LỊCH SỬ ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH YÊN BÁI (1930 - 2005)

Table of contents :
Front Cover

Citation preview

UNIVERSITY OF CA RIVERSIDE, LIBRARY

3 1210 02347 0600

LICH SU DOAN

LỊCH

SỬ 2

ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH

VÀ PHONG TRÀO

BÁI

D

2

( 1930-2005 )

0

LC NHÀ XUẤT BẢN THANH NIÊN

3

5

Dn

0

a

YÊN

0

T

O E H

G

O

TỈNH

THANH NIÊN

!!

!

124

!

LỊCH SỬ

ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN

HỒ CHÍ MINH

VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH YÊN BÁI ( 1930-2005 )

CHỈ ĐẠO NỘI DUNG : Đồng chí Hà Quyết : Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái . - Đồng chí Vũ Sửu : Phó Trưởng ban Chỉ đạo Tây Bắc , nguyên Phó Bí thư Tỉnh uỷ , Chủ tịch UBND tỉnh ,nguyên Bí thư Tỉnh Đoàn .

- Đồng chí Phạm

Thị Thanh Trà : Uỷ viên

Ban Thường vụ

Trung ương Đoàn , Tỉnh uỷ viên , Bí thư BCH Tỉnh Đoàn Yên Bái.

CHỈ ĐẠO BIÊN SOẠN : Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn Yên Bái .

TẬP THỂ BIÊN SOẠN :

- Phạm

Thị Thanh Trà (Chủ biên )

· - Thạc sĩ Nguyễn Hằng Thanh Văn Tùng - Phạm

Đức

- Đặng Quang Vinh Nguyễn Tiến Thăng - Đào Bình Minh .

BAN THƯỜNG VỤ TỈNH ĐOÀN YÊN BÁI

LỊCH SỬ

H

ĐOÀN THAN

NIÊN CỘNG SẢN G

HỒ CHÍ MINH VÀ PHON

H

THAN

TRÀO

NIÊN TỈNH YÊN BÁI

5

-200

( 1930

)

NHÀ XUẤT BẢN THANH NIÊN HÀ NỘI - 2005

AU G 18 20 10

LỜI GIỚI THIỆU

75 năm

qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng,

cùng với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và tuổi trẻ cả nước , Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và các thế hệ thanh niên tỉnh Yên Bái đã không ngừng kế tục và phát huy truyền thống quý báu của dân tộc , của Đảng và quê hương , đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc cũng như công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa . Thực tiễn xây dựng, cống hiến và trưởng thành của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Yên Bái luôn gắn liền với lịch sử đấu tranh , xây dựng và phát triển của Đảng bộ và quân dân trong tỉnh . Những cống hiến hy sinh của các thế hệ thanh niên Yên Bái trong kháng chiến

cũng

như trong xây dựng , phát triển quê hương , đất nước là vô cùng to lớn và rất đáng trân trọng, đã để lại nhiều kinh nghiệm

và bài học truyền

thống từ cuộc hành trình đầy thử thách

và

cam go nhưng luôn đạt được những thắng lợi vẻ vang . Thể theo nguyện

vọng của cán bộ, đoàn

viên và thanh thiếu nhi Yên Bái , được sự trí của Ban niệm

Thường vụ

các ngày lễ lớn

nhất

Tỉnh uỷ , nhân dịp

trong năm

kỷ

2005 và chào

5

mừng Đại hội Đảng bộ các cấp , Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn tiến hành biên soạn cuốn

Lịch sử

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Yên Bái (1930-2005 ) . Đây là một tài liệu quí, được nghiên

cứu , thu thập ,

biên soạn công phu nhằm ghi lại những cống hiến to lớn của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên Yên Bái trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội . Qua đó , góp phần quan trọng vào

việc giáo dục

truyền thống đấu tranh cách mạng , bồi đắp niềm

tin , lý tưởng và niềm

Yên Bái hôm

tự hào cho tuổi trẻ

nay và mai sau .

Trong quá trình triển

khai nghiên cứu ,

biên soạn cuốn Lịch sử Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Yên Bái ( 1930-2005 ), Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn và những người biên chỉ đạo ,

soạn đã được sự quan tâm

tạo điều kiện của Tỉnh uỷ ,

Nhân dân tỉnh , Ban Tuyên

Uỷ ban

giáo Tỉnh uỷ, sự

giúp đỡ , cộng tác của Sở Khoa học và Công nghệ, Nhà xuất bản Thanh Niên

và các ban

ngành có liên quan , của các đồng chí cán bộ lão thành cách

mạng, cán bộ Đoàn qua các thời

kỳ ... đã giúp cho công trình hoàn thành . Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn chân

thành cảm

ơn sự

giúp đỡ , cộng tác nhiệt tình , có hiệu quả của các thành viên đã tham

gia nghiên cứu , biên soạn ,

đóng góp ý kiến xây dựng, bổ sung và tạo điều kiện thuận lợi cho công trình thu được kết quả, phản 6

ánh

khách quan,

khoa học quá

trình

phát triển

của tổ chức Đoàn

TNCS Hồ Chí

Minh và phong trào thanh niên tỉnh Yên Bái .

Mặc dù đã rất cố gắng , công phu trong việc sưu tầm, nghiên cứu , biên soạn , song các tư liệu lịch sử còn lại không nhiều nên

quá

trình biên soạn không thể tránh khỏi những thiếu sót . Chúng tôi mong nhận được ý kiến đóng góp của các đồng chí và bạn đọc để bổ sung , sửa chữa cho cuốn sách vào các dịp tái bản sau . Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn trân trọng giới thiệu cuốn sách với đoàn viên, với thanh thiếu nhi và bạn đọc gần xa .

Yên Bái, tháng 10 năm 2005

་

BAN THƯỜNG VỤ TỈNH ĐOÀN YÊN BÁI

Mở đầu

TUỔI TRẺ YÊN BÁI VỚI TRUYỀN THỐNG , TIỀM NĂNG QUÊ HƯƠNG

Từ thuở khai sinh lập địa cho đến năm 1900 - khi tỉnh Yên Bái chính thức ra đời , trên vùng đất của hai lưu vực sông Hồng , sông Chảy hùng vĩ và thơ mộng đã có biết bao thế hệ nối tiếp nhau chung sức xây nên và làm rạng rỡ nền văn minh sông Hồng , văn minh Đại Việt . Từ đó đến nay , bao thế hệ trẻ tỉnh Yên Bái đã tự hào cùng nhân dân các dân tộc trong tỉnh nối tiếp truyền thống ông cha , vượt qua mọi biến cố , thăng trầm để lập nên những chiến công, dệt nên bao kỳ tích và góp phần tô thắm bao trang sử hào hùng , oanh liệt trong sự nghiệp xây dựng , bảo vệ Tổ quốc của cả dân tộc .

I- ĐỊA DANH , ĐỊA GIỚI TỈNH YÊN BÁI QUA CÁC THỜI KỲ LỊCH SỬ . Yên Bái là một vùng đất rất giàu các di tích khảo cổ học với hàng ngàn hoa thạch , di vật và những lớp trầm tích như : Hang Hùm ( Lục Yên) ; hang Thẩm Thoóng (Văn Chấn) ; đồi Bách Lẫm

( thành phố Yên Bái) ; xóm Soi ( Giới

Phiên ); khe Quỷ (Yên Hợp ) ; hang Nậm

Tốc Lù (Yên Bình ) ;

thạp đồng Đào Thịnh , thạp đồng Hợp Minh ... và vùng đất này , từ thời Hùng Vương đã là một trong những địa bàn cư trú quan trọng của cư dân Lạc Việt .

9

Dưới thời Thục Phán , vùng đất Yên Bái nằm

trong

địa phận quận Giao Chỉ và khu vực thượng lưu sông Đà , sông Mã . Thời Tam Quốc ( Ngô , Thục , Ngụy) , vùng đất Yên Bái nằm trong địa phận huyện Lâm Tây , quận Tân Hưng . Sang đời Tống , Tề , Lương , Tấn , quận Tân Hưng đổi thành quận Tân Xương rồi quận Hưng Châu . Vùng đất Yên Bái vẫn nằm trong địa phận huyện Lâm Tây , quận Tân Xương ( quận Hưng Châu ) . Khi nhà Tuỳ thống trị cả Trung Quốc và nước ta , vùng đất Yên Bái vẫn nằm trong địa phận huyện Lâm Tây . Đến đời Khai Hoàng nhà Tùy , huyện Lâm Tây đổi thành huyện An Nhân . Đến nhà Đường thống trị nước ta , vùng đất Yên Bái vẫn nằm trong huyện An Nhân và sau đó nhập vào huyện Gia Ninh thuộc Phong Châu - Thừa Hóa quận . Khi Khúc Thừa Dụ khôi phục nền tự chủ , qua các đời Ngô , Đinh , Tiền Lê , vùng đất Yên Bái vẫn nằm trong địa phận huyện Gia Ninh và châu Kỵ My Lâm Tây ( đời Đinh Lê , châu Kỵ My Lâm Tây đổi thành phủ An Tây) . Sang thời Lý , vùng đất Yên Bái bao gồm châu Định Nguyên , một phần châu Chân Đăng và một phần trại Quy Hóa . Đời Trần , vùng đất Yên Bái nằm trong đạo Đà Giang , có hai huyện Văn Bàn , Văn

Chấn nằm trong châu Quy

Hoả , trấn Thiên Hưng và châu Thu Vật ( Yên

Bình ngày

nay) nằm trong trấn Tuyên Quang . Từ thời Lê đến

thời Nguyễn , vùng đất Yên

trong phủ Quy Hóa , tỉnh Hưng Hóa . Ngoài ra

10

Bái nằm còn

có hai

châu Lục Yên và Thu Vật ( Yên Bình ) nằm trong địa giới tỉnh Tuyên Quang " . Từ năm

1891 , đến đầu năm

1900 , trong quá trình

xâm lược nước ta , thực dân Pháp đã đặt vùng đất Yên Bái dưới chế độ cai trị theo kiểu quân quản ( thuộc các Đạo quan binh ) . Ngày

11-4-1900 , toàn quyền Đông Dương đã chính

thức ra Nghị định phân chia địa giới hành chính , thành lập tỉnh Yên Bái bao gồm : Phủ Trấn Yên và các châu : Văn Chấn , Văn Bàn , Lục Yên , Than Uyên . Như vậy ,

từ khi chính thức được thành lập (năm

1900 ) đến trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945 , các đơn vị hành chính tỉnh Yên Bái đã tương đối ổn định với " 28 tổng , 124 làng , 972 thôn bản và 5 phố" 2 . Tổng diện tích toàn tỉnh là " 9.900 km , chiếm 8 % diện tích Bắc Kỳ" . Cư dân của tỉnh Yên Bái trong " năm 1900 là 25.800 người thì tới năm

1948 tăng đến 130.000 người ).

Vùng đất Yên Bái từ thuở xa xưa cho tới khi chính thức thành lập tỉnh ( năm

1900) đến thập kỷ 40 đã là nơi

cư trú thuận hòa của nhiều cộng đồng dân tộc như : Thái , Tày , Nùng , Dao , Mông ; Mường , Cao Lan , Khơ Mú ;

Xinh

Mun , Xa Phó , Giáy , Kinh ... Từ thập kỷ 40 đến thập kỷ 60 , địa dư và tổ chức hành chính tỉnh Yên Bái , Nghĩa Lộ , Lào Cai đã có nhiều đổi thay .

( 1 ) Theo Tỉnh Yên Bái một thế kỷ (1900-2000 ). Tỉnh uỷ , Hội đồng Nhân dân , Uỷ ban Nhân dân tỉnh Yên Bái . Tr 468 , 469 , 470 .

(2) (3) (4) Sɗd . tr 91 , 92. 11

Ngày 27-12-1975 , tỉnh

Hoàng Liên

lập trên cơ sở hợp nhất 3 tỉnh Yên

Sơn

Bái , Nghĩa Lộ , Lào Cai

với diện tích là 14.840 km . Ở thời điểm

năm

tỉnh Hoàng Liên Sơn là 892.000 người , gồm em chung sống . Đơn

được thành

1975 , dân số

27 dân tộc anh

vị hành chính bao gồm

15 huyện . 2

thị xã (Yên Bái , Lào Cai ) , 339 xã phường , thị trấn . Đường biên giới giáp Trung Quốc dài tới 204 km . Thị xã tỉnh lỵ là thị xã Yên Bái . Ngày 1-10-1991 , tỉnh Yên Bái được tách ra từ tỉnh Hoàng Liên Sơn với diện tích tự nhiên là 6.825 km ; dân số là 530.000 người (tính đến năm 1994 là 658.981 người ) , với 30 dân tộc anh em chung sống . 8 đơn vị hành chính trong tỉnh bao gồm : Thị xã Yên Bái và 7 huyện (Yên Bình , Lục Yên , Trấn Yên , Văn Yên , Văn Chấn , Mù Căng Chải , Trạm

Bái được thành lập . Tỉnh Yên Bái có hai thị xã và thị xã tỉnh lỵ vẫn đặt tại thị xã Yên Bái (ngày 26-1-2002 , thị xã Yên Bái đã được công nhận là thành phố Yên Bái ) . Tỉnh Yên Bái nằm

ở vị trí 2118 ' · 22017' vĩ Bắc ;

10356 ' - 10506 ' kinh Đông , trong khu vực chuyển tiếp giữa miền Tây Bắc và trung du Bắc Bộ ; phía Đông Bắc giáp hai tỉnh Tuyên Quang , Hà Giang ; phía Đông Nam giáp tỉnh Phú Thọ ; phía Tây Nam

giáp tỉnh Sơn La ; phía

Tây Bắc giáp tỉnh Lào Cai . Nằm ở giao điểm

Đông Bắc và Tây Bắc của Tổ quốc , lại

giáp với vùng trung du nên từ xa xưa , vùng đất Yên Bái đã có một vị trí trọng yếu về chính trị , quân sự và kinh tế của nước ta .

Trải qua bao thời gian , địa giới tỉnh những xê dịch , đổi thay , nhưng truyền

12

Yên Bái đã có thống văn hiến ,

1

Tấu ) với 178 xã , phường , thị trấn (trong đó có 70 xã vùng cao) . Đến ngày 15-5-1995 , thị xã Nghĩa Lộ thuộc tỉnh Yên

truyền thống đấu tranh cùng bản sắc văn hóa của 30 dân tộc anh em vẫn mãi mãi được di dưỡng và toả sáng .

II- TIỀM NĂNG VÀ TRUYỀN THỐNG VĂN HÓA ĐỘC ĐÁO. Trong cuộc sống ngày càng đổi mới và phồn thịnh hôm nay , tuổi trẻ Yên Bái cùng nhân dân trong tỉnh không thể nào quên những năm tháng xa xưa . Họ tự hào và không ngừng gìn giữ , tôn tạo , phát huy những truyền thống tốt đẹp của quê hương , những tiềm năng vốn có từ nguyên sinh , cội nguồn .

Địa hình tỉnh Yên Bái có cấu tạo đa dạng , phức tạp với những đồng bằng phù sa ven sông Hồng , đồng bằng phù sa cổ lượn sóng , đồi thấp đỉnh tròn , đồi bát úp dốc thoải , thung lũng , bồn địa , núi cao dốc cheo leo , sườn dựng đứng , núi đá vôi ... nên có thể chia thành hai vùng rõ rệt : Vùng thấp và vùng cao . Vùng thấp nằm ở tả ngạn và lưu vực sông Hồng , sông Chảy với những thung lũng bằng phẳng , những cánh đồng màu mỡ chạy dọc triền sông . Những đồi đỉnh tròn nằm dăng hàng sàn sàn như bát úp mang đậm đặc trưng của vùng trung du . Vùng thấp của tỉnh Yên Bái là một vùng trù phú với những cánh đồng phì nhiêu , những đồi chè , đồi cọ xanh ngắt quanh năm , những loại cây ăn quả nổi tiếng thơm ngon như cam , dứa , đào mận , chuối , mía , táo , lê ... Những trang trại , những mô hình kinh tế RVAC của đoàn viên , thanh niên trong tỉnh ngày càng mở rộng , vươn xa về sản lượng đã góp phần tô điểm thêm

những nét đẹp mới ở

miền đất giàu tiềm năng và truyền thống văn hoá này . Vùng cao của tỉnh

Yên Bái nằm

ở hữu ngạn sông

Hồng và cao nguyên giữa sông Hồng - sông Đà , có nhiều 13

dãy núi cao chạy theo những khung cảnh

hùng vĩ , đồ sộ và nên

hang động lấp lánh tích ,

hoá

thạch

hướng Tây Bắc - Đông Nam

với

thơ . Có những

nhũ đá và thấp thoáng những trầm

của

người

xưa .

Có

những cánh

rừng

nguyên sinh , những đỉnh núi cao chót vót bạt ngàn , sừng sững những đinh , lim , sến , táu , lát , thông , pơmu ... Những dãy núi xanh đầy ắp lâm

lộc : Nấm hương , mộc nhĩ , thảo

quả , sơn tra , hà thủ ô , đẳng sâm , sa nhân , quế , địa liền , trám , măng ... Ở phía Đông Nam , từ Nghĩa Lộ đến đèo Lũng Lô , dãy Hoàng Liên Sơn đột ngột kết thúc , để lại một vùng đồi và núi thấp toả rộng , tạo ra vô số thung lũng , bồn địa với những cánh đồng Nghĩa Lộ , Tú Lệ , Gia Hội màu mỡ . Đặc sản gạo nếp thơm Tú Lệ đã nức tiếng gần xa . Các loại động vật quý hiếm

ở những cánh rừng vùng

cao tỉnh Yên Bái vô cùng phong phú như : Hổ , báo , hươu , nai , cầy hương , lợn

rừng , chó sói , gấu , sơn dương , vượn ,

khỉ , trăn , tê tê , đãng đãng , gà lôi , phượng hoàng đất , ếch đát, nộc cốc ... Do địa hình đa dạng và phức tạp nên Yên Bái có các loại rừng: Nhiệt đới , á nhiệt đới và ôn đới trên núi cao . Với khí hậu đặc trưng là nhiệt đới gió mùa , nắng lắm , mưa nhiều , nhiệt độ cao , với hệ thống sông ngòi , hồ và suối dày đặc , với hàm lượng phù sa của sông Hồng , sông Chảy , sản xuất nông lâm

nghiệp của Yên Bái có nhiều

điều kiện thuận lợi để phát triển . Từ xa xưa , tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái đã từng tự hào với những sản hương : Chè Suối Giàng , cam những : " cam

vật nổi tiếng của quê

Lục Yên , nếp

Tú Lệ cùng

An Thọ , cọ Đông Lý " , " thóc Bạch Hà , gà Linh

Môn " , " cơm Làng Má , cá Đào Kiều " hoặc " cây gió , cây máy

14

phần

nhiều sản xuất ở Lục Yên

và châu

Thu .... Cây mò

sản ở các châu huyện Trấn Yên và Văn Bàn , thứ cây này có nhiều nhựa , việc chế tạo giấy cần đến , giá rất đắt ... củ nâu ở Trấn Yên lợi ích rất nhiều , gặp năm mất mùa có thể ăn đỡ đói" .( 1 )

Ngày nay , các loại cây lâm

phát triển : Quế được trồng nhiều ở

Bái được quan tâm Văn Yên , Yên

nghiệp đặc sản của Yên

Bình . Vỏ quế làm

thuốc , cất tinh

dầu

( bạc hà ) ; cánh kiến đỏ ở Nghĩa Lộ và cánh kiến trắng ở nhiều nơi trong tỉnh ; cây đen , cây đài hái chế dầu ăn ; tre , nứa , trúc , mai , vầu cho măng tươi , măng khô , cho nguyên liệu làm giấy và phục vụ cho đời sống sinh hoạt hàng ngày : Làm cột , kèo , tấm lợp , rào dậu , đồ đựng , ống nước , bàn ghế ... Các loại cây lương thực như lúa , ngô , khoai , sắn , rau xanh vẫn được phát huy và năng xuất ngày càng cao . Các loại cây công nghiệp ngắn ngày như đậu tương , mía , bông , lanh , chè , lạc , vừng ... vẫn được chú trọng phát triển . " Nếu năm

1992 cả

tỉnh có 3.200

7.252 trang trại chiếm

trang trại thì năm

1999 là

2,5 % số hộ nông nghiệp . Hơn 69 %

giá trị kim ngạch xuất khẩu hoá được sản xuất từ khu

của tỉnh là sản phẩm hàng

vực kinh tế trang trại ..." 2 . Có

một điều thật đáng tự hào là các "ông chủ " "bà chủ " trang trại ở Yên Bái đa số đều là những gương mặt trẻ . Ngoài hai con

sông lớn là sông Hồng , sông Chảy , hệ

thống ngòi , hồ , suối phong phú ở Yên cấp nước cho

nông nghiệp

Bái không chỉ cung

và đáp ứng nhu cầu cho các

( 1 ) Đại Nam nhất thống trị. Tập IV . (2) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ ( 1900-2000 ). Sđd . Tr 31 . 15

ngành kinh tế khác mà còn góp phần vào việc bảo vệ , cải tạo môi trường sinh thái . Những núi non hiểm trở cùng thác ghềnh phong phú là tiềm năng lớn cho thuỷ điện . Đổ vào sông Hồng trên địa bàn Yên Bái có tới 6 ngòi , lớn nhất là ngòi Thia bắt nguồn từ vùng núi Pú Luông chảy qua Văn Chấn và đổ vào hữu ngạn sông Hồng tại Yên Hợp - Văn Yên . Ngoài ra còn có ngòi Hút , ngòi Kim , ngòi Lao , ngòi Lâu , ngòi Chùa với diện tích lưu vực hàng trăm km2 . Đổ vào sông Chảy trên địa bàn Yên Bái là ngòi Biệc , ngòi Ràng , ngòi Khe Đê , ngòi Úc , ngòi Đại Cại ... Đặc biệt hồ Thác Bà với nhà máy thuỷ điện Thác Bà là con chim đầu đàn của ngành thuỷ điện Việt Nam do Liên Xô (cũ ) giúp đỡ xây dựng. Hồ Thác Bà có diện tích tới 23.400 ha với hơn 1.300 hòn đảo lớn nhỏ . Đổ vào hồ Thác Bà là sông Chảy cùng hàng trăm suối nhỏ khác chứa một lượng phù sa lớn và thức ăn cho thuỷ sinh vật phát triển . Với diện tích mặt nước là 19.000 ha , biển hồ Thác Bà là nơi sinh sống , hội tụ của hơn 130 loài cá tự nhiên có giá trị kinh tế cao như: Chép , măng, chiêm , lăng, quả , vền , trôi , ngão , bống, ngạnh ... Điều kiện tự nhiên vùng hồ Thác Bà chứa đầy tiềm năng cho việc khai thác , tạo nguồn đặc sản xuất khẩu như: Ba ba , trê lai , lươn , ếch , chim trắng , ba sa ... Cùng các hồ khác như hồ Đầm Hậu (Minh Quân) ; hồ Đầm Xanh (Giới Phiên) ; hồ Tự Do ( Y Can) ; hồ Hào Gia , Yên Hòa (thành phố Yên Bái ) ; hồ Khe Dứa (Yên Phú ) ; hồ Từ Hiếu (Mường Lai ) ... hồ Thác Bà đã và đang góp phần quan trọng vào việc điều hoà khí hậu , môi trường , tăng độ ẩm mùa khô , giảm nhiệt độ mùa hè , tạo điều kiện cho thảm

16

thực vật xanh tốt ...

Tỉnh Yên Bái cũng là nơi có nguồn tài nguyên , khoáng sản phong phú . Đó là thế mạnh , là tiềm năng của Yên Bái trong hiện tại và trong tương lai . Ở hai huyện Lục Yên và Yên Bình , các mỏ đá quý nằm trên diện rộng hàng chục km . Viên đá quý bảo vật quốc gia nặng tới 2,1kg với giá 11 triệu USD đã được khai thác ở Tân Hương , Yên Bình . Mỏ vàng ở Xuân Ái , Kiên Thành (Văn Yên , Trấn Yên ) ; mỏ bạc ở Tú Lệ (Văn Chấn ) là những mỏ kim loại quý hiếm , là niềm tự hào của Yên Bái . Ở Châu Quế , Phong Dụ (Văn Yên) có mỏ đồng , ở Tân Lập (Lục Yên ) , Tú Lệ (Văn Chấn ) có mỏ chì và kẽm với trữ lượng hàng triệu tấn , ở My (Văn Chấn ) , Hưng Khánh ( Trấn Yên) , Đại Phác (Văn Yên) có các mỏ sắt với trữ lượng hàng trăm triệu tấn . Ở Minh Quân , Bái Dương, Hoàng Thắng, Quy Mông , Năng Tĩnh , Bảo Hưng ( Trấn Yên) , Phù Nham (Văn Chấn ) là những nơi có các mỏ than đá với trữ lượng lớn . Các mỏ than mỡ , than bùn còn nằm rải rác ở nhiều nơi trong tỉnh . Ngoài ra còn có pirít ở Tân Lĩnh , Đồng Hanh (Lục Yên) ; cao lanh ở Ngòi Hóp ; grapnit ở Văn Yên , Trấn Yên ; đá ferpát ở Đại Minh (Yên Bình) ... Mạng lưới đường sắt , đường bộ , đường thủy ở Yên Bái cũng là thế mạnh , là tiềm năng của tỉnh . Tuyến đường sắt Hà Nội - Yên Bái - Lào Cai đến cửa khẩu quốc tế thị trấn Hà Khẩu tỉnh Vân Nam (Trung Quốc ) dài hơn 300km với 87.862km qua địa bàn Yên

Bái là tuyến đường huyết

mạch , liên vận quốc tế nối cảng biển Hải Phòng đến Côn Minh , thủ phủ Vân Nam ( Trung Quốc ). Tuyến đường thuỷ 17

sông Hồng từ thị xã Yên Bái xuôi về Hà Nội dài gần 200km có thể đi tiếp tới cảng biển Hải Phòng . Đặc biệt , ba quốc lộ trọng yếu 37 ; 70 và 32 liên vùng Tây Bắc với chiều dài 353km cùng 144km đường liên tỉnh và 1.247km đường liên huyện , liên xã đã tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông vận tải , giao lưu phát triển kinh tế , văn hóa , xã hội giữa các vùng . Biết phát huy thế mạnh của các tiềm năng , lại biết sáng tạo vượt qua những trở ngại , khó khăn để góp phần xây dựng một Yên Bái ngày càng giàu đẹp , đó là niềm tự hào và ý chí không gì lay chuyển nổi của tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái . Hoạt động buôn bán , thương mại của Yên Bái đã sôi động từ xa xưa . Những phiên chợ Bách Lẫm (thành phố Yên Bái) , chợ Tòng Lệnh (Lục Yên) và đặc biệt ấn tượng là các chợ ở " phố Đại Đồng người đông hàng nhiều , buôn bán tấp nập , gạo trắng nước trong cũng là một nơi đô hội " (1) Ca dao xưa đã từng ghi nhận :

Muốn ăn cơm

trắng nước trong

Thì lên phố Cát , Đại Đồng cùng anh . Từ Yên Bái , các hàng hoá lâm sản , đặc sản theo đồng bào địa phương tấp nập ngược xuôi . Về Thanh Ba , Thanh Thủy , Hạ Hòa , Phú Thọ . Ngược Phố Lu , Văn Bàn , thị xã Lào Cai . Theo bè , mảng , tàu , xe xuôi về Hà Nội . Những cam Lục Yên , nếp Tú Lệ , chè Suối Giàng, trám , măng , cọ , cây gió , cây mây , đào , mận , sơn tra ... và cả những bè tre , nứa , gỗ , vầu …

hối hả về xuôi .

( " ) Đại Nam nhất thống chí. Tập IV . 18

Ngày nay , Yên Bái vẫn tấp nập buôn bán , trao đổi hàng hoá , thông thương với các vùng . " Hiện tại , Yên Bái có 5.674 cơ sở thương mại , du lịch và khách sạn , nhà hàng trên địa bàn với giá trị sản xuất là 197.438 triệu đồng" ... )

* *

*

Từ thời tiền sử và sơ sử , vùng đất tạo nên tỉnh Yên Bái đã là nơi hội tụ , quần cư của những bầy người thời kỳ đá cũ cùng chung sức săn bắt và hái lượm . Hàng nghìn hoá thạch cùng những lớp trầm tích được tìm thấy ở hang Hùm (Tân Lập - Lục Yên ) , hang Thẩm Thoóng (Văn Chấn ) đã xác nhận thời kỳ tồn tại và phát triển của con người thời kỳ đá cũ ở vùng đất này . Những dấu tích của văn hóa Sơn Vi , văn hoá Hoà Bình cũng được phát hiện ở Yên Bái . Đó là đồi Bách Lẫm (thành phố Yên Bái) với 13 di vật của văn hoá Sơn Vi và hàng trăm di vật của một vùng cư trú sầm uất , một vùng sản xuất công cụ hậu kỳ đá cũ . Đó là hang Nậm Tốc Lù ( Cảm Nhân - Yên Bình ) ở độ cao 50m so với bề mặt thung lũng cũng tìm thấy một số công cụ thuộc văn hóa Hoà Bình ... Đặc biệt, những dấu tích của thời đại kim khí được tìm thấy ở Yên Bái rất đa dạng, phong phú và độc đáo . Thạp đồng Đào Thịnh được tìm thấy ở thôn Đồng Gianh nằm ở tả ngạn sông Hồng , thuộc xã Đào Thịnh (Trấn Yên) . Đây là một hiện vật tiêu biểu của nền văn

( 1 ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ (1900-2000). Sđd . Tr 34 . 19

minh sông Hồng , một thạp đồng lớn nhất Việt Nam được tìm thấy từ trước tới nay với chiều cao 0,81m , đường kính đáy và đường kính miệng đều là 0,61m ; đường kính phần rộng nhất là 0,70m . Xung quanh thân và nắp thạp đồng Đào Thịnh đều được trang trí bằng các loại hoa văn kỷ hà , bện thừng, vạch chấm . Thạp đồng Hợp Minh được tìm thấy ở đỉnh đồi Chọi nằm trong độ sâu 0,5m cũng gần như còn nguyên vẹn với chiều cao là 47,4cm ; đường kính miệng 33,6cm , đường kính đáy là 34,5cm cùng nhiều hoa văn : Đàn chim 21 con đang bay ; đàn động vật hình hươu 16 con ; cảnh lễ hội Sp sông với 4 chiếc thuyền và người hoá trang lông chim ... Đồi Chọi nằm trong dãy đồi chạy sát bờ Tây sông Hồng. Thạp đồng Hợp Minh cũng là một hiện vật tiêu biểu của nền văn minh sông Hồng , của thời đại Hùng Vương. Các hoa văn trang trí trên các thạp đồng đã phản ánh sinh động cuộc sống và sinh hoạt của cư dân Yên Bái thời đại Hùng Vương . Đó là hình tượng bông lúa - cây lương thực chính cùng hình bóng của cuộc sống săn bắt , hái lượm vẫn tồn tại . Những thạp đồng độc đáo đã chứng tỏ tay nghề của thợ đúc đồng và nghề đúc đồng khá phát triển ở vùng này . Nghề gốm lại càng phát triển với hàng nghìn di vật bình , lọ , âu , nồi ... được tìm thấy . Ngoài ra , ở Yên Bái còn tìm thấy trống đồng Đào Thịnh ; trống đồng làng Vặc ( Lục Yên) ; trống đồng Mông Sơn (Yên Bình) ... với trang trí hoa văn đa dạng . Cả một chặng đường dài hàng vạn năm từ thời đại đồ đá cũ đến thời đại đồng thau của nền văn minh sông Hồng, vùng đất tạo nên tỉnh Yên Bái đã tích tụ , lưu giữ

20

bao dấu tích , bao truyền thống tốt đẹp của một địa bàn sinh tồn và phát triển liên tục của người Việt cổ. Đến hàng ngàn năm Bắc thuộc , vùng đất giàu lâm sản quý và vàng ngọc này đã bị bọn quan lại , quí tộc phương Bắc không ngừng khai thác . Khi Nhà nước Đại Việt bước vào kỷ nguyên độc lập , vùng đất thuộc trấn Thiên Hưng , châu Tuyên Hóa này đã được chú trọng chiêu dân , lập bản , mở mang kinh tế . Cả một vùng rộng lớn nhân dân được no ấm , bình yên . Nhiều đền , chùa , tháp được xây dựng dưới thời Trần . Tiêu biểu là chùa Hang Úc và đền thờ Thần Áo đen trên đất Lục Yên . Chùa Hang Úc được đặt trong hang đá , cheo leo lưng chừng núi đá mà cùng một lúc có hai bệ tượng Phật với các hình tượng trang trí công phu , đẹp mắt đã chứng tỏ chùa là một cứ điểm Phật giáo quan trọng trong khu vực của thời Trần . Khu vực này là nơi đóng quân bảo vệ đất nước của Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật . Rõ ràng vùng đất tạo nên tỉnh Yên Bái từ xa xưa đã được coi là một vị trí chiến lược quan trọng . Và đây cũng là miền náo nhiệt và sớm phồn thịnh , nhất là phố Cát , Đại Đồng - phủ lỵ của phủ Yên Bình nằm giữa ngòi Ho , ngòi Loàn đổ nước ra sông Chảy . Nơi đây "nhờ có kinh dinh khôn khéo của anh em họ Vũ ... đã trở thành một miền trù mật . Nhân dân các trấn miền xuôi trốn loạn đến đó làm ăn rất đông . Đồng thời nhiều thương nhân cũng đến đây buôn lâm sản" " . Phố Cát , Đại Đồng cũng là nơi : "Non xuân sơn cao thấp chiều Tây , sông Trôi Thuỷ (sông Chảy ) quanh co nhiễu tả

thêm có :

( * ) Đại Việt sử ký toàn thư .

21

Lâu đài kề nước , hoa cỏ hướng dương. Thược dược khéo mười phần tươi tốt , mẫu đơn khoe hết tất giàu sang . Hay hây ngõ mận tường đào , thay thảy đường hoè dặm liễu . Má hồng điểm thức yên chi , đầy vườn hạnh xem bằng quốc sắc, quần lục đượm mùi long não, dãy thềm lan nức những thiên hương . Lại có nơi : Tiện nẻo vãng lai là nơi thành thị, tán đầu khăn hợp khách bốn phương , xe dù ngựa dong đường thiên lý . Đủng đỉnh túi thơ bầu rượu ... ) Cả vùng phố Cát , Đại Đồng còn vẹn nguyên những dấu tích của thành Bạch , thành Hoàng Loan , thành Việ Tĩnh , chùa Minh Pháp , gò Lúa , gò Tiền và hàng chục chiếc giếng hình vuông rộng tới 2,3m x 2,3m . Xuôi về phía Trấn Yên còn có thành cổ Giới Phiên . Ở Lương Sơn (Lục Yên) có thành cổ Nhị Lang . Chùa Phúc Khánh (Lục Yên) do Vũ Văn Mật dựng lên với dấu xưa , nền cũ còn đây cùng bia đá ... Nhiều đền, miếu cũng được xây dựng khắp vùng đất của lưu vực sông Hồng, sông Chảy này . Đó là đền Thần Diệp phu nhân ở Bách Lẫm (thành phố Yên Bái) ; đền Minh Đạt công chúa ở xã Đạo Ngạn (Thu Vật) nằm cạnh thác Đá gần sông Chảy . Nổi tiếng anh linh có miếu thờ Đông Quạng công chúa ở Đông Cuông ( Trấn Yên) ... Đạo Thiên Chúa cũng tràn vào châu Thu Vật khá sớm . " Năm 1627 , linh mục Gabral đã lập nhà thờ ở Đại Đồng - khu vực do Chúa Bầu cai quản . Trải qua cả một quá trình , đạo Thiên Chúa đã xây dựng được các giáo xứ

( 1 ) Phú phong cảnh Đại Đồng. Nguyễn Hàng .

22

Yên

Bình

(với

một

nhà

thờ

Chánh

xứ ,

bảy

nhà

thờ

nguyện) ; giáo xứ Yên Bái ; giáo xứ Nhân Nghĩa (Xứ Nhoi) ; giáo xứ Đồng Lú ( Nghĩa Lộ )" (1) Đạo Phật , đạo Nho , đạo Lão lần lượt xuất hiện và lan toả trên vùng đất Yên Bái . Truyền thống văn hiến Yên Bái còn được kết tinh trong tinh thần cộng đồng bền chặt , trong phong cách giao tiếp , ứng xử và lối sống nhân hậu , chất phác của 30 dân tộc anh em . Mỗi dân tộc có một phong tục , tập quán riêng với những bản sắc văn hóa đặc trưng, song đều có chung một tấm lòng đôn hậu , một tâm hồn thuần khiết , trong trẻo và niềm tin son sắt với Đảng, Bác cùng tình yêu tha thiết gắn bó với quê hương . Đặc biệt , diện mạo của truyền thống văn hiến tỉnh Yên Bái được tô điểm đặc sắc trong các lễ hội dân gian các dân tộc . Các lễ hội đã tạo được không khí hội hè gắn bó và sự giao lưu vốn văn hóa truyền thống giữa các dân tộc anh em . Nhiều làn điệu hát dân ca , khuôn múa , nhạc cụ , trò diễn được thể hiện sinh động, hấp dẫn trong các lễ hội . Tiêu biểu về múa có các làn điệu múa xoè , đội chai (dân tộc Thái) ; xoè , dậm thuông, làn đàn tính (dân tộc Tày) ; chuông, bắt ba ba , đao , vào binh ra tướng (dân tộc Dao) ; xúc tép , chim gấu (dân tộc Cao Lan) ; chọi gà , khèn ( dân tộc Mông ); mời rượu (dân tộc Mường ); hươn mạy , cá lượn (dân tộc Khơ Mú) ...

Đặc sắc về hát có : Khắp , cọi, phongslư, then , sli , lượn (dân tộc Tày) ; páo dung, ái dưng, giày dung (dân tộc Dao) ;

( 1 ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ (1900-2000 ). Sđd . Tr 75 . 23

hát ru , gầu phềnh , cứ xìa , thản tàu ( dân tộc Mông) ; mưa rơi , đồng dao ( dân tộc Khơ Mú ) ; ru , khắp ( dân tộc Thái ) ; phin , toóc nôm ( dân tộc Nùng ) ... Các nhạc cụ độc đáo có : Đàn tính , đàn môi , pí lè , sáo (dân tộc Tày) ; khèn bè , pí lè , các loại pí ( dân tộc Thái) ; hươn mạy , chiêng, sáo ( dân tộc Khơ Mú) ; khèn ma nhí , sáo mũi ( dân tộc Xa Phó) ; trống tay gỗ , thanh la , não bạt , khèn phằn tỉ , chuông ( dân tộc Dao ) ; trống tang sành (dân tộc Cao Lan) ... Mỗi làn điệu hát , mỗi khuôn múa , mỗi nhạc cụ của từng dân tộc dường như đều trở thành giá trị tinh thần thiêng liêng, bí ẩn và đầy chất lãng mạn . Mỗi câu chuyện thần thoại , truyền thuyết , cổ tích , mỗi câu ca dao , tục ngữ ... ở vùng đất Yên Bái có lịch sử lâu đời này đều chan chứa tâm trạng , nỗi niềm , tình yêu , nghĩa lớn và thấm

đẫm hồn thiêng sông núi .

Đó là sự tích múa khèn của người Mông , sự tích nhà sàn , sự tích hoa ban

của người Thái , là truyền thuyết về

nàng Han , bà chúa Nả ở Văn Chấn ... Câu chuyện về " Đôi gà bạc " toả sáng một tình yêu sắt son , chung thủy : "Nếu được yêu nhau thì em ơi ! Ta yêu nhau nước đựng sàng không lọt , chẻ chuối làm đuốc đốt cũng cháy ..." Mỗi địa danh nổi tiếng , mỗi miền đất thân thương cũng đều gắn liền với đời sống xã hội và văn hóa tâm linh :

Thành Bầu '' Việt Bắc nghìn năm

vững

Đại Đồng Vũ miếu vạn dân thờ .

( " ) Thành Bầu là thành lũy của Gia Quốc công Vũ Văn Mật dựng trên đất Thu Vật (Yên Bình ) để chống nhà Mạc .

24

Hay: Tiếng đồn có người tới Mường Lò Một vùng rộng lớn đất phì nhiêu Có đồng Hốc , đồng Uôn quanh đất phủ Một đồng bằng thả sức ngựa phi

Có Đồng Dạ Cái Nàng Ngồi không cũng được của Có ao Hôm , ao Hang hàng cau trĩu buồng ... Người Mường Lò làm

ra thu thóc lúa .

Đặc biệt , các lễ hội của nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái hết sức phong phú và độc đáo . Với dân tộc Tày , lễ hội lớn nhất là lễ hội Lồng tồng (xuống đồng ) bắt đầu từ mùng 3 Tết Nguyên đán và kéo dài tới hai , ba ngày . Lễ hội Lồng tồng cúng ông Thần Nông (vị thần cai quản mùa màng , gia súc ) để thần phù hộ cho năm đó mùa màng tốt tươi , không bị thiên tai , súc vật phá hoại . Chủ lễ bao giờ cũng là một vị cao niên có uy tín và "mát tay " trong làng bản . Khi các mâm hoa quả , lúa gạo , thịt gà , thịt lợn ... được đặt trước miếu Thổ công (hoặc một bãi đất bằng) , vị chủ lễ gióng trống chiêng mời làng bản tề tựu nghiêm trang rồi ông khấn Thần . Ông chủ lễ khấn xong, đại diện già , trẻ , gái , trai và các chủ hộ ... ai muốn cầu may mùa màng sẽ vào lễ bái Thần Nông . Sau giờ lễ khoảng một giờ đồng hồ , trống khai hội sẽ nổi lên và tưng bừng với hội xuống đồng cùng các trò chơi ...

(1 ) Đất phủ "Đắc Dú" : Vùng trung tâm của một châu mường lớn .

25

Ngoài lễ hội Lồng tồng , người Tày còn có các lễ hội khác như lễ cầu mưa , lễ Đình , lễ Đền , hội gõ cốm , hội mời nàng Trăng ... Không chỉ có lễ hội mang bản sắc rất riêng của dân tộc mình , người Tày còn có những phong tục , tập quán rất đặc trưng . Tên làng bản của người Tày thường không phụ thuộc vào lịch sử mà thường lấy tên đồi núi hoặc khe suối , cánh đồng , cây cổ thụ ... để đặt tên .

Mối quan hệ cộng đồng của dân tộc Tày hết sức thân thiết , ruột thịt . Câu tục ngữ quen thuộc trong đời sống của người Tày là : " Anh em làng xóm như là anh em ruột thịt " hoặc " Ở đâu lấy nứa làm lạt đấy " . Bất kể một gia đình hàng xóm nào có sự cố gì thì cả làng bản đều tự tìm đến hỏi thăm và giúp đỡ . Người Tày đặc biệt hiếu khách . Bất kể lúc nào có khách đến nhà dù là người dân tộc nào cũng được chủ nhà mời lên nhà sàn , trải chiếu bên cửa sổ nếu là mùa hè , trải chiếu bên bếp lửa nếu là mùa đông để khách ngồi trò chuyện . Và bữa cơm mời khách bao giờ cũng có những món ăn ngon nhất có trong nhà . Nếu khách có nhu cầu gì cần giúp đỡ , chủ nhà hồn nhiên và sẵn lòng giúp mà không cần trả ơn ... Còn dân tộc Thái lại có những phong tục, nếp sống văn hóa riêng. Lễ hội Hoa Ban của người Thái hết sức đặc sắc . Lễ hội thường được tổ chức vào dịp đầu xuân. Từ sớm tinh mơ, các bản mường người Thái đã rộn vang tiếng trống , tiếng chiêng . Trong các ngôi nhà sàn , xôi , thịt cùng rượu , cỗ được bày sẵn để tiếp khách . Trong ánh lửa bập bùng và men rượu hồng hào , các già làng cùng các ải, các mế trò chuyện về mùa màng, thời tiết ... Còn các cô gái, chàng trai

26

thì ùa vào các cánh rừng hoa ban trắng muốt , ngào ngạt hương rừng. Họ chọn rồi hái những cành hoa ban tinh khôi vừa hé nụ để tặng cha mẹ và người yêu . Theo quan niệm của người Thái , hoa ban không chỉ tượng trưng cho tình yêu mà còn là biểu tượng của lòng hiếu thảo , tri ân những người đã có công sinh thành, dưỡng dục . Lễ hội Hoa Ban mở đầu bằng một đám rước và lễ hiến sinh (cúng Thần) . Đám rước bao giờ cũng xuất phát từ nhà sàn của già bản rồi đến đình làng . Các cụ già trong trang phục tế lễ đi đầu kèm theo cờ , lọng , chiêng , trống... Tiếp đến là dân bản thành kính bước theo trong những bộ quần áo lễ hội đủ màu . Đi cuối cùng là thanh niên trai , gái trong trang phục lễ hội sặc sỡ . Các chàng trai đầu đội nón chóp sơn dầu , mặc áo đỏ viền xanh , quần vàng , chân quần cuốn xà cạp đen , lưng đeo gươm hoặc vác giáo trên vai , dắt một chú trâu mộng béo tròn được tắm rửa sạch sẽ để hiến sinh trong lễ tế Thần . Đôi sừng trâu được cuốn giấy màu , trán và hai bên mông trâu được dán những bông hoa ban cắt bằng giấy trắng. Trước đình làng, trên một bãi đất rộng, lễ tế Thần diễn ra thành kính, do một thầy mo làm chủ lễ . Sau khi vị Đảm già (thầy mo) khấn vái Thần linh phù hộ cho bản mường một năm mới no ấm , hạnh phúc , chú trâu mộng được dắt ra bãi cỏ để mổ thịt , làm tiệc cho cả bản cùng ăn . Suốt đêm đó cho tới sớm hôm sau , tiếng trống , chiêng rộn ràng cùng lời ca , tiếng hát và những điệu múa xoè say đắm . Ánh mắt các chàng trai , cô gái sóng sánh trong hương nồng tinh khiết của hoa ban . Ngày thứ hai của lễ hội Hoa Ban tiếp tục diễn ra bằng các trò chơi và các cuộc thi : Bắn cung , bắn nỏ , bắn súng , hoả mai ... Đây là ngày lễ hội mang tinh thần thượng võ , 27

thể thao . Các cuộc thi , các trò chơi đều nhằm tới đích tuyển chọn người tài để giữ các trọng trách đứng đầu việc bảo vệ trật tự , an ninh của bản mường . Ngày thứ ba của lễ hội Hoa Ban là ngày vui sôi động nhất với các trò chơi : Ném còn , thi chim , thi thổi sáo , thi chèo thuyền vượt thác , thi hát dân ca ... Các buổi tối của lễ hội Hoa Ban đều dành cho múa xoè , múa nón , múa quạt và hát dân ca. Trong đêm lễ hội cuối cùng , các chàng trai , cô gái mải mê hát giao duyên dưới ánh trăng non , trong màu trắng bạc của hoa ban ánh lên tinh khiết . Mùa xuân về , ngoài những hội hè , nghi lễ ở các bản mường, trên các triền núi , ven sông , đầu ngọn suối vẫn vút lên những bài ca lao động , những bài hát đồng dao , hát giao duyên ... của đồng bào dân tộc Thái :

Nàng ơi ! Nàng ơi ! Nàng đến lối nào ? Nàng đến lối thuyền Thì anh hỏi thăm đến cá . Nàng ơi! Nàng đến lối ruộng Thì anh hỏi thăm đến lúa

Ới em ! Nàng ơi ! Nàng ơi!

( Hỏi thăm)

Hay: Mùa xuân tàn xin đừng quên nhau ới bạn ! Mùa xuân chớ quên tình

28

Đời thanh xuân hỡi bạn ơi! Ta bện mối tình cho chặt bên nhau ...

(Đừng quên )

Trong sinh hoạt văn hóa dân gian của cộng đồng người Thái còn có làn điệu khắp hồn nhiên tha thiết với nhiều thể loại khác nhau . Đặc biệt , sàn diễn dân gian Hạn Khuống

là một hình thức sinh hoạt sân khấu sơ khai ,

đại chúng có thể sánh với các lễ hội . Sân hoa Hạn Khuống là nơi cộng đồng người Thái gửi gắm mọi tâm tư, tình cảm và cả những quan niệm mang đậm màu sắc tín ngưỡng của mình . Hạn Khuống có thể kéo dài suốt mùa thu sang mùa xuân với những nội dung phong phú, luôn thay đổi và có sức hấp dẫn khôn cùng . Khi hoa ban nở trắng các triền núi , các ven suối thì sàn diễn Hạn Khuống kết thúc nhưng dư âm Hạn Khuống vẫn vang vọng và lắng sâu trong tâm hồn những người dân Thái mộc mạc , đằm thắm . Còn người Sán Chay thì ở nhà sàn , có tục thờ cúng tổ tiên và thần linh . Họ có nền văn nghệ dân gian khá phong phú và đặc sắc (hát đối, hát giao duyên , hát múa xúc tép , múa trống , múa cơm mới) , ngày Tết và những dịp lễ hội khác họ có tập tục gần như người Việt . Dân tộc Giáy lại có niềm tự hào riêng về những bài ca đồng dao . Họ có nhiều chuyện kể dân gian , nhiều thơ ca , tục ngữ , phong giao . Các bài hát về tình yêu thường diễn ra bên mâm rượu , trong các buổi hát đêm hoặc hát tiễn

( " ) Theo Mỗi nét hoa văn ( Hà Lâm Kỳ chủ biên) - NXB Văn hóa dân tộc. HN , 2001 , tr 190.

29

đường của trai gái . Phụ nữ Giáy thường duyên dáng với những chiếc áo che kín mông , váy xoè rộng . Còn phụ nữ Nùng lại mặc áo năm thân , cài cúc ở nách phải , thắt dây lưng , quần ống rộng, ưa đồ trang sức bằng bạc (vòng cổ, vòng chân , vòng tay , dây chuyền , xà tích) . Trong các dịp chợ xuân , hội Lồng tồng có hát sli, phong , lẩu . Các loại nhạc cụ như trống , não , bạt, chũm choẹ , chuông là vốn quý trong kho tàng văn nghệ dân gian của người Nùng ... Không chỉ dân tộc Tày , Thái , Sán Chay , Giáy , Nùng mà cả 30 dân tộc anh em trên vùng đất Yên Bái thanh bình , giàu tiềm năng, giàu truyền thống này từ bao đời nay vẫn không ngừng nâng niu , trân trọng, gìn giữ, phát huy và tôn vinh những bản sắc văn hóa quý báu của ông cha để lại . 30 dân tộc anh em - 30 nguồn cội của những con người chất phác , thật thà , hiền lành , mộc mạc , đằm thắm , chăm chỉ , cần cù , yêu quê hương tha thiết và cũng rất đỗi thông minh , tế nhị ở vùng đất lâu đời này , khi quê hương , Tổ quốc bị lâm nguy , họ sẽ thoắt trở thành những anh hùng , những dũng tướng xông pha , tung hoành trên trận mạc .

III- TRUYỀN THỐNG ĐÁNH GIẶC BẢO VỆ QUÊ HƯƠNG , ĐẤT NƯỚC . Vùng đất tạo nên tỉnh Yên Bái ngay từ xa xưa " đã nằm trên các tuyến đường giao thông thuỷ bộ huyết mạch nối giữa Giao Chỉ và vùng Hoa Nam . Lưu vực sông Hồng, sông Chảy trở thành các đầu mối thông thương quan trọng giữa miền ngược và miền xuôi" (1). Cũng bởi vậy , ngay từ xa

( 1 ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ ( 1900 - 2000 ) . tr 58 . 30

xưa , vùng đất tạo nên tỉnh Yên Bái đã có một vị trí trọng yếu mang tính chiến lược về chính trị , quân sự của nước ta và cũng là "miền trù mật " hấp dẫn để bao kẻ thù khát thèm , nhòm ngó . Và chúng đã được " đón tiếp " xứng đáng . Ngay từ năm 862 , khi quân Nam Chiếu vừa tiến vào vùng Lục Yên , Yên Bình đã bị quân của Ma Nha đánh bại . Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên lần thứ nhất ( năm 1258) khi quân Mông - Nguyên tràn qua Quy Hoá (nay là vùng Văn Chấn , Trấn Yên , Văn Bàn) và châu Thu Vật (nay là Yên Bình) , trại chủ Quy Hoá đã chỉ huy nhân dân địa phương kết hợp cùng các cánh quân thuỷ bộ của triều đình chặn đánh quyết liệt ... Khi bọn giặc thua lớn ở Đông Bộ Đầu rút chạy qua Quy Hoá , chúng lại bị " trại chủ là Hà Bổng chiêu tập người Man tập kích , giặc lại thua to" ). Sau trận này , trại chủ Quy Hoá là Hà Bổng đã được phong tước Hầu . Khi giặc Mông - Nguyên xâm lược Đại Việt lần thứ hai (năm 1285) , " nhân dân vùng Lục Yên , Thu Vật đã sát cánh cùng Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật chặn đánh quân thù ở nhiều địa điểm trên bờ sông Chảy . Dân binh vùng Lục An châu vừa bố trí lực lượng bảo vệ bản làng , vừa sát cánh chiến đấu bên cạnh quân đội triều đình . Dân binh Lục Yên do thủ lĩnh họ Hoàng chỉ huy đã cùng dân binh Nghĩa Đô do thổ hào họ Ma cầm đầu đã đánh nhiều trận ở Thu Vật, Trần Nhật Duật kịp rút về xuôi vào trấn thủ Nghệ An " (2 ).

(" ) Đại Việt sử ký toàn thư .

(2) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ ( 1900 - 2000) . tr 62 . 31

Là vùng đất có vị trí chiến lược quan trọng , là nơi giao thoa của những nền văn hóa đa sắc tộc vô cùng phong phú và độc đáo , Yên Bái cũng là nơi ghi dấu những chiến công nối tiếp chiến công của tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc anh em .

Âm vang những chiến công từ thời Trần chống giặc Mông - Nguyên vẫn còn vang vọng mãi mãi . Cho đến khi giặc Minh xâm lược và đô hộ nước ta , nhân dân Tày - Thái'ở vùng Quy Hoá đã sôi sục căm thù , yêu quê hương , quyết không để quân thù giày xéo , họ đã nô nức tham gia phong trào Áo đỏ để đánh đuổi quân xâm lược . Nghĩa quân Áo đỏ đã liên tục tấn công , tập kích giặc Minh , khiến cho kẻ thù bị nhiều tổn thất và khốn đốn nhiều phen : Hai đồn trại của giặc ở Vĩnh Tuy bị nghĩa quân Áo đỏ đánh cho tơi bời , các tướng giặc Lương Sĩ Vinh , Hoàng Công Dịch ở phủ Tuy Hoa đã phải hốt hoảng đem quân tới trợ chiến . Các toán quân lẻ của giặc cũng liên tục bị nghĩa quân Áo đỏ bất ngờ tập kích . Bọn giặc Minh nhiều phen chỉ nghe tiếng " nghĩa quân Áo đỏ "

đã " hồn

siêu phách lạc" .

Tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc ở vùng đất Yên Bái đã góp thêm sức mạnh để Lê Lợi , Nguyễn Trãi cùng các tướng lĩnh , nghĩa quân Lam Sơn quét sạch kẻ thù ra khỏi bờ cõi , dựng lên triều Lê (năm 1427) . Để có : "Đời Lê Thái Tổ , Thái Tông Thóc lúa đầy đồng trâu chẳng buồn ăn " Năm 1527 , Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê , lập nên nhà Mạc . Vốn là một bộ tướng của nhà Lê , Vũ Văn Mật đã khởi binh chống lại nhà Mạc , " tự trấn giữ đất Đại Đồng , chia lập 11 dinh huyện , Phú Yên có dinh Phú Yên ; châu Thu Vật có dinh Yên Thắng ; châu Lục Yên có dinh Yên 32

I

Bắc ; châu Vị Xuyên có các dinh Bình Di , Bình Man , Trấn Uy , Yên Biên và Nam Đương" . Anh trai Vũ Văn Mật là Vũ Văn Uyên dưới thời Lê từng được phong tước Khánh Dương Hầu và làm Đô Thống sứ Tuyên Quang . Binh sĩ của Vũ Văn Uyên có tới mấy vạn người . Uyên luôn hướng về nhà Lê , không theo nhà Mạc , đã từng sai người dâng biểu xin theo Nguyễn Kim mưu khôi phục nhà Lê và tham gia đánh tan quân Mạc Phúc Hải tại sông Thao . Khi Lê Trang Tông lên ngôi ( 1549 . 1556) , Vũ Văn Uyên vâng chiếu đem quân đi lấy các phủ Tam Đới , Bắc Hà . "Đến đời Lê Anh Tông, Uyên được thế tập trấn giữ Tuyên Quang . Khi mất , em là Vũ Văn Mật nối quyền , xưng là Gia Quốc Công , lấy Đại Đồng làm trung tâm đắp thành luỹ" 2) . Cả một vùng Đại Đồng sầm uất với hệ thống thành Bầu3 sừng sững , kiên cố đã khẳng định trí tuệ , tài năng và vai trò của anh em , con cháu chúa Bầu (đặc biệt là Vũ Văn Mật) tồn tại gần 200 năm ở vùng đất Yên Bái xa xưa . Là một vùng đất xa kinh thành nhưng lại giáp vùng " phên dậu của quốc gia " nên bất cứ thời nào khi Tổ quốc lâm nguy , tuổi trẻ và đồng bào các dân tộc ở Yên Bái đều háo hức và kiên cường xông trận . Họ là biểu tượng , là kết tinh của truyền thống quê hương : Yêu bản làng , yêu quê hương tha thiết và cũng căm thù giặc sâu sắc . Khi mảnh đất quê hương bị bất cứ kẻ thù nào giày xéo , họ nhất tề nổi dậy , cùng kề vai sát cánh trên trận tuyến đánh thù .

( 1 ) Kiến văn tiểu lục . (2) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ ( 1900 - 2000 ). tr 69 . (3) Anh em Vũ Văn Uyên , Vũ Văn Mật từng ở đất Khau Bàu , xã Đại Đồng , trấn Tuyên Quang nên người thời đó gọi là chúa Bầu , thành luỹ do Mật đắp được gọi là thành Bầu . 33

Mùa xuân năm 1886 , sau khi làm chủ được thành Hưng Hoá và Tuyên Quang, đội quân viễn chinh Pháp đã tiếp tục tấn công vào phòng tuyến kéo dài từ Hào Gia , Tuần Quán đến Giới Phiên , Bách Lẫm và chiếm phủ Yên Bình . Một phong trào chống Pháp

mạnh

mẽ do Nguyễn

Quang Bích và phó tướng Nguyễn Văn Giáp chỉ huy đã lan rộng khắp vùng đất Yên Bái . Đồng bào các dân tộc Tày , Thái , Mường , Mông , Dao ... đã hết lòng ủng hộ nghĩa quân . Căn cứ của nghĩa quân Nguyễn Quang Bích phát triển nhanh chóng khắp vùng sông Thao đến Đại Lịch , Mường Lò , Mường Cơi , Thu Cúc , Lai Đồng. Nhiều ' g quân Pháp đã liều lĩnh tấn công vào các căn cứ Đại Lịch , Mường Lò nhưng chúng đều sa vào trận địa phục kích của nghĩa quân và thua chạy . Từ tháng 2 năm 1886 đến tháng 1 năm 1890 , phong trào chống Pháp do Nguyễn Quang Bích chỉ huy đã gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề. Điển hình là hai đợt tấn công của địch vào đại bản doanh nghĩa quân ở Nghĩa Lộ ( đợt 1 vào tháng 10 năm 1887 ; đợt 2 là tháng 7 năm 1888 ) . Mặc dù quân đông, vũ khí hiện đại hơn nhưng đội quân viễn chinh Pháp đã bị nghĩa quân Nguyễn Quang Bích thông thạo địa hình, thông minh , dũng cảm chặn đánh ở nhiều hẻm núi, khe đồi , đoạn đường hiểm trở như đèo Gò , đèo Ách ...

Bị thất bại nặng nề , giặc Pháp tập trung lực lượng điên cuồng đàn áp , tấn công . Tháng 1 năm 1890 , phong trào chống Pháp của nghĩa quân Nguyễn Quang Bích tạm thời bị lắng xuống . Nhưng phong trào chống Pháp của đồng bào các dân tộc vùng đất Yên Bái vẫn âm ỉ cháy và tiếp tục bùng lên . Cùng thời gian với khởi nghĩa của Nguyễn Quang Bích còn 34

có cuộc khởi nghĩa của đồng bào Dao - Mông do Đặng Phúc Thành , Đào Chính Lục chỉ huy đã phát triển mạnh mẽ ở vùng Tú Lệ , Mù Căng Chải . Nghĩa quân của Đặng Phúc Thành đã khống chế cả trục đường Nghĩa Lộ - Đèo Hát và đã từng đánh bật các cánh quân của đại uý Buy - kê , trung uý Nooc - kê ... Ngày 25-5-1892 , nghĩa quân đã đánh úp đồn Tú Lệ , tiêu diệt nhiều sinh lực địch . Nhưng cũng trong trận đánh này , Đào Chính Lục đã anh dũng hy sinh . Trong suốt những năm từ 1891 đến 1899 , trên vùng đất Yên Bái còn liên tiếp nổ ra những cuộc khởi nghĩa khác . Đó là cuộc khởi nghĩa năm 1891 của Hoàng Thân Lợi tại Lục Yên . Cuộc khởi nghĩa ở Kim Nọi - Nặm Khắt (nay thuộc Mù Căng Chải) của nghĩa quân Chu Năm . Cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Thiện Trọng , Đặng Sam Su (người Dao) , Hoàng Cầu , Cố Yóc (người Mông )... Các cuộc khởi nghĩa đã góp phần làm tiêu hao sinh lực địch , cản bước tiến của đội quân viễn chinh Pháp . Và từ các cuộc khởi nghĩa này , tấm gương của các thủ lĩnh và nghĩa quân trẻ tuổi đã toả sáng rực rỡ làm nức lòng những người dân yêu nước xứ Đại Đồng , Bách Lẫm , Mường Lò , Mường Cơi ... Truyền thống yêu nước , đánh giặc bảo vệ quê hương đất nước của tuổi trẻ và đồng bào các dân tộc tỉnh Yên Bái liên tục được phát huy và ngày càng vang dội những chiến công trong suốt một thế kỷ sau đó . Ngay từ những năm 1900 đến 1905 , phong trào chống Pháp của người Dao đã phát triển trong cả một vùng rộng lớn từ Hà Giang đến Lào Cai , Yên Bái với tên tuổi của các thủ lĩnh trẻ : Triệu Tài Lộc , Triệu Kiến Tiên ... Riêng ở Yên Bái , thời kỳ này đã có khoảng 14.000 người Dao sinh sống , tập trung chủ yếu ở các dãy núi cao phía Đông Bắc Yên Bái và một số ít cư trú ven sông Hồng , sông Chảy .

35

Sau bao năm bị xâm

lược , cướp phá của thực dân

Pháp , nhiều làng bản người Dao bị triệt hạ vì đói rét , bệnh dịch , vì phu phen , tạp dịch nặng nề . Đói khổ, chiến tranh đã tô đậm thêm khí chất kiên cường và lòng căm thù giặc Pháp của người Dao . Cuối năm

1913 , Triệu Tài Lộc , Triệu Kiến Tiên đã về

Lục Yên gây cơ sở tiếp tục cuộc đấu tranh chống Pháp . Bộ chỉ huy nghĩa quân có thêm

Triệu Tài Tiến ( tức Chòi Chắn

- là người có uy tín trong cộng đồng người Dao ở Lục Yên) . Khẩu hiệu để cổ động và tập hợp nghĩa quân là : - Chống đi phu , chống nộp thuế cho Pháp . - Làm cho người Dao được tự do , sung sướng , không ai bị áp bức , khổ sở .

Nghĩa quân đã dùng lá cờ màu trắng, thêu 4 chữ Hán màu đen : Tổ Quốc Bạch Kỳ . Đó là màu cờ tượng trưng cho sự trong sáng , mới mẻ của phong trào . Chỉ trong một thời gian ngắn , nhân dân đã tham gia phong trào hết sức đông đảo . Ngoài người Dao , cuộc khởi nghĩa còn thu hút được cả các dân tộc khác (người Tày , người Hoa kiều) ở các khu vực Đông Cuông , Trái Hút , Bảo Hà ,

Động Quan ...

" Tính

đến cuối tháng 9-1914 ở Đông

Cuông (Trái Hút) có 114 nghĩa quân , Yên Phú (Trái Hút) 50 nghĩa quân . Khu vực Lục Yên , kể cả Yên Bình , lực lượng tới 650 người, còn khu vực Bảo Hà có ngót 600 quân ..." "). Các thủ lĩnh nghĩa quân đứng đầu các khu vực đều được Triệu Kiến Tiên - nhân danh Quốc vương cấp dấu và bằng sắc . Bộ Chỉ huy nghĩa quân đã quyết định thời điểm khởi sự các mũi tấn công :

( " ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ ( 1900 - 2000 ). tr 140 . 36

Ngày 19-10-1914 , Lý Minh chỉ huy 114 nghĩa quân tiến về đồn Trái Hút . Ngày 21-10-1914 , Triệu Xuân Tiến chia nghĩa quân làm 2 mũi rầm rộ xuống núi : Tiến về làng Bông , tiến về ga Bảo Hà . Cùng thời điểm trên , Triệu Tài Lộc chỉ huy 3.000 nghĩa quân từ hạ huyện Lục Yên tiến đánh đồn ... Do sơ xuất , địch nắm được kế hoạch tấn công . Các mũi tấn công của nghĩa quân đã chiến đấu ngoan cường song không chống trả nổi . Cuộc khởi nghĩa bị dìm trong sự trả thù khốc liệt của quân thù . Ngày 26-10-1914 , Triệu Tài Lộc hy sinh . Kẻ thù đã kết án tử hình 67 người. Chúng ráo riết khủng bố và tàn sát dã man nhân dân các vùng Lục Yên, Yên Bình, Bảo Hà ... Nhưng sự tàn bạo của kẻ thù không làm cho nhân dân địa phương nhụt chí. Các cuộc khởi nghĩa của đồng bào Dao ở Khe Lịch , Lục Yên ... vẫn liên tiếp bùng nổ. Khi tiếng bom Sa Diện của liệt sĩ trẻ tuổi Phạm Hồng Thái từ Quảng Châu vọng về ( 1924 ) nhiều thanh niên yêu nước tỉnh Yên Bái đã phát huy truyền thống đấu tranh và mang theo tiếng kèn thúc giục của tiếng bom Sa Diện để dấn thân trên con đường tranh đấu . Hàng trăm viên chức , binh lính , nông dân các dân tộc tỉnh Yên Bái đã tham gia cuộc khởi nghĩa Yên Bái bất diệt do Việt Nam Quốc dân đảng lãnh đạo . Người khởi xướng chủ trương thành lập Việt Nam Quốc dân đảng là người thanh niên yêu nước Nguyễn Thái Học - lúc đó anh mới tròn 26 tuổi . Đêm 25-12-1927 , Đại hội thành lập Việt Nam Quốc dân đảng với đại biểu của 14 tỉnh thành ở Bắc kỳ đã được tổ chức 37

bí mật ở Hà Nội . Đại hội đã thông qua đề án tổ chức , chương trình và điều lệ . Tổ chức cơ sở của Việt Nam Quốc dân đảng là các chi bộ . Mỗi chi bộ không quá 19 đảng viên . Trong chương trình hành động của mình , Việt Nam Quốc dân đảng đã đưa

ra mục tiêu : Trước làm dân tộc

cách mạng , sau làm thế giới cách mạng với ba thời kỳ : Phôi thai , hoạt động bí mật; dự bị, hoạt động bán công khai ; khởi nghĩa đánh đổ đối phương . Tháng

2-1928 ,

tổ

chức

Việt

Nam

dân

quốc

của

Nguyễn Khắc Nhu sáp nhập vào Việt Nam Quốc dân đảng làm cho tổ chức này có thêm lực lượng và địa bàn rộng lớn .

Yên Bái là một địa bàn quân sự quan trọng và được thực dân Pháp tập trung một lực lượng khá lớn : Ngoài lính khố xanh , chúng có 4 cơ số khố đỏ với khoảng 600 binh sĩ do thiếu tá Lơtuông chỉ huy . Thực dân Pháp không thể ngờ được " viên Quản Cầm , vừa mới đây được thưởng Huân chương quân sự lại là nhân vật chính của Việt Nam Quốc dân đảng ở Yên Bái" và chúng càng không thể ngờ cô gái Nguyễn Thị Bắc xinh đẹp , " vợ lẽ " của Cai Thuyết lại là nữ đảng viên của Việt Nam Quốc dân đảng . Cô thản nhiên sống ở trại con gái tại thị xã Yên Bái . Chủ trương bạo động thắng thế trong Việt Nam Quốc dân đảng và lan rộng trong toàn quốc . Ở Yên Bái , đúng 1 giờ sáng ngày 10-2-1930 quân khởi nghĩa đã chia làm

3

nhóm : Tấn công trại lính ở đồn Dưới , chiếm kho vũ khí ; đánh lên đồn Cao tiêu diệt sĩ quan Pháp ; vào nhà sĩ quan Pháp ở giữa hai đồn . Quân khởi nghĩa đã tiêu diệt một loạt lính Âu , chiếm được kho vũ khí . Nhiều sĩ quan và hạ sĩ quan Pháp bỏ mạng và bị thương . Hịch khởi nghĩa đã

T vang lên sang sảng : "Đuổi giặc Pháp về nước Pháp , đem

38

nước Nam trả cho người Nam , cho trăm họ khỏi lầm than , được thêm phần hạnh phúc" . Hai cơ trong 4 cơ lính khố đỏ đóng ở Yên Bái đã tham gia khởi nghĩa và nhiều người đã lập công . Đó là Ngô Hoàng Hải đã giết chết tên đại uý Duốcđanh , ám sát Sêvalie và hướng dẫn nghĩa quân bắn vào nhiều tên khác . Đó là Đặng Văn Lượng đã tiêu diệt trung uý Robet và tên quản Cunéo . Đó là Nguyễn Thanh Thuyết (cai Thuyết ) chi bộ nhà binh Yên Bái đã ám sát tên đại uý Banhza và trung uý Jean... Nguyễn Thái Học và Nguyễn Khắc Nhu đã từng chủ trương : Không ngồi chờ giặc bắt mà phải dốc hết lực lượng đánh một trận cuối cùng, nếu không thành công thì cũng thành nhân ... Và cuối cùng, dù không thành công nhưng " Những vị tiên liệt trong cuộc khởi nghĩa Yên Bái đã đem xương máu mình xây đắp nền độc lập dân tộc của Tổ quốc , gây dựng một truyền thống anh dũng cho dân tộc" (2). Truyền thống anh dũng đó đã được các thế hệ trẻ tỉnh Yên Bái tiếp nối và tô thắm ngày càng rực rỡ trong cuộc kháng chiến chống Pháp , chống Mỹ . Đó là tấm gương chiến đấu dũng cảm và hy sinh anh dũng của Anh hùng liệt sĩ chống Pháp Hoàng Văn Thọ . Người con của núi rừng Đại Lịch , Văn Chấn đã ngã xuống khi mới tròn 16 tuổi , nhưng tiếng mìn vang dội của anh nổ giữa đội hình quân giặc sẽ mãi mãi còn làm cho kẻ thù khiếp sợ .

( 1 ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ (1900 - 2000 ). tr 161 . ( 2) Trần Huy Liệu . Kỷ niệm khởi nghĩa Yên Bái . 39

Mang theo hành trang truyền thống đánh giặc kiên cường , dũng cảm của quê hương , lớp lớp đoàn viên , thanh niên Yên Bái lại lên đường ra trận :

"Lớp cha trước lớp con sau Đã thành đồng chí chung câu quân hành " Họ đã tung hoành trên chiến trường chống Mỹ với chiến công nối tiếp chiến công . Bao người con anh dũng của quê hương đã trở thành Anh hùng , dũng sĩ . Có những người con đã mãi mãi ra đi và trở thành bất tử . Và những đoàn viên , thanh niên còn ở lại hậu phương đã góp phần cùng đồng bào các dân tộc tỉnh Yên Bái bắn rơi 116 má bay Mỹ , trong đó có chiếc thứ 800 và bắt sống nhiều giặc lái Mỹ . Và đây , trong cuộc chiến biên giới ác liệt những năm 1979 , 1980 , tấm gương của các Anh hùng trẻ tuổi : Quách Văn Rạng , Đặng Văn Khoan , Nguyễn Văn Hoà , Tòng Văn Chô sẽ mãi mãi toả sáng . Vùng đất Yên Bái thơ mộng , hùng vĩ , giàu truyền thống và giàu tiềm năng này luôn là niềm tự hào của tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc trong tỉnh . Truyền thống văn hóa đặc sắc từ ngàn đời ; truyền thống cần cù , sáng tạo trong lao động ; truyền thống yêu quê hương , đất nước và đánh giặc kiên cường ... đã được hun đúc , hội tụ , lan truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác để hôm nay đang được phát huy và trở thành nội lực quan trọng cho tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái tiếp tục tô điểm để xây dựng một Yên Bái ngày càng phát triển vững mạnh , phồn vinh .

40

Chương I

TUỔI TRẺ CÁC DÂN TỘC VÀ TỔ CHỨC ĐOÀN Ở YÊN BÁI KIÊN CƯỜNG THAM GIA ĐẤU TRANH TIẾN TỚI GIÀNH CHÍNH QUYỀN VỀ TAY

NHÂN DÂN DƯỚI NGỌN CỜ CỦA ĐẢNG VÀ LÃNH TỤ NGUYỄN ÁI QUỐC - HỒ CHÍ MINH ( 1930-1945 )

I- " THANH NIÊN ĐOÀN " VÀ NHỮNG HOẠT ĐỘNG YÊU NƯỚC Ở YÊN BÁI. Sau đại chiến thế giới lần thứ nhất , thực dân Pháp đẩy mạnh công cuộc khai thác thuộc địa mà Yên Bái là một trong những điểm quan trọng trên đất nước ta . Vài thí dụ điển hình là năm 1928 , Toà sứ Yên Bái nhận 193 đơn xin khai thác mỏ , 285 đơn xin khai thác lâm sản , 100 đơn của các nhà tư sản , võ quan , địa chủ . Pháp xin mở đồn điền ... một số mỏ do thực dan Pháp khai thác thu lợi lớn như mỏ than Minh Tiến , Quy Mông , mỏ phấn Minh Bảo , mỏ bạc Tú Lệ... cùng các rừng gỗ , chè , quế . Với chính sách khai thác và bóc lột nhân công tàn bạo để thu lợi nhuận tối đa của thực dân , đế quốc đẩy đời sống nhân dân lao động ngày càng bị bần cùng khốn khổ.

41

Nông dân chiếm hơn 90 % dân số Yên Bái nhưng chỉ có hơn 1 phần 3 đất canh tác , 2 phần 3 nằm trong tay địa chủ , chủ đồn điền , người nông dân bị áp bức , bóc lột trăm bề từ nộp tô đến bị bắt đi làm phu phen , săn bắn . Công nhân Yên Bái ra đời với quá trình khai thác thuộc địa , đầu tiên là lớp công nhân làm đường sắt Hà Nội - Yên Bái - Lào Cai ( 1899 - 1906) , rồi đến đội ngũ thợ mỏ ; năm 1922 bắt đầu có công nhân đồn điền , năm 1938 có công nhân xưởng Đề pô Yên Bái ... Hầu hết công nhân đều ở tuổi thanh niên, đời sống rất cực khổ, chế độ làm việc khắc nghiệt , thời gian làm việc trên 10 tiếng một ngày , lương thấp và luôn bị chèn ép , cúp phạt , sa thải ; tai nạn lao động luôn xảy ra . Thí dụ năm 1927 sụt hầm ở mỏ than Minh Tiến làm 200 công nhân bị chôn vùi ... Nông dân và công nhân Yên Bái luôn nổi lên đấu tranh đòi quyền sống , chống áp bức bóc lột, chống giới chủ và chế độ thống trị tàn bạo của thực dân , phong kiến . Sau những cuộc khởi nghĩa và phong trào đấu tranh ấy , cho đến những năm đầu thế kỷ XX , các cuộc nổi dậy của đồng bào các dân tộc Yên Bái cũng như đồng bào ta trên khắp mọi miền đất nước đều lâm vào tình trạng bế tắc , mặc dầu ngọn lửa căm thù quân xâm lược và dũng khí đấu tranh chưa bao giờ bị dập tắt . Giữa lúc cuộc khủng hoảng về đường lối và tổ chức kéo dài , người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành (tức Chủ tịch Hồ Chí Minh sau này) với một nhãn quan rất mới mẻ quyết định ra đi tìm đường cứu nước sau khi bị buộc phải thôi học ở trường quốc học Huế vì đã cùng bà con nồng dân đấu tranh chống sưu cao , thuế nặng . Anh không muốn " Đông Du " theo xu hướng của các sĩ phu mà lại hướng sang phương Tây, nơi có trào lưu tự do , dân chủ

42

1

và khoa học , kỹ thuật phát triển . Anh muốn trực tiếp tìm xem những gì ẩn giấu đằng sau những từ tự do , bình đẳng , bác ái của người Pháp mà anh được biết trên ghế nhà trường thực dân . Trưa ngày 2-6-1911 , Nguyễn Tất Thành đến xin làm việc trên tầu " Admiral la Touche

Tréville "

thuộc hãng

" Paquebot Francais des chargeurs réunis " với tên mới là Văn Ba . Sáng ngày 5-6-1911 tàu nhổ neo rời cảng Nhà Rồng ( Sài Gòn) . Từ giờ phút đó , Văn Ba - Nguyễn Tất Thành ở tuổi 21 bắt đầu thực hiện cuộc hành trình đầy cam go vừa lao động , vừa học tập để tìm con đường cứu nước , cứu dân đúng đắn . Trở lại Pháp khi Đại chiến thế giới lần thứ nhất sắp kết thúc , Nguyễn Tất Thành với tên mới là Nguyễn Ái Quốc lập ra nhóm những người Việt Nam yêu nước gồm phần lớn là thanh niên . Thay mặt nhóm này , Nguyễn Ái Quốc đã gửi bản yêu sách 8 điểm đòi chính phủ Pháp phải thừa nhận các quyền tự do , dân chủ , bình đẳng của nhân dân Việt Nam đến "Hoà hội Vécxây " (hội nghị của những nước thắng trận họp tại Paris ngày Pháp coi đây là " quả bom chính trị"

18-6-1919) .

Người

nổ giữa Paris , còn

người Việt Nam coi đó là " tiếng sấm mùa xuân " . Sau khi được nghiên cứu toàn văn " Sơ thảo lần thứ nhất luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa "

của

V.I.Lênin đăng trên báo Pháp , Nguyễn Ái Quốc đã thốt lên : " Hỡi đồng bào bị đoạ đầy , đau khổ, đây là cái cần thiết cho chúng ta , đây là con đường giải phóng chúng ta " . Từ đó Nguyễn Ái Quốc " hoàn toàn tin theo Lênin , tin theo quốc tế thứ ba " . Nguyễn Ái Quốc trở thành người cộng sản Việt Nam đầu tiên tại Đại hội Tua ( 12-1920) và sau đó

43

chính Người đã cùng các đồng chí của mình đứng ra thành lập " Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa " ; cho xuất bản báo " Người cùng khổ " . Phần lớn thành viên " Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa " cũng là thanh niên . Mùa hè năm 1923 , Nguyễn Ái Quốc rời nước Pháp đến Liên Xô tham gia nhiều hoạt động quan trọng trong quốc tế Cộng sản và Quốc tế Thanh niên Cộng sản . Cuối năm 1924 , Nguyễn Ái Quốc từ Liên Xô đến Quảng Châu (Trung Quốc) . Tại đây Người cùng các đồng chí Lê Hồng Phong, Lê Hồng Sơn , Hồ Tùng Mậu ... tổ chức các lớp huấn luyện chính trị truyền bá chủ nghĩa Mác · Lênin cho nhiều thanh niên trong nước ra học . Qua các lớp huấn luyện , Nguyễn Ái Quốc tuyển chọn các học viên ưu tú thành lập tổ chức mang tên " Hội Việt Nam cách mạng thanh niên " (trước thường gọi là Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội) . Báo "Thanh niên " của Hội do Nguyễn Ái Quốc sáng lập và chủ trì được phát hành về nhiều địa phương trong nước đem đến cho bạn đọc , đặc biệt là thanh niên luồng gió mới. Những bài viết giới thiệu chủ nghĩa cộng sản từ thấp lên cao của Nguyễn Ái Quốc hấp dẫn thanh niên tìm đọc và tuyên truyền cho người thân , bè bạn . Ảnh hưởng của báo " Thanh niên " , nhất là của tổ chức " Cách mạng thanh niên " ngày càng mở rộng trên mọi miền đất nước . Ở Yên Bái , các thầy giáo và viên chức từ Hà Nội hoặc các tỉnh , thành như Hải Phòng , Thái Bình, Hưng Yên , Hà Đông lên làm việc , dạy học đã tuyên truyền trong các tầng lớp thanh niên tiểu tư sản , viên chức , thầy giáo kể cả học sinh tại địa phương biết về lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và tổ chức cách mạng theo đường hướng mới do Người sáng lập . Báo " Thanh niên " được chép tay hoặc đánh máy lại thành nhiều bản phân phát cho những người

44

tâm huyết ở thị xã , trong anh chị em công nhân làm đường sắt và các hầm mỏ , đồn điền v.v ... Năm 1927 , hai thầy giáo trẻ Nguyễn Văn Chính dạy ở trường Thành Chung Nam Định và Vũ Công Thảo dạy ở trường Kỹ nghệ thực hành Hà Nội vốn được ảnh hưởng của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên bị điều lên thị xã Yên Bái đã tiếp tục làm công tác tuyên truyền cách mạng trong giới trẻ , tổ chức bãi khoá ở trường Pháp - Việt , truy điệu Phan Chu Trinh . Trong số học sinh được giác ngộ có Phạm Lợi , Dương Duy Hùng , Nguyễn Hữu Hiền , Đỗ Trọng Thi , Dương Văn Lan , Đinh Phú Sấn , Mai Xuân Khôi , Hoàng Văn Mộc v.v ... Tuy nhiên thời gian này chưa hình thành nên các tổ chức để tập họp những thanh niên yêu nước có xu hướng mới . Tháng 2 năm 1930 , Nguyễn Ái Quốc chủ trì Hội nghị hợp nhất thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam . Ngay sau khi ra đời , Đảng ta đã đặc biệt quan tâm đề ra chủ trương xây dựng Đoàn Thanh niên Cộng sản làm lực lượng xung kích và đội hậu bị cho Đảng mà các năm trước đó lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã có sự chuẩn bị về tư tưởng , tổ chức với việc trực tiếp đào tạo , bồi dưỡng 8 thiếu niên sau này trở thành 8 đoàn viên đầu tiên của Đoàn . Tháng 3 năm 1930 , sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập , các đảng viên của Đảng cùng những hội viên Hội Việt Nam cách mạng thanh niên trước đây có mặt tại Yên Bái đã vận dụng những điều học được trong báo " Thanh niên " và tác phẩm "Đường kách mệnh " của Nguyễn Ái Quốc tổ chức nên nhóm "Học sinh đoàn " tại

( 1 ) Tỉnh Yên Bái, một thế kỷ , Sđd , tr174 .

45

trường tiểu học Pháp - Việt ( thị xã Yên Bái ) và gây dựng cơ sở trong lính khố xanh . Nhóm học sinh yêu nước theo xu hướng tiến bộ này do anh Đỗ Văn Đức ( quê ở Sơn Tây lên Yên Bái làm ăn) đứng đầu . Đỗ Văn Đức có sáng kiến tập họp một số anh chị em làm báo lấy tên là "Học sinh báo " để tuyên truyền , giáo dục lòng yêu nước , căm thù đế quốc , khơi dậy ý chí đấu tranh giải phóng dân tộc trong thanh niên . Lúc đầu "Học sinh đoàn " chỉ có 3 , 4 hội viên sau đó phát triển lên đến hàng trăm người sinh hoạt trong các tiểu tổ (3 hoặc 5 người) . Cũng thời gian này , tại Gò Chùa (thị xã Yên Bái) , một tổ chức mang tên " Thanh niên Đoàn " được thành lập . Mỗi tháng, nhóm " Thanh niên Đoàn " này họp với nhau một lần để đọc sách báo yêu nước như " Chiêu hồn nước " của Phạm Tất Đắc , "Hải ngoại huyết thư " của Phan Bội Châu , báo Tiếng Dân , Phụ nữ Tân Văn , Đuốc nhà Nam v.v ... Đặc biệt là báo " Thanh niên " của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên mà một số giáo viên còn giữ lại nói về chủ nghĩa cộng sản . Điều này thể hiện trong bài thơ trên tờ " Học sinh báo " ra ngày 1-3-1930 với hai câu kết đầy niềm tin : "Dân ta nhất định có phen Treo cờ liềm búa thái bình từ đây" (2 ). " Thanh niên Đoàn " chú trọng phát triển tổ chức trong giáo giới , viên chức và thanh niên lao động . Đây là những cơ sở cách mạng đầu tiên theo đường hướng mới do Nguyễn Ái Quốc chỉ ra được thành lập trong giới trẻ ở Yên Bái . " Học sinh Đoàn " và " Thanh niên Đoàn " hoạt động rất tích cực , họ cùng nhau tìm hiểu tình hình chính trị trong nước , tìm

( 1 ) Lịch sử Đảng bộ Yên Bái, Sđd , tr 310 . (2) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ , Sđd , tr 175 . :

16

hiểu cách mạng Tháng 10 Nga , tìm hiểu về V.I.Lênin vĩ đại , về ngày Quốc tế Lao động 1-5 và rải truyền đơn kêu gọi thanh niên cùng các giới đồng bào đứng lên đấu tranh giành độc lập , tự do cho đất nước . Những hoạt động trên làm cho kẻ thù hoảng sợ tìm cách đối phó . Chúng cho bọn mật thám và tay sai tìm kiếm , phanh phui các cơ sở của " Học sinh Đoàn " khắp thị xã và trong tỉnh Yên Bái . Do chưa tích luỹ được kinh nghiệm hoạt động bí mật nên " Học sinh Đoàn " và " Thanh niên Đoàn " bị bọn chỉ điểm phát hiện . Chúng liền cho bắt giam các đầu mối liên lạc , bắt những anh chị em làm tập san " Học sinh báo " mới ra được 3 số trong năm 1930. Trước sự khủng bố , lùng sục của kẻ thù , hầu hết những anh chị em tham gia " Học sinh Đoàn " và " Thanh niên Đoàn " đều bị bắt , bị địch cầm tù và tra tấn

dã man . Ngày 13-6-1930 , toà án đệ nhị cấp Yên Bái đã đưa vụ " Thanh niên Đoàn " và " Học sinh Đoàn " ra xét xử kết án 17 anh chị em từ 1 đến 5 năm tù giam vì tội tham gia " hội kín " , rải truyền đơn , treo cờ cộng sản . Mọi người đã kháng án nên bị đưa về Hoả Lò ( Hà Nội) . Ngày 12-10-1930 , toà Thượng thẩm đem vụ này ra xét xử lại . Báo Đông Pháp số 1504 ra sau đó đã tường thuật : " ... Toà thượng thẩm xét xử lại vụ cộng sản ở Yên Bái đã họp do quan cố vấn Languellier chủ toạ , cố vấn Veron và quan Tổng đốc Vũ Ngọc Hoánh sung chức bồi thẩm , quan thượng lý Joyex ngồi ghế biện lý . Toà phúc lại việc xử ngày 13-6 gồm 15 bị cáo tên kể sau đây : 5 năm tù Đỗ Văn Đức , Ngô Cửu , Phạm Lợi ...

( 1 ) Lịch sử Đảng bộ Yên Bái. Sđd . Tr 310 . 47

4 năm

tù Dương Duy Hùng , Nguyễn Hữu Hiền , Lê

Văn Viên , Đỗ Trọng Thi , Dương Văn Lan , Đinh Phú Sấn ... 18 tháng tù Mai Xuân Khôi , Hoàng Huy Mộc . 1 năm tù Trần Thị Gái .

Hai trạng sư Bora và Masnohn cãi cho các bị án . Sau mấy phút vào phòng luận tội , Toà ra tuyên bố như sau : Y án 5 năm tù Đỗ Văn Đức , Phạm Lợi , Ngô Cửu Y

án

4

năm

tù

Dương

Duy

Hùng ,

Đỗ Văn

Cầu ,

Nguyễn Văn Vạc Giảm xuống 12 tháng tù Cao Văn Phú Giảm xuống 6 tháng tù Nguyễn Văn Tư, Nguyễn Văn Ba , Nguyễn Hữu Hiền Giảm xuống 3 tháng tù Trần Thị Gái Các bị án đều phải 5 năm quản thúc Được tha bổng là Lê Văn Viên , Đỗ Trọng Thi , Dương Văn Lan , Đinh Phú Sấn , Mai Xuân Khôi , Hoàng Huy Mộc . Các người được tha này phải liên đới chịu án phí..." "). Cần kể thêm rằng một hội viên " Thanh niên Đoàn " tên là Ngô Văn Phú làm nghề cắt tóc ở thị xã Yên Bái bị bắt sau cùng và đã bị toà án thực dân kết án 2 năm tù giam . Sau khi hai tổ chức "Học sinh Đoàn " và " Thanh niên Đoàn " bị bọn thực dân và thống trị đàn áp , khủng bố , phong trào cách mạng ở Yên Bái theo xu hướng mới tạm thời lắng xuống . Tuy nhiên , ảnh hưởng của xu hướng mới

( 1 ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ, Sđd , tr 176 , 177 . 48

vẫn tiếp tục lan rộng và ngày càng đi sâu vào các tầng lớp thanh niên Yên Bái . Giới trẻ không chịu khuất phục trước uy vũ của kẻ thù mà vẫn nuôi chí căm thù chờ đợi thời cơ tiếp tục vùng lên theo con đường đấu tranh cho chính đảng của giai cấp vô sản lãnh đạo . Cũng vào thời gian đầu năm 1930 , tại Yên Bái đã nổ ra cuộc khởi nghĩa do Việt Nam Quốc dân đảng lãnh đạo . Đây là tổ chức yêu nước thành lập ngày 27-12-1927 đứng đầu là Nguyễn Thái Học . Anh là sinh viên tốt nghiệp Cao đẳng Thương mại Hà Nội , một người đã nuôi chí căm thù giặc từ khi còn trên ghế nhà trường. Sau khi liên hệ được với những người yêu nước khác trong tầng lớp thanh niên tiểu tư sản ở Hà Nội và nhiều tỉnh khác thuộc đồng bằng Bắc Bộ , nhất là trong lớp hạ sĩ quan và binh lính trẻ tuổi trong đội ngũ lính khố đỏ tại các đồn trại do sĩ quan Pháp chỉ huy . Quốc dân đảng của Nguyễn Thái Học là chính đảng của giai cấp tư sản dân tộc và tầng lớp tiểu tư sản trí thức có tinh thần yêu nước chống đế quốc , phong kiến . Việt Nam quốc dân Đảng chủ trương đánh đuổi thực dân Pháp , xây dựng xã hội dân chủ tư sản nhưng lại chưa đề ra được đường lối , phương pháp cách mạng đúng , chỉ chú ý vận động binh lính , cai đội trẻ trong hàng ngũ đối phương và phát triển tổ chức trong các tầng lớp thanh niên tiểu tư sản thành thị , trí thức , viên chức ... mà không chú trọng vận động công nhân , nông dân . Mặc dầu đã xây dựng được một số cơ sở trong các tỉnh , thành chủ yếu là phía Bắc nhưng do tổ chức lỏng lẻo , mất cảnh giác nên bị bọn chỉ điểm , bọn cơ hội thậm chí cả bọn mật thám và tay sai của địch chui vào Đảng thao túng , làm gián điệp từ bên trong . Khởi nghĩa Yên Bái mà lực lượng chủ lực tham gia bao gồm tuyệt đại bộ phận còn rất trẻ mang nặng lòng yêu

49

nước , thương nòi với chí khí lẫm liệt từ các lãnh tụ như Nguyễn Thái Học lúc này mới 26 tuổi , Phó Đức Chính , nhân vật chủ chốt thứ ba trong hàng ngũ lãnh đạo Việt Nam quốc dân đảng mới 22 tuổi cũng như đông đảo nghĩa quân đã hy sinh vì Tổ quốc trong tuổi thanh xuân. Hàng nghìn chiến sĩ yêu nước trẻ tuổi bị tù đày, tra tấn dã man ở Côn Đảo hoặc ở Guyam để lại sự cảm phục và lòng tiếc thương vô hạn cho các tầng lớp nhân dân ta trong cả nước . " Nôn nóng, muốn đốt cháy giai đoạn do chính mình đề ra , không xác định được lực lượng chủ yếu của cách mạng là những yếu tố tạo ra sự mất phương hướng trong chỉ đạo chiến lược và hành động của Quốc dân đảng . Cuộc vùng dậy của tổ chức này nằm trong tình thế hoàn toàn bị động , ý chí không đồng , lực lượng không đủ để tạo thế và lực cho cách mạng. Sự thất bại gần như là việc đương nhiên " (1) . Song , tinh thần của khởi nghĩa Yên Bái là bất diệt , những tấm gương của những người trẻ tuổi trong khởi nghĩa Yên Bái là bất tử . Dưới máy chém của kẻ thù , Nguyễn Thái Học hô vang : " Việt Nam vạn tuế" , Phó Đức Chính dõng dạc trả lời với quân xâm lược : "Chết vì đất nước có gì mà phải ân hận " rồi anh cũng hô vang " Việt Nam vạn tuế" ! Hoảng sợ trước các cuộc nổi dậy đấu tranh giành độc lập dân tộc của nhân dân ta , thực dân Pháp và bọn tay sai đã thực hiện chính sách tàn sát , khủng bố vô nhân đạo như triệt hạ các làng mạc mà điển hình là dùng máy bay ném bom san bằng làng Cổ Am (Vĩnh Bảo) , giết hại hàng trăm dân thường vô tội .

( * ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ , Sđd , tr 171 .

50

Các phiên toà đề hình được bọn thống trị mở ra tại nhiều nơi như Yên Bái , Hải Dương , Kiến An , Hà Nội ... với 50 án tử hình , gần một nghìn án tù chung thân , biệt xứ và (1) có thời hạn kéo dài suốt 2 năm sau cho đến khi Việt Nam Quốc dân đảng về cơ bản chấm dứt hoạt động với tư cách là một tổ chức yêu nước . Trong tham luận đọc tại Đại hội VII Quốc tế Cộng sản , đồng chí Lê Hồng Phong , Tổng Bí thư của Đảng đánh giá : " Cuộc đấu tranh cách mạng năm 1930 , mở đầu bằng cuộc khởi nghĩa nổi tiếng ở Yên Bái . Cuộc khởi nghĩa này giữ một vai trò to lớn đối với sự phát triển phong trào Đông Dương" . Khởi nghĩa Yên Bái không những có tiếng vang trên toàn xứ Đông Dương mà còn làm cho đế quốc Pháp lo sợ , nhân dân tiến bộ và những người cộng sản Pháp

ca

ngợi ,

tôn

vinh .

Nhà

thơ lớn Aragông (Louis

Aragon ) viết bài nhan đề " Yên Bái " đăng trên báo "Mặt trận đỏ " tại Paris (6-1930 ) : "Yên Bái , đây là điều nhắc nhở ta rằng không thể bịt miệng một dân tộc mà người ta không thể khuất phục bằng lưỡi kiếm của đao phủ . Yên Bái , gửi tới những người anh em da vàng lời nguyền này , để mỗi giọt cuộc sống các bạn đều tràn máu một tên Varene " (Varene là toàn quyền Pháp ở Đông Dương ) . Trong bài diễn ca " Lịch sử nước ta" , lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc viết :

"Kìa Yên Bái , nọ Nghệ An Hai làn khởi nghĩa tiếng vang toàn cầu " .

( * ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ . Sđd , tr 171 .

51

Thật vậy , dưới ngọn cờ của Đảng Cộng sản Việt Nam , từ tháng 6 đến tháng 8 năm 1930 , trong cả nước đã nổ ra 121 cuộc đấu tranh

trong đó có các cuộc đấu tranh chống

cướp đất , sưu cao , thuế nặng của đồng bào các dân tộc Dao , Tày , Thái ... ở Yên Bái . Trên cơ sở này , Đảng ta chủ trương phát động một cao trào cách mạng rộng lớn nhằm giành lại những lợi ích thiết thân cho quần chúng . Với lòng yêu nước và căm thù giặc cao độ , nhiều cuộc đấu tranh lớn đã bùng lên khắp nơi mà đỉnh cao là sự xuất hiện các Xô Viết làm

chức năng chính quyền cách mạng do

giai cấp công nhân lãnh đạo nổ ra như sấm rền ở hai tỉnh Nghệ An , Hà Tĩnh . Bài ca " Thanh niên cận vệ " hùng tráng đã cổ vũ các chiến sĩ Xô Viết Nghệ Tĩnh trẻ tuổi vùng lên : " ... Chúng ta là thanh niên cận vệ Sinh trưởng trong nơi đớn đau khốn cùng Một là toàn thắng , hai là hy sinh Vì công lý ta ra tranh đấu ..."

Cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh có tiếng vang lớn trong cả nước và lan toả đến Yên Bái , thúc giục đồng bào và thanh niên các dân tộc đứng lên . Chỉ trong hai tháng 9 và 10 năm 1930 , cả nước có 362 cuộc đấu tranh . Lúc này ở Yên Bái chưa có cơ sở Đảng nhưng ảnh hưởng của Xô Viết Nghệ Tĩnh và dư âm của khởi nghĩa Yên Bái đã cổ vũ tinh thần của nhân dân và thanh niên , nuôi dưỡng lòng yêu nước , kiên trì chờ đợi thời cơ để tham gia cuộc đấu tranh giành độc lập , tự do cho đất nước , tạo điều kiện cho việc xây dựng cơ sở Đảng và tổ chức Đoàn ở địa phương sau này .

( ) Lịch sử Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên, NXBTN 2001, tr 77 .

