Nawa Arunima (ᱱᱟᱶᱟ ᱟᱹᱨᱩᱬᱤᱢᱟ)

Citation preview

i

nava oruMIma oNGonwadi ma.linko la.giDTE pulug birDA.GAZ gozo poTob-2013 ma.nhi ar balok uTHna.w kaDEl,Odisa

^ì@û @eêYòcû

@w^IßûWò Kcðúu _ûAñ _âûKþ aò\ýûkd ijûdK _êÉòKû-2013 cjòkû I gògê aòKûg aòbûM, IWògû

ii

ol ugca.z ko

ma.n sunDor mohon soren, ec.em., soNsa en.iyu.pi.es., (sanTazi maceT) ma.n bagay haNsDag, ec.em., bHozagodiya pi.yu.pi.es., (sanTazi maceT) ma.n ba.la.y tudu, e.es.es.ti., gi.en.yu.pi.es., bija.TAza, (sanTazi maceT) ma.n suna.ram haNsDag, e.es.es.ti., oTanoti pi.es., (sanTazi maceT) ma.n Dubrajx hembxrom, el.ai., moyurDor pi.es. ma.n biswonaTH soren, el.ai., DHansOz pi.es. ma.ni somba.ri ma.jHi, ofgonwadi ma.lin, ambopuqja ma.nij saromoMi ma.jHi, em.si.es.kO-Odinetor, matiyazi pi.yu.pi.es. ma.n hiro narayoM hembxrom (cihi), maceT (si. ar. si. si)

unuDugij

bisal Deb , ai.e.es komisonor ToTHa sason socibo, ma.nhi ar balok uTHna.w KADEL

SAGPZAWKo

propHESor uDoynaTH Das,ayar propHESor, uTkoz ar Dilli jegeD BIrDa.gaz nibeDITA Skodor,ayar maceTa.ni, rusi bHELI SKUL DURGES nonDIni sahu, uposason socibo, ma.nhi ar balok uTHna.w kaDEl moDHusmiTa Das, pulug puylu birDa.gaz seceD unuDugij ma.nhi ar balok uTHna.w kaDel sonTOS kUmar ponda, ponoT jopozaw cacalawij sagpzaw gozore ma.nij puspaqjozi mohapaTro, unuDugij, Tanala pakTA Talma, es.ai.ar.di. ma.nij kamini probHA SWAIN, Gozo unuDUGIJ, EC. I. ti.si. ma.nij rajosri gOSWAmi, gozo unuDUGIJ,EC. I. ti.si. ma.nij kobiTa mohapaTro, sohokari upoDesta ec,i,ti,si ma.nij sobiTA mohanTI, oDHYokHYA oNgonwadi pakTa TALma, bi.je.bi. nogor ma.nij rupa.li miTro, Tolasiya. ai.si.di.es. kotok bajar

uca.z gogzo kin

suDorson sanTRA, SIniyor ticar ejuketor dI. AI. I. tI. ba.rpaDA

sagla kin

dr. uDoy naTH Das, ayar propHESor,uTkoz ar Dilli jegeD BIrDa.gaz

payTARIJ: dR. BosonTo moqjori acarJo

jojozawij

deputi dairektor, es.ti.es.si. AR maynoriti ejukeson, OPEpa, OdISA

loziTA Potnayok, ejukeson spesalist, yunisepH

ma.nhi ar balok uTHna.w kaDEl,Odisa gozo: yunisepH iii

ma.nij usa DEBI monTRI

sa.gal { ka.mela:(0674)2530650 i.pi.e.di.eks. : 232-2197 ozag: (0674)2536681

ma.nhi ar balok uTHna.w,Odisa

saroz

el......./mmsibi bHubonesor ma:hiT............

giDXRA. Kowag jibon renag puylu serma koDo a.di hanamala| nova Do jiwi renag pHedaT okTo kana| onaTE 1986 ja.Tan seCED a.na.rire pulug birDA.GAZ SEceD Do hamal tHAV Ko em akag-a| ceDAG CI ona Tayom birDA.GAZ SEceD REnag gunan uTHna.w re pulug BIRDA.GAZ REnag seCED CETanre TaNhena| Odisa renag 338 gotaf samelay balok uTHna.w payTar porTon re pulug birDA.GAZ SECED KA.mihora huyug kana| oNgonwadi TalmaTE hijug kan 3 serma kHon 6 serma umer rin giDXRA. Kowag la.kTi lekanag, aNs ar ra.ska. a.nuj ka.mihora sapzaw la.giD TE oNGonwadi ma.linko sujuT sa:hijko kurumutu a.gu eD-A| En rehoNGE mi-miD okTo reDo giDXRA. Kowag mon ja.nij baf huyug kan kHa.Tir TE GIDXRA. kowag ra.ska. komog kana menTE baday qamog kana| pulug birDA.GAZ KA.mi horare ayO BABA, nayanko, ar gaDEL Rin soheD Kowag oTeT a.di hamalana| nuku koko seleD len KHan arhoN Corokog-a| pulug birDA.GAZ SEceD TALATE giDXRA. AKHZAn seceD LA.GIDTE SAPZAW Koway, menkHan ozag rin hoz kowag cirga.l bafTE PULUG BIRDA.GAZ SECED BAKo heTAhag kana| jahaNci giDXRA.hag Tayom DARAm okTore jANGEG REYAG BoTor TANhena| SAnam lekan saTam ko ca.riT tHIK KATE nova “nava oruMima” (bale Taras) poTob Do sapzaw akana| giDXRA. Kowag sanam lekan uTHna.w ca.riT kaTE sereq, gam, enej ar eqel sereq TalaTE 12 caNDo la.giD A.di lekan saTAm ceTanre ka.mi horako novare olTol akana| novaDo giDXRA.ko la.giD BA.ZTI RA.SKA. Romojx huyug-a ar pulug biRDA.GAZ REnag jos sa.Tog-a, ona la.giDTE oNGonwadi ma.lin kowag pakTag ka.mihoN huyug kana| ma.nhi ar balok uTHna.w kaDEL REnag nova kurumutu iq ga:hir jiwiTiq sarhaw eD-A|nova ka.mire jaNhay pa.rukiya. maceT, monsenDERIYA. ma.nhi ar balok uTHna.w kaDEL Rin ka.miya.ko SohoD Ko em akag-a, unkuhoN IQ PAhta KHon a.di a.diq sarhaweD Kowa| monTRI ma.nhi ar balok uTHna.w KADEL

iv

LA.YSAde

samelay balok uTHna.w payTar TEDo ula.si pulug birDA.GAZ SEceD REnag pHedaT kaTHa lekaTE JoTo oNgonwadi Talmare ka.mig kana| novaDo giDXRA. Kowag ka.mihora kana| 3 kHon 6 serma umer rin giDXRA.ko la.giD DIna.m hilog 3 tazaf okTo nova ka.mihorako oNgonwadi Talmare huyug kana| giDXRA.hag sanam uTHna.w la.giD BALE BALok seCED Do a.di hamalanag kana| giDXRA. okTo renag puylu 6 sermarege uTHna.w A.diTeD LAhag-a|giDXRA.Kowag sanam lakanag uTHna.w la.giD nova oKTore a.kil busa.zog-a| pulug birDA.GAZ SEceD KA.mihora TalaTE GIDXRA. Kowag hozmo renag, monrenag, a.kilanag, uzug-anag, savTAnag ar pa.rsiyanag uTHna.w la.giDTE JUDA.TEKo ca.riToga| nova okTorege unkuDo puylu birDA.GAZTE CALAG LA.GID akoTeko sapzawg-a| oNgonwadi ma.lin pulug birDA.GAZ SEceD LA.GIDTE A.di hanamal oTeT haTawTE huy aya| nova okTore giDXRA.Do ozag hozko ba.gikaTe puylu barheTe odokog-ay| ayO BABA AR ozag hozko cHada oNgonwadI ma.linge giDXRA. RIn supur hozDo, jaNhayci bale balok okTore giDXRA.hag joTon ar bHa.riya.y haTawa| pulug birDA.GAZTE seter akan giDXRA. Talmare nira.y jogaw renaf sehe benaw la.giD oNgonwadi ma.linagDo miD BHA.RIYA. Kana| Talmare napay sehe qam lekHAn giDXRA.Do nava tHAVRE Jozaw TaNhene algag-a| giDXRA.ko inuf, bHozok, eqel, sereq, gam, enej eman ka.mihora TalaTe ra.ska. seleD SEceD ko qama| PULUG BIRDA.GAZ SECED ka.mihorako giDXRA. A.nuj leka ra.ska. la.giDTE le~lekan ka.mihorako sapzaw akana|pulug birDA.GAZ GIDXRA. KohoN yunipHorm ko emogog kana| novaDiTe unku ra.ska. seleD DIna.m oNGonwadi TALma TEko hijug-a| onkage joTo giDXRA. LA.GID hozohozo hewa poTobhoN Ko emogog kana| 3 kHon 4 serma ar 4 kHon 6 serma giDXRA.ko la.giD 2 LEKAn hewa poTob Teyar ajana| novaDo giDXRA. kowag la.BID JILKA:t renaf uTHna.w huyug savTE Rof, ozof, raTeD, CIKI Emanko renag a.kil arjaw la.giDTE Gozoko qama| pulug biRDA.GAZRE SELEDog kan giDXRA. KohoN SIDX SAKAm emog renaf kurumutu akana, unku birDA.GAZRE QUTum olog okTo novaDo ka.mire lagawg-a| bale balok ka.mihorare ayO BABA, A.TUhoz ar etag soheD kowag jopozaw a.di la.kTi kana| oNgonwadire sohoD AR GozoTE GIDXRA.hag pulug birDA.GAZTE RIhItKo hijug-a|Talmare huyug kan ka.mihorako jelek-sereq, enej, gam, inuf, eqel sereq eman ka.miko ozagre bafkHAn etag okTo kore giDXRA.Ko anTE SA.T huy DAZEYAG-A|KA.mihorare seleD lenkHAn giDXRA.hag bafqelog gunko uTHna.w rakabre unkuko gozo DAZE AKowa| sanam lekan ka.mihorako a.Tu hozko Talare ceNGHa savTE Talma hoN suguzTE CALAG-A| BALE TAras (nava oruMima) oNGonwadi ma.lin ko la.giD PULUG BIrDA.GAZ Gozo poTob Do miD hoTeD PoTob kana| poTob renaf puylu ha.tiqre, pulug birDA.GAZ SEceD REnaf jos oNgonwadi ma.lin kowag ka.mi renaf oTeT Timin a.di la.kTiyan unuDUG Em akana|poTob renag Dosar ha.tiq reDo 12 gotAF JokHej re 12 caNDo la.giD TE LE~LEKAn ka.mi hora renag unuDUG menag-a|caNDo piCHi sereq, gam, inuf enej eqel sereq eman menag-a|caNDo picHi la.giD TE mi-miD ta.f saTam iDI KATE KA.mihora sapzaw akana|oNGowadi ma.lin ar gogzoij miD CANDo bHiTRIre sanam ka.mi hora giDXRA.Ko ceD AKowa| onaTE a.TURE QAmog kan saNGoc bafKHan nanofTE QAmog kan le~lekan seTeD ko aTE Inuf seTED ko benaw keya| nayanko ma.nhi apon gozo gaDEL, A.TUhozko ar kumutrin soheD kowag gozoTe TIna.g gan seCED Ko qam DAZEYAG-A|nofkaTEkHan giDXRA.Ko pulug birDA.GAZ CAnacTe hijug ko ra.ska.g-a| bale Taras(nava oruMIma) iDIKATE oNGonwadi ma.lin kowag pakTag Do a.di nava horaTe huysa.T akana| 12 gotaf D.V.D. TalaTE BALE Taras(nava oruMIma) renag ka.mihorako sapzaw akana| caNDo picHI mi-miD ta.f D.V.D. juT akana, jahaNRECI palen sanam ka.mihorako uDug soDor akana| ona ka.mihora koDo-ma.lin ar gogxzoyij miD CANDo rekin ka.mi sa.TA| suporbHaijor sektor Dupuzubre Dosar caNDo la.giD PULUG BIRDA.GAZ KA.mihorako soDorako reyag e kurumutuya| ma.lin onako joTo lacHare ol Dohoyay| onare menag Disa.horako galoca ar ona leka ka.mihorako sapzaw kaTE GIDXRA.Koy ceD Akowa| sereq koDo ma.lin ajag mobayilTE REKodiF KATE IDI DAZEYAG-A AR oNGonwadi giDXRA. KotHen aNjom oco kaTE Enej sereq ar eqel sereqe ceD akowa| pulug birDA.GAZ KA.mihorare gunman uyha.r DohokaTE Dina.m hilogag ka.mi, ka.mi Toraw la.giDTE oNgonwadi ma.lin nova poTob Do bHa.gi sa:hij pazhaw kaTe ka.mihorakoy sapzawa| nova Do unku la.giD miDta.f quTuman gozo poTob huy DAZEYAG-A|

Komisonor ar sason socibo, ma.nhi ar balok uTHna.w kaDEl,Odisa sorkar

v

ma.nij usa padHi, ai.e.es. komisar ToTHA SASon socibo, biDXYAZoyo AR GoMosikHYA BIbHAGX Odisa sorkar pa.rsi a.kil, uyha.r, sirja.w renaf eTohob|lakcar Dug Dohoy la.giD nova reyag hanamal a.dige ba.zTiyana| giDXRA.hag janam pa.rsiTE secED Do ajag sirja.w DAZE UTHna.w DAZE SAVTE, AJAG hozmo renag gun e pHotela bafma uTHna.w la.giDTE TAKE QAma| giDXRA.hag lakcar, a.rica.li, sahe ar a.yka.w lekanag ka.mihorako ajag janam pa.rsi TalaTE parsal lekHan uni aj ajTE ona ka.mihorare rijHa.wg-a| giDXRA.hag nova mon saNgar ca.riT kaTE,Odisa puylu seCED KA.mihora kaDEl (OPEPA) ma.nhi ar balok BHA.LA.Y KADEL hoTETE Jopzaw akan bale Taras (nava oruMIma) Do ol a.ru kaTE 10 Gotaf pa.rsiTE BoDol akana| 2007 sale kHon ponoT renaf 8 gotaf honoTre 10 gotaf a.Diba.si kowag janam pa.rsi hoTETE PUYLU SEceD Colon huy akan rehoN, PULUG BIRDA.GAZ DHAPRE nova pa.rsi Tenag seCED KA.mihora calag renag la.kTi TANhe kana| “bale TARES”(nava oruMIma) renag pa.r uca.z bafma ol boDol renaf la.kTi lekaTE niT pura.w akana| ponoTre a.DIBA.SI GIDXRA. Kowag pulug puylu secED renag bHa.gi orjo la.giDTE Odisa puylu seCED KA.mihora kaDEL (OPEPA) hag nofkan kurumutu a.diTED SARhaw anag kana| pulug birDA.GAZ SEceD LA.GIDTE Jopozaw akan nova Disa.hora gozo poTobre giDXRA.hag mon rijHa.w inuf, sereq, enej, eqel ko ajag janam pa.rsiTE joTo seleD AKAna|giDXRA.hag sahe, lakcar, a.yka.w, TalaTE 10 Gotaf pa.rsiTE ka.mihorako biszi akana| A.Diba.si giDXRA. kowag sanam uTHna.w la.giDTE menag nova ka.mihora koDo ajag a.di cuhul, bHozok,a.yka.w bafma uyha.ranag mone TenkaTE AJAG SIRJon DAze PHotel bafma uTHna.w la.giD hor e Teyara bafma puylu seceD QAmre ajag monere ra.ska.y sarsawa menTE ANS AR PA.TYA.W TAheN ena| bale balokag jos lekaTE SAPZAW AKAn nova poTob Do pulug biRDA.GAZ ma.lin giDXRA. LEKAnag ka.mihora ko ka.mi cacalawre gozoy qama menTE iq aNsiq Doho keg-a| samelay balok uTHna.w ka.mihorare 6 gotaf hanamal seTeD TalakHon pulug birDA.GAz seceD Do juDA. GEYA| nova Do puylu biRDA.GAZ SEceD REnaf kHamKHUnti kana| seTAG REnaf baraf baraf bale Taras Tarasog savTe hara ketejog-a onkage pulug biRDA.GAZ SECED KA.mihora rehoN JAnam pa.rsiTE SECEDog ka.mihora kurumutu Do giDXRA.hag sanam uTHna.w la.giDTE Gozoy ema| bale Taras (nava oRUMIma) pulug birDA.GAz seCED KA.mihorare navaTe meD marsal em savTe ako la.giD miD nava sa.gun seTag ge huykog menTE PA.TYA.W TAheN ena| bale balok jos lekaTe sapzaw akan nova poTob Do pulug birDA.GAZ ma.linko giDXRA. LEKAnag ka.mihorako ka.mi cacalawre gozoy qama menTE IQ ANsiq Doho keg-a|

vi

unuDUgijag nonolkHon puylu seceD SAnam giDXRA. Kowag muMUT A.YDA.RI|onaTe sijoT Sorkar giDXRA. Kowag binof ar bozheg lekan seceD A.YDA.RI, A.na.ri 2009 bahal akaD-A|JAhaN EPRIL ma: 01 hiT 2010 KHon gota Disomre eTohob ena| 6 kHon 14 sermarin sanam giDXRA.Ko la.giD SAnamaTe, bHEPEGED BAFKATE AR GIDXRA. LEKATE, PUYLU(CAnoc 1 kHon 8 canoc DHA.BIJ) SECED SEter la.giD nova a.na.ri okraz eDAY| GIDXRA.hag nova puylu seceD REnag pHedaT oT sapzaw ar nova seceD LA.GiD uniyag monere ra.ska. sirja.w la.giD PULUG BIRDA.GAZ SEceD REnag hamal a.dige ba.zTiya| puylu seCED AKHZARE giDXRA. Kowag napay orjo la.giD PULUG BIRDA.GAZ SEceD BAF EREZ DAZEYAGoga|pulug birDA.GAZ SEceD Tina.f napaya giDXRA.hag puylu seCEDRE RA.SKA. ona lekaTe ba.zTIG-A|nofkan suguz DAW emog la.giD SAnTaz pahta kHon 1975 sal kHon pulug birDA.GAZKo TeNgen hijug kana| nova biRDA.GAZRE KA.mikanko ma.lin baf..maceTA.ni kowag miD napay ka.mihora ar Tohor renag baday jof la.gin Te 2004 sesayre Odisa puylu seCED KA.mihora oTHoriti birDA.GAZ AR maMafTE SECED GADEL AR ma.nhi ar giDXRA. UTHna.w gaDEL SELED KURUmutuTE SAPZAW LEna

vii

| “oruMima”,-miD PULUG BIRDA.GAZ KA.mi poTob ar seCED ka.mi beNk TayomTE okTo ja.nij nova poTobre la.kTiyanafko a.rukaTE SAPZAWLEn TaheD,miD nava ka.migozo poTob nova oruMIma poTob |nes nova poTob renag ol uca.z rupa.ru ka.mihora sanam seceD A.YURAG miD nava Tazam kana| ponoT REnag ira.l gotaf honoTre a.DIBASI GIDXRA.Kowag pulug birDA.GAZ SEceDTE RUJHA.B LA.GID Unku puylu seCED TE RA.SKA. -hocoko la.GID 10 Gotaf pa.rsiTE nova (oruMIma) Te rupa.ru ar pa.rsi a.ru akana| janam pa.rsiTE SEceD QAm reyag DAW nuku gaDELRIn giDXRA.Kowag seCED, maceT,SECED AYTan,sahe ceTAnTE TaheN kan ba.zij uyha.r a.ru huyug-a|ajag monere benab-a, ra.ska. ajag janam azaf lakcar,sereq, gam, enej,unuf le k ana g k a . m ih o r a k o pac e bena w an ja.ruza....|||monere uTHna.w ra.ska. pa.rsi a.kil uyha.r sirjon renag pHedaT kanTe ar lakcar DUg Dohoyre seCED REnag la.kTi janam azaf e a.gu DAZEYAG-A|nuku baf UTHna.w THok rin giDXRA.Koy a.ru kowa| nova hudiq hapzag poTob reDo 12 caNDo la.giD TE GIDXRA.hag monrijHa.w inuf sereq gam, enej,eqel jHalkaw kaTE LAKCAR A.RICA.LI

A.YKA.W SAhekog nova hudiq hapzag poTobre ajag janam azafTE olTol akana|giDXRA.hag sanam uTHna.w la.giD menag nova ka.mihorako TalaTe a.di cuhul buhul, mon uyha.r Tol Doho kaTE AJAG mon bHirgun renag pHUnel la.giDTE Tako benaw bafma akHzan seceD LA.GID AJAG monre ra.ska. sarsaw ge aleyag sira. DIsa.Do bale balok jog a.nuj sapzaw akan nova poTob ka.mihorare colon johog ma.lin giDXRA.hag apnar la.giD APon la.kTIYAnag sade bafma uTHna.w lekanag ka.mire meD em kaTE KA.mihora kore la.kTIG KAn oDol boDol DAZEYAG AKo| ma.nmi ar balok uTHna.w gaDEl hoTETE SAPZAW AKAn “bale TARAS” (nava oruMIma) renag pa.rsi uCA.Z BAFma ol boDol ka.mi la.giD mahaman sira. monTRI SASon socibo, birDA.GAZ AR maMafTE SECED GADEL RInij sason socibo, ma.nhi ar balok uTHna.w gaDEL, A.DIBA.SI Emanko ra.ska., DIsa. ar la.ygozo TAheN akanTE PUYLU KA.mihora kaDEL (OPEPA) PAhta kHon unku ga:hir jiwi TELE SARhaweD Kowa| kHato okTo TalaTE SAPZAW AKAn nova DISAhora poTob bebHAR okTore jahaN Uda.f JAPAGog-a|

huZA.Gog ko qelqamog kHan bafma ka.mihorako ar ka.tij sujUT huyug la.giDTE JAhanag bHA.GI Disa. emog renag ko TAheNn kHAn ona iDIKATE PE BAday ocolekHan poTob hoN A.RU PHerawg la.giD IQ PAhta kHon jaNGA |quTA.T REnag nicol sazasa.TIQ SAhakaTE BALE TARASTE JEmon nava aNS REnaf ahlay sarsawa| nava TARASTE marsalog-a, onkage nova poTobDo a.DIBA.SI GIDXRA. Kowag pulug giDXRA. Kowag seceD KA.mi horare nava DISUDIS Em sav savTE Sorkarag pulug seceD Renaf sanam carhe kukmu sa.rig la.giD Gozoy ema menTE GA:hir aNS AR SA.RI PA.TYA.W IQ Doho keg-a| bHubonesor ma:

viii

krusnogOPAZ mohapaTRo ponoT PorTon unuDUGIJ Odisa pulug seceD KA.mihora oTHoriti

ciya.

sakam THar haTam sahta elel 12. sahe heTED/sanof/binof haTAw seceD ka.mihora ar seceD seTeD sapzaw - 29 13. seTag ohMe - 31 14. sa.gun Daram sereq ar janam ohMe - 32 15. ja.Tan sereq ar uTkozo boNDona - 33 16. ka.mihora (1 - caNDo) - 35 17. ka.mihora (2 - caNDo) - 42 18. ka.mihora (3 - caNDo) - 50 19. ka.mihora (4 - caNDo) - 57 20. ka.mihora (5 - caNDo) - 66 21. ka.mihora (6 - caNDo) - 72 22. ka.mihora (7 - caNDo) - 81 23. ka.mihora (8 - caNDo) - 87 24 ka.mihora (9 - caNDo) - 94 25. ka.mihora (10 - caNDo) - 104 26. ka.mihora (11 - caNDo) - 111 27. ka.mihora (12 - caNDo) - 120 28. a.Tu hoz kowag gozosohoD re ma.linag oTET | - 127 29. siDX SAKAm | - 129

THar haTam sahta elel 1. ranaf unuDug - 1 2. oNgonwadi/pulug birDa.gaz Talma re seceD ka.mihora Disa. - 3 3. pulug birDa.gaz seceD renag hanamal ar la.kTi anag - 4 4. hewa puTHi bebHar la.giD Te a.na.ri - 5 5. giDxra. hag sanamag uTHna.w la.giD lelekan hora - 6 6. oNgonwadi/pulug birDa.gaz Talma Teko hijug kan giDxra. kowag a.ri ca.li - 7 7. oNgonwadi/pulug birDa.gaz Talma re giDxra. ceDog : ceD e cika.ya ar ceD bay cika.ya - 8 8. Talma ka.mihora payTar - 10 9. umer ja.nij uTHna.w unuDug - 15 10. pulug puylu seceD ka.mihora renag haTam iDi kaTe saTam - 24 11. ofgonwadi TAlma re pulug puylu seceD la.giD Te apan a.pin ka.mihora reyag biszi - 25

ix

1 ranaf unuDug oNgonwadi Talma re pulug birDa.gaz ka.mi hora ma.lin lazawna la.giD Timin ranaf unuDug laTar re olena| 1.

2.

3.

no va po T o b re 12 ca N D o rena f ka.mihora ol akana| ar THok re caNDo picHiyag ka.mihora ol akana| puylu THok Do 3-4 serma ar Dosar THok Do 4-6 serma umer rin giDxra. ko la.giD tHa.wka. akana| ranaf Do, 3 kHon 6 serma umer rin giDxra. miDta.f Talma re ko TaheNna|

4.

ka.mihora pe boNga pura.w Tayom giDxra. uTna.w unuDug renag jukTa.y koy uDug soDor Dazeyag ma| jahaNy ge Tolas re hej lenkHan, giDxra. kotHen ona jukTa.y ko qel Dazeyag may ka.mihora serma pura.w Tayom giDxra. ko ceD ceD jukTa.y e sa.T akaD_a, ona nova poTob re ol akana|

5.

ma.lin e uyha.r kag ma, Dina.m ge jemon suksa.y ropoz, enej, sereq, gam, inuf ar saNge hozan ka.mi hora huy Dazeyag_a ar miD buta. jeneD saTam Te giDxra . k o y b a da y oco D aze akowa|

6.

jahaN Tina.g e Dazeyag_a, ma.lin giDxra. ko miD emha re miD DHaw sa.ri seNDxra ar a.Tu DaMan e iDi kowa| sahe binid bida,.w la.giD Daw e ema kowa ar ona ko biszi la.giD e uska.w kowa|

caNDo picHi 10-15 gotaf ka.mihora em akana| miD caNDo re nova joTo caba renaf jos Doho akana| umer ja.nij uTna.w unuDug re 3-4 serma 4-5 SERma, 5-6 serma rin giDxra. ko la.giD juDa. juDa. unuDug em akana, komqog rehoN nova jukTa.y ko amet ma| a.di gan giDxra. hoN nova jukTa.y k H on b a . zTi napa y a g k o a m e t Dazeyag_a ar ko qel oco Dazeyag_a|

1

2

7.

joTo caNDo renag ka.mihora ge giDxra. uTHna.w renag juDa. juDa. sapzaw akana| ka.mi hora Toraw okTo ma.lin giDxra. kowag hozmo Daze reyag uTna.wg la.giD e ca.riTa| giDxra. lekan ka.mi hora ar ra.ska. lekanag ge huy kog ma| Tohor aTe pazhaw ko la.giD aloy Tetej ma|

8.

miD caNDo reyag ka.mihora caba kaTe rehoN Tayom Te jahaN caNDo rege la.kTi ja.nij ona koy Dozha Dazeyag_a| a.di ekanag ka.mi hora joTo giDxra. la.giD miD DHa.w Te huy Dazeyag_a|

9.

nova re em akan ka.mihora la.giD juDa. juDa. seTeD reyag la.kTi menag_a| giDxra. la.giD hewa poTob Talma re em akana| ma.lin aj pakTag okTe ceD akaD seTED ar la.kTiyanag koy sapzawa ar baf kHan samtawa|

10.

ma.lin ajag sahereyag Tak ar giDxra. kowag mone ca.riT kaTe etag ka.mihora aTe giDxra. ko saTam reyag a.kil e em Dazeyakowa|

2

11.

giDxra. a.za. ga:jx Do baf ba.zTiya| unku gam la.y ako okTo ka.tij ka.tij a.ya.T pusta.w sa:hiNj e la.y akowa| gam lekaTe rahay a.ruya ar uyha.r renag e qela, gam la.y okTe ciTa.r, gam kard, mohda eman ko ba.zTi Doy bebHara, Talare Talare kuli kaTe akowag money rijHa.w Takowa ar la.tu giDxra. koDo gam la.y la.giD e uska.w kowa|

12.

ma.lin giDxra. koy Dula.z ar e joTon kowa| unku gobol ko la.giD aloy rika.y ma baf kHan Tohor aTe pazhaw alo ako ma ar ka.mi re aloy kHoNja koma| ra.ska. sa:hiNJ ka.mi hora koy Toraw iDiya|

3 ofgonwadi/pulug birDa.gaz Talmare giDxra. seceD ka.mi hora Disa.

. . . . .

jiwiD jibon bHur puylu Turuy serma Do joTokHon a.di hamalanaf okTo kana| nova okTo reDo giDxra. ag mon uTHna.w a.di logon Te huyug_a| bale balok seceD ka.mihora TalaTe okTo na.piT giDxra. Do birDa.gaz senog la.giD sapzaw huyug_a| ofgonwadi bafkHan pulug birDa.gaz Talma re bale balok seceD ka.mi hora giDxra. kowag laTar re ol akan gunun korenag uTHna.w huyug_a|

. . .

nipHot hozmo uTHna.w| apnarag Dina.m ka.mi renag

.

jukTa.y| ketej ar la.biD jilkatag jukTa.y|

nipHot hozmo gozhon| pa.rsi TalaTe a.ya. pHotel ocoy reyag Daze| gHaroNjx gaDel ar sacarhe iDi kaTe a.kil| a.kil arjaw la.giD ra.ska. ar sirja.w Daze| hudug ar a.yka.w Daze pHotel Daze ar tekaw Daze renag jukTa.y| apnarag a.yDar ar etag kowag a.yDa.r iDikaTe ceNgHa|

pulug-puylu seceD renag jos : giDxra. ag sanam uTHna.w ar birDa.gaz Te senog sapzaw|

3

4

. . .

pulug birDa.gaz seceD renag hanamal ar la.kTiyanag

.

bale balok okTe giDxra.ha g mon uTHna.w a.di logon Te huyug_a| jiyon bHur renag etag THok kHonag, nova okTo reDo giDxra. ko joTHaT sahe ar sarhaw leko kHan ona Do akowag hozmo renaf uTHna.w la.giD a.di TED napayog_a|

.

bale balok seceD giDxra. kowag birDa.gaz DHap re seceD la.giD e sapzaw kowa ar puylu seceD renag sanam ko la.giD kamihoray Torawa| puylu birD.gaz seceD renaf Tayom DHap seceD ar ajag bHa.gi orjo qam la.giD horay Teyara|

.

