Marcus Valerius Martialis, Epigrammata [1990 ed.] 3598715315, 9783598715310

Citation preview

B I B L I O T H E C A SCRTPTORVM

GRAECORVM

ET

ROMANORVM

T E V B N E R I A N A

M. VALERIVS MARTIALIS EPIGRAMMATA POST V. HERAEVM

D. R. SHACKLETON BAILEY EDITIO STEREOTYPA EDITIONIS PRIMAE (MCMXC)

MONACHI I ET L I P S 1 A E IN A E D I B V S K . G . S A U R

MMV1

Bibliographic information published by Die Deutsche Bibliothek Die Deutsche Bibliothek lists this publication in the Deutsche Nationalbibliografie, detailed bibliographic date is available in the Internet at http://dnb.ddb.de, © 2006 by K. G. Saur Verlag GmbH, München und Leipzig Printed in Germany Alle Rechte vorbehalten. All Rights Strictly Reserved. Jede Art der Vervielfältigung ohne Erlaubnis des Verlags ist unzulässig. Gedruckt auf alterungsbeständigem Papier. Druck und Bindung: Druckhaus „Thomas Müntzer", Bad Langensalza ISBN-13: 978-3-598-71531-0 ISBN-10: 3-598-71531-5

IN PIAM M E M O R I A M

WOLFGANG SCHMID

PRAEFATIO Martialis codices omnes qui exstant in tres familias discedere docuit F.G. Schneidewin (ed. 1842 et 1853), quarum lectiones ad tres recensiones antiquas α, β ('Gennadiana'1), γ redire duce L. Friedlaenderio monstravit W.M. Lindsay in libello suo 'Ancient editions of Martial' et editione Oxoniensi (1903). Conspectum qui sequitur ex W. Heraei editione Teubneriana (1925) deprompsi. 'Tria archetypa α, β, γ, recuperantur ex codd. his: α ex H = Hauptii fiorii. Vindob. (277) saec. IX in. Τ = Thuaneus fior. Paris. (8071) saec. IX-X R = Vossianus flor. Leid. (Q 86) saec. IX β ex L = Lucensis, nunc Berolin. (fol. 612), saec. XII (optimus huius stirpis testis) Ρ = Pal. Vat. (1696), saec. XV Q = Arondell. Mus. Brit. (136), saec. XV f = Florent, bibl. Laur. (XXXV, 39), saec. XV γ ex E = Edinburg. bibl. Fac. Advocat., saec. X in. (optimus testis) A = Voss. Leid, primus (Q56), saec. XI X = Puteaneus Paris, (lat. 8067), saec. X V = Vaticanus (3294), saec. X vel XI Accedunt testes minus idonei hi: Β = Voss. Leid. sec. (Q 121), saec. XII G = Gudianus Wolfenbuttel. (157), saec. XII C = Voss. Leid. tert. (F 89), saec. XIV F = Florent, bibl. Laur. (XXXV 38), saec. XV

1 Hanc recensionem a Torquato Gennadio a. 401 factam esse ex codicum subscriptionibus comperitur.

VI

PRAEFATIO

Adde florilegia duo hic illic citata, quae ad certam familiam referri nequeunt: exc. Fris. = (lor. Frisingense bibl. Monacensis saec. XI, de quo v. Hosius, Mus. Rhen. 4 6 , 2 9 7 ss. Ν = flor. Nostradamense Parisinum, saec. XIIIo non inferius. Praeterea sunt: M = marginalia Bongarsii, de quorum origine et fide non constat, v. Lindsay ed. praef. It. 2 = Italorum libri recentes (etiam impressi), quorum lectiones coniecturae fere habendae sunt, sive Italorum ipsorum sive ab iis ex codd. anterioribus desumptae, quales sunt BGC sim. Hue pertinet cod. Vat. 6848, i.e. exemplum 'manuale' Nie. Perotti, e quo ed. Rom. a. 1473 fluxit, v. A. Malein, Marcial (Petropoli 1900) cap. V et Th. Simar, Musée Belge a. 1910 p. 194 ss.' Hucusque Heraeus. Liber de Spectaculis qui vulgo vocatur tantum primae familiae codicibus continetur, ex quibus Thuaneus (T) utrum ex Vindobonensi (H) descriptum sit an ex alio huius simili non plane constat. 3 In libris I—XII raro amplius unus ex archetypo α testis (Τ vel R; nam H non nisi in duobus libri primi epigrammatis adest), saepe nullus praesto est. Libros tredecimum et quartum decimum (Xenia et Apophoreta) paene totos habet Τ, aliqua R. Hoc autem peculiare habuit a, quod vocabula obscena quaedam ad feminas pertinentia aliis quae saltern transcribentis monachi pudorem non offenderent permutata sunt, ut 'monstrum' aut 'nefas' pro

2 ζ in hac editione. 3 Vide U. Carratello, M. Valerti Martialis epigrammaton liber (Romae 1981), praef.

PRAEFATIO

VII

'cunnus', 'salire' pro 'futuere' supponeretur. 4 Sed libro 'De Spectaculis' recensendo praeter H T R codicis iam amissi ex α descendentis vel fortasse contaminati, cui siglum Κ applicatur, ratio habenda est.5 Hunc in Francogallia ortum et fortasse a Boccaccio incertum quo in loco repertum ex tribus libris hodie exstantibus cognitum habemus: Bonon. = Bononiensis 2221 saec. XIV Vindob. 3 = Vindobonensis Lat. 316 saec. XV W = Westmonasteriensis 15 saec. XIII Vindobonensem ex Bononiensi emanare statuii M.D. Reeve,6 ratione opinor, quamvis Carratello non plane persuaserit;7 sed nonnulla ille in hoc absentia supplet. De codice W a Reevio nuper collato ad eiusdem expositionem referendum est. Multas autem lectiones vulgo 'Italis' tributos ad hanc traditionem redire nunc apparet. De 'florilegio Gallico' 'which took the staple of its text from a member of C' [= γ] ad ea quae scripsit Carratello 8 nec non Reeve9 referre satis habemus. Ut ad maiora redeam, trium recensionum lectiones varias ad poetam non redire ex ipsarum natura certo certius est. Cum inertibus potius serae antiquitatis διασκευασταΐς negotium nos habere W. Schmidio in disputatione post mortem prolata 10 facile assentiaris. Nec multum tres familiae

4 Hoc ita se habere Housman vidit (CR 39 (1925), 202 = C/. pap. 1103), viderat neque Lindsay ñeque Heraeus. 5 V. Carratello in supradicti libri praefatione et 'Un nuovo codice di Valerio Marziale' (GIFC 33 (1981), 235-246), M.D. Reeve, 'Two notes on the mediaeval tradition of Martial' (Prometheus 6 (1980), 193-200). 6 L.C. 198. 7 GIFC i.e. 244sq. 8 In praefatione et GIFC 1. c. 245 sq. 9 L.C. 199sq. 10 'Spätantike Textdepravationen in den Epigrammen Martials' (Ausgewählte philologische Schriften, Berolini 1984,400-444).

Vili

PRAEFATIO

auctoritate inter se discrepant, nisi quod γ aliquanto infra oc et β stare vel ex sequenti tabula locorum colligendum sit. Duarum testimonium unius anteponendum nemini non in mentem veniat 11 ; quod tarnen non ita raro aliter esse loci quibus unam contra duas veritatem servasse aut manifestum aut verisimile est satis testantur: 1,70,15 amat β : a m e t T y 1,115,2 loto Τ : toto β γ 1,116,2 pauca β : pulchra Τ γ 2,16,4 quid γ : quis Τ β (qui PQ) 3,60,1 uocer Τ : uocor β γ 3,60,5 suillos γ : pusi- Τ β 3,62,7 credis magno β : m- c- Τ γ 3,65,3 floret cum γ : cum f- Τ β 3,68,1 hue Τ : hoc βγ 3,72,6 monstri Τ (pro cunni) : cynici β γ 3,80,1 loqueris Τ : quereris β γ 3,93,10 noctuae uident γ : -ua -et Τ β 3,99,4 liceat lieuit β : -uit -eat Τ γ 4,5,7 circa Τ : -cum β γ 4,5,9 certus fidus Τ : f- c- β γ 4,19,12 sindone Τ : sid- β γ 4,25, 6 hausit β : (h)aurit Τ γ 4,42,2 rogare Τ : locare vel io- β γ 4,59,2 gutta Τ : gemma β γ 4,71,5 castae sunt β : s- c- Τ γ ardent Τ : aud- β γ 4,74,3 5,11,2 uersat β : portât Τ γ 5,15,5 multos β : -tis Τ γ 5,16,13 inquis Τ : -it β γ 5,16,13 iuuat et Τ : satis (est) β γ 5,17,4 cistibero γ : -ifero Τ β

11 Cautius omnino Lindsay de 5, 17, 4 (CQ 22 (1928), 191): 'When the two best of the trio agree they should be right.'

PRAEFATIO 5,34,6

ni β : ne α γ

5,46,3

caedo γ : credo α β

5,49,5 5,50,3

p o s s i n t y : -sunt Τ β

5,76,2 5,79,1 6,2,5 6,10,4 6,16,2 6,32,4

IX

potes γ : putes β : uelis Τ possenty : -sintaß surrexti T Q : - x i t β γ q u i s q u a m β : quisque Τ γ pudet a Τ : ρ - β γ soli α : loci β γ tota Τ : nuda β γ

6,36,1 6,43,6 6,61,2 6,64,3

tantus γ : qua- α β mihi sunt uestrae Τ : uest(r)ae m- s- β γ s p a r g e t y : -git Τ β

6,64,28 6,75,2

uiui n a s u m β : η- u- Τ γ est Τ : om. β γ

deprensa Τ : r u b i c u n d a β γ

7,3,2

ne β : nec Ι ΐ γ

7,18,9 7,18,10 7,21,1

m a l l e m β : uel- Τ γ

7,31,6

missa rure Τ : r- m - β γ

7,95,5

posses β : -sis Τ γ

simul β : semel Τ γ m a g n i q u a e β : q- m - Ι Ι γ

8,46,1

tanta R : qua- β γ

8,47,2 8,74,1 9,6,4

putet β : p u t a t R-γ oplomachus R : hop- β γ n o n uis afer hauere β : afer n o n uis (nouis γ) habere R γ

9,25,6 9,35, 7 9,71,6 9,73,3

tegam β : -at L ante corr. : petat Τ γ madeat β : maneat Τ γ famem β : feram Τ γ

9,92,1

decepti regna β : defuncti rura Τ γ sint β : sunt Τ γ

9,94,1

santonica β : sardo- Τ γ

10,2,11

et β : nec β γ

10,11,6 11,7,1

ut m u l t u m β : m- Τ γ dices γ : dicis R ß

χ

11 11 11 11 12 12 12 12 12 12 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14

