବ ଦୈତ୍ୟାନାଂ ପ୍ରହ୍ଲାଦମସୁରେଶ୍ଵରମ୍‌। ସୋମଂ ନକ୍ଷତ୍ରୋଷଧୀନାଂ ଧନେଶଂ ଯକ୍ଷରକ୍ଷସାମ୍‌ ॥ ୧ ୬

ଏରାବତଂ ଗଜେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ଯାଦସାଂ ବରୁଣଂ ପ୍ରଭୁମ୍‌ ।

ରୂଦ୍ରକଚ୍ଚ

ମଧ୍ଯରେ

ଶିବ।

ମୁଁ ହେଉଛି

ବ୍ରହ୍ମଷିମାନକ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଭୂଗୁ, ରାଜଷିମାନକ୍କ୍ର ମଧ୍ଯରେ ମନୁ, ଦେବରଷ୍ଷିମାନକ୍ତ ମଧ୍ଯରେ ନାରଦ ଏବଂ ଗୋମାତାମାନର୍କ୍‌ ମଧ୍ଯରେ କାମଧେନୁ ॥ ୧୩,୧୪ ॥ ମୁଁ ମଧ୍ଯରେ ଗରୁଡ଼, ପ୍ରଜାପତିମାନର୍କୀ ମଧ୍ଯରେ ଦକ୍ଷ ଏବଂ ପିତୃଗଣତ୍କ୍ ମଧ୍ୟରେ ଅର୍ଯ୍ୟମା ॥ ୧୫ ॥ ହେ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ।! ମୁଁ ହେଉଛି ଦୈତ୍ଯମାନର୍ଚ୍ବ ମଧ୍ଯରେ ଦୈତ୍ଯରାଜ ପ୍ରହ୍ଲାଦ, ନକ୍ଷତ୍ରମାନଙ୍କର ଅଧୂପତି ତଥା ବନଯୟ୍ପତିମାନଙ୍କୁ ପୁଷ୍ଠା କରୁଥିବା ଚନ୍ଦ୍ରମା ଏବଂ ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସମାନ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଧନପତି କୁବେର ॥ ୧୬॥ ମୁଁ ହେଉଛି ରଜେନ୍ଦ୍ରମାନବ୍ଦ୍ର ମଧ୍ଯରେ ଏଁରାବତ ଏବଂ

ଜଳଚରମାନଙ୍କର ପ୍ରଭୁ ବରୁଣ। ଉତ୍ତପ୍ତ ବସ୍ତୁ ଓ ଆଲୋକ ତପତାଂ ଦ୍ୟୁମତାଂ ସୃକ୍ଷ୍ୟଂ ମନୁଷ୍ୟାଣାଂ ଚ ଭୂପତିମ୍‌ ॥ ୧୭ ପ୍ରଦାନ କରୁଥୁବା ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମୁଁ ହେଉଛି ସୂର୍ଯ୍ୟ ତଥା ମୁଁ ହିଁ ମନୂଷ୍ଯମାନର୍କ୍‌ ମଧ୍ଯରେ ରାଜା ॥ ୧୭॥ ମୁଁ ହେଉଛି ଅଶ୍ଵମାନଙ୍କ୍ର ମଧ୍ଯରେ ଉଚ୍ଚୈଃଶ୍ରବା, ଧାତରମାନର୍ବ୍ୀ ଉଚ୍ଚୈଃଶ୍ରବାସ୍ତୁରଙ୍ଗାଣାଂ ଧାତୂନାମସ୍ମି କାଞ୍ଚନମ୍‌। ମଧ୍ଯରେ ସୁବର୍ଣ୍ର, ଦଣ୍ଡଧାରୀମାନବ୍ଚ୍ ମଧ୍ୟରେ ଯମ ଏବଂ ଯମଃ ସଂଯମତାଂ ଗ୍ବରହଂ ସପାଣାମସ୍ମି ବାସୁକିଃ ॥ ୧୮ ସର୍ପମାନଙ୍କ୍‌ ମଧ୍ଯରେ ବାସୁକି ॥ ୧୮ ॥ ହେ ନିଷ୍କାପ ଉଦ୍ଧବ ! ମୁଁହେଉଛି ନାଗରାଜମାନର୍ଚୀ ନାଗେନ୍ଦ୍ରାଣାମନନ୍ତୋଃହଂ ମୂଗେନ୍ଦ୍ରଃ ଶୂଙ୍ଗଦଂଷ୍ଫାଣାମ୍‌ । ମଧ୍ୟରେ ଶେଷନାଗ। ମୁଁଶିଙ୍ଗ ଓ ଶ୍ଵଦନ୍ତ ଥୂବା ପ୍ରାଣୀମାନର୍କୀ

ଆଶ୍ରମାଣାମହଂ ତୁକ୍ଷ୍ୟୋ ବଣ୍ଟରାନାଂ ପ୍ରଥମୋଃନଘ ॥ ୧୯

ତାଥାନାଂ ସ୍ରୋତସାଂ ଗଙ୍ଗା ସମୁଦ୍ରଃ ସରସାମହମ୍‌ । ଆୟୁଧାନା ଧନୂରହଂ ତ୍ରିପୁରଘ୍ନୋ ଧନୁଷ୍ମତାମ୍‌ ॥ ୨୦

ଧ୍ଧଷ୍ଫ୍ୟାନାମସ୍ମ୍ୟହ”ଂ ମେରୁ ଗିହନାନାଂ ହିମାଳୟଃ। ବନସ୍କୃତୀନାମଶ୍ବତ୍ଥ୍‌

ଓଷଧୀନାମହ

ଯବଃ॥

୨୧

ପୁରୋଧସାଂ ବସିଷ୍ଟେ।୪ହଂ ବ୍ରହ୍ମିଷ୍କାନାଂ ବୃହଯ୍ପତିଃ ।

ସ୍ଟଦୋଃହଂ ସବିସେନାନ୍ୟାମଗ୍ରଣ୍ୟାଂ ଭଗବାନଜଃ ॥ ୨୨

ମଧ୍ଯରେ ସିଂହ, ଆଶ୍ରମମାନକ୍କ୍ର ମଧ୍ଯରେ ସନ୍ତ୍ଯାସ ଏବଂ

ବର୍ଣ୍ରମାନବ୍ତ୍ର ମଧ୍ଯରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ॥ ୧୯ ॥ ମୁଁ ହେଉଛି ତୀର ଓ ନଦୀମାନର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ଗଙ୍ଗା, ଜଳାଶୟମାନର୍ଦୀ ମଧ୍ଯରେ ସମୁଦ୍ର, ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରମାନକ୍ମ ମଧ୍ଯରେ ଧନୁ ତଥା ଧନୁର୍ଵାରୀମାନକ୍କ ମଧ୍ଯରେ ତ୍ରିପୁରାରି ଶିବ ॥ ୨୦ ॥ ମୁଁ ହେଉଛି ନିବାସସ୍ଥାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ସୁମେରୁ, ଦୁର୍ଗମସ୍ସାନମାନନ୍କ୍ମ ମଧ୍ୟରେ ହିମାଳୟ, ବନମ୍ତ୍ତତିମାନର୍କୀ ମଧ୍ଯରେ ଅଶ୍ଵତ୍ପ୍ ଏବଂ ଧାନ୍ଯଶସ୍ଯମାନକ୍କୀ ମଧ୍ଯରେ ଯବଧାନ॥ ୨୧॥ ମୁଁ ହେଉଛି ପୁରୋହିତମାନର୍କୀ ମଧ୍ୟରେ ବସିଷ୍ଠ, ବେଦବେତ୍ତାମାନର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ବୁହସ୍କତତି,

ସମସ୍ତ ସେନାପତିମାନକ୍କର ମଧ୍ଯରେ କାର୍ତିକେୟ ଏବଂ ସନ୍ମାର୍ଗପ୍ରବର୍ତକମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଭଗବାନ ବ୍ରହ୍ମା ॥ ୨୨ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୬]

819

#* ଏକାଦଶ ସ୍ବୀନ୍ଧଂ ×

ଯଜ୍ଞାନା ବ୍ରହ୍ମଯଜ୍ଞୋଃହଂ ବ୍ରତାନାମବିହିଂସନମ୍‌|

ବାୟ୍ଵଗ୍ନ୍ୟର୍କାନ୍ଲୁବାଗାମ୍ବା ଶୁଚୀନାମପ୍ୟହଂ ଶୁଚିଃ ॥ ୨୩

ମୁଁ ହେଉଛି

ପଞ୍ଚମହାଯଜ୍ଞମାନବ୍କ୍ର

ମଧ୍ଯରେ

ବ୍ରହ୍ମଯଜ୍ଞ

(ସ୍ବାଧ୍ଯାୟଯଜ୍ଞଂ, ବ୍ରତମାନର୍କ୍ବ ମଧ୍ଯରେ ଅହିଂସାବ୍ରତ ଏବଂ

ମୁଁ ହିଁ ଶୁଦ୍ଧକାରକ ପଦାର୍ଥମାନର୍କ୍ର ମଧ୍ଯରେ ନିତ୍ଯଶୁଦ୍ଧ ବାୟୁ, ଅଗ୍ନି, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଜଳ, ବାଣୀ ଓ ଆମ୍ରରା॥ ୨୩॥ ମୁଁ

ଯୋଗାନାମାମ୍ବସ ରୋଧୋ ମନ୍ଗୋଃସ୍ମି ବିଜିଗୀଷତାମ୍‌|

ହେଉଛି ଯୋଗମାନବ୍କ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ମନନିରୋଧରୂପୀ ସମାଧୂଯୋଗ। ମୁଁ ହିଁ ହେଉଛି ବିଜଯୟାଭିଳାଷୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର

ଆନ୍ନୀକ୍ଷିକୀ କୌଶଳାନାଂ ବିକଳ୍ପଃ ଖ୍ୟାତିବାଦିନାମ୍‌ ॥ ୨ ୪

ମନ ଭିତରେ ଗୁପ୍ତ ହୋଇ ରହିଥୁବା ମନ୍ବ୍ଵଣା।ମୁଁହେଉଛି

ଆମ୍ରର-ଅନାମ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନଚର୍ଚ୍ଚା ମଧ୍ୟରେ ବ୍ରହ୍ବିଦ୍ୟା।

ମୁଁ ହିଁ ହେଉଛି ତତ୍ତ୍ଵ ନିର୍ଶୟ ନିମନ୍ତେ କରାଯାଉଥୁବା ବାଦ-ବିବାଦରୂପୀ ବିକଳ୍ପ। (କାରଣ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେହି ବି ତତ୍ତ୍ବସଂଖ୍ୟା କେତେ, ତାହା ନିର୍ଶ୍ରୟ କରିପାରିନାହାନ୍ତି । ମୁଁ ହେଉଛି ସ୍ତ୍ରୀମାନବ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ମନୁପନୀ ଶତରୂପା, ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ସ୍ବାୟମ୍ଭୁବ ମନୁ, ମୁନୀଶ୍ଵରମାନର୍ବୀ ମଧ୍ଯରେ ନାରାୟଣ ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମଗ୍ବରୀମାନଙ୍କ୍ତ ମଧ୍ଯରେ ଧମାଣାମସ୍ମି ସଂନ୍ଯାସଃ କ୍ଷେମାଣାମବହିମିତିଃ। ସନତ୍‌କୁମାର ॥ ୨୪, ୨୫ ॥ ମୁଁହେଉଛି ଧର୍ମମାନର୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୁହ୍ୟାନାଂ ସୂନୃତଂ ମୌନଂ ମିଥୁନାନାମଜସ୍ତ୍ରହମ୍‌ ॥ ୨ ୬ ସନ୍ନ୍ୟାସଧର୍ମ । ମୁଁହିଁକଲ୍ୟାଣକାମୀ ପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଅନ୍ତର୍ମୁଖୀ ବୂଭି। କୌଣସି ବିଷୟକୁ ଗୁପ୍ତ ରଖିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ମୁଁ ସ୍ତ୍ରୀଣା ତୁଶତରୂପାହଂ ପୁଂସାଂ ସ୍ବାୟମୁବୋ ମନୁଃ | ନାରାୟଣୋ ମୁନୀନାଂ ଚ କୁମାରୋ ବ୍ରହୁଗ୍ରରିଣାମ୍‌ ॥ ୨୫

=

< ¿-¡

ମାସାନାଂ ମାଗିଶୀଷୌୋଃହଂ ନକ୍ଷତ୍ରାଣାଂ ତଥାଭିଜିତ଼॥ ୨୭

ହେଉଛି ମଧୁରବାଣୀ ଓ ମୌନ। ସ୍ତ୍ରୀଂପୁରୁଷ ଯୁଗଳର୍କୀ ମଧ୍ଯରେ ମୁଁ ହେଉଛି ସେହି ବ୍ରହ୍ମା। ଯାହାକ୍ଜ ଶରୀରର ଦୁଇ ଭାଗରୁ ପ୍ରଥମେ ସ୍ତ୍ରୀଂପୁରୂଷ ଯୁଗଳ ଉମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ॥ ୨୬ ॥ ସଦା ସାବଧାନ ହୋଇ ଜାଗ୍ରତ ରହିଥୁବା ତତ୍ତ୍ଵମାନର୍କ ମଧ୍ଯରେ ମୁଁ ହେଉଛି କାଳ। ମୁଁ ହେଉଛି ରତୁମାନର୍ଚ୍ବ

ଅହଂ ଯୁଗାନା' ଚ କୃତଂ ଧୀରାଣାଂ" ଦେବଳୋଃସିତଃ |

ମଧ୍ଯରେ ବସନ୍ତ, ମାସମାନର୍କୀ ମଧ୍ଯରେ ମାର୍ଗଶିର ଏବଂ

ଦ୍ରୈପାୟନୋଏସ୍ମିବ୍ୟାସାନାଂ କ ବୀନା' କାବ୍ୟ ଆମ୍ବବାନ୍‌ ॥ ୨୮

ନକ୍ଷତ୍ରମାନକ୍ନ ମଧ୍ଯରେ ଅଭିଜିତ ॥ ୨୭॥ ମୁଁ ହେଉଛି ଯୁଗମାନର୍କ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ସତ୍ୟଯୁଗ, ବିବେକୀମାନର୍ବ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ

ସଂବସରୋଏଃସ୍ମ୍ୟନିମିଷାମୃତୂନାଂମଧୁମାଧବୌ ।

ମହଷି ଦେବଳ ଓ

ଅସିତ, ବ୍ଯାସମାନବ୍କ୍ର ମଧ୍ଯରେ

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଦ଼ରେପାୟନ ବ୍ଯାସ

ତଥା

କବିମାନବକ୍କ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ

ବାସୁଦେବୋ ଭଗବତାଂ ତୁଂ ତୁ ଭାଗବତେଷ୍ଵହମ୍‌ । ମନସ୍ବୀ ଶୁକ୍ରାଗ୍ବର୍ଯ୍ୟ ॥୨୮ ॥ ଷଡୈଶ୍ବର୍ଯ୍ୟବାନସ୍ପ୍ର ମଧ୍ଯରେ କିଂପୁରୁ ଷାଣାଂ ହନୁମାନ୍‌ ବିଦ୍ୟାଧ୍ରାଣାଂ ସୁଦଶନଃ ॥ ୨ ୯ ମୁଁ ହେଉଛି ଭଗବାନ ବାସୁଦେବ। ମୁଁ ହେଉଛି ମୋର

ପ୍ରେମୀଭକ୍ତମାନର୍କୀ ମଧ୍ୟରେ ତୁମେ (ଉଦ୍ଧବ), କିଂପୁରୁଷମାନର୍କୀ ମଧ୍ଯରେ

ହନୁମାନ୍ଵ ଏବଂ

ବିଦ୍ଯାଧରମାନର୍ଚ୍ଚ

ମଧ୍ଯରେ

ବ୍ୟବସାୟିନାମହଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀଃ କିତବାନା` ଛଳଗ୍ରହଃ ।

ସୁଦଶିନ (ଯେ କି ଅଜଗରରୂପ ଧରି ନନ୍ଦକୁ ଗ୍ରାସ କରିଥୂୁଲା ଏବଂ ଭଗବାନର୍ଚ୍ଦର ପାଦପ୍ପର୍ଶ ପାଇ ମୁକ୍ତ ହୋଇଗଲା) ॥ ୨୯ ॥ ମୁଁ ରନ୍ନମାନର୍କ୍‌ ମଧ୍ୟରେ ପହୁରାଗ, ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତୁମାନନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପଦୁକୋଷ, ତୃଣମାନବ୍କୀ ମଧ୍ୟରେ କୁଶଓ ହବିଷ୍ଯମାନର୍କ୍ଵଚ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଘୃତ ॥ ୩୦ ॥ ମୁଁ ହେଉଛି ବ୍ଯବସାୟୀମାନର୍କ୍ଚ ଠାରେ ନିବାସ କରୁଥୁବା

ତିତିକ୍ଷାସ୍ମି ତିତିକ୍ଷୁଣାଂ ସତ୍ତ୍ଵଂ ସତ୍ତ୍ଵବବତାମହମ୍‌ ॥ ୩୧

ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଛଳକପଟ କରୁଥୂବା ଲୋକଙ୍କ ଭିତରେ ହେଉଥୁବା

ରନ୍ନାନାଂ ପ୍ଦ୍ୁରାଗୋଃସ୍ମି ପ୍ଦ୍ରକୋଶଃ ସୁପେଶସାମ୍‌ |

କୁଶୋଃସ୍ମି ଦ୍ଭିଜାତୀନାଂ ଗବ୍ୟମାଜ୍ୟଂ ହବିଃଷ୍ଵହମ୍‌ ॥ ୩୦

820

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୬

* ଶୀମଭାଗବତ ×»

ଓଜଃ ସହୋ ବଳବତାଂ କମାହଂ ବିଦି ସାତ୍ତ୍ଵତାମ୍‌। ସାତ୍ତ୍ଵବତାଂ ନବମୂର୍ରୀନାମାଦିମୂଖ୍ଜିରହଂ ପରା॥ ୩୨

ଦୁଯଯତକ୍ରୀଡ଼ା

ତିତିକ୍ଷୁମାନବ୍କର

(କଷ୍ଟାସହିଷ୍ଣୁତା)

ଏବଂ ସାତ୍ତ୍ରିକ ପୁରୁଷମାନଙ୍କର ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣ ॥ ୩୧ ॥ ମୁଁହେଉଛି ବଳବାନମାନଚ୍କର ଉସ୍ସାହ ଓ ପରାକ୍ରମ ଏବଂ

ଭଗବଦ୍‌ଭକ୍ତମାନକ୍ତ୍ରର

ପୂବିଚିଶ୍ଚିଗିନ୍ଧବାପ୍ସରସାମହମ୍‌। ବିଶ୍ବାବସୁଃ ଭୂଧରାଣାମହଂ ସୈଜ୍ଯ୍ଯଂ ଗନ୍ଧମାତ୍ରମହଂ ଭୁବଃ ॥ ୩୩

ତିତିକ୍ଷା

ଭକ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଠ

ନିଷ୍କାମ

କର୍ମ।

ବୈଷ୍ଣବମାନଙ୍କରର ପୂଜ୍ଯ ବାସୁଦେବ, ସଂକଷ୍ଷଣ, ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ଳ ଅନିରୂଦ୍ଧ। ନାରାୟଣ, ହୟଗ୍ରୀବ, ବରାହ, ନୂସିଂହ ଓ ବ୍ରହ୍ମା ଏହିନଅ ମୂର୍ତି ମଧ୍ଯରୁ ମୁଁହେଉଛି ସର୍ବପ୍ରଥମ ଓ

ଶ୍ରେଷ୍ଟ ମୂର୍ତି ବାସୁଦେବ ॥ ୩୨ ॥ ମୁଁ ହେଉଛି ଗନ୍ଧର୍ବ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ବିଶ୍ଵାବସୁ ଓ ଅପ୍ଵସରାମାନର୍୍ଚୀ ମଧ୍ଯରେ ବ୍ରହ୍ମାର୍ଦ୍ଵ ଅପାଂ ରସଶ୍ଟ ପରମସ୍ତେଜିଷ୍ଠାନାଂ ବିଭାବସୁଃ। ରାଜସଭାର ନର୍ତକୀ ପୂର୍ବଚିତ୍ତି ।ମୁଁହେଉଛି ପର୍ବତମାନଗ୍ଗ୍ର ପ୍ରଭା ସୂକ୍ଷ୍ୟେନ୍ଦୁତାରାଣାଂ ଶବ୍ଦୋଃହ” ନଭସଃ ପରଃ ॥ ୩୪ ସ୍ଥିରତା ଓ ପୂଥୂୁବୀର ଶୁଦ୍ଧ ଗନ୍ଧତନ୍ମାତ୍ର ॥୩୩ ॥ ମୁଁହେଉଛି ଜଳର ତନ୍ମାତ୍ର ରସ ଏବଂ ତେଜସ୍ବୀମାନଙ୍କ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ସେମାନକ୍ଳୀର ସୃକ୍ଷ୍ମ ତେଜସ୍ବିତା। ମୁଁ ଅଗ୍ନି, ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ନକ୍ଷତ୍ରମାନକ୍କର ପ୍ରଭା ଏବଂଆକାଶର ଏକମାତ୍ର ଗୁଣ ବ୍ରହୂଣ୍ୟାନାଂ ବଳିରହଂ ବୀରାଣାମହମନ୍କୁ ନଃ। ଶବ୍ଦ॥ ୩୪ ॥ ଭୂତାନାଂ ସିତିରୂସତ୍ତିରହଂ ବୈ ପ୍ରତିସଂକ୍ରମଃ ॥ ୩୫ ହେ ଉଦ୍ଦବ !ମୁଁ ହେଉଛି ବ୍ରାହ୍ମଣଭକ୍ତମାନଙ୍କ୍‌ ମଧ୍ୟରେ ବଳି, ବୀରମାନର୍କ ମଧ୍ଯରେ ଅଜୁନ ଓପ୍ରାଣୀମାନବ୍ଚ୍ଚର ଉପ୍ପତ୍ତି ସ୍ରିତି ତଥା ପ୍ରଳୟ ॥ ୩୫॥ ମୁଁ ହିଁ ପାଦର ଗତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୟୁସ୍ସଗୋପାଦାନମାନନ୍ଦମ୍ପଶିଲକ୍ଷଣମ୍‌ । ଚଳନଶକ୍ତି, ବାଣୀର ବାଚନଶକ୍ତି, ପାୟୁର ମଳତ୍ୟାଗଶକ୍ତି, ଆସ୍ବାଦଶ୍ରୁତ୍ୟବଘ୍ରାଣମହଂ ସବିୈନ୍ଦ୍ରି ୟେନ୍ଦ୍ରିୟମ୍‌ ॥ ୩ ୬ ହସ୍ତର ଧାରଣଶକ୍ତ ଏବଂ ଜନନେନ୍ଦ୍ରିୟର ଆନନ୍ଦ-

ଉପଭୋଗଗଶକ୍ତି ।ଚର୍ମର ଘ୍ପର୍ଶନଶକ୍ତି, ନେତ୍ରର ଦର୍ଶନଶକ୍ତି, ଜିହ୍ନାର ସ୍ଵାଦଗ୍ରହଣଶକ୍ତି, କଣ୍ଚିର ଶ୍ରବଣଶକ୍ତି ଓ ନାସିକାର ପୂଥ୍ୁବୀ ବାୟଯୁରାକାଶ ଆପୋ ଜ୍ୟୋତିରହଂ ମହାବଚ୍‌ । ବିକାରଃ ପୁରୁଷୋଃବ୍ୟକ୍ତଂ ରଜଃ ସତ୍ତ୍ଵ' ତମଃ ପରମ୍‌ ॥ ୩୭

ଅହମେତତ୍‌ ପ୍ରସଂଖ୍ୟାନଂ ଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ତ୍ଵବିନିଶ୍ଚୟଃ। ମୟେଶ୍ଵରେଣ ଜୀବେନ ଗୁଣେନ ଗୁଣନା ବିନା ।

ସବାମ୍ବନାପି ସବେଣ ନ ଭାବୋ ବିଦ୍ୟତେ କୃଚିତ଼ ॥ ୩୮

ସଂଖ୍ୟାନ ପରମାଣୂନା' କାଳେନ କ୍ରିୟତେ ମୟା । ନ ତଥା ମେ ବିଭୂତୀନା ସୂଜତୋଃଣ୍ଡାନି କୋଟିଶଃ ॥ ୩୯

ତେଜଃ ଶ୍ରୀଃ କୀର୍ତିଗୈଶ୍ବକ୍ଷ୍ୟଂ ଦ୍ରାସ୍ତ୍ୟାଗଃ ସୌଭଗଂ ଭଗଃ | ବୀକ୍ଷ୍ୟଂ ତିତିକ୍ଷା ବିଜ୍ଞାନଂ ଯତ୍ର ଯତ୍ର ସମେଂଂଶକଃ ॥ ୪୦

ଆଘ୍ରାଣଶକ୍ତି ମଧ୍ଯ ମୁ। ମୁଁ ହେଉଛି ସବୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଙ୍କ୍ବର ଇନ୍ଦ୍ରିୟଶକ୍ତି ।ଭୂମି, ବାୟୁ, ଆକାଶ, ଜଳ, ତେଜ, ଅହଂକାର, ମହତ୍ତତ୍ତ୍ ପଞ୍ଚମହାଭୂତ, ଜୀବ, ମୂଳପ୍ରକୃତି, ସତ୍ଵ୍ଵ, ରଜ,

ତମ-¬ଏସବୂ ବିକାର ଏବଂ ଏସବୂ ବିକାରର ଅତୀତ ବ୍ରହ୍ମ ମଧ୍ଯ ମୁଁ ହିଁ ଅଟେ ॥ ୩୬,୩୭ ॥ ଏସବୁ ତତ୍ଵମାନଙ୍କର ଗଣନା, ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣଦ୍ନାରା ଏସବୁର ଜ୍ଞାନ ତଥା ତାହାର ତତ୍ବ୍ବଜ୍ଞାନରୂପ ଫଳ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ।

ମୁଁହିଶଶ୍ଵର, ମୁଁ ହିଁଜୀବ, ମୁଁ ହିଁ ଗୁଣ ଏବଂ ମୁଁହିଁଗୁଣୀ| ମୁଁହିଁସମସ୍ତଙ୍କର ଆମ୍ମା ଏବଂ ସର୍ବରୂପ ମଧ୍ୟ ମୁଁ।ମୋ ଛଡ଼ା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ପଦାର୍ଥ କେଉଁଠି ବି ନାହିଁ॥ ୩୮ ॥ ମୁଁ ଯଦି ଗଣିବାକୁ ବସିବି, ତେବେ କୋଣସି ପ୍ରକାରେ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ଯା ଗଣିଦେଇ ପାରେ; କିନ୍ତୁ ମୋ

