Mtanthauziramawu wa Chinyanja

Citation preview

Mtanthauziramawu wa Chinyanja Published by the Centre for Language Studies A A, a1 /k/ dzi. Mu-A- (zambi. ma a) lembo loyamba mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chichewa ndiponso limodzi la malembo asanu aliwu: a, e, i, o, u. 2 a dzi. Mu-A- (zambi. ma a) mawu osonyeza ulemu potchula dzina la munthu. lero kuli mowa kwa a Chintengo 1 aa /k/ mfu. mawu osonyeza kudabwa, kutsutsa, kapena kusakondwa ndi zochitika. aa! zatero? aa! ine sindinali nawo 2 aa /k/ mfu. mawu onena poinga nkhuku, mbalame ndi zina. anafuula kuti ‘aa! aa!’ kuinga nkhuku zomwe zinali kujompha ufa. abakadya /ttkt/ dzi. Mu-A (zambi. abakadya) chilonda chosapola mpaka imfa kapena chilonda chamgonagona. anayesa kuthira mankhwala osiyanasiyana pa chilondacho kuti chipole koma chifukwa chosachisamalira bwino chinasanduka abakadya abee /tk/ mfu. mawu amene akazi amanena povomera kuitanidwa. pamene Maliya adamuyitana amake adavomera kuti ‘abee’ abwito /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwito) tinthu tonga mafinya totuluka m’maso chakumphepete (manthongo). nditadzuka m’mawa, ndinapita kukasukusula kumaso pofuna kuchotsa abwito achale (Nge) /kt/ Mu-A- (zambi. achale) chakudya chokometsera ndiwo chopangidwa posakaniza tsabola wambiri ndi zipatso monga mango, anyezi ndi adyo. amwenye ambiri amakonda kudya zakudya zatsabola wambiri monga achale adakulasa dzi. Mu-A- (zambi. adakulasa) kagulu ka nyenyezi zisanu ndi ziwiri zowala bwino. mae.: msangwe, akamwiniatsatana, mauta. atayang’ana kumwamba, adachita chidwi ndi kagulu ka nyenyezi kowala kwambiri ndipo agogo ake adamuwuza nyenyezi zotero amazitcha adakulasa adiresi (Nge) dzi. I-zi- (zambi. adiresi) dzina la malo amene munthu amakhala. mae.: keyala. ndimati mundipatse adiresi yanu kuti ndidzakulembereni kalata ndikadzafika kumudzi. adyo /kt/ Mu-A- (zambi. adyo)

mtundu wa chomera chokhala ndi thima loyerera ndi masamba obiriwira motuwira chafungo lamphamvu chomwe anthu amakometsera chakudya makamaka ndiwo. fani: anyezi. pitani kumsika kukagula adyo kuti tidzathire ndiwo aironi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. aironi) chipangizo chomwe amayikamo moto wamakala kapena wamagetsi ndi kumasitira zovala. mae.: simbi. a Phiri anayika moto wamakala mu aironi kuti asite zovala zawo. akamwiniatsatana /tkkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamwiniatsatana) onani tanthauzo la adakulasa akutsano1 /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akutsano) 1 amake a mfumu. a Nasimango monga akutsano obereka mfumu Chinkombero analandira ulemu woposa pa mwambo wolonga mfumuyi 2 mkazi wa mfumu. a Namulauzi, omwe tsopano akwatiwa ndi mfumu, anawalangiza kuti iwo monga akutsano ayenera kukhala munthu woyanjanitsa anzawo. akwaa /tk/ mfu. mawu osonyeza kudabwa, kukhumudwa ndi zochitika. mae.: ekwee, asaa, alaa. akwaa! monga mwana uja wamwaliradi. alaa /tk/ mfu. onani tanthauzo la akwaa. aleluya (Heb) /ttkt/ mfu. aleluya ndi mawu otanthawuza ‘lemekezani Yehova. ’. tikondwere! pamene mwana anapulumuka pa ngozi yowopsayo, tonse tinafuula mwachimwemwe kuti ‘aleluya!’ Allah (Arab) /kt/ dzi. Mu-A- . Allah ndi mawu omwe anthu achipembedzo chachisilamu amatchulira Mulungu. pamene anasonkhana ku msikiti, asilamu anathokoza Allah chifukwa cha zabwino zomwe amawachitira. alumali /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. alumali) tsanja loyikapo zinthu makamaka zogulitsa m’sitolo kapena m’golosale. a Phiri anagula katundu wa m’sitolo mwawo ndipo anamusanja pa alumali kuti makasitomala awo azitha kumuwona bwino. alungu dzi. Mu-A- (zambi. alungu) 1 mizimu ya anthu akufa. mae.: amanda. 2 maloto kapena masomphenya momwe anthu amaona anthu akufa. usiku ndalota alungu akundiwuza uti ana amasiyewa tiziwasamala ngati athu omwe amanda1 Mu-A- (zambi. amanda) onani tanthauzo 1 la alungu amanda2 dzi. Mu-A- (zambi. amanda)

mtundu wa mpunga womwe umakhala wonunkhira kwambiri. alimi ambiri a kudera la nyanja ya Chirwa amakonda kubzala mpunga wa amanda. ambulasi (Nge) dzi. (zambi. ambulasi) galimoto lomwe limakhala ndi zipangizo zapadera lomwe limatenga munthu wodwala kapena wovulala kupita naye ku chipatala. matenda atakula, dokotala wa pachipatala chaching’ono anayitanitsa ambulasi kuti itenge wodwalayo kupita naye kuchipatala chachikulu. ambulera (Nge) /tkkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ambulera) ambulera ndi chinthu chopangidwa ndi nsalu yoterera yokungidwa ndi chokhala ndi chigwiriro chomwe anthu amafunda podziteteza ku mvula kapena dzuwa. dzulo kunali mvula yambiri ndipo ndinanyowa chifukwa ndinalibe ambulera ambwana (Sho) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ambwana) mawu oyitanira anthu olingana msinkhu kutanthauza mnzanga. mae.: ayise, bwanawe, mwaiwe. ambwana, tiye tizipita kunyumba popeza kunjaku kwada. ame (Heb) mfu. mawu omwe akhirisitu amanena potsiriza pemphero kapena nyimbo kutanthauza kuti ‘kukhale choncho. ’. atatsiriza pemphero lopempherera wogwalayo, onse anayankha kuti ‘ame. ’. andiroko (Afr) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. andiroko) chovala cham’kati chonga siketi chomwe amavala akazi. andiroko ya Nabiyeni yabooka choncho wapita kwa telala kukasoketsa. . anyezi (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. anyezi) mtundu wa chomera chonga adyo chafungo la mphamvu koma losiyana ndi la adyo, chokometsera chakudya makamaka ndiwo. pitani kumsika mukagule anyezi kuti tidzathire ndiwo. apiro (Nge) dzi. I-Zipempho limene munthu amapereka kwa mkulu woweruza milandu kuti mlandu wake wa munthu wopemphayo ukaweruzidwe ku khoti lina lapamwamba chifukwa chosakhutira ndi momwe khoti loyambalo laweruzira mlanduwo. khoti linagamula kuti mlondayo amangidwe zaka zisanu chifukwa chopezeka ndi mlandu wakuba koma iye sanakhutitsidwe ndi chigamulochi choncho anachita apiro ku khoti lalikulu. asa /tk/ mfu. onani tanthauzo la akwaa. asa! bwanji mukuchita phokoso pamene anzanu akuwerenga? asi /tk/ muo. mawu osonyeza kukana. kunekwi.: ashi. mae.: ayi. asi, sindipita kuphwando la ukwati popeza ndikudwala.

asikolo /kt/ (Nge) I-Zi- (zambi. asikolo) chitsulo kapena thabwa loikamo magalasi lomwe amamangirira ku feremu la zenera. kunekwi.: atikolo. pamene amamanga nyumba anayika asikolo ya magalasi asanu ndi limodzi pa zenera la chipinda cha ana. atulo /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. atulo) maganizo odza mwa munthu pamene ali mtulo ndipo zinthu za m’maganizozo zimakhala ngati zoona. mae.: maloto. usiku wathawu amayi akhalira kubwebweta, atulo awavuta kwambiri. ayata /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ayata) mphini zomwe akazi amatema m’matako ndi m’ntchafu. chinali chizolowezi cha akazi akale kutema mphini za ayata m’ntchafu ndi m’matako. ayi /tk/ muo. onani tanthauzo la asi. ayi, sindipita kuphwando la ukwati popeza ndikudwala. ayise /ttk/ dzi. (Nge) onani tanthauzo la ambwana. ayise, tiye tizipita kunyumba popeza kunjaku kwada. ayisikirimu (Nge) /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ayisikirimu) chakudya chozuna chopanga posakaniza shuga, mkaka ndi zinthu zina za ufa monga kasitadi. ana ambiri amakonda kudya zakudya zotsekemera monga ayisikirimu. ayo /kt/ mfu. mawu osonyeza kudandaula chifukwa cha chisoni kapena kupweteka kwa m’thupi. mae.: koto!, mayo! anali kubuula kuti ‘ayo!’, ‘ayo!’ pamene thupi linali kuwaphwanya. B B, b dzi. Mu-A- (zambi. ma b) lembo lachiwiri mu mndandanda wa malembo a chiyankhulo cha Chichewa ndipo ndi limodzi mwa malembo opanda liwu khumi, mphambu zisanu ndi zinayi 1 ba /k/ mve. 1 ‘ba’ ndi umo limamvekera phokoso la khasu pokumba pansi pouma kapena phokoso la chitseko potseka mwamphamvu. anamenyetsa chitseko kuti ba panthawi imene anali kuthamangitsa mbala 2 ‘ba’ ndi momwe chimaonekera chinthu chikamatulukira pabwalo kapena pakhomo mwadzidzidzi. antchito onse anadzidzimuka bwana atangoti ba mmawa kwambiri pa ofesipo. 2 ba Ku-, mne.

tenga chinthu cha mwini chomwe sichili chako mozembetsa. mae. : njonja, psasa. baa /tk/ mfu. mawu amene amamveka ng’ombe ikamalira. pamene ng’ombeyo inabayidwa pakhosi inalira kuti ‘baa!’. 1 baba /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ababa) 1 dzina limene mwana amayitanira atate ake. baba, ndimapempha kuti mukandigulire malaya. 2 dzina loitanira munthu aliyense wamkulu, wamwamuna. kodi mwaswera bwanji baba? 2 baba Ku-, mne. funa kumwa madzi kapena zinthu zina zamadzimadzi. atayenda ulendo wautali padzuwa anamva kubaba choncho anapempha madzi kuti amwe. babada Ku-, mne. menya pamutu kapena pafupa ndi chinthu monga ndodo. kunekwi.: boboda. mae.: babadula. aphunzitsi anababada pamutu ophunzira onse ochita phokoso. babadira Ku-, mne. New entry. seems to have the same meaning as badira below. babaika /tttk/ Ku-, mne. kayika pochita chinthu. chifukwa choti anali kubabaika pogula katunduyo, munthu wina wachangu anagula katundu yenseyo kuwasiya iwo akudandaula. babaiza Ku-, mne. phimba chinthu china pa chovala chosakwanira kapena choperewera. siketi yomwe anavala inali yayifupi choncho anababaiza ndi chitenje. babakula Ku-, mne. lowetsa mimba m’kati pakanthawi pokokera mpweya mkati. mae.: bakhula, befula, defula, fenkhula, nenkhula, kalima. consider: tamula mimba pakanthawi pokokera mpweya mkati. munthu wodwala chibayo amavutika kubabakula popeza m’thiti mwake mumapweteka. babanyira Ku-, mne. onani tanthauzo la babadira. bada muo. khala wopanda zovala m’thupi. mae.: buno, maliseche, mbulanda, psata, popeza anali ndi malaya amodzi komanso kabudula mmodzi ndiye akachapa amangokhala bada osavala kanthu. bade dzi. Li-Ma- (zambi. mabade)

fupa la mutu lomwe limatchinjiriza bongo. kunekwi.: chibade. mae.: dambe, nkhadzi, nkhatho, chibada, chigadza. munthu wokwera mthuthuthu amavala chisoti choteteza bade la mutu wake pa ngozi. badira Ku-, mne. konza mtanda wa nsima m’sengwa kapena m’mbale ndi chipande kuti uoneke wosalala. mae.: babanyira. badwa Ku-, mne. tuluka m’mimba mwamayi pachiyambi cha moyo. kodi mwana wanu anabadwa chaka chanji? badza dzi. Li-Ma- (zambi. mabadza) chikho kapena chinthu chilichonse champhako monga bango chomaeta nemba mbali imodzi m’kumaimba povina gule wamganda kapena malipenga. povina gule wamalipenga anthu amayimba chipangizo chotchedwa badza. bafa (Nge) dzi. I-Zi-/ Li-Ma- (zambi. bafa/mabafa) 1 malo osambiramo. agogo anagwa kubafa pamene anali kusamba. 2 chiwiya chosambiramo. madziwo akafunda muwakhutulire mu bafa. bafuta /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. bafuta) mtundu wa nsalu yoyera,. yolimba koma yofewa ndiponso yoterera ngati mafuta. panthawi yolongedwa ufumu, amwale anavala mkanjo wa nsalu yabafuta. baibulo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ Li-Ma- (zambi. baibulo/mabaibulo) Bukhu Lopatulika la mawu a Mulungu. iwo amakonda kuwerenga baibulo tsiku lililonse madzulo asanagone. baji (Nge) dzi. I-Zi-/Li-Ma- (zambi. baji/mabaji) chizindikiro chachinthu chilichonse choika pachovala monga pa jekete kapena malaya. iye amakonda kuvala baji ya chipani chake posonyeza kuchinyadira. bakha Mu-A- (zambi. abakha) mbalame yoweta yonga tsekwe yokonda kusambira m’madzi ndipo mapazi ake ndi olukanalukana. bambo wanga amakonda kudya nyama yabakha bakha dzi. Mu-A- (zambi. abakha) mbalame yoweta yonga tsekwe yokonda kusambira m’madzi ndipo mapadzi ake ndi olukanalukana. bambo anga anapha bakha wonona dzulo. bakhalibakhali mve. umo amaonekera munthu kapena chinthu chikamachita chinthu mofulumira ndi mwaliwiro. anthu amachita bakhalibakhali nthawi yakummawa kuthamangira kuntchito zawo zosiyanasiyana. bakhula Ku-, mne.

onani tanthauzo la babakula. munthu wodwala chibayo amavutika kubabakhula popeza m’thiti mwake mumapweteka. 1 bala Ku-, mne. 1 tulutsa mwana kuchoka m’mimba monga amachitira munthu kapena nyama yaikazi. mbuzi yanga ija yabala mwana wakufa. 2 khala ndi zipatso monga imachitira mitengo. mae. : patsa. mtengo waukulu uja wabala mango ambiri chaka chino. 3 chita mabulu kapena undana monga umachitira ufa m’madzi ogaduka pokandira nsima. pepani nsimayi ili ndi mabulu popeza phala linabala panthawi yokandira. 2 bala /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabala) malo amene atemedwa pakhungu mwatsopano apa. anali ndi bala pamwendo chifukwa galu anamuluma. 3 bala (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabala) malo ogulitsira ndi kumwerako mowa. amalume anali ndi matsire choncho anapita kubala kuti akamwe mowa. balala /k/ mve. umo zimaonekera zinthu zikakhala momwazika kapena mong’ondoka. mae.: ng’ondo. itabuka ndewu mumsikamo malonda ambiri anatsakamuka ndipo anangoti balala ponseponse. balalika /tttk/ Ku-, mne. khala momwazika monga chimanga chikatayika. consider: choka pamalo kupita mbali zosiyanasiyana malinga ndi komwe aliyense wachokera. msonkhano utatha anthu onse anabalalika kupita kwawo. balamanthu mve. umo amaonekera munthu kapena chinthu chikatulukira kapena kuonekera poyera mwadzidzidzi. mae.: buchi, tulukiru. alenje anayamba kuthawa mkango utangoti balamanthu. balang’ombe dzi. Li-Ma- (zambi. mabalang’ombe) mavu akuluakulu akuda. mae mphang’ombe, chiphang’ombe, bavunyondo, chidazi. nkhope yake inatupa atalumidwa ndi mavu abalang’ombe. balani (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabalani) nyumba yotchisiramo fodya. fodya wawo anawonongeka ndi mvula chifukwa balani yomwe amatchisiramo inali yothonya. balasuku (Pwi) dzi. Li-Ma- (zambi. mabalasuku) chidutswa chagalasi losweka. galasilo litaswanyika anasesa mabalasuku onse kuopa kuti anthu angawaponde ndi kubaidwa. balaula dzi. Mu- A- (zambi. abalaula) kachilombo kamtundu wagulugufe kokhala ndi mapiko anayi akuluakulu oyerera kapena amawangamawanga. mae.: pherupheru, chiphepheru. ndi

kovuta kusiyanitsa gulugufe ndi balawula popeza tizilombo tiwiriti timafanana kwambiri. balawu dzi. Mu-A- (zambi. abalawu) nkhumba yaikulu yaimuna. popeza kuti anali ndi nkhumba zazikazi zokhazokha anapita kwa achimtengo kukabwereka balawu kuti nkhumba zawozo zikhale ndi bere. balaza (Swa) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabalaza) chipinda chochezeramo. kunekwi.: balanda. timakonda kucheza pa balaza ya nyumba yathu tsiku lililonse pambuyo pachakudya cha madzulo. bale (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. bale) mtundu wa fodya wamasamba ataliatali yemwe amamuwumitsa ndi dzuwa. chaka chamawa ndidzalima fodya wa bale kuti ndidzapeze ndalama zambiri. bama Ku-, mne. kumba pansi polimba ndi khasu kapena piki. kunekwi.: bamantha. mae.: bamanthula. khasu linabuntha pobama dzenje lotayamo zinyatsi. bambala dzi. Li-Ma- (zambi. mabambala) mpanda wozungulira khola la nkhumba kuti zisamatuluke. mae.: gwekwe. anamanga bambala la mitengo ya malaina pofuna kuti nkhumba zawo zisamatuluke. bambi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabambi) mbali yaifupi ya chinthu monga nsalu. kunekwi.: bwambi. mae.: lifupi. nsalu yomwe anagula inali yamamita asanu mu litali ndi mamita awiri mu bambi. bambo dzi. Mu-A- (zambi. abambo) 1 kholo lalimuna. bambo wanga amagwira ntchito ku Lilongwe. 2 mwamuna aliyense wamkulu bambo akupita apowo akuyenda ngati aledzera. 3 wansembe wamipingo ina monga Katolika ndi Angilikani. akulu ampingo anapita kutchalitchi kukawadziwitsa bambo za kumwalira kwa mmodzi wa akhirisitu. bampala (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ Li-Ma- (zambi. bampala/mabampala) chitsulo cha galimoto chokhala mopingasa kutsogolo kapena kumbuyo kwake chotchinjiriza galimoto ku zinthu zomwe ingagunde. galimoto ziwiri zitagundana, galimoto imodzi inaonongeka injini popeza bampala yake inali yosalimba. banda /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. banda) mtundu wa nyerere zokulirapo zonga ndandu zomwe zili ndi miyendo italiitali. mwana anayamba kulira pamene banda zinamukwera pamwendo koma amake anamusasa mwa nsanga nyererezo.

bandakula Ku-, mne. chotsa chotsekera cha pamphika, botolo kapena bokosi. mae. vundukula, funthukhula. ndiwozo zitabwata, anabandakula chivindikiriro kuti athire nchere. bandali /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabandali) malo amene nyanja yalowa ku mtunda. mae.: nsolomondo, ndomo. alimi amabvala mbewu zosiyanasiyana mphepete mwa bandali makamaka madzi akasefukira. bandawe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abandawe) mtundu wa chimanga chimene chili ndi chitsononkho chooneka ngati chadyedwa ndi chiswe. mae.: kachiswe. bungwe la Admarc laonjeza kuti chaka chino lidzagula kwa alimi chimanga cha mtundu wa bandawe chomwe chimatchedwanso kuti kachiswe. bande /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawande) 1 njira yowanda pa thengo. mae.: chikuwa. apolisi anapeza katundu yemwe mbala zinabisa m’tchire potsatira bande lomwe mbalayo inadzera pokabisa katunduyo. 2 mtundu wa udzu womera m’mbali mwa nyanja kapena mwa mtsinje. anamanga msasa wa udzu wa bande kuti azigonamo pamene anapita kukagula nsomba kwa asodzi kunyanja. bandeji (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabandeji) kansalu komangira chilonda kapena malo opweteka. atanditsuka chilondacho ndi kuthirapo mankhwala, dokotala anandimanga bandegi pofuna kuti fumbi lisalowe pachilondacho. bandi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ Li-Ma- (zambi. bandi/mabandi) gulu la anthu oimba ndi zipangizo zoimbira moonga malipenga, zitoliro, gitala, ng’oma ndi zina. anthu anasangalala povina ku ukwati wa Mavuto ndi Chimwemwe chifukwa kunali bandi yodziwa kuyimba. bandira Ku- mne. 1 kwezera dothi pathumbira polima munthu akatha kupalira mbewu. mae.: chimbanda. kubandira mbewu ndi kofunika ngakhale kuti nthawi zina kumapangitsa kuuti mbewuzo zidyedwe ndi chiswe chifukwa cha dothi lokwezedwalo. 2 samba pa dziwe mwapholoso pochita nsambi. mnzanga anamira pa dziwe ilo chifukwa chosadziwa kubandira. bandu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabandu) gawo limodzi la chinthu chathunthu likadulidwa monga dzungu. kunekwi.: chibandu. anandipatsa bandu la dzungu kuti ndidye koma sindinakhute. banduka Ku- mne.

thamanga mofulumira kwambiri. dilayivala anachita ngozi pa gulaye chifukwa anali kubanduka kwambiri. bandula Ku-, mne. 1 waza chinthu cholimba monga nsungwi. mae.: walula. tengani thabwa lija kuseriko mubandule kuti tichite nkhuni. 2 consider: menya. amene akundinena ine ndimubandula mpaka atuluke magazi. banga dzi. Li-Ma- (zambi. mawanga) dontho la mtundu wina monga pa thupi la nyama kapena pa nsalu. mae.: thotho. chitenje chomwe amayi agula chili ndi banga la chikasu pakati. bango /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawango) chomera chonga udzu cha makwaule ataliatali osongoka chimene anthu amasoka mphasa ndipo chimamera m’mbali kapena mu mtsinje. bwato lomwe amapalasa litagadama, maliko anapulumuka osamira chifukwa anagwira bango m’mbali mwa mtsinjewo. bango /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mango) chipatso chamtengo wamango chomwe chokhala ndi nthangala yaikulu yoyera m’kati mwake. mae.: lingo, yembe. mango akakhala aawisi amawawasa ndipo amakhala bwino kususira ndi mchere ndi tsabola. bangula /ttk/ Ku-, mne. 1 lira monga momwe umachitira mkango. mae.: uluma, luluma. alenje anayamba kuthawa pamene anamva kubangula kwa mkango. 2 fuula ndi mawu aakulu ndiponso amphamvu. pamene anapsa mtima, anayamba kubangula chifukwa cha ukali bangwe dzi. Mu- A- (zambi. abangwe) chipangizo choimbira chokhala ndi nsambo zisanu ndi ziwiri chomwe chimafana kwambiri ndi gitala. kunekwi.: pangwe. mae.: pango. nsambo zina za bangwe wake zinali zosakungika choncho sanali kumveka bwino. bani (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabani) chakudya chofanana ndi sikono chopangidwa ndi ufa wa tirigu. iye anali ndi njala koma pamene anadya bani mkumwera madzi, mtima wake unatsika. banika /ttk/ Ku-, mne. leka kupuma kwa kanthawi pang’ono. mnyumbamo munali utsi wambiri kotero kuti anthu anayamba kubanika koma anayamba kupuma bwino atatsegula mazenera. banja /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maanja) 1 mwamuna ndi mkazi wake. Mavuto ndi Chimwemwe anamanga banga chaka chatha. 2 maanja angapo otuluka nyumba m’banja limodzi. ?

banjo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabanjo) chipangizo choimbira chonga gitala cha nsambo zisanu. iye ndi katswiri wodziwa kuyimba banjo ndipo akafika pamowa anthu amakhalira kubetcha nyimbo zake. banki (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ Li-Ma- (zambi. mabanki) nyumba yokhazikitsidwa kuti azisungiramo, kubwereketsa, kutengeramo kapena kusintha ndalama. alimi ambiri masiku ano amasungitsa ndalama zawo ku banki kuwopa kuti mbala zingawabere. bano dzi. Li-Ma- (zambi. mawano) bango lopangiramo mpaliro kapena muvi. bano la muvi wake linathyoka choncho anapita ku dambo kukadula kuti avekeremo muviwo. bantha Ku- mne. yenda movutika kapena motsimphina. pamene anavulala pa masewero ampira amalephera kutukula mwendo choncho anali kubantha poyenda. banyira1 dzi. I-Zi- (zambi. banyira) chinthu chaulere chopatsa munthu akagula zinthu makamaka zambiri. mae.: basera. ndinawagula matumba asanu achimanga ndipo pondithokoza anandipatsa banyira wa beseni limodzi la chimangacho. banyira2 Ku-, mne. pindirira nsalu m’mbali posoka. mae.: pendera. buluku langa lidafupika kwambiri chifukwa terara anabanyira nsalu yambiri posoka. banzi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabanzi) tuvi ta mwana wa khanda makamaka towoneka mwa chikasu. musintheni mwanayo thewera chifukwa wayipitsira banzi. bapha Ku-, mne. ika mwana ku msana ndikumumanga ndi nsalu. mae.: bereka, mbereka. pamene mayi wasenza mtolo wa nkhuni, sibwino kubapha mwana kumbuyo kwake. basera /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. basera) onani tanthauzo la banyira. kunekwi.: besera. ndinawagula matumba asanu achimanga ndipo pondithokoza anandipatsa basera wa beseni limodzi la chimangacho. 1 basi muo. mawu owuza munthu kuti asapitirile kuchita chinthu, kunena kuti ima, leka, kapena siya. . basi musakumbenso dzenjeli. 2 basi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. basi) galimoto yayikulu yokhala ndi mipando yambiri ndipo ndi yololedwa kunyamula anthu. ndidzayenda pa basi paulendo wanga wopita ku Lilongwe. bata /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. bata)

kusachita phokoso kapena kukhala phee. lero m’kalasi mwathu munali bata chifukwa aphunzitsi anapereka chilango kwa anthu onse omwe amachita phokoso. batala (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. batala) mafuta olimbirapo, ochokera kumkaka, omwe anthu amapaka pa buledi. anthu omwe amadya zakudya za batala amanenepa kwambiri. batani (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabatani) kanthu kobulungira kapena kaphwanthiphwanthi komwe amasokera ku chovala monga buluku ndi cholinga chakuti mbali ziwiri za bulukulo zigwirane. mae.: butawo, chifungo. pachifuwa pake panali kuonekera popeza batani lake pamalaya pake linathothoka. batata muo. mawu osonyeza mmene amaonekera munthu akayang’anitsitsa malo amodzi kwa nthawi. mae.: dwii, njera, gaa. pamene basi yomwe anakwera bwenzi lakelo inazimirira iye ali batata osakhulupirira kuti bwenzi lakelo lapitadi. batcha dzi. Li-Ma- (zambi. mabatcha) ng’oma yaikulu yomwe asirikali amaimba poguba. pamene asirikaliwo anali kuguba, anthu anachita chidwi ndi msirikali amene anali kuyimba batcha chifukwa cha luso lake. bathwa /tk/ dzi. Mu- A- (zambi. abathwa) mtundu wa anthu afupiafupi mwachilengedwe. kunekwi.: batwa. mae.: mwandionerapati, kafula. muchipululu cha Kalahali, mumapezeka anthu afupiafupi omwe amawatcha kuti abathwa. batire (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabatire) chinthu chokhala ndi mphamvu ya magetsi yothandiza kuyendetsa makina azinthu monga tochi kuti iyake ndi wailesi kuti ilire. ndikufuna ndikagule wayilesi yoyendera batire limodzi kuti ndisamagwiritse ntchito ndalama zambiri. batiza (Nge) Ku-, mne. chita chizindikiro pa munthu mwakuthira madzi pa m’phumi kapena kum’miza pomusandutsa kuti akhale khirisitu. abusa ampingo wathu lero abatiza anthu amene angolowa kumene mpingowu kuti akhale akhirisitu. baulo dzi. Li-Ma- (zambi. mabaulo) bokosi la maliro. kunekwi.: baula. pamene mwana wawo anamwalira anagula matabwa kuti akonze baulo loti mwana agonemo asanakamuyike kumanda. bauti (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabauti) msomali wa mazinga. anamangirira chitseko pogwiritsa ntchito mabauti kuti chilimbe kwambiri.

bavu dzi. Li-Ma- (zambi. mavu) mtundu wakachilombo kouluka, koning’a pakati ndiponso kaululu kamene kamanyeteza ndi nkholo poluma monga momwe imachitira njuchi. nkhope idatupa chifukwa adalumidwa ndi bavu bavunyondo /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavunyondo) onani tanthauzo la balang’ombe. bawe dzi. Mu-A- (zambi. bawe) udzu womera pakati pa madzi. anthu ena amagwiritsa ntchito bawe, womwe ndi udzu womera pakati pa madzi, poluka zisoti. 1 bawo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. bawo) masewero ochita ndi timiyala kapena tinthu tina towulungika m’maenje anayi mulifupi ndi asanu ndi atatu mulitali mwake okumbidwa pansi kapena pa thabwa ndipo amasewera anthu awiri okha. anthu ambiri amakonda kuyenda bawo akaweruka kumunda nthawi ya kumadzulo pofuna kupititsa nthawi. 2 bawo Li-Ma- (zambi. mabawo) bango lolimbitsira mphasa m’mbali mwake. mphasa yomwe amayi anagula siyinachedwe kusololoka chifukwa mmisiri wake sanayike bawo mmbali mwake kuti ilimbe. baya Ku-, mne. lasa chinthu ndi mpeni, mpaliro kapena muvi. mae.: mbedza, kwidza. mnyamata wozungulira mutu uja wabaya amake ndi mpeni pamutu chifukwa akuti sanamupatse chakudya mwamsanga. bazula Ku-, mne. wawa monga litsipa laching’alang’ala. mae.: dozola, ndula, zitula. misozi inali kutsika m’maso mwake chifukwa cha litsipa la ching’alang’ala lomwe linali kumuzuza. be /k/ mve. umo chimamvekera chinthu cholimba monga mtengo chikamathyoka. pamene amasewera mpira fupa lake linamveka kuti be atawombana ndi mnzake. bebeda Ku-, mne. phwanya ndi mano chinthu cholimba monga fupa. kunekwi. : bubuda. mae. : kukuta. anakanika kubebeda chinangwa chifukwa chakuti mano ake anali kumuvuta. bebede /k/ mve. umo kumamvekera kuphwanya ndi mano kwa chinthu cholimba monga fupa. pamene ndinali kugona usiku, ndimkamva ‘bebede, bebede, ’ ndipo nditayatsa nyali ndinawona kuti mphaka anali kuphwanya fupa lomwe linatsala m’mbale.

bedula Ku-, mne. chotsa ndi mano gawo lina la chinthu cholimba. kunekwi.: benthula. mae.: gamphula. Mariya, bedula chinangwacho undipatse mbali yotsalayo kuti nane ndi kukutete. bee mve. umo kumamvekera kufunda kwa chinthu. mae.: juu, fuu. dzuwa lili bee. befu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. befu) kupuma mofulumira chifukwa chopereweza mpweya, chifukwa kapena kutopa monga munthu akathamanga kwambiri. chifukwa choyenda mofulumira anali kuchita befu choncho anakhala pansi kuti mtima utsike asanapitirize ulendo. befula Ku-, mne. onani tanthauzo la babakula. munthu wodwala chibayo amavutika kubefula popeza m’nthiti mwake mumapweteka. bekera Ku-, mne. ika chigamba mophimba pamene paonongeka kapena pabowoka. malaya anga atang’ambika ndinapita nawo kwa terala ndipo anabekera chigamba mwaluso potero pamalopo sipanadziwikenso panali pong’ambika. bekerera Ku-, mne. thekerera ndi mkanda chinthu monga nsengwa, chipanda, kapena botolo ndi mkanda. pa zipupa za nyumba yawo, anakongoletsa popachika nsengwa zobekerera ndi mkanda wamitundumitundu. bema (Zu) Ku-, mne. 1 suta fodya. anayamba kudwala nthenda ya chifuwa chachikulu chifukwa chokonda fodya. 2 tulutsa fungo loipa. chifukwa cha thukuta ndi kusanyula m’khwapa mwake, thupi lake linali kubema fungo losaneneka. bemberezi1 dzi. Mu-A- (zambi. abemberezi) kachilombo kakuda kamapiko anayi konga mavu kamene kamamanga nyumba ya dothi. mae.: chiumbambiya, chiswambiya, bobolongwe, chizingiri. bemberezi2 /kktk/ dzi. Mu-A- (zambi. abemberezi) kunsi kwa mphaka la nkhokwe. mae.: khunguzi, mphapazi, mberewere, nkhunguluzi. ndinamuuza petulo kuti alowe kunsi kwa bemberezi la nkhokwe kuti agwire nkhuku yomwe inalowa kumeneko. benchi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabenchi) mpando wautali wathabwa wopanda chotsamira wokhalapo anthu angapo. mae.: fomu. anapita kwa kalipentala kukakhometsa benchi kuti makasitomala ake azikhalapo. bende dzi. Li-Ma- (zambi. mabende)

mpata wopezeka m’nkhama za mano chifukwa chakuti dzino lizulidwa kapena kuchotsedwa. mae.: gweru, chigweru. nkhama za pa bende lake zinali kutuluka magazi chifukwa fupa linamukanda pamene anali kudya. bendeka1 dzi. Li-Ma- (zambi. mabendeka) mbali ina yamalo kapena chinthu. kunekwi.: bendekera. bendeka lina la dziko la Malawi ndi lozizira. bendeka2 Ku-, mne. onani tanthauzo la banyira. buluku langa linafupika chifukwa terara anabendeka nsalu yambiri posoka. bendengu mve. umo chimaonekera chinthu monga mbiya chikakhala mopendekeka. thobwa limkangotayika popeza mtsuko womwe linathiridwamo unali bendengu. benenga /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabenenga) chisoti chachikulu khonde. nkhope yake inaphimbika ndipo sindinathe kumuzindikira chifukwa anavala chipewa chabenenga. benthula Ku-, mne. onani tanthauzo la bedula. Mariya, benthula chinangwacho undipatse mbali yotsalayo nanenso ndikukute. benula Ku-, mne. tayanitsa chinthu monga nsalu yoperewera. kunekwi. beula. bera Ku-, mne. gwiritsa ntchito nzeru kapena luso la wina. kwayala ya kutchalichi kwathu inabera nyimbo zomwe anayimba ampingo wa Zambezi. bera /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. bera) mtundu wa chimanga chachikulu maso chaphanthipanthi chosati n’kukonola koma kugayitsa mgaiwa. alangizi azaulimi amanena kuti chimanga chabera sichichedwa kucha. bere /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawere) 1 chiwalo cha pathupi makamaka la mkazi kapena nyama yaikazi chimene mwana amayamwa. mwanayo amkamusungunulira mkaka wa m’chitini chifukwa amkakana kusungunula mkaka wa pa bere. 2 chigawo chimodzi chamkoko wa nthochi chimene chimakhala ndi nthochi zingapo. mae.: phava, tsagwe. ndinagula mkoko wa nthochi ndipo bere lililonse pa mkokopo linali ndi nthochi zosachepera khumi ndi ziwiri. 3 mabanja angapo okhala ndi kholo lalikulu limodzi. agogo anga anabereka ana aakazi asanu ndipo ine ndinabadwa mbele lotsiriza. 4 mimba ya nyama yaikazi monga mbuzi kapena galu woyembekezera kubala mwana. mbuzi yake inali ndi bere ndipo tsopano yaswa ana awiri. bereka Ku-, mne.

1 onani tanthauzo la bapha. pamene mayi wasenza mtolo wa nkhuni sibwino kubereka mwana kumbuyo. 2 onani tanthauzo 1 la bala. mbuzi yanga ija yabereka mwana wakufa. berekera Ku-, mne. nyamulira katundu kapena chinthu china kumbuyo. mae.: khopeza. chikwamacho muberekere kumbuyo kuti chisakuvuteni kunyamula. berere mve. umo kumamvekera kulira kwa nkhosa. nkhosa yake itasowa, anatha kuyilondola komwe inali atayimva kuti berere. beru (Nge) /kt/tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maberu) chitsulo cholidza poitana kapena kudziwitsa anthu za kanthu kena kake. mae.: mndiwu, falundu. pamene beru linalira, aphunzitsi amasamu anatuluka m’kalasi ndipo aphunzitsi a Chichewa analowa. beruka /ttk/ mve. umo chimaonekera chinthu chikamayandama pa madzi oyenda. asozi ena akafuna kupha nsomba pa dziwe amayamba athirapo mankhwala ndipo nsombazo zikamwa mankhwalawo zimayamba kuberuka ndipo zimaphedwa mosavuta. beseni (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabeseni) mbale yokulirapo yolowa m’kati yomwe anthu masambiramo m’manja kapena kugwiriziramo zinthu. thirani madzi m’besesni kuti tisambe m’manja. betcha (Nge) Ku-, mne. 1 pereka ndalama mofuna kutsimikizira mopikisana ndi wina kuti chinthu china chichitika kapena ayi. iye anabetcha ndalama zokwana K1000. 00 ati pofuna kutsimikiza kuti timu yampira yomwe amayikonda idzapambana pamasewero ake otsiriza. 2 onetsa khalidwe lodzikweza loonetsa kuti ndiwe woposa ena. mae.: nyada, sata, tumbwa, nyang’wa. iye amabetcha kuti ndi wolemera kwambiri ndipo akhoza kudyetsa aliyense m’mudzimo. bewula Ku-, onani tanthauzo la benula. bidi dzi. Li-Ma- (zambi. mabidi) mawanga apathupi la chiweto. nkhanga ili ndi mabidi oyera ndi akuda pathupi pake. bii mve. umo chionekera chinthu chakuda kapena chalitsiro. tsiku lililonse amafika pakhomo kunja kuli bii. bimbiri dzi. Mu-A- (zambi. abimbiri)

kanyama kam’tchire ka mchira wautali wakuda kunsonga kwake ndipo kamakonda kugwira nkhuku. kunekwi.: dimbiri. mae.: likongwe, lingondo, kalikongwe. nkhuku yanga inagwidwa ndi bimbiri yemwe anabisala kuseri kwa khola la nkhukulo. binda dzi. U-Ma- (zambi. binda) chimanga chopatikizana chakuda ndi chofiira ku mtsononkho umodzi. anyani amaopa kudya chimanga cha binda chifukwa amaganiza kuti chimanga chofiira chopezeka pa mtsononkhopo ndi magazi. bindi /tk/kt/ mve. umo amachitira munthu akakhala m’nyumba phee osatulukamo. kunekwi.: bindikira. pamene analowa m’nyumba, anangoti bindi osatulukanso ayi. bindikira /tttk/ Ku-, mne. khala m’nyumba osatuluka kunja. chifukwa cha manyazi ndi zomwe anachitazo, anali kungobindikira m’nyumba dzuwa lonse. bindula Ku-, mne. khala woyembekezera kubereka mwana monga zimachitira nyama zakutchire. bingu dzi. Li-Ma- (zambi. mabingu) kugunda kwa mvula yaikulu. mvula isanayambe kugwa, kumwamba kunagwa mtambo wakuda ndipo bingu linayamba kugunda. binya /tk/ Ku-, mne. mphweteka mosemphanitsa mafupa. mae.: bzungunyula, bzungunula. iye akuyenda mosimphina chifukwa anabinya pamasewero ampira. binzo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. binzo) mwambo wa achewa womwe akuchikazi amaphika msima kukapereka kwa akuchimuna kuti abwere ndi mnyamata wawo adzagwirizire chinkhoswe. bira Ku-, mne. lowa pansi pa madzi. wakubayo anadumphira padziwe nabira osawonekanso. bira /tk/ dzi. Mu- A- (zambi. abira) mtundu wa chiweto chamsinkhu wonga mbuzi cha mchira waukulu ndipo chimachita nenjenenje poyenda. mae.: nkhosa, mberere. bira ndi nyama ya makhalidwe ofatsakusiyana ndi mbuzi. birimankhwe /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abirimankhwe) kanyama kamiyendo inayi kamene kamayenda pang’onopang’ono ndi kusintha maonekedwe malingana ndi malo omwe kali. birimankhwe amadya tizilombo ting’onoting’ono monga ntchentche tomwe amagwira ndi lirime lake. biringanya /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabiringanya)

chipatso chachitali chamaonekedwe odera chonga thungwe ndi masamba onga a nthula ndipo anthu amachita ndiwo. mabiringanya amakoma akasakaniza ndi nsomba. biritsi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abiritsi) njoka yonga nyongolosi yaikulu yolingana kumutu ndi kumchira ndipo imayendera konsekonse. mae.: chilere, nthonga. anthu ena amanena kuti biritsi ndi njoka ya mizimu choncho sayenera kuphedwa. biriwira /tttk/ Ku-, mne. 1 oneka modera. ? 2 kuoneka ngati nsipu. chimanga chathu chathiridwa fetereza choncho chabiriwira kwambiri. biriwiri mve. umo chimaonekera chinthu chobiriwira. chimanga chawo chinali biriwiri m’mundamo pamene chinathiridwa fetereza. biriwita /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. biriwita) nsalu yokhutala yakuda. mae.: kalimandolo, thangatambeta. anagula nsalu yobiriwita kuti asoketse kabudula popeza kuti nsaluyi ndiyolimba kwambiri. birobiro mve. umo amaonekera munthu akamayenda mu mdima. pa tsikulo panali mdima wa ndiwe yani kotero kuti mbalayo imkangooneka bilobiolo pamene inali kuthawa. bisa /tk/ Ku-. 1 ika kkanthu pamalo poti wina asakaone. amayi anabisa ndalama zomwe anagulitsa chimanga kuopa kuti amuna awo azimwere mowa. 2 sunga chinthu mumtima osauza munthu. aphiri anabisa matenda amene anali kudwala mpaka anamwalira osawuza aliyense. bisala Ku-, mne. khala pamalo posaonekera. kunekwi.: bishala. Wakubayo anayamaba wabisala kuseri kwa maluwa pofuna kuti apeze mpata wolowera mnyumbamo kukaba. bisiketi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. bisiketi) chakudya cha mtundu wa kake koma choumirapo. Adokotola anandowuza kuti ana anga ndisamawapatsepatse bisiketi chifukwa amawoletsa mano. biya Ku-, mne. 1 tulutsa mpweya mosakonzekera ndi modzidzimutsa kuchokera m’mimba kudzera kukamwa mwa phokoso. mae.: geya, jigula, boha. zakumwa zina monga ngati kokakola zimachititsa kuti munthu azibiya pafupipafupi ndipo izi zimapangitsa kuti mphuno muzipweteka.

2 tchinga madzi mumtsinje ndi mchenga kapena senjere popha nsomba. asodzi ena akafuna kupha nsomba amaunjika mchenga pofuna kubiya madzi kuti asamayende kwambiri ndipo nsomba sizimapitirira. biyawu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabiyawu) botolo lalikulu lotsanyuliramo kachaso potcheza. botolo lomwe amatchezeramo kachasu litadzadza, anasanulira mu biyawu napitiriza kutchezako. biyo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawiyo) mpanda wokhla m’madzi wokhla ndi mipata yotchiramo miyono yogwirira nsomba. mae.: tchingo. anasongola zikhomo zozika m’madzi kuti amange biyo loti azitcherapo miyono yogwirira nsomba. biza dzi. Li-Ma- (zambi. mabiza) nsungwi yaikulu yaitali kwambiri yamphako m’kati. ndagula biza zisanu ndipo anazing’amba mapisi ang’ono kuti alukire nkhokwe. biza /tk/ Ku-, mne. lowetsa chinthu m’madzi. kunekwi.: miza, mbiza. abusa anabatiza khirisituyo pakumubiza m’madzi. bobobo /k/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabobobo) chiwalo chonga fupa champhako chodzeramo mpweya chimene chimalumikizana ndi mapapo chomwe chimaoneka kapena kukhuzika pakhosi chakumaso. mae.: kholongo, ngololo, nkhwiko, kholingo. atamufinya pa khosi bobobo wake anatsekeka ndipo anali kulephera kupuma choncho anakomoka. boboda Ku-, mne. gogoda ndi kanthu kolimba pa chinthu china monga mwala. anaboboda mpini wa khasu pamwala kuti khasulo lisaguluke. bobolongwe /kkt/ dzi. Mu- A- (zambi. abobolongwe) onani tanthauzo 1 la bemberezi. bochera /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabochera) chinthu choikamo zinthu monga mchere, mae.: botolo. bochera lomwe ndonayikamo tsabola lija lasweka. bodza /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabodza) kunena zinthu zonama. munthu amene amanena bodza kawirikawiri anthu samukhulupirira ngakhale pamene iye akunena zoona. boha Ku-, mne. onani tanthauzo la biya. zokumwa zina monga ngati kokakola zimapangisa kuti munthu aziboha pafupipafupi ndipo izi zimapangitsa kuti m’phuno muzipweteka. bokera /ttk/ Ku-, mne.

nyadira chinthu chabwino. kunekwi.: bwekera. mae.: bweka. anambewe akubokera kuti tsopano akwatiwa ndi chikhwaya. bokho /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abokho) mtundu wa nyama yaikulu yokhala m’madzi ndi ku mtunda yonga njovu koma yocheperapo pang’ono yopanda chatso. alimi ambiri amadandaula kuti abokho amaononga mbewu akavuuka m’madzi kupita kumtunda. bokhomola Ku-, mne. kuwa ngati kubangula kwanyama. bokosi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabokosi) chinthu chopangidwa kuti azaiikamo zovala kapena zinthu zina. bola /kt/ mlu. mawu olumikiza ziganizo zosonyeza ubwino wa ntchito yomwe yachitika. mae.: chikulu. iwe usadandaule kuti wakhala chitsirizira mkalasi bola wakhoza mayesowa. bola /kt/ muo. mawu otanthauza kuti ziri bwino kusiyana ndi momwe zinaliri poyamba. mae.: nkhasako amayi dzulo anali chigonere koma bola lero adzukako bwino. boliboli /ktk/ dzi. Mu-A- (zambi. aboliboli) kanthu kamene ana amasewera nako monga bwantete komwe amaboola pakati pake ndi kupisapo kachingwe namasewera nako mozunguza ndi kumakoka kachingweko potero kanthuko kamadzungurira ndi kumatulutsa liwu. mae.: : tomboliro/nangulunde. munthu yemwe ndi boliboli amafunika kumugwira dzanja poyenda chifukwa sapenya. bolobosa /kt/ Ku-, mne. chita kanthu mongoyetsera. kunekwi.: bolobosha. mae.: bwabwasa. consider: chita kanthu mosayikapo mtima kwenikweni. aphuzitsi atapereka masamu ovuta, ophunzira ena anangoboobosa komabe anakhoza. bolodi dzi. Li-Ma- (zambi. mabolodi) chipangizo chimene mphunzitsi amalembapo ndi choko pophunzitsa. anapaka penti yatsopano pa bolodi pofuna kuti malemba azioneka bwino. bololo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abololo) kachilombo konga nkhululu, kacheya pang’ono konyezimira kamene kamakonda kukhala m’matope ndipo thupi lake siligwira madzi. kunekwi.: lololo. anafukula abololo ambiri pamene amatipula kudimba ndipo anawachita ndiwo atafika kumudzi. boloma Li-Ma- (zambi. maboloma) 1 kamtsuko kakakulu mimba kakhosi laling’ono. mae.: kachesa. ndinafuna kuti nditunge madzi koma chikho chinakanika kuti kudutsa pakhosi la boloma lomwe munali madziwo.

2 bango lalikulu. mae.: yembedodo. mango amtundu wa boloma amanunkhira kwambiri. bolosi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabolosi) kathumba koikamo inswa potapa pachulu. inswa zambiri zinali kujhuthuka chifikwa bolosi lomwe anali kuziyika pamene amatapa pachulu linali long’ambika. boma (Swa) dzi. Li-Ma- (zambi. maboma) 1 malo amene pali maofesi akuluakulu olamula dziko monga bwana mkubwa ndi anthu ena ogwira ntchito za boma. tinayenda ulendo wautali ndipo titafika paboma la kalonga tinafunafuna malo ku nyumba yogona alendo kuti tipumule. 2 gulu la anthu olamulira dziko. titalandira ufulu kumalawi kuno, boma loyamba kulamulira linali la kongeresi. 3 mpanda wolimba wamiyala kapena kapena njerwa umwene umazinganiza mudzi kapena mzinda kuti adani asalowemo. mae.: linga. adani adalowa m’mudzi mwathu pambuyo pophwanya boma lomwe linamangidwa mozungulira mudziwo. bomba (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. mabomba) chida chankhondo choti akachiphulitsa chimaononga zinthu zambiri. nyumba zina zinaphulika pamene bomba linaphulika m’tauni. bombe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abombe) mtundu wa nsomba yaikulu yonga mlamba yomwe ndi yonona kwambiri. azakhali anga adasiya kudya nsomba ya bombe chifukwa imawawenga. bombono /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabombono) mfundo ya mwendo pomwe palumikiza ntchafu ndi msolo. mae.: bondo, gongono. anali kulephera kuyenda chifukwa mnzake anamuwomba pa bombono pa nthawi imene amasewera mpira. bombwe /kt/ dzi. U-Ma- (zambi. bombwe) zotsalira za mafuta ansatsi poyenga. anthu amene amadzola bombwe amakhala ndi mankhusu a nsatsi pakhungu chifukwa mafutawo amakhala ndi zotsalira zambiri poyenga. bomontha Ku-, mne. menya kapena gogoda chinthu cholimba ndi chinthu china. mae.: pumuntha. pamalo pamene akumangapo nyumba yawo pali thanthwe choncho anatenga nyundo pofuna kubomontha thanthwelo. bona Ku-, mne. onekera kunkhoswe ya kuchikadzi ku nthawi yoyamba kuti nkhoswe ya kuchimuna ndi yakuchikazi zidziwane. mae.: pepa. ??? bona dzi. Li-Ma- (zambi. mabona)

1 mowa ophikidwa kuti umwedwe pamwambo wometa maliro. mowa womwe anangozo anaphika sunayende malonda popeza anthu anali atamwa kale bona pamene amameta maliro a mfumu chikuse. 2 mawu onena popesa. mae.: pepa. 3 bona mfu. mawu okhazikitsa wina mtima pansi monga pachisoni kapena pangozi. mae.: pepa. ??? bondo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maowndo) 1 kunja kwa ngodya. anamukankha mnzake mpaka anawomba khoma la chipupa. 2 malo a mtsinje kapena nyanja, pamene papindika kwambiri. mae.: ndomo. chifukwa chakuti kunagwa mvula yochuluka madzi anakanika kuti akhote pa bondo lamtsinje choncho anasefukira. 3 onani tanthauzo la bombono. anali kulephera kuyenda chifukwa nmzake anamuomba pabondo pa nthawi imene amasewera mpira. bonga /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. abonga) kanyama kofanana ndi mphaka, kamawangamawanga, kamagwira nkhuku. mae.: vumbwe. nkhuku zanga zakhala zikugwidwa ndi bonga koma sopano ndinamukola pa nsampha. bonga Ku-, mne. 1 lira monga imachitira ng’ombe ikamva kupweteka kapena ikakalipa. anali kubonga ndi ululu pamene litsipa laching’alang’ala linamuvuta kwambiri. 2 onani tanthauzo 2 la betcha. iye anabonga kuti ndiwolemera kwambiri ndipo akhoza kudyetsa aliyense m’mudzimo. bongo /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. bongo) zinthu za phalaphala zoyerera zimene zimakhala m’bande la munthu kapena nyama ndipo zili ndi mphamvu yoganiza. mae.: thomphwe. amachita zinthu zosadziwika bwino chifukwa amamwa mankhwala osokoneza bongo. bongololo dzi. Mu-A- (zambi. abongololo) kachilombo kakuda kapena kofiira kathupi losisira, kamiyendo yambiri kamene kamaoneka makamaka nthawi ya dzinja. atafukula bongololo pamene amapalira mbewu, anayamba kuthawa poganiza kuti anafukula njoka. bongoloma /tttk/ Ku-, mne. lira kokweza mawu monga amachitira munthu akamva kupweteka kwambiri. anali kubongoloma ndi ululu pamene litsipa laching’alang’ala linamuvuta kwambiri.

bongwe dzi. Mu- A- (zambi. abongwe) nyani wamkulu wosayenda ndi anzake. mae.: chiyenda yekha, dziyendayekha, chiphona, chimbo, chimphona. kusiyana ndi anyani ena amne amayenda mu magulu, bongwe sayenda ndi anzake chifukwa chake amatchedwanso chiyenda yekha. bonjo dzi. Li-Ma- (zambi. mabonjo) m’phika oviikiramo mankhwala osamba. mae.: vuwo. nsing’anga anamupatsa mankhwala kuti akaviike mu phika ndipo atafika kumudzi anatenga mphika womwe amkaphikiramo nyemba kuti ukhale bonjo wa mankhwalawo. bonongwe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. bonongwe) chomera chaminga kapena chopanda minga chamasamba omwe amachita ndiwo. agogo anga amakonda nsima yodyera bonongwe wotendera. bonthola Ku-, mne. onani tanthauzo la bedula. kunekwi.: bonyola. maliya, bonthola chinangwacho undipatse mbali yotsalayo nane ndi kukute. boola Ku-, mne. 1 panga mphako kapena dzenje pachinthu china. kunekwi.: doola. makoswe aboola chipupa chachipinda chomwe ndimagona. 2 baya ndi chinthu chakuthwa monga mpeni. nsomali waboola kabudula wake choncho wapita kukasoketsa kwaterala. bota dzi. Li-Ma- (zambi. bota) chakumwa chozuna chosakaniza phala ndi chimera. mae.: thobwa. anaphika thobwa lambiri kuti anthu azamwe pa mwambo wa chinkhoswe. botolo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabotolo) onani tanthauzo la bochera. botolo lomwe ndinayikamo tsabola lija lasweka. bovu dzi. Mu-Mi- (zambi. mibovu) 1 mtengo wooneka ngati mtondo umene anthu amasendako luzi. kunekwi.: mbovu. anapita kuphiri kukayang’ana mtengo wa bovu kuti asende luzi lomangira mpanda. 2 bowa dzi. U-Ma- (zambi. bowa) chomera chopanda masamba, chooneka ngati mwafutali chomwe mtundu wina anthu amadya ndipo wina samadya. anthu amazula bowa kumapiri pamene mvula yagwa nthawi ya dzinja. bowe /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. bowe) m’phika wochepa kamwa koma waukulu mimba. miphika ina, monga bowe, imakhala yochepa pakamwa choncho imakhala bwino kusungiramo zinthu zina monga mfutso ndi mbewu.

bowo dzi. Mu-A- (zambi. abowo) 1 nyama yofanana ndi ng’ombe ya thupi lake losalala ndipo ili nyanga zoyera kunsonga. mae.: chilembwe. munkhalango ya majete muli nyama zamitundumitundu monga mikango, njovu konso abowo. 2 Li-Ma- (zambi mabowo) mphululu ya pa chinthu monga khoma. nyumba yanga imathonya chifukwa lata limodzi padenga liri ndi bowo lalikulu. bowoleza Ku-, mne. kumaniza dzenje lina ndi dzenje linzake pokumba. kunekwi.: dowoleza. mae.: buvula. pamene anali kukumba mbewa anabooleza mphnga la chiswe. bubu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abubu) munthuu wosayankhula. kunekwi.: bububu. mae.: mbuwu. aphunzitsi sanadziwe kuti wophunzira mmodzi ndi bubu ndipo amkadabwa pamene iye anali kugwiritsa ntchito zizindikiro pofuna kufotokoza zomwe amafuna kunena. bubuda Ku-, mne. onani tanthauzo la bebeda. anakanika kububuda chinangwa chifukwa mano ake anali kumuvuta. bubudu /k/ mve. umo chimamvekera chinthu chouma monga chimanga kapena fupa pokukuta. muchipindamo mumkamveka kuti bubudu, bubudu, pamene ana anali kukuta chimanga chokazinga. buchi /tk/ mve. onani tanthauzo la balamanthu. alenje anali kuthawa mkango utangoti buchi. budabuda /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abudabuda) gawo la thumbo limene limalumikiza ndi chifu. munthu wodwalayo anamuchita opalashoni pa budabuda kuti chakudya chizitha kuyenda kuchokera ku muthumbo kulowa m’chifu. budu /tk/ mve. umo amchitira munthu kapena nyama ikamabudula nsonga ya zomera kapena kudura mchira wanyama. mbuzi za aphiri zinalowa m’munda mwanga mkumangoti budu, budu, kubudula chigwada m’mundamo. budu /tk/ mve. 1 umo zimamvekera ndi kuonekera zinthu monga madzi zikamatayika. . .: mae. : gubudu. podutsa pafupi ndi motowo, anagunda fuwa, nthawi yomweyo sufuliya gudu, madzi onse kutayikira pamoto. 2 umo amaonekera munthu akafuna kapena kuphimba thupi lonse osasiyako pena. mae.: gulugudira, bulubudira. popeza kunali kuzizira kwambiri, anadzifunditsa pa bedi budu.

budula Ku-, mne. 1 taya zinthu za m’chiwiya potembenuza kapena kupendeketsa chiwiyacho. mae.: gudubula. mupungule madziwo musanasenze chifukwa ndi ambiri mungayambe kubudula. 2 dula nsonga za chomera kapena mchira wa nyama ndi kusiyako tsinde. phwetekere akamera amafunika kudulira nsonga kuti azikula bwino. bufu /tk/ mve. 1 omo chimamvekera chinthu monga mpira wopopa wosakhuta ukamenyedwa. ndinadziwa kuti mpirawo wamphwa chifukwa nditamenya buleti unamveka kuti bufu. 2 umo chimachitira chinthu chobuntha monga mpaliro ukalephera kulowa pa chinthu. analunjika muvi wake kuti alase kalulu koma kaluluyo anazinda ndipo muviwo unangoti bufu utamenya tanthwe. bufula /ttk/ Ku-, mne. 1 lephera kulowa monga umachitira mpaliro wobuntha pa chinthu china. mae.: gufula,. guma, bunya. anafuna kumubaya mnzake ndi mpeni koma mpeniwo unabufula chifukwa anavala zovala za chikopa. 2 buka Ku-, mne. 1 tuluka monga zimachitira zilonda pa thupi la munthu. mwanayo amkamva kunyerenyetsa ndipo atayamba kudzikanda, zilonda zinabuka pakhungu lake. 2 yamba monga amachitira matenda ofalikira kutali msanga monga nthomba ndi chikuku. nthenda ya kolera kawirikawiri imabuka nthawi ya dzinja. 3 onekera poyera kuchokera m’madzi. mae.: tumphuka. mwana amene anamira m’madziyo anabuka patapita masiku awiri atafa kale. 4 yamba kuyaka monga umachitira moto osadziwika choyambitsa chake. motoutabuka munkhalango nyama zinasowa kolowa ndipo zambiri zinaphedwa ndi anje. 5 mveka kutali monga imachitira mbiri ya munthu kapena chinthu. mbiri yoti anaba chinthu kumaliro inabuka ponseponse. buku (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabuku) mpukutu wa mapepala womangidwa pamodzi ndi chikutiro wolembedwa mawu ndi zinthu zina zoti anthu aziwerenga ndi kuphunzira. aphunzitsi anandipatsa bukhu la Chichewa kuti ndiziphunzira kuwerenga. bula Ku-, mne. menya kwambiri munthu kapena nyama. kalulu anavumbuluka pamene anabisala ndipo m’modzi mwa alenje anamubula pamutu ndi ndodo. bulako /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabulako)

zenere laling’ono lozungulira. mae.: mphululi, mphululira. mphaka anadumphira m’nyumba kudzera pa bulako choncho galu amene anali kuthamangitsa mphakayo adasowa chochita. bulanchi (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabulanchi) chigawo chaching’ono cha bungwe lalikulu. bungwe la Adimaki lili ndi mabulanchi ake m’maboma onse a m’dziko muno. bulandi (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabulandi) chovala chachitali chonga jekete chovala pamwamba pa jekete kapena malaya. kunekwi.: bulande. mae.: jasi, liwomba. anavala bulandi chifukwa kunali kuzizira kwambiri. bulauzi (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabulauzi) malaya achikazi wovala m’mwamba mwa siketi. bulauzi yomwe mtsikanayo anavala inali yodula manja. bulazi dzi. Li-Ma- (zambi. mabulazi) dzira lopanda mwanapiye lotsala pa fukwe pamene nkhuku yaswa. kunekwi.: vulazi. mae.: chizizi. nkhuku yake inaswa anapiye asanu ndi atatu kuchokera pa madzira khumi omwe inayikira ndipo madzira awiri otsalawo anali mabulazi. bule (Swa) /kt/tk/ muo. 1 mawu osonyeza kuchita chinthu opanda malipiro. mae.: ulere, chabe. 2 bwana anakana kulipira londa wake ndalama zapamwezi chifukwa chakuti katundu anabedwa choncho mwezi umenewo anagwira ntchito yabule. buledi (Nge) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. buledi) chakudya chopangidwa ndi ufa wa tirigu kapena mbewu zina zofananana ndi tiligu, wotupitsa ndi yisiti. mae.: chingwa. ndamutuma kusitolo kuti akagule buledi kuti timwere tiyi. buleki (Nge) /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabuleki) 1 chinthu choyimitsira njinga, galimoto, ndi makina aliwonse chimene woyendetsa amagwira kapena kuponda. anakanika kuimaitsa njinga yake chifukwa inali ndi mabuleki opewera choncho anagwera kupompho. 2 nthawi yopuma pakati pa ntchito. aphunzitsi anapeza nthawi yokambirana pa nthawi imene ophunzira anali pa buleki. buli /k/ mve. umo imachitira nyama monga mbewa ikamatuluka ku dzenje mwaliwiro. atangoyamba kukumba pamene panali una, mbewa zonse zinangoti buli kuthawa osagwirapo ndi imodzi yomwe. buli /kt/ dzi. Mu- A- (zambi. abuli) nyama monga ng’ombe kapena mbuzi yopanda mphondo chibadwire. mae.: chilipundi, pundi, njuma, phundi.

bulika /ttk/ Ku-, mne. 1 tuluka mothamanga kwambiri, monga imachitira mbewa potuka kuuna. mae.: bzaluka. mbala inabulika pomwe inabisala ndipo inathawa osagwidwa. 2 phulika moonetsa mbuluuli monga chimachitira chimanga pokazinga. mbewu ya chimanga yomwe mwa dzalayi imabulika kwambiri pokazinga. bulu (Pwi) /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. abulu) nyama yoweta yonga kavalo, yaitali makutu, yamchira watchowa yomwe anthu ena amakwerapo kapena kunyamulirapo katundu, kapenanso kukokera ngolo. anagula abulu awiri kuti azikoka ngolo pa nthawi yokolola chimanga. bulu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabulu) mphumphu ya ufa owundana m’msima yosaphikidwa bwino. kunekwi.: m’bulu,. mae.: phumba, bulumwa. nsima yomwe anaphika inali ndi mabulu popeza anachulutsa ufa pokandira. bulubudira Ku-, mne. funduka thupi lonse ndi nsalu kapena bulangete. kunekwi.: gulugudira. chifukwa choti kunali chisanu, anabulubudira thupi lake lonse ndi bulangete pogona. bulubudiru mve. onani tanthauzo 3 la budu. mbuzi za aphiri zinalowa m’munda mwanga mkumangoti bulubudiru, bulubudiru kubudula chigwada m’mundamo. bulugamu (Nge) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. bulugamu) mtundu wa mtengo wotuwira, wautali, wolimba ndi wotuwira okhala ndi masamba ataliatali ndipo anthu amachita kubzala kuti achitire milimo ya nyumba ndi milatho. kunekwi.: bulugama. anadzala mitengo ya bulugamu m’munda wao wopanda chonde uja. buluku (Afr) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabuluku) chovala chonga kabudula chofika m’mapazi. mae.: mgandapansi, thalauza. buluku lomwe anagula linali lothina m’chiwuno. bulumunda Ku-, mne. pempha chikhululukiro. mae.: pemba. atasokoneza ndalama, bwana wake amkafuna kumuchotsa ntchito koma anakagwada pansi kwa bwanayo nabulumunda ndipo anamukhulukira. bulumundira Ku-, mne. khala opanda songa. kunekwi.: bulumunthira. mitengo ya tiyi imakhala yobulumundira chifukwa amaidulira nthawi ndi nthawi. bulumunya Ku-, mne.

gwedeza chakudya m’kamwa ndi kumeza madzi ake chikasungunuka. kunekwi.: kulumunya. aphunzitsi athu sakonda kuti ophunzira awo azibulumunya maswiti pa nthawi yophunzira. bulumwa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabulumwa) 1 mphuphu ya dothi. kunekwi.: buluma, gulumwa, chibulumwa. dothi la m’munda wawo ndi lolimba choncho mabulumwa amachuka pochita galauza. 2 onani tanthauzo la bulu. msima yomwe anaphika inali ndi mabulumwa popeza anachulutsa ufa pokandira. buluwe dzi. U-Ma- (zambi. buluwe) nyemba kapena khobwe osapota. kunekwi.: m’buluwe. abambo amakonda nyemba za buluwe osati za chipere ayi. buluzi /kt/ dzi. Mu- A- (zambi. abuluzi) kanyama kakang’ono kosalala, kamchira wawutali, kamiyendo inayi, koyenda mokwawa ndipo kawirikawiri kamapezeka m’khonde m’zipupa za nyumba kapena m’miyala. mae.: msambululu. mwana anayamba kulira atawona buluzi popeza amkaganiza kuti ndi njoka. buma /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mauma) onani tanthauzo 1 la bulumwa. dothi la m’munda mwawo ndi lolimba choncho mabuma mabuma amachuluka pochita galauza. buma Ku-, mne. lira pamaliro kapena khuza koyamba anthu akatha kusambitsa mtembo. kawirikawiri munthu akamwalira, achibale amayamba kubuma pamene amfumu adziwitsidwa. bumbu+ /t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabumbu) gawo la maliseche a mkazi lokhala ndi nyini, bunda ndi mkongo. bunda dzi. Li-Ma- (zambi. mawunda) mwana wa nkhunda. mae.: chiwunda, chizunyani. pamene nkhunda yake inaswa anandipatsa bunda limodzi kuti ndiwete. bunda+ /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabunda) gawo looneka ngati milomo kapena khutu pa bumbu la mkazi. mae.: makuna. bundira+ /ttk/ Ku-, mne. gwedeza chiwuno kapena matako monga amachitira galu wa mphongo pokwata galu wamkazi. kunekwi.: bwindira, mae.: towira, nyekula. bundu dzi. U-Ma- (zambi. bundu) zinthu zopezeka m’zisa za njuchi, fikisa, tongole onga ufa wokanda, zachikasu, zozuna komanso zowawira pakudya. kunekwi.: ubundu. mae.: usinda. a Jere anaweta njuchi mu ng’oma ndipo amkati akafula, anthu amkagula maletsa kuti azidya bundu wa m’maletsamo.

bundukutu /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abundukutu) munthu wopunduka woti sangathe kuyenda. Underlined word-consider wolumala. achimwene ake anavulala miyendo yonse pangozi kotero kuti tsopano iwo ndi bundukutu popeza sangathenso kuyenda. bungwe /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabungwe) gulu la anthu ochita zinthu pamodzi monga milandu, misonkhano kapena ntchito. anthu a m’dziko muno ali ndi ufulu opanga mabungwe awo kuti azitha kukambirana zinthu zosiyasiyana. bunjizi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. manjizi) gulu la anthu owunjikana pamodzi. kunekwi.: kambunjizi. kumisonkhano yokopa anthu pa nthawi yachisankho, anthu amasowa poponda chifukwa kumakhala bunjizi lalikulu. buno muo. onani tanthauzo la bada. popeza anali ndi malaya amodzi komanso kabudula mmodzi ndiye akachapa amkangokhala buno osavala kanthu. buntha /tk/ Ku-, mne. khala osathwa monga umachitira mpeni kapena nkhwangwa. mae.: bunya. chikwanje chikatema pamwala chimabuntha ndipo sichidula zinthu bwino. bunya /tk/ Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la buntha. chikwanje chikatema pamwala chimabunya ndipo sichimadula zinthu bwino. 2 onani tanthauzo la bufula. ananfuna kumubaya nzake ndi mpeni koma mpeniwo unabunya popeza anavala zovala za chikopa. bunyula Ku-, mne. pangitsa chinthu kukhala chobuntha. bwino mubunyula nkhwangwayo mukamatemetsa pamwala. busa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabusa) malo owetera kapena kudyetsera ziweto kuntchire. anatenga ng’ombe kupita nazo kubusa ndipo momwe amabwerera kukhola zinali zitadya msipu wambiri. busa Ku-, mne. dyetsa kapena weta zifuyo. amalume ake anamuletsa kubusa zifuyo ndipo anamuuza kuti akayambe sukulu. butawo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabutawo) onani tanthauzo la batani. pachifuwa pake panali kuwonekera popeza butawo la pamalaya pake linathothoka. butchala (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. butchala/mabutchala) 1 nyumba yogulitsiramo nyama. amalume ake amagulitsa nyama mu butchala ya ku tauni.

2 Mu-A- (zambi. abutchala) munthu wogulitsa nyama. mnyamata uyo akuphunzira ntchito ya ubutchala kuti azizagulitsa nyama. buthu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mawuthu) mtsikana yemwe asanafike pamsinkhu wotuluka magazi kunyini mwezi ndi mwezi kapena kuti osatha msinkhu. mae.: maiye. consider mtsikana amene sanathe msinkhu. mtsikana amafunika kumulimbikitsa sukulu adakali buthu popeza anyamata amakhala asanayambe kumufunsira. butsa Ku-, mne. yatsa moto mwangozi kapena mosaloledwa. anabutsa moto ku nkhalango ndipo mitengo yambiri inapsa. buu mve. 1 umo kumamvekera kulira monga pamaliro kwa anthu ambiri. maliro atangofika kumene kunyumba, kunamveka buu, aliyense kulira. 2 umo amamvekera moto wa malawi ukangoyamba kuyaka mwamphamvu. atangoyatsa kumene nkhuni zothira mafuta anyale, moto unayaka kuti buu. buula /ttk/ Ku-, mne. lira modzuma chifukwa cha matenda kapena ululu. iwo akhalira kubula usiku wonse chifukwa litsipa lawavuta kwambiri. buvula Ku-, mne. onani tanthauzo la bowoleza. pamene anali kukumba mbewa, anabuvula phanga la chiswe. buwa dzi. I-Zi- (zambi. mibuwa) kusaka nyama. mae.: uzimba, liwamba, ulenje. atapita kubuwa, alenje anayamba kukangana ndipo analephera kupha nyama chifukwa zinathawa phokoso lawo. buwabuwa mve. umo amaonekera munthu wopita uku ndi uku pofunafuna chinthu kapena thandizo. mae.: wemphawempha, wekaweka, yemphayempha, mbwandawumbwandawu, mbwawumbwawu. pamene anapeza mwayi wamaphuziro ku koleji, chikumbutso anali buwa buwa m’maofesi kupempha ndalama zokalipira maphunzirowo. buwi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abuwi) kachilombo konga kangaude kacheya kothamanga kwambiri ndipo kamaluma kwambiri. kunekwi.: buwe. mae.: duwiduwi, chindalandala, dzadzadza, chiuzira, psapsapsa, duwiruwi. ndinamva kuwawa kwambiri pamene buwi anandiruma pamwendo. buwu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabuwu) chidzenje chodzama chikumbidwa ndi nyama monga nengo ndi godi. mae.: mchembo, chinkhuni. fisi anathawa kukabisala kubuwi lake anthu atamuthamangitsa.

buye dzi. Mu-A- (zambi. buye) chikhawo chonga mbatata kapena chilazi chakhungu lofiira kapena loyerera chomwe anthu ena amadya. kunekwi.: buwe. mae.: chizani, mchizani, mimbu, njowera, chidzidzi. anabvala buye wambiri m’mdimba mwake popeza anthu ambiri amaukonda kusiyana ndi mbatata. buzi+ dzi. Li-Ma- (zambi. mabuzi) tsitsi lomera pachinena ndi kumaliseche amunthu wamkulu. mae.: vuzi. anagula lumo kuti amete tsitsi la pa chinena pake. bwabwa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabwabwa) mbozi yakuda yomwe ili ndi timingatiminga yomwe imapezeka mumtengo wa m’bwabwa ndipo anthu ena amdya. kunekwi.: mabwabwa, chibwabwa. agogo anapita kudondo kukagwira mabwabwa kuti achite ndiwo popeza amawakonda kusiyana ndi mphala bungu. bwabwabwa mve. 1 umo amachitira munthu akamalankhula mododomadodoma ndi mokayika. mukapita kunyumba yamalamulo, muzikayankha zomveka, osamangoti bwabwabwa. 2 umo amamvekera madzi akamabwata. madzi mu mphika wanyemba nali bwabwabwa kuyaka pamene moto unali kuyaka kwambiri. bwabwasa Ku-, mne. onani tanthauzo la bolobosa. aphunzitsi atapereka masamu ovuta, ana ena anangobwabwasa komabe anakhoza. bwadamula /tttk/ Ku-, mne. igwa pansi mwadzidzi kuchokera pamwamba. mae.: phofomoka. anabwadamula mbale zomwe zinali pathandala pamene amamenyana pafupi ndi thandalalo. bwafa mve. umo chimakhalira chinthu chokhala ndi madzi kapena mpweya m’kati chikagwa kapena kuphwafika. papaya lakupsa linagwera pansi kuti bwafa. bwafu mve. umo chimaonekera chinthu chikalowa m’kati. chifukwa chopanda mano, masaya ake anangoti bwafu. bwafula Ku-, mne. 1 lowetsa pakamwa m’kati. kunekwi.: phwafula. mae.: tiwaza, puwaza. anamuponyera chibagera champhamvu chomwe chinabwafula kukamwa kwake. 2 menya chinthu mochilowetsa m’kati. ndinaponya mpira ndi kuubwafula chifukwa unali wakuphwa. bwako /kt/ mfu.

mawu onena wina momunyodola kuti walephera kapena kapena wagoma. bwako! umaganiza kuti zindivuta koma zakuvuta wekha. bwalero /kt/ dzi. U-Ma- (zambi. bwalero) mankhwala odyetsa munthu kuti afe lero lomwe. mae.: dabwi. munthu yemwe wamwetsedwa mankhwala abwalero amamwalira tsiku lomwero. bwalidzo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. bwalidzo) timitengo kapena nsungwi zoyalika kapena kumanga pa mwamba pa phaka la nkhokwe kuti akathira chimanga chisamatulukire kunsi. kunekwi.: bwalijo. wakuba analowa kunsi kwa phaka la nkhokwe ndipo anaphwasula bwalidzo nayamba kusolola chimanga. bwaliri /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwaliri) chikhawo chomwe ana amakumba n’kuboola pakati ndi kupisa chingwe namachipukusa chingwecho pokoka. mae.: bwamtete, bwangululu, bwatondo. bwalo /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabwalo) 1 malo ozengerapo ndi kuweruzirapo milandu, kapena ochezera. mae.: mphala. anthu anayamba kusonkhana pabwalo la milandu nthawi ya 9 koloko mmawa. 2 nyumba yogona anyamata opanda banja. mae.: mphala, gowero. anyamata ena amaphunzira khalidwe lakuba pamene akukhala ndi anzawo ku bwalo. 3 malo ozungulira nyumba kapena ovinirapo gule. anawaza madzi pabwalo lovira gule kuti pasakhale fumbi bwambu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. bwambu) kupsa kwa mphechempheche chifukwa chakupekesana kwa miyendo. mae.: ukweche. adokotala anamuwuza kuti azipaka mafuta mphechempheche pofuna kuti musachite bwambu bwambwazula Ku-, mne. menya munthu momubwandira ndi kumukanikizira pansi. wakubayo atagwidwa, anamubwambwazula kotero anali mbuu kutuwa. bwamnoni /kktk/ dzi. Mu-A- (zambi. abwamnoni) mtundu wa chiwala chaching’ono chamlomo wawutali, chamapiko anayi chooneka mwansipusipu ndipo chili ndi mafuta ambiri ndipo anthu ena amadya. anagwira abwamnoni ambiri dzulo madzulo pafupi ndi getsi la pakhonde pawo bwampini /kkt/ktk/ dzi. Mu-A- (zambi. abwampini) kanyama kakuthengo konga mbewa yaikulu kathupi lotuwira, ka mchira wautali, kamakhala kudzenje ndipo kamakonda kudya zipatso monga maye, kapena mbewu zina za m’munda. mae.: kunda. anapha abwampini awiri pamene anapita kukasaka ku nkhalango.

bwana (Swa) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mabwana) munthu wolemekezeka woyang’anira anthu ena pa ntchito makamaka wamwamuna. bwana amene amawayang’anira pa ntchito ndi wovuta kwambiri ndipom safuna kuti anthu azilankhulalankhula pamene akugwira ntchito. bwanamkubwa (Swa) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwanamkubwa) munthu wa mpando wa pamwamba ndithu, wolamula dziko kapena dera lake makamaka wamwamuna. anabweretsa chitukuko kuderalo pamene anasankhidwa kukhala bwanamkubwa bwanankhu mve. umo kumaonekera kumpheto munthu akakhala kuipa. kunekwi.: fwenenkhu. sanavale kabudula wamkati ndipo pamene anakhala pansi maliseche ake anali bwanankhu. bwanawe mfu. onani tanthauzo la ambwana. bwanawe, tiye tizipita kunyumba popeza kunjaku kwada bwandasi dzi. Mu-A- (zambi. abwandasi) kachipanda kakang’ono. kunekwi.: mbwanansi. mae.: chigulu. anagula mowa wa masese ndipo amayi wogulitsa mowawo anawuthira mu bwandasi. bwandawubwandawu mve. onani tanthauzo la buwabuwa. pamene anapeza mwayi wamaphunziro ku koleji, chikumbutso anali bwandawubwandawu m’maofesi kupempha ndalama zokalipira maphunzirowo. bwande dzi. Li-Ma- (zambi. bwande) 1 kukudzuka kwa tsitsi m’mbali mwa mutu kumene kumachitika kwa mkazi yemwe ali ndi mwana wakhanda. kunekwi.: chibwade. mae.: chidzade, katchembere. amayi ena akabereka, tsitsi lawo limachita bwande, kapena kuti kukudzuka mmbali. 2 Mu-A- (zambi. abwande) chule wamkulu yemwe kawirikawiri amalira kukagwa mvula. bwandibwandi mve. umo amachitira munthu pofuna kumbwandira zinthu zambiri nthawi imodzi. mbewa zinabulika nthawi imodzi ndipo chifukwa chochita mbwandimbwandi, mlenjeyo sanagwireko ndi imodzi yomwe. bwangu mve. umo kumaonekera kukhomo kapena kukamwa pakakhala potsekuka. kunekwi.: pwangu. mae.: wazu, yazu. chitseko cha nyumba yawo chinatseguka ndi mphepo choncho kukhomo kunali bwangu. bwangulu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwangulu)

onani tanthauzo la bwaliri. bwangwengu /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwangwengu) mbewa yofiira pansana koma yoyera kumimba ndipo ndi yonona kwambiri. mae.: kapeta, kafula, nsana, kabwanda, gwede. bwani /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabwani) chitsamba cha masamba aakuluakulu acheya, ofewa. kunekwi.: mbwani. mae.: mdzambwani, mdyabwani. bwaning’a /kt/k/ dzi. Mu-A- (zambi. abwaning’a) mphonda yoning’a pakati monga nsupa. mae.: katimba, kadingoli, katikwi, dadingoli, kachingoli, nkhwichi. bwanji /kt/ muo. mawu ofunsira momwe chachitikira chinthu kapena momwe chilili chinthu. kunekwi.: bwa. bwantete /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwantete) onani tanthauzo la bwalira. bwanthu mve. umo chimachitira chinthu monga chipupa cha nyumba chikamagumuka pang’ono, mobowoka. mae.: gamu, gamphu, gumu. bwanthula Ku-, mne. 1 gwetsa chinthu monga chipupa chanyumba. mae.: gumula, gamphula. 2 fwanthula monga amachitira ndi msampha. bwanthulira dzi. Mu-A- (zambi. abwanthulira) msampha wophera mbalame kapena mbewa womwe umafwamphuka mwamphamvu kapiri mwana akagweduka. mae.: chikwansa, chikwapu, chifwamphu, chikunthu, chibwanthu. bwantontha /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwantontha) mbalame imene ikamalira imakumbutsa anthu kuti mvula ili pafupi kugwa. kunekwi.: mwandontha. mae.: nichuche, kowera, simsosa. bwanya Ku-, mne. gunda ndi mutu monga zimachitira ng’ombe, mbuzi kapena nkhosa pomenyana. bwanyula Ku-, mne. tosa munthu pachibwano kapena patsaya ndi chala. bwanzi dzi. Li-Ma- (zambi. bwanzi) kufa kapena kudzidzira kwa chiwalo mwakanthawi chiffukwa chakulephera kuyenda bwino kwa magazi. mae.: dzanzi, konya, koye, chikhuwakuwa, chibwanzibwanzi. bwaponde /k/ dzi. U-Ma- (zambi. bwaponde) chiponde cha mtedza. mae.: chibwandira, chitukule, chibwabwa, chinenganenga.

bwata Ku-, mne. tokota kapena wira monga amachitira madzi kapena phala. kunekwi.: bwabwata. mae.: gaduka, santhuka, thakatha. bwatalala mve. umo chimaonekera chinthu chokhala mothasamala. bwatika Ku-, mne. 1 ika chinthu pa chinthu china monga nkhali pamafuwa. 2 mku. namidza munthu. mae.: thyasika. bwatiku /ttk/ mve. umo chimachitira chinthu chikaikidwa pa chinthu chinzake mofulumira ndi mosasamala. bwato /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabwato) chinthu chochita kusema kapena kugoba mozokota ndipo m’kati mwake anthu amakwera pooloka mtsinje wawukulu kapena nyanja yaing’ono kapenanso popha nsomba. mae.: ngalawa. bwatondo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwatondo) onani tanthauzo la bwaliri. bwawubwawu mve. onani tanthauzo la buwabuwa. bwazi dzi. Li-Ma- (zambi. bwazi) luzi lochokera kumtengo wa mbwazi lomwe akazi amapota zingwe n’kumatungira ndipo ena amasokera. bwebweta Ku-, mne. 1 yankhula zosamveka bwino kapena zopanda nzeru. mae.: wereweta. 2 yankhulira kutulo kapena pamene munthu wa wagwidwa ndi mizimu. bweka /kk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la bwekera. bwemba dzi. U-Ma- (zambi. bwemba) chipatso chowawasa chamtengo wa bwemba. bwembanyani /tttk/ dzi. Mu- A- (zambi. abwembanyani) mtengo umene masamba ake amakhala ambiri pakhonyo imodzi, ndipo amabala zipatso zonga khobwe zomwe anthu ena amadya. mae.: mpatsachokolo. bwenje dzi. Li-Ma- (zambi. bwenje) zinthu zotuluka kunsonga kwa chimanga chosamkhwima. mae.: maenje. bwenje /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maenje) chibowo cholowa m’kati mwa chinthu kapena pansi. mae.: una, dzenje. bwentha Ku-, mne. kuwa monga amachitira galu pothamangitsa chinthu. mae.: uwa. bwenzi mlu.

mawu onena za momwe zosatira zikadakhalira chinthu china chikadachitika. kunekwi.: mwenzi. akadathawa bwenzi atapulumuka. bwenzi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. abwenzi) munthu wom’konda kapena wapamtima. mae.: tsamwali, shamwali, samwali. bwera Ku-, mne. fika pamalo. bwereka /ttk/ Ku-, mne. Also /t/ tenga chinthu kwa wina ndi kukachigwiritsa chinto pambuyo pake ndi kubwezanso. mae.: goboza, kongola, kwereta. bwerera /ttk/ Ku-, mne. /t/ Alex pita uko wachokera usanapite uko unalinga. mae.: bwevuka, potoloka, tembenuka, fufumuka. bwereza Ku-, mne. chita kanthu kopitirira kamodzi. bweru /tk/ mve. umo chimachitira chinthu chikafika pamalo mwadzidzidzi. bwetu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. abwetu) munthu woyankhulayankhula. bwetuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la bwebweta. bwevuka Ku-, mne. onano tanthauzo la bwerera. bwevula Ku-, mne. bweza munthu kuti asapite komwe amapita. bweya /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. bweya) chinthu chonga tsitsi chomera pa thupi pa nyama monga galu kapena mbalame. bweza Ku-, mne. pereka chinthu kapena munthu kwa mwini wake. bwezera Ku-, mne. 1 ika chinthu pamalo pomwe chinali. 2 chitira munthu wina zinthu zomwe iye amachitira ena. kunekwi.: bwerezera. mae.: lipsira, sulira, kwichisa. bwibwitsa Ku-, mne. yankhula mosiyizasiyiza ndi mosamveka bwino. bwiiza dzi. Mu-A- (zambi. abwiiza) munthu wosauka kwambiri. bwimvi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. bwimvi)

madzi osalira m’chiwiya monga mtsuko okhala ndi zitsotso kapena dothi. mae.: ngundungundu, vunduvundu, mavundu, khokozi. bwinga dzi. U-Ma- (zambi. bwinga) mankhwala amene amapatsa namfedwa kapena anamwali amene atha kumene msinkhu. mae.: khundabwi, phwinabwi, phundabwi. bwinja dzi. Li-Ma- (zambi. mabwinja) 1 malo kapena mudzi umene anthu adachoka mkukamanga kwina. mae.: mazame, dzinja. 2 nyumba yakale yosagonamo anthu. bwitibwiti mve. umo zimaonekera zinthu zonona zamafuta. kunekwi.: bwitubwitu. bwito /kt/ mve. umo zimaonekera zinthu zonyansa pathupi monga manthongo m’maso. mae.: khuthu, tho. bwivu dzi. I-Zi- (zambi. bwivu) mnofu wa mkamwa m’mene mumamera mano. mae.: nkhama, usunini, nguluzuma, chavu. bwiza Ku-, mne. 1 yankhula mozemba mosagwirizana ndi funso. 2 chitira munthu mankhwala omuteteza ku zoipa. mae.: tsilika. bwizi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. bwizi) kachilombo kantundu wa mphusi, kakuda komwe kamadya masamba aawisi makamaka a fodya. bzabzabza /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. bzabzabza) onani tanthauzo la buwi. bzala Ku-, mne. undira kapena zika mbewu monga chimanga ndi chinangwa m’thaka kuti zimere. kunekwi.: byala. bzaluka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la bulika. bzanthuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la bulika. bze mve. umo amanenera anthu posonyeza kufanana kwa munthu ndi wina. bzee mve. 1 umo amachitira munthu akamachita zinthu zonse pamalo osasiyako kanthu. 2 umo chimachitira chinthu chachitali monga chovala chikamakhudza pansi. 3 umo amachitira mapiko atambala akamatchetcherera.

4 umo umaonekera mdima wa chitsitsira. 5 umo amaonekera munthu akamayang’ana cham’mbali ali ndi cholinga. bzera Ku-, mne. tenga zinthu zounjika pamodzi osasiyako kanthu monga zinyasi kapena zovala. mae.: psera, psaira. bzikula Ku-, mne. tulutsa ndi kutafunanso za kudya zimene zamezedwa kale monga iamchitira mbuzi kapena ng’ombe. bzinya Ku-, mne. gwira munthu kapena chinthu pakhosi. mae.: tinya. bzodola Ku-, mne. nyema chinthu chofewa monga nsima. kunekwi.: bzogodola. mae.: tema. bzola Ku-, mne. pitirira pamalo kapena chinthu. kunekwi.: pyola. mae.: dutsa. bzonthola Ku-, mne. onani tanthauzo la bulika. bzotola+ Ku-, mne. kokera khungu la mbolo m’mbuyo mwake ndi kuonetsa chipsoto. mae.: psotola, psonola. bzoza Ku- mne. 1 paka munthu wina mafuta. 2 yenereza munthu pomuipatsa ulemu wapadera pagulu. bzulu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabzulu) kamwana kakufa kanyama kapena mbewa kosabadwa. mae.: chipofu, mluza, mvuudwa. bzululu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madzululu) maanga amitundumitundu omwe omwe amakhala amizeremizere kapenanso amadonthomadontho pa chikopa chanyama. mae.: mafululu, madibi, mabidi. bzungunyuka Ku-, mne. onani tanthauzo la binya. C C, c dzi Mu-A- (zambi. ma c) lembo lachitatu mumndandanda wa malembo a chiyankhulo cha Chinyanja ndipo ndi limodzi mwa malembo opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. 1 cha /k/ mve. umo amayankhira munthu potsutsa monyalapsa ndi monyoza 2 cha Ku- mne

1 yera makamaka mdima ukamachoka kapena dzuwa likamatuluka. 2 khwima kapena ipsa monga chimachitira chipatso kapena chimanga chabe muo 1 onani tanthauzo la bule 2 mau otanthauza kukhala opanda kanthu chabuka dzi chi-zi mbewu yodzimerera kapena yodziphukira yosachita kubzala monga zimachitira mbatata, nsawa, nyemba kapena chimanga. kunekwi: chibuka, mae: kadzimerere, mlikale, mphulumukwa, mtayikira, chiphukira chacha dzi Mu-Akambalame kotuwira komwe kamadya tizilombo ndipo polira kamati titi! mae: tchala chachama Ku- mne yenda mofulumira makamaka nyama chachuka Ku- mne chita chinthu mwachangu chadothi dzi chi-zi mphatso yopereka kwa mwini malo. mae: chadziko, chamtunda, chiwande. chadziko dzi Chi-Zionani tanthauzo la chadothi chagaga dzi Chi-Zi1 timitengo tochepa tomwe timamera pa phata limodzi. 2 mtundu wa kachirombo kokhala ndi miyendo yambiri koma yosachuluka ngati ya bongololo. kunekwi: chigaga. mae: chakalala. chajira dzi Mu-Anthaka yolola mbewu. mae: chonde, chia, thukwi. 1 chaka /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. machaka) 1 2 mbulumbulu ya chitsulo yoika mchinthu chozungulira. 2 chaka /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zaka) 1 miyezi khumi ndi iwiri. mae: chilumika 2 chikondwerero chachikulu chochitika kamodzi pachaka. chakachaka mve umo amamvekera madzi amvula akamagwa. mae: pwatapwata, tyakatyaka. chakalala mve umo limaonekera tsitsi kapena bweya la nyama ukaimirira. mae: nyankhalala. chakhola dzi chi-zi chiweto chomwe munthu amapereka ngati mphatso kwa mwini khola pakutenga zifuyo zimene adaikiza.

chakhonde dzi Chi-Zinzengo yatsindwi yamkhonde imene imatsamira pansanamira yochirikiza tsindwi. kunekwi: chamkhonde. mae: kakungulu, psetete. chakumunsi /kktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chakumunsi) chitsamba china choyanga pansi chomwe chimabala zipatso zonga kaimbe mae: chiwowo. chakumwamba dzi Chi-Zinthenda ya kumwezi yokomola munthu kawirikawiri. mae: chimkombozi, khunyu, chifufu, linjirinjiri, ligalagala, khunyuku. chala dzi /tk/ Chi-Zi- (zambi. zala) chiwalo cha kunsonga kwa chikhato kapena phazi. chalachankhwali dzi Chi-Zi- (zambi. zalazankhwali) kachala kobadwa nako komwe kamakhala pambali pa zala zenizeni. chale dzi Mu-A- (zambi. chale) mowa woshambula lero woti anthu adzamwe mawa. mae: chisambula, chifu, chitifu, phumphe. chalero dzi Chi-Zi- (zambi. Chalero) ufa wa mphale yokonola lero lomwe. kunekwi: chilero. mae: nampantha, namkwantha chalimbana dzi Chi-Zi- (zambi. chalimbana) mtundu wa mtedza umene umakhala waukuluukulu kuposa mitundu ina. chalo dzi Chi-Zi- (zambi. chalo) 1 mchere wa mdothi monga chikungu kapena chikulo 2 mawu wolemekeza mfumu poyilonjera kapena poyankhula nayo. mae: kalonga, mfumu. chaluchalu mve umo amaonekera munthu akamayenda opanda cholinga chamakala dzi Mu-A- (zambi. achamakala) bowa wamaonekedwe akuda omwe anthu ena amadya. chamamba dzi Chi-Zi- (zambi. chamamba) mtundu wa chomera cha mtsala chokhala ndi cheya choyera ndi cholimba ku mtengo ndi masamba ake ndipo masamba akewo amathetsa kuyabwa kwa chitedze akakhula pa khungu loyabwidwa. mae: chiwawa, chilikumwamba, chilungumwamba, chikhoswe chamasa dzi Chi-Zi- (zambi. zamasa) chimanga chosakonola chophika. mae: mdzabwe, chingowe, mambulu, mangungu chamasala dzi Chi-Zi- (zambi. zamasa) mtundu wa udzu wautaliutali koma timapesi take tating’onoting’ono womwe kawirikawiri umamera m’tsala. mae: chundu.

chamasongwe dzi Mu-A- (zambi. achamasongwe) mtundu wa mbalame yamlomo wautali yomwe imamwa madzi a m’maluwa. kunekwi: chimwasongwe. mae: choso, kachoso. chamba dzi Chi-Zi- (zambi. zamba) gule wa mtundu uliwonse chamba dzi Chi-Zi- (zambi. chamba) mtundu wa chomera chonga fodya chomwe munthu akachisuta kapena akachikoka chimaledzeretsa, mwinanso chimasokoneza bongo. mae: mbanje. chambaleka dzi Chi-Zi- (zambi. zambaleka) mpeni waufupi chigumbu, wakuthwa konsekonse woti nkutchetchera udzu kapena kukhala chida. mae: mkhalamanja chambampha dzi Mu-A- (zambi. achambampha) chiswe cha mutu waukulu, wofiira chimene chimateteza chiswe chinzake, mbereswa kapena inswa. kunekwi: m’bampha. mae: mgagadule, mgogodere, muswe, gang’a. chambato dzi Chi-Zi- (zambi. zambato) onani tanthauzo la bamba chambu dzi Chi-Zi- (zambi. chambu) mankhwala otsirikira zinthu monga m’nyumba kuti wina akafuna kuba kapena kuononga apunduke kapena adwale matenda ofanawo. mae: chiwindo, mtsiriko. chamkhokho dzi Chi-Zi- (zambi. chamkhokho) chithabwa chomwe amachotsa pamodzi ndi khungwa pocheka matabwa. mae: sepusepu, chipapati, chibanzi. chamkono dzi Chi-Zi- (zambi. chamkono) ndalama yachitsulo yosalimba yomwe amachita nayo malonda m’madera ena a dziko la malawi ndalama zamakonozi zisadadze. chamlomo dzi Chi-Zi- (zambi. chamlomo) dipo loperekedwa kwa makolo amkazi kusonyeza kuthokoza. mae: muonga. Chamnjiri dzi Chi-Zimzimu umene udalenga dziko lapansi ndi kumwamba ndi zonse zili m’menemo. mae: Mulungu, Namalenga, Chauta, Mlengi, Mphambe, Leza, Chisumphi, Champepa, Yehova, Mpajambwe, Chaalamizu. champepa dzi Mu-A- (zambi. champepa) onani tanthauzo la Chamnjiri. chamtunda dzi Chi-Zi- (zambi. chamtunda) onani tanthauzo la chadothi chamtunga dzi Mu-A- (zambi. achamtunga)

ndodo yokhala ndi mutu wosemera padera wochita kusemekako. kunekwi: chimtunga chamwaka dzi Chi-Zi- (zambi. zamwaka) chilolezo cha boma choti munthu asamakhome msonkho. kunekwi: chalamwaka chanana dzi Chi-Zi- (zambi. zanana) 1 mpuno wa nguluwe kapena nkhumba, mae: njidi 2 ngunda yosutira chamba 3 fungo la mwana wobadwa kumene chandamale dzi Chi-Zi- (zambi. chandamale) mchitidwe wolasa chinthu mosaphonya kapena mwamaluli chando dzi Chi-Zi- (zambi. chando) madzi olimba, oundana chifukwa cha kuzizira kwambiri. mae: chisanu, chipale chandunde dzi Chi-Zi- (zambi. chandunde) chinangwa cha makaka kapena makoko oyera. mae: mayawa changa dzi Mu-A- (zambi. achanga) kanyama kamaso aakulu komwe kawirikawiri kamakhala mu mtengo ndipo kamalira ngati mwana wa munthu. mae: mwiri, kamundi, sira. changala dzi Chi-Zi- (zambi. zangala) gawo la kutsogolo kwa thupi la nyama kuchoka pamimba mpaka pakhosi pomwe pamamera nthiti. mae: chifuwa, nganga, nkhombe, ntchonzi, nsonje, chikangalima, nkhwangulo, chimphafa, chifwafwa. changamuka Ku- mne khala wochenjera kapena wachangu pochita zinthu mae: chenuka. changazime dzi Chi-Zi- (zambi. changazime) kuchita kwa zinthu mopanda changu ndi mosafulumira kapenanso mokayikakayika. kunekwi: chiyangazime. mae.: chizere, chingongo, chidodo, chinjenje, lideredere, chinthenthe, thenthe. changu dzi Chi-Zikufulumira pochita zinthu. changulu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. changululu) chiutsiutsi chomwe chimachitika dzuwa likatentha kwambiri. chanonga /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chanonga) chomera chomwe chimabala timbewu timene timakangamira pathupi makamaka pazovala kapena ubweya. kunekwi.: chinonga. mae.: chisoso, kanzota. chantcha Ku-, mne. paza m’mphepete mwa chinthu. chanyuka Ku-, mne.

kulirapo kuposa china. chanza dzi. Chi-Zi- (zambi. chanza) moni wogwirana manja. chanzi /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chanzi) chomera cha m’mthengo chafungo la mphamvu, chatimitengo tatitali tomera pa tsinde limodzi ndipo anthu amaombera nkhokwe. chapa Ku-, mne. chotsa litsiro m’zinthu zofewa monga nsalu kapena zovala ndi sopo kapena zinthu zina. chapakhosi /kkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zapakhosi) nthenda yotupitsa pa khosi pa munthu. chapopo /tkt/ dzi. Mu- A- (zambi. achapopo) mtundu wa mbalame yomwe ili ndi tsumba ndipo imadya zipatso za mitundu mitundu. mae.: pumbwa. chasu /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chasu) chakumwa cha mtundu wakachasu champhamvu yoledzeretsa ndipo chimatchezedwa kuchokera kunsawa zamumtengo wa wamchome. chatata /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chatata) mtundu wa chomera chaminga chomwe chimakula moyanga kuchokera pa phata pake. mae.: lunguzi. chatso dzi. Chi-Zi- (zambi. zatso) mpuno wautali, monga wa njovu. mae.: chitamba, chikhwama, mgoba. Chauta /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. chauta) onani tanthauzo la Chamnjiri kunekwi.: Chiuta. chavu dzi. Chi-Zi- (zambi. zavu) onani tanthauzo la bivu. chawa dzi. Chi-Zi- (zambi. zawa) 1 mtundu wamawungu akuda. 2 kadzenje ka pakhutu mbali ya m’musi komwe anthu ena amabadwa nako. mae.: kadainswa. 3 mawu okuluwika othanthauza kusakhala ndi mwayi makamaka pa uzimba. chawawa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zawawa) onani tanthauzo la chamamba. chawe dzi. Chi-Zi- (zambi. zawe) chidikha cha pamwamba pa phiri makamaka lalitali. mae.: chiwata, chisese, chisesese, msesese. chibubu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibubu) kuomba m’manja movuma, maulemu mosawalula, monga polonjera mfumu kapena podutsa pamalo pamene pali anthu akuluakulu. mae.: chikufu.

checheta Ku-, mne. tafuna modula chinthu pafupipafupi ndi mano momveka liwu monga momwe zimachitira mbewa podya udzu. chechete /k/ mve. umo kumamvekera kutafuna pamene mano aluma timiyala potafuna chakudya. chedwa Ku-, mne. 1 chita chinthu pang’onopang’ono. mae.: zengereza. 2 fika pamalo monga pantchito nthawi yake yoyambira itapitirila. chedzera Ku-, mne. yankhula monena munthu wina ndi cholinga choseketsa anthu ena koma mokwiyitsa munthu amene akunenedwayo. chee mve. umo kumamvekera kulira monga kwa firiwira ya njinga ikamazungulira. cheka Ku-, mne. 1 dula chinthu ndi chipangizo chakuthwa monga mpeni. 2 wawa kwambiri monga mumachitira m’mimba mwa kamwazi. cheke (Nge) /kt/ dzi. Chi-Zi (zambi. zeke) pepala losindikiziratu la banki lolandirira kapena losungira ndalama. chemba Ku-, mne. sema chinthu monga mtengo mopanga vunga kapena phanga. mae.: goba, zokotola, jeba, jenga, sompha. chembe dzi. Chi-Zi- (zambi. chembe) mchitidwe wa thupu wothetsa zovala msanga. mae.: chitako. chembera Ku-, mne. onani tanthauzo la chembeza. chembeza Ku-, mne. sanduka ntchembere chifukwa chobala mwana. kunekwi.: chemberetsa. mae.: chembera. chemerera Ku-, mne. nenenerera molimbikitsa kapena molimbikira pa masewero. chempha1 (sho) Ku-, mne. yera kapena oneka bwino chifukwa cha zovala zabwino. chempha2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zempha) chipanda chopanda thako. chenedza Ku-, mne. dula thunthu la mtengo ndi nthambi zake m’zipinjiripinjiri, mae.: cheyeda. cheneka Ku-, mne. 1 chenjera kapena sintha maganizo pochita zinthu pona umo zinthu zikuyendera. mae.: chenjenuka.

2 kulirapo msinkhu kapena khala wamkulupo. mae.: sinthuka, sunsunuka. chengo dzi. Chi-Zi- (zambi. zengo) zipupa za nyumba asanaike tsindwi. chenje1 /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chenje) 1 ndalama yosinthidwa ndi cholinga chofuna kupeza yochuluka kapena yocheperapo mphamvu. 2 ndalama yotsala pogula chinthu. chenje2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chenje) kufiira kwa moto monga kwa nsakali, chinsinga kapena chipu. chenjenuka Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la cheneka. chenjenula Ku-, mne. onani tanthauzo la benula. chenjera Ku-, mne. chita zinthu za nzeru za bwino kapena zoipa. chenjerere dzi. Chi-Zi- (zambi. chenjerere) bweya wautali kuposa ubweya wina umene umamera pathupi la chamoyo monga umamera kumutu kwa mkango. kunekwi.: mwenjerere. mae.: manyenje, matchowa, mavule, dzenze. chenjerero dzi. Li-Ma- (zambi. machenjerero) mchitidwe wochenjerera munthu wina monga potenga zinthu zambiri kuposa winayo. chenjeza /ttk/ Ku- mne. uziratu munthu wina za kusogolo kuti asamale. chenjezo dzi. Li-Ma- (zambi. machenjezo) mawu owuza munthu kuti achenjere pomudziwitsa za kutsogolo. chenkha Ku-, mne. 1 zemba kapena lewa chinthu choopsa pokhala kutali ndi chinthucho. mae.: chiwa. 2 wanga mtengo kuti ukhale ndi phanda. gwira gwira nsikwa kuti usagwetse mudzipochita masewero oponya nsikwa. chenkha dzi. Chi-Zi- (zambi. zyenkha) mtundu wa nsomba yokhala ndi mawanga atatu opingasa. chenuka Ku-, mne. onani tanthauzo la changamuka. chenula Ku-, mne. 1 tsekula maso monga amachitira mapira akayanikidwa padzuwa. 2 patsa nzeru wina pomupangira kapena pomulangiza zoyenera kuchita. chenya dzi. Chi-Zi- (zambi. zenya) chenya1 /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zenya)

mpata wachibadwa pakati pamano a pamphumi. mae.: lisangwe, nchena, shaka, mchema, chiulampata, mbenya. chenya2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zenya) kuwawa monga amachitira mango osapsa. mae.: khambi. chenya3 Ku-, mne. modula pang’onopang’ono monga amachitira makoswe kapena chiswe. chenyentha Ku-, mne. khoma mphere pofuna kuisalaza kuti izipera bwino. chepa Ku-, mne. khala pang’ono kapena khala wamng’ono. mae.: perewera. cherera Ku-, mne. 1 salaza zinthu zosemasema monga mpini kapena chipande ndi ntcherero. 2 kunguza chinthu monga amachitira khoswe kapena chiswe. 3 dzuka m’mamawa ndi kuyamba ntchito za tsiku limenelo. mae.: lawira. chereza Ku-, mne. samala mlendo kapena munthu wodwala pocheza naye momsangalasa kuti aiwale kwawo kapena mavuti ake. chesa Ku-, mne. 1 ndi kudula nyama yophaipha m’zigawozigawo. mae.: gwaula. 2 pweteka kapena lepheretsa munthu kuchita china chake mwa njira yamatsenga. kunekwi.: chisa, cheza. mae.: pinika, pininga. chesera Ku-, mne. zulira mpunga. chesula Ku-, mne. lepheretsa wina m’masenga akakuchitsa. kunekwi.: chisula. cheta Ku-, mne. kopa kapena nyenga munthu mwa msanje kuti asamachite kapena monga malonda, chibwenzi, ukwati. chetama Ku-, mne. leka kulira. mae.: tonthola. 1 chete /kt/ muo. mawu osonyeza kukhala osachita phokoso. mae.: du. 2 chete /kt/ mve. umo amaonekera munthu akakhala osayankhula kapena kuchita kanthu. mae.: gogodeka, phe, khale. 3 chete dzi. Chi-Zi- (zambi. zete) chikalata cha msonkho. cheteka Ku-, mne. khala osachita phokoso. chetekera Ku-, mne.

gwira chida molunjika chinthu chimene ufuna kulasa. mae.: penda, yang’anira, sikisira. chewe dzi. Chi-Zi- (zambi. chewe) mtundu wa chomera china chomwe masamba ake anthu amafulula therere. mae.: tchope. chewula Ku-, mne. 1 itana munthu mosayankhula, momkodola kuti aoneko. 2 tsitsimuka monga amachitira munthu yemwe amakomoka. cheya /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. cheya) bweya waung’onoung’ono kwambiri, monga wa pathupi pamunthu kapena msungwi za mtuwa. cheyeda Ku-, mne. onani tanthauzo la chenedza. cheyo dzi. Chi-Zi- (zambi. zeyo) 1 chomera cham’mapiri chachifupi chamtengo wokhala ndi nsale zazitalizitali zolimba zomwe akazisasantha zimalekana ndipo amapangira tsache. 2 chipangizo chopanga kuchokera ku mtengo wa cheyo chomwe anthu amatsukira ziwiya monga msengwa ndi malisero. mae.: chitsuto. 1 cheza /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. cheza) chilangali cha moto kapena dzuwa chomwe chimaoneka kumwamba kutayamba kuda, dzuwa likalowa. 2 cheza Ku-, mne. 1 kambirana ndi mzako nkhani zosiyanasiyana. 2 chitira wina mankhwala a matsenga kuti apeze tsoka. mae.: chitsa. chezera Ku-, mne. khala osagona usiku wonse chifukwa cha kanthu kena. 1 chezi dzi. Chi-Zi- (zambi. zezi) nkhunda yamphongo, yaimuna yomwe imakasula zisanja za nkhunda zinzake ndi kumwaza mazira. kunekwi.: tchezi. mae.: gulule. 2 chezi mve. umo kumaonekera kuwala mofulumira mwa kanthawi kang’onong’ono monga chimachitira ching’aning’ani. mae.: wali, phuli, ng’ani. chezichezi mve. umo kumaonekera kuwala kobwerezabwereza. mae.: ng’aning’ani, waliwali, phuliphuli. chezima Ku-, mne. wala mong’animila monga imachitira nyenyezi. mae.: nyezimira. chezuka Ku-, mne.

yamba kupsa monga chimachitira chipatso monga nthochi kapena malalanje. kunekwi.: yezuka. mae.: languka, dengula. chi- m’pham’mbu 1 phatikizo lopangira mayina ena am’gulu la Chi-Zi- chimunthu, chinyumba. 2 phatikizo la dzina la m’kalasi la Chi-Zi- chinthu, chingwe, chibo. 3 phatikizo losonyeza khalidwe kapena mchitidwe wa zinthu. chinamwali, chikhalidwe. 4 phatikizo loti tikaliika ku mneni lisonyeza mkhalidwe kapena mchitidwe wa chinthu momwe chidayambira ndi mmene chilili tsopano. chiyambire chogwira ntchito mtawuni sanapite kumudzi. 5 phatikizo loti tikaliika kumneni lisonyeza kupitiriza, osasintha. mwanayo ali chigonere. chia dzi. Chi-Zi- (zambi. chia) onani tanthauzo la chajira. chibaba dzi. Chi-Zi- (zambi. zibaba) chilakolako kapena chikhumbokhumbo cha zinthu monga mowa kapena fodya. mae.: chipemba. chibade dzi. Chi-Zi- (zambi. zibade) chipanda kapena chikho chosweka. mae.: chibadebade. chibadwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibadwa) maonekedwe kapena khalidwe lomwe munthu amabadwa nalo. chibadzu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibadzu) kagawo kochoka kumtengo powaza. kunekwi.: chibazu, chibazula. mae.: chilawadzo, chipapu, chimbalu, chiwalu, chibandwa. chibakera dzi. Chi-Zi- (zambi. zibakera) dzanja lofumbata pofuna kumenya. mae.: nkhonya, nkhonyo. chibakha dzi. Chi-Zi- (zambi. zibakha) kuponya munthu mwa mphamvu pofuna kumenya munthu wina ndi phazi. mae.: chiponda, chidyali, theke, thege, chishali, chitsali, chidondo, sale, mtsali. chibamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibamba) khungu lobwera pamene panali chilonda. kunekwi.: chibambi. mae.: chipsazi, chipsera, libalima, banga. chibambala1 dzi. Chi-Zi- (zambi. zibambala) nthenda yotupitsa kapamba. kunekwi.: chibamba. mae.: chikamba, chapambali. chibambala2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zibambala) onani tanthauzo la chibamba. chibambali dzi. Chi-Zi- (zambi. zibambali)

chitseko cha pakhomo pa dengala nkhokwe. mae.: chidambi. chibandu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibandu) chigawo chimodzi cha chinthu chathunthu monga dzungu, mphonda kapena lalanje akachibandula. kunekwi.: chibanthu. chibandwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibandwa) onani tanthauzo la chibadzu. chibangiri /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibangiri) chinthu chokhala ngati khoza chovala kumanja makamaka akazi. chibani dzi. Chi-Zi- (zambi. zibani) nyama youmika ili yong’amba monga nsomba, nkhunda, nkhuku, kalulu kapena ntchezi. chibaningwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zibaningwa) thabwa loikamo mipeni kapena nthungo, mae.: chimake, chiyala, chigumbali, chiphedwa, ligonero, chibithi. kunekwi.: chibaizi. chibanzi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibanzi) onani tanthauzo la chamkhokho. chibayo dzi. Chi-Zi- (zambi. zibayo) kupweteka kobaya chifukwa cha kutupa kwa mapapo. mae.: kalaso, chilaso, kajintchi. chibaza /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibaza) khalidwe loiwalaiwala ndi lopanda chikumbumtima. mae.: chiwozo. chibebe dzi. Chi-Zi- (zambi. zibebe) kufunda kapena kutentha pang’ono kwa dzuwa. mae.: chithukumira, chitukutuku, chifundizi. chibedebede dzi. Chi-Zi- (zambi. zibedebede) onani tanthauzo la chibade. chibeke /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibeke) chinthu choluka ndi timitima ta udzu monga chisankhwi chomwe akadzi amavala pa dzanja ngati khoza. mae.: chibeke, chimphusu. chibekete /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibekete) 1 chitini chakutha chomwe sichikugwiritsidwa ntchito. 2 mku. munthu wochita zosalongosoka. chibenthe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibenthe) nsomba yaing’ono kwambiri ya mtundu wa mbaba ya mamba obiriwira ndipo imakhala m’matawale. chibenthu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibenthu) 1 chiwiya cha mtengo kapena cha dothi chobenthukabenthuka. 2 onani tanthauzo la banthu. chibere /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibere)

chinthu chofiira chotuluka ku msonga ya nthochi ikamafula ndipo imakhala ndi maluwa mkati mwake. mae.: chiduwa, chisompha. chibesebese dzi. Chi-Zi- (zambi. zibesebese) chidimadima cha m’mamawa kusanayere. mae.: chimbuzimbuzi. chibete (Zu) dzi. Chi-Zi- (zambi. zibete) kathumba kachikopa kapena nsalu koikamo ndalama. kunekwi.: chiwete. chibethi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibethi) 1 2 onani tanthauzo la chibaninga. chibinyira dzi. Chi-Zi- (zambi. zibinyirz) thumba la zinthu zosazala. kunekwi.: chipinyira. mae.: chifunthwa, mphinda. chibisalirano /tkkttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibisalirano) masewera omwe ana ammachita popita pamalo oti asawonedwe wina akamamufunafuna kapena akamamuwunguza. kunekwi.: chibisalira. mae.: kalondolondo. chibisibisi dzi. Chi-Zi- (zambi. zibisibisi) kachidimadima kamadzulo dzuwa litalowa kuti bii. mae.: chisisira. chibiya dzi. Chi-Zi- (zambi. zibiya) chovala cholezaleza chomwe amavala pagule wa ngoma. chibo /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibo) 1 dzenje losazama kwambiri lokumbika ndi mvula m’njira. mae.: chigolowondo, chigolobwiko, chigolong’ozi. 2 chitete chaching’ono cha ndonyo zinayi kunsi kwake. chiboda dzi. Chi-Zi- (zambi. ziboda) mwendo wa nyama kapena mbalame pamodzi ndi phazi. kunekwi chibodo. mae.: chinzondo, mphazo, nzoma, chobodogola, chozonda. chibodogolo dzi. Chi-Zi- (zambi. zibodogolo) onani tanthauzo la chiboda. kunekwi.: chiphodogolo. chibofo dzi. Chi-Zichibofo ndi mtundu wa nzimbe yomwe imakhala yofewa kwambiri chiboli /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziboli) kachilombo konyezimira mutu konga nkhululu koma kopanda mapiko, kamafukula pansi ndi kukhala muuna wake ndipo anthu ena amadya. chiboliboli /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibiliboli) chinthu chosema kapena choumba chofanizira chinthu china cha moyo kapena chopanda moyo. mae.: chifanizo, chidole, dede, mwanthe. chibombwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibombwe) zinthu zosalira za mafuta a nsasi kapena a mtedza poyenga. kunekwi.: bombwe. mae.: chiposi.

chibonga dzi. Chi-Zi- (zambi. zibonga) onani tanthauzo la banya. chibubu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chibubu) kuomba m’manja movuma, mwaulemu mosawalula, monga polonjera mfumu kapena podutsa pamalo pamene pali anthu aakuluakulu. mae.: chikufu. chibuduli /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibuduli) onani tanthauzo la buli. chibulo dzi. Chi-Zi- (zambi. zibulo) malo amene ziweto zimasonkhana zikadyaidya kuti zipume. mae.: liwingu, chiuto. chibumi dzi. Chi-Zi- (zambi. zibumi) chipupa cha m’mbali kapena m’mphepete mwa mtsinje kapena nsewu. kunekwi.: chigumi. mae.: tchirinji. chibumuntha dzi. Chi-Zi- (zambi. zibumuntha) chingwa cha nthochi chopanda chotupitsa. mae.: mkate. chibungu dzi. Chi-Zi- (zambi. zibungu) kachilombo komwe kamakhala mumtengo wa nsatsi ndipo kamadya masamba a nsatsiwo. chibuwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibuwa) kama wogoonapo wowumba ndi dothi. mae.: muunda. chibuyaya /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chibuyaya) mtundu wa nsawa zazikuluzikulu monga chalimbana. kunekwi.: chimbuyaya. mae.: chimbuwira. chibwabwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibwabwa) onani tanthauzo la bwakonde. chibwana /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibwana) mchitidwe kapena mkhalidwe wa mwanakomanso wa wamkulu wochita zinthu ngati mwana. chibwandira dzi. Chi-Zi- (zambi. chibwandira) chiponde cha mtedza. mae.: chitukule, chinenganenga. chibwano /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibwano) 1 fupa la m’kamwa lomwe kumamera mano otafunira chakudya. mae.: nsagwada. 2 dzino lalikulu lomera kothera kwa chibwano, lophwanyira ndi kuperera chakudya cholimba m’kamwa. mae.: chitsakano, mtondo. chibwanthu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibwanthu) onani tanthauzo la bwanthula. chibwazibwazi dzi. Chi-Zi- (zambi. chibwazibwazi) onani tanthauzo la bwanzi.

chibwenzi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibwenzi) chikondi cha anthu omwe si pachibale. kunekwi.: ubwenzi. mae.: chishamwali, chigweto. chibwereza /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zibwereza) kumata kwa nyumba kwa chiwiri. chibwibwi dzi. Chi-Zi- (zambi. chibwibwi) kuyankhula movutika ndi modukizadukiza. mae.: chimeme, mathuthu. chicha dzi. Chi-Zi- (zambi. zicha) kansengwa kamlaza kapena kansungwi, kopaka nkhunga komwe amamwera mowa. mae.: chidukwa. chichembere dzi. Chi-Zi- (zambi. chichembere) 1 malungo ogwira mkazi yemwe ali ndi mwana wakhanda wobadwa tsopano. 2 chinakwani, chinasi kapena chinzanga cha ntchembere. chichenjere dzi. Chi-Zi- (zambi. chichenjere) chimnofunofu chofiira chomera pamutu pa mbalame monga tambala kapena noka zina. mae.: lipombo, tchotchololo. chichere /tkt/ muo. kuyambira nthawi yomwe kwacha mpaka tsopano. chicherewa dzi. Chi-Zi- (zambi. zicherewa) fupa lofewa, lotafunika pokudya, monga fupa la m’nganga. kunekwi.: chitchewere. mae.: machechetera, mphuputulu, mphumbudula, chitcheweretchewere. Chichewa /ttk/ dzi. Chi-Zichiyankhulo cha Achewa. chichingo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zichingo) chikhato chovunga chomwe amamwetsera mwana madzi kapena phala. mae.: chijiko, chikonde, chikufu, chingato. chichinjiri /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zichinjiri) mamba a ng’ona kapena chigoba cha fulu. chichira dzi. Chi-Zi- (zambi. zichira) m’musi mwa nsana pafupi ndi thako makamaka nyama. mae.: chifuzi, chinyo. chichiri /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zichiri) mtengo kapena nsungwi yosongola yomwe amakhoma pansi polemba malire amalo, polemba nyumba kapena polambula nsewu. mae.: chikhomo. chichiriza Ku-, mne. uza munthu kapena galu momulimbikitsa kuti athamangitse ndi kugwira chinthu. mae.: chochozera, jojozera, psapsaliza, psepsezera, khwirizira. chichiza Ku-, mne.

chititsa wina chinthu chomwe safuna kuchita. mae.: umiriza, kakamiza. chida dzi. Chi-Zi- (zambi. zida) chipangizo chophera nyama kapena mdani, monga mfuti, mkondo, ndodo, uta ndi mivi yake. chidada dzi. Chi-Zi- (zambi. zidada) 1 mchitidwe woyankhula pang’onopang’ono monyada. 2 (zambi. zidada) mtsempha womwe umalumukiza lilime kugawo lam’munsi. m’kamwa. mae.: mnakanaka. chidafudera /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidafudera) kumeta kometa tsitsi la m’mbali lokha n’kusiya lapakati monga momwe amachitira asirikali. kunekwi.: chidavuteni, chilafudera. mae.: chikaputeni. chidafula dzi. Chi-Zi- (zambi. zidafula) mkanda womwe akadzi amavala m’khosi. chidakhadakha dzi. Chi-Zi- (zambi. zidakhadakha) kamnofu kakukhosi chakumwamba komwe kamalandira chakudya pomeza. mae.: , chikankhansima, lilakhwi. chidakwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zidakwa) munthu wokonda kuledzera kawirikawiri. mae.: chiredzerere, mbiyang’ambi. chidalala dzi. Chi-Zi- (zambi. zidalala) nthaka yolimba kwambiri yosalowa madzi kwenikweni ngakhale mvula idze chotani. . .: mae. : chigalamwa, dwale, malagada, chigalagala, mugalagada. chidale /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidale) onani tanthauzo la changala. chidama /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidama) kuchindana kwa mwamuna ndi mkazi. chidamula dzi. Chi-Zi- (zambi. zidamula) kuyankhula ndi kachitidwe kamunthu poyankhula mwadama ndi mochedwetsa. mae.: chilemweremwe. chidangwaleza /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidangwaleza) munthu wobadwa ndi thupi la maonekedwe odabwitsa ndi achilendo. kunekwi.: chilangwaleza, chidengwereza. mae.: chidanzo, chidude, ngauzani. chidangwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zidangwe) nyama yamthengo, yofiira yokhala ndi mizere yotsika, yamphongo yokha imakhala ndi mphondo ndipo imakonda m’malunje ndi m’chipeta. mae.: mbawala. chidanzo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidanzo) 1 chinthu chochita kupanga monga munthu wosema. mae.: fano.

2 (zambi. chidanzo) maonekedwe ndi khalidwe lachibadwa lomwe mwana amatengera kwa makolo ake. mae.: chitengera, kakoza, chikoza, chiyamwira. 3 kaonekedwe ka thupi kapena nkhope ya yamwana kofanana ndi chinthu chomwe amake amakonda kuyang’ana kawirikawiri mwachidwi pamene anali ndi pakati. mae.: kakoza, chitengera chikoza. 4 onani tanthauzo la chidangwaleza. chidasa dzi. Chi-Zi- (zambi. zidasa) chiwiya chosalowa kapena chosaya m’kati, monga mbale zina, chipande kapena lisero. kunekwi.: chisad, chidasha. chidazi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidazi) onani tanthauzo la balang’ombe. chidebe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidebe) chitini chachikulu chotungira madzi. chidede dzi. Chi-Zi- (zambi. chidede) kachitsamba katherere kamasamba onga a limanda kapena sonkhwe komwe masamba ndi zipatso zake amachita ndiwo zowawasa kuposa limanda pakudya. mae.: chikakate, chikadabule. chideko dzi. Chi-Zi- (zambi. zideko) dzenje losazama lokumbika ndi mtondo posinja. kunekwi.: chidekwi. mae.: chitewerende, chikokolo. chidemwedemwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zidemwedemwe) chimnofu chachikumba chomwe chimalendewera kunsi kwa khosi la nyama zina monga ng’ombe. kunekwi.: chilembwelembwe, chithebwerebwe. chidendene /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidendene) tsinde la phazi m’musimwa kakolo. kunekwi.: chidende. mae.: chitende. chidenga /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidenga) nthuli yaikulu ya nyama yosaphika yoyenera kunyamula ndi manja awiri poyerekeza ndi kulemera kwake. chidengwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidengwa) munthu wopunduka amenenso amene satha kuyankhula kwenikweni chibadwire chake. chideru /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chideru) nthenda yopha nkhuku. mae.: chisi, chitopa, chipuphu, dzoye. chidewe dzi. Chi-Zi- (zambi. zidewe) kachitsulo kokhala ngati zingano komwe amamangira nsengwa, lisero kapena dengu. kunekwi.: chidewu. mae.: ndunji, lisungulo, nantunga, chisongole, nthumbula. chididzo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zididzo)

kamtengo komwe amaika m’mbano popanga muvi kuti ulimbe. kunekwi.: chilizo, chilijo. chidikha /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidikha) malo aakulu athyathyathya. kunekwi.: chidika. chidikhodikho /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidikhodikho) kulira kwa kukhosi komwe kumachitika usakufuna ndipo sungakuletse. mae.: nthikwinthikwi, nthukumwa, ntchirichiri. chidikhomiro /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidikhomiro) chifu choyamba cha mbalame monga nkhuku chokhala pa khosi. kunekwi.: chithokomiro, chitsokomiro, chidyokomiro. mae.: chikhodyodyo. chidima /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidama) 1 kusaoneka ndi anthu konseko utakhala poyerayera chifukwa cha matsenga. 2 kuda m’maso chifukwa cha matenda kapena njala. chidimbedimbe dzi. Chi-Zi- (zambi. zidimbedimbe) chingwe choluka chakhwambala kapena luzi cha nkhosi zitatu. mae.: ngwambala, nkhwambala, chikondo. chidimtima dzi. Chi-Zi- (zambi. zidimtima) chinthu chotuwa cha mabowowomabowo chonga chisa cha mavu chomwe chimamangidwa ndi chiswe chaching’onoching’ono ndipo chimapezeka m’chulu kapena malo ena m’thaka. mae.: chikutumbuye. chidindire /tkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidindire) 1 munthu wa mvula zakale amene amapereka uphungu kwa anthu ena. mae.: mkokowogona. 2 munthu wosachoka pakhomo, wasayendayenda. mku. mbiya. mbiya.: chidindire. chidishi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidishi) nsenga yolowa ya mlaza. chido dzi. Chi-Zi- (zambi. zido) muyeso woyesera zinthu monga mchere, ufa, ufa, shuga ndi zina. chidodo dzi. Chi-Zi- (zambi. chidodo) onani tanthauzo la changa zime. chidole (Nge) /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidole) onani tanthauzo la chiboliboli. kunekwi.: chidoli. chidololo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidololo) ufa wokanda ndi madzi odzidzira ophikira mowa kapena nsima. mae.: chikandira, mzuwa, chimuzi, lisokodzi. chidombe dzi. Chi-Zi- (zambi. zidombe) mtundu wa usipa womwe ndi okulirapo ndipo umawawira pakudya. chidondo dzi. Chi-Zi- (zambi. zidondo)

1 onani tanthauzo la chiboda. 2 onani tanthauzo la chibakha. chidonje /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidonje) kanjinga kokulungako thonje. mae.: chidonki, chikombwa. chidonki /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidonki) onani tanthauzo la chidonje. chidoole dzi. Chi-Zi- (zambi. zidoole) nthaka yokhathamira ndi madzi otuluka pansi. mae.: chintchawe, chinyezere, lowe, chinsowe. chidude /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidude) onani tanthauzo la chidangwaleza. chidudu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidudu) chakudya chophika mosakaniza nyemba zophikaphika ndi ufa wa mawere, mapira kapena mchewere n’kupota ndipo sichifuna ndiwo zina pakudya. chiduduli /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziduduli) mchombo waukulu. mae.: mdoto, namdumu, ndumu. chidukhumtima /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidukhumtima) khalidwe lochita zinthu mofulumira mothamangira kapena mwa mphamphu. chidukwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidukwa) onani tanthauzo la chicha. chidule /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidule) 1 nthenda imene imadziwika kuti munthu ali nayo akakwatiwa kangapo chifukwa mzakeyo kapena ana ake amamwalira msanga. mae.: chimfamfa, chifeni, chifenye, nkhombo, libale, likango. 2 njira yopangira kapena yochitira chinthu mofupikitsa. chiduli1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziduli) kachulu kakang’ono kakalazi. kunekwi.: chituli. mae.: chiumi, chiuni. chiduli2 /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziduli) onani tanthauzo la chibeke. chidulo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidulo) ntchere wotcheza kuchokera kuphulusa monga la tchesa, zisononkho, mantchedza, kapena bonongwe. mae.: chigendere, soda. chiduma /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidumz) kanthu kotuluka pachipsera. kunekwi.: chidume. mae nkhumbutondo, nkhulumbi. chidumo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidumo) 1 ukwati wongotengana wopanda nkhoswe kapena wosagwirizira. mae.: chikumu, chisomphome

2 dipo lomwe makolo amnyamata amapereka kwa makolo a msungwana yemwe watengedwa chikumu. 3 mchitidwe wogwira munthu ndi kumpanda modzidzimutsa, mae.: chisomhpole. chidundu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidundu) 1 thuza lam’manja lotuluka chifukwa chogwira ntchito kwambiri. 2 chinthu chotuluka pambali pa thako la nyani. kunekwi.: chikundu. chidundumwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidundumwa) malo otundumuka monga pa mtengo kapena pansi. chidungwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidungwa) kalichero kakang’ono kachidasha. mae.: thungwa. chidutsu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidutsa) 1 chigawo chachifupi chotsalira monga cha ndudu kapena chingwe. mae.: nunsu, chiduswa. 2 chigawo chachifupi chotsalira monga cha ndudu kapena chingwe. mae.: nunsu, chidutswa. chidutswa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidutswa) 1 chigawo chachinthu chakuthwa monga mphasa kapena mkeka. 2 onani tanthauzo la chiditsu. chiduwa dzi. Chi-Zi- (zambi. ziduwa) onani tanthauzo la chibere. chiduwiduwi dzi. Chi-Zi- (zambi. ziduwiduwi) onani tanthauzo la duwe. chidwi /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidwi) 1 kuyang’ana chinthu ndi chidwi mosapenyaso kwina. mae.: chiloli, chigaga. 2 kukonda mtima wonse. chidyamsana /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidyamsana) mtundu wa njka yotuwira yomwe simaluma. mae.: chisanga, sanga. chidyani /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidyani) onani tanthauzo la chibaka. kunekwi.: chishali, mtsali. chidyokodyoko dzi. Chi-Zi- (zambi. chidyokodyoko) chikhumbokhumbo chofuna kudya kapena kuchita kanthu. chidyupaya /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidyupaya) mbewa ya mchila woyera ndi thupi lodera monga bwampinikoma iyo imakhala yocheperapo. chidzade dzi. Chi-Zi- (zambi. chidzade) onani tanthauzo 1 la bwande. chidzakaka dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzakaka) chipatso chonga mnkhaka koma chocheperapo. mae.: kayimbe, kayimbi.

chidzala dzi. Chi-Zi- (zambi. chidzala) malo otayirapo phulusa. fani. dzala. chidzam’mbuyo /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzam’mbuyo) kamtengo koyandama komangira kunkhoka kuti lizidziwika kumene lili m’madzi polikoka. mae.: kaboni, nindi, mbonekera, fumbu, kalanje, kasonda, kafumphe, pombo. chidzanzidzanzi dzi. Chi-Zi- (zambi. chidzanzidzanzi) onani tanthauzo la bwanzi. chidzekadzeka dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzekadzeka) 1 mnyamata kapena msungwana wakula msinkhu mofulumira akadali akadali wamng’ono. 2 mwana woyamba kuyenda kumene. mae.: chinthumbwetumbwe, nthumbwatumbwa, chithevuthevu, chidzete. chidzere /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzere) 1 ndiwo zophukira m’mwamvu. mae.: phukira, mphukira, chundu. 2 mku. ndiwo zamasambazomwe zakola chifukwa zozidya kawirikawiri. chidzete /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzete) 1 munthu wopusa ndi wozerezeka m’zochitika kapena mzoyankhula zake. mae.: chitsiru, chilekwa, mbutuma, dzekwa, chitserekwete. 2 onani tanthauzo 2 la chidzekadzeka. chidzidzi Chi-Zi-, mne. nsatsi zazikuluzikulu. mae.: nsatsimanga. chidzika Ku-, mne. pereka chikole kwa mkazi chotsimikizira kuti uzamukwatira. chidzodzi dzi. Chi-Zi- (zambi. chidzodzi) onani tanthauzo la buye. chidzolo dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzolo) chotupa chapakhungu chomwe chimatha pakapita kathawi kapena masiku angapo. mae.: nabiri, biritsi, nazimbuzimbu. chidzudzulo dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzudzulo) mawu ouza munthu kuti zimene wachita ndi zoipa. chidzulo /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidzulo) 1 nthawi ya kumadzulo dzuwa litatsala pang’ono kulowa. 2 ntchito kapena zinthu zochitika kumadzulo. chidzuma dzi. Chi-Zi- (zambi. zidzumz) bowa waukulu omera ndi mvula yoyamba. mae.: tsokomole, gombaluzu, utali, utale. chidzunguwere /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chidzunguwere) mtundu wa lipoko loyera likululikulu. mae.: chimkaka. chifamake /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifamake)

chipatso chomwe mtsitsi wake udafa chipatsocho chisadakhwime. chifanizo /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifanizo) onani tanthauzo la chiboliboli. chifeni /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chifeni) onani tanthauzo 1 la chidule. chifenye /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifinye) onani tanthauzo la chidule. chifiko dzi. Chi-Zi- (zambi. zifiko) mtengo umene amaupekesa ndi kamtengo kena popeka moto. mae. mkazimpheko, chisikwa, makemfika. chifinda dzi. Chi-Zi- (zambi. chifinda) bweya mwa nkhwapa mwa m’mkango umene anthu amakhulupirira kuti umapatsa mphamvu mkango kuti uzigwira nyama zam’phamvu za m’thengo. chifisi dzi. Chi-Zi- (zambi. chifisi) bowa umene umamera patsinde pa mtengo omwe anthu ena amadya. kunekwi.: fisi. mae.: mpandowafisi. chifomboti dzi. Chi-Zi- (zambi. zifomboti) mwala kapena mtengo wouma wakalekale wotha kufumbutula mosavuta. chifu /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifu) 1 thumba lolumikizana ndi matumbo m’mimba mofikira chakudya kuti chigayike. 2 (zambi. chifu) onani tanthauzo la chale. chifufu dzi. Chi-Zi- (zambi. zifufu) 1 mitambo yophimba pang’ono mlengalenga kuli dzuwa. 2 onani tanthauzo la chakumwamba. chifuko dzi. Chi-Zi- (zambi. zifuko) chisanja cha nkhuku chofungatirapo madzira. kunekwi.: chifukwa. mae.: fukwe. chifukufuku dzi. Chi-Zi- (zambi. zifukufuku) mtundu wa gulugufe wokonda kuuluka usiku pafupi ndi moto kapena nyale. mae.: kadziwotche. chifukulamchenga dzi. Chi-Zi- (zambi. zifukulamchenga) mtundu wa nsomba yotuwira pang’ono thupi lake. chifukumbu dzi. Chi-Zi- (zambi. zifukumbu) chimphutsi choyera chopezeka mchikuni m’zikuni zouma ndipo chikafika pamsinkhu wokwima chimasanduka chilombo chouluka. mae.: chipokodzi, mphanzi, chitsenda. chifukwa1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifukwa) onani tanthauzo la chifuko.

chifukwa2 /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifukwa) ganizo kapena kanthu kamene kachititsa chinthu china. chifukwa3 /ttk/ mlu. mawu osonyeza kuti chinthu china chachitika ngati chotsatira ngati chotsatira cha chinthu china. akhoza mayeso chifukwa amalimbikira kuwerenga. chifulu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifulu) chipanda chachifupi chachikulu mimba. chifumbu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chifumbu) chimanga chosinja atakazinga. mae.: mbwibwi, chigodo, namgoma. chifumu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifumu) chala cha munthu cha kumanja kapena kuphazi chachikulu kuposa zala zonse. mae.: mphatakala. chifundamtima /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifundamtima) chimnofu chapakati pa mimba ndi nganga. chifundizi dzi. Chi-Zi- (zambi. chifundizi) onani tanthauzo la chibebe. chifundo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chifundo) mkhalidwe wokoma mtima ndi wokonda kuthandiza ena. chifunduba dzi. Chi-Zi- (zambi. zifunduba) chinthu chotupa pa mtengo makamaka pamene padakanika kumera phanda. kunekwi.: chifundaba. mae.: chiphudugwa. chifundudwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zifundudwa) chikopa chimene nyama monga njoka zimasiya zikafundula. kunekwi.: fundu, fundudwa. mae.: chikhwakhwalulu, tsuwi. chifungo /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifungo) onani tanthauzo la batani. chifunthwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifunthwa) onani tanthauzo la chibinyira. chifununu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chifununu) chimera choola. mae.: chikhaliro, kachukulu, kanyukulu. chifuti dzi. Chi-Zi- (zambi. zifuti) timitengo tophukira pamene adulapo mtengo wina. chifutifuti dzi. Chi-Zi- (zambi. zifutifuti) mvula yowaza pang’onopang’ono. mae.: kanyenye, kanyolinyoli. chifuwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifuwa) 1 chikatikati cha thupi la chamoyo chachikulukapena chaching’ono. 2 (zambi chifuwa) nthenda yosokomoretsa. 3 onani tanthauzo la chidale. chifuzi dzi. Chi-Zi- (zambi. zifuzi)

kumbuyo kwa nyama m’munsi mwa chiuno. mae.: chinyo, golokolo, kateyakateya, chinyophiro, chigulugunyu. chifwafwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zifwafwa) onani tanthauzo la chidale. chifwamba /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifwamba) nkhondo yomenya mobisalira. kunekwi.: chifamba, chivamba. chifwamphu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zifwamphu) onani tanthauzo la bwanthula. chifwenthe dzi. Chi-Zi- (zambi. zifwenthe) chiphwisi chonunkha kwambiri chomwe sichimveka liwu. kunekwi.: chipsenthe. chifwere dzi. Chi-Zi- (zambi. zifwere) kukumba kwa dothi la pamwamba mbali imene kwalunjika una wa mbewa likazama kuti dzenje lichite ngati ladza pamwamba. mae.: chipanza, galira, mchera, chipansi. chifwiri /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chifwiri) fungo loipa monga la tuvi ta tinyama tina monga msulu, kaligonda kapena kanyimbi. mae.: chigundo, chipunga, khwema, kwirikwiziri. chifwirimbwiti dzi. Chi-Zi- (zambi. chifwirimbwiti) dothi losalimba lachifukufuku. mae.: fumbi, fuyeye, lifwefwe. chifwirisira dzi. Chi-Zi- (zambi. chifwirisira) mchitidwe wodzala mbewu moyabiriranyengo ya mvula isanafike. chigabada /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigabada) onani tanthauzo la bade. chigabadiko /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigabadiko) 1 chikhokhombe cha dzira chopanda kanthu m’kati. kunekwi.: chigabado. 2 chikamba cha fulu kapena khasi. kunekwi.: chigabado. mae.: chikanamba, chiganamba, chikamba. 3 onani tanthauzo la chibiriti. chigadyo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigadyo) onani tanthauzo la chigando. chigadza /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigadza) 1 fupa la nsagwada. kunekwi.: chigaza. 2 onani tanthauzo la bade. chigadzo dzi. Chi-Zi- (zambi. zigadzo) mowa wa kalawa. mae.: mlawidzo, chilawi. chigadzu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigadzu) chidutswa chachinthu chilichonse. chigafa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigafa) nyumba yosungiramo fodya wa dzuwa.

chigaga1 dzi. Chi-Zi- (zambi. chigaga) onani tanthauzo la chidwi. chigaga2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chigaga) 1 chitsamba cha timitengo tating’onoting’ono tomera paphata limodzi. 2 mtundu wa bongololo wotuwa mofiirira wamphanthiphanthi wamfupi, wamiyendo yambiri koma yosachuluka ngati ya bongololo. chigalagala dzi. Chi-Zi- (zambi. chigalagala) onani tanthauzo la chidalala. chigalamwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chigalamwa) onani tanthauzo la chidalala. chigama /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigama) chiwalo chosongoka cha pansi pa mlomo wakunsi. chigamba d Chi-Zi- (zambi. zigamba) chinthu chosokera kapena kumatira pa chibowo monga pa chovala kapena chubu. chigambato /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigambato) chinthu kapena chigawo chomwe chimamatira kuchina choti n’kichigambatula monga chikamba cha fulu kapena nkhunje ya maluwa. mae.: chikhokhombe. chiganamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziganambo) onani tanthauzo la chigabadiko. chigando /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigando) mtondo watsopano. mae.: chigogo, chigondwa, chigadyo, mtondowathibule, chigondwa, chigandwe. chigandwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigandwa) onani tanthauzo la chigando. chigangato /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigangato) mtengo wosema wosalazira dothi pansi pa nyumba kapena chipupa. mae.: chitchayo. chigawenga /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chigawenga) munthu woukira kapena wopha anthu, waupandu. mae.: kapondo, gandanga, kambowa. chigayero /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigayero) 1 nthonga yamutu waung’ono yosema patalipatali. mae.: nkhupukhupu, chigere, chigowiro, chigwawiro. 2 chikho chochosera madzi m’bwato. mae.: ngumbwe. chigendere /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chigendere) onani tanthauzo la chidulo. chigere /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigere) onani tanthauzo la chigayiro

chigero1 (Nge) /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigero) malaya achikazi, afipi manja, olekeza m’chiwuno. kunekwi.: chigere. chigero2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zigero) chipangizo chachitsulo chokhala ndi mipeni iwiri yophathana pakati yokhala ndi zogwirira zamphako zopisamo zala ndi kutsegulira pometa kapena podula zinthu zina. mae.: sizasi, chizola. chigete /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigete) chiwiya chokazingira zinthu monga chimanga, nsawa ndi zinthu zina. mae.: chiwaya, chiweye. chigo /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigo) chikuni chachikulu. mae.: chigondolo, chigodi, phinga, chitsiga, chitsichi, chitsika, chitsirimpha. chigoba dzi. Chi-Zi- (zambi. zigoba) 1 phale lofolerera nyumba. mae.: tailosi. 2 chikopa cholimba chachipatso monga chipanda kapena dzaye. chigobo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigobo) thewera lovala akuluakulu. mae.: mtemwende, ntchekwera, nkhwechera. chigodi1 /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigodi) onani tanthauzo la chigo. kunekwi.: chigodo. chigodi2 (Zu) /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigodi) chidikha cha pakati pa mapiri kapena kunsi kwake. mae.: chigwa. chigodo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigodo) 1 chakudya chotsalira m’mipata yamano. 2 onani tanthauzo la chifumbu. 3 onani tanthauzo la chigo. chigodola dzi. Chi-Zi- (zambi. chigodola) nthenda yomwe imapha ziweto zambiri m’nthawi yochepa. chigogo dzi. Chi-Zi- (zambi. zigogo) 1 dengu kapena chitete chokhala ndi chovindikira chake. 2 onani tanthauzo la chigando. chigoli dzi. Chi-Zi- (zambi. zigoli) kugoletsa kwa mpira. chigolobwiko /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigolobwiko) onani tanthauzo 1 la chibo. kunekwi.: chigolobwiko. chigologolo /ttkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigologolo) 1 kamtengo komangirira kuchingwe cha m’khosi mwa galu, kunsonga ina n’kumanga chingwe china chogwirira galuyo. mae.: goli, khongwa. 2 mtengo wobowola wochitira msampha wa mbewa. mae.: chigwenembe, chisale, chigweto, chigwere, khongwa. chigololo dzi. Chi-Zi- (zambi. zigololo)

mchitidwe wochindana ndi mkazi kapena mwamuna yemwe sali wako. mae.: chisegede, chisada, chitole. chigolong’ozi1 /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigolong’ozi) onani tanthauzo 1 la chibo. chigolowondo dzi. Chi-Zi- (zambi. zigolowondo) onani tanthauzo 1 la chibo. chigome /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigomwe) chimtengo chogoba choponderamo dothi lowumbira mbiya. chigona dzi. Chi-Zi- (zambi. zigona) phukira ya mapiri ogonera. mae.: mankhokwe. chigonam’phiri dzi. Chi-Zi- (zambi. zigonam’phiri) mtundu wa udzu utaliutali koma matunthu ake ndi aang’onoang’ono. mae.: mzingamphiri. chigondolo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigondolo) onani tanthauzo la chigo. chigondwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigondwa) onani tanthauzo la chigandu. chigonera /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chigonera) chimanga chomwe chatha chaka m’nkhokwe ndi kupezana ndi china chakumunda. kunekwi.: mgonera. mae.: sundwe, khwimbi. chigong’o /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigong’o) fupa la chinyo cha munthu kapena nyama. chigongolo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigongolo) onani tanthauzo la chigo. chigongono /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigongono) mfundo ya dzanja pakati pa phewa ndi chikhato. kunekwi.: kagongono. chigongwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigongwe) kanyumba kolindiriramo nyama kapena mbalame zoononga mbewu ku munda. mae.: khumbi, ndinda, chipanga, dindiro, chisimba. chigonkho /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigonkho) pamalo posazama monga pachithaphwi. chigono dzi. Chi-Zi- (zambi. zigono) malo amenen munthu amagona asanafike kumene akulinga. chigonyongo /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigonyongo) maungu anthete ochekacheka n’kuyanika kuti adzachite ndiwo m’nyengo yosowa ndiwo zamasamba. chigowane /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigowane) malo a m’nyumba akufupi ndi khomo. mae.: msamo. chigowiro /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigowiro) onani tanthauzo la chigayero.

chigube dzi. Chi-Zi- (zambi. zigube) kolala yaikulu yamalaya makamaka achikazi. chigubidi dzi. Chi-Zi- (zambi. zigubidi) dzenje lokumbika ndi madzi amvula. kunekwi.: chingumbindi. mae.: chigwembe, mchenjere. chigubu dzi. Chi-Zi- (zambi. zigubu) 1 kachigubu kachipanda kosungiramo mchere, mbewu monga njere kapena zinthu zina zazing’onozing’ono. 2 chinthu chovungira mawu cha kalimba, sansi kapena pangwe. chiguda dzi. Chi-Zi- (zambi. chiguda) 1 m’chiuno mwa mkazi mopanda mkuzi kapena mkanda. mae.: chigwere. 2 . .: . onani tanthauzo la bada. chigudu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigudu) mchitidwe wa anthu wothamangira kanthu mwa mphamvu ndi cholinga chokatenga kapena kukadya. chiguduli /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziguduli) thumba lalikulu lopangidwa ndi ulusi wa khonje. chigugu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigugu) mpanda wozungulira khonde la nyumba womanga ndi tsekera kapena bango. mae.: chipeni chivavani, chigulugudire, khonde, chikupira. chiguli /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziguli) 1 chinthu chotsalira anthu akatonolako chimanga. mae.: chitsononkho, chitsong’ontho, chikonyo. 2 chitsononkho chosewerera posewera nsikwa. mae.: mudzi. chigulu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigulu) onani tanthauzo la bwandasi. chigulugudire /tkkttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigulugudire) onani tanthauzo la chigugu. chigulugunyu /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigulugunyu) onani tanthauzo la chifuzi. kunekwi.: chikhulukunyo. chigumati /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chigumati) litsiro lowundana pa thupi, zovala kapena kudzenje la mbewa. kunekwi.: chigumato. mae.: diro, siro, nsito. chigumbali /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigumbali) onani tanthauzo 2 la chibaningwa. chigumbi dzi. Chi-Zi- (zambi. zigumbi) kumaso kolowa kwa nyani, nkhwere. mae.: gombe. chigumbu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigumbu) chinthu chogwirira mpeni, nthunga kapena lupanga. chigumi dzi. Chi-Zi- (zambi. zigumi)

chipupa monga cha m’mbali mwamtsinje. mae.: tchirinji. chigumula dzi. Chi-Zi- (zambi. zigumula) mvula ya mphamvu yoopsa imene imadzalitsa mitsinje mosefukira ndi kuononga zinthu zambiri. chigunda dzi. Chi-Zi- (zambi. zigunda) munda wawung’ono. chigundo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigundo) 1 thumba lopanga ndi luzi kapena bwazi. 2 onani tanthauzo la chifwiiri. chigundu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigundu) mtengo wopunthira pokonza dewere. chigwa /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwa) 1 chingwe cha thonje kapena bweya, monga wa nkhosa. kunekwi.: chigwe. 2 onani tanthauzo 1 la chigodi. chigwada dzi. ndiwo za masamba achinangwa. mae.: mtapasha, chikadewa, chisisito, chisambula. chigwandali /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwandali) mpeni waukulu, ndiponso wautali wokhala ndi chigumbu wodulira mitengo kapena zinthu zina. kunekwi.: mngwandali. mae.: chikwanje, talasada, pwitika, chisenga, mkalo. chigwawiro /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwawiro) onani tanthauzo la chigayero. chigwedamulamtsamiro /tttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwedemulamtsamiro) kansima kodya m’mawamawa. kunekwi.: chigwetsamtsamiro, chiutsamtsamiro. mae.: chisungabanja, chiongolanyumba, kanye, chiongolanguwo. chigwekwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwekwe) chimbewa chokalamba. mae.: chikholo, khwezere, nkhwezembe, tchekwere. chigwembe dzi. Chi-Zi- (zambi. zingwembe) onani tanthauzo la chigubidi. chigwembere /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwembere) chinthu makamaka chiwiya chachitsulo chomwe chatayidwa chifukwa n’choonongeka kapena chatha ntchito. chigwenembe dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwenembe) 1 mtundu wa mtengo womwe anthu amapangira misampha ya mbewa. 2 onani tanthauzo 2 la chigologolo. chigwere dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwere) 1 onani tanthauzo 2 la chigologolo.

2 onani tanthauzo 2 la chiguda. 3 (zambiri. chigwere) onani tanthauzo la chabuka. chigweto /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwere) 1 mkazi amene ali ndi chibwenzi. 2 onani tanthauzo 2 la chigologolo. 3 onani tanthauzo la chibwenzi. chigwewo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chigwewo) mtundu wa matenda wotsakula m’mimba womwe wodwalayo amanyera magazi. mae.: chiufa, chiziula, mphembere, mgubani, chilifu, chipungula. chigwinjiri /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingwinjiri) chijere chovala m’manja, kumwendo kapena m’nkhosi. kunekwi.: nkhwinjiri. mae.: ndalira. chigwiri (Sho) dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwiri) munthu wokhoza kuchita kanthu kuposa ena kapena munthu wogwira ntchito kupambana ena nakhala wachuma. chigwiriro /tkt/tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigwiriro) 1 gawo lachinthu chirichonse chimene munthu amagwirira ponyamula kapena poyendetsa chinthucho. 2 chinthu chopatsa kapena cholanda kwa munthu wina kuti asunge chifukwa cha ngongole. mae.: chikole, pinyolo. chigwiti /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chigwito) mtundu wa gule oyimbira ng’oma, wovina akadzi ndi amuna yemwe kawirikawiri amavinidwa pamowa. mae.: kazukuta. chihala /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zihala) onani tanthauzo 2 la chibangwa. chii /k/ mve. umo amachitira munthu potaya chinthu miponya. chiindeinde /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiindeinde) fika pachimake pa zochitika monga chisangalalo. kunekwi.: kaindeinde. mae.: mpondachimera. chijade /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chijade) njala yogwira mkazi wobala mwana tsopano. mae.: mbzade. chijere /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zijere) nsambo yaikulu yomwe akazi amavala kumwendo ndipo amuna ena amachita ndodo. chijiko /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zijiko) onani tanthauzo la chichingo. chijoki /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chijoki) 1 kumeta kosiya tsitsi pang’ono. 2 kuyendetsa njinga mosakhazikika pa chishalo.

chika dzi. Chi-Zi- (zambi. chika) mtundu wa mathova olimba otuluka m’mitengo ina monga mzona kapena mkungudza omwe anthu akasungunula amamatira mapepala. mae.: chikanu, nzonono, maliroliro. chikachika mve. umo amaonekera munthu akamayenda pang’onopang’ono mosatekeseka. chikadewa dzi. Chi-Zi- (zambi. chikadewa) onani tanthauzo la chigwada. chikakate /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikakate) onani tanthauzo la chidede. chikako dzi. Chi-Zi- (zambi. chikakato) thengo lambiri loononga mbewu m’munda pa nthawi yopalira mbewu. mae.: tchunthu. chikala dzi. Chi-Zi- (zambi. zikala) chilombo kapena munthu woopsa. chikalafuwa dzi. Chi-Zi- (zambi. chikalafuwa) onani tanthauzo la befu. chikalakala dzi. Chi-Zi- (zambi. chikalakala) chinthu chopyapyala cholembapo kalata kapena kusindikizapo mawu kapena zithunzi monga amachitira polemba buku. mae.: pepala, chiperu, chiperuperu, likalamuko, mndendega. chikalamuka dzi. Chi-Zi- (zambi. chikalamuka) kumeta tsitsi mbali imodzi kuyambira kumaso kulekezera pakati pa mutu. kunekwi.: likalamuko, chishuti, galang’ande, mndendenga. chikalango /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikalango) 1 mbiya yakukamwa kwakukulu ndi milomo yochindikira. 2 mphale la mbiya yokazingiramo zinthu monga chimanga. chikalata /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikalata) onani tanthauzo la chiperu. chikamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikamba) 1 onani tanthauzo la chimbu. 2 onani tanthauzo la chibambala. chikambi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikambi) kachidutswa ka fodya wa m’kamwa komwe amalavula atatha kutafuna. chikamwakamwa dzi. Chi-Zi- (zambi. chikamwakamwa) khalidwe losasunga chinsinsi. chikamwana /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikamwana) 1 ntchito yogwira mkazi kapena mwamuna wake. 2 chibale kapena chinansi cha pakati pa mkazi kuchokera kwa makolo mwamuna wake.

3 ntchito yogwira mkazi kapena mwamuna wake. chikamwini /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikamwini) 1 ntchito yogwira mwamuna ku banja kwa mkazi wake. 2 chibale kapena chinansi cha pakati pa mwamuna kuchokera kwa makolo a mkazi wake. chikanamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikanamba) onani tanthauzo 2 la chigabadiko. kunekwi.: chiganamba. chikanda /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikanda) onani tanthauzo 1 la bunda. chikande /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikande) mtundu wa chomera cha m’thengo chomwe chikhawo chake anthu amachisinja mkuchiphika ataikako chidulo kuti achite ndiwo. mae.: chinaka, chikumbe. chikandira dzi. Chi-Zi- (zambi. zikandira) onani tanthauzo la chidololo. chikang’a dzi. Chi-Zi- (zambi. zikang’a) mng’alu wakuphazi. mae.: maziru machenya. chikang’antho /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikang’antho) chiwiya chokanthira mphale potsuka kapena chokunthira mowa. mae.: kape, khuntho, suzo. chikanga1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikanga) nthenga yonga zipere yoyeretsa khungu. mae.: makoti, masala, kadyakolo. chikanga2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zikanga) kankhalango kakang’ono. mae.: mafutu, mafundu, thunduluzi. chikangalima dzi. Chi-Zi- (zambi. zikangalima) nganga ya nkhuku kapena mbalame. mae.: nsonje. chikankhansima /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikankhansima) onani tanthauzo la chidakhadakha. chikanu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikanu) 1 chikhawo chachomera china chotulutsa mambedza omwe anthu amamatira mapepala. 2 nthenda yotupitsa mapazi ambuzi. 3 zinthu zonga chikande zomwe zimatuluka mumtengo wauwisi. mae.: nzonono, maliririro, utovi. 4 nsomba yonga mlamba yaifupi. mae.: nsepe. chikanyanga dzi. Chi-Zi- (zambi. zikanyanga) 1 mkanda wa chikasu. mae.: kabanzi, chikaola. 2 kaimbe wofutsa ndi kuchita ndiwo. mae.: chikopa. 3 chipatso cha mtundu wa chipwete chomwe anthu ena amaphika ndiwo. kunekwi.: chikhanyanga.

chikaola dzi. Chi-Zi- (zambi. zikaola) onani tanthauzo 1 la chikanyanga. chikaputeni /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikaputeni) onani tanthauzo la chidafudera. chikasu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikasu) 1 chipatso chofiira chothira ku nyama, mpunga kapena ndiwo zina. mae.: mbirikira, manjano. 2 maonekedwe ofiira. mae.: kabanzi. chikate /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikate) chakudya chonga buledi chopanga ndi nthochi. mae.: mkate. chikatiko /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikatiko) mbiya yaikulu yoikamo zinthu monga mowa kapena mphale. kunekwi.: chigatiko. mae.: likhalanje, kaulatsitsi, liyamba. chikatu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikatu) phala la mwana lolimbirapo. mae.: dololo. chikepe dzi. Chi-Zi- (zambi. zikepe) 1 chinthu choolotserapo anthu pamtsinje waukulu chomwe amachikoka kuchoka tsidya lina kupita lina. 2 chinthu chonyamulirapo kapena chonyamuliramo anthu m’mwamba kapena potsika pansi m’nyumba zitalizitali. chikhadabule dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhadabule) onani tanthauzo la chidede. chikhade /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhade) kuseka kosalekerapo. mae.: chikhakha, chikhakhali, phwete. chikhadzakhadza /tkktk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chakhadzakhadza) mchitidwe wochita zinthu mofulumira kwambiri. mae.: chiwazawaza. chikhakhali /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikhakhali) onani tanthauzo la chikhade. kunekwi.: chikha. chikhalira dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhalira) mowa omwe anthu olima amamwa akamaliza ndime asanayambe ina. mae.: chinola. chikhalirecho /ttkt/ mlu. mawu osonyeza kuti chinthu china chachitika mosiyana ndi momwe zinayenera kuchitikira. kunekwi.: chikhalireni. mae.: ngakhale, chonsecho, chingakhale. amasowa ndalama chikhalirecho ali pa ntchito. chikhaliro /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhaliro) 1 mpando wa mtundu uliwonse. 2 onani tanthauzo la chifununu. chikhambwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhambwa)

kachilombo kakang’ono kodera kaphanthiphanthi komwe kamaluma ndi mchira wake ndipo ndi kaululu. mae.: pimbinyolo, kadzimbuka, mpheterere, nakulapsa, natibule, dinu. chikhanambwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhanambwa) onani tanthauzo 1 la buwe. chikhaphwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhaphwa) onani tanthauzo la chibani. chikhaphwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhaphwi) madzi amenen munthu amamwa mwa ngozi posambira mumtsinje kapena m’nyanja. chikhathu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikhathu) nsima yosapsa. chikhato /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhato) chiwalo ku msonga kwa dzanja komerera zala. kunekwi.: chikato. mae.: chipapa. chikhawo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhawo) muzu wofewa monga chilazi kapena mbatata koma wowawasa. kunekwi.: chikhawu. chikho dzi. Chi-Zi- (zambi. zikho) chiwiya chonga chipanda chomwe anthu amamwera madzi, mowa ndi zina. chikhodyodyo dzi. Chi-Zi- (zambi. chikhodyodyo) onani tanthauzo la chidokhomiro. chikhodzodzo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhodzodzo) chiwalo cham’thupi chonga kathupi mokhalamo mkodzo. kunekwi.: khodzodzo, chidzodzo. mae.: khwedzedze, chikhwedzedze. chikhokhombe /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikhokhombe) onani tanthauzo la chigabadiko. chikholo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikholo) onani tanthauzo la chigwekwe. chikhomo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhomo) onani tanthauzo la chichiri. chikhong’a /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhong’a) onani tanthauzo la chikundu. chikhonyani dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhonyani) katsinde kotsala ka ndudu. mae.: chitsude, chitsutsu, chipsepsa, chitsidigwa, chitsudu, kachigumzana. chikhoswe dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhoswe) onani tanthauzo la chamamba. chikhothamiro /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhotamiro)

gawo la msana pamene dzanja silitha kufikapo. kunekwi.: khothamira. mae.: dzongo, chikota. chikhubu dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhubu) liwu lomveka posewera ndi madzi powamenya mwa mphamvu. kunekwi.: chikhudu. chikhudzo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhudzo) 1 chingwe cha nyali chokhuza mafuta. kunekwi.: chikhudzi. 2 mkuzi woviika nsupa ya mafuta a nsatsi. 3 chipangizo chachikopa cha pompi. chikhukhu dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhukhu) nthenda ya cham’mimba yomwe imagwira akazi ena a m’chikuta atangochira kumene. mae.: chiteta, nkhukutu, chikomota, chinkhamba, mzaza. chikhule dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhule) zilonda za kukhosi. kunekwi.: chikhuli, chikhulo. chikhulika dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhulika) nsampha wa nyama zazikuluzikulu monga nguluwe. chikhulokhulo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhulokhulo) mtima wokhumbitsitsa kuchita kanthu kena kovuta monga kuyambitsa bizinesi koma ulibe ndalama kapena kukwatira pomwe usanakonzekere penanso ngati akazi akukukana. kunekwi.: chikhumbokhumbo. mae.: chilakolako. chikhumu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhumu) 1 mchitidwe wochoka anthu ambiri pamalo nthawi imodzi. 2 onani tanthauzo la chikhuvu. chikhungwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhungwa) choyepula cha kunja kwa mtengo pocheka matabwa matabwa. mae.: chilabi. chikhuthe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhuthe) kanyumba kaudzu kosamata, koyembekezeramo. mae.: chisakasa, chithando, chisani, chisakapule. chikhuthu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikhuthu) nsima yongokhuthula yosaomola. chikhuthula dzi. Chi-Zi- (zambi. chikhuthula) . kukha kwa umuna kapena ukazi kumaliseche pamene munthu wagwidwa ndi matenda opatsirana pogonana chikhutu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhutu) mbatata yamasamba aakuluakulu, yofiira mizu yake. mae.: dzade, joni, kamchiputu, kamchikhweru. chikhuvu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhuvu)

liwu lalikulu lomveka chinthu chikagwa m’madzi ambiri ozama. kunekwi.: chikhavu. mae.: chikhumu. chikhuwakhuwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhuwakhuwa) onani tanthauzo la bwanzi. chikhwakhwalulu /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwakhwalulu) 1 chisa cha njuchi chopanda kanthu. kanthu.: khwakhwalulu. mae.: chipeperengo, chipeperere, chiphephe,. 2 onani tanthauzo la chifundudwa. kunekwi.: khwakhwalulu. chikhwama dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwama) onani tanthauzo la chatso. chikhwaphu Ted says chikhwapu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwapu) 1 mtima kapena khalidwe losakhazikika zinthu zimene amveka kapena kuoneka. 2 mtima kapena khalidwe lokonda kuchita chinthu nthawi yomwe chinthu chaoneka kapena chamveka usanayambe kuganizira zotsatira zake. mae.: phaphu, chipapu, phamphi, phambu, phambo. chikhwasu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwasu) kuponya ndi manja posewera mpira wa manja kuopseza munthu wolimbana naye. kunekwi.: chikhwatsu. chikhwedzedze dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwedzedze) onani tanthauzo la chikhodzodzo. chikhwekhwe /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwekhwe) msampha wachingwe chomwe chimakhululuka pokola zinthu, kunekwi.: khwekhwe. mae.: ngoda, gonga, nkhululira, njatonga. chikhwekhwezi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwekhwezi) onani tanthauzo la chifwiri. chikhweta /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhweta) pomwe pakhota msewu kunekwi.: mkhweto, chikhweto. mae.: gulayi. chikhwidyodyo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwidyodyo) 1 nthenda yotupitsa kukhosi kwa munthu. mae.: chithokomiro. 2 onani tanthauzo la chidikhomiro. chikhwiya /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhwiya) chiwala chachikulu chamapiko ofiira m’kati chonga dzombe. kunekwi.: khwiya. mae.: chithuli. chikodzeranjira dzi. Chi-Zi- (zambi. zikodzeranjira) mowa kapena thobwa lomwa potsiriza. kunekwi.: makodzeranjira. mae.: kamuthemuthe, chimwazamsasa,, malimbanjila. chikoka /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikoka) 1 khalidwe lokoma lokopa anthu. mae.: chisomo.

