Język polski à la carte

Citation preview

Stanisław Mędak 631690

Język polski a la carte W y b ó r te stó w z j ę z y k a p o ls k ie g o d la o b c o k r a jo w c ó w

\

Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego

Instytut Polonijny. Biblioteka Pomocy Dydaktycznych do nauczania obcokrajowców języka i kultury polskiej z. 41 Skrypty uczelniane nr 737

RECENZENT

Elżbieta Sękowska

Uniwersytet Warszawski

? (r Co A T Ł

REDAKTOR

. H *13 4 0 )0 )b "

Dorota Heliasz

© Copyright by Uniwersytet Jagielloński

ISBN 83-233-0905-1 ISSN 0239-6017

Wykonano z gotowych dostarczony cli oryginałów w Zakładzie Poligraficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego Ark. wyd. 30,25, Ark, druk. 29K/i6. Oddano do produkcji we wrześniu 1995 r. Produkcję ukończono w październiku 1995 r.

b u w -eg-

3G / £ J_A° 5 - /I .

4

Spis treści

W S T Ę P .......................................................................................................................................... CZĘŚĆ!:

5

TESTY Z JĘZYKA POLSKIEGO................................................................................

II

Testy wzorcowe dla studentów początkujących, średniozaawansowanych i zaawansowanych. Kurs podstawowy z języka polskiego TEST 1: gramatyka, słownictwo, rozumienie, komunikacja, redakcja tekstów pisanych {test dla zaawansowanych) ....................................................... TEST 2: gramatyka, słownictwo, rozumienie, komunikacja, redakcja tekstów pisanych (test dla średniozaawansowanych) ................................................................... TEST 3: gramatyka, słownictwo, rozumienie, komunikacja, redakcja tekstów pisanych (test dla średniozaawansowanych i zaawansowanych).................................................. TEST 4: gramatyka, słownictwo, rozumienie, komunikacja, redakcja tekstów pisanych (test dla średniozaawansowanych i zaawansowanych)..................................................

23 32 43

Testy diagnostyczne TEST 5:- gramatyka, rozumienie, słownictwo, komunikacja, ortografia, redakcja tekstów pisanych (test dla początkujących) .................... , , ................................. . ........... ' 53 TEST 6: gramatyka, rozuńiienie, słownictwo, komunikacja, ortografia, redakcja tekstów pisanych (test dla początkujących) ........................................................................ \ ; 58 Test wzorcowy - Poltsh Proficieney Test (PPT). Center for Applied Linguistics, Washington TEST 7: rozumienie ze słuchu, konwersacja, lektura tekstów, gramatyka (test dla zaawansowanych) .........................

67

CZĘŚĆ II: TESTY DLA GRUP HUMANISTYCZNYCH, TESTY Z JĘZYKA NAUKOWOTECHNICZNEGO, EKONOMICZNEGO I MEDYCZNEGO ..............................

77

Język polski dla grup humanistycznych TEST 8: zadanie l ~ X V ........................................................................................................ TEST 9: zadanie l - X I V ...................................................................................................... TEST 10: zadanie!-X V ! ......................................................................................................

79 86

91

Język naukowo-techniczny TEST 11: język naukowo-techniczny, rozumienie tekstów technicznych................................

97

Język ekonomiczny TEST 12: język ekonomiczny, pisanie tekstów, język pisany, konwersacja ekonomiczna i rozumienie tekstów........................................... TEST 13: język ekonomiczny,redakcja tekstów - pytania do egzaminu ustnego...................

106 123

Język medyczny TEST 14: język medyczny, słownictwo, konwersacja medyczna i rozumienie tekstów ..........

128

CZĘŚĆ III: ZADANIA TESTOWE A LA CARTE....................................................................

137

Części mowy. Budowa słowotwórcza wyrazów. Odmiana wyrazów. Składnia, Budowa zdania pojedynczego. Budowa zdań złożonych

4 Rzeczowniki i przymiotniki, ćwiczenia 1 —4 3 ................. ...................................................... 139 Rzeczowniki i przymiotniki {stopniowanie przymiotników), ćwiczenia 4 4 -4 9 .................. 157 Zaimki, ćwiczenia 5 0 -7 9 ...................... ; ............................................................................. 161 Przyimki, ćwiczenia 8 0 -8 8 ........ ............. . ........................................................................... 174 Spójniki, ćwiczenia 89 - 96 ................................... ............................................................... 179 Przysłówki, ćwiczenia 97 - 100 .. . ............................................................................. ........... 184 k -— Stopniowanie przysłówków, ćwiczenia 101 ~ 103 .. . . ............- ........................................... 187 ----- Liczebniki, ćwiczenia 1 0 4 -1 1 7 .......................................,....................................................... 190 Altcmacjc w odmianie rzeczowników i przymiotników, ćwiczenia 118-141 ...................... 396 Czasownik i jego aspekt, ćwiczenia 142-169 ...................................................................... 209 Prefiksy czasowników, ćwiczenia 170-376 .......................................................................... 221 Czasowniki wielokrotne, ćwiczenie 177.................................. ................................................ 224 Ćwiczenia różne z czasownikami, ćwiczenia 178 - 208 ........................................................ 225 Rzeczowniki odczasownikowe, ćwiczenia 209 - 214 ............................................................ 239 Osobliwości czasownika, ćwiczenia 215 - 226 ...................................................................... 242 Strona czynna i bierna, ćwiczenia 227 - 229 .......................................................................... 248 Formy bczpodmiotowe. ćwiczenia 230 - 236 ........................................................................ 250 Imiesłowy, ćwiczenia 237 - 243 .............................................................................................. 254 Tryb warunkowy, ćwiczenia 244 - 254 ................................. '............................................... 260 Tryb rozkazujący. ćwiczenia 255 - 259 .................................................................................. 265 Rekcja czasowników, ćwiczenia 260 - 263 ........................................................................... 267 Czasowniki mchu, ćwiczenia 264 - 269 .................................................................................. 270 Altcmacjc w odmianie czasowników, ćwiczenia 270 - 277 .................................................. 274 Budowa zdań złożonych, ćwiczenia 278 - 280 ....................................................................... 278 Mowa niezależna i zależna, ćwiczenia 281 - 282 .................................................................. 282 Słownictwo, ćwiczenia 283 - 341; modularny - ćwiczenia 352a - 325f................................ 285 Rozumienie. Lektura tekstów, zadania 3 42 -3 6 3 .................................................................. 315 Komunikacja, ćwiczenia 364 - 393 ........................................................................................ 335 Redakcja tekstów pisanych, ćwiczenia 394 - 453 .................................................................. 352 Ortografia, teksty 454 - 466 .................................................................................................... 376 Pytania do egzaminu ustnego z języka polskiego i kultury polskiej (wybór 70 problemów dla grup początkujących, średniozaawansowanych, zaawansowanych i dwuletnich studiów z języka i kultury polskiej) ...................................................................................................... 381 CZĘŚĆ IV: LISTA ALFABETYCZNA PROBLEMÓW GRAMATYCZNYCH I JĘZYKOWYCH ZAWARTYCH W WYBORZE TESTÓW JĘZYK POLSKI A LA CARTE. PODRĘCZNIKI ....................................................................................................

385

Lista alfabetyczna problemów gramatycznych 1językowych ...................................................... Lista materiałów ikonograficznych................................................................................................ Lista podręczników (wybór 20 podręczników).............................................................................

387 396 397

CZĘŚĆ V: ROZWIĄZANIA ĆWICZEŃ I ZADAŃ. SŁOWNICZEK CZASOWNIKÓW . . .

399

Rozwiązania ćwiczeń i zadań testowych Testy 1 - 7 .................................................................................................................................. Zadania testowe a la c a rte ........................................................................................................ Słowniczek czasowników niedokonanych i dokonanych występujących w zadaniach testowych i ćwiczeniach a la carte.................................................................... ........................................ OBJAŚNIENIA SKRÓTÓW I Z N A K Ó W ................................................................................

40 i 41 i 443

463

WSTĘP

Pomysł przygotowania zbioru testów do nauczania języka polskiego jako obcego zrodzi! się w Instytu­ cie Polonijnym Uniwersytetu Jagiellońskiego, zajmującym się nauczaniem cudzoziemców języka pol­ skiego już od ponad 25 lat. W ciągu ostatnich kilku lat Instytut Polonijny, działający pod kierunkiem profesora Władysława Miodunki, wypracowat własny system sprawdzania znajomości języka polskiego i wiedzy o języku, stawiający sobie za cel określenie stopnia zaawansowania studentów uczących się języka polskiego jako obcego i ich sprawności w posługiwaniu sięjęzykiem polskim. Zestawy punktowanych pytań i za­ dań z takich przedmiotów, jak: kurs ogólny (podstawowy), gramatyka, słownictwo, redakcja tekstów, rozumienie tekstów, język pisany, kompozycja tekstu, konwersacja, język humanistyczny, komunikacja i wymowa, lektura tekstów literackich oraz z przedmiotów specjalistycznych (język medyczny, nauko­ wo-techniczny i ekonomiczny), przygotowanych przez zespól ponad dwudziestu lektorów i pracowni­ ków naukowych instytutu dla grup początkujących, średniozaawansowanych i zaawansowanych, stały się nic tylko obiektywnym sprawdzianem wiadomości studentów, lecz również sprawdzianem jakości 1skuteczności nauczania. Testy w Instytucie Polonijnym ,są obowiązkowe dla każdego studenta i przeprowadza się je co 5 tygodni na każdym etapie nauczania (Kurs Semestralny, Kurs Roczny i Dwuletnie Studia Języka Pol­ skiego i Kultury Polskiej). Każdy z poszczególnych etapów nauczania kończy się egzaminem pise­ mnym i egzaminem ustnym. Tak więc studenci uczestniczący w zajęciach kursu rocznego mają możli­ wość sześciokrotnego sprawdzenia swej znajomości języka polskiego w ciągu roku. W ocenie testów zastosowano międzynarodowy system punktacji od I do 6 (1 - niedostatecznie; 2 - miernie: 3 - dostatecznie; 4 - dobrze; 5 - bardzo dobrze; 6 - celująco). Za jeden zestaw pytań testowych, w którym 100 punktów przeznacza się na sprawdzenie zasobu wiadomości z kursu ogólnego (podstawowego) lub języka specjalistycznego (medycznego, naukowotechnicznego, ekonomicznego), 20 na gramatykę, 20 na słownictwo, 30 na rozumienie tekstów i 30 na redakcję tekstów, student otrzymuje maksymalnie 200 punktów. Maksymalna liczba punktów testu z języka humanistycznego została określona również na 200 punktów. Aby uzyskać ocenę pozytywną, student powinien rozwiązać prawidłowo 70% pytań i zadań zawar­ tych w jednym zestawie testowym (minimum 140 punktów). Sposób punktacji testów jest zero-jedynkowy. Wychodząc z założenia, że odpowiedź jest prawidło­ wa albo nieprawidłowa, w ocenie testów nie przewiduje się stosowania punktów cząstkowych, Kierujący od wielu lat pracami zespołu lektorów Instytutu Polonijnego UJ prof. Władysław Mio­ dunka, widząc skuteczność świadomego i systematycznego testowania studentów uczących się języka polskiego jako obcego, wyszedł z propozycją opracowania zbioru testów z języka polskiego (przygoto­ wanych w Instytucie Polonijnym UJ w ciągu ostatnich dwóch lat), który mógłby służyć jako wzór, proponując inny niż ogólnie stosowany, doraźny system sprawdzania stopnia znajomości języka pol­ skiego jako obcego. Toteż jemu autor niniejszego zbioru testów Język polski a ia carte zawdzięcza pomysł'! inspirację. Zbiór testów z języka polskiego dla obcokrajowców zawiera pięć części. Podział na części został podyktowany dużą ilością różnorakich materiałów (testy cząstkowe, końcowe, diagnostyczne, spraw­ dzające, testy dla studentów z grup humanistycznych, testy z języków specjalistycznych i ćwiczenia dodatkowe), przygotowanych przez lektorów na zajęcia z języka polskiego w Instytucie Polonijnym, Podczas dokonywania mozolnej i żmudnej klasyfikacji całości materiału okazało się, że dwuletni dorobek grupy kilkunastu osób zawiera wieje ciekawych pomysłów, będących często wynikiem ich wieloletniego doświadczenia pedagogicznego w zakresie nauczania języka polskiego jako obcego nie tylko w Polsce, ale także za granicą.

6

Wstęp

W zebranych ćwiczeniach dało się zauważyć świadome przenoszenie najciekawszych zachodnich wzorców ćwiczeń i zadań językowych, przeznaczonych do testowania uczących się języków obcych. Ćwiczenia wyraźnie wskazywały na to, że większość ich autorów posiadała świadomość hierarchi­ zacji zjawisk gramatycznych w języku polskim, jak również na fakt, że w języku polskim istnieją pew­ ne elementy, bliskie językom zachodnim, W wielu ćwiczeniach skorzystano z propozycji zawartych w ponad 30 podręcznikach opublikowa­ nych w serii Biblioteka Pomocy Dydaktycznych do nauczania obcokrajowców języka i kultury polskiej Instytutu Polonijnego UJ w Krakowie. Powołując się na wypowiedź prof. W. Miodunki o przyśpieszonym rozwoju nauczania języka pol­ skiego jako obcego i dysponując dość pokaźną liczbą profesjonalnych testów i ćwiczeń z języka pol­ skiego oraz podręczników do nauczania języka polskiego obcokrajowców, autor zbioru Język polski a la carte nie mógł ograniczyć się tylko do zaprezentowania kilku lub kilkunastu wzorcowych testów (zamieszczonych zresztą w części n il ) . Zbiór testów bez dodatkowych ćwiczeń byłby jedynie wzorem dla lektorów, z pominięciem uczących się języka polskiego jako obcego w Polsce i poza jej granicami. W Polsce kształcenie obcokrajowców przybiera dwie formy: ł ) albo kursów krótkoterminowych (4-, 6-, i 8- tygodniowych), 2) albo kursów długoterminowych. Kursy mogą mieć charakter intensyw­ ny, bądź ekstensywny. Częstokroć w grupach dta początkujących znajdują się studenci, którzy uczyli się już wcześniej języka polskiego. W grupach słabo- lub średniozaawansowanych mogą znaleźć się tzw. fałszywi początkujący. Sytuacja w nauczaniu języka polskiego za granicą jest nieco bardziej skom­ plikowana. W niektórych ośrodkach istnieje tylko jeden kurs języka polskiego dla wszystkich zaintere­ sowanych, Propozycja zestawu zadań testowych u la carte może być ważnym elementem w wypełnie­ niu luki w pomocach dydaktycznych dla lektorów i studiujących język polski w kraju i za granicą. W „przyspieszonym rozwoju” nauczania języka polskiego istotnym elementem jest nie tylko test, czy też lektor, ale również student. Być może dlatego w trakcie dokonywania segregacji i klasyfikacji zgromadzonego materiału języ­ kowego oraz po wyselekcjonowaniu ćwiczeń jednorodnych, odnoszących się do współczesnej pol­ szczyzny i pokazujących te kategorie gramatyczne, których używa się najczęściej w języku polskim (obciążone funkcjonalnie), pomyślano również o uczącym się języka polskiego jako obcego. W ten sposób zrodziła się część Ul zbioru Język polski a la carte, dla której wzorem była wydana czterokrotnie w ciągu kilku lat trzytomowa praca szwajcarskich i francuskich autorów, zatytułowana Gmmmaire a la carte* z 1500 ćwiczeniami z języka francuskiego. Zanim jednak omówimy szerzej zawartość części Ul, spróbujmy wyjaśnić, dlaczego podstawowy zestaw testów pojawia się pod tą, a nie inną postacią. W części I znajdują się cztery testy wzorcowe dla grup początkujących, średniozaawansowanych i zaawansowanych zc wszystkich przedmiotów nauczanych w Instytucie Polonijnym, a więc z kursu podstawowego, gramatyki, słownictwa, rozumienia tekstów, komunikacji, redakcji tekstów (test 1-4) oraz dwa testy diagnostyczne, sprawdzające znajomość języka polskiego na poziomie dta początkują­ cych i słabozaawansowanych z gramatyki, rozumienia tekstów, słownictwa, komunikacji, ortografii i redakcji tekstów (test 5-6). Testy ł-4 przeprowadzone były jako testy końcowe po rocznym kursie języka polskiego w Instytu­ cie Polonijnym UJ w Krakowie, Testy 5-6 były przeznaczone dla uczestników Szkoły Letniej Języka i Kultury Polskiej UJ w Krakowie. Jako przykład amerykańskiego systemu testowania znajomości języka polskiego załączono w cało­ ści dość interesujący pomysł testu Potish Protlciency Test, opracowanego przez Center for Applied Linguistics w Waszyngtonie pod kierunkiem Chariesa W. Stansfielda w 1992 roku, w znacznej części opartego na nagraniach taśmowych, informacjach podawanych w radiu i dialogach prowadzonych na żywo (Listening Comprchension Section) i przeznaczonego dla studentów zaawansowanych. * Tom I - }. De Spiegeleer i H. Weekers Gnnnmaire u la carte; Edition Andre Ddcourt, Lozanna', (om II - J. Berger. J, De Spiegeleer, R. Sinjan E\ercixex a Itt carte, Edilion PJnmyis SA Deume/Anvers; tom lit - J. Berger, J. De Spiegeleer, R. Siiijaj) Esetcises a la carte. Cr/rn^ć, Editio n Pin myii SA, Deurne/Aimrs; wyd. I 1980, wyd. tt 1982, wyd. 111 1985, wyd. IV 1987).

Wsięp

7

Nieco inny system testowania i punktacji zastosowano w testach znajdujących się w części ii, za­ wierającej 3 testy dla grup humanistycznych (pierwszy rok dwuletnich studiów języka Polskiego i Kul­ tury Polskiej) w całości opartych na podręczniku do języka humanistycznego dla obcokrajowców Wła­ dysława Śliwińskiego To właśnie Polska. W testach dla grup humanistycznych szczególny nacisk poło­ żono na idiomatykę, słownictwo i składnię. W grupie testów specjalistycznych znalazły się również przykłady testów specjalistycznych dla grup naukowo-technicznych, ekonomicznych i medycznych, w których znaczącą rolę odgrywa słow­ nictwo specjalistyczne, rozumienie tekstów specjalistycznych z medycyny, ekonomii i tekstów nauko­ wych, jak również język pisany (szczególnie w przypadku grup ekonomicznych). W części IH zawarto 466 zadań testowych, z których będzie mógł skorzystać zarówno lektor, jak i student uczący się języka polskiego, wybierając dowolne ćwiczenia z gramatyki, słownictwa, rozumie­ nia tekstów, komunikacji i redakcji tekstów pisanych, według własnego uznania i własnych potrzeb. Na końcu części lii zamieszczono wybór 70 ciekawszych pytań do egzaminu ustnego z języka i kultury polskiej. W programie gramatycznym i leksykalnym części trzeciej zaproponowano częściowe uporządkowa­ nie wszystkiego, co w nauczaniu języka polskiego jest swoiście polskie i specyficzne dla tego języka. Tak więc system przypadkowy języka zaprezentowany został poprzez te przypadki, które są fun­ kcjonalnie ważne (dopełniacz - zestaw 30 ćwiczeń: częstość użycia, według materiałów opracowanych przez Komisję Ekspertów MEN - 33,97%; mianownik - zestaw 16 ćwiczeń - częstość użycia28,03%; miejscownik ~ zestaw 11 ćwiczeń - częstość użycia - 13, 52%) i poprzez skalę wartości tych przypadków w odniesieniu do poszczególnych części mowy. W osobnym paragrafie wskazano na rekcję czasowników w tak zwanym rzędzie składniowym, wy­ rażającym się wpływem nadrzędnej części zdania na zależną od niej podrzędną w konotacjach formal­ nych (ćwiczenia z dopełniaczem, celownikiem, biernikiem i narzędnikiem). Wydzielono również grupę ćwiczeń prezentujących wszystkie alternacje, zachodzące w odmianie rzeczowników i przymiotników (ćw. 118-141) oraz alternacje w odmianie czasowników (ćw. 270277), w celu pokazania powtarzających się seryjnie wymian głosek. Celem tych ćwiczeń jest próba oswojenia studenta z częstymi zmianami w morfemaeh i tematach fleksyjnych, któremu altemacyjny szereg sprawia więcej trudności aniżeli zrozumienie systemu przypadkowego języka polskiego. Rodzaj gramatyczny w liczbie mnogiej został zdominowany w ćwiczeniach przez rodzaj męskoosobowy, chociaż w systemie języka polskiego znajduje się on w podsystemie peryferyjnym. W większości ćwiczeń a la carte oddzielono ćwiczenia z przypadkami w liczbie pojedynczej od ćwiczeń z przypadkami w liczbie mnogiej, biorąc pod uwagę uzasadnienie funkcjonalne. W ćwiczeniach poświęconych przyimkom w wyrażeniach przyjmkowych zwrócono szczególną uwagę na zjawiska typowe dla polszczyzny, a zwłaszcza na fakt istnienia przyimków, które wprowa­ dzają dwa przypadki (np. przyimek na, który łączy się z miejscownikiem i biernikiem, przyimek przed, łączący się z narzędnikiem i biernikiem). Przyimek uznano za submorfem główny morfemu złożonego i dlatego też zamieszczono stosunko­ wo wiele ćwiczeń, w których przyimek decyduje o znaczeniu i powiązaniu syntaktycznym całego wy­ rażenia przyimkowego, W niektórych ćwiczeniach spojrzano na przy i inki od strony ich funkcji w zda­ niu (funkcja modyfikatorów znaczenia czasownika-zob. ćwiczenie Cz. 111/84). Przyimki w ćwicze­ niach a la carte funkcjonują w połączeniu 7. końcówkami, a niektóre wyrażenia przyimkowe w powią­ zaniu z czasownikami (przykład: Cz, 111/216 - czas. mieć -f wyrażenie przyimkowe). W zadaniach testowych a la carte odnaleźć można kilka ćwiczeń wskazujących na funkcje moduiacyjne partykuł, w szczególności: właśnie, choć, chociaż, czy, i, to. więc, a więc, sam, itp. Relatywnie najwięcej miejsca poświęcono aspektowi czasownika. Zaprezentowano około 30 ćwi­ czeń językowych ukazujących aspekt czasowników polskich w ujęciu kontrastywnym, jako subkategorię czasownika, w powiązaniu z innymi kategoriami i problemami gramatycznymi języka polskiego. Oddzielną grupę stanowią ćwiczenia poświęcone kategorii modulantu, to znaczy najmniejszym jed­ nostkom dla poziomu wypowiedzi, będącym znakami określonych treści i posiadającym moc decyzyj­ ną, co do „zakresu" odniesienia treści w danym zdaniu opisywanym (ćw. 325a-325f). Dla programu intencjona Ino-pojęci owego i tematycznego można będzie wykorzystać zestaw ćwi­ czeń i zadań zaprezentowanych w paragrafie Słownictwo, Rozumienie. Lektura tekstów, Komunikacja

8

Wstęp

(opracowany zgodnie z inwentarzem intcncjonai no-pojęci owym i tematycznym %opublikowanym przez W. Martyniuka w zbiorze materiałów Język polski jako obcy. Programy nauczania na tle badań współczesnej polszczyzny, UJ, Kraków 199ł), Zadania i ćwiczenia dotyczą m.in. kontaktów społecz­ nych, przebiegu rozmowy (dialogi), człowieka, mieszkania, tematów ogólnego zainteresowania. Dla tych, którzy chcą doskonalić język polski, by zbliżyć się do biegios'ci naiive speakera zarezer­ wowano w trzeciej części paragraf Redakcja tekstów pisanych, zawierający wicie ciekawych tematów, aforyzmów, myśli i historyjek obrazkowych. Zbiór testów Język poiski a la carte kończy alfabetyczny indeks problemów gramatycznych i języ­ kowych z podaniem numerów poszczególnych ćwiczeń i zadań. W ostatniej części podano rozwiązania do testów i -6 oraz rozwiązania zadań i ćwiczeń z części lii. Z myślą o studentach pracujących samodzielnie został opracowany słowniczek ponad 1000 cza­ sowników występujących w zadaniach testowych i ćwiczeniach a la carte.

9

Podziękowania

Autor wyboru testów Język polski ci la carte skiada gorące podziękowania zespołowi lektorów i pracownikom naukowym Instytutu Polonijnego Uni­ wersytetu Jagiellońskiego w Krakowie za życzliwe udzielenie zgody na wy­ korzystanie i opracowanie części testów przygotowanych dla studentów In­ stytutu i uczestników Szkoły Letniej Języka i Kultury Polskiej UJ w Krako­ wie w osobach: mgr Maria Chłopicka, mgr Katarzyna Drwal, mgr Piotr Horbatowski, mgr Szymon Jędrusiak, doc. Zofia Kaleta, mgr Kinga Kozak, mgr Joanna Machowska, dr Waldemar Martyniuk, mgr Anna Oipeter, mgr Danuta Pukas-Palimąka, mgr Anna Sander, mgr Anna Seretny, mgr Andrzej Spyt, dr Wiesław Stefariczyk, mgr Przemysław Turek oraz

profesorowi Władysławowi Miodunce za pomysł, pomoc naukową i metodyczną, i” Stanisław Mędak Kraków, październik i 994

W niniejszym wyborze testów wykorzystano rysunki z następujących podręczników z serii Biblio­ teka Pomocy Dydaktycznych do nauczania obcokrajowców języka i kultury polskiej instytutu Polonij­ nego UJ w Krakowie: 1. Waldemar Martyniuk, Sama życie! Materiały do nauczania języka polskiego. Koncepcja plastyczna i wykonanie plansz: Anna Fomelska i Andrzej Piątkowski. 2. Magdalena Szelc, Słowa i izeczy. Plansze do nauczania polskiego słownictwa tematycznego. Opra­ cowanie graficzne plansz: Hanna Otewicz-Legutko. 3, Anna Seretny, A co to takiego? Obrazkowy słownik języka polskiego. Opracowanie graficzne tab­ lic: Andrzej Piątkowski. 4, Urszula Awdiejew, Elżbieta Dąmbska, Ewa Lipińska, Jak to napisać. Ćwiczenia redakcyjno-stylisty­ czne dla studentów polonijnych.

Część I Testy z języka polskiego

Testy -wzorcowe dla studentów i zaawansowanych. Kurs podstawowy z języka polskiego TEST t: gramatyka,

słownictwo,

początkujących,

rozumienie,

średniozaawansowanych,

komunikacja,

redakcja

tekstów

pisanych

TEST

(test dla zaawansowanych)........................................................................... 2:gramatyka, słownictwo, ‘ rozumienie, komunikacja, redakcja tekstów

13

pisanych

TEST

(test dla średniozaawansowanych)......... , ........................... , ..................... 3:gramatyka, słownictwo, rozumienie, komunikacja, redakcja tekstów

23

pisanych

TEST

(test dla średniozaawansowanych i zaawansowanych) . . . . . . . .................. 4:gramatyka, słownictwo, rozumienie, komunikacja, redakcja tekstów

32

pisanych

(test dla średniozaawansowanych i zaawansowanych)................................

43

Testy diagnostyczne TEST 5: gramatyka, rozumienie, słownictwo, komunikacja, ortografia, redakcja tekstów pisanych

(test dla początkujących) ..................................... ........................... .. TEST 6: gramatyka, rozumienie, słownictwo, komunikacja, ortografia, redakcja

53

tekstów pisanych

(test dla początkujących) ................................................... ........................

58

Test wzorcowy - Polish Proficiency Test (PPT). Center for Applied Linguislics, Washington TEST 7: rozumienie ze słuchu, konwersacja, lektura tekstów, gramatyka (test dla zaawansowanych)...........................................................................

67

SKALA OCEN Oceny w skali sześciostopniowej. Maksymalna liczba punktów z każdego testu ogólnego i testów specjalistycznych - 200

0 - 139 140- 152 153-165 366- 378 179-191 192-200

niedostatecznie O) miernie (2) dostatecznie (3) dobrze (4) bardzo dobrze (5} celująco (6)

te

TEST GRAMATYKA f

Ćwiczenie 1 Proszę zamienić następujące zdania według wzoru. WZÓR: "Obejrzałem ciekawy ftłm. Obejrzeliśmy ciekawe filmy.

1. Spotkała się z przystojnym chłopcem. Spotkały się z ..... ...............:........... ..... 2. Wspinam się na wysoką górę. Wspinamy się n a ......... ..............'.............. 3. To jest zły człowiek. To s ą ................. .................... 4. Spotkałem szczęśliwego chłopca. Spotkaliśmy...... .......................... ..... 5. Poszedłem po najlepszego przyjaciela na dworzec. Poszliśmy p o ......................................na dworzec. 6. Zobaczyłem w Alpach wspaniałe miasteczko. Zobaczyliśmy w Alpach ....................................... 7. To jest zły pies. To są ................................ ...... 8. Ona jest piękną kobietą. One s ą ...................................... 9. On jest pięknym mężczyzną. Oni s ą ............................................... 10. Język polski jest trudnym językiem. Języki słowiańskie s ą .......................... ............ 10 pkt

Ćwiczenie 2 Proszę wstawić w miejce kropek odpowiednie formy dopełniacza liczby mnogiej. WZÓR:

1.

Nic spotkałem nigdy tylu szczęśliwych

Nie wydzieraj z książki............... ! (kartka).

(turysta).

Część I

14

2. Nie widziałem nigdy ty lu ...................(ksiądz). 3. Nie rozmawiałem nigdy z taką ilością...................(głupiec). 4. Kupiłem trzydzieści k ilo ............. !.... (pomidor). 5. Zawsze bałem s ię .................(mucha). 6. Boję się również ................(choroba). 7. Pracuję ciężko od dw óch...................(tydzień). 8. Nie widziałem cię o d ...... ............(lata). 9. Pracowałem od w ielu....... ...........(godzina). 10. Mój mąż nienawidził................(sąsiad). 10 pkt

Ćwiczenie 3 Proszę użyć w stopniu wyższym przymiotników podanych w nawiasach. WZÓR:

...„££#£?,V... żywy lis, niż martwy lew. (dobry)

!. Dotarliśmy nad jezioro...................szlakiem. ((krótki) 2. Praca na budowie je s t...... ............niż praca w handlu, (ciężka) 3. Ten obraz je s t................... od tamtego, (mały) 4. Ten chłopiec je s t........... . od tamtego chłopca, (zły) 5. Jego twarz b y ła...................niż śnieg, (biała) 6. On b y ł...................niż mu się wydawało, (głupi) 7. Ona je s t ...................niż jej profesor, (mądra) 8. Język polski je s t................... niż język rosyjski, (trudny) 9. Paryż je s t...................niż Kraków, (piękny) 10. To ćwiczenie j e s t ...................niż tamto ćwiczenie, (łatwe) 10 pkt

Ćwiczenie 4 Proszę podać poprawne formy rzeczownika i liczebnika. WZÓR: W tej sali znajduje się (8, komputer). W tej sali znajduje się osiem komputerów.

1. Przynieś mi (6, zeszyt) Przynieś mi ................................ 2. Rozmawiam z (2, studentka). Rozmawiam z ...................................... 3. Widziałem wczoraj (3, żołnierz). Widziałem w czoraj...................................... 4. Moja koleżanka ma (2, samochód). Moja koleżanka ma .......................................

Test 1 - Gramatyka

15

5. Nie mam pieniędzy od (2, dzień). Nie mam pieniędzy o d ...................................... ' 6. Kupiłem dzisiaj (5, koperta). Kupiłem dzisiaj......... ................... :........ 7. Studiuję z (2, Francuz). Studiuję z .............. ....................... 8. Na zebraniu było tylko (2, człowiek). Na zebraniu było tylko...................................... 9. Moja babcia ma już (84, rok). Moja babcia ma j u ż ...................................... 10. Ńie m asz................................... (10, dolar)? 10 pkt

Ćwiczenie 5 Proszę wstawić odpowiednie zaimki osobowe. WZÓR: Widziałem ...H

wczoraj, (on)

1. Spotykam ..........codziennie w tramwaju, (oni) 2. Spotykam ..........w każdą niedzielę w kościele, (one) 3. Wspominam mój kraj, bo tęsknię z a ......... (on) 4. Nigdy nie rozmawiałeś z e ......... (ja) 5. Marzę o ..........we dnie i w nocy. (on) 6. Zawsze kiedy potrzebuję ..........Jesteś za granicą, (ty) 7. Lepiej to powiedzieć .......... (ona) niż mnie. 8. Miałem zawsze dużo kłopotów z ......... (one) 9. Powiedz......... . że mnie kochasz, (ja) 10. Nie mogę płakać przed ............... ................(ty) 10 pkt

Ćwiczenie 6 Proszę zamienić czasowniki w formie; osobowej na czasowniki w formie nieosobowej. WZÓR: Zaprosili starych znajomych na spotkanie. Zaproszono starych znajomych na spotkanie.

1. Uszyli aktorom nowe kostiumy. ........ ..........aktorom nowe kostiumy. 2. Odwieźli do szpitala chorą kobietę, ................... do szpitala chorą kobietę. 3. Kupili nowy samochód. ...................nowy samochód.

Część I

16

4. Podarli wszystkie brudnopisy. ......... .........wszystkie brudnopisy. 5. Wzięli się do pracy. ...................do pracy. 6. Mówili o nich. ..... .............o nich. 7. Powiedzieli, ze wszystko będzie dobrze. ................ że wszystko będzie dobrze. 8. Przypatrywali się gwiazdom. ................... gwiazdom. 9. Wystrzelili nowy statek kosmiczny. ......... .........nowy statek kosmiczny. 10. Powiesili nowy harmonogram zajęć. ...................nowy harmonogram zajęć. 10 pkt Ćwiczenie 7 Proszę użyć odpowiednich czasowników i właściwego aspektu czasownika. WZÓR:

ten list! (ty, pisać/napisać) Nte................ lego listu!

1 .................to okno! (ty, otwierać / otworzyć) N ie ....... ...........tego okna! 2 ........... . natychmiast telegram! (wy, wysyłać / wysiać) N ie ........ ..........telegramu! 3 . .................. . ze sobą paszport! (ty, brać / wziąć) N ic ...................paszportu! 4....... .............przed pójściem do łóżka! (ty, kąpać się / wykąpać się) Nie .................... . kiedy jesteś chory! 3 ......... .......jutro gazetę! (ty; kupować / kupić) N ie ....... ...........tej gazety! 6... ....... to, co powinieneś zrobić! (ty, robić / zrobić) N ie ........... .......tego! To nie ma sensu! 7 .................swoją twarz! (ty, wycierać / wytrzeć) N ie ...................swojej twarzy! 8 .................to ćwiczenie! (wy, przepisywać / przepisać) N ie .................. tego ćwiczenia! 9 .................pod czekiem, (ty, podpisywać się / podpisać się) N ie ................... pod czekiem. 10.................... na mnie! (ty, czekać / zaczekać) N ie ................ na mnie! 10 pkt

Test I - Gramatyka

17

Ćwiczenie 8 Proszę przekształcić zdania w stronie czynnej na zdania w stronie biernej. WZÓR: Napiszemy dzisiaj po południu test. Test zostanie napisany pt 7.cz nas dzisiaj po południu.

1. Aktorzy zagrają nową sztukę. Sztuka................. ................... 2. Marek przywiezie koledze telewizor. Telewizor........ .................. ........... 3. Napiszę to ćwiczenie. Ćwiczenie..... ................................ 4. Ocenię mojego nauczyciela. Nauczyciel...................................... 5. Wykonamy trudne zadanie. Trudne zadanie...................................... 6. Oni pokonają wszystkie trudności. Trudności............................ .......... 7. Sprawdzimy wasze testy. Wasze testy..... .............. .................. 8. Janek powie brzydkie siowo. Brzydkie słowo ..... ................................ 9. Kierowca spowoduje wypadek. Wypadek.............. ....................... 10. On przeczyta książkę. Książka............. ................... ..... 10 pkt

Ćwiczenie 9 Proszę przekształcić zdania według wzoru. WZÓR: Podaj mi książkę, która leży na stole. Podaj mi książkę leżącą na stole.

1. Nie interesuję się dziewczynami, które oglądają się za każdym chłopcem. Nie interesuję się dziewczynami.... ..............za każdym chłopcem. 2. Patrzę na chłopca, który stoi przede mną w kolejce. Patrzę na chłopca................... przede mną w kolejce. 3. Widziałem żołnierzy, którzy jedli obiad z menażek. Widziałem żołnierzy...... ............obiad z menażek. 4. Kupię samochód, który znajduje się w garażu X. Kupię samochód....... ......... w garażu X. 5. Nie lubię ludzi, którzy głośno się śmieją. Nie lubię ludzi...................

18

Część I

6. Nie lubię kobiet, które palą cygara. Nie lubię kobiet...... ............cygara. 7. Nie czekam nigdy na osoby, które się spóźniają. Nigdy nie czekam n a ...................osoby. 8. Nie znoszę dzieci, które ciągle płaczą. Nie znoszę...................dzieci. 9. Nie mam przyjaciół, którzy mają dużo pieniędzy. Nie mam przyjaciół................ dużo pieniędzy. 10. Nie wierzę ludziom, którzy bez przerwy mówią komplementy. Nie wierzę ludziom ...................bez przerwy komplementy. 10

pkt

Ćwiczenie 10 Proszę odpowiedzieć przecząco na podane pytania, używając zaimków nikt i nic w od­ powiednich przypadkach: WZÓR: Czy ktoś z nią już rozmawia! na ten temat? Nie. Nikt z nią nie rozmawiał na ten temat.

1. Czy komuś już pożyczyłeś tę książkę? Nie........................................ 2. Czy spotkałeś już kogoś w tym miejscu? Nie........................................ 3. Czy widziałeś już kogoś w takiej koszuli? Nie........................................ 4. Czy dyskutowałeś już z kimkolwiek ojej kłopotach? N i e . ................................... 5. Czy on zrozumiał coś z tego wykładu? Nie........................................ 6. Czy żyłeś z kimś w zgodzie? Nie....................................... 7. Czy boisz się czegoś? Nie........................................ 8. Czy poznałeś już kogoś w tym mieście? Nie........................................ 9. Czy myślałeś już o jakiejś osobie, z którą chciałbyś pojechać na wakacje? Nie...................................... . 10. Czy pragniesz jeszcze czegokolwiek w życiu? Nie........................................ 10 pkt

Test 3 - Słownictwo

19

SŁOWNICTWO

Ćwiczenie 11 Proszę podać antonimy czasowników. WZÓR: kochać ~ nienawidzić

1. gardzić kimś - ................... 2. pamiętać - ................... 3. siadać - ................... 4. witać - ............ . 5. mówić - ................... 6. przyszywać - ................... 7. naprawiać - ................... 8. rodzić się - ................... 9. rozpałać - ................ 10. oszczędzać - ................ 10 pkt

Ćwiczenie 12 Proszę wytłumaczyć znaczenie podanych idiomów. WZÓR: drzeć z kimś koty - kłócić się, żyć w niezgodzie 1. żyć z kimś jak pies z kotem - .................................................. 2. kupować kota w worku - .......... ....................................... 3. wykręcać kota ogonem - ............................... ................... 4. bawić się z kimś jak kot z myszką - ............. ................................... . 5. biegać jak kot z pęcherzem - ....... .............................. ............ 6. zły jak pies - ....... ................................. ......... 7. być głodnym jak pies - ......... ................................ ........ 8. psy na kimś wieszać - ....... ........................................... 9. pocałuj psa w nos - ......... .................... .................... 10. tyle co kot napłakał - .......... ..................................... 20 pkt

Część I

20

ROZUMIENIE

Ćwiczenie 13 Proszę przeczytać podany niżej tekst i zgodnie z poleceniami A, B odpowiedzieć na na­ stępujące problemy. TEKST Rycerz z Pieskowej Skaiy, Krzysztof Szafraniec, trudnił się rozbojem na okolicznych szlakach kupiec­ kich, dając się we znaki kupcom podążającym z Wrocławia. Ogłoszony przez Kazimierza Jagiellończy­ ka banitą, został wreszcie w roku 1484 pojmany „w Szercowie miasteczku wsadzon na zamek (Wawel), potem ścięt z rozkazu królewskiego”. Ciało bez głowy pogrzebano w kaplicy św. Mikołaja (obecnie św. Józefa) w kościele Dominikanów w Krakowie, od początku należącej do familii Szafrańców. Duch Krzysztofa jako bezgłowy upiór powraca jednak nocami do Pieskowej Skały. Snuje się na koniu widmo mężczyzny w czarnej opończy, kaptur okrywa miejsce po ściętej głowie. Fantom podąża przez Rynek, ulicami Sławkowską t Długą ku Zielonkom, Skale, by dojechać do ulubionego zamczy­ ska. Nim pierwszy kur zapieje, widmo bezgłowe powraca do grobu... („Raubritter bez'głowy" [w:] Michał Mrożek, Mistyczny Kraków, Kraków 1991, s. 59-ĆO)

A. Proszę połączyć słowa z odpowiednią definicją: kaplica kupiec opończa widmo rozbój

fantastyczna postać, duch, upiór rodzaj płaszcza bez rękawów napad bandycki w celu ograbienia kogoś boczna część kościoła z ołtarzem ten, kto trudni się handlem 5 pkt

B. Wykorzystując informacje zawarte w tekście, proszę określić poniższe zdania słowem: prawda / nieprawda / brak informacji. WZÓR: Rycerza Szafrańca skazano na śmierć, (prawda)

[. Kościół Dominikanów był własnością rodziny Szafrariców. ( ..... .............) 2. Krzysztofa Szafrańca wygnano na rozkaz króla polskiego. ( ..... .............) 3. Przed świtem upiór wraca na miejsce pochowania. ( .......... ........) 4. Rycerz dawał znaki kupcom, że na nich napadnie. ( ............. ) 5. Duch Szafrańca jadąc do swojego zamku, omija centrum Krakowa. { ................) 6. Rycerz z Pieskowej skały oszczędzał szczególnie kupców z Wrocławia. ( ................. )

Test i —Komunikacja

21

7. Rycerz z Pieskowej Skały został zatrzymany w Krakowie w 1484 roku. ( ................. ) 8. Król osobiście ściął rycerzowi głowę. ( ...................) 9. Widmo rycerza w czarnej opończy pędzi na koniu. ( ........;......) 10. Ulica Sławkowska i Długa prowadzą do Szercowa. ( ............... ). 10 pkt

KOMUNIKACJA

Ćwiczenie 14 W jakich sytuacjach używa się następujących zwrotów?: WZÓR: Moje gratulacje! (na przykład z okazji otrzymanego awansu w pracy)

1. Nic nie szkodzi! 2. Sto lat! 3. Na zdrowie! 4. Smacznego! 5. Bardzo mt przykro! 6. Wszystkiego najlepszego! 7. Zdrowie pani domu! 8. Zdrowie jubilata! 9. Zdrowie gospodarza! 10. Zdrowie pięknych pań!

‘

~ ( ........................................................) - ( ........................................................) - ( ..........................................................) ~ ( ........ ) - ( .......................................................) - ( ..... ) - { ..........................................................) - ( ..........................................................) - ( .................... ) - ( ................................... ) 10 pkt

Ćwiczenie 15 Proszę uzupełnić poniższy dialog; A..................................................................................................................... ................ ..... B. Właściwie nic. A dlaczego pytasz? C............................................................................................................................................ D. W którym kinie i o której godzinie? E ..............................................................................................................................................................

F. Nie wiem nic bliższego o tym filmie. Czy warto iść? G.......................... ........................ ............... ................................................................ ....... H. Czy to są informacje z afisza reklamowego, czy też z profesjonalnego czasopisma? I...............................................................................................................................................................

Część I

22

J. No, dobrze. Jeśli mówisz, że to jest najlepszy film roku, to idziemy. Gdzie się spotka­ my? Przed „Apollo”? k ............................................................................................................................................... 10 pkt

REDAKCJA TEKSTU Ćwiczenie 16 Proszę opisać załączoną historyjkę obrazkową (około 150 ~ 200 słów). Oceniane będą następujące elementy tekstu: - sposób argumentacji 50% -sty l 20% - poprawność językowa 20% - poprawność formalna 10%

T 7CHXT Z* 'J XTXL!3

GRAMATYKA

1.

Proszę zamienić następujące zdania według wzoru:

WZÓR: Mam dobrego kolegę. (dobry kolega) Mam dobij podręcznik do języka polskiego, (dobry podręcznik) 1. M am ........................................(czarny pies alzacki). 2. M am ........................................(czarny pulower alzacki). 3. L ubię........................................(polski film). 4. Lubię ............ (polski aktor), który grał w tym filmie. 5. Muszę kupić......... .............................(mały dom). 6. Muszę kupić d zisiaj.... ............;.................... (mały kot). 7. Chcę dobrze poznać...................................... (amerykański prezydent). 8. Chcę dobrze poznać ..................................... (amerykański pogląd) na europejską politykę. 9. Uwielbiam .................. .............. . (szwajcarski ser). 10. Uwielbiam ... ............................ (szwajcarski ambasador) w Polsce. 2.

Proszę wstawić właściwe formy dopełniacza.

WZÓR:

Nie lubię samotnych

(mężczyzna).

!. Nie lubię zwariowanych...................(kierowca). 2. Nigdy nie czytam współczesnych...................(poeta). 3. Boję się niedoświadczonych ............ .......(dentysta). 4. Nie znalem nigdy polskich......... .•........ (artysta). 5. Potrzebuję dobrych .............. (sędzia). 6. Nigdy nie rozumiałem ......... (przestępca). 7. Bruksela jest stolicą europejskich................... (technokrata). 8. W cyrku podziwiałem pięciu................ (akrobata). 9. W moim życiu spotkałem tylko dw óch...................(komunista). 10. Na ulicy znajdowało się dziewięciu........ ..........(rowerzysta). 3.

Proszę przekształcić podane zdania według wzoru:

WZÓR: Mówię do ciebie; „Proszę pojechać ze mną do Paryża”. Proszę, żebyś pojechał ze mną do Paryża.

1. Mówię do pani X.: „Proszę zadzwonić do mnie jutro rano". Proszę,.......................................... ........ 2. Mówię do was: „Proszę przyjs'ć do nas w niedzielę". Chciałbym,.... ......................... .................. . 3. Mówię do nich: „Proszę odpowiedzieć na moje pytanie”. Chciałbym,................................................... 4. Mówię do niej: „Proszę wziąć ten przedmiot". Chciałbym,....... .......................... ................ 5. Mówię do was: „Proszę kupić nowe podręczniki”. Proszę..................................................... 6. Mówię do państwa Y.: „Proszę pośpieszyć się". . C hcę,................................................... 7. Mówię do pana X.: „Proszę spotkać stęze mną za tydzień". Chciałbym,.............. ................ ................. 8. Mówię do studentów: „Proszę powtórzyć cały materiał gramatyczny". Chciałbym.................................................... 9. Mówię do kolegów: „Proszę nie palić papierosów w biurze”. Proszę,................................................... 10. On mówi do nas: „Proszę podwieźć mnie do centrum miasta". On prosi,...................................... ............ 4.

Proszę wstawić zaimki osobowe w odpowiedniej formie.

WZÓR: Ta osoba stała naprzeciwko....(ty).

1. D zięki...................(on) spotkałem tego wspaniałego człowieka. 2. P rzy............ ......(ty) czuję się dobrze. 3. P o za...................(ty) nie mam już nikogo. 4. Moją nadzieję miałem ty iko w ...............(ty). 5. Z ......... . (on) nic już nie będzie. 6. Nie zrobiłam kariery p rzez...................(on). 7. Zakochałam się na śmierć w ........... .......(on). 8. Kochałem...................(on), jak nikogo innego. 9. Przed...................(wy) nie ma żadnej przyszłości. 10. Stałem dwie godziny za ................(ty) w kolejce, a ty mnie nie zauważyłeś. 5.

Proszę użyć w zdaniach odpowiednich form przymiotników.

WZÓR:

.... P/j.t&i?..,, drogi prowadzą donikąd, (długa)

1 ................. dni są zimą. (krótki) 2 .....................szefem, jest szef, który nie żyje. (dobry) 3 . ................... programem w telewizji są gry. (głupi) 4 .................są warzywa t owoce, (zdrowy) 5 .................książką jest „Czarodziejska góra", (wspaniała) 6 ........ ........górami są Himalaje, (wysoka) 7 .................krajem w Europie są Włochy, (piękny)

Test 2 -Gramatyka

25

8............ ........pisarzem świata byf Sofokles. (wielki) 9 ...... ..........książką jest książka telefoniczna, (nudna) 10................ . miastem jest Londyn, (brudny) {y. Proszę przekształcić podane zdania według wzoru, używając następujących przy itu­ ków; przed, nad, pod, między, za. WZÓR: Samochód stoi przed dontan. Samochód podjeżdża przed dom.

1. Mieszkam nad Balatonem., Jutro wyjeżdżam............ .................................... 2. W ubiegłym roku spędziliśmy wakacje nad morzem. Dziś wyjeżdżam........................................ .......... 3. Kot siedzi pod stołem. Kot wchodzi............. ..................................... 4. Wczoraj byłem pod Krakowem. Dziś wyjeżdżam ................. ...................... ........... 5. Mężczyźni stali przed budynkiem. Mężczyźni wyszli................................................. 6. Samochód stoi między domami. Samochód wjechał................................................... 7. Ludzie stoją w kolejce przed bankiem. Dyrektor wyszedł..... .............................. .............. 8. Byliśmy za Krakowem. W sobotę wyjeżdżamy.... ............................................. 9. Siedzieliśmy pod parasolem. Kiedy zaczął padać deszcz, schowaliśmy się ...................................... ............ 10. Siedziałem sam pod drzewem. Po chwili wszedł..........t o ....................nieznajomy osobnik. 7.

Proszę użyć w odpowiedniej formie wyrażenia pięcioro studentów.

WZÓR: Pięcioro studentów otrzymało dyplomy.

1. Wszyscy gratulowali .......................................... .................. ........... 2. Profesor spotkał się z ........................................................................ 3. Gazety pisały o ............ ................................................................... 4. Staliśmy w kolejce p rzed ............................................................. .... 5. Byłem na spotkaniu u .............. ..................................... ................. 6. Z zainteresowaniem przyglądaliśmy się ......................................... 7. Cieszyliśmy się, że mieliśmy ..... .......... utalentowanych.......... 8. Lubiłem ........................ ...................................... .......................... 9. Siedzieliśmy obok...................................... .......................... .......... 10. Przed nami była g ru p a ..................................................................

