Kakadu Kanembu Kərânei. Kakadu 1

Citation preview

Kakadu Kanembu K

Kakadu 1

Ministère de l’Education Nationale et de la Promotion Civique

Kakadu Kanembu K

Kakadu 1

Ministère de l’Education Nationale et de la Promotion Civique

Traduction du titre : Nous lisons le kanembou, livre 1 Langue : Kanembou, parlée dans la Sous-préfecture de Bol, Tchad Genre : Matériel didactique, syllabaire Illustrations : Youssouf Mbodou Wolli

Ce livret est imprimé en 700 exemplaires dans le cadre du Projet d’Urgence de l’Education de Base au Tchad (PUEBT) dans la région du Lac-Tchad

Cinquième édition : 700 exemplaires  2017 SIL Tchad

Avant-Propos Ce syllabaire est destiné aux locuteurs kanembou habitant les environs de Bol et qui désirent apprendre à lire leur propre langue. L’orthographe utilisée a plusieurs similarités au français. Ainsi, ceux qui ont appris à lire en kanembou peuvent aisément transférer leurs connaissances à la lecture du français. En adaptant l’orthographe aux réalités de la langue kanembou, certains symboles sont différents du français. L’accent aigue marque le ton haut du pluriel et non pas la qualité de la voyelle. L’accent circonflexe marque les voyelles +ATR. Le ‹c› kanembou est prononcé ‹tch› en français. Le ‹u› kanembou est comme ‹ou› en français. Le ‹ə› kanembou est comme ‹e muet› en français. Le ‹e› kanembou est comme ‹ê› en français. Ce livre est le premier d’une série de deux qui, ensemble, présentent toutes les lettres et combinaisons de lettres nécessaires pour la lecture du kanembou. Le livre contient également des leçons de révision et des exercices d’écriture. Nous exprimons notre reconnaissance à ceux qui ont contribué des idées pour les histoires et qui ont aidé à tester la première edition dans les classes expérimentales.

3

kə



1

A A

tasa

adda

alam

fada

alla

maas

banana

kakadu

basal



. . . Abakar 4

.

 Abakar kasuwma. . . . 

Oo Oo ocococ 5

i



kə

I

2

itir

dimi

minti

inji

bini

kiri

njita

liila

ngiri



6

. . . .

 1. Fatime kasuw-ro Abakar kasuw-ro Kiri kasuw-ro .

. .

 2. Fatime-i itir Fatime-i liila Fatime-i njita 

-

. . . .

. -

-

. .



iii îîî

âi âi âi 7

u



kə

3

U

suur

kunjal

sunduw

kâbulu

pus

gursu

ngurtu

kuru

kulusu



Fatime-i suur mâi. Fatime-i kuru cîfi. Fatime-i kâbulu cîfi. Fatime-i sunduw mâi. Abakar-i pus mâi. 8

 1. cilâdi câdi

 2. kunjal câdi suur câdi gursu câdi

 3. kulusu câdi kulusu cilâdi kulusu cîfi 

Abakar-i pus mâi. Abakar-i suur kasuw-ro câdi. Fatime kasuw-ro tîdi. Abakar-i suur cilâdi. Fatime-i suur cîfi.



uuu ûûû a u i u 9

ə



kərâi

kə

4

Ə

dəlaw

gə

kəla kəndaw ə ə kərnîy

 Abakar-i kakadu kərâi. Fatime-i gəsas câdi. Abakar-i kəndaw cilâdi. Fatime-i kəndaw cîfi. 10



1. Abakar-i kakadu kərâi a? Yəi, Abakar-i kərâi. 2. Fatime kasuw-ro tîdi a? Yəi, kasuw-ro tîdi. 3. Fatime-i kəndaw mâi a? Yəi, kəndaw mâi. 4. Kasuwma-i kəndaw cilâdi a? Yəi, kəndaw cilâdi. 

ə ə ə ə

ə 11

ə

ə



kə

5

tasa kunjal itir gəsas suur kəla gursu kəndaw  1. 2. 3. 4.

Fatime-i tasa mâi. Abakar-i gursu mâi. Fatime-i itir cîfi. Abakar-i kəndaw cilâdi.

12

suur suura tasa suura kunjal suura

itir itira



gə

gə

ə ə ə

 Kasuwma-i suur cilâdi a? Yəi, kasuwma-i suur cilâdi. Abakar-i kunjal mâi a? Yəi, kunjal suura mâi.



Fatime-i itir cîfi a? Yəi, gəsas itira cîfi.

ə

û ə -i -i 13

o



kə

6

O

komo

jowo

koko

mongolo

ndoko

kokko

sono

kolo

kolokolo

 1. 2. 3. 4. 5.