PRAEFATIO

22,3 est β : om. Τγ 84,1 umbras T Q N : undas β γ 99,5 gemina γ : magni (-is Τ) Τ β 103,1 safroni Τ : saphr- β γ 19,2 domi Τ : foras β γ 34,8 uoles Τ : uelis β γ magister β : -tros Τ γ 48,15 61,5 fremunt β : ruunt Τ γ 90,3 umbras Τ : undas β γ 94,5 calabris Τ : doctis β γ 14,2 inchoat RQ : -oet β γ tendentia R : durantia β : dican- vel ditan- γ 26,1 meta α : menta β : mensa γ 28,1 50,1 quae β : de Τγ 64,2 hune R : hanc β γ vide ann. 65,2 66,2 si Cnidiae] sic nitidae β : si gnidiae Ry 74,2 deus γ : déos α β 86,2 deposita α : -to β γ 98,2 decipit γ : despicit α β 99 lemm. dorcas α : -ae β γ 114 lemm. trifolinum Τ : -Hum β γ 122,2 uini γ : uinum α β expunget γ : -ugnetTß 123,1 senator Τ : -tus β γ 1,1 31,1 gemas Τ : gemes β γ 46,1 sinistris γ : fenest- Τ β 81,1 tétrico γ : tristi Τ β 82,2 dédit Τ : dabunt β γ recentem Τ : rigen- β γ 117,1 131,1 qui... sumis γ : quid... sumes Τ β 141,2 potent β : -rat Τγ 146,1 tingue γ : pingu(a)e Τ β 181 lemm. et 1 leandros (-rus) Τ : -der β γ 210,1 stupor est γ : -por Τ : -pro β 211,2 saeue Τ : saepe β γ

PRAEFATIO

XI

Apparatum quidem Heraeano aliquanto pleniorem praebui, errores nullius momenti a Lindsaeo fideliter perscriptos fere praeterii. In primi libri editione (1975) M. Citroni singulorum ex β γ familiis codicum discrepantias12 accuratius protulit; qua diligentia hoc tarnen profectum est, ut posteriores ne litus ararent moneri possent. 13 Ex Heraei annotatione critica breviora multa uncis inclusa amplexus sum, ad longiora stellulis adverti. Testimonia quoque Heraei sunt nec non index nominum magna ex parte. Textum, quem vir ille doctissimus Lindsaei14 aliquanto meliorem reliquit nec posteri editores vel totius corporis vel singulorum librorum in alterutram partem magnopere deflexerunt, diligenter excussi, librariorum atque editorum menda vel meo vel alieno Marte quot potui sanavi. Cantabrigiae Massachusettensium mense Aprili M C M L X X X I X scribebam D.R. SHACKLETON BAILEY

12 Cf. Lindsay, praef. 1: 'Hanc igitur rationem, lector benevole, scito me secutum esse, ut, neglectis codicum singulorum aberrationibus, trium illorum archetyporum ... lectiones exponere sim conatos.' 13 'Für den Text ist dabei erwartungsgemäß nichts gewonnen worden - C. stimmt fast völlig mit Heräus überein' (J. Delz, MH 34 (1977), 259). 14 De quo Housman: 'It is true that one was obliged to form one's text for oneself, but without Mr Lindsay that would not have been possible' (CR 39 (1925), 199 = Cl. pap. 1099). Quod iudicium cum Lindsaei ipsius verbis conferatur: 'Virorum doctorum coniecturas tam paucas in apparatu critico nequis miretur. Martialis enim versus tripertita forma, tribus diversis e fontibus derivata, nobis praesto sunt, unde fit ut consensui codicum maxima fides attribuenda sit.' Hoc si valeret, tantum valeret ad ea quae in tribus familiis conservata sunt. Verum enimvero ubi nugas omnes praebent, ut verbi gratia ad 6, 86, 1, corruptori certe antiquo adiudicandum, poetae, si pudor est, opitulandum.

E D I T I O N E S PRAECIPUAE 1 Ferrariensis 1471 Romana 1473 Commentarli Domitii Calderini 1474 Aldina Venetiis 1501 Hadr. Iunius Antverp. 1566 al. Ianus Gruter Francof. 1596.1602 Matth. Rader Ingoist. 1602 Ramirez de Prado Paris. 1607 Thom. Farnabay Lond. 1615 al. Petrus Scriverius Lugd. Bat. 1619.1621 Com. Schrevel Amstelod. 1656 cum notis J.F. Gronovii 1661 al. F. G. Schneidewin Grimae 1842. ed. II Lips. 1853 Lud. Friedländer Lips. 1886 Walther Gilbert Lips. 1886. ed. II 1896 W.M.Lindsay Oxon. 1903 J. D. Duff Lond. 1905, in Postgatii Corp. poet. Lat. W. Heraeus Lips. 1925 ('ed. correctiorem curavit' I. Borovskij, Lips. 1974) H.J. Izaac Paris. 1930-1933 C. Giarratano Aug. Turin. 1950 M. Citroni (primi libri) Florentiae 1975 U. Carratello (libri 'de Spectaculis') Romae 1981

1 Haec fere de Heraei praef. VII sq. exscripsi.

CONSPECTUS SCRIPTORUM RECENTI O RUM IN APPARATU M E M O R A T O R U M 1 Adams1 Adams2 Adams3 Baldwin1 Baldwin2 Bin Bodel Boethius

Buchheit Cameron 1 Cameron 2 Carratello Citroni

J.N. Adams, The Latin sexual vocabulary, London 1982. J.N. Adams, 'Four notes on the Latin sexual language', LCM (1982), 86-88. J.N. Adams, 'Martial 2.83', CPh 78 (1983), 311-315. B. Baldwin, 'Aquatic sex', LCM 6 (1981), 25. B. Baldwin, 'Fumum vendere in the Historia Augusta', Glotta 63 (1985), 107-109. T. Birt, 'Martiallesungen', RhM 79 (1930), 303-313. J. Bodel, 'Missing links: thymatlum or tomaculum\ HSCPh 92 (1989), 349-366. A. Boethius, 'Et crescunt media pegmata celsa via (Martial's De spectaculis 2, 2)', Eranos 50 (1952), 129-137. V. Buchheit, 'Ludiera Latina', Hermes 90 (1962), 252-256 (255). Alan Cameron, 'Sex in the swimming pool', BICS 20 (1973), 149-150. Alan Cameron, 'Martial 4.17', CPh. 78 (1983), 45-46. U. Carratello, M. Valerti Martialis epigrammaton liber, Rome 1981. M. Citroni, M. Valerti Martialis Epigrammaton liber primus, Florence 1975.

1 Ante Heraeum (a. 1925) edita, quae ipse largius citat, hue non allegimus exceptis tarnen ob singularem virtutem Housmanianis.

XIV

Clarke

CONSPECTUS SCRIPTORUM RECENTIORUM

G.W. Clarke, 'Three passages in Martial', Essays in honour of Francis F. Letters (1966), 47-54. Colin1 J. Colin, 'La main d'Annaeus Serenus, ami de Sénèque', Mnem. 8 (1955), 222-226. Colin2 J. Colin, 'Le mariage de Vétustilla et le dieu Acorus (Martial, Epigr. III, 93)', Mnem. 9 (1956), 325-331. Delz J. Delz, 'Kritische Bemerkungen zu Tibull, Ovid und Martial', ΜΗ 28 (1971), 49-59 (58-59). Dorandi T. Dorandi, 'Marziale XIV 37', Prometheus 8 (1982), 224. Durand R. Durand, 'In Martialem', Latomus 5 (1946), 257-261. Giarratano C. Giarratano, M. Valeri Martialis epigrammaton libri XIV, Turin 1950 (Paravia). Gessler J. Gessler, 'In Martialem', Latomus 5 (1946), 57-60. Hâkanson L. Hâkanson, 'Miscellanea critica', Phoenix 36 (1982), 237-242 (241-242). Hall J.B. Hall, 'Notes on ... and Martial XI, 50 (49)', CQ 29 (1979), 227-228. Harrison G.W.M. Harrison, 'Martial 1.41: sulphur and glass,' CQ 37 (1987), 203-207. Henry R.M. Henry, 'On Martial IX, 44', Hermathena 71 (1948), 93-94. 1 Hirst G. Hirst, 'Note on Martial 9,73,7', CW (1925), 66. Hirst2 G. Hirst, 'Martial, H.14.18 (the would-be diner out)', CR 64 (1950), 53. Housman1 A. E. Housman, T w o epigrams of Martial', CR 15 (1901), 154-155 = Classical papers 536-538.

CONSPECTUS SCRIPTORUM RECENTIORUM

XV

Housman2 'Versus Ovidi de piscibus et feris', CQ 1 (1907), 275-278 (275-276) = CI. pap. 698-701 (698-699). Housman3 'Corrections and explanations of Martial' JPh 30 (1907), 229-265 = CI. pap. 711-739. Housman4 A. E. Housman, 'Martial III 93 18-22', CR 22 (1908), 4 6 - 4 7 = CL pap. 770. Housman5 A.E. Housman, O n Martial VII.99 and Xl\.55\JPh. 31 (1910), 42-43 = CI. pap. 816. 6 Housman A.E. Housman, 'Greek nouns in Latin poetry from Lucretius to Juvenal', JPh. 33 (1914), 54-75 = CI. pap. 817-839. 7 Housman A.E. Housman, 'AIOC and EIOC in Latin poetry', JPh. 33 (1914), 5 4 - 7 5 = CI. pap. 887-902. Housman8 A.E. Housman, review of Heraeus, CR 39 (1925), 199-203 = Cl. pap. 1099-1104. Housman10 'Martial XII 59 9', CR 40 (1926), 19 = Cl. pap. 1105. 11 Housman 'Draucus and Martial XI 8 1', CR 44 (1930), 114-116 = Cl. pap. 1166-1169. 12 Housman A.E. Housman, 'Praefanda', Hermes 66 (1931), 402-412 = CI. pap. 1175-1184. Housman13 Review of Izaac, vol. I, CR 45 (1931), 81-83 = Cl. pap. 1172-1174. Howell P. Howell, A commentary on Book One of the Epigrams of Martial, London 1980. H.-W. A. Hudson-Williams, 'Some other explanations of Martial', CQ 46 (1952), 27-31. Immisch O. Immisch, 'Der Hain der Anna Perenna', Philol. 83 (1927), 183-192. Izaac H.J. Izaac, Martial, Épigrammes, Paris 1930-1933 (Budé). Jocelyn1 H. D. Jocelyn, 'Difficulties in Martial, Book I', PLLS 3 (1981) 277-284.

XVI

CONSPECTUS SCRIPTORUM RECENTIORUM

Jocelyn 2 Johnson Jones Kassel

N.M. Kay, Martial, Book XI, Oxford 1985.

Kay Ker1 Ker2 Killeen1 Killeen

2

Kuijper Kuthan Leon Lieben Lindsay1 Mesk Messer Paoli Picard

'Charinus cunnilingus (Martial 1.77)', LCM 10 (1985), 4 1 - 4 2 . S. Johnson, Ά note on Martial VI, 82, 4 - 6 ' , CJ 38 (1942), 3 1 - 3 5 . B.W. Jones, 'Martial's Norbanus', PP 29 (1974), 189-191. R. Kassel, 'Kritische und exegetische Kleinigkeiten II', RhM 109 (1966), 1 - 1 2 (6-7). A. Ker, 'Some explanations and emendations of Martial', CQ 44 (1950), 12-24. A. Ker, 'Martial again', CQ 47 (1953), 173-174.