52

Những chiến sĩ cộng sản đã hiểu rõ giá trị tinh thần của khởi nghĩa Yên Bái và cùng đồng bào cả nước tôn vinh những tấm gương tiêu biểu mà phần lớn còn rất trẻ của các nghĩa sĩ Yên Bái bất diệt . Để khơi dậy lòng yêu nước , căm thù giặc nhân kỷ niệm 1 năm cuộc khởi nghĩa Yên Bái do Nguyễn Thái Học và các đồng chí của anh bị đế quốc dìm vào trong biển máu , ngày 8-2-1931 , Thành uỷ Đảng Cộng

sản

Đông Dương thành

phố Sài

Gòn chủ

trương tổ chức một cuộc mít tinh quần chúng vào thời điểm tan trận đá bóng ở sân Laraynie . Tiếng nói của Đảng dưới cờ đỏ búa liềm được quần chúng hoan nghênh nhiệt liệt. Bỗng tiếng còi inh ỏi của lũ cảnh sát nổi lên và một tên mật thám Pháp cao to lao tới cố bắt cho được người vừa diễn thuyết . Không hề lưỡng lự , Lý Tự Trọng, một trong số 8 đoàn viên đầu tiên của Đoàn được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giáo dục , bồi dưỡng ở Quảng Châu lúc còn ở tuổi thiếu niên đã nhanh chóng rút súng nhả đạn về phía tên giặc . Hắn gục xuống chết tươi . Đó là Lơgơrăng , thanh tra mật thám khét tiếng độc ác tại Sài Gòn lúc bấy giờ . Lý Tự Trọng bị địch bắt , bị tra tấn vô cùng dã man trong nhiều ngày nhưng trước sau như một , anh không hề hé răng khai báo với giặc nửa lời ngoài cái tên Nguyễn Huy , tên anh dùng khi từ Quảng Châu về Sài Gòn công tác theo sự phân công của tổ chức . Sau khi đã dùng mọi cực hình tàn bạo nhất bị thất bại trước ý chí gang thép của người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi , kẻ thù tổ chức phiên toà đại hình xét xử Lý Tự Trọng . Trước toà án đế quốc , Lý Tự Trọng đã gạt phắt lời bào chữa của luật sư Căngxenlơri rằng "bị can còn trẻ đã hành động thiếu suy nghĩ , xin toà mở lượng khoan hồng" ... Anh ngẩng cao đầu , tay chắp sau lưng nói dõng dạc , rành rọt từng lời : " Tôi

53

hành động có suy nghĩ , tôi hiểu việc tôi làm , tôi đủ trí khôn để biết rằng con đường của thanh niên chỉ là con đường cách mạng chứ không thể có con đường nào khác" .

II- THAM GIA XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG , TIẾN TỚI CAO TRÀO ĐẤU TRANH CHỐNG PHÁP - NHẬT, TỔNG KHỞI NGHĨA GIÀNH CHÍNH QUYỀN .

Sau cuộc khởi nghĩa Yên Bái và các hoạt động sôi nổi của các nhóm thanh niên trong tổ chức " Học sinh Đoàn " , " Thanh niên Đoàn " theo xu hướng mới do ảnh hưởng của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên do lãnh tụ Nguyễ Ái Quốc sáng lập , lãnh đạo , nhất là sau cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh thành lập chính quyền công nông ở nhiều vùng trong hai tỉnh Nghệ An , Hà Tĩnh , cách mạng nước ta bị đế quốc , phong kiến đàn áp , khủng bố hết sức khốc liệt . Hàng vạn cán bộ , đảng viên , hội viên và quần chúng yêu nước bị chém giết , tù đày . Yên Bái là một trong những địa bàn mà thực dân Pháp cùng bọn tay sai tập trung sự chú ý và thi hành chính sách khủng bố tàn bạo trong nhiều năm liền . Tuy nhiên , những chiến sĩ cách mạng và quần chúng yêu nước trong toàn quốc cũng như riêng Yên Bái vẫn kiên cường chờ thời cơ tiếp tục đứng lên . Đến các năm 1933 . 1934 , cơ sở Đảng, cơ sở Đoàn dần dần được khôi phục ở nhiều nơi qua các phong trào đấu tranh .

Đại hội lần thứ nhất của Đảng ( 3-1935) là một sự kiện lịch sử quan trọng đánh dấu hệ thống tổ chức Đảng và phong trào cách mạng của quần chúng đã được phục hồi . Đại hội đã đưa ra nhận định : " ... Cơ sở của Đoàn ở Nam kỳ đã được khôi phục , ở Trung kỳ và Bắc kỳ , đội ngũ của Đoàn đang được chỉnh đốn , nhiều cơ sở mới của Đoàn được 54

tổ chức lại . Tại các tỉnh miền núi ở Bắc kỳ và Lào , Đoàn đã thu hút thêm

nhiều đoàn viên thuộc các dân tộc ít

người và cả người Hoa" . Đây là một nhận định hết sức quan trọng , phản ánh thực tiễn tình hình chung và riêng của Yên Bái sau khi bị khủng bố đã bước đầu hồi phục bằng các cuộc đấu tranh của đồng bào các dân tộc chống chính sách bóc lột bằng sưu cao , thuế nặng , nhất là chống cướp đất lập đồn điền của bọn chủ người Pháp . Đại hội lần thứ nhất của Đảng chỉ rõ : " Nhiệm vụ chính của Đoàn là phải củng cố và mở rộng tổ chức , đặc biệt là ở những vùng quan trọng như các hầm mỏ , nhà máy , đồn điền ... Phải dùng các hình thức công khai và bán công khai , bí mật và lập ra các tổ chức có tính phổ thông như Hội thể thao , Câu lạc bộ , Hội đọc sách báo , Hội cứu tế v.v ... để tập họp thanh niên " (2). Vào thời gian Mặt trận Nhân dân ở Pháp được thành lập (5-1935) bao gồm Đảng Xã hội , Đảng Cộng sản , Đảng cấp tiến , Tổng Liên đoàn Lao động thống nhất và các đoàn thể khác . Trong cuộc bầu cử Quốc hội tháng 5-1936 , Mặt trận Nhân dân giành được đa số phiếu và tháng 6-1936 , Chính phủ phái tả lên cầm quyền ở Pháp . Chính phủ này thực chất vẫn là cơ quan chấp hành ý chí của giai cấp tư sản Pháp , song trước sức mạnh đấu tranh của quần chúng đoàn kết trong mặt trận nhân dân , một số yêu sách về xã hội kinh tế trong cương lĩnh của mặt trận đã được thực hiện .

Căn cứ vào diễn biến của tình hình quốc tế và trong nước , nhất là tình hình ở Pháp , tháng 7 năm 1936 , Hội

( 1 ) (2) Lịch sử Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên . NXBTN HN , 2001 , tr 88.

55

nghị TW Đảng đã định ra đường lối, phương pháp tổ chức và đấu tranh cách mạng trong tình hình mới . Nhiệm vụ trước mắt của đấu tranh và các đoàn thể quần chúng do Đảng lãnh đạo là tập trung mũi nhọn đấu tranh chống bọn phản động thuộc địa và tay sai của chúng ở Đông Dương , đòi các quyền tự do , dân chủ , cải thiện đời sống , chống chiến tranh phát xít , bảo vệ hòa bình . Vì vậy , Đảng chủ trương lập Mặt trận Nhân dân Phản đế rộng rãi , về sau đổi thành Mặt trận Thống nhất Dân chủ bao gồm tất cả các giai cấp , đảng phái , đoàn thể chính trị , tín ngưỡng , tôn giáo khác nhau để cùng đấu tranh đòi những điều kiện dân chủ tối thiểu cho nhân dân các nước trên bán đảo Đông Dương . Thực hiện chủ trương của Đảng , Đoàn Thanh niên Dân chủ Đông Dương tiếp nối truyền thống vẻ vang của Đoàn Thanh niên Cộng sản và ra hoạt động công khai dưới sự lãnh đạo của Đảng để tập họp , đoàn kết mọi tầng lớp thanh niên đấu tranh cho các quyền dân sinh , dân chủ ... đáp ứng những lợi ích thiết thân của tuổi trẻ . Trước sức ép đấu tranh của Đảng Cộng sản và nhân dân Pháp , Chính phủ Pháp quyết định thả tù chính trị ở Đông Dương . Lợi dụng cơ hội hiếm

có này , Đảng ta phát

động trong toàn quốc một phong trào rộng lớn bằng hình thức vận động lập "Ủy ban trù bị Đông Dương Đại hội" nhằm thu thập nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân tiến tới triệu tập Đại hội Đại biểu Nhân dân Đông Dương để thông qua bản " Dân nguyện " gửi cho phái bộ điều tra Pháp sắp sang ta . Mặt khác , Đảng xúc tiến lãnh đạo phục hồi , phát triển cơ sở Đảng , cơ sở Đoàn ; đặc biệt là chỉ đạo cho các cấp Đoàn nhanh chóng mở rộng mặt trận đoàn kết , tập họp thanh niên bằng nhiều hình thức phong phú , đa

56

dạng như lập các Hội thể dục , thể thao , Hội đọc sách báo , Hội tương tế, ái hữu , Hội hoạt động văn hóa v.v ... và xuất bản sách , báo . Ảnh hưởng của các hoạt động do Mặt trận Dân chủ đề xướng đã lan toả đến Yên Bái thúc đẩy quần chúng yêu nước , nhất là giới trẻ tích cực tham gia các cuộc đấu tranh đòi cải thiện đời sống , được tự do đi lại , tự do đọc sách báo , tự do lập Hội . Xứ Đoàn Thanh niên Dân chủ Bắc kỳ đã đưa cán bộ lên Yên Bái tuyên truyền phổ biến sách báo của Đảng , của Đoàn nhằm vận động giới trẻ lập Mặt trận Thống nhất Thanh niên các dân tộc . Nhiều nhóm đọc sách báo của thanh niên Yên Bái ra đời ở thị xã và một số huyện trong tỉnh . Các tờ báo công khai của Đảng như " Tin tức " ,, " Thời thế" , " Đời mới" , " Lao động " v.v ... và của Đoàn như " Bạn dân " , " Thế giới" ... được đưa lên thị xã Yên Bái . Tại đây có một " thư quán " do nhóm thanh niên là thầy giáo đứng ra làm đại lý phân phối cả sách và báo tiến bộ trong nước cũng như được nhập từ Pháp sang Hà Nội . " Thư quán " thu hút tầng lớp thanh niên tiểu tư sản cả ở thị xã và các huyện đến mua sách báo , luận đàm thời sự ... Họ tìm đọc những cuốn sách nói về chủ nghĩa Mác phổ thông và chuyền cho nhau xem một cách thú vị . Nhờ có sách , báo của Đảng và Đoàn , các nhóm thanh niên yêu nước ở Yên Bái nắm được phần nào chủ trương , đường lối và phương pháp , hình thức đấu tranh cách mạng trong thời kỳ mới . Ở xưởng sửa chữa xe lửa Yên Bái , thanh niên công nhân lập Hội Ái hữu giúp đỡ những người gặp khó khăn . Hội Thể dục ra đời ở Yên Bái với các đội bóng đá của công nhân , học sinh , giáo chức ... hàng tuần tổ chức thi đấu ở thị

57

xã và các huyện lỵ . Một không khí hoạt động sôi nổi có tiếng vang đến các tầng lớp nhân dân là đấu tranh đòi các quyền dân sinh , tiêu biểu là cuộc đấu tranh của nông dân các xã

Đào Thịnh ,

Phúc Long ,

Văn

Phú ...

( Trấn Yên )

chống cướp ruộng , đòi giảm thuế điền , chống bắt phu . Trong thanh niên , các hoạt động văn hóa như diễn kịch , đọc sách , thi đấu thể thao v.v ... phát triển mạnh . Trong tầng lớp tiểu thương có các cuộc đấu tranh của anh chị em thợ may , thợ thủ công đòi giảm thuế môn bài , thuế nhà , thuế cư trú , thuế chợ . Ngày 1-5-1938 , các cuộc mít tinh , hội họp nhỏ của thanh niên thị xã và một số huyện đã được tổ chức để nghe cán bộ Đảng, cán bộ Đoàn nói về tình hình và nhiệm vụ của tuổi trẻ trước thời cuộc . Bọn thống trị ở Yên Bái tìm nhiều biện pháp xoa dịu phong trào đấu tranh bằng nhiều thủ đoạn như bỏ lệ tuần canh , bỏ thuế vãng lai , cấm giới chủ đánh đập người lao động , tăng lương cho công nhân , đuổi những tên cai , ký hành hạ thợ .

Đối với thanh niên , bọn thống trị tuyên

truyền sự khai hóa của thực dân Pháp , để cho họ được lập các hội học chữ quốc ngữ , nhóm đọc sách , lập thư quán v.v ... Tuy nhiên , bên trong chúng cho bọn mật thám , chỉ điểm theo dõi từng người , nhất là theo dõi những người trong nhóm đọc sách , báo mácxít . Nhờ có các cán bộ của Xứ Đoàn Thanh niên Dân chủ Bắc kỳ lên phát động phong trào đấu tranh đòi các quyền dân sinh , dân chủ trong đó có cả quyền được tự do đi lại mà nhiều thanh niên yêu nước Yên Bái được về Hà

Nội tiếp cận với nhiều hoạt động

của thanh niên Hà Nội như phong trào "học chữ quốc ngữ " là quyền lợi thiết thân của thanh niên , phong trào đấu tranh chống các hủ tục , mê tín dị đoan , phong trào hoạt động văn hóa , nghệ thuật lành mạnh đề cao những giá trị 58

1

truyền thống của dân tộc như

tôn vinh các vị anh hùng

qua các đêm diễn kịch , đêm văn nghệ v.v ...

Hiệu sách

" Đồng Xuân " do anh Nguyễn Văn Trạch ( tức Hồng Quang) sinh viên trường Đại học Luật Hà Nội được Đảng và Đoàn phân công phụ trách là nơi thường xuyên lui tới của nhiều thầy giáo và viên chức trẻ từ Yên Bái đến . Hồng Quang là một cán bộ Đoàn có nhiệt huyết , chính anh đã giúp đỡ cho nhiều bạn thanh niên trong đó có những thanh

niên yêu nước Yên Bái về việc tìm hiểu

đường lối của Đảng và về lý tưởng của thanh niên , nhất là việc xây dựng và mở rộng tổ chức thanh niên dân chủ ở các địa phương . Thực hiện ý kiến chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Văn Cừ , Tổng Bí thư của Đảng , sau Hội nghị Đại biểu Thanh niên Dân chủ Bắc kỳ họp vào ngày 5-5-1938 tại số nhà 28 phố Rô Lăng (nay là Hai Bà Trưng - Hà Nội) , Xứ Đoàn Thanh niên Dân chủ đã cử nhiều đợt cán bộ trong đó có các đồng chí Đào Duy Kỳ , Trần Đình Tri , Nguyễn Thị Nghĩa ... lên các tỉnh trung du và miền núi xúc tiến việc xây dựng cơ sở Đoàn . Qua hiệu sách Đồng Xuân , nhiều thanh niên yêu nước ở Yên Bái đã được các đồng chí Xứ Đoàn tuyên truyền , giác ngộ về lý tưởng của Đảng . Song, quá trình triển khai việc xây dựng tổ chức Đoàn trên các địa bàn mới trong đó có Yên Bái vừa được xúc tiến chưa được bao lâu thì tình hình chung có sự đột biến . Ngày 1-9-1939 , phát xít Đức tiến công Ba Lan , tiếp đó ngày 3-9 . 1939 , Anh và Pháp tuyên chiến với Đức . Chiến tranh thế giới lần thứ hai bùng nổ đã trực tiếp tác động sâu sắc đến tình hình mọi mặt ở Đông Dương và Việt Nam . Để phục vụ chiến tranh , thực dân Pháp ban bố lệnh tổng động viên , ra sức cướp của , tăng giờ làm , giảm tiền 59

lương của công nhân và bắt thanh niên đi lính . Chúng thẳng tay đàn áp , khủng bố phong trào cách mạng . Các quyền tự do , dân chủ mà thanh niên và nhân dân ta giành được trong thời kỳ Mặt trận Dân chủ đều bị xoá bỏ . Các tổ chức của công nhân và thanh niên (công khai ) đều bị giải tán . Bọn thống trị ra sức bắt bớ , truy lùng những chiến sĩ cộng sản . Ngày 29-9-1939 , Trung ương Đảng ta ra " Thông cáo gửi cho các đồng chí các cấp bộ " giải thích tình hình thế giới và trong nước , đồng thời đề ra chủ trương ứng phó trước mắt . Tháng 11 năm 1939 , TW Đảng họp Hội nghị lần thứ 6 tại Bà Điểm ( Hóc

Môn , Gia Định) có các đồng chí Nguyễn

Văn Cừ , Lê Duẩn , Phan Đăng Lưu , Võ Văn Tần .

tham

dự . Nghị quyết Hội nghị nhấn mạnh giải phóng dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng Đông Dương rằng : " Bước đường sinh tồn của các dân tộc Đông Dương không có con đường nào khác hơn là con đường đánh đổ đế quốc Pháp , chống tất cả ách ngoại xâm vô luận da trắng hay da vàng" . Hội nghị chủ trương lập Mặt trận Thống nhất Dân tộc Phản đế Đông Dương nhằm đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, các giai cấp và dân tộc ở Đông Dương để đánh đổ đế quốc Pháp và tay sai của chúng . Đối với các tỉnh miền núi và dân tộc thiểu số , Hội nghị TW lần thứ 6 nhấn mạnh : " Phải chú ý xây dựng cơ sở và tổ chức những Đảng bộ tự trị của các dân tộc thiểu số" (2 )

Thực hiện chủ trương của Đảng , Đoàn Thanh niên Phản đế tiếp nối sự nghiệp vẻ vang của Đoàn Thanh niên

( 1 ) ( 2 ) Văn kiện Đảng 1930-1945 , tập 3 , Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng TW xuất bản , HN , 1997 , tr 55-56 . 60

Cộng sản , Đoàn Thanh niên Dân chủ trước đây . Đoàn Thanh niên Phản để tiếp tục xây dựng được nhiều cơ sở ở nông thôn , trong nhà máy , trường học ... nhất là ở các tỉnh Cao Bằng , Bắc Kạn , Bắc Ninh , Lạng Sơn , Thái Nguyên , Sơn Tây , Quảng Trị và nhiều tỉnh ở Nam Bộ . Thời gian này ( năm 1940 ) , Ban Cán sự Đảng khu D phụ trách 7 tỉnh (Phúc Yên , Vĩnh Yên , Phú Thọ , Yên Bái , Tuyên Quang , Lào Cai và Hà Giang) cử đồng chí Hoàng Ngọc Chương lên Yên Bái xúc tiến việc xây dựng các cơ sở Đảng và các tổ chức quần chúng , nhất là tổ chức Thanh niên Phản đế . Đổng chí Hoàng Ngọc Chương đã chắp nối và xây dựng được một số cơ sở cách mạng ở thị xã , vùng Ngòi Hóp , Mậu A (Trấn Yên) ... Quần chúng cách mạng các dân tộc Yên Bái tích cực hưởng ứng chủ trương đấu tranh giải phóng dân tộc của Đảng . Các cơ sở đều có anh chị em thanh niên tham gia đã tổ chức rải truyền đơn ở ga xe lửa Yên Bái , căng khẩu hiệu và treo cờ Đảng ở cạnh toà sứ , nhất là truyền đơn phản đối thực dân Pháp bắt thanh niên đi lính được thanh niên tìm đọc và chuyền cho nhau xem , cùng hứa với nhau không đi lính làm bia đỡ đạn cho Pháp . Tháng 7

năm

1940 ,

sau khi đồng chí Hoàng Ngọc

Chương bị địch bắt, Ban Cán sự Đảng khu D lại cử đồng chí Trần Thị Minh Châu (tức Trinh ) lúc này đang hoạt động ở Cát Trù ( Cẩm Khê , Phú Thọ) lên Nang Sa , Hiền Lương và Linh Thông (Minh Quân , Trấn Yên ) đi vào quần chúng thanh niên yêu nước để gây dựng các cơ sở Đoàn Thanh niên Phản đế . Đồng chí Minh Châu đã bắt liên lạc với nhóm

(1) Lịch sử Đảng bộ tỉnh Yên Bái, tr 34. 61

thanh niên yêu nước địa phương , tuyên truyền giác ngộ họ về đường lối chính sách của Đảng, về lý tưởng phấn đấu của thanh niên. Kết quả là cơ sở Thanh niên Phản đế đầu tiên của tỉnh Yên Bái ra đời ở Trấn Yên . Đoàn viên trong cơ sở Đoàn này gồm các tiểu tổ là học sinh lớn ở trường tiểu học Động Lâm - Hiền Lương và ở Linh Thông. Sau khi xây dựng xong cơ sở Thanh niên Phản đế ở đây , đồng chí Minh Châu giao nhiệm vụ phụ trách cơ sở này cho đồng chí Đào Đình Bảng, người Minh Quân, Trấn Yên . Khác với các cơ sở "Học sinh Đoàn " và " Thanh niên Đoàn " hồi năm 1930 ở Yên Bái mới chỉ tập họp những bạn trẻ yêu nước có xu hướng tiến bộ theo đường lối tổ chức và xu hướng mới được ảnh hưởng của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên và của Đảng Cộng sản Việt Nam , cơ sở Đoàn Thanh niên Phản đế ở Trấn Yên lúc này là tổ chức Đoàn có mục đích , tôn chỉ rõ ràng , được tổ chức theo Điều lệ của Đoàn Thanh niên Phản đế , phấn đấu theo lý tưởng của Đảng, hoạt động dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng với chức năng là đội hậu bị của Đảng . Điều này được thể hiện qua hoạt động của cơ sở Đoàn là tích cực tuyên truyền , giác ngộ , cổ vũ thanh niên các dân tộc đoàn kết đấu tranh chống đế quốc và tay sai , học tập đường lối , chủ trương của Đảng,

đi vào quần chúng , vận động quần

chúng đứng lên bằng mọi hình thức thích hợp từ việc đòi các quyền lợi thiết thân , chống áp bức , bóc lột đến đấu tranh chính trị chống chế độ cai trị khắc nghiệt của chủ nghĩa thực dân , đế quốc ; chống bọn phong kiến tay sai tại địa phương. Cơ sở Đoàn Thanh niên Phản đế ở Trấn Yên đã tổ chức cuộc rải truyền đơn ở chợ Vân Hội trong lúc đang họp chợ gây ảnh hưởng khá rộng quanh vùng , góp phần phát động phong trào đấu tranh trong quần chúng .

62

Qua việc đọc sách , báo của Đảng , được cán bộ truyền đạt , cán bộ , đoàn viên trong cơ sở Đoàn Thanh niên Phản đế Trấn Yên là những người tích cực đưa tin tức về hai cuộc khởi nghĩa ở Bắc Sơn và Nam kỳ, góp phần động viên , cổ vũ lòng yêu nước trong thanh niên và nhân dân các dân tộc làm cho họ thêm căm thù giặc và thêm tin tưởng ở sức mạnh của khối đoàn kết toàn dân đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc , phong kiến . Sự ra đời của tổ chức Đoàn Thanh niên Phản đế ở Trấn Yên do đồng chí Đào Đình Bảng phụ trách đánh dấu bước phát triển mới rất có ý nghĩa của phong trào thanh niên yêu nước ở Yên Bái từ tự phát đến tự giác . Các nhóm " Học sinh Đoàn " , "Thanh niên Đoàn " đầu năm 1930 cho đến các Hội thể dục, thể thao , ái hữu , văn hóa ... giai đoạn 1936-1939 của tuổi trẻ Yên Bái là quá trình tự tập họp của quần chúng thanh niên yêu nước các dân tộc được ảnh hưởng của Đảng Cộng sản qua tác động của cán bộ , đảng viên nay đã chuyển sang giai đoạn được trang bị về chủ trương , đường lối của Đảng, được đứng trong tổ chức chặt chẽ - tổ chức của những người cộng sản trẻ tuổi : Thanh niên Phản đế Đoàn với tôn chỉ , mục đích , phương hướng và phương pháp hoạt động mới dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng. Cũng vào thời gian này , ở Yên Bình , đồng chí Vũ Dương vừa thoát khỏi nhà tù đế quốc đã đến Ngòi Rũ (Ngọc Chấn ) và Cảm Nhân bắt tay xây dựng cơ sở Đảng, cơ sở Đoàn . Đồng chí Vũ Dương đã có công khôi phục và phát

triển

phong trào

học chữ quốc

ngữ trong thanh

niên . Từ trong phong trào này , đồng chí đã tuyển chọn

( " ) Lịch sử Đảng bộ Yên Bái, tr 35. 63

những thanh niên yêu nước tích cực để giác ngộ về lý tưởng của Đảng và đưa họ vào tổ chức . Tiếc rằng , trung tuần tháng 10 năm 1941 , sau khi dự họp Xứ uỷ trở về đồng chí Vũ Dương bị địch bắt . Trước sự phát triển của phong trào đấu tranh , bọn thống trị thẳng tay đàn áp với chính sách " làm sạch còn hơn bỏ sót" . Hàng loạt cơ sở cách mạng bị khủng bố , nhiều cán bộ , đảng viên , đoàn viên bị bắt , tù đày , nhân dân và tuổi trẻ các dân tộc Yên Bái lại phải vượt qua thử thách lớn ; tuy bị tổn thất nặng và phong trào tạm lắng xuống trong thời gian sau đó nhưng các cơ sở và quần chúng yêu nước còn lại vẫn nuôi dưỡng chí khí đấu tranh , chờ đợi thời cơ để đứng lên đánh đuổi kẻ thù chung . Ngày 28-1-1941 , Nguyễn Ái Quốc , lãnh tụ của Đảng và dân tộc bí mật về nước ở vùng Pắc Bó (Cao Bằng ) để cùng Trung ương trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam . Đây là sự kiện hết sức quan trọng trong tiến trình phát triển cách mạng ở nước ta . Nguyễn Ái Quốc bắt tay vào việc xây dựng căn cứ địa , tổ chức các đoàn thể cứu quốc và chuẩn bị Hội nghị của Ban Chấp hành TW Đảng . Tháng 5-1941 , Nguyễn Ái Quốc thay mặt cho Quốc tế Cộng sản triệu tập và chủ trì Hội nghị Ban Chấp hành TW Đảng lần thứ 8. Tham gia Hội nghị có các đồng chí Trường Chinh , Hoàng Quốc Việt, Hoàng Văn Thụ , Phùng Chí Kiên ... Trên cơ sở phân tích một cách sâu sắc tình hình trong nước và trên thế giới , Hội nghị xác định cuộc cách mạng nước ta trước mắt là cách mạng giải phóng dân tộc ; các lực lượng cách

mạng của dân tộc cần tập trung

mũi nhọn vào bọn phát xít xâm lược Pháp - Nhật bởi vì : " Trong lúc này , nếu không giải quyết được vấn đề giải

64

phóng dân

tộc , không đòi được quyền độc lập , tự do cho

toàn thể dân tộc thì chẳng những toàn thể quốc gia , dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu mà quyền lợi của bộ phận giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được" "). Để tập họp và động viên các tầng lớp nhân dân đứng lên đánh đuổi thực dân , phát xít Pháp - Nhật , Hội nghị quyết định thành lập Mặt trận Việt Nam Độc lập Đồng minh ( gọi tắt là Việt Minh) và các đoàn thể cứu quốc , trong đó có Đoàn Thanh niên Cứu quốc . Đoàn Thanh niên Cứu quốc là tổ chức " của những thanh niên muốn tranh đấu đánh Pháp , đuổi Nhật" (2). Đoàn Thanh niên Cứu quốc tiếp nối sự nghiệp của các tổ chức thanh niên do Đảng ta và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập , lãnh đạo trước đó . Hội nghị Trung ương lần thứ 8 có ý nghĩa lịch sử to lớn . Hội nghị đã hoàn chỉnh việc chuyển hướng chỉ đạo chiến lược trong thời kỳ mới , Hội nghị nêu rõ vai trò , trách nhiệm của Đoàn Thanh niên Cứu quốc trong cao trào đấu tranh giành giải phóng dân tộc . Năm

1943 , chiến tranh thế giới lần thứ hai đi vào

bước ngoặt quan trọng . Quân đội Liên Xô đập tan quân phát xít Đức ở Xtalingrát và ở vòng cung Cuốcxcơ cho thấy sự thất bại , tan rã của phát xít là không thể tránh khỏi . Thời cơ giành thắng lợi cho cách mạng nước ta đến gần . Trước tình hình đó , Ban Thường vụ TW Đảng đã họp Hội nghị ở Võng La (Đông Anh , Phúc Yên) , Hội nghị nhấn mạnh một lần nữa rằng chuẩn bị khởi nghĩa là nhiệm vụ trung tâm của Đảng .

(1 ) Văn kiện Đảng ( 1930-1945 ) , tập 3 , Sđd , tr 196 và 210 . (2) Văn kiện Đảng ( 1930-1945) , tập 3 , Sđd , tr 196 và 210 . 65

Lúc này ở Yên Bái , phát xít Nhật đang ra sức tuyên truyền , quảng cáo cho thuyết " Đại Đông Á " cùng " máu đỏ , da vàng "... chúng tổ chức các đảng phái phản động , đặc biệt là ra sức tập họp , lôi kéo thanh niên dưới nhiều chiêu bài lừa mị tinh vi , lợi dụng tinh thần yêu nước của tuổi trẻ . Phát xít Nhật cho bọn tay sai lên Yên Bái lập ra các tổ chức như

" Việt Nam thanh niên ái quốc đoàn " , " Thanh

niên hưng quốc đoàn " v.v ... đưa lại hình ảnh khởi nghĩa Yên Bái với các chiến sĩ và nghĩa quân để đánh lừa thanh niên . Ganh đua với Nhật , thực dân Pháp cũng tung ra các khẩu hiệu như " Pháp - Việt phục hưng" , " Cần lao , gia đình , Tổ quốc " , đặc biệt để tranh thủ giới trẻ , bọn thống trị phát động rầm rộ phong trào thể dục , thể thao với tên gọi : "khoẻ để phụng sự " qua các cuộc thi đấu như : Đua xe đạp , bơi lội , quyền anh , kể cả thi sắc đẹp ... và treo khẩu hiệu , băng rôn tuyên truyền cho các hoạt động này khắp thị xã Yên Bái . Hội nghị Ban Thường vụ TW Đảng nêu trên chỉ rõ : " Phải ra sức chống lại chính sách mê hoặc và lôi kéo thanh niên của phát xít Nhật - Pháp và lãnh đạo thanh niên tranh đấu đòi quyền lợi kinh tế chính trị hàng ngày . Việc soạn sách riêng cho thanh niên cũng rất cần ... Phải phái người vào các đoàn Hướng đạo , Hội thể thao , thể dục mà hoạt động . Nơi nào chưa có những tổ chức như thế thì phải lợi dụng những khả năng và hoàn cảnh mà tổ chức ra , rồi tuyển trong đó những phần tử thanh niên tốt đưa vào Thanh niên Cứu quốc Đoàn" .

( " ) Lịch sử Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên , Sđd , HN , NXBTN, tr 118. 66

O Thực hiện những chủ trương đúng đắn và kịp thời của Ban Thường vụ TW Đảng , giữa năm

1943 , đồng chí Hoàng

Quốc Việt , uỷ viên Ban Thường vụ TW Đảng đi kiểm tra tình hình một số tỉnh trung du , miền núi đã nhận định rằng vùng giáp ranh giữa 2 tỉnh Phú Thọ và Yên Bái là nơi bọn Pháp – Nhật có nhiều sơ hở , không kiểm soát gắt gao . Nếu phát triển phong trào ở Yên Bái có thể mở rộng địa bàn ra nhiều hướng . Từ thực tế trên , TW Đảng đã quyết định phải xây dựng được cơ sở cách mạng ở Yên Bái nhằm hai mục đích : một là lấy Yên Bái làm nơi đứng chân cho các đồng chí ở miền xuôi lên hoạt động và là trạm đón tiếp các đồng chí vượt ngục từ nhà tù Sơn La ; hai là xây dựng căn cứ cách mạng (khu du kích) , chuẩn bị lực lượng khởi nghĩa giành chính quyền ở địa phương . Tháng

10

năm

1943 ,

đồng chí Trần Quang Bình ,

nguyên quán ở Nang Sa - Hiền Lương, vốn hoạt động trong phong trào và tổ chức thanh niên ở Gia Lâm ( Hà Nội) bị bắt trong đợt khủng bố trước đó của địch , bị giam ở nhà tù Hoà Bình , mãn hạn tù , đồng chí bị đưa về quê quản thúc (giữa năm 1943) . Với trách nhiệm là đảng viên của Đảng , đồng chí Trần Quang Bình ý thức sâu sắc về việc phải nắm thời cơ xây dựng lại cơ sở Đảng , cơ sở Đoàn . Trước hết , đồng chí nối lại liên lạc với các đoàn viên , thanh niên phản đế ở địa phương mà đồng chí đã biết từ trước như Đào Đình Bảng , Đào Văn Suý , Hoàng Văn Chi ... ở Minh Quân , Trấn Yên . Các đồng chí đoàn viên , thanh niên phản đế này rất phấn khởi được nối lại liên lạc với

( 1 ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ, Sđd , tr 183 . ( 2) Lịch sử Đảng bộ tỉnh Yên Bái, Sđd , tr 37 , 38 . 67

Đảng và hăng hái bắt tay vào việc tuyên truyền , giác ngộ quần chúng, trước hết là nhằm

vào giới trẻ về chủ trương ,

đường lối đấu tranh giành độc lập dân tộc của mặt trận Việt Minh . Chỉ một thời gian sau , tại Trấn Yên đã xây dựng được các đoàn thể cứu quốc như Hội Phụ nữ Cứu quốc , Đoàn Thanh niên Cứu quốc ,

Hội

Nông dân Cứu

quốc ... Các đoàn thể này đều đứng trong mặt trận Việt Minh do các đồng chí Bảng , Suý , Chi phụ trách . Được sự quan tâm

của các đồng chí phụ trách , tổ chức Đoàn Thanh

niên Cứu quốc địa phương nhanh chóng phát triển lực lượng trong giới trẻ các dân tộc . Cuối năm 1943 , đồng chí Hoàng Quốc Việt thay mặt TW lại lên kiểm tra tình hình Yên Bái tại Vần · Hiền Lương . Đồng chí nhận thấy các tầng lớp nhân dân bị áp bức , bóc lột nặng nề và có tinh thần yêu nước . Đồng chí yêu cầu phải mở rộng phong trào , khẩn trương xây dựng các đội tự vệ cứu quốc tuyển chọn trong đoàn viên , thanh niên cứu quốc , xúc tiến mua sắm vũ khí , động viên thanh niên luyện tập quân sự , học võ thuật ... Tuổi trẻ các dân tộc Yên Bái rất phấn khởi khi được vinh dự tham gia vào đội tự vệ cứu quốc , trực tiếp cầm vũ khí bảo vệ quê hương , thôn , bản ; bảo vệ đồng bào , chiến đấu chống quân thù . Anh chị em hăng hái tham gia luyện tập quân sự nhất là phong trào học võ thuật trong thanh niên các dân tộc ngày càng lên mạnh , tạo ra khí thế cứu quốc sôi nổi ở nhiều nơi trong tỉnh . Tháng 5-1944 , đồng chí Hoàng Quốc Việt lại lên Hiền Lương lần thứ hai , lúc này tại Linh Thông , Đồng Yếng , Vân Hội , Bảo Long , Hạ Bằng La ... đều đã có cơ sở của Việt Minh

và các đoàn thể cứu quốc . Tổ chức Đoàn ở các địa

phương nêu trên hoạt động rất tích cực , hăng hái nhất là 68

động viên thanh

niên luyện tập quân sự , võ thuật chuẩn

bị sẵn sàng tham gia khởi nghĩa . Trước tình hình mới , đồng chí Hoàng Quốc Việt thay mặt TW quyết định thành lập Ban Cán sự Đảng Phú Thọ , cử đồng chí Bình Phương làm Trưởng ban ; chỉ đạo lập đường dây liên lạc với chi bộ nhà tù Sơn La để lên kế hoạch giải thoát cán bộ , đảng viên , đoàn viên , hội viên của ta bị bắt bổ sung nguồn cán bộ cho giai đoạn chuẩn bị khởi nghĩa đang đặt ra một cách khẩn thiết . Ban Cán sự Đảng cũng đã tổ chức trại sản xuất ở đồn điền Đồng Yến bao gồm những thanh niên khoẻ mạnh do đoàn viên, cán bộ làm cốt cán . Đặc biệt các lớp học chính trị , khoá huấn luyện do Việt Minh mở ra thu hút cán bộ , đoàn viên và hội viên trong các tổ chức quần chúng hăng hái theo học . Một lớp đoàn viên , thanh niên cứu quốc được trang bị kiến thức về đường lối , chính sách của Đảng trong giai đoạn mới là vốn quý của các cơ sở Đảng và Mặt trận Việt Minh ở Yên Bái lúc này . Phong trào yêu nước ở khu Vần - Hiền Lương ngày càng phát triển , nhất là các chương trình huấn luyện cách đánh du kích cho thanh niên, phương pháp tổ chức quần chúng , phương pháp đấu tranh chống địch khủng bố được mở liên tục vừa tạo ra không khí cách mạng , vừa chuẩn bị một cách thiết thực cho những cuộc đấu tranh , nổi dậy khi thời cơ đến . Tháng 10 năm 1944 , đồng chí Hoàng Quốc Việt lên Hiền Lương lần thứ ba trực tiếp giao cho đồng chí Bình Phương , truyền đạt ý kiến của Trung ương cho chi bộ nhà tù Sơn La lúc này đang giam giữ mấy trăm cán bộ , đảng viên , đoàn viên , hội viên : " Chi bộ nhà tù có hai nhiệm vụ

( 1 ) Lịch sử Đảng bộ tỉnh Yên Bái, Sđd , tr 37 , 38 . 69

là xây dựng cơ sở cách mạng cho tỉnh Sơn La và tổ chức cho

một

số cán

bộ

vượt

ngục

để bổ sung cho

phong

trào" . Tháng 11 năm 1944 , dưới sự chỉ đạo của đồng chí Bình Phương , một đoàn gồm có cán bộ của Đảng , cán bộ các đoàn thể trong đó có Đoàn Thanh niên Cứu quốc từ Nang Sa

qua Thanh

Bồng , Thượng Bằng La , Tú Lệ ,

Mường Chiến đến thị xã Sơn La hoạt động phát triển cơ sở cách mạng . Chỉ một thời gian sau , các thành viên trong đoàn cán bộ nêu trên đã tổ chức giải thoát thành công cho đồng chí Lê Thanh Nghị ( sau này là uỷ viên Bộ Chính trị TW Đảng) từ nhà tù Sơn La đang trên đường bị địch áp giải về xuôi cùng với 200 cán bộ , đoàn viên , hội viên và quần chúng yêu nước khác . Đây là một cuộc giải thoát vừa táo bạo vừa được tổ chức rất khôn khéo trên cơ sở nắm được tình hình địch qua các nhân mối của ta trong hàng ngũ của chúng . Đoàn cán bộ , đoàn viên , hội viên được giải thoát trở về đến Vần - Hiền Lương trong sự đón tiếp với tình đồng chí , sự yêu thương , che chở của đồng bào và tuổi trẻ các dân tộc Yên Bái . Ngoài việc bố trí nơi ăn chốn ở chu đáo , an toàn , được các nhóm thanh niên tự vệ có vũ trang bảo vệ , các đồng chí còn được bà con chia sẻ áo quần , chăn chiếu , bồi dưỡng sức khoẻ cho đến khi Ban Thường vụ TW Đảng tiếp nhận và phân công đi nhận công tác ở các địa phương . Hoà chung khí thế cách mạng ở chiến khu Vần - Hiền Lương, phong trào cách mạng ở các nơi khác trong tỉnh cũng từng bước phát triển . Tại thị xã Yên Bái , năm 1944 ,

( " ) Lịch sử Đảng bộ tỉnh Yên Bái, Sđd , tr 38 .

(2) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ. Sđd , tr 187 . 70

đồng chí Mai Văn Ty vốn là một thanh niên đầy nhiệt huyết đã từng tham gia các phong trào đấu tranh của công nhân , thanh niên ở Hà Nội , tham gia Hội Ái hữu ngành in rồi học nghề hàn ở Hải Phòng sau đó đến nhà máy xe lửa Gia Lâm làm thợ hàn . Là một thanh niên công nhân đã có thời gian tích luỹ kinh nghiệm hoạt động nên khi đồng chí Mai Văn Ty được chủ nhà máy xe lửa Gia Lâm điều lên Đề - pô Yên Bái , anh đã bắt liên lạc với các hội viên Hội Ái hữu trước đây , tuyên truyền , giác ngộ họ về đường lối đấu tranh giành giải phóng dân tộc của Đảng và từng bước đưa anh chị em vào đoàn thể công nhân cứu quốc . Với công nhân trẻ , anh tổ chức ra các nhóm Thanh niên Cứu quốc rồi xây dựng thành cơ sở Đoàn Thanh niên Cứu quốc . Giữa năm 1944 , đồng chí Mai Văn Ty đã tổ chức và lãnh đạo hàng trăm công nhân Đề- pô Yên Bái đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm . Nổi bật là cuộc đấu tranh của công nhân đòi tên tuần phủ Yên Bái phải bán gạo theo giá " bông " , bảo vệ quyền lợi cho người lao động có tiếng vang ở các công xưởng , xí nghiệp , nhà ga .. Sau cuộc đấu tranh này , tiểu thương thị xã Yên Bái đấu tranh đòi giảm thuế môn bài . Bà con tập họp thành từng nhóm truyền tin cho nhau về sự xuất hiện của cán bộ Việt Minh và nhận truyền đơn cùng tài liệu của Việt Minh đọc cho nhau nghe . Bọn thống trị biết được việc này rất hoảng sợ nhưng không thể thực hiện việc đàn áp , khủng bố như trước . Phối hợp với tiểu thương , hơn 400 người hầu hết là thanh niên trai trẻ bị bắt đi phu xây dựng đồn Cao đã đồng loạt lãng công , đòi có lương , chống cúp , phạt và gần 800 người hầu hết cũng là thanh niên bị bắt đi làm phu xây dựng sân bay Đông Cuông đấu tranh đòi cải thiện đời sống , chống đánh đập ... Tin tức dồn về thị xã gây dư

71

luận bàn tán xôn xao , các tầng lớp nhân dân lên tiếng ủng hộ các cuộc đấu tranh làm bọn thống trị rất lo sợ . Nhiều cán bộ và đoàn viên của Đoàn Thanh niên Cứu quốc được huy động đưa vào các nhóm đi phu làm đồn và sân bay để vận động đấu tranh và phát triển cơ sở . Như được tiếp thêm sức mạnh tinh thần , các cuộc lãng công kể cả bãi công từng bộ phận ngày càng lan rộng . Trước tình hình này , các cơ sở Việt Minh và các đoàn thể trong mặt trận đẩy mạnh công tác tuyên truyền vạch trần mọi âm mưu của địch , phát động lòng căm thù trong quần chúng, kêu gọi bà con đồng lòng , hiệp lực hơn nữa đứng lên đấu tranh . Từ năm 1943 - 1944 , phong trào xây dựng các khu du kích , khu căn cứ ở các tỉnh miền núi như Cao Bằng, Bắc Kạn , Tuyên Quang ... với sự ra đời của các đội thanh niên du kích , thanh niên tự vệ tác động tích cực đến tinh thần yêu nước của tuổi trẻ Yên Bái . Họ càng quyết tâm theo Đảng , theo mặt trận Việt Minh và Đoàn Thanh niên Cứu quốc để tham gia giành chính quyền về tay nhân dân . Qua đây , cơ sở của mặt trận và các đoàn thể cứu quốc được mở rộng hầu khắp các huyện Trấn Yên, Văn Chấn , Lục Yên , thị xã Yên Bái ... Số hội viên , đoàn viên tăng nhanh lên đến hàng nghìn người (kể cả quần chúng yêu nước cảm tình với đoàn thể và mặt trận) trong đó có tới hàng trăm đoàn viên , thanh niên , một đội xung kích hùng hậu của Đảng sẵn sàng đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ cách mạng mới . Đầu năm 1945 , chiến tranh thế giới lần thứ hai đi vào giai đoạn kết thúc . Quân đội Xô Viết mở các cuộc tấn công vũ bão về phía Béclin ( Berlin) , lần lượt giải phóng các nước Trung , Đông Âu . Ở Đông Dương , mâu thuẫn không thể dung hòa giữa phát xít Nhật và thực dân Pháp đã đến lúc phải giải quyết . 72

Đêm 9-3-1945 , quân Nhật nổ súng tấn công trên toàn cõi Đông Dương , thực dân Pháp không kháng cự nổi và nhanh chóng đầu hàng . Một số quan quân của Pháp đóng ở các tỉnh gần biên giới tháo chạy sang Trung Quốc .

Theo dõi sát tình hình từ trước , ngay trong ngày Nhật đảo chính Pháp , Ban Thường vụ TW Đảng họp ở Đình Bảng (Từ Sơn - Bắc Ninh ) ngày 12-3-1945 đã ra bản Chỉ thị quan trọng : " Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta " . Cũng vào ngày 12-3-1945 , quân Nhật từ Phú Thọ đánh lên Yên Bái , một bộ phận quân Pháp chạy vào Nghĩa Lộ , đi Than Uyên , Lào Cai rồi vượt biên giới . Trên đường rút chạy ,

chúng vứt bỏ nhiều

súng ,

đạn ,

quân

trang... Quần chúng yêu nước và cơ sở của ta ở vùng Vần đã thu gom vũ khí, cất giấu quân dụng để ủng hộ cho cách mạng . Sau khi lật Pháp , phát xít Nhật diễn trò bịp bợm , trao trả "Độc lập " cho Việt Nam . Nhật sáp nhập Toà sứ Yên Bái và dinh Tuần phủ thành dinh tỉnh trưởng Yên Bái do viên Tuần phủ đứng đầu . Bên cạnh đó là " phòng liên lạc của Nhật" . Thực chất đây là cơ quan chỉ đạo , giám sát mọi công việc trong tỉnh bằng hình thức siết chặt ách nô dịch của phát xít đối với nhân dân ta . Nhật cho in thêm giấy bạc tung ra thị trường vơ vét nguyên liệu , hàng hóa , lương thực của ta , xúc tiến việc mua thóc tạ , bắt nông dân trồng bông , trồng đay ... phục vụ chiến tranh với những biện pháp vũ lực cứng rắn . Tháng 4-1945 , Nhật cho tên tay sai Thái Phỉ từ Hà Nội lên để tuyên truyền vận động những người nhẹ dạ tham gia vào tổ chức Đại Việt quốc gia để ủng hộ nền " Độc lập" , do Nhật vừa " an "

cho .

Chúng còn cho phát triển tổ chức " Hướng đạo sinh " , mở các lớp dạy võ Nhật "khăn vàng" , "khăn đen " ... để tập họp thanh niên . Trưởng phòng liên lạc của Nhật tại Yên Bái là 73

Miami, một tên công sứ kiêm

đặc vụ hết sức xảo quyệt đã

thi hành chính sách hai mặt vừa đàn áp , vừa lừa mị rất tinh vi . Để phơi bày bộ mặt thật của những tên phát xít, lúc này các cơ sở Đảng, đoàn thể quần chúng , nhất là Đoàn Thanh niên Cứu quốc liên tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền chính trị để đánh tan mọi nhận thức mơ hồ trong quần chúng, trước hết là các tầng lớp thanh niên trong tỉnh .

Mặt trận Việt Minh và các đoàn thể cứu quốc thấy thực tế về nạn đói lan tràn đến Yên Bái ; qua từng ngày, từng đêm xác người chất nằm la liệt ở đầu giường , góc chợ , bến xe ... thế nhưng phát xít Nhật vẫn ra sức vơ vét của cải , thóc gạo ít ỏi còn lại trong nhà một số bà con ở các huyện , thị . Tàn ác hơn nữa , chúng bắt hơn 300 người bị đói vào làm trong các đồn điền , kể cả đến làm phu xây dựng đồn Cao mà không cho ăn để bà con phải chết dần , chết mòn . Bà con người Mông ở La Pán Tẩu , Tú Lệ (Văn Chấn ) đứng lên đấu tranh quyết liệt không cho phát xít Nhật bắt phu , bắt thanh niên đi

lính Bảo an bị giặc Nhật tàn sát dã

man , gây nên căm thù cao độ trong đồng bào và tuổi trẻ các dân tộc ở Yên Bái . Tháng 5 năm 1945 , phong trào cách mạng trong cả nước phát triển nhanh chóng dưới ngọn cờ của Mặt trận Việt Minh do Đảng ta lãnh đạo . Trước yêu cầu mới , Trung ương Đảng cử đồng chí Ngô Minh Loan lên phụ trách khu căn cứ cách mạng Vần - Hiền Lương . Lúc này ở đây không khí luyện tập quân sự của các đội thanh niên tự vệ , thanh niên du kích và tập võ thuật của đoàn viên , thanh niên để chuẩn bị giành chính quyền đang thành phong trào được

74

:

nhân dân các dân tộc tích cực ủng hộ . Vần - Hiền Lương là nơi có truyền thống cách mạng từ lâu của Yên Bái nằm trên địa bàn thuộc 2 tổng Lương Ca và Giới Phiên của phủ Trấn Yên và tổng Động Lâm thuộc Hạ Hoà của Phú Thọ . Vần - Hiền Lương có các dãy núi bao bọc nhưng giao thông thuận lợi , có đường vào Nghĩa Lộ , xuống Hạ Hoà , sang thị xã ... Vì vậy , Trung ương chủ trương tạo điều kiện trước , đồng

xây dựng căn cứ du kích lâu dài . Những năm

chí Hoàng Quốc Việt , Bí thư Xứ uỷ đã thường đến trực tiếp chỉ đạo phong trào . Từ khi được đồng chí Ngô Minh Loan và một số cán bộ của Xứ uỷ lên tăng cường , lực lượng cách mạng ở khu Vần - Hiền Lương được mở rộng . Các đoàn

thể cứu

quốc

được

xây

dựng vững

mạnh ,

Đoàn

Thanh niên Cứu quốc với đội ngũ cán bộ, đoàn viên được học tập đường lối , chính sách của Đảng và mặt trận hăng hái hoạt động, ngoài việc luyện tập quân sự , học võ thuật , các cán bộ , đoàn viên còn được nghe truyền đạt tình hình thời sự trong và ngoài nước , đọc báo chí... để làm công tác tuyên truyền trong các đội tuyên truyền xung phong của thanh niên và tham gia tuần tra , canh gác bảo vệ đồng bào , nhất là được trang bị về kiến thức đánh du kích , chống khủng bố... Đến thời gian này , hầu hết các vùng thuộc phủ Trấn Yên và châu Văn Chấn như Đồng Phú , Vần

Dọc , Vân Hội ,

Đồng Yến , Giới

Phiên ,

Nga

Quán ,

Thiến , Kháo , Âu Lâu , Y Can , Hào , Báo Đáp , I ương An , Thượng Bằng La , Đại Lịch ... đều có cơ sở của Đoàn Thanh niên Cứu quốc , Đoàn là một trong các thành viên tích cực của Mặt trận Việt Minh hăng hái tham gia thực hiện chương trình của mặt trận mà trước hết là chuẩn bị khởi nghĩa với các việc làm cụ thể như vận động nhân dân các dân tộc ủng hộ tiền

bạc , lương thực , thực phẩm

và mua 75

sắm vũ khí ... Quỹ "đồng tiền cứu nước " của Mặt trận được nhân dân đóng góp ngày càng nhiều . Những người thuộc lớp trên được giác ngộ cũng tích cực hưởng ứng như trường hợp ông Trần Đình Khánh là chánh tổng Lương Ca đã mở kho thóc Vân Hội giao cho mặt trận 40 tấn thóc ; ông Đặng Bá Lâu , chánh hương hội Nang Sa đã vận động hào lý trong vùng tham gia phong trào cứu nước . Khối đại đoàn kết toàn dân và đại đoàn kết các tầng lớp thanh niên từ tiểu tư sản các thị xã , thị trấn đến thanh niên công nhân, tiêu biểu là công nhân xe lửa , hầm mỏ và nhất là nông dân được mở rộng . Trên cơ sở phong trào yêu nước ngày càng lên mạnh , đồng chí Ngô Minh Loan đã tuyển chọn , thử thách các đồng chí Mai Văn Ty lúc này còn rất trẻ đang phụ trách các nhóm Công nhân Cứu quốc và Thanh niên Cứu quốc ở Đề - pô Yên Bái cùng đồng chí Nguyễn Văn Chí , một thanh niên yêu nước nhiệt tình làm nghề đánh xe ngựa vào Đảng thành lập ra chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở thị xã Yên Bái . Đó là vào ngày 7-5-1945 , đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến tình đấu tranh cách mạng của nhân dân và tuổi trẻ Yên Bái . Sự ra đời của chi bộ Đảng là kết quả của phong trào đấu tranh mạnh mẽ của quần chúng yêu nước với những người con ưu tú của mình nối tiếp truyền thống kiên cường của cha ông . Các đồng chí tuy tuổi đời còn trẻ nhưng đã trải qua rèn luyện trong thực tiễn , trong sự dìu dắt , hướng dẫn của những người cộng sản . Giữa tháng 6 năm 1945 , tại chùa Hiền Lương, một cuộc mít tinh lớn đã được tổ chức tập họp các hội viên, đoàn viên các địa phương như Hiền Lương , Nang Sa , Vần , Vân Hội . Tại cuộc mít tinh này , các cán bộ lãnh đạo đã 76

kêu gọi đồng bào và thanh niên tham gia cuộc đấu tranh đánh đuổi kẻ thù chung và tuyên bố thành lập đội du kích lấy tên là Âu Cơ gồm 23 chiến sĩ , phần lớn là đoàn viên , thanh niên khoẻ mạnh có tinh thần hăng hái . Ngày 16-5 1945 , đội du kích Âu Cơ dưới sự chỉ huy của đồng chí Ngô Minh Loan đã đến Đồng Yếng (Trấn Yên ) để học tập chính trị và luyện tập quân sự . Ba ngày sau tri phủ Trấn Yên và chánh quản Khoát chỉ huy một đơn vị lính bảo an gồm 40 tên vào Vần . Với tinh thần chủ động đánh địch , ngay đêm 19-5-1945 , đội du

kích Âu Cơ chuyển đến Hạ

Bằng La

chuẩn bị và đến rạng sáng 20-5-1945 bất ngờ nổ súng tấn công . Địch hốt hoảng vứt súng bỏ chạy ; quân ta gọi hàng và buộc tri phủ Trấn Yên phải cam kết thực hiện : " thả hết tù chính trị bị giam ở thị xã , trả hết tiền thuế mà nhân dân tổng Lương Ca đã nộp lên phủ , không được đem lính đi khủng bố , đàn áp cách mạng" . Sau khi nhận lời cam kết của tri phủ , quân ta khoan hồng mở vòng vây cho cả toán lính Bảo an về phủ tường qua đó làm tăng thêm uy tín của Mặt trận Việt Minh .

Trận đánh thứ hai của đội du kích Âu Cơ trẻ tuổi diễn ra vào ngày 25-6-1945 với

một đơn vị lính

Nhật theo

đường 13 kéo vào My , Thanh Bồng để uy hiếp Việt Minh và nhân dân . Du kích Âu Cơ ém sẵn nắm tình hình chờ đến ngày 27-6-1945 , chúng hành quân ra Vần để đi Hiền Lương , đồng chí Ngô Minh Loan cho quân du kích chặn các ngả chủ động phục kích ở Đèo Giang . Trận đánh nổ ra , ta tiêu diệt ngay tại chỗ 4 lính Nhật và tên chỉ huy . Hôm sau chúng mới thu hết xác và dìu những tên bị thương ra ga Đoan Thượng đón tàu về thị xã . Chiến thắng liền hai trận ở Hạ Bằng La và Đèo Giang của đội du kích Âu

Cơ đã gây tiếng vang lớn làm nức lòng 77

đồng bào và tuổi trẻ các dân tộc Yên Bái . Đoàn viên , thanh niên các vùng truyền cho nhau tin chiến thắng và rủ nhau xin gia nhập các đội du kích để có cơ hội được chiến đấu giành độc lập , tự do cho quê hương , đất nước . Phong trào " xin đi du kích " lan từ làng này sang làng khác trong khu căn cứ . Trước khí thế cách mạng ngày càng dâng cao , hàng loạt lính bảo an bỏ hàng ngũ mang vũ khí chạy về phía cách mạng .

Lúc này các cơ sở Đảng ở Yên Bái , theo sự hướng dẫn của trên ra sức tìm mọi cách để giải quyết nạn đói đang hoành hành . Khẩu hiệu " Phá kho thóc , chia cho dân " đã đáp ứng nguyện vọng chính đáng của bà con nông dân và đồng bào đang thiếu , đói . Ngày 13-6-1945 , cơ sở Đảng đã huy động hơn 200 quần chúng và hội viên , đoàn viên các đoàn thể phá kho thóc Vân Hội . Lực lượng thanh niên khoẻ mạnh được trao nhiệm vụ đi đầu trong việc phá kho và vận chuyển . Anh chị em đã hăng hái hoàn thành nhiệm vụ được nhân dân quanh vùng rất hoan nghênh . Thừa thắng, ta tiếp tục phá kho thóc của Nhật ở Vĩnh Lạc và kho thóc của địa chủ làng Sàng đem thóc về tập trung để Mặt trận Việt Minh chia cho dân . Tin tức về phá các kho thóc tập trung để cứu đói truyền đi rất nhanh gây phấn khởi trong đồng bào các dân tộc Yên Bái , nhân dân và tuổi trẻ càng tin tưởng vào chính sách , chủ trương đúng đắn của Việt Minh . Ở các xã Yên Mỹ , Đức Thắng ,

ở Phủ Yên Bình , Đức

Long (Yên Sơn ) , Bình Hạnh (tức Xuân Lai ) Mỹ Gia , Cẩm Nhân , Bình Mục từ đầu năm 1945 đã có cán bộ của Việt Minh từ chiến khu về tuyên truyền thành lập các cơ sở Lũ Một . Những thanh niên sớm tham gia như Cao Cường (tức

78

Hoàng Ngọc Bào ) , Hoàng Sở Ái , Nguyễn Sỹ ... đã tham gia và gây dựng phong trào quần chúng , làm vô hiệu hoá bộ máy chính quyền cơ sở của chế độ cũ . Đến tháng 6 năm 1945 một trung đội do đồng chí Nguyễn Văn Xuân chỉ huy từ Tuyên Quang sang . Sẵn có các tổ chức quần chúng cách mạng , hầu hết là tuổi trẻ đi đầu đã nhanh chóng cướp chính quyền ở địa phương và cùng bộ đội giải phóng quân tiến lên bao vây tiêu diệt đồn chợ Ngọc , bắt sống tên quan bang Nguyễn Văn Khang và phó bảo an Việt Minh đưa về xử tội tại xã Yên Phú , phá kho thóc Nhật chia cho dân và triển khai lên Cẩm Nhân rồi xuống hạ huyện giải phóng phủ Yên Bình . Đội du kích Yên Phú do Hoàng Ngọc Bào chỉ huy còn sang tận Hàm Yên (Trung Quốc ) phục kích Nhật rút từ Hà Giang về . Phong trào phá kho thóc của Nhật để cứu đói cho dân ngày càng lên mạnh ở Yên Bái . Các cơ sở Đảng và mặt trận tiếp tục huy động các đội thanh niên vũ trang phá kho thóc Phiến lấy 500 tấn , Ca Vịnh lấy 500 tấn , Sơn Bục lấy 1000 tấn , Gốc Báng lấy 500 tấn v.v ... Qua phong trào "phá kho thóc chia cho dân " với việc sử dụng lực lượng vũ trang là các đội du kích của thanh niên tạo điều kiện cho ta rút ra những kinh nghiệm trong chỉ đạo đấu tranh chính trị kết hợp với đấu tranh vũ trang , các đội du kích được rèn luyện , thử thách để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa đang đến gần . Thật vậy , phong trào cách mạng của Yên Bái chưa bao giờ thuận lợi như lúc này . Trước yêu cầu của tình hình , nhiệm vụ mới , sáng 30-6-1945 , trong buổi mít tinh mừng những thắng lợi bước đầu nhưng rất quan trọng của đội du kích Âu Cơ tại đình Hiền Lương , đồng chí Ngô Minh Loan thông báo quyết định của Xứ uỷ Bắc kỳ về việc 79

thành lập Ban Cán sự liên tỉnh Yên Bái – Phú Thọ . Đồng chí Ngô Minh Loan được Xứ uỷ cử làm bí thư và hai đồng chí Bình Phương , Trần Quang Bình là uỷ viên của Ban Cán sự . Cùng ngày , Ban Cán sự đã họp quyết định thành lập "Uỷ ban Quân sự Cách mạng Phú Thọ - Yên Bái" do đồng chí Bình Phương làm Chỉ huy trưởng, đồng chí Ngô Minh Loan làm Chính uỷ . Ủy ban Quân sự Cách mạng Phú Thọ - Yên Bái đã đề ra nhiều chủ trương công tác quan trọng trong đó chú trọng xây dựng các " Đội du kích tập trung và tổ chức thành các trung đội , chỉ để lại một bộ phận nhỏ bảo vệ khu căn cứ còn phần lớn tiến vào Văn Chấn hoạt động , tạo địa bàn tiến lên Than Uyên , Văn Bàn , Phù Yên ... Các trung đội vũ trang lấy tuyên truyền xung phong làm chủ yếu , vận động hỗ trợ phá kho thóc của giặc , thuyết phục chính quyền tay sai Nhật các cấp tự giải tán " (1 ). Như trên đã nêu , từ sau khi đội du kích Âu Cơ được thành lập và đánh thắng liền hai trận , phong trào luyện tập quân sự , " xin đi du kích " trong đoàn viên , thanh niên ngày càng phát triển rộng khắp . Từ 23 đội viên lúc ban đầu , chỉ một thời gian ngắn sau đã bổ sung và phát triển gấp 10 lần với

trên 230 đội viên . Họ phần lớn là những

đoàn viên , thanh niên tích cực , có tinh thần hăng hái cách mạng, sẵn sàng tham gia chiến đấu vì lý tưởng độc lập , tự do . Giờ đây thực hiện chủ trương của Ban Cán sự Đảng và Ủy ban Quân sự Cách mạng , phong trào luyện tập và sẵn sàng chiến đấu của lực lượng vũ trang toàn tỉnh trở nên rất sôi nổi . Nhiều đội viên trong các đội tự trang bị vũ khí

( 1 ) (2) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ , Sđd , tr 201 , 199 .

30

cho mình bằng nhiều cách theo chủ trương của Đảng ta sau ngày Nhật đảo chính Pháp : " Sắm vũ khí đuổi thù chung " . Anh thanh niên yêu nước Phạm Văn Quán ở phố Hội Bình , thị xã Yên Bái náo nức xin tham gia du kích , trước đó chính anh đã lặn ngụp nhiều ngày ở khúc sông sâu giáp Toà sứ tỉnh tìm vớt được khá nhiều súng , đạn do quan quân thực dân Pháp tháo chạy quẳng xuống đây khi bị Nhật đánh . Phạm Văn Quán đem hết số súng, đạn thu được cất giấu cẩn thận cho đến lúc liên hệ được với Mặt trận Việt Minh và cơ sở Đoàn Thanh niên Cứu quốc , anh đem ủng hộ cách mạng toàn bộ số vũ khí quý báu này . Cũng vào thời điểm tháng 6-1945 , đội du kích Cổ Văn được thành lập tại đồi Sim ven rừng Ngòi Nắc , thôn Từ Hiếu , Mường Lai gồm một số thanh niên địa phương và các cán bộ trong đoàn Tây Tiến . Đội du kích và Tây Tiến này cũng mang tên là Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân do đồng chí Phạm Văn Đồng lập ra theo chủ trương của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc . Đội có nhiệm vụ hành quân từ căn cứ địa Cao Bằng sang xây dựng cơ sở ở Lục Yên từ đây liên lạc với các đồng chí vượt ngục Sơn La và căng Nghĩa Lộ . Trong đội gồm có các cán bộ , đoàn viên Đoàn Thanh niên Cứu quốc như : Đồng chí Lê Văn Hưu , Bí thư cơ sở Đoàn Thanh niên Cứu quốc xã Bế Triều , huyện Hoà An ,

tỉnh

Cao Bằng ; đồng chí Bế Hoắc đoàn viên

Thanh niên Cứu quốc xã Cao Bình , huyện Hoà An ( Cao Bằng ); đồng chí La Văn

Tần , cán bộ cơ sở Đoàn Thanh

niên Cứu quốc phụ trách công tác Đội Nhi đồng Cứu quốc xã Trọng Con ( Hoà An , Cao Bằng) ; đồng chí Nông Ngọc Đính , đảng viên cán bộ hoạt động thoát ly

của Đảng bộ

Hoà An và các chiến sĩ trẻ tuổi khác . Đội du kích được tập huấn một thời gian về quân sự (cá nhân và đội hình chiến

81

đấu ) , chính trị ( điều lệ và chính sách của Mặt trận Việt Minh) , công tác vận động quần chúng v.v ... Đội du kích Cổ Văn được đồng bào các dân tộc hết lòng ủng hộ , đội đã được bà con cung cấp 17 khẩu fsúng lấy được của Pháp trước đây ,

nhiều lương thực , thực

phẩm trên đường Tây Tiến . Từ hơn 10 chiến sĩ , đội đã bổ sung thêm quân số mà chủ yếu là tuyển chọn trong số cán bộ , đoàn viên , thanh niên yêu nước ưu tú lên 24 rồi hơn 50 chiến sĩ chia thành các tiểu đội . Đây là một lực lượng trẻ , khoẻ được giác ngộ về mục tiêu chiến đấu và được nhân dân các dân tộc tin yêu . Ngày 8-7-1945 , đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân Tây Tiến này đã chia làm 2 mũi bao vây , áp sát phố Lục Yên và một bộ phận hành quân xuống hướng Yên Bình chặn đường rút lui của địch . Lực lượng cách mạng đã bắt gọn tri châu Trần Lê Nghiêm buộc y phải viết thư kêu gọi lính khố xanh ra hàng . Trước khí thế của quần chúng và tinh thần quyết chiến của du kích quân , đồn trưởng Bảo an binh là Quản Thi dẫn lính ra hàng giao nộp toàn bộ vũ khí ( 70 súng trường , 2 súng ngắn cùng đạn dược và quân trang , quân dụng ) . Chiều ngày 10-7-1945 , một cuộc mít tinh được tổ chức ở khu đất cao của Châu lỵ . Tại đây , Uỷ ban Cách mạng Lâm thời châu Lục Yên ra mắt nhân dân trong sự hân hoan , vui mừng của đông đảo đồng bào và thanh niên các dân tộc trong địa phương . Trong thời gian hai tháng 7 và 8-1945 , các cuộc khởi nghĩa từng phần liên tục nổ ra trên khắp địa bàn Yên Bái mà mở đầu là cuộc khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân ở châu Văn Chấn . Cuộc khởi nghĩa đầu tiên này của tỉnh Yên Bái và cũng là của cả vùng Tây Bắc rộng lớn

82

được chuẩn bị chu đáo . Lực lượng vũ trang của ta tổ chức thành các trung đội tiến vào Nghĩa Lộ theo nhiều

mũi .

Ngày 6-7-1945 , xuất phát từ điểm tập kết Ba Khe , ta tiến đánh Nghĩa Lộ . Tri châu Đặng Phạm Lộc định chạy trốn nhưng được thuyết phục về chính sách khoan hồng của mặt trận Việt Minh nên y đã cùng Quản Nhượng dẫn binh lính mang cờ trắng ra hàng ở Ngòi Thia . Cán bộ chỉ huy các đơn vị của ta tiến vào Nghĩa Lộ , lúc này có các đồng chí Hoàng Mẫn Tuệ , Nguyễn Văn Phiên , Nguyễn Đáng , Trương Ngọc Lạc , Trương Văn Tiến ,

Nguyễn Đình Đức ,

Nguyễn Văn Thi , Đoàn Năng Cự , Lê Đức Hoa v.v ... đều còn rất trẻ và nhiều đồng chí vốn đã hoạt động trong phong trào thanh niên hoặc cán bộ của Đoàn Thanh niên Phản đế , Đoàn Thanh niên Cứu quốc . Sau thắng lợi , ta thu toàn bộ giấy tờ , tài liệu quan trọng , 60 khẩu súng , 14 hòm đạn và kho thóc hơn nghìn tấn ... Ngày 8-7-1945 , Uỷ ban Quân sự Cách mạng đã tổ chức cuộc mít tinh chào mừng chiến

thắng tại trung tâm Nghĩa

Lộ được đông đảo đồng bào và tuổi trẻ các dân tộc hân hoan đến dự. Tại đây, Uỷ ban Nhân dân Cách mạng Lâm thời châu Văn Chấn được thành lập và ra mắt trong sự vui mừng của hàng nghìn người từ nhiều nơi trong châu . Cuối tháng 7 năm 1945 , nhận thấy tình hình phát triển thuận lợi , đặc biệt là đông đảo đoàn viên , thanh niên xung phong gia nhập các đơn vị vũ trang, hăng hái học quân sự và mong muốn được sớm tham gia giành chính quyền, ta mở rộng việc thành lập các đội du kích , đội tự vệ gồm hầu hết là đoàn viên , thanh niên sau đó nhanh chóng kéo quân ra Cửa Nhì theo đường sắt đến My , chiếm

các

đồi cao nổ súng tấn công quân Nhật khiến chúng phải vội vã chạy về thị xã .

83

Đầu tháng 8 năm

1945 , Liên Xô tuyên chiến với Nhật

và chỉ trong một tuần đã đánh tan đội quân Quan Đông , xương sống của quân đội Nhật . Giữa tháng 8-1945 , phát xít Nhật tuyên bố đầu hàng Đồng Minh . Tin này đến Yên Bái , thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng đang dâng cao khắp nơi trong tỉnh . Dưới ngọn cờ của Đảng và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc , nhân dân và tuổi trẻ các dân tộc càng thêm hăng hái xốc tới , uy hiếp quân Nhật và chính quyền bù nhìn thân Nhật , phát triển các cuộc khởi nghĩa vùng lên giành chính quyền . Chỉ trong vòng hơn 1 tháng, tính từ ngày 6-7-1945 , quân dân Yên Bái đi đầu là lực lượng trẻ trong các đơn vị vũ trang , nửa vũ trang cùng đồng bào các dân tộc đã đánh đổ toàn bộ chính quyền tay sai phát xít Nhật ở khắp các châu , phủ , thành lập nên chính quyền cách mạng của nhân dân . Quân Nhật và bọn tay sai chỉ còn cố thủ tại thị xã nhưng đã hoang mang cao độ . Thực hiện mệnh lệnh Tổng khởi nghĩa được truyền đi từ Tân Trào và lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh : " Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc đã đến . Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta " , đêm 16 rạng sáng ngày 17-8-1945 , Uỷ ban Quân sự Cách mạng lệnh cho 4 trung đội vũ trang gồm hầu hết là cán bộ , chiến sĩ trẻ đầy nhiệt huyết vượt sông Hồng , tiến thẳng vào trại lính bảo an tước vũ khí. Quân ta khống chế toán lính gác cổng , chặn tất cả các đường ra ngoài , bắt toàn bộ bọn chỉ huy trại buộc chúng phải mở kho vũ khí . Ta thu hơn 300 khẩu súng các loại . Đây là một thắng lợi lớn . Số vũ khí này được phân phát ngay cho các đơn vị thanh niên tự vệ tại chỗ và bổ sung cho các trung đội vũ trang . Các đơn vị thanh niên tự vệ được nhận vũ khí rất phấn khởi và hăng hái củng cố đội ngũ , tổ chức tuần tra , canh gác bảo

84

vệ đồng bào , chuẩn bị đánh quân địch phản kích . Thật vậy , quân Nhật dùng một đơn vị lớn khoảng gần 300 tên , một nửa trong số đó là binh sĩ Nhật tổ chức đánh trả . Quân ta với khí thế quyết đánh bại kẻ thù giành lại độc lập , tự do đã chiến đấu rất dũng cảm , nhất là các cán bộ chiến sĩ trẻ được rèn luyện qua thử thách đã tỏ ra rất ngoan cường . Quần chúng trong các phố và vùng chung quanh nổi trống liên hồi , cắm cờ trên các nóc nhà , hô vang khẩu hiệu : " Ủng hộ quân giải phóng" , " quân Nhật cút đi" ; đồng bào và thanh niên thị xã tự tập họp lại , chia nhau lo cơm nước , tiếp đạn , dẫn đường cho các lực lượng vũ trang ta . Quân Nhật càng bị đánh càng nao núng , che chắn cho nhau kéo xác những tên bị bắn chết . Bên ta có hai chiến sĩ trẻ hy sinh trong lúc xông lên đánh địch, ta lấy hai tấm gương này cổ vũ các đơn vị nên càng đánh khí thế quân ta càng lên cao . Cuối cùng, quân Nhật buộc phải co cụm lại trên đồn Cao . Tối 17-8-1945 , đồng chí Ngô Minh Loan và một đơn vị vũ trang từ Nghĩa Lộ ra đến Âu Lâu . Ban Cán sự Đảng họp khẩn cấp ở nhà Tằm chủ trương phát động nhân dân thị xã đấu tranh chính trị kết hợp với áp lực vũ trang để giành chính quyền và quyết định thành lập Ủy ban Nhân dân Cách mạng Lâm thời tỉnh Yên Bái . Lúc này lực lượng vũ trang của ta được tăng viện đã cùng với thanh niên tự vệ các phố trong thị xã đã tiến chiếm tất cả các công sở , trại lính , kiểm soát đường sắt và đường bộ trong thị xã . Sáng ngày 18-8-1945 , tỉnh trưởng Yên Bái cho 5 người mang cờ trắng đem thư gửi lãnh đạo ta đề nghị ngừng bắn và đàm phán với Nhật . Đây là lần đàm phán thứ hai diễn ra vào lúc 14 giờ ngày 19-8-1945 tại dinh tỉnh trưởng . Đồng chí Ngô Minh Loan dẫn đầu đoàn đàm phán của ta 85

kiên quyết giữ nguyên 2 yêu cầu cơ bản là : " Quân Nhật không được can thiệp vào việc lập chính quyền của Mặt trận Việt Minh ở Yên Bái , quân Nhật đóng ở Yên Bái đi lại trong thị xã phải báo cáo cho quân đội Việt Minh biết " .

Đại diện quân Nhật chấp nhận các yêu cầu của ta , ta tạo điều kiện cho chúng rút quân khỏi Yên Bái an toàn . Ngày 20-8-1945 , các đơn vị vũ trang ta với gương mặt trẻ trung, rạng rỡ cùng với cán bộ lãnh đạo tiếp quản toàn bộ thị xã . Được tin này , trẻ già , trai gái từ căn cứ Vần , Đông Cuông , Yên Bình và các địa phương khác vui mừng kéo vào thị xã như ngày hội lớn . Sáng 22-8-1945 , Ban Cán sự Đảng tỉnh tổ chức cuộc mít tinh quần chúng ở vườn hoa tỉnh lỵ với hơn một vạn người tham dự . Các đơn vị thanh niên tự vệ thị xã hàng ngũ chỉnh tề trong tư thế người chiến thắng . Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời tỉnh Yên Bái làm lễ ra mắt quần chúng do đồng chí Ngô Minh Loan làm Chủ tịch , đồng chí Nguyễn Phú làm Phó Chủ tịch . Uỷ ban Nhân dân Cách mạng Lâm thời tỉnh tuyên bố xoá bỏ chế độ thực dân , phong kiến và kêu gọi đồng bào các dân tộc trong tỉnh đoàn kết , ủng hộ chính quyền cách mạng , sẵn sàng đập tan mọi âm mưu , thủ đoạn

phá hoại của đế quốc và bọn

phản động trong tiếng hoan hô vang dậy của quần chúng.

Từ năm 1925 đến những năm 30 của thế kỷ trước , sau khi tổ chức Hội Việt Nam

cách mạng thanh niên và Đảng

Cộng sản Việt Nam do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập à lã ་• đạo ra đời , phát triển cơ sở trên nhiều vùng , miền

nước ta , ảnh hưởng của Đảng , của xu hướng đấu tranh giành giải phóng dân tộc và giai cấp dưới ngọn cờ của Đảng ngày càng lan rộng đến các tỉnh , thành trong đó có Yên Bái . Nối tiếp truyền thống yêu nước và quật cường của ông cha , thế hệ thanh niên các dân tộc Yên Bái hồi đầu thế kỷ XX đã không cam chịu cảnh nước mất , nhà tan , đồng bào điêu linh , thống khổ đã cùng nhau trăn trở tìm đường cứu nước . Họ là lớp trẻ đầu tiên ở địa phương đã tập họp nhau lại trong các tổ chức yêu

nước như " Học sinh Đoàn " ,

" Thanh niên Đoàn " không đi theo xu hướng của các sĩ phu mà được ảnh hưởng của trào lưu cách mạng vô sản do Hội Việt Nam cách mạng thanh niên , nhất là do Đảng Cộng sản Việt Nam truyền bá qua các hội viên , đảng viên và sách báo cách mạng. Mặc dù bị bọn thực dân và phong kiến đàn áp tàn bạo , bắt giam và tù đày hầu hết những cán bộ , thành viên trong các tổ chức nêu trên nhưng hoạt động của họ đã để lại dấu ấn sâu đậm và thức tỉnh tinh thần yêu nước , nuôi dưỡng chí khí đấu tranh cho tuổi trẻ và đồng bào các dân tộc . Do đó , chỉ trong một thời gian ngắn, sau khi thời cơ đến , tuổi trẻ Yên Bái đã hăng hái tham gia hoạt động sôi nổi trong các phong trào yêu nước do Đảng cộng sản Đông Dương đề xướng và lãnh đạo đấu tranh đòi các quyền dân chủ , dân sinh , chống khủng bố , đàn áp , chống sưu cao , thuế nặng , cướp đoạt ruộng đất . Qua thực tiễn này , một lớp trẻ đã được giác ngộ và đến với chân lý của Đảng, của Đoàn Thanh niên - đội tiên phong chiến đấu của tuổi trẻ , để vào giữa năm 1940 , tổ chức cơ sở Đoàn Thanh niên Phản đế đầu tiên ra đời ở Yên Bái do những chiến sĩ cộng sản tổ 87

chức , lãnh đạo . Đây là bước ngoặt quan trọng trong lịch sử của phong trào đấu tranh và xây dựng tổ chức Đoàn tại tỉnh nhà . Suốt 5 năm , từ 1940 đến 1945 , cán bộ , đoàn viên của Đoàn Thanh niên Phản đế , sau này là Đoàn Thanh niên Cứu quốc Yên Bái luôn thể hiện mình là đội xung kích và lực lượng hậu bị của Đảng . Tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên trong đấu tranh chính trị cũng như trong đấu tranh vũ trang đã không hề lùi bước trước bất cứ khó khăn nào , kẻ thù nào , đoàn kết thành một khối thống nhất làm nên sự tích thần kỳ đưa cuộc khởi nghĩa từng phần , từng địa phương đến cuộc khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân trong toàn tỉnh dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ góp phần đưa cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vĩ đại thành công trong cả nước dưới ngọn cờ của Đảng Cộng sản và Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu , mở ra kỷ nguyên mới , kỷ nguyên Độc lập , Tự do , Thống nhất và CNXH cho toàn thể nhân dân ta .

888

Chương II

TUỔI TRẺ YÊN BÁI TRONG CÔNG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP ( 1946 - 1954 )

I- TUỔI TRẺ YÊN BÁI ĐI ĐẦU TRONG NHIỆM VỤ BẢO VỆ VÀ XÂY DỰNG CHÍNH QUYỀN CÁCH MẠNG NON TRẺ ( 1946 - 1947 ). Cách mạng Tháng Tám thành công đã mở ra một kỷ nguyên mới cho một dân tộc đã gần hai thế kỷ bị giày xéo dưới gót giày của thực dân xâm lược . Ngày 2-9-1945 , tại quảng trường Ba Đình lịch sử , Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trước niềm hân hoan của hàng triệu đồng bào cả nước . Tưởng rằng từ đây , dân tộc Việt Nam sẽ được sống trong hòa bình , hưởng trọn niềm vui của một đất nước tự do , độc lập . Nhưng niềm vui ấy chưa được bao lâu thì nhân dân ta lại phải đối mặt với chồng chất những khó khăn - hậu quả của chiến tranh để lại . Đất nước Việt Nam vốn đã nghèo nàn , nay càng trở nên tiêu điều xơ xác sau một cuộc chiến dài , để lại hậu quả là nạn đói năm 1945 gây những tổn thất nghiêm trọng , nền tài chính quốc gia kiệt quệ , cơ sở hạ tầng thiếu thốn , hơn 80 % dân số mù chữ và đặc biệt kẻ thù lợi dụng sự non trẻ của chính quyền cách mạng đã ồ ạt tấn công, đe doạ . Theo sự thoả thuận của các nước Đồng minh , tại Hội nghị Pôxđam , tháng 7-1945 , Tưởng Giới Thạch - tay sai 89

của đế quốc Mỹ được phép đem quân vào miền Bắc Đông Dương với danh nghĩa tước vũ khí quân Nhật . Từ vĩ tuyến 16 trở vào do quân Anh giải giáp . Từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 9 năm 1945 , 20 vạn quân Tưởng gồm 4 quân đoàn , do tướng Lư Hán chỉ huy lần lượt kéo vào chiếm đóng miền Bắc nước ta . Nhân cơ hội này , nhiều đảng phái phản động cũng thi nhau nổi dậy chống phá như bọn Việt quốc , Việt cách cấu kết chặt chẽ với bọn mật vụ của Pháp , của Tưởng phá hoại chúng ta về mọi mặt . Tất cả Tưởng, Mỹ , Anh , Pháp đều núp dưới danh nghĩa giải giáp quân đội Nhật của quân Đồng minh hòng âm mưu tiêu diệt Đảng, bóp chết chính quyền cách mạng , giúp bọn phản động trong nước lập chính quyền phản động tay sai ở miền Bắc (Tưởng - Mỹ ) hoặc dựng lại chính quyền tay sai ở miền Nam (Anh - Pháp) . Trước những khó khăn thử thách đó , ngay từ những ngày đầu , Đảng ta đã xác định phải tập trung mũi nhọn đấu tranh vào kẻ thù chính của dân tộc ta lúc này là thực dân Pháp xâm lược . Trong Chỉ thị kháng chiến kiến quốc của Trung ương Đảng ngày 25 tháng 11 năm 1945 đã xác định rõ nhiệm vụ chủ yếu trước mắt của nhân dân ta là : " Củng cố chính quyền , chống thực dân Pháp xâm lược , bài trừ nội phản , cải thiện đời sống cho nhân dân " . Đảng cũng xác định , muốn thực hiện được nhiệm vụ ấy phải tăng cường khối đoàn kết toàn dân , hòa hợp dân tộc ; xây dựng và củng cố các mặt chính trị , quân sự , kinh tế, văn hóa xã hội và ngoại giao theo phương châm vừa kháng chiến , vừa kiến quốc , vừa chống giặc ngoại xâm , vừa chống " giặc dốt" , " giặc đói" . Nằm trong tình hình khó khăn chung của cả nước , chính quyền và nhân dân Yên Bái cũng phải đối mặt với 90

những nguy nan . Cũng như hầu hết các tỉnh miền Bắc khác , Yên Bái tiếp tục bị nạn đói đe doạ nghiêm trọng đặc biệt là các xã ven sông và các ngòi lớn bị lũ lụt ; mùa màng , tài sản của nhân dân bị thiệt hại nặng nề . Khi chính quyền cách mạng tiếp quản tỉnh lỵ , kho bạc và các loại hàng hóa , lương thực hầu như đều trống rỗng . Gần 90 % dân số mù chữ . Cùng với nó là sự hoành hành của các tập tục , tệ nạn xã hội như phần lớn các tỉnh miền núi khác . Đó là tệ nạn trồng , sử dụng và buôn lậu thuốc phiện , nạn mê tín dị đoan và các phong tục tập quán lạc hậu rất phổ biến . Trong khi đó , Uỷ ban Cách mạng Lâm thời ở các huyện , châu chưa kịp củng cố . Trừ khu căn cứ cách mạng và những cơ sở cách mạng có trước khởi nghĩa Tháng Tám , chính quyền dân chủ nhân dân đã được xây dựng , còn ở những vùng mới giải phóng như Văn Bàn , Than Uyên chính quyền dưới cơ sở mới thay đổi tên gọi các ủy viên , hầu hết vẫn là các chức dịch cũ . Công việc cách mạng dồn dập , bề bộn mà cán bộ , đảng viên lại thiếu kinh nghiệm quản lý kinh tế và quản lý xã hội . Ngày 26-8-1945 , ta giành được chính quyền toàn tỉnh thì ngày 28-8-1945 , quân Tưởng và bọn Việt Nam Quốc dân đảng từ Lào Cai kéo xuống thị xã , đồng thời một cánh quân khác từ Hàm Yên (Tuyên Quang ) tràn sang Yên Bình . Bất chấp tất cả , chúng ngang nhiên yêu cầu ta giải tán chính quyền cách mạng , nộp lại vũ khí và đòi ta đáp ứng những yêu sách hết sức vô lý như cấp một số lượng lớn lương thực , thực phẩm . Riêng ở Yên Bình , quân Tưởng đòi mỗi ngày ta phải nộp cho chúng 2 tấn gạo . Chúng ra sức sách nhiễu , gây nên tình trạng lộn xộn , mất trật tự trị an . Quân Tưởng còn làm chỗ dựa cho thương nhân người Hoa đầu cơ tích trữ lũng đoạn thị trường và cho bọn Việt

91

Nam Quốc dân đảng phản bội điên cuồng chống phá cách mạng . Chúng lập ra Tỉnh Đảng bộ Quốc dân Đảng ở Yên Bái do tên Vũ Nguyên Hải làm chủ nhiệm , tổ chức bộ máy chính quyền phản động ở thị xã và một số xã thuộc các huyện Trấn Yên , Than Uyên , Văn Bàn , Lục Yên ... Một mặt, chúng lợi dụng uy tín của nhà yêu nước Nguyễn Thái Học để ra sức tuyên truyền , lừa bịp nhân dân , nhất là tầng lớp thanh niên chưa thật hiểu sâu

sắc về cách mạng

tham gia vào các tổ chức phản động do chúng lập ra như " Việt Nam quốc gia thanh niên đoàn " , " Việt Nam kỳ hào hội" , "Quốc dân quân " , " Ty liêm phóng " , "Ty hiến binh " , ngày đêm lùng bắt để thủ tiêu và tống tiền cán bộ , các hội viên cứu quốc và một số quần chúng tốt . Chúng còn tổ chức tấn công lực lượng vũ trang của ta đóng tại đồn điền Blăng (Le Blame - Nam Cường) sát hại đồng chí Nguyễn Phúc - Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Cách mạng Lâm thời kiêm Bí thư Tỉnh uỷ Yên Bái và một số cán bộ của ta . Dưới sự lừa phỉnh của chúng , một số ít thanh niên dân tộc , do chưa được giác ngộ cách mạng triệt để đã tham gia vào tổ chức "Đội thanh niên quân chính " do chúng lập ra ở thị xã Yên Bái với mục đích soát

ngặt

nghèo

mọi

hoạt

động đi -

kiểm

chúng , không cho ai ra khỏi địa bàn

lại của dân

kể cả đi lấy củi

hoặc ra sông gánh nước . Tháng 4 năm 1946 , chúng còn bắt một số thanh niên nòng cốt ở thị xã Yên Bái trong đêm lửa trại nhân ngày Giỗ tổ Hùng Vương . Tận mắt chứng kiến những khó khăn của chính quyền cách mạng non trẻ , tuổi trẻ Yên Bái đã đi đầu cùng với tuổi trẻ cả nước đồng tâm hiệp lực với các tầng lớp nhân dân không ngại khó , ngại khổ từng bước khắc phục hậu quả chiến tranh , bảo vệ và xây dựng chính quyền cách mạng .

92

Để đối phó với nạn thù trong giặc ngoài , Đảng ta đã có những đối sách sáng suốt nhằm giảm bớt kẻ thù , tập trung vào kẻ thù chính . Đó là việc ký Hiệp ước sơ bộ ngày 6-3-1946 . Bằng động thái này , Chính phủ Pháp đã phải công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là một nước tự do có Chính phủ , nghị viện, quân đội , tài chính riêng nằm trong Liên bang Đông Dương và khối Liên hiệp Pháp . Chính phủ Pháp còn cam kết thừa nhận kết quả cuộc trưng cầu dân ý về vấn đề thống nhất Việt Nam ; được đưa 15.000 quân lính vào miền Bắc Việt Nam thay thế quân Tưởng , trong thời gian 5 năm phải rút hết quân ra khỏi Việt Nam , hai bên chấm dứt xung đột để đàm

phán chính

thức . Đối sách này đã giúp cho Chính phủ Việt Nam thoát khỏi tình thế " ngàn cân treo sợi tóc " thể hiện chủ trương " hòa để tiến " của Trung ương Đảng và Bác Hồ , tạo điều kiện để toàn dân tập trung vào khắc phục những khó khăn trước mắt . Theo sự chỉ đạo của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh nhằm

giải quyết "giặc đói" , " giặc dốt "

đang

hoành hành , cả nước tiến hành " tuần lễ vàng " , " hũ gạo cứu đói" và phong trào xoá mù diễn ra sôi nổi trên cả nước . Yên Bái cũng hòa trong không khí ấy mà đi đầu là lực lượng trẻ . Thanh niên Yên Bái tích cực tham gia phong trào tăng gia sản xuất , thực hiện "tấc đất tấc vàng " . Hàng trăm đội sản xuất thanh niên được thành lập . Cùng với nhân dân toàn tỉnh , họ ngày đêm thay nhau lao động miệt mài trên đồng ruộng với tinh thần hăng say , phấn chấn . Những diện tích đất hoang hóa , vùng đồi cằn cỗi và số ruộng bỏ hoang đã được tận dụng triệt để . Nhiều đội thanh niên tự nguyện nhận nhiệm vụ khai hoang vỡ đất trồng rau , đậu , cà ... để giải quyết nạn đói trước mắt.

93

Thanh niên còn đi xuống những vùng sâu , vùng xa vận động bà con giúp đỡ , ủng hộ đồng bào dưới xuôi lên Yên Bái kiếm sống được chính quyền phân bổ về các địa bàn dân cư. Bằng tấm lòng của mình , nhân dân Yên Bái đã tận tình giúp đỡ những người bị đói về mọi mặt , từ nơi ăn chốn ở đến gạo , tiền , thậm chí còn nhường cả ruộng đất để bà con tăng gia sản xuất với truyền thống tốt đẹp bao đời của dân tộc Việt Nam " lá lành đùm lá rách " , " nhường cơm sẻ áo " . Không khí tăng gia sản xuất tự giác đi đối với tiết kiệm lương thực theo các hình thức " ngày đồng tâm nhịn ăn " , "hũ gạo cứu quốc " cùng với việc khuyên góp lương thực để san sẻ cho nhau đã trở thành ngày hội đoàn kết các dân tộc trong toàn tỉnh . Thiếu nhi các xã , bản với băng cờ trống ếch rộn ràng cất cao những bài ca cách mạng để góp phần cổ vũ cho phong trào chống giặc đói . Các đội thanh niên khai hoang , đội sản xuất thanh niên sáng và chiều đi theo hàng ngũ mang theo khẩu hiệu , cờ rồi phát loa báo cáo thành tích lao động cho nhân dân biết , làm cho không khí sản xuất ngày càng dâng cao . Với lòng nhiệt tình và hăng say không quản ngại khó khăn , chỉ trong một thời gian ngắn, nhân dân và tuổi trẻ Yên Bái đã chiến thắng giặc đói ngay trên mảnh đất quê hương mình . Diện tích canh tác và sản lượng lương thực đều tăng cao , đời sống từng bước ổn định , lòng tin của nhân dân vào cách mạng được củng cố vững chắc . Hoà trong không khí nô nức của ngày toàn quốc thực hiện "Quỹ độc lập " , và " Tuần lễ vàng " hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh và sắc lệnh của Chính phủ , Yên Bái tích cực , phấn khởi góp quỹ cứu nước . Thanh :

niên , với sức trẻ và lòng nhiệt tình của mình đã xung

94

phong đi đầu vận động mọi tầng lớp nhân dân tích cực hưởng ứng , giương cao khẩu hiệu " Hãy đem vàng rửa hận cho Tổ quốc " , " Hãy đem vàng đổi lấy tự do " . Các em thiếu niên truyền nhau những câu ca tuyên truyền , cổ động : " Nhà còn thì của sẽ còn

Nhà tan nước mất vàng son làm

gì ? "

Hay: "Đem

vàng đổi súng cối xay

Bắn tan quân giặc xây đài vinh quang đã khơi dậy lòng yêu nước và nhiệt tình cách mạng của nhân dân toàn tỉnh . Nhiều chị em phụ nữ không ngần ngại tháo bỏ những vòng

nhẫn , hoa tai là kỷ vật, của hồi môn của

mình đóng góp cho cách mạng . Cảm động nhất là hình ảnh những em bé rút những đồng tiền tiết kiệm trong ống của mình góp phần vào Quỹ độc lập ; những cụ già chống gậy mang số tiền dành dụm ít ỏi để ủng hộ cách mạng ... Chỉ trong một ngày , ở phố Cát Tường (Yên Bình) , 50 gia đình đã đóng góp 0,7 lạng vàng , 20 lạng bạc, gần 1000 đồng tiền Đông Dương; nhân dân khu Vần quyên góp được 2,1 lạng vàng, 20 lạng bạc và 12.016 đồng tiền Đông Dương. Tổng kết " Tuần lễ vàng" , thanh niên và các tầng lớp nhân dân toàn tỉnh đã ủng hộ gần 20 lạng vàng, 300 lạng bạc và 3 triệu đồng tiền Đông Dương cho Chính phủ . Cùng với các biện pháp cấp bách để ổn định đời sống nhân dân ; ủng hộ tiền , vàng cho Chính phủ , các cấp chính quyền và đoàn thể quần chúng trong tỉnh đã đẩy mạnh

595

( 1 ) Tỉnh Yên Bái một thế kỷ . Năm 2003 .

công tác xây dựng đời sống mới , bài trừ những hủ tục lạc hậu , những tệ nạn xã hội , chú trọng công tác giữ gìn an ninh , trật tự , chống những hành động khiêu khích phá hoại của bọn phản động . Là lực lượng trẻ có sức khoẻ và hiểu biết , giàu nhiệt tình và khí thế , thanh niên là tầng lớp được Tỉnh ủy rất chú ý trong khi triển khai công tác này . Lực lượng vũ trang ở các địa phương được xây dựng và củng cố . Ngoài trung đoàn Phú Yên , nhiều lực lượng vũ trang được tổ chức lại ở các địa phương . Các đội du kích , dân quân tự vệ được phát triển rộng khắp . Đầu tháng 9-1945 , ta chuyển các cơ quan của tỉnh và đại bộ phận lực lượng vũ trang sang bên hữu ngạn sông Hồng; bố trí các đơn vị vũ trang hình thành thế bao vây , ngăn chặn không cho quân Tưởng mở rộng phạm vi hoạt động, do đó đã tránh được xung đột , hạn chế đến mức thấp nhất sự phá hoại của chúng . Song song với phong trào diệt " giặc đói" và ổn định trật tự xã hội , cuộc chiến chống " giặc dốt " của tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái cũng diễn ra sôi nổi . Ban Thanh vận của tỉnh trực tiếp chỉ đạo các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh , Ban đã chọn một đội ngũ giáo viên bình dân học vụ trẻ gồm hàng trăm người toả đi các nơi trong tỉnh để tổ chức các lớp học chữ Quốc ngữ . Nhớ lời Bác Hồ nhắc nhở : " Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu " và niềm tin

cũng như sự ủy thác của

Người cho thanh niên trong trận chiến chống " giặc dốt " : " Công việc này (chống giặc dốt) mong anh chị em thanh niên sốt sắng giúp sức" , tuổi trẻ Yên

Bái đã xung kích đi

đầu trong phong trào này theo tinh

thần "người biết dạy

người chưa biết " , "người biết nhiều dạy người biết ít" . Nhiều địa phương còn chủ động mở các lớp bồi dưỡng giáo viên ngắn ngày để phục vụ yêu cầu 96

giảng dạy cho nhân dân .

Những con đường đi xuống những thôn bản xa xôi phải vượt qua núi cao , khe sâu đã in đậm

dấu chân của thanh niên .

Khó khăn nhất là động viên lực lượng dân tộc thiểu

số vốn

đầy rẫy những tập tục lạc hậu đến lớp học " cái chữ Bác Hồ" , thanh niên cũng không hề quản ngại . Họ đi đến từng nhà , vận động từng người , một ngày không được thì hai ngày , ba ngày ... để tập hợp thành các lớp học . Lớp học được tận dụng tổ chức ở mọi nơi như ở chợ , đình , chùa , điểm

canh và thậm

chí ở tư gia từng nhà ... Lớp đông thì vài ba chục người , lớp nhỏ thì vài ba người đủ cả gái trai , già trẻ . Đêm đến , ánh đèn dầu toả sáng khắp các gia đình , tiếng đánh vần , đọc chữ mang lại một không khí náo nức , sôi động , mới mẻ . Thế là chỉ trong vòng 1 năm , Yên Bái đã có nhiều người biết đọc , biết viết . Năm 1947 , trên toàn tỉnh đã có 1.200 học sinh tiểu học , mở được một lớp trung học , 600 lớp bình dân học vụ với gần 800 giáo viên và hơn 8000 người được cấp giấy chứng nhận xoá mù . Thành công bước đầu trong cuộc chiến chống " giặc dốt " của chính quyền và nhân dân Yên Bái không thể không kể đến công lao to lớn của lực lượng trẻ tuổi , góp phần to lớn vào công cuộc bảo vệ và xây dựng chính quyền non trẻ những ngày đầu thành lập . Trong niềm phấn khởi , tự hào đã chiến

thắng hai kẻ

thù lớn của dân tộc là " giặc dốt " và "giặc đói" , 6-1-1946 , cả nước bước vào ngày hội Tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa . Để ủng hộ cho không khí của ngày bầu cử , các ban bầu cử của tỉnh Yên Bái đã bầu ra một đội thanh niên làm công tác tuyên truyền , bảo vệ cho ngày hội . Lần đầu tiên được cầm lá phiếu để bầu ra cơ quan quyền lực cao nhất của mình , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái vô cùng phấn khởi . Mặc dù bị bọn

phản động

97

trong và ngoài nước ra sức phá hoại nhưng tại các khu vực bầu cử , không khí động vui như này hội lớn , khắp nơi đều giăng cờ , kết hoa rực rỡ . Mọi người đều quyền

nhận thức đây là

lợi thiêng liêng và cũng là trách nhiệm

dân một nước độc lập . Nhiều

của người

cụ già tuổi cao sức yếu cũng

chống gậy đi bầu . Nhiều nơi , các cử tri đi bầu đạt 100 % . Trong cuộc bầu cử này , tỉnh Yên Bái đã bầu được hai đại biểu là người dân tộc ít người vào Quốc hội khoá I nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đó là ông Trần Đình Khánh và ông Cầm Ngọc Lương " .