4

ceDag bafma nowa DHap reDo giDxra. kowag arica.li ar monTeD a.di lica.z TaheNkog_a, unku a.di alga Te bugi ka.mi la.giD ar napayag a.yka.w la.giD seceD ko erez Dazeyag_a| giDxra. ko pulug birDa.gaz Talma re nijala ba.gi gidi kaTe ka.mi a.sulog ayO hozko akowag ka.mi Toraw la.giD Daw ko qama ar ka.tij giDxra. rin Da.y kohoN unku bHula.w k a . m i re b a f a . z j H a . w k a Te b irD a . g a z Te D i na . m k o he j Dazeyag_a| say say uTna.w Disa. purunog aNs gotare ar giDxra. a.yDa.r ko joTHaT sa:hiNj rakHa Doho la.giD Te pulug birDa.gaz ka.mi hora oTeT a.diTED hamalanag kaTHa kana|

5 hewa poTob bebHar la.giD Te a.na.ri v

v

bale Taras paqja kaTe hewa puTHi THok - 1 (3 -4 serma umeran giDxra. ko la.giD) ar hewa puTHi THok - 2 (4 - 6 serma umeran giDxra. ko la.giD) TEyar akana| joTo giDxra. ko la.gin tHa.wka. hakan hewa puTHi re ma.lin giDxra. hag quTum ar etagag baday jof kaTHA koy pereja| hewa puTHi koDo ma.lin giDxra. ko ozag Te bay iDi hoco akowa| ona Do Talma rege hewa hocoko la.giD_e ema kowa ar onako samtaw kaTe ma.lin aj tHen e Dohoya| ja:hiNT hewa ka.mi huyug_a, uniT giDxra. koy ema kowa|

v

hewa puTHi THok - 1 re 55 sahta ar THok - 2 renag 60 sahta re menag_a| caNDo picHi bara ba.ri 5 sahta kaTe ko koraw lekHan 12 caNDo re puTHi Do cabag_a|

v

sahta kore ol akan a.na.ri koDo ma.lin la.giD Doho akana| ma.lin ona a.na.ri lekaTe giDxra. ko hewa ka.mi koraw la.giD e meTa kowa| jahaN re la.kTi huyug_a giDxra. koDo oNde pensil(hoyol) sumuf ko saba| nonol bafkHan dot Do baf bebHarog_a|

5

v

caNDo picHi okTo ka.mi hora ka.mig_a, ona Do hewa puTHi re em akana| ona iDi kaTe giDxra. ko hewa puTHi emakowa|

v

Tina.g gan ciTa.r re rof em ko la.kTig_a| onaTE giDxra. kreyon ko bebHara| ma.lin Dina.m ge ka.mi hora haTaw mazaf re a.na.ri koy pazhaw_a ar aj e sapzab_a|

v

hewa ka.mi la.giD giDxra. ko pusta.w sa:hiNj e la.y akowa| joTo giDxra. ko eTohob sahta renaf koraw johog e gozo akowa|

v

giDxra. ko rof em Tuluj huza.g lekHan, unku baf eger kaTe la.y akoway| giDxrra. Do jahaN leka ge benaw kag_e onaDo bafgan akana baf men kaTe akoy sarhaw kowa ar kurumutu kaTe cHuta.w qog lenkHan pe bHa.gi pe gana menTe meTakoway| miDta.f giDxra. hag hewa ka.miko ar miDta.f giDxra. hag hewa ka.mi salag aloy Tula. jokHay ma|

v

hewa puTHi re em akan ka.mi hora ko qel kaTe ma.lin onka ge etag ka.mi hora sapzaw kaTe giDxra. koy em Daze akowa|

6 giDxra.hag sanamag uTHna.w la.giD le lekan hora hozmo hapan lazaw reyag uTHna.w napay hewa napay a.yka.w ar hozof uTHna.w

â

geyan arjaw la.giD bHa.gi monan renaf uTHna.w

pa.rsi jukTa.y reyag uTHna.v

â

giDxra. hag sanamag uTHna.w

DHi a.kil uTHna.v

â

â

ra.ska. sirja.w ar soresag a.yka.w renag uTHna.w

6

savTari ar hudu renag uTna.w

7

. . . . . . . . .

ofgonwadi/pulug birDa.gaz Talma TE ko hijug kan giDxra. kowag a.ri ca.li

. . . . . . . . .

giDxra. koDo joTowag akowag sumuf leka ko uyha.r jof_a

unku inuf ar ka.miyanag iDiTe ja.sTi ko ceDa giDxra. koDo a.di ko bHozokiya. ha| nava jinis ko kiriq la.giD a.diko alazog_a sarhaw ko qam lekHan ba.zTi ceDog la.giD ra.ska. sarsawg Takowa akowag ketej mone a.di gHa.zij baf Tahena giDxra. koDo a.di ko culuf butuf a ar ko halbala, a.di gHa.zij Duzub THir kaTe bako TaheNna unku Do gam aNjom ar la.la.y a.di ra.ska. ko bujx_a unku Do a.di ko paNjana unkuwa sirja.w Daze a.di ba.zTiya

unku sahe kHon binid bida.w kaTe ko ceDog_a unku Do Dula.z ar joTon ko la.kTig_a jahaN lekan saseT bafma pasra Do bako kusiyag_a unkuwag uzug a.di poho a ikHa.n miD doNdek ge TaheNna giDxra. Dula.z ko hoz Do a.di lage ko cinha.w kowa unku ako ako sav ko inuf ar ropoz jof kHan kusi ko a.yka.w_a unku akowag a.pnaT ar suksa.y TaheNn a . d i ko kusig_a seMa hoz kowag tekaw Daram Do bako qama unku Do bale haTaf geTe ko alga Teko sepeq rakabog_a

akowag sanam uTna.w la.giD Tak ema ko kHan, giDxra. kowag uTHna.w a.di sores huyug_a 7

8

ofgowadi/pulug birDa.gaz TAlma re giDxra. ceDog : ceD e cika.ya ar ceD bay cika.ya

. . . . . . . . . .

ceD e cika.ya

. . . . . . . . .

giDxra. ko goroj ar Dula.z kowa giDxra. ko quTUm aTe ho~ho akowa giDXra. sav ra.ska. seleD laNDa aTe ropoza joTo giDxra. ge bara ba.ri Te qel kowa unku kukli kuli la.giD ar savar sa:hiNj la.na.y la.y la.giD e uska.w kowa giDxra. kowag kaTHA ar kukli moneqog kaTey aNjoma giDxra. ajag ka.mi la.giD ra.ska. hoco yeya ajag ka.mi re ca.riT ar sarhaw|

ceD bay cika.ya giDxra. koDo Tis hoN eger/roheD ar saseT Do baf a unku Do pazhaw uTa.r baf kHan ol uTa.r Do baf a alom boTor hoco eya giDxra. etag ko salag alom Tula jokHa eya uni alom posza eya alom roz maNgal eya aj TaheNn okTo ajag lica.z baf huza.g etag ko samaf re alom la.ya giDxra. huza.g la.na.y Te alom eze eya

aj baf Dazeyag lekan ka.mi alom laDeyaya

aNtag baf kaTe algahag ka.mi emakowa huza.g lekHan baf eger kaTe aj sav Dula.z aTe ropoza ar napay bebHar renag horay uDug akowa

giDxra. hag uzug a.di poho_a| ikHa.n miD doNdek ge TaheNna| ona Te alom ra.gi a.zisog_a

giDxra. a.yDa.ri - baqcawg, Dugog, juzu amet ar uTna.w 8

9

. . . . . . . . .

ceD e cika.ya

. . . . . .

ceDog la.giD Do ra.ska. lekanag huyug la.kTi kana a.kilog sumuf uTHna.wg ceTan re baf ca.riT kaTE ajag joTowag uTnHa.w la.giD uyha.r TaheNn ma sereq, enej, gam, inuf, eqel ar ka.mi hoco aTE ceDog ako sahe ar gHoton ko bida.w binid kaTe ceDog la.giD Daw emog la.kTig kana giDxra. ko apan a.pin sa.ga.y la.giD sarhaw koma Talma ozag bHiTra. re sara gHa.zik baf Doho kaTE, bahre re inuf la.giD Daw ema ko la.kTig kana

ceD bay cika.ya giDxra. aj e Dazeyag lekan ka.mi alom ka.mi haya giDxra. huza.g e menkHan hupta. alom jaNge eya giDxra. jahaN baf ka.mi sanaye kana, ona bozhe alom ka.mi oco eya giDxra. miD DHaw Te a.di gan alom ka.mi hoco eya, alom seceD eya giDxra. kotHen hirka. suya. mone alo TaheNn ma ayo, baba kinag baf perejog aNs a.kin aTe perej la.giD aloy aNsog ma

giDxra. ko saman ar seTED sapzaw la.giD Daw e ema kowa ozag re ar Talma re giDxra.hag lekan sahe sirja.wg_a giDxra.hag suk sa.y ar pHurga.l TED ma.n ema hag ma

giDxra. aborin hamal Doko baf kana, unku Do aborin agam| 9

10 Talma ka.mihora payTar samelay giDXRA. UTHna.w hoTETE 3 KHon 6 serma umer giDXRA.ko la.giD oNgonwadi Talmare pulug birDA.GAZ SECED KA.mihora Toraw eDA| PULUG BIRDA.GAZ SECED ULA.SI AKHZARE JELEKA Inuf-enej, sereq, gam ar ciTa.r gozhon hoTETE ka.mihora Toraw huyug-a| novaDo giDXRA.hag hozmo reyag, monereyag, savTa reyag, uZUGTeyag ar a.kil reyag samelay uTHna.w huyug-a|onaTE PULUG BIrDA.GAZ CETAnre ba.zTi hanamal uyha.r emog la.kTig kana|giDXRA.Ko Talmare 3 tazaf, bHula.w Dohoko la.giD ma.lin puyluTE KA.mihora reyaf okTo maMaf KHone juT kag-a| oNgonwadi ma.lin Talmare giDXRA.Ko la.giD nofkan giDXRA. RIJHa.w sacarhe Teyaray, jahaNTE, GIDXRA. Ko TalmaTE hijug la.giD Ko ra.ska.g-a| PULUG BIrDA.GAZ Do giDXRA.ko puylu biRDA.GAZ THo renaf seceD qam la.giDTE mone sapzaw kowa|3 serma umer kHon ceTAn sanam giDXRA.Ko tHa.wka. sa:hij nova seceD Emako la.giDTE AYO BABA, ozaghoz, oNgonwadi ma.lin, gogxzoyij ar a.Tu hoz kowag hanamal bHa.rya. menag-a| joTo hoz kowag sopohoDTE oNGonwadi Talma pulug birDA.GAZ SECED LA.GID miDta.f quTUman TALma huyDAZEYAG-A AR Talma TEKo rijHa.wg-a| ma.lin Talma re miD napay sacarhe Teyaray jahaN Teci giDxra. ko Talma hijug la.giD ko ra.ska.g_a|

. . .

. .

Talma ozag bHiTir ar Talma renag gota paza pHurca. pHarciy Dohoyay| Talma re JoTolekan inufsapab, ozag sapab, quDAG eman sajaw kaTE Dohoyay|

10

cart, postor, (dHAL SAKAm) emanko kaNTRE SAJAWKaTE AKAYAY| nova poTobre em akan ka.mi hora ha.tiq lekaTE KA.mikoy Toraw sa.TA| PULUG BIRDA.GAZ SECED IDikaTE A.diTeD hozko ceNgHAG Ko reyaf la.kTi menag-a|oNgonwadi ma.lin savTE nayanko, raTa kuziko, go-baba, go-ayO E man seceD Tohor reko savlen kHAn Talma reyaf honeT dHERog savTE GUnman huyug-a|

giDxra. mahaN :

. . .

ofgonwadi Talma re 14 nobHembor hilog giDxra. maha manaw huyug beza re laTar re ol akan ka.mi hora ko huyug_a| malin ar gogzoyij banahoz Te Talma Do sakam ar baha koTe kin sajaw kag_a| giDxra. korin ayO baba, nayanij, apon sohoD, gaDel sohoD, A.Tu napay komiti soheD, uwad membor, eNgaT kumiti ar Tolas komiti rin soheD ko seleDog la.giD ma.lin mazaf kHone newTA hakowa| sanam ko samaf re giDxra. ko sereqa, enej_a ar bHozok anaf ko ko inuf_a|

11 nayan kowag DUPUZUB

(marc ar septembor caNDo reyag ma:hiT 1 re seTag re isinag lolo urgum jomag, Dag Te huyug-a) ko jom iDi kaTe ma.line la.y akowa| sermare barDHAW nayan kowag DUPUZUB huyuga|nova Dupuzub reDo Tolas komiti, eNgaT komiti, soheD SELED Ko TaNhena|Dup uzubre pulug ♦ giDxra. hag ka.mi Daze renag jukTa.y, lica.z TaheNn iDikaTe la.y, ar ozag re giDxra. birDA.GAZ SECED KA.mihora iDikaTe galoc huyuga| giDXRA. kowag heneT, joTHaT okTore TalmaTE ko napay hewa ceDog la.giD Te sarhaw kowa| seterog, ciki urum, pusta.w azaf, ka.tub hila.w, rof urum, gag-gar, sereq, enej, gam, eman koy gobahag maha:- (joTo caNDo renag 2 la.y DAZEYAG AR KA.migan DAZEYAG-A|Eman saTam ma:hiT) ceTanre oNgonwadi ma.lin nayan koy baday oco giDxra. korin gozom ba gozom ayO, gogo, kowa| nayan ko sav suluk sa.ga.y e Doho lekHAn goyO, eman a.Turin umeran hozko pulug unku pulug birDA.GAZ SECED REYAF DIs uDis ko bujHa.w DAZEYAG-A AR Dina.m Talma Teko BHeja birDa.gaz Talma Te hijug la.giD ko nehoNr kowa| ona begor giDXRA.Ko ceD AKAD LATAR RE kowa| ina. hilog Do laTar re ol akan ka.mi hora ko huyug_a| ol akan napay hewa iDIKATEKo la.ya| nowa ko bHegeD giDxra. ko ceD akaD laTar re ol akan napay hewa iDi kaTe ko la.ya pHarca pHa.rci bon TaheNna bohog bo na.kijog_a rama bo geDog_a moca, muN, eman pHurca. bon Dohoya| jom mazaf re sabon aTe Tibon a.rubog_a| ka.tub renag bebHar| ♦ ofgonwadi pulug birDa.gaz canoc re giDxra. ko seleDog renaf napay orjo jelek napay a.ri ca.li, gaTE ko sav roz laND a.ya. capal,

.. .. ..

11

. . .

giDxra. kotHen jahaNn etketoMe ko TaheNn kHan onako ceD leka Re solhe ganog_a onako ko gapal marawg_a| unku ko sereq, gam emanag ko la.ya| ona sur a.Tu korenag lakcar, badohi, gunanhoz, birburu eman iDi kaTE giDxra.ko la.y akowa|

12 pulug birDA.GAZRE nikoda giDXRA. pulug birDA.GAZRIn giDXRA.Ko a.diTeD Inuf Kowag seceD

inufan beNk

Jofko ra.ska.g-a| unkuDo inuf TalaTE A.di lekan kaTHA usa.ra sa:hij ko ceD DAZEYAG-A|Inuf hoTETE AKowag hozmo renag, DHirenag, uzugrenaf, pa.rsi renaf ar savTA REnaf uTHna.w huyuga|sanam oNgonwadi TALmare inUF Anaf seTeD TANhen la.kTI KAna|oNgonwadi TALmare eman Teyag inuf anag anTE RIjHA.W LEKokHan ayO BABA AKorin giDXRA.ko TalmaTE BHEJA la.giD ko rika.ya| Tina.fgan inuf seTEDko oNgonwadi ma.lin ajge Teyaray ar Tina.fganDo qamsamtaw kaTE Dohoyay| pAKTAG okTE CED AKAD Inuf an koDo sacarhe heTED, BAFLA.KTIyanag ar nanof raTED(Sozpo mulyo bosTU) BEBHAR KATE TEYAR DAZEYAG-AY| ma.lin aTuhoz ar gaDEL SoheD Ko tHEn kHon navanag bafkHan marenag inuf anag Koy Tuma.l jarwaya| inuf anaf beNkre sanam inuf seTED koy Dohoya ar giDXRA.Ko inufjof la.giD E Ema kowa|

. . . .

oNGonwadi Talmare 3 kHon 6 serma umer giDXRA. PULUG BIRDAGAZ SECED Ko qama| unku giDXRA. TALA kHon Tina.fgan giDXRA.Do janam TARA AR Tina.fgan giDXRA.Do TAYom Teko nikodag-a|unku giDXRA. tHen Do mi-miD ta.f juDA. LEKAnag jukTa.y TANhena|unkuDo ako lekaTE meD luTur ako la.kTiga| oNgonwadi ma.lin unki ko urum qam kaTE JUDA.TE meD LUTUr akoway ar unku etag ko SAv ka.mi horare salag koway| ma.lin nukuko la.giD ka.mihora koDo a.diDHAWE samaf akowa ar ako miD LETAZE hewa oco kowa| giDXRA.Ko ka.mi okTore onako aj TE AR BAFKHan etag giDXRA.Ko gozo aya| sanam ko savre DUZUB KATE miD tHEn inuf ar ka.mi jof la.giDTE SARhaw koway| jaNhanag ka.mi bako gankHAn barpe DHAWE LA.Y AKowa ar ozagre ona ka.mi la.giD AKorin nayan koy meTAKowa| gaTe giDXRA.ko unku giDXRA.Ko Tuluj sohoD LA.GID E meTA Kowa| giDXRA. Kowag nikoda usa.ra urum qam kATE TIkcHA.G REnaf DAW haTAW LA.GIDTE ma.lin nayanko dakTor tHEne bHeja kowa|

. . . . . . .

12

13 pulug birDA.GAZ giDXRA.Ko la.giD IYUnipHorm

iyunipHorm Do GIDXRA.Ko ceTAnre uska.b lekan orsof e a.guya| novaTE unkUWAG APon upurum ar apon pa.TYA.W harag re gozoy ema|iyunipHorm horog DiTE GIDXRA.ko oNgonwadi RIn giDXRA. lekaKo a.yka.wg-a ar algaTe ako Talma renag ka.mihorare seleD ko TANhena ar oNde cuhul sa:hij ko seleDog-a|unkuwag monere baraba.ri uyha.r hijug-a|nova Te agam Dinre bHA.GI GUnan hoz TEYAR RAKAB LA.GID gozoy qama|

.

jaNhanag quTUman maNhako manaw okTore

seceD KA.mihora caclaw ♦ pulug-birDA.GAZ SECED KA.mihora caclaw

la.giDTE Dina.m hilogag miD EmhaN renag ar miD serma renag payTar ka.mi maMAF REKo sapzawa|

♦ giDXRA. kowag umer ar uTHna.w THok ca.riT

kaTE PULUG-BIRDA.GAZ SECED KAmihora renag payTare sapzawa |

.

♦ PULUG-BIrDA.GAZ ka.mihorako inuf lekanag

oNgonwadi Talmare gHuzi

♦ PULUG-BIRDA.GAz SECED KA.mihorahag juT

giDXRA. Ko ko pHURCA. PHURCI Dolof/iyunipHorm horog la.giD ma.lin a.diTED e meD LUTUR AKowa|

oNgonwadi TAlmarenaf gHUZI SAde lenkHan TALmA renaf ka.mi eTohob ena menTE A.Tu hoz ar nayan kotHEn bewra Taker seterog-a|nova TEDo sanam ko okToy baday ocokowa| gHuzi sade okTo oNgonwadi ka.mihora eTohobog ar sa.TookTore seTag DAGTED AR Roka isin lolo jomag ko em maMAFRE DULA.Z maNha (momoTa Dibos) renaf ka.mihora eTohobog okTore

.. .

13

huyug la.giDTE PAYTARAY|

SA:hij payTar ar caclaw la.giDTE ma.lin laTAR REnag saTam ceTAnre meD lUTurag_ay|

.. .

ga:hir sa:hij uyha.rme:

giDXRA. kowag uTHna.wanag la.kTI giDXRA. kowag umer ar uTHna.w renag hora sanam uTHna.w la.giDTE SAmelay ka.mihora

14

.. .. .. . . . . .

baraba.riTE uyha.rme: eklahag ar saNge hozag ka.mihora bHITRI AR BAhre ka.mihora cotkar ar ga.zya. ka.mihora ula.si ar savTeyag ka.mihora

THok THok TE LAhag me: ketej/sa.riyag a.ya. kHon kucu/bale a.ya. badayag kHon baf badayag alga uyha.r/a.ya. kHon aNt uyha.r/a.ya.

laTAR RE em akan THar ko paNJAYme: sa.ri jibon a.yka.w ceTAnre menag lekan ka.mihora supur a.yka.w lekanag raTED AR gHoton renag bebHar sa.ri a.yka.w pHotelog kan ciTa.r ar raTED TALATE SECED CIKI AR A.ZA. LEKA CInha.b kan raTED SALAG UPURUm

. . .

pulug-birDA.GAZ seceD KA.mihora payTAR LA.GID ma.linag badayjof kaTHa: giDXRA.hag kaTHa aNjom me ar ako salag rozme|

giDXRA.hag uyha.r ar a.yka.w pHotel ocoy la.giD AR KUPLI LA.GID GIDXRA.Ko sarhawkom|

. . . . 14

giDXRA.ko ka.mihorare seleDog lagiDTE SARhawkom ar akowag kurumutuhoN sarhaw Takome| joTo giDXRA. JEmon ka.mihora reko seleDogma ona la.giD Em meD luTurag-a|ba.zTi kayTE THir THar TaNhen giDXRA. Koge dHerDo CA.RIT KATE DAWem ema kowa| BHA.GI Uyha.r, bebHar ar hewa renag uTHna.w la.giDTE GIDXRA.kom gozo akowa| ka.mihora ca~calaw okTore giDXRA.Ko mimiD ta.fTE ALGA AR PUSta.w sa:hij em aNDE AKowa| giDXRA.hag sanam uTHna.w renag gota paza ar haTam ca.riT KATE KA.mihora kom calawa|

15 umer ja.ni uTHna.w renag unuDug sira. kaDel

3-4 serma

5-6 serma

4-5 serma

hozmo renag ar hapan ja.nij jukTa.y (ka:t jil hila.w) Tazam

Da.z

tika.w Dazeyag_a

.

.

.

sojHe sa:hiNj miDtaf suhi gar reTazam Dazeyag_ay ar Tazam renag pohoy a.ru Dazeyag_a|

sojHe sa.hiNj e Da.z Dazeyag_a ar aNDe leka Te a.di alga qog baf kaTE rehoN Da.z e tika.q Dazeyag_a|

miD doNdek la.giD miDtaf jaNga (sira. jaNga) TE tika.w Dazeyag_a|

.

.

sa.Tna.y Doho kaTE alga TE mazaf seD ar Tayom seDeyTazam Dazeyag_a| ba.zTi Daze Te Tazam reyag pohoy apnar Dazeyag_a|

Da.z reyag pohoy a.ru Dazeyag_a, Da.z salag TE Don Dazeyag_a| Don ar Da.z ka.mi koy roT Dazeyag_a|

.

15

ba.zTi gHa.zik miDtaf jaNga (sira. jaNga) Te tika.wDoho Dazeyag_a| barjaNga Te soMkuj pa t a rey T azam Dazeyag_a|

.

.

.

napay sa.Tna.y Doho kaTE suhi ar koMbeD horTE hora oNsar jaNga j a N ga pa q j a k a Te Tazam Dazeyag_a ar alga TE Tazam renag pohoya.ruDazeyag_a|

sojHe ar koMbeDhorey Da.z Dazeyag_a|Da.z reyag pohoy apnar Dazeyag_a|hudiq Da.z hepraw re juzuy haTAw Dazeyag_a| a.di gHa.zik miDtaf jaNga Te tika.w kaTE TiNgu Dazeyag_a ar b arj a N ga Te k oc e sa.hiNj Doho akan suMkuj kat pata Tey Tazam Dazeyag_a|

16 sira. kaDel Don

.

. Dejog ar aMgon

dHilwa.f jHilwa.f

capaD

re

. . .

3-4 serma bar pHut cot kHone Don Dazeyag_a ar mazaf seD kom qog jiliq Done Don Dazeyag_a|

ba.zTi sa.Tna.y baf T a he N k a T E m iD t a f buta. tHav kHon ar

miDta.buta.Te miDjaNga Tey Da.z, Don seter keya|

g H a . rz i re b ana r jaNga Te etag hozag gozo haTaw kaTe aMgo rakab Dazeyag_a| seMa hozag gozo haTaw kaTe dHilwa.f re Duzub kaTedHilwa.f Dazeyag_a|

aNDe lekaTe buta. tHav re ciNduy capaDDazeyag_a|

.

. . . .

4-5 serma 2-3 pHut cot kHon l a T ar seD e D on Dazeyag_aar mazaf re T a he N n e t Me (tayar,baber, ita.ri) k o c eT an Te D on parom keya|

bar jaNga TE dHer gHa.zik e D on Dazeyag_a ar cuzub c u z u b - e D o n Dazeyag_a| gHa.rzi re gozo baf haTaw kaTe aMgo rakab Dazeyag_a| aj ekla ge dHilwa.f re TiNgu kaTey jHilwa.f Dazeyag_a|

miDta.f buta. tHav ca.riT kaTE ciNduy capaD Dazeyag_a|

16

.

. . . .

5-6 serma 3-4 pHut cot kHon laTar seD e Don Dazeyag_a ar a.di alga Te etMe ko ceTan Don parom Dazeyag_a|

alga Te nase sa:giq logon logon e Don Dazeyag_a|

ketej mone Te gHa.rzi re aMgo rakab Dazeyag_a|

aj ekla ge dHilwa.f re Ti N g u k a Tey jHilwa.f Dazeyag_a| napay sa.hiNj 6-7 pHut sa:giq Te ca.riT kaTe buta. tHav Te ciNduy capaD Dazeyag_a arbet bole inuf Dazeyag_a|

17 sira. kaDel THayo

.

3-4 serma napay sa.hiNj Tohor Tey THayo Dazeyag_a|

.

4-5 serma suguz sa.hiNj THayo kaTE Da.z ar jHilwa.f og leka hozmoy hila.w Dazeyag_a|

.

5-6 serma eqel sereq aTe miD Tohor TEy eqel Dazeyag_a|

hozmo ar hapan lazaw renaf jukTa.y (la.biD jilka:t lazaw) galaf

ciTa.r ar rof emog

cira. ar geD

. .

.

ketej TAR bafkHan suTa.m seMa bHuga.g re Tab Dazeyag_a| ra.ska. Te gar, suhi ga r D a zey a g _ a a r gula.y ko qel kaTe rof Dazeyag_a|

a.THa.wzi kagojx e r a . puD D a z ey a g _ a , ciTa.r Dazeyag_a ar cerha baf rehoN seMa okoj ciTa.r re kagojx e latHa Dazeyag_a|

17

.

.

.

ketej Tar bafkHan suTa.m hudiq bHuga.g re Tab Dazeyag_a| tuda.g jozaw kaTe ciTa.r Dazeyag_a a r m en eT ana f ciTa.r e ceTa.r D az ey a g _ a , ona kore napay sa.hiNj e rof Dazeyag_a| baDar, jiDar ar peDar lekan suhi garag ciTa.r koy geD odok Dazeyag_a|

.

.

.

ketej Tar bafkHan suTa.m kuciT bHuga.g re Tab Dazeyag_a| a.digan meneT anaf ciTa.r ar gozhon Dazeyag_a| ona ko corok sa.hiNj e rof Dazeyag_a|

kagojx ka.tij ka.tij ar juDa. juDa. gozhon leka Tey ozej bafe geD Dazeyag_a ar ka.tij ka.tij ciTa.r Tala re lagaw Dazeyag_a|

18 sira. kaDel kagojx ra.puD

.

oDa hasa ka.mi

.

aNjom kaTe aNgoc

.

gam la.y

.

a.za. ga:jx

.

3-4 serma seMa hoz kowag sohoD Te Ti TalkHa ar ka.tub Te baDar/jiDar lekan kagojx e ra.puD keya| hasa sipi, lebeD kaTE ha.tiqay ar e duNbuga|

. .

4-5 serma seMa hozag sohoD Te ba.zTi aNt leka kagojx koy ra.puD Dazeyag_a| sipi hasa Te a.di lekay gozhon Dazeyag_a ar e rof Dazeyag_a| baha, sakamkoy sajaw Dazeyag_a|

pa.rsi juKTA.Y miD DHaw Te miDtaf a l ga anDe pa N j a Dazeyag_a| m iD t a f a l ga g a m renag jay TED e la.y Dazeyag_a| h ozm o rena f sir a . hapan ko, ozag ar sahe re TaheNn ranaf saNgoc koy urum Dazeyag_a| ona korenag quTume la.y Dazeyag_a|

.

. .

miD DHaw Te bareya peya alga anDe paNja Dazeyag_a| gam renag napay sa.hiNj hora Tey la.y Dazeyag_a| hozmo renag ba.zTi hapan/ozag ar sahe re TaheNn a.di lekan saNgocag quTum la.y Dazeyag_a ar e bebHar Dazeyag_a|

18

. . . . .

5-6 serma kagojx ko ba.zTi aNt lekaqog ar corok sa . hi N j e r a . puD Dazeyag_a| sipi hasa Te a.di lekan meneTanag ar aNtag koy gozhon Dazeyag_a|

miD DHa.w Te peya kHon ja.sTi anDe paNja Dazeyag_a| ga m rey a g su g SuTrug napay hora Te la.y keya| hozmo renag ba.zTi hapan, ozag ar sahe re Tahen ko ja.ni/ saNgoc kowag quTume la.y keya are bebHar Dazeyag_a|

19 sira. kaDel uzug pHotel

. .

pazhawg sapzaw

. . .

3-4 serma ajag uzug a.za. Te kHato a.ya.T ar alga a . y a Te Te pH o te l Dazeyag_a|

m iD k H a t o sa : hi N j giDx r a . sereq / eq e l sereq alga Tey sereq keyay|

qel tHika. ciTa.r TaheNn reTeD koy cinha.w Dazeyag_a ar ona renaf quTume la.y Dazeyag_a| miD lekan ciTa.re jozaw Dazeyag_a|

sahe re TaheNn ranaf sade ar raTED Tare juDa. TED e baday Dazeyag_a|

19

. . . . .

4-5 serma jahaN lekan uyha.r ge parhaz a.ya.T Te pHotel Dazeyag_a|

miDtaf kHato alga giDxra. sereq/eqel sereq ganejiya. lekay pHotel keya|

ciTa.r re TaheNn raTED ar acal ko ka.tij a.ya.T Te biszi Dazeyag_a| juDa. juDa. ciTa.r ar gozhon koy joz Dazeyag_a ar ciTa.r re TaheNn buta. gozhon e bacHaw Dazeyag_a| sade oka seD kHon hi j u g k ana a r sade kHon baday akaD raTeD menTe baday Dazeyag_a|

. . . . .

5-6 serma uzug uyha.r Tay aNt a . y a . T Te su g uz sa.hiNj e pHo tel Dazeyag_a ar gaDel ga l oc re D a we haTaw Dazeyag_a| miDtaf alga ar nase jiliq giDxra. sereq/ eqel sereq suguz sa.hiNj ganejiya. lekay pHotel keya| ciTa.r qel kaTE saTam koy baday Dazeyag_a ar miDtaf bHeyaM gam e ba.y Dazeyag_a| ajag quTum ol ozof e cinha.w Dazeyag_a a r ciT a . r sa l a g a.za. korin ol ozof koy joz Dazeyag_a| sade kHon ja.ni, ila.n, obola ar raTED koy baday Dazeyag_a ar hoz kowag azaf kHon hoz koy baday Dazeyakowa|

20 sira. kaDel ol sapzaw

.

SALAW

apnarag ka.mi

uz u g pHotel

.

rena g

inuf ar aj Tur ko salag sa.ga.y

. . .

3-4 serma suksa.y sa.hiNj e gar Dazeyag_a ar tuda.g koy jozaw Dazeyag_a|

. .

4-5 serma juDa. juDa. saNgoc ar gozhon ko emkog tuda.g ko suguz sa.hiNj e jozaw Dazeyag_a|

savTa-a.yka.w jukTa.y ajag mone re gHoton korenag e bica.ra|

aj TEy jom Dazeyag_a ar etag kowag gozo haTaw kaTe ta.kum koy bebHar Dazeyag_a|

Tina.f gan cof sira. uzug DEkHaw Dazeyag_a| ajag uzug poho miD doNdek ge TaheNna| etag giDxra. ko salag napay Te gaTe Dazeyag_a ar hudiq gaDel re seleD kaTE inuf Dazeyag_a|

. . .

ba.y ba.y Te etag hoz kowag aNDe ar ca.riT ko bica.r kaTe ka.mi Dazeyag_a|

aj Te jom Dazeyag_a etag hozag gozoTe Dolof koy horog Dazeyag_a are TuD Dazeyag_a ta.kum koy bebHar Dazeyag_a| okTo ja.nij aj Disa. kaTEy ona renag uzug e pHotel Dazeyag_a| etag giDxra. ko salag gaTe kaTe seMa gaDel re inuf la.giDTe ra.ska.g_a|

20

. . . . .

5-6 serma tuda.g jozaw kaTe juDa. juDa. gozhon, saNgoc, ilan, obola, ja.ni ar raTED koy soDor Dazeyag_a|

etag h oz k H on bajxlon TED monere qel oco Dazeyag_a| ajagjomag horogag ar ta.kum ka.mi aj Te roT Dazeyag_a ar etag kola.giD joTon mone DekHaw Dazeyag_a| juDa. juDa. okto ja.nij napay uzug e pH o te l k ey a a r jahaN uda.f uzug TED e apnar keya| etag giDxra. ko salag seleD kaTE inuf e payTar Dazeyag_a| aj rin gaTe sala Daze akoway ar ajag Tak hijug DHa.bij e Ta:gi DAzeyag_a|

21 sira. kaDel su ksa . y a.pna.T

ar

ca.riT ar uyha.r Dazeyag_a

THok ha.ti

ToNge uyha.r

. . . .

3-4 serma suksa.y sa:hiNj ka.mi la.giD e TEteja| menkHan etag hozag gozoy kHojog_a|

. .

4-5 serma suksa.y sa:hiNj ka.mi kaTE ajag jukTa.y ceTan re uyha.re sirja.w keya ar etag kowag kom qog gozoy aNsog_a|

a.kil jukTa.y miD okTo re qel akaD pe pun gotaf raTED e uyha.r Dazeyag_a ar a D a k an r a T E D e baday Dazeyag_a| miD lekan badayag (rof ar gozhon) lekHa T E r A TeD k o y j oz Dazeyag_a ar e juDa. Dazeyag_a|

pe pun gotaf raTED renaf ozof Dozha pezha benaw Dazeyag_a|

21

. .

miD okTo re qel akaD pun moM gotaf raTED e uyha.r Dazeyag_a ar aD a k an ra T E D e baday Dazeyag_a| miDta.f ar baf bareya badayag (rof ar gozhon) b anar le k anag ra T E D k o y j oz Dazeyag_a, juDa. Dazeyag_a, hudiq kHon maraf e sajaw Dazeyag_a| ToNge sa:hij raTED, ciTa.r, gam ar gHotom ko uyha.r aTE la.y Dazeyag_a|

. . . .