J.F. Killeen, 'What was the LINEA DIVES (Martial 8 , 7 8 , 7 ) ? ' , AJPh 80 (1959), 185-188. J.F. Killeen, 'Ad Martialis Epigr. IX, 67', Gioita 45 (1967), 2 3 3 - 2 3 4 . D. Kuijper, 'Non falsa', Mnem. 17 (1964), 148-155. R. Kuthan, 'Zu Martialis Epigramm IV 79',

PhW1932,782-783.

H.J. Leon, 'Sulphur for broken glass', TAPhA 72 (1941), 2 3 3 - 2 3 6 . E. Lieben, 'Zu Martial', PhW 1 9 3 0 , 4 5 8 - 4 6 2 . W.M. Lindsay, 'Martial V,17,4', CQ 22 (1928), 191-192. J. Mesk, 'Zu Martial VI, 14', RhM 76 (1927), 219-220. W.S. Messer, 'Martial IX, 15', C] 36 (1941), 226-229. U.E. Paoli, 'Note di filologia reale su Catullo, Orazio, Marziale', SIFC 10 (1932), 2 3 - 3 2 . C. Picard, 'Lacus Orphei (ad Martial, Epigr. libr. X, 20)', REI 1947, 8 0 - 8 5 .

CONSPECTUS SCRIPTORUM RECENTIORUM

Prinz1

XVII

Κ. Prinz, 'Martialerklärungen II', WS 47 (1929), 1 0 9 - 1 1 6 . Prinz2 K. Prinz, 'De Martialis Epigr. IX, 67', WS 48 (1930), 1 1 3 - 1 1 6 . Reeve M.D. Reeve, 'Martialis res agitur', Glotta 58 (1980), 2 7 9 - 2 8 0 . Reinmuth O.W. Reinmuth, 'The meaning of ceroma in Juvenal and Martial', Phoenix 21 (1967), 190-195. Richmond O.L. Richmond, 'Martial 11, 49, 4', PCPhS 1933, CLIV-CLVI. 1 Schmid W. Schmid, 'Ein Xenion des Martial und seine spätantike Verballhornung', Hommages à J. Bayet, Collection Latomus 70 (1964), 668-671. Schmid2 W. Schmid, 'Spätantike Textdepravationen in den Epigrammen Martials', Ausgewählte philologische Schriften, Berlin 1984. D.R. Shackleton Bailey, 'Corrections and exSB 1 planations of Martial', CPh. 73 (1978), 273-296. 2 SB D.R. Shackleton Bailey, 'Martial 2.91 and 10.20', CPh. 75 (1980), 6 9 - 7 0 . D. R. Shackleton Bailey, 'More corrections and SB3 explanations of Martial', AJPh. 110 (1989), 131-150. 4 SB D.R. Shackleton Bailey, 'Animals not admitted', TAPhA. 119 (1989), 285. H. C. Schnur, 'On a crux in Martial', CW 48 Schnur (1955), 51. Schuster1 M. Schuster, 'Kritische und erklärende Beiträge zu Martial', RhM 75 (1926), 3 4 1 - 3 5 2 . Schuster2 M. Schuster, 'Ad Martialis Epigr. IX, 67', RhM (1928), 432. Smyth W.R. Smyth, 'Statius Silvae 1 . 6 . 7 3 - 4 and Martial 1.41.3-5, CR 61 (1947), 4 6 - 4 7 .

XVIII Stégen1 Stégen2 Sullivan Todd Walter Watson Wiman Wistrand

CONSPECTUS SCRIPTORUM RECENTIORUM

G. Stégen, 'Vénus et Minerve', LEC 27 (1959), 28-30. G. Stégen, 'Notes de lecture', Latomus 20 (1961), 846-849. J.P. Sullivan, 'Martial's sexual attitudes', Pbtlol. 123 (1979), 288-302. F.A.Todd, 'Passages of Catullus, Martial, and Plautus', CR 56 (1941), 70-74 (74). F. Walter, 'Zu einigen Dichterstellen', PhW 1940,476. L.C. Watson, 'Three women in Martial', CQ 33 (1983), 258-264. G. Wiman, 'Tvâ Martialisställen', Eranos 23 (1925), 121-125. E. Wistrand, 'De Martialis Epigr. VIII, 15 commentatiuncula', Acta Universitatis Gotoburgensis LX (1954), 9.

SIGLA α = β = γ = A = Β = Bonon. C = E = F f Fris. G H Κ L M Ν Ρ Q R Τ V

archetypum codicum HTR(K) archetypum codicum LPQf archetypum codicum EXAVBGC Vossianus Leidensis primus (Q 56), saec. XI Vossianus Leidensis secundus (Q 121), saec. XII = Bononiensis 2221, saec. XIV Vossianus Leidensis tertius (F 89), saec. XIV Edinburgensis bibliothecae Facultatis Advocatorum, saec. X in. = Florentinus membranaceus bibliothecae Laurentianae (XXXV, 38), saec. XV = Florentinus chartaceus bibliothecae Laurentianae (XXXV, 39), saec. XV = Frisingensia excerpta bibliothecae Monacensis (6292), saec." XI = Gudianus Wolfenbuttelensis (157), saec. XII = Hauptii florilegium Vindobonense (277), saec. IX in. = codex deperditus, ex Bonon., Vindob. 3, W in libro 'de Spectaculis' repetendus = Lucensis, nunc Berolinensis (fol. 612), saec. XII = Marginalia Bongarsii in libro impresso bibliothecae publicae Bernensis = Nostrodamensia excerpta Parisina (188), saec. XIII = Palatinus Vaticanus (1696), saec. XV = Arondellianus Musei Britannici (136), saec. XV = Vossianum florilegium Leidense (Q 86), saec. IX = Thuaneum florilegium Parisinum (8071), saec. IX-X = Vaticanus (3294), saec. X

XX

SIGLA

Vindob. 3 = Vindobonensis Lat. 316, saec. XV W = Westmonasteriensis 15, saec. XIII X = Puteaneus Parisinus (8067), saec. X ς = 'Itali'(v. p. VI et VII) edd. = editores recentiores, i.e. Duff, Lindsay, Heraeus, Izaac, Giarratano De uncis et stellulis in apparatu critico v. praef. p. XI. Heraeum secutus siglis α β γ 'commoditatis causa inter dum etiam ipsas familias notavi.'

MARTIALIS E P I G R A M M A T O N LIBER 1 Barbara pyramidum sileat miracula Memphis, Assyrius iactet nec Babylona labor; nec Triviae templo molles laudentur Iones, dissimulet Delon cornibus ara frequens; aëre nec vacuo pendentia Mausolea laudibus immodicis Cares in astra ferant. omnis Caesareo cedit labor Amphitheatro, unum pro cunctis fama loquetur opus.

2 Hie ubi sidereus propius videt astra colossus et crescunt media pegmata celsa via, invidiosa feri radiabant atria regis unaque iam tota stabat in urbe domus. hie ubi conspicui venerabilis Amphitheatri erigitur moles, stagna Neronis erant. hie ubi miramur velocia muñera thermas, abstulerat miseris tecta superbus ager. Claudia diffusas ubi porticus explicat umbras, ultima pars aulae deficientis erat, reddita Roma sibi est et sunt te praeside, Caesar, deliciae populi, quae fuerant domini. 1 (TK; deest in Bonon.) 2 Assyrius ed. Ferrar. : assiduus Τ (Κ) 3 Iones ed. Rom. : honores Τ (Κ) 4 Delon Gronovius : deion Τ : que deum (Κ) 8 loquetur Τ : -uatur Vindob. 3 : loqtur W 2 (TK; deest in Bonon.) 2 pegmata] vide Boethium 3 feri Vindob. 3 : fieri TW 11 roma sibi W coir., ς : s- r- (Κ) : r- Τ

2

M. VALERIIMARTIALIS

3

Quae tam seposita est, quae gens tam barbara, Caesar, ex qua spectator non sit in urbe tua? venit ab Orpheo cultor Rhodopeius Haemo, venit et epoto Sarmata pastus equo, et qui prima bibit deprensi ilumina Nili, et quem supremae Tethyos unda ferit; festinavit Arabs, festinavere Sabaei, et Cilices nimbis hic maduere suis, crinibus in nodum tortis venere Sygambri, atque aliter tortis crinibus Aethiopes. vox diversa sonat populorum, tum tamen una est, cum verus patriae diceris esse pater. 4

(4,1-4)

Turba gravis paci placidaeque inimica quieti, quae semper miseras sollicitabat opes, traducía est fgetulisf nec cepit harena nocentis: et delator habet quod dabat exilium. 5

(4,5-6)

Exulat Ausonia profugus delator ab urbe: haec licet impensis principis annumeres.

3 (TK; deest in Botton.) 9 tortis (K) : -i Τ (quod acc. crines posceret) Sygambri Heraeus : sica- α (mí solet medio aevo, Sygconstanter poetae, sed et tituli quater (primum aetate Hadr.), prevalente tamen Sug- (15ies inde ab a. 99); Graeci Σουγ- et Συγ- ): Suga- Duff 11 tum Τ : tunc W : tum et Vindob. 3 4 (TK; deest in Bonon.) 3 getulis] cunctos Friedländer : ingens Housman3 : alii alia 4 quod Τ : qui (K) 5 (TK; deest in Bonon.) novum epigr. fecit ed. Rom.; finem amissi epigr. putavit Schneidewin

EPIGRAMMATON LIBER

3

6 (5)

Iunctam Pasiphaen Dictaeo crédité tauro: vidimus, accepit fabula prisca fidem. nec se miretur, Caesar, longaeva vetustas: quidquid fama canit, praestat harena tibi. 7 (6)

Belliger invictis quod Mars tibi servit in armis, non satis est, Caesar; servit et ipsa Venus. 8 (6b) Prostratum vasta Nemees in valle leonem nobilis Herculeum fama canebat opus, prisca fides taceat: nam post tua muñera, Caesar, haec iam femínea vidimus acta manu. 9 (7)

Qualiter in Scythica religatus rupe Prometheus assiduam nimio pectore pavit avem, nuda Caledonio sic viscera praebuit urso non falsa pendens in cruce Laureolus.