Kasuwma-i kokko cilâdi. Fatime-i komo mâi. Abakar-i sono mâi. Fatime-i jowo câdi. Fatime-i kolo mâi. 14



câdi cado 

1. 2. 3. 4.

cîfi cufo

tîdi tudo

cilâdi ciladu cilado

Kasuwma-i suur cilâdi. Kasuwma-i suur nga cilâdi. Fatime-i jowo cilâdi. Fatime-i jowo nga cilâdi.

5. Abakar-i mongolo cilâdi boo. 6. Abakar-i koko cilâdi boo.  Fatime kasuw-ro tudo. Fatime-i jowo cado. Fatime-i jowo nga cilado a? Yəi, jowo nga ciladu, komo cufo. Abakar-i jowo cîfi boo. Abakar-i komo cîfi boo. 

ô ô

ə 15

e



kə

7

E

teme

jeni

keke

penge

leke

jinene

neri

lemun

kineri

soset

 1. Kasuwma-i kasuw-ro teme cado. 2. Fatime-i kasuw-ro lemun cado. 3. Abakar-i kasuw-ro leke cado. 4. Kasuwma-i soset cilado. 5. Kasuwma-i soset nga cilado. 16

tîdi tide





cilâdi lade

mâi mane

Fatime 1. 2. 3. 4.

cîfi yife

kete nga

Fatime-i wûlji: «Kasuw-ro tide!» Fatime-i wûlji: «Teme mane!» Fatime-i wûlji: «Leke lade!» Fatime-i wûlji: «Teme yife!»



Fatime-i kete nga-ro wûlji: «Kasuw-ro tide! Leke lade, teme mane!» Kete nga-i kasuw-ro tudu, leke cilado. Leke ciladu, teme cufo. 

e e ê ê o e i e a e 17

n



kə

8

N

nenet

jana

kantana

banana

bini

kineri

konnu

sono

kindin

 1. Abakar-i nenet mâi. 2. Abakar-i kasuwma-ro «nenet mane!» no. 3. Fatime-i bini cilâdi. 4. Fatime-i Abakar-ro wûlji: «bini yife!» 

5. Fatime-i nana cilâdi. nana na n 18



naa

ni

âi no?

nî

nuuno

nana

nanana

nânno tîdi tudu-nu

nanne



banana nî banana nî a

cîfi cufu-nu



1. Fatime-n Abakar-n 2. Fatime-n kete nga-n 3. Abakar-i nenet-n sono-n cilâdi. 4. Fatime-i nanana ciladu-nu. 5. Kete nga kasuw-ro tudu-nu. 6. Abakari-i neri cufu-nu.

 Fatime-i nana-n banana-n cilâdi. Fatime-i Abakar-ro «banana nî a yife!» no. Abakar-i banana cufo. Abakar-i nana cufu-nu. 

n nana nuuno ni nî 19



y

kə

9

Y

yolow kida-ye

yalo

yam yaku

yal

lêyei

yâmu yindi

yange

dêyei

 1. 2. 3. 4. 

ə

y

Yolow kida-ye mane! Yange Abakar-ye mane! Yalo Fatime-ye mane! Yal Abakar-ye mane! 5. Fatime-i yolow kida-ye cufo. yolow yo y 20



ya

ye

yaya

yî

yə

ye nî

yîi

yo

yə

yiina

yiino

nônei

yuuno

nônoi nôyei



yange Abakar-ye yange Abakar-ya Fatime-ye yaya nga nônoi a? Yəi, nônei. Yaya Fatime-ya-i kasuw-n yolow kida-ye cufo.



Abakar-ye âyə nga nônoi a? Yəi, nônei. Âyə Abakar-ya-i kasuw-n yalo cufo. 

y yə

yə nôyei 21

kə



I U Əə Oo Ee Nn Yy



a i u ə o e n y

10

Abakar nana mâi. Fatime-i itir cîfi. Kasuwma-i suur nga ciladu-nu. Fatime-i gəsas kəndawa kəla-n cado. Abakar-i koko cilâdi boo. Fatime-ye kete nga-i teme mâi. Abakar-i nenet-n sono-n cilâdi. Yaya Fatime-ye yî.



II

UU 22

ƏƏə

 tîdi tudu-nu tidina tudo tide!

cîfi cufu-nu cifina cufo yife!

yaya nga yaya ngu



cilâdi ciladu-nu ciladina cilado cilade!

câdi cadu-nu cadina cado yade!

kete nga

fada

gə

kete ngaá

fadaá

gə

 Fatime-ye kete ngaá nônoi a?