5-6 serma suksa.y sa:hiNj ka.mi la.giD e Teteja ar etag kowag gozo bay kusiyag_a|

miD okTo re moM Tur gotaf raTED uyha.r kaTE la.y Dazeyag_a ar aD akan RaTeD e baday Dazeyag_a| bareya badayag (rof ar gozhon) lekaTE raTED koy joz Dazeyag_a, juDa. Dazeyag_a, hudiq kHon maraf ar maraf kHon hudiq e sajaw Dazeyag_a| ToNge sa:hiNj mazaf sen e uyha.r Dazeyag_a ar TAyom kHon Tayom seDAg gHoton ko uyha.r aTE la.ya|

22 sira. kaDel etMe ko solhe

pulug elkHan AR uyha.r

. . .

saheyan baday

AR

sirja.w uyha.r

. .

3-4 serma gotal raTED ar ona renaf hapan salag sa . g a . y e baday Dazeyag_a ar alga etMesolhe Dazeyag_a| hudiq maraf, kom dHer eman pHedaT jeneD lekaTE raTED ko TAre juDa.y baday Dazeyag_a| 1 kHon 5 DHa.bij el renag ol rup ko ona leka el rATED/ciTa.r sav jozaw Dazeyag_a| saheyan la.kTi tHavre ar okTo renag pHedaT a.kileDekHaw Dazeyag_a|

. . . . .

4-5 serma gotal raTED ar ona renaf hapan TED e baday DAzeyag_a| a N t e t Me so l he la.giD Tohor e uduk Dazeyag_a| gozhon, usul ar lekHa lekHa Te 34 kHon pun gotaf THak re ToNge re raTED koy sajaw Dazeyag_a| 5 DHa.bij el koy lekHa Dazeyag_a ar el koy cinha.w Dazeyag_a| tHa.wka. okTo ar sahe renag meneT e aNgoc Dazeyag_a|

sirja.w ar corok a.yka.w miDta.f kukli renag la.na.y miD bar a.ya.T Tey la.y Dazeyag_a|

uyha.r kaTE/bHeyaM kaTE miDtaf kukli renaf la.na.y 2-4 a.ya.T Tey la.y Dazeyag_a| 22

. . . . .

5-6 serma etMe TED e baday Dazeyag_a ar e la.y keya| etMe solhe renaf juDa. hor e panTE Dazeyag_a| gozhon, usul ar sahe ja.ni 4-5 gotaf THAk re ToNge sa:hij raTED koy sajaw Dazeyag_a| 10 DHa.bij el koy lekHa Dazeyag_a ar e l k o y ci n h a . w Dazeyag_a| tHav, okTo ar sahe rena g m en eT k o napay sa:hij e aNgoc Dazeyag_a ar ona ko bebHar kaTe uzug e pHotel Dazeyag_a| uyha.r kaTE/bHeyaM kaTE kukli la.na.y jiliq sa:hij e la.y Dazeyag_a ar miD kHon ba.zTi lekaTE etMe koy solhe Dazeyag_a|

23 sira. kaDel sirjon ciTa.r

corok a.yka.w

. .

3-4 serma ra.ska. TE ar suksa.y sa:hij e gar Dazeyag_a ar gula.y Dazeyag_a|

sa.ri sahey gorojag_a ar Dare,jo,baha, pipiziya.f eman ko qel kaTE ra.ska.g_a|

. .

4-5 serma kreyon Te meneTan/ a N g oc D a z ey a g lekan ciTa.re ba.y Dazeyag_a|

sa.ri sahe re DaMan la.giD e ra.ska.g_a ar Dare, jo, baha, pipiziya.f eman ko qel kaTE ra.ska.g_a|

. .

5-6 serma juDa. juDa. meneTanag ciTa.r ar gozhon koy ba.y Dazeyag_a|

s.ri sahe re DaMan la.giD e ra.ska.g_ay, k usig_a ar juDA. juDa. jo, baha, sakam koy Tuma.la|

ceDog mone sec eD mone

l a . g iD

.

ajag sahe re inuf Te baday la.giD e ra.ska.g_a ar nava saNgoc qel lekHan kusig_a|

23

.

sahe re inuf TE binid bida.w kaTE baday la.giD e ra.ska.g_a|

.

sahe re binid bida.w la.giD poho ra.ska.g lekay qelog_a ar baf baday sahe reyag e seNDxraya|

24 pulug-puylu seceD ka.mihora renag haTam iDikaTe saTam giDxra. ko salag ka.mi hora renag payTar Do apan a.pin saTam ar baf haTam ceTan re TaheN Dazeyag_a| giDxra. kowag a.yka.w TeD ar aNgoc renag jukTa.y Tula. jokHa kaTe miDtaf saTam bafkHan raTeD iDi kaTe ona ko buta. sa.hiNj a.kil ko cal Dazeg_a| nowa poTob re em akan ka.mi hora koDo giDxra.hag sur sahe re menag raTED, ja.ni ar gHoton ko ceTan re TaheNna| malin hoN ajTeD giDxra.hag sahe re qamog kan raTED, saTam, ar haTam ceTan re ka.mi hora koy Toraw Dazeyag_a| nova kaTHakoy Toraw jHog ma.lin laTar re ol akan saTam ko iDi kaTe a.di TED e meD luTur ag_a|

. . . .

kardbOrd kecag ko kHoNja kaTe hoN Teyar, giDxra. inuf ko gana,ciTa.r pozhon ko gana eman Teyag| ona men Do a.di lekanag ka.mi hora Tala Te miDta.f kaTHa bafkHan saTam ceTan re sanamag akile ema kowa| nowa poTob re em akan gel bar caNDo lagaw ka.mi hora haTam/saTam ceTan re| muz kaTe nowa poTob re Do laTar re em akan saTam/haTam/gHoton ko soDor akana| u

saTam koDo giDxra. hag sur sahe kHon e bacHaw_a|

u

iq TED iqag hozmo ar hapan gHaroNjx ar sa.ga.y parabx

giDxra. aj Te ajag gHaroNjx e badaya ar etag ko sav hoN sa.ga.y jozaw la.giD e rika.ya| jahaNnag kaTHA baf kHan saTam iDi kaTE sanam a.kil emako la.giD onako apan a.pin ka.mi hora (jelek - inuf, gam, sereq enej, ciTa.r pozhon, puTza. inuf eman) TalaTe samaf soDoray|

giDxra. kowag ra.ska. Tula. jokHa kaTe jahanag mitaf saTam ar baf kHan haTAm ko miD bafkHan bar emha ha.bij Toraw Dazefyag_a| qecel lekaTE la.y ganog_a giDxra. ajag hozmo iDi kaTe a.kil ema ko kHan, ma.lin hozmo iDikaTe suksa.y e ropoza, hozmo iDi kaTe sereqay ar eqelay, cat qel ocokaTe hozmo renag hapan, ca.riT Dazeyag_a, geD katra kutra. akan

iq, iqag gHaroNjx ar gaDel

u

ja. / hoyhisiD siq caNDo, qiNDa. caNDo ar ipil DAg, hoy ar seNGel serma ar rahla siTuf, ja.puD ar rabaf riTu

24

sur sahe Dare, baha ar jo uTa.n obola, ilan ar jinTi pipizi ga.dimotor ozag renag sapab

u

hozmo ar ropHa napay hewa hozmo hewa pHarca pHa.rci ajar

25

•

oFgonwadi Talma re pulug-puylu seceD la.giD Te apan a.pin ka.mihora reyag biszi

hozmo anag ar hapan lazaw jukTa.y uTHnaw la.giD ka.mihora hora

. .. .. . . .

ketej jil ka.t reyag lazan ar uTHna.w hozmo renag mota baFkHanketej jil ka.t reyag jelek jaNga, Ti, DHaza/bulu, da:da, bisijaF ar hozmo renag Talamala emanko renag lazan,joTosav ar uTHnaw la.giD laTar re ol akan ka.mi hora ko menag_a|

Tazam Da.z Don sab capaD ka.mi Dejog

.. .. . .

kHuqcuz THiya. baberDon dHilwaF saTnag Doho kaTe ka.mi ru ja.ni enej

. . . . . . •

bale jil ka:t reyag lazan ar uTHna.v bale jil ka:t jelek ka.tub ar guli jaFrenag lazaw ar tarhaw| meD ar Ti renag samelay la.giD laTar reol akan ka.mi hora ko menag_a|

25

kagojx cira. kaTe lozeTe latHa kagojx cira. kaTe apan a.pin ozoF Teyar mala guTu suTa.m reyag ka.mi DoloF re boTam lagaw cerha sa.hij Teyar

. . . . .

gar ar olog hasa sipi kaTe jahanag Teyar ba.li ar Dag re inuF ka.tij ka.tij ko halaf jawra ca:gxri kHon ca:gxri re Dag Dul|

DHiDaze/a.kilDaze uTHna.v la.giD ka.mihora jahaN mazaf Tohor DiTe abo barhe kHonag a.kil bo arjawa, onakoDo DHiDaze/ a.kilDaze renag ka.mi kana| nova Talare qenel, aNjom seceD,mone Doho uyha.r, etketoMe solhe eman Teyag DHiDaze ka.mi seleD TaheNna|laTar re ol akan ka.mi hora TalaTe giDxra. ko akowag barhe sahe salag ko upurum Dazeyag_a ar ko aNgoc Dazeyag_a|

. . . . .

26 moynaF renag uTHna.w la.giD ka.mi apan a.pin ciTa.r raTeD ciki cinha.v baF kHan ol urum ar joz potaw, apana.pin a.za. ar ako Talare juDa. hag baday qam, a.di lekanag saNgoc ko joteD kaTe baday,so ar sibil baday qam Daze, apan a.pin so ar sibil Tala re juDa.hag TeD baday qam|

. .

unuyha.r ar seNDxra ciTa.r ar raTeD Talare juDa.hag Tula. jokHa ka.mi, aD akan kecagTeD ar baf kHan raTeD ko baday Daze, unuyha.r inuF, a.za. inuF, gam la.y ar sereq|

ha.tiq ka.mi ciTa.r, jo, baha ar raTED joz bacHaw, rof ar gozhon lekaTE raTED ko juDa. juDa. bacHaw ka.mi, miDta.f raTED kHon ar miDta.f ceD leka juDa. ha ona baday, ka.mi iDi kaTE raTED ko juDa. TE bachaw|

ToNge uyha.r jo, baha, sakam eman bebhar kaTE nimna bafkHan dijayin/cerha Teyar ka.mi, gam ko miDToNge Te la.y, aNDe uyha.r DohokaTe ka.mi,ciTa.r kard jozaw kaTe gam la.y, Dina.m hilogag ka.mi miDta.F Tayom miDta.F uyha.r Doho|

etMe solhe oje ar orjo baday raTeD ko mezaw ka.mi, alga etMe solhe ka.mi|

. •

. . 26

pHedaT jeneD renag uTHna.w

roF, ozoF ar gozhon jeneD,roFem, suksa.y ropoz, gamla.y, suksa.y inuF, ciTa.r gozhon, kagojx cira. ar ra.puD, roFmesa kaTe nawa roF Teyarog|

pulug-elkHan jeneD a.kil

eqel sereq gamla.y, miDtHen ropoz, suksa.y inuF ha.tiq ka.mi, ar sajaw ka.mi sa.ri seNDxra, el kaNDHa galaF inuF, 1 kHon 10 DHa.bij lekHa ceDog ba.li inuF, gozhon, jiliq, hamal, usul, komdHer ar sa.giq anag a.kil Number puzls tHav okTo ar hoz, a.kil, okTo ar jokHa anag a.kil|

saheNTan jeneD anag a.kil

sa.ri seNDxra, suksa.y ar miDtHen ropoz, obola,ilan,jinTi pipizi, Dare, sakam, uTa.n ar jo kard Dag ar ba.li inuF a.Tu h a tre D a zan , apna r g H a r o j x a r gaDelanag a.kil, parabx puna.y manaw, puTza. inuF, ciTa.r kard|

pa.rsi uTHna.v

laTar re olakan ka.mi hora TalaTe pa.rsi renaf uTHna.v huy Dazeyag_a|

aNgjom jukTa.y

gamla.y suksa.y ar miDtHen ropoz,sereq ar eqel sereq, a.za. urum ar juDa.juDa., eqel|

ronoz jukTa.y

gam la.y, suksa.y ropoz, puTza. enej,ciTAR Gozhon, bHozok, suksa.y inuf ja.seDXRA|

. . . •

. . . .

27 a.za. Tebag ciTa.r pozhon, kukli la.na.y ka.mi hora, gamla.y, hozmo renaF hapan korenag quTum la.y, sahe renaf pHeja quTum ko la.y|

pulug-pozhon kard inuF, ciTa.r pozhon joz a.za., biszi ka.mi kard potaw, ha.tiq ar sajaw ka.mi|

pulug-ol ciTa.r gozhon, roFem gag gar tuda.g bHiza.w cerhaTeyar, kagoj cira. latHa ka.mi, kagoj ra.puD ka.mi|

savTan_uzugan ar uTHnav laTar re ol akan ka.mihora TalaTe sa v T an a r uz u g an u T Hna . w h u y Dazeyag_a|

oFgonwdi Talma sav cinha.p giDxra. giDxra. Talare ropoz apon jeneD ar apon pa.Tya.w napay napay hewa renag uTHna.w

. . . .

suksa.y inuF gaDel inuF puTza. inuF aNDe lekaTe ka.mi 27

. . . . . . . . . ..

uzug renag pHotel ar tarhaw janam mahaN manaw

parabx puna.y manaw giDxra. ko la.giD Te quTum kard canoc ka.DHa sajaw sa.ri Dazan ta.kum renag bebHar eqel eqel sereq gam la.y sereq

. . . .

ciTa.r gozhon kHoNja

ciTa.r jozaw kHoNja kaTe gam la.y a.rsi samaf re ka.mi DaMan

28 •

. . .. . . . • . . . .

sirja.w Daze ar cerha TebaguTHna.w la.giD ciTa.r gozhon roF em mutHa.n Teyar TALma ozag sajaw kagojx cira. ar latHan ka.mi cHapa ka.mi

eqel

. . .. . . .

kagojx ka.mi hasa ka.mi bHozokan gam LA.Y kagojx rin kuziD uda.w ja. ar cerha seNDxra uDela

seceD ra.ska. ar monan gaDel re galoc giDxra.hag suksa.y ar a.ri ca.li ko sarhaw eD lekanag inuf, enej, sereq, gam la.y giDxra. sa.ga.y Inuf, enej, sereq TalaTE seceD 28

29 sahe heTED / nanof / binof raTED aTE seceD ka.mi hora ar seceD seTED sapzaw ma.lin ajag sur kore qamog kan raTeD ar heTED bebHar kaTE seceD ar seceD ka.mi horay sapzaw Dazeyag_a| laTar re Tina.g gan sa.riyag ar sacarhe renag bebHar uDug soDor akana| gudi / ka.tij DHiri - gozhon, rof, ar hamal baday, gozhon, rof ar hamal ar joteD leka Te ha.tiq, a.di leka sajaw, kagojx cotre latHa kaTE kOlajx ka.mi koraw, daba re gudi Doho kaTe ru~ leka sade hoco, DAg re DHiri capaD kaTE sade ar gHera benaw hocoy pa.li DHiri leka bebHar, ozag ko ar bagan ko sajaw re bebHar ar lekHa kore hoN|

.

.

hasa ar losoD - hasa sipi losoD kaTE,

.

guli, a.di lekan gozhon, puTza., Diya.yza, ozag, caka, ba.tilota, pitHa., ilan, obola Teyar, Tula. DHiri Teyar ar resel tHofga re ita. benaw ko ceDa|

. .

jaf/jomag jaf - jaf cinha. rof ar

gozhon cinha.w, sajaw, hudiq maraf tHika., lekHa, dobxlag re baf jomag jaf ko baday, kagojx cit re latHa kaTe kOlajx ka.mi, jaf qel kaTE, Dare baha jo ko bisziya, Dag re jaf lohoD kaTE goja hocoy, dabxlag re jaf saNbaw kaTE sade aTen ko, Tin leka sade kana| 29

.

sakam - rof ar gozhon renag lek ko

badaya| sakam cinha.w kaTe juDa. juDa. ko ha.tiqa| lekHa, mala guTu ar gozhon qel kaTE Dare, baha, jo, korenag ko bisziya| sakam renag cHap sakam hoz, ba.hu javay benaw, jozaw ar baf jozag sakam ko tHika.ya, kHalag, pHuzug, paTza ko benawa| sakam rasa TE rof benaw, Ti ko ko rof Takowa, Tale sakam renag gHuzi, peNpzeD, bHer bHeri ko benawa|

baha - rof, so ar gozhon ko badaya, baha kHon jo ar Dare ko bisziya mala guTu, THupna.g benaw, baha TE ozag sajaw, baha Te kOlajx benaw ka.mi ar onako ha.tiqa Tin lekana|

jo ar uTa.n - rof, gozhon ar ona

renag juDa. TED ko badaya| sozom ko badaya, bili-berel ko badaya| uTa.n kore nag cHap ka.mi ko ka.miya| baha kHon jo, jaf ar Dare koko badaya|

kadej/kadej biNda.- juDa. juDa. jHa.l renag kadej sajaw kaTE ar jokHa, lekHa, kaTE, kadej rof juDa.

30

. . .

uDa. el renag biNda., kom dHer sajaw ag ar sar benaw, kadej Te ba.li re ozag benaw kadej jozaw kaTE a.di lekan dijain benaw, berel kadej TE kOlajx ka.mi, kHol kadej Te buTul kHon Dag sizub kadej Te dijain kaTE Dag re bohel eman ko|

ma.li - bareya ma.li Te ru~, ma.li Te

Dag a.gu, ma.liTE Tula. benaw, ma.li TE bali sof, ma.li maik cofga leka benaw eman ko ceDa|

ba.li - ba.li Te ozag benaw, ba.li

re sojHe koMbeD gar, baha, sakam, jo ko ba.ya| ba.li a.di leka ko rof a, ar ona rof an ba.li Te kagojx re latha kaTE a.di leka ciTa.r benaw ba.li re Don, ba.li re heNhel, oDa ba.li ma.li Te a.di lekan benaw, oDa ba.li Te buru benaw, ba.li re puTza. benaw eman ko korawa|

. . .

ka.tij ka.tij geD kaTE etag kagojx re latHa, baha benaw kagojx rof, mon kusi gar baza, ciTa.r benaw, kagojx rin kuziD benaw, mukHa.r, cofga, kHalag, dHofga, iwirag, DoTo, peNt benaw, ka.tub benaw, puTza. tupri, a.di leka cira. koko ceDA|

ozej ga.Dxrum - rof ko tHika.ya,

bol, kuNdli bol, puTza. ko benaw kowa| muMi, puTza. DoTo peNt, benaw ko benawa, ar ketej la.biD ko badaya|

mOja - mOja rin puTza. benaw ar bol ko benawa|

TasaD - a.di lekan TasaD ko

tHikaya, TasaD ko bacHawa, TasaD ceTan Te Da.z, guzDa.w, onako a.yka.w a, TasaD ko biNda.ya, TasaD ko renag ceMe Tuka. ko ba.ya, ba.li cot re TasaD ko rohoya|

baday jof :

Dag - plastik buTul re coNga Te Dag

.

sambaw, Dag jokHa, Dag ko ajxle, jokHaya, Dag re rof ko mesaya, Dag re hamalag ar rawalag ko cape enej_a|

ma.lin akosur kore qamog kan heTED, seTeD ko lagaw kaTe tola, a.Tu hoz kowag gozo haTaw kaTe nava nava seceD seTED ar ka.mi hora ko sapzaw la.giD e TEteja|

ba.rgil kagojx - dogor sakam kHon ciTa.r geD Doho, kagojx ra.puD, cira.,

30

31

seTag amag sirjon

ohMe god, johar

nam ge caNDom sirja.w keDe hudiq letka ceMe nam gem sirja.w akaD caNDo ovaf jHaMe boNMe|

guNguD a.Tiq god a.kin, janam ayO baba Tikin| god a.Tiq manoT ako peza pa.Mha. maraf ko| god a.Tiq nehoNr a.kin, maraf bOrO jaher ayO kin| god a.Tiq nehoNr ako, moMe Turuy hapzam ko|

amem rakab kana caNDo Din ge seTag re niq hoN ho~ho Tara a.q me aNga Tara re| eze ekla ba.zij ka.yan mone sahag ma, sonoT Daze napay enem Daze harag ma| DHa.rTi renag sanam baha amag jaNga re niq Duq nehoNrog_a caNDo amag paNja re|

nova Tala kHon miDta.f seTag ohMe Dina.m ka.mihora ehobog mazaf re giDxra. ko sereqa| puyluwag bHa.gi sa:hiNj sereq caba Tayom etag seTag ohMe ko sereqa 31

32 sa.gun Daram sereq ar janam ohMe ‘sa.gun Daram sereq’ hej enay biDu hej enay caNDan laNDayay laNDayay abo Talma| abo mesa kaTe sunum sasaf aTe jafga DHuzi DE bo kota kina| ma.line Dula.z kina abobo sarhaw kina god johar TEbo Daram kina| ma.lin e sereq a.kin abo bo enej a.kin Teheq kHon abo Do gaTe gaTe| - T (giDxra. ja.nij quTum Do a.rug_a) (jahaN Tisog ge serma bHiTri re TAlma TE nava giDxra. ko hej lenkHan nova sa.gun Daram sereq sereqog_a|)

‘janam ohMe’ Toka rem qam keg_a jolmo, sa.ru sakam pohal hozmo, hozmo Ti jaNga ketej caNDo ozof| nacar niDHa.n koyij DHon Do ayO baba rinij DHon Do alom dHila.w kina TOwa Dare|

(Talma re giDxra. hag janam mahaN manaw okTo re nowa janam ohMe sereq ko sereqa|)

32

33

bonDE uTkozo jononi

ja.Tan sereq jono-goMo-mono-oDHinayoko joyo he bHaroTo bHagyo biDHATA, poqjabo, sinDHu, gujurato, moratHa, Drabido, uTkozo, bofgo, binDHyo, himacozo-jomuna gofga ucHozo-jozoDHi-Torofgo Tobo-subHo name jage Tobo-subHo asiso maNge gaye Tobo-joyogaTHA, jono-goMo-mofgozo-Dayok, joyo he bHaroTo-bHagyo biDHaTa, joyo he, joyo he, joyo he joyo joyo joyo joyo he|

bonDE uTkozo jononi caru hasomoyi caru bHaso moyi jononi, jononi, jononi ...| puTo-poyODHi-niDHouTo-sorira, Tazo Tomazo-susObHiT-Tira, subHro Totini kuzo-sikoro-somira jononi, jononi, jononi ...| gHono gHono bono bHumi rajiTo ofge nizo bHuDHoromaza saje Torofge, kozo kozo mukHoriT caru bihofge, jononi, jononi, jononi ...| sunDoro-susObHiTo-kHeTra gyano-proDorsiTo-neTra jOgi rusigoMo-utojo-pobiTra jonini, jononi, jonini ...|

33

34

34

35

caNDo - 1

. .

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

sa.gun Daram ma.lin Talma re TaheNn giDxra. ko aTe, nava hej akan giDxra. ko sunum sasaf Te jaNga a.rub kaTE sa.gun Daram sereq, sereq kaTe ko sa.gun Daram kowa|

Talma salag upurum ma.lin puylu Te nava giDxra. ko sav Te iDi kaTe Talma bHiTir re TaheNn dHekoj, ta.kum, inuf mat eman ko ciya. hoco koway| nikoda giDxra. kowag la.kTi ca.riT kaTE baday akaD ka.miko roTA| jelek - baf qeqel giDxra. ko safgoc ko joteD kaTe, baf aNjom giDxra. ko latHu roz Te ar baf kHan uDug kaTe, ga.Duj kaTe, hozmo lica.z giDxra. ko hijug senog re juDa. meND luTur kaTe ka.miyako|

qum enej ma.lin joTo giDxra. ko Tara gul sa:hij Duzub koway ar puylu Te ajag quTum la.y kaTe giDxra. ko akowag quTum ceD menTey kuli kowa| (iqag quTum ............. amag quTum ceD?) nofka ge joTo

35

. .

sa.gun Daram

1 THok re em akana|

inuf

‘duluf iqag quTum’

ma.lin bareya urum sakame benawa| jelek- arag ar ha.rya.z rof renag sakam| giDxra. DHa.z re Taren Taren ca.pu kaTe duluf ga.di leka ko TiNguna| ma.line meTakowa, ha.rya.z sakame DekHaw lekHan duluf ga.di leka Tazam pe| arag sakam DekHaw lekHan ape joTo TiNgun pe| ha.rya.z ar arag kard bar Ti re sab kaTe ma.line sereqa| sereq jHa:nti DHAre DHare TE kakza duluf ga.diy lazaw akaD meTay pHaNy pHaNy... kakza duluf ga.diy lazaw akaD\ pedele lebeDa heNdele sojHeya kakza duluf ga.di lazaw akaD meTam pHaNy pHaNy... kakza duluf ga.di lazaw akaD\ kakzay hohoya duluf ga.di TiNguyay Dejog ape okoy hijug peya meTam pHaNy pHaNy... jHa:nti jaNge muca.D duluf TiNgun\

36 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

giDxra. kowag quTum la.y la.giD e sarhaw kowa| ina. Tayom joTo giDxra. la.giD quTum kard e ha.tiq akowa|

.

quTum kard renag qecel lipi * joTo giDxra.hag quTum kard re etag etag ciTa.r TaheNna|

.

.

gam la.y ‘dumniyag dumbug jom’ miD Din dumni aj mamo, dumni Tako ozag e hej lena| savre dumbug e a.gu lag_a| aj ayO dumbug koDo miDta.f kHazoy rey Doho keD_a| dumbug qel Te dumniyag uliDag joro en Taya| aj ayO Dag luy calaw en kHan dumni Do uku Te kHazoy re Ti saNbaw kaTe miD DHaw Te barya dumbug e odok eD_a| iKHa.n kHazoy moca hudiq geTe bareya dumbug baf odok lena| in jHog gOba onkaTEy calag kan TaheND| dumni qel kaTe meTay kana, dumni miDta.f dumbug odok me| gOba hag kaTHA baTaw kaTe dumni m i D t a f dumbug_e odok keD_a| en kHan a j a g Ti Tay odok ena| armiD DHaw Ti sambaw kaTe ar miDtaf e odok keD_a| niT Do bumbug bareya dumbug huyen Taya| a.di ra.ska. enay| gObay men keD_a, “a.kil TaheNn kHan hora qamog_a|”

eqel sereq ‘Dela abo bo Tazama’ Dela abobo Tazama maMaf seD bo Tazama Tayom seD bo Tazama Tazam TAzam Tuluj ar hoN gul Tebo Tazama|

.

ma.lin ha.rya.z kard DekHaw lekHan ko Tazama| arag kard DEkHaw lekHan ko TiNguna| nofka inuf Tofgeg_a|

giDxra. ko Tara gula.yTe TiNgu kaTe laTar re em akan eqel sereq ko sereq kaTe giDxra. salag mesa kaTe eqelay|

gamla.y ‘dumniyag dumbug jom’ THok -2 re em akana|

eqel sereq ‘Dela abobo enej_a’ THok - 2 re em kana| 36

37

1 THok

.

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

rof baday hoco

kukli

giDxra. ko le lekan rof kard (arag, lil, sasaf, ha.rya.z)

u

!

.

.

u

uDugsoDor kaTe rof baday oco komay giDxra. ko hewa poTob ha.tiq 1 renag sahta 1, 2 ar 3 ko roTay|

u u

Dag re enej

ma.lin Talma re miD maraf qogag Dag Doho ganog lekan Donaf re Dag e Dohoya| nana huna.r jelek - hudiq maraf dobxlag, dobxlag kHol ma.li eman em kaTe ako kusi Dag Dul bazay la.y akowa| ar sahe kHon qamog kan rof ko jelek - lil, sasaf, arag eman Dag re mesa kaTe juDa. juDa. rof ko benawa|

suksa.y ropoz

ma.lin gHaroNjx renag ciTa.r uDug kaTE gHaroNjx renag Tina.g gan kukli kuli kowa| jelek nuku Talare baba Do okoy? nuku Talare ayO Do okoy? nuku Talare DADa Do okoy? nuku Talare Da.y Do okoy? DADA ar Da.y Tikin salag am ceD em inuf jof a? 37

.

dumbug okoye a.gu leg_a? dumni dumbug jom la.giD ceD_e cika. keD_a? dumni qel Te gOba ceD_e meTa Deya? dumni ceD lekare kHazoy kHonag dumbug_e a.gu keD_a?

eqel sereq ‘Dela abobo inuf a’

Dela abo bo inuf a (2) banar Ti bo Tula serma bo koyoga Dela abo bo inuf a bohog bo joteDa daNda bo liwiDa jaNga ka.tub joteD kaTE pHed sen bo uyuf a| Taren bo joteDa cot Tebo Dona cot sen Don kaTe pat gaNdo bo Duzub a Dela abo bo inuf a| jaNga bo Tiljuya eNga ka.tub cupuD kaTe tHitMa.g re bohog bo Dohoya jaNga bo sojHeya Dela abo bo inuf a|

38

. . .

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

nowa ko begor maceTa.ni giDxra. ko la.y Dazeyag lekan kukli koy kuli kowa|

abo patgaNdo kaTe laTar sen Tirub kaTe johar kaTe Do abo olog bo Duzub_a| Dela abo bo inuf_a|

ako kusiko gara

! ma.lin

giDxra. ko rof cok ema koway oTre baf kHan heNDe pata re a k o k usi ga r l a . g iD e m eT a kowa|giDxra.ko hewa poTob renag 1 ha.tiq renag 4 sahta ko korawa|

.

Cidu bo capaDa ar bo saba

.

rof baday hoco

uyha.r inuf

puylu re gHaroNjx renag pura.w ciTa.r (baba, ayO, DaDa, DA.y) giDxra. koy uDug akowa| jahaNy ge miD etag hozag ciTa.r baf TaheNyag e DekHaw akowa| ar okoy ba.nug eya men Tey kuli kowa| (nofka ge ma.lin etag ciTa.r koy soDor Daze akowa)

(1 - THok re em akana)

!

ba.li inuf

ma.lin nana huna.r, dobxlag, cHaNc, ma.li em kaTe ako kusi enej jof e meTa kowa| ba.li ka.tij oDa lekHan giDxra. ko juDa. juDa. ozof ko benaw Dazeyag_a| giDxra. ko enej jof okTo re ma.lin giDxra. koy ca.riT kakoma| jahaNleka, giDxra. ko ba.li ko aloko capaD gidima ar baf akowag meND, luTur ar muNre ba.li alo bolon ma|

ma.lin giDxra. ko miD DHaw Te TiNgu oco kowa ar buta. tHav ar baf ba.lti bHiTri Te ciNdu capaD e meTA kowa| ma.lin miDtij giDxra. ciNdu capaD e meTaya ar etag giDxra. sab la.giD e meTaya|

. . 38

giDxra. ko hewa poTob renag ha.tiq 2 sahta 1, 2, 3 ar 4 ko benawa|

Dag inuf

THok - 1 re em akana

suksa.y ropoz

THok - 1 re em akana nova salag hudiq ar maraf gHaroNjx ciTa.r uDug kaTe hudiq gHaroNjx ar maraf gHaroNjx ko urum ma|

39

1 THok

.

.

.