6 (TK; deest in Bonott.) 3 ne Τ : nec (Κ) : neu Housman3 4 praestat Τ : donat (Κ) 7 (TK; deest in Bonon.) cum sequenti coniungunt edd. vett. lac. post v. 2 statuii Schneidewin 8 (TK; deest in Bonon.) cum 7 coniungit W 2 nobilis Heinsius (cf. SB3) : -le Τ : -le et (Κ), edd. 4 haec (Κ) : hoc Τ, Buecheler f(o)eminea vidimus acta manu (Κ) : om. Τ : femíneo Marte fatemur agi Buecheler 9 (ΤΚ; 1—9 desunt in Bonon.) de hoc epigr. disseruit Kuijper, sed vix persuadet

4

M. VALERIIMARTIALIS

vivebant laceri membris stillantibus artus inque omni nusquam corpore corpus erat, denique supplicium (dignum tulit: ille parentis) vel domini iugulum foderai ense nocens, templa vel arcano demens spoliaverat auro, subdiderat saevas vel tibi, Roma, faces, vicerat antiquae sceleratus crimina famae, in quo, quae fuerat fabula, poena fuit. 1 0 (8)

Daedale, Lucano cum sic lacereris ab urso, quam cuperes pinnas nunc habuisse tuas! 11 (9)

Praestitit exhibitus tota tibi, Caesar, harena quae non promisit proelia rhinocéros, o quam terribilis exarsit pronus in iras! quantus erat taurus, cui pila taurus erat! 1 2 (10)

Laeserat ingrato leo perfidus ore magistrum, ausus tam notas contemerare manus, sed dignas tanto persolvit crimine poenas, et qui non tulerat verbera, tela tulit. quos decet esse hominum tali sub principe mores, qui iubet ingenium mitius esse feris!

5 nervis sive fibris sive venis Heinsius 7 suppl. Schneidewin 10 saeuas W : ont. (K) (add. Vittdob. 3) 10 (TK) 11 (TK) cum 10 coniungit W 4 taurus (pr.) Τ : cornu (K) 12 (RK) 2 contemerare RW : -taminare Bonon.

EPIGRAMMATON LIBER

5

13 (11)

Praeceps sanguinea dum se rotat ursus harena, implicitam visco perdidit ille fugam. splendida iam tecto cessent venabula ferro, nec volet excussa lancea torta manu; deprendat vacuo venator in aëre praedam, si captare feras aucupis arte placet.

5

14 (12)

Inter Caesareae discrimina saeva Dianae fixisset gravidam cum levis hasta suem, exiluit partus miserae de vulnere matris. o Lucina ferox, hoc peperisse fuit? pluribus ilia mori voluisset saucia telis, omnibus ut natis triste pateret iter, quis negat esse satum materno funere Bacchum? sic genitum numen crédité: nata fera est.

5

15 (13)

Icta gravi telo confossaque vulnere mater sus pariter vitam perdidit atque dedit. o quam certa fuit librato dextera ferro! hanc ego Lucinae credo fuisse manum. experta est numen moriens utriusque Dianae, quaque soluta parens quaque perempta fera est.

13 (TK) 5 deprendat Τ Bonon. : -dit W 14 (TK) 1 s(a)eua (K) : sua Τ 3 matris (K) : mortis Τ 7 - 8 novum epigr. fecit Friedländer, initium sequentis Gilbert 15 (TK) 6 soluta (Κ) : salute Τ fera (Κ) : fama Τ

S

6

M. VALERII MARTIALIS

16 (14) Sus fera iam gravior maturi pignora ventris emisit fetum, vulnere facta parens; nec iacuit partus, sed matre cadente cucurrit. o quantum est subitis casibus ingenium! 17 (15) Summa tuae, Meleagre, fuit quae gloria famae, quanta est Carpophori portio, fusus aper! ille et praecipiti venabula condidit urso, primus in Arctoi qui fuit arce poli, stravit et ignota spectandum mole leonem, Hercúleas potuit qui decuisse manus, et volucrem longo porrexit vulnere pardum. praemia cum laudem ferret, at hic pateram. 18 (16) Raptus abît media quod ad aethera taurus harena, non fuit hoc artis, sed pietatis opus.

16 (TW) cum praecedenti in Τ coniutictum separavit W 1 pignora a, Carratello : -re vulg. usque a Schmieder 17 (Τ Κ) 1 famae (Κ) : sume Τ 2 quanta est ς : -tum est α {rep. ex anteced. 16, 4 ) : quantula Aldus, (quanta portio pro solito quota p. vel pars etiam simius Martialis Sidonius c. 7, 157 et Maxim, eleg. 1, 16) 4 axe Scaliger et Heinsius (at v. TEST.) 7 lac. ind. Heraeus 8 ferret, at hie pateram Heraeus : ferre (ferret K) adhucpoteram (pat- ed. Rom.) a 18 (TK) cum sequenti coniunxit (K), pro fragmento habuit Schneidewin 1 ad (K) : om. Τ pietatis (K) : -as Τ

5

EPIGRAMMATON LIBER

7

19 (16b) Vexerat Europen fraterna per aequora taurus: at nunc Alciden taurus in astra tulit. Caesaris atque Iovis confer nunc, fama, iuvencos: par onus ut tulerint, altius iste tulit. 20 (17) Quod pius et supplex elephas te, Caesar, adorat hie modo qui tauro tarn metuendus erat, non facit hoc iussus, nulloque docente magistro: crede mihi, nostrum sentit et ille deum. 2 1 (18)

Lambere securi dextram consueta magistri tigris, ab Hyrcano gloria rara iugo, saeva ferum rabido laceravit dente leonem: res nova, non ullis cognita temporibus, ausa est tale nihil, silvis dum vixit in altis: postquam inter nos est, plus feritatis habet. 22 (19) Qui modo per totam flammis stimulatus harenam sustulerat raptas taurus in astra pilas, occubuit tandem fcornuto adore petitusf, dum facilem tolli sic elephanta putat. 19 (TK) 3 confer nunc, fama Heinsius : conferre n- stama Τ : confer n- scema W : conferì η- stemma Bonon. 20 (TK) 4 numen ... tuum Bonon. (con. in tnarg. manus recentior), lunius, alii

21 (H 5-6. Τ K) 22 (HTK) 3 cornuto adore HT Vindob. 3 : -nuto abore (ab add. Bonon.) W Bonon.: -nu potiore Heinsius : -nu truciore coni. Lindsay : -nuta mole* Heraeus : -nuto obtritus ab ore (om. petitus) Housman9,1101

5

8

M. VALERII MARTIALIS

23 (20) Cum peteret pars haec Myrinum, pars illa Triumphum, promisit pariter Caesar utraque manu, non potuit melius litem finire iocosam. o dulce invitti principis ingenium! 24 (21) Quidquid in Orpheo Rhodope spettasse theatro dicitur, exhibuit, Caesar, harena tibi, repserunt scopuli mirandaque silva cucurrit, quale fuisse nemus creditur Hesperidum. affuit immixtum pecori genus omne ferarum et supra vatem multa pependit avis, ipse sed ingrato iacuit laceratus ab urso. haec tantum res est facta παρ' ιστορίαν. 25 (21b) Orphea quod subito tellus emisit hiatu ursam invasuram, venit ab Eurydice. 26 (22) Sollicitant pavidi tum rhinocerota magistri seque diu magnae colligit ira ferae, desperabantur promissi proelia Maitis; sed tandem rediit cognitus ante furor. 23 (Η. Τ praeter 4. Κ) 2 promisit (Κ) : -misce HT : -misti anon. ap. Lemaire 24 (H Τ Κ) 5 adfluit Heinsius 8 tantum Bodleianus Auct. F 4, 33 teste Reeve, Housman1 : tarnen H : tarnen haec Τ (Κ) παρ* 1 ιστορίαν Housman (τάδ' ιστορία iam Buecheler) : ita pictoria HT : ita pietà alia W : itaque ficta a- Bonon. 25 (HT) 2 ursam {Housman1) invasuram Postgate (mers1 Housman , elis- Housman3) : uersam is amur H : uersa miramur Τ : alii alia

5

EPIGRAMMATON LIBER

9

namque gravem cornu gemino sic extulit ursum, iactat ut impositas taurus in astra pilas. [Norica quam certo venabula derigit ictu fortis adhuc teneri dextera Carpophori!] ille tulit geminos facili cervice iuvencos, illi cessit atrox bubalus atque vison: hunc leo cum fugeret, praeceps in tela cucurrit. i nunc et lentas corripe, turba, moras! 27

(24)

Si quis ades longis serus spectator ab oris, cui lux prima sacri muneris ista fuit, ne te decipiat ratibus navalis Enyo et par unda fretís: hic modo terra fuit, non credis? specta, dum lassant aequora Martern: parva mora est, dices 'hic modo pontus erat.' 28

(25)

Quod nocturna tibi, Leandre, pepercerit unda, desine mirari: Caesaris unda fuit.

26 (Η Τ Κ) 6 inposi tas ν el imp- (Κ) : -ta H T : obpositas Lipsius 7 - 1 2 novum epigr. W : coniungunt cum antecedentibus HT Bonon., edd. Ellis secuti (cf. Friedländer II, p. 542); et certe v. 12 ad w. 1 - 3 respicere non negandum est 7 - 8 fort, ex alio epigr. fragmentum seclusi. nam rhinoceros ammalia quae cornibus in astra iactavit in certum scopulum derigere qui aut potuit aut voluti? adde quod verba adhuc teneri hoc loco quo spectent habere non videntur. an venator robustiore aetate virtutem perditurus erat? 7 quam (Κ) : tam HT, edd. derigit Duff, quod Heraeum fefellit : dir- α 12 i W : et Bonon. : om. HT 27 (HTK) 2 ista H T : ipsa (Κ) 3neHT:nec(K) 28 (HRΚ)

10

M. VALERII MARTIALIS

29 (25 b) Cum peteret dulces audax Leandros amores et fessus tumidis iam premeretur aquis, sic miser instantes affa tus dicitur undas: 'parcite dum propero, mergite dum redeo.' 30 (26) Lusit Nereidum docilis chorus aequore toto et vario faciles ordine pinxit aquas, fuscina dente minax recto fuit, ancora curvo: credidimus remum credidimusque ratem, et gratum nautis sidus fulgere Laconum lataque perspicuo vela tumere sinu. quis tantas liquidis artes invenit in undis? aut docuit lusus hos Thetis aut didicit.

s

3 1 (27, prius 29)

Cum traheret Priscus, traheret certamina Verus, esset et aequalis Mars utriusque diu, missio saepe viris magno clamore petita est; sed Caesar legi paruit ipse suae: lex erat, ad digitum posita concurrere parma: quod licuit, lances donaque saepe dedit. inventus tarnen est finis discriminis aequi: pugnavere pares, succubuere pares.

29 (HRΚ) cum antecedenti coniungunt HR, separavit (K) 1 Leandros HR : -rus (Κ) 4 dum (alt.) R(K), Carratello : cum H, edd. 30 (HTK) 3 recto Rooy : nectho Τ : nactho Η : nexu (K) 5 Laconas Heinsius 7 qui idem 31-34 ordinem ex H restituit Lindsay, praef. VII 31 (HR) 1 Verus Scaliger : ueris Η : uersus R 5 posita Η : -am R parma P. Wagner : palma Η : palmam R

5

EPIGRAMMATON LIBER

11

misit utrique rudes et palmas Caesar utrique: hoc pretium virtus ingeniosa tulit. contigli hoc nullo nisi te sub principe, Caesar: cum duo pugnarent, victor uterque fuit. 3 2 (28, prius 27)

Saecula Carpophorum, Caesar, si prisca tulissent, f n o n amarathon cumf barbara terra fera, non Marathon taurum, Nemee frondosa leonem, Areas Maenalium non timuisset aprum. hoc armante manus Hydrae mors una fuisset, huic percussa foret tota Chimaera semel, igníferos possit sine Colchide iungere tauros, possit utramque feram vincere Pasiphaes. si vetus aequorei revocetur fabula monstri, Hesionen solvet solus et Andromedan. Herculeae laudis numeretur gloria: plus est bis denas pariter perdomuisse feras.