2 mankhwala amuitano omwe mlenje amakokera nyama kuti zisakhale kutali ndi iye. 3 mankhwala achisomo omwe amachita munthu monga wasitolo kuti anthu azigula kusitolo yake kapena mkazi kuti amuna azimukonda. chikoko /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikoko) 1 chomera chakuthengo, chaululu ndipo ndi chakupha. mae.: chiphe. 2 (zambi. chikoko) mchitidwe woyenda modzimva kapena monyadira makamaka mnyamata akavala bwino. chikokolalupsa /tttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikokolalupsa) mvula yoyambirira yosonyeza kuyamba kwa nyengo ya dzinja. kunekwi.: chokokololalupsa. mae.: chizimalupsa, chikwapalupsa, chiombalupsa. chikokolo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikokolo) onani tanthauzo la chideko. chikokotere /tkkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikokotere) ndiwo za mtunduuliwonse zosala, zokhala pang’ono mu m’phika. chikokoto /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikokoto) chinthu cholimba chotsalira pansi pa phika kapena nkhali atha kuphikamo zinthu monga nsima. mae.: nkhoko. chikole /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikole) 1 chinthu chomwe mwamunakapena mkazi amapatsa mwamuna bwenzi lake potsimikiza kuti adzakwatirana. 2 onani tanthauzo 2 la chigwarilo. chikolizi dzi. Chi-Zi- (zambi. zikolizi) kamtengo komwe amaponda wopalasa ngalawa kapena bwato. chikololo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikololo) chinthu chokokera fodya wautsi cha mutu ndi mphako. mae.: kaliwo, ngombe. chikolongera dzi. Chi-Zi- (zambi. zikolongera) malo oikapo mtsuko wa madzi. chikombathiko /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikombathiko) bere la mtsikana loyamba kumera kumene. mae.: chikombero, mabubusa, mabutsutsu. chikombe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikombe) chinthu chokombera zakudya monga phala. kunekwi.: chikombero. chikombero /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikombero) onani tanthauzo la chikombamthiko. chikombole /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikombole) chipangizo choumbira njerwa ndi zinthu zina. chikombwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikombwa) onani tanthauzo la chidonje.

chikometsamlandu /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikometsamlandu) ndalama kapena chinthu china chopereka kwa munthu wina kuti mlandu umkomere woperekayo kapena kuti wolandirayo asaulule zolakwa za munthu woperekayo. mae.: diza, chitsekapakamwa, madyeramphotho, chiphuphu, chimvimvi. chikometsero dzi. Chi-Zi- (zambi. chikomwetsero) chinthu chimenen chimachititsa chinthu china kuti chikome kapena chioneke bwino. chikomo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikomo) imfa yadzidzidzi. mae.: kankhumu. chikomota dzi. Chi-Zi- (zambi. chokomota) onani tanthauzo la chikhukhu. chikondamoyo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikondamo) 1 mtundu wa keke wopangidwa potsakaniza mgaiwa ndi soda n’kuphika muuvuni. 2 mphini za padzanja kapena pamkono. chikonde /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikonde) 1 onani tanthauzo la chichingo 2 onani tanthauzo la chichingo. chikondi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikondi) mkhalidwe ndi mchitidwe wosangalala ndi munthu kapena chinthu. kunekwi.: chikondano. mae.: chiyanjano. chikondo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikondo) onani tanthauzo la chidimbedimbe. chikondwerero dzi. Chi-Zi- (zambi. zikondwerero) onani tanthauzo 3 la chaka. chikonga /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikonga) phula la m’khutu. mae.: nkhonda. chikono /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikono) chigwinjiri chachitali, chozungulirazungulira chomwe akadzi amkavala m’miyendo kale. chikonyo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikonyo) 1 pamalo pomera chipatso kumtengo. kunekwi.: chilonyolo, chikonyolo. mae.: nkhonyo. 2 onani tanthauzo 1 la chiguli. chikopa dzi. Chi-Zi- (zambi. zikopa) 1 khungu lokuta thupi la nyama. mae.: chikuluwo. 2 onani tanthauzo 3 la chikanyanga. chikope /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikope) kakhungu kophimba diso politchinjiriza.

chikopokopo /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikopokopo) khokho la chimanga lotsala la phesi chimanga atachotsako. kunekwi.: chikolopolo. chikosi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikosi) mfundo yaudzu wachiwiri yosonyeza malire kapena kosonyeza malo. chikota dzi. Chi-Zi- (zambi. zikota) 1 msinde wanthete wa chimanga, mapira kapena nzimbe yosakhwima. kunekwi.: chinkhota. mae.: chimphongole, chimbowa. 2 onani tanthauzo la chikhotamiro. 3 mku. kunena zinthu zonama. chikoti /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikoti) chinthu chokwapulira chachikopa cha mvuu kapena nyama ina yaikulu. chikowa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikowa) mkhalidwe woyankhula mosatopa ndi mosalekeza. mae.: m’kamwa. chikoza /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikoza) 1 onani tanthauzo 3 la chidanzo. 2 onani tanthauzo 4 la chidanzo. chiku dzi. Chi-Zi- (zambi. ziku) 1 zinthu zachikasu zonga ufa, zokhala kuchingalangala chambewu zina monga chimanga kapena mchewere. mae.: mungu, uluwa. 2 (zambi. chiku) nkhungu yomwe imachitika chakudya chikakhalitsa. mae.: chuku. chiku mve. (zambi) umo limachitira gulu la anthu kapena nyama likamayenda kutsatila chinthu kapena munthu. mae.: nyomi. chikudu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikudu) mwala wagolide. chikudzu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikudzu) 1 kumera kwa tsitsi kwa patalipatali. mae.: hereche, kochezi. 2 (zambi. zikuzu) mtundu wa mbewa zofiira. kunekwi.: chikudzubweya. mae.: tsekachezi, kachezi, chitseni. chikudzukudzu /tkttk/ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikudzukudzu) chinamwali chovinira mtsikana amene sanathe msinkhu pamodzi ndi omwe anatha kale msinkhu poopa kuti mtsikanayo angadzatenge mimba nthawi ya mkangali isanafike. chikufenji dzi. Chi-Zi- (zambi. zikufenji) mtundu wa nsomba yamamba ya m’gulu la chambo. mae.: makumba. chikufu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikufu) 1 onani tanthauzo la chibubu. 2 onani tanthauzo la chichingo.

chikuku2 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikuku) nthenda yomwe kawirikawiri imagwira ana yotulutsa timatuza pathupi. kunekwi.: kankhuku. chikuku2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zikuku) 1 kagaleta kotengeramo kapena koyendeseramo mwana. 2 (zambi. chikuku) mwambo wa chipembedzo womwe amachita akhirisitu ena atanyamula gome. chikukumba dzi. Chi-Zi- (zambi. zikukumba) 1 chinthu chotengeramo nkhuku, nkhunda kapena abakha. mae.: chitatanga, chikwere. 2 khola la nkhunda. chikule dzi. Chi-Zi- (zambi. chikule) 1 zinthu zofiira zochokera kudzimbiri lachitsulo zomwe amakongoletsera mbiya. 2 dothi lofiira. mae.: kundwe. chikulo dzi. Chi-Zi- (zambi. chikulo) 1 dothi la mchere kapena pamalo pomwe pamapezeka dothi la mchere. kunekwi.: khulo, chikulokulo. mae.: khukuto, chiwembe. 2 onani tanthauzo la chibulo. kunekwi.: chikulokulo. chikulu1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikulu) mchitidwe wokhala kapena wochita zinthu mwanzeru kapena ngati munthu wamkulu. chikulu2 /tkt/ mlu. onani tanthauzo la bola. chikulukuta dzi. Chi-Zi- (zambi. chikulukuta) 1 nthenda yomwe kawirikawiri imagwira nyama za ubweya monga galu ndipo bweyawo umasosoka. kunekwi.: chikulukutu. mae.: gwembe, madomba, mkupe. 2 nsima yolimba kwambiri. mae.: chimkang’a. chikululu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikululu) kuba mwamatsenga kochita poyera mwini wake ali pomwepo koma wosampenya wakubayo. mae.: chitaka. chikumansi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikumansi) chomera cha kutchire chamtsitsi woyala, chobala zipatso zonga kaimbe. kunekwi.: chikumasi. mae.: mbutoyachule, mtuwituwi, chiwowo. chikumba onani tanthauzo 1 chikopa. chikumbanguluwe dzi. Chi-Zi- (zambi. chikumbanguluwe)

mtundu wa chomera choyanga pansi chokhala ndi chikhawo chomwe akachitema chimaza thovu ndipo anthu ane amachapira zova kapena kusambiri kumutu. chikumbe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikumbe) 1 ntchezi yamphongo yaukulu. kunekwi.: chikumbeni. mae.: chimondo, mgumi. 2 onani tanthauzo la chikande. chikumbu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikumbu) mtundu wa kachilombo kowuluka, kachikasu, kamapiko olimba komwe anthu ena amachita ndiwo. chikumbumtima /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikumbumtima) khalidwe lokumbukira zomwe munthu adaziona kapena kumva kale. chikumu dzi. chikumu ndiko kumutenga munthu wamkazi kukhala naye pabanja mosafunsa mbeta chikumvu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikumvu) nkhuli yosasankha nayo nyama yoti mkudya. mae.: maidyaidya, kakavu, lisindi. chikundi dzi. Chi-Zi- (zambi. chikundi) mtengo wogwirira powuzarira, popangira khasu kapena nkhwangwa mumpini watsopano. mae.: chiphuliro, mbano, mbaniro, chiuziriro, tsamfondo. chikundu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikundu) chotupa cholimba chotuluka makamaka m’manja chifukwa chihwira tnchito ya manja kapena m’mapazi ndi m’matako. mae.: chikhong’a, chiphona. chikunduufa (tkttk) dzi. Chi-Zi- (zambi. zikunduufa) 1 chomera chamasamba otumbuluka chokhala ndi mfundu za mtundu. 2 chomera/wa chomeracho cham’amba chomwe ngayaye yake imakhala ndi zinthu zaofuofu ngati thonje louma. chikungu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikungu) 1 onani tanthauzo la chibulo. 2 onani tanthauzo 1 la chikulo. chikungulu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikunguu) anthu obadwira limodzi, azaka zofanana. mae.: nthanga, tanga, khukhulo. chikuni /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikuni) onani tanthauzo 2 la chigodi. chikunja /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikunja) 1 kukhala opanda chipembedzo. 2 onani tanthauzo la chikulo.

chikunje /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikunje) kampukutu ka mankhwala amizu kapena timitengo. chikunkhu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikunkhu) kachipinjiri ka mtengo komwe amagwiritsa ntchito monga kukhalira ngati mpando kapena kutsekera khomo la khola la nkhunda ndi ziweto zina. chikunthira dzi. Chi-Zi- (zambi. zikunthira) zinthu za m’kati mwa matumbo ndi chifu cha nyama monga tnchezi zomwe anthu ena amaphika ndi kudya. mae.: chipwidza. chikuntho /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chikuntho) chiphimba kapena msampha wa mbalame wa ukonde. kunekwi.: chikhuto. mae.: chiwasa. chikunthu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikunthu) onani tanthauzo la bwanthulira. chikupalume dzi. Chi-Zi- (zambi. chikupalume) mowa womwe anthu adima amamwera kumundakomweko. chikupira dzi. Chi-Zi- (zambi. zikupira) onani tanthauzo la chigudu. chikusa1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikusa) mulu wa udzu ndi zimera zina zolimidwa m’munda pososa kuti zitenthedwe. kunekwi.: khusa,, chikuse. mae.: chikwekwe, thumba. chikusa2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zikusa) nthenda yotulutsa magazi m’nkhama chifukwa chosasuka m’mkamwa. mae.: chiseyeye, namtukunya, chitukwi, mfeni. chikuta dzi. Chi-Zi- (zambi. zikuta) 1 kubindikira m’nyumba kwa mkazi akangobala mwana. mae.: mchilowero. 2 mtundu wa nsomba yaikulu yopanda mamba. mae.: nyume, khombe. chikute dzi. Chi-Zi- (zambi. zikute) chinthu cha mtengo, chitsulo kapena mwala chochepa mbali imodzi chochirikizira kapena kutukulira zinthu. mae.: mtukulo. chikuti /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikuti) onani tanthauzo 2 la chikumu. chikuto /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikuto) pepala lokutira zinthu monga bukhu. chikutumbuye dzi. Chi-Zi- (zambi. zikutumbuye) onani tanthauzo la chidimtima. chikuwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikuwa) onani tanthauzo 1 la bande. chikwa1 /tk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwa)

1 phukusi lopangidwa ndi masamba a mtengo monga wa msuku kapena mbwani losungiramo ndiwo za masamba ofutsa. kunekwi.: chikwatu. 2 kankhokwe kakang’ono koluka kosungiramo mtedza, nyemba ndi zina. mae.: chiluli. chikwakwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwakwa) chipangizo chachitsulo chokhodoberera, chikhwasa dzi. Chi-Zi (zambi. zikwansa) onani tanthauzo la bwandulira. chikwalapu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwalapu) chipangizo chachitsulo chokumbira maenje. mae: chilaya, ndaya, chisompho. chikwama (Zu) /kt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwama) onani tanthauzo la chibete. chikwangula dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwangula) 1 mwana womaliza kubadwa wamayi woti sazaberekanso. mae.: chitsiriza, mzime, chimaliza, chitsekamawere, chitheramadzuwa, chitsekanthumbo, chimalizamadziwa, chimalizamawere. 2 chinthu chotsirizira kuchotsa m’dengu. chikwangwala /tkt/ dzi. Chi-Zi1 mtundu wa mbalame ya kuda yokkhala ndi banga loyera m’khosi. kunekwi.: khwangwala. mae.: ching’onga, khungubwe. 2 mku. munthu wachibanza, woiwalaiwa. 3 mku. munthu wamatha, wosalimba mtima. chikwangwani /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwangwani) chizindikiro cha thabwa, chitsulo kapena zinthu zina zosonyeza malo kapena zinthu zina. chikwanje dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwanje) onani tanthauzo la chigwandali. chikwansa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwansa) onani tanthauzo la bwanthulira. chikwapa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwapa) kuponya nkhonya mokhwasula chifukwa chosaziwa kumenya kapena chifukwa chofowoka kuponya. chikwapala /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwapala) nsapato yomwe chopondera chakuphazi chake chimagwira phazi ndi zinngwe ndi zingwe zachikopa, mphira kapena zinthu zina. mae.: nkhwawira, chiyato, kwakwata, patapata. chikwapu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwapu) kamtengo kakang’ono komenyera. 2 kumenya munthu ndi mtengo. kunekwi.: chiwepu. 3 onani tanthauzo la bwanthulira. chikwati dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwati)

mwambo wokhazikisa mwamuna ndi mkazi kukhala pa banja. kunekwi.: ukwati. 2 khalidwe ndi machitidwe amwamuna ndi mkazi pa banja. mae.: ukwati, banja, limana, mkhanjo. chikwatu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwatu) mchitidwe wolanda kanthu kanthu mdzanja la wina. kunekwi.: chikhwatu. chikwawa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwawa) onani tanthauzo 1 la chikhumi. chikwekwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwekwe) onani tanthauzo la chikukumba. chikwera /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwera) malo okwera. mae.: chikweza, chitunda, mtatha. chikwere dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwere) onani tanthauzo la chikukumba. chikwerete /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwerete) chinthu chobwerekedwa ndi chilinga chozabweza. mae.: ngongole, mangawa. chikwetekwete dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwetekwete) nsalu yovala yokwana malipande atatu yomwe amkavala kale kumalawi kuno. mae.: mkwamba. chikwewo dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwewo) 1 malo opisamo lamba ku chovala monga kabudula kapena buluku. mae.: nkholeko. 2 chingwe chokolowekamo mpiringizo potseka chitseko cha tsekera kapena chaudzu. chikweza /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikweza) 1 mtolo waudzu wolemera kwambiiri. 2 kuvala nsalu m’mwamba mwa mawere. 3 onani tanthauzo la chikwera. chikwi /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikwi) chiwerengero cha makumi zana limodzi kapena mazana khumi limodzi (1,000). chikwichikwi mve. umo umamvekera mpeni makamaka wobuntha ukamacheka nyamakapena zinthu zina movutika. kunekwi.: tchikhwitchikhwi. chilabi dzi. Chi-Zi- (zambi. zilabi) onani tanthauzo la chikhongwa. kunekwi.: chilade. chilakolako /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilakolako) onani tanthauzo la chikhulokhulo. chilala dzi. Chi-Zi- (zambi. zilala)

1 kusowa kwa mvula kwa nthawi yaitali. mae.: cilangalanga, chilangali, chizemba, chipalapala. 2 thengo lozungulira mudzi. chilalamadzi /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilalamadzi) mtundu wa njoka yofiira kapena yodera yaululu kwambiri. chilalati dzi. Chi-Zi- (zambi. zilalati) kunena munthu momtoza kapena moseka chilambe dzi. Chi-Zi- (zambi. zilambe) mtundu wa chomera choyaza chomwe anthu amakonzera mipando kapena kumangira zinthu zina. mae.: mtsitsi, chipapati. chilamu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilamu) chinansi cha pakati pa mwamuna ndi abale a mkazi wake kapena mkazi ndi abale a mwamuna wake. chilandamphuno dzi. Chi-Zi- (zambi. zilandamphuno) mtundu wa chiwala chamiyendo ya kutsogolo yaitali ngati manja cha mphumi yosololoka ndipo chimadya udzu ndi tizilombo tina. kunekwi.: mlandamphuno, ngandamphuno, mdulamphuno. mae.: chiswambiya. chilangalanga dzi. Chi-Zi- (zambi. zilangalanga) onani tanthauzo 1 la chilala. chilangali /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilangali) 1 kuwala kochokera kumoto wambiri. 2 onani tanthauzo 1 la chilala. chilanganamwali /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilanganamwali) onani tanthauzo la bwinga. chilango /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilango) tnchito yomwe munthu amamulamula kugwira kapena dipo lomwe amapereka chifukwa cholakwa. chilanje dzi. Chi-Zi- (zambi. zilanje) maluwa a mtengo wa mlambe. chilapi /tkt/ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilapi) 1 mwambi waufupi wonena zinthu mophiphiritsa kuti wina apeze tanthauzo lake. mae.: ndagi. 2 mchitidwe woyankhulira kutulo. chilapo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilapo) kunena motsimikiza kuti uzakwaniritsa zomwe walonjeza. chitsa. muntyo wachita chilapo kuti sazabanso. chilaselase /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilaselase) mchitidwe woponya muvi mwachiponyeponye mosaganiza zolasa chinthu china. mae.: matambi, matha. chilaso /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilaso)

onani tanthauzo la chibayo. chilawi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilawi) onani tanthauzo la chigazo. chilaya /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilaya) onani tanthauzo la chikwalapu. chilazi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilazi) chomera chonga mbatata chomwe mizu yake anthu ena amadya. mae.: mpama. chilekaniro /tkktk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilekaniro) 1 dipo losudzulira mkazi kapena mwamuna kapena chikalata chomwe mpingo kapena khoti limapereka kwa mkazi ndi mwamuna akalekana. chisuzulo.: chisudzulo. 2 zinthu zomwe zimasiyanitsa zinthu m’maonekedwe. chilekwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilekwa) onani tanthauzo 1 la chidzete. chilema /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilema) chinthu chobadwa nacho kapena chochita kudza pathupi chopangitsa munthu kuoneka kapena kuchita zinthu mosiyana ndi anthu ena monga kupindika mwendo, khungu, kugontha m’makutu, kupotoka pakamwa kapena kuzerezeka. chilemba dzi. Chi-Zi- (zambi. zilemba) mpango womanga kumutu anthu aakazi. mae.: duku. chilembwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zilembwe) 1 nyama ina yakuthengo yofanana pang’ono ndi ntchefu. 2 dzina la chilombo chagulewamkulu. chilemweremwe dzi. Chi-Zi- (zambi. chilemweremwe) onani tanthauzo la chidamula. chilendo /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilendo) 1 khalidwe loonetsa kuzimbwa ngati kudandaula, kutayika kwa munthu kapena nyama akangofika kumene pamalo kapena akakhala pamalo poti sipake. 2 kumveka kapena kuoneka kwa tsopano kwa chinthu kapena nkhani m’dera lomwe kunalibe n’kale lomwe. chilengo1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilengo) ntchedzero zonyoza. chitsa. mutu ngati chiboli. chilengo2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zilengo) 1 mpanipani wa pansi pa mbuna woti nyama ikagwamo iziphathira osatha kutuluka. mae.: phatizi, lipatizi, lipenga. 2 sakasa losungamo chimanga, mapira ndi zina za mtundu umenewu kumunda pokolola asanayambe kupititsa kumudzi.

chilengwalengwa /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilengwalengwa) onani tanthauzo la chidangwaleza. chilengwereza /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilengwereza) onani tanthauo la chilengwalengwa. chilere dzi. /tkt/ Chi-Zi- (zambi. zilere) munda wa mtedza. chilere dzi. Chi-Zi- (zambi. zilere) onani tanthauzo la biritsi. chileya /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zileya) chonyamulira katundu chomwe ng’ombe zimakoka koma chopanda magudumu. 1 chilezi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilezi) kansalu kamakaka, koluka komwe anthu amasokerera kuzovala kuti zikome. kunekwi.: chilesi. 2 chilezi dzi. Chi-Zi- (zambi. chilezi) mankhwala ovala akazi m’chiuno kuti asatenge mimba. chilifu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilifu) onani tanthauzo la chigwewo. chilika Ku-, mne. ika mtukulo pansi pa chinthu china. mae.: tukula. chilikumwamba /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilikumwamba) onani tanthauzo la chamamba. chilikwi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilikwi) dzenje lozama lapachulu chakale. mae.: mcholo. chilima dzi. Chi-Zi- (zambi. zilima) mtundu wamtengo wodera, wamingaminga, wamasamba ngati mnkhumbu ndipo umabala zipatso zaphanthiphanthi zomwe anthu sadya. mae.: nafungwe. chilimamine /kktkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilimamine) chiwala cha mtundu wa dzombe. mae.: gulumamina. chilimba dzi. Chi-Zi- (zambi. zilimba) 1 kanthu konga nyanga komwe kamamera pamwendo pa tambala kapena pamutu pa nkhanga yokhwima. 2 munga waukulu wa nsomba womera pamsana pake, kapena kanthu komera mumimba mbali kunsonga kwa mchira wa nsato. chilimika Ku-, mne. limbikira pochita zinthu chifukwa cha zinthu zina. chilimira1 /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilimira) kombe kapena khoka, lalikulu logwirira nsomba m’madzi ozama. chilimira2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chilimira)

mzere wa nyenyezi wonga nkhungu womwe umaoneka kumwamba nthawi ya usiku. mae.: mdedzung’amba, chipulausiku, mlerang’amba, mdulang’amba, , mlirang’amba, mderang’amba, gwalalanjovu, bandelanjovu. chilimphundi /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilimphundi) ng’ombe yopanda nyanga. kunekwi.: chilipundi, pundi, mphundi. mae.: njoma, mbudu. chilimundi dzi. Chi-Zi- (zambi. zilimundi) kagawo ka khutu koimirira pafupi ndi dzenje la khutu. mae.: kachawa. chilimwe1 dzi. Chi-Zi- (zambi. chilimwe) nthawi yoti anthu ayamba kukolola kufikira nthawi yoti mvula yatsala pang’ono kugwa. chilimwe2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zilimwe) nyengo yotentha yomwe mvula siigwa. kunekwi.: mwamvu. chilindamutu /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilindamutu) diso lalikulu la kachilombo monga chiwala lomwe anthu ambiri amaganiza kuti sidiso lenileni. chilindo dzi. Chi-Zi- (zambi. zilindo) onani tanthauzo la chigongwe. chilinundu dzi. Chi-Zi- (zambi. zilinundu) mbalame yaing’ono yomwe ili ndi zitsukwa zazitali ndipo imapezeka nthawi ya dzina lokha. mae.: namchinundu. chilipundi dzi. Chi-Zi- (zambi. zilipundi) onani tanthauzo la buli. chiliri /k/t/ mve. umo amaonekera munthu akakhala choimirira. mae.: polokoto, nyomoloku, pholi, njoli. chilirime /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilirime) kuyankhula kosatha kutchula bwino mawu makamaka okhala ndi s kapena z. kunekwi.: chilime. chiliza /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziliza) chipirala chowaka pamalo pamene anayikapo munthu wakufa. chilolezo dzi. Chi-Zi- (zambi. zilolezo) mchitidwe wovomereza kuti munthu achite kanthu kena monga mwa pempho lake. chiloli /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziloli) onani tanthauzo 1 la chidwi. chilombo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilombo) 1 chinthu chilichonse chamoyo choyenda, monga nsomba, mbalame, ndi nyama zina.

2 chinthu cha moyo choluma kapena chodya anthu, ziweto ndi nyama zina. 3 dzina lina la gulewamkulu. mae.: nyawu. chilomo dzi. Chi-Zi- (zambi. zilomo) nsolomondo ya dziko kapena pamamthirirano pa mitsinje. chilonda dzi. Chi-Zi- (zambi. zilonda) bala lakale la pathupi pa munthu, nyama kapena mbalame. chilongo dzi. Chi-Zi- (zambi. zilongo) 1 chibale cha pakati pa mkazi ndi mwamuna obadwa mimba imodzi. 2 chibale cha mkazi ndi mwamuna obadwa pachibale cha amayi wawo kapena atate wawo. 3 chibale cha pa ana akazi ndi ana amuna a anthu a pachibwenzi. chilonyolo dzi. Chi-Zi- (zambi. zolonyolo) onani tanthauzo la chikonyo. chilopa /ttk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilopa) zinthu zamadzimadzi zifiira zomwe zimayenda m’mitsempha ya nyama zonse. . .: mae: magazi, mwazi, damu. chilope /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilope) mzimu wa munthu wophedwa womwe umazunza munthu wakuphayo kuti umulange. mae.: chiwanda. chilota dzi. Chi-Zi- (zambi. chilota) madzi ogwa paudzu pamasamba kapena pazinthu zina zambiri chifukwa chozizira usiku kapena kukagwa mvula. mae.: mame, lume, chime. chilowe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilowe) mowa woyambirira kumwa wam’katsuko kakang’ono komwe mwini wake amatulutsa poyambayamba anthu atasonkhana. mae.: chimwetso, kalawe, mlawitso. chilowero dzi. Chi-Zi- (zambi. chilowero) onani tanthauzo la chikuta. chiluli /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziluli) onani tanthauzo 2 la chikwa. chilulu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilulu) onani tanthauzo la chingulu. chilumba dzi. Chi-Zi- (zambi. zilumba) malo kapena mtundu wokhala pakati pa madzi. mae.: chisi, chisumbu, chisenjere. chilume /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilume) nyamakazi yogwira m’mfundo ya ziwalo kapena mbali zina za thupi. kunekwi.: chilumi. chilumika dzi. Chi-Zi- (zambi. zilumika) onani tanthauzo 1 la chaka.

chilumiko /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilumiko) kobwe wa chikho kapena nyanga yokhala ndi mpira mbali ina ndi bowo mbali inanso womwe imugwiritsidwa ntchito pochotsa mwakuyamwa magazi pathupi pa munthu akadwala litsipa kapena nyamakazi. chilumphirabere /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilumphirabere) kachilombo ka mtundu wa mbozi, kooneka mwamsipu, kamchira ndipo kamalumpha poyenda. chilundalupsa /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilundalupsa) onani tanthauzo la chikokolalupsa. chilundu dzi. Chi-Zi- (zambi. zilundu) nsalu yosachepera malipande anayi. chilungulira dzi. Chi-Zi- (zambi. chilungulira) 1 kupota kwa pa mtima kochititsa mseru. kunekwi.: chitungulira, dunguliira. mae.: kupsintha, chipota. 2 kuwawa komvaka kukhosi pomeza malovu. kunekwi.: chitungulira, dungulira. mae.: kupsintha, chipota. chilungulungu dzi. Chi-Zi- (zambi. zilungulungu) chilombo chamtundu wa mbozi chabweya woyera, yobwadwira mu mtengo wa mtondo ndipo chimadya masamba a mtengowo. chilungumwamba /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilungumwamba) onani tanthauzo la chamamba. chilungunthanda /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chilungunthanda) mtundu wa therere lobala zipatsa zomwe anthu ena amachita ndiwo. mae.: chithanda, nathando. chiluwe dzi. Chi-Zi- (zambi. ziluwe) duwa la mkhwani kapena nthupa. chilwa /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zilwa) chilumba chaching’ono. chim’dakulasa /tt/kkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chim’dakulasa) chifanizo chonga munthu chimene anthu amaputsitsira nacho nyama mbalame kuti zisafike m’munda mae.: chim’dakupusitsa, madekufana. chim’dakupusitsa /ttkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chim’dakupusitsa) onani tanthauzo la chim’dakulasa. chima Ku-, mne. 1 lephera kuchita zinthu. mae laka. 2 ipsa monga chimachitira chipatso. chimake /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimake) onani tanthauzo la chibaningwa. chimaliza dzi. Chi-Zi- (zambi. zimaliza) onani tanthauzo la chikwangula.

chimalizamadziwa /tttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziamalizamadziwa) onani tanthauzo la chikwangula. chimalizamawere /tttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziamalizamawere) onani tanthauzo la chikwangula. chimalo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimalo) mphotho yopereka kubanja la kuchikazi ndi a kuchimuna asanakwatise chikwati. mae.: chiwongo. chimanga /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimanga) chomera chonga udzu, cha mphese yaikulu, chaakwaulu aakulu, atali, chimabereka mondokwa womwe ukauma amakonola m’kusinja nphale ndipo ufa wake amaphia nsima. kunekwi.: pamanga. chimasomaso /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimasomaso) khalidwe losirira zinthu zingapo nthawi imodzi monga amachitira munthu pofuna akazi kapena akazi ambiri. chimbalala1 dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbalala) kumata kwa nyumba kwa chiwiri. chimbalala2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbalala) onani tanthauzo la chibwereza. chimbalangondo dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbalangondo) 1 mtundu wa fisi wamkulu wotha kugwira ng’ombe. mae.: kambumbulu, katsumba. 2 mku. munthu wa mphulupulu. chimbalu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbalu) onani tanthauzo la chibazu. chimbamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbamba) 1 mtundu wa nyemba zoyerera zazikuluzikulu, zaphanthiphanthi. kunekwi.: chimbambamba. mae.: kagwampanda, nyemba. 2 kachulu kachiswe chamtundu wakalanzi. mae.: chiumi. chimbanda dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbanda) onani tanthauzo la bandira. chimbanga dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbanga) mtundu wa mbalame yaikulu yotuwira, yamakadabo akuthwa ndipo imakonda kugwira nkhuku kapena kudya nyama zakufa. mae.: ngoloni, mphamba, chinanambo, chimwendom’phako, nkhwewa, chimphangwi, chimphanga. chimbano dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbano) mtundu wa chilombo cha gulewamkulu chomwe kukamwa kwake kumaoneka ngati chinthu chopanira. chimbanzo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbazo)

ndalama zoonjezera zomwe munthu amapereka pobweza chikwerete. kunekwi.: chimbadzo. mae.: kumbuyo, chibwezera, chigoboza. chimbenje dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbenje) mtundu wa nsomba yamamba, yofiira yamawanga akuda, yochenjera kwambiri. chimberenga dzi. Chi-Zi- (zambi. zimberenga) njala yaikulu. mae.: chimkukuluzi, mpupuluzi. chimberera dzi. Chi-Zi- (zambi. zimberera) mbatata yomera kumuzu wotsalira pamalo pomwe akumbapo kale ina. mae.: mberera, chimerere, chiphukira, chiphuphu, mphukira, lisongoti. chimbo /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbo) onani tanthauzo la bongwe. chimbowa dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbowa) msinde, nsale kapena nzimbe yosakhwima kapena yosapukuta kapenanso nsonga zake. kunekwi.: mbowa. mae.: nkhomo, nkhomwa, chinkhobole, chimphongole, chititingwa. chimbu dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbu) 1 chingwe cha nyanda kapena nsalu chomwe amayatsa mbali imodzi kuti chiziyaka pang’onopang’ono kusunga moto mwina amapanga ndi ngalangala za chimanga. mae.: chipu. 2 mtundu wa ntchentche yoluma ya thupi lofewa, imakonda kuoneka padzinja ndipo imadya bowa. mae.: kapwayi, lumbu, puwe, chimphanga, chinkhwamba, kong’a, chikamba, nyumba, mzaza. chimbudzi dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbudzi) 1 kanyumba kokhala ndi dzenje lonyeramo kapena lokodzeramo. 2 mpukutu waudzu womwe umapanga mutu wa tsindwi la nyuma yandendera. 3 mku zinthu zomwe munthu kapena nyama zimatulutsa kuchoka m’mimba ponyera. mae.: manyi, tuvi, tuzi. chimbulimbuli /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbulimbuli) mchitidwe wochita zinthu mosazindikira bwino. chimbumbuzi dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbumbuzi) njoka yoyenda yokha. mae.: ching’ong’o. chimbundi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbundi) mphanda ya mtengo wa fodya. chimbundu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbundu) tsinde la mtengo kapena la nthambi ya mtengo ndi zomera zina lasalira akaudula lomwe mwina limakutidwa ndi khungu la tsopano. mae.: chiphundugwa. chimbuuzi dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbuuzi)

kusapenya bwino kochitika chifukwa cha njala kusaziwa, mdima kapena matenda. kunekwi.: chimbuzimbuzi. mae.: chimdimadima, chizirezire. chimbuwira dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbuwira) 1 munthu wamwamuna wosabereka. kunekwi.: chimbwira. mae.: gocho. 2 onani tanthauzo la chibuyaya. chimbuzimbuzi dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbuzimbuzi) onani tanthauzo la chibesebese. chimbwa /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbwa) nthanga za maungu kapena mnkhaka ziphikidwa ndikupanga ndiwo. mae.: chiwombo. chimbwanda /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbwanda) chimanga cha mtsononkho wogawikanagawikana. chimbwi1 /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimbwi) goli lachiwiri la mizere ya m’kati mwa bawo cha kumanzere ndi kumanja. chimbwi2 /tk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbwi) chinsalu chowomba pamanja, cholemba ndi chochindikala chomwe anthu amkafuna kale. mae.: gondo. chimbwinda dzi. chinamwali cha mkazi yemwe watenga pakati asanavinidwe mkangali. chimbwititi dzi. Chi-Zi- (zambi. zimbwititi) dothi limene mbewa imaunjika kuuna ndi cholina chofuna kutseka unawo. chimdimadima /ttkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimdimadima) onani tanthauzo la chimbuuzi. chime dzi. Chi-Zi- (zambi. chime) onani tanthauzo la chilota. chimeme /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimeme) 1 kanyanga komwe, mlenje amaitanira nyama m’thengo posaka. 2 (zambi: chimeme) onani tanthauzo la chibwibwi. chimende /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimende) 1 kusinja koponyezana anthu awiri kapena angapo. mae.: katiti, chititi, katsutsu, kathithi. 2 (zambi:. chimende) mchitidwe wogwira ntchito mosaleka msanga chimera /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimera) mbewu kapena njere yofuka kapena monga chimanga, mapira kapena mchewere. chimfamfa dzi. Chi-Zi- (zambi. zimfamfa) onani tanthauzo 1 la chidule. chimfine dzi. Chi-Zi- (zambi. zimfine) nthenda yamtundu wachifuwa yotseka mphuno, yodzetsa mamina kawirikawiri.: mae.: chimkusani.

chiminingo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziminingo) ng’oma kapena chibekete choliza chodziwitsira anthu kuti kwapsa mowa. mae.: chinganga, chinjunju. chimkaka dzi. Chi-Zi- (zambi. chimkaka) onani tanthauzo la chidzunguwere. chimkang’a /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimkang’a) onani tanthauzo 2 la chikulukuta. chimkombozi dzi. Chi-Zi- (zambi. chimkombozi) onani tanthauzo la chakumwamba. chimkondwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimkondwa) mkhalidwe wokhala ndi chidwi chosafuna kuchoka msanga pamalo kapena kuleka kuchita chimene munthu chamusangalatsa. chimkukuluzi dzi. Chi-Zi- (zambi. zimkukuluzi) njala yaikulu. kunekwi.: chimkumkuzi. mae.: mpupuluzi. chimkulirano /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimkulirano) mkhalidwe wodzikuza mopikisana ndi munthu wina. mae.: chimuyano. chimkusani dzi. Chi-Zi- (zambi. zimkusani) onani tanthauzo la chimkusani. . .: kunekwi. : mkusani. chimkwasa dzi. Chi-Zi- (zambi. zimkwasa) 1 kulima kotengana osasiyana mpaka kumaliza ndime. mae.: chimtengano. 2 mzere waukulu. chimo /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimo) chinthu cholakwa kapena choletsedwa chimene munthu wachita motsutsana ndi lamumulo. kunekwi.: tchimo. chimondo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimondo) onani tanthauzo 1 la chikumbe. chimphafa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphafa) 1 mtundu wa bowa womwe anthu amadya. kunekwi.: mphafa. 2 onani tanthauzo la chidale. chimphakasa /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphakasa) mtundu wa mtengo wotuwa moyerera womwe uli ndi nsale zolukana ndi masamba aakulu okhakhala omwe anthu ambiri amasema mitondo ndi mipini. chimphamba /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphamba) onani tanthauzo la chimbanga. kunekwi.: mphamba. chimphanga /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphanga) mtundu wa ntchentche yaikulu yoluma yamaonekedwe ake odera. mae.: mtemeng’ombe, chinkhamba. chimphangale dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphangale)

mtengo wolimba kwambiri womwe umapezeka ku mapiri ndiponso umakhala ndi minga. kunekwi.: chipangale. mae.: mphangala, namphangala. chimphangwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphangwi) onani tanthauzo la chimbanga. chimphani dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphani) mvula yogwa ndi mphepo. mae.: chiothaminsi, kamtunda, zambwe, mdulanjala, mdulanyanja. chimphano dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphano) mtundu wa mvula yamphepo yochoka ku m’mwera. chimphe /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphe) kamtengo kopsatika kumphanda, kotukula mwala potcha diwa. kunekwi.: chimphi, chimpsi. mae.: chipiku. chimphiwe dzi. chimphiwe ndi nkhuku yopanda chitsukwa chimphona /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphona) 1 chimunthu chachitali, chathupi lamphavu. kunekwi.: chiphona. 2 onani tanthauzo la bongwe. chimphongole dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphongole) onani tanthauzo la chimbowa. chimphonongo dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphonongo) mamina olimba. kunekwi.: chimphonongolo. chimphote /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphote) mkanda wotunga, wokulunga kumkuzi wawukulu kapena kuunzake wovala anthu aakazi m’chiuno. kunekwi.: chipote. chimphuli dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphuli) mbiya yaikulu yophuliramo mowa kuchoka pamoto. chimphusu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimphusu) onani tanthauzo la chibeke. chimpsata dzi. Chi-Zi- (zambi. zimpsata) ufa wa mphale yosaviika. chimpse /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimpse) mtundu wa mbalame yotha kutsanzira kuyankhula. mae.: chinkhwe, gowe. chimpsimpsi /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimpsimpsi) chinthu chotsarira akatafuna nzimbe, msinde kapena nsale chomwe amalavula. mae.: chisankhwi, chitsipe, chisankhwani. chimungulu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimungulu) chomera chomwe chikhawo chake chimatsekemera ndipo anthu amadya. mae.: mbatata. chimunthu dzi. Chi-Zi- (zambi. chimunthu)

1 gulu la anthu ambiri. mae.: namtindi. 2 mpeni wosathwa. chimuyano (Tu) /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimuyano) onani tanthauzo la chimkulirano. chimuza dzi. Chi-Zi- (zambi. chimuza) onani tanthauzo la chidololo. kunekwi.: chimuka. chimvano /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chimvano) onani tanthauzo 1 la chikumu. chimvimvi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimvimvi) onani tanthauzo la chikometsamlandu. chimwa /tk/t/ Ku-, mne. phwanya lamulo. mae.: lakwa. chimwamadzi /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimwamadzi) mtundu wachomera chobala zipatso zoulungika ngati dzungu, zomwe mnofu wam’kati mwake umakhala wochindikala, wamadzi ambiri ndi wozuna pakudya. mae.: vende, chivende, chivwende, chimwera. mku. nsomba. chimwanamayi /ttkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zimwanamayi) chikondi cha anthu omwe chipachibale. mae.: ubwezi. chimwazasamsa dzi. chimwaza onani tanthauzo la chikonzera njira. chimwendom’phako dzi. Chi-Zi- (zambi. zimwendom’phako) onani tanthauzo la chimbanga. chimwera dzi. Chi-Zi- (zambi. zimwera) onani tanthauzo la chimwamadzi. chimwetsamatondo dzi. Chi-Zi- (zambi. chimwetsamatondo) onani tanthauzo la chikokolalupsa. chimwetso dzi. Chi-Zi- (zambi. zimwetso) onani tanthauzo la chilowe. chimyamyamya1 dzi. Chi-Zi- (zambi. chimyamyamya) kayendedwe kowera, kowenda kapena kozemba chinthu china. kunekwi.: chimnyanyanya, chimnyatanyata. chimyamyamya2 muo. mawu onena zoyenda mozemba chinthu china. kunekwi. chimnyanyanya, chimnyatanyata. chinaka dzi. Chi-Zi- (zambi. zinaka) onani tanthauzo la chikande. chinam’balala /ttk/ muo. mawu onena za kuchoka pagulu momwazikana. mae.: chinamng’ondo. chinanambo dzi. Chi-Zi- (zambi. zinanambo)

onani tanthauzo la chimbanga. chinangwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinangwa) mtundu wa chomera chomwe chimatulutsa zikhawo zofewa zomwe anthu amadya zaziwisi kapena zophika ndipo masamba ake amachita ndiwo za chigada. mae.: mbwani. chinankhwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinankhwi) nthenda yogwira chingalangala kapena gumu wa chimanga ndipo imatulutsa ufa wakuda ngati mwayi. mae.: chinkhwitsi, kontho, chinsikwi, chinumbi, kontho, chisingwi, kadaola, chitsingwi. chinawira dzi. Chi-Zi- (zambi. zinawira) kachitsulo komwe akazi amavala kale kuchala chachikulu posera mphale. chinda Ku-, mne. lowetsa mbolo pa nyini ndi kumagwedeza chiuno. mae.: kwata, gona. chindalandala dzi. Chi-Zi- (zambi. zindalandala) onani tanthauzo la buwi. chindambi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zindambi) onani tanthauzo la chibambali. chindanda dzi. Chi-Zi- (zambi. zindanda) 1 tsanja la mtengo, tsekera, bango, nsungwi kapena tsenjere loyanikapo mbale, nsawa kapena mbewu zina kuti ziume. mae.: chitandali, chithatha, chiphakala, chitala, chitanthali. 2 tsanja la mitengo kapena nsungwi logonapo. mae.: kama. chindikala Ku-, mne. kukula mphipi monga nsalu, thabwa kapena chipupa. kunekwi.: chindikira. chindikula Ku-, mne. onani tanthauzo la chilika. chindimba /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zindimba) 1 mtundu wa gule wa chiyawo wovina ndi amayi okhaokha uka akuwomba m’manja. 2 kudzadza kochita kusomekera monga chimanga m’khokwe. chindoko /tkt/ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chindoko) nthenda yopatsana pakati pa mwamuna ndi akazi akachindana ndipo imatulutsa tizilonda kumpheto kwa munthu wodwala nthendayo. chindondo dzi. Chi-Zi- (zambi. zindondo) mtundu wa dzungu lamawangamawanga la mphipi yaikulu. mae.: chitanje. chindongwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chindongwa) phala lanseche zalipande zosakaniza ndi gaga lophikira matsukwa kapena phala lothiramo chidulo. mae.: chitaka, thathika, nyatwe, nyanthwe, lisese, nyanthule, dete. chindukunya dzi. Chi-Zi- (zambi. zindukunya)

malo okonzera nkhuku kuti iziikirapo mazira. mae.: chitsambi. chindumbindumbi muo. mawu onena zamaonekedwe azinthuzounjika m’miyulu yaing’onoingo apo ndi apo monga chimanga m’munna pokolola. mae.: mbuwambuwa, myiyulumiyulu. chindume /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zindume) imfa ya munthu wamkazi akalephera kubala mwana ali ndi pathupi. mae.: nthumbi, ndume, chinthunthu, nkhumbi. chinena dzi. Chi-Zi- (zambi. zinena) chiwalo cha thupi la munthu m’munsi mwa mchombo pomwe pamamera mavuzi munthuyo akatha msinkhu. chinenganenga dzi. Chi-Zi- (zambi. zinenganenga) onani tanthauzo la chibwandila. chinengo dzi. Chi-Zi- (zambi. zinengo) kachilombo ka mtundu wa inswa koma kakang’ono komwe kamakonda kuuluka nthawi yakumadzulo mvula ikakata ndipo anthu amakonda kudya kakawisi. me.: lipumi, mbereswa, mberereswa. ching’alang’ala dzi. Chi-Zi- (zambi. ching’alang’ala) litsipa lowawa pakati pa mutu kuyambira kumphumi mpaka kunkhongo. kunekwi.: ching’alung’alu. mae.: ching’alula, kakolekole, kakope, liswango. ching’alula dzi. Chi-Zi- (zambi. ching’alula) onani tanthauzo la ching’alang’ala. kunekwi.: ching’alung’alu. ching’ang’adza /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ching’ang’adza) kulira mokweza kupyoza mulingo ndiponso kosalekapo. ching’aning’ani dzi. Chi-Zi- (zambi. zing’aning’ani) mphamvu ya nyesi yowala mofulumira mokhwetakhweta m’mitambo nthawi yamvula ndipo imachititsa bingu. mae.: chiphaliwali, mphezi, mbamba. ching’ong’o /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zing’ong’o) onani tanthauzo la chimbumbuzi. ching’onga dzi. Chi-Zi- (zambi. zing’onga) onani tanthauzo la chikwangwala. chingakhale /ttkt/ muo. onani tanthauzo la chikhalirecho. chingalangala /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingalangala) chiduwaduwa chofula kunsonga kwa mbewu za mtundu waudzu monga chimanga, mapira, misale, nzimbe ndi zina zotero. kunekwi.: ngalangala. mae.: ngalale, ngala, ngayaye. chingama Ku-, mne.

ika kapena khala chopendekeka mbali imodzi. chingambali1 /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chingambali) mchitidwe wa zinthu mosalunjika malo, molombera. chingambali2 /ttkt/ muo. mawu akunena za kuchita zinthu mosalunjika malo. mae.: chambali, cham’phepete. chita. nkhanu imayenda chingambali. chingambwe dzi. Chi-Zi- (zambi. chingambwe) masamba afodya ouma, ochitira ndudi mopikira m’pepala, m’khokho la chimanga kapena m’tsamba la fodya mnzake. chingamira Ku-, mne. landira mlendo kapena munthu aliyense kunjira asanafike kunyumba. chinganga /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinganga) 1 mtengo womwe amayika m’mphepete mwa kombe wa nsomba kuti afutukuke. mae.: chinjunju. 2 onani tanthauzo la chiminingo. chingato /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingato) onani tanthauzo la chichingo. chingenge /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingenge) chitsulo choimba ndi chitsulo chinzake pochigogoda ngati belu. mae.: chingongongo. chingerengere dzi. Chi-Zi- (zambi. zingerengere) mkombero wachitsulo womwe amaika ku gudumu la njinga kapena galimoto. chingerezi dzi. Chi-Zi- (zambi. chingerezi) chiyankhulo, khalidwe kapena machitidwe a Angerezi. chingoli /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingoli) mawu okometsera poimba. kunekwi.: chingolingo. mae.: madyodyo, mthetemya, madyedye. chingondo dzi. Chi-Zi- (zambi. zingondo) mchitidwe wopaka namwali ufa wokanda thupi lonse kuti liwoneke mawangamawanga. mae.: chitowe. chingongo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chingongo) 1 chikondi cha tsitsi loluka kumutu. mae.: chitutu. 2 onani tanthauzo la changazime. chingongome dzi. Chi-Zi- (zambi. chingongome) chakudya chamondokwa chomwe amasinja ndikuthira mchere. kunekwi.: chingongomwa. chingongongo dzi. Chi-Zi- (zambi. zingongongo) chovala chopanga ndi tinsalu tolezalezachomwe anthu amkavala kale pophimba maliseche atamanga m’chiuno.

chingongongo /ttk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingongongo) onani tanthauzo la chingongo. chingoti /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingoti) mtundu wansomba yomwe ili ndi mlomo wokhala ngati paipi. mae.: chisembe, samwamowa. chingowe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chingowe) chimanga chouma chosatonola chophika. mae.: mambulu, nthututu, mdzabwe, mangungu, machekeni, makande. chingululu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chingululu) masamba amtengo ophukira sopano mvula ili pafupi kugwa. kunekwi.: lingululu, nangululu. mae.: chilulu, dzifuti. chingwa (sho) /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zingwa) onani tanthauzo la buledi. chingwalangwala dzi. Chi-Zi- (zambi. zingwalangwala) khasu logula latsopano. mae.: chiwaya, madzedze, falansa. chingwangwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zingwangwa) mtundu wa mthenda ya malungo womwe amakongwetsa kwambiri nthawi ya masana. mae.: kaliwawa. chingwanja dzi. Chi-Zi- (zambi. zingwanja) onani tanthauzo la chigwandali. kunekwi.: chikwanje. chingwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zingwe) nkhosi ziwiri kapena zingapo zaluzi, bwazi, thonje kapena waya zopotera pamodzi. chinimbu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinimbu) onani tanthauzo 1 la chinganga. chining’a /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zining’a) mawu onena mokuluwika kapena mobisa tanthauzo. 1 chinja (Nge) Ku-, mne. 1 sintha ndalama. 2 cheka chinthu chamoyo pa khosi. mae.: zinga. 2 chinja /tk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinja) 1 polumikiza mphanda ya mtengo. mae.: phudugwa. 2 mku. mimba yoti mayi akuyembekezera kudzabala mwana. mae.: pakati, pathupi. chinjenje dzi. Chi-Zi- (zambi. zinjenje) 1 kugwedezeka kapena kunjejemera kwa thupi chifukwa chamantha kapena matenda. 2 onani tanthauzo la changazime. chinjika Ku-, mne. tseka chitseko pang’no moyankhazisa.

chinjunju dzi. Chi-Zi- (zambi. zinjunju) onani tanthauzo la chiminingo. chinkana /ttk/ mlu. mawu onena zakuti mulimonse mmene zinthu zikhalire, kapena zonse zikhala monga mwakale. chitsa: chinkana mundimenye, sindichoka pamudzi pano. chinkha dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkha) onani tanthauzo la chikwere. chinkhaka /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhaka) mtundu wa chomera choyanga chamasamba onga mnkhwani chomwe chimabala zipatso zoulungika zazitaliko zomwe amadya zaziwisi. kunekwi.: mnkhaka. chinkhamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinkhamba) 1 onani tanthauzo la chimphanga. 2 onani tanthauzo la chikhukhu. chinkhambo dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhambo) munthu wakudya kwambiri komana nako anzake kapena munthu wofuna kudya zonse yekha, wosafuna kugawirako anzake. mae.: mombo. chinkhanga /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhanga) 1 nsalu yamathondomathondo ngati knhanga. kunekwi.: kankhanga. 2 kachilombo kamtundu wa kangaude, kokulirapo, kathasathasa, kodera, kamchira wokhoterera ndipo kamaluma. mae.: kong’wa. chinkhanira dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhanira) chilombo chamtundu wakangaude koma chokhala kuuna, chokulirapo, chathasathasa, chodera, chamchira wokhoterera m’mwamba, chaululu chikaluma. mae.: mdulachala, nyambankha. chinkhobole dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhobole) onani tanthauzo la chimbowa. chinkhong’a /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhong’a) onani tanthauzo la chikundu. chinkhonswe /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhoswe) 1 udindo kapena ntchito ya munthu wogwirizira chikwati. 2 mwambo wovomerezana akuchimuna ndi akuchikazi kuti ana awo akwatirane komanso anthu ambali ziwiri adziwane. chinkhowe dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhowe) mpumo waukulu wochitira m’mkamwa womveka ngati khweru kusonyeza kutopa monga pokwera phiri, pothamanga kapena pogwira ntchito yolemetsa. chinkhulo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhulo) nsomba yaikulu ya mtundu wa chambo, yamanga akuda.

chinkhundu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhundu) mankhwala amene amkamwetsa anthu kale kuti yemwe adali mfiti afe koma ena asanze asafe. mae.: mwavi. chinkhunu dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhunu) onani tanthauzo la buwu. chinkhupiti /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhupiti) mtundu wa cholengedwa chonga mbewa chokhala ndi mapiko, chimauluka ngati mbalame, chamano akuthwa, chimabisala m’nthochi kapena m’nyumba ndipo chimauluka usiku. mae.: nsanansana, nampsipsi, kasusha, mleme. chinkhupukhupu dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhupukhupu) mtundu wachipatso chooneka ngati chinkhaka chomwe cham’kati chake chili ndi timphako tolowera madzi ndipo chikauma anthu ena amasambira m’thupi. kunekwi.: chinkhupule. mae.: chivenje, -namyengeza. chinkhwamba /ttk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhwamba) 1 tsamba lalikulu la mtengo wa mvumo. 2 onani tanthauzo la chimbu. chinkhwanthi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhwandi) nthanga yachipatso monga mango, pichesi kapena peyala. chinkhwaule dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhwaule) onani tanthauzo la chamnkho. chinkhwe /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhwe) onani tanthauzo la chimpse. chinkhwisi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinkhwisi) onani tanthauzo la chinankhwi. chinola dzi. Chi-Zi- (zambi. chinola) onani tanthuzo la chikhalire. chinomba dzi. Chi-Zi- (zambi. zinomba) chomera choyala chomwe chimakonda kumera m’nkhalango ndipo mbewu zake zimamatirira kuzovala kapena bweya. chinoni /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinoni) 1 zinthu zonga mafuta zabwitobwito, zotuluka pa khungu la munthu kuti azisisira. 2 zinthu zabwitobwito zonantha zoturuka pamasamba, zipatso ndi mitengo ina monga yamatowo kapena mkhuthe. chinsale /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsale) chipatso cha mtengo wa chitimbe, chachitali chaphanthiphanthi, chofiira chikauma ndipo anthu ena amadya. kunekwi.: nsale. mae.: chisekese, chitimbe, msekese, mshawa. chinsanga dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsanga)

mtundu wina wa njoka yoluma, yamaonekedwe aphulusa yomwe imakonda kukhala m’mbali mwa mtsinje. kunekwi.: chisanga. chinsangwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsangwi) mtundu wa udzu womwe amalukira zibeke kapena ziduli. kunekwi.: chisankhwi, nsangwi. chinsankhwani /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisankhwani) onani tanthauzo la chipsipsi. chinsansa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsansa) mtundu wa mbalame yotuwira. yonga bakha yopezeka kunyanja kapena kumalo komwe kuli madzi ambiri. kunekwi.: chisasa. chinsense /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsense) mtundu wa mtengo wa masamba acheya ndipo nsale zake ndi zofiira omwe umapezeka m’madambo ndipo nkhuni zake zimayaka. chinsikwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsikwi) onani tanthauzo la chinankhwi. chinsinsi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsinsi) chinthu kapena nkhani yobisa yosadziwika kwa anthu ambiri. chinsobwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsobwe) mtchitidwe wonena mosekesa, mosatsimikiza kapena kapena mongocheza. mae.: nthabwala, nthanthi, ntchezero. chinsowe dzi. Chi-Zi- (zambi. chinsowe) onani tanthauzo la chidoole. chintchawe dzi. Chi-Zi- (zambi. zintchawe) onani tanthauzo la chidoole. chintchofu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinchofu) nthenda yopota m’mimba, yodetsa kukhosi ndipo mapangitsa munthu kuti asafune kudya ndiponso imachititsa chisanzosanzo. mae.: nyongo, ntchofu. chinthanga dzi. Chi-Zi- (zambi. chinthanga) onani tanthauzo la chinkhulirano. chinthengankhuku /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinthengankhuku) gawo loyera la m’mkati mwa dzira. chinthenthe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinthenthe) onani tanthauzo la changazime. chinthimbwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinthimbwi) madzi omwe amasanduka otuwa, aphalaphala otsalira pansi m’mbiya mphale ikafewa. kunekwi.: chinthwi. mae.: mteteka, matsukwa, mtombera, chisunje, chithiwi. chinthumbwetumbwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zinthumbwetumbwe) onani tanthauzo 2 la chidzekadzeka. kunekwi.: nthumbwenthumbwe, chitumbwetumbwe.

chinthumbwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinthumbwi) mtundu wa nsomba zazing’onozing’ono zazitali ziyera monyezimira. mae.: usipa. chinthunthu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinthunthu) onani tanthauzo la chinthume. chinudzunudzu muo. kuchita zinthu mwa kachetetechete. mae.: chinunu, kachetechete. chinumbi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinumbi) onani tanauzo la chinankhwi. chinungu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinungu) munga wa nungu. chinunu1 /tkt/ttk/ muo. mchitidwe wokhala chete. chinunu2 /tkt/ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinunu) onani tanthauzo la chinuzunuzu. chinya Ku-, mne. 1 kanikiza ndi chinthu chansonga kapena sendera chinthu kuchinzake ndi china. mae.: jinya. 2 lowetsa chigoli pa masewera ampira. chinyachinya muo. kuyenda mozitukumula mozikuza. mae.: thuzathuza, tumbatumba. chinyakwalala dzi. Chi-Zi- (zambi. zinyakwalala) nkhuku yokhala ndi bweya wonyankhalala, kunekwi.: chinyakwa. mae.: nsilanga, kansilanga. chinyalala dzi. Chi-Zi- (zambi. zinyalala) chinthu chodukaduka kapena chonyenyeka monga pepala tsamba ndi zina zotere, chikhala pamalo posayenera. mae.: chimyassi, chitsotso, chinyaswa. chinyamata /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. cinyamata) khalidwe la mwana wamwamuna kapena wamkazi wokulirapo. kunekwi.: unyamata. chinyaswa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinyaswa) onani tanthauzo la chinyalala. chinyatsi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinyatsi) onani tanthauzo la chinyalala. chinyengo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinyengo) onani tanthauzo la chiphamaso. chinyenye /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinyenye) onani tanthauzo la chinsense. chinyenyero /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinyenyero)

kachidutswa ka dzungu la nthete kochekera pamodzi ndi ndiwo zamasamba monga mnkhwani. mae.: chiwengero. chinyezere dzi. Chi-Zi- (zambi. chinyezere) onani tanthauzo la chidoole. chinyezi dzi. Chi-Zi- (zambi. chinyezi) maonekedwe a chinthu monga nthaka chomwe chiri ndi madzi pang’ono. mae.: chinyontho, mzizi, chizuzunya, chizunguya. chinyintha Ku-, mne. tema kapena menya chinthu china monga nyama yamafupa, kuti chidukeduke kapena kuti chifewe. mae.: sansantha, gagada, dzadzada, puntha. chinyiza Ku-, mne. pweteka munthu kapena chinthu chamoyo cham’mkatikati otsaonetsa bala. mae.: tinika. chinyo /tk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinyo) onani tanthauzo la chifuzi. chinyondo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinyondo) chimanga chosacha. mae.: nkhungudza, ndema, nyinda. chinyontho /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chinyontho) onani tanthauzo la chinyezi. kunekwi.: mnyontho. chinyophiro /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinyophiro) chinyo cha nkhuku, bakha kapena mbalame pomwe pamamera chitsukwa. kunekwi.: chinyopiro. .: mae. : chitoto, teyateya, kateyateya, katiyotiyo, chiteyateya, chibozo. chinziri /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinziri) mbaleme yaing’ono imene ili ndi ubweya wofiira yopanda chitsukwa yomwe yomwe imafanana ndi nkhwali ndipo imakonda kukhalam’tsala. mae.: mang’ani. chinzondo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zinzondo) phazi la nyama monga mbuzu, ng’ombe, nkhosa kapena hatchi. chinzonono dzi. Chi-Zi- (zambi. chinzonono) nthenda yopatsana pakati pa mwamuna ndi mkazi akachindana ndipo wina akakhala ndi nthendayo imatulutsa mafinya kumaliseche a wodwalayo mochucha. mae.: chipata, chikhuthula. chiombalupsa /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiombalupsa) onani tanthauzo la chikoka lupsa. chiombamadzi /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ciombamadzi) mtundu wa msato yokhala m’madzi. mae.: thunga. chiombankhanga /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziombankhanga)

mtundu wa mbalame yaikulu yazala zakuthwa, yamphamvu kwambiri ndipo imagwira mbalame zimzake poomba ndi mapiko ake. chionaalongo dzi. Chi-Zi- (zambi. chionaalongo) mphini za pa nthanthula ya mkazi. mae.: ndale, chionankhoswe, nditsatekukuchere. chionaankhoswe /tttttk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chionaankhoswe) onani tanthauzo la chiona alongo. chionamaso /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chionamaso) photo yopata munthu wokutolera chinthu chomwe chinatayika. kunekwi.: chioneramaso. mae.: nsongamaso. chiongoladzanja dzi. Chi-Zi- (zambi. chiongoladzanja) photo imene munthu amalandira atathandiza wina ntchito ya manja. mae.: nkhambolachala. chiongolanguwo dzi. Chi-Zi- (zambi. chiongolanguwo) onani tanthauzo la chigwedemulamtsamiro. chiongolanyumba /tttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziongolanyumba) onani tanthauzo la chigwedamula nsamiro. chiopsezo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziopsezo) mchitidwe wochititsa munthu mantha. chiothaminsi dzi. Chi-Zi- (zambi. chiothaminsi) onani tanthauzo la chimphani. chipako /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipako) mtundu la sewero la wana lomwe amathamangitsana ndi kupakana. kunekwi.: chipaka, chipaku. chipala dzi. Chi-Zi- (zambi. chipala) 1 zinthu zaufaufa zotuwa kapena zakuda zosalira moto ukazima. mae.: phulusa. 2 malo osulirapo zipangizo zazitsulo. mae.: livimbo, ng’anjo, sulo. chipalamba /tttk/tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipalamba) malo opanda zomera, nyama kapena anthu chifukwa chopanda madzi. chipalapala /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipalapala) 1 kupalira kwa m’munda mbewu zisanakule kwenikweni mvula itasiya pang’ono. mae.: kapale. 2 onani tanthauzo la chilala. chipalapasiro dzi. Chi-Zi- (zambi. zipalapasiro) gawo la mwendo wa mbalame kuyambira pa bondo kufikira kuphazi. kunekwi.: chipalapaso. chipalasa dzi. Chi-Zi- (zambi. chipalasa)

sewero la akazi lochita ndi timinyala kapena timapale lomwe amakumba kadzenje naikamo timiyalato kuti azichotsamo kamodzikamodzi akuwakha kanthu kena. mae.: mdado. chipalawadzo dzi. Chi-Zi- (zambi. chipalawadzo) onani tanthauzo la chibadzu. chipale /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipale) 1 malo a m’mkati mwa nyanja pomwe mchenga udaunjikika nuchita kachisumbu. 2 onani tanthauzo la chando. chipali /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipali) mchitidwe wokwatira akazi awiri kapena ambiri. mae.: chiwiri, mitala. chipanda1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipanda) chinthu monga mtengo kapena udzu cholasa kuphazi munthu akachiponda poyenda. mae.: chipasi, chisonga. chipanda2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zipanda) chinthu chachigoba chomwera zinthu zamadzimadzi. chipanda3 muo. mawu onena za momwe zinthu chinthu chikadakhalira pakadakhala china chosatsekereza. kunekwi.: pachipanda. mae.: pakadapanda. chipande /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipande) chinthu chosema chopakulira nsima kapena kugawira zakudya zina. chipanga /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipanga) 1 fupa la phewa. 2 onani tanthauzo la chigongwe. chipangwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipangwa) mpata kapena mphako yapakati pa denga la nyumba ndi khoma lake. mae.: malenga. chipangwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipangwi) mtundu wa mbalame ya mlomo waukulu, yotueira yomwe imakonda kuulukira komwe kukupita mphepo. mae.: khope, nalikoma, kangulengule. chipani /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipani) 1 gulu la ndale m’dziko. 2 gulu la anthu ogwira ntchito pamodzi monga zachipembezo ndi bizinesi zina. 3 zovala zamtundu umodzi zosoka mofanana zomwe amavala anthu amtundu umodzi. chipansi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipansi) onani tanthauzo la chifewe. chipapa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipapa)

1 chiwiwya chakutha makamaka choluka monga dengu, nsengwa kapena lisero. 2 onani tanthazo la chikhato. chipapati /tkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipapati) 1 onani tanthauzo la chilambe. 2 onani tanthauzo la chikhotomiro. 3 onani tanthauzo la chamkhokho. chipapu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipapu) onani tanthauzo la chikhwaphu chipasi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipasi) 1 kachilombo kowuluka kamtundu wa ntchentche kokulirapo kuposa tongole, komwe kamapanga uchi m’dzenje makamaka m’chizyombwe. mae.: fulumba, fikisa, nsikisa, pasi, chiwonga. 2 chinthu chomwe anthu ena amakhulupirira kuti amakhomera mfiti ku mtumboakaigwira ikutamba. 3 onani tanthauzo la chipanda. chipata /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipata) 1 khomo la mpanda. 2 onani tanthauzo la chinzonono. chipatala dzi. Chi-Zi- (zambi. zipatala) malo ochizirako anthu odwala. chipate /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipate) mtundu wa bowa wofiira m’mkati kunja koyera. kunekwi.: chipatire, chipatwa. chipati /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipati) ukwati umene mwamuna amakangolowa m’nyumba mwa mkazisanagwirizire chinkhoswe. chipatso /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipatso) 1 chobala pa chomera monga lalanje, chokhala ndi njere. 2 mku. mwana. chipatu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipatu) onani tanthauzo la chamkhokho. kunekwi.: chipato. chipe dzi. Chi-Zi- (zambi. zipe) m’mphepete kapena m’mbali mwa chikopa. chipedzenga dzi. Chi-Zi- (zambi. zipezenga) mchitidwe womanga chinthu mozungulira. chipemba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipemba) onani tanthauzo la chibaba. chipembere dzi. Chi-Zi- (zambi. zipembere)

1 nyama yakuthengo yaikulu yomwe ili ndi nyanga imodzi pamphumi pake. 2 mtundu wa chitsamba chaminga yaululu ndipo mizu yake anthu ena amachita mankhwala a nthenda ya maso. chipendo dzi. Chi-Zi- (zambi. zipendo) luso lolasa chinthu kapena kuchetekera polasa ndi mfuti, muvi ndi zina mosaphonya. mae.: malulu, mapenda. chipenu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipenu) onani tanthauzo la chigugu. chipepa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipepa) kathumba kachikopa cha gologolo, koikamo fodya. mae.: dindi, kachepa. chipeperengo dzi. Chi-Zi- (zambi. zipeperengo) onani tanthauzo 1 la chikhwakhwalulu. chipeperere dzi. Chi-Zi- (zambi. zipeperere) onani tanthauzo la chikhwakhwalulu. chipere1 /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipere) 1 ndiwo monga nyemba, nandolo, nsawawa ndi zina zopera zokhala ngati phala. mae.: gomwa. 2 mku.: kutheratu kwa zinthu nthawi imodzi monga pa nkhondo, ngozi kapena mlili. chipere2 /t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipere) nthenda ya pa khungu la munthu yotulutsa timatuza. chiperedzenga dzi. Chi-Zi- (zambi. ziperedzengz) onani tanthauzo la chiperengedzu. chipereganyu /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipereganyu) onani tanthauzo 1 la chikumu. chiperekano dzi. Chi-Zi- (zambi. ziperekano) 1 mgwirizano wopatsana ndalama mobwezerana. mae.: chidyetserana. 2 onani tanthauzo 2 chikumu. kunekwi.: chiperegano. chiperengedzu /tkkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziperengedzu) kumeta tsitsi mbali imodzi imodzi ya mutu. mae.: chiperedzenga. chiperu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziperu) onani tanthauzo la chikalakala. chiperuperu dzi. Chi-Zi- (zambi. ziperuperu) onani tanthauzo la chikalakala. chipeta /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipeta) thengo la udzu wautaliutali. mae.: chipopoto, chitukutuku. chipeto /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipeto) 1 msampha wogwirira mbalame kapena mbewa.

2 kamtengo kotha kupindika komene kamakoka chingwe cha msampha wachipeto. chipewa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipewa) chinthu chovala kumutu chokonza, kusoka kuluka kapena chachitsulo chotetezera kudzuwa, miyala ndi zinthu zina kapenanso kungokometsera kumutu. kunekwi.: chipeya. mae.: chisoti, nguwani. chiphadwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphadwa) onani tanthauzo la chimnkhoko. chiphadzuwa /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphadzuwa) mku. mkazi wokongola kwambiri. chiphakala dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphakala) onani tanthauzo 1 la chindanda. chiphakasa /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphakasa) chinthu chosakonza kuluka kapena kupanga bwino monga dengu, njinga kapena galimoto. kunekwi.: chipakasa. chiphala dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphala) kutha kwa tsitsi pakati pa mutu. mae.: dazi, mphalamba. chiphalabongo /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphalabongo) chinthu chotupa pathupi mwina chifukwa chogunda kanthu kena. kunekwi.: chipolobongo, chipholobongo, chipholophongo. mae.: nguma, mngungumira. chiphaliwali dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphaliwali) kuwala kowoneka m’mitambo nthawi yamvula komwe kumachitika mpweya wotentha ukakumana ndi wizizira. mae.: mphezi. chiphalo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphalo) onani tanthauzo 3 la chipanga. kunekwi.: phalo. chiphamaso /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphamaso) mchitidwe wochita zinthu zinthu monyenga. mae.: gwirem’maso, chizimbwitsamphoyo, chidzimitsamoyo, chinyengo. chiphang’ombe dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphang’ombe) onani tanthauzo la balang’ombe. chiphaniphani /tkktk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphaniphani) kachilombo komwe kamaonetsa kuwala kakamauluka makamaka nyengo ya mvula. kunekwi.: chiphenipheni. mae.: ng’ambing’ambi. chiphe /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphe) onani tanthauzo la chikoko. chiphena /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphena) onani tanthauzo la chimbumbu. chiphephe dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphephe) onani tanthauzo 1 la chikhwakhwalulu.

chiphepheru /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphepheru) onani tanthauzo la balaula. chiphesi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphesi) nsinde, mzimbe kapena nsale wopanda madzi. mae.: chiphwafu. chiphidigoli /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiphidigoli) sewero loika mutu pansi miyendo m’mwamba mkumatembenuka. kunekwi.: kaphidigoli, phidigoli, pidigoli, chipidigoli. mae.: dolido. chiphimbi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphimbi) 1 kanalu kamene namwali amamanga pachifuwa kubisa mawere. kunekwi.: chipimbi, chiphiphi. mae.: chitsimbo, chitsimpho, ngayi, ngayo. 2 onani tanthauzo la chigube. chiphodogolo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphodogolo) onani tanthauzo la chiboda. chipholobongo /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipholobongo) onani tanthauzo la chiphalabongo. kunekwi.: chipholophongo. chiphona /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphona) 1 chikundu cha m’manja. 2 onani tanthauzo la bongwe. chiphudugwa /ttkt/tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphudugwa) 1 chiwalo chmnofunofu chotundumuka pa msana pa nyama monga ng’ombe. mae.: nundu, linunda. 2 onani tanthauzo la chimbundu. 3 onani tanthauzo la chifundubwa. kunekwi.: phundugwa. chiphukira /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphukira) onani tanthauzo la chabuka. chiphuli /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphuli) mtundu wa nthenda ya fodya yomwe imagwira ndi kuwoletsa masamba ndi mtengo wa fodya. chiphuliro /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphuliro) onani tanthauzo la chikundi. chiphunya /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiphunya) chinangwa chovika kuti achite kondoole. kunekwi.: chiphunya. chiphuphamoyo dzi. Chi-Zi- (zambi. chiphuphamoyo) kulimbalimba kwa chinthu kwa chinthu cha moyo chikamafa. chiphuphu1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphuphu) 1 kathuza kotupa kokhala pakhungu makamaka kumaso. mae.: chisungu, lisongoti. 2 onani tanthauzo la chimberera. chiphuphu2 /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphuphu) onani tanthauzo la chimvimvi.

chiphutso /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiphutso) chipala chotsala m’chichezo chosukuluka, chopanda mchere kapena chidulo. mae.: masopkupiza. chiphwafu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphwafu) 1 chipatso chouma koma chosakoma. 2 onani tanthauzo la chiphesi. chiphwembenene /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphwembenene) onani tanthauzo la chiphwenene. chiphwenene /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiphwenene) malovu owumirira m’milomo makamaka m’mbali otuluka kutulo kapena chifukwa choyankhula kwambiri. kunekwi.: chiphwenene, chiphwembwene. mae.: ntchemwe, ntcheni, nyakanyimbwi, nakanyimbwi, mpwene, ndota, chiphwembwenene. chiphwete /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiphwete) onani tanthauzo la chikhade. chiphwetherere dzi. Chi-Zi- (zambi. chiphwetherere) tuvi tamadzimadzi tosalimba. kunekwi.: chiphweterere. mae.: mpwerere chiphwisi dzi. Chi-Zi- (zambi. ziphwisi) mpweya wonunkha wotuluka m’mimba kudzera kumtumbo. chipika /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipika) 1 gulu la anthu ambiri oyenda uku ndi uku mopitanapitana monga anthu owonera magule. mae.: chipiringu. 2 chipinjiri cha thunthu la mtengo lomwe atha kucheka matabwa kapena kuchirikizira chinthu china. mae.: mphindikati, mbingwani. chipiku /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipiku) 1 mchitidwe wogula kapena kugulitsa zinthu zambiri za mtundu umodzi pamtengo wotsikirapo ndikuzitenga zonse panthawi imodzi. 2 onani tanthauzo la chimphe. chipilala /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipilala) chinthu chomanga chachitali, chokumbutsa kanthu kena. chipinda dzi. Chi-Zi- (zambi. zipinda) 1 gawo la nyumba lochingidwa ndi chipupa ndi chipupa kapena chinthu china. 2 onani tanthauzo la chinthu china. chipindatchika /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipindatchika) dipo limene mkazi amapereka kwa akuchimuna mwamuna wake atamwalira mopanda kuwadziwisa zamatenda a mwamuna wakeyo. chipindi /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipindi) mtundu wa bowa woyera, waukulu pang’ono ndipo anthu amadya. chipindira dzi. Chi-Zi- (zambi. zipindira)

chinamwali chinila atsikana wosatha msinkhu pamodzi ndi wotha kale msinkhu. chipingira dzi. Chi-Zi- (zambi. zipingira) kankhwangwa kouzirira, kopanga ngati khasu, kosemera zipangizo zamitengo monga mipini, zipande, mithiko ndi zina zotere. mae.: kasemasema, sompho. chipingo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipingo) chinthu chiimene sing’anga amalamula munthu wodwala kuti azichita kapena asamachite kuti achire. mae.: nthembo. chipini /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipini) chikometsero, makamaka chachitsulo phesi kapena mtengo, chotseteka bwino chophatika kudzenje lophatika kukhutu, kumlomo wam’mwamba, kapena pamphuno. mae.: pherere. chipinimbi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipinimbi) ng’oma yodziwitsira anthu kuti mfumu yamwalira kapena kuchenjezera anthu kuti kwafika nkhondo. mae.: mbiriwiri, kwenje, mangampumbulu, tsampingu. chipiningo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipiningo) onani tanthauzo la chipako. chipinjiri /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipinjiri) gawo la chinthu chirichonse. kunekwi.: chipingiri. chipiringu /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipiringu) onani tanthuzo 1 la chipika. chipiyoyo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipiyoyo) kutheratu psiti kwa zinthu zamoyo zoyenda monga ziweto m’khola zikagwidwa matenda kapena kujiwa ndi nyama zina. chipofu dzi. Chi-Zi- (zambi. zipofu) onani tanthauzo la bzululu. chipokodzi dzi. Chi-Zi- (zambi. zipokodzi) onani tanthauzo la chifukumbu. chipokolo dzi. Chi-Zi- (zambi. zipokolo) onani tanthuzo 2 la chikanyanga. chipokopoko dzi. Chi-Zi- (zambi. zipokopoko) khokho la chimanga lotsala paphesi chimanga atachotsapo. i>mae.: nkhololokwa. chipoli /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipoli) mankhwala a mbuna omwe amasungira mumchenje atathiramo madzi. chipolokoto dzi. Chi-Zi- (zambi. zipolokoto) mtengo wouma wachinangwa. chipolopolo dzi. Chi-Zi- (zambi. zipolopolo)

kanthu kamphako kopanga ndi pepala kapena chitsulo, kokhala ndi wonga mkati mwake komwe akakaika m’mfuti ndikuiwomba kamaphulika ndikutulutsa machaka. kunekwi.: mpholopolo. chipolowe /tk/tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipolowe) kuyankhula kokweza mawu monga pandewu kapena posewera. mae.: chiwawa, phokoso, chimbwe. chiponda dzi. Chi-Zi- (zambi. ziponda) onani tanthauzo la chibakha. chipondam’thengo dzi. Chi-Zi- (zambi. zipondam’thengo) mphoto yopereka kwa msing’anga asanapereke mankhwala. chiponde /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiponde) chakudya chopanga ndi nsawa zokazinga ndi kuzisinja atathiramo mchere ndi kudya zitasalala. chipondo dzi. Chi-Zi- (zambi. zipondo) chithabwa chokonzeramo dothi loumbira mbiya. chipondwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipondwa) mphasa ya bango yosakonza bwino. chipongola dzi. Chi-Zi- (zambi. zipongola) onani tanthauzo la chigwewo. chipongozi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipongozi) ubale wa pakati pa mwamuna ndi mayi wa mkazi wake kapena mkazi ndi mayi wa mwamuna wake. chipongwe dzi. Chi-Zi- (zambi. chipongwe) mchitidwe woyankhula kapena kuchita zinthu mopanda ulemu. mae.: mwano, ganyavu, mtudzu. chiponyera dzi. Chi-Zi- (zambi. chiponyera) onani tanthauzo la chilaselase. chipopoto dzi. Chi-Zi- (zambi. zipopoto) onani tanthauzo la chipeta. chiposi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiposi) onani tanthauzo la chibombwe. chipoti /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipoti) onani tanthauzo ala chilungulira. chipsazi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipsazi) onani tanthauzo 2 la chibamba. chipsepse /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipsepse) mchira wa nsomba. chipsera /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipsera) onani tanthauzo 2 la chibamba. chipsetsa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipsetsa)

onani tanthauzo la chikhonyani. kunekwi. chipetsa. chipsolopsolo dzi. Chi-Zi- (zambi. zipsolopsolo) tambala wamng’ono amene sanayambe kulira. chipsoto /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipsoto) gawo la kutsogolo kwa mbolo lomwe limaoneka ukabwezera m’mbuyo khungu. chipu /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipu) onani tanthauzo la chimbu. chipukupuku /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipukupuku) 1 chitsamba cha mtengo wa liphondwa chosakhwima. 2 munthu woyendayenda wosakhala malo amodzi. mae.: mchirakuyenda, kamwendom’njira, mdulakhomo, kamchacha, kaderuderu. 3 onani tanthauzo la chidangwaleza. chipukutu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipukutu) kamtolo ka zinthu zomanga pamodzi monga udzu kapena zinthu kapena fodya. kunekwi.: chisuputu. mae.: mphuli, chipuli, chitsakato. chipukuukazi /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zupukuukazi) onani tanthauzo la chifiko. chipukwano /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipukwano) chikhumbokhumbo cha kumudzi kwanu pamene uli ku dziko lino. chipula /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipula) mpeni wokhala ndi chigumbu chake chogwirira. chipulausiku /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipulausiku) onani tanthauzo la chilimira. chipuli /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipuli) onani tanthauzo la chipukutu. chipululu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipululu) kumalo kopanda anthu koma kwa mitengo yambiri ndi udzu ufupiufupi. chipumi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipumi) gawo la mutu wa munthu chakutsogolo pamwamba pa maso. mae.: mphumi. chipumo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipumo) 1 mtundu wa mowa wophikira mawere. 2 kumeta kosiya tsitsi patalipatali. chipumphu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipumphu) onani tanthauzo la chideru. chipundu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipundu) 1 chinthu choundika m’nsima kapena phala. mae.: m’bulu 2 chinthu choundika pa khungu chosonyeza kulumala. chipunga dzi. Chi-Zi- (zambi. zipunga)

onani tanthauzo la chifwiri. mae.: chifunga. chipungu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipungu) mtundu wa mbalame yaikulu yomwe ndi yamphamvu ndipo ndi yotuwira, nthenga zake sizisosoka kawirikawiri imene imadziwitsa msanga pamalo pomwe pafera munthu kapena nyama. mae. : mphungu, dembo, ngwangwa, khuwi. chipungula dzi. Chi-Zi- (zambi. chipungula) onani tanthauzo la chigwero. chipupa dzi. Chi-Zi- (zambi. zipupa) chinthu chomanga ndi dothi, njerwa kapena miyala chotchinga, kugawa kapena kutchinjiriza malo. mae.: khoma, phambo. chiputu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziputu) masinde audzu womera pamodzi. chipuzi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipuzi) mtundu wa chomera chakuchire choyala, chomwe chimabala zipatso zonga mnkhaka. kunekwi.: chipuzya. mae.: mbalankhunda, chithemberere. chipwale dzi. Chi-Zi- (zambi. zipwale) mtundu wa nsomba yaing’ono yonga utaka, yokhala ndi maanga akuda atatu m’mbali mwa thupi lake. chipwata dzi. Chi-Zi- (zambi. zipwata) msampha wogwirira chilombo kapena nyama womwe nyambo yake amamangirira kuti nyamboyo ikakokedwe msamphawo ufwamphuke. mae.: nkhoka, chitanda, chita, chumba, chomba. chipwete /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipwete) mtundu wachomera choyala, chobala zipatso zoulungika, zaminga kapena zopanda minga zomwe anthu ena madya zaziwisi kapena zofutsa. mae.: chipwidza. chipwidza /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipwidza) zinthu za mkati mwa matumbo ndi chifu cha nyama monga tnchenzi zomwe anthu amaphikira kumodzi ndi kudya ndi chifu. kunekwi.: upwidza. mae.: upwiriri, chipwiriri, nswani. chipwirikiti /tkktk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zipwirikiti) mkhalidwe wa zinthu mosokonezeka ndi mosasata ndondomeko. mae.: chisokonezo, mpungwepungwe. chipwiriri /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chipwiriri) onani tanthauzo la chipwidza. chira Ku-, mne. 1 peza bwino m’thupi chifukwa chochokamo matenda ndi zovuta zina. 2 bera mwana monga amachitira munthu wamkazi yemwe anali ndi mimba. chiremweremwe dzi. Chi-Zi- (zambi. ziremweremwe)

onani tanthauzo la chingazime. chirere dzi. Chi-Zi- (zambi. zirere) onani tanthauzo la biritsa. chirimundu dzi. Mu- A- (zambi. achirimundu) dzina la mbalame yotchedwa mpheta yomwe imasandulika kukhala yakuda ndi kumera mzimbi pomwe yaikazi ili pamazira. kunekwi.: nachimundu. mae.: fumbwe. chiringwankhwa dzi. Mu-A (zambi. achiringwankhwa) mtundu wa buluzi wokulirapo wabanga pakhosi ndipo amakonda kukhala mumtengo. mae.: gwinkhi, gulo, gunkumu. kunekwi.: gwirigwankhwa. 1 chisa dzi. Chi-Zi- (zambi. zisa) 1 kanyumba kambalame kapena mbewa komanga ndi udzu kapena timitengo. 2 chinthu chimene njuchi, mavu ndi zilombo zina zimamanga kuti zisweremo ana. 2 chisa Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la cheza. chisada dzi. Chi-Zi- (zambi. chisada) 1 mkhalidwe wachinthu chosaya, chosaza kapena chosalowa. kunekwi.: chishada. 2 onani tanthauzo la chishada. chisakapule dzi. Chi-Zi- (zambi. zisakapule) onani tanthauzo la chikhuthe. kunekwi.: chisakapuwe. chisakasa dzi. Chi-Zi- (zambi. zisakasa) 1 mtundu wa choyimba chimakhala ndi tizitsulo tatitalititali tomwe amakhomerera kuthabwa lokhala ndi kachipanda kunsi kwake, poimba amachita kukodola. mae.: sansi. 2 onani tanthauzo la chikhuthe. chisakasala dzi. Chi-Zi- (zambi. zisakasala) onani tanthauzo la chikwere. chisakata dzi. Chi-Zi- (zambi. zisakata) onani tanthauzo la chipuli. mae.: chitsakato, chisakato. chisako /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisako) mono wonga dengu wopanda mvuma kukamwa kwake. mae.: chitsamwa, njidzi. chisale /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisale) 1 mtundu wa mtengo waukulu womwe uli ndi khungu lokhakhala kwambiri, masamba okhala ngati bukhu lotsekula ndi zipatso zophathalala. mae.: chitimbe, msekese. 2 onani tanthauzo la chigologolo.

chisalisali dzi. Chi-Zi- (zambi. zisalisali) chinthu chonyamulira mtembo kapena bokosi la maliro. mae.: .: chithatha chisamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisamba) 1 mwana woyambirira kubwadwa m’banja. mae.: katapakhozo, chitsikiti. 2 gule wa chinamwa chakazi yemwe amavina modikula uku akulanga mnamwali yemwe wangobereka kumene mwana wake woyamba. chisambaadzukulu /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisambaadzukulu) chitsamba cha fungo la mphamvu chomwe masamba ake anthu ena amachita mankhwala osamba anthu oika maliriro. mae.: msunyani, kaphavumba. chisambam’manja dzi. Chi-Zi- (zambi. chisambam’manja) onani tanthauzo la chikonzeranjira. chisambi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisambi) mkwamba wa nsalu yaing’ono yovala pamwamba pa nsalu inzake. chisambula dzi. Chi-Zi- (zambi. zisambula) 1 onani tanthauzo la chale. 2 (zambi. chisambula) onani tanthauzo la chigwada. chisanga dzi. Chi-Zi- (zambi. zisanga) onani tanthauzo la chisakapule. chisani dzi. Chi-Zi- (zambi. zisani) onani tanthauzo la chikhute. chisanja dzi. Chi-Zi- (zambi. zisanja) chisa cha nkhunda kapena mbalame zina. mae.: usanjo. chisankho /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisankho) mchitidwe wosankha munthu pakati pa anzak e ndikumuika paudindo. chisankhwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisankhwi) 1 mtundu waudzu wokhala ndi kamtima kathifuthifu womwe anthu amalukira ziduli kapena zibeka zovala kumanja ngati khoza. 2 onani tanthauzo la chimpsimpsi. chisanu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisanu) onani tanthauzo la chando. chisapo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisapo) thumba la mchere. chisasati dzi. Chi-Zi- (zambi. chisasati) kupusa kwa mwana chifukwa chomukonda mopitiriza. mae.: thomo. chisasawa dzi. Chi-Zi- (zambi. zisasawa) nsomba ya mtundu wa mlamba, yaikulu yofiira, ili ndi banga kumchira ngati sapuwa. chisasiko dzi. Chi-Zi- (zambi. chisasiko)

phala la nseche za chimera cha mowa kapena mphale zophatikiza ndi mawere. mae.: chitukwi, phiriwa. chisawasawa dzi. Chi-Zi- (zambi. zisawasawa) mtundu wa nsomba yamamba yonga chambo koma yochepera. chisawule dzi. Chi-Zi- (zambi. zisawule) chisawule ndi mtengo womera pa mnzake monga kachere kapena chitsakalima womwe zipatso zake amachita ulimbo. mae.: khoma, mpakafuko. chisegede dzi. Chi-Zi- (zambi. zisegede) onani tanthauzo la chigololo. chisekese /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisekese) chipatso chamtengo wa msekese. kunekwi.: sekese. chisembe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisembe) onani tanthauzo la chingoti. chisembwere dzi. Chi-Zi- (zambi. chisembwere) 1 mchitidwe wochitachita chigololo. 2 zinthu zopanda pake. chisenga dzi. Chi-Zi- (zambi. chisenga) 1 mtengo waung’ono wodula ukadali wauwisi womwe amaumika kuti achite nkhuni. 2 onani tanthauzo la chigwandali. chiseni /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziseni) onani tanthauzo la chikudzu. chisenjere dzi. Chi-Zi- (zambi. zisenjere) onani tanthauzo la chilumba. chisenjesenje dzi. Chi-Zi- (zambi. zisenjesenje) mchitidwe wozengereza pochita zinthu. mae.: chezere. chisese dzi. Chi-Zi- (zambi. zisese) onani tanthauzo la chawe. kunekwi.: chisese. chisewere /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisewere) ubale wapakati pa makolo amkazi ndi mwamuna. chiseyeye /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziseyeye) onani tanthauzo 2 la chikusa. chishalo (Nge) /kt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zishalo) chinthu chokhalira panjinga, pabulo kapena pahachi. mae.: sadulo. chishamwali /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zishamwali) onani tanthauzo la chibwezi. chishango /kt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zishango) chikopa chozitchinjirizira pankhondo makamaka za angoni. chishododo dzi. Chi-Zi- (zambi. chishododo)

gawo la thumbo lalikulu kotsirizira kwake m’mene mumakhala ndowe zoyembekezera kutulaka. chishuti dzi. Chi-Zi- (zambi. chishuti) onani tanthauzo la chikalamuka. 1 chisi /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisi) 1 fungo la nyama yowotcha kapena bweya wanyama powaula. 2 onani tanthauzo la chilumba. 2 chisi /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisi) onani tanthauzo la chidelu. chisidze /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisidze) mtundu wachiwala chamaonekedwe a nsipu ndi mawanga ofiira kapena achikasu ndipo chimatulutsa fungo loipa. mae.: m’nunkhadala. chisika /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisika) mvula yowaza mbewu zam’munda zitacha kale. mae.: pamkonda, pamkomera. chisikiro (Nge) /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisikiro) onani tanthauzo la chikwakwa. chisikwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisikwa) 1 chomera chomwe chikhawo chake anthu ena amadya nthawi yanjala. 2 onani tanthauzo la chipukuukazi. chisimba /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisimba) onani tanthauzo la chingokwe. chisimo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisimo) khalidwe lokonda kuchita chinthu chimodzi nthawi zambiri. kunekwi.: chisumo, chisumu. mae.: chizolowezi, chisudzo, kaleya chisimu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisimu) onani tanthauzo la chikumu. chisingiti dzi. Chi-Zi- (zambi. zisingiti) 1 nguli yoyambirapo denga lasumbulele kapena lakaphulika. 2 thabwa losema lolimbitsa chitseko pansi ndi kumwamba kwa chitsekocho. chisingwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisingwi) onani tanthauzo la chinankhwi. chisinkho dzi. Chi-Zi- (zambi. chisinkho) ndiwo zosadyera nsima. chisira /tkt/ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisira) 1 nthenga zazitali zomera pachinyo cha nkhuku kapena mbalame zina. mae.: chitsukwa. 2 (zambi. chisira) kukhala paumbeta nthawi yaitali. chisisira /tttk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisisira)

mdima woyamba tsopano dzuwa likangolowa kapena wam’mamawa dzuwa lili pafupi kutuluka. mae.: chizirezire, chizerizeri, chizimezime, chizimuzimu. chisisito dzi. Chi-Zi- (zambi. zisisito) onani tanthauzo la chigwada. chisiwintha dzi. Chi-Zi- (zambi. zisiwintha) 1 chikololo choumba. kunekwi.: chitsiwintha. 2 mkazi amene mwamuna samupitira chifukwa chakuti mwamunayo amakondetsa mkazi wina watsopano. chisiyo /tkt/ dzi. Chi-Zi-. utoto wofiira kapena dzina la mtengo komwe kumachokera utotowo. chisodzera dzi. Chi-Zi- (zambi. zisodzera) mwana wa munthu, nyama kapena mbalame wosakhwima koma wakamsinkhu. mae.: mwanambaye, ntchenjeza.

!

chisoka dzi. Chi-Zi- (zambi. zisoka) 1 thengo lowirira. mae.: tchire. 2 (zambi. chisoka) kubalalikana kwa mudzi kapena gulu la wanthu okhala pamodzi. kunekwi.: chisokachisoka. chisokole dzi. Chi-Zi- (zambi. zisokole) onani tanthauzo 2 la buwa. chisokonezo dzi. Chi-Zi- (zambi. zisokonezo) onani tanthauzo la chipwirikiti. chisomati dzi. Chi-Zi- (zambi. zisomati) kamtengo komwe amatungako nsomba kapena nyama powamba. kunekwi.: nsomati. chisomo /ttk/ dzi. Chi-Zi-. mkhalidwe wopeza kapena kukhala ndi chinthu cha bwino mosavuta. mae.: mwayi, chisulu, mphumi. chisompha dzi. Chi-Zi- (zambi. zisompha) onani tanthauzo la chibere. chisompho dzi. Chi-Zi- (zambi. zisompho) onani tanthauzo la chikwalapu. chisomphole dzi. Chi-Zi- (zambi. zisomphole) onani tanthauzo la chidumo. chisonga /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisonga) nsungwi kapena mtengo wosongola mbali imodzi. mae.: chitsope, chopi. chisongole dzi. Chi-Zi- (zambi. zisongole) onani tanthauzo la chidewe. chisoni /tkt/ dzi. Chi-Zi-.

1 kusakondwa chifukwa chachinthu chomwe chachitika kapena chamveka chochotsa chimwemwe. 2 kulira chifukwa cha kufa kwa munthu, maliro. 3 mchitidwe wokhululukira wina. 4 (zambi. zisoni) kanyama kakang’ono konga nungu. kunekwi.: nsoni. mae.: kanungu. chisontho /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisontho) 1 chitsononkho chosewerera pa sewero la nsikwa. mae.: mudzi. 2 onani tanthauzo 1 la chiguli. chisoso dzi. Chi-Zi- (zambi. zisoso) onani tanthauzo la chanonkha. chisoti dzi. Chi-Zi- (zambi. zisoti) onani tanthauzo la chipewa. chisowa dzi. Chi-Zi- (zambi. zisowa) chimanga chakuda chosakanizika ndi choyera mtsononkho umodzi. chisowe dzi. Chi-Zi- (zambi. zisowe) onani tanthauzo la chodoole. chisu /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisu) 1 polumikizira mphanda ya mtengo. mae.: phudugwa. 2 mku.: onani tanthauzo 2 la chinja. chisudzo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisudzo) onani tanthauzo la chisimo. chisudzulo dzi. Chi-Zi- (zambi. chisudzulo) onani tanthauzo la 1 la chilekaniro. chisukuti dzi. Chi-Zi- (zambi. zisukuti) chikofiya chanthochi chimene chimakuta maluwa. chisule dzi. Chi-Zi- (zambi. zisule) chilonda chakuphazi chopola pamwamba pokha m’kati mwakemo nkukhala mnofu wlimba wofumbutuka, wosongoka ngati minga ndipo umalasa poyenda. mae.: kafuchefuche, kafuluku, kafulukutu. chisulu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisulu) onani tanthauzo la chisomo. chisumbu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisumbu) onani tanthauzo la chilumba. chisumphi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisumphi) onani tanthauzo la chamnjiri chisungabanja /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisungabanja) onani tanthauzo la chigwedamulatmsamiro. chisungu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisungu) onani tanthauzo 1 la chiphuphu.

chisungwana /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisungwana) 1 mtundu wa nthenda ya mtedza. mae.: chituku, makate. 2 nthawi ya msungwana yapakati pa kutha msinkhu ndi kulowa m’banja. chisunje /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisunje) madzi omwe adaviikamo mphale, amakhala oyera, owawasa ndipo anthu ena amaphikira phala la nseche kapena kuphikira ndiwo zina monga kholowa kapena mlombwe. kunekwi.: msunje, nsunje. mae.: matsukwa, mteteka, mtombera, chitiwi. chisunzi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisunzi) kamulu kachimanga kotsala pang’ono m’kankhokwe. kunekwi.: chisuzi. mae.: kasunzwa, kamwana, kanakhule. chisusu1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chisusu) mtundu wa nsalu yomwe imaoneka ngati chifu cha nyama, anthu amapukutira madzi akatha kusamba. chisusu2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zisusu) 1 thumba lolumikizana ndi matumbo m’mimba momwe mumafikira chakudya kuti chigayike. mae.: kafwisa, santha, kalowerera 2 3 mtundu wa gulugufe yemwe amaikira madzira ake pamasamba a mtengo wa mtondo. chisuweni /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisuweni) chibale cha pakati pa ana amunthu ndi ana amlongo wake. Kunekwi.: chisuwani. chisuwo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zisuwo) chikhumbokhumbo chakumudzi pamene uli ku dziko lina. mae.: mphukwano. chiswakongono /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziswakongono) gulo wamng’ono wopanda banga pakhosi. mae.: swalulu, dududu. chiswambiya /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziswambiya) onani tanthauzo la bemberezi. kunekwi.: chiswam’phika. chiswankhono dzi. Chi-Zi- (zambi. ziswankhono) mtundu wa kadzizi wamkulu. mae.: nantchichi, namtchulu. chiswe /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziswe) kachilombo kang’ono kopanda mapiko komwe kamaunda chulu. chiswiri /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiswiri) fungo la nyama zina monga tonde wambuzi. mae.: mkumbudzulu. chiswiswi dzi. Chi-Zi- (zambi. chiswiswi) kupserera kwa chakudya pophika ndiponso fungo la chakudya chopsereracho. mae.: tchitchi, chongo. 1 chita dzi. Chi-Zi- (zambi. zita)

onani tanthauzo la chipwata. Ku-, mne. 1 khala otanganidwa ndi china chake mothandizidwa ndi ziwalo za m’thupi monga kupanga chinthu, kuyenda, kuona, kuganiza, kudya ndi zina. 2 mku. onani tanthauzo la chinda. chitaka dzi. Chi-Zi- (zambi. chitaka) 1 ndiwo za phwetekere zosakaniza ndi nsinjiro. mae.: jontcho. chitekwere, mchontcho, dowe, thendo. 2 onani tanthauzo la chindongwa. 3 onani tanthauzo la chikululu. chitako dzi. Chi-Zi- (zambi. chitako) onani tanthauzo la chembe. chitala /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitala) onani tanthauzo la chindanda. chitamba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitamba) onani tanthauzo la chatso. chitambaya /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitambaya) kansalu komangira nsalu inzake m’chiuno. chitambe /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitambe) tsamba la khobwe. kunekwi.: mtambe. chitanda dzi. Chi-Zi- (zambi. zitanda) 1 thupi la munthu wakufa. mae.: mtembo, maliro. 2 onani tanthauzo la chipwata. chitandaazimu /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitandaazimu) kachitsamba kafungo la mphamvu limene anthu amakhulupilira kuti limatha kiingitsa azimu kapena ziwanda. mae.: mpungabwi, kawingaazimu. chitandali /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitandali) onani tanthauzo 1 la chindanda. chitanje dzi. Chi-Zi- (zambi. zitanje) onani tanthauzo la chindondo. chitanthali /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitanthali) onani tanthauzo la chindanda. chitatanga /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitatanga) onani tanthauzo la chikukumba. chitchayo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitchayo) onani tanthauzo la chigangato. chitcheretchere dzi. Chi-Zi- (zambi. chitcheretchere) kukalakasa kwa chakudya kapena chakumwa pakhosi kosanzisa. chitcheweretchewere dzi. Chi-Zi- (zambi. zitcheweretchewere) onani tanthauzo lachicherewa. chita2

chitchezo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitchezo) chiwiya chosuzira mchere wa chidulo. chitebere dzi. I-Zi- (zambi. zitebere) kachilombo kooneka ngati mphutsi komwe kamadzipangira chikwa chatimitengo ngati nyumba yake. kunekwi.: chitebera. mae.: mpepedwa, mtemang’ombe, mtebankhuni, kansatsi. chitedze /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitedze) mtundu wa chomera choyanga chomwe chimabala zipatso za cheya choyabwa. chitekateka dzi. Chi-Zi- (zambi. zitekateka) chinthu chufunika kutengezana ponyamula monga tsindwi la nkhokwe. chiteketeke dzi. Chi-Zi- (zambi. ziteketeke) mtundu wa chomera choyandama pamwamba pamadzi monga pamwamba kapena mumtsinje. kunekwi.: chitenjetenje, mae.: gumbwa. chitekwere dzi. Chi-Zi- (zambi. chitekwere) onani tanthauzo 1 la chitaka. chitemera dzi. Chi-Zi- (zambi. zitemera) mtundu wa nsomba yooneka ngati nkhongolo yoyera, yaing’ono, yokonda kuyenda m’chigulu ndi zinzake m’madzi osaya m’nyengo yadzinja. chitemetsakhasu /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitemetsakhasu) nkhuku yotulutsira maliro. chitende /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitende) onani tanthauzo la chidendene. chitengera dzi. Chi-Zi- (zambi. chitengera) 1 onani tanthauzo la chikoza. 2 onani tanthauzo 4 la chidanzo. chitengo /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitengo) mpando wamtengo wosapala, wongoseteka. kunekwi.: chitengu. mae.: chitsinkha. chitengwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitengwa) mchitidwe wotenga mkazi n’kukakhala naye kwawo kwa mwamuna makolo atagwirizana ndipo akuchimunawo atapereka kanthu monga nkhuku. chitenje dzi. Chi-Zi- (zambi. zitenje) mkwamba wa nsalu wamalipande awiri kapena atatu. chitenkhwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitenkhwa) chinthu chokhala pathako panyama zina monga kanyimbi chotulutsa fungo lonunkha. chitenu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitenu) onani tanthauzo 1 la chidule.

chiterende dzi. Chi-Zi- (zambi. ziterende) onani tanthauzo la chidekwe. kunekwi.: chiterewende. chiterera /tkkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziterera) /kkkt/ Alex 1 chibowo chapachipupa chanyumba kapena tsindwi choonera kubwalo. kunekwi.: chiterewende. 2 mtundu wa gule wa Ansenga wovina akazi okhaokha. kunekwi.: chiterere. chiteretere dzi. Chi-Zi- (zambi. ziteretere) onani tanthauzo la chikwere. chiteta dzi. Chi-Zi- (zambi. ziteta) 1 nyanga yomwe amaimbira ngati lipenga. mae.: mphalasa, chitut. 2 chitsamba cha mizu yowawa kwambiri yomew mizu yake amathirira m’madzi kuphera nsomba. 3 (zambi. chiteta) onani tanthauzo la chikhukhu. chitete1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitete) chinthu chotengera zinthu chopanda zigwiriro chopanga ndi nsungwi zong’amba zopala bwino. mae.: dengu, mtanga. chitete2 dzi. Chi-Zi- (zambi. zitete) mtundu wa kachilombo kamapiko anayi ndi miyendo isanu ndi umodzi ndipo kamakhala ndi tinthu tonga maso pamutu koma kamaonera m’khwapa mwa mapiko. mae.: chiwala. chiteteri /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziteteri) pakati paphazi pamene sipakhudza pansi poyenda. kunekwi.: liteteri. chitetete (yao) /tkt/ muo. mawu onena zachichere. chitewerende dzi. Chi-Zi- (zambi. zitewerende) onani tanthauzo la chideko. chiteyateya dzi. Chi-Zi- (zambi. ziteyateya) onani tanthauzo la chinyophiro. kunekwi.: kateyateya. chithako /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chithako) mphale, ufa kapena nsima yachimanga chamakoko chouma pang’ono. mae.: chitibu, nantibule, chiwazo, gado. nandaya. chithalo dzi. Chi-Zi- (zambi. zithalo) onani tanthauzo la chiterende. chithanda /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chithanda) onani tanthauzo la chilungunthanda. chithando /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithando) 1 onani tanthauzo la chisakapule. 2 onani tanthauzo la bwambi. chithaphwasa dzi. Chi-Zi- (zambi. zithaphwasa) onani tanthauzo la chithaphwi.

chithaphwi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithaphwi) dzenje la madzi losazama kwambiri monga chidekwe, pomwe madzi adikhapo. kunekwi.: chithaphi, chithaphwira. mae.: chithaphwasi, thaphasa. chithatha /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithatha) onani tanthauzo la chisalisali. chetheba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitheba) 1 nyemba zaziwi zanthete kapena nkonje yanyemba zaziwisi zisakhwima. kunekwi.: chiteba, chiteberera. 2 onani tanthauzo la chicha. chithebwerebwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zithebwerebwe) onani tantnauzo la chidemwedemwe. chithemberere dzi. Chi-Zi- (zambi. zithemberere) onani tanthauzo la chipuzi. chithemwe dzi. Chi-Zi- (zambi. zithemwe) bango losakhwima/ losayenera kusokera mphasa. chitheramadziwa /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitheramadziwa) onani tanthauzo la chikwangula. kunekwi.: chitheramaziwa, chitheramazuwa. chithevuthevu /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithevuthevu) onani tanthauzo 2 la chidzekadzeka. chithima /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithima) tsinde lapansi lachomera monga nthochi limene limalumikizana ndi muzu kapena mphuno ya chikhawo. kunekwi.: chithime. mae.: khuli, chitupe. chithotholi /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithotholi) chimanga chophulika pokazinga, choonetsa chamkati chofewa/ choyera. mae.: mbuliwuli, mphuliphuli. chithuli /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithuli) onani tanthauzo la chikhwiya. chithumwa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chithumwa) kathumba kansalu kosokerera komwe mkati mwake amaikamo mankhwala a ntchito zosiyanasiyana. mae.: njirisi. chithundu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chithundu) zinthu zoyipa zoyandama pamwamba pa zinthu zina zamadzimadzi zomwe zikuwira. chithunzi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithunzi) chifaniziro chamunthu kapena chinthu china chilichonse chojambula ndi makina kapena cholembera. chithunzithunzi /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithuzithuzi)

1 nthunzi wa chinthu umene umaoneka kukawala dzuwa, mwezi, magetsi ndi zinthu zina. 2 malingaliro a mmene chinthu chilili, chinalili ndi mmene chidzakhalire. chithupsa /ttk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithupsa) chinthu chotupa pa khungu chakaala ndi mafinya m’kati mwake. kunekwi.: chitupitsa, chitusha. mae.: fundo, phute, kanamkalimbwe, kanjinji, njintchi, chitupira, namkalimbwi. chithuthu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithuthu) onani tanthauzo la chibebe. chithuwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chithuwi) mkaka woyamba, wolimba wachiweto chitangobala kumene. kunekwi.: chituwi. mae.: chitutu, chitifu. chithwango dzi. Chi-Zi- (zambi. zithwango) onani tanthauzo la chikwangula. kunekwi.: chityango. chithwenye /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithwenye) nkhama yotupa pachigweru. chithyapule /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zithyapule) onani tanthauzo 2 la chikwapu. chithyolachilala dzi. Chi-Zi- (zambi. zithyolachilala) dipo la mlandu wolowana ndi mkazi mosatsata mwambo waukwati. mae.: chithyolamudzi. chithyolamudzi dzi. Chi-Zi- (zambi. zithyolamudzi) onani tanthauzo la chithyolachilala. chithyolansanu /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chithyolansanu) mvula yogwa udzu utakhwima. mae.: chisenderebwenje. chitibu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitibu) onani tanthauzo la chithako. chitifu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitifu) 1 onani tanthauzo la chale. 2 onani tanthauzp la chithuwi. chitika /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitika) 1 onani tanthauzo 3 la chikweza. 2 onani tanthauzo la chikweza. chitimbe dzi. Chi-Zi- (zambi. chitimbe) mtengo waukulu womwe uli ndi khungwa lokhakhala kwambiri, masamba okhala ngati buku lotsekula ndi zipatso zophwathalala. mae.: nsale, msekese, mshawa. chitini dzi. Chi-Zi- (zambi. zitini) onani tanthauzo 2 la chibekete. chitipule dzi. Chi-Zi- (zambi. chitipule)

kulima kotipula mvula isanagwe. chititi dzi. Chi-Zi- (zambi. chititi) onani tanthauzo 1 la chimende. kunekwi.: katiti. chititingwa /tttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zititingwa) onani tanthauzo la chombowa. chitivini dzi. Chi-Zi- (zambi. chitivini) mtundu wa gule wovina amuna yemwe amavina akupondetsa miyendo pansi mwamphamvu ndimofulumira ndipo amakonda kuvina pamowa wamasese. chitiwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitiwi) onani tanthauzo la chisunje. chitiwo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitiwo) chikondo chamasamba afodya. chitokola dzi. Chi-Zi- (zambi. chitokola) nseche zalipande zophika ngati mpunga. mae.: msere. chitole /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitole) 1 chinthu cha nsungwi kapena chitsulo chomwe anthu amaimba pouzira mpweya. mae.: chitoliro, mbata, fwata, foliro, fwaliro, toliro. 2 onani tanthauzo la chigololo. chitoliro /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitoliro) onani tanthauzo 1 la chitole. kunekwi.: foliro, fwaliro, toliro. chitomba /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitomba) tuvi ta mbalame. mae.: chitosi. chitondwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitondwe) mankhwala otsilikira mudzi kuti zilombo zolusa zisamalowemo. chitonzo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitonzo) khalidwe lonena munthu monyoza. chitopa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitopa) 1 nthenda ya nyongolosi za m’mimba mwa anthu. 2 onani tanthauzo la chideru. chitopole /tk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitopole) mphini ya pamphumi yooneka ngati mwezi wokhala tsopano chitosi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitosi) onani tanthauzo la chitomba chitoto /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitoto) 1 chigawo chachinthu chakutha monga mphasa kapena mkeka. mae.: nunsu, 2 tsamba lopinda ngati kapu lomwera madzi. 3 onani tanthauzo la chinyophiro. chitowe dzi. Chi-Zi- (zambi. zitowe)

1 mtundu wa chomera cha njere zonunkhira. 2 mtundu wafetereza yemwe mibulu yake imaoneka ngati tinjere tachitowe. 3 onani tanthauzo la chingondo. chitsa /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsa) 1 tsinde la mtengo lotsala akalidula. 2 (mku.) chinthu chokhumudwitsa ndi chotayitsa mtima. chitsakamwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsakamwa) dzino lomwe limamera pambali pambali palinzake. chitsakano /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsakano) onani tanthauzo 2 la chibwano. chitsakato /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsakato) onani tanthauzo la chipukutu. chitsakatsaka dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsakatsaka) kamtengo kopinimbira. mae.: thunduli. chitsalabudu dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsalabudu) chisoti chandendera, champhonje pamwamba, chopanda khonde, chovala mesinjala. mae.: topi, khofiya, mzuli. chitsali /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsali) onani tanthauzo la chibaka. kunekwi.: chishali. chitsamba dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsamba) mtengo wakhanda, wosakukula kapena chomera chamtundu wa mtengo chosakula kwambiri. chitsambi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsambi) onani tanthauzo la chindukunya. chitsamwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsamwa) onania tanthauzo la cchisako. chitsaputu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsaputu) chipukutu cha udzu chotsekera potolukira nsomba m’mono. kunekwi.: chitsuputu. chitsekamapapo dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsekamapapo) onani tanthauzo la chifundamtima. chitsekamawere /ttttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsekamawere) onani tanthauzo la chikwangula. chitsekanthumbo dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsekanthumbo) onani tanthauzo la chikwangula. chitsekapakamwa dzi. Chi-Zi- (zambi. chitsekapakamwa) onani tanthauzo la chikometsamlandu. chitsekerero /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsekerero)

chinthu choika pakamwa monga pa botolo potchinjiriza kapena kubisa zam’katimo. mae.: mae.: chivimbo. chitsekulamuvi /tttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsekulamuvi) nkhuku yomwe mwamuna amamlipira mkazi wake yemwe adamuleka pofuna kubwererana naye. mae.: chizulamuvi. chitsenda dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsenda) mtundu wa mbozi yoyera, yokhala m’makungwa a mtengo. chitsenderabwenje /tttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitsenderabwenje) onani tanthauzo la chithyolansanu. chitserekwete dzi. Chi-Zi- (zambi. zitserekwete) onani tanthauzo 1 la chidzete. kunekwi.: chitsirukwete. chitseretsende dzi. Chi-Zi- (zambi. zitseresende) nsima imene mayi amaikira mwana wake kuti azadye akabwera kuchoka kubwalo kodyera. chitsichi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. citsichi) onani tanthauzo la chigo. chitsidigwa /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsidigwa) onani tanthauzo la chikhonyani. chitsiga /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsiga) onani tanthauzo la chigo. kunekwi.: chitsika. chitsikiti /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsikiti) onani tanthauzo 1 la chitsamba. chitsimbo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsimbo) onani tanthauzo 1 la chiphimbi. kunekwi.: chitsimpho. chitsime /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsime) malo otungako madzi ochita kukumba kapena otuluka okha pansi. chitsimpha dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsirimpha) onani tanthauzo la chigo. chitsinkha dzi. Chi-Zi- (zambi. zinsinkha) 1 mtundu wa nyemba zosayanga. mae.: khalatsonga. 2 onani tanthauzo la chitengo. chitsinkhwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsinkhwi) onani tanthauzo la chinamkhwi. chitsipe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsipe) onani tanthauzo la chimpsimpsi. chitsiriza dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsiriza) onani tanthauzo la chikwangula. chitsiru /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsiru) onani tanthauzo 1 la chidzete. chitsirumtondo /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitsirumtondo)

chimanga chimene chatuluka mu mtondo chosakonoka. mae. mphumphu, dede. chitsitsansepe dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsitsansepe) mwana wachiwiri pobadwa m’banja. chitsizi dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsizi) mphutsi yaikulu yodera motuwira yomwe imakhala m’nthaka ndipo imadya mizu ya mbewu monga nsawa, mmera wa chimanga ndi nyemba. mae.: mphunzi, chitukula, chitungu. chitso /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitso) nkhope ya munthu. chitsononkho /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsononkho) onani tanthauzo 1 la chiguli. kunekwi. chitsong’ontho. chitsopi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsopi) 1 mtengo wotosera kudzenje. mae.: mtoso. 2 onani tanthauzo la chisonga. chitsotso /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsotso) onani tanthauzo la chinyalala. chitsudu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsudu) onani tanthauzo la chikhonyani. kunekwi. chitsidu. chitsukwa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsukwa) onani tanthauzo 1 la chisira. chitsulo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsulo) chinthu cholimba chopanga kuchokera kumtundu wina wa mwala. mae.: seta. chitsuto dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsuto) onani tanthauzo 2 la cheyo. chitsutsu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitsutsu) onani tanthauzo la chikonyani. chituku dzi. Chi-Zi- (zambi. chituku) 1 onani tanthauzo 1 la chitsungwana. 2 onani tanthauzo la chisasiko. kunekwi.: chitukulu. chitukula dzi. Chi-Zi- (zambi. zitukula) onani tanthauzo la chitsizi. kunekwi.: chitukulu. chitukule dzi. Chi-Zi- (zambi. zitukule) onani tanthauzo la chibwandira. chitukululu dzi. Chi-Zi- (zambi. chitukululu) 1 kachisakasa komanga ndi timitengo kogonamo anthu kutchire. 2 chinthu chophimba pamwamba pa manda amfumu. chitukutuku dzi. Chi-Zi- (zambi. chitukutuku) 1 onani tanthauzo la chibebe.

2 onani tanthauzo la chipeta. chitukwi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitukwi) mtundu wa mbewa yam’dambo yofiira modera ndipo imakhala ndi mala pamtunda. mae.: nthukwi. chitukwi dzi. Chi-Zi- (zambi. zitukwi) 1 onani tanthauzo la chisasiko. kunekwi.: dzisasiko. 2 onani tanthauzo 1 la chikusa. chitumba dzi. Chi-Zi- (zambi. zitumba) onani tanthauzo 1 la chikusa. chitumbalala dzi. Chi-Zi- (zambi. zitumbalala) onani tanthauzo la chindume. chitumbuwa /ttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitumbuwa) chakudya chonga mkate chanthocho chosakaniza ndi m’gayiwa chokazinga m’mafuta. chitumo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitumo) ukonde ogwirira mbalame. kunekwi. chitumu. . .: mae. : njatonga. chitunda dzi. Chi-Zi- (zambi. zitunda) onani tanthauzo la chikwera. chitundu (yao) /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitundu) chitete chomwe m’musi mwake mumakhala ngati lisero. chitunga /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitungu) 1 nyemba za chikasu. 2 chimanga chosomeka pamwamba pa nkhokwe ikadzala. 3 chovala cha akazi ena chakumutu chopanga ndi mikanda. chitungani dzi. Chi-Zi- (zambi. chitungani) mtambo wa mvula. chitungu dzi. Chi-Zi- (zambi. chitungu) madzi utuluka m’thupi chifukwa chakutentha. kunekwi. chitungwi. mae.: thukuta. chitungulu dzi. Chi-Zi- (zambi. chitungulu) nzengo yaing’ono yonga nkhata yoyambira tsindwi la ndende pomanga. chitungwi dzi. Chi-Zi- (zambi. chitungwi) mungu wa mapira. chitupe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitupe) onani tanthauzo la chithima. chitupi dzi. Chi-Zi- (zambi. zitupi) onani tanthauzo 1 la chitanda. chitupira dzi. Chi-Zi- (zambi. zitupira) onani tanthauzo la chithupsa. chitusha /ktt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zitusha)

chitusha ndi chotupa pa thupi Iye ali ndi chitusha chopweteka pamwendo pake chitute /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. achitute) mtundu wa mbewa ya masaya otukumuka yomwe imasungira zakudya m’funkha. kunekwi.: tsatute, chitute. mae.: dungu, dzungu, tsambe. mbewa ya chitute imakhala ndi yonona kwambiri. chitutu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chitutu) 1 mdima wam’nyumba mopanda moto kapena nyale. 2 (zambi. zitutu) onani tanthauzo 1 la chiteta. 3 onani tanthauzo 2 la chingongo. 4 onani tanthauzo la chithuwi. chityatya dzi. Chi-Zi- (zambi. zityatya) chipangizo choimbira chopangidwa ndi bango lomangidwa mokoka kumathero kwa bangolo. mae.: mkangala. chiufa /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiufa) onani tanthauzo la chigwewo. chiulampata /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiulampata) onani tanthauzo la chenya. chiuli dzi. Chi-Zi- (zambi. ziuli) 1 kanyama kolimba chikopa komwe kamadya njuchi ndi uchi. 2 kachilombo kamtundu wa mphutsi komwe kamadya mbewu monga chimanga chikamakula m’munda. mae.: mphanzi, mphuchi, kapuchi. chiumbambiya dzi. Chi-Zi- (zambi. ziumbambiya) onani tanthauzo la bemberezi. chiumbu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziumbu) mtundu wa mtengo wa khungwa lochindikira koma lofewa lomwe anthu ena amasema mankhwala am’mimba, ukakakhala waung’ono ndipo umabala mbumbu. mae.: sidyatungwa. chiumi dzi. Chi-Zi- (zambi. ziumi) 1 onani tanthauzo 2 la chambamba. 2 onani tanthauzo la chiduli. chiunda dzi. Chi-Zi- (zambi. ziunda) 1 choumba chapakhomo kapena m’khonde mwa nyumba. kunekwi.: chiundo. mae.: mbundo. 2 mulu wa dothi pamanda. mae.: mtumbira, muunda. 3 onani tanthauzo la bunda. chiundalupsa dzi. Chi-Zi- (zambi. ciundalupsa) onani tanthauzo la chikokalupsa. chiundamasi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziundamasi) 1 chitunda chaching’ono.

2 malo omwe adamangapo nyumba kale oonetsa zotsalira zanyumba yakugwayo. kunekwi.: chiundasi. mae.: chiza, chizinga. chiungwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziungwe) msonkhano makamaka wa mafumu. chiuno /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziuno) gawo la thupi lolumikiza msana ndi matako. chiuta /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiuta) onani tanthauzo la mnjiri. kunekwi.: chauta. chiutsamtsamiro (ttttkt) dzi. Chi-Zi- (zambi. ziutsamtsamiro) onani tanthauzo la chigwedamulamnsamiro. chiuwo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziuwo) mulu wa nthambi zamitengo womwe anthu amaika pamphambano kuonetsa kuti m’mudzi womwe uli pafupi ndi malo amenewo muli muntu wosabala. chiuzimbi /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. achiuzimbi) onai tanthauzo la chowe. kunekwi.: chiuzimbi. chiuzira dzi. Chi-Zi- (zambi. ziuzira) onani tanthauzo la buwi. chiuzirang’ombe dzi. Chi-Zi- (zambi. ziuzirang’ombe) onani tanthauzo la buwi. chiuziriro /tkktk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziuziriro) onani tanthauzo la chikundi. chivadwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zivadwa) nsalu ya chiguduli kapena bwazi. chivavani /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zivavani) onani tanthauzo la chigugu. chivenje dzi. Chi-Zi- (zambi. zivenje) onani tanthauzo la chinkhupukupu. chivimbo dzi. Chi-Zi- (zambi. zivimbo) onani tanthauzo la chitsekerero. chiviwiko dzi. Chi-Zi- (zambi. ziviwiko) nbiya yaikulu yofewetseramo mphale ponyika m’madzi. chivomerezi dzi. Chi-Zi- (zambi. zivomerezi) bingu lomveka mwamzizima pansi pa nthaka dziko mkumagwedezeka. kunekwi.: chivomerezi. chivukuto dzi. Chi-Zi- (zambi. zivukuto) kuvutana kwa anthu m’mudzi kochitika chifukwa cha munthu wa chigololo. chivululu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zivululu)

chifu chachiwiri cha mbalame monga nkhuku kapena bakha, chokutidwa ndi mnofu wochindikala momwe chakudya chimagayidwa. kunekwi.: chiululu, chiuluulu. mae.: nthutumba, mtutumba, mfayingi. chivumbi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chivumbi) 1 mtundu wa mbereswa zazing’onozing’ono zomwe zimauluka kukakhala mvula ya mvumbi. 2 mvula yosakata msanga. kunekwi.: mvumbi. 3 kusonkhana kwa anthu ndi kugona panyumba pomwe pamwalira munthu. mae.: pakhonde, pamtanda. 4 (mku.) kuyankhula kosalekeza. chivumbulo dzi. Chi-Zi- (zambi. zivumbulo) mchitidwe kapena mawu oulula zinthu za chinsinsi. kunekwi.: chivumbulutso. chivumbulu /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chivumbulu) mphepo yokuntha mozweta ndi mphavu, imasasula masindwi anyumba ndikunyamula zinyasi m’mwamba. kunekwi.: kavumulu. mae.: mangathambo, kavuluvulu. chivumulo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chivumulo) 1 mankhwala opha ululu wa njoka ikaluma munthu. 2 mankhwala owindikira m’munda kuti anthu asabemo. chivuvu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zivuvu) 1 mwana wa nguluwe kapena nkhumba. 2 kamowa kophikira mwamuna pamene mwamunayo sakudziwa. chivuwa dzi. Chi-Zi- (zambi. zivuwa) mchitidwe wakuba kapena kulanda mkazi wa mwini. chivwamba /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chivwamba) uzimba wa mbalame. chivwende dzi. Chi-Zi- (zambi. zivwende) onani tanthauzo la chimwamadzi. kunekwi.: chivende. chiwa Ku-, mne. onani tanthauzo 3 la chenkha. chiwadzawadza /tkktk/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwadzawadza) onani tanthauzo la chikhazakhaza. chiwala dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwala) onani tanthauzo 2 la chitete. chiwale /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwale) 1 mtundu wamtengo za nthambi zonga za mlaza, amachita milimo yosiyanasiyana monga kupangira zitseko kapena nzengo za nyumba. 2 nsungwi yong’amba. mae.: khande, lulu. chiwalo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwalo)

gawo la thupi monga mwendo, dzanja kapena mutu. chiwalu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwalu) onani tanthauzo la chibadzu. chiwamba /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwamba) nyama yofutsa youmika ndi moto. chiwambo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwambo) mpanda wozingiza malo osamba kapena ochapapo wotchinjiriza ng’ona za mumtsinje kapena m’nyanja kuti zisafike pamalopo. chiwanda dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwanda) onani tanthauzo la chilope. chiwandambuto /tttkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwandambuto) nthiti zokumana zam’mwamba mwa nganga ya nyama. chiwandaudzu /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwandaudzu) fupa la m’nganga ya nyama mokumana nthiti. mae.: nganga. chiwande /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwande) 1 mowa wa chadziko, chamtundu wongomwa wosagulitsa. 2 onani tanthauzo la bande. 3 onani tanthauzo la chadothi. chiwangwi /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwangwi) 1 onani tanthauzo la chibanga. 2 onani tanthauzo la chimphambe. chiwansa /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwansa) onani tanthauzo la chikuntho. chiwata /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwata) onani tanthauzo la chawe. chiwate /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwate) mbiya yosambilamo. mae.: mkhate. chiwaula dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwaula) chilombo cha mtundu wa mbozi chokhala ndi mzere wa bweya wapatalipatali wolasa pamsana pake chomwe chimasiya bweyawo pomwe chakhuza. chiwawa1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwawa) 1 onani tanthauzo la chipolowe. 2 onani tanthauzo la chamamba. chiwawa2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwawa) mvula yakugwa mowaza pang’onopang’ono. chiwawani /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwawani) mtundu wa udzu wam’madzi wacheyacheya. mae.: dumvi. chiwaya1 /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwaya) khola la ziweto makamaka ng’ombe.

chiwaya2 dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwaya) 1 kabudula wamkulu miyendo. 2 dzina la mtundu wa mfuti, mzinga. 3 khumbi losungiramo chimanga kumunda chimangacho asanatutire kunkhokwe. 4 onani tanthauzo la chigwalangwa. 5 onani tanthauzo la chigete. kunekwi.: chiwayawaya, chiweye, chiweyeweye. chiwazo1 /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwazo) mphale yachimanga chosauma chachiwisi. chiwazo2 /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwazo) onani tanthauzo 2 la chibadzu. chiwembe dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwembe) onani tanthauzo 1 la chikulo. chiwembu /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwembu) chidani kapena maganizo osunga mumtima pofuna kuchita wina zoipa. chiwengero /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwengero) onani tanthauzo la chinyenyero. kunekwi.: chinyengero. chiwengo /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwengo) chinthu chobuka pathupi ngati chipere chochitika chifukwa chakudya chinthu chosagwirizana ndi thupi la munthuyo monga nyama zina kapena nsomba zina. chiwere /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwere) fungo la mkaka lochokera kumawere a mayi yemwe akuyamwitsa. chiwerengero /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwerengero) 1 kuchuluka kwa zinthu motazionkhetsa. mae.: nambala. tandiuzani chiwerengero cha anthu onse m’malawi. 2 kuwerenga kwa nathu kapena zinthu m’dziko kumene kumachitika ndi boma nthawi ndi nthawi. 3 mchitidwe wowerengera katundu yemwe alipo kapena wochokera m’sitolo kapena malo ena. chiwerewere dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwerewere) khalidwe lokonda kuchita chiwerewere. chiweta /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziweta) 1 munda wolima mwamuna yekha. 2 munda wapadera umene amalima anthu mothandiza mfumu kuti izikhala ndi chakudya chokwanira kudyetsa anthu amene azifika kunyumba kwake. mae.: gala. 3 nkhokwe ya zokolola zochoka kumunda wolima mwamuna yekha.

4 kagawo kokhala pafupi ndi mudzi kokasunga kuti adzachitapo ntchito ina kapena adzalimapo m’tsogolo. chiwewe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwewe) nthenda yopengetsa nyama monga galu, nkhandwe, fisi ndi nyama zina. chiwindi /kt/ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwindi) chiwalo cha m’thupi la nyama chofiira modera chomwe chimapanga madzi owawa, obiriwira okhala m’kathumba omwe amathandiza kusungunula chakudya m’mimba. mae.: mphafa, famfa. chiwindo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwindo) 1 mankhwala omwe mtsogoleri wa anthu amachita pozitchinjiriza pa ulendo. 2 mankhwala amene munthu amazifefezera m’thupi kuti asapeze tsoka. 3 onani tanthauzo la chambu. chiwira /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ciwira) onani tanthauzo 1 la chikumu. chiwiri /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwiri) onani tanthauzo la chipali. chiwisi /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwisi) 1 kusapsa kwa chinthu monga nsima kapena ndiwo pophika kapenanso kusapsa kwa chipatso. 2 kusauma kwa masamba. 3 fungo la ukala kapena ukazi. chiwiya dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwiya) chipangizo chogwirira ntchito m’nyumba monga mphika, dengu kapena mbale. chiwombo /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwombo) onani tanthauzo la chimbwa. chiwondo /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwombo) mtundu wa chovala cha anthu chopangidwa ndi luzi la mtengo monga wa mombo. mae.: nkhwende, nyanda. chiwonga dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwonga) onani tanthauzo 1 la chipasi. chiwongo /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwongo) 1 dzina lalikulu lokhalira banja lonse kapena fuko. mae.: mfunda. 2 onani tanthauzo la chimalo. chiwowo /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwowo) onani tanthauzo la chakumusi. chiwozi dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwozi) onani tanthauzo la chibaza. chiwu /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziwu)

onani tanthauzo la chinkhwisi. chiwuluwulu /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chiwuluwulu) 1 liwu la nthetemya lokwera kwambirilomwe amayi amatulutsa pochita ndi lilime ndi mlomo akakondwa. mae.: nthungululu. 2 onani tanthauzo la chivuluvulu. chiwunda dzi. Chi-Zi- (zambi. chiunda) onani tanthauzo la bunda. chiyabwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziyabwe) mtundu wa kachilombo kabweya woyabwa monga mzindo. chiyala /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziyala) onani tanthauzo la chankhoko. kunekwi.: choyala. chiyamwira dzi. Chi-Zi- (zambi. chiyamwira) onani tanthauzo la chidanzo. chiyanjano dzi. I-Zi- (zambi. chiyanjano) onani tanthauzo la chikondi. chiyankhulo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziyankhulo) njira youzirana maganizo m’mawa kapena m’zizindikiro zina pakati pa anthu kapena nyama. kunekwi.: ziyankhulo. mae.: lilime. chiyano dzi. Chi-Zi- (zambi. chiyano) msampha wophera nyama zazikuluzikulu monga mbawala. chiyato /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziyato) 1 onani tanthauzo 2 la chilumu. 2 onani tanthauzo la chidumo. 3 onani tanthauzo la chikwapala. chiyendayekha /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. achiyendayekha) onani tanthauzo la bongwe. kunekwi.: dzendayekha. chiyere /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziyere) onani tanthauzo la chinsense. chiyoto dzi. Chi-Zi- (zambi. ziyoto) malo osonkhapo moto. mae.: chizizya, mkumbaliro. 1 chiza dzi. Chi-Zi- (zambi. ziza) onani tanthauzo 2 la chiundasi. 2 chiza Ku-, mne. onani tanthauzo la chiritsa. chizakazaka dzi. Chi-Zi- (zambi. zizakazaka) mbalame yodera pathupi pake yomwe polira imati zakazaka. kunekwi.: zakazaka. chizangalala dzi. Chi-Zi- (zambi. zizangalala) 1 mowa wa mmeto wotsiriza wammaliro. mae.: kamuthemuthe, nsemba. 2 mku. (zambi. zizangala) gule wamkulu.

chizemba dzi. Chi-Zi- (zambi. zizemba) 1 thengo lotsala apo ndi apo polima m’munda. mae.: tsumba. 2 onani tanthauzo 2 la chilala. chizere dzi. Chi-Zi- (zambi. chizere) onani tanthauzo la changazime. chizeze dzi. Chi-Zi- (zambi. chizeze) kankhwangwa kakang’ono koyenda nako monga chida choziteteza nacho. mae.: katemo, mbemba, mphamphwe, mphompho, nangwape, mphomphwe. chizimalupsa /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chizimalupsa) onani tanthauzo la chikokola lupsa. chizimati /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizimati) chikuni chamoto chomwe chimazima msanga kapenanso makala ake sakolela moto. chizimba dzi. Chi-Zi- (zambi. zizimba) chinthu choonjezera kumankhwala chothandiza mankhwalawo kuti agwire bwino ntchito yake ndiponso kutsirikira matenda kuti asabwereze. chizimbitsamphoyo dzi. Chi-Zi- (zambi. zizimbitsamphoyo) onani tanthauzo la chipamaso. kunekwi.: chizimbwitsamphoyo. chizimezime dzi. Chi-Zi- (zambi. chizimezime) onani tanthauzo la chisisira. chizimitsamoyo dzi. Chi-Zi- (zambi. chizimitsamoyo) onani tanthauzo la chiphamaso. chizimuzimu dzi. Chi-Zi- (zambi. chizimuzimu) onani tanthauzo la chisisira. chizinga /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizinga) onani tanthauzo 2 la chiundamasi. chizingiri dzi. Chi-Zi- (zambi. zizingiri) onani tanthauzo la chiumbambiya. chizirezire dzi. Chi-Zi- (zambi. chizirezire) 1 onani tanthauzo la chisisira. kunekwi.: chizerizeri. 2 onani tanthauzo la chimbuuzi. chiziro /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziziro) mwala wofumbutuka wodera ndi wochezimira womwe amakulungizira ziwiya zadothi monga m’phika, mtsuko kapena nkhate. chizita /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizita) munthu wamphayi poyankhola ndi pogwira ntchito pomwe. chiziula dzi. Chi-Zi- (zambi. chiziula) mthenda yam’mimba yodza ndi njoka za m’mimba. chiziwo dzi. Chi-Zi- (zambi. ziziwo)

onani tanthauzo la chisekerero. chiziyu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. ziziyu) 1 ka chidutswa ka mtengo katsekera chibowo cham’mbali mwa mtondo. 2 kachiduswa kochoka kuthabwa kosiyapo chibowo. mae.: nguli, piye. chizizi /tkt/t/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizizi) 1 kuzizizra makamaka kwa pamalo. 2 mchitidwe wochita zinthu mopanda changu. 3 onani tanthauzo la bulazi. chizizya dzi. Chi-Zi- (zambi. chizizya) onani tanthauzo la chiyoto. chizola /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizola) onani tanthauzo la chigero. chizolowezi /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chizolowezi) onani tanthauzo la chisimo. chizombwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizombwe) dzenje lozama losachita kukumba. chizozo /ttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chizozo) onani tanthauzo la chidyerano. chizulamuvi /ttttk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizulamuvi) onani tanthauzo la chitsekula muvi. chizulu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizulu) kathumba ka mchere. chizuma dzi. Chi-Zi- (zambi. chizuma) mtundu wa mbereswa zomwe zimauoneka anthu akakumba m’mdambo m’mwamvu. chizumba dzi. Chi-Zi- (zambi. chizumba) mchitidwe woona zinthu ngati zikuzungulira. kunekwi.: chizumbu. mae.: chizungulire, chizwezwe. chizungu1 dzi. Chi-Zi- (zambi. chizungu) chiyankhulo cha anthu akulaya. chizungu2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chizungu) 1 khalidwe ndi mchitidwe makamaka wa anthu akulaya. 2 mchitidwe owchita zinthu ngati azungu. chizungulire /tkktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chizungulire) onani tanthauzo la chizumba. chizungunyu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chizungunyu) onani tanthauzo la chinyezi. chizunyani /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizuznyani) onani tanthauzo la bunda. chizuula dzi. Chi-Zi- (zambi. zizuula)

onani tanthauzo la chigwewo. chizuzu /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zizuzu) mtundu wa chomera chonga nthochi chamadzi ofiira ngati magazi. chizuzumba dzi. Chi-Zi- (zambi. chizuzumba) chinthu chotupa pathupi chifukwa chopandidwa kapena kugunda chinthu cholimba. mae.: nsumpha, sumpha. chizwezwe /tkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chizwezwe) onani tanthauzo la chizumba. 1 cho /k/ mve. umo limaonekera dzenje lozyolika mozama kapena njara yotsetsereka kwambiri ya m’phiri. 2 cho mve. umo limamvekera khasu polima. chobozo dzi. Chi-Zi- (zambi. zobozo) onani tanthauzo la chinyophiro. chocho dzi. Chi-Zi- (zambi. chocho) malire a ndime kumunda olemba ndi khasu kapena kandime kakang’ono ka munthu mmodzi kotsogolera ndime ya anthu ambiri. mae.: mchochololo. chochola Ku-, mne. 1 lima munda watsopano. 2 yenda mothammanga. chochozera Ku-, mne. onani tanthauzo la chichiriza. chodola Ku-, mne. chotsa chipatso kuchoka ku mtengo wake. mae.: thothola, thyola. chogo /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zigo) khasu la mpini wautali. choka Ku-, mne. fumuka kapena samuka pamalo ndi kupita kwina. chokhotha Ku-, mne. kumba pansi ndi chinthu chisongoka monga mtengo. mae.: chokola. kunekwi.: chikhothola. choko (Nge) /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. choko) chinthu cholembera pa bolodi kapena pasileti chopangidwa kuchokera ku zinthu za ufaufa zogwirana. chokobola /kktk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chokobola) m’pata wometa tsitsi la m’mutu. chokocha Ku-, mne. chotsa zinthu kuzinzake ndi cholinga chozisiyanitsa. mae.: sankha, khetha, patula.

chokola1 dzi. Chi-Zi- (zambi. chokola) kombe wa matchera. mae.: kajanda. chokola2 Ku-, mne. onani tanthauzo la chokhotha. chokolo dzi. Chi-Zi- (zambi. chokolo) 1 kukwatira mkazi wa m’bale wako m’baleyo akamwalira. 2 mankhwala omwe amamwa anthu kukamwalira munthu wamkulu kapena akapha nyama ya kuntchire kwa nthawi yoyamba. chokomiro dzi. Chi-Zi- (zambi. chokomiro) sewero la ana lochita mojowa ndi mwendo umodzi motsatana ndi nyimbo. mae.: kamjowejowe, tsokopiyo, kamkowekowe, chokopola. chokopola1 Ku-, mne. chotsa wonga woyika mfuti yoti ikadaombedwa ndi sopero. chokopola2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chokopola) onani tanthauzo la chokomiro. cholinga /kkt/ dzi. cholinga (zambi. zolinga) chifukwa chimene munthu akufunira kapena kuchitira chinthu. choma (Sho) Ku-, mne. khala nthawi ndi osaonana wina ndi mnzake patsiku. mae.: swera, tsotsa. chomba /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zomba) 1 mkondo wobayira nsomba wopanda mphampha. mae.: muomba. 2 onani tanthauzo la chipwata. chombo dzi. Chi-Zi- (zambi. zombo) sitima ya m’mazi, ngalawa kapena chinthu chionga ndege chotha kuuluka kutali m’lengalenga monga kumwezi. chomboto dzi. Chi-Zi- (zambi. chomboto) mtundu wa mthenda yogwira nkhuku monga chideru. chombwe /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zombwe) nyama yam’mthengo yonga galu wamkulu yomwe imakonda kuyenda usiku wokha. mae.: kafumbwe, kasese, vungo, mawiri, fututu, fungwe, mzenga. chona /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. achona) kanyama koweta konga vumbwe kamakadabo konga akuthwa, komanso olembera m’bali, kabweya wofewa, kamakonda kukhala m’nyumba ndipo kamadya zinnthu za nkhuli monga, makoswe kapena ziwala. mae.: mbuyawo, paka, mphaka, pusi. chonchi /kt/ muo. mawu osonyeza momwe zinthu zakhalira kapena zachitikira. kunekwi.: choncho. mae.: chotere. banji mwachita chonchi? choncho1 /kt/ mlu.

mawu osonyeza zosatira za mkhalidwe kapena mchitidwe wa zinthu. .: mae. : kotero. mwanayo wadwala choncho sabwera kusukulu. choncho2 /kt/ muo. mawu osonyeza momwe zinthu zakhalira. mae.: chotere. bwanji mwachita choncho osati chonchi. chonde1 /kt/ muo. mawu odandaula popempha kanthu. chonde ndipatseniko chakudya. mae.: mbaya. chonde2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chonde) onani tanthauzo la chajira. chonderera Ku-, mne. pempha chinthu modandaula. chondo1 /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chondo) khalidwe lopusa. chondo2 dzi. Chi-Zi- (zambi. chondo) onani tanthauzo 1 la chiku. chonga1 /k/ muo. mawu osonyeza kufanana kwa zinthu omwe ndi chidule cha mawu oti “chokhala ngati”. ndagula chisoti chonga chanu. chonga2 Ku-, mne. 1 werenga zinthu zolemba ndi kuona ngati muli zolakwa. 2 sema nsanamira kuti ikhale ngati phanda. mae.: perula, wangula. chongo dzi. Chi-Zi- (zambi. chongo) 1 chizindikiro chosonyeza kuchonga. 2 onani tanthauzo la chiswiswi. chongola Ku-, mne. chotsa zakudya zosafunika kuchoka m’mimba podzera kumtumbo. mae.: nyera, choma. chono dzi. Mu-Mi- (zambi. michono) mtundu wa msampha wokolera tinyama tating’onoting’ono monga amwiri, avumbwe ndi tina. chonsecho /tkt/ mlu. mawu osonyeza kuti ntchito yachitika popanda chifukwa chenicheni. wandimenya kwambiri chonsecho sindidalakwe. chonya /kt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. chonya) malire okhotakhota/ osaongoka. choo /k/t/ mve. umo amamvekera madzi akamatuluka kuchokera mumpopi waung’ono. chopi /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zopi) onani tanthauzo la chisonga.

choso1 /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. achoso) onani tanthauzo la chamazongwe. 2 choso dzi. Chi-Zi- (zambi. zoso) malo osonkhapo moto. chotsa Ku-, mne. tenga chinthu kuchoka pamalo pake. chowa dzi. Chi-Zi- (zambi. chowa) khalidwe losafuna kuchoka pamalo chifukwa chopezapo zinthu zabwino. mae.: dowera, dyera, ligolo. chowe /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. achowe) mtundu wa nyama ya mthengo, yaikulu yonga insa, yofiira ya miyendo yaitaliitali, yaliwiro yokonda kukhala m’dambo. mae.: dambolachepa, chiuzimbi. choyala /kkt/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zoyala) nthenda yomwe munthu amamva kupweteka molemera kapena mokokeka pambali pa mimba. choza Ku-, mne. onongeka monga chimachitira chakudya monga nyama ikakhalitsa. mae.: sasa, sisima, vunda, wola. chu mve. umo zimaonekera zinthu zamazimazi zikamatuluka kwambiri. chubu (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. machubu) chinthu chozungulira champhako m’kati chopangidwa ndi mphira, pulasitiki kapena zinthu zina. kunekwi.: tchubu. chubwa mve. umo chimamvekera chinthu cholemera chikagwa m’madzi. kunekwi.: chubwi, tchubwi. chucha Ku-, mne. tuluka pang’onpang’ono kwa zinthu zamadzimadzi. mae.: -kha. chuchulichuchuli mve. umo amaonekera munthu kapena nyama monga mbuzi polimbana nayo ukamikoka. kunekwi.: chuchuluchuchulu. mae.: jojodijojodi. chuku dzi. Chi-Zi- (zambi. chuku) onani tanthauzo la chiku. chukucha Ku-, mne. m’kamwa povumatamo madzi ndi kuwayendesa mwa mphamvu ndi mpweya wam’mimba. mae.: chukumula. chukumula Ku-, mne.

tsukuluza chiwiya monga botolo ndi madzi kapena gwedeza chiwiya chokhala ndi zinthu zamadzi kuti zinthuzo zisakanizike bwino. kunekwi.: chukuchula, chikumula. chule /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. achule) kachilombo ka miyendo inayi kokhala m’madzi kapena pamtunda nthawi zambiri ndipo kamadumpha poyenda. chulichuli mve. umo zimaonekera zinthu monga mamaina zikamatuluka m’mphuno mosalekeza. chulu dzi. Chi-Zi- (zambi. zulu) mulu waukulu wa dothi umene chiswe chidaunda. chuluka Ku-, dzi. khala zambiri. chuma dzi. Chi-Zi- (zambi. chuma) zinthu zimene munthu alinazo zomuthandiza monga ziweto ndi ndalama. chumba dzi. Chi-Zi- (zambi. zumba) munthu wamkazi wosabereka. chumbu dzi. Chi-Zi- (zambi. zumbu) mpholopholo ya chitsulo kapena mtovu. chundu dzi. Chi-Zi- (zambi. chundu) onani tanthauzo la chamasala. chuu /k/ mve. umo kumamvekera kumalo kukakhala kopanda phokoso. mae.: zii. chuwa mve. umo chimamvekera chinthu chosalemera chikagwa m’madzi. chuwachuwa mve. umo amamvekera madzi osazama chinthu chikamayendamo. chuwaza Ku-, mne. viika chinthu m’madzi koma opanda sopo ndi cholinga choti uchape chinthucho. chuzimbi /kt/ dzi. Mu- A- (zambi. achuzimbi) onani tanthauzo la chowe. chuzu dzi. Mu- A- (zambi. achuzu) mtundu wa nyama yam’thengo ya mthupi lotuwira, yaikulu monga insa ndipo ili ndi mphondo zopindikapindika ya banga loyera pa nundu ndi pakhosi ndipo kawirikawiri imapezeka kufupi ndi madzi. mae.: vulavula, katenthe, katenthem’tsidya, nakhodzwe. chwaa /k/ mve. umo amamvekera mafuta akaikamo chinthu chifuna kukazinga. mae.: chwee.

chwii /k/ mve. umo kumamvekera kulira kwa nyama zina akazigwira monga nkhumba kapena mbewa. D D, d dzi Mu-A- (zambi. ma d) lembo lachinayi mumndandanda wamalembo am’chiyankhulo cha Chinyanja ndiponso limodzi mwa malembo opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi 1 da /k/ Ku- mne 1 chita mdima pamene dzuwa lalowa. 2 khala ndi maonekedwe a mdima kapena mtsizi. 3 khala ndi litsiro. 4 khala wopanda chikondi pamunthu kapena chinthu china. 2 da m’pham’ka mawu wophatikiza ku mneni kusonyeza nthawi yakale. adapita dzulo. 3 da mve. umo amanenera munthu pophunzitsa mwana kuyenda. mae. : : de. dabwa /tk/ Ku- mne. dzidzimuka chifukwa chosakhulupirira zomwe munthu wawona, kumva kapena kugwira. mae.: dodoma, zizwa, susumwa. dabwi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. dabwi) onani tanthauzo la bwalero. 1 dada (Swa) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. adada) mau otanthauza kuti chemwali 2 dada Ku- mne. chita zinthu modziwonetsera ndi modzikuza. mae.: nyada, nyang’wa, tumbwa, sata, dembuka. dade /k/ mve umo amawonekera munthu akakhala mopanda tcheru. ife tidali dade osadziwa kuti anthu akumenyana kuseri kwa nyumba yathu. dadingoli /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. adadingoli) onani tanthauzo la bwaning’a. kunekwi: kachingoli daka dzi. Li-Ma- (zambi. daka) onani tanthauzo la chilemweremwe. dakwa Ku- mne. imwa mowa kwambiri mpaka kusokonekera nawo mutu. mae. : ledzera. dakwi mve. umo pamaonekera pakhosi pa nyama monga chule kapena zamoyo zina zikamavutika popuma

dakwira Ku- mne. 1 puma movutikira monga chimachitira chithu chamoyo chikamafa. 2 imwa madzi kapena zinthu zina zamadzimadzi ndi lirime monga amachitira galu kapena nyama zina. 1 dala muo. kuchita kanthu modziwa osati mwangozi. 2 dala /tk/ Ku- mne. khala ndi mwayi kapena madalitso dalaiva (Nge) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. adalaiva) munthu woyendetsa chinthu chokhala ndi injini monga galimoto kapena sitima. dalazi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. dalazi) 1 mkhalidwe wa zakudya zina zofewa makamaka inswa kapena ziwala zikamayamba kuwola. 2 khala opanda chilakolako chofuna chakudya. mae.: dambisi. dalira /ttk/ Ku- mne. khulupirira munthu wina pa thandizo. mae.: gomezera, ganga. dalitso dzi. Li-Ma- (zambi. madalitso) phatso imene munthu amalandira. mae.: dalo. dalo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madalo) onani tanthauzo la dalitso. 1 dama Ku- mne. 1 khala osagwedezeka monga amachitira madzi m’mbale/m’mbiya kapena pachidekwe. mae.: dikha. 2 khazikika monga zimachitira mvundumvundu kapena zitsotso pansi pa madzi. mae.: dikha, dika. 2 dama /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. dama) 1 khalidwe lokonda chigololo. 2 kayankhulidwe ndi kachitidwe ka mkazi pofuna kukopa amuna. 3 khalidwe lochita zinthu modziwonetsera ndi modzikuza. damate /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. damate) onani tanthauzo la bwandama dambalitsiro dzi. Mu-A- (zambi. adambalitsiro) chinthu chilichonse chopanda ntchito monga mpeni wosathwa. dambe /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malambe) 1 chipatso cha mtengo wa mlambe. 2 onani tanthauzo la bade. dambi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. adambi) mtundu wa nkhono yopanda chikhokhombe. kunekwi: dambe. mae: nkhonodambi.

dambisi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. dambisi) onani tanthauzo 2 la dalazi. dambo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madambo) malo achidikha opanda mitengo yambiri kumene kumadyera ndi kumwera zifuyo kapena nyama zam’thengo. dambolachepa /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. adambolachepa) onani tanthauzo la chowe. dambule /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. dambule) 1 ntchito yolambula yochita mudzi wonse pamodzi monga polambulira manda kuti moto usalowemo. 2 mtundu wa chomera chomwe chimapezeka m’madambo akumapiri, anthu ena amachita ndiwo. dambwe dzi. Li-Ma- (zambi. madambwe) malo omwe amakonzerako zonse za gulewamkulu. mae.: kumsitu, kumadzi, kumanda, kunkhadze. damphira Ku- mne. phunzira kuyenda monga amachitira mwana. kunekwi.: dwamphira, tamphira. mae.: tchathula. 1 damu (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. madamu) dziwe lochita kumanga potseka madzi kapena kukumba. 2 damu dzi. Li-Ma- (zambi. damu) onani tanthauzo la chilopa. dandaula /tttk/ Ku- mne. yankhula moonetsa chisoni kapena nkhawa pofuna chithandizo. dandaulo dzi. Li-Ma- (zambi. madandaulo) mchitidwe woyankhula moonetsa chisoni kapena nkhawa pofuna chithandizo. danga /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madanga) 1 malo opezeka pakati pa zinthu ziwiri. mae: mpata. 2 nthawi yopanda chochita. mae: mpata. dangalala Ku- mne. imirira ndi kuika mwendo uku wina uku ndi kusiya mpata waukulu pakati. kunekwi: tangalala. dangali /ttk/ mve. umo amaonekera munthu akamavutika kuti aimirire msangamsanga. dangaliro dzi. Li-Ma- (zambi. dangaliro) mipata yowoneka m’chinthu choluka mosathinitsa monga dengu. mae: mberewere, nyangalazi. dangazi dzi. Li-Ma- (zambi. madangazi)

mpata wa pakati pa bade la mutu wa mwana wakhanda pomwe pomwe pamaoneka kutukula popuma. mae.: mnsoma, nthokomera, liwombo. dansi (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. madansi) gule yemwe adadza ndi azungu nthawi zambiri amavina mwamuna ndi mkazi atagwirana. dapira Ku- mne. kana dala zoyipa zomwe munthu wachita kapena wanena. 1 dasa Ku- mne. wonda monga imachitira nyama osati munthu. 2 dasa mfo. mau ofotokoza maonekedwe achinthu chosazama. kunekwi: dasha. dauka /ttk/ Ku- mne. choka pamudzi kulekana ndi anzako ndi kukhala pamudzi wina. dauza Ku- mne. sangalatsa anthu, chezera anthu kapena pereka mphatso kwa anthu ngakhale osawadziwa. daza /tk/ Ku- mne. patsa munthu mwayi koma mosadziwa, mosakonzekera kapena mosayembekezera. dazi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madazi) onani tanthauzo la chiphala. dazibomu (Afr) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madazibomu) mtengo wa ngolo umene amamangirirako goli la n’gombe. mae: mlongoti. 1 de mfu. mawu osonyeza kulumbira motsimikiza. mae: ndithudi, mtheradi, chechete, deedi. 2 de mve. 1 umo chimamvekera chitu chikaduka kapena akachidula. mae: ngwa, the, dutsu. 2 umo amachitira munthu akakankhidwa modzidzimutsa. 3 umo imachitira mvula kapena mphepo ikasiya mwadzidzidzi. 4 umo amanenera munthu posonyeza kulumbira pa chinthu. 5 umo amaonekera munthu kapena chinthu chikadutsa pamalo mofulumira. mae: deru. deba dzi. Li-Ma- (zambi. deba) onani tanthauzo 1 la chingongo. deda Ku- mne. 1 sera mphale ndi lisero. mae: dedeula, dedera, dedekula. 2 wakha ntchuwa kapena m’bobo monga momwe amachitira posewera mdodo.

3 kankha chinthu modzidzimutsa kamodzi n’kamodzi. /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. dede) mtundu wa chomera chamtengo wamingaminga ngati kankhande, chamasamba aang’onoang’ono omwe akawaumika ndi kuwafufuta amaphika ndiwo zatherere lolenda kwambiri. 2 dede /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madede) onani tanthauzo la chiboliboli. dedefula Ku- mne. onani tanthauzo la befula. dedekula Ku- mne. onani tanthauzo 1 la deda. kunekwi.: dedeula. dedera Ku- mne. chita mantha. dederera Ku- mne. /tttk/ Alex lira mopitiriza muyeso monga amachitira mwana wakhanda. dedereza Ku- mne. imba mokometsera ndi mwanthetemya. 1 dedza /kt/ mve. umo chimaonekera chinthu chachitali chikakhala pachokha. kunekwi.: deza. mae.: nenkha, thedza. fani: neng’a. 2 dedza Ku- mne. 1 ponya musi mumtondo posinja. kunekwi.: deza. 2 wakha chinthu chowuluka monga imachitira mbalame powakha tizilombo m’malere. kunekwi.: nedza. defula Ku- mne. onani tanthauzo la babakula. 1 deka mve. umo amachitira munthu akamapuma atathamanga uku ndi uku. 2 deka dzi. Mu-A- (zambi. adeka) mtundu wa msampha waung’ono wophera mbewa, ntchezi kapena nsomba womwe amaluka ndi mlaza, bango, nsungwi kapena nsenjere. dekereza Ku- mne. lola munthu kuti azikhala monyada pomuchitira zofuna zake zonse. dekesa Ku- mne. onani tanthauzo 1 la deda. dekezera Ku- mne. senza chinthu pamutu mosagwirira. mae.: dendekera, dengenyeza. dekha /tk/ Ku- mne. 1 khala mosatekeseka ndi mosapupuluma. mae.: fatsa, zika, ziya. 2 onani tanthauzo 1 la dama. dede1

3 onani tanthauzo 2 la dama. dema /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. madema) mtundu wa chomera chokhala ndi chikhawo chachikulu chomwe amachita mankhwala ophera nsomba atachiphwanyaphwanya nachithira padziwe la nsomba. demba Ku- mne. yera monga chimachitira choyera cha diso kapena mwezi mwezi ukamawonekera m’madzi. dembedza dzi. Li-Ma- (zambi. madembedza) kuwunda pamodzi kwa zinthu monga njuchi zikasowa polowa. kunekwi.: lendedza. mae.: nthenje, kalenjeka. dembera dzi. Mu-A- (zambi. dembera) mtundu wa mapira a maso aakuluakulu oyera. demberere dzi. Mu-A- (zambi. demberere) onani tanthauzo 2 la bemberezi. kunekwi.: demberezi. dembo dzi. Mu-A- (zambi. adembo) onani tanthauzo la chipungu. dembuka Ku- mne. onani tanthauzo la dada. kunekwi.: demvuka. demvu muo. mawu osonyeza kayendedwe ka mkazi konyada pofuna kukopa amuna. demvula Ku- mne. chitira munthu wina chinthu monyada monga amachitira mkazi kwa amuna. dende dzi. Li-Ma- (zambi. madende) chipanda chachikulu chosungiramo zakumwa. dendebza Ku- mne. tenga chipangizo mozembetsa pofuna kupha kapena kumenya kanthu. kunekwi.: dederebza. dendekera Ku- mne. onani tanthauzo la dekezera. dendere mve. umo umaonekera mwezi ukakhala chatsopano. mae.: ndandali, kwerekwese. denga dzi. Li-Ma- (zambi. madenga) chinthu chomanga chofolera ndi udzu, malata kapena zinthu zina chomwe chimaphimba pamwamba pa chinthu china monga nyumba, nkhokwe, chimbudzi ndi zina. mae.: tsindwi. dengenyeza Ku- mne. onani tanthauzo la dekezera. dengu dzi. Li-Ma- (zambi. madengu)

onani tanthauzo 1 la chitete. kunekwi.: dengo. dengudengu dzi. Mu-A- (zambi. adengudengu) munthu woyendayenda wosakhazikika pa malo amodzi. dengula Ku- mne. onani tanthauzo la chezuka dengwa dzi. Mu-A- (zambi. adengwa) mkazi wosadziwa kuphika mowa. denje dzi. Li-Ma- (zambi. denje) mtundu wachomera wamasamba aang’onoang’ono chomwe masamba ake anthu ena amachita ndiwo za therere. mae.: kapiramoto. denkhenene mve. umo amachitira munthu akamakhala pansi modziponya ngati kugwa chifukwa chakutopa. kunekwi.: denthenene. 1 dera dzi. Li-Ma- (zambi. madera) 1 chigawo kapena mbali ya malo. 2 luso lakusambira. mae.: nsambi. 2 dera Ku- mne. ida pang’ono. dere muo. mawu onena za momwe chinthu chakhalira kapena momwe chilili. kunekwi.: tere. derekha Ku- mne. khala modekha. mae.: khazikika. derema dzi. Mu-A- (zambi. derema) mtundu wa bowa waukulu womera umodziumodzi mvula ili pafupi kugwa. kunekwi.: nderema. deremeti (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. maderemeti) mtundu wa bomba loswera miyala. derera Ku- mne. /ttk/ Alex 1 dandaula chifukwa cholandira zinthu zosakwanira. mae.: suliza, khonyola. 2 chepetsa chinthu kapena munthu chifukwa cha msinkhu kapena maonekedwe ake. deresi (Nge) dzi. Li-Mamtundu wa malaya atali ovala akazi. dero muo. mawu onena za zinthu kapena mchitidwe wa chinthu chapatali pang’ono. kunekwi.: tero. deru mve. onani tanthauzo la de.

deruderu mve. umo chimaonekera chinthu chikamadutsa mobwereza mofulumira pamalo. derula Ku- mne. 1 gwedeza chiuno mwamphamvu monga amachitira akazi povina. mae.: duka, dukhula, dikula. 2 tengeka mtima monga amachitira munthu akawona chokondweretsa. 3 lefuka monga amachitira munthu akakhala padzuwa nthawi yayitali. mae.: lengula. dzuwali landiderula mtima. desiki (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. madesiki) gome lolemberapo. dete dzi. Li-Ma- (zambi. dete) onani tanthauzo la chindongwa. dewedewe mve. uma chimaonekera chinthu chofewa monga nsalu makamaka yoyamba kutha. dewere dzi. Li-Ma- (zambi. dewere) mtundu wa nsalu yoluka ndi zingwe za luzi yomwe ankavala anthu akale. deweresa Ku- mne. gwedeza matako poyenda. deweza Ku- mne. manga chinthu mosalimbitsa ndi mongoyembekezera. mae.: yankhazitsa, gwiriziza. deya dzi. Li-Ma- (zambi. deya) 1 khungu la mbewu monga chimanga, mapira, mpunga ndi zina zotere, lotsala akakonola. kunekwi: madeya. mae: gaga. 2 kakhungu koyera kokungunuka pathupi la munthu monga chilonda chikapola, munthu akachira ku matenda aakulu kapenanso chifukwa cha kungofundula kwa thupi ndi m’mutu. mae: mfundu. 1 di mphatso. phatikizo losonyeza kutsimikiza ponena kanthu. Mwanayu wandidziwadi. 2 di mve. 1 umo chmamvekera chinthu cholemera chikaponyedwa pansi. 2 umo chimamvekera chidindo podinda kapena posindikiza. 3 uma zimakhalira popereka chinthu m’manja kwa munthu wina. uyu sasamala chuma, munthu akampempha angoti chonse tengu; di! diba (Nge) Ku- mne. lowa ndikusamba m’madzi ambiri monga zimachitira ng’ombe kudibi. dibama Ku- mne.

yenda chomapendekera kumodzi chifukwa cholumala kapena kuvulala mwendo. mae.: ganthira, gontha, pitchama, tsimphina, gwidama, tchikhama. dibi (Nge) dzi. Mu-A- (zambi. dibi) mankhwala osambitsira ziweto monga agalu kapena ng’ombe omwe amapha akalumbalumba ndi tizilombo tina topatsa matenda ziweto. dichidichi mve. umo chimaonekera chinthu monga njinga kapena galimoto poyenda m’malo okumbikakumbika. mae.: gutchigutchi. dichimula Ku- mne. chititsa dichidichi monga imachitira njinga kapena galimoto poyenda mu msewu wa zigolowondo. didimuka Ku- mne. ng’ambika monga chimachitira chipupa, nthaka kapena mtengo pakugwa. ?? didimula Ku- mne. 1 panga chinthu monga chipupa kapena nthaka kuti ing’ambike. 2 njenjemeretsa thupi ndi mphamvu ya nyesi kapena magetsi. didinde dzi. Li-Ma- (zambi. madidinde) mtundu wang’oma yaikulu yoimbira pa gule monga nyawu, mganda ndi zina zotere. mae.: gunda, dulira, khoka. didiriza Ku- mne. tsendera nthaka ndi chinthu cholemera monga chipangizo chotsenderera msewu. mae.: diriza. didza Ku- mne. thatha kapena zunzika ndi imfa. difu mve. umo imachitira mimba polowa m’kati pomwe munthu wakoka mpweya wambiri kudzera m’mphuno. dige dzi. Li-Mamtundu wachiwala womwe chachikazi chake chilibe mapiko ndipo chimayenda mojowa. mae.: tsokonombwe. 1 dika dzi. Li-Ma- (zambi. madika) msampha wachingwe chomwe chimakhululuka pokola zinthu. mae: khwekhwe, gango. 2 dika Ku- mne. 1 khala pamalo amodzi osachoka ndi cholinga chokumana ndi munthu kapena chinthu china. mae: linda, yembekeza. 2 onani tanthauzo 2 la dama. dikha Ku- mne.