3-4 serma

a.rsi inuf

ma.lin Talma re maraf qog a.rsi samaf re baba ceD leka kin ra.gig_a| ayO oka lekay laNDaya eqel la.giD e meTa kowa| etag hoz kowag a.di lekan ka.mi ko paNja kaTE giDxra. otaf qel ceDag e qel Taya|

2- THok

.

ma.lin oT re sojHe ar juDa. juDa. ka.zbuf gar tanaw kaTe giDxra. ko gar ceTAn re sojHe Tazam la.giD e meTakowa| Tazam okTo re Ti THayo kaTe ra.ska. ocoye la.giD joTo giDxra.y meTa kowa|

gam la.y ‘pituk seTa’

39

eqel sereq ‘ale karuy calag mamo ozag’ ale ka.ruy calag mamo ozag heve hobor kaTe sajaw epe mamo ozag re okoy menay ... gOba, THalag THulug hapa Tazam ajag Tazam kag ay gOba logon logon Duzub kog_ay gOba mela re babere uqa saraz saraz .... mamo ozag re okoy menay ... gOyO ga.ye Duha.w eya cHor cHor Dahe benaw sor sor mamo ozag re okoy menay ... mamo seTag e bereD logon logon siyug la.giD e usa.rag_a sahan pazag la.giD usa.rag-ay

sojHe ar ka.zbuf gar Te Tazam

miD Din miDtaf seTa hor re DaMan kan TaheND| hor DHare re miD kuti jil qur lena| seTa Do ona miD kuti jil ger kaTE ra.ska. Tey Da.z keD_a| hor re miDtaf muNduy qam keD_a| ona muNdu re miDtaf polo TaheN kana| polo ceTan Te seTa Do muNduy paromog kan TaheND| ina. okTo re seTa Do laTar renag Dag e koyog keD_a| Dag re ajag umul e qel qam keD_a| ajag umul qel Te bHa.bi keD_a, armiDtij seTa jil kuti gerkaTe

4-5/6 serma

.

mamo ozag re okoy menaya ... haTom, holof huzuf la.giD haropako jonog e saba cHaraD cHaraD| pitHa.y benawa la.tHu la.tHu letoyay lehe gore|

inuf ‘ma.jHi menay’

ma.lin giDxra. koy la.y akowa giDxra. onako paNjaya|

1 THok

40

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

muNdu bHiTri Te calag kanay| ona qel Te laloc enay, mone mone Te bHa.bi keD_a, uni tHen kHon armiD kuti jiliq a.gu lekHan ajag bar kuti jil huy kog_a| nova kaTHa uyha.r kaTE uni Do hu~hu~ kaTe bHug keD_a, ajag moca renaf jil kuti Do Dag re qur ena|

jelek - ayO oka lekay Tazama? gOyO oka lekay Tazama?

hasa ka.mi

Talma bahre re ma.lin giDxra. ko hasa sipi kaTe a.di lekan jinis, jelek guli, dipci, pitHa., sasaf riD DHiri, guzgu, caka, hapa, jo eman ko ba.y la.giD e meTa kowa|

niTog pituk seTa ceD e cakoba? ina. Tayom miD doNdek Dag seD koyog kaTE mone ka:hiNs Te ozag e ruwa.z ena|

gam la.y ‘pituk seTa’

THok - 1 re em akana|

( b a . zTi l a l oc len k Han j o T o wa g calag_a)

kukli u

kukli u u u u

u

seTa hor re ceD e qam keD_a? muNdu ceTan re ceD TaheN kana? Dag bHiTir re seTa ceD e qel keD_a? jil kuti qel kaTE seTa ceD e cika. keD_a?

u

seTa oka rey DAMan kan TaheND? seTa muNdu re ceD e qel keD_a? jil kuti qel kaTe seTa ceD e cika. keD_a?

(ma.lin giDxra. ko gam biszi la.giD e meTakowa)

(ma.lin giDxra. ko uyha.r oco la.giD okToy ema kowa gan renag jos TED e la.y akowa|)

40

41

41

42 caNDo - 2

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

suksa.y ropoz

ma.lin giDxra. ko ajag hozmo qelhoco kaTE, ciTa.r qelhoco kaTE hozmo ko renag hapan quTum e la.y akowa|

.

!

!

.

.

Da.z ka.mi hora

ma.lin giDxra. ko ka.tij ka.tij gaDEl re ha.tiq kaTe miD DHaw miDta.f gaDel rin giDxra. koy Tifgu kowa ar 20-30 pHut jHa.l re joTo giDxra. ko la.giD mimiD taf bol/bahay Dhoya ar giDxra. ko miD DHaw Te Da.z sen kaTE a.gu la.giD e meTa kowa ar apan a.pin tHav Te hej ruwa.zog e meTa kowa|

ma.lin ajag hozmo qel hoco kaTE, ciTa.r qel hoco kaTe a.di lekan hapan renag quTum la.la.y e meTa kowa| (jelek - meND kuti, meND, rama, ka.tub, tHitMa.g, moka, Taren, luti, alaf, data, eman)

(nikoda giDxra. ko hozmo renag hapan joteD kaTe uDug azaf, hoTETe quTum la.y la.giD e meTAkowa) giDxra. ko hewa poTob re menag 1 ha.tiqag moMe sahta ko RoTa|

suksa.y ropoz

. .

bargan

ma.lin Tina.g gan gudi halaf jawra kaTe/kadej jHa.l kHato kHa:diya. kaTe 42

giDxra. ko hewa puTHi re menag 2 h a . tiq a g 5 a r 6 sa h t a k o korawa|

bara ba.ri bo TaheNna

ma.lin giDxra. ko sojHe gar re Tifgu oco kowa bohog/Ti re bin begx sab kaTe 10/20 pHut re gar gar Te muca.D DHa.bij calag e meTa kowa|

kuDum kukli

kuDum re kuziD kuziD hane Tara hane Tara nog_oy, ma la.ype iqag quTum ceD? (meND) iq iq TaheNn moca re jahaNq joma joToq Togojx ma la.y pe iqag quTum ceD? (data)

43

1 THok 3-4 serma

. .

mesa hoco kowa| ona gudi baf kHan kadej ko hudiq kHon maraf ar kHato kHon jHa.lag sajaw kaTe Doho la.gid e meTa kowa|

2- THok

.

4-5/6 serma

eqel sereq ‘nowa Do iqag bohog’

nova Do iqag bohog re siTuf ja.puD loloq sahaw caTomog a.q un re ....|

ciNdu capaD ma.lin joTo giDxra. ko miDtaf tHa.wka. tHav bafkHan ba.ltiq bHiTri re capaD aDer la.giD e meTa kowa|

nova Do iqag meND re beNgeD kaTiq koyog lere ceD hoN bay Tahen sarej re ....|

eqel sereq ‘nowa Do iqag bohog’

nova Do iqag muN re hoy Do bolo odokog re jiwiD jibon bHur re ....|

2-THok re sereq Do em akana| ciTa.r ozof ma.lin ciTa.r gozhon kaTE gozhon akan ciTa.r gar gar Te ba.li Te ka.tij ka.tij sakam Te Doho a.cur la.giD e meTa kowa|

! giDxra. ko hewa puTHi re menag miD h a . tiq a g T ur u y sa h t a k o . korawa| gam la.y “SIm busa.g ar Tuya”

bazge seD re simij THokze busa.g ciya:b ciya:b e rag jof kana| miDta.f hazam Tuyu ha.pi ha.pi Te hej enay| Tuyu 43

nova Do iqag moca re data Tiq Togojx jomag re joToq Togoj la.huD_re ...| iqag barya luTur re ragaD rogoD sadeq aqjom re Takerog joTo noNde re ....| nova Do iqag laj re jahaNq joma jahaNq quya seterog joTo noNde re ....| iqag barya jafga re Tazam Tazam gotaq Dazan bafge lafgag Tiq jaNga re ...|

1 THok

44

2- THok

3-4 serma qel Te cidir THokze busa.g lukuD lukuD e boro ena| Tuyu Do simij THokze busa.g jojom sana keDeya| busa.g Do boTor boTor Tuyuy meTaDeya e Tuyu mamo, hape alom jom hanTaziqa| a.zisegiq simij THokze akana, a.rub pHurca. kaTe Tase rohoziq me aDo jomiq me| aDo koklo Tuyu Do busa.g kaTHa Te calaw kaTe a.rub pH urca . k a Te TAse rohoz keDeyay| busa.g Doy rohoz enkHan aDo Tuyuy meTay kana e Tuyu mamo ma cahab me jomiq me| aDo TuyuDoy cahab keD_a| miD moca ij oto aDe Te busa.g Do uda.w aTe Da.z keD_ay|

!2

. .

u u

inuf ‘cetra mamo cetra mamo okTo Do ceD la.giD’ eqel sereq ‘seTag bereD kaTEq Da.Ta.nig’ seTag bereD kaTEq Da.Ta.ni goDog jom mazaf re Tiq a.rub goDog| gando ceTAn req Duzub goDog ayO emag hoq jom goDA| jomag koDo ba.q gidi kag dHerag Duq em ruwa.z kag|

kukli u

giDxra. ko hewa puTHi re menag ha.tiqag 7 sahta ko korawa|

1 - THok re em akana|

(a.kil Tahen kHan hora qamog_a)

u

4-5/6 serma

simbusa.g okaseD re Tahen kanay? ha.pi ha.pi Te okoy e hej ena? Tuyu cili jojom sana keDEya? simbusa.g oka leka re Da.z pucuj ena?

ro ba.q ab hoco ako jomag re lugxziq soboD pHa.rca.y Dag re| ba.q hara ocoy rama iqag rama ma:yla. Te ajar qamog| ojxra Dag Do ba.q kopeDa basaf cHa.ni kaTE Dag iq quya| 44

45

1 THok

.

.

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

inuf ‘cetra mamo cetra mamo okTo ceD la.gD?’ miDtaf giDxra. Do cetra kaTe miD pahta re TaheNnay ar aDom giDxra. koDo DHa.z kaTe ar miD pahta reko Tifguna| giDxra. ko cetra mamo ko kuliyeya, cetra mamo, “cetra mamo okTo ceD la.giD?” cetra mamoy men goDa, “niTog huy en okTo giTij la.gin, giTij la.giD| giDxra. ko giTij leka ko eqela| nofka ge bereDog, meDhaN huTumog, Da.Ta.nig, Tupunog, DoTo horog, eman ko la.ya| Tin johog cetra mamo jojom la.giD e mena unjHog giDxra. ko cetra mamoy kuDa.w kowa ar jahaNy e joteD oco lenkHan uni pa.ri cetra_ay| nog nofkan inuf aTe giDxra. ko joTo lekan ka.miyag ko eqela|

eqel sereq ‘seTag bereD ka.Tiq Da.Ta.nig’ 2 - THok re sereq Do em akana| 45

seTag a.yub Dina.miq bHaNjan gaTe Tuluj inuf a.di ra.ska. an| jahaN Tin re jahaN ka.mi iqag baf hiziq kaTeq cabay Tiqa|

. .

(nikoda giDxra. ko DoTo horog, Da.Ta.nig, Tupunog, Dag qu, Daka jom eman ko eqel kaTe qel hoco kaTe ar joteD oco kaTe la.y buta. ako ay)

Tofge unuyha.r

ma.lin giDxra. ko bugi hewan ciTa.r menag Tina.g gan kard (4-5) em kaTe ar Dina.m oka Tayom oka ka.mi huyug kana ona lekaTe Tofge sa.hiNj sajaw e meTa kowa|

biq gHa.rzi inuf

ma.lin giDxra. ko bugi hewa ar ba.zij hewan ciTa.r TaheN kard (sakam) koy ema kowa| giDxra. ko guli em kaTE ko inuf a| jahaN bugi hewan TaheNna oNde gHa.rzi TEko rakab_a ar jahaN re ba.zij hewan TahaeNna oNde Do biq e jom kowa| nog nofka inuf huyug_a|

1 THok

.

.

3-4 serma

kagojx la.tum kaTe cira.yabo ar sajawabo

ma.lin giDxra. ko hudiq gaDel re ha.tiq kaTE miD gaDel rin Do Tina.f gan kagojx e emakowa ar ka.tij ka.tij cira. la.gin e meTakowa| etag gaDel koDo kagojx la.tum kaTe Tale sakam bHer bHeri leka kagojx renaf pafkHa benaw e meTakowa ar miD gaDEl rin Do oT re ozof akan a.di lekanag ka.tij ka.tij kagojx, baha, sakam, gudi, eman Te sajaw e meTa kowa|

latHan

ma.lin hoz hozmo renag seMa ciTa.r e emakowa| rof kagojx ka.tij ka.tij cira. kaTE loze TE hozmo ciTa.r re latHa la.giD giDxra. koy meTa kowa|

46

2- THok

. .

.

! giDxra.

.

4-5/6 serma

eseD t H a v re so j He Te a r ka.zbuf Tebo gara ma.lin oT re a.di lekan ciTa.r gozhon kaTE giDxra. ko kazbaf kuzbuf gar la.giD e meTA kowa|

TaheNnag a.kil

ma.lin hozmo renaf ciTa.r qel oco kaTE okaDo cot re ar oka Do pHed re menag_a| giDxra. koy la.y akowa|

g iD a . r k o he w a ! hatiqag 8 sahta ko

pu T Hi roTa|

re

2

gam la.y ‘okoy seMaha’

1 - THok re em akana

ma.lin gam la.y caba kaTE laTar re em akan kukli ko jHoTo giDxa.r koy kuli kowa

ko hewa puTHi re menag 1 ha.tiqag 7 sahta ko korawa|

oka juDa. ha salay pe

ma.lin giDa.r ko Tina.g gan kard (sakam) e qel doco kowa| joTo sakam re punya. kaTE ciTa.r TaheNna jahaN re miDtaf re luTur ba.nug ana ar bafkHan muN ba.nug ana, bafkHan moca

u u u u u

46

okoy okoy kin neyaw ena? laj ceD e me keD_a? Ti ceD e men keD_a? jafga ceD e men keD_a? nova gam re ape ceD pe ceD keD_a?

47

1 THok 3-4 serma

4-5/6 serma

ba.nug ana, bafkHan oka juDa.ha joTo giDxra. bacHaw la.giD e meTa kowa|

.

giDxra. ko hewa puTHi re menag 1 !ha.tiqag 8 sahta ko RoTa|

gam la.y :

2- THok

‘okoye seMaha’

miD Din Ti, jafga, ar laj ako ako ko neyav ena| Ti men keD_ay, “iqiq seMa ha|” jafgay men keD_a, “iqiq seMa ha|” laj e men keD_a, “iqiq seMa ha, ceDag bafma iq jomag jira.w kaTe Daziq ema bin kana ar bin ka.mi Dazeyag kana| ona Te iq joTo kHoniq seMa ha|” nova aqjom kaTE Ti men keD_ay, “baf_a baf_a, iq joTo kHoniq seMa ha, ceDag bafma iqiq ka.mi le enaf Daka, ruti, moca sur Te iDi le enaf laj jomag e qameg_a| iq jokHon jomag ba.q emog_a, enkHan laj Do refgej TEge TaheNnay, ona Te iq iq seMa ha|” ona Tayom jafgay men keD_a, “baf_a, baf_a iqiq seMaha| ceDag baf ma iqiq TAzam eD Te ma.nmimiD tHen kHon ar miD tHen e sen Dazeyag kana| iq ba.q Tazam lekHan, Ti Daka ce ruti bay a.gu Dazeyag_a| laj hoN jom bay qam Dazeyag_a, ona 47

1 THok

48

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

Te iqgiq maraf_a|” ona Tayom Ti ar jafga jotaw kaTE ceD hoN ba.kin ka.mi leg_a| laj har keT e la.giD kin rika. keD_a| onaTE Dosar hilog Do Ti ar jafga ceD hoN ba.kin ka.mi leD_a| onaTE laj hoN jom bay qam leD_a ar jomag jaraw kaTE hozmo re Daze hoN bay bujHa.w leD_a| miD Din Tayom kHan ge Ti ar jafga ba.kin lazaw DazeyaD_a| Ti, jafgay meTaD Deya, “ceD laf cika.ya, alaf Do ceD aDo balaf lazaw Dazeyag_a?” jafgay men keD_a, “alaf ceD laf cika.ya?” nova aqjom kaTE laj Do muluj muluj laNDa kaTE men keD_ay, “e boyha joTo hoz gozo gopozo bon ka.mi lekHan joToge apana.pin tHav re seMa kaTE bon TaheN DAzeyag_a|” jafgay DaMa baza keya, Ti ka.mi kaTE Daka, ruti moca sur Te a.gu keya ar iq ona ko jom jaraw kaTE Dazeq cal lekHan joTo ko lazaw Dazeyag_a| ona TE okoy hoN seMa men kaTe babo neyaNb_a| aboDo joTo ge Dina.m gozo gopozo kaTE bo ka.miya| Ti, jafga hoN laj salag kin reben ena| ina. hilog kHon Do aDo bako neyav lena| 48

49

49

50

caNDo - 3

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

suksa.y ropoz

ma.lin 5 gotaf ilan ar obola kowag seMa seMa ciTa.r solbaf kHan ketej kagojx re latHa kaTE ga.y, seTa, sim, gede pusi kowag quTum e la.y akowa| jo~, baha, Dare sakam ko la.y kaTE cinha.w ako ay|

.

(baf qeqel giDxra. koDo ketej kard sakam ko joteD kaTe ilan ar obola ko wag quTum e la.y akowa|) giDxra. hewa poTob renag ha.tiq 1 ag sahta 9 ko RoTa|

sa.ri seNDxra

ma.lin giDxra. ko bahre sen DaMan iDi kaTE ilan obola koy cinha.w hoco kowa ar akowag a.z ra.z ko ar rof koy la.y akowa|

ma.lin 10 gotaf ilan ar obola ciTa.r sol baf kHan ketej kagojx pata re latHa kaTe ga.y, seTa sim, gede, merom, bHidi, Ta.rub, marag, ha.Ti, ha.Mu koy cinha.w akowa|quTum koy la.y akowa ar ja.Tia.ri ilan ar obola ko cinha.w kaTe quTum koy la.y akowa| baf qeqel giDxra. koDo kagojx sakam joteD kaTE quTum e la.y akowa ilan ar obola kowag| ma.lin ja.Tan ilan a.kile ema kowa are a.yka.w hoco kewa|

!

.

suksa.y ropoz

! giDxra.

.

jelek - koyel - heNDeyay - kuhu (onka etag ko hoNy la.y akowa) baf aNgjom ko ar baf roz giDxra. ko uDug kaTe sacarhe ceTan re sa.ri a.kil 50

ko hewa poTob renag hatiq 2 re nag sahta 9 ko roTa|

sa.ri seNDxra

ma.lin giDxra. ko bahre sahe ko DaMan iDi kaTe ilan obola koy cinha.w akowa| unku ceD lekako raga, oka reko TaheNna, ceD koko joma ona koy la.y akowa| baf qeqel giDxra. koDo jahaN Tina.g e Dazeyag_a, joteD hoco kaTe a.yka.w hoco koway|

51

1 THok 3-4 serma

.

.

e ema kowa| jelek - jHorka, silpiq, (uDug kaTE) baf qeqel giDxra. ko jahaN Tina.g Dazeg_a ilan ar obola kowag model joteD hoco kaTE akowag kaTHa biszi kaTE a.kil e ema hakowa|

2- THok

.

4-5/6 serma

okoyij hopon okoy

ma.lin 10 gotaf ilan obola jelek ga.y, seTa, sim, gede, pusi, TA.rub, ha.Ti, merom, ha.Mu bHidi eman ciTa.r ar unku rin hopon kowag ciTa.r bar DHa.z re Doho kaTE joz la.giD e meTa kowa|

! giDxra.

inuf ‘Tayan ma Dag re menaya’

ma.lin giDxra. ko miD gula.y re TiNgu hoco kowa| Tala re miD taf giDxra.y TiNgu hoco eya, uni Doy Tayanog_a| etag giDxra. ko gula.y bHiTri Te hej kaTE “Tayan ma Dag re menaya” ko mena| okoy giDxra.y TAyan kog_a, uni jahaNy e joteD eya uni ar hoNy Tayanog_a|

gam la.y ‘pusi pitHa. jom’

cono quTum an miDta.f pusi TaheN kana| miD Din kisa.M ozag kHon miDta.f pitHa.y kumbxzu a.gu keD_a| ger kaTe a.gu eD okTo kaNTH cotre miDtaf saNrgay qel qam keDeya| cono saNrga hoN jom sana keDEya| uni saNrga kuDa.w kaTe gere okTo re moca renag pitHa.y pocoj keD_a| ona pitHa. Do burum akan hazam seTa tHen qur ena| cono pusi Do uli Dag meloD kaTe koyog goD kaD_a| 51

. .

ko hewa poTob hatiq renag sahta 10 ko roTa|

2

okoy ceD e joma

ma.lin giDxra. ko ilan obola kowag ciTa.r ar jomag renag ciTa.r uDug kaTe okoy okay joma la.y akoway|

gam la.y ‘pusiyag pitHa. jom’ 1 - THok re em akana|

kukli u u u

.

u

okoy pitHa.y a.gu leD_a? pusi cili qelqam keDeya? pusi pitHa. ceDag e qur keD_a? pitHa. okoy tHen qur ena?

gaDel kaTE ha.tiq koway

ma.lin giDxra.ko pe gaDel re ha.tiq kowa ar moMe gotaf bir obola ar

1 THok

. .

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

eqel sereq ‘okoy okare Tahena’ (THok -2 re em akana)

inuf

‘okoy okare Tahena’

ma.lin giDxra. ko barya gaDEl re ha.tiq koway| seMa giDxra. koDo ilan obola ciTa.r kard sakame ema kowa ar ka.tij giDxra. koDo akowag ozag Duwa.r renag ciTa.r kard sakame ema kowa| seMa giDxra. koDo ilan obola kowag ozag Duwa.r ko bacHaw la.giD e meTA kowa| unku Do ka.tij giDxra. ko sab akaD ozag Duwa.r ciTa.r Tahen kard salag ko jozawa|

giDxra. ko !renag sahta

.

52

.

hewa poTob ha.tiq 1 10 ko roTa|

cHap ka.mi

ilan obola kowag la.tHu la.tHu ciTa.r kagojx re em kaTe ka.tub, sakam baha, uTa.n ko kagojx re cHapa la.giD e la.y akowa|

giDxra. ko !renag sahta

.

ialan ciTa.r em kaTe miDtij gaDEl Do bir obola, ar miDtij Do a.sul obola, ar miDta.f gaDEl hoN ja.Tan obola ilan kowag CiTa.r sala la.giD e meTa kowa|

oka ba.nug ana?

ma.lin giDxra. ko 10 gotaf ilan obola kowag ciTa.r re a.di lekan hapan baf TahnN ciTa.r e ema kowa| oka hapan ba.nug ana kuli kowa ar la.na.y em re gozoy ema kowa|

tida.g jozaw

ma.lin ilan obola kowag alga ciTa.r re tida.g em kaTe leNga sen kHon jojom sen jozaw e gozo akowa|

!

.

hewa poTob ha.tiq 1 11 ko roTa| 52

giDxra. ko hewa poTob ha.tiq 2 renag sahta 11 ko roTa|

kom dHer

ma.lin Tina.g gan ilan obola kowag ciTa.r sakam Do dHer qog ar kom qog kaTe Doho kag Te oka dHer oka kom bacHaw la.giD e meTa kowa| ona ka.mire gozo akowa|

53

1 THok

. .

3-4 serma

bargan ma.lin a.di lekan gozhon kHa:diya. giDXRA.ko em kaTE ona latHa kaTE ceME benaw e la.y akowa| onare aj e gozo akowa| hudiq-maraf a.kil ma.lin obola ilan kowag ciTA.R UDUG KATE hudiq-maraf a.kile cal akowa| giDXRA. Ko hewa poTob ha.tiq 1 renag sahta 12 ko roTA| joteD sakam ma.lin jotiD kard sakam DITE LA.BID, KEtej, cika:M roDXGoD Eman ko giDXRA. JoteD la.giD E LA.Y akowa| eqel sereq ‘kula.y DADA’ KULA.Y DADARE KULA.Y DADA LUTur banar bID KATE cuzub cuzub amem Dona hadab bazayam bale gas hanTE nHATE koyog lekHan pur DAnaf korem uku bazaya| a.dim boTorog a.dim cotkar DIn saram calag Don Don aTE KULA.Y DADARE kula.y DADA| GAm la.y ‘jumiDX DAZE’

2- THok 4-5/6 serma

Ko hewa poTob ha.tiq 2 renag ! giDXRA. sahta 12 ar 13 ko roTA|

.

!

. .

.

BIR RE miDta.f bunum TANhe kana|ona bunum re bana Din ge BHukuy jom kowa| bHuku ko a.di gan ko a.zis ena| bunum eNGA tHen ko arDAS EnA| BUnum eNGay la.yaD kowa, bana jaNhare ja.piDAy, |

53

.

EQEL SEREQ ‘okoy okare TaNhena’ ga.y merom gozare, TA.RUB ha.TI BIR RE BHIdi Tahen gozare, pusi TaNhen ozag re, ilan DARE dA.R RE, ha.ku TANhen DAG RE miruy TaNheN AYO Kolere, CaNDo mamoy qele re seTAy TANhen ozag re , TANhen a.di ceNGHARE BAF CInha.w hoz uni, ozag kHone odok ko| gam la.y gam la.y ‘mala poTAm’ miDta.f DARE da.r re mala poTAm e TaNhe kana| Tuka. kaTe hopon leD kinay| hopon la.giD Dina.m ge cara qame calag-a| miDta.f giDXRA. DIna.m ge latHay odawa| mID DIn Do uni poTam cara panTe panTE latHa re latHa enay| enkHan uni giDXRA. ra.ska. TE sab keDEYA| mala poTam DAYAGE RAG KEGA| Uni poTamag rag aNjom Te a:diya. poTam e hej ena| aDo a:dIYA. PoTame meTa DEYA, nuy mala poTam Do iDi eya| iq iDi iq me| nun Do hopon menag kin Taya| unkin kin tuwa.rog-a| ina. kHAn uni giDXRA. Do a:diya. poTAmag Dil ar A.KInag DUPUZA.Z QEL TE AR hopon kin tuwa.rog baday keD TE banar poTam e azag kaD kina|

1 THok

54

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma (Dil ar Dula.z tHen jiwi Dugug_a|)

miD qiNDa. bHiTri re uni bunum eseD epe| ubko joTo jom cabay Taype| en kHane puturog_a| putur len kHane, ro koko laga eya, ceMe koko halo eya| bana bako mesa eya| aj TEge a.di sa:giq ka.hiNs Te qir jof ay| enkHan ape aDo napay repe TaheNna|

kukli u u u

.

kukli u u u u

bHuku okoye jomeD ko TaheND? bHuku oka reko TaheNna? okoy buDHi la.yaD kowa? bana Tin jokHej ko bunum eseD eya?

u

mala poTam okaTe senlenay? giDxra. ceD e odaw leD_a? mala poTamag DukH qelTE okoye hej ena? uni giDxra. poTam ceDag e azag keD kina?

inuf

‘Tuyu gozom’

ma.lin miD giDxra. Tuyu gozomog la.giD e meTaya| etag giDxra. ko aj kuDa.w kuDa.w Tuluj ‘Tuyu gozom Tuyu gozom’ katkom rase a.di sozom, hirij ena rase koyogx mese| nofka men johog Tuyu hupta. ge pacHla. seD_e a.curog_a, giDxra. koko Da.z jof_a| kuDa.w kaTE okoye joteD eya uni ge Tuyu gozomog_ay| nofka inuf Tofgeg_a|

. eqel

sereq “jHomor jHA:Y”

jHomor jHaNy jHomor jHaNy, men keD ay ka.ri ga.y| a.gu a.qpe palwa, ema peya.q Towa| ha.Mu kuci TaheraTE men keD ay laNDa aTE emam kanay nova emam kanay Towa ka.ri ga.ye meTay Towa ba.nug anTay bam a.rubog moca Ti ruwa.zam am ekHen Ti ema malaf sa.sTi|

54

55

ciyanag

3 caNDo TAyom giDxra. laTar re em akan jugxTay e ameta|

. . . . . . . . .

3-4 serma sojHe gar re sojHe sa:hiNj e TAzam Dazeyag ma, Da.z Dazeyag, apnarag po h o d Her D a zey a g _ a a re k o m Dazeyag_a| ajag quTum sakam urum Dazeyag_ma| apnarag quTum ar gHaroNjx hoz kowag quTum e la.y Dazeyag may| hozmo renag sira hapan, hapan korenag quTum ar ka.mi la.y Dazeyag ma| pun lekan sa.ri rof e cinha.w Dazeyag ma| miDta.f hudiq gam mone ketej kaTe aNjom Dazeyag may ar la.y Dazeyag may| miDtaf eqel sereq kom qog eqel kaTe sereq Dazeyag may| kom qog kHan ilan obola kowag quTum e la.y Dazeyag ma ar akowag rag e paNja Dazeyag ma| ketej la.biD cika.M roDxgoD hudiq maraf saNgoc cinha.w kaTE la.y Dazeyag_ma| Tina.g gan bes hewa ar ba.zij hewa ciTa.r sakam re cinha.w Dazeyag may| 55

. . . . . . . . . .

4-5/6 serma sojHe sa:hiNj alga Te maMaf seD ar Tayom seD_e Tazam Dazeyag ma ar pohoy apnar Dazeyag_ma| Talma rin etag giDxra. kowag quTum sakam e cinha.w Dazeyag ma| ajag gHaroNjx rin joTo hoz kowag quTum ar Talma rin etag giDxra. kowag quTum e la.y Dazeyag ma| hozmo renag ka.tub hapan kowag quTum ar ka.mi la.y Dazeyag may| Da.rya. ar eTaf rof e cinha.w Dazeyag ma| gam mone ketej kaTE aNjom Dazeyag m a y a r b a rey a g a m e l a . y Dazeyag_ma| bareya eqel sereq tHik sa:hiNj kHelodanag lekay sereq Dazeyag_ma| komqog kHan 10 gotaf ilan obola kowag quTume la.y Dazeyag_ma| la.biD, ketej, roDxgoD cika.M, hudiq maraf kom dHer kowag e a.yka.w kaTe la.y Dazeyag ma| a.di lekan bes hewa ar ba.zij hewa koy baday Dazeyag_ma, la.y Dazeyag may ar ciTa.r re sa.ri jiwi re soDor Dazeyag may|

56

56

57

caNDo - 4 1 - THok

2 - THok

3-4 serma

4-5/6 serma

.

suksa.y ropoz

.

.

sa.ri seNDxra

!

.

ma.lin giDxra. ko Dare, sakam, baha, jo ar uTa.n korenag ciTa.r e qel oco kaTe ona korenag quTum e la.y akowa ar ona iDi kaTe ko ropoza|

ma.lin giDxra. ko sur renag sa.ri sacarhe senDxra la.giD e iDi kowa ar sariyag ka.tij ka.tijag sakam, Dare baha, qam a.gu oco kowa sa.riyag senDra kHon ruwa.z kaTe ceD koko qel keD_a, menek :- ceD Dare ceD baha, ceD sakam, ceD jo eman Teyag e kuli kowa ar e la.y akowa| nikoda giDxra. koDo ona sakam, baha ar quTum koy la.y akowa| kaMa ka.Mi giDxra. koDo ona koy joteD akoway ar parhaz sa:hiNj e la.y buta. akowa|

eqel sereq

‘Dare roz keD’

2 - THar re menag_a|

57

. .

suksa.y ropoz

ma.lin giDxra. ko Dare, sakam, jo ar uTan korenag ciTa.r qel oco kaTe ona koy la.y akowa ar ona iDi kaTe ko ropoza| giDxra. ko hewa puTHi re menag 2 ha.tiqag 14 sahta ko koraw_a|

sa.ri seNDxra

1 - THok re ema akana|

eqel sereq

‘Dare men keD’

alom magiqa Dare men keD, siTuf ja.puD iq re asra jom la.giD jo hom qam eD, hotog perej baham araw jaf kHoniq Dareg iq Do, Dare regeq bahag_a baha kHonag joDo jog_a, jo Do jom ko ganog_a| Tiril, Tarob, kuDx, ba.ru; arhoN bazge re bazge ba.ru, jHifga., kohda, kHijur Tale, jomag qamog Ta.huN|

58

.

.

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

inuf ‘Dejog abo ar aMgonabo’

ma.lin giDa.r ko sur birDa. gaz Te iDi kaTe senog ay| giDa.r ko sur birDa. gaz renag pahor re rakab ako ar aMgonako| lejan re ko Dejog_a ar ko leqjeDog_a| ma.lin giDa.r kowag ka.mi hora huyug okTo re sontor kaTE TaheNn reyag e rika.ya|

.

inuf

.

latHan

bHeyaM inuf

ma.lin giDxa.r koy meTa kowa iq jahaN lekaq mena apepe onkag_a| Dela joTo bo jafog_a| “joTo hoz jaf leka ko eqela|” “jaf re Dag qur ena ... siTuf ena ... Dela, abo bo potkojog_a ... potkoj kHon bo bar sakamog_a ... ona Tayom bo dareg_a ... hoy ked ay ... Dare kaTe ba.y ba.y Te bo hila.b_a ... kHubx jur Te hoy keD_ay ... giDa.r ko joTo jur Tebo hila.b_a|

jo ko Do a.di sibila hozmo re Daze bujHa.wg_a rohoy lere joDo jog_a Dare re hesag baze|

cHap ka.mi

ma.lin giDa.r ko 2/3 gaDel re ha.tiq kaTE joTo gaDel re miDtaf seMa Dare reyag ciTa.r e ema kowa ar giDa.r ko ona re tip cHap, sakam cHap, baha cHap em la.giD e meTa kowa ar e cHap oco kowa| 58

‘joteD jiTka.r’

ma.lin giDa.r ko barya THok re ha.tiq kaTE DHa.z re Tifgu oco koway| Tala re miDtaf ciNduy Dohoya| bar THAr re giDa.r ko - Dare, sakam, baha, jo, uTa.n renaf quTum jHoTo giDxra. ema kowa| ma.lin Ti THayo yay bafkHan bajxnay ru~ya, ina. Tayom mimiDtaf em akaD baha, jo renaf quTum e hohoya| bar THa.r re Tifgu akan ona quTum man giDa.r ko unku Da.z hej kaTE ona ciNdu ko iDiya jahaNy maMaf e iDiya uni ge jiTka.rog_ay|

ma.lin giDa.r ko sakam, baha, em kaTe onakoy cira. oco kowa ar puNd sakam ceTan re loze Te onakoy latHa oco la.giD e meTa kowa ar miD taf ozof benaw e meTa kowa| lelekan jaf ko qam samtaw kaTE ar ona jaf re loze la.gaw kaTe lelekan Dare, sakam baha ciTa.r re ko latHaya|

59

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

! giDa.r

. . .

ko hewa puTHi re menag 1 ha.tiqag 13 sahta ko roTa|

galaf Doho

Dare, sakam, baha, jo ar uTa.n korenag ciTa.r ozof reksin/hard bord re TEyar kaTe ona ko ka.tij ka.tij bHuga.g kaTe juTa. joTe re ako kusi haraz jawray la.giD e meTa kowa|

so ar sibil a.yka.w

. .