ବିଭୂତିମାନଙ୍କ୍ର ସଂଖ୍ଯା ଗଣିପାରିବି ନାହିଁ; କାରଣ, ଯେଉଁଠି ମୋ ଦ୍ବାରା ରଚିତ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡତମାନକ୍କର ସଂଖ୍ୟା ଗଣି ହେବ ନାହିଁ, ସେପରି ସ୍ଥଳରେ ମୋ ବିଭୂତିମାନର୍କ୍ରର ସଂଖ୍ଯା ବା କିପରି ଗଣାଯାଇ ପାରିବ ! ॥ ୩୯ || ଏତିକି ଜାଣ ଯେ,

ଯେଉଁଥୂରେ ତେଜ, ଶ୍ରୀ, କୀର୍ତି, ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟ ଲଜ୍ଜା, ତ୍ଯାଗ,

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୭]

821

#* ଏକାଦଶ ସ୍ନନ୍ଧ »

ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ସୌଭାଗ୍ୟ, ପରାକ୍ରମ, ତିତିକ୍ଷା ଓ ବିଜ୍ଞାନ ଆଦି

ଏତାସ୍ତେ କୀର୍ତିତାଃ ସଵାଃ ସଂକ୍ଷେପେଣ ବିଭୂତୟଃ । ମନୋବିକାରା ଏବୈତେ ଯଥା ବାଗ୍ଵଭିଧୀୟତେ ॥ ୪୧

ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗୁଣ ଅଛି, ତାହା ହେଉଛି ମୋର ହି ଅଂଶ ॥ ୪୦ ॥

ହେ ଉଦ୍ଦବ! ତୂମେ ପଗ୍ରରିଥୂବା ଅନୁସାରେ ମୁଁ

ସଂକ୍ଷେପରେ ମୋର ବିଭୂତିମାନର୍କର ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କହିଦେଲି | ଏସବୁ ପରମାଥ୍ଥ ବସ୍ତୁ ନୂହେଁ। ଏସବୁ ମନୋବିକାରମାତ୍ର, କାରଣ

ମନରେ

ବିମଗ୍ରର କରାଯାଇ

ପାରୁଥୂବା ତଥା

ବାଣୀରେ କୁହାଯାଇ ପାରୁଥୁବା କୌଣସି ବି ବସ୍ତୁ ପରମାର୍ଥ (ବାସ୍ତବିକ) ହୋଇ ନ ପାରେ। ତାହା ହେଉଛି ପରମାର୍ଥ

ବାଚ` ଯଜ୍ର ମନୋ ଯଜ୍ର ପ୍ରାଣାନ୍‌ ଯକ୍ରେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ।

ଆତ୍ମାାନମାତ୍ମନା ଯତ୍ଜ ନ ଭୂୟଃ କଳ୍ପସେଧ୍ଵନେ ॥ ୪୨

ବସ୍ତୁର ଏକ କଳ୍ପନାମାତ୍ର ॥ ୪୧ ॥ ତେଣୁ ତୁମେ ବଚନକୁ ସଂଯତ କର; ମନର ସଂକଳ୍ପମବିକଳ୍ପ ବନ୍ଦ କରିଦିଅ; ପ୍ରାଣକୁ ନିଜବଶରେ ରଖ ଏବଂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ ଦମନ କର। ସାତ୍ତ୍ଵିକ ବୁଦ୍ଧିଦାରା ସାଂସାରିକ ବୂଦ୍ଦିକୁ ଶାନ୍ତ କର।

ଏହା କଲେ ତୁମକୁ ଆଉ

ସଂସାରର ଜନ୍ମମ୍ପତ୍ୟୁରୂପୀ

ଯୋ ବୈ ବାଙ୍ମନସୀ ସମ୍ୟଗସଂଯଜଚ୍ଚନ୍‌ ଧ୍ଧୟା ଯତିଃ ।

ଦୁଃଖମୟ ମାର୍ଟରେ ଘୂରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ ॥ ୪୨॥ କଞ୍ଚାହାଣ୍ତିରେ ପାଣି ଭର୍ତି କରିଦେଲେ, ତାହା ଯେପରି

ତସ୍ୟ ବ୍ରତ' ତପୋ ଦାନ ସ୍ରବତ୍ୟାମଘଟାମବୂବତୃ ॥ ୪୩

ଧୀରେ ଧୀରେ ବୋହିଯାଏ, ଯେଉଁ ସାଧକ ବୁଦ୍ଧିଦ଼ାରା ବାଣୀ

ଓ ମନକୁ ପୂର୍ଣ୍ିରୂପେ ବଶ କରି ନ ଥାନ୍ତି, ତାଙ୍ଚ୍ରର ସବୁ ବ୍ରତ

ତସ୍ମାନ୍ମନୋବଚଃପ୍ରାଣାନ୍‌ ନିଯଜ୍ଛେନ୍ନଡ଼ପରାୟଣଃ |

ତପ

ଓ ଦାନ

ମଧ୍ଯ

ଠିକ୍‌ ସେହିପରି କ୍ଷୀଣ

ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୩ ॥ ତେଣୁ, ଯେଉଁମାନେ ମୋର ପ୍ରେମୀଭକ୍ତ, ସେମାନଙ୍କୁ ମୋର ପରାୟଣ ହୋଇ ଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ବୁଦ୍ଧିବଳରେ ନିଜର ବାଣୀ ଓ ମନକୁ ସଂଯତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏତିକି କରିଦେଲେ ସେମାନର୍ଚ୍ଚର ଆଉ କିଛି କରିବାକୁ ବାକି

ମଭକ୍ତିଯୁକ୍ତୟା ବୁଦ୍ୟାା ତତଃ ପରିସମାପ୍ୟତେ ॥ ୪୪ । ରହିବ ନାହିଁ; ସେମାନେ କୃତକୃତ୍ୟ ହୋଇଯିବେ ॥ ୪୪ ॥ ଇଜି ଖୀମଭାରବତେ ମହାତୁଜାଣନେ ପାରମନଂସା ସନିତାୟାମକାଦଣୟନ ୋଜଣୋ୯୯୩ୟ୨/ ୧୬/

+++

ଅଥ ଘମୃଦଃଶାଃଧ୍ୟାୟଃ ବଣ୍ତାଶ୍ରମଧମି-ନିରୂପଣ ଜବଵବ ଜବାଚ ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ--ହେ କମଳନୟନ ଶ୍ରୀକୃଷସ୍! ଯେଉଁ ଧର୍ମ ଆଚରଣ କଲେ ସକଳ ବର୍ଣ୍ର ଓ ଆଶ୍ରମର ଯସ୍ତ୍ରୟାଭିହିତଃ ପୂବିଂ ଧମିସ୍ତ୍ଵଭକ୍ତି ଲକ୍ଷଣଃ । ବଶ୍ଫାଶ୍ରମାଗ୍ରରବତାଂ ସବୈଷାଂ ଦ଼ିପଦାମପି॥ ୧ ମନୂଷ୍ଯମାନଙ୍କୀ ହୃଦୟରେ ଆପଣଙ୍ଟୀ ପ୍ରତି ଭକ୍ତି ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ, ତାହା

ତ ଆପଣ

ନିରୂପଣ କରିଦେଲେ। ନିଜ

ଯଥାନୁଷ୍ଠୀୟମାନେନ ତୂୟିଭକ୍ତି ନ୍ମିଣାଂ ଭବେତ୍‌। ନିଜର ଧର୍ମ କିପରି ଅନୁଷ୍ଠାନ କରି ମନୂଷ୍ଯ ସହଜରେ ସ୍ବଧମୈଣାରବିନ୍ଦାକ୍ଷ ତତ୍ଵ ସମାଖ୍ଯାତୁମହିସି ॥ ୨ ଆପଣର୍କୀାର ଭକ୍ତି ପାଇପାରିବ, କୃପା କରି ତାହା ବୂଝାଇଦିଅନ୍ତୁ। ୧,୨॥

ହେ

ପ୍ରଭୁ!

ହେ

ମହାବାହୁ

ପୁରା କିଳ ମହାବାହୋ ଧମିଂ ପରମକଂ ପ୍ରଭୋ। ମାଧବ ! ପ୍ରଥମେ ଆପଣ ହଂସରୂପରେ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ ଯତ୍ତେନ ହଂସରୂପେଣ ବ୍ରହ୍ମଣେଃଭ୍ୟାତ୍ରୁ ମାଧବ ॥ ୩ କରି ବ୍ରହ୍ମାନୁୁ ପରମଧର୍ମ ଉପଦେଶ ଦେଇଥୁଲେ।॥ ୩॥

» ଶ୍ରୀମଦାଗବତ ×

822

[ଅଧ୍ୟାୟ

୧୭

କିନ୍ତୁ ଆପଣ ସେହି ଉପଦେଶ ଦେବାର ବହୁକାଳ ସ ଇଦାନୀଂ ସୁମହତା କାଳେନାମିତ୍ରକଶିନ। ନ ପ୍ରାୟୋ ଭବିତା ମତ୍ତ୍ୟିଲେ।କେ ପ୍ରାଗନୁଶାସିତଃ ॥ ୪ ବିତିଗଲାଣି। ବହୁକାଳ ବିତି ଯାଇଥୁବାରୁ ତାହା ଏହି

ବକ୍ତା କର୍ତାବିତା ନାନ୍ୟୋ ଧମିସ୍ୟାବ୍ୟୁତ ତେ ଭୁବି । ସଭାୟାମପି ବୈରିଞ୍ଚ୍ୟାଂ ଯତ୍ର ମୂର୍ତିଧରାଃ କଳାଃ ॥ ୫

ମର୍ତ୍ୟଲୋକରେ ବିଲୁପ୍ରପ୍ରାୟ ହୋଇଗଲାଣି ॥ ୪ ॥ ପ୍ରଥୂୁବୀରେ ତଥା ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ଯେଉଁ ସଭାରେ ସକଳ ବେଦ ମୂର୍ତିମାନ ହୋଇ ବିରାଜମାନ କରନ୍ତି, ସେଠାରେ ବି ଆପଣଙ୍କ ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ କେହି ବି ଏପରି ନାହାନ୍ତି, ଯେ କି

ଆପଣଙ୍ଜ୍‌ ପ୍ରଦତ୍ତ ସେହି ଧର୍ମର ପ୍ରବଚନ, ପ୍ରବର୍ତନ ଅବା

ସଂରକ୍ଷଣ କରିପାରିବେ ॥ ୫॥ ଆପଣ ହିଁ ସେହି ଧର୍ମର

କଉ୍ତାବିତ୍ରା ପ୍ରବକ୍ତା ଚଭବତା

ମଧୁସୂଦନ।

ତ୍ୟକ୍ତେ ମହୀତଳେ ଦେବ ବିନଷ୍ଟ କଃ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯତି ॥ ୬

ତତ୍ତ୍ଵଂ ନଃ

ସବିଧମିଜ୍ଞ ଧମିସ୍ତ୍ଭକ୍ତି ଲକ୍ଷଣଃ ।

ଯଥା ଯସ୍ଯ ବିଧୀୟେତ ତଥା ବଣ୍ଡୟ ମେ ପ୍ରଭୋ॥ ୭

ଭୀଖୁଳ ଜବାଚ ଇତ୍ର୍ର ସ୍ଵଭୂତ୍ୟମୁଖ୍ୟେନ ପୂଷ୍ଟାଃ ସ ଭଗବାନ୍‌ ହରିଃ ।

ପ୍ରୀତଃ କ୍ଷେମାୟ ମତ୍ତ୍ୟାନାଂ ଧମାନାହସନାତନାଟ୍‌ ॥ ୮

ପ୍ରବର୍ତକ, ରକ୍ଷକ ତଥା ଉପଦେଷ୍ଟା । ଆପଣ ପୂଣୁବୀପୂଷ୍ଟରୁ ଆପଣର୍ଚ୍ଚର ଲୀଳା ସମ୍ବରଣ କରିନେଲେ

ସେହି ଧର୍ମ

ମଧ୍ୟ ଲୋପ ପାଇଯିବ। ତା'”ପରେ ସେହି ଧର୍ମ ବିଷୟରେ

ଆଉ କିଏ ଶୁଣାଇବ୮ ॥ ୬॥ ତେଣୁ, ହେ ସର୍ବଧର୍ମର ଜ୍ଞାତା ପ୍ରଭୁ। ଯେଉଁ ଧର୍ମ ମନୁଷ୍ଯକୁ ଆପଣର୍ବ୍ଭର ଭକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରାଏ, ଆପଣ ସେହି ଧର୍ମ ବିଷୟରେ ବର୍ଣନା

କରନ୍ତୁ। ତା'ସହିତ ସେହି ଧର୍ମ କିଏ କିପରି ପାଳନ କରିବେ, ତାହା ମଧ୍ଯ ବୁଝାଇ କହନ୍ତୁ॥ ୭ ॥ ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହିଗ୍ରଲିଲେ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ! ଭକ୍ତପ୍ରବର ଉଦ୍ଧବ ଏପରି ପଗ୍ଚରିବାରୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅତ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ

ପ୍ରାଣୀମାନର୍କ୍ରର କଲ୍ଯାଣ ନିମନ୍ତେ

ତାଙ୍କୁ ସନାତନ ଧର୍ମ ବିଷୟରେ ଉପଦେଶ ଦେଲେ।॥ ୮ ॥ - ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ତୁମର ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ ପ୍ରଶ୍ନଟି ହେଉଛି ଧର୍ମମୟ। ଏହା ସକଳ ବର୍ଣ୍ରାଶ୍ରମଧର୍ମୀ ମନୁଷ୍ଯଙ୍କୁ ପରମକଲ୍ଯାଣସ୍ବରୂପ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତି କରାଇବ।

ଖୀଜରବନକୁବ/ଚ ତେଣୁ ମୁଁ ତୂମକୁ ସେହି ଧର୍ମ-ଉପଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି; ତୁମେ ସାବଧାନ ହୋଇ ଶୁଣ।॥ ୯ ॥ ଧମ୍ୟି ଏଷ ତବ ପ୍ରଶ୍ନୋ ନୈଃଶ୍ରେୟସକରୋ ନୂଣାମ୍‌ । ଚଳିତ କଳ୍ପର ଆରମ୍ଭରେ ସତ୍ଯଯୁଗ ସମୟରେ ବଣ୍ଡାଶ୍ରମାଗ୍ନରବତାଂ ତମୁଦ୍ଧବ ନିବୋଧ ମେ॥ ୯ ହଂସ” ନାମକ

ଆଦୌ କୃତଯୁଗେ ବନ୍ଫୋ ନୃଣାଂ ହଂସ ଇତି ସ୍ରୁତଃ । କୃତ୍ୟକୃତ୍ୟାଃ ପ୍ରଜା ଜାତ୍ୟା ତସ୍ମାତ଼ କୃତଯୁଗଂ ବିହୁଃ ॥ ୧୦

ବେଦଃ ପ୍ରଣବ ଏବାଗ୍ରେ ଧମୌଃହଂ ବୃଷରୂପଧୂୁକ୍‌ । ଉପାସତେ ତପୋନିଷ୍ଠା ହ'ସଂ ମାଂ ମୁକକିଳ୍ବିଷାଃ || ୧୧

ତ୍ରେତାମୁଖେ ମହାଭାଗ ପ୍ରାଣାନ୍ଗେ ହୃଦୟାତ୍ରୟୀ। ବିଦ୍ୟା ପ୍ରାଦୁରଭୂତ୍ତସ୍ୟା ଅହମାସଂ ତ୍ରିବୃନ୍ମଖଃ ॥ ୧୨

ଗୋଟିଏ

ମାତ୍ର ବର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଚଳିତ ଥୂିଲା।

ଲୋକମାନେ ସମସ୍ତେ ଜନ୍ମରୁ ହିଁକୃତକୃତ୍ୟ ହୋଇଯାଉଥୂଲେ; ତେଣୁ ସେହି ଯୁଗର ନାମ ଥୂଲା କୂତଯୁଗ ॥ ୧୦॥ ସେତେବେଳେ ଏକମାତ୍ର ପ୍ରଣବ ହିଁ ଥୂଲା ବେଦ; ଏବଂ ତପସ୍ୟା, ଶୌଚ, ଦୟା ଓ ସତ୍ଯ-¬ଏପରି ଗ୍ଵରିଚରଣରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ମୁଁହିଁ ଥୂଲି ବୃଷଭରୂପଧାରୀ ଧର୍ମ ।ସେହି ଯୁଗର ନିଶ୍ଫଛାପ

ଓ ପରମତପସ୍ବୀ ଭକ୍ତମାନେ ମୋତେ

ଅର୍ଥାତ୍‌

ହଂସସ୍ବରୂପ ଶୁଦ୍ଧ ପରମାମ୍ପାର୍କୁ ଉପାସନା କରୁଥୂୁଲେ ॥ ୧୧ ॥ ସତ୍ଯଯୁଗ ପରେ ତ୍ରେତାଯୁଗ ଆରମ୍ଭ ହେବାରୁ ମୋ ହୃଦୟରୁ ପ୍ରାଣ (ଶ୍ଵାସବାୟୁ) ମାନକ୍କ୍‌ ମାଧ୍ୟମରେ ରଗ୍‌ବେଦ, ସାମବେଦ ଓ ଯଜୁବୈଦରୂପୀ ତ୍ରୟୀବିଦ୍ଯା ପ୍ରକଟ ହେଲା ଏବଂ ସେହି ତ୍ରୟୀବିଦ୍ୟାରୁ ମୁଁହୋତା, ଅଧ୍୍ଯ୍ୟୁ ଓଉଦ୍‌ଗାତାଙ୍କର ତ୍ରିବିଧ କର୍ମରୂପକ ଯଜ୍ଞ ହୋଇ ପ୍ରକଟ ହେଲି ॥ ୧୨॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୭]

* ଏକାଦଶ

ବିପ୍ରକ୍ଷତ୍ରିୟବିଟ୍‌ଶୂଦ୍ରା

ମୁଖବାହୂରୁ ପାଦଜାଃ ।

ବୈରାଜାତ଼୍‌ ପୁରୁ ଷାଢ୍ଜାତା ଯ ଆମ୍ବ୍ାଗ୍ଵରଲ କ୍ଷଣାଃ ॥ ୧୩

823

ସ୍ପୀନ୍ଧ +»

ମୋର ଅର୍ଥାତ୍‌ ବିରାଟ ପୁରୁଷଟ୍କ ମୁଖରୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଭୁଜରୁ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଜଘଂରୁ ବୈଶ୍ୟ ଏବଂ ଚରଣରୁ ଶୂୃଦତ୍ରମାନଙ୍କର

ଉତ୍ପତ୍ତି ହେଲା। ସେମାନର୍କ୍ରର ସ୍ବଭାବରୁ ତଥା ଆଚରଣରୁ ସେମାନର୍କ୍ରର ପରିଚୟ ମିଳିଥାଏ ॥ ୧୩ ॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ! ଗୂହାଶ୍ରମୋ ଜଘନତୋ ବ୍ରହୁଚକ୍ଷ୍ୟଂ ହୃଦୋ ମମ । ମୋର ଜଘଂରୁ ଗୂହଘସ୍ଥାଶ୍ରମଂ ହୃଦୟରୁ ବ୍ରହୂଚର୍ଯ୍ୟାଶ୍ରମ, ବକ୍ଷଃସ୍ପାନାହୃ ବନେ ବାସୋ ନ୍ୟାସଃ ଶୀଷିଣି ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୧ ୪ ବକ୍ଷଃସ୍ଥଳରୁ ବାନପ୍ରସ୍ଥାଗ୍ରମ ଏବଂ ମସ୍ତକରୁ ସନ୍ନ୍ଯାସାଶ୍ରମ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲା ॥ ୧୪ ॥ ଏହିସବୁ ବର୍ଷର ଓ ଆଶ୍ରମ ଅନ୍ତର୍ଗତ ମନୁଷ୍ଯଙ୍କର ସ୍ବଭାବ ମଧ୍ଯ ସେମାନର୍କ୍ଚର ଉମ୍ପତ୍ତିସ୍ଥାନ ବଣ୍ଟାନାମାଶ୍ରମାଣାଂ ଚ ଜନ୍ମଭୂମ୍ୟନୁ ସାରି ଣୀଃ| ଅନୁସାରେ ଉତ୍ତମ, ମଧ୍ୟମ ଓ ଅଧମ ହୋଇଗଲା | ଅର୍ଥାତ୍‌ ଆସନ୍‌ ପ୍ରକୃତୟୋ ନୃଣାଂ ନୀଚୈନୀଗ୍ରନେତ୍ତମୋତ୍ତମାଃ ॥ ୧୫ ଉତ୍ତମ ସ୍ପାନରୁ (ଅଙ୍ଗରୁ) ଉତ୍ପନ୍ନ ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ଆଶ୍ରମର ସ୍ଵଭାବ ଉତ୍ତମ ହେଲା ଏବଂ ଅଧମ ସ୍ଥାନରୁ ଉପ୍ଥନ୍ନ ବର୍ଣ୍ରାଦି୍ଚ୍ର ସ୍ବଭାବ ଅଧମ ହେଲା॥ ୧୫॥ ଶମ, ଦମ, ତପସ୍ଯା, ଶମୋ ଦମସ୍ତପଃ ଶୌଚଂ ସନ୍ତୋଷଃ କ୍ଷାନ୍ତି ରାଜିବମ୍‌ । ମଭକ୍ତଶ୍ଝ ଦୟା

ସତ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମପ୍ରକୃ ତୟସ୍ତ୍ରିମାଃ ॥ ୧୬

ପବିତ୍ରତା, ସନ୍ତୋଷ, କ୍ଷମାଶୀଳତା, ସରଳତା, ମୋ

ପ୍ରତି

ଭକ୍ତି, ଦୟା ଓ ସତ୍ୟ-¬ଏସବୁ ବ୍ରାହୁଣର୍କ୍ର ସ୍ଵଭାବ ॥ ୧ ୬ ॥

ତେଜ, ବଳ, ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ବୀରତା, ସହନଶୀଳତା, ଉଦାରତା,

ତେଜୋ ବଳଂ ଧୂତିଃ ଶୌକ୍ଯ୍ୟଂ ତିତିକ୍ଷୌଦାକ୍ଯ୍ୟମୁଦ୍ୟମଃ । ସୈୟ୍ଯ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟତୈଶ୍ବଯ୍ଯଂ କ୍ଷତ୍ରପ୍ରକୃତୟସ୍ତରିମାଃ॥ ୧୭ ଆସ୍ତିକ୍ୟଂ ଦାନନିଷ୍ଠା ଚ ଅଦମ୍ବୋ ବ୍ରହ୍ମସେବନମ୍‌।

ଅତୁଷ୍ଟରଥୋପଚୟେବୈଶ୍ୟପ୍ରକୃତୟସ୍ପ୍ରିମାଃ

॥ ୧୮

ଉଦ୍ଯମଶୀଳତା,

ସ୍ଥିରତା, ବ୍ରାହ୍ମଣମାନର୍କ୍ନ ପ୍ରତି ଭକ୍ତି ଓ

ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟ -ଏସବୁ ହେଉଛି କ୍ଷତ୍ରିୟ ବର୍ଷର ସ୍ଵଭାବ ॥ ୧୭ ॥ ଆସ୍ତିକତା, ଦାନଶୀଳତା,

ଦମ୍ଭହୀନତା, ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍ଗ୍ର

ସେବା ଏବଂ ଧନ ସଞ୍ଚୟରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନ ହେବା--ଏସବୁ ହେଉଛି ବୈଶ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣର ସ୍ଵଭାବ ॥ ୧୮ ॥ ନିଷ୍ଟପଟଭାବରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୋ ଏବଂ ଦେବତାମାନର୍ଦ୍ଦର ସେବା କରିବା ଏବଂ ସେଥୁରୁ ଯାହା କିଛି ମିଳିଲା, ସେତିକିରେ ସନ୍ଜୁଞ୍ଟ

ରହିବା ଏସବୁ ହେଉଛି ଶୃଦ୍ର ବଣ୍ଣ୍ରର ସ୍ଵଭାବ॥ ୧୯ ॥

ଶୁଶୂଷଣଂ ଦ଼ିଜଗବା' ଦେବାନାଂ ଗ୍ରପ୍ୟମାୟୟା। ତତ୍ର ଲବ୍ରେନ ସନ୍ତୋଷଃ ଶୃଦ୍ବପ୍ରକୃତୟସ୍ତ୍ରିମାଃ ॥ ୧୯

ଅପବିତ୍ରତା, ମିଥ୍ଯାଗ୍ର, ଚୋୌରବୃରି, ଭଶ୍ଵର ଓପରଲୋକକୁ ଭୂକ୍ଷେପ ନ କରିବା, ଅଯଥା କଳହ କରିବା ଏବଂ କାମ, କ୍ରୋଧ ଓ ତୃଷ୍ଫାର ଅଧୀନ ହୋଇ ରହିବା-¬ଏସବୁ ହେଉଛି

ଅଶୌଚମନୂତଂ ସ୍ତେୟଂ ନାସ୍ତିକ୍ୟ' ଶୁଷ୍ଟାବିଗ୍ରହଃ ।

ଅନ୍ତ୍ଯଜମାନର୍କୀର ସ୍ବଭାବ ॥ ୨୦॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ! ଗ୍ବରି ବଶ୍ର ଓ ଗ୍ରରି ଆଶ୍ରମ ନିମନ୍ତେ ସାଧାରଣ ଧର୍ମ ହେଉଛି : କାୟ, ମନ ଓ ବାକ୍ୟରେ କାହାରି

କାମଃ କ୍ରୋଧଶ୍ଳ ତଷିଶ୍ହ ସ୍ଵଭାବୋଃନ୍ତେବସାୟିନାମ୍‌ ॥ ୨୦

ପ୍ରତି ହିଂସା ଆଚରଣ ନ କରିବା, ସତ୍ୟରେ ଦୃଢ଼ ରହିବା, ଅହିଂସା

ସତ୍ଯମସ୍ତେୟମକାମକ୍ରୋଧଲୋଭତା ।

ଭୂତପ୍ରିୟହିତେହା

ଚ ଧମୌୟଂ ସାବିବର୍ଟ୍ରିକଃ ॥ ୨୧

ଗ୍ବେରି ନ କରିବୋ, କାମ, କ୍ରୋଧ ତଥା ଲୋଭରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଏବଂ ଯେଉଁ କର୍ମ କଲେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରସନ୍ନ ହେବେ

ଓ ସମସ୍ତଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ହେବ, ସେହିଭଳି କର୍ମ କରିବା ||୨୧ ॥ ଦ଼ିଜମାନେ (ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ ତଥା ବୈଶ୍ଯମାନେ) ଗର୍ଭାଧାନ ଆଦି ସଂସ୍କାର କ୍ରମରେ ଯଜ୍ଞୋପବୀତ ସଂୟ୍କାରରୂପକ