9 utrique (pr.) Scaliger : -isque H : -iusque R 11-12 novum epigr. in α antecedenti addidit Scaliger 11 te sub idem : tibi α 32 (HT. Κ praeter 2. 8. 9) 2 sic HT : monstra quibus fudit suppl. Heraeus, sat bene : non Parthaoniam (immo Porth-) ... feram (hoc iam Haupt) Buecheler, quam coniecturam ('obviously and necessarily wrong' Housman9, 1101) edd. cett. (etiam Caratello) mira pietate complexi sunt, (inepta vel incredibilia alii excogitavere) 7 iungere Gronovius : uincere a (ex v.%? cf. Val. Fl. 8, 342 Ον. her. 12, 93 Hyg. fab. 22 al.) 9 vetus Heraeus : situs H T : sit ut Heinsius

12

M. VALERII MARTIALIS

33 (29, prius 30)

Concita veloces fugeret cum damma Molossos et varia lentas necteret arte moras, Caesaris ante pedes supplex similisque roganti constitit, et praedam non tetigere canes. * * * * * * * * haec intelletto principe dona tulit. numen habet Caesar: sacra est haec, sacra potestas, crédité: mentiri non didicere ferae. 34 (30, prius 28)

Augusti labor hic fuerat committere classes et fréta navali sollicitare tuba. Caesaris haec nostri pars est quota? vidit in undis et Thetis ignotas et Galatea feras; vidit in aequoreo ferventes pulvere currus et domini Triton isse puta vit equos: dumque parat saevis ratibus fera proelia Nereus, horruit in liquidis ire pedestris aquis. quidquid et in Circo spectatur et Amphitheatro, id dives, Caesar, praestitit unda tibi. Fucinus et ftigrif taceantur stagna Neronis: hanc norint unam saecula naumachiam.

33 (H R) 5 lacunae signum non habent H R 34 (HK) 6 et domini W : atque deum Bonon. : et domi H 8 ire (Κ) : ont. Η 10 id dives, Caesar Housman3 {cf. Cl. pap. 1120sq.). at quod opponit Delz Heraeo auctore id post quidquid Martialem nusquam ponere, 7, 31, 12 neglexit, quod tarnen Heraeus non neglexerat; nec, si verum fuisset, quicquam momenti haberet : d- caesarea α : d-, Caesar, io Hetnsius : hic d-, Caesar Delz 11 tigri H : pi- (Κ) (def. Delz, Carratello) : diri Heinsius, edd. praeter Lindsay

EPIGRAMMATON LIBER

35

13

(31)

Da veniam subitisi non displicuisse meretur, festinat, Caesar, qui placuisse tibi. 36

(32)

Cedere maiori virtutis fama secunda est. illa gravis palma est, quam minor hostis habet. 37

(33)

Flavia gens, quantum tibi tertius abstulit heres! paene fuit tanti, non habuisse duos.

35 et 36 ex florilegio Gallico (cf. p. VII) addidit luttius 36 1 virtutis ς : -uti codd. secundae est Heinsius 37 {alienum ab hoc libro, cui addidit primus Scriverius ex schol. Iuv. 4,38)

MARTIALIS EPIGRAMMATON LIBER I Spero me secutum in libellis meis tale temperamentum ut de illis queri non possit quisquís de se bene senserit, cum salva infimarum quoque personarum reverentia ludant; quae adeo antiquis auctoribus defuit ut nominibus non tantum veris abusi sint sed et magnis. mihi fama vilius constet et probetur in me novissimum ingenium. absit a iocorum nostrorum simplicitate malignus interpres nec epigrammata mea inscribat: improbe facit qui in alieno libro ingeniosus est. lascivam verborum veritatem, id est epigrammaton linguam, excusarem, si meum esset exemplum: sic scribit Catullus, sic Marsus, sic Pedo, sic Gaetulicus, sic quicumque perlegitur. si quis tarnen tarn ambitiöse tristis est ut apud illum in nulla pagina latine loqui fas sit, potest epistula vel potius titulo contentus esse, epigrammata illis scribuntur qui soient spedare Florales, non intret Cato theatrum meum, aut si intraverit, spectet. videor mihi meo iure facturus si epistulam versibus elusero: Nosses iocosae dulce cum sacrum Florae festosque lusus et licentiam vulgi, cur in theatrum, Cato severe, venisti? an ideo tantum veneras, ut exires?

Epist. titulum Valerius Martialis lectori suo salutem habet y 8 inscribat Heinsius : s- β γ : circums- Birt 10 scribit γ : scripsit β {ut saepe similia)

5

10

15

20

EPIGRAMMATON LIBER I

1 Hie est quem legis ille, quem requiris, toto notus in orbe Martialis argutis epigrammaton libellis: cui, lector studiose, quod dedisti viventi decus atque sentienti, rari post ciñeres habent poetae.

2 Qui tecum cupis esse meos ubicumque libellos et comités longae quaeris habere viae, hos eme, quos artat brevibus membrana tabellis: scrinia da magnis, me manus una capit. ne tamen ignores ubi sim venalis et erres urbe vagus tota, me duce certus eris: libertum docti Lucensis quaere Secundum limina post Pacis Palladiumque forum. 3 Argiletanas mavis habitare tabernas, cum tibi, parve liber, scrinia nostra vacent. nescis, heu, nescis dominae fastidia Romae: crede mihi, nimium Martia turba sapit. maiores nusquam rhonchi: iuvenesque senesque et pueri nasum rhinocerotis habent. audieris cum grande sophos, dum basia iactas, ibis ab excusso missus in astra sago, sed tu, ne totiens domini patiare lituras neve notet lusus tristis harundo tuos, aetherias, lascive, cupis volitare per auras: i, fuge; sed poteras tutior esse domi. •2 om. β, ante epist. y. 18 habet y (HT) 12 tutius Q

16

M. VALERIIMARTIALIS

4

Contigeris nostros, Caesar, si forte libellos, terrarum dominum pone supercilium. consuevere iocos vestri quoque ferre triumphi, materiam dictis nec pudet esse ducem. qua Thymelen spectas derisoremque Latinum, illa fronte precor carmina nostra legas, innocuos censura potest permitiere lusus: lasciva est nobis pagina, vita proba. 5

Do tibi naumachiam, tu das epigrammata nobis: vis, puto, cum libro, Marce, natare tuo. 6 Aetherias aquila puerum portante per auras illaesum timidis unguibus haesit onus: nunc sua Caesareos exorat praeda leones tutus et ingenti ludit in ore lepus. quae maiora putas miracula? summus utrisque auetor adest: haec sunt Caesaris, illa Iovis. 7

Stellae delicium mei Columba, Verona licet audiente dicam, vicit, Maxime, Passerem Catulli. tanto Stella meus tuo Catullo quanto passere maior est columba. 4 (H 1 - 2 (v. Citroni). Τ) 8 proba Τγ, Auson. Cent. nupt. 4, 6 (Peiper 218) : -a est β (etiam Of. tr. 2, 354 optt. codd. om. est in sim. sententia) 5 1 naumachiam γ : -ias β 6 5 utrisque β : -ique γ

EPIGRAMMATON LIBER I

17

8

Quod magni Thraseae consummatique Catonis dogmata sic sequeris salvus ut esse velis, pectore nec nudo strictos incurrís in ensis, quod fecisse velim te, Deciane, facis. nolo virum facili redimit qui sanguine famam, hunc volo, laudari qui sine morte potest. 9 Bellus homo et magnus vis idem, Cotta, videri: sed qui bellus homo est, Cotta, pusillus homo est.

10 Petit Gemellus nuptias Maronillae et cupit et instat et precatur et donat. adeone pulchra est? immo foedius nil est. quid ergo in ilia petitur et placet? tussit. 11 Cum data sint equiti bis quina nomismata, quare bis decies solus, Sextiliane, bibis? iam defecisset portantis calda ministros, si non potares, Sextiliane, merum.

8 (Τ) 2 saluus (-uos) Τ β : talis γ 9 (R) 10 (Τ) 1 gemellus Τ β : g- uenustus γ {in lemm. gemello TG, uenusto β γ) 4 petitur Τγ : app- β (dittogr. ap- post illa, ut Culex 343 Γ Argoa appetens) 11 (Τ) 1 quina Τγ : bina β

5

18

M. VALERIIMARTIALIS

12 Itur ad Herculei gélidas qua Tiburis arces canaque sulphureis Albula fumât aquis, rura nemusque sacrum dilectaque iugera Musis signât vicina quartus ab urbe lapis, hic rudis aestivas praestabat porticus umbras, heu quam paene novum porticus ausa nefas! nam subito collapsa ruit, cum mole sub illa gestatus biiugis Regulus esset equis, nimirum timuit nostras Fortuna querelas, quae par tam magnae non erat invidiae. nunc et damna iuvant; sunt ipsa pericula tanti: stantia non poterant tecta probare déos. 13

Casta suo gladium cum traderet Arria Paeto, quem de visceribus strinxerat ipsa suis, 'si qua fides, vulnus quod feci non dolet,' inquit, 'sed tu quod facies, hoc mihi, Paete, dolet.' 14

Delicias, Caesar, lususque iocosque leonum vidimus — hoc etiam praestat harena tibi — cum prensus blando totiens a dente rediret et per aperta vagus curreret ora lepus. unde potest avidus captae leo parcere praedae? sed tarnen esse tuus dicitur: ergo potest.

12 (T) 1 Herculei gélidas βγ : -leas -di Τ 5 umbras Τγ : auras β 12 deos β γ : deum Τ 13 (Τ) 2 strinxerat Τ β : trax- γ, qui traheret in v. 1 4 tu quod β, Lindsay : q- tu Τ γ 14 (Τ) 2 hoc Τγ : hos β (deL η. /.)

EPIGRAMMATON LIBER I

19

15 O mihi post nullos, Iuli, memorande sociales, si quid longa fides canaque iura valent, bis iam paene tibi consul tricensimus instat, et numerat paucos vix tua vita dies, non bene distuleris videas quae posse negari, et solum hoc ducas, quod fuit, esse tuum. exspectant curaeque catenatique labores, gaudia non remanent, sed fugitiva volant, haec utraque manu complexuque adsere to to: saepe fluunt imo sic quoque lapsa sinu. non est, crede mihi, sapientis dicere 'vivam': sera nimis vita est crastina: vive hodie. 16 Sunt bona, sunt quaedam mediocria, sunt mala plura quae legis hic: aliter non fit, Avite, liber. 17 Cogit me Titus actitare causas et dicit mihi saepe 'magna res est.' res magna est, Tite, cum facit colonus. 18 Quid te, Tucca, iuvat vetulo miscere Falerno in Vaticanis condita musta cadis? quid tantum fecere boni tibi pessima vina? aut quid fecerunt optima vina mali?