Yəi, nônei. Fatime kasuw-ro tîdi-an, kete ngaá-ro fada-n nânno no.



Abakar-i yaya nga mâi a? A, a, yaya nga mâi boo. Kete nga mâi.

OOo EEe NNn YYy 23

á

r



kə

11

R

armor

reta

rop

gursu

letər rûwi

kuru

masar

fur

bir

1. Yaya Fatime-ye-i masar cilâdi. 2. Yaya Fatime-ye-i gursu mâi. 3. Yaya Fatime-ye-i fur nga cilado. 4. Abakar-i furá cîfi.  5. Fatime-i rop nga armor-n mâi. rop r 

24



ro ru

rêi

reyo

reino

reyeno

rene

reno

yîrei

yîroi

1. rûwi

2.

ruwne rûwne 4.

3. ya yâye

5. cilâdi cilado ciladurno

nanne nânne 6.

mâi maino mayurno

wûlji wuljuno wuljurno

 Fatime kasuw-ro tudu, rop cîfi. Fatime-i kasuw-n rop mâi. Abakar-i Fatime-ro wûlji: «rop adi yife!» Abakar-i Fatime-ro rop ciladurno. Abakar-i Fatime-ro gursu nga mayurno. 

r R ru reino yîrei 25

l



 1. 2. 3. 4. 

kə

12

L

liira

letrik

liila

lemun

wale

yolow

laima

cakal

mampal

Fatime-i kete nga-ro wûlji: «liila mâne.» Abakar-i Ali-ro «yolow kida-ye mâne» no. Fatime-i âyə ngu-ro «wale mâne» no. Abakar-i âyə ngu-ro «laima mâne» no. 5. Abakar-i liira mâi.

liira lii l 26



la

lâi yal

alla naa lan

liila laino

loori liino



lane

lene

lâi

lânoi

lêyei

lâne

lêne

lêi

lênoi

lîyei



ə ə ə

lâi lânei lânoi

mâi mânei mânoi

 Abakar-i kasuw-ro yolow la cadu cilâdi. Abakar kasuw-ro tîdi-an, yal nga-ro «âi mânoi?» no. Yal nga-i «wale mânei» no. Abakar-i yolow nga ciladina-an, liira ye cifi, liila ye cifi, wale ye yal nga-ro cufo. 

IL yal loori lâi lêi 27

d



kə

13

D

dowul

dimi

dotor

fada

ngudo

du

 1. Yaya ngu Abakar-ye yal nga-ro «âi mânoi?» no. 2. Yal nga-i «dowul mânei» no. 3. Yal nga-i «ngudo mânei» no. 4. Yal nga-i «dimi mânei» no.  5. Dowul diina mâi. diina dii d

28



di

dondi

də

dînar

de

doro

əɾ

dâi

dîye daino

dal

alla

dane !

dina

daal

adda

dune !

diina



1. Fatime-i nana cilâdi do, yadi cilâdi boo. 2. Abakar-i yadi cilâdi do, nana cilâdi boo. 3. Fatime-i yadi cîfi do, nana cîfi boo.

 Dimi-n dowul-n doro-n lêyei,

diina mâyei, do ngudo kəla diina yan dîye, diina mâi. Dâi, ngudo-i dowul-ro «âi mânoi?» no. Dowul-i «diina mânei» no do, ngudo-i «diina boo» no. 

D

ə

y 29

k



kə

14

kalii

kayim

kâdi

kulo

K

kûsini araku

kale kamai

 1. Kulo Abakar yan, kayim dîye. 2. Kulo Abakar yan, kale kamai dîye. 3. Kulo Abakar yan, kâdi dîye. 4. Kulo Abakar yan, kûsini boo. 5. Kulo Abakar yan, kalii dîye.



kulo ku k 

ku

kairi

kura

kiya

Kalle

Kakani 30

kuren ə

!

kakadu ə

y



no

kune

konno

ə

kâdi

ko

kunne

konnu

ə

kadii

mâi mâniki

lêi lêniki



tîdi tîki

cilâdi lâdiki



1. Kalle-i yolow kulo-ye te do kusini te-nu. 2. Fatime-i konno te do teme te-nu. 3. Kakani-i kolo te do korîi te-nu.

 Ku kairi, Kalle-i «kulo-ro tîki» no do,

kûsini te-nu. Loku Kakani kulo-n yina-an, Kalle-ro wûlji: «Kərne! Kulo-n kâdi kura dîye.» Kalle-i, dâi, kasuw-ro tudu, kûsini ngu ye cifi, kiya ngu ye cufo.