Thắng lợi của cuộc bầu cử ở Yên Bái nói riêng cũng như trên phạm vi cả nước nói chung đã giáng một đòn mạnh mẽ vào âm mưu chia rẽ phá hoại của bọn phản động trong và ngoài nước ; góp phần nâng cao uy thế và vị trí của chính quyền cách mạng , thể hiện sức mạnh đoàn kết của các dân tộc anh em , giáo dục lòng yêu

nước , ý thức

làm chủ và nghĩa vụ công dân của cử tri . Để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ cách mang đê ra, lãnh đạo tỉnh tập trung vào việc chỉ đạo công tác phát triển Đảng và xoá bỏ hoàn toàn bộ máy chính quyền cũ , xây dựng bộ máy chính quyền mới của nhân dân . Nhiều quần chúng tích cực trưởng thành trong các phong trào kháng Nhật và khởi nghĩa Tháng Tám , trong đó một lực lượng lớn là thanh niên được lựa chọn tham gia lớp bồi dưỡng đối tượng Đảng mang tên " lớp Tháng Tám " và sau đó được kết nạp vào Đảng.

Hệ thống chính quyền các cấp

nhất là ở các địa

phương được hoàn thiện dần từng bước . Từ cuối năm 1945 đến giữa năm 1946 , qua hai đợt củng cố , kiện toàn theo

( Đây là 2 trong số 34 đại biểu là người dân tộc ít người của Quốc hội khoá I. Về sau ông Cầm Ngọc Lương - dân tộc Thái bị tước quyền đại biểu Quốc hội.

98

hướng dẫn của tỉnh , hầu hết các xã , thôn đã lựa chọn được những người tích cực trong phong trào cách mạng để đưa vào bộ máy

lãnh đạo ở các địa

phương thay thế các chức

dịch cũ . Ủy ban Hành chính Kháng chiến tỉnh Yên Bái lúc này được tách thành 2 ủy bản là : Uỷ ban Hành

chính do

ông Lê Hữu Chỉnh làm Chủ tịch và Uỷ ban Kháng chiến do ông Trần Đình Khánh làm Chủ tịch .

Song song với công tác xây dựng Đảng , củng cố chính quyền các cấp , mặt trận Việt Minh và các đoàn thể quần chúng không ngừng được củng cố , mở rộng ra khắp các địa bàn , thu hút đông đảo hội viên , thanh niên tham gia . Hàng ngàn thanh niên trong đó có cả một số đông nữ thanh niên hào hứng gia nhập các đoàn thể cứu quốc , lực lượng vũ trang , tự vệ ... hàng ngày say mê luyện tập quân sự dưới sự chỉ huy của đồng chí Nguyễn Văn Chí ( tức Chí Thứ) , lãnh đạo Ban Võ trang tỉnh . Cũng trong thời gian này , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái vui mừng được đón đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Trung ương Đảng, Chính phủ lên thăm và làm việc . Tại cuộc mít tinh , đồng chí Võ Nguyên Giáp đã thân mật nói chuyện và động viên thanh niên cùng các tầng lớp nhân dân Yên Bái tăng cường hơn nữa khối đoàn kết toàn dân , phát huy hơn nữa những thành tích đã đạt được . Thái độ ân cần và những lời khen ngợi của đồng chí Võ Nguyên Giáp đã động viên tinh thần to lớn đối với thế hệ trẻ và nhân dân Yên Bái . Như vậy , ngay sau niềm vui của ngày độc lập , tuổi trẻ Yên Bái đã cùng với tuổi trẻ và nhân dân cả nước bước vào cuộc chiến đấu mới : Bảo vệ và xây dựng chính quyền cách mạng non trẻ vừa mới ra đời . Công cuộc chiến đấu chống giặc dốt , giặc đói và củng cố chính quyền ở Yên Bái đã thu 99

được những thành công , ghi dấu lòng nhiệt tình yêu nước của thanh niên và các tầng lớp nhân dân Yên Bái . Trong nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng chính quyền non trẻ , tuổi trẻ Yên Bái luôn giữ vai trò xung kích đi đầu đúng như lời dạy của Hồ Chủ tịch : "Đâu cần thanh niên có Đâu khó có thanh niên " .

II- TUỔI TRẺ YÊN BÁI TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TRƯỜNG KỲ , GIAN KHỔ CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC (1947 - 1949 ). Phản bội Hiệp định sơ bộ ngày 6-3-1946 và Tạm ước ngày 14-9-1946 ký với ta , thực dân Pháp liên tiếp tấn công , khiêu khích nhiều nơi ở Hà Nội , Hải Phòng , Lạng Sơn ... Chúng thể hiện rõ dã tâm muốn cướp nước ta một lần nữa . Trước tình hình hết sức nghiêm trọng đó , Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp mở rộng trong hai ngày tại Vạn Phúc ( Hà Đông) quyết định phát động toàn dân cầm vũ khí đứng lên chống thực dân Pháp xâm lược , bảo vệ nền độc lập , tự do vừa mới giành được . Ngày 19-12-1946 , Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến . Người nói : " Chúng ta muốn hòa bình , chúng ta phải nhân nhượng . Nhưng chúng ta càng nhân nhượng , thực dân Pháp càng lấn tới vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa . Không ! Chúng ta thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu không chịu làm

mất nước , nhất định

nô lệ ... Hỡi đồng bào ! Là người Việt Nam

thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc " (1).

( 1 ) Hồ Chí Minh toàn tập , tập 4 , trang 480. NXB Chính trị Quốc gia , H. 1995 .

100

Lời kêu gọi của Bác Hồ là tiếng gọi của non sông , là hồi kèn xung trận cho toàn dân tộc đứng lên chống thực dân Pháp xâm lược . Ngay từ

những ngày đầu của cuộc kháng chiến , Đảng

ta đã xác định đây là cuộc kháng chiến toàn dân , toàn diện , trường kỳ và tự lực cánh sinh bởi thế trong cuộc họp ngày 22 tháng 12 năm 1946 , Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã vạch ra đường lối của cuộc kháng chiến trên tất cả các mặt chính trị , quân sự , kinh tế , văn hóa . Để nhân dân trong toàn tỉnh , đặc biệt là ở các huyện vùng sâu , vùng xa hiểu được tính chất của cuộc kháng chiến và chủ trương đường lối của ta , Ban Chấp hành Tỉnh Đảng bộ Yên Bái đặc biệt chú trọng đến công tác tuyên truyền chính trị . Tỉnh đã thành lập 3 đội tuyên truyền gồm phần lớn

là thanh thiếu niên , lực lượng trẻ

xung phong đi các làng xã dùng hình chuyện

để phổ biến

thức ca kịch , nói

chủ trương chính sách của Đảng và

Chính phủ , nói rõ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta sẽ lâu dài , gian khổ , hy sinh nhưng cuối cùng nhất định sẽ giành thắng lợi . Bằng ng yêu nước và nhiệt tình của tuổi trẻ , các đoàn viên , thanh thiếu niên Yên Bái đã làm rất tốt công việc tuyên truyền cổ động này , giúp cho nhân dân toàn tỉnh đều thông suốt đường lối của Đảng , giúp cho sự thống nhất nhận thức , ý chí và hành động của toàn Đảng bộ , lực lượng vũ trang và nhân dân . Trong tình hình chung đó của cả nước , cuối tháng 12 1946 , thực dân Pháp từ Phong Thổ ( Lào Cai) tràn xuống lấn chiếm

huyện Than Uyên . Vừa đặt chân đến đây chúng

đã tiến hành ngay công tác bắt phu , bắt lính , tuyển mộ 101

nguỵ quân , thành lập nguỵ quyền , cho quân đi lùng bắt những người kháng chiến . Chúng còn tổ chức những cuộc hành quân thăm dò ra vùng tự do ta nhưng ngay lập tức vấp phải sự kháng cự quyết liệt của các đơn vị bộ đội phối hợp với dân quân du kích . Tháng 1 năm 1947 , Bộ Tư lệnh khu 10 quyết định mở mặt trận Tây Tiến nhằm mục đích ngăn chặn quân Pháp đánh lấn vào vùng tự do của ta , thu hẹp phạm

vi chiếm

đóng của chúng . Nhận được Chỉ thị của Trung ương , tuổi trẻ Yên Bái hăng hái gia nhập lực lượng dân quân tự vệ , lực lượng vũ trang , tích cực kết hợp cùng với Trung đoàn 92 (chủ lực Quân khu 10) tấn công địch

ở Kim

Nọi (Than

Uyên ) , Khau Cọ , Dương Quỳ (Văn Bàn ) , Ít Oong , Quang Huy ( Sơn La ) gây cho địch một số thiệt hại . Những thắng lợi ban đầu trong công cuộc tiêu diệt kẻ thù là nguồn động viên tinh thần to lớn đối với nhân dân và tuổi trẻ Yên Bái để họ sẵn sàng bước vào cuộc kháng chiến . Lòng yêu nước và nhiệt tình cách mạng của cán bộ và chiến sĩ trẻ trong các đơn vị vệ quốc quân , du kích , tự vệ được giữ vững và không ngừng nâng cao . Lòng yêu nước biểu lộ mạnh mẽ qua khí thế sẵn sàng chiến đấu , hy sinh vì Tổ quốc . Tháng 4-1947 , trong tình thế chung trên trường địch nắm

các chiến

thế chủ động , Đảng ta chủ trương triệu

tập Hội nghị Cán bộ Thanh vận Trung ương bàn về công tác thanh niên tại Việt Bắc . Hội nghị thảo luận sôi nổi và đi đến

kết luận : " Nhiệm

trong thời kỳ này là tham

vụ thiết thực của thanh niên gia bộ đội , dân quân để tác

chiến , đoàn kết các tầng lớp thanh niên

ra

cứu

nước" .

Tháng 9-1947 , Bác Hồ gửi thư cho thanh niên cả nước ,

102

Người nêu lên những nhiệm vụ quan trọng trước mắt của thanh niên và kêu gọi thanh niên nỗ lực phấn đấu để đóng góp cho sự nghiệp cứu nước , đánh thắng kẻ thù xâm lược . Vào thời điểm này , tại Việt Bắc , Hội nghị Cán bộ Thanh vận các tỉnh Bắc Bộ đã được triệu tập để bàn việc thực hiện lời dạy của Bác trong thư gửi thanh niên và kết luận của Hội nghị Cán bộ Thanh vận nêu trên . Ngay trong đợt tiến công đầu tiên đã vấp phải sự kháng cự của ta , địch tạm dừng những cuộc tiến công . Từ đó cho đến tháng 9 năm 1947 , chúng không có một hoạt động quân sự nào đang kể . Tranh thủ thời gian này , Tỉnh ủy tập trung lãnh đạo xây dựng lực lượng mọi mặt để bước vào cuộc kháng chiến lâu dài mà ta biết rằng không thể nào tránh khỏi . Ở những nơi trước đây bọn phản động Việt quốc chiếm đóng, ta khẩn trương lập lại chính quyền cách mạng , mở các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho ủy viên Uỷ ban Kháng chiến Hành chính huyện và xã ; chỉnh đốn lại các ủy ban liên xã ; kiện toàn lại các cơ quan chuyên môn của tỉnh như công an , canh nông , thông tin , giáo dục . Vì vậy , hiệu

lực

quản lý , điều hành của cơ quan chính quyền các cấp được nâng lên một bước . Để tăng cường , mở rộng khối đoàn kết dân tộc thống nhất , Tỉnh ủy quyết định thành lập các Ban Chấp hành Việt Minh cấp tỉnh và huyện ; chỉ đạo đưa một số nhân vật thuộc tầng lớp trên của xã hội , có uy tín trong nhân dân tham gia công tác chính quyền và mặt trận ; phân công các đồng chí Tỉnh ủy viên trực tiếp phụ trách công tác vận động quần chúng và làm Bí thư Huyện bộ Việt Minh ; đôn đốc việc củng cố các đoàn thể cứu quốc và lập các hội vận động kháng chiến . Trong công tác xây dựng lực lượng chuẩn bị kháng chiến , Tỉnh ủy đặc biệt chú

103

trọng đến tầng lớp thanh niên

và coi đó là lực lượng chủ

đạo cho cuộc kháng chiến . Đồng chí Vũ Tuân , Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái đã ký quyết định điều đồng chí Nguyễn Bá Nghiệp ( Chi bộ nhất tiến Trấn Yên ) về phụ trách công tác thanh niên của tỉnh . Công tác phát triển Đoàn Thanh niên Cứu quốc được Tỉnh ủy rất quan tâm . Theo báo cáo năm 1947 của Tỉnh ủy Yên Bái , thời gian này trên toàn tỉnh có 6.943 thanh niên cứu quốc và 140 thanh niên

thuần tuý ,

tổng cộng gồm 7.083 đoàn viên . Tỉnh ủy còn tuyên truyền , động viên thanh niên tham gia các lực lượng vũ trang , sẵn sàng cho cuộc kháng chiến . Đến cuối năm 1947 , số hội viên cứu quốc toàn tỉnh lên tới 3 vạn người , tăng gần 3 lần so với cuối năm 1946 , trong đó phần đông là lực lượng trẻ . Tháng 5-1947 , Ban dân quân của tỉnh được thành lập . Thanh niên toàn tỉnh được tập hợp thành tiểu đoàn cảnh vệ , các đội tự vệ , trung đội du kích được phát triển ở hầu khắp

các

xã ,

huyện .

Nhiều

nữ

thanh

niên

cũng

tình

nguyện xung phong vào quân đội , còn lại tham gia lực lượng dân quân tự vệ . Sau thời gian phát triển lực lượng , phần lớn thanh niên Yên Bái đã tham gia vào các tổ chức cứu quốc . Đến sát trước chiến tranh lan rộng , trên toàn tỉnh đã có trung đoàn 92 , chủ lực của khu 10 ( sau đổi thành E115 ) , một tiểu đoàn cảnh vệ của tỉnh và hơn 2000 dân quân du kích và tự vệ . Các đơn vị vũ trang tập trung đã được bố trí ở các địa bàn xung yếu và sẵn sàng chiến đấu . Còn lại chị em nữ thanh niên và một số nam thanh niên không đủ điều kiện tham

gia

các lực lượng vũ trang

thì tham gia vào việc khai hoang , tích cực sản xuất nông nghiệp

nhằm

chuẩn

bị

về lương thực cho cuộc kháng

chiến . Diện tích lúa nước được tăng cường , ngoài ra còn 104

trồng thêm

lúa mộ và lúa nương , đồng thời tiếp

tục coi

trọng các cây màu như ngô , khoai , sắn . Thanh niên trong các lực lượng vũ trang ngoài việc luyện tập quân sự hàng ngày cũng tích cực tăng gia sản xuất , ở những nơi có điều kiện còn lập trại tăng gia sản xuất để tự túc một phần lương thực , thực phẩm . Nhờ sự nỗ lực của tuổi trẻ và nhân dân toàn tỉnh , đến cuối năm thêm

được hơn

1000

mẫu

1947 , toàn tỉnh đã trồng

lúa

mộ , gần 3000

mẫu

lúa

nương . Trong thành quả đó có phần đóng góp không nhỏ của lực lượng thanh niên . Từ những quyết tâm và cố gắng vượt bậc trên , toàn thể Đảng bộ , chính quyền và nhân dân các dân tộc Yên Bái sẵn sàng bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân " - Pháp với niềm tin tất thắng .

Sau khi chiếm

được các địa bàn chiến lược quan trọng

ở đồng bằng Bắc Bộ , đầu tháng 10-1947 , thực dân Pháp đã sử dụng 20.000 quân , cùng các phương tiện chiến tranh hiện đại mở rộng cuộc tấn công ồ ạt lên Việt Bắc nhằm tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến và phần lớn bộ đội chủ lực của ta , dùng thắng lợi quân sự để thúc đẩy việc thành lập chính quyền bù nhìn toàn quốc , kết thúc chiến tranh , đặt lại ách thống trị thực dân lên nước ta . Mặt khác , đánh lên Việt Bắc , thực dân Pháp còn nhằm khoá chặt biên giới Việt - Trung , bao vây , ngăn chặn mối liên lạc giữa cách mạng nước ta với thế giới , phá căn cứ địa và khủng bố , uy hiếp tinh thần kháng chiến của dân tộc ta . Ngày

2-10-1947 ,

thực

dân

Pháp

Nghĩa Lộ , mấy ngày sau , Đại Lịch

ồ ạt

đánh chiếm

nằm trong lòng chảo

bốn phía là đồn Pháp . Trước tình hình đó , chi bộ Đảng Đại Lịch do đồng chí Đào Tiến Lộc làm

Bí thư quyết định 105

thành lập một số đội du kích phục vụ kháng chiến trong đó tiêu biểu là đội thiếu nhi du kích Trung Kiên . Để ngăn chặn sự mở rộng vùng chiếm

đóng của thực

dân Pháp , không cho chúng lợi dụng cơ sở vật chất của ta , theo Chỉ thị của Ban Thường vụ Trung ương Đảng , Tỉnh ủy đã chỉ đạo các cấp ủy chính quyền và đoàn thể vận động nhân dân sẵn sàng làm

"vườn không nhà trống " , cất

giấu tài sản , làm kho dự trữ lương thực , thực phẩm , thực hiện việc tiêu thổ kháng chiến . Thanh niên là những người đi đầu trong công tác này . Không tiếc công , tiếc của , hàng vạn anh chị em thanh niên nhất là ở thị xã và các xã ven hai bên đường sắt đã phá sập các căn nhà hai tầng . 500 ngôi nhà ở thị xã Yên Bái đã " được " đánh sập hoàn toàn trong đó nhiều ngôi nhà được xây kiên cố . Đêm đến có nơi thanh niên đốt thuốc phá đường nhằm ngăn cản bước tiến của địch khi chiến sự lan rộng . Thực hiện lời Bác Hồ dạy : " Phá cho rộng , phá cho sâu , phá sao cho bọn Pháp không thể lợi dụng được . Một nhát cuốc của đồng bào cũng như một viên đạn bắn vào quân địch " " đúng như lời thơ của Tố Hữu đã miêu tả :

" Hì hà hì hục Lục cục lào cào Anh cuốc , em

cuốc

Đá lở đất nhào Nào anh bên trai

Nào em bên gái Ta thi nhau thử Ai tài hơn ai? "

( " ) Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5 , tr 26. NXB Chính trị Quốc gia . H , 1995 .

106

Với khí thế ấy , chỉ trong một thời gian ngắn , thanh niên và nhân dân Yên Bái đã đắp ụ , làm chướng ngại vật chặn tất cả các ngả đường từ tỉnh xuống Phú Thọ , sang Tuyên Quang , đường thị xã vào Nghĩa Lộ ... Yên Bái còn huy động hơn một vạn

lượt người trong đó phần lớn là

nam nữ thanh niên bóc toàn bộ đoạn đường sắt từ Văn Phú đến Bảo Hà , đánh sập hàng chục cầu lớn nhỏ trên địa bàn tỉnh . Thanh niên các huyện Yên Bình , Văn Chấn , Trấn Yên còn cùng nhân dân vót hàng chục vạn chông tre , nứa và cắm thành các bãi chông ở những nơi quân Pháp có thể nhảy dù . Ngày 8-10-1947 , quân Pháp từ nhiều hướng tiến đánh Nghĩa Lộ . Cánh quân thứ nhất từ Sơn La qua Ít Oong , Nậm Khắt hợp với một toán quân khác từ Than Uyên sang

Khau

Phạ , Tú Lệ ,

Gia

Hội

xuống Nghĩa

Lộ . Từ

Quang Huy , địch chia thành hai mũi : Mũi thứ nhất theo hướng Bản Chải, Suối Chiến lên Đá Xô ra Vực Tuần ; mũi thứ hai qua Mường Cơi lên đèo Đao chiếm Thượng Bằng, La , sau đó đánh vào Cát Thịnh phối hợp với mũi thứ nhất vào chiếm Nghĩa Lộ , quân Pháp tiếp tục tấn công chiếm Hưng Khánh , Ngòi Lao , Thanh Bồng , Vân Hội , Đại Lịch , Bình Thuận , Âu Lâu . Tại Văn Bàn , thực dân Pháp vừa ra sức củng cố các vị trí đã chiếm

đóng vừa tổ chức các cuộc càn

quét truy lùng

cán bộ . Ngày 23-10 , chúng bắt được đồng chí Nguyễn Hữu Minh (Minh Đăng) , Bí thư Huyện ủy Văn Bàn và một số cán bộ khác đang trên đường đi công tác . Ngày 25-10 , định chiếm huyện lỵ . Ngày 27-10 chiếm Minh Lương , Tân An , sau đó chiếm Bảo Hà . Lúc này , ở Yên Bái hình thành hai vùng : Vùng địch tạm chiếm và vùng tự do . Trong vùng tạm chiếm , thực

107

dân Pháp xây dựng hệ thống đồn bốt dày đặc , ra sức bắt phu bắt lính , tổ chức nguỵ quân , thành lập ngụy quyền lập " Xứ Thái , xứ Nùng , tự trị " . Thực dân Pháp bóc lột , vơ vét sức người , sức của của nhân dân ta và gây ra những vụ mâu thuẫn giữa các dân tộc , đồng thời chúng tổ chức mạng lưới do thám gián điệp , dò xét các hoạt động của ta và tung bọn phản động tay sai đi lùng bắt cán bộ và những người đi theo kháng chiến . Đối với vùng sát địch , chúng thường tổ chức các cuộc càn quét cướp phá mùa màng tài sản của dân , tiến hành các cuộc tập kích úp các cơ quan của ta và những cuộc phục kích bắt cán bộ , bộ đội đi lẻ . Vì đã có sự chuẩn bị về lực lượng cũng như xác định tinh thần từ trước , trước sự tấn công ồ ạt của thực dân Pháp , nhân dân Yên Bái không hề nao núng . Khi tiến công vào Yên Bái , thực dân Pháp đã vấp phải những khó khăn , cản trở về đường sá , giao thông , cơ sở vật chất và sự kháng cự của nhân

dân . Trong những ngày địch tiến

công , tuổi trẻ Yên Bái hăng hái phá đường , cắm chống cản bước chân của kẻ thù . Mặc dù chúng lùng bắt rất gay gắt song thanh thiếu niên trong lực lượng cân quân tự vệ vẫn kiên cường bám trụ ; vừa mở rộng hoạt động gây khó khăn cho thực dân Pháp

tiêu biểu là thanh niên trong

các đội du kích Khau Phạ ,

Đá Xô , Thượng Bằng La ,

Hưng Khánh . Một mặt khác , Tỉnh ủy tổ chức cho nhân dân sơ tán ( trừ vùng đồng bằng Nghĩa Lộ ) vào lán bí mật trong rừng , bảo vệ được tính mạng và tài sản của nhân dân ; đưa hầu hết các nhân vật thuộc tầng lớp trên đang làm ra vùng tự do .

108

việc cho ta

Ngày 20-11-1947 , bọn Pháp kéo quân từ đồn Đồng Bồ ra chuẩn bị cho trận càn lớn . Đội du kích Đại Lịch đã phục kích chặn đánh chúng tại Đèo Din . Trong trận tập kích này có sự tham gia tích cực của thanh thiếu niên Yên Bái . Nhiều tấm gương tuổi trẻ đã anh dũng hy sinh tiêu biểu là thiếu niên Hoàng Văn Thọ

- Đội trưởng đội thiếu nhi du

kích Trung Kiên . Được giao nhiệm vụ làm văn thư kiêm liên lạc , sau khi chuyển chỉ thị của xã bộ đến đội võ trang , Hoàng Văn Thọ nằng nặc đòi ở lại chiến đấu . Được sự đồng ý của đồng chí Hùng Sơn , Thọ ở lại và làm nhiệm vụ giật địa lôi . Khi bọn Pháp kéo đến , địa lôi nổ, những tên Pháp đi đầu rống lên , ngã vật xuống . Từ ven rừng , Thọ nhảy ra cướp khẩu tiểu liên trên tay một tên Pháp rồi leo lên taluy chạy vào rừng . Nhưng không kịp nữa rồi , một loạt đạn địch bắn theo làm Thọ ngã xuống , năm đó anh mới 16 tuổi .

Địch nhận ra Thọ là người cầm đầu nhóm trẻ em

hoạt

động kháng chiến , chúng chặt đầu cho vào sọt rồi treo lên gốc cây sâng bên đường , nhằm uy hiếp tinh thần , vừa cảnh cáo , vừa phục bắt cán bộ du kích . Sau khi Hoàng Văn Thọ hy sinh , Pháp bắt được Hoàng Văn Vinh ( Hoàng Văn Vinh là Bí thư Đoàn Thanh niên Cứu quốc xã Đại Lịch , được ta gài vào làm phó lý để nắm tình hình bọn tê ngụy ) đánh tra tấn rất dã man nhưng Hoàng Văn Vinh

(1) Liệt sĩ Hoàng Văn Thọ sinh ngày 13-5-1932 trong một gia đình nông dân người Tày ở Thanh Tú , xã Đại Lịch , huyện Văn Chấn . Cha là Hoàng Văn Ích , thày dạy Quốc ngữ nhưng giỏi chữ Nho và rất thương người nghèo ; mẹ là một phụ nữ sống hiền lành , chịu khó . Hoàng Văn Thọ hy sinh ngày 20-11-1947 được Nhà nước truy tặng Bằng Tổ quốc ghi công , Huân chương Kháng chiến hạng 3 và danh hiệu Anh hùng , Liệt sĩ chống Pháp .

109

nhất định không chịu khai báo . Giặc mổ bụng , Hoàng Văn Vinh vẫn kể tội kẻ thù cho đến lúc tắt thở . Tấm gương hy sinh anh

dũng của thiếu niên

Hoàng

Văn Thọ và Hoàng Văn Vinh như một ngọn gió thổi bùng lên lòng căm

thù và ý chí biến đau thương thành hành

động cách mạng của tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái tiến lên , bất chấp khó khăn , gian khổ và cả cái chết . Đầu tháng 12-1947 , tỉnh đưa hai đội vũ trang vào vùng địch tạm chiếm : Một đội vào Đại Lịch phối hợp hoạt động với các đội độc lập 514 và 524 ; một đội vào Y Can , Âu Lâu , Hưng Khánh phối hợp hoạt động với C522 (đều thuộc trung đoàn 115 ) . Ngày 31-12-1947 , lực lượng thanh niên du kích xã Chấn Thịnh phối hợp với C524 phục kích quân địch ở Mỹ , diệt 15 tên trong đó có 2 tên Pháp , bắt sống 20 tên .

Những chiến

công nối tiếp chiến công ngay những

ngày đầu của cuộc kháng chiến đã làm cho cán bộ , thanh niên , lực lượng vũ trang và nhân dân Yên Bái , đặc biệt là ở vùng địch tạm chiếm rất phấn khởi , tăng thêm quyết tâm chiến đấu , khẳng định sự đúng đắn của chủ trương chuyển từ kiểu tác chiến trận địa sang đánh du kích lâu dài với địch . Về phía thực dân Pháp , trước sự chống trả quyết liệt của ta , chúng biết rằng không thể dễ dàng thực hiện được âm mưu chiến lược "đánh nhanh thắng nhanh " mà chúng đặt ra ban đầu .

( 1 ) Theo nhà văn Hà Lâm Kỳ , tác giả truyện ký " Kỷ vật cuối cùng" Nxb Kim Đồng 1991 và truyện ký "Chim ri núi" , Nxb Kim Đồng 1992 . 110

Tháng 1-1948 , Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp Hội nghị mở rộng nhận định cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta đã giành được những thắng lợi quan trọng và đang chuyển sang thời kỳ cầm

cự ,

giằng co với địch . Hội nghị vạch ra nhiều phương hướng và biện pháp lớn để phát triển chiến tranh du kích , chuẩn bị điều kiện chuyển sang hình thức tác chiến cao hơn , tăng cường củng cố khối đoàn kết toàn dân , xây dựng nền kinh tế - văn hóa phục vụ kháng chiến , đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng , chuẩn bị đưa Đảng ra hoạt động công khai . Trước yêu cầu phát triển của tình hình mới , Trung ương Đảng quyết định xây dựng khu Tây Bắc thành căn cứ địa

cách mạng vững chắc , tạo điều kiện tiến tới giải

phóng nhân dân các dân tộc thoát khỏi ách thống trị của giặc . Thực hiện chủ trương này , Liên khu 10 (Tây Bắc ) được thành lập . Bộ Tổng tư lệnh ra các chỉ thị , xác định một số nhiệm vụ cơ bản cho Liên khu là ra sức phát triển , củng cố cơ sở nhân dân ; xây dựng lực lượng vũ trang , phát động cuộc chiến tranh du kích mạnh mẽ trong vùng địch ; tích cực đào tạo cán bộ dân tộc địa phương ; chú ý cải thiện từng bước đời sống đồng bào các dân tộc ; phát động phong trào xung phong xây dựng căn cứ địa Tây Bắc .

Sau khi nhận Chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng , tháng 2-1948 , Hội nghị Tỉnh ủy và Hội nghị Cán bộ tỉnh Yên Bái trên cơ sở đánh giá toàn diện tình hình địch ta đã quyết định phải khẩn trương đưa thêm cán bộ , lực lượng vào vùng địch tạm chiếm phối hợp với các đại đội độc lập phát triển cơ sở , phát động cuộc đấu tranh du kích . Thực hiện chủ trương của tỉnh , thanh niên Yên Bái hăng hái tham gia các lực lượng vũ trang , gia

nhập Ban 111

Xung phong Quyết Tiến vừa

được thành lập gồm lực

lượng nòng cốt là đội vũ trang tuyên truyền của trung đoàn 115 và một số cán bộ , chiến sĩ người dân tộc vùng Nghĩa Lộ , Than Uyên và Ít Oong (tỉnh Sơn La ) nhận nhiệm vụ xây dựng cơ sở

từ Nghĩa Lộ lên Than Uyên ,

sang Ít Oong ,

Biên

qua

Điện

Phủ .

Thanh niên

xung

phong đi vào các vùng địch tạm chiếm , ngày đêm luyện tập quân sự , sẵn sàng đối phó với giặc . Nữ thanh niên ở lại vùng tự do , tham gia lực lượng dân quân tự vệ , tăng gia sản xuất , chuẩn

bị

mọi điều kiện cho cuộc kháng

chiến lâu dài . Thanh niên còn tận dụng thời gian rỗi rãi để vận động tuyên

truyền cách mạng cho các tầng lớp

nhân dân trước thủ đoạn bắt thanh niên các dân tộc đi lính , xây dựng quân nguy của bọn thực dân . Âm mưu " đánh nhanh , thắng nhanh " thất bại , từ đầu năm 1948 , thực dân Pháp chuyển

sang chiến lược đánh

lâu dài , thực hiện chính sách " lấy chiến tranh nuôi chiến tranh , dùng người Việt đánh người Việt" . Để thực hiện âm mưu này , chúng cho thành lập " xứ Thái tự trị" ở Tây Bắc , đưa tên phản động Đèo Văn Lân lên cầm đầu nhằm chia rẽ phong trào kháng chiến của ta . Mặt khác , chúng tổ chức thành lập Khu Quân sự Tây Bắc ( SANO ) gồm nhiều phân khu trực thuộc , dưới là các tiểu khu . Trên địa bàn Yên Bái , chúng thành lập phân khu Nghĩa Lộ gồm 4 tiểu khu : Nghĩa Lộ , Ba Khe , Gia Hội và Than Uyên (chỉ huy cả Văn Bàn) , có tiểu đoàn Thái số 1 chiếm giữ ; ở thượng huyện Lục Yên , địch lập 3 tiểu khu Bảo Hà , Nghĩa Đô và Phố Ràng , thuộc phân khu Lào Cai do tiểu đoàn số 2 chiếm giữ , tổng số quân

địch ở 7 khu này khoảng 1.300

tên . Đến đầu tháng 3-1948 , quân Pháp đã chiếm đóng 6.119/9.711 km

112

đất đai và 8/14 vạn dân

của toàn tỉnh ,

gồm toàn bộ 3 huyện Than Uyên , Văn Bàn , Trấn Yên và một phần thượng huyện Lục Yên . Trước tình hình ấy , cuối tháng 3 năm 1948 , Bộ Chỉ huy Liên khu 10 dùng 4 tiểu đoàn mở chiến dịch Nghĩa Lộ (còn gọi là chiến dịch Gia Hội – Quang Huy ) hoạt động trên một địa bàn rộng lớn

dài khoảng 200 km . Nắm được

chủ trương của Trung ương , Tỉnh ủy Yên Bái triển khai kế hoạch trên toàn bộ lực lượng vũ trang của tỉnh và đặc biệt đặt niềm tin vào thế hệ trẻ - những đoàn viên Đoàn Thanh niên Cứu quốc . Không phụ lại niềm tin của Ban Chấp hành Tỉnh ủy , ngay từ những ngày đầu của chiến dịch , thanh niên Yên Bái đã hăng hái tham gia với tất cả lòng nhiệt tình , sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc . Thanh niên đảm nhận những nhiệm vụ quan trọng nhất ở những vị trí điểm chốt , xông vào tận sào huyệt của địch . Tiêu biểu nhất là đội du kích Khau Phạ

đã phối hợp rất tích cực

với C520 tấn công đồn Tú Lệ , làm tan rã đơn vị dõng gồm 27 tên , bắt tên chỉ huy , thu được một số vũ khí . Nhân dân Yên Bái còn nhớ mãi tấm gương đội trưởng Miễn, người thanh niên dũng cảm của núi rừng Yên Bái . Trong lúc xông lên tấn công đồn giặc , chẳng may bị thương vào tay , máu ướt đầm vai áo , nhưng trái tim anh vẫn hừng hực ngọn lửa căm thù . Học tập người anh hùng La Văn Cầu , anh đề nghị đồng đội chặt tay cho mình . Không được đồng ý , anh nghiến răng, quên đi cái đau thể xác tiếp tục xông lên tiêu diệt kẻ thù . Máu thấm đỏ trên mỗi bước chân anh . Nhưng anh không thấy đau , chỉ thấy một lòng căm thù

( 1 ) Đội trưởng là Lý Nủ Chu , đội phó là Giàng Sáng Tu . Đây là đội du kích nổi tiếng chống Pháp những năm 1947-1952 . Sau này xã Cao Phạ ( địa bàn hoạt động của Đội ) được phong danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân . 113

rừng rực . Nhờ có những người thanh niên như thế , ta đã giành những thắng lợi quan trọng như : Tiêu diệt 7 đồn địch , gọi hàng 163 lính nguy . Ta còn phục kích địch trên đường Gia Hội - Tú Lệ , diệt một số tên . Ở Trạm Tấu , cán bộ chính trị ta cùng với quân của C524 xây dựng được CƠ sở ở Tề - Suối - Láng , buộc tên thống lý người Mông phải cam kết để cán bộ ta hoạt động. Ở vùng đồng bằng Nghĩa Lộ và vùng ngoài cán bộ , du kích ta hoạt động mạnh , đánh đồn Gốc Báng , buộc 32 lính khố đỏ phải hàng , giải thoát 132 người dân bị địch bắt . Các khu du kích Tú Lệ , Đá Xô dần hình thành . Trong khu du kích , chính quyền cách mạng được thành lập . Những kết quả thu được trong chiến dịch Nghĩa Lộ là nguồn cổ vũ , động viên tinh thần mạnh mẽ với những người chiến sĩ trẻ và mọi tầng lớp nhân dân Yên Bái , chuẩn bị khí thế cho những chiến dịch về sau . Trên cơ sở của chiến dịch Nghĩa Lộ , đầu tháng 6-1948 , bộ đội chủ lực Liên khu 10 mở đợt hoạt động ở Yên Bình xã , chủ động tấn công địch từ Bến Cóc lên Phố Ràng , Nghĩa Đô diệt 7 vị trí thu nhiều vũ khí , gọi hàng 136 tên . Chiến dịch này đã tạo thuận lợi cho phong trào du kích vùng địch tạm chiếm của tỉnh phát triển . Các khu du kích Tú Lệ , Đá Xô dần hình thành . Trong khu du kích , chính quyền cách mạng được thành lập . Tháng 7-1948 , Hội nghị Cán bộ tỉnh lần 1 họp tại làng Hoà Quân , xã Minh Quân , huyện Trấn Yên . kiểm điểm

Hội nghị

sự lãnh đạo , chỉ đạo kháng chiến và công tác

xây dựng từ cuối năm 1947 , xác định nhiệm vụ mới . Hội nghị đã đề ra 5 nhiệm vụ trước mắt : - Đẩy mạnh xây dựng bộ đội địa phương và dân quân du kích ; đưa thêm cán bộ , bộ đội vào vùng địch trước mắt

114

tập trung xây dựng cơ sở , những nơi đủ điều kiện thì chuyển sang đấu tranh du kích ; đề phòng cuộc tấn công thu đông của địch ở vùng tự do .

· . Kiện toàn một bước chính quyền các cấp , mở rộng mặt trận , phát triển các đoàn thể cứu quốc , tăng cường khối đoàn kết toàn dân , đoàn kết các dân tộc . Quan tâm cải thiện đời sống nhân dân , bồi dưỡng sức dân , tạm chia ruộng Việt gian , ruộng vắng chủ cho nông dân , từng bước giảm tô , giảm tức .

-- Phát động phong trào thi đua ái quốc xây dựng kinh tế - văn hóa nhằm củng cố vùng tự do vững mạnh , động viên các tầng lớp nhân dân đóng góp cho kháng chiến , xung phong vào vùng địch hoạt động , tòng quân ... - Đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng, trọng tâm là chấn chỉnh các chi bộ , tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với bộ đội , dân quân du kích , chú trọng xây dựng các cơ sở Đảng dọc các tuyến giao thông quan trọng . Phương hướng phát triển Đảng nhằm vào quần chúng tích cực , ưu tú trong các lực lượng vũ trang và các dân tộc . Một trong các nhiệm vụ quan trọng mà Hội nghị đề ra là việc xây dựng và phát triển lực lượng mà đặc biệt là lực lượng trẻ . Các Đảng bộ trong tỉnh luôn tăng cường chỉ đạo phát triển công tác thanh niên , phát huy sức mạnh tổ chức của Đoàn và lực lượng thanh niên . Qua thời gian tham gia chiến đấu , họ đã tỏ rõ tinh thần hăng hái , một lòng theo Đảng , theo lời kêu gọi của Bác Hồ , lập được nhiều công đầu rất có ý nghĩa về mặt động viên tinh thần giết giặc , cứu nước , cứu nhà . Các huyện đều có các tổ công tác thanh niên ; ở cơ sở làng , xã có chi đoàn Thanh niên Cứu quốc . Theo sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn lâm

115

thời , các tỉnh tiến tới Đại hội Tỉnh Đoàn để thống nhất hệ thống tổ chức từ dưới lên trên , chuẩn bị tiến tới Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ nhất . Từ trong cuộc chiến đấu bảo vệ độc lập , tự do , hàng nghìn đoàn viên mới đã được kết nạp vào Đoàn . Tuy gian khổ và thiếu thốn mọi bề nhưng đội ngũ cán bộ Đoàn của tỉnh đã nỗ lực phấn đấu , đi sâu đi sát phong trào , tuyên truyền , tổ chức , xây dựng cơ sở Đoàn ở hầu hết các huyện , thị , ngay ở những vùng địch tạm chiếm đóng . Dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy , cuộc đấu tranh của tuổi trẻ Yên Bái ngày càng phát triển nhằm thực hiện các nhiệm vụ chính trị , quân sự ... của địa phương. Các đội dân quân tự vệ , đội du kích ... của thanh niên được thành lập góp phần quan trọng vào cuộc kháng chiến của toàn Đảng, toàn dân ta . Từ giữa năm 1948 , phong trào du kích trong vùng địch tạm chiếm phát triển mạnh mẽ . Ta xây dựng các cơ sở mới ở Văn Chấn (Phù Nham , Hạnh Sơn , Thạch Lương và Nghĩa Lộ ). Tháng 8-1948 , Ban cán sự Đảng Than Uyên , đội vũ trang của đồng chí Hồng Quân và một bộ phận của C520 xây dựng được cơ sở ở khắp các xã của huyện . Đoàn viên , thanh niên Yên Bái xung phong tham gia các đội du kích Mường Kim , Na Khoang, Mồ Dề, Lao Chải . Đội vũ trang Văn Bàn và C520 liên lạc được với cơ sở cũ ở Khánh Yên , Minh Lương, Võ Lao . Được giáo dục và tuyên truyền cách mạng , nhiều thanh niên người dân tộc Mông ở Văn Chấn , Than Uyên giác ngộ , đã đứng lên đấu tranh chống bắt phu , bắt lính , chống cướp lương thực , thực phẩm làm cho địch lúng túng , khó khăn . Trong đợt tổng phá tề , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái đã phá 20 ban tề xã . Một thành tích đáng ghi nhận của các đoàn viên , thanh

116

niên Yên Bái là đã vận động được hàng chục lính dõng bỏ hàng ngũ địch trở về với nhân dân . Cùng với công tác vũ trang , thanh niên Yên Bái một mặt vẫn chú ý hoạt động trên các lĩnh vực văn hóa , xã hội như : Tổ chức một thư viện với 50 đầu sách ; tổ chức một nhóm nghiên cứu chính trị ; hàng tháng tổ chức một ngày vệ sinh chung; phong trào thể dục thể thao được chú trọng phát triển khá mạnh . Thanh niên còn tổ chức thành lập một đội kịch ra mắt đồng bào . Ba tháng cuối năm 1948 , du kích và các đại đội độc lập Yên Bái kết hợp với bộ đội chủ lực đánh nhiều trận xuất sắc . Ngày 28-10-1948 , du kích Hưng Khánh , Đồng Khê và C524 phục kích địch ở khe Ken diệt 15 tên , bắn bị thương 8 tên . Ngày 1-12-1948 , đại đội 524 đã cùng với một số thanh niên trong bản mưu trí , dũng cảm

phục kích diệt

tên bang tá Cầm Ngọc Vinh và 5 tên lính dõng khi chúng từ Hán Lìu lên Bản Mù . Đây là một chiến công tiêu biểu trong phong trào diệt ác , trừ gian của lớp trẻ Yên Bái làm cho thực dân Pháp mất một tay sai đắc lực , bọn phản động vô cùng hoảng sợ , một số tên không còn dám hung hăng chống phá ta như trước . Thanh niên du kích các xã Xuân

Kỳ ,

Vị Thượng ,

Lương Sơn (Lục Yên) , Đông An (Văn Bàn ) , Đại Đồng ( Trấn Yên ) , Chấn Thịnh , Cát Thịnh , Đại Lịch , Thượng Bằng La , Minh An , Bình Thuận (Văn Chấn ) mặc dù ở gần các đồn bốt địch , thường xuyên bị chúng càn quét , khủng bố vẫn không ngừng phát triển lực lượng , bám trụ kiên cường , chiến đấu theo kiểu "vết dầu loang " của địch . Đến cuối năm 1948 , toàn tỉnh có 16 làng và 3 khu chiến đấu . Lực lượng du kích gồm đủ các giới , đủ các lứa tuổi nhưng đa 117

phần là nam

nữ thanh niên . Riêng huyện Trấn Yên có hơn

700 người , huyện Lục Yên có gần 650 người . Tuy nhiên , công tác vùng địch tạm

chiếm cũng gặp

phải không ít khó khăn , tổn thất . Ngày 7-11-1948 địch đánh úp Nậm Tha (Văn Bàn ) , cả đội vũ trang hy sinh , trong đó có đồng chí Phạm

Đức Chu - Chủ tịch Uỷ ban

Kháng chiến Hành chính huyện . Ngày 11-11-1948 , tên Hà Văn

Duyệt - xã đội trưởng Đại Khánh , huyện

Trấn

Yên

đưa 5 du kích ra hàng giặc Pháp . Trước tình hình ấy , Tỉnh ủy đã họp khẩn cấp và chỉ ra những nguyên nhân , những bài học kinh nghiệm . Tỉnh ủy cũng chỉ ra công việc cần kíp trước mắt bên cạnh việc chú trọng xây dựng lực lượng là xây dựng , củng cố vùng tự do thành hậu phương vững chắc để phát triển cuộc đấu tranh trong vùng địch tạm

chiếm . Trong cuộc họp khẩn cấp này ,

đồng chí Nguyễn Bá Nghiệp được chỉ định phụ trách công tác thanh niên tỉnh (đồng chí Nghiệp đã giữ chức vụ này từ tháng 12 năm

1948 đến tháng 11 năm

Sau thời kỳ dài phổ biến

1949 ) .

và học hỏi rút kinh nghiệm ,

thời kỳ này nông dân các địa phương trong tỉnh đã biết cấy lúa vụ chiêm . Trong năm được gần 36 ha , huyện

1948 , huyện Trấn Yên cấy

Văn Chấn

gieo cấy được 5 tấn

thóc giống . Tỉnh ủy còn

giao cho thanh niên nhiệm vụ

tiếp tục phát triển văn

hóa ,

viên , thanh niên

xã hội .

đã tích cực tham

gia

Hàng ngàn đoàn phong trào bình

dân học vụ , phát triển xuống tận các thôn , xã . Nhờ sự nỗ lực không ngừng của tuổi trẻ và toàn dân , năm

1948

tỉnh có thêm 31.500 người biết đọc , biết viết , nâng tổng số người biết đọc biết viết lên hơn 45.000 người , chiếm 1/4 số dân .

118

Để đưa cuộc kháng chiến của tỉnh giành được thắng lợi mới , ngày

10-1-1949 , Hội nghị Đại biểu Đảng bộ tỉnh

lần II họp tại xã Nam

Cường ( Trấn

Yên , nay là xã Nam

Cường - thành phố Yên Bái ) . Hội nghị đã đánh giá toàn diện tình hình chính trị , quân sự , kinh tế, văn hóa , tình hình địch - ta ... Hội nghị khẳng định những chủ trương, biện pháp đề ra tại Hội nghị Cán bộ tỉnh lần I ( tháng 7 1948 ) là đúng đắn và nhấn mạnh thêm

một số vấn đề

quan trọng nhằm đẩy mạnh xây dựng chính quyền và các tổ chức quần chúng bí mật trong vùng địch , xây dựng các đội du kích tập trung , phát triển chiến tranh du kích ở khắp nơi , phát động mạnh mẽ hơn nữa phong trào thi đua ái quốc , chăm lo phát triển Đảng , đào tạo cán bộ dân tộc . Thực hiện chủ trương của Hội nghị , từng cơ sở Đoàn đã vận động đoàn viên học tập quân sự và tham gia dân quân làm nhiệm vụ bảo vệ làng , xã ; khi có giặc đến đoàn viên trở thành dân quân tham gia chiến đấu tại địa

phương . Cùng

với các đoàn viên và thanh niên trong lực lượng bộ đội địa phương và dân quân du kích , đoàn viên và thanh niên còn tham gia vào các đội danh dự , đội trừ gian diệt tề , đội xung phong công tác ... do công an tỉnh chỉ đạo . Ngày 26-3-1949 , đồng chí Vũ Tuân , Bí thư Tỉnh ủy đã ra Chỉ thị về việc cử người phụ trách thiếu nhi của tỉnh và lưu ý Ban Chấp hành Thanh niên Cứu quốc chú trọng công tác thanh niên . Thực hiện Chỉ thị của Đảng bộ tỉnh , Đoàn Thanh niên đã có nhiều hoạt động sôi nổi . Ban Chấp hành Đoàn các cấp được chấn chỉnh lại và được bầu chính thức từ xã đến huyện , tỉnh , mỗi nơi 5-7 người , đủ các thành phần dân tộc . Công tác sinh hoạt Đoàn diễn ra đều đặn . Nhiệm vụ xây dựng lực lượng được Đoàn đặc biệt chú 119

trọng . Đầu năm

1949 , Yên

thanh niên tòng quân .

Bái đã vận

động được 1.246

Buổi lễ tòng quân tháng 3 năm

1949 đã gây được ấn tượng mạnh mẽ , góp phong trào tòng quân phát triển rầm

rộ , rộng lớn . Ngày

21-3-1949 , Ban Chấp hành Tỉnh đoàn ra bộ Đoàn tổ chức ngày

phần thúc đẩy

Chỉ thị các cấp

chống chủ nghĩa thực dân tại 6

điểm . Nhiều hoạt động văn hóa , văn nghệ được tổ chức . Tỉnh mở một lớp tập huấn tại Lục Yên . Các huyện có 6 lớp với thời gian từ 7-10 ngày cho các ủy viên chấp hành với tổng cộng 449 học viên . Đoàn Thanh niên còn tổ chức được một buổi nói chuyện ở Văn Yên thu hút rất đông thanh niên và nhân dân tham

dự ; 24 buổi biểu diễn kịch và ra 13

tờ bích báo . Đến thời điểm này , 90 % thanh niên Yên Bái đã thoát nạn mù chữ . Để làm gương cho các tầng lớp nhân dân , thanh niên đi đầu trong phong trào thực hiện đời sống mới như ăn

mặc gọn gàng , sạch sẽ ; tổ chức các ngày

vệ sinh chung ; làm chuồng trâu xa nhà ... Sau đợt chấn chỉnh và củng cố lực lượng , ngay từ đầu năm 1949 , tuổi trẻ Yên Bái đã lập được những chiến công vang dội khắp vùng . Ngày 7-2-1949 , anh Hà Văn Hạp , du kích xã

Hưng Khánh , huyện Trấn Yên đã dùng súng

trường bắn rơi một máy bay tiếp tế cho đồn Ca Vịnh , diệt 5 tên Pháp . Giữa tháng 3-1949 , lực lượng du kích Trạm Tấu gồm Khau

40 người đã mưu trí dũng cảm phục kích địch ở Ly , diệt và bắt sống toàn bộ 3 đại đội địch .

Những chiến công này đã đánh dấu sự trưởng thành của lực lượng vũ trang Yên Bái , đặc biệt là sự phát triển của lực lượng thanh niên trong hàng ngũ cứu quốc , có tác dụng cổ vũ mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của quân và dân trong tỉnh , nhất là với lực lượng du kích ở các địa phương .

120

Trên cơ sở đánh giá

tình

hình ta

và địch , tháng 4

1949 , Bộ Tổng tư lệnh quyết định mở chiến

dịch Sông

Thao đánh vào hệ thống phòng thủ của địch bên hữu ngạn sông Hồng , thuộc phân khu Nghĩa Lộ và phòng tuyến Bảo Hà - Phố Ràng - Nghĩa Đô - Yên Bình thuộc phân khu Lào Cai nhằm phá thế uy hiếp của địch đối với căn cứ địa Việt Bắc từ phía Tây , tạo điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn nữa cuộc chiến tranh du kích ở khu Tây Bắc . Để phục vụ cho chiến dịch Sông Thao , Hội nghị Cán bộ của tỉnh đã quyết định vận động nhân dân góp lương thực , thực phẩm , đồng thời chuẩn bị kế hoạch cho bộ đội địa phương và du kích phối hợp chiến đấu . Hội nghị nhấn mạnh phải đẩy mạnh xây dựng cơ sở trên tuyến đường vào vùng địch và các trung tâm

chính trị , quân sự , đồn bốt

quan trọng của chúng . Hưởng ứng chủ trương của tỉnh , các tầng lớp nhân dân Yên Bái mà đi đầu là thanh niên , đặc biệt là chị em nữ thanh niên đã tranh thủ thời gian vỡ đất , khai hoang phục hóa , tăng thêm diện tích trồng trọt . Trong công cuộc chuẩn bị kháng chiến , nổi lên nhiều tấm gương nữ thanh niên tiêu biểu . Các chị vừa tích cực tham gia sản xuất , vừa hăng hái động viên chồng , cha , anh tham gia kháng chiến . Nhiều chị được kết nạp vào Đảng và tham gia Ban Chấp hành Phụ nữ tỉnh hoặc các huyện , thị xã như chị Dương Thị Tùng ( Trấn Yên ) , Nguyễn Thị Tuyết Mai (Iục Yên ) , Hoàng Thị

Huê (Văn

Chấn ) ,

Nguyễn Thị

Duyên

(Văn

Bàn ) . Mặc dù đang trong thời kỳ giáp hạt , dự trữ lương thực hạn chế , song tuổi trẻ và các tầng lớp nhân dân Yên Bái vẫn nhiệt tình

cung cấp cho bộ đội ta 312 tấn gạo ,

hàng chục tấn lương thực , thực phẩm , huy động được hàng

121

ngàn dân công với 45.000

ngày công , 55 bè mảng vượt

sông , 120 ngựa thồ phục vụ chiến dịch . Ngay từ những ngày đầu mở chiến dịch Sông Thao , thanh niên trong các lực lượng vũ trang của tỉnh đã phối hợp chặt chẽ với những đơn vị bộ đội chủ lực . Du kích Trấn Yên và đại đội 522 phục kích các toán quân tháo chạy diệt 28 tên , gọi hàng 27 tên . Thanh niên du kích Lục Yên cùng đại đội 672 ( F165 ) phục kích bọn địch rút đi Nghĩa Đô diệt 50 tên , bắt sống nhiều tên khác . Ngày 19-5-1947 , ta quyết định tấn công đồn Đại Phác mở màn chiến dịch Sông Thao , lập thành tích chào mừng 59 năm ngày sinh nhật Chủ tịch Hồ Chí Minh . Tiểu đoàn bộ binh 11 thuộc sư đoàn 308 và tiểu đoàn 54 được giao nhiệm

vụ này . Nhận được Chỉ thị của cấp trên , Tỉnh ủy

Yên Bái giao nhiệm vụ cho thanh niên và các tầng lớp nhân dân Yên Bái trong các lực lượng vũ trang , đặc biệt khu xung quanh đồn ủng hộ , phối hợp với bộ đội ta hoàn thành nhiệm vụ . Triển khai kế hoạch , thanh niên trong các đội du kích đã chuẩn bị sẵn sàng tinh thần cho cuộc tấn công , một số khác chuẩn bị đón tiếp , động viên bộ đội . Các nữ thanh niên chuẩn bị công tác hậu cần , trạm đón và chăm sóc thương binh . Theo đúng kế hoạch , 11 giờ 40 phút , tiểu đoàn 11 bất ngờ nổ súng , tất cả mọi việc đã diễn ra gần như ý muốn của đơn vị , các cỡ súng của ta bịt chặt được hầu hết các lỗ châu mai của địch , các ổ trung liên của địch ở hướng xung phong chủ yếu đều bị dập tắt . Các tiểu đội xung kích ào ạt tiến nhanh , thang không đủ , các chiến sĩ ngồi thụp hẳn xuống công kênh nhau lên để nhảy vào đồn . Bộ đội rầm rập lao nhanh qua cửa mở ,

122

trung đội phó trung đội 1 Lê Văn Nho đứng hẳn lên mặt tường hô :

Các phần tử tích cực tiến lên , chiến sĩ Phủ

Thông tiến lên ! Trên hướng tấn công của đại đội

124 , bộ đội đang

đánh chiếm lô cốt phía ngoài , xung kích tiến nhanh vào trung tâm , súng địch từ các lô cốt bắn trả

quyết liệt ,

hướng chủ yếu , chiến sĩ xung kích Nguyễn Văn Cần nhảy vào một căn nhà giữa đồn

đạp tung cánh cửa . Cánh cửa

bật mở , tên quan hai chỉ huy đồn hốt hoảng chạy ra , nhanh như cắt , Cần dùng mác đâm tên địch chết ngay tại chỗ . Mất chỉ huy , bọn địch chống cự yếu ớt . Từ các hướng, chiến sĩ chia nhau đi đánh chiếm từng lô cốt một . Tất cả các hoả lực đồng loạt nổ súng áp đảo địch , yểm trợ cho xung kích xung phong . Đồn Đại Phác bị hạ đã giải phóng hàng nghìn dân bị dồn về quanh đồn , mở rộng vùng giải phóng , củng cố lòng tin , động viên nhân dân các dân tộc tham gia chiến đấu ,

tạo điều

kiện cho công tác

hậu

địch

phát triển

mạnh mẽ , nhất là hoạt động của bộ đội địa phương , dân quân du kích . Ở Văn Chấn , đại đội 524 đánh đồn Bản Héo ( Sơn A ) và đồn Cửa Nhì ( Sơn Thịnh ) gây cho địch nhiều thiệt hại , tinh thần quân địch hoang mang , dao động mạnh . Sau đó bộ đội địa phương và du kích diệt hai vị trí Gốc Báng và Bản Tủ , phá 2 kho thóc khoảng 20 tấn . Ở Văn Bàn , 30 lính dõng xã Đông An xin hàng và được bổ sung vào đội du kích xã . Cơ sở du kích phát triển đến Dương Quỳ , Minh Lương . Ở Than Uyên , ta mở nhiều trận tập kích , phục kích vào các vị trí , các toán quân tuần tiễu của địch và tiến hành đánh địch ở Dương Quỳ , phá kho hàng , lấy thóc ,

123

muối , vải chia cho dân . Trên đà thắng lợi , ngày 24-6-1949 , quân ta mở trận tấn công đồn Phố Ràng .

Đồn Phố Ràng nằm

ở trung tâm

phòng tuyến Nghĩa

Đô - Bảo Hà , giữ vị trí chiến lược quan trọng , nằm cắt ngang từ sông Chảy đến sông Hồng lập thành tuyến hành lang ngăn chặn bộ đội ta tiến vào giải phóng Lào Cai , là vành đai nối liền giữa phân khu Lào Cai với phân khu Nghĩa Lộ . Hạ được đồn Phố Ràng sẽ làm

rung chuyển và

phá vỡ toàn bộ tuyến phòng thủ của địch . Tiểu đoàn bộ binh 11 được giao nhiệm vụ đánh đồn Phố Ràng , trận then chốt của chiến dịch Sông Thao . Địch ở tiểu khu Phố Ràng có khoảng trên 1 đại đội, có hoả lực mạnh, công sự tương đối kiên cố , binh lính trong đồn đều được huấn luyện kỹ , có trình độ chiến thuật, kỹ thuật . Tiểu

đoàn

11

( Phủ Thông) ,

thắng lợi trong trận diệt đồn

đơn vị vừa

thu

nhiều

Đại Phác , có truyền thống và

kinh nghiệm tiến công đánh địch trong công sự vững chắc , nhận nhiệm vụ trong trận Phố Ràng với một quyết tâm và khí thế chiến đấu hừng hực . Tiểu đoàn 11 hầu hết là lực lượng trẻ , đầy nhiệt tình và lòng yêu nước do anh Vũ Yên làm tiểu đoàn trưởng , anh Mai Nhân làm chính trị viên . Sau 40 giờ kiên cường , dũng cảm chiến đấu liên tục tấn công mãnh liệt , tiểu đoàn 11 đã hạ đồn Phố Ràng , diệt 76 tên địch thu được 1 súng máy 12,7 ly , 2 cối 81 ly , 2 đại liên , 2 trung liên , nhiều đạn dược , quân trang và quân dụng . Thắng lợi của trận tấn công đồn Phố Ràng mở màn cho đợt hai của chiến dịch Sông Thao , đánh dấu thành công của tiểu đoàn bộ binh 11. Đây là trận

đánh kiên

cường , tiến công kiên quyết , mưu trí sáng tạo của bộ đội ta 124

đánh địch trong công sự vững chắc , thể hiện ý chí quyết chiến , quyết thắng và truyền thống anh hùng của quân đội . Tuy nhiên , không thể không kể đến sự đóng góp to lớn của quân và dân Yên Bái , đi đầu là tuổi trẻ Yên Bái . Nhân dân xung quanh đồn , mặc dù nằm trong vùng địch tạm chiếm nhưng vẫn một lòng hướng về kháng chiến , nhiệt tình ủng hộ , giúp đỡ bộ đội như : Giữ bí mật , ủng hộ lương thực , thực phẩm , có gia đình ủng hộ cả một con trâu cho bộ đội làm lương thực . Thanh niên du kích các xã xung quanh đồn hoạt động rất tích cực như Lương Sơn , Xuân Thượng , nhận nhiệm vụ dẫn đường cho bộ đội và đưa cán bộ đi nghiên cứu tìm hiểu chiến trường , cung cấp tình hình và quy luật hoạt động của địch ... góp phần làm nên chiến thắng. Bị ta đánh mạnh và bao vây nên đầu tháng 7-1949 , địch rút về Bình Lư (Phong Thổ ), huyện Than Uyên được giải phóng, Uỷ ban Hành chính các xã ra hoạt động công khai , phát động quần chúng phá hết hội tề, diệt một số tên tay sai gian ác của thực dân Pháp . Chiến dịch Sông Thao và các hoạt động phối hợp của các đại đội độc lập , bộ đội địa phương , du kích đã giải phóng 82 làng bản , gồm 6.000 km

đất đai và hơn 20.000

dân , đưa cuộc đấu tranh du kích Yên Bái phát triển lên một bước mới ,

Từ trong đấu tranh , lại được sự quan tâm lãnh đạo của Tỉnh ủy , tổ chức Đoàn trong toàn tỉnh từng bước được củng cố và phát triển qua sự tham gia các phong trào yêu nước , đẩy mạnh du kích chiến tranh , khẩu hiệu "mỗi đoàn viên là một dân quân , một chiến sĩ du kích " đã được thực hiện ở phần lớn các cơ sở Đoàn trong tỉnh .

125

Từ giữa năm

1949 , Trung ương Đoàn chỉ đạo cuộc vận

động thi đua lập thành tích tiến tới Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ I bằng việc thực hiện một số mặt công tác thiết thực như: - Đẩy mạnh phong trào thi đua giết giặc lập công trong thanh niên các lực lượng vũ trang .

Cổ vũ đoàn viên , thanh niên hăng hái tòng quân , tích cực tham gia luyện tập quân sự . Tích cực tăng gia sản xuất theo lời kêu gọi của Bác Hồ " thực túc , binh cường" . ·

Phát triển phong trào đấu tranh chống khủng bố ,

đàn áp , lừa bịp , chống bắt thanh niên đi lính , trong các vùng địch hậu . - Xây dựng tổ chức Đoàn Thanh niên Cứu quốc thành lực lượng trung kiên làm hạt nhân để tập hợp , đoàn kết các tầng lớp thanh niên , chống âm mưu phá hoại , chia rẽ thanh niên của kẻ thù . Thực hiện những chủ trương của Trung ương Đoàn đề ra , Đoàn Thanh niên Cứu quốc Yên Bái có nhiều hoạt động sôi nổi. Trước hết là việc củng cố tổ chức Đoàn . Từ đầu tháng 11 năm 1949 , đồng chí Nguyễn Bá Nghiệp được chuyển sang nhận nhiệm vụ mới . Đồng chí Nguyễn Xuân Tư được trao nhiệm vụ phụ trách Đảng - Đoàn thanh niên tỉnh Yên Bái từ tháng 11 năm

1949 đến tháng 1 năm

1950. Khi đồng chí Nguyễn Xuân Tư nhận trọng trách mới thì đồng chí Nguyễn Hồng Chương được giao phụ trách Đảng - Đoàn Thanh niên tỉnh (từ 1-1950 đến 5-1950) . Tiếp đến là việc tăng cường phát triển lực lượng vũ trang bao gồm cả bộ đội địa phương và dân quân du kích khi trụng 126

đoàn 115 rút ra vùng tự do để tập trung đã để lại đại đội 520 ở lại hoạt động tại Than Uyên . Tháng 9-1949 , 4 đại " đội bộ đội địa phương được thành lập ở Yên Bái . Đại đội 85 ở Văn Bàn , đại đội 86 ở Văn Chấn , đại đội 87 và 96 ở Trấn Yên . Không chỉ nam thanh niên mà nữ thanh niên cũng hăng hái tham gia lực lượng vũ trang , trực tiếp chiến đấu . Năm 1949 đã có 195 đoàn viên Phụ nữ Cứu quốc xung phong tòng quân , xây dựng được 19 tiểu đội nữ du kích , trong đó có 1 đội vận tải , 1 đội tiếp tế , 1 đội cứu thương . Trong khi ta đang ráo riết củng cố lực lượng , chuẩn bị kháng chiến thì Pháp cũng tăng cường chuẩn bị mọi mặt tiếp tục của chiến tranh xâm lược bằng việc đưa ra kế hoạch Rơ - ve nhằm mở rộng phạm vi chiếm đóng ở đồng bằng và trung du Bắc Bộ , phong toả chặt biên giới Việt Trung ; tăng cường xây dựng quân nguy , thực hiện chính sách "lấy chiến tranh nuôi chiến tranh , dùng người Việt đánh người Việt" . Trước chiến lược mới của thực dân Pháp , để đập tan kế hoạch quân sự , chính trị của chúng, lãnh đạo tỉnh đã xác định phải tiếp tục đẩy mạnh phong trào chiến tranh du kích ở các địa phương . Nhiệm vụ quan trọng trước mắt là tập trung lực lượng chống địch càn quét , bảo vệ cơ sở , bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân , đảm bảo thu hoạch vụ mùa . Theo chủ trương của Ban Thường vụ Tỉnh ủy , thanh niên trong các vùng địch tạm chiếm và sát địch tổ chức thành hệ thống dây chuyền theo dõi và báo cho nhân dân biết những hoạt động của địch để kịp thời phòng tránh , đồng thời củng cố và tăng cường trang bị để nâng cao khả năng chiến đấu . Các đội du kích Gia Hội , Tú Lệ (Văn Chấn ) , Khánh Yên , Võ Lao , Phong Dụ (Văn Bàn) phát triển cả

về số lượng và chất lượng . Với những chủ

127

trương biện pháp tích cực , chủ động trên , những tháng cuối năm 1949 , mặc dù thiếu sự hỗ trợ của các đơn vị chủ lực , các đội du.kích Yên Bái vẫn bám trụ vững chắc ở địa bàn . Với cách đánh sáng tạo , bí mật , bất ngờ , nhiều phen đã khiến địch hết sức lo sợ , hoang mang . Trải qua những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp , được đem sức trẻ của mình bảo vệ quê hương, đất nước , một thế hệ thanh niên đầy nhiệt huyết và dũng cảm vô song đã lớn lên trên mảnh đất Yên Bái giàu truyền thống . Và cũng trong phong trào đấu tranh này , một lớp cán bộ đoàn viên , thanh niên Yên Bái đã trưởng thành với những cống hiến xuất sắc được ghi lại trong những trang sử vàng của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh .

III- TUỔI TRẺ YÊN BÁI LẬP THÀNH TÍCH CHÀO MỪNG ĐẠI HỘI ĐOÀN TOÀN QUỐC LẦN THỨ NHẤT , GÓP PHẦN XUẤT SẮC ĐƯA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC ĐẾN TOÀN THẮNG , GIẢI PHÓNG QUÊ HƯƠNG (1950 - 1952 ).

Bước vào đầu năm

1950 , dưới ánh sáng các Nghị

quyết về công tác thanh niên của Đảng , phong trào thanh niên phát triển ngày càng vững chắc và rộng rãi , tổ chức Đoàn lớn mạnh trong cả nước , ngay trong các đô thị và các vùng tạm bị chiếm , tuổi trẻ tích cực đấu tranh chống địch và hướng về cuộc kháng chiến vì độc lập , tự do của Tổ quốc mà tiêu biểu là cuộc xuống đường rầm rộ của hàng nghìn thanh niên , học sinh , sinh viên Sài Gòn

Chợ Lớn vào

ngày 9-1-1950 . Trong bối cảnh đó , Đại hội Đại biểu Đoàn Thanh niên Cứu

quốc toàn quốc lần thứ I đã được triệu tập và khai

mạc vào ngày 7-2-1950 tại Đại Từ (Thái Nguyên) với trên 128

400 đại biểu đại diện cho hàng triệu cán bộ , đoàn viên , thanh niên khắp mọi miền đất nước từ Bắc vào Nam . Đại hội Đại biểu Đoàn Thanh niên Cứu quốc toàn quốc lần thứ nhất là sự kiện chính trị trọng đại trong sinh hoạt Đoàn và phong trào thanh niên nước ta , đánh dấu một chặng đường hình thành và phát triển vẻ vang của tổ chức Đoàn , được sự chăm sóc chu đáo của Đảng, của Bác Hồ kính yêu và Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa . Sau 7 ngày làm việc , Đại hội Đại biểu Đoàn toàn quốc lần thứ nhất đã thành công rực rỡ ; Đại hội nêu cao quyết tâm : "Tất cả vì tiền tuyến , tất cả để chiến thắng giặc Pháp xâm lược " . Ngay sau Đại hội Đoàn toàn quốc, Ban Chấp hành Tỉnh Đảng bộ Yên Bái đã triệu tập Đại hội Đoàn Thanh niên Cứu quốc Yên Bái lần thứ I (năm 1950 ) để triển khai các công việc cần kíp trước mắt . Trong Đại hội này , đồng chí Nguyễn Thiệu Quân được bầu làm Bí thư Đảng - Đoàn Thanh niên tỉnh ( đồng chí Thiệu Quân giữ chức vụ này từ tháng 5 năm 1950 đến tháng 12 năm 1951 thì nhận trọng trách mới ) . Cũng trong những ngày đầu năm 1950 , nhân sự kiện cách mạng Trung Quốc thành công ( tháng 10-1949 ) , Ban Thường vụ Trung ương Đảng Chỉ thị mở chiến dịch Lê Hồng Phong ( màn 1 ) nhằm mục đích làm tan rã khối nguy binh , tiêu diệt một phần sinh lực , giải phóng Lào Cai , Yên Bái . Quân và dân tỉnh Yên Bái có nhiệm vụ phục vụ chiến dịch và nghi binh đánh lạc hướng phán đoán của địch . Để thực hiện nhiệm vụ và chủ trương đường lối của Đảng đề ra , tỉnh Yên Bái đã cho triển khai ngay những vấn đề cần kíp trong mọi tầng lớp nhân dân , đặc biệt là

129

thanh niên nhằm chuẩn bị bước vào cuộc chiến đấu mới . Nhận nhiệm vụ của lãnh đạo tỉnh , sau khi dự Đại hội Đoàn toàn quốc trở về , các cán bộ Đoàn đã thực hiện tuyên truyền , phổ biến Nghị quyết và các đề án công tác do Đại hội thông qua đến các cấp bộ Đoàn trong toàn tỉnh . Với tinh thần " Tất cả cho tiền tuyến , tất cả để đánh thắng giặc Pháp xâm lược " , tuổi trẻ toàn tỉnh đã hăng hái tham gia đợt tuyển quân do tỉnh phát động . Chỉ riêng đợt tuyển quân đầu năm

1950 đã có 300 thanh niên nhập ngũ.

72/111 xã lập được ban xã đội do một cấp ủy phụ trách ; mỗi trung đội du kích có từ 3-5 đảng viên , mỗi huyện có một trung đội du kích thoát ly . Các đơn vị được trang bị thêm tiểu liên , súng trường , mìn , lựu đạn . Công tác chuẩn bị lương thực thực phẩm phục vụ kháng chiến cũng nhanh chóng được triển khai . Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc bán gạo để khao thưởng cho bộ đội , nhân dân Yên Bái đã bán cho Chính phủ 750 tấn thóc ; mua 50 vạn đồng công phiếu kháng chiến trong đó riêng huyện Lục Yên mua 209.040 đồng . Chị em nữ thanh niên các dân tộc tận tình phục vụ kháng chiến . Chị em ngày đêm xay thóc giã gạo , đi dân công và động viên gia đình đóng góp lương thực thực phẩm , tổng số được trên 300 tấn thóc , gần 50 tấn gạo và trên

100 con trâu , lợn , trên 30.000 đồng cung cấp cho

chiến dịch . Chị em nữ thanh niên ở huyện Lục Yên còn tổ chức các đội tải thương , cứu thương gồm

100 chị em phục

vụ các đơn vị chiến đấu . Hàng nghìn thanh thiếu niên tham gia phong trào trồng rau , trồng chuối , nuôi gà ủng hộ cán bộ .

Để mở màn chiến dịch , lãnh đạo tỉnh tập trung chỉ đạo các đơn vị bộ đội , du kích đẩy mạnh mọi mặt hoạt

130

động nhân lúc địch tập trung , đối phó ở mặt trận chính , có nhiều sơ hở , đồng thời phát động một đợt tổng phá tề để phối hợp với chiến dịch . Theo kế hoạch nghi binh , lừa địch , hàng ngàn thanh niên các huyện Văn Bàn , Trấn Yên ngày đêm làm việc , đóng gần 400 bè , mảng để ở các bến dọc sông Hồng, dựng một loạt lán trại ở vùng tự do sát địch và trên đường vào Nghĩa Lộ , đắp một số trận địa giả . Quân Pháp cho rằng ta sắp mở chiến dịch ở Nghĩa Lộ nên tìm cách đối phó . Điều đó đã tạo thuận lợi cho bộ đội ta chuẩn bị chiến dịch ở Lào Cai và Nghĩa Đô ( Lục Yên - Yên Bái) . Ngày 8-2-1950 , chiến dịch Lê Hồng Phong ( màn 1 ) bắt đầu . Ở hướng chính Lào Cai sau 6 ngày đêm chiến đấu liên tục , ta làm chủ hoàn toàn cứ điểm Phố Lu , diệt hơn 200 tên địch chủ yếu là lính Âu - Phi tinh nhuệ , bắn cháy 3 máy bay , thu 176 súng các loại , 10 tấn đạn và nhiều phương tiện chiến tranh khác . Ở hướng phụ Nghĩa Đô ( Lục Yên - Yên Bái) , từ ngày 7 đến ngày 23-2 , E165 ba lần tấn công đồn Nghĩa Đô nhưng không dứt điểm được . Sáng 24-2 , Pháp cho một tiểu đoàn nhảy dù xuống tăng cường cho vị trí này . Cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt giữa đơn vị ta đang bao vây đồn với quân nhảy dù của địch , cả hai bên đều tổn thất nặng . Sau đó , quân ta ngừng tiến công và chuyển sang bao vây , chia cắt , khống chế các đường tiếp tế của địch cho Nghĩa Đô , phát động nhân dân kêu gọi lính nguy bỏ ngũ . Trước nguy cơ bị tiêu diệt , ngày 10-3 , quân địch bỏ Nghĩa Đô lên Bắc Hà . Trong thời gian quân ta bao vây và tiêu diệt địch ở Nghĩa Đô , thanh niên trong đội tải thương Lục Yên đã vận chuyển và cứu chữa cho hàng trăm thương binh . Để phối hợp với chiến dịch , Tỉnh ủy đã chỉ đạo mở đợt tổng phá tề từ ngày 15-2 đến ngày 15-3 . Ở Văn Chấn , 131

ta chia làm

2 khu hoạt động , khu trong thành lập 5 tổ

diệt tề , trong đó 4 tổ hoạt động ở quanh Nghĩa Lộ , khu ngoài 1 tổ . Văn Bàn lập 8 tổ diệt tề , 4 tổ ở làng Ken , làng Cóc , Phong Dụ và Kim Sơn , còn 4 tổ khác ở Võ Lao . Trấn Yên lập 1 tổ diệt tề quanh đồn Ca Vịnh . Lục Yên lập 2 tổ diệt tề , 1 tổ hoạt động trên đường Nghĩa Đô - Bắc Hà , 1 tổ hoạt động trên tuyến Lục Yên · Hàm Yên (Tuyên Quang) . Thanh niên là lực lượng chủ chốt trong những tổ diệt tề . Trong một tháng tổng diệt tề , thanh niên Yên Bái đã cùng nhân dân toàn tỉnh hoạt động tích cực và thu về những kết quả khả quan : Ở Văn Bàn , ta diệt 11 tên tề , giải tán 8 ban tề xã , giải phóng nửa xã Phong Dụ , một phần xã Tân An , các xã Võ Lao , Kim Sơn , Cam Cọn ; Văn Chấn diệt 5 tề và một lính Pháp ; Lục Yên diệt 2 tề , thuyết phục và gọi hàng 27 tên khác . Các tổ diệt tề thu 13 khẩu súng , 1 máy ảnh . Đầu tháng 3-1950 , chiến dịch Lê Hồng Phong ( màn 1 ) kết thúc , bộ đội chủ lực được lệnh rút ra ngoài để củng cố . Ngày 9-4 , địch từ Nghĩa Lộ lên chiếm Than Uyên , lập các đồn Kim Nọi , Mường Kim , Khau Cọ . Ở Văn Bàn , địch chiếm Minh Lương , Dương Quỳ và uy hiếp Võ Lao . Chúng liên tục mở các cuộc càn quét nhằm phá các khu du kích của ta , cướp bóc của cải , đặc biệt là lương thực , thực phẩm . Từ tháng 3 đến cuối 1950 , địch càn ở Trấn Yên và Văn Chấn 185 trận , ở Than Uyên 50 trận . Trước tình hình đó , lãnh đạo tỉnh đã xác định chống càn là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong công tác vùng địch tạm chiếm . Phải bảo vệ tính mạng , tài sản của nhân dân ; bảo vệ cơ sở và khu du kích ; tiêu hao một phần sinh lực địch . Để hạn chế sự càn quét của địch , bộ đội địa phương và lực lượng thanh niên du kích tích cực đẩy mạnh

132

đánh địch trên các đường liên lạc tiếp

tế : Nghĩa Lộ - Tú

Lệ , Than Uyên - Bình Lư , Than Uyên - Văn Bàn , kéo căng lực lượng địch , làm cho chúng rơi vào thế bị động ; đồng thời một mặt vẫn tiếp tục đẩy mạnh phá tề , khôi phục cơ sở bị vỡ , phát triển cơ sở mới , đề phòng gián điệp chui vào tổ chức của ta . Thực hiện kế hoạch đề ra , bộ đội địa phương và lực lượng du kích Yên Bái gồm những thanh niên trẻ khoẻ , đầy nhiệt huyết của các dân tộc đã giáng cho địch những đòn choáng váng . Từ ngày 1 đến 10-3 , du kích xã Đại Lịch và du kích xã Hưng Khánh đã đánh 3 trận diệt 17 tên địch , thu 5 khẩu súng, giành lại cho dân 13 con trâu vừa bị chúng cướp . Ngày 6-6 quân ta tập kích vọng tiêu Khe Đài , thôn 3 (Tân An , Văn Chấn ) diệt và bắt toàn bộ 6 tên địch , thu 5 khẩu súng . Ngày 16-7 , đại đội 86 phục kích đơn vị địch ở đồn Đồng Bồ khi chúng ra càn xã Đại Lịch , diệt 6 tên , bắn thương 4 tên , thu một số súng liên , giành lại cho nhân dân một số gia súc , gia cầm . Để thực hiện vai trò nòng cốt đi đầu của mình , Đoàn Thanh niên Cứu quốc Yên Bái đã kết hợp cùng Hội Phụ nữ tỉnh để nữ đoàn viên , thanh niên đứng ra tổ chức các " quán nhân dân " phục vụ bộ đội , cán bộ và du kích ra chiến trường . Quán nhân dân thời gian đầu do bà Lý Hồng phụ trách , sau đó bà Quý (bà Ký rượu) phụ trách . Các chị em nữ thanh niên đã phục vụ ở quán không lấy công . Anh chị em bộ đội đã có nơi ăn , nghỉ , được chị em chăm sóc tận tình như trong không khí gia đình . Chỉ tính trong 7 tháng , từ khi khai trương đến cuối 1950 đã có gần 1 vạn cán bộ bộ đội qua lại ăn uống , nghỉ chân tại quán .

133

Nhằm đưa cuộc kháng chiến tiến lên bước mới, tháng 6-1950 , Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Biên Giới …

nhằm tiêu diệt một bộ phận quan trọng trong sinh

lực địch , giải phóng vùng biên giới phía rộng và giải phóng căn cứ địa

Bắc nước ta ; mở

Việt Bắc ; tiến tới giành

quyền chủ động chiến lược trên chiến trường chính . Nhận nhiệm

vụ nghi binh , thu hút kiềm chế quân cơ

động đồng thời tiêu diệt bộ phận sinh lực địch , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái lại một lần nữa dựng lán

trại , kho

lương thực , thực phẩm dọc các đường lớn ; lại ngày đêm đóng bè mảng để vượt sông làm cho thực dân Pháp nhầm tưởng ta mở chiến dịch Thu Đông ở Tây Bắc , đẩy chúng rơi · vào thế bị động . Ngày 16-9-1950 , tại hướng chính Đông Bắc , quân ta nổ súng đánh Đông Khê , mở màn chiến dịch . Sau những trận chiến đấu hết sức quyết liệt , đến đầu tháng 10 , quân ta

tiêu

diệt hai binh đoàn

Sác - tông và Lơ - pa - giơ ,

giải

phóng toàn bộ vùng biên giới từ Cao Bằng đến Lạng Sơn . mặt trận Tây Bắc , quân ta vừa hoàn thiện nhiệm vụ nghi binh vừa tiêu diệt và bức rút hàng loạt vị trí địch , giải phóng phần lớn tỉnh Lào Cai . Phối hợp với chiến dịch Biên Giới , Tỉnh ủy Yên Bái phát động " Tuần lễ thi đua giết giặc lập công " ( 23-9 đến ngày 30-9-1950 ) bằng việc đẩy mạnh các hoạt động quân sự . Thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy , Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn đã kêu gọi toàn thể đoàn viên , thanh

niên trong các lực lượng vũ trang

( 1 ) Chiến dịch Biên Giới chia làm 2 hướng : Hướng chính của chiến dịch là vùng Đông Bắc (Cao Bằng - Lạng Sơn ) ; hướng phụ là Tây Bắc ( Lào Cai - Yên Bái ) . Hướng phụ được gọi là màn 2 của chiến dịch Lê Hồng Phong .

134

toàn tỉnh tổ chức phục kích đánh địch trên các đường giao thông , ngăn chặn mọi sự tiến quân của địch , tích cực phá tề , diệt bảo an , vận chuyển gấp rút lương thực ra vùng tự do để góp

phần nuôi quân . Trong một tuần , bộ đội địa

phương và du kích đã đánh 10 trận , phá ba vọng gác , diệt 37 tên địch ( có 3 tên Pháp) , bắn bị thương 57 tên ( 1 tên Pháp) , thu một số vũ khí . Chiến dịch Biên Giới kết thúc , địch thất bại cả trên mặt trận Đông Bắc và Tây Bắc , buộc chúng phải rút khỏi các địa điểm chiếm đóng . Trong chiến dịch Biên Giới ta đã tiêu diệt và bắt sống 8.300 tên địch , diệt 10 tiểu đoàn , trong đó có 8 tiểu đoàn bị diệt gọn chiếm 41 % lực lượng cơ động chiến lược toàn Đông Dương , giải phóng 35 vạn quân với diện tích 4.500 km . Chiến thắng này buộc địch rút khỏi một số vị trí trên địa bàn tỉnh Yên Bái , vùng giải phóng được mở rộng thêm hơn 1000 km

và hàng ngàn

dân , chính quyền ra hoạt động công khai , đưa cuộc chiến tranh du kích của tỉnh phát triển lên bước mới . Trong thắng lợi của chiến dịch Biên Giới có sự đóng góp hết sức quan trọng của lực lượng thanh niên trong các vùng địch hậu và vùng hậu cứ . Nhiều xã , tất cả thanh niên nam nữ đều gia nhập dân quân du kích , ngày đêm luyện tập quân sự , tổ chức canh gác , bố phòng , phối hợp với lực lượng vũ trang đánh địch trên nhiều phương diện để thu được thắng lợi cuối cùng . Thất bại liên tiếp làm cho thực dân Pháp và tay sai hoang mang , dao động . Để củng cố tinh thần , chúng tăng cường dồn dân bắt lính , phát triển nguỵ quân đồng thời trang bị thêm vũ khí , củng cố đồn bốt. Mặt khác , chúng ra sức vơ vét , cướp bóc lương thực , của cải của dân , lôi kéo

135

thanh niên vào các tệ nạn như rượu chè nhằm

đánh bạc , hút thuốc phiện ,

tha hóa lực lượng nòng cốt của kháng chiến .

Về phía ta , để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới , đầu năm 1951 , Tỉnh ủy đã mở cuộc vận động phê bình và tự phê bình trong toàn

Đảng . Tháng 4-1951 , Tỉnh ủy triệu

tập Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ 2. Trong Đại hội này , Ban Chấp hành tỉnh Đảng bộ Yên Bái đã giành nhiều thời gian để bàn về công tác thanh niên và ngay sau đó đã ra Chỉ thị : " Chấn chỉnh công tác thanh vận , thực hiện thanh niên thực sự làm động cơ ở mọi ngành công tác" . Chỉ thị đã nghiêm khắc nhìn nhận và đánh giá về công tác thanh niên trong thời gian qua , không né tránh những thiếu sót , hạn chế và chỉ rõ nguyên nhân của những thiếu sót đó . Ban Chấp hành Tỉnh Đảng bộ đã nêu quyết tâm sẽ xây dựng lực lượng " thanh niên thành một thế hệ trẻ , tiến bộ theo tinh thần chủ nghĩa Mác Lênin và đạo đức Hồ Chủ tịch , gây thành một lực lượng dự trữ hùng hậu và quý báu của Đảng , lực lượng đó sẽ là nơi gieo mầm

chủ nghĩa Đảng , nơi tuyển lựa đảng viên ,

cung cấp cán bộ cho Đảng và mọi ngành hoạt động" . Chỉ thị cũng đã chỉ ra những biện pháp cần kíp trước mắt để tăng cường sức mạnh của tổ chức thanh niên trong thời gian tới . Đại hội còn bầu

ra Ban Chấp hành

Đoàn Thanh niên Cứu quốc Yên Bái gồm

5 đồng chí là :

Đồng chí Trần Hiểu ( tức Thái Nhân ) là Bí thư Đảng Đoàn Thanh

niên tỉnh ,

đồng chí Phấn , đồng chí Trí ,

đồng chí Dần , đồng chí Niệm

là uỷ viên . Cho đến giữa

( 1 ) Trích Nghị quyết cán bộ thanh niên toàn quốc ( Theo Chỉ thị " Chấn chỉnh công tác thanh vận , thực hiện thanh niên thực sự làm động cơ ở mọi ngành công tác" của BCH Tỉnh Đảng bộ Yên Bái ngày 13-6-1951 ) .

136

năm

1954 đồng chí Hiểu

được điều

đi

nhận công tác

khác , công tác Đoàn chuyển cho đồng chí Trí phụ trách . Trong khi ta đang triển khai những công tác chuẩn bị cho chiến dịch mới thì tháng 5-1951 , gần 1000 tàn quân Tưởng ở Vân Nam ( Trung Quốc ) xâm nhập biên giới theo đường Hà Giang xuống Lục Yên , Trấn Yên để vào Nghĩa Lộ cấu kết với quân Pháp . Trên đường tiến quân , chúng đã bị các lực lượng vũ trang và nhân dân Yên Bái tiêu diệt và bắt gần 400 tên , thu 26 súng các loại . Từ tháng 5 đến tháng 8-1951 , địch liên tiếp tấn công vào các

cơ

sở

của

ta

ở Than

Uyên ,

Phong Thổ,

Suối

Giàng ... nhằm tái chiếm Than Uyên , Phong Thổ, củng cố lại hành lang Than Uyên - Phong Thổ - Sìn Hồ . Trước sự tấn công ồ ạt của kẻ thù , lực lượng thanh niên du kích một mặt vẫn đứng vững và tiếp tục hoạt động , một mặt ra sức tuyên truyền , lôi kéo phần tử phản động về với cách mạng . Tháng 9-1951 , Bộ Tổng tư lệnh quyết định mở chiến dịch Lý Thường Kiệt nhằm

tiêu diệt một bộ phận sinh lực

địch , củng cố và phát triển cơ sở cách mạng trong vùng tạm chiếm , đẩy mạnh chiến tranh du kích . Quân và dân Yên Bái có nhiệm vụ hỗ trợ bộ đội chủ lực , đảm bảo công tác phục vụ kháng chiến . Ngay lập tức , tuổi trẻ và các tầng lớp nhân dân Yên Bái bắt tay vào nhiệm vụ mới . Phần lớn số đoàn viên , thanh niên của tỉnh đều gia nhập các lực lượng vũ trang , ngày đêm luyện tập sẵn sàng ứng phó bất cứ lúc nào . Ở vùng tự do , ta thành lập Hội đồng nuôi quân nhằm vận động nhân dân cung cấp lương thực , thực phẩm cho bộ đội địa phương , thực hiện thống kê nhân lực , phát thẻ quân vụ ở 20 liên xã của huyện Lục Yên , 10 liên xã của

137

huyện Trấn Yên , 4 xã vùng tự do và sát địch của huyện Văn Chấn . Để đóng góp ngày càng nhiều cho cuộc kháng chiến , từ vụ mùa năm 1951 , Yên Bái đã thực hiện chính sách thuế nông nghiệp của Chính phủ . Nhằm tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức của nhân dân , Đoàn Thanh niên đã cùng với Tỉnh ủy mở 171 lớp học , 250 cuộc nói chuyện, 715 buổi phát thanh cho hàng ngàn cán bộ và nhân dân trong tỉnh về Sắc lệnh mới của Chính phủ . Với biện pháp đó , đến cuối 1951 , nhân dân trong tỉnh đã huy động được 37.000 tấn lương thực , 241 con trâu , bò và 33 con lợn cung cấp cho bộ đội . Ngoài ra còn 5000 dân công trong đó 2/3 là thanh niên sẵn sàng đem sức mình ra phục vụ kháng chiến . Ở hướng phụ của chiến dịch (Phong Thổ - Than Uyên) , ngày 27-9-1951 , quân ta bắt đầu nổ súng tấn công địch , giải phóng Bình Lư , sau đó tiến đánh và lần lượt giải phóng Pa Te ( 30-9 ) , Giang Ma ( 3-10) , Hoàng Thu Phố ( 5 10) , Thân Thuộc ( 7-10 ) , Pắc Ta ( 8-10 ) , tiến công vị trí Mường Than gây cho địch thiệt hại nặng nề . Trên hướng chính , từ 30-9 đến 4-10 , quân ta đã liên tiếp tổ chức các đợt tiến công buộc địch phải tăng cường lính dù ứng cứu . Chỉ trong một thời gian ngắn ta đã diệt 476 tên địch ( gồm cả tên chỉ huy phân khu Nghĩa Lộ ) , bắt sống 412 tên ( 2 sĩ quan) , thu 780 súng , 25 tấn quân trang , quân dụng và 11 tấn đạn , 40 chiếc dù , 47 máy vô tuyến . Thắng lợi quan trọng của chiến dịch Lý Thường Kiệt đã tạo ra điều kiện thuận lợi thúc đẩy công tác vùng địch tạm chiếm Văn Chấn , Than Uyên phát triển lên bước mới . Cơ sở kháng chiến

ở Văn Chấn được mở rộng suốt dọc

đường từ Ba Khe vào Nghĩa Lộ và Ca Vịnh .

138

Trước tình hình ấy , thực dân

Pháp

biện pháp bình định các vùng chiếm

tăng cường các

đóng , đồng thời tổ

chức càn quét , khủng bố vùng quanh căn cứ quan trọng của chúng và vùng giáp ranh .

Nhằm thúc đẩy phong trào đấu tranh vùng sau lưng địch , tháng 12-1951 , tỉnh tổ chức Hội nghị tổng kết công tác vùng địch tạm chiếm và Hội nghị bàn việc phối hợp và phục vụ chiến dịch Tây

Bắc ( năm

1952 ) .

Hội nghị đã

khách quan nhìn nhận lại thời gian qua và đánh giá rất cao vai trò của thanh niên . Mặc dù phải đối mặt với không ít khó khăn nhưng tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc đã thể hiện rõ truyền thống yêu nước , tin vào quyết tâm

theo

Đảng kháng chiến . Hầu hết các cơ sở cách mạng tuy bị địch càn quét đánh phá liên tục nhưng vẫn đứng vững . Là lực lượng xung kích đi đầu , các cán bộ , chiến sĩ trẻ sẵn sàng chịu đựng hy sinh gian khổ khắc phục mọi khó khăn trong công tác , anh dũng trong chiến đấu . Trong khi đó , mâu thuẫn giữa các dân tộc với thực dân Pháp và tay sai , mâu thuẫn trong nội bộ kẻ thù ngày càng sâu sắc . Tinh thần bọn nguỵ quyền hoang mang , dao động mạnh . Theo kế hoạch từ trước , tháng 4-1952 , Trung ương Đảng chỉ thị chuẩn bị mở chiến dịch Tây Bắc nhằm

tiêu

diệt một bộ phận sinh lực địch , giải phóng nhân dân , đất đai , mở rộng củng cố căn cứ địa Việt Bắc , giữ vững đường giao thông quốc tế ( Lào Cai - Vân Nam ) , tạo điều kiện mới cho cách mạng Lào : Nhận được chỉ thị kết hợp cùng bộ đội chủ

lực tiến

hành chiến dịch , chuẩn bị mọi mặt cho kháng chiến , quân và dân Yên Bái lại bắt tay vào nhiệm

vụ mới . Cùng với các

cấp , các ngành trong toàn tỉnh , Đoàn Thanh niên Yên Bái

139

cũng triển khai những nhiệm vụ cụ thể trước mắt . Đầu tiên là việc phát động thi đua lập thành tích chào mừng Đảng và Bác Hồ nhân ngày 19-5 trong toàn thể lực lượng đoàn viên , thanh niên trong tỉnh . Trong Báo cáo của Tỉnh ủy tháng 2-1952 về hoạt động của thanh niên đã nhấn mạnh công tác tăng cường Ban Chấp hành Đoàn các cấp và việc bồi dưỡng cán bộ Đoàn ; chấn chỉnh lại tổ chức thanh niên theo đúng với hệ thống tổ chức của Đoàn ( mỗi thôn một đội và chia ra các phân đoàn) , thực hiện sinh hoạt Đoàn đều đặn , thường xuyên ; chú ý việc kết nap đoàn viên , đặc biệt là nữ đoàn viên .

Triển khai những nhiệm vụ đã đề ra , lại được cổ vũ bởi những thành công đã đạt được bước đầu , một phong trào quần chúng thi đua giết giặc lập công sôi nổi khắp khu căn cứ và phát triển cả trong vùng địch tạm chiếm . Đông đảo thanh niên các dân tộc Yên Bái hưởng ứng phong trào tòng quân và thi đua giết giặc lập công của tuổi trẻ cả nước đã hăng hái gia nhập bộ đội địa phương , dân quân du kích đánh giặc giải phóng quê hương . Lực lượng trẻ tuổi Yên Bái đã tham gia tích cực kế hoạch vượt sông của 60.000 bộ đội và dân công nhằm phục vụ chiến dịch . Đây là công việc hết sức khó khăn , phải đảm bảo bí mật , an toàn và tiến hành trong khoảng thời gian rất ngắn . Để thực hiện , tỉnh đã chỉ đạo các địa phương tích cực huy động , mua sắm hàng trăm chiếc thuyền , phà , bè , mảng , mở thêm nhiều bến mới . Thanh niên còn tham gia tích cực vào công tác dẫn đường cho bộ đội . Dân quân du kích các xã Việt Long , Hưng Khánh , Đại Đồng , Tân Hợp ( Trấn Yên ) , Cát Thịnh , Thượng Bằng La , Minh An , Bình Thuận , Chấn Thịnh (Văn Chấn) cùng các đại đội 85 , 87 , 97 bộ đội địa phương đã dẫn đường đưa quân

140

báo của đại đoàn 308 vào vùng địch và bảo vệ an toàn các tuyến đường từ vùng tự do vào Nghĩa Lộ . Trong công tác hậu phương chuẩn bị cho chiến dịch , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái 1đã vận động được 5.428 dân công ; huy động 730 tấn gạo , 622 con trâu , 386 con lợn , 72 tấn muối , 16 tấn đỗ , lạc vừng cho bộ đội . Các đoàn viên , thanh niên trong tỉnh đã đem bờ vai và sức trẻ của mình , khắc phục khó khăn , vượt qua đèo cao , suối sâu , mưa rét và bom đạn của địch vận chuyển hàng vạn tấn vũ khí , lương thực , thực phẩm vào mặt trận . Riêng khối lượng vận chuyển qua sông Hồng tới 47.309 tấn . Nhiều tấm gương tiêu biểu được nhắc đến như : Anh Đinh Văn Quyết , 25 tuổi , đoàn viên Thanh niên Cứu quốc ở thôn Nga Quan , xã Cổ Phúc , huyện Trấn Yên , tình nguyện gánh 2 gánh hàng cho đồng đội . Trên đường vận chuyển , mặc cho bom rơi đạn nổ, anh vẫn giữ hàng cẩn thận . Có những lúc chân bị đau , sưng phồng , không một lời kêu ca , anh vẫn tiến lên cùng đồng đội . Đó còn là người nữ thanh niên Trần Thị Cảnh , 19 tuổi ở xã Việt Cường , đoàn viên thanh niên xây dựng công tác Yên Bái , gánh 17 kg hàng của mình , chị còn gánh thêm 8 kg giúp hai đồng đội yếu vượt qua nhiều đèo cao , vực sâu ra sát mặt trận ... Trong công cuộc chuẩn bị chiến dịch , không thể không kể đến sự đóng góp to lớn của nữ thanh niên . Được sự chỉ đạo của tỉnh , số lượng đoàn viên nữ tăng lên đáng kể . Năm 1952 , trong toàn tỉnh đã có gần 2000 đoàn viên nữ . Chị em đã động viên đông đảo nhân dân các dân tộc địa phương tích cực giúp đỡ các cán bộ , các tổ quân báo và các đơn vị vào chuẩn bị chiến trường . Chị em còn tạo điều kiện để cán bộ xây dựng cơ sở " Mật giao " trong đồn địch , vận 141

động được lính thường xuyên cung cấp tin trong đồn địch cho cán bộ , giúp cho cán bộ bắt liên lạc với anh Quy , nhân viên cơ yếu trong đồn lấy được một bản mật mã của địch , gần đến ngày tiến hành chiến dịch , được linh mục Sáng xuất hàng chục tấn thóc ở kho nhà Chung ủng hộ , chị em lại ngày đêm xay giã để kịp có gạo cung cấp cho bộ đội . Ngày 14-7-1952 , chiến dịch Tây Bắc bắt đầu . Sau hai ngày tiến công liên tiếp vào các vị trí chủ chốt của địch , vào lúc 17 giờ 5 phút ngày 17-10 ta tiến

công cứ điểm Pú

Chạng (Nghĩa Lộ đồn) , sở chỉ huy phân khu của địch . Được sự hỗ trợ tích cực của các lực lượng vũ trang trong tỉnh , chỉ sau hơn ba giờ chiến đấu quyết liệt , quân ta xoá sổ hoàn toàn cứ điểm này , diệt và bắt toàn bộ gần 400 tên địch trong đó có tên trung tá chỉ huy trưởng phân khu , thu toàn bộ vũ khí , quân trang , quân dụng . Đến 3 giờ sáng ngày 18-10 , trung đoàn 88 ( đại đoàn 308) tiến công cứ điểm Nghĩa Lộ phố . Địch chống cự điên cuồng . Nhưng chỉ 3 giờ sau , quân ta đã tiêu diệt và bắt sống gần 500 tên địch , thu toàn bộ vũ khí và các phương tiện chiến tranh khác . Được đà , chúng ta liên tiếp tấn công . Chỉ trong vòng 10 ngày , quân ta giải phóng một vùng rộng lớn thuộc tả ngạn sông Đà gồm các huyện Văn Chấn , Than Uyên (Yên Bái ) , Phù Yên và một phần huyện Quỳnh Nhai ( Sơn La ) . Sau đó , ta tiếp tục mở đợt 2 của chiến dịch Tây Bắc . Đến cuối tháng 12-1952 , giải phóng phần lớn Tây Bắc , tiêu diệt và bắt hơn 6.000 tên địch . Chiến dịch Tây Bắc đã

quét sạch quân thù trên

mảnh đất Yên Bái . Từ đây , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái chuyển sang nhiệm vụ mới , nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ hậu phương , tích cực huy động sức người , sức của cho kháng chiến . 142

IV- TUỔI TRẺ YÊN BÁI XUNG KÍCH TRONG CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ CỦNG CỐ HẬU PHƯƠNG , GÓP PHẦN CHI VIỆN CHO CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP ( 1952 - 1954 ). Thực hiện chủ trương Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng , trên cơ sở thực tế địa phương và tình hình chung của đất nước , lãnh đạo tỉnh Yên Bái đã đề ra các biện pháp xây dựng kinh tế - văn hóa địa phương ; phát động phong trào toàn quân , toàn dân đẩy mạnh tăng gia sản xuất nhằm đáp ứng yêu cầu về lương thực , thực phẩm cho bộ đội và nhân dân trong tỉnh , đóng góp ngày càng nhiều cho cuộc kháng chiến . Nhận nhiệm vụ là lực lượng xung kích đi đầu trong công cuộc xây dựng và củng cố hậu phương , góp phần chi viện cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp , tuổi trẻ Yên Bái bắt tay ngay vào nhiệm vụ mới . Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên tỉnh phát động thi đua trong toàn bộ đoàn viên , thanh niên từ tỉnh đến các huyện , xã . Phong trào đã nhanh chóng thu hút đông đảo đoàn viên , thanh niên tạo khí thế thi đua sôi nổi và rộng khắp . Tuổi trẻ các dân tộc nêu cao tinh thần yêu nước , khắc phục khó khăn về thiên tại địch hoạ . Tinh thần lao động hăng say của tuổi trẻ Yên Bái là tấm gương sáng cho các tầng lớp nhân dân trong tỉnh noi theo . Thanh niên trong lực lượng vũ trang và trong các cơ quan Nhà nước tranh thủ thời gian tăng gia sản xuất , tự túc một phần lương thực , thực phẩm . Khắp nơi trong tỉnh từ Lục Yên , Trấn Yên đến các vùng mới được giải phóng như Văn Chấn , Than Uyên , phong trào khai hoang , phục hóa , làm vụ chiêm , trồng màu , làm thuỷ lợi , bón phân chuồng diễn ra sôi nổi . Việc lập tổ đổi công, tổ đoàn kết sản xuất, tổ liên gia , quỹ nghĩa thương được đông đảo nhân dân đồng tình tham gia .

