Notkers des Deutschen Werke: 3. Band, 3. Teil: Der Psalter. Psalmus CI - CL nebst Cantica und Katechetischen Stücken 9783110483598, 9783110483581

Table of contents :
(CI.)
(CII.)
(CIII.)
(CIV.)
(CV.)
(CVI.)
(CVII.)
(CVIII.)
(CIX.)
(CX.)
(CXI.)
(CXII.)
(CXIII.)
(CXIV.)
(CXV.)
(CXVI.)
(CXVII.)
(CXVIII.)
(CXIX.)
(CXX.)
(CXXI.)
(CXXII.)
(CXXIII.)
(CXXIV.)
(CXXV.)
(CXXVI.)
(CXXVII.)
(CXXVIII.)
(CXXIX.)
(CXXX.)
(CXXXI.)
(CXXXII.)
(CXXXIII.)
(CXXXIV.)
(CXXXV.)
(CXXXVI.)
(CXXXVII.)
(CXXXVIII.)
(CXXXIX.)
(CXL.)
(CXLI.)
(CXLII.)
(CXLIII.)
(CXLIV.)
(CXLV.)
(CXLVI.)
(CXLVII.)
(CXLVIII.)
(CXLIX.)
(CL.)
Die Cantica und die Katechetischen Stücke
CANTICVM ESAIĘ PROPHETAE. (Jes. XII.)
CANTICVM EZECHIĘ REGIS. (Jes. 38,10–20.)
CANTICVM ANNĘ. (I. Sam. 2,1-10.)
CANTICVM MOYSI. (Exod. XV , 1-19.)
CANTICVM ABACVG PRO IGNORATIONIBVS (Habac. 3,1–19.)
CANTICVM DEVTERONOMII. (Deut. 32,1–43.)
ORATIO DOMINICA. (Matth. 6,9–13.)
SYMBOLVM APOSTOLORVM.
TMNVS ZACHARIAE. (Luc. 1,68–79.)
CANTICVM SANCTĘ MARIAE. (Luc. 1, 46–55.)
FIDES SANGTI ATHANASII EPISCOPI
Berichtigungen

Citation preview

NOTKERS DES DEUTSCHEN WERKE NACH DEN HANDSCHRIFTEN NEU HERAUSGEGEBEN VON

E. H. S E H R T UND TAYLOR STARCK *

D R I T T E R BAND DER PSALTER

• DRITTER

TEIL

• PSALMÜS CI—CL

NEBST CANTICA UND K A T E C H E T I S C H E N

STÜCKEN

HERAUSGEGEBEN VON

E D W A R D H. S E H R T

VEB MAX NIEMEYER VERLAG • HALLE/SAALE 1955

Alle Rechte, auoh das der Übersetzung in fremde Sprachen, vorbehalten

Altdeutsche Textbibliothek, begründet von H. P a u l f fortgeführt von G. B a e s e c k e f Nr. 43 Lizenz-Nr. 259-315/48/54 Herstellung: IV/2/14-VEB Werkdruck Gräfenhainichen-416

(420:10)

(CI.) (1) ORATIO "pauperis cum anxivs fuerit . et coram domino effuderit precem suum. Diz ist armes kebét . sô ér in ângesten ist . unde er danne dâr-umbe Got 5 fléhot. Fône diu gefâllet iz ân sumelichen stéten CHRIder

umbe

unsich

uuard

arm

brlute

STO qui pro nobis pauper factvs est. unde sinero sponsç in einemo lichamin u n d e

sancte ecclesie . diu sâment imo ist in una carne . et in éinero stimmo

getrluuuon

in una uoce unde îogelichemo sînero fidelium der nôthaft ist. (2) DOMINE . EXAVDI . ORATIO NE M ME AM . ET cla10 mor meus ad te ueniat. Truhten fater gehôre min gebét . unde mîn rûoft chôme ze [R 369] dir. So lûtréiste uuerde mîn gebét. daz iz ze dir chôme. (3) Ne auertas faciem tuarn a me. Fône mir neuuendest dû arm

llde

din ânasiune. Dîe pauperes sint . unde mîniu membra 15 sint . fône dîen neuuende iz. In quacumque die tri3 armis 5 flêhot. diû iz 6 briûte 7 diû 8 eînero iêgelichemo 9 ist',' 11 lûtreîste 12 iz] ih danach Ras. (Wiener Hs. iz; ZfdPh 10, 237) 14 ânasiûne. 5 Ecce unus pauper orat . . ne forte ille sit, de quo dicit apostolus: qui propter vos pauper faotus est, cum dives esset, ut illius paupertate vos ditaremini . . sit caput nostrum, simus membra eius, sint duo in came una . . ita enim erunt duo et in voce una, et in ilia una voce iam non mirabimur nostram vocem . . iam ergo audiamus, quid oret caput et corpus, sponsus et sponsa, Christus et ecclesia utrumque unus. A. 14 propter membrorum paupertatem ne avertas faciem tuam a me. A. 46»

724 bulor . inclina ad me aurem tuam. So-uuénne ih in Ji6t chóme . so helde ze mir din óra. Ih hàbo nót nidenan / du bist aber óbenan. Déro-halb is dürft si . dero-halb hilf mir. In quacumque die inuocauero te . chünnezilo

5 uelociter exaudi me. In dirro generatione . in änderro . unde än dero drittun . unde an souuélero ih dih ànahàree . gehöre mih spüotigo . uuanda ih pito des . daz hirail-riche

dü gerno gibest. Vuaz ist daz ? ane regnum celorum. er

du

Töo also du gehiezist. dò dü chäde. A D H V C

fol-sprechest 30 T E LOQVENTE

chldo ih slh-iio uuar ih pin

( 4 ) Quia defecerunt sicut fumus dies mei. Fone diu gehöre mih skiero . uuanda mine tàga zegangen sint . also róuh. Sóliche täga gefrèh-

1 0 DICAM . E C C E ADSVM.

àrmhéit

dilrfthéit

tota adam. Diu egestas . diu paupertas liget mir àna. Et ossa mea sicut in frixorio confrixa sunt. Vnde 15 miniu béin sint keróstet . samo-so in fannun. Siu 1 So uuànne 6/7 àna hàre. (Kelle 90) 9 Dùo 12 roùgh. Sólche gehièzzlst. ADHVCauf Ras 11 dù 13 Diù àrmheìt dùrfthèit 15 bein phannun. Siù 2 tribulor enim deorsum, tu autem es sursum. A. 5 oravit Petrus, oravi); Faulus, oraverunt ceteri apostoli, oraverunt fideles temporibus illis, oraverunt fideles consequentibus temporibus, oraverunt fideles martyrum temporibus, orant fideles nostris temporibus, orabunt fideles posterorum temporibus in quacunque die inVocavero te, cito exaudi me. cito exaudi: iam enim hoc rogo, quod dare vis. non terrena, quasi terrenus, sed ex prima captivitate iam redemtus regnum caelorum desidero, cito exaudi me: non enim nisi tali desiderio dixisti: adhuc te loquente dicam, ecce adsum. A. 12 unde invocas ? de qua tribulatione ? de qua egestate? . . unde sic ut fumus, nisi propter elationem superbiae ? tales dies dignus fuit accipere superbus Adam. A.

(421:7)

725

suílizont fore dien forhton des èuuigen fíures. Diu des rluuuontin

uuort sint poenitentis. Aber

CHRISTI

starche péin

mugen siu sin .

daz er sine fortes ossa héize . so apostoli sint. uuanda uuer

an dien uuirt er gebrénnet . nah dien uuórten . Qvis uuirt ke-rotigot

5

ih

nebrunne?