1 chita bata mphepo yamkuntho ikaleka. kunekwi: dika. mae: dzinga. 2 onani matanthauzo a dama. dikhama Ku- mne. khala bata monga limakhalira dziko lopanda mapiri. dikhu mve. umo umaonekera mwala kapena muzu waukulu ukamazuka. dikhula Ku- mne. 1 zula mwala kapena muzu waukulu. 2 sanza chakudya cham’mimba kudzera kukamwa. kunekwi: bukula. dikhwira Ku- mne. chita ntchirichiri. dikidisha Ku- mne. khudza madera ena amunthu kuti munthuyo aseke. mae: girigisha, jirijida. dikiza Ku- mne. lindiza chakudya pakhomo pa eni ake monga amachitira ana ena dikula Ku- mne. vina motukula mimba ndi kugwedezaatako monga povina chisamba. dima dzi. Li-Ma- (zambi. dima) ntchito yolima pagulu kumunda ataphikirapo makamaka mowa kapena zakudya zina. dimadima mve. umo amaonekera munthu akamayenda modzitukumula ndi modzikuza. mae.: chinyachinya, diwadiwa. dimba dzi. Li-Ma- (zambi. madimba) minda wolimamo mbewu monga masamba ndi nzimbe m’nyengo youma ndipo kawirikawiri amapezeka m’mbali mwa mtsinje kapena m’madambo. dimbirira Ku- mne. yenda mopanikizikira mbali imodzi popita pafupi ndi chigwembe. dina Ku- mne. kanikiza chinthu ndi chala kapena kanthu kena. mae: tiniza. dinda Ku- mne. sindikiza ndi chinthu china monga amachitira polemba mabuku kapena ku positi ofesi pakalata. dindi dzi. Mu-A- (zambi. adindi) malo a pakati pa gulu la anthu osaka, pakati pa misongwe iwiri. dindiro dzi. Li-Ma- (zambi. madindiro) onani tanthauzo la chigongwe. dindita Ku- mne. menya munthu kapena chinthu ndi chinthu china cholemera. dinginika Ku- mne.

dandaula motulutsa mawu pochita ntchito imene munthu amupatsa. kunekwi: dungunyika, nyinyirika. mae: dungula, dunguya. dingo dzi. Li-Ma- (zambi. madingo) bowo la ng’oma komwe kumatulukira liwu. dinji dzi. Li-Ma- (zambi. madinji) tsinde la pansi pa chomera monga nthochi limene limalumikizana ndi muzu. dinu dzi. Mu-A- (zambi. adinu) onani tanthauzo la chikhambwa. dinyaminyami dzi. Mu-A- (zambi. adinyaminyami) onani tanthauzo la chilungulungu. kunekwi: nyaminyami. dipiti mve. umo amaonekera anthu ambiri akamayenda mondondozana. mae: dununu, ndondondo, dululu. dipo dzi. Li-Ma- (zambi. madipo) chinthu cholipira pa mlandu. mae: dombolo. dira Ku- mne. khala wosafuna kulonjera kapena kuyankhula ndi anthu owadziwa ngakhe osawadziwa. mae: lubza. dirawo (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. madirawo) chitsime chozama kwambiri chochita kukumba chomwe chimatulutsa madzi pogwiritsa ntchito makina opukusa. mae: mjigo. dirika Ku- mne. gumukira m’kati monga kwa chibumi cha dzenje chikafewa. mae: loshoka, womphoka, dirizika, lindimuka. diriza Ku- mne. onani tanthauzo la didiriza. diro dzi. Li-Ma- (zambi. diro) onani tanthauzo la chigumati. Disembala (Nge) dzi. Mu-A- (zambi. Disembala/ ma Disembala) dzina la mwezi wakhumi ndi chiwiri wa chaka. diso dzi. Li-Ma- (zambi. maso) 1 chiwalo cha m’thupi chopenyera. 2 chimodzi mwa zinthu monga chimanga chotonola. 3 kabowo ka m’chisa cha njuchi momwe njuchizo zimaikiramo mazira. 4 bowo la chinthu monga singano kapena mkanda. diwa dzi. Li-Ma- (zambi. maliwa) 1 msampha wa mbewa kapena mbalame womwe pakutcha amatukula mwala kapena chinthu china cholemera ndi kamtengo naika nyambo pansi pake.

2 pansi pa ngalawa kapena bwato. diwadiwa mve. onani tanthauzo la dimadima. diza dzi. I-Zi- (zambi. diza) onani tanthauzo la chitsekapakamwa. do mve. umo zimamvekera zinthu zamadzimadzi zikamagwera pansi kapena pa chinthu china modontha. mae.: tho. dobwe dzi. I-Zi- (zambi. dobwe) ndiwo zamfutso wa nkhwanya wosakaniziratu ndi nsinjiro pofutsapo kuti adzadye paulendo. dobza dzi. I-Zi- (zambi. dobza) dzina la nsomba yokha ndiziwalo zonga mawere, imakonda kukhala m’matope kapena kudzenje nthawi yachilimwe yomwe anthu amachita kukumba ngati mbewa nthawi imeneyi kuti aiphe. mae.: dowe. 1 doda dzi. Li-Ma- (zambi. madoda) mamuna wamkulu pachibadwidwe. 2 doda Ku- mne. wakha ntchuwa zoponya monga momwe amachitira atsikana. dodolido dzi. Li-Ma- (zambi. dodolido) onani tanthauzo la chiphidigoli. dodolika Ku- mne. imitsa thupi pamutu kapena zyolika mutu pansi ndi kulozetsa miyendo kumwamba. dodoloka Ku- mne. onani tanthauzo 2 la derula. dodoma Ku- mne. 1 chita zinthu mokaika, mosatsimikiza. mae.: jejema. 2 onani tanthauzo la dabwa. dogodza Ku- mne. tokosa ndi mtengo pochotsa chinthu. mae.: dokonya, jokonya. dokho mve. umo kumachitira kukhosi monga kwa nkhuku ikamafuna kudya. mae.: dyokodyoko. dokhola Ku- mne. tukula kukhosi monga imachitira nkhuku kapena chule pofuna kanthu kena. doko dzi. Li-Ma- (zambi. madoko) 1 pamalo pamene anthu amaolokera mtsinje. kunekwi.: dooko. 2 pamalo pamene zombo zam’madzi zimakwecheza pofuna kutula ndi kutenga katundu. kunekwi.: dooko.

dokomeza Ku- mne. yankhula kapena imba nyimbo mochedwetsa. dokonya Ku- mne. khudza chinthu ndi chala kapena kamtengo kapena lowetsa kamtengo kudzenje kuti kanthu kalowe kapena katuluke kudzenjeko kapenanso kuti uone ngati kudzenjeko kuli kanthu. kunekwi.: dokodza, jokonya, donya. mae.: jinya, jogoda, to dokota Ku- mne. 1 nena zoyipa za munthu wina kuseri. mae.: jeda. 2 pyereza chakudya pophika. dokowe dzi. Mu-A- (zambi. adokowe) dzina la mtundu wa mbalame ya m’thengo, yodera, yakhosi lalitali ndi mlomo wautali ndipo imakonda kukhala komwe kuli madzi ambiri. dole dzi. Li-Ma- (zambi. madole) dzina la nsomba yaing’ono ya mtundu wa chambo. dolera Ku- mne. onetsa chimwemwe polandira mlendo. 1 doli dzi. Li-Ma- (zambi. madoli) dzina la mbewa yofiira pamsana, yoyera kumimba. mae.: doole, dondwe, thong’ondo, thodwe. 2 doli mve. umo amachitira madzi pogwa pansi mwapang’onopang’ono. dolika Ku- mne. igwa pansi monga amachitira madzi kapena mvula. mae.: dontha. dolola Ku- mne. 1 thetsa mphamvu mthupi. 2 onani tanthauzo 3 la derula. dololo dzi. Li-Ma- (zambi. madololo) onani tanthauzo la chikatu. dombe dzi. I-Zi- (zambi. dombe) dzina la ng’oma yokatsa mbali imodzi, yoitanira anthu kuti asonkhane. dombola Ku- mne. masula kapena pulumutsa munthu kapena chinthu popereka dipo. kunekwi.: ombola. mae.: hotola. dombolo dzi. Li-Ma- (zambi. dombolo) onani tanthauzo la dipo. dona (Pwi) dzi. Li-Ma- (zambi. madona) dzina la ulemu loitanira munthu wamkazi. donda Ku- mne. 1 khala osakondwa chifukwa cha zinthu zomwe zachitika.

2 peneka pochita zinthu chifukwa cha manyazi, mantha kapena zovuta zina. dondo dzi. Li-Ma- (zambi. madondo) 1 nkhalango yaikulu yamitengo yachilengedwe. 2 nsomba zonga utaka kukula ndi m’maonekedwe ake. kunekwi.: dondolo. dondwe dzi. Li-Ma- (zambi. madondwe) onani tanthauzo la doli. donga dzi. Li-Ma- (zambi. madonga) onani tanthauzo la biyo. dongo dzi. Li-Ma- (zambi. dongo) dothi loumbira mbiya. mae.: mtapo. dongola dzi. Mu-A- (zambi. adongola) mtundu wa mbewa yamaonekedwe odera. mae.: mphuku, kapuku. dongosolo dzi. Li-Ma- (zambi. dongosolo) 1 kuchita zinthu mwatsatanetsatane. 2 kasamalidwe ka miyambo yamakolo yotchinjiriza moyo. dontha1 Ku- mne. onani tanthauzo la dolika. kunekwi.: nyontha. dontha2 mve. khala opusa. dontheza Ku- mne. ponya dontho la zinthu zamadzimadzi pa chinthu china. mae.: thonyeza. dontho dzi. Li-Ma- (zambi. madontho) 1 madzi apang’ono ogwa pansi modontha. 2 banga la chinthu chamadzimadzi logwa pa thupi, pansalu ndi zinthu zina. donya Ku- mne. onani tanthauzo la dokonya. donyoka Ku- mne. tukumuka monga umachitira mphika wachitsulo ukamenya malo ena mwamphamvu. mae.: dozoka. donyola Ku- mne. menya chinthu mwamphamvu, mokanikiza ndi chala chakumanja kapena nsonga yamtengo. mae.: dunyula. doole dzi. Li-Ma- (zambi. madoole) onani tanthauzo la doli. dosa dzi. Li-Ma- (zambi. madosa) nthenga yaitali ya tambala. mae.: mzimbi, mlere. dosoka Ku- mne. duka monga chimachitira chinthu monga luzi kapena chingwe chosalimba. mae.: nyosoka, mwetuka. dothi dzi. Li-Ma- (zambi. dothi)

nthaka kapena malo okhalapo anthu, nyama ndi zolengedwa zosiyanasiyana monga zomera ndi zinthu zina zopanda moyo. dotoli mve. umo amaonekera munthu kapena nyama poyang’ana mwachidwi. mae.: dwii. dotso mve. umo chimamvekera chinthu monga chingwe chikamaduka. mae.: dutsu. dotsola Ku- mne. dula kachigawo kakang’ono kachinthu monga chingwe mokoka. kunekwi.: dutsula. dovu dzi. Li-Ma- (zambi. malovu) 1 madzi olenda otuluka m’kamwa chifukwa cha nkhuli kapena monga omwe amatuluka m’kamwa mwa mwana woyamba kumera mano. mae.: ndondoli. 2 mku. chilakolako chofuna kudya za nkhwiru. dowadowa dzi. Mu-A- (zambi. dowadowa) nsomba zazing’onozing’ono za mtundu wa utaka. dowe dzi. Mu-A- (zambi. dowe) 1 chimanga chachiwisi chokhwima kumene. mae.: mondokwa. 2 onani tanthauzo la dobza. 3 onani tanthauzo 1 la chitaka. dowera dzi. Li-Ma- (zambi. dowera) onani tanthauzo la chowa. doyola Ku- mne. 1 nyozera kapena kusakhutira ndi zonena wina. 2 ulula chinsinsi poyankhula mosasamala. dozoka Ku- mne. onani tanthauzo la donyoka. dozola Ku- mne. onani tanthauzo la bazula. du mve. onani tanthauzo la chete. dududu1 dzi. Mu-A- (zambi. dududu) chomera choyanga mizu yake ndi yowawa ngati khwinini, anthu ena amachita mankhwala a m’mimba. kunekwi.: dululu. dududu2 dzi. Mu-A- (zambi. adududu) onani tanthauzo la chiswakongono. duduka Ku- mne. thamangira munthu kapena chinthu mwamphamvu ndi cholinga chochita nkhoto kapena kukwatula.

duduluza Ku- mne. koka chinthu mochikhwekhweretsa pansi. kunekwi.: duduza, dudulutsa. mae.: mbumbuluza. dudumula dzi. Mu-A- (zambi. adudumula) nsomba ya nyesi yomwe imayayamiritsa thupi munthu akaigwira. mae.: nthintha, nyesi. dugu dzi. Mu-A- (zambi. adugu) onani tanthauzo la chitute. duka Ku- mne. 1 gawika pakati monga chimachitira chingwe. 2 onani tanthauzo la dikula. dukidwa Ku- mne. chita nsanje kapena ipidwa pamene munthu wina ali ndi zabwino kapena wapeza zabwino. dukira Ku- mne. 1 tsalira monga imachitira minga kuphazi kapena muzu wamtengo. 2 pereka ndalama kwa wina ndi cholinga choti akukonde. dukiza Ku- mne. lekeza kuchita kanthu kuti uyambenso patapita kanthawi. duku (Afr) dzi. Li-Ma- (zambi. maduku) onani tanthauzo la chilemba. dukwa dzi. Li-Ma- (zambi. madukwa) dutswa la njerwa. (new entry to be discussed) dukwe mve. umo amaonekera munthu akakhala chete chifukwa chosowa choyankhula pa mlandu pofunsidwa mafunso pa chimene chalakwika munthu akamtsimikizira cholakwa chake. mae.: gwiko. dula Ku- mne. 1 tema kapena cheka chinthu kuti chikhale magawo angapo. 2 mku. dwalitsa mwana kapena wamkulu chifukwa chosatsata miyambo ina ya pabanja. mae.: sempha. 3 kwera mtengo monga amachitira malonda. 4 jejemetsa munthu polankhula iye asanamalize. 5 yenda njira yaifupi. 1 dulira dzi. Mu-A- (zambi. madulira) onani tanthauzo la didinde. 2 dulira Ku- mne. meta m’mphepete mwa tsitsi la kumaso molinganiza. dulizira Ku- mne. pita kutsogolo kwa chinthu ndi kukaima panjira pake. mae.: gamulira.

dulu dzi. Mu-A- (zambi. dulu) udzu woyamba kumera kumene mvula yoyamba itagwa. mae.: kapande, kansinsi, kambwembwe. dululu1 dzi. Li-Ma- (zambi. dululu) masamba a mtengo ophukira tsopano, okongola ngati maluwa omwe amaoneka mvula ikayandikira. mae.: nangululu, lungululu, liwondwe, mavokoko, maufutu, mseremya. dululu2 mve. onani tanthauzo la dipiti. duma Ku- mne. 1 thamangira chinthu mwaukali monga m’mene chimachitira chilombo pofuna kugwira nyama. 2 yamba kuwola monga imachitira nsomba yaiwisi. dumba Ku- mne. yankhula kapena chita zinthu zoipira munthu wina kuti apse mtima. mae.: nyonya, khuluza, puta. dumbo dzi. Li-Ma- (zambi. dumbo) mtima woipa wosafuna kuti munthu wina akhale ndi zabwino. mae.: njiru, kaduka, nthing’idi, nsanje, nkhwidzi. dumpha Ku- mne. choka pamalo mofulumira ndi kupita m’malere, ndi kubwereranso pansi kapena pamalo pena. kunekwi.: lumpha. mae.: jowa. dumu mve. 1 umo amachitira munthu pakumwa mopsontha chinthu chamadzimadzi. mae.: pso. 2 umo imaonekera mfumbu nsomba ikakola ku mbedza. dumula Ku- mne. 1 puma monga imachitira mitsempha pachilonda pakamawawa chifukwa cha mafinya. mae.: ndula, vukula, vukuta. 2 gwedezeka monga limachitira mfumbu powedza nsomba ikakola ku mbedza. dumvi dzi. Li-Ma- (zambi. dumvi) onani tanthauzo la chiwawani. dumwa Ku- mne. tenga mimba kapena bereka monga amachitira anthu kapena nyama zazikazi. dunda Ku- mne. 1 tukumuka ndi kulowa m’kati monga imachitira mimba popuma. 2 kankha munthu ndi phewa monga amachitira pamasewero ampira. dundu dzi. Mu-A- (zambi. adundu)

kanyama kakang’ono kokonda kudya nyerere komwe kamaoneka kamodzikamodzi. mae: ngaka, nkaka, zolo. dundululu mve. umo amaonekera munthu akagona osafunda. mae: ngunda, ngumbali. dungula Ku- mne. onani tanthauzo la dinginika. dunguya Ku- mne. onani tanthauzo la dinginika. dununu mve. onani tanthauzo la dipiti. dutsa Ku- mne. onani tanthauzo la bzola. dutsu mve. onani tanthauzo 1 la de. dutsula Ku- mne. dula kachigawo kakang’ono kachinthu monga chingwe. kunekwi: dotsola. duu mve. onani tanthauzo la chete. 1 duwa dzi. Li-Ma- (zambi. maluwa) gawo la chomera limene kumachokera chipatso kapena njere. 2 duwa Ku- mne. sonyeza kusakondwa chifukwa cha zinthu zokuipira. mae.: dzimbuka, nyanyala, kwiya. duwi dzi. Mu-A- (zambi. aduwi) onani tanthauzo la buwe. duwiduwi dzi. Mu-A- (zambi. aduwiduwi) onani tanthauzo la chindalandala. duwiruwi dzi. Mu-A- (zambi. aduwiruwi) onani tanthauzo la buwi. duwiza Ku- mne. patsa munthu wina chinthu moumiriza. mae.: kakmiza, kanikiza. dwala Ku- mne. osapeza bwino mthupi chifukwa cha matenda. dwale dzi. Li-Ma- (zambi. madwale) mwala waukulu. mae.: thanthwe. dwale dzi. I-Zi- (zambi. dwale) onani tanthauzo la chidalala. dwaza Ku- mne. samala odwala pocheza naye momusangalatsa. kunekwi.: dwazika. dwii mve.

umo amaonekera munthu kapena nyama popenyetsetsa chinthu mwabata ndi mwachidwi. dwiri dzi. Li-Ma- (zambi. dwiri) chiganamba cholimba chapamwamba pa nkhono ya m’madzi. mae.: nkhombe. 1 dya Ku- mne. lowetsa chakudya m’thupi podzera kukamwa. 2 dya mve. umo amaonekera munthu kapena chinthu chikaponda pansi. dyaka Ku- mne. ponda mwamphamvu. dyamula Ku- mne. sinja chinthu mumtondo mwamphavu ndi musi. dyera dzi. Li-Ma- (zambi. dyera) onani tanthauzo la chowa. dyokhodyokho mve. onani tanthauzo la dokho. dyola Ku- mne. yankhula mokometsa mau kwa munthu kuti akuchitire zabwino. kunekwi.: dyoletsa. dyu mve. umo chimamvekera chinthu cholemera chikagwera m’madzi. kunekwi.: dyuli, dyuu. mae.: mbi, mii. dyukula Ku- mne. sinja zinthu kwambiri monga mphale mumtondo kuti ikhale ufa. kunekwi.: dyula. 1 dza m’pham’ka. 1 phatikizo la mawu losonyeza nthawi yakutsogolo. adzabwera mwezi wa Juni. 2 phatikizo la mawu lothandiza kupanga mawu onena za kufika. wafika kudzagula chimanga. 2 dza Ku- mne. fika pamalo. dzade dzi. Li-Ma- (zambi. dzade) onani tanthauzo la chikhutu. dzadza Ku- mne. 1 fika pa mapeto a chiwiya osatsala malo oti nkuika zina monga madzi m’chidebe. kunekwi.: dzala. 2 pangitsa zinthu kuti zikwanire pothira m’chinthu china, osasiya malo oti nkuika zina.

dzadzada Ku- mne. onani tanthauzo la chinyintha. dzadzamira Ku- mne. yayamira monga amachitira mano pamene munthu wadya chinthu chowawasa. mae.: nyezira, yezemira. dzagada Ku- mne. sungira chinthu mkamwa osachitafuna kapena osachiluma. mae.: dzavula, vumata. dzakaka mve. umo chimaonekera chinthu chikakhala m’manja mooneka ngati ulibe nacho chochita. dzalo dzi. Li-Ma- (zambi. madzalo) pamthirirano pa mtsinje ndi nyanja. kunekwi.: jalo. dzaluka Ku- mne. chita khambi kapena wawasa m’kamwa monga ndiwo zosasa. dzambwira Ku- mne. yenda pendapenda monga amachitira munthu woledzera. kunekwi.: dzandira. mae.: dzandima, dzedzereka. 1 dzana dzi. Li-Ma- (zambi. dzana) tsiku lachitatu kuwerengera m’mbuyo kuyambira lero. 2 dzana muo. mawu onena za tsiku lachitatu kuwerengera m’mbuyo kuyambira lero. dzandidzandi mve. umo amachira munthu akamadzandira atamwa mova. mae.: janthijanthi, peyupeyu. dzandima Ku- mne. onani tanthauzo la dzambwira. dzanga Ku- mne. chita phokoso kapena lankhula mwavoko ndi mokweza mawu. dzangwe dzi. Mu-A- (zambi. adzangwe) mbalame yomwe imaluka chisa chake molozetsa khomo pansi. kunekwi.: dzanje, dzanjo. dzani dzi. Li-Ma- (zambi. mayani) chinthu chophuka kuchomera ngati mtengo ukamakula chomwe kawirikawiri chimakhala chobiriwira. mae.: tsamba. dzanja dzi. Li-Ma- (zambi. manja) chiwalo cha munthu chogwirira zinthu ndipo chili ndi zla zisanu. dzanjadzanja dzi. Li-Ma- (zambi. dzanjadzanja) 1 dzanja lamanja. 2 mbali imene kuli dzanja la manja. mae.: manja.

dzanje dzi. Mu-A- (zambi. adzanje) bowa waukulu woyera modera ndipo umaterera pougwira. dzanzi dzi. Li-Ma- (zambi. dzanzi) onani tanthauzo la bwazi. dzavula Ku- mne. onani tanthauzo la dzagada. dzaye dzi. Li-Ma- (zambi. maye) chipatso chamtengo wa mmwaye chooneka chobiriwira chikakhala chachiwisi ndipo chikapsa chimaoneka chofiira, m’kati mwake mumakhala nthangala ndi timadzi tokoma ndipo anthu ena amadya. mae.: ntheme. dzedzeduka Ku- mne. yankhula kwambiri zinthu zopanda nzeru. dzedzedze mve. onani tanthauzo la da. (which da?) dzedzereka Ku- mne. onani tanthauzo la dzambwira dzekadzeka mve. onani tanthauzo la da. (which da?) dzemwa dzi. Mu-A- (zambi. adzemwa) onani tanthauzo 1 la chidzete. dzenje dzi. Li-Ma- (zambi. maenje) onani tanthauzo 2 la bwenje. dzenze dzi. Li-Ma- (zambi. dzenze) onani tanthauzo la chenjerere. dzi- m’pham’ka. phatikizo la mawu losonyeza kuti chinthu chikuchitika kwa wochichita yemweyo. wadziluma. dzidzidzi mve. umo amaonekera munthu kapena chinthu chikaoneka mosayembekezera. mae.: dzidzimu. dzidzimuka Ku- mne. tutumuka ndi mantha monga amachitira munthu akaopsezedwa kapena akauka kutulo. dzifuti dzi. Li-Ma- (zambi. dzifuti) onani tanthauzo la chingululu. dziko dzi. Li-Ma- (zambi. maiko) 1 dera lalikulu lokhalako zolengedwa zamoyo, komwe kuli dothi ndi miyala yamitundumitundu. 2 madera onse pamodzi, nyanja, mapiri, zipululu ndi zina zonse m’dziko.

3 mku. dzenje limene amaikamo munthu wakufa. mae.: manda, mudzi, niche. dzikwikwi mve. 1 umo amaonekera munthu akakhala mokhumata ndi mosakondwa. 2 umo amaonekera munthu wamfupi akakhala onenepa. dzimba1 dzi. Mu-A- (zambi. adzimba) mtundu wa nyama ya kutchire yaminga zazitalizitali zakuthwa yomwe ikakalipa imawaza mingazo ndipo imakhala ku mchembo kapena ku mphako. mae: nengo, godi, gwenugwenu, sere. dzimba2 Ku- mne. tupa pathupi chifukwa cha chilonda. dzimbidwa Ku- mne. khuta mopitirira muyeso. mae: tupidwa. dzimbiri dzi. Li-Ma- (zambi. dzimbiri) zinthu zofiira zomwe zimaoneka pachitsulo monga mpeni ukakhala nthawi yayitali oosaugwiritsa ntchito. mae: mndosho, mmbuwi. dzimbuka Ku- mne. onani tanthauzo la duwa. dzimwe dzi. Mu-A- (zambi. adzimwe) 1 njuchi yayikulu yosaluma. 2 dzina lina la fisi m’nthano. dzina dzi. Li-Ma- (zambi. mayina) mawu oitanira munthu kapena otchulira chinthu chilichonse chamoyo ndi chopanda moyo, chooneka kapena chosaoneka. (osango siya pa ‘chinthu chilichonse’ bwanji?) dzindimika Ku- mne. khazika chinthu pa malo kapena padera wosagwira nacho ntchito msanga. mae.: dzundika, thusika, phwasika. dzinga Ku- mne. onani tanthauzo la dikha. dzinja dzi. Li-Ma- (zambi. dzinja) 1. /tk/ nyengo ya mvula yotsatira nyengo ya chilimwe. 2. /t/ onani tanthauzo la bwinja. dzino dzi. Li-Ma- (zambi. mano) chiwalo cholumira ndi kutafunira zakudya. dzinthu dzi. I-Zi- (zambi. dzinthu) zokolola zakumunda. dzinzana Ku- mne. khala wathanzi ndi thupi lalikulu. kunekwi.: dzonzana. mae.: nenepa. dzinzi dzi. Li-Ma- (zambi. dzinzi)

choweta chachikazi chimene sichibereka. kunekwi.: dzidzi, nzidzi. dzinziwala Ku- mne. khala ndi maonekedwe osonyeza kudwala. kunekwi.: dzudzuwala. mae.: vumvuwala. dzira dzi. Li-Ma- (zambi. mazira) kanthu kamene mbalame kapena nyama zina monga nkhuku/ng’ona zimaikira kuti mudzatuluke mwana. dziru dzi. Li-Ma- (zambi. dziru) kuyayamira kwa mano podya zinthu zowawasa monga mandimu. dzitebwere dzi. Chi-Zi- (zambi. dzitebwere?) zipokolo za maungu ochekacheka ndi kuyanika. dziwa Ku- mne. khoza pochita kapena kupenya chinthu. mae.: zindikira dziwe dzi. Li-Ma- (zambi. mayiwe) madzi ambiri ozama ndi osayenda. mae.: thamanda. dzodzobola Ku- mne. joba kapena sema ndi sompho. dzodzoda Ku- mne. konola chimanga pang’ono mu mtondo mochita ngati kumphwanya. dzodzwe dzi. Mu-A- (zambi. adzodzwe) kachilombo kamapiko olimba, kamawanga ofiira, achikasu kapena akuda komwe kamadya masamba a nyemba ndi maluwa a zomera zina. dzogo dzi. Li-Ma- (zambi. madzogo) mtundu wa bango lolukira zitete. dzola Ku- mne. paka zinthu pathupi monga mafuta kapena sopo. mae.: khwakhatiza. dzombe dzi. Li-Ma-? (zambi. dzombe) chiwala chachikulu chokonda kuuluka pamodzi ndi zinzake. dzombola Ku- mne. dulira nsonga za mbewu monga fodya. kunekwi.: dzombolera. mae.: thenera. dzomera Ku- mne. vomera pamene munthu wina waitana. (2. kugwirizana nazo???) dzongo1 dzi. Li-Ma- (zambi. dzongo) onani tanthauzo la chikhothamiro. dzongo2 mve. umo amaonekera munthu akaima moongoka. kunekwi.: dzoyoo. dzongola Ku- mne. panga thupi kuti lithunyuke potambasula ziwalo. dzongomwezi dzi. Mu-A- (zambi. adzongomwezi)

onani tanthauzo la chikhambwa. dzongwe dzi. Mu-A- (zambi. adzongwe) tambala wokalamba. kunekwi.: jongwe. dzoole dzi. Mu-A- (zambi. adzoole) onani tanthauzo la chisunje. dzoye dzi. Mu-A- (zambi. dzoye) 1 khala osachedwa kulira. 2 onani tanthauzo la chideru. dzudzula Ku- mne. uza munthu kuti walakwa ndipo aleke kuchita zoipa. dzugu dzi. Mu-A- (zambi. adzugu) onani tanthauzo la chitute. dzuka Ku- mne. 1 choka pamalo pamene unagona ndi kukhala tsongakapena kuimirira. 2 choka tulo. mae.: uka, galamuka. dzukirira Ku- mne. dzuka kusanache ndi cholinga choti ugwire ntchito zina. mae.: ukurira, lawirira. 1 dzulo dzi. Li-Ma- (zambi. dzulo) tsiku lachiwiri powerenga chobwerera m’mbuyo kuyambira lero. 2 dzulo muo. mau onena za tsiku lachiwiri kuwerenga m’mbuyo kuyambira lero. dzuma Ku- mne. tulutsa mawu aakulu ndi amphamvu kuchokera kukhosi monga imachitira nkhumba poyenda kapena mkango ukakalipa. dzundika Ku- mne. onani tanthauzo la dzindimika. dzungu dzi. Li-Ma- (zambi. maungu) 1 chipatso chobala mnkhwani. 2 onani tanthauzo la chizumba. dzungula Ku- mne. sala kanthu chifukwa cha kanthu kena monga miyambo ya makolo. dzuwa1 dzi. Li-Ma- (zambi. dzuwa) 1 chimuuni chachikulu chachilengedwe, chokhala kuthambo chimene chimawala usana wonse. 2 kuwala ndi kutentha kochokera ku dzuwa. 3 tsiku limodzi mwa masiku asanu ndi awiri pa sabata limodzi. 4 mku. njala yaikulu yobwera chifukwa cha chirala. dzuwa2 muo.

mawu onena za nthawi yatsopano; nthawi ino. mwana uja dzuwa lino ali m’njira kubwera. E E, e /K/ dzi. Mu-A- (zambi. mae) lembo lachisanu mu ndandanda wamalemba a m’chiyankhulo cha Chinyanja ndiponso limodzi la malemba a liwu asanu. e /k/ mfu mawu onena popereka kanthu kwa munthu wina. mae.: eni. edzama /t/ Ku- mne. khala moweramira mbali ina. mae.: pendama Edzi (Nge) /kt/ dzi. I-Zimatenda opha chitetezo cha thupi la munthu omwe ndi opatsirana m’njira monga yachiwerewere, kupatsana magazi kapena kuchokera kukholo mwana akabadwa ndipo pakadali pano matendawa alibe mankhwala. ee /k/t/ muo. mawu onena povomera. kunekwi.: e. mae.: inde, eya. eedi /tkt/ muo. mawu onena za kutsimikizira ponena zoona. kunekwi.: eetu. mae.: ndithu, inde, zedi. eetu /tt/ muo. onani tanthauzo la eedi. ekala (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maekala) kukula kwa malo kapena munda woyesa m’mayadi makumi asanu ndi awiri mbali zonse ziwiri. ekwee /tk/k/ muo. onani tanthauzo la akwaa. emvulopu (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/Li-Ma- (zambi. emvolopu/maemvolopu) kathumba kapepala koyikamo kalata. kunekwi.: emvulo. eni /kt/ mfu. onani tanthauzo la e. Epulo (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. Epulo/ma Epulo) mwezi wachinayi wa chaka. epuloni (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. epuloni) chovala chophimba pamwamba pa zovala zina mbali yakumaso kuyambira pa mtima paka m’musi kuti zovala zinazo zisade. kunekwi.: apuloni. ewaya mawu onena pochenjeza munthu kuti achere khutu. chitsa.: e! mwana akulira. eya muo.

onani tanthauzo la ee. F F, dzi U-Ma (zambi. ma f) lembo la chisanu ndi chimodzi mu mndanda wa malembo a m’chiyankhulo chachinyanja ndiponso limodzi mwamalembo opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. fa Ku- mne. itha moyo ndi kulekeratu kugunda mtima. mae.: mwalira faa mve. umo zimamvekela zinthu monga mpweya zikamatuluka mwa mphamvu. kunekwi.: foo. fafaniza Ku. mne. chotsa zinthu zolemba, zojambula kapena zodinda kuti zisawonekenso. kunekwi.: fwafwaniza, fofoneza. mae.: futa, fufuta, tsitsitiza. faindi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. faindi) dipo lopereka pa mlandu. faka mve. umo zimamvekela zinthu zopepuka monga mulu wa mapepala kapena makoko a chimanga zikagwa pansi. fakitale (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/Li (zambi. fakitale/ mafakitale) malo opangila zinthu zosiyanasiyana monga nsalu, makasu, galimoto ndi zina. fala Ku- mne. dziwika ndikumveka ponseponse monga monga zimachitira zochitika kuchoka kudela komwe zayambira kukafika kumadela ena.: mae.: wanda falagombe dzi. Mu-A- (zambi. afalagombe) mtundu wa mbalame zokulirapo kupambana kaweruweru yamawanga okongola yokhala kudzenje lomwe imakumba kugombe la m’tsinje falansa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafalansa) onani tanthauzo la chingwalangwala falanthi mve. umo zimzchitira zinthu monga madzi akamwadzika. kunekwi.: fwalathi falula Ku- mne. 1 chotsa udzu padenga kapena kasula kachisakasa kanyumba. mae.: sakalula, sasula. 2 chotsa khungu pathupi kapena khungwa pa mtengo. mae.: kungunula. falundu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. falundu) onani tanthauzo la beru famfa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. famfa)

onani tanthauzo la chiwindi. famu (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. famu) munda waukulu wodzalamo ndikusungilamo zinthu monga ziweto. kunekwi.: fama. famula Ku. mne. sasula udzu pang’ono patsindwi kuti mupeze zinthu zomwe zili pansi kapena mwaza zinthu monga nkhuni zounjika pamodzi. kunekwi.: fwamula. fana Ku- mne. oneka chimodzimodzi ndi chinthu kapena munthu wina. kunekwi.: lingana. fanankhula Ku- mne. chotsa chinthu pamalo pake n’kuika pena pofunafuna chinthu china. kunekwi. fanthula, fwanthula, mae.: santhula, wangulula. fanelo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafanelo) chubu chokhala ndikunsonga, kwakukamwa kwakukulu kotchingila zinthu zamadzimadzi pothila mchithu monga botolo. mae.: kadzaza fanizira Ku- mne. 1 yeseza kapena yelekeza zochita zachinthu kapena munthu wina. 2 yerekeza kapena linganiza chinthu china ndi china. mae.: tengela. fanizo dzi. Li-Ma- (zambi. mafanizo) 1 nkhani kapena mbiri yothandiza kuti zinthu zimveke bwino pofanizila zinthu zina. 2 onani tanthauzo 1 la chidanzo. fanyangela Ku- mne. gona mokhwinyata. mae.: vungama, funya, khwinyala. fasa /kt/ Ku- mne. kwana movutika chifukwa chakuchepa kwa mpata mae.: thina, phata. fasula Ku- mne. fula kapena masula monga momwe zimachitila zomwela monga mapura, mpunga ndi chimanga. kunekwi.: kasula, fwasula. fatsa /tk/ Ku- mne. 1 khala phee osachita kanthu kapena kuyankhula. 2 onani tanthauzo 1 la dekha. fatse /k/ mve. onani tanthauzo la duu. fe mve. umo limamvekera phokoso posenda luzi. Febuluwale (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. Febuluwale/ma Febuluwale) mwezi wachiwiri wa chaka kuyambira mwezi wa Januwale. fefema Ku- mne. tentha thupi monga amachitira munthu akadadwala malungo.

fefeta Ku- mne nena bodza. fekezela Ku- mne. vala nsalu yosamangira mpango. fekula Ku- mne. fwamphukira m’maso monga momwe umachitira msampha. femba Ku- mne. sempha njira monga amachitira madzi, mpaliro, mpholopolo kapena galimoto. mae.: phudzula, feula. fembula Ku- mne. chotsa cha m’kati mwa chinthu monga msungwi, lalanje kapena chikopa. kunekwi.: fendula. mae.: fenda, senda. fenda Ku- mne. onani tanthauzo la fembula. fendeule dzi. I-Zi- (zambi. fendeule) chinthu cha m’kati mwa nsungwi yomwe yasendedwa. kunekwi.: fwendeula. mae.: fundula, lulu, makande. fenkhula Ku- mne. onani tanthauzo la babakula. feremu (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maferemu) thabwa la mbali mwa khomo, mphuluuli kapena zenera lomwe amamangirirako chitseko kapena magalasi. feruferu amamvekera madzi akamabwata. mae.: gadugadu. feruka /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la bwata. fesa Ku- mne. ika njere za mpiru, fodya, lipoko panthaka momwaza kuti zimere. fesula Ku- mne. patula kapena siyanitsa zinthu kuzinzake monga mbewu m’lisero. mae.: yangula. fetereza (Nge) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. fetereza) mankhwala othira m’unda kuti mbewu zikule bwino kapena zibeleke kwambiri. mae.: fumba. feula Ku- mne. 1 ng’amba chinthu monga mtengo klapena msungwi ndi manja mae.: kalula, ng’alula, wazula. 2 onani tanthauzo la femba. fewa Ku- mne.

osalimba monga msalu, dothi, chikalakala ndi zina mae.: libwidika, liphwitika, wolowa. fichera Ku- mne. fidza Ku- mne. sunga chinsisi. fifita Ku- mne. ipha kachilombo kapena inswa kanthu pokasindikiza ndi chala kapena ndi phazi. mae.: tikita, fitikiza. fifitiza Ku- mne. onani tanthauzo la fifita. fii /k/ mne. 1 umo imamvekera nsalu pofinya kapena mpuno pomina. 2 umo imamvekera mfundo omanga kwambiri. fiira Ku- mne. khala ndimaonekedwe onga magazi, moto, dzuwa kapena njerwa zotentha. fiirira Ku- mne. fiira pang’ono. fika Ku- mne. idza kapena tulukira pamalo. fikira Ku- mne. khudza kapena gwira chinthu chomwe chiri pa mwamba. fikisa Ku- mne. 1 duladula zinthu pozikhulitsa kumanja kapena ku zala monga fodya owuma pofuna kupichira ndudu. mae.: fufuta. 2 khulitsa nsalu kuinzake pochapa. mae.: tikita. fikisa /tkt/ Ku- dzi. Mu-A- (zambi. fikisa) onani tanthauzo la chiwonga. fikula Ku- mne. tukula maso. ikunekwi.: vikula. finimpha Ku- mne. khala osatalika mumsinkhu. mae.: fupika. finya Ku- mne. kanikiza chinthu kuti zam’kati mwake zituluke monga pochosa zipwiriri m’chifu kapena m’matumbo. mae.: psinya, phowa. finye dzi. Mu-A- (zambi. afinye) kanyama kamtundu wa chule kokhala pamtunda, kathupi losalala koma lolimba, kakakalipa kamatulutsa utomoni pa thupi lake poziteteza kwa adani ake. mae.: namtusi. finyikiza Ku- mne.

kanikiza chinthu kuchinthu china monga amachitira anthu azazana m’basi. kunekwi.: psinyikiza mae.: panikiza,. mku.: panikiza munthu ndi ntchito zambiri. finyinga Ku- mne manga kwambiri. kunukwi.: tininga mae.: tserenga, zerenga. fipa Ku- mne. lowetsa zinthu m’kamwa monga amachitira mwana poyamwa bere la mayo wake kunekwi.: psipa mae.: psopsontha. fipe /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. fipe) mtundu wa udzu wamaonekedwe obiriwira motuwa wa mphindi zitalizitali zamphako m’kati ndipo ana amakoza toliro. mae.: psipe, tsipe. firiji (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. firiji) chiwiya chonga bokosi, chokhala ndi makina woziziritsa zinthu monga zakumwa ndiponso kusungiramo zakudya kuti zisaole. firimu (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. firimu) 1 kanthu konga pepala kakatali koika m’chinthu chojambulira zithunzi. 2 zithunzi zooneka pagalasi, papepala kapena chinsalu choyera zojambulidwa ndi makina. mae.: kanema. firiwiro (Nge) /tkkt/ dzi. (zambi. firiwiro) kachitsulo kozungulira, kamano ambiri kamachaka m’kati, amakamangirira kuhabu yamkombero wakumbuyo ndipo munthu akaleka kupalasa kamachitisa kuti mkombero uziyendabe, makamaka kumatsitso. firizesi (Nge) /tkt/ dzi. Mu-A-Mu- (zambi. firizesi) chakumwa choziziritsa kukhosi, chamitundu yosiyanasiyana ndipo chimakhala mu timapepala tapulasitiki. fisi /kt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. afisi) 1 nyama ya m’thengo yokhala ndi mawanga akuda ndi woyera, yamiyendo yaitali kutsogolo, yomwe imagwira ziweto monga mbuzi ndi agalu. 2 mtundu wa nsomba yokhala ndi mawanga akuda ndi woyera monga a fisi. 3 mtundu wa bowa okhala ndi mawanga akuda. 4 mtundu wa bonongwe okhala ndi masamba ofiira. 5 mku. munthu wamantha. 6 mku. munthu wankhuli kwambiri. 7 mku. mwamuna yemwe amasankhidwa kuti azikwata atsikana ongotha kumene chinamwari kapena amayi amene amuna awo sakutha kubereka kapena amene amuna awo angomwalira kumene. fisula Ku- mne. idya chakudya cha m’mawa. kunekwi.: fishula, fwisula. mae.: susula. fochera Ku- mne.

dzadza dothi pa dzenje kuti patsekeke. kunekwi.: fotsera. mae.: wundira, kwirira. fodya /kt/ dzi. Mu- (zambi. fodya) 1 mtundu wa chomera chodzalidwa m’munda chamasamba aakuluakulu chomwe anthu amasuta. mae.: gwayi. 2 nku. mchitidwe wochita zosalongosoka kapena zopusa. fofolola Ku- mne. thimitsa moto ndi madzi. foka Ku- mne. chepa mphamvu chifukwa chanjala kapena matenda. kunekwi.: fooka. mae.: lefuka, lema, topa. fola (Nge) Ku- mne. khala pamzere. mae.: ndanda. folera Ku- mne. ika udzu kapena malata pa tsindwi la nyumba, khola kapena nkhokwe ndi udzu kapena malata. kunekwi.: fwerera. mae.: vira, vika. foliro /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. afoliro) onani tanthauzo la chitorilo. foloko (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. foloko) chikombe chachitsulo, chamanomano chomwe amadyela chakudya mobaya. fololera Ku- mne. khala ndi fumbi monga imachitira njira chifukwa chodzeramo kawirikawiri. mae. : . MAE.: fumbula. fomu (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafomu) 1 kalasi lakusekondale 2 onani tanthauzo la benchi. fonda Ku- mne. boola chinthu monga mpini ndi chitsulo chotentha popangira/ kapena pouzira khasu kapena khwangwa. mae.: psepsereza, psipsiriza. fondera Ku- mne. kazinga ndiwo ndi mafuta ophikira ndi zokometsera zina. foni (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. foni) makina oyendera mphamvu ya magetsi othandiza anthu otalikirana kuyankhulana. kunekwi.: terefoni. foola Ku- mne. chepetsa mphamvu monga chifukwa cha njala kapena matenda. mae.: lefula, lethula. foshola Ku- mne. gwetsera m’kati chinthu monga denga la nyumba.

fosholo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. fosholo) chipangizo chamaonekedwe angati asupuni koma chiri chachikulukwambiri ndipo amanyamulira ndi kutayira zinthu monga dothi kapena mchenga. foshooka /tttk/ Ku- mne. gwera m’kati monga limachitira denga la nyumba. kunekwi.: fosyoka, loshoka, losoka. mae.: womokela. fota Ku- mne. onani tanthauzo la fwapa. fotokoza Ku- mne. nena nkhani mwatsatanetsatane. mae.: simba, longosola, landula. fotsela Ku- mne. onani tanthauzo la fochera. fu mve. umo zimaonekera ndi kucvhira zinthu monga utsi, fumbi kapena nkhungu zikamakwera ndi kufalikira kumadera ena. fuba mve. umo imaonekera nthunzi kapena utsi ukafuka mwa mphamvu kuchokera pamene ukuyembekezera moto kuyaka. fudada dzi. Li-Ma- (zambi. mafudada) khofu lomenya pakhutu. kunekwi.: futadya, futada, futata, fuladada. fudugula Ku- mne. 1 uzira mpweya m’chinthu monga baluni, chubu, chifu kapena chitsokomiro kuti chitukumuke. mae.: tukumula, tugumula. 2 tembenuza chinthu monga chovala kuti m’kati mukhale kubwalo. mae.: fudumula. fudumula Ku- mne. onani tanthauzo 2 la fudugula. fudza Ku- mne. khala osagona usiku nthawi yayitali chifukwa chamatenda kapena phokoso. kunekwi.: fubya. mae.: fuwira. fufululu mne. umo amaonekera ndi kumvekera madzi akayamba kuwira kapena akawathira pa chitsulo cha moto. fufuma Ku- mne. 1 tukumuka monga imachitira mimba chifukwa chotupidwa kapena matenda monga mbulu. 2 tupikana monga imachitira mimba ya zinthu zakufa monga nyama, nsomba kapena munthu chifukwa chokhalitsa kunekwi.: tutuma 3 mku. kalipa. fufumimba /ttkt/ muo.

tsinde la muwonjezi losonyeza kugona cha mimba. fufumuka /tttk/t/ Ku- mne. onani tanthauzo la bwerera. fufuta Ku- mne. 1 fewetsa chikumba pofikitsa kuti chikhale cholibwidika ngati nsalu. kunekwi.: fukuta. 2 onani tanthauzo la fafaniza. 3 onani tanthauzo 1 la fikitsa. fufuza Ku- mne 1 funafuna chinthu mopapasa ndi manja kapena mapazi chikasowa mumdima, m’phanga kapena m’madzi momwe sungachione ndi maso. mae.: yambasa, wambasa. 2 funsafunsa kapena funafuna mofasirira za chinthu chosadziwika kapena chosamveka bwino. fufuzira Ku- mne. pita uku ndi uku ngati munthu wakhungu kapena yenda mumdima mofufuza njira mae.: papasira, yambasira, gugumira. fuka Ku- mne. 1 tulutsa utsi kapena nthunzi moto usanayake, kapena madzi akamawira. 2 tulutsa nkhungu kapena chuku monga zimachitira zakudya zosasa kapena zowola. 3 mku. kwiya ndi munthu mwini wake wosadziwa. fukira /ttk/ Ku- mne. 1 itha chidwi ndi khalidwe la munthu, nkhani kapena chakudya. mae.: gakha, konda, tinkha, khadzambira. 2 chita zinthu moononga kapena khala ndi makhalidwe oononga. mae.: funtha. fukizi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. afukizi) munthu wa khalidwe lotopetsa monga kupemphapempha pakati pa anthu. mae.: mfunthi. fuko dzi. I-Zi- (zambi. fuko) 1 chinhu chosungiramo fodya wokoka m’mphuno. kunekwi.: mfuko. mae.: gwati, mtete, nthekwe. 2 Li-Ma- (zambi. mafuko) mtundu wa anthu. fukufuku mve. umo chimamvekera chinthu chalifwefwe monga dothi, ufa kapena shuga pochikankhakankha ndi manja kapena miyendo. fukufuku muo. mawu onena zakufukulafukula zinthu monga mbatata kapena mtedza m’munda.

fukula Ku- mne. 1 chotsa dothi m’dzenje loundirika kapena pokumba dzenje la sopano. 2 onetsa chinthu kunja chokwiririka ndi dothi pochotsa dothilo. 3 mku. kumbutsa nkhani zakale zomw zidaiwalika. fukusa Ku- mne. kulunga chinthu monga m’mchere m’mayani. mae.: vunga. fukusi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafukusi) chivungo cha zinthu zokulunga kapena zomanga. kunekwi.: phukusi. fukutira ku mne. onani tanthauzo la fama. fukuza Ku- mne. sakaza zinthu pa malo monga amachitira munthu wakuba pofufuzafufuza katundu m’nyumba. fukwata Ku- mne. khazika mwana pa pa chikwato. kunekwi.: fukata. fukwe dzi. Li-Ma- (zambi. mafukwe) onani tanthauzo la chifuko. kunekwi.: fukwa. fula Ku- mne. 1 tulutsa dothi lokumbakumba m’dzenje ndi khasu kapena tulutsa mphale mumtondo. 2 tulusa zisa zanjuchi mungo’ma kapena m’phako. 3 phwanya kapena dula mavalo ango’mbe, mbuzi, kapena galu. mae.: thena. 4 onani tanthauzo la fasula. fulama Ku- mne. onetsa kumatako popinda thupi lonse chakusogolo munthu ali chiyimire. mae.: kotama, polama werama. fulasiki (Nge) /tkt/ dzi. i-Zi- (zambi. fulasiki) chinthu chonga botolo chosungiramo zakumwa zotentha kukhalabe zotentha osazizira msanga ndipo zozizira kukhalabe zozizira osatentha msanga. fulatira Ku- mne. 1 tembenuka ndukuyang’ana kumbuyo pamene chinthu china chiri kusogolo kwako. 2 nyozera zochita anthu ena. fulawo (Nge) dzi. Mu-A- (zambi. fulawo) ufa watirigu. fule dzi. Li-Ma- (zambi. mafule) mulu wa dothi lomwe mbewa kapena nyerere zimafula. mae.: fuliri, thuthu. fulifuli mve.

1 umo zimachitira zinthu monga ufa, chimanga, nyerere, anthu kapena mbalame zambiri potuluka m’thumba, m’dzenje, m’nyumba kapena m’phako imodzi. 2 umo imachitira mvula ikamagwa pang’onopang’ono. fulika /ttk/ Ku- mne. 1 tuluka nthawi imodzi monga zimachitira nyererezambirimbire kuchoka padzenje. 2 mku. kula thupi makamaka munthu. fulire dzi. Li-Ma- (zambi. mafulire) onani tanthauzo la fule. fulu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. afulu) 1 kanyama kokhala ndi chigoba pa nsana pake ngati khomo, kamatulutsa mutu ndi miyendo poyenda ndipo kamakonda kudya bowa. mae.: kamba. 2 munthu wachikondi, wamtendere, wawufulu ndi wopatsa mosakondera. 3 Li-Ma- (zambi. mafulu) chipanda chachikulu ndi chachitali koma chopanda chigwirira ndipo anthu amasungiramo zinthu monga madzi. fulufuta Ku- mne. 1 pondaponda kapena dyukula mochititsa fumbi. kunekwi.: fulukuta mae.: fulumbuta. 2 palasa monga imachitira nkhuku kapena mbalame pofuna kukhazikika m’dothi ndi cholinga chofuna kupeza dothi lozizirira kapena kusambirira m’dothimo. kunekwi.: fulukuta. fulufute /ttk/kkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafulufute) kachilombo konga bavu kamaonekedwe achikasukasu, oyera, kapena akuda, kamafuta ambiri, sikaluma ndipo anthu ena amadya ngati inswa kapena lipuni; kamatuluka pansi ndi kutuluka ndi mvula yoyamba. mae.: futefute, nyamu. fulula Ku- mne. phika phala, bota, mowa, kapena therere. mae.: kutuza, ngatika, lusula, timbula. fulumbuta Ku- mne. onani tanthauzo la fulufuta. fulumira Ku- mne. chita zinthu mosataya nthawi. mae.: kangaza. fulumula Ku- mne. tulutsa chimanga nkhokwe. mae.: yambala, wambala. fuluwenza (Nge) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. fuluwenza) matenda achifuwa opatsa opatsa zingwangwa. kunekwi.: foloenza. fuma Ku- mne. 1 uma monga zimachitira nkhuni.

2 chokera kwina kudza kumalo ena. fumakazi /kkt/ dzi. I-Zi- (zambi. fumakazi) mwana wamkazi wa mlongo wake wa munthu. kunekwi mfumukazi. fumba 1 dzi. Mu-A- (zambi. fumba) 1 mankhwala ochulukitsa zokolola m’munda kapena m’nkhokwe. 2 Li-Ma- (zambi. mafumba) zinthu zomanga ndi mawaya ang’onoang’ono zovala m’manja monga zibangiri. 3 onani tanthauzo la fetereza. fumba 2 Ku- mne. nyekera monga zimachitira nkhuni pamoto. fumbata Ku- mne. gwira ntchito pokhwinyatitsa zala zonse mwa mphamvu. fumbefumbe dzi. Mu-A- (zambi. fumbefumbe) zinthu zaufaufa zomwe zimatuluka pobowola mtengo kapena popeka moto. kunekwi.: fumbwefumbwe. mae.: utuchi. fumbi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafumbi) 1 mtima wa phesi, tsekera ndi zina zotero. kunekwi.: fumbu. mae.: thimbe, fumvu. 2 (zambi. fumbi) onani tanthauzo la chifwirimbwiti. fumbidza Ku- mne. sakaniza madzi ndi zinthu monga njereza kapena simenti. mae.: kanda. fumbira Ku- mne. 1 kula monga umachitira mudzi watsopano chifukwa chakubwera kwa anthu ena. 2 fika pachimake pa gule. mae.: konda, vwata. fumbu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafumbu) onani tanthauzo la chidza m’mbuyo. kunekwi.: fumbi. fumbuka /ttk/ Ku- mne. suntha kuti upereke mpata kwa munthu wina. kunekwi.: fumuka. mae.: sendeza. fumbula Ku- mne. 1 onani tanthauzo la fulufuta. 2 onani tantyhauzo la fololera. fumbutuka /tttk/ Ku- mne. nyenyeka monga chimachitira chinthu cholimba pang’ono monga buma. mae.: gamphuka. fumbwa Ku- mne. dyewa ndi kubowoka monga momwe chimachitira chinthu monga chimanga, nyemba, mphasa, kapena nsanamira ndi kafumbwefumbwe. mae.: futwa.

fumbwe dzi. Mu-A- (zambi. afumbwe) mbalame yotchedwa mpheta yomwe imasandulika kukhala yakuda ndi kumera mzimbi pomwe yayikazi ili pamazira. kunekwi.: fumbwefumbwe. mae.: chirimundu, nachinundu. fumfunzira dzi. i-Zi- (zambi. fumfunzira) onani tanthauzo la demberere. fumira (nsenga) Ku- mne. umira pamalo ena monga zimachitira nkhuni. fumpha Ku- mne. kumba patalipatali pofunafuna mtedza kapena mbatata zotsalira m’munda. fumphula Ku- mne. 1 chotsa chinthu m’malo mwake mwamphamvu ndi mofulumira monga msampha wotchaitcha. kunekwi.: fwamphula. 2 onani tanthauzo 2 la fulumula. fumula Ku- mne. 1 chititsa munthu manyazi. mae.: nyazitsa, tambwitsa. 2 chotsa nkhuni zoyaka pamoto. fumuu mve. 1 umo umamvekera mtima ukamagunda mofulumira kapena munthu kamadwala matenda amtima. 2 umo zimaonekera nkhuni zkamachotsedwa kumoto. funa Ku- mne. khala ndi chilakolako chakanthu kena monga chakudya, chakumwa, kapena masewero. mae.: khumba, lakalaka. funda /tk/t/ Ku- mne. phimba chofunda monga gombeza pa thupi. fundabwi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. fundabwi) mankhwala amene amamwa munthu akamwalira munthu wamkulu kapena mankhwala amene munthu amwa akapha nyama yakutchire kwa nthawi yoyamba kapenanso mankhwala omwe amapereka kwa namwali yemwe wangotha msinkhu. kunekwi.: khundabwi, phundabwi. mae.: mdumira, mgaye fundama Ku- mne. pumula kapena usa monga zimachitira ng’ombe pa mthuzi. mae.: uta. funde /kt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafunde) madzi a m’nyanja omwe amaoneka ngati mizere mphepo ikamaomba. mae.: mabimbi. fundi dzi. Mu-A- (zambi. afundi) munthu wa luso pa ntchito za manja wosoka nsapato kapena woluka madengu. mae.: mmisiri.

fundo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. fundo) onani tanthauzo la chithupsa. fundukula Ku- mne. chotsa chinthu chophimba pa chinthu china monga bulangete. mae.: vundukula. fundula1 /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. fundula) 1 onani tanthauzo la fundula kunekwi.: fundule. 2 fundula2 /ttk/t/ Ku- mne. chotsa chikhwakhwalulu kapena fundu monga imachitira njoka. 1 funga /tk/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafunga) 1 tseka chitseko ndi kiyi kapena loko. mae.: khoma. 2 manga malaya ndi batani. 3 leka kudya monga amachitira asilamu pa nthawi ya namazani. mae.: sala. 4 dyetsa mankhwala munthu kapena galu kuti asamayendeyende. 5 mangika monga zimachitira zomera zina monga kabichi akamakhwima kapena kufula. 6 mangana monga imachitira nkhuku kapena utsi. 2 funga Ku- mne. malo akulu m’dzenje monga la mbewa m’mene zimagona ndi kuswanilamo. kunekwi.: vunga. mae.: funkha. fungata Ku- mne. tenga mwana kapena katundu m’manja. mae.: yangata, sungata. fungatira Ku- mne. kumbatira monga imachitira nkhuku kapena bakha pamadzira. fungira Ku- mne. tsimikizira pa zomwe munthu wanena kapeana wachita. mae.: lumbira. fungo dzi. Li-Ma- (zambi. fungo) kununkha kapena kununkhira kwa chinthu ponunkhiza. fungulo dzi. Mu-Mi- (zambi. mifungulo) chinthu chotsekulira kapena kutsekera chitseko chaloko. mae.: kiyi. fungwe dzi. Mu-A- (zambi. afungwe) onani tanthauzo la chombwe. funika /ttk/ Ku- mne. khala wokhumbika kapena wosoweka pa ntchito ina. kunekwi.: funika. funkha1 Ku- mne. tenga mopanda chilolezo zinthu zambiri zamwini wake m’kanthawi kochepa. mae. ba. funkha2 /t/tk/ dzi. (zambi. mafunkha) onani tanthauzo la funga. kunekwi.: vunkha.

funsa Ku- mne. nena mau pofufuza chinthu kuti wina akuyankhe. funso dzi. Li-Ma- (zambi. mafunso) mawu opyankha pofuna kudziwa kanthu. funtha Ku- mne. onani tanthauzo la fukira. funthi dzi. I-Zi- (zambi. funthi) munthu kapena chirichonse chofuntha, choononga, chosakaza zinthu monga munthu wakuba kapena mbuzi yowononga zinthu. mae.: mbala, mnkhuyu. funthukula Ku- mne. onani tanthauzo la bansakula. funthula Ku- mne. kalasira zinthu kunja kapena pansi monga ufa, chimanga kapena dothi monga muja zimachitira nkhuku pofuna kudya. funthwa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. funthwa) onani tanthauzo la chibinyira. funya /tk/t/ Ku- mne. onani tanthauzo la fanyangera. funyenye /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafunyenye) kukhwinyka kwa thupi. pamimba kapena pakhosi la munthu wonenepa; mae.: khwinya. funza Ku- mne. bweleza kuphika msima ya tsiku la kumbuyo. mae.: ziya. fupa Ku- mne. yamiira mopereka kanthu ngati mphatso monga ndalama, nkhuku ndi zina pagule kapena paukwati. mae. supa. fupa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafupa) chinthu cholimba ngati nyanga, choyera chokutidwa ndi mnofu chomwe chimalimbitsa ndi kuyimitsa thupi la munthu kapena nyama. fupi /kt/ tsinde la mawu lonena za kuchepa kwa msinkhu wa munthu kapena chinthu mulitali. fupika Ku- mne. onani tanthauzo la finimpha. fuse /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. afuse) kachilombo koononga mbewu komwe kamadya chimanga, nyemba ndi zinthu zina ndi kuzifumbwitsa. mae.: kafumbwefumbwe, kafuchefuche, nankafumbwe, futwefutwe, kapechepeche. futa Ku- mne.

onani tanthauzo la fafaniza. futali (Swa) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. futali) chakudya chopanga kuchokera kumbatata kapena chinangwa chowenga ndikuduladula chomwe amathiramo nsinjiro akaphika. futambuyo /ttkt/ tsinde losonyeza kuyenda chobwerera m’mbuyo ukapenya komwe ukuchokera. futefute dzi. Li-Ma- (zambi. mafutefute) onani tanthauzo la fulufute. futira Ku- mne. thira kapena waza zinthu pang’onopang’ono monga amachitira ndi ufa pokanda nkhali. futsa /kt/tk/ dzi. Mu-A- (zambi. futsa) fwafwaza ndiwo za masamba, nyama kapena mondokwandi kuziyanika kuti ziwume. futsa Ku- mne. dzina la kamtengo komwe kamakonda kumera m’masala kapena m’mabwinjandipo masamba ake amatulutsa madzi owawa omwe anthu amafinyira m’mutu mukakhala msabwe kuti zife kapena m’mowa kuti uwawe. mae.: tsoyo. futu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafutu) masamba ophukira mtengo akawudula. kunekwi.: fukutu. futuka /ttk/t/ Ku- mne. tsendera makamaka cham’mbuyo kuti papezeke malo kapena mpata wodzerapo. mae.: patuka. futukula Ku- mne. onani tanthauzo la funyulula. futula Ku- mne. pasula mfundo monga ya luzi kapena chingwe. kunekwi.: fwatula. mae.: masula, pasula. fututu dzi. Mu-A- (zambi. afututu) onani tanthauzo la chombe. futwa Ku- mne. onani tanthauzo la fumbwa. futwefutwe dzi. Mu-A- (zambi. afutwefutwe) onani tanthauzo la fuse. fuu mve. onani tanthauzo la bee. fuula /ttk/ Ku- mne. kweza mawu kwambiri. mae.: kuwa.

fuwa1 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafuwa) woikapo nkhali kapena m’phika. 2 fuwa Ku- mne. kanika kupsa monga amachitira mawungu moto ukachepa. mae.: pima, pira. fuwira Ku- mne. onani tanthauzo la fudza. fuya Ku- mne. 1 sunga ziweto monga ng’ombe, mbuzi ndi zina. . .: mae. : weta. 2 onani tanthauzo 4 la funga. fuyeye /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. fuyeye) onani tanthauzo la chifwirimbwiti. fwa mve. Mu-Aumo zimaonekera zinthu zikadzaza m’chinthu china. fwafwaza Ku- mne. phika pang’ono m’kamphindi kochepa monga ndiwo zamasamba ndi kuziyznika kuti ziume. mae.: wawaza. fwala Ku- mne. 1 ona maliseche amunthu. 2 tulukira chinsinsi chonse cha munthu mosayembekezeka. fwalanthira Ku- mne. mwazira munthu zinthu monga mchenga. kunekwi.: falathira. fwalikira Ku- mne. 1 yenda momwazikana monga limachitira gulu la nkhondo pokathira nkhondo. 2 onani tanthauzo la fwala. fwaliro dzi. Mu-A- (zambi. afwaliro) onani tanthauzo la foliro. fwamba Ku- mne. gwira munthu mwa nkhondo ndi cholinga chomuba kuti akhale chigwiriro pamkangano kapena kuti amuphe. kunekwi.: famba. fwapa Ku- mne. 1 foka monga zimachitira mbewu chifukwa chosowa madzi. mae.: fota. 2 foka chiwalo cha thupi chifukwa chamatenda. kunekwi fapa. mae.: puwala, papa. fwapula Ku- mne. onani tanthauzo la famphula. fwashula Ku- mne. gwetsa chinthu monga nyumba chisani kapena msasa. mae.: fwayula. fwasu mve.

umo zimaonekera mbewu monga chimanga chikamasula. kunekwi.: fasu. fwata dzi. Mu-A- (zambi. afwata) onani tanthauzo la chitole. fwataki dzi. I-Zi- (zambi. fwataki) mfuti zimene ampanga ndi chitsulo cha mtapo umene umatentha m’nganjo. fwatsa Ku- mne. kukhala mosatekeseka mosapupuluma, kukhala phee. mae.: dekha. Ku-, kunekwi.: fatsa. fwatulira Ku- mne. monga kapena masula pang’ono chinthu chomanga monga lamba kuti asathine kapena asavute pomasula. fwayula Ku- mne. onani tanthauzo la fwashula. fwendekera /tttk/ Ku- mne. 1 khala ndi kuyan’ganitsitsa mwachidwi, molota mopanda maganizondiponso mopanda cholinga. 2 tseka pang’ono monga limachitira dzenje la mbewa kapena nkhululu. fwendekere /ttkt/ mve. umo amaonekera munthu akamayang’ana mwachidwi mopanda maganizo ndi cholinga. fwenkha Ku- mne. 1 koka mpweya m’mphuno molozetsa kuchinthu kapena malo pofuna kumva fungo, monga amachitira galu pofuna kudziwa komwe kuli nyama. mae.: nunkhiza, punika, puniza. 2 koka kapena nusa fodya wam’phuno. kunekwi.: fentha. mae.: suta, koka, nusa. fwenthera Ku- mne. kokera mamina m’mphuno. fwifwa Ku- mne. itha maonekedwe kapena mphamvu zomwe chinthu chinali nazo poyamba. mae.: guga. fwifwi dzi. Mu-A- (zambi. fwifwi) chomera chamtundu wa mtsitsi, chotuwa chimayang’anayang’ana ndipo masamba ake anthu amachita ndiwo. fwikofwiko mve. umo amachitira mwana polira ndi mofwenthera. fwinda Ku- mne. thira chimera chachiwisi m’phala la mowa kuti liwire. kunekwi.: pwintha. fwiriri dzi. Mu-A- (zambi. afwiriri)

nsomba yakuda yamtundu wa chambo yomwe kawirikawiri imapezeka pomwer akazi amasukirapo mphale. fwirisira Ku- mne. bzala mbewu moyambirila isanagwe mvula yoyamba. kunekwi.: firisira. mae.: palangira. G G, g dzi. Mu-A- (zambi. ma g) lembo la chisanu ndi chiwiri mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chinyanja ndipo ndi limodzi la malembo opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. ga /k/ mve. 1 umo umamvekera mtengo potema ndi nkhwangwa kapena chikwanje. kunekwi.: ge. 2 umo kumamvekera kuluma kosazula nthuli monga kuluma kwa njoka, njuchi, chinkhanira. 3 umo kumamvekera kumanga mfundo. chingwe zungulizu, mfundo ga. gaa mve. 1 umo umamvekera mowa wa masese wowawa kwambiri. 2 onani tanthauzo la batata. gaba dzi. Li-Ma- (zambi. magaba) kachitini komwe adachotsamo zinthu monga mafuta, zakudya ndipo kamagwira ntchito ngati chiwiya. gabadula Ku- mne. tsekula chinthu cholimba monga bokosi kapena chitini molimbana nacho. gabira Ku- mne. tayikira monga amachitira madzi mchidebe chikamagwedezeka. kunekwi: gavira. mae: khabwira, khapwira, khathira. gabiza Ku- mne. miza munthu m’madzi mwankhanza kuti amwe madziwo. gabula Ku- mne. tsekula chivindikiro cha chinthu kapena gamphula chinthu cholimba monga chipatso pochiphwanya kuti chigawanike. 1 gada /k/ mve. umo amaonekera munthu akagwa chagada mwadzidzidzi. 2 gada /kt/ mve. umo amaonekera munthu akagona chagada. gadabula Ku- mne. 1 tembenuza chinthu kuti chikhale chogadama. mae.: sadamula, tembenuza??

2 tsekula chinthu cholimba monga chitini kapena bokosi molimbana nacho. (see gabadula??) gadafali /kkkt/ mve. umo amaonekera munthu akagina chagada chifukwa cha kulema. kunekwi: gadafwali. gadama Ku- mne. yang’ana kumwamba. gado dzi. I-Zi- (zambi. gado) onani tanthauzo la chithako. gadugadu mve. onani tanthauzo la feruferu. gaduka /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la bwata. gadula Ku- mne. pendekera monga limachitira bwato likamagwa. gadzo dzi. Li-Ma- (zambi. gadzo) chimanga chokonola chomwe gaga wake apeta kale. kunekwi: ligadzo, ligodzo. mae: lipande, nsokolo, masalanga. gaga dzi. Mu-A- (zambi. gaga) 1 tinthu toyera tonga ufa wonyowa tomwe timapezeka kuchipsoto ukakhalitsa osatsukako. 2 mku: mawu okuluwika kutanthauza chakudya monga nsima. 3 onani tanthauzo 1 la deya. gagada Ku- mne. onani tanthauzo la chinyintha. gagadira Ku- mne. 1 maliza zakumwa zonse zimene zinali m’chomwera. kunekwi: gugudira. 2 tsetekatseteka nsichi molinganiza kuti khoma likhale lolinganizika. mae: kupula. 1 gaka /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magaka) 1 zinthu zolimba zonga mamba, maka zopezeka pachikumba cha ng’ona. 2 tinthu toyera tonga ufa tomwe timapezeka ku chipsoto makamaka ukakhalitsa osatsukako. (see gaga 1??) 2 gaka /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agaka) mtundu wa kanyama ka chikumba chokhala ndi makwa makamaka pamsana ndipo kamadya nyerere. mae: nkhaka. gakha /tk/ Ku- mne. onani tanthauzo 1 la fukira. 1 gala (Tu/Sho) Ku- mne. kwera pamsana pa nyama monga ng’ombe kapena bulu.

gala2 dzi. Li-Ma- (zambi. magala) mtundu wa nsalu yoyera yathonje yolimba kwambiri. mae: guta. 3 gala /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magala) onani tanthauzo la chiweta. 4 gala Ku- mne. uma kwambiri monga momwe imachitira nthaka yapachulu. galaja (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magalaja) nyumba yosungiramo kapena kukonzeramo galimoto ikawonongeka. galamafoni (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. galamafoni) makina omwe amaikapo lekodi yomwe adajambulapo mawu kuti mawuwo amvekenso pamene makinawo ayamba kugwira ntchito. mae: galandifolo. galamala (Nge) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. galamala) malamulo achiyankhulo. galamuka Ku- mne. onani tanthauzo la dzuka. galamula Ku- mne. kweza mawu polankhula. mae: galang’aza, zalula. galandifolo /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. galandifolo) onani tanthauzo la galamafoni. galang’ande1 /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agalang’ande) mtundu wa kachilombo konga tombeza ka mapiko apamwamba olimba. mae.: nangalire. galang’ande2 /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. galang’ande) onani tanthauzo la chikalamuka. galang’anza Ku- mne. onani tanthauzo la galamula. galauza1 dzi. Mu-A- (zambi. galauza) mizere yatsopano pophwanya mizere yakale. galauza2 Ku- mne. lima mophwanya mizere yakale ndi kuunda mizere yatsopano yobzalamo mbewu makamaka mvula isanagwe. gale /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agale) nsomba yotuwa ndiponso yonyezimira; ndipo ili ndi mlomo wonyinduka. galeta (Dut) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magaleta) 1 ngolo yokhala ndi tenti yomwe ng’ombe, kavalo, bulu kapena ngamira zimakoka. mae.: geleta. 2 mkombero wa zinthu monga wanjinga kapena galimoto. gali mve. umo amachitira munthu akaponya kanthu konse m’kamwa ndi kumeza. galika Ku- mne.

ponya chinthu chonse m’kamwa ndi kumeza. mae.: galipsa, dalima, galima. galimoto /kkt/ dzi. I-Zi- (zambi. galimoto) chinthu choyenda ndi injini mu msewu, chamikombero yosachepera inayi chomwe anthu amakweramo kapena kuyikamo katundu. galira dzi. Mu-A- (zambi. agalira) 1 maganizo oipa osungira mu mtima, ofuna kuchitira munthu wina zoipa. 2 onani tanthauzo la chifwere. galu /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. agalu) 1 chiweto cha miyendo inayi cholonda pakhomo kapena kusaka nyama. mae.: imbwa, ndande. 2 makwerero am’kati mwa nkhokwe. mae.: katanda. 3 thabwa logwiriziza kukamwa kwa chikombole posinja nyumba kuti chipupa chisakule mbali imodzi. galuka /ttk/ Ku- mne. choka m’gulu mopsa mtima ndi kuchita zotsutsana ndi gululo. mae.: panduka. gamba1 dzi. Mu-A- (zambi. gamba) chiwala chachikulu chamapiko amphamvu ofiira m’kati chonga dzombe. mae.: khwiya. gamba2 Ku- mne. buula chifukwa chakumva kuwawa. gambatula Ku- mne. kungunula chinthu ndi mphamvu monga pochotsa khungwa la mtengo kapena chivindikiro cha bokosi, chitini ndi zina zotero. gamira Ku- mne. mana anthu ena zinthu zoti n’kugawana nawo. mae: panira. gampha Ku- mne. kumba mapando ndi kudzalamo mbewu. kunekwi: kampha. mae: goma, temera. gamphu /tk/ mve. onani tanthauzo la bwanthu. kunekwi: jimphu, gemphu. gamphula Ku- mne. onani tanthauzo la bedula. gamu /tk/ mve. onani tanthauzo la bwanthu. kunekwi: gumu. gamula Ku- mne. 1 gwetsa ndi kuswa chipupa. 2 pereka chiweruzo cha mlandu. gana (Zu) Ku- mne.

sankha mwamuna pakati pa anthu angapo ofuna kulowa chokolo makamaka pamwambo wa Chingoni. mae: khoma. 1 ganda (Swa) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maganda) khungu la nyama monga nkhumba kapena nguluwe. 2 ganda Ku- mne. sinja mphale ndi mphamvu. gandanga dzi. Mu-A- (zambi. agandanga) onani tanthauzo la chigawenga. kunekwi: chigandanga. gang’a1 dzi. Mu-A- (zambi. gang’a) udzu woononga mbewu m’munda monga utululu kapena luba ukakulitsa. gang’a2 dzi. Mu-A- (zambi. agang’a) onani tanthauzo la chim’bampha. ganga Ku- mne. 1 ng’amba nsomba yaiwisi kuti iume bwino powamba. 2 onani tanthauzo la dalira. gangalika /tttk/ Ku- mne. limbikira kwambiri pochita chinthu makamaka poyankhula. kunekwi.: kangalika. gangamani dzi. Mu-A- (zambi. agangamani) onani tanthauzo 2 la gang’a. gangata Ku- mne. limbitsa dothi la m’nyumba, chindo kapena chipupa polimenya ndi chinthu monga chitchayo kuti ligwirane. gango /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magango) onani tanthauzo la dika. kunekwi.: gonga. ganiza Ku- mne. sinkhasinkha choyenera kuchita. mae.: lingalira. ganizira Ku- mne. onetsa chidwi ndi kuchitapo kanthu pa zovuta kapena pa zowawa za munthu wina. ganizo dzi. Li-Ma- (zambi. maganizo) zinthu zomwe munthu amasinkhasinkha mu mtima kuti zichitike. mae. : lingaliro. ganja /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. ganja) mtima osafuna kupatsa munthu wina kanthu. mae. : kaliumira, umbombo. gankhanana1 dzi. Mu-A- (zambi. agankhanana) kachilombo konga kangaude koma kokulirapo kacheya kothamanga kwambiri ndipo kamaluma. gankhanana2 mve. umo amaonekera munthu kapena nyama ikagwa pansi chagada.

ganthira /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la dibama. ganthuka /ttk/ Ku- mne. kula monyeka umo chimachitira chilonda. ganu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maganu) chimanga cha makoko chomagidwa ndi milezo yosendedwa kuchokera kumakoko achimangangacho. mae: tsanzi, mlunzo. ganyavu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ganyavu) onani tanthauzo la chipongwe. ganyavula Ku- mne. yankhula munthu mwa chipongwe. 1 ganyu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ganyu) ntchito yamalipiro yomwe munthu amagwira kwa munthu wina nthawi yochepa ndipo amalandira malipiro akatsiriza ntchitoyo. 2 ganyu mve. umo amaonekera munthu makamaka mkazi akatayanitsa miyendo atakhala chatsonga kapena kugona chagada. kunekwi: kanyula??(kanyu). ganyula Ku- mne. tayanitsa miyendo makamaka mkazi akakhala chatsonga kapena akagona chagada. (kunekwi: kanyula??) gata /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. gata) 1 khalidwe loumirira kapena lokakamira pachinthu. kunekwi: gaja. mae: liuma. 2 mkhalidwe woonjeza mawu poyankhula. mae: voko. 3 mphira yolimba, yokhuthala yomwe wosoka nsapato amagadzika kupansi kwa nsapato chiphaka choyamba chikatha, enanso amaika muthayala kuteteza tchubu. gatika Ku- mne. onani tanthauzo la fulula. gaula Ku- mne. 1 lima nthaka youma potipula ndi khasu. 2 onani tanthauzo la benula. gawa Ku- mne. 1 patula zinthu kuti zikhale paderapadera m’zigawozigawo. 2 patsako munthu kanthu kena. gaya Ku- mne. pera zinthu mmene chimachitira chigayo pogaya mphale kapena chimanga. gaza Ku- mne. 1 ipha chinthu monga nyama. 2 menya makoko olimba a mbewu monga mtedza kapena nzama.

gazi dzi. Li-Ma- (zambi. magazi) onani tanthauzo la chilopa. gazika /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo 2 la gagadira. gazirana Ku- mne. kanirana chinthu choipa chimene chachitika ponena kuti wachita ndi uje osati ine, winanso amanena chimodzimodzi. mae: sakizirana. gazugazu mve. umo kumatenthera kukakhala dzuwa lambiri. gazuka /ttk/ Ku- mne. tentha kwambiri monga limachitira dzuwa. mae: phulika. gebede /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. gebede) mkanda ukuluukulu umene akazi amatunga kuchingwe ndi kuvala kuchita makometsero. mae: khobo. gebulo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magebulo) gawo la kumwamba kwa chipupa chanyumba yalibanda yotanthalikapo mtanda, wokhomapo phaso. kunekwi.: gibulo. gedeza Ku- mne. salaza pansi m’nyumba kapena mbiya monga amachitira anthu ndi mwala wosalala. kunekwi.: gidiza. mae.: tchereza, guluza, kulungiza. 1 gee /k/ mve. umo limamvekera dzuwa likangoyamba kutentha kumene. 2 gee mve. umo kumamvekera kugeya kwa munthu. gemeswa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. gemeswa) mphasa yayikilu kwambiri. mae.: khupe, gonankumange, makupala. gemphu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. gemphu) mtundu wa maungu aakuluakulu akhungu losalala amaonekedwe odera motuwira omwe amagamphuka mosavuta akapsa. gemula Ku- mne. kugemula ndiko kuganizira dipo loyenera kuperekedwa ngati chiwongo pamene mwana wamkazi wakwatiwa Makolo a Maliya anagemula chiwongo cha k8000 pamene iye anakwatiwa ndi Maseko. genda Ku- mne. lasa chinthu ndi mwala kapena ndodo. gera Ku- mne. meta tsitsi. geredi (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. mageredi) 1 gulu la zinthu molinga ndi kupambana kwake poziyerekeza ndi zizake monga fodya kapena thonje.

2 kalasi yosonyezaukwera kwa munthu pamaphunziro. geregeza Ku- mne. menya munthu ndi ndodo. gerevulo (Nge) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. gerevulo) miyala ing’onoing’ono yosakanikira ndi dothi, yothira mumsewu kuti musachite matope kukagwa mvula. mae.: lubwe. getsi dzi. Li-Ma- (zambi. magetsi) 1 nyale yoyaka ndi mphamvu ya magesi. 2 mphamvu yomwe imayenda m’mawaya yofanana ndi yamphenzi koma yotha kuchititsa chifundizi, kutentha, kuwala kapena kuyendetsa zinthu zosiyanasiyana monga chigayo chamagetsi, kulira kwa wailesi ndi zina. mae.: nyesi. geya Ku- mne. onani tanthauzo 1 la biya. gindironi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magindironi) dengu lalikulu lotengera fodya kapena nsomba. kunekwi.: godoloni. mae.: gondolo. gindu dzi. I-Zi- (zambi. gindu) mphale yotsalira pang’ono mumtondo posinja. girigisha Ku- mne. onani tanthauzo la dikidisha. gitala (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magitala) chipangizo chazingwe zisanu n’chimodzi choimba ndi zala. 1 giya (Zu) Ku- mne. dumphadumpha ndi kuvina zida zili kumanja kuwonetsa momwe anthu makamaka Angoni ankachitira kale pa nkhondo asanayambe kulimbana ndi adani. kunekwi.: jiya 2 giya (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magiya) chipangizo chosinthira kuti njinga yamoto, galimoto kapena chinthu china chilichonse choyendera injini chiyende mofulumira kapena pang’onopang’ono. (what about yakapalasa). go /k/ mve. 1 umo kumamvekera pogogoda chinthu cholimba monga chitseko kapena kumveka kwa nsapato yachidendene cholimba poyenda pamalo olimba. 2 umo kumachitikira kulephera kupitiriza kuchita chinthu monga kupereka maganizo kapena kupitirira kwa dzenje. 1 goba dzi. Li-Ma- (zambi. magoba) nkhwangwa yokolowolera m’kati mwa mtengo womwe akukonza bwato. mae.: goma. 2 goba dzi. Mu-A- (zambi. agoba)

onani tanthauzo la deka. /tk/ Ku- mne. onani tanthauzo la chemba. kunekwi.: joba. gobede /k/ mve. umo chimamvekera chiwiya monga safuliya, mbale, kapena chipanda chikagwa pansi. kunekwi.: gwebede, gogobede, gubidigubidi, gobedegobede gobedeza Ku- mne. ika mpaliro kapena muvi ku nsinga ya uta. mae.: piringidza. gobedezu /tttk/ mve. umo amachitira munthu popiringidza muvi kunsinga yauta. Mae.: piringidzu. gobola Ku- mne. 1 thyola mfundo za ziwalo zanyama. 2 gwetsa mitengo potsekula munda mochita kukumba pansi. goboza Ku- mne. onani tanthauzo la bwereka. gocho dzi. Mu-A- (zambi. agocho) 1 ng’ombe yomwe nyanga zake ndi zopindikira kukhosi. 2 onani tanthauzo la chimbwira. goda Ku- mne. 1 manga tsitsi. 2 goma monga umachitira una wa mbewa ukafika polekezera. mae.: gontha. 3 onani tanthauzo la gamba. godi dzi. Li-Ma- (zambi. magodi) dzenje loponyamo ngomo kapena mache posewera bawo. godi dzi. Mu-A- (zambi. agodi) onani tanthauzo la dzimba. godobola Ku- mne. gwetsa mokankha chinthu chodzikhalira monga mphika omwe uli pa moto. kunekwi.: gudubula. godola Ku- mne. sinja zinthu zochepa mumtondo monga nsinjiro kapena mphale. kunekwi.: gogola. mae.: gundula. godolera Ku- mne. vala monga amachitira akazi kupindira nsalu kuchokera m’chiuno mpaka pachifuwa mooneka chithumbathumba. mae.: khudulira. godomala Ku- mne. goba3

khala kapena chita zinthu mosachenjera ndi mopanda nzeru. kunekwi.: godyomala. mae.: gondola, gunata, lolomwa, tsiruka, gogoka, pusa, mbwambwana, lamwa. godya mve. umo amaonekera munthu akazyolika kapena ng’ombe ikamayenda mozyolika ndikugwedeza mutu ikatopa kwambiri. gofola Ku- mne. gwetsa chipupa mogumula. mae.: gumula. gogo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agogo) kholo limene lidabereka atate kapena amayi ake a munthu. mae.: mbuye. gogoda1 dzi. I-Zi- (zambi. gogoda) nsapato yachikazi yachidendene cholimba yomwe imamveka kugogoda poyenda. gogoda2 Ku- mne. 1 menya chinthu cholimba ndi chinthu china cholimbanso. 2 chita odi pomenya chitseko ndi dzanja. 3 neneza mnzako zoipa. gogodeke /ttkt/ mve. onani tanthauzo la chete. gogodera1 dzi. Mu-A- (zambi. agogodera) mtundu wa mfuti yomwe anthu amadzipangira okha m’midzi. kunekwi.: gologodera. gogodera2 Ku- mne. 1 thira katupe kapena dema wophera nsomba padziwe. 2 shambula mowa. mae.: viira. gogodo dzi. Li-Ma- (zambi. magogodo) fupa makamaka lalikulu monga la mwendo. gogogo /k/ mve. 1 umo amaonekera munthu yemwe akungokhala chifukwa chosowa chochita. 2 onani tanthauzo 1 la go. gogoka /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la godomala. gogomeza Ku- mne. uza munthu za chinthu motsimikiza. gogomola Ku- mne. menya chinthu cholimba ndi mlomo kuti chibooke monga imachitira nkhuku poboola dzira. gogomole /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agogomole)

Mu-A- (zambi. agogomole) mbalame yokonda kugoba mtengo ndi mlomo wake. mae.: gogomphanda, namgogoda, namgogomola, gong’osha, gong’ontha. gogomphanda dzi. Mu-A- (zambi. agogomphanda) 1 onani tanthauzo la gogomole. 2 onani tanthauzo la gogomole. 1 gola dzi. Li-Ma- (zambi. magola) nsalu yovala yokwana malipande asanu ndi atatu. kunekwi.: golwa. 2 gola (Nge) /tk/ Ku- mne. lowa monga umachitira mpira pa golo pa masewero a mpira. goletsa /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo 2 la chinya. goli /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. magoli) 1 mtengo wokonzedwa bwino wokhala ndi malo awiri opisamo makosi a ng’ombe zogwira ntchito yokoka zinthu monga ngolo. 2 mtengo wamphanda womwe amamangirira m’khosi mwa munthu wopenga kapena kapolo kuti asamayendeyende kapena kuthawa. 3 onani tanthauzo la chigologolo. golide (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. golide) mwala wofiirira womwe amakumba m’migodi ndipo ndi wa mtengo wapatali. 1 golo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. golo) mphamvu za m’thupi. mae.: nkhongono, nyonga. 2 golo /kt/ (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. magolo) mpata wa pakati pa mitengo iwiri pomwe amagoletsera chigoli. gologolo /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agologolo) kanyama kakang’ono kamchira wansandu komwe kamakonda kukhala mumtengo ndipo kamadya malambe ndi zipatso zina. mae.: pate. gologoza Ku- mne. chotsa za m’kati mwa chinthu ndi kamtengo kapena chala. kunekwi.: kolong’oza. mae.: kolokota. golokolo /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. golokolo) onani tanthauzo la chifuzi. golomera dzi. Li-Ma- (zambi. magolomera) umodzi wa mitengo iwiri yomwe amazika kumbali ziwiri zakhomo yochirikiza chitseko chatsekera, bango, kapena nsenjere kuti chisagwe. kunekwi.: godomera. mae.: kapichi. golosale (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi-/Li (zambi. golosale/magolosale) nyumba yogulitsiramo zinthu zing’onozing’ono monga mchere, sopo, shuga ndi zakudya zina. kunekwi.: gulosale.

goloswa /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agoloswa) onani tanthauzo la chigwinjiri. golowagolowa mve. umo amaonekera munthu wokalamba akamayenda. kunekwi.: gowagowa mae.: werawera. 1 goma /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. magoma) onani tanthauzo la goba. 2 goma Ku- mne. 1 tema mtengo pofunako mathutsi kapena manthova ake. 2 onani tanthauzola gampha. gomagoma mve. umo chimaonekera chimanga chozyolika chifukwa chobereka mwana wamkulu. gomba Ku- mne. kumba pansi makamaka m’mbali mwa mtsinje kapena nyanja. gombamluzu /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. gombamluzu) onani tanthauzo la chidzuma. gombamthiko /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agombamthiko) chiwala cha mtundu wa mgomba koma cha mutu wautali. kunekwi.: gomphamthiko, kombamthiko. gombe dzi. Li-Ma- (zambi. magombe) 1 m’mbali mwa nyanja kapena mtsinje. 2 (zambi. gombe) onani tanthauzo la chigumbi. gombera Ku- mne. fooka m’nkhongono kapena mfundo za m’mafupa chifukwa cha matenda kapena kumenya m’fundomo ndi ndodo. mae.: gowoka, khoola. gombeza /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magombeza) mtundu wa chofunda chochindikira chowomba ndi thonje kapena bweya wa nyama monga nkhosa. gombo (Yao) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magombo) mtundu wanthochi zazikuluzikulu zomwe zimaoneka zobiriwira zikakhala zosapsa. mae.: makumbuka gome /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. magome) 1 tsanja lamatabwa kapena loumba lokhala kutsogolo m’tchalitchi. 2 chinthu chomwe ziweto zimadyeramo chopanga pogoma thunthu lamtengo lodula kuwiri ndipo anthu ena amagwiritsa ntchito potcheza kachasu. 3 chinthu chamatabwa chosalala chothasamala pamwamba chokhala ndi mwendo umodzi kapena kupitirirapo ndipo anthu amadyerapo, kulemberapo ndi kugwirirapo ntchito zina. mae.: tebulo.

gomeka Ku- mne. gonjetsa munthu pa mtsutso. gomera Ku- mne. 1 senza mfuti paphewa monga amachitira asirikali. 2 bzala mbewu m’mapando. 3 itha nzeru ndi zomwe munthu wina wachita. gomezera /tttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la dalira. gomo (Sho) dzi. Li-Ma- (zambi. magomo) malo okwera kwambiri. mae.: phiri. gomola Ku- mne. onani tanthauzo la gofola. gompha Ku- mne. onani tanthauzo la goba. gompho1 dzi. Mu-A- (zambi. agompho) kachilombo kamene kamakhala kuuna konga bololo ndipo munthu akapisa kamtengo kuunako iko kamaluma kamtengoko. mae.: somphole. gompho2 dzi. Mu-A- (zambi. magompho) kabudula wochepa miyendo. gomwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. gomwa) onani tanthauzo 1 la chipere. gona /tk/ Ku- mne. 1 gwidwa ndi tulo. 2 khala cholambalika pansi, pakama kapena pachinthu china. 3 mku. onani tanthauzo la chinda. gonamkumange /tktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agonamkumange) onani tanthauzo la gemeswa. gondo dzi. Li-Ma- (zambi. gondo) onani tanthauzo la chimbwi. gondola /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la godomala. kunekwi.: gundula gondolo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magondolo) onani tanthauzo la gindironi. gondoloni /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magondoloni) onani tanthauzo la gindironi. gondolosi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. gondolosi) 1 chitsamba choyanga chokhala ndi mtsitsi wa mnofunofu wotsekemera ndi wonunkhira. 2 mankhwala wopangidwa kuchokera ku chitsamba cha gondolosi wothandiza kuti amuna adzikhala ndi ukala wambiri.

gondwa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agondwa) kanyama komwe kamakonda kukhala m’mphako kapena m’phanga ndipo kamaoneka ngati mng’anzi. gone /kt/ mve. umo amaonekera munthu akagona osatakataka. goneka /ttk/ Ku- mne. dziwitsiratu munthu ntchito yodzachita mawa kuti agone nadziwa. gonekera /tttk/ Ku- mne. 1 chita zinthu mozengereza. 2 pendeketsa khosi mbali imodzi. gonera /ttk/ Ku- mne. 1 itha chaka champumphu ndi kulowa mchaka chinzake. 2 itha chaka chaphumphu osachita kanthu monga kuphunzira. 3 khala cholambalika pa munthu wina kapena pachinthu china??(see gona 2) gonero dzi. Li-Ma- (zambi. magonero) kathumba kachikopa koikamo mipaliro kapena mivi pankhondo kapena kuuzimba. mae.: guda, phodo. gong’ola Ku- mne. 1 wawitsa pathupi monga umachitira mtolo wa nkhuni munthu akausenza pamutu popanda nkhata. 2 gunda munthu kapena chinthu china mwamphamvu ndi chinthu china cholimba monga musi. gong’ontha1 /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agong’ontha) onani tanthauzo la gogomole. kunekwi.: gong’onthwa. gong’ontha2 Ku- mne. 1 boola chinthu mojompha monga imachitira mbalame ya gogomole. 2 gunda munthu kapena chinthu china ndi chinthu china cholimba monga mwala. gong’osha /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agong’osha) onani tanthauzo la gogomole. gongo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magongo) made a chinthu choluka monga mangongo, mkonde. kunekwi.: ngongo. gongola dzi. Mu-A- (zambi. gongola) mowa wabwino wowawa. mae.: nthera, kapulache, kamchonyonthe. gongolera Ku- mne. limbana ndi mwana kapena munthu amene alibe mphamvu zofanana ndi zako. gongoni /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. agongoni)

kachilombo kamapiko olimba kofanana pang’ono ndi galang’ande ndipo kali ndi fungo. gongono /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magongono) onani tanthauzo la bombono. gongonya /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. gongonya) mzere wopangika chifukwa chopinda chinthu monga malaya pa malo amodzi mobwerezabwereza monga posita. gonja /tk/ Ku- mne. lephera pankhondo, pandewu kapena pamkangano. kunekwi.: khonja. gonje dzi. Mu-A- (zambi. gonje) 1 mtundu wagule wovina panthawi yachikwati popitapita khomo ndi khomo kusonyeza kusangalala 2 mtundu wa masewero wa ana womwe amandanda mozungulira ndipo amakhazikana pansi akuyimba nyimbo. gonkho dzi. Mu-A- (zambi. agonkho) mtundu wa mapira a maso ang’onoang’ono oyera omwe ali ndi chingalangala chachifupi. gonkhonono /k/ mve. umo amaonekera munthu opusa kapena wosakondwa. gonondo dzi. Mu-A- (zambi. agonondo) 1 kachilombo kapamsana polimba komwe kali ndi miyendo isanu ndi umodzi ndipo kamanyengezera kufa kakadzidzimutsidwa. mae.: kafaluvi, kafayengo, kafadongo, kafadala. 2 mtengo wolimba wachikasu mkati mwake wamasamba otuwa ndipo anthu amacheka matabwa. kunekwi.: gonono. mae.: nalinsi, naphini, nalunse. gontha /tk/ Ku- mne. 1 tseka m’khutu ndikukhala wosamva kapena kusasa mawu. 2 onani tanthauzo 3 la goda. 3 onani tanthauzo la dibama. gontham’kutu /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. agontham’kutu) timbereswa tating’onoting’ono timene anthu sakonda kudya chifukwa ati timagonthetsa m’kuti. kunekwi.: nswanswam’kutu. mae.: zulamatu. gonthi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agonthi) 1 munthu wogontha m’kutu. 2 mku.: munthu wosamvera malangizo. gonya /tk/ Ku- mne. khwingwinyala kapena khwinyatakhwinyata monga chimachitira chikumba kapena mphira ikaikidwa pamoto. gonyo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magonyo)

mnofu wotundumuka pamsana pa nyama monga ng’ombe. mae.: linunda, nundu. gotola Ku- mne. foola mfundo za m’mafupa monga amachitira matenda pathupi la munthu kapena kumenya m’fundomo ndi ndondo. mae.: gowola. gowa Ku- mne. pinda chinthu monga khasu latsopano kuti lizilima bwino. gowagowa mve. umo amaonekera munthu akamayenda mowerama chifukwa cha ukalamba kapena matenda. mae.: werawera gowama Ku- mne. yenda chowerama. mae.: werama. gowe dzi. Mu-A- (zambi. agowe) onani tanthauzo la chimpse. gowero dzi. Li-Ma- (zambi. magowero) onani tanthauzo 2 la bwalo. .fani.: kuka, nthanganene. gowira Ku- mne. nani tanthauzo la dibama. gowo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agowo) khasu lamtengo wokhaokha limene anthu amalimira kale. gowola Ku- mne. onani tanthauzo la gombera. goyani /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agoyani) onani tanthauzo la gotola. kunekwi.: gweyani. gu /k/ mve. umo imamvekera ng’oma yayikulu akamayiomba kapena munthu akaponda pansi mwamphamvu poyenda kapenanso akagunda chinthu monga chipupa ndi mutu. guba Ku- mne. 1 bowola chikho kapena chipanda chatsopano ndi kuchotsa zam’katimo. mae.: kolokota, kolowola. 2 chita perete monga momwe amachitira asirikali akayenda pamodzi mwachisirikali. gubidi /k/ mve. 1 umo amachitira munthu kapena nyama polowa m’chinthu chobisika mofulumira. kunekwi.: gugubidi. mae.: nkhwirikwiri. 2 umo amamvekera madzi akamalowa padzenje. gubidiza Ku- mne. gwetsa ziwiya pofuna kanthu kena. mae.: gwebedeza. gubu dzi. Mu-A- (zambi. agubu)

chipangizo choimbira nyimbo chomwe amatenga uta namangirira chipanda ku utako komwe kuimba kwake amamenya nsinga za utawo ndi kamtengo. kunekwi.: gumbu. gubudu /k/ mve. onani tanthauzo 1 la budu. kunekwi.: gudubu. gubuduka /tttk/ Ku- mne. tembenuzika kangapo usanaime kapena chisanaime. gubudula Ku- mne. 1 tsakula chinthu cholimba monga chitini molimbana nacho. 2 taya zinthu monga madzi kapena ufa????? gubuduza Ku- mne. kankha chinthu kuti chiyende mogubuduka. kunekwi.: gudubuza. mae.: kunkhuniza. 1 guda /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maguda) 1 chipanda kapena chikho chomwe anthu amatengera madzi paulendo wautali ndipo chimakhala ndi pakamwa papang’ono potseka ndi chivimbo. 2 onani tanthauzo 2 la gonero. 2 guda mve. onani tanthauzo la gonkhonono. gudira /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la bulubudira. 1 gudu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agudu) chiweto chofuntha monga mbuzi imene imagudubula zinthu monga mitondo, mitsuko kufunafuna zakudya. 2 gudu /k/ mve. 1 umo chimamvekera kapena kuonekera chinthu chikagwa ndi kutaya zamkati mwake. kunekwi.: budu. 2 umo limachitira gulu la anthu pothamangira chinthu mofulumira. 3 umo amachitira munthu pofunda nsalu kapena gombeza thupi lonse ndi kumutu komwe. gudubula Ku- mne. onani tanthauzo 1 la budula. gudugudu mve. umo zimaonekera mbewu monga mmera wa chimanga ukamakula mokondwa. mae.: kavukavu, yavuyavu. guduka /ttk/ Ku- mne. 1 taika monga zimachitikira zinthu pamene chiwiya chimene munali zinthuzo chikankhidwa. 2 thamangira kanthu mofulumira ndi mwamphamvu ndi cholinga chokatenga kapena kukadya.

3 mchitidwe wothamangira kanthu mofulumira ndi mwamphamvu ndi cholinga chokatenga kapena kukadya??? mwana wanu ngo guduka?? gudukula Ku- mne. 1 onani tanthauzo la gadabula. 2 onani tanthauzo la gudubula. gudula Ku- mne. kankha chiwiya momwe muli zinthu monga madzi kapena ndiwo ndi kutaya zinthuzo. mae.: gunthula. gudulira Ku- mne. 1 maliza zakumwa zonse zimene zinali m’chomwera osasiyako. mae.: gugudiza. 2 khuthulira chinthu monga madzi pa chinthu china. gudumira Ku- mne. 1 vundikira kapena phimba chinthu china. mae.: phimbira. 2 khala ndi masamba ambiri makamaka chomera. mae.: valira, vwatira. gudumiza Ku- mne. phimba chinthu chimene chili pansi ndi chinthu china monga lisero kapena mitambo pophimba phiri gudumu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magudumu) mkombero wamtengo, chitsulo kapena wokhala ndi mpira woyika ku njinga, galimoto ndi zina zotere womwe umakunkhulira pansi poyendetsa zinthuzo. kunekwi.: guduma. guduza Ku- mne. takasa zinthu m’nkhali ndi mthiko. mae.: vundula, kutuza. gufula Ku- mne. onani tanthauzo la bufula. guga Ku- mne. onani tanthauzo la fwifwa. 1 gugu dzi. Mu-A- (zambi. agugu) chomera cham’munda chonga mapira kapena msale chomwe chidaguga. 2 gugu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. gugu) nthumanzi yamumtima yoganizira za zinthu. guguda1 dzi. Li-Ma- (zambi. guguda) onani tanthauzo la chitipule. guguda2 Ku- mne. 1 menya ndi chinthu kapena gunda monga umachitira mtima. 2 tipula ndi kusalaza ndi khasu nthaka youma. 3 tsiriza kukonola mphale yotsalira mumtondo kuti isalale. gugudiza Ku- mne. onani tanthauzo la gudulira.

gugululu mve. 1 umo limamvekera liwu labingu la mvula likamagunda kutali. 2 umo amachitira anthu akakumana mwadzidzidzi panjira. kunekwi.: gululu. mae.: gwedze, gwandi. guguluza Ku- mne. koka chinthu mokhwekhwereza. kunekwi.: guguza. guguma Ku- mne. gunda mofulumira monga umachitira mtima chifukwa cha njala kutopa kapena matenda. mae.: gugumira. gugumira Ku- mne. onani tanthauzo 1 la fufuzira. gugumuka /tttk/ Ku- mne. 1 kula mofulumira monga amachitira munthu kapena nyama. 2 choka pamalo nthawi imodzi monga limachitira gulu la nyama kapena anthu. gugumula Ku- mne. 1 tukumula msana chifukwa cha kukalipa monga momwe amachitira mphaka akakumana ndi galu. 2 tukumula msana monga momwe amachitira munthu posonyeza kunyada. gula Ku- mne. pereka ndalama mosinthanitsa ndi chinthu chimene munthu afuna kutenga m’malo mwa ndalamazo molingana ndi mtengo wake. gulamamine /kktk/ dzi. Mu-A- (zambi. agulumamine????) onani tanthauzo la chilimamine. kunekwi.: gulumanire. gulayi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magulayi) onani tanthauzo la chikhweta. gule /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magule) onani tanthauzo 2 la chamba gulewamkulu /kkkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. gulewamkulu) gule wa Achewa amene amvina pamaliro kapena pachinamwali. mae.: nyau. guliguli mve. umo chimachitira chinthu chozungulira monga chitini chikamagudubuzika. gulitsa Ku- mne. pereka chinthu chamalonda kwa munthu wogula pamtengo womwe wogulayo ndi wogulitsa agwirizana. gulo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agulo) 1 mtengo wa mlaza. mae.: mgwalangwa. 2 onani tanthauzo la chiligwankhwa. gulu dzi. Li-Ma- (zambi. magulu)

1 anthu kapena zinthu zambiri za moyo zokhala pamodzi. 2 mtundu wachipanda chosungiramo mivi. gulugudira /ttttk/t/ Ku- mne. onani tanthauzo la bulubudira. gulugudiru /ttttk/ mve. onani tanthauzo 2 la budu. gulugufe /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agulugufe) onani tanthauzo la balaula. gulula Ku- mne. 1 chotsa chinthu m’malo mwake. kunekwi.: gwalula. mae.: gwerula. 2 theratu osatsalako n’chimodzi chomwe. gulule /k/ dzi. Mu-A- (zambi. agulule) 1 mawu okuluwika onena za munthu wokonda kusokoneza maanja a anthu ena. 2 onani tanthauzo 1 la chezi. gulumamina /kktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agulumamina) onani tanthauzo la chilimamine. gulumba /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agulumba) onani tanthauzo la chiwonga. gulumwa /k/tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magulumwa) onani tanthauzo 1 la buma. gulung’uza Ku- mne. menya monga kamachitira kanthu kolimba komwe kali mkati mwa thupi posisita kapenanso monga kamachitira kanthu kolimba kakalowa m’diso. kunekwi.: gulung’unza. gulupati /k/ mve. onani tanthauzo la gubidi. guluza Ku- mne. 1 onani tanthauzo la guduza. 2 salaza pansi m’nyumba ndi mwala wosalala. mae.: tcheleza. guma Ku- mne. 1 gunda kapena khudza kuchipupa ndi nsonga ya kanthu kena monga mtengo wautali m’chipinda chaching’ono. mae.: jima. 2 onani tanthauzo la bufula. gumatiza Ku- mne. ika zinthu pamodzi kuti zikhale molumikizana. kunekwi.: gumikiza. mae.: mamatiza. gumba (Sho) dzi. Li-Ma- (zambi. gumba) khalidwe lokonda kunenanena za munthu wina mseri mosinjirira. mae.: mjedu, mseche, uguwiti, ukavuwevuwe.

gumbagumba /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. magumbagumba) chipangizo choyimbira nyimbo pa dansi pogwiritsa ntchito malekodi. gumbasi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agumbasi) kanyumba kopembedzeramo mizimu. mae.: khumbako, kavuwa, kachisi. gumbu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. gumbu) 1 chipangizo choimbira chonga uta chokhala ndi chingwe chomwe amaimba ndi bango kapena tsekera ndipo chingwecho amachigwira malo osiyanasiyana ndi dzanja lina. 2 njira zoyendamo nyama kapena anthu ankhondo m’tchire. gumbutula Ku- mne. kungunula monga limachitira khungwa la mtengo. kunekwi.: gambatula, khumbutula. mae.: kuwula, kulula. gumbwa dzi. Mu-A- (zambi. gumba) 1 thunthu la mfuti lomwe limakhala lathabwa. 2 onani tanthauzo la chiteketeke. gumira Ku- mne. fika pamalo pofuna kukaona ndi kudziwa zinthu zochitika pamenepo. mae.: zonda, suzumira, soza. gumu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agumu) 1 mtsononkho wa chimanga woyamba kumera maso. 2 onani tanthauzo 2 la chikusa. gumula Ku- mne. onani tanthauzo 1 la bwanthula. kunekwi.: gamula. gunata Ku- mne. onani tanthauzo la godomala. 1 gunda /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. agunda) onani tanthauzo la didinde. 2 gunda Ku- mne. 1 omba chinthu ndi mutu, dzanja, mwendo kapena ndi chiwalo chilichonse cha thupi. 2 lira monga limachitira bingu la mvula. 3 omba chinthu pa njira kapena pa msewu ndi njinga kapena galimoto. 4 tukula monga umachitira mtima. 5 onani tanthauzo 2 la guma. gundamwala /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. agundamwala) kansomba kakang’ono, kamlomo wopindika ndipo kali ndi mamba. gundani /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agundani) kanyama konga mbewa kamchira wautali ndi waukulu ndipo kamakonda kukhala m’nyumba ndi kuononga zinthu. kunekwi.: gundwani mae.: khoswe.

gundika /ttk/ Ku- mne. 1 yenda mwamphamvu, modzikunga kapena kuchita chinthu mwamphamvu. 2 kondwa kwambiri monga zimachitira zomera. gundikiza /tttk/t/ Ku- mne. chita zinthu mwamphamvu monga povina gule. kunekwi.: kundikiza. gundira Ku- mne. 1 gunda mbali ina ya chulu ndi chinthu china monga mpini kapena musi akatcha litala kuti inswa zituluke zambiri. 2 manga mkwidziro m’mbali mwa mphasa kapena mkombero m’mbali mwa chitete kapena lisero. mae.: kwidzira, gwinzira. 3 chita odi pakhomo la munthu kusanache gundu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magundu) onani tanthuzo la didinde. gundula Ku- mne. onani tanthauzo la godola. gunduza Ku- mne. gwedeza munthu amene akugona kapena amene akuchita zinthu zosiyana ndi zimene akuchita anzake kuti adzuke kapena aleke zimene akuchita. kunekwi.: gunyuza. gunduzula Ku- mne. 1 kankha chinthu kapena munthu ndi kagongono. mae.: gunyula. 2 onani tanthauzo la gong’ola. gung’ung’u /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agung’ung’u) 1 chiweto monga mbuzi kapena ng’ombe chokanika kukula msinkhu wake, chifukwa cha matenda kapena kuperewera kwa zakudya m’thupi. mae.: mkung’ung’u, kasekese. 2 munthu wopulupudza. guni /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maguni) 1 mphumi yotundumuka yomwe imachititsa gombe kumaso kwa nyama monga nyani kapena munthu. 2 mtsuko wa makosi awiri. 3 ntchenzi yaikulu yaimuna. gunkumu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agunkumu) onani tanthauzo la chiligwankhwa. gunsa Ku- mne. khudza kanthu ndi chinthu china kapena gunda kanthu mosakankha. kunekwi.: gusa. mae.: khudza. guntchiguntchi mve.

1 umo amachitira munthu akamavomera ndi mutu pougwedezera kutsogolo ndi kumbuyo. kunekwi.: gutchu. 2 onani tanthauzo la dichidichi. guntchumula Ku- mne. chititsa dichidichi monga imachitira njinga kapena galimoto poyenda mu msewu wa zidundumwa. guntha Ku- mne. 1 lima kosiula mphanje m’chilimwe pansi patauma. kunekwi.: gunthula. 2 pendeketsa mutu pang’ono cha kutsogolo kumbuyo kapena cha kumbali chifukwa cha kuodzera mae.: gunthira. 3 suza zinthu zamadzimadzi monga mowa wamasese kapena tiyi. kunekwi.: kuntha. gunthe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. gunthe) mphanje zolima m’chilimwe pansi pali pouma. gunthima Ku- mne. onani tanthauzo 2 guntha. gunthula Ku- mne. 1 onani tanthauzo la gudula. 2 onani tanthauzo 1 la guntha. gunya Ku- mne. vulaza nyama koma osaipha kapena phonya nyama poilasa. gunyula Ku- mne. onani tanthauzo 2 la gunduzula. guta dzi. Li-Ma- (zambi. guta) 1 linga la mudzi. mae.: ntchena, mkombe 2 onani tanthauzo 2 la gala. gututu dzi. Mu-A- (zambi. agututu) kambiya kokodzeramo m’nyumba poopa kutuluka. guu mne. 1 umo limamvekera fungo labwino. 2 umo zimaonekera zomera zikakula kwambiri. guvula Ku- mne. onani tanthauzo la gofola. guwa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maguwa) onani tanthauzo 1 la gome. guza Ku- mne. gwira chinthu monga chingwe ndi kuchikoka. kunekwi.: guguza. mae.: koka, khwekhwereza. gwa Ku- mne.

1 tsakamuka monga chimachitira chinthu kuchoka pamwamba ndi kugunda pansi. 2 swana monga timachitira tizilombo monga mphalabungu, dzombe ndi ntchemberezandonda. 3 lowa pansi kapena tera monga imachitira nthaka ikamachititsa chigwa. gwaa /k/ mve. umo chimakhalira chinthu chikauma chifukwa chakutha kapena kuchepa kwa madzi m’chinthucho. gwada Ku- mne. gunditsa mawondo pansi makamaka poonetsa ulemu. gwafa (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. gwafa) chipatso chobulungira ndi chobiriwira chikakhala chachiwisi koma chikapsa chimakhala chachikasu kapena zoyera m’kati ndipo mphesa zake zimakhala zing’onozing’ono ndi zolimba. gwagwada mve. umo amonekera munthu kapena nyama ikamakhala pansi mwakugwa ndi motsogoza maondo. gwala Ku- mne. lemba tikiti ya munthu wolembedwa kounetsa kuti wagwira ntchito. gwala dzi. Mu-A- (zambi. agwala) 1 munthu wochita utambwali pogwira ntchito. 2 njira yofumbula. mae.: khwalala, likumba. gwalalanjovu /kkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magwalalanjovu) unyinji wa nyenyezi zowala kwambiri. gwalula Ku- mne. chotsa chinthu m’malo mwake. mae.: padzangula, palula, padzula. kunekwi.: gulula. gwamula dzi. Mu-A- (zambi. gwamula) mchitidwe wotsegulira akazi ndi cholinga chowachita chigololo. gwanda1 (Swa) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. gwada) malaya a manja aafupi. gwanda2 Ku- mne. 1 tchova njuga. 2 onani tanthauzo la dula. gwandi mve. onani tanthauzo la gugululu. gwang’wa dzi. Mu-A- (zambi. agwang’wa) 1 khasu lokhala ndi khoza mmene amalowetsamo mpini ndipo limaoneka ngati sompho. 2 onani tanthauzo la chingwalangwala.

gwape /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agwape) mtundu wa nyama yaing’ono ya m’tchire yonga mbuzi, yofiirira kapena yotuwira. mae.: insa, huluku. gwati /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. magwati) onani tanthauzo 1 la fuko. gwaula Ku- mne. onani tanthauzo 1 la chesa. gwayi (Zu) dzi. Mu-A- (zambi. gwayi) onani tanthauzo la fodya. gwaza (Ngo) Ku- mne. baya ndi mkondo kapena mpeni. mae.: twika. gwebe /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. magwebe) chipatso cha mtengo wa mgwalangwa. kunekwi.: gwede. gwebedeza Ku- mne. onani tanthauzo la gubidiza. 1 gwede /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agwede) mtundu wa mbewa yofiira koma yoyera ku mimba yonona kwambiri. mae.: kabwanda, kapeta, kafulansana, kambwinda. 2 gwede /k/ mve. umo chimachitira chinthu chikamachoka m’malo mwake monga khasu losalimba kumpini kapena dzino logwedera. gwedebula Ku- mne. gulula chinthu chopanga molumikizalumikiza. kunekwi.: gwejemula, gwedemula. gwedegwede mve. umo chimaonekera chinthu chikamakankhika uku ndi uku. gwedera Ku- mne. 1 sunthasuntha monga chimachitira chinthu chosalimba m’malo mwake monga khasu mumpini. 2 kankhika uku ndi uku monga zimachitira nthambi za mtengo kukachita mphepo. gwedeza Ku- mne. chititsa chinthu kuti chigwedere kapena gunduza munthu adzuke ndi kuzindikira zomwe zikuchitika. mae.: tsukunya. gwedu /tk/ mve. umo chimachitira chinthu chikamagweduka. gwedula Ku- mne. onani tanthauzo la gulula. gwedwa Ku- mne.

pamene anthu agwedwa ndiye kuti awonekeredwa maliro Pamene anthu agwedwa m’banja amfumu ayenera kudziwitsidwa anthu asanayambe kukhuza maliro. gwedze /k/ mve. onani tanthauzo 2 la gugululu. gwegweduka /tttk/ Ku- mne. gweduka mwendo pougunditsa ku kanthu kena. gwekwe dzi. Li-Ma- (zambi. magweke) onani tanthauzo la bambala. gwembe1 dzi. Li-Ma- (zambi. gwembe) onani tanthauzo 1 la chikulukuta. gwembe2 dzi. Li-Ma- (zambi. magwembe) 1 malo olowa pam’nakanaka pa mphuno m’munsi mwa mphumi. 2 onani tanthauzo la chigubidi. gwembere /k/ mve. umo chimaonekera chinthu monga mpeni kapena khasu chikagona pansi. mae.: gwenje. gwemberembe /k/ mve. umo chimamvekera chinthu monga mpeni, nkhwangwa, kapena khasu chikamagwa pansi. mae.: gwenjere. gwengu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agwengu) namwali wosakwatiwa. gwenje /k/ mve. onani tanthauzo la gwembere. gwenjere1 /k/ dzi. Li-Ma- (zambi. magwenjere) khasu latsopano losapangira mpini. gwenjere2 mve. onani tanthauzo la gwemberembe. gwenugwenu dzi. Mu-A- (zambi. agwenugwenu) onani tanthauzo la dzimba. gwera Ku- mne. yamba kwenikweni monga umachitira mtsinje. Mtsinje wa Linthipe udagwera ku Dedza gwero /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magwero) chiyambi chenicheni cha chinthu chilichonse. gweru /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. magweru) onani tanthauzo la bende. gwerula Ku- mne. onani tanthauzo la gulula. gwi /t/k/ mve.

umo amachitira munthu kapena nyama pogwira chinthu kapena munthu mwamphamvu. gwibi /k/ mve. umo chimamvekera chinthu chikagwera m’kati monga m’dzenje. gwibidi mve. onani tanthauzo la gulubidi. gwichi dzi. Mu-A- (zambi. agwichi) mtengo wotsekera chitseko cha tsekera kapena cha udzu omwe umakhala pamwamba wochirikiza chitsekocho. mae.: mpiringidzo, kulimbo, mpikizo, mpirikizo, koko. gwidama Ku- mne. onani tanthauzo la dibama. kunekwi.: gwidoma. gwidimira Ku- mne. meza mofulumira chakudya chosatafunitsa. mae.: tikhurira, likwira, gwintha. gwidyo mve. umo zimamvekera zinthu zamadzimadzi zikamadutsa kummero pomeza. kunekwi. kwidyo. gwiko /kt/ mve. 1 umo amachitira munthu wokwiya wosafuna n’kuyankhula komwe. mae.: ndimbwi. 2 onani tanthauzo la dukwe. 3 umo kumamvekera kukhosi munthu akagwidwa ntchirichiri. gwindimala Ku- mne. khala wamfupi, wamkulu thupi ndi wathanzi. kunekwi.: gwinthimala. mae.: jintchimala. gwindimira Ku- mne. kanika kukula msinkhu. mae.: kwinimbira, nyungumira, pinimbira. gwinkhwi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. agwinkhwi) onani tanthauzo la chirigwankhwa. gwintha Ku- mne. onani tnthauzo la gwidimira. gwinya Ku- mne. 1 khudza chinthu mwamphamvu mokankha ndi dzanja kapena ndi nsonga ya mtengo. 2 mku.: iba zinthu. gwinzira Ku- mne. onani tanthauzo 2 la gundira. gwira Ku- mne. 1 khudza kapena fumbata chinthu ndi dzanja.

2 lowa mthupi monga amachitira matenda. gwirathupi Ku- mne. zolowera kapena yanjana ndi chinthu m’thupi. gwiribidi /tttk/ mve. onani tanthauzo la gulubidi. gwirira Ku- mne. 1 yaka kwambiri monga umachitira moto. 2 mku. chita chigololo ndi munthu mokakamiza. gwirize /k/ dzi. Mu-A- (zambi. agwirize) munthu wolowa m’malo mwa munthu wina kapena wotumidwa kugwira ntchito m’malo mwa wina. gwiriziza Ku- mne. onani tanthauzo la deweza. H H, h dzi. Mu-A- (zambi. ma h) lembo la chisanu ndi chitatu mu mndandanda wa mayina a m’chiyankhulo cha chinyanja ndiponso limodzi mwa malembo opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. ha /k/ mfu. 1 mawu osonyeza kudabwa. chitsa: ha! wabweradi iwe? 2 mawu osonyeza kukana. chitsa: ha! sindingathandize ine. 3 mawu okuwa popitikisa zinthu kapena zilombo zoononga. 4 mawu amene amatuluka munthu akamaseka. habu (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. habu) chitsulo chapakam’pakati pa mkombero wa njinga chogwirana ndi sipokosi. hahaza Ku- mne. kuwa kumathero a nyimbo. hakisowo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. hakisowo) chipangizo chachitsulo chitimanomano chotha kudulira zitsulo zinzake. hamala (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. hamala) chipangizo chachitsulo cholemera chomwe amakhomera misomali kapena kusanjira zipangizo monga nkhwangwa. mae. : nyundo, sando. handulo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. handulo) chiwongolero cha njinga. hatchi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. hatchi) nyama yonga bulu ndipo yokulirapo yomwe anthu amakwera pamsana pake paulendo ndipo ndi yaliwiro kwambiri. mae.: kavalo. hauka /ttk/ Ku- mne.

chita moonetsera kuti munthu akufuna chinthu kwambiri kapena chita phamphu pochita chinthu. haya /kt/ mfu. mawu onena ponyamula, pokankha kapena pokoka chinthu chomera kapena cholimba. kunekwi.: haiya. hayala (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. hayala) mchitidwe wobwereka chinthu monga galimoto popereka ndalama ndi cholinga choti ugwire nacho ntchito. he /k/ mfu. mawu ofuula pochenjeza kapena pocheula munthu. chitsa: he! chilekeni chimwalacho chingakupwetekeni. hede /k/ mfu. mawu ofuna kusonyeza kukondwa kapena kunyodola anthu ena monga amachitira amayi ena poseka. hema /kt/ dzi. Li-Ma-/ (zambi. mahema/ hema) nyumba yomanga ndi nsalu yolimba yosalowa madzi. mae.: tenti. hereche dzi. Mu-a- (zambi. herechi) onani tanthauzo 1 la chikudzu. hi /k/ mfu. 1 mawu ofuula podzudzula munthu. 2 mawu ofuula kusonyeza kudabwa modandaula chitsa: hi! waukanadi mulandu. ho /k/t/ mfu. mawu ofula kusonyeza kudandaula. hohoza /Sho/ Ku- mne. chititsa munthu kukuwa chifukwa cha kusakondwa,. nkhawa/ululu, kupweteka kwa mumtima kapena chisoni chachikulu. holo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. holo/ maholo) nyumba yayikulu yochitiramo msonkhano kapena masewero. (Nge). . . hotera (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi-/ Li-Ma- (zambi. hotera/ mahotera) nyumba yogulitsiramo, kudyeramo kapenanso kugonamo alendo hotola Ku- mne. onani tanthauzo la dombola. hula (k) mfu. mawu omveka potsitsa moyo munthu akatopa kwambiri. hula Ku- mve meta tsitsi. hule /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. mahule) mkazi wadama, wachiwerewere, wachimasomaso.

hulupula Ku- mne. imwa pang’ono zinthu zamadzimadzi mokoka monga tiyi. mae.: psontha. humbalume (Nse) dzi. Mu-A- (zambi. ahumbalume) katswiri polatsa makamaka paulenje. hutala (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. hutala/mahutala) 1 lipenga la galimoto kapena mthuthuthu, loimba popatutsa anthu kapena nyama pamsewu. 2 liwu la lipenga la galimoto kapena mthuthuthu. huwi /tk/ mfu. kulira kwa fisi. I I, i dzi. Mu-a- (zambi. ma i) lembo lachisanu ndi chinayi mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chinyanja ndiponso limodzi mwa malembo aliwu asanu. i m’phambu. 1 mphatikiram’buyo wolamula wothandiza mneni wokhala ndi phatikizo limodzi. chitsa: imwa, imva. 2 mphatikiram’buyo wa tsinde la mlozi. chitsa: ichi, icho, iyi. i mfu. 1 mawu ofuula kusonyeza kudabwa, chisoni, kuopsedwa kapena kukhumudwa. chitsa: i wapweteka kwambiri. 2 mawu ofuula kusonyeza kutsutsa chitsa: i, sindidakuuze zimenezo ine. ibu /tk/ mve. umo amachitira munthu poba kanthu mofulumira. kunekwi.: ibo. ika Ku-, mne. 1 khazika chinthu pamalo. 2 bereka ndi kukula bwino monga zimachitira mbewu m’nthaka monga mbatata, mtedza, chinangwa kapena nzama. 3 sunga chakudya chodzadya m’tsogolo. 4 zika mtengo kapena khazika maliro m’dzenje ndikufotsera. 5 mku. yamba kuchindananso ndi mkazi wa mwana wamng’ono kwa nthawi yoyamba patapita mwezi umodzi kapena ingapo chibadwire cha mwanayo malinga ndi mwambo wake kuti mwanayo alimbe m’thupi. ima Ku-, mne. 1 leka kuyenda kapena kuchita kanthu kena. 2 khala chachiriri. 3 linda kapena dikira chinthu china. 4 . . mku. : khala woyembekezera kukhala ndi mwana. imba Ku-, mne.

1 tulutsa liwu lokometsera la nyimbo kuchokera mkamwa kapena m’chipangizo choyimbira monga amachitira anthu povina gule kapena pamapemphero. 2 menya kapena liza chinthu monga belu, ng’oma, lipenga kapena gitala kuti chitulutse liwu. imbe dzi. Mu-A- (zambi. imbe) mtundu wa chambo chachikulu kwambiri. imbwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. imbwa) onani tanthauzo 1 la galu. imphe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. imphe) kachilombo kobiriwira ngati msipu kamene kamadya makwaule a udzu ndipo anthu ena amachita ndiwo. mae.: mphalabungu. impso (tk) dzi. I-Zi- (zambi. impso) chiwalo cha m’mimba chamnofunofu chothandiza kusefa mkodzo kuchokera kumagazi. mae.: tangani. imvi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. imvi) tsitsi loyera kapena lotuwa limene limamera kumutu munthu akayamba kukalamba. inchesi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma-/ (zambi. mainchesi/ inchesi) kagawo ka muyeso wa Angerezi woyesera utali wa zinthu kokwana pafupifupi mphindikati imodzi ya chala chakumanja. inde /tk/ muo. onani tanthauzo la ee. indedi /tkt/ muo. onani tanthauzo la eetu. kunekwi.: indetu. indwa dzi. Mu-A- (zambi. aindwa) mtundu wa mbalame yotuwira ya miyendo italiitali yomwe imakonda kukhala kumene kuli madzi ambiri. kunekwi.: imbwa. ine mlom’ma (zambi. ife) mawu olowa m’malo a dzina la munthu yemwe akuyankhula. inga Ku-, mne. 1 pitikitsa zinthu za moyo monga mbalame, nkhuku ndi zinthu zina kuti zisaononge zinthu. mae.: wala. 2 yenda chisawawa kapena mopanda cholinga. injini (Nge) /tk/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. injini/mainjini) makina amene amayendetsa chinthu monga chigayo, galimoto kapena ndege. inki (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. inki) zinthu zamadzimadzi za maonekedwe osiyanasiyana zomwe amalembera pa pepala kapena kudindira mabuku pa makina.

insa /tk/ dzi. I-Zionani tanthauzo la gwape. inswa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. inswa) mtundu wa chiswe chamapiko, chimauluka ndipo chili ndi mafuta ambiri ndipo anthu ena amadya. mae.: ngumbi. ipa /tk/t/ Ku-, mne. khala osakoma ndi osaoneka bwino kapena chita chinthu chosakondweretsa. mae.: nyansa. ise dzi. I-Zi- (zambi. ise) onani tanthauzo la bwande. isezi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ Li-Ma- (zambi. isezi/maisezi) onani tanthauzo 2 chigero. kunekwi.: izesi. itana Ku-, mne. 1 tchula dzina la munthu mokweza mawu kuti mwini dzinalo amve. 2 mema kapena udza anthu kuti afike pamalo monga pamsonkhano kapena paphwando. itawa Ku-, mne. vomera pamene munthu waitana. iwala /ttk/ Ku-, mne. khala osakumbukira chinthu. 1 iya /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. aiya) dzina limene amayitanira amake. mae. mama. 2 iya /k/ muo. mawu onena pokana mwachipongwe ndi monyogodola. iyayi /kt/ktk/ muo. onani tanthauzo 1 la ayi. iye /tk/ mlom’ma (zambi. iwo) mawu olowa m’malo mwa dzina la munthu wina amene palibe pokamba nkhani yake. J J, j dzi. Mu-a- (zambi. ma j) lembo la khumi mu mndandanda wa malemba a m’chiyankhulo cha Chinyanja ndiponso limodzi la malemba opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. ja tsi. tsinde la mlozi lopangira mfotokozi kapena mlowam’malo wolozera chinthu chomwe chili patali. chitsa: tija. jaha (Zu) dzi. Li-Ma- (zambi. majaha) munthu wamphamvu wokhwima, wokwatira kapena wosakwatira.

jaira Ku- mne. chita chinthu mosonyeza kuchidziwa ndi kuchizolowera kwambiri. mae.: thera. jalo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. majalo) pamalo pamene mtsinje umathira m’nyanja. kunekwi.: dzalo. jama Ku- mne. ima molimbika kapena limbikira osafuna kugonja pomenyana. mae.: limbirira. jamanda (Swa) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. majamanda) chitete chamkombero wa phapha lalikulu la thabwa lolocha; chokhala ndi chivundikiro pamwamba pake. jambula Ku- mne. lemba kapena tola chithunzi kapena mawu. jampa (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma-/ (zambi. majampa/jampa) chovala chokhala ngati jekete koma chokhala ndi lamba m’chiuno. jamu (Swa) /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. jamu) 1 kachipatso konga phwetekere koma kochepapo komwe anthu amadya. mae: mtonga. 2 zipatso zophika zosakaniza ndi shuga. mae manyuchi. janda Ku- mne. chita mwambo wamdulidwe wodula khungu la kunsonga ya mbolo. mae jandula. jandika Ku- mne. onani tanthauzo la chitekera. jando /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. jando) mwambo wachinamwali cha anyamata makamaka achinasala. jandula Ku- mne. onani tanthauzo la janda. janthijanthi mve. onani tanthauzo la dzandidzandi. Januwale (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. Januwale/ma Januwale) mwezi woyamba wa chaka. kunekwi.: Jenyuwale. jasi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. majasi) chovala chachitali chochindikalira,. chovala pamwamba pa zovala zina makamaka kukazizira. javi (Swa) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. majavi) mkeka waukulu wangodya zinayi woyala pa balaza m’nyumba. mae.: liyambi. jawayawa dzi. Mu-A- (zambi. ajawayawa)

chiwala chogwinthimala chamapiko aafupi chomwe sichiuluka ndipo chimaoneka dzinja lili pafupi kuyamba. mae.: tsokonombwe. 1 je m’pham’tso. onani tanthauzo 2 la -be. 2 je /k/ mve. 1 umo limamvekera khasu likatema kapena likagunda mwala polima kapena pokumba pansi. 2 umo zimaonekera zipatso zokupsa mofiira. jeba Ku- mne. onani tanthauzo la chemba. kunekwi. : jemba. jeda Ku- mne. nena zoipa za munthu wina kuseri mwini wakeyo palibe. mae.: ukuluma. jedegula Ku- mne. seka munthu motonza, monyoza, monyodola iye ali pomwepo. kunekwi.: jegedula. jedula Ku- mne. luma kapena checheta chinthu. 1 jee /t/ mve. umo kumaonekera kuwala pang’ono kwa moto. 2 jee mve. umo limaonekera khala la moto kapena chitsulo chotentha kwambiri. jega mve. umo amachitira munthu poima mwadzidzi. jegwe mve. umo amachitira munthu potafuna momveka akamagwedeza nsagwada. kunekwi.: jekwe. jegweda Ku- mne. tafuna zakudya zolimba monga matowo, chingowe kapena mukho. kunekwi.: jegwenya, jekwenya. jejema Ku- mne. onani tanthauzo la dodoma. jejula dzi. Mu-a- (zambi. jejula) mowa owawa kwambiri. jeke (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. majeke) chipangizo chachitsulo monga makina otukulira galimoto pofuna kukonza galimotoyo kapena makina odindira belo la fodya. jekeseni (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. jekeseni) zingano othirira mwankhala m’thupi pobaya. jekete (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. majekete)

chovala cholekeza m’matako, chong’amba pa mtima, chachitali manja, chovala pamwam, ba pa chinzake. jekwe dzi. Li-Ma- (zambi. majekwe) onani tanthauzo la chikwakwa. jembe (Swa) /kt/ dzi. (zambi. majembe) chipangizo cholimira ndi manja. jenga Ku- mne. onani tanthauzo la chemba. jenjere dzi. I-Zi- (zambi. jenjere) chitsamba cha mizu yowawa kwambiri ndipo mizuyo anthu ena amaphera nsomba. mae.: katupe, katunga. jere (Nge) dzi. I-Zi- (zambi. jere) malo sungiramo anthu omwe adawamanga chifukwa cholakwira malamulo a dziko. mae.: ndende. jerekete mve. umo amonekera munthu akakhala ndi moyo wamphamvu m’mawonekedwe akachira matenda amene anali kudwala. jerera dzi. Mu-A- (zambi. ajerera) mtundu wa mbewa yonga sontho yokhala mumpata wa masamba a nthochi. ji mve. 1 umo kamachitira kanthu monga kamtengo potosa kanthu kena. 2 umo kumamvekera munthu akaponda pansi mwamphamvu. 3 umo umaonekera mtengo wozika pansi. jidi /tk/ mve. umo kumamvekera kuponda pansi mojidima koma modumpha kuchokera pamwamba. mae.: tchithi. jidima Ku- mne. ponda pansi momveka potsika m’mwamba. jigaliga mve. umo zimachitira nyama monga bulu zikamayenda modumpha. jigama Ku- mne. onani tanthauzo la chigama. jigijira (Zu) Ku- mne. ponya ndodo kapena mtengo mwamphamvu pofuna kupha chinthu monga nyama. kunekwi.: jikijira. mae.: vukuzira, sikisira. jigula Ku- mne. sanza kwambiri. jijida Ku- mne. tosa kuuna ndi mtoso. jijima Ku- mne.

limbana kwambiri mofinyana monga pamasewero kapena pa ndewu. jijira Ku- mne. limbalimba mwamphamvu monga munthu akamugwira pa ndewu kapena pa masewero. jijirijijiri mve. 1 umo amachitira munthu polimbanalimbana ndi anzake akamamugwira pandewu kapena pamasewera. 2 umo amaonekera munthu akamajijirika ndi zinthu za eni. jijirika /tttk/ Ku- mne. chita zinthu mopupuluma. jima Ku- mne. 1 onani tanthauzo 1 la guma. 2 onani tanthauzo la bunya. jimphula Ku- mne. onani tanthauzo la gamphula. jindimala Ku- mne. khala onenepa makamaka kumaso. jinje /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. zinje) ng’oma yonyamulira pa chifuwa. jintcha Ku- mne. onani tanthauzo la dzinzana. jintchimala Ku- mne. onani tanthauzo la gwindimala. jintha Ku- mne. zika nsichi pansi mosinja pomanga nyumba yamitengo. 1 jinya Ku- mne. khudza chinthu ndi nsonga ya chala kapena mtengo kapenanso lowetsa kamtengo kudzenje kuti kanthu kalowe kapena katuluke kudzenjeko. mae.: joda. 2 jinya Ku- mne. onani tanthauzo la dokonya. jirijida Ku- mne. onani tanthauzo la dikidisha. jiwa Ku- mne. dyewa ndi chilombo. joba Ku- mne. onani tanthauzo la chemba. joda Ku- mne. onani tanthauzo la jinya. jodogola Ku- mne.

chotsa chinthu monga minga pa thupi mokonomphola ndi kanthu kosongoka. mae.: konomphola. jogoda Ku- mne. jinya pamalo ndi chala kapena ndi chinthu china mobwereza. jogodola Ku- mne. kumba pansi ndi mtchokhotho. .: mae. : tchokhotha. jojoboli /kkkt/ mve. umo chimaonekera chinthu chachitali kwambiri mopita m’mwamba. mae.: thovu, thoboli. jojodijojodi mve. onani tanthauzo la chuchuluchuchulu. jojozera Ku- mne. onani tanthauzo la chichiriza. joko (Nge) /kt/tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. majoko) goli la ng’ombe zokoka ngolo kapena pulawo. jomba /tk/ Ku- mne. 1 fera panjira monga imachitira galimoto injini ikavuta kapenanso galimotoyo ikalowa m’matope. 2 tandala osagwira ntchito yolembedwa. jombo (Sho) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. jombo) nsapato zazikulu, zolemera, zachikumba chochindikala, zobzola kakolo, zomwe amakonda kuvala ogwira ntchito ku mgodi kapena asirikali. jompha Ku- mne. nzonzowola chinthu ndi mlomo monga imachitira nkhuku. mae.: zonzomola. joni /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. joni) onani tanthauzo la chikhutu. jonja Ku- mne. yamba kumera ndikutulutsa nsonga monga chimachitira chimanga. kunekwi.: njonja, jonjola. jonjola Ku- mne. thamanga mofulumira kwambiri monga momwe imachitira nkhwali. kunekwi.: njonjola. jontcho dzi. I-Zi- (zambi. jontcho) onani tanthauzo 1 la chitaka. joo Ku- mve. umo amaonekera munthu kapena nyama ikadumpha ndi kugwanso pansi. mae.: lee. jowa Ku- mne. onani tanthauzo la dumpha.

juba dzi. Mu-A- (zambi. ajuba) chitsulo cholimba chopanda mazinga, chakuthwa kukamwa kapena mbali imodzi ngati ntcherero chomwe anthu amaboolera matabwa kapena kudulira zitsulo. mae.: thendo. judu /tk/ mve. umo amachitira ana a ng’ombe akamadumphadumpha mosangalala. judula KKu- mne. 1 lumphalumpha monga imachitira nyama ikagwidwa mumsampha. 2 gwetsa dala munthu pomukola ndi ndale. kunekwi.: jutula. judumuka /tttk/ Ku- mne. lumphalumpha monga amachitira amachitira mwana wa ng’ombe. juga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. juga) sewero la makadi lobetcha ndalama kapena katundu. kunekwi.: njuga. jugu /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. ajugu) onani tanthauzo la chitute. jujuka (Swa) Ku- mne. choka maonekedwe abwino chifukwa chokhalitsa. mae.: sukuluka. Julayi (Nge) /kt/tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. Julayi, ma Julayi) dzina la mwezi wachisanu ndi chiwiri wa chaka kuyambira mwezi wa Januwale. jumbe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ajumbe) mbalame yokonda kuwoneka usiku, yanthenga zazitali kumapiko ndi kuchitsukwa. kunekwi.: lumbe. Juni (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. Juni/ ma Juni) dzina la mwezi wachisanu ndi chimodzi wa chaka kuyambira mwezi wa Januwale. juu mve. onani tanthauzo la bee. juzi (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. majuzi) chovala choluka ndi ulusi chimene anthu amavala pamwamba pamalaya ena. K K, k dzi. Mu-A- (zambi. ma k) lembo la khumi ndi chimodzi mu mndanda wa malemba a m’chiyanhulo chachinyanja ndiponso limodzi mwamalemba opanda liwu khumi mphambi zisanu ndi zinayi. ka /t/k/ m’pham’ka

phatikira mkkati m’kati woti tikamuika pakati pa m’phatiira m’mbuyo ndi mneni amasonyeza nthawi zam’sogolo za pokhapokha. makalemba masamuwa kwanu. mukaona mundiuze. kaamba /ttk/ muo. mawu osonyeza kuti chinthu chachitika chifukwa chamunthu kapena chinthu. tonse tadza pano chifukwa kaamba kamalirowa. kaba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. kaba) gawo la chovala monga malaya kapena jekete kapena kolala, manja, chiphapi cha kumimba ndi kunsana zimalumikizidwa. kababa /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akababa) kachilombo konga nkhufi komwe kamaluma ndikuyamwa magazi pa thupi la nyama monga galu kapena ng’ombe ndi nyama zina. mae.: nkhupakupa, kalumbalumba, ndumbandumba, nkhumbakumba, nsakapuka. kabadwa /ttk/ dzi. Ka-Ti- (zambi. kabadwa) chilema kapena kanthu kowoneka pathupi kobadwa nako. mae.: mbuye, kam’bale, kakhadwe, kalema. kabaifa dzi. Mu-A- (zambi. kabaifa) mtundu wa nyemba zambulungo zofanana ndi khobwe kapena nandolo zomwe masamba kae ndi ndiwo zotchedwa nzala. mae.: nsawawa,, ndozi. kabali /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akabali) khadabwa kotsekera chitseko kapena zenera, m’kati mwanyumba kotero kuti wina wakunja sangatsekule. mae.: mphatika. kabanga /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akabanga) 1 munthu wolimba mtima, wopanda mantha. uyu alandise ndewu iyo ndi kabanga. 2 Mu-A- (zambi. kabanga) mtundu wa mowa wofana ndi wa masese womwe amapanga pogwiritsa ntchito gaga, shuga ndi chimera. kabanthira dzi. Mu-A- (zambi. akabanthira) kachilombo konga njenjete kapena kakang’ono kakuda komwe kamakonda kwambiri m’munda kuposa m’nyumba koma sikadya zovala. kabanzi /ttk/ dzi. (zambi. kabanzi) 1 onani tanthauzo la chikawola. 2 onani tanthauzo la chikasu. kabasira dzi. Mu-A- (zambi. kabasira) kabati (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makabati) chinthu chopanga ndi matabwa, chamtundu wa bokosi, chokhala tsonga ndipo chili ndi zipinda zoika ziwiya kapena zinthu zina ndipo chimakhala ndi zitseko. kabawi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akabawi)

mbalame yaying’ono imene imagwira anapiye ndipo siyionekaoneka nthawi ya dzinja. kunekwi.: kabawe. mae.: kakozi, kamtema. kabawu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akabawu) onani tanthauzo la gontham’kutu. kabementha dzi. Mu-A- (zambi. akabementha) 1 kachilombo ka gule wamkulu kamene kamasewera ndi akazi m’mudzi nthawi ya masana mosaimbira ng’oma. mae: ka ng’wing’wi, nkwakwa, kwakwase, kambulumbunde. 2 nyama yoweta yamphondo yofanana ndi gwape koma yokulirapo yomwe polira imati mee. mae.: mbuzi, mphenemene. kabengere dzi. Mu-A- (zambi. akabengere) dzungu lodya ndi chikhokhombe chomwe. mae.: kaulakhokho, kanyema. kabichi (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. kabichi) chomera chomwe pokula chimafunga masamba ake ndikuulungika ngati mutu; ndipo anthu ena amadya ngati ndiwo. kabisira dzi. Mu-A- (zambi. kabisira) mowa wobisa womwa anthu odziwika okhaokha. kabo dzi. Mu-A- (zambi. kabo) munthu wamphamvu. kabondololo dzi. Mu-A- (zambi. akabondololo) mfundo imene ili polumikizira phazi ndi msongolo wa mwendo. mae.: kakolo, kakolwa. kaboni dzi. Mu-A- (zambi. akaboni) onani tanthauzo la chidzam’mbuyo. kabudula dzi. Mu-A- (zambi. akabudula) chovala chachifupi chokhala ndi mphululi ziwiri molowetsa miyendo povala. mae.: kamtang’a. kabuli (Swa) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makabuli) dzenje limene amapatutsa kumphepete kwa dzenje la manda kumene amayikako mtembo. mae.: saiti. kabulikire (tkkkt) dzi. Mu-A- (zambi. akabulikire) mtundu wa mbewa yonga phuku koma yochepera; yotuwa ndipo imabulika msangamsanga ikamva mgugu. mae.: kamvamgugu. kabunguzi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kabunguzi) onani tanthauzo la chidzam’buyo. kabuthu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kabuthu) nthochi zazifupi msinkhu koma zazikuluzikulu ndiponso zozuna kwambiri. kabuuzi dzi. Mu-A- (zambi. kabuuzi) phokoso limene limamveka anthu ena akagona. mae.: mkonono. kabuwaza /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akabwaza)

1 munthu wosawuka kwambiri. 2 mtundu wa gule wamkulu wokonda kuvina usiku. mae.: kusacha, kwinimbira, kuwanje. kabwanda /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akabwanda) onani tanthauzo la bwangwengu. kabwata dzi. 1 kabwata ndi nkhuku yayifupi 2 nkhuku yaifupi miyendo kwambiri kotero kuti kumimba kwake kumakhala ngati kwakhudza pansi. kunekwi.: kambwitha, kambwatha, kabwita, zimbwatha. kabwere /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kabwere) ufa wa mphale yokonola, kuviika ndi kugaya tsiku lomwelo. mae.: nampande, kapanta, mwanawabwerera. kabwerera dzi. Mu-A- (zambi. kabwerera) mtundu wa udzu wolimba kwambiri. kunekwi.: kambwerera. mae.: kambwembwe. kabwira /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akabwira) mtundu wa mbewa yochepa msinkhu yomwe ubweya wake ndi wofiira pamsana koma woyera kumimba. mae.: pinji, pinda. kachasu (Pwi) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kachasu) chakumwa choledzeretsa chomwe anthu amacheza anthu kuchokera ku suga ndi masese, kapenanso kumowa wamasese, gaga, nzimbe, nthochi, mango ndi chinanazi. kachawa dzi. Mu-A- (zambi. akachawa) onani tanthauzo la chilimundi. kacheche /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kacheche) mtundu wa gule amene ankavina anthu kale. kachenga /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kachenga) donthi loyera longa njereza lomwe anthu amapaka zipupa ndipo ena amawalitsira nyumba. kachenjede /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akachenjede) 1 munthu wochenjera kwambiri pazochita zake. 2 munthu amene adachita maphunziro a digiri yoyamba monga Bachelor of Arts. kachenzi1 /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akachenzi) kanyama konga mbewa koma kakakulu komwe kamakhala m’dambo ndipo kamaduladula chimanga kapena udzu monga senjere, bango ndi zina zotero. mae.: ntchezi. kachenzi2 /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akachenzi) onani tanthauzo 2 la chikudzu.

kachere dzi. Mu-A- (zambi. kachere) mtengo wonga mtawa wa masamba aang’onoang’ono, ungathe kumera pa mtengo unzake omwe mambidza ake anthu amagoma ulimbo ndipo zipatso zake anthu amadya. kacherenthundu /ttttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akacherenthundu) mtengo waukulu wa kachere wosabala zipatso. kachesa1 /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akachesa) mbiya yonga nkhali yaifupi koma yokulirapo kukamwa, yomwe anthu amathiramo phala kapena mowa pophula pamoto. mae.: mphulo, tasho. kachesa2 dzi. Mu-A- (zambi. akachesa) onani tanthauzo 1 la boloma. kunekwi.: kachewa. kachetechete muo. onani tanthauzo la chinunu. kachewere /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kachewere) mbatata yachizungu, yambulungo, yokulirapo koma sizuna ngati mbatata ya kholowa. mae.: mbatatesi. kachibwathi /ttkt/ dzi. Ka-Ti- (zambi. tizibwathi) kachipewa kakang’ono kopanda khonde. kachigunzana /ttkt/ dzi. Ka-Ti- (zambi. tizigunzana) onani tanthauzo la chikhonyani. kachikhutu /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akachikhutu) mtundu wa kabwanda wang’ono koma woyera. kachikhweru /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akachikhweru) onani tanthauzo la chikhutu. kachimbo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kachimbo) onani tanthauzo la chikololo. kachipapa /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akachipapa) chilombo cha gule wamkulu chovina patsiku loshambula mowa wamaliro. kunekwi.: kamchipapa. kachipula /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kachipula) mowa wamasese, wowawa bwino, wothira lipoko lambiri. kachirawede dzi. Mu-A- (zambi. achirachirawede) gule amene amavina anthu akuluakulu kale. mae.: kamzoole. kachisi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akachisi) onani tanthauzo la gumbasi. kachiswe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kachiswe) onani tanthauzo la bandawe. kachiti (Swa) /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akachiti) kampando kosema ndi sompho, kandendera, kamiyendo itatu. kachitosi /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kachitosi)

timitsitsi tingapo tophuka kuchokera kuchikhawo pansi m’nthaka tomwe masamba ake ndi obiliwira, amsipusipu, andendera. kachiza Ku- mne. kupiza ndi kufika monga momwe limachitira fungo kumphuno kwa munthu. kachofu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. kachofu) mtundu wa bowa woyera umene umamera m’chizyombe, anthu ena amadya. kachokocha dzi. Mu-A- (zambi. kachokocha) mtundu wa gule ovina anyamata ndi asungwana pamodzi. kachokola dzi. Mu-A- (zambi. kachokola) nthenda ya maso, yowawa molasa, ndipo siitulusa manthongo. mae.: nsanga. kacholo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kacholo) mtundu wa tsabola wamng’onomng’ono wowawa kwambiri. mae.: mphiripiri, kaphiripiri, longo. kacholola dzi. Mu-A- (zambi. kacholola) onani tanthauzo la chikhutu. kachoso /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kachoso) onani tanthauzo la chamasongwe. kachukulu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akachukulu) onani tanthauzo la chifununu. kada m’pham’ka 1 mawu osonyeza kuti chinthu chomwe chimati chichitike chalephereka chifukwa chachinthu china. ukadakhalapo iwe, sindikadavulala. 2 mawu osonyeza khumbo. akadachira mwanayo chilema chilibe kanthu. 3 mawu osonyeza kupitirirabe kwa ntchito. akadadya, sadakhute. kadainswa /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akadainswa) onani tanthauzo 2 la chawa. kadale /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadale) mtengo wolimba ndiponso wabwino kuchita nsichi, mpini ndi nkhuni. mae.: namphangale. kadamira Ku- mne. lumphira chinthu china monga amachitira pusi mu mtengo. kunekwi.: kadawira. mae.: lanthawira. kadamng’ondo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kadamng’ondo) mawu odziwitsa ana omwe amasewera madzulo kuti masewera athe ndipo kuti abalalike. kadaola1 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadaola) 1 mtundu wa msale wofiira m’kati.

2 Mu-A- (zambi. kadaola) onani tanthauzo la chimpse. kadaola2 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadaola) onani tanthauzo la chinankhwi. kadede dzi. Mu-A- (zambi. kadede) fupa lofewa m’munsi mwa nganga, la tcheweretchewere pakudya. kunekwi.: kadedema. mae.: kadindimtima. kadeketa dzi. Mu-A- (zambi. kadedeta) tundu wa gule amene amavina amuna ndi akadzi yemwe amayimbira ng’oma zisanu. kademo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kademo) kankhwangwa kakang’ono kopindika mtsukwa, kakatali mpini, amayenda nako ngati ndodo mwina amavinira gule monga ngoma. kunekwi.: katemo. mae.: mbemba. kaderuderu /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akaderuderu) kachilombo kakang’ono kotuluka m’dzira la udzudzu kosambira, m’madzi odikha ndipo ndikopanda mapiko. kunekwi.: kamderuderu, kaduledule. kaderuka /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akaderuka) munthu woyendayenda. mae.: kamchacha, tandaliyenda, kamwendom’njira. kadindimtima /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kadindimtima) onani tanthauzo la kadere. kadingoli /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akadingoli) onani tanthauzo la bwaning’a. kadiri /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadiri) munthu wokonda kunena zinthu za anthu ena kawirikawiri. mae.: kavuwevuwe, mthirakuwiri, kapasule, vundula madzi. nguwiti, kadzitape, nakonako, kadyolidyoli, kadoli /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kadoli) kuthuvula kwa mpaliro molunjika kumwamba ndi mopita kutali. mae.: kathuwe, kaligande, kathuve, mangankuleya, tantha. kaduka /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kaduka) onani tanthauzo la ndumbo. kadukumba dzi. Mu-A- (zambi. akadumba) kadukuta dzi. Mu-A- (zambi. akadukuta) kanyama kamtundu wa gwape koma kochepera kabweyaofiira, wina oyera, katinyanga topoteka, kamakhala m’nkhalango. mae.: kasenye, kasese, kadumba. kadukutu /tkt/ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kadukutu) nthenda yotupitsa masaya, yopatsirana yomwe nthawi zambiri imagwira ana. kunekwi.: kandukutu. mae.: matsagwidi, masagwidi, phwisi. kadyaakolo /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akadyakolo)

nsomba ya mamba yofanana ndi ntchira koma thupi lake ndi lofiirira ndipo lili ndi minga za mphanda mkati mwa mnofu wake. mae.: khuyu. kadyali /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadyali) mtundu wa chomera omwe midzu yake ndi yozuna ndipo anthu ena amadya. kunekwi.: kadyaligone. kadyambidzi /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kadyambidzi) udzu ufupiufupi womwe umakhala bwino kufolera nyumba ndipo nyama zina monga mbizi zimaukonda. mae.: kambumbu. kadyamkwichi /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akadyamkwichi) kambewa kofiira ngati thong’ondo koma ka m’chira watsasa. kunekwi.: kadyamkwikwi. mae.: kadyamlamu. kadyamlamu /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadyamlamu) onani tanthauzo la kadya mlamu. kadyampalu /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kadyampalu) mnofu wa mumsana mwa nyama. mae.: lombo. kadyamsonga /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadyamsonga) nyama yayitali kwambiri yomwe imadya nsonga zamitengo. mae.: nyamalikiti, nswala. kadyankhadze dzi. Mu-A- (zambi. akadyankhadze) onani tanthauzo la chazunda. kadyole /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadyole) munthu wokochita kanthu kuti ena amukonde. mae.: pakomaine, mkomendiine. kadyolidyoli dzi. Mu-A- (zambi. akadyolidyoli) onani tanthauzo la kadiri. kadzanjatema dzi. Mu-A- (zambi. akadzanjatema) mchitidwe wokanika kutema pamalo pamodzimodzi ndi nkhwangwa kapena mpeni. kadzaza dzi. Mu-A- (zambi. akadzaza) onani tanthauzo la fanero. kadzidzi dzi. Mu-A- (zambi. akadzidzi) mbalame yayikulu koposa njiwa, yamutu wawukulu, maso aakuluakulu, imagona masana malo obisika monga m’malunje, imauluka ndikulira usiku okhaokha, anthu ena amakhulupirira kuti imalosera tsoka. kadzifere /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. adzifere) munthu wotaya moyo wake popanda chifukwa cheni cheni kapena chifukwa chofuna kupulumutsa anthu ena. kadzimbuka /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akazimbuka) onani tanthauzo la chikhambwa. kadzimerere /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kazimerere)

onani tanthauzo la chabuka. kadzimete /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadzimete) nkhuku yometeka ndi yososoka m’khosi. mae.: meteke, sosoke, usimwi. kadziombe /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadziombe) nsalu imene ankaomba anthu kale. kadziotche /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadziotche) 1 mku munthu wolimba mtima. mae.: kafanikhale, kaphere. 2 onani tanthauzo la chifukufuku. kadzira1 dzi. Mu-A- (zambi. kadzira) chimanga chachikasu. mae.: kambiri, mtsachinya, thikinya, mafutambi. kadzira2 ku, mne. manga ndi zingwe kapena luzi pafupipafupi molimba kotero kuti kumasula kumavuta. kunekwi.: kadzirira. mae.: kwidzinga. kadzitche /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akadzitche) munthu yemwe amapatsa dzina lake munthu wina. kadzola dzi. Mu-A- (zambi. akadzola) onani tantnauzo 2 la kadzoche. kadzoche /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akadzoche) 1 njuchi yayikulu yosaluma. kunekwi.: nadzoche, nadzuche. mae.: nadzambwe, zunguya. 2 kachilombo ka mtundu wa chiyabwe komwe kamayabwa mowaula ndipo kamakhala mumtengo makamaka wa mtawa. mae.: kadzola. kadzula Ku-, mne. chotsa mbali ya chinthu ndi mphamvu mong’amba monga mphanda kumtengo kapena chiwalo ku thupi. kunekwi.: khadzula. mae.: khodzola, khonyola. kadzulo /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. kadzulo) therere la m’dambo la timasamba tating’onoting’ono lomwe limapezeka kumalo ozizira. kadzutsa dzi. Mu-A- (zambi. kadzutsa) chakudya choyamba cham’mawa. mae.: mfisulo. kafadala /ktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akafadala) onani tanthauzo 1 la gonondo. kafadongo dzi. Mu-A- (zambi. akafadongo) onani tanthauzo la gonondo. kafaluvu dzi. Mu-A- (zambi. akafaluvu) onani tanthauzo la gonondo. kafambira dzi. Mu-A- (zambi. akafambira) 1 chinthu chomanga ndi njerwa champhako yoyambira posonkha moto mpaka pamwamba pa tsindwi, motulukira utsi. kunekwi.: kafwambira.