ଦରିତୀୟଂ ପ୍ରାପ୍ୟାନୁପୂବ୍ୟାଳନ୍ମୋପନୟନଂ ଦ଼ିଜଃ। ବସ୍‌ ଗୁରୁକୂଳେ ଦାନ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ରାଧୀୟୀତ ଗ୍ବହୂତଃ ॥ ୨ ୨ ଦ୍ରିତୀୟ ଜନ୍ମ ଲାଭ କରି, ତା'ପରେ ଗୁରୂକୁଳରେ ରହି ମେଖଳାଜି ନ ଦଣ୍ଡାକ୍ଷ ବ୍ରହ୍ମସୃତ୍ରକ ମଣ୍ଡଳୂଚ୍‌ । ଜଟିଳୋଃଧୌତଦଦୃବାସୋଃ ରକ୍ତ ପୀଠଃ କୁଶାନ୍‌ ଦଧତୃ ॥ ୨୩

ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂଯମ କରିବେ ଏବଂ ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ଯକ୍କ ଆଜ୍ଞା ହେଲେ ବେଦ ଅଧ୍ଯୟନ କରିବା ସହିତ ବେଦବାକ୍ଯର ଅଥ୍ଥ ବିଷୟରେ ବିଗ୍ବର କରିବେ ॥ ୨୨॥ ବ୍ରହ୍ଗ୍ଵରୀ ମେଖଳା, ମୂଗଚମ୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ଅନୁସାରେ ଦଣ୍ଡ, ରୁଦ୍ରାକ୍ଷମାଳା, ଯଜ୍ଞୋପବୀତ

» ଶୀମଭାଗବତ »

824

ସ୍ହାନଭୋଜନହୋମେଷୁ ଜପୋଚ୍ଚାରେ ଚ ବାଗ୍ଯତଃ | ନ

ଛିନ୍ଦ୍ୟାନ୍ତଖରୋମାଣି

କକ୍ଷୋପସଗତାନ୍ଯପି ॥ ୨୪

ରେତୋ ନାବକିରେଜ୍ଜାତୁ ବ୍ରହୁବ୍ରତଧରଃ ସ୍ଵୟମ୍‌। ଅବକୀଣ୍ଧୈ ଃବଗାହ୍ୟାପ୍ତୁ ଯତାସୁସ୍ପିପଦୀଂଜପେତ ॥ ୨୫

[ଅଧ୍ୟାୟ

୧୭

ଓ କମଣ୍ଡଳୁ ଧାରଣ କରିବେ। ସେ ଶିରରେ ଜଟା ରଖିବେ ଓ ହାତରେ କୁଶ ଧାରଣ କରିବେ। ସେ ସୌଖୀନତା ପାଇଁ ଦାନ୍ତ ଓ ଲୁଗାପଟା ସଫା କରିବେ ନାହିଁ। ସେ ରଇିଂନ ଆସନରେ ବସିବେ ନାହିଁ ॥ ୨୩॥ ସେ ସ୍ନାନ, ଭୋଜନ, ହୋମ, ଜପ ଓ ମଳମୂତ୍ରତ୍ୟାଗ କରିବା ସମୟରେ ମୌନ ରହିବେ। ସେ କାଖତଳର ତଥା ଗୁପ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର କେଶ ବା

ଲୋମ କାଟିବେ ନାହିଁ, କି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ଯ ପାଇଁ କେବେ ନଖ କାଟିବେ ନାହିଁ ॥ ୨୪ ॥ସେ ପୂର୍ଶ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ପାଳନ କରିବେ । ସ୍ବୟଂ ତ କେବେ ବୀର୍ଯ୍ୟପାତ କରିବେ ନାହିଁ; ଯଦି ସ୍ଵପ୍ନଦୋଷ ଆଦି ହେତୁ ବୀର୍ଯ୍ଯ ସ୍କଜଳିତ ହୋଇଯାଏ, ତେବେ ଜଳରେ ସ୍ନାନ କରି ପ୍ରାଣାୟାମ କରିବେ ଓ ଗାୟତ୍ରୀ ଜପ କରିବେ ॥ ୨୫ ॥ବ୍ରହ୍ମଗ୍ଵରୀ ପବିତ୍ରତାର ସହିତ ଏକାଗ୍ରଚିତ୍ତ

ଅଗ୍ନ୍ୟର୍କାଗ୍ନଯ୍ୟିଗୋବିପ୍ରଗୁରୁ ବୃଦ୍ଧ ସୁରାଞ୍ଛୁଚିଃ । ସମାହିତ ଉପାସୀତ ସନ୍ଧ୍ଯେ ଚ ଯତବାଗ୍‌ ଜପନଚ୍ ॥ ୨୬

ହୋଇ ଅଗ୍ନି, ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଆଗ୍ରାର୍ଯ୍ୟ, ଗୋ, ବ୍ରାହୁଣ, ଗୁରୁ, ବୃଦ୍ଧଜନ ଏବଂ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ଉପାସନା କରିବେ ତଥା ପ୍ରାତଃକାଳ ଓ ସାୟଂକାଳରେ ମୋନ ହୋଇ ସନ୍ଦ୍ଯୋପାସନା ତଥା ଗାୟତ୍ରୀ ଜପ କରିବେ ॥ ୨ ୬ ॥ ସେ ଗୁରୁଙ୍କୁ ଭଶ୍ଵର ମଣିବେ; କାରଣ-ଗୁରୁ

ଆଗ୍ଟକ୍ଯ୍ୟଂ ମାଂ ବିଜାନୀୟାନ୍ତାବମନ୍ୟେତ କହିଁଚିତ୍ ।

ନ ମତ୍ତ୍ୟବୁଦ୍ଧ୍ୟାସୂୟେତ ସବିଦେବମୟୋ ଗୁରୁଃ ॥ ୨୭

ଯେ

ଗୁରୁଟି ଏ ଘେନି

ସାକ୍ଷାତ

ଭଶଶ୍ଵର । ଗୁରୁଜ୍ଧୁ ନ ମଣିବ

ନର॥

ସବିଦେବମୟେ । ମୁହିଁ ବସଇ ଗୁରୁ ଦେହେ ॥ ଗୁରୁ ଭଗବାନ । ସେ ବୂହେଁ ମନୁଷ୍ଯ ସମାନ ॥

॥ ୨୭॥ ସେ ସକାଳ ଓ ସନ୍ଧ୍ଯା ଦୁଇବେଳା ଭିକ୍ଷା କରିବେ ଓ ଯାହା କିଛି ଭିକ୍ଷା ମିଳିବ, ତାହା ଆଣି

ଗୁରୁଦେବର୍ଦୁ ସମପିଦେବେ; ଖାଦ୍ଯଦ୍ରବ୍ଯ ବ୍ଯତୀତ ଅନ୍ଯ ସାୟ' ପ୍ରାତରୁପାନୀୟ ଭୈକ୍ଷ୍ୟଂ ତସ୍ମେ ନିବେଦୟେତ଼୍‌ ।

ଯକ୍ଚାନ୍ୟଦପ୍ୟନୁ ଜ୍ଞାତ ମୁପଯୁଞ୍ଜୀତ

ସଂଯତଃ ॥ ୨୮

ଯାହା କିଛି ମିଳିଥୂବ, ତାହା ବି ଗୁରୂଦେବଙ୍ଗୁ ନିବେଦନ କରିବେ। ଗୁରୁଙ୍ଚ୍ଚ ଆଜ୍ଞା ପାଇବା ପରେ ହି ସେ ତାହା ସଂଯତଚିତ୍ତରେ ଯଥୋଚିତ ଉପଯୋଗ କରିବେ ॥ ୨୮ ॥

ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ୟ କୌଣସି ସ୍ଥାନକୁ ଯାଉଥୂବାବେଳେ ବ୍ରହ୍ମଗ୍ରରୀ ତାଙ୍କ୍ଵ ପଛେ ପଛେ ଗ୍ବଲିବେ। ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ୟ ଶୋଇ ପଡ଼ିବା ପରେ ବ୍ରହ୍ମଗ୍ଵରୀ ଖୁବ୍‌ ସାବଧାନତାର ସହିତ ତାର୍ଚ୍ଟୀ ଠାରୁ

କିଛି ଦୂରରେ ଶୋଇବେ । ଆଗ୍ରଵରର୍ଯ୍ୟ କାନ୍ତ ହୋଇଯାଇଥୁଲେ,

ଶୁଶୂଷମାଣ ଆଗ୍ଵରଯ୍ୟ୍ୟଂ ସଦୋପାସୀତ ନୀଚ ବତ୍ଵ । ଯାନଶଯ୍ୟାସନସ୍ପାନୈନାତିଦୂରେ କୃତାଞ୍ଜଳିଃ ॥ ୨୯

ବ୍ରହ୍ମଗ୍ବରୀ ତାବ୍ଚ ନିକଟରେ ବସି ତାଙ୍କ ପାଦ ମଞ୍ଚାଳିଦେବେ ଏବଂ ଯଦି ବସିଥୂବେ ତେବେ ତାର୍ଦ୍ଚ ଆଦେଶକୁ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରି, ହାତ ଯୋଡ଼ି ପାଖରେ ଠିଆ ହେବେ | ଏପରିଭାବରେ

ଅତ୍ଯନ୍ତ ନମ୍ର ହୋଇ ଆଗ୍ରମ୍ଯ୍ଯକ୍କ ସେବାଶୁଶୂଷା କରି ସର୍ବଦା ତାଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ପାଳନରେ ତତ୍ପର ରହିବେ ॥ ୨୯ ॥ ବିଦ୍ୟାଧ୍ୟୟନ ଶେଷ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେଏପରିଭାବରେ

ଏବବୃତ୍ତୋ ଗୁରୁକୂଳେ ବସେଦ଼ୃ ଭୋଗବିବର୍ଜିତଃ । ବିଦ୍ୟା ସମାପ୍ୟତେ ଯାବଦ଼ ବିଭ୍ରତୃବ୍ରତମଖଣ୍ଡିତମ୍‌ ॥୩୦

ସକଳ

ପ୍ରକାର ଭୋଗରୁ

ଦୂରରେ ରହି ଗୁରୁକୂଳରେ

ନିବାସ କରିବେ ଏବଂ କଦାପି ନିଜର ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ଯବ୍ରତ ଖଣ୍ଡିତ କରିବେ ନାହିଁ ॥ ୩୦ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୭]

825

# ଏକାଦଶ ସ୍କୀନ୍ଧ ×+

ଯଦ୍ୟସୌ ଛଦସାଂ ଲୋକମାରୋକ୍ଷ୍ଯନ୍‌ ବ୍ରହୁବିଷ୍ଟ ପମ୍‌ ।

ଯଦି ବ୍ରହ୍ମଗ୍ଵରୀ ମୂର୍ତିମାନ ବେ ଦଗଣଙ୍କ ନିବାସମ୍ତାନ ବ୍ରହ୍ମଲୋକକୁ ଯିବାକୁ ଗ୍ରହୁଥାନ୍ର୍‌ଃ ତେବେ

ସେଆଜୀବନ

ଗୁରବେ ବିନ୍ଯସେତ଼ ଦେହଂ ସ୍ଵାଧ୍ୟାୟାଥିଂ ବୂହତୃବ୍ରତଃ ॥ ୩ ୧ ନୈଷ୍ଠିକ ବ୍ରହୁଚର୍ଯ୍ୟବ୍ରତ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ |ତା'ସହିତ ଅଗ୍ନୌ ଗୁରାବାମ୍ମନି ଚ ସବିଭୂତେଷୁ ମାଂ ପରମ୍‌| ଅପୂଥଗ୍‌ଧୀରୂପାସୀତ ବହ୍ୁବଚ୍ଚସ୍ବ୍ୟକଳୁଷଃ ॥ ୩୨

ବେଦ ଅଧ୍ୟୟନ ନିମନ୍ତେ ନିଜର ସମଗ୍ର ଜୀବନ ଆଗ୍ରର୍ଯ୍ୟଙ୍କ୍‌ ସେବାରେ ହିଁ ସମର୍ପଣ କରିଦେବା ଆବଶ୍ଯକ ॥ ୩୧॥ ଏପରି ବ୍ରହ୍ମଗ୍ଵରୀ ବ୍ରହ୍ମତେଜସମ୍ପନ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ତାର୍କ୍କର ସକଳ ପାପ ବିନଷତ୍ହ୍ଂ ହୋଇଯାଏ। ସେ ଅଗ୍ନି, ଗୁରୁ ଓ ନିଜ ଶରୀରରେ ତଥା ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଭିତରେ

ଏକମାତ୍ର ମୁଁ ବିଦ୍ଯମାନ ଅଛି ବୋଲି ଭାବି ମୋତେ

ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ନିରୀକ୍ଷଣମ୍ପାଶଶସଂଳାପକ୍ଷ୍େଳନାଦିକମ୍‌। ପ୍ରାଣିନୋ ମିଥୁନୀଭୂତାନଗୂହସୋଏଃ ଗ୍ରତସ୍ତ୍ୟଜେତ୍‌ ॥ ୩୩

ଶୌଚମାଚମନଂ ସ୍କାନଂ ସନ୍ଧ୍ୟୋପାସନମାଜି ବମ୍‌ | ତୀଥିସେବା ଜପୋଃଯ୍ଫୃଶ୍ୟାଭକ୍ଷ୍ୟାସଂଭାଷ୍ୟବଜିନମ୍‌ ॥ ୩୪

ଉପାସନା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୩୨ ॥ ବ୍ରହୁଗ୍ଵରୀ, ବାନପ୍ରସ୍ଥ

ଓ ସନ୍ନ୍ଯାସୀମାନେ ସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଗ୍ରହିଁବା, ସ୍ପର୍ଶ କରିବା, ସେମାନର୍କ୍ଚ ସହିତ କଥାଭାଷା କରିବା ତଥା ହାସପରିହାସ କରିବାଠାରୁ ବହୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଆବଶ୍ଯକ । ସେମାନେ ମୈଥୁନରତ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରିବା ମଧ୍ଯ ଅନୁଚିତ ॥ ୩୩॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଦବ !ଶୌଚ, ଆଚମନ, ସ୍ନାନ, ସନ୍ଦ୍ଯୋପାସନ,

ସରଳଭାବରେ ଜୀବନଯାପନ, ତୀର୍ଥସେବନ, ଜପ, ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଠାରେ ମୋତେ ହିଁ ଦର୍ଶନ କରିବା, କାୟ-ମନବାକ୍ଯରେ ସଂଯତ ରହିବା-¬ଏସବୁ ନିୟମକି ବ୍ରହୁଗ୍ଵରୀ,

ସବାଶ୍ରମପ୍ରଯୁକ୍ତୋଃୟଂ ନିୟମଃ କୁଳନନ୍ଦନ। ମଭାବଃ ସବିଭୂତେଷୁ ମନୋବାକ୍କାୟସଂଯମଃ |॥ ୩୫

କି ଗୂହସ୍ଥ, କି ବାନପ୍ରସ୍ଥ କି ସନ୍ନ୍ଯାସୀ ସମସ୍ତଙ୍କର ପାଇଁ ସମାନଭାବରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ଯ। ଅଘ୍ଗ୍ମଶ୍ଯମାନଙ୍କୁ ନ ଛୁଇଁବା, ଅଭକ୍ଷ୍ଯ ଦ୍ରବ୍ଯ ନ ଖାଇବା ଏବଂ ଯାହା ସହିତ କଥା ହେବା ଅନୁଚିତ, ତା'ସହିତ କଥା ନ ହେବା-¬ଏସବୁ

ଏବଂ ବୃହଦୃବବ୍ରତଧରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋଃଗ୍ନିରିବ ଜୃଳଚ୍‌ ।

ମଭକ୍ତସ୍ତାବ୍ଵବତପସା

ଦଗ୍ଧକମାଶୟୋଃମଳଃ॥ ୩୬

ଅଥାନନ୍ତରମାବେକ୍ଷ୍ୟନ୍‌ ଯଥା ଜିଜ୍ଞାସିତାଗମଃ। ଗୁରବେ ଦକ୍ଷିଣାଂ ଦତ୍ତ୍ଵା ସ୍ନାୟାଦୃ ଗୁବିନୁମୋଦିତଃ ॥ ୩୭

ନିୟମ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କର ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ॥୩୪,୩୫ ॥ ଏସବୁ ନିୟମ ପାଳନ କଲେ ନୈଷ୍ଚିକ ବ୍ରହ୍ମଗ୍ଵରୀ ଅଗ୍ନି ପରି ତେଜସ୍ଵୀ ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ତୀବ୍ର ତପସ୍ଯା ହେତୁ ତାର୍ଚ୍ଦର କର୍ମସଂସ୍କାର ଭସ୍ମ ହୋଇଯାଏ, ଅନ୍ତଃକରଣ ଶୁଭଝ୍ଧ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ସେ ମୋର ଭକ୍ତ ହୋଇ ମୋତେ ପାଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୩୬ ॥

ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ । ବ୍ରହ୍ମଗ୍ଵରୀ ଯଦି ଗ୍ରହସ୍ଥାଶ୍ରମରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଗ୍ବହାନ୍ତି। ତେବେ ବିଧୂପୂର୍ବକ ବେଦାଧ୍ଯୟନ ଶେଷ କରି ଆଗ୍ରରର୍ଯ୍ଯକ୍କୁ ଦକ୍ଷିଣା ଦେବେ ଏବଂ ତାର୍ଦ୍ରର ଅନୁମତି ନେଇ ସମାବର୍ତନ ସଂସ୍କାର କରିବେ ଏବଂ ସ୍ନାତକ ହୋଇ ଗୂହସ୍ଥାଶ୍ରମରେ ପ୍ରବେଶ

ଗୂହଂ ବନଂ ବୋପବିଶେତୁ଼ ପ୍ରବ୍ରଜେତୃ ବା ଦରିଜୋତ୍ତମଃ ।

ଆଶ୍ରମାଦାଶ୍ରମଂ ଗକ୍ରେନ୍ନାନ୍ୟଥା ମତ୍ତରଶ୍ବରେତ ॥ ୩୮

କରିବେ॥ ୩୭॥

ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ଆଶ୍ରମ ପରେ ବ୍ରହୁଗ୍ଵରୀ

ଗ୍ବହିଲେ ଗୃହସ୍ତାଶ୍ରମରେ ଅଥବା ବାନପ୍ରସ୍ପାଶ୍ରମରେ ପ୍ରବେଶ କରିପାରିବେ। ଯଦି ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ହୋଇଥୁିବେ, ତେବେ

* ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×»

826

ଗ୍ଗହାଥୀ ସଦୃଶୀଂ ଭାକ୍ଷ୍ୟାମୁଦୃ ବହେଦଜୁଗୁପ୍ପିତାମ୍‌ ।

[ଅଧ୍ୟାୟ

୧୭

ସନ୍ନ୍ୟାସ ବି ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ କିମ୍ବା କ୍ରମଶଃ ଗୋଟିଏ

ଆଶ୍ରମ ପରେ ପରବର୍ତୀ ଆଶ୍ରମରେ ପ୍ରବେଶ କରିପାରିବେ ।

ଯବୀୟସୀଂ ତୁ ବୟସା ତାଂ ସବବନ୍ତ୍ରାମନୁକ୍ରମାତ ॥ ୩ ୯ ମୋର ପରାୟଣ ଭକ୍ତ ଏହିପରି କୌଣସି ଏକ ଆଶ୍ରମର ଅଧୀନ

ହୋଇ

ରହିବା

ଉଚିତ।

ସେ

ବିନାଆଶ୍ରମର

ହୋଇ ରହିବା ଉଚିତ ନୂହେଁ, କି ବିପରୀତ କ୍ରମରେ

ଆଶ୍ରମ ପରିବର୍ତନ କରି ସ୍ଵେଚ୍ଛାଗ୍ଵରିତାରେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହେବା ଉଚିତ ନୂହେଁ॥ ୩୮ ॥

ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ଯଦି ବ୍ରହ୍ଚର୍ଯ୍ୟାଶ୍ରମ ପରେ ବ୍ରହ୍ମଗ୍ରରୀ

ଇଜ୍ୟାଧ୍ୟୟନଦାନାନି ସବୈଷାଂ ଚ ଦ଼ିଜନ୍ମନାମ୍‌।

ପ୍ରତିଗ୍ରହୋଃଧ୍ୟାପନଂ ଚ ବ୍ରାହୃଣସ୍ୟୈବ ଯାଜନମ୍‌ ॥ ୪୦

ପ୍ରତିଗ୍ରହଂ ମନ୍ୟମାନ ସ୍ତପସ୍ତେଜୋଯ ଶୋନୁ ଦମ୍‌।

ଅନ୍ୟାଭ୍ୟାମେବ ଜୀବେତ ଶିଳୈବି। ଦୋଷଦୃକ୍‌ ତୟୋଃ ॥ ୪୧

ଗ୍ହସ୍ପାଶ୍ରମରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଗ୍ବହାନ୍ତି। ତେବେ ସେ ନିଜର ଅନୁରୂପ, ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତ ଲକ୍ଷଣରେ ସମ୍ପନ୍ନା ତଥା

ନିଜଠାରୁ କମ୍‌ ବୟସର ଓ ନିଜ ବିବାହ କରିବା ଯାଗଯଜ୍ଞାଦି ଦାନ ଦେବାରେ ଅଧୂକାର ରହିଛି। କରିବା ଓ ଯଜ୍ଞ ଅଧୂକାର କେବଳ

ବର୍ଣ୍ରର କନ୍ଯାଟିଏ

ଉଚିତ ॥ ୩୯ ॥ କରିବାରେ, ଅଧ୍ଯୟନ କରିବାରେ ଓ ବ୍ରାହ୍ୁଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ ଓ ବୈଶ୍ଯଙ୍ଚ୍ଚର ସମାନ କିନ୍ତୁ ଦାନ ଗ୍ରହଣ କରିବା, ଅଧ୍ଯାପନ କରାଇବାର (ପୋରୋହିତ୍ଯ କରିବାର) ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କରର ରହିଛି ॥ ୪୦ ॥ ଯଦି

କୌଣସି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭାବନ୍ତି ଯେ, ଦାନ ଗ୍ରହଣ କଲେ ତପସ୍ଯା, ତେଜ ଓ ଯଶ ନାଶ ହୋଇଯିବ, ତେବେ ସେ ଅଧ୍ଯାପନ (ପଢ଼ାଇବା) ଓ ଯଜ୍ଞ କରାଇବା ଦ୍ବାରା ଜୀବନ

ନିର୍ବାହ କରିବେ। ଯଦି ଏ ଦୁଇ ବୃତ୍ତିରେ ମଧ୍ଯ ତାକୁ ପରାବଲମ୍ଭନ, ଦୀନତା ପ୍ରଭୂତି ଦୋଷ ଦୃଷ୍ଟ୍ରଗୋଚର ହୁଏ, ତେବେ କୃଷକ ଜମିରୁ ଶସ୍ଯ କାଟିନେବା ପରେ ତଳେ ପଡ଼ିଯାଇଥୂବା ଶସ୍ଯ ସଂଗ୍ରହ କରି ସେ ନିଜର ବ୍ରାହ୍ନଣସ୍ୟ ହି ଦେହୋୟଂ କ୍ଷୁଦ୍ରକାମାୟ ନେଷ୍ୟତେ । କୃକ୍ଜାୟ ତପସେ

ଚେହ ପ୍ରେତ୍ୟାନନ୍ତସୁଖାୟ

ଚ॥ ୪୨

ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରିପାରିବେ ॥ ୪୧ ॥ ହେ ଉଦ୍ଦବ! ବ୍ରାହ୍ମଣଣରୀର ହେଉଛି ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁର୍ଲଭ। ତୂଢ଼ ବିଷୟଭୋଗରେ ମଜି ରହିବା ନିମନ୍ତେ ଏହି ଶରୀର ମିଳିନାହିହ ଆଜୀବନ କଠିନ ତପସ୍ଯା କରି ଶେଷରେ ଅନନ୍ତ ଆନନ୍ଦସ୍ବରୂପ ମୋକ୍ଷପ୍ରାପ୍ତି କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏହି ଶରୀର ମିଳିଛି ॥ ୪୨ ॥

ଯେଉଁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଘରେ ରହି ନିଷ୍ଠକାମଭାବରେ ନିଜର

ମହାନ୍‌ ଧର୍ମ ପାଳନ କରନ୍ତି ଏବଂ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ତଥା ଶିଳୋଞ୍ଚୁବୂତ୍ତ୍ୟା

ଧମିଂ

ପରିତୁଷ୍ଟଚିତ୍ତୋ

ମହାନ୍ତଂ

ମୟ୍ଯପିତାମ୍ରା ନ୍ତାତିପ୍ରସକ୍ତଃ

ଗୂହ

ବିରଜଂ ଏବ ସମୁପୈତି

ଜୁଷାଣଃ। ତିଷ୍ଠଶାନ୍ତିମ୍‌ ॥ ୪୩

ହାଟ-ବଜାରରେ

ପଡ଼ିଥିବା ଖାଦ୍ଯଶସ୍ଯ ଗୋଟାଇ

ଆଣି

ସନ୍ତୋଷପୂର୍ବକ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି ଏବଂ ତା”ସହିତ ନିଜର ଶରୀର, ପ୍ରାଣ, ଅନ୍ତଃକରଣ ଓ ଆମ୍ରରା ମୋତେ

ସମର୍ପଣ କରିଦିଅନ୍ତି ଓ ଅନ୍ଯ କୌଣସିଥୂରେ ଆସକ୍ତି ରଖନ୍ତି ନାହିଁ, ସେ ସନ୍ନ୍ୟାସ ନନେଇ ମଧ୍ୟ ପରମଶାନ୍ତୈସ୍ଵରୂପ ପରମପଦ ପାଇଯାଆନ୍ରି ॥ ୪୩ ॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୭]

# ଏକାଦଶ

ସମୁଦ୍ଧରନ୍ତି ଯେ ବିପ୍ରଂ ସୀଦନ୍ତଂ ମତ୍‌ ପରାୟଣମ୍‌|

ତାନୂଦ୍ଧରିଷ୍ୟେ ନଚିରାଦାପଭ୍ୟୋ ନୌରି ବାଣ୍ଡି ବାଡ଼ ॥ ୪ ୪

827

ସ୍ୟକୀନ୍ଧଂ ×

ଯେଉଁ ଲୋକ ବିପତ୍ତିରେ ପଡ଼ି କଷ୍ଟ ପାଉଥୂବା ମୋର ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭକ୍ତଙ୍କୁ ବିପତ୍ତିରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି, ତାଙ୍କୁ ମୁଁ ଅତି ଶୀଘ୍ର ସମସ୍ତ ବିପତ୍ତିରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଦିଏ। ସମୁଦ୍ରରେ

ବୁଡ଼ିଯାଉଥୁବା ଲୋକକୁ ନୌକା ଯେପରି ଉଦ୍ଧାର କରିଥାଏ,

ମୁଁ ତାକୁ ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ଉଦ୍ଧାର କରେ ॥ ୪୪ ॥ ପିତା ଯେପରି ସନ୍ତାନମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି। ଗଜରାଜ ଯେପରି