SCANDALIZATVE ET EGO NON VBOR minna

brlnnün

? Dia frixuram máchot

caritas. (5) Percussum est sicut fpn/um . et aruit cor meum. Keslágen ist min herza . unde dannan dórreta iz also héuue. Fóne sláge dorret héuue . fone sláhenten súndon bin ih héuue gelih uuorten. Ziu ist daz ? 10 Quia oblitus sum manducare panem meum. Vuanda Gotes kebot

ih neirhúgeta ze ézenne min brót. Preceptum dei ist derp selo bròt

daz ferbótena óbiz

panis anime . uuider dèmo àz ih uetitum . [R 370] pediu ist mir rehto irscozen. (6) A uoce gemitus mei adhfserunt ossa mea carni me§. Fone déro stimmo 15 mines süftodes . keháfteton miniu béin ze minemo 1 èuuigen fiúres. 3 peín heízze. 8 slàhenten 9 uuorden. 11 ézzene 12 uetitum Punkt fehlt pediù 13 irscozzen. 14 adheserunt 15 bein 1 confrigitur peccator, quoniam futuros ignes incendiaque formidat. C. — ossa corporis Christi, fortitudo corporis Christi, ubi maior, quam in sanctis apostolis ? et tarnen vide ossa frigi : quis scandalizatur, et non ego uror ? . . fortes plane sunt, sed omnes, qui scandala patiuntur, frixorium ipsorum sunt, est enim ibi Caritas, et magis in ossibus. A. 8 genus humanum foeno transitorio comparatur, quod et viriditatis habet laetitiam temporalem, et percussum facile sentit iniuriam; sic quamdiu in lege domini mandatisque consistimus, tamquam viridia foena vegetamur, sed mox ut ab eius praeceptis fuerimus diabolica falce succisi, statim arescimus, et cor nostrum peccati sterilitate siccatur. C. 11 dederat enim deus pa'nem praecepti, nam panis animae quid nisi verbum dei? suggerente serpente, praevari-

726

fléiske. Ih hâbo daz irsûftot umbe Got . daz uiiir fe9tin

ûnfesten

chréftlgen

unchreftigen

firmi ze infirmis. unde uuir fortes ze inualidis hâfteen. unchraft

Sie neuuolton sûfton irò infirmitatem . do sûftota ih fûre sîe. Also iz chit. mahtigon

uueichi

an

uuir

mâhtigin

sulin

dero

un-

D E B E M V S ENIM NOS F I R M I . I N F I R uns trâgin

6 MITAT EM INFIRMORVM PORTARE.

(7)

Similis

fdCtUS

SUIVI

pellicano solitudini«. Fone sûftode unde fóne châro bin ih so mâger . sâmoso pellicanus der in egypto in dero uuûosti dero ¿ho

natûrosâgln

fliuget. in desertis fluminis nili. den phisiologi zihent. daz er nîeht des neferdéuue des er ferslindet . nîeht 10 mêr danne hier in disen sêuuen diu scârba. Foetus sum sicut nycticorax in parietinis . i. in domicilio. Pin 1 fleîsche. irsiûftot geschr. 8 fliûget. 11 niticorax

2 hâfteien. 5 uueichi ûberâho ziêhent. 10 diû

oante muliere, tetigit vetitum, oblitus est praeceptum. merito percusBum est. A. 2 adhaeserunt fortes invalidis, adhaeserunt firmi infirmis. unde adhaeserunt ? a voce gemitus sui, non a voce gemitus illorum. qua lege adhaeserunt, nisi qua dictum est: debemus enim nos firmi infirmitatem infirmorum portare 1 A. 1 pellicanus enim avis aegyptia est, ciconiis corporis granditate consimilis, quae naturali macie semper affecta est: quoniam, sicut physiologi volunt, tenso intestino per viscera quidquid escarum accipit, sine aliqua decoctione transmittit. C. — nascitur in solitudinibus, maxime Nili fluminis, in Aegypto. A. (v. Isidor, Etym. X I I , 7, 26; Wilhelm, Denkmäler deutscher Prosa I I , 51). 11 sequitur: factus sum sicut nycticorax in domicilio, aliud genus introducitur poenitentis. nycticorax graeco vocabulo dicitur noctis corvus, quem quidam bubonem, quidam noctuam esse dixerunt: alii magis corvo magnitudine et colore consimilem, quem specialiter in Asiae partibus inveniri posse testantur. C. —

(422:9)

727

ih o u h u u o r t e n also der n â h t r a m i n d î e n hûskeféllen dâr i m o g e s u â s ist . u u a n d a m é n n i s c o dâr neist. F û r e naht-ram nycticoracem fernément sumeliche bubonem uel noctuam uel o n o c r o t a l o n . d a z c h i t d e n h i i u u e n aide dia hiiuue5 l u n aide d e n h ô r o t u m b e l . (8) Vigilaui et factus sum, sicut passer singularis in tecto. I h t é t a u u â c h a . u n d e b i n u u o r t e n also der spâro der éin-lûzzer i n h û s ist . u u a n d a ândere fôgela r û m e n t . spâro ist h é i m e . Mit d i s e n drin f ô g e l e n sint p e z e i c h e n e t drî lîba dero héieinsidelin 10 ligon. Mit pellicano h e r e m i t e . m i t nicticorace . dîe 1, 7 uuorden 3 niticoracem hiûuuelun 7 eîn luzzer 8 heîme. heîligon.

4 ônocrotalon. die 9 drîn drîe déro

parietinae diountur, quos vulgo dioimus ruinös, ubi parietes s t a n t sine tecto, sine habitantibus. A. 10 per hoc igitur avium genus pulcherrime significantur eremitae, qui hominum consortio derelicto, timore domini remota se afflictione discruciant. . ita et poenitens iste nocturno tempore escas animae sollicita curiositate perquirit: modo psalmodiae operam dando, modo eleemosynas faciendo, modo carceres occulte visitando, solum deum vult habere testem, cui caligo noctium non tollit adspectum . . passer est avis parva . . haec propter infirmitatem suam . . inter aves unica cautione munita ad domorum fastigia celsa concurrit . . huic merito comparatur, qui diaboli insidiosa formidans specialiter ad ecclesiae septa se conferens in eius fastigio vigilans tutissime perseverai . C. — pelicanus in solitudine, puto ego hie intellegi Christum n a t u m de virgine. solus enim sic, ideo solitudo . . a quibus crucifigebatur ? numquid ab stantibus ? numquid a lugentibus ? ergo tamquam in nocte ignorantiae ipsorum, et t a m q u a m in parietinis ruinae ipsorum. ecce nycticorax et in parietinis, a m a t et noctem. nam nisi amaret, unde diceret: pater ignosce illis, quia nesciunt, quid faciunt. deinde n a t u s in solitudine, quia

728 under

anderen

lluten

in consortio homimim tougeno nahtes iro gebet. unde iro elemosinas tuont . iro sêlon ze fûoro. Mit passere . in

chilchun

die in ecclesia / ih méino in oratorio gemo sint . unde anderen ûz-kânten dar ze leibo uuerdent. Nu sehen 6 ouh uuîo iz CHBISTO gefalle. Er ist pellicanus in einote . keborin

fone

magede

uuanda er eino ist natus de uirgi[R 371]ne. Er ist gemartlrot

in

iudon

finstrl

nicticorax . uuanda er passus uuard in tenebria iudeosamo

In

dero

naht

uuant-storlda

rum tamquam in nocte. Die uuâren parietine . uuâren féllina

uuanda

ale

nlmahton

an

zimbere

beatân

ruine . quia stare non poterant in edificio. Die min10

fater fergib Inen iz P A T E R IGNOSCE ILLIS . aparo uuachentir

nota er . bediu uuégeta er in sus .

uuanda sie neuulzzin l i s uuaz sie tAont

NON ENIM SCIVNT QVID FACIVNT. irst&nde unde nah tôde

Passer uigilans uuas e r . uuachinte

unde

ze

himele

daz chit resurgens et post mortem uigilans . et uolans filegente

ein-lûzzir

in

h&9

ken&da

fur

unsih

in cçlum. Dâr ist er singularis in tecto . interpellans éisconte

pro nobis. (9) Tota die exprobrabant mihi inimici 15 mei . et qui laudabant me . aduersum me iurabant. Allen dâg iteuuîzoton mir mine fienda . unde die mih lóboton . die suûoren unde éinoton sih uuider mir . 1 liûten (Kelle 120) 19 eînoton

3 meîno 10 bediû

5 uuiêo 14 eîsconte

8 uuant storiden 16 iteuuîzzoton

solus ita natus, passua in tenebria Judaeorum tamquam in nocte, in praevaricatione tamquam in ruinis . . sequitur: et exsurrexi. ergo hic vigilavi, sed posteaquam vigilavit, quid egit ? adscendit in caelum, factus est sicut passer volando, id est, adscendendo. singularis in tecto, id est, in caelo. ergo pelicanus nascendo, nycticorax moriendo, passer resurgendo: ibi in solitudine velut solus, hic in parietinis, velut ab eis occisus, qui stare non potuerunt in aedificio, hic vero iam vigilans et volane singularis in tecto, ibi interpellât pro nobis, A.

(423:7)

729

lobondo

méister uuir uuizzen uuola daz du a u t r e hêrro MAGISTER SOIMVS QVIA VERAX I S . blst unde Gotea uuek u u a r h a f t o lirest unde nlemannls ET VIAM DEI IN VERITATE DOCES . ET PERSONAM HOMINIS NON neborgest hlndirAocipis. Sáment démo lóbe uuaren sie geéinot subplanscranchis muoz man demo chéisere zin9 kéltin tationis . sus . LICET DARE CENSVM CESARI ? Aber ziu

Laudando châden sie.