26 8.

Część I Proszę użyć czasowników w stronie biernej w podanych zdaniach:

WZÓR: Warszawa zasiała wyzwolona spod okupacji niemieckiej w 1945 r. (wyzwolić)

J, W czasie wojny m iasto...................................... niemal całkowicie, (zburzyć) 2. Nikt nie wierzył, że Warszawa...................................... w przyszłości, (odbudować) 3. Po zakończeniu w ojny...................................... prace nad rekonstrukcją Starego Mia­ sta. (podjąć) 4 .................................... nowe osiedla mieszkaniowe, (wybudować) 5 ................................. życie naukowe i kulturalne stolicy, (zorganizować) 6. Teraz W arszawa.................................... . (lubić) i ..................................... (podziwiać) przez turystów. 7. Stolica Polski........ ...................... .......(odwiedzać) każdego roku przez turystów. 8. Historia Warszawy ...........dokładnie.......................................(opisać) w przewodni­ kach. 9. Warszawa.... ................................. (znać) w historii Europy jako miasto bohaterskie. 10. Czy ty również je ste ś................................... (oczarować) Warszawą? 9. Proszę użyć właściwej formy czasownika. WZÓR: Czy przeczytałeś tę książkę? Nie przeczytałem. Właśnie zaczynam czytać.

1. Czy ugotowałaś już obiad? Nie. Właśnie zaczynam.................. 2. Czy obejrzeliście tę kasetę? Nie. Właśnie zaczynamy................... 3. Czy zrobiliście już to ćwiczenie? Nie. Właśnie zaczynamy........ ...... .... 4. Czy już przejrzała pani korespondencję? Nie. Właśnie zaczynam ................ 5. Czy nauczyłeś się już tego wiersza na pamięć? Nie. Właśnie zaczynam........... ....... 6. Czy przetłumaczyłeś już jen artykuł? Nie. Właśnie zaczynam.............. .... 7. Czy studenci wyszli już z instytutu? Nie. Właśnie zaczynają....... ........... 8. Czy poznałeś dobrze tego człowieka? Nie. Właśnie zaczynam g o ................... 9. Czy prezydent przemówił już do narodu? Nie. Właśnie zaczyna......... ......... 10. Czy podpisał pan te dokumenty? Nie. Właśnie zaczynam ..................

Test 2 - Słownictwo 10.

Proszęprzekształcić podane zdania w stronie czynnej na zdania w stronie biernej,

WZÓR: Zapmsiłem tego gościa. Ten gość został zaproszony przeze.mnie.

1. Profesor przygotował bardzo trudny egzamin. 2. Będziemy malować portret twojej dziewczyny. 3. Ktoś ściął to drzewo w nocy. 4. Założyłem w domu firanki* i nowe okna, 5. On popchnął swoją siostrę. 6. Biłem psa. 7. Oni wypili wodę. 8. Profesor analizował nową książkę. 9. Dyrekcja założyła mi nowe konto w banku. 10.

Położyliśmy gazety na właściwym miejscu.

SŁOWNICTWO

11.

27

Proszę połączyć podane wyrazy w odpowiednie pary:

WZÓR:

rajtuzy: nogi

1.

s z a lik :

uszy

2.

czapka:

nogi

3. 4. 5.

k o lc z y k i:

ręce

k a lo s z e :

szy ja

rę k a w ic z k i: g ło w a

6.

sk a rp e tk i:

sp o d n ie

7.

pasek:

sto p y plecy

8.

o k u la ry :

9.

p le c a k :

nos

10.

z eg a rek :

rę k a

'

12.

Proszę podać 2 - 3 przykłady do każdego z określeń ogólnych;

WZÓR: napoje: sok, woda mineralna, piwo ...

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 13.

słodycze owoce drób ' ciasto wędlina mięso przyprawy środki czystości naczynia potrawy

.............. .......................... ........................ ................... .............................................. ................................................................. ................................................................. ........................................ ........................ ........................................ ........................ .................................:......, ...................... ....................................................... ......... ..... .................................. ........................ ...............................................................

Proszę podać określenia przeciwstawne do podanych przykładów;

WZÓR: herbata słaba; herbata mocna

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

mleko gotowane: pieczywo świeże: napój gorący: napój alkoholowy: kawa gorzka: danie jarskie: pieczywo ciemne: danie mięsne: jarzyna surowa: piwo jasne:

...................................... .......................... ............ ............ ......................... ........ ............................. ........................... ..... .... ......................... ........... .:........................

ROZUMIENIE

14.

Po przeczytaniu tekstu proszę odpowiedzieć na pytania w punkcie A i wpisać odpo wiedzi przeczące lub twierdzące w punkcie B (tak / nic / brak informacji). „U stóp Wawelu ojciec miał pracownię, wielką izbębiałą... lam chłopiec mały chodziłem, co czułem to później w kształty mej sztuki zakułem” S.W.

Tak napisał o sobie Wyspiariski w jednym z wierszy. 1 to prawda. Całe jego życie było związane z Krakowem. Tutaj się urodził (3869 r.). Wyspiański studiował w Szkole Sztuk Pięknych. Potem podró­ żował kilkakrotnie po Europie. Studiował w Paryżu. Przyjaźnił się z Gauguinem, Manetem, Strinbcr-

Test 2 - Rozumienie

29

giem. Zawsze wraca! do swojego miasta. Tutaj pisaj, matowa!, publikował swoje dramaty i wystawia! je w teatrze. Zmarł w Krakowie w 1907 roku. W wielu miejscach w Krakowie spotykamy się z twórczością i działalnością artystyczną Wyspiań­ skiego, W Muzeum Narodowym jest stała wystawa jego obrazów (portretów, pejzaży i szkiców).Kościót Mariacki zostat odnowiony przez Wyspiańskiego pod kierunkiem słynnego malarza Matej­ ki. W Kościele Franciszkanów można obejrzeć jego witraże. W księgarniach ukazują się jego dramaty, które stały się już pozycjami klasycznymi. Wyspiański jest również autorem opracowań graficznych i ilustracji. Teatry krakowskie systematycznie wystawiają dramaty Wyspiańskiego, które cieszą się du­ żym powodzeniem u publiczności. Akcja wielu jego sztuk jest bezpośrednio związana z Krakowem. Dla Wyspiańskiego to miasto miało szczególne znaczenie, zwłaszcza dłatego, że Polska nie istniała wtedy na mapie Europy.

A. t. Gdzie ojciec Stanisława Wyspiańskiego miai pracownię? 2. Gdzie znajduje się stała wystawa jego obrazów? 3. Jakimi sztukami zajmował się Wyspiański? 4. Kto kierował pracami nad odnową Kościoła Mariackiego? 5. Gdzie znajdują się szklane dzieła Wyspiańskiego?

TAK / NIE / B.I. Wyspiański umarł w Paryżu. Wyspiański był poza Polską tylko jeden raz. Ojciec Wyspiańskiego miał pracownię w Szkole Sztuk Pięknych. W Muzeum Narodowym jest stała ekspozycja jego malarstwa. Wyspiański kierował odnową Kos'cioła Mariackiego. Teatry niechętnie wystawiają sztuki Wyspiańskiego. Jego twórczos'ć była związana z Krakowem. Wyspiański naśladował Maneta i Strinberga. Polacy niechętnie chodzą na jego sztuki. W okresie twórczości Wyspiańskiego Polska była krajem niezależnym. Skrót B.I. oznacza brak informacji. C. Proszę połączyć słowa z odpowiednią definicją:

........../ ......... . / . ..... ..... . / ........ . / ...... ......... / ......... . / ...... ......... / ......... J ...... ......... / ........ . / ...... ......... / ......... . / ...... ......... / ........ . / ...... ......... / .......... / ....... ......... / ........... / ....... ......... / ........... / .......

Część I

30 szkic / witraż / wiersz / izba / ilustracja/

kompozycja z barwnych szkieł ujętych w ramki ołowiane; utwór poetycki ukształtowany przez rytm i rym; w malarstwie: zamierzona forma wyrazu artystycznego; obrazek, rycina dodana do tekstu; pomieszczenie mieszkalne;

15. Oto kartka z kalendarza osoby X oskarżonej o morderstwo. Jesteś jej obrońca w sądzie i próbujesz przekonać audytorium, że program dnia oskarżonego jest jego ważnym alibi. Jeden z sędziów prosi o dołączenie przekonywających dowodów rzeczowych. Program dnia oskarżonego X: środa, 25 czerwca 1927 roku 6.30 7.15 10.00 12.3015.25 17.55 18.55 20.20 20.30 22.00 -

- śniadanie z Ewą u Ritza wyjazd do zamku spotkanie z Willim kawiarnia „Helikon” obiad z baronem Charleroi spacer w Parku Królewskim powrót do rodzinnej posiadłości codzienna modlitwa w rodzinnej kaplicy - lektura „Księcia” Machiavellego wizyta w sypialni żony

WZÓR:

czas; czynność: dowód rzeczowy: o godzinie 6.30 / oskarżony jad! śniadanie z Ewą u Ritza / rachunek za śniadanie

7.15 10.00 12.30 15.25 17.55 18.55

.........................................................................

............................................................. ......................................................................... ................................... ..................................... ......................................................................... .........................................................................

20.20

....... ......................................................

20.30

.........................................................................

22.00

16. W jakich sytuacjach używa się następujących zwrotów: WZÓR:

(Bardzo) chętnie - (na przykład; kiedy ktoś proponuje spotkanie)

Test 2 - Redakcja tekstów 1. Proszę (bardzo). 2. Dobrze. 3. Owszem, tak. 4. Dlaczego nie? ' 5. Chyba nie. • 6. Niestety, nie. 7. Nie fnam (na to) ochoty. 8. Przykro mi. Nie mogę., 9. Nie. 10. Przepraszam, ale... 17.

31

- ( ..........................................................................................) - ( ............ ) ~ ( ................................ ) - ( ...................................................................................... } ~ ( ..........................................................................................) - ( ..................... ) - ( ..................... ) - ( ............ ) - ( ..........................................................................................) - ( ............. )

Proszę uzupełnić poniższy dialog;

A: Cheiabym zaprosić cię na imieniny. B :.......................................................................................................................... A: Cieszę się, że zaakceptowałeś moją propozycję. Czy przyjedziesz z żoną? B :........ ................................. ............................................................................... A: Dlaczego twoja żona nie może przyjść? Jest chora? B :...............i.......................................................................................................... A; Ona nigdy nie ma czasu. Gzy pracuje na dwa etaty? B :.......................................................................................................................... A: Macie już czworo dzieci? . B : ..........................................................................................................................................

A: Czekacie na piąte? To niemożliwe. Kiedy? Za dwa tygodnie? B :..........................................................................................................................

REDAKCJA TEKSTÓW

18.

Proszę wybrać jeden z aforyzmów i wyrazić swoją opinię w tekście argumentacyjnym (200 - 250 słów).

Oceniane będą: 1. prezentacja argumentów - 50% 2. poprawność językowa ~ 20% 3. styl - 20% 4. konkluzja - 10% 1. Nadzieja zaślepi nawet najbystrzejsze oko. 2. Wołnym jest ten tylko, kto decyduje sam o sobie. 3. Człowiek nie jest ani aniołem, ani bydlęciem: nieszczęście w tym, iż kto chce być aniołem, bywa bydlęciem. 4. W każdej religii jest człowiek religijny wyjątkiem. 5. ... jak śmierć potężna jest miłość ...

T

E

S

T

2

GRAMATYKA

X. Prosię wstawić spójnik który w odpowiednim rodzaju, liczbie i przypadku. WZÓR; Chcę nauczyć się języka,

mówi ponad 30 milionów Polaków.

1. Wczoraj zobaczyliśmy m uzeum ,................... nigdy przedtem nie widzieliśmy, 2. W dziennym świetle zauważyłem, że Irena, z ...................rozmawiałem od 10 minut, ma zielone oczy. 3. Dlaczego wyrażasz sprzeciw wobec osoby, dzięki...................zdobyłeś tak wiele? 4. Czy to właśnie ta kawiarnia, d o ...................lubisz mijbardziej chodzić? 5. Pokaż mi chłopca, z ...................chodzisz na spacery. 6. Bierzcie przykład z tego chłopca................... postępowanie może być wzorem. 7. Aktorka, o ...................niewiele wiedzieliśmy, okazała się wspaniałą aktorką. 8. On z zapałem podejmuje się pracy,...................go interesuje. 9. Uczeń.....................prawie nigdy nie było na zajęciach, napisał egzamin celująco. 10. Wszyscy czytali te książki..................radzi! przeczytać profesor. 2.

Proszę napisać w odpowiedniej formie daty podane w nawiasach.

WZÓR; Od kiedy jesteś w Polsce? (1 X) Jestem w Polsce od pienvszego października.

ł. Kiedy zacząłeś uczyć się języka polskiego? Zacząłem się uczyć języka polskiego w .............. ....................... .............(1994) roku. 2. Kiedy wyjedziesz do Afryki? Wyjadę do A fryki...... ....................... .................... (29 VI). 3. Kiedy zaczyna się wiosna? Wiosna zaczyna s ię .................................................. (21 III). 4. Kiedy urodziła się twoja babcia? Moja babcia urodziła s ię ............................................ . (3 II 1939) roku. 5. Kiedy Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę? Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę w ...................................................(1492) roku. 6. Kiedy jest międzynarodowe święto pracy? Międzynarodowe święto pracy je s t.......................................... (1 V). 7. Kiedy spotkamy się jeszcze raz? Spotkamy się jeszcze raz p o ...................................................(ł I). 8. Kiedy wydarzyłasięta tragedia?

Test 3 -Gramatyka

33

Ta tragedia wydarzyła się z ........................................... (9) n a .......... ...................... (10 III). 9, Na kiedy muszę przygotować ten raport? Ten raport musisz przygotować na :................................................. (31 XII), 10.0 czym tak długo rozmyślasz? Rozmyślam o ..................................................(1 IX) - pierwszym dniu II wojny światowej. 3.

Proszę przekształcić zdania w stronie czynnej na zdania w stronie biernej.

WZÓR: * Jan Matejko namalował „Hołd pruski". „Hołd pruski” został namalowany przez Jana Matejkę. 1. Andrzej Wajda zrobił nowy film o miłości. Nowy illm o miłości ......... ................ ................. ............. ....................... 2. Piotr zniszczył ważne dokumenty. Ważne dokumenty ....................................................................................... 3. Kazimierz Wielki założył Uniwersytet Jagielloński. Uniwersytet Jagielloński ........................................................ ............ 4. Tutaj Francuzi wybudowali nowy hotel. Nowy hotel.................... ............ ............. ..................................................... 5. Mama upiekła wspaniały udziec barani. Udziec barani ........................ .................. .................................................... 6. On zaprezentował wspaniałe modele samolotów. Modele samolotów .... ................ ................................................ ............... 7. Kompozytor skomponował nowa operę, której nikt nie rozumie. Nowa opera, której nikt nie rozum ie......... ............... ............... ................. 8. Autor przeczytał swój nowy wiersz. Nowy w iersz....... ................ .................. ................... ............... ................. 9. Mama kupiła nową sukienkę. Nowa sukienka .... ........................................ ................. ............ ................ 10, Wydawnictwo opublikowało nowy podręcznik. Nowy podręcznik ........................................ .................... ............. .............. 4.

Proszę przekształcić podane zdania według wzoru:

WZÓR: Kiedy jechałem tramwajem, spotkałem mojego dobrego przyjaciela. Jadąc tramwajem, spotkałem mojego dobrego przyjaciela.

1. Jadł śniadanie i czytał gazetę. 2. Plakat i śmiał się. 3. Kiedy będziesz wracał do domu, kup chłeb i masło. 4. Wypiłem dwa piwa, kiedy czekałem na ciebie.

Część I

34 5.

Modliłem się i rozmyślałem o życiu.

6.

Powtarzałem po raz dwudziesty ten sam tekst i wreszcie zrozumiałem jego sens.

7.

Kiedy byłem na wycieczce, spotkałem wspaniałego mężczyznę.

8.

Kiedy miałem dużo pieniędzy, czułem się szczęśliwym człowiekiem.

9.

Kiedy pisałem list, przypomniałem sobie o ważnej sprawie.

10.

5.

Kiedy stałem w parku, zrozumiałem, że moje miejsce jest zupełnie gdzie indziej.

Proszę uzupełnić tekst o następujące spójniki: po d cza s gdy, i, ja k, że, gdy, żeby, ale, chociaż, bow iem , a następnie, więc, potem , albo ... albo.

Janek prowadził regularny tryb życia........ był z tego bardzo zadowolony. Wstawał o siódmej ran o ,..........tylko zadzwonił budzik. Mył się, czesał,........................ długo układał włosy przed lustrem............................gimnastykował się........ ................ z radia płynęła muzyka i podawano wiadomości. Potem jadł bardzo szybko Śniadanie, ....................... zdążyć na autobus. Lubił swoją pracę,........................... . szedł z radością do biura podróży, gdzie obsługiwał klientów. Janek był kawalerem,.............wcale mu to nie przeszkadzało. Wybrał świadomie wolność,.................czasami wolałby dzielić ży­ cie z drugą osobą. Kiedyś pomyślał sobie, że musi podjąć decyzję. Powiedział sobie: ................... wolność i samotność,................... żona, dom i obowiązki”. Tę decyzję od­ kładał z roku na ro k ,...... ............czuł się jeszcze za młody i za mało doświadczony na rozpoczęcie nowego życia. Tak czy inaczej, wiedział,..... .....ostateczną decyzję przy­ niesie samo życie. 6.

Proszę wpisać następujące zaimki nieokreślone: ktoś, czyjś, jakiś, w kim ś, któryś, coś, kiedyś, gdzieś, czegoś, z kim ś, o k im ś w zdaniach:

WZÓR; Czy zakochałeś się wreszcie w kimśl

1. M oże.......pojedziemy do Paryża, 2 ........... puka do drzwi. 3. Kwiaty przyniósł......... mężczyzna. 4. Proszę o ......... do picia. 5. Położyłem.... . okulary. 6. Rozmawiałem........ .. kogo nie znam. 7. M yślałem......... . kogo poznałem przypadkowo dwa dni tętnu. 8........... mi ciągle brakuje. 9. Był t o ......... z jego uczniów. 10. Czuł na so b ie...... wzrok.

Test 3 - Gramatyka 7,

35

Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika dokonanego iub niedokonanego w cza­ sie przeszłym.

WZÓR:

(namawiać/namówić) wczoraj kolegę na wyjazd w góry. Wielokrotnie ../ . I ? / . " !’l. go. aby zmienił swoje postępowanie.

ł . (omawiać/omówić) Profesor ................... ten problem wczoraj na zajęciach. Regularnie (m y)................... te sprawy na zeszłorocznych konferencjach. 2, (wmawiać/wmówić) Od wielu la t...... ............sobie, że mam raka pluć. Moja siostra .................. . mi, że jestem zdrowy jak ryba. 3. (zamawiać/zamówić) Dwa dni temu (ja; r.m .)................. nowy samochód w firmie Mercedes. We włoskiej pizzerii (ja; r.m .).............. . zawsze pizzę U diavolo. 4. (odmawiać/odmówić) Byl umierający.....................mu ostatniego namaszczenia. Byłem zawsze tak zdenerwowany, że ręce .............. mi posłuszeństwa. 5. (przemawiać/przemówić) Był świetnym mówcą. Często ...................do narodu podczas wielu uroczystości. Przez cale życie był niemy. Nagłe ................... ! 8.

Proszę wstawić w miejsce kropek odpowiednie formy rzeczowników w liczbie mno­ giej.

WZÓR: To był długi tydzień. To były długie tygodnie.

1. To był trudny rok. To były trudne................... 2. To był męczący dzień. To były męczące................... 3. To był wspaniały miesiąc. To były wspaniałe................... 4. To był interesujący człowiek. To byli interesujący................... 5. To był zły pies. To były z łe ........... ....... 6. To był wierny przyjaciel. To byli wierni ................... 7. To był genialny brat. To byli genialni................... 8. To był najlepszy ojciec. To byli najlepsi................... 9. To było polskie muzeum. To były polskie.... ..............

9.

Proszę użyć odpowiednich form dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników wystę pujących w zdaniach.

WZÓR: Byl tutaj caty tydzień. Nie byto go od tygodni,

1. Był tutaj jeden tok. Nte widziałem go o d ................... 2. To był upalny dzień. Nie znoszę upalnych.......... ........ 3. To był mroźny miesiąc. W Afryce nie ma mroźnych................... 4. To był złośliwy człowiek. Nie cierpię złośliwych................... 5. To był alzacki pies. Miałem pięć alzackich................... 6. To był wiemy przyjaciel. Straciłem pięciu wiernych.... .............. 7. To był wspaniały ksiądz. Znałem niewielu takich...... ............ 8. To był genialny brat. Szukałem miłości u moich ................... 9. To był najlepszy ojciec. Mój brat był w zakonie ...................Bernardynów. 10. To były polskie muzea. Nigdy nie ma kolejek koło polskich................... 10.

Proszę sformufewać zdania pytajne, biorąc pod uwagę podkreślone części następują cych zdań:

WZÓR:

Rozmawialiśmy na zajęciach o literaturze polskiej. O czym rozmawialiście na zajęciach?

1. Wyjcdżdżam do Polski na dwa lata. .......... ........wyjeżdżasz do Polski? 2. Koleżanka napisała wypracowanie o swojej podróży do Japonii. ...................ona napisała wypracowanie? 3. Nie chcę iść z nim na to spotkanie. ...................nie chcesz iść na spotkanie? 4. Byliśmy u kolegi na kolacji. ...................byliście na kolacji? 5. Jadę do Warszawy. ...................jedziesz? 6. W szatni wiszą płaszcze studentów. ...................płaszcze wiszą w szatni? 7. Kupiłem kilo ziemniaków i pół kilo sera. ...................kupiłeś ziemniaków?

Test 3 - Gramatyka

37

8. Zatrzymaliśmy się przed skrzyżowaniem. ........... zatrzymaliście się? 9. Pożyczyłem dla ojca interesująca książkę. ,..... ............ pożyczyłeś tę książkę? 10. Odziedziczyłem majątek po mojej babci. ...L................odziedziczyłeś majątek? 11. Proszę wstawić poprawną formę czasownika do podanych zdań w czasie teraźniejszym lub przeszłym. WZÓR: myć / myć się Mama codziennie....UWS.....swoje dziecko. Ona nigdy nic 1. denerwować i denerwować się Ciągle m nie...... ............ .......... ......... kiedy zbliżają się egzaminy. 2. pożegnać / pożegnać się . Dlaczego on n ie ...................z nami przed wyjazdem? ................... na zawsze swój kraj rodzinny. 3. zdecydować / zdecydować się N ie ...................na wyjazd do Mongolii. Ta rozm owa...................o jego losie. 4. kochać / kochać się Bardzo............ ......ojca. ............. . w starych obrazach. 5. zobaczyć l zobaczyć się W życiu..... ......... kawał świata. ................... wkrótce w Polsce. 6. znać / znać się N ie ..... .............lęku, ani trwogi. Ten człowiek ................... na muzyce. 7. przekonać / przekonać się O jciec................. . syna, że to właśnie on się myli. N ie ...................do nowych koleżanek. 8. ucieszyć i ucieszyć się ................... mnie ta nowina. ...................na jej widok. 9. przygotować / przygotować się (Jfa)...................rodzinę na złą wiadomość. Wieczorem...................do drogi. 10. oglądać / oglądać się Amerykanie................... Modrzejewską na scenach USA. Polegam na sobie, a n ie .... ..............na innych.

Część I

38

SŁOWNICTWO

1

% Proszę podać synonimy rzeczowników.

WZÓR: tęsknota - nostalgia

1. twórca 2. odprężenie 3. w alk a4. oświadczenie 5. zagadnienie 6. kum 7. krętacz8. parkan 13,

.................... .................... .................... .................... ................... ................... ........................

Proszę podać odpowiednie przymiotniki, posługując się podanymi definicjami:

WZÓR: taki, który sprawia wrażenie czegoś niezwykłego - niesamowity

1. taki, który nie chce się podporządkować 2. taki, który nie może czemuś podołać, sprostać 3. taki, który nie podlega jakimś ograniczeniom 4. taki, który odznacza się brakiem zręczności 5. taki, który nie daje się pokonać 6. taki, który postępuje niemoralnie 7. taki, który ma lekkomyślny stosunek do otoczenia 8. taki, któiy nie wzbudza w kimś ciekawości, zainteresowania 9. taki, któiy postępuje w sposób niezrównoważony, porywczy 10. taki, który nie ukrywa swoich myśli, uczuć, zamiarów 14.

..................... ......... .......... ................ . ........................... . ............................... .......................... .... ....... ...................... ............................... .............................. ..............................

Proszę objaśnić następujące zawody, podając wykonywane czynności i miejsce pracy.

WZÓR: nnticzycie/ - ktoś, kto uczy w szkole.

1. sprzedawca 2. czołgista 3. dowódca 4. dozorca 5. kierowca 6. przestępca 7. pianista 8. sędzia 9. wychowawca 10. akrobata

- ....................................... - ........................................ - ....................................... - ........................................ - ....................................... - ....................................... - :..................... - ..... ........................ ........ - ........ ..................... .

Test 3 - Rozumienie

39

ROZUMIENIE

15. Proszę przeczytać poniższy tekst i zgodnie z poleceniami A, B odpowiedzieć na na­ stępujące problemy. tek st

W dawnych pięknych czasach, kiedy nosiło się kolorowe pończochy i sztywne, krochmalone spód­ nice,-narodziła się krakowska „Piwnica pod Baranami". Niech się historycy martwią gdzie naprawdę się narodziła. Ja jestem za legendą; „Piwnica” musiała powstać w głowie Piotra Skrzyneckiego. Bez niego - może by powstała jako fakt materialny, ale z pewnością nie mogłaby trwać jako stan duchowy, jako konstelacja wciąż nowych gwiazd piosenki i kabaretu. 30 lat, a prawie wszyscy myślą, że „Piwnica" istnieje od zawsze jak Wawel, czy Kościół Mariacki. Zawsze na czasie. Zawsze awangardowa. W „Piwnicy” zawsze śpiewano o tym, co najbardziej bolało. Tam ludzie mogli choć na chwilę zapomnieć o problemach życia codziennego, o tym co trudne i cięż­ kie. Tam śmiali się z nonsensów, również tam mieli czas na refleksję nad sobą, nad swoim życiem. Kto tam nie śpiewał, nie tańczył, nie parodiował, nie muzykował, któż tam „miodu i wina" nie pil? Zachwatowicz, Dymny, Kwinta, Demarczyk, Długosz i wielu, wielu innych znakomitych artystów, „Piwnica" zawsze lubiła „znakomitości" i to i na estradzie, i na widowni. Niedawno artyści „Piwnicy" wrócili ż Francji. Ich październikowe występy w paryskim Beaubourgu były prawdziwym sukcesem, Owacjom nie było końca. Tak. Wbrew pesymistom, wbrew ciężkim czasom w „Piwnicy" wciąż jeszcze rodzą się gwiazdy, których gdzie indziej jakoś nie widać. Grzegorz Tuman, miody, świetnie zapowiadający się artysta i Ta­ mara - autorka i wykonawczyni własnych tekstów. To najnowsze odkrycia „Piwnicy", Jaka jest tajemnica młodości „Piwnicy"? Myślę, że najprościej wyrażają ją słowa starej, amerykań­ skiej pieśni, którą często ostatnimi czasy mogliśmy pod Baranami słyszeć. Co jest w tej piosence? Trochę wskazówek, parę instrukcji jak być człowiekiem przyzwoitym t szczęśliwym, a wszystko to zakończone lirycznym przesłaniem: .Jesteś dzieckiem świata, masz prawo być tutaj". Tak, tak „Piwni­ co”, Jesteś dzieckiem świata i masz prawo być tutaj z nami i dla nas. (Fragment artykułu prasowego Elżbiety Morawiec z 1993 r.)

A. Podaj znaczenie następujących wyrażeń: WZÓR: artysta debiutowa! - artysta wystąpił publicznie po raz pierwszy 1. zawsze na czasie - .................................................................. 2. „Piwnica” lubiła „znakomitości” - ........................... ............ 3. owacjom nie było końca - ............................ ......................... 4. świetnie zapowiadający się artysta - ............................ ......... 5. najnowsze odkrycia „Piwnicy” - ................... ...................... 6. w dawnych, pięknych czasach - ..................................... ....... 7. konstelacja nowych gwiazd - ....................................... ......... 8. wbrew ciężkim czasom - ..................................................... . 9. tajemnica młodości - ........................... .............................. 10. liryczne przesłanie - .............................................................

Część I

40 B.

Proszę określić poniższe zdania słowem: TAK /NIE/ BRAK INFORMACJI, wyko­ rzystując informacje zawarte w tekście.

WZÓR:

„Piwnica pod Baranami" jest znaną w Krakowie kawiarnią. (NIE)

1. „Piwnica pod Baranami” powstała w Krakowie w latach siedemdziesiątych. (

................ ) ,

2. Piotr Skrzynecki jest twórcą „Piwnicy”. ( ...................) 3. Artyści „Piwnicy” występowali w Paryżu. ( ...................) 4. Grzegorz Turnau i Tamara koncertują w „Piwnicy” od momentu powstania „Piwnicy”. ( ....................) 5. „Piwnica” istnieje w Krakowie od zawsze. ........... ) 6. Tajemnica młodości „Piwnicy” zawarta została w tekście piosenki G. Turnau a.

( .................) 7. W „Piwnicy” artyści czasami znajdują się na widowni. ( .................. ) 8. W „Piwnicy” publiczność czasami znajduje się na estradzie. { ...................) 9. Tamara śpiewa piosenki napisane przez Grzegorza Turnaua. { .................) 10. „Piwnica” tylko w początkowym okresie działalności była awangardowa. C..................... )

KOMUNIKA CJA

16.

W jakich sytuacjach używa się następujących zwrotów?

WZÓR:

mieć chandrę - kiedy odczuwam smutek, nudę; kiedy jestem w stanic przygnębienia, depresji; kiedy mam odczucie beznadziejności

1. tęsknię za domem - ........................................................... ................................... 2. martwię s i ę - ..................................... ................................. ................................. 3. jest mi przykro - ....................... ................................... ........................ .............. 4. jest mi bardzo ciężko - .................... ......................... .................. ....................... 5. jest mi żal - .............................................. ........................................................... 6. jest mi g łu p io - .............................................................. ..................................... 7. czuję się bardzo źle - ..... ................................. ................................................... 8. mam kaca™ ...................................... ............................ ...................................... 9. mam obawę - .................. .................................. .................................................. 10. mam duszę na ramieniu - ............................................................ ............... . 17.

Proszę uzupełnić poniższy dialog:

A: A! Dzień dobry? Skąd my się znamy? B: ............................................................... A: Naprawdę? Na statku? B : ...............................................................

Test 3 - Redakcja tekstów

41

A: Nigdy nie byiem w Kopenhadze! B : .......................................................................................................;................................ A: Na pewno pan wysiadł w Malino.

B :.......... ............................................;........................................................................... A: Widzi pan? Zapamiętałem pana twarz, mimo że skrócił pan swój rejs.

B :.................................................................................................................................. A: Musiał pan wysiąść? Dlaczego?

B :.................................................................................................................................. A: Trzeba wziąć ze sobą lekarstwa.

B: ................... .............................................................................................................. A: Celnicy nie mogą odróżnić lekarstw od narkotyków?

B :.......................................... ........................................................................................ A: Następnym razem powinien pan wziąć ze sobą receptę i zaświadczenie od lekarza.

B :..................................................................................................................................

REDAKCJA TEKSTÓW

18. Proszę wstawić stosowne znaki interpunkcyjne: przecinek, cudzysłów, dwukropek, średnik, myślnik. Monografia której napisania wart byłby dawny Kraków nie byłaby piękna gdyby nie starała się wniknąć w warunki które sprawiły że miasto to w XIX wieku stanowiło jedy­ ne w swoim rodzaju w Europie osiedle arystokratyczne. Wiele przyczyn złożyło się na to i feudalne tendencje Austrii i ziemiański charakter kraju i brak naturalnej przeciwwagi w małym miasteczku pozbawionym handlu i przemysłu i wreszcie w niniejszej mierze wpływ paru indywidualności. Wszystko to dało w Krakowie na kilkadziesiąt lat jednej kaście władzę tak pełną jaka może nigdy i nigdzie nie była jej udziałem. Że w jej ręku była władza polityczna to wynikało z ustroju z ordynacji wyborczej z sojuszu z rządem z klerem z przewagi ekonomicznej z ciemnoty i nędzy mas. Spokrewniona i spowino­ wacona między sobą na wszystkie sposoby zespolona mnóstwem rozmaitych więzów klasa ta tworzyła przy tym rodzaj naturalnej masonerii (...) Wszystko ta klasa mogła zrobić dla swoich ludzi wszędzie mogła dosięgnąć niemiłych sobie ludzi. Mogła parafra­ zując Ludwika XIV powiedzieć Kraj to ja. 19. Proszę przekształcić wyrażenia w stylu urzędowo-kanceiaryjnym na potoczny. WZÓR: Oplata za przejazd wynosi 4 tysiące. Bila kosztuje 4 tysiące.

1. Uprasza się o zachowanie czystości. 2. W przypadku braku ważnego biletu pasażer zobowiązany jest uiścić podwyższoną opłatę w wysokości 1 tysiąca.

42

Część I

3. Tu można nabyć obuwie. 4. W związku z remontem torowiska mogą nastąpić zakłócenia w komunikacji tram­ wajowej. 5. W dniu dzisiejszym nastąpi przerwa w dostawie wody i energii elektrycznej w go­ dzinach 16.00-20.00. 6. Po odejściu od kasy reklamacji się nie uwzględnia. 7. Postronnym wstęp wzbroniony. 8. W przypadku otrzymania zgody na budowę domu mieszkalnego zainteresowanego poinformujemy oddzielnym pismem. 9. W związku z powyższym informujemy, że decyzją Rady Nadzorczej poprzednia umowa z Obywatelem została anulowana.

10. Biorąc pod uwagę brak dowodów rzeczowych sąd umorzył postępowanie przeciw­ ko obywatelowi K.

TFSST JL 12 3 JL jv

GRAMATYKA

1. Proszę przekształcić następujące zdania: WZÓR: Mieszkam na Kazimierzu. Jadę na Kazimien. !. Miesiąc temu byłem na Słowacji. Za tydzień jadę znowu n a ...... ........ 2. Dziś byliśmy na cmentarzu, W niedzielę ponownie wybieramy się n a ................... 3. Dzisiaj rano byłem na poczcie. Po południu muszę jeszcze raz iść n a ................... 4. Mieszkam na Litwie, W maju wrócę n a ....... ........... 5. W marcu byłem na Ukrainie. W czerwcu pojadę jeszcze raz n a ................... 6. Nigdy nie byłem na Malcie, Po raz pierwszy pojadę n a ............ . 7. Moja koleżanka mieszka na Karaibach. W tym roku otrzymałem od niej zaproszenie n a ...... ............ 8. Czy byłeś już na wystawie malarstwa Rodina? Jeszcze nie byłem. Pójdę jutro na ....... .......malarstwa Rodina. 9. Byłeś już na spacerze? Nie byłeś? A więc, zapraszam cię n a ................... 10. Byłeś już na obłędzie? Nie byłeś? A więc, zapraszam cię na ................... 2.

Proszę uzupełnić zdania następującymi spójnikami: wprawdzie to jednak / zarówno ...jak/na tyle... He/im...tyni / tak..ja k / dopóki...dopóty/na tyle, i e / im...tym /.

WZÓR: Dam ci tyle pieniędzy, He mam, (tyle...ile) 1.......... ....... był znanym kompozytorem, ........... . rzadko występował publicznie. 2. Lubię malarstwo............. współczesne,...... ............secesyjne. 3. Postępowała dokładnie ................ nauczyła ją matka. 4 ............ ........dłużej studiuję język polski, .............. więcej rodzi się wątpliwości. 5 .................będę mieszkała z rodzicami...................... nie będę miała problemów fi­ nansowych.

44

Część I

6. Obchodzi t o .................. ciebie,....................mnie. 7. Znał języ k ............ ...........mógł się nim posługiwać. 8.....................nie nauczysz się lekcji,.................... będziesz siedział w domu. 9 .................woda głębsza,....................łatwiej płynąć. 10. Twarz...................piękna......................miła. 3.

Proszę użyć czasowników w odpowiedniej formie.

WZÓR: (być) Prawie wszystkie drzewa były stare w moim sadzie. W moim sadzie było tytko pięć młodych drzew.

1 . (czekać) Kilka o só b ...................na tramwaj. Trzy osoby.............. . na taksówkę. 2. (wziąć się) Dwie osoby.............. ....do pracy. Pięć o só b ...................do pracy. 3. (pracować) Wczoraj w kawiarni...................tylko dwie osoby. Przedwczoraj w tej samej kawiarni.............*.....dziesięć kelnerek. 4. (mieć) Dwie osoby ................. samochód. Osiem kobiet................. rowery. 5. (śpiewać) Chórzyści...................w kościele. Dziesięciu mężczyzn ...... ...........w kościelnym chórze. 6. (iść) Turyści w czoraj.................. pieszo do hotelu. Dwóch turystów.................. pieszo do hotelu. 7. (odpowiedzieć) Na egzaminie prawie wszyscy studenci.................. na wszystkie pytania. Tylko dwóch studentów n ie ......... ........na pytania. 8. (oglądać) Mecz sportowy.................. rozbawieni ludzie. Kilka o só b ...... ............mecz w telewizji. 9. (podpisać się) O n e......... . pod deklaracją. Osiem kobiet n ie ..................pod deklaracją. 10. (słuchać) Studenci...................profesora z zainteresowaniem. Tylko dwóch studentów n ie .................. tego, co profesor mówił. 4.

Proszę połączyć przyimek/*> z właściwym przypadkiem.

WZÓR:

Rozeszła się wieść po

(okolica).

Test 4 - Gramatyka

45

1. Chmury płynęły po ............ ......(niebo). 2. Chuligan zdzielił starszego mężczyznę p o ................ .. (głowa). 3. Wariat krążył po ................... (miasto). 4. Biedni ludzie chodzili p o ............ ......(dom, pł.) 5. P o ............ ,........................... stały trzypiętrowe domy (tamta strona ulicy). 6. Beczka była wypełniona wodą p o ...................(brzeg, pl.). 7. Papierosy są ułożone w paczkach p o ...................sztuk, (dwadzieścia). 8. Wrócił p o ...... ............(godzina). 9. Spał p o ................... (cały dzień, pł.). łO. Poszedł do sklepu p o ...................(cukier). 5.

Proszę połączyć przyimek na z właściwym przypadkiem.

WZÓR: Dom stoi na .../?£#?/$.{.. (pagórek). ł . Miała n a ................. starą chustę, (plecy) 2. Nudziłem się, więc wyszedłem n a ...................(miasto). 3. Co rok wyjedżałem n a ...................do Afryki, (zima) 4. Mamy dużo pracy. Proszę etę, wróć n a ........ ..........(trzecia). 5. Dyskutowaliśmy. Czas schodził nam n a ...................(rozmowa). 6. Dziura w samochodzie była gruba n a ...................(palec). 7. W Polsce sprzedają kiwi n a ...................(sztuka, pl.) 8. Ktoś tonął. Mężczyzna pospieszył n a ...................(pomoc). 9. Pracuję ciężko, bo muszę zarobić n a ...................(chleb). 10. Zawsze polegałem n a ................... (ojciec). Cu Proszę połączyć przyimek o z właściwym przypadkiem. WZÓR: Rozmyślałem o

(miłość).

1. W sklepie zapytałem o ...................kapusty (cena). 2. Tragiczna wiadomość przyprawiła mnie o ...................(choroba). 3. Mój brat był wyższy od mojego ojca o ...... ............(głowa). 4. Nigdy nie pamiętał o ..... .............(rachunek). 5. Drabina opierała się o .................. (ściana). 6. Przyszedł o ...................(świt). 7. On był tenorem o mocnym...................(głos). 8. Nie rozmawiajcie więcej o tym ............... (człowiek). 9. Proszę o ................... (wyrozumiałość). 10. Chciałem mieć zawsze duży pokój o wielkich................(okno, pl.) 7.

Proszę wpisać właściwy spójnik i poprawną formę orzeczenia do poniższych zdań, (Chcesz kogoś poprosić lub przekazać swoją sugestię za pomocą zdania złożonego).

WZÓR: Ojciec sugerował,....... ................................................................................................ (studiować medycynę) i os. l.poj. r/ż.

Część I

46 !. Profesor powiedział........

(przygotować się tlo egzaminu) 3 os. l.poj. r.m.

2. Poda! propozycję, ......... (wyjechać w góry) t os. I.rmt. r.ż.

3. Radził tobie.................... (ubrać się w płaszcz) 2 os, ł.poj. r.m.

4. Nie wypada, .... ............. (przyjść później na imieniny) ł os, i.mn. r.ż.

5. Byłoby dobrze,.............. (pójść już sobie) 2 os, i.poj. r.m.

6. On poprosił, ............... (przeczytać jego artykuł) 3 os. ł.mn. r.m.

7. Chcę, .............................. (moja córka / zrobić zakupy) 3 os, l.poj. r.ż.

8. Dyrektor dał propozycję, (zorganizować bał karnawałowy) I os. ł.mn. r.m.

9. Studenci zaproponowali, (nie być/ egzaminu) 3 os. S.poj. r.nij.

8.

Proszę zastąpić w zdaniach czasownik dokonany czasownikami niedokonanymi wie­ lokrotnymi.

WZÓR: Po powrocie z wakacji natychmiast opisałem wszystko to, co zobaczyłem. ■Zawsze po powrocie z wakacji swoje wrażenia.

1. Wczoraj na egzaminie pisemnym odpisałem od kolegi dwa ćwiczenia. Nigdy n ie ...................od kolegów na egzaminach. 2. Dyrektor podpisa ł się na moim podaniu o pracę. Dyrektor codziennie rano...................stertę pism. 3. Chciałem pobrać pieniądze w banku. Musiałem podpisać czek. Nie lubię ................... czeków. 4. P rzepisałem wczoraj na komputerze dwa ćwiczenia. Często nie było mnie na zajęciach. Musiałem........... .......notatki, które pożyczałem od kolegów. 5. Moja dziewczyna w pisała się do mojego pamiętnika. Okazało się, że lubiła.......... . do cudzyclt pamiętników. 6. Dwa dni temu zapisałem się na lekcje muzyki. Co rok m usiałem...................mojego syna do nowego przedszkola, 7. Na rozprawie sędzia p rzyp isa ł znanemu przestępcy wszystkie możliwe występki. Zawsze ................... mu wszelkie występki, nawet te, których nie dokonał. 8. Komornik opisał meble. meble w domu biedaka. Za każdym razem komornik

Test 4 - Gramatyka

47

9. Aktor popisał się dobrą gra. Wielokrotnie......... .........dobrą grą, ponieważ był znakomitym aktorem. 10, Wczoraj było bardzo ciepło i słonecznie. Pogoda dopisała. Zawsze podczas wakacji na Karaibach pogoda................... nam. 9.

Proszę użyć czasownika być w zdaniach przeczących, w czasie teraźniejszym, prze­ szłym i przyszłym.

W Z Ó R : ( ja )

I. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 10.

■(ty) (on) (ona) (pan) (pani) (my) (wy) (oni) (one) (państwo)

Jestem.

Nie ma mnie.

Nie było mnie.

Jestes'. Jest. Jest. Jest, Jest. Jesteśmy. Jesteście. Są. Są. Są.

Proszę zamienić przymiotniki na przysłówki.

WZÓR: To jest dobty nauczyciel. On dobrze uczy,

1. W sklepie jest d u ży ruch, W sklepie je s t ...... ............łudzi. 2. To jest serdeczny człowiek. Rozmawia z ludźmi bardzo .................. . 3. To jest spokojny pies. On zachowuje się ................... 4. To jest ostaw ia chwila. Zrobiłem t o ................... 5. Dostałem dokładny rozkład zajęć. Ten rozkład został zrobiony bardzo ............... 6. Ten tekst jest bardzo wyraźny. Aktor przeczytał ten tekst..... ............. 7. To jest tani samochód. Kupiłem ten samochód ................ 8. To jest szybki samochód. Ten samochód jedzie bardzo................... 9. To jest mój daw ny znajomy. Spotkałem go bardzo....... ........... 10. Ten wiersz jest wspaniały. Ten wiersz został napisany...................

Nie będzie mnie.

Część' I

48

SŁOWNICTWO

11.

Proszę podać odpowiednie czynności wykonywane przy pomocy organów ludzkich i w yrazić je za pomocą czasownika w liczbie mnogiej.

WZÓR: oczami ~ patrzymy

1. uszami

- ....................................

2. ustami

- ..........................................

3. płucami 4. rękami (rękoma) 5. nosem 6. zębami 7. językiem 8. głową 9. wargami 10. palcem 12.

- ...................................... ~ .... *................................ - .................................... ~ ............................... ....... - ......................................

Proszę podać znaczenie podanych związków frazeologicznych:

WZÓR: ktoś bez serca - ktoś niezdolny do wzruszeń, bezwzględny, obojętny, okrutny. j . stracić głowę - ........................ .................................................................. 2. widzieć tylko własny pępek - .................................................................... 3. zdobywca, pogromca s e rc - ................................................................. ..... 4. zawracanie g ło w y - ................................................................................ . 5. koniec języka za przew odnika-................................................................ 6. zapomnieć języka w gębie - .................... .................... ............................. 7. mieć niewyparzoną g ę b ę - ........................................................................ 8. zabić komuś klina w głowę - .................................................................... 9. moja w tym g ł o w a - .... ............ ................................................................. 10. rozdziawić gębę - ................................................................................... 13.

Proszę utworzyć wyrazy, posługując się podanymi definicjami:

WZÓR: miejsce, gdzie się sypia - sypialnia, namiot, hotel...

t, miejsce, gdzie się rodzi dzieci 2. miejsce, gdzie się farbuje 3. miejsce, gdzie się pija piwo 4. miejsce, gdzie się skacze 5. miejsce, gdzie się informuje 6. miejsce, gdzie się udziela porad 7. miejsce, gdzie się produkuje cukier 8. miejsce, gdzie się produkuje bimber -

............................................................................. .............................................................................. ..... ....................................................................... ................ ............................ ......................... ....... .............................................................................. ........................................................................ ..... ............................................................................. .................................................................. .......

Test 4 - Rozumienie

49

9. miejsce, gdzie się pa!i papierosy 10. miejsce, gdzie się pierze pościel -

ROZUMIENIE

14. Proszę przeczytać podany niżej tekst i .zgodnie z poleceniami A, B odpowiedzieć na następujące pytania i problemy. JĘZYK POLSKI W PORTUGALU Program języka polskiego i kultury polskiej na Uniwersytecie Lizbońskim powstał w roku 1979 w wyniku umowy kulturalnej między Portugalia a Polską. Pierwszy lektor, dr Franciszek Ziejka z In­ stytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, prowadzi! zajęcia w roku akade­ mickim 1979/80. Polski program powstał na Wydziale Humanistycznym pizy Instytucie Lingwistyki jako przedmiot nadobowiązkowy (tzw. cotirso librę), podobnie jak programy języka arabskiego, chiń­ skiego i rosyjskiego. W roku 1982 liczba studentów, wzrosła z 10 do 30, a obecnie wynosi ponad 50 osób. Program zajęć pierwszego roku obejmuje naukę języka polskiego oraz wykłady z historii i literatury polskiej. Zajęcia językowe prowadzone są cztery razy w tygodniu po jednej godzinie. Wykłady z historii i literatury ma­ ją charakter ogólny. Studenci dysponują niewielką biblioteką z podręcznikami do nauki języka polskie­ go oraz książkami udostępnionymi przez państwo Marię Danilewicz-Zic 1ińską i Adama Zielińskiego z ich prywatnej kolekcji, ■ W zajęciach II i III roku bierze udział zwykle kilka osób. W programie, oprócz nauki języka i wy­ kładów z historii literatury, są zajęcia z teorii t praktyki tłumaczenia literackiego. Od dwóch lat trwają już prace nad antologią poezji polskiej w języku portugalskim. „Pamiętnik Literacki”, 6/1986

A. Proszę odpowiedzieć na pytania: 1. Kiedy zorganizowano polski program w Uniwersytecie Lizbońskim? 2. lak nazywał się pierwszy nauczyciel języka polskiego? 3. Jak nazywa się instytut, przy którym powstał polski program? 4. Ile osób obecnie studiuje język polski? 5. Ile godzin tygodniowo studenci uczą się języka polskiego? 6. Kto dał studentom książki w języku polskim?

Część I

50 7.

Ile osób studiuje na II i III roku studiów?

8.

Jak długo trwają prace nad antologią poezji polskiej?

9.

Co jest w programie zajęć I roku?

10.

Ile lat ma ten tekst?

B.

Proszę odpowiedzieć na podstawie tekstu Język polski w Portugalii, które informacje są prawdziwe, a które są fałszywe. W wypadku braku informacji proszę zaznaczyć - brak informacji. WZÓR: W Portugalii nauczanie języka polskiego zostanie wprowadzone dopiero za rok, (NIE)

1. Polska ma umowę kulturalną z Portugalią. 2. Franciszek Ziejka przyjechał do Lizbony po raz pierwszy w 1980 roku. 3. Program języka polskiego realizowany jest w tym samym instytucie, w którym realizuje się nauczanie języka arabskiego. 4. W roku 1982 język polski studiowało 10 osób. 5. Program polski ma małą bibliotekę. 6. Studenci mogą studiować język polski przez trzy lata. 7. Na pierwszym roku są zajęcia z tłumaczenia literackiego. 8. Najwięcej studentów uczy się języka polskiego na pierwszym roku. 9. Program polski w Uniwersytecie Lizbońskim w 1986 roku miał już dwa lata. 10, Uniwersytet Lizboński powstał w 1979 roku.

TAK NIE TAK NIE TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK

NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE

KOMUNIKACJA

15.