ସବାଃ ସମୁଦ୍ଧରେଦ଼ ରାଜା ପିତେବ ବ୍ୟସନାତ଼ ପ୍ରଜାଃ । ଆମ୍ବାନମାମ୍ଭନା ଧୀରୋ ଯଥା ଗଜପତିଗିଜାଚବ ॥ ୪୫

ଅନ୍ୟ ଗଜମାନଙ୍କୁ୍‌ ବିପଦରୁ ଉଦ୍ଧାର କରେ, ରାଜା ସେହିପରି ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ କଷ୍ଟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବା ବା ରକ୍ଷା କରିବା ଉଚିତ। ବୁଦ୍ଧିମାନ୍‌ ରାଜା ନିଜର ସମସ୍ତ ପ୍ରଜାଙ୍କୁ ସକଳ ପ୍ରକାର ବିପତ୍ତିରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ସହିତ ନିଜକୁ ମଧ୍ଯ ରକ୍ଷା କରିବା ଆବଶ୍ଯକ॥ ୪୫॥ ଯେଉଁ ରାଜା ଏପରିଭାବରେ

ପ୍ରଜାଗଣଙ୍ଦୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି

ସେସକଳ

ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ଅନ୍ତକାଳରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ସଦୂଶ ତେଜସ୍ଵୀ ବିମାନରେ ବସି ସ୍ବର୍ଗଲୋକକୁ ଗମନ

ଏବଂବିଧୋ

ନରପତି ିମାନେନାକି ବଝିସା।

ବିଧୂୟେହାଶୁଭଂ କୃସ୍ଫମିନ୍ଦରେଣ

ସହମୋଦତେ ॥ ୪ ୬

କରନ୍ତି ଓ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସହିତ ସ୍ବର୍ଗସୁଖ ଭୋଗନ୍ତି ॥ ୪୬ ॥ ଯଦି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅଧ୍ଯାପନ ଅଥବା ଯାଗପଯକଜ୍ଞାଦିଦ୍ବାରା

ନିଜର ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରି ନ ପାରନ୍ତି, ତେବେ ସେ ବୈଶ୍ଯବୃତ୍ତିର ଆଶ୍ରୟ ନେଇପାରନ୍ତି ଓ ବିପତ୍ତି (ଆର୍ଥିକ ଅନାଟନ) ଦୂର ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ସେହି ବୃତ୍ତି ଧରି ରହିପାରନ୍ତି। ଯଦି କିଛି ବଡ଼ ଧରଣର ବିପତ୍ତିର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ, ତେବେ ସେ ଖଣ୍ଡା ଧରି କ୍ଷତ୍ରିୟ ବୃତିଦ଼ାରା

ସୀଦନ୍‌ ବିପ୍ରୋ ବଣିଗ୍‌ବୃତ୍ତ୍ୟା

ପଣ୍ୟୈରେ ବାପଦଂ ତରେତ଼଼୍‌ ।

ମଧ୍ୟ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରିପାରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ କୌଣସି ଅବସ୍ପାରେ ବି ସେ ନୀଚମାନର୍କର ସେବା ଅର୍ଥାତ୍‌ ଶ୍ଵାନବୃତ୍ତି ଅବଲମ୍ବନ

ଖଡ଼ଗେନ ବା ପଦାକ୍ରାନ୍ତୋ ନ ଶ୍ଵବୃତ୍ତ୍ୟା କଥଞ୍ଚନ ॥ ୪୭

କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ॥ ୪୭ ॥ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଯଦି ପ୍ରଜାପାଳନ ଆଦିଦ୍ବାରା ନିଜର ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରିପାରିବେ ନାହିଁ, ତେବେ ସେ ବୈଶ୍ଯବୃତ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ବାଣିଜ୍ଯବ୍ୟବସାୟ ଆଦି କରିପାରଚନ୍ତି। ବିଶେଷ ବିପତ୍ତି ପଡ଼ିଲେ ସେ ଶିକାରଦ୍ବାରା ଅଥବା ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନର୍କୁ ପାଠ ପଢ଼ାଇବା ବୃତ୍ତିଦ୍ାରା ନିଜର କାମ ଚଳାଇବେ;

ବୈଶ୍ୟବୃତ୍ତ୍ୟା ତୁ ରାଜନ୍ୟୋ ଜୀବେନୁଗୟୟାଃଃ ପଦି ।

କିନ୍ତୁ ସେନୀଚମାନର୍କ୍ଚର ସେବା ଅର୍ଥାତ୍‌ ଶ୍ଵାନବୃତ୍ତି କେବେ ବି ଅବଲମ୍ଭନ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ॥ ୪୮ ॥

ଚରେଦ଼ୁ ବା ବିପ୍ରରୂପେଣ ନ ଶ୍ଵବୃତ୍ତ୍ୟା କଥଞ୍ଚନ ॥ ୪ ୮

ଅଭାବ

ସମୟ

ଆସିଗଲେ

ବେଶ୍ୟ ଶୃଦ୍ରମାନର୍ବ୍ବ

ବୃତ୍ତି ସେବାଦ଼ାରା ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରିପାରିବେ। ଶୂଦ୍ର

ଶୃଦ୍ରବୃତ୍ତି ଭଜେତ଼ ବୈଶ୍ୟଃ ଶୃଦ୍ରଃ କାରୁକଟକ୍ରିୟାମ୍‌|

ମଧ୍ଯ ଅଭାବ ସମୟ ଆସିଗଲେ ମସିଣା ବୁଣିବା ଆଦି କାରୂକାର୍ଯ୍ୟଦ୍ରାରା ନିଜର ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରିପାରିବେ। କିନ୍ତୁ ହେ ଉଦ୍ଦବ ।ମନେରଖ ଯେ, ଏସବୁ ବ୍ଯବସ୍ଥା କେବଳ ଆପଦକାଳ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲେ ହିଁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ

ପଡ଼ିବ। ଦୁଃଖକତ୍ଟରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ନ ଯିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହିଁ କୃଚ୍ଜାନ୍ଧୁକ୍ତୋ ନଗହ୍ୟୈଣ ବୃତ୍ତିଂ ଲିପ୍ସେତ କମିଣା ॥ ୪ ୯ ଏପରି ଉପାୟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ଆପଦକାଳ

828

[ଅଧ୍ୟାୟ

+¥ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ବେଦାଧ୍ୟାୟସ୍ଵଧାସ୍ବାହାବଳ୍ୟନ୍ନାଦ୍ୟୈକ୍ଯିଥୋଦୟମ୍‌ । ଦେବର୍ଷିପିତୃଭୂତାନି ମଦୂପାଣ୍ୟନୁହଂ ଯଜେତବ ॥ ୫୦

୧୭

କଟିଯିବା ପରେ ଉଚ୍ଚବର୍ଣ୍ଣର ମନୁଷ୍ଯ ନିମ୍ଳଲବର୍ଣ୍ଣର ଲୋକର୍କ୍‌ ବୃତ୍ତି ଧରି ଜୀବିକାର୍ଜନ କରିବାର ଲୋଭକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ସ୍‌

ଦେବା

ଅନୂଚିତ ॥ ୪୯ ॥

(ତା'ପରେ ଗୃହସ୍ଥର୍କ ଧର୍ମ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ ଭଗବାନ କହିଲେ, ଗ୍ରହସ୍ତ ପୁରୁଷ ବେଦାଧ୍ଯୟନରୂପୀ ବ୍ରହ୍ମଯଜ୍ଞ,

ତର୍ପଣରୂପୀ ପିତୃୂଯଜ୍ଞ। ହୋମରୂପୀ ଦେବଯଜ୍ଞ, କାକବଳି

ଯଦୃଚ୍ଛୟୋପପନ୍ତେନ ଶୁକ୍କେ ନୋପାର୍ଜିତେନ ବା । ଧନେନାପୀଡ଼ୟନଟ୍‌ ଭୂତ୍ୟାନ୍‌ ନ୍ୟାୟେନୈବାହରେତଡ଼୍‌ କ୍ରତୂଚ଼ ॥ ୫୧

ଆଦି ଭୂତଯଜ୍ଞ ଓ ଅନ୍ନଦାନରୂପୀ ଅତିଥୁୂପଜ୍ଞ ଇତ୍ୟାଦିଦ୍ବାରା ମୋର ସ୍ବରୂପଭୂତ ରଷି, ଦେବତା, ପିତର, ମନୁଷ୍ଯ ଏବଂ ଅନ୍ଯ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ଯହ ଯଥାଶକ୍ତି ପୂଜା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୫୦ ॥ ଗ୍ଦୂହସ୍ଥ ପୁରୁଷ ଅନାୟାସଲବୁ ଅଥବା ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତ ରୀତିରେ ଉପାର୍ଜିତ ନିଜର ଶୁଦ୍ଧ ଧନ ବିନିଯୋଗ କରି, ଆପଣା ଭୂତ୍ଯ ଓ ଆଶ୍ରିତ ପ୍ରଜାମାନର୍କୁ କୌଣସି

ପ୍ରକାର କଷ୍ଟା

ନ ଦେଇ ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେମାନଙ୍କୀ ବି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ

ରଖି ନ୍ଯାୟ ଓ ବିଧୂସଙ୍ଗଂତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଯଜ୍ଞ କରିବା

ଆବଶ୍ଯକ ॥ ୫୧॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ।! ଗ୍ପହସ୍ତ ପୁରୁଷ କୁଟୁମ୍ବ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ରହିବା ଉଚିତ ନୂହେଁ। ଯେତେ ବହୁକୁଟୁମ୍ବୀ ହେଲେ ବି

କୁଟୁମ୍ବେଷୁ ନସଢ୍ରେତ ନ ପ୍ରମାଦ୍ର୍ୟୈତ୍‌ କୁଟୁମ୍ହ୍ୟପି । ବିପଶ୍ଚିନ୍ନଶ୍ଵର ପଶ୍ଯେଦଦୃଷ୍ଟାମପି ଦୃଷ୍ଟାବତ଼ ॥ ୫୨

ଭଗବତ୍‌ ଭଜନରେ ଅବହେଳା କରିବା ଅନୁଚିତ|ବୁଦ୍ଧିମାନ୍‌ ପୁରୁଷ ବୁଝିବା ଆବଶ୍ଯକ ଯେ, ଇହଲୋକର ସକଳ

ବସ୍ତୁ ଯେପରି ନାଶବାନ୍ବ, ସ୍ବର୍ଗାଦି ପରଲୋକର

ସକଳ

ଭୋଗ ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ନାଶବାନ୍‌ ॥ ୫୨ ॥ ଦୂରଯାତ୍ରାରେ ଯାଉଥୁବାବେଳେ ବାଟରେ ବିଭିନ୍ନ ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ସହିତ ଯେପରି ମିଳନ ଓ ବିଜ୍ଚେଦ ଘଟେ, ଗ୍ରହସ୍ତ-ଜୀବନରେ ସ୍ତ୍ରୀ-ପୁତ୍ର, ଭାଇ-ବନ୍ଧୁ ଓ ଗୁରୁଜନଙ୍କ ସହିତ ସେହିପରି ମିଳନ ଓ ବିଚ୍ରେଦ

ଘଟେ।

ଶୋଇ

ପଡ଼ିଲେ

ବିଭିନ୍ତ ସମୟରେ

ପୁତ୍ରଦାରାପ୍ରବନ୍ଦୃୂନାଂ ସଙ୍ଗଂମଃ ପାନ୍ତସଙ୍ଗଂମଃ। ଅନୂଦେହଂ ବିୟନ୍ତ୍ୟେତେ ସ୍ଵପ୍ନୋ ନିଦ୍ରାନୁଗୋ ଯଥା ॥ ୫୩

ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ସେସବୁ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ। ଦେହାନ୍ତର ହୋଇଗଲେ ଅ୮ମରିବା ପରେ ଅନ୍ଯ ଦେହ ମିଳିଗଲେ) ଯେଉଁମାନର୍ଦ୍ଚ ସହିତ ନୂତନଭାବେ ମିଳନ-ବିଢ଼୍ରେଦ ଘଟେ, ସେମାନେ ବି ସେହିପରି ପରସ୍ପରଠାରୁ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାନ୍ତି ॥ ୫୩ ॥ ଏସବୁ ବିଷୟ ବିଗ୍ରର କରି ଗୂହସ୍ଥ ମନୁଷ୍ଯ ଘରଜଞ୍ଜାଳରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇ ରହିବା ଅନୁୂଚିତ। ଗୂହସ୍ତାଶ୍ରମରେ ଜଣେ ଅତିଥୂ ପରି ଅନାସକ୍ତଭାବରେ ରହିବା ଉଚିତ। ଯେ ଶରୀର ଆଦିରେ ଅହଂକାର ରଖନ୍ତି

ଇନ୍ଦୁ ପରିମୂଶନ୍ଗୁକ୍ତୋ ଗହେଷ୍ଵତିଥୂବତ଼ ବସନ୍‌।

ନାହିଁ। କିଘର ପ୍ରତି ମମତା ପୋଷଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ତାଙ୍କୁ ଗ୍ହତ୍ପାଶ୍ରମ ବନ୍ଧନରେ ପକାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ॥ ୫୪ ॥

ନ ଗହୈରନୁବଧ୍ୟେତ ନିମିମୋ ନିରହର୍ଦ୍ଧତଃ ॥ ୫୪

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୮]

¥ ଏକାଦଶ

କମିଭିଗ୍ଗୂହମେଧୀୟୈରିଷ୍ଟ୍ା ମାମେବ ଭକ୍ତି ମାନ୍‌ । ତିଷ୍ଚେ ହବ ବନଂ ବୋପବିଶେଟ଼ ପ୍ରଜାବାନ୍‌ ବା ପରିବ୍ରଜେତ଼ ॥ ୫୫

829

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ ×

ପୁତ୍ରବାନ୍‌ ହୋଇଗଲେ ମୋର ଭକ୍ତ ଗୂହସ୍ଥୋଚିତ ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତ ପବିତ୍ରକର୍ମଦାରା ମୋତେ ଆରାଧନା କରି,

ଗୂହସ୍ପାଶ୍ରମରେ ହିଁ ରହିଯାଇ ପାରନ୍ତି, କିମ୍ବା ବାନପ୍ରସ୍ଥ ଆଶ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିପାରନ୍ତି, କିମ୍ବା ସନ୍ନ୍ଯାସାଶ୍ରମ ସ୍ବୀକାର କରିପାରନ୍ତି ॥୫୫॥ କିନ୍ତୁ ହେ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ଯେଉଁ

ଯସ୍ତ୍ରାସକ୍ତମତିଗୈହେ ପୁତ୍ରବିତ୍ତେଷଣାତୁରଃ। ସ୍ତ୍ରେଣଃ କୃପଣଧୀମ୍ବିଢ଼ୋ ମମାହମିତି ବଧ୍ୟତେ ॥ ୫୬

ଲୋକ ଘର ଓ ଘରଧନ୍ଦାରେ ହିଁ ଆସକ୍ତ ହୋଇଯାଏ, ସ୍ତ୍ରୀ ପତ୍ର ଓଧନକାମନାରେ ଆତୁର ହେଉଥାଏ ଏବଂ ମୂଢ଼ତାବଶତଃ କୃପଣ ଓ ସ୍ତ୍ରୀଲଞ୍ଷଟ ହୋଇ ”ମୁଁ-ମୋର' ବା ଅହଂତୂ-ମମତୂର ଜାଲରେ ପଡ଼ିଯାଏ, ସେ ବାନ୍ଧି ହୋଇଯାଏ ॥ ୫ ୬ ॥ ସେ ଭାବେ, “'ହାୟ ! ହାୟ ! ମୋ ମାଆବାପା ତ ବୁଢ଼ା ହୋଇଗଲେଣି; ମୋ ସ୍ତ୍ରୀର ଛୁଆଗୁଡ଼ିକ

ଅହୋ ମେ ପିତରୌ ବୃଦ୍ଧୌ ଭାକ୍ଷ୍ୟା ବାଳାମ୍ପୂଜାଁ ମୂଜାଃ । ଅନାଥା ମାମୂତେ ଦୀନାଃ କ ଥଂ ଜୀବନ୍ତି ଦୁଃଖିତାଃ ॥ ୫୭

ଏବଂ ଗୂହାଶଯୟାକ୍ଷିପ୍ରହୂଦୟୋ ମୂଢ଼ଧୀରୟମ୍‌। ଅତୃପ୍ରସ୍ତାନନୁଧ୍ୟାୟନ୍‌ ମୂତୋଃନ୍ଧଂ ବିଶତେ ତମଃ ॥ ୫୮

ଏବେ ଛୋଟ ଛୋଟ ହୋଇଛନ୍ତି ମୁଁ ଯଦିଘରେ ନ ରହେ, ତେବେ ତ ଏମାନେ ଅନାଥ ହୋଇଯିବେ-ଦୀନଦୁଃଖୀ ହୋଇଯିବେ। ଏ ବିଚରାମାନେ ବଞ୍ଚିବେ କିପରି !!'' |୫୭ ||ଏପରିଭାବରେ ଘର-ପରିବାରର ବାସନାଦ୍ବାରା ଯେଉଁମାନର୍କ୍ଚର ଚିତ୍ତ ବିକ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇଯାଏ, ସେହି ମୂଢ଼ବୁଦ୍ଧିମାନେ ବିଷୟଭୋଗରେ କେବେବି ତୂଷପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ। ଏପରି ଅତୂପ୍ତ ରହି ରହି ସେମାନେ ଜୀବନଟାକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦିଅନ୍ତି ଏବଂମରିବା ପରେ ଘୋର ତମୋମୟ

ନରକରେ

ପଡନ୍ତି ॥ ୫୮ ॥

ଇତି ଶୀମାରବତେ ନହାପୁଜା୩ ପାଜମହଂସମଂ ସଂନିତାୟମକାରସୟଣନ ନଷପରରୋ୯୮୦୭ / ୧୭ /

+++

ଅଧାଷାାକମରଗାଧ୍ୟାୟଃ ୭ଜରବକୁବ/ଚ

ବାନପ୍ରସ ଓ ସନ୍ୟାସୀମାନର୍କର ଧମି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ--ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ଯଦି ଗରହସ୍ତ ବ୍ଯକ୍ତ ବାନପ୍ରସ୍ତ ଆଶ୍ରମକୁ ଯିବାକୁ ଗ୍ରହାନ୍ତି। ତେବେ

ବନଂ ବିବିକ୍ଷୁଃ ପୁତ୍ରେଷୁ ଭାଯ୍ଯ୍ୟାଂ ନ୍ୟସ୍ଯ ସହୈବ ବା । ପନ୍ନୀକୁ ପୁତ୍ର ଦାୟିତୃରେ ସମର୍ପି ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ, କିମ୍ବା ବନ ଏବ ବସେଚ୍ଥଛାନ୍ତସ୍ତୃତୀୟଂ ଭାଗମାୟୁଷଃ ॥ ୧ ନିଜ ସଙ୍ଗରେ ନେଇଯିବାକୁ ପଡ଼ିବ ଏବଂ ଶାନ୍ତଭାବରେ ନିଜ ଆୟୁର ତୃତୀୟ ଭାଗଟି ବନବାସରେ ରହି

କଟାଇଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୧॥ ବନର ପବିତ୍ର କନ୍ଦ, ମୂଳ

କନ୍ଦମୂଳଫଳୈ ବିନ୍ୟୈମୈଧ୍ୟେୟବ୍ଧି ଭିଂପ୍ରକଳୁ ୟେତ୍‌ । ଓ ଫଳ ଆହାର କରି ଶରୀର ନିର୍ବାହ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ବସୀତ ବଜଳ୍ମଳଂ ବାସସ୍ତୃଣପଣ୍ଛାଜିନାନି ଚ॥ ୨ ବସ୍ତ୍ରୂରୂପେ ଗଛର ବକଳ ପିନ୍ଧି ତଥା ଘାସ-ପତ୍ର ଓ ମୃଗଚର୍ମ ବ୍ଯବହାର କରି ଚଳିବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୨॥ ସେ କେଶ, ଲୋମ, ନଖ ଓ ନିଶଦାଢ଼ି ଇତ୍ଯାଦି ଶରୀରର ମଳ ସଫା

କେଶରୋମନଖଣଶ୍ମଶୁମଳାନି

ବିଭୂୟାଦୃ

ଦତଃ।

ନ ଧାବେଦପ୍‌ସୁ ମଜ୍ଞେତ ତ୍ରିକାଳଂ ସଣ୍ତିଳେଶୟଃ ॥ ୩

କରିବେ

(କାଟିବେ)

ନାହିଁ। ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଦାନ୍ତ

ଘଷିବେ ନାହିଁ। ସେ ନଦୀ-ପୁଷ୍ଟାରିଣୀର ଜଳରେ ତ୍ରିକାଳ ସ୍ନାନ କରିବେ ଏବଂ ଭୂମିରେ ହିଁ ଶୟନ କରିବେ ॥ ୩ ॥

ଶିଶିରେ ଏବବୃତ୍ତସ୍ତପଶ୍ବରେତ୍॥

୧୮

ସେ ଗ୍ରୀଷ୍ମରତୁରେ ପଞ୍ଚାଗ୍ନି ଉତ୍ତାପ ସହିବେ; ବର୍ଷାରତୁରେ

ଗ୍ରୀଷ୍ମେ ତପ୍ୟେତ ପଞ୍ଚାଗ୍ନୀନ୍‌ ବଷାସ୍ଵାସାରଷାଡ଼ ଜଳେ । ଆକଣ୍ଠମଗ୍ନଃ

[ଅଧ୍ୟାୟ

» ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×

830

୪

ଖୋଲା ପଡ଼ିଆରେ ରହି ବର୍ଷାପାଣିର ମାଡ଼ ସହିବେ। ଶୀତଦିନେ ବେକେ ପାଣିରେ ପଶି ଥଣ୍ଡା ସହିବେ। ତାର୍ଦୁ

ଏପରିଭାବରେ ଘୋର ତପସ୍ଯାମୟ ଜୀବନ ବିତାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୪॥

ଅଗ୍ନିପକୃଂ ସମଶ୍ନୀୟାତ୍ବ

ଉଲୁଖଳାଶ୍ମକୂଙ୍ଗୋ

କାଳପକ୍ସମଥାପି

ବା।

ବାଦନ୍ତୋଲୂଖଳ ଏବ ବା॥ ୫

ତାଙ୍ଟୁ ଅଗ୍ନିପକୃ ଅନ୍ତ ଅଥବା କାଳପକ୍ର ଫଳମୂଳ ଖାଇ ରହିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଖାଦ୍ୟଶସ୍ଯ କୁଟିବାକୁ ବା ଗୁଣ୍ଡ କରିବାକୁ ହେଲେ ଉଦୂଖଳରେ କୁଟି କିମ୍ବା ଶିଳପଥରରେ ଛେଚି, ନଚେତ୍‌ ଦାନ୍ତରେ ଚ୍ରୋବାଇ ଖାଇ କାମ ଚଳାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ ॥ ୫॥ ଉଦର ନିମନ୍ତେ ସବୁ ବସ୍ତୁ ସେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ। ଦେଶ, କାଳ ଓ ନିଜର ଶାରୀରିକ

ସାମର୍ଯ୍ଯକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଅନ୍ଯମାନେ ଆଣି ଦେଇଥୁବା ପଦାର୍ଥ ସେ ବ୍ଯବହାର କରିବେ ନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍‌ କେଉଁ ସ୍ବୟଂ ସଂଚିନୁୟାତୃ ସବିମାମ୍ବନୋ ବୃତ୍ତିକାରଣମ୍‌। ପଦାର୍ଥ କେଉଁଠୁ, କେଉଁ ସମୟରେ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଉଚିତ ଦେଶକାଳବଳାଭିଜ୍ଞୋ ନାଦଦୀତାନ୍ୟଦାଃ ହୃତମ୍‌ ॥ ୬ ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ ପଦାଥି ନିଜ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ, ତାହା ଜାଣି ସେ ନିଜେ ସଜ

କନ୍ଦ-ମୂଳ-ଫଳ

ଆଦି

ସଂଗ୍ରହ

କରିବେ। ଦେଶକାଳାଦି ବିଷୟରେ ଅନଭିଜ୍ଞ ଲୋକ ଆଣିଦେଇଥୁବା ଅଥବା ପୁରୁଣା ବା ପଚିସଢ଼ି ଯାଇଥୁବା

ବନ୍ୟୈଶ୍ବରୂପୁରୋଡ଼ାଶୈର୍ନିବିପେତ କାଳଗ୍ଵେଦିତାନ୍‌ ।

ପଦାର୍ଥ ସେବନ କରିବେ ନାହିଁ । (ସେପରି ପଦାର୍ଥ ସେବନ

ନ ତୁ ଶ୍ରୋତେନ ପଶୁନା ମାଂ ଯଜେତ ବନାଶ୍ରମୀ ॥ ୭

କଲେ ସେ ବ୍ୟାଧୂଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଯିବେ ଫଳରେ ତାଙ୍କୀ ତପସ୍ଯାରେ ବିଘ୍ନ ଘଟିବ । ॥ ୬॥ ବାନପ୍ରସ୍ତ ବନ୍ଯଶସ୍ଯାଦିରେ ବାଳୁଙ୍ଗା ଗ୍ରଉଳ ଇତ୍ୟାଦିରେ) ଚରୁପୁରୋଡ଼ାଶ (ପିଠା ଇତ୍ୟାଦି) ହବିଷ୍ଯାନ୍ନ

ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରଂ ଚ ଦଶିଶ୍ଟ ପୂଣ୍ଠି ମାସଶ୍ଡ ପୂବିବତ୍ବ।

ଗ୍ବତ୍ୁମାସ୍ୟାନି ଚମୁନେରାମ୍ଳାତାନି ଚ ନୈଗମୈଃ ॥ ୮

ଏବଂ ଚୀଣ୍ଫୈନ ତପସା

ମୁନିଧିମନିସନ୍ତତଃ।

ମା ତପୋମୟମାରାଧ୍ୟ ରଷିଲୋ।କାଦୁପୈତି ମାମ୍‌ ॥ ୯

ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ। ସେହି ପଦାର୍ଥରେ ହିଁ ସମୟାନୁସାରେ ଯେତେବେଳେ ଯେଉଁ ଆଗ୍ରୟଣ ଇଷ୍ଟ ଆଦି ବୈଦିକ କର୍ମ କରିବାକୁ କୁହାଯାଇଛି, ତାହା କରିବେ। କେବେ ହେଲେ ପଶୁବଳିଦାରା ମୋର ଯଜନ କରିବେ ନାହିଁ ॥ ୭ ॥ ବାନପ୍ରସ୍ତାଶ୍ରମୀ ଗହସ୍ଥାଶ୍ରମରେ ଥୂଲାବେଳେ ଯେଉଁସବୁ ବେଦବିହିତ ଅଗ୍ନିହୋତ୍ର ତଥା ଶାସ୍ତ୍ରବିଧାନ ଅନୁସାରେ

ଦର୍ଶ, ପୌର୍ଶ୍ରମାସ ଏବଂ ଗ୍ରତୁର୍ମାସ୍ଯ ଆଦି ଯାଗଯଜ୍ଞାଦି କରୁଥୁଲେ, ବାନପ୍ରସ୍ଥ ଆଶ୍ରମରେ ମଧ୍ଯ ସେହିସବୁଦ୍ରାରା ମୋର ଯଜନ କରିବା ଉଚିତ ॥ ୮ ॥ ଏପରିଭାବରେ ତପ ଆଚରଣ କରି କରି ମୁନିଜ୍ଜୀ ଶରୀର ଯେତେବେଳେ ଶୁଷ୍ଟପ୍ରାୟ ହୋଇଯିବ, ସେତେବେଳେ ସେ

ପ୍ରଥମେ

ରଷିମାନଙ୍କ୍ରୀର

ମହର୍ଲୋକକୁ ଯିବେ ଏବଂ ପରେ

ଯଜ୍ତ୍ରେତତ଼ କୃଚ୍ଷତଶ୍ଳୀଣ୍ଟିଂ ତପୋ ନିଃଶ୍ରେୟସଂ ମହତ୍ନ । କାମାୟାଳ୍ଷୀୟସେ ଯୁଞ୍ଜ୍ୟାହ଼ବ ବାଳିଶଃ କୋଃ ପରସ୍ତତଃ ॥ ୧୦

ପ୍ରାପ୍ରବ୍ଯ

ତପୋମୂର୍ତିସ୍ଵରୂପ

ମୋତେ ଆରାଧନା କରିବାର ପରିଣାମସ୍ବରୂପ ସେଠାରୁ

ମୋ ଲୋକକୁ ଆସିଯିବେ।॥ ଲୋକ

ଏପରି

୯॥

ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ଯେଉଁ

କଷ୍ଟସାଧ୍ଯ ଓ ମୋକ୍ଷପ୍ରଦାୟକ

ମହାନ୍‌

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୮]

#* ଏକାଦଶ

ଯଦାସୌ ନିୟମେଃକଳ୍ପଛୋ ଜରୟା ଜାତବେପଥୁଃ ।

831

ସ୍ପୀନ୍ଧଂ ×

ତପସ୍ୟା କରି ସ୍ବର୍ଗ, ବ୍ରହ୍ୁଲୋକ ଆଦି ସାମାନ୍ୟ ଫଳପ୍ରାପ୍ତି କାମନା କରେ, ତାଂଠାରୁ ବଳି ମୂର୍ଖ ଆଉ କିଏ ଥରବ,

ଆମ୍ପନ୍ୟଗ୍ନୀନ୍‌ ସମାରୋପ୍ୟ ମଚ୍ଚିତତୋଃଗ୍ନି' ସମାବିଶେତୃ ॥ ୧ ୧ କହିଲ!