5 tâten sîe mir íteuuiz ? (10) Quia cinerem tamquam panem manducabam . et poculum meum cum fletu miscebam. Vuanda ih áscun âz also brôt . unde min trínkemeinsamonto

chen mit uuéinode miscelôta. Vuîo ? Communicando dien rluuuonten

unde

Innônto die úbllis irra&rte unde die sundlgln

penitentibus . et suscipiendo publícanos . et peccatores al90 die ún9Undlgln

riuuuonto

10 quasi innocentes. Daz léidezton sîe. Aide der penitens chit. Ih âz daz prôt kedúnchotez in dia áscun . mit tranen. (11) A facie irç et indignationis tuç. Fóne dero ánasihte dinero âbolgi. unde dinero zúrnedo . diu mir fóne adam geskéhen ist. Quia eleuans elisisti me. mit

redehaftl unde

mit

selb-

16 Vuanda du mih ûf-héuendo per rationem et liberum

1 mêister 3 Sámint geînot 4 cheîsere 8 uueînode Vuiêo? 9 diên irmârto (Kelle 137) lOleîdizton 11 diêa 12 tranen. auf Ras. 15 redeafti 1 audi laudem ipsorum: magister, scimus quia viam dei in veritate doces, et personam non accipis. licet tributum dari Caesari ? quem laudas, supplantas. A. 8 quia veni facere membra mea peccatores, ut agendo poenitentiam sint in corpore meo? inde totum opprobrium, inde persecutio. quare magister vester cum peccatoribus et publicanis manducai î A. — ex hoc maxime scribae et pharisaei redemtorem nostrum criminabantur, quia publicanos peccatores non solum nion respuebat, sed etiam cum eis in cibo et potu communicabat. G. — ciñeres peccatorum sanctissimus poenitens consumere festinabat. C. 14 ipsa est illa ira tua, domine, in Adam, ira cum qua omnes nati sumus. A. 15 si enim mihi non dedissea liberum arbitrium, et per hanc ra-

730 -uualte

mit uber-téiledo dea

arbitrium . sar irfàltost. unde ferchnistóst iudicio mortodlB

tis. Pediu irfàltost du mih . uuanda ih minerò hóhi ubermuote uuas. (12) Dies mei sicut umbra declinauerunt. Dàra-nàh uuàngton mi[R 372]ne tàga . also 5 scàto uuénchet. Scàto negestàt . noh mine tàga netùont. Vbe ih fóne dir neuuàngti . so mahtin sie unuuanchonte sin. Et ego sicut f$num arui. Vnde dàr-mite dórreta ih also héuue. Demo zegànten héuue bin ih kelih. Vuio àber du ? (13) Tu autem domine 10 in $ternum perrnanes. Aber du herro uuérest iomer. Gehalt mih stàter . unstàten. Et memoriale tuum in generatione et generationem. Vnde uuéret daz din geuuàhtlicha in alien geburten. Iomer sol in gehuhte der

geheiz

dinero

chunfte

sin promissio aduentus sui. (14) Tu exsurgens mise15 reberis syon. Dù stàst io noh uf . unde gnàdest syon daz chit christenheite

id est ecclesie. Nah làngero tuàlo chùmest dù . daz keuuahtelich

uuirt memoriale. Quia tempus miserendi eius . quia uenit tempus. Vuanda is zit ist . uuanda zit chómen 1 irfàltost. aus n rad. über teiledo hóhi 4 uuànchton 9 Vuièo 10 ièmer. uuàltlioha Ièmer 14 exurgens 15 ièo

2 Pediù 13 ge-

tionem pecoribus me non faceres meliorem, non me sequeretur damnatio iusta peccantem. ergo per arbitrium liberum levasti me, et per iustitiae iudicium elisisti me. A. 6 potuerunt enim esse dies tui non declinantes, si tu a die vero non declinasses. A. 9 tu autem quid ? A. 11 mei dies sicut umbra declinaverunt, et tu in aeternum manes: temporalem salvet aeternus. A. 14 memoriale dictum est, salutare promissum de domini incarnatione venturum. C. 16 Sion vero mons est Jerosolymis constitutus, per quem, sicut saepe dictum est, significatur ecclesia. C.

(424:2)

731

ist . daz dü iro gnádeest. (15) Quoniam beneplácitos habuerunt serui tui lapides eius. Vuanda dine scalcha apostoli et prophete . ze lieben hábeton íro stéina . iro CIUNT diu sie iro predicationibus irzúgen . unde 5 geféstenoton. Et pulueris eius miserebuntur, loh iro stuppes hábent sie gnäda. Selbero déro súndigon ze

gloubo

die CHM9TVM slüogen . bechérent sie ad fidem . ze érist drlu dusent

fünf

túsent

tria milia . dara-náh quinqué milia . daz ouh sie uuerkehértit ze stéinin

den solidati in lapides. (16) Et timebunt gentes no10 men tuum domine . et omnes reges terr§ gloriam tuam. Vnde dára-náh fúrhtent ioh alle diete dinen námen . unde alle chúninga dina gúollichi . unde breitet sih diu ecclesia úber-al. Ziu ist daz ? (17) Quoniam §dificabit dominus syon. Vuanda selber truhten zimberot 15 sia. Et uidebitur in gloria sua. Vnde so ouh des mit kúolllchi

zit uuirt . so uuirdet der geséhen in gloria . der ér in

uuéichi

uuard keséhen in infirmitate. (18) Respexit in orationem humilium . et non spreuit precem eorum. Ze dero diemúoti[R 373]gon béto sáh ér . unde iro digi 1 genädeest. 3 Steina. 5 geféstenoton. auf Ras. 6 hábent! genáda. 7 dié auf Ras. 8 driü tiúsent uuerdent (Kelle 62) 9 steinin 13 diü 16 geséhen 17 keséhen uueiehi 19 déro 3 servos domini dicit apostolos et prophetas . . isti lapides, id est, christianos, qui divina firmitate viguerunt, beneplácitos habuerunt, quando in eis praedicationem suam proficuam esse cernebant. C. 7 numquid non erat pulvis, qui dominum crucifixit ? . . de ipso pulvere venit paries tot millium credentium, et pretia rerum suarum ad pedes apostolorum ponentium . . subito primo tria, postea qinque millia. A. — lapides dicit beneplácitos, quia de ipsorum erant soliditate. C. 16 videbitur in gloria sua, qui in illa primo visus est in infirmitate sua. A.

(425:10)

732

diemûote

neferchôs er.

Sid daz sô sì . so uuésen âlle humiles .

zlmbirrûn

in dirro structura . unde bétoen aile. (19) Scrïbantur hçc in generatione altera. Disiu uuort . dise prophechunne-zalo

tie . uuérdên gescriben in ânderro generatione . so nodaz

nluuua

urchunde

5 uum testamentum chôme . daz sie déro geburte niizzenàmilich

ren sîn . danne dero êrerun . unde iz memoriale si . fone

chunne

ze

in

tóufi

chunne

a generatione in generationem. Et pojrulus qui creabitur laudabit dominum. Vnde danne lobot Got der niuuue

gescepheda

liut. der in baptismo noua creatura uuirdet. (20) Quia 10 prospezit de cçlo sancto suo . dominus de cçlo in terram prospezit. Daz uuirt er . uuanda truhten hâra-nider fóne hôhi

fersâh . fone himele fersah er in érda . ex alto cham ze

dlemuoten

er ad humiles, Ziu ? (21) Vt audiret gemitus compeditorum. Daz er gehôrti sûftod dero gedrûhoton. 9 liût.

toûfi

14 siûftod déro gedrûoton.

2 ergo nunc oratur, nunc curritur, nunc si quia aliter erat, et aliter se habebat, manducet cinerem sicut panem, et potum suum cum fletu commisceàt. nunc tempus est, cum aedificatur Sion, nunc intrant lapides in structuram. A. 4 scribebantur enim ad prophetandum novum testamentum inter homines, qui vivebant ex vetere testamento . . sed quoniam memoriale tuum in generationem et generationem, non iniquorum est, sed iustorum. in una generatione pertinet ad vêtus testamentum, in alia autem generatione pertinet ad novum testamentum. A. 9 illa creatura, de qua dicit apostolus: si qua igitur in Christo nova creatura, Vetera transierunt, ecce facta sunt omnia nova, omnia autem ex deo. A. 12 prospexit ex alto, ut veniret ad humiles. A.

733 Gotls forhta unde sin geduuanch Timor et disciplina dei . sint déro drühe . die er gehöret. Et solueret filios interemptorum, Vnde c h a m er óuh . daz er inbunde dero irslàgenon siine. Die mit des tlefeles scrànche diabolica fraude irslägen uuàren . dero siine birn uuir. àntl&z 5 Vnsih inbindet er uuanda er uns kibet remissionem sundon peccatorum. (22) Vt adnuntietur in syon nomen domini . et laus eiu8 in ierusalem. Daz fone apostolis chunt ketan uuerde Gótes nàmo in dero ecclesia . unde sin lób in ierusalem . daz ist àber diu ecclesia. (23) In 10 conueniendo populos in unum . et regna ut seruiant domino. Daz liute unde riche ze-sàmene-chómente Góte allieti sàmenunga dienoen . unde die sin c a t t o l i c a ecclesia. (24) Respondit ei in uia uirtutis au$. Do antuuùrta imo ierusalem . 1 drùe. 11 liùte

3 oùh.