Dzwonisz do kolegi. Telefon odbiera jego matka. Prosisz ją o przekazanie ważnej informacji,

Ty: Halo! Czy mógłbym ......................................„............................... Matka: Przepraszam, kto .... ..... ,.,.? Ty: Jestem kolegą .............................. Matka: A, to pan Jurek z ........................................ Ty: Kiedy M arek.... .....................? Matka: Dopiero za ....................................Może coś przekazać? Ty: Chciałbym .......................... z nim w piątek? Matka: O której...... .............i gdzie? blisko Wawelu. Ty: Umówiliśmy się o .....................na

Test 4 - Komunikacja

51

Matka: Dobrze, Przekażę m u ...... .. Ty: Dziękuję................................... Matka: Do widzenia.-Wszystkiego 16.

Jesteś w sklepie i chcesz kupić spodnie. Nie możesz się zdecydować. Prosisz sprze­ dawczynię o radę.

Ty: Przepraszam, czy mogłaby ............. .................... ........... Sprzedawczyni: Z a ......................Mam jeszcze jednego.........................

Ty: Mam d użo................. Mogę poczekać. Sprzedawczyni: Jestem do pana............................. Słucham.............. Ty: Nie wiem, czy m i.... .............w tych spodniach? Spnedaw czyni: Wygląda p a n .........................Ten rozmiar je s t...............dla pana. Ty: Naprawdę tak p an i......................? Czy ma pani inny....................... Sprzedawczyni: Czarny, zielony, bordowy... Najlepiej panu w ............... czarnym. Ty: Tak p a n i....... .........Może lepiej byłoby............ ............w kolorze bordowym? Spnedawczyni: M yślę,.............. :.......Bordowy dla młodego................? Nie radzę. Ty: Wezmę tę ............. spodni. Jeśli pani uważa, że ten kolor lepiej m i................ to de­ cyduję się natychmiast. Spnedawczyni: Naprawdę bardzo dobrze......................w tym kolorze. 17.

W jakich sytuacjach używa się następujących zwrotów:

WZÓR: Ma pan ochotę na kawę? - na przykład: kiedy chcemy iść z kimś do kawiarni, restauracji lub kiedy chcemy porozmawiać z ta osobą 1. Czego pani się napije? - ................. ...................... .............................. ........................... 2. Kawy czy herbaty? - ....................................................................................................... 3. Proszę sobie jeszcze dołożyć, - ............................. ............................. .................. ........ 4. Proszę się poczęstować. - ........................................ ........................................................ 5. Proszę jeść do syta. - ........................... ...................... ................................... .......... ...... 6. Proszę jeszcze odrobinę. - ..... ............................................................ ........................... 7. Stawiam kolejkę. - .... .................................... .................... .................................... ........ 8. Zapraszam i stawiam, - ........................................ .................................... ..................... 9. Nie mogęjuż więcej. - ..................................................... ......................... ................... . 10. Może jeszcze trochę? - .....................................................................................................

Część I

52

REDAKCJA TEKSTÓW

18. Proszę przeczytać uważnie tekst Zbigniewa Herberta i odpowiedzieć na pytanie A, B, C i D. WILK i OWIECZKA Mam cię - powiedział wilk i ziewnął. Owieczka obróciła ku niemu załzawione oczy. - Czy musisz mnie zjeść? Czy to naprawdęjest konieczne? ~ Niestety muszę. Tak jest we wszystkich bajkach: Pewnego razu nieposłuszna owieczka opuściła mamę, W tesie spotkała złego wilka, który ... - Przepraszam, tu nie jest las, tylko zagroda mego gospodarza. Nie opuściłam mamy. Jestem siero­ ta. Moja mamę zjadł także wilk. - Nic nie szkodzi. Po śmierci zaopiekują się tobą autorzy pouczających czytanek. Dorobią tło, mo­ tywy i morał. Nie miej do mnie żaiu. Pojęcia nie masz, jak to głupio być złym wilkiem. Gdyby nie Ezop, usiediibyśmy na tylnych łapach i oglądalibyśmy zachód słońca. Bardzo to lubię. Tak. tak, kochane dzieci. Zjadł wilk owieczkę, a potem oblizał się. Nic naśladujcie wiika, kochane dzieci. Nie poświęcajcie się dla morału.

A. Jakie elementy gatunkowe bajki potrafisz wskazać w tym tekście? 1 ............................................

2 , ........................................ 3 .................................... 4 .................................... B. Kto, zdaniem wilka, jest odpowiedzialny za to, że wilk musi zjeść owieczkę?

C. Czy wilk napadł na owieczkę w leste?

D. Który fragment tekstu pełni rolę morału?

TEST 5 TEST DIAGNOSTYCZNY (test w opracowaniu pierwotnym dr. Mariusza Misztaia; przygotowany dla Szkoły Let­ niej Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie) zadanie I zadanie II/III zadanie IV zadanie V zadanie VI zadanie VII

-

gramatyka rozumienie ' słownictwo komunikacja ortografia redakcja tekstów

Zadanie I. Proszę podkreślić w poszczególnych .zdaniach tekstu jedną z wielu podanych form gra­ matycznych, którą uważa Pan/Pani za właściwą. Pierwsze zdanie jest przykładem. WZÓR: Drogi /Marku! - Marka*. - Marek! - Markowi! - Markiem!/

Dziękuję/Tobą - Ci ~ Ciebie - Cię/ bardzo za /miłego listu - miłym listem - miły lisi/. Pytasz, /gdzie - jakiego - co - czym/ nowego słychać. Nadal mieszkam w /dom aka­ demicki -d o m u akademickim - domy akademickie/ i uczę się/język polski-języka polskiego-językiem polskim/. Ostatnio /poznawałem - poznałem - poznaję/ w uniwersytecie bardzo /ładna dziew­ czyna - ładne dziewczyny - ładną dziewczynę/, która ma na imię Katarzyna. Ona /stu­ diuje - studiuję - studiowała/ fizykę i teraz zdaje egzaminy. Ma mało /czas -:czasu czasem/, a więc spotykamy się w /sobota i niedziela-sobotę i niedzielę-soboty i nie­ dziele/. Czekam na te spotkania przez /całego tygodnia - cały tydzień - całym tygo­ dniem/. Ona interesuje się/film i m alarstw o- filmem i malarstwem -film u i malar­ stwa/. W soboty chodzimy / d o - n a - w - o d / kina lub teatru i rozmawiamy o /cieka­ wych filmach i przedstawieniach - ciekawe filmy i przedstawienia - ciekawymi filmami i przedstawieniami/. Katarzyna kupiła dwa/dzień temu - dni temu - dni/ małego pieska. Jak wiesz, uwiel­ biam /pies - psy - psami/ i lubię się bawić z /psy - psami - psów/: Pytasz, czy /czuć się -c z u je się-czu ję-się/ tutaj dobrze. Oczywis'cie. Czuję się /wspaniale - wspaniały - wspaniała/. Chciałbym zostać tutaj /długo-dłużej - dłuższy/. Pozdrawiam /Ci - Tobie - Cię/ serdecznie i czekam na /twoje - twój - twojego/ list.

54

Część I

Zadanie II Proszę przeczytać uważnie tekst t zaznaczyć: znakiem (+) zdanie prawdziwe; znakiem (~) zdanie nieprawdziwe; znakiem (0) brak informacji w tekście. Pierwsze zdanie jest przykładem. TEKST Mam na imię Jola, Jestem uczennica szkoły podstawowej. Jestem raczej wysoka t mam duże, błękitne oczy i diugie warkocze, Moja mama jest lekarzem, a mój ojciec architektem. Moja siostra Anita, która w przyszłym miesiącu skończy dwanaście lat, jest o trzy lata starsza ode mnie. Ona bardzo lubi zwie­ rzęta. Ja lubię bardzo psy, ale nie przepadam za kotami. Mieszkamy w Krakowie razem z moim dziad­ kiem i moją babcią.

PRAWDA

NIEPRAWDA

BRAK INFORMACJI

ł . Jola mieszka w Polsce. + 2. Jola chodzi jeszcze do szkoły. ■! 3. Jola ma długie włosy. -f 4. Mama Joli pracuje w szpitalu. 5. Jola ma niebieskie oczy. J6. Jola ma brata. 7. Jola ma dwanaście łat, ’ 8. Jola ma psa. 7° 9. ’Anita lubi koty. ~~ 10. Jola mieszka z rodzicami. ■ Zadanie III Proszę przeczytać dialog i podkreślić odpowiedzi zgodne z zawartością dialogu. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. DIALOG

Ewa: Piotrek: Ewa: Piotrek: Ewa: Piotrek: Ewa: Piotrek:

Dzień dobry, Piotrku! A!, Ewa! Nie widziałem cię już od ponad pół roku. Co u ciebie słychać? W zeszłym miesiącu wyszłam za mąż za Jarka. Jesteśmy bardzo szczęśliwi! Gratuluję! W czasie studiów Jarek był moim najlepszym kolegą. Cieszę się bardzo, że ożenił się z tak wspaniałą dziewczyną. Pozdrów go ode mnie! Dziękuję. A może znalazłbyś chwilę czasu i odwiedzi! nas jutro albo poju­ trze? Dziękuję za zaproszenie, ale w piątek wyjeżdżam na dwa miesiące do Lon­ dynu i mam wiele spraw do załatwienia przed wyjazdem. W takim razie musisz odezwać się, jak tylko wrócisz do Krakowa. Oczywiście. Raz jeszcze gratuluję i do zobaczenia po moim powrocie!

Test 5 - Test diagnostyczny

55

WZÓR: Piotrek nie widział Ewy: a) od zeszłego miesiąca. b) więcej niż rok c) mniej niż rok d) nigdy przedtem '

1. Ewa jest: a) koleżanką Jarka b) sąsiadką Jarka c) żoną Jarka d) siostrą Jarka 2. Piotrek: a) zna Jarka dobrze b) nigdy Jarka nie widział c) zna Jarka, ale go nie lubi d) nie zna Jarka, ale wiele o nim słyszał 3. Piotrek: a) odwiedzi Jarka i Ewę w piątek b) odwiedzi Jarka i Ewę jutro c) odwiedzi Jarka i Ewę w Londynie d) odwiedzi Jarka i Ewę po powrocie z Londynu Zadanie IV Proszę podkreślić właściwy rzeczownik, który najlepiej uzupełnia tekst, Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. WZÓR:

Nie mam już nic do jedzenia, a więc muszę iść na zakupy do sklepu /spożywczego - tekstyl­ nego - obuwniczego - papierniczego/

Muszę kupić /kromkę - bochenek/ chieba, /kilo, litr - łyżkę - kostkę/ mleka, /butelkę słoik - puszkę - kostkę/ masła i kawałek /cukru - żółtego sera-jajka-śm ietany/. Po­ tem muszę kupić w kiosku /wodę - szampon - krem - butelkę/ do mycia włosów, /myd­ ło - pastę - krem/ do zębów i /świeży ™bieżący/ program telewizji. Po drodze wstąpię do baru mlecznego i zjem d w a /ja jk a -z ra z y -k o tle ty / sadzone. Potem wypiję czarną /kawę - herbatę/ z śmietanką i kupię na targu /zespół - bukiet - odrobinę/ kwiatów i ja­ kieś warzywa, na przykład /seler - jabłka - orzechy/. Zadanie V

a) Proszę połączyć właściwe wyrażenie z konkretną sytuacją. Wyrażeń jest więcej niż sytuacji. WZÓR:

Przechodzisz z roztargnionym kolegą przz bardzo ruchliwą ulicę. a) Żegnaj, do jutra! b) Uważaj! c) Do zobaczenia.

56

Część I

1. Spotykasz dobrego znajomego w sklepie.

a) Smacznego! b) Proszę wejść! c) Na zdrowie! d) Wolę jabłka. e) Moje gratulacje! 0 Do widzenia. . g) Uważaj! h) Sto lat! i) Jest mi zimno. j) Co słychać? k) Powodzenia! l) Przepraszam! ł) Wszystkiego najlepszego!

2. Siadasz z przyjaciółmi do stołu. 3. Ktoś kichnął. 4. Kolega zdał trudny egzamin. 5. Ktoś puka do drzwi. 6. Kolega idzie na egzamin. 7. Potrąciłeś kogoś, wychodząc z autobusu.

b) Proszę podkreślić właściwą odpowiedź do załączonych dialogów. WZÓR:

A: Przepraszam! Jak dojść do Rynku? B: Proszę iść prosto i potem skręcić w prawo, a) w kinie

b) na ulicy

c) w sklepie

d) w kawiarni

1. A: Dzień dobry! Co dla pani? B: Proszę kawę i lody czekoladowe. a)

w muzeum

b) w bibliotece

l c) w kawiarni

d) w tramwaju

2. A: Tak, słucham. B: Proszę pokazać mi ten czerwony sweter. Be kosztuje? A: Dwieście złotych. a)

w teatrze

b) w kawiarni

c) w tramwaju

d) w sklepie

3. A: Dzień dobry. Proszę jeden bilet w loży. B: Bardzo mi przykro. Mamy tylko ostatnie miejsca w ostatnimTzędzie. A: W takim razie dziękuję. a)

w teatrze

b) w kinie

c) w kiosku

d) na zabawie tanecznej

d) na lotnisku

d) w porcie

4. A: Czy można wysłać polecony? B: Oczywiście. Lotniczą? C: Nie. Zwykły, a)

w urzędzie

b) na poczcie

5. A: Czy ma pani drugi tom encyklopedii? B: Mamy wszystkie tomy. A: Czy mogę wypożyczyć ten tom? B: Z encyklopedii można korzystać tylko a)

w księgarni

b) w bibliotece

na miejscu.

c) w urzędzie

d) w wydawnictwie

Test 5 - Test diagnostyczny

57

Zadanie VI Proszę wpisać brakujące litery. Liczba kropek odpowiada liczbie brakujących liter. WZÓR: Jac? k jest...

Jacek jest sympatyk . nym, ml. odym Amerykaninem. On m ie.. . ka w Krakowie i s tu d ije ar';*, itekturę w Politcch . tce. Jacek co . . . ennic rano, oko . o go .. iny s i . dmej je . . ie autob . sem n . mer 19 na zaję . . a. W ba . . e sLdenckim je . niadanie t potem szy . ko biegnie na za . ęcia. Wraca do domu pó . nym popo . udniem. Zm . czony, siada na ł . żku i naty .. miast zas . pi a. Zadanie VII Proszę napisać co najmniej 10 zdań na jeden z podanych tematów. 1. Moja rodzina. 2. Moje hobby. 3. Moje podróże.

T

E

S

T

^

TEST DIAGNOSTYCZNY Zadanie I Zadanie 2 Zadanie 3 - 4 , 7, 11-16 Zadanie 5, 8-9 Zadanie 6 Zadanie 10

- ortografia - komunikacja ~ gramatyka - słownictwo ~ rozumienie - redakcja tekstów

Zadanie 1 Proszę wpisać brakujące litery. M—j brat jest znanym piosenka----- em, Cz—to wyst—puje na estrada------ ca—ego ś—iata. By i j— ż z koncertami w —ongolii, na Wyspa------Karai—skich i w Zai------- e. Śpiewa za— sze sm—tne piosenki o mi—ości i tym ujm—je sobie m—ode dziewczyny, kt— re szalej— za nim. W ze------iym roku poje-----ał do — tanów Zjedno------- onycb i odniósł tam olb--- ymi sukces. Wyst—pował nawet p------ed prez—dentem —meryki, kt—ry pograt— lował mu kariery i wspania—ego g—osu.

i

Zadanie 2 Proszę połączyć sytuacje z tabeli A z właściwymi odpowiedziami (pytaniami) w tabeli B. Pierwsza sytuacja jest przykładem. A. I. Dzwoni telefon:

B, a. Proszę. Kto mówi?

2. Jest zimno w pokoju:

b. Pomyłka. c. Proszę wejść! d. Jest mi smutno! e. Smacznego! f. Sto lat! g. Na zdrowie! h. Proszę zamknąć okno! i. Słucham! Co się dzieje? j. Bardzo zimno. k. Złamania karku! l. Powodzenia!

3. Ktoś cię wola: 4. Kolega wyjeżdża na zawsze: 5. Twoja babcia obchodzi urodziny: 6. Idziesz na egzamin:

Test 6 - Test diagnostyczny

59

Zadanie 3 Proszę użyć odpowiednich form czasowników w czasie przeszłym. WZÓR: Wczoraj rano (ja) . . . . . . kakao, (pić)

1. W 1980 roku moi znajom i...................w centrum miasta, (mieszkać) 2. Wczoraj Barbara i Krystyna...................świetną pizzę w restauracji, (jeść) 3. Kiedy moja c ó rk a ...'..... ........(mieć) dziesięć lat, bardzo................... czekoladę. (lubić) 4. Chłopcy, gdzie...................(być) wczoraj? Zadanie 4 Proszę użyć odpowiednich form czasowników w czasie teraźniejszym. WZÓR: Moja mama n ie

dobrze gotować (umieć).

1. (Ja)................... dobrze historię Polski, (znać) 2. O n i.... ..............(umieć) już grać w tenisa. 3. My ...................(chcieć) już iść spać, 4. Czy państw o...................(rozumieć), co on mówi? 5. Nie wiem, czy (ja ).......... ........(potrafić) ci to wytłumaczyć. 6. O na...... ............(móc) mi pożyczyć trochę pieniędzy. 7. Czy o n i...................(musieć) tak krzyczeć? 8. Czy t y ...................(woleć) piwo, czy wino? 9. (Ja) n ie ............. . (wiedzieć), gdzie ty mieszkasz. r Zadanie 5 Proszę nazwać 30 przedmiotów znajdujących się w pokoju (rys. na s. 60). WZÓR: Nr 1

lampa

num er przedm iotu

nazw a przedm iotu

N r......... N r......... N r......... N r ......... N r......... N r ......... N r ......... N r ......... N r......... N r .........

............................. ........................ . ............................. ............................. .............................. ............................. .............................. ............................. ............................. .............................

60

Część I

o Zadanie 6 Proszę przeczytać poniższy dialog i wybrać właściwy odpowiedź. DIALOG:

Jola: Profesor: Jola: Profesor: Jola: Profesor: Jola: Profesor. Jola: Profesor. Jota:

Dzień dobry Panie Profesorze! A, pani Jola! .Ostatnio widziałem panią dwa miesiące temu. Czy wszystko w porządku? Wyszłam wreszcie ze szpitala! Czuję się nieco lepiej, ale nie mogę chodzie na zajęcia. Nic nie szkodzi. Egzaminy zda pani później. Najważniejsze jest zdrowie. Muszę za tydzień wyjechać do sanatorium. Taka jest decyzja lekarzy. Proszę wysiać kartkę stamtąd i poinformować nas, kiedy pani wróci. Mój mąż będzie w kontakcie z instytutem. Pani mąż nie wyjeżdża na wakacje? Ktoś musi zostać w domu. Jak tylko wrócę stamtąd, umówię się z panem Profesorem na egzaminy. Proszę zadzwonić do sekretariatu. Jestem prawie cały czas na miejscu. Ży­ czę szybkiego powrotu do zdrowia. Dziękuję za życzenia. Mam nadzieję, że spotkamy się na egzaminach za dwa tygodnie.

Test 6 - Test diagnostyczny

61

WZÓR: Jola jest: a) koleżanką profesora b) jego sekretarką c) jego studentką.

1.

Profesor zobaczył Jolę po raz pierwszy: a) od dwóch miesięcy ' b) przed dwa miesiące c) za dwa miesiące

2.

Jola zdała już: a) wszystkie egzaminy b) nie zdawała jeszcze egzaminów c) zda wszystkie egzaminy

3.

Profesor: a) jest zadowolony z tego, że Jola nie chodzi na zajęcia b) żałuje, że Jola nie może chodzić na zajęcia c) jest rozczarowany z tego powodu d) rozumie jej sytuację

4.

Jola wyśle kartkę z(e): a) szpitala b) sanatorium c) domu

5.

Jola pojedzie do sanatorium: a) z mężem b) sama c) z profesorem

6.

Kiedy Jola będzie w sanatorium jej mąż: a) odwiedzi ją w sanatorium b) zostanie w domu c) odwiedzi sekretarkę w jej instytucie

7.

Profesor: a) wyjeżdża za dwa tygodnie na wakacje b) będzie w instytucie c) będzie cały czas zajęty

Zadanie 7 Proszę napisać w odpowiedniej formie wyrazy w nawiasach. WZÓR: Już od ponad ..... (25) lat przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krako­ wie istnieje specjalistyczna jednostka, zajmująca się . . . . / * ? . ( ? (nauczanie) cudzo­ ziemców języka (polski).

W pierwszych .....................(lata) działalności był to jedynie skromny lektorat języ­ ka polskiego, umożliwiający doskonalenie.,.........................„(język) przez studentów obcokrajowców. Z czasem, w obec........... .............................. (duże zainteresowanie) za-

Część I

62

jęciami, powołano do życia odrębny (w ramach Uniwersytetu) Instytut Polonijny, Insty­ tut dysponuje specjalnie do teg o ................ (cel) wykształconą kadrą.............................. (pedagogiczna). Znaleźli się wśród ..............(oni) nie tylko wybitni poloniści, ale rów­ nież specjaliści w dziedzinie........................(historia),...............................(socjologia), ............. .............. (teatr), filmu, a od niedawna............................ (ekonomia) i biznesu. Zadanie 8 Proszę podać antonimy następujących słów: WZÓR: kochać - nienawidzić

1. wygrać 2. smucić się 3. mówić 4. wyjeżdżać 5. schodzić

-

................................... ...................................... ............................... ....... ............................. ......... ......................................

Zadanie 9 Proszę podkreślić znaczenie poszczególnych zwrotów i wyrażeń: WZÓR: utkwić w głowie a) zapamiętać b) zrozumieć c) zranić

1. liczyć się a) mieć pieniądze b) być cenionym c) być nikim 2. wszystko mnie obchodzi a) chodzę wszędzie b) oglądam wszystko c) interesuję się wszystkim 3. Nie wywołuj wilka z lasu! a) nie hałasuj w lesie b) nie przeszkadzaj zwierzętom c) nie kuś złego 4. mieć kogoś (coś) w nosie a) mieć katar b) lekceważyć coś / kogoś c) być dumnym

Test 6 -T est diagnostyczny Zadanie 10 Proszę wybrać jedną osobę lub jedną parę i opisać ją w dziesięciu zdaniach.

Zadanie 11 Proszę podkreślić właściwą formę czasownika. WZÓR: Wczoraj pisałam aż trzy listy i wysiałam je natychmiast. Wczoraj napisałam trzy listy i wysłałam je natychmiast. Wczoraj napisałabym trzy iisty i wysłałam je natychmiast. 1.

a) Nigdy nie lubiłam iść do dentysty. b) Nigdy nie lubiłam chodzić do dentysty. c) Nigdy nie lubiłam pójść do dentysty. i

a) Jutro będę powiedzieć jemu, co o nim myślę. b) Jutro mówię jemu, co o nim myślę. c) Jutro powiem mu, co o nim myślę. 3. a) Przestałem odpowiadać na pytania. b) Przestałem odpowiedzieć na pytania. c) Przestałem przepowiadać na pytania. 4. a) Nie zrób tego! b) Nie rób tego! c) Nie robić tego! 5. a) Zawsze w piątki zrobiłam zakupy. b) Zawsze w piątki zrobię zakupy. c) Zawsze w piątki robiłam zakupy.

63

64

Część I

6. a) Godzinę temu Marek zjadł na obiad całego indyka. b) Godzinę temu Marek je na obiad całego indyka. c) Godzinę temu Marek będzie jadł na obiad całego indyka. Zadanie 12 * Proszę wybrać i podkreślić właściwą formę przymiotnika w stopniu wyższym. WZÓR: To piwo jest zimne niż ten sok pomarańczowy. To piwo jest zimniejsze niż ten sok pomarańczowy. To piwo jest najzimniejsze niż ten sok pomarańczowy.

1. a) Wczoraj wybrałem krótka droga do domu niż dzisiaj. b) Wczoraj wybrałem krótszą drogę do domu niż dzisiaj. c) Wczoraj wybrałem krótki drogę do domu niż dzisiaj. 2, a) Samochód jest szybszy od roweru. b) Samochód jest tak szybki jak rower. ' c) Samochód jest najbardziej szybszy niż rower. 3. a) Zupa w restauracji jest gorzej niż w domu. b) Zupa w restauracji jest gorsza niż w domu. c) Zupa w restauracji jest gorszy niż w domu. 4. a) Mój pokój jest duży niż Łwój pokój. b) Mój pokój jest większy niż twój pokój. c) Mój pokój jest wielki niż twój pokój. Zadanie 13 Proszę wybrać właściwą formę strony biernej. WZÓR: On wczoraj wysłał łist do Ameryki. a) U st był wysiany do Ameryki przez niego. b) List został wysłany do Ameryki przez niego. c) List jest wysłany do Ameryki przez niego.

1. Ktoś wybił szybę w gabinecie dyrektora. a) Szyba została wybita w gabinecie przez dyrektora. b) Szyba jest wybita przez kogoś w gabinecie dyrektora. c) Szyba została wybita przez kogoś w gabinecie dyrektora. 2. W piątek zaprowadziłem dziecko do przedszkola. a) W piątek dziecko będzie zaprowadzone do przedszkola. b) W piątek dziecko jest zaprowadzone do przedszkola. c) W piątek dziecko zostało zaprowadzone do przedszkola przez mnie.

Test 6 -T est diagnostyczny 3. Nadaia paczkę na poczcie, a) Paczka była nadana. . b) Paczka zostanie nadana, c) Paczka została nadana przez nią," 4. Samochód przejechał psa Karoiiny. a) Korołina została przejechana przez psa. b) Pies Karoliny został przejechany przez samochód. c) Pies będzie przejechany przez samochód. Zadanie 14 Proszę podkreślić właściwą formę trybu rozkazującego. WZÓR:

U (ty); pisać/napisać a) Pisz często do domu! b) Napisz często do domu! c) Niech napisze często do domu!

1. (on); być ■ a) Bądź o czwartej! b) Niech on będzie o czwartej! c) Bądźcie o czwartej! 2. (my); wstawać/wstać a) Wstańmy wcześnie! b) Wstaniemy wcześnie! c) Niech wstaną wcześnie! 3. (ty); przynoś ić/przynieść a) Niech przynosi za chwilę pieniądze! b) Przynoś pieniądze za chwilę! c) Przynieś za chwilę pieniądze! 4. (wy); pić/wypić a) Wypijacie toast! •b) Pijecie toast! c) Wypijcie toast! 5. (my); kupować/kupić a) Kupmy bilety! b) Kupimy bilety! c) Kupujmy bilety! Zadanie 15 Proszę podkreślić właściwą formę imiesłowu.

65

Część I

66 WZÓR:

1. idzie i skacze po górach. Idzie, skacząc po górach. 2. Przeczytałem i zrozumiałem. Przeczekawszy, zrozumiałem. 3, Lubię kobiety, które się Śmieja. Lubię śmiejące się kobiety.

1. Idzie i krzyczy. a) Idzie krzyczący. b) Idzie, krzycząc. 2. Kiedy pracuję, nie mogę oglądać telewizji. a) Pracując, nie mogę oglądać telewizji. b) Obejrzawszy telewizję nie mogę pracować. 3. Jadę latem do domu, który stoi nad morzem. a) Jadę latem do domu, stojącym nad morzem. b) Jadę latem do domu, stojąc nad morzem. 4. Mam kilku znajomych, którzy interesują się sztuką. a) Mam kilku znajomych, znając się na sztuce. b) Mam kilku znajomych interesujących się sztuką. c) Znając się na sztuce, mam kilku znajomych. 5. Codziennie słyszeli dzieci, które płakały. a) Codziennie słyszeli dzieci i płakali. b) Codziennie słyszeli płaczące dzieci. c) Płacząc, słyszeli dzieci. Zadanie 16 Proszę podkreślić odpowiednie formy liczebników i rzeczowników. WZÓR: Przy stole siedzi (3, osoba) a) Przy stole siedzi trzecia osób. b) Przy stole siedzi trzy osoby. c) Przy stole siedzi troje'osób.

1. W tym pokoju jest (3, stół; ł , krzesło; 6, szafa) a) W tym pokoju są trzy stoły, jedno krzesło i sześć szaf. b) W tym pokoju jest trzy stół, jeden krzesło i sześć szafów. c) W tym pokoju jest trzeciego stołu, jednego krzesła i sześć szaf. 2. W klinice pracuje (2, lekarz) a) W klinice pracuje dwóch lekarzy. b) W klinice pracują dwoje lekarze. c) W klinice pracuje dwa lekarze. 3. Moja siostra ma (4, syn) a) Moja siostra ma czterech synów. b) Moja siostra ma cztery synowie. c) Moja siostra ma czwartego syn.

TEST 7 TEST WZORCOWY PPT

PPT (POLISH PROFIC1ENCY TEST)

EXAMINEE HANDBOOK Preliminary Edition Fali, 1992 This handbook is for your use in preparing for the Polish ProFiciency Test (PPT). It contains a description of the test, instructions for registering for the test, procedures to follow on the day of the test, information about your scores, and sample test questions. Please familiartze yourself with the Information in this handbook before taking the test and retain it for use interpreting your test score.

Copyright © 1992 by Center for Applied Linguistics, Washington, DC. Aii riglits reserved.

68

C zęść

I

APPENDIX Practice Questions for the Polish Proflciency Test (PPT)

Directions: In this Appendix, you will find the aclual test directions followed by practice items for each of the types of questions found in the PPT. Carefully work through these items as if you were taking the aclual test. Ans wers to these items appear at the end of this section.

Remember: Your score on the test will be based only on questions you answer correctiy, so U will be to your advantage to answer every question, even though you may not be surę that your answer is correct. There is no penalty for guessing.

m m Test 7 - Practice Questions for the PPT

69

Listening Comprehension Section

« gIpf tólfąft# tlKSliSi

NOTĘ: Ali spoken materiał for this section is contained on a lape recording which will be played to you at the limę of testing. For the practice ąuestions bełow, the materiał printed in italics reprcsents spoken passages that will not appear in prinL Inside the smali brackets, [V/] indicates a woman’s voice, [M] a man’s voice, and [A] the English announcer’$ voice.

§t®

m m i

liii ftp ip p ®

t t i

Part One Pirections: For each ąucstion in this part, you will hear a short spoken statement or question in Połish, fołłowed by a spoken ąuestion about it in English. From the four choices, iabeled A through D, printed in your test booklet, choose the one that correctły answers the question and mark the corresponding space on your answer sheet. Listen to the fołlowing example: [W] Mamusiu, Tatusiu, wychodzę do kina z koleżankami. [A] With whom is the speaker going to the inovies?

MM

(A) Parents (B) Friends (C) Brothers (D) Sisters

Igi®!

Of the four choices, B, “Friends’', is the correct answer to the question, “With whom is the speaker going to the movies?" ff this were one of the test questions, you woułd mark the space łabełed B on your answer sheet.

ig§ft

For each question in this part and throughout the test, mark oniy one of the four spaces A, B, C or D.

■Ml

MMI I *

I.

[W] Prosimy do stołu. (A) Where would this statement most likely be heard?

1.

lais rti& p i; ■■

(A) In a home (B) At a ticket counter (C) In a fu mi turę storę (D) In a cłassroom

2. [Mj Mamy szalenie dużo wypadków. Ludzie jeżdżą nieuważnie. Wię­ kszość z tych wypadków, które załatwiamy, nie powinna mieć zupełnie miejsca. 2, [A] WHat is the most likely profession ofthis speaker? (A) Scientist (B) Journalist (C) Police officer (D) Teacher

70

Część I

Part Two Directions: For each qucstion in this part, you will hear a short conversation in Poiish between two speakers. The conversation will immediately be followed by a spoken question about it jn English, From the fourchoices printed in your test booklet, choose the one that correctly answers the question and mark the corresponding spaceon your answer sheet, Listen to the foilowimg example: [W] Pizcpraszam bardzo, ile kosztuje ta szynka ? [U] 20 złotych kilo, [F] Poproszę pół kilo. [A] What does the woman want to know about the item? (A) lis price (B) Its size (C) Its weight (D) Its quality The correct answer to this sample item is A, „Its price”.

3. [W] Tu są takie warunki, ze w żadnym nonnałnym cywilizowanym kraju takie targowisko by nie istniało. Czy to można zmienić, pana zdaniem ? [M] Tak, można zmienić, przy odrobi­ nie dobrej woli właścicieli targo­ wiska, jak t władz dzielnicy. (A) According to the man, who needs to cooperate to solve the problems ofthe market? 3. (A) The police and the owners of the market (B) The police and the inhabitants of the district (C) The owners of the market and the iocal authorities (D ) The inhabitants and the local aut­ horities

4. [Ml Jak tam twoja Marysia uczy się iv szkole w tym roku? [W] No wiesz, w tym roku poszła już do nowego liceum, ale okazało się, że poziom z matematyki jest o wiele niższy niż myśleliśmy. Wybraliśmy to liceum bo było blisko, ale w przyszłym roku zde­ cydujemy sięjq przenieść do lice­ um z rozszerzonym programem matematycznym, (A) According to the woman, on which basis did she initially choose the school fo r her daughter? 4. (A) Its location (B) Its program (C) Its teaehcrs (D) Its reputation

Test 7 - Practice Questions for the PPT

71

Part Three Directions: In ihis part, you will liśten to a variety of spoken passages in Polish, induding radio broadcasts, announcements, and otber types of materiał, After each passage, you will hear a spoken quesiion about it in Engiish. From the four choices printed in your test booklet, choose the one that correctly answers the question and mark the corresponding space on your answer sheet. Thęre is no exampie question for this part.

5, [W] A u' naszym programie ju ż za chwilę nowy film angielski [AJ When would this television announcement most likely be heard? 5. (A) Before a news program (B) During a sports event (C) Before a feature movie (D) After a documentary

6. [W] Do historii przechodzi istniejąca od ponad czterdziestu lat Łódzka Orkiestra Polskiego Radia / Tele­ wizji, Pozostawia po sobie tysią­ ce nagrań magnetofonowych i płytowych. Orkiestrę wyparły z anteny nagrania zagranicznej konkurencji. [A] What is the main topie o f this news item? (A) The closing of a radio station (B) The anniversary of a record com­ pany (C) The disbanding of an orchestra (D) The reissuing of old tapes and records

Część I

72

Reading Comprehension Section Total Testing Time: 50 minutes

Directions: This section consists of printed Polish texts ranging in iength from a few words to short paragraphs. Foilowing each is a question in Engiish. On the basis of the informatton given in the Polish text, choose the correct answer, (A), (B), (C), or (D) to each question. Hien mark the corresponding letter on your answer sheet next to the number of the question, There is no example ąuestion for this part. Begin work as soon as you have understood these directions. You will have 50 minutes to complete this section.

Premier na Dalekim Wschodzie

7. The article foilowing this newspaper headline most probably discusses (A) an election (B) an official vlsit (C) a meeting with advisors (D) a political faux pas

Polska liczy obecnie ponad 32 milio­ ny mieszkańców i pod względem li­ czebności zajmuje siódme miejsce w Europie t dziewiętnaste w świecie. 8. According to this passage (wriuen in 1970), which position in the world does Poland occupy in terms of population? (A) Sixth (B) Seventh (C) Twelfth (D) Nineteenth

Pierwszym 50 Czytelnikom, którzy już w naj­ bliższy piątek, 6 września, w godz. 15-16, od­ wiedzą naszą redakcję, fundujemy-z okazji jubileuszu 45-lccta „Expressu Wieczornego” bilety na sobotnio-niedzielne dyskoteki w stu­ denckim klubie „STODOŁA” przy ul. Batorego

9. According to this contest announcement, what must readers do to win the prize? (A) Participate in a dance (B) Write an essay (C) Visit an office (D) Purchase special tickets

Całkowicie lub częściowo niewyko­ rzystane bilety powinny być przed­ stawione w celu uzyskania zwrotu opłaty w okresie 30 dni od daty wy­ gaśnięcia ich ważności. Zwrotu za bilet dokonuje to biuro, w którym zo­ stał on wystawiony i opłacony. 10. What procedurę does this informatton found on an airline ticket explain? (A) How to exchange the ticket (B) How to reconfirm reservations (C) How to get a refund (D) How to label iuggage

Test 7 - Structure SecLion

73

Structure Section Totai Testing Time: 30 minutes

General Directions: The Structure section is composetl of two parts. The total testing time for the section is 30 tfiinutes. Go directly to Part Two afler you finish Part One. Part One Directions: In this part there are five Polish passagcs, each wilh five missing porlions. Hic missing portions are indicated by an underlined iłem number. Beneath each passage are five items labeled with item numbers corresponding to those in the passage. For each item, choose one of the four options, (A), (B), (C), or (D), which completes the missing portion of the passage in a meaningful and grammatically cor­ rect way. Then mark the corresponding Jetter on your answer sheet next to the numb­ er of the missing portion. Study the foilowmg example: 29 bm. przypada 50 rocznica śmierci Ignacego Paderewskiego. Tego wfaśnie dnia Teatr Wielki Exl z premierą jedynej jego opery, „Manru”. Libretto Alfreda Nossiga oparte jest na Ex2 popularnej powieści Józefa Ignacego Krasze­ wskiego „Chata za wsią”. Jest to ostatnia premiera Teatru Wielkiego w tym sezonie, a już w lipcu i sierpniu - przerwa urlopowa. Ex I . (A) występować (B) występują (C) występuję (D) występuje

Ex 2. (A) motywy (B) motywach (C) motywami (D) motywów

For Ex I, the correct answer is (D) and for Ex 2, the correct answer is (B). These are the only choices that complete the missing portions of the passage in a meaningful and grammatically correct way. Begin work on this part as soon as you have understood the directions.

Część I

74

W ciągu Ii lat żołnierze zawodowi i rezerwiści zobowiązani sa 12 ponownej przysięgi wojskowej, która będzie się kończyła 13 „Tak mi dopo­ móż Bóg”. Żołnierz składający przysięgę może 14 od wypowiedzenia ostat­ niego zdania roty - zadecydował 15 czwartkowego posiedzenia Parlament. 11. (A) pięć (B) piątka (C) pięciu (D) piątką

13. (A) słów (B) słowem (C) słowach (D) słowami

12. (A) złożeniem (B) aby złożyć (C) złożony (D) do złożenia

14. (A) przestąpić (B) odstąpić (C) przystąpić (D) wstąpić

15. (A) na czas (B) do (C) podczas (D) od

Part Ty/o Directions: In this part, there are three Połish passages, each with five mimbered lines. In each numbered linę, there are four underłined words. These are marked (A), (B), CC), and (D). Find the ONE underłined word that must be changed in order for the linę to be grammatically correct. Then find the number of the linę on your answer sheet and mark the letter that corresponds to your answer. Siudy the foilowing example: Od pierwszego lipca importerzy piwa i wina muszą mieć specjalne Ex 3. pozwolenia na przywóz. Pozwolenie taki mogą dostać tylko osoby, (A), (B) (C) (D) Ex 4. które mą licencję ministra rynku wewnętrznego na obrót (A) (B) (C) (D) hurtowy napojami alkoholowymi. Ograniczenie jest tymczasowe i obowiązuje do 31 grudnia bieżącego roku. In Ex 3, choice (B) shouid read „takie” in order to make the linę grammatically cor­ rect. Therefore you shouid mark answer (B) on your answer sheet. In Ex 4, choice (A) shouid read „mają” for the linę to be grammatically correct. You shouid mark answer (A) on your answer sheet. Begin this part of the test as soon as you have understood the directions.

Tesi 7 ~ SEructure Section

75

A czy z czasem pani obrazy zmieniają się? 16. Niewiele, dawniej były podobni, może jedynie trochę spokojniejsze, (A)

Proszę przekształcić zdania według wzoru. WZÓR: Tokio - największe miasto na świecie. Tokio jest jednym z największych miast na świecie.

!. Jabłko to najsmaczniejszy owoc. Jabłko je s t...................................................................... 2. Chopin to najsłynniejszy komozytor. Chopin je s t............................ ............................. .......... 3. Wenecja to najpiękniejsze miasto. Wenecja je s t.... .............................................................. 4. Mrówka to najpracowitszy owad. Mrówka je s t................................................. *............... 5. Wawe! to najcenniejszy zabytek kultury polskiej. Wawel je st................................................................. . 6. Język chiński to najtrudniejszy język. Język chiński jest.......................................................... 7. Chiny to największe państwo. * Chiny są...........i............ .............................. ................. 8. Luty to najkrótszy miesiąc w roku. Luty je s t...................................................................... . 9. Śmierć rodziców to najtragiczniejszy moment życia. Śmierć rodziców je s t.................................................... 10. Rozstanie to najgorszy moment w życiu. Rozstanie je s t............................................................. ... Ćwiczenie 46 . Proszę przekształcić zdania według wzoru: WZÓR:

Katowice s:j najpiękniejszym miastem w Polsce. To chyba przesada. Katowice są najbtzydszym miastem w Polsce.1

1. Język polski jest najłatwiejszym językiem na świecie. To chyba przesada.......................................................................... 2. Berno jest największą stolicą świata. To chyba przesada............ ............................................................... 3. Japonia jest najbiedniejszym krajem w Azji. To chyba przesada..................................................... ..................... 4. Język duński jest najbardziej melodyjnym językiem na świecie. To chyba przesada................... ....................................................... 5. Ronald Reagan był najlepszym amerykańskim aktorem. To chyba przesada................ ............................. ............................ 6. Zima w Afryce jest najdłuższą porą roku. To chyba przesada................. ......................... ................................

Stopniowanie przymiotników

159

7. Język rosyjski jest najmniej melodyjnym językiem na św iecie. To chyba przesada.................................................................... .............. 8. Twój brat jest najgorszym uczniem w szkole. To chyba przesada. ..■................. ........... ........ .......................................... 9. Węgry są najbardziej górzystym krajem w Europie. To chyba przesada.................. .............. ..................................... ........... 10. Wojna w Zatoce Perskiej była najdłuższą wojną w historii ludzkości. To chyba przesada............................. ....................................................... Ćwiczenie 4 7 , Proszę użyć wyższego tub najwyższego stopnia przymiotnika. "WZÓR: .Kto jest starszy, Adam czy ty? (stary)

J. Czy Wista je s t............... od Odry? (szeroka) 2. Czy Krystyna m a ................... wtosy od Kasi? (długie) 3. Czy Kraków j e s t ................... od Warszawy? (ładny) 4. Kto je s t................... . on czy jego brat? (miody) 5. Co je s t................... : lody, galaretka czy tort? (dobre) 6. Czy Janek je s t................... od twojego brata? (wysoki) 7. Czy ten film j e s t ....................ze wszystkich filmów? (zły) 8. Czy Helena j e s t ............... od Anny? (sympatyczna) 9. Ten sweter je s t ................... od tamtego? (ciepty) 10. Profesor Górski je s t ................ zc wszystkich profesorów? (mądry) 11. Czyja walizka je s t ....................: moja czy twoja? (lekka) 12. Kto je s t ...................: ja czy ty? (piękny) 13. Kto je s t................... ; on czy ona? (biedny) 14. Czy on je s t................... niż ja? (ważny) 15. Jak myślisz? Ta kolacja j e s t..... .............niż obiad? (smaczna) Ćwiczenie 48 Proszę użyć następujących form w zdaniach: tak (samo)/ + przymiotnik + ja k /, równie + przymiotnik + ja k / coraz + stopień wyższy / przymiotnik + spośród + dopełniacz. WZÓR:

(zdolny)

a) On jest tak zdolny jak ja. b) On jest równic zdolny jak ja. c) On jest coraz zdolniejszy. d) On jest najzdolniejszy spośród nas.

(wysoka) 1. Anna jest wysoka. Ola jest wysoka. a ) ........ ........................................ b ) ................................................. (bogaty) 2. W zeszłym roku on miat na koncie 2 miliony dolarów. W tym roku ma 4 miliony.

160

Część HI

c) On je s t ....................... ............................ (gorący) 3. W Burgundii latem temperatura dochodzi do 30 stopni, w Somalii do 35 stopni, w Czadzie do 44 stopni Celsjusza. d) Czad j e s t................... krajem ...........krajów afrykańskich. (popularna) 4. W restauracji X jest zawsze dużo klientów. W restauracji Y jest tyle samo klientów. a) Restauracja X j e s t....................... ............. ;............. restauracja Y. b) Restauracja Y j e s t.................................. ................ restauracja X. (stara / stary) 5. Ona ma 89 lat. On ma 90 lat. a) Ona j e s t ................ on. b) Ona j e s t................... on. (szybki) 6. Francuskie pociągi TGV jeżdżą z szybkością 220 km/godz. Japońskie pociągi szyb­ kich linii jeżdżą z szybkością 250 km/godz. d) Japońskie pociągi s ą ..................................... pociągów szybkich linii. (dobry) 7. Janek otrzymał 100 punktów z testu. Pozostali studenci otrzymali tylko 60 punktów, d) Janek j e s t ............. ................. ......studentów. (inteligentny) S. W 1991 roku Jan otrzymał z testu na inteligencję 130 punktów; w 1993 - 145 pun­ któw; w 1994 ~ 200 punktów. c) Jan je s t..... ............. ................................ (wielki) 9. Najpierw padał drobny kapuśniaczek. Potem lało jak z cebra, c) P adał................ deszcz. (smutny) 10. On jest smutny. Ja jestem smutny, a) On j e s t ................ja. Ćwiczenie 49 • Proszę uzupełnić tekst odpowiednimi przymiotnikami w stopniu równym, wyższym i najwyższym. Jeśli chcecie się dowiedzieć jaka j e s t................... (gruba) książka na świecie, ....... ......-r.... (szeroka) rzeka,....................(stary) żyjący człowiek - otwórzcie Księgę Re­ kordów Guinnessa. Książka ta je s t............... (pełna) bardzo dziwnych, ale ................... (interesujące) informacji. Czy wiecie na przykład, ż e ....................(długie), znane w świecie zwierzę miało 26,67 m etra,................... (drogi) pasek do zegarka kosztował 45 tysięcy dolarów,................. I. (krótki) alfabet na świecie miał tylko 11 liter, a .... ■............./(ciepłe) miejsce na ziemi to libijskie miasto Aziza? Jest tu wiele innych ..................; (ciekawe) informacji...

Zaimki

161

S ZAIMKI Świeżenie SO ) Proszę wpisać odpowiednie zaimki. WZÓR: Czekam n a ..... .?.'££......już od godziny (wy).

■■

1. Pożyczyłem................... dużo pieniędzy (oni). 2. : Lubisz................... ? (ona). f i l . 3. Nie lu b ię...................(ona). 4. Kocham ................ (ty). ' 5. Myślę tylko o .................... (on). 6. Nienawidzę................... (wy). 7. Przyjdę d o ................... (oni) wieczorem. 8. B e z ................... nie mogę żyć (on). 9. D zięki................... jestem kimś (ona). 10. Nigdy nie mogłem polegać n a ................... (ona). =?':> 11. Zapraszam y............................ bardzo serdecznie(ty). ■ F.M'^ 12. Zapraszamy rów nież................... (on). 13. Przed chwilą spotkałem ................... (oni). 14. Spotkałem ................... na drugim piętrze (ona). m 15. Kto p o ...................pójdzie? (oni) ;

Ćwiczenie 51 Proszę połączyć rzeczowniki z odpowiednimi zaimkami wskazującymi, zgodnie z ich rodzajem gramatycznym. WZÓR;

1. ■>. 3. 4. V-1 5. 6. 1 -c 78. 9. 10.

(te) stoły / (ta) tablica l (to) okno

( ( ........ ) sól ( ........ ) gospodyni ( ( ( ( ( .........) brat ( (

( { ..........) koń

......... ) drzewo ( ......... ) kobiety

:U*

( ( ( ( .........) maj ( ( ( ( ( .........) książki (

Część III

162 ^Ćwiczenie 52

j

Proszę przekształcić zdania z zaimkami wskazującymi ten, ta, to w liczbie pojedynczej i mnogiej według wzoru: WZÓR:

Ten student jest wysoki.

Tamten student też jest wysoki.

dom też jest ładny, kobieta też jest stara, książka też jest znakomita, okno jest też brudne, dziecko też jest grzeczne, dziewczyny też są młode, książki też są drogie, domy też są nowoczesne, okna też są czyste, aktorzy też są zdolni.

1. Ten dom jest ładny. 2. Ta kobieta jest stara. 3. Ta książka jest znakomita. 4. To okno jest brudne. 5. To dziecko jest grzeczne. 6. Te dziewczyny są młode. 7. Te książki są drogie. 8. Te domy są nowoczesne. 9. Te okna są czyste. 10. Ci aktorzy są zdolni. r Ćwiczenie 53

Proszę przekształcić zdania w liczbie pojedynczej na zdania w liczbie mnogiej, zwraca­ jąc uwagę na użycie w prawidłowej formie zaimka wskazującego, rzeczownika i przy­ miotnika. WZÓR:

Ten człowiek jest biedny.

I. pojedyncza

1. Ten pies jest zły. 2. Ta aktorka jest sympatyczna. 3. Ten koń jest silny. 4. Ten przyjaciel jest serdeczny. 5. Ten chłopiec jest inteligentny. 6. Ten starzec jest chory. 7. Ten dom jest stary. 8. Ta sałatka jest dobra. 9. Ten liść jest zielony. 10. To dziecko jest spokojne.

Ci ludzie są biedni, 1. mnoga

............. .............. ........................... ........................ ............................................. ................................... ................ .............................................................. ........................................................... .................... ............................................................................... ............................................................................... ............................................................................... ................................................................... ........... ............................................................................... .............. .................................................................

Ćwiczenie 54 Proszę użyć prawidłowej formy zaimka wskazującego to w zdaniach. WZÓR: Długo myślałem o tym, co mi wczoraj powiedziałaś.

1. Wczoraj zastanawiałem się n a d ..... ............. . gdzie spędzę wakacje. 2. Wczoraj rozmawialiśmy o ................... . co się wydarzyło w byłej Jugosławii. 3. Kup m i.................... co najbardziej lubię.

Zaimki

163

4. Uczę s ię ................... . co mnie najbardziej interesuje. 5. Zawsze wystrzegam s ię ................... . co prowadzi do złą. 6. Czytam wyłącznic................... , co jest najistotniejsze. 7. Książka, którą czytam, dotyczy................... o czym mówiliśmy wczoraj. 8. Nie czyń drugiemu .................. . co tobie niemiłe. 9. Tęsknię tylko z a .................... co było mi bliskie. 10. Zastanowiło m n ie............... . o czym mówiłeś mi wczoraj. Ćwiczenie 55 Proszę użyć prawidłowej formy zaimka dzierżawczego swój, swoja, swoje. WZÓR:

a) Zrobiłeś ćwiczenie? b) Masz mój samochód?

a) 1. To są twoje rzeczy? 2. To są twoje książki? 3. Posprzątałeś w pokoju? 4. Jeszcze tego nie zrozumiałeś? 5. Ona ma dzieci? 6. Przyjechał do niej dziadek?