ତେଣୁ ନିଷ୍ଠାମଭାବରେ ତପସ୍ଯା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୧୦ ॥ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ ! ବାନପ୍ରସ୍ପାଶ୍ରମୀ ଯେତେବେଳେ ନିଜର ଆଶ୍ରମୋଚିତ ନିୟମ ପାଳନ କରିବାକୁ ଅସମର୍ଥ

ହୋଇଯିବେ,

ବାର୍ଵକ୍ଯ ହେତୁ ଯେତେବେଳେ

ତାର୍ଚ୍ଚର

ଶରୀର ଥରିବ, ସେତେବେଳେ ସେ ଭାବନାହାରା ଯଜ୍ଞାଗ୍ନିକୁ ନିଜ ଅନ୍ତଃକରଣରେ ଆରୋପିତ କରିଦେଇ ଏବଂ ମନକୁ

ଯଦା କମିବିପାକେଷୁ ଲୋକେଷୁ ନିରଯାମ୍ବସୁ।

ମୋଠାରେ

ବିରାଗୋ ଜାୟତେ ସମ୍ୟଙ୍‌ ନ୍ୟସ୍ତାଗ୍ନିଃ ପ୍ରକ୍ରଜେତ୍ତତଃ ॥ ୧ ୨

ଆବଶ୍ୟକ| (ଏହି ବିଧାନ କେବଳ ଯେଉଁମାନେ ବୈରାଗୀ ନୁହନ୍ତି, ସେହିମାନର୍କ ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ॥ ୧୧॥

ଲଗାଇଦେଇ

ଅଗ୍ନିରେ ପ୍ରବେଶ କରିଯିବା

କର୍ମଫଳ ସ୍ଵରୂପ ଯେଉଁସବୁ ଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ, ସେସବୁ ଲୋକ ନରକ ସମାନ ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ର--ଏକଥା ଅନୁଭବ କରିବା ପରେ ଯଦି ପୂର୍ଣିବୈରାଗ୍ଯ ଆସିଯାଏ, ତେବେ ବିଧୂପୂର୍ବକ ଅଗ୍ନି ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇ ସନ୍ଧ୍ଯାସ ନେଇଯିବା

ଇଷ୍ଟ୍ଟା ଯଥୋପଦେଶଂ ମାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ସବିସ୍ବମୃତ଼ିଜେ । ଅଗ୍ନୀଚ୍‌ ସ୍ବପ୍ରାଣ ଆବେଶ୍ୟ ନିରପେକ୍ଷଃ ପରିବ୍ରଜେତ଼॥ ୧୩

ଉଚିତ॥

୧୨॥

ଯେଉଁ ବାନପ୍ରସ୍ଥ ସନ୍ନ୍ଯାସୀ

ହେବାକୁ ଗ୍ବରହିବେ, ସେ ପ୍ରଥମେ ବେଦବିଧୂ ଅନୁସାରେ ଆଠପ୍ରକାର

ଶ୍ରାଦ୍ଧ କରିବା ପରେ

ପ୍ରାଜାପତ୍ୟ ଯଜ୍ଞଦ୍ାରା

ମୋର ଯଜନ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ। ତା'ପରେ ସେ ନିଜର

ସର୍ବସ୍ଵ ରତ଼ିଜ୍ଦ୍ମ ଦେଇଦେବା ଉଚିତ ଓ ନିଜ ପ୍ରାଣରେ

ବିପ୍ରସ୍ୟ ବୈ ସଂନ୍ୟସତୋ ଦେବା ଦାରାଦିରୂପିଣଃ ।

ବିଘ୍ନାଚ୍‌ କୁବିନ୍ତ୍ୟୟଂ ହ୍ୟସ୍ମାନାକ୍ରମ୍ୟ ସମିୟାତୃ ପରମ୍‌ ॥ ୧୪

ଯଜ୍ଞାଗ୍ନିକୁ ଲୀନକରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ | ତା'ପରେ କୌଣସି ସ୍ଥାନ ବସ୍ତୁ ବା ବ୍ଯକ୍ତି ପ୍ରତି ଆସକ୍ତି ନ ରଖି ସନ୍ତ୍ଯାସ ନେଇଯିବା ଉଚିତ॥ ୧୩॥ ହେ ଉଦ୍ଦବ! ବ୍ରାହ୍ମଣ ଯଦି ସନ୍ଯ୍ୟାସ ନେବାକୁ ବାହାରନ୍ତି ତେବେ ଦେବତାମାନେ ସ୍ତ୍ରୀପୁତ୍ରଚ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ଆଦିର୍କ୍ଚ ରୂପ ଧରି ତାଙ୍କର ସନ୍ନ୍ଯାସ ଗ୍ରହଣରେ ବିଘ୍ନ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଲାଗନ୍ତି। ସେମାନେ ଭାବନ୍ତି ଆରେ ଦେଖ! ଏ ଲୋକ ଆମମାନକୁ ଅବହେଳା କରି, ଆମକୁ ଲଘଂନ କରି ପରମାମ୍ରାଇୁ ପାଇବାକୁ ବାହାରିଲାଣି !”' ॥ ୧୪॥ ଯଦି ସନ୍ନ୍ଯାସୀ ବସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରିବାକୁ ଗ୍ବହିବେ, ତେବେ କେବଳ କୋୌପୀନହିପିନ୍ଧିବେ ଏବଂ ଅତି ବେଶୀ ହେଲେ

ବିଭୂୟାଚ୍ଚେଚ୍ସୁନି ବାସଃକୌପୀନାଚ୍ଛାଦନଂ ପରମ୍‌ | ତ୍ୟକ୍ତଂ ନ ଦଣ୍ଡପାତ୍ରାଭ୍ୟାମନ୍ୟତ କିଞ୍ଚିଦନାପଦି ॥ ୧୫

କୌପୀନ ଘୋଡ଼ାଇ ହେବା ଭଳି ଛୋଟ

ବସ୍ତ୍ର

ଖଣ୍ଡିଏ ବ୍ୟବହାର କରିବେ। ସେ ତ ସବୁ କିଛି ତ୍ଯାଗ କରିଦେଇଥୁବେ; ତେଣୁ କୌଣସି ତ୍ଯକ୍ତ ବସ୍ତୁ ପାଖରେ ନ ରଖି କେବଳ ଅତ୍ଯାବଶ୍ଯକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଖଣ୍ଡିଏ ଦଣ୍ଡ (ବାଡ଼ି) ଓ ଗୋଟିଏ କମଣ୍ଡଳୁ ଧରିପାରିବେ ॥ ୧୫॥

832

* ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

ପୂତ'ନ୍ୟସେତ଼ ପାଦଂ ବସ୍ତ୍ରପୂତଂ ପିବେଜ୍ଜଳମ୍‌ । ଦୃଷ୍ଟି ସତ୍ୟପୂତା' ବଦେଦୃ ବାଚଂ ମନଃପୂତଂ ସମାଚରେତ୍ ॥ ୧ ୬

ମୌନାନୀହାନିଳାୟାମା ଦଣ୍ଡା ବାଗ୍‌ଦେହଚେତସାମ୍‌। ନ ହ୍ୟେତେ ଯସ୍ୟ ସନ୍ତ୍ୟଙ୍ଗ ବେଣୁଭିନ ଭବେଦୃ ଯତିଃ ॥ ୧୭

[ଅଧ୍ୟାୟ

୧୮

ସେ ଗ୍ବଲିବାବେଳେ କୌଣସି ଜୀବ ଯେପରି ଦଳି ହୋଇ ନ ଯାଏ, ସେଥୁପ୍ରତି ସାବଧାନ ରହିବେ; ପାଣି ଛାଣି ପିଇବେ; ସତ୍ୟ ଓ ପବିତ୍ର ବଚନ କହିବେ; ମନକୁ ପବିତ୍ର ଲାଗୁଥିବା ଆଚରଣ କରିବେ ।॥ ୧୬ ॥ ମୋନ ହେଉଛି ବାଣୀର ଦଣ୍ଡ ନିଶ୍ଳେଷ୍ଟ ସ୍ଥିତି ହେଉଛି ଶରୀରର ଦଣ୍ଡ ଏବଂ ପ୍ରାଣାୟାମ ହେଉଛି ମନର ଦଣ୍ଡ। ଯାହାଙ୍କ ନିକଟରେ ଏହି ତିନିଟି ଦଣ୍ଡ ବା ତ୍ରିଦଣ୍ଡ

ନାହିଁ। ସେ କେବଳ ବାଉଁଶଦଣ୍ଡ ଧରିଦେଲେ ଦଣ୍ଡୀ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇଯାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ ॥ ୧୭ ॥ ସନ୍ନ୍ଯାସୀ ନିନ୍ଦିତ ଓ ପତିତମାନଙ୍କୀ ଛଡ଼ା ଗ୍ବରିବର୍ଣ୍ଚର

ଲୋକକ୍କ ଠାରୁ ଭିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ। ପୂର୍ବରୁ

ଭିକ୍ଷାଂ ଚତୁଷୁ ବଶ୍ରୈଷୁବିଗହ୍ୟାନ୍‌ ବଜିୟଂଶ୍ଵରେତ଼଼। ସପ୍ତାଗାରାନସଂକୁ ପ୍ରାସ୍ମୂଷ୍ୟେଲ୍ୁଚ୍ଛେନ ତାବତା॥ ୧୮

ବହିଜିଳାଶୟଂ ଗଢ଼ା ତତ୍ରୋପସ୍ଫୃଶ୍ୟ ବାଗ୍ଯତଃ । ବିଭଜ୍ୟ ପାବିତଂ ଶେଷଂ ଭୁଞ୍ଜୀତାଶେଷମାହୃତମ୍‌ ॥ ୧୯

କାହାରି ଘର ସ୍ରିର ନ କରି ସନ୍ନ୍ଯାସୀ କେବଳ ସାତ ଜଣର୍ବ୍ଚ ଘରୁ ଭିକ୍ଷା ନେବେ। ଭିକ୍ଷାରେ ଯାହା ମିଳିଲା, ସେତିକିରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେବେ ॥ ୧୮ ॥ ଏପରିଭାବରେ ଭିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରି ସେ ଜନବସତିର ବାହାରେ ଥ୍ରୁବା ଜଳାଶୟ ନିକଟକୁ ଗ୍ବଲିଯିବେ ଓ ସେଠାରେ ହାତଗୋଡ଼ ଧୋଇ ଜଳ ସିଞ୍ଚି ଭିକ୍ଷାକୁ ପବିତ୍ର କରିବେ । ତା'ପରେ

ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତ ପଦ୍ଧତିରେ ଯେଉଁମାନର୍ଗୁ ଭିକ୍ଷାର ଭାଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା କଥା, ସେମାନର୍ଦ୍ଦ ଦେବା ପରେ ଯାହା କିଛି ବଳିବ, ମୌନ ହୋଇ ତାହା ଭୋଜନ କରିବେ। ଅନ୍ଯ ସମୟରେ ଭୋଜନ କରିବି' ଭାବି ସେଥୁରୁ କିଛି ଅଂଶ ସଞ୍ଚୟ କରି ରଖିବେ ନାହିଁ, କି ବଳକା ଅନ ଫୋପାଡ଼ିଦେବେ

ନାହିଁ ॥ ୧୯॥ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଏକାକୀ ବିଚରଣ କରିବା ଉଚିତ। ସେ

ଏକଶ୍ୂରେବ୍ମହୀମେତା' ନିଃସଙ୍ଗଃ ସଂଯତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।

ଆମ୍ବକ୍ରୀଡ଼ ଆମ୍ବରତ ଆମ୍ପବବାନ୍‌ ସମଦଶିନଃ ॥ ୨୦

କୋଣସି ବସ୍ତୁ ବା ବ୍ଯକ୍ତି ପ୍ରତି ଆସକ୍ତି ରଖିବା ଅନୁଚିତ।

ସେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ୍‌ ବଶରେ ରଖିବେ ଏବଂ ଆମ୍ଛାନନ୍ଦରେ ବା ଆମ୍ପୂପ୍ରେମରେ ତନ୍ମୟ ହୋଇ ରହିବେ। ଯେତେ ବଡ଼ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ପଡ଼ିଲେ ବି ସେ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧରିବେ

ଏବଂ ସର୍ବତ୍ର ସମାନଭାବରେ ସ୍ଥିତ ପରମାମ୍ରାର୍କୁ ଅନୁଭବ କରିବେ॥ ୨୦॥ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ନିର୍ଜନ, ନିର୍ଭୟ ତଥା ପବିତ୍ର ବିବିକ୍ତକ୍ଷେମଶରଣୋ

ମଭାବବିମଳାଶୟଃ ।

ଆମ୍ବାନଂ ଚିନ୍ତୟେଦେକମଭେଦେନ ମୟା ମୁନିଃ ॥ ୨୧

ସ୍ଥାନରେ ଏକାକୀ ରହିବା ଉଚିତ। ତାଙ୍କର ହୃଦୟ ମୋରି ଭାବନାରେ ମହି ବିଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଯିବା ଉଚିତ। ସେ ଚିନ୍ତନ କରିବା ଉଚିତ ଯେ, ସେ ମୋଠାରୁ ଅଭିନ୍ନ, ଅଖଣ୍ଡ ତଥା ଅଦ଼ିତୀୟ॥ ୨୧॥ ନିଜର ଜ୍ଞାନବଳରେ ତାଙ୍କୁ ଚିତ୍ତର ବନ୍ଧନ କ'ଣ ଓ

ମୋକ୍ଷ କ'ଣ, ତାହା ବିଗ୍ବର କରି ଏହି ନିର୍ଶ୍ରୟ କରିବାକୁ ଅନ୍ନୀକ୍ଷେତାମ୍ବନୋ ବନ୍ଧଂ ମୋକ୍ଷଂ ଚ ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠାୟା । ବନ୍ଧ ଇନ୍ଦ୍ରିୟବିକ୍ଷେପୋ ମୋକ୍ଷ ଏଷାଂ ଚସଯମଃ ॥ ୨୨

ପଡ଼ିବ ଯେ, ବିଷୟଭୋଗ ନିମନ୍ତେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ବିକ୍ଷିପ୍ତ

ହେବା, ଚଞ୍ଚଳ ହେବା ହି ବନ୍ଧନ ଏବଂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନର୍କୁ

ସଂଯତ କରି ରଖିବା ହିଁ ମୁକ୍ତ ବା ମୋକ୍ଷ॥ ୨୨॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୮]

× ଏକାଦଶ

ତସ୍ମାନ୍ରିୟମ୍ୟ ଷଡ଼ ବଗିଂମଭାବେନ ଚରେନ୍ଞଗୁନିଃ । ବିରକ୍ତଃ କ୍ଷୁଲୁ କାମେଭ୍ୟୋ ଲବଧ୍ବାନ୍ଧମୂନି ସୁଖଂ ମହତ଼॥ ୨୩

ପୁରଗ୍ରାମବ୍ରଜାନ୍‌ ସାଥାନ୍‌ ଭିକ୍ଷାଥିଂ ପ୍ରବିଶଂଶୃରେତ଼।

ପୁଣ୍ୟଦେଶସରିଜ୍ଜ୍ରେଳବନାଶ୍ରମବତୀଂ

ମହୀମ୍‌ ॥ ୨୪

ବାନପ୍ରସ୍ସାଶ୍ରମପଦେଷ୍ଵଭୀକ୍ଷ୍ମଂ ଭୈକ୍ଷ୍ୟମାଚରେ ତବ୍‌। ସଂସିଧ୍ୟତ୍ୟାଶ୍ଵସଂମୋହଃ ଶୁଦ୍ଧସତ୍ତ୍ବଃ ଶିଳାନ୍ଧସା ॥ ୨୫

ତେଣୁ ସନ୍ତ୍ଯାସୀ ନିଜର ମନ ଓ ପଞ୍ଚେକ୍ରରିୟର୍କ୍ ଜୟ କରିବା ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ଯକ ଏବଂ ଭୋଗ ଏକ

ଅସକ୍ତଚିତ୍ତୋ ବିରମେଦିହାମୁତ୍ର ଚିକୀଷିତାତ୍ବ॥ ୨୬

ଯଦେତଦାମ୍ବନି ଜଗନ୍ମନୋବାକ୍‌ ପ୍ରାଣସଂହତମ୍‌ | ସବିଂ ମାୟେତି ତକୈଣ ସ୍ଵସସ୍ତ୍ୟକ୍ସଟଟା ନତତ଼ ସ୍ମରେତ଼॥ ୨୭

ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠେ। ବିରକ୍ତୋ ବାମଦଭକ୍ତୋ ବାନପେକ୍ଷକଃ । ସଲି ଙ୍ଗାନାଶ୍ରମାଂସ୍ତ୍ୟକ୍ଟ୍ା ଚରେଦବିଧ୍ଧଗୋଚରଃ ॥ ୨୮

ତୂଢ଼ ଓ

କ୍ଷୁଦ୍ର ବିଷୟ ଜାଣି ଭୋଗ ପ୍ରତି ବିତ୍ପଞ୍ଫ ହୋଇଯିବା ଉଚିତ |ବିଷୟଭୋଗରୁ ମୁହଁ ମୋଡ଼ିଦେଇ ସେ ଆମ୍ବାନନ୍ଦରେ ମଜିଯିବା ବା ଆମ୍ପାନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ। ଏପରିଭାବରେ ମୋର ଭାବନାରେ ତନ୍ମୟ ହୋଇ ସେ ପୂଥୁବୀରେ ବିଚରଣ କରିବା ବିଧେୟ॥ ୨୩॥ ସେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ମମତାରେ ବାନ୍ଧି ନ ହୋଇ ପବିତ୍ର

ସ୍ଥାନ ନଦୀ, ପର୍ବତ, ବନ ଓ ଆଶ୍ରମମାନଟ୍କ୍ରେ ପୂର୍ଣ ଏହି ପୂଥୂବୀରେ ବିଚରଣ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ । କେବଳ ଅନ୍ତଭିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ସେନଗର, ଗ୍ରାମ ଓ ଗୋପାଳମାନର୍ଚବ ବସ୍ତିକୁ ଯାଇପାରନ୍ତି ॥୨୪ ॥ ସେ ଭିକ୍ଷା ମଧ୍ଯ ବିଶେଷ କରି ବାନପ୍ରସ୍ଥମାନଙ୍କ୍ର ଆଶ୍ରମରୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ। ବାନପ୍ରସ୍ଥମାନେ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ଝଡ଼ି ପଡ଼ିଥୂୁବା ଶସ୍ଯ ସଂଗ୍ରହ କରି ଆଣି ତାହାକୁ ପବିତ୍ର କରିଥୂବାରୁ, ସେମାନର୍କୀ ଠାରୁ ମାଗି ଆଣିଥୂୁବା ଭିକ୍ଷା ଭୋଜନ କଲେ ଅତିଶୀଘ୍ର ମୋହ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ

ନୈତତ୍ବ ବସ୍ତୁତୟା ପଶ୍ୟେଦ୍ବ ଦୃଶ୍ୟମାନଂ ବିନଶ୍ୟତି ।

833

ସ୍କୀନ୍ଦଂ ¥

ଏବଂ ତାଂଫଳରେ

ବିତ୍ତ ଶୀଘ୍ର

ଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଯାଏ ॥ ୨୫ ॥ ବିଗ୍ବରବାନ୍‌ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଏହି ଦୂଶ୍ୟମାନ ଜଗତକୁ

କଦାପି ସତ୍ଯ ବୋଲି ଭାବିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, କାରଣ ଦୃଶ୍ୟମାନ ଜଗତ ନାଶବାନ ବୋଲି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ ଦୂଷ୍ଟ ଗୋଚର ହେଉଛି । ତେଣୁସେ କୌଣସିଥୁରେ ଆସକ୍ତି ରଖିବା ଅନୁଚିତ | ଯାହା କିଛି କରିବାର ବା ପାଇବାର ଇଚ୍ଜା ଜନ୍ମିବ, ସେ ତାହା ବି ତ୍ଯାଗ କରିଦେବା ଉଚିତ॥ ୨୬॥ ସନ୍ତ୍ଯାସୀ ନିଜର ବିବେକବଳରେ ବିଗ୍ବର କରି ଜାଣିଯିବା ଉଚିତ ଯେ, ମନ, ବାଣୀ ଓ ପ୍ରାଣର ସଂଘାତରୂପ ଏ ଯେଉଁ ଜଗତ ଦେଖାଯାଉଛି, ଏହା ହେଉଛି ମାୟାମାତ୍ର। ବିବେକଦ୍ବାରା

ଏହି ମାୟାମୟ ମିଥ୍ଯା ଜଗତ ପ୍ରତି ପରାଙ୍‌ମୁଖ ହୋଇ ଅଥାତ୍‌ ଏହାକୁ ତ୍ୟାଗ କରିଦେଇ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଆମ୍ପରସ୍ବରୂପରେ ସ୍ତିତ ହୋଇଯିବା ଆବଶ୍ଯକ ଏବଂ ଏହି ଜାଗତିକ ବିଷୟ ସମୃହକୁ କେବେ ସ୍ମରଣ ବି କରିବା ଅନୁଚିତ ॥ ୨୭ ॥ ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠା ବୈରାଗୀ ସନ୍ନ୍ୟାସୀକ୍କ ପାଇଁ ଅଥବା ମୋର

ଭକ୍ତକ୍ପ ପାଇଁ ଅଥବା ଯେ ଅନ୍ଯ କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ନାହି, ତାର୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ ଗ୍ଵରି ଆଶ୍ରମ ମଧ୍ଯରୁ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆଶ୍ରମର ଚିହ୍ନ ଧାରଣ କରିବାର ଆବଶ୍ଯକତା

ନାହିଁ। ସେ ବେଦଶାସ୍ତ୍ରର ବିଧୂନିଷେଧର ଉର୍ତ୍ବ୍‌କୁ ଉଠିଯାଇ ସ୍ଵଚ୍ଛନରେ ବିଚରଣ କରିପାରନ୍ତି ॥ ୨୮ ॥ ସେ ବୁଦ୍ଧିମାନ

ବୁଧୋ ବାଳକ ବତ କ୍ରୀଡ଼େତ୍‌ କୁଶଳୋ ଜଡ଼ବଚ୍ଚରେତ । ହୋଇ ମଧ୍ୟ ବାଳକଙ୍କ ପରି ଖେଳିପାରନ୍ତି ନିପୁଣ ହୋଇ ବଦେଦୁନ୍ମତ୍ତବଡ଼ ବିଦ଼ାନ୍‌ ଗୋଚକ୍ଷ୍ୟାଂ ନୈଗମଶ୍ବରେତ଼ ॥ ୨ ୯ ମଧ୍ୟ ଜଡ଼ ପରି ରହିପାରନ୍ତି; ବିଦାନ୍‌ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ପାଗଳର୍କୀ 1832 ୩୮୦

ନ ଆ୮୪-୧ ( 3୩୮୪୭୮୩ ) __27 ^,

»× ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

834

ବେଦବାଦରତୋ ନସ୍ୟାନ୍ନ ପାଖଣ୍ଡୀ ନ ହେତୁକଃ । ଶୁଷ୍କାବାଦବିବାଦେ ନ କଞ୍ଚିତ୍‌ ପକ୍ଷ' ସମାଶ୍ରୟେତ୍‌ ॥ ୩୦

ନୋଦହୂବିଜେତ ଜନାଦ଼ୃ ଧୀରୋ ଜନ ଗ୍ରେତୃବେଜୟେନ୍ତ ତୁ ।

ଅତିବାଦାସ୍ତିତିକ୍ଷେତ

ନାବମନ୍ୟଯେତ

କଞ୍ଚନ।

ଦେହମୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ପଶୁବଦୃ ବୈରଂ କୁଯ୍ଯ୍ୟାନ୍ତ କେନଚିତୃ॥