4 bin

7 eius!

9 diù

1 agnoscuntur et compedes disciplinae dei et timoris eius, de quo dictum est : initium sapientiae timor domini. A. 4 filios interemtorum, qui diabolica fraude peremti sunt. C. — solvitur enim unusquisque a vinculis cupiditatum malarum . . remissio peccatorum solutio est. A. 7 annuntiatum est enim in Sion nomen domini Christi, dum ibi primum diversis linguis magnalia dei locuti probantur apostoli, hinc factum est, ut a locali Jerusalem velut a purissimo fonte per ecclesiam generalem pia domini praecepta decurrerent. C. 12 dicendo enim, in unum, virtus catholicae unitatis ostenditur. C. 13 si enim vocat te deus, et praecipit, ut bene vivas, et tu male vivis, vocationi eius non respondes, nec laus eius respondet ei de te . cum autem sic vivimus, ut per nos laudetur deus, respon dit ei laus eius: de vocatis et sanctis eius respondit et Jerusalem, vocata est enim et Jerusalem; et prima Jerusalem noluit audire, et dictum est ei: ecce dimittetur vobis domus vestra deserta. A.

734

(426:9)

a n dèmo uuége ire chréfte diu OHBISTVS ist. Sinero l&dungo uocationi in-chad si . an gùoten uuérchen . mit sinero diu erra hélfo. Aber prior ierusalem . inchàd imo in ubelen uuérchen. Fóne diu gehórta s i .

slh-no luuuer hus uuirt ECCE RELINQVETVR VOBIS

ze lélbe uuùoste 5 DOMVS VESTRA D E [ R 3 7 4 ] S E R T A .

rum nuntia

mihi.

Paucitatem dierum meoChunde mir chit ecclesia dia un-

séhent-no . ih pìn mit ECCE EGO VOBISCVM lu alle tàga unzint an ende dero uuerlte SVM OMNIBVS DIEBVS VSQVE AD CONSVMMATIONEM S^CVLI. euulchéite

mànigi minerò tàgo. Là mih kehóren.

D o h déro friste lüzzel si uuider déro eternitate . mih irràre

10 fréuuet doh daz ih èr nezegàn . unde heretici liegent . die mir anderes-uuio gehiezen. (25) Ne rmoc.es me in dimidio dierum meorum. Neuuende mih uuidere in den halben teil minerò tägo . so sie uuànent. Nelàz irò minnero uuerden . danne du gesprochen éigist. 15 In s§culum siculi anni tui. lomer unde iomer sint 1 diü 3 diu aus a korr. 4 diü sih n6 iüuuer 5 leibe uuuoste noch einmal über SERTA geschr. 6 Qcclesial die 7 s6hent no. 8 iü alle d tdga durch Strich daneben getilgt CONSVMATIONE 9 euuicheite 10 (zu irräre Kelle 106) liügent. 11 anderes uuieo gehiezzen. 14 eigist. 15 Iemer iemer 7 quomodo annuntiavit? ecce ego vobiscum sum usque in consummationem saeculi . . pereant haeretici, pereant quod sunt, et inveniantur, ut sint, quod non sunt, exiguitas dierum usque in finem saeculi erit: exiguitas ideo, quia totum hoc tempus . . exigua gutta est comparata aeternitati. non ergo blandiantur sibi contra me haeretici, quia dixi: exiguitatem dierum meorum, quasi non permansuram usque in finem saeculi. A. 13 noli quomodo haeretici loquuntur sic mecum agere. usque in finem saeculi me perdue, non in dimidium dierum meorum. A.

735 ùnminlgi

diniu iàr. Vuider dien dinen ist paucitas dero minerò. (26) Initio tu domine terram fundaati . et opera manuum tuarum sunt c$li. (27) Ipsi peribunt . tu autem permanes. Fóne érist stóllotost du dia erda . nude 5 himela sint diniu hàntuuerh. Doh sie so sin . sie zegànt . du stàst ze stéte . unde bist daz du bist. Et omnes sicut uestimentum ueterascent . et sicut opertorium mutabis eos et mutabuntur . (28) tu autem idem ipse es . et anni tui non deficient. Vnde alle irfirnent 10 sie also uuàt. unde dù uuéhselóst sie . unde den uuehsal dólent sie . aber du bist io der selbo unde diniu in sintflùote

die nllstin himila

ar nezegànt. In diluuio uuurten ferlóren celi proximi 1 dièn déro scent. 10 uuehsel

4 die 11 ièo

5 hàntuuerg. 12 uuurden

7 ueterediè

1 licet usque in finem saeculi durent mecum isti dies, exigui sunt in comparatione dierum tuorum. A. 6 idem ipse es, tu qui dixisti: ego sum, qui sum. A. 12 iam ergo dixit, periisse eaelos per diluvium . . excrevit enim aqua, et totam istam capacitatem, ubi aves volitant, occupavit, ac sic utique eaeli perierunt propinqui terris: caeli, secundum quos dicuntur aves caeli. sunt autem et caeli caelorum superiores in firmamento: sed utrum et ipsi perituri sint ij;ne, an hi soli caeli, qui etiam diluvio perierunt, disceptatio est aliquanto scrupulosior inter doctos . . forte hic eaelos etiam non importune intellegimus ipsos iustos, sanctos dei, in quibus manens deus intonuit praeceptis, coruscavit miraculis, imbrificavit terram sapientia veritatis. caeli enim enarraverunt gloriam dei . . quid est, secundum vestimentum ? secundum corpus, vestimentum enim animae corpus . . si ergo secundum corpus peribunt, ubi ergo resurrectio carnis ? . . mutabitur, non tale erit, quale fuit. audi apostolum dicentem: et mortui resurgent incorrupti, et nos immutabimur. quomodo immutabimur ? seminatur corpus animale, surget corpus spiritale, ergo seminatur mortale, resurget immortale, seminatur corruptibile, resurget incor-

736

(427:9)

dero erdo

uûglla

óblrln

terris . an. dieu uolatilia sint. So sint ouh auperiores hlmlla

hlmlla

hlmilo

celi . die celi cçlorum heizent. Vbe dîe fone fiure sûlîn ferlóren uuerden . sâment énên . aide échert éne âne dise . aide uuélih uuehsal iro uuerden suie . des ist uuórtherta

under

glerten

5 unsemftiu disceptatio inter doctos. Aide daz hier fone himllin

hélllgon unde rebten

cçlis kescriben ist daz mag fóne sanctis et iustis fertónronde mit kebotln

nóxnen uuerden . an dîen Got ist intonans preceptis plécchlzinte

mit

uuùndrin

die

erda

beregenonte

mit

uulstûoine

coruscans miraculis . imbrificans terram sapientia ueuuarhelte

himela

zélent

dîna

guol-

[R 375]ritatis. fone dîen iz chit. Cçli enarrakt globiam

licbi

unde

aile

Irflrnent

10 dei. Fone in uuirt uuola fernómen. Et omnes sicvt vbstisie

also

uult

unde

du

uuAndilost

sie

also

teccbl

unde

MENTVM VETERASOENT . BT SIOVT OPEBTOBIVM MVTABIS EOS den uuehsll Udint sie

lichamin

uult

et mvtabvntvb. Vuaz sint irò corpora . âne uestimenta unde decchl dero sélo

firuuéhaelot

animç et opertoria ? An dîen uuerdent sîe mutati . unde

tòte

irst&nt

un-lrferuuarte

also der apostolus chit. Et mortvi besvbgent incobbvpti unde uuerden uuir feruuandilot aber uuiêo ?

dar uulrt

15 et nos iMMVTABiMVR. Quoiuodo immutabimur ? Semikesllt

fébe

gelich

llchamo

unde

lrstìt

kéìstlich

llchamo

uulrt

natur corpus animale . resuxget corpus spiritale. Se1 niogila 2 heizzent. fiûre 4 uuehsel 5 ûnsemftiû 6 heîligon RESCENT. uuât du. 11, 12, 15 ET]7 z (?) korr. 16 fêhe keistlioh

3 ferlórin 11 VETE15 dar aus

ruptibile . . ita peribunt caeli, et immutabuntur caeli. sed fortasse sanctorum corpora non recte dicuntur caeli Î si non portant deum, non sint caeli. et unde, inquit, probas, quia portant deum? usque adeone excidit tibi: glorificate et portate deum in corpore vestro? ergo tales caeli peribunt, sed non in aeternum: peribunt, ut mutentur . . veste m audis, coopertorium audis, et aliud, quam corpus intellegis? A.