2 onani tanthauzo la chikololo. kafumbata dzi. Mu-A- (zambi. akafumbata) matenda owumitsa tsagwada ndi ziwalo zina monga manja ndipo nthawi zambiri amagwira ana. kafumbu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kafumbu) 1 chimanga cofewa chamaso ang’onoang’ono ndipo anthu amakonda kukazinga. 2 mku onani tanthauzo la dzinthu. kafumbwe dzi. Mu-A- (zambi. akafumbu) onani tanthauzo la chombwe. kafumbwefumbwe dzi. Mu- A- (zambi. akafumbwefumbwe) onani tanthauzo la fuse. kafumphe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kafumphe) . onani tanthauzo la chidzam’mbuyo. kunekwi.: kafumphu. kafupa /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kafupa) mtundu wa mtengo wolimba umene umathyoka ngati fupa. kafwenge /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akafwenge) mphale yowola chifukwa chokhalitsa m’madzi. mae.: kaphwera, nkhongolo. kafwitsa /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akafwitsa) onani tanthauzo la chisusu. kagolo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akagolo) mtundu wa chimanga chimene chimacha msanga. mae.: kanjerenjere. kagonda /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kagonda) onani tanthauzo la chigolo. kagongono /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akagongono) popindira mkono. kunekwi.: chigongono. mae.: kasukusuku, kashukushuku. kagwampanda /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kagwampanda) onani tanthauzo la chimbamba. kagwinthi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akagwinthi) dzungu laling’ono losakhwima. kaidi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akaidi) munthu amene wamangidwa ndikuyikidwa m’ndende. kajintchi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akajintchi) onani tanthauzo la chibayo. kajodola dzi. Mu-A- (zambi. kajodola) 1 mowa omwetera udzu woti aliyense wofuna kumwa mowa umenewu, ajodole mtolo wa udzu. 2 Mu-A- (zambi. akajodola) kachipanda kakang’ono kolawira mowa. 1 kaka (Swa) /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. kaka)

munthu wamwamuna wobadwa naye m’banja limodzi akamatchula mnzake. 2 kaka Ku-, mne. monga imachitira mbalame pamtengo kapena pansi. kakala Ku-, mne. 1 khala osalala kapena osafewa pa thupi. kunekwi.: khakhala. mae.: kanambala. 2 khala wankhanza ndi wopanda chifundo. kakama Ku-, mne. vuta monga udzu m’munda. chitsa: kumandaku thengo lakakama. kakamira Ku-, mne. khala osafuna kuleka chimene umachita kapena kuchikoka pamalo. kunekwi.: kangamira, kamirira. mae.: umirira. kakamiza Ku-, mne. onani tanthauzo la chichiza. kakasi mve. umo amaonekera munthu akathedwe nzeru, osadziwa chochita. mae.: pukulu. kakata1 /k/t/ mve. umo chimamvekera chinthu chokhakhala pochigwira. kakata2 Ku- mne. chita chinthu mopotiriza mulingo. kakatiza Ku-, mne. onetsa vuto kapena matenda kukhala ngati akulu kwambiri pamene si choncho kwenikweni. mae.: kukokomeza. kakatula Ku-, mne. chotsa chinthu chomamatira kuchinzake molimbana nacho. kunekwi.: mamatula. mae.: kangaula. kakaula Ku-, mne. kadzula chinthu monga mnofu pa thupi. kakavu tk -dzi I-Zi- (zambi. kakavu) onani tanthauzo la chikumvu. kakazi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akakazi) onani tanthauzo la chimphambe. kakhadwe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akakhadwe) onani tanthauzo la kabadwa. kakhoswe dzi. Mu-A- (zambi. kakhoswe) onani tanthauzo la chamanda. kakhule dzi. Mu-A- (zambi. akakhule) chipwete chopanda minga.

kakhutagona /ttttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akakhutagona) mpando umene munthu angagonepo chagada akalema kapena akakhuta. mae.: ndalema. kakhwerekhwere dzi. Mu-A- (zambi. akakhwerekhwere) mtundu wa nkhuku zosakula msinkhu kwenikweni. mae.: kalicheche, kasekese. kakolekole /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kakolekole) onani tanthauzo la ching’alang’ala. kakolo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akakolo) onani tanthauzo la kabondololo. kakolwa /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akakolwa) onani tanthauzo la kabondololo. kakombo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akakombo) zomera pamwamba pamadzi. mae.: kambwi, kabo. kakope /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kakope) onani tanthauzo la ching’alang’ala. kakowa dzi. Mu-A- (zambi. akakowa) mbalame yam’thengo yoyera thupi lonse yakhosi ndi mlomo wautali ndi miyendo yaing’ono ndiponso yaitali ndipo imakonda kulondola ng’ombe ndikumadya akalumbalumba ake. kakoza /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akakoza) onani tanthauzo 1 la chidazo. kakozi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akakozi) onani tanthauzo la kabawi. kakukuku /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akakukuku) kanyama kam’thengo ka mtundu wa khoswe komwe kamapezeka kumtunda ndiponso kumtsinje kokhala ndi timano tolimba ndiponso takuthwa. mae. : nguni. kakwiyo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akakwiyo) onani tanthauzo la chimbalangondo. kala Ku- mne. 1 kanda pathupi mokwakwazula ndi makadaba kapena chinthu china monga chipesu. 2 pera mankhwala otethedwa kuti akhale aufaufa. kalakala mve. umo kumamvekera nyama monga khoswe kapena buluzi akamakwera. kalakalaka /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalakalaka) kumangika kobadwa nako kwa kamnofu kakunsi kwa lirime komwe kamakanikisa ana ena kuti ayambe kuyankhula akafika pamsinkhu woti aziyankhula. mae.: lilaka, lizita, lidada, litata.

kalakasha Ku-, mne. mveka mowawira ndi mwakhambi monga mango awisi. kunekwi.: lakasa. kalakaswe dzi. Mu-A- (zambi. akalakaswe) onani tanthauzo 2 la kadziotche. kalakata Ku-, mne. kwera pamwamba pa kanthu kena monga pachulu, patsindwi kapena paphiri. kunekwi.: khalaphata. kalaliki (Nge) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalaliki) munthu amene ntchito zake ndikulemba ndikuchita zinthu zina muofesi. kalama dzi. Mu-A- (zambi. kalama) onani tanthauzo la kadale. kalamba Ku-, mne. kula kwambiri mumsinkhu ndi muzaka chifukwa chokhala ndi moyo nthawi yaitali. kalambalala /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalambalala) kachiwalo kamnofu wofewa kwambiri kokhala pa chifu mbali yakumanzere. mae.: sathamagazi, kapamba. kalandira dzi. Mu-A- (zambi. akalandira) onani tanthauzo la chidakhadakha. kalanga /tkt/ mfu. mawu osonyeza kudabwa, kudandaula kapena kudzidzimuka chifukwa cha chinthu chomwe chachichitika mosayembekezereka. kalanje dzi. Mu-A- (zambi. akalanje) onani tanthauzo la chidzam’mbuyo. kalanzi dzi. Mu-A- (zambi. kalanzi) mtundu wa chiswe ching’onoching’ono chathupi lofewa ndiponso lotuwa chomwe chimawumba ndi kukwera zinthu monga zovala, mabukhu, mphasa kapena nsanamira ndikuziononga. kalasa Ku-, mne. palapasa zinthu monga chipala, dothi kapena chimanga kuti zikhale momwazika. kalasawene /ttttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalasawene) kachitsamba kazipatso zolimba zamingaminga zomwe zimamera m’munda woguga kapena munsewu ndi m’njira. mae.: kamphondo. kalaso /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalaso) onani tanthauzo la chibayo. kalata /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. kalata) mawu kapena nkhani yolemba papepala ndi kutumizira munthu wina. kalavulagaga dzi. Mu-A- (zambi. kalavulagaga) ntchito yowawa kapena yolemetsa.

kalawakalawa mve. umo amamvekera munthu akamasamira m’madzi kapena pokapiza madzi. kalawe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kalawe) 1 mowa kapena thobwa lomwe anthu amamwa asanayambe kulima m’munda. 2 mowa wolawitsa anthu asanayambe kugula kuti awone ngati ndi wabwino. mae.: kamdawe. kalawelawe dzi. Mu-A- (zambi. kalawelawe) mitundu ya bowa yosiyanasiyana monga wa ntchire. mae.: kanyendera, kaotche. 1 kale /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. kale) chikhawo chachikasu chomwe amachisinja ndi kuchipera chikauma ndipo anthu ena amathira mundiwo ngati zokometsa ndowozo. 2 kale /tk/ muo. nthawi kapena nyengo ya m’mbuyo. kalekale /ttkt/ muo. nthawi yakale. mae.: makedzana. kalema /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kalema) onani tanthauzo la kabadwa. kalembera dzi. Mu-A- (zambi. kalembera) kuwerenga kwakuchuluka kwa zinthu zosiyanasiyana monga anthu kapena ziweto. kalembo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kalembo) midzere ya simenti yopaka mmaluma za njerwa za chipupa chant=yumba kalenjeka dzi. Mu-A- (zambi. akalenjeka) 1 onani tanthauzo la dembedza. 2 kuuluka pamodzimodzi monga kwa mbereswa pamwamba pamtengo. kaleya /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kaleya) onani tanthauzo la chisomo. kalicheche dzi. Mu-A- (zambi. akalicheche) onani tanthauzo la kakhwerekhwere. kaligande /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akaligande) onani tanthauzo la kadoli. kaligo /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akaligo) choimba chokhala ndi kauta komanso kang’oma ndipo liwu lake limamveka ngati la kuimba kwa anthu ambiri. kaligondo dzi. Mu-A- (zambi. akaligondo) kanyama kam’thengo kamchira wawutali wakuda kunsonga kwake, komwe kamagwira nkhuku. mae.: likongwe, kalikongwe. kaligonire /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akaligonire)

kanthu kokula mokanika msinkhu, kakafupi, kokwinimphira koma kokhwima. kaligwembe dzi. Mu-A- (zambi. kaligwembe) mtundu wagule yemwe anthu amavina m’makomo m’bandakucha. kaligwiritsa /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kaligwiritsa) mkhalidwe losunga zinthumosamala nthawi yaitali. kalijosolo /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalijosolo) kalilombo kamtundu wa chiwala kopanda mapiko kamawangamawanga komwe kamadya ndi kuwononga zinthu monga zovala. mae.: njenjete. kalikiliki mve. munthu akatangwanika ndi tnchito yosalekeza. kalikongwe /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kalikongwe) onani tanthauzo la kaligondo. kunekwi.: likongwe. kalikwikwiti /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalikwikwiti) njoka yowoneka ngati kamtengo kouma ndipo ndi yovuta kuyizindikira kapena kuyiona. kunekwi.: kalikukuti. mae.: kasanthi. kalim’khundu /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalim’khundu) munthu wotumidwa ndi amfumu kukamvera kapena kukakhala nawo pansonkhano m’malo mwawo. mae.: kalim’tsinde, kalinde. kalim’tsinde /ttkt/ Mu-A- (zambi. kalim’tsinde) onani tanthauzo la kalim’khundu. kalima Ku-, mne. onani tanthauzo la babakula. kalimandolo dzi. Mu-A- (zambi. akalimandolo) onani tanthauzo la biliwita. kalimba dzi. Mu-A- (zambi. akalimba) chipangizo choimba chokhala ndi tizitsulo taphanthipanthi, tomanga mwaluso pakathabwa komangidwa pamwamba pachigubu kapena chipanda ndipo chipangizochi chimayimbidwa ndi zala mokhodola. mae.: limba, sansi. kalimbwi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kalimbi) kanthu kakang’ono konga bulu kamafinya kamene kamaonetsa chotupa monga chithupsa, chiphuphu ndi zina zotere. mae.: kanjinji, namkalimbwi, limbwi. kalinde /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalinde) onani tanthauzo la kalim’khundu. kalindelinde /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kalindelinde) mchitidwe wochita zinthu mozengereza kapena molindira nthawo yaitali, moganiza kuti ndichita mawa. mae.: zengerezu. kalingumbwa /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalingumbwa)

njoka yokhala ndi mizeremizere yakuda, yoyera ndi yofira pathupi lake ndipo imaoneka yokongola. mae.: thunga. kalionera /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kalionera) mchitidwe wosanzira zomwe wina wachita. kalipa Ku-, mne. yankhula kapena nena mawu aukali osonyeza mkwiyo. mae.: zaza. kalipapire /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kalipapire) mtundu wa inswa zimene zimatuluka pachulu ntnawi yomwe mvula yayamba yagwa. mae.: wolomwa, lomwa, lumwe. kalirole /tkkt/kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalirole) onani tanthauzo 2 la galasi. kalirombe dzi. Mu-A- (zambi. akalirombe) mtundu wa bilimankhwe koma wa msinkhu waukulu kwambiri. mae.: likakatuwe. kalisere /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalisere) mtundu wa nsawa kapena nsatsi zing’onozing’ono kwambiri. kalisewe /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalisewe) mtundu wa mango aang’ono. mae.: kanthulula. kalitushu (Pwi) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalitushu) kanthu konga kabotolo kakang’ono kachitsulo momwe mumakhala mpholopolo. kunekwi.: kalitusu, kalituzu. kaliumira /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kaliumira) mchitidwe wa munthu wotulutsa chuma pang’onopang’ono ndi mwakamodzikamodzi. kalivute /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kalivute) timitengo tatitalititali koma tating’ono tomwe timamera tambiri paphata limodzi ndipo masamba ake ndi akakalakakala, otuwa, timaluwa take ndi tachikasu ngati tambiridzongwe. kaliwawa dzi. Mu-A- (zambi. kaliwawa) mtundu wamalungo amene amakongwetsa kwambiri nthawi yamasana dzuwa lili phwee! mae.: zingwangwa. kaliwede dzi. Mu-A- (zambi. kaliwede) chimanga chakapesi chofira maonekedwe ake. kaliwo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akaliwo) onani tanthauzo la chikololo. kaliwonamaso dzi. kaliwonamaso ndi mawu ena otanthawuza chimasomaso kaliwu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kaliwu)

kampata kopangidwa bwinobwino kutsinde kwa mpaliro kuti nsinga kapena chingwe cha uta chipsatikike m’menemo poponya. mae.: kauli, unyewa, kawinga. kalize /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalize) kachilombo kamtundu wa bongololo kamiyendo khumikhumi koma kaphwaphwa, kamaluma ndiponso n’kawululu ngati wa njoka. kunekwi.: nankalizi. kalondolondo /tkttk/tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kalondolondo) sewero la ana lobisalirana n’kumafunafuna. kalonga /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalonga) 1 mawu amenamatchulidwa polemekedza mfumu ya mpando (T. A) Chitsa.: inde kalonga ndikachita chimene mwanenacho. mae.: mfumu. 2 onani tanthauzo 2 la chalo. kalongonda dzi. Mu-A- (zambi. kalongonda) mtundu wanyemba zikuluzikulu zomwe mtsisi wake umayangayanga ndipo zimatha kupha anthu ngati adya zosasulutsa. kalowerera dzi. Mu-A- (zambi. akalowerera) onani tanthauzo 1 la chisusu. kalozera dzi. Mu-A- (zambi. akalozera) mzere omwe umalimidwa pamalo wokwera kapena wotsika ndi cholinga chofuna kuteteza mizere ina kuti isaphwasuke ndi madzi othamanga. kalukuluku dzi. Mu-A- (zambi. kalukuluku) mgugu wa gulu la anthu ambiri kapena nyama zambiri poyenda pamodzi mofulumira kapena mothamanga m’njira. kalula Ku- mne. kanda mong’amba pathupi la munthu kapena pachirichonse. chitsa: minga yandikalula pa mwendo pothyola mandimu. kalulu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akalulu) kanyama kam’thengo, kamsinkhu wonga wa chona kamakutu aatali, kochenjera kwambiri ndipo kamalumpha kwambiri pothamanga. kalulumkuluwabwalo /tkkkkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalulumkuluwabwalo) gule wamkulu woyamba kutukira m’bwalo pamaliro amfumu. kaluma dzi. Mu-A- (zambi. kaluma) kapena thukuta lotuluka pa thupi la munthu pogwira ntchito kwambiri monga kukumba pansi kapena chifukwa chakutentha kwa dzuwa. kalumbalumba dzi. Mu-A- (zambi. akalumbalumba) 1 2 3 onani tanthauzo la kababa. kalumbelumbe dzi. Mu-A- (zambi. akalumbelumbe)

onani tanthauzo la chisule. kalungusese /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akalungusese) kanthu konga mphonje komera kumbewu zina zomera pansi kuthandiza mbewuzo kuti ziyange kuzomera zina zoimirira monga umachitira mnkhwani, nzere kapena nyemba. kalungwe dzi. Mu-A- (zambi. akalungwe) mtundu wa chomera cha mtsitsi waukulu chonga, chanasamba a ndendera ndiponso achikasu. kam’bale /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akam’bale) onani tanthauzo la kabadwa. kam’bambe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akam’bambe) kansalu komanga m’mutu mozunguza makamaka anthu a akadzi akadwala litsipa kapena akalira kwambiri pachisoni. mae.: kamdedzo, mphambamutu, nsangamutu, mchamulo. 1 kama (Pwi) /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akama) onani tanthauzo 2 la chindanda. 2 kama Ku-, mne. finya mkaka kuchokera ku bere la nyama monga ng’ombe kapena mbuzi. kamangadzula dzi. Mu-A- (zambi. kamangadzula) mchitidwe osakonda kukhala pamalo amodzi thawi yayitali. mae.: mchokachoka, mtunkhatunkha. kamanya /ttk/t/ dzi. Mu-A- (zambi. akamanya) 1 kachilombo kofana ndi kalumbalumba wa galu koma kodera kokha ndi mizeremizere ngati masinya pathupi pake komwe kamakhala m’nyumba za anthu n’kumawayamwa magazi. mae.: kapafi, kamtazi, nkhufi. 2 mphonda za misemphamisempha pathupi pake ngati manye zomwe zimakhala zonyata kwambiri. kamasanza dzi. Mu-A- (zambi. akamasanza) bowa olezeka lezeka omwe anthu ena amachita ndiwo. kamata (Swa) Ku-, mne. kanyanga nthonga ya msima monga momwe amachitira munthu. kamatira dzi. Mu-A- (zambi. kamatira) matenda amene amalepheretsa munthu kunyera ndi kukodza. kamba [1] dzi. Mu-A- (zambi. kamba) 1 chakudya cha ulendo monga nsima ndi ndiwo. mae.: phoso. 2 Mu-A- (zambi. akamba) onani tanthauzo 1 la fulu. kamba [2] Ku-, mne. yankhula kapena fotokoza nkhani pa mlandu, msonkhano ndi malo ena mwatsatanetsatane. kambaapudza dzi. Mu-A- (zambi. akambaapudza)

mtundu wa akkamba aang’onoang’ono. kambakamba dzi. Mu-A- (zambi. akambakamba) chipanda chachikilu chusungiramo kapena kumweramo makamaka mowa. mae.: kandunde, majiga. kambalame /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambalame) ntchentche yoluma imene imapatsa nthenda ya kaodzera. mae.: kashembe, thepsi, pwayi, pheswe. kamberembere dzi. Mu-A- (zambi. akamberembere) munthu wosakhulupirika ndi wozembazemba anthu amene eye adakongolako zinthumonga ndalama. mae.: tambwali, kamuyata, kapsala, kanyata. kambinimbini dzi. Mu-A- (zambi. akambinimbini) njuchi yayikadzi yogwira ntchito ndiponso yambola yocheperapo kwanadzuche. kambiri /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kambiri) onani tanthauzo 1 la kadzira. kambirinji /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambirinji) munthu kapena nyama yokhwinimphira msikhu. mae.: kanjpiti, mkung; ’ung’u. kambowa dzi. Mu-A- (zambi. akambowa) onani tanthauzo la chigawenga. kambuku /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akambuku) nyama ya m’thengo ya mawanga akudandi oyera, yaukali, yamakadabo akuthwa ndipo imadya nyamazimzake za zam’thengo kapenanso ziweto mwinanso anthu. mae.: kangombwa, nyalubwe. kambula Ku-, mne. idya ndiwo zokhazokha kapena ndiwo zambiri nsima pang’ono. mae.: sinkha. kambulanje /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambulanje) mtundu wa nyemba za mbulungo ngati mphodza kapena kabaifa. kambulula Ku-, mne. onani tanthauzo la kalula. kambulumbulu dzi. Mu-A- (zambi. akambulumbulu) onani tanthauzo la chimbalangondo. kambulumbunde /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambulumbunde) onani tanthauzo la kabementha. kambumbu /tkt/ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kambumbu) onani tanthauzo l kadyambidzi. kambuni /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambuni) nkhuku yopanda chitsukwa.

kambuya dzi. Mu-A- (zambi. kambuya) mtundu wa fodya wokhala ndi masamba afupiafupi. mae.: labu, mazoe. kambuyo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kambuyo) onani tanthauzo la chimbanzo. kambuzi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambuzi) 1 mtundu wa nsomba zing’onozing’ono zamamba, zoyera m’maonekedwe ake. 2 Mu-A- (zambiri. kambuzi) bowa waung’ono wofiira kwambiri womwe umamera mvula ikagwa mokwanira. 3 mtundu wa tsabola wa fungo labwino wamng’onomng’ono, wambulungo. mae.: kafiriwiri. kambwembwe dzi. Mu-A- (zambi. kambwembwe) 1 onani tanthauzo la kabwerera. 2 onani tanthauzo la dulu. kambwerere dzi. Mu-A- (zambi. kambwerere) onani tanthauzo la kabwerera. kambwi dzi. Mu-A- (zambi. akambwi) onani tanthauzo la kakombo. kambwinda /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambwinda) onani tanthauzo 1 la gwede. kambwiri dzi. Mu-A- (zambi. akmbwiri) khasu la kale la kutha. mae.: msikiri. kambwita /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambwita) onani tanthauzo la kabwata. kambzidyo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akambzidyo) kambalame kakang’ono kakumsana kodera koma kumimba kwake kwachikasu ndipo kamadya mapira ndi mchewere. mae.: kansire. kamchacha dzi. Mu-A- (zambi. akamchacha) onani tanthauzo la kaderuka. kamchikope /ktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akachikope) onani tantnauzo la chikhutu. kamchiputu /ktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamchiputu) onani tanthauzo la chikhutu. kamchonyonthe dzi. Mu-A- (zambi. kamchonyonthe) onani tanhauzo la gongola. kamdawe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamdawe) onani tanthauzo 2 la kalawe. kamdothi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. kamdothi) kachiwala kamtundu wa sokonombwe koma kochepara, kamaoneka ngati dothi ndipo timapiko take tam’kati timaoneka tofiira.

kamduledule /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamduledule) onani tanthauzo la kaderuderu. kameme /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akameme) onani tanthauzo la kabementha. kamfalansa /ktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamfalasa) tizilombo toluma tofanana ndi nthata ndi nthata za nkhuku. mae.: utitiri unyang’anya. kamfuno /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. kamfuno) magazi otuluka mphuno. kunakwi.: mkhafuno, kamfuno. mae.: mtsamphuno, kanonkhola. kamgodya /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamgodya) onani tanthauzo 1 la kamba kamgwamba /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamgwamba) onani tanthauzo la chimphamba. kamjowejowe /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kamjowejowe) masewelo a wana amene amachita atakhala pa nzeremwana wa pambuyo amagwira mwendo umodzi wa nzake yemwe wayandikidzana naye chapatsogolo ndikumajowera mwendo umodzi wake atsata nyimbo. kunekwi.: kajowejowe. mae.: kamkowekowe. kamkowekowe /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kamkowekowe) 1 nyimbo yoimba anthu akatsiriza munda wolimira mowa. 2 onani tanthauzo la kamjowejowe. kamkukute /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamkukutu) mbame ya mtundu wa kadzidzi koma yochepera msinkhu yokhala ndi mawanga monga a kamtema. kamlawire /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. kamlawire) chinthu chochita polawirana potsazikana ndi anthu amene unali nawo pamodzi, monga nyimbo kapena gule potsiriza pamasewero kapena pa phwando. kamnjerezi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanjerezi) kachilombo kamtundu wa ntchenthe kakatali ndi kopyapyala, kamapiko anayi, kosaluma ndipo kamakonda kuuluka m’malo momwe mumakhala madzi ambiri. kunekwi.: kananjerezi, nanjerezi. mae.: tombolombo. kamnyata /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamnyata) onani tanthauzo la kamberembere. kampande /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kampande) onani tanthauzo la kabisira. kampango dzi. Mu-A- (zambi. akampango) nsomba yaikulu ndiponso yaitali, yopanda mamba, yoyera kumimba ndipo ya mnofu wochindikala, ndi yopanda minga zambiri.

kampani (Nge) dzi. I-Zi- (zambi. kampani) gulu la anthu ogwirizana ogwira ntchito yawo pamodzi monga ya sitolo, lokhala ndi chilolezo cha boma. kampapalala dzi. Mu-A- (zambi. akampapalala) 1 munthu wokonda kupsa mtima msanga. 2 munthu wowonda ndiponso wochepa thupi. kamphambe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamphambe) onani tanthauzo la kakazi. kamphandule dzi. Mu-A- (zambi. kamphandule) kuwawa kapena kupweteka kwa chiwalo m’thupi koma kosawonetsa chizindikiro monga mafinya, magazi kapena kugwedera. kamphe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kamphe) udzu utaliutali komanso ukuluukulu, wabwino kumangira mpanda kapena chitseko. mae.: tsekera. kamphekete /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kamphekete) chimanga chaching’onoching’ono kwambiri kamphimbi dzi. Mu-A- (zambi. akamphimbi) onani tanthauzo la kamphirinji. kamphiriphiri dzi. Mu-A- (zambi. kamphiriphiri) mtundu wasabola wang’ono yemwe ndi wowawa kwambiri. kunekwi.: mphiripiri. kamphondo dzi. Mu-A- (zambi. akamphondo) onani tanthauzo la kalasa wene. kamphoni dzi. Mu-A- (zambi. kamphoni) mtengo wolimba ndi wotalika kwambiri omwe umakhala ndi nthambi zambiri, masamba aang’onoang’ono, thupi lake lotuwa ndipo ndi wabwino kusema mpini komanso ulimbo wake ndiwogwira kwambiri. kampote /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kampote) mchitidwe woyankhulana mosamvana, mosutsana. mae.: .: nkhwesa, njilimba. kamtang’a /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtang’a) onani tanthauzo la kabudula. kamtayitsemphanga /tkkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtayitsemphanga) munthu wonyenga anzake kuchita zinthu kooma iye osachita nawo. mae.: kamtusule, kamtushule. kamtazi dzi. Mu-A- (zambi. akamtazi) onani tanthauzo la kamanya. kamtema /tkt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtema) onani tanthauzo la kabawi. kamtengere /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtengere)

kamwana kambewa kakang’ono kopanda bweya. mae.: mapute, psululu. kamtiga dzi. Mu-A- (zambi. akamtiga) botolo kapena chigubu chotengeramo madzi chokhala ndi zokolowekera m’khosi kapena paphewa. mae.: njentche. kamting’indi /tk/t/ dzi. Mu-A- (zambi. akamting’ndi) munthu wowonda wamagwankhwamagwankhwa, wonyankhalala pathupi, komanso wopinimbira msinkhu. kamtolagwidi /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtolagwidi) mfiti yofa ndi mwavi, ndipo siikidwa m’manda koma kungosiyidwa pomwe yaferapo. kamtsempha dzi. kamtsempha ndi nthenda ya ana yomwe anawo amatuluka timitsempha takuda kamtsenenge dzi. Mu-A- (zambi. akatsenenge) nsikwa yayikulu kopaosa zina zose pamasewero ansikwa. mae.: tsamacheya, mtangazonse. kamtsinetsine /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kamtsinetsine) masewera a ana otsinana kutseri kwachikhato. kamtsotsole /tk/t/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtsotsole) nsomba yaying’ono ya mtundu wa kampango. kamtukapusi /tkkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kamtukapusi) kansima kam’mamawa kophika mwamuna kuti kakhale ngati kamba wa pa chilichonse chadzidzidzi monga nkhondo. kamtunda /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kamtunda) onani tanthauzo la chimpani. kamtushule /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtushule) onani tanthauzo la kamtayitsemphanga. kamtusule /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamtusule) onani tanthauzo la kamtayitsemphanga. kamuka Ku-, mne. lowa pansi monga momwe amachitira madzi a mvula ikatha kugwa kapena umo monga amachitira mame kumasamba azomera. kamula Ku- mne. chotsa thukuta, chitungwi kapena madzi pathupi ndi dzanja. kamundi dzi. Mu-A- (zambi. akamundi) 1 mulu wa zinthu monga chimanga chamakoko m’munda. mae.: mbuwa, mkuku. 2 onani tanthauzo 1 la changa. kamunthu dzi. Mu-A- (zambi. akamunthu)

kagawo kakubwalo kwakhutu, kosongoka ngati nsonga ya lirime komwe kamachinga mphako ya khutu. kamuonga /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamuonga) onani tanthauzo la chamlomo. kamuthemuthe /tk/ dzi. u (zambi. kamuthemuthe) onani tanthauzo la chamlomo. kamuulule /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. kamuulule) onani tanthauzo la chibisalirano. kamvamgugu /tttkt/kktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamvamgugu) onani tanthauzo la kabulikire. kamvere /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamvere) munthu wotumidwa kuti akamvere mlandukapena nkhani m’malo mwa anthu ena. kamvulumvulu /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamvulumvulu) mphepo imene imaomba mozweta ndiponso mwamphamvu kotero kuti ikhoza kunyamula kapena kuti kusasula tsindwi la nyumba. kunekwi.: kavuluvulu. mae.: kavumba. kamwa dzi. Li-Ma- (zambi. makamwa) mpata wokhala pankhope ya munthu kapena nyama, wolowetserapo, chakudya kapena chakumwa kuti chipite m’mimba ndiponso munthu amatha kuyankhulirapo kamwachale /tk/t/ dzi. Mu-A- (zambi. akamwachale) mbiya yaikulu yamtundu wa chikatiko koma yochepera pang’ono. mae.: mdenga. kamwana /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamwana) onani tanthauzo la chisunzi. kamwanakhule /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akamwakhule) onani tanthauzo la chisunzi. kamwazi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kamwazi) . nthenda yotsekula m’mimba mwa magazi. mae.: kankhombe. 2 onani tanthauzo 1 la kambuzi. kamwendom’njira dzi. Mu-A- (zambi. akamwendom’njira) 1 2 onani tanthauzo la kaderuderu. kamzoole dzi. Mu-A- (zambi. kamzoole) gule yemwe amavina aakuluakulu pamowa akakhuta. kana /tk/ Ku-, mne. khala osalola kuchita kanthu. mae.: landula. fani: wilingula. kanambala Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la kakala.

kanamkalimbwe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anamkalimbwe) onani tanthauzo la chthupsa. kanamng’ondo /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. kanamng’ondo) kubalalika kwa anthu pamasewero kapena pa nsonkhano ukatha. kanamng’wang’wa /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akanamng’wang’wa) mtundu wamafulufute ang’onoang’ono amaonekedwe achikasu. kanamtsonje dzi. Mu-A- (zambi. akanamtsonje) dzino losongoka logundizana ndi chibwano. kunekwi.: namkatsonje. mae.: katsongole. kanamwalicheche /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanamwalicheche) chitsamba chokhala ndi masamba aakulu koma otuwa, chikhawo chake n’chofiira ndipo chikaperedwa ufa wake umakhala ngati wamawere ndipo anthu ena amadya panthawi ya njala. kanamzerenga dzi. Mu-A- (zambi. akanamzerenga) chibenthu cha phale. kanankhuwe /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanankhuwe) onani tanthauzo la kaluweruwe. kanda Ku-, mne. 1 sakaniza ufa kapena dothi lalifwefwe ndi madzi kupanga chiphalaphala. 2 kala pa thupi pakamanyerenyetsa ndi makadabo kapena zinthu zina zokala. kandanga dzi. Mu-A- (zambi. kandanga) mawere akucha msanga pamene chimanga chisanache. kandeya dzi. Mu-A- (zambi. kandeya) chisa cha njuchi choyera cha uchi wambiri. mae.: malesa, malisa. kandionamaso /tkkttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kandionamaso) khalidwe wonena chinthu kwa munthu chifukwa choti munthuyo wamuwona. kandira Ku-, mne. 1 thira ufa m’madzi ofunda m’nkhali ndi kuvundula ndi mthiko popika phala. 2 kanikiza pansi monga amachitira munthu akagwetsa mzake pansi pochita ndewu. kunekwi.: kandira. mae.: setemeza. kandula Ku-, mne. menya ndi nyundo kukamwa kwa khasu, nkhwanga kapena mpeni kuti chipangizocho chithwe. mae.: sanja. kandulu dzi. Mu-A- (zambi. kandulu) mtundu waudzu ung’onoung’ono womwe umayanga pansi. mae.: kapinga. kandunde dzi. Mu-A- (zambi. akandunde) onani tanthauzo la kambakamba.

kanema (Nge) /tkt/ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kanema) onani tanthauzo 2 la filimu. kang’antha Ku-, mne. panda chinthu ndi ndodo kapena mpini mokowera. kunekwi.: kankhantha, kong’ontha. mae.: khotha, kowera, kantha. kang’wing’wi /tkt/ dzi. Mu- A- (zambi. akang’wing’wi) 1 2 chinangwa chowawa 3 onani tanthauzo 1 la kabementha. kanga Ku-, mne. lephera kapena limba monga umachitira mtengo pudula. citsa: samu iyi yandikanga. kangalika /tttk/ Ku-, mne. limbikira pochita chinthu kapena poyankha. mae.: gangalika. kangaluche /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kangaluche) kamtengo komwe mizu yake anthu amachita mankhwala alitsipa. mae.: mdzakaka. kangamira Ku-, mne. onani tanthauzo la kakamira. kangamiza Ku-, mne. onani tanthauzo la chichiza. kangana Ku-, mne. tsutsana mokwiyitsana. kanganuka Ku-, mne. chita chinthu mokhala ngati kumatula. kunekwi.: kukungunula. kangaude dzi. Mu-A- (zambi. akangaude) kachilomba kamiyendo isanu ndi itatu, komwe kmatulutsa zinthu monga thonje zomwe kamapangira kanyumba kake. kunekwi.: tandaude, nkhangaude, nthandaude. kangaula Ku-, mne. onani tanthauzo la kakatula. kangaza Ku-, mne. onani tanthauzo la fulumira. kango dzi. I-Zi- (zambi. kango) mtundu wa ntchentche zomwe zimagwira ntchentche zinzake. kangombwa /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akangombwa) onani tanthauzo la kambuku. kangulengule /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akangulengule) onani tanthauzo la chipangwi. kangwambe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akangwambe)

onani tanthauzo la chimbanga. kani /kt/ mfu. mawu pthandiza pofunsa modabwa. chitsa: kani ndiwe otere. kanika /ttk/ Ku-, mne. lephera kapena lephereka pochita chinthu. mae.: laka. kanikiza Ku-, mne. 1 diniza kapena sindikiza chinthu pansi. 2 patsa munthu wina chinthu mokakamiza kapena moduwiza. kaninse /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akaninse) chala chaching’ono chakumanja kunekwi.: kanense. mae.: mteketeke. kanirira /tttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la kangamira. kanjama dzi. Mu-A- (zambi. akanjama) kanyama komwe kamachenjeza anzake kakaona chinthu choopsa. kunekwi.: kanjema, kanjoma. mae.: kasoze, kauwuzi. kanjanda dzi. Mu-A- (zambi. akajanda) onani tanthauzo la chokola. kanjanja dzi. Mu-A- (zambi. akanjanja) chovala chamunthu wa mkazi, chachifupi choonetsa nsonga za matako. mae.: mbudulira, ndekesha, kazimoto. kanjedza dzi. Mu-A- (zambi. akanjedza) mtundu wa mtengo wonga mgwalangwa ndipo masamba ake anthu amalukira mikeka. mae.: kantchindwi. kanjerenjere dzi. Mu-A- (zambi. akanjerenjere) onani tanthauzo la kagolo. kanjinji /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanjinji) onani tanthauzo la chithupsa. kanjipiti /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanjipiti) onani tanthauzo la kambirinji. kanjirira Ku-, mne. onani tanthauzo la kadzira. kanjunga /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanjunga) mpando wodyera patebulo. kankha Ku-, mne. chotsa chinthu mochisendeza kutsogolo, kumbuyo kapena kumbali. kankhamula Ku-, mne. menya kwambiri. mae>: tibula, umbuza, likita, tidzimula, tikita. kankhande dzi. Mu-A- (zambi. akankhande) mtundu wa mtengo za minga zopindika ngati mbedza. mae.: kapitagwirire. kankhantha Ku-, mne.

1 onani tanthauzo la kang’antha. 2 onani tanthauzo la dzadzada. kankhoma /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akankhoma) nyama yamthengo yofanana ndi mbuzi yomwe imakhala kumapiri ndipo imakonda kulumphalumpha. kunekwi.: chikhoma. mae.: mbalale. kankhombe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kankhombe) onani tanthauzo 1 la kamwazi. kankhuku /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kankhuku) onani tanthauzo 1 la chikuku. kankhumba /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kankhumba) 1 mtundu wa mawere akuda m’maonekedwe ake ndipo amacha mofulumira kuposa mitundu ina ya mawere. mae.: kankhombo, kankhomba, katsokota. 2 onani tanthauzo la kabinda. kankhumu /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. kankhumu) onani tanthauzo la chikomo. kanokhola dzi. Mu-A- (zambi. kanokhola) onani tanthauzo la kamfuno. kanonomera dzi. Mu-A- (zambi. kanonomera) matenda kapena gule wa mizimu, ovina anthu ogwidwa ziwanda. mae.: malombo, mashawi, vimbuza. kansambo /tkt/ dzi. Ka-Ti- (zambi. kansambo) kakhalidwe kamunthu. kansang’azi dzi. Mu-A- (zambi. akansang’azi) njere za chisoso zomwe zimakangamira kuzovala kapena ku ubweya wa nyama. kansanje dzi. Mu-A- (zambi. kansanje) chomera chomwe kamtengo kake ndikakang’ono koma ka msinkhu wautali ndipo masamba ake anthu ena amaumika ndi dzuwa ndikuchita ndiwo za therere. kansanthi /tkt/ d Mu-A- (zambi. akansanthi) onani tanthauzo la kalikwikwiti. kansatsi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akansatsi) onani tanthauzo la chitebere. kansengwa /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kansengwa) gule wang’oma yemwe ovina ake amatenga tinsengwa m’manja. kanserekete dzi. Mu-A- (zambi. akanserekete) bango laling’ono lozuna kwambiri. kansilanga /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akansilanga) nkhuku yomwe bweya wake umakhala woimirira ndi wanyankhalala. kunekwi.: nsilanga.

kansinga /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kansinga) onani tanthauzo la kambwidza. kansinsi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kansinsi) onani tanthauzo la dulu. kansire /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akansire) onani tanthauzo la kambzidyo. kantchindwi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kantchindwi) onani tanthauzo la kanjedza. kantha Ku-, mne. onani tanthauzo la kang’antha. kanthing’anthi dzi. Mu-A- (zambi. akanthing’anthi) onani tanthauzo la chiphaniphani. kanthona /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanthona) mtundu wa chipatso cham’gulu la malalanje koma chozuna kwambiri ndipo chimafwerapo poyerekeza ndi malalanje ndipo n’chocheperapo. mae.: mandalena, natsi, nachesi. kanthulula dzi. Mu-A- (zambi. akanthulula) onani tanthauzo la kalisewe. kunekwi.: kanthula. kanthungulu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanthungulu) onani tanthauzo la kagolo. kanthusha dzi. Mu-A- (zambi. akanthusha) chiswe cha pachulu chimene chimagwira ntchito younda. kunekwi.: kanthushi, kathusi, nankathusi. kantini (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. kantini) nyumba yogulitsiramo ndi kumweramo tiyi. kanudzunudzu muo. onani tanthauzo la chinunu. kanula Ku-, mne. koka mbali ziwiri za zinthu zomwe zinagwirizana kuti zilekane. kanungu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanungu) onani tanthauzo la chisoni. kanya Ku-, mne. 1 kanyanga monga amachitira dothi loumbira mbiya ndiponso ufa wophikira sikono. 2 gwira munthu wina pakhosi mwamphamvu. kunekwi.: kanyanga. kanyambwebwe /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanyambwebwe) chawala chonenepa chokhala ngati tsokonombwe. kanyamenyame /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akanyamenyame)

chomera chatimitengo ting’onoting’ono chomwe chimayabwamunthu akachikhuza ndipo masamba ake anthu ena amachita ndiwo ndiwo za therere. kunekwi.: kanyaminyami. kanyamphande /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akanyamphande) onani tanthauzo la kabwere. kanyata dzi. Mu-A- (zambi. kanyata) 1 2 onani tanthauzo la kalita ng’ombe. 3 onani tanthauzo la kalita ng’ombe. kanye /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. kanye) onani tanthauzo la chigwedemula msamiro. kanyema dzi. Mu-A- (zambi. kanyema) dzungu lodya ndi chikhokhombe chomwe. kanyendera dzi. Mu-A- (zambi. akanyendera) onani tanthauzo la kalawelawe. kanyenya dzi. Mu-A- (zambi. kanyenya) 1 timagawo tating’onoting’ono todula pafupipafupi monga nthuli za nyama yophika kapena yokazinga zomwe anthu amagulitsa. 2 onani tanthauzo la chifutifuti. kanyenye /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kanyenye) onani tanthauzo 2 la dela. kanyenyezi /tktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kanyenyezi) kuyera kwa chinthu kochita ngati nyenyezi kapena kuyera komwe anthu amakufanizira ndi kwa nyenyezi. kanyeragudu /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanyeragudu) onani tanthauzo la chikhambwa. kanyimbi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akanyimbi) kanyama kamsinkhu wawung’ono ngati kalikongwe kachitenkhwa chonunkha. kanyolinyoli dzi. Mu-A- (zambi. kanyolinyoli) onani tantnauzo la chifutifuti. kanyukuku dzi. Mu-A- (zambi. kanyukuku) onani tanthauzo la chifununu. kanyula Ku-, mne. 1 kukanyula ndiko kukhadzula chinthu 2 onani tanthauzo la ganyula. kanzama /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kanzama) nyemba zoulungika ngati nzama. kanzota dzi. Mu-A- (zambi. kanzota) onani tanthauzo la chanonga.

kaodzera /ttk/t/ dzi. Mu-A- (zambi. kaodzera) nthenda yomwe imaodzeretsa. mae.: kansinza. kaole /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kaole) onani tanthauzo 1 la kafumbu. kapa Ku-, mne. chotsa madzi oipa ndi matope m’chitsime kapena m’bwato. kapachi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapachi) mtundu wa nsomba yaing’ono, yamamba, yathupi lalitali. kunekwi.: kaphwache. mae.: khalala. kapado /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akapado) nyama yoweta yonga nguluwe, yofwizuka mphuno, yaifupi m’chira yomwe imazuma ikamayenda ndipo imakonda kusamaba m’matope. mae.: nkhumba, nkafan’zayera, nsanamirakande, namwariveke. kapafi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kapafi) onani tanthauzo la kamanya. kapakapa mve. umo amachitira mapiko akamakupiza monga imachitira mbalame pouluka. kapalala /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akapalala) onani tanthauzo la chinkhanyanga. kapalaliza dzi. Mu-A- (zambi. akapalaliza) munthu wotenga chinthu chamwini popanda chilolezo. mae.: mbala, mbava. kapale dzi. Mu-A- (zambi. akapale) tizilombo tamtundu wa mbozi tomwe timakhala mumtengo wa mpale tomwe anthu ena amadya. kapamba /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akapamba) onani tanthauzo la kalambalala. kapambiro /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapambiro) onani tanthauzo la kapambalala. kapandaphata /tkkkt/tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akapandaphata) chomera choyanga chomwe pomerera pake sipaoneka koma chomeracho chimakula mokondwa ndithu. mae.: kapherephere. kapande1 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kapande) onani tanthauzo la dulu. kapande2 /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapande) mtundu wa mbalame yaitali khosi yomwe imapezeka kunyanja. kapantha dzi. Mu-A- (zambi. akapande) 1 mtundu wa chomera chaching’ono chomwe chimapezeka kwambiri m’tsala ndipo tinjere take tikalowa m’maso timapweteka kwambiri. 2 Mu-A- (zambi. kapantha) onani tanthauzo la kabwere.

kapasule /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapasule) onani tanthauzo la kadiri. kapato /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kapato) chipatso chamtengo wa mtalala. kape dzi. Mu-A- (zambi. akape) chipangizo choosuzira mowa chokhala ngati nsengwa. mae.: suzo, kuntho, tsungulo. kapechepeche dzi. Mu-A- (zambi. akapechepeche) onani tanthauzo la fuse. kapena /ttk/ mlu. mawu onena posonyeza kukaikira. mae.: mwina, ndiyesa. kapeni dzi. Mu-A- (zambi. akapeni) kanthu kophatikika kumphesi ya chimanga pamene chiyamba kufula ndipo kumasanduka gumu. kapepe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kapepe) masese amowa. kaperekemadzi /tttktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kaperekemadzi) mphini zomwe anthu ena amatema pakati pachala chachikulu ndimkombaphala. kaperere /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kaperere) kanthu kobaya monga kachisoso, komwe kamalwa mchala. kapesi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kapesi) chimanga chamakoko ofiira ndipo utoto wa makoko akewo anthu amanikira zinthu monga mlaza kapena nsungwi zolukira zinthu monga nsengwa, zitete ndi mikeka. mae.: madzudzu. kapeta /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapeta) onani tanthauzo la gwede. kapetera dzi. Mu-A- (zambi. akapetera) 1 tsindwi la nyumba yandendera limene nsichi zake zachipupa ataziwanga ndi kuzipetera m’kati zimakhala phaso loyambira tsindwilo. 2 nsichi ya chipupa chanyumba yaitali imene anthu amaipeta kuti ikumane ndi nsichi zina pomanga tsindwi la kapetera. kapezi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kapezi) zinthu zilizonse zonikira monga mwa maonekedwe amene anthu akufuna. kaphadambo /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akaphadambo) bowa wakuda womwe umachita nthova monga mtengo wa thombozi. kaphathika dzi. Mu-A- (zambi. akaphathika) onani tanthauzo la kalambalala. kaphavumba dzi. Mu-A- (zambi. kaphavumba) onani tanthauzo la chisambaadzukulu.

kapherachoka dzi. Mu-A- (zambi. kapherachoka) ntchito yogawira anthu kuti akamaliza molingana ndi chigawo chawo aweruke. kunekwi.: kaphachoka. mae.: mgwazo. kaphere /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akaphere) onani tanthauzo la kadziotche. kapherephere dzi. Mu-A- (zambi. akapherephere) onani tanthauzo la kapandaphata. kaphikaphula dzi. Mu-A- (zambi. akaphikaphula) mkazi odziwa kudyetsa banja lake bwino poliphikira zakudya zosiyanasiyana nthawi zonse. kunekwi.: kapsakaphula. kaphirikwete dzi. Mu- A- (zambi. akaphirikwete) mulu wa dothi woundidwa kuti pabzalidwe mbewu monga chimanga kapena chinangwa. mae.: katutu, thumba. kaphulika /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kaphulika) 1 denga kapena nyumba yandendera. 2 (zambi. akaphulika) nyama yakutchire yofanana ndi nguluwe koma thupi lake ndi lotuwa. kaphwache dzi. Mu-A- (zambi. kaphwache) onani tanthauzo la kapachi. kaphwephwe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kaphwephwe) onani tanthauzo la kafumbu. kaphwera dzi. Mu-A- (zambi. kaphwera) onani tanthauzo la kafwenge. kapichi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapichi) mitengo yomwe anthu amazika kumbali ziwiri za khomo yothandiza potseka chitseko chotseka ndi mpiringizo kuti chilimbe. kunekwi.: kapimbi. kapinga /tkt/ d Mu-A- (zambi. kapinga) onani tanthauzo la kandulu. kapiramoto /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kapiramoto) onani tanthauzo la denje. kapire dzi. Mu-A- (zambi. kapire) mtundu wa mapira akhambi omwe anthu amagaya ufa ophika nsima kapena mowa. mae.: tsumbwi. kapirimwana /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapirimwana) 1 kanthu kontcherera msampha kamene kamati kakachoka m’malo mwake msamphawo umafwamphuka. 2 kagawo kakhutu koyimirira kamene kamakhala pafupi ndi khutu. kapiriwiri dzi. Mu-A- (zambi. kapiriwiri)

bowa waung’onoung’ono wofiira kwambiri womwe umamera mvula ikagwa mokwanira. kunekwi.: kafiriwiri. mae.: longolwe, kambuzi, kamwazi, chikunduchanyani, mnofuwankhuku. kapitagwirire /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapitagwirire) minga ya kankhande imene imakhala yokoweka ngati mbedza. mae.: lunguzi. kapitawo (Pwi) /tkt/ dzi. Mu- A- (zambi. akapitawo) 1 munthu oyang’anira anthu ogwira ntchito makamaka yamanja monga yolima, yolambula nsewu kapena yomanga mlatho. 2 mku onani tanthawuzo la chimbuwira. kapitibwerera dzi. Mu-A- (zambi. kapitibwerera) mchitidwe okamba nkhani motsutsana ndi momwe udakambira poyamba. kapitikapiti muo. mawu onena za mchitidwe obwerezabweraza pochita zinthu. kapitolosi /kkt/ dzi. I-Zi- (zambi. kapitolosi) 1 phaso la denga la nyumba limene limagwira denga. kunekwi.: kaputolozi. 2 mku ndevu zokhala ngati za mlamba. kapiza Ku-, mne. thira madzi potunga ndi manja kapena chinthu china. kunekwi.: khapiza, khapira. kapolo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akapolo) munthu wogwidwa kunkhondo kapena wogulidwa namatumikira osamulipira. mae.: nsutu, kapombodza. kapombodza /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapombodza) 1 munthu wamkulu ndiponso wa zaka zambiri pobadwa. 2 onani tanthauzo la kapolo. kapondabwino dzi. Mu-A- (zambi. kapondabwino) pamalo poopsa pamene pamakhala anthu achiwembu kapena zilombo zolusa. mae.: luwani. kapondo dzi. Mu-A- (zambi. akapondo) onani tanthauzo la chigawenga. kapote /tkt/ dzi. Mu-a- (zambi. akapote) 1 ndudu yopanga pokulunga fodya m’khoko la chimanga. 2 mpaliro wokhala ndi mazinga. kapozowoko dzi. Mu-a- (zambi. kapozowoko) khate loopsa limene limapha munthu msanga chifukwa wodwalayo amatuluka matuza thupi lonse. kapsala dzi. Mu-A- (zambi. akapsala) onani tanthauzo la kamberembere. kapsapsa dzi. Mu-a- (zambi. kapsapsa)

nzengo ya tsindwi yomalizira m’khonde. kapu (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/Li-Ma- (zambi. kapu, makapu) kapu ndi chiwiya chokhala ndi chogwirira chomwera madzi, tiyi ndi zinthu zina. ndipatseni kapu ndimwere madzi kapuchi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapuchi) kachilombo kamtundu wa mphutsi kamene kamadya mbewu makamaka chimanga. kapuku /tkt/ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akapuku) mtundu wa mbewa yamaonekedwe odera imene imakhala ndi zinzake zambiri ku una. mae.: mphuku. kapulache dzi. Mu-A- (zambi. kapulache) onani tanthauzo la gongola. kapwayi dzi. Mu-A- (zambi. akapwayi) onani tanthauzo 2 la chimbu. karuweruwe /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akaruweruwe) mbalame yochepa, yakuda, yaliwiro kwambiri powuluka yomwe imaoneka makamaka nthawi ya dzinja ndipo imakonda kudya lipumi kapena kapena mbereswa mowankha. kunekwi.: kaweruweru, kaluweruwe. mae.: kanankhuwe, namzwezwe, nanzeze. kasambala /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasambala) mnofu wawukulu wakuseli kwa mwendo m’musi mwa bondo. mae.: katumba, kasumbu, nthanthula. kasambwe dzi. Mu- A- (zambi. akasambwe) njoka yayikulu yaifupi yamawangamawanga ngati nsato ndipo ili ndi ululu kwambiri. mae.: mphiri. kasanda dzi. Mu-A- (zambi. kasanda) zilonda zotuluka kukhosi. kunekwi.: kasanga. mae.: ulombe. kasaula dzi. Mu-A- (zambi. kasaula) 1 mchitidwe otapako gawo la malipiro ntchito isanathe kapena nthawi yoyenera kulandira isanakwane. mae.: katapira. 2 onani tanthauzo la chimbanzo. kasawala /tkt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. kasawala) chambo chaching’ono koma chosakhwima. kasaza dzi. Mu-A- (zambi. akasaza) nkhuku yaikadzi. kasekese /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasekese) onani tanthauzo la gung’ung’u. kasemasema dzi. Mu-A- (zambi. akasemasema) chipangizo chantundu wa nkhwangwa chopangidwa ngati kakhasu, chosemera zinthu zamitengo monga mipini. mae.: sompho.

kasenjere dzi. I-Zi- (zambi. kasenjere) mtundu ya nzimbe yochepera, yacheya, yamaonekedwe otuwira ndipo imafana ndi udzu wa senjere. kunekwi.: nsenjere, kansenjere. mae.: panda. kasenye /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasenye) 1 2 onani tanthauzo la kadukuta. 1 kasese /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasese) onani tanthauzo la kadukuta. 2 kasese dzi. Mu-A- (zambi. aksese) 1 mkombero monga wa nsengwa kapena lichero makamaka pamene ana asewera nawo moyerekeza njinga. 2 njinga yopalasa. mae.: mlalu. 3 onani tanthauzo la chombwe. kasha Ku-, mne. 1 vumba kwambiri monga momwe imachitira mvula. 2 kanda ufa ndi madzi. kashembe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kashembe) onani tanthauzo la kambalame. kashole /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akashole) munthu wotumidwa kukazonda malo ena. mae.: kazonde, kasoze. kashukushuku dzi. Mu-A- (zambi. akashukushuku) onani tanthauzo la chigongono. kashusha dzi. Mu-A- (zambi. akashusha) cholengedwa chonga mbalame kapena mbewa cimene chimakhala ndi mapiko komnso mano akuthwa ndiponso chimabisala m’nthochi kapena m’nyumba chomwe chimauluka usiku. kunekwi.: kasusha. mae.: mleme, nampsimpsi. kasimba dzi. Mu-A- (zambi. akasintha) kamtsikana kamene kangoyamba kumene kumera mawere. kasingapoti /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kasingapoti) kathuza kotupa pachiope. kunekwi.: kasungapoti. mae nsokera, thekera, sonsokera. kasinja dzi. Mu-A- (zambi. akasinja) 1 mtundu wa chilombo cha gule wa nyawu. 2 galimoto ya nkhondo yomwe imakhala ndi zida zake. kasinje /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasinje) kachisonga kamtengo kapena msungwi konga zingano kamene anthu amasokera zovala. kasinza dzi. Mu-A- (zambi. akasinza) onani tanthauzo la kaodzera.

kasipa dzi. Mu-A- (zambi. kasipa) mthenda imene imatupitsa miyendo. mze.: mtchetcha. kaso /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. kaso) kukonda chinthu osafuna kuchitaya kapena kugwira nacho ntchito monga ndalama kapena ziweto. kasolowondo dzi. Mu-A- (zambi. akasolowondo) onani tanthauzo la kabondololo. kasonda dzi. Mu-A- (zambi. kasonda) onani tanthauzo la chidzam’mbuyo. kasongo /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akasongo) onani tanthauzo la chikanyanga. kunekwi.: kashongo. kasoze1 /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akasoze) 1 mbewa imene imasuzumira kukhomo kuona ngati kuli chinthu choopsa. kunekwi.: kasozi. 2 onani tanthauzo la kashole. kasoze2 /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akasoze) onani tanthauzo la kanjama. kasozo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasozo) 1 vumba kwambiri monga momwe imachitira mvula. 2 katundu wonyamulira kumtengo wawutali pa phewa ndipo katunduyo amamunyamulira kutsinde ndiponso wina kunsonga kwa mtengo kuti posenza aziremera kusogolo ndi kumbuyo munthu ali pakati. kunekwi.: kazozo. mae.: ngoleka, katembero. kasukusuku /t/tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. kasukusuku) onani tanthauzo la kagongono. kasula dzi. Mu-A- (zambi. kasula) pasula chinthu chomanga ndi zinthu zina monga udzu. kasule dzi. Mu-A- (zambi. akasule) nthenda yomwe imatupitsa chala pafupi ndi khadaba makamaka za zakumanja. kunekwi.: katule. mae.: katulutulu. kasumbu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasumbu) onani tanthauzo la kasambala. kasupe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akasupe) madzi otuluka okha mwachirengedwe pansi pa nthaka. kasusha dzi. Mu-A- (zambi. akasusha) onani tanthauzo la chinkhupiti. 1 kata Ku-, mne. leka kugwa monga imachitira mvula. 2 kata mve.

umo chimachitira chinthu chikamakwera chitundamwaliwiro komanso mkosavuta monga imachitira mbalame ikamaulukira kutali. katakwe dzi. Mu-A- (zambi. akatakwe) mwamuna wa mphamvu. katala /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akatala) mbiya yosambira m’thupi. mae.: mkhate. katambala dzi. Mu-A- (zambi. katambala) 1 kachitsamba kakang’ono kamaluwaofiira ndipo anthu amafulula therere. 2 udzu otsiriza pofolera denga asanayike nsandu. katambalala dzi. Mu-A- (zambi. katambalala) katanda /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. atanda) onani tanthauzo 2 la galu. katangale dzi. Mu-A- (zambi. akatangale) 1 dengu lotengera nsomba pokagulitsa lokhala ndi phululu zazikuluzikulu chifukwa nkhwambala zake sathinanitsa. 2 mchitidwe otenga zinthu pantchito mozembetsa. kunekwi.: katangale. kazangale. katapankhozo /ttttk/ dzi. Mu-A- (zambi. katapankhozo) onani tanthauzo 1 la chisamba. katapira dzi. Mu-A- (zambi. katapira) 1 onani tanthauzo la kasaula. 2 onani tanthauzo la chimbanzo. katawa /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akatawa) mbalame yofiira yankhonga yayitali yomwe imakonda kukhala kudambo ndipo imaika mwendo umodzi m’madzi kapena m’matope pofuna chakudya. mae.: nantchengwa. katayamadzi /ttttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akatayamadzi) onani tanthauzo la kapsapsa. katchembere dzi. Mu-A- (zambi. akantchembere) onani tanthauzo ola bwande. katchenjeneko dzi. Mu-A- (zambi. akachenjeneko) onani tanthauzo la kachenjede. katcheretchere dzi. Mu-A- (zambi. akatcheretchere) onani tanthauzo la kalitchetche. katembero dzi. Mu-A- (zambi. katembero) 1 mtengo wonyamulira katundu. 2 onani tanthauzo la kasozo. katemo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akatemo) onani tanthauzo la chizeze. katentha dzi. Mu-A- (zambi. akatentha)

onani tanthauzo la chuzu. katenthem’tsidya dzi. Mu-A- (zambi. akatenthem’tsidya) onani tanthauzo la chuzu. kathithi dzi. Mu-A- (zambi. kathithi) 1 kuthinana kwa zinthu monga nyumba m’mudzi kapena atnhu pa msika. 2 onani tanthauzo 1 la chimende. kunekwi.: katiti. kathusi dzi. Mu-A- (zambi. akathusi) onani tanthauzo la kanthusha. kathuve /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akathuve) onani tanthauzo la kadoli. kunekwi.: kathuwe. kathuvu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kathuvu) mchitidwe woponya muvi molunjika. kati /tk/ mawu onena za malo otchingidwa ndi mbali zofanana. chitsa: wakhala pakati, wakhala m’kati. katika Ku-, mne. fulula mowa pa tsiku loyamba kapena ika nkhali pamoto. katikwi dzi. Mu-A- (zambi. akatikwi) onani tanthauzo la bwaning’a. katimba dzi. Mu-A- (zambi. katimba) onani tanthauzo la bwaning’a katolotolo /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akatolotolo) kamtengo kozikidwa pamutu matsindwi pa nyumba ya ndendera kumene kumadzikidwa nsandu ya udzu potsiriza kuvika. katondo /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. katondo) mtundu wa mthaka yofiira. katope dzi. Mu-A- (zambi. katope) mtengo wotuwa ndiponso wosalala thipi lake wa masamba aakulu pang’ono komanso otuwa ndi wochindikala ngati khofi mkulumkulu. katsa Ku-, mne. 1 mangirira chikumba choveka kung’ona mokoka kwambiri mbali zonse. 2 tukumuka monga momwe limachitira bere chifukwa cha kudzala ndi mkaka. 3 mku gwira munthu wakuba. katsizi dzi. Mu-A- (zambi. katsizi) mtundu wa nthochi zazifupizifupi kuposa kabuthu zomwe mtengo wake umakhala wakuda ndipo nthochi zake zimazuna kwambiri. katsokomola dzi. Mu-A- (zambi. katsokomola) nthenda yoopsa yopatsana ya ya chifuwa. katsokota dzi. Mu-A- (zambi. katsokota)

onani tanthauzo 1 la kankhumba. katsongole dzi. Mu-A- (zambi. akatsongole) onani tanthauzo la kanatsonje. katsuko dzi. Mu-A- (zambi. katsuko) mtundu wa mthenda yotupitsa mimba. katsumba /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. katsumba) 1 mtundu wa therere limene kunsonga kwake kumaoneka ngati tsumba. 2 onani tanthauzo la chimbalangondo. 3 onani tanthauzo la chisuzi. katsutsu1 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. katsutsu) onani tanthauzo la chimende. katsutsu2 /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. katsutsu) mchitidwe wochita zinthu pafupipafipi ndi mofulumira monga ponyezana potsinja zinthu monga mphale mu mtondo. katswiri /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akatsiri) munthu waluso kwambiri pazochita zake monga pamasewero kapena pantchito. katulutulu /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akatulutulu) onani tanthauzo la kasule. katumba /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akatumba) onani tanthauzo la kasambala. katumbu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akatumbu) nyama ya m’madzi koma ya bweya, ya msinkhu wa bwampini yomwe imakonda kudya nsomba ndi nkhanu. katumbudza dzi. Mu-A- (zambi. katumbudza) mbalame wa mtundu wa njiwa koma yocheperapo ndipo ndi yofiira. kunekwi.: katumbadzu. mae.: katundulu, katungwa. katundu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akatundu) 1 chinthu chimene munthu amanyamula paulendo. 2 zinthu zonse zopezeka m’nyumba katundulu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akatundulu) onani tanthauzo la katumbudza. katunga dzi. Mu-A- (zambi. katunga) chitsamba cha mudzu wowawa kwambiri yomwe anthu amaphera nsomba. mae.: katupe, ombwe. katungwa dzi. Mu-A- (zambi. akatungwa) onani tanthauzo la katumbudza. katungwe dzi. Mu-A- (zambi. akatungwe) chinthu cholendewera chimene amamangirira kumtenga ndi zingwe kuti ana azisewerapo mokankhana wina ndi nzake. mae.: lende, zende.

katungwi dzi. Mu-A- (zambi. katungwi) onani tanthauzo la kasule. katupe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. katupe) onani tanthauzo la katunga. katutu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akatutu) onani tanthauzo la kapirikwete. kaufiti /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kaufiti) mtundu wa udzu wamaluwa ofiira omwe midzu yake imadya chakudya chambewu ndipo mbewuzo zimafooka kapena kufa ndipo nthaka imaguga. kaula Ku-, mne. gamphula ndi kutafuna chakudya cholimba monga bango losapsa. kunekwi.: kwaula. kaulakhokho /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akaulakhokho) mtundu wa dzungu lofewa chikokombe chake. kaulatsitsi /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akaulatsitsi) onani tanthauzo la chikatiko. kauli /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kauli) onani tanthauzo la kaliwu. kaundula dzi. Mu-A- (zambi. akaundula) buku limene amalembamo mayina kapena chiwerengero cha anthu monga panthawi ya chisankho. kaungo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kaungo) onani tanthauzo la kapsapsa. kauni dzi. Mu-A- (zambi. kauni) 1 liwamba la mbewa kapena mbalame lochitika utsiku pogwiritsa ntchito nsakali. 2 mtundu wa inswa zowuluka mvula yoyamba ikangogwa. kunekwi.: kalunike. mae.: kautse. kautsa dzi. Mu-A- (zambi. akautsa) munthu woyamba kuyankhula pa mlandu kapena pansonkhano. kunekwi.: kautse. kauwuzi dzi. Mu-A- (zambi. akauwuzi) onani tanthauzo la kanjama. kavalo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akavalo) onani tanthauzo la hatchi. kavukavu mve. onani tanthauzo la gudugudu. kunekwi.: yavuyavu. kavumba dzi. Mu-A- (zambi. akavumba) onanii tanthauzo la kamvuluvulu. kavuwa dzi. Mu-A- (zambi. akavuwa)

onani tanthauzo la gumbasi. kavuwevuwe dzi. Mu-A- (zambi. akavuwevuwe) onani tanthauzo la kadiri. kawa Ku-, mne. tsirika chinthu kuti wina aliyense wofuna kuchiononga chinthucho alephere kapena apeze nacho mabvuto akaba. kawangwi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akawangwi) onani tanbthauzo la chimphambe. kawawa Ku- mne. kaweruweru /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. akaweruweru) onani tanthauzo la kaluweruwe. kawindula dzi. Mu-A- (zambi. kawindula) mankhwala aululu amene amapaka ku mpaliro kapena mkondo othandiza kuti akalasa nyama ife msanga. mae.: ulembe. kawinga dzi. Mu-A- (zambi. kawinga) onani tanthauzo la kaliwu. kawingaazimu /ttttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. kawingaazimu) onani tanthauzo la chitandaazimu. kawolowolo dzi. Mu-A- (zambi. akawolowolo) onani tanthauzo la kalitang’ombe. kawotche /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akawotche) onani tanthauzo la kawelawe. kaya muo. mawu osonyeza kukana kapena kukayika. kayandeyande dzi. Mu-A- (zambi. kayandeyande) tomera tating’onoting’ono kwambiri tobiliwira koma topanda masamba enieni ndipo timakonda kumera pa zinthu monga miyala yosagubuduzikagubuduzika kapena m’makongwe amitengo. mae.: ndere, khondowere. kayaziyazi dzi. Mu-A- (zambi. kayaziyazi) mphepo yokuntha pang’onopang’ono koma yozizira. kaye /tk/ muo. mawu otanthauza kuyembekezera kwa kanthawi kochepa. kayera /ttk/tkt/ [/kt?/]dzi. Mu-A- (zambi. kayera) mtundu wa nyemba zomwe zimakhala zoyera. kayika Ku- mne. khala wosasimikizika poganiza kapena pochita chinthu. mae.: peneka. kayikayi dzi. Li-Ma- (zambi. makaikai) onani tanthauzo la dzaye. kayimbe dzi. Mu-A- (zambi. kayimbe)

onanii tanthauzo la chidzakaka. kunekwi.: kayimbi. kayowozi dzi. Mu-A- (zambi. kayowozi) phokoso limene limamveka pamene liwu libwerera litagunda chinthu monga phiri kapena khoma. mae.: namalowe. kazembe dzi. Mu-A- (zambi. akazembe) 1 munthu wotumidwa kudziko lina kukaimirira boma limene lamutumalo. 2 munthu wofikitsa uthenga monga wa maliro kuchokera kwawo kupita kumidzi kwina. kazi /kt/ mawu osonyeza chinthu chimene si chachimuna. kazimezime dzi. Mu-A- (zambi. kazimezime) liwu lomveka kutali monga liwu la ng’oma zimene zikuimbidwa kutali. mae.: mzizima. kazimoto (Swa) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akazimoto) onani tanthauzo la kanjanja. mae.: ndekesha, mbudulira, tenenga. kazinga Ku-, mne. 1 weyesa monga amachitira chimanga kapena mtedza m’chiwaya pamoto. 2 phika zakudya ndimafuta okhaokha mumphika kapena m’chiwaya. kazitape /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akazitape) onani tanthauzo la kadiri. kazukuta dzi. Mu-A- (zambi. kazukuta) onani tanthauzo la chigwidi. kazungulira dzi. Mu-A- (zambi. kazungulire) onani tanthauzo 1 la kaphulika. ke mawu osonyeza umwini. mwana wake wabwera. m’bale wake wabwera. kee /tk/ mve. 1 umo amamvekera galu polira akamva kupweteka kapena nsalu, pepala ndi zina zotero zikamang’ambika. 2 umo imamvekera nsalu kapena pepala likamang’ambika. keyala /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. keyala) onani tanthauzo la adiresi. kha /k/ mve. umo chimamvekera chinthu cholimba akamachikhapa. 1 kha Ku- mne. onani tanthauzo la chucha. 2 kha mawu osonyeza kukhala wopanda china. chitsa: ichi chokha ndi tenga. nkhuku yokha nditenga. khabwira Ku-, mne.

onani tanthauzo la gabira. khadabo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makadabo) chinthu choyera chonga nyanga chomera kumsonga kwachala chokandira pathupi pakamanyerenyesa. kunekwi.: chikhadabo, khadabo. khadigo dzi. Mu-A- (zambi. khadigo) ndiwo za chiluwe chosakaniza ndi chinyenyero. khadira Ku-, mne. imwa madzi ndi lirime monga momwe amachitira galu kapena kukapizira madzi mkamwa ndi chikhato. mae.: khatira. khadula Ku- mne. onetsa kabala pathupi pokanda ndi chala kapena pokala ndi minga. kunekwi.: khodola, khedula. khadzambira Ku- mne. onani tanthauzo 1 la fukira. khadzi dzi. Li-Ma- (zambi. makhadzi) onani tanthauzo la bade. kunekwi.: nkhadzi. khadzu1 /tk/ dzi. Chi-Zi- (zambi. zikhadzu) mchitidwe wa mtengo wosachedwa kuthyoka monga thambi ya mpampaya. khadzu2 mve. umo imachitira nthambi ya mtengo ikamakhadzuka. khadzula Ku-, mne. thyola kapena chotsa mokoka monga nthambi ya mtengo pamalo pamene imalumukizana ndi mtengo. kunekwi.: khodzola. khafula Ku-, mne. 1 yatsa moto wa machesi pokhwakhwatsa ndi kamtengo kake pamtengo wa macheso. mae.: kheretsa. 2 chita khambi monga amachitira masuku awisi m’kamwa. khaira dzi. Li-Ma- (zambi. khaira) phokoso lalikulu makamaka la anthu loti womvera satha kutenga pazomwe zikunenedwa. khakhakha /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. akhakhakha) kanyama kakuda kokulirapo kuposa nsulukokhala ndi mchira wautali wansandu. khakhatha Ku-, mne. 1 suza mowa. mae. kuntha. 2 tema chinthu ndi nkhwangwa kapena chikwanje. khakhi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khakhi) nsalu yochindikala, yoombedwa ndi thonje yamaonekedwe a phulusa kapena odera mofiira ndi obiriwira mwachikasu. 1 khala /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makala)

gawo la mtengo womwe wapsa koma lisanafike posanduka phulusa. /tk/ Ku-, mne. tsala osapita nawo paulendo. chitsa: onse achoka ndakhala ndekha. 3 khala Ku-, mne. 1 ika thupi pa malo chatsonga monga pansi kapena pampando. 2 pezeka pamalo. ndimakhala ku Lilongwe. 3 onetsa mkhalidwe. uyu sakhala bwino ndi bwino ndi anthu. 4 yenera monga chimachitira chovala pathupi. deresi wavala lakukhala. 5 oneka makamaka mwezi watsopano. mwezi udakhala kalekale. 6 onetsa mchitidwe wochita zinthu mwakanthawi. wakhala akudwala kwa miyezi iwiri. khale /tk/kt/ mve. umo amaonekera munthu wongokhala phee wosachita kanthu. khalidwe dzi. Li-Ma- (zambi. makhalidwe) kukhala kwa munthu ndi anthu ena. khalira Ku-, mne. funa kuchitira chiwembu wina pomudikira panjira. mae.: khalizira, khaza, khazika, lalira. khalizira /tttkt/ Ku-, mne. onani tanthauzo la khalira. khalu /tk/ mve. umo amawonekera munthu akakhala pansi mofulumira. khama dzi. Li-Ma- (zambi. khama) mchitidwe wolimbikira mopirira pochita zinthu. khamba Ku-, mne. 1 lira monga imachitira njovu. 2 yamba kukhala ndi thupi la mphamvu monga amachitira mwana wakhanda. mae.: palala, nenepa, pantha. khambi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khambi) kumveka kowawasa mkamwa kwa zipatso zina zosapsa monga masuku, maula ndi nthudza. khambula Ku-, mne. tsakula chitseko kwambiri. mae.: khwemula, kwelula. khambwira Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la fukira. khamu1 /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makamu) gulu lalikulu la anthu. khamu2 mve. umo limachitira gulu la anthu kapena nyama zikamakhamuka mwadzidzidzi. khala2

khamuka /ttk/ Ku-, mne. gudukira mbali imodzi monga gulu la anthu kapena nyama. khamula Ku- mne. dula chinthu chotseka monga mpanda kuti paoneke mpata. mae.: pongola. khanda dzi. Li-Ma- (zambi. khanda) mwana wobadwa tsopano. khando /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khando) onani tanthauzo la chitepwere. khang’a /tk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. khang’a) nsikwa yayikulu, mae.: khanje, nagoya, mtengazonse. khanga /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. khanga) nsalu yamaonekedwa amadonthomadontho. khangala /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khangala) choluka chabango losaphwanya chomwe anthu ena amagonapo. mae.: tchika. khanganjovu /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhanganjovu) kambewa kofiira, kamlomo wawutali ngati wa sakhwi koma kocheperapo ndipo kamadya nyerere. kunekwi.: sakhwinjovu. khanje dzi. Mu-A- (zambi. akhanje) onani tanthauzo la nkhang’a. khanyamba dzi. Mu-A- (zambi. khanyamba) onani tanthauzo laa chinkhanira. khaphwira Ku-, mne. onani tanthauzo la gabira. khapira Ku- mne. onani tanthauzo la kapiza. khasa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khasa) onani tanthauzo la kapsapsa. khasu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makasu) chipangizo chothasamala chachitsulo chomwe amaika kumpini ndi cholinga choti azilimira ndi manja. khatama Ku-, mn wira mobwata. mae.: thakatha, tapwata. khataza (Zu) Ku-, mne. sowetsa mtendere munthu kapena chinthu. mae.: sautsa, vuta. khate dzi. Li-Ma- (zambi. khate) zilonda zobuka zokha ndipo zimadula zala. khathamira Ku-, mne. nyowa ndi mvula kapena madzi. khathikhathi mve.

umo amaonekera munthu makamaka mwana akazipaka phala, matope ndi zina. kunekwi.: khathikha. khathira Ku-, mne. 1 wakha chakudya ndi kukamwa monga momwe amachitira galu anthu akamuponyera chakudya. 2 onani tanthauzo la khadira. khathula Ku-, mne. 1 luma mozomola kapena mozatula nthuli monga amachitira galu poluma munthu. chitsa: galu wandikhatula pamwendo. 2 idya moofulumira monga amachitira galu galu pakudyachakudya chofewa monga phala. khathya mve. umo kumamvekera kunsana pobereka mwana wamkulu kapena pokwera chinthu china. khatika Ku-, mne. yera monga kumwamba kukachoka mitambo mvula italeka kugwa. khatukhatu mve. umo chimakhalira chinthu chikanyowa ndi madzi kapena mvula. khaula Ku-, mne. itha khama kapena mphamvu makamaka chifukwa cholangidwa kapena mavuto. mae.: lapa, thamba. khavukira /tttk/ Ku- mne. thovokera monga madzi kapena matope. khaza Ku- mne. onani tanthauzo la khalira. khazika Ku- mne. onani tanthauzo la khalira. khekheretsa Ku-, mne. lima kapena lambula mongopala udzu ndi khasu. khendulo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. khendulo) nyale yopanga ndi sela wa njuchi kapena zinthu zina yomwe imasungunuka poyaka. kunekwi.: kandulo. kheretsa Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la khefula. kunekwi.: khetsa. khetha Ku-, mne. onani tanthauzo la chokocha. khethemula Ku-, mne. kanula mpeni wothyola kapena tsekula loko wachitseko kapenanso injini ndi kiyi. khetsula Ku-, mne.

1 tema mosepula kapena mowengula. .: mae. : senga, sepula, seula. 2 pala kapena chotsa khungu mokhuluza. kho /k/ mve. omo zimamveera zinthu pokhoma. kunekwi.: khokhokho. khoba mve. umo zimaonekera ziwalo monga khosi mwana akagona kunsana kapena akafooka m’thupi. khobidi (Nge) /kt/ dzi. Li-Mandalama yamkuwa imene amkachita nayo malonda kale kumalawi. kunekwi.: khobiri, kobidi. 1 khobo /k/tk/ mve. umo chimamvekera chinthu monga chinangwa chikathyoka. 2 khobo /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. khobo) dzina la mtengo womwe amadzala ngati chinangwa ndipo uli ndi masamba aakuluakulu, anthu amakonda kumangira mpanda. mae.: khozyo, khocho. khobola Ku-, mne. thyola momveka liwu monga chingwa kapena mtsononkho wa chimanga. khobwe dzi. Mu-A- (zambi. khobwe) mtundu wa nyemba zomwe masamba ake amatchedwa mtambe. kunekwi.: nkhobwe. khochezi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makochezi) chinthu chokokoledwa ndi madzi chimene chipezeka mbali mwa tsinje. kunekwi.: nkhwechezi. mae.: makwekwezi, makukutsi, nkhokolo. khocho /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. khocho) onani tanthauzo 1 la khobo. khodibi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makodibi) malo otsika omwe amapezeka pakati pamitunda iwiri yokwera. mae.: phedi, khodibi, phonyolo, mpenu. khodola Ku- mne. 1 khedula ndi chala pogwedeza chingwe cha bangwe kapena gitala. 2 onani tanthauzo la khadula. khodzokera /tttk/ Ku-, mne. yenderera monga zimachitira zinthu zamadzimadzi monga utoto kapena kapezi pa zinthu zofewa monga nsalu. mae.: nyembetera. khofu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. makhofu) kumenya mutu ndi dzanja lotambasula. kunekwi.: khofi. mae.: pama. khofuka /ttk/ Ku- mne. kololoka ndi kukhala molendeweramonga momwe chimachitira chimanga paphesi chikauma kwambiri. khogolo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khogolo)

chigawo chobiriwira kumwamba chomwe chimaoneka kukakhla kopanda mtambo. khojola Ku-, mne. zula chinthu kapena mbali yachinthu mochita kukhumula. khokha1 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makoka) 1 ukonde wokokera nsomba umene amaponya m’madzi atafutukula nakokere kumtunda nthawi yomweyo. mae.: khokota. 2 onani tanthauzo la didinde. khokha2 Ku-, mne. nenerera mtengo wa chinthu pochigulitsa pagulu. khokho /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makoko) chinthu chokuta mtundu wa zipatso zitana, monga nthochi kapena chimanga. kunekwi.: khoko. mae.: khwatha. khokhokho /k/ mve. umo chimaonekera chinthu chikadzdza mopitirira muyeso motero kuti chikakhala chimanga china amachita chosomekera. khokhomera Ku-, mne. menya chinthu monga nsomali kapena chichiri kuti chilowe. mae.: khoma. khokhophoto mve. umo chimamvekera chinthu monga munthu akagwa chifukwa chotopa kwambiri. khokhotha Ku-, mne. onani tanthauzo la kang’ntha. khokhothola Ku-, mne. chotsa zinthu mokokolola. khokolole dzi. Mu-A- (zambi. khokolore) kukokoloka kwa zinthu kochitika chifukwa cha madzi ambiri oyenda. khokota (sena) dzi. Li-Ma- (zambi. khokota) onani tanthauzo la kokha. khokozi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khokozi) onani tanthauzo la bwimvi. khola /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makola) nyumba ya chifuyo kapena chiweto. kholamiro dzi. Li-Ma- (zambi. kholamiro) malo apangodya mkati mwa chinthu kapena chiweto. kholingo /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. khlingo) chinthu chonga fupa champhako chimene chimalumizana ndi mapapo ndipo chimaoneka kapena kukhudzika pakhosi chakumaso. kunekwi.: khlonga, nkholongo, ngololo. kholo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makolo)

1 anthu amenen abereka ana monga tate ndi mayi. 2 mutu wa fuko kumene fukolo linachokera. mae.: nakubala. kholobowa /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kholobowa) mtundu wa nthochi yaikuluikulu. kholola dzi. Li-Ma- (zambi. khola) kukolola zolima zikauma m’munda ndikuzika pamodzi. kholomo dzi. Li-Ma- (zambi. makholomo) onani tanthauzo la chingwalangwala. kholophethe mve. umo kumaonekera kuchuluka kwa zinthu zolumikiza kuchinthu china monga zipatso pa mtengo wake. chitsa.: mango abala kwambiri ali kholophethe. kunekwi.: kolopete. mae.: pokotsa, khotsa, kotsa. kholowa /tkt/kt/ dzi. Mu-A- (zambi. kholowa) 1 masamba a mbatata. 2 ndiwo za masamba ambatata. kunekwi.: nakholawa. mae.: ntoliro. khoma1 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makoma) 1 onani tanthauzo la chisaule. 2 onani tanthauzo la chipupa. khoma2 /t/ Ku-, mne. 1 2 dzadza zinthu mpaka pamwamba monga chimanga m’dengu kapena munkhokwe. mae.: sokomera. chitsa: ife takhoma nkhokwe ziwiri. 3 panda pamutu ndi nkhonya. 4 lumikiza chinthu ndi misomali monga amachitira anthu pomanga denga 5 tseka chitseko ndi loko pogwiritsa ntchito kiyi. 6 pereka ndalama za msonkho ku boma. 7 onani tanthauzo la khokhomera. khomba (Zu) Ku-, mne. 1 loza chinthu kapena malo ndi chala kapena kanthu kena. mae.: khombesa. 2 sankha mwamuna pakati pa amuna angapo pofuna kulowa chokolo. 3 lowerera monga mkazi m’nyumba ya mwamuna amukwatire. khombe /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. khombe) 1 mankhwala a ululu opaka ku muvi kuti mlenje akalasira nyama ife msanga. mae.: ulembe. 2 onani tanthauzo 2 la chikuta. khombesa Ku-, mne. onani tanthauzo la khomba. khombo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makhombo) makhombo mchira wa ng’ona, ng’azi kapena nyama zina. khome /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. khome)

mtundu wa udzu wolimba womwe anthu amaluka miyono. mae.: ntchesi, mphusu. khomera dzi. Li-Ma- (zambi. khomera) khoma lanyumba lopanga popambira ndi mitengo yokha kapena msungwi popanda tsekera. khomo dzi. Li-Ma- (zambi. makonde) mpata woowera ndikutulukira m’nyumba kapena m’malo onse okhalamo. khonde1 /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makonde) onani tanthauzo la chigugu. khonde2 /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makonde) dera lonse lozungulira kunja kwa chipupa cha nyumba pansi pa denga lomwe nthawi zina amalizinga ndi chipupa china kapena mpanda. khondobza Ku-, mne. ononga malo pomwazirapo madzi akuda. khondowere dzi. Li-Ma- (zambi. makondowe) onani tanthauzo la kayendayenda. khongwa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makongwa) 1 mtambo wosonyeza kuti kugwa mvula. 2 (zambi: khongwa) onani tanthauzo la chigologolo. khongwe /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akhongwe) mbalame yayitali miyendo ndi khosi, yotuwira ndipo imakonda kukhala m’dambo. khonje (Swa) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. khonje) chomera chomwe chiri ndi bwazi m’kati mwake wonga mbota, kapena ulusi wosokera. kunekwi.: gonje. khonthola Ku-, mne. thyola monga amachitira madzi pogumula nyumba kapena tchinga. khonyola Ku-, mn 1 thyola kapena chotsa chipatso kukhonyo yake monga nthochi kapena chimanga. 2 onani tanthauzo 1 la derera. khoola Ku-, mne. onani tanthauzo la gombera. khope /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akhope) onani tanthauzo la chipangwi. khopeza Ku-, mne. onani tanthauzo la berekera. khosi dzi. Li-Ma- (zambi. makosi) gawo la thupi limene limalumikiza mutu ndi khosi. khososomola Ku-, mne.

tulusa mpweya kuchotsa m’mapapo mwamphamvu kwa nthawi imodzi ndipo nthawi zambiri liwu limamvekanso. kunekwi.: tsokomola. khoswe dzi. Mu-A- (zambi. makoswe) kanyama konga mbewa ka mchira wawutali ndipo kamakonda kukhala m’nyumba ndikumaononga zinthu. khota /tk/t/ Ku-, mne. khala mopindika kapena mosaongoka. khotamiro dzi. Li-Ma- (zambi. khotamiro) onani tanthauzo la chikhotamiro. khotha Ku-, mne. onani tanthauzo la kang’antha. khotsa mve. onani tanthauzo la kholophethe. khovani /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. khovani) mtundu wa chomera womwe timitengo take ndi tosalimba ndipo timapezeka kwambiri m’munda. khovoka /ttk/ Ku-, mne. dyukuka kapena pondeka monga zimachitira zinthu zaziwitsi kapena zosauma pozisinja. khovola Ku-, mne. thovola zinthu zamadzimadzi. khowa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makhowa) mkombero wa chipanda chochita kuluka. mae.: mkame. khowo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makhowo) onani tanthauzo la abakadya. kunekwi.: zowo. khoyogo dzi. Mu-A- (zambi. akhoyogo) mtundu wa chiwala chokhakhala pathupi lake. mae.: tsokonombwe. 1 khoza /tk/ Ku-, mne. pambana pochita chinthu. 2 khoza dzi. Li-Ma- (zambi. makoza) onani tanthauzo la goloswa. khuchumula Ku-, mne. gwedeza chiwiya kuti zinthu zimene zili m’menemo zitembenuke. kunekwi.: khutchumula. khudali /kt/ mfu. mawu oyamika mosirira pamene munthu wina wapeza chinthu chimene mnzake alibe. khudali anzathu mwakwatira ndi amuna olemera. khudula Ku-, mne. 1 sera mphale pogwiritsa ntchito lisero.

2 mveketsa liwu lalikulu posamba ngati kuti chinthu chagwa m’madzi. ozama. khudulira Ku-, mne. onani tanthauzo la godolera. khudza Ku-, mne. gunda kanthu mosakankha. khudzumuka /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la khululuka. khudzumula Ku-, mne. igwa pansi mwa mphamvu kuchokera pamwamba. khukha Ku-, mne. tema mitengo pochita mphanje. mae.: themera, thema. khukhu dzi. I-Zi- (zambi. khukhu) onani tanthauzo la chiuwa. khukhulo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhukhulo) onani tanthauzo la chikungulu. khukhuto dzi. I-Zi- (zambi. khukhuto) onani tanthauzo 1 la chikulo. khukuwi /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. khukhuwi) onani tanthauzo la chifundamtima. khula Ku-, mne. 1 chotsa zinthu zopakika mokhukhuza ndi kanthu kena monga nsalu kapena dzani. 2 kulungiza m’nyumba mosalaza. mae.: zira, kuluwa. khuli dzi. I-Zi- (zambi. khuli) onani tanthauzo la chithima. khulo dzi. I-Zi- (zambi. khulo) 1 kanthu kofiira kamene kamakhala kunsonga kwa mkoko wa nthochi kokhala ngati mtima. 2 onani tanthauzo 1 la chikulo. khulukhulu /kkt/tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhulukhulu) mbalame yofiira, yatsumba yayikulu kuposa njiwa ndipo ili ndi chitsukwa chachitali. khulula Ku-, mne. khungusula chingwe kapena ulusi omwe unali wokulunga. mae.: khwethemula, khweremura. khululuka /tttk/ Ku-, mne. tsika mtima ndikuleka kumuchitira zoipa munthu amene wakulakwira. khulumuka /tttk/ Ku-, mne. 1 khwethemuka kapena khukhutcha monga chimachitira chinthu chokunga.

2 itha ukali kapena mphamvu. khulungira Ku-, mne. onani tanthauzo la bindikira. khulupirika /ttttk/ Ku-, mne. chita chinthu mosanyenga. khulupirira /ttttk/t/ Ku-, mne. khala ndi maganizo asakayika. khuluza Ku-, mne. onani tanthauzo la dumpha. khuma /k/ mve. umo amaonekera munthu akakhumata. kunekwu.: khumakhuma. khumata /ttk/t/ Ku-, mne. pinda manja mopingasa pachifuwa ndi kugwira mikono kapena mapewa. khumba /tk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la funa. khumbako dzi. Mu-A- (zambi. akhumbako) onani tanthauzo la gumbasi. khumbi1 dzi. Li-Ma- (zambi. makhumbi) onani tanthauzo la chigongwe. khumbi2 dzi. Li-Ma- (zambi. makhumbi) 1 nyumba yaing’ono yogonamo. 2 onani tanthauzo la gumbasi. khumbira /ttk/t/ Ku-, mne. sirira chinthu cha eni. khumudwa Ku-, mne. 1 gunda mwadzidzidzi chinthu monga mwala poyenda. mae.: punthwa. 2 mku kwiya chifukwa cha chinthu choipa chimene chakuchitikira. khumula Ku-, mne. zula chinthu m’chimake pokoka mwa mphwamvu ndi modzidzimutsa. khumuza Ku-, mne. chotsa chimanga kuchitsononkho. kunekwi.: khumula. mae.: khundula, tonola. khundabwi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. khundabwi) onani tanthauzo la bwinga. kunekwi.: phundabwi, khundabwi. khundu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. khundu) onani tanthauzo la bendeka. khungu1 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makungu) nthenda yopha maso. khungu2 /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makungu)

chinthu chimene chikuta mnofu pa thupi monga la munthu, chipatso ndi zina zotere. khungubwe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhungubwe) onani tanthauzo la chikwangwala. khungula /ttk/t/ Ku-, mne. chotsa chinthu m’malo mwake monga kuchotsa chovala pathupi. mae.: vula. khunguluzi /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. khunguluzi) onani tanthauzo la dembere. khunguniza dzi. Mu-A- (zambi. akhunguniza) munthu wosaona kapena kudziwa m’khundu mwake momwe. khungusula Ku-, mne. pasula chingwe kapena ulusi m’malo mwake umo chinakulungidwa kapena kupotedwa. kunekwi.: khumbutula. khunguzi dzi. Li-Ma- (zambi. makhunguzi) onani tanthauzo la bemberezi. khungwa dzi. Li-Ma- (zambi. makungwa) chikopa cha mtengo chimene chimakanganuka mtengo ukauma. khunkha dzi. I-Zi- (zambi. khunkha) zotsalira m’munda wa chimanga, lipoko ndi zina zotero zimene anthu amatola kukolola kutatha. mae. vutula. khunkhuli dzi. Li-Ma- (zambi. khukhuli) gulu la anthu angapo omvana kapena opangana kuchita chinthu chimodzi. khuntho dzi. I-Zi- (zambi. khuntho) onani tanthauzo la kape. khunyu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. khunyu) onani tanthauzo la chakumwamba. kunekwi.: khunyuku, khunyu. khunyula /ttk/t/ Ku- mne. 1 dandaula chifukwa cholandira zinthu zosakwanira. mae.: shuliza. 2 chepesa chinthu kapena munthu chifukwa cha msinkhu kapena maonekedwe ake. khupe dzi. Li-Ma- (zambi. makupe) 1 chiwalo choulukira monga khupe la nkhuku. mae.: phaphiko, phiko. 2 onani tanthauzo la gemeswa. khuphira Ku-, mne. funda nsalu kuyambira m’mapewa mpaka m’mapazi. khuphutu mve. umo amachitira munthu akagona tulo tosavutika nato chifukwa chotopa. khupuka /ttk/t/ Ku-, mne. khala ndi chuma chambiri. kunekwi.: khupukwa, khuphuka, mae.: lemera.

khusa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. khusa) onani tanthauzo la chikusa. kunekwi.: khusu. khusha Ku-, mne. 1 khula chinthu pa chinzake monga sopo pachovala pochapa kapena kufufuta chikopa ndi mwala kuti chifewe. mae.: fufuta, fukuta. 2 mku khala opanda mantha. khuta Ku-, mne. imwa kapena idya motha njala kapena ludzu. khutcha mve. khululuka kapena khwepha monga momwe chimachitira chinthu chikasera. khutcha Ku-, mne. umo chimaonekera chinthu chokhucha. khutchakhutcha mve. 1 umo zimamvekera zinthu monga mtolo wa mkhuni wokhepa ukasenzedwa pamutu poyenda. 2 umo amaonekera munthu akamayenda mofulumira ndi modandaula kapena wopanda kanthu m’manja. khutchumula Ku-, mne. gwedeza zinthu mwa mphamvu monga mankhwala m’botolo kapena katundu wa m’galimoto yomwe ikuyenda mu nsewu. mae.: guchumula, gutchula. khuthala Ku-, mne. chindikala kapena kula monga momwe chimakhalira chinthu monga nsalu. khuthu1 /tk/ mve. onani tanthauzo la bwito. khuthu2 mve. umo zimaonekera zinthu monga nsima ikamachoka m’chinthu chosungiramo monga. khuthula Ku-, mne. chotsa chinthu kuchoka m’chinthu china chosungiramo mopendeketsa. khutira Ku-, mne. kwanirotsidwa ndi zokamba kapena zoona ndi maso. khutu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makutu) chiwalo chothandiza munthu kapena nyama kuti izitha kumva mawu kapena phokoso la zinthu. khuu /k/t/ mve. umo chimamvekera chinthu chachikulu chikagwa mogunda pansi kapena pomenya chinthu monga mkeka pochotsa fumbi. khuvu mve. umo amamvekera madzi chinthu chachikulu chikagwera m’madzimo.

khuvula /ttk/t/ Ku-, mve. yenda kapena samba m’madzi ambiri mochititsa phokoso madziwo. mae.: kuvula. khuvya dzi. I-Zi- (zambi. khuvya) onani tanthauzo la bendeka. khuwa dzi. Li-Ma- (zambi. khuwa) nthenda yochititsa tiratira kapena tiwatiwa, pakati pamutu. kunekwi.: khuwo. mae.: liwombo, theme. khuwi dzi. Li-Ma- (zambi. makuwi) onani tanthauzo la chipungu. khuwo dzi. Mu-A- (zambi. khuma) 1 mvula yobzalira mbewu ndiponso yodzetsa mafulute. 2 mtengo umene umabala dzipatso zazikulu zanthangala zolimba kwambiri. mae.: khuyu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhuyu) onani tanthauzo la kadyaakolo. khuza (Zu) Ku-, mne. lila pamaliro akangotha kusambitsa mtembo kapena popepesa maliro omwe anachitika kale. khwa mve. umo chimamvekera chinthu chopepuka monga tsamba likagwa pansi pochokera mu m’tengo. khwadza Ku-, mne. yeretsa pamalo moduladula kapena mokwapulira pansi zinthu monga mtengo, udzu ndi zina zotere. mae.: sengula, sadza. khwakhwa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. khwakhwa) 1 ntchito yolambula udzu kapena zomera zina m’munda mbewu zisanadzalidwe. mae.: sosa. 2 (zambi. makhwakhwa) khwambala lalitali la luzi, nthochi ndi zinthu zina. kunekwi.: khwakwa. 3 phati la mpaliro kapena mkondo. khwakhwakhwa1 /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. khwakhwakhwa) onani tanthauzo la bwezang’anga. khwakhwakhwa2 /kt/ mve. umo zimakhalira munthu akakhaliratu opanda kanthu. khwakhwana Ku-, mne. yenda modzera m’mbali mwa chinthu monga mpanda kapena chipupa. khwakhwantha Ku-, mne. 1 paka kapena dzola chinthu monga mafuta, sopo pa thupi kapena pansalu. mae.: dzoka.

2 kulungiza kapena zira m’nyumba mwamgwazo kapena mosasamala. mae.: khwalakhwaza. khwakhwantiza Ku-, mve. onani tanthauzo la dzola. khwakhwatsa Ku-, mne. sinja mphale kachiwiri. mae.: punthira. khwakhwawe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhwakhwawe) chilombo cha mtundu wa zokwawa monga buluzi wamkulu chimene chimakhala kudzenje kapena kumphanga. mae. malemya. khwalakhwaza Ku-, mne. 1 paka kapena dzola mafuta patalipatali. 2 onani tanthauzo 2 la khwalakhwaza. khwalala dzi. Li-Ma- (zambi. makwalala) onani tanthauzo 2 la gwala. khwambala dzi. Li-Ma- (zambi. makwambala) onani tanthauzo 1 la khwakhwa. khwangwala /ktt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhwangwala) khwangwala ndi mtundu wa mbalame yakuda yokhala ndi banga loyera m’khosi mtedza uja wadyedwa ndi khwangwala. khwangwala /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akwangwala) 1 onani tanthauzo la chikwangwala. 2 onani tanthauzo 1 la bande. khwanya /kt/ dzi. Mu-A-Mu- (zambi. khwanya) masamba a nyemba. khwapa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwapa) dzenje la kunsi kwa phewa. kunekwi.: khaphwa. khwapula Ku-, mne. chotsa chinthu m’malo mwake mwa mphamvu ndiponso mofulumira, monga msampha wotchaicha. kunekwi.: fwapula. khwasula Ku-, mne. 1 ponya manja patsogolo ndi pambuyo monga amachitira munthu akamayenda kunekwi.: khwasula. 2 mku idya ndiwo makamaka nyama yopanda nsima. khwatcha Ku-, mne. 1 khefula macheso kuti ayake. 2 chonga zolemba za ana kusukulu moonetsa kuti ndi zolakwa. khwatha dzi. Li-Ma- (zambi. makhwata) 1 khokho la chimanga. kunekwi.: khatha. 2 onani tanthauzo la khokho. khwathula Ku-, mne.

landa kanthu m’dzanja la munthu wina. kunekwi.: kwatula. khwaule dzi. Li-Ma- (zambi. makwaule) tsamba la chimanga, mzimbe kapena udzu. khwawa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwawa) malo otsika omwe amapezeka pakati pa mitunda iwiri yokwera. mae.: phede, khodibi, phonyolo, mpenu. khwawe dzi. Mu-A- (zambi. khwawe) munthu wokhala wosayenda chibadwire monga momwe amachitira ana ena makamaka a anthu. mae.: liute, thera. khwebza Ku-, mne. malo amene papita chinthu chochita kuguza kapena chinthu choyenda chokha monga njoka. mae.: mkukuzi. khwebza Ku-, mne. lemba mkukuzi monga momwe chimachitira chinthu chochita kuguza kapena chinthu choyenda chokha monga njoka. khwedzedze dzi. Li-Ma- (zambi. makhwedzedze) onani tanthauzo la chikhodzodzo. khwedzere dzi. Mu-A- (zambi. akhwedzere) onani tanthauzo la chigwekwe. khwekhwa Ku-, mne. topa, lema monga momwe amachitira mkazi wodwala pakati nthawi yake yobereka ikayandikira. chitsa: anyamulireni kuchipatala mayiwa wakhwekhwa.:. . khwekhwe /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwekwe) onani tanthauzo la dika. khwekhwerera Ku-, mne. yenda chamatako. khwekhwereza Ku-, mne. 1 2 onani tanthauzo la guza. khwema dzi. Mu-A- (zambi. khwema) 1 kusa kapena bweza ziweto kuti zingalowe m’munda kapena m’malo ena. 2 koka zinthu monga fodya. 3 funsa chinthu chako kwa munthu wina mwaukali. khwema Ku-, mne. onani tanthauzo la chifwiri. khwemula Ku-, mne. onani tanthauzo la khambula. kunekwi.: khwerula. khwengo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makhwengo)

mpeni wosalazira kapena kucherera chinthu chosema monga chipande, mpini ndi zina. mae.: ntcherero, ntcheyo, nkhomba. khwengula Ku-, mne. pala m’mkati mwa chinthu monga chipande, m’tondo, m’phika ndi zinthu zina kuti musalale. mae.: kokota, kongoza. khwentha Ku-, mne. yenda mozemba kapena mosalunjika. kunekwi.: khweta khwenuka Ku-, mne. yera pamene mitambo yachoka kumwamba. mae.: pesuka, langala, temuka. khwenzule /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. khwenzule) mbalame ya mtundu wa kadzidzi koma yochepera. kunekwi.: nkhwenzule. mae.: lunzule, psololo. khwepha Ku- mne. khululuka kapena khutcha monga momwe chimachitira chinthu chikasera. khwerero /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwerero) chipangizo chokwerera chopangodwa ndi zinthu monga mitengo iwiri yayitali m’kudza ina ingapo yokhomedwa mopingasa. mae.: manera. khwerewere dzi. Li-Ma- (zambi. khwewere) onani tanthauzo la demberere. khweru (Zu) /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makweru) liwu lochita ndi mlomo ndiponso lilime pokoka kapena kutulusa mpweya mwamphamvu. mae.: mluzi, mlushu. khwerula ku, mne. onani tanthauzo la khambula. khwesi /kt/ muo. mawu osonyeza kupeneka kapena kusadziwa. khwesi: uko wapita mwana wanga. khwetchere1 dzi. Li-Ma- (zambi. khwetchere) chipangizo chogwedeza poyimba, chokhala ndi timiyala m’chigubu, m’chitini kapena zinthu zina. mae.: nkhontcho. khwetchere2 mve. liwu limene limamveka chinthu monga chitini m’mene muli zinthu zolimba monga ndalama kapena chimanga chikagwa pansi polimba. khwethemula ku, mne. 1 onani tanthauzo la khulula. 2 onani tanthauzo la khululuka. khwethu /tk/ mve. umo chimamvekera chinthu monga mpeni kapena loko chikamachika m’chimake mwamphamvu ndiponso mofulumira. khwethula ku. mne.

tsakula kapena chotsa chinthu m’chimake monga mpeni loko ndi zinthu zina. khwetsa ku, mne. sonkha moto waukali. mae. yatsa. khwewa ku, mne. onani tanthauzo 1 la bema. khweza Ku-, mne. ipha chinthu monga munthu momangirira mu mtengo. khwichi /tk/t/ ku, mne. onani tanthauzo la bwaning’a. khwima /tk/t/ Ku-, mne. 1 kula koti m’kutha kugwira kapena kugwiritsidwa ntchito. 2 khala munthu wodziwa kwambiri mankhwala aufiti. khwimbi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. khwimbi) 1 kuchuluka kwa zinthu zosawerengeka pamalo. chitsa: kunali khwimbi la anthu lero kumsika. kunekwi.: nkhwimbi.: mae. : unyinji. 2 onani tanthauzao la chigonera. khwinthi dzi. Li-Ma- (zambi. khwinthi) 1 mchitidwe wokonda kuchita kanthu mowumirira ngakhale akakuletsa. 2 mchitidwe wokonda kudya kawirikawiri. khwinthira Ku-, mne. onani tanthauzo la gakha. khwinya /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwinya) umo munthu kapena nyama imachitira ikaopsezedwa kapenanso ikazizidwa. khwinya /k/t/ mve. onani tanthauzo la funyenye. khwinyakhwinya mve. umo zimaonekera zomera zikasowa madzi kapena zikafota chifukwa chakuchuluka kwa mphamvu ya dzuwa. khwinyala /ttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la fanyangera. khwinyata /ttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la funya. khwipa Ku-, mne. tsokomola modzidzimuka chifukwa cholowedwa madzi kapena chakudya kum’mero waung’ono. mae.: tsamwa. khwirizira /ttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la chichiriza. khwisa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. khwisa)

timitengo taubweya oyabwa tomwe luzi lake anthu amapota zingwe zopotera mphasa. kunekwi.: nkhwisa. khwisula /ttk/t/ Ku-, mne. thira nsembe chifukwa chamavuto monga kudwala kwa munthu kuti achire. khwithi dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhwithi) umo kumaonekera kunja dzuwa likabisika chifukwa cha mitambo yambiri. mae.: khwithikhwi. khwithi mve. kuoneka kwa kunja kwa mitambo. khwiya /k/ mfu. mawu onena pokhwirizira galu. khwiya /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. khwiya) onani tanthauzo la gamba. kiyi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. kiyi) onani tanthauzo 1 la fungulo. ko 1 mawu osonyeza umwini. chitsa: mwana wako wabwera. 2 mawu osonyeza kuloza kanthu kakang’ono. chitsa: kansala ako n’kabwino. ko m’pham’tso mawu osonyeza kuchita zinthu mwa pang’ono. chitsa: idyako nsimayi. koboo /kt/ mve. umo umachitira utsi kapena fumbi likamakwera m’mwamba. mae.: toloo. kocheka Ku-, mne. lima mobwinyiza udzu pansi pounda nthumbira za mbatata kapena chinangwa. mae.: kutika. kochera Ku-, mne. 1 fika kapena kudza kwa anthu pamalo osonkhanilapo. 2 fika pagombe kapena padoko monga momwe limachitira bwato kapena chombo. kunekwi.: kocheza. mae.: kwecheza. kochezi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. kochezi) onani tanthauzo la chikudzu. kodi /tk/ muo. 1 mawu ofunsira. chitsa: kodi wapita mwana uja. 2 mawu onena povomereza munthu akafotokoza nkhani. chitsa: kodi, ndamva zomwe mwanenazo. kodobola Ku-, mne. chotsa chinthu chimene chili m’mkati mwachinthu china mae.: koloola, kolokota, kolong’oza, konomphola. kodola Ku-, mne.

itana munthu ndi dzanja. kodonga Ku-, mne. takasa zinthu ndi mthiko monga pofula phala kapena pophika therere. kodza Ku-, mne. tulutsa madzi kuchokera m’chikhwedzedze kudzera kumbolo kapena kunyini. koka Ku-, mne. 1 guza chinthu ndi manja kapena chingwe. 2 suta kapena nusa fodya. koko /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akoko) onani tanthauzo la gwichi. kokoko /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akokoko) timitanda toyika mopingasa pamwamba pamitanda yaikulu ya phaka la nkhokwe. mae.: uyalo. kokolola Ku-, mne. chotsa kapena koka zinthu ndi tsache kapena madzi amene akuthamanga mwamphamvu. kokoma Ku-, mne. tulutsa mawu aakulu monga a mkango kapena a madzi a mumtsinje akamayenda kapenanso moto ukamayaka mwa mphamvu. mae.: lirima, titima. kokomeza Ku-, mne. onani tanthauzo la kakatiza. kokomoka /tttk/ Ku-, dzi. lira monga amachitira munthu makamaka mwana wakhanda akamalira kosalekeza. kokosa Ku-, mne. umiriza kapena pemberera munthu kuti akuchitire chimene akufuna. kokota Ku-, mne. onani tanthauzo la kwangula. kola /tk/t/ Ku-, mne. 1 wonja nyama kapena mbalame mu msampha. 2 onani tanthauzo 1 la fukira. kolera (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. kolera) 1 tsekemera monga zimachitira zakudya kapena zakumwa monga tiyi. 2 onani tanthauzo 1 la gwirira. kolera ku, mne. nthenda yoopsa yotsekula m’mimba ndiponso yosanzitsa. koleza Ku-, mne. uzira moto kuti uyake. mae.: kopeza, kwereza.

kolo (se) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akolo) onani tanthauzo la goyani. kolokera Ku-, mne. onani tanthauzo la bokera. kolokosa Ku-, mne. tulutsa chinthu kudzenje ndi mtengo. kunekwi.: kolosa, kolosola. kolokota Ku-, mne. onani tanthauzo la gologoza. kolola Ku-, mne. 1 khonyola chimanga kuchokera kumphesi yake. 2 chotsa mbewu zikacha ndi kuuma m’munda. kolong’onza Ku-, mne. onani tanthauzo la gologoza. koloola Ku-, mne. onani tanthauzo la kodobola. kolopera Ku-, mne. 1 vula zovala zonse pa thupi. kunekwi.: kolopola. 2 onani tanthauzo 1 la kolola. kolopolu /tttk/ mve. umo amachitira munthu akamavula chovala mofulumira. mae.: vulu. koloweka Ku-, mne. pachika chinthu kuti chilendewere. mae.: lendebza. kolowole dzi. Li-Ma- (zambi. kolowole) malo opanda tsitsi pamutu pamunthu chakumphumi kwake. mae.: nseme, masweswe, likalamula, mphanza. koma Ku-, mne. mveka bwino mkamwa monga chimachitira chakudya kapena chakumwa. koma mlu. mawu omwe amagwira ntchito yosonyeza kupereka malire kwa ochita ntchito. chitsa: mukhoza kukasewera koma mubwere mofulumira. komana Ku-, mne. pezana malo amodzi wina akuchokera kwina winanso kwina. kunekwi.: kumana. komba Ku-, mne. kokota ndi chala chamkomba phala mu m’phika, m’khali, m’mbale ndi m’zinthu zina. kombamthiko /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akombamthiko) onani tanthauzo la gombamthiko. kombe dzi. Mu-A- (zambi. akombe)

chinthu choluka ndi zingwe, chamabowomabowo, chophera kapena kugwirira nsomba m’madzi. kombola Ku-, mne. 1 itha kapena khoza kuchita kanthu. 2 idya koyamba kwa zinthu za m’munda zikacha. mae.: undukula, windukula. komboni (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makomboni) mudzi wa anthu ogwira ntchito pa famu kapena pa mgodi. komichi (Afri) dzi. Mu-A- (zambi. komichi) chikho chachitsulo. kunekwi.: kamichi. komoka /ttk/ Ku-, mne. chita ngati wafa kenaka nkutsitsimuka. komola Ku-, mne. chititsa nyama kapena munthu kuti ichite ngati yafa kenaka n’kutsitsimuka. konda /tk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la fukira. 1 konda /tk/ Ku-, mne. kondwera kapena sangalala ndi chinthu. 2 konda Ku- mne. onani tanthauzo 2 la fumbira. kondaine /tkt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. kondaine) 1 mankhwala achikondi ofuyira mkazi kapena mwamuna. 2 onani tanthauzo la gakha. kondera /ttk/t/ Ku-, mne. chita sankho pochitira zabwino munthu m’modzi mosiyanitsa ndi ena. kondetsera Ku-, mne. nyanyatiza kapena umba nsima m’mbale ndi chipande kuti ikhale yosalala. kondowole dzi. Mu-A- (zambi. kondowole) ufa wachinangwa umene anthu amaphikira nsima. kunekwi.: kondoole. kondwa Ku-, mne. khala ndi chimwemwe. kunekwi.: kondwera. mae.: sangalala. kong’a1 dzi. Mu-A- (zambi. akong’a) onani tanthauzo la chikhamba. kong’a2 dzi. Mu- A- (zambi. akong’a) 1 kachilombo konga kalize, kodera, kaphanthiphanthi kaululu komwe kamaluma ndi mchira wake. mae.: mphimbinyolo, chinkhambwa, kadzimbuka, nakulapsa, natibule. 2 onani tanthauzo 2 la chimbu. kong’aa mve.

umo chimaonekera chinthu monga nyani akakhala pansi chatsonga mosatekeseka. kong’wa dzi. Mu-A- (zambi. akon’gwa) onani tanthauzo la chikhanga. kongola Ku-, mne. 1 oneka bwino monga nkhope kapena thupi la munthu. 2 tenga chinthu chamwini wake kuchita chikwerete ndi cholinga chozabwezera. mae.: kwereta. kongoza Ku-, mne. kweretetsa chinthu kwa munthu ndi cholinga chakuti adzabwedze. kongodza Ku-, mne. onani tanthauzo la khwengula. kongwa Ku-, mne. khala wozizidwa ndi mphepo kapena madzi. konkhomola Ku-, mne. onani tanthauzo la gogomola. konkhoza Ku-, mne. . lera ana makamaka a nkhuku mpaka ana onse atakula bwino. mae.: yoloza. konola Ku-, mne. sinja chimanga chouma mumtondo kuti chikhale mphale. konomphola1 Ku-, mne. onani tanthauzo la jodogola. konomphola2 Ku-, mne. onani tanthauzo la kodobola. kontho dzi. Mu-A- (zambi. kontho) onani tanthauzo la chinankhwi. kunekwi.: nkhontho. 1 konya dzi. Mu-A- (zambi. konya) onani tanthauzo la bwazi. 2 konya Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la kanyanga. konye dzi. Mu-A- (zambi. konye) nthenda yogwira ziwalo makamaka zalazo moti zala zimakwinyata ndi kuwonongekanso patapita kanthawi. mae.: likole. konyola Ku-, mne. thyola chinthu monga chimanga kumphesi yake kapena nthochi kubere yake. konza Ku-, mne. chita moti chinthu chiwonongeke kapena chinthu cholakwika chikhalenso bwino.

konzeka /ttk/ Ku-, mne. longosola chinthu usanapange chinachake. kopa Ku-, mne. chita zinthu kapena nena zinthu zomasangalasa wina ndi cholinga choti winayo akukonde kapena akupatse chinthu. mae.: nyengerera. kope /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makope) mapepala omangidwa pakati pa chikutiriro omwe anthu amalembamo makamaka ku sukulu. kopeza Ku-, mne. onani tanthauzo la koleza. kopola Ku-, mne. chotsa khungu monga amachitira anthu pothira madzi pathupi la nkhuku. kunekwi.: kupula. mae.: supula, nyula. kosa Ku-, mne. phatikiza nkhosi zingapo ndi kupanga chingwe. mae.: pota. kota /k/ mve. 1 umo amaonekera munthu akakwera chitunda mwaliwiro ndi mosavuta moonga munthu wokwera pa njinga. 2 umo chimaonekera chinthu chikathuvula ndi kuulukira kwina. kotama Ku-, mne. onani tanthauzo la fulama. koto /kt/ mfu. onani tanthauzo la ayo. kotopola Ku-, mne. onani tanthauzo la kolopola. kotsa mve. onani tanthauzo la kholophethe. kunekwi.: kosa. kowa /tk/t/ Ku-, mne. pinda kapena peta nthambi ya ntengo poikokera pansi ndi chinthu china monga ngowe. kowera1 dzi. Mu-A- (zambi. kowera) onani tanthauzo la bwantontha. kowera2 Ku-, mne. onani tanthauzo la kang’antha. kowola Ku-, mne. kungunula khungwa la mtengo. koye dzi. Mu-A- (zambi. koye) onani tanthauzo la bwanzi. 1 ku m’pham’ka mphatikizo losonyeza nthawi ya tsopano yopitiriza. chitsa: mwana akulira.

ku2 m’pham’mbu 1 phatikizo logwira ntchito monga. mperekezi wosonyeza malo. chitsa: ndikupita ku Zomba. 2 loika ku tsinde la mneni yemwe amagwira ntchito ngati dzina. chitsa: kudya chakudya ndikofunika. kubzika Ku-, mne. vutika ndi kanthu kena monga njala. kudzula Ku-, mne. 1 sosola kapena zul; a bweya kapena nthenga ku chinthu chamoyo monga nkhuku. 2 mku. meta tsitsi la munthu mwapatalipatali ndi mopanda dongosolo. kuka /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makuka) kumalo kokhalitsa akazi monga kumtondo kapena nyumba yogonamo akazi okhaokha. kukuku /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. akukuku) mtundu wa ntchezi yomwe msinkhu wake umakhala waung’ono. kunekwi.: gukuku. kukula Ku-, mne. ika tsekera kapena bango m’chipupa pomanga nyumba kapena nkhokwe. mae.: pambira, walira. kukusa Ku-, mne. lira monga imachitira nkhuku poitana anapiye ake pomati ku! ku! ku! kukuta1 Ku-, mne. onani tanthauzo la bebeda. kukuta2 Ku-, mne. phwanya chakudya cholimba ndi mano potafuna. kula Ku-, mne. 1 onjezeka mu msinkhu monga munthu kapena mtengo. 2 mku. fika pa msinkhu woyamba kutuluka magazi ku nyini umo amachitira akazi mwezi ndi mwezi. kulimbo dzi. Mu-A- (zambi. akuklimbo) onani tanthauzo la gwichi. kulu /kt/ tsi. mawu osonyeza msinkhu wa chinthu kuti si waung’ono. kulula Ku-, mne. 1 fendeula chinthu monga khungwa la mtengo. 2 zula zomera zoyanga monga mtsitsi kapena chilambe. 3 pulula nsonga za udzu wolukira ziduli kapena chotsa ngalale za chimanga. kulumiza Ku-, mne.

paka zinthu monga mafuta, phulusa kapena matope pathupi. kulumunya Ku-, mne. 1 salaza ndi nkhulungo monga momwe amachitira akazi posalaza mbiya kapena posalaza pansi m’nyumba atatha kuzira. mae.: kulungiza. 2 puntha mawere kapena mchewere mu mtondo pochotsa mungu. 3 gwedeza chakudya m’kamwa ndi kumedza madzi ake chikasungunuka. kulunga Ku-, mne. zingiza chingwe kapena kanthu kena kuchinthu china. mae.: tserenga, zengeza, zerenga. kulungiza Ku-, mne. onani tanthauzo la gedeza. kulupala Ku-, mne. nenepa ndi kukula thupi monga amachitira munthu wathanzi. kuluwika Ku-, mne. yankhula mophiphiritsa kuti anthu ena asamve nawo. mae.: zimbayitsa. kuma /k/ mve. kumadzi /ttk/ dzi. malo Ku- (zambi. kumadzi) 1 2 onani tanthauzo la dambwe. kumana Ku-, mne. fika pamalo amodzi ndi mnzake kaena anthu angapo pamene akuchokera mbali zosiyana. kunekwi.: komana. kumaniza Ku-, mne. chita zinthu moti zikumane. mae.: phowoleza. kumata /ttk/t/ Ku-, mne. kumba Ku- mne. 1 bama dzenje. 2 mku fukula mtundu wa munthu kumene udachokera. kumbuka Ku- mne. idzanso m’maganizo zinthu zomwe zidaiwalika. kumbula Ku-, mne. ika chinthu pa dera kuti chidzagwire ntchito m’tsogolo. mae.: sunga. kumira Ku-, mne. maliza kufolera tsindwi ndi udzu mosalaza. kumitu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akumitu) 1 mizimu ya anthu omwe adafa yomwe imaonekera kwa anthu m’maloto. 2 malo omwe amayikapo nsembe ya mizimu m’nyumba. 3 mbali yoloza mitu pogona. kumsitu /tkt/ dzi. malo Ku- (zambi. kumsitu) onani tanthauzo la dambwe.

kunda dzi. Mu-A- (zambi. akunda) onani tanthauzo la bwampini. kundika Ku-, mne. sonkhanisa zinthu ndi kuziia pamodi. kunekwi.: kundikiza. kundikiza Ku-, mne. onani tanthauzo la kundika. kundula Ku-, mne. 1 chotsa chinthu chophimba monga nsalu. mae.: fundula, vundukula. 2 mfu pweteka kwambiri monga chimachitira chiwalo chokhala ndi bala kapena chotupa. 3 onani tanthauzo la kumiza. kundwe dzi. Mu-A- (zambi. kundwe) onani tanthauzo 2 la chikule. kunekwi.: pyapya. mae.: katayamadzi, kaungo, khasa. kunga Ku-, mne. 1 koka chingwe cholera, chokhutcha kuti chilimbe. 2 panga nkhonya. 3 ika mafuwa m’malo mwake. 4 bala monga imachitira nthochi. kungudza Ku-, mne. idya mopala pamwamba pachinthu ndi mano monga momwe chimachitira chiswe. kungula Ku-, mne. chotsa chinthu chokhala moyala monga nsalu kapena mphasa. mae.: yalukula, yalula. kungunula Ku-, mne. chotsa khungu pathupi kapena khungwa pa mtengo. kunkha Ku-, mne. tola zotsala m’munda kholola litatha. kunkhadze dzi. malo Ku- (zambi. kunkhadze) onani tanthauzo la dambwe. kunkhulira Ku-, mne. gubuduka pansi. kunekwi.: kunkhunika. kunkhuniza Ku-, mne. onani tanthauzo la gubuduza. kuntha1 Ku-, mne. 1 suza zinthu zamadzimadzi monga mowa wamasese kapena tiyi. kunekwi.: guntha. 2 menya chinthu monga mphasa pochotsa fumbi. kuntha2 Ku-, mne.

onani tanthauzo la khakhatha. kunyuka /ttk/ Ku-, mne. chita khunyu. kupa mve. umo chimachitira chinthu chopanda mphamvu chikamagwa. kupa Ku-, mne. 1 senga kapena tchecha udzu. 2 tenga munthu mwammatsenga kapena njira yamankhwala. kupata Ku-, mne. ika chinthu m’khwapa. kunekwi.: kwapata. kupe dzi. Mu-A- (zambi. kupe) kachilombo kamawanga akuda ndi ofiira komwe kamadya masamba amaungu. mae.: ununde, mkupe. kupiza Ku-, mne. gwedezachinthu ndi cholinga choti mpweya uyende ngati mphepo. kupula Ku-, mne. 1 chotsa khungu. mae.: supula. 2 onani tanthauzo 1 la gagadiza. kusa Ku-, mne. sonkhanisa zinthu zokhala mobalalika kuti zikhale pamodzi. kusacha /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. kusacha) onani tanthauzo la kabuwaza. kuta Ku-, mne. phimbira chinthu ndi chinthu chinzake kuti chisaonekere. kutika Ku-, mne. onani tanthauzo la kocheka. kutumula Ku- mne. gwedeza chinthu monga nsalu mwa mphamvu kuti fumbi kapena zinthu zina zichoke. kutuza1 Ku-, mne. onani tanthauzo la fulula. kutuza2 Ku-, mne. onani tanthauzo la guduza. kuula Ku-, mne. chotsa khungwa lonse la mtengo wauwisi lokhala ndi khungwa lochindikala moonga mombo, lopangira mzinga wanjuchi. kuwa Ku-, mne. onani tanthauzo la fuula. kuwakuwa mve. onani tanthauzo la buwabuwa.

kuwanje dzi. Mu-A- (zambi. akuwanje) onani tanthauzo la kabuwaza. kuwe /kt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. akuwe) mbalame yakuda motuwira, yokhala ndi tsumba. kuwiza /ttk/t/ Ku-, mne. kuwa munthu amene wachita chinthu choipa kapena cholakwa. kuwula Ku-, mne. onani tanthauzo la gumbutula. kuza Ku-, mne. 1 onjezera msinkhu wa chinthu. 2 lera mwana m’banja kwa nthawi yayitali. kwa mpe. 1 mawu osonyeza. malo. chitsa.: agogo apita kwa jali. 2 umwini wa chinthu. chitsa.: kuchedwa kwa mwanayu kwandidodometsa. 3 kugwirizanitsa ndi mwini nkhani. chitsa.: kufulumira kwakanika lero. kwabasi /kt/ muo. mawuonena za ntchito yogwiridwa bwino kapena kwambiri. kwacha dzi. I-Ma- (zambi. makwacha) ndalama ya dziko la Malawi ndi Zambiya yakwana matambala kapena ma ngwee makumi khumi. kwaka Ku-, mne. gwira chinthu monga chingwe ndi kuchikoka. kwakwaladza Ku- mne. iba kapena tenga kanthu kamunthu mozembetsa anthu ali pomwepo. kunekwi.: kwakwaza. kwakwalala mve. umo amachitira munthu akachoka pamalo mosatsanzika. kwakwasa Ku-, mne. kokolola nsomba m’madzi osazama pogwiritsa ntchito udzu m’malo mwa kombe. kwakwase /k/ dzi. Mu-A- (zambi. akwakwase) . onani tanthauzo 1 la kabementha. kwakwata1 /k/ mve. umo zimaonekera zinthu zouma kwambiri monga masamba akakhala kwambiri padzuwa. kwakwata2 dzi. I-Zi- (zambi. kwakwata) onani tanthauzo la chikwapala. kwambiri /tkt/ muo. mawu onena za ntchito yopitiriza mobzola malire kapena kupitirira muyeso.

kwamphula Ku-, mne. landa chinthu m’dzanja la munthu wina mwamphamvu ndi mofulumira. mae.: kwatula, tsomphola, shodokola. kwana Ku-, mne. 1 fika pa mlingo woyenera. 2 mku. khuta monga momwe amachitira munthu akadya chakudya chambiri osachifunanso. kwanganula Ku-, mne. chotsa chinthu chimene chimakuta china monga kuchotsa khungu la chipatso. kwangula Ku-, mne. chotsa zinthu zonse nthawi imodzi. kwapuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la fwamphuka. kwapula Ku-, mne. menya chinthu ndi katsatsa kapena ka mtengo kotepatepa. kwata Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la china. 2 mku. tenga mkazi kapena mwamuna wokondana naye kupanga banja. kwatula Ku-, mne. onani tanthauzo la kwamphula. kwaule dzi. Mu-A- (zambi. akwaule) mkazi amene mwamuna wake samupitira pa nyumba mwamunayo akakhala ndi mitala. kwawa Ku-, mne. yenda ndi mawondo mothandizidwa ndi manja monga amachitira mwana wa m’ng’ono. kwaya Ku-, mne. onani tanthauzo la e. kwecha Ku-, mne. khukhuza chinthu ndi kanthu kolimba monga mchenga potsuka m’phika. kunekwi.: kwechesa. kwechaza Ku-, mne. onani tanthauzo la kochera. kwee /k/ mve. 1 umo chimaonekera chinthu monga chingwe chikamakokedwa. 2 umo chimamvekera chinthu cha moyo chikamalira monga nkhuku ya pamazira ikaputidwa kapena kulira kwa nkhwenzule. kwemba Ku-, mne. onani tanthauzo la bema.

kwemberetsa Ku-, mne. funsa kapena udza munthu kuti akupatse chinthu. mae.: pempha. kwendera Ku-, mne. sunthira kumalo ena kuchokera pamalo ako. mae.: sunthira. kwenga dzi. Mu-A- (zambi. akwenga) ng’oma yoimbidwa pochenjeza kapena dziwitsa anthu ena zimene zachitika. kwenikweni muo. mawu onena motsimikiza za ntchito yochitika motsimikiza. kunekwi.: kwenekwene. kwenje dzi. Mu-A- (zambi. akwenje) onani tanthauzo la chipinimbi. kwenyuka /ttk/ Ku-, mne. duka monga chimachitira chingwe chikakokedwa. mae.: matsuka. kwenzula Ku-, mne. potola mlomo potukwana munthu mosatulutsa mawu. kwera Ku-, mne. 1 choka pansi ndi kukwera molunjika m’mwamba. 2 kula monga mtengo wapamalonda. 3 mku. patsidwa udindo wa pamwamba pa ntchito. 4 mku. chinda makamakanyama nyama ya mphongo pofuna kuti nyama yakazi ikhale ndi bere. kwerekwese mve. onani tanthauzo la dendere. kweremula Ku-, mne. onani tanthauzo la khulula. kwereta Ku-, mne. onani tanthauzo la kongola. kwereza ku, mne. onani tanthauzo la koleza. 1 kwesa Ku-, mne. gwedeza m’chila monga momwe amachitira galu. 2 kwesa mve. umo umaonekera mchira monga wa galu akamawukweteza. kweve mve. umo imaonekera mimba yaikulu monga yamunthuj wonenepa akakhala pansi. kweye /tk/ Ku-, mve. uza wina kuti apite. mae.: koye. kweza Ku-, mne.

1 chotsa chinthu pansi ndi kukankhira kapena kuika pamwamba. 2 ika pamwamba mtengo wa zinthu pamalonda. 3 mku. ika munthu pa ulemu kapena malo apamwamba. kwezeka Ku-, mne. kukwezeka ndiko kutereka safuliya pamoto Achimwene, kwezekani safuliyayo tiphike mmemo kwichikwichi mve. umo zimamvekera zinthu zolimba zikamakhulana. kwichisa Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la bwezera. kwidzinga Ku-, mne. manga chinthu kwambiri mochizingiriza ndi chingwe. kwidzira Ku-, mne. onani tanthauzo la gundira. kwikwi mve. umo amaonekera anthu ambiri akazinga chinthu kapena munthu. kwingwinyala Ku-, mne. uma mokwinyikakwinyika monga zimachitira zovala zochapa zikauma. kwinimbira1 /tttk/t/ Ku-, mne. kanika kukula. mae.: pinimbira, kwinindika. kwinimbira2 dzi. Mu-A- (zambi. akwinimbira) onani tanthauzo 2 la kabuwazi. kwinja Ku-, mne. manga kapena soka chinthu patalipatali mosalimba. kwintchira Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la guntha. kwinya Ku-, mne. 1 pinda chinthu monga zovala mosasamala kapena mopanda dongosolo lenireni. 2 onani tanthauzo la galauza. kwinyirira Ku-, mne. 1 dandaula pochita chimene munthu watumidwa. mae.: nyinyirika. 2 limbikira kuchita chinthu chovuta kuti chitheke ndithu, monga kukwera chitunda ndi njinga ya kapalasa. kwinyiza Ku-, mne. 1 pinda zinthu mosasamala ndi kuziika pamodzi. 2 tsendera zinthu m’thumba. kwinza Ku-, mne. kweza m’mwamba chovala makamaka chamkazi mpaka kuonetsa ntchafu zake.

kwirikwinya dzi. I-Zi- (zambi. kwirikwinya) tizipsera tooneka pathupi makamaka m’miyendo takuza chifukwa chootha moto wamakala kwambiri nthawi yozizira. kunekwi.: nkhwirikwinya. mae.: mbala. kwirira Ku-, mne. onani tanthauzo la fochera. kwiya /tk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la duwa. L L, l dzi. Mu-A- (zambi. ma l) lembo lakhumi ndi chiwiri mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chichewa ndiponso limodzi la malembo opanda liwu khumi, mphambu zisanu ndi zinayi. labada Ku- mne. samala kapena ika mtima pa chinthu. labu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. labu) onani tanthauzo la kambuya. laka /tk/ Ku- mne. onani tanthauzo la chima. lakaa /k/t/ mve. umo zimaonekera zinthu monga mbewa kapena mbalame zikamathawa mobalalika. mae.: lakalaka. lakala Ku- mne. kulakala ndiko kukha madzi koma osawumitsitsa lakalaka1 /k/ mve. onani tanthauzo la lakaa. lakalaka2 Ku- mne. funa chinthu ndi mtima wonse. lakasa Ku- mne. mveka mwa khambi ndi kuwawasa m’kamwa monga umachitira usipa wasafutsa woumitsa ndi dzuwa. mae.: kalakasha. lakwa /tk/ Ku- mne. 1 lephera kuchita bwino. 2 iswa lamulo lomwe lidakhazikitsidwa. lala Ku- mne. 1 gontha mawu. 2 lambalika thupi pansi. 3 pyapyala monga amachitira sopo pokhukhuza pochapa zovala. lalala mve.

umo chimachitira chinthu chopanda miyendo monga njoka chikamayenda. lalanje (Nge) /k/ dzi. Li-Ma- (zambi. malalanje) chipatso chambulungo chooneka chachikasu chikapsa ndipo chimaoneka ngati ndimu koma chili ndi khungu losalala ndipo chimazuna. lalata Ku- mne. yankhula mawu ambirimbiri mosonyeza kudziwonetsera. lalikira Ku- mne. lengeza chinthu kuti anthu ena amve. kunekwi.: lalika. mae.: memeza. lalira Ku- mne. 1 onani tanthauzo la khalira. 2 lakalaka kuluma monga imachitira njoka pa chitendene cha munthu. lama Ku- mne. limba monga umachitira mtengo wa muwanga kapena kadale. 1 lamba dzi. Mu-A- (zambi. malamba) chinthu chopanga ndi chikumba kapena zinthu zina chomwe anthu amamangira chovala monga buluku, kuti lilimbe m’chiuno. 2 lamba Ku- mne. pereka ulemu mogonja. mae.: pembedza. lambalala Ku- mne. yenda mopaza m’mbali popewa chinthu china. lambe dzi. Li-Ma- (zambi. malambe) onani thanthauzo la dambe lambula Ku- mne. lima udzu ndi zomera zina kuti pamalo payere. lambwadza Ku- mne. tukwana munthu kwambiri. kunekwi.: sambwadza, tambwadza. mae.: sakavula, shambula, vumba. lambwe dzi. Mu-A- (zambi. alambwe) njati yamphongo yaikulu kwambiri. lambzi /kkt/ mve. umo amaonekera munthu akagona molambalika. mae.: tantha, lula. lamula Ku- mne. uza munthu kuti achite chinthu mosalephera. lamulo dzi. Li-Ma- (zambi. malamulo) mawu amphamvu owuza munthu kuti achite chinthu kapena mfundo yomangidwa yomwe ayenera kuitsata. lamwa Ku- mne. onani tanthauzo la godomala. 1 lamya /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. lamya) waya wolumikizana wotumizira mawu kutali.

lamya2 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. lamya) mawu olembedwa omwe atumizidwa ndi makina kuti alembedwenso ku ofesi yofikira mawuwo. landa Ku- mne. tenga chinthu kwa munthu pamene mwini wake akukaniza. landira Ku- mne. 1 tenga kapena vomera kutenga chinthu pamene munthu wina akupatsa. 2 nyamuza munthu wina katundu. landitsa Ku- mne. pulumutsa munthu kapena chinthu ku chinthu choopsa. mae.: leletsa. landula Ku- mne. 1 kana makamaka pa mlandu. 2 onani tanthauzo la fotokoza. langa Ku- mne. 1 pereka chilango kwa munthu wolakwa. 2 pereka malango pamakhalidwe monga pabanja kapena pantchito. mae.: langiza. langala Ku- mne. 1 onani tanthauzo la khwemuka. 2 onani tanthauzo la khwenuka. langalala Ku- mne. onetsa mberewere monga ichitira nsengwa yosalukidwa bwino. ndi zina zotere langiza Ku- mne. 1 patsa munthu malango pamakhalidwe kapena uza munthu zoyenera kuchita. 2 sonyeza munthu wina chinthu. 3 onani tanthauzo 2 la langa. languka /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la chezuka. languluka Ku- mne. zindikira cholakwa chako cholakwacho chitachitika kale. languluza Ku- mne. sautsa munthu pakumchotsera kapena kumubera zinthu zimene amazikonda. kunekwi.: languza. lankhula Ku- mne. tulutsa mau omveka kuchokera mkamwa. kunekwi.: yankhula. lanthawira Ku- mne. onani tanthauzo la kadamira. lapa Ku- mne.

1 nena motsimikiza ndi molonjeza kuti choipa chimene munthu adachita sadzachitanso. 2 onani tanthauzo la khaula. lapha Ku- mne. talika msinkhu. laphathya mve. umo chimamvekera chinthu cholibwidika monga njoka ikagwa pansi kuchokera pamwamba. lapira Ku- mne. meza chakudya mofulumira chisanatafunike kwenikweni. lapu mve. umo umachitira mtima ukachita nthumanzi. lapula Ku- mne. 1 chita nthumanzi kapena nyamuka mtima. 2 kumenya ndi chikwapu???????? lasa Ku- mne. 1 baya ndi chinthu chosongoka monga mpeni kapena minga. kunekwi.: lasha. 2 onani tanthauzo la genda. lasha (Zu) Ku- mne. 1 taya maliro 2 makala???? Takwera sitima ya malasha. (Dzi. Li-Ma- zambi malasha)???? 1 lata /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malata) chitsulo chotambalala chofoolera tsindwi. 2 lata Ku- mne. sonyeza chinthu pogwiritsa nchito chala. mae.: loza. lauka /ttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la dengula. laula Ku- mne. 1 chita kapena nena zinthu zolosera tsoka. 2 tchula mawu osayenera kutchulidwa poyera makamaka onena za kumaliseche. lauzi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. lauzi) nyama yaikulu yomwe ili ndi nyanga zazitali zopindikira kumbuyo. mae.: mphalapala. lavula Ku- mne. chotsa chinthu monga malovu kapena chakudya m’kamwa pogwiritsa ntchito lirime. lawa Ku- mne.

yesa chinthu pochikhudza ndi lirime kuona ngati chinthucho n’chokoma. lawalawa1 Ku- mne. chita chimasomaso. lawalawa2 mve. umo umaonekera mkukuzi wa njoka, njinga ndi zina zotere kapena mmene pamaonekera pamalo pamene thengo lawandikawandika. mae.: thyamuthyamu. lawi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malawi) lilime la moto woyaka. .fani.: malindi. lawilawi mve. umo kumaonekera kulirima kwa moto ukamayaka. lawira Ku- mne. 1 dziwitsa ena kuti ukuchokapo. mae.: tsanzika. 2 dzuka m’mamawa pofuna kuchita ntchito za tsikulo. kunekwi.: lawirira. ledzera Ku- mne. onani tanthauzo la dakwa. kunekwi.: lodzera. lee /kt/ mve. onani tanhtauzo la joo. lefula Ku- mne. onani tanthauzo la foola leka /tk/ Ku- mne. siya kupanga kapena kuchita chinthu. lekerera /tttk/ Ku- mne. 1 tayirira chinthu monga amachitira munthu akakwera njinga osagwiririra ziwongolero. 2 lolera munthu kuti azichita zinthu momwe akufunira. 3 khala osathandiza munthu pamavuto. lekeza /ttk/ Ku- mne. 1 fika pa mapeto a chinthu monga pamalo kapena nthawi. 2 leka kuchita chinthu moyembekezera kuyambanso nthawi yina. lema /tk/ Ku- mne. chepa mphamvu chifukwa chogwira ntchito kwambiri kapena chifukwa choyenda ulendo wautali. mae.: topa 1 lemba dzi. Li-Ma- (zambi. malemba) chinthu chilichonse cholembedwa. kunekwi.: lembo. 2 lemba /kt/ Ku- mne. 1 khwakhwaza kapena sindikiza mawu ndi cholembera. 2 dula chinthu monga luzi kapena chikopa mulitali kuti chikhale cha milezo milezo. mae.: lembula. lembetsa Ku- mne.

1 nena dzina kuti munthu wina akulembe dzinalo. 2 pangitsa wina kuti akhwakhwaza kapena asindikiza mawu ndi cholombera. lembetso dzi. Li-Ma- (zambi. malembetso) ntchito yochititsa munthu kuti alembe mawu molingana ndi momwe mauwo atchulidwa. lembula Ku- mne. onani tanthauzo 2 la lemba. lemera1 Ku- mne. onani tanthauzo la khupuka. lemera2 /ttk/ Ku- mne. khala wosapepuka. mae.: ndotoma. lenda Ku- mne. nanda monga momwe limachitira therere kapena zinthu zomatira. 1 lende /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. alende) onani tanthauzo la katungwe. 2 lende /kt/t/ mve. umo chimaonekera chinthu cholendewera chikamagwedezeka chili chopachikika pamwamba. lendebza1 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. lendebza) kuundana kwa njuchi zikasowa kolowera. lendebza2 Ku- mne. onani tanthauzola koloweka. kunekwi.: tendebza. lendewera Ku- mne. khala m’malere osakhudza pansi monga chimachitira chinthu chimene chamangidwa ku chinthu chinzake. kunekwi.: zendewera?? lendu mve. umo chimachitira chinthu chonanda monga limachitira therere. mae.: lethu. 1 lenga /k/ Ku- mne. 1 panga chinthu chatsopano ndi mawu okha popanda kanthu kena monga adachitira Mulungu popanga kumwamba, dziko lapansi, anthu ndi zinthu zina. 2 khala m’malere monga imachitira mbalame kapena ndege ikamauluka. 3 khala patali kapena kudzipatula pa gulu la anthu ena. kunekwi.: lengama. 4 ganiza ndi kunena zachinthu chomwe sichidachitike kose. 2 lenga mve. umo chimaonekera chinthu chikakhala mum’lengalenga. lengerera Ku- mne. lodza munthu kuti adwale kapena kuti choopsa chimuchitikire. lengeza Ku- mne.

falitsa nkhani kuti imveke kwa anthu oti amve nkhani yofalitsidwayo. mae.: zindula. lengula Ku- mne. 1 nyamuka monga chimachitira chinthu chikamapita m’mwamba. 2 khala osalimba monga limachitira phala lamadzimadzi. 3 onani tanthauzo 3 la derula. lengulengu /kt/t/ mve. 1 umo amamvera munthu kukhosi akafuna kusanza. 2 umo limaonekera phala losalimba. lenikoti (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. lenikoti) chovala chodzitchinjiriza nacho ku mvula. lenjeka Ku- mne. pachika chinthu pa chinthu china mokoloweka monga chovala pamsumali wokhoma pa chipupa. lenjelenje mve. 1 umo zimaonekera zinthu zolenda monga therere zikakhala m’mbale. 2 umo amaonekera mafinya mkati mwa thuza likapsa. lephera /ttk/ Ku- mne. kanika kuchita chinthu mokhoza. lephethe mve. umo zimaonekera zovala zikanyowa ndi madzi. lephwethe mve. umo amaonekera munthu akafooka kapena akagwira ntchito kwambiri. mae.: libwidi, lombokoto. lera Ku- mne. 1 samala mwana monga amachitira mlezi kapena makolo m’banja. 2 bala ana motalikirana zaka. leretsa Ku- mne. 1 onani tanthauzo la landitsa. 2 kusungitsa ana kwina????? lero muo. mawu onena za tsiku lino kapena tsiku lomwe lino. leruka /ttk/t/ Ku- mne. pepuka monga chimakhalira chinthu monga chovala chopyapyala. lethu mve. onani tanthauzo la lendu. lethula Ku- mne. onani tanthauzo la foola. letsa Ku- mne. kaniza munthu kuti asachite chinthu chimene afuna kuchita.

leuleu /kt/ mve. umo chimaonekera chinthu chikakhala m’malere. levaleva mve. umo chimaonekera chinthu monga nyama yakufa akainyamulira kumtengo. 1 leŵa /tk/ Ku- mne. suntha msangamsanga ndi cholinga choti chinthu chimene chakulunjika chikuphonye. mae.: peŵa, zinda. 2 lewa muo. mawu onena za kuchita chinthu kapena kulandira chinthu mosakhutira kapena mosasangalala. lewalewa mve. umo amachitira munthu akamayenda mofulumira monga popita kuchimbudzi akatsekuka m’mimba. 1 leza dzi. Mu-A- (zambi. aleza) onani tanthauzo la ching’aning’ani. 2 Leza dzi. Mu-A- (zambi. leza) onani tanthauzo la Chamnjiri. 3 leza (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maleza) chipangizo chometera ndevu kapena chochitira mduliro m’mbali mwa tsitsi chimene chimakhala ndi mbali ziwiri zakuthwa kwambiri. kunekwi.: lezala mae.: lumo, wembe 4 leza Ku- mne. 1 chititsa chinthu chimene chinali pamwamba kuti chitsike m’munsi kapena khulula chinthu monga luzi kuti chikhutche. 2 ng’ambang’amba luzi kuti likhale mizongomizongo 3 khala osakwiya msanga. li tsi. tsinde la mneni lotanthauza kukhala, kupezeka pamalo, kukhala ndi maonekedwe kapena makhalidwe a mtundu wina wake kapenanso kuonetsa chinthu chimene chilipo. ali, pali, muli, ali m’nyumba, kulibe, zili bwino, khasu langa lilipo. libale /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. libale) 1 matenda otenthetsa thupi omwe amagwira ana aang’ono makamaka akayamba kumera mano. mae.: masungu, mauka, likango 2 onani tanthauzo 1 la chidule. libalima dzi. Li-Ma- (zambi. malibalima) onani tanthauzo 2 la chibamba. libanda dzi. Li-Ma- (zambi. malibanda) nyumba ya zipupa zinayi yomwe tsindwi lake lili ndi mbali ziwiri zokha. kunekwi.: chibanda.

libidi (Zu) dzi. Li-Ma- (zambi. libidi) 1 ng’ombe yokhala ndi mutu wamaanga amitundumitundu. 2 onani tanthauzo la bzululu. libinda dzi. Li-Ma- (zambi. libinda) onani tanthauzo la chigumati. libwalibwa mve. umo amaonekera masamba a chinthu chomera chokula mokondwa. kunekwi.: thibwathibwa. libwidi mve. onani tanthauzo la lephwethe. libwidika /tttk/ Ku- mne. fewa kwambiri monga chimachitira chikopa chofufuta kapena onetsa kusowa mphamvu m’thupi. kunekwi.: liphwithika. lichero dzi. Li-Ma- (zambi. malichero) chiwiya choluka ndi nsungwi chokulirapo kuposa nsengwa chimene anthu amapetera mphale kapena kuserera nsinjiro. kunekwi.: lisero. lidada dzi. Li-Ma- (zambi. lidada) onani tanthauzo la kalakalaka. lideredere /ttkt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. lideredere) onani tanthauzo la changazime. lidiwa dzi. Li-Ma- (zambi. lidiwa) mbiya yaikulu yoning’a khosi. lifalo dzi. Li-Ma- (zambi. malifalo) tsatsa lokwapulira ng’ombe kapena munthu. kunekwi.: lifwalo. mae.: nthyamu, liswazi. lifu mve. umo kamachitira kanthu kakamathifuka monga pokoka uta. mae.: thapsu. lifula Ku- mne. pinda kapena kuthifula chinthu monga momwe kamachitira kamtengo munthu akamamangirako chingwe popanga uta. mae.: thifuka lifupi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malifupi) onani tanthauzo la bambi. lifwefwe dzi. Li-Ma- (zambi. lifwefwe) onani tanthauzo la chifwirimbwiti. ligado dzi. Li-Ma- (zambi. ligado) onani tanthauzo la gadzo. kunekwi.: ligadzo ligalagala dzi. Li-Ma- (zambi. ligalagala) onani tanthauzo la chakumwamba. ligolo dzi. Li-Ma- (zambi. ligolo) onani tanthauzo la chowa.

ligondo1 dzi. Li-Ma- (zambi. maligondo) onani tanthauzo la bimbiri. ligondo2 dzi. Mu-A- (zambi. aligondo) onani tanthauzo la dimbiri. kunekwi.: lingondo. ligonero1 (Yao) dzi. Li-Ma- (zambi. maligonero) onani tanthauzo la chibanzi. ligonero2 /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maligonero) onani tanthauzo 1 la chibaningwa. (sheath) ligwichi /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. ligwichi) khalidwe losafuna kutsutsika. mae.: liuma, likanikani, makani, tcheni, mkangambulu, ngunga. lihawo (Zu) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malihawo) chishango chaching’ono chimene Angoni amatenga povina gule wa Ingoma. likakatuwe dzi. Mu-A- (zambi. alikakatuwe) onani tanthauzo la kalirombe. likalamula dzi. Li-Ma- (zambi. likalamula) onani tanthauzo la kolowole. likango dzi. Li-Ma- (zambi. likango) 1 onani tanthauzo 1 la chidule. 2 onani tanthauzo 1 la libale. likanikani dzi. Li-Ma- (zambi. likanikani) onani tanthauzo la ligwichi. likankho dzi. Li-Ma- (zambi. likankho) mtundu wa nthenda yomwe imagwira liombo la munthu wamkulu chifukwa cha khalidwe lochitachita chigololo ndi mkazi wotsirika. likha Ku- mne. gwetsa mtengo poudula ndi nkhwangwa. likhalanje /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malikhalanje) onani tanthauzo la chikatiko likhupu /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malikhupu) masamba ambiri atsopano ophuka panthambi ya mtengo. mae.: mavokoko, liwondwe. likhwidzi /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. likhwidzi) chikhumbokhumbo chofuna kudya ndiwo za nyama. mae.: nkhuli. likhwithi mve. onani tanthauzo la libwidi. likita Ku- mne. onani tanthauzo la kankhamula. likiti mve.

umo umamvekera mgugu wa chinthu cha moyo cholemera monga ng’ombe chikalumpha ndikupondanso pansi. likitika /tttk/ Ku- mne. igwa pansi kwambiri monga imachitira mvula. likodzo /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. likodzo) nthenda imene imagwira makamaka chikhodzodzo ndipo munthu amakodza magazi. 1 likole dzi. Li-Ma- (zambi. malikole) khonde lokhala ndi chipupa chozungulira nyumba kapena mbali imodzi ya nyumba. 2 likole dzi. Li-Ma- (zambi. likole) onani tanthauzo la konye. likonyani dzi. Li-Ma- (zambi. malikonyani) mwana wamng’ono wa ng’ombe. mae.: thole, lizinyani. likukuwi dzi. Li-Ma- (zambi. likukuwi) mnofu wolimba monga wa nyama yanthiti kapena yapamimba. kunekwi.: likuwi. likumba dzi. Li-Ma- (zambi. malikumba) 1 m’munsi mwa khoma kapena chipupa cha nyumba cha m’kati mwake m’mene munthu wokhala pansi angathe kutsamira. 2 onani tanthauzo 2 la gwala. kunekwi.: ngwala. likungwi dzi. Li-Ma- (zambi. malikungwi) njoka yaitali yaikulu kwambiri komanso yaliwiro. kunekwi.: nalikungwi. mae.: songo, m’bobo. likwata (Yao) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. likwata) gule wa Ayao yemwe amavina akazi molowanalowana uku akuwomba m’manja mothyathyaliza. likwira Ku- mne. meza chinthu osatafuna. mae.: milimita. likwiru?? mve. umo amachitira pomeza chinthu osatafuna. ???? lilaka /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malilaka) onani tanthauzo la kalakalaka. lima Ku- mne. konza m’munda ndi khasu monga kuunga mizere kapena kuchotsa udzu ndi zomera zina zosafunika kuti mudzalidwe mbewu kapena kuti mbewu zikule bwino. limana dzi. Li-Ma- (zambi. malimana) maanja angapo okhala ndi kholo lawo lalikulu limodzi m’mudzi kapena gawo la mudzi lokhala ndi kholo limodzi lalikulu. mae.: mkhanjo.

limanda dzi. Li-Ma1 limanda ndi mtundu wa therere lomwe limapezeka m’tchire 2 zomera za mtundu wa therere lolenda pang’ono. 1 limba dzi. Mu-A- (zambi. limba) 1 chipangizo choimba chomwe munthu amapukusa ndi miyendo kapena kugwiritsa ntchito magetsi namakanikiza timabatani timene timatulutsa liwu. 2 onani tanthauzo la kalimba. 2 limba Ku- mne. 1 khala osafooka kapena gwaa. 2 khala osatha msanga monga chovala. 3 khala osagwedezeka kapena khala nganganga! limbalimba Ku- mne. gwedezeka mwamphamvu pofuna kuchoka m’manja mwa munthu wina wokugwira. mae.: puluputa. limbikira Ku- mne. chita chinthu molimba mtima ndiponso mwakhama. kunekwi.: limbika. limbira1 dzi. Li-Ma- (zambi. malimbira) mtanda wa denga, pamene pamatsamira phaso. mae.: mgomba, mtanda. limbira2 Ku- mne. funa kulanda chinthu cha munthu wina kuti chikhale chako. limbirira Ku- mne. onani tanthauzo la jama. limbizirira Ku- mne. khala ndi khama pochita kanthu kapena chipiriro pochita chinthu. mae.: ndondera, pirira. limbwi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. alimbwi) onani tanthauzo la kalimbwi. limeme /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. limeme) onani tanthauzo 2 la dzoye. limende /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. limende) onani tanthauzo la kalambalala. limeni dzi. Li-Ma- (zambi. malimeni) onani tanthauzo 1 la chikumbe. limukwa dzi. Li-Ma- (zambi. limukwa) chimanga chimene chinapulumuka pokolola. mae.: mphulukwa, magwera. linda Ku- mne. 1 khala ndi munthu wina kuti asakhale yekha. 2 onani tanthauzo 1 la dika. lindimula Ku- mne.

1 gunda monga imachitira mphenzi ikagwa. 2 gwetsa chinthu monga chipupa cha nyumba. lindiza Ku- mne. 1 yembekeza chinthu ndi cholinga chotengeratu kapena chogwira nacho ntchito. 2 onani tanthauzo la dikiza. ling’ono dzi. Li-Ma- (zambi. ling’ono) msinkhu wa chinthu mulifupi mwake. 1 linga /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malinga) onani tanthauzo 3 la boma. 2 linga Ku- mne. 1 yesa chinthu ndi miyeso kapena sikero kuti chinthucho chidziwike kulemera, kukula kapena kutalika kwake. mae.: pima. 2 pita kumalo. lingalira Ku- mne. ganiza ndikudziwa chochita. kunekwi.: lingirira. lingaliro dzi. Li-Ma- (zambi. malingaliro) onani tanthauzo la ganizo. kunekwi.: lingiriro. lingana Ku- mne. onani tanthauzo la fana. 1 lingo dzi. Li-Ma- (zambi. malingo) kadzenje kamene chiswe chapachulu chimaboola kuti inswa zitulukirepo. mae.: mwana. 2 lingo dzi. Li-Ma- (zambi. mango) onani tanthauzo la bango. linjirinjiri dzi. Li-Ma- (zambi. linjirinjiri) onani tanthauzo 1 la chakumwamba. kunekwi.: njirinji. linthumbu /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. linthumbu) nyerere yofiira, yoluma, yokulirapo kuposa mzukira. kunekwi.: linthumbwi. linunda (Ngo) /kt/tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malinunda) chinthu cha mnofunofu chokhala motukumuka pa msana pa nyama monga ng’ombe. kunekwi.: nundu. liongo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. liongo) onani tanthauzo la chidani. lipa Ku- mne. pereka dipo chifukwa cha mlandu. lipabuluki (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malipabuliki) boma limene munthu wolamulira wake ndi pulezidenti wosankhidwa ndi anthu. lipande dzi. Li-Ma- (zambi. lipande)

lipande ndi dzina lina la mphale lipande /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. lipande) 1 muyeso kapena mulingo wa mkono umodzi. 2 onani tanthauzo la gadzo. lipatizo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malipatizo) onani tanthauzo la chilengo. lipedwa dzi. Li-Ma- (zambi. malipedwa) onani tanthauzo la chitebere. lipenga /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malipenga) 1 chipangizo choimba ndi mpweya chodziwitsira kapena kuitanira anthu komanso kuimbira nyimbo. mae.: mbetete. 2 onani tanthauzo la chilengo. liphithi mve. umo chimamvekera chinthu chachitali choliphwithika monga njoka yamoyo kapena yakufa ikagwa pansi kuchoka pamwamba. liphondo (Zu) dzi. Li-Ma- (zambi. maliphondo) 1 nyanga kapena mphondo zomera pamutu pa nyama monga mbuzi. kunekwi.: mphondo. 2 mphondo yosungiramo mankhwala aufiti kapena ochizira anthu. 3 kumtsiriziro kwa ndime polima pagulu kapena kothera kwa mzere wa anthu pochita liwamba. liphwithi mve. umo chimachitira chinthu chofewa monga nsalu kapena dothi munthu akaligwira. liphwithika Ku- mne. onani tanthauzo la libwidika. lipira Ku- mne. perereka ndalama kapena zinthu zina chifukwa cha ntchito imene wagwira kapena chinthu chimene wagulitsa. lipoko /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lipoko) onani tanthauzo la likweza. lipombo dzi. Li-Ma- (zambi. malipombo) chimnofunofu chofiira chomera pamutu pa mbalame monga nkhuku. mae.: tchotchololo, litcholotcholo. lipopo dzi. Li-Ma- (zambi. malipopo) mbiri ya munthu yonena komwe ali kapena komwe adapita. kunekwi.: lipupu. momwe adachokera a Phiri dzulo samveka ndi lipopo lomwe. lipoti (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malipoti) nkhani yofotokoza za chinthu chimene chachitika. lipsira Ku- mne.

onani tanthauzo 2 la bwezera. kunekwi.: lipsa. lipumi /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. lipumi) onani tanthauzo la chinengo. lira Ku- mne. 1 dandaula mokweza mau kapena mwachinunu chifukwa cha chisoni kapena ululu. 2 tulutsa mau poimba chipangizo monga ng’oma kapena gitala. 3 mku. lakalaka kapena khumba chinthu. liraka /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maliraka) chiwalo chamnofu chopezeka m’kamwa chomwe chimathandiza pomeza chakudya ndi poyankhula. mae.: lirime, lizita. lirima /tkt/ Ku- mne. onani tanthauzo la kokoma. kunekwi.: titima. lirime /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malirime) 1 onani tanthauzo la kalakalaka. kunekwi.: lilume 2 onani tanthauzo la chilankhulo. liriwo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. liriwo) nthenda ya mtundu wa kamwazi imene imachititsa chimbudzi cha wodwalayo kuti chikhale chobiriwira ngati msipu. lisangwe dzi. Li-Ma- (zambi. lisangwe) onani tanthauzo la chenya. lisese dzi. Li-Ma- (zambi. lisese) onani tanthauzo la chindongwa. lisha Ku- mne. samala zoweta kuubusa. .fani.: weta. lisindi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lisindi) onani tanthauzo la chikumvu. lisiti (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malisiti) kalata yotsimikiza kuti munthu walandira chinthu monga katundu kapena ndalama. lisokodzi dzi. Li-Ma- (zambi. lisokodzi) onani tanthauzo la chikandira. lisolosolo dzi. Li-Ma- (zambi. lisolosolo) khalidwe lokonda kusirira zinthu. lisondo dzi. Li-Ma- (zambi. lisondo) nsalu yoberekera mwana. mae.: mbereko, lomboso, nthale, msepe. lisongoti /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lisongoti) 1 onani tanthauzo la chimvimvi. 2 onani tanthauzo la chimberera. 3 onani tanthauzo 1 la chiphuphu.

lisungulu /tttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malisungulu) onani tanthauzo la chidewe. liswango /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. liswango) onani tanthauzo la ching’alang’ala. liswazi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maliswazi) onani tanthauzo la lifalo. kunekwi.: lifwazi. lita Ku- mne. 1 thifuka monga limachitira liswazi laliwisi likapindika mosathyoka. 2 nyuta monga imachitira mphira kapena ulimbo pothunyula. litaka dzi. Li-Ma- (zambi. malitaka) mpukutu wa nsalu yatsopano ili yopinda kapena yokulunga. litala /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malitala) kanyumba kaudzu kophimbira chulu kamene amapheramo inswa litata /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. litata) onani tanthauzo la kalakalaka. litato /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malitato) 1 malo opherapo ziweto mae.: ulambo. 2 malo oumitsirapo kapena owambirapo nyama. kunekwi.: litawo, utawo. litcholotcholo dzi. Li-Ma- (zambi. malitcholotcholo) onani tanthauzo la lipombo. litchowa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malitchowa) chinthu chopangidwa kuchokera ku mchira wanyama womwe uli ndi bweya utaliutali kapena khonje wopala ndipo chimakhala ndi chogwirira mbali ina. liteteri /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maliteteri) pakatikati pa phazi pamene sipakhudza pansi poyenda. kunekwi.: chiteteri. lithinda /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malithinda) malo amene amaikako athu akufa. mae.: matambo, masano, manda. litiwo dzi. Li-Ma- (zambi. litiwo) nkhata yafodya. litsipa dzi. Li-Ma- (zambi. litsipa) onani tanthauzo la kakope. litsiro dzi. Li-Ma- (zambi. litsiro) zinthu zakuda monga fumbi pa chovala kapena pa thupi la munthu wosasamba. litula Ku- mne. nyutula chinthu monga mpira. mae.: thunyula,, tanula. liuma dzi. Li-Ma- (zambi. liuma) 1 onani tanthauzo 1 la gata. 2 onani tanthauzo la ligwichi.

liunde /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maliunde) malo obisika ofikirako gule wamkulu kuchokera ku dambwe kapena m’bwalo lovinira. liute /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. liute) onani tanthauzo la khwawe. livumbo dzi. Li-Ma- (zambi. malivumbo) onani tanthauzo la chipala. kunekwi.: livimbo. liwamba dzi. Li-Ma- (zambi. liwamba) 1 kusaka nyama m’tchire ndi cholinga chofuna kuzipha kapena kuzigwira. mae.: uzimba. 2 chimanga chamondokwa choyamba kuuma. mae.: mpesi. liwembe dzi. Li-Ma- (zambi. maliwembe) thumba la chikumba loikamo mfuti. mae.: mgoba. liwende /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. liwende) magazi a nyama omwe aphikidwa ndi cholinga chakuti adyedwe ngati ndiwo. kunekwi. : uwende liwenya /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. liwenya) tizilombo towononga maluwa a nyemba, nyungu ndi zina. liwingu dzi. Li-Ma- (zambi. liwingu) onani tanthauzo la chibulo. liwiro dzi. Li-Ma- (zambi. liwiro) kuthamanga kapena kuyenda mofulumira. liwiyo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. liwiyo) mpanda wamitengo wozungulira munda kapena dimba. mae.: phambo. liwodziwodzi dzi. Li-Ma- (zambi. liwodziwodzi) kukhala ofoka m’thupi kawirikawiri ngakhale kuti munthu sanadwale. liwombo /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. liwombo) 1 mpata wa pakati pa bade la mwana pamene pamachita tiratira akamapuma. mae.: thame, nthomera, msoma. 2 onani tanthauzo la khuwo. 3 onani tanthauzo la dangazi. liwonde dzi. Li-Ma- (zambi. liwonde) 1 onani tanthauzo la dululu. 2 onani tanthauzo la likhupu. liwu dzi. Li-Ma- (zambi. mawu) 1 chimene chimamveka mkhutu poimba nyimbo, ng’oma, belu ndi zina. 2 chilembo kapena chinthu cholembedwa chimene chitha kuwerengedwa. liwuwute li. li-ma- (zambi. mawuwute) onani tanthauzo la chikatiko liyambe dzi. Li-Ma- (zambi. maliyambe)

onani tanthauzo la chikatiko liyambi dzi. Li-Ma- (zambi. maliyambi) onani tanthauzo la javi. liyeye dzi. Li-Ma- (zambi. liyeye) onani tanthauzo la chideru. liza Ku- mne. 1 chititsa munthu kuti alire. 2 omba kapena yimba chinthu kuti liwu lake limveke monga kuliza belu kapena ng’oma. lizatizati dzi. Li-Ma- (zambi. lizatizati) onani tanthauzo la liuma. lizikitira dzi. Li-Ma- (zambi. lizikitira) mkhalidwe wokhalitsa kapena wochedwachedwa pamalo amodzi. mae. mkondwa. lizinyani (Zu) dzi. Li-Ma- (zambi. malizinyani) onani tanthauzo la likonyani. lizita dzi. Li-Ma- (zambi. lizita) onani tanthauzo la kalakalaka. lobodo mve. umo limachitira thupi munthu akatha mphamvu monga munthu wodwala. lobodoka /tttk/ Ku- mne. khala wopanda mphamvu kapena waulesi. kunekwi.: lobotoka. lobza Ku- mne. 1 yamba kupsa monga zimachitira zipatso zina. 2 khala malo amodzi tsiku lonse. locha Ku- mne. kometsa chinthu ndi zinthu zosiyanasiyana monga kachenga pazipupa za nyumba kapena thonje pa nsalu. kunekwi.: lozya. lodi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malodi) kachilombo kamiyendo isanu ndi umodzi kathupi lamaonekedwe akuda kapena lofiirira ndipo kamakonda kukhala m’nyumba. lodo mve. onani tanthauzo la chubwa. lodza Ku- mne. chita za ufiti kapena matsenga kuti wina adwale, apeze tsoka kapena alephere. loko (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maloko) chinthu chotsekera chitseko ndi zinthu zina chomwe amatsegula pogwiritsa ntchito kiyi. lola Ku- mne.

vomera kuti zinthu zichitike kapena zikhale monga mwa pempho. lole (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/Li-Ma- (zambi. lole/malole) galimoto yaikulu yonyamula katundu. lolemba /kkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lolemba) tsiku loyamba la sabata kchokera tsiku la Mulungu’, mae: Mande. loleza /ttk/ Ku- mne. 1 vomereza chinthu. 2 lunjikitsa chinthu ndi chinthu china. lolomoka /tttk/t/ Ku- mne. ipsa chiwisi monga imachitira nsima moto ukachepa kapena munthu akakandira nsima madzi asanaferuke. kunekwi.: lonodoka. lombotoka, lobodoka, lopotoka, mae.: lopa. lolomwa Ku- mne. onani tanthauzo la godomala. lolozera /tttk/ Ku- mne. lunjikitsa chinthu monga botolo la madzi kuchinthu china pofuna kutsanulira madziwo m’chinthucho. lombo (Pwi) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lombo) onani tanthauzo la kadyampalu. lomboso dzi. Li-Ma- (zambi. lomboso) onani tanthauzo la lisondo. lomwa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. lomwa) onani tanthauzo la kalipapire. kunekwi.: wolomwa, lumwe. lona /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malona) mtundu wa nsalu yolimba kwambiri yosalowa madzi imene anthu amaphimbira katundu pamwamba pa galimoto. londa Ku- mne. lindira pamalo monga paofesi, pasitolo kapena panyumba kuti anthu angabe. londo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malondo) onani tanthauzo la gongonya. londola Ku- mne. 1 idza pambuyo pa munthu wina. mae.: tsata 2 mvera ndi kutsata malangizo. 3 funafuna chinthu chimene chidasowa ndi cholinga choti chipezeke. londoloza Ku- mne. 1 yang’anira chinthu mosamala. 2 ika zinthu m’malo mwake moyenera. longa Ku- mne.