2 - THok re emakana|

eqel sereq ‘cini hezem guz hezem’

cini hezem guz hoN hezem, qele rasa arhoN hezem, jal lere qele rasa moca sanam bujHa.w hezem| ul jojo ambxza jojo, arhoN jojo jojo ge, uliDag hoN bHaraz goDog, jom lere tazag aTE| karla hewer cirTa. hewer, nim hoN a.di hewer, hozmo la.giD a.di ge ka.mi, moca re ge se hewer| 59

! giDa.r

ko hewa puTHi re menag 2 ha.tiqag 15 sahta ko roTa|

saMesiya. a.kil

ma.lin miDta.f ba.rgil celaf re hasa perej kaTe jaf koy rohoya, Dag Dul kaTE jaf potkoj kaTE Dareg renag giDa.r koy qel oco kowa|

galaf Doho

THok - 1 re em akan ka.mi hora ko koraw ako giDa.r ko miD Tofge re joTo re haraz pura.w la.gid ma.lin giDa.r koy gozo akowa|

!

.

giDa.r ko hewa puTHi re menag 2 ha.tiqag 16 sahta ko roTa|

so ar sibil a.yka.w

ma.lin giDa.r ko sa.riyag ko qam samtaw akan lelekan baha, sakam, jo jelek, Tursi sakam, siqjo sakam, limbu ja.mbir sakam, maDargom sakam, ka.pur muli sakam ko ji~hoco koTe so~TED e baday oco kowa| giDa.r ko siqjo sakam, nim sakam, jojo sakam, limbu jambir sakam, matHa azag emanag ko jom oco kaTe sibil TED e baday oco kowa|

1 THok 3-4 serma

. .

.

hazhaD bujHa.wb guti ma.ric, arhoN hazhaD huzu ma.ric jom lerem sizub aTe, amhoN mocam gHoTe urijx|

bargan (pojol)

ma.lin Dare, baha, jo ar uTa.n ciTa.r ko geD kHa:dra. kaTE kHoNja miD e meTa kowa|

60

2- THok

. .

canac ha.tiq :

ma.lin giDa.r ko moMe gotaf baha, jo, ar uTa.n ciTa.r kard em kaTe juDa. juDA. bacHaw la.giD e meTa kowa| sa.riyag kHon qam jawra sakam, baha, jo ar uTa.n ko apana.pin bacHaw la.gid e meTA kowa|

.

giDa.r ko hewa puTHi re menag 1 ! ha.tiqag 14 sahta ko roTa|

ba.li re inuf

ma.lin giDa.r ko baha ar sakam Te ba.li re ako kusi inuf jof e meTa kowa - ba.li re ozag benaw pe, sakam rin ba.hu javay benaw kope arhoN eman Teyag|

. 60

4-5/6 serma

eqel sereq ‘cini hezem guz hezem’

1 - THok miD re em akana nova salag ma.lin sa.riyag kHon qam samtaw akan lelekan jo cakHa oco kaTE sibil reyag a.kil e emakowa|

dHer ar kom a.yka.w

ma.lin sa.riyag kHon qam samtaw akan jo, baha, sakam, uTa.n ko kom ar dHer Doho kaTe giDa.r ko oka dHera ar oka koma ona bacHaw e meTakowa|

giDa.r ko hewa puTHi re menag 2 ! ha.tiqag 17 sahta ko roTa|

joteD a.yka.w

ma.lin giDxra. ko sa.riyag kHon qam samtaw akan lelekan seTeD ko jelek baha, jo, jHifga., Tale Dare renaf jalam, sakam, Dare baklag ko joteD oco kaTE oka cika.Ma oka la.biD_a, oka ketej_a, oka saygaD_a ona ko ceDa|

eqel sereq‘JA.ZI Dag e menkeD’’ jHipir jHipir Dag Te hasa boram ena, tote tHa.bu jaf ko omon ena|

61

1 THok

. .

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

eqel sereq ‘ja.zi Dag e men keD’

omon potkoj kaTE sakam sagen ena, sakam sagen sav Te, poha Dare ena|

2 - THok re em akana|

gam la.y

‘horo ar kula.y’

miDta.f horo ar miDta.f kula.y kin TaheN kana| bana hoz jotaw kaTE kin inuf jof_a| miD Din kula.y e men keD_a “e pHul, Teheq Do Da.z heperaw laf inuf_a| hane qelog kan Tale Dare tHen okoy laf Da.z seterog_a uni jiTka.rog_ay| horowag hico hoco Tazam qel Te kula.y Doy laNDA jof kana| aDo Da.z kin ehob keD_a| kula.y Do a.di ruyuD e Da.z keD_a, nase koyog ruwa.z kaTe qeleyay horo a.di Tayom rege menaya| kula.y mon re uyha.r keD_ay horoma ba.y ba.y Te Tazam akaD_ay, a.di Tayom re menaya, hape iq Do nowa Dare umul riq Duzub jira.w qogog_a| ona Tayom miD doNdek rege nahag Tale Dare buta. Tiq seter goDog_a|nofka uyha.r kaTE kula.y Do Dare umul re Duzub THir enay| hisiD hoy bajaw aDeTe kula.y Do ja.piD sana keDeya aDoy giTij jira.w qog ena| ina.g Tege horo Do ba.y ba.y Te ona Dare buta.y seter ena| TiniT kula.y 61

Dare hara ena baha pHuta.w ena, baha mosoD kaTE, joDo ja.li ena| ayOy meTay jo~ Do, logon harag mese, cahab akaD ako, giDa.r mase|

.

gam la.y

.

el lekHa

.

Tofge uyha.r

‘horo ar kula.y’

1 - THok re em akana|

ma.lin giDa.r ko sa.riyag kHon qam samtaw akan baha, jo, sakam, uTa.n ko em kaTe ma.lin e meTa kowa mimiDta.f baha bacHaw, baha reyag jo bacHaw nofkage 5 gotaf DHa.bij ...| ma.lin giDa.r ko seMa kHon hudiq sakam ar baha em kaTe maraF kHon hudiq meTa kowa|

1 THok 3-4 serma ja.piD bereD lena, horoma ba.nug eya aDo ampa umpu mazaf seD e Da.z keD_a, ikHa.n bay Daze lena| uniT horo Do Tale Dare buta. re seter huy akan TaheN kanay| kula.y Doy pa.du ena ar horo Do jiTka.r ena|

62

2- THok

!

.

u u u u

. .

u

giDa.r ko hewa puTHire menag 2 ha.tiqag 18 sahta ko roTa|

gam la.y ‘sa.ri jotaw katkom’

jHarna azere miD taF ul Dare TaheN kana|onaDare re miD ta.F ha.Muy TaheN kana| ul Dare pHedaT reDo miD ta.F DHiri katkom bHUga.g re TaheN kanay|ha.Mu ar katkom Dokin pHul akana| miD Din Do gupi giDxra. ul Tiyug ko hej ena| aDo Dare pHedaT reko japag bazag kana| katkom Doy uyha.r keD_a, nuku giDxra.ma, joTo ul ko Tiyug cabaya? iq pHul ha.Mu Do ceD koy joma? miDta.F giDxra. Do ona katkom bHugag re TiFgu kaTe cot seD ekoyog akaD_a| katkom Do ra.gi Te uni giDxra. jafga re ratab menTe ger kaTE bHuga.g re bolo enay| gupi giDxra. Do ul Tiyug baf kaTe ra.gi Te uni katkom hotor ko cHuta.w ena| ha.Mu uyha.r keD_a, niTog Do iq pHul katkom ko goj uTa.r eya| hape, iq pa.riq Dug kaya| ha.Mu Do Dare cot kHone koyog juT keD kowa, aDo Dare cot kHon berel ul goD kaTE giDxra. hag bohog re pHog menTe Da.ruz bajaw keD koway| aDo

kukli u

4-5/6 serma

kula.y ar horo ceD kin cekaya men Tekin uyha.r juT leD_a? kula.y ceD lekay Da.za? horo ceD lekay Tazama? kula.y Da.zmazaf kaTe hor re ceD e cika.keD_a? kula.y ja.piD bereD kaTe ceD e qel keD_a? okoy e jiTka.r ana?

el ko renag lekHa

ma.lin giDxra. ko sa.riyag kHon qam jawra akan baha, sakam, jo, uTa.n ko 1,2,3, THar re Dohoyay ar giDa.r ko onka Doho ocoy meTa kowa|

gam la.y ‘sa.ri jotaw katkom’ 2 - THokre em akan

62

63

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

kukli u u u

.

ha.Mu okarey TaheN kana? okoy ko ul ko Tiyug eD TaheND? katkom Duge jHog ha.Mu ceD Te Da.ruz keD koway?

kukli u u

usul pHed a.yka.w

ma.lin Do usul Dare menekTale Dare, kHijur Dare na.rkoM Dare ar pHed Dare Do kHantaz Dare, ul Dare,suyTa.m Dare korenaF ciTa.r qel oco kaTe usul pHed e la.y buta. akowa| sa.riyag kHon hoN usul Dare ar pHed Dare koy qel oco Daze akowa|

!

.

giDxra. hoN ToTka ga.Dur ga.Dur Teko qir ena|

giDa.r ko hewa puTHi re menag 1 ha.tiq renag 15 sahta ko RoTA|

sur sa:giq a.yka.w

ma.lin Dare, baha, sakam, eman ko sur re ceD menag_a qel oco kaTe sur sa:giq a.kil e ema kowa| giDxra. ko ciTa.r kard qel oco kaTE baha, jo ar sakam Te sur sa:giq reyag a.kil e emakowa|

giDxra. ko hewa puTHi re !1 ha.tiq 16 sahta ko roTa|

menag

63

u u u u u u

.

gupi giDxra. ceD Tiyug ko sen lena? ha.Mu ceD Tey capaD keD kowa? okoy Tikin kin pHul lena? ha.Mu oka re TaheN kanay? katkom okoy e ger ceDeya? giDxra. katkom ko cika. keDeya? ha.Mu ceD Te capaD keD koway? gupi giDxra. ceD ga.Dur ga.Dur Te ko qiR ena?

j a . T an b a h a , j o , a r D a re a.yka.w ma.lin giDa.r ko porayni baha, ul, ar baze Dare renaf ciTa.r qel oco kaTe ja.T an baha, jo, Dare quTum koy la.y akowa| ja.Tan baha - porayni baha ja.Tan jo - ul jo ja.Tan Dare - baze Dare

!

giDxra. ko hewa puTHi re menag 2 ha.tiqag 19 ar 20 sahta ko roTa|

1 THok 3-4 serma

64

2- THok

.

4-5/6 serma

inuf : ‘sakam sakam ceD sakam’

giDxra. ko Tala kHon miD giDxra. Do bHegar re TaheNna etag giDxra. koDo ar miDtaf gaDel re ko TaheNna| unku Do miDtaf sakam renaf quTum ko mena, jelka - maDargom sakam unku joTo giDxra. Te uni ekla menay giDxra. ko kuli eya, ‘sakam sakam ceD sakam?’ bHegar re menay giDxra. sakam renaf quTum e men Tofge ya| jahaN Tin re uni giDxra. maDargom sakam e mena| un re giDxra. ko ‘hoN’ men kaTE ona sakam a.gu ko Da.za ar uni giDxra. Do unku joteD ko la.giD e kuDa.w kowa| jahaN e joteD eya, uni Doy kumbxzug_a| nofka ge inuf huyug_a|

64

65

65

66 caNDo - 5

.

1 - THok 3-4 serma

suksa.y ropoz

ma.lin a.di lekanag ozag ciTa.r (paka Dolan busub ozag, sa.wzi ozag, tail ozag, kHapar ozag, ajbestors, DisTa. ar ozag renag ha.tiq (mela ozag, Daka ozag, goza ozag, giTij ozag, sajog ozag hOzO ozag bofga ozag, peza Tahen ozag) ciTa.r uDug soDor kaTe ozag renag e la.y akowa| giDxra. ko hewa poTob renag ha.tiq 1 sahta 17 ko korawa|

2 - THok 4-5/6 serma

.

!

.

!

.

inuf

ma.lin a.di lekan ozag renag ciTa.r ar saNgoc ko (tibul, ma.ci, parkom, gaNdo, ba.lti, dikci, bokag, eman ko) ciTa.r DekHaw kaTe ona giDxra. koy cinha.w ako ma ar ona renag bebHar la.y kaTe laTar renag kukli kuli koway|

kukli

moMe gotaf saNgoc renag quTum la.y pe? u moMe lekan ozag renag quTum la.y pe? (Dolan ozag, busub ozag, kHapar ozag, tail ozag, ajxbestos ozag) u

‘parwa bHa.zi’

ma.lin bareya giDxra. Ti Ti sapab hoco kaTe ozag benaw la.giD 8 gotaf giDxra. ko TaheNna| bahre re 5 gotaf giDxra. ko TaheNna| ma.line THayo lekHan ozag ko benaw akaD giDxra. ar baf bHa.zi ko benaw akaD giDxra. ko Do akowag bezhay Teko a.curog_a, Tin johog THayo THirug, Da.z akaD bHa.zi Talare bolona| okoy giDxra.y TaheN ena uni arhoN bHazi benaw e seleD enay| (nofka ge ToNgeg_a) giDxra. ko hewa poTob renag ha.tiq miD sahta 18 ko roTa| seMa kHon hudiq THar Te sajaw

suksa.y ropoz

.

66

inuf (bHiTri-bahre inuf)

ma.lin oTre miD taf gula.y ozag e benawa| ar giDxra. ko THar rey TiNgu oco kowa| meTa koway “iq bHiTiriq men lekHan ape gula.y bHiTri sen Donpe| bahriq men lekHan gula.y bahre sen Donpe|” bahriq men lekHan okoy giDxra. bHiTi sene Dona uni giDxra. Do etag giDxra. ko jahaN ko mena, uni Do onay roTa| ma.lin ona ka.mi re giDxra. koy gozo akowa|

67

1 THok

. . .

.

3-4 serma

sa.ri seNDxra

ma.lin bahre sacarhe DaMan iDi kaTe a.di lekan ozag e DekHaw akowa| Talma Te hej ruwa.z kaTe ceD ko qel keD_a ar ceD ko aNjom akaD_a kuli kowa|

bargan

ma.lin a.di lekan kecag giDxra. koy ema kowa| ona jozaw jopozaw kaTe ozag benaw la.giD e meTa kowa| nova re ma.lin giDxra. koy gozo akowa|

ba.li inuf

ma.lin giDxra. ko a.di lekan doblag, doblag kHol, ma.li, baf plastik ar baf hasa renag saman ko em kaTe nijala enej jof e azag kowa| ma.lin nova ka.mi jokHag giDxra. ko ca.riT koway jelek - ako Tare aloko neyavg ma ar baf alo ko Tapam ma|

CiTa.r poTob / cAt pazhaw

miDta.f a.Tu renag ciTa.r DekHaw kaTe ceD ceD ko qel keD_a, onay kuli kowa ar biszi la.giD e meTa kowa| 67

2- THok

.

joz bacHaw 4-5/6 serma

saNgoc korenag 10 gotaf ciTa.r ma.lin ema kowa| jelek - ka.ra.hi - pitHa. da.du, tuma.f - bokag, tukuj - ca.rni, DHiri - guzgu, eman ko joz kaTE jozaw e meTa kowa|

giDxra. ko hewa poTob ha.tiq bar renag sahta 21 ko roTa| sa.ri seNDxra

!

. .

ma.lin giDxra. ko sacarhe DaMan iDi kaTE a.di lekan ozag uDug akowa ar Talma hej kaTED ceD ko qel keD_a ceD ko aNjom keD_a kuli koway|

latHan ciTa.r (kOlajx)

ma.lin giDxra. ko bar gaDEl re ha.tiq kaTE bar seMa ozag renag ciTa.r e ema kowa ar kom qog rof sakam ar baf mare dogor sakame ema kowa| sakam ka.tij ka.tij kaTE loze lagaw kaTE ozag kore lagaw e meTa kowa| giDxra. ko hewa poTob ha.tiq 2 renag sahta 22 ko roTa|

!hasa

.

ka.mi

ma.lin giDxra. ko hasa sipi la.y kaTe guli, ma.li, Dewhe, eman ko ba.y la.giDe meTa kowa|

68

1 THok

.

.

.

3-4 serma

rof emog

ja.Tan cir re rof em la.giD e meTa kowa ar ma.lin joTo giDxra. gula.y Te Duzub kaTE joTo giDxra. ag samaf re ozag renag alga ciTa.r ko benawa ar rof cok giDxra.ko em kaTe rof em la.giD e meTa kowa|

ko hewa poTob ha.tiq ! giDxra. renag sahta 19 ko roTa|

eqel sereq

1

2- THok

. .

‘qel peya qel pe’

qel peya qel pe, ja.Tan cir qel pe, pe rof Te TiNgu akana, Talare osok cak, ceTan rema ja.mbir rof, laTar rema ha.rya.z, puNd rof ma Tala re, qelog poroy poroy, qel peya qel pe, ja.Tan cir qel pe|

.

eqel sereq : ‘ja.Tan ko’ ja.Tan ja.Tan ja.Tan ja.Tan ja.Tan ja.Tan ja.Tan

sereq Do jono goMo kan ceMe Do marag kan, ja.ni Do Ta.rub kan, baha Do porayni kan, cinha. Do osok cok kan, a.ri Do baf hiNsa. kan, baba Do ganDHi baba kan| 68

4-5/6 serma

potaw kard

ma.lin ciki renag cinha. kard giDxra.y emakowa ar joz la.giD e gozo akowa|

giDxra. ko ! renag sahta

hewa poTob ha.tiq 2 23 ko roTa|

rof anag ma.lin giDxra. ko samaf re, oT re ozag renag ciTa.r benaw kaTe kaNTH pa.zla.k re rof la.giD e meTa kowa| (kuyla. guNda., ita. guNda., sasaf guNda., cawle guNda., eman) Te ciNga. Teko rof a )

eqel sereq

‘ka.huy raga kag’

ka.huy raga kag alom ja.piD kag, aMgaT re bereD kaTE ka.mim caba kag| bezay rakab ena Taras bajaw ena, Disom gota paza marsal caba yena| bezay Tikin ena caNDoy ketej ena, siTuf Te molof re Dag seTeq ena| caNDoy ha.sur ena ka.huy hej sur ena, qiDa. CANDoy rakab ena ka.huy ja.piD ana|

69

1 THok

.

3-4 serma

el lekHa

ma.lin miD maraf ozag renag ciTa.r uDug soDor kaTE ozag re Tina.g silpiq menag_a, Tina.g jHorka menag_a, Tina.g ta.kum menag_a, kuli koway|

2- THok

.

elkHa inuf

.

uyha.r ar seNDxra

! giDxra.

.

.

ko hewa poTob ha.tiq 1 renag sahta 20 ko roTa|

parab kuna.mi manaw

Talma re oka caNDo re oka parabx huyug_a, ma.lin ona parabx reyag manav giDxra. koy la.y akowa| Talma rehoN ko manava| jelek - biDu caNDan bofga, baha bofga, mag moMe, sohray, ogosto 15, pHurga.l maha, Diswa.ri maha januwari 26 eman ko|

69

ma.lin giDxra. ko gula.y Te Duzub oco kaTe el lekHay meTa kowa| 5 DHa.rij l e k H a Tayom 6 giDxra. Do THir menTey mena| jelek miD giDxra. Do - 1 Dosar giDxra. - 2, Tesar giDxra. - 3, punag giDxra. - 4, moMeag giDxra. - 5, Turuyag giDxra. Do - THir menTe meTa koway| arhoN eyay giDxra. - 1 kHon eTohoba| nofka ge inuf ToNge kog_a| okoy bay la.y Dazeyag_a ma.lin uni gozo aya| ma.lin ozag renag 2 ya ciTa.r sakam iDi yay|puylu ciTa.r re ozag jHorka, silpiq, parkom, tibul, ma.ci TaheNna| Dosar ozag ciTa.r reDo miD saNgoc, jelek - silpiq, jHorka baf TaheNna| ma.lin ciTa.r giDxra. ko uDug soDor kaTE ceD ba.nug_a, anay kuli kowa|

! giDxra.

gam la.y ‘kog ar Tuyu’

kog ar Tuyu kin pHul lena| aDo miD DHaw Tuyu Do huka. parab re kog e nevTa keDeya| aDo katkom me rase aDeya| katkom rase THa.ri re lu a.guaD kinay| sibil ge Tuyu Do katkom rase catog anay| ikHa.n kog Do tHonta Te katkom rase bay jom qam leD_a| a.zis kaTE ozag e ruwa.z ena| ar miD DHaw noNka ge kog hoN akowag

4-5/6 serma

.

ko hewa poTob ha.tiq 2 renag sahta 24 ko roTa|

gam la.y ‘rote ar Tuyu’

miD jaygare miD rote Don bazayeD TaheND ina. okTo re ona sur goNgHor kHon miDta.f Tuyuy odok ena| Tuyu qel Te rote jur qog e Don keD_a| aDo Tuyu Do rote koyog kaTE laNDa keD_a| Tuyuy men keD_a ceD rote gozom am ge dHer

70 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

koydog parab re Tuyuy neda aDeya| koydog parab re kog Do goNgHay leto keD kowa| aDo nanha hotog cuka.g re lu a.gu aD kinay| kog Do jHa.l hotog saNbaw kaTe sibil ge letoy jom ana| Tuyuyag musa.r Do baf bolo lanTe gofgHa leto bay jom Daze aD_a| Tuyu Do uli Dag meloD meloD Te ruwa.z enay|

jHa.lem Don Dazeyag_a| aDo rote men keD_a| baf_a am oka lekam Da.z Dazeyag_a| iq hoN onkagiq Don Dazeyag_a| rote kaTHa aNjom kaTe Tuyu a.di lajaw pazay a.yka.w keD_a| Tuyuy men keD_a tHIk geya ma Tobe hane qelog kan baze Dare tHen okoy maMaf laf seterog_a| aDo miD, bar, pe men kaTE Da.z kin ETohob keD_a| Tuyu kHub jur Da.z okTo re Tuyu Deya re rote Do pHok menTe Don goD kaD_ay| Tuyu Da.z Da.z Te baze buta. seterog okTo re uyha.r keD_ay iqma.q seter ena; rote Do Tina.g jHa.l re| hapeq koyog ruwa.z lege Tuyu Tayom sene koyog akaD okTore, rote Do Tuyu Deya kHon pHot menTe baze Dare sene Don keD_a| Tuyu gese a.di calak ko meTaya menkHan rote kHone Tayom ena|

(peza alom ha.niya)

kukli u u u u u

okoy Ta.kin kin pHul lena? Tuyu ceD re katkom rase ema Deya? kog ceD re Tuyu letoy ema Deya? Tuyu Do ceD parabx ko manava? kog Do ceD parabx ko manava?

(a.kil okoyag Daze uniyag) (ma.lin popet sOy bebHara)

kukli u u u u

70

Tuyu okare TaheN kanay? okoy Tikin kin Da.z hepraw ena? baze Dare tHen okoy maMaf e seter ena? rote baze Dare tHen oka leka TEy seter ena?

71

71

72 caNDo - 6

.

.

1 - THok

2 - THok

3-4 serma

4-5/6 serma

suksa.y ropoz

ma.lin ‘ga.di motor’iDi kaTE ropoz la.giD ciTa.r cHap koy qel oco koTe giDxra. ko lelekan ga.di motor jelek oT dahar, rel dahar, serma dahar ar Dorya dahar kore Da.z eD ga.di motor korenag_e la.y akowa|

giDxra. ko hewa !renaf 21 sahta ko

eqel sereq

puTHi 1 ha.tiq roTa|

.

suksa.y ropoz

.

eqel sereq

.

‘De laf Dejog’

ma.lin giDxra. ko ga.di motor ar trapHik ciTA.r qel oco kaTE ga.di motor cinha.w oco koway ar oka ga.di oka rey Da.za onay la.y akowa|

‘De laf Dejog’

1 - THok re em akana|

enuf ‘ma.lin ma.lin mase ma.lin’

giDxra. ko gula.y Te ko Tifguna ar ma.lin Do ako Tala re TiNgunay giDxra. ko kuli eya, “ma.lin ma.lin mase ma.lin okaTEm calag kan?” ma.lin e mena, “hat iq calag kana| ina., Tayom giDxra. ko mena, “ceD Tem senog kana?” ma.lin jaha ga.di motor quTUm e mena, ona ga.di motor renaf sade paqan kaTE ga.di laga lekako eqela| arhoN giDxra. ko ma.lin ko meTaya, “ceD em a.guya?” ma.lin jahaN seTED reyag quTum e la.ya, arhoN giDxra. ko kuli eya Tina.g em a.guya? ma.lin jahaN Tina.g kaTe menay ona leka ge giDxra. ko cumka.gog_a|

kulhi kulhi Tema, abo kulhi Tema sagaz ga.di Da.zay ragaz ragaz sozok sozok Tema bajar sozok TEma, ga.di motor Dazay, gunur gunur| sa:giq Disom hor Do, TA.huN sa:giq ana; rel ga.di TE senog, legem legem serma Disom rema dahar bafge qelog; 72

73 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

uda.n relaf Dejog ripi ripi Dag relaf Dejog, jahajx ga.di ceTAn Des Disom kaTHA, aNjom jof laf|

.

giDxra. ko DHa.z kaTE ko Da.za miDta.f giDxra. ha.rya.z cir Tul kaTE qel oco leko kHan e DHa.z re TaheNn giDxra. ko “hape ka.ki, Daka potom hape ka.ki Daka potom ...” men kaTe rel ga.di leka ko Da.za ar miDta.f giDxra. Do arag cir Tul kaTe qel oco leko kHan ge joTo giDxra. ko Tifguna| nog_oy nofka ge inuf Do huyug_a| renaf 1 roTa|

bargan (pajol)

bas guyuf ga.di, uda.n ga.di ar rel ga.di reyag ciTa.r cHap (kagojx) sakam 2/3 ha.tiq re geD kog_a ar lelekan ha.tiq ko miD tHen mesa kaTE Doho kog_a| giDxra. ko ona kHon bacHaw odok kaTE okoyag oka ha.tiq kana ona 73

latHan (kolajx)

giDxra. ko seMa okoj coNga ciTa.r em kaTe ona ceTan re sakam (kagojx) cira. kaTE latHa la.giD e meTa kowa|

! giDxra.

inuf ‘sifgol inuf’

giDxra. ko hewa puTHi !ha.tiq renaf 22 sahta ko

.

.

(2 e men lekHan 2, 3 e men lekHan 3)

. .

ko hewa puTHi reyag 2 ha.tiq 25 sahta ko roTa|

hudiq seMa a.yka.w

maraf ar hudiq ga.di motor ciTa.r qel oco kaTE seMa ar hudiq a.kil e ema kowa|

trapHik a.na.ri

ma.lin trapHikag ciTa.r qel oco kaTE lelekan marsal, trapHik pulis ka.mi ar hor renag Tazam a.na.ri la.y ako ay| (hor renag leNga pahta TE Tazam hor paromog jokHag leNga jojom koyog kaTE paromog)

! giDxra.

ko hewa puTHi reyag 2 ha.tiq 26 sahta ko roTa|

74 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

ko kHoNja miDa| bafkHan ketej pata re ga.di motor ko renag ceTan Deya TED, laTar seheD, samaf seheD ar Tayom seheD emanag ko geD kaTe TaheN kog_a|

.

eqel sereq ‘iq Duq ga.di kana’

iq ma.q ga.di kana, leNga Tiq calag kana| sozok ceTan Te, gunur gunur| arag ba.Ti qel Tiq, iq Duq TiNgun enTE| sasaf ba.Ti qel Tiq, sapzab enTe| ha.rya.z ba.Ti qel TE, iq Duq calag enTe|

!

. . .

giDxra. ko hewa puTHi 1 ha.tiq renag 23 sahta ko roTa|

inuf ‘ma.lin ma.lin mase ma.lin okam calag kan’ 2 - THok re em akana|

sa.ri seNDxra

.

ma.lin giDxra. ko barhe sacarhe iDi kaTE lelekan ga.di motor meD Te qel oco koway ar dahar re hijug senog reyag a.na.ri la.y akoay|

gam la.y ‘ca.mi ar camowag jaTra qel’ ca.mi ar camo Do boko boyha| unkin Do a.di suluk rekin TaheNna| miD Din ako ozag Te ca.mi ar camo aj mamoy higri hej lenay| mamoT Ta.kin kamo, Do a.kin jaTra qel igDi ako ozag Te hej lenay|ona aNjom kaTe ca.mi ar

THok ha.tiq

ma.lin giDxra. ko oT Te, serma Te Ar Dag ceTan Te Da.z eD ga.di motor renaf ciTa.r kard koy ema kowa ar juDa. juDa. bacHaw e meTa kowa|

!

. . 74

giDxra. ko hewa puTHi renag 2 ha.tiq 27 sahta ko roTa|

kagojx la.tum

ma.lin giDa.r ko kagojx la.tum kaTe dHofga, roket, eman ko benaw ceDog_a|

inuf

‘sifgol inuf’

1 - THok re em akana|

75 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

camo Do a.di kin ra.ska. ena| Dolof horog kaTE kin sapzaw ena| mamoT Ta.kin kamo Do ajag pHot pHuti ga.di Te Dej iDi kinay menTE uyha.r leD TaheND e, ajag maMaf caka Do ja.num Te pa.ti kaTE copoD akan TaheND Tayom Do duluf ga.di TE bos TiNgun tHav TE aj baba salag ko sen ena| oNde kHon bos ga.di Te mamoT salag sa:giq bajar Teko seter ena|bos Te senog johog ca.mi ar camo Do sozok bar pahta koyog koyog kin senog kana| acka ge camo kal kalaw kaTE men goD keg_a, “hane Da.y qel me relga.di rel ga.di”, ca.mi ar camo rel ga.di qel kaTE a.di TED kin ra.ska. ena Tayom Do jahaN huyug kan maraf bajar ko seter ena ar bos ga.di kHon joTo ko aMgo ena| riksa. Te jaTra ta:di ko seter ena| nuna.g maraf jaTra Do Tis hoN ba.kin qel akaD TaheND, ona Te Ta.huN kin ra.ska. ena| mamoT Ta.kin Do a.kin la.giD a.di bHozok bHozok puTHi, bilun, ar peN~ peNyag kin kiriq akawaD kina| peN~ peN~ yag orof orof Te mamoT salag DAMa DaMa Te jaTra kin qel keD_a| hindol kore Duzub kaTE kin likiD ena| muca.D re la.du Dokan re jilpi, la.du, 75

.

‘ragaz RAGAZ sagaz’ eqel sereq

.

sagaz ga.di sade, ragaz ragaz, serma re uda.n ga.di, sade gHaz gHaz| duluf ga.di sade sade sor sor, motor g.di sade sade gHoNr gHoNr| jahajxcalag Dag re sade kHaDx kHaDx, ga.di motor nahag menag laDx laDx|

inuf

‘oka ba.nug_a?’

ma.lin Tina.g gan ga.di motor reyag benaw pura.w ciTa.r ar Tina.g gan Do baf benaw pura.w ciTa.r jelek - caka, hendel, uda.n ga.di reyag pHa.kMa.g eman ko baf TaheNn ciTa.r koy qel oco kowa ar oka ga.di renag oka ba.nug_a ona giDa.r koy kuli kowa ar Tayom TEDo la.y buta. akoay|

! giDxra.

ko hewa puTHi renag 2 ha.tiq 28 sahta ko roTa|

76 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

ar rosgula. eman jom kaTE bos ga.di re Dej kaTE mamo salag ozag kin ruwa.z ena|

.

kukli u u u u u

. .

mamo salag okoy Tikin jaTra qel kin calaw lena? mamo a.kin la.giD ceD ceD koy kiriq aD kina? unku ceD ga.di TEko calaw lena? la.du Dokan re ceD ceD ko jom keD_a? bos TE calag jokHag unku ceD ko qel laD_a?