(428:15) kesàit

tòdeiich

llchamo

unde

irstat

untòdiger

737

uuirt

kesàit

ir-

minatur mortale . resurget inmortale. Seminatur coruuartlich

lichamo

stàt

uf

uniruuàrtlicher

lìchamen

ruptibile . resurget incorruptibile. Ioh irò corpora sint himela

celi. uuanda siu Got tragent. nah dien uuórten Pauli.

kùollichont

Got unde

tràgent

in

an

luuuermo

lichamin

. Soliche 5 himela irfirn nt umbe daz . daz sie geniuuot uuérden. (29) Filii seruorum tuorum habitabunt . s. in annis G L O R I F I C A T E E T P O R T A T E D E V M IN CORPORE V E S T R O

poton

chint

tuis. An dinen èuuigen iàren bùent apostolorum filii. Et semen eorum in sgculum dirigetur. Vnde irò geordìnhafto

burt uuirt in èuua gerihtet . dar alliu ding ordinate anagenne

uuort

chlàgidis

10 fàrent. Disses psalmi principia sint uerba gemituum. diu iüngistin

uuort tròstìs

postrema sint consolationum.

(CU.) (1) BENEDIC ANIMA MEA DOMINO. Séla miniu dàncho Góte. Et omnia qu§ intra me sunt nomini sancto 15 eins. Vnde sinemo heiligen nàmen danchoen alliu diu in mir sint. Ratio diu in irò ist . unde alle irò ge3 siù 5 geniuuuot 11 consolationum "

7 dinen] dièn

bùent

6 ubi, nisi in annis non deficientibus ? . . nos filii sumus servorum, quia filii sumus apostolorum. A. 9 intende, quare sit positum, dirigetur, scilicet quoniam, quae ibi suscepta fuerint, in aeterna directitudine collocantur, ubi nihil pravum, nihil potest esse distortum . . inchoavit enim a lacrymis, finivit in gaudio. C. 16 Interiora sunt animae, cogitatio multiplex, virtusque rationis. C. Altd. Textbibliothet Bd. 43.

Notker

47

738 ciancila lóboen in. (2) Benedìc anima mea domino . et noli obliuisci omnes retributiones tins. Dancho imo . unde habe unergezen alles sines lónes. Du gefrehtotost mala . er gab dir bona . unde gibet noh. Also 5 hàra-nàh s t a t . (3) Qui propitius fit omnibus iniquitatibus tuis . qui sanat omnes languores tuos. Der alien dinen unrehten g [ R 376]nàdet . der alle dine siehhéite héilet. (4) Qui redimit de interitu uitam tuam. Der dinen lib lóset fóne ferlórnissedo. Qui coronai te in 10 miseratione et misericordia. Der dih corónot in irbàrmedo unde in àrmherzi. Corona chit capitis ornatus . daz ist diu hóubet-zierda . also uuir an chuningen séhen. (5) Qui saciat in bonis desiderium tuum. Der dinen uuillen in gùote fóllot / daz c h i t . der dih kuotes 15 kenietot. Renouabitur ut aquity iuuentus tua. Geniuuot uuirt din iugent . sàmo-so àren. Imo geskihet fore alti chit man . daz sin óbero snabel den nideren 3 unergezzen gefreAtotost auf Ras. sièchèite 8 heilet. 9 ferlórnissido. zièrda. 15 Geniuuuot 16 geschièt

1 ge//nàdet. 12 hoùbefc

3 retribuisti tu mala pro bonis, retribuit ipse bona pro malis. A. 17 resurrectionem enim quandam significavit nobis, et quidem renovatur et iuventus aquilae, sed non ad immortalitatem . . dicitur aquila, cum senectute corporis pressa fuerit, immoderatione rostri crescentis cibum capere non posse, pars enim rostri eius superior, quae supra partem inferiorem aduncatur, cum prae senecta immoderatius creverit, longitudo eius incrementi non earn sinit os aperire, ut sit aliquod intervallum inter inferiorem partem et une um superiorem . . itaque modo quodam naturali in mensura reparandae quasi iuventutis aquila dicitur collidere et percutere ad petram ipsum quasi labium suum superius, quo nimis crescente edendi aditus clauditur: atque ita conterendo illud ad petram excutit, et caret prioris rostri onere, quo cibus impediebatur. accedit ad cibum, et omnia reparantur: erit post aenectutem tamquam iuvenis aquila . .

(429:12)

739

so uberuuahset. daz er in üf-indúon nemag sih ze geàzzenne. Dára-náh knitet er in. an demo steine . unz er in so ferniuzet daz er aber ézen mag. Vnde so guúnnet er samo-so fóne èrist iúngliche chréfte. So 5 geskihet óuh dèmo . der an

stéin

CHRISTO

der petra ist . sina ze

sunda ilet ferslizen . uuanda er bringet in uuidere ad únscadeli

ze

urstende

innocentiam. Fone déro chúmet er ad resurrectionem . dar uuirt er geiúnget. Dara-züo síhet disiu réda. (6) Fadens misericordias dominus . et iudicium omni10 bus iniuriam patientibus. Truhten ist der gnàda skéike-

n e t . unde allen rihtet. die únreht tólent. die imo uinrích

dictam spárent. Also er chit. rícho dich

TEiBVAM. (7) Notas

spare mir den gerich

ih

ir-

M I H I VINDICTAM . EGO R E -

fecit uias

suas moysi. die èa

Chúnde

keistiicho

téta er sine uuéga moysi . daz man legem spiritaliter 1 intuòn 2 dèmo steine. 3 ferniüzzet 4 geuuúnnet samo só 5 geschièhet oùh 8 sièhet 10 genáda scheinet. 12 irrícche

ézzen stein 14 die

petra autem erat Christus, in Christo renovabitur sicut aquilae iuventus nostra, [v. Wilhelm, Denkmäler I I , 51.] A . — sic anima in pristinam sanitatem revertitur, si peccata sua in petra, quae est Christus dominus, expolire non desinat. C. 12 hoc illis permittitur, qui patientiae muñere decorantur, de quibus a i t : mihi vindictam, et ego retribuam. nam qui se manu desiderant ulcisci, furoremque suum inimici persecutione satiare contendunt, vindictam domino non reservant. C. 14 per Moysen data est lex, et habet aliquid obscurum traditio ipsa legis . . ergo quia hoc ibi mysterium est, ideo docet datam legem, ut convincerentur peccatores, et ad gratiam aeeipiendam medicum invocarent . . nolebant se confiten homines peccatores: addita lege facti sunt et praevaricatores . . ubi enim non est lex, nec prae47*

740 föne gegebenero t o

fernémen sol. unde daz er ex data lege uuolta die liute sündig

bechénnen sih selben . die sih neiàhin peccatores uuénoh k e n a d o n

bedurfin

der über-grif dero éo

sen . noh indigere gratia . übe iz in preuaricatio legis tóugen

ràt

negeóugti. Daz obscurum consilium getéta er chunt 5 moysi. Filiis israel uoluntates suas. Nieht ein moGot

Àna-sehintin

an

dien

achust

ne-

ysi . nube allen uuaren israhelitis in quibus dolus non ist

est. geteta er chunt si[R 377]nen uuillen. Daz er uuolta fünf

puoch

fünf

forzicha

uuésen quinque libros moysi. sàmoso quinque porticus. in

dien

die

siechen

lägen

daz

sie

dàr

sclnin

nais

kenérit

in quibus egri iacerent . ut proderentur . non ut ibi uuurdin

in dien fórzichin

genérit

in

10 sanarentur. In porticibus neuuurten sie sanati . in dero uuazzer uuégi

in

iùdon

gestùrme

aqua mota . daz chit in tumultu iudaico . dannan martira

einer generit

CHRIdaz chit einer der chri-

sTi passio gescah uuard unus sanatus . i. unitas christano

liut

stiani populi. (8) Misericors

et miserator

dominus

2 neiàhin 3 dero] der 4 ne geotìgti. 1 liùte toùgen rate 7 est! 9 Siethen durch Strich darunter getilgt 10 dién ne uuurden 13 lifit varicatio. abundavit ergo peccatum, ut superabundaret gratia . . istae sunt viae occultae, quas notas fecit Moysi, per quem legem dedit. A. 6 ecce vere Israelita, in quo dolus non est . . dati sunt quinque libri Moysi: cincta est piscina quinque porticibus; produxit lánguidos, ut ibi iacerent, ut proderentur, non ut sanarentur. quinque porticus prodebant lánguidos, non curab a n t : piscina curabat descendente uno, et hoc piscina turb a t a : turbatio piscinae in passione domini . . turbavit aquam, id est, turbavit populum. et in tota illa perturbatione aquae unus sanabatur, quia in passione unitas sanatur. A.