143

Nhờ các chủ trương , biện pháp đúng đắn trên , kinh tế Yên Bái có sự phát triển đáng kể . Diện tích cấy lúa hai vụ từ 8000 ha ( 1951 ) tăng lên hơn 18.000 ha ( 1953) . Diện tích các loại rau màu được mở rộng liên tục . Chỉ tính riêng 14 xã vùng cao Văn Chấn trong năm 1953 đã gieo trồng được hàng chục tấn ngô giống và một diện tích lớn khoai , sắn . Nhờ những thành quả đạt được , tỉnh đã giải quyết cơ bản nạn đói lúc giáp hạt ; hoàn thành nộp thuế nông nghiệp sớm thứ 2 trong cả nước với mức tăng gấp 2,5 lần so với năm 1951. Từ trong phong trào thi đua , nổi lên nhiều gương mặt thanh niên tiên tiến xuất sắc điển hình , được kết nạp vào Đảng. Công tác chỉnh huấn Đảng và củng cố bộ máy chính quyền cũng được Tỉnh ủy hết sức quan tâm . Bộ máy chính quyền mới ở tất cả các xã được kiện toàn lại , thể hiện rõ vai trò là chính quyền của nhân dân lao động, đóng vai trò quyết định thực hiện thắng lợi đường lối chính sách của Đảng và chính phủ . Đời sống được cải thiện rõ rệt , thanh niên và nhân dân Yên Bái càng phấn khởi thi đua sản xuất , tích cực tham gia các hoạt động văn hóa , xã hội . Tỉnh ủy còn tích cực động viên thanh niên tòng quân . Trong đợt tòng quân từ tháng 10 đến tháng 11-1953 , gần 1.000 thanh niên đã tham gia , cụ thể là : Trấn Yên : 241 người ; Lục Yên : 293 người ; Văn Bàn :

102 người ; Than Uyên : 30 người ; Văn

Chấn : 45 người . Không khí phấn khởi , tưng bừng , nhộn nhịp cùng với sự thay đổi mạnh mẽ của hậu phương được nhanh chóng truyền đến cán bộ , chiến sĩ ngoài mặt trận , đến các đoàn dân công hoả tuyến đã động viên mọi người thêm tin tưởng và quyết tâm phấn đấu hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ . Về phía thực dân Pháp , ngay sau khi toàn tỉnh được giải phóng , chúng đã thả các toán biệt kích xuống Văn

144

Chấn , Văn Yên , Văn Bàn để bắt liên lạc với tàn quân địch tìm cách chống phá sự nghiệp cách mạng của quân và dân Yên Bái . Trước những âm mưu và hành động thâm độc của địch , Tỉnh đã chỉ đạo thanh niên và các lực lượng vũ trang địa phương truy quét bọn biệt kích nhảy dù . Tỉnh còn kêu gọi nhân dân đấu tranh vạch mặt bọn phản động ở các địa phương . Quân dân Yên Bái đã bắt được 55 tên phản động , biệt kích và tiêu diệt một số tên khác . Tháng 10-1953 , chúng liên tiếp tổ chức các cuộc tập kích cướp phá gây hoang mang trong nhân dân. Đến cuối năm 1953 , riêng ở Than Uyên, lực lượng phỉ có tới 2.000 tên . Trước tình hình ấy , Tỉnh ủy Yên Bái xác định : Tiễu phỉ là một công tác quan trọng, gay go đối với địa phương thời gian này mở đầu bằng chiến dịch Bắc Lai tháng 11-1953 đã đánh tan các cụm phỉ ở Sa Pa , Bát Sát, Tam Đường và Bình Lư. Thanh niên đã cùng với các tầng lớp nhân dân kiên trì ba cùng (cùng ăn , cùng ở , cùng làm) với dân, từng bước tuyên truyền, giáo dục giác ngộ lực lượng phản động. Đặc biệt phải kể đến đội phụ nữ gồm 159 chị em làm công tác phí vận bằng sự kiên trì và khéo léo của mình . Bằng nhiều biện pháp và lòng quyết tâm cao , từ tháng 7-1954 đến giữa năm 1955 quân ta tiêu diệt , bắt và gọi hàng hơn 1.000 tên phỉ còn lẩn trốn , thu nhiều vũ khí , góp phần đập tan hoàn toàn âm mưu gây phỉ của thực dân Pháp , một lần nữa khẳng định sức mạnh của tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái . Từ năm 1953 , cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ngày càng quyết liệt , đòi hỏi phải huy động đến mức cao nhất sức người , sức của của nhân dân . Đặc biệt , từ sau

145

những thất bại nặng nề ở Tây Bắc , Thượng Lào ( 4-1953 ) và các

mặt trận khác trên chiến trường Đông Dương ,

tháng 7-1953 thực dân Pháp đưa ra kế hoạch Na - va hòng giành lại thế chủ động chiến lược trên chiến trường chính , chuyển bại thành thắng . Để thực hiện kế hoạch đặt ra , thực dân Pháp có nhiều hành động gây thanh thế . Ngày 6-12-1953 , Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ . Quân và dân tỉnh Yên Bái có nhiệm vụ phục vụ chiến dịch giành thắng lợi . Nêu cao khẩu hiệu " tất cả cho tiền tuyến , tất cả để chiến thắng" , các tầng lớp nhân dân Yên Bái mà đi đầu là lực lượng trẻ quyết tâm đem hết sức mình hoàn thành nhiệm vụ .

Đầu tiên là việc xây dựng củng cố lực lượng địa

phương , dân quân du kích được xúc tiến hết sức khẩn trương . Chỉ trong vòng mấy tháng , thanh niên trong toàn tỉnh đã vận động hầu hết lực lượng trẻ tham gia vũ trang . Đến tháng 2-1954 , tỉnh đã xây dựng, củng cố được thêm một tiểu đoàn , 5 đại đội và hàng ngàn quân du kích . Hàng ngàn chị em phụ nữ hăng hái tham gia các đơn vị thanh niên xung phong , dân công cùng với nam thanh niên góp sức vào chiến dịch mở đường từ Hiên (Tuyên Quang) đi Ba Khe đến đường 41 ( Sơn La) . Chỉ trong vòng 3 tháng ( tháng 8 đến tháng 11-1953) các địa phương trong tỉnh đã huy động hàng chục nghìn dân công với 1.638.000 ngày công sửa và làm mới 188km đường đảm bảo xe ô tô có thể chạy giữa căn cứ địa Việt Bắc và Tây Bắc . Bước vào chiến dịch Điện Biên Phủ , các cấp ủy Đảng , chính quyền đã kịp thời tổ chức , động viên và huy động được 31.652 thanh niên tham gia dân công làm 1.650.740 công , 2.700 công thuyền máy , 650 công xe đạp thồ phục vụ tiền tuyến . Yên Bái đã cung cấp cho mặt trận Điện Biên 146

Phủ 1.840 tấn gạo , 1.200 con trâu bò , 489 con lợn và hàng chục tấn rau xanh . Từ cuối năm 1953 , địch tập trung đánh phá ác liệt các tuyến đường chiến lược chạy qua tỉnh . Riêng tuyến 13A từ Yên Bái đến giáp Sơn La địch đã thả xuống hơn 11.778 quả bom các loại , trong đó có 503 bom nổ chậm . Các nơi bị máy bay giặc bắn phá ác liệt nhất là bến phà Âu Lâu , đèo Lũng Lô . Hơn hai trăm ngày đêm trên tuyến đường này không lúc nào im tiếng bom đạn nổ. Tuy vậy , vẫn không the ngăn được bước chân và lòng quyết tâm của tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái . Hàng vạn đoàn viên , thanh niên đã cùng với toàn dân trong tỉnh khắc phục mọi khó khăn gian khổ, vượt qua đèo cao , suối sâu , mưa rét và các trận mưa bom đạn của địch , với cây gậy và túi hàng trên vai đã vận chuyển được hàng vạn tấn lương thực , thực phẩm , vũ khí ra mặt trận . Hàng nghìn anh chị em thanh niên xung phong phối hợp với các đơn vị công binh anh dũng mở đường , san lấp hố bom , phá bom nổ chậm , sửa chữa cầu phà bảo đảm tuyến đường luôn luôn thông suốt , tăng cường lượng vận chuyển qua bến phà Âu Lâu . Trên khắp các ngả đường đâu đâu cũng thấy bóng dáng thanh niên mặc cho bom rơi đạn nổ, họ vẫn quyết tâm một lòng bám trụ , đảm bảo an toàn , thông suốt nhất là trên con đường huyết mạch Yên Bái - Ba Khe - Sơn La . Đóng góp này của quân và dân Yên Bái đã góp phần to lớn trong chiến thắng vĩ đại , chấn động địa cầu và đi tới kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân xâm lược của dân tộc buộc thực dân Pháp phải ký Hiệp định Giơ - ne - vơ ( 20-7-1954 ) công nhận chiến thắng của dân tộc ta . Từ Cách mạng Tháng Tám đến chiến thắng Điện Biên Phủ , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái đã cùng với tuổi 147

trẻ và nhân dân cả nước trải qua chặng đường dài 10 năm chiến đấu và xây dựng đầy hy sinh gian khổ nhưng thắng lợi vẻ vang . Dưới ngọn cờ của Đảng quang vinh và Bác Hồ vĩ đại , được sự quan tâm , chỉ đạo của Đảng bộ , các cấp chính quyền , đoàn viên , thanh niên Yên Bái đã xứng đáng là đội quân xung kích , đi đầu vượt lên mọi khó khăn , gian khổ kiên cường anh dũng chiến đấu , cùng nhân dân đánh thắng kẻ thù xâm lược giành thắng lợi vẻ vang . Chiến thắng Điện Biên Phủ đã giải phóng hoàn toàn miền Bắc nước ta , cùng với cả nước , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái bước vào thời kỳ hàn gắn vết thương chiến tranh , khôi phục và phát triển kinh tế , cải tạo và xây dựng chủ nghĩa xã hội . Tuổi trẻ Yên Bái lại hăng hái đi đầu trên các mặt trận sản xuất nông nghiệp , tiểu thủ công nghiệp và công nghiệp , xây dựng đời sống mới ... hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao phó , xứng đáng là đội hậu bị tin cậy của Đảng .

148

Chương III

THẾ HỆ TRẺ YÊN BÁI XÂY DỰNG , BẢO VỆ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI VÀ CHỐNG MỸ CỨU NƯỚC (1954-1975)

I. GÓP PHẦN QUAN TRỌNG KHẮC PHỤC HẬU QUẢ CHIẾN TRANH VÀ THỰC HIỆN THẮNG LỢI CUỘC VẬN ĐỘNG TĂNG CƯỜNG ĐOÀN KẾT DÂN TỘC , ĐẨY MẠNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI (1954 - 1960).

Yên Bái được giải phóng từ cuối năm 1952 bằng chiến thắng Nghĩa Lộ oai hùng . Ở đó , bao nhiêu lớp trẻ Yên Bái đã đóng góp công sức của mình cùng đoàn quân giải phóng . Tuy được giải phóng từ cuối năm 1952 nhưng Yên Bái vẫn còn phải huy động sức người sức của để cùng toàn quân , toàn dân tham gia đánh giặc trên các mặt trận , các vùng đất , nhất là chiến dịch Điện Biên Phủ , cho nên chưa có nhiều điều kiện đầu tư vào việc xây dựng quê hương , khôi phục kinh tế , phát triển văn hoá , củng cố chế độ mới . Phải đến sau khi hoà bình lập lại trên toàn miền Bắc , công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh , đẩy mạnh việc củng cố chính quyền , xây dựng và phát triển kinh tế ở Yên Bái mới thực sự có cao trào và đạt những kết quả .

149

Và cùng với bước tiến đó , lực lượng trẻ Yên Bái càng thêm khẳng định vai trò trong việc xây dựng quê hương . Tất cả đang nô nức , hồ hởi , hăng hái bước vào một cuộc chiến đấu mới với rất nhiều thử thách không kém

phần

ác liệt .

1. Khắc phục hậu quả chiến tranh . Cuộc vận động tăng cường khối đoàn kết dân tộc . Bảo vệ an ninh xã hội ( 1954-1957 ) . Sau gần trăm năm bị áp bức bởi chính sách cai trị của thực dân Pháp và bọn tay sai , sau những nỗ lực đóng góp vào chiến tranh giành độc lập cho Tổ quốc , nhân dân và tuổi trẻ các dân tộc Yên Bái bước sang giai đoạn mới đầy hứng khởi của người dân được độc lập , tự do , đồng thời cũng vấp phải vô vàn khó khăn , thử thách . Kinh tế nghèo nàn , chủ yếu là tự cung tự cấp và thiếu đói triền miên . Hơn 2000 mẫu ruộng hoang hoá . Thiên tại bất thường và khắc nghiệt . Một phần không nhỏ đồng bào dân tộc ít người quen sống du canh , du cư , phá rừng làm nương rẫy . Hàng vạn người sống trong cảnh đói rét , bệnh tật , lạc hậu . Tệ nạn mê tín dị đoan , nghiện hút , các thứ hủ tục ngang nhiên phát triển . Tình hình an ninh trật tự nhiều phức tạp , nhất là sự quấy nhiễu của nạn phỉ . Hệ thống giao thông đường sắt , đường bộ vốn đã ít ỏi lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề . Biết bao nhiêu là vấn đề nóng bỏng cần giải quyết nhanh và đồng bộ . Được sự lãnh đạo và chỉ đạo sát sao cụ thể của Tỉnh uỷ , tuổi trẻ Yên Bái đã đi đầu trong việc thực hiện các nhiệm vụ lớn : Tiễu phỉ , củng cố an ninh xã hội ; khai hoang , đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp , khắc phục nạn đói ; tiếp tục hoàn thành cải cách ruộng đất , từng bước cải tạo xã hội cũ , xây dựng xã hội mới .

150

Qua mỗi hoạt động , theo từng ngày từng tháng , tổ chức Đoàn cũng được hình thành rộng rãi hơn trên các địa bàn dân cư, tập hợp thêm được những lực lượng trẻ .

Trước hết là vấn đề an ninh trật tự xã hội . Bọn phản động đội lốt tôn giáo ra sức tuyên truyền , lôi kéo đồng bào theo đạo di cư vào Nam . Hàng trăm gia đình giáo dân đã bị lừa bịp theo chúng , chủ yếu là ở huyện Yên Bình . Nhưng đặc biệt nguy hiểm là hoạt động của bọn phỉ có dấu hiệu gia tăng và liên kết chặt chẽ . Bọn cầm đầu Phỉ ở Than Uyên , Văn Bàn , vùng cao Văn Chấn , thượng huyện Lục Yên , câu kết với bọn phỉ ở Sa Pa , Bát Xát (Lào Cai) tạo nên một vùng bất an khi thì âm ỉ , khi thì quyết liệt khắp phía Tây Bắc đất nước . Bọn chúng tung tin xuyên tạc , bịa đặt nhằm chia rẽ nội bộ , ly gián quân dân , kích động hận thù giữa các dân tộc . Nhiều trường hợp chúng xúi giục , hoặc tổ chức gây rối , sát hại cán bộ . Để kịp thời phá tan âm mưu thủ đoạn của địch , Tỉnh uỷ Yên Bái đã căn cứ vào chủ trương của TW Đảng , mở đợt tuyên truyền sâu rộng trong nhân dân về thắng lợi to lớn của quân dân ta , về thất bại thảm hại của thực dân Pháp và bọn tay sai đầu sỏ , kêu gọi người lầm đường ra đầu thú , khoan hồng với những người biết quay về chính nghĩa , kiên quyết truy lùng và trừng trị bọn trùm phỉ ngoan cố . Từ giữa đến cuối năm 1954 , tinh thần bọn phỉ đầu sỏ sa sút nghiêm trọng , vì Pháp đã hoàn toàn bỏ rơi chúng . Phần thì hiểu rõ thắng lợi và chính sách khoan hồng của ta , phần thì bị truy lùng gắt gao , bọn phỉ tan rã từng đám , ra hàng cũng lắm mà bị bắt cũng nhiều . Một vấn đề bức bối thường xuyên đe doạ đời sống đồng bào là nạn đói rách , bệnh tật , ... Tuổi trẻ lại đi đầu trong 151

cuộc chiến đấu này . Trong hai năm

1955 - 1956 , dưới sự

lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng và chính quyền , lực lượng thanh niên đi đầu và kêu gọi nhân dân các dân tộc khai hoang , trồng các cây màu ngắn ngày . Trên toàn miền Bắc cũng đã bước vào một giai đoạn mới khi những tên thực dân Pháp cuối cùng cuốn gói : Ngày 24 tháng 4 năm

1955 , quân Pháp rút khỏi Hồng

Quảng , ngày 13 tháng 5 rút khỏi Hải Phòng và tên lính Pháp cuối cùng đã rời đảo Cát Bà vào ngày 22 tháng 5 1955. Một nửa nước đã hoàn toàn được giải phóng . Đó

năm

là thắng lợi hào hùng của nhân dân ta , của tuổi trẻ Việt Nam

sau

những năm

tháng chiến đấu gian

khổ quật

cường. Có thể liên hệ tới một hình tượng thơ hoành tráng và giản dị : Nước Việt Nam từ máu lửa Giũ bùn đứng dậy sáng loàn Tháng 3 và tháng 8 năm 1955 , các Hội nghị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã khẳng định : " Củng cố miền Bắc về mọi mặt là nhiệm vụ rất quan trọng vì miền Bắc có được củng cố ta mới có đủ lực lượng để củng cố hoà bình thực hiện thống nhất , hoàn thành độc lập và dân chủ trong toàn quốc " (2 ) Cùng năm đó ngày 19 tháng 10 , Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra nghị quyết đổi tên Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam thành Đoàn

Thanh niên Lao động Việt

Nam . Thông qua việc học tập đổi tên Đoàn , cán bộ Đoàn

( 1 ) Thơ Nguyễn Đình Thi - bài Đất nước . (2) Theo Lịch sử Đoàn TNCSHCM và phong trào thanh niên - NXB Thanh Niên 2005 - trang 181 .

152

các cấp và toàn thể đoàn viên , thanh niên đã trao đổi , học tập , để hiểu thêm

yêu cầu của thời kỳ mới, hướng trí tuệ

và sức lực vào việc xây dựng củng cố quê hương đất nước . Tuổi trẻ Yên Bái cùng tuổi trẻ cả nước náo nức , tưng bừng đón nhận tên mới của Đoàn : Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam . Hoà trong niềm vui ấy là những thắng lợi trong công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh , tăng cường khối đoàn kết các dân tộc , bảo vệ an ninh xã hội , là Đại hội Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam tỉnh Yên Bái lần thứ II đã được khai mạc tại thị xã Yên Bái (tháng 8 năm 1956 ) . Đồng chí Đoàn Viết Trí tiếp tục đảm

nhận

trọng trách : Thường trực Đảng - Đoàn Thanh niên tỉnh ( từ 1945 -

1958) . ( Sau đó đồng chí Hoàng Kim Phấn nhận

nhiệm vụ này đến Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ II ( 1961 ) thì chính thức được bầu làm Bí thư) . Trong khí thế ấy , ngày 25 tháng 10 năm 1956 , Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ II đã khai mạc tại Hà Nội với 479 đại biểu thay mặt gần nửa triệu đoàn viên . Đồng chí Đoàn Viết Trí - Thường trực Đảng

- Đoàn

Thanh niên

tỉnh làm Trưởng đoàn đã cùng đoàn đại biểu Yên Bái đi dự Đại hội này . Đại hội đã đề ra nhiệm vụ của Đoàn trong thời kỳ mới của cách mạng là " Động viên

mọi người , mọi tầng lớp

thanh niên đem hết sức lực , trí tuệ của mình vào công cuộc khôi phục kinh tế , phát triển văn hoá , củng cố quốc phòng, tham gia tích cực vào công cuộc củng cố miền Bắc , tiến dần từng bước lên chủ nghĩa xã hội , làm cơ sở vững chắc cho sự nghiệp đấu tranh thống nhất nước nhà" . Những đại biểu thanh niên của tỉnh Yên Bái đi dự Đại hội trở về đã truyền đạt tinh thần Nghị quyết Đại hội tới

153

từng cơ sở , từng đoàn viên . Họ cũng nhắc đến lời dạy của Bác trong Đại hội : "Muốn đoàn kết , củng cố và phát triển thì tất cả đoàn viên phải gương mẫu : Phải giữ vững đạo đức cách mạng ; Phải khiêm tốn , cần cù , hăng hái , dũng cảm ; phải tránh tư tưởng kiêu ngạo , công thân , tự tư tự lợi .

·

Phải xung phong trong mọi công tác ; xung phong đi

trước , làm trước để lôi cuốn quần chúng , chứ không phải là

QURVICI ANI

xa rời quần chúng. ·

Phải cố gắng học tập chính trị , văn hoá nghề nghiệp

để tiến bộ mãi , để sẵn sàng trở thành cán bộ tốt , đảng viên tốt . - Phải rèn luyện thân thể cho khoẻ mạnh , khoẻ mạnh thì mới có đủ sức để tham gia một cách dẻo dai , bền bỉ những công việc ích nước , lợi dân .

รับย

Thanh niên nhớ những điều đó , thực hiện những điều đó thì sẽ làm tròn nhiệm vụ của mình , sẽ tiến kịp thanh niên các nước bạn" ). Yên Bái là một tỉnh nghèo , vấn đề đặt ra sau chiến tranh trước hết phải đem lại cơm no , áo ấm cho mọi người dân . Tháng 3 năm 1956 , Yên Bái có hàng vạn người dân bị đói ... Bởi vậy , việc khai hoang , phục hoá , giúp đỡ lẫn nhau , lá lành đùm lá rách được tỉnh đẩy mạnh . Nhà nước thì trợ giúp , cho vay , đẩy mạnh thu mua lâm thổ sản . Năm 1955 , tỉnh đã trợ giúp cứu đói cho hơn 1.200 gia đình ở vùng cao Văn Bàn , Than Uyên , Văn Chấn . Năm 1956 nhân dân đã giúp nhau 123 tấn lương thực , 1.117.300 đồng (Giá thịt

( 1 ) Hồ Chí Minh - Về giáo dục thanh niên , NXB Thanh Niên 1980 - trang 166, 167.

154

lợn những năm 1956 , 1957 trung bình

từ 2 đến 3 nghìn

đồng 1 kilôgam ) . Nhà nước cho dân đói vay 35 tấn thóc giống , cấp cho người quá nghèo 34.743 mét vải , 273 chiếc khăn . Mậu dịch xuất 15.720.946 đồng thu mua lâm

thổ

sản của dân . Riêng huyện Yên Bình , cuối 1955 đầu 1956 cho dân vay 54 tấn thóc , vận động người giàu giúp người nghèo hơn 4 tấn thóc và số vải may quần áo cho hơn một ngàn người ... Tỉnh uỷ Yên Bái đề ra một loạt biện pháp nhằm thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và lấy lực lượng trẻ làm xung kích . Năm 1956 , Yên Bái có trên 3700 tổ đổi công , thu hút 86 % hộ nông dân tham gia , trong đó có 22 % tổ đổi công thường xuyên . Riêng Văn Chấn tỷ lệ nông dân tham gia tổ đổi công lên tới 90,1 % , trong 1000 tổ có 25 % là tổ đổi công thường xuyên . Phong trào tổ đổi công phát triển thực sự đã tạo điều kiện để nông dân giúp nhau trong lao động và đời sống , đem lại mối quan hệ bền chặt thắm thiết tình làng nghĩa xóm . Đó cũng là cơ sở để tuổi trẻ hoạt động và tạo điều kiện phát triển Đoàn . Công tác thuỷ lợi rất được chú trọng. Năm 1956 , toàn tỉnh làm được 116 mương và 129 phai , đảm bảo chủ động tưới nước cho 7.761 hecta ruộng, chiếm 30% diện tích canh tác . Báo Tiền Phong số 17/11/1956 có bài " Thanh niên Văn Chấn làm đầu tàu trong mọi công tác" . Nội dung bài báo có đoạn " Thời gian vừa qua châu Văn Chấn (Yên Bái) bị nạn chuột phá hoại rất nhiều , hưởng ứng chủ trương của Đảng , Đoàn Thanh niên đã động viên đông đảo đoàn viên

( 1 ) Theo tư liệu Lịch sử Đảng bộ tỉnh Yên Bái. tr 158 .

155

và thanh niên tham

gia làm bẫy và diệt chuột " . " Chỉ trong

7 ngày đã diệt hàng nghìn con ... Các xã Cát Thịnh , Bình Thuận và Đông Khê , thanh niên đã tổ chức được 20 đội và 10 tổ săn chuột , dựng 17 cái chòi để canh thú rừng phá hoại nương rẫy ..." . Báo Tiền Phong ngày 17 tháng 4 năm 1957 đưa tin " Ngày 8/4/57 BCH TW Đoàn TNLĐ Việt Nam đã quyết nghị cấp bằng khen cho chi đoàn xã Cổ Phúc và Huyện Đoàn Trấn Yên (Yên Bái) " vì "đã lãnh đạo đoàn viên cùng

YEN AN TUH

với nhân dân đào mương chống hạn kịp thời , tránh được lãng phí nhân công , bảo vệ mùa màng không bị thú rừng phá hại , lấy công tác thực tế để giải quyết mâu thuẫn nội bộ , tăng cường đoàn kết dân tộc , lương giáo và cải tiến kỹ thuật trong canh tác , vận động làm bừa cỏ Nghệ An đạt thành tích " . I Thanh niên Yên Bái trong 3 năm 1955 - 1957 đã góp sức cùng tuổi trẻ cả nước đóng góp trên 10.000.000 ngày công chống hạn , sửa chữa , khôi phục đưa vào sử dụng 6 công trình thuỷ nông lớn và hàng chục công trình hạng vừa , góp một phần giải quyết tưới và tiêu nước cho đồng ruộng , góp phần cho lúa được mùa . Cùng thời gian từ 1955 - 1957 , Nhà nước điều hoà cho Yên Bái hơn 1.000 con trâu cày , kéo ; vận chuyển bán cho vùng cao của tỉnh gần 1 vạn nông cụ cải tiến , bước đầu

đưa khoa học kỹ

thuật vào sản xuất . Tất cả những hoạt động trên , mà lực lượng nòng cốt đi đầu bao gồm thanh niên ở khắp vùng nông thôn , thị xã , thị trấn , các trường trung học ... đã đem lại hiệu quả đáng kể . Năm 1956 , cả Yên Bái được mùa , đạt 52.000 tấn thóc và màu ... Bình quân lương thực đạt 410kg/ người/ năm .

156

Châu Văn Chấn năm 1957 đạt 14.952 tấn lương thực , đảm bảo đủ nhu cầu tại chỗ . Năm 1957 cũng là năm Yên Bái hoàn thành việc sửa sai sau cải cách ruộng đất . Những cán bộ bị xử lý oan được minh oan và trả lại quyền lợi , chức vụ . Hệ thống tổ chức Đảng và chính quyền , nhất là ở xã được xây dựng và củng cố . Lực lượng của Đoàn cũng được phát triển và phát huy tác động trên nhiều mặt trận quan trọng trong khôi phục kinh tế , phát triển mọi mặt của xã hội . Về giáo dục , đến năm học 1956 - 1957 hệ thống giáo dục phổ thông từ cấp I đến cấp III đã hình thành . Khai giảng năm học 1957 - 1958 , toàn tỉnh có 102 trường phổ thông với số học sinh tăng gần gấp đôi năm học 1954 1955. Mạng lưới y tế được mở rộng nhanh chóng : Bệnh viện tỉnh , trạm xá ở các huyện và một số xã đã chú trọng chăm lo sức khoẻ cho nhân dân , cho lớp trẻ và các em nhỏ . Lực lượng trẻ đã làm nòng cốt thực hiện chủ trương tu bổ đường 13A , sửa các đường liên huyện , liên xã . Phong trào làm đường ở nông thôn phát triển mạnh mẽ . Đầu năm 1955 , Trung ương Đảng và Chính phủ cho khôi phục đường sắt Hà Nội - Lào Cai . Hàng vạn công lao động của tuổi trẻ , nhiều sáng kiến , tiết kiệm đã tạo thành hàng nghìn mét khối gỗ . Như 82.000 tà vẹt gỗ , 21.000 thanh ray và hơn 100 ngàn tà vẹt sắt đã được góp nhặt để phục vụ hoàn thành công trình theo dự tính . Ngày 30 tháng 3 năm 1956 , chuyến tàu đầu tiên từ Hà Nội đã vào ga Yên Bái trong sự nô nức chào đón của nhân dân và tuổi trẻ Yên Bái . Phong trào thi đua tiết kiệm mà cụ thể là vận động thanh niên thu lượm vật liệu luôn luôn được duy trì ở 157

nhiều cơ sở , được nhiều đoàn viên , thanh niên hưởng ứng, đem lại những hiệu quả cụ thể . " Hưởng ứng lời kêu gọi sản xuất tiết kiệm của Bác , thanh niên phân đội 3 , đại đội đại tu đường phía tây Yên Bái đã phát động phong trào thu lượm vật liệu từ ngày 3 tháng 3 đến ngày 19 tháng 5. Anh em đã xung phong vào rừng sâu , xuống suối mò ray tà vẹt , tranh thủ giờ nghỉ đi thu nhặt từ miếng sắt vụn . Kết quả đã thu nhặt được 829 thanh tà vẹt , 1.350 cân sắt vụn , 7 thanh ray , 168 chiếc lập · lách . Cân tất cả được 50.492 cân sắt..." ( Báo Nhân dân phát hành cho nông thôn - số 427 , năm 1957) . Trong thời kỳ này , thanh niên Yên Bái cũng như thanh niên toàn miền Bắc đã đi đầu trong ba cuộc cách mạng : Cách mạng quan hệ sản xuất , Cách mạng khoa học kỹ thuật và Cách mạng tư tưởng văn oá . Đây thực sự là một phong trào sôi nổi , hồ hởi của toàn dân , nhất là của tuổi trẻ . - Về quan hệ sản xuất : Đoàn viên và thanh niên đã gương mẫu đi đầu vận động gia đình , vận động bà con họ hàng, làng xóm vào hợp tác xã . Gia đình thanh niên nào chưa vào hợp tác xã thì thanh niên ấy khổ tâm lắm , coi như một điều thua kém bạn bè , không xứng đáng với tuổi trẻ . Lúc đó một trong những tiêu chuẩn cơ bản hàng đầu để kết nạp đoàn viên chính là tiêu chuẩn gia đình đã vào hợp tác xã hay chưa . - Về khoa học xã hội : Thanh niên đi đầu trong việc học tập và áp dụng các biện pháp kỹ thuật vào sản xuất . Như nông nghiệp có phong trào làm và dùng phân bón đúng kỹ thuật , cấy dầy , cấy chăng dây thẳng hàng , đưa giống mới 158

vào nuôi trồng . Trong công nghiệp là " Luyện tay nghề , thi thợ giỏi" , phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật .

- Về văn hoá tư tưởng : Thanh niên đi đầu trong việc xây dựng nếp sống mới , bài trừ những tệ nạn lạc hậu như : Mê tín dị đoan , ma chay , cưới xin lạc hậu , nghiện hút , cờ bạc ... Nhiều đoàn viên , thanh niên được Đoàn cử ra làm giáo viên bổ túc văn hoá xoá nạn mù chữ cho đồng bào và bạn cùng trang lứa . Các phong trào văn nghệ , thể dục thể thao phát triển rầm rộ , đều khắp , tự giác . Các thôn , xã đều có đội , có tổ văn nghệ hoạt động rất sôi nổi . Trong chương trình sinh hoạt Đoàn, bao giờ cũng có thêm thời gian học hát , học múa rất hăng say , trẻ trung .

- 2. Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội ( 1958 - 1960 ) . Thắng lợi của gần 4 năm khôi phục kinh tế - xã hội ( 1954 - 1957 ) đã tạo ra những biến đổi quan trọng ở Yên Bái . Những biến đổi tốt đẹp đó thực sự là niềm động viên nhân dân và tuổi trẻ Yên Bái trong lao động sản xuất và công tác trong thời gian tiếp theo . Đặc biệt là tình đoàn kết giữa các dân tộc ngày càng được củng cố rộng rãi . Hoạt động của tuổi trẻ ở các trường học , ở nông thôn , ở các đô thị thực sự là nòng cốt trong việc nối liền và kết bền chặt các mối đoàn kết dân tộc này . Về địa lý hành chính , trong khoảng từ 1955 - 1960 tỉnh Yên Bái có nhiều biến động , có lúc hai huyện Văn Chấn và Than Uyên tách khỏi tỉnh để vào khu tự trị Thái - Mèo (Khu tự trị thành lập tháng 5 năm 1955 ) , việc tái lập thị

159

xã Yên Bái ( 7/4/1956 ) cũng như việc tiếp nhận huyện mới Yên Bình , hoặc chia tách , nhập các xã ở các huyện ... Cùng với việc thay đổi các đơn vị hành chính đó là việc tổ chức Đoàn cũng phải biến động cho phù hợp . Trong thời điểm này , một niềm vui lớn đã đến với tuổi trẻ và đồng bào các dân tộc Yên Bái , ngày 24 tháng 9 năm 1958 Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu phái đoàn Đảng và Chính phủ lên thăm Yên Bái . Ngày hôm sau , 25 tháng 9 , hơn 5000 cán bộ , nhân dân , trong đó có rất nhiều gương mặt trẻ , đầy háo hức sung sướng được dự mít tinh chào mừng Bác và phái đoàn . Bác đã ân cần thăm hỏi , động viên và căn dặn đồng bào và tuổi trẻ các dân tộc Yên Bái phải đoàn kết chặt chẽ , tạo nên sức

mạnh tổng hợp , thực hiện tốt nhiệm vụ cách

mạng. Bác kêu gọi mọi người tích cực tăng gia sản xuất , tăng vụ , bỏ lệ cấy chay , cải tiến kỹ thuật , tạo ra năng suất cao , lương thực nhiều , xây dựng đời sống ngày càng ổn định , no đủ . Bác nhắc nhở đồng bào vùng núi phải định canh , định cư để ổn định sản xuất và cuộc sống . Bà con nông dân cần tham gia tổ đổi công, vào hợp tác xã và làm tròn nghĩa vụ đóng thuế nông nghiệp . Cuối cùng, Bác khuyên mọi người phải tiết kiệm trong tiêu dùng, phải giữ lấy thuần phong mỹ tục của dân tộc , đồng thời phải bài trừ những hủ tục lạc hậu trong ma chay , cưới xin của chế độ phong kiến trước đây . Thay mặt nhân dân các dân tộc trong tỉnh , đồng chí Nguyễn Văn Đức - Bí thư Tỉnh uỷ hứa với Bác sẽ tăng cường đoàn kết trong toàn Đảng , toàn dân , ra sức phấn đấu thực hiện thắng lợi toàn diện những lời dạy của Người .

160

Bác Hồ và đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ đến thăm Yên Bái không chỉ đem đến sự quan tâm , săn sóc của Đảng , của Bác với nhân dân và tuổi trẻ địa phương mà còn là nguồn cổ vũ to lớn đối với phong trào cách mạng của địa phương , đối với hoạt động của tuổi trẻ địa phương . Niềm vui đó , sự động viên đó đã được tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái chuyển vào công việc hàng ngày với những cố gắng nỗ lực trên đồng ruộng, trong trường học , ở đơn vị bộ đội , thanh niên xung phong ... Một thí dụ trong hàng trăm ngàn gương tốt của tuổi trẻ Yên Bái lúc bấy giờ được ghi lại trên báo Tiền Phong số ra ngày 9 tháng 1 năm 1959. Bài báo viết về thanh niên ở Tổ đổi công xóm 2 xã Vân Hội " làm ngày , làm đêm quyết thu hoạch một vụ Đông - Xuân đại thắng lợi" . Công việc đã bận rồi , đã kín thời gian rồi , nên anh chị em thanh niên trong tổ quyết định tận dụng các giờ buổi

trưa và tối. "Mỗi tuần , ngoài những lúc đi làm với

tổ đổi công, với gia đình , tổ thanh niên làm thêm 5 buổi trưa và tối" . Khi bắt tay vào việc thì lại gặp sự cản trở của gia đình , bên ngoài có người nói : " Làm lấy ăn hay làm lấy chết " . Anh chị em vừa làm vừa thuyết phục gia đình , vừa nhờ Tổ đổi công giải thích cho cha mẹ cho bà con trong xóm . Bằng sức lao động làm thêm buổi trưa và tối một thời gian , tính đến đầu tháng 12 - 1958 , tổ thanh niên đã làm thêm được

178 giờ ,

khai hoang được 3 sào ruộng cấy

chiêm , lấy được 300 gánh bùn , 164 gánh phân xanh , 50 gánh rác và gio , dùng cày 51 và cải tiến kĩ thuật gieo mạ , sửa 500 thước mương dẫn nước . 161

Tinh thần tích cực lao động của thanh niên đã gây nên một không khí mới trong xóm , thúc đẩy phong trào sản xuất sôi nổi hơn ..." .

*

Trung tuần tháng

11

năm

1958 ,

Ban Chấp hành

Trung ương Đảng (khoá II ) đã họp Hội nghị lần thứ 14 , đề ra nhiệm vụ kế hoạch Ba năm ( 1958 - 1960) phát triển kinh tế văn hoá . Nghị quyết chỉ rõ phải đẩy mạnh sản xuất nhất là sản xuất nông nghiệp ,

cải tạo thủ công

nghiệp , công thương nghiệp theo hướng CNXH , tiến hành hợp tác hoá nông nghiệp trên cơ sở phát triển văn hoá tinh thần , nâng cao đời sống của nhân dân . Sau Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Yên Bái lần thứ III (từ 30/1 đến 4/2/1959 ) , Nghị quyết của Hội nghị lần thứ 14 của Ban Chấp hành TW Đảng đã được cụ thể hoá thành những nhiệm vụ trong từng thời gian . Tỉnh uỷ Yên Bái đã xác định nhiệm vụ hợp tác hoá nông nghiệp kết hợp hoàn thành cải cách dân chủ là công tác mới , khó khăn và phức tạp . Muốn hoàn thành được nhiệm

vụ kế hoạch Ba năm , Đảng bộ phải mạnh , có đường

hướng đúng đắn và dựa vào lực lượng của toàn dân trong đó tuổi trẻ là nòng cốt . Tuổi trẻ Yên Bái trong ba năm 1958 - 1960 đã thực sự đóng góp rất nhiều công sức cho từng bước thắng lợi ở địa phương .

Thanh niên Yên Bái đã đi đầu trong các phong trào " Vắt đất ra nước thay trời làm mưa" , " Nghiêng sông đổ nước vào đồng " , đẩy lùi nạn hạn hán , phong trào " Sạch 162

làng tốt ruộng " , " Kiện tướng nghìn cân ..." nhằm chăm sóc ruộng vườn làng xóm . Các đoàn viên và thanh niên hăng hái tiên phong trong việc thành lập các tổ chức hợp tác xã ( HTX) nông nghiệp . Từ thí điểm đầu tiên năm 1958 (2 ở Lục Yên , 2 ở Văn Chấn , với tổng số 115 hộ dân) đến năm 1960 Yên Bái đã có 593 HTX gồm 17.828 hộ , chiếm 77,7 % số hộ nông dân toàn tỉnh . Đặc biệt như huyện Lục Yên đến năm 1960 đã cơ bản hoàn thành HTX nông nghiệp ; thành lập được 135 HTX , trong đó có 52 đơn vị vùng cao , thu hút 4531 hộ , đạt 83 % số hộ nông dân trong huyện . Sức trẻ đóng góp trên các công trình thuỷ lợi lớn nhỏ ở Minh Quân , Đại Đồng , Báo Đáp , Nghĩa Phong , Đại Sơn, Tuy Lộc ... đã làm thay đổi chất lượng đồng ruộng quê hương . Cùng với việc cải tiến kỹ thuật trong các khâu canh tác , năng suất lúa năm

1959 đã vượt trội , sản lượng bình quân trên đầu

người đã đạt 463kg / năm cao nhất từ trước đến giờ . Bộ mặt nông thôn từng ngày từng giờ được thay đổi , thu nhập từng hộ cao hơn , đặc biệt là sự phát triển của các công trình phúc lợi tập thể : Trạm xá , nhà trẻ , kho tàng , sân phơi , trại chăn nuôi ... Các ngành nghề cũng phát triển cùng với nghề trồng lúa như : Chăn nuôi gia súc , gia cầm , nung vôi , nung gạch , làm mộc , làm rèn ... Ở đâu cũng thấy nét mới trong công việc , ở đâu cũng gặp những gương mặt trẻ trung , thấm đẫm mồ hôi và tươi rói nụ cười . Các HTX thủ công , vận tải , thương nghiệp lần lượt được xây dựng thu hút nhiều người làm nghề , buôn bán nhỏ ở thị trấn , thị xã . Đến năm 1960 , 83 % số hộ công thương nghiệp trong tỉnh đã qui tụ trong 64 HTX , với 1677 xã viên .

163

Năm 1960 , các HTX mua bán cũng đã được mở rộng trong 4 huyện gồm 31 cửa hàng . Số vốn tăng 17 lần so với năm

1958. Công tác văn hoá xã hội có bước phát triển

toàn diện .

Khắp

nơi

trong tỉnh

sôi nổi xuất hiện các

phong trào đọc sách báo , văn nghệ quần chúng và phổ biến khoa học kỹ thuật . Đoàn đã tận dụng sách , báo làm phương tiện để giáo dục đoàn viên và giáo dục các em thiếu nhi . Các trường học đều xây dựng được tủ sách . Sách cũng là phương tiện phổ biến khoa học kỹ thuật , tạo điều kiện để Hội phổ biến khoa học của tỉnh được thành lập với 157 hội viên . Ở đâu cũng thấy các hoạt động nổi bật của tuổi trẻ . Riêng thanh niên toàn tỉnh năm 1960 đã làm được 27 công trình thuỷ lợi nhỏ . Mùa mưa lũ đã có 167 đội xung kích thanh niên , sẵn sàng tuần tra , ứng cứu , kịp thời sửa chữa những hư hỏng do mưa gió gây ra . Thanh niên luôn là nòng cốt trong phong trào làm phân và thuỷ lợi , nhiều chi đoàn đã trở thành " chi đoàn kiện tướng " và trên 100 đoàn viên đạt tiêu chuẩn kiện tướng trong lĩnh vực này .

Sự nghiệp giáo dục đào tạo có nhiều chuyển biến tốt . Cùng với hệ thống giáo dục chuyên nghiệp , tỉnh còn mở rộng hệ thống bổ túc văn hoá các cấp I , II , III , đạt 81,8 % kế hoạch , với khoảng 16.500 người dự học . Đã huy động được 11.927 người tham gia học chữ trong phong trào xoá nạn mù chữ , trong đó có gần 4.000 người đã thoát khỏi nạn mù chữ . Mạng lưới y tế phát triển . Thanh niên gương mẫu và tuyên truyền về phong trào " Ba sạch " trong nhân dân thành thị và nông thôn . Hệ thống trạm xá dân lập tăng mạnh, năm 1958 chỉ có 2 trạm , năm 1960 đã tăng lên 60 trạm .

164

Cùng với những hoạt động sôi nổi , đi đầu mọi phong trào của thanh niên , công tác chính trị tư tưởng cũng được nâng cao ở các cơ sở Đoàn . Cuối năm 1959 , Hội nghị Tỉnh Đoàn Yên Bái , gồm đại biểu các Huyện Đoàn , đủ các thành phần dân tộc Kinh , Tày, Nùng , Mán ... đã quyết định mở đợt thi đua lấy tên là " Cờ hồng 6-1 " trong thanh niên toàn tỉnh để lấy thành tích chào mừng kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng . (Trước tháng 9 năm

1960 ,

ngày 6 tháng 1 vẫn được coi là ngày thành lập Đảng) . Báo Tiền Phong số 216 năm 1959 ghi rõ : "Nội dung đợt thi đua này là ra sức thu hoạch tốt vụ mùa , đồng thời tích cực đẩy mạnh vụ sản xuất Đông - Xuân, trước mắt là chống hạn , gieo đủ mạ , làm nhiều phân bón " . Trong ba năm 1958 - 1960 các đợt phát triển Đảng " lớp 6-1 " có ý nghĩa thiết thực , 837 đảng viên đã được kết nạp trong đó có nhiều đoàn viên ưu tú . Năm 1960 cũng là năm Đoàn tập trung xây dựng và củng cố các cơ sở Đoàn ở các vùng cao , vùng Công Chúa giáo . Kết quả là đã xoá được 33 " xã trắng " , chỉ còn 5 xã đang triển khai công tác tổ chức , xây dựng các chi đoàn . Cùng với nhân dân toàn tỉnh, tuổi trẻ Yên Bái đã đóng góp công sức làm nên những thắng lợi của phát triển kinh tế - xã hội ba năm ( 1958 - 1960) ở địa phương . Đó là những thắng lợi to lớn và tương đối toàn diện , tạo thêm điều kiện thuận lợi cho sự nghiệp cách mạng ở địa phương tiến lên những bước mạnh mẽ , vững chắc . Trước mắt là việc thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất ( 1961 - 1965) , một dấu mốc thời gian quan trọng của tỉnh cũng như của cả nước . Đó là kế hoạch 5 năm xây dựng của đất nước ta , nhưng cũng là bắt đầu công cuộc chống Mỹ cứu nước oanh liệt. 165

II . ĐI ĐẦU THỰC HIỆN KẾ HOẠCH 5 NĂM LẦN THỨ NHẤT ( 1961 1965) VÀ VẬN ĐỘNG CHUYỂN DÂN XÂY DỰNG NHÀ MÁY THUỶ ĐIỆN THÁC BÀ.

Thắng lợi của ba năm cải tạo xã hội chủ nghĩa , bước đầu phát triển kinh tế văn hoá đã đặt nền móng cho việc tiến lên xây dựng CNXH trên miền Bắc nước ta . Tháng 9 năm 1960 , Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III đã quyết định đường lối chung của Đảng trong thời kỳ quá độ đưa miền Bắc đi lên CNXH , quyết định phương hướng và nhiệm vụ của kế hoạch Nhà nước 5 năm ( 1961 . 1965) nhằm phấn đấu bước đầu xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của CNXH ở miền Bắc , hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ trong cả nước , thực hiện hoà bình , thống nhất nước nhà . Đại hội còn chỉ rõ " Thanh niên ta đã nêu cao tinh thần hy sinh anh dũng trong kháng chiến và trong lao động hoà bình . Thanh niên lại là lớp người đang xây dựng CNXH ... Đảng ta phải hết sức chú trọng giáo dục và rèn luyện thế hệ trẻ thành những chiến sĩ trung thành với Tổ quốc , với CNXH và CNCS , sẵn sàng mang hết nhiệt tình của tuổi trẻ tham

gia xây dựng xã hội mới" ).

1. Thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất ( 1961 - 1965) , tăng cường khả năng quốc phòng và an ninh trong tình hình mới .

Thực hiện sứ mệnh lịch sử của Đoàn , của tuổi trẻ cả nước trong giai đoạn mới , Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ

( " ) Lịch sử Đoàn TNCSHCM và phong trào thanh niên - NXB Thanh Niên 2005 , trang 201 , 202 .

166

III được triệu tập từ ngày 23 đến 25 tháng 3 năm 1961 tại Hà Nội với 677 đại biểu thay mặt hơn 1 triệu đoàn viên . Đại hội đã xác định nhiệm vụ chung của Đoàn trong giai đoạn cách mạng là : "Đoàn kết thanh niên , tổ chức mọi lực lượng , giáo dục thanh niên trong cả nước tiến lên dưới ngọn cờ của Đảng , cống hiến hết sức mình phấn đấu hoàn thành thắng lợi những nhiệm vụ lịch sử mà Đảng đề ra" . Trong đó những nhiệm vụ trước mắt được nhấn mạnh . Đó là " hướng toàn thể nam nữ đoàn viên, thanh niên suy nghĩ và hành động với tư cách là người lính xung kích , cống hiến hết sức mình cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất nước nhà , thể hiện trên các mặt sản xuất , công tác , học tập , bảo vệ Tổ quốc , xây dựng cuộc sống văn minh " và " Tất cả mọi hoạt động của Đoàn và thanh niên nước ta đều cần hướng vào việc thực hiện những nhiệm vụ cách mạng của Đảng và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc , giải phóng miền Nam , thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà " . Đại hội rất vinh dự được Bác Hồ kính yêu , đồng chí Lê Duẩn - Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành TW Đảng và các đồng chí trong Bộ Chính trị đến dự . Nói chuyện với Đại hội , Bác Hồ căn dặn : " Đoàn Thanh niên cần phải làm đầu tàu , gương mẫu trong phong trào thi đua yêu nước . Phải thực hiện khẩu hiệu : Đâu Đảng cần , thanh niên có , việc gì khó thanh niên làm " 2 . Đại hội đã phát động phong trào " Xung phong tình nguyện vượt mức

( ) Lịch sử Đoàn TNCSHCM và phong trào Thanh niên Việt Nam - NXB Thanh Niên - 2005 , trang 201 , 202 .

(2) Sđd , trang 202 . 167

kế hoạch Nhà nước 5 năm

lần thứ nhất "

( 1961 - 1965 ) ,

nhằm tổ chức giáo dục động viên tuổi trẻ miền Bắc phát huy vai trò và tác dụng của mình đi đầu thực hiện thắng lợi kế hoạch Nhà nước , cũng qua đó nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa trong mỗi đoàn viên , củng cố tổ chức Đoàn . Chỉ trong một thời gian ngắn đã có trên 1 triệu đoàn viên , thanh niên hoạt động trên mọi mặt trận trong cả nước hưởng ứng và đăng ký tham gia phong trào này . Sau Đại hội , để chỉ đạo phong trào đi đúng hướng, hiệu quả , thiết thực , BCH TW Đoàn ( khóa III) đã có nhiều cuộc họp chuyên đề để bàn việc triển khai phong trào trên từng lĩnh vực , từng đối tượng , từng nội dung ... Từ đó hình thành các nghị quyết về : Nhiệm vụ của Đoàn đối với kế hoạch 5 năm lần thứ nhất ; phương hướng , nhiệm vụ của Đoàn trong công nghiệp hoá XHCN ; Nhiệm vụ của Đoàn tham gia phát triển sản xuất nông nghiệp ; công tác giáo dục , công tác Đoàn trong trường học ; công tác thiếu niên nhi đồng... Bước chỉ đạo mới mẻ , cụ thể đó đã được Tỉnh Đoàn Yên Bái tiếp nhận và phát huy , chỉ đạo các hoạt động tới các huyện , các xã trong toàn tỉnh , trên phương hướng chỉ đạo của 6 nhiệm vụ lớn của Đảng bộ Yên Bái do Đại hội IV của tỉnh (họp từ 20 đến 30 tháng 1 năm 1961 ) đề ra .

Sáu nhiệm vụ lớn đó là : 1. Tăng cường xây dựng HTX nông nghiệp về mọi mặt , đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp một cách toàn diện và vững chắc , nhất là sản xuất lương thực . 2-

Coi

trọng

phát triển

công

nghiệp

và

thủ công

nghiệp để cung cấp tư liệu sản xuất , vật phẩm tiêu dùng ,

168

vật phẩm xây dựng . Tích cực mở mang giao thông vận tải , tăng cường thương nghiệp quốc doanh và hợp tác xã . 3- Nâng cao trình độ văn hoá , trình độ giác ngộ xã hội chủ nghĩa của nhân dân , đẩy mạnh công tác phổ biến khoa học kỹ thuật , đào tạo đội ngũ cán bộ và công nhân lành nghề . 4- Trên cơ sở sản xuất phát triển , cải thiện một bước đời sống của nhân dân lao động , mọi người đều được ăn no , mặc ấm và có việc làm . Mở mang sự nghiệp phúc lợi công cộng , xây dựng đời sống mới ở nông thôn và thành thị . 5- Đề cao cảnh giác cách mạng , kiên quyết trấn áp mọi âm mưu và hành động phá hoại của bọn phản cách mạng , tăng cường củng cố hoạt động của chính quyền và các đoàn thể quần chúng . 6- Ra sức xây dựng Đảng , làm cho Đảng ngày càng mạnh để bảo đảm vai trò lãnh đạo trong giai đoạn mới . Cũng vào tháng 1 năm 1961 , Đại hội Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam tỉnh Yên Bái lần thứ III (Nhiệm kỳ 1961-1965) đã được tổ chức . Đồng chí Hoàng Kim Phấn được chính thức bầu là Bí thư Tỉnh Đoàn , đồng chí Đoàn Viết Trí được bầu là Phó Bí thư Tỉnh Đoàn . Sau Đại hội Đảng và Đại hội Đoàn trong toàn tỉnh , Tỉnh uỷ Yên Bái mở các lớp bồi dưỡng cho 396 chủ nhiệm và phó chủ nhiệm các HTX , trong đó có nhiều thanh niên . Tuổi trẻ Yên Bái đã đi đầu trong việc thực hiện 6 nhiệm vụ mà Đại hội Đảng của tỉnh đã đề ra , tạo nên những bước chuyển biến mạnh mẽ khắp thành thị nông thôn . Ở các vùng nông thôn đã bắt đầu hình thành một số vùng cây đặc sản như cây chè , cây quế , phá thế độc canh cây lương

169

thực trước đây . Các phong trào khai hoang , trồng cây gây rừng , cải tiến kỹ thuật phát triển khắp các hợp tác xã . Theo phản ánh của báo chí thời bấy giờ , các phong trào của Đoàn và thanh niên các cơ sở sản xuất , nhất là sản xuất nông nghiệp có nhiều thành tích đáng kể . Báo Yên Bái số ra ngày 20 tháng 2 năm 1963 viết . " Năm 1962 , phong trào làm phân bón của đoàn viên và thanh niên tỉnh ta có tiến bộ rõ rệt . Thanh niên toàn tỉnh đã làm được 1.265.231kg phân các loại . Bèo hoa dâu cũng bước đầu được chú ý . Đặc biệt ở Tân Thành đã ươm được 36 mẫu . Các xã Chính Tâm , Âm Phước , Yên Hưng, Hưng Khánh ... cũng bước đầu gây bèo dâu . Từ sau Hội nghị chuyên đề về phân bón ( tháng 10 - 1962) phong trào tiếp tục có chuyển biến tốt , thiết thực phục vụ sản xuất Đông Xuân . Nhiều xã đã mở rộng vận động làm chuồng lợn hai bậc . Đoàn viên , thanh niên xã Phú Thịnh ngoài việc làm chuồng 2 bậc của gia đình còn giúp đỡ bà con trong xã . Một số đơn vị có nhiều thành tích như Yên Hưng , Phú Thịnh , Ngọn Đồng (Hưng Khánh ) đã được Tỉnh Đoàn đề nghị khen thưởng . Báo cũng nêu gương thêm nhiều điển hình trong những ngày đầu năm 1963 :

" Thực hiện Tết

trồng cây lần thứ ba theo sáng kiến của Hồ Chủ tịch , 8 xã vùng thượng huyện Trấn Yên đã trồng được : 18.900 cây lấy gỗ , 625 cây bóng mát , 1.610 cây ăn quả , 1.113 cây đặc sản và gieo hạt ở đồi được 465 kg hạt trẩu và cọ . Các xã Yên Hưng , Báo Đáp , Xuân Ái , Yên Hợp , Hoàng Thắng đã xây dựng vườn ươm quế , gieo ươm được 11 kg hạt , chuẩn bị giống cho vụ năm sau . Riêng xã Yên Hưng đã xây dựng quy hoạch trồng cây , trồng được 200 cân hạt điều , 50 cân hạt cọ trên các nương

170

sắn , nương chè . Ngày 10-2-1963 toàn xã đã trồng thêm 8.500 cây mỡ trên 3ha đất đã nhổ sắn " . Không chỉ các anh chị đóng góp vào công việc xây dựng quê nhà , các em thiếu niên nhi đồng Yên Bái cũng cố gắng " người nhỏ làm việc nhỏ " theo gương các anh chị . Thực hiện Chỉ thị của Tỉnh uỷ , Uỷ ban Thiếu niên nhi đồng đã tổ chức Đại hội Cháu ngoan Bác Hồ toàn tỉnh trong hai ngày 13 và 14 tháng 2 năm 1963. Hội nghị đã biểu dương thành tích của các em nhỏ . Như các em Hải ( 6 tuổi ) , em Hà Thị Vy ( 11 tuổi ) trả lại tiền , vàng nhặt được . Các em Lê Đạt Thành ( 14 tuổi ) , em Đại ( 11 tuổi) , em Hoàng Văn Nhoong... không quản nguy hiểm cứu người qua cơn tai nạn . Em Trịnh Thị Tiến ( 9 tuổi) mưu trí bắt gián điệp . Em Ninh vừa học tập tốt , lao động tốt lại là cô giáo tí hon gương mẫu , đã liên tục dạy 2 năm vỡ lòng cho đàn em nhỏ . Em Nguyễn Kim Nga học sinh giỏi năm 1962 1963 được Bác Hồ gửi tặng phần thưởng ... " Học sinh đã bước đầu biết vui cái vui của xã viên , lo giải quyết cái lo của xã viên . Trong những ngày nghỉ mùa , nghỉ hè , học sinh đã tham gia lao động tại hợp tác xã , giảng dạy bổ túc văn hoá , bắt sâu , làm công tác thuỷ lợi ... ... Yêu nước , các em không quên nghĩ đến miền Nam đau thương và anh dũng . Trong Đại hội , các em đã trồng cây thống nhất , viết thư cho các bạn ở Ninh Thuận (tỉnh kết nghĩa với Yên Bái NBS) . Các em đã bước đầu tham gia lao động kết hợp với lý luận đã học được ... lao động sản xuất ra của cải vật chất cho xã hội.

171

Năng suất lúa của hợp tác xã tí hon trường Tân Thành , Yên Bình đã được 28 tạ một công mẫu " (Báo đã dẫn) .

Sau Đại hội Đoàn lần thứ III ( 1-1961 ) và sau Đại hội Cháu ngoan Bác Hồ toàn tỉnh (2-1963) phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái đã có những bước chuyển biến rõ rệt . Đặc biệt trên mặt trận sản xuất nông nghiệp , đoàn viên , thanh niên đã phát huy tác dụng tích cực đi đầu trên 3 mặt : Tham gia khai hoang tăng vụ , tăng diện tích và phục vụ nhiệm vụ chuyển dân vùng hồ Thác Bà , làm thuỷ lợi và làm phân bón . ... Cơ sở Đoàn đã xây dựng được ở tất cả các xã , toàn tỉnh đã có 644 chi đoàn bao gồm trên 12.000 đoàn viên , tăng gấp 2 lần so với năm 1960. Số đoàn viên ưu tú được Đoàn giới thiệu kết nạp vào Đảng đã lên tới 600 đồng chí" . Nhiều phong trào đã được thanh niên phát động và lôi cuốn mọi người cùng thực hiện : "Mỗi người làm việc bằng hai" , " Làm ngày không đủ , tranh thủ làm đêm " , " Tay cày tay súng" , " Tuần cao điểm 20 tháng 7" ... Đặc biệt là phong trào " Ba sẵn sàng "

. một phong trào sâu rộng, thu hút

hàng triệu tuổi trẻ trong cả nước , bắt đầu hình thành từ ngày 9 tháng 8 năm 1964 tại Hà Nội . 26 vạn lượt thanh niên , sinh viên học sinh Thủ đô đã xuống đường biểu tình , tuần hành biểu thị quyết tâm chống Mỹ cứu nước với tinh thần " Ba sẵn sàng " . - Sẵn sàng chiến đấu .

Sẵn sàng nhập ngũ . 172

· Sẵn sàng đi bất cứ nơi nào Tổ quốc cần . Tại Yên Bái trong ba ngày 14 , 15 , 16 tháng 5 năm 1964 đã tổ chức Đại hội " Những người xuất sắc trong phong trào tình nguyện vượt mức kế hoạch 5 năm lần thứ nhất " . Gần 300 nam nữ thanh niên tiên tiến , tiêu

biểu cho

trên 10 ngàn đoàn viên , thanh niên trong phong trào xung phong tình nguyện toàn tỉnh đã về dự Đại hội . Đại hội vinh dự được đón tiếp Bí thư Tỉnh uỷ Nguyễn Ngọc Cừ , đồng chí Hồ Thiện Ngôn - đại biểu Hội đồng hương của tỉnh kết nghĩa Ninh Thuận ... Đồng chí Bí thư Tỉnh Đoàn Hoàng Kim Phấn đã đọc báo cáo trước Đại hội nêu rõ phong trào đã thu hút trên 10 ngàn cán bộ , đoàn viên , thanh niên làm lực lượng xung kích đi đầu trên mọi trận tuyến cách mạng . Đại hội cũng được nghe 13 bản báo cáo điển hình của các đơn vị và cá nhân . ... " Thực hiện lời dạy của Bác , thực hiện Chỉ thị của Ban Bí thư Trung ương Đoàn , của Tỉnh uỷ , Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã chính thức phát động cao trào thi đua "Mỗi người làm việc bằng hai , ra sức xây dựng và bảo vệ miền Bắc , tích cực ủng hộ cách mạng giải phóng miền Nam , giành danh hiệu thanh niên Điện Biên - Ấp Bắc" . Đại hội đã thông qua lời kêu gọi toàn thể cán bộ , đoàn viên thanh niên hãy tích cực đẩy mạnh phong trào xung phong tình nguyện , lôi cuốn toàn thể lớp người trẻ tuổi, mọi tầng lớp nhân dân hăng hái thi đua mỗi người làm việc bằng hai để hoàn thành thật tốt kế hoạch 5 năm lần thứ nhất của Nhà nước . Những việc cần làm trước mắt là : tổ chức lao động hợp lý , cải tiến và chuẩn bị đầy đủ các công cụ , cải tiến kỹ thuật , tranh thủ làm thêm giờ , thêm buổi để tận thu vụ chiêm và làm mùa kịp thời vụ .

173

Đại hội gửi quyết tâm thư lên Hồ Chủ tịch , Trung ương Đoàn , Tỉnh uỷ và thông qua thư gửi thanh niên tỉnh Ninh Thuận kết nghĩa . Đại hội đã trao tặng 27 giấy khen của Trung ương Đoàn và Uỷ ban Hành chính tỉnh cho các cấp bộ Đoàn trong tỉnh , Ban Thường vụ tỉnh Đoàn tặng 15 lá cờ cho 10 đơn vị có thành tích khá nhất trong phong trào xung phong tình nguyện và 5 đơn vị có thành tích khai hoang khá nhất . Ngoài ra Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn còn khen thưởng 186 cá nhân , đơn vị xuất sắc của phong trào " ( Báo Yên Bái 20/5/1964 ) . Đặc biệt trong năm 1964 , Đoàn đã chú trọng việc động viên tuổi trẻ trong sản xuất công nghiệp , không chỉ tăng số lượng sản phẩm mà còn chú ý khâu chất lượng sản phẩm và nâng cao tay nghề cho các bạn trẻ .

Tuổi trẻ trên đồng ruộng không chỉ cải tiến công cụ mà còn cùng bà con thực hiện tốt việc cải tiến quản lý HTX , tăng hiệu quả sản xuất. Bắt đầu từ " thí điểm ở hợp tác xã Cận Còng ( Hưng Khánh ) và Yên Hưng , huyện Trấn Yên . Ngày 3-5-64 gần 130 đại biểu của hơn 40 hợp tác xã các huyện , thị xã , các cán bộ cải tiến và các ngành xung quanh tỉnh đã về họp tổng kết 2 thí điểm trên " cuộc họp đã chỉ rõ những kết quả cụ thể ở 2 hợp tác xã "Lấy thâm canh tăng năng suất làm chính đồng thời tích cực khai hoang , do đó đã đưa diện tích gieo cấy bình quân đầu người từ 8 sào 12 lên 9 sào 13. Năng suất từ 15 tạ lên 18 tạ một hécta . Hệ số sử dụng đất từ 1,62 lần nâng lên 1,77 lần . Sản lượng về lúa của hợp tác xã từ 100 lên 115 % , màu từ 100 lên 180 % ( khoai lang) 109 % (sắn ) ..." ( Báo Yên Bái 10/5/64 ) . Từ kết quả cụ thể ở hai HTX thí điểm trên , tuổi trẻ tất cả các HTX nông nghiệp đã cùng cha anh mình tạo dựng nên những thắng lợi mới trong công việc . Khi đó lao 174

động trên đồng ruộng đầy sôi động , háo hức . Các vấn đề kỹ thuật trong nông nghiệp được tuổi trẻ quan tâm áp dụng ngày càng nhiều : Cải tiến công cụ cày bừa , chọn giống lúa tốt , ngâm giống 3 sôi 2 lạnh , hồ phân rễ mạ , ruộng mạ chuẩn bị phân gio đầy đủ ... Hàng trăm đội thanh niên xung kích với hàng vạn đoàn viên , thanh niên tham gia đã có tác dụng hoàn thành và thúc đẩy các kế hoạch ở địa phương . Khai hoang là một mũi tiến công mạnh mẽ mà sức mạnh tuổi trẻ đã góp phần rất quan trọng. Trong hai năm 1963 , 1964 diện tích khai hoang đã tới trên hai ngàn hécta , năm 1965 , diện tích đó còn tăng hơn nhiều để bù vào những diện tích trồng trọt bị mất đi do yêu cầu xây dựng thuỷ điện Thác Bà . Nhiệm vụ nặng nề đó đã được Tỉnh uỷ và Uỷ ban Hành chính tỉnh giao cho Đoàn Thanh niên với chỉ tiêu cụ thể : Trong khoảng 3 tháng , từ giữa tháng 3 đến hết tháng 6 năm 1965 phải hoàn thành khai hoang được từ 800 đến 1000 hécta . (Nghĩa là bằng gần kết quả của một năm trước đó) . Hội nghị Tỉnh Đoàn bàn bạc về nhiệm vụ trên đã nhất trí " Thanh niên phải dốc toàn lực , phải tập trung từ 3.000 đến 4.000 đoàn viên , thanh niên đi khai hoang tại chỗ và khai hoang tập trung . Phải phấn đấu đạt bình quân mỗi người khai hoang được 3 sào một tháng . Cụ thể mỗi xã vùng hồ phải có từ 30 đến 40 thanh niên trong các đội khai hoang của xã và hợp tác xã . Mỗi xã ngoài vùng hồ phải có từ 20 đến 30 đoàn viên , thanh niên đi khai hoang trong thời gian 3 tháng " . Đại diện các Đoàn Thanh niên Tân Thành , Chính Tâm , Minh Tiến , Tuy Lộc , Yên Thắng , Xuân Lan , thị xã đã báo cáo với Hội nghị kinh

nghiệm

khai hoang của đơn vị mình . " Tại Hội nghị , Tỉnh Đoàn Thanh niên Yên Bái đã chính thức phát động phong trào

175

" Thanh niên tiến quân vào mặt trận khai hoang quyết lập công chúc thọ Bác 75 tuổi , giành danh hiệu Nguyễn Văn Trỗi" . " Ngay trong Hội nghị nhiều chi đoàn đã nhận vượt mức chỉ tiêu khai hoang của Tỉnh Đoàn giao cho " . " Ngày 13-3-1965 đội Thanh niên xung kích khai hoang đầu tiên của Tỉnh Đoàn Thanh niên đã lên đường nhận nhiệm vụ" . (Báo Yên Bái 20/3/1965) .

SVIBAN

MARILLA 'RAN HW ANGAZI

Nhiệm vụ khai hoang kể trên gắn rất liền với việc chuyển dân vùng hồ , chuẩn bị cho công trình lớn xây dựng nhà máy thuỷ điện Thác Bà .

Ngày 24 tháng 12 năm 1962 , tỉnh Nghĩa Lộ được thành lập bao gồm các huyện Văn Chấn , Than Uyên , Phù Yên và ‫ستان‬

thị xã Nghĩa Lộ ( Trạm Tấu , Mù Căng Chải , Bắc Yên) . Hướng về miền Nam

thân yêu , các tỉnh Yên Bái ,

Nghĩa Lộ tổ chức kết nghĩa với các tỉnh Ninh Thuận và Gia Lai . Thời gian này đế quốc Mỹ đẩy mạnh "chiến lược chiến tranh đặc biệt "

ở miền Nam và tăng cường hoạt

động biệt kích gián điệp phá hoại miền Bắc . Nhận định địa bàn tỉnh là nơi địch có khả năng sẽ đưa biệt kích vào do thám phá hoại , các cấp uỷ và chính quyền địa phương đã thường xuyên giáo dục toàn dân đề cao cảnh giác , sẵn sàng chiến đấu nhất là tuổi trẻ tăng cường các phương án chiến đấu , tổ chức thao luyện , tập dượt và quản lý chặt chẽ các địa bàn xung yếu . Lực lượng an ninh của tỉnh Yên Bái đã khám phá âm mưu gây bạo loạn ở một số xã thuộc Yên Bình , kịp thời bắt giữ những kẻ chủ mưu , xét

176

xử công khai trước quần chúng , được nhân dân đồng tình ủng hộ và tin tưởng . Ngày 27 tháng 5 năm 196,1 toán biệt kích đầu tiên nhảy dù xuống điểm cao 828 thuộc xã Phiêng Ban ( Nghĩa Lộ) đã bị lực lượng vũ trang tóm gọn . Do chủ trương đúng , đánh giá tình hình chính xác , cảnh giác cao và phối hợp tốt các lực lượng , trong đó lực lượng trẻ trong quân đội , công an , dân quân cùng với nhân dân đã lần lượt bắt được toàn bộ các toán biệt kích nhảy dù xuống các xã Phong Dụ , Kim

Sơn ,

Cam

Cọn ...

(Văn

Bàn ) ,

Khoảng 22 giờ , ngày 4 tháng 7 năm D64 phải đền tội ở xã Nậm

Đại

Sơn

(Văn

Yên ) .

1963 một máy bay

Tha (Văn Bàn ) , ta thu nhiều

truyền đơn , điện đài , quân trang, quân dụng . Đây là cuộc phối hợp ăn ý của dân quân du kích , mà hầu hết là thanh

niên , ở các xã Nậm Tha , Chiềng Ken ,

Khánh Yên Hạ , Khánh Yên Thượng , Võ Lao , Dương Quỳ , Hưng Khánh , tự vệ thị xã Yên Bái và lực lượng công an vũ trang tỉnh , tổng cộng 285 người tham gia tiêu diệt và bắt sống toán biệt kích . Đặc biệt là vụ bắt toán biệt kích nhảy dù xuống thôn Đồng Song, xã Kiên Thành ( Trấn Yên) . Ta tiến hành xét xử công khai bọn này cùng đầy đủ những tang chứng đã vạch trần âm mưu thâm độc của Mỹ - Nguỵ , nâng cao tinh thần cảnh giác cách mạng cho cán bộ , đảng viên và nhận dân , đồng thời cũng củng cố thêm

niềm tin vào sức mạnh

của toàn dân tỉnh nhà . Vụ này xảy ra như sau : 21 giờ 30 ngày 17 tháng 6 năm 1964 , một máy bay C123 của địch từ phía Tây Bắc qua Hưng Khánh vào Kiên Thành từ phía Nam , hạ độ cao thả 3 tốp dù ( Tốp 1 : 5 dù , tốp 2 : 4 dù , tốp 3 : 3 dù ) . . 177'

Ta đã có chuẩn bị trước . Chuẩn bị từ ý thức và có chỉ đạo cụ thể : Các xã phải chủ động trong mọi tình địch đến xóm

nào , bản

và cử người đi báo chân . Chuẩn

nào , xóm

huống .

bản đó chủ động đánh

với xã , với huyện bằng liên

lạc chạy

bị bằng tổ chức : Xã có Ban Chỉ đạo phòng

chống gián điệp , biệt kích do đồng chí Bí thư kiêm tịch làm

Chủ

trưởng ban và 4 uỷ viên phụ trách các mặt chỉ

huy chiến đấu , bảo đảm hậu cần , duy trì sản xuất và trật tự trị an . Chúng ta đều biết bọn biệt kích được huấn luyện chu đáo , trang bị vũ khí tận răng , lại rất ngoan cố , xảo quyệt mà địa hình

lại hiểm

trở vì vậy cuộc chiến diễn

ra dại

dẳng và ác liệt suốt 80 tiếng đồng hồ . Đến 6 giờ ngày 21 tháng 6 năm

1964 , tên biệt kích cuối cùng đã bị bắt . Hắn

đói lả và thú nhận là nhân viên phá hoại trong toán biệt kích . Ta tiêu diệt 1 tên , bắt sống 6 tên , thu toàn bộ trang bị kỹ thuật , vũ khí , dụng cụ phá hoại của địch . Ta hy sinh hai đồng chí dân quân , bị thương một .

2. Cuộc vận động chuyển dân xây dựng nhà máy thuỷ điện Thác Bà . Một công tác khác rất quan trọng mà tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái - Nghĩa Lộ phải thực hiện trong thời gian này là việc chuyển dân khỏi vùng lòng hồ sông Đà . Tháng 6 năm 1962 , Hội nghị lần

thứ VII , Ban Chấp

hành TW Đảng đã họp bàn về việc xây dựng và phát triển công nghiệp . Đảng xác định điện phải đi trước một bước và chú trọng xây dựng thuỷ điện . Sau đấy Thác Bà đã được lựa chọn là nơi có đủ điều kiện thích hợp để xây dựng nhà máy thuỷ điện.. Đây là một vinh dự lớn nhưng cũng là một thử thách không nhỏ với tỉnh Yên Bái , với tuổi trẻ và toàn 178

dân Yên Bái , nhất là với những người dân chuẩn

bị chuyển đến nơi ở mới - mà tập

huyện Yên màu mỡ .

lòng hồ , phải trung là ở

hai

Bình và Lục Yên - một vùng đất vốn trù phú ,

Ngày 2 tháng 3 năm 1961 , Ban Chuyển dân của tỉnh và Ban Chuyển dân của huyện Yên Bình , huyện Lục Yên cùng các ban ngành như giao thông , thuỷ lợi , lâm nghiệp , lương thực, y tế , văn hoá ... đã có kế hoạch cụ thể chu đáo để phối hợp phục vụ công tác di chuyển . Rõ ràng lợi ích lâu dài là lớn lao có tính rộng lớn , nhưng với người dân phải di chuyển là một thử thách khó khăn ngay trước mặt : Đang ăn ở yên lành bỗng nhiên phải thay đổi quê quán gốc gác , mồ mả tổ tiên , công ăn

việc

làm , đường làng ngõ xóm , đồng dưới vườn trên ... Tất cả đều bỏ lại để đến một nơi chưa biết chắc sẽ thế nào . Nhất là đối với huyện Yên Bình , nơi có nhiều giáo dân sinh sống . Một số phần tử xấu được dịp tung tin , đây là

thủ

đoạn dồn dân để xoá bỏ đạo . Không ít người cao tuổi băn khoăn , nghi ngờ , mà trước hết là ngại sự thay đổi . Ngược lại , tuổi trẻ được học , được đọc , được phổ biến nhiều hơn về công trình thuỷ điện lớn đầu tiên của miền Bắc , nên

rất

nhiều người hăng hái cùng các bộ các cấp của Đảng , của chính quyền , đi vận động nhân dân . Việc nhận diện tích khai hoang rất lớn của Đoàn Thanh niên cũng là một bước chuẩn bị cụ thể để đón đồng bào về nơi ở mới . Cuối năm 1962 , đầu năm 1963 các xã Đông Lý , Tân Thượng (Yên Bình) đã thành lập đội khai hoang chuyên nghiệp gồm 676 lao động trẻ , khoẻ lên khai hoang ở Bảo Ái, Tân Nguyên, Ẩm

Phước . Các đội đã khai hoang đ

830 mẫu . Khai hoang đến đâu , tổ chức chuyển dân đến đó . 179

Công tác chuyển dân được chia thành nhiều một , hai xã Chính Tâm điểm

đợt . Đợt

và Tân Thành được chọn làm thí

từ cuối 1962 và đầu 1963 .

Các tổ chức cơ sở Đảng ở các địa phương vùng lòng hồ đã được chỉ đạo hướng dẫn để tuyên truyền rõ chủ trương của Nhà nước , đưa ra và phê phán những phần tử xấu đã phao tin đồn nhảm . Tỉnh uỷ cũng ra lời kêu gọi nhân dân các dân tộc trong tỉnh

kết nghĩa với nhân dân vùng hồ

Thác Bà , giữa nhân dân nơi đi và nơi đến , để tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp đỡ đồng bào di chuyển . Với tinh thần tự lực cánh sinh , với động lực là tuổi trẻ ở thôn ở xã , là mỗi gia đình trong diện di chuyển , cộng với sự giúp đỡ vô tư , chí tình chí nghĩa của tuổi trẻ và nhân dân các dân tộc ở nơi đón nhận , chỉ trong một thời gian ngắn đã dựng được 71 ngôi nhà trên quê mới , cấy trồng được 343 mẫu lúa , 272 mẫu ngô , trên 541.400 khóm

sắn ,

phát

Tân

được

307

mẫu

nương .

Các

xã

Chính

Tâm ,

Thành , Tích Chung đã thu hoạch lương thực ở cả 2 nơi đạt 50 tấn . Chăn nuôi tập thể được 135 con lợn bột , 8 lợn sinh sản và trên 600 gia cầm . Qua đợt đầu di chuyển , đã xuất hiện nhiều nhân tố điển hình , nhất là trong lực lượng thanh niên . Các tổ chức Đoàn kết nạp thêm

được 18 đoàn

viên , các tổ chức Đảng kết nạp được 13 đảng viên - trong đó có nhiều bạn trẻ . Khai hoang - chuyển dân , đấy là hai nhiệm

vụ vừa

giúp đỡ vừa thúc đẩy lẫn nhau . Làm sao cho mỗi khẩu đến quê mới phải có ít nhất 3 sào đất. Đây là nhiệm Đảng bộ tỉnh Yên Bái đã giao cho Đoàn

Thanh

vụ mà

niên tỉnh

và Đoàn đã thực hiện bằng cách tổ chức những đội thanh niên 180

tình nguyện khai hoang tập

trung . Suốt các năm

1962 đến

1965 phong trào

niên và tuổi trẻ Yên

Bái đảm

khai hoang do Đoàn

Thanh

đương đã đạt nhiều kết quả .

Cùng với khai hoang là việc chú trọng mở các đường giao thông . Đó là các tuyến đường : Vĩnh Kiên

nối tới Vũ

Linh ; Tân Nguyên đi Vinh An ; Minh Tiến đi Cao Khánh . Một số đường dành cho xe thô sơ cũng được mở tạm giải

phóng đôi

vai

người

chuyển . Bước sang năm

lao động trong quá

thời để trình

di

1964, phong trào chuyển dân được

xúc tiến mạnh hơn ; 128 đội khai hoang được thành lập với gần 2500 đội viên , trong đó có 72 đội chuyên nghiệp với trên 1.200 người. Vừa khai hoang vừa làm thuỷ lợi , cải tạo đất , gần 3.000 mẫu

đất hoang đã được biến thành ruộng

nước có thể cấy 2 vụ . Vụ đông xuân năm 1964 đã cấy được 1.790 mẫu

lúa ,

gieo trồng được gần 800 mẫu hoa màu . Đợt chuyển

dân

lần II đã chuyển được 1.421 gia đình . Xây

dựng 36 sân

- kho , sân phơi , dựng 2 lò vôi , lò gạch , chuyển và xây dựng các trường cấp I , cấp II , trạm xá , nhà thờ . Ngoài ra , còn di chuyển hàng trăm mộ liệt sĩ và di hài cốt của thân nhân những người chuyển về làng mới . Chiều 19/8/1964 , Bộ Kiến trúc và Bộ Thuỷ lợi đã tổ chức lễ chính thức khởi công công trình thuỷ điện Thác Bà . Từ tháng 7 năm tranh ra miền

1965 , đế quốc Mỹ mở rộng chiến

Bắc , khu vực này là trọng điểm đánh phá

của chúng . Cuộc chuyển dân còn tiếp tục kéo dài lẻ tẻ sang སྨ đến đầu năm 1967 . Cuộc vận động chuyển dân diễn ra trong điều kiện hết sức khó khăn vì đó là vùng nhiều dân tộc cư trú , tôn giáo phức tạp , lại có thời kỳ phải thực hiện trong chiến

tranh

181

phá hoại ác liệt của địch . Vì vậy thắng lợi của nó đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc về sự lãnh đạo và thực hiện của Đảng bộ tỉnh , trong đó lực lượng tuổi trẻ đã thực sự là đội quân xung kích tới những chỗ khó khăn nhất . 8.913 hộ với 53.500 người cùng với toàn thể các công trình công cộng và dân sinh được chuyển đến vùng quê mới đã được chuẩn bị khá đầy đủ điều kiện để sinh sống và sản xuất thắng lợi . Cuộc vận động chuyển dân thắng lợi có ý nghĩa chính trị , kinh tế , quốc phòng to lớn . Đây là công trình thuỷ điện đầu tiên của miền Bắc nước ta . Thác Bà hung dữ trên sông Chảy sẽ bị chinh phục bởi bàn tay khối óc của con người . Sau này , đến ngày 5 tháng 10 năm 1971 , tổ máy số 1 nhà máy thuỷ điện Thác Bà đã chính thức phát dòng điện hoà vào lưới điện quốc gia , phục vụ cho kinh tế , quốc phòng , góp phần vào sự nghiệp xây dựng CNXH và đấu tranh thống nhất nước nhà .

*

Đánh giá những thắng lợi chung của thời kỳ thực hiện nhiệm vụ kế hoạch 5 năm lần thứ nhất và cũng là thắng lợi của cả thời kỳ hoà bình xây dựng ở miền Bắc , Bác Hồ đã nhấn mạnh "Mười một năm qua , miền Bắc ta xây dựng không ngừng , ngày càng đổi mới . Chúng ta đã xoá bỏ chế độ người bóc lột người, nhân dân lao động hoàn toàn làm chủ cuộc đời của mình, cùng nhau xây dựng chủ nghĩa xã hội và đã thu được nhiều thành tích rực rỡ . Trong sự nghiệp vĩ đại ấy , thanh niên ta ở miền Bắc được sự giáo dục của Đảng và sự cừu dắt của Đoàn đã tỏ ra rất xứng đáng là thế hệ của Cách mạng Tháng Tám vẻ vang . Đại đa số các cháu đều

182

hăng hái thi đua trên mọi mặt trận : Nông nghiệp , công nghiệp , quốc phòng , khoa học , kỹ thuật , giáo dục , văn y tế v.v ..." (Thư gửi thanh niên nhân dịp kỷ niệm

hoá ,

lần thứ 20

Cách mạng Tháng Tám - Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên - NXB Thanh Niên , Hà Nội 1980 , trang 374 ). Đoàn Thanh niên và tuổi trẻ Yên Bái tự hào đã cố gắng chiến đấu cùng đồng bào các dân tộc trong tỉnh , xứng đáng với lời nhận xét của Bác trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước , nhất là thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm lần

thứ

nhất . Những thắng lợi về đoàn kết dân tộc , kinh tế , an ninh , văn hoá , y tế ... đã làm

thay đổi bộ mặt tỉnh Yên Bái ,

tạo thêm sức mạnh chuẩn bị cho công cuộc xây dựng trong tình hình vừa phải đánh trả cuộc chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ xâm lược và chi viện mạnh mẽ cho Ninh Thuận , Gia Lai kết nghĩa và cho cả miền Nam

đi trước về sau .

Cùng với những thành tích ấy là sự trưởng thành của lực lượng thanh niên với lập trường vững vàng kiên định hơn , với kiến thức được mở rộng hơn , với tổ chức Đoàn của mình ngày càng rộng lớn , hiệu quả hơn . " Hội đồng Chính phủ đã ra quyết định tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba cho cán bộ đoàn viên và thanh niên các dân tộc trong

tỉnh đã góp phần

tích cực

cùng với toàn Đảng toàn dân phấn đấu hoàn thành tốt kế hoạch

Nhà

nước

5 năm

lần

thứ nhất "

(Báo

Yên

Bái

25/3/1966) . Trong báo cáo tổng kết công tác 1965 và kế hoạch 5 năm lần thứ nhất của Tỉnh uỷ Yên Bái có ghi nhiều điểm về thanh niên . Ví dụ một số thông tin sau :

· Phong trào Ba sẵn sàng đã thu hút 92 % đoàn viên và gần 50 % thanh niên tham

gia .

183

Đợt giáo dục đầu năm

1965 và đợt sinh hoạt chủ đề

" Nguyễn Văn Trỗi" và tổ chức đọc sách

"Sống như anh " đã

nâng cao giác ngộ chính trị trong thanh niên , góp phần tích cực giáo dục đạo đức và tác phong thích hợp với thời chiến .

Trong nông nghiệp , lực lượng thanh niên đã đi đầu trong những công việc lớn , và khâu trọng yếu như : Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật , làm thuỷ lợi , phân bón , khai hoang , giúp chuyển dân vùng hồ và ổn định nơi ở mới . - Trong công nghiệp , thanh niên giữ vai trò nổi bật trong phong trào phát huy sáng kiến , tăng năng suất lao động. - Thanh niên nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng , sẵn sàng hi sinh và quyết tâm bảo vệ Tổ quốc , dũng cảm , gan dạ , củng cố xây dựng lực lượng hậu bị .

- Tổ chức Đoàn được củng cố thêm

một bước , trong

việc xây dựng Chi đoàn , Phân đoàn 4 tốt. Số chi đoàn khá tăng từ 44 % lên 48 %, trung bình từ 28 % lên 43 % , loại kém giảm từ 22 % xuống còn 7,2 % ( so sánh cuối năm 1965 với cuối năm 1964 ) . · Thu hút 76% số thiếu niên tham gia các hoạt động Đội do Đoàn tổ chức . Cuộc vận động " Toàn Đoàn làm công tác thiếu nhi" có nhiều tiến bộ , sự phối hợp hoạt động của các đoàn thể và các ngành được chặt chẽ hơn trong việc giáo dục và chăm sóc thiếu niên nhi đồng . Khí thế của tuổi trẻ Yên Bái được thể hiện rất sôi nổi trong sản xuất và sẵn sàng chiến đấu chống chiến tranh phá hoại và hết lòng chi viện miền Nam ruột thịt . Chúng ta cùng trở lại một chút không khí đó với các bạn trẻ trên công trường thuỷ điện Thác Bà vào sáng chủ nhật ngày 7 tháng 3 năm 1965 : " Biểu dương khí thế " Ba sẵn sàng" , sáng chủ

184

nhật 7-3-1965 đã có 1.800 đoàn viên , thanh niên tập hợp thành đội ngũ và chạy vũ trang trên đoạn đường dài 10 cây số . Nhiều chi đoàn vận động 100 % thanh niên tham

gia

luyện tập quân sự . Các tổ săn máy bay được thành lập , các hầm hố tránh bom , bắn tàu bay được đào khắp công trường . Đặc biệt 250 thanh niên đã viết đơn đề nghị lên Hội đồng Quốc phòng xin được nhập ngũ để chiến đấu" . Và đây là không khí chung trên công trường vào đầu tháng 3 năm

ấy :

" Chỉ trong một tuần đầu tháng 3-65 đã có 2600 đoàn viên , thanh niên tình nguyện ghi tên " ba sẵn sàng" . Nhiều anh em ngoài tuổi Đoàn cũng tình nguyện ghi tên " . "... Khí thế lao động khẩn trương thi đua tăng năng suất cũng sôi nổi

A

khắp công trường nhất là đối với đoàn viên và anh chị em thanh niên . Tổ rửa nền nhà máy chính , tổ rửa nền móng đều đạt kế hoạch từ 180 % đến 181 % . Tổ hàn trong khu nhà

183C máy bê tông, tổ cắt uốn sắt đều tăng năng suất 15 % bình quân một công . Đội khoan ép trong tổ 1 gồm toàn thanh niên điều khiển máy khoan đã thực hiện vượt mức 20 % kế hoạch " . ( Báo Yên Bái - 20-3-1965) . Cùng với nhân dân các dân tộc toàn tỉnh , tuổi trẻ Yên Bái đã sẵn sàng vừa xây dựng , vừa sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi .

III. CÙNG NHÂN DÂN TOÀN TỈNH CHUYỂN HOẠT ĐỘNG KINH TẾ SANG THỜI CHIẾN , GÓP PHẦN ĐÁNH BẠI CUỘC CHIẾN TRANH PHÁ HOẠI LẦN THỨ NHẤT CỦA ĐẾ QUỐC MỸ ( 1965 - 1968 ). Thất bại nặng nề ở miền Nam , đế quốc Mỹ dựng lên " sự kiện vịnh Bắc Bộ " ngày 5 tháng 8 năm 1964 , tiến hành chiến tranh phá hoại ra miền Bắc với qui mô ngày càng mở rộng và tính chất ngày càng ác liệt , dã man , trắng

185

trợn . Nhận

rõ âm

mưu kẻ thù , BCH TW Đảng đã tiến

hành hai Hội nghị TW 11 và 12 vào tháng 3 và tháng 12 năm

1965 , đề ra Nghị quyết về chuyển hướng công tác mọi

mặt ở miền Bắc , nhằm

đẩy mạnh sản xuất , chiến đấu ,

kiên quyết đánh bại bước leo thang chiến tranh của Mỹ , tăng cường chi viện cho cách mạng miền Nam . Trên toàn tỉnh Yên Bái đã được " thời chiến hoá " mạnh mẽ . Cùng lúc này , đồng chí Bí thư Tỉnh Đoàn

Hoàng Kim

Phấn chuyển công tác , đồng chí Đoàn Viết Trí được cử làm Q. Bí thư Tỉnh Đoàn . Lại là sự chỉ đạo nhanh , cụ thể của Tỉnh uỷ và sự đi đầu thực hiện của lớp trẻ khắp xóm làng, phường phố , khắp đồng bằng và vùng núi cao ... Các cơ sở sản xuất , cơ quan , trường học , bệnh viện , cùng nhân dân ở các khu trọng điểm - nhất là người cao tuổi và trẻ em đều được sơ tán . Gần 4.000 hầm hào trú ẩn

được đào đắp ở

những nơi công cộng , ven đường giao thông , trong bệnh viện , trường học , trong từng nhà dân . Hàng chục vạn công lao động , trong đó chủ yếu là công sức của lớp thanh niên trẻ khoẻ , được huy động vào xây dựng các trận địa , kéo pháo , làm đường cơ động , nguỵ trang trận địa và những mục tiêu quân sự , kinh tế khác . Sân bay Yên Bái cũng được gấp rút xây dựng . Cơ quan quân sự Yên Bái - Nghĩa Lộ liên tục tổ chức huấn luyện kỹ thuật bắn máy bay bằng súng trường , lập 336 đài quan sát báo động máy bay , thành lập các đơn vị trực chiến - gồm

các chiến sĩ trẻ được

chọn lựa - thay nhau duy trì trực chiến 24/24 giờ . Nhiều trận địa pháo 12 ly 7 của dân quân tự vệ cùng các đơn vị pháo cao xạ của bộ đội chủ lực được bố trí bảo vệ những mục tiêu quan trọng ( Như công trường xây dựng nhà máy thuỷ điện Thác Bà , sân sắt, nhà ga ... ) . 186

bay Yên

Bái , ven thị xã , đường

Đâu đâu

cũng thấy tuổi trẻ đi đầu

với khí thế hừng

hực Ba sẵn sàng : 1. Sẵn sàng chiến đấu , chiến đấu dũng cảm và sẵn sàng nhập ngũ ( bộ đội chủ lực , bộ đội địa phương , dân quân tự vệ ) . 2- Sẵn sàng khắc phục mọi khó khăn , đẩy mạnh sản xuất công tác và học tập trong bất kì tình huống nào . 3- Sẵn sàng đi bất cứ đâu , làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần . Đây là nội dung Ba sẵn sàng đã được bổ sung tại Hội nghị BCH TW Đoàn lần thứ 9 và Hội nghị TW Hội Liên hiệp Thanh niên , cùng họp trong tháng 5 năm 1965 . Từ đây , cùng với tuổi trẻ cả nước , cùng với phong trào " Năm xung phong "

của tuổi trẻ miền Nam thành đồng,

phong trào Ba sẵn sàng đã được tuổi trẻ Yên Bái thổi bùng thành ngọn lửa cách mạng đốt cháy mọi khó khăn trở ngại , mọi tiêu cực và mọi âm mưu hành động tàn bạo của kẻ thù .

I Đế quốc Mỹ bắt đầu đánh phá Nghĩa Lộ ngày 15 tháng 6 và Yên Bái ngày 9 tháng

7 năm 1965. Chúng điên cuồng

oanh kích các mục tiêu như trung tâm thị xã Yên Bái , Nghĩa Lộ , trường học bệnh viện , nhà ga , đường sắt , cầu phà và các công sở. Thị xã Yên Bái bị đánh đi đánh lại nhiều lần, có lần chúng oanh tạc liên tục trong 2 giờ , gây nhiều thiệt hại cho sinh mạng dân thường và của cải vật chất . Có ngày chúng kéo tới đánh phá 6 lần , có lần tới 46 máy bay các loại . Với khí thế sục sôi căm thù giặc Mỹ , với tinh thần của Nguyễn Viết Xuân - nhằm thẳng quân thù

187

mà bắn - tuổi trẻ Yên

Bái - Nghĩa Lộ đã giáng trả địch

những đòn đích đáng . Ngày 10 tháng 7 năm

1965 , lực lượng phòng không thị

xã Yên Bái đã bắn cháy hai chiếc F.105 , những chiếc máy bay Mỹ đầu tiên bị hạ trong tỉnh đã động viên cổ vũ thêm tinh thần chiến đấu của bộ đội , dân quân tự vệ , công an ... Hàng loạt trận địa nối tiếp nhau

lập công xuất sắc . Bộ đội

thắng giặc đã đành , dân quân tự vệ cũng bắn rơi máy bay địch . Dân quân tự vệ các xã Tân Phong , Quang Huy , Kim Bon

( Phù Yên , Nghĩa Lộ ), Mậu Đông , Lang Thíp , Xuân

Tầm , Nậm Tha (Yên Bái ) , tự vệ nhà máy Z1 ... bắn rơi nhiều máy bay F101 , F105 , AD6 của chống chiến tranh

Mỹ . Trong 8 năm

phá hoại với rất nhiều trận chiến đấu

ác liệt , trận hiệp đồng đánh máy bay chiều năm

10

tháng 7

1965 là một trong những trận đánh tiêu biểu xuất

sắc của quân và dân thị xã Yên Bái trong đó có lực lượng nòng cốt là tuổi trẻ trong các lực lượng vũ trang . Hôm

trước , 9 tháng 7 , trận đánh phá đầu

tiên của

giặc Mỹ xuống thị xã , tuy ta chưa bắn rơi máy bay giặc , nhưng đã kịp thời rút ra nhiều kinh nghiệm cụ thể . Ngay tối hôm đó Thường trực Tỉnh uỷ , Uỷ ban Hành chính tỉnh và Ban Chỉ huy Tỉnh Đội đã tổ chức rút kinh nghiệm , và đề ra các biện pháp tăng cường hiệu quả chiến đấu , bảo vệ thị xã , nhất là bố trí các trận địa và tăng cường xây dựng các

trận địa mới . Tất cả các công việc phải hoàn thành

trước 5 giờ ngày 10 tháng 7 năm

1965. Đúng như dự đoán

của ta ( Địch có thể đánh vào thị xã từ 10 đến 16 giờ là thời điểm chúng có thể lợi dụng ánh mặt trời để luồn lách đến từ các khe núi ) 11 giờ 15 phút ngày 10 tháng 7 , tiếng kẻng báo động vang lên , ngay sau đó là ào ào tiếng máy bay

188

địch lao tới : 12 chiếc , tốp đi đầu 3 chiếc , những tốp sau cũng lần lượt lao vào .