.

giDxra. ko hewa ! reyag 24 sahta ko

poTob ha.tiq 1 roTa|

ma.lin giDxra. ko bahre sacarhe kHon iDi akan lelekan ga.di motor ko meD TE qel oco koway ar sozok reyag a.na.ri koy la.y buta. akowa|

r a w a l e t Me ‘domino’

rena g

so l he

ma.lin ga.di motor renag domino kard ko giDxra. koy ha.tiq akowa| miDta.f giDxra. kard a.gu kaTE Dohoy meTaya ar ona kard re oka ga.di renag hapan menag_a ona koy kuli kowa| giDxra. Do 2ya hapan quTum la.y caba Tayom muca.D hapan Do okoy tHen menag_a Dela bo jozawa menTE ma.lin e mena|

rof emog

ma.lin giDxra. ko lelekan ga.di korenag ciTa.r qel kaTE rof emog_e meTakowa|

sa.ri seNDxra

.

juDa. bacHaw

ma.lin punya. moMe gotaf kard em kaTE oka juDA. ha ona ko bacHaw la.giD_e meTakowa|

! giDxra.

ko hewa poTob ha.tiq 1 renag 25 sahta ko roTa| 76

gam la.y ‘gumDa.y qam keD_a sirpHa.’

miDta.f bir TaheN kana| bir Tala TEDo hor TaheN kana| hor DHare ul buta. re miDta.f eNga kula.ye TaheN kana| uni rin barya giDxra. gumDa. ar ra.mDu kin TaheN kana| miD Din Tarasiq kula.y eNgay men keD_a, ‘iq Do ha.Mu gozom Dokan Te maDargom, kayra ar kuD bili a.guq calag kana| a.bin bahre sen alobin odokog_a| hor hana saha bunum Danaf re boda biq menaya| aj ayOy calawen Tayom gumDa. DaMan calag sana keDeya|

7 7

1 THok

. .

3-4 serma

4-5/6 serma

gam la.y ‘gumDa.y qam keg_a sirpHa.’ THok - 2 re em akana|

eqel sereq

‘ciki ceDog sereq’

ma.lin nova ciki ceDog sereq e sereq akowa ar giDxra. hoNy hewa hoco kowa| ciki cinha.w la.giD gHane uDug aTe onay sereq akowa| o T g f l a k j m w i s h q r

! giDxra.

2- THok

ol opel Tol Topol gozo gopozo of opof logon logon apan a.pin ka.mi kaTE janam ja.Ti marsal mabo DHa.ga.w DHa.ga.w izij ibij subuD subuD hipiz hipiz qohoM qohoM ripi ripi

ko hewa poTob renag ha.tiq 1 sahta 26 ko roTa| 77

gumDa. ar ra.mDu banahoz DaMan kin odok ena| ga.di motor ko peNj peNj kaTe horTe calag kana| gumDa. parom kaTE hor hana sahay calaw ena| difki lekan boda biq Do kat muNdHa.D leka bunum Danaf re giTij lenay| gumDa. baf baday TE u n i ceTan rey Don baza keD kHan boda biq Doy beNgeD pHarca keD_a| boda biq soN~ soN~ kaTE menkeD_a, “heN am kula.y hopon amag una.g DilTam?, niT Dolaf uD meya|” gumDa. Do a.di seyan a.kilan giDXra. kanay| gumDA.y men keD_a, “am iqem uDuq kHan ceD laj big Tama? hor parom buru re a.di saNge silibx ko menag kowa iq salag ba.y ba.y Te calag me, iq unku silibx iq uDug hoto ama| gumDa. Doy Don Don Te hore parom ena| boda biq hoN leq kaTE hor re paromog kan okTo re miDta.f maraf motor ga.di TE TEn enay ar boda biq hoN oNde gey goj uTa.r ena| giDxra. ra.ska. Te ozag e ruwa.z ena, aj ayO joTo kaTHAy la.y aDeya| tola paza rin hoz ko aNjom kaTE gumDa.hag a.kil a.diko sarhaw keD_a| a.yub beza buru rin obola kowag miDun huy ena| ha.Ti, bana, kula.y, seleb, kul cetra joTo ko hej ena| buru rinij raja kul Do gumDa. hag hotog re arag pHiTa.y Tol aDEya| joTo Tiko THayo keD_a| ha.Ti Do ajag Deya re gumDa.y Duzub keDe TE gota buru asen a.cur keDeya| joTo ko men keD_a gumDa. Do a.di ge a.kil ana|

78 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

kukli u u u

.

kula.y hopon kinag quTum ceD TaheN kana? boda biq hopon ceD leka rey baqcaw ena? kula.y hopon ceD leka rey baqcaw ena?

eqel sereq u c D M y e p d n z O t b v H

‘ciki ceDog sereq’

usul buru cot cot Te DHiri Dare cika.M cika.M lubuy lukuy em epem pa.rsi poTob dahardihi nava nava erez erez ayO gOyO Ot OtO BOrO bOnOm sav savTe THar THar TE

muN tuda.g Do muN TEyag raha ga.hla. tuda.g ga.hir raha rela TEDo rahay relaw pHarka TEDo roze pHarak ohoD TEDo roze parhaz|

78

79

ciya.nag

6 caNDo caba kaTE giDxra. laTar re em akan jukTa.y e ameta|

. . . . . . . .

3 - 4 serma

5 gotaf DAre, 5 gotaf baha, 5 gotaf jo ar 5 gotaf uTa.n renag quTum ko la.y Dazeyagma ar ciTa.r kHon ko urum Dazeyag_ma| so~, ji~ kaTEbaf sozom cakHa kaTE 5 gotaf jo ar moMe gotaf baha ko urum Dazeyag_ma| moMe gotaf motor ga.di renag quTum ko la.y Dazeyag ma, serma re, oTre, ar Dag re, calag kan ga.di renag quTum ko la.y Dazeyag_ma ar ciTa.r ko urum Dazeyag_ma| akowag leNga jojom hapan DekHaw Dazeyag_ma| 3 gotaf jizis ko hudiq kHon maraf Tor Te sajaw Daze yag ma| usul-pHed, kom-dHer, ketej-la.biD, a.kil ciTa.r baf eTeD urum kaTE ko la.y Dazeyag_ma| calaw en pe caNDo re la.y akan jahaNnag miD tij gam ko la.y Daze yag_ma| calawen pe caNDo re huy akan jahaN ge miDtaf eqel sereq eqel aTe ko sereq ma|

79

. . . . . . . . .

4 - 5/6 serma kom qog kHan 10 gotaf Dare, 10 gotaf baha 10 gotaf jo ar 10 gotaf uTa.n renag quTum ko la.y Dazeyag ma ar ciTa.r kHon urum Dazeyag ma| soNDHaM ji ar baf kHan sozom cakHa a.di kom Te 7 gotaf jo ar bahako urum Dazeyag ma| komqog Do 8 gotaf motor ga.di renag quTum ko la.y Dazeyag ma, serma re, oTre ar Dag re calag kan ga.di renag quTum ko la.y Dazeyag ma ar ciTa.r ko urum Dazeyag ma| hor renag leNga ar jojom pahta DekHaw kaTe oka pahta Te Tazam ganog_a ona ko la.y Dazeyag ma| 4 kHon moMe gotaf jinis ko hudiq kHon Tor Te ko sajaw Dazeyag ma| usul-pHed, kom-dHer, la.biD-ketej, ar sur-sa:giq renag a.kil, ciTa.r baf seTED ko urum Dazeyag ma ar ko la.y Dazeyag ma| moMe gotaf ciki urum kaTe ciki renag sereq ko sereq Dazeyag ma| calaw en 3 caNDo re la.y akan jahaNnag miDtaf gam ko la.y Dazeyag ma| calaw en 3 caNDo re huy akan jahaNnag miDtaf eqel sereq parhaz sa:hiNj kHeloNdan lekay sereq Dazeyag_ma|

80

80

81 caNDo - 7 1 - THok

2 - THok

3-4 serma

4-5/6 serma

.

suksa.y ropoz

.

bHeyaM inuf

.

ofgonwadi ma.lin ropoz sakam uDug soDor kaTE miD gaDEl hoz ko jelek kat misTri, DHubi, kamar, kufka.l, muci, peMe eman kowag ka.mi koy la.y akowa|

ma.lin gaDEl hoz koko bebHareD seTeD ko renag ciTa.r jelek - kuta.si, julup, na.kij eman ko giDxra. uDug soDor kaTE uni leka ka.mi kaTe uni giDxra. ceD_e ka.mi kana menTE etag giDxra. koy kuli kowa| onkaDo okoyag ka.mi kana| uniyag quTum e la.y hoco kowa|

.

.

leNga - jojom a.yka.w

ma.lin gaDel koko bebHareD seTED korenag ciTa.r giDxra. ko leNga TiTe miDtaf ar jojom Ti Te miDtaf ciTa.r e sab hoco kowa| meTa koway jojom TirE ceD ciTa.r ar leNga Tire ceD ciTa.r menTEy kuli kowa|

!

giDxra. ko hewa sakam ha.tiq - 1 renag 22 sahta ko roTa| 81

.

suksa.y ropoz

ma.lin ropoz sakam uDug soDor kaTE miD gaDEl hoz kowag ciTa.r jelek kat badohi, DHubi, kamar, kufka.l, muci, peMe eman kowag ka.mi koy la.y akowa|

giDxra. ko hewa poTob ! ha.tiq 2 renag sahta 29 ko

renag roTa|

THok ha.tiq

ma.lin a.di gotaf gaDel kowag ka.mi renag ciTa.r sakam sapzaw kaTe ona salag Te etag ciTa.r ko jelek sagazom, ilan obola, kowag ciTa.r sakam mesa kaTe gaDel kowag ciTa.r ko bacHaw odok e meTa kowa|

el a.yka.w 1-10 DHa.rij

ma.lin giDxra. ko 1 kHon 10 DHa.rij el cinha. sakam ar ciTa.r sakam jelek - 1 taf julup, 2 kuta.si, 3 ya cuka.g, 4 ya. koraT, 5 gotaf juTa., eman Teyag em kaTE okoy ko nova ko bebHara ar el salag ciTa.r ko bacHaw joz la.giD e meTA kowa|

1 - THok

.

3-4 serma

el a.yka.w 1-5 DHa.rij

ma.lin el sakam jelek- 1 taf julup,2 ya kuta.si, 3 ya cuka.g renag ciTa.r sakam em kaTe onako okoy koko be bHara Tina.g kaTe ciTa.r sakam re menag-a ona giDxra. koy la.y akowa|

82

2 - THok

.

! giDxra.

.

.

ko hewa sakam ha.tiq 1 renag 29 sahta ko roTa|

eqel sereq

‘kufka.l caka raNy raNy’

.

la.y paNja inuf

.

TatHav a.yka.w

giDxra. ko a.di lekan TatHav naday hocoko la.giD ma.lin ol sakam e DekHaw akowa| jelek- tebul laTar re, tebul ceTan re, dare Danaf re, Dare samaf re, hozag jojom re, lenga re ceD saNgoc ko menag-a onay la.y akowa|

! giDxra.

kufka.l caka rany raNy tukuj benawg pHaNy pHaNy ne taka waTaw me de tukuj ema.q me| kamar boyha tHiq tHiq seNgel notaf pHiq pHiq ne memheD haTaw me De ugxli emaha.q me| ma.lin giDxra. ko Tar gula.y re Duzub koway| Tina.g gan ka.mi renag a.kile ema kowa| ka.mi la.gid giDxra. koy la.y akowa|jelekkuta.si ciTa.r tebul cot re Dohoy me|

4-5/6 serma

. 82

ko hewa poTob renag ha.tiq 2 renag sahta 30 ko roTa|

eqel sereq

‘Delaf Disom la.giD’

Delaf Disom la.giD ka.mi yabo pHaDa ta:di re Dare ko rohoy abo rohoy abo kirsi benawg abo ca.si Disom la.giD ka.mi abo kusi, nahel,araM, aMgom ba.y abo Disom la.giD jiwi alay abo| benawg abo badohi kat rin ko, Delaf Disom abo joTo rin ko| ciNga. aTe bay bo Disom ciTa.r abo cihi Debo ka.mi uTa.r abo ma Disom rin ka.tij karwal Delaf Disom renag DukX rawal|

uyha.r ar seNDxra

ma.lin gaDel korenag 4-5 gota ciTa.r e DekHaw akowa|ona kHon miDta.f e ukuyeTe kuli koway okoy ba.nug eya|

83

1 THok

. . .

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

jOTa ciya.r pHed re Dohoy me| kat kHa:diya. melowag leNga re Dohoy me| koraT ciTa.r tebul samaf re Dohoy me|

.

! giDxra.

.

.

ko hewa poTob renag 1 ha.tiq 30 sahta ko roTa|

joteD a.yka.w

ma.lin miDta.f joteD muMiy (Feely bag) benawa| ona re a.di lekan joteDag jinise saNbawa| jelek - kat kHa:diya., geNDxrej, jHav jaf, hasa guli, eman sur kore qamog jinis ko, ona ko muMI bHiTri re sambaw kaTe mimiD hoz Tey joteD hoco kowa| joteD kaTE ge ona renag quTum la.y la.giD e ra.ska. hoco kowa|

gam la.y

‘Tuyu ar kog pHul’

miDtaf Tuyu ar miDtaf kog kin pHul lena| Dina.m ge gaTe gaTE seNDxra kin calag_a| miD Din Do a.di gan cutu kin sab keD kowa| aDo Tuyuy men keD_a| e pHul nuku Do geD ar uTu kaTE kHan a.di ko sibila| ma iq Do kamar

83

. .

giDxra. ko hewa poTob renag !ha.tiq 2 sahta 31 ar 32 ko roTa|

joteD a.yka.w

miDta.f a.yka.w muMi (Feely bag ) Teyar kaTe a.di lekan joteD Te badayog lekan jinis jelek - kat kHa:diya., gaDxrum, jHa.v jaf hasa guli, hasa caka, eman, jahaN ko sur kore qamog_a| ona ko muMi re sambaw kaTe giDxra. ko mi_miDtaf Te ho_ho kaTe baf qel oco kaTE joteD sumuf Te ona renaf quTum la.y la.giD e sarhaw kowa|

coklet jom inuf

ma.lin 4-5 pHut cot re jahaN Tina.g gan ge ba ber rey akaya| giDxra. ko Don kaTe coklet ger a.guy meTa kowa|

sa.ri seNDxra

ma.lin nuy caNDo re Do sa.riyag e baday oco ko la.giD emha re miD mahaN miD DHaw a.Tu re TaheNn ko gaDEl hoz ko tHen DaMan e iDi kowa|

! giDxra.

ko hewa poTob renag ha.tiq 2 sahta 33 ko roTa|

1 THok 3-4 serma tHen bintHi a.guq calag kana| bintHi a.gu keD_a| Du pHul am pa.ri kufka.l ozag, celaf a.gu calag me| iq Duq geD hanTaz kowa| kog Do celaf a.guy calaw ena| Tuyu Do curmar geD kaTE jom caba kaD kowa nase pHarak qog kaTE koyog akaD_a kog hijug hor| kog seter kaTE kin qel aDo jil ma ba.nug! Tuyuy men goD keD_a, e pHul palen pusi Tanag ge eze keD laf_a| kamar ozag re pusiy kuli iq kan TaheN kana| nova ma a.di baf tHik kaTHA jil laf joma menTe baf gan lena| kamar ozag riq aNjom lag_a; ma:jHi hazam ozag re ko baplag kana| peMe ozag kHon bebHar lugXzi iDi kaTE jil Daka laf jom a.guya|

kukli u u u u

okoy Tikin kin pHul lena? okoy Do bintHi kokoye calaw lena? Tuyu cutu jil cika. keD ay? kog okoy tHen celaf koye calaw lena?

84

2- THok

. . . .

4-5/6 serma

eqel

unumog kan hoz oka leka bo sohoD eya, ma.lin onay eqel hoco kowa| jahaNyag hozmo re seNgel lagaw len kHan ceD bo cika.ya, onay eqel hoco kowa|

a.ya.T ko pura.w

giDxra. ko kufka.l, muci, katbadohi, peMe, kamar eman a.za. koy la.ya ar ona a.za. ko Te aya.T benaw la.giD e meTa kowa| jele - kufka.l tukuj e benawa, muci juTa.y rof~a|

hasa ka.mi

ma.lin giDxra. ko hasa baf ata sipiyag em kaTe a.di lekan saNgoc ako kusi benaw la.giD e meTa kowa|

gam la.y “Tuyu ar kog pHul”

THok - 1 re em akana| gam la.y Tayom ma.lin laTar re olen kukli koy kuli kowa|

kukli u

nofka gam Do ToNgge kaTe ko uyha.ra|

u

84

okoy Tikin kin pHul lena? okoy Do seNgel kokoy e calaw lena?

85

1 THok

. . .

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

cok let jom inuf

u

ma.lin 3/4 moka cot re Tina.g gan coklete akaya| giDxra. ko Don kaTe ger a.gu jof e meTakowa|

sa.ri seNDxra

ma.lin giDxra. ko sa.ri TED baday hoco la.giD a.Tu re baf a.Tu sur re a.di lekan gaDel kowag ka.mi tHav e iDi kowa|

pulug olog

giDxra. ko oT re kHuzi baf kHan gudi Te lekan lekan gar la.giD e meTa kowa|

! giDxra.

ko hewa poTob ha.tiq 1 renag 31 sahta ko roTa|

85

u

.

Tuyu cutuy cika. keD kowa? Tuyu okoy tHen bintHi kokoy e calaw lena?

pulug ol (ciTa.r ko pura.w pe) ma.lin oTre aTra ciTa.r kaTE jelek caka, ita., tebul, eman ar giDxra. ko ona pura.w la.giD e meTa kowa|

! giDxra.

ko hewa poTob renag ha.tiq 2 sahta 34 ar 35 ko korawa|

86

86

8 7 caNDo - 8

. . .

1 - THok

2 - THok

3 - 4 serma

4 - 5/6 serma

suksa.y ropoz

ofgonwadi ma.lin giDxra. ko ropozan ca r t q e l h oco k a T E b irD a . ga z , dakTorkHana, poNcayoT ozag, dak ozag, hat eman re ka.mi kan hoz koy tHika. oco kowa|

bHeyaM inuf

.

suksa.y ropoz

.

bHeyaM inuf

ma.lin giDxra. ko Timin seTeD jelek steTHo, Tula. eman e ema kowa ar giDxra. dakTor ruwa.gij a.kiq ij, kiriqij lekaTey eqel la.giD e meTakowa| ona re giDxra. koy gozo akowa|

inuf

‘meND ja.piDx pe’

ma.lin giDxra. ko miD THar re TiNgu kaTE meD ja.piD e meTa kowa| samaf sen 1 jaNga calag pe Tayom sen 1 jaNga calag pe samaf sen 2 jaNga calag pe Tayom sen 2 jaNga calag Pe| nofka lekan anDe ema kowa ar giDxra. ko ona paqay la.giD e gozo akowa|

87

.

ma.lin giDxra. ko ropozan cart qel oco kaTe dakTor, maceT, dak bala, a.kilij, sorpoNc ceD leka ko gozo abo kana la.y akowa|

‘dak bala’

giDxra. ko ma.D kHon miD hoz Doy post menog_a, uni ho~ho~ Tey senog_a “iq dak bala, iq dak bala” etag giDxra. ko kuli eya, “oka senem senog kana? dak bala akan giDxra.y mena, “Tala tola sen, laTar tola sen, ceTan tola sen’ ar hoN giDxra. ko kuli eyay “ceD em a.gu akag_a?” dakbalay mena “citHI bafkHan taka” eman| ina. Tayom giDxra. ko mena “em oto ale me”| dakbala baf a jahaNyag kana uniq emaya” arhoN iq dakbala, iq dakbala men kaTEy calag_a| ma.lin joTo seMa giDxra. dak balag la.giD Tak e ema akowa|

inuf “Ita. ceTanTe TAZAm”

ma.lin nase saha saha miD THar Te ita. Dohoy Te giDxra. ko ona ceTan Te Tazam la.giD e meTa kowa|

88

1 THok

.

3-4 serma

bargan (pojol)

maraf post bakos ciTa.r 4 kecag ha.tiq kaTe giDxra. ko juza.y la.giD e meTa kowa ar ceD ciTa.r kana kuli kowa|

2- THok

.

oka ge juDa.ha salay pe

.

inuf

! giDxra.

.

ko hewa poTob ha.tiq 1 renag 32 sahta reyag ko roTa|

aNsog kukli

ma.lin maceD, dakTor, post men, a.kiq kowag ciTa.r qel oco kaTe aNsog kukli kuli kowa| u u u u

.

maceT ceD koy cika.yeg_a? ape pe ruwa. lenkHan ceD pe cika.ya? ape saNgoc a.gu la.giD oka repe senog_a? citHi sakam okoy e a.gu abona?

giDxra . k o hewa po T o b ! ha.tiq 1 sahta 33 ko roTa|

4-5/6 serma

.

rena g

ma.lin oka ge juDa.ha salay kard giDxra. koy ema kowa| jahaN re ci steTHo, iNjekson, THormo mitor, savTE postbaksa ciTa.r em kaTE oka ge juDa.ha salay pe menTey meTa kowa| noNka ge 4/5 gotaf ciTa.r kard (oka ge juDa.ha salay pe) giDxra. ko em kaTE tHika.yako|

ma.lin giDxra. ko 2 THok re gaDel rey ha.tiq kowa| miD gaDel Do dakTor, postmen, akil eman ko eqela ar etag gaDel Do ceD ko eqel keg_a, la.y ako|

oka juDa.ha salay pe

ma.lin giDxra. ko tHika.y la.giD a.di gan ciki kard e benawa oka ge juDA.ha salay la.giD e ema hakowa| g T y w g

potaw abo

ma.lin 3 lekan kard e benawa| ar miD leka roz Te eTohobog kan ciTa.r ko sala odok e meTa kowa| 88

l k q l j

i s z n i

j m t j s

89 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

1 ag kard - ha.ku, hatag, poTob 2 ag kard - cak, ul, caTom 3 ag kard - postkard, nonol, not

! giDxra.

.

.

.

ko hewa poTob, ha.tiq 1 renag sahta 34 ko roTa| eqel sereq ‘maraf lenkHan iq maceTog_a’ maraf lenkHaniq maceTog_a Dula.z goroj Te Disa.q ema kowa a.Tu tola paza asza kore baf ko TaheNn Tis hoN muruk Dore ja.Ti DHorom Tabo marsalog joTo ge laNDa ra.ska. bo qelog|

inuf

‘baf qel kaTE lekHa’

giDxra. ko Ti Tayom sen kaTE gula.y Teko TiNguna| miD seMa giDxra. (jHula.re) 2-3 saNgoc sab kaTE joTo hoz tHen Doho Doho Tey calag_a| giDxra. picHi ona ko baf qel kaTE lekHa kaTEn ko la.ya| ina. Tayom saNgoc sabakaD giDxra. joTo hoz samaf re soDor akowa|

dakTor - ruwa.gij eqel

miDta.f maraf giDxra. dakTorog_a ar miDta.f hudiq giDxra. Do cidirog renag e ruwa.g_ay| dakTor na.tka.y qela| kozam re steTHo Dohoyay| enej jof 89

.

.

giDxra. ko hewa poTob renag ! ha.tiq 2 sahta 36 ko roTa|

eqel sereq

‘a.Tu muca.D hat’

a.Tu muca.D re hat Tale hat calag hor nog_oy Tale ToNge ToNge hat ca.zi uTa.n ko a.guy kHaqci kHa.qci ul kHantaz noTe rema lugxzi lapo hanTe rema hanTE rema cuzi safkHa a.kHriq la.du jomag guzya. a.kHriq suka. a.kHriq rema hozko bHiz akana

inuf ‘porok kaTE elkHa la.y’

asza , da k oza g , da k t or k Hana , poNcayoT, hat renag ciTa.r sakam (3’x3’ sakam) arbaf heNDE pata, THormo mitor, dak bakos, steTHo (ona 3’x3’ sakam) benaw kaTEn joTo giDxra. ko samaf re Dohoya| miD gHaroNjx la.gin ma.lin unku qel oco la.giD okToy ema kowa| ina. Tayom ona sakam joTo lugxzi Te Dapal eseD kag_ay, ar kukli kuli koway|

90

. .

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

THormo mitor alaf laTar re Dohoyay ar Dag aNjeDog renag e la.y akowa ar O ar e benaw e la.y akowa| ma.lin eqel re gozoy ema kowa|

eqel sereq ‘hej enay qelepe uTa.n a.kijij’ qele pe uTa.n a.kiq e hej akan hoToD kohoda kayTa jHiNga. uTa.n uTa.n Te tHeka perej akan TiNgunay hohoyay gota koyog aTEn

Tina.g saNgoc TaheN kana? Tina.g ciTa.r TaheN kana? ceD cED TaheN kana?

! giDxra.

.

sa.ri seNDxra

ma.lin giDxra. ko sa.ri a.yka.w em la.giD TE birDa.gaz dakTor kHana, poqcayoT, dak ozag, hat ko asen iDi kaTE oNde ko ka.mi kan hoz kowag ka.mi la.y akowa| ka.tij giDxra. ko benaw akaD ciTa.r re ma.lin buta.y ol akowa ar lopHapare Doho kaTe stamp lagaw kaTEn dak bakos re sambaw e meTa kowa|

gam la.y ‘didHa.zi a.kijij e a.kil ena’

sakro Do a./di seyanan kuzi giDxra. TaheN kanay| miD DHaw didHa.zi kiriq keg_ay| didHa.zi a.kijij Tula. Te Tula. keg_ay| didHa.zi oka Tula re Doho mleg_ay on Do cotsen Tul ena ar oka Tula.re DHiri menag ona Do laTar ge

. 90

ko hewa poTob renag ha.tiq 2 sahta 37 roT ma|

domino

sorpoNc ag ka.mi, dakTorag ka.mi, maceTAg ka.mi, renag 10 gotaf ciTa.r iDi kaTEn dOminO sakam koy benawa ar giDxra. ko tHen nowa sakam e ha.tiq akowa| miD giDxra. miDta.f kard sakam a.gu kaTEn Talare Dohoyay ar oka oka ka.mi renag ciTa.r em akana ar okoyag ka.mi kana la.y akoway| Dosar ciTa.r kard salag porTazog kard sakam jahaNy tHen TaheNna uni arhoN ona kard a.gu kaTE Talma re Dohoyay ar oka ciTa.r menag_a la.y mako| nofka ge 10 gotaf giDxrra. 10 gotaf kard a.gu kaTe ko Dohoya ar sakam re TaheNn hoz ar akowag ka.mi koy la.y soDor ma|

sa.ri seNDxra

ma.lin giDxra. ko sa.ri a.yka.w baday la.giD asza,dakTor kHana, dak ozag,

91

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

TaheN ena| sakro onay ca.riT akag_a| didHa.zi bala didHa.zi ema Deya| aDo sakroy men keg_a, kuma.f ceDag ka.tij Talaf didHa.zim emaDiqa| didHa.zi balay men keg_a ka.tij Talaf Do iDi la.giD em subiTag_a| sakro Tina.g gan co ka.wdi bidHa.zi a.kijij ema Deya| didHa.zi a.kijij ka.wdi lekHa keg_ay, ka.tij Talaf ka.wdi menag_a| uni sakroy meTa Deya, “am ka.tij Talaf ka.wdim em akawaDiqa|” sakro menkeg_ay, “ka.tij Talaf ka.wdi lekHa alga bafTE kuma.f?” didHa.zi a.kijij a.kil e ceD ana| uni TishoN ar okoy hoN ka.tij Talaf didHa.zi bay ema kowa|

kukli u u u

.

u

sakro ceD e kiriq keG_a? didHa.zi a.kijij ceD Te didHa.zi Tula. keg_ay? didHa.zi a.kijij sakro Tina.g didHa.zi emaDeya? sakro Tina.g ka.wdi enma Deya?

hamal - rawal a.yka.w

ma.lin giDxra. ko miD inuf Tula. em kaTe miD pahta Do gudi ar miD pahta Do baha ar sakam Doho kaTE oka pahta laTarog kana ona Do hamal ar oka 91

.

hat DAMan e iDi kowa| ar oNde ko ka.mi kan hoz kowag ka.mi la.y akoway| giDxra. ko akoTe benaw akaD cira. sakam, latHan ka.mi latHan ciTa.r re ma.lin buta.y ol akowa ar stamp lagaw kaTe dak bakos re sambaw e meTa kowa|

gam la.y ‘solma hag DoTo kiriq’

miD a.Ture solma quTum a.nij miDta.f kuzi giDxra.y TaheN kana| sohoray re DoTo kiriq la.giD ka.wdi bHeja keg_ay aj haTom| sa:giq gal Te aj haTom e men keg_ay, solma dakTe DoTo kiriq la.giD ka.wdiq bHeja akaD_a| solma aj baba ozag re bay TaheN kana| ozag Te aj baba seter en Tayom solma aj babay meTay kana heNba dak bala Do haTom tHen sen kaTE ka.wdi a.gu keD Tey? aj babay men keg_a, colo dak ozag iq iDi meya| oNde oka leka ka.wdi hijug kana la.y ama| solma aj baba salag dak ozag e sen ena| hoz ko okaleka ka.wdi ko emako kana, qel keD koway| aj babay meTay kana nofkan dak ozag rege am haTom amag quTum Te ka.wdi em leg_ay, aboij dak

92

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

pahta cotog kana ona Do rawal menTey la.y akoay|

bala amag quTum qel kaTe amag ka.wdi emahamay| solmay ra.ska. ena| dak bala ina.g Te aj la.giD ka.wdi a.gu ADeyay| solma hag DoTo kiriq ena|

Dag inuf ‘saMesiyag a.yka.w

miD latu Dag Doho sapab arbaf baltiq re ma.lin Talma re Dag e Dohoya, capeyag ar unumag raTED jelek - gudi, sakam, baha, sOl ar kecag ka.t eman ko em kaTE giDxra. ko binid kaTEn qel la.giD Tak e ema kowa|

kukli u u

lolo-reyaz, la.biD-ketej a.yka.w ma.lin giDxra. ko Talma re miDtaf Dag Doho jaga re Dag Doho kaTe ar joteD Te reyaz ar siTuf re Dag Doho kaTE joteD Te lolo bujHa.wg renag a.kil e ema kowa| ma.lin hat DaMan iDi johog jo, uTan, DoTo, eman ko joteD oco kaTe la.biD ar ketej renag a.kil e ema kowa|

u

. .

ma.lin giDxra. ko inuf ag THormo mitor qel oco kaTe ona reyag bebHar e la.y akowa|

inuf usul-pHed a.yka.w

THok - 2 re em akana|

! giDxra. ha.tiq 1

u

solma la.giD okoy ka.wdi bHeja leg_ay? solma aj baba salag oka TEy sen lena? solma okoy ka.wdi emaDeya? ka.wdi Te solma ceD e kiriq keg_a?

lolo-reyaz, la.biD-ketej a.yka.w THok - 1 re emakana|

inuf

‘usul-pHed a.yka.w’

miD okTo re ma.lin 5 gotaf giDxra.y iDi kowa| ma.lin e THayo lekHan giDxra. ko ma.linag bezhay Teko a.curog_a| uni THayo THir lekHan hudiq kHon maraf lekaTE miD gaDel reko TiNguna| ar hoN ma.lin maraf kHon hudiq TurTe TiNgu oco inuf e inuf oco kowa|

! giDxra.

ko hewa potob renag ha.tiq 2 sahta 38 ar 39 ko roTa|

ko hewa poTob renag sahta 35 ko korawa| 92

93

93

94 caNDo - 9 1 - THok

.

3 - 4 serma

suksa.y ropoz

ma.lin jinTi pipizi kowag ciTa.r kard qel hoco kaTE sacarhe re TAheNn kan jinTi pipizi ko giDxra. koy cinha.w hoco kowa| jelek eTka muj, konta muj, ro, sikzIj, sosoroj ar qele Terom| ma.lin jinTi pipizi ko iDi kaTE giDxra. ko alga kukli kuli koway| jelek u u u

u

2 - THok

.

ape muj pe qel akaD kowa? ape ko Tis muj, konta, sikMIj ko ger akaD peya? ape Tala kHon okoy pipiziya.f pe qel akaD kowa? okoy pipiziya.f pe sab akaD kowa? pipiziya.f ceD ceTan reko abog_a?

ma.lin jinTi pipizi kowag ciTa.r qel hoco kaTE qele, TErom, pipiziya.f, sosoroj, bakduyla.f, arag putka., eTka muj, arag muj, qiDir, bHuku, si, TiNk nuku abowag ceD ko ko bugiya se ba.zijag ona koy la.y akowa| jinTi pipizi ko iDi kaTE ma.lin laTar renag kukli koy kuli kowa ar e la.y akowa| jelek-

u u u u

ko hewa puTHi 1 ha.tiq reyag 36 sahta reko roTa|

eqel sereq

suksa.y ropoz

u

! giDxra.

.