Pokaż mi swoje ćwiczenie! Nie. Mam swój samochód.

7. Komu on dał dobrą opinię? 8. Czy to twój kalendarz? 9. Czy ona jest egoistką? 10. Pojechał do rodziców?

Zabierz.... .............. rzeczy. Proszę, pokaż m i ............. książki. Tak. Wszystko leży na ....................miejscu. Zrozumiesz to w ............... czasie. Tak. Ona bardzo kocha................... dzieci. Tak. Ona nie w idziała................ dziadka od dwóch lat. On dał bardzo dobrą opinię ............studentowi. Nie mam przy sobie................... kalendarza. Tak. Ona myśli tylko o ................... sprawach. Tak. Pojechał w ................... strony.

b) 1. Wziąłeś moje skarpetki? 2. Pijesz moją wódkę? 3. Macie moje rzeczy? 4. Jesz moją zupę? 5. Zajmujesz się jego dzieckiem?

Nie. Wziąłem .... Nie. P iję ..... ...... Nie. M am y........ Nie, J e m ............ Nie. Zajmuję się

........ skarpetki. . wódkę. ......rzeczy. ,. zupę. ......... . dzieckiem.

Ćwiczenie 56 Proszę użyć prawidłowej formy zaimka dzierżawczego swój, swoja, swoje, WZÓR: Szukają

1. Widzę tutaj ... 2. Interesuje się 3. Myślę o ....... 4. Sprzedał....... 5. Pom agał......

zeszytu,.....f ?!??£!... książki i

.... dziadka,.. ........ życiem, dziecku,...... . dom............. . rodzicom ,...

.........babcię i . .......... . pracą i . .... chorobie i ... posiadłość i .... ....... sąsiadce i

pióra.

... dziecko. ... przyszłością. . smutku, pole, .... kolegom.

Część II!

164 Ćwiczenie 57

Proszę użyć prawidłowych form zaimka zwrotnego się w zdaniach. WZÓR: Janek nie ma czasu dla siebie. 1. Był tak zmęczony, że nie poznał................... 2. Ona k upiła...................nowy samochód. 3. Nasz ojciec widzi tylko................... 4. Te dziewczyny widzą tylko.......... ........ 5. Egoiści kochają tylko................... 6. Egoiści interesują się tylko..... ............. 7. Egoiści myślą tylko o ................... 8. Moje dzieci nic nie piszą o ........ .......... 9. Zawsze chciałem b y ć ................... 10. Ona nic nie przypomina........... ....... Ćwiczenie 58 Proszę użyć zaimka zwrotnego się w 3 osobie liczby pojedynczej w zdaniach bezpodmłotowych. WZÓR: iść:

Do lasu idzie się prosto.

1. Podczas koncertu muzyki poważnej n ie ..... ............. (rozmawiać) głośno. 2. N ie ................... (mówić) głośno w kościele. 3. Podniosłem telefon i usłyszałem „ .......... ........(mówić) 4. N ie ................... (żegnać) lewą ręką. 5. Do tego miasta ................... (jechać) autostradą, 6. N ie ....... ...........(wkładać) ciepłych koszul, kiedy jest upał. 7 . ............ (rozumieć) to bez tłumaczenia - powiedział zdecydowanie. 8. N ie ...................(liczyć) minut, kiedy jest się zakochanym. 9. N ie ................... (robić) tego, co innym może sprawić przykrość. 10. Z now u................(nosić) mini-spódniczki. Ćwiczenie 59 Proszę użyć zaimka się w wyrażeniach syntaktycznych. WZÓR: Żołnierz bronił się z właściwym sobie męstwem.

ł . Był ciężko chory i nie dopuszczał d o ...................nikogo. 2. Wychodzę z .................... kiedy z nim rozmawiam. 3. Zemdlała nagłe, ale po chwili przyszła d o ................... 4. Po ostatniej nocy nie mogę przyjść d o ................... 5. Po zajęciach od razu wróciłem do ................... 6. Miał to d o ....... ............ żc powtarzał bez przerwy: „Proszę ciebie’*. 7. One były podobne d o .... ..............

:v ^ , . '

Zaimki 8, Jacek i Zosia przypadli................... do gustu. 9, Od dawna nie znosili.................... 10, Z w łaściw ą..... ............. odwagą powiedział: „Raz kozie śmierć!’ Ćwiczenie 60 "Proszę użyć odpowiednich form zaimka sam, sama, samo, sami, same w zdaniach. \YZÓ R :

Wszystko robi! bez niczyjej pomocy, Wszystko robi! sam.

1. Nie potrzebują żadnej osoby do pilnowania. ................... wszystkiego pilnują. 2. On widział, ałe inni nie widzieli. ..... ............. widząc, nie był widziany przez innych. 3. Na placu zebrali się młodzi ludzie: dziewczyny i chłopcy. Na placu zebrał s ię ...................kwiat młodzieży. 4. Nie potrzebowałem pomocy lekarza. Nie zażywałem lekarstw. Choroba przeszła................... ' 5. Stał tuż przy drzwiach. Stał przy ................... drzwiach. 6. Słońce świeciło bardzo mocno, bo było w zenicie. Słońce świeciło nam w ................... oczy. 7. Nikt inny nie zawinił. On sam zawinił. ................... sobie był winien, ; 8. Wszyscy jego znajomi i przyjaciele już umarli. . Z ostał...................na świecie. 9. Wydałem wszystkie pieniądze. i- Zostały mi w kieszeni................ . grosze. 10. Mój brat niczym nie wyróżniał się od innych, f; Był taki ................... . jak wszyscy jego koledzy. Ićwiczenie 61 J Proszę napisać podane w nawiasach zaimki'w odpowiedniej formie. i-; ;WZÓR:

Będę czekać na

.... przed teatrem (ty).

I j . Spotkałem................ wczoraj na rynku (oni). •'2. Pojedziemy z ...................na wycieczkę w góry. (one). ...3. Napisz d o .................. list (on). ••■4. Zaprosiliśmy................... do restauracji (ona). Podoba mi się ................... malarstwo (on). Studenci rozmawiali z ................... ponad godzinę (ona). Mam d la ................... nową propozycję (wy). Czy zaprosili................... na to przyjęcie (my)? Napisałam o ................... długi i interesujący artykuł (oni). W trudnych sytuacjach będę zawsze p rz y ................... (ty).

165

®ń; Część III

166 | Ćwiczenie 62 ;

Proszę użyć zaimków osobowych w 3 osobie liczby pojedynczej i 3 osobie liczby mnogiej. WZÓR: To jest

książka, (on)

1. To j e s l...... decyzja (oni). 2 ............matka jest Portugalką (on). 3 ............ojciec jest Hiszpanem (ona). 4 ........rodzice mieszkają w Portugalii (oni). 5. Nie zn am ..........przyzwyczajeń (oni). 6. Nie zn am ..........możliwości (on). 7. Nie lu b ię ..........sposobu mówienia (ona). 8. Nie znoszę (oni). 9. Nie widziałem n ig d y ..........przyjaciół, (on). 10. Nie widziałem nigdy ......przyjaciół (ona). Ćwiczenie 63 Proszę użyć odpowiednich zaimków w konstrukcjach celownikowych w zdaniach bez gramatycznego podmiotu w mianowniku. WZÓR:

Chce

się pić. (ja)

1. Ś n iło ..........się coś koszmarnego, (on) 2. Nie zależy ..........n a studiach, (ona) 3. Marzy s ię ..........wielka kariera na Zachodzie, (oni) 4. Powodzi się .......... znakomicie, (wy) 5. Wszystko było .......... (oni) wolno robić. 6. J e s t..........smutno bez matki, (ja) 7. Zależało..........na każdym pracowniku, (on) 8. Przybywa ........ lat. (ja) 9. B rakuje wszystkiego, (one) 10. Nauka w szkole szła .......... (ona) jak po maśle. Ćwiczenie 64 Proszę użyć zaimków osobowych w konstrukcjach celownikowych z przysłówkami i w konstrukcjach celownikowych z rzeczownikami. WZÓR:

Dobrze mi było z nią (ja)

1. Ź le ....... . w tej sukience, (ona) 2. S łab o ..........! (ja) 3. G orąco..........? (ty) 4. W esoło..........przy tej głośnej muzyce? (wy) 5. W ygodnie..........(ty) na tym fotelu?

Zaimki

167

6. Ż a i.... . (ty) tego prezentu? 7. Szkoda........ . (wy) kropli wody dla spragnionego? 8. W styd.......... (ona) tego, co zrobiła. 9. B iad a......... ! (ty) 10. D obrze.........(ty) tutaj? Ćwiczenie 65 Proszę użyć odpowiednich zaimków osobowych w konstrukcjach: nie ma, nie było, nie będzie. WZÓR: (Ja) jestem w klasie.

\ . Ty jesteś w klasie. 2. On jest w klasie. 3. Ona jest w klasie. 4. Ono jest w klasie. 5. My jesteśmy w klasie. 6. Wy jesteście w klasie. 7. Oni są w klasie. 8. One są w klasie. 9. Panie są w klasie. 10. Panowie są w klasie.

foYma negatywna nie ma mnie

czas przyszły nie będzie mnie

czas przeszły nie było mnie

forma negatywna

czas przyszły

czas przeszły

................... ................... .................... ............... ................... ..... ............. ................... ................... ................... .............

............ .......

................ . ................... .... -.............. ................... ................... .... ............ ................... .................... ................... .... ..............

Ćwiczenie 66 Proszę ułożyć pytania do podkreślonych części zdań. WZÓR: Widzieliśmy na ulicy prezydenta Francji. Kogo widzieliście na ulicy? 1. Czekaliśmy na tatę przed teatrem. 2. Robert interesuje się polską literaturą. 3. Samochód Jacka stoi w garażu. 4. Rozmawiałem z bratem o nowoczesnej technice. 5. Chciałbym pojechać nad morze. 6. Przyjadę dzisiaj o godzinie siódmej.

.............. . ................... ................... ................... ................. . ...................

Część III

168 7.

Rozmawiałem z profesorem o egzaminie.

8.

Nie lubię mleka.

9.

Myślałem wciąż o niej.

10.

Patrzę na nią bez przerwy.

I i . Adam i Ewa rozmawiają o sporcie. 12. John jest z Ameryki. 13. Lubię jeździć na rowerze. 14. Nie lubię herbaty. 15.

Nie mam adresu Ewy.

16. Piszę list do mojego brata. 17. Mam nowy i szybki samochód. 18. Dwa lata temu byłem w Ameryce. 19.

Marek prowadzi samochód bardzo szybko.

20.

Przepraszam, muszę zadzwonić do domu.

Ćwiczenie 67 Proszę skonstruować pytania do podkreślonych części zdań. WZÓR: To jest mój samochód. Czyj to jest samochód?1 1. To są moje rzeczy ................... ............................................................................? 2. To są moi studenci. ........................................................... ........ .......................... .? 3. To są moje słowniki. ..... ..........................................................................................? 4. To są moi synowie. .............................................................................................. .? 5. To jest moja książka. ......................................................................................... 6. To są moje siostry. ................................................................................................? 7. To jest jego brat. ...............................................................................................,? 8. To jest jej powieść. .............................................................................................„? 9. To jest ich odpowiedź........................ ........................ .......................................................? 10. To jest nasza sprawa. ...............................................................................................,?

Zaimki

Ćwiczenie 68 Proszę skonstruować pytania, używając zaimka pytajnego który? WZÓR:

Weź ołówek!

Który ołówek?

1. Kup sukienkę! ......................................................... . 2. Poczekaj na studentkę! ................................... ...................... 3. Zapytaj profesora! . ....................................................... 4. Napij się wina! ....................,..................................... 5. Zatańcz z chłopcem! .......................................................... 6. Weź plecak! ............................................................ 7. Przeczytaj iist! .......................................................... 8. Powiedz to profesorowi! .......................................................... 9. Proszę słownik! ......................................................... 10. Otwórz drzwi! .,........................................................ Ćwiczenie 69 Proszę użyć właściwej formy zaimka względnego który? WZÓR:

Studenci, którzy brali udział w konferencji, wyjechali wczoraj.

1. Mój przyjaciel, o ........... ........opowiadałam ci tak wiele, odwiedził mnie. 2. Moi przyjaciele, o ....................mówiłem ci, przyjechali do mnie. 3. Ten chłopiec....... ............. siedzi obok ciebie, ma na imię Jan. 4. Moja przyjaciółka, o ................... mówiłam ci, ma na imię Janina. 5. Te dziewczyny,................... siedzą tutaj, są studentkami. 6. Gdzie jest ten chłopiec,................... pożyczyłeś słownik? 7. Nie wiem gdzie jest p rezent, ...... przed chwilą dostałem. 8. To jest jedyna rzecz..... ............... chciałbym mieć. 9. To jest jedyny m ężczyzna,................... chciałbym poznać. 10. To jest profesor, w obec................ wszyscy odczuwają szacunek. Ćwiczenie 70 Proszę skonstruować pytania, używając zaimka pytajnego k tó ty ? WZÓR: Musimy zaprosić Piotra na imieniny? Którego Piotra?

1. Musimy zaprosić K rystynę na urodziny. 2. Musimy zaprosić L eszka na to spotkanie. 3. Powinniśmy odwiedzić państwa N ow aków .

169

Część III

170 4. Powinienem zaprosić panią Halinę. 5. Powinnaś zaprosić profesora. 6. Powinienem zaprosić studentów. 7. Powinnam zaprosić studentki. 8. Musimy zaprosić Francuzów. 9. Musimy zobaczyć Polaków. 10.

Musimy zaprosić marynarzy.

Ćwiczenie 71 Proszę skonstruować pytania do następujących zdań, używając zaimków pytajnych: kto?, co?, który?, która?, które?, którzy?, jaki?, jaka?, jakie?, jacy?, czyj?, czyja?, czyje?, czyi?, ile?, ilu?, gdzie?, skąd?, dokąd?, odkąd?, którędy?, dlaczego?, kiedy? jak? WZÓR:

Ona objęła mnie, kiedy pisałem na komputerze. Kto objął cię?

i . Odwiedzili mnie m o i studenci. 2. Złodziej uciekł p rze z okno. 3. Było m n ó stw o kolegów. 4. Mówisz niew yraźnie. 5. Dzisiaj jest tyIko dw ó ch studentów na zajęciach. 6. Oni są nieuprzejm i. 7. Ono są p iękn e . 8. N ie m o g ę ci pożyczyć pieniędzy. 9. P rzestałem p a lie papierosy? 10. Wyjadę stąd może za tydzień.

..... ....... .......

..... .............studenci są nieobecni? ....... .......

..... ..... ....... ................ wyjedziesz stąd?

Ćwiczenie 72 Proszę skonstruować pytania, używając zaimka określającego żaden, żadna, żadne. WZÓR: Jaki piękny chłopiec!

1. Jaki piękny kwiat! 2. Jaki oryginalny obraz! 3. To jest nasz student. 4. Było dużo kandydatek?

Gdzie? Nic widzę żadnego chłopca.

Gdzie? Nie Gdzie? Nie Gdzie? Nie Gdzie? Nie

widzę.................................... widzę.... ............. ................. widzę................................... było......................................

171

Zaimki Gdzie? Nie Gdzie? Nie Gdzie? Nie Gdzie? Nie Gdzie? Nie Gdzie? Nie

5. Przyjechało wielu gości? 6. Spotkałeś wielu Poiaków? 7. Ale piękny samochód! 8. Jak piękna dziewczyna! 9. Jaki duży pies! 10. Jaki duży dom!

było........... spotkałem. widzę........ widzę........ widzę........ widzę........

Ćwiczenie 73 Proszę skonstruować pytania, używając zaimka pytajnego jaki? WZÓR:

Proszę kawę.

1. Proszę wino, 2. Proszę piwo. 3. Proszę zupę, 4. Proszę herbatę, 5. Kupię sukienkę. 6. Kupię misia. 7. Kupię lalkę. 8. Proszę papierosy. 9. Proszę bilet. 10. Proszę mleko.

Jaką kawę? ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... .................................................. .... ....................................................... ....................................................... ....................................................... .......................................................

7 .7

7 7 7 7 7

7 7

?

Ćwiczenie 74 Proszę użyć odpowiednich zaimków nieokreślonych: ktoś, coś, kto ko lw iek, cokolw iek, ja k iś, któryś, czyjś, gdzieś, kiedyś, kilku w zdaniach. WZÓR:

Kupiłem dzisiaj kilkanaście książek.

ł ...........................puka do drzwi. Możesz otworzyć? 2. Proszę o .................... do picia. Jestem bardzo spragniony. 3. Położyłam................... okułary. Nie wiem, gdzie one są. 4. Książkę przyniósł........................student. Nie znam go. 5. Uwielbiam Paryż. M o że........................tam pojedziemy. 6. Znam miasto lepiej n iż ........................z was. 7. W szyscy wiedzieli, ż e ........................zrobi, nikt się jej nie sprzeciwi. 8. Na zebraniu było niewiele osób. T y lk o ....................... staruszków. 9, Kto przyszedł? Nie wiem. Przyszedł.......................starszy pan. 10. Od pięciu minut czuł na sobie........................wzrok.

172

Część III

Ćwiczenie 75 Proszę użyć w zdaniach odpowiednich do sensu zdań zaimków nieokreślonych: gdzie­ kolwiek, skądkolwiek, dokądkolwiek, odkądkolwiek,.którędykolwiek, czemukolwiek, kie­ dykolwiek, jakkolwiek, którykolwiek, jakikolwiek, którejkolwiek, jakąkolwiek, WZÓR: Jakkolwiek zdecydujesz, ona będzie zadowolona. 1. Był teraz zdrowszy n iż ...................... ................ 2. Wodził za nią oczyma......................................... się poruszyła. 3. Pójdę so b ie,....................................... oczy poniosą. 4. O ....................................... godzinie przyjedziesż, zastaniesz mnie w domu. 5. Jestem bezrobotny. Przyjm ę....................................... pracę. 6..........................................będzie, pozostanę przy tobie. 7. Dokąd pójdziesz? P ójd ę....................................... 8. Który długopis chcesz? Wszystko mi jedno. Podaj m i.................... .................. 9. Jaki kolor sukienki wybierzesz? Wszystko mt jedno. W ybiorę...................... .............. kolor. 10. Którędy przejdziemy? Wszystko jedno. Przejdziem y..................................... . Ćwiczenie 76 Proszę użyć zaimka przeczącego nic w funkcji określenia orzeczenia oraz w innych zda­ niach. WZÓR: Nie chciał słyszeć o

(nic).

1. Wyjechał z ....... 2 ........się nie wzruszał, 3 ........ nie dostał. 4 ... . nie osiągnął. 5 . ........ ................nie umie. 6. Wiedziałem, że to, co zrobiłem b y ło ..........w jego oczach. 7. W ......... się nie zmienił. 8. ......... ich nie łączy. 9 . ........ ................mu nie jest. 10............więcej nie pragnę, prócz ciszy i spokoju. Ćwiczenie 77 Proszę uzupełnić poniższe zdania o zaimek zwrotny się tam, gdzie jest to konieczne. WZÓR: Meteorolodzy mówią, że pogoda zmienia w zależności od ciśnienia atmosferycznego. - Meteorolodzy mówią, że pogoda zmienia się w zależności od ciśnienia atmosferycznego.1

1. Trzeba zastanowić nad tym, czy studenci przejmują się słabymi ocenami.

Zaimki

173

2.

Anna pamięta, że jej znajomość z Markiem zaczęła awanturą.

3.

Ojcu zrobiło smutno, bo syn zaczął mówić o wyjeździe z kraju.

4,

Dobrze nam mieszka w domu studenckim, ale często tęskni się za domem.

5,

Od jakiegoś czasu Karol i Barbara unikają, ponieważ się pokłócili.

Ćwićzęnie 78 Proszę użyć odpowiedniej formy zaimka pytajnego ile?/ilu? WZÓR: Jest dwóch chłopców i jedna dziewczyna. Ilu jest chłopców? / He jest dziewczyn?

1. Mam dwóch braci. 2. Znam dwóch Polaków. 3. Mam trzy egzaminy. 4. Mam 2 miliony dochodów. 5. Mam trzy dziewczynki, ó. Mam cztery samochody. 7. Mam brata i siostrę. 8. Wszyscy poszliśmy na wojnę. 9. Wszystkie dziewczyny poszły do lekarza. 10. Wziąłem 100 dolarów z banku.

masz braci? znasz Polaków? masz egzaminów? masz dochodów? masz dziewczynek? masz samochodów? masz rodzeństwa, was poszło na wojnę? dziewczyn poszło do lekarza? dolarów wziąłeś z banku?

Ćwiczenie 79 Proszę napisać następujące zdania i pytania w liczbie mnogiej, zwracając szczególną uwagę na występujące w nich zaimki. WZÓR: To jest młody człowiek? To są młodzi ludzie?1

1. Ten student jest pilny? 2. Ten chłopiec jest rozsądny? 3. Ta kobieta jest mężatką? 4. Jaki drogi samochód! 5. Mój profesor jest wyrozumiały. 6. Czyje to jest dziecko? 7. Ten nauczyciel jest stary? 8. Jaki zmęczony uczeń! 9. Jaki wysoki Eskimos! 10. Czyj to sąsiad?

................................. .................. ? ..................... ..............................? ............ ........................... ............ ? .................................................... ! .... ................... ................... ......... ....................................................? ....................... ............................? ................. ................................. . ! ................................. ...................! ....................... ................ ........... ?

11. 12. 13. 14. 15.

Który dworzec obsługuje kierunek północny? Który zabytkowy kościół jest najładniejszy? Który student był pierwszy? Która studentka była pierwsza? Które dziecko było niegrzeczne?

............................................. ? ...............................................?

PRZYIMKI

Ćwiczenie 80 Proszę wpisać przyimki, WZÓR;

Nie ma recepty ....'.'5?... szczęście.

1. Musisz w rócić..........godzinę trzecią. 2. Kiedy znow u..........nas wpadniecie? 3. W yszła..........mąż za bardzo miłego człowieka. 4. jesteśmy tu ta j.........raz pierwszy. 5. Proszę wchodzić do s a li..........kolei. 6. Nie mogę polegać ....... nim. 7. Nie m am y..........nikogo pretensji. 8. Nie mogę odpowiedzieć..........to pytanie. 9. Wakacje spędzim y..........morzem. 10. Nic nie w iesz.......tym? 1!. Muszę iś ć ......... zakupy.............sklepu spożywczego. !2. C zekam y..........Jacka i Ewę. 13. Artur id zie..........koleżanki........... imieniny. 14. Matka Iwony musi je c h a ć ..........lekarza. 15. B yłam ..........fryzjera. 16. W racam ..........profesora Górskiego. 17. Byłem w czoraj..........filharmonii........... koncercie. 18. Czekaliśmy d łu g o ..........przystanku autobusowym. 19. Zapraszam c i ę ..........kawę. 20. Pochodzę......... Krakowa. Ćwiczenie 81 Proszę wpisać przyimki. WZÓR;

Ewa zwierzyła się ..Z?.... swoich kłopotów matce.

Przyimki

1. Jestem bardzo .......... niego zadowolony. 2. To nie zależy.... . niego. 3. Jutro pojedziemy..........jezioro. 4. Ewa zapomniała upomnieć s ię ..........swoje pieniądze. 5. Marek m arzy..........wspaniałych wakacjach w Afryce. 6. Nie widziałem ic h .........dziesięciu lat. 7. U siądź......... oknie. 8. Lubię spacerować..........parku. 9. Ona m ieszka..........Wisłą. 10. Czy w ierzysz......... duchy? 11. Ożenił s ię ..........woli rodziców. 12. Nie mam nic .......... temu. 13. Nigdy nie postępuj..... . przyjętym zwyczajom. 14. Zdobyła wykształcenie..........swojej matce. 15. Powinnaś s ię ..........nim ulitować. 16. W niedzielę najprzyjemniej je s t..........miastem. 17. Nogi s i ę ...... . mną ugięły. 18. Czuję, że w isi........ mną jakieś' niebezpieczeństwo. 19. Wszystko zależy...... . ciebie. 20........... tobą, nie mam nikogo więcej. Ćwiczenie 82 Proszę wpisać przyimki. WZÓR:

Byliśmy ..JL... kolegi na imieninach.

1. Na peron czwarty wjechał pociąg pośpieszny......Warszawy Gdańskiej do Torunia. 2. Wieczorem p ó jd ę..........kolegi. 3, Dostałem prezent..........pani Basi. 4. Ktoś ukradł mi sam ochód........ domu. 5. Muszę iś ć ..........pocztę. 6. Od dwóch lat nie byłem ..........wakacjach. 7. Idę teraz..... . chieb. 8. Staruszek przechodził bardzo ostrożnie ..........ruchliwą ulicę. 9. Kot schował s ię ..........fotel. 10. Nowa dzielnica pow stała.... Wisłą. Ćwiczenie 83

:

Proszę wpisać przyimki. WZÓR: „$?.ć lotniskiem była gęsta mgła.

1. Grupa ludzi stała na schodach..........domem. 2. Nigdy nie byłem ..........Węgrzech. 3. Spacerowałem całą n o c ..........mieście.

175

4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Bank znajduje s ię ..........ulicy Królewskiej, Od dwóch tygodni nie byłem .......... domu. Wychodząc, powiedziałem: „ ..........jutra". Miałem prywatną lekcję od siódm ej..........dziewiątej. Pracuję .......... rana do wieczora. Uczniowie rozm aw iali..........lekcji, zamiast słuchać nauczyciela'. Umówiłem się z n im ....... sobotę.

Ćwiczenie 84 Proszę wpisać przyimki. WZÓR:

Musimy zrobić wszystkie raporty

maj.

1. Czułem się ź le ..........cały tydzień. 2. Spotkałem g o ..........tygodniem. 3. Wyjeżdżam na wakacje zawsze ..........lutym. 4. Oddał mi książkę..........tygodniu. 5. Pojedziemy na weekend ..........góry, 6. Turyści wieczorem schodzili..........gór. 7. Wiał silny w ia tr..........górach. 8. Pojedziemy .......... Tatry. 9. Glosowałem zaw sze..........odrzuceniem nierealnych projektów. 10. Nigdy nie głosowałem ... . przyjęciem tego wniosku. Ćwiczenie 85 Proszę wpisać przyimki. WZÓR: Turyści pojechali ....f.1!... Aipy.

1. Przywiozłem tę pam iątkę........Alp. 2. Igrzyska zimowe odbyły s i ę ......... Alpach. 3. Wiał silny w iatr..........morza. 4. Odpoczywałem w tym ro k u ......... morzem. 5. Pojedziemy w tym ro k u ..........morze. 6. Słyszeliśmy dźwięki muzyki, dochodzące......... Wisły. 7. W niedzielę poszliśmy na spacer...... . Wisłę. 8. Mewy latały..........jeziorem. 9. On w rócił..........jeziora. 10. Dostałem zaproszenie.......Uniwersytetu Jagiellońskiego na sesję Ćwiczenie 86 Proszę wstawić właściwy przyimek.

Przyimki ""

ubiegłym roku postanowiliśmy pojechać razem góry.

;vV~ i.,-..

177 k o l e g a m i d w a tygodnie

^jech aitśifn y ......... dziesiątej i j u ż ........ dwóch godzinach jazdy byliśm y..........miejPoczątek wakacji był udany. Po kilku dniach zaczęły się kłopoty. Najpierw Janek " ‘y’ ;ł. dokumenty, a ..........Zakopanem zachorował Jacek............. kilka dni później posię pogoda, więc musieliśmy w rócić..........Krakowa............. drodze zatrzymywała ^Ipas kilkukrotnie policja. Dostaliśmy m andat..........przekroczenie szybkości jazdy. Jacek w^ńie-imał sobie dokumentów i został zatrzymany..........policję. Wysiadł zdener^!wowany .......... samochodu i powiedział: „Do zobaczenia...........dwadzieścia cztery goi dżiny!". Pomyślałem sobie: „Cóż, wracamy ■ ...................... niego”. .,^^'ewiczeiiie 87 ^^{'"■Troszę użyć' następujących przyimków w zdaniach: od(e), niż, z(e). ^ jń fZ Ó R :

Słońce jest jaśniejsze od lampy. Słońce świeci jaśniej n iż lampa.

m ■4\.

Marek gra w tenisa najlepiej..........naszej klasy. ..Samochód jest droższy..... . rower. ' ^ ^ ' 3 ; Polskie samochody są gorsze..........samochodów zachodnich. Himalaje są najw yższe..........wszystkich gór. &5, Język polski jest trudniejszy..........języka angielskiego. Język polski jest trudniejszy..........język angielski. l^^;;7rZ naf się na tym nie gorzej..........innych. ^ ^ 1 8 ;: Znał się na tym nie gorzej..........inni. ^ 9 . Mój brat był najmądrzejszy .......... całej naszej rodziny. "jyO; Mój brat był mądrzejszy n aw et..........mnie.

kotw iczenie 88 ■Wproszę użyć następujących przyimków w zdaniach: z, do, od, sprzed, na, po, przez, za, t^^iiacł, przed, po, przy, w, podczas, u... .g5zÓ I< : Koń sial ....ii.... plolti.

rę'l- Służył......... bogatego pana. a;prf!:^2.'Nic nie w skórał........... władz. Bawił..........nich cały miesiąc. C o ......... ciebie słychać? Miała kolorową w stążkę..........kapelusza. Włożyłem c o ś ..........pudełko. Koń poszedł..........pole. Lubię ow oce......... cukrze. ?■ Dom znajdował s ię ..... . odległości pięciu metrów. Skaleczyłem s ię ........... palec.

178

Część III

b) 11. Kupiłam m ateriał.......groszki. 12. Całe miasto obróciło s ię .... . popiół. 13. Całe życie spędziłem ..........nędzy. 14. Kupiłem cukier.......... kostkach. 15........... deszczu nabawił się kataru. 36............gdy koledzy uczyli się, on się bawił. 17. Szli ramię ..........ramieniu. 18. Nigdy nie nosiłem pieniędzy .......... sobie. 19. Tańczyła........... dźwiękach kapeli. 20. Cały czas dłubał.......... samochodzie. c) 21. Nie było nic w idać.........braku światła. 22. Udawał w esołego......... ludziach. 23. Chmury płynęły.................niebie. 24........... wojnie wrócił do kraju. 25. Grał w k arty ...........całych dniach. 26. Odziedziczyłem wielki m ajątek......... ojcu. 27. W stałem ...... . świtem. 28. Byłem t u .........dwoma laty. 29. Było mi w styd..... . ludźmi. 30. Ukończył p racę................. innymi. 6) 31. Długo dyskutowali projektem. 32. U snąłem ......... ranem. 33. To był skandal...................skandale. 34. To b y ł..........wyraz miły chłopiec. 35. Woda sięgała mu .......... kolan. 36. Wielu Polaków poległo..........ojczyznę. 37. Żołnierze szli krok .......krokiem. 38. Zrobił to .......... jednym zamachem. 39. Na pustyni brnęliśm y..........piachy. 40. Przesłałem lis t..........mojego przyjaciela. e) 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.

Dźwięki muzyki przechodziły .......... ścianę. Wanna była wypełniona w o d ą......... brzegi. Nic nie pokazał.......... sobie. W rócił..........upływie godziny. Nie mam żadnych planów ..........przyszłość. Przed domem był wykop głęboki..........dwa metry. Otworzył okna ......... oścież. Ocalało j e j ..........wojnie tylko kilka antyków. O deszli.......... kasy bez biletów. Zarabiałem mało, więc zwolnili mnie .......... podatku.

Spójniki 0 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60.

179

Lubiłem zaglądać przez dziurkę..........klucza. Był w ątły ..........dziecka. Zawsze dążyłem .......... doskonałości.' Dopraw zupę .......... smaku! Lekarz bada dziennie .......... dwudziestu pacjentów. On byk zawsze chętny......... zgody. Znany profesor przyjechał do n a s ......... wykładem. Słuchałem tej opowieści .'.........niesmakiem. Na ulicy stał żołnierz......... karabinem. Ożeniłem s ię .........rozsądku.

g) 61. Czekaliśmy na cieb ie......... kawiarni. 62. Wróciliśmy bardzo późno..........teatru. 63. Zatrzymali s ię ......... naszego domu. 64. Kupiłem słow nik..........dwieście złotych. 65. Samolot leciał w ysoko...... . górami. 66. Zapraszam c ię ......... obiad. 67. Lubię chodzić......... parku. 68. Przyjdź do mnie punktualnie.......... szóstej. 69. Zaczekaj na m nie..........przystanku. 70. Zdenerwowałem się .......... twojego powodu. 71. Widziałem c ię ......... moście. 72. Nic nie c h c ę ..........niej. 73. Wrócę ..... chwilę, (w znaczeniu: wychodzę, ale zaraz będę z powrotem) 74. W rócę..........chwilę, (w znaczeniu: będę tylko krótki moment) 75. Skończę to długie ćw iczenie..........chwilę.

SPÓJNIKI

Ćwiczenie 89 Proszę uzupełnić tekst następującymi spójnikami: i, ale, jeżeli, aby, żeby, że, bo, gdyby, ponieważ, chociaż, choć, choćby, oraz, tudzież, bądź, b ą d ź... bądź, czy, ani, ni, lub, a, lecz, jednak, zaś, natomiast, wszakże, więc, zatem, to, toteż, dlatego, przeto, dopóki, wprawdzie, zarówno... jak, gdy, kiedy, albo. WZÓR: B r a t s i o s t r a chodzą do szkoły. a) 1. Był uczniem zdolnym .......... leniwym. 2. Był zdolnym uczniem ,..........nie przykładał się do nauki. 3. Wybierzemy się na wycieczkę,.......... będzie pogoda.

180

Część III

4. Uczę się p ilnie,..........przejść do następnej klasy. 5. Okazało s ię ,..... . rozwiązałem poprawnie zadanie. 6. Wrócę do dom u,..........padał deszcz. 7. Było ciem no,..........wróciłem do domu. 8. Mówił g łupio,..........zawsze zabierał głos w dyskusji. 9. Budził s ię ,..........znów zasnąć. 10. Nie znosiła,.......ją ośmieszano. b)

1. Wyszedł z dom u,..........odetchnąć świeżym powietrzem. 2. Czy chcesz,..........ci kupić świeże pieczywo? 3. M ów ił,..........mi pomoże. 4. Nie można wyjść z dom u,..........pada ulewny deszcz. 5. Miał w rogów ,..........któż ich nie ma! 6 ....................m iał odpowiednie wykształcenie, mógłby dostać dobrą pracę. 7 ................wracali ze spaceru, zaczynało się ściemniać. 8. Spóźniła się na p ociąg,..........za późno wyszła z domu. 9. Spał tw ardo,..........nagle otwarły się z trzaskiem drzwi. 10. Bardzo rzadko jest w d o m u ,..........dużo pracuje. c) 1. O dszedł,..........zatrzymywaliśmy go. 2. Nie ruszę się stą d ,..........mnie wypędzali. 3. Dajcie m i..........raz się wyspać. 4. Na estradzie wystąpili artyści śpiewacy .......... tancerze. 5. Zaproszono rodzinę......... najbliższych przyjaciół. 6. Nie podano w in a..........przez oszczędność...........przez skąpstwo. 7. Powiedz m i,..........jest ładna pogoda? 8. Nie m asz..........szczęścia,...........urody,........... pieniędzy. 9. Nie mam c z a su ..........ochoty. 10. Nie mam ochoty tańczyć,..........................chętnie porozmawiałbym z tobą. d) 1............przypiął,........... przyłatał. 2. Pojedziemy nad m orze..........w góry. 3. Zastąpię cię w pracy,..........ty odpoczniesz. 4. Widzę c ie ń ,..........za cieniem postać człowieka. 5. Był wyrozumiały,..........nie pobłażliwy. 6. Choć wiedziałem o nim w iele,..... . nic nie powiedziałem. 7. Jeden student był nierozgarnięty,..........drugi był cwany. 8. Nie mam ochoty sp a ć ,..........chętnie porozmawiam z tobą. 9. Jest nieźle,.......... mogłoby być lepiej. 10. Myślę.........jestem. c) 1. To była krewna mojej mamy, a ........ i moja. 2. Gdybyś chciał się z mną zobaczyć,..........napisz. 3. Przyszedł p óźno,..........nie zastał nikogo. 4. Był bardzo chory,..........nie przyszedł na zajęcia. 5. Młody jesteś............nie znasz życia.

Spójniki

isi

6 ................byłam zdrowa, nie znałam lekarzy. 7 ................chodził do szkoły, ale nic się nie uczył. 8. Obchodzi ł o ...... . ciebie, jak mnie. 9. Była t o ,.........c o ...... . udana impreza. 10. Nie przejmuj s ię ,...... tak jesteś skończonym człowiekiem. Ćwiczenie 90 Proszę uzupełnić zdania, używając następujących spójników: jeśli / jeżeli... to gdyby / jeśliby / jeżeliby / jakby chociaż choćby/ chociażby /choćbym jednak /ja k gdyby / ja k gdybym / gdybyś WZÓR:

..... nie zle wspomnienia, to byioby tutaj dobrze.

1. Przyglądasz mi się ............ ...........................miał zupełnie inną twarz. 2. Pojadę na wycieczkę do W łoch,....................................... nie mam wystarczającej ilo­ ści pieniędzy. 3 . ........ ............................się pom ylę,........... mogę ponieść duże ryzyko. 4. Wiem, że nie zdam egzam inu,...................................... . uczył się całymi tygodniami, 5 . .......................... ........zrobisz pierwszy krok,...........on zmieni natychmiast swoje postępowanie. 6 ...................... .................. matka wyjechała, to ojciec byłby niezadowolony, 7. Nie spóźniłbyś się na w ykład,.......................... ............ wyszedł wcześniej z domu. 8. Anna nie gotuje obiadów,.................................... była cały czas zajęta przy dzieciach. 9. Ojciec nie dał nam pieniędzy.........................................usilnie prosiliśmy go. 10. Uśmiechnął się ta k ,.... ....... ........................poczuł się urażony. Ćwiczenie 91 Proszę uzupełnić poniższy tekst o następujące spójniki: i, oraz, jak, a, gdy, następnie, więc, albo...albo, żeby, ale, chyba żeby. “**K

WZÓR: Janek prowadzi) regularny tryb życia

był z tego bardzo zadowolony.

Wstawał codziennie o siódmej ra n o ,..........tylko zadzwonił budzik. Mył się, ubierał ........gimnastykował,........ z radia płynęła muzyka i wiadomości. Potem jadł śniada­ nie, ......... wychodzi! z domu do pracy. Lubił pracować,............ szedł z radością do biu­ ra podróży, gdzie obsługiwał klientów. Po p racy ................rozmawiał z kolegami, ..................szedł na pływalnię.........................robił zakupy, wracał do d om u,.......... ugo­ tować sobie obiad. Janek jest kawalerem, wkrótce ożeni się z Anią. Przed podjęciem decyzji o małżeństwie, powiedział sobie, że nie zmieni swoich przyzwyczajeń, ........................ przyszła żona zmusiła go do tego.

■;jfc

Część III

182 Ćwiczenie 92

Proszę dokonać transformacji zdań że spójnikiem dopóty .... dopóki. WZÓR: Ludzie trzymają się zabobonów. W końcu poznają prawdę. Ludzie dopóty trzymają się zabobonów, dopóki nie poznają prawdy.

1. Będziesz siedział w pokoju tak długo, aż nauczysz się lekcji. 2. Prosił mnie długo. W końcu dostał to, co chciał. 3. Maria długo czytała to zdanie. W końcu go zrozumiała. 4. Tak długo zastanawiali się nad pójściem do teatru, że zrobiło się późno. 5. Kłócili się codziennie, aż się rozwiedli. 6. Tak długo chodziła na zajęcia, jak długo czuła się zdrowa. 7. Tak długo spotykał się z życzliwym przyjęć jem, jak długo miał pieniądze.

Ćwiczenie 93 Proszę wstawić w tekście następujące wskaźniki zespolenia: chociaż, zanim, wprawdzie, że przede wszystkim, przede wszystkim, ponadto, pomimo to, toteż, natomiast, jednak, to, więc. Drugie zdanie jest przykładem. Postanowiłem zmienić swoje życie..........Zanim,......doszedłem do tego wniosku, stwier­ dziłem................ ............................................ muszę pomyśleć o swoim zdrowiu. ........................ nic mi nie dolega,............. ............. sądzę, że powinienem być bardziej aktywny................................ muszę urozmaicić moją dietę. Jem zbyt tłusto,.................... nic dziwnego, że zaczyna mi rosnąć brzuszek. Nie wiem, czy zdobędę się na wyelimino­ wanie cukru, m uszę........ .............zdecydowanie go ograniczyć. ............................... nie przypuszczam, żeby mi się udało ograniczyć picie kawy, .................... nie będę czynił takiego postanowienia........................................ biorąc pod uwagę generalną zmianę stylu życia, powinienem tak postąpić. Ćwiczenie 94 Proszę użyć partykuły czy według wzoru A , B i C. WZÓR A:

Nie odpowiadasz.

1. Chciałbym z tobą zatańczyć. 2. Chciałbym z nim rozmawiać. 3. Znam tylko język niemiecki.

Czy ogłuchłeś?

....................pozwolisz? ................... on jest w domu? ................... mówisz po niemiecku?

Spójniki 4. Mam dwa bilety clo kina. 5. Chciałbym się z panem umówić. WZÓR B;

Nte poznaję tego człowieka.

1. Ania cały cżas pracuje. 2. Ta twarz mi kogoś przypomina. 3. Nie wiem jaka jest dzisiaj pogoda. 4. Jesteś w łóżku? 5. Wyjeżdżasz do Rosji?

183

................... chciałbyś pójść ze mną do kina? ................... pan ma chwilę czasu dla mnie? Nie wiem, czy to on?

Nie wiem................... . ona ma dzisiaj czas. Zastanawiam s ię ,...... ............ już ją gdzieś widziałem. Powiedz mi.....................dzisiaj jest mróz? Śpisz,...................co? Zwariowałeś........ ............ co?

WZÓR C: Szedł z kijem albo łaska w dłoni. Szedł z kijem czy z laska w dłoni?

ł . Spał albo udawał, że śpi. 2. Suknia w czarne albo czerwone groszki. 3. Powiedz tak albo powiedz coś innego. 4. Idź w prawo albo w lewo. 5. Można śmiać się albo płakać.

S pał,................... udawał, że śpi? Suknia w czarne................... czerwone groszki? T a k ................... inaczej? Którędy? W praw o,................... w lewo? Śmiać s ię ,........... .......płakać?

Ćwiczenie 95 Proszę użyć spójnika jeśli / jeżeli według wzoru: WZÓR:

Pójdę na spacer, jeśli będzie pogoda.

! ..... ............... mi nie przebaczysz, to odejdę od ciebie. 2 . ................... was tam kiedy zobaczę, to popamiętacie! 3 ................. dobrze pamiętam, już to kiedyś widziałem. 4 ................. chodzi o ten samochód, nie będę mógł go kupić. 5. Ma te same gusta,................ . chodzi o dziewczyny. 6. Kto ma dbać o dziecko..................... nie rodzice? 7..................... on się skarży, cóż dopiero mają mówić inni? 8 . ................... przedtem pracował, to teraz opuścił się zupełnie. 9.....................mnie nie rozumiesz, cóż na to poradzę. 10..................... nie ten, to inny! Ćwiczenie 96 Proszę połączyć zdania odpowiednim spójnikiem, 1. Trzeba mieć dużo cierpliwości,................... wychowywać dziecko. 2. Widziałem tak wyraźnie,................... patrzył przez lornetkę. 3............. ma 55 lat, ciągłe czuje się młodo. 4. Prowadziłem proces tak długo,................... wygrałem.

Część

184

ni

5. Poczułam się zm ęczona,................... położyłam się spać. 6. Nie uczył s ię ................... nie pracował. 7. Trudno jest podać definicję agresji,................... to słowo używane jest w różnych znaczeniach. 8 . Nie lubię p iw a .....................wódki. 9. Dlaczego nie w stajesz?................... już jest późno! 10, Sekretarka jest na- urlopie. D yrektor................... jest na urlopie. 11. Kupujemy książki..................... lubimy czytać. 12. Interesuję się historią................ . literaturą. 13, On jest W łochem ,........................................nie lubimakaronu. 14, Nie byłem wczoraj w szkole,..................; byłem chory. 15. Mama kupiła chleb, masło i kaw ę,................ nie kupiła papierosów. 16. Nie lubię ani p iw a ................... wina. 17. Wolisz kawę ..................... herbatę? 18. Stefan jest w ysoki,................... Jurek jest niski. 19. Mam c z a s,................... idę do parku. 20 . Ona zawsze jeździ tram wajem ,................... nie ma pieniędzy na taksówkę. 21. Zrozumiał gram atykę,................... nauczyciel dobrze mu ją wytłumaczył. 22 . Napisałem ćw iczenie,................... nie zrozumiałem ani słowa. 23. On nie spał dzisiejszej nocy,................... był bardzo zmęczony. 24. Bolała mnie g łow a,................... musiałem pójść do łóżka. 25. Studenci nie przyszli na zajęcia,................... pojechali na wycieczkę.

PRZYSŁÓWKI

* Ćwiczenie 97 Proszę zapytać o przysłówek, używając następujących zaimków pytajnych: jak?, gdzie?, kiedy?, skąd?, dokąd?, którędy?, dopóki?, na kiedy?, do kiedy? po co? w jakim celu?, wjaki sposób?, ja k długo?, odkąd?. WZÓR: Zanosi się na burzę. Jaskółki latają wysoko! Jak latają dzisiaj jaskółki?1

1. Mówię po polsku słabo. ...................mówisz po polsku? 2. Powiedział mi rankiem, że nigdy już nie wróci. ...................powiedział ci, że nigdy już nie wróci? 3. Ten człowiek jest bardzo zmęczony. Przyjechał z daleka. ................. . on przyjechał? 4. Czuję si ęjako tako. ...................się czujesz? 5. Ten student pisze czytelnie. ...................pisze ten student?

Przysłówki

185

6. Myśliwi szli śladem wilka. ................... szli myśliwi? 7. Woda spływała w dól do strumyka. ................... spływała woda? 8. Pisał listy od rana do wieczora. ................... pisał listy? 9. Do czasu dzban wodę nosi. ................... dzban wodę nosi? 10. Przepisz ten tekst do jutra? ................. . mam przepisać ten tekst? Ćwiczenie 98 Proszę użyć w zdaniach następujących przysłówków odliczebnikowych: dwojako, troja­ ko, podwójnie, potrójnie, poczwórnie, nieco, drugi raz, trzeci raz oraz przysłówków z przyimkiem po, z, na, za i odpowiednią formą przymiotnika: po polsku, po staropol­ ska, po staremu, z daleka, na gorąco, za zimno, po dawnemu. WZÓR: J u ż ..... ,...!!$*:?.!,!'$&............ przychodzę do ciebie w ciągu kiiku dni.

1. Sens tego utworu można rozumieć ..... ............ .................. 2. Zawsze oczekiwałem....................................... życzliwości od moich bliskich znajo­ mych. 3. Za moje błędy młodości zapłaciłem ....................................... 4. Pierwsze zdanie w wierszu Jesienina U st do matki: ..........................................łaknę twej pieszczoty” - uważam za najpiękniejsze zdanie w poezji. 5. Zjadłbym chętnie b ig o s....................................... 6. Nie wyszedłem na spacer, bo b y ło ..................... ............ . 7. Na pytanie: „Jak się pan czuje?”, mój profesor odpowiadał zawsze: „Wszystko 8. Powtarzam ci to j u ż ....................................... 9. Rozpoznałam jego sylw etkę.... .............................. . - powiedziała matka, oczekują­ ca na syna, zbliżającego się ku niej powolnym krokiem. 10. Przyjechali....................... ............ , a więc są bardzo zmęczeni. Ćwiczenie 99 Proszę użyć w zdaniach następujących przysłówków odzaimkowych: niejako, wszelako, wszędzie, siak, nijako, owędy, pokąd oraz przysłówków złożonych: prawdopodobnie, po ludzku, z cicha, po trzecie, pojutrze, jako tako. WZÓR:

Wszyscy byli zmęczeni. Praca szła nijako.

1. Był trudny w dyskusjach. Tym razem rozmowa p oszła................... 2. Mieszkanie u mojego kolegi przypominało klinikę............. . był idealny porządek. 3. To był bardzo dobry człowiek. Podczas pierwszego spotkania potraktował mnie 4.

Poczucie obowiązku stało się w nim

jego drugą naturą.

Część III

186

5. Miał chore struny głosowe. Mówił d alej,................... cichszym głosem. 6. Oni nigdy nie mogli dojść do porozumienia. Jeden mówił tak, d ru g i................... 7. Kręcą się, wiercą się, tędy ............szukają przejścia. 8. Przyjadę................... w sobotę. Dzisiaj nie mogę podać ci konkretnej daty. 9. Jestem stary, jestem niedołężny i czuję s ię ................... 10. Dzisiaj nie mogę cię odwiedzić. M o ż e ................7 \

Ćwiczenie 100 i Proszę utworzyć przysłówki od następujących przymiotników: przymiotnik

WZÓR: dobry To jest dobry student.

On uczy się dobrze.

• -it'. przymiotnik

1. brzydki 2. częsty 3. dawny 4. dokładny 5. drogi 6. duży 7. ładny 8. łatwy 9. mały 10. obecny

N arysow ał...... ..... To b y ł............:•...... gość. Znasz m ó j............. ..... adres? 1 On jest bardzo..... K upiłem ............. .... książkę. To je s t.................... dom. Mój syn namalował To j e s t .................... język. To je s t................... mieszkanie.

11. ostatni 12. podobny

To było m o ja...................szansa. On j e s t.................. . do ojca.

13. późny 14. rzadki

J e s t....... . wieczór. To je s t...........:.......okaz.

Narysował go bardzo .............. . Przychodzi! tutaj ........................ Jak ....................byłeś tu? Robi w szystko..... ................... Kupiłem j ą .................... ............ Jest w n im ............... miejsca. On m aluje................................... Nauka języków szła mu .............. Jest tu taj................... miejsca. Nie ma go..................... jest na zebraniu. ................... nie miałem szczęścia. ...... ............ jest taki jak ojciec?