Đã được chuẩn bị kỹ càng , lực lượng phòng không thị xã đã tung lên một lưới lửa dầy đặc bủa vây máy bay giặc , làm cho đội hình chúng tan tác , thả bom không đúng ý định . Sau vài phút súng nổ , một F105 ở tốp 2 bốc cháy . Tiếng reo

máy bay cháy càng làm cho khí thế chiến

đấu hừng hực . Trận địa đại đội 1 bị đánh phá dữ dội , vừa đánh trả , đại đội vừa cơ động từng khẩu đội rời sang trận địa phụ . Ở trận địa đại đội 2 , bộ đội ta chiến dấu dũng cảm . Bom vùi lấp cả người cả súng . Được đội cứu sập đào bới kéo súng , đỡ người lên , các anh em lại tiếp tục chiến đấu . Cả bầu

trời thị xã đầy khói bom đạn và tiếng rú rít

của máy bay , của các loại súng đạn . Mặt đất cũng đầy khói

lửa

và

tiếng chân

hối

hả

của các lực lượng cứu

thương , tải đạn , thông tin , khắc phục hậu

quả . Sau 1 giờ

30 phút chiến đấu , quân dân thị xã Yên Bái , trong đó nòng cốt là các đơn

vị bộ đội toàn những chiến sĩ trẻ trung đã

chiến thắng trận đầu giòn giã : Bắn rơi tại chỗ hai F105 , bắt sống giặc lái . Cùng với lực lượng vũ trang còn là sự hỗ trợ của trên 3000 dân công, phần lớn cũng là các bạn trẻ trai và gái , xây dựng trận địa và cơ động lực lượng khẩn trương , an toàn . Trận hiệp đồng chiến đấu ba thứ quân kể trên là một trận hiệp đồng tuyệt vời , lập nên chiến công đầu trong trang sử vàng truyền thống đánh máy bay của quân dân Yên Bái , mở ra khả năng phát động toàn dân tham bắn máy bay giặc Mỹ xâm

gia

lược .

189

Trận chiến đấu thứ hai được kể đến là một trận đánh ở địa bàn nông thôn miền núi thuộc các xã Minh Tân , Kim Sơn , Bảo Hà (huyện Bắc Yên ) Ngọn núi Tam Tổng nằm ở khoảng giữa 3 xã trên , có độ cao 1.380 mét , cả dãy núi là rừng cây rậm rạp và rừng vầu . Phía Nam , cách 500 mét có một quả đồi cỏ gianh và lúp xúp cây . Từ núi tới địa bàn 3 xã đều cách khoảng 6 đến 8 kilômét , không có đường mòn , chỉ có những lối mòn của nhân dân thường đi săn bắn . Hồi 14 giờ 20 ngày 30 tháng 5 năm

1966 có 6 phi cơ

phản lực Mỹ đến bắn phá dọc theo đường sắt và nhà ga thuộc xã Bảo Hà . Đơn vị pháo cao xạ bảo vệ mục tiêu đánh trả mãnh liệt . Một F105 trúng đạn bốc cháy lao về hướng Bắc . Tên phi công nhảy dù xuống thung lũng ngọn núi Tam Tổng trong khi chiếc phi cơ lao theo quán tính đâm xuống gần thị trấn Phố Ràng , cách đường cái chừng 100 mét . Ba máy bay địch tháo chạy , còn 2 chiếc lượn liên tục ở độ cao khoảng 2000 mét quanh khu vực tên giặc lái nhảy dù , hòng uy hiếp tinh thần của bộ đội và dân quân đang tiếp cận vây bắt phi công . 15 giờ 10 phút có 4 chiếc AD6 bay đến quần đảo trên vùng núi Tam Tổng . 10 phút sau , 1 chiếc trực thăng từ phía Tây Nam đến lượn sà thấp ở khu vực Thượng Hạ . Rồi một trực thăng khác bay đến ngay nơi tên phi công nhảy dù . Nó lượn thấp gần sát ngọn cây với tốc độ chậm . Từ trên máy bay địch thả chiếc thang dây dài chừng 7 , 8 mét kéo lê thê đi tìm kiếm tên giặc lái dưới đất . Gặp sự đánh trả mãnh liệt của dán quân

chiếc trực

thăng phải nâng độ cao , vòng đi vòng lại , rồi cúp đuôi 190

chuồn thẳng vào lúc 17 giờ . Bọn vòng , ném

F106 và AD6 đảo lại một

ba quả bom sang dãy đồi phía

Nam , bắn một

loạt đạn 20 ly rồi cũng bỏ chạy . Phía ta , ngay thoạt đầu dân quân hai xã Minh Tân và Kim

Sơn đã có hơn 30 người kéo tới vùng giặc lái nhảy dù .

Chính lực lượng này đã trực tiếp uy hiếp được chiếc trực thăng mang thang dây , khiến nó hoảng hốt vọt lên cao . Các đồng chí ở Huyện Đội , cách khoảng 20

kilômét

nhận được báo cáo của Bảo Hà . Huyện đội trưởng và một cán sự của Huyện Đội liền chạy bộ trong lúc máy bay địch quần lượn bắn phá . Các anh tới nơi lúc 20 giờ . Máy bay địch đã rút . Huyện Đội và Bí thư Huyện uỷ , Bí thư chi bộ xã Minh Tân cùng một số đồng chí khác đã hội ý và thống nhất nhận định : Ngày mai ít có khả năng máy bay địch đến cứu phi công vì diễn biến buổi chiều rất quyết liệt , chúng đã bỏ rất nhiều công sức , bị giáng trả khắp nơi , chúng yên trí đồng đội đã bị bắt . Còn tên phi công theo qui luật sẽ trốn chạy theo hướng Tây đó là hướng máy bay địch thường đến cứu . địa bàn

Tam

Tổng hướng Tây bị đường xe lửa và sông

Hồng ngăn lối . Hướng Đông thì đông dân cư . Nó chỉ có thể đi lên hướng Bắc , Tây Bắc , hướng Nam đã bị ta vây chặt . Huyện quyết tâm huy động thêm lực lượng tổ chức khép vòng vây , kiên quyết bắt sống tên phi công . Xã Minh Tân được tăng cường thêm 1 tiểu đội của xã Thượng Hà vây từ Bắc sang Đông Bắc . Xã Kim

Sơn

được tăng cường 1 tiểu đội của xã Cam

Cọn , bao vây lùng sục đoạn từ Bắc sang Tây Bắc về Tây Nam .

191

Cử một bộ phận nhỏ đón ở phía Đông Nam thung lũng . Mỗi xã có một tổ bố trí trên đồi cao vừa quan sát vừa sẵn sàng đánh máy bay đến ứng cứu . - Chỉ huy sở đặt tại đỉnh núi cách thung lũng 400 mét về phía Bắc. Tất cả các bộ phận phải thường xuyên giữ vững liên lạc với nhau . 4 giờ 30 sáng 31 tháng 5 năm

1966 Huyện Đội trưởng

bắn một phát súng lệnh , các lực lượng bắt đầu bước vào cuộc truy lùng . Với một thế trận nhân dân dày đặc , với cách truy lùng cụ thể , tỉ mỉ , trong vòng chưa đầy hai tiếng đồng hồ , tên giặc lái đã bị trói gọn cùng với điện đài và các phương tiện thông tin khác . Lúc đó là 6 giờ 10 ngày 31 tháng 5 năm Chiến tranh

1966 .

là sự thử thách cao nhất và trực tiếp

nhất với một chế độ xã hội , với lực lượng xung kích trẻ tuổi của chế độ . Trong chiến đấu , quân dân và tuổi trẻ Yên Bái Nghĩa Lộ đã dũng cảm

mưu trí , thắng lớn . 99 máy bay

địch bị hạ , nhiều phi công Mỹ bị bắt sống , trong đó có thiếu tá không quân đêm

Cát -lơ . Tiêu biểu cho phong trào

chống Mỹ cứu nước là xã Cát Thịnh (Văn Chấn ) đã được Nhà nước tuyên dương Anh hùng Lực lượng Vũ trang .

*

Trong khói lửa của cuộc chiến tranh ác liệt , tuổi trẻ Yên Bái - Nghĩa Lộ không chỉ đi đầu trong chiến đấu mà còn là lực lượng xung kích trong kinh tế - xã hội .

192

Trong sản xuất nông nghiệp , mỗi xã viên thực sự là một chiến sĩ tay cày ,

tay súng .

Lao động đồng ruộng

thường phải làm ban đêm . Những hạt lúa vàng giành được bằng mồ hôi xương máu trên những cánh đồng " Thâm canh thắng Mỹ " , " Năm tấn thắng Mỹ" , ngoài việc để nuôi quân dân trong tỉnh , còn dành hàng ngàn tấn gửi tới miền Nam ruột thịt . Hợp tác xã Cao Đa ( Bắc Yên) được công nhận là hợp tác xã điển

hình về năng suất lúa và chăn

nuôi đầu tiên ở các tỉnh miền núi . Thanh niên xã Sàng Đô - Văn Chấn và chủ nhiệm HTX Thào A Giàng có sáng kiến rời bản cao xuống định cư vùng thấp để trồng chè và làm ruộng bậc thang. Thào A Giàng được phong Anh hùng Lao động và được gặp Bác Hồ tại Đại hội Anh hùng , chiến sĩ thi đua chống Mỹ cứu nước tháng 12/1966 ở Hà Nội . Nhiều phong trào đã được tuổi trẻ và các em

thiếu

nhi

cũng như toàn dân Yên Bái - Nghĩa Lộ thực hiện suốt thời chống Mỹ . Như " Ba sẵn sàng" của tuổi trẻ , " Ba đảm

đang "

của phụ nữ , " Ba giỏi " của các cụ phụ lão, " Nghìn việc tốt của thiếu nhi" . Đặc biệt còn có phong trào " Trâu là bạn quí , Mỹ là kẻ thù " được khởi xướng từ Đại Phác (Văn Yên) ... Những công nhân " tay búa , tay súng " thi đua sản xuất các mặt hàng thiết yếu cho sản xuất nông nghiệp và đời sống thường ngày , bước đầu thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ " hậu cần tại chỗ" . Tất cả các huyện và hầu hết các HTX đều có xưởng cơ khí , tổ lò rèn để sản xuất công cụ . Xưởng cơ khí của tỉnh Yên Bái được mở rộng và giữ vai trò quan trọng trong xây dựng và phát triển kinh tế địa phương . Vượt lên trên bom đạn , hy sinh , thiếu thốn , với tinh thần " địch phá ta sửa ta đi" các đơn vị công binh , thanh

193

niên xung phong và cán bộ các ngành giao thông đã kiên trì bám trụ , ngày đêm rà phá bom mìn , san lấp hố bom , khắc phục mọi hậu quả do bom đạn Mỹ phá hoại , nâng cấp 315 kilômét đường trục , 944kilômét đường nông thôn , bảo đảm giao thông thông suốt để phục vụ chiến đấu , sản xuất và đời sống. Năm 1967 , ngành giao thông của tỉnh được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba . Chỉ trong một thời gian ngắn đã có trên ba ngàn chiến sĩ trẻ tình nguyện lên đường vào Nam chiến đấu . Đó là các tiểu đoàn Yên Ninh I , Yên Ninh II , Yên Ninh III lần lượt lên đường . Nhiều thanh niên đạt thành tích cao trong sản xuất và chiến đấu tiêu biểu như đảng viên · đoàn viên Bùi Quang Tảo phụ trách Đoàn cơ khí Yên Bái đã được khen thưởng về thành tích chiến đấu . Đảng viên - đoàn viên Trần Thị Lan được Bác Hồ khen về thành tích bảo dưỡng cầu đường . Y tá Nguyễn Thị Xuân Thi được kết nạp Đảng ngay tại mặt trận ... Điểm lại một vài thông tin trên trang nhất tờ báo Yên Bái số ra ngày 25 tháng 7 năm 1966 ta sẽ thấy không khí hào hùng và tinh thần bình tĩnh , ung dung của tuổi trẻ cùng với quân và dân Yên Bái một thời . " Ngày 21-7-1966 quân dân tỉnh ta đã bắn tan xác một máy bay phản lực Mỹ ... Chiếc máy bay này rơi tại chỗ , tên giặc lái máy bay Mỹ phải đền nợ máu .

Tin thêm

cho biết ngày 6-7 quân dân tỉnh ta cũng bắn

rơi 1 máy bay phản lực Mỹ . Chiến công vẻ vang ngày 21 và 6-7 đã nâng tổng số máy bay Mỹ bị bắn rơi ở tỉnh ta lên 59 chiếc" .

194

"Lời kêu gọi cùng lệnh động viên cục bộ của Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã nhanh chóng phổ biến tới khắp nơi trong tỉnh . ... Trong 2 ngày 18 và 19 - 7 - 1966 trên 1500 đoàn viên và thanh niên các cơ quan trong tỉnh , thanh niên và đoàn viên các xã Tân Thành , Đồng Tâm v.v ... đã họp mít tinh tại nhiều địa điểm để tỏ rõ quyết tâm Hồ Chủ tịch...

làm theo lời dạy của

... Tỉnh Đoàn Thanh niên Yên Bái cũng đã phát động phong trào "thanh niên mở hội ghi tên tòng quân đánh Mỹ cứu nước " ... " Ngay bên cạnh đó là bài "Khắp nơi trong tỉnh sôi nổi làm mùa "

với những tin tức sau : " Trong việc làm

mùa

nhiều hợp tác xã đặc biệt chú trọng tới khâu kỹ thuật , hợp tác xã Vĩnh lạc (Lục Yên ) đã bón lót được 7 tấn một hécta . Hợp tác xã Phú Cường xã Xuân long (Yên Bình) đã chuẩn bị một số lượng vôi 1 tấn 8 để cải tạo những chân ruộng bạc màu , toàn xã đang có phong trào sạch làng tốt ruộng để có nhiều phân tốt bón cho vụ mùa . Xã Xuân Ái , huyện Văn Yên đã hăng hái thi đua cày sâu bừa kỹ , đã nêu khẩu hiệu " ruộng ngâm chưa đủ , tranh thủ làm rất nhiều phân " . Đặc biệt xã Đại Phác (Văn Yên ) trong vụ mùa này đã tổ chức được 20 tổ giữ trẻ để chị em bận con mọn có thể tham

gia lao động nhiều hơn " .

Tết Mậu Thân 1968, quân và dân miền Nam đồng loạt tổng tiến công và nổi dậy đánh vào các thành phố, thị xã

195

quận

lỵ , sân bay , căn cứ , sở chỉ huy của Mỹ - Ngụy . Ở Sài

Gòn ta đã tấn công vào các cơ quan đầu não của địch , như toà Đại sứ Mỹ , Bộ Tổng tham mưu nguỵ , Tổng Nha cảnh sát , đài phát thanh ... , giáng cho địch những đòn

chí tử ,

làm rối loạn và tan rã từng mảng lớn lực lượng của chúng . Tin tức dội nhanh về Mỹ , gây chấn động mạnh mẽ trong các tầng lớp nhân dân , khiến chính giới Mỹ choáng váng . Trước sức ép nặng nề từ nhiều phía , chính quyền Giôn - xơn đã buộc phải thay đổi chiến lược ở Việt Nam . Ngày 31 tháng 3 năm 1968 , Giôn - xơn tuyên bố ngừng ném bom miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra và chấp nhận cử phái đoàn dự đàm phán ở Pa - ri . Cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của đế quốc Mỹ ra miền Bắc nước ta đã chấm dứt . Đây là một thất bại nặng nề về chiến lược của đế quốc Mỹ và là thắng lợi mang tầm vóc lớn lao của quân và dân ta . Dẫu cùng với tuổi trẻ và nhân dân toàn miền Bắc , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái phải chịu nhiều hy sinh mất mát , nhưng Yên Eái và Nghĩa Lộ vẫn được bảo vệ vững vàng qua bom đạn , tiếp tục bước trên con đường cách mang của cả dân tộc .

N. KHÔI PHỤC VÀ ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG KINH TẾ , TÍCH CỰC CHI VIỆN CHO MIỀN NAM VÀ ĐÁNH BẠI CUỘC CHIẾN TRANH PHÁ HOẠI LẦN THỨ HAI CỦA ĐẾ QUỐC MỸ (1969 - 1975).

Vừa đàn vừa đánh , quân dân hai miền tiếp tục giành thắng lợi toàn diện trên các mặt trận quân sự , chính trị , ngoại giao . Ngày 1 tháng 11 năm

1968 Tổng thống Mỹ

Giôn - xơn buộc phải tuyên bố chấm dứt hoàn toàn việc ném

196

bom , bắn phá và mọi hành động chống phá nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà , nhận họp Hội nghị Pa - ri để giải quyết vấn đề chiến tranh Việt Nam . Ngày 3 tháng 11 năm 1968 , Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước anh dũng tiến lên đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược " Hễ còn một tên xâm lược nào trên đất nước ta thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu quét sạch nó đi" . Tháng 3 năm 1969 , Bộ Chính trị Đảng ta khẳng định : Miền Nam chưa được giải phóng , cuộc đọ sức ta - địch còn quyết liệt thì miền Bắc chưa có hoà bình thực sự , phải nắm lấy cơ hội , tranh thủ thời gian khôi phục kinh tế , tăng cường xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật làm cho miền Bắc nhanh chóng lớn mạnh , đáp ứng nhu cầu to lớn của tiền tuyến miền Nam . Nhằm cụ thể hoá Nghị quyết của Bộ Chính trị , Tỉnh uỷ Yên Bái , Nghĩa Lộ đã vạch kế hoạch của năm 1969 là nhanh chóng khắc phục hậu quả nặng nề của chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ lần thứ nhất , tập trung sức sản xuất , trọng tâm là sản xuất nông nghiệp , nhằm đảm bảo lương thực , thực phẩm phục vụ đời sống và quốc phòng , đồng thời thực hiện một bước Điều lệ HTX sản xuất nông nghiệp bậc cao . Tuổi trẻ lại là lực lượng đi đầu trong việc khắc phục hậu quả chiến tranh . Đó là một hậu quả rất nặng nề . Chỉ tính vùng thị xã Yên Bái đã bị đánh phá có tính chất huỷ diệt . 10.172 lần /chiếc máy bay với 3.396 lần /tốp đã đánh phá 604 mục tiêu thuộc thị xã , thị trấn , công trường ... Chúng sử dụng

17.953 bom phá , 866 bom nổ

197

chậm , 96 bom

từ trường , 33 bom

lân tinh , 18.607 quả rốc

két , 197.960 quả bom bi , 302 tên lửa , 633 lần bắn đạn 20mm , phá sập 50 cầu , phá huỷ các nhà ga , trên 50km đường sắt bị cắt đoạn , rất nhiều các cơ sở công cộng , đường xá và nhà ở bị tàn phá . Ngay ở huyện Văn Yên , nằm trên tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai , cũng bị tàn phá nặng nề. Tính từ 10/7/65 đến 31/3/1968 , không quân Mỹ đã 1.415 lần ( có 245 lần ban đêm ) xâm phạm vùng trời Văn Yên . Đánh phá 186 lần (có 60 lần ban đêm )... Chỉ tính từ 1/11/66 đến 20/9/67 máy bay đánh 94 điểm , thả 929 quả bom nổ tức thì , 8 quả chờ nổ, 8 thùng bom bi , 75 bom phá . Chúng đã phá hỏng , đốt cháy 5 chiếc cầu , 8560 mét đường , 850 mét đường dây điện , 37 mẫu lúa , 53 nhà cửa , 5,2 tấn thóc cùng nhiều hoa màu , gia súc , gia cầm ... Những đội thanh niên xung kích khắp thành thị , nông thôn , vùng núi cao đều hăm

hở lao vào công việc khắc

phục hậu quả chiến tranh và phục hồi kinh tế . Trên mặt trận nông nghiệp , tuổi trẻ cùng với làng xóm đã tập trung mở rộng diện tích trồng lúa và hoa màu , thâm canh cây lúa , qui hoạch vùng lúa trọng điểm ở các huyện Văn Chấn , Trấn Yên , Yên Bình , Lục Yên . Vùng qui hoạch đạt năng suất 5 tấn /ha , các vùng khác đạt từ 3,5 đến 4 tấn /ha . Vì vậy tổng sản lượng lương thực năm 1969 tăng 8 % so với năm 1968. Việc chăn nuôi trâu bò , lợn , dê được khuyến khích ở các vùng có tập quán chăn nuôi như Bảo Yên , Lục Yên , Văn Chấn ... Cùng với những công việc kể trên , công việc an ninh quốc phòng toàn tỉnh càng được chú ý hơn , trong đó có việc tuyển quân không ngừng chi viện cho miền Nam . Tiểu

198

đoàn Yên Ninh IV , một trong những tiểu đoàn có quân số cao nhất , được thành lập và đã lên đường bổ sung cho chiến trường miền Nam . Giữa lúc công cuộc khôi phục kinh tế ở miền Bắc đang đẩy mạnh , ở miền Nam quân và dân ta từng bước làm

phá

sản kế hoạch " Việt Nam hoá chiến tranh " của Mỹ , thì Chủ tịch Hồ Chí Minh , người Bác kính yêu của tuổi trẻ đã tạ thế hồi 9 giờ 47 phút ngày 2 tháng 9 năm 1969 tại Hà Nội , để lại cho nhân dân ta bản Di chúc thiêng liêng thể hiện tình cảm thắm thiết rộng lớn của người đối với Đảng, với nhân dân và tuổi trẻ . Ngày 7 tháng 9 năm 1969 hơn 20.000 quân dân và tuổi trẻ Yên Bái - Nghĩa Lộ đã dự lễ truy điệu trọng thể Chủ tịch Hồ Chí Minh do tỉnh tổ chức . Thực hiện Chỉ thị của TW Đảng , Đảng bộ Yên Bái Nghĩa Lộ đã tổ chức triển khai đợt sinh hoạt chính trị " Học tập và làm theo Di chúc"

của Bác Hồ rộng khắp và

phát động phong trào thi đua lao động sản xuất , chiến đấu giỏi , lập công đền ơn Bác . Thực hiện Di chúc thiêng liêng của Bác , tuổi trẻ Yên Bái đã biến đau thương thành sức mạnh , tiến công vào mặt trận kinh tế , xây dựng đời sống văn hoá , xây dựng một cuộc sống tốt đẹp khắp các cơ sở . Tháng 1 năm 1970 , tại Đại hội Đại biểu Đảng toàn tỉnh lần thứ VI , đồng chí Đoàn Viết Trí tham gia Ban Chấp hành Tỉnh uỷ được phân công tiếp tục làm Q. Bí thư Tỉnh Đoàn (có NQ) . Đầu

năm

1970 ,

thể

theo

nguyện

vọng

của

Đoàn

Thanh niên , nhân dịp kỷ niệm 4 năm thành lập Đảng - 3

199

2-1970 - BCH TW Đảng đã ra nghị quyết cho Đoàn Thanh niên và Đội Thiếu niên , Đội Nhi đồng được mang tên Bác . Sau khi làm lễ đổi tên từ cấp tỉnh tới các cơ sở , phong trào hoạt động Đoàn càng sôi nổi và có hiệu quả hơn .

" "Sống chiến đấu , lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại " trở thành nguyện vọng của mỗi đoàn viên , mỗi người trẻ tuổi Yên Bái - Nghĩa Lộ . Lúc này , ngoài những nhiệm vụ thường xuyên , Đoàn Thanh niên còn cáng đáng nhiệm vụ vận động việc định canh , định cư kết hợp với hợp tác hoá nông nghiệp .

Tỉnh đã chọn 5 xã làm thí điểm , sau đó cuộc vận động đã tiến hành ở 28 hợp tác xã thuộc 6 huyện , thu hút gần 5000 người , đạt 97,3 % tổng số nhân khẩu vùng cao . Nhiều HTX ở Nghĩa Sơn (Văn Chấn ) hầu hết là đồng bào Khơ Mú (còn gọi là người Xá) thường sống du canh , du cư rải rác trên các sườn núi , đời sống rất cực nhọc , thiếu thốn .

Nhờ định

canh , định

cư và xây dựng HTX theo

hướng trồng rừng , trồng chè kết hợp cây lương thực và chăn nuôi nên hợp tác xã phát triển , có nhiều công trình phúc lợi , đời sống đồng bào đã cải thiện một bước dài . Đến năm 1970 , Yên Bái đã xây dựng và củng cố 288 HTX nông nghiệp bậc cao , thu hút gần 30 ngàn hộ , chiếm 98,68 % số hộ nông nghiệp toàn tỉnh . Tuổi trẻ hai tỉnh Yên Bái , Nghĩa Lộ còn đi đầu trong việc đưa vào qui hoạch các vùng kinh tế của tỉnh . Như vùng rừng khai thác lâm sản và trồng rừng đầu nguồn là Văn Bàn , Than Uyên , Mù Căng Chải ; vùng nguyên liệu giấy sợi , cây công nghiệp và cây lương thực là Văn Yên , Trấn

Yên , Văn Chấn ; vùng

chuyên canh cây lương thực , chăn nuôi gia súc lớn và nghề cá là Yên Bình , Văn Chấn , Bảo Yên , Lục Yên .

200

Các vùng kinh tế đã sớm phát huy được thế mạnh, đảm bảo diện tích cây trồng , đi vào thâm canh tăng vụ cây trồng , vật nuôi ... Ví dụ như chè ở Nậm Búng , Suối Giàng , Mường Khoa , Mường Mít , Thân Thuộc ( Nghĩa Lộ) , quế ở Văn Yên ... Năm 1970

còn có Đại hội Thanh niên Ba sẵn sàng ,

hơn 400 đại biểu đã về họp Đại biểu xuất sắc tại hang đá , xã Minh Xuân , Lục Yên . Tỉnh Đoàn đã tặng huy hiệu Ba sẵn sàng cho các đại biểu cùng nhiều hình thức khen thưởng của Trung ương Đoàn và Tỉnh Đoàn dành cho các tổ chức Đoàn và các đoàn viên thanh niên có nhiều thành tích trong phong trào . Năm 1970 , tổng sản lượng lương thực của Yên Bái Nghĩa Lộ đạt 95.648 tấn . Riêng Yên Bái có 1 huyện , 57 HTX và 400 đội sản xuất đạt 5 - 6 tấn lương thực /ha . Phong trào trồng cây gây rừng và Tết trồng cây đã tạo ra nhiều " Đồi cây đời đời ơn Bác" , " Vườn quả Bác Hồ " . Năm 1972 hai tỉnh Yên Bái , Nghĩa Lộ có 60 ngàn trâu , 15 ngàn bò ...

Các

mặt kinh

tế -

xã hội khác

như công nghiệp ,

thương nghiệp , tài chính , giao thông vận tải , đầu tư xây dựng , giáo dục , bưu điện , văn hoá văn nghệ , thể thao ... đều có những bước tăng trưởng mạnh mẽ . Cuối năm 1969 , 100 % số xã có trạm xá , nhà hộ sinh . Số bệnh viện tăng 8 lần , bác sỹ tăng 34 lần ; У y sỹ tăng 203 lần , hộ lý tăng 297 lần so với năm 1955 .

Tất cả các thành tích kể trên đều có sự đóng góp hàng đầu của các bạn trẻ dù là đảng viên , đoàn viên hay thanh niên . " ... Một năm qua được mang tên Bác , thanh niên tỉnh ta lại có 26 ngàn lá đơn đăng ký " 3 sẵn sàng" , " 3 đảm đang " , hàng trăm người đã nô nức tòng quân ... Người Mèo , người 201

Xa Phó , Dao Quần Trắng , Cao Lan , người Tày , người Nùng đã tiếp tục lên đường giết giặc" . " Trong đội nữ dân quân Trúc Lâu , dân tộc Tày gồm 29 chị em thì 14 chị đã có chồng đi bộ đội , thế mà vẫn tham gia tập quân sự đầy đủ, các môn đều đạt giỏi và khá , nhiều chị em lại đạt từ 280 đến 300 ngày công, làm được từ 3000 đến 4000 kg phân như các chị ་་ Yến , Chói , Ý, Thuấn , Ân v.v ..." " Các nơi từ vùng cao Văn Bàn núi rừng trùng điệp đến vùng thấp Yên Bình , Trấn Yên đã làm nên các đồi chè , đồi Sở " Nhớ ơn Bác " " Năm qua Thanh niên đã làm 533 cánh đồng với 1853 công mẫu để phấn đấu đạt 5 tấn , chi đoàn Đại Phác , Mậu A đã cùng các hợp tác xã phấn đấu giành cho toàn xã mình đạt 6 tấn thóc một hécta " . " Chi đoàn vùng cao Minh An (dân tộc Dao Nga Hoàng) 8 tháng trời vừa lao động khai hoang ra 18 mẫu ruộng để đón đồng bào xuống núi định canh , định cư, vừa ra sức học tập lên được hai lớp văn hoá " . " Toàn tỉnh đã có 330 thanh niên làm từ 4000kg phân trở lên . Đạt danh hiệu Dũng sĩ thắng Mỹ . Các huyện Văn Yên , Trấn Yên là nơi có phong trào làm phân hăng hái nhất , có nhiều dũng sĩ nhất ... Xuân Ái , Yên Hưng , Mậu A (huyện Văn Yên ) đạt bình quân 4.000kg phân trở lên , Hưng Khánh , Minh Quán ( Trấn Yên) đạt bình quân từ 3.700kg trở lên . ... Ở Yên Hưng có các đồng chí đoàn viên đạt 6.000kg trở lên trong một thời Nguyễn Văn

gian ngắn

như Trần Thị

Hoàng , Nguyễn Thị Thuỷ . Ở Hưng Khánh

các chị Hà Thị Hợp , Hà Thị Hoà đã đạt trên 5 tấn " (2 ).

( * ) Báo Yên Bái - 25/3/1971 . (2 ) Báo Yên Bái 25/6/1971 . 202

Hoà ,

" Ngoài việc thi đua lao động sản xuất trong hợp tác xã , Huyện Đoàn Yên Bình còn huy động gần 900 đoàn viên thanh niên nhận làm công trình giao thông mang tên " 40 năm " đắp mới, rải đá , tu sửa hàng chục cây số . Mặc dù gặp mưa rét trong cả quá trình lao động nhưng anh em đã thi đua phấn đấu đạt năng suất 108 % các xã như Ngọc Chấn , Mỹ Gia , Yên Thành , Phúc An , Thịnh Hưng , Phú Thịnh đã đạt từ 109 đến 129 %" ( 1) . Đầu năm 1971 , Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ IV ( nhiệm kỳ 1971 - 1976) được tổ chức tại Hội trường cơ quan Tỉnh Đoàn ( xóm Hố Tre , xã Tấn Thịnh , huyện Trấn Yên - Km 11 ) , có 250 đại biểu của các cơ sở Đoàn . Đồng chí Nguyễn Ngọc Cừ , Bí thư Tỉnh uỷ tới dự và Chỉ thị cho Đại hội . Đại hội đã tổng kết công tác Đoàn nhiệm kỳ Đại hội III , đề ra mục tiêu nhiệm vụ cho nhiệm kỳ tới và bầu ra Ban Chấp hành

mới .

Ban Chấp hành đã bầu ra

Ban

Thường vụ gồm 5 đồng chí . Đồng chí Đoàn Viết Trí - Bí thư , đồng chí Lê Quốc Chấn - Phó Bí thư , đồng chí Địch Ngọc Lân - Phó Bí thư và 2 uỷ viên Thường vụ là Phạm Ngọc Thuý , Hoàng Thị Cương .

* *

Trong lúc tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái - Nghĩa Lộ nỗ lực phấn đấu để xây dựng kinh tế - xã hội và đời sống vẫn không lơ là mất cảnh giác với âm mưu phá hoại của bọn Mỹ .

Ngừng đánh phá nhưng máy bay Mỹ vẫn

thường

xuyên bay do thám các khu vực nhà máy thuỷ điện Thác

(1 ) Báo Yên Bái - 25/3/1971 . 203

Bà , sân bay Yên Bái . Các đơn vị trực chiến của ta vẫn kiên trì theo dõi mọi hoạt động của địch . Bị thua đau ở miền Nam , một lần nữa đế quốc Mỹ lại huy động hàng ngàn máy bay phản lực hiện đại nhất đánh phá nhiều nơi ở miền Bắc, bắt đầu từ đầu tháng 4 năm 1972 . Ngày 12 tháng 5 năm 1972 , 8 máy bay F4 đánh phá khu vực Cầu Bùn ( Bảo Hà ) mở đầu cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ II ở địa phương . Nhân dân các dân tộc Yên Bái , Nghĩa Lộ đã sẵn sàng . Tuổi trẻ địa phương lại làm nòng cốt trong các lực lượng chiến đấu . Ngày 24 tháng 6 năm 1972 , quân và dân xã Mường Do (Phù Yên) đã anh dũng, mưu trí bắn rơi tại chỗ 1 máy bay F111 , bắt sống giặc lái . Chiến công đầu của đợt này đã dấy lên trong toàn tỉnh một phong trào thi đua sôi nổi quyết tâm diệt trừ máy bay giặc . Thời gian này địch tập trung đánh phá các mục tiêu như sân bay Yên Bái , cầu Nga Quán , ngoại vi thị xã Yên Bái và đặc biệt là khu vực Cầu Bùn ( Bảo Hà) . Lực lượng vũ trang của tỉnh phối hợp với dân quân tự vệ tạo thành thế trận vững chắc , thành một khối lửa phòng không đầy uy lực . Hàng loạt máy bay F4 , F11E và 1 máy bay trinh sát không người lái đã tan xác trên bầu trời Yên Bái , góp phần vào chiến công chung của miền Bắc , đập tan sự liều lĩnh cuối cùng của lũ diều hâu đế quốc Mỹ , đập tan những phương tiện kỹ thuật hiện đại nhất trong tay lũ người vốn vẫn ỷ vào sức mạnh vũ khí để đi xâm lược nước người . Nhưng bọn Mỹ vẫn muốn thương lượng trên thế mạnh và chúng chỉ chịu ngồi vào bàn đàm phán sau thất bại nặng nề của " Điện Biên Phủ trên không " cuối tháng 12 năm 1972 ở Hà Nội .

204

7 giờ ngày 30 tháng 12 năm tuyên bố ngừng ném bom miền Ngày 27 tháng 1 năm

1972 , chính phủ Mỹ phải Bắc từ vĩ tuyến 20

trở ra .

1973 , đế quốc Mỹ buộc phải chính thức

ký vào bản Hiệp định về chấm

dứt chiến tranh lập lại hoà

bình ở Việt Nam , phù hợp với những yêu cầu cơ bản của ta . Trải qua 7 tháng vừa sản xuất vừa chiến đấu , tuổi trẻ cùng với quân và dân các dân tộc Yên Bái , Nghĩa Lộ đã bắn rơi 15 máy bay Mỹ , bảo đảm ổn định đời sống xã hội , tăng cường củng cố một bước về an ninh quốc phòng .

•* *

*

Bước vào những năm hoà bình xây dựng 1973 - 1975 và tiếp tục tăng cường chi viện cho miền Nam ruột thịt , tuổi trẻ Yên Bái - Nghĩa Lộ đã thực hiện tốt các chủ trương lớn của Trung ương Đoàn và sự lãnh đạo chỉ đạo cụ thể của Đảng uỷ Yên Bái - Nghĩa Lộ , vượt qua muôn vàn khó khăn , giành nhiều thắng lợi trên các mặt trận sản xuất nông nghiệp , công nghiệp , giao thông vận tải , xây dựng cơ bản , xây dựng và phát triển văn hoá - xã hội . Sản xuất nông - lâm nghiệp vốn là mặt trận hàng đầu , với chủ trương tập trung sản xuất cây lương thực , chú ý đẩy mạnh công nghiệp , trồng rừng và phát triển đàn gia súc . Căn cứ vào điều kiện đất đai , khí hậu , thời tiết của từng vùng , theo qui hoạch của tỉnh , tuổi trẻ đã đi đầu trong việc củng cố các vùng chuyên canh lớn , như chè ở Văn Chấn , Trấn Yên ; quế ở Văn Yên , Văn Bàn , cây có dầu như trẩu , sở , lại ở Yên Bái, cây đen ở Nghĩa Lộ . Tỉnh đã tăng thêm

120ha quế , 248ha mía , 6.870ha

chè , trong đó có 3100ha đã cho thu hoạch , đạt năng suất

205

27 tạ chè búp tươi /ha , sản lượng 9.400 tấn , cung cấp cho các nhà máy chế biến chè . Đến năm 1974 , Yên Bái - Nghĩa Lộ có đàn trâu 67 ngàn con, bò 16 ngàn , lợn 164 ngàn , phần nào đáp ứng được nhu cầu về sức kéo , hoàn thành nghĩa vụ đối với Nhà nước , góp phần cải thiện đời sống nhân dân . Năm 1975 , Yên Bái - Nghĩa Lộ đã có trên 660 HTX , trong đó trên 530 là hợp tác xã có qui mô bậc cao . Cùng năm , thêm

nhiều nhà máy xí nghiệp , hợp tác xã thủ công

nghiệp ra đời , tạo nên một nguồn sức mới trong phát triển kinh tế địa phương . Nhà máy chè Trần Phú công suất 40 tấn /ngày , nhà máy chè Yên Ninh công suất 13 tấn /ngày , các xí nghiệp cơ khí , bánh kẹo , đường , rượu , giấy , các cơ sở thủ công như mộc xẻ , mây tre đan cũng đi vào hoạt động . Mồ hôi và công sức của tuổi trẻ trên khắp các tuyến đường xây dựng tỉnh đã làm ra trên 300kilômét đường mới , sửa chữa gần 3000 kilômét đường nông thôn , sửa chữa nhiều cầu cống , làm xong cầu cáp An Lâu , cầu Đá Trắng (Yên Bái) , bắc 64 cầu nhỏ và lắp 117 cống các loại . Hàng năm , gần 850 ngàn tấn hàng hoá và 73 ngàn lượt người đã được giao lưu vận chuyển trên đường . Tỉnh xây dựng 205 hệ thống loa truyền thanh xuống các xã . Hàng buổi , tiếng nói của lãnh đạo , chủ trương của Nhà nước , của địa phương , tin chiến thắng miền Nam được chuyển nhanh tới từng xóm làng vừa tạo thêm không khí đầm ấm vui vẻ mà cũng tạo nên điều kiện cho cách làm ăn mới , cách nhìn nhận mới . Trong những năm này , thanh

niên huyện Trấn

Yên

đã đóng góp trên 10 vạn ngày công làm 20 kilômét đường

206

giao thông , đắp đập chứa nước , khai hoang hoá 1.000 ha đất trống , xây dựng hàng vạn mét vuông nhà để đón đồng bào . Trong đó có hàng ngàn thanh niên Hà Nam Ninh lên xây dựng kinh tế mới ở Hưng Khánh , Hồng Ca , Việt Hồng , Quy Mông ... 1.069 hộ với 5210 nhân khẩu đã được đón tiếp và giúp tổ chức thành 22 HTX mới . Được sự giúp đỡ của tuổi trẻ và đồng bào địa phương ,

những người đi khai hoang lập

nghiệp theo chủ trương phát triển kinh tế miền núi đã nhanh chóng đi vào ổn định và phát triển ban đầu . Luôn nhớ đến miền Nam , đến Ninh Thuận và Gia Lai kết nghĩa , tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái - Nghĩa Lộ phấn đấu thực hiện tâm niệm " tất cả cho tiền tuyến , tất cả để giải phóng hoàn toàn miền Nam " . Từ chủ trương của Tỉnh uỷ , chỉ đạo thực hiện của Tỉnh Đoàn và Đoàn các cấp , tuổi trẻ Yên Bái từ các cơ sở đã biến ngày tòng quân lên đường đánh Mỹ thành ngày hội truyền thống của địa phương . Các tổ chức đoàn thể tạo các điều kiện giúp các gia đình có con em nhập ngũ thêm nhiều thuận lợi trong sản xuất và đời sống để con em họ yên tâm lên đường . Trong ba năm 1971-1973 , hai tỉnh đã huy động được trên 7.300 thanh niên tham gia quân ngũ . Riêng đầu năm 1975 , do yêu cầu của chiến trường , gần 2000 thanh niên đã nhập ngũ , đáp ứng kịp nhu cầu cho cách mạng miền Nam . Chính họ đã góp phần không nhỏ vào cuộc Tổng tiến công mùa xuân - chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975 . Nhiều đoàn viên , thanh niên đã trưởng thành và được kết nạp vào Đảng trong bốn đợt "đảng viên lớp Hồ Chí Minh " .

207

Trong phong trào Ba sẵn sàng của thời kì chống Mỹ cùng với khí thế chung của đoàn viên và thanh niên toàn tỉnh , cán bộ Đoàn các cấp luôn nêu cao tinh thần tiên phong , lời nói đi đôi với việc làm . Tất cả cán bộ Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn , Huyện Đoàn , xã Đoàn đều viết đơn tình nguyện sẵn sàng đi chiến đấu để làm gương cho hàng vạn đoàn viên và thanh niên noi theo. Ở Tỉnh Đoàn , các anh Nguyễn Văn Khoảng , chánh văn phòng , anh Hoàng Hải Lỵ dân tộc Nùng , anh Lương Xuân Đáy dân tộc Cao Lan đã xung phong nhập ngũ ... chị Năm , chị Thuỷ vào thanh niên xung phong … .. anh Khoảnh , anh Lỵ đều đã hy sinh ở chiến trường . Nhiều Bí thư xã Đoàn như anh Cương (xã Xuân Lai) , anh Quang (xã Vũ Linh ) cùng anh em tân binh nhập ngũ ra trận , chiến đấu dũng cảm

và không bao giờ trở về nữa ...

Nhiều cán bộ nữ Tỉnh Đoàn , Huyện Đoàn có con mọn , đưa cả con cùng xoong nồi đi theo xuống nằm ở cơ sở để tổ chức học tập , phát động phong trào thanh niên cùng cơ sở làm bèo hoa dâu , chăm cánh đồng 5 tấn , cùng lên trận địa bắn máy bay địch , cùng ra hiện trường lấp hố bom địch vừa tàn phá . Những tấm gương đó kể không sao hết , nó kết cùng với phong trào chung ở mọi cơ sở Đoàn làm nên một khúc tráng ca oanh liệt một thời . Một thời không bao giờ quên trong lớp lớp tuổi trẻ Yên Bái ... Đầu năm

1976 , đồng chí Đoàn Viết Trí được điều sang

làm Giám đốc Trường Đảng tỉnh . Đồng chí Địch Ngọc Lân nhận trọng trách : Quyền Bí thư Tỉnh Đoàn .

208

Ngày 30 tháng 4 , chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng kết thúc 21 năm

chiến

đấu oanh liệt chống Mỹ cứu nước

của dân tộc ta . Sự kiện trọng đại đó đã cổ vũ động viên toàn tỉnh , động viên mỗi người dân , mỗi thanh niên tiếp tục bước vào thực hiện tốt nhiệm vụ của giai đoạn cách mạng mới. Trong chặng đường từ 1954 đến 1975 , nhất là trong 10 năm ( 1965-1975 ) các đơn vị hành chính ở Yên Bái và Nghĩa Lộ có nhiều thay đổi , không chỉ ở cấp xã , huyện mà ở cả cấp tỉnh , nhưng tinh thần chiến đấu ngoan cường và hăng say lao động sản xuất của tuổi trẻ và nhân dân

tỉnh

Yên Bái - Nghĩa Lộ mãi mãi toả sáng . Cho đến ngày 27 tháng 12 năm

1975 , kì họp thứ II

Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã quyết định bỏ cấp Khu trong hệ thống các đơn vị hành chính của đất nước ta ; Quyết định hợp nhất 3 tỉnh Lào Cai , Yên Bái và Nghĩa Lộ ( trừ huyện Bắc Yên và Phù Yên nhập về tỉnh Sơn La ) thành tỉnh mới Hoàng Liên Sơn . Từ đây tuổi trẻ và nhân dân Yên Bái - Nghĩa Lộ sống trong đại gia đình Hoàng Liên Sơn . Chặng đường từ 1954 - 1975 dưới sự lãnh đạo của TW Đảng , của Khu uỷ Tây Bắc , Liên khu uỷ Việt Bắc và Ban Cán

sự Lao - Hà - Yên , cùng với phương hướng lãnh đạo

của TW Đoàn , lại được sự trực tiếp chỉ đạo của Tỉnh uỷ Yên Bái - Nghĩa Lộ , tuổi trẻ Yên Bái - Nghĩa Lộ đã đi đầu trong mọi nhiệm vụ cách mạng , góp phần đạt thành tựu to lớn : Xoá bỏ vĩnh viễn chế độ người bóc lột người , đoàn kết các dân tộc , từng bước phục hồi và phát triển kinh tế ; Hai

209

lần đánh thắng chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ , ổn định và từng bước phát triển mọi mặt đời sống xã hội , từng bước cải thiện đời sống của toàn dân trong đó có đời sống của chính tuổi trẻ . Trên cơ sở đó , tổ chức Đoàn ngày càng mở rộng và được nâng cao uy tín trong xã hội . Đây là một bước chuẩn bị cho những ngày xây dựng quê hương trong điều kiện mới của một nước Việt Nam thống nhất , của đoàn kết toàn dân tộc , của sự hợp sức tất cả tuổi trẻ trên toàn giang sơn nước Việt .

210

Chương IV

THẾ HỆ TRẺ YÊN BÁI, TÍCH CỰC XÂY DỰNG QUÊ HƯỚNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC ( 1975-1985 )

I. HÃNG HẢI XÂY DỰNG QUÊ HƯƠNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC VIỆT NAM XÃ HỘI CHỦ NGHĨA - ĐẠI HỘI ĐOÀN TOÀN TỈNH LẦN THỨ 1 )

Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 của quân và dân miền Nam , mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đã giải phóng hoàn toàn miền Nam , thống nhất Tổ quốc , đưa cả nước đi lên CNXH .

Trong không khí sôi động đó của cả dân tộc , tuổi trẻ Yên Bái vinh dự tiếp tục đón nhận những nhiệm vụ mới của cách mạng . Tỉnh Đoàn đã tổ chức

một đợt tuyên

truyền rất rầm rộ trong hế hệ trẻ trên toàn tỉnh về chiến thắng miền Nam và trách nhiệm của tuổi trẻ đối với sự nghiệp xây dựng quê hương , đất nước . Theo tinh thần Nghị quyết 245/ NQ - TW , ngày 20-9 1975

Ban Chấp hành Trung ương Đảng ( khoá

III ) và

( 1 ) Năm 1977 , Đại hội Đoàn tỉnh Hoàng Liên Sơn lần thứ I. 211

Quyết định ngày 27/12/1975 của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà về các Khu tự trị tự giải thể . Ngày 3-1 1976 tỉnh Hoàng Liên Sơn được thành lập trên cơ sở hợp nhất 3

tỉnh : Yên

nhất , nhưng nhân

Bái , Nghĩa Lộ , Lào Cai . Tuy mới hợp dân và tuổi trẻ ba tỉnh Yên Bái , Nghĩa

Lộ , Lào Cai vốn có truyền thống yêu nước , tinh thần cách mạng kiên cường , các phong tục tập quán của nhân dân và các dân

tộc trong tỉnh có nhiều nét tương đồng , có mối

quan hệ khăng khít bên nhau qua nhiều thế hệ . Nay cùng cả nước tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng , nhanh chóng hàn gắn vết thương chiến tranh , khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội , củng cố và tăng cường quốc phòng , bảo vệ biên giới , ổn định chính trị , bảo vệ cuộc sống yên bình cho nhân dân . Để thống nhất sự chỉ đạo chung , Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Lâm

thời Hoàng Liên Sơn do đồng chí Địch Ngọc

Lân được chỉ định là Quyền

Bí thư đã chỉ đạo tổ chức

Đoàn các cấp trong toàn tỉnh kiện toàn và bắt tay ngay vào việc động viên thanh niên nỗ lực phấn đấu thực hiện những nhiệm vụ trọng đại của Đảng bộ đề ra , xác định cơ cấu kinh tế của tỉnh là : Công - nông - lâm . Để lập thành tích chào mừng kỷ niệm lần thứ 45 ngày thành lập Đoàn ( 26/3/1931 - 26/3/1976) , tuổi trẻ trong toàn tỉnh đã hăng hái thi đua thực hiện 4 phong trào lớn do Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh lần thứ 21 ( khoá III ) phát động . Đó là : + Phong trào " Lao động tình nguyện xây dựng Tổ quốc" và " Lao động tình nguyện vượt mức kế hoạch " trong khu vực sản xuất . + Phong trào " Quyết thắng " trong lực lượng vũ trang .

212

+ Phong trào học tập trong các tầng lớp

thanh niên .

Riêng trong thanh niên trường học là phong trào xây dựng tập thể học sinh XHCN " . + Phong trào rèn luyện thân thể và xây dựng nếp sống mới . Cùng với 4 phong trào lớn do Trung ương Đoàn phát động , BCH Tỉnh Đoàn đã thực hiện

tốt " Phong trào của

Tỉnh Đoàn - Phong trào tình nguyện xây dựng Tổ quốc ; học tập , rèn luyện thân thể và thực hiện nếp sống mới .

Hầu hết các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh đã tích cực hưởng ứng tham gia một cách sôi nổi , rộng khắp ... Đoàn Thanh niên xã Bản Phiệt (Mường Khương ) đã đảm nhận đào đắp xây dựng hồ K8 để thả cá , lấy nước phục vụ sản xuất cây trồng . Với tinh thần " vượt khó" , hàng nghìn lượt đoàn viên , thanh niên các dân tộc đã lao động hăng say , quyết tâm hoàn thành công trình trước thời gian quy định . Đoàn trường Sư phạm 2 , đã huy động tất cả đoàn viên , thanh niên tổ chức lao động lấy được 350m3 cát trị giá 945 đồng góp phần xây dựng các công trình của tỉnh . Trong việc học tập để nâng cao trình độ chuyên môn , chi đoàn TL3 thực tập với 4 nhiệm vụ : Giảng dạy , lao động , chủ nhiệm và khoa học giáo dục , kết quả có 100 % cán bộ đoàn viên thanh niên đạt điểm tốt . Ngoài ra Tỉnh Đoàn còn phối hợp với Đoàn chiếu bóng quốc doanh tổ chức " Tháng phim thanh niên " ; thi tìm hiểu gương sáng về chủ nghĩa anh hùng cách mạng qua các bộ phim truyền thống đấu tranh cách mạng ; tổ chức cho đoàn viên , thanh niên vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh , thăm di tích lịch sử ... Phong trào "Laở động tình nguyện xây dựng Tổ quốc " được thực hiện có kết quả ở tất cả các ngành , các cấp , phát

213

triển

mạnh mẽ về bề rộng , bề sâu . Tiêu biểu như đoàn

viên , thanh niên huyện Văn Chấn đã phát động phong trào đăng ký tình nguyện

làm

nhiều công cho HTX và

nhận những việc khó , việc nặng như : Làm thuỷ lợi , làm bèo hoa dâu ; xung kích ra đồng cấy hết diện tích , tham gia chăm bón lúa chiêm xuân . Hàng ngàn thanh niên đã ra đồng làm cỏ , chuyển được hơn

10.000 tấn phân để bón

thúc và đón đồng cho lúa . Tiêu biểu là đoàn viên , thanh niên xã Tú Lệ tham gia trồng được 77 hécta đậu tương xuân vào chân ruộng cấy 1 vụ . Chào mừng Đại hội Đảng lần thứ IV , đoàn viên và thanh niên toàn tỉnh đã dấy lên phong trào thi đua lao động sản xuất , góp phần hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước cả năm trước và đúng hạn . Điển hình ở Trấn Yên đã có 2.192 đoàn viên , thanh niên làm

được

300mét đường dân sinh ,

đào đắp được

600m3 đá thuỷ lợi , lấy 16m3 khối sỏi . Riêng ở nông trường Trần Phú có 600 đoàn viên , thanh niên làm đất trồng được 10hécta chè , vận chuyển đá rải cấp phối được 50m đường bộ nông trường . Thanh niên các huyện Văn Yên , Trấn Yên , Trạm Tấu , Yên Bái ... đã làm 9.965 công lao động cộng sản chủ nghĩa . Trong hơn 1 tháng thi đua , đoàn viên , thanh niên trong toàn tỉnh đã làm được 21.074 công lao động cộng sản chủ nghĩa . Là tỉnh có tiềm năng về nông , lâm nghiệp , tuổi trẻ nông thôn có nhiều điều kiện để phát huy vai trò của mình trong sản xuất kinh doanh , các cơ sở Đoàn đã tổ chức , động viên thanh niên đăng ký phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu , kế hoạch và nhiệm

vụ được giao .

Thể theo nguyện vọng của cán bộ , đoàn viên và thanh niên cả nước , Đại hội toàn quốc lần thứ IV của Đảng đã 214

quyết định

đổi tên Đoàn Thanh niên

Lao động Hồ Chí .

Minh thành Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh .

Tháng 7 năm

1977 , Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

tỉnh

Hoàng Liên Sơn đã tổ chức Đại hội lần thứ nhất . Thay mặt cho 50.883 đoàn viên và 94.164 thanh niên các dân tộc đang học tập , công tác trong toàn tỉnh , 300 đoàn viên TNCS Hồ Chí Minh tiêu biểu cho các cơ sở Đoàn về dự Đại hội , Đại hội đã đánh giá công tác Đoàn và

phong trào

thanh niên trong thời gian qua là : Dưới sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng , từ khi hợp nhất tỉnh , các cơ sở Đoàn đã chú trọng đẩy mạnh công tác giáo dục , bồi dưỡng lý tưởng cộng sản chủ nghĩa , tuyên truyền phổ biến đường lối chính sách của Đảng cho thanh niên ; tiếp tục phát huy những truyền thống tốt đẹp vẻ vang của Đoàn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ , cứu nước vào việc tổ chức , động viên đoàn viên , thanh niên thực hiện các nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ mới . Ghi nhận những nỗ lực phấn đấu của đoàn viên , thanh niên của tỉnh trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa . Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn . Ban Chấp hành đã bầu đồng chí Địch Ngọc Lân làm Bí thư . Thay mặt Ban Thường vụ Tỉnh uỷ , đồng chí Dương Việt Tiến , Phó Bí thư Tỉnh uỷ đã đánh giá cao sự cống hiến của tuổi trẻ trong những năm qua đồng thời đồng chí cũng chỉ thị cho Đoàn Thanh niên những nhiệm vụ trong thời gian tới . Phát huy thắng lợi của Đại hội Đảng bộ lần thứ I . vòng I (Tháng 11/1976) ; tháng 11/1977 , Đại hội Đảng bộ vòng II đã đề ra phương hướng nhiệm vụ chung của tỉnh

215

là : Xây dựng một tỉnh có nền

kinh tế văn

toàn diện , bao gồm : Công - nông - lâm

hoá phát triển

nghiệp theo hướng

sản xuất lớn XHCN . Quán triệt tinh thần đó , lãnh đạo tỉnh đã hoạch định kế hoạch 5 năm canh nông lâm

lần thứ II ( 1976 - 1980 ) 5 vùng chuyên

nghiệp với các cây , con chủ yếu sau :

Vùng thâm

canh cây lương thực: Mường Lò , Than

Uyên , Lục Yên . . Vùng cây công nghiệp dài ngày như chè , trẩu , quế , sở ... ở các huyện Văn Chấn , Văn Yên , Trấn Yên , Bảo Yên , Bảo Thắng , Văn Bàn .

· Vùng nguyên liệu giấy , sợi và nuôi thả cá hồ ở Yên Bình , Lục Yên , Bảo Yên .

- Vùng chăn nuôi trâu , bò thịt , bò sữa và trồng chè , trẩu ở Mù Căng Chải ...

· Vùng rừng đầu nguồn , rừng phòng hộ đậu tương và cây dược liệu ở Bắc Hà , Sa Pa , Mường Khương , Bát Sát . Các vùng ra đời sớm , tiếp thu chủ trương nhanh đã phát huy tác dụng của thế mạnh từng vùng , đồng thời đã thúc đẩy , hỗ trợ sự phát triển ở mỗi vùng trong tỉnh . Đáng chú ý các vùng thâm canh , tăng vụ , và đầu tư làm thuỷ lợi đã có năng suất cao như Trấn Yên , Văn Chấn , Lục Yên .. Trong hai năm

( 1977 - 1978 ) tổng sản

lượng lương thực

toàn tỉnh đạt 205.000 tấn , tăng 15 % so với năm

1976 , bình

quân lương thực đạt 271kg /người . Sản xuất công nghiệp

và thủ công nghiệp

phát triển , Ban Công nghiệp từng xí nghiệp bàn 216

của

Tỉnh

Đoàn

bạc xây dựng kế hoạch

có bước

đã xuống

trong vai trò

xung kích

tình nguyện

như

đoàn

viên , thanh

niên mỏ

Apatít Lào Cai , nhà máy chè , nông trường chè Trần Phú ( Nghĩa

Lộ ) ,

lâm

trường Thác

Bà ...

Tổng giá

trị

công

nghiệp , thủ công nghiệp đạt 51 triệu đồng , tăng 11,7 % so y tế được chú với năm 1976. Sự nghiệp giáo dục , văn hoá , У trọng . Năm học 1977 - 1978 toàn tỉnh đã có 20 trường cấp III , 153 trường cấp II và trên 400 trường cấp I , học sinh phổ thông các cấp có 168.312 em , trung bình cứ 100 người có 17 học sinh đi học . Về y tế , cũng đã có bước phát triển mới , ở khu vực nông thôn , vùng sâu , vùng xa hầu hết các xã có trạm xá , các huyện đều có bệnh viện . Tiêu biểu

như huyện Văn Yên đã

xây dựng được phòng sản . Toàn tỉnh đã có 23 bệnh viện , 16 bệnh xá , 3 viện điều dưỡng , bình quân 491 người có một giường bệnh . Trong vòng 3 năm qua , nhờ sự chỉ đạo sát sao của Tỉnh uỷ , sự cố gắng vượt bậc của nhân dân cho nên đời sống văn hoá , xã hội , sự nghiệp giáo dục của nhân dân các dân tộc trong tỉnh được nâng lên không ngừng . Kỷ niệm

47 năm ngày thành lập Đoàn (26/3/1931

-

26/3/1978 ) tuổi trẻ trong toàn tỉnh đã phát huy những truyền thống tốt đẹp của Đoàn , phấn đấu tăng cường củng cố xây dựng Đoàn vững mạnh và giành được những kết quả

mới trong việc thực hiện 4 phong trào thi đua hành

động cách mạng của tuổi trẻ cả nước , được vận dụng vào địa phương bằng phong trào thi đua " Hai tiên tiến " (Tiên tiến trong lao động sản xuất và bảo vệ Tổ quốc , tiên tiến trong học tập và thực hiện nếp sống mới ) . Trước yêu cầu cấp bách của tình hình mới , Hội nghị lần thứ 25 của BCH Trung ương Đoàn ( khoá III mở rộng) họp từ ngày 23 đến 28-1-1978 đã phát động phong trào 217

" Ba xung kích làm nhằm

chủ tập thể " trong thanh niên cả nước ,

tổ chức và động viên thanh niên phát huy tinh thần

làm chủ , xung kích thực hiện 3 nhiệm vụ chính của tuổi trẻ là lao động sản xuất ; sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc ; học tập , rèn luyện và xây dựng cuộc sống mới . Tháng 8 năm 1978 đồng Địch Ngọc Lân

- Bí thư Tỉnh Đoàn được Tỉnh uỷ điều

động về làm Phó Bí thư Huyện uỷ Bảo Yên . Đồng chí Đỗ Ngọc Nhuận - Phó Bí thư chuyển công tác , Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn phân công đồng chí Trần Miều làm Thường trực . Đến tháng 3 năm 1979 Trung ương Đoàn chỉ định đồng chí Vũ Sửu - Thường vụ Tỉnh Đoàn làm Bí thư Tỉnh Đoàn . Đến tháng 9 năm 1978 , Hội nghị BCH Trung ương Đoàn lần thứ 26 , quyết định nâng cao và mở rộng phong trào " Ba xung kích làm

chủ tập thể " bằng việc tổ chức " lực

lượng thanh niên xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN " , nhằm tổ chức thanh niên thành đội ngũ để phục vụ cho những yêu cầu cấp bách của đất nước , từ đó bồi dưỡng , rèn luyện thanh niên thành lớp người có đức , có tài để xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh . Từ đầu năm 1978 , xảy ra sự kiện người Hoa ồ ạt về nước , tỉnh Hoàng Liên Sơn là một trong những tỉnh có cửa khẩu để người Hoa đi qua bằng đường sắt , đường bộ , gây ra nhiều khó khăn cho nền kinh tế của tỉnh . Tiếp đó , chiến tranh biên giới nổ ra vào ngày 17-2-1979 lại càng làm xáo trộn nhiều mặt đời sống kinh tế - xã hội của tỉnh . Dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng , Chính phủ , Đảng bộ và các cấp chính

quyền , Đoàn Thanh niên đã

tuyên truyền giáo dục cho cán bộ đoàn viên , thanh niên nhận thức một cách sâu sắc về âm mưu của kẻ thù , không ngừng nâng cao cảnh giác cách mạng , phát hiện kịp thời

218

những kẻ xấu xuyên tạc đường lối chính sách của Đảng và Chính phủ , bảo vệ an ninh chính trị trên địa bàn dân cư .

"

Hàng vạn đoàn viên thanh niên đã hăng hái tham

gia các

lực lượng vũ trang nhân dân . Phong trào luyện tập quân sự , chuẩn bị sẵn sàng chiến

đấu của thanh niên diễn ra rộng khắp trong toàn

tỉnh . Các Huyện , Thị Đoàn tuyến sau đã đưa đoàn viên và thanh niên lên các tuyến trước xây dựng các tiểu đoàn bộ đội địa phương . Tiêu biểu có Thị Đoàn Yên Bái , Huyện Đoàn Văn Yên đã đưa hơn 100 đoàn viên , thanh niên các dân tộc lên thị xã Lào Cai để tham gia xây dựng tiểu đoàn kiên cường bộ đội địa phương thị xã Lào Cai . Nhằm động viên được nhiều lực lượng thanh niên tham gia chiến đấu , tỉnh Đoàn còn tổ chức mở rộng kết nghĩa tuổi trẻ với các tỉnh như thành phố Hồ Chí Minh . Thuận Hải ( cũ) Tiền Giang , Hà Nam Ninh ( cũ) nhằm tranh thủ sự chi viện về sức người , sức của , lương thực , thực phẩm , nhân công làm đường , xây dựng hầm hào làm tuyến phòng thủ . Điển hình như việc tỉnh Đoàn đã phối hợp với tỉnh Đoàn Hà Nam Ninh (cũ) đã đưa hàng nghìn đoàn viên , thanh niên lên chi viện cho biên giới , biên chế vào các nông lâm trường , trạm trại để vừa sản xuất vừa chiến đấu .

Trong lúc đó các cơ sở Đoàn ở các huyện thị biên giới tổ chức các cuộc mít tinh , tuần hành , biểu dương lực lượng phản đối cuộc chiến tranh xâm lược . Ngoài việc động viên thanh niên đi xây dựng phòng tuyến

chiến đấu , tổ chức Đoàn còn vận

động đoàn viên ,

thanh niên Tuyến sau quyên góp gửi lên biên giới hàng

219

vạn

gốc tre , chông tre , chông sắt để làm

phòng tuyến bảo

vệ biên giới . Trong cuộc chiến

đấu bảo vệ biên giới đã xuất hiện

nhiều cá nhân , tập thể dũng cảm sắc . Bộ đội địa

phương trong đó có Tiểu đoàn kiên cường

và các lực lượng dân quân bám

chiến đấu , lập công xuất

tự vệ đã quyết tâm bám chốt ,

trụ đến cùng . Nhiều đoàn viên , thanh niên đã chiến

đấu hết sức kiên

cường như đồng chí Quách Văn Rạng ở

đồn Biên phòng 206 Lào Cai cùng nhiều đồng chí khác đã đẩy lùi nhiều đợt tấn công ác liệt của đội quân Sơn Cước và đã anh dũng hy sinh , được phong tặng Anh hùng Lực lượng Vũ trang ; đó là Anh hùng liệt sĩ công an Đặng Văn Khoan ; đó là Nguyễn Ngọc Hòa - Bí thư chi đoàn Khu Phố Lào Cai , thị xã Lào Cai - là tiểu đội trưởng dân quân tự vệ đã kiên cường bắn cháy 2 xe tăng địch được phong tặng Anh hùng Lực lượng Vũ trang . Và còn biết bao nhiêu tấm gương khác đã được thưởng Huy chương , Huân chương , thể hiện chủ nghĩa anh hùng cách

mạng và sự nhạy cảm

đặc biệt của tuổi trẻ trước vận mệnh của Tổ quốc , trước những âm mưu và hành động đen tối của kẻ thù đối với chủ quyền đất nước . Sau gần một tháng chiến đấu hết sức dũng cảm và ác liệt , chiến tranh biên giới kết thúc , nhưng đã để lại hậu quả vô cùng nghiêm trọng : 7/17 huyện , thị bị chiến tranh tàn phá , hàng vạn người không có nhà ở , không có việc làm . Cơ sở vật chất , hạ tầng bị tàn phá nặng nề như: bệnh viện , trường học ... các cơ sở công nghiệp , nông nghiệp , mỏ Apatít Lào Cai bị chúng cướp đi những thiết bị hiện đại ... Trước tình hình đó , Tỉnh Đoàn đã động viên tất cả đoàn viên , thanh niên trong toàn tỉnh nhường cơm

220

sẻ áo

cho nhau trong lúc khó khăn hoạn nạn , động viên cán bộ , đoàn viên xung phong lên vùng biên giới để xây dựng hàn gắn vết thương chiến tranh : tháo gỡ bom

mìn , giải quyết

môi trường bị ô nhiễm , từng bước ổn định tình hình mọi mặt , đặc biệt đời sống , nơi ăn chốn ở của nhân dân . Tỉnh Đoàn đã chủ động tổng kết phong trào tuổi trẻ anh

hùng bảo vệ Tổ quốc ,

rút ra

những bài học kinh

nghiệm , phong trào đường biên thanh niên làm

chủ , đã

được Trung ương Đoàn đánh giá là một điển hình hay , có ý nghĩa , phát động toàn Đoàn tuyến biên giới học tập . Nhằm nâng cao hiệu

quả của phong trào " Ba xung

kích làm chủ tập thể" , thanh niên các dân tộc khắp nơi trong tỉnh tích cực đẩy mạnh sản xuất và sẵn sàng chiến đấu để xây dựng , bảo vệ Tổ quốc . Trên mặt trận sản xuất nông nghiệp , các cấp bộ Đoàn đã chủ động làm tốt công tác tư tưởng cho đoàn viên , thanh niên , xác định rõ nhiệm

vụ của tuổi trẻ trong sản

xuất nông nghiệp , sản xuất lương thực , thực phẩm , tập trung mũi nhọn vào nhiệm vụ thâm canh , tăng năng suất lao động , nhân giống cây trồng , vật nuôi đạt hiệu quả kinh tế cao . Các tổ chức Đoàn đã chủ động kiến nghị với chính quyền và

HTX bố trí hợp

lý lại lao động trẻ trong các

ngành sản xuất nhằm không chỉ khai thác được khả năng lao động sáng tạo của lực lượng trẻ mà còn phát huy được vai trò hạt nhân nòng cốt trong sản xuất và cách

mạng

khoa học kỹ thuật . Trên mặt trận thuỷ lợi , hưởng ứng phong trào thi đua làm thuỷ lợi do Trung ương Đoàn và Bộ Thuỷ lợi phát động , hai năm ( 1977 , 1978) đoàn viên , thanh niên đã đóng góp gần 400.000 ngày công đào đắp , đảm nhận 50 công

221

trình làm thuỷ lợi ( trong đó có một công trình cấp huyện) đó là công trình Khe Co thuộc huyện Văn Yên thường xuyên có 500 đoàn viên , thanh niên lao động trên công trường . Tổ chức Đoàn đã cùng với HTX tổ chức các đội chuyên làm thuỷ lợi , làm thuỷ nông với việc cải tạo đồng ruộng ... Kết quả hai năm qua đã tổ chức được 106 đội chuyên làm thuỷ lợi và tổ thuỷ nông, thu hút 1.355 đoàn viên thanh niên tham gia .

Tiêu biểu cho phong trào tiến quân vào mặt trận thuỷ lợi trong 2 năm qua là tuổi trẻ huyện Văn Yên, Trấn Yên ... Đáng chú ý trên mặt trận làm phân bón , tổ chức Đoàn đã động viên đoàn viên , thanh niên làm được 323.814 tấn phân hữu cơ các loại (trong đó có 152.000 tấn phân xanh) thả được 1742 hécta bèo dâu . Nhiều điển hình làm phân giỏi của tuổi trẻ như các xã An Thịnh , Đông Cuông, Mậu A , Yên Hợp , Yên Phú (huyện Văn Yên ) ; Hưng Khánh , Báo Đáp , Quy Mông ( huyện Trấn Yên ) ; Sơn Á (Văn Trấn ) , Minh Bao , Tân Thịnh ( thị xã Yên Bái ) . Điển hình cho phong trào làm phân bón đã có năng suất cao như đồng chí Nguyễn Thị Nga , đoàn viên thuộc xã Đoàn Mậu A, đạt 10 tấn / vụ ; đồng chí Nguyễn Thị Lân đoàn viên thuộc xã Đông Cuông đạt 8 tấn /vụ . Trong hai năm qua đã có 426 đoàn viên , thanh niên đạt cấp kiện tướng làm phân bón , với mức 6 tấn phân/vụ . Điều

đáng chú ý trên mặt trận

khai hoang là các cấp bộ Đoàn đã tập trung chỉ đạo coi đây là hướng tiến quân và là mũi nhọn xung kích của Đoàn , nhằm tạo ra vùng đất mới phục vụ cho việc phát triển cây lương thực và cây công nghiệp của tỉnh . Trong hai năm qua , đoàn viên , thanh niên toàn tỉnh đã đóng góp 162.474 công , khai hoang được 749 hécta đất trồng cây lương thực , công nghiệp và trồng rừng .

222

Trên mặt trận sản xuất công nghiệp , đoàn viên và thanh niên đã góp phần làm nhiều sản phẩm tiêu dùng thiết yếu cho nhân dân . Trong hai năm 1979 - 1980 , tuy trong điều kiện chung của đất nước , và địa phương thiếu vật tư, tiền vốn nhưng với ý chí tự lực tự cường , tinh thần làm chủ tập thể thanh niên công nhân đã hăng hái thi đua lao động sáng tạo , dám nghĩ , dám làm đã hoàn thành những chỉ tiêu kế hoạch đề ra . Trong phong trào " Lao động tình nguyện vượt mức kếhoạch " đã thu hút đông đảo thanh niên tham gia , đã có 24.540/25.190 thanh niên vượt mức kế hoạch . Trong đó có 5.618 đoàn viên , thanh niên hoàn thành kế hoạch trước thời hạn 15 ngày , đã làm được 50 công trình . Cũng hai năm qua Đoàn đã phát huy được 100 sáng kiến , cải tiến kỹ thuật . Phong trào " Ôn lý thuyết , luyện tay nghề thi thợ giỏi" thu hút 5.308 đoàn viên đăng ký , đã có 2133 thanh niên qua kiểm tra thi tay nghề được công nhận nâng bậc thợ chiếm 39,5 % . Quán triệt mục tiêu đào tạo và nguyên lý giáo dục của Đảng , tuổi trẻ trong các trường học sôi nổi thực hiện cuộc vận động xây dựng " Tập thể học sinh XHCN xây dựng " Nhà

trường

thành

pháo

đài

kiên

cường chống

giặc" .

Trong hai năm qua , Đoàn đã phối hợp với ngành giáo dục , triển khai cuộc vận động " chiến dịch ánh sáng văn hoá " . Chủ trương này đã được các cấp bộ Đoàn và thanh niên hưởng ứng nhiệt tình , nhất là số thanh niên tình nguyện lên vùng cao xa xôi dạy học đã mở được 1283 lớp 16.024 người học ; triển khai ở 216/ 333 xã (trong đó có 120 xã vùng cao) đã thanh toán mù chữ cho 11.930 người trong đó có 2397 đoàn viên thanh niên tham gia . Các hoạt động văn hoá , văn nghệ đã trở thành hoạt động thường xuyên , làm cho sinh hoạt và công tác thanh 223

niên thêm

phong phú . Phong trào "cất cao lời ca tiếng hát

thanh niên xung kích " đã lôi cuốn tuổi trẻ khắp nơi tham gia sôi nổi , tổ chức được 235 đội tuyên truyền xung kích phục vụ tại cơ sở . Hình thức hoạt động và sinh hoạt CLB văn hoá văn nghệ được tuổi trẻ ưa thích . Nhiều nơi Đoàn đã phối hợp với ngành văn hoá tổ chức hội diễn văn nghệ quần chúng ở 14 huyện thị và 338 cơ sở với trên 4200 diễn viên tham

gia .

Phong trào rèn luyện thân thể trong thanh niên phát triển mạnh mẽ , rộng khắp tạo nên không khí sôi động trong các cơ sở Đoàn . Hơn hai vạn thanh niên , thiếu nhi đã thường xuyên luyện tập thể dục buổi sáng , thể dục giữa giờ . Phong trào rèn đôi chân vạn dặm để xây dựng Tổ quốc đã thu hút gần 5.000 thanh thiếu niên tham gia luyện tập . Hàng năm tổ chức Đoàn đã phối hợp với ngành thể dục thể thao tuyển chọn các đội tham gia giải việt dã Tiền phong toàn quốc và đều được xếp loại khá trở lên . Phong trào bơi lội truyền thống của thanh niên

hàng năm

cũng được tổ

chức tốt , thu hút hàng nghìn thanh niên tham gia . Được Đoàn trực tiếp quan tâm

chỉ đạo , không ngừng

chăm lo , tổ chức nên công tác Đội Thiếu niên Tiền Phong Hồ Chí Minh và

phong trào thanh

thiếu

nhi cũng có

những kết quả đáng khích lệ . Hai năm qua đã có 149.994 thiếu niên nhi đồng được học tập , rèn luyện và phát triển tài năng , được vui chơi ca hát trong tập thể Đội của mình . Các đội viên thiếu niên , đội nhi đồng thi đua thực hiện 5 điều Bác Hồ dạy , thi đua học tập , rèn luyện để trở thành con ngoan trò giỏi . Năm học 1978 - 1979 tỷ lệ lên lớp ở cấp I là 97 % , cấp 2 là 95 % . Với tinh thần " Tuổi nhỏ chí lớn " , các em

đã tích cực

tham gia các phong trào , như " Kế hoạch nhỏ " đã thu nhặt

224

được 25.052 kg giấy vụn , 2.360kg giẻ rách , bao tải , 9050kg thuỷ tinh , các em đã gửi vào quỹ xây dựng Đoàn hơn 7.000 đồng. Phong trào " Trần Quốc Toản " là một phong trào có ý nghĩa giáo dục sâu sắc đối với các em , đã được các cấp bộ Đoàn và cán bộ phụ trách chú ý hướng dẫn các em thực hiện rất nhiệt tình say mê và tỏ rõ sự biết ơn sâu nặng đối với các thế hệ cha anh đã hy sinh chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc . Các em đã chủ động tổ chức thăm và chăm sóc các gia đình liệt sĩ thương binh bằng các việc cụ thể như : lấy củi , gánh nước , sửa sang nhà cửa . Kết quả năm qua các em đã giúp đỡ các gia đình liệt sỹ thương binh, cụ già 25.500 kg củi, 18.090 công lao động.

Với tình cảm thương yêu các chú bộ đội đang ngày đêm cầm súng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc , các em đã gửi đến ủng hộ các chiến sĩ 1.500 kg lương thực , 5.000 quả trứng , 100 con gà , 100 hộp sữa .. Thông qua các phong trào hoạt động Đội , công tác xây dựng tổ chức Đội cũng thường xuyên được tiến hành theo đúng nguyên tắc Điều lệ , nghi thức mới của Đội . Tổ chức Đội đã tập hợp được hơn 80 % thiếu niên , nhi đồng vào Đội TNTP Hồ Chí Minh . Trong năm qua đã có hơn 60.000 em được công nhận là cháu ngoan Bác Hồ , có hàng nghìn đội viên lớn tuổi được vinh dự đứng trong hàng ngũ của Đoàn . Công tác xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh làm hạt nhân đoàn kết giáo dục thanh niên . Hai năm qua Đoàn đã không ngừng giáo dục , quán triệt sâu sắc đường lối chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước . Các tỏ chức của Đoàn đã biết kết hợp chặt chẽ giữa chính trị và rèn luyện trong thực tiễn lao động sản xuất . Đi đôi với việc xây dựng Đoàn về mặt tư tưởng , Đoàn đã chú trọng xây dựng Đoàn về mặt tổ chức làm cho tổ chức Đoàn lớn mạnh về

225

chất lượng và số lượng . Cuộc vận động" Xây dựng chi đoàn chủ động công tác "

và " Toàn

Đoàn tham gia xây dựng

Đảng " . Kết quả , tổ chức cơ sở Đoàn cơ quan vững mạnh và khá ngày càng tăng , từ 64 % năm 1977 lên 76 % năm 1978 . Số chi đoàn cơ sở kém giảm dần . Nhiều tổ chức cơ sở Đoàn bước đầu đã phát huy được tính chủ động , sáng tạo trong việc xây dựng chương trình công tác và hoạt động . Ngoài ra , Đoàn các cấp , đặc biệt là cấp cơ sở và cấp huyện được kiện toàn . Đội ngũ cán bộ của Đoàn từ tỉnh đến cơ sở được đổi mới , bổ sung và từng bước được trẻ hoa cho phù hợp với yêu cầu mới của cách mạng . Thực hiện cuộc vận động " Toàn Đoàn tham gia xây dựng Đảng " nhằm tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức về Đảng cho đoàn viên , thanh niên , tạo ra môi trường thuận lợi để đoàn viên thanh niên phấn đấu cho lý tưởng và mục tiêu cao cả của Đảng . Cuộc vận động " Toàn Đoàn tham gia xây dựng Đảng "

đã tạo được sự chuyển biến

mạnh mẽ cho đoàn viên thanh niên về ý thức xây dựng Đảng , về niềm tin và lòng trung thành đối với Đảng , tự giác phấn đấu cho lý tưởng của Đảng và trở thành đảng viên . Hai năm qua Đoàn đã bổ sung cho Đảng hàng nghìn đoàn viên ưu tú . Chỉ tính riêng 9 tháng năm 1979 , Đoàn đã giới thiệu cho Đảng 2.500 đoàn viên ưu tú , đã có hơn 500 đoàn ưu tú được kết nạp Đảng nhân

kỷ niệm ngày 2

tháng 9 năm 1979 . Tháng 10 năm 1980, Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ II tiến hành tại thị xã Yên Bái , có 180 đại biểu đại diện cho 26 vạn đoàn viên về dự . Đại hội đã quyết định chương trình hành động của tuổi trẻ toàn tỉnh là : Phát huy vai trò xung kích của Đoàn tiến quân mạnh mẽ vào mặt trận sản xuất , học tập và rèn luyện , sẵn sàng chiến đấu đập tan

226

mọi âm mưu

xâm

lược của kẻ thù , xây dựng Đoàn , Đội

vững mạnh với 3 phong trào lớn là : · - Xung kích tình nguyện trong lao động sản xuất . Xung kích tình nguyện làm chủ đường biên .

Xung kích học tập , rèn luyện và xây dựng cuộc sống mới . Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn khoá II gồm 47 đồng chí, Ban Thường vụ 11 đồng chí , đồng chí Vũ Sửu . Tỉnh uỷ viên , uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá IV ) , Bí thư Tỉnh Đoàn (khoá I) được bầu lại làm Bí thư Tỉnh Đoàn , đồng chí Trần Miều , đồng chí Hoàng Thị Đinh , đồng chí Nông Ngọc Tính là Phó Bí thư Tỉnh Đoàn . Sau Đại hội Đoàn toàn tỉnh Hoàng Liên Sơn lần thứ II , một khí thế thi đua sôi nổi và sâu rộng của tuổi trẻ các dân tộc trong tỉnh được triển khai rầm rộ , thu hút hàng vạn đoàn viên thanh niên từ vùng thấp đến vùng cao , từ nông thôn đến công trường , nhà máy , trường học , bệnh viện , đơn vị lực lượng vũ trang hưởng ứng nhằm lập thành tích xuất sắc nhất chào mừng Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ III , và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đoàn . Có thể nói công tác Đoàn và phong trào thanh niên Yên Bái bước vào thập kỷ mới , thập kỷ 80 với những sự kiện trọng đại trong đời sống chính trị của mình . Cuộc vận động tổ chức lại sản xuất , định canh định cư , xây dựng vùng kinh tế mới củng cố quan hệ sản xuất XHCN , nhất là phong trào hợp tác hoá nông lâm nghiệp đã được thanh niên trong toàn tỉnh

hưởng ứng sôi nổi .

Năm 1980 , ngoài 742 HTX , tỉnh đã xây dựng được 23 nông trường ( trạm trại và 12 lâm trường) . Điển hình như trạm

227

trồng rừng của huyện Trạm Trấu liên tục hoàn thành vượt mức kế hoạch được giao . Thực hiện phương châm đưa chăn nuôi lên thành ngành sản xuất , phong trào " Nhà nhà chăn nuôi , người người chăn nuôi" với mục tiêu phấn đấu mỗi hộ nuôi từ 3 đến 5 con lợn , mỗi người nuôi từ 5 đến 7 con gà . Trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp có nhiều cố gắng , góp phần phục vụ sản xuất và xây dựng cơ bản . Các ngành tài chính , ngân hàng , thương nghiệp , giao thông bưu điện đã nỗ lực khắc phục khó khăn để phục vụ sån xuất và đời sống nhân dân . Những phong trào " Ba xung kích làm chủ tập thể" , " Ba mũi tiến công chống tiêu cực " được duy trì và phát triển . Thực hiện vai trò xung kích trên mặt trận làm phân bón , với chiến dịch " 35 triệu tấn phân bón chiến thắng quân xâm lược " do Trung ương Đoàn và Bộ Nông nghiệp phát động , chỉ trong thời gian ngắn , tuổi trẻ toàn tỉnh đã làm được 20 vạn tấn phân và nuôi thả 1.500 hécta bèo hoa dâu . Dẫn đầu phong trào làm phân bón có huyện Đoàn Văn Yên đã thu hút đông đảo lực lượng thanh niên tham gia , kết quả đã làm được 20.000 tấn phân các loại. Trong lao động sản xuất đã xuất hiện nhiều tấm gương điển hình , tiên tiến làm phân bón . Đó là đoàn viên thanh niên Nguyễn Thị Mão ở xã Mậu A (huyện Văn Yên ) đã làm được 11,5 tấn phân / vụ ; đó là Trần Thị Phương xã Tuy Lộc (thị xã Yên Bái) làm được 13 tấn phân /vụ . Trên mặt trận làm thuỷ lợi , các tổ chức Đoàn đã hăng hái đảm nhận các công trình trọng điểm , giải quyết những khâu chính như xây dựng cơ bản , hoàn chỉnh thuỷ nông với hơn 30.000 ngày công , đào đắp được 280.204 m3 đất đá , chiếm gần 70 % tổng số lượng đào đắp của toàn tỉnh . Điển hình là các huyện 228

Đoàn Văn Yên và các xã Chấn

Thịnh , Thượng Bằng La (Văn Chấn ), Yên Bình ( huyện Yên Bình ) , xã Mường Lai ( Lục Yên ) là những cơ sở Đoàn có phong trào làm

thuỷ lợi khá nhất .

Cùng với phong trào làm thuỷ lợi , tuổi trẻ toàn tỉnh đã tiến quân mạnh mẽ vào mặt trận khai hoang , phục hoá với gần 130.000 công , đưa hơn 500 hécta đất vỡ hoang vào gieo cấy và trồng trọt . Thi đua với

tuổi trẻ trên

mặt trận sản xuất nông

nghiệp , tuổi trẻ trong các xí nghiệp , hầm mỏ , nhà máy cũng sôi nổi tiến quân vào mặt trận sản xuất công nghiệp với nhiều hình thức phong phú, sôi động. Đoàn thanh niên trong các xí nghiệp công nghiệp , giao thông vận tải , xây dựng cơ bản đều thành lập được các tổ , nhóm khoa học trẻ , câu lạc bộ , tổ hỗ trợ sáng kiến . Việc đảm nhận công trình thanh niên ; phân xưởng thanh niên , xe máy thanh niên ; ngày tuần thanh niên tham gia quản lý , v.v ... đã trở thành phổ biến . Hưởng ứng thi đua lập thành tích chào mừng kỷ niệm ngày thành

lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (26/3/1931

26/3/1980 ) và 10 năm Đoàn , Đội được mang tên Bác Hồ kính yêu do Trung ương Đoàn phát động ; cán bộ đoàn viên , thanh niên và các em thiếu nhi trong toàn tỉnh đã sôi nổi thi đua trên các mặt lao động sản xuất . Đã có trên 60.000 đoàn viên thanh niên xuống đồng làm đất , nhổ mạ , chuyển phân và tu sửa mương máng dẫn nước vào đồng để đảm bảo cấy hết diện tích . Điển hình trong phong trào làm phân bón là các huyện Văn Yên , Văn Trấn , Trấn Yên , Yên Bình v.v ... Đoàn đã tham gia tu sửa và nạo vét 52.000 mét vuông , hoàn chỉnh 250 công trình thủy nông lớn nhỏ phục vụ nước tưới cho vụ Đông Xuân . Đoàn thanh niên đã áp dụng nhiều

229

biện pháp thâm canh trong nông nghiệp , Đoàn đã nhận chăm

sóc 300 hécta lúa tăng sản cho HTX , áp dụng tưới

tiêu theo phương pháp khoa học cho 311 hécta lúa xuân . Trên mặt trận khai hoang và trồng màu

đoàn viên và

thanh niên thuộc huyện Trạm Tấu đã tích cực trồng được 1500 hécta sắn , khoai , phát và khai phá được 120 hécta ruộng bậc thang . Điển hình là huyện

Đoàn Trạm Tấu đã

phát động đợt thi đua lao động cộng sản chủ nghĩa với chủ đề " Tuổi trẻ xung kích sáng tạo , tiến quân mạnh mẽ vào mặt trận nông nghiệp " trong toàn Đoàn . Tính đến ngày 30 1-1980 , toàn Đoàn đã làm được 330 tấn phân hữu cơ , đốn phát được 30 hécta chè . Riêng đoàn viên thanh niên các chi đoàn thuộc cơ quan quanh huyện chỉ trong ngày đầu ra quân đã làm

cỏ đốn phát được 11 hécta chè.

Trong ngành công nghiệp và tiểu

thủ công nghiệp ,

đoàn viên , thanh niên đã thi đua đăng ký tình nguyện lao động vượt mức kế hoạch phát triển mạnh mẽ , 100 % đoàn viên , thanh niên đã đăng ký hoàn thành vượt mức kế hoạch năm

1980. Để tỏ lòng biết ơn công lao trời biển đối

với Bác Hồ kính yêu , đoàn viên , thanh niên và đội viên thiếu niên đã trồng được 23 đồi cây ơn Bác với số lượng là 43.700 cây các loại . Cùng với

nhiệm

vụ

lao động sản

xuất ,

đoàn viên

thanh niên trong toàn tỉnh đã đi đầu trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc , giữ gìn an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội . Đã có 100 % cán bộ đoàn viên đăng ký nghĩa vụ quân sự , sẵn sàng lên đường nhập ngũ , ngày lên đường giao quân thực sự là ngày hội của tuổi trẻ . Trong công tác an ninh quốc phòng , phong trào " Tuổi trẻ anh hùng bảo vệ Tổ quốc " tiếp tục phát huy tác dụng ,

230

đoàn viên và thanh niên đã hăng hái tham gia các Đội thanh niên xung kích , phát động đợt thi đua " Chiến dịch 90 ngày đêm lập công mừng Đoàn , dâng Bác" . Tuổi trẻ trong lực lượng quân đội ra sức đẩy mạnh cuộc vận động " Phát huy bản chất cách mạng nâng cao sức mạnh chiến đấu , thắt chặt đoàn kết quân dân , đập tan mọi âm mưu phá hoại xâm lược của kẻ địch " . Việc phối hợp 3 lực lượng thanh niên công an , quân đội và thanh niên địa phương được mở rộng . Hình thức kết nghĩa giữa tổ chức Đoàn và thanh niên các địa phương, đơn vị phát triển hơn , vừa làm tốt công tác trị an mà còn có tác dụng giáo dục xây dựng tổ chức Đoàn .

II . TUỔI TRẺ THI ĐUA HỌC TẬP VÀ RÈN LUYỆN , ĐI ĐẦU THỰC HIỆN THẮNG LỢI CÁC CHƯƠNG TRÌNH HÀNH ĐỘNG CỦA ĐOÀN ( 1981 - 1985) .

Sau chiến thắng biên giới , rất nhiều vấn đề cần được giải quyết , trong đó nổi cộm lên là vấn đề kinh tế - xã hội của toàn tỉnh . Vì thế nhiệm vụ chính trị và phát triển kinh tế là nhiệm vụ hàng đầu củ Đảng bộ , nhân dân và thế hệ trẻ toàn tỉnh . Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ của tỉnh lần thứ II (tháng 12 năm 1980) ; Chỉ thị 100 CT/ TW về khoán sản phẩm đến người lao động . Kết quả là toàn tỉnh đã có 516/629 HTX nông nghiệp thực hiện khoán theo Chỉ thị 100 CT/ TW . Thực hiện Chỉ thị đó tỉnh Đoàn đã kịp thời chuyển hướng hoạt động cho phù hợp với phương thức khoán . Trước tiên Tỉnh Đoàn đã phối hợp với Ban nông nghiệp Tỉnh uỷ , Sở nông nghiệp tỉnh mở hội nghị triển khai Chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương , Tỉnh Đoàn đã có kế hoạch , chương trình kinh tế , tập trung sức đỡ đầu hai công trình thanh niên , đó 231

" I

là : Công trình khai thác phân bón Ba Khe và nông trường Bảo Ái " . Mặt khác Tỉnh Đoàn còn huy động đoàn viên và thanh niên trong tỉnh đẩy mạnh các hoạt động trong phong trào làm

phân bón . Kết quả trong vụ

Đông - Xuân ( 1980

1981 ) Đoàn đã làm được 150.000 tấn phân các loại , trong đó có 110.000 tấn phân chuồng và 40.000 tấn phân xanh và các nguồn phân thiên nhiên khác . Trên mặt trận làm thuỷ lợi , Đoàn đã chủ động vận động đoàn viên , thanh niên tích cực tham gia lao động trên các công trường . Chỉ trong vòng 6 tháng đầu năm 1981 thanh niên đã đào đắp được hơn 56.000m3 đất đá , tu sửa nạo vét hàng trăm

kilômét kênh mương . Các đội thuỷ

lợi được thành lập , chuyên làm nhiệm vụ sửa chữa công trình và tưới tiêu cho các đồng ruộng khô cằn . Tiêu biểu làm

tốt là các huyện Trấn Yên , Lục Yên , Văn Yên . Công tác khai hoang phục

hoá cũng phát triển rất

mạnh , tiêu biểu là thanh niên các huyện Yên Bình , huyện Văn Chấn , Mù Cang Chải . Kết quả

6 tháng đầu năm đã

khai phá và đưa vào việc trồng lúa , ngô , sắn được 500 hécta . Trên mặt trận sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp , tổ chức Đoàn các cơ sở đã động viên tổ chức cho đoàn viên thanh niên

đăng ký lao động tình nguyện vượt

mức kế hoạch . Kết quả toàn tỉnh đã có 19.720 đoàn viên , thanh niên đăng ký , 370 phân đoàn , 180 chi đoàn và 39 Đoàn cơ sở đăng ký tập thể thanh niên lao động vượt mức kế hoạch . Phong trào " Tuổi trẻ sáng tạo " đã trở thành phong trào rộng lớn trong thanh niên công nhân , nhiều sáng kiến được áp

dụng vào sản xuất có giá trị kinh tế cao . Trong

năm qua đã có 1000 đoàn viên , thanh niên đăng ký đề tài

232

nghiên cứu khoa học , áp dụng sáng kiến cải tiến kỹ thuật . Đoàn viên trong các HTX thủ công nghiệp , tiểu thủ công nghiệp đã tận dụng các nguồn vật liệu sẵn có ở địa phương sản xuất được hàng trăm mặt hàng tiêu dùng để phục vụ nhân dân và xuất khẩu . Phong trào " Xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa " tiếp tục được chú trọng và phát triển mạnh , kết hợp với phong trào thi đua " Hai tốt " ở trong các trường học đã trở thành phong trào sâu rộng phát triển trong toàn tỉnh . Các hoạt động văn hoá văn nghệ thể dục , thể thao được các cấp bộ Đoàn tổ chức chỉ đạo chặt chẽ đã làm cho sinh hoạt và hoạt động của thanh niên thêm phong phú . Nhân dịp kỷ niệm

ngày thành lập Đoàn 26/3 đã có 80 % cơ sở

Đoàn tổ chức hội thao ,

100 % huyện thị tổ chức thi đấu

TDTT . Đoàn cũng tăng cường phối hợp với Sở y tế , Sở thể dục thể thao tổ chức hội thao 3 môn phối hợp với sự tham gia của 9 đơn vị , đã có hơn 100 vận động viên tham gia thị đấu đạt kết quả tốt . Đã có 90 huyện thị và Đoàn trực thuộc , 70 % cơ sở Đoàn đã tổ chức hội diễn văn nghệ với 189.720 lượt người xem . Thông qua phong trào , Đoàn đã giáo dục cho thanh niên nếp sống tươi trẻ , lạc quan góp phần làm giảm bớt những hiện tượng tiêu cực trong thanh thiếu niên . Trong công tác xã hội , thực hiện chủ trương của Đảng về việc khắc phục những mặt tiêu

cực trong hoạt động

kinh tế xã hội , Đoàn đã mở cuộc vận công chống tiêu

động " Ba mũi tiến

cực" , nhằm động viên đoàn viên thanh

niên đi đầu đấu tranh chống các tệ nạn ăn cắp của công , tệ hối lộ ; nhiều đoàn viên , thanh niên tích cực đấu tranh với những sai phạm

ở các cơ sở Đoàn đã trong quản lý kinh

tế và quản lý xã hội .

233

Thực hiện

Nghị quyết 03 của Ban Chấp hành Trung

ương Đoàn ; tại kỳ họp lần thứ V ( từ ngày 15 đến

ngày 17

7-1981 ) , Tỉnh Đoàn đã phát động cuộc vận động : Tất cả hướng về cơ sở , không ngừng kiện toàn tổ chức và nâng cao trình độ lãnh đạo cán bộ Đoàn cơ sở ; lấy mục tiêu " Cơ sở hai vững mạnh " là nhiệm vụ trung tâm của toàn Đoàn . Trong cuộc vận động ấy , tiêu biểu có các huyện : Yên Bình , Văn Yên , Trấn Yên đã đạt được 80 % cơ sở đoàn vững mạnh . Đi đôi với việc củng cố và phát triển cơ sở Đoàn , công tác phát triển đoàn viên mới cũng đặc biệt chú trọng . Chỉ trong 6 tháng đầu 1981 Đoàn đã kết nạp được 12.750 đoàn viên mới , giới thiệu cho Đảng để bồi dưỡng kết nạp được 2.420 đoàn viên ưu tú . Điển hình là các huyện Trấn Yên , thị xã Yên Bái , Lục Yên kết nạp được 5.000 đoàn vien mới bằng 40 % trong toàn tỉnh . Công tác phụ trách giáo dục thiếu niên , nhi đồng có bước phát triển rõ rệt . Hệ thống tổ chức mạng lưới cán bộ phụ trách từ tỉnh đến cơ sở được chăm lo xây dựng củng cố. Tỉnh Đoàn đã thành lập Hội đồng phụ trách thiếu nhi gồm

11 đồng chí , kết quả bước đầu được đông đảo các bậc

cha mẹ của các em thiếu nhi hoan nghênh . Cuộc vận động chi đội mạnh , sao nhi đồng , phong trào " Kế hoạch nhỏ " , " Công tác Trần Quốc Toản " cùng với việc giáo dục theo chủ đề , xây dựng liên đội vững mạnh được chú ý ở tất cả các trường học . Kết quả đã có 40.000 đội viên đạt danh hiệu cháu ngoan Bác Hồ , hàng vạn thiếu nhi được kết nạp vào Đội Thiếu niên Tiền phong và Đội Nhi đồng Hồ Chí Minh . Quán triệt các Nghị quyết của Đại hội đại biểu Đảng toàn

tỉnh lần thứ III ; Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng

toàn quốc lần thứ V và các Nghị quyết của Đại hội Đoàn toàn

quốc lần thứ IV , xác định

trong thời gian tới phải

thực hiện cho được 3 mặt công tác của Đoàn là : 234

+ Nâng cao giác ngộ lý tưởng cộng sản

chủ nghĩa ,

quyết tâm học tập , rèn luyện trở thành lớp người mới làm chủ phát triển toàn diện . + Đẩy mạnh phong trào " Ba xung kích làm chủ tập thể " thành cao trào thi đua hành động cách

mạng của tuổi trẻ ,

thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc . + Xây dựng Đoàn vững mạnh , nhanh chóng tổ chức , đoàn kết , tập hợp thế hệ trẻ thành lực lượng làm chủ tập thể .

Thông qua việc thực hiện ba mặt công tác của Đoàn , các cấp bộ Đoàn và phong trào thanh niên toàn tỉnh đã có sự đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh . Tỉnh Đoàn đã triển khai đợt sinh hoạt chính trị " Tìm hiểu và thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ V của Đảng và Nghị quyết hội nghị lần thứ 4 của Ban chấp hành Trung ương Đoàn " . Thông qua đợt sinh hoạt chính trị, nhằm làm cho mỗi đoàn viên thanh niên nắm được những nội dung cơ bản của Nghị quyết . Từ đó tích cực đẩy mạnh hơn nữa phong trào " Ba xung kích làm chủ tập thể" . Bằng việc thực hiện tốt chương trình hành động do Nghị quyết hội nghị lần thứ 4 của BCH Trung ương Đoàn đề ra . Kết quả các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh hưởng ứng một cách rầm rộ đã có những buổi sinh hoạt chính trị phong phú , sinh động , thiết thực hấp dẫn đối với thanh niên , như : Hội thảo , diễn đàn , sinh hoạt câu lạc bộ , hành quân cắm trại , tham quan di tích lịch sử ... Bên cạnh đó , Tỉnh Đoàn còn động viên các cơ sở Đoàn phải đẩy mạnh hoạt động văn hoá , văn nghệ , TDTT qua đó giáo dục lòng yêu nước , yêu quê hương , rèn luyện mình trở thành những người có ích cho xã hội .