15 1 numerande ς sodales β : -lis γ 5 quae γ : quod β {ex v. 6 ?) 10 fluunt ßXC : fluent γ Μ 16 (R) 2 fit R ß : sit γ 17 3 cum SB1 : quam βγ facit] habilis est

20

M. VALERII MARTLALIS

de nobis facile est, scelus est iugulare Falernum et dare Campano toxica saeva mero, convivae meruere tui fortasse perire: amphora non meruit tam pretiosa mori. 19

Si memini, fuerant tibi quattuor, Aelia, dentes: expulit una duos tussis et una duos, iam secura potes totis tussire diebus: nil istic quod agat tertia tussis habet.

20 Die mihi, quis furor est? turba spedante vocata solus boletos, Caeciliane, voras. quid dignum tanto tibi ventre gulaque precabor? boletum qualem Claudius edit, edas. 21 Cum peteret regem, decepta satellite dextra ingessit sacris se peritura focis. sed tam saeva pius miracula non tulit hostis et raptum flammis iussit abire virum: urere quam potuit contempto Mucius igne, hanc spectare manum Porsena non potuit. maior deceptae fama est et gloria dextrae: si non errasset, fecerat ilia minus.

18 (R) 6 saeua (sea- R) Rß : uina γ (eademque interpol. 10, 36,4) m e r o R ß : cado γ (ex v. 2?) 2 0 et 21 1 - 6 (R)

EPIGRAMMATON LIBER I

21

22 Quid nunc saeva fugis placidi lepus ora leonis? frangere tam parvas non didicere feras, servantur magnis isti cervicibus ungues nec gaudet tenui sanguine tanta sitis. praeda canum lepus est, vastos non implet hiatus: non timeat Dacus Caesaris arma puer.

5

23 Invitas nullum nisi cum quo, Cotta, lavaris et dant convivam balnea sola tibi, mirabar quare numquam me, Cotta, vocasses: iam scio me nudum displicuisse tibi.

24 Aspicis incompris ilium, Deciane, capillis, cuius et ipse times triste supercilium, qui loquitur Curios adsertoresque Camillos? nolito fronti credere: nupsit heri.

25 Ede tuos tandem populo, Faustine, libellos et cultum docto pectore profer opus, quod nec Cecropiae damnent Pandionis arces nec sileant nostri praetereantque senes, ante fores stantem dubitas admittere Famam teque piget curae praemia ferre tuae? post te victurae per te quoque vivere chartae incipiant: cineri gloria sera venit. 22 (T) 1 nunc] non Dousa pater 23 (T) 24 (T) 4 nupsit] per cidi se passus est ijocelyn1) here Heinsius hic et 5, 58, 8 {at M. ut Prop, et Ovid, heri in fine pentatn. posuisse videtur, ceterum here)

5

22

M. VALERIIMARTIALIS 26 Sextiliane, bibis quantum subsellia quinqué solus: aqua totiens ebrius esse potes; nec consessorum vicina nomismata tantum, aera sed a cunéis ulteriora petis. non haec Paelignis agitur vindemia prelis uva nec in Tuscis nascitur ista iugis, testa sed antiqui felix siccatur Opimi, egerit et nigros Massica cella cados. a copone tibi faex Laletana petatur, si plus quam decies, Sextiliane, bibis. 27

Hesterna tibi nocte dixeramus, quincunces puto post decern peractos, cenares hodie, Procille, mecum. tu factam tibi rem statim putasti et non sobria verba subnotasti exemplo nimium periculoso: μισώ μνάμονα συμπόταν, Procille. 28 Hesterno fetere mero qui credit Acerram, fallitur: in lucem semper Acerra bibit.

26 4 petis β : bibis γ 9 Laletana*] cf. ad 1 , 4 9 , 2 2 . 7 , 5 3 , 6 . Laiet- indicavi putat Heraeus (quod ad Friedländer attinet, Laletubique legerat, Laeet- (sic) ad 1 , 4 9 , 2 2 et 7 , 5 3 , 6 commendaverat) 27 3 et 7 procille γ : -celle β 7 mnamona β : mnem- γ συμπόταν Heraldus : symp(t)oten βγ 28 (R)

EPIGRAMMATON LIBER I

23

29 Fama refert nostros te, Fidentine, libellos non aliter populo quam recitare tuos. si mea vis dici, gratis tibi carmina mittam: si dici tua vis, hoc eme, ne mea sint. 30 Chirurgus fuerat, nunc est vispillo Diaulus. coepit quo poterat clinicus esse modo. 31 Hos tibi, Phoebe, vovet totos a vertice crines Encolpos, domini centurionis amor, grata Pudens meriti tulerit cum praemia pili. quam primum longas, Phoebe, recide comas, dum nulla teneri sordent lanugine vultus dumque decent fusae lactea colla iubae; utque tuis longum dominusque puerque fruantur muneribus, tonsum fac cito, sero virum. 32 Non amo te, Sabidi, nec possum dicere quare: hoc tantum possum dicere, non amo te. 33 Amissum non flet cum sola est Gellia patrem, si quis adest, iussae prosiliunt lacrimae. non luget quisquís laudari, Gellia, quaerit; ille dolet vere qui sine teste dolet.

29 (T) 4 hoc β γ : om. Τ {ut 5, 19, 7 et 6, 65, 3, siglo quippe notatum erat) : haec Q : en Schneidewin 31 ( T 1 - 2 ) 32 (R) 33 (R) 1 ci 3 gallia R {cum VX) et ita saepius

5

24

M. VALERII MARTIALIS

34 Incustoditis et apertis, Lesbia, semper liminibus peccas nec tua furta tegis, et plus spectator quam te delectat adulter nec sunt grata tibi gaudia si qua latent, at meretrix abigit testem veloque seraque raraque Summemmi fornice rima patet. a Chione saltem vel ab lade disce pudorem: abscondunt spurcas et monumenta lupas, numquid dura tibi nimium censura videtur? deprendi veto te, Lesbia, non futui. 35 Versus scribere me parum severos nec quos praelegat in schola magister, Cornell, quereris: sed hi libelli, tamquam coniugibus suis mariti, non possunt sine méntula piacere, quid si me iubeas thalassionem verbis dicere non thalassionis? quis Floralia vestit et stolatum permittit meretricibus pudorem? lex haec carminibus data est iocosis, ne possint, nisi pruriant, iuvare. quare deposita severitate parcas lusibus et iocis rogamus, nec castrare velis meos libellos. gallo turpius est nihil Priapo.

34 (T praeter 6-7) 5 testes Ρ Q 6 summemmi vel subm- vel sim. β γ hic et 3, 82, 2. 11, 61, 2. 12, 3 2 , 2 2 : Summoeni vulg. ante Lindsay {cf. H.-W.) 7 ab iade β : ab laude γ : Laide ς 10 futui βγ : subigi Τ (vide pp. VI s.). taita posthac fere neglegam 35 11 ne possint γ : nec possunt β

EPIGRAMMATON LIBER I

36 Si, Lucane, tibi vel si tibi, Tulle, darentur qualia Ledaei fata Lacones habent, nobilis haec esset pietatis rixa duobus, quod pro fratre mori vellet uterque prior, diceret infernas et qui prior isset ad umbras: 'vive tuo, frater, tempore, vive meo.'

37 Ventris onus misero, nec te pudet, excipis auro, Bassa, bibis vitro: carius ergo cacas.

38 Quem recitas meus est, o Fidentine, libellus: sed male cum recitas, incipit esse tuus.

39 Si quis erit raros inter numerandus amicos, quales prisca fides famaque novit anus, si quis Cecropiae madidus Latiaeque Minervae artibus et vera simplicitate bonus, si quis erit recti custos, mirator honesti, et nihil arcano qui roget ore deos, si quis erit magnae subnixus robore mentis: dispeream si non hic Decianus erit.

36 5 et γ : si β 37 (TR) 2 bassa βγ : -se α, edd. 38 (R) 39 (Τ) 5 mirator Τ β : imita- γ

26

M. VALERII MARTTALIS

40

Qui ducis vultus et non legis ista libenter, omnibus invideas, livide, nemo tibi. 41

Urbanus tibi, Caecili, videris. non es, crede mihi, quid ergo? verna es, hoc quod transtiberinus ambulator, qui pallentia sulphurata fractis permutât vitreis, quod otiosae vendit qui madidum cicer coronae, quod custos dominusque viperarum, quod viles pueri salariorum, quod fumantia qui thumatla raucus circumfert tepidis cocus popinis, quod non optimus urbicus poeta, quod de Gadibus improbus magister, quod bucca est vetuli dicax cinaedi. quare desine iam tibi videri, quod soli tibi, Caecili, videris, qui Gabbam salibus tuis et ipsum posses vincere Tettium Caballum. non cuicumque datum est habere nasum: ludit qui stolida procacitate, non est Tettius ille, sed caballus.

40 (R) 41 2 es (alt.) β : ont. γ, edd. praeter Giarratano 4 - 6 cf. Leon, Smyth, Harrison 4 - 2 0 cum epigr. Al-Al om. β 6 calidum Heinsius : tepi- Flach. (madidi cibi sunt percocti, v. 10, 48, 12. Naev. com. 23. Col. 10, IIS. Marc. med. 20, 9 al. ceterum cf. Thes. Gloss, lot. s.v. madidus) 9 thumatla γ (vel thym-; vide Bodet) : tomada ς, vulg., vox nihili, ut nunc vid. 11 Urbicus Scriverius 17 possis idem

EPIGRAMMATON LIBER I

27

42 Coniugis audisset fatum cum Porcia Bruti et subtracta sibi quaereret arma dolor, 'nondum scitis' ait 'mortem non posse negari? credideram fatis hoc docuisse patrem.' dixit et ardentis avido bibit ore favillas. i nunc et ferrum, turba molesta, nega! 43 Bis tibí triceni fuimus, Mancine, vocati et positum est nobis nil here praeter aprum, non quae de tardis servantur vitibus uvae dulcibus aut certant quae melimela favis, non pira quae longa pendent religata genesta aut imitata brevis Punica grana rosas, rustica lactantes nec misit Sassina metas nec de Picenis venit oliva cadis: nudus aper, sed et hic minimus qualisque necari a non armato pumilione potest, et nihil inde datum est; tantum spectavimus omnes: ponere aprum nobis sic et harena solet. ponatur tibi nullus aper post talia facta, sed tu ponaris cui Charidemus apro.

4 2 - 4 7 om. β 42 (Τ) 1 fatum γ : factum Τ 4 fatis {cf. 78, 9) G : sa- Τ γ satis hoc vos (possis iam) ς 43 (Τ) 6 grana Τ : mala γ 7 lactantes T X V : -tentes E G Sassina Heinsius : sasina Τ : fuscina γ : fisc- ς 11 est ut tantum exspectauimus Τ

28

M. VALERII MARTIALIS

44 Lascivos leporum cursus lususque leonum quod maior nobis charta minorque gerit et bis idem facimus, nimium si, Stella, videtur hoc tibi, bis leporem tu quoque pone mihi. 45 Edita ne brevibus pereat mihi cura libellis, dicatur potius tòv δ' άπαμειβόμενος. 46 Cum dicis 'propero, fac si fads', Hedyli, languet protinus et cessât debilitata Venus. expectare iube: velocius ibo retentus. Hedyli, si properas, die mihi, ne properem. 47 Nuper erat medicus, nunc est vispillo Diaulus: quod vispillo facit, fecerat et medicus. 48 Rictibus his tauros non eripuere magistri, per quos praeda fugax itque reditque lepus; quodque magis mirum, velocior exit ab hoste nec nihil e tanta nobilitate refert.