15. serdeczny On jest bardzo................ . 16. ' specjalny M ia ł..............powód.

Wrócę bardzo ................ .............. Taki okaz spotyka s i ę .................. Przyjął mnie ............... ................. Zrobił to .......................................

17. spokojny 18. szybki

Był to człow iek................... Ten samochód jest bardzo.............

Żył i pracował .............................. Można nim je źd zić ..... .................

19. 20. 21. 22.

K upiłem ................... samochód. To je s t............... ... tekst. J e s t....................ranek. Miała ................... płaszcz, buty t kapelusz. To je s t.................... pies. Żyła w ,................. samotności.

Kupiłem go ........... ......... ............. .................. nie czytamy tego tekstu! Wstałem bardzo ........................... Ubrana była n a ........*.....................

tani trudny wczesny zielony

23. zły 24. zupełny

Patrzy m u .................. . z oczu. Mieszkała sama.

Stopniowanie przysłówków

187

STOPNIOWANIE PRZYSŁÓWKÓW

jĆwiczenie 101. Proszę użyć następujących przysłówków w stopniu wyższym i najwyższym. przysłówek

WZÓR: dobrze l. On mówi.....po polsku his. ( ja). II, On mówi.. {?$$..,, po poisku ...9/feiłiłIfS. (Ja). (Ii. On mówi z ............ (my wszyscy), przysłówek \. brzydko

2. dokładnie

3. drogo

4. duto

5. ładnie

6. łatwo

7. mało

8. rzadko

9. spokojnie

10.

szybko

I. On m aluje................... niż jego kolega. II. On maluje ........ ........... o d .................... '{■ćgh; III. On m aluje................... z .................... (nasza klasa)" I. Japońskie zegarki są wykonane.................niż amerykańskie zegarki. II. Japońskie zegarki są wykonane.................. od ................... III, Szwajcarskie zcgarskie są wykonane................. ze ................... (wszystkie zegarki). I. W Polsce je s t..... ............. niż w Rosji, III. W Polsce j e s t............. ................................................ze (wszystkie kraje byłe wschodniego) I. Rosja m a .................... rzek niż Ameryka. II. Rosja m a ................. . rzek o d .... .............. III. Rosja m a ..................rzek z ................... (wszystkie kraje świata). I. Włoszki ubierają s ię ................... niż inne Europejki. II. Włoszki ubierają s ię ...................o d .................... III. Włoszki ubierają s ię ...................z .................. . (cała Europa). I. Dzieci uczą się języków obcych................... niż dorośli. II. Dzieci uczą się języków o bcych................... o d ................... . III. Dzieci uczą się języków obcych....... ........... I, Jacek j e ................... niż jego brat. II. Jacek j e ................... od ............. v_( {Jfy III. Jacek je z .(:.Lfćj.!:.I.V!'.'.';fcąłe rodzeństwo). I. Janek pojawia się na zajęciach................... niż jego kolega. II. Jacek pojawia się na zajęciach.................. . od .................... III. Jacek pojawia się na zajęciach................. z .................. (wszyscy uczniowie). I. Mój pies j e s t ...................niż pies mojego brata. II. Mój pies je s t ........... od ...... mojego brata. III. Mój pies j e s t ...................z .................... (wszystkie psy). I. Rakiera kosmiczna le c i....................niż samolot. II. Rakieta kosmiczna le c i................... od .................... III. Samolot odrzutowy le c i.......... . z ...................(wszystkie środki transportu powiehznego).

Część III

188

11, tanio

I. Robotnik w Indochinach je s t....... ..... ....niż robotnik europejski. II. Robotnik w Indochinach j e s t ........... ........o d .................... III. Robotnicy azjatyccy.................. . z . .................. (robotnicy).

12. trudno

I. Języki azjatyckie s ą ...................niż języki europejskie. II. Języki azjatyckie................... o d ....................... BI. Języki azjatyckie s ą ..................z ................... (wszystkie języki).

13. ile

I. Maria uczy się ....................niż jej koleżanka. II. Maria uczy s ię ................... o d .................... III. Maria uczy się ....................z ................ . (cala szkoia).

14. brzydko

I. W dzielnicach podmiejskichjest...................niż w centrum miasta. III. W dzielnicach podm iejskichjest....

15. szeroko

I. Otworzyłem jedno o k n o .................. . niż drugie. II. Otworzyłem jedno okno .................. . o d ................... III. Otworzyłem trzecie o k n o ................ ... z e ...................(wszystkie okna).

Ćwiczenie 102 Proszę użyć następujących przysłówków, które mają przyrostki -o -e w stopniu wy­ ższym i najwyższym. WZÓR: ciężko -

I. Pracowałem ciężko. II. Będę pracować ciężej. III. Moja żona pracowała najciężej.

1, daleko

I. Pojechałem daleko. II. On pojechała jeszcze................... III. Oni pojechali...................

2. gładko

I. Gładko. II .......... III ..........;

3. głęboko

I. Samochód ugrzązł głęboko w ziemi. II. Traktor ugrzązł jeszcze ............... . III. Czołg ugrzązł...................

4. nisko

I. Jaskółki latają nisko. II. Słowiki latająjeszcze........ .......... III. Wróble łatają

5. prędko

I. Jechałem prędko. II. On jechała jeszcze .......... ......... HI. Oni jech ali........... .

6. rzadko

I. Spotykałem ją rzadko. II. Jego spotykałem jeszcze ................... III. Spotykałem ic h ...................

Stopniowanie przysłówków 7. szeroko .'W'-'.;-'-'.

fe'.

■8. szybko

189

I. Otworzyłem drzwi szeroko. II. Bramę otworzyłem jeszcze ......... III. Otworzyłem moje serce............. I. Pojechałem szybko. II. On pojechał jeszcze............... . III. Oni pojechali................. .

9. wąsko

I. Ta„ułica była wąska. II. Kolejna ulica była jesz c z e ......... III. Ostatnia ulica b y ła ................. .

10. wysoko

I. Samolot LOT leciał wysoko. II. Samolot SABENY leciał............ III. Samoloty AIR AMERICA latały

Ćwiczenie 103 j Proszę użyć następujących form'w zdaniach: tak (samo)/ + przysłówek + ja k albo co­ raz + stopień wyższy. WZORY: a) Wczoraj było zimno. Dzisiaj było zimno. Wczoraj było tak samo zimno ja k dzisiaj, b) Mówisz dobrze po polsku?. Jeszcze nie dobrze, ale coraz lepiej,

ł , Anna mieszka daleko. Ola mieszka daleko. 2.

Mama czuje się źle. Tata czuje się źle.

3.

W Szwajcarii czułem się cudownie. Mój przyjaciel również czuł się cudownie.

4. Czy wymawiasz już poprawnie polskie ę i ą. Jeszcze nie, ale.............................................. . 5. Czy znasz biegle język angielski? Jeszcze nie, ale.................. .............................. 6. Czy prowadzisz samochód odważnie? Jeszcze nie, ale................................................. 7. Czy czujesz się tutaj swobodnie? Jeszcze nie, ale................................................. 8. Czy piszesz szybko na maszynie do pisania? Jeszcze nie, ale................................. ....... 9. Czy malujesz już ładnie? Jeszcze nie, ale............................. .................... 10. Czy śpiewasz czysto? Jeszcze nie, ale............ ............. ............ ..........

Część m

{90

LICZEBNIKI

Ćwiczenie 104 Proszę ożyć prawidłowej formy liczebnika dwa i rzeczownika pan. WZÓR: To są dwaj panowie.

1. W idziałem .......................siedzących na ławce. 2. Lubię tych ........ . ........... którzy siedzą obok mnie. 3. Wszystko zawdzięczam ty m ........................ 4. Byłem na wycieczce z ty m i...................... .. 5. Rozmawialiśmy często o tych .......... ............ 6. Rozmyślam często o ty c h ....................... których spotkałem rok temu. 7. C i.......................są bardzo sympatyczni. 8. Nie znam ty c h ....................... ale znam tego trzeciego. 9. Opowiedz mi coś o tych ............. ........ 10. Znam nową wersję bajki o ................... ^co ukradli księżyc. Ćwiczenie 105 Proszę użyć prawidłowej formy liczebnika dwa i rzeczownika pani. WZÓR: To są dwie panie.

1. Nie lubię ty c h .... ......... 2. Nigdy nie widziałem ty ch ...................... 3. Chciałbym porozmawiać z ty m i...................... 4. Nigdy nie myślałem o tych .................. . 5. Czy lubisz t e ...................... ? 6. Czy mógłbyś pożyczyć trochę pieniędzy od ty c h ...................... 7. Te'................... . wyglądają bardzo młodo. 8. Wszystko zawdzięczam tym ...................... 9. Byłem na wycieczce z ty m i...................... 10. Nie patrz na t e ................... ! Ćwiczenie 106 Proszę policzyć ile pań i ilu panów przyszło na zebranie. WZÓR:

Najpierw byl jeden pan i jedna pani. Polem było dwóch patiów i jedna pani.

1. Potem było 2. Potem było

. (3, pan)i .(4, pan)i

(3, pani). (4, pani).

Liczebniki

19 i

3. Potcm^było.... . 4. Potem b y ło ......... 5. Potem b y ło ......... ......... (7, p a n ) i............ ........ (7, pani). ......... (12, pani). 6. Potem było .......... 7. Potem b y ło .... 8. Potem b y ło .... . 9. Potem było .......... 10. Potem było ......... . Ćwiczenie 107 Proszę użyć prawidłowych form liczebnika. WZÓR:

Hu chłopców jest na stadionie? Dwóch ? (2)

Nie. Jest pięcia chłopców na stadionie (5).

Nie. J e s t.... .............. (6) panów. Nie. J e s t................ (7) studentów. Nie. Znam ................. (2) profesorów. Nie. M am .................... (3) kolegów. Nie. Jest tylko..... ...... .... (10) ministrów. Nie. Poznałam j u ż ... ..........>.... (100) chłopców. Nie. Miałam ty lk o ... .............(2) 7. Ilu mężów już miałaś? ............ ....... ? (3) mężów. Nie. Poznałam tylko ................... O) 8. Ilu aktorów ju ż poznałaś?...... ............ ? (2). aktora. 9. Ilu zawodników jest na meczu? .................? ( l ł ) Nie. Jest tylko............:.. (10) zawodników. Nie. Mam a ż ............. .... (4) przyjaciół." 10. Ilu masz przyjaciół?............... ....?(!) I. Ilu panów jest na zebraniu? .... ...............?(3) 2. Iłu studentów jest w klasie? ... ................? (4) 3. Ilu znasz profesorów?............ ...... ? ( ! ) 4. Iłu masz kolegów ?...............'.....? (i) 5. Ilu ministrów jest w rządzie? ..................? (20) 6. Ilu chłopców już poznałaś? .... .... :.........? ( i )

Ćwiczenie 108 Proszę użyć prawidłowej formy liczebnika i rzeczownika. WZÓR: Rozmawiałem z

!{źf-WM.Pf/J/Zp/J/PPlii.. (3, student)

1. Przyglądaliśmy s ię .....................................- (2, chłopiec) 2. Matka spacerowała z ....................................... (5, dziewczynka) 3. Powiedział o ty m ........ ..............................(4, przyjaciel) 4. Wczoraj rozmawiałem z .................................. . (2, kolega), 5. Jan spotkał się z ....................................... (8, uczeń) w muzeum. 6. Spotkałem się z ....................................... (4, kolega). 7. Piotr pojechał w góry z ......... .............. ............... (2, przyjaciel). 8. Anna spędziła wakacje z .......................................(10, kuzyn). 9. Wyjeżdżamy na wczasy z ...................................... (7, student). 10. Profesor prowadził zajęcia z ..................... ................. (19, student). 11. Podziękował.......................................(2, współpracownik) za pomoc. 12. Była jedyną dziewczyną w rodzinie. M iała....................................... (6, brat).

Część III

192

13. Miał ty lk o....................................... (1, przyjaciel). 14. Mój brat m ia ł...................................... . (5, przyjaciel) w Kanadzie. 15. Ona miała j u ż ...........................:........... (3, mąż). Ćwiczenie 109 Proszę użyć prawidłowej formy liczebnika i rzeczownika. WZÓR:

Myśleliśmy o zakupie.... HźPSJ.1..

Brakowało c iąg le............................. Marek pracuje w .............................. Jestem zainteresowany ty lk o .......... Jan pisze artykuły d o ...................... Dziś rano kupiłem ................. .......... Wczoraj sprzedałem ............ ........... Chciałem kupić................................ 8 . Przedwczoraj uczyłem się p rzez.... 9. W tej sali je s t................................... 10. Przy biurku sto ją............................. 1. 2. 3. 4. 5. ó. 7.

.

.

(3, komputer)

..... (5, książka). .... (3, zakład). ........................ (3, przedmiot). ............(4t gazeta). ...... (2, piwo). .......... (5000, forint). ...(4, bułka). ..............i...... (5, godzina). (6, okno). .... (2, krzesło).

Ćwiczenie 110 Proszę zamienić zdania w formie twierdzącej na zdania w formie przeczącej. WZÓR:

Dasz mi dwa zeszyty. Nie dam ci dwóch zeszytów.

1. Odebrałem dwa stypendia. 2. Masz trzy pudle? 3. Zarobiłeś tysiąc dolarów? 4. Przyniosłeś cztery chieby? 5. Zrobiłeś sześć pączków? 6. Kupiłeś dwa bukiety? 7. Kupiłeś dwa krzesła? 8. Kupiłeś dwie pralki? 9. Kupiłeś dziesięć zeszytów.

Nie Nie Nie Nie Nie Nie Nie Nie Nie

odebrałem .. m a m ........... zarobiłem ... przyniosłem zrobiłem .... kupiłem ..... kupiłem ..... kupiłem ...... kupiłem ......

Ćwiczenie 111 Proszę użyć prawidłowej formy liczebników zbiorowych: dwoje, troje, czworo... WZÓR: (2, staruszek)

1. (2, sierota) 2. (2, dizwi; pl.) 3. (2, oko)

Dwoje staruszków.

....................................... ................................... . .......................................

Liczebniki

193

4. (2, ucho) 5. (3, wnuk i wnuczka) 6. (3, cielę) 7. (3, dziecko) 8 . ( 4 ,ręka) 9. (5 ,szczenię) 10. (7, kociak) Ćwiczenie 112 Proszę użyć odpowiedniej formy liczebnika zbiorowego. WZÓR: Rozmawiałem z dwojgiem młodych ludzi (2),

1. Ann a spacerował z ............... młodych ludzi. (3) 2. Zauważyłem................... (4) dzieci, które przechodziły przez niebezpieczne skrzy­ żowanie. 3. Kilka minut obserwowałem................... (4) młodych piskląt. 4. W tej sali je s t................... drzwi (2). 5. Spotkałem znajomą z .................. . (7) dzieci. 6. Ona rozmawia z ............... (4) policjantami. 7. Chciałbym mieć .......... ......... (4) rowery. 8. Obok ławki sto ją ...................(2) fotele. 9. Wczoraj byliśmy w .......... ......... (5) muzeach. 10. Byłem na wycieczce z ................ (20) uczniami. Ćwiczenie 113 Proszę uzupełnić zdania liczebnikiem zbiorowym pięcioro studentów. WZÓR:

Pięcioro studentów otrzymało dyplomy.

1. Wszyscy gratulowali................................................... 2. Profesor spotkał się z .................................................... 3. Gazety pisały o ................................... :............... 4. Byłem na prywatce u ............................................ ....... 5. Wszyscy śpiewali Sto lat na powitanie .............................................. Ćwiczenie 114 Proszę napisać literami daty występujące w zdaniach. WZÓR: Zbigniew urodził się w 1937 roku. Zbigniew urodził się w tysiąc dziewięćset trzydziestym siódmym roku,1

1. Jan urodził się w 1942 roku. Jan urodził się w ........ .......................... ............................ ...............

roku.

Część III

194

2 . W 1948 roku zaczął chodzić do szkoły podstawowej. .................................................................. roku zaczął chodzić do szkoły podstawowej. 3. Zdał maturę w 1959 roku. Zdał maturę w ............................................................................................................roku. 4. W 1961 roku rozpoczął studia w uniwersytecie. ......................... ........................................ roku rozpoczął studia* w uniwersytecie. 5. W 1967 roku uzyskał dyplom. ................................................................. roku uzyskał dyplom. 6. W 1968 roku wyjechał za granicę na studia podyplomowe. .................................................................... roku wyjechał na studia podyplomowe. 7. W 1970 roku zaczął pracować jako asysterit. .......................................................... ....... roku zaczął pracować jako asystent. 8. W 1974 roku ponownie wyjechał za granicę. ......................... ........................................roku ponownie wyjechał za granicę. 9. W 1975 roku wydał swoją pierwszą książkę. ...................................................... roku wydał swoją pierwszą książkę. 10. W 1994 roku został wykładowcą w uniwersytecie. ............... ............................................... roku został wykładowcą w uniwersytecie. Ćwiczenie 115 Proszę napisać daty (dzień i rok) literami. WZÓR: 7 XII 1994 roku skończyłem pracę w rządzie. Siódmego grudnia tysiąc dziewięćset dziwtęćdziesiątego czwartego roku

skończyłem pracę w rządzie. a. 1 1 1994 roku wyjechałem do Kanady. ..... ............ stycznia..................................................... roku wyjechałem do Kanady. b. 4 III 1899 roku urodził się mój pradziadek. ....................m arca..................................................... roku urodził się mój pradziadek. c. 21 V 2000 roku będę miał pięćdziesiąt łat. ................... maja ................................................ roku będę miał pięćdziesiąt lat. d. 25 VI 1999 roku skończę dwadzieścia lat. ............... czerw ca.................................................... roku skończę dwadzieścia lat. e. 29 VII 1990 roku wyjechałem z Ameryki do Europy, .............. lip ca................................................. roku wyjechałem z Ameryki do Europy. Ćwiczenie 116 Proszę odpowiedzieć na pytanie Która jest godzina? według wzoru. WZÓR:

On: Jest piąta dwadzieścia. Ty: Twój zegarek spieszy o pięć minut. On: A więc jest kwadrans po piątej.

Liczebniki

195

;-L On: Jest siódma. .Ty: TVvój zegarek śpieszy o piętnaście minut. On: A więc j e s t........................................ ........... 2. On: Jest piąta dwadzieścia. Ty: Twój zegarek spóźnia się o pięć minut. On: A więc, j e s t ...................... ................ ........ 3. On: Jęst za dwadzieścia drugą. Ty: Twój zegarek spóźnia się o czterdzieści minut. On: A więc je s t................................................... 4. On: Jest wpoi do trzeciej. TV: Twój zegarek spóźnia się o całą godzinę. On: A więc j e s t ....... ............ ............................... 5. On: Jest za dwadzieścia trzecia, Ty: Twój zegarek śpieszy się o godzinę. On: A więc je s t................. ........................ ......... Ćwiczenie 117 Proszę wpisać wyrazy znajdujące się w nawiasach w odpowiedniej formie. Co 5 minut umiera w Polsce człowiek z (pow ód)............ ............. palenia. Policz! To (3 0 0 ).... ................. (osoba)..........................dziennie, 100 (tysiąc)....................... rocznie. U (palący).......... .............................. nowotwory występują dziesięciokrotnie częściej niż u (niepalący).............................. Jeśli palisz, jesteś mężczyzną, masz około (5 0 )................lat, podwyższone ciśnienie i poziom cholesterolu, to masz 100% szans na zawal w ciągu najbliższych (1 5 )..................... lat - to hasło ze zjazdu szwedzkich (lekarz) ............. W ich kraju umieralność mężczyzn jest dwukrotnie niższa niż w Polsce. W krajach wysoko rozwiniętych do (koniec) .............. ............ tego stulecia z powodu chorób wywołanych paleniem papierosów umrze (21) ............................ milionów ludzi, przeszło połowa z nich w wieku od (3 5 )........... ................ do (69).................................. lat, tracąc w ten sposób średnio ( 2 3 )....................... ................. lata życia. Tę wątpliwą przyjemność, jaką jest palenie tytoniu, (przywieźć)............................ do Europy w drugiej połowie (X V I).................................wieku jeden z towarzyszy podróży Kolumba, francuski lekarz Jean Nicot (od jego nazwiska nazwano nikotynę). Miał dobre intencje i był pewien, że posiadający właściwości lecznicze tytoń zostanie rozsądnie wy­ korzystany w (medycyna).......................... Po (500).....................(lala)..................... lekarze stwiedziii, że palenie (tytoń)............... stanowi poważne zagrożenie dla (ludzkie zdrow ie)........ ........... ................ . a nawet życia i wypowiedzieli mu (w ojna)................ ............

Część III

196

W londyńskim oddziale kardiologii Medical School przy Saint Mary Hospital stwier­ dzono, że już w pierwszym dniu (niepaienie)....................................... krew jest plynniejsza, mniej podatna na skrzepy, a serce lepiej ukrwione, zmniejsza się więc ryzyko zawału. Po (2)...........................(dzień) .. .............. płynność krwi dwukrotnie się zwiększa, znika natomiast czad (tlenek węgla), który powodował bóle głowy i złe samopoczucie. Ha szczęście wielu ludziom udaje się rzucić palenie. Były palacz, który wypalał (40) .............................papierosów dziennie za najlepszy, wypraktykowany przez siebie sposób uważa, że: „W (pierwszy tydzień)............................... kuracji należy palić ( I) .................................. papierosa co godzinę, w (następny tydzień) ........................... .................. należy palić jednego papierosa co ( 2 ).....................godziny; w (trzeci tydzień).................................. -jednego papierosa, co (3 ).........................godziny. W czwartym tygodniu należy palić ( 3 )................... papierosy dziennie: rano, w południe i po (obiad)...............................; w piątym ( I ) ............................. papierosa. Potem można przerzucić się na (fajka)............................ i palić ją miesiąc. Potem wypalać ( I ) .................... fajkę na tydzień. W rezultacie można przestać w ogóle palić.

ALTERŃAGJE W ODMIANIE RZECZOWNIKÓW I PRZYMIOTNIKÓW

Ćwiczenie 118 Proszę użyć celownika lub miejscownika rzeczowników rodzaju żeńskiego z uwzględ­ nieniem wymian spółgłoskowych: p:pi/ b:bi/ m:mU n:ń(n\)/ ł:l/ r:rz/ t:ć(ci}/ d:dź(dzi)/ s:ś(si)/ z:ź(zi). WZÓR: To jest mapa Polski. Na mapie Polski nie zaznaczono małego miasteczka, w którym się urodziłem.

1.

Ta ryba jest bardzo smaczna. W te j..... ........... jest mało ości. 2. W tym roku zima była bardzo mroźna. W ...................mieszkałem w Polsce. 3. Lekarz powiedział, że moja rana zagoi się bardzo szybko. H a ...................pojawiły się obrzęki. 4. To była moja stara szkoła. Przyglądałem się mojej starej...................ze wzruszeniem. 5. Moje życie ukształtowała wiara katolicka. Wychowałem się w ......... ......... katolickiej. 6. Gazeta Polska jest najbardziej interesującym dziennikiem w Polsce. Zawsze znajdowałem coś ciekawego w ...................Polskiej. 7. Zarówno szklanka jak woda były brudne. W ................... pływały kawałki wapiennego osadu. 8. W sklepie była tylko jedna kasa. P rzy ....... ...........ustawiła się długa kolejka.

Alternacje w odmianie rzeczowników i przymiotników

i 97

9.

Przy ubogiej wiejskiej zagrodzie staia tylko jedna koza. Dzięki te j................... matka mogła wyżywić całą swoją rodzinę. 10. Opera Mediolańska La Scala jest najbardziej znaną operą w Europie. Wszyscy wielcy artyści występowali w ................... Mediolańskiej La Scala. Ćwiczenie 119 Proszę użyć celownika lub miejscownika rzeczowników rodzaju żeńskiego z uwzględ­ nieniem wymian spółgłoskowych: st:śct(ść)/ zd:źdzHźdź) /f:fi /w :w i/ ch:si(ś):sz/k:c/ g:dz/ sk:sc/zg:zdz WZÓR:

Kto napisał bajkę pod tytułem „Owca, wilk t kapusta"? Nigdy nie czytałem bajki o owcy, wilku i kapuście.

1. Na niebie była jedna, wielka gwiazda. Z zainteresowaniem przyglądałem się te j................... 2. W moim pokoju stała wielka szafa. Miałem prawdziwy skarbiec w te j............. ...... 3. W tej kawiarni jest dobra kawa. Byliśmy kilka razy w tej kawiarni n a ................... 4. Potrzebna była mi pielucha. Położyłem płaczące dziecko n a ................... 5. Na portrecie był fascynujący monarcha. Dzięki temu ....................wygraliśmy wojnę. 6. Wisła to polska rzeka. Jest już niewiele ryb w te j.... .............. 7. U bociana czasami można zauważyć tylko jedną nogę '. Często bocian stoi tylko na je d n e j................... 8. Ta bluzka jest piękna. Jest ci bardzo dobrze w te j................... 9. Dawniej elementem dyscypliny była rózga. Kto dzisiaj myśli o ...... ............ ? 10. Polska to piękny kraj. Nigdy nie byłem w .................... Ćwiczenie 120 Proszę użyć celownika lub miejscownika rzeczowników rodzaju męskiego, zakończo­ nych na -a z uwzględnieniem wymian spółgłoskowych: p:pi / b:bi /m:mi /n:ń(ni}/1:1/ r:rz/ t:ć(cl)/ d:dź(dzi)/ s:ś(si)/ z:ź( zi)/ g:dzf st:ści(ść). WZÓR: To jest znany akmbata. Wszyscy przyglądali się temu .B h iP kP P jp ...1

1. Ulicą jechał rowerzysta. Przyglądałem się tem u ................... 2. Dostojewski napisał powieść pod tytułem Idiota. Rozmawialiśmy o .................... ” Dostojewskiego.

198

Część III

3. To jest mój kolega. Często myślę o m oim ................... 4. Maszynista zatrzymał pociąg w odpowiednim momencie. Zawdzięczam życie te m u ......... ......... 5. To był wspaniały artysta. Kochałam się w ty m ................... 6. Pierwszy astronauta był Rosjaninem. Cały świat słyszał o ty m ................... 7. Erazm z Roterdamu to wielki humanista. Wszyscy słyszeli o tym w ielkim ................... 8. Lenin to wielki komunista. Nikt już nie mówi o tym w ielkim ...... ............ 9. W cyrku pojawił się iluzjonista. Po przedstawieniu dyskutowaliśmy o ty m ............... 10. Pianista dał wspaniały koncert. Przyglądaliśmy się z uwagą te m u ................... Ćwiczenie 121 Proszę użyć miejscownika lub wołacza rzeczowników rodzaju męskiego z uwzględnie­ niem wymian spółgłoskowych: p:pt/ b:bi/ m:ini/ ntń(ni)/1:1/ r:rzJ t:ć(d)/ cl:dź(dzi)/ s:ś/ si/si:ś/z:ź(zi). WZÓR:

Chłop polski jest symbolem w literaturze polskiej. Wiele pisano o polskim chłopie.1

1. W łesie stał bardzo stary dąb. Na tym .............. . miały gniazda leśne ptaki. 2. Na wsią pojawił się dym. Po chwili cała wieś znalazła się w ................... 3. Spotkałem rano pana Jana. Powiedziałem mu: „Dzień dobry P anie...................i” 4. W oliwkowym gaju pojawił się wspaniały osioł. Po chwili zauważyliśmy siedzącego n a ................... Greka. 5. Lubię ser szwajcarski. Jest bardzo dużo dziur w szwajcarskim................... 6. Kot spacerował po chodniku. P o ............. . zostały na chodniku ślady jego fap. 7. Na Morzu Północnym byl tylko lód. Jedynie foki swobodnie spacerowały p o ..... ............. 8. Miał duży nos. Miał również duże okulary n a ................... 9. W muzeum wisiał piękny obraz. Na .................był portret króla. 10. Dostałem przekaz pieniężny. N a ............. była suma jednego miliona.

Ałternacje w odmianie rzeczowników i przymiotników

199

Ćwiczenie 122 Proszę użyć miejscownika iub wołacza rodzaju męskiego lub rodzaju nijakiego z uwz­ ględnieniem wymian spółgłoskowych: st:ści(ść)/zd:ździ(źdź}/f:fi/ w:\vi. WZÓR: Na rzece Kwai byt słynny most. Widziałem krzykliwych turystów, stojących na tym moście. ł . Filozof Hegeł był znany w całym świecie. Czytałem wiele rozpraw o tym .................... 2. Kraków jest w Polsce. Nigdy nie byłem w .................... 3. Budowano nową ulicę. Zobaczyłem napis: „Objazd ulicą Królewską". Pojechałem tam i zgubiłem się na ty m ................... 4. Pod Krakowem jest słynny zajazd „Pod trzema rybkami”. W niedzielę byliśmy w ty m ................... 5. Warszawa to wielkie miasto. Jeszcze nie byłem w ty m ................... 6. Na małym drzewie zauważyłem małe gniazdo. W ....... były trzy małe pisklęta. 7. Mój syn będzie studiował.prawoJa nie miałem zielonego pojęcia o ................... 8. Lubiłem piwo, kiedy byłem studentem. Dzisiaj po raz pierwszy od lat byłem n a ................... 9- Było drzewo i była małpa. Po chwili małpa była n a ................... 10. To jest ciasto. N a ................... było bardzo dużo owoców. Ćwiczenie 123 Proszę użyć miejscownika rzeczowników rodzaju nijakiego z uwzględnieniem wymian spółgłoskowych: b:bi/nttm i/n:ń(ni)/ł:l/ r:rz/t:ć(ci)/d:dź(dzi)/s:s'(si)/z:i(zi). WZÓR: Na miastem roztaczało się piękne niebo. Na niebie pojawiły się bardzo szybko czame chmury.1 1. Czytałem Pismo Święte. Niektóre zdania były bardzo trudne w ....................Świętym. 2. Żelazo jest metalem. Artysta wyrzeźbił posąg w ....... ........... 3. To była wielka góra. Na te j................... było obserwatorium meteorologiczne. 4. Kupiłem masło. Usmażyłem rybę n a ................... 5. W klasie było tylko jedno duże okno. N a ................... zauważyłem cień człowieka.

200 '

Część III

6. Kupiłem dużą rybę. N a .........,.........była ciemna, nieprzyjemna plama. 7. Jedliśmy zupę, kotlet i ciasto; P o ........,..........zdecydowaliśmy się na lody. 8. Kraków to duże miasto. Mieszkałem w dużym .................. 9. W górach byłd duże stado owiec. W ty m ................... było tylko dwa barany. 10. Lubię mięso. Nie lubię, kiedy w ...................znajdują się kawałki słoniny.

Ćwiczenie 124 Proszę użyć mianownika liczby mnogiej rzeczowników męskoosobywch z uwzględnie­ niem wymian spółgłoskowych: p:pi/ b:bi/n:ń(ni}/ r:rz/t:ć{ci)/d:di(dzi) / s:ś(si) / z:ź{zi). WZÓR: To jest biskup. To są biskupi,

1. To jest Kaszub. To są ......... .......... 2. To jest Hiszpan. To s ą ................... 3. To jest fryzjer. To s ą ................... 4. To jest kasjer. To s ą ................... 5. To jest poeta. To są ................... 6. To jest brat. To s ą ................... 7. To jest Szwed. To s ą ................... 8. To jest Metys. To s ą ................... 9. To jest Francuz. To s ą ................... Ćwiczenie 125 Proszę użyć mianownika liczby mnogiej rzeczowników męskoosobywch z uwzględnie­ niem wymian spółgłoskowych: st:ści(ść)/ ch:sz:si(ś)/k:c/g:dz. W ZÓ R:

To jest okulista. T o są okuliści.

Alternacje w odmianie rzeczowników i przymiotników

20 i

‘ 1. To jest egoista. % Ci ludzie t o ................... ; 2, W klasie jest jeden Włoch. We Włoszech m ieszkają................. ; 3. W klasie jest jeden Czech. W Czechach m ieszkają................... 4. Kopernik to znany w całym świecie Polak. Kopernik i Karol Wojtyła to zn an i................... 5. To jes t Norweg. To s ą ............ (Norwegowie). 6. To jest mój kolega. To są m o i.................. . 7. To był znany szpieg. To byli zn an i................... 8. To jest Kozak. Na Ukrainie m ieszkają................... 9. Mieszkaniec byłych Prus Królewskich to Prusak. W byłych Prusach Królewskich m ieszkali................... 10. Na Wiśle był tylko jeden flisak. Na Wiśle pracow ali................... Ćwiczenie 126 Proszę użyć mianownika liczby mnogiej przymiotników męskosobowych z uwzględnie­ niem wymian spółgłoskowych: p:pif b:biZ m:mi/ n:ń(ni)/ 1:1/ r:rz/ t:ć(ct)/ d:dź(dzi)/ s:ś(si)/z:ź(zi). W ZÓR:

T o jest skqpy człowiek. T o są .skąpi ludzie. 1

1. To jest gruby mężczyzna. To są ................... mężczyźni. 2. Ulicą idzie niewidomy. Ulica idą ................... 3. W klasie jest jeden zdolny student. W klasie są bardzo................... studenci. 4. Mój syn jest mały. Moi synowie są jeszcze................... 5. Mój ojciec jest stary. Mój dziadek jest też stary. Mój ojciec i mój dziadek s ą ................... 6. Nowy pracownik jest bardzo pracowity. Nowi pracownicy są bardzo................... 7. To jest młody chłopiec. •To są ................... chłopcy. 8. W orkiestrze jest jeden młody skrzypek. W orkiestrze są ................ . skrzypkowie.

Część III

202 9.

To był zły człowiek. To b y li.... .......... . ludzie. 10. On nie jest głupi. Oni nie s ą ...................

Ćwiczenie 127 Proszę użyć mianownika liczby mnogiej przymiotników męskosobowych z uwzględnie­ niem wymian spółgłoskowych: st:ści(ść}/ w:wi/ch:si(ś):sz/k:c/g:dz/sk:sc/sz:si/i:zL WZÓR: To jesl prosty człowiek. To są prości ludzie.

1. To jest zdrowy mężczyzna. To s ą ................... mężczyźni. 2. To jest cichy chłopiec. To są ............chłopcy. 3. Zatytułowałem list: „Mój drogV\ Zatytułowałem zaproszenie do kolegów: „M oi................... 4. To był niski mężczyzna. To b y li................... mężczyźni. 5. Ten student jest krzykliwy. Ci studenci są ...... ... 6. To jest starszy pan. To s ą ................... panowie. 7. To jest duży chłopiec. To s ą .............chłopcy. 8. Mój brat był mi zawsze bardzo bliski. Moi bracia byli mi zawsze ................... 9. Z dyskoteki wyszedłem prawie głuchy. Moi koledzy wyszli praw ie.................. z dyskoteki. 10. To był mój daleki kuzyn. To byli m o i.................. kuzynowie. Ćwiczenie 128 Proszę użyć dopełniacza i narzędnika liczby pojedynczej w rodzaju męskim, żeńskim i nijakim, uwzględniając aitcmację k:ki. W ZÓR:

'Ib jest m io dy Polak. R ozm aw iałam z m łodym Polakiem.

!. Lubięjęzyk polski. Interesuje się ..............polskim. 2. Lubię mleko. Lubię kawę z ...................

AUernacje w odmianie rzeczowników i przymiotników

203

3. To jest bardzo delikatny kanarek. Muszę opiekować się delikatnym ................... 4. W klasie jest jedna studentka. W klasie nie było ani je d n e j................... 5. To jest mo}e.dziecko. Zajmuję się m oim ................... 6. Na ulicy stała matka i stał chłopczyk. mm.:, Matka rozmawiała z .................... 7. To był jedyny Polak na Alasce. Wszyscy interesowali się ty m ........ .......... mm 8. W ’bajce występował okrutny wilk. S® Matka straszyła niegrzeczne dziecko okrutnym f i 9. Mój syn ma w ręce ołówek. On rysuje ............ ....... 10. Mój kolega to Irakijczyk. On j e s t ....... ...........

f||f

te-.;' i.

Ćwiczenie 129 Proszę odmienić przez przypadki rzeczownik ksiądz w liczbie pojedynczej i mnogiej, uwzględniając altemację dz:ż. WZÓR:

(ksiądz) T o jest ksiądz. To

są księża.

1. Nie znam te g o ................... 2. Nie znam ty c h ................... 3. Życzyłem tem u ........ ......... . zdrowia i pomyślności. 4. Życzyliśmy wszystkim ................... zdrowia i pomyślności. L \ 5. Znam dobrze te g o ................... 6. Znam dobrze ty c h ................... 7. Rozmawiałem z tym ............ ....... 8. Rozmawialiśmy z ty m i................... 9. Często myślę o ty m ................... JO. Często myślę o tych ............ ....... Ćwiczenie 130 [;f‘Ą Proszę użyć następujących rzeczowników w formie wołacza, uwzględniając następujące

alternacje: c:cz/; t/ci; p:pi/; ł:l/; n:ni/; g:i. WZÓR: chłopiec

1. 2. 3.

Niemiec brat student

Mój chłopcze!

Część III

204 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

chłop osioł głupiec Szkot pan człowiek Bóg

Ćwiczenie 131 Proszę użyć celownika lub miejscownika liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju mę­ skiego, żeńskiego i nijakiego, uwzględniając altemacje samogłoskowe a:e. W ZÓ R:

Wiara katolicka jest wiara dom inującą w świecie. R o zm yślałe m o w ia n a katolickiej.

1. To było wspaniałe ciasto. W ...... ........ były rodzynki, orzechy i suszone owoce. 2. Profesor zaproponował nam wspólny obiad. N a .... .............. byliśmy w bardzo drogiej restauracji. 3. Obok mnie mieszkał hałaśliwy sąsiad. Nigdy nie rozmawialiśmy o ty m ................... 4. Zobaczyliśmy z morza zupełnie białe miasto. Nie zatrzymaliśmy się w tym białym ................... Ćwiczenie 132 Proszę użyć właściwych przypadków, uwzględniając alternacje samogłoskowe: a:e/o:e/ ó:o. W ZÓ R:

To był mój sąsiad. T o byli m oi sąsiadzi. 1

1. To był piękny kwiat. Na pięknym................... siedział motyl. 2. To był kolorowy wóz. To były kolorowe................... 3. To słowo, które mi powiedział przed chwilą, było piękne. Rzadko używał tak pięknych................... 4. Na niebie świeciła wielka gwiazda. Przyglądałem się t e j................... 5. To był prawdziwy anioł, a nie człowiek. Nigdy nie marzyłam o tak im ...................

Alternacje w odmianie rzeczowników i przymiotników

205

Ćwiczenie 133 Proszę użyć dopełniacza i miejscownika liczby pojedynczej rodzaju męskiego, uwzględ­ ni ając alternacje: o/ó:e; ó:o. WZÓR: To był piękny kościół. W niedzielę nie poszedłem do kościoła. Ale tydzień temu byłem w tym kościele,

1. W klasie był okrągły stół, W domu nie było okrągłego................... Na okrągłym ................... stała butelka wina. 2. Przed domem był głęboki dół. Coś wpadło do teg o ................... Moje klucze znalazły się w głębokim ................... 3. Miałem piękny ogród. Nikt nie chciał pracować w ty m ................... O bok ................... przechodziła autostrada. 4. Ona miała duży pokój. O bok................ . była łazienka. Mieszkała sama w ty m ..... ............. 5. Był wspaniały, lipcowy wieczór. Nigdy nie było tak w spaniałego...... ............ Nigdy nie myślałem o tak wspaniałym................... 6. Znam dobrze Kraków. Urodziłem się w ................... Wieliczka jest blisko.... ..............

Ćwiczenie 134 Proszę użyć zaimków osobowych rodzaju żeńskiego i rodzaju nijakiego w liczbie poje­ dynczej i rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w liczbie mnogiej, uwzględ­ niając alternację ó:o. W ZÓ R:

T o jest m ój ojciec. T o jest m oja matka. T o są m oi rodzice.

1. To jest twój ojciec. 2. On ma swój samochód. 3. To jest mój dom. 4. On ma swój pokój. 5. To jest mój zeszyt.

To j e s t ...... . On ma ......... To j e s t ......... On m a ........ To j e s t ........ ......... praca.

To s ą .......... To s ą .......... On m a ........ To s ą ..........

Część III

206 Ćwiczenie 135

Proszę użyć dopełniacza liczby mnogiej rodzaju żeńskiego i rodzaju nijakiego, uwzględ­ niając alternacje o:ó. WZÓR:

Na zebraniu była tyiko jedna osoba. Ile osób będzie na zebraniu?

1. Sobota jest szóstym dniem tygodnia. I le ................... jest w miesiącu? 2. To słowo jest bardzo trudne. Ile jest trudnych..................? 3. Widziałem pole usiane czerwonymi makami. I l e ................... z czerwonymi makami widziałeś? 4. Stopa ma 0,288 m. I l e ................ . ma ten statek? 5. To była bardzo długa droga. Ile takich ...... .......muszę jeszcze przemierzyć? 6. Noga bociana jest czerwona. I l e ...... ............ ma bocian? 7. Podobała mi się jedna wawelska głowa na Wawelu. Ile waw elskich................... znajduje się na Wawelu? 8. Jedna noga, dwie nogi, trzy nogi... I le ................... ma stonoga? 9. Środa to trzeci dzień tygodnia. I l e ................... ma miesiąc? 10. W ogrodzie była jedna koza. I le ..... ............. było w ogrodzie? Ćwiczenie 136 Proszę użyć dopełniacza i miejscownika liczby pojedynczej lub mianownika liczby mnogiej rodzaju męskiego, uwzględniając aiternację ą:ę. WZÓR:

Boli mnie ząb. Poszedłem do lekarza i po upływie sekundy nie miałem już zęba.

1. Na drzewie była wielka gałąź. Na w ielkiej.................. . siedział mały ptak. 2. To jest jej mąż. Ona nie ma j u ż ................. . 3. To jest niebezpieczny wąż. Stałem blisko niebezpiecznego .................... Ćwiczenie 137 Proszę użyć dopełniacza liczby mnogiej, uwzględniając aiternację ę:ą.

Ahernacje w odmianie rzeczowników i przymiotników WZÓR: ;7.:

207

Pierwszy maja to międzynarodowe święto. W tym roku jest dużo świąt.

I'. W parku były różne zwierzęta. W lesie nie było ................... 2. To jest moją ręka. Ten człowiek nie miał obu ................... 3. Na polu były cielęta. Na łące nte b y ło ........ 4. W koszyku były malutkie kurczęta. Ile ....................było w koszyku? 5. W zagrodzie były śliczne źrebięta. Ile ............ było w zagrodzie? Ćwiczenie 138 Proszę użyć dopełniacza liczby pojedynczej rodzaju męskiego, uwzględniając ałiernację e: 0. . WZÓR: To jest ołówek. Czy nie masz ołówka11

1. To jest Marek. . Nie znasz................... ? 2. To jest Niemiec. Nie znasz te g o ...................? 3. Tutaj jest cukier! Nie c h cę ..... ............. 4. Już jest kwiecieńl Pojedziemy nad morze? Tak. Tak. Pojedziemy nad morze na początku................... 5. Handel uliczny jest zabroniony w mieście. Zabrania s ię ................... w dni świąteczne. 6. Chcesz widelec? Nie ch cę ................... ;; 7. Zraniłeś palec? Nie zraniłem ................... 8. To jest Rynek Główny w Krakowie. Nigdy nie widziałem tak pięknego................... ■ 9. Spotkamy się wc wtorek? Chyba nie dożyję do .................... 10. Czy dzisiaj jest czwartek? Nie. Jest jeszcze trzy dni d o ...................

Część III

208 Ćwiczenie 139

Proszę użyć dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego rzeczow­ ników typu wteś, uwzględniając altemacjęe: 0. WZÓR: To jest wieś, gdzie mieszkał mój ojciec. Nie lubiłem tej wsi.

1. Malarz namalował piękną marchew. Nie lu b ię................... 2. Kupiłem na targu brukiew, Po co? Nie c ierpię................... 3. Krew daje życie. W laboratorium brakow ało................... 4. Nad Ratuszem powiewała biała chorągiew. W czasie pokoju nie wiesza się białych ......,............ 5. Wczoraj kupiłaś brukiew, a dzisiaj kupiłaś itodkiew. Wiesz przecież, że nie lubię ani brukwi, a n i................... Ćwiczenie 140 Proszę użyć dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników rodzaju żeńskiego, uwzględnia-;;f jąc alternację 0:e. WZÓR:

Na wystawie sklepowej stała piękna lalka. W sklepie było mnóstwo stojących lalek.1

1. Na wystawie sklepowej stała pralka. W sklepie było mnóstwo .................. 2. Na wystawie sklepowej wisiała bluzka. W sklepie było m nóstw o................... 3. Na wystawie była tylko jedna droga ksiątka. W księgami było wiele drogich................... 4. W parku była moja matka. W parku było m nóstw o...................z dziećmi. 5. Przy ulicy stałajedna mała chatka. W łesie było kilka m ałych................... 6. Na wystawie była jedna klatka z kanarkami. W sklepie zoologicznym było kilka innych.... 7. W pokoju stała mała szafka. W przedpokoju było pięć małych ................... 8. Na stole leżała jedna łyżka. Pod stołem leżało sześć................... 9. Na stole leżała jedna kartka. Pod stołem leżało o siem ................... 10. Moja kurtka była stara. Miałem wiele starych...................

■

Czasownik i jego aspekt

209

Ćwiczenie 141 Proszę użyć dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników rodzaju nijakiego, uwzględnia­ jąc a iternację 0:e. WZÓR: W kuchni stało jedno wiadro. W kuchni byio wicie wiader.

1. Każda rzeka ma jedno źródło. W górach jest wiele ................... 2. Miałem złamane jedno żebro, W szpitalu dowiedziałem się, że mam kilka złam anych................... 3. W Biblii jest tylko jedno piekło. W mitologii bohaterowie schodzili d o ................... 4. Na rzece było tylko jedno czółno. Po chwili pojawiło się kilka now ych................... 5. W organizmie ludzkim każde włókno ma swoje znaczenie. W organizmie ludzkim jest w iele................... 6. W kuchni było jedno okno. W pokoju było w iele..................

CZASOWNIK I JEGO ASPEKT

Ćwiczenie 142 Proszę podać formę twierdząca następujących zdań, zwracając uwagę na aspekt dokona­ ny i niedokonany czasownika. WZÓR:

Nie wysiadaj na tym przystanku! Wysiądź na następnym przystanku!1

1. Nie ubieraj się ciepło! 2. Nie kładź chleba na stole! 3. Nie wychodź na podwórze! .4, Nie pomagaj mu w tłumaczeniu! 5. Nie bierz tego szalika! 6. Nie zamykaj okna! 7. Nie czytaj tego artykułu! 8. Nie zapraszaj jej na kolację! ...9. Nie odwiedzaj Marii! 10. Nie czyść butów w kuchni!

.... ...............................................lekko! ............................................ . chleb na talerzu! ....................................................na balkon! ................................................ mu w ćwiczeniach .................. .............. .................. tamten szalik! .................................................... raczej drzwi! .................. .............. .................. inny artykuł. ........................................... ........ją na obiad! .................................................. Jana i Karolinę! .................................. ............ . buty na tarasie!

Część III

210 Ćwiczenie 143

Proszę podać formę przeczącą następujących zdań, zwracając uwagę na aspekt dokonany i niedokonany czasownika. WZÓR: Posprzątaj łazienkę! Nie sprzątnj„\zż\cnk\ !

ł . Pójdź do muzeum! 2. Przeproś nauczyciela! 3. Wyślij list pocztą lotniczą! 4. Wyłącz telefon! 5. Zapal światło! 6. Ugotuj obiad! 7. Kup chleb! 8. Powiedz mu prawdę! 9. Zdejmij okulary! 10. Powtórz gramatykę!

N ie ......... ..... do tego muzeum! N ie ......... N ie ......... ...... . tego listu pocztą lotniczą N ie ....... N ie ......... N ie ........ .......... dzisiaj obiadu! N ie ......... ......... chleba! N ie ................... prawdy! N ie ......... .......... okularów! N ie ..... . ......... dzisiaj gramatyki!

Ćwiczenie 144 Proszę wybrać odpowiedni czasownik. WZÓR: Co robisz, kiedy masz dużo czasu?

Co robisz?

Piszą ćwiczenia, (pisać/naptsać)

1 ........................................walizki, (pakować / spakować) 2 .....................................ciastko, (jeść / zjeść) 3 .....................................papierosy, (palić / zapalić) 4 . ............. ..................... . akcje na giełdzie, (kupować / kupić) 5......................................... myć naczynia, (pomagać / pomóc) 6 . ........ ........................... sprzątać pokój, (kończyć / skończyć) 7 . ........ ...........................na autobus, (czekać / zaczekać) 8 . ......................... ..........znajomych, (odwiedzać / odwiedzić) 9.................... .................... artykuły, (czytać 1 przeczytać) 10.........................................obiad, (gotować/ugotować)

Ćwiczenie 145 Proszę zamienić zdania w czasie teraźniejszym na zdania w czasie przeszłym, zwracając uwagę na aspekt czasownika. WZÓR: Zwykle wracam do domu o godzinie osiemnastej. Wczoraj wróciłem o północy.1

1. Zwykle kupuję owoce w sklepie. 2. Zwykle jadam mięso. 3. Zwykle zjadam wszystko na obiad. 4. Zwykle biorę syna na spacer.

Wczoraj Wczoraj Wczoraj Wczoraj

owoce na targu, tybę. tylko pół porcji. go na spotkanie z pisarzem.

Czasownik i jego aspekt 5. Zwykle gotuję obiad wcześnie. Wczoraj 6. Zwyle kończę pracę o siódmej. Wczoraj 7..Zwykle robię ćwiczenia w domu. Wczoraj 8. Zwykle dostaję korespondencję rano. Wczoraj 9. Zwykle listonosz przychodzi Wczoraj o dziewiątej. 10. Zwykle zaczynam pracę o siódmej. Wczoraj

21 i .. obiad bardzo późno. .. pracę o ósmej. .. jedno ćwiczenie w klasie, korespondencję po południu. . o dziesiątej. . pracę o jedenastej.