235

Trên

mặt trận sản xuất nông nghiệp , Đoàn đã tập

trung chỉ đạo các cơ sở Đoàn cơ sở và đoàn viên , thanh niên đi đầu trong việc thực hiện xây dựng hệ thống giống từ tỉnh đến cơ sở , đảm bảo đủ giống cho sản xuất . Phấn đấu trong năm

1982

-

1983 có khoảng 50 % và đến năm

1985

có

khoảng 80 % số HTX có đội chuyên giống . Tăng cường mở rộng diện tích gieo trồng cây lương thực , bằng cách khai hoang , phục hoá , tăng vụ ; góp phần đưa tổng diện tích gieo trồng cây lương thực đến năm 1985 là 123.850 hécta . Bình quân mỗi năm tăng trên 3.600 hécta nhất là đối với vùng kinh tế mới . Bước vào sản xuất vụ chiêm xuân 1981 - 1982 , nhiều chi đoàn trong tỉnh đã tổ chức sinh hoạt chính trị nhằm

quán triệt sâu sắc và bàn biện pháp để thực hiện Chỉ

thị 100 của Ban Bí thư TW Đảng . Từ đó tỉnh Đoàn đã phát động trong toàn Đoàn phong trào thi đua vượt khoán , với khẩu hiệu

hành động cách mạng " Quyết tâm vượt năng

suất , sản lượng , giao nộp đủ sản phẩm " . Qua ba vụ sản xuất đã có 56.455 đoàn viên thanh niên ở 168 Đoàn cơ sở tham gia nhận khoán , 34.177 đoàn viên thanh niên vượt khoán . Riêng vụ Đông Xuân 1981 - 1982 đã có 2.578 đoàn viên , thanh niên vượt chỉ tiêu sản phẩm giao khoán của HTX , góp phần tăng hơn 2000 tấn thóc . Điển hình trong phong trào vượt khoán là đoàn viên thanh niên xã Ngòi A , An Thịnh (huyện Văn Yên ) đã có 234 đoàn viên , thanh niên nhận với HTX 23 mẫu ruộng thuộc diện đất xấu , nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật nên đã đạt được sản lượng 31.450 kg, vượt chỉ tiêu giao 11.450 kg. Trên mặt trận an ninh quốc phòng , Đoàn đã xung kích đi đầu trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc , giữ gìn an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội , toàn tỉnh đã có 50 % lực lượng thanh niên tham gia xây dựng được 6.892 tổ 236

an ninh nhân dân . Nhiều cơ sở Đoàn đã tổ chức chỉ đạo rất sát sao về việc xây dựng nếp sống mới trong thanh niên , tổ chức hoạt động văn hoá nghệ thuật , TDTT như thị xã Yên Bái , huyện Văn Trấn ... Quán triệt Chỉ thị số 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về " Tăng cường giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ " và Nghị quyết lần thứ 6 của BCH Trung ương Đoàn khoá IV và nhiệm vụ công tác tư tưởng của Đoàn ; tỉnh Đoàn đã triển khai trong toàn tỉnh " Cuộc hành quân theo bước chân những người anh hùng " . Có thể nói đây là một phương thức giáo dục truyền thống cách mạng thông qua các hoạt động cụ thể phong phú và hấp dẫn nhằm giúp cho thanh , thiếu niên nhận thức một cách sâu sắc về lịch sử chiến đấu vinh quang của Đảng, của dân tộc qua các giai đoạn cách mạng vẻ vang . Trên cơ sở đó , bồi dưỡng lòng tự hào dân tộc , lòng biết ơn của tuổi trẻ đối với các thế hệ cách mạng cha anh đã chiến đấu , hy sinh quên mình vì độc lập , tự do và CNXH , vì hạnh phúc của nhân dân . Cuộc vận động hành quân theo bước chân những người anh hùng đã hướng mọi hành động của đoàn viên và thanh niên trong toàn tỉnh vào việc thực hiện những nhiệm vụ chính trị đặt ra cho tuổi trẻ qua các thời kỳ của cách mạng. Từ khi phát động cho đến tháng 7-1983 đã có 11/21 huyện , thị Đoàn trực thuộc thành lập được bộ chỉ huy của cuộc hành quân , tổ chức lễ xuất quân , thu hút 14.000 đoàn viên , thanh niên các em thiếu niên tham gia các ngày lễ kỷ niệm như: Chiến thắng Điện Biên Phủ (ngày 7/5/1954) và ngày sinh nhật Bác ( 19/5/1890) . Ngoài ra cuộc vận động cũng đã thu hút 15.000 đoàn viên thanh niên tham gia xây dựng các công trình thuỷ lợi , khai hoang , làm đường , khai thác gỗ .

237

1

Thông qua cuộc hành quân , tổ chức Đoàn được củng cố và vững mạnh , các cấp bộ Đoàn trong toàn tỉnh đã làm tốt công tác phát triển đoàn viên , chỉ riêng tháng 7/1983 đã có 15 Đoàn cơ sở được phát thẻ , 29 chi đoàn và 489 đoàn viên đủ tư cách . Thực hiện Nghị quyết Hội nghị BCH Đoàn lần thứ 4 của tỉnh về việc mở Đại hội cơ sở và Đại hội cấp huyện để tiến tới mở Đại hội Đoàn của tỉnh lần thứ III . Đến hết tháng 6-1983 đã có 100 % ( 21/21 ) huyện thị , Đoàn trực thuộc đã tiến hành xong Đại hội . Hầu hết các BCH huyện , Thị Đoàn trực thuộc đã được kiện toàn . Công tác phát triển đoàn viên mới cũng có bước phát triển , toàn tỉnh đã phát triển được 4.073 đoàn viên , trong đó có 879 là đội viên lớn tuổi được làm lễ trưởng thành lên Đoàn , giới thiệu 5.000 đoàn viên ưu tú cho Đảng . Để tiếp tục đưa Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV đi vào cuộc sống . Tháng 5 năm 1982 , Hội nghị lần thứ IV BCH Trung ương Đoàn ( Khoá IV ) đã đề ra 3 chương trình hành động cách mạng của Đoàn và tuổi trẻ trong hai năm 1982 - 1983 , đó là : + Chương trình tuổi trẻ đẩy mạnh sản xuất lương thực . + Chương trình tuổi trẻ thực hành tiết kiệm + Chương trình tham gia giải quyết việc làm . Tháng 1 năm 1984 , Hội nghị lần thứ 7 BCH Trung ương Đoàn ( Khoá IV) đã bổ sung nội dung và đề ra 5 chương trình hành động cách mạng của tuổi trẻ cả nước trong thời gian tiếp theo . Tháng 12 năm 1984 , tại thị xã Yên Bái , Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên toàn tỉnh lần thứ III đã được khai mạc . Đại hội vinh dự được đón đồng chí Hà Thiết Hùng .

238

C CUR

Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng , Bí thư Tỉnh uỷ và đồng chí Hà Quang Dự Bí thư thứ hai Ban Chấp hành

953

Trung ương Đoàn đến dự và chỉ đạo Đại hội . Đại hội đã

doana

tổng kết và đánh giá 3 phong trào lớn của Đoàn , đặc biệt

Doar

tổng kết phong trào xung kích tình nguyện làm chủ đường

i hot a

biên và phong trào nhận công trình thanh niên cộng sản .

SE

Inthi

thi,Da

Đại hội cũng đã đề ra chương trình hành động cách mạng của tuổi trẻ .

các b Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn gồm 41 đồng chí , Ban Thường vụ 11 đồng chí . Đồng chí Vũ Sửu bước phá

được bầu lại làm Bí thư Tỉnh Đoàn ; các đồng chí Trần

Tên ti

Niên , Hà Lâm Kỳ , Hoàng Đường được bầu làm Phó Bí thư

thành

Tỉnh Đoàn .

1 Đại hội đã thông qua Nghị quyết thành lập Hội đồng

toàn cả Hoi ng

Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh do đồng chí Hà Lâm Kỳ - Phó Bí thư Tỉnh Đoàn làm Chủ tịch . Sau Đại hội , Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn đã vận dụng ,

à tuổit xây dựng kế hoạch triển khai các chương trình hành động cụ thể xuống các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh , các chương trình đó là : + Chương trình tuổi trẻ xung kích đẩy mạnh sản xuất lương thực và thực phẩm .

22

8.8

Ha Trung de mi

+ Chương trình tuổi trẻ sáng tạo , tiết kiệm và giải quyết việc làm cho thanh niên .

cảnướ + Chương trình tuổi trẻ xung kích trên mặt trận cải tạo XHCN và phân phối lưu thông . hội đã

+ Chương trình tuổi trẻ xung kích trên mặt trận an Jockha

ninh - quốc phòng , bảo vệ Tổ quốc .

t Hùng 239

ADA

à de n

1gthu

"

+ Chương trình tuổi trẻ học tập , rèn luyện và xây dựng con người mới XHCN. Thông qua việc thực hiện các chương trình hành động cách mạng của tuổi trẻ , vượt qua những khó khăn và thách thức mới, các cấp bộ Đoàn và phong trào thanh niên trong toàn tỉnh đã có sự đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà . Chương trình đẩy mạnh sản xuất lương thực và thực phẩm đã được các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh tích cực hưởng ứng . Thanh niên nông thôn đã tỏ rõ vai trò xung kích của mình trên mặt trận khoa học kỹ thuật, đặc biệt đi vào thâm canh tăng năng suất cây trồng. Điển hình có Huyện Đoàn Yên Bình đã tập trung chỉ đạo trồng cây sả , ép dầu sả và phát triển đồi chè vùng hồ Thác Bà , Huyện Đoàn Lục Yên đã nhận trồng hàng trăm hécta rừng , Huyện Đoàn Văn Yên xây dựng các " đồi quế hạnh phúc " ở vùng người Dao vượt kế hoạch sản xuất . Tỉnh Đoàn đã tiếp tục chỉ đạo các cơ sở Đoàn làm ruộng lúa , nương ngô tăng sản , vừa giúp cho đoàn viên thanh niên nâng cao trình độ vừa góp phần tăng thêm sản phẩm cho xã hội . Năm qua đã có 156 cơ sở Đoàn vùng thấp với 56.188 đoàn viên thanh niên tham gia đảm nhận 7.327 héc ta ruộng cao sản , 100 % đoàn viên thanh niên vượt khoán từ 5 – 10 % , năng suất lúa những ruộng khoán của thanh niên đạt từ 5,5 đến 6 tấn trên 1 héc ta . Điều đó chứng tỏ phong trào nhận ruộng tăng sản phát triển tốt . Tiêu biểu có các huyện Văn Trấn , Văn Yên , Lục Yên , đoàn viên thanh niên đều nhận vượt chỉ tiêu so với cùng kỳ năm trước . Việc xây dựng củng cố đội chuyên được duy trì và phát triển tốt , nhất là đội chuyên giống và bảo vệ thực vật . Điển hình các cơ sở Đoàn của các huyện Văn 240

Trấn ,

Văn

Yên , Trấn

chuyên

Yên , Yên

Bình ... đã duy trì được 275 đội

giống . 320 đội chuyển bảo vệ thực vật , cứu được

50 héc ta mạ khỏi chết rét..

Đi

đối

với

các hoạt động xung kích

chuyên là việc xây dựng nhiều

trong các đội

công trình “ Thanh niên

cộng sản ” - đây là loại hình rất đặc biệt , lực lượng thanh niên đóng vai trò chủ đạo , thu hút hàng vạn đoàn viên , thanh niên

tham

gia . Tiêu biểu như huyện Lục Yên , trong

vòng chưa đầy một năm đã tổ chức được 3 công trình thanh niên cộng sản cấp huyện : “ Ao cá Bác Hồ” , “ Thuỷ điện làng Át” . Riêng trên công trường thuỷ điện Làng Át đã có hơn 100 đoàn viên , thanh niên tham gia của

3 cơ sở

Đoàn : Mường Lai , Minh Tiến , Liễu Đô . Công trình này phục vụ tưới tiêu vùng trọng điểm

lúa của huyện . Đây là

công trình do Đoàn đứng ra nhận khoán gọn , hạch toán độc lập , với khối lượng đào đắp 5.000 m3 đất đá , trị giá 200.000 đồng . Chỉ tính riêng từ ngày 30 tháng 06 đến ngày 05 tháng 07 , hưởng ứng đợt thi đua chào

mừng

Festival - 12 , đoàn viên thanh niên trên công trường đã đào đắp được 1.000 m3 đất đá , vượt 180 % chỉ tiêu đề ra . Có thể nói đây là môi trường rèn luyện thanh niên để họ có điều kiện cống hiến và trưởng thành . Trong quá trình tham gia lao động trên công trường đã có 15 đoàn viên mới được kết nạp , 50 đoàn viên được phát thẻ Đoàn , 10 đoàn viên ưu tú được giới thiệu cho Đảng , 2 đoàn viên được kết nạp vào Đảng . Tỉnh Đoàn đã tổ chức 2 Trung đoàn Thanh niên xung phong đảm nhận vượt tuyến đường Hoàng Liên Sơn 1 với gần 1.000 đoàn viên , thanh niên tham gia , và đường Thuận Hải với hơn 600 đoàn viên , thanh niên tham gia xây dựng đường vành đai ra biên giới . Kết thúc hai công trình đã tích luỹ cho quỹ Đoàn hàng triệu đồng . 241

Thực hiện chương trình Tuổi trẻ lao động sáng tạo tiết kiệm

và giải quyết việc làm

“ Luyện

tay

nghề

thi

cho thanh niên , các hình thức

thợ giỏi” ,

trong các nhà

máy ,

xí

nghiệp , tổ khoa học trẻ được tổ chức , phát triển khá sâu rộng trong các tổ chức Đoàn . Thanh niên công nhân đẩy mạnh phong trào thi đua phấn đấu hoàn thành kế hoạch Nhà nước năm 1985 , đã có 227 cơ sở Đoàn , 903 chi đoàn trong công nghiệp

tổ chức cho 23.600 đoàn viên thanh

niên đăng ký phấn đấu hoàn thành kế hoạch Nhà nước 100 % . Kết quả 6 tháng đầu năm

đã có 21.576 đoàn viên

thanh niên hoàn thành kế koạch , 8.570 đoàn viên thanh niên vượt mức kế hoạch từ 2 đến 5 ngày . Đoàn Thanh niên Liên hiệp xí nghiệp chè Trần Phú , Tổng Công ty xây dựng Vĩnh Phú (cũ ) đã tổ chức phát động thi đua 40 ngày đêm nước rút ... Thi đua tiết kiệm trong sản xuất và tiêu dùng được đẩy mạnh , trong năm 1984 đoàn viên và thanh niên đã tiết kiệm được 60 tấn xăng dầu , mỡ các loại , 125 tấn sắt thép , thu gom được 6750 vỏ bao xi măng ... Phong trào gửi tiền tiết kiệm “Vì tương lai đất nước và tuổi trẻ” , “ Mua công trái xây dựng Tổ quốc ” được tuổi trẻ trong toàn tỉnh tích cực hưởng ứng . Kết quả là đoàn viên và thanh niên trong toàn tỉnh đã mua công trái đạt 2,1 triệu đồng , 10 con trâu , bò , 25 tấn thóc ... Những hình thức này bước đầu đã có tác dụng thiết thực , thể hiện vai trò và khả năng tổ chức Đoàn trên mặt trận lao động sáng tạo và tiết kiệm . Thông qua phong trào lao động sáng tạo và tiết kiệm

mà nhiều đoàn viên , thanh

niên trưởng thành nhiều mặt , bổ sung cho đội ngũ công nhân những người thợ giỏi , lành nghề ... Chương trình Tuổi trẻ xung kích trên

mặt trận cải tạo

xã hội chủ nghĩa và phân phối lưu thông đã có bước phát

242

triển từ khi có Nghị quyết của Bộ Chính trị ( ngày 23 tháng 06 năm năm

1981 ) và Chỉ thị 109 – CT/TW ngày 19 tháng 05

1981 , Tỉnh Đoàn đã động viên thanh niên trong toàn

tỉnh tích cực tuyên truyền những chính sách của Đảng và Chính phủ về xây dựng và củng cố các hợp tác xã . Tổ chức Đoàn trong các cơ quan quản lý Nhà nước , các xí nghiệp công nông nghiệp đang từng bước thực hiện tốt cơ chế khoán mới ; còn trong các xí nghiệp công nghiệp , đoàn viên thanh niên đi đầu thực hiện Quyết định 25 , 26 CP của Hội đồng Bộ trưởng về khoán trong công nghiệp . Đoàn viên thanh niên trong các cơ quan hành chính sự nghiệp , cơ quan phân phối lưu thông đã tham gia một cách rất tích cực việc quản lý , thiết lập lại trật tự kinh tế xã hội chủ nghĩa , quản lý thị trường , quản lý nguồn hàng . Phong trào xây dựng “ Quầy hàng thanh niên ” , “ Cửa hàng thanh niên ” được nhân rộng và phát triển trong toàn tỉnh . Đoàn viên thanh niên trong các ngành lương thực , thương nghiệp , giao thông vận tải đã tích cực vận chuyển hàng ngàn tấn hàng hoá , lương thực , thực phẩm phục vụ nhân dân trong tỉnh ; vận chuyển hàng vạn lượt hành khách đi lại an toàn . Thực hiện chương trình : Tuổi trẻ xung kích trên mặt trận an ninh – quốc phòng bảo vệ Tổ quốc , đã được các cấp bộ Đoàn chỉ đạo chặt chẽ , phong trào đã có những bước phát triển mới với nội dung và hình thức hoạt động hết sức phong phú . Hình thức kết hợp “ Ba lực lượng” không ngừng được củng cố và mở rộng , đoàn viên và thanh niên đã tham gia bảo vệ và giữ gìn trật tự an ninh nhất là bảo vệ những ngày lễ lớn , ngày hội . Tỉnh Đoàn đã có Ban quân sự , an ninh , thể dục thể thao ; tổ chức lịch giao ban hàng tháng cho các Huyện Đoàn để kịp thời nắm

bắt tình hình

và giải quyết kịp thời các tình huống xấu xảy ra . 243

Thanh niên trong lực lượng dân quân tự vệ đã tích cực huấn luyện sẵn thành

huấn

sàng chiến

luyện năm

đấu . Nhiều

đơn vị đã hoàn

1985 , trong hai đợt tuyển quân

năm 1985 đã hoàn thành tốt , bảo đảm thực hiện 100 % chỉ tiêu . Điển hình như các huyện Yên

Bình , Lục Yên , thị xã

Yên Bái , các cơ sở Đoàn đã phối hợp tổ chức chu đáo ngày hội giao quân , có tác dụng động viên khích lệ thanh niên hăng hái lên đường nhập ngũ bảo vệ Tổ quốc . Phong trào “Vì điểm tựa tiền tiêu ” đã được thanh niên trong toàn tỉnh tham gia rất tích cực và sôi nổi. Tiêu biểu có các huyện Yên Bình , Trấn Yên , Văn Yên , Văn Trấn , thị xã Yên Bái đã vận động đoàn viên , thanh niên , thiếu niên ủng hội bộ đội ở nơi biên giới 12.700 kg gạo , 3150 kg rau xanh , 250 chiếc xô múc nước , 230 m3 củi , 2.500 cây tre để lát hầm . Riêng các em thiếu nhi đã gửi hàng vạn bức thư , tranh ảnh , động viên tinh thần bộ đội ở nơi biên giới , hải đảo . Với chương trình : Tuổi trẻ xung kích trên mặt trận học tập ,

rèn luyện

và xây dựng con người mới xã hội chủ

nghĩa , Đoàn rất coi trọng giáo dục toàn diện nhằm cho đoàn viên thanh niên tưởng cũng như niềm

giúp

định hướng được cuộc sống , lý

tin vào sự lãnh đạo của Đảng .

Từ sau Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ III , Tỉnh Đoàn đã chỉ đạo , triển khai ở tất cả các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh về công tác giáo dục chính trị tư tưởng , nâng cao năng lực làm

chủ tập thể cho đoàn viên thanh niên , coi đây là

nhiệm vụ hàng đầu trong giai đoạn hiện nay . Với tinh thần đó , Tỉnh Đoàn đã tiến hành đợt sinh hoạt chính trị tư tưởng rộng khắp ở tất cả các cơ sở Đoàn với chủ đề “ Tôi – người đoàn viên thanh niên cộng sản ” vạn đoàn viên thanh niên tham

gia , điển

đã thu hút hàng hình như thị xã

Yên Bái , tính đến cuối tháng 8-1984 đã có 72 cơ sở Đoàn

244

đã tích cực triển

khai một cách

đoàn viên thanh niên tham

mạnh mẽ , thu hút 8.750

gia sinh hoạt . Đây là hình

thức sinh hoạt chính trị rất phù hợp với đoàn viên thanh niên . Một số cơ sở Đoàn đã đưa hình thức này vào sinh hoạt và hoạt động có nề nếp , qua đó khơi dậy trong tâm hồn họ ý thức và tinh thần trách nhiệm đối với địa phương và đất nước . Thông qua các chương trình giáo dục cơ bản , các cơ sở Đoàn cũng đã tổ chức các hoạt động thiết thực , cụ thể dưới nhiều hình thức phong phú nhân kỷ niệm những ngày lễ lớn , những sự kiện chính trị trong nước và ở địa phương , như tổ chức nói chuyện , tìm hiểu về truyền thống Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9 ; tổ chức học tập “Năm học lý luận chính trị cơ bản ”

đã thu hút

16/21

huyện , thị tích cực tham gia . Đặc biệt các tổ chức Đoàn trong ngành giáo dục đã tổ chức đợt thi đua “Rèn luyện học tập nừng 30 năm chiến thắng Điện Biên Phủ ”

đã

đóng góp hơn 20.000 đồng để ủng hộ xây dựng thư viện Điện Biên Phủ . Tiếp tục cuộc hành quân

truyền

thống

“ Theo bước chân những người anh hùng” , các cơ sở Đoàn đã tiến hành sơ kết bước 1 , để tiến tới hội quân và phát động trong toàn Đoàn tổ chức đợt 2 . Phong trào thi đua xây dựng tập thể học tập xã hội chủ nghĩa và tập thể giáo viên xã hội chủ nghia tiếp tục được đẩy mạnh . Kết thúc năm học 1984 – 1985 đã có 21/40 trường phổ thông trung học chuyên nghiệp đăng ký tích cực tham gia . Hơn 98 % học sinh ở các trường phổ thông trung học đã tốt nghiệp . Nhiều trường đã tổ chức hoạt động hè cho các em , chủ động phối hợp với địa phương để hoạt động và đã thu được kết quả tốt . Tiêu biểu học sinh phổ thông trung học ở các huyện như Văn

Trấn , thị xã

Yên Bái có gần 1.000 đoàn viên thanh niên tham gia phụ

245

trách thiếu nhi , hàng ngàn thanh niên học sinh tham làm chổi chít , tăm

gia

mành , hàng xuất khẩu . Bước vào năm

học mới , Đoàn thanh niên các trường đã chủ động nhanh chóng ổn

định tổ chức , phát huy vai trò xung kích xây

dựng nếp sống kỷ luật , trật tự . Năm học 1983-1984 đã có 91 tập thể thanh niên và giáo viên đã được công nhận là tập thể học sinh và tập thể giáo viên XHCN . Cuộc vận động xây dựng nếp sống văn

hóa trong thanh niên cũng

được các tổ chức Đoàn cơ sở quan tâm , chỉ đạo chặt chẽ , coi đây là một nhiệm vụ có tính chiến lược của Đoàn . Năm 1985 là năm có những ngày lễ lớn của đất nước , toàn tỉnh đã có 23/23 huyện , thị và Đoàn trực thuộc triển khai các hoạt động văn hoá , văn nghệ , múa hát tập thể, tạo thành khí thế sôi nổi thiết thực phục vụ các nhiệm vụ

chính trị

của Đảng và của Đoàn . Tiêu biểu có thị xã Yên Bái đã có 1,2 vạn đoàn viên thanh niên tham gia rất tích cực các hoạt động văn hoá , văn nghệ , tham gia tập dượt diễu hành chào mừng những ngày lễ lớn của đất nước . Phong trào Thể dục thể thao cũng phát triển khá mạnh , hướng về Đại hội Thể dục thể thao toàn tỉnh và Đại hội Thể dục thể thao toàn quốc , Tỉnh Đoàn và sở Thể dục thể thao đã ra Nghị quyết và đẩy mạnh xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động Thể dục thể thao . Tỉnh Đoàn đã chỉ đạo và giao cho Huyện Đoàn Văn Yên làm nòng cốt xây dựng sân vận động của huyện . Công tác chăm sóc , giáo dục thiếu niên nhi đồng cũng được các cơ sở Đoàn quan tâm

và có những biện pháp hữu

hiệu , vì thế đã có nhiều tiến

bộ đáng kể trong công tác

tham gia xây dựng Đội . Các hoạt động học tập , lao động sản xuất , kế hoạch nhỏ , công tác Trần Quốc Toản ... các 246

em

đã đóng góp

8.000 công lao động cộng sản trên công

trường TNCS sân vận động Thanh niên huyện Văn Yên . Cuộc

vận

động xây dựng chi

Đội

mạnh ,

Liên

đội

mạnh , sao Nhi đồng tự quản ... đã góp phần kiện toàn tổ chức và khả năng hoạt động Đội , đáp ứng yêu cầu của các em . Điển

hình có thị Đoàn Yên Bái đã phối hợp với nhà

văn hoá Trung tâm mở được 14 lớp năng khiếu vẽ , hoạ , hướng dẫn múa hát cho các em . Đến nay trong toàn tỉnh đã có 10/17 huyện , thị Đoàn tổ chức Đại hội cháu ngoan Bác Hồ . Tỉnh Đoàn đã mở lớp tập huấn 70 cán bộ phụ trách Đội cho các huyện , đồng thời chỉ đạo các huyện tiếp tục tập huấn cho các cơ sở . Nhờ thế mà số chi đội , liên đội đạt tiêu chuẩn vững mạnh ngày càng tăng . Nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên, ngày 1 tháng 7 năm 1985 , Bộ Chính trị BCH Trung ương Đảng đã ra Nghị quyết số 26 - NQ / TW đánh giá cao sự đóng góp của tuổi trẻ và tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh , đồng thời chỉ ra những mặt yếu của công tác Đoàn và phong trào thanh niên chưa theo kịp tình hình và nhiệm vụ mới . Quán triệt tinh thần Nghị quyết của Bộ Chính trị, Tỉnh Đoàn đã chỉ đạo và có những biện pháp nhằm củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức Đoàn . Tỉnh Đoàn đã mở nhiều lớp tập huấn bồi dưỡng cán bộ cơ sở của Đoàn , riêng năm 1985 đã đào tạo bồi dưỡng được 68 cán bộ chủ chốt của Đoàn cơ sở ở 21/27 xã vùng biên giới . Cùng với công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chủ chốt của Đoàn , công tác phát triển đoàn viên mới cũng được các tổ chức Đoàn chú trọng; đợt phát triển lớp đoàn viên mới mang tên "Lớp đoàn viên 30 năm chiến thắng Điện Biên Phủ " toàn tỉnh đã kết nạp được 9.500 đoàn viên mới , trong đó có 1.500 từ đội viên lớn tuổi. Đến hết tháng 9 năm 1985 toàn tỉnh đã kết nạp

247

được 10.980 đoàn Trấn , Văn

Yên ,

viên mới , điển hình các huyện Trấn

Yên ... là

Đoàn Văn

những huyện làm công tác

phát triển đoàn viên mới mạnh nhất , có hiệu quả nhất . Cùng với công tác xây Đoàn tham rất quan

dựng tổ chức Đoàn , công tác

gia xây dựng Đảng cũng được các cơ sở Đoàn

tâm . Chỉ tính riêng 9 tháng của năm 1985 toàn

tỉnh đã giới thiệu được 4.087 đoàn viên ưu tú cho Đảng ... Từ kết quả trên đã nói lên sự quan tâm

lãnh đạo , chỉ đạo

thường xuyên của các cấp uỷ Đảng là nhân tố bảo đảm sự phát triển của các tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên . Và ngược lại các tổ chức Đoàn đã bám

sát sự lãnh đạo của

Đảng , chấp hành tốt các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng thì tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên mới được trưởng thành nhanh chóng . Trải qua

10 năm

hoạt động trong những điều kiện vô

cùng khó khăn của đất nước , vừa bị thiên tại liên tiếp , vừa bị địch hoạ , tình hình kinh tế khó khăn , điều đó đã tác động không nhỏ đối với công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong tỉnh . Nhiều mặt hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên gặp không ít khó khăn , thử thách . Với những phẩm chất cách mạng vốn có , cộng với sự nhiệt tình , năng động, sáng tạo được sự quan tâm lãnh đạo của Đảng bộ , tổ chức Đoàn và tuổi trẻ Yên Bái đã vượt qua muôn vàn khó khăn , đi đầu thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao , góp phần cùng Đảng bộ và nhân dân trong tỉnh từng bước xây dựng Yên Bái trở thành một tỉnh phát triển về kinh tế , ổn định về chính trị . Cũng chính trong thực tiễn sôi động đó tổ chức Đoàn đã từng bước trưởng thành , xứng đáng là lực lượng xung kích của cách mạng , hăng hái tiến quân vào sự nghiệp đổi mới quê hương và đất nước.

248

Chương V

TUỔI TRẺ YÊN BÁI TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI ĐẤT NƯỚC ( 1986 - 1996 )

I. THẾ HỆ TRẺ YÊN BÁI TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI. Năm 1986 , cùng với cả nước , tỉnh Yên Bái

phải đối

mặt với vô vàn khó khăn , trở ngại . Chính sách khoán 100 đã không còn phù hợp , bộc lộ nhiều nhược điểm , đời sống kinh tế của người dân gặp không ít khó khăn . Các thế lực thù địch vẫn ngày đêm tìm đủ mọi phương cách chống phá . Với vai trò là tỉnh phên giậu của nước nhà , nhiệm vụ đặt ra đối với Đảng bộ và nhân dân cùng tuổi trẻ trong toàn tỉnh hết sức nặng nề. Trước tình hình đó , Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Yên Bái lần thứ IV đã họp từ ngày 10 đến ngày 13 tháng 10 năm 1986. Đại hội nhiệt liệt biểu

dương thành tích của

Đảng bộ , quân và dân các dân tộc trong tỉnh đã không ngừng nỗ lực thực hiện nhiệm vụ chính trị do Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ III đề ra . Đại hội xác định trọng tâm phát triển kinh tế toàn tỉnh là lấy nông - lâm

nghiệp

làm mặt trận hàng đầu , khai thác tiềm năng thế mạnh

( Hoàng Liên Sơn cũ . 249

của địa phương ; phấn đấu tự túc lương thực ; tập trung xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân , quốc phòng toàn dân , giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội . Đại hội

Đảng bộ

tỉnh

thành công đánh

dấu bước

chuyển

biến quan trọng về nhận thức và quá trình trăn

trở tìm

tòi , tháo gỡ khó khăn của địa phương ; đồng thời

vạch ra hướng đi mới cho các dân tộc trong toàn tỉnh . Đại hội đã khơi dậy và củng cố được niềm

tin

của các tầng lớp

nhân dân trong tỉnh . Nhân dân và đặc biệt các thế hệ trẻ trong tỉnh càng vững tin vào sự lãnh đạo tài tình sáng suốt của Đảng, dồn hết tâm huyết vào lao động , học tập , cống hiến , trưởng thành . Cùng với đại hội của các tỉnh thành khác trên toàn quốc , đại hội này góp phần tạo đà để tiến tới Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ VI . Trước thực trạng khó khăn của nền kinh tế đất nước , trước yêu cầu bức thiết của đời sống kinh tế xã hội và sự diễn biến phức tạp của tình hình thế giới , Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được triệu tập từ ngày 15 đến ngày 18 tháng 12 năm 1986 . Với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật , đánh giá đúng sự thật , đại hội đã nhìn nhận đánh giá những thành tựu cũng như những hạn chế của nền kinh tế đất nước trong thời gian qua , đồng thời đề ra đường lối đổi mới toàn diện , đồng bộ đất nước từ kinh tế , tư tưởng chính trị , văn hoá xã hội . Đại hội đề ra quyết sách kinh tế quan trọng nhằm thực hiện

mục tiêu tổng quát của

những năm còn lại

chặng đường đầu đi lên chủ nghĩa xã hội : " Ổn định tình hình kinh tế - xã hội" tiếp tục xây dựng những tiền đề cần thiết cho việc đẩy

mạnh công nghiệp hoá trong chặng

đường tiếp theo" . Đại hội chủ trương xoá bỏ nền kinh tế

250

tập trung quan niêu bao cấp , vốn đã gây đình trệ nền kinh tế đất nước trong nhiều năm qua , tiến tới xây dựng nền kinh tế mới theo cơ chế thị trường có sự quản lý vĩ mô của Nhà nước . Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng thành công tốt đẹp đã mở ra một bước ngoặt vô cùng trọng đại cho sự nghiệp cách mạng Việt Nam . Đường lối đổi mới kịp thời , sáng tạo , đúng đắn , đó đã đi vào lòng dân , được nhân dân nô nức hưởng ứng nhiệt thành . Ở mọi thời đại ; tuổi trẻ bao giờ cũng là lực lượng quan trọng , có ảnh hưởng to lớn tới sự hình thành và phát triển xã hội : " Nước nhà thịnh hay suy , yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên( 1 ) . Câu nói đó của Bác , thêm khẳng định vai trò , vị thế của các thế hệ thanh niên . Hoà chung luồng gió đổi mới với tuổi trẻ cả nước , tuổi trẻ Yên Bái cũng hăng hái đi đầu tham gia tích cực vào công cuộc đổi mới đất nước . Dưới sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng , tuổi trẻ Yên Bái một lòng tin tưởng, phấn khởi trung thành tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng , vững tin vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng , Bác Hồ kính yêu đã chọn lựa .

Nhằm phát huy cao độ vai trò là đội quân xung kích cách mạng , tập hợp và tổ chức tuổi trẻ toàn tỉnh đi đầu thực hiện thành công những nhiệm vụ mà Đại hội Đảng bộ tỉnh đề ra , Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái ” lần VIII đã được triệu tập từ

( 1 ) Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên , NXBTN , H - 1980 , tr 84 . (2) Hoàng Liên Sơn cũ .

251

.

ngày 22 đến ngày 24 tháng 9 năm sắc đại diện cho 7.3 vạn đoàn

1987. 239 đại biểu xuất

viên các dân tộc và phong

trào thanh niên toàn tỉnh về dự . Đại hội vinh dự và phấn khởi được đón các đồng chí trong Ban Thường vụ Tỉnh uỷ : đồng chí Kiều Việt Nguyên , Phó Bí thư trường trực tỉnh uỷ ; đồng chí Đỗ Khắc Cương , Phó Bí thư tỉnh uỷ , Chủ tịch UBND tỉnh ; đoàn đại biểu Trung ương Đoàn do đồng chí Lê Thanh Đạo,

Bí thư

Trung ương Đoàn dẫn đầu cùng lãnh đạo các ban ngành trong toàn tỉnh , các huyện thị cũng về dự đại hội . Đại hội mạnh dạn , thẳng thắn đánh giá tình hình công tác Đoàn và phong trào thanh niên toàn tỉnh ; đưa ra quyết tâm thực hiện đổi mới công tác vận động thanh niên trong toàn tỉnh nhằm tạo ra bước chuyển biến mới trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên tỉnh nhà . Đại hội đề ra phương hướng , mục tiêu và nhiệm vụ chung của Đoàn về phong trào thanh niên của tỉnh những năm 1987 - 1990 , đó là : 1 - Bám sát Nghị quyết Đại hội tỉnh Đảng bộ lần thứ IV và 5 chương trình công tác của tỉnh uỷ đề ra , quyết tâm tạo ra phong trào hành động cách mạng thật sôi nổi trong thanh niên , tạo mọi điều kiện để tuổi trẻ cống hiến và trưởng thành , hành động có hiệu quả thiết thực , xung kích đi đầu trong việc thực hiện hoá nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN ở tỉnh , 2 - Coi trọng công tác củng cố xây dựng Đoàn , tập hợp thanh niên là nhiệm

vụ cấp bách và tập trung mọi khả

năng để xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh thật sự đảm bảo vai trò là hạt nhân tập hợp mọi lực lượng thanh niên . 252

3 - Cải tiến , sáng tạo phương thức hoạt động và công tác giáo dục của Đoàn phù hợp

thực tế ở địa

phương

nhằm tạo ra sự chuyển biến thực sự về nhận thức của thanh niên các dân

tộc . Tăng cường bồi dưỡng nâng cao

một bước về giác ngộ lý tưởng cộng sản chủ nghĩa cho thanh niên và chăm lo lợi ích của tuổi trẻ , có cuộc sống vui tươi lành mạnh , phát triển nhân cách đạo đức của con người mới XHCN . ·

4

Làm tốt công tác phụ trách Đội TNTP Hồ Chí

Minh , xây dựng củng cố tổ chức Đội rộng rãi cả ở trường học và địa bàn dân cư để thu hút tập hợp các em . Đẩy mạnh mọi mặt hoạt động Đội , phối hợp với các ngành , các lực lượng làm tốt công tác bảo vệ , chăm sóc và giáo dục thiếu niên nhi đồng . Sau 3 ngày làm việc khẩn trương liên tục , Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Hoàng Liên Sơn lần thứ IV đã thành công tốt đẹp . Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành tỉnh Đoàn khoá IV gồm 41 đồng chí . Đồng chí Nguyễn Văn Hoà được bầu làm Bí thư tỉnh Đoàn . Các đồng chí Hà Lâm Kỳ , Đỗ Trọng Tài được bầu làm phó Bí thư Tỉnh Đoàn . Đại hội đã bầu được 15 đồng chí đi dự Đại hội đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh toàn quốc lần thứ V. Hai tháng sau Đại hội Đoàn tỉnh , Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cũng được triệu tập tại Thủ đô Hà Nội , từ ngày 27 đến ngày 30 tháng 11 năm 1987. Tham dự đại hội có 750 đại biểu

thay mặt cho hơn

17 triệu nam

nữ đoàn viên

thanh niên trong cả nước . Tỉnh nhà vinh dự có đại biểu trẻ tuổi nhất tham dự (mới 15 tuổi là đoàn viên

- học sinh phổ

thông) . Đại hội nhất trí nêu cao quyết tâm thực hiện khẩu 253

hiệu " Sống , chiến đấu , lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại"

góp phần thực hiện thắng lợi 3 chương trình

kinh tế lớn , đấu tranh chống tiêu cực , thực hiện dân chủ và công bằng xã hội , để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó . Đại hội xác định mục tiêu công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong nhiệm kỳ 1987 - 1992 như sau : - Động viên tuổi trẻ cả nước tạo ra phong trào hành động cách mạng sôi nổi , rộng khắp nhằm thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược , ba chương trình kinh tế lớn và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ của Đảng và nhân dân giao phó . Thông qua lao động , học tập , chiến đấu , xây dựng cuộc sống mới để đào tạo , bồi dưỡng cho thanh niên những phẩm

chất của con người mới , sống có lý tưởng , hoài bão

và khát vọng , kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc .

· Nâng cao sức chiến đấu của tổ chức Đoàn , đổi mới nhận thức , nội dung và phương thức công tác Đoàn , đổi mới tổ chức và phong cách , hướng về cơ sở nhằm tập hợp đoàn kết thanh niên và chăm sóc giáo dục thiếu niên nhi đồng , xây dựng Đoàn vững mạnh về chính trị , tư tưởng và tổ chức . Về phong trào thanh niên , Đại hội quyết định tiếp tục phát triển phong trào : " Tuổi trẻ xung kích sáng tạo , xây dựng và bảo vệ Tổ quốc , tập trung thực hiện 4 chương trình hành động cách mạng : 1. Tuổi trẻ xung kích và sáng tạo trên tế , thực hiện thắng lợi 3 chương trình

mặt trận kinh

mục tiêu về lương

thực , thực phẩm , hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu .

254

2. Tuổi trẻ đi đầu thực hiện các chính sách xã hội và đấu tranh cho công bằng xã hội . 3. Tuổi trẻ xung kích trên mặt trận quốc phòng , an ninh , bảo vệ Tổ quốc . 4. Tuổi trẻ học tập và tiến quân vào khoa học kỹ thuật . Đại hội Đoàn toàn tỉnh và Đại hội Đoàn toàn quốc thành công rực rỡ , mở ra hướng đi mới đầy sáng tạo cho công tác Đoàn và phong trào thanh niên Yên Bái , được đông đảo cán bộ đoàn viên , thanh niên trong tỉnh hưởng ứng tích cực . Tuy nhiên với đặc thù là một tỉnh miền núi , có nhiều dân tộc anh em cùng chung sống , phong tục tập quán khác nhau , trình độ dân trí cũng chưa thật cao và đồng đều nên việc tiếp cận với những cái mới còn không ít khó khăn . Mặt khác , đoàn viên thanh niên trong tỉnh vốn đang hoạt động, tư tuy theo cơ chế cũ , nay chuyển đổi sang cơ chế mới nên không khỏi có những bỡ ngỡ, xáo trộn về lề lối , tác phong công việc , về suy nghĩ , nhận thức vấn đề. Đây thực sự là những khó khăn , trở ngại cho cán bộ và đoàn viên thanh niên trong tỉnh . Song, với phẩm chất năng động, sáng tạo , tinh thần tiên phong vượt khó , cộng với nhiệt huyết tuổi trẻ của người đoàn viên thanh niên cộng sản , mọi khó khăn ngáng trở từng bước được đẩy lùi , tháo gỡ . Các cấp bộ Đoàn đã nhanh chóng, thích ứng với thời cuộc , tìm ra nhiều phương thức , hình thức hoạt động có hiệu quả . Xác định đoàn kết là sức mạnh , Ban chấp hành tỉnh Đoàn chủ động trong hoạt động, tập trung chỉ đạo phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc của các tầng lớp thanh niên trong toàn tỉnh , tạo khí thế , không khí thi đua sôi nổi , không ngừng phát huy trí tuệ , sức mạnh tập thể trong việc thực hiện mọi nhiệm vụ cách mạng đang đặt ra . 255

Trong nhiệm

kỳ 1987 - 1990 , Tỉnh Đoàn đã chủ động

thông qua các phong trào hành động cách mạng để giáo dục nhận thức , tư tưởng chính trị, hành động cho đoàn viên thanh niên . Định hướng cho đoàn viên thanh niên có nhận thức đúng đắn , có hành động , nghĩa cử cao đẹp vì mục tiêu xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa . Tỉnh Đoàn đã hướng đoàn viên vào các phong trào , hành động cách mạng . Việc làm này được tuổi trẻ toàn tỉnh hăng hái hưởng ứng . Tiêu biểu như " Phong trào sản xuất kinh doanh giỏi" . Qua phong trào này xuất hiện nhiều điển hình cá nhân và tập thể tiêu

biểu , như huyện Đoàn Văn

chức nhiều công trình phần trồng thử nghiệm

Chấn đã mạnh dạn tổ

việc thanh niên , tiến hành

nấm mỡ xuất khẩu , thu được 4 tấn nấm

với giá trị 48 triệu đồng . Đi đầu trong phong trào trồng cây phủ xanh đất trống , đồi trọc có huyện Yên Bình , Trấn Yên , Mù Cang Chải ... Các đoàn viên mới được hàng trăm

thanh niên ở đây đã trồng

hécta rừng , góp phần chống lũ lụt , xói

mòn , đồng thời còn tạo được hiệu quả kinh tế , góp phần ổn định đời sống trong cơ chế mới . Nổi bật trong phong trào này là các tấm

gương tiêu biểu như đoàn viên Hoàng Văn

Hoàn ở thị trấn Yên Bình ( huyện Yên Bình) trồng được 20 hécta bạch đàn , bồ đề ; các đồng chí Hoà , Mai (Thịnh Hưng, Yên Bình) trồng được 15 hécta bồ đề , rồi Tạ Quang Thảo (ở xã Hoà Cuông , huyện Trấn Yên) mặc dù gia cảnh gặp nhiều khó khăn nhưng đồng chí vẫn vượt lên, tham gia trồng 2 hécta bồ đề ... Còn rất nhiều những tấm gương như thế, điều đó thêm biểu thị ý chí , sức mạnh của tuổi trẻ toàn tỉnh quyết tâm chiến thắng đói nghèo , vươn lên làm giàu cho bản thân , gia đình và xã hội . Điểm sáng trong phong trào sản xuất kinh doanh giỏi giai đoạn này phải kể tới thành tích của Đoàn nông trường 256

Văn Hưng . Từ chỗ hoạt động thiếu

hiệu quả , hình thức ,

rập khuôn ; Ban chấp hành Đoàn nông trường đã nghiêm túc kiểm điểm , kiện toàn bộ máy , đổi động , tập huấn thêm

nghiệp vụ .

mới cơ chế hoạt

Qua đó ý thức trách

nhiệm của đoàn viên được nâng lên rõ rệt . Kết quả , nhiều tổ và cá nhân đạt tổ lao động tiên tiến và cá nhân đạt kiện tướng , lao động xuất sắc như đoàn viên Nguyễn Thị Dung , Nguyễn

Thị Loan là công nhân

mới đạt kiện tướng hái chè , đoàn viên Cung Văn Đồng , Hoàng Thị Lâm , Phạm Tiến Đại là chiến sĩ thi đua .

Tuổi trẻ Văn Chấn luôn là lá cờ đầu trong phong trào sản xuất kinh doanh giỏi . Bằng nhiều hình thức , huyện Đoàn đã tổ chức , động viên đông đảo thanh niên xung kích trong sản xuất kinh doanh . Văn Chấn có 12 đội bảo vệ thực vật do Đoàn đảm nhận đã làm tốt công tác phòng trừ sâu bệnh hại lúa . Phong trào đăng ký vượt khoán của đoàn viên thanh niên được duy

trì và

phát triển . Văn

Chấn có 100 % cơ sở Đoàn tổ chức cho thanh niên đăng ký nhận ruộng thâm canh vượt khoán . Toàn Đoàn nhận 550 hécta ruộng cao sản , năng suất lúa đạt 6 tấn đến 6,5 tấn /hécta - hai vụ . Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị BCH TW Đảng ra đời ngày 5 tháng 4 năm 1988 về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp đã khắc phục một bước nhược điểm của chỉ thị 100 . Cùng với đó , Ban thường vụ Tỉnh uỷ cũng có Nghị quyết 02 về đổi mới cơ chế quản lý nông nghiệp một cách kịp thời sáng tạo phù hợp với tình hình cụ thể của tỉnh và với Nghị quyết 10 của Đảng . Ban chấp hành tỉnh Đoàn quán triệt sâu sắc tinh thần của hai Nghị quyết , chủ động xây dựng kế hoạch động viên tuổi trẻ trong tỉnh tổ chức thực hiện .

257

Nhà vậy , các chương trình kinh tế lớn của Đảng đều được thực hiện sáng tạo , năng động , hiệu quả , nhiều đơn vị , cơ sở tháo gỡ được khó khăn vươn lên phát triển ổn định . Tới năm 1990 , sản lượng lương thực của cả tỉnh đạt 289.000 tấn , năng suất lúa đạt bình quân gần 6 tấn /hécta , tỷ lệ chiếm

35 % trong tổng sản lượng lương thực . Diện tích

cây lương thực bảo đảm 52.471ha , trong đó diện tích lúa cả năm

đạt 38.325ha ( tăng gần 600 ha so với năm 1985 ) ;

sản lượng lương thực quy thóc đạt 126.553 tấn , trong đó sản lượng lúa đạt 88.017 tấn ( so với 1980 tăng hơn 24.000 tấn ) . Chăn nuôi có bước phát triển nhảy vọt , tốc độ tăng trưởng hàng năm từ 1,5 đến 5,1 % . Đàn trâu của tỉnh tăng gần

11.000 con so với năm

nông nghiệp

1985. Điều đặc biệt là sản xuất

đã xuất hiện kinh

tế hộ gia đình , nhất là

chăn nuôi cá thể , đây là hướng đi có hiệu quả trong cơ chế thị trường . Bên cạnh đó Tỉnh uỷ còn chủ động việc đẩy mạnh trồng cây công nghiệp , hình thành các vùng sản xuất hàng hoá tập trung , có năng suất cao , có giá trị xuất khẩu và tiêu dùng , đồng bào các dân tộc đã tận dụng đất đai , khai hoang hàng ngàn

hécta ,

đưa diện tích trồng cây công

nghiệp lên 8.133 hécta chè , 8.900 hécta quế, sản lượng chè chế biến mỗi năm đạt từ 220 - 250 tấn phục vụ xuất khẩu tiêu dùng , quế vỏ xuất khẩu đạt gần 1.000 tấn , tăng 2 lần so với năm

1986. Diện tích rừng mới trồng đạt 46.300

hécta , đạt 92 % chỉ tiêu , trong đó ngoài quốc doanh trồng 31.000 hécta ( vượt 3,3 % ) chủ yếu là rừng nguyên liệu giấy . Được sự hỗ trợ của Nhà nước , trên 40.000 nhân khẩu trong tỉnh đã nhận đất , nhận bước đầu đã xuất hiện

rừng định

định cư ,

những hộ làm kinh tế vườn rừng

giỏi ở Yên Bình , Văn Yên , Văn Chấn . Đến

258

canh

năm 1990 , lâm

nghiệp đảm

bảo cho

nhà

máy

giấy

từ

29.000m3

đến

30.000m3 gỗ /năm . Ngoài ra còn khai thác , chế biến hàng chục ngàn khối gỗ phục vụ xây dựng và xuất khẩu . Các cơ sở công nghiệp , thủ công nghiệp chế biến chè , gỗ , khoáng sản , vật liệu xây dựng phát triển khá , có sự tăng trưởng và chất lượng sản phẩm cao hơn . Tỉnh cũng đã xây dựng nhà máy chè có công suất 16 tấn/ ngày . Một số nghề truyền thống được khôi phục và phát triển như dệt vải , đệm bông lau , thuỷ tinh ( thổi chai , lọ , đèn , bóng đèn ) , nuôi tằm ... Nhìn chung , trên tất cả các mặt hoạt động sản xuất , đoàn viên thanh niên luôn là lực lượng nòng cốt , đông đảo góp phần to lớn vào kết quả hoạt động của phong trào . Những khâu yếu , việc khó những con người trẻ tuổi thường đứng ra đảm nhiệm . Các công trình phần việc thanh niên giai đoạn này được thực hiện dưới dạng nhận khoán đấu thầu . Việc nhận các công trình thanh niên cộng sản là phương thức hoạt động có nhiều ý nghĩa về kinh tế và chính trị , thể hiện tính xung kích của tuổi trẻ phát huy tốt vai trò của thanh niên trong việc tạo ra lực lượng sản xuất mới . Đồng thời thông qua các công trình thanh niên cộng sản , góp phần đắc lực đào tạo bồi dưỡng trình độ khoa học kỹ thuật và quản lý cho đoàn viên thanh niên và cán bộ , hình thành nên một phương thức hoạt động kinh tế phù hợp với chức năng của Đoàn và nguyện vọng của tuổi trẻ . Có thể kể tới như Đoàn liên hiệp Xí nghiệp Nông Công nghiệp chè Trần Phú đảm nhận ươm

2 vạn hom chè bằng phương pháp

dâm cành , đạt kết quả tốt . Nhiều cơ sở Đoàn đã tổ chức khá

tốt

công trình

thanh

niên

như

Đoàn

xã

Thanh

Lương , Đoàn xã Nghĩa Tâm ( huyện Văn Chấn ). Đoàn xã Hát Lìu

( Trạm Tấu ) đảm nhận công trình thanh niên

259

làm

đường làm

cầu gây quỹ được 1,3 triệu đồng ; Đoàn sở

điện tỉnh với công trình thanh niên " chống lấy cắp điện " thu được cho Nhà nước hàng triệu xã

Đại

Phác ( Văn

Yên ) đảm

đồng . Hay như Đoàn

nhận các công

trình làm

đường , xây dựng đường điện trong xã gây quỹ được gần 2 triệu đồng và đã trang bị được các phương tiện hoạt động TDTT văn hoá văn nghệ cho các chi đoàn . Chi đoàn Công ty phát hành

sách của

tỉnh có công trình " cửa hàng sách

thanh niên " . Từ chỗ hoạt động lỏng lẻo , luôn bị thiếu hụt tiền ở các quầy , tới khi chi đoàn đứng ra đảm nhận , phát động thi đua , chỉ trong vòng 6 tháng phấn đấu các chỉ tiêu kế hoạch đều tăng 10 % so với trước , cửa hàng hoàn thành vượt mức kế hoạch 18 %. Chỉ riêng năm 1986 , với 25 cơ sở Đoàn ở Văn Yên cũng đã hoàn thành được 25 công trình thanh niên , chào mừng Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V , tuổi trẻ thị xã Yên Bái cũng hăng hái đứng ra đảm nhiệm nhiều công trình thanh niên , như khách sạn Ga ( xây dựng hai quầy hàng thanh niên ) , xí nghiệp sứ ( xây dựng đầu máy thanh niên , ca máy thanh niên ) . Còn rất nhiều những công trình phần việc thanh niên tiêu

biểu khác chưa được nêu

tên . Hầu khắp các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh đều có công trình thanh niên trong thời kỳ này . Và những công trình đó thực sự hữu ích , góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội tỉnh nhà . Phong trào sản xuất kinh doanh giỏi trong thanh niên nông thôn thời gian này đã được Trung ương Đoàn đánh giá cao , đồng thời được nhận cờ đơn vị khá . Phong trào " Xứng danh anh bộ đội Cụ Hồ " và thực hiện " 6 điều Bác Hồ dạy công an nhân dân " vẫn được duy trì tốt ở các lực lượng vũ trang trong tỉnh . Ban Thường vụ tỉnh Đoàn và Ban Giám đốc công an tỉnh đã ký kết liên

260

tịch biệt

phái công an sang công tác tại Tỉnh Đoàn

và

Huyện Đoàn , duy trì nhiều năm , hiệu quả cao . Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã ký liên tịch với Bộ đội Biên phòng để tiếp tục duy trì phong trào " Đường biên thanh niên làm chủ " ở các huyện , thị biên giới , trong cuộc chiến tranh biên giới , nhiều thanh niên đã làm đẹp trang sử

của Đoàn thanh niên Yên Bái . Qua thực tiễn hoạt

động , các cơ sở Đoàn trung đoàn 294 , chi đoàn phòng hậu cần, Đoàn trường, quân sự Ấp Bắc (thuộc Bộ chỉ huy quân sự tỉnh ) các tập thể chi đoàn PC - 25 , PV26 , B23 (thuộc Đoàn công an tỉnh ) B77 đã vươn lên khẳng định , dẫn đầu trong các phong trào . Các cấp bộ Đoàn trong các lực lượng vũ trang có nhiều biện pháp chỉ đạo tốt , nhằm phát huy vai trò xung kích của tuổi trẻ , tăng cường đoàn kết ba lực lượng, bảo vệ giữ vững biên giới và trật tự trị an . Đoàn viên thanh niên trong tỉnh còn làm nòng cốt trong hơn 600 tổ đội TNXK an ninh , phối hợp ba lực lượng tham gia bảo vệ tốt trật tự trị an trên phạm vi toàn tỉnh . Bên cạnh đó , công tác hậu phương quân đội , đã được nhiều cơ sở huyện , thị Đoàn chú ý như động viên thanh niên khám tuyển và lên đường nhập ngũ . Các phong trào " Đền ơn đáp nghĩa " , " Uống nước nhớ nguồn" , phong trào " Vì điểm tựa tiền tiêu " đã được đông đảo đoàn viên thanh niên , thiếu niên trong tỉnh tham gia . Các phong trào này đã góp phần tích cực vào nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc , giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội . Trong thanh niên trường học , phong trào thi đua 2 tốt được đẩy mạnh , nhiều đoàn trường thường xuyên hoạt động tốt , luôn đạt danh hiệu đoàn trường vững mạnh , góp phần quan trọng về xây dựng nhà trường trở thành trường tiên

tiến

như :

Trường THPT

Lý

Thường

Kiệt ,

THPT 261

Nguyễn

Huệ, trường vùng cao (thị xã Yên Bái ) trường

chuyên , trường chính

trị tỉnh

Đoàn trường giáo sinh (Yên Văn

(Đoàn các cơ quan

tỉnh ) .

Bình ) , Đoàn trường THPT

Chấn ... Thông qua quá trình học tập rèn luyện , đoàn

viên thanh niên trong trường học cũng từng bước trưởng thành ; đây sẽ là lực lượng kế cận trung thành sự nghiệp cách mạng của Đảng , của dân nổi , nhiều trường thu

tộc . Nhờ có phong trào sôi

hút được học sinh tới trường ; tình

trạng bỏ trường bỏ lớp giảm

dần ; các em

học sinh thêm

yêu trường lớp thầy cô bè bạn , quyết tâm

học đủ cái chữ

mang về bản . Trung bình cứ mỗi xã phường có 1,4 trường trung học cơ sở , mỗi huyện thị có 1.5 trường trung học phổ thông 3.000 con em các dân tộc ít người được nuôi dạy tại các trường nội trú . Chỉ tính riêng năm Yên Bái đã có 257 trường THCS gồm

học 1990 - 1991

3.538 lớp , 3.435 giáo

viên , với 77.606 học sinh cấp I và 21.666 học sinh cấp II ; 14 trường THPT gồm sinh ; hệ thống mẫu

147 lớp , 447 giáo viên và 5.056 học giáo đã có 23 trường gồm

280 lớp với

368 giáo viên , thu hút 6.419 cháu tới lớp . Đến năm 1990 , tỉnh vẫn duy trì được đại học kinh tế tại chức và cao đẳng sư phạm với 388 học viên ; đồng thời còn có 5 trường trung học chuyên nghiệp ( xây dựng , y tế, nông nghiệp , kế hoạch , sư phạm ) gồm 142 giáo viên và 1.582 học viên , 4 trường đào tạo công nhân kỹ thuật gồm thông , xây dựng , lâm

các ngành thuỷ lợi , giao

nghiệp , công nghiệp và mỏ Apatít ,

với 72 giáo viên và 892 học viên . Công tác giáo dục thực sự đã đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới . Có được kết quả ấy , nhờ có sự đóng góp không nhỏ của các lực lượng đoàn viên thanh niên trong và ngoài nhà trường . Công tác giáo dục chính thanh niên

262

trong những năm

trị tư đầu

tưởng cho đoàn viên của

sự nghiệp đổi mới

cũng được Ban

Chấp hành tinh Đoàn coi trọng . Hoạt động

giáo dục của Đoàn tuy còn gặp nhiều khó khăn nhưng các cấp bộ Đoàn đã có nhiều cố gắng , tích cực cải tiến nội dung , hình thức giáo dục của Đoàn , do vậy tổ chức Đoàn đã tiếp cận được với thanh niên, tuyên truyền giáo dục cho thanh thiếu niên về đường lối, chính sách của Đảng , pháp luật của Nhà nước , giáo dục về lối sống đạo đức và hướng nghiệp của thanh niên . Trong 5 năm ( 1987 - 1992 ) , tỉnh Đoàn đã tổ chức cho gần 25.000 lượt đoàn viên thanh niên tham gia đóng góp ý kiến xây dựng văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII và nghị quyết Đại hội Đảng các cấp , tham gia triển khai thực hiện nghị quyết 8b về đổi mới và tăng cường công tác quần chúng của Đảng , tổ chức quán triệt nghị quyết 25 của Bộ Chính trị về công tác thanh niên tới hầu hết các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh . Công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho đoàn viên thanh niên thường được tỉnh Đoàn lồng ghép vào các hoạt động văn hoá văn nghệ , thể dục thể thao , các buổi lễ mít tinh kỉ niệm , tổ chức các cuộc thi tìm hiểu gắn liền với các sự kiện trọng đại của đất nước như: Kỷ niệm 60 năm ngày thành lập Đảng , 100 năm ngày sinh Bác Hồ kính yêu , 60 năm ngày thành lập Đoàn , 50 năm ngày thành lập Đội ... Ban Chấp hành tỉnh Đoàn còn huy động phối hợp với các ngành , các đơn vị liên quan tổ chức thành công giải việt dã tiền phong , ngày văn hoá thể thao thanh niên , giải đua xe đạp thanh niên , giải bóng chuyền , cầu lông thanh niên , tiếng hát trong thanh niên phổ thông trung học , hội diễn văn nghệ dân gian tuổi trẻ các dân tộc , thi phòng cháy chữa cháy . Đã có trên

15.000

bài dự thi đạt kết quả tốt trong cuộc thi này . Một minh chứng rất sinh động cho công tác này , chỉ trong quý III năm

1987 , tỉnh Đoàn tập trung chỉ đạo đợt 263

sinh hoạt chính trị lớn " Tuổi trẻ với đại hội của mình " ; kết quả có hơn 5 vạn đoàn viên ở 267 cơ sở Đoàn học tập sôi nổi , thảo luận và góp 19.600 ý kiến . Đoàn viên thanh niên nhiều nơi trong tỉnh tổ chức kẻ vẽ panô , áp phích , viết tin bài tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng ; tổ chức sinh hoạt các loại hình câu lạc bộ , các hội thi , hội diễn thanh niên với mục đích tập hợp , thu hút đông đảo thanh niên vào các hoạt động giáo dục sinh hoạt chính trị , để các chủ trương , nghị quyết của Đảng , Đoàn thấm sâu tới từng cơ sở và được hiện thực hoá bằng hành động cách mạng .

Công tác tuyên truyền giáo dục cho tuổi trẻ thực hiện chương trình 3 mục tiêu : " Dân số - Sức khoẻ - Môi trường " cũng được tỉnh Đoàn xem

trọng . Nhiều huyện , thị Đoàn và

Đoàn cơ sở trong tỉnh đã thành lập các tổ đội tuyên truyền thanh niên và phối hợp với các ngành hữu quan như Sở Giáo dục , Sở Tài nguyên môi trường , Sở Y tế... tổ chức đạt kết quả nhất định . Nổi bật trong công tác này là các đơn vị : huyện Yên Bình , Đoàn các cơ quan tỉnh , thị xã Yên Bái , Liên hiệp xí nghiệp chè Trần Phú , Đoàn Bộ chỉ huy quân sự tỉnh , huyện Đoàn Lục Yên , huyện Đoàn Trấn Yên , huyện Đoàn Văn Chấn ... Huyện đoàn Văn Chấn đã có sáng kiến tổ chức " Câu lạc bộ tình bạn tình yêu " . Từ câu lạc bộ này nhiều đôi bạn trẻ đã thành gia đình trẻ và thành đạt trong cuộc sống hôm nay . Các hoạt động tuyên truyền giáo dục pháp luật xây dựng nếp sống mới , con người mới XHCN , bài trừ các hủ tục lạc hậu mê tín dị đoan , văn hoá phẩm

độc hại ... được

các cơ sở Đoàn quan tâm chỉ đạo sát sao . Đoàn viên thanh niên đã có hiểu biết thêm về pháp luật , tục thánh cưới , tục cúng ma đã giảm dần . Nhờ tuyên truyền tốt nên ốm đau

264

người dân đã tin

vào

thầy thuốc khám

chữa

bệnh , chứ

không cúng ma đuổi tà như trước . Đời sống văn hoá mới xã hội chủ nghĩa đang ngày dần chiếm lĩnh trong cuộc sống văn hoá tinh thần của người dân . Các huyện Mù Căng Chải , Văn Yên , Chấn Yên đều thực hiện lễ đăng lý kết hôn và cưới theo nếp sống mới cho đoàn viên thanh niên . Nhiều xã Đoàn

đã tổ chức một

phong tục mới trong ngày cưới - tục trồng đồi cây hạnh phúc . Nam nữ sau khi làm lễ đăng ký kết hôn đã đến đồi cây của xã trồng từ 15 - 20 cây . Khởi nguồn cho phong trào này là đôi vợ chồng trẻ Bàn Hữu Thanh và Lý Thị Sinh . Từ đó phong trào đã lan rộng không ngừng : Tiêu biểu là thanh niên dân tộc Dao , Kinh , Tày ở Viễn Sơn , Đại Sơn , Mậu A , Xuân Ái (huyện Văn Yên ) . Mùa cưới năm 1987 có 10 đôi nam nữ thanh niên ở Viễn Sơn đã trồng trên 400 cây quế trên đồi hạnh phúc và họ cùng với chi đoàn của mình phụ trách chăm sóc . Ở những xã có thôn bản rải rác như Nghĩa Tân (Văn Chấn ) , Ban Chấp hành Đoàn xã còn tổ chức Bộ trang trí phòng cưới lưu động phục vụ các đôi nam nữ ở khắp thôn bản . Ngoài ra , các chi đoàn trong xã còn tổ chức "quỹ tuổi trẻ "

để giúp đỡ các bạn trẻ trong

ngày vui , xây dựng cuộc sống tự lập . Nằm trong cuộc vận động xây dựng nếp sống văn hoá mới văn minh , trật tự , vệ sinh , tuổi trẻ thị xã Yên Bái có chiến dịch " Đồng khởi làm sạch đẹp đường phố " , có gần 12 nghìn lượt thanh thiếu niên tham gia , thu dọn 20 tấn rác , sửa cống thoát nước cho 32 km

đường nội thị , giải phóng

nhiều đoạn đường quan trọng ở các phường Nguyễn Thái Học , Hồng Hà . Các cửa hàng , nhà ga , bến xe , nhà văn hoá đều có quy ước nếp sống mới có công trình vệ sinh . Ở thị trấn

Nghĩa Lộ , Ban

Chấp hành Đoàn phối hợp với các

265

thành viên nếp

sống mới thành lập 27 tổ đội thanh niên

xung kích làm nhiệm việc thực hiện

vụ bảo vệ an ninh kiểm tra giám sát

nếp sống mới . Ở khu vực nông thôn thanh

niên hăng hái

đi đầu trong phong trào " sạch bản tốt

ruộng " , " 3 chuồng 4 hố" , " 5 dứt điểm " . Tiêu biểu là xã Đoàn Nghĩa Tâm , xã Đoàn Nghĩa Sơn (huyện Văn Chấn ) , chi

đoàn thanh

niên đội

7

dân tộc Dao xã Tân Đồng

(huyện Trấn Yên) . Trên các xã vùng cao , đoàn viên thanh niên phối hợp chặt chẽ với thanh niên các lực lượng vũ trang , xây dựng hàng trăm bể và công trình chứa nước sạch , giải quyết hiệu quả vấn đề nước sạch dân sinh cho đồng bào vùng cao .

Có thể khẳng định , thông qua các hoạt động giáo dục Đoàn đã góp phần nâng cao nhận thức về tình hình nhiệm vụ và định hướng lý tưởng cho tuổi trẻ . Cũng đồng thời xây dựng thêm niềm tin của lớp người trẻ tuổi vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc . Xét trên nhiều bình diện , tổ chức Đoàn bao giờ cũng là hạt nhân của mọi phong trào . Vì lẽ đó , công tác củng cố xây dựng tổ chức Đoàn bao giờ cũng là một mặt không thể tách rời trong các mặt hoạt động công tác Đoàn và phong trào thanh niên . Đảng ta luôn xác định Đoàn là cánh tay phải , là đội dự bị tin cậy của Đảng . Tổ chức Đoàn vững mạnh sẽ là hạt nhân xây dựng tổ chức Đảng vững mạnh . Quán triệt tinh thần đó , thực hiện Nghị quyết 02 của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn , các cấp bộ Đoàn đã tiến hành triển khai thực hiện cuộc vận động " Xây dựng chi đoàn mạnh " . Đi đầu cuộc vận động này

là Đoàn thanh

niên các cơ quan tỉnh , Đoàn thị xã Yên Bái , công an , quân đội các đơn vị này đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo và sinh hoạt chuyên đề được đánh giá cao . Thông qua cuộc vận

266

động đã hạn chế dần sự giảm

sút chất lượng của chi đoàn

và Đoàn cơ sở . Chất lượng đoàn viên và cán bộ Đoàn từng bước được nâng lên . Công tác bồi dưỡng kết nạp đoàn viên mới được tiến hành thường xuyên , liên

tục ; hàng năm có

từ 2.500 đến 3.000 đoàn viên mới được kết nạp . Tính riêng quý III năm 1987 huyện Đoàn Văn Chấn đã kết nạp được 600 đoàn viên , Yên Bình kết nạp 143 đoàn viên , Xí nghiệp chè Trần Phú kết nạp được 77 đoàn viên . Trong 6 tháng đầu năm 1987 , các cơ

sở Đoàn trong toàn

tỉnh đã giới

thiệu cho Đảng được hơn 1000 đoàn viên ưu tú ; 198 đồng chí trong số đó đã vinh dự đứng vào hàng ngũ Đảng . Cũng trong 6 tháng này các cơ sở Đoàn tổ chức phát thêm

được

4.000 thẻ đoàn viên . Đây sẽ là nguồn sự trữ năng lượng vô cùng quan trọng để tăng sức mạnh cho Đảng . Mặc dù công tác đào tạo cán bộ còn gặp rất nhiều khó khăn , song trong thời gian qua

đã có 4.605 lượt cán bộ được tập

huấn

nghiệp vụ . Chỉ 6 tháng đầu năm kỳ năm

1987 đã có sự tiến bộ hơn cùng

1986. Toàn tỉnh bồi dưỡng tập huấn 364 cán bộ ,

trong đó cử đi tập huấn ở Trung ương 16 đồng chí . Trường Đoàn tỉnh mở được 3 lớp ngắn ngày ( từ 10 ngày đến 1 tháng ) , bồi dưỡng được

105 đồng chí . Các huyện Đoàn

trong tỉnh tự bồi dưỡng 243 cán bộ cơ sở và phụ trách thiếu nhi . Tỉnh đoàn thư Đoàn PTTH

chỉ đạo thí điểm thành công việc Bí

là học sinh . Các học sinh Nguyễn Quang

Vinh (Trường PTTH

Nguyễn Huệ ); Hà Minh Sơn

( Trường

PTTH Dân tộc nội trú vùng cao ) là những bí thư đoàn trường xuất sắc. Từ đó nhận rộng toàn tỉnh ( đồng chí Sơn và đồng chí Vinh nay đều là Tiến sĩ khoa học ) . Trong thời gian từ 1987 - 1990 , công tác kiểm đoàn cũng có nhiều chuyển biến

tra của

theo xu hướng tích

cực ,

267

đạt kết quả khả quan . Hầu hết các uỷ ban kiểm tra của Đoàn được kiện

toàn , giúp cho Ban Chấp hành kiểm tra

việc thực hiện Nghị quyết và Điều

lệ Đoàn thường xuyên

và liên tục hơn . Đi liền với công tác xây dựng Đoàn , công tác Đoàn tham gia xây dựng Đảng thời gian qua đã được chú trọng . Đoàn thanh niên các cấp trong tỉnh tổ chức cho đoàn viên , thanh niên tham gia hàng vạn lượt ý kiến đóng góp vào văn kiện của Đảng , góp ý với cán bộ đảng viên , giới thiệu 6.800 đoàn viên ưu tú với Đảng. Qua 5 năm

1987 - 1992 ,

có 1.652 đoàn viên được kết nạp Đảng . Hàng năm Đoàn còn cung cấp cho Đảng nhiều cán bộ trưởng thành sang làm công tác Đảng , chính quyền , các ngành đoàn thể ; Bộ chỉ huy quân sự tỉnh , Văn Yên , Trấn Yên , Đoàn các cơ quan tỉnh , thị xã Yên Bái , Xí nghiệp chè Trần Phú , Mù Cang Chải là những đơn vị làm tốt công tác này . Công tác phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và chăm sóc giáo dục thiếu niên nhi đồng cũng là một nhiệm vụ quan trọng trong hoạt động của Đoàn . Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ IV ( 9-1987) đã chỉ rõ : " Công tác phụ trách Đội và phong trào thiếu nhi cần thực sự được quan tâm tốt hơn nữa . Với yêu cầu toàn Đoàn làm công tác Đội và chăm lo bảo vệ giáo dục thiếu niên nhi đồng ; mở rộng tổ chức và hoạt động Đội trong cả nhà trường và ngoài địa bàn dân cư , trên các thôn bản để thu hút hầu hết các em vào tổ chức và hoạt động Đội , rèn luyện phấn đấu theo 5 điều Bác Hồ dạy . Ở các xã vùng cao lại càng phải làm tốt hơn . Từ nay tới hết năm 1988 , tất cả các huyện phải lập được một số chi đội , liên đội ngoài nhà trường để tổ chức hoạt động và rút kinh nghiệm chỉ đạo mở rộng vào những năm tiếp theo " .

268

Thực hiện

Nghị quyết

thứ V ( 11-1987) Tỉnh Đoàn

Đại hội Đoàn Yên

toàn quốc lần

Bái đã phát động phong

trào thiếu nhi " Nói lời hay làm

việc tốt , phấn đấu

trở

thành những cháu ngoan Bác Hồ" . Phong trào : Đi tìm

địa

chỉ đỏ ; theo bước chân những người anh hùng ; kế hoạch nhỏ ...

rộng khắp nhất là trong trường học và trong dịp

hè . Tiếp đó là cuộc vận động " Toàn dân chăm sóc và giáo dục thiếu nhi " và " Toàn Đoàn thực sự tạo được sự quan tâm với công tác bảo vệ , chăm

chăm

lo xây dựng Đội" ,

chung của toàn xã hội đối

sóc giáo dục thiếu niên nhi

đồng và xây dựng Đội TNTP

Hồ Chí Minh . Ban

Thường

vụ tỉnh đoàn đề xuất và được Đảng uỷ ra Nghị quyết , UBND tỉnh ra nhi

đồng

do

UBNDtỉnh làm

quyết định thành lập Uỷ ban thiếu niên đồng

chí

Thào

A

Trúng

Phó

chủ

tịch

chủ tịch , đồng chí Hà Lâm Kỳ - Phó Bí

thư tỉnh Đoàn làm Phó chủ tịch thường trực . Uỷ ban đã nhanh chóng ổn định và đi vào hoạt động từ tỉnh đến các huyện . Uỷ ban đã thành lập giải thưởng Hoàng Văn Thụ để tặng cho các học sinh xuất sắc nhất sau mỗi năm học vào dịp 1/6 . Mỗi năm một lần , tỉnh đoàn tổ chức trại hè cho thiếu nhi và học sinh PTTH xuất sắc theo chủ đề Thủ đô Hà Nội và nhiều lần các em được đến thăm

bác Phạm

Văn Đồng , bác Võ Nguyên Giáp , bác Tố Hữu . Giai đoạn này toàn tỉnh có 156 liên đội , 2.273 chi đội và 34.957 đội viên , có 57.793 em sinh hoạt trong Sao nhi đồng .

Công tác Đội và phong trào thiếu

nhi trong các

trường phổ thông cơ sở được đánh giá là một trong những mặt hoạt động có phong trào khá và nền nếp của tỉnh . Các liên chi đội trong tỉnh đã có những hoạt động khá phong phú bổ ích tập trung theo chủ đề từng năm học , có thể kể ra : năm học " chào mừng 100 năm ngày sinh Bác Hồ" , năm

269

học " chào mừng Đại hội Đảng VII" ... Các phong trào " Nói lời hay làm việc tốt " , học giỏi , chăm ngoan , tổ chức các công trình măng non , hoạt động gây quỹ Đội , Công tác Trần Quốc Toản , phong trào văn nghệ TDTT được thiếu nhi Yên Bái hưởng ứng tham gia sôi nổi , góp phần tích cực vào việc thực hiện nhiệm vụ năm học và công tác xây dựng Đoàn , Đội . Nổi lên trong công tác này là tập thể liên đội các trường phổ thông cơ sở Lê Văn Tám ( thị xã Yên Bái ) , trường Võ Thị Sáu (Văn Yên ) , trường thị trấn Nghĩa Lộ (Văn Chấn ), trường nội trú vùng cao Trạm Tấu , trường Việt Thành ( Trấn Yên) , trường thị trấn Yên Bình (Yên Bình ) . Một địa chỉ mà khi nhắc tới trong thời gian này lóe lên như một điểm sáng trong hoạt động Đội và Sao nhi đồng , đó là trường PTCS Đại Đồng (Yên Bình ) . Hoạt động Đội và Sao nhi đồng ở đây phát triển mạnh và sôi nổi . Hàng tháng kế hoạch của Đội được đề ra cụ thể , như vươn lên

giành

nhiều

điểm

cao ,

loại

trừ điểm

1

-

2 ...

Nhà

trường , Ban giám hiệu luôn dành nhiều thời gian cho Tổng phụ trách Đội có điều kiện đi sâu vào công tác này , hướng các em vào mọi hoạt động có nền nếp . Các hoạt động ở đây đều mang tính giáo dục cao gắn với chủ đề nhiều ý nghĩa như : hát về Tổ quốc , Bác Hồ , Đảng , các anh hùng dân tộc Việt Nam . Phương hướng hoạt động ở đây rất rõ ràng : có Kế hoạch nhỏ , Sao tháng mười , Theo bước chân những người anh hùng . Tỷ lệ học sinh chuyên cần thường đạt 100 % , đa số các em đều đạt danh hiệu " Cháu ngoan Bác Hồ" . Không những học tập tốt , các đội viên trong trường còn tích cực làm kế hoạch nhỏ ( thu lượm

phế liệu , giấy

vụn , quả chè , hạt sở , nứa bổi ... ) để gây quỹ hoạt động hiệu quả thêm . Nhiều đội viên học giỏi làm lên như tấm

270

tốt công tác Đội nổi

gương sáng cho thiếu nhi cả tỉnh noi theo . Đó

là các em Ngô Kim Minh , Đào Duy Tùng (trường PTCS Yên Thịnh , Yên Bái ) giải nhì học sinh giỏi toàn quốc ; em Phùng Thị Hoàng Anh (Văn Chấn ) được đi dự trại hè quốc tế ; em Đặng Bình Phương ( Lâm Thượng , Lục Yên ) , em Đặng Anh Kiên , Đặng Anh Hiếu (Yên Bình ) , Vũ Thị Hằng ( Minh Quán , Trấn Yên ) ... Các em là những bông hoa rực rỡ nhiều sắc hương góp phần tô đẹp thêm trang sử truyền thống của tỉnh nhà . Trung bình hàng năm có 86 % học sinh đạt danh hiệu Cháu ngoan Bác Hồ , có 66 % liên chi đội mạnh , nhiều Tổng phụ trách được công nhận là Tổng phụ trách giỏi . Như : Nguyễn Thị Châu , Phạm Thị Thanh Trà , Phạm Thanh Điệp (Trấn Yến )

Nguyễn Kim Toa , Nguyễn

Thị Phương (Yên Bài) Bùi Phương Hoa (Văn Chấn ) . Hàng năm các liên chi đội giới thiệu từ 1.000 đến 1.500 đội viên lớn tuổi lên Đoàn . Bên cạnh đó , công tác Đội trên địa bàn dân cư bước đầu đã được nhiều cơ sở chú trọng , có thể viện dẫn như Nghĩa Tâm (Văn Chấn ) , phường Hồng Hà ( thị xã Yên Bái ) . Những đơn vị có nhiều cố gắng và bước đầu làm tốt công tác Đội và phong trào thiếu nhi là : Thị xã Yên Bái , Trấn Yên , Văn Yên , Yên Bình , Văn Chấn ... Công tác tuyên truyền , giáo dục cho đoàn viên , thanh niên về dân số , kế hoạch hoá gia đình được coi là một nét mới trong hoạt động của Đoàn . Đầu năm 1988 , Hội nghị lần thứ II của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn

( khoá V

đã xác định : " Giáo dục về hôn nhân và gia đình , về kế hoạch hoá phát triển dân số vừa là một nội dung giáo dục mới, quan trọng đối với thanh niên , vừa là biện pháp lớn cấp bách mà toàn Đoàn phải tổ chức thực hiện để góp phần tạo ra phong trào thanh niên xung kích trên mặt trận kinh tế - xã hội" .

271

Thực Đoàn

đã

hiện xây

Nghị

quyết của

dựng chương

Trung ương Đoàn , tỉnh

trình ,

kế hoạch

thực

hiện

chương trình 3 mục tiêu với các nội dung . 1 - Nâng cao nhận thức trong đoàn viên thanh niên về dân số , sức khoẻ , môi trường . 2 - Thực hiện mô hình mỗi gia đình trẻ chỉ có từ 1 đến 2 con ; nuôi con

khoẻ , dạy con ngoan , sống vệ sinh và có

nếp sống lành mạnh .

3 - Mỗi đoàn viên , thanh niên là một tuyên truyền viên tích cực về dân số , sức khoẻ , môi trường . Phong trào

3 mục tiêu " Dân số - sức khoẻ

-

môi

trường " được đông đảo đoàn viên , thanh niên trong tỉnh hưởng ứng . Kết quả đã có hàng ngàn cán bộ đoàn viên thanh niên được tập huấn , hàng trăm chi đoàn đăng ký thực hiện ba mục tiêu . Xuất hiện những điểm

tổ chức

hoạt động tốt như thị xã Yên Bái , huyện Văn Chấn , Văn Yên , Yên Bình ... Thông qua đó nhận thức của đoàn viên thanh niên được nâng lên

rõ rệt , nhiều đồng chí gương

mẫu thực hiện và thuyết phục được nhiều người khác làm theo . Tỉnh Đoàn đã chỉ đạo điểm thành lập các Câu lạc bộ gia đình trẻ , Câu lạc bộ tiền hôn nhân ... ở cơ sở hoạt động rất hiệu quả . Những kiến thức cuộc sống về giới tính , tình bạn tình yêu , hôn nhân và hạnh phúc gia đình cũng được tỉnh Đoàn tuyên truyền giáo dục cho đông đảo đoàn viên thanh niên thông qua các phương tiện như sách báo , bản tin , băng catsét , băng video . Từ những tài liệu ấy mà kiến thức của giới trẻ về vấn đề này đã tăng lên rõ rệt . Hàng trăm

cặp vợ chồng trẻ hăng hái

đăng ký thực hiện phong trào 3 mục tiêu , góp giản nguy cơ gia tăng dân số cho tỉnh . 272

phần làm

Sau mỗi hoạt động , mỗi phong trào tỉnh Đoàn đều có công tác sơ kết , tổng kết đánh giá những thành tích và chỉ ra những hạn chế tồn tại để kịp thời khắc phục , rút kinh nghiệm

cho các hoạt động tiếp

theo . Chính vì vậy , qua

từng năm , từng nhiệm vụ công tác , các cơ sở Đoàn ngày một trưởng thành hơn , khẳng định thêm vai trò , tầm

quan

trọng của thế hệ trẻ tỉnh nhà trong công cuộc dựng xây đất nước . Trải qua mấy năm

đầu của chặng đường đổi mới , dù

rằng còn gặp vô vàn khó khăn , vướng trở như sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế , sự diễn biến ngày một phức tạp của tình hình thế giới , sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ trên phạm

vi toàn thế giới , nguy cơ tụt hậu đe

doạ tới nhiều quốc gia , và cả những nhu cầu đòi hỏi của đời sống kinh tế xã hội trong thời kỳ mới của nước tả đang ngày một bức thiết , yêu cầu phải giải quyết ... Hơn Yên Bái lại là tỉnh miền núi , vùng cao , địa bàn

nữa ,

rộng phức

tạp , giao thông khó khăn , nhiều dân tộc sống tập trung và trình độ , nhận thức , dân trí khác nhau , kinh tế của tỉnh còn nghèo , chậm phát triển ... Mặc dù còn những vấp váp , thậm trí không thành công trong quá trình tiếp cận với quản lý kinh tế của nền kinh tế thị trường mới hình thành . Song bằng mọi cố gắng nỗ lực của mình , cùng với tuổi trẻ cả nước , tuổi trẻ Yên Bái đã vượt qua gian khó , không ngừng vươn lên , giành liên tiếp những thắng lợi quan trọng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội , đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của cả nước. Dầu vậy , bên cạnh những thành tựu đạt được vẫn đang tồn tại một số yếu kém cần khắc phục tận gốc và triệt để . Có như vậy , công tác Đoàn và phong trào thanh

273

niên của tỉnh mới thực sự phát triển và đạt hiệu quả cao . Những yếu kém được thể hiện trên mấy điểm sau : 1 - Số lượng đoàn viên giảm

và chiếm tỉ lệ thấp so với

thanh niên ( xấp xỉ bằng 15 %). Mỗi năm kết nạp được 3.000 · 3.500 đoàn viên mới thì số trưởng thành và đưa ra khỏi Đoàn bằng các hình thức cũng tương tự hoặc cao hơn , vì vậy số đoàn viên giảm

qua mỗi năm

bình quân 10 - 12 % .

Chất lượng đoàn viên qua phân loại cho thấy số đoàn viên trung bình còn chiếm tỉ lệ cao 50 - 60 %, yếu kém 20 25 %. Vẫn còn đoàn

viên chưa thực sự gắn bó với tổ chức

Đoàn , tính tích cực chính

trị xã hội giảm

sút . Ranh giới

giữa đoàn viên và thanh niên chưa rõ ràng .

· 2

Số cơ sở Đoàn yếu kém vẫn còn nhiều nhất là ở

vùng nông thôn , vùng cao , có nhiều chi đoàn không tổ chức sinh hoạt và hoạt động được , một số thôn bản còn chưa có đoàn viên . Tỷ lệ cơ sở yếu kém tăng , có huyện lên tới 35 - 40 % .

3 - Đội ngũ cán bộ Đoàn các cấp vừa thiếu về số lượng và yếu về trình độ các mặt và nghiệp vụ công tác Đoàn . Trình độ văn hoá , khoa học kỹ thuật , quản lý kinh tế còn hạn chế. Cán bộ Đoàn chủ chốt chưa được quy hoạch và đào tạo bồi dưỡng có hệ thống , năng lực tổ chức , chỉ đạo hạn chế , không ít cán bộ Đoàn không muốn làm công tác thanh niên .

4 - Trong nội dung , hình thức phương pháp lãnh đạo , chỉ đạo của Đoàn còn chậm đổi mới , phương thức tập hợp còn rập khuôn máy móc . Trong chỉ đạo của Đoàn còn nặng về mệnh lệnh , thiếu

sức động viên thuyết phục , bộ máy

còn hành chính không sát với cơ sở , nhiều phong trào còn 274

mang tính hình thức , chưa đem

lại lợi ích thiết thực cho

đoàn viên . Những

khuyết

điểm

yếu

kém

nói

trên

do

nhiều

nguyên nhân . Bên cạnh nguyên nhân khách quan , thì tổ chức Đoàn còn chậm

đổi mới , chưa theo kịp yêu

cầu công

cuộc đổi mới toàn diện về kinh tế xã hội và nhu cầu mọi mặt ngày càng cao của tuổi trẻ , chưa năng động sáng tạo và cụ thể hoá được những nội dung hình thức hoạt động của Đoàn và công tác tập hợp thanh niên cho phù hợp đặc điểm tâm lý tuổi trẻ trong điều kiện tình hình mới . Thêm nữa , công tác tổ chức chỉ đạo chưa thoát khỏi bệnh hành chính , quan liêu , xa rời cơ sở . Năng lực cán bộ hạn chế , thiếu nhiệt tình công tác ...

II . ĐOÀN VIÊN , THANH

NIÊN YÊN

BÁI HƯỞNG ỨNG

HAI

PHONG TRÀO LỚN "THANH NIÊN LẬP NGHIỆP " VÀ "TUỔI TRẺ GIỮ NƯỚC" . Kiên định đường lối đổi mới toàn diện đất nước do đại hội Đảng VI đề ra , Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng ( Khoá VI ) đề ra Nghị quyết về : " Đổi mới công tác quần chúng của Đảng , tăng cường mối liên hệ giữa Đảng và nhân dân " . Ngày 13-3-1991 Bộ Chính trị (khoá VI) đã ra nghị quyết số 25/NQ - TW về " Đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên " . Nghị quyết đã khẳng định vai trò , vị trí quan trọng của thanh niên trong công cuộc đổi mới , ý nghĩa chiến lược của công tác thanh niên đối với tương lai dân tộc và vận mệnh của Tổ quốc ; khẳng định những quan điểm cơ bản về công tác thanh niên và nêu lên phương hướng , nội dung và giải pháp chủ yếu của công tác thanh niên trong các nhiệm

vụ :

275

- Giải quyết việc làm . - Đào tạo , bồi dưỡng cán bộ .

Tổ chức phong trào hành động cách

mạng trong

thanh niên .

- Xây dựng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vững mạnh , mở rộng việc tập hợp đoàn kết thanh niên . - Tăng cường công tác thanh niên của Đảng , Nhà nước và các tổ chức xã hội . Từ ngày 24 đến 27 tháng 6 năm 1991 , Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng Cộng sản Việt Nam được tiến hành tại Thủ đô Hà Nội . Đại hội đã phân tích , đánh giá tình hình , những thắng lợi đã đạt được , chỉ ra những thiếu sót , yếu kém cần khắc phục ; tiếp tục khẳng định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là hoàn toàn đúng đắn . Đại hội đề ra cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ đi lên CNXH và chiến lược phát triển kinh tế xã hội đến năm 2000 vì mục tiêu dân

giàu , nước mạnh , xã hội công bằng , dân chủ , văn

minh theo định hướng xã hội chủ nghĩa .

Từ sau Đại hội VII của Đảng , tình hình thế giới diễn biến nhanh chóng và phức tạp ; Hệ thống XHCN ở Đông Âu và Liên Xô sụp đổ , chấm

dứt thời kỳ chiến tranh lạnh .

Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, phong trào dân tộc , giải phóng dân tộc và cách mạng thế giới đang đứng trước những khó khăn thử thách to lớn . Trước nguy cơ và vận hội mới , với bản lĩnh chính trị vững vàng , Đảng và dân

tộc ta

vượt qua thử thách , quyết tâm

đang tận dụng thời cơ , thực hiện thắng lợi công

cuộc đổi mới đất nước . Kỳ họp thứ IX Quốc hội khóa VIII diễn 276

ra từ ngày 27-7 đến ngày 12-8-1991 đã cụ thể hoá

một bước đường lối Đại hội VII của Đảng trong kế hoạch Nhà nước 5 năm

( 1991-1995 ) và quyết định nhiều vấn đề

trọng đại khác . Tại kỳ họp

này , ngày 12 - 8 -

1991

Quốc hội cũng

quyết định chia tỉnh Hoàng Liên Sơn thành hai tỉnh Yên Bái và Lào Cai . Tỉnh Yên Bái được tái lập nằm ở phía Tây Bắc của Tổ quốc , phía Bắc giáp 2 tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang , phía Đông Nam giáp tỉnh Phú Thọ , phía Tây Bắc giáp tỉnh Lào Cai , phía Tây Nam giáp tỉnh Sơn La , có diện tích lúc tái lập là 6.807 km , gồm 1 thị xã , 7 huyện , 175 xã phường trong đó có 70 xã vùng cao , tỉnh lỵ đặt tại thị xã Yên Bái , có dân số là 658.891 người ( 1994) gồm nhiều dân tộc anh em chung sống , đông nhất là người Kinh 49,6 % , người Tày

17,7 % 9 người Dao 9,4 % , người Mông 7,7 % ,

người Nùng 2,7 % ... Quyết định tái lập tỉnh Yên Bái là hoàn toàn đúng đắn , không phải chỉ do phù hợp về quy mô , diện tích hoặc số lượng các huyện , thị trực thuộc giảm bớt , mà còn ở chỗ khôi phục lại tính truyền thống , cố kết đã được hình thành và thử thách qua thời gian . Đồng thời tạo điều kiện để cấp uỷ chính quyền có điều kiện tập trung nghiên cứu , điều tra , xác định những thuận lợi , tiềm năng thế mạnh , cũng như khó khăn , hạn chế của địa phương từ đó có cơ sở vạch ra các chủ trương giải pháp cho phù hợp các vấn đề kinh tế , xã hội , chính trị , an ninh , quốc phòng của địa phương . Quý IV năm 1991 , sau khi Yên Bái được tái lập , tỉnh uỷ lâm thời tập trung chỉ đạo các công tác quan trọng , trước mắt là hoàn thành kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội những tháng còn lại của năm 1991 ; sắp xếp lại bộ máy tổ chức và cán bộ của các Sở , ban ngành , đoàn thể ; tổng

277

kết 5 năm

thực hiện

đường lối đổi mới của Đại hội VI và

Nghị quyết đại hội IV của tỉnh Đảng bộ ; xây dựng kế hoạch 5 năm ( 1991 - 1995 ) . Nhằm

bảo đảm

sự lãnh đạo công tác Đoàn và phong

trào thanh thiếu niên tỉnh Yên Bái sau khi tái lập . Ban Bí thư Trung ương Đoàn và Ban thường vụ tỉnh uỷ lâm thời đã chỉ định đồng chí Nguyễn Văn Tuyết làm chấp hành lâm

Bí thư Ban

thời tỉnh Yên Bái để chuẩn bị cho Đại hội

Đại biểu Đoàn tỉnh lần thứ IX . Đại hội đại biểu tỉnh Đảng bộ lần thứ XIII được tổ chức tại thị xã Yên Bái từ ngày 15 đến 17-5-1992 , cũng đã xác định nhiệm vụ tổng quát trong 5 năm là : " Giữ vững ôn định chính trị , ổn định và phát triển kinh tế - xã hội , từng bước cải thiện đời sống nhân dân , đẩy lùi tiêu cực và đảm bảo công bằng xã hội hơn . Phấn đấu đến

năm 1995 tăng

thu nhập lên 50 % , đến năm 2000 lên 150 % để cải thiện rõ rệt đời sống vật chất , văn hoá , mở mang dân trí và bảo vệ sức khoẻ nhân dân , đưa tỉnh Yên Bái từng bước vượt qua khó khăn , thiếu thốn (1 ) Đại hội cũng dành một phần quan trọng bàn về công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong giai đoạn cách mạng mới . Tạo cơ chế dân chủ cơ sở và tạo điều kiện để Đoàn tham

gia góp ý cho Đảng , Ban Chấp hành Đoàn các

cấp cần chú trọng tới việc tập hợp đoàn kết rộng rãi các tầng lớp thanh niên ; gắn chặt việc giáo dục chính trị tư tưởng với việc chăm lo lợi ích cho thanh niên . Phải coi công tác thanh niên là vấn đề sống còn của cách mạng . Mặt khác , tổ chức Đoàn phải đưa ra các hình thức , phương

( 1 ) Văn kiện Đại hội đại biểu tỉnh Đảng Bộ Yên Bái lần thứ I ( Lần thứ XIII ) .

278

thức hoạt động thích hợp ; phù hợp với tâm

lý , trình độ , lứa

tuổi, tập quán của đoàn viên thanh niên trong tỉnh , thu hút đông đảo thanh niên tham

gia tích cực vào các phong

trào hành động cách mạng .

Để triển khai các Nghị quyết của Trung ương Đảng , của Tỉnh uỷ đạt kết quả tốt , Ban Chấp hành tỉnh Đoàn đã triệu tập Đại hội đại biểu

Đoàn toàn tỉnh lần thứ IX từ

ngày 30 tháng 6 đến ngày 1 tháng 7 năm 1992. Về dự đại hội có 129 đại biểu , thay mặt cho hơn 130.000 đoàn viên trong tỉnh . Đại hội được đón các đồng chí Thái Hiền Lương, Bí thư TW Đoàn TNCS Hồ Chí Minh ; Kiều Việt Nguyên , Phó Bí thư Tỉnh uỷ , Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh ; Hoàng Công Dung , Phó bí thư tỉnh uỷ - Chủ tịch UBND tỉnh và các đại biểu ở các ban , ngành đoàn thể trong tỉnh và tỉnh bạn . Đại hội đã tổng kết công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong nhiệm kỳ 1987 - 1992 , với những nhận định : " Số đông thanh niên , trước những diễn biến

phức tạp

của tình hình thế giới và những khó khăn của đất nước đã có những nhận thức đúng biết vượt lên khó khăn xung kích đi đầu , tham gia tích cực góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc . Đại hội cũng khẳng định : " Tuyệt Đại bộ phận cán bộ đoàn viên thanh niên của tỉnh vẫn tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng , quyết tâm đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn . Công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh cơ bản được duy trì và giữ vững . Nhiều nhân tố mới , điển hình mới đã xuất hiện trong các phong trào do Đoàn tổ chức . Với những cố gắng kết quả đó đã góp phần tích cực vào việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng bộ địa phương " . Đại hội đã nêu ra phương hướng , nhiệm

vụ công tác Đoàn và

phong trào thanh niên nhiệm kỳ ( 1992 - 1997) là : 279

1 -

Tiếp

tục đổi mới Đoàn TNCS Hồ Chí Minh , xây

dựng Đoàn vững mạnh về chính trị , tư tưởng , tổ chức và hành động . 2 - Tập trung làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục chính trị tư tưởng cho thanh niên hướng các nội dung, hình thức phong phú , nhằm định hướng lý tưởng cách mạng cho tuổi trẻ , quyết tâm theo con đường cách mạng mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn . Bảo vệ và phát huy truyền thống của thế hệ trẻ Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN . Giữ gìn , phát huy bản sắc dân tộc kết hợp với tinh hoa văn minh thế giới góp phần vào việc xây dựng nhân cách của người thanh niên mới XHCN , kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng , của dân tộc . 3 - Tăng cường củng cố xây dựng Đoàn vững mạnh (chú trọng đến chi đoàn và đoàn viên ) . Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ Đoàn . Mở rộng và đa dạng hoá các hình thức tập hợp thanh niên , quan tâm đến việc tập hợp thanh niên vùng cao , vùng sâu và thanh niên vùng công giáo . Làm tốt công tác Đoàn tham gia xây dựng Đảng . 4 - Đổi mới nội dung , hình thức , biện pháp hoạt động của Đoàn để phù hợp với yêu cầu tình hình nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới, giữ vững và phát huy vai trò và chất lượng nòng cốt , xung kích . Thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Yên Bái lần thứ nhất đã đề ra . Để thực hiện mục tiêu , phương hướng , nhiệm vụ , Đại hội vạch ra 4 chương trình công tác lớn : 1 - Chương trình xây dựng Đoàn xây dựng Đảng .