1 lowetsa chinthu m’chinthu chinzake monga dzanja m’thumba kapena ku dzenje. 2 ika munthu pa udindo monga waufumu. longedza Ku- mne. ika zinthu monga zovala ndi zinthu zina m’bokosi, m’dengu kapena m’thumba popita paulendo. longo dzi. Mu-A- (zambi. longo) onani tanthauzo la kacholo. longolola Ku- mne. yankhula mosalekeza komanso mokweza mawu. longoloza Ku- mne. nena munthu wina mwaukali ndi monyoza. mae.: tuzula. longolwe dzi. Mu-A- (zambi. longolwe) onani tanthauzo 2 la kambuzi. longosa Ku- mne. dziwa kuweruza kapena kulongosola bwino milandu. longosola Ku- mne. 1 ika zinthu m’ndondomeko yake. 2 onani tanthauzo la fotokoza. longoza Ku- mne. onani tanthauzo 2 la langiza lonjera Ku- mne. 1 pereka moni kapena chanza polandira mlendo. 2 funsa munthu kuti akuuze chimene wabwerera pakhomo kapena mmene wayendera ulendo. lonjeza Ku- mne. nenetsa kuti chinthu chidzachitika mosalephera. mae.: tembeza. lonjezo dzi. Li-Ma- (zambi. malonjezo) mchitidwe wochita pangano. kunekwi.: lonjezano. lopa Ku- mne. onani tanthauzo la lolomoka. lopotoka Ku- mne. onani tanthauzo la lolomoka. losa Ku- mne. neneratu zinthu zimene zidzachitike kutsogolo. mae.: loteza. losho mve. umo kumamvekera tsindwi la nyumba likagwera m’kati. kunekwi.: loso. loshola Ku- mne. gwetsera chinthu mkati monga limachitira tsindwi la nyumba. kunekwi.: losola.

losola Ku- mne. gometsa munthu poyankhula kapena pamtsutso. mae.: tsutsa. lota Ku- mne. 1 wona kapena chita chinthu kutulo ngati uli maso 2 ganiza kuti zinthu zili motere koma usanazione. kunekwi.: lofya. loteza Ku- mne. onani tanthauzo la losa. kunekwi.: lotera. lothoka /ttk/ Ku- mne. thamangira chinthu mwaukali ndi mwamphamvu kapena mwanthumanzi. loto /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maloto) maganizo odza mwa munthu pamene ali mtulo ndipo zinthu za m’maganizozo zimakhala ngati zoona. lowa Ku- mne. pita m’kati mwa chinthu monga m’nyumba, m’galimoto kapena m’dzenje. mku. patsidwa mwambo ku gule wa mkulu. lowe dzi. Li-Ma- (zambi. lowe) madzi kapena chinyezi chambiri pa nthaka yosachedwa kukhuta madzi. lowera Ku- mne. pita mbali ina ya malo. Walowera uku. lowerera Ku- mne. 1 pita osaonekanso. 2 tenga mbali pa nkhani yoti siyikukukhudza. lowola Ku- mne. lipira chuma kwa makolo a mkazi pamene mwamuna akukonzekera kukwatira mwana wawo. lowu /tk/ mve. onani tanthauzo la gulubidi. loza Ku- mne. onani tanthauzo la lata. lubwe dzi. Mu-A- (zambi. lubwe) miyala ing’onoing’ono yosakanikira ndi dothi, yothira mumsewu kuti usachite matope kukagwa mvula. mae. : gerevulo lubza Ku- mne. onani tanthauzo la dira. luka Ku- mne. pikula ulusi ndi zisonga monga popanga juzi. lukutu mve. onani tanthauzo la lobodo. 1 lula (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malula) chipangizo choyesera kutalika kwa zinthu.

lula2 /kt/ mve. onani tanthauzo la lambzi. 3 lula Ku- mne. , . .: gwirizana mphamvu yamankhwala ndi matenda m’thupi kapena onetsa mphamvu yothandiza kuchiza matenda lulu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lulu) onani tanthauzo la fendeule. luluka Ku- mne. 1 khala wonyozeka ndi wochoka ulemu. 2 itha mphamvu monga amachitira mankhwala. luluma Ku- mne. onani tanthauzo 1 la bangula. luluta Ku- mne. imba nthungululu. lulute dzi. Li-Ma- (zambi. lulute) maliwu otuluka poluluta. mae.: nthungululu. lulutsa Ku- mne. 1 peputsa, tsitsa kapena chepetsa mphamvu za munthu wina. mae.: nyodoletsa. 2 chotsa ululu m’zakudya powiritsa ndi kutaya madzi ake. mae.: sukulutsa. luluza Ku- mne. tonthoza mwana akamalira. mae.: susuza. luma Ku- mne. gwira ndi kuboola kapena kuzula chinthu ndi mano. lumala /ttk/t/ Ku- mne. gwirizana mphamvu yamankhwala ndi matenda m’thupi. lumba Ku- mne. yamika munthu wina akakuchitira zabwino kapena khutira kuti zinthu zayenda bwino monga pamasewera. lumbe dzi. Mu-A- (zambi. alumbe) 1 mbalame yothasamala mutu yaikulu maso ndipo imakonda kuuluka usiku, yaimuna imakhala ndi mizimbi. 2 nsungwi zowaza zonga nsichi zokhomera nkhokwe. lumbira Ku- mne. 1 tsimikiza kuti zimene wanena munthu ndi zowona monga potchula dzina la Mulungu, abale akufa kapena mphenzi. 2 tchula monga chimachitira chulu poonetsa miyawa yake inswa zikakhala pafupi kuuluka. lumbizira Ku- mne. 1 fanizira chinthu china ndi chinzake pamawonekedwe.

2 tsimikizira munthu wina kuti chinthu chikhale chake. Tisagulitse ng’ombe iyi chifukwa bambo adalumbizira mlongo wathu. lumbu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. alumbu) onani tanthauzo la chimbu. lumbwe dzi. Li-Ma- (zambi. lumbwe) onani tanthauzo la chipolowe. lume dzi. Li-Ma- (zambi. lume) onani tanthauzo la chipolowe. lumika Ku- mne. tulutsa magazi pathupi ndi chilumiko. lumikiza Ku- mne. gundanitsa chinthu china ndi chinzake ndi kumanga, kusokerera, kapena kuotcherera kuti zikhale chimodzi. lumo dzi. Li-Ma- (zambi. malumo) onani tanthauzo la leza. lumuka /ttk/ Ku- mne. chita nthumanzi chifukwa cholakwa. lumukwa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lumukwa) lumuza Ku- mne. chotsa chimanga kuchitsononkho. mae.: tong’ola, tonola. lumwa /tk/t/ Ku- mne. tenga mimba kwa nthawi yoyamba. lumwe dzi. I-Zi- (zambi. lumwe) chimanga chimene chidapulumuka pokolola ndipo nkumera chokha mvula yoyamba itagwa. mae.: mphulumukwa, magwera. 1 lunda dzi. Li-Ma- (zambi. lunda) kuwawa kwa chinthu monga chikho, chipwete kapena kaimbe. 2 lunda Ku- mne. onani tanthauzo la kwiya. lunga Ku- mne. 1 chimanga chimene chidapulumuka pokolola ndipo nkumera chokha mvula yoyamba itagwa. mae.: mphulumukwa, magwera. 2 leka mkhalidwe oipa monga kuba kapena ndewu. lungalunga muo. mau osonyeza kukhala mowongoka opanda chilema kapena khalidwe loipa. lungama Ku- mne. 1 khala ndi makhalidwe abwino. 2 ongoka monga chimachitira chinthu monga mseu kapena mtengo. lungululu /kktk/ dzi. Mu-A- (zambi. lungululu) onani tanthauzo la dululu.

lungumala Ku- mne. khala chete mokhumata chifukwa cha madandaulo mumtima monga umphawi, njala kapena matenda. mae.: zyolika, ziya. lungumale /ttk/ mve. umo amaonekera munthu akakhala mozyolika kapena mokhumata. mae.: lunguni. lunguni /k/ mve. onani tanthauzo la lungumale. lunguzi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. lunguzi) 1 onani tanthauzo la kapitagwirire. 2 onani tanthauzo la chatata. lunguzya Ku- mne. tenthetsa mowa mwakuponya mwala wamoto m’mowa wozizirawo. luni dzi. mtundu wa chitsamba chomwe anthu ena amapanga ndiwo za masamba zowawira chomwe chimapezeka makamaka m’mainja kapena m’madambo. lunje dzi. Li-Ma- (zambi. malunje) kagulu ka anthu kopangana zachinsinsi zodziwa okha. mae.: upo lunjika Ku- mne. 1 loza ku chinthu china mosakhwetakhweta monga chida polasa chinthu kapena munthu poyenda ulendo. 2 onani tanthauzo 2 la lungama. luntha /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. luntha) kuchita zinthu mwaumisiri. mae. luso. lunza Ku- mne. manga chinthu kuchinthu chimodzi. lunzule dzi. I-Zi- (zambi. lunzule) onani tanthauzo la khwenzule. kunekwi.: linzulule. lupaga /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malupanganga) chimpeni chachikulu chachitali chakuthwa konsekonse ngati mpaliro chokhala ndi chigumbu. lupsa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. lupsa) zotsalira zomwe zimaoneka thengo likapsa. lusa Ku- mne. 1 idya chakudya wekha mobisa osagawirako anthu ena. 2 ipha ndi kudya kapena chita chilichonse moononga ndiponso mwamkakato monga umachitira mkango wolusa. luso /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. luso) onani tanthauzo la luntha. lusu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. lusu)

onani tanthauzo 2 la chifu. lusula Ku- mne. onani tanthauzo la fulula luti /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. luti) mkondo wautali wopyapyala womwe amaponya ndi dzanja. luukwa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. luukwa) mtedza kapena nyemba zaziwisi zophika ndimakoko omwe. mae.: makata. luwani dzi. Mu-A- (zambi. aluwani) onani tanthauzo la kapondabwino. luwira Ku- mne. 1 ika mkombero wa m’milomo mwa nsengwa. 2 onani tanthauzo 1 la linda. luzi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maluzi) fendeule ya khungu la mtengo monga mombo yomwe anthu amapota zingwe kapena kumangira mirimo yosiyanasiyana. lwenya dzi. Li-Ma- (zambi. lwenya) mtundu wa chitsamba chamakungwa anthete osakhala kukululuka ndipo masamba ake ndi opepuka, atali ndiponso afungo kwambiri. mae.: mpoloni, nsonyani, mpandanjobvu. lya /k/ mve. umo limamvekera phokoso la chikoti pokwapula.

!

M M, m dzi. Mu-A- (zambi. ma m) lembo la chikhumi ndi mphambu zitatu mu mndanda wa malemba a m’chiyankhulo chachinyanja, asanu ndi anayi opanda liwu. liwu lake ndi lamadzeramphuno pamene milomo yakumana potchula lemboli. 1 ma m’pham’ka phatikizo losonyeza chizolowezi chizolowezi cha nthaŵi yakale yakawirikawiri. makolo athu kale amadya zipatso. 2 ma m’pham’ka phatikizo losonyeza chizolowezi cha nthaŵi yatsopano yakaŵirikaŵiri. munthu amadya msima. maale dzi. Li-Ma- (zambi. maale) chizindikiro choti anthu mwayambana udani wakula pomwe ena amatholerana kamtengo ndipo ena amalemberana pansi. maangamaanga dzi. Li-Ma- (zambi. maangamaanga) maonekedwe amitundu yosiyanasiyana pansalu kapena nyama zina monga kambuku. kunekwi.: mawangamawwanga.

mabadwidwe dzi. Ka-Ti- (zambi. mabadwidwe) 1 maonekedwe, machitidwe, ndi makhalidwe achinthu cha moyo otengera kukholo lake. 2 mchitidwe wa momwe mwana wabadwira kapena anabadwira mchikuta. mabenga dzi. Li-Ma- (zambi. mabenga) timipata ta m’kati mwa chitseko kapena tsindwi laudzu. mae.: mbereŵere, mphenyengwa, ndangala, nyangalazi. mabimbi dzi. Li-Ma- (zambi. mabimbi) onani tanthauzo la funde. mabindi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mabindi) zophika zomwe ana aakazi amaphika posewera motsanzira akuluakulu. kunekwi.: mabwindi. mae.: masanje, matembani, masenga. maboti dzi. Li-Ma- (zambi. maboti) mbalame yaikulu yomwe ili ndi mlomo waukulu yomwe ili ndi mwendo yoyera yaitali ndi mutu wopanda ubweya. mabubusa dzi. Li-Ma- (zambi. mabubusa) onani tanthauzo la chikombamthiko. mabuka dzi. Li-Ma- (zambi. mabuka) 1 matuza otuluka okha pakhungu okmwe chiyambi chake sichiziwika. 2 matuza otuluka okha pakhungu okmwe chiyambi chake sichiziŵika. mabutsutsu dzi. Li-Ma- (zambi. mabutsutsu) onani tanthauzo la chigomba mthiko. machaŵi dzi. Li-Ma- (zambi. machaŵi) changu pochita chinthu. mache dzi. Mu-A- (zambi. amache) 1 timiyala kapena tinjere tomwe anthu amagwiritsa ntchito potseŵera ntchuwa kapena nsolo. 2 miyala yoika pa munda wamanda. macheka dzi. Li-Ma- (zambi. macheka) 1 malo ochekera matabwa. 2 ntchito yocheka matabwa. machenga dzi. Li-Ma- (zambi. machenga) onani tanthauzo la chiboli. machenya /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. machenya) onani tanthauzo la chikang’a. macherefutsa dzi. Li-Ma- (zambi. macherefutsa) zinthu zotsala m’chitchezo kapena ntchere wa phulusa utatchezedwa. kunekwi.: matsalafutsa. macherekwete dzi. Li-Ma- (zambi. macherekwete)

choyimbira chopangidwa ndi chingwe chachitali chimene anthu amatungirako mapiko a nkhumbu akunja navala m’khosi mokupatira, kenaka nachikoloweka kku chala cha kumwendo namayimba ndi zala. mae.: mangwe. machesi (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. machesi) timitengo tokhala ndi wonga kumutu kwake tomwe amakhefula pabokosi lake poyatsa moto. macheza dzi. Li-Ma- (zambi. macheza) 1 udzu ummene umamera m’madambo akuluakulu ndipo phulutsa lake ndi la mchere. mae.: mantheza, tchetsa, mantchedza. 2 nkhani zongokammba mwa nthabwala. machikumba dzi. Li-Ma- (zambi. machikumba) onani tanthauzo la chimbo. machira dzi. Li-Ma- (zambi. machira) chooneka ngti kama chopangidwa ndi chilonga chonyamulirapo wodwala kapena mtembo. machitachita dzi. Li-Ma- (zambi. machitachita) mawu onena monyoza mkhalidwe wa munthu wochita zinthu zosiyanasiyana mosasankha. mae.: magwiragwira. machokero dzi. Li-Ma- (zambi. machokero) chifukwa kapena zifukwa zochokera pamalo. macholicholi dzi. Li-Ma- (zambi. macholicholi) malo otsetsereka. kunekwi.: mapolipoli. mae.: magogobi, makhwaŵa, mapompho, maphompho. made dzi. Li-Ma- (zambi. made) mphonjemphonje zimene zimaloŵanaloŵana powomba nsalu ndi manja. madede dzi. Li-Ma- (zambi. madede) 1 mchitidwe wogonera nsana. 2 onani tanthauzo la chingoli. madekufana /tttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madekufana) onani tanthauzo la chidakulasa. madibi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madibi) onani tanthauzo la bzululu. madomba dzi. Li-Ma- (zambi. madomba) onani tanthauzo 1 la chikulukutu. madotiro /tttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madotiro) zinthu zimene zimatayikira pansi muyeso ukadzala. mae.: maliro, mphololo, mumvu, misozi, mbwezo. madukaduka /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madukaduka)

zinthu zotsala zopanda ntchito akamapala nsungwi kapena akamasema zinthu. mae.: mawuwo. madumbo (Ngo) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madumbo) mtundu wa chovala chagule wa ngoma cha zingwe za mbathwa chimene anthu ovina amavala kuchokera m’chiuno mpaka m’bombono zingwe zakezo zili yundu. mae.: mzambala. madyeramphoto dzi. Li-Ma- (zambi. madyeramphoto) onani tanthauzo la chikometsa mlandu. madyerero /tk/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. madyerero) chisangalalo chimene chimakhala ndi zochitika monga kudya, kumwa mwinanso kuvina. madyo /t/tk/kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madyo) zakudya zokoma zomwe anthu safuna kusiya akaziyamba kudya. madyodyo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madyodyo) 1 kupatsa wina kanthu kabwino kuti akukonde monga amachitira mkazi ndi mwamuna wake. mae.: mkomya. 2 onani tanthauzo la mkomya. madzedze dzi. Li-Ma- (zambi. madzedze) onani tanthauzo la chingwalangwala. madzeradzera /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madzeradzera) chinthu chachirendo chonyozeka m’maonekedwe chomwe mabweredwe ake ndi osadziŵika bwino. madzeram’phuno dzi. Li-Ma- (zambi. madzeram’phuno) liwu limene limamvekera mphuno polichula mmawu m’monga nama mina. madzi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madzi) cholengedwa chimene chimadza ndi mvula ndipo chimapezeka mmalo monga m’mitsinje, m’zisime ndi m’nyanja. madziachitengwa /tkkktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madziachitengwa) madzi ambiri a mvula yogwa kumtunda kwa mtsinje. mae.: madziamphumphuli. madziamphumphuli /tkkktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madziamphumphuli) onani tanthauzo la madziachitengwa. madzimwµira /tkktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madzimawira) madzi otentha omwe amatuluka pansi pa nthaka. mae.: madziatentha. madzudzu dzi. Li-Ma- (zambi. madzudzu) onani tanthauzo la kapesi. madzulo /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. madzulo) nthaŵi ya pakati pa dzuŵa nthawi imene liri pafupi kuloŵa ndi nthawi yoti mdima ukuyamba. madzuwa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. madzuwa)

mkaka wotuluka m’maŵere. kunekwi.: maziwa. maferano /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maferano) mchitidwe ochita zinthu modzipereka kotheratu pa mpikisano, pa mkangano kapena pa ndewu. mafinya /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafinya) zinthu zamadzimadzi zoyera mwachikasu zomwe zimatuluka pazitupsa kapena pa bala lothukusira. mafululu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafululu) onani tanthauzo la bzululu. mafundi dzi. Li-Ma- (zambi. mafundi) kutentha kumene kumamveka dzuŵa likamaŵala. mafuta /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafuta) 1 zinthu za noninoni zomwe zimapezeka m’minofu ya nyama monga ng’ombe yonenepa. 2 zinthu zamadzi madzi zomwe amathira kapena kukazingira ndiwo kuti zikome. 3 zinthu zomwe anthu amadzola kumaso ndi m’thupi kuti khungu lawo likhale lofeŵa ndi losisira. 4 zinthu zamadzimadzi zomwe anthu amathira m’makina kapena mu madyodyo. mafutambi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafutambi) onani tanthauzo la kadzira. mafutu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mafutu) onani tanthauzo 1 la chikanga. magadi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magabi) chidulo chimene phulusa lake amachita kucheza ndipo chimakhala champhamvu kuposa chidulo china chilichonse. kunekwi.: magali. mae.: mkuma. magamba dzi. Li-Ma- (zambi. magamba) 1 fumbefumbe zakuda zimene zimatuluka popekesa kamtengo pa chikuni kuonetsa kuti moto uli pafupi kuyaka. kunekwi.: magambo. mae.: magola. 2 nyemba, khobwe, mzama, nandolo wa muŵisi kapena owuma yemwe anthu ena amaphika monga ndiwo koma amadya zopanda nsima. magampha dzi. Li-Ma- (zambi. magampha) mchitidwe obzala mbewu zamitundu iŵiri yosiyana pa dzenje limodzi monga nyemba ndi chimanga. magawagawa /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magawagawa) nthenda ya zilonda zobuka zokha zofanana ndi khate. magazi (Ngo) dzi. Li-Ma- (zambi. magazi) onani tanthauzo la chilopa.

mago dzi. Li-Ma- (zambi. mago) onani tanthauzo la chipalasa. magodagoda dzi. Li-Ma- (zambi. magodagoda) 1 ulemu umene mkazi amachitira mwamuna wake kuti azimkonda kwambiri. fani: kunekwi.: maligodi. 2 mawu okometsera poimba. magodi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magodi) chakudya chimene mkazi amasungira mwamuna wake kuti amupatse nthawi imene mwamunayo samachiyembekezera. magogobi dzi. Li-Ma- (zambi. magogobi) malo otsetsereka kwambiri mwina okhala ndi makwaŵa kapena miyala ndipo munthu amavutika poyenda mwina amachita kukwaŵa. magololo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magololo) zipangizo zoyimbira zomwe amazigundanitsa china ndi chinzake povina mbalika. magwankhwa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. magwankhwa) maonekedwe amafupa pathupi la munthu kapena nyama ikaonda kwambiri. magwera dzi. Li-Ma- (zambi. magwera) onani tanthauzo la limukwa. maidyaidya /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maidyaidya) onani tanthauzo la chikumvu. maiko /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maiko) malo oikapo chinthu monga ndalama. maimba /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maimba) onani tanthauzo 1 la chikumu. maiye /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amaiye) onani tanthauzo la buthu. majiga dzi. Li-Ma- (zambi. majiga) 1 pamalo pamene pamakumana misewu kapena njira. kunekwi.: majika. mae.: mphambano, malekano. 2 onani tanthauzo la kambakamba. majodi /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. majodi) mtundu wa mavende osatsekemera omwe anthu amadyetsa zoŵeta monga ng’ombe ndi nkhumba. mae.: matanga, matikiti, sonso. majolijoli dzi. Li-Ma- (zambi. majolijoli) anthu olonda kunyumba kwa mfumu kapena kuchipata kutchinjiriza mfumuyo. makajo dzi. Li-Ma- (zambi. makajo) zikometsero za m’masaya mwa akazi zonga mphini zomwe zimachitika pomata timakwawule ta udzu wa mchome. mae.: nkholosa.

makaka1 dzi. Li-Ma- (zambi. makaka) zinthu zokometsera monga pazovala kapena panyumba. makaka2 /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makaka) chinangwa chopala ndi kuyanika kuti chiume. makako dzi. Li-Ma- (zambi. makako) 1 makina okokera kapena kunyamulira zinthu zolemera kwambiri. 2 timitengo toyanikapo fodya m’balani. makale /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makale) zigwinjiri zimene anthu ena amavala ngati khoza. makamaka /ttkt/tktk/ mlu. mawu olumikiza mfundo m’chiganizo potamulira ganizo kapena mfundo yoyamba. kunekwi.: maka. mae.: kwenikweni. amalongolola, makamaka akaledzera. makambo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makambo) onani tanthauzo la magola. makandatchembere dzi. Li-Ma- (zambi. makandatchembere) mizere ya pa ntchafu kapena akatumba a amayi. makande /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makande) 1 nthaka yakuda ndiponso yonyata. 2 nsungwi zong’aluka zowumbira nkhokwe. 3 onani tanthauzo la chingowe. makani /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makani) mchitidwe wa munthu wosafuna kumvera magani a mnzake komanos wosonyeza mwano. makanja dzi. Li-Ma- (zambi. makanja) dzina la chilombo chachitali kwambiri cha gule wamkulu. makata dzi. Li-Ma- (zambi. makata) 1 mtedza, khobwe, nandolo kapena nyemba zaziŵisi zomwe zimaphikidwa zaziwisi kuti anthu adye. 2 malo okwera, achitunda. makate dzi. Li-Ma- (zambi. makate) onani tanthauzo 1 la chisungwana. makavu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makavu) 1 zinthu zimene zimasalira ng’anjo yosungunulira chitsulo. kunekwi.: makhavi. mae.: manyerenyere, makhalang’anjo. 2 chimanga chobvalidwa m’buyo nthaŵi yake itapita. mae.: mangazi. 3 chimanga chobvalidwa m’mbuyo nthaŵi yake itapita. mae.: mangazi. 1 make /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. amake) kanthu kakang’ono konga kam’bulu kamafinya kamene kamonetsa chotupa monga chithupsa. mae.: nguma.

make2 tsinde lophatikiza ku mawu ena popanga mawu a tanthauzo latsopano losiyana ndi matanthauzo a mawu aŵiri ophatikizikawo. makechulu, makeŵana. makeadafa /kktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makeadafa) onani tanthauzo la namwali nyala. makechulu /kkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makechulu) inswa yayikazi yokhala ndi mutu wawung’ono kwambiri ndi mimba yayikulu ya mafuta ambiri imene imaswa chiswe chonse cha m’chulu. mae.: manthu. makedzana /kkt/ mou. onani tanthauzo la kalekale. makekhutu /kktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makekhutu) kanthu kopyapyala ngati nembanemba ka m’khutu ka mphamvu yomvera mawu. mae.: mwinikhutu, mwanakhutu. makemadzi /kktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makemadzi) kachilombo kam’madzi kakuda ndipo kali ndi miyendo. mae.: mwinimadzi. makemfika /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makemfiti) onani tanthauzo la chipuku ukazi. makha /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makha) tiziŵalo topumira tamaonekedwe tofiira timene timakhala m’mutu mwa nsomba pansi pa fupa lokhala mophatikana nato. mae.: malakwi. makhala dzi. Li-Ma- (zambi. makhala) nzengo yaikulu yakutsogolo kwa khonde. kunekwi.: makhalo, mkwasa, mkasa. makhalang’oma dzi. Li-Ma- (zambi. makhalang’oma) onani tanthauzo la chifunda mtima. makhavi /ttk/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. makhavi) onani tanthauzo la makavu. makhololo /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makhololo) mate olimba ooneka ngati mamina amene amachoka kum’mero pamene munthu wadwala chifukwa atsokomola. kunekwi.: mankhololodwa, makholodwa. mae.: mankhanana. makhoti /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makhoti) onani tanthauzo la chikanga. makidi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makidi) onani tanthauzo la mabzululu. makina (Nge) /tkt/kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makina) chinthu chopangidwa kuti chizichita kapena kupanga zinthu mofulumira kuposa momwe angapangire munthu ndi manja ake.

makokoto /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makokoto) 1 kamtanda kansima kotsirizira poomola nsima ndi chipande. 2 zotsalira pa nthalo akatha kugaŵa nsima kapena phala. kunekwi.: makolokote. makoloanyamu /tkkkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makoloanyamu) mafulufute aamuna. fani: fulufute. makombo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makombo) chakudya chimene chatsala choti munthu winanso akhoza kudya. makono /ttk/tkt/ muo. mawu otanthauza masiku kapena zaka zino makope /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makope) mnkhaka wokhwima wofiira. makoti /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makoti) onani tanthauzo 2 la chikanga. makukutsi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makukutsi) onani tanthauzo la khochezi. makulikuli dzi. Li-Ma- (zambi. makulikuli) onani tanthauzo la magabi. makumba1 /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makumba) nsomba yonga chambo yomwe maonekedwe ake ndi odera. makumba2 /ttk/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. makumba) onani tanthauzo la chikufenji. makumbuka /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makumbuka) onani tanthauzo la gombo. makuna /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makuna) onani tanthauzo la bunda. makunkhu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makunkhu) ndiwo zimene zatsala zoti munthu winanso akhoza adye. makupala dzi. Li-Ma- (zambi. makupala) 1 tsitsi la pa khungu. 2 onani tanthauzo la gemeswa. makupe dzi. Li-Ma- (zambi. makupe) onani tanthauzo la geneswa. makupo dzi. Li-Ma- (zambi. makupo) amene anthu amakupizira mphepo kupemerera kapena kuzimira moto. makutuangoma /ttkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makutuangoma) chomera makamaka fodya kapena mpiru chomwe masamba ake ndi aataliatali. makutukutu dzi. Mu-A- (zambi. makutukutu)

bowa wakuda wolibwidika ngati chikopa chofukuta womwe umamera pamtengo wouma. mae.: mathwe, makutumbale. makwa dzi. Li-Ma- (zambi. makwa) onani tanthauzo la magakwa. makwale dzi. Li-Ma- (zambi. makwale) makhwatha achimanga, udzu, nsenjere ndi zomera zonse za mtundu wa udzu. mae.: maleka, malekwa. kunekwi.: makwaule. makwatakwata /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwatakwata) mkhalidwe wokonda kukwatirakwatira. makwekwetembe /tkktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwekwetembe) onani tanthauzo la chinyenyero. makwenje /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwenje) onani tanthauzo la magweru. makwetekwete dzi. Li-Ma- (zambi. makwetekwete) onani tanthauzo la magowagowa. kunekwi.: matekwetekwe. makwinja dzi. Li-Ma- (zambi. makwinja) 1 mingwinja ya pa nsalu yopindapinda mosasamala. 2 manya apathupi pa munthu wokalamba. makwinya /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makwinya) nzere wa pansalu kapena pakhungu chifukwa chopindika. mae.: mankhwanda. mala dzi. Li-Ma- (zambi. mala) zinthu monga udzu kapena masamba, zimene mbeŵa zimayika m’funkha mokhala ndi ana ake. kunekwi.: masa. malagada dzi. Li-Ma- (zambi. malagada) onani tanthauzo la chidalala. malaina (Nge) /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malaina) dzina la mtengo wobzala, wa masamba aakulu, khungu lake limaoneka lotuŵa ndiponso lofeŵa. malakwi /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malakwi) onani tanthauzo la makha. malala dzi. Li-Ma- (zambi. malala) mbewu ya chimanga kapena mapira yomera yokha yomwe idatsala m’munda pokolola. mae.: lilukwa, mphulumukwa. malambadothi dzi. Li-Ma- (zambi. malambadothi) masamba afodya amene akhuza pansi. malandi dzi. Li-Ma- (zambi. malandi) malaŵi a moto omwe amaoneka moto ukamayaka. malasankhuli dzi. Li-Ma- (zambi. malasankhuli)

mbozi imene imakhala mumtengo wa mtondo ndipo imadya masamba ake. mae.: matondo. fani: bwabwa. malasha (sho) dzi. Li-Ma- (zambi. malasha) makala amene amachita kukumba pansi mu mgodi. malaulo dzi. Li-Ma- (zambi. malawulo) zochitika kapena zooneka zomwe zimalosera tsoka. mae.: malodza. fani: mpingu Malawi (Malaŵi) /tkt/ dzi. Mu-Adzina la dziko lopezeka pakati pa dziko la Zambia, Mozambique ndi Tanzania kutanthauza kuti lirime la moto. malaya /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malaya) chovala chansalu chosoka chomwe anthu amavala chophimba thupi kuyambira m’mapewa mpaka m’matako. malechereche /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malechereche) kuyandikira kumtsiriziro kochita zinthu. malekano /tk/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. malekano) onani tanthauzo la majiga. malekezero /tkktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malekezero) mathero kapena mapeto achinthu. mae.: matsiriziro. malekwa dzi. Li-Ma- (zambi. malekwa) onani tanthauzo la makwale. malemu /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malemu) dzina lotchulira munthu amene adamwalira; potchulapo mayamba kuti malemu kenako dzina lake. mae.: mzimizi. fani: nakufa, nthaka, muyi. malemu joni chilembwe. malemya dzi. Li-Ma- (zambi. malemya) 1 gondwa wamkulu. mae.: khwakhwawe. 2 mbalame yayikulu pang’ono ya mtundu wofiira modera ndipo imakonda kugwira anapiye ankhuku. malendebza dzi. Li-Ma- (zambi. malendezya) onani tanthauzo la dembebza. malenga dzi. Li-Ma- (zambi. malenga) mpata wapakati pachipupa ndi denga. mae.: mphenyengwa. malesa dzi. Li-Ma- (zambi. malesa) onani tanthauzo la kandeya. malimbanjira dzi. Li-Ma- (zambi. malimbanjira) onani tanthauzo la chikozera njira. malimidwe dzi. Li-Ma- (zambi. malimidwe) 1 kulima kuŵeta ziŵeto motsatira malamulo azaulimi ndi cholinga chofuna kupindula.

2 m’chitidwe wolima mbewu m’munda. malinde /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malinde) onani tanthauzo la chiŵembu. malindi dzi. Mu-A- (zambi. amalindi) onani tanthauzo la kapasule. malinga /ttk/ mlu. mawu olumikiza ziganizo kapena mfundo ziwiri kuonetsa kuti chinthu chingachitike china chitayamba kale chachitika. mae.: pokhapokha, malire. ndikulipira malinga utalima bwino. malingwere dzi. kambeŵa kamene kali ndi thupi lofiirira modera ndi nzere pamsana. mae.: mphizu, mpera. malipenga /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malipenga) gule amene amavina amuna okhaokha makamaka atonga poimbira ng’oma ndi mabadza atavala zofanana. fani: mganda. malipopola dzi. Li-Ma- (zambi. malipopola) nsungwi, bango kapena tsekera lomwe amayala pa phaso la denga mozunguliza namangirira kuphasolo kuti denga lirimbe. zengo, mnyanga, mbalawala. malipsata dzi. Li-Ma- (zambi. malipsata) onani tanthauzo la buno. mae.: maliseche. maliragudu dzi. Li-Ma- (zambi. maliragudu) nyerere zazikuluzikulu zofiira modera. kunekwi.: maliza gundu. mae.: ndundu, malirankhundu. maliralira /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maliralira) kuliralira monga amachitira mwana wazoloŵera kulira popanda chifukwa chenicheni. mae.: uwowa. 1 malire /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malire) malo kapena chizindikiro chosonyeza kulekana kwa mbali ziŵiri zosiyana. 2 malire /ttk/ mlu. onani tanthauzo la malingana. sindichoka malire mundipatse ndalama zanga. maliroliro /t/tkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maliroliro) onani tanthauzo la chika. maliseche /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maliseche) 1 chiŵalo cha munthu chimene chimasiyanitsa mwamuna ndi mkazi ndiponso kachiwaloko kamatulukira mkodzo. mae.: mpheto. 2 onani tanthauzo la bada. Malitchi dzi. Mu-A- (zambi. Malitchi/ma Malitchi) dzina la mwezi wa chitatu wa chaka kuyambira mwezi wa Januwale.

maliyano dzi. Li-Ma- (zambi. maliyano) malire makamaka m’mphepete mwa munda. maliza Ku-, mne. tsiriza, itha zonse kapena fikisa pothera. malo /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malo) dera loti n’kuyikapo; kukhalapo kapena kuyikapo zinthu. malobzadzuŵa /tttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malobzadzuŵa) chinthu chomwe munthu amachita pokhala ngati kotayirako nthaŵi pamene wasoŵa chochita chenicheni. malodza /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malodza) onani tanthauzo la malawulo. malombo /tkt/kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malombo) onani tanthauzo la kanonomera. malonda /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malonda) 1 mchitidwe wogulitsa ndi kugula zinthu. 2 zinthu zogulitsa. malopa dzi. Li-Ma- (zambi. malopa) chakudya chimene amaphika pamaliro kuti anthu adye. maloto /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maloto) maganizo odza mwamunthu pamene ali mtulo ndipo zinthu za m’maganizozo zimakhala ngati zowona. malovu dzi. Li-Ma- (zambi. malovu) madzi onga thovu otuluka m’kamwa. malubwerubwe (ttkt) dzi. Li-Ma- (zambi. malubwerubwe) ziŵanda zobwebwetetsa munthu makamaka akadwala kwambiri kapena akapha munthu. mae.: m’bwebwe, viyankhoyankho, mazangazime. maluku /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maluku) munthu wa makhalidwe osalongoka wosamva malangizo, wosakhulupirika. mae.: tambali, mambala. fani. nkhutukumve. malula /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malula) tedza kapena mpunga wonyala ukawuma chifukwa chakusakhwima. mae.: mphwephwa. maluli /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maluli) luso loponya chida polasa kanthu mosaphonya. mae.: malunji, mapenda. malulu dzi. Li-Ma- (zambi. malulu) 1 matumbo ndi zina za m’mimba mwa nyama monga mbuzi, kapena ng’ombe ikaphedwa. 2 onani tanthauzo la chipendo. maluma /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maluma) malo oluzanitsira zinthu ziŵiri monga matabwa.

malumbambewa dzi. Li-Ma- (zambi. malumbambewa) nsomba zomwe zakwera kutsata komwe kwachokera mtsinje, pamene mtsinjewo wakwera nthaŵi ya mvula. mae.: vitumphwa. malume /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amalume) mlongo wa mayi wa munthu. mae.: mtsibweni, mjomba, mayimwamna. malunga /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. malunga) kugwedezeka, kunjenjemera kwa mnofu wa thupi la chinthu chamoyo kapena kapena chimenr changofa kumene. malungo dzi. Li-Ma- (zambi. malungo) 1 mfundo za mafupa a ziŵalo za thupi la munthu. 2 nthenda imene imayamba chifukwa cholumidwa ndi udzudzu womwe uli ndi tizirombo toyambitsa nthendayi ndipo wodwalayo amamva kuzizira ndi kuphwanya m’thupi ndiponso amanjenjemera. malunje dzi. Li-Ma- (zambi. malunje) nkhalango yowirira. fani: thunduluzi, chithukuluzi. mama /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. amama) onani tanthauzo la iya. mamatira Ku-, mne. kanganira momata pa chinthu china. mae.: matirira. mamatiza Ku-, mne. onani tanthauzo la gumatiza. mamba1 dzi. Li-Ma- (zambi. mamba) tinthu tooneka ngati mafupamafupa topezeka pa thupi la mitundu ina ya nsomba monga chambo tomwe anthu amachita kupala ndi mpeni. kunekwi.: makwa. mamba2 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mamba) njoka yaikulu yomwe imalavula mate aululu. mambala /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mambala) 1 udzu kapena tsekera limene laŵauka mkutsala chiimire m’thengo moto utazima. 2 onani tanthauzo la maluluka. mambedza dzi. Li-Ma- (zambi. mambeza) zinthu za madzimadzi zooneka ngati mkaka zomwe zimatuluka mtengo wa nkuyu akautema. kunekwi.: mamphitsa. mae.: mathova, utomoni. mambulu dzi. Li-Ma- (zambi. mambulu) onani tanthauzo la chimasa. mame dzi. Li-Ma- (zambi. mame) onani tanthauzo la chilota. mamgwedza /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mamgwedza) onani tanthauzo la maguma.

mamina dzi. Li-Ma- (zambi. mamina) zinthu zamadzimadzi zolenda zomwe zimatuluka m’mphuno makamaka pamene munthu akudwala chimfine. 1 mana (Heb) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mana) zakudya zochokera kumwamba zimene aisalayeli ankadya mchipululu pa ulendo wopita ku kenani. 2 mana /tk/t/ Ku-, mne. kana kugaŵira ena zinthu zomwe azisoŵa pomwe iwe uli nazo. manandi /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. manandi) zinthu zonyata zimene zimatuluka pa nsana pa finye akaopsezedwa. mae.: nthava. manda dzi. Li-Ma- (zambi. manda) 1 mtundwabowa, woyera wa ung’onoung’onokwambiri womwe umamera wambiri malo amaodzi. 2 malo amene amaikako anthu akufa. mae.: matambo, masano. 3 dzenje limene amaikamo munthu wakufa. mandalena /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mandalena) onani tanthauzo la kanthona. mande1 dzi. Li-Ma- (zambi. mande) onani tanthauzo la madede. Mande2 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mande) onani tanthauzo la lolemba. mandionekedwe dzi. Li-Ma- (zambi. mandionekedwe) makhalidwe ozitama, ozitukumula kapena ozionetsera. mandongo dzi. Li-Ma- (zambi. mandongo) nthenda ya mbewu ya mcheŵere. mae.: nthonkhwe. manenanena /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. manenanena) mkhalidwe osasunga chinsisi kapena oyankhulayankhula. manera /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. manera) onani tanthauzo la khwerero. mang’a dzi. Li-Ma- (zambi. mang’a) ming’alu yochitika pansi kapena panthumbira chifukwa chakutukula kwa mizu ya mbatata kapena mbewu ina imene imakhala ndi mizu yaikulu. kunekwi.: mang’ang’a. mae.: mandala. mang’ani1 dzi. Li-Ma- (zambi. mang’ani) onani tanthauzo la chinziri. mang’ani2 dzi. Mu- A- (zambi. amang’ani) onani tanthauzo la chinziri. mang’anzo dzi. Li-Ma- (zambi. mang’anzo) ufa umene sunaperedwe bwino.

mang’ombe dzi. Li-Ma- (zambi. mang’ombe) mawu ovomereza ndi kukometsra poimba nyimbo poyankha munthu yemwe akutsogolera nyimboyo. manga Ku-, mne. 1 phatikiza zinthu ndi chingwe pamodzi pokulunga ndi chingwe kapena luzi. manga nkhuni. 2 panaga chinthu polumikiza zinthu zosiyanasiyana. kumanga yumba. 3 khazikitsa kapena gwirizana ndi munthu wina chinthu choti chichitike. tamanga mfundo yoti tisapite kunsonkhano. 4 tsekera munthu mundende. mangadzi dzi. Li-Ma- (zambi. mangadzi) 1 m’mera wa chimanga chobzala m’mbuyo chinzake chitayamba kale kukula, chimanga cha m’mbuyo chodzalidwa nthaŵi yake yeniyeni itapita. mae.: makavu. 2 onani tanthauzo la makavu. mangalangala dzi. Li-Ma- (zambi. mangalangala) kuchitachita mwachangu ndiponso moonetsa kuchenjera n’cholinga chofuna kuwonekera kapena kudziŵika. mangamphumbulu /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mangamphumbulu) onani tanthauzo la chipimbiri. mangawa /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mangawa) 1 maganizo ofuna kubwezera choipa m’njira ina iliyonse pa chinthu chimene wina anakuchitira. 2 onani tanthauzo la chikwerete. mangukuludwa dzi. Li-Ma- (zambi. mangukuludwa) phala limene amapungula nkhali pophika nsima. kunekwi.: mapunguludwa, mapungulubwa. mangungu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mangungu) onani tanthauzo la chamasa. mangwedza /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mangwedza) mangwere dzi. Li-Ma- (zambi. mangwere) onani tanthauzo la macherekwete. mangwesa dzi. Li-Ma- (zambi. mangwesa) mlamba waukulu kwambiri. mangwindo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mangwindo) mbeŵa yokalamba kwambiri. mae.: tchekwere. tsekwere. manjawira mve. onani tanthauzo la manjambwe. manjenje dzi. Li-Ma- (zambi. manjenje) matenda onjenjemeretsa thupi lonse mosalekeza.

mankadani /tk/ mfu. onani tanthauzo la khudali. mankhanana dzi. Li-Ma- (zambi. mankhanana) onani tanthauzo la makhololo. mankhananda dzi. Li-Ma- (zambi. mankhananda) onani tanthauzo la chipongola. mankhasha dzi. Li-Ma- (zambi. mangasha) mayankhulidwe okonda kuonjezera zinthu pouza ena momwe zinachitikira zinthu. mankhokwe dzi. Li-Ma- (zambi. mankhokwe) onani tanthauzo la chigoma. mankhomwa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mankhomwa) mzimbe zophuka kumene, zosakhwima. mae.: nkhomo, ziphongole. mankhukwa /tkt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mankhukwa) zotsala za deya wa chimanga chokonola atachotsa ufa wagagayo. mae.: makhupete, makhunyete, mankhusu, nkhusu. mankhupete dzi. Li-Ma- (zambi. mankhupete) onani tanthauzo la mankhukwa. mankhusu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mankhusu) onani tanthauzo la mankhukwa. mankhwala /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mankhwala) zinthu zothandiza kuthetsa kapena kuchepetsa matenda pathupi ndiponso zopatsa mwayi kapena tsoka. manoamcheni /tkkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. manoamcheni) mano onoledwa ndi tupa kuti azioneka osongoka ngati ansomba ya ntcheni. manoansadzu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. manoansadzu) mano apamphumi okhala ndi mpata waukulu. manong’onong’o dzi. Li-Ma- (zambi. manong’onong’o) mbiri imene yangomveka koma yosadziŵika ngati ndi yoona kapena ayi. mae.: maphephe. manoni /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. manoni) zinthu zonona, za mafuta monga nyama yonona kwambiri mantchedza dzi. Li-Ma- (zambi. mantchedzi) onani tanthauzo 1 la macheza. mantchichi dzi. Li-Ma- (zambi. mantchichi) dzina la mtundu wa kadzidzi wamkulu. kunekwi.: namtchichi. mantha /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mantha) 1 chimene munthu amamva muntima mwake akaona kapena akaganiza zinthu zoopsa.

2 chimene munthu amamva mumtima akaganiza za zotsatira za choipa chimene afuna kuchita. mae.: nthumazi. manthongo dzi. Li-Ma- (zambi. manthongo) tinthu tonga mafinya timene timaoneka m’maso a munthu wodwala nthenda ya maso kapena mbali mwa maso a anthu ena akagona. manthova /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. manthova) onani tanthauzo la mambedza. manthu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. amanthu) 1 kholo lalikadzi la munthu limene la bala ana ambiri. 2 onani tanthauzo la makechulu. manya dzi. Li-Ma- (zambi. manya) makwinya apa khungu. manyama dzi. Li-Ma- (zambi. manyama) onani tanthauzo la chilungunthanda. manyame dzi. Li-Ma- (zambi. manyame) bowa wodera ndo wofiira ndi wodera umene umapezeka kwambiri m’nsanga kumapiri. kunekwi.: manyami. manyazi /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. manyazi) 1 chimene munthu amamva mimtima mwake akasekedwa kapena akautsusidwa kuti zimene wachita n’zosayenera. 2 kusakhala womasuka pochita kapena ponena chinthu chifukwa cha munthu woti wosamuzoloŵera. manyenje dzi. Li-Ma- (zambi. manyenje) onani tanthauzo la chenjerere. manyenya dzi. Li-Ma- (zambi. manyenya) onanii tanthauzo la fulufute. manyi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. manyi) zotsala za chakudya chitagayidwa m’mimba zomwe zimatuluka ku mtumbo ponyera ndipo zimakhala zonyansa ndiponso zonunkha. manyokola dzi. mtundu wa chinangwa chosawawa chomwe chimaika msanga. kunekwi.: manyokula. manyonyo dzi. Li-Ma- (zambi. manyonyo) kukhala mopinda miyendo ngati ukufuna kugwada koma mosakhuzitsa maondo pansi ndiponso mosakhuzitsa matako pa zidendene. kunekwi.: manyoswa. manyowa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. manyowa) ndoŵe, zitosi kapena zomera zoora kwambiri zimene zimaonjezera chonde n’thaka. manyuchi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. manyuchi)

onani tanthauzo 2 la jamu. manzanda dzi. Li-Ma- (zambi. manzanda) onani tanthauzo la mankhukwa. manzenene dzi. Li-Ma- (zambi. manzenene) liwu la mbalumbalu monga lotuluka m’ngoma yotsweka kapena kukhosi kwa munthu wodwala chifuwa. mae.: nsasamwa. manzere /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. manzere) 1 mbali ya thupi kumene kuli dzanja lopanda mphamvu zambiri. 2 kuchuluka kwa mphamvu kwa dzanja la manzere kuposa dzanja la manja. maonekera dzi. Mu-A- (zambi. maonekera) malo a pamwamba pa phiri kapena pa chitunda oonera kutali. maoza /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maoza) kulima mokwerira udzu wanthete m’nthumbira kuti udzuwo ukawola ukhale chonde cha mbewu ya chaka chinzake. mapazianjiwa /ttkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapazianjiwa) mphini zotema pa thupi kapena zolemba pa m’phika, zooneka ngati paponda njiwa. mapembe dzi. Li-Ma- (zambi. mapembe) m’mbali mwa khasu. mae.: mbendeka, mphendeka. mapenda dzi. Li-Ma- (zambi. mapenda) onani tanthauzo la chipendo. mapeto dzi. Li-Ma- (zambi. mapeto) onani tanthauzo la malekezero. maphephe dzi. Li-Ma- (zambi. maphephe) onani tanthauzo la manong’onong’o. mapinga dzi. Li-Ma- (zambi. manga) nthenda ya tsempho imene imadza chifukwa choti wina waphwanya mwambo winawake m’banja. mae.: mdulo. mapolipoli dzi. Li-Ma- (zambi. mapolipoli) onani tanthauzo la macholicholi. mapondera dzi. Mu- A- (zambi. amapondera) sing’anga womwetsa anthu mwavi. mapserera /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapserera) zonyeka zotsalira m’mbiya yophikira. mae.: mapsererezi. mapumba /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapumba) mibulu ya ufa woundana mu nsima kapena phala. kunekwi.: mapende, mapundu. mapundi dzi. Li-Ma- (zambi. mapundi) 1 onani tanthauzo la mangalangala.

2 onani tanthauzo la mawala. 3 onani tanthauzo la mabwindi. mapute1 dzi. Li-Ma- (zambi. mapute) ana ambeŵa ang’ono kwambiri oti sanatseguke m’maso. mae.: mitwala mapute2 dzi. Li-Ma- (zambi. mapute) onani tanthauzo la kamtengere. mapwenga /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapwenga) nyama yonona. mae mapwitimanoni. mapwitimanoni /tkkttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapwitimanoni) onani tanthauzo la mapwenga. masa dzi. Li-Ma- (zambi. masa) chisa chanjuchi chokhala ndi ana okhaokha ndipo chilibe uchi kapena usinda. masabani /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masabani) masweswe ochita kumeta dala osati achilengedwe. masagwidi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masagwidi) onani tanthauzo la kadukutu. kunekwi.: matsagwidi. masala /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masala) 1 malo ogonera osalimidwa. 2 onani tanthauzo la chikanga. masalamusi /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masalamusi) zodabwitsa zomuonekera munthu masana kapena usiku. kunekwi.: masasamusi. masalanga /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masalanga) onani tanthauzo la gazo. masambiso /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masambiso) malo amene pamapumira anthu onyamula mtembo asanafike nawo maliro kumanda. mae.: phumulo. masana /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. masana) gawo la tsiku kuyambira dzuŵa litapendekeka. masangwesangwe dzi. Li-Ma- (zambi. masangwesangwe) onani tanthauzo la khongwa. masanje /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masanje) onani tanthauzo la mabindi. masano dzi. Li-Ma- (zambi. masano) onani tanthauzo 2 la manda. masanzi /tkt/ dzi. Li-Ma-/ (zambi. masanzi) zakudya zimene zinamezedwa ndipo zitulukiranso m’kamwa chi8fukwa cha nseru kapena matenda. masendera dzi. Li-Ma- (zambi. masendera)

mtakula wa chimanga chokonola. masenga /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masenga) 1 ulimi wa madimba umene anthu amachita mvula itatha. 2 onani tanthauzo la mabindi. masese dzi. Li-Ma- (zambi. masese) 1 moŵa ophikidwa posakaniza chimera ndi ufa wagaga, chimanga kapena makaka. 2 nseche zotsala mkape posuza moŵa kapena thobwa. mae.: masika, nsenga. masewe /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masewe) 1 mazira achiwala, nsomba ndi zina zotere. 2 gule ovina anyamata makamaka akuchigawo chakumwera atavala zibiya. mashosha dzi. Li-Ma- (zambi. mashosha) gawo lopanda tsitsi pa mutu. masika /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masika) nyengo yoyamba kukolola mbewu m’minda. masika /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masika) onani tanthauzo 2 la masese. masiye /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masiye) 1 nyumba yoyisiya mkazi ndi mwamuna onse akamwalira. 2 mwana kapena mwana amene asuyidwa makolo awo atamwalira. masoabambo /tkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masoabambo) mphini zimene amayi achichewa amkatema pafupi ndi mchombo. masokanthanga /tktkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masokanthanga) khalidwe losirira zinthu zambiri nthaŵi imodzi. masoma dzi. Li-Ma- (zambi. masoma) nsingwi, mabango kapena timitengo timene amaika kapena kuzika moimika poomba nkhokwe. mae.: nkhomo. masomphenya /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masomphenya) 1 chithunzithunzi cha m’maganizo chothandiza kuona zinthu za kusogolo. 2 kuona zinthu ngati zenizeni pamene ndi zongobwera m’maso chifukwa cha maganizo. masukupiza dzi. Li-Ma- (zambi. masukupiza) chipala chamchere chotchezapo kale chomwe chayamba kusukuluka. mae.: matsukuluzwa. masula Ku-, mne. 1 tayanitsa mfundo kapena mpiringidzo womangidwa ndi chinthu monga chingwe. 2 fotokoza kapena tanthauza zinthu za patali.

3 pereka mtendere kapena ufulu kwa munthu amene ali pa mlandu kapena kundende. masungu dzi. masungu ndi timatuza toyera, tonyerenyetsa totuluka kumaliseche kwa mkazi tomwe nthawi zina timapangitsa kuti azifuna mwamuna pafupipafupi maswaswani /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maswaswani) zinyalala monga udzu kapena masamba zimene zangoti mbwe pansi. mae.: zinyatsi. masweswe /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masweswe) onani tanthauzo la kolowole. mata Ku-, mne. 1 phatika chinthu pa chinthu china. 2 kangamira pa chinthu china. matama /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matama) mchitidwe wa munthu wozikuza. matambi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matambi) onani tanthauzo la chilaselase. matambo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matambo) onani tanthauzo 2 la manda. matanda dzi. Li-Ma- (zambi. matanda) 1 chinthu chopangidwa ndi mitengo iŵiri yaitali, ina yokhomedwa mopingasa pofuna kukwerapo pofuna kufika pamalo apamwamba. mae.: makwerero. 2 tizinthu tokolanakolana tomwe timagwirana ndi kapirimwana wa msampha wa chipeto. matanga dzi. Li-Ma- (zambi. matanga) onani tanthauzo la majodi. matangadza dzi. Li-Ma- (zambi. matangadza) kumanga munthu miyendo kuti asathaŵe. matanthi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matanthi) dzina la phala lofulira kapena lophikira moŵa litakhala masiku atatu, kenaka nalisweresa kuti lizizire. matatalazi dzi. Li-Ma- (zambi. matatalazi) mchitidwe wovutika pochita chinthu monga kulimbana ndi munthu wa mphamvu kuposa zako. mataya dzi. Mu- A- (zambi. amataya) munthu wopatsa zinthu anthu mosaumira. matchera /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matchera) kombe wotchera ngati msampha wogwirira nsomba. mate dzi. Li-Ma- (zambi. mate)

onani tanthauzo la malovu. matebani /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matebani) onani tanthauzo la mabindi. mateka dzi. Li-Ma- (zambi. mateka) onani tanthauzo la kalaŵe. matenda /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matenda) 1 zoŵaŵa zimene chinthu cha moyo chimamva m’thupi ngati sichikupeza bwino. kunekwi.: nthenda. 2 munthu amene sakupeza bwino m’thupi mwake chifukwa chakudwala. mae.: madwale. matete dzi. Li-Ma- (zambi. matete) onani tanthauzo 2 la madede. matewe dzi. Li-Ma- (zambi. matewe) miyendo ya munthu yopindika ngati uta. kunekwi.: mateŵa, mateya. matha dzi. Li-Ma- (zambi. matha) onani tanthauzo la chilaselase. mathambo /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathambo) onani tanthauzo la lithinda. mathithi dzi. Li-Ma- (zambi. mathithi) malo okwera a mu mtsinje pomwe madzi amagwa mwa mphamvu. mathotho /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathotho) onani tanthauzo la dontho. mathulinga dzi. Li-Ma- (zambi. mathulinga) nthenda yomwe imachititsa anabere aŵiri akukhosi. mathuthu /tkt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathuthu) 1 onani tanthauzo la chibwibwi. 2 onani tanthauzo la fule. mathutsi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathusi) onani tanthauzo la mambedza. mathwe /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathwe) onani tanthauzo la makutukutu. matimati /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. matimati) chipatso choulungika chomwe anthu amaphikira kumodzi ndi ndiwo kuti zikome chimakhala chobiriŵira chikakhala chachiŵitsi ndipo chofiira chakapsa. mae.: phwetekere. matipa dzi. Li-Ma- (zambi. matipa) mphini zomwe azimayi amatema m’matako ndi m’nchafu. matiti dzi. Li-Ma- (zambi. matiti) onani tanthauzo 2 la malungo. matokoso dzi. Li-Ma- (zambi. matokoso)

1 madzi amene athiramo deya ndi shuga kuyembekezera kutcheza moŵa wa kachasu. 2 onani tanthauzo 2 la kabanga. matombozi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matombozi) timbozi timene timagwa mumtengo wa thombozi ndipo anthu ena amadya. mae.: nthowa. matondo dzi. Li-Ma- (zambi. matondo) zilombo za muntengo wa mtondo. matsakamula dzi. Mu- A- (zambi. amatsakamula) munthu wopatulika amene amapemphera anthu mvula kwa mzimu waukulu kukachitika chirara. matsatule dzi. Li-Ma- (zambi. masatule) tizilombo toyabwa tomwe timadya masamba a mtengo wa mtsatule. matseka dzi. Li-Ma- (zambi. matseka) onani tanthauzo la chifunda mtima. matsire /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matsire) chirakolako chanowa chomwe chimagwira munthu m’mawa pouka ngati adamwa mowa wambiri dzulo lake. kunekwi.: matsiri. matsite dzi. Li-Ma- (zambi. matsite) bowa oyera womwe umamera pa tsinde pa mtengo wouma. kunekwi.: matsute. matsitso dzi. Li-Ma- (zambi. matsitso) malo otsetsereka kwa mtunda wawutali. kunekwi.: matsiko. mae.: msese, mpenu, mkunkhuli, mgodabo. matso dzi. Li-Ma- (zambi. matso) nsonga mwa chinthu kapena m’mphepete mwa chinthu monga mphasa. matsolo dzi. Li-Ma- (zambi. matsolo) uta kapena mathero akamtengo kopangira uta kumene anthu amaboola ndi kulowetsako nsinga pokunga uta. kunekwi.: masolo. mae.: nsolo. matsonono dzi. Li-Ma- (zambi. matsono) nyemba zomwe anthu amayamba kuzikazinga asanaphike. matsukuluzwa dzi. Li-Ma- (zambi. matsukuluzwa) onani tanthauzo la macherefutsa. matsukwa /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matsukwa) onani tanthauzo la chinthimbwi. matsundi dzi. Li-Ma- (zambi. matsundi) mchitidwe wachinthu wopita kutsogolo movutikira monga umachitira moto wam’tchire woyatsa kumbali yomwe kukuchokera mphepo. matukutuku dzi. Li-Ma- (zambi. matukutuku) onani tanthauzo la matata.

matula Ku-, mne. tsakula chinthu monga kalata yomata kapena kanganula chinthu chomwe chidamatidwa. matundu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matundu) onani tanthauzo 1 la chikanga. matundulu dzi. Li-Ma- (zambi. matundulu) mikonje kapena zipapa za nyemba zosakhwima. mae.: nkhonje, nthebulira, zitheba. matupsa /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matupsa) kutukusira kwa bala. kunekwi.: mathupsa. matutcha dzi. Li-Ma- (zambi. matutcha) onani tanthauzo la funde. maufutu /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maufutu) onani tanthauzo la liondwe. mauka /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mauka) onani tanthauzo 1 la masungu. mauta /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mauta) onani tanthauzo la adakulasa. mauwa dzi. Li-Ma- (zambi. mauwa) onani tanthauzo la madukaduka. mavalanguwo dzi. Li-Ma- (zambi. mavalanguwo) timinofu tosalira kuchikumba posenda nyama monga mbuzi. mae.: mavulevule. mavalo /tkt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavalo) mbulungo ziŵiri zopezeka kumaliseche amwamuna chomwe chimapanga ukala. kunekwi.: makhalo. mae.: tchende. maviko dzi. Li-Ma- (zambi. maviko) masamba oviika mu mtsuko wa madzi kuti asamatayike kapena kukaphwira poyenda. mavokoko dzi. Li-Ma- (zambi. mavokoko) onani tanthauzo la likhupu. mavule dzi. Li-Ma- (zambi. mavule) onani tanthauzo la chenjerere. mavulevule dzi. Li-Ma- (zambi. mavulevule) onani tanthauzo la mavalangowo. mavume dzi. Li-Ma- (zambi. mavume) onani tanthauzo la mang’ombe. mavumukira dzi. Li-Ma- (zambi. mavumukira) ntchito yochita modzidzimuka ndi mofulumira. mavundu /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavundu)

onani tanthauzo la bwimvi. mavuvu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavuvu) makhalidwe amunthu ochita zinthu mosaugwira mtima modzionetsera ndi moonjeza. mae.: mawala. mawa (maŵa) /kt/ muo. mawu onena za tsiku la kutsogolo lotsatana ndi lero. mawala1 dzi. mawala ndi mawu ena otanthawuza kuti chiwerewere mawala2 /kt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawala) onani tanthauzo la mavuvu. mawende (maŵende) dzi. Li-Ma- (zambi. mawende) onani tanthauzo la gweru. mawere1 (maŵere) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawere) mkaka wotuluka m’mawere a mkazi amene akuyamwitsa. mae.: mazuŵa. mawere2 (maŵere) /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawere) onani tanthauzo la lipoko. mawinu /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawinu) kuŵaŵa kwa thupi lonse la munthu chifukwa cha kugwira ntchito mopitiriza. mae.: zivulalo. mawiri /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawiri) onani tanthauzo la chombwe. mawonde dzi. Li-Ma- (zambi. mawonde) onani tanthauzo la chintevwe. mawoza /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawoza) kulima kokwirira udzu wa nthete m’mizere kuti udzuwo uzikhala manyowa a mbewu. mayawa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mayawa) onani tanthauzo la chandunde. mayemba /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mayemba) onani tanthauzo 1 la chimbamba. mayepezi /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mayepezi) 1 mpepeta wa madzi amvula omwe amatha kuloŵa pakhomo kapena pa zenera la nyumba mwa mphamvu chifukwa cha mphamvu ya mphepo yam’kuntho. kunekwi.: mwepezi. 2 onani tanthauzo la magabi. mayere dzi. Li-Ma- (zambi. mayere) njira imene imagwiritsidwa ntchito pofuna kupeza munthu wa mwayi mosakondera kapena munthu wolakwa. kunekwi.: maere. mayi /kt/ dzi. Mu- A- (zambi. amayi) 1 munthu wa mkazi amene adaberekapo mwana.

2 mawu olemekeza nawo munthu aliyense wamkazi. mae.: yaya. mayimwamna /kktkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mayimwamna) onani tanthauzo la malume. mayo /kt/ mfu. onani tanthauzo la koto. mazame dzi. Li-Ma- (zambi. mazame) onani nthauzo 1 la bwinja. mazangazime dzi. Li-Ma- (zambi. mazangazime) onani tanthuzo la malubwerubwe. mazeze dzi. Li-Ma- (zambi. mazeze) mtundu wa nsomba yaing’ono yamaonekedwe oyera yokhala ndi minga yambiri. mae.: nkhalala. maziko /tkt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. maziko) malo okhazikapo chinthu monga nyumba kuti ilimbe. mazinga dzi. Li-Ma- (zambi. mazinga) timizere tokumbidwa kumapeto a chinthu tomwe timathandiza kulimbitsa polumikiza zitsulo zina kapena misomali kuti isazuke akamanga. maziru /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maziru) onani tanthauzo la chikang’a. maziwa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maziwa) onani tanthauzo 2 la maŵere. kunekwi.: la mazuŵa. mazizi dzi. Li-Ma- (zambi. mazizi) kuchita kanthu mopanda kuikapo mtima kwenikweni. mazo /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mazo) nthenga imene anthu amaika kunthera ya muvi. mae.: mazwa. mazoma dzi. Li-Ma- (zambi. mazoma) gule wa chinamwali cha anyamata achilomwe. mazombwe dzi. Li-Ma- (zambi. mazombwe) mtundu wa chiwala chamiyendo ya kutsogolo yonga manja, chimadya udzu, ndi tizilombo tina. mae.: mdulamphuno, mlandamphuno, mtandamphuno. mazowe /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mazowe) onani tanthauzo la kambuya. mazwa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mazwa) onani tanthauzo la mazo. mba /k/ mve. umo chimaonekera chinthu chikafa kapena chikatupa. kunekwi.: mbambamba. mbaba /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbaba) mtundu wa nsomba ya mamba oyerera yakukamwa kwakukulu.

mbadi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbadi) 1 kanthu kalikonse kotseka monga imachitira mbali ya kukhosi kwa ng’ona kuti madzi asalowe. 2 kanthu kamphipi yaing’ono kotseka kuuna monga wa chiboli kapena chiswe. 3 onani tanthauzo la chifundamtima. mbadiri /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ambadiri) munthu woloŵa mmalo mwa wina akachokapo. mbadwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbadwa) munthu wobadwira dziko lomwe akukhala. mbadwe dzi. I-Zi- (zambi. mbadwe) mapira omwe mbewu zake zimangoyoyoka. mae.: mphulupulucho, nkhululukire, naphuludwa. mbadzo dzi. I-Zi- (zambi. mbazo) chisulo chosula, chosongoka mbali imodzi, chakuthwa chokhomerera mu mpini chomwe anthu amdulira mitengo kapena kuŵazira nkhuni. mae.: nkhwangwa. 1 mbala dzi. I-Zi- (zambi. mbala) tinthu takuda kapena tofiirira totuluka pa khungu m’miyendo chifukwa chachifundizi cha moto kwa munthu wowotha moto mopitiriza. mae.: nkhwirikwinya. 2 mbala /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbala) onani tanthauzo la kapalaliza. mbalang’amba dzi. I-Zi- (zambi. mbalang’amba) mzere wa nyenyezi, wonga nkhungu womwe umaoneka kumwamba nthaŵi ya usiku. mae.: mlerang’amba. mbalankhunda1 /tttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. m’balankhunda) onani tanthauzo la chipuzi. mbalankhunda (m’balankhunda)2 /tttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mibalankhunda) onani tanthauzo la chipuzi. mbalaŵala /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbalaŵala) mitengo, nsungwi, bango kapena tsekera lomwe anthu amayala pa mphaso la denga ndi kumangirira kuphaso la denga kuti lirimbe. mae.: nzengo, muyanga. mbalale dzi. I-Zi- (zambi. mbalale) onani tanthauzo la kankhoma. mbalame /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbalame) chamoyo chokhala ndo bweya, nthenga, mapiko aŵiri ndi miyend iŵiri, china chimauluka koma china sichiuluka. kunekwi.: mbalami, mbalani. 1 mbale (m’bale) /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. abale)

munthu wobadwa naye m’bere kapena m’banja limodzi. dzi. I-Zi- (zambi. mbale) chiŵiya cha dothi, chapulasitiki kapena chachitsulo chodyeramo. mbali /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbali) bendeka kapena gawo la chinthu, mbali ya kumanja. mbaliwali /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbaliwali) 1 tinthu tochokera kumoto timene timathetheka pamene moto ukuyaka. mae.: nthethe. 2 onani tanthauzo la chiphaniphani. mbalu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbalu) onani tanthauzo la chibadzu. mbalukira dzi. I-Zi- (zambi. mbalukira) chiŵeto chokonda kuyenda chokha monga mbuzi, nkhosa kapena ng’ombe. kunekwi.: mbalulira. .: mae. : mbalundu, mphandupandu, mgwandazitseko. mbalule /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbalule) mtundu wa ng’oma ya gule wamkulu. mbama /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbma) dzanja losapinda dzla pomenya munthu kumaso. kunekwi.: pama. mae.: khofu. mbamba1 dzi. I-Zi- (zambi. mbamba) onani tanthauzo la ching’aning’ani. mbamba2 /tk/t/ muo. kulumbira motsimikiza kuti ndi zoona. kunekwi.: mbambadi. mbambande /k/ dzi. I-Zi- (zambi. mbambande) chinthu chopambana zinzake, chokongola kapena chabwino kwambiri. mbambo dzi. I-Zi- (zambi. mbambo) mafupa omwe amalumikiza nsana ndi nganga. mae.: nthiti. mbampha (m’bampha) /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. m’bampha) onani tanthauzo la cham’bampha. mbamu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbamu) mphumphu ya nsima imene munthu watema kuti adye. mae.: nthongo. mbanda dzi. I-Zi- (zambi. mbanda) chiŵembu chobisalira munthu ndi cholinga choti amugwire, kumupanda kumulanda katundu kapena kumupha. mbandanga dzi. I-Zi- (zambi. mbandanga) mitengo yotsekera chitseko chatsekera kapena bango mopiringidza ndi mopingasa. mae.: mphiringizo. mbande /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbande) 1 mphumbu kapena ntchintchi ya fodya wosira. 2 nondo monga za fodya kapena mpiru pa nazale. mbale2

mbanga dzi. mbanje /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbanje) onani tanthauzo la chamba. mbano dzi. I-Zi- (zambi. mbano) onani tanthauzo la chikundi. kunekwi.: mbaniro. mbata /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbata) nyanga ya nyam, yaitali kapena yofupikira, ya mphako m’kati ndipo anthu amaboola kadzenje cha kunsonga kwake ndi kumaimba pouzira mpweya mwamphamvu pakadzenjepo. mae.: mbetete, mphalasa, mbututu. mbatata (Pwi) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbatata) onani tanthauzo la chimungulu. mbatatesi /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbatatesi) onani tanthauzo la kacheŵere. mbatwa dzi. I-Zi- (zambi. mbatwa) chomere chomwe anthu midzu yake amapumuntha kuchita luzi lopotera zingwe zosokera mphasa. kunekwi.: mbatyo. mbaula dzi. I-Zi- (zambi. mbaula) 1 chitsulo choikamo makala amoto owotha kapena wophikira. 2 chitsulo choyendera mphamvu ya magetsi chomwe anthu amaotha. mbava dzi. I-Zi- (zambi. mbava) onani tanthauzo la kapaliriza. mbawa (m’bawa) /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mibawa) mtengo olimba omwe umakula ndi kutalika kwambiri ndipo umabala zipatso zonga matowo. mbawala /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbawala) onani tanthauzo la chidangwe. mbaya /kt/ mfu. mawu odandaula popempha kanthu omwe amatanthauza kuti ndapota nanu, ngagwira mwendo. mae.: nthuni. mbaye /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ambaye) mng’ono wa munthu. mbaza (Se) /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mbaza) thumba la mlaza lotengeramo kapena losungiramo zokudya. mae.: nsapu, khanda. mbedi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbedi) kanthu koyera kodza ndo matenda amaso kotoluka pa diso la kuda komwe kamachititsa kuti munthu asaone. mae.: ng’ala. mbedza /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbedza) kachitsulo kokhala ndo ngoŵe yokolera nsomba. mbee /k/t/ mve.

omu kumaonekera kuyera kapena kusalala kwa chinthu kapena kucha kwa tsiku. mbemba dzi. I-Zi- (zambi. mbemba) 1 mpeni wakuthwa mbali zonse ziŵiri wosongoka kutsogolo. 2 onani tanthauzo la chizeze. mbembe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbembe) mkhalidwe wokonda kuyankhulayankhula, wolongolola mwamwano mae.: mberewetu. mbendera /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbendera) mkwakwa wa nsalu womangirira ku nsonga kwa mengo kapena chitsulo. mbendule /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbendule) kachilombo kofiira kamapiko komwe kamakonda kukhala m’nyumba kumadya ufa ndi zakudya zina m’nyumbamo. mae.: mphemvu, femvu. mbenya /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbenya) onani tanthauzo la chenya. mbera /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbera) 1 zinthu zoyera zimene nthaŵi zina zimatuluka m’maso kapena m’milomo zimakhala kothera kwa diso kapena milomo. 2 zinthu zoyera zonga nkhungu zomwe zimayala pamwamba pa matsukwa kapena moŵa wovunda. mbereka Ku-, mne. onani tanthauzo la bapha. mbereko /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbereko) nsalu yoberekera mwana. mae.: msepo. mberere dzi. I-Zi- (zambi. mberere) onani tanthauzo la bira. kunekwi.: berere. mbereswa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbereswa) tizilombo touluka nthaŵi ya dzinja tamaonekedwe ngati inswa koma tochepera. kunekwi.: mbereweswa, mbereso. mberewere dzi. I-Zi- (zambi. mberewere) onani tanthauzo la dangaliro. mberewetu dzi. I-Zi- (zambi. mberewetu) onani tanthauzo la mbembe. mberuka /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mberuka) mbiri yongomveka yosasimikizika. mae.: mphekesera, mbati. mbesa dzi. I-Zi- (zambi. mbesa) mbalame imene kulira kwake kumaziŵiktsa mlenje kuti nyama ziri pafupindipo imatola tizirombo totsata nyama. mae.: sadzu. mbeta dzi. I-Zi- (zambi. mbeta)

mbeta ndi munthu wamwamuna kapena wamkazi amene ali padera kapena kuti amene sali pabanja. (mbeta yachimuna, mbeta yachikazi) mbeta /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbeta) mkazi wa msinkhu wokwatira koma alibe mwamuna. mbetete dzi. I-Zi- (zambi. mbetete) onani tanthauzo la mbata. mbewa (mbeŵa) dzi. I-Zi- (zambi. mbeŵa) kanyama kakang’ono kokhala ndi bweya, miyendo inayi, kamchira wautali ndipo kamakonda kukhala kutchire. mbewewe dzi. I-Zi- (zambi. mbewewe) onani tanthauzo la bubu. mbewu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbewu) 1 njere, nthanga ndi gawo la chomera monga nzimbe zimene zimadzaliodwa ndipo zimamera. 2 zomera zosiyanasiyana zimene anthu amalima. mbeya /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbeya) m’mbali kapena m’mimba mwa bwato. mbeza Ku-, mne. onani tanthauzo la baya. mbidzi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbidzi) nyama yam’thengo yonga bulu koma ya maŵanga opatikiza amizeremizere, akuda ndi woyera. mbii /tk/ mve. onani tanthauzo la dyuu. mbimbi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbimbi) ntchentche yaikulu yobiriŵira yopezeka kuchimbudzi makamaka chokumba ndi m’zinthu zoola. kunekwi.: namimbi. mae.: membe. mbina /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbina) kutuluka kwa thako. mbinga /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbinga) chikho choika kumtengo wautali, chotungira madzi m’chisime chakuya. kunekwi.: mphinga. mae.: nkholoso. mbingwani (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbingwani) onani tanthauzo 2 la chipika. kunekwi.: mbingwana. mbinini dzi. I-Zi- (zambi. mbinini) kamwala koponya ndi zala ziŵiri za mkombaphala pamaseŵero monga a mabo. mbinji /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbinji) chilombo cham’thengo chamaonekedwe onga galu koma cha msinkhu wokulirapo. kunekwi.: mbinzi. mae.: mbulu.

mbira /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbira) kanyama kam’thengo konga kunda kopanda mchira ndipo kamakonda kukhala m’mapanga amapiri. mbirankhonkho /kkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbirankhonkho) mtundu wa mbira zikuluziklu. 1 mbiri /kt/ tsi. tsinde la mawu lofotokoza kapena lonena za kuchuluka kwa anthu kapena zidzachitikire. ambiri, zambiri, tambiri, chambiri, lambiri, kwambiri. thirani kwambiri madziwo. 2 mbiri /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbiri) 1 nkhani yosimba zabwino kapena zoipa, zoona kapena zonama. 2 munthu wodzakhala nawo pamudzi pa eni. mae.: nkhalira. 3 godi limodzi pa maseŵero ntchuwa kapena bawo. 4 nkhani yosimba zazinthu zimene zidachitika kale. mbiridzongwe /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbiridzongwe) kachitsamba kamatsamba ofeŵa komanso olezekalezeka, kamafanana kwambiri ndi ka nzota koma ikoka kali ndi fungo lambiri ndipo kamatulutsa maluŵa achkasu kakakhwima. mbirika /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbirika) mkazi operekedwa kwa mkamwini chifukwa cha ntchito ndi khalidwe la bwino la mkamwiniyo. mae.: nsanzi. mbirikira dzi. I-Zi- (zambi. mbirikira) onani tanthtauzo 1 la chikasu. mbiringulo dzi. I-Zi- (zambi. mbiringulo) mawu oyankha mwamwano kapena molandulandi mosagwirizana ndi munthu amene akuyankhula naye. mbiriwidzi dzi. I-Zi- (zambi. mbiriwidzi) mwana wa chule amene sanamere miyendo yonse. kunekwi.: mbiriwija. mae.: mbululu, mbulundu, mkulumutu, mbuluudzi. mbiriwiri dzi. I-Zi- (zambi. mbiriwiri) onani tanthauzo la chipinimbi. mbirizi dzi. I-Zi- (zambi. mbirizi) munthu wolimba mtima ndiponso kaswiri pankhondo. mae.: ngwazi. mbiso /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mbiso) onani tanthauzo la kabisira. mbiya /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbiya) 1 chiŵiya choumba chogwiritsa ntchito zosiyanasiyana kapena kusungiramo zinthu. 2 mku. onani tanthauzo2 la chidindire. mbizi dzi. I-Zi- (zambi. mbizi)

mbale yosema, ya mtengo yomwe anthu amadyeramo chakudya monga nsima. mae.: ngwembe. mbobo (m’bobo) dzi. Mu-Mi- (zambi. mibobo) onani tanthauzo la likungwi. mbokola dzi. I-Zi- (zambi. mbokola) ndodo yaitali imene nkhalamba imayendera. mbokoto dzi. I-Zi- (zambi. mbokoto) mwala waung’ono wa mbulungo, wosalala woperera fodya wam’phuno pamphero. mae.: mwanamphero. mbola /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbola) kachiŵalo kanjuchi kapena mavu konga chisonga kamene kamakhalira pathupi la munthuyo ndi kuchititsa munthu kumva kuŵaŵa kwambiri akalumidwa. mae.: mbolera. mbolera dzi. I-Zi- (zambi. mbolera) 1 zinthu zoola kwambiri zomwe zimayenera kukhala manyowa. 2 onani tanthauzo la mbola. mbolo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbolo) chiŵalo chopezeka kumaliseche kwa nyama kapena munthu wa mwamuna chotalikirapo ndipo chili ndi chipsoto kunsonga kwake komwe kumatuluka mkozo. mae.: nthamba. mboma /tk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. mboma) 1 munthu wobadwa ndi zala zisanu ndi chimodzi. 2 chitsa chanjuchi chomwe chimakhala chomatirira. 3 munthu wosazindikira zinthu zoyenera kuzidziŵa kapena munthu wosaphunzira. mae.: mbuli, mbutuma. 4 onani tanthauzo la chiduduli. mbombe dzi. I-Zi- (zambi. mbombe) dzina la mwana wamkazi woyamba kubadwa m’banja. mae.: ntchowa. mbombo /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbombo) onani tanthauzo la chinkhambo. mbonekera dzi. I-Zi- (zambi. mbonekera) 1 miyala yonyezimira ndiponso yopyapyalayooneka ngati kalirole yomwe imaonekera patali. 2 onani tanthauzo la chidzam’mbuyo. mbongozi /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mibongozi) mtengo wolimba ndiponso siufumbwa. mboni dzi. I-Zi- (zambi. mboni) munthu wofotokoza kapena kukamba motsimikizira pamlandu zazinthu mmene adazionera kapena momwe zidachitikira. mbonya Ku-, mne.

vundikira chinthu kuti chisaoneke. mboo mve. umo limaonekera dera lalikulu likakutidwa ndi mvula, nkhungu kapena utsi. mbota /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbota) chingwe chopangidwa kuchokera kuthonje, silika, ubweya wanyama ndi zina zotere. mae.: ulusi. mbovu (m’bovu) /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mibovu) mtengo wofanana ndi wa mtondo umene anthu amamenyako luzi. mbozi dzi. I-Zi- (zambi. mbozi) onani tanthauzo la chitukula. mboziye /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mboziye) mlangizi wa anamwali. mae.: phungu. mbudu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbudu) onani tanthauzo la chilimphundi. mbudulira dzi. I-Zi- (zambi. mbudulira) onani tanthauzo la kanjanja. mbuko (m’buko) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. m’buko) chilonda kapena chipere chobuka chokha pathupi la munthu. mbulanda muo. onani tanthauzo la buno. 1 mbuli /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuli) onani tanthauzo 3 la mboma. 2 mbuli (m’buli) /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mibuli) dzenje lotulukira mbeŵa pa nthaŵi ya mavuto limene limakhala losaoneka bwino. kunekwi.: nduli. mbulimbuli mve. mawu onena za mayendedwe osadziŵika kumene ukupita. mbulinga Ku-, mne. manga chinthu kwambiri. mae.: tining’a, pulinga. mbuliro /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuliro) mphatso yoziŵitsira makolo amwamuna kuti mkazi wake ali ndi pakati. mbulu (m’bulu) /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. m’bulu) mphumphu ya mankhwala kapena kanthu kena kalikonse kobulungira. mbulu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbulu) matenda otupitsa mimba. mbulukutu dzi. I-Zi- (zambi. mbulukutu) fupa lotundumuka la msagwada m’musi mwa khutu. mae.: ndukutu. mbulukutu muo. onani tanthauzo la buno.

mbululu dzi. I-Zi- (zambi. mbululu) onani tanthauzo la mbiriwidzi. mbulumbulu dzi. I-Zi- (zambi. mbulumbulu) onani tanthauzo 2 la chaka. mbulumbunda Ku-, mne. pondaponda pamalo pamene palimidwa, patibulidwa kapena pathiridwa dothi lowoloŵa. mae.: pamphaniza. mbulundu dzi. I-Zi- (zambi. mbulundu) onani tanthauzo la mbirirwidzi. mae.: mbuluuzi. mbulungo /kt/ mfo. mawu ofotokoza za chinthu choulungika monga mwala kapena nyemba. mbuluuli /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuluuli) onani tanthauzo la chithotholi. kunekwi.: mphulika. mae.: mbululi, mphulimphuli, mphuliwuli. mbumba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbumba) akazi onse apachibale ndi ana omwe aakazi okhala ndi nkhoswe yawo kapena mwamuna amene bdi mlongo wake. mbumbuluza Ku-, mne. onani tanthauzo la dudulutsa. mbumbuzi dzi. I-Zi- (zambi. mbumbuzi) onani tanthauzo 1 la bemberezi. mbuna /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuna) 1 dzenje lokumba m’khwalala la nyama ndi cholinga chakuti nyama zigwemo. 2 mtundu wa nsomba ya kukamwa konga kwa mlamba koma ili ndi mamba. mbunde /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbunde) dzina la chilombo cha gule wamkulu. mbundu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbundu) onani tanthauzo la chiundo. mbununu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbununu) kadera ka dziko pakati pa mathirirano a mitsinje iŵiri. mudzi wa achitsamba uli pambununu ya mitsinje ya lithipe ndi Lilongwe. mbuto /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuto) malo ogonapo kapena okhalapo makamaka nyama. mbutoyachule /k/ dzi. I-Zi- (zambi. mbutoyachule) onani tanthauzo la chikumasi. mbutuma dzi. I-Zi- (zambi. mbutuma) onani tanthauzo 2 la chidzete. mbututu dzi. I-Zi- (zambi. mbututu)

onani tanthauzo la mbata. kunekwi.: mkututu. mbuu mve. maonekedwe otuŵira monga kunja kukamayera kapena munthu akatuŵa ndi fumbi. mbuule mve. umo amaonekera munthu akangokhala osagwira ntchito. mae.: zule. mbuulo (m’buulo) dzi. I-Zi-/Mu-Mi- (zambi. mbuulo/mibuulo) maliridwe odzuma chifukwa cha matenda kapena ululu. mbuvu dzi. I-Zi- (zambi. mbuvu) 1 njoka yaikulu kwambiri, yaifupi ndiponso yodera. 2 mtundu wa nsomba. kunekwi.: mbuzi. mbuwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuwa) onani tanthauzo 1 la kamundi. mbuwambuwa /kkkt/ muo. onani tanthauzo la chindumbindumbi. mbuwu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuwu) onani tanthauzo la bubu. mbuyawo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ambuyawo) onani tanthauzo la chona. kunekwi.: mbwiyawo. mbuye /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. ambuye) 1 dzina lolemekezera Mulungu kapena munthu amene ali ndi udindo mu mpingo wa Katolika. 2 dzina lotchulira munthu amene waziloŵerana naye kwambiri. 3 onani tanthauzo la gogo. 4 onani tanthauzo la kabadwa. mbuyi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuyi) zinthu zopezeka m’kati mwa chipatso monga dzungu. chipwete zomwe anthu amadzala. mae.: kunekwi.: mbuyu. mae.: nthangala, mphesa. mbuyo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuyo) 1 mbali ya kunsana kwa munthu kapena nyama. 2 mku. onani tanthauzo la mbina. mbuyuyu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuyuyu) onani tanthauzo la chingowe. mbuzi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbuzi) onani tanthauzo 2 la kabementha. mbwabwa (m’bwabwa) /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mibwabwa) mtengo wa zidundumwa ngati za mtengo wa mmbale koma wopanda minga ndipo uli wofeŵa poudula komanso sacheka matabwa kapena kuchita nkhuni ndipo umakhala ndi zikonyo kumene kumabala tizipatso tomwe dzina lake ndi cha mdimba.

mbwadzulu /ttk/kt/ muo. mau otanthauza kudzaza kwa madzi mumtsinje. madzi achita mbwadzulu mumtsinje lero. mbwambwana Ku-, mne. onani tanthauzo la godomala. mbwanda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbwanda) 1 katsamba ka mbewu zolima m’munda kokhala ndi tizipatso titalititali, m’kati mumakhala njere zisanu kapena kuposerapo, zikakhwima zina zimakhala zoyera, zofiira, zachikasu ndi mitundu ina ndipo anthu ena amaphika ngati ngati ndiwo. mae.: nyemba. 2 zipatso za mtengo wa mbwanda. mbwandasi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbwandasi) chipanda chambwafu, chachikulu mimba. mbwandi mve. umo amachitira munthu kapena nyama pogwira chinthu cha moyo mochiŵenderera ndi kuchikanikizira pansi. mbwandimbwandi mve. umo amachitira munthu pofuna kumbwandira zinthu zambiri nthaŵi imodzi. mbwandira Ku-, mne. gwira chinthu monga mbeŵa kapena nkhuku mofulumira, mwamphamvu ndiponso mokanikizira chinthucho pansi. kunekwi.: bwandira. mbwani /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbwani) onani tanthauzo la chinangwa. mbwazi dzi. I-Zi- (zambi. mbwazi) mtengo waung’ono wotuŵira watimasamba ting’onoting’ono wokhala ndi luzi. mbwe mve. mawu osonyeza kufika mwadzidzidzi kwa pamalo. mae.: fika. munthuyo atangoti mbwe, anthu adamveka ufumu. mbwemba dzi. I-Zi- (zambi. mbwemba) mtengo umene umapezeka kumalo kotentha monga m’mbali mwa nyanja womwe umabala zipatso zonga nyemba koma zowawasa kwambiri. mbwera /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbwera) mbewu monga chimanga, misale mbatata kapena nyemba yakazimerere, yosachita kubzala. mae.: mphulumukwa, mtayikira, mphukira. mbwetu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbwetu) onani tanthauzo la mazangazime. mbwee mve.

mawu osonyeza kutayika kwa zinthu mobalalika monga chimanga chikatayika momwazika kungoti balala. mbwerera dzi. I-Zi- (zambi. mbwerera) 1 kulima kwa chiŵiri m’munda anthu katha kapalepale. kunekwi.: mbwereza. 2 kunena nkhani mobwerezabwereza ndiposo mochititsa anthu kuti athe nazo chidwi kapena pamene atha nazo kale chidwi. mbweza1 Ku-, mne. dzadza zinthu kuti zina zigwe pansi, mosefukira monga zimachitira nyemba kapena chimanga. kunekwi.: mbwera. mbweza2 /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbweza) zinthu zotayikira m’mbale monga nyemba kapena moŵa zikazaza pogulitsa. mbwibwi (m’bwibwi) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbwibwi) onani tanthauzo la chifumbu. mbwinya /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mbwinya) mchitidwa wonyoza, wosonyeza kusakondwa ndi malangizo kapena kudzudzulidwa. mae.: mtafu. mbwita /tk/t/ Ku-, mne. lasa padera ndi mwala, mpaliro kapena mfiti. mae.: phonya. mbwizi dzi. I-Zi- (zambi. mbwizi) mtundu wa kachilombo komwe kamadya mbewu m’minda. mbzade /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbzade) onani tanthauzo la chijade. mbzugudu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbzugudu) pamalo pamene pakumana fupa la ntchafu ndi la m’chiuno. mae.: mbzuku, nyungunyu. mbzuku /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mbzuku) onani tanthauzo la mmbzugudu. kunekwi.: dzuku. mchamulo /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michamulo) onani tanthauzo la kambambe. kunekwi.: mtwamulo. mchaza /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michaza) kotsiriza kwa thombo lalikulu lotsirizira momwe mumakhala ndoŵe zoulungika monga za mbuzi. mae.: mnyampombo. mcheŵere /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mcheŵere) chinthu chomera cha mtundu wa udzu, mphunga zake zazitali zoulungika ndipo njere zake zili ngati za lipoko koma ndo zokulirapo. mchedwa /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michedwa) mkhuto wa chakudya woopitirira mlingo womwe munthu amatha kutsekula nawo m’mimba. mae.: mtupidyo.

mchedzera dzi. Mu-Mi- (zambi. michedzera) onani tanthauzo la chonsobwe. kunekwi.: ntchedzera. mcheka /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. micheka) mpango wautali womwe anthu amamanga pamimba makamaka pomwe munthu wabereka kuti mimbayo ibwerere m’malomwake. mchemani /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michemani) mtengo wonga chinkhwamba koma masamba ake amakulirapo mkhwakhwa ndiponso thunthu lake n’lofeŵa, umamera ukangodzikidwa m’nthaka ndipo anthu ena amakhulupirira kuti uli ndi chikoka ndi nyama chifukwa cha fungo lake. mchembo dzi. Mu-Mi- (zambi. michembo) dzenje lokumbidwa ndi nengo, fisi, sere kapena dzimba. mchena /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michena) 1 ngalande yokumba kapena chipupa chomanga ndi miyala mozungulira mudzi ndi cholinga choletsa adani kuti asaloŵe m’nudzimo. mae.: tchemba. 2 onani tanthauzo la 3 la chenya. mchenga dzi. Mu-Mi- (zambi. michenga) timiyala ting’onoting’ono tonga dothi topezeka m’malo monga m’mbali mwa nyanja kapena mtsinje. mcheni /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. micheni) nsomba yonga sangwe yoyerera ndipo ili ndi mano akuthwa. kunekwi.: ncheni. mchenje dzi. Mu-Mi- (zambi. michenje) 1 mankhwala oitanira nyama kuti zigwe m’mbuna. 2 mtengo olimba womwe umabala zipatso zonga maula ndipo ndi wabwino kusema mpini. mae.: mkulo. 3 onani tanthauzo la kamtinga. mchenjere dzi. Mu-Mi- (zambi. michenjere) onani tanthauzo la chigubidi. mchera1 /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michera) onani tanthauzo la chifwere. mchera2 /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michera) kanjira komwe anthu amakumba m’mbali mwa khonde la nyumba kuti muzidzera madzi amvula kuopetsa kuononga chipupa cha nyumbayo. mae.: mkuka, ngalande. mchere /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mchere) zinthu zothira ku zakudya monga ndiwo kapena phala kuti likolere kapenso kuti zinthuzo zisungike. mae.: munyu. mcheula dzi. Mu-Mi- (zambi. micheula) onani tanthauzo la chipanzi.

mchezo /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michezo) chisangalalo cha usiku wonse chifukwa cha ukwati ndi zina. mchezula dzi. Mu-Mi- (zambi. mchezula) mlaza kapena msungwi zonyika zochitira makometsero poluka mikeka, zitete kapena nsngwa. mchikumbe /ttk/ dzi. Mu- A- (zambi. achikumbe) mlimi amene amalima mbewu kwambiri ya mtundu umodzi kapena zosiyanasiyana motsata malamulo amalimidwe amakono. kunekwi.: mchikumbi. mchimba /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michimba) tuvi tolimba. mchimwene dzi. Mu-A- (zambi. achimwene) m’bale wake wa munthu yemwe ndi mwamuna wobadwa mimba imodzi monga m’banja mwa achemwali awo amayi kapena achimwene abambo ake amunthuyo. mchindikulo dzi. Mu-Mi- (zambi. michindikiro) mtengo wotukulira tsindwi kapena denga la nkhokwe. kunekwi.: mchirikulo. mae.: mtukulo. mchinga /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michinga) 1 cimtumbira chounda kumtunda kwa munda chotchinjiriza nthaka kuti isakokoloke. mae.: mlambal, mgwere. 2 mtundu wa mtengo womwe umabala zipatso zoulungika ndipo umapezeka kumalo otentha monga kuchigwa. mchira /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michira) chiŵalo chachitali kapena chachifupi chomwe chimapezeka pachigunyu cha nyama monga mbuzi kapena ng’ombe. mchirakhoma /tkkt/ dzi. Mu- A- (zambi. amchirakhoma) onani tanthauzo 2 la chipukupuku. mchirakuyenda /tttkt/ dzi. Mu- A- (zambi. amchirakuyenda) onani tanthauzo 2 la chipukupuku. mchirikizo dzi. Mu-Mi- (zambi. michirikizo) onani tanthauzo la mchindikiro. mchiriko dzi. Mu-Mi- (zambi. michiriko) mtengo wolimbitsira chitseko chatsekera m’kati mwa nyumba pakati pa kapichi womwe umatchinjiriza mpiringizo kuti usagwe pansi. mae.: mpiringidzo, ngwichiso. mchiro dzi. Mu-Mi- (zambi. mchiro) chakudya chomwe anthu amadya pa nthaŵi ya njala monga gaga, zikhawo za nthochi kapena ndiwo za masamba. mchisu /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michisu)

mtundu wa mtengo wokonda kumera m’mphepete mwa dambo ndipo zipatso zake anthu amadya. mchiwu /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michiwu) mtengo wa masamba wokhakhala koma wa thupi losalala litepuka anthu amasema uta ndipo mu mtengowu mumagwa tizilombo tabweya oyera totchedwa ntchiulu. mchizani dzi. Mu-A- (zambi. mchizani) onani tanthauzo la buye. mchizawanthu dzi. Mu-Mi- (zambi. mchizawanthu) 1 zakudya zimene zimapezeka nthaŵi ya njala. 2 munthu wosaumira zakudya zake. mchochololo dzi. Mu-Mi- (zambi. mchochololo) onani tanthauzo la chocho. kunekwi.: mchonjololo. mchokachoka /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. mchokachoka) onani tanthauzo la kamangazula. mchokocho /tttk/ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michokocho) mchitidwe ochotsa anthu ambiri ntchito chifukwa sakufunika pa ntchitopo. mchokochoko dzi. Mu-Mi- (zambi. michokochoko) mtundu wa mbalame zomwe zimakonda kuuluka pagulu ndipo ndi za phokoso kwambiri. mchokolo dzi. Mu-Mi- (zambi. michokolo) onani tanthauzo la chitsopi. mcholo /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. micholo) onani tanthauzo la chilikwi. mchombo /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michombo) chiŵalo cha pathupi chomwe chimapezeka pakatikati pamimba chotundumukira kubwalo kwa mimba kapena cholowa m’kati mwa mimba pang’ono. mchome /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michome) 1 mtundu wa udzu umene masamba ake amaphatika m’masaya asungwana ngati mtchero wa mphini kuti zitumbe. mae.: nkholosa, mkolosa. 2 chilonda chopangidwa ndi udzu wa mchome. mchontcho dzi. Mu-Mi- (zambi. michontcho) onani tanthauzo 1 la chitaka. mchontchololo dzi. Mu-Mi- (zambi. michontchololo) malire a ndime m’munda momwe munthu amalemba ndi khasu kapena kandime ka munthu m’modzi m’munda. mchulu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mchulu) mphumbu ya masamba ouma a fodya osinja, omangidwa mchikhwapi cha nthochi kuti afeŵe.

mchuwa /tkt/ dzi. mchuwa ndi dzina lina lotanthauza ndowe za ng’ombe mdado /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midado) kanthu konga mwala komwe akazi amaponya ndi kuŵakha pochita maseŵero a chipalasa. kunekwi.: mdodo, mdido. mdando /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midando) nthumbira yaitali, yamdokadoka. mdantho dzi. Mu-Mi- (zambi. midantho) mtengo wotanthalika pa mtsinje kapena pa chigwembe pomwe anthu amaolokerapo. kunekwi.: mtantho. mdapata dzi. Mu-Mi- (zambi. midapata) 1 gulu la anthu oyenda pamodzi monga anthu kapena nyama. kunekwi.: mdipiti. 2 kukula ndi kutalika kwa chinthu. mdeche dzi. Mu-Mi- (zambi. mdeche) 1 kamtengo, chitsulo kapena chinthu china chirichonse choloŵa m’chinthu champhako monga mpopi kapena bango, komwe kamathandiza kukankha m’madzi kapena mpweya munthu akamapopa. 2 mkondo waufupi luthi, mae.: msopero. mdeka dzi. Mu-Mi- (zambi. mideka) njira ya m’thengo yomwe mbeŵa zimapitamo. kunekwi.: mleka. mae.: mpita, mukho. mdeneke dzi. Mu-Mi- (zambi. mideneke) udzu wa m’dambo omwe uli makwaule aakulu ndi akuthwa ndipo anthu ena amatentha ndi kutcheza ntchere wachidulo. mae.: tchesa. mdenga /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midenga) onani tanthauzo la kamwachale. mdezung’amba dzi. Mu-A- (zambi. mdezung’amba) onani tanthauzo la chipulausiku. mdidi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mididi) kumveka kwa mapazi a anthu kapena nyama poyenda. mae.: mgugu. mdima /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midima) 1 maonekedwe akuda apamalo chifukwa chosoŵa kuŵala. 2 mtundu wa mzimbe zazikuluzikulu zofiira. 3 mtundu wa mtengo wa maonekedwe akuda nthawi zambiri omwe umakonda kumera pachulu. mdindo1 dzi. Mu-Mi- (zambi. midindo) nyumba ya dothi yochita kusinja. mdindo2 /ttk/ dzi. Mu- A- (zambi. adindo)

1 muntyhu amene wapatsidwa ntchito yoyang’anira ndi kusunga zinthu kapena katundu. 2 munthu amene ali ndi ulamuliro woyendetsa ntchito za bungwe, kampani kapena mpingo. mdokhola dzi. Mu-Mi- (zambi. midokhola) onani tanthauzo la liwombo. mdondo dzi. Mu-Mi- (zambi. midondo) chinyawu chinga nyama, chachitali chokhala ndi nundu. mdondolozi /tkktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midondolozi) mzere woyendetsa momwe mumayendera zinthu zamadzi monga thukuta pa thupi la munthu kapena moŵa kunja kwa mbiya. kunekwi.: ndondolozi. mdontho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midontho) chizingira chalitsiro chooneka pa chinthu china monga papepala kapena pa nsalu. mdoto dzi. Mu-Mi- (zambi. midotho) onani tanthauzo la chiduduli. mdubyo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mdubyo) chiŵeto monga nkhuku chimene anthu amatenga pokanena uthenga wa maliro kwa mfumu kapena kwa munthu wina wodziŵika. kunekwi.: mdivyo. mdulachala /tttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midulachala) onani tanthauzo la chinkhanira. mdulakhomo dzi. Mu-Mi- (zambi. midulakhomo) onai tanthauzo 2 la chipukupuku. mdulamphuno dzi. Mu-Mi- (zambi. midulamphuno) mtundu wa chiwala chomwe miyendo yake yakutsogolo ili ngati manja. kunekwi.: mlandamphuno, mgandamphuno, mtandamphuno. mdulanyanja /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mdulanyanja) onani tanthauzo la chimphani. mdule /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midule) pamalo pomwe pamadutsa nyama monga mikango, insa ndi zina. kunekwi.: mdulo. mdulo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midulo) nthenda yomwe anthu amakhulupirila kuti imayenda chifukwa chotsatsata mwambo. mae.: tsempho. mdululu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midululu) gulu la anthu kapena nyama loyenda mondolozana. mdumira dzi. Mu-Mi- (zambi. mdumira) onani tanthauzo la khundabwi. kunekwi.: mlumira. mdumu /ktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midumu)

onani tanthauzo la chiduduli. mdyabwani dzi. Mu-Mi- (zambi. midyabwani) onani tanthauzo la bwani. mdyakuwe dzi. Mu-Mi- (zambi. midyakuwe) mbalame yatsumba yomwe imafanana pang’ono ndi pumbwa. mdyaudzungulu /tttttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midyaudzungulu) mtundu wa udzu wamaluŵa ofiira kapenanso otuŵira umene umamera m’tsala ndipo timapesi take ndi tatitalititali. mdyerekezi dzi. Mu-A- (zambi. adyerekezi) mzimu woipa, wodana ndi Mulungu womwe umanyenga anthu kuti azichita zoipa. mae.: satana. mdzabwe dzi. Mu-Mi- (zambi. midzabwe) onani tanthauzo la chamasa. mdzakaka dzi. Mu-Mi- (zambi. midzakaka) mtundu wa mtengo umene makungwa ake anthu ena amasinja ndi kuchapira zovala ngati sopo kapena kuchita mankhwala a litsipa kuchokera ku makala ake. mdzedze dzi. Mu-Mi- (zambi. midzedze) onani tanthauzo 2 la chiwaya. mdzeka dzi. Mu-Mi- (zambi. midzeka) tsekera kapena udzu woyamba pofolera denga umene amayala m’mphepete mwa dengalo moimika napana masinde ake ndi nzengo. kunekwi.: ndzeka. mdzemero /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midzemero) onani tanthauzo la mduliro. mdzina /tkt/ dzi. Mu- A- (zambi. adzina) 1 munthu wofanana dzina ndi wina. kunekwi.: mdzinake. 2 munthu wakutcha dzina mwana. mdzinja /kt/ muo. mawu onena za tsiku la chisanu poŵerenga matsiku mopita m’tsogolo kuyambira lero. kunekwi.: mdzinga. mdzodzo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. midzodzo) nyerere yakuda ndi yaikulu ndi yaululu yomwe imatulutsa fungo lonunkha makamaka ikakhuzidwa. kunekwi.: mdzozwe. mae.: nyaunyau. mdzombwe dzi. I-Zi- (zambi. mdzombwe) kachitsamba kam’thengo kamasamba olezeka komwe kamamera m’munda. mdzoole dzi. Mu-Mi- (zambi. mizoole) phala lophikira matsukwa ndi gaga kapena nseche zoungula kulipande. mdzukulu /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. adzukulu) 1 mwana wobadwa kwa mwana wako. 2 munthu wothira nsembe.

3 munthu amene amaika maliro m’manda. mae.: mnyalumbi. mema Ku-, mne. 1 itana anthu ambiri kuti achite kanthu mothandizana kapena mogwirizana. 2 mbereka mwana kumsana. mae.: bapa, bapha. memesa Ku-, mne. lira monga amachitira tonde pofuna kukwera mbuzi yaikazi. memeza Ku-, mne. onani tanthauzo la lalikira. mende /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mende) mbeŵa yomwe imakonda kukhal m’mdambo kapena kufupi ndi mtsinje, ili ndi mchira wautali ndipo ubweya wake ndi wofiira ndi wotuŵira ndiponso imafananako ndi ntchezi m’maonekedwe ake. mene /kt/ tsi. tsinde la mawu osonyeza mgwirizano. menya Ku-, mne. 1 panda munthu kapena khoma chinthu ndi dzanja. 2 chotsa khungu kapena makoko a pamwamba pa chinthu monga makoko achimanga. 3 pakula kapena tema chakudya. 1 mera Ku-, mne. tuluka m’nthaka kapena pa chinthu china ndi kuonetsa masamba monga imachitira mbewu ikabzalidwa. 2 mera Ku-, mne. loŵetsa kanthu monga chakudya kapena madzi kuchokera m’mkamwa kutsikira m’mimba. mesa (Afr) dzi. I-Zi- (zambi. mesa) mpeni waung’ono womwe anthu amaupindira m’chimake. meta Ku-, mne. 1 chotsa tsitsi kapena ndevu ndi chometera. 2 loŵetsa mnyamata kapena tsikana kuchinamwali kuti alandire mwambo. metete /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. metete) onani tanthauzo la kadzimete. Meyi dzi. Mu-A- (zambi. meyi/ma meyi) dzina la mwezi wa chisanu wa chaka kuyambira mwezi wa Januwale. mfana (Zu) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. afana) mnyamata amene sanafike msinkhu wokwatira. mfani dzi. Mu-Mi- (zambi. mifani) mpukutu wukulungidwa ndi makwaule anthochi womwe m’kati mwake anthu amaikamo fodya wa chamba mosunga. mfata /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfata)

onani tanthauzo la chitoliro. mfatu /tkt/ muo. onani tanthauzo 2 la chonde. kunekwi.: mfato. mfayi /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfayi) onani tanthauzo la chakumwamba. mfendumfendu dzi. I-Zi- (zambi. mfendumfendu) timakungutofendekafendeka m, mbali mwachikhadabo. mae.: nkhalusa, nkhalula. mfeni /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mfeni) onani tanthauzo 1 la chikusa. mferekazi (ngo) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. aferakadzi) mkazi amene mwamuna wake wamwalira. mae.: msolokazi. mfika /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfika) kamtengo kamene amapekesera moto pa mtengo. mfikisa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfikisa) onani tanthauzo 1 la chipasi. kunekwi.: nsikisa. mfinga dzi. I-Zi- (zambi. mfinga) khosi la chipande. mfinyingi /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfinyingi) onani tanthauzo la chivululu. mfisulo dzi. Mu-Mi- (zambi. mifusulo) onani tanthauzo la kadzutsa. kunekwi mfwitsulo. mfiti /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfiti) munthu wopha nathu ndi mankhwala mwamatsenga. mae.: mthakati. mfodo /tkt/ dzi. Mu-Mi (zambi. mifodo) mfutso wa chimanga cha mondokwa. mfukabondo /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfukabondo) chilonda chobuka chokha pabondo. kunekwi.: nsangabondo. mae.: mfukumfuku. mfuko dzi. I-Zi- (zambi. mfuko) mtundu wa mbeŵa yomwe iri ndi mchira waufupi ndipo imafukula pansi ndi kuunjika mathuthu ambiri. kunekwi.: namfuko. mfukumfuku dzi. I-Zi- (zambi. mfukumfuku) onani tanthauzo la mfukabondo. mfula /tkt/ dzi. Mu-Mi (zambi. mifula) mtengo omwe uli ndi masamba ofeŵera ndi thundu la mambundumambundu, masamba ake otuŵa ndipo umabala zipatso zomwe nthangala zake zimakhala ndi mabowo zikauma. mfulagombe dzi. I-Zi- (zambi. mfulagombe) mbalame yomwe imafula una m’gombe kapena m’mbali mwa mtsinje.

mfulamchenga dzi. I-Zi- (zambi. mfulamchenga) nsomba yomwe imafula mu mchenga ndi kuchita ziwenga kapena timatawate tam’madzi. mfule /tkt/ dzi. Mu-Mi (zambi. mifule) chiweto cha mphongo chofula makamaka ng’ombe. mae.: mtheno. mfuleni (ngo) /tkt/ dzi. Mu-Mi (zambi. mifuleni) mkhwaŵa la madzi amene ayenda pamodzi. mae.: mtsinje. mfumakazi dzi. I-Zi- (zambi. mfumakazi) mwana wa mkazi wa mlongo wake wa munthu. mfumba (sena) dzi. I-Zi- (zambi. mfumba) thumba la mkeka limene anthu amasoka kuti munthu azigonamo makamaka pakati pa asena. mfumbemfumbe dzi. I-Zi- (zambi. mfumbemfumbe) ufa wochokera mumtengo popekesa kapena popala mtengowo. kunekwi.: mfumfumbe. mfumu1 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfumu) 1 muntu waudindo wosunga mudzi ndi kusamala anthu a m’mudzimo. 2 munthu wolamulira dziko kapena dera la likulu la dziko ndi kusamala anthu pamodzi ndi dziko lonsero. 3 mku. dzina lolemekeza munthu wakufa. mae.: mtembo. mfumu2 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfumu) onani tanthauzo la chalo. mfumukazi /kkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfumukazi) mfumu yaikazi. kunekwi.: fumukazi. mfunda dzi. Mu-Mi- (zambi. mifunda) onani tanthauzo 2 la chiongo. mfundi (ngo) dzi. Mu-A- (zambi. afundi) munthu wochita nchito za luso monga munthu wamanga nyumba, wopala matabwa kapena kusoka zovala. mae.: mmisiri. mfundo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfundo) 1 maluma apa thundu la chomera cha mtundu wa udzu, monga nsinde, mzimbe, bango kapena senjere. 2 chinthu chimene anthu agwirizana pokambirana. 3 malo amene alumikiza kapena kumanga chingwe ngakhalenso luzi. mfundu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mfundu) onani tanthauzo 2 la deya. mfungo dzi. I-Zi- (zambi. mfungo) mphale imene anthu amaunjika mphero popera. mae.: psika. mfungulo (Swa) dzi. Mu-Mi- (zambi. mifungulo) chotsekulira kapena kutsekera chitseko cha loko. mae.: kiyi.

mfunthi dzi. Mu-A- (zambi. afunthi) onani tanthauzo la fukizi. mfutso /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mfutso) chakudya chomwe amafwafwaza n’kuyanika kuti chiume ndi cholinga choti chisungike bwino. mfutulira dzi. Mu-A- (zambi. mfutulira) mchitidwe omanga kapena omasula chinthu chomanga monga lamba kuti asathine kapena asavute pomasula. kunekwi.: mfwatulira. mfutumalo /ttttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mifutumalo) thukuta lotuluka m’thupi, thupi likatentha. fani: chitungwi. mfuwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mfuwa) maseŵero ochita ndi timiyala kapena tinthu tina m’mayenje anayi mulifupi ndi asanu ndi atatu kapena kupitirira apo mulitali mwake, okumbidwa pansi kapena pa thabwa ndipo oseŵera amakhala m’magulu aŵiri. kunekwi.: fuwa. mae.: nsolo, ntchuwa. mfuwu /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mifuwu) 1 liwu lokweza mopitiriza koma mosonyezakudandaula, kudabwa, kukondwa ndi zina. 2 dzina la mtundu wa liwu losonyeza kufuula. ogo! mayo! mfwefwe /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mifwefwe) mkukuzi wa njoka mfyoli /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mifyoli) onani tanthauzo la mcholo. mgagada dzi. Mu-Mi- (zambi. migagada) onani tanthauzo la chambampha. mgagadule /tkkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migagadule) onani tanthauzo la chambampha. kunekwi.: mgegedule. mgalagada dzi. Mu-Mi- (zambi. migalagada) onani tanthauzo la chidalala. mganda dzi. Mu-Mi- (zambi. miganda) gule wovina amunaokhaokha yemwe amaimbira ng’oma ng’oma ndi mabadza. fani: malipenga. mgandapansi /tttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migandapansi) onani tanthauzo la buluku. mgaulo dzi. Mu-Mi- (zambi. migaulo) mtengo otuŵira umene masamba ake ali ngati amango ndipo umathonya madzi makamaka m’chilimwe. kunekwi.: mgwaulo. mgaye dzi. I-Zi- (zambi. migaye) onani tanthauzo la khundabwi. mgoba dzi. Mu-Mi- (zambi. migoba)

1 bokosi la maliro. 2 onani tanthauzo la chatso. 3 onani tanthauzo la liwembe. mgodabo dzi. Mu-Mi- (zambi. migodabo) onani tanthauzo la matsitso. kunekwi. mgodobi. mgodi dzi. Mu-Mi- (zambi. migodi) 1 dzenje lopita pansi kapena m’kati mwa chinthu china lochita kukumba anthu kapena nyama monga mgodi. mae.: dzenje, una, mchembo, bwenje. 2 (Ngo) kumalo komwe anthu amakumbako miyala ya ndalama kapena malasha. mgogodere /tkkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migogodere) onani tanthauzo la chambampha. kunekwi.: mgagadule. mgolo dzi. Mu-Mi- (zambi. migolo) chidebe chachikulu chosungiramo madzi ndi dzina. mgolonga dzi. Mu-Mi- (zambi. migolonga) kakhaŵa kakunsana kwa munthu koyambira m’musi mwa khosi mpka m’chiuno. mgomba /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migomba) 1 onani tanthauzo la limbira. 2 mtundu wa chiwala chomwe chili ndi thupi lalitali chokhala ndi mapiko obiriŵira pa msana ndipo nkhongo yake ndi yosongokera kutsogolo. mgomo1 dzi. Mu-Mi- (zambi. migomo) mwala okonzera mphero kuti izipera bwino. mae.: nkhomo. mgomo2 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. mgomo) mawu okweza poyankhula. mgonda /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migonda) onani tanthauzo la kagonda. mgoneko /kt/tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migoneko) 1 mankhwala omwe anthu ena amagonetsera anthu kuti abe kapena achite zoipa. 2 mankhwala amchipatala om’chititsa odwala kugona kuti asamve ululu pamene akumudula, akumuchotsa kapena kung’amba chiŵalo chake. mgonero /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migonero) 1 chakudya chotsiriza cha madzulo. 2 chakudya chimene akhirisitu amadya pachipembedzo pokumbukira imfa ya yesu. mae.: misa. mgoza /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migoza) dzina la mtengo wofananapo ndi mlambe omwe thupi lake ndi loyererapo. mgubani /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ngubani) onani tanthauzo la chigwewo.

mgugu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migugu) 1 onani tanthauzo la linyonyo. 2 onani tanthauzo la mdidi. mgumbaleza dzi. Mu-Mi- (zambi. migumbaleza) ngalande yokumbidwa ndi madzi amvula. mgumi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. agumi) onani tanthauzo 1 la chikumbe. mae.: chimondo. mgundankhuni /tttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migundankhuni) dzungu la chikhokhombe. mgundiro /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migundiro) chimsoko choluka kumaso a mphasa kuti ilimbe. kunekwi.: mkwidziro. mguwiti dzi. Mu- A- (zambi. aguwiti) onani tanthauzo la kadiri. mgwala dzi. Mu-Mi- (zambi. mingwala) 1 chipangizo chachitsulo chachitali chakuthwa ku nsonga imodzi chomwe amakumbira mayenje. 2 mku. onani tanthuzo la mbolo. mgwalangwa dzi. Mu-Mi- (zambi. migwalangwa) mtengo wautali opanda nthambi umene umapezeka kaŵirikaŵiri m’mphepete mwa nyanja kapena kuchigwa ndipo thunthu lake limaoneka ngati cheyo, likadulidwa kunsonga umatulutsa uchema. mgwazo (Sho) dzi. Mu-Mi- (zambi. migwazo) 1 mchitidwe wogwira ntchito mosasamala ndi mofulumira. 2 chida chonga mkondo. 3 onani tanthauzo la kaperachoka. 4 onani tanthauzo la kapherachoka. mgwere dzi. (zambi. migwere) ngalande yaikulu. mae.: mkulekule, mlambala, mgula. mgwichiso /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migwichiso) onani tanthauzo la mchgiriko. mgwirizi dzi. Mu- A- (zambi. agwirizi) munthu wogwirizira udindo wa wina. micheta dzi. Mu-Mi- (zambi. micheta) chimanga chosacha. mae.: ndema, nderera, nkhungudza, nyinda. michewu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. michewu) kachisoto kazingwe kapena mlazakamene akazi ena amasiye amavala kumutu kusonyeza chisoni. mae.: zithambo, milaza, zinthambo. mihawu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mihawu) mchitidwe wochita zinthu modudulukira kapena mosaugwira mtima. mii mve.

onani tanthauzo la dyu. mikhwithi dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhwithi) mitambo yakuda yota dera lalikulu m’mwamba ndipo imaoneka nyengo ya chisanu kapena nyengo yamvula. milimita (Nge) /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mamilimita) muyeso woyambira waung’ono kwambiri woyesera kutalika kwa zinthu. mimba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mimba) 1 gawo la thupi lomwe liri m’musi mwa nganga ndipo m’mkati mwake muli chifu ndi matumbo. 2 onani tanthauzo 2 la chinja. mimbu dzi. Mu-Mi- (zambi. mimbu) onani tanthauzo la buye. 1 mina dzi. I-Zi- (zambi. mina) dzira la nsabwe. kunekwi.: minamina. mae.: nyena. 2 mina Ku-, mne. tulutsa mphuno zinthu zamadzimadzi zoyera zolenda pozikankha mwa mphamvu ndi mpweya. mindwi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mindwi) midzu ya zomera monga chimanga yotuluka tsopano. kunekwi.: minju. mae.: misanjo. mingazona /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mingazona) mtengo womwe uli ndi khungu loyera ndi minga zake zazitalizitandipo masamba ake ndi aang’onoang’ono. mae.: mzonono, mtuwituwi, mzona. minika Ku-, mne. soka mpendero m’mphepete mwa nsalu. mae.: pendera. minju /tk/k/ dzi. I-Zi- (zambi. minju) onani tanthauzo la mindwi. mirimita Ku-, mne. onani tanthauzo la gwidimira. mitala /kt/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitala) mchitidwe wokwatira akazi wopitirira mmodzi. miyulumiyulu muo. onani tanthauzo la chindumbi. mjedo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mijedo) khalidwe wokamba za munthu wina kuseri pomunena zoipa zokhazokha. kunekwi.: mjedu, njedo. mae.: mseche. mjomba dzi. mjomba ndi mchimwene wa amayi kapena kuti malume mkaka dzi. Mu-Mi (zambi. mikaka)

zinthu za madzimadzi zotuluka kumaŵere a cha moyo monga ng’ombe, munthu kapena galu, chikakhala ndi mwana. mkala /tkt/ dzi. Mu-Mi (zambi. mikala) 1 gawo la mtengo kapena chikuni limene lapsa ndipo moto wazima. 2 khala kapena ufa wake wolochera. mkaladi (Nge) /tkt/ dzi. Mu- A- (zambi. akaladi) munthu amene m’modzi mwa makolo ake ndi munthu wakuda, mzungu kapena m’mwenye. mkalo dzi. Mu-Mi- (zambi. mkalo) 1 dothi la pamanda. 2 onani tanthauzo la chigwandali. mkame /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikame) onani tanthauzo la khowa. mkamwana /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamwana) mkazi wa mwana wake wa munthu. mae.: mtengwa. mkamwini /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. akamwini) mwamuna wa mwana wake wa munthu. mae.: mkomwene. mkanakatondo /ttttk/kkttk/ dzi. Mu-A- (zambi. amkanakatondo) 1 munthu amene satha kugwetsedwa wamba pa ndewu. 2 mku. munthu amene samwalirapo ngakhale adwale motani. mkanda /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikanda) kanthu kobulungira kokhala ndi dzenje lomwe anthu makamaka azi amalowetsako kachingwe kuti azivala m’khosi kapena m’chiuno. mkangala /tkt/ dzi. Mu-Mi (zambi. mikangala) 1 mtengo womwe amamangapo fodya pofuna kumuyanika kuti aume. 2 chipangizo choimbira chopangidwa ndi bango loboola m’kati ndiponso chingwe, chomwe poimba amaloŵetsa mbali ina m’kamwa ndi kukodola ndi chala. 3 mtundu wa chimanga cholimba kwambali pokudya kapena pokonola. mae.: kafupa. mkangali /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikangali) chinamwali cha atsikana amene angotha kumene msinkhu makamaka pakati pa Acheŵa. mkangambulu dzi. Mu-Mi- (zambi. mikangambulu) onani tanthauzo la ligwichi. mkangano dzi. Mu-Mi- (zambi. mikangano) kusagwirizana pakati pa anthu aŵiri kapena pakati pa magulu awiri a anthu pa chinthu chimene asemphana maganizo. mkango /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikango)

chilombo cham’tchire, choopsa, champhamvu chomwe chimabangula ndipo chikakhala chachimuna chimakhala ndi manyenje kumutu. mkanjo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikanjo) chovala chachikulu chooneka ngati delesi cha manja aakulu chimene amavala makamaka asilamu, abusa ndi amsembe. kunekwi.: mkhanjo. mkapa /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mkapa) 1 dzenje lopangidwa kapena kukumbidwa pochotsa dothi kapena zinthu zina. 2 dzenje la kunsi kwa nkhokwe. mkate /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikate) chakudya chopangidwa posakaniza ufa ndi ufanthochi ndi kuziponda mu mtondo kenaka n’kuziika m’masamba a nthochi ndi kuziphika. mkatsiro /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikatsiro) mlezo wa chikumba wokatsira ng’oma. mkazi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akazi) 1 munthu amene simwamuna ndipo nthawi zambiri amakhala ndi mabere okulirapo akatha msinkhu. 2 munthu wokwatiwa. mkazimpheko /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akazimpheko) onani tanthauzo la chifiko. mkhalakale /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. amkhalakale) munthu amene wakhazikika pa malo amodzi nthaŵi yaitali. mkhalamanja dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhalamanja) onani tanthauzo la chambaleka. kunekwi.: khalamanje. mkhalapakati /ttttk/ dzi. Mu-A- (zambi. mimkhalapakati) munthu amene amatumikira mbali ziŵiri. mkhalatsonga dzi. Mu-Mi- (zambi. mkhalatsonga) mtundu wa nyemba zomwe siziyanga. mkhalira dzi. Mu-A- (zambi. amkhalira) munthu amene wakhazikika malo anzake atachoka. mkhanjo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. ikhanjo) onani tanthauzo la limana. mkhate /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhate) mbiya yakukamwa kwakukulu yosambiramo. mkhazo //kt// dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhazo) mkhazo ndi mkanjo wa mfumu A Gulupu anavala mkhazo woyera pamene amalongedwa ufumu mkhirisitu /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akhirisitu) munthu wachikhulupiriro chachipembedzo choyambidwa ndi Yesu amene omutsatira ake amamukhulupirira kuti anali mwana wa Mulungu.

mkhumiko dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhumiko) mchitidwe wopeza zinthu mosayembekezera. mae.: nkhumiko. mkhuto /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhuto) kumva kudzala kwa mimba munthu akadya mokwanira. mkhwikhwiziri /tkktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikhwikhwiziri) oanani tanthauzo la chikhwekhwezi. mkobwe /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikobwe) chogwirira cha chikho. mkodzo /tkk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikodzo) madzi otuluka pokodza. mkoka /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikoka) nyama yofa yokha. mkoko dzi. Mu-Mi- (zambi. mikoko) chibalo chachomera makamaka nthochi kumene zipatso zake zimaphatikako. mkokomo dzi. Mu-Mi- (zambi. mikokomo) phokoso lomveka la chinthu chotulutsa mwamphamvu. kunekwi.: nkhokomo. mkokota dzi. Mu-A- (zambi. mikokota) mchitidwe woyankhula mosafuna kulekeza. kunekwi.: chomkokota. mkokoto dzi. Mu-Mi- (zambi. mikokoto) mlomo wa mbiya. mkokowogona /ttkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikokoyogogna) mwini mbumba wachikhwimire amene ali ndi ulamuliro pa manja. mkoli /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akoli) onani tanthauzo la mkaidi. mkolokolo /tkktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikolokolo) kakhwaŵa pamene matako amakumana m’musi mwa msana. mkolombidzo /tkktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikolombidzo) mtengo wonyamulira katundu pa phewa. mkombaphala /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikombaphala) chala chakumanja chachiŵiri kuchokera kuchala chachikulu. kunekwi.: nkhombaphala. mae.: munye. mkombero /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikombero) chinthu chozungulira mu maonekedwe ake monga msungwi yomwe amapindira m’mbali mwa lisero. mae.: njinga. mkombozi dzi. Mu-Mi- (zambi. mikombozi) munthu wosunga kapena wosamala munthu wopunduka. kunekwi.: mndondolozi, mlondolozi. mkomero /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikomero)

1 chinthu chomwe wina amanyadira kapena amadalira. 2 mtengo wofufutira khungwa pokonza deŵere. mkomya dzi. Mu-Mi- (zambi. mokomya) mchitidwe womwe mkazi kapena mwamuna amachitira nzake pofuna kumukondweretsa makamaka pa banja. mkondo /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikondo) chida chonga muvi chochita kuponya ndi manja. mkondwa /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mkondwa) onani tanthauzo la lizikitira. mkongo dzi. Mu-Mi- (zambi. mkongo) kachiŵalo kamene kamakhala pamwamba pang’ono pa nyini komwe kamaoneka ngati nyemba. mae.: nang’ongo, nanyongo. mkonje dzi. Mu-Mi- (zambi. mikonje) chitsamba cha nyemba za mtundu ulionse. kunekwi.: nkhonje. mkonkhomwala mkono /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikono) gawo la thupi la munthu kuchokera pa phewa mpaka pachikhato. mkonono dzi. Mu-Mi- (zambi. mikonono) 1 phokoso limene limamveka kuchokera kukhosi kwa anthu ena akagona. 2 mku. kupusa. mkonyo dzi. Mu-Mi- (zambi. mikonyo) onani tanthauzo la chikonyo. mkonzi dzi. Mu-A- (zambi. akonzi) munthu amene amawerenga zolemba ndi kukonza zolakwa zonse makamaka ndi cholinga choti ntchitoyi ikasindikizidwe kapena ikafalitsidwe. mkota dzi. Mu-Mimkota ndi mbuzi yobereka mkowero /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikowero) chinthu chogwiritsidwa ntchito pokoŵa zinthu monga nkhuni za mumtengo. mkucha /tkt/ muo. tsiku lachitatu kuyambira lero. kunekwi.: mkuja. mkufu (Swa) /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikufu) chingwe chovala nkhosi chopangidwa ndi tizitsulo tating’onoting’ono monga chimakhalira tcheni. kunekwi.: mgufu. ukufu. mkuka1 /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikuka) dzenje lokumbidwa mozungulira nyumba kapena munda. mkuka2 /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. makuka) 1 nyumba ya mkazi woyamba wa mfumu.

2 kumalo komwe akazi amakhalitsa. mkuku1 dzi. Mu-Mi- (zambi. mikuku) chimanga chosakolola chounjikidwa pamodzi chikadali ku maphesi. mkuku2 dzi. Mu-Mi- (zambi. mikuku) onani tanthauzo 1 la kamundi. mkukuluzi /tkktk/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikukuluzi) mzere wolembedwa padothi makamaka pa mchenga ndi chinthu choyenda pansi monga njoka. kunekwi.: mkukuzi. mae.: nkhwikwiziri. mkulo dzi. Mu-Mi- (zambi. mikulo) 1 mtengo wathupi loyera ndi losalala ndipo ndi wamasamba aakuluakulu, koma zipaso zake ndi zazing’onozing’onondi zofiirira zikapsa ndipo anthu ena amadya. 2 zipatso za mtengo wa mkulo. mkulu /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. akulu) 1 munthu amene ali ndi zaka zambiri zakubadwa. 2 munthu waudindo pa ntchito iliyonse. 3 dzina loitanira munthu wozolowerana naye. mkulumutu /tkktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikulumutu) onani tanthauzo la mbiriwidzi. mkumbaliro dzi. Mu-Mi- (zambi. mikumbaliro) onani tanthauzo la chiyoto. mkumbudzulu /tkktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikumbudzulu) fungo loipa makamaka la zovala zosachapa. mkundi dzi. Mu-Mi- (zambi. mikundi) 1 mtengo waukulu wa masamba ang’onoang’ono umene umabala zipatso zonga nyemba koma zazikulu ndipo anthu ena amakulumunya. 2 chipatso chakutchire chaphanthiphanthi chofananirapo ndi nyemba koma kunja kwake kumakhala kodera chikapsa ndi m’kati mofiirira. kunekwi.: nkhundi. mkung’ung’u /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikung’ung’u) chiŵeto chomwe chimakula mokwinimbira. mae.: gung’ung’u. mkunga /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikunga) mtundu wa nsomba yopanda mamba yooneka ngati njoka ndipo ili ndi minga ya nsana yokha. mkungudza dzi. Mu-Mi- (zambi. mikungudza) mtundu wa mtengo watimasamba ting’onoting’ono tobiriŵira chaka chonse ndipo umabereka tizibalobalo tating’onoting’ono tolimba. mkunja /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. akunja) munthu wopanda cchipembezo. mkunkha dzi. Mu-Mi- (zambi. mikunkha)

onani tanthauzo la khunkha. mkunkhu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikunkhu) ndodo yaitali kwambiri yomwe amamenyera zinthu. mkunkhumwala dzi. mkuntho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mukuntho) mphepo yowomba mwa mphamvu kwambiri. mkupe /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mkupe) 1 nthenda ya pakhungu la chiŵeto makamaka galu yomwe imasosola bweya wachiŵetocho. kunekwi.: ukupe. mae.: usemwe. upande. 2 mtundu wa tizilombo tamapiko akuda pamwamba pake ndi achikasu m’mkati mwake tomwe timadya masamba amaungu m’dzinja. mkupi dzi. Mu-A- (zambi. mkupi) munthu wokupa tchire. mkupizo dzi. Mu-Mi- (zambi. mikupizo) chinthu choyendesera mpweya. mkusani dzi. Mu-Mi- (zambi. mikusani) onani tanthauzo la chimfine. kunekwi.: nkhusani. mkuta dzi. Mu-Mi- (zambi. mikuta) mbalame yaikulu yakhakhi ndipo mutu wake ndi wakuda. mkuwa /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikuwa) mwala wofiirira womwe anthu amatha kupangira zinthu monga mawaya amagesi, ndalama ndi zinthu zina. mkuwe /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikuwe) phokoso lomveka pokuwa. mkuyu dzi. mtundu wa mtengo wa maonekedwe achikasu kapena oyerera omwe kawirikawiri umapezeka m’mbali mwa mtsinje ndipo umabala zipatso zomwe m’kati mwake mumakhala nyerere. mkuzi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikuzi) 1 chingwe cha nsalu chomangira mchiuno. 2 chingwe cha mankhwala chimene amayi amavala m’chiuno kuti asatenge pakati. mkwakwa dzi. Mu-Mi- (zambi. mikwakwa) kachigawo ka malo kapena dziko komwe kali kakatali. kunekwi.: nkwakwa. mkwamba dzi. Mu-Mi- (zambi. mikwamba) nsalu yosakwanira bwino munthu akavala. kunekwi.: nkwamba. mkwaso dzi. Mu-Mi- (zambi. mikwaso) kanjira koyendamo nyama kapena anthu makamaka kutchire. kunekwi.: mkwatso. mkwateko dzi. Mu-Mi- (zambi. mikweteko)

mankhwala amene akazi ena amapatsa mwamuna kuti asamakonde akazi ena. mkwidziro /tttk/tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikwidziro) onani tanthauzo la mgundiro. kunekwi.: nkhwidziro. mlaba dzi. Mu-Mi- (zambi. miraba) sopo yaitali yosadula. mlala dzi. Mu-Mi- (zambi. milala) moŵa wogonamo umene unatsala dzulo lake. mlalu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miralu) onani tanthauzo 2 la kasese. mlatho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miratho) chomanga pamtsinje kuti anthu aziwolokerapo. kunekwi.: mlato. mae.: ulalo, nthatho. mlawidzo dzi. Mu-Mi- (zambi. mlawidzo) onani tanthauzo la chigadzo. mleme /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mileme) cholengedwa chonga mbalame kapena mbeŵa chimene chimauluka usiku ndipo chimakhala ndi mapiko komanso mano akuthwa ndipo chimabisala m’nthochi kapena m’nyumba. mae.: nampsipsi. mlengalenga /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mlengalenga) dera lonse lapakati pa dziko thambo. fani: m’malere. mlengi /tkt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. mlengi) onani tanthauzo la chamnjiri. mlenje dzi. Mu-A- (zambi. alenje) muntu amene amasaka nyama m’ntchire. kunekwi.: mnenje, mndenje. mlerang’amba dzi. Mu-Mi- (zambi. milerang’amba) mzere wa nyenyezi wonga nkhungu umene umaoneka kumwamba usiku. kunekwi.: mlalang’amba. mlerankhungwa dzi. Mu-A- (zambi. alerenkhunga) munthu amene amasamalira ana amasiye kapena anthu oti alibe abale oŵathandiza. mlere dzi. Mu-Mi- (zambi. milere) onani tanthauzo la dosa. mlesi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. alesi) munthu wosakonda kugwira ntchito. mleza dzi. Mu-Mi- (zambi. mleza) mankhwala ochititsa munthu kuti afatse. mlezi dzi. Mu-A- (zambi. alezi) munthu wolera mwana wa wina. mlikale dzi. Mu-Mi (zambi. mlikale)

mbewu ya mtedza kapena mbatata yakadzimerere yosachita kubzala. kunekwi.: mndikale. mlimi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. alimi) munthu amene amalima mbewu yambiri kapena kusunga ndi kusamalira ziŵeto zambiri za mtundu umodzi kapena zosiyanasiyana. mliri dzi. Mu-Mi- (zambi. miliri) 1 nthenda yomwe imapha anthu ambiri m’kanthaŵi kochepa. 2 nthenda kapena vuto limene limabwera chifukwa chosasatira miyambo. mlofu dzi. Mu-Mi- (zambi. milofu) nyama yapakati pachikumba ndi fupa. kunekwi.: mnofu. mlombwe /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. milombwe) chitsamba chaching’ono chimene chimabala maluŵa aakaluakulu ndipo masamba ake anthu ena amadya ngati ndiwo. kunekwi.: mndobwe. mlomo dzi. Mu-Mi- (zambi. milomo) chimodzi mwa ziŵalo ziŵiri chophimba pakamwa. kunekwi.: mnomo, mndomo. mlondola dzi. Mu-Mi- (zambi. milondola) munthu wogwira ntchito yeteteza zinthu kuti zisabedwe. mlongo dzi. Mu-A- (zambi. alingo) mchitidwe wofufuza pofuna kudziŵa zinthu zobisika kapena zobedwa. mae.: ula. mlongoti dzi. Mu-Mi (zambi. milongoti) 1 kamtengo kapena nsungwi yomangirako mbendera. 2 kachitsulo kapena kamtengo kapawailesi komwe kamakoka mphepo kuti wailesi izimveka bwino. 3 onani tanthauzo la dazibomu. mloola dzi. Mu-A- (zambi. aloola) mkazi amene walowoledwa. mlooli dzi. Mu-A- (zambi. alooli) mwamuna amene walowola mkazi. mlosi dzi. Mu-A- (zambi. alosi) munthu wamphamvu yolotera kapena yodziŵira zinthu zodzachitika kutsogolo. mlota /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. milota) mphamvu yodziwira pomwe pali chinthu choti wina wabisa kapena waba. kunekwi.: ndota. mlotamwera dzi. Mu-Mi- (zambi. milotamwera) onai tanthauzo la fwiriri. mlowo dzi. Mu-Mi- (zambi. milowo) malaya anyanda amene amavala anthu.

mlozi dzi. Mu-A- (zambi. alozi) 1 dzina la mtundu wa mawu amene amagwira ntchito yoloza. 2 chinthu kapena zinthu zogwira ntchito yoloza zinthu. mlozo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. milozo) 1 chinthu cholozera pa bukhu, bolodi kapena njira. 2 kabuku ka dongosolo la mapemphero kasiku ndi siku. mlubza dzi. Mu-Mi- (zambi. milubza) khalidwe losafuna kuyankhula ndi kupatsa wmoni anthu oŵadziŵa. kunekwi.: mndudza. mlumbwana (ngo) /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. alumbwana) munthu wa mwamuna wa mng’ono kapena wokhwima koma wosakwatira. mlumphanjira dzi. Mu-Mi- (zambi. milumphanjira) muzu umene waolokera tsidya lina la njira. mae.: mpindo. mlungalunga /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. milungalunga) mtundu wa mtengo wokhala ndi masamba atatu pa khonyo imodzi. mae.: mtatu. mlunguchulu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. milunguchulu) mtengo wa mingaminga womwe umamera pachulu ndipo masamba ake anthu amaphika ndiwo zonga therere. kunekwi.: mdunguchulu. mae.: nswachulu. mlunzo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. milunzo) onani tanthauzo la ganu. mlupulupu dzi. Mu-Mi- (zambi. milupulupu) onai tanthauzo la mchaza. mlusu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. milusu) thobwa lofulula dzulo asanabwereze kuliphika. mae.: mtotwa, mphanga. mluwani dzi. Mu-A- (zambi. amluwani) onani tanthauzo la chigaŵenga. mluya dzi. Mu-A- (zambi. aluya) munthu wa mtundu wa chiluya wooneka ngati mzungu. mluza dzi. Mu-Mi- (zambi. miluza) kamwana kakufa kopezeka m’mimba mwa nyama yakufa monga ng’ombe. mluzu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miluzu) liwu lotuluka m’kamwa mwa munthu atapinda milomo ndi lirime moyenera namakoka kapena kutulutasa mpweya mwa mphamvu pang’ono. kunekwi.: mlushu, mndushu, mluzi. mmacherero (Pwt) /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. amacherero) munthu amene amanyamula machira. mmacheza (m’macheza) /tttk/ muo. onani tanthauzo la m’bandakucha.

mmalo (m’malo) /ttk/ muo. mawu oonetsa kuti pachifukwa china ntchito yachitika ndi munthu kapena chinthu china. mmamawa (m’mamawa) /k/ muo. nthaŵi yoti kwacha koma dzuŵa lisanatuluke. mmangu /tkt/ muo. kuchita kapena kupanga chinthu mofulumira. mae.: msanga. mmawa (m’mawa) /ttk/ muo. nthawi kuyambira dzuwa likutuluka kufikira dzuwa liri paliwombo. mmbale dzi. Mu-Mi- (zambi. mimbale/miwale) mtengo womwe ndo wofeŵa ndipo uli ndi masamba aakuluakulu ofeŵa ndi minga mae.: muŵale. mmbulu (m’mbulu) dzi. Mu-Mi- (zambi. mimbulu) chilombo cham’thengo chooneka ngati galu. mmera dzi. Mu-Mi- (zambi. mmera) mbewu makamaka chimanga chongomera chatsopanopa mmero (m’mero) dzi. Mu-Mi- (zambi. mimero) chiŵalo chakukhosi chimene chili ndi mphako mmene mumadutsa chakudya ndi madzi kuchokera m’kamwa kupita m’mimba. kunekwi.: mmezo. mmisiri /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amisiri) onani tanthauzo la fundi. mmphampha /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mimphampha) mtengo waminga zazitalizitali. mnanu (m’nanu) /k/ mfu. mawu onena monyoza munthu kapena zoyankhula munthu. awanso m’nanu, angonena za zii. mndalira (m’ndalira) dzi. Mu-Mi- (zambi. mindalira) onani tanthauzo la chigwinjiri. mndekano, m’ndekano dzi. Mu-Mi- (zambi. mindekano) nsalu yoti siingachedwe kung’ambika. mndendenga, m’ndendenga dzi. Mu-Mi- (zambi. mindendenga) onani tanthauzo la chikalamuka. mndosho, m’ndosho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mindosha) onani tanthauzo la dzimbiri. mndumbulu dzi. Mu-Mi- (zambi. mindumbuli) onani tanthauzo la chidewe. mndunje dzi. Mu-Mi- (zambi. mindunje) mtundu wa kamtengo kakafupi komwe kali ndi mphanda zokolanakolana ndi timasamba tating’ono ndipo umapanga malunje ukakhala ndi unzake.

mneneri dzi. Mu-A- (zambi. aneneri) 1 munthu woyankhula m’malo mwa munthu wamkulu monga mfumu kapena gulu la anthu. 2 wolalikira za uthenga wa Mulungu. mnenga dzi. Mu-Mi- (zambi. minenga) gawo la mkati mwadzira looneka mwachikasu. mneni dzi. Mu-A- (zambi. aneni) dzina la mtundu wa mawu lomwe limanena ntchito yochitika kapena kupereka ganizo kapenanso kupereka mfundo mchiganizo. galu wadya. mnadzi dzi. mnakanaka /tkktk/ dzi. I-Zi- (zambi. mnakanaka) 1 mtsempha umene umagwira lilime kunsi kwake. 2 kagawo kamene kamadula pakati m’mphuno kuti mukhale zibowo ziŵiri. kunekwi.: mnokonoko. mnakanaka dzi. Mu-Mi- (zambi. minakanaka) onani tanthauzo 1 la chidada. mnansi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anansi) munthu wachibale chifukwa chochokera fuko limodzi. mndala /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mindala) mng’alu woonetsa mmene mwatseka pa chinthu cholimba monga chipupa kapena mbiya. mae.: mng’ang’a, mng’ankha, nthenya. mndiwu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mindiwu) onani tanthauzo la beru. mndolozi dzi. Mu-A- (zambi. amndolozi) munthu wosunga kapena wosamala munthu wopunduka. kunekwi.: mkombozi, mlondozi. mng’alu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. ming’alu) mzere wowonetsa kung’ambika kwa chinthu cholimba monga chipupa. mae.: mndala, mng’ang’a. mng’oma /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. ming’oma) khungwa, mbiya kapena chidebe chomwe amaika penapake kuti muloŵe njuchi. mng’ono /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ang’ono) munthu wamwamuna kapena wobadwa iwe utabadwa kale, wobadwa naye mimba kapena banja limodzi. mngerezi /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. angerezi) munthu wachizungu amene kwawo ndi kumangalande mngoba /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mngaba) onani tanthauzo la chatso. mngoli /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mingoli)

1 onani tanthauzo la kaligo. 2 limba wachizungu. 3 liwu la nthetemya poimba. mngungu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. migungu) malo otundumuka pa nthaka kapena pa thupi. kunekwi.: mgungu. mngungumira dzi. Mu-Mi- (zambi. mingungumira) onani tanthauzo la chiphalabongo. mnguwi /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mnguwi) onani tanthauzo la dzimbiri. kunekwi.: nguwi. mniche dzi. Mu-A- (zambi. miniche) mwana wang’ono. mnjale /tkt/ dzi. Mu-Mi (zambi. minjale) mtengo wokonda kumera kuchigwa, uli ndi masamba aakuluakulu okhala limodzilimodzi khungwa lake n’lachikasukasu. mnjedza dzi. Mu-Mi- (zambi. minjedza) gule wa kalambulabwalo yemwe mafumu amavina mofola akuimba kuti nyawu ziyambe kuvina. mnjere /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minjere) khungu la tsekera, nzimbe kapena msinde limene limacheka ngati mpeni. mnjiri /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minjire) nyama yakutchire yofananapo ndi nguluwe, thupi lake ndi lotuŵira ndipo iri mano akuthwa kwambiri. mae.: kaphulika, liphango, kunekwi.: njiri. mnkhaka /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minkhaka) chipatso cha mtundu wa chipwete koma chopanda minga chomwe masamba ake amafanana ndi mnkhwani koma ali ocherapo ndipo chipatsocho amadya chosaphika. mnkhungu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. ankhungu) munthu wokuba zinthu monga ng’ombe ngakhalenso munthu. mae.: mbala, wakuba, tsinzina, ntole, kamatule, mtalimanja. mnkhwani dzi. Mu-Mi- (zambi. nkhwani) masamba amaungu. kunekwi.: nkhwani. mnofu dzi. Mu-Mi (zambi. minofu) onani mlofu. kunekwi.: mndofu. mnofuwankhuku /ttkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mnofuwankhuku) onani tanthauzo 2 la kambuzu. mnsoma dzi. Mu-Mi- (zambi. minsoma) onani tanthauzo la dangazi. mnthengu dzi. I-Zi- (zambi. mnthengu) mbalame yaing’ono yakuda, yaikulu ndipo imakonda kudya ziwala. kunekwi.: nthengu, nanthengu.

mnungu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miningu) munga umene umamera pathupi la nungu ngati bweya. mnunkho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minunkho) 1 fungo loipa lochokera kuzinthu zoola kapena zokhala ndi fungo lonyansa. 2 chomera cham’thengo chofanana ndi mtambe mizu yake yonunkhira; anthu ena amadya yosaphika. kunekwi.: mukho. mnyalumbi dzi. Mu-A- (zambi. anyalumbi) onani tanthauzo 2 la mzukulu. mnyamata /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anyamata) onani tanthauzo la mlumbwana. mnyampombo dzi. Mu-Mi- (zambi. minyapombo) gawo lathumbo lalikulu kotsirizira kwake, mmene mumakhala ndoŵe zoyembekezera kutuluka. mnyanda /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minyanda) nsomba yopanda mamba, yaikulu ndiponso yaitali monga msinkhu wa munthu, mlomo wake umafanana pang’ono ndi wa chigonthi. mnyanga /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minyanga) dzino la njovu lomwe limakula ndi kutalika ngati nyanga. mnyendo dzi. Mu-Mi- (zambi. minyendo) malo oyang’anana ndi kukhomo m’nyumba. mae.: msamo. mnyene dzi. Mu-Mi- (zambi. mnyene) mchitidwe wochita mantha kapena woyankha pa zinthu zomwe mwina sizili kukukhudza poganiza kuti anthu ena akunena za iwe. mae. : theng’eneng’e. mnyero /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minyero) kadzenje kachamoyo kamene kamatulukira manyikapena ndoŵe ponyera. mae.: panyo, mtumbo. mnyewa /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minyewa) mtsempha wonga mphira umene umathandiza kugwira minofu ndi mafupa. mnyinda dzi. Mu-Mi- (zambi. minyinda) chimanga cha mondokwa chosacha kwenikweni. kunekwi.: nkhunguza, nkunguza. mnyoka dzi. Mu-Mi- (zambi. minyoka) mtengo umene makungwa ndi mizu yake ndi yowawa kwambiri ndipo anthu ena amapanga mankhwala amalungo. mnyontho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mnyontho) maonekedwe okhala ndi madzimadzi a chinthu monga dothi likafeŵa. mae.: chinyezi. mnyozo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minyozo) mawu kapena mchitidwe wopeputsa munthu.

mnyungo dzi. Mu-Mi- (zambi. minyungo) mtengo wa makungwa otuŵira a fundu, okhala ndi minga za ngoŵe ndi masamba ang’onoang’ono. kunekwi.: mnyungwi. mae.: mthethe. mnzanzanda dzi. Mu-Mi- (zambi. minzanzanda) chimanga chachikulu ndiponso chachitali. mae.: mtenene, phinga mnzombi, mkangala, mnzongomera. momba dzi. Mu-Mi- (zambi. miyomba) mombanjiwa dzi. Mu-A- (zambi. amombanjiwa) onani tanthauzo la kamtema. mombo dzi. Mu-Mi- (zambi. miyombo) mtengo umene umamera kumapiri, umasendedwa luzi ndipo mwina khungwa lake amalikungunula napanga ng’oma. momboli dzi. Mu-Mi- (zambi. amomboli) yemwe amapulumutsa munthu kuti asakhale m’mavuto. mae.: mpulumutsi. mondokwa dzi. Mu-A- (zambi. mondokwa) onani tanthauzo la doŵe. monga1 /tk/ mlu. 1 mawu otamulira mfundo kapena chiganizo pofuna kupereka chitsanzo pa zomwe zanenedwa kapena zafotokozedwa. anagula zipatso monga nthochi, mango ndi malanje. 2 mawu ofananitsa zinthu ziŵiri. mae.: ngati. akuyenda monga opanda maso. monga2 /tk/ muo. mawu oyambira kufunsa kuti wofunsidwayo atsimikize poyankha. monga kukwatira mitala n’kulakwa. moni /kt/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miyoni) mawu amene munthu amanena kwa wina pomulonjera. monjo dzi. Mu-Mi- (zambi. miyonjo) mtsuko wa tsopano kapena womwe wangogwira ntchito nthaŵi yochepa. mono dzi. Mu-Mi- (zambi. miyono) chinthu choluka chokhala ngati deka chimakhala ndi khomo latinsungwi toloza m’kati kuti nsomba zikalowa zisatuluke. motere /kkt/ muo. mawu onena momwe chinthu chinachitikira. ngoziyo inachitika motere: atakwera basi, woyendesa amagona. motero1 /kkt/ mlu. mawu ogwiritsidwa ntchito pofuna kutamulira kuti chinthu china chinachitika chifukwa cha chinthu china. ataba motero adamenyedwa. motero2 /kkt/ mpe.

mawu otamulira mfundo kapena chipangizo pofuna kufotokoza zomwe zinanenedwa kapena zinachitika. atadya nsima anagona motero kuti sanadzuke msanga chifukwa cha khuto. motero3 /kkt/ muo. mawu ofanana tanthauzo ndi monga zililimo kapena ndi monga zamvekeramo. nkhani imeneyi, muiyendetse motero. moto /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. moto) chinthu chimene chimapereka kuwala ndi kutentha makamaka chosonkha ndi nkhuni. mowa (moŵa) dzi. Mu-Mi- (zambi. mowa) chakumwa choledzeretsa chophikidwa ndi chimera kapena zinthu zina zokhala ndi mphamvu monga yachimera. moyo dzi. Mu-Mi- (zambi. miyoyo) mphamvu ya chinthu cholengedwa yotha kukula, kubereka, kudya ndipo chinthucho potsiriza chimafa. mpafa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mpafa) bowa waukulu wokhala ndi nyama zomangana ndipo umapezeka kwambiri m’misuku, amayamba kuuyanika kuti uume asanaphike. kunekwi.: mphafa. mpaka /tk/kt/ muo. mawu onena zakufikira nthaŵi yakuti kapena kufikira malo akuti. ugwire ntchito kuyambira lero mpaka mawa. uyende kuyambira pano mpaka pa mtengo uwo. mpakasa dzi. Mu-Mi- (zambi. mipakasa) onani tanthauzo la chimphakasa. mpako /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipako) onani tanthauzo 1 la kamba. mpala /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipala) kametetedwe kosasiya tsitsi. kunekwi.: mpalo. mpalanthete dzi. I-Zi- (zambi. mpalanthete) madzi oyera kwambiri amene amapezeka m’mitsinje makamaka m’nyengo ya masika. mpaliro /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipaliro) chida chopangidwa ndi kachitsulo kosulidwa ngati mkondo komwe kamaikidwa kubango ndipo amaponya ndi uta. mae.: muvi. mpalo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipalo) 1 mchitidwe wofunafuna zakudya kumidzi ina zoti ugule nthaŵi ya njala. mae.: msuma, mtolo. 2 mchitidwe wopikisana. 3 gule wamkulu yemwe amavinidwa tsiku omaliza potulutsa unamwali. mae.: mmeto.

mpama /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipama) onani tanthauzo la chilazi. mpamba /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipamba) 1 kamphanda kamtsinje kamene kamachoka mu mtsinje waukulua kulunjika mbali ina. mae.: mpambusa. 2 ndalama zoyambira malonda. mpambo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipando) mzere wa anthu. mpanda /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipanda) chinthu chomangidwa ndi njerwa, msungwi kapena tsekera koma chopanda tsindwi chimene anthu amamanga pofuna kutchinjiriza nyumba kapena malo. mae.: phambo. mpandankhuku dzi. Mu-Mi- (zambi. mipandankhuku) chomera chomwe chiri ndi thunthu lalitali, cha masamba aakuluakulu chomwe chimabereka zipatso za khungu lotupatupa zofiira ndipo anthu ena amadya. kunekwi.: mkandankhuku, mgandankhuku. mpandira dzi. Mu-Mi- (zambi. mipandira) mchitidwe oyesesa kuyankhula mobisa kuti wolakwa awoneke ngati wosalakwa. mpando dzi. Mu-Mi- (zambi. mipando) chinthu chokhalirapo chopangidwa ndi matabwa kapena zitsulo, pulasitiki ndipo nthaŵi zina chimakutidwa ndi nsalu. mpandowafisi /ttkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mpandowafisi) onani tanthauzo la chifisi. mpandu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipandu) mbali yolimidwa kumanzere kapena kumanja moongolera ndime gulu la nathu likamalima. mae.: msongwe. mpanduwamoyo /tkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipanduyamoyo) polekezera ndime polima munda. mpango dzi. Mu-Mi- (zambi. mipango) kansalu komwe kaŵirikaŵiri akazi amavala kumutu kapena kumangira nsalu. mpani /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipani) nsungwi kapena kamtengo kong’amba kopanira nyama, nsomba ndi zina poŵamba kapena poyanika. mpanipani dzi. Mu-Mi- (zambi. mipanipani) kakhalidwe kopanikizana kapena kothinana. mpanje dzi. Ka-Ti (zambi. mipanje) mtundu wang’oma. (please verify) mpasa /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipasa)

1 mtengo womwe kaŵirikaŵiri umamera m’mbali mwa m’tsije, m’zigwa za mapiri ndipo tizipatso take ena amadya. 2 nsomba ya mamba aang’onoang’ono yomwe thupi lake limaoneka ngati mcheni ndipo iri ndo mlomo wautali pang’ono. mpata /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipata) onani tanthauzo la danga. mpatafuko dzi. Mu-Mi- (zambi. mipatafuko) onani tanthauzo la chisaule. mpatsachokolo dzi. Mu-Mi- (zambi. mipatsachokolo) onani tanthauzo la bwemba nyani. mpefu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipefu) mtengo wopezeka m’zigwa za mapiri, umachita mphanda zambiri ndiponso phanda lake ndi loyerera. mpekesa dzi. Mu-Mi- (zambi. mipekesa) onani tanthauzo la dowadowa. mpembe /tkt/ dzi. (zambi. mpembe) 1 gawo la chikololo kumene anthu amagwira posuta. 2 liwu limene imatulutsa njovu kapena chipembere pokalipa. mpembenu /tttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipembenu) pamalo potsetsereka. mae.: mpenu. mpemera /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipemera) mayepezi a mvula omwe amatha kuloŵa pakhomo kapena pa zenera la nyumba mwamphamvu chifukwa cha mphamvu ya mphepo yamkuntho. mae.: mpepeta. mpeni dzi. Mu-Mi- (zambi. mipeni) chipangizo chachitsulo chakuthwa chomwe anthu amachera kapena kudulira zinthu. mpenu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipenu) 1 onani tanthauzo la mpembenu. 2 onani tanthauzo la khwaŵa. mpepe dzi. Mu-Mi- (zambi. mipepe) mtengo wopepuka umene amasema akasondo ankhoka. mpepedwa dzi. Mu-Mi- (zambi. mipepedwa) onani tanthauzo la chitebere. mpepeta dzi. Mu-Mi- (zambi. mipepeta) onani tanthauzo la kansengwa. mpepu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipepu) mankhwala ochititsa munthu kapena chinthu kuti chikhale chosalemera kwambiri. mpera dzi. Mu-Mi- (zambi. mipera)

onani tanthauzo la malingwere. mperera dzi. Mu-Mi- (zambi. miperera) chiponde cha maŵere oviika omwe anthu amaŵapera nakhala ngati phala ndipo amadya osaphika. mae.: nyimbi. mpesa dzi. Mu-Mi- (zambi. mipesa) 1 chitsamba cham’thengo kapena chodzala chomwe chimabala zipatso zomwe amapangira vinyo. 2 ndevu zazitali zakuchigama. kunekwi.: mpesha. mpesi /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipesi) chimanga chamondokwa chotsala pang’ono kuuma. mae. namkuŵamba. mpetu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipetu) mtengo womwe uli ndi masamba osala, thunthu lotuŵira kunja kwake ndi mizu yachikasu. mpeya dzi. Mu-Mi- (zambi. mipeya) mankhwala otsirikira thupi kuti munthu azipeŵana ndi mavuto osiyanasiyana monga kupulumuka kuzilombo zolusa kapena pa nkhondo. kunekwi.: mpewa, nampeya. mphadi /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphadi) onani tanthauzo la basera. mphafa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphafa) onani tanthauzo la chiwindi. mphaka /kt/tk/ dzi. Mu-A- (zambi. amphaka) onani tanthauzo la chona. kunekwi.: paka. mphakadzi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphakadzi) mbeŵa yaikulu ngati dowole koma bweya wake ndi wotuwa modera ndipo imakonda kukhala m’ming’alu ya m’matanthwe. mphakafuko dzi. Mu-Mi- (zambi. mipakafuko) onani tanthauzo la chitsaule. mphakano /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphakano) mpata wa pakati pa za ziŵiri. mae.: mpsakapsaka. mphakati (m’phakati) dzi. Mu-Mi- (zambi. miphakati) chimudzi chachikulu. mae.: mzinda msumba. kunekwi.: mpakati. mphakatira dzi. I-Zi- (zambi. mphakatira) chimanga chimene chimakhala ndi chisononkho cha phandaphanda. mae.: tsakatire. mphako dzi. I-Zi- (zambi. mphako) dzenje la m’chinthu monga mtengo kapena nsungwi. mphakula dzi. I-Zi- (zambi. mphakula) munthu wa padera wachirendo pa gulu la anthu kapena pa banja. mphala dzi. I-Zi- (zambi. mphala)

onani tanthauzo 1 ndi 2 la bwalo. mphalabungu /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphalabungu) kachilombo konga mphutsi kobiriŵira komwe kamdya makwaule a udzu ndi masamba ndipo anthu ena amadya ngati ndiwo. mphalala dzi. I-Zi- (zambi. mphalala) 1 mchitidwe woyankhula ndi kuseka zinthu zotsadziŵika bwino kumene mwana wakhanda achita kuonetsa kukondwa. kunekwi.: mphalasa. 2 mchitidwe wotulutsa mate kapena dovu umene amachita mwana wa m’ng’ono. mphalame /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. phalame) chovala chopangidwa ndi chikopa chofufuta. mphalangaphalanga muo. kukhala patalipatali kapena mobalalika monga chimachtira chimanga pomera m’munda. Kunekwi.: thalangathalanga, ndalangandalanga. mphalapala dzi. I-Zi- (zambi. mphalapala) nyama yaikulu yomwe iri ndi nyanga zazitali zopindikira kumbuyo. mphalasa dzi. I-Zi- (zambi. mphalasa) 1 onani tanthauzo 1 la chiteta. 2 onani tanthauzo la phalala. mphale dzi. I-Zi- (zambi. mphale) chimanga chokonola chine aviika kuti agaye. mphama dzi. I-Zi- (zambi. miphama) onani tanthauzo la chinsansa. mphamba (m’phamba) /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miphamba) mbalame yaikulu yodera yomwe imagwira nkhuku. mphambadzulu dzi. I-Zi- (zambi. mphambadzulu) onani tanthauzo la kathuvu. mphambamutu /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphambamutu) onani tanthauzo la kambambe. mphambano /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphambano) pamalo pamene njira kapena misewu yakumana kapena kulekana. mphambazi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphambazi) onani tanthauzo la demberere. Mphambe /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. amphambe) onani tanthauzo la Chamnjiri. mphambo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphambo) chingwe chomwe amakulunga kunsonga kwa uta kulimbitsa nsinga. mphambu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphambu) zinthu zosakwana khumi poŵerenga kuyambira choyamba kulekeza chachisanu ndi chinayi. agula ng’ombe khumi ndi mphambu zitatu.

mphamphadzira Ku-, mne. fufuza ndi manja pofuna pamene munthu satha kupenya. kunekwi.: mphamphazira. mphamphantha dzi. I-Zi- (zambi. mphamphantha) moŵa okhala masiku angapo litapita tsiku lake lokumwa. mae.: mvunde. mphamvu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphamvu) chilengedwe chopezeka m’thupi la chamoyo monga munthu kapena nyama chomwe chimachititsa chamoyocho kugwira ntchito. mphanda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphanda) gawo la mtengo lomwe lapatuka pokula kukhala ngati mtengo wina. mphandanjazi /tttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphandanjazi) mbuzi yaikazi imene yafika pa msinkhu woti iyambe kukwerewa. kunekwi.: mphandauzi. mae.: msululu, msona. mphandanjovu dzi. Mu-Mi- (zambi. miphandanjovu) onani tanthauzo la lwenya. mphande /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphande) 1 fupa la pabondo. 2 tsitsi loyera lomera pamalo amodzi mwachilengedwe lokhala ngati banga. 3 chinthu chomwe akazi amavala m’khosi ngati mkanda. mphando dzi. I-Zi- (zambi. mphando) mfundo ya chomera monga chimanga, nsenjere, nzimbe, nsungwi. kunekwi.: mphindo. mae.: nthingo. mphandupandu dzi. I-Zi- (zambi. mphandupandu) 1 tizigawo todukaduka ta chimanga kapena nyemba timene taphwanyidwa patalipatali. 2 onani tanthauzo la chiphaniphani. mphangala /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mimphangala) 1 onani tanthauzo la chipangale. 2 mku. onani tanthauzo la katakwe. mphango dzi. I-Zi- (zambi. mphango) onani tanthauzo la faindi. mphang’ombe dzi. Li-Ma- (zambi. mphang’ombe) onani tanthauzo la balang’ombe. mphanje /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphanje) munda watsopano womwe sunalimidwepo ndi kale lonse. mphantchi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphantchi) onani tanthauzo la mbande. mphanthe dzi. I-Zi- (zambi. mphanthe) tizilombo tooneka ngati utitiri tomwe timakhala pa thupi la zinthu za moyo monga galu. mae.: nthata.

mphanyama dzi. I-Zi- (zambi. mphanyama) dzino la chilombo monga kambuku lakuthwa kwambiri lomwe amaphera nyama poiluma. mphanza dzi. I-Zi- (zambi. mphanza) onani tanthauzo la kolowole. fani: masweswe. mphanzi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphanzi) onani tanthauzo 2 la chiuli. mphapazi /kt/ -dzi I-Zi- (zambi. mphapazi) kunsi kwa mphaka la nkhokwe. mphasa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphasa) chinthu cha bango long’amba losokedwa ndi zingwe ndipo ntchito yake ndi kugonapo, kuyanikapo ufa ndi zina. mphatakala dzi. I-Zi- (zambi. mphatakala) onani tanthauzo la chifumu. mphatchi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphatchi) onani tanthauzo la mbande. mphatika dzi. I-Zi- (zambi. mphatika) onani tanthauzo la kabali. mphatizo dzi. Li-Ma- (zambi. mapatizo) mpanipani wa mbuna umene amachita potsiriza kukumba mbuna. kunekwi.: lipatizo. mphatso /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphatso) chinthu chopatsidwa kapena chopatsa wina mwa ulere. mphazo dzi. I-Zi- (zambi. mphazo) onani tanthauzo la chiboda. mphechepeche dzi. I-Zi- (zambi. mphechepeche) malo omwe ali pakati pamiyendo ya munthu woimirira motang’alala. kunekwi.: mphechempheche. mphekesera dzi. I-Zi- (zambi. mphekesera) mbiri yongomveka isanasimikizike. mphekete /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphekete) 1 mphasa ya kale yodukaduka. kunekwi.: 2 mphasa ya kale yodukaduka. kunekwi.: zitekete, mapekete, mphekete. mae.: zidutswa, zipindi. mpheko dzi. I-Zi- (zambi. mpheko) kamtengo komwe amakapekesera ndi kamtengo kena popeka moto. mphembedzu /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphembedzu) nyerere zofiira moyerera zomapezeka makamaka malo otentha kwambiri ndipo zimakozera anthu m’miyendo akamapita m’jira. kunekwi.: mphembedzu. mae.: ndundu.

mphembere /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphembere) onani tanthauzo la chigwewo. mphemvu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphemvu) kachilombo kofiira kamene kali ndi miyendo isanu ndi umodzi ndipo kali nyanga ziŵiri, kamakhalitsa m’nyumba. fani: mbendule. mphendeka /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. mphendeka) m’mphepete mwa khasu. kunekwi.: mbendeka. mae.: mapembe. mphenemene dzi. I-Zi- (zambi. mphenemene) onani tanthauzo 2 la kabementha. mphenga /tk/kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphenga) nthenda yomwe imachititsa mafinya m’khutu ndipo m’khutumo mumaŵaŵa moluma. mphepero /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. mphepero) onani tanthauzo la mpemera. mphepete /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mphepete) dera kapena gawo la m’malire achinthu. mae.: mbali. mphepo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphepo) mpweya oyenda kuchoka mbali ina kupita mbali ina mwaliŵiro. mphera dzi. I-Zi- (zambi. mphera) onani tanthauzo la malingwere. mpherakuleza (m’pherakuleza) dzi. Mu-A- (zambi. am’pherakuleza) munthu wochita zinthu zoipa koma mosaonetsera. mpheranjiru (m’pheranjiru) dzi. Mu-A- (zambi. am’pherenjiru) 1 munthu wopha mnzake kapena chifuyo cha mnzake chifukwa cha nsanje chabe. 2 chilombo chimene chimapha chamoyo china koma osadya monga imachitira mvuwu ikapha munthu. mphere dzi. I-Zi- (zambi. mphere) mthenda imene imadziŵika chifukwa cha matuza amene amatuluka pa khungu la munthu ndipo wodwalayo amakanda kwambiri chifukwa matuzawo amanyerenyetsa. mphero dzi. I-Zi- (zambi. mphero) mwala umene akazi amaperapo maŵere, mapira ndi zina zambiri. mae.: nkhusa, mphina, nyankhwa. mphesa dzi. I-Zi- (zambi. mphesa) zamtengo wa mphesa zimene amapangira mvinyo. mphesi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapesi) thundu la chomera la mfundofundo monga chimanga ndi mapira. kunekwi.: phesi. mpheswe dzi. I-Zi- (zambi. mpheswe)

onani tanthauzo la kambalame. mpheta dzi. I-Zi- (zambi. mpheta) mbalame yaing’ono yofiira motuŵira yomwe imamanga chisa chake muudzu wautaliutali m’masika ndipo imaikira madzira obiriŵira ngati mitambo, mwina amaŵanga, yamphongo imasintha mtundu nikhala yofiira kapena yakuda thupi lonse. mphete /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphete) kanthu kopanga ndi chitsulo kapena miikanda konga mkombero komwe anthu amavala ku chala. mpheto dzi. I-Zi- (zambi. mpheto) onani tanthauzo 1 la maliseche. mphewa Ku-, mne. semphana kapena chita mphambano osakumana panjira pamene wina akupita kumene wachokera nzake. mphina /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphina) mpaliro wa mtengo wophera mbalame. mae.: nyankhwa, nkhusa, mphero. mphinda dzi. I-Zi- (zambi. mphinda) onani tanthauzo la chibinyira. mphindi dzi. I-Zi- (zambi. mphindi) 1 mfundo ya chomera monga nzimbe, chimanga. mae.: nthingo. kunekwi.: mphindo. 2 muyeso wa nthaŵi yochepa kwambiri. mu ola limodzi muli mphindi makumi asanu ndi limodzi. mphindikati /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphindikati) onani tanthauzo 2 la chipika. mphindu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphindu) udzu umene walimidwa nthaŵi ya mvula nudzukanso chifukwa cha mvumbi. mphindule /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphindule) kulima kwa chaka chachiŵiri cha munda watsopano. mphinga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphinga) chikho chotungira madzi chimene amazika kumtengo kuti munthu atunge madzi amene ali pachitsime chozama. mae.: kholoso. mphini /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphini) kabala kamene munthu amatema pa thupi kutii kakhale makometsero kapena kuthirapo mankhwala. mphinjiri dzi. I-Zi- (zambi. mphinjiri) kamuzu ka mankhwala kotunga kuchingwe. mphinzu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphinzu) onani tanthauzo la malingwere.

mphipi dzi. I-Zi- (zambi. mphipi) kukula kwa chinthu mu thunthu mwake monga khoma kapena thabwa. mphira dzi. I-Zi- (zambi. mphira) chinthu chotamuka chokhala ngati lamba chomwe anthu amamangira katundu ndi zinthu zina. mphiri /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphiri) njoka yaifupi, yodera, yamaŵangamaŵanga ofanana ndi a nsato yomwe ili ndi ululu kwambiri ikaluma. mphirimbedza /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphirimbedza) mtundu wa njoka ya mphiri yaing’ono yomwe imatha kulumpha ndi kuluma munthu ali patali. mphitapansi /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphitapansi) 1 njoka yomwe imabisala pansi maka pachulu ndipo imafanana pang’ono ndi chirere koma iyo n’njaikulu. kunekwi.: mphindapansi. 2 mtundu wa mfuko yomwe imafukula n’nkumapita pansi pokhapokha osaonetsa mathuthu ndipo imadya mbewu monga chimanga, mbatata ndi mtedza. mphitso dzi. Mu-Mi- (zambi. miphitso) nkhali yophikiramo nsima, phala ndi zina. mae.: mtalala, nthalo. mphiwe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphiwe) 1 mtundu wa nyemba zocheperapo kusiyana ndi nseula zomwe zimakhala zobiriŵira kwambiri, zakuda kapena zofiira. 2 nkhuku yopanda zitsukwa. mphodza dzi. I-Zi- (zambi. mphodza) mtundu wa nyemba zocheperapo kusiyana ndi nseula zomwe zimakhala zobiriŵira kwambiri, zakuda kapena zofiirara. mphompho /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphompho) onani tanthauzo la chizeze. mphonda /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphonda) 1 chipatso chonga chipanda chomwe anthu ena amadya akaphika. 2 mwana wa galu. mae.: nkhanda. 3 msimpho wopalasira bwato. mphonde dzi. I-Zi- (zambi. mphonde) nsomba ya mamba, yoyera, yaikulu ngati ntchira. mae.: chipusi. mphondero /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphondero) malo okhala munthu chachilili pa namtindi wa anthu. kunekwi.: mphondeko. kunsonkhano kunalibe mphondero chifukwa kunali anthu ambiri. mphongo dzi. I-Zi- (zambi. mphongo) chamoyo chachimuna monga galu.

mphoni dzi. I-Zi- (zambi. mphoni) onani tanthauzo la malingwere. mphonje dzi. I-Zi- (zambi. mphonje) 1 chipatso cha thonje losakhwima. 2 thonje la m’mphepete mwa bulangete kapena khwiriti monga makometsero. mphophwe dzi. I-Zi- (zambi. mphophwe) onani tanthauzo la chizeze. mphopo dzi. I-Zi- (zambi. mphopo) mpeni waukulu ngati gwandali wopindikira kunsonga ngati zenga womwe anthu amadulira udzu ndi zitsamba polima m’munda. mphosi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphosi) kamodzi mwa tizigawo tingapo tophatikizika popota chingwe, kunekwi. nkhosi, nkhosa. mphotho dzi. I-Zi- (zambi. mphotho) chinthu chimene munthu amalandira chifukwa cha zimene wachita kapena wapanga. kunekwi.: mphoto mphoyo dzi. mphu mve. 1 umo aonekera munthu akagona mogwetsa mutu. kunekwi.: mphuu. 2 umo kumonekera kudzala kwa dzinthu monga madzi kapena mtedza kosafika m’molomo mwa muyeso. mphuchi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphuchi) onani tanthauzo2 la chiuli. kunekwi.: mphutsi. mphukira /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphukira) onani tanthauzo la chimphenene. mphuku dzi. onani tanthauzo la kapuku. mphukwa dzi. I-Zi- (zambi. mphukwa) onani tanthauzo la chipukwano. kunekwi.: mphukwano. mphuli dzi. I-Zi- (zambi. mphuli) onani tanthauzo la chipukutu. mphulika /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphulika) onani tanthauzo la chithotholi. kunekwi.: mbulika. mphuliphuli dzi. I-Zi- (zambi. mphuliphuli) onani tanthauzo la chithotholi. kunekwi.: phuliphuli. mphulo dzi. I-Zi- (zambi. mphulo) 1 chikho chachitali chotungira moŵa kuchokera m’mbiya yomwe ili pamoto ndi kuthira m’mbiya yodzidziritsira.