Ćwiczenie 146 Proszę uzupełnić zdania odpowiednią formą czasownika w czasie przeszłym. WZÓR: Górscy przyjmowali mnie zawsze serdecznie, (przyjmować / przyjąć)

1. Marysia znow u..................klucza od samochodu, (zapominać/ zapomnieć) 2. Profesor często............. wesołe anegdoty, (opowiadać / opowiedzieć) 3. Zaraz przybiegła do nas, gdy tylko n a s ...................(widzieć / zobaczyć) 4. Basia po raz trzeci ................... swoją parasolkę, (gubić / zgubić) 5. Dzieci pow oli....................przez ulicę, (przechodzić / przejść) 6. Wczoraj Stanisław ................... . że jedzie do Japonii, (oznajmiać / oznajmić) 7. W sobotę...................do nas ciocia, (przyjeżdżać / przyjechać) 8. W każdą sobotę ....................do nas wujek, (przyjeżdżać / przyjechać) 9; G oście................... po północy, (rozchodzić się / rozejść się) 10. Moja siostra................... swojego przyszłego męża po raz pierwszy w klubie. (spotykać / spotkać) Ćwiczenie 147 Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika w trybie rozkazującym. WZÓR: Mówiłem mu to wielokrotnie.

Powiedz mu to jeszcze raz.

(ty)

1. Powtarzałem jej to wielokrotnie. 2. Widziałem się z nim wielokrotnie. 3. Rozmawiałem z nimi wielokrotnie. 4. Pytałem ich o to wielokrotnie. 5. Odmawiałem im tego wielokrotnie. 6. Przepraszałem ich wielokrotnie. 7. Oglądałem ten film wielokrotnie. 8. Polecałem mu to wielokrotnie. 9. Płaciłem za niego rachunki wielokrotnie........ 10. Dziękowałem mu za to wielokrotnie............

jej to jeszcze raz. z nim jeszcze raz. z nimi jeszcze raz. ich o to jeszcze raz. im jeszcze raz. ich jeszcze raz. go jeszcze raz. mu to jeszcze raz. za niego jeszcze raz. mu za to jeszcze raz.

212

Część III

Ćwiczenie 148 Proszę podkreślić właściwą tę formę czasownika, która odpowiada treści zdania. WZÓR; Bardzo się cieszę mamo, że (przyszłaś, chodziłaś, poszłaś) na moje imieniny.

1. Zawsze w niedzielę moja mama (zrobi, robi, zrobiła) pierogi. 2. Wczoraj (spotkałem, spotykałem, spotykam) mojego kolegę w autobusie. 3. Właśnie (kończę, skończę) czytać tę książkę. 4. Zwykle na święta (pojechaliśmy, pojedziemy, jeździmy) do rodziców. 5. Wczoraj w restauracji (zamawiałem, zamówiłem, zamówię) kurczaka. 6. Za chwiłę (piszę, napiszę) list do rodziców. 7. Już (kupowałem, kupiłem) prezent dla córki na urodziny. 8. Wczoraj przez dwie godziny (czekaliśmy, zaczekaliśmy) na autobus. 9. Nie lubię (iść, pójść, chodzić) do dentysty. 10. Zwykłe wieczorem (piję, napiję się, wypiję) szklankę mleka. Ćwiczenie 149 Proszę uzupełnić zdania odpowiednią formą cźasownika w czasie przyszłym. WZÓR: Jutro przez cały dzień będę się uczyć/uczyl(a). (uczyć się / nauczyć się).

1. Jutro przez dwie godziny................. . na maszynie, (pisać / napisać) 2. Jutro od ósmej do dziew iątej................... na drutach, (robić / zrobić) 3. Jutro przez trzy godziny..................... (opalać się / opalić się) 4. Jutro przez cały d zień .................. nową powieść, (czytać / przeczytać) 5. Jutro przez cały d zień .................. materiały do pracy doktorskiej, (zbierać / zebrać) 6. Jutro przez cały dzień..................ćwiczenia moich studentów, (sprawdzać/ sprawdzić) 7. Jutro przez dwie g odziny................... pacjentów, (przyjmować/ przyjąć) 8. Jutro przez cały d zień .................. na ciebie, (czekać / poczekać) 9. Jutro przez cały d zień .................. pracy, (szukać / poszukać) 10. Jutro przez dwie godziny................ okna. (myć/ umyć) Ćwiczenie 150 Proszę uzupełnić zdania odpowiednią formą czasownika w czasie przyszłym. WZÓR: Jutro na pewno nauczę się tego wiersza na pamięć, (uczyć się / nauczyć się).

1. Jutro na pew no............... ten tekst na maszynie, (pisać / napisać) 2. Jutro na pew no................... porządki w domu. (robić / zrobić) 3. Jutro na p ew n o ................... do ciebie, (przyjeżdżać / przyjechać) 4. Ju tro ................... tę powieść do końca, (czytać / przeczytać) 5. Jutro na pew no..................wszystkie materiały do pracy doktorskiej, (zbierać / zebrać) 6. Jutro na pew no...................ćwiczenia moich studentów, (sprawdzać / sprawdzić) 7. Ju tro ................... tylko dwóch pacjentów, (przyjmować / przyjąć)

Czasownik i jego aspekt

213

8. Jutro na pewno ....................na ciebie, (czekać / poczekać) 9. Jutro na pew no..................dla ciebie pyszny deser, (przygotowywać / przygotować) 10. Jutro na pew no................ okna w. pokoju, (myć / umyć) Ćwiczenie 151 Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika w czasie przeszłym. WZÓR:

Długo nic nie rozumiał

Nagle zrozumiał wszystko.

1. Długo nic nie mówił. ' 2. Długo nic nie robił. 3. Długo nie chciał siadać. 4. Długo nie protestował. 5. Długo nie patrzył na mnie. 6. Dziecko długo nie płakało. 7. Długo nikt nie pukał do drzwi. 8. Długo nikt nie strzelał. 9. Długo nie wierzył. 10. Długo nie otwierał ust.

N agle................... jedno słowo. N agle.................... coś dziwnego. Nagle .................. . N ag łe.................... N ag le.................... na mnie. N ag le................... Nagle k to ś....................do drzwi. Nagle ktoś ................. ■ N ag le................... N agle....... .......... . usta.

Ćwiczenie 152 Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika. On zaczął krzyczeć.

Potem, nagie ktoś krzyknął.

1. Ona się śmiała.

Ona zaczęła s i ę ...

2. Dziecko płakało.

Dziecko zaczęło.

3. On kichał.

On zaczął...........

Potem, nag le.... zjadliwie. Potem, nagle .... drugie dziecko. Potem, nagle ktoś inny

4. On mrugał do niej.

On zaczął...........

5. Pies skakał do wody.

Pies zaczął.......... .

6. Popychał wszystkich. 7. Strącał wszystko.

Z aczął................. . wszystkich. Z aczął................. .. wszystko.

8. Wracał zawsze rano. 9. Pisał bez błędów.

Z aczął............ ..... . punktualnie. Zaczął................. . bez błędów.

WZÓR:

On ciągłe krzyczał.

10. On tupał bez przerwy.

Z aczął................. ze złości.

Ktoś inny, nagle do niej. Pies nag le......... ..........do wody. N agle................ .. staruszkę. N agle................ wazę. Nagle................ ., o północy. N agle....... ........ słowo z 4 błędami. Nagle........... . . nerwowo.

Część III

214 Ćwiczenie 153

Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika. WZÓR; Co pan oglądał

Nic nie oglądam. Wszystko już obejrzałem.

1. Co kupujesz? 2. Co piszesz? 3. Co robisz? 4. Co bierzesz? 5. Co pijesz? 6. Co jej dajesz? 7. Co zbierasz? 8. Co kroisz? 9. Co mówisz? 10. Co jesz?

Nic nie kupuję. Wszystko j u ż ............. Nic nie piszę. Wszystko j u ż ..... ......... Nic nie robię. Wszystko j u ż .............. Nic nie biorę. Wszystko już ............... Nic nie piję. Wszystko ju ż ................. Nic jej nie daję. Wszystko jej ju ż ...... Nic nie zbieram. Wszystko j u ż ........... Nic nie kroję. Wszystko j u ż ............... Nic nic mówię. Wszystko ju ż ............. Nic nie jem. Wszystko j u ż ..................

Ćwiczenie 154 Proszę odpowiedzieć na pytania, używając właściwej formy czasownika. WZÓR:

Robisz śniadanie?

1. Jesz śniadanie? 2. Pijesz piwo? 3. Sprzedajesz dom? 4. Malujesz mieszkanie? 5. Naprawiasz samochód? 6. Odpoczywasz? 7. Pieczesz ciasto? 8. Sprzątasz łazienkę? 9. Zamykasz okno? 10. Zastanawiasz się?

Już zrobiłem.

J u ż ....................................... J u ż ...................................... J u ż ...................................... J u ż ...................................... J u ż ...................................... J u ż ...................................... J u ż ...................................... J u ż ...................................... J u ż ...................................... J u ż ......................................

Ćwiczenie 155 Proszę odpowiedzieć na pytania, używając odpowiedniej formy czasownika w bezoko­ liczniku w połączeniu z czasownikiem kończyć. WZÓR:

1. Czy 2. Czy 3. Czy 4. Czy 5. Czy 6. Czy

Napisałeś to zadanie.

Jeszcze nie napisałem. W!as'nie kończę pisać.

pokroiłeś chleb? uciąłeś kwiaty? opowiedziałeś jej tę historię? obejrzałeś już ten film? uprałeś już spodnie? poznałeś już Polskę?

Jeszcze nie. Właśnie Jeszcze nie. Właśnie Jeszcze nie. Właśnie Jeszcze nie. Właśnie jeszcze nie. Właśnie jeszcze nie. Właśnie

Czasownik i jego aspekt 7. Czy pan podpisał wszystkie dokumenty? 8. Czy pan przeegzaminował wszystkich studentów? 9. Czy wykąpałaś się? 10. Czy narysowałaś plan miasta?

215

Jeszcze nie. W łaśnie....................................... Jeszcze nie. W łaśnie..... ................................. Jeszcze nie. Właśnie ....................................... Jeszcze nie. W łaśnie................. ..................

Ćwiczenie 156 Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika w połączeniu z czasownikiem musieć. WZÓR:

Czytała to pani?

Nie. Musi (o pani przyczytać.

1. Rozmawiałeś już z nim? Nie? Musisz w końcu................... z nim! 2. Grałeś już tę etiudę? Nie? M usisz............ .......tę etiudę. Jest wspaniała! 3. Dzwoniłeś do niej? Nie? M usisz................ do niej! 4. Próbowałeś już haszyszu? Nie? Musisz chociaż ra z ........... ! 5. Leciałeś już kiedyś samolotem? Nie? Musisz k iedyś.................. ! 6. Kosztowałeś szwajcarskiego raclette* a? Musisz kiedyś...................! 7. Starałeś się kiedyś to zrozumieć? Nie? Musisz kiedyś................... to zrozumieć! 8. Śpiewałeś kiedyś kolędy? Nie? Musisz kiedyś ze m n ą ..... ............. ! 9. Kłamałeś kiedykolwiek w życiu? Nie? Musisz po raz pierw szy................... ! 10, Jadłeś kiedyś żaby? Nie? Musisz kiedyś ............ .......przynajmniej jedno żabie udko! Ćwiczenie 157 Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika w czasie przeszłym. WZÓR:

Zwykle kładą sią do łóżka o godzinie dziesiątej wieczorem. Wczoraj położyłem się o północy.1

1. Zwykle budzę się wcześnie rano. 2. Zwykłe golę się bardzo długo. 3. Zwykłe przeglądam dzienniki w pracy.

W czoraj............... bardzo późno. W czoraj................ bardzo szybko. W czoraj................... wszystkie dzienniki po pracy, 4. Zwykle umawiam się z kolegą po pracy. Wczoraj ................. z kołegą podczas przerwy. 5. Zwykłe jeżdżę do pracy samochodem. W czoraj............. do pracy autobusem. 6. Zwykłe zamawiam w restauracji rybę. W czoraj................. danie jarskie. 7. Zwykle spędzam wolny czas na piwie. W czoraj................. wolny czas w parku. 8. Zwykle wyjeżdżam na weekend za W czoraj...................n a weekend w góry. miasto. 9. Zwykle chodzę po kolacji na spacer. W czoraj...................do opery. 10. Zwykle wkładałem mój portfel do W czoraj................... go do szuflady. kieszeni.

Część III

216 Ćwiczenie 158

Proszę użyć czasowników o znaczeniu momentalnym w czasie przeszłym i ich odpo wiedników niedokonanych w czasie teraźniejszym, Ktoś kichnął obok mnie.

Nie lubię jak ktoś obok mnie kicha.

Nie lubię jak ktoś........ ....... Nie lubię jak ktoś mnie

3. dotknąć / dotykać

K to ś..... .......... głęboko. K to ś.................. mnie w autobusie. K to ś.............. mnie.

4. gwizdnąć / gwizdać

Ktoś ................... za mną.

Nie lubię jak ktoś za mną

5. mrugnąć / mrugać

K to ś...................do mnie.

6. odetchnąć / oddychać 7. krzyknąć / krzyczeć

K to ś...... ............ głęboko. K toś...................głośno.

Nie lubię jak k to ś........... do mnie. Nie lubię jak ktoś ........... Nie lubię jak ktoś głośno

8. drgnąć / drgać 9. chrząknąć / chrząkać 10. cofnąć / cofać

K toś......... ........z przerażenia. Nie lubię jak k to ś............. Nie lubię jak k to ś................. K to ś................... znacząco. Nie lubię jak k to ś................. K toś...........................przedemną nagle przede mną samochód. nagle samochód.

WZÓR: kichnąć/ kichać

1. westchnąć l wzdychać 2. pchnąć / pchać

Nie lubię jak ktoś mnie

Ćwiczenie 159 Proszę użyć czasowników dokonanych. WZÓR: Zaczynam uczyć się języka polskiego. Za dwa lata nauczę się dobrze tego języka.

1. Zaczynam robić obiad. 2. Zaczynam jeść obiad. 3. Zaczynam powtarzać lekcję. 4. Zaczynam oglądać film, 5. Zaczynam zbierać materiały do referatu. 6. Zaczynam poznawać Polskę. 7. Zaczynam pić to okropne lekarstwo. 8. Zaczynam kroić chleb. 9. Zaczynam przyjmować studentów. 10. Zaczynam malować ten obraz.

Za godzinę ................. „ obiad. Za pól godziny................... obiad. Za dwadzieścia m inut.... .............. tę lekcję. Za dwie godziny ......... ten film. Za dwa d n i...................wszystkie potrzebne ml materiały. Za rok ............... . dobrze ten kraj. Za chwilę j e ................... Za moment g o ................... Za godzinę................... ich wszystkich. Za tydzień g o ...................

Ćwiczenie 160 Proszę użyć czasowników dokonanych w czasie przeszłym.

Czasownik i jego aspekt

217

WZÓR: Codziennie wstaję o świcie.

Wczoraj wstałem o dziesiątej.

1. Codziennie myję się w ciepłej wodzie. 2: Codziennie ubieram się bardzo długo. 3. Codziennie wychodzę na spacer rano. 4. Codziennie wracam późnym wieczorem. 5. Codziennie odrabiam zadanie domowe po dzienniku TV. 6. Codziennie oglądam nocne filmy. 7. Codziennie chodzę spać przed północą. 8. Zawsze piorę moje skarpetki w pralce. 9. Codziennie sprzątam kuchnię po kolacji. 10. Codziennie palę paczkę papierosów.

Wczoraj .................. w zimnej wodzie. Wczoraj ........... ........w ciągu dwóch sekund. W czoraj...................tylko na balkon. W czoraj................... o północy. Wczoraj.................zadanie domowe przed dziennikiem TV. Wczoraj ........... ........tylko jeden film. W czoraj................... spać bardzo wcześnie. W czoraj................... moje skarpetki ręcznie. W czoraj................... kuchnię przed kolacją. W czoraj....................tylko jednego papierosa.

Ćwiczenie 161 Proszę użyć czasowników dokonanych. WZÓR:

Czytata to pani? Nie?

Musi pani to przeczytać.

1. Widziała pani ten film? Nie? 2. Szła pani przez ten park? Nie?

Musi pani g o ................... Musi p a n i................... przez ten park. Jest piękny. 3. Opowiadała mi pani to kiedyś? Nie? Musi mi pani to ................... 4. Zapraszała go pani kiedyś? Nie? Musi pani go kiedyś................... 5. Podpisywała pani już czeki? Nie? Musi pani kiedyś................... chociaż jeden czek. 6. Uczyła się pani już polskiego? Nie? Musi się pani kiedyś................tego języka. 7. Próbowała pani już tego dania? Nie? Musi pani kiedyś................... 8. Wyjeżdżała pani już za granicę? Nie? Musi p a n i...................choć jeden raz. Musi pani je .................... 9. Przymierzała pani już to futro? Nie? 10. Zajmowała się pani kiedyś dziećmi? Nie? Musi p a n i..................teraz swoim dzieckiem. Ćwiczenie 162 Proszę użyć czasowników niedokonanych. WZÓR: Napisałeś to zadanie?

I. Opowiedziałeś już tę historię. 2. Zaprosiłeś już wszystkich gości? 3. Podpisałeś wszystkie czeki? 4, Przymierzyłeś już te spodnie? 5. Spróbowałeś już tego sosu? 6. Odrobiłeś już lekcje? 7. Pokroiłeś już chleb? 8. Posprzątałeś pokój?

Właśnie kończę pisać.

Właśnie Właśnie Właśnie Właśnie Właśnie Właśnie Właśnie Właśnie

kończę .................... kończę................... kończę................. kończę...... ........ kończę................ kończę................... kończę................... kończę...................

Część HI

218

9. 10.

Ubrałeś się już? Uczesałeś się już?

Właśnie kończę Właśnie kończę

Ćwiczenie 163 Proszę użyć odpowiednich czasowników w połączeniu z nigdy. WZÓR; Czy napisałeś to zadanie domowe? Nigdy nie piszę zdań domowych. 1. Czy opowiedziałeś tę historię? 2. Czy zaprosiłeś dużo znajomych? 3. Czy podpisałeś czek? 4. Czy przymierzyłeś spodnie? 5. Czy odpowiedziałeś na jej pytanie? 6. Czy odrobiłeś lekcje? 7. Czy pokroiłeś chłeb? 8. Czy posprzątałeś pokój? 9. Czy włożyłeś podkoszulek? 30. Czy uczesałeś włosy?

Nigdy n ie ........ ........ . tej historii. Nigdy, n ie ................... dużo znajomych Nigdy nie ......... .......... czeków. Nigdy n ie ......... ......... spodni. Nigdy n ie ........ ......... na jej pytania. Nigdy n ie ......... .......... lekcji. Nigdy n ie ........ .......... chłeba. Nigdy n ie ......... ......... pokoju. Nigdy n ie ........ ......... podkoszulków. Nigdy n ie ......... ......... włosów.

Ćwiczenie 164 Proszę użyć właściwych form czasowników w czasie przeszłym. WZÓR: Telefon ..d/Slf.?.'.cały wieczór, aie nikt go nic odbierał, (dzwonić / zadzwonić) ■

ł . Telefon...................długo. Ktoś go odebrał, (dzwonić i zadzwonić) 2. Nigdy nie ....................Alaski, (widzieć / zobaczyć) 3. W tym roku byłem jeden dzień na Alasce. Mogę powiedzieć, że wreszcie" ................... Alaskę! (widzieć / zobaczyć) 4. Nigdy nie ....................drogich ubrań, bo nie miałem pieniędzy, (kupować / kupić) 5. Przed obroną pracy doktorskiej................... drogi garnitur, (kupować / kupić) 6. Ten lekarz jeszcze nikogo n ie ................... (leczyć / wyleczyć) : 7. Ten lek arz................... mnie dwa lata, lecz wciąż czuję się źle. (leczyć / wyleczyć)' 8. Nigdy n ic ................. . co on chciał ode mnie. (rozumieć / zrozumieć) •.; ' 9. W reszcie................... .jakie on miał zamiary, (rozumieć / zrozumieć) 10. Nigdy n ie .......... z moją żoną. (kłócić się / pokłócić się) .V Ćwiczenie 165 Proszę opisać życie człowieka, używając do opisu załączonych czasowników. WZÓR; rodzić się/urodzić się

1. rosnąć / urosnąć 2. chodzić do szkoły 3. studiować

Człowiek rodzi się. CZŁOWIEK: .................................. ................................. .......................................

■■

?;:\

^ . - • K T r r ---------

?/& ■■

Czasownik i jego aspekt

219

:rfłr;ń-, we-, wy-, z-, ze-, s- , za-. j .WZÓR: Proszę \y’?..}ść do Wisty.

■■ "■ ;■ ^ ■ :

: :

.■'-i ■Zostańcie tutaj jeszcze chwilę. Do Krakowa__jedziecie dopiero wieczorem. —judziłem się po święcie do woli. Ona__szła ode mnie na zawsze. „jechałem samochodem na duży kamień. :-5- Proszę__jechać samocliodem na bok. -6. Ojciec przed chw ilą__jechał do miasta. "7. „chodziłem trochę po parku i teraz bolą mnie nogi. :r ,t-r;8. Proszę__dejść do tablicy. Proszę__jechać pod hotel. Proszę__jść przez Rynek Główny.

*• Samochód__jechał obok domu. [i '-ĘŹę.:i- --2.' Musi s z j ść to jeszcze raz. ■'.-1■??;%;■.3■ Dziś wieczorem jdzte do mnie dziewczyna. O n__jechał z nim do hotelu. "■'.j. ^ 0 vi/5. Proszę__jść do środka. ■..'.i. 6. Proszę__jechać do garażu. .'?• Proszę__jść z pokoju*. ■;,8. Muszę__jechać z Krakowa. ; ■‘i p l ..■.?< Proszę jść na dół! ^0* Proszę__jechać na pierwsze piętro!

220

Część III

c) 1. Do Polski__jechało się dużo turystów polskiego pochodzenia. 2. Słońce__szło za górę. 3. Proszę__jechać za hotel. 4. Proszę__jechać przez centrum miasta. 5. Proszę__jechać do mnie za dwa dni. 6. Proszę__jechać-z tej góry. 7. Proszę__jechać stąd. Zablokował pan wjazd. 8. Proszę__jechać z garażu. 9. Proszę__jechać trochę bliżej. 10, Proszę_jechać do końca tej ulicy. Ćwiczenie 167 Proszę użyć właściwego przypadka z czasownikiem d a ć / dawać. WZÓR: Proszę dać mi soli. (sól)

Proszę dać mu książkę, (książką)

1. Proszę dać m i................... (cukier). 2. Proszę dać m i................... (mąka). 3. Proszę dać m i................... (masło). 4. Proszę dać m i................... (śmietana). 5. Proszę dać m i................... (pieprz).

Proszę dać m i................... (zaliczka). Proszę dać m i................... (ręka). Proszę dać m i................... (pożyczka). Proszę dać m i................... (zaliczenie). Proszę dać m i ................... (upoważnienie).

Ćwiczenie 168 Proszę użyć właściwego przypadka z czasownikiem chcieć. WZÓR: Chcę spokoju, (spokój)

i. C hcę.............. .... (wolność). 2. C hce............. 3. C hcę............. .... (zadowolenie). 4. C hcę.............. ..... (uśmiech). 5. C hcę.............. ..... (szczęście).

Chcę książkę, (książka)

C h cę................. ... (zaliczka). C h c ę ...... ......... .... (ręka). C h cę............... ... (pożyczka). C h cę................. ... (zaliczenie). C h c ę ................. ... (upoważnienie).

Ćwiczenie 169 Proszę użyć właściwego przypadka z czasownikiem potrzebować. WZÓR: Potrzebuję wody. (woda) S. Potrzebuję................... (opieka). 2, Potrzebuję.................. (spokój). 3. Potrzebuję................. (miłość). 4. Potrzebuję..... 5. Potrzebuję.....

Potizebuję samochodu na jutro, (samochód) Potrzebuję ... Potrzebuję ... Potrzebuję .................... (pożyczka). Potrzebuję ...

Prefiksy czasowników

yP R E P O C S Y CZASOWNIKÓW ■

221

_____

Ćwiczenie 170 Proszę dodać odpowiedni prefiks do niepełnych form czasownika. WZÓR: Pielęgniarka P£brala.krew do analizy. 1. o b ie rz ziemniaki na obiad! 2. Od dawna__bieramy się do was z wizytą. 3. W czoraj__brałem pieniądze od mojego kolegi. 4. Jutro__bierzemy dzieci na wycieczkę do ZOO. 5. Studenci brali dużo pieniądzy dla^sierot. 6. O na__biera się kilka razy dziennie. 7. Ten kelner__brał mnie już kilka razy. Zawsze dopisywał do rachunku. 8. Niektóre truskawki były pąsute, więc musiałem j e __brać. 9. Artystka za kulisami musiała się __bierać kilkakrotnie. 10. Do przeprowadzenia referendum trzeba_brać wiele podpisów. Ćwiczenie 171 Proszę dodać odpowiedni prefiks do niepełnych form czasownika. WZÓR: Wszystko jczytywał w jej czarnych oczach. 1. Nie m ogę__czytać tego słowa na recepcie, bo jest napisane nieczytelnie. 2. Jutro proszę__dać książki do biblioteki. 3. N ajedzenie__dajemy dużo pieniędzy. 4 . _daj mi jeszcze jeden kawałek chleba! 5. Wieczorem__chodził pod jej okno i śpiewał serenady. 6. W czoraj__szliśmy do znajomych na kolację. 7. Zimą słońce__chodzi wcześnie. 8. Latem słońce__chodzi bardzo wcześnie. 9. Po zakończeniu roku akademickiego studenciCjeżdżają się w różne strony Polski. 10. Kiedy „jedziecie do nas? Zapraszamy was już od dwóch lat! Ćwiczenie 172 Proszę dodać odpowiedni prefiks do niepełnych form czasownika. WZÓR:

Na szczyt góry je c h a liś m y kolejką linową.

1. Codziennie__nosił mi świeże kwiaty. 2. Chciał ode m nie__kupić staiy zegar, ponieważ był kolekcjonerem. 3 . _mówiłam się z wami na jutro. Myślę, że pamiętacie o tym spotkaniu?!

:i;.r

222

liii

Część: III

4 . _myj ten makijaż! Wyglądasz okropnie! 5. Co ty znow u__myśliłeś? 6. Pies bał się__jść przez ulicę. 7. C iągle__mawiał mnie na wycieczkę w góry, choć wiedział, że nie lubię gór. 8. Dyrektor:__pisywał kilkadziesiąt dokumentów dziennie. 9. Sekretarka cały dzień__pisywała na maszynie sterty dokumentów.10.__pisałem się na-pierwszy rok studiów. Ćwiczenie 173 Proszę dodać odpowiedni prefiks do niepełnych form czasownika zgodnie z treścią zda­ nia. WZÓR; .Omówił sobie kawę ze śmietanką. 1. Mój chłopiec__sypywał mnie prezentami. 2. Zdając egzamin na szóstkę,__pisała się na medal. 3. Robert to kłamczuch! Znowu m nie__brał. 4 . _licz pieniądze jeszcze raz. Na pewno się pomyliłeś! 5. Z dwojga złego__brał mniejsze zło. 6. Studenci__kupili wszystkie słowniki. 7 . _czytaliśmy interesującą książkę. 8. Nigdy n ie __dawał pożyczonych książek. 9. Wszystko _ !iczym y w koszty pobytu. 10. Po ostatnich deszczach rzeka_brała. Ćwiczenie 174 Proszę dodać odpowiedni prefiks do niepełnych form czasownika zgodnie z treścią zdania. WZÓR: Kilkakrotnie go zapraszali, ale zawsze ^mawiał,

i1

! f

di. - :

1. Mogłaś się__myślić, jak zareaguję. 2. Siedział przy oknie i __myślał o życiu. 3. Chciałbym__robić dużo pieniędzy podczas wakacji. 4. Z trudem __mawiał polskie wyrazy. 5. Dyrektor codziennie__pisuje wiele pism. 6. Trudno m i__pisać to, co zobaczyłem. 7. Chcę na jesień robić stary płaszcz, bo nie mam pieniędzy na nowy. 8. Pilni uczniowie zaw sze__rabiają zadania domowe. 9. jeszcze raz muszę__myśleć ten problem. 10. Nigdy n ic __mawiał drogich dań w restauracji.

Prefiksy czasowników

223

Ćwiczenie 175 Proszę dociąć odpowiedni prefiks do czasownika wielokrotnego chodzić w czasie teraźniejszym bądź przeszłym zgodnie ż sensem zdania. WZÓR: Codziennie

z domu o godzinie siódmej.

1. Wielokrotnie................... z tej góry. 2. Kikakrotnie...... ........... .-z domu po zakupy. 3. C zęsto................... po schodach. 4. Zaw sze..... ............ . przez ulicę bardzo ostrożnie. 5. Mój ojciec..... ............. od mamy wielokrotnie. Za każdym razem wraca! z miłości do dzieci. 6. Nigdy n ie ...................bez pukania. 7. Na południu Europy słońce................... bardzo późno. 8. Latem słońce ............... wcześniej niż jesienią. 9. Urodziny ................. zawsze 6 grudnia. 10. Studenci............ . się do swoich domów po zajęciach. Ćwiczenie 176 Proszę dokonać transformacji czasowników nieprzechodnich: siedzieć, biec, służyć, pracować, spać, siać za pomocą prefiksów prze-, ob~, wy- i użyć właściwej formy biernika. WZÓR:

(siedzieć) Spotkanie u kolegi było wspaniale. Wyszediem dopiero rano. Przesiedziałem całą noc u kolegi.1

1. (siedzieć)

-

2. (biec)

-

3. (służyć)

-

4. (służyć)

~

5. (pracować)

-

6. (pracować)

-

7. (spać)

-

8. (stać)

-

Zebranie było nudne i miało trwać cztery godziny. ................... tylko ....................(godzina) na tym zebraniu. Trasa miała 8 kilometrów. Byłem doświadczonym biegaczem. ................... t ę .................... (trasa) w ciągu 20 minut! W restauracji było mnóstwo klientów. Wszyscy wyszli zadowoleni. ................. wszystkich............ ...... (klienci) w ciągu kilkunastu minut. Pracowałem 35 lat w tej samej instytucji. Na starość....... ...........sobie........... .........(emerytura). Przez wiele lat pracowałem nad planem działania. W reszcie................... sobie konkretny.................... (plan działania). Ta praca była okropna. Pracowałem tylko jeden dzień. ...................tylko....................(jedna dniówka), Nie spałem od dwóch dni. W reszcie................... s ię ................ . (godzina). Kolejka w sklepie była bardzo długa. ...................w lej kolejce .................... (godzina).

Część III

224

-ać / -wać / -ywać (-iwać)

__________________________________________________________________________ •

Ćwiczenie 177 Proszę użyć czasowników o zakończeniu - a d / - w a d /—ywać (-iwać) w zdaniach z nastę­ pującymi przysłówkami i wyrażeniami: w nieskończoność, zawsze, regularnie, często, nie­ raz, wielokrotnie, od czasu do czasu, codziennie, rzadko, każdy dzień, latem, zimą, jesienią, wiosną, zwykle, mam zwyczaj, rokroczjue, ile razy, Z rzadka, co roku w lecie. Proszę użyć czasu teraźniejszego lub przeszłego (rodzaj męskoosobowy), zgodnie z sen­ sem zdania, WZÓR: spać / sypiać Zawsze sypiam nago.

t . pisać / pisywać 2. mieć / miewać 3. być / bywać 4. czytać / czytywać 5. mówić / mawiać

Na emeryturze z rzadka (o n )................... artykuły do gazet. On zaw sze................... mnóstwo spraw do załatwienia. Ten człowiek często..... ............. na zebraniach. Z rzadka (on) ....... .......... dzienniki. W trudnych okolicznościach zawsze (on) ..................... „Jakoś tam będzie!” 6. zapisać / zapisywać Mam zw yczaj................... zawsze ciekawe idiomy. 7. obiecać / obiecywać Wielokrotnie (o n )................., że zmieni swoje postępowanie. 8. zdobyć / zdobywać Ile razy (t y ) ................... już Mont Blanc? 9. odpocząć / odpoczywać Regularnie (ja )................... nad morzem. 10. zamieszkać i zamieszkiwać Zawsze (ja )................ u kogoś kątem. 11. wypytać / wypytywać Nieraz o n ................... mnie o moje skłonności. 12. poznać / poznawać Zawsze wiosną (ja )................... kolejną dziewczynę. 13. przeżyć / przeżywać Codziennie (ja ).................. powroty dziecka ze szkoły. 14. grać / grywać Po obiedzie zwykle ( ja ) ................... w szachy. 15. przykryć / przykrywać Syn zawsze zrzucał z łóżka kołdrę. Wielokrotnie (ja) ..................go podczas nocy. Co roku wiosną pracow nicy................... w parku małe 16. wykopać / wykopywać drzewka, które przemarzły podczas zimy. Ćwiczenie 177a Polecenie i wzór jak w ćwiczeniu 177. 1. jeść /jadać 2. umówić się/ umawiać się 3. zaprosić / zapraszać 4. chodzić / chadzać 5. zapalić / zapalać 6. nakręcić / nakręcać

Nie miał kuchni, więc często ................... na mieście. Rokrocznie (ja )................... na spotkania w Krakowie. Jesienią ojciec (ja )..........mnie do siebie. W lecie (ja )....................w białej marynarce. Wielokrotnie (ja )............... papierosa i nie mogłem go zapalić. Codziennie (ja )....................stary zegar rano.

Ćwiczenia różne z czasownikami

225

Ćwiczenie 177b proszę użyć czasowników wielokrotnych o znaczeniu trwałym w czasie teraźniejszym i w czasie przeszłym w pierwszej osobie liczby pojedynczej rodzaju męskoosobowego (z wyjątkiem punktu numer 5). WZÓR: (myć) Regularnie

ł . prać 2. sprzątać 3, czyścić 4. robić 5. kopać

.

.

zęby.

W nieskończoność.. W nieskończoność.. Od czasu do czasu ... Od czasu do czasu ... Ile razy dziennie..... Ile razy dziennie..... ..... .......swoje buty? Zawsze wieczorem .. Zawsze wieczorem Kto pod kim d o łk i... Kio pod kim d o łk i...

ĆW rCZENIA RÓŻNE Z CZASOWNIKAMI

Ćwiczenie 178 Proszę użyć odpowiedniej formy czasownika zwrotnego w czasie przeszłym w zda­ niach, Proszę zwrócić uwagę na zmianę znaczenia w niektórych parach czasowników. WZÓR: znać / znać się Czy znasz literaturę japońską? Czy znasz się na malarstwie współczesnym?1

1. kochać / kochać się ~ Od kilku lat (o m t)................... w tym przystojnym chłopcu. - Ona go n ie ..........,........ 2. zajmować / zajmować się - M atka................. .. wychowaniem dzieci. - Podróżni................... miejsca w przedziale. 3. kierować i kierować się - On um iejętnie................... wszystkimi pracami budowlanymi. - Rodzice zaw sze................... dobrem dziecka. 4. zdecydować / zdecydować się - N ie ( I os. l.p. rodź. męskoosob.)................. . na wyjazd za granicę, ponieważ zachorowało moje dziecko. - Po długiej dyskusji (my, rodź. męskoosob.)................. . że pojedziemy wszyscy razem. 5. zmęczyć / zmęczyć się - Bardzo mnie (ja; rodź męskoosob.).................rozmowa z nim. - Okropnie (ja; rodź. męskoosob.).................podróży do Nowego Jorku,

226

CzęsĆ III

6, uważać / uważać się ~ On zaw sze....................za przystojnego. - Nikt n ie ................... na lekcji. 7, wybierać / wybierać się - Matka d łu g o ................... zepsute truskawki z koszyka. - Rok temu ( ja ) ................... do Azji. 8. zapalić i zapalić'się - Nie (ja; rodź, męskoosob.).................dzisiaj fajki, ponieważ bolało mnie gardło. - Zaproponowano mi wspaniałą pracę i od razu (ja; rodź, męskoosob. ) ,...............do roboty. 9. wyrwać / wyrwać się - Bolał mnie ząb i dentysta................... mi go bez bólu. - Mieszkałem w okropnym miećcie i w końcu .............. . z tego miasta. Zamieszkałem nad morzem w małej osadzie rybackiej. 10. założyć / założyć się - Przed egzaminem (ja; rodź męskoosob.).................z kolegą, że zdam ten egzamin. - K to.................Uniwersytet Jagielloński? Ćwiczenie 179 Proszę użyć czasowników znać i wiedzieć w zdaniach w czasie teraźniejszym lub przeszłym. WZÓR;

; ; j . ] :

Znam / Znalem tego pana z widzenia. Nie wiem / Wiedziaiem(-am), jak on się nazywa.

1. Dałem m u ................ . kiedy przyjeżdżam. 2. Czułem się zmęczony. Serce daw ało................ o sobie. 3. Nie chcę nic o ty m ................. . 4, On ................ dobrze twoje zamiary. 5. Studiowałem długo filozofię, w ię c ................... dużo na temat Kanta. 6. Mój brat dobrze ........... .....tego słynnego pisarza. 7. Jestem już stary i ............... . dobrze życie. 8. K to .................. co się zdarzy? 9. Nie ( ja ) ................... . jak go ugościć. 10. O ile (ja )..................... to miasto leży w południowej Afryce. 11. Jesteśmy od lat przyjaciółmi i (ja) ....................ją jak własną kieszeń. 12..................... (ty) co, chodźmy stąd! 13. Moja m atka....................wiele języków obcych. 14. Powiedział, c o ................... .. 15. W średniowieczu ludzie n ie ................... jeszcze druku. 16. On nic n i e ................... na ten temat. 17. Medycyna od w ieków ................... różne środki lecznicze. 18. O n a ..................... czym zajmowałeś się przedtem. 19. Ten człowiek n ie ....................litości dla nikogo. 20. L ich o .................. . co on myśli.

Ćwiczenia różne z czasownikami

227

Ćwiczenie 1 8 0 / Proszę użyć czasownika znać i wiedzieć w czasie teraźniejszym w parach zdaniowych. WZÓR: Z n a m twój adres. W iem , gdzie znajduje się ta dzielnica.

1 ................. twojego profesora........................że jest to bardzo dobry profesor.

2 .... .:.......... twoje skłonności..................... . co najbardziej lubisz. 3 ........ twoich rodziców.................... . że są bardzo mili. 4 ...............wszystkie rodzaje serów szwajcarskich.................... . które z nich są najlepsze. 5. wszystkich studentów......... .............. gdzie oni mają zajęcia. 6 ........ ■............cię z widzenia. Nie ................ . jak masz na imię. 7. dobrze to miejsce. N ie ........ ............ czy tutaj ci się spodoba. 8 . C hoć................... dobrze gramatykę języka polskiego, n ic ............ ........ . czy potrafię ci wszystko wytłumaczyć. 9....................się dobrze na samochodach. Nie ............. .....jednak, czy powinnaś kupić ten samochód. 10.................... dobrze Polskę...................... że Polacy są często kłótliwi. Ćwiczenie 181 Proszę wybrać odpowiedni czasownik spośród niżej podanych i użyć go w odpowiedniej formie w czasie teraźniejszym. Czasowniki: umieć, potrafić, znać, musieć, wiedzieć, móc l^ZÓR:

Nte m o g ę zrobić lego ćwiczenia.

1. One*-.'.-. .. iiinauczyć się wszystkich czasowników na pamięć. 2. Ten student................... dobrze trzy języki obce. 3. Nie ............. ......ci tego opowiedzieć. 4. Czy t y ........ ..........J a k to zrobić? 5. Jutro wstajemy bardzo wcześnie..................... iść już spać. 6 . On starał się j a k ........ ..........(czas przeszły) 7. Wątpił, b y ....... ........... go jeszcze raz spotkać, (czas przeszły) 8 . Moja c ó rk a................... mówić już po francusku. 9. Mój m ą ż ................... nie wracać do domu przez parę dni - żaliła się pewna pani. !0. W w ojsku................... być posłusznym żołnierzem, (czas przeszły) Ćwiczenie 182 Proszę użyć czasownika lubić i kochać oraz wyrażenia podoba mi się w zdaniach. WZÓR:

Ze wszystkich zup najbardziej lubię zupę pieczarkową. Ze wszystkich miast najbardziej podoba mi się Paryż.

ł . Ze wszystkich krajów Europy najbardziej...................Szwajcaria. 2. Ze wszystkich miast polskich najbardziej....... . Gdańsk. 3. Ze wszystkich filmów najbardziej...................Amarcord.

4. Z poezji najbardziej...................poezję śpiewana. ■ 5. Ze wszystkich owoców najbardziej......... .........maliny. : 6 . Ze wszystkich miast, w którym mieszkałem, najbardziej............... Lozannę, (czasprzeszły). . 7. Ze wszystkich aktorów najbardziej...................Vincent Perez.. . 8 . Z całej jego twarzy najbardziej...................jego oczy. 9. Z wszystkich poznanych dziewczyn, tylko jedna................. od*pierwszego wejrzenia. (czas przeszły) . 10. Ze wszystkich chłopców najbardziej... ;........ mojego pierwszego chłopca, (czasprzeszły) • Ćwiczenie 183 Proszę użyć czasowników w 3 osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego. WZÓR: podwieźć

Zatrzymałem samochód i kierowca podwiózł mnie do domu.

zamieść paść nieść jeść kłaść się pleść gryźć wieźć trzeć grząźć

1. W pokoju był teraz porządek. K toś........ ..........podłogę. 2. Był tak zmęczony, ż e ........... .......na łóżko jak martwy. 3. Wysiadł z samochodu i ................. walizki aż do drzwi hoLelu. I l i 4. Był głodny, a w ięc....... ....... łapczywie. 5. Choć był zmęczony, ale nigdy n ie .............. . przed północą^; 10 6 . Był tak pijany, ż e ......... ....... bzdury przez kilka godzin. tii 7. Kot był tak obrażony na swojego pana, ż e ...................meble, 8 . Ulica jechał chłop i ....... ........ na swej furmance stertę słomy. 1i® 9. Kupił marchewkę i ................... ja na tarce. 10. Po deszczu ziemia stała się błotnista i koń................. aż po kolana*

Ćwiczenie 184 Proszę odmienić czasowniki w 3 osobie liczby pojedynczej i 3 osobie liczby mnogiej WZÓR:

blednąć

1. chudnąć 2 . moknąć 3. nasiąknąć 4. puchnąć 5. rosnąć (rzadko: róść) 6 . słabnąć 7. więdnąć 8 . żółknąć 9. kwitnąć 10 . kichnąć

on ,

ona

b le d n ą ł ( b ia d ł)

b la d ła

............................... . ..........„................ ...., ............................... .

.............. „................. ................................ . ................. ................ ................................. ................................. .................................

ono bladło

om bladli (bledli)

one ■ bladły

•./'

.... ...... . ■

........... .

........ ;,.V.-,k ...................................... mu do uchą miłe słowa. (pisać) 6 . (Ja ).................. . bardzo szybko na maszynie do pisania. (kazać) 7. (Ja )................... dziecku iść spać. (gwizdać) 8 . (Ja ).................... kiedy jestem zadowolony. (głaskać). 9. (J a )...................psa. (chlustać) 10. W ogrodzie (ja )...........................................................trawę wodą. Ćwiczenie 271 Proszę odmienić czasowniki typu wziąć, płynąć w 3 osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego w rodzaju męskim i żeńskim, uwzględniając zachodzące w nich wymiany sa­ mogłoskowe typu ą:ę:ą. WZÓR: Proszę wziąć ten parasol.

Ona wzięła parasol.

On też wziął parasol.

ł. Proszę płynąć w prawo. 2. Proszę zacząć lekcję. 3. Proszę mrugnąć. 4. Proszę kichnąć. 5. Proszę podjąć pieniądze. 6 . Proszę odjąć pięć od dwóch. 7. Proszę zdjąć płaszcz. 8 . Proszę kopnąć piłkę. 9. Proszę nacisnąć na klakson. 10. Proszę pchnąć drzwi.

O n a ......... O n a ......... O n a ...... . O n a ..... . O n a ......... O n a ......... O n a ......... O n a ......... O n a ......... O n a .........

O n ......... On .......... O n ......... O n ......... O n ......... O n ......... O n ......... ......... płaszcz. O n ......... O n ......... O n ......... .......... drzwi.

Część III

276 Ćwiczenie 272

)

Proszę odmienić czasowniki iść, pójść, przyjść, odejść, wejść w czasie przeszłym, uwz­ ględniając zachodzące w nich wymiany spółgłoskowe: e: 0 WZÓR:

On szedł i płakał.

(iść, pójść, przyjść, odejść, wejść) 1- (Ja )............... T (T y).............. 3. Janek ........... ........ do domu późno. 4. Janek............ 5. Chłopiec..... ............. do klasy. 6 . (Ja, masc. ) ... 7. (Ja, masc. ) ... S. O n ................ ... daleko. 9. O n ................ ...i rozglądał się. 10. O n .................... na górę.

Ona szła i śmiała się. (iść)

O n a ................... i milczała. O n a ................... i śpiewała. M aria................... do domu wcześnie. M aria........'...........od niego. (Ja,fe m .)....................do klasy. (Ja ,fe m .) ..... .............druga. (Ja, fe m .) ................... do jeziora. O n a ................... sama. O n a ................... i rozglądała się. O n a ................... za nim na górę.

Ćwiczenie 273 Proszę użyć trybu rozkazującego (2 os. ł. poj.), uwzględniając alternację o:ó. WZÓR:

1. (Ja) 2. (Ja) 3. (Ja) 4. (Ja) 5. (Ja) 6 . (Ja)

(Ja) robię lo ćwiczenie.

Ty również rób to ćwiczenie!

kroję chleb. stoję w kolejce. położę się na łóżku. włożę pieniądze do skarbonki. złożę mu życzenia. rozłożę materac.

Ty rów nież................... chleb! Ty rów nież.................. . w kolejce! Ty rów nież................... na łóżku! Ty rów nież................... pieniądze do skarbonki! Ty rów nież................... mu życzenia! Ty rów nież................... materac!

Ćwiczeni Proszę użyć następujących czasowników wieźć, zawieźć, podwieźć, rozwieść się, odwieźć, rozwieźć, zwieźć, przywieźć, przynieść, odnieść w czasie przeszłym (3 os. 1. poj., r, m.), uwzględniając alternację o:ó. WZÓR:

(nieść)

Ona niosła ciężki bagaż.

On również niósł ciężki bagaż.

ł. (wieźć')

Ciężarówka.... O n a ............... .... dziecko do szkoły. 3. (podwieźć) O n a ............... .... mnie do domu. 4. (rozadeść się) Ona ............... .... z nim rok temu. Ona ................ ....go do szpitala. 5. (odwieźć) 6 . (rozwieźć) O n a ........... . .... towar do sklepów. 7. (zwieźć) Ona ........ . .... zboże do stodół.

2 . (zawieźć)

O n ............ O n ............ ...... mnie do kina. O n ............ ...... z nią rok temu. O n ............ O n ............ R olnik.....

Alternacje w odmianie czasowników

277

8 . (przywieźć) Ona . ... ze sobą wspomnienia. O n ...................ze sobą żal. 9. (przynieść) O n a ................... prezent. On ............... dobrą wiadomość. 10. (odnieść) O n a ................ wielki sukces. O n ........ ........... porażkę. Ćwiczenie Śł7s) Proszę użyć czasowników w nawiasach w czasie przeszłym (3 os. rodzaju żeńskiego i rodzaju męskoosobowego 1. mn.), uwzględniając alternacje samogłoskowe a:e. WZÓR:'- (woleć) One wolały śpiewać.

Oni woleli grać w piłkę.

1, (chcieć) 2 . (musieć)

O n e .... ........ O n e ............. 3. (wiedzieć) O n e ............. 4. (należeć) Te rzeczy .... 5. (widzieć) One ............. 6 . (mieć) O n e ............. 7. (krzyczeć) ■ O n e ............. 8 . (patrzeć) O n e ............. 9. (siedzieć) O n e ............. 10. (rozumieć) One ............. O n e ............. 11 . (umieć)

...........

do nas.

.... głośno. w... na nas.

.... wiele.

O n i......... O n i........ .........walczyć. O n i........ O n i......... O n i........ O n i........ O n i........ O n i......... O n i......... O n i......... O n i........

Ćwiczenie 276 Proszę użyć czasowników w nawiasach w czasie teraźniejszym lub przyszłym (ł i 3 os. 1. poj.), uwzględniając alternacje samogłoskowe o:e. WZÓR: (brać)

1. (nieść) 2 . (prać)

(Ja) biorę zeszyt.

(J a )............... . .. bukiet kwiatów. (J a )................. .. koszulę. 3, (wieźć) (J a )................. .. towar. 4. (przewieźć) (J a )................. ..ich przez rzekę. 5. (odnieść) (Ja)........... ..... książkę do biblioteki. 6 . (zawieźć) (J a )................. .. dziecko do domu. 7. (rozwieść się) (J a )................. .. z żoną. 8 . (przynieść) (J a )................. .. ci prezent. 9. (gnieść) (J a )................. .. ciasto. 30, (odwieźć) (J a )................. .. cię do domu.

On bteize ołówek. O n ........ O n ........ O n ........ O n ........ O n ........ O n ........ O n ........ ...........z żoną. O n ........ .......... ci szczęście. O n ........ ...........glinę. O n ........ ..... . cię do szpitala.

278

Część III

ĆwiczenieŚSTT^

Proszę odmienić w czasie przeszłym czasowniki w nawiasach, uwzględniając wymianę przyrostka tematycznego -ną (rodzaj męski) na -nę (rodzaj żeński). WZÓR: (mrugnąć) I. (kichnąć)

2 . (krzyknąć) 3. (zerknąć) 4. {odburknąć) 5. (machnąć) 6 . (kopnąć) 7. (zasnąć) 8 . (westchnąć) 9. (trzasnąć) 10. (zamknąć)

On mrugnął do niej.

Ona też mrugnęła do. niego.

O n ......... ......... głośno. O n ......... ......... głośno. O n ......... O n ......... ......... jej. On ................... ręką. O n ......... ..... . piłkę. O n ......... ......... szybko. O n ......... O n ......... O n .........

O n a ........... ...jeszcze głośniej. O n a ....................jeszcze głośniej. Ona też ........... Ona też jemu .. Ona te ż ........... Ona te ż ........... Ona te ż ...... . ....... szybko. Ona te ż ........ . Ona te ż ...... . Ona te ż ........... ........ oczy.