(430:10)

741

longanimis et multum misericors. Truhten ist knàdig . uncle skéinare gnàdon . làngmuotig unde filo gnädig. (9) Non in finem irascitur . neque in §ternum indignabitur. Er nebilget sih in énde . noh er nezur6 net in èuua. (10) Non secundum peccata nostra fecit nobis neque secundum iniquitates nostras retribuit nobis. Er nehabet uns nieht mite-geuären nàh unseren sundon . noh er nelònota uns nàh unseren ünrehten. (11) Quoniam secundum altitudinem c$li a terra 10 confirmauit misericordiam suam super timentes eum. Also dàr-àna skinet . uuanda nah dero hóhi himeles fóne erdo . habet er geféstenot sìna gnàda über die . die in furhtent. Des himeles hohi décchet die under imo sint. unde er gibet lieht. régen . uuint. umbe die erd-uuüochera

15 fructus terre . also unerdrózeno spéndot Got knàda dien . die in sinero forhtun sint. (12) Quantum distat ortus ab occidente . elongauit a nobis iniquitates nostras. So ferro daz ósten ist fone demo uuéstene . so sunne-

ferro habet er fone uns ketàn ünseriu ünreht / Occa20

-sedll

üf-runs

genada

sus flihet den ortum . so ouh uns sin gratia irrinnet . 1 kenàdig. 7 mite geuären! 15 tìnerdrózzeno 20 fliehet

2 schéinare genädon. 3 genädig. 11 schinet. hóhi 12 genàda Got! 18 óstenasi aus n korr.

13 adtende et caelum: ubique, undique protegit terram, et nulla pars terrae est, quae non caelo protegatur. peccant homines sub caelo, faciunt omnia mala sub caelo: tamen proteguntur caelo. inde lux ad oculos, inde aer, inde spiritus, inde pluvia ad terram propter fructus, inde omnia misericordia a caelo. tolle auxilium caeli a terra, atatim deficiet: sicut ergo protectio caeli permanet super terram, sic protectio domini permanet super timentes eum. A. 20 quando peccatum remittitur, occidunt peccata tua, oritur gratia tua. A.

742

5

10

15

20

(431:20)

so uàllent unsere sunda. (13) Quomodo miseretur pater filiis . ita misertus est dominus timentibus se. Also fàter chinden . so gnàdet Got dien in furhtenten. Vbe er sle fillet. die filla sulen sie minnon . uuanda sie fóne irò fater gnàdon chóment. Die er fillet . die netùot er érbelòse. (14) Quoniam ipse cognouit figmentum nostrum. Dia fàter]ichun g[R 378]nada skéinet er . uuanda er bechénnet unsera gescàft. Er uuéiz daz si uzer hóreuue uuorten ist. Recordatus est quoniam puluis sumus. Er nehàbet irgézen daz uuir stuppe birn. So smàhe SÌNT uuorten durh sunda . die edele mahtin uuésen. (15) Homo sicut foenum dies eius. Mennisco ist also héuue. Also heuue sint sine tàga. Tamquam flos agri sic efflorebit. Also der blóomo dar in/in félde . also ferbluot er . also murg-fare ist er. (16) Quoniam spiritus pertransibit in ilio et non subsistet . et non cognoscet amplius locum suum. Vuanda sin géist der in imo ist ferféret . unde hier nebestàt er . noh furder hàra neiruuindet er. Sòl er hinageuarner sàlig sin . so tuot iz des knada . der an sill 3 genàdet 4 suln 5 genàdon 7 Die ge//nada scheinet 8 uueiz sie 9 uzzer uuorden 10 irgézzen 11 bin. smàhe uuorden 13 Mennischo 15 mùrg fàre 18 geist in 20 kenada. 5 fili, si ploras, sub patre plora, noli cum indignatione, noli cum typho superbiae. quod pateris, unde plangis, medicina est, non poena, castigatio est, non damnatio, noli repellere flagellum, si non vis repelli ab hereditate. A. 9 novit, quid fecerit . . ecce facti sumus de limo. A. 11 memor esto, domine, non quia nos ex limo creasti, non quia immortales tua largitate fecisti, non quod ad imaginem et similitudinem tuam plasmare dignatus es . . sed quia in pulverem nunc redacti sumus ariditate peccati. C. 20 non alloquitur enim foenum, sed propter quod et verbum foenum factum est . . quidquid melius eris, gratia illiuB eris, misericordia illius eris. A.

743 héuue

daz er dâr-ûz kolt m a c h o t i

nam foenum . ut ex eo faceret aurum. (17) Misericordia autem domini a sçculo et usque in çternum super timentes eum. Áber Gotes knâda ist an dien in fúrhtenten . fóne ánagántero dirro uuerlte . unde dannan fóne ána-gántero uuerlte

6 unz ze énero uuerlte. Hier dar iz chit. A SECVLO . uuandon gnûoge so cassiodorus ságet . adam gnada geheiin uuerlte

fone

zen uuésen. uuanda andere uuurten in seculo. er uuard ána-gantiro uuerlte

a seculo. Et iustitia illius in filios filiorum . (18) his qui seruant testamentum eius . et memores sunt man10 datorum eius ut faciant ea. Vnde sin reht ist daz uuerch

chit skinet an únserro súno súnen . daz sint opera u n d e Ion dero

uuercho

et mercedes operum . unde skînet an dien . die sin scrift-kebot

testamentum haltent . unde sînero geboto ze diu ge,

scrift-kebot

huhtig sint . daz sie síu léisten. Sin testamentum daz fllhte

minno

15 sint siniu mandata . diu bestânt alliu in caritate . dero sòl man gehúgen. (19) Dominus in cçîo parauit sedem suam . et regnum eius omnium dominabitur. Truh-

3 kenâda 8 ána gantiro.

6 genuôge genada geheizzen 7 uuurden 11, 12 schìnet 14 siû leisten.

5 mihi videtur hic convenienter advertí, et Adam, sicut multi patrum dixerunt, a domini fuisse gratia revocatum, quando ipse primus in saeculo fuit, sicuti etiam Abel, Noë, Abraham, et ceteri patres, qui tamen in saeculo, sed non a saeculo fuerunt. C. 11 sed fìlios nostros dicit opera nostra: filios filiorum, mercedem operum nostrorum . . totam legem volo tenere, tene, si potes, quando potes, quomodo potes, quamcunque paginam interrogaveris, hoc tibi respondebit: quod tenes, tene. A.

744

(432:9) ze zeseuuun slnls f a t e r

ten gareta in himele sinen stuol. ad dexteram patria . unde sin riche uualtet irò àllero. (20) Benedicite [R 379] domino omnes angeli eius potentes uirtute . qui facitis uerbum eius ad audiendam uocern sermonum 5 eius. Lóbont Got alle sine angeli mahtige in chrefte . ir sin uuort tuont ze gehórenne daz chit ze irfollonne dia stimma sinero uuorto. (21) Benedicite domino omnes uirtutes eius ministri eius qui facitis uoluntatem zéichln-uuùrchin

eius. Lób-tuont truhtene alle sine uirtutes . sine àm10 bahtara . ir sinen uuillen fóllont. (22) Benedicite domino omnia opera eius. Lóbont in àlliu siniu uuerh. In omni loco dominationis eius benedic anima mea domino. In alien dien stéten dar sin geuualt' si . dar lóbo Góte min sèla. Yber-al ist sin geuualt . uber-all nleht

éln

In

chilchun

sunder

Iota

uzzan

15 lóbo in . non solum intra septa ecclesie . sed et extra chilchun

septa eius.

( C H I . ) (1) BENEDIC ANIMA MEA DOMINO. Sßla miniu löbo trühtenen . dero scönon dingo . diu diser psalmus öu20 get. Domine deus meus magnificatus es uehementer. Trühten Got miner . du bist harto gemichellichot. Du

3 dominum 4 audiendam aus u rad. 5 alle sine auf Ras. 6 irfollone 7 die 9 zeichin uuürchin 11 uuerch. 15 ein 18 DOMINUM. 19 oüget. 1 hoc ad illud pertinet, quando dominus Jesus adscendit in caelum, sedet ad dexteram patris. C. 19 Benedicat anima nostra dominum pro tantis beneficila eius, pro tarn multis et magnis muneribus gratiarum eius: quae munera invenimus in hoc psalmo. A.