280

và Đoàn

tham

gia

2 - Chương trình tham

gia phát triển kinh tế , giải

quyết việc làm , tham gia bảo vệ Tổ quốc , giữ gìn trật tự an toàn xã hội .

3 - Chương trình xây dựng đời sống văn hoá tinh thần lành mạnh trong thanh niên , góp phần xây dựng , phát triển văn hoá - xã hội . 4- Chương trình tham gia bảo vệ chăm sóc , giáo dục trẻ em , xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh vững mạnh . Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn (Khoá IX) gồm 23 đồng chí , bầu đoàn đại biểu đi dự Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VI gồm 11 đồng chí. Đồng chí Nguyễn Văn Tuyết được bầu

làm

Bí thư Tỉnh

Đoàn ;

đồng chí

Nguyễn Công Vạng làm Phó Bí thư Tỉnh Đoàn . Từ ngày 15 đến ngày 18 tháng 10 năm 1992 , Đại hội đại biểu toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ VI đã diễn ra tại Thủ đô Hà Nội . Đại hội đã đánh giá tinh thần tổ chức hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên trong 5 năm ( 1987 - 1992 ) ; biểu dương những cố gắng đóng góp của cán bộ đoàn viên , chỉ ra những hạn chế tồn tại cần khắc phục . Không những thế , đại hội còn đề ra phương hướng , nội dung , chương trình hành động cách mạng của Đoàn và tuổi trẻ cả nước trong nhiệm kỳ 1992 - 1997 , là : 1 - Chương trình thanh niên làm

kinh tế , tham

gia

giải quyết việc làm . 2 - Chương trình thanh niên tham gia bảo vệ Tổ quốc , bảo vệ an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội . 3 - Chương trình học tập sáng tạo , tích cực tham gia phát triển văn hoá xã hội .

281

4 - Chương trình xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh và chăm sóc giáo dục thiếu nhi .

Phần Điều lệ Đoàn , Đại hội nhất trí thông qua bài ca chính thức của Đoàn là bài " Thanh niên làm theo lời Bác " nhạc và lời của Hoàng Hoà ; thông qua nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đoàn là nguyên tắc tập trung dân chủ , thông qua điều quy định nhiệm kỳ đại hội Đoàn cấp huyện 5 năm 1 lần , giữa nhiệm Tháng 1 năm

kỳ có thể tổ chức Hội nghị đại biểu .

1993 ,

Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp

hành Trung ương Đảng (khoá VII) đã ban hành Nghị quyết về công tác thanh niên trong tình hình mới . Nghị quyết đã đánh giá đúng đắn vai trò của thanh niên , công tác thanh niên : " Thanh niên là lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc , sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên , vào việc bồi dưỡng , rèn luyện thế hệ thanh niên ; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc , là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng " . Quán triệt Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ tư của Đảng , và nhằm hiện thực hoá các chương trình hành động cách mạng do Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đoàn đề ra , Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn ( Khoá VI ) họp từ ngày 23 đến ngày 25 tháng 2 năm 1993 đã phát động thanh niên trong cả nước thực hiện hai phong trào lớn : " Thanh niên lập nghiệp " và " Tuổi trẻ giữ nước" . Hai phong trào này mang ý nghĩa rất lớn đối với tuổi trẻ cả nước , trong đó có tuổi trẻ Yên Bái .

282

Phong trào thu hút một lực lượng hùng hậu đoàn thanh niên giam

viên

gia , được tuổi trẻ hưởng ứng nhiệt tình ,

đầy hào hứng . Phong trào ra đời đáp ứng được tâm tư nguyện vọng của giới trẻ là muốn được cống hiến tài năng , trí tuệ , sức trẻ cho quê hương đất nước , muốn được thể hiện và khẳng định mình trong những điều kiện hoàn cảnh mới.

1 - Phong trào " Thanh niên lập nghiệp " . Mục tiêu của

phong trào nhằm

cổ vũ ,

động viên ,

khuyến khích , tạo mọi điều kiện hướng dẫn và giúp đỡ thanh niên lập nghiệp , lập thân với những nội dung cách làm phù hợp theo từng đối tượng thanh niên , để làm giàu cho bản thân , cho gia đình và cho toàn xã hội trong một bối cảnh kinh tế mới , có nhiều thuận lợi và thách thức khó khăn không nhỏ . Tính tới thời điểm này , toàn tỉnh có hơn 134.000 đoàn viên thanh niên của 30 dân tộc anh em ; trong đó có 28.150 đoàn viên , 505 Đoàn cơ sở và 1.575 chi đoàn . Yên Bái là một tỉnh miền núi , giao thông đi lại khó khăn , trình độ dân trí trong đó có thanh niên còn thấp , đời sống tinh thần vật chất khó khăn . Tỉnh cũng là điểm chú ý trong âm mưu diễn biến hoà bình của kẻ địch . Đảng ta luôn quan tâm đánh giá nhìn nhận phát huy vai trò tích cực của tuổi trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc . Chính quyền và nhiều ngành trong tỉnh như Sở Lao động thương binh và xã hội , Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn , Sở Khoa học công nghệ và môi trường , Sở Giáo dục , Sở Công an , Sở Thể dục thể thao ... đã ký kết nhiều văn bản liên tịch với tỉnh Đoàn . 283

Cũng như thanh niên trong cả nước , thanh niên Yên Bái có đặc điểm

chung là : Yêu nước và muốn cống hiến cho

quê hương , đất nước , muốn tự khẳng định mình bằng công việc . Nguyện vọng thiết tha của mọi tầng lớp thanh niên là có việc làm thu nhập ổn định , được học tập để nâng cao trình độ mọi mặt , được giao tiếp rộng rãi , vui chơi giải trí lành mạnh .

Nắm rõ được đặc điểm đó , cũng như tầm quan trọng của thanh niên và công tác thanh niên , tỉnh Đoàn đã không ngừng động viên khuyến khích , chỉ đạo sát sao tuổi trẻ toàn tỉnh trên tất cả các mặt hoạt động, và đã giành được những kết quả đáng khích lệ . Quán triệt tinh thần Nghị quyết Trung ương V (khoá VII) và Nghị quyết 03 của Tỉnh uỷ về phát triển kinh tế ‘ nông nghiệp , nông thôn ; tổ chức Đoàn trên phạm vi toàn tỉnh đã tích cực tổ chức , động viên thanh niên tham gia với những nội dung, hình thức đa dạng phong phú . Nên trong 5 năm qua , chương trình thanh niên tham gia phát triển nông thôn - lâm nghiệp và xây dựng nông thôn mới , gặt hái được rất nhiều thành tựu . Qua 5 năm đã có hơn 2 vạn gói chế phẩm vi sinh và gần 20.000 tấn phân hữu cơ được đưa vào đồi , ruộng . Có trên 5.000 đoàn viên thanh niên được tập huấn về KHKT nghề nông , đặc biệt Đoàn đã tổ chức và trực tiếp hỗ trợ giúp cho 40 cán bộ đoàn viên đi đào tạo và đã tốt nghiệp trung cấp nông nghiệp , lực lượng này trở về làm nòng cốt cho phong trào chuyển giao và ứng dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất nông -

lâm

nghiệp ,

thanh niên đã tích cực đưa năng suất lúa , chè tăng hơn 10 % trên diện tích của các hộ gia đình trẻ . Hoạt động trên đã được triển khai mạnh ở các huyện như Yên Bình , Trấn Yên , Văn Chấn ... Các xã , vùng cao của huyện Mù Cang 284

Chải , huyện

Trạm

Tấu sau khi xoá bỏ cây thuốc phiện đã

hăng hái đưa các giống lúa mới , ngô có năng suất cao và các loại cây mơ , mận tam

hoa , thảo quả , quế vào trồng với

diện tích lớn nhằm tháo gỡ khó khăn về lương thực thực phẩm cho đồng bào vùng cao . Song song với hoạt động chuyển giao KHKT là phong trào phủ xanh đất trống đồi trọc và phát triển kinh tế hộ theo hướng xây dựng các mô hình kinh tế trang trại thanh niên . Để giúp thanh niên tham gia tốt phong trào này , Đoàn đã tín chấp vay giúp hơn 800 triệu đồng vốn để sản xuất kinh doanh . Đặc biệt tỉnh Đoàn còn xây dựng và thực hiện dự án 327 - chiến khu Vần với tổng giá trị đầu tư hơn 5 tỷ đồng , góp phần tích cực đẩy nhanh độ tán che phủ rừng của tỉnh , từ 17 % năm 1991 lên 31 % năm 1996 . Phong trào này 5 năm qua đã thu hút 10.000 đoàn viên , thanh niên tham gia , mỗi năm trồng mới từ 3.500 đến 4.000 ha rừng . Chăm sóc bảo vệ được 10.000 ha rừng đầu nguồn , rừng phòng hộ , góp phần bảo tồn và giữ gìn quỹ rừng của tỉnh . Mặt khác , trong kinh tế Đoàn đã chỉ đạo xây dựng mô hình tổng hợp : Rừng - Vườn . Ao Chuồng (RVAC) cũng được thanh niên quan tâm thực hiện có hiệu quả ; các loại cây công nghiệp đặc sản như quế, chè , cà phê ; các loại cây ăn quả giá trị như bưởi , cam , quýt được phát triển với diện tích lớn hàng ngàn héc ta ; thêm vào nữa là việc chăn nuôi trâu , bò , dê , lợn , gà , cá lồng đã góp phần quan trọng vào việc chuyển dịch cơ cấu nông thôn , từng bước tạo ra sản phẩm hàng hoá . Ta có thể khẳng định rằng , phong trào " Thanh niên lập nghiệp " đã trở thành một phong trào thiết thực và sống động trong thanh niên nông thôn . Thực tế cho thấy , từ năm 1991 chỉ

285

có 5 chủ trang trại là thanh niên đến năm 1995 đã có 385 chủ trang trại trẻ có giá trị vườn rừng , ao chuồng từ 20 đến 100 triệu đồng , thậm chí tới vài trăm

triệu đồng . Thu

nhập bình quân của trang trại từ 10 triệu đồng/ năm trở lên . Đây là một thành tích lớn của Đoàn thanh niên Yên Bái , mở ra một hướng đi đúng cho thanh niên , tạo công ăn việc làm ổn định , góp phần xoá đói giảm nghèo , thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển giàu mạnh . Một lĩnh vực hoạt động nữa của phong trào " Thanh niên lập nghiệp " đó là sự đóng góp của thanh niên trong khối công nhân viên chức cũng đầy nỗ lực và hiệu quả , tạo sắc thái diện mạo mới cho nền kinh tế tỉnh nhà . Đó là phong trào " CKT " với mục tiêu chất lượng , kiểu dáng mẫu mã đẹp , tiết kiệm đã được thanh niên ngành chè , ngành chế biến lâm thổ sản , sứ điện , may mặc tích cực tham gia . Nhiều mặt hàng đi tham gia hội chợ triển lãm đạt giải cao như huy chương vàng , bạc cho sản phẩm của sứ điện cao thế của thanh niên Nhà máy Sứ Yên Bái ; đó còn là các sản phẩm gỗ hạt tròn xuất khẩu , chè Suối Giàng, gạch Xuân Lan . Ngoài ra , còn có hàng ngàn thanh niên mạnh dạn đầu tư vốn để xây dựng và mở rộng các ngành nghề như sản xuất vật liệu xây dựng , đồ mộc dân dụng , may mặc , thêu đan , kinh doanh vàng bạc đá quý , sửa chữa ô tô xe máy ... Số vốn đầu tư của doanh nghiệp trẻ lên tới hàng tỉ đồng , đã góp phần làm

đa dạng hình thức sản xuất kinh

doanh , đa dạng hoá các loại hình sản phẩm , hàng hoá làm tăng nguồn thu của tỉnh năm sau cao hơn năm trước . Một ý nghĩa khác là hàng năm giải quyết cho 3 -4 ngàn lao động là thanh niên có công ăn việc làm , thu nhập ổn định . Các tổ chức Đoàn đã chủ động hướng dẫn thanh niên lập các dự án vay vốn sản xuất .

286

Tỉnh Đoàn Yên Bái còn tổ chức nhiều loại hình hoạt động phong phú khác như

xây dựng các câu lạc bộ gia

đình trẻ giúp nhau làm kinh tế và nuôi con khoẻ , dạy con ngoan . Tổ chức các cuộc thi thợ giỏi , hội nghị đầu bờ , hội nghị gặp mặt các chủ trang trại trẻ ... đã làm cho phong trào " Thanh niên lập nghiệp " ngày càng đi vào chiều sâu và có hiệu quả thiết thực với thanh niên . Công tác dân số - kế hoạch hoá gia đình cũng được tỉnh Đoàn chú trọng chỉ đạo , với đỉnh cao là phong trào 3 mục tiêu " Dân số - sức khoẻ - môi trường " , thực hiện mô hình gia đình trẻ nuôi con khỏe dạy con ngoan , mỗi cặp vợ chồng chỉ có 1 đến 2 con , giảm tỷ lệ sinh tới mức tối đa , nâng cao chất lượng cuộc sống gia đình , thực hiện mô hình gia đình hiện đại , hạt nhân quy mô nhỏ . Tất cả các huyện , thị trong toàn tỉnh đều

phối hợp với Uỷ ban dân số

KHHGĐ và các ngành liên quan phối hợp thực hiện tốt mục tiêu công tác trên . Toàn tỉnh đã tổ chức được 15 chiến dịch truyền thông dân số ; các huyện đã cung cấp hơn 150.000 tài liệu truyền thông cho gần 15 vạn lượt người , xây dựng 28 câu lạc bộ tiền hôn nhân và Câu lạc bộ gia đình trẻ ... với 1.450 hội viên thường xuyên tham gia . Hàng năm đã có gần 10.000 cặp vợ chồng trẻ thực hiện các biện pháp tránh thai , góp phần hạ tỉ lệ phát triển dân số từ 2,7 % năm 1992 xuống 2,44 % năm 1996 . Trong

những năm

qua

Đoàn

đã

phối

hợp

với các

ngành hữu quan tích cực tổ chức các hoạt động truyền thông phòng chống căn bệnh HIV/AIDS và tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về "ma tuý - mại dâm và thái độ của bạn " . Kết quả có hơn 57.000 người tham gia . Thực hiện phong trào " 3 bỏ" , thanh niên các huyện Trạm Tấu , Mù

287

Cang Chải , Văn Chấn , Nghĩa Lộ , thị xã Yên đơn vị khác đã tích

Bái và một số

cực vận động và tổ chức tham

động xoá bỏ trồng cây thuốc phiện , tham

gia hoạt

gia cai nghiện

cho thanh niên . Tiêu biểu là Đoàn công an huyện Mù Cang Chải đã tổ chức quản lý 10 lớp cai nghiện cho 401 đối tượng , đơn vị đã được Trung ương Đoàn khen thưởng . Trong công tác tham

gia giữ gìn an ninh chính trị và

trật tự an toàn xã hội , thanh niên cũng có những hoạt động , đóng góp tích cực , thiết thực góp phần giữ vững trật tự - trị an và an toàn xã hội trên địa bàn . Phong

trào

" Học

tập ,

nghiệp " , ra đời mấy năm

rèn

luyện

vì

ngày

mai

lập

vừa qua thực sự phát huy tác

dụng . Là một nét mới trong công tác hoạt động của Đoàn . Nó được triển khai mạnh mẽ trong các cơ sở trường học : được sáng tạo thành nhiều nội dung hình thức phong phú trong học tập , rèn luyện nên đã góp phần tích cực vào việc thực hiện nhiệm

vụ chính trị của các nhà trường ; được tuổi

trẻ học đường hưởng ứng tích cực . Các hoạt động " Xây dựng lớp học tình thương " , " Xây dựng quỹ vì bạn nghèo" , " Quỹ khuyến học khuyến tài" . " Đôi bạn cùng tiến" ... đã góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng giáo dục và xây dựng phong cách lối sống của người học sinh . Các cơ SỞ Đoàn đã tham gia xoá mù cho hơn 1.000 thanh niên dân tộc , xây dựng được 10 lớp học tình thương , hỗ trợ hàng ngàn thanh thiếu nhi nghèo vượt khó . Riêng " Quỹ hỗ trợ tài năng trẻ của tỉnh Đoàn đã trao được học bổng cho hơn 100 thanh thiếu nhi với tổng trị giá hơn 30 triệu đồng . Các bạn Đào Duy Tùng , Ngô Thị Kim

Danh (Yên Bái ) , Nguyễn

Thị Anh Đào ( Văn Yên ) , Nguyễn Minh Đông ( Trấn

Yên ) ,

Vũ Thị Minh Thu ( Nghĩa Lộ ) ... Các trường Nguyễn Huệ ,

288

trường Chuyên , trường Cao đẳng sư vùng cao ,

trường cấp

những cá nhân , tập

3 Yên

Bình ,

phạm , trường nội trú thị xã Nghĩa

Lộ là

thể tiêu biểu cho phong trào thanh

niên trường học . Chỉ trong năm 1994 - 1995 , hưởng ứng phong trào " Học tập vì ngày mai lập nghiệp " , các cơ sở Đoàn trong trường học đã triển khai mạnh mẽ với nhiều hình thức phong phú đa dạng , tạo thành không khí thi đua sôi nổi . Kết quả tỉ lệ học sinh tốt nghiệp các cấp đạt 94 %, số học sinh chuyển lớp đạt 97 % , chất lượng giảng dạy của các thầy , cô giáo trẻ được nâng cao góp phần huy động 73 % số trẻ em trong độ tuổi đi học , 50 em tham dự các kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh và toàn quốc đã đạt nhiều giải cao . Đoàn còn phối hợp với ngành giáo dục mở và duy trì 7 lớp học tình thương cho gần 100 em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn , hỗ trợ cả tinh thần và vật chất để các em học tập tốt . Đồng thời trao 45 suất học bổng trị giá 12 triệu đồng cho các em có thành tích xuất sắc trong học tập và rèn luyện . Sau một thời gian phát động và triển khai , phong trào " Thanh niên lập nghiệp "

đã và ngày càng phát huy tác

dụng trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội thu hút tất cả các đối tượng thanh niên , khẳng định một mô hình , một hướng đi mới đầy sáng tạo và đúng đắn của công tác Đoàn và phong trào thanh niên Việt Nam trong tình hình mới .

2 - Phong trào " Tuổi trẻ giữ nước " Thực hiện Nghị quyết 03 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VII , Đoàn thanh niên các cấp , đặc biệt là Đoàn thanh niên trong quân đội , Công an đã đẩy mạnh 289

công tác giáo dục nhằm

tăng cường nhận thức , đề cao cảnh

giác , chống âm mưu diễn biến hoà bình của kẻ địch . Động viên tuổi trẻ xung kích đi đầu giữ gìn

trật tự trị an , an

toàn xã hội ở địa phương góp phần xây dựng khu vực phòng thủ vững mạnh . Mục tiêu của phong trào là giáo dục cho đoàn viên , thanh niên về ý thức và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trước mọi âm mưu phá hoại của kẻ thù . Thực hiện xây dựng một nền quốc phòng toàn dân , xây dựng lực lượng quân đội và công an nhân dân vững mạnh ; Đoàn thanh niên các cấp đã coi trọng việc tuyên truyền vận động thanh niên thực hiện tốt " Luật nghĩa vụ quân sự " , nâng cao cảnh giác chống " Âm mưu diễn biến hoà bình " , của kẻ thù . Số thanh niên tham gia nhập ngũ đều đạt chỉ tiêu 100 % mức giao . Kế đó , phong trào kết nghĩa 3 lực lượng được tiến hành ở 120 đơn vị bộ đội , công an và cơ sở Đoàn nơi đóng quân . Tỉnh Đoàn còn tổ chức xây dựng các tủ sách , gửi tặng các chiến sĩ vộ đội , hoặc gửi thư tặng quà các chiến sĩ vào những ngày lễ , tết . Thắt chặt thêm mối quan hệ , tình đoàn kết giữa thanh niên trong và ngoài quân đội . Nằm trong phong trào này , năm 1994 , nhân kỷ niệm 40 năm

ngày giải phóng Điện Biên ,

tỉnh Đoàn đã tổ chức cho đoàn viên thanh niên viết bài dự thi tìm hiểu về Điện Biên

lịch sử . Tỉnh Đoàn cũng cử 1

đoàn đại biểu gồm 20 đồng chí thay mặt cho tuổi trẻ Yên Bái tham gia các hoạt động kỷ niệm chào mừng chiến thắng Điện Biên và đã đóng góp 1.000.000 đồng xây dựng nghĩa trang Điện Biên . Tỷ lệ đoàn viên được học tập Luật nghĩa vụ quân sự , số đoàn viên lên đường nhập ngũ đều cao hơn các năm trước đây .

290

Hoạt động kết nghĩa 3 lực lượng (thanh niên , công an , quân đội ) đã phát triển trong các năm trước đây và nở rộ trong năm 1995. 20 đơn vị kết nghĩa giữa thanh niên quân đội và thanh niên địa phương thường xuyên

có các nội

dung phối hợp hoạt động tốt như xây trường học , làm đường giao thông , sinh hoạt văn hoá , văn nghệ TDTT ... Qua đây , tình đoàn kết quân dân thêm củng cố , thắt chặt . 100 đội TNXK an ninh , đội cờ đỏ với

1.500 thanh niên

tham gia thường xuyên hoạt động đã góp phần giữ vững an ninh , trật tự an toàn xã hội , đặc biệt ở trên các địa bàn trọng điểm như khu vực thị xã Yên Bái , Nghĩa Lộ và một số huyện vùng cao . Các cấp bộ Đoàn nhất là cấp tỉnh và một số huyện , thị trọng điểm như Trạm Tấu , Mù Cang Chải , thị xã Yên Bái ... đã tiến hành xây dựng phương án và tham gia tốt đợt diễn tập YB - 95 , được các ngành chức năng đánh giá cao . Trong thanh niên công an có phong trào thực hiện " 6 lời dạy của Bác Hồ" . Qua đó , ý thức kỷ luật , phẩm chất đạo đức cách mạng của người chiến sĩ công an nhân dân được nâng lên rõ rệt . Trình độ chiến thuật , nghiệp vụ chuyên môn cũng có nhiều tiến bộ . Tuổi trẻ ngành công an đã tham gia triệt phá 198 tụ điểm hoạt động có biểu hiện vi phạm nếp sống văn hoá , thu giữ và tiêu huỷ 100 kg thuốc phiện . Phá nhiều vụ trọng án nhanh gọn , đem lại lòng tin cho nhân dân , bắt giữ , tịch thu , xử lý và đem truy tố nhiều vụ buôn bán , làm thất thoát tài sản nhà nước ... trị giá hàng trăm triệu đồng . Một hoạt động nữa nằm trong phong trào này đó là chương trình " Khoẻ để lập nghiệp và bảo vệ tổ quốc " được tổ chức thực hiện tốt , đạt hiệu quả cao . Trên

cơ sở thực

hiện nghị quyết liên tịch giữa ba ngành : Đoàn thanh niên ,

291

Sở Giáo dục - đào tạo và Sở Thể dục thể thao Yên hoạt động thể dục thể thao đã diễn loại , rộng khắp trong toàn

Bái, các

ra phong phú về thể

tỉnh , chất lượng chuyên môn

từng bước được nâng lên . Các cuộc thi đấu bóng chuyền , bóng đá thanh thiếu nhi , giải việt dã tiền phong , cầu lông , bóng bàn ... được phối hợp tổ chức thường xuyên , cuốn hút hàng vạn

người tham

gia . Bằng hoạt động này phong trào

TDTT trong thanh thiếu những kết quả

niên được gây dựng , đạt được

đáng khích lệ ; tạo

không khí phấn khởi

hăng hái trong lao động ; công tác và học tập của tuổi trẻ . Nhiều vận động viên , cầu thủ đã phá kỷ lục trong tỉnh và đạt kỷ lục quốc gia . Như vậy , động viên Lan Hương đã được cử đi tham dự giải chạy trong nước và quốc tế và Seagame 18 , tổ chức tại Thái Lan . Riêng năm 1995 , phong trào rèn

luyện " Khoẻ để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc " đã

thu hút trên 100.000 đoàn viên thanh niên tham gia . Phong trào " Thanh niên lập nghiệp " và Tuổi trẻ giữ nước " đã thực sự đáp ứng được nhu cầu , nguyện vọng của thanh niên , hoạt động ngày một hiệu quả ; tạo ra cho Đoàn những sinh lực mới , tác động tích cực đến đông đảo thanh niên , tạo ra những giá trị tinh thần và vật chất to lớn thúc đẩy các mặt công tác của Đoàn

và phong trào thanh niên

Yên Bái phát triển lớn mạnh . Sự xuất hiện và phát triển của hai phong trào hoàn toàn phù hợp với yêu cầu thực tiễn , nhiệm vụ cách mạng mới của Đảng , của dân tộc . *

Công tác tư trong 5 năm

tưởng văn hoá ,

tuyên truyền

giáo dục

1992 - 1997 có nhiều tiến bộ rõ rệt . Nội dung

hình thức từng bước được đổi mới khắc phục được những 292

hạn chế tồn tại . Góp phần

tích cực để nâng cao nhận

và định hướng lý tưởng , củng cố niềm

thức

tin của tuổi trẻ các

dân tộc trong tỉnh và sự lãnh đạo của Đảng . Các hoạt động tuyên truyền giáo dục về đường lối chính sách của Đảng , pháp

luật của Nhà nước đã được

đổi mới về hình thức , phương pháp , đồng thời tổ chức được thường xuyên . Hơn 100.000 lượt cán bộ , đoàn viên thanh niên trong tỉnh được quán

triệt , thực hiện Nghị

quyết Trung ương IV (khoá VII ) và chương trình hành động của Đảng bộ các cấp trong tỉnh " Về tăng cường đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên và nghị quyết đại hội Đảng các cấp " . Đặc biệt vào những ngày lễ lớn và các dịp có nhiều sự kiện chính trị ; các cấp bộ Đoàn đều tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền giáo dục về chủ nghĩa Mác - Lênin , tư tưởng Hồ Chí Minh . Thông qua những hình thức phong phú như : Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu và tổ chức các hoạt động mít tinh kỷ niệm , hoạt động văn hoá - thể thao để chào mừng ... Qua đó , giúp cho tuổi trẻ các dân tộc trong tỉnh tiếp cận và quán triệt thực hiện đường lối , chính sách của Đảng , pháp luật của Nhà nước , nhận thức và định hướng lý tưởng , kiên định con đường cách mạng của Đảng , Bác Hồ và dân tộc đã lựa chọn . Các hoạt động giáo dục truyền thống dân tộc và cách mạng , truyền thống của Đảng , của Đoàn …

trong những

năm này được đổi mới về hình thức , biện pháp và được tổ chức triển khai có hiệu quả . Có rất nhiều loại hình tuyên truyền giáo dục thu hút hơn

10 vạn lượt thanh thiếu nhi

tham gia với quy mô và cấp độ khác nhau như :

Hành

hương về nguồn , Gặp mặt truyền thống , Áo lụa tặng bà , 293

Dâng bát hương lên mộ liệt sĩ , Xây mộ cho các bà mẹ Việt Nam

anh hùng ... Chỉ tính riêng việc tổ chức thực hiện 5

cuộc thi tìm

hiểu truyền thống đã có hơn 15 vạn bài dự thi

và đã đạt được nhiều giải cao của Trung ương Đoàn , Hội đồng Đội Trung ương tặng thưởng . Nhiều đơn vị đã tổ chức tốt , tích cực các hoạt động này là : Huyện Trấn Yên , Yên Bình , Văn Chấn , thị xã Yên Bái , Đoàn cơ quan tỉnh , thị xã Nghĩa Lộ , huyện Văn Yên , huyện Lục Yên ... Đi liền với đó là các hoạt động giáo dục về lối sống , nếp sống mới cho thanh thiếu niên được đẩy mạnh và đổi mới về nội dung hình thức , thông qua việc tổ chức cuộc thi như : " Thi học sinh thanh lịch " , " 7 sắc cầu vồng" , " Nét đẹp đội viên " ... cùng hàng trăm các cuộc tọa đàm , hội thảo , các buổi biểu diễn liên hoan nghệ thuật ... đã diễn ra thường xuyên , liên tục

không những thế , tỉnh Đoàn còn phối hợp

xây dựng các Nghị quyết liên tịch với các ngành hữu quan như : Công an , Tư pháp , Văn hoá thông tin và Hội cựu chiến binh ... để tổ chức các hoạt động tuyên truyền giáo dục pháp luật và nếp sống , lối sống văn hoá mới cho thanh niên . Việc triển khai cuộc vận

động " 2 xây 1 chống " và

phong trào " 5 chống " do Trung ương Đoàn phát động được tỉnh Đoàn tổ chức thực hiện tốt . Thanh niên vùng cao thuộc các huyện Trạm

Tấu , Mù Cang Chải , Văn Trấn ... đã

cam kết đi đầu thực hiện cuộc vận động " 3 bỏ " thực hiện nếp sống văn hoá mới , bài trừ hủ tục lạc hậu , thay vào đó là các hoạt động văn hoá lành mạnh , tích cực . Thực hiện Nghị quyết 26 của Bộ Chính trị , Nghị quyết Trung ương IV ( khoá VII ) và chương trình hành động của Tỉnh uỷ Yên Bái về đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh

294

niên trong tình hình mới .

Ngay sau Đại hội Đoàn

toàn

tỉnh lần thứ IX BCH tỉnh

Đoàn đã có Nghị quyết chuyên đề bàn về công tác củng cố xây dựng Đoàn , xây dựng Hội và công tác tham gia xây dựng Đảng . Đặc biệt đã tập trung vào việc xây dựng , đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ nhằm nâng cao nhiệt tình và kỹ năng công tác thanh niên cho đội ngũ cán bộ Đoàn các cấp , nhất là cán bộ chủ chốt cấp huyện và cơ sở . Qua 5 năm

đã

có gần 4.000 lượt cán bộ Đoàn , Đội các cấp trong tỉnh được đào tạo bồi dưỡng tập huấn nghiệp vụ ở Trung ương , tại trường Đoàn của tỉnh và huyện . Giai đoạn này , công tác bồi dưỡng kết nạp đoàn viên mới hết sức được coi trọng . Nếu những năm trước 1992 chỉ kết nạp được từ 2.500 đến 3.000 đoàn viên thì từ 1993 đến nay , trung bình hàng năm kết nạp được trên 5.000 đoàn viên . Đưa tổng số đoàn viên trong tỉnh từ gần 24.000 năm 1993 lên 28.156 năm

1997 ,

tăng 15 % so với chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ IX đề ra.

Mặt khác , công tác nâng cao chất lượng tổ chức Đoàn cơ sở và chất lượng đoàn viên cũng luôn được coi trọng , qua phân loại đoàn viên hàng năm , thời gian này đạt 92 % đủ tư cách , trong đó có hơn 50 % đạt khá và xuất sắc , phát thẻ Đoàn cho hơn 9.000 đoàn viên . Một nét nữa trong hoạt động của Đoàn thời kỳ này là việc xây dựng củng cố tổ chức Hội LHTN được tiến hành từ tỉnh đến cơ sở . Đã tiến hành tổ chức Đại hội thành lập Uỷ ban Hội LHTN tỉnh và ở 9/9 huyện , thị ; có 50 chi hội thu hút gần 5.000 hội viên thường xuyên tham

gia các

hoạt động Hội . Góp phần tập hợp và mở rộng mặt trận đoàn kết rộng rãi các tầng lớp thanh niên trên

phạm

vi

toàn tỉnh . 295

Về công tác kiểm

tra của Đoàn những năm này cũng

luôn thực hiện chặt chẽ , sát sao ; đã có nhiều hoạt động tích cực góp phần bảo đảm

cho các cấp bộ Đoàn và đoàn

viên thanh niên thực hiện tốt Nghị quyết và Điều lệ Đoàn , Điều lệ Hội . Để tiếp tục đưa vững mạnh quan

phong trào thanh

niên phát triển

thì vai trò lãnh đạo của Đảng cũng hết sức

trọng và ngược lại để tăng cường sự lãnh đạo của

Đảng thì công tác Đoàn tham gia xây dựng Đảng , góp phần làm cho Đảng trong sạch vững mạnh hơn lúc nào hết phải quan tâm , chú trọng . Xác định được điều ấy , trong 5 năm qua đã có hàng ngàn lượt ý kiến của đoàn viên thanh niên tham gia xây dựng các chủ trương , chính sách Nghị quyết của Đảng , tham mưu đề xuất với cấp uỷ Đảng nhất là về công tác thanh niên . Cũng trong năm năm đã có 7.500 đoàn viên ưu tú được giới thiệu với Đảng , tăng 15 % so với chỉ tiêu nhiệm kỳ lần thứ IX đề ra . Đã có 1.555 đoàn viên ưu tú vinh

dự đứng vào hàng ngũ Đảng , chiếm tỉ lệ

44,4 % so với tổng số đảng viên được kết nạp trong toàn tỉnh , đã góp phần

trẻ hoá đội ngũ đảng viên , làm tăng

sinh lực và nêu cao sức chiến đấu của tổ chức Đảng . Một hoạt động nữa trong thời gian này cũng được tỉnh Đoàn hết sức xem trọng là " Công tác chăm sóc giáo dục thiếu niên nhi đồng và xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh " . Toàn tỉnh có 14 vạn thiếu nhi , có gần 600 liên đội và 4.570 chi đội . Các phong trào " Học giỏi chăm

ngoan " ,

nghèo" , " Em

" Vượt khó giúp bạn vượt khó" ,

" Vì

bạn

yêu khoa học" , " Áo lụa tặng bà "... Được Hội

đồng Đội các cấp trong tỉnh nghiên cứu vận dụng và tổ chức chỉ đạo tốt . Đặc biệt là phong trào " 1.605 bát hương gửi tới nghĩa trang liệt sĩ" và phong trào " Xây mộ các bà

296

mẹ Việt Nam

anh hùng đã mất " là sáng kiến của tổ chức

Đoàn , Hội đồng Đội và thiếu nhi các dân tộc trong tỉnh . Đã tạo được ảnh hưởng tích cực đối với không chỉ chăm sóc giáo dục thiếu nhi ở địa phương , đã được tỉnh và Trung ương Đoàn khen ngợi . Thông qua việc tham

gia các phong

trào trên và thực hiện chương trình Rèn luyện đội viên , đã có hơn

140.000 lượt em được công nhận đạt danh hiệu

" Cháu ngoan Bác Hồ" , gần 30.000 em được kết nạp Đội và gần 15.000 đội viên lớn được kết nạp vào Đoàn . Công tác tổ chức xây dựng Đội thiếu niên và Sao nhi đồng trong và ngoài trường học được. chú ý làm tốt hơn . Công tác bồi dưỡng tập huấn và xây dựng đội ngũ phụ trách Đội có những tiến bộ mới , cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động Đội được tăng cường một bước đáng kể . Đặc biệt , Nhà thiếu nhi tỉnh được xây dựng và đã đi vào hoạt động tốt , thực sự từng bước đáp ứng yêu cầu , là một trung tâm tổ chức giáo dục thiếu nhi của tỉnh . Nổi lên trong hoạt động này là các đơn vị : Thị xã Yên Bái , huyện Trấn Yên , Văn Chấn , Văn Yên , Lục Yên , thị xã Nghĩa Lộ , Yên Bình ... Có thể khẳng định , 5 năm qua công tác xây dựng Đội và tổ chức các phong trào thiếu nhi đã tiếp tục được đổi mới với tuổi , đã đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu học tập , rèn luyện , vui chơi cho thiếu niên nhi đồng , góp phần tích cực vào sự nghiệp bảo vệ và chăm sóc thiếu nhi . Do có những đóng góp cống hiến công tác Đoàn và phong trào Thanh thiếu niênYên Bái đã được Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trao tặng Bằng khen đơn vị xuất sắc liên tục trong các năm 1991 , 1992 , 1993 , 1994 , được uỷ ban Dân tộc miền núi Trung ương tặng Bằng khen năm 1994 , UBND tỉnh tặng cờ năm 1995 , được Nhà nước tặng thưởng Huân chương lao động hạng Ba năm 1995 .

297

*

*

Sau hơn 10 năm nỗ lực phấn đấu thực hiện đường lối đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam ; dù rằng đã trải qua vô vàn khó khăn trở ngại do những nguyên nhân chủ quan và khách quan mang lại ; song tuổi trẻ Yên Bái vẫn luôn giương cao ý chí cách mạng , từng bước khắc phục khó khăn , vươn lên lập nhiều thành tích trong lao động sản xuất ; góp phần quan trọng cùng Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong tỉnh thực hiện và hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ chính trị của địa phương , cùng tuổi trẻ cả nước đưa sự nghiệp đổi mới , sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng , toàn dân tộc tới đích thắng lợi . Tổ chức Đoàn đã khẳng định được vai trò vị thế chính trị của mình - là người bạn đồng hành và là trường học XHCN của thanh niên . Vai trò và ảnh hưởng của Đoàn trong thanh niên và trong xã hội được giữ vững và phát huy không ngừng .

298

Chương VI

TUỔI TRẺ YÊN BÁI TRONG THỜI KỲ ĐẨY MẠNH

CÔNG NGHIỆP HOÁ , HIỆN ĐẠI HOÁ QUÊ HƯƠNG ĐẤT NƯỚC ( 1997 - 2005 )

Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng Cộng sản Việt Nam (từ 28-6 đến 1-7-1996) đã đề ra phương hướng, nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới là : "Tiếp tục nắm vững hai nhiệm vụ chiến lược : Xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc , đẩy mạnh công nghiệp hoá , hiện đại hoá ... xây dựng nước ta thành một nước công nghiệp có cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại , cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ , phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất , đời sống vật chất và tinh thần cao , quốc phòng , an ninh vững chắc , dân giàu , nước mạnh , xã hội công bằng , văn minh " . Đối với thanh niên và công tác thanh niên , Đại hội cũng chỉ rõ phải : " Tăng

cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn

Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở mọi cấp , mọi ngành . Coi trọng hơn nữa việc giáo dục , rèn luyện thế hệ trẻ về chính trị , tư tưởng , văn hoá , nghề nghiệp , đạo đức , lối sống . Quan tâm đào tạo nghề và giải quyết việc làm , đáp ứng nhu cầu học tập , lao động sáng tạo , hoạt động văn

299

hoá , nghệ thuật , thể thao và giải trí lành mạnh cho thanh thiếu niên . Tạo điều kiện cho Đoàn Thanh niên thực hiện tốt trách nhiệm đối với Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh . Tạo môi trường xã hội lành mạnh , ngăn ngừa các tệ nạn xã hội và văn hoá phẩm

độc hại . Chăm lo giáo dục ,

đào luyện thế hệ trẻ là trách nhiệm của Đảng , Nhà nước và các tổ chức trong hệ thống chính trị , của gia đình nhà trường và của toàn xã hội ..." . Đặc biệt , Đại hội đã khẳng định : "Để đạt mục tiêu công nghiệp hoá , hiện đại hoá thì nguồn sức mạnh lớn nhất , trọng yếu nhất là phát huy nguồn lực con người . Trong đó bộ phận quan trọng là nguồn lực thanh niên " . Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã đánh dấu một thời kỳ phát triển mới của đất nước ta : Thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá , hiện đại hoá . Đoàn viên , thanh niên trong cả nước nói chung và đoàn viên , thanh niên tỉnh Yên Bái nói riêng đã vô cùng phấn khởi , tự hào , nêu cao tinh thần xung kích , sáng tạo và ý thức trách nhiệm để nghiên cứu , học tập , vận dụng Nghị quyết của Đại hội Đảng vào cuộc sống .

I. ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TỈNH YÊN BÁI LẦN THỨ X VÀ CÁC PHONG TRÀO THANH NIÊN NHIỆM KỲ 1997 - 2002 . Trong không khí phấn khởi , tin tưởng thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng VIII , Đại hội Đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ X( 1 ) ( nhiệm kỳ 1997 .

( 1 ) Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái trước năm 1976 có 4 lần Đại hội . Từ 1976 đến 1990 , Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Hoàng Liên Sơn có 4 lần Đại hội . Đến khi tái lập tỉnh năm 1991 thì Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái năm 1992 là lần thứ IX và năm 1997 là Đại hội lần thứ X. 300

2002) được tiến hành năm

từ ngày 9 đến ngày 10

1997 tại thành phố Yên Bái . Tham

157 đại biểu

tháng 10

dự Đại hội có

trẻ tiêu biểu , đại diện cho gần 14 vạn đoàn

viên , thanh niên của 30 dân tộc anh em trong toàn tỉnh . Đại hội vinh dự được đón đồng chí Vũ Ngọc Kỳ . Uỷ viên TW Đảng , Bí thư Tỉnh uỷ ; đồng chí Vũ Trọng Kim viên TW Đảng ,

Bí thư

Thứ

nhất

TW Đoàn ;

- Uỷ

đồng chí

Nguyễn Văn Ý - Phó Bí thư Tỉnh uỷ , Chủ tịch HĐND tỉnh ; đồng chí Hoàng Công Dung - Phó Bí thư Tỉnh uỷ , Chủ tịch UBND tỉnh tới dự . Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ X là Đại hội thứ hai sau ngày tái lập tỉnh . Đại hội đã đánh giá , tổng kết tình hiện mục tiêu , nhiệm

hình hoạt động , kết quả thực

vụ công tác Đoàn

thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái nhiệm kỳ

và phong trào 1992 -

1997 .

Đoàn viên , thanh niên trong tỉnh những tháng năm này đã có những đóng góp lớn lao trong công cuộc đổi mới quê hương , đất nước . Báo cáo Chính trị của BCH Tỉnh Đoàn tại Đại hội đã khẳng định : " Thanh niên các dân

tộc tỉnh

ta đã và đang phát huy vai trò xung kích , sáng tạo trên tất cả các lĩnh vực : Chính trị , kinh tế, văn hóa xã hội , an ninh quốc phòng ... Trong nhiệm cán bộ , đoàn

kỳ 1992 - 1997 đã có hơn 100.000 lượt

viên , thanh

niên được quán triệt , thực hiện

Nghị quyết TW Đảng VII và chương trình hành động của Đảng bộ các cấp

trong tỉnh với những hình thức phong

phú như : Thi tìm

hiểu và tổ chức các hoạt động mít tinh

kỷ niệm , tham hơn 10

gia

các hoạt động văn hoá , thể thao ... Có

vạn lượt thanh thiếu

giáo dục truyền

nhi tham

gia các hoạt động

thống cách mạng như : Hành hương về

nguồn , gặp mặt truyền thống , áo lụa tặng bà , dâng bát

301

hương lên mộ các liệt sĩ , xây mộ cho các bà mẹ Việt Nam anh hùng . Trong 5 cuộc thi tìm hiểu truyền thống đã có hơn 15 vạn bài dự thi với nhiều giải cao của TW Đoàn , Hội đồng Đội TW . Các đơn vị tiêu biểu là các Huyện Đoàn : Trấn Yên , Yên Bình , Văn Chấn , thị xã Yên Bái , Đoàn các cơ quan tỉnh , thị xã Nghĩa Lộ ... Các hoạt động giáo dục về lối sống , nếp sống mới cho thanh , thiếu nhi được đẩy mạnh và đổi mới về nội dung, hình thức thông qua tổ chức các cuộc thi : Học sinh thanh lịch , 7 sắc cầu vồng, nét đẹp đội viên ... cùng hàng trăm các cuộc toạ đàm , hội thảo các buổi biểu diễn liên hoan văn nghệ .... Đặc biệt đoàn viên , thanh niên vùng cao thuộc các huyện Trạm Tấu , Mù Cang Chải , Văn Chấn ... đã cam kết đi đầu thực hiện cuộc vận động " 3 bỏ" , thực hiện nếp sống văn hoá mới , bài trừ hủ tục lạc hậu ... Trong nhiệm kỳ 1992 - 1997 , tuổi trẻ Yên Bái đã thực hiện có hiệu quả hai phong trào lớn " Thanh niên lập nghiệp và " Tuổi trẻ giữ nước" . Đó là chương trình thanh niên tham gia phát triển nông - lâm nghiệp và xây dựng nông thôn . Trong 5 năm đã có 2 vạn gói chế phẩm vi sinh và gần 20.000 tấn phân hữu cơ được đưa vào đồi , ruộng . Có 5000 đoàn viên , thanh niên được tập huấn về khoa học kỹ thuật nghề nông , đã góp phần đưa năng suất lúa , chè tăng hơn 10 % trên diện tích của các hộ gia đình trẻ . Đó là phong trào phủ xanh đất trống , đồi trọc với nhiều loại hình phong phú . Những triền đồi khô cằn , trơ trụi , những sườn núi bị chặt phá năm xưa nay đang được hồi sinh nhờ sức trẻ . Đoàn Thanh niên tỉnh đã xây dựng và thực hiện dự án 327 - chiến khu Vần với tổng giá trị

302

đầu tư hơn 5 tỷ đồng , góp phần đẩy mạnh độ tán che phủ rừng từ 17 % năm 1992 lên 31 % năm 1996 . Đó là các trang trại trẻ - mô hình thanh niên tham gia phát triển kinh tế xã hội miền núi đã bắt đầu hình thành và sớm định hình phát triển . Nếu năm 1992 mới lẻ tẻ tự phát khoảng mươi trang trại nhỏ thì năm 1996 đã có tới 550 trang trại , trong đó nhiều trang trại thu hút đến 20 lao động và thu nhập bước đầu vài chục triệu đồng/ năm .

Cuộc vận động 3 mục tiêu Dân số - Sức khoẻ - Môi trường đã được thực hiện có hiệu quả . Trong 5 năm đã tổ chức 15 chiến dịch truyền thông dân số ở qui mô cấp tỉnh , huyện và cung cấp hơn 150.000 tài liệu truyền thông cho gần 15 vạn lượt người , xây dựng 28 câu lạc bộ tiền hôn nhân , câu lạc bộ gia đình trẻ với 1.450 hội viên thường xuyên tham gia . Các cuộc thi tìm hiểu về mại dâm - ma tuý , HIV /AIDS thu hút hơn 57.000 đoàn viên , thanh niên tham gia , tiêu biểu là các huyện Trạm Tấu , Mù Cang Chải , Văn Chấn , Nghĩa Lộ , thị xã Yên Bái . Đặc biệt , chương trình học tập vì ngày mai lập nghiệp được đông đảo tuổi trẻ học đường tham gia với nội dung hình thức đa dạng , phong phú như: Xây dựng lớp học tình thương ; xây dựng quỹ vì bạn nghèo , quỹ khuyến học , khuyến tài , đôi bạn cùng tiến ... Đoàn Thanh niên đã tham gia tổ chức xoá mù chữ cho hơn 1.000 thanh niên dân tộc , xây dựng được 10 lớp học tình thương , hỗ trợ hàng ngàn thanh thiếu nhi nghèo vượt khó . Quỹ hỗ trợ tài năng trẻ của Tỉnh Đoàn đã trao học bổng cho hơn 100 thanh thiếu nhi với trị giá 30 triệu đồng . Những tấm gương tiêu biểu của tuổi trẻ Yên Bái trong chương trình học tập vì ngày mai lập nghiệp những năm 1992 - 1997 là Đào Duy Tùng ,

303

Ngô Thị Kim Oanh (thị xã Yên Bái ) , Nguyễn Thị Anh Đào (Văn Yên ) . Nguyễn Minh Đông ( Trấn Yên) ; Vũ Thị Minh Thu ( Nghĩa Lộ) ... Phong trào " Xứng danh anh bộ đội Cụ

Hồ " , trong

thanh niên quân đội và phong trào " Thi đua thực hiện 6 điều dạy của Bác" , trong thanh niên Công an được tổ chức có hiệu quả , góp phần nâng cao nhận thức chính trị , tinh thần quyết tâm hoàn thành tốt nhiệm vụ của đoàn viên , thanh niên trong lực lượng vũ trang . Tỉnh Đoàn còn tổ chức kết nghĩa với đồn 227 Simacai , cùng kết hợp xây dựng tủ sách , gửi thư, tặng quà cho các chiến sĩ vào các dịp lễ tết . Bên cạnh việc biểu dương những thành công và kết quả đã đạt được , Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ X còn chỉ ra những khó khăn , thách thức , những hạn chế của công tác Đoàn và phong trào thanh niên tỉnh Yên Bái trong nhiệm kỳ 1992 - 1997. Đó là sự hoạt động chưa thường xuyên , thiếu đồng bộ , chưa đổi mới về nội dung , hình thức hoạt động ở một số chi đoàn cơ sở vùng sâu , vùng xa . Những vấn đề giải quyết việc làm cho thanh niên , xây dựng khu vui chơi giải trí cho thiếu nhi còn gặp nhiều khó khăn . Các tệ nạn xã hội mà đặc biệt là tình trạng nghiện hút, tiêm chích ma tuý ... đã tác động xấu tới một bộ phận không ít thanh , thiếu niên , gây nên tình trạng sống buông thả , sa ngã , vi phạm pháp luật ... Đại hội đã chỉ rõ nguyên nhân của những tồn tại , yếu kém

đó và rút ra các bài học kinh nghiệm : Một là : Phải thường xuyên tăng cường , đảm bảo sự

lãnh đạo của Đảng và định hướng hoạt động của Trung ương Đoàn đối với công tác Đoàn và phong trào thanh

304

thiếu

nhi . Đó là

nhân tố quyết định không chỉ trong việc

xác định mục tiêu , phương hướng nhiệm

vụ và nội dung

công tác Đoàn mà còn trong cả quá trình tổ chức chỉ đạo , thực hiện phong trào . Hai là : Trong công tác tổ chức , chỉ đạo phong trào tuổi trẻ phải nhạy bén , sáng tạo , phải xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ chính trị , nhu cầu lợi ích chính đáng của thế hệ trẻ và từ điều kiện thực tế của địa phương ( là một tỉnh miền núi vùng cao , có 30 dân tộc anh em cùng chung sống ) để có chương trình hoạt động và kế hoạch chỉ đạo sát thực tế . Đặc biệt , phải phối kết hợp chặt chẽ , tranh thủ sự đồng tình , ủng hộ , tạo điều kiện của các cấp chính quyền , các ban , ngành, đoàn thể ở địa phương . Ba là : Phải thường xuyên chăm lo xây dựng , đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ Đoàn , Hội , Đội ; biết khơi dậy và phát huy sức mạnh của trí tuệ và sự sáng tạo của họ để đội ngũ này không ngừng nâng cao trình độ , năng lực công tác , nâng cao uy tín và khả năng tập hợp thanh niên . Bốn là : phải xây dựng tổ chức Đoàn thực sự vững mạnh về mọi mặt ... Đại hội đã khẳng định giai đoạn 1997 - 2002 là mốc thời gian có ý nghĩa quan trọng trong đời sống chính trị của tuổi trẻ Yên Bái . Những thành tựu đã đạt được sau 10 năm đổi mới của đất nước và những kết quả đã thu được trong quá trình ổn định chính trị , phát triển kinh tế , văn hoá , xã hội của địa phương những năm qua sẽ là tiền đề , là động lực để tuổi trẻ Yên Bái kế thừa và phát huy trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá , hiện đại hoá . Đại hội đã xác định rõ mục tiêu của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái nhiệm kỳ mới

305

1997 - 2002 là :" Xây chính trị tư

dựng tổ chức Đoàn

vững mạnh về

tưởng và tổ chức hình thành

lớp thanh niên

Yên Bái giàu lòng nhân ái , yêu nước xã hội chủ nghĩa , kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng , của dân tộc , xung kích sáng tạo thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện

đại hoá , góp phần xây

dựng quê hương Yên Bái ngày càng giàu đẹp , văn minh " (1 ) Để đạt được mục tiêu trên , Đại hội đã chỉ rõ bốn nhiệm vụ cơ bản của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái nhiệm kỳ 1997 - 2002 là : 1. Tiếp tục đổi mới và tăng cường công tác tập hợp , đoàn kết giáo dục thanh niên . Coi trọng giáo dục lý tưởng , đạo đức và truyền thống cách mạng , giáo dục lối sống mới cho thanh niên , khơi dậy trong tuổi trẻ ý chí tự lực tự cường ,

tinh thần khắc

phục

khó khăn ,

hăng hái tình

nguyện , gương mẫu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc . Chăm lo bồi dưỡng nâng cao trình độ mọi mặt của tuổi trẻ , tiến quân vào lĩnh vực giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ , góp phần nâng cao dân trí , bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá . 2. Chăm lo xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh về chính trị , tư tưởng và tổ chức , thực sự là hạt nhân nòng cốt cho phong trào thanh niên . Tích cực tham

gia xây dựng

Đảng , xây dựng chính quyền nhân dân vững mạnh . 3. Toàn Đoàn làm tốt công tác bảo vệ , chăm sóc và giáo dục thiếu niên , nhi đồng . Tổ chức , chỉ đạo các phong

( 1 ) Trích : Báo cáo của Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Yên Bái tại Đại hội Đại biểu TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ X ( nhiệm kỳ 1997 - 2002 ) . 306

trào thiếu nhi và xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh vững mạnh . 4. Tiếp tục đẩy mạnh và tổ chức thực hiện sáng tạo hai phong trào lớn là " Thanh niên lập nghiệp" , " Tuổi trẻ giữ nước" , phát huy vai trò xung kích , sáng tạo của tuổi trẻ Yên Bái , thi đua thực hiện thắng lợi các chương trình phát triển kinh tế , văn hoá xã hội , an ninh quốc phòng của địa phương . Với khẩu hiệu hành động : " Tuổi trẻ Yên Bái đoàn kết , xung kích , sáng tạo vì sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nước , vì sự nghiệp dân giàu nước mạnh xã hội công bằng , dân chủ , văn minh ; vì tương lai tươi sáng của tuổi trẻ" , không khí của Đại hội dường như náo nức , sôi nổi hơn . Đại hội đã đề ra ba chương trình hành động với các nội dung, biện pháp cụ thể. Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn gồm 29 uỷ viên , có 9 đồng chí trong Ban Thường vụ . Đồng chí Nguyễn Văn Tuyết - Tỉnh uỷ viên được bầu

làm Bí thư .

Đồng chí Nguyễn Công Vạng, Nguyễn Văn Tiến được bầu làm Phó Bí thư. Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ X đã thành công rực rỡ và thể hiện cao độ ý chí , quyết tâm học tập , lao động , rèn luyện , xung kích , sáng tạo của tuổi trẻ yên Bái . Trong không khí phấn khởi , tưng bừng của quê hương đất nước đang từng giờ , từng ngày đổi mới , đoàn đại biểu của tuổi trẻ Yên Bái đã lên đường về Thủ đô Hà Nội dự Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đoàn TNCS Hồ Chí Minh được tổ chức từ ngày 26 đến ngày 29 tháng 11 năm 1997 .

307

Đại hội đã được nghe đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười , thay mặt Ban

Chấp hành Trung ương Đảng đánh giá và

biểu dương những đóng góp to lớn của thế hệ trẻ Việt Nam trong công cuộc đổi mới đất nước . Đồng chí cũng xác định rõ vai trò của tuổi trẻ , phương hướng và nhiệm vụ của Đoàn và phong trào thanh niên cả nước trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nước . Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VII đã đề ra mục tiêu chung của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi Việt Nam nhiệm kỳ 1997 - 2002 là : "Bồi dưỡng thế hệ trẻ Việt Nam thành lớp người kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc , xung kích thực hiện thắng lợi công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nước" .

Đại

hội đã quyết định : Tiếp tục phát triển hai

phong trào lớn " Thanh niên lập nghiệp " nước"

và " Tuổi trẻ giữ

lên tầm cao mới , nhằm tổ chức và động viên đoàn

viên , thanh niên tình nguyện " lên rừng , xuống biển " với khí thế của Phù Đổng Thiên Vương ,

mang trí tuệ , tài

năng , sức trẻ đóng góp cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước , củng cố quốc phòng an ninh và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ... Đại hội đã đề ra những nội dung , giải pháp xây dựng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vững mạnh và đưa ra 7 chương trình hành động bao gồm : - Giáo dục lý tưởng cho thanh niên , tham nền văn hoá tiên tiến , đậm

gia xây dựng

đà bản sắc dân tộc .

Thanh niên học tập , sáng tạo làm

chủ khoa học ,

công nghệ.

·

Thanh niên tình nguyện thực hiện các chương trình ,

dự án trọng điểm 308

quốc gia .

Thanh niên giúp nhau lập nghiệp tham triển kinh tế - xã hội .

gia phát

· Thanh niên thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc . - Bảo vệ , chăm sóc và giáo dục thiếu niên , nhi đồng . - Hội nhập quốc tế thanh niên và tăng cường công tác quốc tế của Đoàn . Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VII đã trang bị cho các đại biểu trẻ những kinh nghiệm quý báu qua một số tấm gương tiêu biểu trong phong trào " Thanh niên lập nghiệp " và "Tuổi trẻ giữ nước"

ở thời kỳ đầu , đồng thời

trao cho họ hành trang vô giá trong cuộc tiến quân đẩy mạnh công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nước . Đó là Nghị quyết của Đại hội . Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã thành công rực rỡ . Các đại biểu trở về cơ sở với niềm vui , niềm tin vững chắc vào việc triển khai Nghị quyết và 7 chương trình hành động của Đại hội . Trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết của Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VII , được sự lãnh đạo kịp thời của Tỉnh uỷ và các cấp uỷ Đảng , sự quan tâm của UBND tỉnh và các cấp chính quyền , các ban , ngành , đoàn thể tỉnh Yên Bái , Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã tập trung chỉ đạo đẩy mạnh hai phong trào lớn của Đoàn lên một tầm cao mới .

1. Phong trào " Thanh niên lập nghiệp "

tỉnh Yên Bái trong

nhiệm kỳ 1997 - 2002 . Phát huy tiềm năng , thế mạnh và truyền thống của quê hương , tuổi trẻ Yên Bái trong những năm 1997 - 2005

309

đã có những đóng góp lớn lao vào sự đổi thay và phát triển ngày càng mạnh mẽ của xứ Bách Lẫm , Đại Đồng nổi tiếng từ xa xưa . Phong trào " Thanh niên

lập nghiệp " đã được cụ

thể hoá và được thực hiện có hiệu quả qua các chương trình : a- Chương trình " Thanh niên tham tế nông , lâm

gia phát triển kinh

nghiệp và giúp nhau lập nghiệp " .

Nét đặc sắc của chương trình đoàn viên , thanh niên tỉnh Yên Bái tham

gia phát triển kinh tế nông , lâm

nghiệp

chính là mô hình trang trại trẻ , đã được chỉ đạo sát sao và phát triển với tốc độ " thần

tốc " . Nhớ lại đầu năm 1992 ,

toàn tỉnh mới chỉ lác đác vài trang trại với tính phát , thậm

chất tự

chí các ông chủ , bà chủ trang trại trẻ khi đó

còn e dè , xấu hổ sợ bạn bè biết sẽ chê cười. Vậy mà đến năm 1996 , mô hình " trang trại trẻ " đã phát triển

tới 550

trang trại và khi đó , chưa mấy ai nghĩ rằng những vùng đất hoang sơ , những triền đồi khô cằn trải khắp địa bàn tỉnh Yên Bái cho tới những năm 2002 đã được hồi sinh và xanh tươi kỳ lạ với con cố cũng rất kỳ lạ : 1.025 trang trại trẻ . Nếu những năm 1992 - 1996 những trang trại có thu nhập khá nhất là vài chục triệu đồng /năm

thì tới năm

2002, con số thu nhập của các trang trại trẻ tiêu biểu là vài trăm

triệu đồng /năm . Đó là các ông chủ , bà chủ trang

trại trẻ Nguyễn Quang Kiên ở thị trấn nông trường Trần Phú (Văn Chấn ) ; Dương Kim

Hưng ở xã Kiên Thành ( Trấn

Yên ) ; Lê Mai Hiền ở xã Tân Nguyên ( Yên Bình ) ; Bàn Tiến Hiến ở xã Đại Sơn ( Văn Yên ) ... Chỉ tính tới năm 1999 riêng huyện Văn Chấn đã có 105 trang trại trẻ phân bố đều ở các vùng trong huyện . Mô hình trang trại trẻ ở Văn Chấn

đã góp phần tạo ra các

vùng kinh tế đặc trưng . Đó là vùng cây lâm

310

nghiệp , công

nghiệp được hình thành và phát triển ở các xã vùng cao , vùng sâu như Tân Thịnh , Minh An , Suối Quyền , Nậm Mười , Sùng Đô , An Lương , Suối Bu , Suối Giàng . Vùng cây ăn quả được

hình thành ở các xã Nghĩa Tâm , Thượng

Bằng La , Sơn Thịnh , Phù Nham ... Từ sức lao động trẻ và vốn hỗ trợ của các dự án 120 , 327 cùng vốn tự có và tinh thần phát huy nội lực , khai thác tiềm năng đất đai ... đoàn viên , thanh niên Văn Chấn đã khẳng định vị thế của mình qua hiệu quả rõ rệt của các trang trại trẻ . Ông chủ trẻ Nguyễn Quang Kiên ở thị trấn nông trường Trần Phú chỉ có nguồn vốn ban đầu là 3,5 triệu đồng , cho tới nay tổng giá trị tài sản của anh đã lên tới vài trăm triệu đồng . Chàng Bí thư chi đoàn khu xung kích này sinh năm 1975 nhưng lại là ông chủ của một trang trại rộng tới 15 ha , trong đó có 1,8 ha cây ăn quả , 11 ha quế , còn lại là chè . Từ nguồn vốn ít ỏi ban đầu , anh đã lập nghiệp bằng trí tuệ niềm tin và mồ hôi công sức của tuổi trẻ . Anh đang dự định lập thêm một trang trại nữa và đầu tư xây dựng cả một đập dẫn nước .

Còn đoàn viên Trần Xuân Hoa cùng vợ là Nguyễn Thị Nhận ở xã Nghĩa Tâm huyện Văn Chấn thì có vốn liếng ban đầu chỉ là nhiệt huyết , là sức trẻ cùng hai đôi bàn tay và ý chí quyết làm giàu trên vùng đồi hoang hoá . Với 3 ha đồi hoang , vợ chồng Hoa đã ngày đêm khai hoang, cuốc gốc , quy hoạch với dự tính trồng chè trên cao , trồng cam

dưới

thấp . Để có vốn cây giống , vợ chồng Hoa đã nuôi đôi lợn bé xíu rồi phát triển thành lợn nái , sau đó nuôi thêm lợn bột . Cứ gây dựng dần , có ít tiền là hai vợ chồng lại gom góp mua hạt chè và cành cam giống về trồng . Đàn lợn được chăm sóc chu đáo cứ lớn từng ngày , nguồn phân chuồng được ủ mục rồi bón cho cây . Rơm

rạ , cỏ khô được hai vợ chồng cần mẫn 311

kiếm về ủ dưới gốc chè và phủ trên gốc cam để giữ độ ẩm cho cây ... Chỉ sau 3 năm , trang trại của đôi vợ chồng trẻ đã cho thu hoạch . Và bây giờ , mỗi năm

doanh thu từ hàng tấn

chè búp , hàng chục tấn quả và lợn thịt , lợn giống của đôi vợ chồng trẻ này có tới cả trăm triệu . Với anh Bàn Tiến Hiển , dân tộc Dao , Bí thư Đoàn xã Đại Sơn , huyện Văn Yên thì

phong trào lập thân lập

nghiệp , phát triển kinh tế theo mô hình RVAC ( rừng , vườn , ao , chuồng) có sức hấp dẫn đặc biệt . 5 năm tham gia công tác Đoàn - Hội , anh luôn xông xáo đi đầu trong mọi phong trào . Anh tích cực học hỏi kinh nghiệm từ các trang trại đàn anh rồi trở về quyết chí làm giàu ngay trên mảnh đất của người Dao quê anh . Bằng nguồn vốn tự có và sự góp vốn của gia đình , của anh em hỗ trợ , Bàn Tiến Hiến đã trồng và chăm sóc 6,5 ha rừng , chủ yếu là quế với số lượng 12.000 cây . Anh đã có 1.500 cây 20 tuổi , còn lại thấp nhất là 5 tuổi . Bởi vậy trị giá rừng quế của anh ước tính sơ bộ đã có 100 triệu đồng . Chỉ tỉa thưa và bóc vỏ ở thời kỳ đầu anh đã có 12 triệu đồng mỗi năm . Cùng với trồng quế , anh còn đầu tư cho chăn nuôi , mỗi năm xuất chuồng 600 kg lợn thịt , 200 kg lợn giống ; nuôi 5 con trâu kéo cày và trâu sinh sản , hàng trăm

con gia cầm

cùng 1,2 mẫu ruộng

kết hợp lúa nương , được trồng bằng các loại giống lúa mới và thâm canh tốt nên mỗi năm đến 5 tấn

ông chủ trẻ thu được từ 4

thóc , không những đủ ăn mà còn dành cho cả

chăn nuôi . Vườn nhãn , vải thiều của anh cũng trĩu quả khi vào mùa thu hoạch . Chàng trai người Dao giỏi giang này thu hoạch từ rừng , vườn , ao , chuồng mỗi năm có tới gần trăm

triệu . Anh còn giải quyết việc làm thường xuyên

cho 3 - 4 lao động trẻ với mức thu nhập ổn định . Đặc biệt Bàn Tiến Hiến còn vận động được hàng chục hộ đoàn viên ,

312

thanh niên cùng xây dựng mô hình trang trại trẻ có mức thu nhập khá dần lên . Người đảng viên trẻ , người cán bộ Đoàn năng động ấy đã được chọn đi dự và báo cáo điển hình thanh niên trẻ làm

kinh tế giỏi ở các cấp ...

Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , 1.025 trang trại trẻ ở Yên Bái đã thu hút được hàng nghìn lao động trẻ có việc làm và thu nhập ổn định . 4 câu lạc bộ chủ trang trại trẻ được thành lập bước đầu đã có tác dụng tích cực trong việc tập hợp , đoàn kết và định hướng cho các trang trại trẻ hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả . Phong trào chuyển đổi cơ cấu cây trồng được đoàn viên , thanh niên trong tỉnh tích cực hưởng ứng và tham sử dụng giống mới và thâm

gia , đặc biệt là việc

canh tăng vụ , việc áp dụng

khoa học kỹ thuật vào RVAC ... Có một điều hết sức thú vị là trong phong trào chuyển đổi cơ cấu cây trồng , thanh niên các dân tộc ít người ở vùng cao như Trạm Tấu , Mù Căng Chải …

đã hăng hái , tự nguyện đi đầu triệt phá cây

thuốc phiện . Chỉ tính tới năm 2001 , toàn tỉnh đã có 100ha cây thuốc phiện được triệt phá . Thay vào đó là những vườn rau xanh non , những vườn cây ăn quả trĩu cành ... Hưởng ứng phong trào sản xuất phân hữu cơ và thâm canh lúa cao sản , bình quân mỗi năm đoàn viên , thanh niên toàn tỉnh đã sản xuất được trên 30.000 tấn phân hữu cơ , trình diễn 700ha lúa thâm canh cao sản , năng suất bình quân đạt 270 - 300 kg /sào . Tuổi trẻ Yên

Bái trong những năm

1997 - 2002 đã góp phần tích cực trong việc chuyển đổi 1.800ha ruộng từ một vụ lên hai vụ và góp phần xây dựng vùng lúa cao sản 4.000 ha của tỉnh . Chương trình trồng chè vùng cao , cải tạo giống chè cũ bằng chè giống mới của đoàn viên , thanh niên trong tỉnh đã góp phần đưa diện tích chè trong toàn

tỉnh lên hơn

313

10.000 ha . Đặc biệt phong trào trồng rừng phủ xanh đất trống , đồi núi trọc đã được đoàn viên , thanh niên trong tỉnh nô nức tham

gia và tham gia có hiệu quả . Đồi núi trọc

trơ trụi , xói lở được phủ xanh dần nhờ sức trẻ . Những năm 1997 - 2002 , độ che phủ của rừng trong toàn tỉnh đã đạt tới 40 % . Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã chỉ đạo và triển khai có hiệu quả dự án Nông , lâm nghiệp thanh niên xung phong chiến khu Vần với sự tham gia của hơn 300 hộ gia đình trẻ và các hộ có đoàn viên , thanh niên , đóng góp trên 110.000 công lao động , trồng được hơn 600ha rừng , bảo vệ khoanh nuôi hàng năm 704ha với tổng số vốn đầu tư 1,6 tỷ đồng . Qua thực hiện dự án đã góp phần xoá hộ đói , giảm hộ nghèo từ 49 % năm

1996 xuống còn 20 % năm

2001 , tăng tỷ lệ tàn che từ 40 % lên trên 90 % ở vùng chiến khu Vần - Dọc . Đây là công trình thanh niên tiêu biểu đã được Trung ương Đoàn công nhận trong năm 2000 - Năm Thanh niên Việt Nam . Các lớp tập huấn về khoa học kỹ thuật lâm , nông nghiệp cũng thường xuyên được tổ chức và có hiệu quả rõ rệt trong ứng dụng thực tế . Chỉ tính riêng năm 2001 , toàn tỉnh đã mở được 70 lớp tập huấn chuyển giao KHKT cho 5.300 đoàn viên , thanh niên nông thôn và 2 lớp bồi dưỡng kiến thức bảo quản , chế biến nông sản sau thu hoạch . Đạt hiệu quả tốt là Đoàn xã Minh Xuân , trung tâm (Lục Yên) , An Bình , Đại Phác (Văn Yên ) ...

b- Chương trình " Thanh niên tham

gia phát triển công

nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ " . Với nhiều hình thức hoạt động phong phú , hấp dẫn và hiệu quả , các cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh đã đẩy mạnh phong trào C.K.T (chất lượng - kiểu dáng - tiết kiệm ) . Hàng vạn

314

đoàn viên , thanh niên đã say sưa cải tiến kỹ thuật , phát huy sáng kiến , tiếp thu và làm mới : " Chỉ tính từ năm

chủ các dây chuyền công nghệ

1999 đến năm 2002 , toàn tỉnh đã có

504 công trình do thanh niên đảm

nhiệm

đạt tổng giá trị

trên 5,1 tỷ đồng , thu hút trên 20.000 lượt đoàn viên , thanh niên tham gia" " . Đặc biệt , việc chuyển giao ứng dụng khoa học kỹ thuật trong toàn tỉnh - cũng tính từ " năm

1999 đến

năm 2002 đã có tới 512 lần , thu hút tới hơn 16.000 lượt đoàn viên , thanh niên tham

gia" . Các cuộc thi thợ giỏi , thi tay

nghề , nâng bậc , nâng cao chất lượng , kiểu

dáng sản phẩm

và thực hành tiết kiệm trong sản xuất ... liên

tục được tổ

chức , làm lợi cho Nhà nước hàng tỷ đồng . Tiêu biểu là các cơ sở Đoàn : Công ty vật liệu xây dựng ; Công ty than Tây Bắc ; Đoàn Bưu điện tỉnh ; Đoàn Lâm trường Lục Yên ; Đoàn Bưu điện thị xã Nghĩa Lộ ... Đặc biệt trong năm 2000 , đoàn viên , thanh niên trong toàn tỉnh đã có 85 công trình " Chào thế kỷ mới " với tinh thần phát huy sáng kiến , cải tiến kỹ thuật , thực hành tiết kiệm làm lợi cho Nhà nước hơn 800 triệu đồng . Tiêu biểu là công trình thanh niên làm 5km đường giao thông của Đoàn xã Zế Su Phình ( Mù Căng Chải) . Công trình xây dựng khu vui chơi cho thanh thiếu nhi của Thị Đoàn Nghĩa Lộ ... Các hình thức đào tạo , tư vấn , giới thiệu việc làm cho đoàn viên , thanh niên được các cấp bộ Đoàn rất quan tâm . Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , trung bình mỗi năm

các cấp

bộ Đoàn phối hợp với các ngành mở được từ 70 đến

100 lớp

tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật , công nghệ cho

( 1 ) , ( 2) Lược trích Báo cáo của Uỷ ban Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam tỉnh Yên Bái ( ngày 04 tháng 12 năm 2004 ) .

315

trên 5.000 lượt đoàn viên , thanh niên , gấp 4 lần so với nhiệm kỳ trước . Có 65 câu lạc bộ IPM , câu lạc bộ khoa học kỹ thuật trẻ ... với 2.450 đoàn viên , thanh niên tham gia , thường xuyên được duy trì với xu hướng ngày càng phát triển . Đã xây dựng được 150 điểm trình diễn kỹ thuật cho đoàn viên , thanh niên ... Có 1.500 đoàn viên , thanh niên được vay vốn từ ngân hàng để phát triển sản xuất , để thể hiện tài năng sáng tạo , xung kích của tuổi trẻ . " Đã có 680 dự án của tổ chức Đoàn với tổng số tiền được vay trên 1,7 tỷ đồng , dự án 120 theo kênh của Trung ương Đoàn đã được triển khai có hiệu quả với tổng số vốn trên 720 triệu đồng , giúp cho 628 lao động trẻ được vay vốn , trên 3000 thanh niên được trợ vốn qua phong trào thanh niên trợ giúp nhau với số vốn huy động được trên 1,6 tỷ đồng" ). Phát huy truyền thống và tiềm năng của quê hương , tuổi trẻ Yên Bái đã từng bước đi lên và tự khẳng định mình . Trong chương trình " Thanh niên tham gia phát triển công nghiệp , tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ " , hàng vạn đoàn viên , thanh niên Yên Bái từ vùng sâu , vùng xa , vùng cao đến thị xã , thị trấn và vùng trung tâm thành phố đang từng ngày sáng tạo , phát huy trí lực để góp phần làm khởi sắc , làm đổi thay diện mạo của quê hương . c- Chương trình "Thanh niên học tập , rèn luyện vì ngày mai lập nghiệp " . Chương trình đặc biệt này được tiếp tục triển khai và thực hiện có hiệu quả trong các trường học trên địa bàn tỉnh Yên Bái .

( 1 ) Trích Báo cáo Chính trị BCH Tỉnh Đoàn trong Đại hội Đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ XI ( 2002 ) .

316

Ở các trường cao đẳng , trung học chuyên nghiệp , tổ chức Đoàn cùng Hội Sinh viên đã chủ động tham mưu với các cấp uỷ Đảng và chính quyền có cơ chế hỗ trợ , tạo điều kiện giúp đỡ Đoàn tổ chức các cuộc hội thảo khoa học , các buổi sinh hoạt chuyên đề , đi thực tế , nhất là nghiên cứu các đề tài khoa học , duy trì , mở rộng các Câu lạc bộ khoa học trẻ , Câu lạc bộ Dạy tốt , học tốt ... Đoàn trường Cao đẳng Sư phạm đã tổ chức các đợt thi đua giữa các khoa Văn - Sử , Toán - Lý ; Hoá - Sinh ; Tiểu học , Mầm non ... làm dấy lên phong trào " Học tập vì ngày mai lập nghiệp" , sôi nổi , rộng khắp trong toàn trường . Tỷ lệ sinh viên khá , giỏi , tỷ lệ sinh viên đủ điều kiện làm luận văn tốt nghiệp tăng vượt bậc so với nhiệm kỳ trước . Đoàn trường Trung cấp Y hàng năm

cung cấp một đội

ngũ hùng hậu y , bác sĩ trẻ tình nguyện đến với các vùng sâu , vùng xa , vùng cao khám chữa bệnh , chăm sóc sức khoẻ cho đồng bào các dân tộc thiểu số . Đề tài khoa học khả thi được các y , bác sĩ trẻ thực hành có hiệu quả lớn là : " Phòng bệnh từ môi trường sống sạch sẽ , hợp vệ sinh " . Các y , bác sĩ trẻ đã không quản đèo cao , đường xa . Họ hăm

hở

và khéo léo vận động các gia đình người Thái , người Dao , người Mông ... làm chuồng trại tách xa , sạch sẽ cho gia súc , không nuôi gia súc ngay dưới sàn nhà ở . Các cô bé , cậu bé quanh năm

quen ăn quả xanh , uống nước lã , quen cởi trần

và ngủ không mắc màn ... đã được hướng dẫn uống nước đun sôi , không ăn quả xanh và mắc màn trước khi ngủ ... đã hạn chế dần tỷ lệ sốt rét , sốt dịch và giun sán khá cao ở trẻ em

vùng sâu , vùng xa , vùng cao ...

Đặc biệt , trong hệ thống các trường phổ thông , phong trào " Học tập , rèn luyện vì ngày mai lập nghiệp " ngày

317

càng được đẩy mạnh . Kế hoạch liên

tịch giữa Tỉnh Đoàn

và Sở giáo dục - Đào tạo trong việc phối hợp chỉ đạo công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong trường học được triển khai và thực hiện có hiệu quả tốt trong từng năm học . Các tấm gương vượt khó , vươn lên giành nhiều điểm khá , giỏi trong học tập xuất hiện ngày càng nhiều . Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 đã có 664 đoàn viên , thanh niên khối trường học dự thi và đoạt giải học sinh giỏi cấp tỉnh ; 186 đoàn viên , thanh niên dự thi và đoạt giải học sinh giỏi quốc gia , 165 đoàn viên , thanh niên được tuyển thẳng vào đại học , cao đẳng ...

Một trong những tấm gương tiêu biểu là Nguyễn Thái Hà - học sinh trường THPT chuyên tỉnh Yên Bái . Với tinh thần say mê học tập và khát khao hiểu biết , Thái Hà đã đi từng bước vững chắc và kết quả rực rỡ của em đã làm nức lòng bao thầy cô , bè bạn , người thân . Sinh ra với tuổi thơ êm ả ở tận miền ngược Văn Bàn ( Lào Cai) , đến lớp 5 Thái Hà mới được theo bố mẹ chuyển về Yên Bái . Cậu bé thông minh , ham học ấy đã lần lượt thử sức trong các đội tuyển học sinh giỏi quốc gia các năm học lớp 5 , lớp 9 để rồi đoạt giải Nhất quốc gia môn Vật lý lớp 12 ( năm học 1997 1998) với số điểm 38,5/ 40. Thái Hà đã được chọn tham gia đội tuyển của Việt Nam đi dự thi Olympic môn Vật lý quốc tế , nhưng chàng đoàn viên trẻ tuổi và khiêm nhường này vẫn luôn trăn trở : " Em còn phải cố gắng phấn đấu nhiều hơn nữa để xứng đáng với niềm tin yêu của bố mẹ , thầy cô và bè bạn " . Còn Trần Thị Hiển , đoàn viên , học sinh lớp

11A3

trường THPT Nguyễn Huệ ( thị xã Yên Bái ) là một tấm gương điển hình của học trò nghèo nỗ lực vượt khó , vươn lên học giỏi . Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có hoàn

318

cảnh đặc biệt khó khăn : Bố là bệnh binh mất tới 75 % sức khoẻ , mẹ là công chức nghèo rồi nghỉ hưu với đồng lương ít ỏi . Ngay từ nhỏ Hiển đã sớm

có ý thức tự lập , giúp đỡ cha

mẹ mọi việc trong nhà . Tuổi học trò của Hiển luôn lấp lánh niềm vui vì bạn liên tục đạt danh hiệu học sinh giỏi và năm học 1998 - 1999 , Hiển vừa là lớp trưởng , vừa là Bí thư chi đoàn 11A3 . Với thành tích vượt khó, 10 năm

liền

đạt học sinh giỏi , lại là một cán bộ lớp , cán bộ Đoàn gương mẫu , tích cực đưa phong trào của lớp , của chi đoàn đạt danh hiệu : Đơn vị tiên tiến xuất sắc , Trần Thị Hiển đã vinh dự được nhận giải thưởng Lý Tự Trọng do Trung ương Đoàn trao tặng . Từ chương trình " Thanh

niên học tập , rèn luyện vì

ngày mai lập nghiệp " , ở Yên Bái đã nở rộ những bông hoa " Học trò giỏi hiếu thảo " . Chỉ tính riêng năm 2000 , toàn tỉnh đã có 30 đoàn viên được nhận giải thưởng " Học trò giỏi hiếu thảo " do báo Tuổi trẻ Thành Đoàn thành phố Hồ Chí Minh trao tặng . Tiêu biểu là các đoàn viên : Đinh Văn Đăng · lớp Mỹ thuật trường trung học Văn hoá Nghệ thuật tỉnh ; Nông Kim Cường - Lớp 12C trường Bồi dưỡng giáo dục huyện Lục Yên ; Trần Thị Thu Trang - lớp 10c trường THPT Trấn Yên I ; Lành Thị Tuyết Mai - lớp 12c trường liên cấp 2 + 3 Trấn Yên ; Phạm Thị Thuỷ - lớp 11B trường liên cấp 2 + 3 An Bình , huyện Văn Yên ; Đoàn Thanh Mai - lớp 10A5 trường THPT Văn Chấn ; Hảng A Chua - lớp 11BT1 trường THPT bán công Phan Bội Châu , thị xã Yên Bái ... Đặc biệt , bên cạnh các anh chị đoàn viên , thanh niên , phong trào học tập của các em đội viên thiếu niên , nhi đồng tỉnh Yên Bái cũng thật đáng kính nể . Xác định học

319

tập là nhiệm vụ trọng tâm

của mỗi đội viên trong nhà

trường nên ngay từ đầu các năm

học , Hội đồng Đội các cấp

đã có kế hoạch chỉ đạo các liên đội trong nhà trường đẩy mạnh phong trào thi đua học tập , phong trào vượt khó vươn lên học tập . Các phong trào thi đua học tập với các chủ đề : Học mà vui , vui mà học ; Bảy sắc cầu vồng , Kính vạn hoa ; Diễn đàn học tốt ; Câu lạc bộ cùng sở thích ; Đôi bạn cùng tiến ... đã lôi cuốn đông đảo đội viên tham gia . Tính trung bình mỗi năm học , toàn tỉnh có từ 150 - 200 Câu lạc bộ cùng sở thích ; 380.3 giờ học tốt ; 327.000 điểm 10 ; 1.602 nhóm học tốt ; 332 đôi bạn vượt khó học tập được duy trì thường xuyên . Chỉ tính riêng trong năm học 1990 2000 , trong một đợt thi đua kỷ niệm ngày thành lập Đoàn 26 - 3 , các liên đội trong toàn tỉnh đã có 81.000 giờ học tốt , 95.000 điểm 10 ; quyên góp , ủng hộ giúp đỡ được 680 bạn có hoàn cảnh khó khăn có thêm sách vở , bút mực , quần áo ... để tiếp tục vươn lên học tốt ; các liên đội đã xây dựng Quỹ vì bạn nghèo được 54.705.600 đồng ... Cũng trong năm học 1990 - 2000 , có 108 em đoạt giải học sinh giỏi cấp tỉnh , có 4 em đội viên nghèo vượt khó học giỏi được nhận giải thưởng Đôrêmon do Nhà xuất bản Kim Đồng trao tặng. Đó là các em : Đoàn Phương Hạnh , lớp 5 , trường tiểu học số 3 thị trấn Yên Bình ; Lê Thị Hồng Nhung , lớp 5D , trường Tiểu học Võ Thị Sáu , Mậu A (Văn Yên ) ; Nguyễn Thị Nga , lớp 5c , trường Tiểu học Yên Thế (Lục Yên) ; Hà Hoài Nam , lớp 5 , trường Tiểu học Kim Đồng ( thị xã Nghĩa Lộ ) . Bên cạnh việc đẩy mạnh chỉ đạo và phát triển các phong trào thi đua học tập , rèn luyện vì ngày mai lập nghiệp , các cấp bộ Đoàn đã tiếp tục triển khai sâu rộng các hoạt động xoá mù chữ , chống tái mù chữ , các hoạt động hướng nghiệp , dạy nghề . Trong nhiệm kỳ

320

1997

.

2002 , toàn tỉnh đã xây dựng được 657 câu lạc bộ cùng sở thích học tập , thu hút được 98.550 lượt đoàn viên , thanh niên tham gia ; tổ chức được 257 lớp xoá mù cho 8.794 người với sự tham

gia của 506 đoàn viên , thanh niên ...

Các đoàn viên , thanh niên công nhân viên chức cũng không ngừng học tập để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ . Toàn tỉnh có trên 65 % thanh niên công chức tham gia các lớp học tiếng Anh , tin học , văn bằng hai và cả các khoá đào tạo thạc sĩ , tiến sĩ. Tiêu biểu là đoàn viên , thanh niên khối

trường học

như trường Cao đẳng Sư

phạm , trường Trung học Y tế , Sở Giáo dục - Đào tạo , Sở Công nghiệp , Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn ... Tổng kết chương trình " Thanh niên học tập , rèn luyện vì ngày mai lập nghiệp " của tỉnh Yên Bái , chỉ trong 3 năm ( 1997 - 2000 ) đã có 46/46 Đoàn trường được đánh giá và tặng cờ là đơn vị có phong trào xuất sắc . Tiêu biểu là trường THPT chuyên tỉnh , trường THPT Nguyễn Huệ , Lý Thường Kiệt , trường Cao đẳng Sư phạm ... d- Chương trình " Thanh niên tham

gia phát triển văn

hoá - xã hội " Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , Tỉnh Đoàn đã tiếp tục chỉ đạo và triển khai có hiệu quả cuộc vận động 3 mục tiêu về Dân số - Sức khoẻ - Môi trường và phát động nhiều cuộc thi nhằm tăng cường giáo dục lý tưởng , đạo đức , lối sống và khơi dậy ý thức trách nhiệm của đoàn viên , thanh niên trước các vấn đề xã hội . Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn còn phối hợp với Sở Khoa học - Công nghệ môi trường , Sở Công an , Sở Giao thông , Uỷ ban phòng chống AIDS , Uỷ ban Dân số Kế hoạch hoá

321

gia đình , Ban Chủ nhiệm chương trình mục tiêu quốc gia nước sinh hoạt và môi trường nông thôn , Trung tâm sốt rét , bướu cổ… .. để tuyên truyền tổ chức các lớp tập huấn , nâng cao nhận thức về bảo vệ sức khoẻ và môi trường sống cho đoàn viên , thanh niên toàn tỉnh . Tiêu biểu là các cuộc vận động : Thanh niên tham gia phòng chống ma tuý , HIV/AIDS ; Thanh niên với xây dựng nếp sống văn hoá mới ; Cần , kiệm

là nếp sống đẹp của thanh niên ; Thực hiện

cưới theo nếp sống mới ... và các cuộc thi : " Cán bộ Đoàn giỏi " , " Ban Chủ nhiệm câu lạc bộ giỏi " ; " Luật an toàn giao thông " ; " Sức khoẻ và hạnh phúc của bạn " ... Các hoạt động văn hoá

văn

nghệ ,

tuyên

truyền

ca

khúc cách

mạng,

những ca khúc đi cùng năm tháng được tổ chức sôi nổi ở nhiều nơi , thu hút hơn 15 vạn lượt đoàn viên , thanh niên tham gia .

Đặc biệt có hiệu quả là các hoạt động của tuổi trẻ Công an tỉnh Yên Bái . 100 % Chi đoàn cơ sở đã tổ chức tốt các đợt sinh hoạt chính trị , giáo dục truyền thống như : Hội thảo Câu lạc bộ đọc sách báo , xem băng hình ; Du khảo về nguồn ... Thực hiện Chỉ thị 315 của Chính phủ , ngày 26-3 1998 , Ban Công tác Thanh niên Công an tỉnh đã xung kích phát động trong tuổi trẻ công an tham gia cuộc vận động : " Giữ gìn sức khoẻ , bỏ hút thuốc lá và chống say rượu " , làm cho đoàn viên , thanh niên công an nhận thức rõ hơn tác hại của rượu , bia , thuốc lá đối với sức khoẻ đời sống cộng đồng , ảnh hưởng tiêu cực đến tác phong , tư cách cán bộ chiến sĩ công an ... Kết quả là tình trạng say rượu , nghiện hút thuốc lá trong đoàn viên , thanh niên công an hầu như không còn .... Cuộc thi " Vì sức khoẻ và hạnh

phúc của bạn "

do

Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phát động từ 10-10

322

1998 đến 10-2-1999 đã được Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn Yên Bái triển khai sâu rộng tới các cấp bộ Đoàn và tuổi trẻ toàn tỉnh . Tỉnh Đoàn

còn phối hợp chặt chẽ với các cơ

quan : Dân số , Giáo dục , Y tế, Báo Yên Bái , Đài phát thanh truyền hình tỉnh tuyên truyền sâu rộng nội dung cuộc thi , hướng dẫn thảo luận các nội dung thi tìm hiểu ... Cuộc thi đã thu hút đông đảo thanh thiếu nhi và các tầng lớp nhân dân tham gia và những điều kỳ diệu đã xảy ra : Hàng trăm bài thi độc đáo của tuổi trẻ vùng cao các dân tộc Mông , Dao , Thái ... đã được viết bằng tiếng của dân tộc mình gửi đến Ban Tổ chức cuộc thi . Kết thúc thời hạn nộp bài , Tỉnh Đoàn đã nhận được 60.000 bài dự thi , vượt 30.000 bài so với dự tính . Các huyện Trấn Yên , Yên Bình , Văn Chấn , thị xã Nghĩa Lộ , thị xã Yên Bái , Lục Yên đã vượt chỉ tiêu được giao . Cuộc thi đã giúp cho tuổi trẻ khắp mọi nẻo đường của tỉnh Yên Bái : Từ thị xã , thị trấn đến vùng xa , vùng sâu hẻo lánh nhận thức được các biện pháp bảo vệ chăm sóc sức khoẻ sinh sản , phòng chống các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục , các biện pháp phòng ngừa mang thai ngoài ý muốn , thực hiện tốt kế hoạch hoá gia đình ... Chất lượng cuộc sống của tuổi trẻ Yên Bái được nâng cao và các tiêu cực xã hội được giảm xuống . Chương trình " Thanh niên tham gia phát triển văn hoá xã hội " trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 ở Yên Bái đã đạt được những thành tựu đáng kể . Chỉ tính riêng huyện Văn Chấn trong những tháng năm này đã có hơn 10.000 lượt đoàn viên , thanh niên tham gia các chiến dịch truyền thông , tuyên truyền và truy quét tội phạm ma tuý , 56 đội thanh niên xung kích được ra mắt với 420 đoàn viên thanh niên tham gia , phát hiện và triệt phá 20.000m2 cây thuốc phiện , thuyết phục được 116 người nghiện ma tuý tự giác

323

cai nghiện tại cộng đồng ; Nếu năm Chấn có

16/34 xã , thị trấn và

thanh niên nghiện

1998 , toàn huyện Văn

14/18 chi đoàn

không có

ma tuý thì đến năm 2000 đã có 23/34

xã , thị trấn và 18/18 chi đoàn không có thanh niên nghiện ma tuý . Các xã , thị trấn tiêu biểu là An Lương , Thượng Bằng La , thị trấn nông trường Trần Phú , Gia Hội ...

Còn tổ chức Đoàn và tuổi trẻ Mù Căng Chải trong những năm 1997 - 2002 thì luôn xung kích đi đầu thực hiện chương trình 135 phát triển kinh tế - xã hội miền núi , thu hút hơn 8000 đoàn viên , thanh niên tham gia với hơn 15 ngàn công lao động ; nạo vét và xây mới hơn 70km mương phai đập nước tưới tiêu , làm 100 công trình nước sạch ; tu sửa và mở mới hơn 60km

đường giao thông liên xã

Zế Xu Phình - Khao Mang - Nậm Khắt , sửa chữa và làm mới 35 phòng học tại các thôn bản vùng cao ; mở 53 lớp học xoá mù chữ hết mức 3 cho 7320 thanh niên , vận động được 6580 em thiếu nhi đi học đúng độ tuổi ... Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , tuổi trẻ Yên Bái đã thật sự góp phần làm khởi sắc công cuộc phát triển kinh tế , văn hoá , xã hội ở những vùng sâu , vùng xa , vùng cao và trên địa bàn toàn tỉnh Yên Bái .

2. Phong trào " Tuổi trẻ giữ nước " được nâng lên tầm cao mới . a- Phong trào " Thanh niên tình nguyện " và các hoạt động xã hội của tuổi trẻ Yên Bái : Phong trào " Thanh niên tình nguyện " , được tập trung chỉ đạo , triển khai từ năm 2000 - Năm Thanh niên Việt Nam

với nhiều nội dung phong phú . Nét nổi bật của " Năm

Thanh niên " là tính xung kích , tính tình nguyện của tuổi trẻ . Thanh thiếu nhi sẵn sàng tham

324

gia các phong trào

tình nguyện học tập , nghiên cứu khoa học , ứng dụng khoa học kỹ thuật vào lao động sản xuất , tình nguyện vượt mức kế hoạch ; tình nguyện

lao động

đến các vùng sâu , vùng

xa tham gia các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng , xoá đói giảm nghèo , bảo vệ môi trường , chăm dân ; tình nguyện tham

sóc sức khoẻ nhân

gia các phong trào của xã hội , đoàn

thể , tình nguyện đi bất cứ nơi đâu , làm bất cứ việc gì khi quê hương , Tổ quốc và nhân dân cần đến ... Quyết định của Đảng , Nhà nước và Trung ương Đoàn lấy năm 2000 là " Năm Thanh niên " đã như một luồng gió mới mát lành tiếp thêm sức mạnh cho công tác Đoàn và phong trào thanh niên cả nước , trong đó có Yên Bái . Nét

nổi

bật

trong

phong

trào

" Thanh

niên

tình

nguyện " của tuổi trẻ Yên Bái là tính đột phá , trở thành phong trào rộng lớn với những mô hình tiêu biểu , độc đáo , được các cấp uỷ Đảng , chính quyền và dư luận xã hội hoan nghênh , cổ vũ , được Trung ương Đoàn đánh giá cao . Điển hình

nhất là

mô

hình :

" Công trường thanh

niên

tình

nguyện " . Do làm tốt công tác chỉ đạo và xây dựng các mô hình mẫu , phong trào " Thanh niên tình nguyện "

đã trở thành hoạt động thường xuyên của đoàn viên , thanh niên toàn tỉnh . Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , các cấp bộ Đoàn tỉnh Yên Bái đã huy động được trên 150.000 lượt đoàn viên , thanh niên tình nguyện tại chỗ ; tổ chức được 89 đội Thanh niên tình nguyện tập trung tham gia tại các " Công trường thanh niên tình nguyện " , đảm nhiệm 1.345 công trình xây dựng kết cấu hạ tầng với tổng trị giá trên 5,2 tỷ đồng . Đã triển khai thực hiện dự án tổ chức các đội y , bác sĩ trẻ tình nguyện tham gia phát triển nông thôn miền núi gồm 30

325

đội viên về công tác tại 13 xã đặc biệt khó khăn trên địa bàn 3 huyện Văn Chấn , Trạm Tấu , Mù Căng Chải với kết quả tốt . Tiêu biểu cho các hoạt động tình nguyện là : Công trường thanh niên tình nguyện làm đường giao thông Quy Mông - Hoàng Thắng ; là 15 Đội trí thức trẻ tình nguyện với 150 đội viên tham gia phát triển kinh tế xã hội tại 15 xã đặc biệt khó khăn ; là công trình trồng nhãn dọc tuyến đường 31 km từ thị xã Nghĩa Lộ đi Trạm Tấu của Đoàn Thanh niên huyện

Trạm

Tấu ; công trình

lao động tình

nguyện của 100 thanh niên huyện Trấn Yên đóng góp trên 500 công lao động đào đắp , san gạt 1.000m3 đất đá làm 12 nền nhà giúp bản người Mông xuống định cư tại thôn Khe Loóng ( xã Hồng Ca , Trấn Yên ) ... Đặc biệt , chương trình " Thanh niên tình nguyện giúp dân , giúp nhau phát triển kinh tế, xoá đói , giảm nghèo" , trong những năm 1997 - 2002 ngày càng có hiệu quả rõ rệt . Được sự chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn , các cấp bộ Đoàn thường xuyên quan tâm

tới việc lập các dự án

vay vốn và vận động đoàn viên , thanh niên trợ giúp nhau lập nghiệp qua các loại hình : " Câu lạc bộ khuyến nông " , " Câu lạc bộ khoa học kỹ thuật trẻ" ; " Câu lạc bộ IPM " ... Mô hình trang trại trẻ ngày càng khởi sắc , đến năm 2002 đã phát triển tới 1025 trang trại . Đây là lực lượng nòng cốt chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật tại cơ sở , chuyển đổi cơ cấu kinh tế cây trồng theo hướng đa dạng hoá các sản phẩm

cho hiệu quả cao hơn . Đặc biệt là góp

phần nâng cao chất lượng cuộc sống , xoá đói giảm nghèo , ổn định dân cư , xoá dần nếp sống du canh du cư phá rừng làm

nương rẫy , bảo vệ rừng đầu nguồn , ổn định

vùng sinh thái ... Nhờ có mô hình bao đoàn viên , thanh niên

326

trang trại trẻ mà biết

thất nghiệp có công ăn việc

làm

ổn định , bao gia đình

đói nghèo quanh năm

"miếng

manh áo ghì sát đất " được có "bát ăn bát để " , được sắm sửa tiện nghi .

cơm

Điển hình là cuộc sống của thanh niên và nhân dân xã Pá Lau ( Trạm

Tấu ). Là một xã vùng cao xa xôi , cái đói , cái

nghèo cùng thuốc phiện đã hoành hành từ bao đời làm cạn kiệt sinh lực và cảnh sắc của vùng đại ngàn vốn xanh tươi . Đoàn viên , thanh niên xã Pá Lau thấu hiểu và thấm

thía

đến tận cùng nỗi khổ của đói nghèo , lạc hậu quê mình . Được sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng uỷ , chính quyền xã và tổ chức Đoàn , tuổi trẻ Pá Lau đã quyết tâm "đuổi cái đói , cái nghèo " ra khỏi Pá Lau . Hai phong trào lớn " Thanh niên lập nghiệp" , " Tuổi trẻ giữ nước " , từ ngày được Trung ương Đoàn khởi xướng và được Tỉnh Đoàn triển khai đã như một luồng gió mới lạ ào ạt thổi về Pá Lau . Sung sướng quá , đoàn viên , thanh niên Pá Lau đua nhau đi học thêm cái chữ , đọc thêm

cái sách kỹ thuật , tham gia các lớp tập

huấn của Đoàn ... để xây dựng bằng được quê hương Pá Lau không còn đói , nghèo . Cho đến những năm

1997 .