BUDOWA ZDAŃ ZŁOŻONYCH

Ćwiczenie 278 Proszę skonstruować zdania złożone współrzędnie. WZÓR: Janek wracał po lekcji muzyki do domu. Zjadał kolację. Przez dwadzieścia minut odpoczywał. Następnie robił ćwiczenia praktyczne z muzyki. (zdanie złożone współrzędnie) Janek wracał po lekcji muzyki, zjadał kolację, przez dwadzies'cta minut odpoczywał, a następnie robił ćwiczenia praktyczne z muzyki.

1.

Dziecko spuściło głowę. Zamknęło oczy. Westchęło lekko. Westchnąwszy zasnęło.

2.

W klasie wyczuwało się zmęczenie uczniów. Nikt już nie rozmawiał. Nikt nie pytał. Nauczyciel zrozumiał, że uczniowie już go nie słuchają.

Budowa zdań złożonych 3.

Zapadał zmrok. Z parku zaczęli wychodzić ludzie. Matki poruszały się powoli i oglądały się za swoimi pociechami. Dzieci jak mrówki biegały we wszystkich kierunkach. Były wszędzie.

4.

Nareszcie wszystkie dzieci znalazły się na ulicy przed parkiem. Ich matki były teraz spokojniejsze. Wzięły dzieci za ręce. -

5.

Śmiejesz się ze mnie. Jest mi przykro.

6 . Ten śmiał się głośno. Tamten śmiał się cicho. 7.

Studenci wyszli razem z instytutu. Przed budynkiem rozeszli się. Każdy z nich skierował się do swojego samochodu.

8 . Chciał coś powiedzieć. Zrozumiał, że nie jest to najlepsza chwila. Nic nie powiedział. 9.

10.

W sali nastąpiła cisza. Słychać było głuchy dźwięk, dochodzący zza okien. Miłe złego początki. Koniec jest żałosny.

H . Po powrocie z pracy zawsze czytał gazety. Tym razem poszedł na długi spacer. 12.

Nie jadłem. Nie piłem. Pięć tysięcy straciłem.

13.

Nie jadłem. Nie spałem. Myślałem ciągle o tym, czy mnie pokochasz.

14.

Pies sam nie zeżre. Drugiemu nie da.

279

Część III

280 15.

Padał deszcz. Nie pojechałem na grzyby. Nie wyszedłem na spacer.

16.

Pogoda była nijaka. Nie padało. Nie było sło ń ca/

17.

Zobaczyłem piękną dziewczynę. Poszedłem za nią.

18.

Był najlepszym studentem. Wybrano go starostą roku.

19.

Cały dzień padał deszcz. Na drogach były olbrzymie kałuże.

20 , Kraków jest znanym miastem. Przyjeżdża tutaj wielu turystów.

Ćwiczenie 279 Proszę załączone zdania przekształcić na zdania złożone podrzędnie. WZÓR:

Student uczący się systematycznie zasługuje na nagrodę. Student, który uczy się systematycznie, zasługuje na nagrodę.

1.

Po zajęciach poszliśmy do kawiarni na kawę.

2,

Mój nauczyciel był łubiany przez wszystkich studentów.

3.

Kraków dla Polski jest najważniejszym miastem. Rzym dla Europy jest najważniejszym miastem.

4.

Dom byl bardzo stary. Ściany tego domu podparto drewnianymi belkami.

5.

Było upalnie. Nie było czym oddychać.

6 . Janek uczył się pilnie i systematycznie. Chciał zostać pierwszym uczniem w klasie.

Budowa zdań złożonych 7. Przydarzyło nam się wiele w podróży. Opowiadaliśmy o tym.

8 . Kobieta płakała. Umarł jej mąż. 9. Marzyłem o wielkim mieszkaniu. Wreszcie kupiłem takie'mieszkanie. 10. Dawniej była na tym miejsc.u pustynia. Teraz jest piękne osiedle. 11. Czekam na telefon. Proszę mnie zawołać. 12. Chmury zakryły słońce. Zrobiło się ciemno. 13. Niebo pokryło się sinymi dymami. Ostatnie zorze dopalały się. 14, Pisz wyraźnie! Chciałbym zrozumieć to, co napisałeś. 15. Ktoś uderzył mocno w struny. Struny zadzwoniły jak mosiężne trąby. 16. Starał się pracować coraz więcej. Miał mniej sukcesów. 17. Usiedliśmy na ławce. Chcieliśmy odpocząć. 18. Podziękował za pracę. Zaproponowano mu lepsze warunki w innym przedsiębiorstwie. 19. Lekarze zrobili wszystko, co tylko było możliwe. Pacjent zmarł.

20 . Świeci słońce. Pada ulewny deszcz.

281

Część HI

282 Ćwiczenie 280

Proszę zamienić zdania złożone na zdania pojedyncze, WZÓR: Marek nic byi w szkole, bo byl chory. Marka nie było w szkole z powodu choroby.

1. Widziałem ten film, kiedy byłem w Paryżu.. Widziałem ten film w czasie..................................... 2. Przyjechał do Polski, żeby założyć firmę. Przyjechał do Polski w c e lu ..... .............................................. 3. Jeśli będziesz chory, idź do lekarza. W razie ....................................................idź do lekarza. 4. Chociaż bolała mnie głowa, poszłam na spotkanie. M im o................................................... poszłam na spotkanie. 5. Nie pojadę na wakacje, ponieważ nie mam pieniędzy. Nie pojadę na wakacje z pow odu........... ................ ......

MOWA NIEZALEŻNA I ZALEŻNA ;

Ćwiczenie 281 Proszę zamienić zdania w mowie niezależnej na zdania w mowie zależnej. aj WZÓR:

Nauczyciel powiedział: „Czy też nie możesz nauczyć się w końcu odmiany rzeczowników”? - Nauczyciel powiedział, że mógłbym się. w końcu nauczyć odmiany rzeczowników.1

1. Piotr powiedział: „Czy nie możesz zrozumieć, co do ciebie mówię”? - Piotr powiedział,.............................................................................................................. 2. Ojciec powiedział: „Czy nie możesz pójść dzisiaj do lekarza”? - Ojciec powiedział,.............................................................. *..................................... ...... 3. Matka powiedziała: „Czy nic możecie zachowywać się ciszej"? - Matka powiedziała,............................... .................................................... ...................... 4. Milicjant powiedział: „Czy nie możecie jeździć wolniej swoim samochodem”? - Milicjant powiedział,................. ................................................. ................................... 5. Siostra powiedziała: „Czy mama nie może mi wybaczyć chociaż raz w życiu”? - Siostra powiedziała,................. ............................................................. ......................... b) WZÓR:

Profesor powiedział: „Miałem przeczucie, że to będzie dobry student". - Profesor powiedział, że miał przeczucie, że to będzie dobry student.

Mowa niezależna i zaieżna

6 . Ojciec powiedział: „Miałem w życiu dużo szczęścia”. - Ojciec powiedział,..... .......................................... .................................... 7. Malłca powiedziała: „Nigdy nie rozumiałam moich dzieci”. - Matka powiedziała;................. .................................................................... 8 . Milicjant powiedział: „Wiedziałem, że ten osobnik jest przemytnikiem”. - Milicjant powiedział....................................... .................................... ........ 9. Siostra powiedziała: „Zawsze kochałam mojego brata”. - Siostra powiedziała,.-................................................................................... 10. Piotr powiedział: „Nigdy nie rozumiałem, co ona do mnie mówi”. -P io tr powiedział,............................... ;......................... ................................ c) WZÓR:

Ojciec zapytał syna: „Czy zdasz w tym roku wszystkie egzaminy?” ~ Ojciec zapytał syna, czy zda wszystkie egzaminy.

I I. Ojciec zapytał syna: „Z kim pojedziesz na wakacje”? - Ojciec zapylał syna,..................................................................................... J2. Ojciec zapytał syna: „Gdzie zdajesz egzaminy”? Ojciec zapylał syna,..... ......................................................................... ..... 13. Ojciec zapytał syna: „Kiedy zdasz ostatni egzamin”? -O jciec zapytał syna..................................................................................... d) WZÓR: Ojciec zapytał: „Pojedziesz na wycieczkę"? - Ojciec zapytał mnie. czy pojadę na wycieczkę.

14. Ojciec zapytał: „Napiszesz do mnie kartkę z wakacji?” - Ojciec zapytał m nie,.... .............................................................................. !5. Ojciec zapytał „Zdajesz egzaminy”? -O jcieczapytał m nie,...................................... ............................................ 16. Zapytał mnie: „Masz dzisiaj czas?” - Zapytał m nie,............ .......... ................. ......................... ............... ............ e) WZÓR:

Matka powiedziała do dziecka: „Uspokój się!" ~ Matka powiedziała do dziecka, żeby dziecko się uspokoiło.

17. On powiedział: „Wyjdź z klasy!” - On powiedział,........................... ........................................... ...................... 18. Ona powiedziała: „Przestańcie rozmawiać!” -O n a powiedziała..................... ......... .......................... .............. .................. 19. Siostra powiedziała: „Zaśpiewaj wesołą piosenkę!” - Siostra powiedziała,.............................. .......... .......................................... 20. Oni powiedzieli: „Zróbcie przerwę!” - Oni powiedzieli,................................................................ .......................... 21. Ona powiedziała: „Proszę wyjść z gabinetu”. - Ona powiedziała...........................................................................................

283

Słownictwo

Część III

284

^ w id ze n ie 282

0 WZÓR:

On powiedział: „Zdał pan egzamin”. - On powiedział, że zdałeś egzamin.

22. On powiedział: „Wygrał pan milion". - O n powiedział,...............................................................................,.......... . 23. Ona powiedzfała: „Zrozumiała pani wszystko”. - Ona powiedziała,............................................. ....................................... . 24. Mama powiedziała: „Byłaś bardzo wulgarna”. - Mama powiedziała,.................................................................................. 25. Ojciec powiedział: „Spotkaliśmy naszego syna w nocnym klubie” . - Ojciec powiedział,.................................................................. ................. 26. Siostra powiedziała: „Zawsze go kochałam”, ~ Siostra powiedziała................................................................................... a) WZÓR:

Syn powiedział: „Chciałbym mieć samochód”. - Syn powiedział, że chciałby mieć samochód-.

27. Córka powiedziała: „Chciałabym iść do szkoły aktorskiej”. - Córka powiedziała,............................. ..................................................... 28. Pewien pan powiedział: „Napiłbym się piwa”. - Pewien pan powiedział,................. ................................. ............ .......... 29. Ktoś powiedział: „Zabiłbym cię". - Ktoś powiedział,...................................................................................... 30. On powiedział: „Zjadłbym coś". ™On powiedział,......................................................................................... 3 1. Ona powiedziała: „Zatańczyłabym” . - Ona powiedziała,.................................................................. ............. . h)

WZÓR:

285

zamienić zdania w mowie zależnej na zdania w mowie niezależnej. ?^£ÓR. Ona powiedziała, żebym przeczytał tę książkę. łV:..' _O na powiedziała: „Przeczytaj tę książkę]"

■if;./ ■ 'i*'£i '-Qni -pow ied z ie 1i, że mógłbym się nauczyć lepiej prowadzić samochód. O™1powiedzieli: „ .................................................................................................... .” On powiedział, że wiedział o tym wcześniej. , ' On powiedział: .................................... ............................................................................ !’ Ona zapytała, czy siostra jest już zdrowa. . Ona zapytała: ................................................................................................................. ,?’ ■ r ■ 'łłH 1 *.« ■ ■Z ’4 . On zapytał syna, gdzie pojedzie na wakacje. '' ón zapytał syna: ............................................................................................................. .?’ ^.-Ón powiedział, żebym nie spóźniała się na zajęcia. y.-rtjr ■ On powiedział: .i&T 6>n powiedział, żebyśmy wynieśli się stąd jak najszybciej. : On powiedział: ....................'.................................................. On powiedział, że wygrałem na loterii mnóstwo pieniędzy. On powiedział:...............!.................................................................................................. On powiedział, że chciałby się spotkać ze mną. On powiedział: ■ powiedział, że będzie jutro u was. !'■\[ On powiedzi ał: „ ..................... i^::.4l0. Ona powiedziała, że wczoraj przyjechała do domu policja. Ona powiedziała: „ ............................. .......... .........................

On powiedział: „Będę odpoczywać cały dzień", - On powiedział, że będzie odpoczywać (odpoczywał) cały dzień.

32. Ona powiedziała: „Będziemy uczyć się przez cały tydzień”. - Ona powiedziała,............ ......................... „....................... .................... 33. Ona powiedziała: „Będę robić na drutach wieczorem”. - Ona powiedziała, że.................... ........... ......................... ..................... 34. On powiedział: „Będę naprawiać samochód przez całe popołudnie". - On powiedział,..................... ...............................................................— 35. Ona powiedziała: „Będziemy pisać na maszynie przez trzy godziny". - Ona powiedziała,................................................................................... 36. Oni powiedzieli: „Będziemy zwiedzać Hiszpanię w tym roku". - Oni powiedzieli,..................................... ...............................................

■^SŁOWNICTWO i .■ ■ 7:

t

i£.*v Część ćwiczeń ze słownictwa wybrano w oparciu o wyniki badan nad frekwencją części mowy i^iwjKJlszczyźnie mówionej (opracowanie - Zofia Kubiszyn-Mędrala, Język polski jako obcy. Programy y§j.it(iMza/iia na tle współczesnej polszczyzny- zbiór materiałów Komisji Ekspertów MEN): zob. Lista podręczników, cz. IV, s. 397.

,'■

a' ;;.Cwiczenie 283

& i. ^.- Proszę dopisać do podanych wyrazów ich odpowiedniki o znaczeniu przeciwstawnym. V’4.-.3VZÓR: miasto - wieś ■■ i < ! ,

■1. praca .-:. 2 . zwycięstwo

I

r

Część III

286 3. historyczny — 4. kłamstwo 5. szybki Ćwiczenie 284

..

Proszę dopisać do podanych wyrazów ich odpowiedniki o znaczeniu przeciwstawnymi WZÓR:

inteligentny - nieinteligenty

1. krytyczny

2 . bystty 3. myślący 4. miły 5. kulturalny 6 . pracowity 7. odważny 8 . cichy 9. twardy 10 . sympatyczny Ćwiczenie 285 Proszę zaproponować konkretne zwroty językowe lub związki frazeologiczne. WZÓR:

rzeźbie; pomnik, twarz, popiersie

1. spisywać: 2 . poznać:

..................... .............................. ....... ................................. .......... 3. być zwolennikiem: .................. ................................. 4. zwiedzać: .................................................... 5. śpi jak: .................................................... 6 . film: .................................................... 7. ściśle: ................................................... 8 . byl to mężczyzna jak się: .................................................... 9. ubranie leżało na nim jak: ................................................... 10. systematyzować: .................................................... Ćwiczenie 286 Proszę powiedzieć inaczej. WZÓR:

f.

arcydzieło malarstwa ~ wybitny obraz

zab y tek -

.... ............

2 . dziedzictwo kultury 3. rozdział książki -

.............. .

;;

;

Słownictwo M l^

I'- \ łJ ■

/ i i ^ & ^ ś i ę e z e ć nad Lekstcm :'5ji pi e rwsza edycja iid brnij on ^ » ^ v ;,^;v,mier 2ch epoki ■■;■■■■. obcesowy ^ | , . ; 9^zlifqwać formę ■Iji lektura p ;p : S l^ 1

■

d ii ^h;i-Ćwiczenie 287 'IV* -proszę napisać antonimy do następujących przymiotników. *:■'.. ;;.WZÓR:

;d;d':

skąpy

- rozrzutny

1. wierny 2 . osowiały —

3. rozsądny d ’;- 4. skromny ~ X0 7 - '; 5 . nieśmiały ~ v-id; 6 . ostatni X X ' 7. silny 8. zaradny ■■9. serdeczny ~ ' 10. uczciw ywĘMffś?-' ■ Ćwiczenie 288 Proszę utworzyć przymiotniki od podanych wyrazów i wyrażeń. : WZÓR:

Ameryka - amerykański

I. naród ■2 . budowla 3. klasztor 4. zamek 5. robotnik 6 . poseł 7. przed wojną 8 . drugi plan 9. szkoła 10. dom

287

Ćwiczenie 289 Proszę napisać, od jakich wyrazów i wyrażeń pochodzą następujące słowa: WZÓR:

lękliwy - lęk

ł. podręczny

-

2 . umysłowy 3. mieszczański 4. klasztorny 5. dziennikarski 6 . krzyżacki 7. kilkuletni 8 . muzealny 9. światowy 10 . bezpański

- ....................................... - ...... ................................. ~ .......................... ............ ~ .............................. ......... - ...... ............ .................... - ........................................ - ........................................ ...... ............................ - .......................................

Ćwiczenie 290 Proszę zastąpić określenia rzeczowników następującymi przymiotnikami: pojętny, spryt­ ny, niestały, wykształcony, nieufny, bezimienny, nieudolny, doświadczony, podejrzliwy, beztroski. WZÓR:

człowiek, który umie sobie świetnie radzić w życiu - sptyiny

1. człowiek, który szybko przyswaja wiedzę 2 . człowiek, który poznał wiele rzeczy w praktyce

- .................................... . - ........................................ 3. człowiek, który posiada rozległą i gruntowną wiedzę - ...................... ................ 4. człowiek, który łatwo orientuje się w różnych sytuacjach - ....................................... 5. człowiek, który zdradza się ze swoją nieumiejętnością - ........................ .............. 6 . człowiek, który jest ostrożny w zawieraniu znajomości - ....................................... 7. człowiek, którego cechą jest chwiejność charakteru ™...................................... 8 . człowiek, który nie przejmuje się życiem ~ ....................................... 9. człowiek niewiadomego nazwiska - ....................................... 10. człowiek, który ciągle niedowierza Ćwiczenie 291 Proszę wybrać odpowiedni czasownik. WZÓR:

Prezydent Republiki (ogłosił, uznał, zrobił)12

amnestię.

1. W Genewie ................ . międzynarodowe negocjacje GATT. (rozstrzygają się / rozpoczynają się l porozumiewają się) 2, W marcu L itw a................... deklarację niepodległości. (ogłosiła / uznała / przywróciła)

Słownictwo

289

3. Nowy przewodniczący Parlam entu...................większością głosów przywódcę par­ tii opozycyjnej. (przegrał / ostrzegał / pokonał) 4. Premier P olski................. „ w wieiti konferencjach prasowych w USA i w Kanadzie. (przebywał z wizytą / brał udział / domagał się) 5. Partia Zielonych w N iem czech............... rezolucję w sprawie granic Polski. (glosuje za / popiera / rozpoczyna) 6 . Minister obrony jednego z krajów afrykańskich...................nieudanej próbu zama­ chu stanu. (opowiadał się za / zrobił / dokonał) 7. S ejm ................... ustawę o wieku emerytalnym, (postanowił / uchwalił / podjął) S. Prem ier................... swoją kandydaturę na następną kadencję. (podjął / zgłosił / odwołał) 9. Minister E dukacji............. w sprawie szkolnictwa wyższego. (przepowiedział / wypowiedział się / zorganizował) 10. Kolejna konferencja N A TO ................w Istambule. (przebiega / odbędzie się / planuje się) | Ćwiczenie 291a

j

Proszę wpisać dowolne słowo korespondujące z sensem zdania. WZÓR: W soboty i niedziele....8K9J.ll....w siatkówkę lub koszykówkę. 1. Pociąg ekspresowy z Warszawy do Krakowa odjedzie z toru czwartego przy ...... ............ drugim A. 2. Jeżeli jesteś studentem, to możesz kupić b ilet..... ............. , ale ja muszę kupić bilet normalny. 3. Jacek jest c h o ry :................... go głowa i ma gorączkę. 4. Czy już spakowałeś wszystkie ................... do walizki? 5. Myślę, że zapom niałem................. do zębów. 6 . Kowalscy mieszkają na trzecim ................... w nowoczesnym bloku. 7. Co państwo .................. na drugie danie? Mamy bardzo dobrą polędwicę po angielsku. 8 . Przepraszam, muszę zadzwonić do domu. Czy mogę ................... z telefonu? 9. Byłem w ..............ale niestety nie mieli tego lekarstwa. Muszę iść do innej. 10. Muszę iść na pocztę i ................listy, które wczoraj u&pisafem. Ćwiczenie 292 Proszę wpisać nazwy członków rodziny. WZÓR: ojciec ojca to - dziadek

1 . brat matki 2 . siostra matki 3. syn siostry

Część III

290

4. syn brata 5. syn syna 6. żona syna 7. mąż córki 8. matka męża 9. mąż siostry 10. ojciec żony ! Ćwiczenie 293 1

_

j

- ........ ............................. - ........ ............................ - ...................................... - ...................................... ~ ...................................... - ..................................... - .... .................................

' /

Proszę podać nazwę nadrzędną do podanych słów: WZÓR: rodzice i dzieci - to rodzina 1. brat i siostra 2. mąż i żona 3. kuzyn i kuzynka 4. teść i teściowa 5. dziadek i babcia 6. łopata, młotek 7. garnek, szklanka 8. puder, szminka 9. jedwab, wełna 10. nóż, widelec

- ...................................... - ..... ................................ - ...................................... - ................................;.... - ...................................... ~ ........................ •............ - ............................... ....... - ............................... ...... - ........................ ........... —......................................

Ćwiczenie 294 Proszę podać znaczenie wyrazów. WZÓR: codzienny ~ zdarzający się na co dzień; powtarzający się często; zwykiy, powszedni 1. sztampowy - .......................................... .................................. ................. 2. psioczyć - ................................ .................................................... .......... 3. gapić się - ............................................................................................... 4. pochwała - ............................................................................................ 5. nudziarz - ............................................................................................... 6. kusić “ ......................................................................... ..................... 7. kapsel - .... ............................ ..................... ...................... ................. 8. wybrakowany - ....... ...................................................................................... 9. wykorzenić - ................................................................................... ........... 10. rodak - ....................................... ................................................ ....... Ćwiczenie 295 Proszę połączyć poszczególne wyrazy z odpowiednimi definicjami. WZÓR: baszta - wieża o charakterze obronno-obserwacyjnym

Słownictwo

1. grobowiec 2. skarbiec 3. dziedziniec 4. chrzest 5. ołtarz 6. bazylika 7. ratusz-

291

a) - budynek, który dawniej służył jako siedziba władz miasta b) obrzęd przyjęcia człowieka do danego Kościoła c) - kościół chrześcijański, wiełonawowy d) - miejsce, stół ofiarny gdzie odprawiana jest msza e) - sala, pomieszczenie gdzie przechowuje się przedmioty wartościowe f) - podwórko, miejsce w obrębie budynku, zamku g) - grób z murowaną lub kamienną częścią naziemną

Ćwiczenie 296

Proszę połączyć następujące przymiotniki: trudne, słodkie, wartościowe, pracowici, piękne, ciekawe, dobrzy, nowoczesne, groźni, szybkie, wysokie, dzikie z odpowiednimi rzeczownikami. WZÓR:

............................... *....... zwierzęta

1 ......................................... przestępcy 2 . ................................... ćwiczenia 3 . ........ ....... .......... samochody 4 ........................................ kobiety 5 . ......... ............ ................ drzewa 6 ...................... .............. ciastka 7 .................................... chłopcy 8 . ............... ........................miasta 9............................ ............ filmy 10.........................................nauczyciele Ćwiczenie 297 Proszę dokończyć poniższe zwroty językowe. WZÓR: ocalić od ... - ocalić od zapomnienia

1. odpowiedzieć na ... 2 . oczko w ...

- ....................................... - ...................................... ~ ......................... ............. ~ .... .................................. - .... ............ ...................... ~ .......................................

3. wyjść za... 4. przepraszam za ... 5. dziękuję za ... 6 . koniec języka za... 7. mieć ochotę na ... 8 . mieszkać pod... (pmszę podać konkretny numer domu, bloku...) ~ .......................... ............ 9. zabrać się do ... ~ ..... ................................ 10. dojść do... - ......................................

292

Część III

Ćwiczenie 298 Proszę odpowiedzieć na pytanie: Kto to jest? WZÓR:

Kto to jest?

pracuje w aptece.

j.

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 .

pomaga lekarzowi. uczy języków w uniwersytecie. pasjonuje się sportem. robi fotografie, zdjęcia. pisze artykuły do gazet, odprawia mszę. pracuje w sklepie. pisze powieści i nowele. pisze wiersze. rządzi państwem.

Ćwiczenie 299 Proszę połączyć każde ze zdań z odpowiednim czasownikiem. Pierwsze zdanie jest przykładem.

1. Pan N ow ak.... .............. na spacer z psem. 2. Codziennie A n n a................... z domu o godzinie ósmej rano, 3. Kim jest ten pan, który................... z autobusu? 4. Pan Ju re k .....................do centrum taksówką. 5. M ichał.................... pieszo do pracy. 6 . Mój b r a t.................... do autobusu. 7. Studenci..................... po zajęciach do domów. 8 . Pan Jan ek .................... od nas z pracy. 9. Staruszek.....................po schodach ostrożnie. 10. D ziecko................. samo przez ulicę.

a) wychodzi b) wysiada c) idzie d) jedzie e) wchodzi 1} wsiada g) przechodzi h) schodzi i) odchodzi j) rozchodzą się

Ćwiczenie 299a Proszę użyć w zdaniach następujących czasowników: mruczeć, mlaskać, skrzypieć, ję ­ czeć, zgrzytać, chrapać w czasie przeszłym, WZÓR: Zawsze, kiedy spai na wznak, to chrapał,

1. D ziecko................... zębami podczas snu. 2. Ranny żołnierz................... z bólu. 3. D rzw i................... ze starości. 4. Pijąc mleko, ktoś głośno .................... 5. Na przystanku stał pijany mężczyzna i coś niewyraźnie

jak kot.

Słownictwo

293

Ćwiczenie 300 Proszę wstawić do niepełnych idiomów następujące czasowniki ruchu: przyjść, przejść, dojść, iść /pójść, wejść, wyjść. WZÓR:

.„..ŚRjśść... do wniosku.

1 ................. na kompromis 2 .. ,............. w czyjeś położenie 3 ................. z siebie, a p o tem ......................do siebie 4 . ....................dużo w życiu. 5 ................... do celu 6 ...................do porozumienia 7 ................... do punktu kulminacyjnego 8 ..... ..;........z formy 9 . ................... z założenia 10 ......................do wprawy

Ćwiczenie 301 Proszę wytłumaczyć znaczenie podanych idiomów. WZÓR:

mieć w nosie - lekceważyć

1. mieć węża w kieszeni

2 . nabrać wody w usta 3. pójść komuś na rękę 4. mieć delikatne podniebienie 5. mieć coś na wątrobie 6 . mieć coś w małym palcu 7. mieć na oku 8 . mieć głowę nie od parady 9. mieć pustki w kieszeni 10. mieć na końcu języka

- .................. .................. - ..................................... - ..................... ............... - ..................................... ~ ..................................... - ..................................... ~~................... ................. - ..................................... - .... ................................

Ćwiczenie 302 Proszę odgadnąć, co to jest? WZÓR:

Kiedy wypiję więcej niż cztery, mam kaca - P/H;0

1 . Nigdy nie piję wieczorem, bo potem nie mogę spać. 2. Nigdy nie jem na twardo, ani na miękko. 3. Nie lubię czerstwego, wolę świeży. 4. Nigdy nie jem białego. Uwielbiam żółty, z dużymi dziurami. 5. Zawsze kiedy kroję, płaczę.

294

Część III

Ćwiczenie 303 Proszę dopisać odpowiednie czasowniki do podanych rzeczowników. WZÓR:

......................................temperaturę

1 ................. ...................receptę

2 .................................... na pogotowie 3 4 5

.....................................rachunek .... ................................ zaliczenie .....................................książki w bibliotece 6 .....................................aspirynę 7 . ........... ........... .............. . wariata 8 ..................................... w banku 9 ...... .......... ............... . czek 10 ................... ................. egzamin

Ćwiczenie 304 Proszę podać objaśnienia poszczególnych nazw zawodów. WZÓR:

nauczyciel - ten, kto pracuje w szkole

1. kelner 2 . piosenkarz

- ........................... ...............

3. aktor 4. sędzia 5. dentysta 6 . chirurg 7. sprzedawca 8 . fryzjer 9. urzędnik 10 . redaktor

- ........................................... - ..................................... ...... ~~............................................ ~ ............................................ - ............... ............................ - ............................................ ~ ........................................... - ............................... ...........

Ćwiczenie 305 Proszę podać nazwy poszczególnych zawodów. WZÓR: samochód prowadzi - kierowca

1. w sklepie sprzedaje 2 . zęby leczy 3. serce leczy 4. operacje przeprowadza 5. chorobami psychicznymi zajmuje się 6 . gazety przygotowuje 7. włosy strzyże, układa, modeluje

-

..................... ..................... ................... ..................... ..................... ..................... ............. .......

Słownictwo

8 . tramwaj prowadzi ~ 9. listy polecone na poczcie przyjmuje 10 . posiłki i napoje podaje Ćwiczenie 306 Proszę podać nazwy wykonawców poszczególnych czynności. WZÓR:

ten. kto gra na pianinie - pianista.

1. ten, kto 2 . ten, kto 3. ten, kto

gra na skrzypcach - .................. ......... gra w piłkę nożną * - ......................... leczy gardło, nos i uszy - ...........................

4. ten, kto

leczy oczy

5. ten, kto 6 . len, kto 7. ten, kto 8 . ten, kto 9. ten, kto 10 . ten,kto

- ...........................

prowadzi samolot - .............. ............. zbiera stare znaczki - ............................ kontroluje bilety wtramwaju łowi ryby - ..................... ...... poluje na zwierzętaiptaki- ..... .................. .

dyryguje orkiestrą

- ...........................

Ćwiczenie 307 Proszę podać żeńskie odpowiedniki zawodów. WZÓR: nauczyciel - nauczycielka

ł. sprzedawca

2 . poeta 3. kelner 4. aktor 5. sędzia 6 . urzędnik 7. fryzjer 8 . dentysta 9. pielęgniarz 10 . piosenkarz

- ....................................... ~ .................. ..................... - ........................................ - ............. ........................... - ........................................ - ................................... . - .............. .......................... ~ ............................ ........... - ........................................ - ........................................

Ćwiczenie 308 Proszę podać nazwy ogólne podanych rzeczowników. WZÓR: sól, pieprz - przyprawy

1 . żyto, pszenica 2 . jedwab i wełna 3. chleb, bułki, rogaliki

- ............ - ............ - ............

295

Część III

296 4. nóż, widelec 5. poduszka, kołdra 6 . koszula, spodnie, płaszcz 7. pączki, kremówki, eklery 8 . szynka, parówka, kiełbasa 9. wołowina, cielęcina, wieprzowina 10. krowa, koń, owce

~ ................................ - ................................ - ................................ ................................. - .............................. ~ ................................ - ................................

Ćwiczenie 309 Proszę podać dwa określenia do poszczególnych nazw ogólnych. WZÓR:

pomieszczenie:

kuchnia, pokój,,,

1. uczucie 2 . drzewo 3. ptak 4. twórca 5. władca 6 . choroba 7. narzędzie S. instrument 9. danie 10 . potrawa Ćwiczenie 3X0 Proszę wykorzystać następujące wyrazy: osoba, osobisty, na osobności, osobny, osobli­ wość, osobistość, osobowość, osobiście, osobowy, osobnik, osobliwy, osobno, osobliwie, z osobna w konkretnych zdaniach. WZÓR:

Wyglądała

17?.. w nowej fryzurze.

1. Był w miasteczku w ażną...................

2 . Siedzieli p rz y ................... stolikach. 3. Zabierz ze sobą w szystkie................... rzeczy. 4. Chciałbym porozmawiać z tobą .................... 5. Rzucało się w oczy ............ . jego zachowanie. 6. Na scenie politycznej pojawiła się n o w a................... 7. Pobyt za granicą kształtuje................... 8 . Na Dworzec Główny w Krakowie wjechał p o ciąg................... z Poznania. 9. Ten człowiek był podejrzanym ............ ....... 10. Powiedziałem to wszem wobec i każdemu ............. ..

Słownictwo

297

Ćwiczenie 311 Proszę wpisać odpowiednie idiomy. WZÓR:

sprytny (szczwany) jak lis

Ćwiczenie 312 Proszę uzupełnić tekst odpowiednimi słowami przy pomocy czterech rysunków.

1. Bardzo lubię......................................... To moje ulubione zajęcie. 2. Lubię również chodzić................... ......................Moim ulubionym autorem jest Shakespeare.

3. CSiciałbym nauczyć się 4. Bardzo nie lubię...........

gdyż zawsze przegrywałem dużo pieniędzy.

Część III

298 Ćwiczenie 313

Proszę utworzyć rzeczowniki od podanych czasowników. W ZÓR:

podróżow ać - p o d ró ż

1. jechać 2 . odjeżdżać

'

3. przesiadać się 4. lecieć 5. śpiewać 6 . chodzić 7. wędrować 8 . myśleć 9 . skakać 10 . marzyć

- ............................ .......... - ..................... ................. - .................................... ... - ................... ..... ~ .................................... ~ .......... ........................... - ............................... ....... - ....................................... ~ ....................................... - .......... ............................

^Ćwiczenie 314 Proszę połączyć w odpowiednie pary nazwy podrzędne z nazwami nadrzędnymi. Pier­ wsze zdanie jest przykładem.

1. pociąg, samochód, statek, samolot 2 . tramwaj, autobus, trolejbus 3. teatr, kino, koncerty 4. wykłady, ćwiczenia, lektoraty 5. rektor, prorektor, dziekan 6 . aspiryna, penicylina 7. ołówek, gumka, długopis, pióro 8 . krem do golenia, mydło, lusterko 9. mięso, chleb, mleko 10. lekarz, pielęgniarka, chirurg

a) komunikacja miejska b) środki transportu c) służba zdrowia d) rozrywki e) zajęcia 0 przybory szkołne g) lekarstwa h) produkty żywnościowe i) przybory toaletowe j) władze uczelni

Ćwiczenie 315 Proszę podać znaczenie następujących związków frazeologicznych: WZÓR; słomiany zapał

1. chodząca encyklopedia 2 . grać pierwsze skrzypce 3. grać komuś na nerwach 4. kiszki marsza grają 5. siedzieć jak na tureckim kazaniu 6 . stać (stanąć) na nogi (na nogach) 7. trzymać język za zębami 8 . tańczyć jak zagrają

- za p a l, k tó r y tn v a b a rd z o k ró tk o

- ........................................ - ....................................... - ....................................... - ....................................... - ....................... ........... . - ....................................... - ................... ........... ........ - .......................................

Słownictwo -9, stawać kością w gardle ]0 - nauczyć kogoś rozumu

299

- .........................................

- .... .................................

Ćwiczenie 316 Proszę dobrać właściwe słowa. WZÓR: Pokój ciemny i wąski.to

.... (klitka / nora / amfilada / pawilon)

ł. Mieszkanie, które kupiła dla ciebie ciocia z Ameryki to m ieszkanie..... ............. (służbowe / własnościowe / spółdzielcze / kwaterunkowe) 2. Jeżeli mieszkanie jest komfortowe to oznacza, że jest w n im ................... (piec kaflowy / grzejnik elektryczny / klimatyzacja) 3. Mieszkanie dla samotnej osoby t o ................... (gabinet i pracownia / garsoniera / poddasze) 4. Stary, trzypiętrowy dom, który stoi w centrum miasta t o ................... (blok / kamienica / willa / domek) 5. Mieszkać dwa kroki stąd, to oznacza, że m ieszkamy................... (na krańcach miasta, na obrzeżach miasta, na peryferiach, w sąsiednim bloku) Ćwiczenie 317 Proszę zastąpić wyrazy i wyrażenia zaznaczone kursywą odpowiednimi synonimami. WZÓR:

Nie mogłem wsiąść do autobusu, ponieważ autobus był zatłoczony. Nie mogłem wsiąść do autobusu, ponieważ by! tłok.1234567890

1. Mój kolega oblat egzamin. -M ó j kolega.... .............. egzaminu. 2. Jestem dzisiaj senny. Jestem dzisiaj................... 3. Na każdym miejscu było wiele pamiątek po zmarłym. .......było wiele pamiątek po zmarłym. 4. Oceniłem tego człowieka na pierwszy rzut oka. - Oceniłem tego człowieka..............L.. 5. Roztropny kierowca nigdy nie pije alkoholu. .......kierowca nigdy nie pije alkoholu. 6. Świeże powietrze stawia na nogi. - Świeże pow ietrze................... 7. Drogo zapłacił za swoją lekkomyślność. ~ Drogo zapłacił za sw ó j................... 8 . Choć była już przerwa, nauczyciel kontynuował zajęcia. - Choć była przerwa, nauczyciel................... zajęcia. 9. To był koniec jego kariery. - To b y ł............... jego kariery. 10. On cały czas mówił zniżonym głosem. - On cały czas m ó w ił...................

Część III

300 Ćwiczenie 318

Proszę dobrać dwa czasowniki do każdego zjawiska atmosferycznego. m

WZÓR: słońce - (idzie, świeci, wschodzi, nadchodzi) słońce wschodzi; słońce świeci

1. słońce - (odchodzi, wschodzi, chodziTzachodzi) 2 , wiatr (wieje, uderza, skacze, biegnie) 3 . deszcz ™(upada, pada, leje, cieknie) 4 . śnieg - (topnieje, smaży się, zamarza, mrozi się) 5 . temperatura - (wzrasta, spada, kurczy się, rozciąga się)

słońce.............. ....i .......'...... “...'-'w# w iatr................ i1 . ..■'..........•'*'>/*. ;■’,,\i deszcz.............. śnieg............... — i .............. temperatura.... v.'.::

Ćwiczenie 319

" '3

Proszę utworzyć przymiotniki od podanych rzeczowników.

• V"■'i

WZÓR:

Kiedy ciągle pada deszcz -- pogoda jest deszczowa

1. Kiedy świeci słońce, 2. Kiedy jest silny wiatr, 3. Kiedy jest mgła, 4. Kiedy jest mróz, 5. Kiedy na niebie są chmury, 6 . Kiedy jest upał, 7. Kiedy świecą gwiazdy, 8 . Kiedy świeci księżyc, 9. Kiedy pada śnieg, 10. Kiedy jest maj,

- dzień j e s t................... -d z ie ń je s t ............... - poranek j e s t................... -d z ie ń j e s t................... - dzień j e s t.................. . - dzień je s t ................. . - n o c j e s t ................... - noc je s t................... - dzień je s t ................. - pogoda je s t.................. .

',v ■: ■■: •-y;‘-r, ■ ■•• V

■■■' r• --V: ■-■ -; r',:-1U ■ y jfr k ■M

Ćwiczenie 320

SSińi ■ ■■i - 1

Proszę dopisać do podanych czasowników odpowiednie rzeczowniki. Rzeczowniki: bagaż, bandaż. kradzież, młodzież, pieniądze, sprzedaż, ża l życie, żart, życzenia, bajka, konferencja, walizka, nieprzyjaciel WZÓR:

składać - życzenia

1. opowiedzieć

2 . przeżyć 3. czuć 4. zorganizować 5. uczyć 6 . wykryć 7. zaiożyć 8 . spakować 9. podjąć

iii

Ssfc

sili

sil W m

lii

Słownictwo

301

10, osaczyć :ćwiczenie 321 ' rVV'.'■■■

Proszę pouczyć pierwszą część kolumny z drugą częścią kolumny. Pierwsze zdanie jest przykładem.

1. rząd 2 . armia 3 . chór 4. załoga 5 . przedszkole 6 . drużyna 7 . klasa . 8 . orkiestra 9 . tłum 10. widownia

a) politycy b) ludzie c) muzycy d) dzieci e) żołnierze f) obsługa statku lub fabryki g) sportowcy lub harcerze h) śpiewacy i) uczniowie j) widzowie

Ćwiczenie 322 p szę połączyć rzeczowniki z grupy A z odpowiadającymi im rzeczownikami z grupy B. Pierwsza para jest przykładem. l£.:. A ■

Ajl; '■ 1. obrus ■% 2 . kwiaty ;■ 13. książki 4. ubrania :*£■■■5. łóżko ; A-;:-6, lodówka 7. wanna '£-■[ 8. kawa aj;j.9. wieszak }' :;?,'.10. magnetofon

B a) stół b)szafa c) sypialnia d) wazon e) biblioteczka f) filiżanka g) przedpokój h) kuchnia i) łazienka j) kaseta

Ćwiczenie 323 % .Proszę połączyć rzeczowniki z grupy A z odpowiadającymi tm rzeczownikami z gro B. Pierwsza para jest przykładem. V 1. szalik

klipsy 3. naszyjnik •; 4'? czapka * 5; kozaczki

B a) szyja b) szyja c) nogi d) uszy e) ręce

Część III

302

6 . pierścionek

0 głowa g) palec h) głowa i) ucho j) nogi

7. rękawiczki 8 . chustka 9. kolczyk 10 . rajtuzy ^Ćwiczenie 323a/

1

Proszę podać numery następujących części ciała człowieka, korzystając z załączonego M rysunku. ;| WZÓR:

głowa - num er 1

1. biodro 2 . brzuch

-

3. ręka 4. kark 5. kciuk 6 . kolano 7. łokieć 8 . łydka 9. palec 10 . pierś 11. pięta 12 . plecy 13. pośladek 14. kostka 15. ramię 16. stopa 17. udo

Ćwiczenie 324

numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer numer

)

Proszę wpisać następujące rzeczowniki: taboret, stół, ręcznik, regał, szafka, kuchenka, umywalka, ktzesło, dywan, prysznic, łóżko, łodówka, pralka, telewizor, magnetowid, wanna, przyboty toaletowe, biurko, biblioteczka, etażerka, fotel do odpowiednich ko­ lumn A, B, C. WZÓR:

A -K U C H N IA

B - POKÓJ

C ~ Ł A Z IE N K A

lodówka

magnetowid

pizybory toaletowe

Słownictwo

;

303

Proszę dokonać zakupów w kiosku ruchu, podając nazwy 5 przedmiotów znajdujących się na rysunku, z przeznaczeniem do łazienki.

: i.-".'

,

;;

Ćwiczenie 325

■■■

Proszę zastąpić synonimami wyrazy pokreślone w tekście. Pierwsze słowo w tekście wpisane kursywą jest przykładem.

. =, ;

WZÓR:

w ym ierzone / (

!£?//£.)

: W-

'■J,

Co komu szkodzi kłamstwo? Oczywiście temu, w kogo jest ( skierowane ) wymierzone, ale pośrednio szkodzi nam wszystkim, ponieważ niszczy samą ( ................... ) zasadę informacji, czyli zaufanie. Kłamstwo, czyli ( ............ dezinformacja przynosi kłamcy ( ............................ .) doraźną, osobistą korzyść kosztem ogółu. Kłamca jest ( ................. ) pasożytem. Pasożytując,

Część III

304

osłabia organizm, na którym pasożytuje, i może doprowadzić do jego zniszczenia. Wte­ dy zginie razem z nim. Kiedy już nie będzie zaufania, nie będzie ( ................... ) kłamcy, ale też nie będzie informacji; w ogóle niczego nie będzie. Stracimy ( ................... ) kontakt z rzeczywisto­ ścią, czyli ( ................... ) zdolność właściwego działania, czyli ( .................... ) ewolucji. Zgubią nas półinteligent i kłamca. Po czym zostanie tylko ( ................) półinteligent. Ćwiczenie 325 a Proszę wstawić w miejsce kropek następujące modularny - przysłówki: blisko, dalej, właściwie, dobrze, lepiej, najwięcej, najwyżej, pewnie, wprosi. WZÓR:

Było „..Mlćh?..... dwieście samochodów przed wejściem na stadion.

1. Nie wiem dla kogo to zrobił. Zrobił t o .... .............. dla ciebie. 2. Mogę ci d a ć ................... 200 dolarów. Nie mam więcej. 3. Każdy mógł obserwować trw ające................... zawody. 4 ..................... zrobię to dla niej. Dla kogo mógłbym to zrobić?! 5 ..................... znowu się spóźni. To leży w jej naturze. 6 , C o ................... daje wam ta dyskusja? Trwa już od dwóch godzin i nic z niej nie wynika, 7 . O n a ............... zwariowała ze szczęścia. Powiedział jej, że się z nią ożeni. Ćwiczenie 325 b Proszę wstawić w miejsce kropek następujące modulanty - przymiotniki: dobra, jasne, ładnych, mniejsza, możliwe. Wzór jak w ćwiczeniu 325 a.

1. Nie widziałem go od p a ru ................... lat. 2. Powiem ci o ty m ,................. ? Nie pogniewasz się na mnie? 3. Dzisiaj mamy ty lk o ................... kolory w sprzedaży. 4. Matka jest ciężko chora i ojciec jest ciężko chory..................... o ojca, ale na matce bardzo mi zależy, ponieważ jest jeszcze jedno małe dziecko, którym musi się ktoś opiekować, 5.................że zdam egzamin. U tego profesora nikt nie jest pewny dnia, ani godziny. Ćwiczenie 325 c Proszę wstawić w miejsce kropek następujące modulanty - spójniki: ale, ani, bądź, cho­ ciaż. choć, choćby, czy, i, jak, ja k to, to. Wzór jak w ćwiczeniu 325 a. i ............ uważasz, że tutaj się nie pracuje? 2. Nie mieliśmy w alizek?.......to nie mieliśmy? Sam dźwigałeś dwie walizki! 3............napędziłeś nam stracha! Myśleliśmy, że zgubiłeś się gdzieś po drodze. 4. Nikt nie przyszedł na imieniny............ojciec. A tak na niego liczyłem. 5. Nie ruszę się stąd ..........na krok. Tutaj jest moje miejsce i tutaj zostanę.

Słownictwo

305

6 . Większość z nich należała..........c o ...........do dobrych studentów. Dlaczego nie zda­ li egzaminów?,.. 7. Zostań ze m n ą ..........do czwartku. Nie musisz dzisiaj wyjeżdżać! 8 . Nie musicie wszystkiego wykorzystywać. W ykorzystajcie...... . w części. To będzie już dużo. 9. T e n ..........ten? Którego wybrać? Obaj są przecież znakomici. 10. Te dżinsy powinny b y ć ..........najbardziej wytarte. Wszyscy młodzi chłopcy teraz takie noszą. Ćwiczenie 325 d Proszę wstawić w miejsce kropek następujące modularny - zaimki: co, jak, jaki (jaka, jakie), nic, nie, rak, sam (sama, same), skąd, sobie, raki (taka, takie), tam, to, tym samym. Wzór jak. w ćwiczeniu 325 a.

1 . Szedł i przystaw ał......... metr. Zastanawiał się, czy będzie w stanie dojść do domu. 2. Jak .......... twoja praca? Słyszałem, że tydzień temu zmieniłeś firmę. 3......... on niegrzeczny. Aż złość bierze! 4. Zrobił t o ..........dla sławy, ale z wewnętrznej potrzeby. 5. W tym kiosku b y ły ..........gazety. 6 ............mu się wziął ten straszny pomysł?! 7. Ten film ..........mnie przygnębił, że nie mam ochoty na ten temat dyskutować. 8 . On nie zmieni się już nigdy............on już jest! 9. Wracasz ciągłe do punktu wyjścia............. nigdy nie rozwiążesz tego problemu. 10. Ona się już nie zmieni............ ona już jest! Ćwiczenie 325 e Proszę wstawić w miejsce kropek następujące modularny - rzeczowniki: dobra, prawda, zgoda. Wzór jak w ćwiczeniu 325 a. 1. T o ......... . że on nigdy nic nie rozumie. 2. Ta kobieta nie była d o ść ..........dla niego, 3............ czasami używałem niewłaściwych słów, ale teraz należy to już do przeszłości. 4. Oczekiwał od niej zupełnie czegoś innego. Nie takiego.......od niej oczekiwał. Ćwiczenie 325 f Proszę wstawić w miejsce kropek następujące modułanty - czasowniki: może, widać. Wzór jak w ćwiczeniu 325 a. ł. Nikt się nami nie interesuje............nic tu po nas. 2. Zobacz,..........tutaj są grzyby? 3. Przez ten płot żadna kura n ie ....... „ się przedostać. 4. Nic nie powiedział...... .....jest nieśm iały,.......... niemy? 5. W pańskim uzębieniu n ie ....... . ubytków. Wszystko w porządku - powiedział lekarz, 6 . Nie ma go na przyjęciu............nie został zaproszony.

306

Część III

Ćwiczenie 326 Proszę podać homonimy. WZÓR: a) pojazd b) skłonność do czegoś / kogoś

1. a) ubranie, odzież b) pomieszczenie dla aktorów w teatrze hom onim :....................................... 2 . a) oprawa lustra / obrazu b) część roweru hom onim :........................ .............. 3. a) mała poduszka b) gatunek polskiej fasoli hom onim :.... .................................. 4. a) zabawa taneczna b) pień zrąbanego drzewa, ociosany z gałęzi hom onim :....................................... 5. a) warkocz b) narzędzie do koszenia hom onim :....... ............................... Ćwiczenie 327 Proszę uzupełnić wyrażenia frazeologiczne. WZÓR:

........... .......................... bomby

I . ........................................zegara

2 .............................. .......wiatru 3 4 5

6

..................................... strumyka ..................................... spadającego deszczu ..... ........... ....................ptasi ..................................... kota

7

....................................psa

9

..................................... dziecka

8 .....................................umierającego 10.................. .......................ziemi Ćwiczenie 328 Proszę podać znaczenia potocznych zwrotów. WZÓR: gwizdać na coś

- lekceważyć

Słownictwo

1, robie kogoś w balon a 2 . wystawić kogoś do wiatru ■3 . nabić kogoś w butelkę ;4 . robić dobra minę (do złej gry) 5 . być dobrym ziółkiem ;6 być grubą rybą 7 . cicha woda 8 . szczerzyć zęby do kogoś 9 . czuć się jak zbity pies 10. mówić w próżnię

- .................................... . - ....................................... - ....................................... ~ ........................................ - .................. ..................... ~ ............................... - ....................................... - ......... ..............................