2 nthenda yotupitsa miyendo kuyambira kumapazi mpaka ku mpheto mopundula ndipo imayambika munthu akalumidwa ndi mtundu wina wa udzudzu. 3 onani tanthauzo la kachesa. mphulu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphulu) 1 nkhosa yaimuna. 2 onani tanthauzo la chipukutu. mphululira dzi. I-Zi- (zambi. mphululira) 1 chinthu chachitali chimene ukulu wake uli chimodzimodzi koyambira mpaka kumathero opanda poning’a kapena potukumuka monga malaya. kunekwi.: mpululira. 2 onani tanthauzo la chipukutu. mphululu dzi. I-Zi- (zambi. mphululu) onani tanthauzo la bulako. kunekwi.: mphululi. mphulumuka dzi. I-Zi- (zambi. mpulumuka) mankhwala amene munthu amatemera, kapena kusamba kuti mulandu umukhalire bwino. kunekwi.: mphulumukwa. mphulumukwa dzi. I-Zi- (zambi. mpulumukwa) onani tanthauzo la chabuka. mphulupulu dzi. I-Zi- (zambi. mphulupulu) khalidwe wokonda kuchita zinthu mopupuluma kotero zinthuzo zimaonongeka. kunekwi.: mphulumuka. mphumbudula dzi. I-Zi- (zambi. mphumbudula) onani tanthauzo la chicherewa. mphumi1 /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphumi) 1 kupeza chinthu chabwino mosayembekezera. mae.: mwayi. 2 onani tanthauzo la chipumi. mphumi2 /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphumi) onani tanthauzo lla chisomo. mphumphu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphumphu) 1 chinthu chathunthu chosadulako kapena kunyemako. 2 m’bulu waukulu wa zinthu monga fodya ndi dothi. 3 onani tanthauzo la chitsirumtondo. mphumu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphumu) matenda opuma movutika chifukwa cha vuto la m’mapapo. kunekwi.: mphumo. mphundu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphundu) 1 mbeŵa yonga thodwe koma yocheperapo yomwe imakhala ndi zinzake kudzenje limodzi.

2 gawo lotundumuka pathundu la mtengo ndipo tnaŵi zina pamaphukira mphanda kapenanso pamalo pomwe nthambi inaduludwa ndipo pachita m’bwera. mphunga dzi. I-Zi- (zambi. mphunga) timbewu tating’onoting’ono, toyera, tamaonekedwe ampunga tomwe timamera ngati udzu ndipo anthu ena amadya makamaka nthaŵi ya njala. mphungu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphungu) onani tanthauzo la chipungu. mphuno dzi. I-Zi- (zambi. mphuno) chiŵalo cha pakati pamaso ndi pakamwa chokhala ndi zibowo ziŵiri zopumira. kunekwi.: mfuno. mphunzi dzi. I-Zi- (zambi. mphunzi) onani tanthauzo la chitsizi. mphunzitsi dzi. Mu-A- (zambi. mphunzitsi) mphuputulu dzi. I-Zi- (zambi. mphuputulu) onani tanthauzo la chichewere. mphusu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphusu) onani tanthauzo la khome. mphuthu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. phuthu) chipupa cha m’mbali mwa khomo. kumanzere ndi kumanja kwake. mphutsi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphutsi) kachirombo koyera, kopanda miyendo kopezeka kwambiri m’zinthu zoola. mphuwa dzi. I-Zi- (zambi. mphuwa) chotupa pa thupi makamaka padzanja, pankhongo, pamphumi kapena pamwendo chomwe sichikhala ndi mafinya m’kati mwake. mphwayi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mphwayi) khalidwe losafuna kuchita kanthu kapena ntchito mwina osati kamba ka ulesi koma pa zifukwa zina. mae.: zewe. mphwephwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mphwephwa) chinthu chosalimba kapena mbewu yosakhwima bwino makamaka mtedza ndi nyemba. kunekwi phwemphwa, mphwephwe. mphwephwe dzi. I-Zi- (zambi. mphwemphwe) kuzungulira kwa madzi pamodzimodzi padziŵe. mae.: nkhwenkhwe, phote. mpikizo1 dzi. Mu-Mi- (zambi. mipikizo) 1 thiko wophikira therere kapena chipere womwe kunsonga kwake umaoneka ngati mtanda. kunekwi.: mpikiso. 2 onani tanthauzo la gwichi. mpikizo2 dzi. Mu-Mi- (zambi. mipikizo) onani tanthauzo la gwichi. mpindo /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipindo)

onani tanthauzo la gogonya. mpinganjira dzi. Mu-Mi- (zambi. mipinganjira) chomera chimene chimamera m’mbali mwa njira mopingasa motero nthaŵi zina chimatha kuphimba njirayo. mpingo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipingo) gulu makamaka la anthu lochita zinthu zimodzi nthaŵi zambiri, lokhulupirira zinthu zimodzi. mpingu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipingu) chikhulupirilo chimene anthu amakhala nacho kuti chimalepheretsa chinthu china kuchitika ndipo ngati chachitika zosatira zake zimakhala zoopsa. mpini /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipini) 1 chosema cha mtengo chomwe amauziriramo kapena kupangiramo khasu kapena nkhwangwa. 2 chogwirira lumo. mpira dzi. Mu-Mi- (zambi. mipira) 1 chinthu choseŵerera choulungika chokhala ndi chubu m’kati mwake ndipo chimanjanja. 2 maseŵero oseŵera ndi mpira. mpiringidzo /tttk/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipiringidzo) mtengo umene amakoloŵekera chitseko cha bango kapena tsekera kuti chisagwe. kunekwi.: mpiri?kizo. mpiru dzi. Mu-Mi- (zambi. mipiru) mtundu wa ndiwo womwe masamba ake ndi akulu, acheya ndi obiriŵira kwambiri ndipo anthu amakonda kubzala kudimba. mpita /tkt/ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipita) kanjira kodutsamo nyama makamaka zazing’ono monga mbewa. mae.: mukho. mpitirira dzi. Mu-Mi- (zambi. mpitirira) mtengo omwe uli ndi thundu lodera pang’ono ndi masamba ake aang’onoang’ono ndipo makungwa ake munthu angathe kuchita mankhala oti anthu azimupitirira akamamufunafuna munthuyoali wolakwa kapena wochimwa. mpofu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipofu) nyama yakuthengo yonga ngo’mbe kapena mbaŵala yotuŵira yatimizere toyera ndi todera ndipo ili ndi mphondo zazitali zopotekapoteka. mpolo dzi. Mu-Mi- (zambi. mipolo) chinthu chamoyo chopanda mphamvu cholobodoka. mpoloni dzi. Mu-Mi- (zambi. mipoloni) ntundu wa mtengo wofeŵa womwe khungu lake limaoneka ngati lili ndi mfundo ndipo ana amakulula khungwa lake kuti apange mfuti yoseŵeretsa.

mpombe /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipombe) onani tanthauzo la kayimbe. mponda /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miponda) 1 mtengo kapena nsungwi yaitali yopalasira bwato moyijimitsa yomwe amabaya pansi ndi kumakankha ndi mtengowo popalasa. kunekwi.: mphonda. 2 mtsitsi wa mphonda. mpondachimera /ttttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipondachimera) onani tanthauzo la kaindeinde. mpondamatiki /tttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. ampondamatiki) munthu wachuma. mpongozi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. apongozi) 1 mawu amene bambo kapena mayi amatchulira mkazi wa mwana wake. 2 mkazi wa atsibweni amunthu. mpope /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipope) kachitsulo kamphako kamene mumatulukira madzi kapena zinthu zina zamadzimadzi ndipo amatseka ndi kutsekula. kunekwi.: mpopi. 1 mpoto dzi. Mu-Mi- (zambi. mipoto) nyama yamphondo yokhwima ya nyanga zopotekapoteka monga mbaŵala kapena mphoyo. 2 mpoto /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipoto) mbali yoyang’anana ndi kum’mwera. mpovu dzi. Mu-Mi- (zambi. mpovu) mtundu wa udzu wofeŵa womwe womwe ziŵeto zimakonda. fani: msipu. mpoza /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mpoza) mtundu wa mtengo wa thunthu lotuŵira umene umabala zipatso zotsekemera zokhala ndi khungu lokhala ndi ndi nthangala zakuda mkati mwake ndipo zikapsa zimakhala zofiira. mpsakampsaka /tkktk/ dzi. I-Zi- (zambi. mpsakampsaka) 1 mpata wotsala mkati m’kati mwa chibowo momwe mumaloŵa chinthu. 2 onani tanthauzomphakamo. mpsakana dzi. mpsakana ndi mphechempheche mpsimpsa dzi. 1 mtundu wa mtengo waukukulu wolimba wamakunga olimba ndipo umabala zipatso zobiliŵira zomwe zikapsa zimakhala zakuda pa pa khungu ndi m’kati mwake. 2 I-Zi- (zambi. mphimpsa) chipatso cha mtengo wa mpipsa. mpsimpsi dzi. I-Zi- (zambi. mpsimpsi) mchitidwe wobwezera choipa.

mpsoli /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mpsoli) onani tanthauzo 1 la kasoze. mpukuso dzi. Mu-Mi- (zambi. mipukuso) onani tanthauzo la mpikizo. mpumo dzi. Mu-Mi- (zambi. mipumo) kumveka kwa mpweya kotuluka m’mphuno popuma mwa mphamvu. mpumulo /tk/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mpumulo) kukhala wosachita kanthu chifukwa chotopa kapena kukhala wopanda mavutoo ena aliopnse. mpungabwi /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipungabwi) chomera cha fungo la mphamvu chomwe anthu amachita mankhwala amutu pokoka fungo lakero. mpungwepungwe dzi. Mu-Mi- (zambi. mipungwepungwe) onani tanthauzo la chipwirikiti. fani: chisokonezo. mpupuluzi dzi. Mu-Mi- (zambi. mipupuluzi) tsoka monga nthenda, njala, limene limapha anthu ambiri nthaŵi imodzi. mpuzi dzi. Mu-Mi- (zambi. mipuzi) njira yochita kuwanda. mpwerere /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mpwerere) onani tanthauzo la chiphwetherere. msakasa dzi. Mu-Mi- (zambi. misakasa) onani tanthauzo la chisakasa. kunekwi.: nsakasa. msala dzi. Mu-Mi- (zambi. misala) 1 nthenda yozunguza bongo moti wodwalayo amachita zosalongosoka. 2 kukhala ndi chilakolako chambiri chofuna kuchinda kapena kuchindidwa. msale dzi. Mu-Mi- (zambi. misale) chomera chofanana ndi mapira chomwe mphesi yake ndi yozuna. msalulu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misalulu) njoka yotuŵira yamipyopyolozi yaitali koma thupi lake ndi laling’ono looneka ngati buluzi pansana pake. msamba /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misamba) utali wa msana. msambalitsiro dzi. Mu-Mi- (zambi. misambalitsiro) mlamba waukulu wakuda kwambiri. msambi dzi. Mu-Mi- (zambi. misambi) gulu la nyama za mtundu umodzi. msambi wa nkhosa. msambiro dzi. Mu-Mi- (zambi. misambiro) mankhwala othandiza munthu kuti apulumuke pa mlandu. mae: ntherera, ntherezi. nfani: mphulu. msambo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. msambo)

magazi otuluka m’chibaliro mwezi ndi mwezi kudzera ku nyini. msambululu dzi. Mu-Mi- (zambi. misambululu) onani tanthauzo la buluzi. kunekwi.: msambulu. msamo dzi. Mu-Mi- (zambi. misamo) onani tanthauzo la mnyendo. msampha /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misampha) chida chokolera nyama kapena mbalame. msana1 /ttk/ dzi. Mu-Anthawi pamene dzuŵa liri pakati pa mutu. msana2 /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misana) 1 gawo la thupi la chamoyo lomwe liriri kumbuyo kuyambira m’musi mwa khosi mpaka m’mwamba mwa matako. 2 mku. mawu ofuna kusonyeza kuvutika kapena kapena kusavutika kwambiri pa uberekiwake wa munthu. msanawanjira /tkkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misanayanjira) njira yopita kwawo kwa munthu. ifetu tacheza tsono toine msanawanjira. msandionekuda /ttktk/ dzi. Mu-A- (zambi. amsandionekuda) onani tanthauzo la kadamsuzi. msanga /tkt/ muo. onani tanthauzo la m’mangu. msangu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misangu) dzina la mtengo womwe uli ndi timinga topotokera kutsogolo ndi masamba aang’onoang’ono womwe amayoyoka m’dzinja. msangwe dzi. Mu-Mi- (zambi. misangwe) onani tanthauzo la adakulasa. msanjikiro /tkktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misanjikiro) chinthu chomwe chingathe kugwiritsidwa ntchito ndikusanjikirapo chinthu kapena zinthu zina. msanjo dzi. Mu-Mi- (zambi. misanjo) mchitidwe wosanjika zinthu. msasa dzi. Mu-Mi- (zambi. misasa) kanyumba komangidwa ncholinga chongoyembekezera kuti nyumba yeniyeni yabwino imangidwe kapena popuma mukakhala paulendo waukulu. msatsi /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. msatsi) chomera kapena tinthu tonga nyemba kapena mtedza tomwe amaŵengamo mafuta. kunekwu.: nsatsi. msawa /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misawa) onani tanthauzo la mphanje. mseche1 dzi. Mu-Mi- (zambi. miseche)

onani tanthauzo la dengu. mseche2 /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miseche) khalidwe lojeda kapena lonena wina ziopa kuseri. msekese dzi. Mu-Mi- (zambi. misekese) onani tanthauzo la chitimbe. kunekwi.: nsekese. msenzatutwa dzi. Mu-A- (zambi. ansenzatutwa) munthu wochepa thupi koma wa mphamvu. msepe /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misepe) onani tanthauzo la mbereko. msere /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misere) kachidutswa kakang’ono kaphale kamene kamalephereka kugayika, kutsinjika kapena kunyeyeka pokonola mphale. mserera dzi. Mu-Mi- (zambi. miserera) mzere wopangika posesa kapena pokoka zinthu zinthu zina monga nsungwi. mseru /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mseru) mchitidwe wofuna kusanza chifukwa chomva fungo loipa, kuganizira akapena kuona kuona chinthu chonyasa. kunekwi.: nseru. msese /tkt/ dzi. msese chingwe chokokera nkhoka. mae.: mtsitsi. msesere dzi. Mu-Mi- (zambi. misesere) munthu yemwe msinkhu kapena zaka zakubadwa kwake ndi zolingana ndi mnzake. mae.: nthanga. msesese dzi. Mu-Mi- (zambi. misesese) onani tanthauzo la matsitso. kunekwi.: mtsesere. mseso /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miseso) mafuta apachifu chang’ombe. msetanyani /tttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misetanyani) mtundu wa mtengo womwe thundu lake ndi losalala kwambiri la mawonekedwa achikasu pang’ono. msewa /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misewa) mtundu wa mtengo umene uli ndi masamba akuda ndi afungo ndipo masambawo anthu ena amaphatikiza ndi fodya kuti azimveka fungolo. kunekwi.: mtsewa. msewe dzi. Mu-Mi- (zambi. misewe) kampaliro kopanga ndi udzu komwe ana amaseŵeretsa. msewu dzi. Mu-Mi- (zambi. misewu) njira yaikulu yoyendamo anthu pansi, pagalimoto kapena panjinga. mshakanya dzi. Mu-Mi- (zambi. mishakanya) 1 mkute wonyenyanyenya woti aphike nsima kapena phala.

2 onani tanthauzo la psakapsaka. mshawa dzi. Mu-Mi- (zambi. mishawa) onani tanthauzo la chitimbe. mshomoli dzi. Mu-A- (zambi. ashomoli) 1 munthu amene amatsiriza kupha nyama yomwe wina walasa kale. kunekwi.: msomoli. 2 munthu amene amatsiriza kupha nyama yomwe wina walasa kale. kunekwi.: msomoli. msika dzi. Mu-Mi- (zambi. misika) malo amene anthu amachitirapo malonda. msikidzi dzi. Mu-Mi- (zambi. mitsikizi) mtengo wa thundu lodera ndi masamba obiriŵira kwambiri chaka chonse womwe umakhala ndi nthambi zambiri ngati mtengo wa mango koma umapezeka m’malo achinyontho monga m’mbali mwa mtsinje. msimbi dzi. Mu-A- (zambi. asimbi) munthu wotola ndi kunena nkhani zosiyanasiyana. msinde /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misinde) phesi la chomera monga chimanga kumene mumamera makwaule. kunekwi.: nsinde. msindo dzi. Mu-A- (zambi. msindo) 1 mtundu wa gule amne adadza ndi angoni wovinidwa ndi akazi okhaokha. 2 Mu-Mi- (zambi. misindo) nsalu yakutha yoti ulusi wake uli patalipatali. msinkho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misinkho) chitidwe wodya ndiwo zokhazokha osadyera msima. msinkhu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misinkhu) kukula kapena kutalika kwa chinthu. msintho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misintho) 1 mchitidwe wopatsana zinthu mobwezerana. 2 malonda ogulitsana zinthu zokhazokha mosagwiritsa ntchito ndalama. 3 mchitidwe wopanga mawu kuchokera kumawu anzake. mae.: masintha. msipu /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misipu) udzu wauwitsi omwe nyama zimadya. msira /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. mira) onani tanthauzo la litchowa. msitu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misitu) 1 malo oŵirira makamaka ndi mitengo. 2 onani tanthauzo la dambwe. 3 onani tanthauzo la manda. msiwe dzi. Mu-Mi- (zambi. misiwe) mphako yopezeka muutali mwa zinthu monga bango, nsungwi ndi psipse.

msodzi dzi. Mu-A- (zambi. asodzi) munthu amene ntchito yake ndi kupha nsomba. msoko /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misoko) mzere umene wapangidwa posoka ndi ulusi zinthu monga zovala ndi nsapato. msoli dzi. Mu-Mi- (zambi. misoli) nthuli yaikulu kwambiri ya nyama. 1 msolo dzi. Mu-Mi- (zambi. misolo) mtengo womwe uli ndi thundu lolimba lotuŵira ndi lokanambala ndipo masamba ake ndi aang’ono. 2 msolo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misolo) gawo la mwendo chakumaso kwake lopezeka pakati papazi ndi bondo. mae.: msongolo. msolokazi /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amsolokazi) onani tanthauzo la mferakazi. msoma dzi. Mu-Mi- (zambi. misoma) 1 muyeso wa mbale kapena nsengwa wolingira malonda azinthu monga chimanga ndi nyemba. kunekwi.: nsoma. 2 onani tanthauzo la liwombo. msomali /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misomali) kachitsulo kosongoka mbali imodzi komwe mbali inayi kali ndi mutu ndipo anthu amakhomera zinthu makamaka zamatabwa kuti zilimbe. msondo dzi. Mu-Mi- (zambi. misondo) chinamwali cha ana akazi pakati pa ayao. msongolo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misongolo) onani tanthauzo 1 la msolo. msongwe /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misongwe) kumathero kwa mzere wa anthu osaka nyama. fani: mpandu msonkhamsonkha /ttktk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misonkhasonkha) chitidwe wotenga zinthu pang’onopang’ono kwa anthu osiyanasiyana. msonkhano dzi. Mu-Mi- (zambi. misonkhano) kukhala pamodzi kwa anthu oitanidwa n’cholinga choti akambirane nkhani kapena kumva nkhani. msonkho /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misonkho) 1 chuma chimene boma limalamula anthu kupereka ku boma pazifukwa zosiyanasiyana. 2 zinthu zimene zasonkhanitsidwa kuchokera kwa anthu osiyanasiyana. msonthi dzi. Mu-Mi- (zambi. msonthi)

mtundu wa udzu wa mphesi lofeŵa womwe mphesilo ndi makwaule ake ndi ochepa ndipo kaŵirikaŵiri umamera mtsala. kunekwi.: msonthi, nsonthi. msopero dzi. Mu-Mi- (zambi. misopero) chitsulo chotsendera wonga m’mfuti yogogodera. msoti dzi. Mu-Mi- (zambi. misoti) mbuzi kapena nkhuku yaikazi ya msinkhu wapakati pamwanapiye ndi thadzi yoti yinayambe kuyikira. msozi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misozi) dontho la madzi otuluka m’diso monga munthu akamalira. kunekwi.: msozi, nsozi. msudzulo dzi. Mu-A- (zambi. msudzulo) dipo lopereka kwa mkazi kapena kwa mwamuna pakati pa ukwati. kunekwi.: nsodzulo. mae.: mzimbu, muvi. msuku dzi. mtengo umene thundu lake limaoneka lotuŵirako lokhla ndi makungwa osalimba, poŵakungunula ndipo umabala zipaso zamasukuzimene anthu ena amadya zikapsa. msulizo dzi. Mu-Mi- (zambi. misulizo) khalidwe losayamika ukapatsidwa zinthu. kunekwi.: nsulizo. msulu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misulu) kanyama kakutchire kofiira kofanana ndi gologolo ndipo kamakonda kudya nyerere. kunekwi nsulu. msululu dzi. Mu-Mi- (zambi. Misululu) 1 msululu ndi mbuzi yosabereka 2 ana ambeŵa ofika pa msinkhu wokwerewa. kunekwi.: nsululu. mae.: nsepa, nthoto, nserepetera. msuma /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misuma) onani tanthauzo 1 la mpalo. msumati dzi. Mu-Mi- (zambi. misumati) 1 chisonga chozika m’kamwa mwa nsomba kuti poŵamba isanyeyeke. kunekwi.: nsamati. 2 nsomba yowambidwa iri ndi msumati. kunekwi.: msomati. msumba /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misumba) malo anyumba zambiri kumene kumakhala kuchimake kwa malonda ndiponso kuchimake kwa zochitika m’dera. mae.: mzinda. msunamo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misunamo) maonekedwe woipitsa pakamwa posonyeza kupsa mtima, kukwiya kapena kunyasidwa ndi chinthu china. msundu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misundu)

kachilombo kokhala m’madzi konga nyongolotsi komwe kamatha kuloŵa m’thupi ndi kumayamwa magazi. kunekwi.: mtsundu. msungachuma /ttttk/ dzi. Mu-A- (zambi. asungachuma) munthu yemwe ali ndi udindo wosunga chuma cha gulu la anthu. msungi /tkt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. asungi) munthu yemwe ali ndi udindo wosunga zinthu. msungwana /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. asungwana) mwana wamkazi wokulirapo koma wosakwatiwa. mae.: mtsikana. msunje /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misunje) onani tanthauzo la chisunje. msunyani /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misunyani) 1 onani tanthauzo la chisambadzukulu. kunekwi.: nsunyani. 2 msusu dzi. Mu-Mi- (zambi. misusu) khalidwe lochita chinthu mofulumira pamene munthu asanaonetsetse ubwino wa chinthucho kapena pamene sikuli koyenera kuti achitepo kanthu kena kalikonse. msutu /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. asutu) onani tanthauzo la kapolo. msuzi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misuzi) madzi amene amapezeka mundiwo ndipo amatengera fungo ndi kukoma kwa ndiwozo. kunekwi.: msuni, msuzu. mswachi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miswachi) kamtengo kosasantha mbali imodzi kotsukira mano. mswani /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. mswani) 1 zinthu za m’kati mwa chifu cha ng’ombe ndi mbuzi zokhala ngati udzu zosagayidwa kwambiri. kunekwi.: nswani. 2 zinthu za m’kati mwa chifu cha ng’ombe ndi mbuzi zokhala ngati udzu zosagayidwa kwambiri. kunekwi.: nswani. mswankhono dzi. Mu-Mi- (zambi. miswankhono) mbalame yaikulu khosi, ya miyendo ndi mlomo wautali ndipo imadya nkhono. mswera dzi. Mu-Mi- (zambi. miswera) mvula yogwa pang’onopang’ono kwa nthaŵi yaitali osalekeza. mae.: mvumbbi. mtakula dzi. Mu-Mi- (zambi. mitakula) onani tanthauzo la mambulu. mtalala /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. matalala) madzi amvula owundana omwe amagwa ngati kamwala. mtalasada /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitalasada)

onani tanthauzo la chigwandala. mtama dzi. 1 chisoti cha mfumu 2 nseche za mphale muufa zosalira posefa. kunekwi.: nthama. mtambala /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitambala) katundu wolemera yemwe amamumangirira ku mitengo ndi cholinga chakuti katunduyo asavute kunyamula kapena kutula. mtambasalale /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitambasalale) kukhala mopanda chovuta ndi mosangalala. kunekwi.: mtambasale. mtambe /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitambe) tsamba la khobwe. mtambo dzi. Mu-Mi- (zambi. mitambo) chinthu chimene chimaoneka mu mlengalengangati utsi woyala chimene chimaoneka modera ndipo chimasonyeza kuti kugwa mvula. mtanda dzi. Mu-Mi- (zambi. mitanda) 1 nsima yodzala chipande. 2 mtengo wotanthalika pamwamba pa nyumba pomanga denga. 3 anapachikapo yesu. 4 chizindikiro chofanizira pamene anapachikapo yesu. mtandaza dzi. Mu-Mi- (zambi. mitandaza) 1 nsima ya ufa wa makaka. 2 mapiri ogundana mondondozana. kunekwi.: mtandasha. mtandiro /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitandiro) onani tanthauzo la nkwiziro. mtanga /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitanga) onani tanthauzo la chitete. mtantha /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitantha) onani tanthauzo la chikwera. mtanthamphuno dzi. Mu-Mi- (zambi. mitanthamphuno) onani tanthauzo la mdula mphuno. mtanthanyerere dzi. Mu-Mi- (zambi. mitanthanyerere) chomera chomwe chimakhala ndi timitengo tambirimbiri towowngoka, ndi timasamba tating’onoting’ono. mtantho /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitantho) mtengo woyikidwa tsidya ndi tsidya la mtsinje waung’ono kuti anthu aziolokerapo. mtapasha dzi. Mu-Mi- (zambi. mtapasha) onani tanthauzo la chigwada. mtapo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitapo) onani tanthauzo la dongo.

mtatu dzi. Mu-Mi- (zambi. mtatu/mitatu) 1 mtundu wa ntchuwa woika mache atatuatatupoyamba kuseŵera. mae.: nsolo. 2 onani tanthauzo la mlungalunga. mtayamadzi /ttttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitayamadzi) kanjira kochotsera madzi makamaka m’mbali mwa denga kapena m’mbali mwa nsewu. mtayikira /tktkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitayikira) onani tanthauzo la chabuka. mtayo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitayo) kubala mwana wakufa. mtchecha dzi. Mu-Mi- (zambi. mtchetcha) onani tanthauzo la kasipa. mtedza /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitedza) mbewu yochita kulima imene imabala zipatso zake m’nthaka ngati nzama. mae.: nsawa. mtemang’ombe dzi. Mu-Mi- (zambi. mitemang’ombe) onani tanthauzo la chitebere. mtemankhuni /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mtemankhuni) onani tanthauzo la chitebere. kunekwi.: mtebankhuni. mtembo dzi. Mu-Mi- (zambi. mitembo) onani tanthauzo 1 la chitanda. mtemwende dzi. Mu-Mi- (zambi. mtemwende) onani tanthauzo la chigombo. mtenene /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitenene) chimanga cha mtsononkho waukulu. mae.: ng’ong’a, ngolimbo, ngweremwende. mtengano /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitengano) 1 mankhwala omwe mwamuna ndi mkazi wake amadyetsana kuti adzafe motsagana. 2 imfa imene mwamuna ndi mkazi wake amamwalira motsagana. mtengatenga /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitengatenga) manyamulidwe akatundu omwe anthu amachita poyenda mtunda wautali. kunekwi.: ntengatenga. mtengazonse /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amtengatenga) onani tanthauzo la kamtsenenge. mtheno dzi. mtheno ndi mbuzi yothena mtolo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitolo)

1 msonkhasonkha wa zinthu zomangidwa pamodzi monga nkhuni kapena mzimbe. 2 mku. kukhala ndi mimba yoyembekezera kubala mwana. mtombera /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. tombera) onani tanthauzo la chisunje. kunekwi.: ndombera. mtombozi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitombozi) mtundu wa mtengo womwe thuundu ndi zibalobalo zake zimatulutsa zinthu zamadzimadzi zoyera ukatemedwa. kunekwi.: thombozi. mtomoni /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitomoni) onani tanthauzo la mathova. mtonda /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitonda) onani tanthauzo la chikungu. mtondo /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitondo) zipatso za mtengo wa mtondo. mtondo1 dzi. Mu-Mi- (zambi. mitondo) mtundu wa mtengo wolimba womwe thundu lake amapangira bwato. mtondo2 /kt/ muo. tsiku lachinayi kuchokera lero. mtondo3 /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitondo) 1 chinthu cha mtengo chosema chosinjiramo zinthu monga chimanga. 2 onani tanthauzo 2 la chibwano. mtondowatibule /tkkkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitondoyatibule) onani tanthauzo la chigando. mtongo dzi. Mu-Mi- (zambi. mitongo) nthenda yotupitsa tchende. mae.: phudzi, mwera. mtoso dzi. Mu-Mi- (zambi. mitoso) kamtengo kufufuzira kapena kukhuzira chinthu monga mbeŵa yomwe ili kudzenje kapena kobisika. mtovu dzi. Mu-Mi- (zambi. mitovu) mtundu wa chitsulo umene umagwiritsidwa ntchito poootchera zitsulo zina. mtowo dzi. mtengo womwe umabala zipatso zimene zimang’aluka zikakhwima ndipo zimakhala zonanda ndi zozuna. kunekwi.: mfowo. mtsachinya dzi. Mu-A- (zambi. mtsachinya) onani tanthauzo la kadzira. mtsali /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitsali) onani tanthauzo la chibakha. mtsamiro /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitsamiro)

thumba lomwe m’kati mwake anthu amayikamo zinthu zinthu zofeŵa monga thonje, nthenga, kuti munthu aziikapo mutu pogona. kunekwi.: msambiro, msamiro. mae.: pilo. mtsamphuno /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitsamphuno) onani tanthauzo la kamfuno. mtsamunda /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. atsamunda) dzina lotchulira mzungu monyoza makamaka pa ndale. mtseka dzi. Mu-A- (zambi. mtseka) onani tanthauzo la chifundamtima. mtsetse /tkt/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mtsetse) 1 kamvekedwe kamapadzi poyenda mokwakwaza. 2 chinthu chimene ana amakwerapo poseŵera pa mtsese. 3 onani tanthauzo la matsitso. kunekwi.: nsetse. mtsetule dzi. mtsiriko /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitsiriko) onani tanthauzo la chambu. mtsitsi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitsitsi) chomera chomwe chimakula motambalala. fani. chilambe. mtsizi /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitsizi) zinthu zakuda zimene zimakhala kunsi ndi m’mbali mwa mphika zopangika chifukwa cha utsi kapena mfumbemfumbe za makala. kunekwi.: msizi. mtsonyo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. misonyo) liwu lotuluka pakamwa pogundaniza milomo ndi kukokera mpweya m’kati mwa mphamvu ndipo limasonyeza kuti wochitayo wayipidwa. mtudzu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mtudzu) onani tanthauzo la chipongwe. mtukulo /ttk/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitukulo) mtengo wotukulira chinthu monga tsindwi la nkhokwe. mtumbira dzi. Mu-Mi- (zambi. mitumbira) mulu wa dothi. mtumbo dzi. Mu-Mi- (zambi. mitumbo) onani tanthauzo la mnyero. mtundazi mve. zinthu zokhala pafupipafupi motsogozana. mtunkhatunkha /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mtunkhatunkha) onani tanthauzo la kamangazula. mtuwituwi /ttkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mituwituwi) onani tanthauzo la chikumasi. mudzi dzi. Mu-Mi- (zambi. midzi)

1 nyumba zambiri zomanga pamodzi, zogonamo ŵanthu wokhala ndi mfumu yoŵayang’anira. 2 chitsononkho chokhazika poseŵera nsikwa. 3 matenda omwe amagwira gawo la thumbo lomwe kumakhala tuvi toyembekezera kunyeredwa ndipo amachititsa thumbolo kusololoka. 4 onani tanthauzo la manda. muka Ku-, mne. yamba ulendo kapena choka malo ena ndi kupita pena. kunekwi.: mka, nka. mukho1 /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikho) chomera choyaza pansi chonga mtambe mthengo cha muzu wautali, wofeŵa ndipo wozuna. mae.: nserera. mukho2 /tk/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mikho) onani tanthauzo la mpita. mulaga dzi. Mu-Mi- (zambi. miraga) kamizi kakang’ono komangidwa pambali pa mudziwaukulu. mulinga dzi. Mu-Mi- (zambi. milinga) mkoko wa nthochi. mulingo dzi. Mu-Mi- (zambi. milingo) muyeso woyesera chinthu kapena zinthu. mulu dzi. Mu-Mi- (zambi. milu/miulu) gulu la zinthu zounjikidwa pamodzi. mulumuzana (ngo) /kkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amulumuzana) mkulu wothandiza mfumu pa udindo wake. kunekwi.: mlumuzana. Mulungu1 dzi. Mu-Aonani tanthauzo la Chauta. kunekwi.: mlungu, mndungu. mulungu2 dzi. Mu-Mi- (zambi. milungu) 1 masiku asanu ndi aŵiri. 2 kamtsinje kamene kamayenda m’nthaka. fani.: kasupe. 3 chinthu chimene anthu amapembedza pofanizira mulungu. 1 muna /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. muna) dzina lotchulira mwana wamwamuna. 2 muna /kt/ tsinde lowonetsa chinthu makamaka chamoyo chimene sichili chachikazi. munda /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minda) malo olimapo mbewu. munga /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. minga) 1 kanthu kokuthwa kansonga komera pa mitengo ina. 2 chinsonga cha nungu. 3 fupa losongoka la nsomba. mungu /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mungu)

onani tanthauzo 1 la chiku. munju dzi. Mu-Mi- (zambi. minju) muzu wa mbewu yoyamba kumera kumene. munthu dzi. Mu-A- (zambi. anthu) cholengedwa chamoyo cha miyendo iŵiri chimene chimaganiza ndi kuyankhula zanzeru kuposa zamoyo zonse. munye dzi. Mu-A- (zambi. munye) onani tanthauzo la mkombaphala. muphwa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. aphwa) mwana wamwamuna wa mlongo wako amene kwa iwe amakuchula kuti amalume. musi dzi. Mu-Mi- (zambi. misi) 1 mtengo wosema wosinjira zinthu mu mtondo. 2 mlaba wa sopo. muso /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miso) msoko wa chingwe cha mphasa. muswe /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miswe) onani tanthauzo la chambampha. muti (Sho) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. muti) onani tanthauzo la mankhwala. mutu /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mitu) 1 chiŵalo cha thupi cha pamwamba pa khosi chokhala ndi ziŵalo zinzake monga maso, makutu ndi mphuno. 2 chiyambi kapena mfundo yeniyeni ya nkhani. 3 kachasu woyambirira kutcheza yemwe amakhala wowawa kwambiri. 4 m’bulu wa mafinya wolimba amene amene amaoneka pakatikati pa chotupa. mae.: nguma. 5 onani tanthauzo la litsipa. 6 mku. munthu wa nzeru. muuka /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miuka) onani tanthauzo la chilengwalengwa. muunda dzi. Mu-Mi- (zambi. miunda) onani tanthauzo la mtumbira. muuni dzi. Mu-Mi- (zambi. miuni) kamtengo kapena tsekera limene aliyatsa moto ndi cholinga chounikira. muvi /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mivi) onani tanthauzo la mpaliro. muwale dzi. Mu-Mi- (zambi. miwale) onani tanthauzo la m’bale. muwanga1 dzi. Mu-Mi- (zambi. miwanga)

nsungwi yomangidwa pa mphaso la denga kuti udzu ofololera ugonerepo ndipo ena ina imamangidwa pamwamba pa udzuwo kuti usagwekapena usauluke ndi mphepo. muwanga2 /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miwanga) 1 mtundu wa mtengo wolimba kwambiri wa mthima lalikulu lakuda. kunekwi.: m’banga. 2 mzengo yaikulu yomanga pansi ndi kumwamba kwa nkhokwe. kunekwi.: mwanga. muwawani /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. miwawani) mtundu wa mtengo womwe mizu yake ndi yowawa kwambiri ndipo ndi mankhwala alitsipa. muwongolera dzi. Mu-Mi- (zambi. miwongolera) muso woyamba posoka mphasa. muya /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. amuya) onani tanthauzo la malemu. muyabwe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. muyabwe) fungo la tsitsi kapena bweya ukaŵauka ndi moto. muyalo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miyalo) malire oonetsa kusanjana kwa miyala kapena nthaka yosiyanasiyana pokumba pansi. muyaya /tkt/ muo. nthaŵi ino mpaka nthawi yonse ya m’tsogolo. muyemba dzi. Mu-A- (zambi. amuyemba) dzina lomwe makolo amkazi ndi amwamwamuna amayitanirana. mae.: seŵere. muyeso dzi. Mu-Mi- (zambi. miyeso) onani tanthauzo la mulingo. muzu dzi. Mu-Mi- (zambi. mizu) gawo la chomera limene pokula limaloŵa pansi ndipo ntchito yake ndi kufunafuna chakudya cha chomeracho. mva Ku-, mne. 1 dzuŵa liwu kapena phokoso loloŵa m’makutu. 2 zindikira chinthu chochitika pa thupi monga kutentha kapena kuwawa. 3 zindikira ndi kuvomereza zimene zanenedwa. mvano /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mvano) mchitidwe wogwirizana kapena wochitira kanthu pamodzi. mvimvi dzi. I-Zi- (zambi. mvimvi) kachilombo konga nkhululu kopanda mapiko, kakakulu mimba ndipo kakakodzera pathupi pamatuluka matuzza. kunekwi.: vimvi. mviru dzi.

mtengo umene umabereka zipatso za mbulungo zotchedwa nziru zomwe anthu ena amadya zikapsa. kunekwi.: mziru. mae.: mbirima. mvukuto /kt/t/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mivukuto) thumba la chikopa chofufuta lopemerera moto palivumbo. mvula /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. mvula) madzi ogwa pansi kuchkera mlengalenga. mvulemvule dzi. I-Zi- (zambi. mvulemvule) 1 nsanza za chovala 2 onani tanthauzo la mavalanguwo. 3 onani tanthauzo la mauwa. mvuma /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mvuma) 1 nsonga yolukira kukamwa kwa mono kuti nsonga zikaloŵa zisatuluke. 2 mphepo yochokera kum’maŵa. 3 mbali imodzi mwa mbali zinayi za dziko imene imayang’anana ndi kuzambwe. mvumbi /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. mvumbi) onani tanthauzo la nswra. mvumo dzi. Mu-Mi- (zambi. mivumo) mtengo wonga ngwalakwa womwe zipatso zake ndi zikuluzikulu monga maungu ndipo ndipo anthu ena amadya. mvundulamadzi /ttttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. avundulamadzi) onani tanthauzo la kadiri. mvunguti dzi. mtengo wotuŵira womwe ukakula umakhala ndi makungwa odera ndipo umabereka zipatso zitalizitali zooneka ngati maŵere ziri zotuŵira. mvuudwa dzi. I-Zi- (zambi. mvuudwa) onani tanthauzo la bzulu. mvuwu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mvuwu) onani tanthauzo la bokho. mwa Ku-, mne. papira zinthu zamadzimadzi m’kamwa kuti ziloŵe m’mimba. mwafuli /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amwafuli) onani tanthauzo la ambulera. mwaiwe /kt/ mfu. onani tanthauzo la ambwana. mwakule /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miyakule) mpheta yaimuna imene imamera nthenga zofiira nyengo yamasika. mwala /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miyala) chinthu cholimba chachirengedwe chopezeka pa nthaka kapena m’nthaka. mwalamwaza Ku-, mne.

1 papasa zinthu monga, mphale poziyanika padzuŵa. 2 ng’ondola zinthu mosasamala. mwalira /ttk/t/ Ku-, mne. itha moyo ndikuleka kupuma makamaka munthu. fani fa. mwambi /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miyambi) nkhani yokhala ndi chiyambi ndiponso yopereka phunziro kwa anthu. mwambo dzi. Mu-Mi- (zambi. miyambo) 1 khalidwe labwino laulemu ndiponso laumunthu. 2 malangizo operekedwa kwa munthu. 3 dongosolo la zochitika monga pa ukwati. mwamuna /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amuna) munthu wa mphongo. mwamunamuna /tkktk/ dzi. Mu-A- (zambi. amunamuna) mwamuna wa mphamvu. mwamvu /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. mwamvu) onani tanthauzo la chilimwe. mwana /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. ana) 1 munthu yemwe siwamkulu. 2 chinthu chobadwa kuchinzake. 3 onani tanthauzo 1 la lingo. mwanabere /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anabere) chinthu chotupa pa thupi makamaka m’nkhwapa kapena m’mphechempheche chifukwa cha bala lotukusira. mwanakhutu /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. anakhutu) onani tanthauzo la make khutu. mwanambaye /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anambaye) onani tanthauzo la chisozera. mwanamphepo /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamphepo) 1 mtundu wa matenda amene amamvetsa kuzizira m’thupi. 2 chomera chachitsamba chokhala ndi chikhawo chonga chinangwa koma chili chofiira ndipo chikhawocho anthu ena amachita mankhwala a nthenda ya mwanamphepo. mwanamphero /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamphero) mwala waung’ono woperera pa mphero. mwanapiye /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anapiye) mwana wamng’ono wa nkhuku. mwanawabwerera /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anabwerera) onani tanthauzo la kabwere. mwanawaleza /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. analeza)

chinthu chonga uta cha maonekedwe osiyanasiyana chomwe chimaoneka mu mlengalenga makamaka nyengo ya mvula. mae.: utawaleza. mwandionerapati /tkktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. amwandionerapati) onani tanthuazo la bathwa. mwandondo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mwandondo) mtundu wa dzungu lalikulu lamaŵangamaŵanga. mae.: mwangasira. mwangasira /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mwangasira) onani tanthauzo la mwandondo. mwano dzi. Mu-A- (zambi. mwano) onani tanthauzo la chipongwe. mwanya Ku-, mne. phwanya chinthu mongha mbiya. mwathe dzi. Mu-Mi- (zambi. miyathe) onani tanthauzo la chiboliboli. mwati dzi. Mu-Mi- (zambi. miyati) onani tanthauzo la mchedzera. mwatso dzi. Mu-Mi- (zambi. miyatso) onani tanthauzo la muuni. mwavi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. mwavi) 1 mtengo wa khungwa ndi maluŵa ofiira. 2 onani tanthauzo la chinkhundi. mwawa dzi. Mu-Mi- (zambi. miyawa) dzenje limene pamatuluka inswa pachulu. mwayazi /kt/ mve. umo chimaonekera chitseko chosatseka. mwaye dzi. Mu-A- (zambi. mwaye) zinthu zaufaufa zakuda zolendeŵera ku tsindwi chifukwa chofukizidwa ndi utsi. mwayi dzi. Mu-A- (zambi. mwayi) onani tanthauzo la chisomo. kunekwi.: mwaye, mwawi. mwaza Ku-, mne. 1 balalitsa kapena taya zinthu mowaza. 2 wononga zinthu monga chuma. mwazi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. mwazi) onani tanthauzo la chilopa. mwe tsi. tsinde la mloŵa m’malo kapena mfotokozi wa mgwirizano. mwedza Ku-, mne. dula chinthu mokoka monga chingwe. mwee mve.

umo pamaonekera pakamwa munthu akamaseka mosatulutsa liwu. mwemwetera Ku-, mne. onetsa mano posonyeza chimwemwe. mae.: mwetulira. mwena /kt/ mlu. umo pamaonekera pakamwa munthu akamaseka mosatulusa liwu. mwendo dzi. Mu-Mi- (zambi. miyendo) 1 chiŵalo choyendera. 2 chinthu choimitsira chinthu china monga mpando. mwenje dzi. Mu-Mi- (zambi. miyenje) onani anthauzo la muuni. mwenzi mlu. onani tanthauzo la bwenzi. mwera dzi. Mu-A- (zambi. mwera) 1 mphepo yozizira yochokera kumwera. 2 mankhwala oika m’banola mpaliro kuti nyama akayilasa izifa msanga. mae.: ulembe. 3 onani tanthauzo la mtongo. mwere dzi. Mu-Mi- (zambi. miyere) onani tanthauzo 1 la mthethe. mweta Ku-, mne. dula udzu ndi chitsikiro. mwetee mve. 1 umo imaonekera mimba ya munthu. 2 umo imaonekera mimba ya munthu kapena nyama yonenepa. fani: nete. mwetsa Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la chinya. mwetu mve. umo umamvekera udzu ukamamwetulidwa ndi ng’ombe. mwetula Ku-, mne. dula chinthu monga udzu, chitsamba ndi manja kapena kapena mano monga zimachitira ng’ombe. mae.: kangadzula. mwetulira Ku-, mne. onani tanthauzo la mwemwetera. mweza dzi. Mu-A- (zambi. mweza) madzi othamanga mwa mphamvu mu mtsinje. mwezi /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miyezi) 1 chinthu chonga dzuŵa chomwe chimaŵala usiku. 2 nthaŵi yokwana milungu inayi. mwina /kt/ mlu. onani tanthauzo la kapena.

mwinda dzi. Mu-Mi- (zambi. miyinda) onani tanthauzo la chigobo. mwini /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. eni) munthu amene chinthu chili chake. mwinikhutu /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. enikhutu) onani tanthauzo la make khutu. mwiri /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. amwiri) onani tanthauzo la changa. mwitunde dzi. Mu-A- (zambi. mwitunde) mtundu wa mtedza wa mkhalatsonga womwe umacha mochedwa. mwiyo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. amwiyo) mbalame yomwe polira imati mwiyo. myaa Ku-, mne. 1 umo chimaonekera chinthu chosalala. kunekwi.: mnyaa. 2 umo chimaonekera chinthu chikaunthama pansi mobisala. myata Ku-, mne. bwinthama pansi chafufumimba. kunekwi.: mnyata. myudula Ku-, mne. ŵiritsa chimera pamoto mopitirira. myula Ku-, mne. onani tanthauzo la kupula. kunekwi.: nyula. mzakaka dzi. Mu-Mi- (zambi. mizakaka) onani tanthauzo la kangaluche. mzamba dzi. Mu-A- (zambi. azamba) mkazi wothandiza kuberekesa amayi m’mchikuta. kunekwi.: nzamba. mzambala dzi. Mu-Mi- (zambi. mizambala) onani tanthauzo la madumbo. mzambwe dzi. Mu-Mi- (zambi. mizambwe) onani tanthauzo 1 la chezi. mzati dzi. Mu-Mi- (zambi. mizati) 1 mtengo wochirikizira denga la nyumba. 2 kamtengo komwe amazika pansi m’khola la mbuzi kuti azimangirirako mbuzi. 3 manda wokhala pafupi kapena kuseri kwa nyumba. 4 munthu wodalirika makamaka pa banja. mzaza dzi. Mu-Mi- (zambi. mizaza) 1 mbolo yaikulu makamaka ya munthu wodziwa kuchinda. 2 onani tanthauzo 2 la chimbu. 3 onani tanthauzo la chikhukhu. mzenga /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizenga)

onani tanthauzo la chombwe. mzere dzi. Mu-Mi- (zambi. mizere) 1 mkwasa wolemba pa chinthu china monga papepala. kunekwi.: mzera. 2 nthumbira yaitali yobzalapo mbewu. kunekwi.: mzera. 3 mndandanda wa zinthu. kunekwi.: mzera. mae.: mfolo. mzimbi /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizimbi) onani tanthauzo la dosa. mzime dzi. Mu-A- (zambi. mizime) onani tanthauzo la chikwangula. mzimizi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. azimizi) onani tanthauzo la malemu. mzimu /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizimu) 1 chinthu cholengedwa ndi Mulungu, chosaoneka ndi maso, chokhala m’thupi la munthu kuti munthuyo akhale ndi moyo. 2 Mu-A- (zambi. azimu) mzimu wa anthu akufa. mzinda dzi. Mu-Mi- (zambi. mizinda) 1 bwalo lometerapo chinamwali kapena kuvinirapo gule wamkulu. 2 malo m’dziko okhala ndi anthu ambiri, maofesi, nyumba zomangidwa mwadongosolo, misewu yabwino ndipo makhalidwe ndi zochitika za anthu ndi zosiyana ndi za anthu a kumudzi. mzinga dzi. Mu-Mi- (zambi. mizinga) 1 mtundu wa mfuti yaikulu. 2 kuomba kwa mfuti. 3 onani tanthauzo la mng’oma. mzingamphiri /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizingaphiri) onani tanthauzo la chigonam’phiri. mzingo dzi. Mu-Mi- (zambi. mizingo) gulu la njati. mzipe dzi. Mu-Mi- (zambi. mizipe) onani tanthauzo la mtsempha. mziri /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. miziri) onani tanthauzo la chinyezi. mzizi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. mzizi) onani tanthauzo la chinyezi. mzizima1 /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizizima) liwu lalikulu lomvekera chapansipansi chinthu chikakhala kutali monga mmene imamvekera galimo kapena ndege. mzizima2 /tk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizizima) onani tanthauzo la kazimezime. mzona /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizona)

onani tanthauzo la mingazina. mzondi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. azondi) onani tanthauzo la kasoze. mzondo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizondo) 1 kansalu kolendeŵera kuchokera ku chovala chomwe munthu wavala. 2 onani tanthauzo la kagonda. mzongo /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizongo) mnofu wa nyama yoŵamba yomwe amawuleza asanaŵambe. mzukira dzi. Mu-Mi- (zambi. mizukira) mtundu wa nyerere yonnga lithumbu koma yocheperapo ndipo imaluma. mzukwa /ttk/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizukwa) chinthu chooneka ngati munthu chomwe anthu amakhulupirira kuti poyamba chinali munthu asanafe. fani. chidangwaleza. mzuli (Swa) /tkt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mizuli) onani tanthauzo la chitsalabudu. mzungu dzi. Mu-A- (zambi. azungu) munthu woyera osati mfirika kapena mmwenye. mzuwa dzi. Mu-A- (zambi. mzuwa) onani tanthauzo la chidololo. kunekwi.: nzuwa. N

!

N

!

N, n dzi. Mu-A- (zambi. ma n) lemba lachikhumi ndi mphambu zinayi mndanda wa malemba a m’chiyankhulo cha Chinyanja ndiponso limodzi mwa malemba opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. 1 na tsi. 1 tsinde losonyeza kuonjezekera kwa zinthu. tenga khasu lina. 2 tsinde losiyanitsa zinthu. ena abwera, ena athawa. 3 mphatikira m’tsogolo wosonyeza mneni wochitirana. a Mwale ndi a Phiri amanenana. 2 na /k/ muo. mawu ootnesa kutsimikiza. na ine ndipita basi. 3 na m’pham’mbu. m’phatikiram’mbuyo wogwira ntchito ya mneni ndi mlowam’malo woloza. nazi ndalama tengani, nawa madzi imwani. 4 na m’pham’ka. mawu osonyeza nthawi yakale pang’ono. anapita kuchipatala lero. nabiri /kt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. anabiri)

onani tanthauzo la chidzolo. nabuta /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. anabuta) onani tanthauzo la kabwata. nachesi dzi. Li-Ma- (zambi. manachesi) onani tanthauzo la kanthina. nachigonkhiro /t/tk/ dzi. Mu-A- (zambi. anachigonkhiro) kanyama kofanana kwambiri ndi gulo koma kokulirapo thupi. nachinundu dzi. Mu-A- (zambi. anachinundu) onani tanthauzo la fumbwe. nachiula dzi. Mu-A- (zambi. anachiula) njovu yokalamba, yopanda mano. mae.: nyungwa. nachumwe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anachumwe) mtundu wa mtengo wochepa tsinde womwe umakula motalika ndipo ndi wabwino kupanga nsichi. nadzambwe1 dzi. Mu-A- (zambi. anadzambwe) njuchi yaikulu yopanda mbola, yosaluma. mae.: nadzoche, zunuya, nadzuche. nadzambwe2 dzi. Mu-A- (zambi. anadzambwe) onani tanthauzo 1 la kadzoche. nadzikwi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anadzikwi) mbalame ya zitsukwa zazitali yomwe pouluka imakhala ngati ikuvutika chifukwa za zitsukwazo ndipo ikamauluka imapita pansi kenaka imapitanso m’mwamba. nadzitche /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anadzitche) onani tanthauzo la mdzina. nadzuche /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anadzuche) onani tanthauzo la nadzambwe. nafadala dzi. Mu-A- (zambi. anafadala) onani tanthauzo la gonondo. nafungwe dzi. Mu-A- (zambi. anafungwe) onani tanthauzo la chilima. nafwaka dzi. Mu-A- (zambi. anafwaka) mtengo wolimba ndiponso wabwino kupanga nsichi, mpini, ndi nkhuni. mae.: namphangale. nagoya /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anagoya) onani tanthauzo la khang’a. naka dzi. I-Zi- (zambi. naka) onani tanthauzo la khukhuto. nakache /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nakache)

mtundu wa udzu womwe njere zake zimatchedwa nsanu ndipo makwaule ake amacheka. nakalongo dzi. Mu-A- (zambi. anakalongo) muzu wa chimanga wokhala pakatikati pa mizu ina omwe umabalitsa phesi lake. mae.: namtadza. nakama Ku- mne. tsekemera kapena koma kwambiri. nakambe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anakambe) onani tanthauzo la chisekese. nakanaka1 Ku- mne. khala womata monga umachitira uchi. nakanaka2 mve. umo chimaonekera chinthu cha mafuta kapena chinthu cha litsiro. nakanyimbwi dzi. Mu-A- (zambi. nakanyimbwi) onani tanthauzo la chiphwenene. nakapeneka dzi. Mu-A- (zambi. anakapeneka) onani tanthauzo la kanamzenenga. nakapimbi /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anakapimbi) onani tanthauzo la kapichi. nakapumbo dzi. Mu-A- (zambi. anakapumbo) onani tanthauzo la chule. nakasaka /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anakasaka) mpaliro wa mano awiri woyang’ana kumbuyo ngati dzino la mbedza n’cholinga choti ukabaya nyama usamazuke. mae.: ntcheto, ntcheka, nkhaka. nakatalaka dzi. I-Zi- (zambi. nakatalaka) mkanda waukuluukulu wofiira. nakhodzwe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anakhodzwe) onani tanthauzo la chuzu. nakhoma /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nakhoma) nsengwa yaikulu yopaka bombwe ndi makala. nakhonyere dzi. Mu-A- (zambi. anakhonyere) onani tanthauzo la kagonda. nakonako /tktk/ dzi. Mu-A- (zambi. anakonako) onani tanthauzo la kadiri. nakubala dzi. Mu-A- (zambi. anakubala) onani tanthauzo la kholo. nakufa dzi. Mu-A- (zambi. anakufa) onani tanthauzo la malemu. mae.: mzimizi. nakulapsa /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anakulapsa)

onani tanthauzo la chikhambwe. nakulira /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anakulira) onani tanthauzo la mfedwa. nakwiaka dzi. Mu-A- (zambi. anakwiaka) munthu amene amaŵakha bwino chinthu osaphonya akamuponyera. nalibeza dzi. Mu-A- (zambi. analibeza) onani tanthauzo la mzamba. nalifuku dzi. Mu-A- (zambi. analifuku) nthawi yoleka kugwa mvula, yokata mvula. nalikoma dzi. Mu-A- (zambi. analikoma) onani tanthauzo la chipangwi. nalikukuti /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. analikukuti) onani tanthauzo la kalikwikwiti nalimata dzi. Mu-A- (zambi. analimata) kabuluzi kakang’ono komwe kamakonda kukhala m’nyumba, koonekera matumbo. nalinsi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. analinsi) kachitsulo kopindika kokhala ndi mutu, mbali ina ngati zingano komwe amayi amamangira ana matewera. kunekwi.: naluse. mae.: naphini, phinifolo. naliti (Afr) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. analiti) kachitsulo kakuthwa nsonga imodzi nsonga ina kuli kabowo pomwe pamalowera ulusi. ntchito yake ndi kusokera zovala. mae.: singano, zingano. naliwole dzi. Mu-A- (zambi. analiwole) onani tanthauzo la chaole. nama /tk/t/ Ku- mne. nena zinthu zabodza. namadanitsa /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamadanitsa) onani tanthauzo la kavuwevuwe. namadzi /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anamadzi) dzina la ana okulira m’madzi, odziwa kusambira. namakhoswe dzi. Mu-A- (zambi. anamakhoswe) onani tanthauzo la kalim’tsinde. namalenga /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamalenga) onani tanthauzo 1 la chamnjiri. namalindi /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anamalindi) mbaleme yofiira modera ya chitsukwa chachitali ndi miyendo yaitali. namalira /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. anamalira) onani tanthauzo la mfedwa.

namalowe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamalowe) onani tanthauzo la kayowozi. namasamba dzi. Mu-A- (zambi. anamasamba) mtundu wa njoka yaikulu yooneka ngati msipu. mae.: njokamayani. namatula /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. namatula) chopereka chomwe makolo amapereka kwa mfumu kuti awalole kutchita mwambo wa ukwati m’mudzi mwake. nambala (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/Li-Ma- (zambi. nambala/manambala) malembo monga 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. nambera /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anambera) 1 kang’oma kakang’ono. 2 kachibekete komwe amaimba poitana anthu pamowa. nambuka /ttk/ Ku- mne. lenda monga limachitira therere kapena nyuta monga ulimbo. nambumbira dzi. Mu-A- (zambi. anambumbira) chilombo chakuda, chamapiko anayi chonga mavu, chimamanga nyumba ya dothi. namchakala dzi. I-Zi- (zambi. namchakala) onani tanthauzo la chigwada. namdembe dzi. Mu-A- (zambi. anamdembe) onani tanthauzo la mtenga zonse. namdumu dzi. Mu-A- (zambi. anamdumu) onani tanthauzo la chiduduli. namdzadzalangwe dzi. Mu-A- (zambi. anamdzadzalangwe) mbalame imene imasandulika mawanga ake nakhala achikasu ndi odera pang’ono ndipo nthawi ya dzinja imakhala ndi ubweya wakuda thupi lonse koma pakhosi pamakhala ubweya wofiira. mae.: sedzengwa. namdzambwe dzi. Mu-A- (zambi. anamdzambwe) onani tanthauzo la nadzuche. namdzikambe /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamdzikambe) onani tanthauzo la birimankhwe. namdzikwi dzi. Mu-A- (zambi. anamdzikwi) mbalame yokhala ndi zisukwa zazaitali yanthenga zakuda ndi mawanga oyera, mlomo wofiira. mae.: namkwichi. namdzumbulumbu dzi. Mu-A- (zambi. anamdzumbulumbu) onani tanthauzo la nadzuche. namfaka dzi. I-Zi- (zambi. namfaka) onani tanthauzo la mtama. namgodo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamgodo) nyemba zosinja ndi kuphika kuti zikhale ngati nsima pakudya.

namgogoda dzi. Mu-A- (zambi. anamgogoda) 1 chitete cholukidwa ndi bango. 2 onani tanthauzo la gogomole. namgoma dzi. Mu-A- (zambi. anamgoma) onani tanthauzo la chifumbu. namgomba dzi. Mu-A- (zambi. anamgomba) onani tanthauzo la chibo. namgoneka /kktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamgoneka) onani tanthauzo la chilambe. namgumula dzi. Mu-A- (zambi. anamgumula) mphini zotema kumaso pamwamba pa mphuno, mizere iwiri kapena itatu. namkalimbwi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. anamkalimbwi) namkalimbwe ndi chotupa chaching’ono kusiyana ndi chitusha namkaputu /ktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamkaputu) mtundu wa mbalame yofanana ndi namzeze koma yokulirapo pang’ono. namkawa dzi. I-Zi- (zambi. namkawa) 1 onani tanthauzo la makumbuka. 2 kuundana kwa njuchi pamodzi zikasowa polowa. mae.: nthenje. namkawisi /ktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. namkawisi????) onani tanthauzo la dowe. namkazinga dzi. Mu-A- (zambi. anamkazinga) munthu amene akonda kukazinga zinthu monga chimanga kapena mtedza. namkoloso dzi. I-Zi- (zambi. namkoloso) nthangala ya chipaso monga mango. namkulunga dzi. Mu-A- (zambi. anamkulunga) dengu losalazidwa atalipaka mizu ya nkhunga namkungudza dzi. I-Zi- (zambi. nankungudza) onani tanthauzo la chiseyeye. namkungwi /k/ dzi. Mu-A- (zambi. anamkungwi) mayi wolangiza mwambo kwa anamwali m’mudzi. kunekwi.: nyamkungwi. namkwantha dzi. Mu-A- (zambi. anamkwantha) onani tanthauzo la chalero. namkwichi /ktk/ dzi. Mu-A- (zambi. anamkwichi) onani tanthauzo la namdzikwi. namlondola dzi. Mu-A- (zambi. anamlondola) onani tanthauzo la chiumbambiya. namndaya dzi. Mu-A- (zambi. namndaya) onani tanthauzo la kabwere. namng’omba dzi. Mu-A- (zambi. anamng’omba)

chimbalame chachikulu khosi cha miyendo ndi mlomo wautali, polira chimati hiti-hiti-hiti! namntchichi dzi. Mu-A- (zambi. anamntchichi) onani tanthauzo la chiswa nkhono. namondwe dzi. Mu-A- (zambi. anamondwe) mphepo yaikulu yoomba panyanja yomwe imapangitsa mafunde panyanjapo. namowe dzi. Mu-A- (zambi. anamowe) bowa waukulu wokonda kumera paokha. nampande1 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anampande) onani tanthauzo la kabwere. kunekwi.: nampantha. nampande2 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anampande) onani tanthauzo la kabwere. namphangale dzi. Mu-A- (zambi. anamphangale) onani tanthauzo la kadere. namphwaphwa dzi. Mu-A- (zambi. anamphwaphwa) mtengo wofewa podula wa thunthu la zidundumwazidundumwa ngati la muwale koma wopanda minga ndipo siwabwino kupala matabwa kapena kuchita nkhuni ndipo chipatso chake dzina lake ndi chamdimba. nampinga /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anampinga) 1 chibayo cholasa mbali zonse ziwiri za thup, kumanja ndi kumanzere. 2 onani tanthauzo la biyo. nampsipsi /k/ktk/ dzi. Mu-A- (zambi. anampsipsi) onani tanthauzo la mleme. kunekwi.: namsimsi. namseta dzi. Mu-A- (zambi. anamseta) kanthu kosafunika kupezeka m’chakudya koti ukakameza kamapweteka pakhosi monga munga wa nsomba. namsungu /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. namsungu) mtundu wa chimanga chofiira. namtadza dzi. Mu-A- (zambi. anamtadza) 1 umodzi mwa mizu ya chimanga kapena mapira umene umachirikiza phesi; mizu imamaera pa mfundo za m’musi mwa phesilo. 2 onani tanthauzo la nankatsonje. namtenga dzi. Mu-A- (zambi. anamtenga) onani tanthauzo la mtenga zonse. namtibule dzi. Mu-A- (zambi. namtibule) onani tanthauzo la chithako. kunekwi. nantibulo. namtindi /k/ dzi. Mu-A- (zambi. namtindi) onani tnthauzo 1 la chimunthu. namtsadzande dzi. Mu-A- (zambi. anamtsadzande)

kambalame kakang’ono komwe kali ndi mlomo wautali wopindikira chapansi, kamakonda komwa madzi ozuna am’maluwa. namtuluka dzi. Mu-A- (zambi. amtuluka) munthu wongotuluka kumen kuchinamwali kapena mchikuta. namtunga dzi. Mu-A- (zambi. anamtunga) onani tanthauzo la chedewe. namtusi dzi. Mu-A- (zambi. anamtusi) onani tanthauzo la finye. namwali /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamwali) 1 mtsikana wotha msinkhu koma wosakwatiwa. 2 mtsikana kapena mnyamata amene akupatsidwa mwambo wa chinamwali. namwalinyala /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamwalinyala) kachitsamba kamene kamakwinyatitsa masamba ake kakakhudzidwa ndipo kamatambasulanso pakapita kanthawi. knekwi.: namwalinyata. mae.: nyalisa, nkhwinya. namwanza dzi. Mu-A- (zambi. anamwanza) nyani wamkazi woyenda ndi chiyendayekha. namweza dzi. Mu-A- (zambi. anamweza) onani tanthauzo la chikwangwala. namwiengeza dzi. Mu-A- (zambi. anamwiengeza) mtundu wa zomera zotawatawa za mtundu wa chipwete. namwimbi dzi. Mu-A- (zambi. anamwimbi) onani tanthauzo la mbimbi. namwino /tk/tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamwino) onani tanthauzo la mzamba. kunekwi.: nyamwino. namwiyo /tkt??/ dzi. Mu-A- (zambi. anamwiyo) mtundu wa mbalame yofanana ndi katundulu. namyengeza dzi. Mu-A- (zambi. anamyengeza) onani tanthauzo la chikhupiti. namyimbwi dzi. Mu-A- (zambi. anamyimbwi) onani tanthauzo la chiphwembwenene. namzambala dzi. Mu-A- (zambi. anamzambala) mtengo wofewa kwambiri womwe amabzala tsinde ngati nkhadze, uli ndi utomboni wambiri ndipo masamba ake aang’onopo okanambala pang’ono ndiponso otuwira ngati phulusa. namzambwe dzi. Mu-A- (zambi. anamzambwe) onani tanthauzo la nazuche. namzeze /k/tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anamzeze) onani tanthauzo la kaluweluwe.

nanaka Ku- mne. mata monga umachitira ulimbo ukagwira chinthu. nanazi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nanazi) chitsamba cha masamba aataliatali okanambala ngati khonje, zipatso zake zimakhala zokulirapo monga papaya koma zokhakhala ndipo chamadzi otsekemera. kunekwi.: chinanazi. nanchidwe /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. ananchidwe) onani tanthauzo la chule. kunekwi.: namchidwe. nanchinundu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ananchinundu) onani tanthauzo la chinundu. nanda Ku- mne. lenda monga umachitira ulimbo kapena therere. nandaya dzi. Mu-A- (zambi. nandaya) onani tanthauzo la chithako. nandere /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anandere) onani tanthauzo la khang’a. nandiula dzi. Mu-A- (zambi. anandiula) kodzera kasupe wa madzi m’mchisime. mae.: ndungu. nandolo dzi. Mu-A- (zambi. nandolo) mtundu wa nyemba zonga khobwe zomwe zimabala pachitsamba ndipo anthu ena amadya. nandombe dzi. Mu-A- (zambi. anandombe) tinsomba ting’ononting’ono tomwe timawawa ukadya. kunekwi.: chindombe. nandu mve. onani tanthauzo la lendu. nandula Ku- mne. koka pang’onopang’ono chinthu chonyutuka monga ulimbo. nanduwinduwi dzi. Mu-A- (zambi. ananduwinduwi) mbalame yokhala m’mitsinje nthawi zina ikakhala m’mwamba imangoti ndwii. nangalire /ktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anangalire) onani tanthauzo 1 la galang’ande. nangananga dzi. Mu-A- (zambi. anangananga) mbalame yaikulu yomwe thupi lake ndi lotuwa yomwe ili ndi tsumba ndipo imagwira mbewa ndi zina zotero. nango dzi. Mu-A- (zambi. anango) bakha wosaweta amene amapezeka m’tchire ndipo amakonda m’madzi. nangogoda dzi. Mu-A- (zambi. anangogoda) nsomba yaikulu imene imadya nsomba zinzake.

nangululu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nangululu) onani tanthauzo la dululu. nangwape dzi. Mu-A- (zambi. anangwape) 1 onani tanthauzo la chitsikiro. kunekwi.: namgwape. 2 onani tanthauzo la chizeze. 3 onani tanthauzo 1 la chikwakwa. nanjerezi /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ananjerezi) kachilombo kamtundu wa ntchentche koma kakatali ndi kopyapyala komwe kali ndi mapiko anayi, maso akulu ndipo kamakonda kuuluka maka kumene kuli madzi. mae.: tombolombo. nankafumbwe dzi. Mu-A- (zambi. anankafumbwe) onani tanthauzo la fuse. nankakala dzi. Mu-A- (zambi. anankakala) mtundu wa nsomba imene imasambira cham’mbali. nankalizi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. anankalizi) onani tanthauzo la kalize. nankandiwu /tktk/ dzi. Mu-A- (zambi. anankandiwu) onani tanthauzo la nakulapsa. nantchengwa dzi. Mu-A- (zambi. anantchengwa) onani tanthauzo la katawa. nantusi dzi. Mu-A- (zambi. anantusi) onani tanthauzo la finye. nanyati /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. nanyati) nyemba zamawangamawanga zonyata. nanyembwenyembwe dzi. Mu-A- (zambi. ananyembwenyembwe) onani tanthauzo la chiphwenyenye. nanyongo dzi. Mu-A- (zambi. ananyongo) onani tanthauzo la mkongo. kunekwi.: nang’ongo. nadzikambe dzi. Mu-A- (zambi. anadzikambe) onani tanthauzo la birimankhwe. napantha dzi. Mu-A- (zambi. anapantha) onani tanthauzo la chimfine. naphini /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anaphini) 1 chimanga cha kumtsononkho chopakizana choyera ndi chachikasu kapena chakapezi. 2 mtundu wa mtengo wolimba wa m’kati mwachikasu, ndipo masamba ndi makungwa ake ndi otuŵira. 3 onani tanthauzo la nalinsi. naphulundwe dzi. Mu-A- (zambi. anaphulundwe) onani tanthauzo la mbadwe.

napweri dzi. Mu-A- (zambi. anapweri) munthu woyera ngati mzungu ndi tsitsi loyeranso ngati mzungu. kunekwi.: lipweri. nathando /kt/ dzi. Mu- (zambi. nathando) onani tanthauzo la chilungunthanda. natserenga dzi. Mu-A- (zambi. anatserenga) kachidutswa kaphale kapena mphika wosweka. natsi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. manatsi) onani tanthauzo la kanthona. natsimanga dzi. I-Zi- (zambi. natsimanga) onani tanthauzo la chidzidzi. nayi /kt/ tsi. tsinde lamawerengero lomwe ndi zinthu zisanu kuchotsapo chinthu chimodzi kapena zinthu ziŵiri kuphatikizapo ziŵiri. nazale (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. nazale) 1 mawu amene pabzalidwa mbewu monga mitengo kapena fodya ndi cholinga choti zokawokeredwe pamalo ena. 2 mbewu zing’onozing’ono zomwe zikuyembezereka kukabzalidwa kumalo ena. nazimbuzimbu dzi. Mu-A- (zambi. anazimbuzimbu) onani tanthauzo la chidzolo. nda- mlo. mlowam’malo wa mwinimwini mmodzi wodzilozera wothandiza kupanga nthawi yatsopano yangothayi. ndadya chakudya chonse. ndaferam’yendo dzi. Mu-A- (zambi. andaferam’yendo) kachilombo kofanana ndi nafadala koma kali ndi miyendo ya mfundo monga mikanda. ndagi /tk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. ndagi) onani tanthauzo 1 la chilapi. ndakatulo dzi. I-Zi- (zambi. ndakatulo) ndime zochita kupeka pofuna kunena za kumtima monga chisoni, chifundo, chiphunzitso zomwe zimalembedwa ndi mawu okoma ndiponso ozama. ndala /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndala) 1 kachingwe kamene katungidwa mkanda. mae.: ngogo. 2 njoka yosaluma koma yopatsa tsoka ukaiona. ndalama /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndalama) pepala kapena mwala wa golide kapena siliva wopangidwa mwaluso movomerezeka ndi boma kuti ukhale wolipirila kapena wogulira amalonda. ndale /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndale)

1 chenjerero limene munthu amachita pandawu ndi mwendo wake kuti wina agwe. 2 chinjerero limene munthu amachita polimbana akamayankhula. ndalema /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. andalema) onani tanthauzo la kakhutagona. ndalira dzi. Mu-A- (zambi. andalira) onani tanthauzo la chigwinjiri. ndama dzi. I-Zi- (zambi. ndama) chogwirira chachishango. ndambanda dzi. Li-Ma- (zambi. mandambanda) dziwe lalikulu kwambiri lokhala ngati nyanja lopezeka mu mtsinje. ndanda1 dzi. Li-Ma- (zambi. mandanda) onani tanthauzo la dzira. ndanda2 Ku- mne. onani tanthauzo la fola. ndandali /k/ mve. onani tanthauzo la dendere. ndandanda /k/t/ mve. umo amaonekera anthu kapena zinthu zikakhala panzere. ndata mve. umo imaonekera nyama monga galu akamathamangira chinthu ndi liwiro loopsa. ndatha dzi. I-Zi- (zambi. ndatha) onani tanthauzo la matipa. ndatola /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. andatola) onani tanthauzo la kachipapa. ndawala dzi. I-Zi- (zambi. ndawala) 1 mitengo yopachikapo mkangala ya fodya yomangidwa patalipatali m’balani. 2 mchitidwe woyenda mofulumira. 3 onani tanthauzo la kaligwembe. ndawidzo /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndawidzo) onai tanthauzo la kambambe. ndaya dzi. I-Zi- (zambi. ndaya) onani tanthauzo la kwalapu. nde /k/ mfu. mawu onena zakudzala monga madzi m’chikho. madzi ali nde mu bafa. ndege (Swa) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndege) chinthu chatsulo, chokweramo chouluka mu mlengalenga ngati mbalame. ndeka dzi. I-Zi- (zambi. ndeka)

mitsitsi ya chomera mu ntchireyomwe imadibwa ngati chinangwa. ndekesha dzi. I-Zi- (zambi. ndekesha) onani tanthauzo la kanjanja. ndelewere dzi. I-Zi- (zambi. ndelewere) mtundu wa ng’oma yoyimbira pagulewamkule imene imatukutsa liwu lalikulu. ndema dzi. I-Zi- (zambi. ndema) onani tanthauzo la chinyondo. ndemanga dzi. I-Zi- (zambi. ndemanga) mawu otsimikizira kapena oonjezera pa nkhani yomwe yanenedwa kale. ndende /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndende) malo otsungirako akaidi komwe amagwirira chilango chawo. ndendera /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndendera) nyumba yachipupa chozungulira ndi tsindwi monga nsonjo. mae.: ndiula. ndendere dzi. I-Zi- (zambi. ndendere) mkanda wotunga kuchingwe chachitali wovala m’khosi. ndengula /ttk/t/ Ku- mne. gwedezeka monga limachitira bwato popita mbali iyi kenakonso mbali ina. kunekwi.: ndenguma. ndere /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndere) onani tanthauzo la kayandeyande. nderera dzi. I-Zi- (zambi. nderera) onani tanthauzo la micheka. nderere dzi. I-Zi- (zambi. nderere) tinthu tiwiri tolendewera kuchigama chamitundu ina ya mbuzi. mae.: ndewerewe, ndewere. ndeti mve. umo chionekera chinthu chikaima osagwa monga pothamanga. ndeule /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndeule) onani tanthauzo la dzenje. ndevu dzi. I-Zi- (zambi. ndevu) tsitsi lomera kuchigama chamunthu makamaka wamwamuna. ndewere dzi. I-Zi- (zambi. ndewere) onani tanthauzo la nderere. ndewerewe dzi. I-Zi- (zambi. ndewerewe) onani tanthauzo la nderere. ndewu dzi. I-Zi- (zambi. ndewu) kumenyana komwe kumachitika chifukwa chokangana kapena kulakwirana. kunekwi.: ndewo. 1 ndi /k/

1 mgwirizanitsi wa mwininkhani. ine ndipita kwathu lero. 2 mawu amene amalowa m’malo mwa ine. ine ndipita kwathu lero. 2 ndi /k/ mlu. mawu olumikiza mawu awiri, ziganizo ziwiri kapena akapanda mneni awiri. filibeti ndi malaya apita. 3 ndi /k/t/ mve. 1 umo kuonekera kulimbitsa kwambiri popanga chinthu. mumange koti ndi. 2 umo chimaonekera chinthu choremera. 4 ndi mne. wophatikizika osiyanasiyana. mkango ndi chilombo. 5 ndi mpe. mawu osonyeza chinthu chimene chagwiritsidwa ntchito. wachicheka ndi mpeni. ndiakamba dzi. Mu-A- (zambi. andiakamba) mtundu wa bowa womwe afulu amakonda kudya. ndidi dzi. Mu-Mi- (zambi. mindidi(see mdidi) 1 gawo la thumbo lalikulu lomwe kotsirizira kwake mumakhala ndowe zoyembekezera kutuluka. mae.: mnyapombo. 2 onani tanthauzo la ngugu. ndima dzi. Mu-A- (zambi. andima) munthu amene alawira kupita ku dima la mowa nayamba kulima anthu ena asanafike ndipo iyeyo ndiye amagawa mowa kumundako. ndimba /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndimba) 1 sompho yosemera bwato. mae.: nsemo. 2 chidziwe cha madzi akuya m’nyanja kapena mu mtsinje. ndimbandiyani /ktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. andimbandiyani) mtundu wa nsomba yopanda mamba, yoyererapo ndi ya mlomo wautali. ndimbwi mve. onani tanthauzo 1 la gwiko. ndime /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndime) 1 kachigawo ka munda kamene munthu wadula polima. 2 chigawo cha mawu onena za mfundo imodzi mu nkhani. ndimu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mandimu) chipatso chonga lalanje koma chowawsa cha khungu lokhakhala ndi lokandapala kuposa khungu la lalanje. kunekwi.: ndimwi. ndinda dzi. I-Zi- (zambi. ndinda) onani tanthauzo la chigongwe. ndindindi /k/ mve. umo amaonekera anthu ambiri akakhala pamalao poyembekezera choti chichitike. anthu anali ndindindi kumaliro a mfumu.

ndipo /tk/ mlu. 1 mawu olumikiza ziganizo ziwiri posonyeza kuti chinthu china chitachitika, china chichitikanso. wadya ndipo wakhuta. 2 maliwu oonetsa kuti tsopano zili bwino kuposa kale. njala ikundiwawa. iii ndipo anthuni, inenso ysndiwawa zedi. 3 mawu otamulira nkhani wina akamayankhula. tsopano ndipo. ndipokoni /tkt/ muo. onani tanthauzo la bola. ndiro dzi. I-Zi- (zambi. ndiro) mbale yochita kusema. ndithu /tk/ muo. onani tanthauzo la eedi. wathawa ndithu; ndamuona. uyende ndithu mpaka pachigayopo. mumange ndithu kuti zilimbe. nditsatekukuchere /tkkttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nditsatekukuchere) onani tanthauzo la chionaalongo. ndiula dzi. I-Zi- (zambi. ndiula) onani tanthauzo la ndendera. ndiwandiwa dzi. I-Zi- (zambi. ndiwandiwa) mizere imene imapangika pathupi munthu akagonera chinthu chosafewa monga mphasa kapena tchika. ndiwo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndiwo) chakudya chimene amathira mchere ndi kudyera nsima monga nyemba, therere, nyama. ndiye /tk/ mlu. mawu olumikiza mfundo ziwiri ogwira tnchito ngati dipo. anandiitana ndiye ndinapita. ndiyesa mlu. onani tanthauzo la kapena. ndoda (Ngo) dzi. I-Zi- (zambi. ndoda) munthu wamwamuna wa mphamvu, wokhwima kuyambira pamsinkhu wake woyenera kukwatira. kunekwi.: ndota. ndodo dzi. I-Zi- (zambi. ndodo) kamtengo kosemedwa bwino koyendera kapena komenyera. ndokhola dzi. I-Zi- (zambi. ndokhola) liwombo la mwana wamng’ono loti likadatukula. ndokolokera dzi. I-Zi- (zambi. ndokolokera) munthu wongofika pamalo mwadzidzidzi wosaitanidwa. ndolindoli mve. umo amaonekera munthu akamayenda pambuyo pa mnzake pomulonda kulikonse kumene akupita.

ndolo dzi. I-Zi- (zambi. ndolo) kanthu kachitsulo kapena mkuwa kovala akazi kumakutu. kunekwi.: ndolola. mae.: nsapule. ndoma dzi. I-Zi- (zambi. ndoma) kamtengo kokhala pakati pa chishango koyambira pamwamba mpaka pansi. ndomo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndomo) onani tanthauzo la bandali. ndonda1 Ku- mne. yenda mosatizana. ndonda2 mve. umo amamvekera munthu akamayankhula mwatsatanetsatane. ndondo dzi. I-Zi- (zambi. ndondo) 1 kanthu kosema kochokera kuchigoba cha chipanda komwe ndi kozungulira, koboola kapati ndi kolowetsako kabango kotalika mwina mfundo ziwiri za chala ndipo anthu amasewerera pa bwalo. mae.: nsikwa. 2 kundondozana kwa anthu kapena zinthu. ndondocha /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndondocha) tizilombo tatifupitifupi tofanana ndi munthu tomwe timapangidwa mwamatsenga. ndondola /ttk/t/ Ku- mne. yenda molondolana monga zimayendera mbalame zina mwa chitsanzo nkhanga. kunekwi.: ndundula, ndondowa. ndondoli /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndondoli) onani tanthauzo 1 la dovu. ndondondo /k/ mve. onani tanthauzo la dipiti. ndondowa Ku- mne. thamanga koponda pafupipafupi monga zimachitira mbalame. mae.: ndondola, ndundula. ndondoza /ttk/t/ Ku- mne. ika zinthu munzere kuti ziyende mu ndondomeko. ndondozana /tttk/t/ Ku- mne. yenda pamodzi motsatana mu nzere. ndondwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndondwa) nyenyezi yaikulu yowala m’mamawa kukamacha. mae.: nthanda. ndongwe dzi. I-Zi- (zambi. ndongwe) gawo la m kati mwa dzira limene lili la chikasu. ndonyo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndonyo) ngodya ya chipupa cha nyumba.

ndota /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndota) onani tanthauzo la mlota. ndotoma Ku- mne. onani tanthauzo 2 la lemera. ndowa (Swa) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndowa) 1 chibekete chosungiramo madzi. 2 Li-Ma- (zambi. mandowa) mwana wa chiwala. ndowe dzi. I-Zi- (zambi. ndowe) tudzi ta zamoyo tamiyendo inayi monga ng’ombe kapena mbuzi. ndozi dzi. I-Zi- (zambi. ndozi) onani tanthauzo la kabaifa. ndudu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndudu) fodya wosuta akapotedwa pakhokho la chimanga kapena pepala. nduku (Ngo) dzi. I-Zi- (zambi. nduku) ndodo youlungika kumwamba yophera nyama. ndukutu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndukutu) fupa la msagwada m’musi mawa khutu. ndula Ku- mne. onani tanthauzo la bazula. ndulu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndulu) madzi owawa obiriwira okhala m’kathumba kamene kali pafupi ndi chiwindi omwe amathandiza kusungunula chakudya. ndumba dzi. I-Zi- (zambi. ndumba) chigawo chapakati pa khokha pamene pamasonkhano nsomba khokhalo likamakokedwa. ndumbandumba dzi. I-Zi- (zambi. ndumbandumba) onani tanthauzo la kababa. ndumu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndumu) onani tantyhauzo la chiduliduli. nduna (Ngo) /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nduna) 1 mkulu wothandiza mfumu pa udindo wake. 2 munthu wandale wosankhidwa ndi mtsogoleri wa dziko kuti aziyang’anira ntchito za boma monga zamaphunziro kapena zaumoyo. ndunda1 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndunda) mgwere waukulu wotsekera madzi kuti asamadutse m’munda. ndunda2 Ku- mne. yenda mojowajowa monga zichitira mbalame zina. mae.: ndundula. ndundu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndundu) onani tanthauzo la banda. ndunduli /k/ mve.

umo chimaonekera chinthu kuposa zina monga chimachitira chulu. ndundulutsa Ku- mne. kankha cha moyo monga mbuzi kuti iyende mofulumira. ndundundu /tkt/ mve. umo zimaonekera zinthu zounjikika pamalo amadzi. kunekwi.: ndundu. ndungu dzi. I-Zi- (zambi. ndungu) onani tanthauzo la nandiula. ndungunda Ku- mne. khumudwa kapena lephera kusangalala ndi zinthu. ndungundu1 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndungundu) zinthu zosalira pansi pa madzi m’chikho kapena m’biya. mae.: nthimbwiriri. kunekwi.: ndungundungu. ndungundu2 mve. umo amaonekera muntu akakhala mokwiya. kunekwi.: ngundungu. ndungwa Ku- mne. khala osayankha. ndunji1 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ndunji) onani tanthauzo la chidewe. ndunji2 /tk/ muo. mawu onena kuyang’anana ndi chinthu china molunjika. 1 nduta /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nduta) mibulu yatsitsi lonjatanjata ndi ulusi kumutu. 2 nduta mve. umo amaonekera munthu akakhala pansi motopa kapena osachita kanthu. nduu mve. umo zimaonekera zinthu zounjikidwa pamodzi. nduvya dzi. I-Zi- (zambi. nduvya) nkhuku yokanenera maliro kwa mfumu. kunekwi.: nduvya, nduvyo, ndubyo. nduwa [nduŵa] dzi. I-Zi- (zambi. nduwa) onani tanthauzo la mtuwa. ndwale /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ndwale) 1 ndinthu totutupatupa pakhungo la munthu tomwe timaoneka munthu ukazizidwa. mae.: tsemwe, tsembwe. 2 tinthu totupatupa pakhungu monga la chule. mae.: nsungu ndwii mve. 1 umo zimonekera zinthu monga madzi a mutsinje akanyamula zinyalala zambiri. 2 umo amaonekera munthu akakwiya. ndyu /tk/ mve.

onani tanthauzo la dyu. ndzambwe dzi. I-Zi- (zambi. ndzambwe) onani tanthauzo la mambulu. mae. : mangungu, mtakula. necha Ku- mne. ipha chamoyo chaching’ono. monga nsabwe pochiphwanya ndi zala. mae.: tinya, tekedza. nefu mve. umo imaonekera mimba ya munthu ikalowetsedwa m’kati. nefula Ku- mne. onani tanthauzo la babakula. mae.: mwethe, mwekula, nete. nefwe mve. onani tanthauzo la kweve. nekame1 /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. anekame) onani tanthauzo la bwanawe. nekame2 /kt/ mfu. mawu otanthauza kuti ndapota nanu. mae.: chonde, pepani. nemba /tk/kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nemba) kanthu kopyapyala ndi koyera ngati pepala komwe kamapangidwa ndi kangaude, anthu amapangira badza la gule wa mganda. mae.: nembanemba. nembanemba /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nembanemba) onani tanthauzo la nemba. kunekwi.: lembalemba. nembenembe /tk/ mve. umo chimaonekera chinthu chopyapyala kwambiri monga nsalu yoperepeseka. nena Ku- mne. 1 chula mawu otanthauza kanthu momveka. 2 tchulira munthu zolakwa zake pamaso pake. nenekera Ku- mne. khala pafupifupi kuti chinthu chichitike. kunekwi.: nenekeza. mae.: yandikira. nenepa Ku- mne. onani tanthauzo la nzinzana. neng’a /kt/ mve. umo chimaonekera chinthu chikakhala pamwamba pa chinthu chinzake monga pamtengo kapena chulu. neng’ama Ku- mne. khala pamwamba penipeni pa chinthu monga zimachitira mbalame pansonga pa mtengo. nengo dzi. Mu-A- (zambi. anengo)

onani tanthauzo la dzimba. kunekwi.: nungu. nenkhula Ku- mne. onani tanthauzo la babakula. neno dzi. I-Zi- (zambi. neno) mkanda waukulu womwe ndi wofiira m’maonekedwe. nete mve. onani tanthauzo la nefwe. ng’ala /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ng’ala) chilema m’maso chooneka moyererapo. ng’ali /k/ mve. umo chimaonekera chinthu chowala kwambiri monga mphezi. mae.: ng’ani. ng’alu /tk/ mve. umo chimachitira chinthu monga mtengo powung’amba mowazika. ng’alula Ku- mne. onani tanthauzo 1 la feula. ng’amba1 dzi. I-Zi- (zambi. ng’amba) kulekeza kwa mvula kwa tsiku kapena masiku angapo. ng’amba2 Ku- mne. 1 ng’alula chinthu monga mphanda ya mtengo. 2 ononga chinthu monga chovala moleza ndi manja kapena mpeni. ng’ambatchika /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ang’ambatchika) munthu wosaphonyaphonya polasa nyama. ng’ambing’ambi dzi. I-Zi- (zambi. ng’ambing’ambi) onani tanthauzo la chiphaniphani. ng’andula Ku- mne. tsekula bumbu pokanula makuna ake. ng’anga dzi. I-Zi- (zambi. ng’anga) 1 munthu wochiza anthu odwala. 2 munthu yemwe adachita maphunziro a digiri monga ph D, kapena D ph. ng’ango dzi. Mu-A- (zambi. ng’ango) bakha wa m’tchire yemwe anthu ena amaweta. ng’ani /k/kt/ mve. onani tanthauzo la chezi. ng’anima Ku- mne. wala kwambiri mosata nthawi konse monga imachitira mphenzi kapena galasi. kunekwi.: ng’anipa, ng’alipa. mae.: thwanima. ng’anjo dzi. I-Zi- (zambi. ng’anjo) chiuvuni chimene m’kati mwake mumakhala moto wotwntha kwambiriwosungunulira zitsulo kapena moto wotchisira fodya wa utsi.

ng’anzi dzi. I-Zi- (zambi. ng’anzi) kanyama kofanana ndi ng’ona koma kocheperapo. ng’anzula Ku- mne. ng’amba chinthu monga pepala. ng’oma dzi. I-Zi- (zambi. ng’oma) chinthu cholimba champhako m’kati chokungidwa ndi chikopa mbali imodzi, poimba amachita kumenya ndi manja kapena ndodo. ng’omayakalulu /ttkktk/ dzi. I-Zi- (zambi. ng’omayakalulu) onani tanthauzo la chuku. ng’omba dzi. I-Zi- (zambi. ng’omba) munthu wotumidwa kukagwira wolakwa. ng’ombe dzi. I-Zi- (zambi. ng’ombe) nyama yaikulu yochita kuweta, nthawi zambiri imakhala ndi nunda, nyanga zazitaliko ndipo zazikazi amakamako mkaka pamene yaimuna anthu amailimitsa ndi kuikoketsa ngolo. ng’ombola Ku- mne. 1 yang’ana munthu momupenyesa chapansi. 2 yang’ana motuzula maso. ng’ona dzi. I-Zi- (zambi. ng’ona) chinyama cha thupi lalikulu chooneka ngati mng’anzi chomwe chimakhala m’madzi ndi pamtunda pomwe. ng’onamtondo /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. ng’onamtondo) mtundu wa ng’ona yakuda, yampahamvu kwambiri. ng’onang’ona dzi. I-Zi- (zambi. ng’onang’ona) onani tanthauzo la mbombo. ng’ondo /k/ mve. onani tanthauzo la balala. ng’ondoka Ku- mne. pamene anthu ang’ondoka ndiye kuti achoka pamalo kapena kumwazikana pamene tinafika kuntchito tinayamba kucheza panja koma tinang’ondoka kulowa m’maofesi pamene bwana anafika ku ntchitoko. ng’ondola Ku- mne. 1 yang’ana motuzula maso osaphethira. 2 thawitsa zamoyo mozibalalitsa monga mbewa. 3 onani tanthuzo la mwaza. ng’ongwe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ng’ongwe) mtundu wambalame yaikulu yakuda yatsumba pamutuyomwe imagwira ngakhale nkhuku yaikulu. ng’ono /kt/ tsi. tsinde lotanthauza kuchepa kapena kusakwanira kwa zinthu.

ng’ung’udza Ku- mne. yankhula chapansipansi mosamveka bwino koma modandaula kapena mokwiya. nga /k/ mve. umo chimamvekera chinthu cholimba kwambiri ukachitema. nga tsi tsinde losonyeza umwini wa chinthu. buku langa ng’ombe yanga yanga iyi. 1 nga tsi. tsinde lofanizira zinthu. mbalame yonga nkhunda. 2 nga m’pham’ka. 1 mawu osonyeza kuti munthu atha kuchita chinthu. 2 mawu osonyeza kuti ngakhale chinthu chitachitika china sichingachitike. angapite sakampeza. ngaŵa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mangaŵa) 1 mlandu kapena chifukwa chimene chichititsa kusamvana pakati pa anthu awiri. 2 chinthu chimene wina anabwereka kwa mnzake choti adzabweza koma sadabweze. mae.: ngongole. ngadzi dzi. I-Zi- (zambi. ngadzi) khanda wofiira. ngaka dzi. I-Zi- (zambi. ngaka) 1 mphanga lomwe imabisalamo nyama mosatekeseka chifukwa chakuti adani sangathe kufika pamene yakhala. kunekwi.: ngaga. 2 onani tanthauzo la dundu. ngakhale /ttk/tkt/ mlu. onani tanthauzo la chikhalirecho. ngakhoda dzi. Mu-A- (zambi. angakhoda) onani tanthauzo la mzamba. ngala dzi. I-Zi- (zambi. ngala) 1 kachilombo kam’madzi koyenda mchigambali. mae.: nkhanu. 2 onani tanthauzo la chingalangala. ngalande (Nge) dzi. I-Zi- (zambi. ngalande) njira yamadzi yochita kukumba. ngalangala /tkt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. ngalangala) onani tanthauzo la chingalangala. ngalawa (Swa) /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. ngalawa) onani tanthauzo la bwato. ngale dzi. I-Zi- (zambi. ngale) mbalame yooneka kamodzikamodzi yomwe imakonda kkhala kudambo kopanda mitengo ndi chipeta chambiri.

ngama dzi. I-Zi- (zambi. ngama) onani tanthauzo la dzimbiri. ngamira /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngamira) chinyama chachikulu chokhala ndi nundu pansana chomwe anthu amachigwirita ntchito ngati bulu kuzipulu zamchenga wambiri. ngamo dzi. I-Zi- (zambi. ngamo) chida kapena mpeni waukulu umene angoni amkamenyera nkhondo. ngamulo dzi. I-Zi- (zambi. ngamulo) m’mphepete mwa dziko kapena m’malire a dziko. ngandanganda mve. umo chimaonekera chinthu monga moto kapena maso anyama zina usiku. nganga dzi. I-Zi- (zambi. nganga) onani tanthauzo la chidale. ngangando dzi. I-Zi- (zambi. ngangando) onani tanthauzo la kaliumira. nganganga mve. umo chimakhalira chinthu cholimba kwambiri, chosagwedezeka ndi chosapindika. ngangula dzi. I-Zi- (zambi. ngangula) nyemba kapena khobwe osakhwima yemwe amaphika ndi makoko omwe nkumadya ngati ndiwo. mae.: zitheba. ngati /kt/ tsi. tsinde lofunsira za chinenero. ngati /tk/t/ mlu. 1 mawu osonyeza kutheka kwa chinthu china chitachitika. mae: -ka. ndikulipira ngati ulima bwino. 2 onani tanthauzo 2 la monga. ngauzani dzi. I-Zi- (zambi. ngauzani) onani tanthauzo la chidangwaleza. ngayaye /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngayaye) onani tanthauzo la chingalangala. ngayi dzi. I-Zi- (zambi. ngayi) onani tanthauzo la chiphimbi. kunekwi.: ngayo. ngazi dzi. I-Zi- (zambi. ngazi) onani tanthauzo la makwerero. nge /k/ mve. umo limamvekera phokoso la kumenyana kwa zitsulo ziwiri. ngende /k/ mve. umo kumamvekera kulira kwa beru. kunekwi.: ngindi, ngenje, nginji, nginde.

ngerengeza /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mangerengeza) kachitsulo kopinda bwino m’kati mwake atiyika kachitsulo kena koulungika, m’mkatimo amamtunga chingwe navala m’miyendo povina. mae.: njiwiri. ngoda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngoda) 1 ubweya wautaliutali wopezeka ku nsonga kwa nchira wa nyama monga ng’ombe. 2 onani tanthauzo la chikhwekhwe. ngodya /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. ngodya) ndonyo monga za nyumba za ngome. kunekwi.: ngondya, ngonja. ngodzi dzi. I-Zi- (zambi. ngodzi) bowa waukulu pang’ono wamathothomathotho, wofira, womwe umakonda kumera m’nkhalango kumapiri. ngodzo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngodzo) mtengo wautali womangira kumphanda yoyang’ana pansi wokowera nkhuni zowuma mu mtengo. mae.: ngowe. ngogodo dzi. I-Zi- (zambi. ngogodo) chimanga chaching’onoching’ono chimene anthu amasankhula pokolola kuti chisalowe kunkhokwe. mae.: nkhumbwa, nkhologwa, nsapatala, ngologo. ngogwe dzi. I-Zi- (zambi. ngogwe) nyama yokulunga ndi matumbo ake. mae.: nthummbwana, nkhulungira, nzerenga. ngole /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ngole) nguli wa chimanga umene maso ake asanaoneke. mae.: ngunde. ngoleka dzi. I-Zi- (zambi. ngoleka) onani tanthauzo la kasoza. ngolimbo dzi. I-Zi- (zambi. ngolimbo) onani tanthauzo la mtenene. ngolo (Sho) dzi. I-Zi- (zambi. ngolo) galeta lokokedwa ndi ng’ombe, kavalo, ngamira, kapena bulu. ngolodzi dzi. I-Zi- (zambi. ngolodzi) mtengo wopotera kapena wopindira uta kuti ukungike bwino ndi nsinga. mae.: ngolowodzi, nkholowondo, nkholowando. ngologo dzi. I-Zi- (zambi. ngologo) onani tanthauzo la ngologondo. ngologwa dzi. I-Zi- (zambi. ngologwa) onani tanthauzo la ngogodo. ngololo dzi. I-Zi- (zambi. ngololo)

1 zinthu zomwe zimamera m’thupi la nungu pamodzi ndi minungu koma izo zili ndi mphako. 2 onani tanthauzo la kholingo. ngolomera dzi. Li-Ma-/I-Zi-? (zambi. mangolomera) 1 mtengo umene anthu amakolombedzera kuti chitseko chilimbe. 2 Li-Ma- (zambi. mangolomera) mphamvu zochulukirapo zimene zimabwera chifukwa chotemera mankhwala m’thupi. ngolomi dzi. I-Zi- (zambi. ngolomi) onani tanthauzo la chimbanga. ngolomondi mve. umo amaonekera munthu akamagwira ntchito mozyolika monga poluka mphasa. ngolomondo dzi. I-Zi- (zambi. ngolomondo) mutu wandodo woulungika bwino. ngolowera dzi. I-Zi- (zambi. ngiolowera) chimanga chambiri chikula bwino m’muna chobisa msinkhu wa munthu chomwe chimaoneka ngati nkhalango. kunekwi.: ngoloowera. ngoma dzi. I-Zi- (zambi. ngoma) 1 nyama yaikulu ya kuntchire yomwe nyanga zake ndi zopoteka kumanso zazitali ndipo thupi lake ndi lotuwira mofiira. 2 gule wa angoni yemwe amamuvina atavala zibiya, njombwe kapena madumbo. ngombe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ngombe) onani tanthauzo la chikololo. ngombero dzi. I-Zi- (zambi. ngombero) onani tanthauzo la deka. ngombo dzi. I-Zi- (zambi. ngombo) 1 chitengo chosema chooneka ngati mthiko chopalasira bwato. mae.: khafi. 2 onani tanthauzo la chigayero. ngomi (Swa) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngomi) nyumba yomwe ili ndi zipupa zinayi zolumikizana m’ngodyamo. ngomo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngomo) 1 mwala wosewerera bawo. 2 onani tanthauzo la mgomo. kunekwi.: ngomwa. ngonda dzi. I-Zi- (zambi. ngonda) onani tanthauzo la chigodo. ngondima Ku- mne. tsatira pambuyo pa wina poyenda. ngondingondi mve. onani tanthauzo la dipiti.

ngondo dzi. I-Zi- (zambi. ngondo) nyama yaikulu ngati mphoyo yakutchire, koma yachidwi poyang’ana. mae.: nkhozi. ngondolo dzi. I-Zi- (zambi. ngondolo) onani tanthauzo la bila. ngondya dzi. I-Zi- (zambi. ngondya) onani tanthauzo la ndonyo. mae.: ngodya, ngonya. ngong’a /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngong’a) onani tanthauzo la mtenene. ngongole /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. ngongole) onani tanthauzo la chikwerete. ngongome /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. ngongome) chimanga chachiwisi chosinja, n’kuchikulunga m’masamba anthochi ndi kuchiwotcha. ngowani (Ngo) /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ngowani) onani tanthauzo la chipewa. ngowe /kt/tk/ dzi. I-Zionani tanthauzo la mkowero. ngozi dzi. I-Zi- (zambi. ngozi) machitidwe odza mwatsoka kapena mosayembekezera monga kugwa panjinga, kuphwanya mphika. ngugu dzi. I-Zi- (zambi. ngugu) nthenda ya maso yotha nsidze. mae.: nyangu, umyomyo. ngulengule dzi. I-Zi- (zambi. ngulengule) onani tanthauzo la mbereswa. nguli /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nguli) chinthu chosema, chosewerera ana aamuna, mbali ina imakhala yokulirapo ina yochepa chomwe amasewerera nacho pokwapula ndi luzi lomangidwa kumtengo ndipo chimazungulira kwambiri ngati nsikwa. ngulu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngulu) 1 onani tanthauzo la makongwa. 2 onani tanthauzo la chishango. ngululu dzi. I-Zi- (zambi. ngululu) onani tanthauzo la liwondwe. ngulung’unya Ku- mne. 1 meta mopha tsitsi lonse m’nutu. 2 onani tanthauzo la kulumunya. ngulungulu dzi. I-Zi- (zambi. ngulungulu) onani tanthauzo la mtanda. ngulungunda Ku- mne.

gubuduzika pansi mozungulira monga chimachitira chidebe. nguluwe dzi. I-Zi- (zambi. nguluwe) nyama yam’thengo yofanana ndi nkhumba. nguluwenjazi /tttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nguluwenjazi) nyama yam’thengo yofanana ndi nguluwe koma yaing’ono malinga ndi mtundu. nguluwiri dzi. I-Zi- (zambi. nguluwiri) onani tanthauzo la liwondwe. nguluzira dzi. I-Zi- (zambi. nguluzira) onani tanthauzo la mboma. nguluzuma dzi. I-Zi- (zambi. nguluzuma) onani tanthauzo la bwivu. nguma /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nguma) onani tanthauzo la chipalabongo. ngumbali /k/ mve. onani tanthauzo la dundululu. ngumbi (Yao) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngumbi) onani tanthauzo la inswa. ngumbwe dzi. I-Zi- (zambi. ngumbwe) onani tanthauzo 2 la chigayero. kunekwi.: ngumbwengumbwe. ngumi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngumi) 1 dzanja lofumbata pofuna kumenya munthu. 2 ndewu yomenyana ndi dzanja lofumbata mae.: nkhonya, ntchinkho. ngunda1 dzi. I-Zi- (zambi. ngunda) 1 nsungwi yokhala ndi mphako yaikulu yomwe amasutira chamba. 2 mku. onani tanthauzo la chitsiru. ngunda2 /k/ mve. onani tanthauzo la dundululu. ngundangunda mve. 1 onani tanthauzo la lambalamba. 2 onani tanthauzo la khwakhwakhwa. ngundungu mve. onani tanthauzo la bwimvi. ngundungundu dzi. I-Zi- (zambi. ngundungundu) umo limaonekera tsiku la mikhwithi kapena mitambo ya mvula. ngunduwe dzi. I-Zi- (zambi. ngunduwe) onani tanthauzo la chinkhulo. ngunga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngunga) onani tanthauzo la ligwichi. ngungumira Ku- mne.

onani tanthauzo la kwinimbira. ngungunde /k/ dzi. I-Zi- (zambi. ngungunde) mtundu wa chigamba cha nsalu chooneka ngati mitambo. ngungungu /k/ mve. 1 umo chimaonekera chiwalo chotupa. 2 onani tanthauzo la khokhokho. nguni dzi. I-Zi- (zambi. nguni) onani tanthauzo la kakukuku. ngunima Ku- mne. imva chizungulire. nguwani /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nguwani) onani tanthauzo la chipewa. nguwi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nguwi) zinthu zofiira zachikasu zonga ndere zomwe zimapezeka m’madzi. mae.: thudza, khakama, nkhula, nkhwifi. nguwo dzi. I-Zi- (zambi. nguwo) 1 chikopa chofufuta bwino chomwe anthu akale ankavala kapena kuberekera mwana. 2 onani tanthauzo la mbereko. 3 onani tanthauzo la mbolo. ngwa /k/ mve. onani tanthauzo 1 la de. ngwalati dzi. I-Zi- (zambi. ngwalati) kamtengo kamene kamagwira nyambo potchera msampha ndipo kamchoka nyama ikafuna kudya nyamboyo ndipo nyamayo imakodwa. ngwalatira Ku- mne. choka monga amachitira masamba a mtengo nyengo yachilimwe. ngwambala dzi. I-Zi- (zambi. ngwambala) onani tanthauzo la chikondi. ngwanda Ku- mne. dula chinthu ndi mpeni monga amadulira mawere kapena lipoko. mae.: ngwandula. ngwandala dzi. I-Zi- (zambi. ngwandala) tizitsulo timene amamangira mabero a zovala. ngwandula Ku- mne. onani tanthauzo la ngwanda. ngwangwa dzi. I-Zi- (zambi. ngwangwa) onani tanthauzo la chipungu. ngwangwamira Ku- mne. 1 njenjemera chifukwa chamantha kapena kuzizidwa.

2 njenje mera chifukwa chopeza chinthu chabwino chimene sumachiyembekezera. mae.: nthunthumira. ngwangwangwa mve. umo amaonekera munthu akamanthunthumira. ngwatimira Ku- mne. njenjemera chifukwa chamatenda, monaga malungo. ngwazi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ngwazi) onani tanthauzo la chiwanda. ngwe /k/t/ mve. umo kumaonekera kunja kukayamba kucha kapena kuwala kapenanso umo umaonekera moto ukamayaka. ngwendula Ku- mne. gwedezeka monga monga chimachitira chinthu kuchoka mbali ina kupita imnzake. ngwere dzi. I-Zichikumba cha nkhono. ngweremende dzi. I-Zi- (zambi. ngweremende) onani tanthauzo la mtenene. ngwerengwere dzi. I-Zi- (zambi. ngwerengwere) cheaza chamoto kapena muuni wa udzu wambiri womangidwa pamodzi. ngwezi /kt/ mve. umo zimaonekera mbalame zikamaderuka pouluka. ngwezuma Ku- mne. onani tanthauzo la lauka. ngwi /k/ mve. 1 mmene kumamvekera kulira kwa chitsuro chikamenyedwa. 2 umo chimamvekera chinthu makamaka chitsulo m’mkulimba kwake. ngwindima Ku- mne. khala ndi tulo kapena khala ngati waledzera. ngwindingwi mve. umo amachitira munthu kabindikira m’nyumba. ngwingwimala Ku- mne. onani tanthauzo la kwinimbira. ngwinjiri /k/ mve. umo kumamvekera kulira kwa kachitsulo kakagwa pansi. kunekwi.: ngwindiri. ngwiro /kt/ mawu osonyeza moyo wamphamvu wopanda kusokoneza kena kalikonse. ni

1 phatikizo la mawu lothandiza kufunsa dzina, zochitika kapena kachitidwe. ndani? chiyani? watani? 2 phatikizo la mlowam’malo lakaloza wina losonyeza kuchuluka kapena ulemu ponena monga: chokani, idyani. niche /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. niche) onani tanthauzo la dziko. nichuche dzi. Mu-A- (zambi. anichuche) onani tanthauzo la bwantonda. nii /k/ mve. umo kumamvekera kulira kwa tanthauzo la bwantonda. nika Ku- mne. 1 ika asirikali mndandanda. 2 sintha mtundu wa nsalu ndi utoto kapena litsiro chifukwa chochapira madzi oipa. nindi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nindi) onani tanthauzo la chidzambuyo. ning’a /tk/t/ Ku- mne. 1 chepa thupi pakati monga alili mavu. 2 duka, dukula m’chiuno povina. ningwi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ningwi) onani tanthauzo la chisembe. ninji /tk/kt/ muo. mawu ofunsira. ninkha Ku- mne. tenga chinthu ndi kupatsa munthu wina. 1 nja m’pham’tso. mawu otanthauza kuti sim’mkati mwa chinthu. 2 nja /k/ mve. 1 umo amachitira pomanga fundo. kunja chikho, panja osati m’nyumba. 2 umo umachitira mpira pozanduka. njakata dzi. I-Zi- (zambi. njakata) mchitidwe wotanganidwa ndi ntchito zingapo zofunika zokhazokha pa nthawi imodzi. mae.: tangwanika. njala dzi. I-Zi- (zambi. njala) 1 kufuna kudya chifukwa choti m’thupi chakudya chachepamo. 2 mku. kusowa kwa zakudya. mae.: dzuwa. njalakunjira dzi. Mu-A- (zambi. anjalakunjira) mkazi wolandira ndi kuphikira alendo bwino. njale /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. njale) chipatso cha mtengo wa mnjale.

njalukira dzi. I-Zi- (zambi. njalukira) khalidwe losatha kusunga chinsinsi ukamva zinthu. njanda Ku- mne. onani tanthauzo la bufula. kunekwi.: njande. njanja Ku- mne. zanduka monga umachitira mpira. njanjama dzi. I-Zi- (zambi. njanjama) nyani wofanana ndi pusi koma wodera motuwa. njanjawe dzi. I-Zi- (zambi. njanjawe) kachigawo kakhutu koyomirira kamene kamachita ngati kutseka dzenje la khutulo. njanje /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. njanje) njira yoyendamo sitima yapamtunda. mae.: sipolo. njata Ku- mne. manga chinthu ndi zinthu monga luzi. njati /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njati) chinyama cham’thengo chofanana ndi ng’ombe koma chachitali msana. njatonga dzi. I-Zi- (zambi. njatonga) onani tanthauzo la chikhwekhwe. njayaka dzi. I-Zi- (zambi. njayaka) nyenyeswa zafodya zimene zimagwa pocheka fodya wachingambwe. njazi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njazi) 1 mtundu waung’ono wanyama kapena chilombo. nguluwenjazi. 2 onani tanthauzo la chiphaliwali. nje /k/ mve. onani tanthauzo la chete. njede dzi. I-Zi- (zambi. njede) onani tanthauzo la chitokola. njekayeka dzi. I-Zi- (zambi. njekayeka) nsomba imene ili ndi munga wautali pansana yomwe imabaya zinzake ikayamba iyo kulowa m’mono ndipo zina sizilowamo. mae.: nkhonokono, nkholokolo. njema dzi. I-Zi- (zambi. njema) dzina lansalu yoyera. njendenje dzi. I-Zi- (zambi. njendenje) onani tanthauzo la mvunde. njengunje /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njengunje) onani tanthauzo la debethenthe. njengwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. njengwa) onani tanthauzo la mvunde.

njenje dzi. I-Zi- (zambi. njenje) kumeta modulira tsitsi mozungulira mutu wonse. njenjema Ku- mne. gwedezeka thupi monga amachitira munthu akakzizidwa kwambiri kapena akachita mantha. njenjenje mve. onani tanthauzo la ngwangwangwa. njenjete /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njenjete) onani tanthauzo la kalijosolo. njera /kt/ mve. umo amaonekera madzi opanda zisoso. njere /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. njere) timbewu tating’onoting’ono monga tafodya kapena mpiru. njerema Ku- mne. 1 onetsa zoyera zamaso osaphethira monga amachitira munthu akakomoka. 2 dikha monga amachitira madzi. njerenga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njerenga) onani tanthauzo la kanamzengera. njerengo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njerengo) khalidwe lokonda kyankhula mosekesa. mae.: nthanthi, nthabwala. njerere dzi. I-Zi- (zambi. njerere) onani tanthauzo la kalumbalumba. kunekwi.: njewera, njewere. njereza /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njereza) 1 munthu wokakamira zinthu. 2 onani tanthauzo la chiulampata. njero dzi. I-Zi- (zambi. njero) onani tanthauzo la lumo. njerwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njerwa) chinthu cha ngodya zinayi choumidwa ndi chiombole chomwe chimaumitsidwa ndi dziwa ndi madzi kapena kuotchedwa ndi moto ndipo anthua amamangira nyumba. njeta dzi. I-Zi- (zambi. njeta) onani tanthauzo la chipolopolo. njete dzi. I-Zi- (zambi. njete) mayankhalidwe amchedzera. mae.: mchedzero. njeza dzi. I-Zi- (zambi. njeza) khalidwe losekaseka kapena lopanda nsinya. mae.: sangala. 1 nji tsi. tsinde la mawu lothandiza pofunsa za kanthu. ufunanji, ukudyanji 2 nji /k/ mve.

umo chimachitira chinthu ponetsa kuliimba kwambiri kapena kukhazikika kotheratu njidi dzi. I-Zi- (zambi. njidi) onani tanthauzo 1 la chanana. njidzi dzi. I-Zi- (zambi. njidzi) onani tanthauzo la chisako. njimu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. njimu) kamulu kamphale, mapira, kapena mawere akamapera kamphero. njinda /kt/ dzi. njinda onani tanthauzo la abakandya. njinga /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. njinga) 1 chinthu chamikombero iwiri chimene anthu amakwera nayendetsa mopalasa. 2 onani tanthauzo la mkombero. njinjirizo dzi. I-Zi- (zambi. njinjirizo) mchitidwe wolandira ndi manja awiri poonetsa ulemu ndi mtima woyamika. njintchi dzi. I-Zi- (zambi. njintchi) onani tanthauzo la chithupsa. njira dzi. I-Zi- (zambi. njira) 1 kansewu kakang’ono kamene amayendamo anthu. 2 kachitidwe kachinthu kapena momwe muntu afunira kupezera yankho. njirimba dzi. I-Zi- (zambi. njirimba) onani tanthauzo la kampote. njirisi /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njirisi) onani tanthauzo la chithumwa. njiru dzi. I-Zi- (zambi. njiru) onani tanthauzo la dumbo. njiwa dzi. I-Zi- (zambi. njiwa) mbalame yam’thengo yofanana ndi nkhunda. njiwiri dzi. I-Zi- (zambi. njiwiri) tizitsulo tonga nzama totunga kuchingwe timene anthu amavala m’miyendo povina gulewankulu kapenanso ngoma. njo /k/ mve. umo amaonekera asirikali akaima mosagwedezeka ndiponso mosapindika. njobwe dzi. I-Zi- (zambi. njobwe) onani tanthauzo la madumbo. njodo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njodo) mimba yotuluka kwambiri. njoka /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njoka)

chamoyo chachitali chopanda miyendo choyenda mokwawa, chikakhala choluma ululu wake umapha zamayo zina. njokadzuwa /kkkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njokadzuwa) njoka yosalala ya thupi lofiira ndipo ndi yaululu kwambiri ikaluma. njokamayani /kktkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njokamayani) onani tanthauzo la chipota masamba. njokamsipu /kktkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njokamsipu) onani tanthauzo la chipotamasamba. njole /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njole) 1 onani tanthauzo la chidombe. 2 onani tanthauzo la chiphadzuwa. njolinjo /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njolinjo) kamlamba kakan’gono. njolokwa dzi. I-Zi- (zambi. njolokwa) onani tanthauzo la kamberembere. njoma dzi. I-Zi- (zambi. njoma) onani tanthauzo la chiliphundi. njomba dzi. I-Zi- (zambi. njomba) mchitidwe wopusitsa monga posewera mpira. njombwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njombwa) mtundu wa mtengo umene anthu amakonda kumangira makola ang’ombe chifukwa umameranso. njomingo /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njomingo) sewero lomwe ana amagwirana mwendo umodzi nayenda mojowa posatira nyimbo. njonda dzi. I-Zi- (zambi. njonda) 1 munthu wamwamuna wochita zinthu zochenjera mobera anthu. 2 munthu wachuma ndiponso wovala bwino. njonja Ku- mne. 1 onani tanthauzo la mera. 2 onani tanthauzo la ba. njonjola /ttk/t/ Ku- mne. thamanga mwaliwiro kwambiri monga imachitira nkhanga. njonjonjo mve. umo amaonekera munthu wothamanga mofulumira kwambiri. njovu dzi. I-Zi- (zambi. njovu) chinyama chachikulu kwambiri kuposa zina zonse za m’thengo chomwe chili ndi chatso ndo miyanga. njowera dzi. I-Zi- (zambi. njowera) onani tanthauzo la buye.

njoyokwa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. njoyokwa) nyenyeswa za chakudya. nju /k/ mve. umo amonekera machitidwe odumpha kupita m’mwamba. njuchi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njuchi) kachilombo kamene kapanga uchi ndipo kali ndi mbola. njuga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. njuga) makadi ochitira masewera odyerana ndalama kapena katundu. njukula dzi. I-Zi- (zambi. njukula) chovala kumutu ngati chisoti chimene angani ankavala kale popita kunkhondo. njukwa dzi. I-Zi- (zambi. njukwa) mkhalidwe wosalongosoka, wochita zosayenera ndi msinkhu wako. njuli dzi. I-Zi- (zambi. njuli) zibowo za ng’anjo momwe mumalowera mpweya. njuma dzi. I-Zi- (zambi. njuma) ng’ombe yopanda nyanga. mae.: pundi, mphundi. njunga Ku- mne. khala mopinda maondo ngati uli pampando. mae.: njuta. njunja Ku- mne. dzadza kwambiri m’thumba. njuta Ku- mne. 1 onani tanthauzo la njunja. 2 onani tanthauzo la kola. njutha Ku- mne. gwidwa ndi msampha monga imachitira mbalame. njuthunjunthu mve. umo chimaonekera chinthu chomangidwa miyendo moga imachitira nyama ikagwidwa mu nsampha. kunekwi.: njutanjuta. njuzi dzi. I-Zi- (zambi. njuzi) chilombo cha mtundu wa kambuku koma chochepera msinkhu. nkaka dzi. I-Zi- (zambi. nkaka) onani tanthauzo la bade. nkana /tk/kt/ mlu. onani tanthauzo la angakhale. nkhaŵa dzi. I-Zi- (zambi. nkhaŵa) onani tanthauzo 2 la mantha. nkhadze dzi. I-Zi- (zambi. nkhadze) mtengo wosaonetsa masamba enieni omwe umadza manthova womwe kumadera kwina amadzala pa miunda kumanda. kunekwi.: nkhadzi.

nkhadzi dzi. I-Zi- (zambi. nkhadzi) 1 fupa la mutu mmene mumakhala bongo. 2 onani tanthauzo la bade. nkhafi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhafi) onani tanthauzo la ngombo. nkhafiya tkt I-Zi- (zambi. nkhafiya) onani tanthauzo la chitsalabudu. kunekwi.: nkhofiya. nkhaka dzi. I-Zi- (zambi. nkhaka) 1 mpaliro umene nsonga yake amasula makutu kuti umasazuke wokha pathupi pa nyama. 2 onani tanthauzo 2 la gaka. nkhakama /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhakama) onani tanthauzo la nguwi. nkhakamira dzi. I-Zi- (zambi. nkhakamira) 1 munthu wokakamira zinthu. 2 onani tanthauzo la chiula mpata. nkhakankhaka dzi. I-Zi- (zambi. nkhakankhaka) 1 onani tanthauzo la nkhaka. 2 onani tanthauzo la mpaliro. nkhakata /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhakata) ula umene amaombeza ndi chigabadiko cha nkhasi. nkhakwata /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhakwata) onani tanthauzo la chiyato. nkhalakata dzi. I-Zi- (zambi. nkhalakata) onani tanthauzo la chikanga. nkhalakudziwe dzi. I-Zi- (zambi. nkhalakudziwe) onani tanthauzo la chifumu. nkhalala dzi. I-Zi- (zambi. nkhalala) onani tanthauzo la kapichi. nkhalamba /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhalamba) munthu wazaka zambiri zakubadwa yemwe mphamvu zake zimafookerapo ndipo thupi ndi nkhope yake imakhala ndi makwinya. nkhalanga dzi. I-Zi- (zambi. nkhalanga) 1 dzenje kapena nkhuti imene galu wasweramo ana. mae.: nkhwimba. 2 onani tanthauzo la makongwe. nkhalango /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhalango) dera limene lili ndi mitengo yambiri yomera yokha kapena yobvala. nkhali /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhali) mbiya yophikairamo nsima kapena phala. mae.: nthalo. nkhalira dzi. Mu-A- (zambi. ankhalira)

onani tanthauzo la mzamba. nkhalo dzi. I-Zi- (zambi. nkhalo) mpata wa biyo womwe amaikapo mono. nkhalula dzi. I-Zi- (zambi. nkhalula) timakungwa tosendeka kuchokera m’malo mwake m’mbali mwa khadabo. kunekwi.: khalusa. mae.: nsawanu. nkhalwe dzi. I-Zi- (zambi. nkhalwe) khalidwe la munthu woipa mtima. mae.: nkhanza. nkhama dzi. I-Zi- (zambi. nkhama) onani tanthauzo la bwivu. nkhambakamwa dzi. I-Zi- (zambi. nkhambakamwa) nkhani zongocheza zopanda cholinga chenicheni. nkhambo dzi. I-Zi- (zambi. nkhambo) onani tanthazuo la mbombo. nkhambolachala /ttttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhambolachala) onani tanthauzo la chiongoladzanja. nkhanando /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhanando) ulimbo umene anthu amapaka kuzuzngulira mtsukwa wa mpaliro kapena ntcheto kuti akalowetsa kubano ilimbe. nkhanda dzi. I-Zi- (zambi. nkhanda) onani tanthauzo 2 la mphonda. nkhandwe dzi. I-Zi- (zambi. nkhandwe) chilombo chakuntchire chonga galu chimene chimcgwira nyama monga akalulu ndi agwape. nkhanga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhanga) mbalame yam’tchire yonga nkhuku yamadonthomadontho yomwe ili ndi mutu wometeka. mae.: nkhawena. nkhani /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhani) zokamba kapena zoyankhula mwinanso zowerenga zimene munthu amauza anzake. nkhaninkhani /kktk/ mfo. tsinde loonetsa kuchuluka. kumsonkhano kunali anthu ankhaninkhani. nkhantho dzi. I-Zi- (zambi. nkhando) onani tanthauzo la bade. nkhanza dzi. I-Zi- (zambi. nkhanza) onani tanthauzo la nkhalwe. nkhasako /kt/ muo. onani tanthauzo la bola. nkhawechera dzi. I-Zi- (zambi. nkhawechera) onani tanthauzo la chigobo.

nkhayi dzi. I-Zi- (zambi. nkhayi) zinthu za m’kati mwa chipanda kapena mphona momwe mumakhala nthanga. mae.: ukofu. nkhoche dzi. I-Zi- (zambi. nkhoche) katswiri posewera ntchuwa. kunekwi.: nkhocho. nkhodoli /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhodoli) kumbuyo kwa mutu. mae.: nkhongo, nkhontcho. nkhodzero dzi. I-Zi- (zambi. nkhodzero) onani tanthauzo la gututu. nkhodzo /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhodzo) kununkha kwa nkodzo wa mbewa pamalo pamene zimakodzera nthawi zonse. nkhodzonkhodzo dzi. I-Zi- (zambi. nkhodzonkhodzo) fungo la mkodzo uliwonse. nkhoka /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhoka) 1 mkhalidwe kapena mchitidwe wokopa anthu. 2 onani tanthauzo la chipwata. nkhoko /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhoko) onani tanthauzo la chikokoto. nkhokodwa /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhokodwa) onani tanthauzo la khochezi. kunekwi.: khokholodwa. nkhokolodwa /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhokolodwa) onani tanthauzo la khochezi. nkhokota dzi. I-Zi- (zambi. nkhokota) nkhko zimene amakokota m’nkhali. kunekwi.: nkhokoto, nkhkotwa. nkhokwe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhokwe) malo osungiramo zokolola zakumunda monga chimanga, mapira, mpunga ndi mawere. nkhole /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhole) onani tanthauzo 2 la chikole. nkholeko dzi. I-Zi- (zambi. nnkholeko) onani tanthauzo 1 la chikwewo. nkholi /k/ mve. umo amaonekera munthu akayang’ana pansi chifukwa chamanyazi kapena chisoni. nkholimbo /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhlimbo) onani tanthauzo la chikwalapo. nkholo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkholo) 1 kadzenje ka m’thupi la chamoyo chilichonse kumene kumalekezera thumbo lotulukira manyi.

2 chigawo chachitatu chakachilombo kuyambira kumutu monga chiwala. nkholokombwa dzi. I-Zi- (zambi. nkholokombwa) chimanga chimene anthu amasankhula pokolola kuti chisalowe mu nkhokwe (chaching’onoching’ono). mae.: nkholongwa, nkhumbwa. nkhololokwa /kktk/ dzi. i-Zi- (zambi. nkhololokwa) onani tanthauzo la chipokopoko. nkholombe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkholombe) chikamba chankhono yam’madzi chokala ngati kakhungwa. kunekwi.: nkhombe. nkholombidza Ku-, mne. nyamula chinthu monga thumba pokolombeza ku mtengo ndi kuika pa phewa. nkholongwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkholongwa) onani tanthauzo la nkholokombwe. nkholopola dzi. I-Zi- (zambi. nkholopola) onani tanthauzo la mfutulira. kunekwi.: nkholopole. nkholosa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkholosa) 1 udzu umene uli ndi mphamvu yowaula khungu, anthu amamata m’masaya kuti pomatula zipsera zake zikhale ngati makometsero. 2 zipsera zamakometsero zopangidwa ndi mphamvu yamankhwatha a nkholosa. nkholowondo /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkholowondo) mtengo wopindira uta kuti ukungike bwino ndi nsinga. nkhoma /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhoma) kachitsamba koyanga komwe kamaika chikhawo pansi ngati chilazi ndipo anthu ena amadya. nkhomba dzi. I-Zi- (zambi. nkhomba) onani tanthauzo la khwengo. nkhombe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhombe) onani tanthauzo la changala. nkhombiro dzi. I-Zi- (zambi. nkhombiro) nsomba iliyonse yong’amba pakati. nkhombo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhombo) onani tanthauzo 1 la chidule. nkhombokombo /tttk/tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhombokombo) mbalame yofanana ndi njiwa koma yokulirapo pang’ono yomwe imadya tizipatso monga kachere. mae.: nyimbiri. nkhombolachala /ttttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhombolachala) onani tanthauzo la chiongola dzanja. kunekwi.: nkhambulachala. nkhomo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhomo)

1 chokhomera chikhomo. 2 onani tanthauzo la mgomo. 3 onani tanthauzo 1 la ngomo. 4 onani tanthauzo la chimbowa. nkhomola /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhomola) onani tanthauzo la chiphang’ombe. nkhomwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhomwa) onani tanthauzo la chimbowa. nkhonda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhonda) onani tanthauzo la chikonga. kunekwi.: nkhonde. nkhondo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhondo) kumenyana kapena kuphana kwa anthu makamaka pogwiritsa ntchito zida. nkhongo dzi. I-Zi- (zambi. nkhongo) onani tanthauzo la nkhodoli. nkhongolo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhongolo) 1 nsomba ya minga pa msana ndi m’minofu momwe. mae.: ntchira. 2 onani tanthauzo la kafwenge. nkhongono /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhongono) makhalidwe okhala ndi mphamvu kwambiri. mae.: nyonga. nkhonkha dzi. I-Zi- (zambi. nkhonkha) dimba la m’mbali mwa mmtsinje kapena nyanja. nkhonkho /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhonkho) chikhawo chomera m’madzi chomwe masamba ake okha amatuluka nayala pamwamba pa madzi. mae.: nyika. nkhono dzi. I-Zi- (zambi. nkhono) kachilombo koyenda pang’onopang’ono, koterera mtundu wina umakhala ndi chiganamba mtundu wina ayi. nkhonokono dzi. I-Zi- (zambi. nkhonokono) onani tanthauzo nkholokolo. nkhonya dzi. I-Zi- (zambi. nkhonya) masewero omenyana ndi zibakera. nkhonyo1 dzi. I-Zi- (zambi. nkhonyo) zala za kumanja zopinda ndipo chala cha nkhala pakati chimatulukira kuposa zinzake. kunekwi.: nkhonya. nkhonyo2 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhonyo) onani tanthauzo 1 la chikonyo. kunekwi.: nthonyo. nkhonzi dzi. I-Zi- (zambi. nkhonzi) onani tanthauzo la ngondo. nkhonzwa dzi. I-Zi- (zambi. nkhonzwa) onani tanthauzo la kakopo.

nkhope /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhope) chigawo chagawo chakumaso kwa mutu kumene kuli mphumi, maso, mphuno ndi pakamwa. nkhosa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhosa) 1 kamodzi mwatizigawo tingapo kophatikizika popota chingwe. mae.: nkhosi. 2 onani tanthauzo la bila. nkhoso dzi. I-Zi- (zambi. nkhoso) chipangizo makamaka chachitini choikamo miyala n’kumakhuchumula makamaka pa gule. nkhoswe /tk/t/ dzi. Mu-A- (zambi. ankhoswe) 1 mboni yogwirizira ukwati. kunekwi.: namankhoswe. 2 mwini mbumba. nkhota dzi. I-Zi- (zambi. nkhota) kugwetsa nkhope chifikwa chamanyazi. nkhotamiro dzi. I-Zi- (zambi. nkhotamiro) pansana m’musi mwa khosi pamene pamaperewera dzanja, silifikapo. nkhotera dzi. I-Zi- (zambi. nkhotera) ndiwo zosala pang’ono mu m’phika. nkhoti dzi. I-Zi- (zambi. nkhoti) kukololoka kwa mapira chifukwa cha kufooka kwa phesi makamaka mvula ikaleka msanga. nkhotwa dzi. I-Zi- (zambi. nkhotwa) chinangwa chogonera. mae.: nkhwiku. nkhowo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhowo) chilonda chachikulu chozama ndiponso chakale. nkhufi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkufi) onani tanthauzo 1 la kamanya. nkhuku /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhuku) mbalame yoweta yomwe ili ndi mapazi ndi msinkhu wonga nkhanga ndipo siitha kuuluka nthawi yaitali mwachilengedwe. nkhukumadzi /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhukumadzi) onani tanthauzo la namada. nkhukundembo (yao) /kkkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhukundembo) mbalame yaikulu yofananirapo ndi nkhuku koma yokukulirapo ndipo imatulutsa chinthu chonga chaso chatso cha njovu pamlomo pake. nkhukuto /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhukuto) onani tanthauzo 1 lachikulo. nkhukutu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhukutu) onani tanthauzo la chikhukhu.

nkhukuziri /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhukuziri) onani tanthauzo la demberezi. nkhula /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhula) zinthu zooneka ngati dothi, zofiirira zomwe zimapezeka m’mitsinje makamaka madzi akamapwera. nkhuli dzi. I-Zi- (zambi. nkhuli) chikhumbokhumbo cha ndiwo monga madzira, nyam ndi nsomba. kunekwi.: nkhwiru. nkhulo dzi. I-Zi- (zambi. nkhulo) 1 malo olowa pansi pomwe amasonkhapo moto wophikira. 2 chipatso chakutchire chomwe chimada chikapsa ndipo chili ndi nthangala imodzi. nkhulukudzu dzi. nkhulukupenya /kktkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhulukupenya) chinthu chooneka chochepa msinkhu koma cha zaka zambiriri. nkhululira dzi. I-Zi- (zambi. nkhluulira) onani tanthauzo la chikhwekhwe. nkhululo dzi. I-Zi- (zambi. nkhululo) chinthu chamakhalidwe ndi maonekedwe onyasa. nkhululu /ktk/k/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhululu) kachilombo konga njenjete komwe kamafukula una ndipo kamakonda kulila usiku, anthu ena amadya. nkhululukire dzi. I-Zi- (zambi. nkhululukire) onani tanthauzo la mbadwe. nkhulumbi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhulumbi) onani tanthauzo la chiduma. nkhulungira dzi. I-Zi- (zambi. nkhulungira) matumbo kapena mzongo wa chifu wokulungakulunga ndi matumbo. mae.: nthumbwana. nkhulungo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhulungo) kwamwala koulungika ndi kosalala komwe anthu amasalazira pansi pa nyumba yotsira kapena mbiya yomwe ikuumbibwa kumene. nkhulungwana dzi. I-Zi- (zambi. nkhulungwana) onani tanthauzo la nkulungwani. nkhumano /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhumano) 1 malo okumanirapo anthu ofuna kukumana. 2 kukumana mwadzidzidzi. kunekwi.: nkhumano. nkhumba /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhumba) onani tanthauzo la kapado. nkhumbaleza dzi. I-Zi- (zambi. nkhumbaleza)

onani tanthauzo la mkuku. nkhumbalume dzi. I-Zi- (zambi. nkhumbalume) muntu yemwe ndi katswiri pa ulenje. nkhumbu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhumbu) 1 kachilombo koyera komwe kali ndi mapoko olimba ndipo anthu amapangira mangwere. 2 nsonga ya bere. nkhumbuko /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhumbuko) onani tanthauzo la kachisi. nkhumbutondo /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhumbutondo) onani tanthauzo la chiduma. nkhunda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhunda) mbalame yoweta yonga njiwa. nkhundi dzi. I-Zi- (zambi. nkhundi) mtundu wa chitsamba chotawatawa chomwe tsinde lake amapangira mkombero wa lisero kapena dengu. nkhunga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhunga) chitsamba chomwe chimakhala ndi timitengo tambiri tomera patsinde limodzi ndipo masamba ake amakhala atatu pa khonyo imodzi ndiponso tili ndi maluwa achikasu. nkhungu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhungu) mpweya wachinyezi ndiwozizira wooneka ngati utsi wowokha womwe umatha kuyenda mu mlengalenga. nkhungudza dzi. I-Zi- (zambi. nkungudza) onani tanthauzo la chinyontho. nkhungudzu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhungudzu) mtundu wa nyemba womwe chitsamba chake ndi chachikulu ndipo zipatso zake zimabala mvula italeka. nkhungulu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhungulu) mtengo wa m’munda wa mphanje umene. wakanika kupsa. nkhungulubwe /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhungulubwe) chimanga chachikasu. nkhungulupsa /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhungulupsa) udzu kapena masamba ooneka okuda amene apsa ndi moto koma sanafike pokhala phulusa. kunekwi.: nkhangalupsa. nkhunguni /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhunguni) kachilombo kofiira komwe kamakhala m’ming’alu ya nyumba, m’mipando ndi m’mabedi ndipo kamayamwa magazi makmaka a anthu. nkhungunkuma /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhungunkuma) tinyerere tomwe timaimiriritsa nkholo poyenda ndipo timaluma.

nkhungwa dzi. I-Zi- (zambi. nkhungwa) munthu osala yekha abale ake atatha kufa. nkhuni /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhuni) mitengo imene amasonkhera moto ndipo kawirikawiri amakhala ili youma. nkhunje /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhunje) chipatso chathonje chosakhwima chimene m’kati mwake mumakhala njere. nkhuntchi dzi. I-Zi- (zambi. nkhuntchi) nthambi ziwiri zamitengo zophathana zomwe zimamveka kwichikwichi pokhulana kukamachita mphepo. kunekwi.: nkhwichi, nkhuchi. nkhunu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhunu) mapemphedwe osalekezera. nkhunyukunyu dzi. I-Zi- (zambi. nkhunyukunyu) mphini zazing’onozing’ono zakumaso. nkhupakupa dzi. I-Zi- (zambi. nkhupakupa) onani tanthauzo la kababa. kunekwi.: nkhupa. nkhupo dzi. I-Zi- (zambi. nkhupo) nthambi ya mtengo wautali imene ili ndi masamba okupila udzudzu kapena ntchentche. nkhupukupu dzi. I-Zi- (zambi. nkhupukupu) onani tanthauzo 1 la chigayero. nkhusa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhusa) onani tanthauzo la mphero. nkhusu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhusu) onani tanthauzo la mphero. nkhutu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhutu) malo okhala pafupi ndi nyumba kapena mudzi omwe amatha kulimapo mbewu kapena chinga. nkhutukumve (tttk) dzi. I-Zi-/Mu (zambi. nkhutukumve/ankhutuk) munthu wosamva maganizo kapena malangizo anzake. nkhutukutu dzi. I-Zi- (zambi. nkhutukutu) mbalame ya msinkhu wa mpheta koma yamlomo waung’ono ndi wofiira. nkhuvi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhuvi) onani tanthauzo la nguwi. nkhuwiku /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhuwiku) chimanga chakale, chamgonera. >mae.: sundwe. nkhuwira dzi. I-Zi- (zambi. nkhuwira) kanyumba komangidwa pakokha kutali ndi mudzi kosungiramo odwala nthomba kapena khate. nkhuwiri dzi. I-Zi- (zambi. nkhuwiri) mtundu wa ng’oma yovinira gule wotchedwa nkhuwiri.

nkhuyu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhuyu) chipatso cha mtengo wa mkuyu, chomwe chili ndi ubweya wofewa kunja chomwe mkati mwake mumakhala nyerere. nkhuzi dzi. I-Zi- (zambi. nkhuzi) ng’ombe yaimuna yosafulidwa. kunekwi.: kunzi. nkhwakwa dzi. I-Zi- (zambi. nkhwakwa) onani tanthauzo 1 la kabementha. nkhwalangwa dzi. I-Zi- (zambi. nkhwalangwa) malo amene alibe chonde oti mbewu sizingabale. nkhwali /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwali) mbalame yam’chire yofanana ndi nkhuku, koma yocheperapo msinkhu ya miyendo ndi mlomo wofiira. kunekwi.: nkhwale. nkhwambala dzi. I-Zi- (zambi. nkhwambala) onani tanthauzo la chidimbedimbe. nkhwangulo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwangulo) onani tanthauzo la chidale. nkhwawira dzi. I-Zi- (zambi. nkhwawira) onani tanthauzo la chikwapala. nkhwazi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwazi) mbalame yakunyanja yonga nkhwangwala koma yokulirapo yomwe imdya nsomba ndipo imakonda kulira mopokerezana ndi inzake. nkhwechera dzi. I-Zi- (zambi. nkhwechera) onani tanthauzo la chigobo. kunekwi.: nkhechere. nkhwedzembe dzi. I-Zi- (zambi. nkhwedzembe) onani tanthauzo la chigwekwe. nkhwende /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwende) onani tanthauzo la chiwondo. nkhwenkhwe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwenkhwe) kudzungulira kwa madzi pamodzimodzi pa dziwe. mae.: phote. nkhwenzule /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwenzule) mbalame yonga kadzidzi koma yocheperapo imene ikamalira usiku ena amakhulupirira kuti imalosera maliro kapena maloza. kunekwi. lunzule. nkhwere /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ankhwere) nyama yam’thengo yofanana ndi pusi koma yaikulu. mae.: nyani. nkhwesa dzi. I-Zi- (zambi. nkhwesa) onani tanthauzo la kampote. nkhwewa dzi. I-Zi- (zambi. nkhwewa) onani tanthauzo la chimbanga. nkhwichi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwichi)

1 liwu limene limamveka pakhosi kapena thambi ziwiri zikamakhulana kukachita mphepo. 2 onani tanthauzo la bwaning’a. nkhwidzi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwidzi) onani tanthauzo la dumbo. nkhwifi dzi. I-Zi- (zambi. nkhwifi) onani tanthauzo la nguwi. nkhwiko /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwiko) onani tanthauzo la bobobo. nkhwiku /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwiku) onani tanthauzo la khwimbi. nkhwikwiziri /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwikwiziri) onani tanthauzo la nkukuluzi. nkhwima dzi. I-Zi- (zambi. nkhwima) mtima wosafuna kugawana zinthu ndi anzako. mae.: umbombo. nkhwindi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwindi) chomangira mkanda m’chiuno chochita kukoleka. nkhwinkwi dzi. I-Zi- (zambi. nkhwinkwi) tsitsi la m’maso ndi m’zikope. mae.: nsidze. nkhwintchi dzi. I-Zi- (zambi. nkhwintchi) kamtengo koika m’kamwa monga mwa galu kapena munthu wakuba komwe amamanga ndi chingwe kumbuyo kwa mutu. nkhwirikwinya /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nkhwirikwinya) onani tanthauzo la mbala. nkhwirikwiri /tttk/ mve. onani tanthauzo 1 la gubidi. nkomendine /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ankomendine) onani tanthauzo la kadyoli. nom’phatikiram’mbuyo wosonyeza kuloza mzako monga nonse, nokha, nomwe. nola Ku-, mne. kwechesa chitsulo monga nkhwangwa pamwala kuti chitsulocho chithwe. mae.: thwathwaza. nolo dzi. I-Zi- (zambi. nolo) mwala wonolerapo zipangizo monga nkhwangwa, mpeni ndi mpaliriro. nona Ku-, mne. khala ndi mafuta ambiri mu mnofu. nondo dzi. I-Zi- (zambi. nondo) mbande za fodya panazale.

nong’ona Ku-, mne. nena mwapansipansi kapena motsitsa mawu kuti anthu ena asamve nawo. nong’oneza /tttk/t/ Ku-, mne. uza munthu wina motsitsa mawu kuti kuti anthu ena asmve nawo. nono /kt/ muo. mawu onenedwa posonyeza kukana. mae.: toto. nonomera Ku-, mne. kangamira mozika kapena mogwira. nonono mve. umo chimaonekera chinthu cholimba kwambiri monga chitsulo. Novembala dzi. Mu-A- (zambi. novembala/manovembal) dzina la mwezi wa khumi ndi mphambu imodzi, wa chaka kuyambira mwezi wa Januwale. nowa dzi. I-Zi- (zambi. nowa) onani tanthauzo la ngogodo. nsabwe dzi. I-Zi- (zambi. nsabwe) kachilombo kakang’ono kokhala m’tsitsi kumutu kapena m’zovala kamene kamayamwa magazi. nsagwada /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsagwada) onani tanthauzo 1 la chibwano. nsaka dzi. I-Zi- (zambi. nsaka) nsomba ya mtundu wa chambo yodera m’maonekedwe ake. nsakabondo /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsakabondo) chotupa chapabondo. kunekwi.: nsangabondo. nsakadza dzi. I-Zi- (zambi. nsakadza) mpaliro wa mano ang’onoang’ono. nsakadzinja /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsakadzinja) kachomera kotawatawa kwambiri komwe ndikovuta kupeza muzu wake kapena komwe kanamera. kunekwi.: sakadzinja. nsakali /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsakali) onani tanthauzo la chenje. nsakamwa /tkt/kkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsakamwa) mano awiri amene adamera pamalo amodzi m’kamwa. kunekwi.: tsakamwa. nsakapuka dzi. I-Zi- (zambi. nsakapuka) onani tanthauzo la kababa. nsakatembwe dzi. I-Zi- (zambi. nsakatembwe) mtundu wa mtengo wokonda kumera m’bali mwa mtsinje. nsala dzi. I-Zi- (zambi. nsala) tizingwe tansinga timene amakulunga kunsonga kwa uta pokunga utawo. nsalika dzi. I-Zi- (zambi. nsalika)

mitengo yodulidwa m’mphanje potsekula munda. kunekwi.: nsaliko. mae.: tsinda. nsalu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsalu) chovala kapena chofunda choomba ndi thonje kapena ubweya wa nkhosa ndi zinthu zina. nsama dzi. I-Zi- (zambi. nsama) zinthu monga ufa zodzala dzanja limodzi. nsambe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsambe) mtengo wotuwirapo wamasamba umene umamera m’mbali mwa mtsinje. nsambisambi /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsambisambi) kachilombo kokhala m’madzi kamene kali ndi mapiko anayi olimba ndipo kamsambira mofulumira ndiponso kamauluka. kunekwi.: nsambinsambi. nsambo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsambo) 1 ntambo ya chitsuli. mae.: waya. 2 onani tanthauzo la mphete. nsambula dzi. I-Zi- (zambi. nsambula) mowa wothira chimera chambiri ndi kuvundikira mpaka kutha mwezi ndipo umakhala wamphamvu kwambiri. nsana /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsana) onani tanthauzo la kabwanda. nsanamira dzi. I-Zi- (zambi. nsanamira) nsichi yaikulu ya mtengo yomwe amazika m’khonde mwa nyumba kuti denga lilimbe. kunekwi.: nsalamira, ntchandamira. nsanansana /tttk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nsanansana) timileme ta m’phiri timene anthu ena amadya. nsandu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsandu) udzu wotsirizira poveka denga la sumbulere, umene anthu amamanga kamtolo ndi kuzika kuchitsonga mkuumasula kuti ugwere m’mbali, nuoneka ngati kachisoti. nsanga dzi. I-Zi- (zambi. nsanga) 1 nkhalango yamitengo yambiri ndi thengo lochepa. 2 zobala za mbewu monga mawungu, mnkhaka ndi zina zimene sizinachoke m’chiluwe kapena m’maluwa nsangala dzi. I-Zi- (zambi. nsangala) khalidwe lonetsa kukondwa makamaka pocheza ndi munthu wina. nsangalabwi /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsangalabwi) mwala wolimba kwambiri woyera kapena woyerera. kunekwi.: nsangalabwe. nsangamutu /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsangamutu) onani tanthauzo la kamdezo.

nsangatete /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsangatete) 1 nsanga yolasa ya khwatha la bango. 2 onani tanthauzo la liuma. nsango dzi. I-Zi- (zambi. nsango) onani tanthauzo 3 la chiyato. nsangwe dzi. I-Zi- (zambi. nsangwe) gulu la nyenyezi zisanu ndi ziwiri. nsanja dzi. I-Zi (zambi. nsanja) onani tanthauzo la chipanga. nsanjauka dzi. I-Zi- (zambi. nsanjauka) njuchi zomanga zisa za uchi pamtengo osati m’mphako. nsanje dzi. I-Zi- (zambi. nsanje) 1 khalidwe losakondwera pamene mutnhu wina anyengana ndi mkazi kapena mwamuna wako. 2 onani tanthauzo la dumbo. nsanjemsala dzi. I-Zi- (zambi. nsanjemsala) nsanje yopitira muyeso. nsansamwa dzi. I-Zi- (zambi. nsansamwa) onani tanthauzo la mazenera. nsansi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. ansansi) onani tanthauzo la kalimba. nsanthi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsanthi) tinthambi tamitengo kapena tinkhuni tating’onoting’ono. mae.: nthyonthyo. nsanu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsanu) kambewu ka udzu kamene kali ndi nsonga yonga yaminga. nsanza dzi. I-Zi- (zambi. nsanza) zinthu zonga bulangete, nsalu ndi zovala zakutha. kunekwi.: nsaza. nsapato /kt/-/ dzi. I-Zi- (zambi. nsapato) chovala chakuphazi cha nsalu. nsapo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsapo) 1 chiberekero cha ng’ombe, mbuzi kapena nyama zina chimene chimatulukira limodzi ndi mwana pobadwa. 2 onani tanthauzo la mbaza. nsapule /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsapule) onani tanthauzo la ndodo. nsaputu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsaputu) mulu kapena mpukutu wa maluwa. nsato /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsato) chinjoka chachikulukwambiri chopanda ululu koma chimapha anthu ndi nyama zomwe pozizingiriza ndi thupi ndi thupi lake n’kuzimeza.