745 hàbest dih keóuget michelen . dien . die dina micheli fóre neuuisson. Confessionem et decorem induisti. Du légetost dih àna geiiht unde zierda . uuanda din suarz

ecclesia diu zuei àna-légeta. Si uuas ze érist fusca . irò

sundon

blgiéhin

plgiht tOonto

5 er si begondi peccata sua confiteri . àber confitendo keuulzzit

,

uuard si dealbata. Irò ànalégi . ist din ànalegi. (2) Amictus lumine sicut uestimento. Behéleter mit liehte . sàmo/so mit uuàte. Irò uuàt . ist din uuàt . daz ist da2 lleht dero geloubo

lumen fidei. Extendens cglum sicut pellem. Den hi10 mei dénnende . also hut kedenet uuirt. Nàh tode dero fleho

die scrlfte

animalium . uuérdent irò hiute gedénet. Scripturf prophetarum uuurten ouh nah irò libe ferdenet. unde 1 keoùget michelin. 12 uuùrden

5 bigièhin

11 hiùte

1 magnificatus es nimis, hoc est, sanctiilcetur nomen tuum . . quibusdam immundis nondum est sanctum nomen tuum. A. 4 ergo tu ecclesia habes decorem . . dicitur de te: quae est ista, quae descendit dealbata? quid est dealbata? illuminata: non dealbata, sicut fucata, quemadmodum se dealbant feminae . . ipsa enim ecclesia confessio et decor, ante confessio, postea decor: confessio peccatorum, decor rectefactorum. A. 10 pelles autem detrahi non solent nisi animalibus mortuis . . quid ergo, hic si divina scriptura significatur pellis nomine, quomodo deus de pelle fecit caelum, et extendit caelum sicut pellem ? . . mortuus est Jeremias, et tot prophetae mortui sunt . . quod ad divinam scripturam attinet, extenditur sermo mortuorum . . nam post mortem plus innotuerunt prophetae et apostoli . . prophetas vivos sola Judaea habuit, mortuos omnes gentes. cum enim viverent, nondum erat extenta pellis, nondum erat extentum caelum, ut tegeret orbem terrarum. A.

746

(433:1) ze

allen

dtetin

ferrécchet. ad omnes gentes. Sie uuàren ün[R 380]ferèo

an dero altun

nomen . unz sie selben in v e t e r i testamento uuàren. niuuua éa

So nouum cham . unde sie neuuaren . do zóh man füre serifte

irò scripta . do begónda man sie bechénnen. Vnde diu himel

5 sint celum / uuanda Got an in fünden uuirt. (3) Qui tegis aquis superiora eivs. Du mit uuazeren decchest siniu óberóren. Vuäzer sint óbe himele . also diu dàr eo

gebótin

diu

gebot

sint . so sézzest du obe àllen preeeptis legis preeepta minno

kegózzin

ist

in

unseren

herzon

caritatis. Vuanda ouh si ist diffusa in cordibus nostris . 10 pediu habet si uuäzeres nämen. Qui ponis nubem ascensum tuum. Dü daz uuolchen sezzest dir ze stéunde daz uuolchan

gün . unde ze antfange. Also iz chit . E t nvbes svsinphieng

in

ab

irò

óugon

bezeichinlicho uuolchin

capii evm ab ocvLis BOBVM. Aber mystice . Nubes sint prediare

mit

prediarin

die uuéichen ze

predicatores . per predicatores pringest du infirmos ad 2 déro 3 zóman 7 óberóren. Vuàzzer diù 12 anphange. 13 oùgon

4 diù 6 uuazzeren lOuuàzzeres 11 uuolchan mystice. 14 uueichen

7 si ergo nihil supereminentius in scriptura sancta inveniri potest, quam Caritas, superiora caeli quomodo in aquis proteguntur, si superiora scripturae praecepta caritatis sunt ? . . Caritas, inquit, dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum . . iam nomine diifusionis intellege aquas in cantate spiritus sancti.

A.

12 legitur: haec cum

dixisset, nubes suscepit eum ab oculis eorum. dam et nubes adscensum caeli

huius, id est,

C. — ostendivinarum

scripturarum . . omnes tamen praedicatores verbi veritatis nubes accipite. quicunque ergo infirmi non possunt adscendere in hoc caelum, id est, ad intellectum scripturarum, per nubes adscendant.

A.

747 dero

fernümeste

dero

scrifto

i n t e l l e c t u m scriptuarum. Qui ambulas super pennas uentorum. D ü - d i r füre-ilest dia snèlli dero u u i n d o . uuort

uuanda du sendest din uerbum spüotigor danne uuint uuinda

färe / s o u u i o n i e h t snélleren nesi. Aide . u e n t i sint héilige

séla

féttacha

sint Gotis u n d e f r l u n d i a m i n n a

5 s a n c t e a n i m e . u n d e irò p e n n e . a m o r dei e t p r o x i m i . die m i n n a

d e n a m o r e m . ü b e r - s t e p f e s t d u . u u a n d a diner mèroro ist ze in . d a n n e irò ze dir. S ò sie h ó h o s t k e f l i e g e n t minna

d i n e n a m o r e m ze g e c h i e s e n n e . so s é h e n t sie in io daz

óberóren. F o n e diu . so P a u l u s c h a d . 2 DÙ der diè déro friündis 6 über stéphest aus t ( ?) korr. sèhent iéo

ir

mugint

ir-

U T POSSITIS COM-

4 so uuièo 5 heilige 7 hóhost 8 gechièsenne. 9 óbe/ròren. diü.

3 velocitatem verbi fortaase commendat scriptura . . quia nihil ventis velooius norunt homines . . ventos quidem intellegimus in figura non absurde animas . . quisquis dilexerit deum et proximum, animam habet pennatam . . sed quantumvis sint praeditae virtutibus caritatis, quid ad illam dilectionem dei, qua sunt dilectae, etiam cum visco essent implicatae ? maior ergo in nos dilectio dei, quam nostra in ilium, iam d a t illis caritatem, iam dat illis alas et pennas. u t possitis, inquit, comprehendere, quae sit latitudo, longitudo, altitudo et profundum . . latitudo enim est in bonis operibus, longitudo in perseverando usque in finem, altitudo propter sursum cor . . p r o f u n d u m autem quod dixi, ubi fixa erat pars crucis, et non videbatur, inde surgebant, quae videbantur. quid est, quod occultum est, et non publicum in ecclesia ? sacramentum baptismi, sacramentum eucharistiae . . et quid postea ? cum hoc dixisset apostolus, adiecit: scire etiam supereminentem scientiam caritatis Christi . . a m a n d o autem q u a n t u m c u n q u e amatis, volatis ad ipsum, ut cognoscatis, quemadmodum ipse vos amaverit. A.

748 -râtin

(434:2) uuaz-dir

si

préiti

hôhi

lengi

chrucis

unde

PREHENDERE QVIÇ SIT LATITVD0 ALTITVDO LONGITVDO ET PROtlefi

unde ir dar-míte mugint uuizzin die bdho

FVNDVM . so chad er óuh . Scire etiam svpereminentem recchentun óbescrìft christis minnon.

scientiam cARiTATis Christi. Yuanda álso man uuizen diu bréiti

al

guot

uuerch

kûotis

uuerchis

unde

uuizzodis

unde hôhi herza

sol -, daz latitudo ist omne opus bonum . altitudo surhina-ûf

unde

iengi

foi-iéisteda

unde

diu

tluffi

5 sum cor . longitudo perseuerantia boni operis . profunheilic-tûom

toufi

dum sacramentum baptismi et eucharistie . an dien begráben ist uuaz iz méine . uuanda m a n iz nesihet . so ist fóre ál[R 381]len dingen daz ze bedénchenne . uuio ferro unsih prâht hábet diu Gotes minna . unde 10 uuio hóho si réichet. -(4) Qui facis angelos twos spiritus. Dû dîne géista máchost póten . so du sie ûz-sendest ad tobiam . ad zachariam . ad mariam. Aber bezéichiniicho

gesamenunga

tûost

kéìstliche

man

mystice . dû in dinero ecclesia spiritales uiros tûost pótin

dînis

Arindis

ze fléiscinen

uuésen nuntios uerbi t u i . unde sie ad carnales séndest. samo

aba

himele

ze

erdo

15 quasi de celo ad terram. Et ministros tuos ignern urentem. Vnde dine ambáhtara getûost uuésen bréndie ernisthaftin irò sinnis

uber-

nentez fiur. Vuanda spiritu feruentes . sint irò audi-

1 preìti longi ET]7 2 oûh. unde ir] under 3 recchenten (Kelle 146) uuízzen 4 breîti 5 fol leisteda diû tiûffi 7 meine, ne siêhet. 9, 10 uuiêo 10 hôho reichet. 11 geista 13 bezêichinlicho (zu gesamenunga Kelle 119) keistlicbe 14 âeiscinen 16 prénnentez 17 fiûr. 12 esse angelos novimus ex fide, et multis apparuisse scriptum legimus . . spiritus spiritales dicit; bene facit angelos suos spiritales, id est, nuntios verbi sui . . vide spiritalem factum angelum dei . . de spiritali quadam aflectione missus est ad carnales, tamquam angelus de caelo ad terram. A. 17 quomodo dicit, et ministros suos ignem flagrantsm, nisi quomodo dicit, spiritu ferventes? sic