4 - 5/6 serma

qele, Dumur, luTi, Terom ceD ko emog_a? qele, Dumur, luTi, Terom ag ozag ceD ko meTagag_a? qiDir ar bHuku abowag ceD ko ba.zija? sikzij abowag ceD ko ba.zija? ro jomag kore ko ab lenkHan Do bugi ce ba.zij huyug_a?

giDxra. ko jahaN la.na.y ko la.ya ma.lin onakoy iDi kaTE giDxra. ko sav e galoca|

‘abo joTo sikzIj’

abo joTo sikzij abo joTo sikzij Dag okare dabrag_a abo oNde bo debarog_a|

! giDxra. ko hewa puTHi 2 - ha.tiq reyag 40 sahta ko roTa|

94

1 THok 3-4 serma abo joTo sikzij ... a.yub lenkHan rav rav hoz bo ger ko bemar sav|

.

sa.ri seNDxra

.

tuda.g garmiD kaTE ciTa.r gozhon

95

2- THok

.

ma.lin giDxra. ko aj sav Te iDi kaTE jinTi pipizi koy qel hoco kowa ar ona savTE bunum, biq bHuga.g, muj bHuga.g emanag koy qel hoco kowa| ma.lin giDxra. ko tuda.g ciTa.r em kaTE tuda.g kHon tuda.g gar bHiza.w kaTE ciTa.r gozhon e meTa hakowa| ko hewa puTHi 1 ha.tiq renag 37 sahta ko roTa|

gam la.y ‘a.zisiya. Duk e qam’

siTuf Din seTag beza, TAsaD re caNDo Taras jiziD jiziDog kana| miDtaf sosroj Do ra.ska. mon Te TasaD ceTan re Don bazay kanay| aj sav inuf jof la.giD gaTe kHojog kan TaheND_a| uniT miDtaf muj Do jomag panTE qag qame odok akan TaheNg| sosroj e men goD keg_a, “e muj boyha! Tina.g cerha 95

eqel sereq ‘meleriya. ar baT ruwa.’

ma.lin ar giDxra. ko sikzij mukHa.r horog kaTe nowa eqel sereq ko sereqa meleriya. arhoN baT ruwa. THar THaraw kaTE hozmoy hila.w kalaf dolaf goDog hozmo sa.ri aleyag gun Do mase jiwi re ba.yri|

! giDxra.

.

4-5/6 serma

.

DEla Dela noTe logon goj kobon sikizij baqcab la.gin menag ran gujug ako sikzij Dohoyabo a.Tu ropHa la.y akowabo joTo kaTHA sita.b joTo bo akay ja.piD okTe qiNDa. sikzij abo ij ba.yri kan la.y ako abon soben|

ciTa.r gozhon ka.mihora

ma.lin giDxra. ko kagojx ar kreyon em kaTE pipiziya.f, katya ar cer cetej ciTa.r gozhon e meTa kowa ar kreyon TE rof ko la.giD e meTa kowa|

giDxra. ko hewa !reyag 41 sahta ko

puTHi ha.tiq 2 roTa|

96 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

jeder akana, am Do ceD baf inuf jof sana eD meya? Dela se gaTe gaTe laf inuf jof_a|” muj e men goD keD_a, “baf a sosroj boyha! iqag Do inuf jof la.gin okTo ba.nug Tiqa| iq Do hapen Din la.giD jomag kuq kufkurbuD jof a| nofka men kaTE muj Do ajag hor Te utHa.w enay| sosroj Do mujag nova roz Doy laNDa boTojaD_a| mon re uzug keD_ay, nuy mujDo sa.ri ge a.diTED e koklo geya| nuna.g cerha hoylof re baf inuf kaTE ka.mi kanay|” nofka Tina.g Din co parom en Tayom ja.puD Din seter ena| a.di Din e ja.puD keD_A| sosroj ma ozag re jomag ba.nug Taya| ceD e cika.ya? Dag re lohoD lohoD Te muj tHen e seter ena|men goD keg_ay, “e muj boyha jomag baf Te ba.rsiq, pe maha reNgej Te mina.qa| am ma jomag kom a.gu jawra hakawana, Daya kaTE iq ka.tij ha.tiq hanTaz a.q me|” aDo muj e Daya enTe Tina.g gan jomag sosroj e emaDeya ar bujHa.w kaTe meTADeyay, “TiniT iq jomag qaqam iq hoho aD meya uniT ma am iqag kaTHam laNDa haD Tiqa ar iq ge a.di koklo menTem Dos liDiqa ikHa.n niTem baday keD_a To, okoy e koklo a?”

.

ceTan laTar a.yka.w

.

joz bacHaw

.

cili ginTipipizi ar leqan ko ko oT bhiTri re ar cili cili jinTi pipizi koDo oT bHiTri reko TaheNna ona kaTHa ma.lin joToy la.y akowa| ma.lin giDxra. ko bar ha.tiq re ha.tiq koway| miD ha.tiq la.yin rin Do ol kard ar miD ha.tiq layin reDo ol ko salag sa.ga.y Doho kaTE menag ciTa.r kard em kaTE giDxra. ko joz e bacHaw qam hoco kowa|

el a.yka.w

g

ma.lin 10 DHa.bij el ko ar jinTi pipizi ar leqan kowag ciTa.r joz bacHaw la.giD giDxra. ko, el ko renag a.kil e la.y akowa|

! giDxra.

. 96

ko hewa puTHi 2 ha.tiq renag 42 sahta ko roTa|

hudiq maraf a.yka.w

ma.lin hudiq maraf jinTi pipizi leqan ciTa.r cHap kard giDxra. ko Tala re ha.tiq akowa| barya giDxra. a.kinag kard sab kaTe Tala Te hijug e meTa

97

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

kukli u u u

.

u

sosroj ra.ska. TE ceD e cika. eD TaheND? sosoroj jomag okoy e koy keDeya? muj aj ceD e meTaDeya? sa.ri Te okoy e koklowa?

.

eqel serq ‘iqDo hudiq pipiziya.f’

hudiq pipiziya.f iq Do ripi ripi baha koriq abog ha.pi ha.pi aNga Tara iq Do baha ceTan kore rasa.q cepejx Do uda.w aTE| baha bagan kore inuf iq ra.ska. re hana nHawa da.r re jHampa aTe baha ca.pu kaTE jHila.w aTe|

ma.lin kagojx rinij hudiq pipiziya.f sab kaTE eqel sereq e sereqa|

! giDxra.

ko hewa puTHi 1 ha.tiq renag 38 sahta ko roTa| 97

.

kina ar a.kin sab akaD ciTa.r kHon okoy Do maraf ar okoy Do hudiq jinTipipizi kana ko, onay la.y oco kowa ar ona la.y rehoNy gozo akowa|

ToNge uyha.r

ma.lin ‘suNga. Tiju kHon pipiziyaf’ nova Tohor 4 ya. Tohor Te baday oco kowa| giDxra. ko suNga. Tiju kHon pipiziya.f ar pipiziya.f kHon suNga. Tiju ag Tayom mi miDtaf ciTa.r Tohor Te Doho la.giD e meTa kowa|

eqel sereq ‘juluD juluD bakjuluf’ juluD juluD bakjuluf jHorka kHon em uyuf iqij puTza. seD cag em koyog juluD juluD em koyog|

.

ma.lin giDxra. ko eqel sereq aqjom kaTe sereq oco koway|

eqel sereq ‘iq Do hudiq pipiziya.f’ THok - 1 re em akana|

ma.lin nowa eqel sereq giDxra. ko qel kaTe sereq hoco koway|

98

.

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

ceTan laTar a.yka.w

ma.lin leqan ar jinTi pipizi ciTa.r cHap kagoj qel hoco kaTE okoy ko oT bHiTri re ar okoy ko oT ceTan re ko TaheNn kana giDxra. koy kuli kowa|

giDxra. ko hewa ! renag 39 sahta ko

puTHi 1 ha.tiq roTa|

THok ha.tiq

ma.lin lelekan leqan ar jinTi pipizi ciTa.r kard giDxra. ko ema koTe unku leqan ar jinTi pipizi ko juDa. juDa.y bacHaw oco kowa|

! giDxra.

.

ko hewa puTHi 1 ha.tiq renag 40 sahta ko roTa|

.

kukli u u u

u u

.

eqel sereq

miDtaf biqag ciTa.r| barya cercetejag ciTa.r| peya Tayanag ciTa.r| punya. biNDiyag ciTa.r|

g iDxr a . he w a pu T Hi 1 ! renag 41 sahta ko roTa|

sosroj muj ceD e meTa Deya? gamre pa.zhuwa. Do okoy? a.zisiya. pa.zhuwa Te ceD haloT huy lena?

kolajx (latHan) ka.mi hora

ma.lin 7 DHa.bij jinTi pipizi kowag kard TEyar kaTE joz joz bacHaw e meTa kowa| u

1 - THok re em akana|

.

el a.yka.w

u

gam la.y ‘a.zisiya. Diku qam’

h a . tiq 98

ma.lin pipiziya.F ciTa.r ceTanre loze ema koTe giDa.r ko ona ceTan re gudi koy latHa perej oco kowa|

“arag putka.”

am Do arag putka. siNDur leka rof Tam, ribiz ribiz amDo cag em Da.z joF kan arag hozmo Tam Do, a.di cohot qelog, oka korem Tahen jaNhiNT ja.zi cabag, ja.zi Dag Te hor Do lohoD losoDog_a, losoD horTe Tazam jaFga leNjeDog, arag hozmo TamDo a.di cohoNt qelog|

99

1 THok

.

.

. .

3-4 serma

eqel popetsO

“abo joTo ro”

ma.lin giDxra. ko ro ciTa.r menagag ka.tub Te hila.w puTza. em kaTE sereq aTe eqel la.giD e meTA kowa| abo joTo ro bHeMe bHeMe abo ojxra jobxra ij bej kore ab kog_a bo abo joTo ro ... patwa ajar ula. cidir iTa. kobon er abo joTo ro ...|

2- THok

.

sa.ri seNDra

.

aNsan kukli

kOlajx (latHan)

Tayanag ciTa.r ceTan re kagojx ka.tij ka.tij cira. kaTE loze Te giDxra. ko latHaya ar baf kHan kagojx ceTan re ba.li, gudi ko loze Teko latHaya|

giDxra. ko hewa ! renag 52 sahta ko

puTHi 1 ha.tiq roTa|

ba.li inuf

ma.lin giDxra. ko ba.li re pipiziya.f ar bakduyla.f ciTa.r koy benaw hoco kowa|

aNsan kukli

ma.lin giDxra. ko leqan ciTa.r cHap (cart) qel hoco kaTE jelek - biq, 99

4-5/6 serma

.

ma.lin giDa.r ko aj sav e iDi koTe sa.riyag kHon qiNDir, bHuku, mujx, biq bHuga.g, rote, kiDiq katkom upi eman ko meND Te qel hoco kaTe pa.Tya.w hoco koway|

kiDiq Tuz, biq ger, qele, Dumur, luTi, Terom guz ar baF kHan hozmore suNga Tiju lagaw lenkHan ceD cika.huyug_a ma.lin giDa.r ko puylu Te kuli koway ar Tayom Te aj hoNy la.y akowa| bohog re si ko TaheN lenkHan ceD huyuga abo ag bohog ub ceD leka pHarca bon Doho lekHan bako sisiya eman ma.lin giDa.r koy la.y akowa|

inuF “bagan baha”

ma.lin giDa.r ko lelekan baha renag quTum e ema kowa| bahre re pHarak pHarak ar maraF maraF qog gula.y gar ozag re aDHan giDxra. koDoy TiNgu hoco k o wa | punya . giDxra . D o y pipiziya.F koway unku Do gula.y gar bahre reko TiNguna, ma.lin huysil e oroF lekHan ge b a h a q u T u m a k an giDa.r koDo hana gula.y Teko Da.za|

1 THok

100

2- THok

3-4 serma

. .

TorhoD, rote cercetej, eman korenag quTum e la.y akowa| ma.lin nuku leqan ko ceTan re alga kukli kuli koway| u ape okoy ko biq pe qel akaD kowa? u ape okoy ko TorhoD pe qel akaD kowa? u leqan ko ceD lekako Don_a? u cer cetej qel kaTE okoy ko pe boTorog_a?

ciTa.r gozhon

ma.lin giDxra. ko cok em kaTE oT re biq ciTa.r e ozof hoco kowa|

gam la.y

4-5/6 serma

.

“haMuwag Dag quN”

miDtaf buru re maraf uTa.r pukHri TaheN kana| ona pukHri reDo joTo lekan bir ja.ni Da.g ko quNya| ona pukHri Dag reDo miDtaf hazam Tayan e TaheN kana| mimiD DHaw Do bir rin ka.tij ja.ni ko Dag qu okTo Tayan Doy jom kowa| miD Din Do miD taf ha.Mu ona pukHri TE Dag quNy hej ena| Dag kHub TETAf akaDeya| Dag sur Te hej kaTE qele ay Do maraf uTa.r Tayan uku kaTE obor jobe kaE THir akana| Dag re aMgo len kHan ge Tayan tHen e sab uTa.r hocog_a| ar noTe Dag TETaf Te alaf kanta kohoN rohoz caba hakan Taya| motoj motojog kanay| Dag gHat kHon saha qog kaTe miD taf Dare re Dej enay| qel keD_ay miDta.f da.r Dag re lidur akana| ona da.r re

ja.hiT ma.line mena bagan re pepe hoz kaTe TiNgun pe, giDra. ko TiNgu goDog_a| gula.y bahre menag ko giDa.r Do pipiziya.F akan giDa.r ko kuDa.w sasab ko rika.ya| jahaNye sab hocog a uni pa.ri pipiziya.F og_a ar pipiziya.f lekay eqela| nog_oy noFka inuF ToNge iDig_a|

THok ha.tiq

jinTi pipizi ar leqan ciTa.r cHap kagoj (kard) em kaTe jinTi pipizi ar leqan ko juDa. juDa. bacHaw la.giD ma.lim giDa.r koy meTa hakowa |

! giDa.r

.

ko hewa puThi 2_ha.tiq renag 43 ar 44 sahta ko roTa|

gam la.y

1. THok re em akana|

kukli u u u u

100

‘haMuag Dag quN’

Tayan okare TaheN kan TaheND? ja.ni ko Dag qu ko senog johog Tayan ceD e cika. eD ko TaheND? ha.Mu ceD lekare Dag e qu keD_a? gam kHon ceD seceD pe qam keD_a?

101

1 THok 3-4 serma

. .

4-5/6 serma

ha.Muy senog TEGE Tayan hoN oNde seter akanay| Dag re lidur da.r kHon Dag quy rema Tayan e sab uTa.r eya| mone ka:hiNs Te hanTe nHaTe koyog baza keD_ay, ona da.r sur rege midtaf porayni baha hakana| ha.Mu Do miD Ti Te da.r re sab kaTe ar miDtaf Ti TeDo porayni baha na.Mi suDHa.y or TuD keD_a| ona porayni baha na.Mi Do a.di jiliqa| ha.Mu Do ona porayni baha TED teNgoj giDi kaTE ona na.Mi Do Dag re jobe keD_ay| armiD muca.D Do moca re bHiza.w kaTE Dag_esorpoD keD_a| ha.Mu Do Dare cot kHon ge Dag_e qu bHagaw ena| Tayom Do ra.ska. mone TE hana Dare nHawa Dare renag da.r re Don Don Te buru Te sen enay ar hazam Tayan Do dombol dombol Dag re a.zis Te unum cape kaTE a.zis Te ToTka koy ga.Dur baza ena|

hudiq kHon maraf ko sajawa

ma.lin kard bord re lelekan hudiq maraf pipiziya.f Teyar kaTE giDxra. ko hudiq kHon maraf THar ke THAr sajaw e meTa hakowa|

inuf

“bagan baha”

2 - THok re em akana|

2- THok

101

102 ciy a . na g

9 caNDo muca.D re miDta.f giDxra. laTar re em akan jukTa.y koy apnar Dazeyag ma|

. . . . . .

3 - 4 serma 5 gotaf gogxzo gaDel kowag quTum ar unku ciTa.r re ar sa.ri tHav re urum Daze ako may| 5 DHa.bij el koy lekHa Daze ag_a ar 1-5 DHa.bij el ko ciTa.r cHap kard qel kaTe oNDe Tina.g ciTa.r menag_a ona koy la.y Dazeyag_ma| 5 gotaf saNgoc quTum e la.y Dxaeyag_ma ar ciTa.r re urum Daze akomay| pe caNDo maMaf re huy akan jahaN ge miDtaf eqel sereq eqel aTe sereq Dazeyag_may| pe caNDo maMaf re la.y akan jahaN ge miDtaf gam e la.y Daeyag_ma| hudiq maraf, usul pHed, kom dHer, lolo reyaz, ketej la.biD, hamal rawal lekanag a.kil ciTa.r owaf kHon saNgoc urum kaTE la.y Dazeyag may|

. . . . . . . . 102

4 - 5/6 serma 5 gotaF gogzo gaDel rin hoz kowag quTum e la.y Dazeyag ma, ar unku ciTa.r re ar sa.ri tHaw re unkuy urum Dazeyako ma ar akowag ka.mi la.y Dazeyag may| 10 DHa.bij el koy lekHa Dazeyag ma ar 1_7 el ko ciTa.r cHap kard qel kaTe onde Tina.g ciTa.r menag_a onay la.y Dazeyag ma| 7 gotaF jinTi poipizi ar leqan kowag quTm e la.y Dazeyag ma ar ciTa.r re urum Daze yako may| 3 caNDo mazaf re huy akan jahage miDtaF eqel sereq tHik sa.hij kHeNlod e uDug keD lekay sereq Daze yag ma 3 caNDo mazaf re la.y ceD akawaD ko jahage miDtaF gam e la.y Dazeyag ma| hudiq -maraf, usul- pHed, kom-dHer, ceTan-laTar, maMaF-Tayom, bHiTribaHre, bafma hamal-rawal lakanag a.kil ciTa.r baF kHan jinis urum kaTe la.y Dazeyag_may| doktor-jurwa., a.gkHriqij-kigriqij ar maceT-ceTEDiya. sa.ga.y lekanag alga eqel e uDug Dazeyag ma| Dag re unum len kHan ar seNel lagaw len kHan onkan tHav re ceD cika. huyug_a onay la.y Dazeyag_ma|

103

103

104 caNDo - 10

.

.

1 - THok

2 - THok

3 - 4 serma

4 - 5/6 serma

suksa.y ropoz

ma.lin giDa.r ko ciTa.r qel oco kaTe Dag, hoy, ar hasa renaf hiTan iDikaTe la.y akoway|

giDa.r ko hewa puThi ha.tiq-1 ! reyag 43 saHta ko roTa|

eqel sereq

‘rote tere tere’

rote roze tere tere hape TiNgun mese rimil, nuna.F horo boro mase okam calag kana| la.y goD mese rimil nuna.F Dag okarem qam, aqjom mere noTe dHoda ga.dya. Dag Do| siq caNDo siTuF lolo Te na.y nala aNjeDog mase, bHap Do rakab hoyTe mesag iqag hozmo re| rimil rimil gasaw lenre bijxli malkaw sanam paza, hudur sade aTe sav re Dag e ja.zi|

.

.

suksa.y ropoz

ma.lin giDa.r ko Dag, hoy ar hasa renag ciTa.r ko qel oco kaTe ona korenag hiTeD iDikaTe la.y akowa|

giDa.r ko hewa puThi ha.tiq-2 ! renag 45 sahta ko roTa|

eqel sereq ‘na.y nalare na.y nala’ na.y nala re na.y nala la.y me ha.ku Tina.g Dag Dag Do ninag, Dag Do nHanag THopa Te Dag Do THopa Te|

na.y nala re na.y nala la.y me ha.ku Tina.g Dag Dag Do ninag, Dag Do nHanag tHitMa.g Te Dag Do, tHitMa.g Te| na.y nala re na.y nala la.y me ha.ku Tina.g Dag Dag Do nina.g, Dag Do nHana.g daNda Te Dag Do daNda Te| 104

105

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma na.y nala re na.y nala la.y me ha.ku Tina.g dag Dag Do nina.g Dag Do nHana.g Taren Te Dag Do Taren Te|

reyaz hoy bajaw lenre Dag Do qurug DHa.rTire, lohoD goDog Dare sakam sarez goDog na.y nala|

.

.

rote roze bohog dobog aTe baday keD a.q amag kaTha, serma ja.zi qur a.qre enej a.Tiq sereq joF|

na.y nala re na.y nala la.y me ha.ku Tina.g Dag Dag Do nina.g Dag Do nHa.na.g bohogTe Dag Do bohog Te|

bilun pHula.w ka.mi hora

ma.lin giDa.r ko kHa.li kHa.li ge bilun of pHuta.w e meTa kowa| miDta.F oF pHula.w kaTe laTar re Dohoy meTakowa noFka ge Dosar bilun, Tesar bilun, moMe gotaF DHa.bij bilun oF pHula.w kaTe laTar re (oT re) Dohoy meTa kowa| arhoN oTre Doho akan pHula.w bilun halaF rakab kaTe mi miDta.F Te ko tHa.w_a, noFka ge moMe gotaf DHa.bij posag e meTa kowa|

Dag Te inuF

giDa.r ko ako kusi Te ka.tij ka.tijag Dag Dohowag re inuF la.giD e meTa kowa| giDa.r ko bHugag TaheN yag Dag Dohowag a.di lekanag re apan a.pin bida.w la.giD giDa.r ko Daw e emakowa| 105

.

na.y nala re na.y nala la.y me ha.ku Tina.g Dag Dag Do nina.g Dag Do nHa.na.g unum dubuj Dag Do unum sunum|

bilun pHula.w ka.mi hora ma.lin giDa.r ko kHa.li kHa.li ge bilun of pHuta.w e meTakowa| miDta.F of pHuta.w kaTe laTar re Dohoy meTa kowa noFka ge Dosar, Tesar bilun eyay gotaF DHa.bij bilun of pHuta.w kaTe la.Tar re (oT re) Dohoy meTa kowa arhoN oT re Doho akan pHula.w bilun halaf rakab kaTe mi miDta.F Te ko tHa.w a, noFka ge eyay gotaf Dha.bij| ma.lin noFkan ka.mi koy meTa kowa|

106

!

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

giDa.r ko hewa puTHi ha.tiq 1 renag 44 sahta ko roTa|

giDa.r ko lugub Tula.m, geDxrej eman ko em kaTe Dag re lohoDako menTe ma.lin giDa.r ko meTa kowa| onako lohoD lekHan ceD leka hamal Do deherog kana giDa.r koy bida.w oco kowa ar ma.lin hoN binid kaTe qel hoco koway ina. Tayom Do giDa.r ko apan a.pin ko bida.w_a|

gam la.y

‘bar joz merom’

miDta.F a.Tu sur re jHarna TaheN kana| hijug senog la.giD miDta.F pata ba.ysa.w lena| miD Din miDta.F heNDe merom a.Tiq joF la.giD ona pata Te paromog kan TaheND, unjHog hana saha kHon miD kabxra merom hoNy parom hijug kan TaheND| ona pata Do a.di TeD sakza TaheN kana| barya merom Do hanTe nHaTe kHon baf kin parom Dazeyag_a| heNDe merom e men goD keD_a

saMesiya a.yka.w ‘capeYag unumag’

miDta.f hudiq THa.ri re Dag Doho kaTe, ona Dag ceTan re gudi, kadej, il, Tula.m, ka.vdi emanagko Dohoy meTa kowa| ona kHon oka koDo capeg kana ar oka koDo unumog kana giDa.r ko ko ca.riTa men Te meTa koway|

saMesiya. a.yka.w

Tina.g gan Do Dag re mesag_a (buluF, cini, hasa) ar Tina.g gan Do Dag re bay mesag-a (kat, meMheD ra.puD)|

.

.

giDxra. ko a.di lekan roF Dag reko mesaya ar ko ceDa ci Dag reyag apnar roF Do ba.nug anaF ce ozof hoN ba.nug_a| nog_oy nova koge giDa.r ko ca.riTa|

!

.

giD a . r k o he w a po T o b rena F ha.tiq 2 renag 46 sahta ko roTa|

ciki cinha.w

6- gotaf ciki menDo o, T, g, F, l, a ciki ko oTreko ola, ona ceTan re gudi/ ba.li/ baha/sakam leNga kHon jojom Te ona ciki ceTan reko Dohoya nowa ka.mi jHog Do ma.lin e gozo akowa| ciki sav ciTa.r jozaw kaTe bacHaw ako|

106

107 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

“hape TiNgu lenme ar pa.cHla. seD ruwa.z lenme, iq calaw lenkHan am parom hijug_me|” kabra merom e men keD_a “ceDag, am pa.cHla.g me, iq parom lenkHan am hijug_me|” nofka ge a.di TeD kin ropoz ena ar kin neyaw ena| noFka ge neyaw neyaw Te kin Tapam (ropog) uTa.r ena| sakza pata ceTan re a.diTeD kin ropog en Te jHarna Dag reDo kin qur sa.ri ena ar kin unum goj uTa.r ena| ar miD Din ona pata rege barya merom kin qapam ena| banar merom kin a.bibHa.bi baza keD_a ceD leka rekin paromog_a| aDo miDtaF merom Do uni merom Doy Don parom goD kaDeya | nog oy noFka Tikin parom calaw ena|

kukli u

.

u

merom Do ceDag kin Tapam ena? merom kin Tapam enTe ceD ceka yena?

ranaF a.kil

ma.lin giDa.r ko ranaFgeyan emako la.giD laTar re em en aNsan kukli koy kuli kowa| 107

.

.

giDxra. ko hewa poTob ha.tiq-2 ! reyag 46 sahta ko roTa|

el a.yka.w ‘dOminO’

ma.lin el dOmonO Te 1-kHon 10 DHa.rij el koy la.y akowa| el koreag lekHa hoNy la.y akowa| kard kore noFkan T a hen o l ciT a . r k o y em a k o w a (6’’x3”kard) ar ma.lin noFka ge 10 gotaF ciTa.r giDa.r ko jozaw la.gin e meTa kowa| 0 00 00 000 000 0000

giDa.r ko hewa poTob ha.tiq ! renag 48 sahta ko roTa|

2

ranaf a.kil ma.lin la.giD kowa| u ape u ape u ape u ape u ape

giDxra. ko ranaF geyan emako laTar re olen kukli koy kuli

poqcayoT renag quTum Do ceD? honoT renaG quTum Do ceD? ponoT renag quTum Do ceD? Disom renag quTum Do ceD? a.Tu hat Do okare huyug_a?

108

u u

.

u

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

am babahag quTum ceD? ape a.Tu quTum Do ceD? apeyag ponoT quTum Do ceD?

.

aNsan kukli ma.lin giDxra. kowag Ti TalkHa re oF pe men Te meTa hakoway| akowag sanam paza rege hoy Do menag_a men Te THiT hoco koway| u u u

.

1 THok

hoy lekHan e oka leka bujHa.wg_a? Dag bay TaheNn kHan ceD cekag_a? hasa abowag ceD ka.mi re lagaw_a?

eqel inuF ma.lin giDa.r ko bar ha.tiq koway| seMa giDa.r ko Do Dag renag hiTan iDi kaTe eqel ocokoway (Dag qu, um, huTum lugxzi pHarca emanko) ar hudiq giDa.r koDo unku ceD ceD ko eqel eD_a ona ko la.ya|

aNsan kukli

ma.lin giDa.r ko saheD ar haheD renaf kaTHa koy la.y akowa| muN ar moca hor Ti Te eseD lekHan ceD leka bujHa.w kana? giDa.r koy kuli kowa| u u u u u

.

hoy bay TaheNn kHan ceD cekag_a? Dag ja.sTi lenkHan ceD cekag-a? hasa bay TaheNn kHan ceD huyug_a? pofkHa laTar re kagoj Doho lekHan ceD cekag_a? bilun bHuga.g lenkHan ceD cekag_a?

sa.ri seNDxra

giDa.r ko pa.rukiya. ko la.giD Te bahre sahe Te iDi koway|

!

.

giDa.r ko hewa puTHi ha.tiq _2 renaF 49 sahta ko roTa|

inuF ‘Tayan Dag Tem hej akana’ THok-1 re em akana|

108

109

1 THok

.

.

3-4 serma

sa.ri seNDxra

ma.lin giDa.r ko apan a.pin pa.rukiya. ko la.giD bahre sacarhe Te iDi kaTe kuq, ga.dya, nay, nala, muNdu eman koy qel oco kowa ar sanam paza ge hoy Do hoy eD_ay ona koy THiT oco kowa| noFka ge inuF ToFge kog_a| giDa.r ko hewa poTob ha.tiq-1 ! renaF 45 sahta ko roTa|

inuF ‘Tayan Dag Tem hej akana’

ma.lin giDa.r ko gula.y Te TiNgu oco kaTe ar miDta.f giDxra. Do Talare Tayan menTe TiNgunay| etag giDa.r koDo ‘ Tayan Dag Te hej akana’ men kaTe bHiTri seD ko Dona|Tala rinij giDra. jahaNye Tayan akan Do uni jahay ge joteD eyay unige onkay Tayanog_a|

109

2- THok

.

4-5/6 serma

inuF

‘na.y kaTa’

ma.lin giDa.r ko gula.y Te TiNgu oco kaTe ar e meTa kowa|“na.y men lekHan bHiTri seD ko Dona ar kaTa men lekHan bahre seD ko Dona|jahaNy giDxra. etag lekay Dona, etag giDxra. jahaN ko m eT a ya un i ona k o y k a . m iy a y , jahaNleka rote leka Donme, kula.y leka Donme, onka ge ar hoN|”

110

110

111 caNDo - 11

. .

1 - THok

2 - THok

3 - 4 serma

4 - 5/6 serma

suksa.y ropoz

ma.lin giDa.r ko riTu cart qel hoco kaTe siTuf, ja.puD, rabaF RITu IDIKATE e la.y akowa, 12 caNDo, 7 maha AR 6 RITU saTam IDIKATE Baday oco kowa|

ma.lin giDXRA. Ko bHUNdi, peyaNjx, a.zu, sakam, mirubahajo, suTa.m, sPoNjx ar rof, aLTa, lil eman koy ema kowa ar cHAPA KA.mi la.giD E meTA Kowa|

ma.lin giDxra.ko gula.y kaTe Duzub koway are sereq akowa, giDa.rko onako roT-A iqrin gaTe yaTe, la.y Dazeyag pe maNha renag quTum? puylu giDxra. siNgi, oTe maNha, Dosar giDxra. bale maNha noFkage quhum maNha DHa.rij ko

111

ma.lin giDxra. ko siTuF, ja.puD, rabaF iDi kaTe riTu cart qel hoco kaTe baday hoco koway ar ona riTu re oka leka a.yka.b_a ar abo ceD bo horoga giDxra. koy la.y akowa| ko hewa poTob renag ha.tiq 2 sahta 50 ko roTa|

.

giDa.r ko hewa poTob ha.tiq 1 renag sahta 46 ko roTa|

inuF ‘iqrin gaTeyaTe’

suksa.y ropoz

! giDxra.

cHapa ka.mi

!

.

.

.

joz bacHaw

ma.lin lelekan riTu kard ar ona riTu re huyug kan jo, jelek-baze jo, ul maDargom eman renaF ciTa.r kard giDxra. ko ma.Dre ha.tiq akoway ar riTu salag jo renaF joz bacHaw la.giD giDa.r koy sohoD koway|

inuF‘saNgoc Do okoy tHen menag_a’

ma.lin giDxra. ko gul Te Duzub hoco koway, miDta.f giDxra. bahre sen e calag_a, bHiTri re Tahen giDxra. ko ma.Dre miD taF riTu renag kard emkaTe ukuy la.giD e meTaya| bHiTri re TaherNn giDxra. ko THayoya| bahre

1 THok

112

2- THok

3-4 serma

.

la.ya| noFkage inuF Tare la.y la.gin giDxra.koy sarhaw kowa Talare giDxra. ko bako la.y Dazeyag kHan ma.line la.y akowa|

aNs-an u u u

. .

4-5/6 serma

u

kukli

rabaF Dinre abo ceD kobo horoga? ayiskrim emapekHan ceD lekape a.ka.wa? ja.puD lekHan ceD huyug_a? ja.puD Dinre abo ceD bo horoga?

.

sa.ri seNDxra

ma.lin giDxra. ko jHoTo riTure bahre iDi koway, ar le_lekan riTu reyag jo, baha, uTan koy qel hoco kaTe la.y akowa ar ceD kope qel keg_a kuli koway|

popet sO

re TaheNn giDxra. okoy kard e Doho akag_a panTeya| okoy giDa.r ciTa.r e sab kag_a uni sur calag jHog giDxra. ko jur Teko THayoya ar aj kHon sa:giq Te saha lenkHan etag giDxra. ko ba.y ba.y Teko THayoya| uni giDxra. Do ona renaF Disa.Te ciTa.re panTeya| okoy giDa.r ciTa.r e sab kag_a uni qam Tayom, uni giDxra. bahre calag_ay|

aNs an kukli u u u

.

ma.lin jo, baha, uTan eman kadej punya benaw kaTe ajag uTHna.w giDa.r koy baday hoco kowa, jelek quTum iq ul quTum iq ul hozmoy Dohoy ketej pohale Dohoy meDaha cika.Me Dohoy harTa 112

u

siTuF Din abo oka lekabo bujHa.w_a? uDxga.r Dag odok lenkHan abowag ceD huyug_a? siTuF Din abo ceD kobo joma? O ar es abo ceDag bo quya?

sa.ri seNDxra

ma.lin giDxra. ko jHoTo riTure bahre iDi koway ar le_lekan riTuan jo, baha, uTa.n qel la.giD e meTakowa ar Talma hej kaTe ceD ko qel keG_a kuli koway| ar jawra hakaD seTeD re pe_lekan ka.mi hora koraw_a|

1 THok

.