nsatsi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsatsi) chomera kapena tinthu chonga nyemba kapena mtedza tomwe amaŵengako kapena amapangira mafuta. nsatsimanga /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsatsimanga) onani tanthauzo la chidzidzi. nsaŵa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsaŵa) onani tanthauzo la mtedza. nsawanu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsawanu) onani tanthauzo la nkhalula. nsawawa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsawawa) onani tanthauzo la kabaifa. nsawe dzi. I-Zi- (zambi. nsawe) njira zam’tchire zoyendamo anthu makamaka akamasaka. nseche /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nseche) onani tanthauzo la msere. kunekwi.: nseke. nsedzengwa dzi. I-Zi- (zambi. nsedzengwa) onani tanthauzo la mwanakule. nsekere dzi. I-Zi- (zambi. nsekere) mtengo waung’ono wotuwira, wa masamba aang’ono womwe umabala zipatso zomwe mbalame zimadya. nseketera dzi. I-Zi- (zambi. nseketera) chisonga chomwe sing’anga amabayira mfiti pathako kuti ife. kunekwi.: seketera, setekera, nsetekera. nsemba dzi. I-Zi- (zambi. nsemba) onani tanthauzo la chizangalala. nsembe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. I-Zi-) chopereka kwa Mulungu kapena mizimu pothokoza kapena kupempha chinthu. nseme /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nseme) onani tanthauzo la kolowole. nsemo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsemo) onani tanthauzo la ndimba. nsendeka dzi. I-Zi- (zambi. nsendeka) mametedwe a mbali imodzi ya mutu. nsendende /k/ mve. umo zimaonekera zinthu monga madzi zikamadzadza. nsenga dzi. I-Zi- (zambi. nsenga) 1 zosala za njereza zonga nseche. 2 onani tanthauzo la masese. nsengwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsengwa)

chiwiya choluka ndi nsungwi chaching’ono chidyeramo nsima kapena chakudya china. nsenje dzi. I-Zi- (zambi. nsenje) kanyumba komanga ndi mitengo ndi udzu kokhala ngati denga la nkhokwe lonjonjomala mokhalamo kanthawi kochepa monga msasa. kunekwi.: nsenje. mae.: nsonjo. nsenjere dzi. I-Zi- (zambi. nsenjere) chomera chonga udzu chotuwira komanso chofananirapo ndi mzimbe yapanda. nsensema dzi. I-Zi- (zambi. nsensema) anan akhoswe oti atha kuyenda. nsensenya1 dzi. I-Zi- (zambi. nsensenya) kachilombo kamadonthomadontho oborowora, kouluka, kamaonenekedwe obulungira komwe kamapezeka m’munda maka nthwi yokolola chimanga ndipo anthu ena amadya. nsensenya2 Ku-, mne. yenda pang’onopang’ono monga amayendera munthu wodwala. nsenya /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsenya) mbozi zomwe zimaononga khofi. nsenye /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nsenye) 1 mwana wobadwa wofaifa kapena wofa sabata lomwe wabadwa atangokhala masiku pang’ono. mae.: nthayo. 2 manda amene amaika ana obadwa atafa kale kapena ongokhala masiku pang’ono. nsenzatutwa dzi. I-Zi- (zambi. nsenzatutwa) munthu wochepa thupi koma wa mphamvu. nsepa dzi. I-Zi- (zambi. nsepa) onani tanthauzo la nsululu. nsepe dzi. I-Zi- (zambi. nsepe) 1 tiana tang’ombe tongoyamba kuchenjera kumene. 2 onani tanthauzo 4 la chikanu. nserekanseka mve. mmene zimaonekera zinthu zikakhala momwazika koma pafupipafupi. nserepetera dzi. I-Zi- (zambi. nserepetera) onani tanthauzo la nsululu. nserepetera dzi. I-Zi- (zambi. nserepetera) kachilombo kakuda konga nkhululu komwe kamalira usiku. nserera dzi. I-Zi- (zambi. nserera) 1 gule wa akazi yemwe amkavina pamaliro kale. 2 onani tanthauzo la mukho.

nseso dzi. Mu-Mi- (zambi. miseso) mimba yaing’ono yomaliza ya nyama monga ng’ombe. nsete /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsete) tudzi totsalira pa mnyero. nsewe dzi. I-Zi- (zambi. nsewe) 1 udzu umene umakhala ndi madzi ozuna ndipo anthu ena amadya. 2 timasekera timene anthu amaponya gati mivi posewera. nsi /k/ tsi. tsinde losonyeza malo osati apamwamba, kapena m’mbali. pansi, kunsi. nsichi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsichi) mitengo kapena mirimo yomangira chipupa chanyumba kapena mpanda. nsidze /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsidze) tsitsi lomera m’mwamba mwa chikope looneka ngati nsiye. nsikidzi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsikidzi) kachilombo kaphanthiphanthi komwe kali ndi miyendo isanu ndi umodzi, komwe kamaluma anthu ndipo kakonda kukhala m’mipando ndi m’mabedi. nsikwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsikwa) onani tanthauzo la ndondo. nsima /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsima) chakudya chimene anthu amaphika ndi ufa wa chimanga, mapira, mawere, mpunga kapena chinangwa ndip chimakhala cholimbirapo kuposa phala. nsimu dzi. I-Zi- (zambi. nsimu) tsitsi laling’onoling’ono loyamba kumera munthu atameta. mae.: nsimwe, nsimwi, nsimwa. nsinana /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsinana) msana kapena mtsempha wa khwatha. nsinde /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. nsinde) mtundu wa udzu waung’onoung’ono womwe umapezeka m’mapiri. nsine /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsine) onani tanthauzo la likongwe. nsinga /k/ dzi. I-Zi- (zambi. nsinga) chingwe chachikopa chokungira uta. nsingano dzi. I-Zi- (zambi. nsingano) mizu ya mtedza yoyamba kuzika kumene. nsingasolo /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsingasolo) onani tanthauzo la kamdawidzo. nsinjiro /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsinjiro) ufa wa mtedza wothira mu ndiwo potendera ndiwozo. mae.: nthendero. nsinsi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsinsi)

matuza onyerenyesa amene amatuluka m’mapazi chifukwa choyenda m’madzi nyengo ya mvula. mae.: nyansi, linyetsu. nsipe dzi. I-Zi- (zambi. nsipe) onani tanthauzo la chimpsimpsi. nsita dzi. I-Zi- (zambi. nsita) nyama za mtengo wouma zofewa mofananapo ndi mpira ndipo potema nkhwangwa imazuzuzndika. nsito dzi. I-Zi- (zambi. nsito) onani tanthauzo la chigumati. nso /k/ m’pham’tso mawu osonyeza kubwereza kwa ntchito, kuchita kwachiwiri kapena kupyolerapo. ndipitanso kumazi. nsoka dzi. I-Zi- (zambi. nsoka) chimanga choyamba kumera tsopanao chimene masmba ake sanafutukuke. nsokera dzi. I-Zi- (zambi. nsokera) onani tanthauzo la kasingipoti. kunekwi.: nsochera, nsechera. nsokolo dzi. I-Zi- (zambi. nsokolo) onani tanthauzo la gadzo. nsokolokera dzi. I-Zi- (zambi. nsokolokera) munthu wongofika pamalo mwadzidzi wosainidwa. nsokolowe dzi. I-Zi- (zambi. nsokolowe) miyala yaing’onoing’ono yopezeka mu nsewu. nsokosoko dzi. I-Zi- (zambi. nsokosoko) onani tanthauzo 2 la chigodo. nsokwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsokwa) onani tanthauzo la mphapa. nsolo dzi. I-Zi- (zambi. nsolo) 1 nsonga ya uta. 2 onani tanthauzo la mfuwa. nsolomondo dzi. I-Zi- (zambi. nsolomondo) 1 chigawo chamalo chimene champhoka muutali wake. 2 onani tanthauzo la bandali. nsomo dzi. I-Zi- (zambi. nsomo) 1 mtima wa nthochi. 2 tsamba losamasula la mlaza. nsomphole dzi. I-Zi- (zambi. nsomphole) kachilombo kokhala muuna konga bololo, kamaluma mtoso wa munthu. nsonga dzi. I-Zi- (zambi. nsonga) kumathero, kotsirizira kwa kanthu kalikonse, mbali yosongoka ya kanthu. nsongamaso /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsongamaso)

onani tanthauzo la chionamaso. nsongavi dzi. I-Zi- (zambi. nsongavi) 1 muuni wa udzu kapena tsekera lomanga pamodzi. mae.: chipu. 2 mku. dzina la njoka. nsonje /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsonje) onani tanthazuo la changala. nsonono /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsonono) onani tanthauzo la chikonga. nsonso dzi. I-Zi- (zambi. nsonso) 1 mapira aawisi amene amadya osaphika. 2 mphako yopezeka mkati mwa mtengo kapena una waukulu opezeka kumapiri kogona afisi. kunekwi.: nsosola. mae.: phanga. nsonyani /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsonyani) onani tanthauzo la lwenya. nsonzole dzi. I-Zi- (zambi. nsonzole) mgwere wotsekera pa khomo. nsoyi dzi. I-Zi- (zambi. nsozokera) tsindwi la nyumba kapena nkhokwe. mae.: nsukule. nsukule dzi. I-Zi- (zambi. nsukule) onani tanthauzo la nsoyi. nsukunya /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsukunya) mfundo ya chiuno pamene fupa la ntchafu ligwirana ndi fupa la chinyo. kunekwi.: nsukunyu. mae.: nyung’unyu. nsumbu dzi. I-Zi- (zambi. nsumbu) nthanga ya chipatso monga mango. nsumpha1 dzi. I-Zi- (zambi. nsumpha) onani tanthauzo la chizuzumba. nsumpha2 /tk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nsumpha) onani tanthauzo la chizuzumba. nsungununu /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsungununu) nyerere yaing’ono yaikulu yakuda, ndipo pamene yaluma pamanyerenyesa. nsungwi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsungwi) chomera chachitali chamfundomfundo ngati bango, chomwe anthu amalukira zinthu monga madengu, nkhokwe ndi malisero. nsunsuti dzi. I-Zi- (zambi. nsunsuti) mitengo kapena nsungwi yomangira denga. nsunzu dzi. I-Zi- (zambi. sunzu) onani tanthauzo la chifuzi. nsunzuwa /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nsunzuwa) onani tanthauzo la njerewere.

nsupa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsupa) kachigulu kosungiramo mafuta kapena mankhwala. nsuwo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nsuwo) onani tanthauzo la mfuwa. nswachulu dzi. I-Zi- (zambi. nswachulu) onani tanthauzo la mlungachulu. nswala /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nswala) onani tanthauzo la kadyam’songa. nswani /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nswana) onani tanthauzo la chiphwidza. nswanswam’kutu /ttttk/ dzi. I-Zi- (zambi. swanswam’kutu) onani tanthauzo la gontham’kutu. kunekwi.: nziwanziwam’kutu. nswanswana dzi. I-Zi- (zambi. nswanswana) onani tanthauzo la nkhoko. nswedzi dzi. I-Zi- (zambi. nswedzi) cheweto chosabala. mae.: nzidzi. nsweta dzi. I-Zi- (zambi. nsweta) kamulu kamikanda. ntchafu dzi. I-Zi- (zambi. ntchafu) gawo la mwendo pakati pa thako ndi bondo. ntchakala dzi. I-Zi- (zambi. ntchakala) onani tanthauzo la mdzedze. ntchedzero /kt/k/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchedzero) mawu ofananitsa zinthu monga maonekedwe ndi chinthu china makamaka pocheza. kuda ngati chikuni chowauka. ntchefu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchefu) onani tanthauzo la mpofu. ntcheka dzi. I-Zi- (zambi. ntcheka) nsomba ya minga zambiri za mphanda mu mnofu wake ndipo ndi yamamba aakuluakulu. mae.: ntchira. ntchekantcheka dzi. I-Zi- (zambi. ntchekantcheka) onani tanthauzo la nakasaka. ntchekwera dzi. I-Zi- (zambi. ntchekwera) onani tanthauzo la chigobo. ntchembere dzi. I-Zi- (zambi. ntchembere) mkazi amene adabalapo. ntchemberegandule /ttttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchemberegandule) mkazi woti adaberekapo ana angapo n’kuleka mphamvu zikadalipo. ntchemberembaye /tttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchemberembaye) mayi amene adaberekapo mwana kamodzi.

ntchemwe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchemwe) onani tanthauzo la chiphwenene. ntchena dzi. I-Zi- (zambi. ntchena) onani tanthauzo 1 la guta. ntcheni /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntcheni) onani tanthauzo la chiphwenene. ntchenjedza dzi. I-Zi- (zambi. ntchenjedza) onani tanthauzo la chisodzera. ntchentche /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchentche) kachilombo kamiyendo isanu ndi umodzi, mapiko awiri, akuluakulu, thupi alubweya ndipo kamapezeka makamaka pomwe pali zonyasa. ntchentchemsipu /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchentchemsipu) ntchentche yaikulu yoluma imene imapatsa matenda ophwanya m’thupi ndi kumva mphepo. ntchenzi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchenzi) nyama yaikulu ngati kalulu yam’thengo yomwe imapezeka makamaka m’dambo ndipo imadula udzu, chimanga, nzimbe ndi zina zotere. ntchere /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchere) 1 makometsero a mphini pa mbiya. 2 onani tanthauzo la lizinyani. ntcherera dzi. I-Zi- (zambi. ntcherera) onani tanthauzo la nserera. ntcherero dzi. I-Zi- (zambi. ntcherero) onani tanthauzo la khwengo. ntchesi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchesi) onani tanthauzo la khome. ntcheto dzi. I-Zi- (zambi. ntcheto) onani tanthauzo la nakasaka. ntcheyo dzi. I-Zi- (zambi. ntcheyo) onanai tanthauzo la khengo. ntchika /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchika) tizilombo timene timagwa mumtengo wa mchika ndipo timadyedwa. ntchima dzi. I-Zi- (zambi. ntchima) nyama yakuthengo yonga pusi koma yaikulu, yokhala ndi mawanga oyera ndi akuda. ntchimbiri /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchimbiri) tudzi ta khoswe, mbewa ndi zina. ntchinkho dzi. I-Zi- (zambi. ntchinkho) onani tanthauzo la nguni. ntchintchi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchintchi)

m’bulu wa magazi, phala, nsima ndi zina. ntchira /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchira) onani tanthauzo la ntcheka. ntchiri /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchiri) chikhomo chamankhwala chotchinjiriza mudzi kwa adani monga mfiti kuti zisalowe m’muzi. ntchirichiri /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchirichiri) onani tanthauzo la chidikhodikho. kunekwi.: ntchichiro. ntchiso /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchiso) mankhwala olepheretsera munthu kuchita kapena kupeza chomwe akufuna monga kutcha misampha ndi zina zotero. ntchito /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchito) kuchita kapena kupanga chinthu chilichonse. ntchofu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchofu) thenda yoguza mtsempha wapakati pa mimba umene umagwirana ndi mchombo. ntcholo dzi. I-Zi- (zambi. ntcholo) mbalame yam’thengo yokonda kuyenda kuposa kuwuluka. kunekwi.: nthyolo, nthyola. ntchonyonda dzi. I-Zi- (zambi. ntchonyonda) onani tanthauzo la nkhutukumve. ntchonze dzi. I-Zi- (zambi. ntchonze) onani tanthauzo la changala. ntchowa dzi. Mu-A- (zambi. antchowa) dzina la ulemu kwa mwana wamkazi woyamba kubadwa m’banja. ntchuntchu dzi. I-Zi- (zambi. ntchuntchu) mabvuto aakulu pogwira ntchito. ntchuwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntchuwa) masewero ochita ndi timiyala kapena tinthu tina m’mayenje anayi mu lifupi ndi asanu ndi atatu kapena kupitirira apo mulitali mwake, okumbidwa pansi kapena pathabwa ndipo osewera amakhala m’magulu awiri. kunekwi.: mfuwa. nthabulira dzi. I-Zi- (zambi. nthebulira) onani tanthauzo la nkoje. nthabwala dzi. I-Zi- (zambi. nthabwala) onani tanthauzo la chinsobwe. nthadza Ku-, mne. phonya monga umachitira muvi pachinthu pofuna kuchilasa. nthaka dzi. I-Zi- (zambi. nthala) dothi pamene zomera monga mitengo, udzu nd zina zotero zimamera.

nthalanje dzi. I-Zi- (zambi. nthalanje) mfuti yakale yaitali. nthale dzi. I-Zi- (zambi. nthale) onani tanthauzo la lisondo. nthalo dzi. I-Zi- (zambi. nthalo) onani tanthauzo la nkhali. nthamba dzi. I-Zi- (zambi. nthamba) onani tanthauzo la mbolo. nthambalika dzi. I-Zi- (zambi. nthambalika) moni kapena malonje opatsana motalikirana. nthambi dzi. kt (zambi. nthambi) 1 timitengo tating’ono, tomera, tophatikika ku tsinde la mtengo. 2 kagulu kakang’ono kogwira ntchito ya gululu lalikulu, kokhala pambali. Ofesi ya DEO ndi nthambi ya unduna wazamaphunziro. nthambo dzi. I-Zi- (zambi. nthambo) chingwe cha waya. nthambwe dzi. I-Zi- (zambi. nthambwe) mtima wachimanga. nthanda /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthanda) nyenyezi yaikulu imene imaoneka kum’mawa dzuwa lisanatuluke. kunekwi.: nthondwa, ndondwa. nthandizo dzi. I-Zi- (zambi. nthandizo) timitengo tating’ono m’kati mwa diwa la mbalame. nthando dzi. I-Zi- (zambi. nthando) malo omwetserapo anthu mwavi. nthandwe dzi. I-Zi- (zambi. nthandwe) onani tanthauzo 1 la bwalo. nthanga dzi. I-Zi- (zambi. nthanga) 1 njere yokulirapo makamaka ya dzungu kapena mphonda. 2 onani tanthauzo la chikungulu. nthangala /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthangala) njere yaikulu kwambiri ya chipatso monga mango kapena gwebe. kunekwi.: nsangala. nthanganeni /kkkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthanganeni) onani tanthauzo la kuka. kunekwi.: thenganene. nthangawero dzi. I-Zi- (zambi. nthangawero) onani tanthauzo la mphechempheche. nthangwanika dzi. I-Zi- (zambi. nthangwanika) khalidwe wokhala ndi zochita zingapo nthwi imodzi. kunekwi.: nthangwaniko.

nthangwe dzi. I-Zi- (zambi. nthangwe) matenda wogwira mbewu ya mchewere. mae.: nthonkhwe. nthano dzi. I-Zi- (zambi. nthano) onani tanthauzo lamwambi. nthantha dzi. I-Zi- (zambi. nthantha) mchitidwe wochedwetsa kapena wozengereza pochita zinthu ndi cholinga choti nthawi izitha. nthanthaira Ku-, mne. chita zinthu zazikulu kuyambira pakanthu kochepa monga pamalonda. nthanthi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthanthi) onani tanthauzo la chinsobwe. kunekwi.: thanthi. nthantho dzi. I-Zi- (zambi. nthantho) onani tanthauzo la mlatho. nthanthula dzi. I-Zi- (zambi. nthanthula) onani tanthauzo la kasambala. nthata dzi. I-Zi- (zambi. nthata) tizilombo tamtundu wa nsabwe tomwe timatuluka pathupi la nyama monga galu, mbewa ndi nkhuku. mae.: ukuku,. utitiri, utata. nthatu Ku-, mne. gawa zinthu mumagulu atatu. nthaŵi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthaŵi) mpata kapena danga la tsiku monga mphindi, ola penanso m’maŵa, masana, madzulo ndi usiku. nthayo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthayo) onani tanthauzo 1 la nsenye. nthebulira dzi. I-Zi- (zambi. nthebulira) onani tanthauzo la nkonje. nthedza dzi. I-Zi- (zambi. nthedza) gawo la pamwamba, patali zedi, la mtengo. kunekwi.: thedza. mae.: thuvu, themba. nthekwe dzi. I-Zi- (zambi. nthekwe) onani tanthauzo la fuko. nthema /tk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nthema) 1 khola la mbuzi kapena nkhosa lomangidwa pamwamba, pomwe pansi pake pamakhala mitengo. 2 chipatso chaching’ono, chomwe chikapsa chimakhala chofiira, mtengo wake umakhala waminga ndipo umatchedwa mtudza. mae.: nthudza. nthembo dzi. I-Zi- (zambi. nthembo) onani tanthauzo la chipingo. ntheme /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. ntheme)

onani tanthauzo la khuwa. nthempsi dzi. I-Zi- (zambi. nthempsi) onani tanthauzo la kambalame. nthenda /kt/ dzi. Li-Ma-/ (zambi. matenda/nthenda) gwero la kudwala, kusamva bwino thupi monga malungo, chifuwa, chindoko ndi matenda ena. nthendo dzi. I-Zi- (zambi. nthendo) onani tanthauzo la juba. nthenga dzi. I-Zi- (zambi. nthenga) zomera zimene zimamera ndi kukuta thupi lambalame kapena nkhuku. nthenje dzi. I-Zi- (zambi. nthenje) 1 kukhazikika pa malo. 2 onani tanthauzo la dembeza. nthenthemezi dzi. I-Zi- (zambi. nthenthemezi) onani tanthauzo la manjenje. nthenthemya dzi. I-Zi- (zambi. nthenthemya) munthu woopsa kwambiri, woti pomuona umangonjenjemera. nthenu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthenu) mantha akulu kwambiri. nthenya /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthenya) chinthu choyambitsa vuto kapena vuto limene. nthepsi dzi. I-Zi- (zambi. nthepsi) onani tanthauzo la kambalame. nthera /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthera) onani tanthauzo la gongola. ntheradi /tkt/ muo. mawu otsimikiza kuti chinthu chimene chanenedwa ndi choonadi. kunekwi.: mtheradi. ntherera dzi. I-Zi (zambi. ntherera) onani tanthauzo la msambiro. ntherezi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntherezi) 1 kubwadwa kapena kubereka mwana nthawi yosakwana. 2 onani tanthauzo la msambiro. ntheta mfo. tsinde la mfotokozi kusonyeza kusakhwima. kunekwi.: nthete nthetemya dzi. I-Zi- (zambi. nthetemya) onani tanthauzo la chingoli. ntheterezi dzi. I-Zi- (zambi. ntheterezi) gule wa nkhalamba wovinira m’nyumba, woimbira ng’oma. nthethe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthethe)

1 mtundu wa chiwala chaching’ono chobiriwira ndipo chikamauluka mapiko ake amamveka kuti the, the, the. kunekwi.: thethe. 2 dzungu losakhwima, laling’ono. ntheva /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntheva) zinthu monga zipatso zosakhwima. mae.: sakhwima. nthewe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthewe) onani tanthauzo 2 la mantha. nthibwithibwi dzi. I-Zi- (zambi. nthibwithibwi) kututuma kwa madzi mpweya ukamatuluka m’madzimo. kunekwi.: nthimbwitimbwi, nthubwitubwi, nthubwinthubwi. nthikinya dzi. I-Zi- (zambi. nthikinya) onani tanthauzo la kadzira. nthikwinthikwi dzi. I-Zi- (zambi. nthikwinthikwi) onani tanthauzo la chidikhodikho. nthimbwatimbwa mfo. onani tanthauzo la chidzekadzeka. nthimbwiriri /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. mthimbwiriri) onani tanthauzo 2 la dungudungu. kunekwi.: nthimbwiriri. nthimpo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthimpo) onanai tanthauzo la chisammba. nthimwa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthimwa) mtundu wa bowa wakuda wochindikala. nthina /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthina) mkanda wovala m’chiuno. nthing’andi dzi. Li-Ma- (zambi. nthing’andi) onani tanthauzo la dumbo. nthingo dzi. I-Zi- (zambi. nthingo) onani tanthauzo la mphindi. nthintha dzi. I-Zi- (zambi. nthintha) onani tanthauzo la dudumula. nthiriramo dzi. I-Zi- (zambi. nthiriramo) pamalo pomwe mitsinje iwiri yakumana. kunekwi.: nthiriro, mthiriramo. nthisa dzi. I-Zi- (zambi. nthisa) onani tanthauzo la nsepa. nthiti dzi. I-Zi- (zambi. nthiti) mafupa ambirimbiri opezeka m’chifuwa omwe amatchinjiriza mapapo, mtima ndi ziwalo zina. nthiwatiwa dzi. I-Zi- (zambi. nthiwatiwa) chimbalame chachikulu kuposa zina zonse, chomwe sichiuluka koma chimathamanga kwambiri.

nthochi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthochi) chomera chamtundu wa chinkhwamba koma chokhala ndi thundu losalimba, lanthete, ndipo chipatso chake chimazuna kwambiri chikapsa. nthodwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthodwa) 1 tinthu towala tooneka m’mwamba nthawi yausiku. mae.: nyenyezi. 2 onani tanthauzo la mbuwa. nthodzi dzi. I-Zi- (zambi. nthodzi) onani tanthauzo la nthedza. nthokomera dzi. I-Zi- (zambi. nthokomera) onani tanthauzo la dangazi. ntholeka mve. umo amaonekera anthu akakhala apo ndi apo monga poyenda m’njira. ntholo dzi. I-Zi- (zambi. ntholo) minga zokungira chikopa chang’ma. nthomba /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthomba) nthenda yobukitsa matuza azilonda pathupi la munthu la munthu ndipo wodalayo amasungidwa payenda, ikatha imasiya tizipsera makamaka kimaso. nthomero dzi. I-Zi- (zambi. nthomero) onani tanthauzo 1 la liwombo. nthondo dzi. I-Zi- (zambi. nthondo) 1 njere za fodya. 2 malo obzalapo njere za fodya. 3 onani tanthauzo 2 la chidundu. nthondoti /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthondoti) onani tanthauzo 1 la mzati. nthonga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthonga) 1 onani tanthauzo la banya. 2 onani tanthauzo la biritsi. nthongo dzi. I-Zi- (zambi. nthongo) onani tanthauzo la mbamu. nthonola dzi. I-Zi- (zambi. nthonola) onani tanthauzo 1 la chikungu. nthota /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthota) onani tanthauzo la mwano. nthoto dzi. I-Zi- (zambi. nthoto) onani tanthauzo la madumbo. nthowa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthowa) onani tanthauzo la matombozi. nthowitowi /kktk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nthowitowi)

mbalame yaing’ono yotuwa, yachitsukwa chachitali chimene chimagwedezeka popita pansi ndi pamwamba ndipo imatowira ikamayenda. kunekwi.: nthitowu. nthudza /kt/tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthidza) onani tanthauzo 2 la nthema. nthuku dzi. I-Zi- (zambi. nthuku) mkhalidwe wandewu ndi wosafuna kugonja pakati pa anzako. nthukumwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthukumwa) onani tanthauzo la chidikhodikho. nthukusira dzi. I-Zi- (zambi. nthukusira) mulu wachipala chamoto chotentha kotero kuti n’kubulitsapo chimanga ndi zina zotero. kunekwi.: nthukutuku, nthukutira, nthukunyira. nthula /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthula) chitsamba chamingaminga cha masamba otuwa ndi acheya ndipo zipatso zake zikakhwima zimakhala zachikasu. kunekwi.: nthulula. nthuli /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthuli) mphumphu imodzi kapena zingapo zoduladula za nyama monga yambuzi, ng’ombe ndi nkhumba. nthumanzi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthumanzi) onani tanthauzo la manda. nthumbi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthumbi) onani tanthauzo la chindume. nthumbidwa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthimbidwa) mwana womuletsa kuyamwa asanafike pamsinkhu womuletsa kuyamwa chifukwa mwake akuyembezera kubala mwana wina. nthumbira dzi. I-Zi- (zambi. nthumbira) 1 mzere wadothi m’munda. 2 mulu wa dothi limene limakhala pamwamba pa dzenje limene akwirirapo munthu wakufa. nthumbo dzi. I-Zi- (zambi. nthumbo) onani tanthauzo la chibaliro. nthumbula dzi. I-Zi- (zambi. nthumbula) onani tanthauzo la chidewe. nthumbulo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthumbulo) onani tanthauzo la chiisungu. mae.: lisungulu. nthumbwana dzi. I-Zi- (zambi. nthumbwana) onani tanthauzo la nkhulungira. nthumetume dzi. I-Zi- (zambi. nthumetume) munthu wotumikira kukanena uthenga wa mfumu. mae.: nyakwawa. nthumwi /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nthumwi)

munthu woimirira kapena wotumikira kukanena m’malo mwa munthu wina. nthundu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nthundu) onani tanthauzo la mtengere. nthungo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthungo) onani tanthauzo la mkondo. nthungululu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthungululu) liwu lomwe limamveka pogwedeza lilime munthu akamalulutira posonyeza kukondwa monga pa ukwati kapena poonera gule. kunekwi.: nthungululu. nthungulumo dzi. I-Zi- (zambi. nthungulumo) mkombero wa chitete chogwirira nsomba. nthungwi dzi. I-Zi- (zambi. nthungwi) chitete kapena dengu la mkombero waukulu. nthuni /tk/ muo. mawu onena mopempha pofuna chikhululukiro, kapena popempha chithandizo. nthunthumira Ku-, mne. onani tanthauzo la gwangwamira. nthupa dzi. I-Zi- (zambi. nthupa) chitsamba chamasamba okhaokha, chimene chili ndi chikhawo cha muzu wokhala ngati nyama m’kati mwake ndi maluwa achikasu, ndipo ena amadya maluwawo. nthusi dzi. I-Zi- (zambi. nthusi) onani tanthauzo la kanthusha. nthutu dzi. I-Zi- (zambi. nthutu) onani tanthauzo la fule. nthutumba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthutumba) onani tanthauzo la chivululu. kunekwi.: mtutumba. nthututu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthututu) onani tanthauzo la chingowe. nthyamba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthyamba) munthu waulesi. mae.: mlesi. nthyamu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthyamu) onani tanthauzo la lifalo. nthyola dzi. I-Zi- (zambi. nthyola) mbalame yam’thengo yokonda kuyenda kuposa kuuluka. kunekwi.: ntchola. mae.: nthola. nthyonthyo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nthyonthyo) onani tanthauzo la nsanthi. nthyonyola dzi. I-Zi- (zambi. nthyonyola)

onani tanthauzo la kasabola. ntoliro /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. ntoliro) onani tanthauzo 2 la kholowa. ntonga /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ntonga) onani tanthauzo 1 la jamu. nu tsi. tsinde losonyeza kuti eni chinthucho ndi ambiri kapena olemekezeka. ng’ombe zanu zafa. nudza Ku-, mne. thyola ndiwo monga nkhwani apa ndi ap makamaka zikamasowa. nundu /tk/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. nundu) onani tanthauzo la chiphudugwa. nungu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nungu) nyama yam’engo yomwe ili ndi minga thupi lonse zozitetezera ndipo zimakonda kukhala m’mayenje a nengo kapena m’mapanga nthawi yonse yamasana, usiku mkumayendayenda. nunkha Ku-, mne. mveka fungo loipa. nunkhadala /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. anunkhadala) onani tanthauzo la chisidze. nunkhira Ku-, mne. mveka fungo lokoma. nunkhiza Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la fwenkha. nunsu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nunsu) 1 onani tanthauzo 1 la chitoto. 2 onani tanthauzo la chidutsu. nusa Ku-, mne. onai tanthauzo 2 la fwenkha. nwira Ku-, mne. onongeka m’maonekedwe makamaka nsalu pamene padonthera utoto chifukwa chosachapa bwino. nya Ku-, mne. chotsa manyi m’mimba kudzera kumtumbo. mae.: nyera. nyabwala Ku-, mne. khwinyata monga amachitira masammba kapena chikopa chikauma. nyada Ku-, mne. onani tanthauzo la dada. nyadanga dzi. I-Zi- (zambi. nyadanga) mtundu wa udzu womwe anthu ena amadya.

nyaduwa dzi. I-Zi- (zambi. nyaduwa) mtundu wa mtengo umene amasemako mauta. nyadzula Ku-, mne. chotsa pang’onopang’ono monga udzu m’unda wa mawere. mae.: dzulira. nyaka mve. umo limaonekera tsitsi likakhala losapesa. nyakanyaka mve. umo zimaonekera zinthu zosiyanasiyana monga nyerere ndi zina zotere zikamapita uku ndi uku. nyakanyimbwi dzi. I-Zi- (zambi. nyakanyimbwi) onani tanthauzo la chipwenene. nyakula1 dzi. I-Zi- (zambi. nyakula) 1 gawo la malaya achikazi osoka mokwinya m’mapewa. 2 kumanga manja amunthu chakumbuyo. nyakula2 Ku-, mne. pota chakudya monga mbatata, nsima ndi zina zotero ndi mthiko. nyakwawa dzi. Mu-A- (zambi. nyakwawa) munthu yemwe amalamurira anthu a m’mudzi umodzi. nyala Ku-, mne. 1 oneka wamanyazi chifukwa cha kanthu kena. 2 fota monga amachitira masamba akauma ndi dzuwa. nyalanyaza Ku-, mne. chita chinthu mosalabadira kapena monyoza. mae.: nyoza. nyalapa Ku-, mne. 1 chita nseru kapena funa kusanza chifukwa choona zinthu zonyansa kapena kumva fungo loipa. 2 yenda molambalala chinthu. nyalapsa Ku-, mne. onani tanthauzo la derera. nyale /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyale) chipangizo choyaka ndi mafuta monga palafini ndi cholinga chakuti pamalo paziwala. kunekwi.: nyali. nyalembe /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyalembe) onani tanthauzo la mtengazongazonse. nyalu mve. umo amaonekera masamba akafota. mae.: tsuli. nyalubwe dzi. Mu-A- (zambi. anyalubwe) onani tanthauzo la kambuku. kunekwi.: nyalugwe. nyalula Ku-, mne. onani tanthauzo la balalitsa.

nyama dzi. I-Zi- (zambi. nyama) 1 chilombo chomwe chili ndi miyendo inayi monga mbuzi, galu ndi zina zotero. 2 mnofu wa cholengwedwa chilichonse monga mbuzi ndi ng’ombe. nyamakazi /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyamakazi) nthenda yogwira mnofu m’thupi la munthu. nyamalikiti dzi. I-Zi- (zambi. nyamalikiti) onani tanthauzo la kadyansonga. nyamam’mbale /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyamam’bale) onani tanthauzo la njati. nyamatula dzi. I-Zi- (zambi. nyamatula) chopereka kwa mfumu chomwe makolo a myamata woyembekezera kwakwatira amapereka kuti iwalore kuchita mwambo waukwati m’mudzi mwake. kunekwi.: namatula. nyambankha dzi. I-Zi- (zambi. nyambankha) onani tanthauzo la chinkhanira. nyambinyambi /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyambinyambi) kachilombo kouluka komwe kamunika mudima ndi chiloangali chake chachilengedwe. nyambita Ku-, mne. seteka ndi lilime monga imachitira ng’ombe ponyambita mwana wake ingangobala kumene. nyambo dzi. I-Zi- (zambi. nyambo) chakudya choyika ku msampha kapena mbedza ponyengeza nyama kapena nsomba kuti ikodwe. nyambwala Ku-, mne. fota monga umachitira mtengo. nyamu /k/t/ mve. 1 umo amachitira munthu poyamba ulendo kapena poimirira mofulumira. 2 umo kamaonekera kanthu pochoka pansi kupita m’mwamba mofulumira. 3 umo umachitira mtima munthu akamva zochititsa mantha kapena zachisoni. nyamu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyamu) onani tanthauzo la fulufute. nyamula Ku-, mne. 1 choka pamene unakhla kapena yamba ulendo. 2 theka kunyamuka. nyamula Ku-, mne. tenga chinthu kuchokera pansi. nyana /tk/ mlu.

mulimonse m’mene zikhalirile. mae.: nkana, ngakhale, chinkana. ndipita nyana ndikudwala. nyanda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyanda) onani tanthauzo la chiondo. nyandu /k/ mve. onani tanthauzo labalala. nyandula Ku-, mne. 1 sasula udzu patsindwi. 2 psetsa mtima. nyang’ama Ku-, mne. 1 khala mopinda mawondo koma osakhazika matako pachinthu chilichonse. 2 yenda moponda pang’onopang’ono ndi nsonga zazala poopa kuchita mtswatswa. kunekwi.: nyanthama. nyang’anyang’a dzi. I-Zi- (zambi. nyang’anyang’a) mayendedwe owenda poyenda osaponda ndi phazi lonse koma zala zokha. nyang’wa Ku-, mne. onani tanthauzo la dada. nyanga /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyanga) 1 zinthu zolimba ngati fupa zomwe zimamera pamutu wa nyama zina monga ng’ombe. mae.: mphondo. 2 mankhwala aufiti, ophera kapena oloodzera anthu ena. nyangadwe /kt/-/ dzi. I-Zi- (zambi. nyangadwe) mthenda yogwira m’mimba mwa galu imene imaleka galuyo akadya udzu ndi kunsanza. nyangalazi /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyangalazi) onani tanthauzo la dangaliro. nyangazainsa /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyangazainsa) onani tanthauzo 1 la chiteta. nyangu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyangu) onani tanthauzo la linyonyo. nyangula1 dzi. I-Zi- (zambi. nyangula) onani tanthauzo la nanga. nyangula2 Ku-, mne. nyambita milomo podya chakudya. mae.: nyanguliza, nyambitira. nyanguta Ku-, mne. nyambita chinthu ndi lilime. mae.: nyantha, seteka. nyani /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. anyani) onani tanthauzo la nkhwere. nyanja /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyanja)

chidera chachikulu chokhala ndi madzi ambiri. nyankhala Ku-, mne. 1 khala osasalala ndi tinthu totupatupa. 2 khala moimirira monga umachitira ubweya wa nkhuku yakansilanga. kunekwi.: nyankhalala. nyankhalala mve. onani tanthauzo la chakalala. nyankhwa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyankhwa) onani tanthauzo lambina. nyansa /tk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la ipa. nyansi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyansi) 1 zinthu zosasangalasa ndi zosanzinsa. 2 matuza onyerenyetsa amene matuluka m’mapazi chifukwa choyenda m’madzi nyengo ya dzinja. mae.: nsinsi, linyensu. nyantha Ku-, mne. khudza chinthu ndi lilime mokhala ngati kulawa. nyanthule dzi. I-Zi- (zambi. nyanthule) onani tanthauzo la dete. mae.: nyanthwe. nyanya /tk/t/ Ku-, mne. 1 chita zinthu mopitirira kapena mobzola muyeso. 2 yabwa. mae.: nyerenyetsa. nyanyala /ttk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. nyanyala) onani tanthauzo ka duwa. nyanyamphira Ku-, mne. imirira moponda ndi nsonga za zala zakuphazi ndi kukweza zitetendene pofuna kugwira chinthu chomwe chili pamwamba popitirira pang’ono msinkhu wa munthuyo. nyanyata Ku-, mne. onani tanthauzo 2 nyang’ama. nyanyatiza Ku-, mne. 1 salaza ndi chipande nsima yopakula m’mbale kapena nsengwa. kunekwi.: nyatiza, nyatika. mae.: nyedeza. 2 mata chinthu china pamwamba pachinzake. nyanyuka /ttk/ Ku-, mne. 1 ipsa mtima. 2 kula msangamsanga monga zimachitira zomera pachonde. nyanyuliza Ku-, mne. ika zinthu monga udzu poyala bwinibwino pamalo monga panazare. nyapula Ku-, mne.

onani tanthauzo la nyapula. nyasaula Ku-, mne. 1 chititsa chinthu chimene chinali pamwamba kuti chitsike m’munsi kapena kulula chinthu monga luzi kapena chingwe kuti chikhutche. 2 lezaleza luzi kuti likhale m’timizongomizongo. nyasula Ku-, mne. nyamuka kwa zinthu monga udzu wa denga ndi mphepo. nyata Ku-, mne. chita chamadzimadzi monga nsima yosapsa. nyatula Ku-, mne. yenda pang’onopang’ono mosamveka mgugu. nyatwe dzi. I-Zi- (zambi. nyatwe) onani tanthauzo la chindongwa. nyawu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyawu) onani tanthauzo la gulewamkulu. nyawunyawu1 /kktk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyawunyawu) onani tanthauo la mdzodzo. nyawunyawu2 /kktk/ mve. umo munthu amamvera m’thupi mwake akakhala pamalo pamene akuganiza kuti pali chinthu choopsa. nyayika Ku-, mne. ponda kapena gwira chinthu moopeza. nyaza Ku-, mne. 1 chita kanthu kuti kachititse manyazi munthu yemwe amayembekezera kuona tsoka la mnzake. 2 lepheretsa chikonzero choipa chimene wina anachitira mnzake. mae.: nyambwalitswa. nyeche dzi. I-Zi- (zambi. nyeche) maoekedwe a chinthu chikamamatuka monga chigamba cha mpira. nyedza Ku-, mne. leza kapena ng’amba pakati monga mlaza wolukira mkeka. mae.: nyezula. nyedzera Ku-, mne. tsinira ndiwo podya nsima. mae.: nyinyidzira, sinira. nyedzula Ku-, mne. onani tanthauzo la nyedza. kunekwi.: nyezula. nyeka Ku-, mne. ipsa mopitiriza pamoto ndi kuoneka ngati makala. mae.: pserera. nyekanyeka Ku-, mne. sangalala kapena kondwa kwambiri chifukwa cha chinthu chabwino chimene chachitika.

nyeke /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyeke) mkazi womaliza wa amuna wokwatira akazi ambiri. nyekhula Ku-, mne. onani tanthauzo la bundira. kunekwi.: nyekula. nyekwete mve. umo chimaonekera chinthu chakapsa motheratu ndi kutsala makala kapena phulusa lokhalokha. nyema Ku-, mne. gawa chinthu chofewa monga buledi ndi manja. mae.: nyimphula. nyemba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyemba) 1 katsamba kambewu yolima m’munda kokhala ndi tizipatso tatitalititali ndipo m’kati mumakhala njere zisanu kapenaa kupitirirapo zomwe anthu ena amaphika ngati ndiwo. mae.: mbwanda. 2 chipatso cha mtengo wa nyemba. nyemberera Ku-, mne. lowa pansi kapena m’nsalu pang’onopang’on monga amachitira madzi. nyemberera Ku-, mne. onani tanthauzo la khodzokera. nyena dzi. I-Zi- (zambi. nyena) mazira ansabwe. kunekwi.: nyina. nyenderera Ku-, mne. olokera m’munda wa munthu wina polima. nyeneka /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyeneka) chita mantha kapena yankhapo pa zinthu zomwe mwina sizili kukukhudza poganiza kuti anthu ena akunena za iwe. fani.: dedereka. nyenga1 /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. nyenga) kanyama kam’chire kamene kamagwira nkhuku. nyenga2 /tk/t/ Ku-, mne. uza munthu zonama pofuna kumukhulupiriritsa winayo. mae.: namiza, pusitsa. nyengerera /tttk/ Ku-, mne. 1 uza munthu mochenjera kuti achite chimene sanakonzekere. 2 chita mwanzeru ndi mosafulumira. kunekwi.: nyenga. 3 onani tanthauzo la kopa. nyengo dzi. I-Zi- (zambi. nyengo) magawidwe a chaka malinga ndi mmene kumakhalira monga nthawi yamvula, yachilimwe kapena nthawi yozizira ngakhalenso yotentha. nyenje1 dzi. I-Zi- (zambi. nyenje) onani tanthauzo 1 la bwenje. nyenje2 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyenje)

kachilombo kouka komwe komakhala m’thengo komwe polira kamati cheee! nyenkhwa mve. umo amaonekera kapena amakhlira munthu wopanda kanthu kalikonse. nyentchera /ttk/t/ Ku-, mne. kula mosonyeza kuchepa mphamvu m’thupi chifukwa chosowa chakudya chokulitsa ndi chopatsa mphamvu. nyenya Ku-, mne. 1 dula chinthu pafupifupi. 2 mku. gwira ntchito mwaulesi ndi mosaikapo mtima. nyenye /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. nyenye) onani tanthauzo la fulufute. nyenyena Ku-, mne. onani tanthauzo la nyedzula. nyenyenye /k/ mve. 1 umo kumaoekera kuwala kwa dzuwa mwa mphamvu usana. 2 umo amaonekera madzi akamatuluka pang’onopang’ono. nyenyeswa /k/ dzi. I-Zi- (zambi. nyenyeswa) zonyenyeka zachakudya monga buledi. kunekwi.: nyenyekwa. nyenyeula Ku-, mne. chotsa chinthu monga makoko achimanga chachiwisi. nyenyezi /ktk/kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyenyezi) chowala chakumwamba chooneka usiku chochepa polingana ndi mwezi. nyera Ku-, mne. onani tanthauzo la chongola. nyere /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyere) 1 chilakolako chofuna kuchinda mkazi kapena kuchindidwa ndi mwamuna. 2 njoka za m’mimba zochititsa kuti m’mimba muziwawa. nyereka /ttk/ ku mne. dabwa ndi kuyamba kuchita mantha usanafunsidwe pacholakwa chomwe wachita. mae.: nyumwa nyerenyetsa Ku-, mne. onani tanthauzo la nyanya. nyerere dzi. I-Zi- (zambi. nyerere) kachilombo kakang’ono kokhala ndi miyendo isanu ndi umodzi, thupi lake ndi logawika patatu, mutu, chifuwa ndi mimba ndipo kamafula una pansi. nyerereka /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyerereka) yenda kapena pita pang’onopang’ono mosavutika monga imachitira njoka. nyeruka /ttk/ Ku-, mne.

khala ndi mwana m’mimba makamaka nyama m’miyezi kapena masiku oyambirira. nyesi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyesi) 1 mphamvu ya gesi. 2 onani tanthauzo la dudumula. nyeta Ku-, mne. sungunuka monga amachitira mafuta olimba akaikidwa pamoto kapena padzuwa. nyeteza Ku-, mne. luma mobaya ndi nkholo kapena mbola monga imachitira njuchi. nyeti Ku-, mne. wala monga limachtira dzuwa poliyang’na. nyetizima Ku-, mne. gwidwa ndi nyesi ukagwira nthambo yamagesi yomwe ndi yoyaka. nyetsa Ku-, mne. nena kapena menya munthu kwambiri. nyezima Ku-, mne. wala mothobwa m’maso. nyezimira /t/tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la chezima. nyezinyezi mve. umo chimaonekera chinthu chonyezimira makamaka mowala monga zimachitira zitsulo zina. 1 nyika /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyika) onani tanthauzo la nkhonkho. 2 nyika Ku-, mne. ika chinthu m’madzi kuti chifewe. nyikula Ku-, mne. pititsa mlomo m’wamba kusonyeza kunnyoza. kunekwi.: nyivula. nyikwirira Ku-, mne. limbikira kunyamula pofuna kusenza katundu wolemera kwambiri. kunekwi.: nyindirira. nyimbi dzi. I-Zi- (zambi. nyimbi) chiponde cha mawere oviika omwe amayamba awapera. nyimbiri dzi. I-Zi- (zambi. nyimbiri) onani tanthauzo la nkhombokombo. nyimbo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyimbo) 1 ndanda wa mawu osanjidwa mwaluso umene umaimbidwa monga munthu akakondwa, pamaliro kapena pamapemphero. 2 buku limene muli ndi nyimbo zolemkeza Mulungu.

nyimphula Ku-, mne. gadbula dothi kuti lapansi libwere pamwamba monga machitira anthu polima. kunekwi.: nyinyimphula. nyinda1 dzi. I-Zi- (zambi. nyinda) onani tanthauzo la nyondo. kunekwi.: nyindo. nyinda2 Ku-, mne. 1 ipitsa kukamwa moonetsa mano. 2 thawa mwa liwiro. nyindirira Ku-, mne. onani tanthauzo la nyikwirira. nyindula Ku-, mne. 1 luma ndi kuchotsa ndi mano. 2 wawa komveka ngati kuluma. 3 ng’amba chimanga chachiwisi pofuna kuona gumu wake. nyini dzi. I-Zi- (zambi. nyini) chiwalo chachinthu chamoyo chachikazi kumene kumatuluka mkodzo kapena mwana pobala. kunekwi.: nyene. nyinyidzira Ku-, mne. chita kapena tenga zinthu pang’onopang’ono mopembedzera kuti zisathe nsanga kapena kuti zikwanire. nyinyirika /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la kwinyirira. nyivu mve. umo paonekera pakamwa kapena pamilomo yopinda chifukwa chakusakonda kapena kunyoza. nyivula Ku-, mne. pinda milomo pakamwa kuonetsa kusakondwa, mkwiyo kapena kunyoza. kunekwi.: nyevula. nyodo mve. onani tanthauzo la libwidi. nyodoka /ttk/ Ku-, mne. pereka kwambiri monga umachitira ufa. mae.: tiririka. nyodola Ku-, mne. nyoza mokwenzula ponenera munthu wina zoipa kapena kuseka motonza. kunekwi.: nyogodola, nyoda. nyodoletsa Ku-, mne. onani tanthauzo la lulutsa. nyole /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. anyole) munthu wodwaladwala ndi wopanda mphamvu. nyolenyole dzi. I-Zi- (zambi. nyolenyole)

mbatata yaing’onoing’ono kwambiri yosakhwima. mae.: nyololo. nyoloka /ttk/ Ku-, mne. ongoka mokoka kapena modzikoka ndiponso mosakokakoka. nyolola Ku-, mne. koka chinthu chachitali chopindikapindika kuti chiongoke. nyololo dzi. I-Zi- (zambi. nyololo) onani tanthauzo la nyolenyole. nyolonyo dzi. I-Zi- (zambi. nyolonyo) mtundu wachilombo cha gulewamkulu chomwe chimakhala chofanana msinkhu ndi kavalidwe ndi chinzake chomwe chimavina nacho. nyombozoka /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyombozoka) talika msinkhu monga chimachitira chimanga chokulira m’thengo kapena m’mitengo. mae.: nyozoloka. nyomi mve. onani tanthauzo la chiku. kunekwi.: nyumi. nyomoloku /kkkt/t/ mve. onani tanthauzo la chiriri. nyomphola Ku-, mne. idya pang’ono chakudya monga nsima. nyondo mve. nyondola Ku-, mne. onani tanthauzo la kudzula. nyong’omera Ku-, mne. mveka kuwawasa m’kamwa podya chinthu monga ndimu. nyong’omwa Ku-, mne. khala wochititsidwa manyazi chifukwa choti chinthu chimene sichikanachitika popanda iwe chachitika. nyong’onya Ku-, mne. khala wopanda mphamvu. nyong’onyeka /tttk/ Ku-, mne. nyinyirika pochita ntchita ntchito. nyonga1 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyonga) onani tanthauzo lamphamvu. nyonga2 Ku-, mne. ipha munthu wolakwira malamuloo mouzidwa ndi oweruza milandu. nyongo3 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyongo) onani tanthauzo la chintchofu. nyongolera Ku-, mne. yendetsa milomo kapena lilime mozungulira monga pamene ufuna kuchotsa takudya totsalira m’mano.

nyongolotsi dzi. I-Zi- (zambi. nyongolotsi) kachilombo kakatali kopanda miyendo komwe kamaoneka ngati njoka. kunekwi.: nyongolodzi. nyontchola Ku-, mne. badwa mofulumira nthawi yake isanakwane. nyontcholi mve. umo amaonekera munthu wonyawa kwambiri ndi mvula. kunekwi.: nyotcholo. mae.: nyoswa, theberebe, thephethe. nyonya Ku-, mne. onani tanthauzo la dumba. nyonyodoka /tttk/ Ku-, mne. phwanyika monga limachitira phale mu tiziduswa tating’onoting’ono. nyonyoma Ku-, mne. chita mantha poganizira kuti chinthu china choopsa chichitika. nyonyomala Ku-, mne. khala nsonga utaponda ndi nsonga zazala za kumapazi. kunekwi.: nyunyumala. nyonzuka /ttk/ Ku-, mne. pepuka mkulemera kapena khala munthu waulemu wochepa kwambiri chifukwa chakutha kwa chuma chomwe munthuyo adali nacho kale. nyonzwe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyonzwe) onani tanthauzo la kadansuzi. nyoswa mve. 1 khala mosakhazikika pansi kapena yerekeza kukhala pansi mofulumira. 2 onani tanthauzo la nyontchola. nyota /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nyota) chizindikiro chaulamuliro chimene chimaperekedwa kwa nsilikali. nyotsola Ku-, mne. dula chinthu monga chingwe pochikoka. kunekwe.: nyosola. nyowa Ku-, mne. khathamira ndi madzi. nyoza Ku-, mne. nena munthu mwamwano mopanda ulemu, mosasamala ndiponso mosalabadira. nyozinyozi mve. umo amaonekera munthu wodwala akamayenda mofooka chifukwa chosowa mphamvu m’thupi. kunekwi.: woziwozi, wodziwodzi. nyozoloka /tttk/ Ku-, mne. nyukutu mve.

umo umaonekera mtedza wosakhwima bwino chifukwa cha kuchuluka kwa mvula. nyukutula Ku-, mne. tsina thupi mopotoloza. nyula Ku-, mne. 1 chotsa litsiro ndi mwala. 2 onani tanthauzo la kopola. kunekwi.: myula. nyumba /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nyumba) malo okhala ndi zipinda kapena opanda chipinda omanga ndinjerwa kapena nsichi ndi mirimo kuti munthu azigonamo. nyumbu dzi. I-Zi- (zambi. nyumbu) 1 udzu wautali pang’ono wovalira bwino ndipo ndi wabwino kuvikira denga. 2 onani tanthauzo 2 la chimbu. nyume dzi. I-Zi- (zambi. nyume) onani tanthauzo 2 la chikuta. nyumwa /tk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la nyereka. nyundo dzi. I-Zi- (zambi. nyundo) chida chonga chibonga koma chamutu wachitsulo chomwe amakhomera makamaka misomali. kunekwi.: nyondo. mae.: sando. nyunduka /ttk/ Ku-, mne. terereka monga poyenda m’matope. nyung’unya Ku-, mne. mveka mkamwa ngati wadya chinthu monga mchere. nyung’unyu /kt/-/ dzi. (zambi. nyungunyu) fupa la mchiuno pamene fupa la mwendo limalowana ndi fupa chinyo. nyungu /t/ dzi. I-Zi- (zambi. nyungu) nthanga za dzungu. nyungumira Ku-, mne. onani tanthauzo la gwindimira. nyungwa dzi. I-Zi- (zambi. nyungwa) 1 njovu yopanda minyanga. 2 onani tanthauzo la chumba. nyunya Ku-, mne. 1 wawasa m’kamwa. 2 waza zinthu mofulumira monga ufa. nyunzuka /ttk/ Ku-, mne. chita tazitazi monga amachitira munthu wakhunyu akakomoka. nyutu /k/t/ mve.

1 uo imaonekera mphira ikatanuka. 2 umo amaonekera munthu akakhala pampando osachita chilichonse. nzalali dzi. I-Zi- (zambi. nzakali) onani tanthauzo la manzenene. nzalo dzi. I-Zi- (zambi. nzalo) thako kapena phaka la ngalawa. nzama /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nzama) mbewu yobala pansi pa nthaka ngati mtedza yomwe makoko a zipatso zake ndi onga a mtedzanso koma nyemba zake ndi zofanana ndi nyemba koma zobulungira. nzambwe dzi. I-Zi- (zambi. nzambwe) 1 chimanga chouma chophika pamene chili chotong’ola kale. 2 onani tanthauzo la njewere. nzanduka /ttk/ Ku-, mne. dumpha kapena njaja monga umachitira mpira munthu akaponya miyendo mosalongosoka poyenda. nzangwalinzangwali mve. umo amaonekera munthu wamtali akamaponya miyendo mosalongosoka poyenda. nzanzangwali /tttk/ dzi. I-Zi (zambi. nzanzangwali) miyendo yaitali yachipsolopsolo. nzenenga dzi. Li-Ma- (zambi. mazenenga) khoza lovala pamkono. nzengo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nzengo) tsekera bango kapena timitengo tolimbitsira pomanga phasa la nyumba kapena tsekera mpanda. nzenze /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. nzenze) onani tanthauzo la chenjerere. nzerenga dzi. I-Zi- (zambi. nzerenga) onani tanthauzo la nthumbwana. nzeru /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nzeru) maganizo amphamvu yozindikira nayo zinthu. nzidzi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nzidzi) chiweto chosabala. kunekwi.: dzidzi, dzinzi. nzika /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nzika) munthu wokhazikika m’dziko kapena m’mudzu momwe ndi mwake mwenimweni. nzikitira Ku-, mne. tsalira m’mbuyo pochita zinthu. nzimbe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nzimbe)

chomera cha mtundu wa udzu chathunthu lofewa a chamfundomfundo, chamadzi omwe amapangira chuga. kunekwi.: zimbe. nzimbu /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. nzimbu) onani tanthauzo la msuzulo. nzoma /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. nzoma) onani tanthauzo la chiboda. nzongomera dzi. (zambi. nzongomera) 1 2 onani tanthauzo la ntenene. nzonono dzi. I-Zi- (zambi. nzonono) onani tanthauzo 3 la chikanu. nzopo dzi. I-Zi- (zambi. nzopo) 1 pokumanirana phaso la denga makamaka denga la sumbulere. 2 phaso loyambira tsindwi. kunekwi.: zopo. nzulumbi dzi. I-Zi- (zambi. nzulumbi) onani tanthauzo la mzimuulipansi. nzulungundu dzi. I-Zi- (zambi. nzulungundu) ntchentche yofiirira imene imaikira mphutsi m’nyumba mwa fumbi. mae.: nzulungwi. nzulungwi dzi. I-Zi- (zambi. nzulungwi) onani tanthauzo la nzulungundu. nzuluwa dzi. I-Zi- (zambi. nzuluwa) mtundu wa nsomba yakuda mlomo ngati nkhumba. mae.: samwamowa. nzunzunda Ku-, mne. menya mosaonetsa bala. mae.: tundudza. nzwanzwam’khutu /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. nzwanzwam’khutu) onani tanthauzo la gontham’khutu. nzwii mve. umo amaonekera munthu woledzera kapena wotupa kwambiri. O O, o dzi. Mu-A- (zambi. ma o) lembo lachikhumi ndi mphambu zisanu mundandanda wa malembo a chiyankhulo chachinyanja ndipo ndi limodzi mwa malembo asanu amawu. oda (Nge) Ku- mne. itanitsa zinthu zamalonda kuchokera kwina. 1 odi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ma odi) mchitidwe wopempha mwini malo potulutsa mawu kuti munthu aloledwe kufika pamalo kapena kuluwa m’nyumba. 2 odi /kt/ mfu.

mawu ofuwula opempha mwini malo kuti munthu aloledwe kufika pamalo kudutsa kapenanso kulowa m’nyumba. mae.: zikomo! odini /tkt/ mfu. yankho lovomera odi mofulumira. odira /ttk/t/ Ku- mne. chita zikomo pofuna kuti munthu akutsekulire chitseko kapena akulole kufika pakhomo pake. odzera /ttk/t/ Ku- mne. funa kugona. mae.: sinza. ofesi (Nge) /kt/ I-Zi-/Li (zambi. ofesi/maofesi) nyumba, chipinda kapena malo ogwiriramo ntchito yolemba. ogala (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. maogala) chipangizo choboolera mitengo chonga chiuziriro koma chokhala ndi mazinga. Ogasiti (Nge) /tkt/kt/ dzi. Mu-A- (zambi. Ogasiti/ma Ogasiti) dzina la mwezi wachisanu ndi chitatu wa chaka kuyambira mwezi wa Januwale. ogo /k/ mfu. mawu osonyeza kudandaula. mae.: kalanga. oho /k/ mfu mawu osonyeza kuvomereza kapena kudabwa. ohoo /tk/ mfu. mawu osonyeza kudabwa. mae.: kodi. oka Ku- mne. bzalanso mbewu zochita kuzula. kunekwi.: okera. Okutobala (Nge) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. Okutobala/ ma Okutobala) mwezi wakhumi pachaka kuyambira mwezi wa Januwale. 1 ola (Nge) /kt/ dzi. (zambi. maola) mphindi makumi asanu ndi limodzi. 2 ola /tk/t/ Ku- mne. 1 onongeka monga mmene chimachitira chinthu chikalowedwa tizilombo towononga chinthucho. 2 chotsa zinthu zoononga pamodzi. olo (Nge) mlu. onani tanthauzo la chinkana. olo ulire sindikupatsa chakudya. olobza Ku- mne. fewetsa milomo popaka malovu ndi lilime. oloka Ku- mne. choka tsidya lina kupita tsidya lina monga la mtsinje kapena msewu. mae.: omboka.

oloto /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maoloto) liwu lakaimbidwe lapakati pa sapulano ndi tinala. olowa Ku- mne. fewa chifukwa chokhuzana kapena kukhala m’madzi. olowera Ku- mne. sachita njunju kapena gonjera wina. omba Ku- mne. 1 menya mbewu monga mapira kuti zichoke m’makoko ake. 2 gunda chinthu mwa mphamvu. 3 imba lipenga kapena mphalasa. 4 menyetsa manja pamodzi. 5 panga nsalu. 6 luka, panga nkhokwe. ombera Ku- mne. lasa ndi mfuti. ombeza Ku- mne. fufuza pochita matsenga kuti udziwe zobisika. omboka Ku- mne. 1 onani tanthauzo la oloka. 2 chita mwayi osaphedwa, osagwidwa kapena osapezeka ndi mlandu. ombokoto mve. onani tanthauzo la lephethe. kunekwi.: lombokoto. ombola Ku-, mne. 1 pulumutsa ku choopsa. 2 pereka dipo kuti utenge chinthu chimene chimasungidwa ndi wina. ombwa Ku- mne. 1 khala mwa mantha chifukwa chochepa mphamvu pamaso pa chinthu choopsa. 2 chita manyazi kapena mantha chifukwa cholingalira za zosatira za chinthu chomwe walakwa. ombwe1 dzi. Mu-A- (zambi. aombwe) 1 onani tanthauzo la katunga. 2 nyemba zomwe makungu ake ali ndi cheya, zili ndi maluwa oyera, ndipo masamba ake anthu ena amaphera nsomba. ombwe2 /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ombwe) onani tanthauzo la katupe. omoka /ttk/ Ku- mne. gamuka monga chimatira chipupa chikanyowa kwambiri. omola Ku- mne. chotsa chakudya ndi chipande.

omphola Ku- mne. thyola kapena ononga mwamphamvu chinthu chotchinga ngati mpanda. mae.: phothyola. ona Ku- mne. dziwa chinthu ndi maso. mae.: penya. fani. yang’ana. onda Ku- mne. chepa kapena itha thupi chifukwa chakudwala, kusowa chakudya kapena maganizo ambiri. 1 onga dzi. Mu-A- (zambi. onga) 1 ufa opezeka m’kati mwa mpholopolo za mfuti. 2 mku. onani tanthauzo la ukala. 2 onga Ku- mne. 1 thokoza munthu pazimene wakuchitira. 2 pereka chuma kwa makolo amkazi yemwe ukufuna kukwatira. ongola Ku- mne. konza chinthu chokhota kapena chopindika kuti chikhale chosakhota. ongomola Ku- mne. ongala makamaka posoka nslu kapena mphasa. onja Ku- mne. kola kanthu mu nsampha. onjeza Ku- mne. ikapo zina pa zinthu zomwe zinalipo kale kuti zikhale zambiri. onjola Ku- mne. chotsa chinthu chomwe chakodwa mumsampha. onkhetsa Ku- mne. 1 sankhanitsa ndi kuunjika pamodzi. mae.: phatikiza. 2 peza yankho la zinthu zoika pamodzi pamasamu. ononga Ku- mne. 1 gwiritsa ntchito chinthu mosasamala. mae.: sakaza. 2 chititsa chinthu kuti chitsagwirenso ntchito monga kale. onyozeka /tttk/ Ku- mne. igwa kapena khala mosonyeza kutopa kapena kusowa mphamvu. kunekwi.: onyezeka. ooza /ttk/ Ku- mne. nena mawu mokuwiza ndiponso mowirikiza kuti munthu amene ukumuyankhulayo achite manyazi kapena alire. opa Ku- mne. chita mantha. opareshoni (Nge) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. maopareshoni)

mchitidwe womwe dokotala amachita kuchipatala mwakung’amba gawo lina lililonse la thupi. opsa Ku- mne. chititsa kapena patsa mantha. osati /ktk/ mlu. mawu olumikiza ziganizo ziwirimotsutsana ndi mawu omwe anenedwa m’chigani choyamba. tenga mthiko osati mbale. otcha Ku- mne. 1 ika chinthu pamoto kuti chipse. kunekwi.: ocha. 2 imva kutentha kwa thupi, moto kapena dzuwa. otcherera Ku- mne. lumikiza chitsulo pochitenthetsa kwambiri ndikumata mtovu kapena zinthu zina. otheza Ku- mne. pereka mwayi wa dzuwa kutachita mitambo kapena mvumbi. oyeza Ku- mne. onani tanthauzo la ooza. P p, p dzi. Mu-A- (zambi. ma p) lembo la khumi ndi chisanu ndi chimodzi mumndanda wa mayina a m’chiyankhulo chachinyanja ndipo ndi limodzi mwa malemba khumi ndi mphambu zisanu ndi zinai opanda liwu. pa mpe. phatikizo la mawu losonyeza malo apamwamba. akufika pa phiri. paa mve. mawu osonyeza mmene amaonekera malovu kapena madzi ovumata akatuluka m’kamwa. pachika Ku-, mne. ika chinthu pamwamba. padagu /t/kkt/ mve. mmene chimaonekera chinthu chikakhala chosatseka. mae.: pululu. padera muo. 1 pamalo papokhapokha posaphatikizana ndi pena. 2 pomwe sipamalo pake. mae.: pambali. padzangula Ku-, mne. onani tanthauzo la gwalula. padzula Ku-, mne. onani tanthauzo la gwalula. pafa Ku-, mne.

ponda kapena menya ndi mwendo. paipi (Nge) /kt/ chinthu chachitsulo kapena chapulasitiki chokhala ndi mphako momwe mumadutsa zinthu monga madzi. 1 paka /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apaka) onani tanthauzo la chona. 2 paka Ku-, mne. khwakhwatiza zinthu zamadzimadzi kapena zaufaufa pa chinthu china. pakacha Ku-, mne. yenda popanda cholinga chenicheni. kunekwi.: vakacha. mae.: sambala. pakalapakala mve. umo amachitira munthu wotangwanika monga polongeza katundu. mae.: zakazaka. pakalipano /kkkt/ muo. nthawi ino kapena lero lino. mae.: tsopano. pakamula Ku-, mne. gwetsa kuchokera pamwamba. . .: kunekwi. : tsakamula, phakamula. pakasa Ku-, mne. 1 luka mkeka kapena chikondo ndi mlaza. 2 pukusa ndi mwendo monga amachitira munthu popalasa njinga. pakata Ku-, mne. onani tanthauzo la fukata. pakati /ttk/ muo. pomwe sipambali. pakati /ttk/ dzi. (zambi. pakati) 1 malo kapena chigawo cha chinthu chimene ukulu wake kapena utali wake ufanana ndi zigawo zonse za m’bali mwa chigawocho. 2 malo kapena gawo lozunguliridwa ndi malo kapena zigawo zina. 3 mimba yamkazi woyembekezera kubala. mae.: chinja, chisu, pathupi. 4 onani tanthauzo 2 la chinja. pakatira Ku-, mne. mera mano awiri pamalo amodzi m’kamwa. kunekwi.: tsakatira. pakete /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapakete) kaphukusi koikamo zinthu monga fodya, shuga ndi zina. kunekwi.: pekete. pakhonde /ttk/ dzi. (zambi. pakhonde) onani tanthauzo 3 la chivundi. pakira Ku-, mne. ika zinthu pamodzi kapena m’chinthu china. pakiriza Ku-, mne. namiza kapena nenera munthu chimene sadachite.

pakiza Ku-, mne. 1 ika zinthu zosiyana mu mzere apo ndi apo moti zofanana zisatsatane 2 bzala kachiwiri m’mapando mmene mbewu zidakanika kumera. pakomeine /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. apakomeine) onani tanthauzo la kadyole. pakula Ku-, mne. onani tanthauzo la omola. pakuti /ttk/ mlu. onani tanthauzo 2 la chifukwa. pala Ku-, mne. 1 chotsa za pamwamba pa chinthumonga thabwa kuti lisalale. 2 chita mopambana ena. 3 suma chakudya nthawi ya njala. 4 tengako moto wokasonkha kwina. 5 limira mbewu pochotsa udzu ndi khasu. kunekwi.: palira. 6 sula kapena chotsa make kapena ziwiri zonse posewera ntchuwa. palafini (Nge) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. parafini) mafuta omwe kawirikawiri amayatsira nyali. palakepalake /tkktkt/ muo. onani tanthauzo la balalabalala. palala Ku-, mne. 1 tsekula m’mimba chifukwa chakudwala. 2 onani tanthauzo 2 la kamba. palamula Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la lakwa. palanga Ku-, mne. pala ubweya pathupi pa nyama yakufa monga nkhumba. palangira Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la fwiritsira. palantha /k/ mve. onani tanthauzo la balala. palapala mve. onani tanthauzo 1 la fulifuli. palapasa Ku-, mne. 1 mwaza zinthu ndi zala nonga imachitira nkhuku. 2 mwaza zinthu kuti ziume mosavuta. kunekwi.: kalakasa. palapata Ku-, mne. gwedezagwedeza thupi lonse kapena miyendi ndi manja pamene munthu ali chogona mosonyeza kuvutika ndi kuwawa kwa thupi. palasa Ku-, mne.

1 yendesa njinga ndi miyendo kapena manja. 2 yendetsa bwato. 3 fukula pansi ndi zala kapena kamtengo. palauka Ku-, mne. tenga mkazi wako ndi kukhala naye kwa makolo ako, chita chitengwa. palibekanthu /tkkt/ dzi. Mu-A- (zambi. apalibekanthu) kachitsamba kopezeka kumapiri komwe kamakhala ndikachithime kake. kunekwi.: palijekanthu. palika Ku-, mne. khala ndi akadzi awiri, chita mitala. palikiza Ku-, mne. tereka m’phika pamoto pambali pa m’phika wina. palikizana Ku-, mne. khala mogundana. palira Ku-, mne. limira mbewu kuti zikhale moyera. paliza Ku-, mne. yatsa ndudu kapena unikiza chikuni cha moto kuchikuni china kuti chikunicho chigwire moto. kunekwi. palikiza. palu dzi. Mu-A- (zambi. apalu) onai tanthauzo la mlenje. palula Ku-, mne. onani tanthauzo la gwalula. pama (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapama) onani tanthauzo la khofu. pamantha Ku-, mne. menya ndi dzanja lotambasula. kunekwi.: pamudza, pumuntha. pamba Ku-, mne. tenga zinthu zinthu mophangira. pambana /ttk/ Ku-, mne. 1 posa ena pochita chinthu. 2 khoza mayeso. 3 semphana panjira kapena pamalo osapezanapo. 4 bzola kapena pitirira pamalo. pambanula Ku-, mne. 1 dutsa mopapatiza m’khamu la anthu. mae.: papatula. 2 yasama kukamwa. 3 kanganula chinthu monga mbano. pambasula Ku-, mne. onani tanthauzo la khumbutura, Ku-,

pambira Ku-, mne. onani tanthauzo la kukula. pambuka Ku-, mne. 1 patsa wina mwayi oti adutse. 2 mku. chita chimodzi. mae.: soma. 3 khotera kwina. mae.: patuka. pamkomera /tktk/ dzi. Mu-A- (zambi. pamkomera) onani tanthauzo 3 la chitsika. pamkonda /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. apamkonda) onani tanthauzo 1 la chitsika. pamning’a /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. apamning’a) onani tanthauzo la paliteteli. pampha Ku-, mne. 1 chotsako zinthu mchiwiya kuti zichepe. mae.: pungula, pumphula. 2 temtaema popasula chomangidwa monga nkhokwe mpanda ndi zina. pamtanda dzi. (zambi. pamtanda) onani tanthauzo 3 la chivumbi. pana Ku-, mne. ika chinthu pakati pa mpata wa zinthu ziwiri kuti zoyikidwazo zisachoke. 1 panda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. panda) onani tanthauzo la kansenjere. 2 panda Ku-, mne. 1 menya chinthu. kunekwi.: pantha. 2 panga nyanga kapena nsupa ya mankhwala. 3 panda tsinde la mawu osonyeza kukhala ulibe kapena kusowa kanthu. panduka Ku-, mne. 1 phwanyika patalipatali. 2 onani tanthauzo la galuka. pandula Ku-, mne. 1 phwanyika patalipatali monga amachitira makoswe podya chimanga chouma. 2 nyenga wina kuti agalukire. panga Ku-, mne. 1 chita chinthu cha luso ndi manja kapena makina monga kukhoma tebulo. 2 bzala chimanga mofwirisira. 3 onani tanthauzo la pambuka 3. pangana Ku-, mne. kambirana ndi kuvomerezana zochita. pangano dzi. Li-Ma- (zambi. mapangano)

chimene anthu agwirizana kuti achite. panganula Ku-, mne. onjeza madzi m’phala kuti likhale losalimba. mae.: sungunula. pango dzi. Mu-A- (zambi. apango) onani tanthauzo la bangwe. kunekwi.: pangwe. pangula Ku-, mne. onani tanthauzo la gwalula. panikiza Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la finyikiza. 2 mku. kakamiza munthu avomere kapena aulule. 1 pansi /tk/ dzi. (zambi. pansi) malo okhalapo anthu, nyama, zomera ndi zolengedwa zina. 2 pansi /tk/ muo. 1 chigawo chonse za dziko chimene chiyang’ana kumwamba. 2 paliponse pomwe sipamwamba. pantha Ku-, mne. 1 onani tanthauzo 2 la khamba 2 onani tanthauzo la nenepa. panula Ku-, mne. kanula chinthu chomwe chinagwira mopana. panya Ku-, mne. goba phaso la denga kutsinde kuti lizilimba pomanga. panyo dzi. (zambi. panyo) onani tanthauzo la mnyero. papa (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apapa) bishopo wa ku rome yemwe ndi mtsogoleri wa mpingo wakatolika pa dziko lonse. papa Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la fwapa. papalala Ku-, mne. chepa m’mphipi. papasa Ku-, mne. funafuna chinthu ndi manja makamaka ku m’mdima kapena kuti munthuyo ngosaona. mae.: pumbusira. papata Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la nyengezera. papatiza Ku-, mne. lowa pakampata mozikakamiza. papatula Ku-, mne. onani tanthauzo la pambanula.

papaya /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapapaya) chipatso chachikulu cha mphako mkati mwake chokhala ndi timbewu tambirimbiri chomwe chimabala pamtengo wa mpampaya ndipo anthu amadya. kunekwi.: chipapaya. papira Ku-, mne. imwa mwa nthawi imodzi mosapumira zakumwa monga madzi. pasi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. mapasinjala) onani tanthauzo la fikisa. pasinjala (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mapasinjala) munthu amene watengedwa pa chinthu choyenda monga galimoto kapena sitima. pasira Ku-, mne. 1 ika chigamba pazinthu zoluka zomwe zabooka monga dengu, lisero ndi zina. 2 lowetsa phaso pasindwi pakati pa linzake kuti likhale pafupipafupi. pasula Ku-, mne. sintha maonekedwe a chinthu chimene chinapangidwa kapena kulukidwa pochotsa magawo ena m’malo mwake. pata /tk/t/ Ku-, mne. 1 onani tanthauzo 1 la lemera. 2 peza chinthu. patapata /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapatapata) onani tanthauzo la chikwapala. kunekwi.: phataphata. pate dzi. Mu-A- (zambi. apate) onani tanthauzo la gologolo. pathupi dzi. malo pa (zambi. pathupi) onani tanthauzo 2 la chinja. pati mve. mchitidwe wolowa mofumira. mae.: lowu. patiloko (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapatiloko) loko yotsekera yochita kukoloweka m’gango lake lachitsulo. patipati mve. mmene amonekera anthu kapena nyama zikamalowa pakhomo nthawi imodzi. patisi (Nge) /kt/ d I-Zi- (zambi. patisi) nsalu zomwe asailikali amakulunga m’miyendo pakati pa kakolo ndi bondo. patsa Ku-, mne. ninkha wina kanthu. mae.: pereka. patuka Ku-, mne.

onani matanthauzo a pambuka. patula Ku-, mne. chotsa chinthu pa zinzake m’nkuika padera. paundi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapaundi) ndalama yakumangalande. paza Ku-, mne. 1 dutsa pafupi ndi malo. 2 chotsa makwaule a tsekera. pee /k/t/ mve. 1 umo umachitira mpweya kapena mphepo ikamauzira. 2 umo amamvekera madzi otulutsidwa mwa mphamvu m’kamwa munthu akatha kuchukucha. 3 umo kumamvekera kulira kwa hutala ya galimoto. pefupefu mve. umo amachitira munthu akamapuma mofulumira monga akamathamanga. kunekwi.: wefuwefu. mae.: pekopeko. peka Ku-, mne. 1 bukitsa moto ndi mpheko. 2 panga nyimbo kapena ndakatulo yotsopano. 3 onani tanthauzo 4 la lenga. pekesa Ku-, mne. zungulira mpheko mobwerezabwereza kuti moto ubuke kapena uyake. pekete /k/ mve. mmene chimamvekera chinthu monga fupa kapena chikuni chikamathyoka. pekopeko mve. onani tanthauzo lapefupefu. pema Ku-, mne. nunkha monga chimachitira chinthu choola. pemba Ku-, mne. pempha chikhululukiro modandaula ndi mogonja. pembedza Ku-, mne. yankhula ndi Mulungu cha mumtima kapena motulutsa mawu popempha kapena kuyamika kwa Mulungu. pembedzera /tttk/t/ Ku-, mne. gwiritsa ntchito chinthu moumirira kuti chisathe msanga. pembera mbalame yonga nkhwali koma yocheperapo. mae.: pemphe. pemberera Ku-, mne. onani tanthauzo la chonderera. kunekwi.: pemerera, peperera. pemera Ku-, mne.

onani tanthauzo la koleza. kunekwi.: pemerera, peperera. pempha Ku-, mne. funsa wina kuti akupatse kapena akuchitire chinthu. pemphe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apempha) onani tanthauzo la pembera. pemphera dzi. Li-Ma- (zambi. mapemphero) yankhula ndi Mulungu chamumtima kapena kutulutsa mawu popembedza. pempho /kt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapempho) mchitidwe wofunsa wina kuti akupatse kapena akuchitire chinthu. penda Ku-, mne. 1 khala mopendama. 2 onani tanthauzo la chetekera. 3 onani tanthauzo la ombeza. pendaa Ku-, mne. umo chimaonekera chinthu chikagonera mbali imodzi osakhuza pansi. mae.: wera, poto. pendama Ku-, mne. onani tanthauzo la edzama. pendera Ku-, mne. onani tanthauzo la banyira. peneka Ku-, mne. onani tanthauzo la kayika. penga Ku-, mne. chita misala kapena sokonezeka mutu. mae.: yaluka. penuka Ku-, mne. 1 kwera ndi kusesesrekera kuseri kwa phiri. 2 pendekera monga imachitira mbiya. penula Ku-, mne. pendeketsa chinthu monga mbiya. penya Ku-, mne. 1 tsekula maso pamene unatsinzina. 2 onani tanthauzo la ona. penyula Ku-, mne. 1 kankha zinthu monga udzu pofuna kuona zobisika. 2 onani tanthauzo 1 la penya. 1 pepa /kt/ mfu. 1 mawu opemphera chikhululukiro. 2 onani tanthauzo la bona. 2 pepa Ku-, mne.

1 chepa mpamvu monga limachitira dzuwa likamakalowa kapena moto ukamazima. 2 onani tanthauzo la bona. pepala (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapepala) onani tanthauzo la chikalakala. kunekwi.: pepa. pepera /ttk/ Ku-, mne. 1 khala ndi maso osalunjika popenya zinthu. 2 oneka monyozoloka monga limachitira tsitsi la munthu wodwala ndi nthawi yaitali. 3 mku. chita zinthu mopusa. pepesa /ttk/ Ku-, mne. uza munthu kuti wamva chisoni ndi chimene wachita kapena chimene chachitika. kunekwi.: pepeza. pepeta Ku-, mne. uzira kwambiri monga mmene imachitira mphepo poomba mwa mphamvu. pepuka Ku-, mne. khala osalemera ponyamula. pepula Ku-, mne. chotsa chinthu ulemu. mae.: peputsa. peputsa Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la pepula. 2 chepetsa kulemedwa kwa wina. kunekwi.: pepuza. pera Ku-, mne. 1 khwima monga amachitira matondo. 2 onani tanthauzo la gaya. 3 mku. pereka Ku-, mne. onani tanthauzo la ninkha. perekeza Ku-, mne. pita ndi munthu notsagana naye kuti asapite yekha. peremba Ku-, mne. lephera kapena lephereka monga imachitira mvula. perengeza Ku-, mne. meta ndevu kapena mavuzi onse. perepesa Ku-, mne. 1 thetsa chinthu mochikhwekhweretsa pansi. 2 vwivwika wina m’dothi pandewu ukam’gwetsara pansi. 3 guluza phazi chokhala pansi pokanda monga mmene amachitira munthu wamatekenya. mae.: peresa. perepeteka /ttttk/ Ku-, mne.

1 thetsa chinthu mochikhwekhweretsa. mae.: perepeseka. 2 itha chifukwa chokhalitsa. peresa Ku-, mne. onani tanthauzo la perepesa. perete dzi. Mu-A- (zambi. perete) kuguba kwa chisilikali. pereteperete mve. onani tanthauzo la ndangalandangala. perewera /tttk/ Ku-, mne. chepa kapena khala osakwanira mlingo. perula Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la chonga. pesa Ku- mne. wongola tsitsi ndi chipeso. pesuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la khwemuka. pesula Ku-, mne. mwazika kapena kanganuka monga imachitira mitambo ya mvula kukamayera. peta Ku-, mne. 1 chotsa gaga kapena mankhupete pogwiritsa ntchito lichero. 2 pindika monga imachitira mitengo kapena udzu chifukwa cha mphepo. 3 sokerera kapena lukirira zokometsera pa nsalu. 4 tuluka monga umachitira mkomko wa nthochi. petepe dzi. Mu-A- (zambi. apetepe) onani tanthauzo 1 la chiula. petu mve. momwe umaonekera mtengo kapena udzu ukapeteka mofulumira. petulo (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. petulo) mafuta oyendesera galimoto kapena injini zina. petupetu mve. mmene imaonekera nsalu kapena mbndera ikamaombedwa ndi mphepo. peuka /ttk/ Ku-, mne. khala osalemera pokunyamula kapena kuchepa mphamvu poyenda. pewa /tk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la lewa. pewupewu mve. umo amaonekera munthu kapena nyama yopanda mphamvu poyenda. peza /tk/t/ Ku-, mne. 1 kumika chinthu chotayika kapena chatsopano.

2 fika pafupi ndi wina wakutsogolo kwako poyenda kapena pothamanga. pezerera /tttk/ Ku-, mne. peza munthu mwadzidzidzi akuchita chinthu chosayenera. pha Ku-, mne. chotsa moyo wachinthu chopuma. pha /k/ mve. 1 phokoso lomveka dzanja likamamenya chinthu. 2 onani tanthauzo la fwa. phaa mve. 1 umo umaonekera utsi ukamafuka. 2 umo imamvekera mfuti akaiwomba. 3 umo zimaonekera mbalame zikayamba kuwuluka nthawi imodzi. 1 phada /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. aphada) masewera omwe amachita ana poponya mwala m’timabokosi tomwe amalemba pansi. 2 phada mve. onani tanthauzo la bada. phadule (Swa) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. aphadule) dzina lotchulira m’busa wa mpingo. phadza /tk/t/ Ku-, mne. 1 dula nthambi za mtengo. mae.: sadza, santha. tsegula. 2 menya dzanja la wina mosewera kuti ulande chinthu chomwe ali nacho chikagwa pansi. phadzula Ku-, mne. onani tanthauzo la kadzula. phaka /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphaka) chinthu chomanga ngati chithandala pamene amakhazikapo nkhokwe kapena khola. kunekwi.: phakala. phakamula Ku-, mne. gwetsa chinthu kuchokera m’mwamba. mae.: tsakamula. phala dzi. I-Zi- (zambi. phala) chakumwa kapena chakudya chosalimba chophika ndi ufa. phalamba /kt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. phalamba) onani tanthauzo la chiphala. phalantha Ku-, mne. 1 palapata mwa mphamvu poonetsa ukali. 2 onani tanthauzo la balalika. phalantha mve. onani tanthauzo la balala. phale /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapale)

kachidutswa kachinthu kadothi monga kapu, mbale. kunekwi.: phali. phalo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapalo) fupa la phewa. phaluphalu mve. umo kuchitira kugunda kwa mtima pamene munthu wachita nthumazi, mantha kapena nkhawa. phama Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la kaka. phambo1 dzi. Mu-A- (zambi. aphambo) munthu wokonda kuphangira zinthu. phambo2 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapambo) onani tanthauzo la chikhwapu. phambula Ku-, mne. ng’amba chinthu monga nsalu munsoko wake. mae.: phwetula, phalula, thumula. phampha /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapamba) gawo lathupi lomwe lili pakati pa khosi ndi polumikizira mkono. mae.: mphewa, phuzi. phamphu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. phamphu) onani tanthauzo la chikhwaphu. kunekwi.: phaphi, phampho. phamula Ku-, mne. gamula mzere otseka madzi. phamuphamu mve. 1 umo zimaonekra zinthu zikakhala kwambiri. 2 onani tanthauzo la phaluphalu. phanaphana Ku-, mne. ganiza znthu zoti uchite monga amachitira anthu. phanda /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapanda) mtengo wogwirira monga nsanamira wokhala ndi mphanda ziwiri. phandauzi /kktk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapandauzi) mkota wambuzi. phando dzi. Li-Ma- (zambi. mapando) dzenje lobzalamo mbewu kapena malo amene mbewu yabzalidwa. phandu dzi. Li-Ma- (zambi. mapandu) onani tanthauzo la bandu. kunekwi.: phande. phanga1 dzi. Li-Ma- (zambi. mapanga) dzenje lalikulu lopezeka m’matanthwe makamaka m’mapiri. phanga2 /tk/ Ku-, mne. tenga zochuluka kuuposa ena pogawana zinthu chifukwa cha mtima wozikonda.

phangira /ttk/ Ku-, mne. tenga zinthu molimbirana ndi ena. phangula Ku-, mne. tsekula m’mimba. mae.: phanza. phantha Ku-, mne. onani tanthauzo la bwata. phanthi dzi. Li-Ma- (zambi. mapanthi) maonekedwe opapalala a chinthu. phanya dzi. Li-Ma- (zambi. aphanya) onani tanthauzo la doli. phanza Ku-, mne. onani tanthauzo la phangula. phapha /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphapha) chinthu chakutha monga galimoto kapena njinga. phaphapha mve. umo kumaonekera kufuka kwa utsi pamene moto ukuyaka movutika kapena umo zimaonekera inswa zikamatuluka pa chulu. phaphidwe dzi. Li-Ma- (zambi. mapapidwe) onani tanthauzo 2 la khupe. phapo dzi. Li-Ma- (zambi. mapapo) chiwalo cha m’kati mwa thupi lamunthu kapena nyama chomwe chimakoka ndi kutulutsa mpweya popuma. kunekwi.: phapu. phasa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapasa) mmodzi mwa ana obadwa awiri nthawi imodzi. phaso dzi. Li-Ma- (zambi. mapaso) mtengo, nsungwi kapena bango lomangira tsindwi. phasulo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. phasulo) 1 mchitidwe wodzetsa chisokonezo chopasula mudzi kapena banja. 2 Nge chivunga cha zinthu chokulunga. fan. phukusi. 1 phata /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapata) 1 malo omwe zinthu zingapo zamtundu umodzi zamerapo. 2 tsinde la anthu abere limodzi. 3 onani tanthauzo la chithima. 2 phata /tk/t/ Ku-, mne. 1 lephera kulowa kapena kutuluka chifukwa cha kuchepa kwa mpata. 2 kanirira mmatope monga imachitira galimoto. 3 khala mogundizana ndi wina. phatha /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. aphatha) kachilombo kakang’ono kwambiri konga nsabwe komwe kamayamwa magazi a nyama ndinso anthu. kunekwi.: phathwa, phata.

phathaphatha1 mve. umo kumamvekera kulira kwa khwayira kapena ziyato munthu akamayenda atazivala. phathaphatha2 /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapatapata) onani tanthauzo la chikwapala. kunekwi.: patapata. phathi mve. mmene zimamvekera zinthu monga matope kapena nsima munthu akaziponya pa chinthu china. phathika Ku-, mne. 1 tsekula chitseko mosachita kukoloweka kapena kukhoma ndi loko. 2 mata chinthu monga nsima kapena thope mochita kuponya. phathiphathi dzi. Mu-A- (zambi. aphathiphathi) onani tanthauzo la kapeni. phathizi dzi. Li-Ma- (zambi. maphatizi) onani tanthauzo 1 la chilengo. 1 phava dzi. Li-Ma- (zambi. mapava) onani tanthauzo 2 la bere. 2 phava mve. umo amamvekera madzi munthu akalowamo moziponya. phazi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapazi) gawo lamwendo lokhala ndi zala limene limaponda pansi. 1 phe /k/ mve. umo kumamvekera kuthyoka kwa chinthu cholimba. 2 phe muo. onani tanthauzo la chete. phedi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphedi) malo ozondoka okhala ndi khwawa. phedzula Ku-, mne. onani tanthauzo la khadzula. phefu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapefu) fendeule la nsungwi. phekete /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. phekete) 1 onani tanthauzo la chiduswa. 2 onani tanthauzo la pekete. phembereza dzi. I-Zi- (zambi. phembereza) mphale kapena ufa umene umagwa pansi monga popera pamphero, posinja ndi pogaya. phemphe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. phemphe) onani tanthauzo la mombo. phenira /tk/t/ Ku-, mne.

sinzina ndi kupenyanso mofulumira popewa kanthu kena monga kapena kutsuka diso mwachilengedwe. kunekwi.: phonila. mae.: phephera. phenye dzi. Li-Ma- (zambi. phenye) onani tanthauzo 1 la dzoye. phepheru /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. phepheru) 1 kumaniza kapena phooleza njira ina. mae.: phereza. 2 onani tanthauzo la balaula. kunekwi.: pherupheru. phephethe mve. onani tanthauzo la gwiribidi. kunekwi.: phephetche. phera Ku-, mne. 1 fika kumapeto kwa chinthu kapena pothera ndime. 2 penya mosasekula bwino diso chifukwa chopunduka. 3 dula mitengo yambiri yaing’onoing’ono osasadza. mae.: salika. 4 goneka muzi pansi posewera nsikkwa kuti wina apitirize kusewera. 5 meta mosalaza m’mbali mwa mutu. pherera /ttk/t/ Ku-, mne. 1 pewa mozitchinga ndi chinthu monga mkono kapena chishango pofuna kudziteteza. 2 tsinzina diso limodzi mwadala. pherere /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maperere) phesi kapena kamtengo kochita chipini. phereza Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la phera. pherupheru dzi. Li-Ma- (zambi. maperuperu) onani tanthauzo la balaula. phesa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapesa) onani tanthauzo la litaka. phesi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapesi) 1 thunthu la chomera cha mtundu wa chimanga kapena mapira ndi zina chimene chauma. 2 mku. munthu wopanda mphamvu. pheterera Ku-, mne. pinda thupi ndi kuloza mutu kumene kuli mchila pofuna kuluma monga amachitira galu nthawi zina. kunekwi.: peterera. pheterere dzi. Mu-A- (zambi. apheterere) onani tanthauzo la chikhamba. phethiphethi mve. 1 umo chimaonekera chikope potsinzina ndi kupenyanso mofulumira. 2 umo imamvekera nsalu kapena mbendera ikamauluka ndi mphepo. phethira /ttk/t/ Ku-, mne.

onani tanthauzo la phenira. phetsa Ku-, mne. gulitsa chinthu mosayenera kapena mwakuba. phewa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapewa) onani tanthauzo la phamba. kunekwi.: mphewa. phidigoli /kktk/ dzi. Mu-A- (zambi. phidigoli) onani tanthauzo la chiphidigoli. phidigula Ku-, mne. tembenuza chinthu kuti mbali yomwe inali pansi ikhale kumwamba. phifu dzi. Li-Ma- (zambi. mapifu) onani tanthauzo la mphindi. phii mve. 1 umo limamvekera phokoso la chinthu cholemera chikagwa pansi. 2 umo kumamvekera kumenya mogunda monga mkango pogwira nyama. mae.: thi, khu. phika Ku-, mne. bwatitsa mu m’phika, m’biya kapena m’poto zinthu zoti zidyedwe kapena kumwedwa zikapsa. phikika /ttk/ Ku-, mne. 1 thyokathyoka monga amachita akazi pokopa amuna. 2 kufewetsedwa ndi chitungu. phikinyuphikinyu mve. umo kumamvekera kulimbalimba kwa chinthu chamoyo monga njoka ikamenyedwa. mae.: phiriphithuphiriphithu, piripitupiripitu. kunekwi.: pikinyupikinyu. phikiso dzi. Li-Ma- (zambi. mapikiso) mchitidwe wophika phala la mowa kachiwiri. phiko dzi. Li-Ma- (zambi. mapiko) onani tanthauzo la khupe. phimba /tk/t/ Ku-, mne. yala kapena ika chinthu pamwamba kuti chapansicho chibisike. phimbira /ttk/t/ Ku-, mne. vindikira chinthu ndi nsalu kapena masamba. phinda /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. phimba) utoto wosinthira nsalu yoyera kuti ikhale yakuda. phinde /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphinde) mphasa yaifupi m’litali. phindu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. phindu) 1 chinthu chabwino chimene munthu apeza atagwira ntchito. 2 ndalama zimene munthu apeza pamalonda ponjezera pazoyambira.

phinga /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphinga) onani tanthauzo la phinga. phingo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. phingo) mtengo wolimba wa thima lakuda ndipo anthu amasema zinthu monga ziboliboli. phini (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mapini) kachitsulo koika pachovala kapena kumutu ngati makometsero. phinifolo (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mapinifolo) kanthu kachitsulo komangira malaya ndi zina. kunekwi.: phini. phinimini /k/ mve. onani tanthauzo la leee. phinya /tk/t/ Ku-, mne. 1 tseka diso limodzi. mae.: phuthira. 2 leka kuona chifukwa cha matenda. phinyirira /tttk/ Ku-, mne. 1 nsinzina diso limodzi monga amachitira munthu pofuna kuomba mfuti. 2 onani tanthauzo 2 la phera. kunekwi.: psinyirira. phinza /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphinza) kukhala osadzala m’chiwiya. kunekwi.: phiza. phiphi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphiphi) onani tanthauzo la phiko. phiphiphi mve. umo limamvekera phokoso la mapiko monga nkhuku ikamaphupa pakufa kapena tambala akamalirira. kunekwi.: phuphuphu. phiphiritsa /tttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la kuluwika. phiri dzi. Li-Ma- (zambi. mapiri) onani tanthauzo la gombo. phirikaniro (Yao) dzi. Li-Ma- (zambi. mapirikaniro) onani tanthauzo la khutu. phiriphita ku, mne. gwedeza thupi mwa mphamvu pozimenyetsa pansi monga imachitira njoka ikamenyedwa. kunekwi.: piripita, phiriphithu. phiriphithuphiriphithu mve. onani tanthauzo la phikinyuphikinyu. phiriwa dzi. Li-Ma- (zambi. mapiriwa) onani tanthauzo la chisasiko. phitsa Ku-, mne. bwatitsa madzi. mae.: tenthesa, wiritsa. phitso dzi. Li-Ma- (zambi. maphitso)

mbiya yaikulu yoterekamo kapena kapena kufululiramo mowa. phivi mve. umo zimaonekera zinthu zikakhala zosazadza. phiza Ku-, mne. gweredwa ndi chinthu cholemera ngati diwa. phodo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphodo) onani tanthauzo la gonero. phodogolo dzi. Li-Ma- (zambi. maphodogolo) chiwalo cha munthu cha pakati pa bondo ndi kakolo. fani: chibondo. phofomola Ku-, mne. onani tanthauzo la bwadamula. phokoso /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphokoso) 1 mawu omveka mokweza. 2 onani tanthauzo la chipolowe. pholi /kt/k/ mve. onani tanthauzo la chiriri. pholokoto mve. onani tanthauzo la chiriri. phoma Ku-, mne. 1 mata thope pa chinthu monga nyumba kapena nkhokwe. 2 mku: namiza munthu. phombe /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapombe) onani tanthauzo la mowa. phompho /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapompho) malo akugwa okhala ngati dzenje ukakkhala kumtunda kwake. phona /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapona) 1 munthu wamtali wojintcha ndiponso wamphamvu kwambiri m’mamonekedwe. 2 onani tanthauzo la bongwe. phonya /tk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la mbwita. phonyolo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maponyolo) onani tanthauzo la khwawa. phooka Ku-, mne. ng’ambika mochita kumveka monga mpira. mae.: phulika. phoola Ku-, mne. onani tanthauzo la boola. phophoka /ttk/ Ku-, mne. chitika mbuluuli monga chimanga chouma pofwiritsa panthukutu kapena pokazinga pachiwaya.

phophola Ku-, mne. 1 thyola chipatso muntengo pochita kukwapula makamaka ndi mtengo. 2 yeretsa ntchire motchetcha udzu kapena kudula mitengo. phophoma Ku-, mne. tseka maso. mae.: sinzina. phophonya /ttk/t/ Ku-, mne. yankhula kapena chita chinthu molakwitsa. phophwa mve. umo amaonekera munthu akanyowa ndi mvula. mae.: thapsa. phoso /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. phoso) 1 chakudya chimene anthu ena amalandira masana. 2 gawo la malipiro lomwe ena ogwira ntchito amalandira pakutha pa mlungu ulionse. 3 onani tanthauzo 1 la kamba. photcho mve. liwu lomveka polowa pathengo mothawa ndi mowanda mosasamala chilichonse. kunekwi.: photho, phothyo. mae.: wopho. photchola Ku-, mne. lowera padera kapena pambali. phote dzi. Li-Ma- (zambi. mapote) madzi ozungulira pamodzimodzi ngati kamvuluvulu padziwe. phovu dzi. Li-Ma- (zambi. mapovu) onani tanthauzo la chiphwembwenene. phowa Ku-, mne. onani tanthauzo la finya. phowozi dzi. Li-Ma- (zambi. mapowozi) mpata wopezeka pakati pa mudzi chifukwa cha nyumba zimene zidagwa. phoza /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapoza) chipatso cha mtengo wa mpoza. phu mve. 1 umo zimakhalira zinthu zikatha zonse. 2 onani tanthauzo la khu. phudu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maphudu) onani tanthauzo 1 la chinja. phudugwa /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. phudugwa) onani tanthauzo 2 la chisu. phudzi dzi. Li-Ma- (zambi. phuzi) matenda otupitsa machende kotero kuti amaoneka aakulu. phudzula /ttk/t/ Ku-, mne. 1 khalanso bwino monga munthu amene amadwala.

2 onani tanthauzo la femba. . .: kunekwi. phutsula. phudzumuka /tttk/ Ku-, mne. choka kapena thawa mwadzidzidzi ndi liwiro lamphamvu. . .: kunekwi. : phuzumuka. phuka Ku-, mne. meranso monga umachitira mtengo wodulidwa. phukira /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. phukira) onani tanthauzo la chidzere. phukusi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapukusi) onani tanthauzo la fukusi. mae.: mpukutu. phukuto dzi. Li-Ma- (zambi. mapukuto) nyengo imene mitengo ina imayoyola masamba ake mwachilengedwe. phukwa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapukwa) onani tanthauzo la chisuwo. 1 phula dzi. Li-Ma- (zambi. phula) 1 zinthu zofewa zachikasu zomwe njuchi zimapanga ndipo nthawi zambiri zimakhala polowera njuchizo. 2 chinthu chonyata kapena chomata. mae. sera. 2 phula Ku-, mne. chotsa chinthu monga mphika pamoto. phuli /k/ mve. onani tanthauzo la chezi. phulika /ttk/ Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la phooka. 2 onani tanthauzo la gazika. phuliphuli mve. 1 onani tanthauzo la phewa. 2 onani tanthauzo la chezichezi. phululu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapululu) onani tanthauzo la mkhate. phululutche dzi. Li-Ma- (zambi. phululutche) onani tanthauzo la mbadwe. phulusa dzi. Li-Ma- (zambi. phulusa) onani tanthauzo 1 la chipala. phuluza /ttk/t/ Ku-, mne. gwira kapena tema padera. phuma /tk/t/ Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la phadza. 2 mveka kwambiri kwa anthu ena. phuma /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. phuma)

1 onani tanthauzo la befu. mae.: chikalafuwa. 2 mku: chita zinthu mwachangu kapena mosaganiza bwino. phumitsa /ttk/ Ku-, mne. menya dzanja la wina kuti chinthu chomwe ali nalicho chigwe pansi. fani: phadza. phumphe dzi. Mu-A- (zambi. phumphe) onani tanthauzo la chale. phumphuli /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. phumphuli) madzi amvula yoyamba odzadza m’mitsinje. phumu mve. umo limachitira khamu la anthu likamachoka pamalo. phumuka /ttk/ Ku-, mne. 1 choka nthawi imodzi monga limachitira khamu la anthu 2 phumula Ku-, mne. 1 tuluka m’chinthu monga amachitira magazi m’thupi kapena madzi mu mtsinje. 2 tembenuza mwa mphamvu chiwalo monga khosi kapena mkono wa chamoyo. mae.: pikinya, potokola, potola, pokonyola. 3 choka nthawi imodzi monga limachitira khamu la anthu. phumulo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. phumulo) malo opumulirapo ndi maliro popita kumanda. phumuzuka /tttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la dzimbuka. phundabwi /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. phundabwi) onani tanthauzo la bwinja. kunekwi.: phandabwi. phundudwa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. ziphundudwa) onani tanthauzo la chikhwakhwalulu. mae.: fundudwa. phungu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. aphungu) 1 munthu wosankhidwa kuyang’anira namwali. 2 munthu wosankhidwa ndi kuyimirira dera la anthu kunyumba yamalamulo. 3 munthu wotumikira nyakwawa. phunkha dzi. Li-Ma- (zambi. phunkha) onani tanthauzo la chipunga. phunthwa /tk/ Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la khumudwa. kunekwi.: punthwa. phunzira /ttk/ Ku-, mne. ziwa zinthu zomwe sumazidziwa poziona, pozimva kapena pochita. phunziro dzi. Li-Ma- (zambi. maphunziro)

1 chomwe munthu amaphunzira monga chiyankhulo kapena masamu. 2 mfundoyoyenera kuidziwa pamawu amene anenedwa kapena pa nthano. phunzo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. phunzo) kuyankhula motukwana. phupha Ku-, mne. gwedeza thupi mwamphamvu modzimenyetsa pansi monga imachitira nkhuku akaidula khosi. phuthi /k/ mve. umo amaonekera maso amunthu akansinzina mwina chifukwa cha nthenda ya maso. phuthirira /tttk/ Ku-, mne. tseka maso mwina chifukwa cha manthongo munthu akamadwala nthenda yamaso. phutsula /ttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la phudzula. phutula Ku-, mne. onani tanthauzo la khumudwa. phuzi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapuzi) onani tanthauzo la phewa. phuzumuka /tttk/ Ku-, mne. thawa. phwa Ku-, mne. 1 uma monga amachitira madzi mumtsinje kapena m’muphika. 2 tuluka mpweya monga umachitira mpira. 3 leka kutupa. 4 mku. leka kupsa mtima. phwalaphwathuka /tttk/ Ku-, mne. wauka monga amachitira makwaule moto ukapanda kutentha tsekera kapena udzu onse. phwando dzi. Li-Ma- (zambi. maphwando) kusonkhana kwa anthu angapo pamalo amodzi, nthawi imodzi nd kusangalalira limodzi pakudya, kumwa ngakhalenso kuvina. phwanya Ku-, mne. ononga chinthu chomangidwa ndi zinthu za dothi monga nyumba kapena mbiya. phwasika /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la dzindimika. phwasula Ku-, mne. 1 kasula chinthu chomangidwa monga denga la udzu kapena chisa. fani: gofola, kasula.

2 ononga kotheratu chinthu chomwe chamangidwa kapena chaumbidwa monga nyumba, galimoto ndi zina. phwatha mve. umo amaonekera munthu akakhala mokhanyula miyendo. phwembwe dzi. Li-Ma- (zambi. phwembwe) 1 onani tanthauzo la chiphwenene. 2 mku. kulankhula kwambiri. phwenyereka mve. phwenyereku mve. umo amaonekera munthu wamkazi wokhala mowonetsa kumaliseche. phwete /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. phwete) onani tanthauzo la chikhade. phweteka /ttk/ Ku-, mne. khala ndi bala pa thupi. mae.: vulala. phwetekere dzi. Mu-A- (zambi. phwetekere) onani tanthauzo la matimati. phwethula Ku-, mne. onani tanthauzo la phabula. kunekwi.: phwathula. phwii mve. 1 umo umachitira mtima wa munthu wankhawa kapena wamantha. 2 umo zimakhalira zinthu za ufaufa kapena za dothi pamalo amodzi. phwiritsa Ku-, mne. otcha chianga pamakala amoto. fani:. bulitsa. phwisa Ku-, mne. tulutsa mpweya woipa momveka liu kuchokera kumtumbo. phwiti /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. aphwiti) kambalame kofiira kamene kamakonda kudya nseche pa mtondo. mae.: sisiri. sinsi. phwitika dzi. Mu-A- (zambi. aphwitika) onani tanthauzo la chigwandali. kunekwi.: pwitika. pichichi mve. umo zimaonekera zinthu zoyera zikakhala mogona monga udzu koma zikakhala moima. pichikapichika mve. umo amaonekera anthu akamayenda mopitanapitana m’gulu. pichipichi mve. umo kumaonekera kuchepa kwa mphululi yoti maso n’kuonerapo. pichira Ku-, mne. kulunga fodya papepara kapena pa khokho. pichiula Ku-, mne.

kowetsa luzi kapena chingwe pomanga mtolo wa nkhuni. pida dzi. Mu-A- (zambi. apida) onani tanthauzo la kabwira. pidigoliro /kktkt/ dzi. Mu-A- (zambi. pidigoliro) chala chachikulu chakumwendo kapena kumanja. pidigula Ku-, mne. onani tanthauzo la gadabula. pika Ku-, mne. 1 nyamula chinthu paphewa. 2 luka kapena kutira m’makoko monga amachitira pokoza ndudu. 3 panga ndudu. 4 onani tanthauzo la cheza. pikapika mve. umo amaonekera anthu pokoka katundu. mofulumira ndi motanganidwa. piki (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. piki) chipangizo cholemera chachitsulo chokhala ndi nsonga ziwiri chomwe chili ndi bowo lolowetsapo mpini ndipo ndi chogwirira ntchito pokumba pa malo olimba kwambiri kapena kuchotsera miyala. pikinya Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la phumula pikisana Ku-, mne. chita mofulumira kupambana ena. mae.: yesana. pikisula Ku-, mne. thetsa mphamvu ya mankhwala osirikira zinthu monga munda, nyumba kapena munthu ndi mankhwala enanso. kunekwi.: pikisula. mae.: tsirikula. pikula Ku-, mne. 1 tukula mbali imodzi ya chinthu monga mwala. fani.: tukula. 2 gula zinthu zambiri za mtundu umodzi nthawi imodzi ndi cholinga choti zigulidwe pa mtengo wotsika. pikupiku mve. umo chimaonekera chinthu chikamapikuka. pilo (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mapilo) onani tanthauzo la mtsamiro. pima Ku-, mne. 1 onani tanthauzo 1 la linga. 2 onani tanthauzo la fuwa. 3 mku: onani tanthauzo la ludzulala. pimbidzala Ku-, mne. 1 choka fungo lake lenileni monga chimachitira chakudya chogonamo. 2 onani tanthauzo la fuwa.

pimbidzika //ttkt// Ku- mne. pimbinyolo /kkkt/tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. apimbinyolo) onani tanthauzo la chikhambwa. pinama Ku-, mne. onetsa khalidwe loipa lomwe umalibisa. pinda Ku-, mne. 1 khotetsa kapena thifula chinthu. 2 chita thengo lambiri kapena malunje. mae.: wirira. pindira Ku-, mne. onani tanthauzo la minika. mae.: pendera. pinduka Ku-, mne. sintha maganizo. pindula Ku-, mne. peza phindu. pinga Ku-, mne. 1 ganiza kuchitira wina choipa. 2 lephera kuchita chinthu kapena kuchitira wina zinthu zomulepheretsa zochitika zaka. pingasa Ku-, mne. khala modutsa kapena motchinga. pinika Ku-, mne. onani tanthauzo la cheza. pinimbira /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la gwindimira. kunekwi.: kwinimbira. pininga Ku-, mne. onai tanthauzo 2 la chesa. pinji /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apinji) onani tanthauzo la kabwira. pintchama Ku-, mne. onani tanthauzo la dibama. pinto (Pwi) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. pinto) kachipangizo kokhala ndi mphako m’kati mwake komwe akauziramo mpweya kamatulutsa liwu. mae.: wenzulo. pinyolo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. pinyolo) onani tanthauzo 2 la chigwiriro. pira Ku-, mne. onani tanthauzo la fuwa. pirikitsa Ku-, mne. chotsa munthu kapena nyama mwaliwiro. kunekwi.: pitikitsa. mae.: thamangitsa.

pirimbidzika /ttttk/ Ku-, mne. kula mokanikira mwina chifukwa cha matenda. piringa Ku-, mne. 1 tseka chitseko mopingasitsa mtengo. 2 koloweka mwendo pa unzake. mae.: piringidza. 3 ika mpaliro m’nsinga ya uta. piringidza Ku-, mne. onani tanthauzo la gobedeza. piringidzu /tttk/ mve. onani tanthauzo la gobedezu. pirira /ttk/ Ku-, mne. limbika pa zovuta. fan: jama. piriwiri mve. momwe chimaonekera chinthu chofiira kwambiri. mae.: psuu. piru (Pwi) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apiru) onani tanthauzo la nkhukundembo. pisa Ku-, mne. lowetsa chala kapena dzanja m’kati mwa chinthu. pisira Ku-, mne. lowetsa gawo la m’munsi mwa malaya m’chiuno mwa buluku kapena siketi yomwe wavala. mae.: vwitikira, vwitika. pisirira Ku-, mne. tenga mu m’phika ndiwo ndi dzanja osati chipande kapena supuni. fani: shisha. kunekwi.: pishilira. pita Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la muka. 2 onani tanthauzo 1 la paza. 3 : mku. : nena munthu wina ndi amwu woyipa ndiponso wosayenera. 4 mku: chinda mkazi wako. pitipiti dzi. Mu-A- (zambi. pitipiti) umo amaonekera anthu akamathamanga modutsanadutsana. pitira Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la paza. pitirira /tttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la bzola. piye /kt/ mve. umo amamvekera mwanapiye akamalira. 1 po m’pham’tso mawu otanthauza nthawi imene chinthu chikuchitika. 2 po- m’pham’mbu ?

mawu olozera malo omwe chinthu chachitikira. poka Ku-, mne. nyada makamaka m’mene amachitira akazi. mae.: wisuka. pokhala /tkt/ mlu. onani tanthauzo la chifukwa. pokhalakhala /tkktk/ muo. 1 pamene anthu akhalapo kale. 2 patapita kanthawi. pokonyola Ku-, mne. onani tanthauzo la pikinya. pokopoko1 /k/ mve. umo limamvekera phokoso lochotika kwaka nthawi losonyeza kusagwirizana. pokopoko2 /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. pokopoko) onani tanthauzo la mdyaudzungulu. pokoposo mve. onani tanthauzo la kholophethe. kunekwi.: polokotso. pokopotsa mve. onani tanthauzo la kholophethe. polama Ku-, mne. onani tanthauzo la fulama. polokeza Ku-, mne. vomerezana potsitsa ndi kukweza mawu poyimba. kunekwi.: polokoza, . polokoto /k/t/ mve. onani tanthauzo la chiriri. polota Ku-, mne. kula mopanda thanzi. polowoli /kkkt/ mve. umo chimaonekera chinthu chikalowa m’kati monga maso. poloza /ttk/ Ku-, mne. 1 badwitsa mwana wakufa makamaka nyama. mae.: soposha. 2 onani tanthauzo la funza. poma Ku-, mne. mveka mkokomo monga imachitira mvulayoza ndi mphepo ya mphamvu. pomba Ku- mne. kupomba ndiko kukulunga ulimbo ku mtepa pombeza Ku-, mne. 1 kulungu chinthu monga chingwe ku chinthu china. mae.: zingiza. 2 mku: vala mochotsa kaso. mae.: ponya. pombo /kt/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapombo)

1 muzu wa mtengo woyamba kumera umene umamera pansi mozama. 2 onani tanthauzo la chidzam’buyo. pomboneza Ku-, mne. chititsa chinthu kuti chilephere kapena chichitike mosokonezeka. pompha Ku-, mne. tuluka mafinya monga chimachitira chitupsa pamene chatemedwa ndi kufinyidwa. ponda Ku-, mne. 1 sinja chinthu chofewa mu mtondo ndi musi. 2 badwa pambuyo pa wina kuchokera pambuyo pa wina kuchokera m’mimba mwa amyi m’modzi. 3 onani tanthauzo la dyaka. ponderepondere Ku-, mne. onani tanthauzo la gulugudiru. pongola Ku-, mne. onani tanthauzo la khamula. kunekwi.: ponkhola. ponola Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la kupula. ponya Ku-, mne. 1 chita motaya kuti chinthu monga mpaliro kapena mwala chigwere patali. 2 sewera ndi chinthu monga mpira. 3 ika kalata pachibowo cha positi ofesi. 4 fumbata kapena gwira chinthu ndi kuchitaya mwa mphamvu kuti chikagwere patali. 5 mku. onani tanthauzo 2 la pombeza. ponyeza Ku-, mne. thandiza wina makamaka posinja kapena pokonola. 1 poo /k/ mve. umo kumamvekera kulira kwa lipenga la njinga kapena galimoto. kunekwi.: popo. mae.: pipi. 2 poo mve. umo amamvekera madzi pothira m’chinthu china. kunekwi.: puu. pooka /ttk/ Ku-, mne. ng’ambika mochita kumveka monga mpira. mae.: phulika. popa (Nge) Ku-, mne. 1 thira kapena uzira mweya mu m’chinthu chokhala ndi bowo m’kati mwake. 2 tulutsa madzi kapena zinthu zamadzimadzi kapena mafuta kuchoka pansi kapena m’chinthu china. popera Ku-, mne.

waza mwakupopa monga mankhwala. popeza /tkt/ mlu. onani tanthauzo la chifukwa. popota Ku-, mne. 1 limbana ndi madzi pooloka mtsinje wodzala. 2 chotsa zinthu monga zisa, ziputu kapena udzu pamphanje kuti payere. 3 yankhula mokalipa. 4 pondaponda ndi kuwanda kapena kuthyola zomera monga zimachitira nguluwe m’munda. mae.: pwapwadza. 5 onani tanthauzo la dzungunula. kunekwi.: popotola. posa /tk/ Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la pambana. pota Ku-, mne. 1 phika zinthu monga nyemba ndi kuzisalaza ndi mthiko. 2 pweteka molumaluma monga mumachitara m’mimba. mae.: potokola. 3 onani tanthauzo la kosa. potama Ku-, mne. potana Ku-, mne. onani tanthauzo la kangana. pote (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. pote) phula longa dothi, lomatira magalasi a zitseko kapena mawindo. kunekwi.: poti. potera Ku-, mne. kanika sowa kapena itha mosadziwika bwino. mae.: pwira, phwalapwatira, lowerera, tayika. 1 poto dzi. Li-Ma- (zambi. mapoto) chiwiya chachitsulo chophikiramo zinthu. 2 poto /tk/ mve. onani tanthauzo la penda. potokola Ku-, mne. 1 onani tanthauzo 2 la phumula. 2 onani tanthauzo 2 la pota. potoloka Ku-, mne. 1 yang’ana kumbali kapena kumbuyo. 2 onani tanthauzo la bwerera. potoza /ttk/ Ku-, mne. khotetsa chinthu kapena nkhani. poyera /kkt/ mfo. popanda kanthu kena kalikonse. mae.: pamtetete, pammbalanganda. poza Ku-, mne.

1 ziziritsa chinthu chotentha monga phala. mae.: phala. 2 chititsa chilonda kuti chithe. pondereza Ku-, mne. Mu-a1 lepheretsa munthu wina kuchita chinthu kapena kupeza mwayi monga wokwezedwa pa ntchito. 2 ononga zomera moziponda. 1 psa Ku-, mne. 1 phikika monga zimachitira zakudya munthu akazibwatitsa pamoto. 2 wonongeka ndi moto monga limachitira tchire. 3 fka pokhwima monga chimachitira chipatso chikafika polauka. 4 pwetekedwa mtima. 5 mku. fika poti chinthu chichitke monga ulendo. 2 psa mve. umo zimachitikira poika kanthu pakapata kapena pakati pa chinthi china ndi chinzake. psaa /k/ mve. umo amamvekera mawu pokhwizira galu. psaira Ku-, mne. onani tanthauzo la bzera. psakapsaka mve. umo amchitira munthu akatangwanika monga pokonzekera ulendo kapena pophika chakudya. psalika Ku-, mne. onani tanthauzo la bulika. psalipsali mve. umo kumaonekera kulumphalumpha kwa munthu chifukwa chakumva kutentha kumapazi kwake. psampsa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. psampsa) kamtengo kolowetsa kampata monga kakakhasu mumpini kuti lisamagwedezeke. kunekwi.: psapsa. psanga Ku-, mne. yenda kapena tenga zinthu mozemba. mae.: psasa. psantha Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la dyaka. 2 pana chinthu ndi miyendo. psanthamuka Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la omboka. psanthika Ku-, mne. ika psampsa kuti chinthu chisagwedezeke. kunekwi.: psanthuka Ku-, mne.

tuluka mwa mphamvu monga zimachitira nthangala za matimati zikaphulitsidwa. psapsaliza Ku-, mne. onani tanthauzo la chichiriza. psapsapsa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apsapsapsa) 1 kombe wamng’ono omangirira kutimitengo tiwiri. 2 mku. munthu wakuba mochenjera makamaka anthu ali pomwepo. 3 onani tanthauzo la buwi. psasa Ku-, mne. onani tanthauzo la ba. psata mve. onani tanthauzo la baba. psatata mve. umo amaonekera munthu akakhala osavala. psatika ika chinthu pamwamba pa chinzake. pseda Ku-, mne. 1 chotsa zinyalala ndi tsache. mae.: sesa. 2 onani tanthauzo la bzera. psentha Ku-, mne. phwisa mosatuluka liwu. psepsereza Ku-, mne. onani tanthauzo la fonda. psepsezera /t/tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la chichiriza. psera Ku-, mne. onani tanthauzo la bzera. psereza /ttk/ Ku-, mne. 1 nyeketsa chakudya pamoto pophika kapena potcha. 2 mku. nena bodza. psete /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. psete) mchitidwe wonena monyenga. psetete dzi. Mu-A- (zambi. apsetete) onani tanthauzo la kakungulu. psika dzi. Li-Ma- (zambi. mapsika) onani tanthauzo la mfungo. psimo /kt/ dzi. Mu-Mi- (zambi. mipsimo) onani tanthauzo la mpaliro. psinda Ku-, mne. kanikiza chinthu pansi mokwerapo. mae.: psinja.

psinja Ku-, mne. onani tanthauzo la psinda. psinya Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la finya. 2 onani tanthauzo 2 la derera. psipa Ku-, mne. onani tanthauzo la fipa. psipe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. psipe) 1 zotsalira munthu akapsipsintha zinthu monga mzimbe. kunekwi.: fipe. 2 Mu-a- (zambi. psipe) onani tanthauzo la fipe. psipsintha Ku-, mne. tafuna ndi kuyamwa madzi a chinthu chotafunidwacho. . .: kunekwi. : psipsina. psipsitiza Ku-, mne. onani tanthauzo la fifitiza. psiriri /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apsiriri) onani tanthauzo la chinziri. psiti /k/kt/ mve. umo zimachitira zinthu zambiri zikatheratu mosasiyana nthawi kwenikweni. fani: chipere. psitikiza Ku-, mne. kanikiza chinthu monga chikuni chamoto pachinthu china. psitimula Ku-, mne. chotsa chinthu mofulumira kuchoka m’manja mwa munthu kapena m’chinthu china. mae.: psotomola, psundumula. psokonyola Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la bzungunuka. 2 onani tanthauzo lakwatula. psololo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apsololo) onani tanthauzo la nkhwezule. kunekwi.: pyololo psonda Ku-, mne. onani tanthauzo la psitimula. psonola Ku-, mne. onani tanthauzo la bzotola. psontha Ku-, mne. onani tanthauzo la hulupula. psonyola Ku-, mne. chepetsa mbali imodzi ya chinthu kuti ikhale ndi nsonga yaing’ono. , . . mae. : : songola. psopa Ku-, mne.

onani tanthauzo la fipa. psopsona Ku- mne. kundikizitsa milomo yako ndi ya wina ndi kumachita ngati kuipsipa kapena kuiyamwa. psopsontha Ku-, mne. onani tanthauzo la fipa. psotola Ku-, mne. onani tanthauzo la bzotola. psotomola Ku-, mne. onani tanthauzo la psitimula. psula Ku-, mne. nyula ndi chinthu china monga musi. psululu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apsululu) onani tanthauzo la kamtengere. psundumula Ku-, mne. onani tanthauzo la psitimula. psuu mve. onani tanthauzo la piriwiri. psuza Ku-, mne. lephera kugona mokwanira pa zifukwa zosiyanasiyana monga kumva ululu kwa m’thupi kapena phokoso lalikulu. ndapsuza tulo. psalika Ku-, mne. tuluka mwa liwiro kapena mwamsanga. psinyirira /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la phera. mae.: yambala. pudo dzi. mbalame yooneka ngati kadzidzi yokonda kuuluka mu mdima imene imaodzera ikangokhala ndipo imakonda kudya makoswe, mbewa, njoka ndi tizilombo touluka. kunekwi.: chipudo. pukulu mve. onani tanthauzo la kakasi. pukupuku mve. onani tanthauzo la gwedegwede. pukusa Ku-, mne. 1 gwedeza chinthu monga mtengo kuti zam’menemo zigwe pansi. 2 onani tanthauzo la fekesa. 3 pota nyemba ndi mthiko monga amachitira munthu popota nyemba. 4 zunguliza chinthu monga mkombero chokhala ndi chigwiriro. mae.: zunguza. pukuta Ku-, mne.

1 chotsa madzi kapena fumbi pa thupi, pathabwa kapena chinthu china chilichonse. 2 khwima monga umachitira msinde, nsale kapena nzimbe. 3 gwetsa masamba monga imachitira mitengo ina m’nyengo ya chilimwe. 4 lephera kukula bwino monga zimachitira mbewu m’kati mwa zinzake kapena mu mthunzi. pukutula Ku-, mne. onani tanthauzo la khumuza. pukwa Ku-, mne. khala ndi chikhumbokhumbo chofuna kupita kwanu kapena kuona mzako. pulawo (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mapulawo) khasu lolimira pokoka ndi ng’ombe, bulu kapena thirakitale. puludzu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apuluzu) 1 munthu amene salira wamba ngakhale amve kuwawa. 2 kulephera kugwira ntchito bwino monga imachitira nati kapena sipanala ikakula m’kamwa. 3 onani tanthauzo la gonthi. pulukira Ku-, mne. panga zinthu mosaganiza bwino koma moganiza kuti ukupanga za mzeru. kunekwi.: pulichira. pulula Ku-, mne. 1 chotsa zinthu monga masamba kumitengo. kunekwi.: tulula. 2 mku: maliza zinthu monga, nkhuku ndi zina nthawi imodzi. pululu /kkt/kt/ mve. 1 onani tanthauzo la bwangu. 2 pulumuka /tttk/ Ku-, mne. 1 igwa pansi kuchokera m’manja. kunekwi.: phulumuka. 2 onani tanthauzo 2 la omboka. pulumutsa /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la ombola. pulupudza Ku-, mne. nyozera malangizo kapena chidzudzulo. mae.: nyalanyaza. puluputa Ku-, mne. onani tanthauzo la limbalimba. pulusha Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la lekerera. puma Ku-, mne. 1 lowetsa ndi kutulutsa mpweya m’mapapo kudzera m’mphuno kapena m’kamwa.

2 siya kugwira ntchito chifukwa chotopa. 3 tulutsa mpweya monga momwe chimachitira chubu chobooka. 4 onani tanthauzo la phwisa. pumba Ku-, mne. onani tanthauzo 5 la pala. pumbudzira Ku-, mne. onani tanthauzo la futira. pumbusira Ku-, mne. 1 chita chinthu mosadziwa. 2 onani tanthauzo la papasa. pumbwa /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. apumbwa) onani tanthauzo la chapopo. pumpha mve. umo chimaonekera chithu monga nkhuku ikakhala mwa bwatalala. mae.: vuvumala. pumphula Ku-, mne. chotsa zinthu pa zinzake monga chimanga m’chitete kapena madzi mu m’suko kuti achepe. mae.: pungula, pungula zinthu monga chimanga pamulu. pumphuntha Ku-, mne. menya chinthu kapena munthu ndi mtengo kapena chinthu china. mae nsansantha. pumula /t/ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la puma. pumuntha Ku-, mne. onani tanthauzo la bomontha. pundi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. apundi) onani tanthauzo la buli. pundira Ku-, mne. 1 tsekeka pamwamba monga limachitira bala lisanapole. 2 onani tanthauzo la minika. pundiza Ku-, mne. chita mochenjerera mnzako kuti sadziwe chimene ukuchita kapena cholinga chako. fani: zembetsa. punduka Ku-, mne. onani tanthauzo la lumala. pungiza Ku-, mne. onani tanthauzo la nunkha. pungula Ku-, mne. onani tanthauzo la pumphula.

punika Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la fwenkha. kunekwi.: puniza. mae.: nunkhira. puniza Ku-, mne. onani tanthauzo la punika. puntha Ku-, mne. 1 sinja mawere kapena mpunga pang’onopang’ono kuti uchoke m’makoko mwake. 2 onani tanthauzo la chinyintha. punthika Ku-, mne. 1 ika mawele kapena chimanga choviika m’mbiya kuti chitulutse minju ndi kukhala chimera. 2 mku: dwala kwambiri. punthuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la duwa. punza Ku-, mne. 1 chitira munthu wina chipongwe ndi cholinga choti achite manyazi. 2 putsitsa chifukwa chokhala ndi msinkhu kapena maonekedwe ngati munthu wamng’ono. punzipunzi mve. umo amonekera munthu akamayenda modzandira kapena mopanda mphamvu. pupa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apupa) chimanga chosacha chomwe chidafula mvula itatha. mae.: pupa. pupulika /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la lowerera. pupupu mve. 1 umo kumamvekera kuwomba m’manja posonyeza ulemu. 2 umo zimaonekera zinthu monga ufa zikamatayika. pupuzira Ku-, mne. koleza moto ndi mpweya wa masamba kapena nsalu. mae.: uzira. pusa Ku-, mne. onani tanthauzo la godomala. pusi /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apusi) 1 onani tanthauzo la chona. 2 onani tanthauzo laguyani. mae.: njanjama. pusu mve. 1 umo amachitira anthu kapena nyama zikamakhamukira mbali ina. 2 onani tanthauzo la dade. puta Ku-, mne. onani tanthauzo la dumba.

puu mve. umo kumachitira kuthira kwa chinthu monga mvula kapena chimanga nthawi imodzi. puwa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apuwa) onani tanthauzo la pupa. puwala Ku-, mne. onani tanthauzo la fwapa. puwapuwa mve. umo chimamvekera chinthu chomwe mulibe kanthu m’kati mwake munthu akachisinika. puwaza Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la bwafula. puwe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. apuwe) onani tanthauzo la chimbu. puya Ku-, mne. tseka kukamwa kwa munthu kapena thumba pokumaniza milomo yake. puzwa ku mne. lephera kubala monga chimachitira chimanga m’munda. pwaira Ku-, mne. funa apa ndi apa chinthu chotayika. pwapwadza Ku-, mne. pondaponda ndi kuwanda kapena kuthyola zomera monga zimachitira nguluwe m’munda. mae.: popota. pwapwadzula Ku-, mne. idya chinthu monga nyama yootcha kapena yophika ndi mano a m’mbali mochita kuguza pamene gawo limodzi la nthuli lili m’kamwa ndipo linzake lili kunja kwa kamwa. pwata mve. umo kumachitira kugwa kwa chinthu chopanda mphamvu. pwatapwata mve. onani tanthauzo la chakachaka. pwayi dzi. Mu-A- (zambi. apwayi) onani tanthauzo 2 la kambalame. pwepwete mve. umo kumamvekera munthu akamaseka kosalekeza. pweremu mve. umo amaonekera munthu akakhala mwa chisoni mwankhawa kapena mokwiya osayankhula. pweteka /ttk/k/ Ku-, mne. 1 imva kuwawa kuchokera gawo lina la thupi.

2 temeka kapena onongeka monga limachitira gawo la thupi pa ngozi. kunekwi.: phweteka. pwidzi dzi. Mu-a- (zambi. pwidzi) onani tanthauzo la kudukutu. pwimphwi mve. umo amaonekera munthu akangokhala wosayankhula. pwimphwiriri /tk/t/ mve. umo limaonekera tsitsi lambiri lalitalilitali makamaka likakhala losapesa. pwintha Ku-, mne. thira zinthu monga ufa, mchere mopyolera muyeso m’madzi kapena m’zinthu zina. kunekwi.: phwintha, fwintha. pwira Ku-, mne. 1 taika, zemba kapena pita osaonekanso. 2 kanika kumera monga mbewu zikabzalidwa. pwirikiti /tk/ mve. 1 umo zimaonekera zinthu zikamwazikana. 2 umo zimachitikira zinthu mopanda dongosolo. pya mve. onani tanthauzo la deru. kunekwi.: pyaa. pyapyala Ku-, mne. chepa mphipi kapena kusachindikala. S S, s dzi. Mu-a- (zambi. ma s) lembo lachikhumi mphambu zisanu ndi zinayi mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chichewa ndipo ndi limodzi mwa malembo khumi, asanu ndi anayi opanda liwu m’chiyankhulochi. sa /k/ mfu. mawu osonyeza kutsutsa. sa! wabodza iwe. sabata1 (Heb) /ttk/kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sabata) 1 tsiku lopatulika limene anthu amasonkhana pamodzi kupembedza Mulungu. sabata2 (Heb) dzi. Li-Ma- (zambi. masabata) masiku asanu ndi awiri. mae.: mlungu. sabwira /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. asabwira) onani tanthauzo 2 la mdzukulu. sachoka /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. asachoka) mphini za pantchafu kapena m’matako. sadabula Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la gadabula. kunekwi.: sadabula.

sadaka (Arab) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sadaka) 1 chikumbutso cha maliro a munthu yemwe adamwalira mwakuphika zakudya za anthu onse obwera pa mwambowo. 2 chinthu chilichonse chomwe munthu amapereka kwa mzake mwaulere. sadama Ku-, mne. khala osalowa. fani: chidasa. kunekwi.: shadama. mae.: thasama. sadamula Ku-, mne. onani tanthauzo la gadamula. sadulo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sadulo) onani tanthauzo la chishalo. sadza Ku-, mne. onani tanthauzo la khwadza. sadzula Ku-, mne. 1 chotsa ka[ena pulula masamba a chomera. 2 chotsa zinthu zonga luzi ku ndiwo zamasamba monga mnkhwani. saha (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. saha) chipangizo chodulira mitengo chokhala ndi mpeni wamanomano chomwe chimakhala ku uta wachitsulo. saira Ku-, mne. dula pafupipafupi nthambi za mtengo wakugwa. saiti /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. saiti) onani tanthauzo la kabuli. 1 saka (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. masaka) thumba lopangidwa ndi mbota za pulasitiki kapena za khonje. 2 saka Ku-, mne. funafuna nyama m’thengo kuti uphe. sakachulu /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sakachulu) onani tanthauzo la mphakadzi. sakalali mve. onani tanthauzo la balala. sakalula Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la falula. sakambwa /ttk/tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sakambwa) chomera chokhala ndi masamba ndi tizibalobalo tamingaminga. sakamula Ku-, mne. kweza dzanja pokonzekera kuponya chida chimene chili m’dzanjalo. kunekwi.: samula. sakaniza Ku-, mne. ika zinthu zosiyana pamodzi. kunekwi.: sanganiza. sakasa1 Ku-, mne.

yamba kuuma monga limachitira thengo m’nyengo ya sakasa pamene masamba ndi makhwatha ayamba kuuma. sakasa2 /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sakasa) nyengo yozizira pamene thengo liyamba kuuma masamba. kunekwi.: nsakasa, mphakasa. sakasi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sakasi) tinthambi tophukira ku fodya. mae.: nsokwa. sakatula Ku-, mne. 1 patula chida pa zinzake kuti ugwire nacho ntchito. 2 chotsa zinthu pa zinzake. sakavula Ku-, mne. onani tanthauzo la lambwadza. mae.: sambula, sambwadza. sakaza Ku-, mne. onani tanthauzo la ononga. sakhuta /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. asakhuta) munthu wosusukira chakudya. sakhwi dzi. Mu-A- (zambi. asakhwi) mbewa yofiira thupi lake ngati dombwe yomwe ili ndi mlomo wautali ndipo ikakhala yaikulu imatchedwa sakhwimbala kapena sakhwinjovu ndipo yaing’ono imatchedwa sakhwizumbi. kunekwi.: sakwi. sakiza Ku-, mne. sungitsa chinthu kwa wina. sakizira /tttk/t/ Ku- mne. 1 kankhira mbali ina. 2 tchula munthu wina kuti ndiye wachita choipa. mae.: kankhizira. 3 onani tanthauzo la khwirizira. sakwi dzi. Mu-A- (zambi. asakwi) onani tanthauzo la sakhwi. 1 sala (Nge) dzi. Mu-A- (zambi. asala) dzina loitanira kapena kutchulira munthu wamwamuna waudindo wake pofuna kumulemekeza. 2 sala Ku-, mne. 1 gogoda khungwa la mtengo wa mlambe, mombo kapena bwazi pofuna kuchotsa luzi lake. 2 onani tanthauzo 3 la funga. salala Ku-, mne. khala opanda makwinya kapena zidundumwa. salamba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. salamba) beru lotsogolera gulewamkulu. kunekwi.: silamba. sale dzi. I-Zi- (zambi. sale) onani tanthauzo la chibakha. salika Ku-, mne.

dula mitengo kapena zitsamba ndi kungozisiya pamalo pomwe zagwera mosaziunjika pamodzi. salimo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masalimo) nyimbo za Davide zopezeka ma Baibulo ku Chipangano Chakale. salowam’balani dzi. fodya wamkulu kapena kuti chamba saluka Ku-, mne. chita zinthu mosokoneza monga munthu wamisala. salumphanjira /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. asalumphanjira) kambewa konunkha kamene kali ndi mlomo wautali kodera thupi lake ndipo anthu amakhulupirira kuti kakalumpha njira kamafa. mae.: swiswiri, susuli, suntche. sama Ku-, mne. sanduka zofewa zamadzimadzi. mae.: sungunuka. samala Ku-, mne. sunga kapena gwiritsa ntchito bwino chinthu kuti chisaonongeke kapena kutha msanga. samani (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masamani) kalata yoitana munthu kuti afike kukhothi. kunekwi.: chisamani. samba Ku-, mne. 1 tsuka thupi kuti litsiro lichoke. 2 mku. tuluka magazi kunyini monga akazi otha msinkhu amachita potha mwezi ndi mwezi. sambala Ku-, mne. pita kulikonse kumene ufuna opanda cholinga mongowongola miyendo. kunekwi.: shambala, lambasha. mae.: vakacha. sambaukwatiwe dzi. mtundu wa udzu wophimbira nazale za fodya sambirira Ku-, mne. samba mosewera ndi madzi ndi madzi makamaka momwe amachitira ana. sambiza Ku-, mne. wolotsa munthu pamtsinje mosambira naye. sambula Ku-, mne. onani tanthauzo la lambwadza. mae.: sakavula. sambuluza Ku-, mne. chapa zovala mosaziyeretsa kwenikweni. mae.: vuwaza. sambwadza Ku-, mne. onani tanthauzo la lambwadza. samphula Ku-, mne. vuula ndiwo mu mphika ukadali pamoto. kunekwi.: saphula. samu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masamu)

funso lokhudzana ndi manambala pochotsa, poonkhetsa, pogawa kapena pochulukitsa. samuka Ku-, mne. choka pamudzi kapena m’nyumba ndi kukhala pamalo pena. samula Ku-, mne. kweza dzanja lotambasula kapena chinthu monga chikwanje pofuna kumenya kapena kutema chinthu. samutsa Ku-, mne. chotsa chinthu pamalo ndi kuchiika pena. samwali (Sho) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. asamwali) onani tanthauzo la bwenzi. kunekwi.: tsamwali, shamwali. samwamowa /kkt/kt/ dzi. Mu-A- (zambi. asamwamowa) onani tanthauzo la chingoti. 1 sanda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sanda) nsalu yofunditsa mtembo kapena kukutira bokosi la maliro. 2 sanda Ku-, mne. gwira kanthu ndi kumakatembenuza uku ndi uku kuti ukapenye bwinobwino. kunekwi.: santha. sandakula Ku-, mne. pendeketsa chiwiya monga mbiya kapena chipanda. sando /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sando) onani tanthauzo la hamala. mae.: nyundo. sanduka Ku-, mne. sinthika ndi kukhala mosiyana ndi kale. kunekwi.: sandulika. sanduliza Ku-, mne. gadabuza chinthu china kuti mbali yomwe inali pansi iyang’ane kumwamba. 1 sanga dzi. I-Zi- (zambi. sanga) onani tanthauzo la chidyamsana. 2 sanga Ku-, mne. sonkhana pamodzi monga imachitira mitambo ya mvula. kunekwi.: songa. sangalala Ku-, mne. onani tanthauzo la kondwa. sangale dzi. I-Zi- (zambi. sangale) mbatata yoyera yakholowa. sangana Ku- mne. pezana kapena khalira limodzi pamalo. sangira Ku- mne. konzekera ulendo. sangula Ku-, mne.

onani tanthauzo la padza. sanguluka Ku-, mne. khala kapena oneka osangalala. sangwe dzi. I-Zi- (zambi. sangwe) nsengwa yomwe amaikamo chimanga kapena nyemba namagwedeza povina gule wa kanzoole. 1 sanja Ku-, mne. 1 ika nkhokwe paphaka lake ndi kuichirikiza ndi nsichi zimene amazika m’mbali mwake. 2 ika zinthu mwadongosolo pamwamba pa zinthu zinzake. 3 manga chisa monga zimachitira mbalame. 4 onani tanthauzo la kandula. 2 sanja mve. umo zimaonekera zinthu zochoka pansi kupita pamwamba. sanjakula Ku-, mne. chotsa zinthu zomwe zasanjidwa. sanjika Ku-, mne. ika chinthu pamwamba pa chinzake. sanjikiza Ku-, mne. onjeza kuika chinthu pamwamba pa china. sankha Ku-, mne. 1 patula kapena tenga chinthu china pa zinzake malinga ndi kusiyana kwake. 2 tenga chinthu kapena zinthu zingapo zomwe wakonda kuchoka pa zinthu zambiri. sankhula Ku-, mne. tenga chinthu chimodzichimodzi kuchokera pa zinthu zambiri. sansamchenga dzi. Mu-A- (zambi. asansamchenga) 1 kanyama kofanana ndi katumbu koma sikakhala m’madzi. 2 mtundu wa nsalu yokhala ndi mathothomathotho ambiri aang’onoang’ono oyandikana kwambiri. sansantha Ku- mne. onani tanthauzo la chinyintha. sansi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. sansi) onani tanthauzo la chisakasa. sansuka Ku-, mne. uma monga zimachitira ngayaye msinde ukakhwima. santha Ku-, mne. 1 funafuna chinthu monga nsabwe m’chinthu monga nsalu kapena m’tsitsi. 2 dula nthambi za mitengo. santhuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la gaduka.

santhula Ku- mne. onani tanthauzo la fanankhula. santhusanthu mve. onani tanthauzo la gadugadu. sanu tsi. tsinde la mawerengero powerenga zinthu zinayi ndi chimodzi. sanya Ku-, mne. umiriza munthu kuti avomere cholakwa chake. sanza Ku-, mne. tulutsa zakudya m’mimba podzera kukamwa chifukwa chanseru kapena matenda. sapa Ku-, mne. tuluka m’nthaka monga amachitira madzi akachuluka kwambiri. sapha Ku-, mne. thyola chimanga kapena mbewu zina apa ndi apo m’munda. sapikiza Ku-, mne. ganiza kuti munthu wachita zoipa popanda umboni. sapula Ku-, mne. onani tanthauzo la pungula. sapuwa /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sapuwa) mtundu wa nsomba yopanda mamba ya gulu la mlamba yomwe thupi lake limakhala lotuwira ndipo mutu wake ndi waukulu waphanthiphanthi ikakhala yaikulu kwambiri imatchedwa bombe. sasa Ku-, mne. 1 wawa monga imachitira miyendo munthu atayenda ulendo wautali. 2 chotsa kanthu kokangamira chinthu china mokankha ndi dzanja. 3 onani tanthauzo la choza. sasaika Ku-, mne. onani tanthauzo la dekereza. sasamuka Ku-, mne. topa manja monga amachitira munthu akanyamula chinthu cholemera atakhala nacho nthawi yaitali. sasata Ku-, mne. chita zinthu kapena khala monyada chifukwa chokondedwa mopitirira muyeso ndi anthu okusamalira monga makolo. sasatuka /tttk/ Ku- mne. futukuka monga umachitira bowa ukayamba kukula. sasuka /ttk/ Ku-, mne. choka m’malo mwake monga umachitira udzu wapadenga pakadutsa kamvulumvulu.

sasula Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la falula. sata Ku-, mne. onani tanthauzo la dada. satana1 /kt/tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. satana) nsalu yokhuthala yotuwa modera. mae.: denimu. satana2 /kt/tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. asatana) mzimu woipa wotsutsana ndi Mulungu. satha dzi. Mu-A- (zambi. asatha) onani tanthauzo 1 la chisusu. sathamagazi /kktk/ dzi. Mu-A- (zambi. asathamagazi) 1 onani tanthauzo la kalambalala. 2 onani tanthauzo la kalambalala. sauka Ku-, mne. sowa zinthu zothandiza pamoyo wa munthu. saukira Ku-, mne. pata chinthu movutikira. saula Ku-, mne. tsukuluza mphale kuti ichoke chisunje. saule dzi. Mu-A- (zambi. asaule) onani tanthauzo la nkhonzi. saulira Ku-, mne. dula nsonga zambewu monga nyemba, nsawawa kuti zikule bwino. mae.: thenera. sautsa Ku-, mne. onani tanthauzo la khataza. sauza Ku-, mne. dula mitengo kuti pamalo payere. sawa Ku-, mne. 1 khala ndi madzi ambiri monga chimachitira chinangwa kapena mbatata pamene mitengo ikuphuka masamba atsopano. 2 onani tanthauzo la sapa. sayika Ku-, mne. nena mophiphiritsa kutanthauza kumwalira. sebwa dzi. I-Zi- (zambi. sebwa) onani tanthauzo la mtama. 1 sefa /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. sefa) chipangizo cholekanitsira zinthu monga nseche ndi ufa. 2 sefa Ku-, mne. lekanitsa zinthu monga nseche ndi ufa. sefukira /tttk/ Ku-, mne.

tayikira mmene zimachitikira zinthu chifukwa cha kudzadza mopitirira muyeso. seka Ku-, mne. 1 chita phwete chifukwa chokondwa. 2 nena wina kapena chita phwete mowonetsa chipongwe. sekefula Ku-, mne. fupikitsa mulu wa zinthu pokankhira zinthuzo m’mbali. sekerera Ku-, mne. onetsa kukondwa chifukwa cha zabwino zimene waziona, wazimva kapena waziganiza. kunekwi.: sekera. sekesa Ku-, mne. onani tanthauzo la dekesa. sekula Ku-, mne. lavula monga imachitira njiwa podyetsa chakudya mwana wake. kunekwi.: sikula. sema Ku-, mne. chotsa magawo ena a mtengo ndi chipangizo chosemera pofuna kupanga chinthu monga mpini. sembedzera Ku-, mne. onani tanthauzo la sasatiza. semberere dzi. I-Zi- (zambi. semberere) onani tanthauzo la nkhonkho. sempha /tk/t/ Ku-, mne. 1 pita kapena lunjika pambali osati pamalo penipeni. 2 onani tanthauzo 5 la dula. senda Ku-, mne. chotsa khungu, luzi, chikopa kapena khoko la chipatso ndi zina. sendera /ttk/ Ku-, mne. 1 suntha pamalo pomwe wakhala pofuna pofuna kuyandikana kapena kutalikirana ndi chinthu china kapena munthu wina. 2 chotsa chikopa kapena luzi ndi mpeni kapena chinthu china. sendeza /ttk/t/ Ku-, mne. kankha kapena suntha chinthu kuti chikhale pamalo pena. seneza Ku-, mne. nyanyatiza kapena umba nsima ndi chipande kuti isalale. kunekwi.: siniza. senga Ku-, mne. dula zomera monga chimanga kapena udzu ndi chinthu monga chikwanje. kunekwi.: tsenga. sengula Ku-, mne. onani tanthauzo la khwadza. kunekwi.: sengulira.

sensansi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sensansi) onani tanthauzo la kalembera senti (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. senti) 1 fungo lonunkhira bwino monga la sopo ndi mafuta ena. 2 m’bulu woyera womwe anthu ena amaika m’bokosi la zovala kuti zizinunkhira kapenanso kuika pamalo ponunkha pofuna kupha fungo lonunkhalo. senza Ku-, mne. ika chinthu pamutu. sepeya Ku-, mne. khutcha monga zimachitira nkhuni muntolo mfundo yomangira ikamasuka. mae.: weyeseka, khwepha, sera. Sepitembala (Nge) /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. sepitembala) mwezi wachisanu ndi chinayi wa chaka kuyambira Januwale. kunekwi.: Seputembala sepula Ku-, mne. onani tanthauzo la khetsula. kunekwi.: seula. sepusepu /kktk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. sepusepu) onani tanthauzo la chamkhokho. sera Ku-, mne. 1 dekesa mphale m’lichero kuti nseche zichoke. 2 onani tanthauzo la khwepha. 1 sere dzi. Mu-A- (zambi. asere) 1 mchembo wa nungu. 2 onani tanthauzo la dzimba. 2 sere dzi. I-Zi- (zambi. sere) onani tanthauzo la dzimba. serera Ku-, mne. 1 lowa kapena dzera pa mpata waung’ono. 2 mku. pyola movutika. serereka /tttk/ Kutayika monga momwe chimachitira chinthu chikamagwa kuchokera mu mtolo. sereula Ku-, mne. nena nkhani mofuna kuseketsa munthu wina kapena mongocheza chabe. sereza Ku-, mne. lowetsa kanthu pakampata kakang’ono pokakankha. seri /kt/ tsi. tsinde lotanthauza mbali ina yachinthu monga nyumba kapena phiri. serula (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. serula) telefoni yopanda nthambo ndipo munthu utha kuyenda nayo. sesa Ku-, mne. onani tanthauzo la pseda.

sesenya1 Ku-, mne. yenda pang’onopang’ono monga amachitira munthu yemwe akudwala. sesenya2 dzi. I-Zi- (zambi. sesenya) kachilombo kouluka kamapiko amathothomathotho odera, kafungo kwambiri munthu akakagwira ndipo anthu ena amadya. seta Ku-, mne. khwekhwereza matako pansi kapena chotsa manyi kumatako ndi masamba kapena chinthu china. seteka Ku-, mne. onani tanthauzo la nyambita. setemeza Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la kandira. setete mve. umo amaonekera madzi akatayikira pansi. setetsa Ku-, mne. funsa munthu mafunso ambiri ovuta kuti awoneke ngati ndi wolakwa kapena wosadziwa. sewe dzi. Li-Ma- (zambi. masewe) dzira la nsomba kapena chiwala. sewera Ku-, mne. chita chinthu monga mpira, ntchuwa, bawo kapena kuthamanga mongodzisangalatsa kapena pofuna kupeza phindu. sewere /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. asewere) dzina lotchulirana makolo omwe ana awo adakwatirana. sewero dzi. Li-Ma- (zambi. masewero) mchitidwe wochita chinthu mofuna kudzisangalatsa kapena kusangalatsa ena kuti upezepo phindu. seyaseya mve. umo amaonekera munthu wonenepa wodwala kapena wotopa akamayenda. shaka dzi. I-Zi- (zambi. shaka) onani tanthauzo la chenya. shala /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mashala) chipanda chachikulu. shambula Ku-, mne. 1 phika kachitatu bota kapena phala lachimera pothiramo chimera chachiwiri kuti likhale mowa. 2 onani tanthauzo la lambwadza. kunekwi.: sambula. shamwali /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ashamwali) onani tanthauzo la bwenzi. kunekwi.: samwali, tsamwali. shanzi (Ngo) dzi. I-Zi- (zambi. shanzi)

mkazi wachiwiri amene mwamuna amatha kupatsidwa ndi makolo akuchikazi pomuthokoza chifukwa cha ntchito zake zabwino ndipo nthawi zambiri amakhala mng’ono wake wa mkazi wamkulu. shasha (Sho) dzi. I-Zi- (zambi. shasha) 1 munthu amene ali ndi ndalama zambiri. 2 mku. munthu wovuta kum’khulupirira m’zochita zake. shati (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. shati) malaya a manja aatali ovala amuna. 1 shawa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. shawa) mpopi wa m’bafa wokhala ndi vava. 2 shawa Ku-, mne. tema kapena yamba kukumba mzere umodzi m’munda. shirini (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. shirini) ndalama ya Angerezi yomwe inkagwira ntchito ku Malawi kale dzikoli likadali m’manja mwa Angerezi. kunekwi.: shiring’i. shisha Ku-, mne. 1 gwiragwira m’ndiwo makamaka ndi m’manja mwakuda, mosasamba. 2 seweretsa mkazi pongomugwiragwira. shodokola Ku-, mne. onani tanthauzo la kwamphula. shola Ku- dzi. yatsa moto shomo1 dzi. I-Zi- (zambi. shomo) mchitidwe wotsiriza nyama yomwe wina wailasa kale. shomo2 mfu. mawu amene amakuwa munthu akatsiriza kupha nyama yolasa kale ndi munthu wina. shomola Ku-, mne. lasa kachiwiri kapena tsiriza kupha nyama yomwe yalasidwa kale ndi munthu wina. shondokola Ku-, mne. onani tanthauzo la kwatula. mae.: tsomphola, psotokola. shonga1 Ku-, mne. imva kupotokola kapena kupweteka kwambiri m’mimba. shonga2 dzi. I-Zi- (zambi. shonga) ntchuwa imodzi m’godi yotsagana ndi ziwiri m’mbuyo mwake. shopu (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. shopu) malo ogulitsirapo zinthu kapena opangirapo zinthu monga mipando. kunekwi.: shopo. shosha Ku-, mne.

puta munthu kapena chinthu chamoyo. shuga (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. shuga) zinthu zonga mchere wogaya koma zonzuna zimene amathira m’zakudya ndi m’zakumwa kuti zizune ngati uchi. kunekwi.: suga. 1 si tsi. mawu okanira. 2 si mpham’mbu. m’phatikiram’mbuyo wosonyeza kukana kapena kutsutsa. sichisichi mve. umo limaonekera thengo likakula kwambiri pafupi ndi munda kapena nyumba. sidyatungwa /kkt/ dzi. Mu-A- (zambi. asidyatungwa) onani tanthauzo la chiumbu. sii mve. umo zimaonekera zinthu zokhala pafupipafupi zikamamera kapena kutuluka monga udzu, nthomba kapena chikuku. 1 sika /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sika) 1 onani tanthauzo 1 la chikwakwa. 2 2 sika Ku-, mne. cheka mano kuti akhale olingana kapena asongoke. mae. wenga. sikatusikatu muo. nthaŵi yoti mdima wangoyamba kumene sikelo (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sikelo) chipangizo cholingira chinthu pofuna kudziŵa momwe zikulemera. siketi (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. siketi) chovala akazi choyambira m’chiuno kutsika m’munsi. sikisira Ku-, mne. onani tanthauzo la jigizira. sikusiku mve. omo kumachitira kukhosi munthu akamafuna kusanza. mae.: winduwindu. sikwa Ku-, mne. sokonezeka mpaka wosadziŵa chochita. sim’sosa /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. asim’sosa) onani tanthauzo la bwantontha. 1 simba /kt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. asimba) kanyama konga mphaka komwe kali ndi maangamaanga ndi mchira wautali. abambo anga anapha simba kuphiri dzulo. 2 simba Ku-, mne. onani tanthauzo la fotokoza.

simbi dzi. I-Zi- (zambi. simbi) onani tanthauzo la ailoni. simbwa Ku-, mne. onani tanthauzo la sata. simbwidzika /tttk/ Ku-, mne. chita moyerekedwa ndi mozionetsera kuti ndiwe opambana. simpha Ku-, mne. 1 zika nsichi mochita kusinja kuti ilimbe. 2 palasa bwato ndi msimpho. 3 yembekezera chinthu nthaŵa yaitali. mae.: susutika. sina Ku-, mne. diniza pang’onopang’ono gawo la thupi ndi nsalu kapena masamba oviika m’madzi otentha kapena ozizira kuti magazi ayende bwino. mae.: thowa. sindika Ku-, mne. idya ndiwo zambiri ndi nsima pang’ono kapena ndiwo zokha. mae.: sinkha. sindikiza Ku-, mne. 1 kanikiza pansi. 2 lemba buku ndi makina. sing’anga /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. asing’anga) munthu amene amachiza anthu ndi mankhwala. singano /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. masingano) onani tanthauzo la naliti. kunekwi.: zingano. sinika Ku-, mne. diniza ndi chala chinthu chofeŵa monga nthochi kapena chimanga. sinira Ku-, mne. dula chakudya pang’onopang’ono ndi mano monga nthuli ya nyama kapena nsima. sinja Ku-, mne. tswanya zinthu monga mphale mu mtondo ndi musi. sinjira Ku-, mne. thira nsinjiro m’ndiwo. mae.: tendera. 2 sinja chinthu monga mphale ndi chipangizo. sinjirira Ku-, mne. yankhula moonjezera mawu pofuna kuti wina apeze mavuto. sinkha Ku-, mne. ganizira kwambiri chochita. KUNEKWI.: kunekwi. tsinkha. 2 onani tanthauzo la sindika. sinkhuka /ttk/ Ku-, mne. oneka kukula msinkhu monga amachitira mwana kapena chinthu chilichonse chamoyo. sintha Ku-, mne.

chita chinthu china chosafanana ndi chomwe umafuna kuchita. 2 oneka mosafanana ndi poyamba. sinza Ku-, mne. onani tanthauzo la ozera. sipa Ku-, mne. idya nsima yopanda ndiwo. kunekwi.: tsipa. sipanala (Nge) /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. sipanala) chitsulo chomangira kapena kumasulira mabauti kapena manati. sipula Ku-, mne. fera m’chikuta kumene amachita amachitira mkazi atabala mwana. sira Ku-, mne. pera fodya pa mphero. sirika /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sirika) nsalu yosalala ndi yotelera poigwira. sirira /ttk/ Ku-, mne. khumbira chinthu cha wina chitakhala chako. siro dzi. I-Zi- (zambi. siro) onani tanthauzo la diro. kunekwi.: nsiro. sisa Ku-, mne. salala maonekedwe a nkhope. mae.: tsungula, yezula, sisira. 2 khala ndi mkaka kwambiri m’bere. sisima Ku-, mne. lira mosatulutsa mawu. 2 onani tanthauzo la choza. sisinga Ku-, mne. umitsa inswa kapena mbereswa pozikazinga m’chiwaya. sisira Ku-, mne. oneka kusalala chifukwa chodzola mafuta. sisiru mve. umo kumaonekera kukayamba kuda dzuŵa litaloŵa. sisita Ku-, mne. khuza kapena yambasa pa thupi ndi dzanja. sita Ku-, mne. ongola chovala ndi simbi yotentha. sitampa (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sitampa) kapepala komata pa kalata kapena papasulo kosonyeza mtengo woyenera kutumizira kalatayo kapena pasuloyo ku. zera ku positi ofesi. 2 chidindo chimene chimasindikizidwa pa zinthu monga kalata pothirira umboni kuti ndalama zidaperekedwa ku positi ofesi sitandade (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masitandade) kalasi limene munthu amakhala kusulu ya pulayimale.

siteji (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. siteji) malo oimapo basi mu nsewu kuti anthu akwere kapena atsike. sitima /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sitima) chombo chainjini choyenda pa madzi kapena pa njanji chomwe chinyamula anthu kapena katundu. sitolo (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. sitolo) nyumba yogulitsiramo malonda monga zovala, sopo ndi zina. 2 nyumba kapena chipinda chosungiramo zinthu. siwiti (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. siwiti) kam’bulu kozuna ndipo amakapanga ndi shuga komwe anthu amadya mokulumunya. siya /tk/ Ku-, mne. khala osatenga kanthu pochoka. 2 pambana wina poyenda kapena pothamanga. 3 leka kuchita chinthu. siyana /ttk/ Ku-, mne. khala osafanana monga m’maonekedwe kapena m’makhalidwe. 2 lekana wina ndi mzake. siyiza /ttk/ Ku-, mne. lekeza osafika kumapeto. sizikala Ku-, mne. pusa chifukwa chakanthu kena kamene walandira. sochera /ttk/ Ku-, mne. dzera njira yomwe siikupita komwe ukufuna. kunekwi.: sokera. soda (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. soda) chidulo chachizungu. sodza Ku-, mne. ipha nsomba ndi mbeza kapena nkhoka. soka Ku-, mne. lumikiza zinthu monga nsalu zingwe pogwira ntchito ndi zingano kapena bango, chisongole. sokeza /ttk/t/ Ku-, mne. lozera kapena londolera wina njira yolakwa. 2 lumikizalumikiza ziphati za nsalu zingapo kuti ikhale nsalu imodzi. sokola Ku-, mne. chotsa chimanga kuchitsononkho kapena womba nyemba ndi khobwe mu mtondo. 2 pondaponda patnchire kuti chimene chiri pa chituluke. 3 nyoza munthu wina. sokole /kkt/ mfu. mawu ofuwula osonyeza chimwemwe monga amachitira asirikali pomaliza perete kapena pamene chovuta chomwe chinalipo chatha.

sokoloka Ku-, mne. idza poyera kuchokera pamalo obisika makamaka pathengo. sokoloku /tttk/ mve. umo amachitira munthu kapena nyama potuluka mwadzidzidzi makamaka pa tnchire. sokomera Ku-, mne. onani tanthauzo 3 la khoma. sokoneza Ku-, mne. chititsa wina zinthu zomwe sanaganize kuchita. 2 sowetsa chinthu. 3 onani tanthauzo la sakaniza. sokosa Ku-, mne. chita phokoso losokoneza kapena lokwiyitsa munthu wina. kunekwi.: sokosera. sokosi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sokosi) chovala chokuta phazi chomwe anthu amavala asanavale nsapato. sokwa Ku-, mne. khala wamasiye, mkazi kapena mwamuna atamwalira. sola Ku-, mne. vala bwino ndi tsitsi lodulira bwino lopaka mafuta. 2 onani tanthauazo la khumuza. soloka /TTK/ Ku-, mne. theratu psiti. solola Ku-, mne. koka ndi kutulutsa chinthu monga m’sungwi pofuna kuchichotsa m’kati kapena pakati pa zinzake. solotsa Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la gulula. soma Ku-, mne. nyera makamaka mwana. somo dzi. Li-Ma- (zambi. masomo) thima la nthochi. 2 tsamba lamphumbu mlaza limene makwambala ake asanamasule. somola Ku-, mne. tsirizitsa nawo kupha nyama makamaka nthawi yauzimba. 2 yamba kudya, kumwa, ulendo kapena kugwira tnchito. kunekwi.: shomoa. sompha Ku-, mne. onani tanthauzo la chemba. sompho dzi. I-Zi- (zambi. sompho) onani tanthauzo la kasemasema. kunekwi.: nsompho. songa Ku-, mne.

yambitsa kupweteka m’thupi chifukwa chogwiritsa ntchito kwambiri nthawi yaitali. 2 onani tanthauzo la sanga. songeya /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. songeya) nthenda ya mtundu wa chindoko imene idachkera ku tanzania. songo /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. songo) onani tanthauzo la m’bobo. songola Ku-, mne. onani tanthauzo la psonyola. songwe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. songwe) bango lomwe amaika ku chikololo cha cha fodya. 2 onani tanthauzo la choso. mae.: kachoso. sonje /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. sonje) onani tanthauzo la nganga. sonjola Ku-, mne. solola khosi pofuna kuona patali. sonkha Ku-, mne. pereka zinthu aliyense payekhapayekha mothandizana kuti zichuluke. 2 ika pamodzi zinthu zonse zoperekedwa ndi anthu ambiri. 3 yatsa moto wa nkhuni. sonkhana Ku-, mne. khala malo amodzi monga amachitira anthu pamsonkhano. sonkherana Ku-, mne. sonkha zinthu pa gulu mopangana ndi kuziika pamodzi. sonkheza Ku-, mne. onjezera kapena kankhira nkhuni pa moto kuti moto uyake kwambiri. kunekwi.: sonkhezera, songezera, songeza. mae.: tsundiza. sonso /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. sonso) onani tanthauzo la majodi. sonsokera dzi. I-Zi- (zambi. asonsokera) onani tanthauzo la kasingapoti. kunekwi.: sonzokera. sontho /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. asontho) kambewa kakang’ono komwe kamamanga chisa m’mwamba makamaka m’nthochi ndipo ndi kamantha kotero kuti sikachedwa kuthawa kakamva mtswatswa. sonthoka /ttk/ Ku-, mne. choka m’malo monga m’chisa mwaliwiro kapena molumpha. sonthokera /tttk/ Ku-, mne. dudukira zinthu monga pa nkhani za anthu ena. sonya Ku-, mne. loza wina kapena chinthu china ndi chala kapena ndodo.

sonyeza Ku-, mne. onetsa kapena loza ndi cholinga choti wina awone. sopa Ku-, mne. lowetsa mkondo m’madzi pofuna kupha nsomba kapena kuopseza ng’ona kuti zithawe. sopo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sopo) chosambira kapena chochapira cha thovu chomwe chimachotsa litsiro nsanga. fani.: chikumbanguluwe soposha Ku-, mne. onani tanthauzo la poloza. 1 sosa dzi. Li-Ma- (zambi. sosa) ntchito yolambula udzu kapena zomera zina m’munda mbewu zisanadzalidwe. 2 sosa Ku-, mne. chotsa tnchire m’munda pokonzekera kuunda mizere. sosoka /ttk/ Ku-, mne. choka ubweya kapena nthenga pa thupi. sosoke /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. asosoke) onani tanthauzo la kazimete. sosola Ku-, mne. zula tsitsi, nthenga, kapena bweya pa thupi. sowa /tk/t/ Ku-, mne. khala opanda kanthu. 2 khala osaonekanso. 3 mku. onani tanthauzo la mwalira. sowo (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sowo) mpeni wamanomano wochekera matabwa. soya /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. soya) mtundu wa nyemba za mnkhalatsonga zomwe ziri ndi masamba a cheya ndi nyemba zing’onozing’ono zamaonekedwe a chikasu. soza Ku-, mne. onani tanthauzo la gumulira. subo /kt/ mfu. tiyeni tizipita. sudzuka1 Ku-, mne. tsegula m’mimba kwambiri. sudzuka2 /ttk/ Ku-, mne. itha mphamvu ulemerero kapena chuma. sudzula Ku-, mne. leka mkazi kapena mwamuna popereka kanthu kotsimikiza kuti mwasiyana. mae.: zimbula. 2 tsegula m’mimba kwambiri.

suka Ku-, mne. khala waumbombo. sukira Ku-, mne. onani tanthauzo la khwinthira. sukula Ku-, mne. gwedeza chinthu pochikutumula. sukulu (Nge) /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. sukulu) malo amene amaphunzirirapo anthu. sukuluka Ku-, mne. choka mchere kapena mphamvu ya chinthu chirichonse chotsukudwa kapena kuchuluka kwa madzi. sukundu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sukundu) onani tanthauzo la nsukunyu. sukusa Ku-, mne. onongeka monga limachitira dzira. 2 tupa mchikatikati mwa chilona cha mafinya m’kati. mae.: tukutsira. mae.: yamba kulengeka kwa mwana mkati mwa dzira. sukusula /tttk/t/ Ku-, mne. samba m’maso kapena m’miyendo ndi m’mikono mokha. sukwasukwa mve. umo amaonekera munthu akamayenda mofulumira mochita ngati akuthamanga pang’ono. sula Ku-, mne. panga chida kapena chipangizo chachitsulo. 2 chotsa ntchuwa m’godi la sewero la ntchuwa. 3 mku.: thandiza munthu wosabala kuti azibala pomupatsa mankhwala. suliza Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la derera. kunekwi.: shuliza. sulo dzi. I-Zi- (zambi. sulo) onani tanthauzo 2 la chipala. kunekwi.: msulo. suluka Ku-, mne. choka maonekedwe abwino chifukwa chokhalitsa kapena kawirikawiri. mae.: suka. suma Ku-, mne. pita kukagula kapena kukafuna chakudya kwina nthawi ya njala. 2 pita kwa mfumu kapena ku bwalo la milandu pa milandu yomwe ili pakati pa iwe ndi munthu wina kuti iweruzidwe. sumbulere (Nge) /tkt/ dzi. sumbuler onani tanthauzo la ambulera. sumpha /tk/t/ dzi. I-Zi- (zambi. sumpha)

onani tanthauzo la chizuzumba. kunekwi.: nsumpha. sumu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sumu) mankhwala amphamvu aululu oti nkupha munthu kapena nyama. 2 chakudya cha mtundu wa achalekoma chosaphika chopangidwa ndi anyezi, matimati ndi tsabola. sumulula Ku-, mne. onani tanthauzo la dzudzula. sunama Ku-, mne. tseka pakamwa ndi milomo mosaonetsa nkhope yosangalala. sundwe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sundwe) onani tanthauzo la chigonera. sunga Ku-, mne. samala kuti chinthu chisaonongeke. sungo dzi. I-Zi- (zambi. sungo) nsolomondo ya dziko yolowa m’nyanja. sungula Ku-, mne. peta kachiwiri zinthu monga inswa zitauma kwambiri kuti zikhale zopanda mapiko ndi chiswe. sungulumwa Ku-, mne. khala wosakondwa chifukwa chosowa wocheza naye. kunekwi.: ungulumwa. mae.: suwa. sunguna Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la peta. sungunuka /tttk/ Ku-, mne. sanduka zofewa kapena zamadzimadzi monga umachitira mchere m’madzi. sunsa Ku-, mne. vika nthongo mu nsuzi pakudya nsima. sunsi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. sunsi) onani tanthauzo la mdzedze. suntche dzi. Mu-A- (zambi. asuntche) onani tanthauzo la salumpha njira. knekwi.: sunkhe. mae.: swiswiri. suntha Ku-, mne. pititsa chinthu patsogolo kapena pita kutsogolo. 2 chotsa chinthu ndi kuchiika malo ena. sunya Ku-, mne. 1 tapako fodya wa m’mphuno pa chikhatho m’dzanja la munthu wina. 2 sinika chimanga kuona ngati chakhwima. sunza Ku-, mne. chotsa chinthu pamalo mochita kuchikankha. mae.: fumuza. 2 onani tanthauzo la kuntha.

sunzira Ku-, mne sunthira pamalo ena. sunzo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sunzo) onani tanthauzo la khutho. sunzu /kt/t/ dzi. I-Zi- (zambi. sunzu) onani tanthauzo la chizuzumba. supa Ku-, mne. onani tanthauzo 2 fupa. supala Ku-, mn onani tanthauzo la kupula. susuka Ku-, mne. dudukira kapena lephera kugwira mtima ukaona chakudya. susula Ku-, mne. onani tanthauzo la fisula. susuli dzi. I-Zi- (zambi. susuli) kambiya kakhosi lalitali kosati chikho n’kulowamo. 2 onani tanthauzo la salumpha njira. susumwa Ku-, mne. onani tanthauzo la nyeneka. susunuka Ku-, mne. kula kapena sinthika msinkhu ndi nzeru zomwe. susutika /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo 3 la simpha. susuza Ku-, mne. onani tanthauzo la luluza. suta Ku-, mne. koka fodya wam’chikololo kapena ndudu. suti (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. suti) buluku kapena siketi yofanana ndi jekete yake. kunekwi.: sutu. sutikesi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. sutikesi) bokosi la chikopa kapena la pepala loikamo zovala. suwa Ku-, mne. onani tanthauzo la sungulumwa. 2 onani tanthauzo la fundula. suzumira Ku-, mne. yang’ana kuseri kwa nyumba, kunjira kapena kupyolera pa mphululi. swa Ku-, mne. onani tanthauzo la phwanya. 2 bala ana monga imachitira nkhuku kapena nyama. swalulu /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. swalulu) onani tanthauzo la chiswakongono.

swanda /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. swanda) chikwama chaching’ono choluka ndi mlaza chokhala ndi chigwirira chake. swanya Ku-, mne. onani tanthauzo la phwanya. swera Ku-, mne. khala tsiku lonse pa malo amodzi. mae.: tandala. swiri /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. swiri) kagawo kena ka chifu cha nyama. T T, t dzi. Mu-a- (zambi. ma t) lembo la khumi mphambu zisanu ndi zinayi mu mnndandanda wa malembo a Chichewa ndipo ndi limodzi mwa malembo opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. 1 ta m’pham’ka mawu osonyeza kuti chinthu china chikhoza kuchitika ngati chinzake chitachitika. a-ta-ndiona adathawa. 2 ta m’pham’mbu mawu osonyeza kulamula mwaulemu kapena kuumiriza mwaulemu kuti chofunika chichitike. Iwe ta-bwera. 3 ta mpe. mawu osonyeza umwini. Tiana ta a Chibwe. taa /kt/ muo. mawu osonyeza kuti ulibe kanthu. kunekwi.: taabe. tadza Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la lakwa. tadzama Ku-, mne. 1 khala mopendeka motsamira chinthu china. mae.: yadzamira. 2 yenda mopatula miyendo monga amachitira bakha. mae.: tang’adza. tadzamika Ku-, mne. imika chinthu mochitsamiritsa pa chinthu chinzake. mae.: yedzeka. tafula Ku-, mne. yankhula monyoza munthu poyera. tafuna Ku-, mne. phwanya kapena sasantha chakudya kapena chinthu china ndi mano. .fani.: bandula. takadza Ku-, mne. dzala mbewu pafupipafupi. takasa Ku-, mne. gwedeza zinthu ndi mthiko kapena sipuni. mae. mae.: vundula.

takasuka /tttk/ Ku-, mne. 1 gwedeza ziwalo za thupi. 2 khala momasuka. mae.: takataka. takata Ku-, mne. yenda nkhomo zosapha paliponse pamasewero a bawo. takataka Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la takasuka. 2 onani tanthauzo la puluputa. 3 mku. khala otanganidwa ndi ntchito. takisii (Nge) /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. takisii) galimoto yaing’ono yotenga anthu imene eni ake amalipiritsa mtengo woposa wa basi. tala (Nge) /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. tala) zinthu zakuda zonga phula zimene amamata mu msewu kuti ukhale wolimba ndi wopanda fumbi kapena matope. talala dzi. Mu-A- (zambi. atalala) mkazi amene wanyanyalidwa ndi mwamuna wake yemwe ali mkazi wina. talasada /ttkt/ dzi. Mu-a- (zambi. matalasada) onani tanthauzo la chigwandali. talika Ku-, mne. kula msinkhu motambalika kapena moimika. kunekwi.: talimpha. mae.: tanimpha. talikira Ku-, mne. pita patali pang’ono kapena chokapo. talimpha Ku-, mne. onani tanthauzo la talika. kunekwi.: tanimpha. tama Ku-, mne. 1 nena mawu oyamikira. 2 dalira. tamanda Ku-, mne. tchula dzina la munthu moyamikira chifukwa cha ubwino kapena ntchito zake zopambana. tamba Ku-, mne. chita ufiti pamunthu kapena pamalo pake. tambala dzi. Mu-A- (zambi. atambala) nkhuku yaimuna. tambalala /tttk/ Ku- mne. khala moongola miyendo. tambalale1 dzi. Mu-a- (zambi. tambalale) sewero limene ana amachita atakhala pansi motambalala ndikukhwinyatitsa mwendo motsatana ndi mawu m’nyimbo imene amatsogolera mwana mmodzi posewerapo. tambalale2 mve.

umo amaonekera munthu akakhala pansi motambalala. tambalikiza Ku-, mne. 1 kweza mawu poyankhula ndi munthu yemwe ali kutali kuti amve. 2 tumiza mawu kapena uthenga omwe wanena wina mokweza. kunekwi.: thambalikiza. tambasula Ku-, mne. onani tanthauzo la funyulula. tambe dzi. Mu-A- (zambi. atambe) munthu wochenjera pa zinthu zoipa monga matsenga kapena ufiti. tambizira Ku-, mne. onani tanthauzo la kaikira. tambula (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. tambula/matambula) chiwiya chonga kapu chopanda chogwirira chomwe anthu amamwera madzi kapena zakumwa zina. tambwa Ku-, mne. 1 zindikira zinsinsi kapena pezerera munthu akuchita zinthu zobisika. 2 nyoza munthu. tambwali /ttk/ dzi. Mu-A- (zambi. atambwali) onani tanthauzo la kamberembere. tamo dzi. Li-Ma- (zambi. matamo) onani tanthauzo la chidemwedemwe. tamphira Ku-, mne. phunzira kuyenda monga amachitira mwana. tamula Ku-, mne. 1 nena kapena tchula dzina la munthu kapena chinthu. 2 koka mbali ziwiri za chinthu monga mphira kuti chitalike kapena chinyololoke. kunekwi. tanula. tana Ku-, mne. onani tanthauzo la itana. kunekwi.: thana. tanda Ku-, mne. nyamula chinthu motengezana. tandala Ku-, mne. onani tanthauzo la swera. tandaliyenda /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. atandaliyenda) onani tanthauzo la kaderuka. tandasuka /ttkt/ Ku- mne. mawu akuti kutandasuka amatanthawuza kukula tandaubwe dzi. Mu-A- (zambi. atandaubwe) onani tanthauzo la kangaude. tandaza Ku-, mne.