୩୧

୧୮

ପରି କଥାଭାଷା କରିପାରନ୍ତି ଏବଂ ସମସ୍ତ ବେଦବିଧୂ ଜାଣିଥାଇ ମଧ୍ଯ ପଶୁବୃତ୍ତି ଧରିଥୂବା ଅର୍ଥାତ୍‌ ଅନିୟତ ଆଗ୍ରର କରୁଥୁବା ଲୋକଟ୍କା ପରି ହୋଇପାରନ୍ତି ॥ ୨୯ ॥ ତାଙ୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ କେବଳ ଏତିକି ବାରଣ ଯେ, ସେ ବେଦର କର୍ମକାଣ୍ଡଭାଗର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବେ ନାହିଁ; ପାଷଣ୍ଡତା ବିସ୍ତାର କରିବେ ନାହିଁ; ତର୍କବିତର୍କରେ ଭାଗ ନେବେ ନାହିଁ ଏବଂ ଯେଉଁଠି ଅଯଥା ବାଦବିବାଦ ଗ୍ବଲିଥୁବ, ସେଠାରେ କୌଣସି ପକ୍ଷ ଗ୍ରହଣ କରିବେ ନାହିଁ ॥ ୩୦॥ ସେ-କେବେହେଁ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଚିତ୍ତେ । ଉଦ୍‌ ବେଗ ନ ଦେବ ଯୁକତେ ॥ ବଞ୍ଚିବ ସବିଲୋକ ହିତେ । ଉଦ୍‌ବେଗ ନୋହି କଦାଚିତେ ॥

କନ୍ଦଳେ ପଶୁଙ୍କ

ଏକ ଏବ ପରୋ ହ୍ଯାମ୍ବ଼ା ଭୂତେଷ୍ଵାମ୍ବନ୍ୟବସିତଃ । ଯଥେନ୍ଦୁରୂଦପାତ୍ରେଷୁ ଭୂତାନ୍ୟେକାମ୍ରୂକାନି ଚ ॥ ୩୨

[ଅଧ୍ୟାୟ

ପର ପ୍ରାୟେ

ଅପମାନେ । ବିବାଦ ନ ବଚିନ୍ତିବ ମନେ॥ ରିପୁଭାବ । କେବେହେଁ କାହିଁ ନ କରିବ॥

॥ ୩୧॥ ବିଭିନ୍ନ ଜଳପାତ୍ରରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଅଲଗା ଅଲଗା ଦେଖା ଯାଉଥିଲେ ବି, ଚନ୍ଦ୍ର ହେଉଛି ଏକ | ଠିକ୍‌ ସେହିପରି ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀକ୍କୀ ଠାରେ ଏବଂ ନିଜଠାରେ ମଧ୍ଯ ଏକମାତ୍ର

ପରମାମ୍ରା ହିଁ ବିରାଜିତ ହୋଇଛନ୍ତି। ସମସ୍ତକ୍କର ଆମ୍ପା ତ ଏକ; ତା'ସହିତ ସବୁ ପ୍ରାଣୀ୍ତର ଶରୀର ମଧ୍ଯ ପଞ୍ଚଭୂତରେ ଗଢ଼ା ହୋଇଥବାରୁ ସମାନ ଅଟେ ଏଏପରି ସ୍ରିତିରେ ଅଲ ବ୍‌ଧ୍ଵା ନ ବିଷୀଦେତ କାଳେ କାଳେଃ ଶନଂ କୃଚିତ଼ । ଲ ବ୍‌ଧ୍ଵା ନ ହୃଷ୍ୟେଦ ଧୂତିମାନୁଭୟଂ ଦୈବତନ୍ସ୍ରିତମ୍‌ ॥୩୩

କାହାରି ସହିତ ଶତ୍ରୁତା କରିବା ଅର୍ଥ ନିଜ ସହିତ ହିଁ ଶତ୍ରୁତା କରିବା) ॥ ୩୨॥

ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ । ସନ୍ନ୍ଯାସୀଙ୍ଗକୁ ଯଦିକୌଣସି ଦିନ ଭୋଜନ ନ ମିଳିଲା, ତେବେ ସେ ଦୁଃଖ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, କିଯେଉଁ ଦିନ ଭଲ ଭୋଜନ ମିଳିଲା, ସେ ଦିନ

ଆନନ୍ଦିତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ତାଙ୍କୁ ସର୍ବଦା ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଆହାରାଥିଂ ସମୀହେତ ଯୁକ୍ତଂ ତତ ପ୍ରାଣଧାରଣମ୍‌ । ତତ୍ତଵ' ବିମୂୃଶ୍ୟତେ ତେନ ତଡ଼୍‌ ବିଜ୍ଞାୟ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୩୪

ଯ ଦୂକ୍ରୟୋପପନ୍ତାନ୍ତମଦ୍ୟାକ୍ଷେଷ୍ଟ ମୁତାପରମ୍‌ । ତଥା ବାସସ୍ତଥା ଶଯ୍ୟା ପ୍ରାପ୍ରଂ ପ୍ରାପ୍ର ଭଜେନ୍ସୁନିଃ ॥୩୫

ଶୌଚମାଚମନଂ ସ୍ନାନଂ ନ ତୁ ଗ୍ରେଦନୟା ଚରେତ଼଼। ଅନ୍ୟା'ଶ୍ଝ ନିୟମାଞ୍ଜ୍ଞାନୀ ଯଥାହ'" ଲୀଳୟେଶ୍ବରଃ ॥ ୩୬ 1832 ସୀ/ଂ୦

୩୪୮ ₹୩୯୪- ୧ ( 31୭3 ) 27 5

ଧରି ରହିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଭୋଜନ ମିଳିବା ଓ ନ ମିଳିବା ଉଭୟ ହେଉଛି ପ୍ରାରବ୍ୁର ଅଧୀନ ॥ ୩୩॥ ଅନଭିକ୍ଷା

ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ମାଗିବା ଆବଶ୍ଯକ; କାରଣ ଭିକ୍ଷାଦ୍ାରା ହିଁ ପ୍ରାଣରକ୍ଷା ହୁଏ। ପ୍ରାଣ ରହିଲେ ହିଁ ତତ୍ତ୍ଵ ବିଗ୍ଵର କରାଯାଇ ପାରେ ଏବଂ ତତ୍ଵବିଗ୍ରବରଦ଼ାରା ତତ୍ବ୍ଵଜ୍ଞାନ ହୋଇ ମୁକ୍ତି ମିଳେ॥ ୩୪ ॥ ସନ୍ନ୍ଯାସୀଙ୍କୁ ପ୍ରାରବ୍ର ଅନୁସାରେ ଭଲ ବା ମନ୍ଦ-ଯେକୌଣସି ଭିକ୍ଷା ମିଳିବ ତାହା ଭୋଜନ କରି

ଉଦରପୂର୍ଶ୍ର କରିବାକୁ ହେବ। ବସ୍ତ୍ର ଓ ବିଛଣା ମଧ୍ଯ ଯେପରି ମିଳିବ, ତାହା ଭଲ କି ଖରାପ ନ ଦେଖି, ସେଥୁରେ କାମ ଚଳାଇବା ଉଚିତ ॥ ୩୫ ॥ ମୁଁ ଭଶ୍ଵର ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଯେପରି ସମସ୍ତ କର୍ମ ବିଧୂ ଓ ନିଷେଧର ଅଧୀନ ହୋଇ ନ କରି ଲୀଳା ପରି କରୁଛି, ଜ୍ଞାନୀ ପୁରୂଷ ସେହିପରି ଶୌଚ, ସ୍ନାନ ପ୍ରଭୂତି କର୍ମ ବିଧୂବାକ୍ଯର ଆଧାରରେ ନ କରି ଲୀଳା ପରି ଆଚରଣ

କରିବା ଉଚିତ।॥

୩୬॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୮]

# ଏକାଦଶ

ନ ହି ତସ୍ୟ ବିକଳ୍ପାଖ୍ୟା ଯା ଚ ମତୃବୀକ୍ଷୟା ହତା । ଆଦେହାନ୍ତାତ଼ କୃଚିତ ଖ୍ୟାତିସ୍ତତଃ ସମ୍ପଦ୍ୟତେ ମୟା ॥ ୩୭

835

ସ୍କୀନ୍ଧଂ ¥

ଜ୍ଞାନୀ ଏକମାତ୍ର ଭଗବାନଙ୍କୁ ହିଁ ସର୍ବତ୍ର ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି; ତେଣୁ ଭଗବାନ ବୋଲି କେହି ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ, ତାର୍ଦ୍ ଭିତରେ ଏପରି ପ୍ରଶ୍ନ ଆଦୌ ଉଠେ ନାହିଁ। ଦେହ ତ୍ଯାଗ

କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଶାରୀରିକ କଷ୍ଟ ହେତୁ ଯଦିବା କେବେ

ଦୁଃଖୋଦକୈଷୁ କାମେଷୁ ଜାତନିବୈଦ ଆମ୍ବୁବାନ୍‌ । ଅଜିଜ୍ଞାସିତମଦ୍ଧମୋ ଗୁରୁଂ ମୁନିମୁପାବ୍ରଜେତ଼ ॥ ୩୮

ତାବତ ପରିଚରେଦୃ ଭକ୍ତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାବାନନସୂୟକଃ ।

ଯାବଦ୍ଧ ବ୍ରହ୍ମ ବିଜାନୀୟାନ୍ମାମେବ ଗୁରୁମାଦୂତଃ ॥ ୩୯

ମନରେ ଏପରି ଭାବନା ଆସିଯାଏ, ତଥାପି ମୃତ୍ଯୁପରେ ସେ ମୋଠାରେ ହିଁ ଲୀନ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୩୭ ॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ । ଭୋଗର ଫଳ ଦୁଃଖ ବିନା ଅନ୍ଯ କିଛି ହୋଇ ନ ପାରେ ବୋଲି ଜାଣିଯିବା ପରେ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟ

ପୁରୁଷ ସଂସାର ପ୍ରତି ବିରକ୍ତ ହୋଇଯିବା ଆବଶ୍ଯକ ଏବଂ ସେ ଯଦି ମୋତେ ପାଇବାର ସାଧନ କଂଣ, ତାହା ଜାଣି ନ ଥୂବେ, ତେବେ ସେ ଭଗବନଚ୍‌ଚିନ୍ତନରେ ତନ୍ମୟ ହୋଇ ରହିଥୁବା ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠା ସଦ୍‌ଗୁରୁଜକ୍କର ଶରଣ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୩୮ ॥ ସେ ଗୁରୁଙ୍କୁ ଦୂଢ଼ ଭକ୍ତ କରିବା ଉଚିତ; ତାଙ୍ଦ୍ଚ ଠାରେ ଗଭୀର ଶ୍ରଦ୍ଧା ରଖିବା ଉଚିତ ଏବଂ

ତାଙ୍କ ଠାରେ ଦୋଷ ଦର୍ଶନ କରିବା ଅନୁଚିତ ବ୍ରହମଜ୍ଞାନ ନ ହୋଇଯିବା ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ

ଯସ୍ତ୍ରସଂଯତଷତ଼ବଗିଃ

ପ୍ରଚଣ୍ଡେନ୍ଦ୍ରିୟସାର ଥ୍ଃ ।

ଜ୍ଞାନବେରାଗ୍ୟରହି ତସ୍ଥି ଦଣ୍ଡ ମୁପଜୀବତି

॥ ୪୦

ସେବଡ଼ ଆଦରର

ସହିତ ମୁଁ

(ଭଗବାନ) ହିଁ ଗୁରୁରୂପରେ ରହିଛି ବୋଲି ଜାଣି ତାଙ୍କର ସେବା କରିବା ଆବଶ୍ଯକ ॥ ୩୯ ॥ କିନ୍ତୁ ଯେ ପଞ୍ଚେକ୍ରିୟ ଓ ମନ-¬ଏହି ଛଅଟିକୁ ଜୟ କରି ପାରିନାହିଁ, ଯାହାର ଇନ୍ଦ୍ରିୟରୂପୀ ଘୋଡ଼ାମାନେ ଓ ବୁଦ୍ଧିରୂପୀ ସାରଥପ ବିଶୂଖଂଳ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ଓ ଯାହାର ହୃଦୟରେ ଜ୍ଞାନ ନାହିଁ, କି ବେରାଗ୍ଯ ନାହିଁ/ ଅଥଚ

ସେ ଯଦି ତ୍ରିଦଣ୍ଡୀ ସନ୍ନ୍ାସୀରଙ୍କ

ଭେକ ଧରି ପେଟ ପୋଷୁଛି, ତେବେ ଜାଣ ଯେ, ସେ

ସୁରାନାମ୍ବାନମାମ୍ବସଂ ନିହ୍ମୁତେ ମାଂ ଚ ଧମିହା। ଅବିପକ୍ସକଷାୟୋଃ ସ୍ମାଦମୁଷ୍ମାଚ୍ଚ ବିହୀୟତେ ॥ ୪୧

ଭିକ୍ଷୋଧିମିଃ ଶମୋଃହିଂସା ତପ ଭକ୍ଷା ବନୌକସଃ।

ଗୂହିଣୋ ଭୂତରକ୍ଷେଜ୍ୟା ଦିଜସ୍ୟାଗ୍ର୍୍ୟିସେବନମ୍‌ |॥ ୪୨

ବ୍ରହୁଚକ୍ଷ୍ୟ”ଂ ତପଃ ଶୌଚଂ ସନ୍ତୋଷୋ ଭୂତସୌହୃଦମ୍‌ ।

ଗୃହସସ୍ୟାପ୍ୟୁତୌ ଗନ୍ତୁଃ ସବୈଷାଂ ମଦ୍ରପାସନମ୍‌ ॥ ୪୩ 1832 ୩୮୦ ଷୌନ ₹୩0୭- ୧ ( 3୩7537 ) __27 ୦

ସନ୍ନ୍ୟାସ ଧର୍ମକୁ ବିନାଶ କରିଗ୍ବଲିଛି ଏବଂ ତା”ସହିତ ନିଜ ହୃଦୟରେ ନିବାସ କରୁଥୁବା ମୋତେ ୯ଭଗବାନଚକ୍ଵୀୀ ମଧ୍ଯ ଠକିବାର ଚେଷ୍ଟ୍ଯ କରିଗ୍ବଲିଛି। ସେହି ଭେକଧାରୀ

ସନ୍ନ୍ଯାସୀର ବସନାସବୁ ଏଯାଏଁ କ୍ଷୀଣ ହୋଇ ନାହିଁ ବୋଲି ଜାଣ। ସେ ତାର ଇହଲୋକ ଓ ପରଲୋକ ଉଭୟର ସୁଖରୁ ବଞ୍ଚଛୁତ ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୦,୪୧॥ ସନ୍ନ୍ଯାସୀକ୍କର ମୁଖ୍ଯଧର୍ମ ହେଉଛି ଶାନ୍ତି ଓ ଅହିଂସା। ବାନପ୍ରସ୍ତଙ୍କ୍ର ମୁଖ୍ୟଧର୍ମ ହେଉଛି ତପସ୍ୟା ଓ ଭଗବଦଵଭାବ । ଗ୍ପହସ୍ତକ୍କର ମୁଖ୍ଯଧର୍ମ ହେଉଛି ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍ଗର ରକ୍ଷା ଓ ଯାଗପଜ୍ଞ ତଥା ବ୍ରହ୍ମଗ୍ଵରୀଙ୍ଗର ମୁଖ୍ୟଧର୍ମ ହେଉଛି ଆଗ୍ଚର୍ଯ୍ୟର୍କର ସେବା॥ ୪୨॥ ଗ୍ଧହସ୍ଥ କେବଳ ରତୂକାଳରେ ହିଁ ନିଜ ପନ୍ନୀ ସହିତ ସହବାସ କରିବା ଉଚିତ। ତାରଙ୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ ମଧ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ତପସ୍ଯାକ ଶୌଚ, ସନ୍ତୋଷ ଏବଂ ସମସ୍ତ

ପ୍ରାଣୀକ୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରେମଭାବ ରଖିବା ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟଧର୍ମ। କିନ୍ତୁ

ମୋଉପାସନା ସମସ୍ତେ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ॥ ୪୩ ॥

× ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

836

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୯

ସଵିଭୂତେଷୁ ମଭାବୋ ମଭଳି: ବିନ୍ଦତେ ଦୃଢ଼ାମ୍‌ ||୪୪

ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ଏପରି ଅନନ୍ଯଭାବରେ ନିଜର ବର୍ଣ୍ରାଶ୍ରମଧର୍ମ ଦାରା ମୋର ସେବାରେ ଲାଗି ରହନ୍ତି ଏବଂ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀକ୍ଚ ଭିତରେ ମୁଁ ରହିଛି ବୋଲି ଭାବନା କରନ୍ତି,

ଭକ୍ତ୍ୟୋଦ୍ଧବାନପାୟିନ୍ୟା ସବିଲୋକମହେଶ୍ଵରମ୍‌ । ସବଵୋଷଘ୍ତତ୍ତ୍ୟପ୍ୟୟଂ ବ୍ରହୂ କାରଣଂ ମୋପଯାତି ସଃ ॥ ୪୫

ତାଙ୍କର ମୋଠାରେ ଅବିଚଳା ଭକ୍ତି ହୋଇଯାଏ ॥ ୪୪ ॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ । ମୁଁ ହେଉଛି ସକଳ ଲୋକର ଏକମାତ୍ର ସ୍ବାମୀ ମୁଁହେଉଛି ସମସ୍ତର୍କର ପ୍ରଳୟ ଓ ଉତ୍ପତ୍ତିର ପରମ କାରଣ ବ୍ରହ୍ମ। ନିତ୍ଯନିରନ୍ତର ଅଖଣ୍ଡଭକ୍ତି ଦାରା ଗହସ୍ଥ ବ୍ଯକ୍ତି ମୋତେ ପାଇଯାଆନ୍ତି ॥୪୫ ॥ ଏପରିଭାବରେ

ଇତି ସ୍ବଧମିନିର୍ଣ୍ଣକ୍ତ ସତ୍ତ୍ଵୋ ନିଜ୍ଞାତମଦ୍ଵଗତିଃ।

ଗ୍ପହସ୍ତ ସ୍ବଧର୍ମପାଳନଦ୍ଧାରା ନିଜର ଅନ୍ତଃକରଣକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶୁଦ୍ଧ କରିଦେଇ ମୋର ଏୀଶ୍ବର୍ଯ୍ଯକୁ (ମୋର ସ୍ବରୂପକୁ)

ଇତି ମାଂ ଯଃ ସ୍ଵଧମୈଣ ଭଜନ୍‌ ନିତ୍ୟମନନ୍ୟଭାକ୍‌ ।

ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ତୋନଚିରାତ ସମୁପୈତି ମାମ୍‌ ॥ ୪ ୬

ବନ୍ଛଝାଶ୍ରମବତାଂ ଧମି ଏଷ

ଆଗ୍ଵରଲକ୍ଷଣଃ ।

ସ ଏବ ମଉଭକ୍ତିଯୁତୋ ନିଃଶ୍ରେୟସକରଃ ପରଃ ॥ ୪୭

ଜାଣିଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନରେ ସଅ୍ପନ୍ତ ହୋଇ ମୋତେ ଶୀଘ୍ର ପାଇଯାଆନ୍ତି ॥ ୪ ୬ ॥ ମୁଁ ତୁମକୁ ବଣ୍ଠାଶ୍ରମୀମାନକ୍କୀର ଏହି ସଦାଗ୍ରରରୂପ ଧର୍ମ ବୁଝାଇ କହିଦେଲି। ଏହି ଧର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ କରିବା ସହିତ ଯେ ମୋର ଭକ୍ତିରେ ମଧ୍ଯ ସମ୍ପନ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ସେ ଅନାୟାସରେ ପରମକଲ୍ଯାଣରୂପ ମୋକ୍ଷ ଲାଭ କରିପାରିବେ ॥ ୪୭ ॥ ହେ ସାଧୁସ୍ଵବଭାବ ଉଦ୍ଧବ ! ତୁମେ ମୋତେ ଯାହା ପଗ୍ରଵରିଥୂଲ, ମୁଁ ତାହା କହିଦେଲି ଏବଂ

ଏତତ୍ତେଃ ଭିହିତଂ ସାଧୋ ଭବାନ୍‌ ପୂଜ୍ଛତି ଯଚ୍ଚ ମାମ୍‌।

ନିଜର ଧର୍ମପାଳନ କରୁଥୁବା ମୋର ଭକ୍ତ ମୋତେ ଯଥା ସ୍ଵଧମିସଂଯୁକ୍ତୋ ଭକ୍ତୋ ମାଂ ସମିୟାତୃ ପରମ୍‌ ॥୪୮ ।କିପରି ଲାଭ କରନ୍ତି, ତାହା ମଧ୍ୟ ବୁଝାଇଦେଲି ॥ ୪୮ ॥ ଇତି ଶୀମ୍ଭରଚ6େ ନହାପୁଜା୩ ପାଳମନଂସ୍ ଯଂନିତାୟମକାଦରୟଣନ ଅନ୍ଥଥାରରୋ୮୦୭୨ / ୧୮୮ /

+++

ଅଃଃଃନାନବଂନଶାଧ୍ୟାୟାଃୟ ଜ୍ଞାନ ଭକ୍ତି

ଓଯମ-ନିୟମାଦି ସାଧନାମାନଙ୍କର ବଣ୍ଡିନା

ଭଖୀଦ୍ଦଗବନକୁବ/ଚ ଯୋ ବିଦ୍ୟାଶ୍ରୁତସମ୍ପନ୍ତ ଆମ୍ବବାନ୍‌ ନାନୁମାନିକଃ। ମାୟାମାତ୍ରମିଦଂ ଜ୍ଞାଡ଼ା ଜ୍ଞାନଂ ଚ ମୟି ସଂନ୍ଯସେତ଼ ॥ ୧

ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେହେ ଉଦ୍ଧବ! ଯେ ଉପନିଷଦାଦି ଶାସ୍ତ୍ରର ଶ୍ରବଣ, ମନନ ଓ ନିଦିଧ୍ଯାସନଦ୍ବାରା ଆମ୍ପୂସାକ୍ଷାକାର

କରି ପାରିଛନ୍ତି

ଯେ

ଶ୍ରୋତ୍ରିୟ ଏବଂ

ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଟଥ ଯାହାକ୍କୀର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କେବଳ ତର୍କ ଓ ଅନୁମାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଯେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷରେ ଅନୁଭବ କରି ନେଇଥାନ୍ତି ଯେ, ଏସବୁ ହେଉଛି ମାୟା, ସେ ଏହା ଜାଣିବା ପରେ ସେହି ଜ୍ଞାନକୁ ବି ମୋଠାରେ

ଜ୍ଞାନିନସ୍ତ୍ରହମେବେଷ୍ଟଃ ସ୍ଵାଥୋ ହେତୁଶ୍ୃ ସଂମତଃ। ସ୍ବଗିଶ୍ଚୈବାପବଗିଶ୍ଡ ନାନ୍ୟୋଃଥୌୋ ମଦୂତେ ପ୍ରିୟଃ ॥ ୨ ଲୀନ କରିଦେବା ଉଚିତ ॥ ୧ ॥ ମୁଁ ହିଁହେଉଛି ଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କୀର

ଅଭୀଷ୍ଟ ବସ୍ତୁ ମୁଁ ହିଁହେଉଛି ସେମାନଙ୍କର ସାଧନ ଓ ସାଧ୍ଯ ସ୍ଵର୍ଗ ଓ ଅପବର୍ଗ। ସେମାନେ ମୋ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ଯ

ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନସଂସିଦ୍ଧାଃ ପଦଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବିଦୁମ୍ମିମ। ଜ୍ଞାନୀ ପ୍ରିୟତମୋଃତୋ ମେ ଜ୍ଞାନେନାସୌ ବିଭର୍ଜି ମାମ୍‌ ॥ ୩ 1832 ସ୮୦ ଷୈଷନ `୩୮୮୪- ୧ ( 3୩୮ଞ୭୮ ) _ 27 9

କୌଣସି ପଦାଥରେ ପ୍ରେମ ରଖନ୍ତି ନାହିଁ॥ ୨॥ ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନରେ ସମ୍ପନ୍ନ ସିଦ୍ଧପୁରୁଷମାନେ ହି ମୋର ପ୍ରକୃତ ସ୍ବରୂପ ଜାଣନ୍ତି। ତେଣୁ ଜ୍ଞାନୀ ପୁରୁଷମାନେ ହେଉଛନ୍ତି

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୯]

+ ଏକାଦଶ

ଆ

837

ସ୍ପୀନ୍ଧ ×+

ଖଆୌଖଆବଆଜ୍‌??୧??୍‌ୂ®ଯ୍‌ୁ୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌ୱ୍‌୍‌୍‌୍‌

ତପସ୍ତୀଥିଂ ଜପୋ ଦାନଂ ପବିତ୍ରାଣୀତରାଣି ଚ ।

ନାଳଂ କୁବିନ୍ତି ତାଂ ସିଦ୍ଧିଂ ଯାଜ୍ଞାନକଳୟା କୃତା ॥ ୪

୫

୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌୍‌

ଏ.