2002 , thì ở Pá Lau đã có những ông chủ trang trại trẻ như Thào A Dễ ở thôn Tàng Ghênh ; Hảng A Chu , Thào A Tủa ở thôn Pá Lau có mô hình RVAC chẳng kém gì các trang trại trẻ ở vùng thấp . Họ còn nuôi tới hàng chục con trâu , hàng trăm con lợn gà , thóc ngô không chỉ đủ ăn quanh năm , đủ để chăn nuôi mà còn giúp các hộ nghèo trong bản lúc cơ nhỡ . Các ông chủ trẻ này đều

có nhà đẹp , tivi , xe

máy , lại còn có máy phát điện nhỏ để dùng ... Thế là dân bản Pá Lau làm theo . Họ phá cây thuốc phiện để trồng quế , mơ , mận . Họ bảo nhau không du canh du cư nữa , làm cái nhà có ao , có vườn . Và họ còn bảo nhau : " Muốn đuổi cái đói cái nghèo thì phải làm

theo thanh niên

thôi" , Thanh

327

niên

Pá Lau còn

tình nguyện mở mới 7,1km đường giao

thông liên bản , bảo vệ 770ha rừng tự nhiên ... Bí thư Đảng uỷ xã Tào A Nhà vui lắm . Ông bảo : " Tôi ưng cái bụng quá . Tôi tin ở lớp trẻ Pá Lau . Họ tình nguyện nhau

giúp dân , giúp

phát triển kinh tế , xoá đói giảm nghèo . Họ sẽ làm

cho quê hương ngày càng đổi mới " . Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , chương trình " Thanh niên

tình nguyện bảo vệ môi trường " đã được đông đảo

đoàn viên , thanh niên toàn tỉnh tham gia qua các chiến dịch

" Trả

lại

màu

xanh

cho

đất" ,

" Ngày

thứ

7

tình

nguyện " , " Chủ nhật xanh " , " Tuần lễ nước sạch vệ sinh môi trường " ... Đoàn viên , thanh niên khối công nhân viên chức ở các thị xã , thị trấn và ở thành phố Yên Bái đã đồng loạt ra

quân trong những " Ngày thứ 7 tình nguyện "

sạch ,

đẹp

đường phố , công viên ,

để làm

trồng cây thuốc nam

(trong 5 năm đã xây dựng được 16 vườn cây thuốc nam với 125 loại cây có giá trị y học ) , trồng cây xanh ; làm sạch khu phố,

dọn

sạch

phế liệu ...

Đoàn

viên ,

thanh

niên khối

trường học yêu thích ngày " Chủ nhật xanh "

với những

hành động thiết thực : Làm sạch đẹp phòng học , giảng đường , trồng bồn hoa , cây cảnh ; về địa phương giúp đồng bào địa phương phát quang bụi rậm ; phun hoá chất diệt muỗi , làm

đường liên thôn ;

trồng thêm cây xanh ...

những vùng nông thôn , vùng sâu , vùng xa , chương trình " Thanh niên tình nguyện bảo vệ môi trường " được tuổi trẻ nông thôn tích cực tham

gia . Chỉ tính riêng trong năm

2001 , đoàn viên , thanh niên nông thôn đã tình nguyện trồng được 7.000 cây xanh , chăm Chương

trình

" Thanh

sóc 13ha rừng tự nhiên ...

niên

tình nguyện tham

gia

phòng chống tệ nạn xã hội" trong toàn tỉnh đã có hiệu quả đặc biệt . Trong những năm 328

1997 - 2002 , toàn tỉnh Yên Bái

đã tổ chức tập huấn cho hơn 6000 cán làm nòng cốt trong thông tin tuyên

bộ đoàn viên

trẻ

truyền ; tổ chức biên

soạn hơn 8000 bộ tài liệu chỉ đạo các hoạt động thanh niên phòng chống ma tuý , mại dâm ; cung cấp 128.000 bộ tài liệu tuyên truyền giáo dục tăng cường SKSS/ KHHGĐ ; có 360 đội tuyên truyền thanh niên cơ sở ; đã thu hút được 125.000 lượt đoàn viên , thanh niên tham gia các cuộc thi tìm hiểu : " Vì sức khoẻ của bạn , phòng chống ma tuý , mại dâm , HIV /AIDS" ; " Vì sức khoẻ và hạnh phúc của bạn " , " Câu lạc bộ tình bạn cộng đồng " ... Tiêu biểu là xã vùng cao Châu Quế Hạ huyện Văn Yên . Toàn xã có 1211 hộ , 5824 nhân khẩu sinh sống ở 14 thôn bản với 3 dân tộc anh em Kinh , Tày , Dao . Đoàn viên , thanh niên xã Châu Quế Hạ đã đoàn kết , sáng tạo , chung sức xây dựng bản làng , xoá bỏ các hủ tục lạc hậu , gương mẫu đi đầu trong việc xây dựng đời sống văn

hoá

mới , trong việc tang lễ , cưới xin , lễ hội . Thực hiện dự án VIE.97.PO3 của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh , toàn xã Châu Quế Hạ đã thành lập và đưa vào hoạt động Câu lạc bộ gia đình trẻ với sự tham gia của 40 hội viên là 20 cặp vợ chồng trẻ . Họ cùng nhau tham gia trao đổi , học hỏi kinh nghiệm ;

cùng nhau

thực

hiện chính

sách

dân

số ,

kế

hoạch hoá gia đình ; cùng nhau nuôi con khoẻ , dạy con ngoan ; cùng nhau phát triển kinh tế xã hội gia đình , phòng trừ các tệ nạn xã hội , nói " không " với ma tuý , mại dâm ... 100 % thành viên trong câu lạc bộ gia đình trẻ đã đạt danh hiệu " Gia đình văn hoá mới" . Câu lạc bộ còn xây dựng quĩ được 40 triệu đồng để giúp nhau phát triển kinh tế gia đình , giúp cho các hộ khó khăn trong xã ... Ở một vùng cao xa xôi hẻo lánh nhưng Đoàn xã Châu Quế Hạ đã làm

được những việc lớn lao , góp phần đẩy lùi các

329

tệ nạn xã hội ở thôn bản , góp phần xây dựng đổi mới quê hương . Đoàn xã Châu Quế Hạ đã liên tục đạt danh hiệu "Đơn vị vững mạnh toàn diện " . Gương mặt trẻ tiêu biểu cho phong trào phòng chống các tệ nạn xã hội ở tỉnh Yên Bái là thiếu uý Đinh Văn Minh , công tác tại Phòng Cảnh sát chống ma tuý Sở Công an tỉnh . Là chiến sĩ trẻ mới ra trường nhưng Minh luôn dũng cảm , thông minh bám

sát đối tượng , vận động nhân

dân phát hiện các đối tượng liên quan đến tội phạm ma tuý để tổng hợp , xây dựng phương án truy quét, tấn công tội phạm . Chỉ trong năm 2001 , Minh đã cùng đồng đội lập 3 chuyên án đấu tranh với đường dây buôn bán tàng trữ ma tuý chuyên nghiệp , bắt giữ 12 đối tượng , thu 1kg thuốc phiện , 500 ống Xeduxen , 87 gam

hêrôin , 40 liều hêrôin

cùng nhiều công cụ , phương tiện phạm Chương trình nhân đạo "

" Thanh

niên

tội khác ...

tình nguyện hiến

máu

ở Yên Bái cũng có nhiều kết quả . Chỉ trong

năm 2000 đã có 150 đoàn viên , thanh niên tình nguyện hiến máu và đăng ký cây máu dự trữ . Việc triển khai xây dựng và tổ chức các nhóm " Tuyên truyền ca khúc cách mạng " đã góp phần tạo bầu không khí tươi mới , sôi nổi , trẻ trung , lành mạnh trong các hoạt động tư tưởng văn hoá . Trong năm 1999 - 2000 toàn tỉnh đã có tới 215 nhóm " Tuyên truyền ca khúc cách mạng " với hàng chục ca khúc được bình chọn xuất sắc . Các đơn vị tiêu biểu là Cao đẳng Sư phạm , trường Văn hoá Nghệ thuật tỉnh , trường THPT Nguyễn Huệ , Huyện Đoàn Văn Yên , Trấn Yên ... Kết quả của phong trào " Thanh niên tình nguyện và các hoạt động xã hội" của tuổi trẻ Yên Bái đã khẳng định

330

vị thế của Đoàn , khẳng định đoàn viên , thanh niên là lực lượng xã hội hùng hậu , góp phần quan trọng vào công cuộc công nghiệp hoá , hiện đại hoá quê hương , đất nước . b- Tuổi trẻ Yên Bái trong nhiệm vụ giữ gìn an ninh, trật tự an toàn xã hội và bảo vệ Tổ quốc: Ngay từ năm

1993 , sau

Hội nghị Ban Chấp hành

Trung ương Đoàn ( Khoá VI ) lần thứ II , phong trào " Tuổi trẻ giữ nước" đã được triển khai rộng khắp trên toàn quốc và ở tỉnh Yên Bái . Cho đến những năm 1997 - 2002 thì kết quả của phong trào này ở Yên Bái ngày càng khởi sắc và đạt được những thành tựu đáng phấn khởi . Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã chỉ đạo sâu rộng trong tổ chức Đoàn - Hội - Đội và phát động thanh thiếu nhi toàn tỉnh thi đua tình nguyện giữ vững an ninh chính trị trật tự an toàn xã hội ; tổ chức tốt công tác tuyên truyền giáo dục tuổi trẻ nâng cao cảnh giác cách mạng , chống âm mưu diễn biến hoà bình của các thế lực thù địch ; xây dựng các mô hình tập thể , cá nhân gương mẫu giữ gìn an ninh Tổ quốc thông qua hoạt động của các đội " Thanh niên xung kích an ninh " ; tổ chức được

1.250 buổi sinh hoạt

tuyên truyền giáo dục phổ biến pháp luật , các chủ trương chính sách mới của Đảng và Nhà nước nhằm nâng cao nhận thức cho tuổi trẻ về yêu cầu của quê hương , đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá , hiện đại hoá ; phát huy vai trò nòng cốt của đoàn viên , thanh niên trong bảo vệ chủ quyền quốc gia . Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , tuổi trẻ Yên Bái đã không ngừng nâng cao cảnh giác cách mạng , phát hiện và cung cấp 1.200 nguồn tin cho các cơ quan chức năng , góp phần quan trọng vào việc bảo vệ chính trị nội bộ trong sạch , vững mạnh ; kịp thời khám

phá , làm rõ những

331

vụ việc , những đối tượng có biểu hiện vi phạm để không gây hậu quả nghiêm

pháp luật

trọng về kinh tế - xã hội và

an ninh quốc phòng . Trong

lực

lượng

vũ

trang ,

đoàn

viên ,

thanh

niên

hưởng ứng mạnh mẽ và có hiệu quả cao các phong trào : " Xứng danh anh bộ đội Cụ Hồ" ; " Đoàn kết 3 lực lượng" ; " Giành 3 đỉnh cao

quyết thắng" ; " Thanh niên quân đội

mẫu mực xây dựng chính qui" ... 100 % đoàn viên , thanh niên trong quân đội đã hưởng ứng các phong trào thi đua . Đặc biệt , cuộc vận động xây dựng nếp sống văn hoá mới trong toàn quân với mục tiêu " Đẹp người - Đẹp nhà - Đẹp tình quân dân "

có ý nghĩa quan trọng kết nghĩa 3 lực

lượng thanh niên - công an - quân đội đoàn kết giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội . Thanh niên quân đội ở các huyện , xã vùng cao , vùng sâu , vùng xa đã vận động đồng bào phá cây thuốc phiện , phòng chống cháy rừng , không phá rừng làm nương rẫy . Riêng ở xã vùng cao Tà Xí Láng (Trạm Tấu ) , thanh niên quân đội đã vận động được 97 người bỏ hút thuốc phiện , xây dựng một trường học cho xã , thu hút 77 em đến trường ... Đoàn Thanh niên Quân đội đã chủ động phối hợp với các đơn vị , các cấp bộ Đoàn địa phương chỉ đạo , hướng dẫn đoàn viên , thanh niên luyện tập quân sự , sẵn sàng tham gia

các đội tự vệ , sẵn sàng lên đường nhập ngũ ... Trong

những năm 1997 - 2002 , 100 % các đơn vị hoàn thành chỉ tiêu giao quân , không có trường hợp nào đảo ngũ . Riêng năm

2002 , toàn tỉnh có 650 đoàn viên lên đường nhập ngũ ,

đảm bảo 100 % kế hoạch . Đoàn Thanh niên Công an đã triển khai có hiệu quả phong trào " 6 điều Bác Hồ dạy công an nhân dân " , nhiều

332

đoàn viên công an đã nêu

gương sáng về tinh thần

tranh phòng chống tội phạm

như thiếu

uý trẻ Đinh Văn

Minh ở Phòng Cảnh sát chống ma tuý Sở Công an Trong thực hiện nhiệm

vụ chuyên

đấu

tỉnh .

môn , 100 % đoàn viên ,

thanh niên công an tham gia tích cực với tinh thần thực hiện nghiêm túc " 6 điều Bác Hồ dạy" , dũng cảm , thông minh trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu , thi đua thực cầu nghiệp vụ quan trọng như phòng

hiện tốt các yêu

ngừa và đấu tranh làm giảm tội phạm , nhất là các băng , nhóm tội phạm nguy hiểm , các băng nhóm xã hội đen , các tụ điểm mại dâm ... Cũng trong nhiệm đáp

nghĩa" ,

kỳ 1997 - 2002 , phong trào " Đền ơn

" Uống nước

nhớ

nguồn

và cuộc vận

động

" Nghĩa tình biên giới hải đảo " tiếp tục được đẩy mạnh . Chỉ trong chiến dịch

" Học sinh ,

sinh viên

2001 " , tuổi trẻ học đường Yên

tình

Bái đã quyên

nguyện hè góp được

925kg vải vụn để các đơn vị bộ đội lau súng ; làm được 9.270 vòng nguy trang phục vụ các đơn vị bộ đội trên bàn tỉnh luyện

tập , hàng trăm

đến các đơn vị ở hải đảo xa

địa

lá thư kết nghĩa được gửi

xôi ... Hoạt động "Đền ơn đáp

nghĩa " trong chiến dịch hè tình nguyện 2001 cũng được tuổi trẻ Yên Bái sôi nổi tham gia . Các đoàn viên , thanh niên đã đóng góp hơn 15.000 công lao động giúp đỡ các Bà mẹ Việt Nam

anh hùng , các gia đình thương binh liệt sỹ ,

các gia đình có công với cách mạng ... Trong những năm

1997 - 2002 , các cấp bộ Đoàn đã

vận động được hơn 1 tỷ đồng tiền mặt ; 201.000 bộ quần áo , đồ dùng học tập ; thăm hỏi, tặng quà , giúp đỡ 2.834 gia đình chính sách và trẻ em

có hoàn

cảnh đặc biệt

khó khăn ; đã đăng ký đảm nhận và hoàn thành 826 công trình

với

tổng trị

giá hơn

5 tỷ đồng phần việc

333

thanh niên tham gia xây dựng cơ sở hạ tầng , xây các lớp học cho em thơ vùng sâu , vùng xa ; xây nhà tình nghĩa tặng Mẹ Việt Nam anh hùng ; các công trình nước sạch tặng các gia đình thương binh , liệt sĩ ... Điển hình cho phong trào này là trường THPT Hoàng Quốc Việt , trường THPT Nguyễn Huệ ; trường liên cấp 2 + 3 An Bình

(Văn Yên ) ;

trường

dân

tộc

nội

trú Trạm

Tấu ;

trường Cao đẳng Sư phạm ...

Phát huy truyền thống của quê hương cách mạng, trong những năm qua , tuổi trẻ Yên Bái đã thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ an ninh , quốc phòng , giữ gìn trật tự an toàn xã hội và phòng chống các tệ nạn xã hội . Những thành tích đã đạt được trong phong trào " Tuổi trẻ giữ nước " của 14 vạn đoàn viên , thanh niên tỉnh Yên Bái đã góp phần xây dựng một Yên Bái ổn định về chính trị , phát triển về kinh tế , văn hoá , xã hội .

*

Trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái đã có những chuyển biến mới và đặc biệt khởi sắc với những thành tựu của hai phong trào lớn : " Thanh niên lập nghiệp " và " Tuổi trẻ giữ nước" . Các cơ sở Đoàn được tiếp tục củng cố xây dựng và phát triển . Trình độ cán bộ Đoàn cơ sở được nâng lên một bước . Đặc biệt số lượng và chất lượng đoàn viên được nâng lên rõ rệt . Trung bình hàng năm kết nạp được từ 6.500 7000 đoàn viên mới , đưa tổng số đoàn viên trong tỉnh từ 28.156 ( năm 1997 ) lên 41.300 đoàn viên ( năm 2002 ) , đạt 126 % so với chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ X đề ra . Tỷ lệ đoàn viên đủ tư cách chiếm 95 % 334

trong đó 70 % đạt khá và xuất sắc . Trong nhiệm kỳ đã phát thẻ Đoàn cho 18.528 đoàn viên . Có 9.602 đoàn viên ưu tú được giới thiệu cho Đảng , tăng 20 % so với chỉ tiêu . Từ 1997 - 2002 , đã có 2.734 đoàn viên ưu tú được kết nạp

9

Đảng , chiếm tỷ lệ 40 - 45 % so với tổng số đảng viên mới được kết nạp trong toàn tỉnh . Công tác kiểm tra của Đoàn được tăng cường , phục vụ tốt hơn cho công tác chỉ đạo của các cấp bộ Đoàn . Công tác Đội và phong trào thiếu nhi được phát triển tốt cả bề rộng lẫn chiều sâu . Trong 5 năm đã có 400.000 lượt đội viên được công nhận danh hiệu " Cháu ngoan Bác Hồ" đạt 103 % so với chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ X ; đã có trên 50.000 nhi đồng được kết nạp vào Đội , hơn 17.000 đội viên lớn tuổi được kết nạp vào Đoàn . Hàng năm có 75 đến 80 % Liên đội đạt danh hiệu Liên đội mạnh . Với những thành tích xuất sắc đã đạt được , Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái đã được Ban Bí thư Trung ương Đoàn tặng nhiều bằng khen , cờ thi đua và liên tục được công nhận là đơn vị xuất sắc .

II . ĐẠI HỘI ĐẠI, BIỂU ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TỈNH YÊN BÁI LẦN THỨ XI ( NHIỆM KỲ 2002 - 2007 ) VỚI TINH THẦN "ĐOÀN KẾT , SÁNG TẠO , XUNG KÍCH, TÌNH NGUYỆN". Trong không khí tưng bừng , phấn khởi trước những thành tích đã đạt được và những trầm tư , suy ngẫm vì những hạn chế , tồn tại của nhiệm kỳ 1997 - 2002 , ngày 28 10-2002 , Đại hội Đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ XI đã được khai mạc trọng thể tại thành phố Yên Bái .

335

Đại hội đã diễn ra từ ngày 28 đến ngày 30 - 10 - 2002 với hàng trăm đại biểu ưu tú đại diện cho 14 vạn đoàn viên , thanh niên trong toàn tỉnh . Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ XI đã diễn ra trong thời điểm có ý nghĩa lịch sử trọng đại : Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong tỉnh đang ra sức thi đua thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Yên Bái lần thứ XV . Đây là Đại hội của tuổi trẻ Yên Bái với tinh thần : "Đoàn kết , sáng tạo , xung kích , tình nguyện " và cũng là Đại hội đầu tiên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái trong thế kỷ XXI . Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn trong Đại hội đã khẳng định , biểu dương những thành tựu và sự trưởng thành của công tác Đoàn , của phong trào thanh thiếu nhi trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , đồng thời cũng chỉ ra những tồn tại , hạn chế, nguyên nhân cùng những bài học kinh nghiệm .

Những tồn tại đó là : Công tác tuyên truyền giáo dục tuy được duy trì thường xuyên nhưng còn đơn điệu , tính sáng tạo chưa cao , chiều sâu chưa vững chắc , chưa quan tâm đúng mức tới công tác tư tưởng chính trị của Đoàn , chưa phát huy được các hoạt động tự giáo dục trong thanh niên . Tài liệu phục vụ cho công tác tuyên truyền giáo dục của Đoàn còn thiếu . Đội ngũ báo cáo viên , tuyên truyền viên còn yếu và thiếu . Công tác củng cố và xây dựng tổ chức cơ sở Đoàn đã có nhiều cố gắng nhưng kết quả một số mặt chưa cao , chất lượng hoạt động ở một số cơ sở Đoàn

còn

hạn chế, chưa

linh hoạt , phong phú về nội dung và hình thức ... Năng lực ,

336

trình độ của một số cán bộ Đoàn chưa đáp ứng được yêu cầu của nhiệm vụ , vẫn còn tình trạng hành chính hoá , quan liêu , xa rời thực tế ở một số bộ phận cán bộ Đoàn . Công tác chỉ đạo còn có sự chưa cân đối giữa chủ trương và các biện pháp hướng dẫn để triển khai thực hiện , khả năng cụ thể hoá và sáng tạo trong vận dụng ở cơ sở còn hạn chế , chưa kết hợp hài hoà giữa chỉ đạo điểm với chỉ đạo diện rộng" (1 ). Sau khi phân tích những nguyên nhân của các tồn tại , hạn chế trong nhiệm kỳ 1997 - 2002 , Báo cáo Chính trị đã nêu rõ những bài học kinh nghiệm cụ thể : Một là : Phải đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng , sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn đối với công tác thanh niên , chủ động sáng tạo trong tham mưu với Đảng và các cấp chính quyền về công tác thanh niên . Hai là : Phải hướng về cơ sở , phát huy nội lực của cơ sở , phát huy tính năng động, sáng tạo , tính tích cực của tuổi trẻ , biết chăm lo , bồi dưỡng thanh niên, tôn trọng và luôn tạo điều kiện , môi trường lành mạnh , giúp cho thanh niên tự khẳng định mình , kết hợp hài hoà giữa nhu cầu và lợi ích chính đáng của tuổi trẻ . Ba là : Phải năng động trong phối hợp với các cấp , các ngành để xây dựng và khai thác các cơ chế chính sách phục vụ công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi , làm tốt công tác xã hội hoá công tác thanh niên, đa dạng hoá các phương thức hoạt động, lồng ghép các chương trình dự án.

( 1 ) Trích Báo cáo Chính trị của BCH Tỉnh Đoàn trong Đại hội Đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ XI .

337

Bốn là : Xây dựng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh luôn vững mạnh về chính trị , tư tưởng , tổ chức , giữ vững và không ngừng nâng cao tính chính trị của tổ chức Đoàn trong mọi hoạt động , mọi phong trào . Năm là : Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ Đoàn năng động , có uy tín , có trình độ và kỹ năng nghiệp vụ , chú trọng cả về số lượng và chất lượng ; từ tạo nguồn , bồi dưỡng đến sử dụng cán bộ và tham mưu qui hoạch cán bộ . Đại hội đã xác định rõ mục tiêu của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái nhiệm kỳ 2002 2007 là : " Bồi dưỡng lý tưởng , đạo đức cách mạng , nâng cao bản lĩnh chính trị , trình độ học vấn , nghề nghiệp , thể chất cho thanh thiếu nhi , vận động và tổ chức đông đảo thanh niên xung kích tình nguyện tham gia phát triển kinh tế xã hội , giữ gìn an ninh quốc phòng ; mở rộng mặt trận tập hợp đoàn kết thanh niên , xây dựng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vững mạnh , xứng đáng với niềm tin của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái" . Để thực hiện mục tiêu trên , Đại hội cũng chỉ rõ 5 nhiệm vụ cơ bản của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nhiệm kỳ 2002 - 2007 là : 1. Nâng cao hiệu quả giáo dục của Đoàn , thực hiện tốt chức năng Đoàn là trường học xã hội chủ nghĩa của thế hệ trẻ . 2. Xây dựng tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vững mạnh , mở rộng mặt trận đoàn kết tập hợp thanh niên , tham gia xây dựng Đảng và củng cố chính quyền nhân dân . 3. Bảo vệ , chăm sóc giáo dục thiếu niên nhi đồng và xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh vững mạnh .

338

4. Đẩy mạnh các phong trào hành động cách mạng , động viên tinh thần xung kích tình nguyện trong các tầng lớp thanh niên , góp phần xứng đáng vào sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá quê hương . 5. Tiếp tục đổi mới công tác chỉ đạo của Đoàn , đảm bảo sự thống nhất , đồng bộ , dân chủ và hiệu quả trong hệ thống tổ chức Đoàn từ tỉnh tới cơ sở , phát huy sức mạnh của toàn xã hội đối với công tác thanh niên . 5 nhiệm vụ cơ bản của công tác Đoàn và phong trào thanh niên tỉnh Yên Bái nhiệm kỳ 2001-2007 đã được Đại hội thông qua với những nội dung và giải pháp cụ thể. Khẩu hiệu hành động cách mạng của tuổi trẻ Yên Bái trong nhiệm kỳ này là : " Thi đua học tập , rèn luyện , lao động sáng tạo , xung kích tình nguyện , xây dựng và bảo vệ quê hương ngày càng giàu đẹp , văn minh " . Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành gồm 31 đồng chí, có 9 đồng chí trong Ban Thường vụ . Đồng chí Phạm Thị Thanh Trà - Tỉnh uỷ viên được bầu làm Bí thư . Đồng chí Hoàng Hữu Độ , Nguyễn Thanh Xuân được bầu làm Phó Bí thư. (Tháng 3 năm 2004 , đồng chí Hoàng Hữu Độ được nhận trọng trách mới , tháng 7 năm 2004 , hai đồng chí Lò Quang Tú , Nguyễn Thị Hằng được bầu bổ sung làm Phó Bí thư ) . Đại hội Đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ XI đã thành công rực rỡ . Những quyết định của Đại hội đã thể hiện ý chí và nguyện vọng của tuổi trẻ Yên Bái với tinh thần "Đoàn kết , sáng tạo , xung kích , tình nguyện" . Đại hội đã kêu gọi toàn thể thanh thiếu nhi các dân tộc tỉnh nhà hãy phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang của quê hương , đất nước và gương cao lá cờ vinh

339

quang của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh , nguyện tiếp bước cha anh nắm chắc thời cơ , vận hội , quyết tâm khắc phục thách thức , khó khăn , xung kích thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội tỉnh Đảng bộ lần thứ XV , góp phần xây dựng quê hương Yên Bái ngày càng giàu đẹp , phồn vinh và trở thành một trong những tỉnh hàng đầu phát triển mạnh mẽ trong khu vực miền núi Bắc Bộ . Trong không khí tưng bừng , phấn khởi của đất nước đang từng giờ , từng ngày phát triển và hội nhập , Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã họp từ ngày 8 đến ngày 11 tháng 12 năm 2002 tại Thủ đô Hà Nội . Trong 898 đại biểu đại diện cho hàng chục triệu đoàn viên , thanh niên trong cả nước , có những gương mặt ưu tú rạng rỡ, tiêu biểu cho tuổi trẻ Yên Bái .

Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn tại Đại hội đã đánh giá khái quát những cống hiến xuất sắc của Đoàn và phong trào thanh niên trong thế kỷ XX đồng thời khẳng định , biểu dương những kết quả to lớn của đoàn viên , thanh niên Việt Nam trong việc triển khai và phát triển hai phong trào lớn " Thanh niên lập nghiệp " , " Tuổi trẻ giữ nước " trong những năm 1997 - 2002 . Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII (nhiệm kỳ 2002 2007) đã đề ra mục tiêu của công tác Đoàn và phong trào thanh niên thời kỳ này là : " Tích cực chăm lo bồi dưỡng thanh niên về lý tưởng , đạo đức cách mạng , về trình độ học vấn , chuyên môn , nghề nghiệp , về thể chất , bảo vệ quyền lợi hợp pháp của thanh niên ; vận động và tổ chức thanh niên xung kích đi đầu tham gia phát triển kinh tế xã hội , bảo vệ Tổ quốc ; xây dựng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh , Đội TNTP Hồ Chí Minh vững mạnh , mở rộng mặt

340

trận đoàn kết , tập hợp thanh niên , góp phần xây dựng Tổ quốc Việt Nam dân giàu , nước mạnh , xã hội công bằng , dân chủ , văn minh " . Đại hội cũng chỉ rõ 4 nhiệm vụ cụ thể cho công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nhiệm kỳ 2002-2007 là : 1. Tiếp tục đổi mới để từng bước nâng cao hiệu quả công tác giáo dục của Đoàn , thực hiện tốt chức năng Đoàn là trường học XHCN của thế hệ trẻ Việt Nam . 2. Phát triển sâu rộng các phong trào hành động cách mạng của tuổi trẻ , các loại hình hỗ trợ thanh thiếu nhi lập thân , lập nghiệp trong tất cả các lĩnh vực , các đối tượng, góp phần tạo môi trường kinh tế , văn hoá , xã hội lành mạnh để bồi dưỡng và rèn luyện thanh thiếu nhi tham gia đào tạo nguồn nhân lực trẻ có chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá . 3. Nâng cao chất lượng chính trị của người đoàn viên , bản lĩnh và sức chiến đấu của tổ chức Đoàn , nhất là Đoàn cơ sở , chi đoàn ; củng cố mối quan hệ gắn bó giữa Đoàn với thanh niên , tạo sự thống nhất về chính trị , tư tưởng trong mặt trận đoàn kết , tập hợp thanh niên và các phong trào thanh thiếu nhi , phát huy vai trò của các cấp bộ Đoàn trong phụ trách đội TNTP Hồ Chí Minh .

4. Tích cực chủ động tham gia xây dựng Đảng, xây dựng nhà nước XHCN ; tiếp tục phát triển mối quan hệ phối hợp với các cấp , các ngành , các lực lượng xã hội trong công tác thanh niên , xây dựng cơ chế , chính sách và tạo nguồn lực cho công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi . Đặc biệt , Đại hội đã quyết định phát triển sâu rộng phong trào : " Thi đua tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ

341

quốc " trên cơ sở kế thừa và phát huy hai phong trào lớn trong nhiệm

kỳ VII với những nội dung , giải pháp cơ bản là :

- Thi đua học tập , tiến công vào khoa học công nghệ . . Thi đua lập nghiệp , lao động sáng tạo . - Tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng . Xung kích bảo vệ Tổ quốc , giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội ; đồng thời đẩy mạnh các mặt công tác của Đoàn " ). Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII đã thành công rực rỡ . Các đại biểu trở về cơ sở mang theo âm hưởng rộn ràng , náo nức của Đại hội và lời căn dặn ân cần của Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh : "... Ý nghĩa cuộc sống của mỗi người , nhất là lớp

trẻ , không chỉ bó hẹp trong đời sống

riêng tư mà phải vươn lên , gắn mình với xã hội , quan tâm tới mọi người , tới Tổ quốc , tới nhân dân ... Thế hệ trẻ Việt Nam phải có niềm tin vững chắc và quyết tâm cao , kiên trì định hướng XHCN , thực hiện nhiệm vụ lịch sử trọng đại là đưa nước ta ra khỏi nghèo nàn , lạc hậu bằng ý chí quật cường và tài năng , trí tuệ của con người Việt Nam . Thanh niên còn phải có tri thức cao , có trình độ khoa học kỹ thuật , tay nghề giỏi , có đạo đức trong sáng , lối sống tốt đẹp và sức khoẻ tốt" . Trong quá

trình

triển

khai

thực

hiện

Nghị

quyết

chương trình hành động của Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII , được sự lãnh đạo kịp thời của các cấp uỷ Đảng , sự

quan tâm

giúp

đỡ của

các

cấp

chính

quyền ,

Ban

Thường vụ Tỉnh Đoàn Yên Bái đã tập trung chỉ đạo phát

( 1 ) Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đoàn TNCS Hồ Chí Minh .

342

triển sâu rộng hai phong trào lớn với các nội dung , giải pháp cụ thể và sinh động , linh hoạt , sáng tạo và hiệu quả . Chỉ mới qua 3 năm

từ sau Đại hội Đoàn toàn quốc lần

thứ VIII và Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ XI , từ 2002 đến 2005 , tuổi trẻ Yên Bái đã gặt hái những thành công vang dội . Thành tích của tuổi trẻ Yên Bái trên công trường thanh niên tình nguyện mở đường vào xã Tà Xí Láng (Trạm Tấu ) đã lan toả tiếng thơm đến khắp các tỉnh bạn .

1. Phong trào " Thi đua tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc " . Phong trào này đã được triển khai tích cực , rộng khắp trong toàn tỉnh , thu hút đông đảo đoàn viên , thanh niên tham

gia ,

góp

phần phát huy vai

trò xung kích ,

tình

nguyện của thanh niên trong việc đẩy mạnh , phát triển kinh tế - xã hội , giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội trên địa bàn toàn tỉnh .

a- Tuổi trẻ Yên Bái thi đua học tập ; góp phần xây dựng xã hội học tập và tiến quân vào khoa học công nghệ. Bám sát các mục tiêu do Đại hội Đảng bộ tỉnh Yên Bái lần thứ XV đã đề ra , Ban Thường vụ Tỉnh

Đoàn đã xác

định nhiệm vụ trọng tâm trước mắt là chỉ đạo và tổ chức cho đoàn viên , thanh niên giữ vững mục tiêu xoá mù chữ , phổ cập giáo dục tiểu học và thực hiện phổ cập THCS , đồng thời có nhiều giải pháp cụ thể đẩy mạnh phong trào thi đua học tập , rèn luyện trong tuổi trẻ học đường và ngoài trường học . Đặc biệt , thông qua các chiến dịch hè tình nguyện và các đội tri thức trẻ tình nguyện , đến năm 2005 , tuổi trẻ Yên Bái đã góp phần quyết định trong chương trình xoá mù chữ và phổ cập giáo dục trong toàn

343

tỉnh . Đã có 180/180 xã , phường , thị trấn đạt chuẩn xoá mù chữ và phổ cập

giáo dục tiểu

học ; có 89 xã , phường , thị

trấn đạt chuẩn phổ cập giáo dục trung học cơ sở . Tấm

gương tiêu biểu cho phong trào thi đua học tập ,

góp phần xây dựng xã hội học tập và tiến quân vào khoa học công nghệ của tuổi trẻ Yên

Bái là Đoàn trường Cao

đẳng Sư phạm , trường THPT chuyên ... Đặc biệt là Đoàn trường THPT Trần trường có hơn

Nhật Duật huyện Yên

Bình .

Toàn

1.700 đoàn viên , thanh niên của 38 chi

đoàn , trong đó có 2 chỉ đoàn giáo viên với 43 đoàn viên và 2 đảng viên . Phát huy truyền thống của một đơn vị Đoàn trường cơ sở vững mạnh , là lá cờ đầu trong mọi hoạt động của Đoàn khu vực nhiều năm , ngay trong năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết của Đại hội Đoàn toàn tỉnh nhiệm kỳ 2002-2007 , Đoàn trường THPT Trần Nhật Duật đã có nhiều

hoạt

động

khuyến

khích ,

động

viên

đoàn

viên ,

thanh niên say mê học tập , thi đua học giỏi toàn diện , thi đua đạt các giải cao trong các kỳ thi học sinh giỏi ... Kết quả là trong năm học 2002-2003 , Đoàn trường đã có hàng chục em tham

gia đội tuyển thi học sinh giỏi cấp tỉnh và có

8 đoàn viên , thanh niên đoạt giải cao cấp tỉnh , có 5 em đoạt giải học sinh giỏi quốc gia . Toàn trường có gần 400 đoàn viên , thanh niên đạt danh hiệu học sinh khá , giỏi , trong đó có 8 đoàn viên đạt giỏi toàn diện , 1 đoàn viên được nhận giải thưởng Lý Tự Trọng do Trung ương Đoàn trao tặng , hàng chục đoàn viên , thanh niên được nhận phần thưởng " Khuyến học , khuyến tài" ... Trong chiến dịch

" Học sinh , sinh viên tình nguyện hè

2002 " , toàn tỉnh Yên Bái có 150 học sinh , sinh viên tham gia . Anh Hoàng Hữu Độ -Phó Bí thư Tỉnh Đoàn trực tiếp

344

làm trưởng Ban chỉ đạo và 10 cán bộ Đoàn trường làm phó ban và các thành viên Ban chỉ đạo . Các đội thanh niên tình nguyện đã rầm rộ ra quân . Họ trèo đèo , vượt suối đến với 15 xã đặc biệt khó khăn thuộc 7 huyện trong tỉnh là Văn Chấn , Trạm Tấu , Mù Căng Chải , Yên Bình , Trấn Yên , Lục Yên , Văn Yên . Đội thanh niên tình nguyện đến bản Mù ( Trạm Tấu ) gồm

có 9 thành viên do anh Nguyễn

Quang Hải, cán bộ

Tỉnh Đoàn làm trưởng đoàn . Mỗi thành viên gùi nặng khoảng 10kg , leo đèo vượt dốc gần 14km , mồ hôi nhễ nhại mà những tiếng hát , những nụ cười vẫn rạng ngời trên gương mặt . Đội thanh niên tình nguyện đến

bản Mù đã

lặn lội đi khắp các thôn bản cheo leo , heo hút và tìm các em nhỏ để cắt tóc , tắm gội cho các em . Đội đã trao 5 xuất quà cho các đối tượng đặc biệt khó khăn là em

Giàng Thị

Trà ( 6 tuổi ) mắc bệnh bại liệt ở thôn Mông Si , em Trang A Mua ( 18 tuổi ) ở thôn Giàng La Pán mồ côi cả cha lẫn

mẹ ,

chị Mùa Thị Dư thôn Giàng La Pán và chị Hờ Thị Dê thôn Mông Đơ có hoàn cảnh đặc biệt nghèo khó , mẹ Giàng Thị Bia ( 80 tuổi ) bị mù hai mắt ở thôn Mông Đơ không chỉ được đội tặng quà mà mẹ còn được các thành viên trong đội chăm sóc chu đáo . Còn Đội thanh niên tình nguyện đến xã Suối Giàng (Văn Chấn) thì " bị " đàn em thơ níu giữ nhất định không cho về . Bởi các thành viên trong Đội đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ xoá mù chữ và chống tái mù chữ ở nơi này . Mặc dù đến xã Suối Giàng đúng dịp nghỉ hè , song các đội viên tình nguyện đã không nề hà ngại khó . Họ hăm hở đến từng gia đình vận động , " rủ rê " các em nhỏ đến trường học lại cái chữ . Thế là toàn xã Suối Giàng đã có 44 học sinh tới

345

học ở lớp xoá mù chữ và chống tái mù chữ của các anh chị đoàn viên , thanh niên tình nguyện . Thú vị nhất là các em nhỏ đã mang theo cả gạo , muối để ăn nghỉ tại trường , " để được học cái Văn , cái Toán " . Các đội viên tình nguyện đã chia nhau đứng lớp cả 3 ca sáng , chiều , tối... Ông Vàng A Chu , phó Chủ tịch xã Suối Giàng đã cảm động nói : " Chỉ trong vòng 20 ngày , Đội tình nguyện đã làm được nhiều việc cho bà con trong xã lắm . Từ việc cắt tóc , gội đầu cho hơn 200 người (cả em nhỏ và người lớn ) , đến việc tuyên truyền cho gần 300 lượt hộ nông dân nghe các kiến thức và khuyến nông khoa học kỹ thuật , vệ sinh môi trường , đặc biệt là việc xoá mù chữ và chống tái mù chữ cho con nít . Các già làng và chúng ta sướng cái bụng lắm " . Thành tích rực rỡ của phong trào Thi đua học tập , góp phần xây dựng xã hội học tập và tiến quân vào khoa học công nghệ của tuổi trẻ Yên Bái những năm 2002-2007 còn được kết tinh và toả sáng qua hai tấm gương sinh viên suất sắc Trần Thị Thu Hương , Vũ Thị Thu Huyền được nhận học bổng " Ươm mầm tài năng " ; qua tấm gương của Trịnh Hà Thu đoạt giải nhất quốc gia lớp 12 năm học 2003-2004 ... Và chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2005 , các cấp bộ Đoàn đã phát triển mới 19 Câu lạc bộ sở thích các môn học , Câu lạc bộ " Bạn trẻ nghiên cứu khoa học" ; " Bạn trẻ yêu thích tin học , ngoại ngữ " và Câu lạc

" Sáng tạo trẻ" . Các cơ sở

Đoàn cũng xây dựng được quĩ khuyến học trên 70 triệu đồng , trao 215 xuất học bổng cho đoàn viên , thanh niên có thành tích xuất sắc trong học tập ... Tất cả đã góp phần thúc đẩy mạnh mẽ phong trào học tập và tiến quân vào khoa học công nghệ của tuổi trẻ trên địa bản toàn tỉnh .

346

b- Đoàn viên , thanh niên

Yên Bái thi đua lập nghiệp ,

lao động sáng tạo , góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế , cơ cấu lao động và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong điều kiện mới . Mới trong ba năm đầu

của nhiệm kỳ 2002-2007 , tuổi

trẻ Yên Bái dưới sự chỉ đạo sát sao , năng động , sáng tạo của Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã đạt được những kết quả vượt bậc

trong phong trào thi đua lập nghiệp , lao động

sáng tạo. Tỉnh Đoàn đã chủ động phối hợp với Sở Khoa học công nghệ thực hiện tốt chương trình " Động viên tuổi trẻ tiến quân vào khoa học công nghệ" để vận dụng kiến thức vào thực tiễn , thi đua lập nghiệp , lao động sáng tạo , góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế... đã thành lập mới được 100 Câu lạc bộ " Bạn trẻ với khoa học công nghệ" tại các xã ; phối hợp với các ngành chức năng tổ chức được 86 hội thi tìm hiểu kiến thức và tiến bộ khoa học kỹ thuật Nông Lâm - Ngư nghiệp . các dự án cho đoàn viên , thanh niên vay vốn phát triển kinh tế tiếp tục phát huy hiệu quả tốt , không có nợ đọng . Nhiều giải pháp cụ thể tuyên truyền , vận động và giúp đỡ đoàn viên , thanh niên nông thôn áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất , chăn nuôi , trồng trọt được triển khai rầm rộ và có hiệu quả cao . Các cán bộ Đoàn cơ sở đã gương mẫu đi đầu trồng các loại cây con , giống mới . Phong trào sản xuất phân hữu

cơ đạt

42.570 tấn /năm . Nhiều mô hình điển hình về diện tích thâm canh lúa và các giống cây năng suất , chất lượng cao của đoàn viên , thanh niên được bà con đến học tập như: Đoàn xã trung tâm huyện Lục Yên , Đoàn xã Phù Nham huyện Văn Chấn ...

347

Tỉnh Đoàn còn chú ý chỉ đạo các mô hình đoàn viên , thanh niên kết hợp sản xuất nông nghiệp với sản xuất các mặt hàng thủ công truyền thống trong lúc nông nhàn như : Dệt thổ cẩm , làm chổi chít , làm đệm bông lau , tranh đá , đồ gỗ , mây tre ... Các mô hình sản xuất này đã và đang thu được những kết quả bước đầu khả quan , tiêu biểu là ở Huyện Đoàn Lục Yên , Thị Đoàn Nghĩa Lộ .. Từ năm 2002 đến năm 2005 , mỗi năm riêng nghề làm thổ cẩm , nghề làm đệm bông lau ở thị xã Nghĩa Lộ đã giải quyết việc làm cho hàng trăm đoàn viên , thanh niên với mức thu

nhập từ 300-500 ngàn đồng /người /tháng .

Thị

Đoàn còn tổ chức và hướng đoàn viên , thanh niên làm kinh tế tập trung vào lĩnh vực thủ công , mỹ nghệ , tiểu thủ công nghiệp , kinh doanh thương mại dịch vụ và đặc biệt là phát triển

các trang trại

trẻ ,

phối

hợp với các doanh

nghiệp dạy nghề cho đoàn viên , thanh niên ... Giá trị sản phẩm sản xuất do đoàn viên , thanh niên làm ra đạt trên 1 tỷ đồng /năm và đã giải quyết việc làm cho hàng trăm đoàn viên , thanh niên có thu nhập ổn định . Các tấm gương tiêu biểu của phong trào thi đua lập nghiệp , lao động sáng tạo ở Thị Đoàn Nghĩa Lộ những năm 2002 - 2005 là Hà Minh Tạo , Lò Văn Thanh phường Pú Trạng , Lò Minh Nhuần phường Cầu Thia ... Đặc biệt, trên địa bàn toàn tỉnh , các mô hình trang trại trẻ tiếp tục được quan tâm phát triển và ngày càng được nhân rộng với quy mô , năng xuất , chất lượng, hiệu quả ngày càng cao . Dưới sự chỉ đạo của các cấp bộ Đoàn , 2 câu lạc bộ " Chủ trang trại trẻ " thường xuyên có nhiều hoạt động thiết thực giúp đỡ hội viên và thanh niên nông thôn , miền núi phát triển kinh tế .

348

Các doanh nghiệp trẻ ở Yên Bái cũng ngày càng phát triển mạnh mẽ với nhiều hoạt động phong phú và thiết thực . Chỉ tính riêng năm 2003 , doanh thu kinh doanh của các doanh nghiệp trẻ tỉnh Yên Bái cũng đạt tới 375 tỷ đồng, giải quyết việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hơn 2 vạn lao động . Cũng tính tới thời điểm năm 2003 , toàn tỉnh có trên 50 % giám đốc hoặc người đứng đầu các doanh nghiệp có độ tuổi dưới 45. Đặc điểm nổi bật của các nhà doanh nghiệp trẻ tỉnh Yên Bái là có trình độ ; luôn táo bạo , say mê cái mới , đi đầu trong các lĩnh vực sản xuất kinh doanh , tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước , có tiềm năng , mong muốn và có đủ khả năng trong hội nhập kinh tế trong nước , từng bước hội nhập kinh tế thế giới ; có tốc độ phát triển khá cao nên có thể đáp ứng được yêu cầu mở rộng sản xuất kinh doanh và tạo thêm nhiều việc làm mới ; có ý thức và tiềm năng trong tham gia phát triển cộng đồng, các hoạt động bảo trợ xã hội , nhân đạo và từ thiện ... Các doanh nghiệp trẻ tiêu biểu là Công ty cổ phần sứ kỹ thuật Hoàng Liên Sơn , Công ty TNHH Thành Thu , Công ty TNHH Hoà Bình , Công ty liên doanh Yên Hà , Nhà máy xi măng Đông Sơn , Công ty TNHH Tường An ... Toàn tỉnh đã thành lập mới được 35 doanh nghiệp với tổng số vốn đăng ký là 40 tỷ đồng (tính đến quý I năm 2004) . Trên địa bàn toàn tỉnh tính đến nay đã có 64 doanh nghiệp nhà nước và các Công ty cổ phần , có 224 hợp tác xã , 274 doanh nghiệp ngoài quốc doanh và 20 chi rhánh , 8 văn phòng đại diện của các doanh nghiệp ngoài tỉnh , trong đó có 123 doanh nghiệp tư nhân , 114 công ty TNHH và 37 công ty cổ phần , thành lập mới 16 Câu lạc bộ " Nhà sản xuất kinh doanh trẻ " và đã có quyết định thành lập Ban vận động xúc tiến thành lập " Hội doanh nghiệp trẻ tỉnh

349

Yên

Bái"

từ ngày 24 tháng 9 năm 2003. Dự kiến trong

nhiệm kỳ 2004-2007 sẽ phát triển hội viên của Hội doanh nghiệp trẻ lên 75 đơn vị . Đoàn viên , thanh niên khối công nhân viên chức cũng luôn đi đầu trong phong trào CKT với nhiều đề tài , sáng kiến làm lợi cho cơ quan , đơn vị hàng tỷ đồng . Tiêu biểu là các sáng kiến của tuổi trẻ ngành : Điện tử , kinh tế , bưu điện ... Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2005 , trong phong trào " Sáng tạo trẻ " , đoàn viên , thanh niên khối công nhân viên chức đã có 29 sáng kiến , đề tài làm lợi cho cơ quan , đơn vị tới hơn 600 triệu đồng . Điển hình là tuổi trẻ các đơn vị : Công ty Cổ phần khoáng sản , Công ty vật liệu xây dựng, Công ty cổ phần sứ kỹ thuật . Các tổ chức Hội thi tay nghề , Hội thi thợ giỏi cũng được tổ chức ngày càng thường xuyên , hiệu quả từ cơ sở đến tỉnh . Chỉ trong một thời gian ngắn từ năm 2002 đến năm 2005 , tuổi trẻ Yên Bái đã có những thành tích nổi bật trong phong trào thi đua lập nghiệp , lao động sáng tạo . Và họ - những đoàn viên , thanh niên trẻ , khoẻ , tình nguyện , xung kích , sáng tạo đã góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế , cơ cấu lao động, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế tỉnh nhà trong điều kiện mới .

c- Tuổi trẻ Yên Bái tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng , xung kích thực hiện chương trình , dự án phát triển kinh tế - xã hội. Trong những năm 2002-2005 , phong trào " Thanh niên tình nguyện " của tuổi trẻ Yên Bái tiếp tục được triển khai mạnh mẽ , sâu rộng , sôi nổi , thiết thực với kết quả toàn diện trên nhiều lĩnh vực , đã khơi dậy cao độ tinh thần xung kích , tình nguyện của đoàn viên , thanh niên trong

350

toàn tỉnh . các hoạt động tình nguyện ngày càng có ấn tượng mạnh mẽ và giành được nhiều tình cảm tốt đẹp của nhân dân , được các cấp uỷ Đảng và chính

quyền các cấp

đánh giá cao. Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã chủ động tham mưu cho Tỉnh uỷ ban hành Chỉ thị số 07 để : " Tăng cường công tác lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng về việc đẩy mạnh phong trào thanh niên tình nguyện " . Kết quả là sự chỉ đạo của các cấp uỷ Đảng được tăng cường, hiệu quả của phong trào thanh niên tình nguyện đã chuyển biến và phát triển vượt bậc . Chỉ trong ba năm (2002 - 2005) , các cơ sở đã đăng ký đảm nhận và hoàn thành 826 công trình , phần việc thanh niên tham gia xây dựng cơ sở hạ tầng - phát triển kinh tế xã hội với tổng trị giá hơn 5 tỷ đồng , tiêu biểu là các công trình làm đường Qui Mông - Hoàng Thắng , đường Tân Thanh (Lục Yên) , Hồng Ca ( Trấn Yên) ; giúp nhân dân cải tạo vườn tạp và làm vụ đông, xây dựng các công trình nước sạch tặng các gia đình thương binh , liệt sỹ ... Các hoạt động tình nguyện bảo vệ môi trường được chú trọng, đã huy động trên 62.000 lượt đoàn viên , thanh niên tình nguyện khơi thông 589 km kênh mương , cống rãnh ; dọn sạch 98.100m2 mặt nước hồ , ao suối ; quét dọn, bốc dỡ 95.600m3 rác thải , trồng mới 28.600 cây xanh . Nét

mới

của

phong

trào

thanh

niên

tình

nguyện

những năm 2002 - 2005 là 11 huyện , thị , Thành Đoan trực thuộc đã xây dựng được các " Đội Thanh niên tình nguyện ứng trực " với tổng số 514 đội viên có sức khoẻ , có bản lĩnh chính trị vững vàng , có tinh thần xung kích , tình nguyện và có trình độ chuyên môn , luôn sẵn sàng ra quân nhận mọi nhiệm vụ .

351

Trong năm 2003 , các đội thanh niên tình nguyện đã tổ chức 407 hoạt động tuyên truyền , vận động , tư vấn và trực tiếp giúp đỡ nhân dân , tổ chức 108 đợt khám chữa bệnh , cấp phát thuốc cho dân bản vùng sâu , vùng xa , vùng cao ; có 43 hoạt động tình ngyện thực hiện các nhiệm vụ đột xuất . phục vụ 15.000 lượt nhân dân , có 29 đội viên y bác sĩ trẻ tình nguyện công tác tại 13 xã vùng cao đặc biệt khó khăn , sau 2 năm công tác đã khám chữa bệnh tại trạm y tế và tại nhà cho 30.016 lượt người , tổ chức 798 hoạt động tuyên truyền vệ sinh phòng bệnh , bảo vệ môi trường cho trên 125.000 lượt người ; xây dựng 16 vườn cây thuốc nam với 125 loại cây có giá trị y học cao , phun hoá chất diệt muỗi và cấp phát màn hợp vệ sinh cho 853 hộ , tham gia bồi dưỡng chuyên môn cho hơn 1126 lượt cán bộ y tế thôn , bản ... Cũng trong năm 2003 , có 37 đội viên tri thức trẻ tình nguyện đã tham gia phát triển nông thôn miền núi tại 12 xã đặc biệt khó khăn . Sau 9 tháng hoạt động, các đội viên tri thức trẻ tình nguyện đã tuyên truyền , hướng dẫn áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất cho 3.879 hộ gia đình , vận động hướng dẫn nhân dân trồng mới và chăm sóc 1.550 ha rừng , tham mưu và phối hợp cùng xã thu gần 1.000 khẩu súng tự chế, 415 cạm bẫy thú rừng ; phối hợp cùng Đoàn xã huy động thanh niên và nhân dân làm mới 28,6km đường giao thông liên thôn ; mở 12 lớp xoá mù chữ và trực tiếp giảng dạy 6 lớp học của các trường ở địa phương ; tiêm phòng cho 1.526 con gia súc ... Nhiều đội viên còn mạnh dạn thử nghiệm thành công và tham mưu cho xã đưa một số giống cây , con mới về nuôi , trồng tại địa phương . Tiêu biểu là đội viên Giàng Từ Sỳ , công tác tại xã Làng Nhì , huyện Trạm Tấu đã chủ động tìm tới huyện Bắc Hà (Lào Cai) khảo sát và xin giống cây Sèo ( một loại cây 352

lương thực có bột như bột mì ) về trồng thử rồi tìm đến Viện Dinh dưỡng Trung ương nhờ phân tích thành phần cùng giá trị dinh dưỡng để có cơ sở khoa học đề nghị địa phương trồng đại trà , giúp nhân dân vùng cao ổn định lương thực ... Chỉ tính riêng "Chiến dịch thanh niên , học sinh , sinh viên tình nguyện " hè 2005 của tuổi trẻ Yên Bái cũng làm nức lòng mọi người dân Yên Bái . Trưởng ban chỉ đạo Chiến dịch Nguyễn Thanh Xuân - Phó Bí thư thường trực , Chủ tịch Hội LHTN Việt Nam tỉnh Yên Bái đánh giá sơ bộ : " Có 15.230 thanh niên tình nguyện tham gia tại chỗ với địa bàn hoạt động là 180 xã phường ; có 70 đội thanh niên tình nguyện hoạt động ở 70 xã vùng xa , vùng sâu ; xoá mù chữ cho 1.200 người với 80 lớp ; phổ cập giáo dục tiểu học 36 lớp/930 người ; phổ cập giáo dục trung học cơ sở 42 lớp/815 người ; có 11 đội thanh niên tình nguyện với 117 y , bác sĩ tham gia chăm sóc sức khoẻ cho 2.680 người dân ; có 56 công trình , phần việc thanh niên với giá trị 47 triệu đồng ... " Đặc biệt tiêu biểu cho chiến dịch thanh niên tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng,

xung kích thực hiện

chương trình dự án phát triển kinh tế - xã hội của tuổi trẻ Yên Bái là Công trường thanh niên tình nguyện mở đường vào xã Tà Xí Láng, huyện Trạm Tấu . Đây là công trình thiết thực lập thành tích chào mừng kỷ niệm 72 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ của đoàn viên , thanh niên tỉnh Yên Bái . Tuyến đường thi công vào xã Tà Xí Láng theo thiết kế có chiều dài là 15.240m và được giao cho 8 đơn vị thi

353

công . Trong đó , đoạn đường do Tỉnh Đoàn chỉ đạo và trực tiếp đảm nhận là một trong hai đoạn đường khó khăn nhất toàn tuyến . Với địa hình hiểm trở , dốc đá cheo leo , lại phải đào đắp trên 100.000m2 đất đá , đặc biệt đoạn thi công vượt dốc Tà dài 1.200m qua khu rừng nguyên sinh là địa điểm thử thách cao độ tính xung kích , sáng tạo , lòng nhiệt tình , dũng cảm của thanh niên tình nguyện . Riêng đoạn vượt dốc Tà phải thi công tới 8 lát xê có độ dốc 18 % cùng những vách ta luy cao 12 - 15m . Trên công trường thanh niên tình nguyện từ km9 đến km11 này còn phải thi công nhiều công trình thoát nước , ngoài các cống tạm , cống xếp đá là một cầu tạm qua suối Tà phải thi công với yêu cầu đảm bảo các yếu tố kỹ thuật để thông xe ... Với khoảng cách 13km hành quân bộ trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt , toàn tuyến đang tổ chức thi công để di chuyển , vận chuyển trang thiết bị , máy móc , tư trang, dụng cụ lao động, lương thực , thực phẩm là một sự thử thách quyết liệt, đòi hỏi cao độ sự nỗ lực , quyết tâm và tinh thần chủ động vượt khó của Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn và của hàng nghìn đoàn viên , thanh niên tình nguyện . Ngay từ đầu chiến dịch , Ban Thường vụ tỉnh Đoàn đã thành lập Ban Chỉ huy công trường ( do anh Hoàng Hữu Độ - Phó Bí thư Thường trực làm Chỉ huy trưởng) để trực tiếp tham mưu về công tác kế hoạch và chỉ huy lực lượng thanh niên tình nguyện ; thành lập trạm trung chuyển tiền phương để hỗ

trợ các

đơn vị

trong quá

trình

di

chuyển , chuẩn bị hậu cần và là cầu nối thông tin thường xuyên , liên lạc giữa Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn và Ban Chỉ huy công trường trong suốt thời gian thi công .

354

Đúng sáng ngày 6 tháng 2 năm 2004 , hơn một nghìn đoàn viên , thanh niên tham

gia công trường thanh niên

tình nguyện mở đường vào xã Tà Xí Láng huyện Trạm Tấu đợt đầu đã lên đường làm nhiệm vụ trong tiếng hát hào hùng, sôi nổi cùng sắc cờ hoa rực rỡ . Trước đó , công tác phát tuyến , lên ga cắm cọc và đặc biệt là công việc làm lán trại đã được đội thanh niên tình nguyện tiên phong hoàn thành suất sắc vượt trước kế hoạch 3 ngày . Chỉ trong 5 ngày , 2 đội viên thuộc 2 phân đội thanh niên tình nguyện của xã Cát Thịnh , 28 đội viên trí thức trẻ tình nguyện , đội thanh niên tình nguyện ứng trực xã Tà Xí Láng và các thành viên trong Ban Chỉ huy đã đội

mưa , lội bùn , chịu rét để hoàn thành xuất sắc

nhiệm vụ . Trong những ngày đầu tiên đặt chân lên công trường, có hôm ăn đói , mặc rét , trời mưa liên tục và có lúc nhiệt độ xuống tới 2 độ C. Thế mà thật kỳ lạ , các đội viên tình nguyện đã dệt nên những kỳ tích . Theo thống kê sơ bộ , trong những ngày này đã có 3 tấn vật liệu làm lán trại và các thiết bị hàng hoá được vận chuyển , tập kết an toàn trên công trường . Các đội viên tình nguyện thông minh , sáng tạo đã tận dụng việc vận chuyển 117m3 gỗ các loại để san gạt 1.920m2 mặt bằng làm 50 lán trại , đồng thời mở mới 3,7 km đường hậu cần , hoàn thiện các khu vực nhà bếp , nhà vệ sinh . Các đội viên tình nguyện xung kích tiên phong còn phát dọn 13.000m

trên tuyến trong điều kiện

giá lạnh , ẩm ướt để giải phóng nhiều cây to , bụi rậm , hoàn thành xuất sắc công tác phát tuyến và lên ga cắm cọc phục vụ công tác thi công . Khi đại quân thanh niên tình nguyện hành quân tới công trường , do có sự chuẩn bị tốt về nhân lực , trang thiết

355

bị , dụng cụ lao động và có phương án thi công hợp lý , nên chỉ tính đến mùng 7 tháng 3 năm 2004 , 1.144 đội viên tình nguyện của các đơn vị đầu tiên được tham gia thi công như Văn Chấn , Mù Căng Chải , Lục Yên , Văn Yên , Yên Bình , thị xã Nghĩa Lộ , thành phố Yên Bái đã toả rạng những chiến công trên công trường . Trong màn sương mù dày đặc , trong gió núi rét căm căm , trong những cơn mưa rừng bất chợt , trong không khí oi nồng , ngột ngạt của những hôm trở trời , người ta vẫn nghe thấy những tiếng hát rộn ràng , âm vang ; những tiếng xà beng leng keng ; những tiếng đào đất, xả đất thình thịch , những tiếng do tá dô tà ; những tiếng hò reo , cười nói vang vang cả núi rừng . Và cũng không ít người hồi hộp , thót cả tim khi nhìn thấy trên vách đá cao cheo leo hình ảnh những chàng trai vắt vẻo treo mình cùng những dây bảo hiểm để ốp mìn phá đá ... Ta gặp lại hình ảnh hào hùng của những chiến sĩ Trường Sơn năm xưa : " Xẻ dọc Trường Sơn đi đánh Mỹ. Mà lòng phơi phới dậy tương lai" . Chủ nghĩa anh hùng cách mạng của tuổi trẻ Yên Bái đã thật sự được toả sáng trên công trường thanh niên tình nguyện đầy thử thách , cam go này . Xúc động biết bao khi cả công trường nghe tin ngày mùng 8 , mùng 9 tháng 3 năm 2004 đồng chí Hoàng Bình Quân - Uỷ viên BCH Trung ương Đảng , Bí thư Thứ nhất Trung ương Đoàn , đồng chí Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ cùng đoàn công tác của Trung ương Đoàn , Tỉnh uỷ, Tỉnh Đoàn , các huyện , thị sẽ đến thăm và động viên . Rồi ngày ấy đã đến , những nụ cười hân hoan , những gương mặt rạng rỡ và cả những khoé mắt rưng rưng . Bí thư Tỉnh Đoàn Phạm Thị Thanh Trà đã ôm lấy các đội viên tình

356

nguyện mà khóc : " Thương các em lắm ! Công trường gian khổ, thiếu thốn , mưa , rét , xa nhà ... Vậy mà các em vẫn làm nên bao điều kỳ diệu . Thật xúc động và tự hào . Tuổi trẻ Yên Bái của chúng tôi là như thế đấy ! " . Và ngay tại công trường, tính đến ngày 8-3-2004 đã có 1.540 thanh niên ưu tú được kết nạp vào Đoàn , 117 đoàn viên ưu tú được kết nạp vào Đảng và 257 đoàn viên ưu tú hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đã được giới thiệu cho các Đảng bộ , chi bộ tiếp tục theo dõi khi trở về hậu phương . Cũng chỉ tính đến mùng 8 tháng 3 năm 2004 , sau 1 tháng 2 ngày con đường mới đã dần được hình thành , những đoạn đường khó khăn nguy hiểm nhất đã được nổ mìn phá đá an toàn và được khai phá hiệu quả , gần 50% khối lượng công trình đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật đã được hoàn thành vượt mức kế hoạch từ 20 đến 25 ngày . Công trường Thanh niên tình nguyện mở đường vào xã Tà Xí Láng này còn luôn được thanh thiếu nhi ở hậu phương toàn tỉnh tiếp sức , quyên góp , ủng hộ hàng chục triệu đồng, 500 cơ số thuốc , trang bị y tế , viết trên 1000 lá thư để kịp thời động viên các đội viên thanh niên tình nguyện ... Ở chính tại công trường này , tuổi trẻ Yên Bái đã xiết chặt tay nhau , thắp sáng mãi ngọn lửa tình nguyện và truyền hơi ấm của nó đến muôn nơi . Bản hùng ca về công trường thanh niên tình nguyện mở đường vào xã Tà Xí Láng sẽ còn vang vọng mãi mãi .

2. Phong trào thanh niên xung kích bảo vệ Tổ quốc , giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội. Vai trò của tuổi trẻ Yên Bái trong công tác an ninh quốc phòng tiếp tục được khẳng định trong những năm

357

2002 - 2005. Các hoạt động phòng chống tội phạm và tệ nạn xã hội trong thanh thiếu nhi được các cấp bộ Đoàn tập trung chỉ đạo . Công tác giáo dục và phổ biến pháp luật , giáo dục đạo đức lối sống và ý thức công dân cho đoàn viên , thanh niên tiếp

tục được tăng cường thông

qua các lớp học , các câu lạc bộ thanh niên với pháp luật , câu lạc bộ phòng chống các tệ nạn xã hội , các chiến dịch truyền thông phòng chống HIV/AIDS ... đã thu hút trên 200 nghìn lượt đoàn viên và thanh thiếu nhi tham gia . Các cơ sở Đoàn còn phối hợp với Hội Cựu chiến binh các cấp tổ chức các hoạt động giao lưu truyền thống thu hút gần 52.000 lượt đoàn viên và thanh thiếu nhi . Hàng năm chỉ tiêu đoàn viên , thanh niên nhập ngũ đều đạt 100 % cả về số lượng và chất lượng . Hàng trăm đội thanh niên an ninh xung kích thường xuyên hoạt động có hiệu quả , 100 % đoàn viên , thanh niên và đông đảo thanh thiếu nhi đã ký cam kết ; " Không vi phạm trật tự an toàn giao thông , sẵn sàng tham gia các hoạt động tình nguyện giữ gìn trật tự an toàn giao thông " . Trong năm 2003 , phong trào "Mùa hè tình nguyện tham gia phát triển kinh tế - xã hội nông thôn , miền núi vùng đặc biệt khó khăn , giữ vững an ninh trật tự , phòng chống tệ nạn xã hội , xây dựng đời sống mới nơi cộng đồng dân cư " , đã lôi cuốn 9000 đoàn viên , thanh niên tham gia trong 380 đội thanh niên tình nguyện . 12/13 huyện - thị Thành Đoàn trực thuộc đã có lực lượng thanh niên tình nguyện ứng trực với sự tham gia của 514 đoàn viên , thanh niên khoẻ mạnh , có trình độ văn hoá , chuyên môn vững vàng , sẵn sàng tham gia mọi nhiệm

vụ ở cơ sở . Hiệu quả

hoạt động từ phong trào này đã góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các công trình trọng điểm

358

của tỉnh trong

phát triển kinh tế - xã hội , 945 công trình phần việc thanh niên trị giá hơn 3 tỷ đồng là một sự khẳng định của sức trẻ . Tiêu biểu là hoạt động của thanh niên tình nguyện ở các xã vùng cao Pá Lau , Bản Công , Hát Lừu (Trạm Tấu ); Nậm Có , Zế Xu Phình , La Pán Tẩn , Chế Cu Nha (Mù Căng Chải) ... Tại Đại hội thi đua quyết thắng lực lượng vũ trang toàn tỉnh Yên Bái năm 2003 , bản báo cáo thành tích của anh Triệu Quý Tấn - Dân tộc Dao , Tiểu đội trưởng tiểu đội cơ động Ban dân quân xã Kiên Thành , huyện Trấn Yên đã gây ấn tượng sâu sắc . Triệu Quý Tấn đã hoàn thành suất sắc nhiệm vụ của một Tiểu đội trưởng tiểu đội cơ động Ban dân quân xã , chỉ đạo 100 % đội viên say mê luyện tập , tích cực trao đổi kinh nghiệm , nghiên cứu các phương án bảo vệ xóm làng có hiệu quả nhất và cũng 100 % đội viên của anh đạt yêu cầu trong tham gia luyện tập với 70 % khá giỏi . Toàn tiểu đội đã thường xuyên tham gia xoá bỏ các hủ tục lạc hậu , xây dựng đời sống văn hoá mới phát triển kinh tế xã hội ở quê hương . Đặc biệt Triệu Quý Tấn - chàng thanh niên người Dao đầu tiên ở xã Kiên Thành đã mạnh dạn khởi xướng và vận động một số anh em ở xã băng rừng lên bản người Dao Mỏ Vàng ở Viễn Sơn (Văn Yên) để học hỏi kinh nghiệm trồng quế quyết chí làm giàu . Đồng thời với việc trồng quế là xoá bỏ cây thuốc phiện , mở rộng diện tích trồng quế , lại thêm mô hình vườn , ao , chuồng . Bà con trong xã của Tấn làm theo cái mô hình RVAC của Tấn mà giàu dần lên . Riêng gia đình Tấn , từ một hộ nghèo quanh năm phá rừng làm nương rẫy vẫn không đủ ăn đến nay đã có nhà cao , cửa rộng , sắm đủ mọi tiện nghi , lại có sổ tiết kiệm hàng

359

trăm

triệu đồng . Vừa làm

đạo có hiệu quả nhiệm

kinh tế giỏi , vừa tham gia và chỉ

vụ giữ vững an ninh chính trị , trật

tự an toàn xã hội ở một xã khó khăn , nhiều tệ nạn xã hội . chàng trai người Dao - Triệu Quý Tấn

xứng đáng là tấm

gương sáng đi dự Đại hội . Phong trào thanh niên xung kích bảo vệ Tổ quốc , giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội trong những năm

2002 - 2005 đặc biệt khởi sắc trong tuổi trẻ công an

Yên Bái . Chỉ trong hai quý đầu năm 2004 , các đoàn viên , thanh niên công an tỉnh Yên

Bái đã có những chiến công

làm nức lòng nhân dân trong công tác phòng chống ma tuý . Các anh đã phát hiện 37 vụ với 52 đối tượng có hành vi phạm

tội về ma tuý , thu giữ những tang vật trong sử

dụng tàng trữ , buôn bán trái phép chất ma tuý ; tham gia xoá bỏ 4.574m

cây thuốc phiện ở vùng cao Trạm Tấu , Mù

Căng Chải , tham gia bắt giữ 82 vụ buôn lậu , gian lận thương mại ; xử phạt hàng trăm hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông , thu nộp cho Nhà nước gần 1,5 tỷ đồng . Tuổi trẻ công an tỉnh Yên Bái cũng đã chi viện cho Công trường thanh

niên

tình nguyện

Tà Xí Láng 2.300.000

đồng , trao 6 xuất quà trị giá 1.200.000 đồng cho học sinh nghèo

vượt khó học giỏi ... Bằng những việc làm bình dị

của mình , tuổi trẻ công an tỉnh Yên Bái đã làm sáng thêm hình tượng đẹp đẽ của Người Công an Nhân dân . Trong những năm đầu của nhiệm

kỳ 2002 - 2007 , các

cấp bộ Đoàn tỉnh Yên Bái đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan ban

ngành chức năng , thực hiện thắng lợi các chủ

trương của Đảng về phát triển kinh tế - xã hội gắn với giữ vững

an ninh

chính

trị ,

trật

tự

Thường vụ Tỉnh Đoàn đã phối hợp

360

an

toàn

xã

với Công an

hội .

Ban

tỉnh chỉ

đạo triển khai chương trình thực hiện

Nghị quyết 01 , 02

giữa Trung ương Đoàn và Bộ Công an về phòng ngừa và ngăn chặn tội phạm - tệ nạn xã hội ; thành lập 9 Ban Chỉ đạo phối hợp liên ngành Đoàn Thanh niên và công an các huyện , thị , thành phố ; thành lập 180 Ban Chỉ đạo liên ngành cơ sở xã phường với sự tham gia của 450 thành viên là lãnh đạo của công an , quân đội , Đoàn Thanh niên và các ngành chức năng , tổ chức chính trị xã hội ; chỉ đạo thành lập và đưa vào hoạt động gần 500 đội thanh niên xung kích an ninh , 560 đội thiếu niên Sao đỏ , thu hút hơn 10 ngàn đoàn viên và thanh thiếu niên tham gia ; phối hợp với các đội dân phòng, các tổ an ninh nhân dân trên địa bàn khu phố , tổ dân cư , tuyên truyền nâng cao cảnh giác , kịp thời phát hiện hơn 100 vụ việc vi phạm

trật tự an toàn

xã hội , trong đó có hơn 40 vụ gồm 100 đối tượng tàng trữ , buôn bán và sử dụng trái phép chất ma tuý , 02 vụ mại dâm với 8 đối tượng hành nghề từ nơi khác đến , hơn 59 vụ với 200 đối tượng cờ bạc trá hình ... đã góp phần giảm tệ nạn xã hội trong thanh thiếu nhi và cộng đồng từ 32 % xuống còn 26% năm 2003 ... Đặc biệt , trong 6 tháng đầu năm 2005 , công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái tiếp tục có những bước phát triển mới với hiệu quả ngày càng rõ nét và tính thiết thực ngày càng được tăng cường . Nổi bật là tính chủ động trong việc triển khai rất hiệu quả cuộc sinh hoạt chính trị với chủ đề : " Truyền thống là hành trang " . Tỉnh Đoàn đã tổ chức cho 100 đoàn viên , thanh niên tiêu biểu hành trình về Đền Hùng và thăm , tặng quà cho các gia đình chính sách tại Chiến khu Vần lịch sử , đồng thời tổ " Liên hoan thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác toàn

361

tỉnh lần thứ nhất"

nhân dịp kỷ niệm 60 năm ngày thành

lập Đảng bộ tỉnh Yên bái ( 30/6/1945 - 3/6/2005 ) . Riêng

trong " Tháng Thanh niên "

năm

2005 ,

Tỉnh

Đoàn Yên Bái đã tổ chức được 521 buổi toạ đàm , diễn đàn , về các chủ đề : Lý tưởng thanh niên , Thanh niên sống đẹp , Truyền thống là hành trang và sức mạnh .

thu hút tới

24.630 lượt đoàn viên , thanh niên tham gia xây dựng được 426 panô , áp phích , tranh cổ động , 1060 băng rôn , khẩu hiệu tuyên truyền . Thành Đoàn Yên Bái đã tổ chức rất · thành công đêm thơ nhạc " Tuổi trẻ Tình yêu - Mùa xuân " ... Cũng trong " Tháng Thanh niên " , các Huyện Đoàn Lục Yên , Trấn Yên , Văn Yên , Trạm Tấu ... và Thị Đoàn Nghĩa Lộ , Thành Đoàn Yên Bái đã tham mưu được chính quyền đồng ý cho đảm nhiệm một số công trình phát triển kinh tế , xã hội trọng điểm ở địa phương . Toàn tỉnh có 19 công trường thanh niên tình nguyện cấp tỉnh và huyện , 197 công trình - công trường thanh niên tình nguyện cấp cơ sở với tổng giá trị hơn 1 tỷ đồng ... Thật khó mà kể hết những thành tích , những đóng góp của tuổi trẻ Yên Bái trong cuộc hành trình xung kích , sáng tạo vì sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá quê hương , đất nước .

362

CÁC ĐỒNG CHÍ BÍ THƯ TỈNH ĐOÀN YÊN BÁI QUA CÁC THỜI KÌ

Đ/C NGUYỄN BÁ NGHIỆP (Phụ trách cô g tác Thanh niên tu 12/1948-11/1949)

Đ/C NGUYỄN HỒNG CHƯƠNG ( Phụ trách Đảng - Đoàn Thanh niên từ 1/1950 - 5/1950 )

Đ /C NGUYỄN XUÂN TƯ ( Phụ trách Đảng - Đoàn Thanh niên từ 11/1949 - 1/1950)

Đ/C NGUYỄN THIỆU QUÂN ( B.T Đảng - Đoàn Thanh niên từ 5/1950 - 12/1951 )

Đ/C TRẦN HIỂU (tức Thái Nhân ) (B.T Đảng - Đoàn Thanh niên từ 12/1951 - 1954 )

Đ/C HOÀNG KIM PHẤN

Đ/C ĐOÀN VIẾT TRÍ (Q.B.T từ 1965 - 1971 B.T từ 1971 - 1976)

Đ/C ĐỊCH NGỌC LÂN (Q.B.T từ 1976 - 3/1977 B.T từ 1977 - 1979)

(B.T từ 1958 - 1965)

Đ/C VŨ SỬU

Đ /C TRẦN NIÊN

(B.T từ 3/1979 - 12/1985 )

( B.T từ 1985 - 1987)

Đ /C NGUYỄN NGỌC HOÀ (B.T từ 1987 - 1991 )

Đ/C NGUYỄN VĂN TUYẾT ( B.T từ 1991 - 1998 )

Đ/C NGUYỄN CÔNG VẠNG (B.T từ 1998 - 1/2002 )

Đ/C PHẠM THỊ THANH TRÀ ( B.T từ 2002 đến nay)

CÁC ĐỒNG CHÍ PHÓ BÍ THƯ TỈNH ĐOÀN YÊN BÁI QUA CÁC THỜI KÌ

Đ / C LÊ QUỐC CHẤN

Đ/C HOÀNG VĂN HẦU

(P.B.T từ 1971 - 1976)

(P.B.T từ 1977 - 1980)

Đ/C HẦU KHÁI DỊU (P.B.T từ 1979 - 1980)

Đ /C TRẦN MIỀU (P.B.T từ 1979 - 1981 )

Đ/C NÓNG NGỌC TỊCH (P.B T từ 1979 - 1981 )

Đ/C LÊ QUANG HƯỞNG (P.B.T từ 1980 - 1984 )

Đ / C NGUYỄN ĐÌNH HÙNG

Đ/C HOÀNG THỊ ĐINH (P.B.T từ 1980 - 1984)

(P.B.T từ 1982 - 1984 )

Đ/C HOÀNG ĐƯỜNG (P.B.T từ 1984 - 1986)

Đ/C HÀ LÂM KỲ (P.B.T từ 1984 - 1990 )

Đ /C ĐỖ TRỌNG TÀI ( PB.T từ 1984 - 1990 )

Đ /C TRẦN ĐỨC THẮNG (P.B.T từ 1990 - 1991 )

Đ / C NGUYỄN VĂN TIẾN (P.B.T từ 1995 - 2000)

Đ/C HOÀNG HỮU ĐỘ (P.B.T từ 2002 - 2004)

Đ/C NGUYỄN THANH XUÂN

Đ/C LÒ QUANG TÚ ( P.B.T từ 7-2004 đến nay )

Đ/C NGUYỄN THUÝ HẰNG

(P.B.T từ 2002 đến nay)

( P.B.T từ 7-2004 đến nay)

MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐOÀN VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH YÊN BÁI (Ảnh tư liệu của Bảo tàng Yên Bái - 8 ảnh đầu )

GƯƠNG MẶT CHIẾN SỸ TRẺ CỦA TIỂU ĐOÀN YÊN NINH III (YÊN BÁI ) TRƯỚC LÚC LÊN ĐƯỜNG VÀO NAM CHIẾN ĐẤU .

TỔ SÚNG TRUNG LIÊN CỦA THANH NIÊN TỰ VỆ THỊ XÃ YÊN BÁI THAM GIA BỐC DỠ HÀNG HOA , LƯƠNG THỰC , GIẢI PHÓNG HÀNG NHANH

THÀNH NIÊN TỰ VỆ THỊ XÃ YÊN BÁI LUYỆN TẬP PHƯƠNG ÁN ĐÁNH MÁY BAY ĐỊCH TẦM THẤP.

THANH NIÊN XÃ HƯNG KHÁNH LAO ĐỘNG GẤP RÚT HOÀN THÀNH KHU LẦN ĐÓN ĐỒNG BÀO TỈNH NAM HÀ LÊN KHAI HOANG .

64

BCI BOI JNE ON

TOCONSTITOSTIES

BIT TÍCH 2O CHI MINH VIBAI !

RASU KANG

324 TENTAR PEDACTEDAN OBOT GRI AZOCONSONBAC MESTERPRANALTDEETTBARNLALEPETH SEPCASHBANGCHARAC

ĐOÀN VIÊN , THANH NIÊN CÁC CƠ QUAN TỈNH YÊN BÁI ĐẶT VÒNG HOA TẠI LỄ TRUY ĐIỆU BÁC HỒ TỔ CHỨC TẠI SÂN VẬN ĐỘNG KM7 , THỊ XÃ YÊN BÁI ( 1969 ) .

ONTR 17 EDUC6 DOW Sue lackin

PODCAS

ĐOÀN ĐẠI BIỂU THANH NIÊN CÁC LỰC LƯỢNG VŨ TRANG ĐẾN CHÀO MỪNG ĐẠI HỘI ĐOÀN THANH NIÊN LAO ĐỘNG HỒ CHÍ MINH TỈNH YÊN BÁI LẦN THỨ I ( 1971 ) .

BOAN VIEN VA T 45 74 265 4 01-07HI CAO

TUỔI TRẺ CÔNG TY GIAO THÔNG YÊN BÁI TRÊN CÔNG TRƯỜNG LÀM ĐƯỜNG KM6 - CÔNG TRÌNH ĐỀN ƠN BÁC HỒ.

ON ĐOÀN VIÊN , THANH NIÊN ĐIỂN HÌNH TRONG PHONG TRÀO " 3 SẴN SÀNG " TẠI ĐẠI HỘI "THANH NIÊN 3 SẴN SÀNG" TỈNH YÊN BÁI.

ĐẠI HỘ THU

HỒ CHÍM

Đ/C TRƯƠNG MỸ HOA, CHỦ TỊCH HỘI LHPN VIỆT NAM VÀ CÁC ĐẠI BIỂU DỰ ĐẠI HỘI ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TỈNH YÊN BÁI LẦN THỨ IX (NĂM 1992).

NGÀY HỘI TÒNG QUÂN CỦA THANH NIÊN CÁC DÂN TỘC VÙNG CAO TỈNH YÊN BÁI

E RSID RIVE U.C. ARY LIBR

45 LIC

ĐẢNG BỘ VÀ THẦN BÀNGIA ĐẤT TÀN PHẢN ĐẦU ĐỔ MỤC TIÊU NHIỀU

TUỔI TRẺ YÊN BÁI SINH HOẠT TRUYỀN THỐNG BÊN TƯỢNG ĐÀI BẾN ÂU LÂU .

BORN T..C.SH CAPA POTRO CHI ĐOÀN BẢN TẤN BỞI THÀNH TÊN VĂN HÓA

BLAH

RA MẮT "BẢN THANH NIÊN VĂN HOÁ" .

Ang ĐẠI HỘI BÙI TUC 5 RỄ CHỈHUY TÍNH YẾU BẠ LẦN THỨ XI NIMY 2002.20 7

ch ng 10140 n

DANG

ĐẠI HỘI ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TỈNH YÊN BÁI LẦN THỨ XI , NHIỆM KỲ 2002 - 2007 . BÊN

Á".

TheSAT

“ CÁNH ĐỒNG THANH NIÊN CHO NĂNG SUẤT CAO

ES

IDE RIVERSU. C. BRARY Đ/C HÀ QUYẾT - PHÓ BÍ THƯ TỈNH ỦY - CHỦ TỊCH UBND TỈNH VÀ Đ/C PHẠM THỊ THANH TRÀ - TỈNH ỦY VIÊN - BÍ THƯ TỈNH ĐOÀN NÓI CHUYỆN VỚI CÁC Đ/C CÁN BỘ ĐOÀN VÙNG SÂU , VÙNG XA ( NĂM 2002) .

ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU CHÁU NGOAN BÁC HỒ TỈNH YÊN BÁI LA THU YEN BAL GAY 20.8 2003

ĐẠI HỘI CHÁU NGOAN BÁC HỒ TỈNH YÊN BÁI LẦN THỨ III ( NĂM 2003) .

THANH NIÊN TÌNH NGUYỆN VÌ CUỘC SỐNG CỘNG ĐỒNG .

ĐOÀN THANH NIÊN XOÁ NHÀ DỘT NÁT CHO HỘ CHÍNH SÁCH XÃ SUỐI GIÀN

TO THE LUG YET

TOUGH

G

E ID RIVERSU. C. LIBRARY Đ / C HOÀNG BÌNH QUÂN - ỦY VIÊN TW ĐẢNG - BÍ THƯ THỨ NHẤT TW ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH VÀ ĐỊC HÀ QUYẾT - BÍ THƯ TỈNH ỦY YÊN BÁI VỚI THANH NIÊN TÌNH NGUYỆN TRÊN CÔNG TRƯỜNG TÀ SI LÁNG .

É E

K ÉT KET

NA

DA

VI

MỚI NO

LỄ KẾT NẠP ĐẢNG VIÊN MỚI TRÊN CÔNG TRƯỜNG TÀ SI LÁNG .

ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM QUẢNG VINH MUỘN NĂM

ĐẠI HỘI HỘI CÁC NHÀ DOANH NGHIỆP TRẺ TỈNH YÊN BÁI - LẦN THỨNHẤT.NGÀY 19/7/20

CANBO IN

DAIBIEU TRIEU TAP

ĐẠI HỘI CÁC NHÀ DOANH NGHIỆP TRẺ TỈNH YÊN BÁI LẦN THỨ NHẤT (NĂM 2004 ).

ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU HỘI LIÊN HIỆP THANH MIỀNVIỆT NAM TỈNH YÊN BẮT LẦN THỬ II NHIỆM KỲ 2004 – 2009 YEN BAI NG/ 12/2004 LE MAIHIEN LURETOPORN KHI TÊN BIẾN TỪ NHIÊN LATING AN T

ICLY A SUO CANG HUST

0 NHỮNG GƯƠNG MẶT THANH NIÊN TIÊN TIẾN ĐIỂN HÌNH TỈNH YÊN BÁI .

3 TÍTHEHE CH DƯƠNG CACH MANO GO BAO BỞIPHU. LÀ MỘT KITQUANTROND VARAT CẤP THIẾT

HỘI THẢO LICH SU BOAN TNCS HO CIINH VA HƯ .TRẦU AN TỈYÊN 30 EN B NGA P910 RIVERSIDE U.C. LIBRARY ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT ĐAN GIANG VINHMUÔN NĂM

3

HỘ T LỊCH SỬ HOÀNIIMES HHỒẢCHÍO MINH VÀ PHONG TRÀO TÂN TỈNH YÊN BÀI 230 " OLE EN BAI MAY 290426005

HỘI THẢO " LỊCH SỬ ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH YÊN BÁI GIAI ĐOẠN 1930 - 2005" ( YÊN BÁI NGÀY 29 - 4 - 2005 ) .

Flo vo THE HETRE THAOTHIÊNTÀISA VA SUC PHÁTĐẶSANG T SIM TAT LƯỚI BÌNHTRUNG NIGHTXAYDENG LÀHẢOVỀCÓCUỘ

KẾT LUẬN

Ghi tiếp những trang sử hào hùng , oanh liệt của truyền thống ông cha , chủ nghĩa anh hùng cách mạng của tuổi trẻ Yên Bái ngày càng được biểu hiện rực rỡ, dù ở bất cứ nơi đâu , dù trong bất cứ hoàn cảnh nào . Trên chặng đường lịch sử đầy cam go, thử thách và vang dội những chiến công của cả dân tộc , có sự đóng góp không nhỏ của tuổi trẻ và nhân dân tỉnh Yên Bái . Họ đã không ngừng phấn đấu vươn lên , không ngừng tự đổi mới trên con đường đi lên của đất nước . Trong 75 năm đấu tranh bất khuất kiên cường , dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh và Bác Hồ vĩ đại , tuổi trẻ Yên Bái đã không ngừng kế thừa , phát huy truyền thống văn hiến , truyền thống yêu nước và cách mạng của quê hương , không ngừng tự vượt lên chính mình , tự đổi mới , tự hoàn thiện và liên tục vươn lên để dâng hiến tuổi thanh xuân tươi đẹp của mình cho quê hương , cho Tổ quốc . Trong cuộc hành trình hơn bảy thập kỷ qua , Đoàn an Th h niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trao thanh niên tỉnh Yên Bái đã viết nên bản anh hùng ca cách mạng hùng tráng , đã tô đẹp thêm truyền thống vẻ vang của quê hương với bao tên tuổi của các anh hùng , các liệt sĩ trẻ tuổi , các tấm gương sáng tạo , cần cù, dũng cảm trong chiến đấu , trong lao động sản xuất và rèn luyện , học tập ... 363

Ghi nhận những chiến công ấy , Chính phủ nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ; Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ; Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam ; Bộ Công an , Uỷ ban Nhân dân tỉnh ... đã liên tục trao tặng Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Yên Bái các danh hiệu cao quí , các cờ thưởng , bằng khen : Đơn vị xuất sắc , Đơn vị dẫn đầu các tỉnh miền núi phía Bắc và một

C. Y AR LIBRU.

trong 12 tỉnh thành dẫn đầu trong công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi toàn quốc ; đặc biệt, năm 2005 Tỉnh Đoàn đã vinh dự được Chủ tịch nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trao tặng : Huân chương Lao động hạng Hai .

RIVERSIDE

Từ thực tiễn hoạt động của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Yên Bái , có thể rút ra mấy bài học kinh nghiệm sau : Một là : Phải đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn đối với công tác thanh niên , chủ động, sáng tạo trong tham mưu với Đảng và các cấp chính quyền về công tác thanh niên . Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên tỉnh Yên Bái luôn gắn bó chặt chẽ với lịch sử Đảng bộ , với truyền thống quê hương, với bản sắc văn hoá của 30 dân tộc anh em trên địa bàn tỉnh . Bởi vậy , trong bất cứ thời điểm nào , hoàn cảnh nào , nhiệm vụ bồi dưỡng lý tưởng cách mạng , giáo dục , phát huy truyền thống quê hương cho tuổi trẻ cũng luôn phải đặt lên hàng đầu và phải thường xuyên , liên tục . Hai là : Phải hướng về cơ sở , phát huy nội lực của cơ sở , phát huy tính năng động , sáng tạo , tích cực của tuổi

364

trẻ . Phát động và tổ chức các phong trào của Đoàn phải phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ cách mạng , với điều kiện cơ chế của từng thời kỳ; phù hợp với nhu cầu , nguyện vọng của thanh , thiếu nhi và phải thường xuyên đổi mới nội dung , hình thức , phương pháp công tác , hướng về cơ sở, đi sâu , đi sát cơ sở . Đặc biệt , tổ chức Đoàn cần tích cực , chủ động nắm bắt

kịp thời chủ trương , đường lối , chính sách , nhiệm vụ chính trị của Đảng , của chính quyền để đề ra nhiệm vụ công tác Đoàn , phát động các phong trào của Đoàn sao cho đúng hướng và sáng tạo , sao cho phát huy hết được sức mạnh đức , trí, thể , mĩ của tuổi trẻ với tinh thần chăm lo, bồi dưỡng , tôn trọng , tạo điều kiện cho họ . Ba là : Phải xây dựng , củng cố tổ chức Đoàn trở thành hạt nhân chính trị của phong trào thanh niên đúng với bản chất và qui luật phát triển của nó. Bởi tổ chức Đoàn là tổ chức của những người cộng sản trẻ tuổi dưới sự lãnh đạo của Đảng , là tổ chức quần chúng gần Đảng nhất , là đội hậu bị tin cậy của Đảng , là nguồn bổ sung sinh lực mới cho Đảng . Hơn nữa , Đoàn là một tổ chức của thanh niên , vì thanh niên , đại diện và bảo vệ lợi ích chính đáng của thanh niên . Đây là mối quan hệ sống còn của Đoàn , cho nên mọi sự xa rời quần chúng , mọi biểu hiện quan liêu trong công tác Đoàn sẽ làm cho Đoàn yếu đi và sẽ không còn là tổ chức của tuổi trẻ . Vì vậy , phải xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh về

mọi mặt . Bốn là : Phải xây dựng một đội ngũ cán bộ làm công tác Đoàn , Hội , Đội năng động , có uy tín, có trình độ và kỹ 365

năng nghiệp vụ , đồng thời phải có cả tính khoa học và nghệ thuật trong công tác vận động quần chúng . Bác Hồ kính yêu đã từng dạy : Cán bộ là cái gốc của công việc , cán bộ nào phong trào ấy . Thực tế phong trào thanh thiếu nhi đã tôi luyện , đào tạo nên nhiều lớp cán bộ Đoàn phát triển và trưởng thành . Đồng thời chính phong trào thanh thiếu nhi cũng là môi

E ID VERSAR RI C. Y LIBRU.

trường , là trường học để cán bộ Đoàn kiên trì khổ học , khổ luyện mà trưởng thành ... Do đó , cần đặc biệt quan tâm quy hoạch , đào tạo , bồi dưỡng về chính trị , tư tưởng , học vấn , về trình độ nghiệp vụ, đồng thời quan tâm tạo điều kiện và có yêu cầu cao về ý chí tự tu dưỡng, rèn luyện cho đội ngũ cán bộ Đoàn , Hội , Đội để họ phấn đấu vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ và trở thành nguồn cán bộ trẻ bổ sung cho đội ngũ cán bộ của Đảng . Vinh dự và tự hào về truyền thống quí báu của Đoàn , lớp lớp thanh thiếu nhi của 30 dân tộc anh em trên mảnh đất Yên Bái hôm nay sẽ kế thừa và phát huy rực rỡ truyền thống ấy trong sự nghiệp : Chiến thắng nghèo nàn lạc hậu , vượt qua mọi khó khăn , thử thách , quyết đạt mục tiêu công nghiệp hoá , hiện đại hoá để góp phần xây dựng quê hương , đất nước ngày càng giàu mạnh , phồn vinh .

366

khoa học và

ng.

cái gốc của

PHỤ LỤC

Si luyện , đào

CÁC NHIỆM KỲ ĐẠI HỘI ĐOÀN THANH NIÊN ưởng thành . cũng là môi

CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TỈNH YÊN BÁI

khổ học , khổ

( Từ năm 1950 đến 2002 )

t quan tâm g tưởn , học âm tạo điều

1- Đại hội Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh Yên Bái

n 3n luyệ cho ấu vươn lên

lần thứ I ( 1950) . 2- Đại hội Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam tỉnh

án bộ trẻ bổ

Yên Bái lần thứ II ( 8/1956 ) . 3- Đại hội Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam tỉnh u của Đoàn . trên mảnh

Yên Bái lần thứ III ( 01/1961 ) .

n

4- Đại hội Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh

ực rỡ truyề

tỉnh Yên Bái lần thứ IV ( 1971 ) .

nàn lạc hậu , at mục tiêu

* Năm 1976 ba tỉnh Yên Bái , Lào Cai , Nghĩa Lộ hợp

g xy dựn quê

nhất thành tỉnh Hoàng Liên Sơn . Đoàn Thanh niên được mang tên

mới

Đoàn TNCS

Hồ Chí Minh tỉnh

Hoàng

nh.

Liên Sơn . I

5- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Hoàng Liên Sơn lần thứ I ( 7/1977 ) . 6- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Hoàng Liên Sơn lần thứ II ( 10/1980) . 7- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Hoàng Liên Sơn lần thứ III ( 12/1984) .

367

8- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Hoàng Liên Sơn lần thứ IV (Từ ngày 22/9 đến 24/9/1987) . * Năm

1991 , tỉnh

Hoàng Liên Sơn được chia tách

thành hai tỉnh Yên Bái và Lào Cai . Đoàn Thanh niên được mang tên mới là Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái . 9- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ IX (Từ ngày 30/6 đến 1/7/1992 ) .

E ID RIVERSU. C. LIBRARY

10- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ X (Từ ngày 9/10 đến 10/10/1997) . 11- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Yên Bái lần thứ XI (Từ ngày 28/10 đến 30/10/2002 ) .

368

DANH SÁCH BÍ THƯ , PHÓ BÍ THƯ TỈNH ĐOÀN ( Từ năm 1948 đến năm 2005 )

TT

Họ và tên

Chức vụ

Thời gian giữ chức vụ

1.

Nguyễn Bá Nghiệp

2.

Phụ trách công tác Thanh niên tỉnh

12/1948-11 /194

Nguyễn Xuân Tư

Phụ trách Đảng Đoàn Thanh niên tỉnh

11/1949-1 /1950

3.

Nguyễn Hồng Chương

Phụ trách Đảng Đoàn Thanh niên tỉnh

1/1950-5/1950

4.

Nguyễn Thiệu Quân

Bí thư Đảng Đoàn Thanh niên tỉnh

5/1950-12/1951

5.

Trần Hiểu

Bí thư Đảng Đoàn Thanh niên tỉnh

12/1951-1954

-Thường trực Đảng Đoàn Thanh niên tỉnh .

1954-1958

- Phó Bí thư Tỉnh Đoàn .

1961-1965

- Quyền Bí thư .

1965-1971

- Bí thư Tỉnh Đoàn .

1971-1976

Bí thư Tỉnh Đoàn

1958-1965

Quyền Bí thư Tỉnh Đoàn Bí thư Tỉnh Đoàn

1977-3/1979

Bí thư Tỉnh Đoàn

3/1979-12/1985

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1984-1985

Quyền Bí thư

1985-1987

(tức Thái Nhân ) 6.

Đoàn Viết Trí

7.

Hoàng Kim Phấn

8.

Địch Ngọc Lân

9.

Vũ Sửu

10.

Trần Niên

1976-1977

369

11 .

Nguyễn Ngọc Hoà

Bí thư Tỉnh Đoàn

1987-1991

12.

Nguyễn Văn Tuyết

Bí thư Tỉnh Đoàn

1991 - 1998

13.

| Nguyễn Công Vạng

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1992-1998

Bí thư Tỉnh Đoàn

1998 - 1/2002

14.

15.

Phạm Thị Thanh Trà

Lê Quốc Chấn

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

2001 - 1/2002

Bí thư Tỉnh Đoàn

1/2002 đến nay

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1971-1976 ( đã mất )

IDE RIVERS . U.CY LIBRAR

16.

Hoàng Văn Hầu

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1977-1980 ' (đã mất)

17 .

Trần Miều

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1979-1981

18.

Hầu Khái Diu

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1979-1980

19.

Hoàng Thi Đinh

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1980 - 1984

20.

Lê Quang Hưởng

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1980 - 1984

21 .

Nông Ngọc Tính

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1979-1981

22.

Nguyễn Đình Hùng

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1982-1984

23.

Hoàng Đường

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1984-1986

24 .

Hà Lâm Kỳ

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1984 - 1990

25.

Đỗ Trọng Tài

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1984-1990

26.

Trần Đức Thắng

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1990 - 1991

27.

Nguyễn Văn Tiến

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

1995-2000

28.

Hoàng Hữu Đô

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

2002-2004

29.

Nguyễn Thanh Xuân

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

2002 đến nay

30 .

Nguyễn Thị Thuý Hằng

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

2004 đến nay

31 .

Lò Quang Tú

Phó Bí thư Tỉnh Đoàn

2004 đến nay

370

NHÀ XUẤT BẢN THANH NIÊN 62 Bà Triệu - Hà Nội - ĐT: (84.04 ).9439364 - 8229413 . Fax : 04.0436024 Chi nhánh : 270 Nguyễn Đình Chiểu - Quận III TP Hồ Chí Minh - ĐT: (08 ) 9303262

E ID RIVERS C. Y AR LIBRU.

LỊCH SỬ ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH YÊN BÁI ( 1930-2005)

Chịu trách nhiệm xuất bản : MAI THỜI CHÍNH Biên tập : NGUYỄN HẰNG THANH Bìa : MAI HƯƠNG Sửa bản in thử : LÊ ANH SƠN

In 500 cuốn , khổ 14,5x20,5 cm. Tại XN in TTTT. Thương mại Việt Nam . Giấy phép XB số : 6/ 1526/CXB -QLXB . Ngày 9-9-2005. In xong và nộp lưu chiểu tháng 10 năm 2005 .

ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TỈNH YÊN BÁI

E

R

0

8935068 004283

0

U

a

J

E B

E

( 1930-2005 )

G

e U

LỊCH SỬ