1 sintha tsiku lochita kanthu kuti kachitidwe tsiku linalo. 2 onani tanthauzo la sweretsa. tandula Ku-, mne. onani tanthauzo la fotokoza. tang’adza Ku-, mne. yenda motayanitsa miyendo monga amachitira munthu akakhala ndi zilonda m’phechempheche. tang’atang’a mve. umo amaonekera munthu woyenda movutika ponyamula miyendo monga munthu wa zilonda m’phechempheche. tanga /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. atanga) onani tanthauzo la chikukungulu. tangadzira Ku-, mne. khala mophangira malo monga momwe amachitira munthu akamaotha moto chokhala pansi kapena ponda uku ndi uku choimirira chinthu chitakhala pakati pa miyendo. tangalalatangalala mve. umo amaonekera munthu akamapita uku ndi uku pochita ntchito mofulumira. tangani dzi. I-Zi- (zambi. tangani) onani tanthauzo la impso. tanganidwa Ku-, mne. khala ndi zinthu zochita zambiri nthawi imodzi. kunekwi.: tangwanika. tanje /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. atanje) onani tanthauzo la chitanje. mae.: thabalaba. tansa Ku-, mne. wongola chiwalo monga dzanja kapena mkono. mae.: tansula. tansula Ku-, mne. onani tanthauzo la tansa. tantha1 Ku-, mne. yenda mumtunda makamaka pa nthambi ya mtengo kuchokera mbali ina kupita mbali inanso mopingasa. tantha2 mve. onani tanthauzo la lambzi. tanthalika Ku-, mne. chinthu chachitali mogoneka pa mwamba pa chinthu china kapena dzenje. kunekwi.: tanthika. tanthauza Ku-, mne. masulira chomwe mawu akunena m’chiyankhulo chomwecho. Kodi mawu chilonda atanthauza chiyani?

tanthauzira Ku-, mne. masulira mawu kuchokera ku chiyankhulo china kupita ku chiyankhulo chinanso. tanthauzo dzi. Li-Ma- (zambi. matanthauzo) kumasulira kwa mawu. tanthaza Ku-, mne. gwira ntchito mochedwa ndi cholinga chakuti nthawi izitha. tanthitsa Ku-, mne. 1 yankhula mozungulira ndi mochulukitsa mawu. 2 onani tanthauzo la tandaza. tanula Ku-, mne. onani tanthauzo la litula. tanyula Ku-, mne. lekanitsa miyendo utakhala kapena utayimilira. tanza Ku-, mne. 1 yanga kapena yanza monga imachitira nyungu. kunekwi.: taza. 2 onani tanthauzo la tangadzira. tanzira Ku-, mne. onani tanthauzo la tangadzira. tasa Ku- mne. khala momasuka pamalo. kunekwi.: tasha. tasha Ku-, dzi. onani tanthauzo la tasha. tasho dzi. Mu-A- (zambi. atasho) onani tanthauzo la kachesa. tata /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. atata) dzina limene mkamwini ndi amfumuakwake amayitanirana. kunekwi.: tati. tate /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. atate) onani tanthauzo 1 la bambo. 1 tawa dzi. Li-Ma- (zambi. matawa) 1 mtengo uliwonse wosalala wopanda mfundo. 2 onani tanthauzo la mphindikati. 3 gulu la anthu oyenda m’chigulu. 4 onani tanthauzo la ufupi. kunekwi.: tawo. 2 tawa Ku-, mne. 1 ika zinthu monga nsungwi kapena timitengo m’mizeremizere monga momwe amachitira anthu pomanga thandala. 2 onani tanthauzo la nthawira. tawasha Ku-, mne. tsuka kumaliseche makamaka mokapiza madzi. tawatawa mve.

umo chimaonekera chomera chikamayanga mu mtengo. kunekwi.: tawetawe. taya /tk/ Ku-, mne. 1 ponya chinthu kwina mwadala chifukwa chosachifuna. 2 gwetsa chinthu pansi mwangozi monga ndalama. 3 leka kugwira chinthu. tayale /tkt/ muo. mawu osonyeza kuti zonse zili bwino kapena zili m’malo mwake. tayilosi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matayilosi) chinthu chonga phale chotchingira nyumba, zipupa kapena pansi. tayipa (Nge) Ku-, mne. lemba mawu pamakina modiniza timabatani tamalembo ndi zala. tayipi (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. tayipi) mtundu wa makina okhala ndi tepi kapena kansalu ka inki olembera mawu podiniza timabatani tamalembo ndi zala. tayirira /tttk/ Ku-, mne. 1 itha mantha pochita zinthu. 2 yendetsa njinga osagwirira ziwongolero za njingayo kusonyeza ukatswiri. tayiza /ttk/ Ku-, mne. 1 kanika kuchita chinthu monga chimachitira chimachitira cholembera chikamadukizadukiza polemba. 2 mku. phwisa mwangozi. 1 tcha Ku- mne. 1 ika msampha wokonzakonza pamalo kuti mbalame kapena nyama ikole. 2 pereka dzina kwa mwana kapena chinthu monga ng’ombe. 2 tcha /k/ mve. umo kumamvekera kutema kwa chinthu ndi chinthu chakuthwa kwambiri. tchakhatcha mve. umo limanvekera phala likamabwata pamoto. kunekwi.: thakhatha. tchale dzi. Mu-A- (zambi. atchale) 1 zomera za mtundu wa udzu zomwe zimamera m’phepete mwa nyanja kapena mtsinje. 2 bulangete lokhala ndi mphonje zayaliyali m’mbali mwake. tchalitchi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matchalitchi) nyumba yomwe akhirisitu amapembedzeramo Mulungu. tchathula Ku-, mne. onani tanthauzo la damphira. tchaya Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la menya. tchekwere dzi. Mu-A- (zambi. atchekwere) onani tanthauzo la chigwekwe. tchena Ku-, mne.

oneka bwino chifukwa chosamba ndi kuvala bwino. tchende dzi. Li-Ma- (zambi. machende) 1 onani tanthauzo la mavalo. 2 mku. kusekedwa utalakwa kuchita kanthu. 1 tcheni dzi. Li-Ma- (zambi. tcheni) onani tanthauzo la ligwichi. 2 tcheni (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matcheni) unyolo wa njinga womwe umathandiza kuti njinga iyende ikamapalasidwa. tchera Ku-, mne. 1 chotsa tsamba kapena chipatso ndi manja kuchokera mu mtengo. mae.: thyola. 2 itcha msampha. tchereza /ttk/t/ Ku-, mne. 1 mvetsera zomwe ena akukamba. 2 onani tanthauzo la gedeza. tchesa /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. tchesa) mtundu wa udzu womera m’madzi kapena pafupi ndi madzi ndipo amaotcha ndi kuchita mchere. kunekwi.: tchetsa. tchesi dzi. Li-Ma- (zambi. machesi) muvi umodzi wa machesi. tchetcha Ku-, mne. dula zinthu monga udzu ndi chikwanje. tchetcherera Ku-, mne. chita ngati kuvina monga amachitira tambala pofuna kukwera nkhuku yaikazi. tchete dzi. Mu-A- (zambi. atchete) onani tanthauzo la dzangwe. tchetera dzi. Li-Ma- (zambi. matchetera) kuyankhula mosereula. tcheza Ku-, mne. 1 suza mchere wa phulusa kapena chidulo. 2 phika kachasu. tchi /k/t/ mve. 1 umo amamvekera katundu wolemera akatulidwa pansi. 2 umo amaonekera munthu akatuluka thukuta lambiri. 3 umo amanenera munthu akafika pogoma kapena poima akamasewera nthuwa pa bawo. tchika /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. machika) choluka chabango losaphwanya ndipo anthu ena amagonapo. tchikhama Ku-, mne. onani tanthauzo la dibama. tchima1 Ku-, mne. 1 kokera mpweya mkati modzikakamiza ponyera, pokodza kapena pobereka. mae.: tsinya. 2 tulutsa liwu makamaka pogwira ntchito yolemetsa kapena ponyamula chinthu cholemera monga mwala.

tchima2 Ku-, mne. onani tanthauzo 1 ndi 2 la goma. tchimo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. machimo) onani tanthauzo la chimo. tchinda /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. machinda) mphanje zolima nthawi yamvula. kunekwi.: tsinda. mae.: maoza. tchinga1 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. tchinga) mpanda womanga ndi nthambi za mitengo. tchinga2 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. machinga) onani tanthauzo la dika. tchinga3 /tk/t/ Ku-, mne. teteza ndi chinthu china kuti chovuta kapena choononga chisachitike. mae.: tchinjiriza. tchingo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. machingo) onani tanthauzo la biyo. tchinjiriza Ku-, mne. onani tanthauzo la tchinga. tchipa (Nge) Ku-, mne. gulidwa pa mtengo wotsika. tchire /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. tchire) udzu wambiri ndi zomera zina monga zitsamba. tchirinji /kt/-/ dzi. Li-Ma- (zambi. machirinji) onani tanthauzo la chibumi. tchisa Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la sita. 2 konza fodya kuti awume moyenera. tchitchi dzi. I-Zi- (zambi. tchitchi) onani tanthauzo la chiswiswi. tchitchitha Ku-, mne. onani tanthauzo la kuntha. tchithi mve. onani tanthauzo la jidi. tchokhotha Ku-, mne. onani tanthauzo la jogodola. tchombotchombo dzi. Li-Ma- (zambi. matchombotchombo) onani tanthauzo la ntchofu. tchona /tk/t/ Ku-, mne. 1 kanirira pena pake kapena lephera kuyenda monga imachitira galimoto pa matope. 2 khaliratu kumene wapita osabwereranso kwanu. tchotchololo dzi. Li-Ma- (zambi. matchotchololo) onani tanthauzo la lipombo.

tchowa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. malitchowa) bweya wautali womera kumchira kwa nyama zina monga ng’ombe. tchuka /tk/t/ Ku-, mne. dziwika kwambiri pa zinthu zabwino kapena zoipa. tchula Ku-, mne. 1 ng’amba pamimba pa chinthu monga mbewa kapena nkhuku ndi kuchotsa za m’kati mwake. 2 boola thuza kuti zam’kati zituluke. 3 onani tanthauzo 1 la tamula. kunekwi.: thyula. mae.: tsula. tchutchutchu /tkt/ muo. mawo osonyeza kunena zinthu motsimikiza kapena mosabisa kanthu. tchuthi dzi. I-Zi- (zambi. chuthi) onani tanthauzo la holide. tchuthu dzi. Li-Ma- (zambi. tchuthu) onani tanthauzo la chikako. teba Ku-, mne. dula nkhuni. kunekwi.: theba tebera Ku-, mne. sonkhanitsa zinthu zomangira chisanja monga imachitira nkhunda. tebulo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matebulo) onani tanthauzo 3 la gome. tega mve. umo umaonekera mutu waukulu wa munthu kapena nyanga zazikulu za nyama kapena katundu wambiri akasenzedwa. tegatega mve. 1 umo amaonekera munthu akamayenda movutika chifukwa chonyamula chinthu cholemera. 2 umo amaonekera anthu akatengezana chinthu cholemera. teka Ku-, mne. 1 kula monga amachitira matenda akafika podetsa nkhawa. 2 osalimba monga imachitira nsima ikachepa ufa. tekedza Ku-, mne. 1 phwanya kapena dula chinthu pafupipafupi. 2 fifitiza chinthu makamaka ndi phazi. tekemeza Ku-, mne. onani tanthauzo sasata. tekeseka /tttk/ Ku-, mne. 1 dera nkhawa ndi chinthu chomwe wamva kapena chachitika. 2 mku. gwedezeka kapena chepa chikondi m’banja. teketa Ku-, mne.

1 duladula chinthu chilichonse cholimba monga nkhuni kapena chimanga. 2 ng’alula chinthu monga bango. mae.: thetha. tekitivi (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. atikitivi) msilikali makamaka mpolisi wogwira ntchito yofufuza nkhani mwachinsinsi. kunekwi.: tikitivu. teku mve. onani tanthauzo la psiti. tekuteku mve. umo chimaonekera chinthu chamadzimadzi monga thobwa. telala (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. atelala) munthu wogwira ntchito yosoka zovala ndi makina. telefoni (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. telefoni) chipangizo choyankhuliramo anthu omwe atalikirana potumiza uthenga kapena mawu oyankhula pa lamya. mae.: tenefolo. tema Ku-, mne. 1 pangitsa bala pomenya ndi chinthu chakuthwa. 2 onani tanthauzo la nyema. temba Ku-, mne. nena mawu olimbikitsa mphamvu ya mankhwala potchula dzina la munthu. tembedzo dzi. Li-Ma- (zambi. matembedzo) onani tanthauzo la lonjezo. kunekwi.: tembezo. tembenula Ku-, mne. onani tanthauzo la gadabula. tembenuza Ku-, mne. sintha kapena sanduliza chinthu chomwe chinakhalira. temberera /tttk/t/ Ku-, mne. nena mawu oopseza olosera masoka kapena olepheretsa munthu wina kuchita kanthu komwe kanenedwa. temberero dzi. Li-Ma- (zambi. matemberero) mawu oopseza olosera munthu wina masoka. tembeza Ku-, mne. onani tanthauzo la lonjeza. temera Ku-, mne. onani tanthauzo la gampha. temuka /ttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la khwenuka. temvuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauza la bwevuka. tendekera Ku-, mne. onani tanthauzo la chetekera.

tendera Ku-, mne. onani tanthauzo la sinjira. tenga Ku-, mne. 1 nyamula ndi kuchotsa chinthu pamalo pomwe chinali. 2 fanana m’maonekedwe a zigawo zina za thupi makamaka anthu a banja limodzi. tengana Ku- mne. 1 pita kwina limodzi mogwirizana. 2 onani tanthauzo 2 la tenga. 3 onani tanthauzo la kangana. tengeka /ttk/ Ku-, mne. nyengedwa ndi maonekedwe a chinthu kapena mawu abwino osaganizira zotsatira zake. tengera Ku-, mne. chita chinthu motsanzira munthu wina. tengeza Ku-, mne. thandiza munthu wina kunyamula katundu. tengezi dzi. Li-Ma- (zambi. tengezi) pamalo pobisika. kunekwi.: tsenjezi. tengula Ku-, mne. onani tanthauzo la dzombola. tengulira Ku-, mne. onani tanthauzo la zombolera. mae.: thenera. tentha Ku-, mne. 1 otcha chinthu ndi moto. 2 mveka chifundizi cha moto kapena dzuwa. tenthera Ku-, mne. tentha thengo mozungulira mudzi, nyumba kapena mitengo kuopetsa moto wolusa. 2 tentha kapena funda pang’ono monga limachitira dzuwa. tenti (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matenti) onani tanthauzo la hema. tepa Ku-, mne. 1 fewa popinda monga kamachira kamtengo kakawisi. 2 jambula mawu ndi makina munthu akamayankhula kapena akamaimba ndi cholinga choti zimveke pamakinapo pambuyo pake ngati munthu afuna kumvera zojambulidwazo. tepeka Ku-, mne. onani tanthauzo la fooka. tepi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tepi) 1 nyota yopatsa munthu makamaka msilikali kuonetsa ulemu kapena udindo wake. 2 muyeso woyesera utali wa chinthu monga nsalu, matabwa kapena chipupa cha nyumba. 3 kabokosi kokhala ndi kalamba kakatali kapulasitiki m’kati mwake komwe amajambuliripo mawu kak

tepula Ku-, mne. onani tanthauzo la lifula. teputepu mve. 1 2 umo chimaonekera chinthu chofewa monga liswazi kapena chikoti chikamafulika. kunekwi.: tepatepa. tera Ku-, mne. onani tanthauzo la kaka. tere muo. onani tanthauzo la chonchi. kunekwi.: tero. tereka Ku-, mne. ika mphika pamoto. terereka /tttk/ Ku-, mne. serereka ndi miyendo mochita ngati kugwa poyenda. terezuka /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la terereka. teta Ku-, mne. 1 pempha chinthu mopemba monga amachitira anthu popempha mvula. 2 kangana ndi munthu wina chifukwa chodana monga amachitira anthu ena omwe samaonetsera chidani koma anthu ena ndi amene amadziwa chidanicho. tetana Ku-, mne. kangana kapena longolozana chifukwa chodana. teteka Ku-, mne. onani tanthauzo la laluza. tetekula Ku-, mne. tsanula madzi pang’onopang’ono kuti ndungundungu zisavunduke. mae.: yata. tetemera Ku-, mne. onani tanthauzo la pyapyala. tetepa Ku-, mne. onani tanthauzo la fooka. tetera Ku-, mne. lira monga imachitira nkhuku yaikazi pofuna kuikira. tetete /k/ mve. onani tanthauzo la tee. teteza Ku-, mne. tchinjiriza kuti chovuta kapena choononga chisachitike. tetsula Ku-, mne. peta molekanitsa mitama yaing’onoing’ono ndi yaikuluikulu ya mphale.

tewa Ku-, mne. pinda maondo pang’ono monga amachitira akazi popereka ulemu kwa amuna. kunekwi.: tewana. 1 teya Ku-, mne. itcha msampha. 2 teya mve. umo chimaonekera chinthu chotepa monga bango likamagwedera ndi mphepo kapena madzi. 1 tha Ku-, mne. 1 fika pamathero kapena maliza kuchita chinthu. mae.: tsiriza. 2 khoza kuchita chinthu. 2 tha /k/ mve. umo amachitira munthu akamayang’ana chinthu mwachidwi kapena mwadzidzidzi. thaa /k/ mve. onani tanthauzo la phaa. thabwa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matabwa) mtengo wosemedwa kapena wocheka ndo sowo wopangira zinthu monga mipando. thabza Ku-, mne. onani tanthauzo la ingitsa. kunekwi.: thavya. thadzi /tk/kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matadzi) nkhuku yaikazi imene idaswapo anapiye. 1 thafu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matafu) khalidwe loyankhula monyogodola wina. 2 thafu (Nge) dzi. Li-ma- (zambi. mathafu) munthu wojintcha wamphamvu zake. thakadzo dzi. Li-Ma- (zambi. matakadzo) mapazi a zamoyo pomwe izo zapondapo makamaka pafumbi kapena pamatope. thakhatha Ku-, mne. onani tanthauzo la bwata. thako /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matako) chiwalo cha mnofunofu cha mwendo cham’mwamba mwa ntchafu cholumikiza ku chinyo. thakwalala mve. umo amaonekera munthu akakhala pansi motayanitsa miyendo. thalauza /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathalauza) onani tanthauzo la buluku. thale /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. thale)

dothi lomwe anthu akumba nkupanga zitsulo polisungunula ndi moto m’ng’anjo. mae.: utale. kunekwi.: nthale. thamanda dzi. Li-Ma- (zambi. matamanda) malo okhazikika madzi pomwe anthu amalimapo mbewu monga mpunga. thamanga /ttk/ Ku-, mne. chita liwiro poyenda. thamba1 Ku-, mne. 1 yamba wachita chinthu usanachite china. mae.: yamba. 2 onani tanthauzo la khaula. thamba2 /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matamba) nsomba yonga mpasa imene ndi yocheperapo koma yokulirapo kuposa themba thambo dzi. I-Zi- (zambi. thambo) chigawo chachikulu chamlengalenga chimene chioneka ngati chidenga. thame /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. thame) onani tanthauzo 1 la liombo. thamo dzi. Li-Ma- (zambi. matamo) khalidwe loyankhula monyada ndi modzitamandira kapena kunyada kodzithylathyola nako. kunekwi.: thambo. thamphasa dzi. Li-Ma- (zambi. matamphasa) onani tanthauzo la chithaphwi. thanda1 Ku-, mne. 1 funa kuchita chinthu monga ndewu. 2 onani tanthauzo la dalira. thanda2 /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. thanda) onani tanthauzo la chilunguthanda. thandala dzi. Li-Ma- (zambi. matandala) tsanja lomangidwa ndi timitengo loyanikapo zinthu monga mbale. thandiza Ku-, mne. chita kanthu koti munthu womuchitirayo asavutike nako yekha kapena kuti apulumuke. mae.: thangata. thandizo dzi. I-Zi- (zambi. thandizo) 1 chimene munthu amachita pothandiza wina. mae.: thangato. 2 ubwino umene munthu amaupeza pothandizidwa. mae.: thangato. thando dzi. I-Zi- (zambi. thando) mchitidwe wodyera pamodzi zakudya kumene amachita anthu amabanja angapo. thanga1 dzi. Li-Ma- (zambi. matanga) 1 khola la mbuzi kapena la ng’ombe. 2 khonde la nyumba. 3 nsalu yaikulu yomangirira ku chombo cha m’madzi. thanga2 Ku-, mne.

onani tanthauzo 2 la thamba. thangata1 dzi. I-Zi- (zambi. thangata) ntchito imene anthu amagwira mosalipidwa makamaka masiku a utsamunda. thangata2 Ku- mne. onani tanthauzo la thandiza. thangatambeta dzi. Mu-A- (zambi. athangatambeta) onani tanthauzo la biriwita. thangato dzi. I-Zi- (zambi. thangato) onani tanthauzo la thandizo. thanki (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathanki) chinthu chachikulu chachitsulo kapena chasimenti chosungiramo zinthu makamaka zamadzi monga mafuta a galimoto ndi madzi amene. thanthika dzi. Li-Ma- (zambi. thathika) onani tanthauzo la chindongwa. thanthwe dzi. Li-Ma- (zambi. matanthwe) onani tanthauzo la dwale. thanza Ku-, mne. 1 yenda motayanitsa miyendo chifukwa cha kupweteka kwa miyendo kapena mapazi. mae.: tangadzira. 2 tambalala pansi momwe zimachitira zomera zina monga nyungu. 3 onani tanthauzo la tasa. thanzi dzi. Li-Ma- (zambi. thanzi) mphamvu ya m’thupi mosadwaladwala. thaphwira Ku-, mne. yenda m’matope kapena m’madzi amatope. thapsa mve. umo amaonekera munthu wofooka kwambiri atagona makamaka akadwala, akakhala ndi njala kapena atamenyedwa kwambiri. thapsathapsa mve. umo amamvekera matope munthu akamapondamo. thasa mve. umo chimaonekera chinthu chamoyo monga munthu akagona chafufumimba. thasalala Ku-, mne. khala thyathyathya monga umo imaonekera mphasa yoyala. mae.: thasama. thasamala Ku-, mne. onani tanthauzo la thasalala. kunekwi.: thasama. thatha Ku-, mne. 1 vutika monga amachitira munthu pamene akusauka ndi imfa. 2 yesetsa movutika kuchita chinthu kuti chabwino chipezeke.

thaulo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mataulo) onani tanthauzo la chitambaya. thavira Ku-, mne. sambira momira m’madzi. kunekwi.: thivira. thaŵa, thawa Ku-, mne. choka pamalo mofulumira komanso mosatsanzika. thaŵale, thawale /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matawale) dziwe lalikulu losazama lokhala palokha osati pa mtsinje. thawo dzi. Li-Ma- (zambi. matawo) gawo la chomera la pakati pa mfundo ziwiri. thayala /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matayala) chimpira chimene chimakuta chubu cha mkombero wa njinga kapena galimoto. kunekwi.: tayala. thayi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matayi) chovala chonga mpango koma chocheperako chomwe anthu makamaka amuna amavala m’khosi mwa malaya. kunekwi.: tayo, tayi. the /t/ mve. onani tanthauzo 1 la de. theba Ku-, mne. 1 gwira chinthu mowakha monga mpira kapena mwala wina akakuponyera. 2 onani tanthauzo la teba. thebulo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matebulo) onani tanthauzo la gome. thebwerebwe dzi. Li-Ma- (zambi. thebwerebwe) onani tanthauzo la chidemweremwe. kunekwi.: theberebe. thedza dzi. Li-Ma- (zambi. mathedza) nsonga ya mtengo. thedzaa /k/ mve. umo chimaonekera chinthu chikakhala patali monga pa nsonga ya mtengo poonekera kutali. mae.: nyavii. thee /k/ mve. 1 umo limaonekera dzuwa likamawala potuluka m’mitambo. 2 umo chimaonekera chinthu monga mphasa ikayalidwa. 1 theka /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matheka) onani tanthauzo la hafu. 2 theka /tk/ Ku-, mne. chitika chinthu chitayamba chavuta. theke /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mateke) onani tanthauzo la chibakha. kunekwi.: theche. thekenya dzi. Li-Ma- (zambi. matekenya)

kachilombo kakang’ono komwe kamalowa m’thupi la munthu makamaka m’zala ndipo mwina kamapundula zalazo. thekera Ku-, mne. 1 kometsera nsengwa kapena chinthu china polukira ndi mkanda. 2 onani tanthauzo la kasingapoti. 1 thema Ku-, mne. onani tanthauzo la khukha. 2 thema dzi. I-Zi- (zambi. thema) ntchito yodula mitengo poyamba mphanje. kunekwi.: themera. mae.: tsanthi. themba Ku-, mne. khulupilira moyikirapo mtima kapena tamira wina pochita zinthu. theme /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mateme) onani tanthauzo la dzaye. themera Ku-, mne. onani tanthauzo la khukha. thena (Ngo) Ku-, mne. 1 onani tanthauzo 4 la fula. 2 onani tanthauzo la dzombolera. thendero /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. thendero) onani tanthauzo la nsinjiro. kunekwi.: nthendero. thendo dzi. Li-Ma- (zambi. mathendo) 1 msasa wochitirako chinamwali cha anyamata. mae.: tsimba. 2 (zambi. thendo) onani tanthauzo 1 la chitaka. thenesi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. thenesi) 1 nsapato zoyera zopanga ndi nsalu. 2 sewero la anthu awiri kapena anayi lomwe amaponyerana mpira waung’ono. theng’eneng’e dzi. Li-Ma- (zambi. theng’eneng’e) onani tanthauzo la mnyene. thenga /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathenga) mawu otumiza munthu kuti akanene kwina za chinthu kapena nkhani monga maliro, matenda kapena ukwati. mae.: uthenga. thengerera Ku-, mne. 1 weruza mlandu mokondera wina. 2 chingamira munthu wina akamabwera kunjira. thengo dzi. Li-Ma- (zambi. thengo) tchire lokhala ndi mitengo yambiri. thenthe /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. thenthe) onani tanthauzo la changazime. thephethe mve. umo amaonekera munthu akanyowa kwambiri.

thephetheka /ttk/ Ku-, mne. 1 nyowa kwambiri. 2 khala osalimba monga phala. 1 thera /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. thera) onani tanthauzo la khwawe. 2 thera /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. thera) sewero lomwe anthu amazunguza khobidi ndi kuphimbira ndi dzanja ndipo wina amafunsidwa kuti alote mbali yomwe ndalamayo yagwera ndipo ngati alondola amapata ndalama zimene zinabetchedwa. 3 thera Ku-, mne. onani tanthauzo la jaira. thereko dzi. I-Zi- (zambi. matereko) mbiya imene amaitereka pophika mowa. kunekwi.: nthereko. therere /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. therere) ndiwo zamasamba zolenda pakudya. theruka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la banika. these dzi. Mu-A- (zambi. athese) mtundu wa chule wofiira yemwe ndo wosalala pathupi pake. kunekwi.: thesi. thetha Ku-, mne. 1 swana kwambiri monga zimachitira nkhuku. kunekwi.: thethetsa. 2 waza bango laliwisi losokera mphasa. thetheka /ttk/ Ku-, mne. phulika momveka liwu monga umachitira moto ukamayaka. thethethe mve. 1 umo amaonekera makwinya pamphumi pa munthu wokwiya. 2 umo chimamvekera chinthu chikamathetheka monga chimanga pochikazinga. thethetsa /ttk/t/ Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la thetha. 2 onani tanthauzo la gogomora. 3 kazinga chimanga pa chiwaya kapena phale. thewe /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matewe) kupindika mwendo pakati pa bondo ndi kakolo kumene kumachitika kwa anthu ena ali ana. thewera dzi. Li-Ma- (zambi. matewera) nsalu yomwe amaveka mwana podutsitsa m’phechempheche ndi m’matako ngati kabudula. thi /k/ mve. 1 umo chimamvekera chinthu cholemera chikagwa pansi. 2 umo kumamvekera kulira kwa musi munthu akamasinja mphale mu mtondo. thibika Ku-, mne.

1 viika m’madzi. kunekwi.: thibwika. 2 yankhula pang’onopang’ono modukiza. thibo /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. thibo) maungu osakhwima omwe acheka ndi kuchita ndiwo. thibula Ku-, mne. thyola zinthu zosakhwima kapena zaziwisi monga zitheba. thibulo /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. thibulo) mankhwala a zitsamba omwe amuna amamwa kuti azitulutsa ukala wambiri. thibuu /tkt/t/ mve. 1 umo chimamvekera chinthu chofewa monga chinangwa ukachithyola. 2 umo umaonekera moto wamalawi ukamayaka pa udzu wouma. thibwi mve. umo chimamvekera chinthu chikalowa kapena kugwa m’madzi. kunekwi.: tidi. thidzimula Ku-, mne. menya munthu kwambiri ndi manja. kunekwi.: tidzimula. thifu mve. onani tanthauzo la lifu. thifula Ku-, mne. onani tanthauzo la lifula. thikinya /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. thikinya) onani tanthauzo la kadzira. thikithi mve. umo amaonekera munthu akakhala phee, mwachifatse. 1 thima /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. thima) 1 maganizo a mumtima. 2 gawo lam’katikati mwa zomera monga nthochi ndi mtengo. 2 thima /tk/ Ku- mne leka kuyaka kapena kuwala. mae.: zima. thimati (Nge) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matimati) onani tanthauzo la phwetekere. thimba Ku-, mne. 1 tseka pakhosi monga chimachitira chakudya monga mbatata ikaima pammero. 2 gwira munthu mwachiwembu. 3 onani tanthauzo la panikiza. thimbe dzi. Li-Ma- (zambi. mathimbe) onani tanthauzo la fumbi. thimbirira /tttk/ Ku-, mne. sintha maonekedwe enieni a chinthu chifukwa cha litsiro kapena utoto. thimbiriza Ku-, mne.

onani tanthauzo la panikiza. thimbula Ku-, mne. masula podula thonje kapena zingwe zosokera. thimbwidza /ttkt/t/ dzi. Mu-A- (zambi. athimbwidza) mtundu wa gule wa chinamwali wovina pamwambo wolanga msungwana wokhala ndi mimba yoyamba asanavinidwe chinamwali choyamba cha mkangali. thimuka /ttk/t/ Ku-, mne. tuluka magazi ambiri nthawi imodzi. thina /tk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la phata. kunekwi.: thona. thinda Ku-, mne. tsekereza munthu wina kuchita zomwe akufuna. thindi /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. thindi) thengo lalikulu lowirira kwambiri ndi ziyangoyango zomera makamaka m’mphepete mwa mtsinje. thingo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. thingo) mtengo wonga chitsamba womwe uli ndi thunthu lopyapyala ndiponso la cheya lomwe anthu ena amasendako luzi longa bwazi. thinuka /ttk/ Ku-, mne. weramuka. thinula Ku-, mne. 1 gwira mbali ziwiri za chinthu monga mphira ndikuchikoka kuti chioneke ngati chachitali. 2 gwedeza thupi cham’tsogolo makamaka chiuno ndi nganga chifukwa chomva kuwawa kapena kukoma. thiphwa Ku-, mne. lowa m’matope monga imachitira njinga ikamayenda. thira Ku-, mne. 1 pungulira zinthu monga madzi m’chinthu china monga m’ndiwo. 2 ika chinthu monga ufa, mchere m’chinthu china. kunekwi.: tsira. thireyi (Nge) /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. thireyi) chiwiya chothasamala chotengeramo mbale mbale kapena makapu. kunekwi.: tireyi. thiri dzi. Li-Ma- (zambi. matiri) mbewa yaikulu yotuwira thupi lake yokhala m’dambo. thirira Ku-, mne. 1 pambira chipupa cha nsichi ndi tsekera, bango kapena nsenjere. 2 kumana malo amodzi monga imachitira mitsinje iwiri kapena mitsinje ndi nyanja. 3 thira madzi pa mbewu. thithimule dzi. Li-Ma- (zambi. thithimule)

kutumphuka kwa madzi kupita kumtunda. kunekwi.: thuthumula, tutumula. thithiniza Ku-, mne. ika pafupipafupi mwakathithi monga nsichi kapena phaso la nyumba. thiwi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. thiwi) chigwa chachikulu cha nthaka yabwino chomwe anthu amadzalako mbewu zosiyanasiyana ndipo nthawi zina kumasefukira madzi mvula ikabwera yambiri. 1 tho mve. onani tanthauzo la bwito. 2 tho mve. onani tanthauzo la do. thobola /ttk/t/ Ku-, mne. 1 pita m’mwamba mwamphamvu monga umachitira mpaliro akauponya. 2 bwata m’mwamba mwamphamvu monga limachitira phala likamatokota pamoto. mae.: thuvula. thoboni /kkt/ mve. onani tanthauzo la jojobole. thobwa1 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. thobwa) onani tanthauzo la bota. thobwa2 /tk/t/ Ku-, mne. lowedwa chitsotso m’maso. thodwa /tk/t/ Ku-, mne. lema makamaka m’maganizo. thodwe /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matodwe) onani tanthauzo la doli. thokoli dzi. I-Zi- (zambi. thokoli) onani tanthauzo la ndendera. thokoza /ttk/t/ Ku-, mne. nena mawu oyamika chifukwa cha zabwino zimene wina wakuchitira. thole dzi. Li-Ma- (zambi. matole) onani tanthauzo la likonyani. tholo dzi. Li-Ma- (zambi. tholo) onani tanthauzo la dimba. tholoko (Nge) dzi. Li-Ma- (zambi. matholoko) ngolo imodzi mwa ngolo zingapo za sitima ya pamtunda. thombozi /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. thombozi) mtengo wofiira wa masamba obiriwira mwachikasu womwe ukatemedwa umadza mambidza oyera. kunekwi.: nthombozi. thomo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. thomo) onani tanthauzo la chisasati.

thomphwe dzi. Li-Ma- (zambi. thomphwe) onani tanthauzo la bongo. thondo /tk/t/ dzi. Li-Ma- (zambi. matondo) 1 chipatso cha mtengo wa mtondo chooneka ngati mango koma chafungo loipa. 2 mbozi yobiriwira ngati masamba yomwe imakhala mu mtengo wa mtondo. thondolo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. atondolo) onani tanthauzo la dundu. kunekwi.: tondolo. thong’ondo dzi. Li-Ma- (zambi. matong’ondo) onani tanthauzo la doli. thongodzola Ku-, mne. idya chakudya pang’onopang’ono. thonje /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. thonje) 1 chomera chomwe zipatso zake ndi zoyera zomwe anthu amapangira zinthu monga nsalu ndi ulusi. 2 onani tanthauzo la mbota. thonya Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la dontha. thonyeza Ku-, mne. onani tanthauzo la dontheza. thonyola Ku-, mne. onani tanthauzo la nyodola. thonzo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matonzo) onani tanthauzo la chitonzo. thope dzi. Li-Ma- (zambi. matope) dothi lokhathamila ndi madzi ndipo limaterera poyendapo. thopsola /ttk/t/ Ku-, mne. 1 khudza m’diso ndi kanthu kena monga chala. 2 mwazira matope mwamphamvu poyenda monga imachitira galimoto. mae.: thovola. thosa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. thosa) onani tanthauzo 1 la mphunga. thotha Ku-, mne. 1 pitikitsa munthu kapena nyama. 2 kakamira munthu pofuna kuti akupangire chinthu china chake. thotho1 /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathotho) onani tanthauzo la banga. thotho2 mve. umo chimamvekera chinthu chikamathothoka. thothola Ku-, mne. chotsa chinthu monga tsamba pa mtengo pokoka ndi manja. kunekwi.: tchodola, thodola.

thovola Ku-, mne. mwazira m’mwamba zinthu zamadzimadzi mwamphamvu monga imachitira galimoto ikadutsa pamatope. thovu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. thovu) zinthu zoyera zotutuma ku zinthu zosiyanasiyana monga madzi othira sopo, mowa wamasese kapena mizu ya mitengo ina. thowa Ku-, mne. onani tanthauzo la sina. thowo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matowo) chipatso cha mtengo wa mtowo chomwe chimananda ndipo anthu ena amadya. thozi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. thozi) onani tanthauzo la nthedza. thubza dzi. Li-Ma- (zambi. mathubza) zinthu zofiira mwachikasu zomwe zimapanga m’madzi osayenda akakhalitsa. mae.: khubza. thudzu mve. umo chimamvekera chinthu monga matimati akapondedwa. thudzula Ku-, mne. phulitsa chinthu chofewa chokhala ndi madzi m’kati monga phwetekere kapena chule. thukuluzi dzi. Li-Ma- (zambi. mathukuluzi) zomera m’tchire zoyangayanga ku zomera zinzake mochita malunje. thukumira dzi. Li-Ma- (zambi. thukumira) onani tanthauzo la chidebe. kunekwi.: chithukumira. thukuta dzi. Li-Ma- (zambi. thukuta) madzi otulukira pakhungu m’thupi pamene thupi latenthedwa. thukwi dzi. Li-Ma- (zambi. thukwi) onani tanthauzo la chajira. kunekwi.: thukhwi. thula (Ngo) Ku-, mne. 1 leka kuyankhula 2 mku. leka kuwawa kwa pathupi monga chilonda kapenanso litsipa. 1 thuli dzi. Li-Ma- (zambi. mathuli) chiwala chachikulu cha mapiko ofiira chonga dzombe. mae.: khwiya, gamba. 2 thuli /k/ mve. umo chimachitira chinthu monga chiwala poyenda mojowa. thulithuli mve. umo amaonekera munthu akamayenda mofulumira ndi modzionetsera. thulula Ku-, mne.

onani tanthauzo la nyutula. thululira Ku-, mne. onani tanthauzo la pitirira. thuluma Ku-, mne. bangula monga amachitira kambuku kapena mkango. thuluthulu dzi. I-Zi- (zambi. thuluthulu) onani tanthauzo la ndema. mae.: nyinda. thulutso dzi. I-Zi- (zambi. thulutso) mwambo wotulutsa mwana m’chikuta umene umachitika m’mabanja ena. thumba1 dzi. Li-Ma- (zambi. matumba) 1 chinthu chosoka ndi nsalu, saka kapena chikumba chosungiramo zinthu monga ufa ndi chimanga. 2 kansalu kosokerera ku buluku kapena malaya komwe amayikamo zinthu monga ndalama. 3 mankhwala wochotsa ufiti. 4 onani tanthauzo 1 la chikusa. thumba2 /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matumba) onani tanthauzo la kaphirikwete. thumbi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matumbi) nsomba ya chambo yosaphika. thumbo /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matumbo) 1 2 chiwalo cham’mimba chozinganazingana chomwe mumadzera zakudya zikachika m’chifu. thumbzi dzi. I-Zi- (zambi. thumbzi) kholo la ziweto m’khola makamaka mbuzi yaikazi. thumula Ku-, mne. dula chinthu monga chingwe pochikoka. thundira Ku- mne. patukana malo ogona m’banja pakati pa mwamuna ndi mkazi. thunduka /ttk/ Ku- mne. chita nthumanzi kapena mantha wodziulula nawo munthu munthu akachita choipa, anthu asanamufunse. kunekwi.: thundukwa. thunduluzi1 /kttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matunduluzi) onani tanthauzo la chitsakatsaka. thunduluzi2 /tktk/ dzi. I-Zi- (zambi. thunduluzi) onani tanthauzo la chikanga. thunga dzi. I-Zi- (zambi. thunga) njoka yaikulu yosaonekaoneka yomwe imakhala m’madzi ndipo anthu ena amakhulupirira kuti ndi yamizimu. thungata Ku-, mne. khala pansi poteropo modzipatula,. mae.: thuntha

thungo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathungo) mathero kapena kotsirizira kwa chinthu. thungwa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matungwa) onani tanthauzo la chidungwa. thuntha Ku-, mne. onani tanthauzo la thungata. thunthu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matunthu) 1 thupi lamphumphu la chinthu monga mtengo. 2 chinthu chonse osachotsapo kanthu. thunya Ku-, mne. onani tanthauzo la kankha. thunyula Ku-, mne. onani tanthauzo la litula. thunyuthunyu mve. umo amachitira munthu kapena chinthu chamoyo poponya miyendo uku ndi uku chikamavutika ndi ululu, pakufa kapena pokomoka. thunza Ku-, mne. onani tanthauzo la senza. thuphwe dzi. I-Zi- (zambi. thuphwe) kutopa kwambiri kosadya nako chakudya mosangalatsidwa nacho komwe kumachitikira munthu akagwira nchito kwambiri. kunekwi.: thuphwi. thupi dzi. Li-Ma- (zambi. matupi) 1 thunthu la chinthu chamoyo monga munthu kapena nyama. 2 mku. onani tanthauzo la mtembo. 3 mku. thupi lonenepa la munthu. thushula Ku-, mne. balalika mothawa. thusika Ku-, mne. khazika chinthu pamalo pena kapena padera kapena padera posagwira nacho ntchito. thusula Ku-, mne. balalika mothawa. thutha Ku-, mne. 1 konza fulere monga imachitira mbewa. 2 sonkhanitsa mphamvu pokonzekera kuchita chinthu chofuna mphamvu zambiri. mae.: thushula. thuthu /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mathuthu) onani tanthauzo la fule. kunekwi.: thutha. thuthuthu mve. umo imvekera njinga yamoto ikamayenda. thuthutsa /ttk/t/ Ku-, mne. samutsa chinthu ndi kukaika kwina.

thuu mve. 1 umo amamvekera mate polavula. 2 umo pamamvekera pamalo kapena chinthu chotentherapo. 1 thuvu mve. onani tanthauzo la jojoboli. 2 thuvu mve. umo chimamvekera chinthu cholemera chikagwera m’madzi. thuvula /ttk/t/ Ku-, mne. ponya chinthu m’mwamba monga mpaliro kapena mwala. kunekwi.: tuvula. thuwi dzi. Li-Ma- (zambi. thuwi) chiphalaphala cha ufa wamtedza chothira mumpunga kapena mundiwo. thuyathuya mve. onani tanthauzo la chinyachinya. mae.: tumbatumba. 1 thuza dzi. Li-Ma- (zambi. matuza) chotupa pathupi pamunthu kapena nyama chokhala ndi mafinya kapena madzi m’kati. kunekwi.: tuza. 2 thuza Ku-, mne. khazikitsa pansi mtima utakwiya. mtima wake wathuza tsopano ungathe kuyankhula naye. thwani /k/t/ mve. onani tanthauzo la ng’ani. thwanima Ku-, mne. onani tanthauzo la ng’anima. thwathwaza Ku-, mne. onani tanthauzo la nola. thwi /k/ mve. umo chimamvekera chinthu chosongoka chikamabaya. thwika Ku-, mne. onani tanthauzo la baya. thyaa /t/k/ mve. 1 umo amaonekera munthu akangokhala osatekeseka ndi wopanda nkhawa. 2 umo kumamvekera kulira kwa chikwapu pokwapula monga munthu. thyakama Ku-, mne. igwa kwambiri monga imachitira mvula. kunekwi.: tyakama. thyakamuka /ttk/t/ Ku-, mne. 1 igwa kwambiri monga imachitira mvula. 2 onani tanthauzo la bwata. ae.: tsakamuka. thyakula Ku-, mne. onani tanthauzo la nyakula. thyala /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. athyala)

mbalame yonga sisi yomwe polira kapena poimba imati ‘tii tii’. mae.: titi, timba. kunekwi.: tchala. thyalika Ku-, mne. yalika mitengo mopingasa padzenje kapena pamtsinje. thyamuthyamu mve. onani tanthauzo la lawalawa. thyapa Ku-, mne. onani tanthauzo la kwapula. thyasika /ttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la bwatika. thyathyathya mve. umo amaonekera malo othasamala. thyo /k/ mve. umo chimamvekera chinthu cholimba monga mtengo wouma chikamathyoledwa. thyoka /tk/ Ku-, mne. duka makamaka chinthu cholimba monga nthambi ya mtengo. thyola Ku-, mne. dula ndi manja monga mtengo wolimba pochipinda kwambiri. tibula Ku-, mne. 1 tswanya kwambiri kapena sinja mphale yofewa. 2 onani tanthauzo la kankhamula. kunekwi.: thibula. tidi mve. umo chimaonekera chinthu chikamalowa m’matope. tidzimula Ku-, mne. onani tanthauzo la kankhamula. tika mve. umo zimaonekera zinthu zikakhala zosadzadza. tikama Ku-, mne. khala phinza m’chiwiya. kunekwi.: tekama. tikhulira Ku-, mne. onani tanthauzo la gwidimira. tiki (Nge) dzi. I-Zi- (zambi. tiki) makhobidi atatu omwe amagwiritsa ntchito ku mayiko ena omwe mphamvu yake ndi pafupifupi matambala atatu pofanizira ndi ndalama za Malawi. tikinya Ku-, mne. ipha chinthu mochidiniza ndi chala kapena chidendene. tikita Ku- mne. 1 onani tanthauzo 2 la fikisa. 2 onani tanthauzo la kankhamula. 3 onani tanthauzo la fifita.

tikiti (Nge) /kt/-/ dzi. I-Zi- (zambi. tikiti) 1 pepala loonetsa umboni kuti munthu wapereka malipiro kapena lovomereza kuti apatsidwe kanthu. 2 mku. ntchito yolipidwa pamwezi. tikwi dzi. Mu-A- (zambi. atikwi) onani tanthauzo la bwaning’a. timba /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. atimba) onani tanthauzo la thyala. timbula Ku-, mne. onani tanthauzo la fulula. timbwinya Ku-, mne. onani tanthauzo la dikisha. timu (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matimu) gulu la anthu osewera pamodzi makamaka mpira. ting’a mve. umo imaonekera mimba ya munthu kapena nyama ikakhuta kwambiri. mae.: nguu. tininga Ku-, dzi. koka kwambiri zomangira pomanga chinthu. kunekwi.: tinika. mae.: thinitsa. tiniza Ku-, mne. onani tanthauzo la kanikiza. tinkha Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la fukira. tipoti (Nge) /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tipoti) kachiwiya kachitsulo kapena dothi komwe komwe kali ndi m’chibo ndi chogwirira chake ndipo amasungiramo madzi atiyi. tipula Ku-, mne. onani tanthauzo la gaula. kunekwi.: tapula. tirametirame mve. umo limaonekera thupi la munthu akagona posafewa monga pa mphasa. tirigu /tkt/ dzi. Mu-a- (zambi. tirigu) chomera chonga mpunga chomwe ufa wake amaphikira zakudya monga buledi. tiriri mve. umo umamvekera ufa wosera kwambiri pougwira. mae.: nyodo. titi dzi. Mu-A- (zambi. atiti) onani tanthauzo la tyala. titimidza Ku-, mne. 1 miza m’madzi mtsuko kapena chidebe chonse. 2 miza munthu momukanikizira m’madzi.

titimira /ttk/t/ Ku-, mne. lowa pansi chifukwa chakufewa kwa dothi. 1 tiwa Ku-, mne. luka chinthu kuti chikhale ndi maonekedwe ngati a chikondo. 2 tiwa mve. umo chimamvekera chinthu chofewa monga papaya lakupsa ukamalisinika. kunekwi.: tiwatiwa. tiwaza Ku-, mne. onani tanthauzo la bwafula. tiyi (Nge) /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. tiyi) 1 chitsamba chimene masamba ake amapangira chakumwa chotchedwa tiyi. 2 chakumwa chopanga ndi masamba a tiyi. tochi (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matochi) muuni wachizungu womwe m’kati mwake amaikamo mabatire. tokodza Ku-, mne. onani tanthauzo la takadza. tokolola Ku-, mne. tulutsa zinthu zobisika zam’kati mwa chinthu. tokosa Ku-, mne. 1 phika mowa tsiku lachiwiri. 2 onani tanthauzo la dokonya. tokota Ku-, mne. onani tanthauzo la bwata. tola /tk/t/ Ku-, mne. 1 nyamula chinthu kuchokera pansi pomwe chinali. 2 peza mwamwayi chinthu chomwe chinatayika. 3 derera munthu pomuganizira kuti alibe mphamvu kapena nzeru. 4 mku. bereka mwana m’njira yachiwerewere. tolera Ku-, mne. sonkhanitsa zinthu monga nkhuni kapena ndalama. toleza /ttk/t/ Ku-, mne. tola zinthu zomwe anthu ena azitaya kapena azisiya. tololo /kkt/ mve. umo zimaonekera zinthu zikadzadza kwambiri m’chiwiya monga ufa ukapyola mkombero wa m’mwamba m’chitete. toloo /k/ mve. onani tanthauzo la koboo. fani: phaa. tonde dzi. Mu-A- (zambi. atonde) tonde ndi mbuzi yosathena tsamacheya /tttk/ dzi. I-Zi- (zambi. tsamacheya) onani tanthauzo la kamtsenenge. tsamba dzi. Li-Ma- (zambi. masamba)

1 mbali imodzi ya pepala kapena pepala limene. 2 onani tanthauzo la dzani. tsambe /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. atsambe) onani tanthauzo la chitute. tsamfondo /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. atsamfondo) onani tanthauzo la chikundi. tsamira Ku-, mne. gonera kapena edzekera chinthu china monga khoma. mae.: tsinsikira. tsampingu /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. tsampingu) onani tanthauzo la chipinimbi. tsamunda /k/ dzi. Mu-A- (zambi. atsamunda) mwini kapena woyang’anira malo kapenanso munda. tsamvu /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masamvu) nthambi ya mtengo yokhala ndi tinthambi tina tating’onoting’ono ndi masamba ake. tsamwa /tk/t/ Ku-, mne. kanika kumeza chakudya chikaima pakhosi kapena chakumwa chikalowa m’nkhwiko yaing’ono. kunekwi.: tsama. tsamwali (Sho) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. asamwali) onani tanthauzo la bwenzi. tsang’ang’a mve. umo amaonekera munthu akakhala pamwamba kapena pamsana pa chamoyo monga bulu. mae.: sanyanya. tsango dzi. Li-Ma- (zambi. masango) 1 katsamvu ka mtengo kokhala ndi zipatso zambiri. 2 zipatso zobala patsamvu limodzi. tsangula Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la pukuta. 2 onani tanthauzo 1 la khula. tsangwe dzi. Li-Ma- (zambi. masangwe) tsamvu la mtedza. tsankho /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tsankho) khalidwe losankhana pamtundu. kunekwi.: tsankhu. tsanula Ku-, mne. chotsa kapena taya zinthu zamadzimadzi pang’onopang’ono utapendeketsa chiwiya. kunekwi.: tsanyula. tsanya /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. tsanya) mtundu wa mtengo wamaonekedwe otuwira womwe uli ndi masamba aang’onoang’ono ndipo anthu ena amawotcha makala chifukwa umayaka kwambiri. tsanza Ku-, mne. tengera khalidwe la munthu wina kapena zinthu zochita wina.

tsanzi /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masanzi) onani tanthauzo la ganu. tsanzika Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la lawira. tsasa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masasa) nyumba yomanga tsopano. tsata Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la londola. tsatiza Ku-, mne. khazika moti chinthu chikhale motsatana ndi china mu mndandanda. 1 tsatsa /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matsatsa) 1 kamtengo komenyera. 2 onani tanthauzo la liswazi. 2 tsatsa Ku-, mne. lengeza malonda. tsawala dzi. Mu-A- (zambi. atsawala) mayi amene waberekapo mwana kamodzi. tsaya /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masaya) chiwalo chamnofunofu chochindikalirapo chomwe chimakhala m’mwamba mwa chigama. tsazi dzi. Li-Ma- (zambi. masazi) chimanga chakuchitsononkho. kunekwi.: tsadzi. tseche /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. maseche) chipatso cha mtengo wa mseche chomwe chikauma amatunga kuchingwe namavala povina magule ena. tsecherewe mve. umo zimamvekera zinthu monga ufa ukakhala ndi nseche zambiri. tseka Ku-, mne. ika chinthu pamphululu kuti pasakhale mpata wolowera kapena wotulukira. tsekaumbereko /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. tsekaumbereko) mphini zimene amatema pafupi ndi mchombo pamtunda pake. tsekemera Ku-, mne. koma kwambiri m’kamwa pakudya monga amachitira shuga. mae.: zuna. tsekera1 dzi. Li-Ma- (zambi. matsekera) mtundu wa udzu waukuluukulu womwe amamangira mpanda kapena tsindwi. tsekera2 Ku-, mne. lekeza maphunziro kwa kanthawi ndikukapuma kunyumba monga amachitira ophunzira. tsekereza Ku-, mne.

1 lima m’malire a munda. 2 dula kutsogolo kapena lepheretsa wina kuti alowere. 3 onani tanthauzo 3 la minika. tsekwe /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. atsekwe) chimbalame chonga bakha. tsekwete dzi. Li-Ma- (zambi. masekwete) mapazi a galu. tsembwe dzi. Li-Ma- (zambi. tsembwe) 1 tinsungu totuluka pathupi pamene munthu akuchita mantha kapena pamene wazizidwa. kunekwi.: tsembe, tsimwe, tsemwe. 2 mku. kuchita manyazi utasekedwa. tsempho /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. tsempho) matenda otupitsa masaya ndi miyendo omwe anthu ena amakhulupirira kuti amadza chifukwa cholephera kusunga miyambo ya makolo. tsendera ku mne. 1 dinizira zinthu zodzadza monga zovala m’bokosi kapena ufa m’chitete. 2 sinja m’mbali mwa nsichi kapena nsanamira yozika pansi kuti ilimbe. 3 tseka zinthu monga miyawa ya inswa pachulu kapena dzenje la mbewa. tsendeza Ku-, mne. zinthu zofewa mokanikiza m’chinthu china monga m’thumba. tsenga /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matsenga) mchitidwe wodabwitsa womwe anthu ena amachita ndi mphamvu ya mankhwala azitsamba monga kusandutsa chingwe kukhala njoka kapena mapepala kukhala ndalama. tsengachiputu /tttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. atsengachiputu) onani tanthauzo la dundu. tsengera /ttk/t/ Ku-, mne. bisala ku chinthu china. kunekwi.: tsenjera, tsonjera. tsengetsenge muo. mawu osonyeza kufuna kubisala kuchinthu china. kunekwi.: tsenjetsenje, tsenjitsenji. tsengeza Ku-, mne. bisa kuseri. tsenseneza Ku-, mne. kankha kapena koka kanthu monga lisero mokhwekhwereza. tserenga Ku-, mne. onani tanthauzo la kulunga. tserengetsa Ku-, mne. pitikitsa mothamangitsa. tseteta Ku-, mne. fupikitsa chinthu monga mtengo poudula.

tsetsera /ttk/ Ku-, mne. yenda mofulumira mochita ngati kuthamanga. mae.: tsetula. tsetsereka /tttk/ Ku-, mne. tsika pansi mokhwekhwerera kuchokera pamwamba monga potsika mu mtengo kapena pa phiri. kunekwi.: tsetseremba. tsetseta Ku-, mne. 1 sema chinthu patalipatali osasalaza monga mtondo, mpini kapena musi. 2 sera mphale ndi lisero pofuna kuchotsa mitama. 3 yenda mokhwekhwereza mapazi. mae.: tsetula, tsetsula. tsetseula Ku-, mne. 1 1onani tanthauzo 1 la tseteta. 2 onani tanthauzo 3 la tsetseta.

!

tsetula Ku-, mne. onani tanthauzo la tsetseta. tseyama Ku-, mne. khala opendekera mbali imodzi. tsibwi dzi. Mu-A- (zambi. atsibwi) onani tanthauzo la kabwira. tsidibula Ku-, mne. koka makamaka khungu la munthu mopana ndi zikhadaba. tsidula Ku-, mne. tibula mphale. tsidya /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. tsidya) mtunda wa m’mphepete mwa mtsinje woyang’anana ndi mtunda wa mbali ina ya mtsinjewo. tsiga /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tsiga) onani tanthauzo la phinga. tsika Ku-, mne. 1 choka pamwamba ndi kufika m’munsi kapena pansi. 2 mku.: mwalira. tsikira Ku-, mne. pita kumusi. tsikitsiki mve. umo limaonekera dzuwa likamalowa. mae.: tswii. kunekwi.: tikitiki. tsiku /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masiku) 1 nthawi kuyambira pamene dzuwa likutuluka mpaka kulowa. 2 nthawi yokwana maola makumi awiri, mphumhu zinayi kuyambira pakati pa usiku mpaka pakati pa usiku winanso. tsikula Ku-, mne.

1 gwetsa chinthu pochotsa chochirikiza. kunekwi.: tsigula, tsukula. 2 chotsa mimba ndi mankhwala. tsimba /tk/ dzi. I-Zi1 nyumba yolangiramo anamwali. 2 onani tanthauzo la litala. tsimbe dzi. Li-Ma- (zambi. masimbe) khala lomwe lili ndi moto. tsimika Ku-, mne. 1 loza mwachindunji. 2 yamba kuumba mbiya yatsopano. tsimikiza Ku-, mne. 1 nenetsa zachinthu mosakayika. 2 vomereza chinthu ndi mtima wonse. 3 ika mtima pa chinthu chomwe ufuna kuchita. tsimphina Ku-, mne. onani tanthauzo la dibama. tsinda /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. tsinda) onani tanthauzo la mphanje. tsinde /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. masinde) thunthu la chinthu chomera monga mtengo ndi nzimbe. tsindika Ku-, mne. chita chinthu mosafulumira mokhazikika mtima. tsindwi /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matsindwi) onani tanthauzo la denga. kunekwi.: tchindwi. tsinga Ku-, mne. konza mafuwa pamoto potereka mphika. tsinsikira Ku-, mne. onani tanthauzo la tsamira. 1 tsinya Ku-, mne. onani tanthauzo la tchima. 2 tsinya /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. masinya) makwinya a pamphumi pa munthu kapena nyama omwe amadza chifukwa cha kukwiya kapena ukali. tsinzina /ttk/ Ku-, mne tseka maso. tsipe /kt/ dzi. Mu-a- (zambi. tsipe) onani tanthauzo la fipe. tsipuka Ku-, mne. nyozera kapena khala osalabadira dandaulo la wina. tsira Ku-, mne. kulungiza nyumba yozira ndi dothi. kunekwi.: tchira. mae.: zira, tsutsuta. tsirika Ku-, mne.

chita mankhwala otchinjiriza munthu kapena zinthu kuchiwembu chamtundu wina uliwonse. tsirikula Ku-, mne. onani tanthauzo la pikisula. tsiriza Ku-, mne. onani tanthauzo la maliza. tsiruka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la godomala. tsita Ku-, mne. bisa chinthu mochitchinga monga nsalu kubisa kumaso kuti dzuwa lisalowe. tsitsa Ku-, mne. 1 kokera kapena kankhira chinthu pansi kuchokera pamwamba. 2 chepetsa mtengo wachinthu pa malonda. tsitsi /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tsitsi) zinthu zakuda, zoyerera kapena zofiirira zomwe zimamera kumutu. tsitsimuka Ku-, mne. 1 yambanso kupuma bwino monga amachita munthu yemwe anakomoka. 2 mku. pezanso mphamvu m’thupi utadya kapena kumwa kanthu kena utakhala ndi njala kapena ludzu nthawi yaitali. tsitsitiza Ku-, mne. onani tanthauzo la fafaniza. tsitu mve. umo amaonekera munthu akamaodzera. tsodzo dzi. Li-Ma- (zambi. tsodzo) onani tanthauzo la thendo. tsogola /ttk/t/ Ku-, mne. khala woyamba. tsogolera /tttkt/t/ Ku-, mne. yambitsa, londolera kapena yang’anira gulu la anthu pazochitika. tsogolo /ttk/ dzi. Li-Ma- (zambi. tsogolo) moyo umene munthu umadzakhala nawo patapita nthawi kapena zaka. tsogoza /ttk/t/ Ku-, mne. pititsa munthu kapena chinthu patsogolo pa wina. tsoka dzi. Li-Ma- (zambi. masoka) kupeza mavuto kapena kusakhala ndi mwayi. mae.: zambi tsokomola Ku-, mne. tulutsa mpweya kuchoka m’mapapo mwamphamvu kwa nthawi imodzi ndipo ntawi zambiri liwu limamvekanso. kunekwi.: khosomola. tsokomole /kkkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. atsokomole)

onani tanthauzo la chidzuma. tsokonombwe dzi. Mu-A- (zambi. atsokonombwe) mtundu wa chiwala chopanda mapiko chomwe chimadumpha poyenda. tsokopiyo1 /ttkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. matsokopiyo) sewero la ana lochita mojowajowa mwendo umodzi uku ukuyimba nyimbo. tsokopiyo2 /ttkt/ dzi. Mu-A- (zambi. atsokopiyo) onani tanthauzo la chokomiro. tsokotola Ku-, mne. onani tanthauzo la bzungunula. tsokwe /tk/ dzi. Mu-a- (zambi. tsokwe) chimanga chouma chimene chatonoledwa kuti chikonoledwe. tsomeka Ku-, mne. longa kapena zika chinthu pa kampata kakang’ono. kunekwi.: someka. tsomphola Ku-, mne. 1 landa chinthu m’dzanja lamunthu wina mwamphamvu ndi mofulumira. mae.: kwatula. 2 landa mkazi kapena mwamuna wamwini. tsonga1 dzi. Li-Ma- (zambi. matsonga) 1 msinkhu wa munthu kapena nyama ikakhala pansi kapena ikaimirira. 2 mku. khala osagona usiku onse. tsonga2 muo. mawu osonyeza kukhala moimika nsana. 1 tsono /kt/ mlu. kenaka kapena pambuyo pake. 2 tsono /kt/ muo. mawu onena kuti nthawi ino. tsonya Ku-, mne. chita mtsonyo. tsonye /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tsonye) nthenda yamaso yogwira ana oyamwa yomwe siitha msanga. tsonyeza Ku-, mne. lowetsa chinthu mokankhira m’kati. tsonyo dzi. Mu-A- (zambi. tsonyo) timitengo tating’ono towongoka tomwe anthu ena amaombera nkhokwe. tsopano /k/ktk/ muo. onani tanthauzo la tsono. tsope dzi. Mu-A- (zambi. tsope) onani tanthauzo la chewe. tsotsa Ku-, mne. onani tanthauzo la choma. tsotsi (Sho) dzi. Li-Ma- (zambi. matsotsi)

onani tanthauzo la chigawenga. tsotsoloza /tttk/t/ Ku-, mne. kazinga chinthu m’mafuta. tsoyo /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. atsoyo) onani tanthauzo 1 la futsa. tsuka Ku-, mne. yeretsa ndi madzi chinthu cha litsiro monga mbale. tsuku dzi. Li-Ma- (zambi. masuku) chipatso cha mtengo wa msuku. kunekwi.: suku. tsukuluza Ku-, mne. ikanso chinthu m’madzi kuti litsiro lotsalira lichoke. tsukunya Ku-, mne. gwedeza munthu yemwe wagona kuti adzuke kapena akhale tcheru. tsula Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la tchula. tsuli mve. umo limaonekera khosi likaweramira pansi. mae.: zyolika. tsulima /tttk/t/ Ku-, mne. weramira khosi pansi. mae.: zyolika. tsulo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. tsulo) onani tanthauzo la mbuto. tsulukuta Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la nyula. tsumba /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tsumba) 1 tsitsi lolilekera pamutu pa munthu chakumphumi. 2 bweya wautali womera pamutu pa nyama kapena mbalame zina. 3 onani tanthauzo 1 la chizemba. tsumbwi /kt/ dzi. Mu-Aonani tanthauzo la kapire. tsumphi mve. umo amaonekera munthu akamayenda motsimphina. tsunda Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la suntha. tsundikira Ku-, mne. kankhira chinthu kutsogolo kapena kumbuyo kapena komwe kuli choopsa. tsundiza Ku-, mne. onani tanthauzo la sonkheza. tsungula /ttk/ Ku-, mne. sintha maonekedwe kapena makhalidwe mwaubwino. tsungulo dzi. I-Zi- (zambi. tsungulo)

onani tanthauzo la kape. tsungwa /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. matsungwa) nsungwi zouma zomwe anthu ena amapangira phaso la nyumba. tsungwaa mve. umo amaonekera munthu kapena nyama ikazizidwa ndi chisanu. tsutsa /tk/t/ Ku-, mne. kana kuvomereza zonenedwa. tsutsula /ttk/t/ Ku-, mne. yambitsanso ululu pachilonda chifikwa chokhudzapo ndi chinthu china. tsutsuta Ku-, mne. onani tanthauzo la tsira. tsuwi dzi. I-Zi- (zambi. tsuwi) onani tanthauzo 1 la chikhwakhwalulu. tswa mve. umo chimamvekera chinthu chikagwa patchire kapena pamasamba ouma. tswada Ku-, mne. kankha tchire lalitalilitali poyenda. mae.: wayula, wanda, tswatswata. tswanya Ku-, mne. onani tanthauzo la phwanya. tswatswata Ku-, mne. onani tanthauzo la tswada. tswere /k/t/ mve. umo chimaonekera kapena kumvekera chinthu chamoyo chikamalowa patchire mwaliwiro. tswiraa mve. umo amachitira munthu wokomoka akagwa pansi. tswita Ku-, mne. onani tanthauzo la phwisa. tu m’pham’tso mawu osonyeza kutsimikiza kuti ntchito ichitika. ndibweratu mawa. tugwatugwa mve. umo amaonekera munthu akamayenda modzitukumula kapena modzikuza. kunekwi.: tumbatumba, tukwatukwa, tumbwatumbwa. tukuka /ttk/ Ku-, mne. 1 kankhira m’mwamba ponyamuka. 2 chita zinthu zapamwamba kuposa kale. tukula Ku-, mne. 1 kankhira chinthu m’mwamba. 2 chititsa munthu kapena chinthu kuti chikhale choposa kale. 3 onani tanthauzo 1 la puma. tukuliza Ku-, mne.

lowetsa chinthu mu zinthu monga mchenga kapena ufa. mae.: tukumiza. tukuluka Ku-, mne. limbalimba pofuna kudipulumutsa kuchoka m’manja mwa okugwira. tukulula Ku-, mne. 1 chotsa zinthu mozikasula makamaka zomera zoyangayanga. 2 tulutsa chinthu mu zinthu zoyangayanga. tukumiza Ku-, mne. onani tanthauzo la tukuliza tukumuka /tttk/ Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la fufuma. 2 mku. onani tanthauzo la kwiya. tukumula Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la fudugula. kunekwi.: tugumula. tukutira Ku-, mne. 1 ipsa mwam’chikatikati monga zimachitira zinyatsi zounjika pamodzi. 2 tupa maso makamaka chifukwa cholira. 3 mku. onani tanthauzo la kwiya. tukuza Ku-, mne. 1 nyamula chinthu polowa kunsi monga kwa denga lankhokwe. 2 yankhula mokwiyitsa mnzako. 3 ng’amba nthaka monga imachitira mbewu ikamayamba kumera. tukwana Ku-, mne. nenera munthu wina mawu onyoza kapena achipongwe. kunekwi.: tukana. tula Ku-, mne. ika pansi katundu kuchoka pamutu kapena paphewa. tulo /tk/ dzi. Ka-Ti- (zambi. tulo) mphamvu yogonetsa munthu kapena nyama. tuluka Ku-, mne. choka m’kati mwa chinthu monga nyumba. tulukira Ku-, mne. 1 fika pamalo kuchokera kwina. 2 dziwa chinthu chobisika. tulukiru /tttk/ mve. onani tanthauzo la balamanthu. tulula Ku-, mne. onani tanthauzo la pulula. kunekwi.: thulula. tuma Ku-, mne. uza munthu wina kuti achite chinthu. tumba Ku-, mne. 1 peza chinthu kwa nthawi yoyamba. mae.: tulukira. 2 tupa monga pamachitira pathupi pakatemedwa mphini. tumbatumba mve. onani tanthauzo la tugwatugwa.

tumbi /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. atumbi) onani tanthauzo la mkung’ung’u. tumbira Ku-, mne. fiira motuwira. tumbiza Ku-, mne. bala mwana msanga wina asanakule. kunekwi.: tumbikiza. tumbukira Ku-, mne. tchula mawu mosayenera. tumbula Ku- mne. 1 doola chinthu chotupa monga chithupsa. 2 onani tanthauzo 1 la tchula. tumbuluka /tttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la suluka. tumbwa Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la dada. tumbwatumbwa mve. onani tanthauzo la tugwatugwa. tumbwe Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la chidzekadzeka. tumikira /tttk/t/ Ku-, mne. gwira ntchito mothandiza munthu wina. tumiza Ku-, mne. pititsa chinthu kwina kudzera kwa munthu kapena chinthu china. tumphii /kt/ mve. umo amaonekera munthu kapena nyama ikamadumphadumpha. tumphuka /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo 3 la buka. tumula Ku-, mne. onani tanthauzo la tukumula. tundudza Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la nzunzunda. 2 chititsa chinthu kuti chifuwe. tundula Ku-, mne. 1 onani tanthauzo 1 la tundudza. 2 palamula munthu pomunyengelera chinthu chomwe sanachite. tundumala Ku-, mne. khala pansi kapena gona motukumula msana. tundumula Ku-, mne. 1 tsekula kukamwa kwa chinthu monga dengu longolukidwa kumene poikira mkombero wake. 2 onani tanthauzo la tukumula. tunga Ku-, mne.

1 tenga madzi ndi chikho kuchokera m’chinthu china monga mtsuko. 2 lowetsa zinthu monga nsomba kapena mkanda kuchingwe. tunguluza Ku-, mne. zunguliritsa diso popenya. tungumala Ku-, mne. tukumula msana ngati mphaka pokalipa. kunekwi: tukumala. tunkhatunkha mve. umo amaonekera munthu akamangoti apa wakhala apa wakhala pofunafuna malo abwino. tunsa Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la sendeza. 2 nyamula chinthu monga chimanga kuchokera nacho kwina ndikupita kumalo kwina. tuntha Ku-, mne. onani tanthauzo la khwirizira. tunthumira Ku-, mne. njenjemera chifukwa chozizidwa kapena mantha. tunya Ku-, mne. 1 idya ndi kuonetsa khalidwe loipa limene unalibe usanadye. 2 kweza mapewa kuonetsa ndiponso kusakondwera. tunyatunya mve. umo amaonekera munthu akamayenda monyada. kunekwi.: tonyatonya. 1 tupa /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. tupa) 1 chitsulo chamizeremizere chosalalitsira chitsulo china kapena kunolera zinthu. 2 chitsulo chamanomano chosalalitsira thabwa. 2 tupa Ku-, mne. 1 tukumuka pathupi monga limachitira thuza. 2 oneka kusatha msanga monga umachitira ufa nthawi zina. tupidwa Ku-, mne. onani tanthauzo la dzimbidwa. tupikana /ttk/ Ku-, mne. tupa thupi lonse. tuta Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la tunsa. tutiza Ku-, mne. thandiza wina kututa katundu. tutuka Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la guduka. tutuma Ku-, mne. chita thovu monga umachitira mowa wachimera kapenanso therere likamawira pamoto.

tutumuka /tttk/t/ Ku-, mne. onani tanthauzo la dabwa. tututu mve. umo zimaonekera zinthu monga mowa zikamatutuma. tuvi /tk/ dzi. Ka-Ti- (zambi. tuvi) onani tanthauzo la manyi. kunekwi.: tuzi, tudzi. tuwa Ku-, mne. oneka mbuu pathupi chifukwa chogwira kapena kukhala pa ufa, phulusa kapena fumbi. tuzu mve. onani tanthauzo la tong’o. tuzula Ku- mne. 1 tulutsa maso pamtunda pofuna kuonetsetsa kapena kuonetsa kudabwa. 2 onani tanthauzo la longoloza. tuzutuzu mve. umo amachitira munthu makamaka wamkazi akamayenda monyada kapena kudzitamandira atachita mbina. kunekwi.: tuzituzi. twatswata Ku-, mne. phwanya zinthu monga phale mu tizidutswa ting’onoting’ono. twika Ku-, mne. onani tanthauzo la gwaza. tyakatyaka mve. onani tanthauzo la chakachaka. tyopa Ku-, mne. menya ndi mtengo monga amachitira popha njoka. tywalatywala mve. yenda mopanda kudziwa kumene ukupita monga amachitira munthu wopanda nyumba. U U, u dzi. Mu-A- (zambi. ma u) lembo lamakumi awiri ndi mphambu ziwiri mu m’ndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chichewa ndipo ndi limodzi mwa malembo asanu aliwu. 1 u /k/ mve. umo limamvekera phokoso la chinthu monga chigayo. 2 u m’pham’mbu mphatikiram’mbuyo wa mwininkhani. ubale /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ubale) mgwirizano wa anthu obadwa pa bere limodzi.

ubani /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ubani) zinthu zonunkhira zopanga ndi nzonono za mtengo wamkungudza. ubatizo (Nge) dzi. U-Ma- (zambi. ubatizo) mwambo wa chipembedzo wachikhirisitu wosonyeza kuti munthu wavomerezedwa kutchedwa mkhirisitu pamaso pa Mulungu ndi mpingo ndipo munthu wobatizidwayo amathiridwa madzi pamutu kapena kuviikidwa m’madzi thupi lonse akumupempherera. ubongo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ubongo) 1 zinthu zoyera zaphalaphala zopezeka mkati mwa mutu wa munthu wa munthu kapena nyama. 2 mphamvu yachibadwidwe kapena nzeru yochititsa zinthu mwaluntha. ubububu /tktt/ dzi. U-Ma- (zambi. ubububu) kukhala wosayankhula chifukwa cha chibadwidwe kapena matenda. kunekwi.: ububu. ubusa /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ubusa) 1 ntchito yodyetsa ndi kusamalira ziweto monga nkhosa ndi mbuzi. 2 ntchito ya m’busa yolalikira ndi kutsogolera akhirisitu pamoyo wa uzimu. ubuthu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ubuthu) 1 nthawi imene mwana wamkazi amakhala asanafike pa msinkhu woti n’kubala mwana. 2 khalidwe ndi machitidwe a mwana wamkazi woti sanafike pa msinkhu woti n’kubala mwana mnzake. ubwamuna /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ubwamuna) zinthu zoyera zonga mamina zotuluka ku mbolo zokhala ndi mphamvu yobalitsa. mae.: umuna, ukala, umphongo. ubwana1 /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ubwana) khalidwe ndi machitidwe osonyeza kuti munthu ndi wamkulu pantchito. ubwana2 /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ubwana) 1 nthawi imene munthu amakhala akadali mwana. 2 khalidwe ndi machitidwe osonyeza kuti munthu si wamkulu pamsinkhu. mae.: mwana. ubwenzi /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ubwenzi) mgwirizano wa pakati pa munthu amene sanabadwe pa bere limodzi pakuthandizana m’njira zosiyanasiyana. ubweya /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ubweya) onani tanthauzo la bweya. ubwinga /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ubwinga) kamtengo kothinitsira ulusi poluka. ubwino /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ubwino) khalidwe ndi machitidwe abwino. uchema /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. uchema) madzi oyera oledzeretsa ochokera ku thunthu la mtengo wa mgwalangwa.

uchembere dzi. U-Ma- (zambi. uchembere) 1 nthawi imene munthu wamkazi akhala ataberekapo mwana. 2 khalidwe ndi machitidwe a munthu wamkazi amene waberekapo mwana. ucherere dzi. U-Ma- (zambi. ucherere) kuchepa kapena kufupika kwa chinthu. uchi /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. uchi) zinthu zonzuna zamadzimadzi zopangidwa makamaka ndi uchi. uchidakwa dzi. U-Ma- (zambi. uchidakwa) khalidwe ndi machitidwe akumwa mowa kawirikawiri mopyoza muyeso. uchidzete /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uchidzete) khalidwe ndi machitidwe ochita zinthu zopusa zosagwirizana ndi umunthu kapena msinkhu wa munthu. mae.: uchitsiru, uchilekwa. uchifwamba /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uchifwamba) machitidwe obisalira anthu pofuna kuwachita chipongwe monga kuba ndi kupha. uchigawenga /tttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uchigawenga) machitidwe osowetsa mtendere pakati pa anthu monga kuba ndi kupha. uchikumbi /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. uchikumbi) ntchito yolima mbewu kapena kuweta nyama zosiyanasiyana motsatira malangizo azaulimi. uchilekwa /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. uchilekwa) onani tanthauzo la uchidzete. uchimo /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uchimo) onani tanthauzo la chimo. uchitsiru /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uchitsiru) onani tanthauzo la uchidzete. udani /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. udani) kusagwirizana kofunirana zoipa pakati pa anthu. ude dzi. U-Ma- (zambi. ude) ukonde wa kangaude. mae.: utatavu. udindo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. udindo) mphamvu imene munthu amakhala nayo akasankhidwa kulamulira kapena kuyang’anira anzake pantchito. udongo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. udongo) khalidwe lokonda kukhala ndi zinthu zosamalika zopanda utchisi. mae.: ukhondo. udyo /tk/ muo. mawu osonyeza kuchita chinthu moyipa ndi mopitiriza muyeso. udzakazi dzi. U-Ma- (zambi. udzakazi)

1 khalidwe ndi machitidwe a mdzakazi. 2 mchitidwe wogwira ntchito kwa munthu wina wosapatsidwa malipiro. udzu /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. udzu) chomera chamasamba aataliatali monga tsekera. udzudzu /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. udzudzu) kachilombo kakang’ono kouluka kamiyendo isanu ndi umodzi komwe kamayamwa magazi ndipo nthawi zina kamafalitsa matenda monga malungo. udzukulu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. udzukulu) 1 ubale umene umakhala pakati pa mwana ndi makolo a mayi kapena bambo a mwanayo. 2 khalidwe ndi machitidwe amene amachitika pakati pa mwana ndi gogo wake kapena kuti gogo ndi mdzukulu wake. 3 mchitidwe umene amachita anthu amene amagwira ntchito yokumba m udzungulu /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. udzungulu) mbalame zazing’onozing’ono zokhala ndi bweya wobiriwira modera ndipo zimayenda m’chigulu. kunekwi.: nzungulu. udzunguya /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. udzunguya) makhalidwe wosakondwa chifukwa chokhala wekha. ufa /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. ufa) zinthu zimene zimapangidwa posinja mwinanso kugayitsa chimanga, mawere, kapena mapira zomwe anthu amaphikira nsima kapena phala. ufiti /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ufiti) mchitidwe wokhala ndi nyanga zophera anthu. ufukizi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ufukizi) khalidwe loipa limene munthu amalionetsa kudzera m’zochita zake kwa anthu ena okhala nawo. ufulu /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ufulu) mwayi wokhala momasuka, mokondwa ndi mopanda mantha. ufumu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ufumu) 1 udindo umene mfumu imakhala nawo. 2 khalidwe machitidwe a mfumu. ufupi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ufupi) maonekedwe a chinthu chomwe sichachitali. ugalu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ugalu) khalidwe ndi machitidwe oipa osayenera munthu koma galu. ugogodi /tttk/ dzi. (zambi. ugogodi) mchitidwe wokonda kunena zosinjirira za ena kwa anthu ena ndi cholinga chofuna kuwaipitsira mbiri. mae.: uguwiti. ugong’oli /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ugong’oli) 1 khalidwe ndi machitidwe osamvera malangizo a anthu ena. mae.: unkhutukumve. 2 kusowa nzeru.

uguluti dzi. U-Ma- (zambi. uguluti) mchitidwe okonda kusinjirira ndiponso kumunenera wina zonama ndi cholinga chomuipitsira mbiri winayo. uguwiti /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. uguwiti) onani tanthauzo la ugogodi. ugwirize /tk/-/ dzi. U-Ma- (zambi. ugwirize) khalidwe ndi machitidwe a gwirize. uhule (Nge) /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. uhule) khalidwe ndi machitidwe a chiwerewere makamaka a munthu wamkazi. uje /kt/ mlo. mawu amene amanenedwa pamene dzina la munthu laiwalika. kunekwi.: ujeni. uka Ku-, mne. 1 khalanso ndi moyo utafa monga adachitira Tesu. 2 onani matanthauzo a dzuka. ukachenjede /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukachenjede) khalidwe ndi machitidwe a kachenjede. ukadaulo dzi. U-Ma- (zambi. ukadaulo) khalidwe ndi machitidwe a sing’anga. ukala dzi. U-Ma- (zambi. ukala) onani tanthauzo la ubwamuna. ukalamba /tttk/ dzi. ukalamba 1 nthawi imene munthu afika pokhala ndi zaka zambiri zakubadwa nakalamba. 2 khalidwe ndi machitidwe a nkhalamba. ukale dzi. U-Ma- (zambi. ukale) nthawi yakale ya munthu kapena chinthu. ukali /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukali) kumva mtima kuwawa chifukwa chakunyansidwa kapena chokwiya ndi zinthu zina. ukalinde dzi. U-Ma- (zambi. ukalinde) khalidwe ndi machitidwe a kalinde. ukamberembere dzi. U-Ma- (zambi. ukamberembere) mkhalidwe kapena machitidwe ochita zinthu zoipa mozembazemba kapena mobisalabisala. ukanga dzi. U-Ma- (zambi. ukanga) 1 ubweya wautali wa nyama makamaka wa njovu. 2 chibangiri chopangidwa ndi ubweya wa njovu. ukapolo /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukapolo) 1 nthawi imene munthu atengedwa mokakamizidwa ndi kukagwira ntchito ntchito mokakamizidwa ndiponso popanda malipiro.

ukapsala dzi. U-Ma- (zambi. ukapsala) onani tanthauzo la ukamberembere. ukathyali /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukathyali) onani tanthauzo la ukamberembere. ukatswiri /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ukatswiri) mchitidwe wochita kapena wopanga zinthu mwaluso kwambiri. ukavuwevuwe dzi. U-Ma- (zambi. ukavuwevuwe) khalidwe ndi machitidwe odanitsa anthu powauza zoipa za wina ndi mnzake. ukayidi /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukayidi) mchitidwe wogwiritsa ntchito munthu ngati chilango makamaka chifukwa cholakwira malamulo a boma. ukazi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukazi) 1 zinthu zoyera zamadzimadzi zotuluka kunyini kwa mkazi akafika pomva kukoma kwambiri akamachindidwa. 2 khalidwe ndi machitidwe a munthu wamkazi. ukhondo /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukhondo) onani tanthauzo la udongo. ukhungu /tkt/ dzi. (zambi. ukhungu) 1 khalidwe ndi machitidwe a munthu wosaona. 2 mphamvu ya kusaona. 3 mku. kusowa nzeru. mae.: umbuli. ukira Ku-, mne. onani tanthauzo la galuka. ukofu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukofu) onani tanthauzo la nkhanyi. ukonde dzi. U-Ma- (zambi. ukonde) 1 chinthu choluka ndi ulusi chomwe anthu ena amaphera nsomba. 2 kombe yemwe anthu ena amadzitetezera ku udzudzu. ukonokono dzi. U-Ma- (zambi. ukonokono) tinkhono tating’onong’ono tam’madzi tooneka modera. ukopo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ukopo) onani tanthauzo la bongo. ukuku dzi. U-Ma- (zambi. ukuku) tizilombo tating’onoting’ono kwambiri timene timapezeka pathupi la nyama monga nkhuku ndi timayamwa magazi a nyamayo. mae.: utitiri, unyakanyaka, unguwo. ukulu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ukulu) 1 udindo wotsogolera anthu pa ntchito kapena pamudzi. 2 maonekedwe a chinthu m’phipi kapena m’thunthu mwake. ukuluma Ku-, mne.

onani tanthauzo la jeda. ukwati dzi. U-Ma- (zambi. ukwati) kukhalira limodzi kwa mwamuna ndi mkazi m’banja. ukweche /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ukweche) onani tanthauzo la bwambu. ula dzi. U-Ma- (zambi. maula) 1 chipatso chamtengo wa m’mbula. 2 mchitidwe woombeza. ulalo dzi. U-Ma- (zambi. maulalo) 1 onani tanthauzo la mlato. 2 chiphaka monga cha nkhokwe. ulambo dzi. I-Zi- (zambi. ulambo) onani tanthauzo 1 la litato. ulangizi dzi. U-Ma- (zambi. maulangizi) mchitidwe wopereka malangizo. ulembe /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ulembe) utomoni wa mtengo owawa umene anthu amapaka ku ntcheto kapena mpaliro kuti akalasa nyama ife nsanga. ulembi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ulembi) ntchito ya mlembi. ulemerero dzi. U-Ma- (zambi. ulemerero) 1 kukhala pabwino mosasowa chinthu 2 kukhala ndi madalitso pa moyo wauzimu ndipo osasowa kanthu kalikonse. ulemu dzi. U-Ma- (zambi. ulemu) khalidwe labwino lodzilemeka ndi kulemekezanso anthu ena. ulendo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. maulendo) 1 kuyenda kuchokera kumalo ena kupita kwina. 2 mtunda wautali pakati pa malo awiri olekana. ulenje dzi. U-Ma- (zambi. ulenje) mchitidwe wosaka ndi kupha nyama za m’tchire. ulera dzi. U-Ma- (zambi. ulera) mtunda wautali. ulere /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ulere) onani tanthauzo la bule. ulesi /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. ulesi) khalidwe losakonda kugwira ntchito koma kungokhala. ulimbo dzi. U-Ma- (zambi. ulimbo) nkhananda yopangidwa kuchokera ku utomoni wa mitengo ina ndipo anthu ena amaiphika ndi cholinga choti azitcherera mbalame. ulimi dzi. U-Ma- (zambi. ulimi) ntchito yolima mbewu ndi kuweta ziweto motsatira malangizo. ulombe dzi. U-Ma- (zambi. ulombe)

onani tanthauzo la kasanda. ulonda /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ulonda) udindo kapena ntchito ya mlonda. ulongo dzi. U-Ma- (zambi. ulongo) 1 onani tanthauzo la dongo. 2 ubale wa pakati pa mwana wamwamuna ndi wamkazi. ulosi dzi. U-Ma- (zambi. ulosi) mchitidwe wotha kudziwa zinthu zimene zidzachitike mtsogolo. uluka /ttk/ Ku-, mne. 1 onani tanthauzo la phululuka. 2 pita m’mwamba ndi mphamvu ya mphepo monga imachitira nsalu ndi zinthu zina zopepuka. ulula Ku-, mne. onetsa kapena kunena poyera zachinsinsi. .fani.: vumbula. ululu dzi. U-Ma- (zambi. ululu) kupweteka kwambiri m’thupi chifukwa cha matenda kapena kulumidwa mwinanso kutenthedwa kapena kuwawa kwa chinthu m’kwamwa ukachidya. uluma Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la bangula. ulumira dzi. U-Ma- (zambi. ulumira) tizilombo tating’onoting’ono tonga udzudzu koma tocheperapo tomwe timaluma makamaka nthawi ya madzulo munthu akakhala panja. ulunga Ku-, mne. panga chinthu chofewa makamaka dothi ndi manja kuti chikhale chambulungo. ulungu dzi. U-Ma- (zambi. ulungu) ululu wa zinthu zoluma monga njoka. ulusi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ulusi) onani tanthauzo la mbota. ulutsa /ttk/ Ku-, mne. 1 lengeza uthenga kapena mawu pa wailesi. 2 chititsa chinthu kuti chiuluke. uluwa dzi. U-Ma- (zambi. uluwa) onani tanthauzo 2 la chiku. uma Ku-, mne. 1 iphwa madzi. 2 limba monga imachitira nsima ikakhalitsa. 3 ifa monga zimachitira zomera zikasowa madzi. 4 mku. itha mphamvu zoberekera monga chimachitira chamoyo chachikazi. umaliseche dzi. U-Ma- (zambi. umaliseche) mchitidwe okhala maliseche. umaluku /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. umaluku)

khalidwe ndi machitidwe a munthu wa mawala. umambala /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. umambala) onani tanthauzo la ukamberembere. umatira Ku-, mne. onani tanthauzo la umbatira. umba Ku-, mne. panga zinthu monga mbiya ndi njerwa ndi dothi lofewa. umbala1 Ku-, mne. chita mwambo wodula khungu la kunsonga kwa mbolo makamaka pakati pa Ayawo. umbala2 /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. umbala) mchitidwe wakuba. umbanda dzi. U-Ma- (zambi. umbanda) mchitidwe wakuba kapena kupha anthu mowabisalira. umbatira Ku-, mne. fungatira monga imachitira nkhuku ikakhala pa mazira. umbeta /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. umbeta) 1 nthawi imene munthu wamkazi woti wafika pa msinkhu wokwatiwa akakhala asanakwatiwe. 2 khalidwe ndi machitidwe a mkazi wosakwatiwa. umbirira Ku-, mne. unjikana pa chinthu monga zimachitira njuchi. umbombo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. umbombo) mtima wosafuna kupatsa munthu wina kanthu. umboni dzi. U-Ma- (zambi. umboni) mawu kapena chinthu chotsimikizira zimene zidachitika mwinanso zidzachitike. umbudza Ku-, mne. onani tanthauzo 1 la kankhamula. umbula Ku-, mne. tseka mbiya powumba. mae.: vimba. umbuli /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. umbuli) khalidwe kapena machitidwe osadziwa zinthu. umbwinya dzi. U-Ma- (zambi. umbwinya) zam’kati mwa chifu ndi matumbo. mae.: chipwidza, chipwiriri. umira Ku-, mne. 1 gwiritsa ntchito chinthu monga ndalama mosinira. 2 chita umbombo. 3 uma pang’ono monga umachitira ufa ukayanikidwa padzuwa. umirira Ku-, mne. onani tanthauzo la kakamira. umiriza Ku-, mne.

onani tanthauzo la chichiza. umisiri /tkt/ dzi. I-Zi- (zambi. umisiri) luso la ntchito zamanja. umodzi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. omodzi) mchitidwe wa chimvano pochita zinthu. umoyo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. umoyo) khalidwe kapena machitidwe a chinthu cholengedwa otha kudya, kukula, kubereka ndi kufa. umphawi (Sho) /ttk/ dzi. (zambi. umphawi) kukhala osowa pazinthu zambiri zofunika pamoyo wa munthu monga chakudya, mankhwala, malo ndi zovala. umphongo dzi. U-Ma- (zambi. umphongo) onani tanthauzo la umuna. umuna /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. umuna) 1 onani tanthauzo la ubwamuna. 2 khalidwe ndi machitidwe a munthu wamwamuna. umunthu /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. umunthu) khalidwe ndi machitidwe abwino oyenera munthu. umwana /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. umwana) onani matanthauzo 1 ndi 2 a ubwana. umwini /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. umwini) mphamvu ndi ulamuliro umene munthu amakhala nawo pa chinthu chake. una /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. mauna) onani tanthauzo la bwenje. unamwali /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. unamwali) khalidwe ndi machitidwe a namwali. unda Ku-, mne. 1 kuta chinthu ndi dothi monga chimachitira chiswe pachulu. 2 konza mizere m’munda. undi dzi. U-Ma- (zambi. undi) ufa wa nthanga zokazinga monga maungu. mae.: chinkhaka. undu mve. umo chimamvekera kapena kuonekera chinthu monga khoma la nyumba likamagwa. undukula Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la kombola. kunekwi.: windikula. undumula Ku-, mne. onani tanthauzo la gumula. undwa Ku-, mne. dyedwa ndi chiswe.

ung’anga dzi. U-Ma- (zambi. ung’anga) khalidwe ndi machitidwe a sing’anga. ung’ono /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. ung’ono) khalidwe ndi machitidwe a munthu wamng’ono. unga Ku-, mne. unda dothi kuti likhale nthumbira kapena mzere. ungatira Ku-, mne. fungatira chinthu. ungula Ku-, mne. dekesa gaga ku lipande kapena mankhukwa ku mapira. kunekwi.: yungula. unguwo dzi. U-Ma- (zambi. ungowo) onani tanthauzo la ukuku. unguza Ku-, mne. funafuna chinthu ndi maso. mae.: yang’ana. unika Ku-, mne. walitsa pamalo ndi nyali kapena nsakali kuti uwone chinthu. unji mve. umo zimaonekera zinthu zikasonkhana pamodzi. kunekwi.: unjiunji. unjika Ku-, mne. ika zinthu pamalo amodzi. unjirira Ku-, mne. khala mozungulira chinthu monga zimachitira njuchi kapena anthu. mae.: zingirira. unjiza Ku-, mne. kankhira kapena kokera zinthu monga dothi kuti zikhale pamodzi. unongo /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. unongo) onani tanthauzo la bongo. unotsi dzi. U-Ma- (zambi. unotsi) onani tanthauzo 1 la mbera. unthama Ku-, mne. 1 myata pansi. 2 peza malo okhalapo kapena owusapo. ununda dzi. U-Ma- (zambi. ununda) onani tanthauzo la kupe. kunekwi.: kanunde. unya k mne. 1 kuyamba kufa kwa njira anthu akaleka kudzeramo kapena kufwifwa kwa nyumba chifukwa chosaisamala kapenanso kusagonamo. 2 nyentchera thupi chifukwa chosadya bwino kapena matenda. unyakwawa dzi. U-Ma- (zambi. unyakwawa) khalidwe ndi machitidwe a nyakwawa. unyamata /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. unyamata)

1 nthawi imene munthu akhala mnyamata. 2 khalidwe ndi machitidwe a mnyamata. unyang’anya dzi. U-Ma- (zambi. unyang’anya) onani tanthauzo la kamfalansa. unyevu dzi. U-Ma- (zambi. unyevu) onani tanthauzo 1 la mkupe. unyewa dzi. U-Ma- (zambi. unyewa) onani tanthauzo la kaliwu. unyinji /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. unyinji) onani tanthauzo 2 la khwimbi. unyizi dzi. U-Ma- (zambi. unyizi) khalidwe ndi machitidwe a ulesi. unyolo /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. unyolo) timagango ta chitsulo tolunzanalunzana kotero kuti nkutheka kumangira chinthu kapena kuvala. unyoma dzi. u (zambi. unyoma) onani tanthauzo la ulimbo. unyopo /ttk/ dzi. unyopo mawu onyoza otanthauza ulesi. kunekwi.: unyopi. upande /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. upande) onani tanthauzo 1 la mkupe. upandu /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. upandu) khalidwe ndi machitidwe oukira ulamuliro. kunekwi.: mphanduko. uphungu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uphungu) 1 khalidwe ndi machitidwe a munthu wokhala pakati pa anthu ndi mtsogoleri wawo. 2 mchitidwe wa ukhalapakati ndi kutumikira anamwali. 3 onani tanthauzo la ulangizi. uphunzitsi /tttt/ dzi. U-Ma- (zambi. uphunzitsi) ntchito yophunzitsa ana asukulu kapena ophunzira kuti adziwe luso lomwe alibe. upo dzi. U-Ma- (zambi. upo) kukambirana kwa anthu angapo mseri n’cholinga chopangana mfundo yeniyeni pa zokambiranazo. upongozi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. upongozi) khalidwe ndi machitidwe a mpongozi. upotche /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. upotche) onani tanthauzo la mbera. upuludzu dzi. U-Ma- (zambi. upuludzu) khalidwe ndi machitidwe a puludzu. upwiriri /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. upwiriri)

onani tanthauzo la chipwidza. usa Ku-, mne. khala pa mthunzi nthawi ya dzuwa kapena kuima pansi pa denga kuopa dzuwa kapena mvula. usana /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. usana) nthawi ya pakati pa kutuluka ndi kulowa kwa dzuwa. usanjo dzi. U-Ma- (zambi. usanjo) onani tanthauzo la chisanja. usatana /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. usatana) mchitidwe kapena khalidwe lochita zinthu zosavomerezeka pamaso pa Mulungu ndi anthu anzako. usemwe dzi. U-Ma- (zambi. usemwe) onani tanthauzo 1 la mkupe. usiku /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. usiku) nthawi ya mdima dzuwa litalowa. usimwi /kt/ dzi. U-Ma- (zambi. usimwi) onani tanthauzo la kadzimete. usinda /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. usinda) onani tanthauzo la ubundu. kunekwi.: msinda. using’anga dzi. U-Ma- (zambi. using’anga) khalidwe ndi machitidwe a sing’anga. usinini /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. usinini) onani tanthauzo la bwivu. usipa dzi. U-Ma- (zambi. usipa) onani tanthauzo la chinthumbwi. usiwa dzi. U-Ma- (zambi. usiwa) 1 umphawi wa zovala. 2 onani tanthauzo la ulombo. usodzi /ttt/ dzi. U-Ma- (zambi. usodzi) khalidwe ndi machitidwe a msodzi. usufu dzi. U-Ma- (zambi. mausufu) mtengo wonga mlambe womwe umabala zipatso zonga thonje m’kati mwake. 1 uta Ku-, mne. 1 khala malo amodzi kwa nthawi yaitali monga zimachitira ng’ombe zikamaphwetsa mkhuto. 2 mku. chita zinthu monyada ndi mochedwa. 2 uta /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. mauta) chida choponyera mivi kapena mipaliro polasa chinthu. utaka /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. utaka) nsomba yamamba aang’ono yonga chambo yamaonekedwe odera kapena oyerera.

utakafumbi /ttk/ dzi. U-Ma- (zambi. utakafumbi) onani tanthauzo la mbewa. utali /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utali) 1 mtundu wa bowa waukulu kwambiri wokhala ndi mchombo wautali. mae.: thale. 2 maonekedwe a chinthu chimene sichili chachifupi msinkhu. utambwali /tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. utambwali) onani tanthauzo la ukamberembere. 1 utata dzi. U-Ma- (zambi. utata) onani tanthauzo la ukuku. 2 utata /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utata) onani tanthauzo la ukuku. utatavu dzi. U-Ma- (zambi. utatavu) onani tanthauzo la ude. utawaleza /tkkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utawaleza) onani tanthauzo la mwanawaleza. utawo /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utawo) onani tanthauzo 2 la litato. utchisi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utchisi) onani tanthauzo la uve. utha Ku-, mne. konza maliro popinda mawondo monga amachitira pa mwambo wa Chingoni. uthakati dzi. U-Ma- (zambi. uthakati) onani tanthauzo la ufiti. uthenga /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uthenga) onani tanthauzo la thenga. utitiri /tkt/tttk/ dzi. U-Ma- (zambi. utitiri) onani tanthauzo la kamfalansa. utomoni /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utomoni) zinthu zamadzimadzi zotuluka m’mitengo ina zomwe amapangira ulimbo. kunekwi.: utomboni. utongole dzi. U-Ma- (zambi. utongole) uchi wopangidwa ndi kachilombo kotchedwa tongole. utoto /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utoto) 1 zinthu zamadzimadzi zonikira zinthu monga nsalu. 2 onani tanthauzo la penti. utsi /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. utsi) nthunzi yotuluka pamene pakuyaka moto. utsikana /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utsikana)

1 nthawi imene munthu wamkazi akhala akadali mtsikana. 2 khalidwe ndi machitidwe a mtsikana. utsogoleri dzi. U-Ma- (zambi. utsogoleri) 1 ntchito ya munthu wotsogolera. 2 khalidwe ndi machitidwe a mtsogoleri. utsotsi dzi. U-Ma- (zambi. utsotsi) khalidwe ndi machitidwe akuba kapena kupha. utuchi dzi. U-Ma- (zambi. utuchi) zinthu zaufaufa zopezeka pocheka matabwa. utululu /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utululu) onani tanthauzo la mdyaudzungulu. utumbidwa /ttkt/ dzi. U-Ma- (zambi. utumbidwa) 1 nthawi imene mwana wasiyitsidwa msanga kuyamwa chifukwa mayi akuyembekezera kuberekanso mwana wina. 2 khalidwe ndi machitidwe a nthumbidwa. utyopi dzi. U-Ma- (zambi. utyopi) khalidwe ndi machitidwe onenera mnzako zoipa n’cholinga choti ukumuwuzayo akonde iwe wekha osati mnzakoyo. uve /tk/ dzi. U-Ma- (zambi. uve) khalidwe ndi machitidwe okhala ndi zinthu zalitsiro kapena zonyansa. mae.: utchisi, usi. uvuni (Nge) /kt/ dzi. U-Ma- (zambi. uvuni) 1 mulu wa njerwa woyalidwa bwino wokhala ndi mipata kunsi kwake yomwe amasonkhamo moto kunsi kwake kuti awotche bwino njerwazo. 2 chinthu chomanga ndi njerwa chokhala ndi mpata wophikiramo zakudya monga buledi. uwa Ku-, mne. tulutsa liwu mwamphamvu monga amachitira galu akadabwa kapena akakwiya. uwende dzi. U-Ma- (zambi. uwende) onani tanthauzo la liwende. uweta /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uweta) onani tanthauzo la umbeta. uwisi /tkt/ dzi. U-Ma- (zambi. uwisi) mkhalidwe kapena maonekedwe a chinthu chosapsa makamaka chipatso. uyalo dzi. U-Ma- (zambi. uyalo) timitengo totanthalika pa chithandala cha mbale kapena pa chiphaka cha nkhokwe. uyeni mlo. onani tanthauzo la ujeni. kunekwi.: uyuni. uza Ku-, mne.

dziwitsa wina za chinthu china poyankhula. uzamba dzi. (zambi. uzamba) ntchito ya mayi wothandiza kubereketsa ana m’chikuta. uzimba dzi. U-Ma- (zambi. uzimba) onani tanthauzo 1 la liwamba. uzira Ku-, mne. pemerera mpweya monga pokoleza moto mae.: pupuzira. uzondi /ttk/ dzi. (zambi. uzondi) khalidwe ndi machitidwe oda anthu ena. V V, v dzi. Mu-A- (zambi. ma v) lembo lamakumi awiri ndi chiwiri mu mndandanda wa malembo a m’chinyanja ndiponso limodzi mwa malembo khumi, asanu ndi anayi opanda liwu. vaka Ku-, mne. 1 phimba thupi la munthu pomulowetsa m’chovala monga buluku kapena diresi. 2 gulira munthu wina chovala. vala Ku-, mne. 1 phimba thupi molowa mu chovala monga buluku kapena diresi. 2 ika kapena koloweka chinthu pathupi monga mkanda, tayi pofuna kudzikongoletsa. valachubu (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavalachubu) kampira kakang’ono kakatali kamene amaveka ku valabu ndi cholinga chakuti dzenje lolowera mpweya mu chubu litseke kuti mpweya wa m’kati mwa chubucho usatuluke. valavu (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavalavu) kachitsulo kakang’ono kakuchubu, kamphako, kamene amalowetsera mpweya m’chubu. kunekwi.: valabu. valira Ku-, mne. 1 vala bwino zovala zokongola. 2 khala ndi masamba ambiri monga umachitira mtengo. valo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavalo) onani tanthauzo la tchende. valu /tk/ mve. umo amachitira munthu povala mofulumira. vama Ku-, mne. onani tanthauzo la usa. kunekwi.: fama. vanishi (Nge) /kt/ dzi. (zambi. vanishi)

zinthu zowoneka ngati mafuta zonyata koma zotha kuuma msanga zomwe anthu amapaka ku zinthu zamatabwa monga mipando ndi mabedi kuti zizinyezimira. vapa mve. umo chimaonekera chinthu monga chimbalame chikakhala kapena chikagwa mothasalala. mae.: vwapa. vava (Nge) dzi. (zambi. vava) chinthu cha mabowomabowo chomwe amagwiritsa ntchito pothirira madzi mowaza. venda (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mavenda) munthu wogulitsa malonda osiyanasiyana panja kapena mumsika. vende dzi. Li-Ma- (zambi. mavende) onani tanthauzo la chimwamadzi. vero (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. vero/mavero) chovala chakumutu chachitali cholekezera m’mapewa chomwe akazi amavala makamaka mkwatibwi paukwati. vesiti (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-/ L (zambi. vesiti/mavesiti) chovala cham’kati mwa malaya koma chopanda manja chomwe amuna ena amavala. vii mve. umo chimamvekera chinthu choponyedwa mwamphamvu kapena choyenda mwaliwiro monga mwala kapena galimoto. viika Ku-, mne. onani tanthauzo la nyika. viikira Ku-, mne. ika mayani mu mtsuko wa madzi kuti madziwo asakhabwire. viira Ku-, mne. onani tanthauzo la gogodera. vika Ku-, mne. onani tanthauzo la folera. kunekwi.: vwika. vila Ku-, mne. onani tanthauzo la folera. vimba Ku-, mne. 1 tseka kapena phimba chibowo. 2 onani tanthauzo la pherera. vimbo dzi. Li-Ma- (zambi. mavimbo) dzenje lodzalapo mtengo monga malalanje, nthochi ndi zina zotere. vimvita Ku-, mne. onani tanthauzo la kandira. vina Ku-, mne.

gwedeza thupi potakasula ziwalo monga mutu, manja, mapazi kapena chiuno makamaka potsatira nyimbo kapena kulira kwa ng’oma. vinira Ku-, mne. meta chinamwali kapena pereka malangizo pa mwambo wachinamwali. vinyo (Pwi) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. vinyo) mowa wa mphesa opangidwa ndi madzi a zipatso za mpesa. visende dzi. I-Zi- (zambi. visende) machende a nyama monga mbuzi, nkhosa kapena ng’ombe. viwi /tk/ muo. machitidwe a ntchito, makomedwe kapena mamvekedwe opitirira muyeso. Amanyada viwi. voko /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. voko) onani tanthauzo 2 la gata. vomera Ku- mne. 1 onani tanthauzo la itawa. kunekwi.: zomera. 2 gwirizana di zonenedwa kapena zochitika ndi munthu wina. kunekwi.: zomera. vononga Ku-, mne. ononga zinthu kapena mawu makamaka poyankhula. vonongera Ku-, mne. 1 detsa madzi. 2 ononga mawu poyankhula. vota (Nge) Ku-, mne. sankha chinthu chimodzi makamaka munthu pakati pa anthu angapo poponya kapepala kolembapo dzina la munthuyo m’kabokosi kapena pongokweza manja. voti (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavoti) mchitidwe wovota. vukula Ku-, mne. wawa kapena pweteka kwambiri monga chimachitira chilonda chotukusira. vukulira Ku-, mne. tipulira nthaka m’munda kuti mbewu zikule bwino. vukumula Ku-, mne. panda munthu kapena nyama ndi mtengo. vukuta Ku-, mne. 1 imva ululu ndi kutukula m’misempha. 2 pemerera moto ndi mvukuto. vukutuvukutu mve. 1 umo zimaonekera zinthu zokula msanga monga mmera kapena mwana. 2 umo limaonekera gulu lalikulu la anthu okhala pansi malo amodzi. mae.: vuu. vula Ku-, mne. 1 mku. chititsa manyazi munthu wamkulu. 2 onani tanthauzo la khungula.

vulala /ttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la phweteka. vulavula dzi. Mu-A- (zambi. avulavula) onani tanthauzo la chuzu. vulaza /ttk/ Ku-, mne. pweteka munthu wina. vulira Ku-, mne. 1 patsa munthu chinthu choti wina adavalapo kale. 2 siyira munthu wina udindo monga ufumu. 3 onetsa munthu wina maliseche. vulumuka /tttk/ Ku-, mne. choka mwamphamvu m’manja mwa munthu akakugwira. vulumula Ku-, mne. luma kapena gwira chinthu ndi mphamvu n’kuchimenyetsa uku ndu uku monga amachitira galu akagwira nyama. vuluza Ku-, mne. ponya chinthu ndi manja mwamphamvu monga mwala kapena chigowiro. 1 vuma mve. umo umaonekera mtengo womwe uli ndi nthambi zambiri ndi masamba ambiri. 2 vuma /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. vuma) mbali ya dziko komwe kumatulukira dzuwa. vumata Ku-, mne. onani tanthauzo la dzagada. vumatira Ku-, mne. yankhula mosamveka bwino mawu monga munthu akakhala ndi zilonda m’kamwa kapena akamayankhula chakudya chili m’kamwa. vumba1 dzi. Li-Ma- (zambi. vumba) fungo la nsomba. vumba2 Ku-, mne. 1 igwa mwamphamvu monga imachitira mvula. 2 onani tanthauzo la lambwadza. vumbula Ku-, mne. sokolotsa chinthu chimene chinabisala. mae.: vundumula. vumbulutsa /tttk/t/ Ku-, mne. ulula chinsinsi kapena sokolotsa chinthu chimene chinabisala. vumbutsa Ku-, mne. ulula chinsinsi kapena chinthu chobisika. vumbwe /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. avumbwe) onani tanthauzo la bonga. vumula Ku-, mne.

thetsa ndi mankhwala ululu makamaka wa njoka m’thupi la munthu ikamuluma. vuna Ku-, mne. dula mpunga kapena mawere. vunda /t/tk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la choza. vundika Ku-, mne. ika zinthu makamaka zipatso pamalo ofundira bwino ndi cholinga chakuti zipse msanga. vundikira Ku-, mne. phimba kapena tseka chibowo ndi chinthu china. mae.: vindikira. vunduka /ttk/ Ku-, mne. choka pagulu mofulumira ndi mokwiya kusonyeza kusagwirizana ndi chinthu chomwe chachitika kapena chanenedwa. vundukula Ku-, mne. 1 chotsa chivundikiro pa chinthu monga mphika kapena mbale. 2 chotsa chinthu chophimba pa chinthu china monga nsalu kapena bulangete. vundukulu /tttk/ mve. umo amachitira munthu povundukula chinthu. vundula Ku-, mne. onani tanthauzo la guduza. vundumuka /tttk/ Ku-, mne. nyamuka pamalo mwamphamvu ndi mwadzidzidzi. vundumula Ku-, mne. chititsa chinthu chomwe chinabisala kuti chithawe. vundumutsa /tttk/ Ku-, mne. onani tanthauzo la vumbula. vunduzi dzi. Mu-A- (zambi. avunduzi) onani tanthauzo la kavuwevuwe. 1 vunga dzi. Li-Ma- (zambi. mavunga) onani tanthauzo la funkha. 2 vunga Ku-, mne. onani tanthauzo la fukusa. vungana Ku-, mne. onani tanthauzo la fanyangera. vunganiza Ku-, mne. sokoneza nkhani kuti zisalongosoke. vupula Ku-, mne. 1 sadza masamba ndi mtengo. 2 panda chithu monga munthu kapena galu ndi liswazi.

vuta dzi. Mu-A- (zambi. vuta) onani tanthauzo la kapalepale. 2 vuta Ku-, mne. chita chinthu chosowetsa ena mtendere. vuto /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mavuto) chinthu chimene chimasowetsa munthu mtendere m’maganizo. vutula ku mne. onani tanthauzo la kunkha. vuu mve. 1 onani tanthauzo 2 la vukutuvukutu. 2 onani tanthauzo la vii. vuuka /ttk/t/ Ku-, mne. choka m’madzi. vuula Ku-, mne. 1 chotsa chinthu m’madzi. 2 tenga galu wamng’ono kwa munthu wina kuti ukawete. vuvumala Ku-, mne. khala mosonyeza kupanda mphamvu monga imachitira nkhuku yodwala chitopa. vuvumale /ttkt/tttk/ mve. umo amaonekera munthu kapena nkhuku yodwala ikakhala mosonyeza kupanda mokhumata kwambiri. vuvunyula Ku-, mne. gwiragwira zinthu monga mapepala kapena zovala poziononga ndi kuzikwinyakwinya. vuvuta Ku-, mne. ononga zinthu monga zomera poziponda mosasamala. 1 vuwa Ku-, mne. ipha nsomba 2 vuwa mve. umo chimamvekera chinthu monga mtengo ukagwa pamadzi. vuwaza Ku-, mne. 1 chapa zovala patalipatali. 2 phika ndiwo mosalongosoka. vuwo dzi. Li-Ma- (zambi. mavuwo) 1 mbiya yoviikamo mphale kapena mankhwala osamba kapena oyasamiramo. 2 malo omwe amaphapo nsomba m’nyanja kapena mtsinje. vuzi (Sho) dzi. Li-Ma- (zambi. mavuzi) onani tanthauzo la buzi. vwaika Ku-, mne. lima mosasamala monga kuvwinyiza udzu osaundiritsa. vwaluka /ttk/ Ku-, mne.

mveka mosakondweretsa kwenikweni monga imamvekera nyimbo yoimbidwa ndi mawu okweza kapena kulira kwa ng’oma yong’ambika. vwalula Ku-, mne. imba. vwanduka /ttk/ Ku-, mne. yenda kapena chita chinthu zinthu mofulumira mochita ngati kuwononga. vwangula Ku-, mne. dula kamodzin’kamodzi nthuli yaikulu ya nyama ndi mpeni wakuthwa. vwapa mve. onani tanthauzo la vupa. vwata Ku-, mne. onani tanthauzo 2 la fumbira. vwende dzi. Li-Ma- (zambi. mavwende) onani tanthauzo la chimwamadzi. vwerekete mve. umo amamvekera munthu akamakhala pansi mosasamala makamaka pafumbi. vwetete mve. umo imaonekera mimba yaikulu munthu akakhala pansi kapena masaya a munthu wonenepa kwambiri. vwika Ku-, mne. zika chinthu monga nsalu m’chiuno kuti isavuke. vwinya Ku-, mne. onani tanthauzo la kwinya. kunekwi.: vinya. vwirikiti /k/t/ mve. umo zimaonekera zinthu zosiyanasiyana zikaunjikidwa malo amodzi. kunekwi.: virikiti. vwitika Ku-, mne. onani tanthauzo la fwirisa. vwitikira Ku-, mne. onani tanthauzo la pisira. vwitira Ku-, mne. lowetsa mpweya m’chinthu china monga chubu. vwivwi mve. umo amachitira anthu akazingira chinthu kapena munthu. vwivwiniza Ku-, mne. gubuduza pansi monga amachitira anthu akamamenyana. kunekwi.: vwivwinyiza. W

W, w dzi. Mu-A- (zambi. ma w) lembo la makumi awiri ndi mphambu zitatu mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chichewa ndipo ndi limodzi mwa malembo opanda liwu khumi ndi mphambu zisanu ndi zinayi. 1 wa tsi. tsinde ma mlozi wosonyeza kuyandikira kwambiri kwa zinthu. malaya awa. 2 wa /kt/ mve. umo zimamvekera zinthu zoponyedwa mowaza. 3 wa mpe. mawu osonyeza umwini. uwu ndi mchira wa fisi. 4 wa m’pha. 1 mgwirizanitsi yemwe ndi m’phatikiram’mbuyo wopanga aneni amayina a chimodzi a m’gulu la Mu-A-, Mu-A-, ndi Mu-Mi-. Chitsa.: wauthyola/uta/ mtengo. 2 mgwirizanitsi yemwe ndi m’phatikira m’kati amene amagwira ntchito monga mlowam’malo wa mayina onena zambir waa mve. 1 umo kumamvekera kuwaza kopitiriza monga imachitira mvula ikamagwa pang’onopang’ono. 2 umo kumamvekera kuwira kwa madzi mu mphika akamayamba kubwata. wailesi (Nge) /ktt/ dzi. i-Zi- (zambi. wailesi) makina wokhala ndi mphamvu zokoka mawu ku mbali kapena maiko osiyanasiyana kuti anthu azimva zoulutsa kudzera m’makinamo. wayilesi yanga yatha mabatile 1 waka Ku-, mne. sanjika miyala kapena njerwa pamwamba pa inzake monga amachitira pomanga nyumba. 2 waka mve. umo chimamvekera chinthu chopepuka chikagwera pa udzu kapena chomera china. wakawaka mve. 1 umo kumamvekera kuyenda kwa munthu makamaka m’thengo mopanda njira. mae.: sokasoka. 2 umo amachitira munthu akamayenda uku ndi uku kufunafuna kanthu kena. wakha Ku-, mne. gwira chinthu chomwe chaponyedwa chisanagwe kapena chili m’malele. kunekwi.: yakha. walawala mfo. 1 umo amaonekera munthu akaimira kapena akagona choongoka. 2 umo chimaonekera chinthu choongoka monga mtengo kapena msewu

wosakhota. 3 umo amachitira munthu akamapukusa mutu pokana. 4 onani tanthauzo la buno. walima Ku- mne. onani tanthauzo la ng’anima. waliwali mve. onani tanthauzo la chezichezi. waliza Ku-, mne. yala udzu kapena zinthu zina mowaza. walula Ku- mne. 1 kweza mawu kwambiri ndi liwu losakondweretsa poyimba. 2 ng’amba chinthu monga bango kapena nkhuni. wamba Ku- mne. 1 umika chinthu monga nsomba kapena nyama pamoto. 2 saka nyama kutchire. 3 ika chinthu monga ng’oma kapena manja kufupi ndi mkoto. kunekwi.: wambiza. wamba1 mfo. mawu osonyeza kukhala opanda udindo wina uliwonse wodziwika bwino ndi anthu Munthu wamba sangagule galimoto. wamba2 muo. umo chimaonekera chinthu monga chovala chikamauluka ndi mphepo chili m’thupi kapena pachingwe. wambala Ku- mne. onani tanthauzo la fumula. kunekwi.: yambala. wanda Ku- mne. 1 goneka udzu wosamweta ndi cholinga choti udutes bwino. 2 onani tanthauzo la fala. wandika Ku-, mne. 1 nyanyatiza mtanda wa nsima pachipande. 2 tchera mfuti kapena mpaliro pofuna kulasa chinthu china. wanga Ku- mne. sema nsanamira kuti ikhale ndi mphanda kapena kuti isalale. wanje /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. wanje) udzu ufupiufupi wopezeka makamaka kuchigwa womwe umakhala wotuwira ukauma. washala (Nge) /kt/-/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawashala) kanthu kachitsulo, kampira kapena kachikopa kamene amaika ku nsomali wa mazinga asanamange bauti kapena nati. wauka /ttk/ Ku-, mne. 1 chita zipere pathupi. 2 uma masamba monga zomera zimachitira chifukwa chadzuwa lotentha kwambiri kapena chisanu.

waula Ku- mne. 1 chotsa ndi moto ubweya monga wa nkhumba kapena mbewa. 2 tentha zomera zaziwisi monga nzimbe kuti makwaule ake apse patalipatali. 3 mku. gwira ntchito mosalongosoka. mku. nena bodza. 1 wawa Ku- mne. 1 imva kuipa kwa chakudya m’kamwa. onani tanthauzo 1 la pweteka. 2 wawa mfu. mawu ovomerera mwa ulemu mwamuna akayitanidwa. wawala Ku-, mne. onani tanthauzo 4 la popota. wawanya Ku-, mne. onani tanthauzo la sakaza. wawasa Ku-, mne. 1 mveka ngati mandimu kapena mtombera m’kamwa. 2 mku.: panga zinthu zosakomera ena pa nthawi yomwe iwe mwini zikukuyendera bwino. wawaza Ku-, mne. 1 falitsa mbiri pouza anthu osiyanasiyana. 2 onani tanthauzo la fwafwaza. wawira Ku-, mne. wawa pang’ono. waya (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mawaya) chinthu chopanga ndi chitsulo chonga chingwe. wayasa Ku-, mne. kazinga makamaka chimanga kapena mtedza m’chiwaya. wayawaya mve umo limamvekera phokoso pokazinga chimanga. kunekwiweyeweye. wayuka /ttk/ Ku- mne 1 sakasuka monga limachitira thengo likayamba kuuma kapena anthu kapena nyama zikamayendapo. 2 mveka phokoso monga limachitira thengo, anthu kapena nyama zikamayendamo. 3 mku.: chepa thupi monga amachitira munthu chifukwa chodwala. 4 mku.: fika posalemeke wayula /t/ Ku- mne. chita phokoso monga umachitira udzu m’tchire munthu akamayendamo. wayuwayu mve. umo limamvekera phokoso monga la udzu wouma m’tchire munthu akamayendamo. 1 waza Ku- mne. mwaza madzi kapena zinthu zina zazing’onozing’ono monga mapira ndi mpunga. 2 waza Ku- mne. 1 ng’amba chinthu monga nkhuni. 2 mku. menya, nena moopseza.

we /k/ mfu. mawu oyambira poitana kapena povomera. wedewede muo. 1 mawu osonyeza umo chimachitira chinthu chosalimba munthu akamachigwedeza. 2 mawu osonyeza umo amaonekera munthu wopanda mphamvu akamayenda. wedza Ku- mne. kola nsomba ndi mbedza. wedzenga Ku- mne. cheka nyama molezaleza kuti iwume bwino. mae.: zonga wee /k/ mve. umo chimaonekera chinthu monga phaso chikamasololoka ku tsindwi. weja (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. maweja) 1 mzere waufupi wolumikiza ku mzere wautali m’munda. 2 onani tanthauzo la psampsa. weka Ku- mne. 1 tentha kwambiri monga dzuwa likawala kwambiri. 2 onani tanthauzo la pherera. wekaweka mve. onani tanthauzo la buwabuwa. wembe /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawembe) onani tanthauzo la leza. wemphawempha mve. onani tanthauzo la buwabuwa. wenda Ku- mne. yenda pang’onopang’ono kuti chinthu china chisakuone kapena kuti chinthucho uchigwire mwinanso uchione. wenga Ku- mne. 1 chotsa khungu la chinthu monga mbatata kapena papaya ndi mpeni. 2 chititsa zipere pathupi monga munthu akadya nyama kapena nsomba yosayanjana ndi thupi lake. 3 tseteka kapena dula zikhadabo. wenzulo (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawenzulo) onani tanthauzo la pinto. wephe mve. onani tanthauzo la tswere. wera mve umo amaonekera munthu akakhala mopindira msana kutsogolo. werama Ku- mne. khala chopinda msana kutsogolo. weramuka Ku-, mne.

dzuka utakhala mowerama kanthawi. werawera mve. umo amaonekera munthu akamagwira ntchito chopinda msana. were mve. umo chimachitira monga mbewa chikamalowa pathengo mwaliwiro. werenga Ku- mne. 1 tchula mawu olembedwa. 2 peza kuchuluka kwa zinthu. chitsa.: makumi awiri. 3 tchula kuchuluka kwa zinthu. zitsa.: modzi, wiri, tatu. weresa Ku- mne. chita phokoso monga amachitira munthu kapena mbewa ikamayenda m’tchire. mae.: wereza. wereweta Ku- mne. onani tanthauzo 1 la bwebweta. weruka Ku- mne. lekeza ntchito itakwana nthawi yopitira kunyumba. weruza Ku- mne. 1 patsa munthu malangizo pa zinthu zoyenera kuchita. 2 gamula mlandu. kunekwi.: yaluza, yeruza. wesa Ku- mne. lowetsa chinthu monga phaso m’tsindwi. weta Ku- mne. 1 sunga tsitsi kuti litalike. mae. winda. 2 weramitsa pansi chinthu monga kamtengo. 3 onani tanthauzo la fuya. wewawewa mve. umo amaonekera munthu woyenda mofooka chifukwa chotopa kapena njala. wewera Ku- mne. 1 onetsa zinthu zam’kati monga imachitira nsalu ikapereseka. 2 onani tanthauzo la pusa. wewewe mve. umo kumaonekera kunja dzuwa likawala ndi kutentha kwambiri nthawi yamasana. weya Ku- mne. ika miyala m’mayenje a ntchuwa monga amachitira anthu asanayambe kusewera ntchuwayo. weyere mve. umo limamvekera phokoso pamene munthu agwedeza kanthu m’kati mwake mukakhala tinthu monga timiyala. kunekwi.: weyereweyere. weyesa Ku- mne.

1 gwedeza chinthu monga mtengo wozika pansi kwambiri pofuna kuuzula. 2 khwepetsa chinthu chomanga kwambiri monga lamba m’chiuno kapena mtolo wa zinthu. weyeseka /tttk/ Ku- mne. khwethemuka monga umachitira mtolo pamene chomangira chamasuka. wina Ku- Nge. onani tanthauzo la pambana. winda Ku- mne. onani tanthauzo la tsirika. mae.: windika. windika Ku- mne. onani tanthauzo la tsirika. windikula Ku- mne. 1 onani tanthauzo la pikisula. 2 onani tanthauzo 2 la kombola. windo (Nge) /kt/ dzi. 1 mphululu ya chipupa cha nyumba polowera mphepo, kuwala kapena kupenyerapo. mae zenera. 2 chinthu chotsekera mphululu. winduka Ku- mne. 1 vunduka monga amachitira madzi kukachita mafunde kapena akamawira. 2 chita mseru. 3 mku. onani tanthauzo la kwiya. windula Ku- mne. 1 chititsa mafunde monga amachitira madzi makamaka m’nyanja mphepo ikamaomba. 2 phika ndiwo za masamba mosapsetsa. 3 onani tanthauzo la bwata. winula Ku- mne. wongola chithu monga msana kapena khasu. winya Ku- mne. dandaula chifukwa chpatsidwa zinthu zosasangalatsa. wirawira mve. umo zimaonekera zinthu zolendewera monga munthu akavala nsaza kapena zibiya zikamagwedezeka. wirima Ku- mne. 1 kutumula madzi monga imachitira nkhuku ikanyowa. 2 onani tanthauzo la lirima. wiringula Ku- mne. kana kuchita chinthu kapena ntchito popereka kachifukwa kosayenera. .fani. kana. wirira Ku- mne. chuluka kwambiri ndi kukula motalika monga limachitira thengo kapena udzu m’munda. wiriwita Ku- mne.

dula m’chiuno povina. wiro (Nge) /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mawiro) 1 mkombero wa chinthu choyenda monga njinga, galimoto ndi zina. 2 chikalata chosonyeza mayina a anthu oyenera kudzalandira chuma chamasiye. wirula Ku- mne. imva chisoni kapena kwiya kwambiri. wisikoti (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-, L (zambi. mawisikoti) kajekete kodula manja kosokedwa ndi nsalu yopyapyala kunsana kwake koma kolekeza m’chiuno ndipo kawirikawiri kamavalidwa m’kati. wisuka /ttk/ Ku- mne. nyada modziyenereza ndi monyogodola anthu ena. wiwita Ku- mne. kula mothamanga koma osabereka msanga moga chimachitira chimanga. wiwiwi /k/ mve. umo kumamvekera kuomba kwa mphepo m’mitengo. wiya Ku- mne. manga mpanda wa dimba. wiza Ku- mne. onani tanthauzo la tseteta. wizika Ku- mne. mveka kulira monga amachitira makiyi kapena ndalama m’thumba. wofuwofu mve. umo chimamvekera chinthu chofewa ukamachigwira, ukamakhalapo kapena ukamapondapo. kunekwi.: ofuofu. wola Ku- mne. onani tanthauzo la choza. wole /kt/ mve. umo amachita anthu ambiri pofika pamalo amodzi akachokera kwina. wolowa Ku- mne. onani tanthauzo la fuwa. woo /k/t/ mve. umo kumamvekera kudza kwavula yambiri. wotchi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi-, Li-Ma- (zambi. wotchi/mawotchi) makina wodziwitsa munthu nthawi omwe amakhala ndi mivi yolozera nthawi kapena ayi. wu mve. 1 umo amaonekera anthu kapena nyama zikamayenda pagulu nthawi imodzi. 2 umo zimamvekera mbalame kapena ziwala zikamauluka nthawi imodzi.

wulu (Nge) /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. mawulu) ulusi wolukira zovala monga majuzi. wundira Ku- mne. onani tanthauzo la folera. 1 wuu mve. umo chimamvekera chinthu cholemera chikamaguzidwa. 2 wuu mve. umo kumamvekera kulira kwa chigayo. wuuzi mve. umo chimaonekera chinthu chikamabzola mwaliwiro monga limachitira galimoto. Y Y, y dzi. Mu-A- (zambi. ma y) lembo la makumi awiri ndi mphambu zisanu mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chichewa ndipo ndi limodzi mwa malembo opanda liwu khumi mphambu zisanu ndi zinayi. 1 ya Ku- mne. 1 lowa pansi kwambiri monga dzenje. mae.: zama 2 mku. pita patali m’nzeru. 2 ya /k/ mpe. mawu osonyeza umwini. Iyi ndi nyumba ya a Phiri. 3 ya m’pham’ mbu. mawu othandiza kugwirizanitsa aneni ndi mayina a zambiri za m’gulu la Mu-Mi- ndi a chimodzi a m’gulu la I-Zi- 1. mitengo ya-gwa. 2 nsapato yataika. yabwa /tk/t/ Ku- mne. onani tanthauzo 2 la nyanya. yadi (Nge) dzi. I-Zi-, L (zambi. yadi, mayadi) 1 malo omwe kuli nyumba zazikuluzikulu komwe anthu amaganiza kuti kumakhala anthu olemera ndi ogwira ntchito zapamwamba. 2 onani tanthauzo la lipande. yaka Ku- mne. onetsa lawi la moto. yakaliyakali mve. umo amaonekera anthu akatangwanika kupita uku ndi uku pogwira ntchito kapena pokonzekera ulendo. yala Ku- mne. 1 ika pansi chinthu monga mphasa ndi kuitambasula. 2 yamba kupserera kapena kukanirira pansi pa mphika moto ukachuluka. kunekwi.: yaza.

yalakula Ku- mne. chotsa chinthu chimene chinayalidwa. kunekwi.: yalukula yalama Ku- mne. onani tanthauzo la werama. yalamuka Ku- mne. onani tanthauzo la weramuka yalika Ku- mne. ika zinthu monga nsungwi kapena mitengo mondanditsa. yalira onani tanthauzo 1 la lawira. yalu /tk/ mve. umo zimaonekera zinthu zikanyamulidwa mwansanga ndi mphepo kuchokera pansi. yaluka Ku- mne. 1 onekera poyera pa zinthu zomwe unachita mobisa. 2 onani tanthauzo la penga 3 mku. oneka ngati chitsiru chifukwa chochita zinthu zosayenera. yalukula Ku- mne. onani tanthauzo la kungula. yalula Ku- mne. onani tanthauzo la kungula. yalutsa Ku- mne. tulukira chinsinsi cha munthu ndi kuuza anthu ena. yama Ku- mne. lira monga imachitira njovu. yamba Ku- mne. 1 puta mnzako. 2 onani tanthauzo 1 la thamba. yambakataa mve. 1 umo amaonekera mapiko ofunyululuka a mbalame ikamauluka. 2 umo chimaonekera chovala chikamauluka ndi mphepo pathupi la munthu akamathamanga kapena akakwera njinga. yambasa Ku- mne. onani tanthauzo 1 la fufuza. yambatula Ku- mne. chotsa mosamala chinthu chokhala pamwamba pa chinthu china. kunekwi.: yangatula. yambirira /tttk/t/ Ku- mne. khala woyamba pochita chinthu. yambiza Ku- mne. chita moyambirira.

yambuka Ku- mne. onani tanthauzo la woloka. yambukira Ku- mne. wolokera mbali ina ya mtsinje, malo, nyanja kapena msewu. yamika Ku- mne. onani tanthauzo la thokoza. yamikira Ku- mne. nenera munthu wina zabwino. yamwa Ku- mne. onai tanthauzo la fipa. yandaa mve. umo chimaonekera chinthu chikakhala pamadzi osamira. kunekwi.: yandayanda. yandakula Ku- mne. chotsa zinthu monga zitsotso zoyandama pamadzi. mae.: yangulula. yandama Ku- mne. khala pamadzi osamira. mae.: yendama. yandikira Ku- mne. fika kapena khala pafupi ndi chinthu kapena munthu wina. kunekwi.: yandika. yang’ana Ku- mne. 1 onani tanthauzo la ona. 2 onani tanthauzo la unguza. yang’anira Ku- mne. 1 ona ngati ntchito ikuchitika bwino kapena ayi. 2 yembekezera munthu yemwe anati abwera. 3 onani tanthauzo la chetekera. 4 samalira chinthu kapena munthu. yanga Ku- mne. kwera monga zimachitira zomera zotawa pa mtengo. yangala Ku- mne. onani tanthauzo la soma. yangalala1 Ku- mne. oneka mberewere monga nkhokwe yakutha kapena yokhala ndi nsungwi patalipatali. 2 oneka motambasuka monga mapiko a nkhuku ofunyulula. yangalala2 mve. 1 umo imaonekera nkhokwe ikakhala ndi mberewere. 2 umo zimaonekera zinthu monga mapiko a nkhuku ofunyulula. yangata Ku- mne. onani tanthauzo la fungata. yangulula Ku- mne. onani tanthauzo la yandakula.

yanika Ku- mne. ika chinthu padzuwa kuti chiume. yanja Ku- mne. 1 onani tanthauzo la konda. 2 mku. khala ndi mwayi pa zinthu zina monga zoweta. yankha Ku- mne. nena kapena fotokoza zinthu zomwe munthu wina wakufunsa. yankhazitsa Ku- mne. onani tanthauzo la deweza. yankho dzi. Li-Ma- (zambi. mayankho) chimene munthu wanena poyankha funso. yankhuza Ku- mne. 1 yankhula munthu wina wongodzikhalira. 2 yankhula mawu opsetsa wina mtima. yanzula Ku- mne. onani tanthauzo la yalula. yapiyapi mve. umo kamamvekera kamphepo kozizira kakamaomba pathupi. kunekwi.: yaziyazi, yepiyepi. yasa muo. umo kumaonekera kukamwa kukakhala pululu. yasama Ku- mne. tsekula kwambiri kukamwa. yata Ku- mne. 1 yamba kuchita chinthu chatsopano monga kulima mphanje. 2 lima mizere m’munda m’mene mwagaulidwa. 3 tetekula zinthu zina monga potsanyula madzi akakhala a mvundu. yatsa Ku- mne. onani tanthauzo la khwetsa. yaviyavi mve. umo amachitira munthu akamayenda wopanda cholinga chenicheni. yavuyavu mve. onani tanthauzo la gudugudu. yawayawa mve. umo zinthu monga anapiye amachitira akamayenda pamodzi potsatira mayi wao. yaya /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. ayaya) onani tanthauzo la mayi. yayama Ku- mne. chita dziru m’mano monga munthu akadya chinthu chowawasa.

yaza Ku- mne. 1 tambalala pansi monga zimachitira mbewu makamaka kholowa. 2 onani tanthauzo 1 la yala. yazi mve. umo kumaonekera kukhomo kosatseka. 1 yede /k/t/ mfu. mawu onena podabwa kapena modandaula momwe zachitikira zinthu. 2 yede muo. mawu osonyeza kusanade. Tinyamuke kukadali yede chifukwa kulibe mwezi. yedza /t/k/ mve. umo chimaonekera chinthu chikatsakamira pa chinzake chomwe chakhala choyima osati chogona. yedzama Ku- mne. khala kapena ima mopendama. yedzamira Ku- mne. khala motsamira chinthu china. kunekwi.: yedzama, yezemira. mae.: yegama. yedzeka Ku- mne. onani tanthauzo la tadzamika. yedzekeke /ttk/ mve. umo chimaonekera chinthu chikakhala moyedzekeka. yegaa mve. umo chimaonekera chinthu kapena munthu akakhala moyedzamira chinthu china. yegama Ku- mne. onani tanthauzo la yedzamira. Yehova /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. Yehova) onani tanthauzo la Chamnjiri. yembe /kt/ dzi. I-Zi- (zambi. yembe) onani tanthauzo la bango. yembedodo /ttkt/ dzi. I-Zi- (zambi. yembedodo) onani tanthauzo 2 la boloma. yembekeza Ku- mne. onani tanthauzo la dikira. kunekwi.: yendekeza. yenda Ku- mne. nyamula miyendo ndikumaponda mwendo wina patsogolo pa unzake. yenera Ku- mne. 1 khala mokwanira bwino monga chimachitira chovala pathupi. 2 onani tanthauzo la funika.

yenereza Ku- mne. 1 nena mawu okometsa chinthu kapena munthu kuti ndi woyenera. 2 khala ndi zinthu zochititsa chinthu kapena munthu kukhala woyenera. yenga Ku- dzi. panga zinthu zamafuta amadzimadzi makamaka kuchokera ku nsatsi, nyama kapena mtedza. yepeza Ku- mne. omba moleza ndi mopanda mphamvu monga imachitira mphepo. yepula Ku- mne. 1 dula nsonga zatsitsi pometa. 2 pungula zinthu pochotsako zina pamwamba pake. yepuza Ku- mne. onani tanthauzo 2 la yepula. yera Ku- mne. 1 khala ndi maonekedwe a mbee, mbuu kapena ngwee. 2 khala opanda litsiro monga zovala zikachapidwa kapena zinthu zikatsukidwa. yerekedwa Ku- mne. onani tanthauzo la sata. yerekera Ku- mne. onani tanthauzo la yamikira. mae.: tamandira. yerekeza Ku- mne. 1 yenda mochita midondolozi monga zimachitira zinthu zamadzi pa chinthu china. 2 chita motsanzira kapena kufananitsa ndi wina kapena chinthu china. 3 chita chinthu mosaikapo mtima kwambiri. yerera Ku- mne. yera pang’ono. mae.: yezuka. yesa Ku- mne. 1 onani tanthauzo la linga. 2 ganiza mopenekera. 3 chitira munthu wina wina chinthu pofuna kudziwa maganizo ake. yesana Ku- mne. onani tanthauzo la pikisana. Yesu dzi. Mu-Adzina la munthu yemwe akhrisitu amakhulupirira kuti ndi mwana wa Mulungu. yetsemula Ku- mne. tulutsa mpweya ndi phokoso lamphamvu m’mphuno ndi m’kamwa chifukwa chakumva kunyerenyetsa kapena chimfine. kunekwi.: yesemula. yetsii mve.

umo limvekera phokoso la kuyetsemula kwa munthu. yeya Ku- mne. nyoza moderera. yeziyezi mve. umo kumamvekera kuomba kapena kukupiza kwa mphepo yozizira. yisiti (Nge) dzi. Mu-A- (zambi. yisiti) mankhwala ofufumitsira buledi pophika. yoliyoli mve. umo zimaonekera zinthu monga chimanga chikamatayika kuchokera m’thumba. kunekwi.: yoloyolo, mae.: yoyoyo. yoloza Ku- mne. 1 tulutsira pabowo zinthu monga chimanga chotonola. 2 onani tanthauzo la konkhoza. yoyola Ku- mne. 1 nyenya ndi kumwaza chinthu choundana monga dothi louma. 2 chotsa m’malo mwake zinthu monga zipatso pogwetsa zoyenera ndi zosayenera zomwe. yoyoyo mve. onani tanthauzo la yoliyoli. yunifomu (Nge) dzi. I-Zi-, L (zambi. yunifomu, mayunifomu) zovala za mtundu umodzi zomwe amavala magulu ena a anthu monga ana asukulu kuti azidziwika. Z Z, z dzi. Mu-A- (zambi. ma z) lembo la makumi awiri mphambu zisanu ndi imodzi mu mndandanda wa malembo a m’chiyankhulo cha Chichewa ndiponso limodzi mwa malembo khumi mphambu zisanu ndi zinayi opanda liwu. za mpe. mawu otanthauza umwini. nyumba za a Phiri zagwa. zaa /tk/ mve. umo chimachitira chinthu chakuthwa monga mpeni chikamazikidwa pachinthu chofewa monga pathupi kapena pamtengo zakazaka mve. onani tanthauzo la pakalapakala zakhali /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. azakhali) mlongo wa atate ake a munthu zalembe /tkt/ dzi. Mu-A- (zambi. azalembe) munthu wosakonda kukhala pamodzi ndi anzake. zambala dzi. Li-Ma- (zambi. mazambala)

chovala chokhala ngati siketi chopangidwa ndi mulaza, khonje kapena mizu yopuntha chomwe anthu ena amavala povina masewera zambi (Yawo) /kt/ dzi. I-Zionani tanthauzo la tsoka. kunekwi.: nsambi zambwe dzi. I-Zi-/ M- (zambi. zambwe, azambwe) 1 mbali ya dziko kumene kumalowera dzuwa. 2 mphepo yochokera kumadzulo. 3 onani tanthauzo la chimphani. zana /tk/ dzi. Li-Ma- (zambi. mazana) makumi khumi zangazika /tttk/ Ku- mne. gwedeza thupi kwambiri povina zatula Ku- mne. 1 wawa monga chimachitira chilonda chotukusira kapena chithupsa. mae.: zitula. 2 luma mokangadzula thupi monga amachitira galu. zaza Ku- mne. onani tanthauzo la kalipa. zazuka /ttk/ Ku- mne. onetsa mchitidwe wozaza zedi /kt/ muo. onani tanthauzo la eedi. zela dzi. masamba a kabaifa zemba /tk/ Ku- mne. 1 choka mosatsanzika. mae.: zembeneka. 2 yenda mosafuna kuti wina akuone. zembeneka /tttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la zemba. zembeneku /tttk/ Ku- mve. umo amachitira munthu akachoka mozemba zende /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. zende) onani tanthauzo la katungwe. kunekwi.: lende zenenga Ku- mne. onani tanthauzo la finyinga zenera (Pwi) /tkt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mazenera) onani tanthauzo 1 la windo 1 zenga /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. azenga) onani tanthauzo 1 la chikwakwa 2 zenga Ku- mne. 1 kamba mlandu pofuna kupeza wolakwa. 2 manga nyumba zengereza Ku- mne.

chita chinthu mopanda changu kapena mochedwa. mae.: zinazina zengerezu /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. zengerezu) onani tanthauzo la kalindelinde. zenizeni /tk/ muo. mawu otanthauza kuti ndi zomwezo. fani.: chenicheni zepa Ku- mne. perewera kapena chepa mphamvu m’thupi chifukwa chofooka. zerezeka /tttk/ Ku- mne. perewera maganizo a umunthu m’mayankhulidwe ndi m’machitidwe. zewe /tk/ dzi. I-Zi- (zambi. zewe) onani tanthauzo la mphwayi. zeze /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. azeze) chipangizo choimbira chonga uta chokhala ndi zingwe zinayi. zidzubwedzubwe dzi. I-Zi- (zambi. zidzubwedzudwe) kudzidzimukadzidzimuka. pamene Yohane anawona ngozi yowopsayo, anali kuchita zidzubwedzubwe usiku onse osapeza tulo ayi. zii /kt/ mve. 1 onani tanthauzo 3 la chuu. mae.: njee. 2 umo chimamvekera chinthu m’kamwa chikakhala chosanzuna kapena chozizira. 3 umo amamvera m’thupi munthu akakhala wopanda mphamvu. zika Ku- mne. 1 kanikiza chinthu pansi kapena pa kanthu kena kuti chilowe mochita kubaya. 2. mku. onani tanthauzo la fatsa. zikizira Ku- mne. cheka kapena boola chinthu mozamitsa. zikomo /kt/ dzi. . 1 mawu osonyeza kuthokoza kapena kuyamika. mae.: zimatha. mukandiperekere zikomo. . 2 mawu onena poodira kapena povomera odi. mae.: odi. 3 mawu onena povomereza kapena poyankha zonena za munthu wina. zikomo ndamva zilala Ku- mne. 1 chepa mphamvu yakutentha monga umachitira moto. 2 leka kuwawa kapena kupweteka monga chimachitira chilonda. Kutentha kwa dzuwa kunayamba kuzilala pamene kunja kunachita mitambo zima /tk/ Ku- mne. onani tanthauzo la thima. zimatha1 /kt/ muo. mawu onena pothokoza munthu wina. zimatha2 mfu. onani tanthauzo 1 la zikomo.

zimbayitsa /tttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la kukuwika. zimbula Ku- mne. onani tanthauzo 1 la sudzula. zimbwatha /kt/ dzi. Mu-Aonani tanthauzo la kabwata. zimira /ttk/ Ku- mne. 1 zimitsa ndudu kapena nkhuni yomwe ili ndi moto. 2 onani tanthauzo 2 la sowa. zimirira /tttk/ Ku- mne. onani tanthauzo 1 la pwira. zimula Ku- mne. wiritsa matsukwa kapena gaga m’mbiya yongotentha kumene kuti ilimbe ndiponso kuti tizibowo tina titsekeke. kenekwi.: zimuza. mae.: zulula. zinazina Ku- mne. onani tanthauzo la zengereza. zinda /tk/ Ku- mne. 1 gwirana monga limachitira khungu la pachilonda chikamapola kapena kumaniza chibowo cha thako la mbiya yaikulu monga chikatiko. 2 onani tanthauzo la lewa. zindika Ku- mne. onani tanthauzo la tsirika zindikira Ku- mne. dziwa chinthu utachiona kapena kumva liwu lake. zindula Ku- mne. 1 lengula mtima. 2 chititsa mseru. 3 onani tanthauzo la lengeza. zingwa Ku- mne. vutika kapena sauka chifukwa chosowa zinthu nthawi yochepa. zinthambo /kt/ dzi I-Zi- (zambi. zinthambo) chingwe chomanga m’mutu mwa munthu wofedwa. ziphiko dzi. I-Zi- (zambi. ziphiko) zakudya zomwe zomaphikidwa pa nthawi ya chikondwelero. Pamwambo wolonga ufumu pamakhala ziphiko zamitundumitundu kuti anthu adye ndikusangalala. zipi (Nge) /kt/ dzi. I-Zi (zambi. zipi) kansalu kokhala ndi timano komwe amakasokerera ku chovala kapena chikwama kuti azikhulula potseka kapena potsekula. zipwidza /ttk/ dzi. I-Zi- (zambi. zipwidza) onani tanthauzo la chipwete. zira Ku- mne.

onani tanthauzo 2 la khula. zirezire mve. umo chimaonekera chinthu chikamapita kutali monga sitima m’nyanja. ziriri /kkt/ mve. umo amachitira munthu akapita kumalo kwina osabwerako komanso osamveka kumene ali. zitula Ku- mne. onani tanthauzo la bazula. ziya Ku- mne. 1 onetsa nkhope yachisoni. 2 onani tanthauzo la funza. 3 onani tanthauzo 1 la dekha. zizira Ku- mne. 1 imva ngati chisanu. 2 leka kutentha. 3 leka kuwawa kapena kupweteka. zizwa Ku- mne. onani tanthauzo la dabwa. zochizochi mve. umo chimaonekera chinthu chachitali monga nthiwatiwa ikamayenda. zokota Ku- mne. onani tanthauzo 1 la goba. zokotoka /tttk/ Ku- mne. kula mofulumira monga mwana wosadwaladwala. mae.: zukumuka. zokotola Ku- mne. onani tanthauzo la chembe. zoli mve. umo amaonekera munthu akakhala mowerama chifukwa cha chisoni kapena manyazi. kunekwi.: zyoli. zolo dzi. Mu-A- (zambi. azolo) onani tanthauzo la dundu. zolowera Ku- mne. itha mantha chifukwa chodziwa chinthu kapena chifukwa chochita kawirikawiri monga kuyendetsa galimoto. kunekwi.: zerewera. zomoka Ku- mne. nyotsoka ndi kusiya chibowo kapena bala. zonda Ku- mne. 1. onani tanthauzo la gumira. 2. onani tanthauzo 4 la ida. zonde /tk/ dzi. Mu-A- (zambi. azonde) mtundu wachule wamkulu, wamtali miyendo yakumbuyo yemwe amadumpha kwambiri. mae.: thesi. zondoka /ttk/ Ku- mne khala moloza mutu pansi.

zonga Ku- mne. 1. cheka nyama molezaleza kuti iwume bwino powamba. 2. talikitsa nkhani poyankhula. zonzomola Ku- mne. onani tantahuzo la jompha. kunekwi.: zozomola, zozoola. zoonadi /k/ muo. onani tanthauzo la zedi. kunekwi.: zoona. zoto dzi. Mu-A- (zambi. azoto) onani tanthauzo la kadzimbuka. zozochi dzi. Mu-A- (zambi. azozochi) onani tanthauzo la chanonga. zozomola Ku- mne. onani tanthauzo la jompha. zuka /tk/ Ku- mne. choka m’malo monga chimachitira chinthu chomwe chinazikidwa pena. zuki dzi. mtundu wa udzu womwe anthu amaphimbira chigafa (nyumba yosungira fodya yemwe wathyoledwa kuti awume) zukumuka /tttk/ Ku- mne. onani tanthauzo la zokotoka. zula Ku- mne. chotsa chinthu pamalo pamene chinamela kapena chinazikidwa. zulamatu /tttk/ dzi. Mu-A- (zambi. azulamatu) onani tanthauzo la gontham’kutu zulula Ku- mne. onani tanthauzo la zimula. zulungundu dzi. I-Zi- (zambi. zulungundu) ntchetche yaikulu yofiirira zumba dzi. Mu-A- (zambi. zumba) mtundu wa chomera wa chitsamba chimene anthu ena masamba amaphika therere. 1 zumu /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. zumu) onani tanthauzo 1 la sumu. 2 zumu /tk/ mve. umo umachitira mtima ukakhala ngati wanyamuka chifukwa cha mantha kapena kudzidzimuka. zumuka /ttk/ Ku- mne. nyamuka monga umachitira mtima munthu akadzidzimuka kapena chifukwa cha mantha. zuna Ku- mne.

koma kwambiri monga umachitira uchi. mae.: nzuna. zunde /kt/ dzi. Mu-A- (zambi. azunde) chimunda chachikulu. zungulira Ku- mne. 1 yenda motsata m’mbali mwa chinthu monga khoma la nyumba ndi kukafikanso pomwe unayambira. 2 yenda njira yaitali paulendo. zunza Ku- mne. vutitsa kapena sautsa kwambiri chinthu chamoyo. zunzo /kt/ dzi. Li-Ma- (zambi. mazunzo) mchitidwe wosowetsa munthu mtendere. zunzunda Ku- mne. menya pathupi mopuntha osaonetsa bala. zweta Ku- mne. yenda kapena thamanga mozungulira chinthu kapena malo. zyoli /kkt/t/ mve. onani tanthauzo la zoli.