ମ୍ଭ

ଏ

ମୋର ସବୁଠାରୁ ଅଧୂକ ପ୍ରିୟ। ହେ ଉଦ୍ଧବ ! ଜ୍ଞାନୀମାନେ ଜ୍ଞାନଦ୍ରାରା ମୋତେ ନିରନ୍ତର ନିଜ ଅନ୍ତଃକରଣରେ ଧାରଣ କରନ୍ତି॥୩॥ ଜ୍ଞାନର ଗୋଟିଏ କଳାକ୍ଷୁଦ୍ର ଅଂଶ) ଦ୍ବାରା

ମଧ୍ଯ ଯେଉଁ ସିଦ୍ଧି ମିଳିପାରେ, ତାହା ତପସ୍ଯା, ତୀର୍ଥ, ଜପ, ଦାନ ଅଥବା ଅନ୍ଯ ପବିତ୍ରକାରୀ କ୍ରିୟାକଳାପଦ୍ବାରା

ତସ୍ମାଜ୍‌ଜ୍ଞାନେନ ସହିତଂ ଜ୍ଞାତ଼ା ସ୍ବାମ୍ବାନମୁଦ୍ଧବ। ମିଳିପାରେ ନାହିଁ॥ ୪ ॥ ତେଣୁ, ହେ ପ୍ରିୟ ଉଦ୍ଧବ। ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନସହ୍ନ୍ତୋ ଭଜ ମାଂ ଭକ୍ତି ଭାବିତଃ ॥ ୫ ତୁମେ ଜ୍ଞାନଦ଼ାରା ନିଜର ଆମ୍ବସ୍ଵରୂପକୁ ଚିହ୍ନ ଏବଂ ତା'ପରେ ସମ୍ପନ୍ତ ହୋଇ

ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନରେ

ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନଯଜ୍ଞେନ

ମାମିଷ୍ଟ୍ା ଯମମ୍ାନମାତ୍ମନି ।

ଭକ୍ତଭାବରେ

ମୋତେ

ଭଜନ କର ॥ ୫ ॥ ବଡ଼ ବଡ଼ ମୁନିରଷିମାନେ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନରୂପ

ଯଜ୍ଞଦ଼ବାରା ନିଜ ଅନ୍ତଃକରଣରେ ସ୍ଥିତ ମୋତେ ଅର୍ଥାତ

ସବିଯଜ୍ଞପତିଂ ମାଂ ବୈ ସଂସିଦିଂ ମୁନୟୋଃଗମନଚ୍‌ || ୬ ସକଳ ଯଜ୍ଞର ଅଧୂପତି ଆମ୍ପାକୁ ଯଜନ କରି ପରମ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛନ୍ତି ॥ ୬॥ ହେ ଉଦ୍ଦବ ! ଦେହ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ଅନ୍ତଃକରଣରୂପରେ

ତୁ୍୍ୟୁଦ୍ଧବାଶ୍ରୟତି ଯସ୍ତିବିଧୋ ବିକାରୋ ମାୟାନ୍ତରାଃପତତି ନାଦ୍ୟପବଗିୟୋଯିତ। ଜବନ୍ମାଦୟୋଃସ୍ୟ ଯଦମୀ ତବ ତସ୍ୟ କିଂ ସ୍ୟୁ-

ଯେଉଁ ତ୍ରିଗୁଣାମୂକ ବିକାରରୂପ ଶରୀର ରହିଛି, ତମେ ସେହି ଶରୀରର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛ। ଅଜ୍ଞାନ ହେତୁ ତଥା

ନିଜର ସ୍ବରୂପ ମାୟାଦ଼ାରା ଆବ୍ଛୁତ ହୋଇଯାଇଥୁବାରୁ ହିଁ ଏହି ଶରୀରର ସତ୍ତା ଅଛି ବୋଲି ବୋଧ ହେଉଛି। ଏହା

ରାଦ୍ୟନ୍ତୟୋଯିଦସତୋଃସ୍ତି ତଦେବ ମଧ୍ୟେ ॥ ୭ ଜନ୍ମପୂର୍ବରୁ ନ ଥୂଲା, କି ମୂତ୍ଯୁପରେ ରହିବ ନାହିଁ। କେବଳ ଜନ୍ମ ଓ ମୂତ୍ଯୁର ମଧ୍ଯବର୍ତୀ କାଳରେ ଏହା

ଜ୍ଞାନଂ

ଜବ୍ଧବ ଜବାଚ ବିଶୁଦ୍ଧଂ ବିପୁଳଂ ଯଥୈତଦନ ବେରାଗ୍ୟବିଜ୍ଞାନଯୁତଂ ପୁରାଣମ୍‌ |

ଆଖ୍ଯାହି

ବିଶ୍ବେଶ୍ବର

ତୂଭକ୍ତିଯୋଗ

ବିଶ୍ବମୂତ୍ତୈ ଚ

ମହଦୂୃବିମୂଗ୍ଯମ୍‌॥ ୮

ଦେଖାଯାଉଛି। ଏହି ଶରୀରର ଜନ୍ମ ଆଦି ଷତୂବିକାର ବି ରହିଛି। ଯାହା ଆଦ୍ଯରେ ଅସତ୍‌ ଓ ଅନ୍ତରେ ଅସତ୍‌, ତାହା ତ ମଧ୍ଯରେ ବି ଅସତ୍‌; ଏହିପରି ନାଶବାନ୍ବ ଅଟେ

ଯେଉଁ ଶରୀର, ତାହା ସହିତ ତୁମର କି ସମ୍ବନ୍ଧ! ॥ ୭॥

ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ ହେ ବିଶ୍ବେଶ୍ବର !ହେ ବିଶ୍ବମୂର୍ତି ! ବର୍ତମାନ ଆପଣ ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନର ବର୍ଣ୍ଣନା କଲେ, ଏହା ହେଉଛି ବିଶୁଦ୍ଧ, ବିପୁଳ ଏବଂ ସନାତନ । ଏହା ବୈରାଗ୍ଯ

ଓ ବିଜ୍ଞାନରେ ଯୁକ୍ତ। ବର୍ତମାନ ଆପଣ କୃପା କରି ସେହି ତାପତ୍ରୟେଣାଭିହତସ୍ୟ ସଂତପ୍ୟମାନସ୍ୟ

ଘୋରେ ଭବାଧ୍ଵନୀଶ ।

ପଶ୍ଯାମି

ତବାଙ୍ଘି-

ନାନ୍ଯକ୍ଥରରଣଂଣ

ଦୁନ୍ଦ୍ରାତ ପତ୍ରାଦମ୍ପତାଭି ବଷାତ୍ବ

ଭକ୍ତିଯୋଗ ବିଷୟରେ କହନ୍ତୁ, ଯାହାକୁକି ବ୍ରହ୍ମାଦି ମହାପୁରୁଷ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ନେଷଣ କରୁଛନ୍ତି ॥ ୮ ॥ ହେ ମୋର ସ୍ବାମୀ! ମୁଁ ଏହି ଭବମାର୍ଟାରେ ତ୍ରିତାପରେ ଜଳି ଅତ୍ଯନ୍ତ ପୀଡ଼ିତ ହେଉଛି। ଏହି ସଂକଟରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ଆପଣର୍ଜୀ

॥ ୯ ଚରଣଯୁଗଳର ଶରଣ ନେବା ବ୍ଯତୀତ ମୋତେ ଅନ୍ଯ କୌଣସି

ଉପାୟ

ଚରଣଯୁଗଳ ଦତ୍ଟ୍‌ଂ ଜନଂ

କାଳାହିନା

ସଂପତିତଂ

ବିଳେଏସ୍କପିଚ୍‌

କ୍ଷୁଦ୍ରସୁଖୋରୁ ତଷିମ୍‌ ।

ସମୁଦ୍ଧରୈ ନଂ କୃପୟାଃ୪ ପବର୍ଗ୍ୟେବିଗ୍ଵେଭିରାସିଞ୍ଚ ମହାନୂଭାବ ॥ ୧୦

ଦେଖାଯାଉନାହିଁ। ଆପଣଙ୍କର

ଏହି

ଅମ୍ୂତବର୍ଷା କରେ ଏବଂ ଶରଣାଗତକୁ

ଅଭୟ ପ୍ରଦାନ କରେ ॥ ୯ ॥ ହେ ମହାନୁଭାବ ! ଆପଣର୍କୀର ଏହି ସେବକ ଅନ୍ଧକୂପରେ ପଡ଼ିଯାଇଛି; ଏହାକୁ କାଳରୂପୀ

ସର୍ପ ଦଂଶନ କରୁଛି। ତଥାପି ଏହି ସେବକର କ୍ଷୁଦ୍ର ବିଷୟସୁଖଭୋଗର ତୃଷ୍ଣା ମେଣ୍ଟୁ ନାହିଁ; ବରଂ ବଢ଼ିଗ୍ବଲିଛି। ଆପଣ କୃପା କରି ଏହି ସେବକକୁ ଉଦ୍ଧାର କରନ୍ତୁ ଏବଂ

[ଅଧ୍ୟାୟ

^ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ ×

838

୭ଖୀଜଗବକୁକ/ଚ ଇତ୍ର୍ରମେତତ଼୍ ପୁରା ରାଜା ଭାଷ୍ମଂ ଧମିଭୂତାଂ ବରମ୍‌ । ଅଜାତଶତୁଃ ପପ୍ରକ୍ଥ ସବୈଷାଂ ନୋଃନୁଶୃଣ୍ବତାମ୍‌ ॥ ୧୧

୧୯

ବିପତ୍ତିରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଦେଉଥୁବା ବାଣୀର ସୁଧାଧାରାଦ୍ବାରା ମୋତେ ଭିଜାଇଦିଅନ୍ତୁ॥ ୧୦॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ - ହେ ଉଦ୍ଧବ ! ତୁମେ ଯେଉଁ କଥା ଜାଣିବାକୁ ଗ୍ବହ୍ଦୁଛ, ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧ୍ୂଷ୍ଠିର ମଧ୍ଯ ଧାମିକଶିରୋମଣି ଭୀଷ୍ମପିତାମହଙ୍କୁ ଏହି କଥା ପଗ୍ଵରିଥୂଲେ । ସେତେବେଳେ ଆମେ ସମସ୍ତେ ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲୁ ॥ ୧୧॥ ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ଶେଷ ହେବା ପରେ

ଧର୍ମରାଜ ଯୁଧୂଷ୍ଠିର ଆପଣା ସ୍ବଜନ ସମ୍ବନ୍ଦୀୟମାନଙ୍କର ନିବୃତ୍ତେ ଭାରତେ ଯୁଦ୍ଧେ ସୁହୂନ୍ନିଧନ ବିହୃଳଃ ।

ସଂହାର ହେତୁ ଶୋକବିହ୍ତଳ ହୋଇଗଲେ । ସେତେବେଳେ

ଶୁତ଼ା ଧମାନ୍ ବହୂନ୍ଵ ପଶ୍ଚାଚ୍ନୋକ୍ଷଧମାନପ୍ରକ୍ଛତ ॥ ୧ ୨ ସେ ଭୀଷ୍ମପିତାମହରଙ୍କ୍ଵ ଠାରୁ ବହୁ ଧର୍ମୋପଦେଶ ଶୁଣିସାରି ମୋକ୍ଷର

ସାଧନ

ସମ୍ବନ୍ଧରେ

ପଗ୍ରରିଥୂିଲେ ॥ ୧୨॥

ସେତେବେଳେ ଭୀଷ୍ମପିତାମହର୍କ୍ଚ ମୁଖରୁ ଯେଉଁ ମୋକ୍ଷଧର୍ମ ଆମେ ଶୁଣିଥୂଲୁ, ମୁଁ ତୁମକୁ ତାହା ଶୁଣାଉଛି। ତାହା ହେଉଛି ଜ୍ଞାନ, ବେରାଗ୍ଯ, ବିଜ୍ଞାନ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓଭକ୍ତିଭାବରେ ତାନହଂ ତେଃ ଭିଧାସ୍ୟାମି ଦେବବ୍ରତମୁଖାଚ୍ଛୁ ତାଟ୍‌ । ଜ୍ଞାନବେରାଗ୍ୟବିଜ୍ଞାନଶ୍ରଦ୍ଧାଭକ୍ତ୍ୟୁପବୂଂହିତାନ୍‌ ॥ ୧୩

ପରିପୂର୍ଣ ॥ ୧୩ ॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ!। ମୋର ନିର୍ଵାରିତ ମତ ଏହି ଯେ, ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ବଳରେ ବ୍ରହ୍ମାର୍କ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ତୃଣ

ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସକଳ ବସ୍ତୁରେ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରକୃତି, ପୁରୁଷ, ମହତ୍ତତ୍ତ୍ଵ ଅହଂକାର ଓ ପଞ୍ଚତନ୍ମାତ୍ର ଏପରି ନଅ ତତ୍ତ୍ବ, ପଞ୍ଚଜ୍ଞାନେନ୍ଦିୟ,

ନବୈକାଦଶ ପଞ୍ଚ ତ୍ରୀନ୍‌ ଭାବାନ୍‌ ଭୂତେଷୁ ଯେନ ବୈ । ଭକ୍ଷେତାଥୈକମପ୍ୟେଷୁ ତଜ୍‌ଜ୍ଞାନଂ ମମ ନିଶ୍ଛିତମ୍‌ ॥ ୧୪

ପଞ୍ଚକର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ଏକମନ--ଏପରି ଏଗାର ତତ୍ତ୍ବ ଏବଂ ପଞ୍ଚମହାଭୂତ ଓ ତିନିଗୁଣ- ଏପରି ଆଠ ତତ୍ତ୍ଵ ଅର୍ଥାତ ସର୍ବମୋଟ ଅଠେଇଶି ତତ୍ତ୍ଵ ବ୍ଯାପି ରହିଥୂବା ଦେଖିହୁଏ ଏବଂ ତା'”ପରେ ସମସ୍ତ ତତ୍ତ୍ଵ ମଧ୍ଯରେ ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ୂତତ୍ବ୍ବ ହିଁ ବ୍ଯାପି ରହିଥୁବା ଦେଖିହୁଏ, ତାହା

ଏତଦେବ ହି ବିଜ୍ଞାନଂ

ହେଉଛି ଜ୍ଞାନ (ପରୋକ୍ଷ ଜ୍ଞାନ) ॥ ୧୪ ॥ କିନ୍ତୁ କୌଣସି ତତ୍ତ୍ଵର ସ୍ଵବତନ୍ବ ସତ୍ତା ନ ଦେଖି କେବଳ ଏକମାତ୍ର ପରମକାରଣ ବ୍ରହ୍ମକୁ ଦେଖିବା ହେଉଛି ବିଜ୍ଞାନ (ଅପରୋକ୍ଷ ଜ୍ଞାନ ।ଏହି ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନକୁ ଅନୁଭବ କରିବାକୁ ହେଲେ ଶରୀରାଦି ସମସ୍ତ ତ୍ରିଗୁଣାମୂକ ଓ ସାବୟବ

ନ ତଥୈକେନ ଯେନ ଯତ ।

ସିତ୍ୟୁସ୍ପତ୍ତ୍ୟପ୍ୟୟାନ୍‌ ପଶ୍ୟେତୃ ଭାବାନାଂ ତ୍ତିଗୁଣାମ୍ବନାମ୍‌ ||୧୫

ପଦାର୍ଥର ଉତ୍ପତ୍ତିଜ ସ୍ଥିତି ଓବିନାଶ ଉପରେ ଅନୁଶୀଳନ କରିବା ଆବଶ୍ଯକ ॥ ୧୫॥ ସେହି ଏକ ପରମାମ୍ରା ହିଁ ସବୁରି ଆଦି, ମଧ୍ଯ ଓ ଅନ୍ତରେ ରହିଥାନ୍ତି। ସେ ନିଜ

ଭିତରୁ ହିଁ ଏହି ବିଶ୍ଵକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଏହି ବିଶ୍ବରେ ସର୍ବତ୍ର ବ୍ଯାପି ରହିଥାନ୍ତି ପୁନଶ୍ଟ ଯେତେବେଳେ ପ୍ରଳୟ କରିବାକୁ ପଡ଼େ, ସେତେବେଳେ ସେ ହି

ଏହି

ଆଦାବନ୍ତେ ଚ ମଧ୍ୟେ ଚ ସୂଜ୍ୟାତ଼ ସୂଜ୍ୟଂ ଯଦନ଼ିୟାତ ।

ବିଶ୍ବକୁ ନିଜ ଭିତରେ ଲୀନ କରିଦିଅନ୍ତି । ତେଣୁ ସର୍ବଶେଷରେ

ପୁନସ୍ତତ଼ପ୍ରତିସଂକ୍ରାମେ ଯଚ୍ରୁଷ୍ୟେତ ତଦେବ ସତ ॥ ୧୬

ଯାହା ରହିଯାଏ, ତାହା ହେଉଛି ସତ୍‌ ତତ୍ତ୍ଵର॥ ୧୬॥

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୯]

× ଏକାଦଶ

ଶୁତିଃ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷମୈତିହ୍ୟମନୁମାନଂ ଚତୁଷ୍ଟାୟମ୍‌। ପ୍ରମାଣେଷ୍ଵନବସାନାଦ଼ ବିକଳ୍ପାନ଼ସ ସ ବିରଜ୍ୟତେ॥ ୧୭

839

ସ୍ପୀନ୍ଦଧଂ +

ଶୁତିପ୍ରମାଣ, ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷପ୍ରମାଣ, ଏତିହ୍ୟ (ମହାପୁରୁଷରୀ ବଚନ) ପ୍ରମାଣ ଏବଂ ଅନ୍ନୁମାନପ୍ରମାଣଦ଼ାରା ଭେଦବୁଦିର

ଅସ୍ତିତୃ (ଅର୍ଥାତ୍‌ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ତତ୍ତ୍ଵ ଥୁବାର) କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ସିଦ୍ଧ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବିବେକୀ ପୁରୁଷ ବିଭିନ୍ନ

କମିଣାଂ

ପରିଣାମିତ଼ାଦାବିରି ଞ୍ଚାଦମଙ୍ଗଳମ୍‌ ।

ବିପଶ୍ଚିନ୍ନତଶ୍ଵରଂ

ପଶ୍ଯେଦଦୃଷ୍ଟମପି

ଦୃଷ୍ଟାବତୂ ॥ ୧୮

ତତ୍ତ୍ଵର ଅସ୍ତିତୃ ପୋଷଣ କରୁଥୂବା ମତର ଉର୍ତ୍ବ୍‌ରେ ରହନ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେମାନଙ୍କୁ ଜ୍ଞାନ ହୁଏ ଯେ, ଏକମାତ୍ର ପରମାମ୍ବରଙ୍ସର ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କିଛି ବି ନାହିଁ॥ ୧୭ ॥ ବିଦବାନ୍‌ମାନେ ଉପଲବ୍ଧୈ କରିବା ଉଚିତ

ଭକ୍ତ ଯୋଗଃ ପୁରେ ବୋକ୍ତଃ ପ୍ରୀୟମାଣାୟ ତେଃ ନଘ । ପୁନଶ୍ଟ କଥୟିଷ୍ୟାମି ମଦକ୍ତେଃ କାରଣ ପରମ୍‌ ॥ ୧୯

ଯେ, ଇହଲୋକର

ଭୋଗ

ଯେପରି

ନାଶବାନ୍ବ, ଯଜ୍ଞାଦି ଅନୁଷ୍ଠାନରୁ ମିଳୁଥୂବା ସ୍ବର୍ଗଲୋକଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବ୍ରହ୍ମଲୋକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୂଲୋକର ଭୋଗସୁଖ ହେଉଛି

ସେହିପରି

ଅମଙ୍ଗଳକାରୀ,

ଦୂଃଖଦାୟୀ

ଓ

ନାଶବାନ୍‌ ॥ ୧୮ ॥ ହେ ନିଷ୍ଠାପ ଉଦ୍ଧବ ! ମୁଁତୁମକୁ ଆଗରୁ ଭକ୍ତିଯୋଗର

ଶ୍ରଦ୍ଧାମ୍ୂୁତକଥାୟାଂ ମେ ଶଶ୍ବନ୍ମଦନୁକୀତ୍ତ ନମ୍‌। ପରିନିଷ୍ଠା ଚ ପୂଜାୟାଂ ସ୍ତୁତିଭିଃ ସ୍ତବନଂ ମମ॥ ୨୦

ଆଦରଃ ପରିଚବକ୍ଷ୍ୟାୟାଂ ସବାଙ୍ଗେରଭି ବନ୍ଦନମ୍‌ । ମଭକ୍ତପୂଜାଭ୍ଯଧ୍ୂକା ସବିଭୂତେଷୁ ମନ୍ମତିଃ॥ ୨୧

ମଦଥୈଷ୍ଵଙ୍ଗଂଚେଷ୍ଟା ଚବଚସା ମଦୃଗୁଣେରଣମ୍‌| ମୟ୍ୟପିଣଂ ଚ ମନସଃ ସବିକାମବିବଜିନମ୍‌ ॥ ୨୨

ମଦଥୈଃଅଁପରିତ୍ୟାଗୋ ଭୋଗସ୍ୟ ଚ ସୁଖସ୍ୟ ଚ । ଇଷ୍ଟାଂ ଦତ୍ତଂ ହୁତଂ ଜପ୍ରଂ ମଦଥିଂ ଯଦୃ ବ୍ରତଂ ତପଃ ॥ ୨୩

ଏବଂ ଧର୍ମୈମିନୁଷ୍ୟାଣାମୁଦ୍ଧ ବାମ୍ବୂନିବେଦିନାମ୍‌। ମୟି ସଞ୍ଜାୟତେ ଭକ୍ତିଃ

କୋଃନ୍ୟୋଃଥୌଃ ସ୍ୟାବଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୨୪

ଯଦା ମୂନ୍ଯପିତଂ ଚିତ୍ତଂ ଶାନ୍ତଂ ସତ୍ତ୍ବୋପବୃଂହିତମ୍‌ |

ଧମିଂ ଜ୍ଞାନଂ ସବୈରାଗ୍ୟମୈଶ୍ବଯ୍ଯ୍ୟଂ ଗ୍ବଭିପଦ୍ୟତେ ॥ ୨୫

ବର୍ଣ୍ଣନା ଶୁଣାଇସାରିଛି ।ତଥାପି ଯେହେତୁ ସେଥୂରେ ତୁମର ବହୁତ ପ୍ରୀତି ରହିଛି, ତେଣୁ ମୁଁ ତୂମକୁ ଭକ୍ତିପ୍ରାପ୍ତିର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାଧନ (ଉପାୟ) ପୁଣିଥରେ କହୁଛି ॥ ୧୯ ॥ ଯେ ମୋର ଭକ୍ତ ହେବାକୁ ଗ୍ଵହାନ୍ଥି/ ସେମୋର ଅମ୍ପତମୟୀ ଲୀଳାକଥାରେ ଶ୍ରଜ୍ଥା ରଖିବା ଆବଶ୍ଯକ। ସେ ନିରନ୍ତର ମୋର ଗୁଣ,

ଲୀଳା ଓ ନାମ ସଂକୀର୍ତନ କରନ୍ତୁଃ ମୋର ପୂଜାରେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଷ୍ଠା ରଖନ୍ତୁ ଏବଂ ସ୍ତୋତ୍ରଦ଼ାରା ମୋତେ ସ୍ତୁତି

କରନ୍ତୁ। ୨୦॥ ମୋର ସେବାପୂଜାରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ରଖନ୍ତୁ ଏବଂ ମୋତେ ସାଷ୍ଟ୍ଟାଇ୍ଗ ପ୍ରଣାମ କରନ୍ତୁ। ସେମୋର ଭକ୍ତମାନଙ୍କର ପୂଜାକୁ ମୋ ପୂଜାଠାରୁ ମଧ୍ଯ ଅଧୂକ ମହତ୍ତର ମନେକରି ସେମାନକୁ ପୂଜା କରନ୍ତୁ ଏବଂ ସେ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଠାରେ ମୋତେ ହିଁ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତୁ ॥୨୧ ॥ ତାହାଙ୍କର ସକଳ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ କେବଳ ମୋରି ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହେଉ |ସେ ମୁଖରେ ମୋରି ଗୁଣ ଗାନ କରନ୍ତୁ ଏବଂ

ମନକୁ ମୋତେ ହିଁ ସମର୍ପଣ କରିଦିଅନ୍ତୁ ତଥା ସକଳ କାମନା ଛାଡ଼ିଦିଅନ୍ତୁ। ୨୨॥ ସେ ମୋ ନିମନ୍ତେ ସକଳ ଧନ, ସବୁ ଭୋଗ ଓ ସମସ୍ତ ସୁଖ ପରିତ୍ଯାଗ କରିଦିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ଯାହା କିଛି ଯଜ୍ଞ, ଦାନ, ହୋମ, ଜପ, ବ୍ରତ ଓ ତପ କରିବେ, ସବୁ ମୋରି ନିମନ୍ତେ କରନ୍ଗୁ॥ ୨୩ ॥

ହେ ଉଦ୍ଧବ! ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ଯ ଉପରୋକ୍ତ ଧର୍ମ ପାଳନ କରନ୍ତି, ତାଙ୍ଚ୍ଚ ହୃଦୟରେ ମୋ ପ୍ରତି ପ୍ରେମମୟୀ ଭକ୍ତ ଉଦୟ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଯେ ଏପରି ଭକ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି, ତାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଆଉ କେଉଁ ବସୁବା ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା

ବାକି ରହିଯାଏ। ॥ ୨୪॥

ଏହିପରି ଧର୍ମପାଳନ କଲେ

ଚିତ୍ତରେ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଏଏବଂ ସାଧକ ଶାନ୍ତ ହୋଇଯାଇ

„ ଶ୍ରୀମଭାଗବତ *

840

[ଅଧ୍ୟାୟ ୧୯

ଯଦର୍ପିତଂ ତଡୃ ବିକଳ୍ପେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟୈଃ ପରିଧାବତି।

ନିଜ ଆମ୍ପାକୁ ମୋଠାରେ

ରଜସ୍ପଳଂ ଗ୍ଵସନ୍ନିଷ୍ଠଂ ଚିତ୍ତଂ ବିଦ୍ଧି ବିପକ୍ଯ୍ୟୟମ୍‌ ॥ ୨୬

ଆପେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଯାଏ॥ ୨୫ ॥ ମନରେ ନାନାପ୍ରକାର କଳ୍ପନା ଉଦୟ ହେଲେ ମନୁଷ୍ଯର ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଏଣେତେଣେ ଦୋୌଡ଼ନ୍ତି। ଚିତ୍ତ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହେ ନାହିଁ। ତାର ଚିତ୍ତ ରଜୋଗୁଣରେ ଆଢ୍ରାଦିତ ହୋଇଯାଏ। ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ତାର ଭକ୍ତି, ଧର୍ମ, ଜ୍ଞାନ, ବୈରାଗ୍ୟ, ଏଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ କସବୁକିଛି ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଯାଏ ॥ ୨ ୬ ॥ ହେ ଉଦ୍ଧବ।! ଯାହାଦ୍ବାରା ମୋଠାରେ ଭକ୍ତି ଜାତ ହୁଏ,

କୃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ଜ୍ଞାନଂ ଚୈକାମ୍ବ୍ୟଦଶନମ୍‌ । ଧମ୍ମୌ ମଭଳ୍ତି ଗୁଣେଷ୍ଵସଙ୍ଗେ ବୈରାଗ୍ୟମୈଶ୍ବଯ୍ୟିଂ ଗ୍ନଣିମାଦୟଃ ॥ ୨୭ 5ନିଚ

୫ଟବାଚ

ଯମଃ କତିବିଧଃ ପୋକ୍ତୋ ନିୟମୋ ବାରିକ ଶିନ | କଃ ଶମଃ କୋ ଦମଃ କୃଷ୍ଣ କା ତିତିକ୍ଷା ଧୂତିଃ ପ୍ରଭୋ॥ ୨୮

ଲଗାଇଦିଅନ୍ତି। ତା'ଫଳରେ

ସାଧକଙ୍ଗୁ ଭକ୍ତି, ଧର୍ମ, ଜ୍ଞାନ ବୈରାଗ୍ଯ ଓ ଏଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ଆପେ

ତାହା ହିଁ ହେଉଛି ଧର୍ମ। ଯାହାଦ୍ବାରା ବ୍ରହ୍ମ ଓ ଆମ୍ପାର ଏକତୃ ଉପଲବି ହୁଏ, ତାହା ହିଁ ଜ୍ଞାନ। ବିଷୟମାନର୍ଚ୍ର ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତି ଆସିଯିବା ହିଁ ବୈରାଗ୍ଯ ଏବଂ ଅଣିମାଦି

ସିଦ୍ଧିଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଏଶ୍ଵର୍ଯ୍ଯ ॥ ୨୭ ॥ ଉଦ୍ଧବ କହିଲେ-¬ ହେ ରିପୁସୂଦନ ! ଯମ ଏବଂ ନିୟମ

କିଂ ଦାନଂ କିଂ ତପଃ ଶୌନ୍ଯ୍ୟଂ କିଂ ସତ୍ୟମ୍ପତମୁଚ୍ୟତେ । କସ୍ତ୍ୟାଗଃ କିଂ ଧନ' ଚେଷ୍ଟା କୋ ଯଜ୍ଞଃ କା ଚ ଦକ୍ଷିଣା ॥ ୨ ୯