113

3-4 serma

eqel sereq

‘hisiD hoy’

hoy Doy hoya hiNsiD hiNsiD puylu caNDo janwari jHarna Dag Do ligin jHiri jHiri Dosar caNDo pHebwari a.THawzi Do alope kHorcoy Tesar caNDo marc boNga rema bajar jHili mili punag caNDo epril merome raga me_me moMe caNDo me alom a.zisiyag olog pozhon Turuy caNDo jun mone alom lica.z Tama eyay caNDo julay mone alom kostoy ira.l caNDo ogost ka.mire alom horoboro are caNDo septembor hazam jome horo boro gel caNDo oktobor kog ceMe qelog poroy poroy gelmiD caNDo nobHembor sasaF hozmo qelog soro boro gelbar caNDo disembor

2- THok

.

eqel

.

mazaF Tayom Tala a.yka.w

. 113

4-5/6 serma ma.lin kayra, suyTa.m, jada, ul,koNhda azag renaF mukHa. ar mukut benaw kaTe horog koway ar ona renaF nayan iDi kaTe elel kaTe giDxra. koy baday hoco koway|

ma.lin miDtaF riTu renaF kard sanam giDxra. ko Talare Dohoyay ar nowa oka riTu kana kuli koway| kuli kaTe ona renaF Tela haTaw Tayom ona riTu renaF kard Tayom re Doho la.giD e meTakowa| onka ge ona riTu Tayom oka riTu hijug_a kuli kaTen ona riTu kard ona mazaMre Doho la.giD e meTakowa noFka ge ma.lin jHoTo giDxra. kard cinha.w kaTe maMam Tayom, Tala a.kil emakowa|

giDxa.r ! sahta ge

ko hewa poTob ha.tiq 50 ko roTa|

eqel sereq‘ba.ysa.T boNga lolo siTuF’ ba.ysa.T boNga lolo siTuF siTuF mazay mazay

1 THok

114

2- THok

3-4 serma

.

okTo a.kil ‘TEheq-hola-gapa’

.

joz bacHaw

ma.lin giDxra. ko hola ceD ko inuF kan TaheND, jom leD TaheND, qel leD TaheND uyha.r akoway ar Teheq ceD bo cika.ya menTe giDa.r koy kuli kowa| ina. hilog gapa ceD bo joma ceD ko inuf_a eman e kuli kowa| Talmare em akan emha hag jomag renaf giDxra. koy la.y akowa| Teheq ceD maNha ceD abo Talma rebo joma hola ceD maha TaheN kana, abo ceD bo jomleg_a uyha.r ako ar gapa ceD mahaN abo ceD bo joma la.y ako_ay| ma.lin giDa.r ko mahaN renag juDa. juDa. okTo jelek-seTag, Tikin, Tarasiq, a.yub, qiDa. iDi kaTe a.kil emakowa| ma.lin riTu ciTa.r kard ar horog baNDe renaf ciTa.r kard giDra. ko TALARE ha.tiq akowa| miD ta.F giDXra. miD ta.f riTu renaf kard a.gu kaTe Doho lekHan, ona riTu re bebHarog kan horog baNDe kard jahaNy tHen TaheNna uni ona kard a.gu kaTe riTu sur re Dohoyay| ma.lin noware gozoy emakowa| giDa.rko hewa poTob ha.tiq_1 sahta 47 ko raTa|

4-5/6 serma

. .

ayiskrim jom la.giD giDxra. mele mele jHeNt boNga rema ragay TuD ceMe re_req ko ragx_Do jHaMe boMe asaz boNga rema nawa Dag e ja.zi san boNga ka.mi a.di a.TH.wzi bHaDor boNga rema kulhi losoDog_a DaNsaNy boNga rema ja.zi malotog_a sohray boNga rema ga.yko kHuNta.w kowa agHaM boNga rema ca.si aNDagog_ay pus boNga rema rabaf bugi Tara agx boNga ka.mi alom Taray pHa.goun boNga rema koyele kuhu kuhuy ca.T boNga rema ma.li bahay laNDay gelbar canDo quTum uyha.r Dohokag_me luTur pakHare jeTe Doho kag_me|

kagojx ra.puD

ma.lin giDa.r ko roFgin kagojx em kaTe dHoNga, pofkHa, Tula. da.di eman kagojx ra.puD kaTe benaw la.giD e ceD hoco kowa|

el a.yka.w eqel sereq ‘jHumur jHumur’

ma.lin giDxra. ko el kard qelhoco kaTe 1 kHon 10 DHa.bij el uDug e urum akowa ar eqel sereq e la.y akowa|

!

114

115

1 THok

.

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma jHumur jHumur jHumur jHumur abo jHumur jHumur, enej abo sereq abo abo jHumur jHumur miD miD kaTe abo Debo hijug_a bar bar kaTe abo Debo Duzub_a; pe pe hoz kaTe abo Debo Telaya jHumur jHumur jHummr jHumur abo jHumur jHumur pun pun bo joma abo joTo mesa kaTe, moMe hoz ko hijug kan hita.f jazaf aTe| jHumur jHumur jHumur jHumur abo jHumur jHumur| Turuy hoz koTe kaTHa alope a.ruy, eyay hoz la.giD mase jomag alope seyay, ira.l hoz Te abo kaTHa Debo ura.l, are hoz Do babo calag gada kaTa DHare, gelhoz Te abo Debo romoja, jHumur jHumur jHumur jHumur abo jHumur jHumur|

el a.kil eqel sereq ‘miD may calawen seNDxra’ ma.lin giDxra. ko el kard qel hoco kaTe 1 kHon 10 uDug aTe urum oco koway ar qel sereq kaTe giDxra. koy ceD ocokowa| miDmay calawen seDxra bar may TaheNyen TaMag pemay Tayom akan enTe Tazam akaD hor horTe pun may Dej en Dare, moMe may TaheN en oTre Turuy may laNDa jof kan, hila.w hila.w kaTen gHuNgHuNr horog kaTe hej enay eyay are sereq e sereq keg_a,

! giDxra.

.

ko hewa poTob rena g ha.tiq 1 renag sahta 48 ko roTa|

ranaf a.kil u u u u u u

ape a.Tu quTum ceD? apeyij ma.linag quTum ceD? amag quTum ceD? am babahag quTum ceD? am ayO ag quTum ceD? ape ponoT reyag quTum ceD? 115

!

.

giDa.r ko hewa poTob ha.tiq 2 REnag sahta 52 ko roTA|

saMesiya. a.yka.w

ma.lin giDxra.ko marjin puTza. em kaTe Ti a.cur kaTe qel oco ko la.giD e meTa kowa| ciTa.r kagojx gul kaTe bar kecag geD kaTe gul Talare miDtaF kadej e lagaw_a, gula.y kagoj re ceTan seD Do caTom renag ceTan hozag hozmo baha, Dare ar gula.y kagoj renag laTar seD Do caTom hapa, hozag hozmo, baha Dare koy roTa|

116

.

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

bHeyaM inuF

‘mahaN a.yka.w’

ma.lin giDxra. ko salag eyay mahaN saTam Teko ropoza| TeheNq oka mahaN kuli koway hola oka mahaN TaheN kana kuli koway ar la.na.y re roz gozoy emakowa| bHeyaM belun of la.giD e meTakowa| juDi Teheq sa.gun mahaN TaheNna Tobe oTe mahaN renag bilun bale mahaN renag belun arhoN sa.gun mahaN renag belun bHeyaM kaTe of la.giD e meTa kowa ar ona posag la.giD e meTakowa|

.

ciki cinha.

.

gam la.y ‘koklo horo’

ciki cinha.

ma.lin catan oT ceTanre ciki cinha.y ol akowa ar ona ceTanre gudi, ba.li baha em kaTe sajaw la.giD giDxra. koy meTakowa|

ma.lin s,u,n,p,b eman ciki cinha. iDug kaTe ona renag raha TaheNn a.di lekan a.za. salag giDxra. ko pazhaw kaTe cinha.w ocokoway, jelek s-siNjo, seTa, u-uru,ul|

miD maraf ahar TaheN kana|ahar re a.di gan ha.ku, horo, rote ar katkom ko TaheN kana| barya gede ona ahar Te Dina.m gekin hijug TaheNj| banar gede miDta.F horo sag kin gaTe len Tahej| miD DHaw a.di Din DHa.bij bay ja.zi leg_a|gada muNdu ahar korenag joTo Dag aNjeD caba yena| ahar Dag aNjeD en kHan pe gaTe a.diko uyha.r ena| gedeyag ma pHakMag menag_a| unkin gese uda.w senog a.kin men kHan horo becra ceD e cika.ya|

ma.lin laTar re em akan leka gar benav la.giD giDxra. koy meTa kowa|

muca.D re unku miDta.F ko buDHi leD_a| joz gede miD ta.f hapa kin a.gu keg_a| hapa renag banar muca.D gede kin ger urij keg_a| hapa renag Talare gede ger kaTe sab enay| gede kin 116

117

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

gam la.y ’pa.rsi siq caNDo’

dahardi quTum a.Ture, miD ta.F giDxra.y TaheN kana| uniyag quTum Do cunu Dina.m ge gaTe giDxra. ko salag birDa. gaz Te olog e calag_a|ikHa.n birDa. gaz re maceT gomkeyag ol ar roz Do bay aNgoc Dazeyag_a| onka ge Dina.m e hijug_ay, senog_ay|olog Do bay eTo Dazeyag_a| aDo gaTe giDxra. kore kHon Tayomog lekay a.yka.w keD kHan,ozag re hejkaTe baba Tay e kuli keDeya, heN ba,iqma birDa.gaz re ceD malayag roz ar ol ma hoN ba.q aNgoc eD_a| baf olog sa.na.q kana| aboTeDo ceD olog la.giD birDa.gaz ba.nug a.nij?ona aNjom kaTe aba Tikin kin meTa haDeya,amgem qam anhag,novaTe kajak,dHerqog em ol lekHan aboTe ol em qama| uni giDxra. Do okoy kanay baday ape? uni Do pa.rsi siq caNDo ol guru poNdeT ra.gHunaT murmu| ol menag Tama roz menag Tama DHorom menag Tama amhoN menam| (olguru) 117

miDta.F maraF ahar seD uda.w uda.w Tekin sen ena| unku senog jHog hor re miD taF mat qam ena| ona matre inuF joF giDxra. ko TaheN kana| gede kin horo iDiye kan qelTe miDta.F giDxra.y menkeg_a|” nuy horoy qur lenkHaniq jom keya| giDxra.hag kaTHa aNjom Te horo a.di jure eDxreyena” eDxre aTe menkegay amag ma a.di Dil Tam iq serma coTiq senog kan, bam qeqel kana iq ceD em jomiqa? horo eDxreTey roz keD kHan kadej ger e azag keg_a| pHog menTey qur ena| are gHa.l ena| onaTe tatka ra.gig Do bay bugiya|

kukli u u

u

okoy okoy gaTe ko TaheN kana? unku ahar renag Dag aNjeD enkHan ceD ko bHabna ena? gede kin horo Do ceD lekarekin iDi keDeya?

118

.

1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

eqel sereq

‘siNgi mahaNre ga.Zi miDta.F’

.

eqel sereq

.

ranaf a.kil

siTuF Din ma ul kHantaz bilig ka.hu ceMe mase Tobag bazay ca.T ba.saT rema siTuF mazaY mazaY hazam budHi mako aka pakag pus boNga rema rabaf tHuru tHuru hazam budHi mako luzu THuzug|

ma.lin maraF ar hudiq joTo giDa.r ko eqel sereq men kaTe la.y akoway|

.

siNgi mahaN reDo ga.Zi-siq bir re oTe mahaN reDo ga.Zi-ale noTe re bale mahaN reDo ga.Zi-alom baleg_a sa.gun mahaN reDo ga.Zi-a.di sa.guna alom soDorog_a ga.Zi-sa.rDi mahaNre palem ja.ri iqa ga.Zi-ja.rum mahaNre Towaq a.qu-am ga.Zi-quhum mahaNre Tol kaTeq iDime ga.Zi-bir bHiTri Te|

u u u

gam la.y “koklo horo” THok 2 re em akana|

kukli u u

gede ar horo oka rekin TaheNlena? gede hapa ger kaTe okaseD ko uda.wena?

‘siTuF Din kHantaz bili’

u

abo ponoT rinij sira. monTri yag quTum ceD? abo siqoT Disom rinij maraF monTri yag quTum ceD? abowag ja.Tan cir, obola, ila.n, jo, ar baha renaF quTum la.ype? aboag poqcayoT sorpoNc ag quTum ceD?

! giDa.r

hewa poTob ha.tiq- 2 REnag sahta 53 ar 54 ko roTa|

118

119

119

120 caNDo - 12

.

1 - THok

2 - THok

3 - 4 serma

4 - 5/6 serma

suksa.y ropoz

ma.lin ropoz joF cart qel hoco kaTe canDo, qiDa. canDo, ipil eman ko okare menag kowa ar unku ko serma re Tin okTo re ko qelog_a, onakoy la.y akowa|

.

kukli u

.

u

siq canDo Do oka seDre rakab_a? siq canDo Do oka seDre ha.surog_ay?

ma.lin ropoz joF cart qel hoco kaTe siq canDo, qiDa. canDo, ipil eman ko oka re menag kowa ar unku ko serma re Tin okTo re ko qelog_a, onakoy la.y akowa|

kukli

eqel sereq‘serma baraf baraF’

siq canDo Doy rakab serma baraF baraF qiDa. canDo Doy rakab lanDay leka, roket rebo Dejog.......... jojom Ti mazaF seheD jojom Ti mazaF seheD ba.y ba.y Te hila.w kaTe a.cur qogog me, jojom jaFga mazaf Tam jojom jafga mazaf Tam, ba.y ba.y Te hila.w kaTe a.cur Tarag me leFga Ti mazaf seheD leFga Ti Tayom seheD ba.y ba.y Te hila.w kaTe a.cur qogog me leFga jafga mazaf seheD leFga jaFga Tayom seheD ba.y ba.y Te hila.w kaTe a.cur qogog me hozmo sanam mazaf seheD hoz mo sanam Tayom seheD ba.y ba.y Te hila.w kaTe a.cur Tarag bin|

suksa.y ropoz

u u

qiDa. canDo Tin johog e qelog_a? ipil ko oka reko Tahena?

! giDa.r

.

ko hewa poTob ha.tiq-2 renaf 55 sahta ko roTa|

eqel sereq

‘eyay roF lita.g’

ma.lin roF kagojx bebHar kaTe eyay gotaf roF reyag a.kil koy ema kowa| puylu reDo eyay gotaf roF e cinhaw oco kowa ar roF kard bafma a.di lekan roF jori sakam ko qel hoco kaTe eqel sereq hoco koway| johar lita. gosaNy roF Tam eyay gotaF lita.g men Te hoz ko meTag kan Tam

120

121 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

.

umul inuF

.

eqel sereq‘jahaN seheD re bezay

. .

na_re, nase henDe qu_re, qutug lil lil serma re amgem soDoreD Tam sa_re,sasaf roF Tam a_re, arag geTam na_re, nase arag qelog kan Tam|

giDxra. ko ma.lin siTuF Te iDi kaTe akowag Ti ar Ti ka.tub ko hila.w kaTe a.di lekan umul benawe meTa kowa ar etag giDXra. koy kuli kowa nowa Do ceD umul menTe?

jahaN seheD re bezay rakab, baday mere samaF seheD, beza seheD em samaF lere| Deya DoTam pace saheD, leNga pahta Dore koqe seheD jojom pahta Do eTom seheD|

rakab’

okTo a.yka.w

ma.nij Dina.m ka.mi reyag ciTa.r kard ar beza rakab,Tikin, a.yub beza qiDa. ranaF ciTa.r ko em kaTe ar ToNge re sajaw la.gin e meTa kowa ar gozo akoway|

ciki a.yka.w - ‘o,T,r’

ma.lin giDxra. ko ciki kard em kaTe ceTan re em akan ciki sav jozaw menag a.za. kore kHon miD lekanag ciki ko bacHaw odok_a| 121

! giDa.r ko hewa poTob ha.tiq_2 renag

. . .

56 sahta ko roTa|

umul inuF

giDa.r ko siTuF Te iDi kaTe TiFgu hoco koway| hudiq giDa.r koDo TiFgu hoco kaTe, maraf giDa.r koDo cok, kadej, ita. renaF umul re gar e meTa kowa|

eqel sereq‘jahaN seheD re bezay THok-1 re em akana|

ciki a.yka.w ‘o,T,e, n, u’

rakab’

ma.lin ciki renaF ‘ciki domino’ em kaTemiD ciki jozawiDi meTahakoway| ciki dominoo T T e e n n u

122 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

o - ozag, ol, oTe T - oT, Taren, Tala r - rama, ran, rote

.

giDxra. ko hewa ! reyag 49 sahta ko

.

THok _1 re em akan|

kukli

puThi ha.tiq-1 koraw_a|

u u

gam la.y ‘caDxray e a.kil ena’

siTuF boNgare caDxray Do DHiri posag, posag Te laFga enay| siq caNDo seD koyog rakab kaTe men keD_ay, siq caNDo am Do a.dim Dazeya ikHa.n qiDa. caNDo Do a.di ge napaya; qiDa. caNDo Do reyaz sa.hij a.di napay e TerDeja| nova kaTHa Do qiDa. caNDo aqjom kaTe a.di TeD e lanDa keD_a ar e men keg_a, iq giq maraf_a| siq caNDo Do mone mone Te ra.gi enay ar mone_mone Te roz keD_ay hape canDxray, qiDa. caNDo Do ceD lekare seMa hay men Tem meneg_a| ona Dosar hilog kHon Do beza ge aDo bay rakab lena sanam paza quTa.T ge TaheN ena| caNDxray hoN aDo ka.mi ge baysen DazeyaD_a| reNgej Te ge TaheN enay| mone Te men keg_ay, ipil kohoN nase nag ko qel lenkHan a.di ge napayog_a| soFge soFge serma cotre

gam la.y ‘okoye seMaha’

u u u

.

. 122

beza koyog kaTe canDxray ceD e men keD_a? qiDa. canDo ceDag e laNDa keD_a? qiDa. canDoag kaTHa aqjom kaTe siq canDo ceD e cika. keD_a? canDxray ceD e etke toMe ena? canDxray siq canDo ceD e meTaD Deya?

oKTo a.yka.w ‘seTag Dazan’ seTag Dazan napaya Don baza hozmoy rawala eyay tazaF seter en jom emog ayOy Torog are tazaF kHon olog Do maraF hozem benab Do gel bar tazaf seter en Ti jafga a.rub len ma.lin aDo Dakay em leD sav sav bo jom leD

roF inuF

THok-1 re em akanag ko inuF joF_a|

123 1 THok

2- THok

3-4 serma

4-5/6 serma

ipil koko rakab ena| nase DHara ge Taras ena| canDxray apnarag Dina.m ka.mi hora koy ka.mi Daze yaD_a| canDray siq caNDo nehor keDeya, are men keD_a caNDo boFga, iq Do muruk, baF baday kaTeq roz goD akaD_a| nowa DHa.rTi la.giD Do beza, qiDa. canDo ar ipil joTo koge la.kTi| iq ika. ka.q me| soFge soFge bezay rakab hej ena ceMe koko cero bero ena| caDray a.di ge ra.ska. enay ar ka.mi Te sen enay|

.

.

u u

qiDa. canDxray ag kaTHa aqjom kaTe siq canDo ceD e ceka keD_a? canDxray ceD e ha.lik ena? canDxray siq canDo ceD e meTaD Deya?

roF inuF

ma.lin joTo giDxra. ko kecag kecag kaTe saDa sakam em kaTe ona sakam re miD tHop roF e ema ar kagojx la.tum e meTa akowa| raza lekHan jahaN ciTa.r benab_a| ona Do ceD kana menTe giDxra. koy kuli kowa|

123

ma.lin giDa.r ko beza, qiDa, canDo ar ipil kowag ciTa.r benaw la.giD e meTa hakow_a| giDXRA.ko hewa poTob renag-2 sahta renag 57 sahta ko roTA| sur sa:giq, THok-1 re em akana|

!

.

!

.

kukli u

ciTa.r benaw

.

giDxra.ko hewa poTob ha.tiq 2 renag sahta 58 ko roTa|

el renag a.yka.w

giDa.r ko 1 THok kHon 20 DHa.bij el koko ceDog_a| ma.lin sa.riyag kHon qam samtaw akan seTeD ko miDtHen kaTe 1 taf sakam, 2ya baha, 3 ya kadej, 4 ya. jo, 5 gotaF gudi noFka ge 30 gotaF seTeD koko bacHaw_a ar ma.lin giDa.r ko la.y akowa| nowa ka.mi reDo ma.lin e gozo akowa|

eqel sereq ‘Odisa ponoT re ozag Tabo’ Odisa ponoT re ozag Tabo, bHubnesor Do rajgaz Tabo| pegel gotaF honoT Tabo, sanTazi janam azaF Tabo| maraF gada mohanoDi Tabo, quTum bo Dohoya abo|

124

1 THok

2- THok

3-4 serma

.

ciTa.r benaw

ma.lin mela oTre siq canDo, qiDa. canDo ar ipil kowag ciTa.r ko benawa ar giDa.r ko ciTa.r re roF cok Teko gara|

4-5/6 serma

.

.

ko hewa poTob ha.tiq-1 renaF 50 sahta ko roTa|

ka.wdi reyag a.yka.w

ma.lin giDa.r ko 1 taka, 2 taka,5 taka ar 10 taka ka.wdi em kaTe saDa sakam re cHapa la.giD e meTa kowa|

giDxra. ko hewa ! reyag 51 sahta ko

poTob ha.tiq-1 roTa|

u u

abowag honoT quTum ceD? abo ponoT renaf quTum Do ceD? abo Disom renaF quTum Do ceD? abo ponoT renaF maraf na.y quTum Do ceD?

ma.lin ceTan re em akan kukli kuli kaTe la.na.y em re giDa.r koy goz akowag|

!

giDxra.ko hewa poTob ha.tiq 2 renaf sahta 59 ko roTa|

.

sur sa:giq

ma.lin giDa.r ko Timin gan ciTa.r kard qel oco kaTe jahaN leka, sur re miDta.F Dare ar sa:giq re miDtaF bijli kHunti| noFka ge 5-6gotaF kard kaTe oka Do sur re menag_a ar oka Do sa:giq re menag_a ciTa.r qel kaTe cinha.w hoco kowa|

u

u

! giDxra.

.

ranaf a.kil

ka.wdi renaF a.yka.w

ma.lin giDa.r ko 1 taka, 2 taka, 5 taka 10 taka ar 20 taka kagojx nOt qel oco kaTe ko cinha.w_a| giDa.r ko ‘a.kijkinij’ inuF ko inuF joF_a, “puysa. De, seTeD ne....” ma.lin giDa.r ko seMa ar hudiq renaF hisa.b re barya gaDel re ha.tiq kowa seMa giDxra. Do Dokan renaF seTeD ko ko a.kHrIqa ar hudiq giDxra. koDo ko kinijog_a ar ko kiriqa| giDa.r ko hewa poTob ha.tiq-2 reyag 60 sahta ko roTa|

! 124

1 THok

125

3-4 serma

4-5/6 serma

elko reyag a.yka.w

. .

ma.lin oT re ’5’ gotaF seMa gula.y ar sa.riyag kHon qam samtaw akan seTeD menDo :- kadej, baha, sakam, gudi, jaF em kaTe 1 el ol akan gula.y re miDtaF Dohoye meTa kowa, 2 el ol akanag re barya onkage 5 el olre moMe gotaF seTeD Doho la.giD e meTahakowa| nowa ka.mi Do ma.lin e gozo akowa|

eqel sereq‘Odisa ponoT re ozag Tabo’ THok-2 re em akan!

ranaf a.kil u u u u

.

ape abo abo abo

2- THok

a.Tu quTum Do ceD? honoT quTum Do ceD? ponoT quTum Do ceD? ponoT renaF rajxgaz Do okare?

sa.ri seNDxra

ma.lin giDa.r ko bahre seheD iDi kaTe siq canDo ar serma koy qel hoco kowa ar e pa.rukiya. oco kowa|

giDa.r ko hewa poTob ha.tiq-1 ! renaf 52 sahta ko roTa| giDa.r ko hewa poTob ha.tiq-1 ! renaF 53, 54 ar 55 sahta ko roTa|

125

126 ciy a . na g

serma muca.D re giDxra. laTar re em akan jukTa.y koy ameta|

. . . . . . . . . .

3 - 4 serma 1 kHon 10 DHa.bij e lekHa Dazeyag_a ar 1 kHon 5 gotaF DHa.rij ciTa.r TaheNn kard qel kaTe Tina.g_a la.y Dazeyag_a ko| a.di komre 3 gotaf ciki renag ciTa.r e cinha.w Dazeyag_a| 1, 2, 5 ar 10 taka ka.wdi/ nOt e cinha.w Dazeyag_a| miD sermare la.ykog gam kHon a.di komre jahaN ge barya gam la.y Dazeyag_a| miD serma re huy kog sereq kHon jahaN ge b a rey a sereq en e j a Te k o sere q Dazeyag_a| 3 riTu renag quTum ar riTu iDi kaTe horog banDeg kan lija.g/DoloF raTeD quTum ko la.y Dazeyag_a| siq canDo qiDa.canDo ar ipil Tinre ar okareko qelog_a la.y Dazeyag_a| apnarag hozmo reyag hapan e la.ya ar e uDuga| Dag, hasa, ar hoy renag mimiD taF naykay la.ya| apnarag quTum, a.Tu quTum, ponoT ar ponoT renaF rajgaz quTum, roF, baba, ayO, gHaroNjx quTum, ar buta.y la.ya|

. . . . . . . . . . 126

4 - 5/6 serma

1 kHon 20 DHarij e lekHa Dazeyag_a ar 1 kHon 7 gotaf DHa.bij ciTar kard qel kaTe ona re Tina.g ciTa.r menag_a la.y Dazeyag_a| baf rehoN 7 gotaf ciki cinha.w Dazeyag_a| 1, 2, 5, 10 ar 20 taka ka.wdi/nOt e cinha.w Dazeyag_a| miD serma re la.y kog jahaN ge peya gam e la.y Dazeyag_g| miD serma re huy kog a.di komre peya enej sereq kHelod akHza re lekay sereq Dazeyag_a| peya riTu reyag quTum ar emaha renag maha quTume la.y Dazeyag_a| pun seheD e uDug Dazeyag_a| Dag, hasa ar hoy renag nay e la.y Dazeyag_a ja.Tan obola, ilan, baha, jo ar cir korenag quTume la.y Dazeyag_a| ajag totHa/blok honoT, ponoT, ponoT rajgaz, Disom ar Disom renag rajgaz sira. monTri ar maraF monTri yag quTum me la.y Dazeyag_a|

127 a.Tu hoz kowag gozosohoD re ma.linag oTeT balok kowag hiTan joTon ar rakHa Doho Do savTa renaF hamalan bHa.rya. kana| balok kowag punya. a.yDa.ri ko ( baqcab, rakHa, uTHna.w ar Daw haTaw) meD luTur kaTe ma.lin ayO baba ar a.Tu re balok uTHna.w payTar la.giD joTo hoz salag la.giD Te rika.y Dohoya| giDxra. Talma re Dina.m hilog 3/4 tazaF okToy kHemaw_a| ba.zTi okTo Do ajag ozag ar a.Tu re kHemaw_ay| eNga, apa ar a.Tu hoz balokag uTHna.w dahar ko uDuga| ona Te bale balok seceD ka.mi hora re eNga apa ar a.Tu hoz salagog ekal la.kTig kana|ma.lin hoN balok uTnaw ka.mi hora ceTan re a.Tu hoz koy ebHen kowa ar a.Tu rin soheD ko Talma cacalaw re gozo hoco koway| ayO baba ar a.Tu hoz kowag sopohoD renaF Disa.

. .

ma.lin ayO baba/ a.Tu hoz Tala re ba.zTI sa.ga.y Doho kaTe giDxra. hag sanam uTHna.w la.giD Tak benaw Te huy aya| aYO baba kowag miDun ar a.Tu hoz ko sav galoc Tala TE Talma re giDxra. uTHna.w ka.mi hora renag e payTara| 127

. .

Talma ka.mi hora re a.Tu renag heTeD (manaw ar raTeD) ka.mi re lagaw ay|

.

ozag hiri ar giDxra. kowag a.ri ca.li Tunum la.giD Te a.Tu hoz kowag gozoy haTawg-a|

.

miD kaTHa Te men ganog_a giDxra. uTHna.w ka.mi hora re ayO baba ar a.Tu hoz kowag gozo emog a.di la.kTiya|

balok uTHna.w re pulug birDa. gaz seceD renag hanamal iDi kaTe a.Tu hoz koy ceNGHa kowa|

ma.lin ayO baba ar a.Tu hoz ko ceD lekay salag kowa? 1.

2.

Talma Te giDxra. ko iDi a.gu la.giD ayO baba ar a.Tu hoz kowag gozoy haTaw_a|

3.

Tala Tala re ayO baba ar a.Tu hoz ko Tuluj Dupuzub Doho kaTe giDxra. uTHna.w ka.mi hora koy tHa.wka.ya| Talma re ayO baba ar a.Tu hoz ko seter TaheN kaTe giDxra. kowag enej sereq ar inuF ko qel Dazeyag_a ar giDxra. ko gam ar sereq ko la.y Daze

128 akowa| ona ko la.giD Tak benaw Te huy aya| jahaNTe giDxra. ko ko ra.ska.g_a| 4.

a.Tu re menag ko a.di lekan a.sulog hora re menag ko hoz kowag gozo haTaw kaTe ma.lin giDxra. ko la.giD inuFan, inuF sapab ar seceD ka.mi la.giD seTeD e Teyara|

5.

giDxra . k o wa g cHa . t ya . r m a ha N , jaTanmahaN, parabx puna.y, giDxra. paTa, sermakiya. hepraw ra.ska., romojx ka.mi hora (bir soze) sapzaw, giDxra. ko anTe sapzaw akan inuF an ar, ciTa.r ko uDela TalaTe ayO baba ar a.Tu hoz koy nevTa a.gu kowa ar ako salag mesa kaTe ka.mi horay sapzaw_a|

6.

birDa.gaz ceTan re a.Tu hoz kowag ceNgHa uyha.r ba.zTig_a ar a.Tu hoz hoN Talma rin ka.mi gozo lela ko atkarog_a| 7.

Dina.m hilog ozag hiriyaTe ayO baba Tuluj giDxra. kowag hozmo ar pHarca pHa.rci TaheNn iDi kaTe bujHa.w akoway| ma.lin e qela baF ma eNgaT ko akorin giDxra. ko pHarca pHa.rci kaTe Talma Teko bHeja eD kowa|

8.

ayO baba ar a.Tu hoz ko tHen giDxra. ko iDi kaTe jahanag arDas bay a.guya| jahaN Tina.g Dazeyag_a, giDxra. kowag sarhawna cal kaTHay la.ya|

9.

Talma renag corok salag

miD serma re bar jekHa (6 caNDo re miD DHa.w) a.Tu renag Talma sur re hepraw ka.mi ko a.Tu hoz kowag gozo aTe sapzaw ay| ona DiTe pulug

128

renaf joTon ar Talma bezhay sahe giDxra. kowag leka ar cerha la.giD a.Tu hoz koy kowa|

129

serma.........................

siDX SAKAm

THAR ELEL...........................

SAmelay balok uTHna.w joTon porTon, OdISA

PorTon............................................................................ oNGonwadi Talma ba.gi /biDA.Y SIDX SAKAm ma.n/ma.ni..................................................... ayO..................................................... BABA........................................................... A.TU/BUta......................................................oNGonwadiTalma.....................................................re ma:.....................................hiT KHon ma: .....................................hiT ha.bij pulug-birDA.GAZ Pozhon hora re ‘sanTazi pa.rsi’ TE BHA.GI SA.T SALAG SELED LEnay| oNGonwadi Talma renaf janam TA.lka. lacHare ma.n/ma.ni.....................................................yag janam ma:hiT.................................... kana| ajag agam dahar ranakab la.giD IQ THu~may kana|

oNgonwadi ma.lin

Tolasiya. 129

balok uTHna.w porToniya.