44 45 46 let 4 47 48

et 45 cf. Prinz1 2 tondapamibomenon γ, con. ed. Rom. 1 propero] i.e. habeo negotium (Calderinus, vide Jocelyn1) Hedyli Bentley (vide SB3) : -le γ, edd. (R) 1 qui fuerat medicus Paul. Fest. p. 506, 20 L (T) 4 e Τ : a βγ, edd.

EPIGRAMMATON LIBER I

29

tutior in sola non est cum currit harena, nec caveae tanta conditur ille fide, si vitare canum morsus, lepus improbe, quaeris, ad quae confugias ora leonis habes. 49

Vir Celtiberis non tacende gentibus nostraeque laus Hispaniae, videbis altam, Liciniane, Bilbilin, equis et armis nobilem, senemque Caium nivibus, et fractis sacrum Vadaveronem montibus, et delicati dulce Boterdi nemus, Pomona quod felix amat. tepidi natabis lene Congedi vadum mollesque Nympharum lacus, quibus remissum corpus astringes brevi Salone, qui ferrum gelat. praestabit illic ipsa figendas prope Voberca prandenti feras, aestus serenos aureo franges Tago obscurus umbris arborum; avidam rigens Derceita placabit sitim et Nutha, quae vincit nives.

6 caueae β γ {cf. Housman9, 1102} : caueat Τ : -ea ς 7 morsus Τγ : -um β 49 (de nomtnibus topographicis Hisp. v. Thiele (Glotta III 2S7ss.) et Schulten (N.Jhb. f. d. kl. Alt. 1913, 463ss.)) 5 senem γ : sterilem β Caium (Ga-) Vossius {cf. 4, 55, 2) : catum γ : caluum β et fractis Iunius : effr- β γ 14 uoberca yL (Schulten I.e. 469) : uobisca PQF : Vobesca ς 17 rigens β : recens γ (cf. v.l. 14, 117, 1) derceita γ ((-ceta G pr. Thiele et Schulten)) : -cenna β _ 18 nutha β : nymeam γ (quo indicati videtur Numea (-ia i.e. NVIA) cf. Numantia)

30

M. VALERIIMARTIALIS at cum December canus et bruma impotens Aquilone rauco mugiet, aprica répétés Tarraconis litora tuamque Laletaniam. ibi illigatas mollibus dammas plagis mactabis et vernas apros leporemque forti callidum rumpes equo cervos relinques vilico. vicina in ipsum silva descendet focum infante cinctum sordido; vocabitur venator et veniet tibi conviva clamatus prope; lunata nusquam pellis et nusquam toga olidaeque vestes murice; procul horridus Liburnus et querulus cliens, imperia viduarum procul; non rumpet altum pallidus somnum reus, sed mane totum dormies. mereatur alius grande et insanum sophos: miserere tu felicium veroque fruere non superbus gaudio, dum Sura laudatur tuus. non impudenter vita quod relicum est petit, cum fama quod satis est habet. 50 Sí tibi Mistyllos cocus, Aemiliane, vocatur, dicatur quare non Taratalla mihi?

22 laletaniam γ : lace- β (cf. ad 1, 26, 9)

26 cervos] apud

Gallos leporem in equo venari proceribus (δσοι πλουτώσιν α ϊ τ ώ ν και τρυφώσιν) morts erat, cf. Arrian. Cyn. 19,1 28 cinctum ς :

-us β γ 37 mereatur ( v. TEST. ) ] mercetur ς 50 (Τ) 2 dicetur ς

EPIGRAMMATON LIBER I

31

51 Non facit ad saevos cervix, nisi prima, leones. quid petis hos dentes, ambitiöse lepus? scilicet a magnis ad te descendere tauris et quae non cernunt frangere colla velint. desperanda tibi est ingentis gloria fati: non potes hoc tenuis praeda sub hoste mori.

5

52 Commendo tibi, Quintiane, nostros nostros dicere si tarnen libellos possum, quos récitât tuus poeta - : si de servitio gravi queruntur, assertor venias satisque praestes, et, cum se dominum vocabit ille, dicas esse meos manuque missos. hoc si terque quaterque clamitaris, impones plagiario pudorem.

5

53 Una est in nostris tua, Fidentine, libellis pagina, sed certa domini signata figura, quae tua traducit manifesto carmina furto. sic interpositus villo contaminat uncto urbica Lingonicus Tyrianthina bardocucullus, sic Arretinae violant crystallina testae, sic niger in ripis errat cum forte Caystri, inter Ledaeos ridetur corvus olores,

51 (Τ) 2 petis SB1 : fugis (ex 2 2 , 1 ?) codd. 4 uelint βγ : -is Τ {fort, ex tauris v. 3 ), vulg. ante Heraeum 5 fati β γ : facti Τ 53 (Τ praeter 4 - 5 ) 3 carmina Τ β : crim- γ 4 villo Heinsius : uilis β : uitio γ {utrumque ex vilio ortum?)

5

32

M. VALERII MARTIALIS

sic ubi multisona fervet sacer Atthide lucus, improba Cecropias offendit pica querelas. indice non opus est nostris nec iudice libris: stat contra dicitque tibi tua pagina 'fur es.'

10

54 Si quid, Fusce, vacas adhuc amari nam sunt hinc tibi, sunt et hinc amici — unum, si superest, locum rogamus, nec me, quod tibi sim novus, recuses: omnes hoc veteres tui fuerunt. tu tantum inspice qui novus paratur an possit fieri vetus sodalis.

5

55 Vota tui breviter si vis cognoscere Marci, darum militiae, Fronto, togaeque decus, hoc petit, esse sui nec magni ruris arator, sordidaque in parvis otia rebus amat. quisquam pietà colit Spartani frigora saxi et matutinum portât ineptus have, cui licet exuviis nemoris rurisque beato ante focum plenas explicuisse piagas et piscem tremula salientem ducere saeta flavaque de rubro promere mella cado ? pinguis inaequales onerat cui vilica mensas et sua non emptus praeparat ova cinis? non amet hanc vitam quisquís me non amat, opto, vivat et urbanis albus in officiis.

9 attide β γ : alite Τ 55 3 petit γ : petet β 7 exuuiis β : exuti γ beato β : beati γ 8 explicuisse β : exposu- γ 14 albus] vide Stégen2

5

10

EPIGRAMMATON LIBER I

33

56 Continuis vexata madet vindemia nimbis: non potes, ut cupias, vendere, copo, merum.

57 Qualem, Flacce, velim quaeris nolimve puellam? nolo nimis facilem difficilemque nimis. illud quod medium est atque inter utrumque probamus: nec volo quod cruciai nec volo quod satiat.

58 Milia pro puero centum me mango poposcit: risi ego, sed Phoebus protinus ilia dedit. hoc dolet et queritur de me mea méntula secum laudaturque meam Phoebus in invidiam, sed sestertiolum donavit méntula Phoebo bis decies: hoc da tu mihi, pluris emam.

59 Dat Baiana mihi quadrantes sportula centum. inter delicias quid facit ista fames? redde Lupi nobis tenebrosaque balnea Grylli: tam male cum cenem, cur bene, Flacce, laver?

56 (R) 57 (T) 3 probamus Rß : -atur γ, Anth. Lat. SB 269 = Riese 275 4 satiet... cruciet Anth. Lat. 58 3 de me... secum γ : dolet h o c . . . mecum β 59 (Τ) 4 laver ς : laues Τ : lauor β γ (ut 3, 60, 1 vocor perperatn β γ 7 , 2 3 , 3 precor β )

5

34

M. VALERIIMART1ALIS

60 Intres ampia licet torvi, lepus, ora leonis, esse tarnen vacuo se leo dente putat. quod ruet in tergum vel quos procumbet in armos, alta iuvencorum vulnera figet ubi? quid frustra nemorum dominum regemque fatigas? non nisi delecta pascitur ille fera. 61 Verona docti sillybos amat vatis, Marone felix Mantua est, censetur Aponi Livio suo tellus Stellaque nec Fiacco minus, Apollodoro plaudit imbrifer Nilus, Nasone Paeligni sonant, duosque Senecas unicumque Lucanum facunda loquitur Corduba, gaudent iocosae Canio suo Gades, Emerita Deciano meo: te, Liciniane, gloriabitur nostra nec me tacebit Bilbilis. 62 Casta nec antiquis cedens Laevina Sabinis et quamvis tétrico tristior ipsa viro dum modo Lucrino, modo se permittit Averno, et dum Baianis saepe fovetur aquis, incidit in flammas: iuvenemque secuta relicto coniuge Penelope venit, abìt Helene. 60 5 nemorum dominum γ : d- η- β 61 1 sillybos vel sittybos (hoc iam Baehrens, Catull. II, p. 60) potius quam syllabos Crusius (RhM 47 (1892), 71 sq.) : syllabas βγ, edd. 3 aponi β : -no γ : -na ς 5 plaudit β : gaudet γ {ex glossa ut vid., at cf. v. 9) 6 2 (Τ)

EPIGRAMMATON LIBER I

35

63 Ut recitem tibi nostra rogas epigrammata. nolo, non audire, Celer, sed recitare cupis.

64 Bella es, novimus, et puella, verum est, et dives, quis enim potest negare? sed cum te nimium, Fabulla, laudas, nec dives ñeque bella nec puella es.

65 Cum dixi ficus, rides quasi barbara verba et dici fieos, Laetiliane, iubes. dicemus ficus, quas scimus in arbore nasci, dicemus fieos, Laetiliane, tuos. 66 Erras, meorum fur avare librorum, fieri poetam posse qui putas tanti, scriptura quanti constet et tomus vilis: non sex paratur aut decern sophos nummis. secreta quaere carmina et rudes curas quas novit unus scrinioque signatas custodit ipse virginis pater chartae, quae trita duro non inhorruit mento. mutare dominum non potest liber notus. 63 (R) 2 recitare] utrum se. tua art sc. pro tuis incertum 64 (T) 3 cum Τ γ : dum β 65 (R) 1 - 4 inter ficus et fieos variant codd. et testimonia 2 et 4 laetiliane Charts. GLK I, 96 : idem vel caecil- βγ : caecil- R, Prise. GLK II, 261, edd. praeter Heraeum (qui caecil- errore in v. 4) 3 dicemus etiam Charts, et Prise. : dicamus Probus GLK IV, 21 4 dicemus etiam Prise, et Probus : dicamus Charts. 66 2 tanto Gronovius 3 constet β : -stat γ 8 vide Clarke

5

36

M. VALERIIMARTIALIS

sed pumicata fronte si quis est nondum nec umbilicis cultus atque membrana, mercare: tales habeo; nec seiet quisquam. aliena quisquís récitât et petit famam, non emere librum, sed silentium debet. 67 'Liber homo es nimium,' dicis mihi, Ceryle, semper, in te qui dicit, Ceryle, liber homo est. 68 Quidquid agit Rufus, nihil est nisi Naevia Rufo. si gaudet, si flet, si tacet, hanc loquitur, cenat, propinat, poscit, negat, innuit: una est Naevia; si non sit Naevia, mutus erit. scriberet hesterna patri cum luce salutem, 'Naevia lux', inquit, 'Naevia lumen, have.' haec legit et ridet demisso Naevia vultu. Naevia non una est: quid, vir inepte, furis? 69 Coepit, Maxime, Pana quae solebat, nunc ostendere Canium Tarentos.