ପୁଂସଃ କିଂସ୍ଵିଡବ ବଳଂ ଶ୍ରୀମନ୍ନ ଭଗୋ ଲାଭଶ୍ଛ କେଶବ । କା ବିଦ୍ୟା ହ୍ରୀଃ ପରା କା ଶ୍ରୀଃ କିଂ ସୁଖ' ହୁଃଖମେବ ଚ ॥ ୩୦

କେତେ ପ୍ରକାର ୮ ହେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ।ଶମ କ'ଣ ୮? ଦମ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏବଂ ତିତିକ୍ଷା ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟ କ'ଣ ୮ ॥ ୨୮ ॥ ଆପଣ ମୋତେ ଦାନ, ତପସ୍ୟା, ଶୌର୍ଯ୍ଯ, ସତ୍ଯ ଓ ରତର ସ୍ବରୂପ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଇଦିଅନ୍ତୁ। ତ୍ୟାଗ କ'ଣ ୮ ଅଭୀଷ୍ଟ ଧନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ୮ ଯଜ୍ଞ କାହାକୁ କହନ୍ତି ୮ ଦକ୍ଷିଣା କେଉଁ ବସ୍ତୁକୁ ବୁଝାଏ ? ହେ ଶ୍ରୀମାନ୍‌ କେଶବ ! ପୁରୁଷର ପ୍ରକୃତ ବଳ କ'ଣ 7? ଭଗ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏବଂ ଲାଭ କେଉଁ ବସୁକୁ ସୂଗ୍ରଏ 7 ଉତ୍ତମ ବିଦ୍ଯା, ଲଢ଼ା, ଶ୍ରୀ ତଥା ସୁଖ ଓ ଦୁଃଖ

କଃ ପଣ୍ଡିତଃକଶ୍ଡ ମୂଖିଃ କଃ ପନ୍ନା ଉତ୍ସଥଶ୍ଡ କଃ ।

କ'ଣ ? ପଣ୍ଡିତ ଓ ମୂର୍ଖଙ୍କ୍ ଲକ୍ଷଣ କ'ଣ 7 ସତ୍୍‌ମାର୍ଟ ଓ ଅସତ୍‌ମାର୍ଟର ଲକ୍ଷଣ କ'ଣ ୮ ସ୍ବର୍ଗ ଓନରକ କ'ଣ ? କାହାକୁ

କଃ ସ୍ବଗୋ ନରକଃ କଃ ସ୍ଵିତ଼ କୋ ବନ୍ଧୁରୁତ କିଂ ଗୂହମ୍‌ ॥ ୩ ୧ ଭାଇବନ୍ଧୁ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ଏବଂ ଘର କ'ଣ ୮ ଧନବାନ୍୍‌ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ଓ ନିର୍ଵନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ 7 କୃପଣ କିଏ 7 ଭଶ୍ଵର କାହାଙ୍ଟୁ କୁହାଯାଏ ୮7 ହେ ଭକ୍ତବସଳ ପ୍ରଭୁ ! ଆପଣ ମୋତେ ଏସବୁ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ଏତାନ୍‌ ପ୍ରଶ୍ନାନ୍‌ ମମବୂୃହି ବିପରୀତା'ଶ୍ଚ ସସ୍ପତେ ॥ ୩୨ ତା'ସହିତ ଏସବୁର ବିପରୀତ ଭାବର ମଧ୍ଯ ବ୍ଯାଖ୍ଯା କରନ୍ତୁ॥ ୨୮-୩୨॥ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଲେ -_ଅହିଂସା, ସତ୍ଯ, ଅସ୍ତେୟ ଝୀଭରବ7କୁ ବ/ଚ (ଗ୍ରେରି ନ କରିବା), ଅସଇ୍ଗଂତା, ଲଢା, ଅସଞ୍ଚୟ (ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ ଅଧୁକ ଧନ ସଞ୍ଚୟ ନ କରିବା), ଆସିକତା, ଅହିଂସା ସତ୍ୟମସ୍ତେୟମସଙ୍ଗେ ହ୍ଵରୀରସଞ୍ଚୟଃ।

କ ଆଢ୍ୟଃ କୋ ଦରିଦ୍ରୋ ବା କୃପଣଃ କଃ କ ଭଶ୍ଵରଃ ।

ଆସ୍ତିକ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମଚଯ୍ଯ୍ୟଂ ଚମୌନଂ ସୈକ୍ଷ୍ୟଂ କ୍ଷମାଭୟମ୍‌ ॥ ୩୩ ଶୌଚଂ ଜପସ୍ତପୋ ହୋମଃ ଶ୍ରଦ୍ଧା ତିଥ୍ୟଂମଦଝ୍ଚନମ୍‌ ।

ତୀଥାଟନଂ ପରାଥୈହା ତୁଷ୍ଟ ରାଗ୍ଵଯ୍୍ୟିସେବନମ୍‌ ॥ ୩୪

ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ, ମୌନ, ସିରତା, କ୍ଷମା ଓ ଅଭୟ-- ଏହି ବାରଟିକୁ

ଯମ କୁହାଯାଏ ନିୟମ ମଧ୍ୟ ବାରଟି, ଯଥା- ଶୋଚ (ବାହାର ଓ ଭିତରର ପବିତ୍ରତା।, ଜପ, ତପ, ହୋମ, ଶ୍ରଦ୍ଧା,

ଅତିଥୁସେବା, ଭଗବତ୍‌ପୂଜା, ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା, ପରୋପକାର ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟ୍, ସନ୍ତୋଷ ଓ ଗୁରୁସେବା | ସକାମ ଓ ନିଷ୍ଠାମ ଉଭୟ ପ୍ରକାର ସାଧକର୍ଦ୍ଦଘ ନିମନ୍ତେ ଏସବୁ ଆବଶ୍ୟକ | ହେ ଉଦ୍ଦବ !

ଅଧ୍ୟାୟ ୧୯]

#* ଏକାଦଶ ସ୍କୀନ୍ଧଂ *

ଏତେ ଯମାଃ ସନିୟମା ଉଭୟୋତଡାଦଶ ସ୍ରୁତାଃ । ପୁଂସାମୁପାସିତାସ୍ତାତ ଯଥାକାମଂ

ଦୁହନ୍ତି ହି ॥୩୫

ଶମୋ ମନ୍ତୈଷ୍ଠାତା ବୁଦ୍ଧେଦିମ ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂଯମଃ।

841

ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ଏସବୁ ପାଳନ କରନ୍ତି, ଏହି ଯମ ଓ ନିୟମ ତାର୍କୁ ତାଚ୍ଚଚ ଇଚ୍ଛାନୁସାରେ ଭୋଗ ଓ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି |୩୩-୩୫ | ମୋଠାରେ ବୁଦ୍ଧି ସ୍ଥିର ହୋଇ ଲାଗିଯିବାର ନାମ ହେଉଛି “ଶମଂ। ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଯମର ନାମ “ଦମ'। ଦୁଃଖ ସହିଯିବାର ନାମ `ତିତିକ୍ଷା” । ଜିହାା ଓ ଜନନେନ୍ଦ୍ରିୟ ଉପରେ ବିଜୟ ଲାଭ କରିବାର ନାମ ୈର୍ଯ୍ୟ' ॥ ୩୬ ॥ କୌଣସି

ତିତିକ୍ଷା ଦୁଃଖସଂମଷୋ ଜିହ୍ବୋପସ୍ସଜୟୋ ଧୂତିଃ ॥ ୩ ୬ ଜୀବକୁ ଦଣ୍ଡ ନ ଦେବା ବା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅଭୟ ଦେବା

ହେଉଛି ପରମ “ଦାନ”। କାମନା ତ୍ଯାଗ କରିଦେବାକୁ ହିଁ

ସ୍ବଵଭାବବିଜୟଃ ଶୌକ୍ଷ୍ଯଂ ସତ୍ୟଂ ଚସମଦଶିନମ୍‌ ॥ ୩୭

'ତପ' କୁହାଯାଏ|ନିଜର ବାସନାମାନକ୍କ୍‌ ଉପରେ ବିଜୟ ଲାଭ କରିବା ହିଁ “ଶୌର୍ଯ୍ଯ” (ବୀରତୃ) ଏବଂ ସର୍ବତ୍ର ସମସ୍ବରୂପ ଓ ସତ୍ୟସ୍ବରୂପ ପରମାମ୍ବରାଙ୍ଗୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ହିଁ 'ସତ୍ଯ' | ୩୭ || ସତ୍ୟ ଓ ମଧୁର ଭାଷଣକୁ ମହାମ୍ରାମାନେ

ରତଂ ଚ ସୂନୂତା ବାଣୀ କବିଭିଃ ପରିକୀର୍ତିତା।

ରତ” କହନ୍ତି। କର୍ମରେ ଆସକ୍ତ ନ ହେବା ହିଁ ଶୌଚ”।

ଦଣ୍ଡନ୍ୟାସଃ ପର“ ଦାନ' କାମତ୍ୟାଗସ୍ତପଃ ସ୍ରୁତମ୍‌।

କାମନାଗୁଡ଼ିକୁ ତ୍ଯାଗ କରିବାର ନାମ “ସନ୍ନ୍ଯାସ' ॥ ୩୮ ॥

କମିସ୍ଵସଙ୍ଗମଃ ଶୌଚଂ ତ୍ୟାଗଃ ସଂନ୍ୟାସ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୩୮

ଧର୍ମ ହିଁ ହେଉଛି ମନୁଷ୍ଯମାନଙ୍କର ଅଭୀଷ୍ଟ “ଧନ। ମୁଁ

ଧମ୍ି ଇଷ୍ଟଂ ଧନଂ ନ୍ଦୁଣାଂ ଯଜ୍ଞୋଃହଂ ଭଗବତ୍ତମଃ ।

ପରମେଶ୍ବର ହିଁ ହେଉଛି ଯଜ୍ଞ'”। ଜ୍ଞାନୋପଦେଶ ଦେବା ହିଁ “ଦକ୍ଷିଣା ।ପ୍ରାଣାୟାମ ହେଉଛି ଶ୍ରେଷ୍ଠ “ବଳ” ॥ ୩୯ ॥

ଦକ୍ଷିଣା ଜ୍ଞାନସନ୍ଦେଶଃ ପ୍ରାଣାୟାମଃ ପରଂ ବଳମ୍‌ ॥ ୩୯

ଭଗୋ ମ ଏଶ୍ଵରୋ ଭାବୋ ଲାଭୋ ମଭକ୍ତି ରୁତ୍ତମଃ |

ବିଦ୍ୟା୪ ମୂନି ଭିଦାବାଧୋ ଜୁଗୁପ୍ସା ହ୍ରୀରକମିସୁ ॥୪୦

ଶ୍ରୀଗୁଣା ନୈରପେକ୍ଷ୍ୟାଦ୍ୟାଃ ସୁଖଂ ଦୁଃଖସୁଖାତ୍ୟୟଃ ।

ଦୁଃଖଂ କାମସୁଖାପେକ୍ଷା ପଣ୍ଡିତୋ ବନ୍ଧମୋକ୍ଷବିତୃ ॥ ୪୧

ମୂଖୌ ଦେହାଦ୍ୟହଂବୁଦ୍ଧିଃ ପନ୍ତା ମନ୍ତିଗମଃ ସ୍ରୁତଃ । ଉତ୍ଥଥଣଶ୍ଚିତ୍ତବିକ୍ଷେପଃ ସ୍ଵଗିଃ ସତ୍ତ୍ବଗୁଣୋଦୟଃ ॥ ୪୨ ନରକସ୍ତମଉନ୍ନତାହୋ

ବନ୍ଧୁଗୁରୁରହଂ

ସଖେ।

ମୋର ଏଣଶବର୍ଯ୍ୟ ହିଁ 'ଭଗ”। ମୋ ପ୍ରତି ଉତ୍ତମ ଭକ୍ତି ହିଁ ହେଉଛି ସର୍ବୋତ୍ତମ “ଲାଭଂ'। ଯେଉଁ ବିଦ୍ଯାଦ୍ରାରା ବ୍ରହ୍ମ ଓ

ଆମ୍ପା ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରଭେଦ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ, ତାହା ହିଁ ପ୍ରକୃତ “ବିଦ୍ଯା।। ପାପ କରିବାକୁ ଘୃଣା ଲାଗିବାର ନାମ ହିଁ 'ଲଢା'॥ ୪୦॥ ନିରପେକ୍ଷତା (କାହାରିଠାରୁ କିଛି ଅପେକ୍ଷା ବା ଆଶା ନ ରଖିବା) ଆଦି ଗୁଣ ହିଁ ଶରୀରର ପ୍ରକୃତ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବା “ଶ୍ରୀ” ।ସୁଖଦୁଃଖରୂପୀ ଦୁନ୍ଦ୍ଵ କାଳ କାଳ ପାଇଁ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବା ହିଁ “ସୁଖ” ।ବିଷୟଭୋଗର କାମନା ହିଁ “ଦୁଃଖ”। ଯେ ବନ୍ଧନ ଓ ମୋକ୍ଷର ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଜାଣନ୍ତି, ସେ ହିଁ 'ପଣ୍ଡିତ' || ୪୧ ॥ ଯେ ଶରୀର ଆଦିରେ 'ମୁ'ପଣ ଆରୋପ କରିଥାଏ, ସେ ହିଁ 'ମୂର୍ଖ' | ଯେଉଁ ମାଟି

ମନୂଷ୍ଯକୁ ସଂସାର ଆଡ଼ୁ ଦୂରେଇ ନେଇ ମୋ ସଙ୍ଗେ ଭେଟାଇ ଦିଏ, ତାହା ହିଁ 'ସତ୍ମାର୍ଟା | ଚିତ୍ତର ବହିମ୍ମୁଖତାର ନାମ ହିଁ. “ଅସତ୍ମାଗଁ| ସତ୍ତ୍ବଗୁଣର ବୃଵି ହିଁ 'ସ୍ବର୍ଗ” ଏବଂ ହେ ସଖା। ତମୋଗୁଣର ବୃଦ୍ି ହିଁ “'ନରକ'। ଗୁରୁ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରକୃତ “ଭାଇବନ୍ଧୁ” ଏବଂ ମୁଁ ହେଉଛି ସେହି ଗୁରୁ। ଏହି ମନୁଷ୍ଯଶରୀର ହିଁ ହେଉଛି ପ୍ରକୃତ “ଘର”

ଏବଂ ଯେ ଗୁଣନମାନର୍କ୍ମରେ ସମ୍ପନ୍ନ, ଯାହାବ୍ଚ୍ଚ ପାଖରେ ଗୃହ ଶରୀର ମାନୃଷ୍ୟ' ଗୁଣାଢ୍ୟୋ ହ୍ୟାଢ୍ୟ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୪୩

ଗୁଣର ଭଣ୍ଡାର ରହିଛି, ସେ ହିଁ ପ୍ରକୃତ 'ଧନୀ' |॥ ୪୨,୪୩ ॥

ଦରିଦ୍ରୋ ଯସ୍ତ୍ରସନ୍ଧୁଷ୍ଟଃ କୃୂପଣୋ ଯୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।

ଯାହାର ଚିତ୍ତରେ ଅସନ୍ତୋଷ ରହିଛି, ଅଭାବବୋଧ ରହିଛି, ସେ ହିଁ “ଦରିଦ୍ର'। ଯେ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟ ନୁହେଁ, ସେ ହିଁ 'କୃପଣ'। ଯାହାର୍ଦ୍ଚ ଚିତ୍ତବୃତ୍ତି ବିଷୟରେ ଆସକ୍ତ ନୁହେଁ,

ଗୁଣେଷ୍ଵସକ୍ତ ଧୀରୀଶୋ ଗୁଣସଙ୍ଗୋ ବିପକ୍ଷ୍ୟୟଃ ॥ ୪୪

ସେ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ସମର୍ଥ, ସ୍ଵତନ୍କ୍ଵ ଓ “ଭଶ୍ଵର” । ବିପରୀତ

[ଅଧ୍ୟାୟ ୨୦

* ଶ୍ୀମଭାଗବତ ×

842 ମଯ

ବବବଘବଘଅଥୈେଠେଠଥଠଥଠ?]ଠା୍‌ା୍‌ାା‰#‰େ‰₹ଠଡ%ଠ‰ଠଓ‰‹

ଏତ ଉଦ୍ଧବ ତେ ପ୍ରଶ୍ନାଃ ସବୈ ସାଧୁ ନିରୂପିତାଃ ।

(«×

୍‌‰୯ଁଁ‰ଂ‹‰ଂ୫‰ଂ‰

[ଅଧ୍ୟାୟ ୨

ମମ

2୬2୍‌୍‌।େ।ୋାାାୀୋୀାାା.,ା.,( ..«.".% 0955

ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ।ଅଧକ କଣ କହିବା, କଳିଯୁଗର ଶେଷ ଆଡ଼କୁ ମନୂଷ୍ଯମାନଙ୍କର ସ୍ଵଭାବ ଗଧ ପରି ହୋଇଯିବ। ଲୋକେ ପ୍ରାୟ ଘରବୋଝ ବୋହି ବୋହି ବିଷୟୀ ହୋଇଯିବେ।

ଚରାଚରଗୁରୋବ୍ବିଷ୍ଠ୍ୋରୀଶ୍ଵରସ୍ୟାଖିଳାମ୍ବନଃ ।ୀ ଧମ୍ିତ୍ରାଣାୟ ସାଧୂନାଂ ଜନ୍ମ କମାପନୁତ୍ତୟେ॥ ୧୭

ଶମ୍ଭଳଗ୍ରାମମୁଖ୍ୟସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ମହାତ୍ମୂନଃ। ଭବନେ ବିଶ୍ଫୁ୍‌ଯଶସଃ କଳ୍ପିଃ ପ୍ରାଦୁଭ୍ଭିବିଷ୍ୟତି ॥ ୧୮

9999

କଳିଯୁଗରେ

ସ୍ତରିତି ଏପରି

ହୋଇଗଲେ

ଧର୍ମରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ ନିଜେ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣ ଧରି ଅବତାର

ଗ୍ରହଣ କରିବେ॥ ୧୬॥

ପ୍ରିୟ ପରୀକ୍ଷିତ ।ସର୍ବବ୍ଯାପକ ଭଗବାନ ବିଶ୍ଫୁ ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍‌ ।ସର୍ବସ୍ବରୂପ ହୋଇଥୂଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଚରାଚର ଜଗତର ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷକ ବା ସଦ୍‌ଗୁରୁ। ସାଧୁ ଓ ସଜ୍ଜନମାନର୍କର ଧର୍ମରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଏବଂ ସେମାନର୍କ୍ରର କର୍ମବନ୍ଧନ କାଟିଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁର ଆବର୍ତରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବା ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ॥ ୧୭॥ ସେହି କାଳରେ ଶମ୍ଭଳ ଗ୍ରାମରେ ବିମ୍ମୁଯଶ ନାମକ ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବାସ

କରୁଥୂବେ।

ଅଶ୍ଵବମାଶୁଗମାରୂହ୍ୟ

ଦେବଦତ୍ତ

ଜଗସ୍ତତିଃ।

ଅସିନାସାଧୁଦମନମଶଷ୍ଷ୍ଟୋଶ୍ବଯ୍ୟିଗୁଣାନୁ ତଃ

॥ ୧୯

ବିଚରନ୍ନାଶୁନା କ୍ଷୋଣ୍ୟାଂ ହୟେନାପ୍ରତିମଦ୍ୟୁତିଃ। ନୃପଲି ଙ୍ଗଚ୍ଛଦୋ ଦସ୍ୟୂଟ୍‌ କୋଟିଶୋ ନିହନିଷ୍ଯତି ॥ ୨୦

ଅଥ ତେଷାଂ ଭବିଷ୍ୟନ୍ତି ମନାଂସି ବିଶଦାନି ବେ । ବାସୁଦେବାଙ୍ଗରାଗାତି ପୁଣ୍ୟଗନ୍ଧାନିଳ ମ୍ଫପୂଶାମ୍‌ । ପୌରଜାନପଦାନାଂ ବୈ ହତେଷ୍ଵଖିଳଦସ୍ୟୁଷୁ ॥ ୨୧

ତାବ୍ଚର

ହୃଦୟ

ବଡ଼

ଉଦାର

ଏବଂ

ଭଗବଦ୍‌ଭକ୍ତରେ ପୂର୍ଶ୍ଵ ହୋଇଥୁବ। ତାକ୍କରି ଘରେ କଳ୍‌କି ଭଗବାନ

ଅବତାର

ଗ୍ରହଣ କରିବେ ॥ ୧୮ ॥ ଭଗବାନ

ହେଉଛନ୍ତି ଅତ୍ବ୍ବସିଦ୍ଦିର ଏବଂ ସକଳ ସଦ୍‌ଗୁଣର ଏକମାତ୍ର ଆଶ୍ରୟ। ସେ ହିଁ ସମସ୍ତ ଚରାଚର ଜଗତର ରକ୍ଷକ ଓ ସ୍ଵାମୀ। ସେଦେବଦତ୍ତ ନାମକ ଦ୍ରୁତଗାମୀ ଅଶ୍ଵରେ ବସି, ଖଡ଼୍‌ଗ ଧରି ଦୁଷ୍ଟମାନର୍କୁ୍‌ ଦଳନ କରିବେ ॥ ୧୯ ॥ ତାର୍ଚ୍ଚର

ସର୍ବାଙ୍ଗରୁ ଅତୂଳନୀୟ ତେଜସ୍ଵୀ କିରଣ ଝରିପଡ଼ୁଥୂବ। ସେ ଦ୍ରୁତଗାମୀ ଅଶ୍ବାରୋହଣ କରି ପ୍ରୁଥୂବୀର ସବିେୁତ୍ର ବିଚରଣ କରିବେ ଏବଂ ରାଜାବେଶ ଧରିଥୂବା କୋଟି କୋଟି ଡକାୟତଙ୍କୁ (ପ୍ରଜାପୀଡ଼କ ରାଜାର୍ଚ୍ୟଃ ସଂହାର କରିବେ ॥ ୨୦ ॥ ସବୁ ଡକାୟତର୍ଚ୍ଚର ସଂହାର ହୋଇସାରିବା ପରେ ନଗରର ଓ ଦେଶର ପ୍ରଜାମାନର୍କ୍ତର ହୃଦୟ ପବିତ୍ରତାରେ

ପୂର୍ଶ ହୋଇଯିବ: କାରଣ କଳ୍‌କି ଭଗବାନଙ୍କ ଶରୀରରେ

ଲେପିତ ଅଙ୍ଗରାଗର ଘ୍ନର୍ଶରେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ପବିତ୍ର ହୋଇ ଯାଇଥୂବା ବାୟୁ ସେମାନଙ୍କର ଦେହରେ ବାଜିବ ଏବଂ

ତେଷାଂ ପ୍ରଜାବିସଗଶ୍ଡ ସବିଷ୍ଠଃ ସମ୍ଭବିଷ୍ଯତି। ବାସୁଦେବେ ଭଗବତି ସତ୍ତ୍ଵମୂତ୍ତୌ ହୃଦି ସିତେ ॥ ୨୨

ଯଦାବତୀଣ୍ତୋ ଭଗବାନ୍‌ କଳ୍ଜିଧିମିପତିଛିରିଃ। କୃତ ଭବିଷ୍ଯତି ତଦା ପ୍ରଜାସୂତିଶ୍ଠ ସାତ୍ତ୍ରିକୀ॥ ୨୩

ଏପରିଭାବରେ ସେମାନେ ଭଗବାନର୍ଦ୍ଚାର ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗର ଦିବ୍ଯଗନ୍ଧ ପାଇପାରିବେ ॥ ୨୧ ॥ ସେମାନର୍କ୍ବର ପବିତ୍ର

ହୃଦୟରେ ସତ୍ତ୍ଵମୂର୍ଚି ଭଗବାନ ବାସୁଦେବ ବିରାଜମାନ

ହେବେ ଏବଂ ତାଂଫଳରେ ସେମାନର୍ଦ୍ଦର ସନ୍ତାନମାନେ ପୂର୍ବ ପରି ହୃଷ୍ଟପୁତ୍ଝ୍‌ ଓବଳବାନ୍‌ ହୋଇଯିବେ ॥ ୨୨ ॥ ପ୍ରଜାମାନତ୍ଗର ନୟନ-ମନୋହାରୀ ହରି ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ଧର୍ମର ରକ୍ଷକ ଓ ସ୍ବାମୀ। ସେହି ଭଗବାନ କଳ୍ପିରୂପରେ

ଅବତାର ଗ୍ରହଣ କଲେ, ସତ୍ଯଯୁଗ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯିବ

ଅଧ୍ୟାୟ୨]

¥ ହାଦଶ

ଯଦା ଚନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ସୂଯ୍ଯ୍ୟଶ୍ଳ ତଥା ତିଷ୍ଯବୂହମ୍ପତୀ।

929

ୟ୍କାନ୍ଧ #

ଏବଂ

ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ୍ର

ସନ୍ତାନପରମାରା

ଆପେ

ଆପେ

ସତ୍ତ୍ତଗୁଣସମ୍ପନ୍ତ ହୋଇଯିବ ॥ ୨୩ ॥ ଚନ୍ଦ୍ର, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ

ଏକରାଶୋ ସମେଷ୍ୟନ୍ତି ତଦା ଭବତି ତତ କୃତମ୍‌ ॥ ୨୪

ବୃହସ୍ପତି ଏକାସାଥୂରେ ପୁଷ୍ଯ ନକ୍ଷତ୍ରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ବା ଗୋଟିଏ ରାଶିକୁ ଆସିଲେ, ସତ୍ଯଯୁଗ ଆରମ୍ଭ

ଯେଃତୀତା ବର୍ତମାନା ଯେ ଭବିଷ୍ୟନ୍ତି ଚ ପାଥ୍ରିବାଃ ।

ହେବ ॥ ୨୪ ॥ ହେ ପରୀକ୍ଷିତ ! ଚନ୍ଦ୍ରବଂଶ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶରେ ଯେତେ ରାଜା ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ତଥା ହେବେ, ମୁଁ ସଂକ୍ଷେପରେ

ତେ ତ ଉଦ୍ଦେଶତଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ବଶୀୟାଃ ସୋମସୂଥ୍ୟିୟୋଃ | ୨୫

ସେହି ସମସ୍ତଙ୍କର ବର୍ଣଥ୍ଚନା କରିଦେଲି ॥ ୨୫॥ ତୂମର ଆରଭ୍ୟ ଭବତୋ ଜନ୍ମ ଯାବନ୍ତନ୍ଦାଭିଷେଚ ନମ୍‌।

ଜନ୍ମକାଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ରାଜା ନନ୍ଦର୍କ୍ଚ ଅଭିଷେକ

ଏତଦ ବଷସହସ୍ରଂ ତୁ ଶତଂ ପଞ୍ଚଦଶୋତ୍ତରମ୍‌ ॥ ୨୬

ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୟ

ସପ୍ତଷୀଣାଂ