(435:11) -lisarra

749

pr6nninte

tores incendentes. (5) Qui fundasti terrain super stabilitatem swam. Du dia erda gefestenotost . an iro statigi. Dina ecclesiam hibest du gestatet an CHEISTO. statigi

Er ist iro stabilitas. Non inclinabitur in sgculum nah p&riro

6 culi. Furder neuuanchot si. Vuile ioman secundum scrifte

st&tigi dero erdo

literam uuizen stabilitatem terre . daz ist unsem/fte. himil unde erda

Vuanda iz ouh chit . C^LVM si

ferglnt

ET TERRA TRANSIBVNT neuuuanchot

. pe-

diu negeuallet iro . non inclinabitur. (6) Abyssus sicut pallium amictus eius. Vuazer-micheli ist iro 10 heli satnoso lachen. Daz uuazer umbef&het dia erda. manigl dero h£idenon

S6 tuot ouh sanctam ecclesiam multitudo paganorum. Super monies stabunt aqu$. Vnde uu&zer obestant die berga . also iz fuor in diluuio. Ioh selben die burlichosten. selben die apostolos. pesuarot inmensitas 2 die 5 ièman 6 uuizzen 9 Vuazzer micheli 10 uuazzer umbefàhet die 11 ofih heidenon 12 uuàzzer 13 die berga. 14 diè enim fervens spiritu, ignis ardens est omnis minister dei . . carnalia omnia desideria tua urat minister dei, praedicans verbum dei. A. 3 fundavit terram, intellego ecclesiam. A. — huius stabilitas recte dicitur Christus, qui est immobile fundamentum. C. 5 de qua dictum est: caelum et terra transient, laboratur hie, si ad literam quaeras accipere. A. 9 abyssus enim dicitur immensa aquarum copia . . terrae enim quasi vestimentum est aqua, circumdans earn et contegens earn . . ecclesiam dei cooperuerunt aquae persequentium. A. 14 fuga quadam occultabantur apostoli, unde fuga occultabantur apostoli? quia super montes stabant aquae. A. — haec merito hie superstitiosis atque persecu-

750 heidinisci

unde

áhtungo

superstitionis et persecutionis. (7) Ab increpatione

tua

uuazzer-michelina

fugient. Dára-nah uuirt daz die selben abyssi flihent fóne dinero irráfsungo. Et a noce tonitrui tui formidabunt. Vnde sie in furhtent fone déro s t i m m o dines 5 t ó n e r e s . dinero d r ó u u u n . also dia i s t . sámint

uuerdent

ir

ir neriuuueient N I S I POENITENTIAM

ferlorin

( 8 ) Ascendunt montes in locum, quem fundasti eis. Vnde

EGEEITIS . OMNES SIMVL PERIBITIS.

et descendunt

campi

prediàre

so burrent sih predicatores . unde l à [ R 382]zent sih liute

nider populi . u n z a n dia s t a t dinero ecclesie . dia flièhent 2 daz! 8 (zu prediàre Kelle 106)

5 tóneris. 9 liùte

ne riùuueient diè zweimal

toribus comparatur . . ut non solum mediocres, sed in pernieiem suam ipsos quoque sanctos viros atque eminentissimos tormentis corporum obruere viderentur. C. 5 tamquam toni2 qui fugient, nisi abyssi ? C. truum vero, ut hie timeant, cum minaris, cum ais: nisi poenitentiam egeritis, omnes simul peribitis. Br. — vae mundo a scandalis. rursus: nisi poenitentiam egeritis, peribitis, et similia. B. 9 illi scilicet, qui campi iam facti sunt, ad locum fundatissimae descendunt ecclesiae. C. (Lb 1\ Steyrer Bruchstück, nach PBB 45,192ff.)1). (7) irrafsungo . Et a voce dero stimmo dines töneris tinero dröuuun . a(7so] (pen)bitis. (8) Ascendunt m[ontes] . . . in locum quem fundasti eis. Unde so bu(rrent si) h pred [icatores] . . lazent sih nider pop(uli u)nz an dia stat t(i)nero . . . . ueste täte . quia non inclinabitur . in seculum s(e)culi. 'Textteile, die im Bruchstück abgeschnitten sind, stehen kursiv in eckiger Klammer; solche, die durch Abscheuern unlesbar geworden sind, kursiv in runder Klammer.'

751 uuanda

si

negeuuanchot

nlemer

du in fèste t a t e . quia non inclinabitur in seculum seculi. (9) Terminum posuisti eis quern non transgredientur . neque reuertentur operire terram. Marcha ill àllicha gelóuba saztost du in fidem catholicam . dia sie neüber6 stépfent . noh furder neiruuindent ze decchenne dia erda . daz chit Irò sunda ze niuuonne . unde aber ungeloubig ze uuérdenne. (10) Qui emittis fontes in conuallibus. Dü die brünnen üz-läzest in gettibelen . chunst kelirnis du dien diemüoten gibest scientiam doctrine. Inter 10 medium montium pertransibunt aqu$. In mitti dero bergo rinnent hina diu uuäzer. Dero apostolorum lèra 4 gelöuba die 4'o ne über stöphent. 3 operire! 5 ne iruuinderet aus t korr. die 6 niüuuonne. 8 di6 üz läzzist 9 dien vor chunst Ansatz eines k (?) durch Strich darunter getilgt 10 d6ro 11 diü uuäzzer. Dero 4 terminum posuisti, quem non transgredientur; catholicam utique fidem, quam usque ad terminum praesentis vitae custodiunt. neque convertentur operire terram. in flagitiis, quibus prius vixerunt. Br. 8 valles autem vel convalles, humilitates terrarum. noli contemnere humilitates; inde fluunt fontes. A. 11 inter apostolorum medium pertransibunt praedicationes verbi veritatis. quid est, inter medium apostolorum ? quod medium dicitur, commune est. A. (9) . . eis . qu(em) non transgredientur . neque reuertent(w)r ope[nre] . . Marcha saztost tu in fidem catholicam . d(i)a sie . . noh furder ne iruuindent ze decchenne día . . . . sunda ze niuuo(w)ne . unde aber ungel(o«)big . z[e] . . (10) Qui emittis fontes in conuallibus. Tû die brúnn[e«] . . . [gre]tubelen . dû dien d(i)emuoten gibest sc(i)en(i)iam doc[trinç] . . . montium pertransibunt aque. In mitti d(e>o) b(e)rgo ri[«?ieBÍ] . . uuazfer). Dero apostolorum lêra ist kemeine.

752

(436:3)

ist keméine. (11) Potabunt diete alle gentes. bitent in irò 6 (12) Super ea

so-uuaz tn mlttimln . Ist . daz Ist keméine Daz medium ist . daz ist commune. omnes bestia silu$. Fóne diu trinchentsia

Exspectabunt onagri in siti sua. Iudei durste . unz Helias chome unde enoch. uolucres c$li habitabunt. de medio petrarum die gélstlichen dahunt uocem. Obe dien sizzent spiritales . sanct§ plscofo sèla episcoporum anime inflégent irò . ùzer stéinen spréchent sie . daz sie hàbent fóne prophetis et apostolis nals fóne piatone . daz lèrent sie. (13) Rigans montes 10 de superioribus suis. Aber du bist nezzende apostolos 1 kemelne. kemeine 2 diù 3 Expectabunt 4 durste! 6 geistlichen 7 inphlégent (wohl flégent zu schreiben nachLb und Wiener Hs.) ùzzer steinen 10 nezzente (Kelle 86) 2 bestias silvae gentes intellegimus. A. 3 in finem saeculi Helia et Enoch venientibus creditura est multitudo Judaeorum. C. 6 sed potius animas sanctas pontificum caelesti se conversatione tractantes mavult intellegi, qui supra populos domini praedicationibus sanctis inhabitant . . quapropter omnes de petrarum firmitate praedicant, qui apostolorum ac prophetarum traditionibus sua dicta confirmant. C. — spiritales quasdam animas signiflcat hoc nomen . . modo si dicam vobis: crédité, hoc enim dixit Cicero, hoc dixit Plato, hoc dixit Pythagoras: quis vestrum non irridebit me Î A. 10 ipsi montes et illae petrae unde (D)az m[edium] . . . commune. (11) Potabunt omnes bestie silue. Fone d!u . . . gentes. Exspectabunt onagri in siti s(u)a. Judfet] . . . un(z) elias chome unde enoch. (12) Super ea uolucr[es] . . de medio petrarum dabunt uocam. Obe . (s)izzent . . episcoporum anime . flegent iro . ûzer stei(ne)n spre[cAewi] . . sîe habent fône prophetis et apostolis . nais fo(»)e platfcme] . . sîe. (13) Rigans montes de superioribus suis. Abe(r) du bi[í