67 (Τ) 1 et 2 ceryle γ : c(a)erule Τ β : Choerile ς 2 dicit Τ β : degit γ liber homo est] cui licet dicere quidquid velit utpote in hominem omnibus vitiis scatentem (SB3) est Τ β : es γ, unde quis dicit, Ceryle, 'über homo es'? Ed. Wagner 68 (T) 3 annuit coni. Izaac 5 scriberet β γ : -ipserat Τ (sim. Vitium 5 , 2 1 , 4 ) matri (sc. suae) SB1 8 vide SB3 69 1 quae (cf. Housman3)] : qui ed. Rom. (ceterum Cicero Verr. act. II 4, 135 inter Tarenti visenda (hue enim spectat ostendere, cf. Sen. ep. 91, 2 vel Plin. 34, 59) 'Satyrum' commémorât)

EPIGRAMMATON LIBER I

37

70

Vade salutatum pro me, liber: ire iuberis ad Proculi nítidos, officiose, lares, quaeris iter, dicam. vicinum Castora canae transibis Vestae virgineamque domum; inde sacro veneranda petes Palatia clivo, plurima qua summi fulget imago ducis. nec te detineat miri radiata colossi quae Rhodium moles vincere gaudet opus, flecte vias hac qua madidi sunt tecta Lyaei et Cybeles picto stat Corybante tholus. protinus a laeva clari tibi fronte Penates atriaque excelsae sunt adeunda domus. hanc pete: ne metuas fastus limenque superbum: nulla magis toto ianua poste patet, nec propior quam Phoebus amat doctaeque sorores. si dicet 'quare non tarnen ipse venit?' sic licet excuses: 'quia qualiacumque leguntur ista, salutator scribere non potuit.' 71

Laevia sex cyathis, septem Iustina bibatur, quinqué Lycis, Lyde quattuor, Ida tribus, omnis ab infuso numeretur amica Falerno, et quia nulla venit, tu mihi, Somne, veni.

70 (T 1-16. R 1-2) 7 colossi βγ : coloris Τ 10 tholus βγ : torus Τ 13 ne Τ β : nec γ 15 propior β : proprior γ : potior Τ (interpol. cf. Ον. tr. 1,2, 7 et Wölffl. Arch. 12, 421. v. etiam ad 11, 43, 10) amat β : amet Τ γ, edd. praeter Gianataño, qui ament (Castiglioni) 17 sic β : si γ 71 2 lycis β : lycas γ, edd., at cf. Lyce et SB3 ad 46 Hedyli 3 infuso γ : eff- β 4 et] sed Ph. Wagner

38

M. VALERIIMARTIALIS

72 Nostris versibus esse te poetam, Fidentine, putas cupisque credi? sic dentata sibi videtur Aegle emptis ossibus Indicoque cornu; sic, quae nigrior est cadente moro, cerussata sibi placet Lycoris. hac et tu ratione qua poeta es, calvus cum fueris, eris comatus. 73 Nullus in urbe fuit tota qui tangere vellet uxorem gratis, Maeciliane, tuam, dum licuit: sed nunc positis custodibus ingens turba fututorum est: ingeniosus homo es. 74 Moechus erat: poteras tamen hoc tu, Paula, negare, ecce vir est: numquid, Paula, negare potes? 75 Dimidium donare Lino quam credere totum qui mavult, mavult perdere dimidium.

73 (T) 2 Maeciliane Schneidewin (prob. Postgate (Cl. Phil. III 263) coll. Catulli c. 113, 2. eadem v.l. 4, 15, 2 et 9, 70, 6, cf. etiam ad 118, 2) : mec- Τ : caec- β γ, edd. 4 ingeniosus] είρωνικώς primo obtutu, sed fort, maritum lucri facturum subaudiendutn est 74 et 75 (T)

EPIGRAMMATON LIBER I

39

76 O mihi curarum pretium non vile mearum, Flacce, Antenorei spes et alumne laris, Pierios differ cantusque chorosque sororum; aes dabit ex istis nulla puella tibi, quid petis a Phoebo? nummos habet arca Minervae; haec sapit, haec omnes fenerat una deos. quid possunt hederae Bacchi dare? Pallados arbor inclinât varias pondere nigra comas, praeter aquas Helicon et serta lyrasque dearum nil habet et magnum, sed permane sophos. quid tibi cum Cirrha? quid cum Permessidis unda? Romanum propius divitiusque forum est. illic aera sonant: at circum pulpita nostra et steriles cathedras basia sola crêpant. 77 Pulchre valet Charinus et tarnen pallet, parce bibit Charinus et tarnen pallet, bene concoquit Charinus et tarnen pallet, sole utitur Charinus et tarnen pallet, tingit cutem Charinus et tarnen pallet, cunnum Charinus lingit et tarnen pallet.

76 3 cantusque chorosque"· β : cantus citharamque γ (videtur cantus ex homoeot. olim scriptum male suppletum esse in γ, sim. 2, 20, 2. 9, 100, 5. 10, 15, 8. 3, 27, 1. 5, 42, 7 (?) (in β nil fere tale)) 8 pigra Heinsius 11 permessidis unda y(Maass (Herrn. 31,393) [s.] ) : -de nuda β, edd. 13 at ς : ad βγ 77 (Τ) 6 lingua nefas carinus Τ et tarnen] είρωνικώς (recte Howell) ; exquisitiora alii (cf. Jocelyn2)

40

M. VALERII MARTIALIS

78 Indignas premeret pestis cum tabida fauces inque ipsos vultus serperet atra lues, siccis ipse genis fientes hortatus amicos decrevit Stygios Festus adire lacus. nec tamen obscuro pia polluit ora veneno aut torsit lenta tristia fata fame, sanctam Romana vitam sed morte peregit dimisitque animam nobiliore rogo, hanc mortem fatis magni praeferre Catonis fama potest: huius Caesar amicus erat.

79 Semper agis causas et res agis, Aitale, semper: est, non est quod agas, Attale, semper agis, si res et causae desunt, agis, Attale, mulas. Attale, ne quod agas desit, agas animam. 80 Sportula, Cane, tibi suprema nocte petita est. occidit puto te, Cane, quod una fuit. 81 A servo seis te genitum blandeque fateris, cum dicis dominum, Sosibiane, patrem.

78 7 sanctam romana ς : -ta -na β : -tarn -nam γ 8 rogo β : uita γ {cf. v. 7) : uia cod. Ambros. s. XII, vulg. ante Lindsay. (minus dure rogus 3, 95, 8 et 9, 76, 8, cf. tamen umbra 10, 61, 1 (funus 8 , 3 0 , 5 ) ) 7 9 (R) 80 et 81 (T)

EPIGRAMMATON LIBER I

41

82 Haec quae pulvere dissipata multo longas porticus explicat ruinas, en quanto iacet absoluta casu! tectis nam modo Regulus sub illis gestatus fuerat recesseratque, vieta est pondere cum suo repente, et postquam domino nihil timebat, securo ruit incruenta damno. tantae, Regule, post metum querelae quis curam neget esse te deorum, propter quem fuit innocens ruina? 83 Os et labra tibi lingit, Manneia, catellus: non miror, merdas si libet esse cani. 84 Uxorem habendam non putat Quirinalis, cum velit habere filios, et invenit quo possit istud more: futuit ancillas domumque et agros implet equitibus vernis, pater familiae verus est Quirinalis. 85 Venderei excultos colles cum praeco facetus atque suburbani iugera pulchra soli, 'errat' ait 'si quis Mario putat esse necesse vendere: nil debet, fenerat immo magis.' 82 3 en quanto β : in tanto γ 8 ruit β : cecidit γ 83 (Τ) 1 manneia y (ut lapides fere constanter) : mannella : maneia Τ 8 4 , 5 - 8 5 , 4 om. γ

42

M. VALERIIMARTIALIS

'quae ratio est igitur?' 'servos ibi perdidit omnes et pecus et fructus, non amat inde locum.' quis faceret pretium nisi qui sua perdere vellet omnia? sic Mario noxius haeret ager. 86 Vicinus meus est manuque tangi de nostris Novius potest fenestris. quis non invideat mihi putetque horis omnibus esse me bpatum, iuncto cui liceat frui sodale? tam longe est mihi quam Terentianus, qui nunc Niliacam regit Syenen. non convivere, non videre saltem, non audire licet, nec urbe tota quisquam est tam prope tam proculque nobis. migrandum est mihi longius vel illi. vicinus Novio vel inquilinus sit, si quis Novium videre non vult. 87

Ne gravis hesterno fragres, Fescennia, vino, pastillos Cosmi luxuriosa voras. ista linunt dentes iantacula, sed nihil obstant, extremo ructus cum redit a barathro. quid quod olet gravius mixtum diapasmate virus atque duplex animae longius exit odor? notas ergo nimis fraudes deprensaque furta iam tollas et sis ebria simpliciter.

86 (Τ) 8 non β : nec Ty, edd. 87 (Τ) 3 obstant C : -tent Τ : -tat βγ 4 redit Τβ : uenit γ ( (ead. d i f f . 10,37,17). cf. Sen. dial. 9,1, 7 luv. 6, 429)

EPIGRAMMATON LIBER I

43

88

Alcime, quem raptum domino crescentibus annis Labicana levi caespite velat humus, accipe non Parió nutantia pondera saxo, quae cineri vanus dat ruitura labor, sed faciles buxos et opacas palmitis umbras quaeque virent lacrimis roscida prata meis accipe, care puer, nostri monimenta doloris: hie tibi perpetuo tempore vivet honor, cum mihi supremos Lachesis perneverit annos, non aliter ciñeres mando iacere meos.

89 Garris in aurem semper omnibus, Cinna, garrire et illud teste quod licet turba, rides in aurem, quereris, arguis, ploras, cantas in aurem, iudicas, taces, clamas, adeoque penitus sedit hic tibi morbus, ut saepe in aurem, Cinna, Caesarem laudes.

90 Quod numquam maribus iunctam te, Bassa, videbam quodque tibi moechum fabula nulla dabat, omne sed officium circa te semper obibat turba tui sexus, non adeunte viro,

88 (T) 2 labicana ß, Heraeus : laui- Τ γ 3 accipe Τ γ : aspice β 5 faciles Τ γ : fragi- β