ə

-ye 31

kə



r l d k n y ə

RLD

15

NYƏIE

Fatime-i rop araku armor-n te. Abakar-i liira-n liila-n alla-n cilâdi. Dowul-n dimi-n doro-n diina mâyei. Kulo Kakani yan, kalîi kadaa dîye. Kakani-i konno te-nu. Kalle-ye yaya nga-i yolow kulo-ye te. Naa adi-n kəra kərânei.

 1. Nondi alla rûnoi a? 2. Yə , û .

3. Naa adi-n nânnei a? 4. Yə , naa adi-n nânnei. 5. ə ə 6. Yə , ə

? ə

. 32

 1. Loku Fatime kasuw-ro tidina-an, Abakar-i rop ciladurno. 2. Loku Kakani kulo-n yina-an, Kalle-i yalo mayurno. 3. Naa adi, ə 4. Naa adi-n nânniki, lîiki boo. 5. Kida adi dîki, dûniki boo.

.

 Kalle kasuw-ro tudo. Abakar-i kasuw-n yolow ngu cilâdi. Kalle-i naa Abakar yan kûsini cufo. Kalle-i Abakar-ro wûlji: «Kakani-i kulo-n kâdi kûrro dîye no». Abakar-i Kalle-ro wûlji: «Dâi, fada-ro tide na kiya-n kaa-n mane na, kulo-ro yade.» 

Adda Kalle-ya riki. 33

j



kə

16

J

jeni

jundu

jowo

doro-ro jûciri

jûwi

kwolji jəgəri

 1. Kakani-i jeni te. 3. Kalle-i jundu te.



2. Abakar-i kwolji jəgəri. 4. Kalle doro-ro jûciri.

5. Kalle kulo jinene-ye-ro tudo. jinene ji j



jêe

jê

jinene

inji

nânji

jana

jodo

jundu

lânji

rônji

34



yîi

dune

jene

juru

jii

june

jeni

jire



1. kwolji kayenuku njîki 2. kwolji kayei njê 3. kwolji kayeye njêdi

 Kalle kulo jinene-ye-ro tîdi-an, kiri nga cado. Kalle kulo-n kida jîdi-an, inji maino. Dâi, Kalle-i jundu mâi-an, kâdi jêe jundu yan dîye. Kiri nga-i kadii kâdi-ya jeino. Kalle-i, dâi, adda-n kəla kâdi-ya kanjuno. 

j J jinene inji jîdi 35

t



kə

17

T

tafuna

tada tâni

kwolji-ye

tangu

botu

karta

wotir

 1. Tada-i karta te. 2. Fatime-i tangu te. 3. Kalle-i botu te. 4. Botu-i wotir te-nu. 

5. Tada Abakar-ya lekol-ro tudo. tada ta t



ta

tiiye

te

tile

tûlji jîneti 36

tande

tullo

kinnetu

kartu



ti

dui

jîdi

jutu

tîi

tui

tîdi

jurtu

 1. Ti-i, kete nî a daan duino. 2. Tândi-i, kette nî a daan duyono. 3. Ti- , ə 4. Tândi- , ə

-ye-ro nanjurno. -ye-ro nanjorno.

5. Ti-i kwolji maino. 6. Tândi-i kwolji mayono.  Kurtu-i tafuna kwolji-ye te. Fatime-i kwolji tafuna adi-ro cadu jîneti. Kurtu kwolji kinnetu-ro kartu do, kəna ti dondi. Fatime-i ayeljina do, Kurtu-i ti-ro wûlji: «dane do, tada nî a yî a, ni-ro jînetu njê.» 

t T

Tada-i karta te. 37

m



kə

18

M

masar

mongolo

masom

kayima

bambar

karam

 1. Mongolo kude! 2. Kayima kude! 3. Masar kude! 

4. Bambar kude!

5. Fatime-i masar mâi. masar ma m



Mai

armor

miru

mero

Mariam taman 38

mânimi kime

marta



maraa

komo

tama

nana

maara

kâmu

tamma

mana

 1. Mongolo ndow tamo?

2. Masar koro ndow lâdimi? 3. Masar koro ndow mânimi?  Adam-i kasuw-n masar cilâdi. Ku kasuw-n

masar-ye taman nga konnu kime. Mariam-i kasuw-ro tudu, yolow kâlu-ye mâi. Adam-i Mariam-ro wûlji: «âi mânimi?» Mariam-i «masar koro yindi mâniki; koro nga ndow?» no. Adam-i wûlji: «ku taman nga konnu kime.» «A, ndow do?» «Koro yindi, yeri yindi.» «Yəi, jire num. Koro yindi nî a kude.» Dâi, Mariam-i masar ye cifi, yolow ngu kâlu-ye ye cufu meino.



mM Maraa mero mâi. 39