Ćwiczenie 329 Proszę podkreślić prawidłową odpowiedź, która określi jednoznacznie: WZÓR: człowieka uczciwego: czysty jak łza, poczciwiec, fajtlapa

ł. człowieka podłego: flejtuch, kawał drania, mazgaj, filut

2 . człowieka brudnego: łotr, kanalia, niechluj, wałkoń 3. człowieka leniwego: bumelant, stary wyga, nikczemnik, frant 4. człowieka płaczliwego: nie w ciemię bity, beksa, wcielony diabeł 5. człowieka eleganckiego: dobrze ubrany, mazepa, leń, gamoń 6. człowieka powolnego: gapa, ofiara, leń 7. człowieka energicznego: wcielony diabeł, wariat, bumelant 8 . człowieka doświadczonego: cwaniak, żygolak, szaleniec 9. człowieka niecnego: mazgaj, ofiara, nikczemnik 10. człowieka skłonnego do żartów: figlarz, nudziarz, jak flaki z olejem Ćwiczenie 330 Proszę wstawić w każdym zdaniu jedną z trzech zaprezentowanych możliwości. WZÓR: ....... ............................. . dynastii jest Juliusz Kossak, znakomity malarz koni, (bohaterem / protoplastą / założycielem)

; 1. Chłopcy b y li....................................... zaangażowani w swoją harcerską pracę. . (całym sercem / całym czasem / całą swą spontanicznością) ,2. Polska to jednolity, to znaczy............................... .......narodowościowo kraj. . (jednobarwny / zintegrowany / jednorodny) :3. Czy inteligencja.................................... niechęć do nowego systemu ideologicznego? '■ (przerwała / straciła / przezwyciężyła) . 4. Nigdy nie studiował malarstwa, był w ięc....................................... ! (ziemianinem / samoukiem / wodzirejem) 5. Nie dbali o pieniądze i dlatego ... ................................ (klepali biedę/zyskiwali aprobatę banku / dostawali olbrzymie kredyty)

307

Część III

308

6 . Nie wolno było się kąpać, b o ....................................... był nieobecny. (pływak / strażnik / ratownik) 7. Młodzież jest dzisiaj nie tylko bardziej otwarta, ale i bardzo..... ......................... ...... (zaspana / wścibska / sędziwa) 8 . Po wycieczce do lasu, Anka miała we w łosach....................................... (igliwie / łupież / kłosy zboża) 9. Wszedł do sklepu elektrycznego i k u p ił....................................... (grzałkę, poduszkę z puchu, kołdrę) 10. Był zaskoczony i krzyknął:.............*......................... (masz babo placek! / spadł mi kamień z serca /nie ze mną te numery!) Ćwiczenie 331 Proszę uzupełnić poniższe wyrażenia porównawcze. WZÓR: silny jak koń

1. lekka j a k ................... 2 . biały j a k ................... 3. głupi j a k ................... 4. wygląda jak zm okła................... 5. plącze j a k .................. . 6 . wygląda jak strach n a ................... 7. dziewczyna j a k ................. 8 . czerwony j a k ................... 9. stary j a k ...... ............ 10 . idzie j a k ................... Ćwiczenie 332 Proszę uzupełnić poszczególne przykłady, podając ilość żądanego towaru w sklepie, na targu, w kiosku lub zamawianych potraw w kawiarni bądź restauracji. WZÓR:

Proszę . M w M .... sera.

ł . Proszę.................... kawy. 2. Proszę.......... .......... papierosów. 3. P roszę......... ......... ryby. 4. Proszę ......... ......... zupy. 5. Proszę................... cukru. 6 . Proszę ......... ......... margaryny. 7. Proszę......... ......... wódki. 8 . P roszę................... chieba. 9. P roszę.... . ......... spodni. 10. P ro szę........ ......... butów. 11. P ro szę................... wina.

m,

fe

Słownictwo

309

12. Proszę................ mleka. | 3 , Proszę je d e n ................. Fiołków. 14, Proszę ....................piwa z beczki. %15. Proszę jed n ą ............. ..... kart. ‘ 16. Proszę.................. rzodkiewki. ' 17. Proszę ..... . zapałek. 18. Proszę.................dżemu. *-19. Proszę d w a ................... materiału. • 20. Proszę................. czosnku. i Ćwiczenie 332 a

1 . Proszę wybrać jeden z zaprezentowanych na rysunku sklepów i wpisać nazwy 3 pro­ duktów w nim zakupionych. / 2. Proszę dokonać zakupów w sklepie z owocami i warzywami i wpisać nazwy pięciu j produktów w nim zakupionych.

Część III

310 Ćwiczenie 333

Proszę podać znaczenia przymiotnika ś w ie ż y w poszczególnych wyrażeniach

WZÓR: świeży mur ~- metr niedawno wykonany

1. świeże pieczywo 2 . świeże powietrze 3. świeża cera 4. świeże jarzyny 5. świeża bielizna 6 . świeży umysł 7. świeży pracownik 8 . świeży kłopot 9 . świeży numer gazety 10 . świeże informacje

- ................................ ...... - .............................. ........ - ........................................ - .............................. ......... - ...................;.................. - ..................................... - ........................................ ................................ - ..................................... - ......................................

Ćwiczenie 334 Proszę wpisać podane wyrazy do odpowiedniej grupy tematycznej. Wyrazy: za k ła d naukow y, zbiory, rektor, in sp icjen t, za b ytek, p ro d zie k a n , grac, stu d io w ać, k o le k c ja , z a lic ze n ie , w ystaw a, scena, sem estr, ku sto sz, ob lew a ć, p u b lic z n o ś ć d - ' ka n a ł, s e s ja n a u k o w a , se s ja p o p ra w k o w a , aula, sa la w ykła d o w a , lektor, asysten t, ‘k u rty­ na, p re m ie r a , za ję c ia , sp ekta kl, p ró b a , a d a p ta cja , p ró b a g e n e ra ln a , ’ }

WZÓR: UCZELNIA prodziekan

MUZEUM

TEATR

wystawa

przedstawienie

1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13. 14. 15.

Ćwiczenie 335 Proszę połączyć czasowniki z kolumny pierwszej z rzeczownikami z kolumny drugiej.

Słownictwo czasownik

rzeczownik

nastawić

budzik

1. ł . otwierać 2 . ścinać 3. plewić 4. czyścię 5. smarować 6 . prać 7. opalać się * 8 . obcinać 9. zrywać 10 . prowadzić

■■ :

1

II. a) chleb b) trawę c) kwiaty d) paznokcie e) buty f) konserwę g) w ogrodzie h) na plaży i) bieliznę j) spór

Ćwiczenie 336 . ; , f;vv Proszę użyć w zdaniach czasowników o znaczeniu przeciwstawnym.

WZÓR:

P rze g ra łe m w karty dużo pieniędzy. W yg ra łem w karty dużo pieniędzy,

: v£ . c,.

1. Przywitaliśmy ich na dworcu. 2. Zakręcił kran. 3. Naprawiłem mu radio.

i::;

4. Słońce już wzeszło.

:V

5. Przyjechał o siódmej.

j

6 . Zgubił swoją legitymację studencką.

i

7. Włączył radio.

K

8 . Wyszliśmy razem. 9. Spakowaliśmy wszystkie walizki.

ps.

10. Zjechaliśmy na saniach.

314

Część III

Ćwiczenie 341 a Proszę napisać co najmniej 5 wyrazów zaczynających się na literę „K’\ wykorzystując na­ zwy istot żywych i przedmiotów znajdujących się na,rysunku przedstawiającym mieszkanie.

Ćwiczenie 341 b Proszę napisać co najmniej 10 wyrazów zaczynających się na literę „K"t wykorzystując na­ zwy przedmiotów znajdujących się na rysunku przedstawiającym pokój.

Rozumienie. Lektura tekstów

315

Zadanie 342 Proszę podkreślić właściwą odpowiedź na podstawie tekstu Nieznajomi w pociągu.

NIEZNAJOMI W POCIĄGU Niedawno, jadąc koleją, zacząłem rozmyślać o różnych makabrycznych historiach, jakie zda­ rzały się przed laty. Widok leżących na pólkach walizek przypominał mi, na przykład, pasjonują­ ce morderstwa z poćwiartowaniem ofiary. Facet zwabiał drugiego faceta do willi za miastem, ciął go na kawałki, pakował do walizki i zanosi! na dworzec do przechowalni. Potem szukaj wiatru w polu. Rodzina daremnie rozpytywała znajo­ mych, nic mając pojęcia, że chodzi tu po prostu 0 tak zwane morderstwo z premedytacją. Poszu­ kiwania zaginionego utrudniał jeszcze brak baga­ żowego kwitu, który oczywiście znajdował się w posiadaniu przestępcy. Policja była bezradna. Trzeba było genialnego agenta, żeby coś >17węszył w tych warunkach. „Dzisiaj taka rzecz byłaby nie do pomyślenia - rozmyślam smętnie kiwając się w takt pociągu ćwiartowanie, jako takie, zupełnie upadło. Wła­ ściwie nie ma ani odpowiednich narzędzi do tego celu, ani też miejsca. Kto teraz rozporządza willą za miastem? Chyba jakiś minister! Poza tym kra­ janie jest praktycznie bezcelowe. Sztuka dla sztu­ ki jedynie..." Nagle jakiś hałas wyrwał mnie z ponurej za­ dumy. Drzwi mojego przedziału otworzyły się 1 do środka wszedł barczysty mężczyzna, dźwigając walizkę pokaźnych rozmiarów. Z tru­ dem ulokował ją na półce, sam zaś zajął miejsce naprzeciw mnie. Poza nami w przedziale nie było nikogo. Pamiętam, że wyglądając przez okno, pomy­ ślałem sobie: „Teraz zapada zmierzch", kiedy z leżącej na półce walizki kapnęła pierwsza kro­ pla. Szeroko otwartymi oczami długo wpatrywa­ łem się w niewielką plamkę na podłodze. Nie było wątpliwości, w bladym świetle lampy dojrzałem wyraźnie czerwony odblask lepkiej cieczy. Krew, Cofnąłem się w kąt ławki martwy z przerażenia. Właściciel walizki pochylił głowę, tak, że ca­ ła prawie twarz ukryta była pod czarnym rondem kapelusza. Pojęcia nie miałem, co robie. Dzwonić po po­ gotowie ? Nonsens! Po pierwsze w pociągu nie ma telefonu, a po drugie, lekarz u* tym przypadku nie jest potrzebny. Wprawdzie niedawno czytałem

ii' prasie, że w ambulatorium przyszyto komuś ucho odgryzione przez psa, ale ten u* walizce nie cierpi przecież z powodu ucha. Nie ma się co łu­ dzić. Z pewnością zwyrodnialec poodkrawal mit wszystko, co się tylko dało. Dobrze, jeżeli chociaż rozmaite cząstki w tej potwornej walizce są nie zdekompletowane. Może dałoby się biedaka przy­ wrócić do życia za pomocą jakiegoś przodujące­ go eksperymentu, Ale i tu nadzieja jest słaba. Z góry spadła na podłogę druga kropla, „Jeśli nie zareaguję natychm iast - p o m y ś la ­ ł e m - t o z nieszczęśnika w y cie k n ie w sz ystk a krew ”...

Ba, łatwo powiedzieć „zareagować”! Nie mam przecież do czynienia z dzieckiem, tylko z bezwzględnym zbrodniarzem! Wystarczy, że ru­ szę się nie tak jak trzeba, a już w brzuchu będę miał serięz automatu, albo nóż w najlepszym wy­ padku! Patrząc ukradkiem na mordercę, drżącymi ze zdenerwowania rękami zapaliłem fajkę. Po chwili jednak przestraszony, szybko ukryłem ją z powro­ tem w kieszeni. Z fajką mógłby mnie wziąć za de­ tektywa i załatwić się ze mną krótko. Ze strasznego pakunku wyciekła trzecia kro­ pla krwi. Pasażer podniósł głowę. Miał bladą twarz o zdegenerowanych rysach i cynicznym wyrazie twarzy. Spojrzenie jego niewielkich wyblakłych oczu błądziło w okolicach mojej szyi. Dostałem dreszczy. „Znaleźć się niespodziewanie w walizce kombinowałem - nic przyjemnego. Tym bardziej w stanie zupełnie pokrajanym, tak jak ten czło­ wiek, z którego kapie”. Zrobiło mi się bardzo żał tego przypadkowe­ go towarzysza podróży. Może to był wielki arty­ sta, dobry fachowiec, zasłużony działacz? A może czytelnik moich felietonów? Wtem zbrodniarz podniósł się i wyszedł z przedziału. Rzuciłem się w kierunku walizki, Z bijącym sercem nacisnąłem zamek, ani drgnął. Z wysił­ kiem podniosłem ją do góry i potrząsnąłem. Po­ krajane członki powinny łomotać.

316

Część III

Nie łomotało. Zawartość wydawała się raczej jakaś ciężką masa podobna do ciasta. Alei tak! Ze strachu omal nic spadłem z ławki razem z tragiczni} waliza. Straceniec nie był pokrajany, tylko posiekany! Włosy zjeżyły mi się na głowie, A może przekręcony przez maszynkę? Przy­ pomniało mi się. że kiedy potrząsałem walizka, wypadł z niej złamany guzik.

Może po prostu ani posiekany, ani przekręcany, tyłko w najzwyklejszy sposób pokrajany drobno! W każdym razie, bardzo dziwna sprawa. A najdziwniejsze jest to, że czytelnik prze­ czytał do końca tę wyssana z palca historię, dema­ skując się jako zwolennik taniej, brukowej, ohyd­ nej sensacji. Fe!!! Świętopełk Karpiński

a. Jadąc koleją, bohater opowiadania myślał o: -ostatnich plotkach - filmie sensacyjnym - makabrycznych morderstwach b. Bohater opowiadania przypuszczał, że historia, w której morderca ćwiartuje ofiarę: - je s t zupełnie nieprawdopodobna - nie może się wydarzyć w dzisiejszych czasach - może się każdemu przydarzyć c. Walizkę do przedziału przyniósł: - konduktor - wysoka kobieta - barczysty mężczyzna d. Właściciel walizki usiadł: - naprzeciw bohatera opowiadania - przy drzwiach - koło okna e. Zauważywszy krople krwi, bohater postanowił: - zadzwonić po pogotowie -otw orzyć walizkę - że nic nie zrobi, skoro nie wie jak zareagować f. Bohater nie chciał zapalić fajki, bo: - miał ochotę na papierosa - bał się, aby właściciel walizki nie wziął go za detektywa - siedział w przedziale dla niepalących g. Czytelnik tej ciekawej historii jest zwolennikiem taniej sensacji, bo: -c z y ta zbyt wiele powieści kryminalnych - przeczytał to opowiadanie do końca - nigdy nie przeczytał książki, która ma więcej niż 100 stron Zadanie 343 Proszę wybrać zdanie, którego sens jest najbliższy zdaniu głównemu (a / b) a.

Mijając się w przedpokoju udajemy, że nic nie słyszeliśmy. - Kilka razy dziennie mijamy się w pokoju. - Spotykając się w przedpokoju nie okazujemy, że cokolwiek słyszymy, - W przedpokoju nigdy nic nie słychać.

Rozumienie. Lektura tekstów

317

■ b. Wyjeżdżamy do małego miasteczka wierząc, że uda nam się o wszystkim zapomnieć. ~ W małym miasteczku łatwo zapomina się o kłopotach. -W yjazd do małego miasteczka powoduje, że zapomina się o zmartwieniach. - Wierzymy, że w małym miasteczku zapomnimy o wszystkim. Zadanie 344 Proszę wybrać do każdegcr rysunku właściwy tytuł; a. Moje nadzieje zamieniły się w gruzy..... b. Wieniawski zbiera iaury .... . c. Myśliwy spotkał się oko w oko ... d. Marek dostał kosza....

Zadanie 345 Proszę odpowiedzieć: TAK / NIE / BRAK INFORMACJI na podstawie załączonej no­ tatki prasowej.

CROS, Demoskop Kandydat X - Kandydat Y 38:21 lub 61:20 Wśród deklarujących udział w drugiej turze wyborów prezydenckich na kandydata X chce glo­ sować 38%, na kandydata Y ~ 21%. Takie są wyniki sondażu CBOS przeprowadzonego między 1 a 3 grudnia na 1500-osobowej próbie ogólnopolskiej. 19% jeszcze się nie zdecydowało, którego z kandydatów poprze w wyborach. CBOS przewiduje frekwencję wyborczą w granicach 50%. Według opublikowanego w środowej Rzeczypospolitej sondażu „Demoskopu” z 4 grudnia prze­ prowadzonego na 1000-osobowej próbie ogólnopolskiej, wśród deklarujących chęć udziału w wy­ borach na kandydata X chce glosować 61%, na kandydata Y 20%. Co piąty badany jeszcze nie wie. na kogo odda swój glos. Dodatkowe analizy socjologów z CBOS i z „Demoskopu" wskazują, że poparcie dla kandydata Y może być nieco zaniżone, bowiem ludzie niechętnie przyznają się do oddania na niego swego głosu.

318

Część III

T. N. B.I. 1. Sondaż CBOS podaje wyniki, że w drugiej turze wyborów prezydenckich na kandydata X będzie glosować - ponad 38%, a na kandydata Y - mniej niż 21 % ........................... 2. 19% wyborców nie wie, na którego kandydata będzie glosować................................. 3. Frekwencja wyborcza będzie mniejsza niż 35%. - ......................... 4. Sondaż „Demoskopu" informuje, że w drugiej turze na kandydata X będzie głosować - 61%, a na kandydata Y - 20 % wyborców. ............... ........... 5. Polacy mieszkający za granicą popierają kandydata Y. ........................... T. - tak; N —nie; B.I. - brak informacji Zadanie 346 Proszę wybrać jedną, właściwą odpowiedź, korzystając z tekstu Kolegium Polonijne w Przegorzałach nareszcie otwarte!1 W Przegorzałach zostało wczoraj otwarte oficjałnie Kolegium Polonijne im. Kazimierza Pułaskiego. Jego gospodarzem jest Instytut Badan Polonijnych UJ. Od stycznia będą tam mie­ szkać studenci zagraniczni przygotowujący się do studiów w Polsce. Budowa Kolegium trwała od 1973 roku. W części starej (dawna willa architekta prof. A. Szyszko-Bohusza i dom zbudowany przez Nie­ mców jako sanatorium dla „Luftwaffe”) jest restauracja, czytelnia, biblioteka, są sale wykładowe, laboratoria językowe, pokoje dla administracji. W części nowej jest komfortowy hotel studencki dla 165 osób, kawiarnia oraz aula. Obiekty usytuowane są w rezerwacie przyrody blisko Lasku Wolskiego. Kolegium to jeden z najładniej położonych i najoryginalniejszych architektonicznie budynków zbudowanych po I! wojnie światowej w Krakowie. („Bcho Krakowa”, 7 grudnia 1990)

1. Kolegium Pułaskiego zostało otwarte: a) 5 grudnia 1990 roku b) 7 grudnia 1990 roku c) 6 grudnia 1990 roku 2. Kolegium będzie funkcjonować od: a) grudnia 1990 roku b) stycznia 1990 roku c) stycznia 1992 rokit 3. Kolegium było budowane przez: a) 17 lat b) 13 lat c) 73 lata 4. Sale wykładowe są: a) w części starej budynku b) w części nowej c) w hotelu studenckim

Rozumienie. Lektura tekstów

319

5. Kolegium jest usytuowane: a) w Lasku Wolskim b) daleko od Lasku Wolskiego c) w pobliżu Lasku Wolskiego 6 . Kolegium Pułaskiego charakteryzuje się: a) oryginalną architekturą powojenną b) niefortunnym położeniem c) pamiątkami sprzed II wojny światowej Zadanie 347 Proszę odpowiedzieć na następujące pytania po przeczytaniu tekstu Skromność. SKROMNOŚĆ Oto, co zwykł był opowiadać rabbi z Sącza: „W młodości kiedy rozpaliła się we mnie miłość do Boga, sądziłem, że nawrócę cały świat. Aie wkrótce zrozumiałem, że dość będzie, jeżeli zdołam nawró­ cić ludzi w moim mieście: długo się nad tym trudziłem, ale to mi się nie udało. Zrozumiałem wtedy, że podjąłem się rzeczy zbyt wielkiej i zwróciłem się ku moim domownikom. A!e ich także nie udało się nawrócić. Wreszcie zaświtało mi w główie, że powinienem starać się o to, abym sam rzetelnie i w pra­ wdzie służył Bogu. Ale i tego nawrócenia nie zdołałem dokonać „.

1. Kto jest bohaterem tej opowieści? 2. Kogo bohater chciał nawracać? 3. Kogo udało mu się nawrócić? 4. Jaki morał został zawarty w tej opowieści? Zadanie 348 Proszę napisać, dlaczego załączona poniżej anegdota jest śmieszna. Słyszałem od swojego starego, już nieżyjącego proboszcza, że jego proboszcz z czasów arcybisku­ pa Felińskiego lubił - głosząc kazania - ilustrować je widocznymi przykładami. Umówili się z kościel­ nym, że kiedy będzie głosił kazanie o Duchu Świętym, kościetny wpuści gołębia na kościół. Zaczął mówić: - Oto Duch Święty... i - czekał, kiedy się gołąb pojawi. Zapadło milczenie, bo nic się nie działo, słuchacze nie wiedzieli, o co chodzi. Nagle wpadł kościelny i krzyknął: - Proszę księdza, ducha świętego kot zjad!!

Zadanie 349 Proszę przeczytać tekst Telewizja jest prymitywną rozrywką, a następnie wykonać zada­ nie A i B. TELEW IZJA JEST PRYMITYWNĄ ROZRYWKĄ Czy wyobrażacie sobie życie bez telewizji? Chyba nie. A przecież jeszcze niedawno temu telewizji nie było. Więc jak spędzali ludzie czas wołny, jak to jak? Normalnie. Bawili się, śmiali się, odwiedzali znajomych, wychodzili na kolację ze znajomymi, czytali ciekawe książki, uprawiali sport, mieli różne zainteresowania, dużo podróżowali, słuchali trochę radia i mieli jeszcze tysiące innych ciekawych za­

i-W?” 320

Część III

jęć. Obecnie cały nasz czas wolny reguluje wspaniały wynalazek: telewizja. Nie musimy już chodzić do kina, do teatru, czy na wystawy. Wszystko mamy w domu. Wystarczy tylko usiąść.i włączyć telewi­ zor.'Za sprawą tego magicznego aparatu podróżujemy, a właściwie oglądamy jak inni podróżują, upra­ wiają sport, czy dyskutują. Sami nic musimy nic robić. Robią to za nas inni, lepsi. Nie musimy też myśleć - robią to za nas inni. Telewizja serwuje nam coraz więcej godzin rozrywki, ekscytuje nas sady­ zmem i erotyzmem. Hipnotyzuje i ogłupia nasze dzieci, które spędzają przed szklanym ekranem wię­ kszą część wolnego czasu. Hipnotyczna tyrania telewizji ogarnia również nas,' dorosłych. Patrząc na telewizor zapominamy o całym świccie. Telewizor izoluje nas od realnego świata, utrudnia nam nor­ malną komunikację z ludźmi. Nic mamy czasu rozmawiać, bo oglądamy właśnie bardzo ciekawy re­ portaż z dyskusji ekspertów. Telewizja ogłupia nas, sprawia, że stajemy się coraz bardziej prymitywni i nie musimy już samodzielnie myśleć.

A. 1. W jaki sposób ludzie spędzali wolny czas, gdy nie było jeszcze telewizji? 2. Jakie wady telewizji wymienia autor tekstu? 3. Co oznacza stwierdzenie, że „telewizor izoluje nas od realnego świata”? B. Proszę wyjaśnić następujące zwroty i wyrażenia:. I . telewizja serwuje nam -

2 . telewizja ogłupia 3. zapominamy o całym świecie 4. nie umiemy myśleć samodzielnie 5. za sprawą tego magicznego aparatu -

Zadanie 350 Proszę przeczytać tekst Cenzura książek... i proszę wykonać polecenia zawarte w pun­ kcie A i B, CENZURA K SIĄŻEK Wyobraźmy sobie na chwilę, że jesteśmy rodzicami. Czy pozwolimy naszym dzieciom czytać każ­ dą książkę bez kontrolowania jej treści? Czy pozwolimy im obejrzeć każdy film? Jeżeli odpowiemy lak, to znaczy, że jesteśmy bardzo liberalni, wręcz nieodpowiedzialni. Jeżeli odpowiemy nie, to ozna­ cza, że chcemy chronić nasze dzieci przed złymi wpływami. A więc, że funkcjonujemy jako cenzura dla naszych dzieci. Powiecie oczywiście, że cenzura dla dzieci to jedna sprawa, a dla dorosłych to druga. Dzieci nie mogą ocenić, co jest dla nich dobre, a co zle i rodzice muszą im pomagać. Ale dorośli? Czy oni nie mogą o tym sami decydować? Owszem tak, ale nie zawsze i nic wszyscy. Cenzura jest instytucją dla dobra społeczeństwa. Tak jak prawo. Czy można sobie wyobrazić społeczeństwo bez prawa? Chyba nic. Niektórzy ludzie uważają, że cenzor nie powinien interweniować w przypadku dzieł sztuki. Któż może decydować o tym, że film czy książka nadaje się do opublikowania? - pytają. Pamiętajmy jednak o dwóch sprawach. Po pierwsze: cenzor ocenia wartość artystyczną dzieła i jeżeli jest ono naprawdę dobre, na pewno będzie opublikowane. Po dntgie: większość książek, filmów i sztuk teatralnych, które

Rozumienie, Lektura tekstów

321

powstają obecnie nic posiada żadnej wartości. Są to produkty przemysłu rozrywkowego. Są ludzie, i ż ; ; k t ó r z y dia pieniędzy wszystko nazywają sztuką. Pornografia jest na przykład często reklamowana jako ; sztuka. Przed taką sztuką chroni nas właśnie cenzura. Propagowanie wolności absolutnej to propagowanie anarchii. Aby społeczeństwo mogło normalnie funkcjonować konieczna jest instytucja cenzury.

A. Proszę połączyć zwroty i wyrażenia z tekstu z odpowiednimi definicjami. 1. człowiek nieodpowiedzialny

2 . interweniować 3. coś nie nadaje się do opublikowania 4. coś nie posiada wartości 5. przemysł rozrywkowy 6. wolność absolutna 7. liberalizm

a) pobłażliwość wobec poglądów i postaw b) wstawiać się za kimś c) wytwarzanie produktów w sposób masowy d) coś, co jest niestosowne, nieodpowiednie do druku e) coś. co nie odpowiada wysokim wymaganiom 0 człowiek, na którym nic można polegać g) całkowita swoboda

B. Proszę odpowiedzieć na następujące pytania: L Co to jest cenzura? 2. Czym zajmuje się cenzor? 3. Czy cenzura naprawdę chroni nas przed złymi wpływami? 4. Co oznacza stwierdzenie autora: „cenzura jest instytucją dla dobra społeczeństwa”? 5. Czy cenzor rzeczywiście ocenia tylko wartość artystyczną działa? 6 . Czy twoim zdaniem cenzura jest niezbędna dla normalnego Funkcjonowania społe­ czeństwa? 7. Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że „propagowanie wolności absolutnej, to propa­ gowanie anarchii”? Zadanie 351 Proszę przeczytać załączony tekst Królestwo sprzeczności i wykonać polecenia zawarte w punkcie A i B. KRÓTKA HISTORIA POLSKI

Królestwo sprzeczności Położenie środkowoeuropejskie niekoniecz­ nie musi być od razu błogosławieństwem, miewa jednak strony pozytywne. Z punktu widzenia kul­ tury i rełigii Polska stanowi raczej Wschód Za­ chodu niż Zachód Wschodu - bądź co bądź w X wieku przyjęła chrześcijaństwo z Z achodu-jed­ nakże pod względem geograficznym t geopolity­ cznym jest i tym, i tym, Niegdyś było to najrozleglcjsze państwo w Europie, na całe szczęście

wszelako utraciło ono swe nadprogramowe, a bezużyteczne przestrzenie. W drugiej połowie XVf wieku było najbardziej tolerancyjnym kra­ jem europejskim. Na całe nieszczęście w nastę­ pnym stuleciu utraciło tę cenną właściwość. Pol­ ska przestała istnieć jako państwo na grubo ponad 100 lat. Odzyskała niepodległość na okres 20 hu, by utracić ją następnie w i 939 na rzecz wroga z Zachodu, a następnie w J94-5 na izccz rzeko-

322

Część III

mych komunistycznych dobroczyńców ze Wschodu. Była jedynym krajem, gdzie rtarodzii się (w 1980) masowy ruch w obronie praw oby­ watelskich - „Solidarność" - prowadzący walkę przeciwko zniewalającemu ustrojowi polityczne­ mu, a także pierwszym krajem w świecie, który zrzucił (w 1989) jarzmo komunizmu, dając tym samym przykład Europie Środkowej. Pośród narodów sąsiednich stereotyp Pola­ ków przedstawia się następująco: odważni, ale niezdolni do rachowania swych sil; w walce bo­ haterscy, nie są w stanie podejmować wysiłków, źle organizują sobie pracę. Jest w tym wszystkim ziarno prawdy. Polacy są żarliwymi katolikami, a przy tym nierzadko cynikami; są sentymentalni, a przecież uwielbiają groteskę i humor absurdal­

ny. Bardzo często chełpią się czymś, a jednak ich literaturę, poezję i filozofię przepełnia nuta samo­ krytycyzmu. Nie są w stanie nauczyć innych na­ rodów prowadzenia interesów ani organizacji pra­ cy (chyba, że chodzi o konspirację polityczną czy wojskową - w tym są dobtzy), uczą się więc tego od szczęśliwych społeczeństw, mając za sobą dziesięciolecia komunistycznego pseudoplanowania. Polska sztuka, powieść i poezja często wyra­ żają gorycz i smutek, ale prawie nigdy nie uświadczysz tam rozpaczy. Otóż to. Jeśli jest jakaś maksyma, która charakteryzuje Polaków do życia po stuleciach wojen, najazdów i zniszczeń, to brzmi ona: nie rozpaczaj. Zważywszy na okolicz­ ności, czasem maksyma ta może się wydać nie­ rozsądna, w sumie jednak okazuje się skuteczna. Tekst z katalogu „Po land EXPO ’92 Sewilla 20.04-12,10”

A. Proszę napisać, czy podane zdania, odnoszące się do tekstu Królestwo sprzeczności są prawdziwe (TAK), czy nieprawdziwe (NIE), czy też o sprawach poruszanych w tekście brak informacji (B.I). TAK NIE B.I. 1. Polska jako pierwsza wyzwoliła się spod jarzma komunizmu.......................................... 2. Polska była w niewoli ponad wiek. ..................................... 3 W XVII wieku Polska przestała być państwem tolerancyjnym. ..................... . ......... 4. Charakter Polaków cechuje prostota i brak sprzeczności............................................... 5. Kultura polska gloryfikuje polskość, ...................................... 6 . Rozpacz jest cechą polskiej sztuki i literatury. ...................................... 7. Polacy potrafią dobrze pracować, ...................................... B. Proszę połączyć poniższe wyrazy i zwroty z właściwymi dla nich (niepełnymi) defini­ cjami.

1. maksyma 2 . rozpacz 3. samokrytyczym 4. groteska 5. chełpić się 6 . podejmować wysiłki 7. zrzucić jarzmo 8 . nie być w stanie 9. być błogosławieństwem 10. gorycz

a) zniechęczenie, żal b) dobrodziejstwo, pomyślność c) nie potrafić d) wyzwolić się e) zdolność do obiektywnej oceny 0 utwór o cechach karykaturalnych g) krótka myśl o charakterze obyczajowym h) zwątpienie i) wynosić się nad kogoś j) przedsięwziąć coś trudnego

Rozumienie. Lektura tekstów

323

Zadanie 352 -Proszę przeczytać załączony tekst Wolny wieczór i odpowiedzieć na postawione proble­ my w punkcie A.

t ’ 't e k st Wolny wieczór Adam i Anna poszli wczoraj do kina. Adam chodzi dość często do kina. Anna woli chodzić jednak do teatru. Wczoraj w kinie byl bardzo dobry film, na który Adam i Anna mieli ochotę iść już od kilku tygodni. Film byl długi. Seans zaczął, się o ósmej, a skończy! się o jedenastej. Film był bardzo dobry, chociaż za długi i trochę męczący. Po filmie Adam zaprosi! Annę na kolację. Zwykle chodzili do restauracji węgierskiej. Dzisiaj jed. nak byli trochę zmęczeni. Było dość późno, więc poszli do restauracji za rogiem. W restauracji spotkali kolegów. Okazało się, że koledzy też byli na tym samym filmie i na tym samym seansie. Siedzieli , w restauracji dość długo, bo najpierw zjedli kolację, a potem pili kawę t dyskutowali o filmie, który obejrzeli. Kiedy dyskutowali, Adam spojrzał na zegarek i powiedział: „Już świta". Idziemy do domu. •Nie było już nocnych tramwajów. Wrócili do domu taksówką.

A. Proszę odpowiedzieć TAK / NIE / BRAK INFORMACJI, zgodnie z załączonym te­ kstem.

i . Anna częściej chodzi do kina niż do teatru. j 2. Anna i Adam miełi ochotę iść do kina od tygodnia. 3. Film trwał prawie cztery godziny. 4. Anna zaprosiła Adama na kolację. 5. Anna i Adam byli na kolacji przed filmem. 6 . Restauracja węgierska była daleko od kina. , 7. Dyskusję w kinie skończyli o północy. : 8 . Anna i Adam pojechali taksówką z kolegami. f 9. Koledzy Anny i Adama byli na filmie na seansie ■ o godzinie 16.00.

TAK NIE B.I. ..................................... ..... ................................ ..................................... . .................... ................ ...................................... ...................................... ..................... .............

Zadanie 353 Proszę przeczytać załączony tekst i odpowiedzieć na pytanie: Co myślisz na tem temat?, używając zwrotów zawartych w punkcie A. SZCZĘŚCIE Szczęścia trzeba się nauczyć jak pisania, jak pływania, jak prowadzenia samochodu, jak wszystkie­ go w życiu. Być może Polacy mają antytalent do szczęścia - ale nigdzie nie jest powiedziane, że czło­ wiek musi być szczęśliwy. Szczęście, jak przypadek, może się komuś zdarzyć, ale nie musi, Kiedy to zrozumiałem, poczułem się wolny i szczęśliwy: w każdym razie szczęśliwszy niż przedtem.

324

Część III

A. 1. Autor pisze, że ................. ................................................................................................... 2. Moim zdaniem ...................................... ............................................................. ............... 3. To prawda, ż e .......................... ............. ale nie zgadzam się z tym, że ......................... 4. Autor ma rację / nie ma racji, kiedy mówi, ż e ....................................... ........................ 5. Wydaje mi się, ż e ............................................................................................................ . 6 . Każdy człowiek ................................. ......................................................................... .

B. Proszę wykreślić 5 określeń, które nie mają nic wspólnego z pojęciem szczęścia jako sprzyjającym zrządzeniem losu.

1. los 2 . fortuna 3. dola 4. pomyślność 5. niedola 6 . tragedia 7. powodzenie

8 . zadowolenie 9. upojenie 10 . radość 11 . szczęśliwość 12'. klęska 13. katastrofa

Zadanie 354 A. Proszę napisać, czy podane zdania, odnoszące się do tekstu Kto jest emigrantem? są prawdziwe (TAK), czy nieprawdziwe (NIE).

Kto jest emigrantem? Z Danutą Mostwin rozmawia Bolesław Klimaszewski Danuta Mostwin urodziła się w Lublinie. W 1939 r. złożyła egzamin maturalny w Gi­ mnazjum im, E, Plater w Warszawie. Studio­ wała na tajnych kursach medycynę, działa­ jąc jednocześnie w służbie sanitarnej AK.W 1945 r. wyjechała do Szkocji. W Edynburgu ukończyła studia medyczne. Od 1951 r. mieszka w USA. Studiowała na wydziale nauk społecznych w Cathołic Universłty of America w Waszyngtonie i Columbia University w Nowym Jorku, gdzie w 1971 r* uzyskała stopień doktora za pracę poświęconą aklimatyzacji rodzin polskich w USA po drugiej wojnie świato­ wej. Była profesorem nauk społecznych w uczelniach waszyngtońskich i psycho­ logii w Loyola College w Baltimore, Przez 7 lat kierowała tamtejszym Cłinicał Re­

search Center łn Family łnteraction. Od 1987 r. na emeryturze. Mieszka w Baltimo­ re. Jest członkiem Związku Pisarzy Pol­ skich na Obczyźnie. Debiutowała w 1956 r. powieścią „Nłe zapomnij Pauiino”, której fragmenty dru­ kowały „Ostatnie Wiadomości" w Man­ nheim. Dwa lata później w Londynie uka­ zała się powieść „Dom starej łady”. Pary­ ski Instytut Literacki wydał trzy kolejne: „Ameryko! Ameryko!" (1961), „Ołivia" (1965) oraz „Ja za wodą, ty za wodą, (1972), zaś Polska Fundacja Kulturalna w Londynie-zbiór opowiadań „Asteroidy” (1965) i powieść „Odchodzą moi sy­ nowie” (1977). Krajowe Wydawnictwo PAX oprócz przedruku „Ameryko! Amery­ ko!" (1981) ogłosiło dwie części kwadryio-

Rozumienie. Lcklura tekstów

325

kich. Wydaje mi się, że jako podsystem lite­ ratura tego rodzaju należy do literatury pol­ skiej. Można by jeszcze dyskutować, kto jest emigrantem, a kto tylko mieszkającym za granicą obywatelem polskim, który woii pisać poza krajem nie ze względów politycznych - Zacznijmy od przypomnienia. Dziesięć czy ekonomicznych, lecz kierowany osobi­ lat temu wydano oficjalnie w Polsce pani po­ stym wyborem. „Kto jest emigrantem?" - py­ wieść Ameryko! Ameryko!" Tylko nieliczni tanie kontrowersyjne i temat zaciekłych dys­ wówczas wiedzieli, iż ukazała się wcześniej kusji, omawiam w mojej książce „Emigranci nakładem Instytutu Literackiego w Paryżu. polscy w USA".

gii: „Cień księdza Piotra” (1985) i „Szma­ ragdową zjawę” (1988). Nakładem KUL-u ukazały się prace naukowe: „Trzecia war­ tość”. Formowanie się nowej tożsamości polskiego emigranta w Ameryce (1985) i „Emigranci polscy w U SA ” (1991).

Jak doszło do krajowego przedruku?

- Zawsze pragnęłam, aby książki moje ukazały się w kraju, gdyż wbrew wszelkim barierom cenzury mój emocjonalny kontakt z Polską nie zostat przerwany. Wydawnictwo PAX pierwsze zwróciło się do mnie z propo­ zycją dokonania przedruku. Diugo trzeba by­ ło pokonywać opory cenzury i zastrzeżenia władz PRL co do mojej osoby, ostatecznie jednak powieść ukazała się bez zmian i jaki­ chkolwiek skreśień w 1981 roku.

- Nie należała pani do tej, nielicznej zre­ sztą, grupy pisarzy emigracyjnych, którzy od­ wiedzali Polskę przed 1980 rokiem.

- Przez 27 lat oczekiwałam na wizę. Odpo­ wiedzi odmowne to cała teczka papierów, letóre zatrzymałam w moim archiwum. Po raz pier­ wszy przyjechałam w 1987 na zaproszenie i po interwencji KUL-u na konferencję, gdzie wygło­ siłam referat na temat tożsamości polskiej emi­ gracji w Stanach Zjednoczonych. ' Podczas kolejnego pobytu, na zaprosze­ - W wydanym w 1985 r. przez KUL zbio­ nie Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, rze esejów, zatytułowanym „Trzecia wartość", Uniwersytetu Warszawskiego i Fundacji „Syjeden z rozdziałów został w całości usunięty, napsrs", prowadziłam przez dwa tygodnie in­ o czym świadczy odpowiedni zapis cenzury tensywne szkolenie przeszło 30 osób z róż­ w tekście. Jaki i dlaczego? nych stron Polski w Białobrzegach pod War­ - Cenzura skreśiifa esej poświęcony ana­ szawą, Kurs obejmował 102 godziny teorii lizie ankiety „Młodzież polska na Zachodzie”, i praktyki, a dfa jego potrzeb napisałam pod­ zamieszczonej w 7 numerze paryskiej „Kultu­ ręcznik w języku polskim, obejmujący teorię, ry” z 1979 roku, w całej książce zaś usunięto metodę i technikę ekologicznego modelu te­ wszelkie wzmianki o instytucie Literackim. rapii rodziny. Na ankietę nadeszło 367 odpowiedzi z 12 ~ W czym upatruje pani największe za­ państw świata. Redaktor Giedroyc zwróci! się grożenie dla polskiej rodziny, żyjącej w wa­ do mnie z prośbą o ich opracowanie. Pytania runkach emigracyjnych i w kraju? dotyczyły ustosunkowania się do wypadków ~ Emigrujący nie zostawiają za sobą te­ politycznych w Poisce. Na jedno z nich: „Czy go, co dręczyfo ich przed wyjazdem. Łatwość byibyś gotów podjąć próbę przedostania się życia, lepsze warunki mieszkaniowe na Za­ do Polski, gdyby wybuchła tam powszechna chodzie nie zawsze uzdrowią to, co bolało rewolucja przeciw ustrojowi?”, odpowiedziało w Poisce. Do dawnych problemów dochodzą 281 osób. Jedna trzecia część spośród nich nowe, inne. Największym zagrożeniem rodzi­ była gotowa to uczynić, dwie trzecie - nie., ny emigracyjnej jest kryzys, a właściwie nie­ - C z y w USA istnieje jeszcze literatura ustannie następujące po sobie kryzysy. Do­ polonijna, nie emigracyjna? stosowywanie się do nowych warunków, kli­ - Drugie albo trzecie pokolenie emigran­ matu, języka, obyczajów, stosunków w pracy, tów polskich tworzy w języku angielskim. Tre­ w szkoie - dzieci, odizolowanie od grupy pol­ ścią ich pisarstwa mogą być sytuacje głębo­ skiej, ciągnąca srę przez dfugie lata nostal­ ko związane z polskim dziedzictwem, jak np. gia. W kraju zaznacza się najwyraźniej zmia­ antologia poezji poisko-amerykańskiej "Blood na roli mężczyzny. Jest osłabiona. Zauważy­ of Thetr Biood". Nie nazwałabym jednak tej łam tendencję przekazywania kierownictwa poezji „polonijną", aie raczej podsystemem kobiecie. Panuje matriarchat babki, która do­ w poezji amerykańskiej. minuje jako autorytet często ze względu na Literatura emigracyjna to ta tworzona pozycję ekonomiczną, własność mieszkania, w języku polskim (poza Polską), a tłumaczo­ aie również jako doradca mający większe do­ na (albo i nie) na język angielski. Może doty­ świadczenie życiowe. czyć sytuacji polskich emigrantów, proble­ Największe niebezpieczeństwo widzę mów krajowych, albo tematów ogólnoludz­ w rodzinie, w której mężczyzna jest pier-

Część III

326

wszym pokoleniem migrującym ze wsi do stwo nie dostrzega nadciągającej grozy: roz­ miasta. Brak kontroli społeczności wiejskiej, padu rodziny, która przez wieki była kusto­ uzyskana „wolność" od wszystkich autoryte­ szem wartości i tradycji narodowych. Chcia­ tów wyraża się w tendencji do wyzwolenia in­ łabym bić na alarm - potrzebna jest krucjata stynktów,- w których dominuje brutalność, nie­ —wychowywanie społeczeństwa, jak żyć, co raz maltretowanie żony i dzieci. ważne, co najważniejsze, jak rozmawiać Alkoholizm stal się jedną z najgroźniejszych z sobą, aby nawiązać porozumienie. plag niszczących rodzinę polską. Spofeczeń- Dziękuję za rozmowę. TAK NIE 1. Danuta Mostwin zdała maturę w Edynburgu. ........................ 2. Danuta Mostwin studiowała w Akademii Medycznej przed wojną.............................. 3. Tematem jej pracy doktorskiej był los rodzin polskich na emigracji............................. 4. Powieść Dom starej lady ukazała się w 1958 roku. .......... ....... 5. As tero idy —to jedno, krótkie opowiadanie. ..................... ‘j 6 . Pierwsze wydanie książki Ameryko! Ameiykol ukazało się w Polsce......................... 7. Zbiór esejów Trzecia wartość został wydany w całości przez KUL................ ........ ; 8 . Danuta Mostwin otrzymała wizę wjazdową do Polski po 27 latach oczekiwania. ......................J 9. Największym zagrożeniem - zdaniem D. Mostwin - dla rodziny polskiej jest alkoholizm. ' .................... Zadanie 355 A. Proszę inaczej skonstruować pytania zadane przez Bolesława Klimaszewskiego w roz­ mowie z Danutą Mostwin, na podstawie wywiadu załączonego w zadaniu 354. 1. Jak doszło do krajowego przedruku? 2.

3,

.

Nie należała pani do tej, nielicznej zresztą, grupy pisarzy emigracyjnych, którzy od-, wiedzali Polskę przed 1980 rokiem. *: W czym upatruje pani największe zagrożenie dla polskiej rodziny?

B. Proszę odpowiedzieć na następujące pytania na podstawie wywiadu Danuty Mostwin, przeprowadzonego przez B. Klimaszewskiego:123456 1. Kim jest Danuta Mostwin? 2. Kiedy po raz pierwszy oficjalnie wydano jej powieść w Polsce? 3. Jaki był tytuł pierwszej powieści D. Mostwin? 4. O czym informuje nas literatura emigracyjna? 5. Z jakimi problemami stykają się polskie rodziny na emigracji? 6 . Jakie pytanie zadał(a)byś jeszcze Danucie Mostwin?

Rozumienie. Lektura tekstów

327

•: Zadanie 356 I;v a . proszę wpisać 7 pytań, które mogła zadać osoba przeprowadzająca wywiad ze Spielbergiem.

i?"’ f ■■i*.':

FRA N CISZEK PALOW SKI

| SPIELBERG czarno-biały

L;;. i:;./i;,: . ' y-i; ;-;V . p ;• . V.;. :1 ;i; / k ,, ;i ;v.iii k ■Ą i;. iii? ;; j;:’: . ? rjj . - ;;ii. L „ 7 V :; k . M • pi ? J 5. 7 yy

-Przede wszystkim dlatego, Ze „Lista Schindlera" jest kręcona jako film, czarno-biały, To mój pierwszy taki film, jaki kiedykolwiek robiłem. Wszystko jest w nim czarno-białe. Przede wszystkim temat historii-jakby narysowany czarno-białą kreską. Sądziłem, że realizacja czarno-białego filmu podkreśli jego symbolikę. Stąd moja prośba, by także wywiad był czarno-biały. Mam nadzieję, że zaakceptowałeś tę decyzję. ' - Wtem z książek o Tobie, że Twoimi idolami byli tacy reżyserzy, jak; Antonioni, Bergman, Godard, Kurosawa, Resnais,Truffaut, którzy wywarli wielki wpływ na Twoje wczesne dzieła filmowe i telewizyjne. Twoi biografowie podają nawet dokladnie tytuł pierwszego filmu, jaki oglądałeś, gdy miałeś pięć lat - był to „The Greatest Hits on Earth" Cecila B. De Mille*a, Ale słyszałem, że długo przedtem, zanim w ogóle pomyślałeś o tym, że będziesz reżyserem filmowym, doznałeś w domu Twojej babci tak silnego przeżycia, że stało się ono częścią Twojej świadomości na następne 40 lat. Czy mógłbyś nam powiedzieć o tym przeżyciu? ~ Z chęcią. Kiedy miałem może trzy la ta mogę dlatego tak dokładnie określić, bo moi rodzice przypominali mi wielokrotnie to wydarzenie z dzieciństwa - mieszkaliśmy w Cincinnatt w stanie Ohio. Moja babcia uczyła angielskiego imigrantów żydowskiego pochodzenia z Polski, Austrii i Niemiec. Wszyscy oni przeżyli Hoiocaust. Przy długim stole w naszej jadalni zasiadało około 40 uczniów. Trzy razy w tygodniu uczyli się angielskiego. Jakim cudem znaleźli się w Ohio z Wschodniej Europy, nic mam pojęcia. Ale jakoś trafili.

- Mot przodkowie pochodzą z różnycli stron, , :.1y; Jedni dziadkowie, ze strony matki, pochodzą

■Mdi

z części obecnej Polski, która kiedyś należała do Austrii, a drudzy - z Rosji. Czyli jesteśmy w jed­ nej części Rosjanami, a w jednej Polakami, -M ógłbym, faktycznie mógłbym być. Zre­ sztą bardzo swojsko się tu czuję. Jakby to dla mnie nie byl obcy kraj. -M iałem wprawdzie prawo do sfilmowania „Listy Schindlera” już 11 lat temu, ale nie zabra­ łem się do tego filmu od razu, bo nie wiedziałem jak to zrobić. Ta opowieść miała nieznany mi kształt. Nie jest na pewno zabawna w takim sen­ sie, jak ja tworzę rozrywkę. Nie była to rzecz, któ­ ra by mi przychodziła naturalnie. Ten temat nie był dla mnie łatwy, jak mógłby być na przykład dla Andrzeja Wajdy, Jest on dla mnie o wiele trud­ niejszy i dlatego potrzebowałem na przygotowa­ nie sporo czasu. Potrzebowałem sporo czasua w latach osiemdziesiątych zaczynałem życie ro­ dzinne, mieliśmy dzieci - żebym sam dojrzał i rozwinął moją świadomość o Holocauście. {...} -W ydaje mi się, że raczej szukam duszy wszystkich zamordowanych dzieci. O tym jest właśnie „Lista Schindlera”. Nie dotyczy ona ni­ czego, co mogłoby mieć coś wspólnego z dobrym dzieckiem, jakie w nas tkwi. Film ten jest bardziej wspomnieniem, metodą na pobudzenie pamięci nas wszystkich. Żebyśmy nie zapomnieli Holo­ caustu. W tym sensie nie jest to film dla dzieci tub 0 dzieciach. Tak naprawdę jest to film o i dla na­ szej wewnętrznej świadomości. Świadomości 1 poczuciu tej świadomości. (...) - Gdy przyjechałem tu pierwszy raz, miałem pewne wątpliwości. Dotąd pracowałem z zespoła­ mi z Wielkiej Brytanii czy Ameryki,‘Nigdy z in­ nymi, Nie znałem i nie doceniałem polskiej ekipy. Gdy przyjechałem kręcić film, byłem zdumiony

Część m

328

i nadal jestem zdumiony, zaskoczony poświęce­ na scenę. Scenę, której nie musieliśmy budować. niem i szybkos'cią polskiego zespołu. Jest to dla Niczego tu nie budowaliśmy, oprócz dekoracji mnie bardzo ważne, ponieważ lubię mieć co­ w Łęgu i obozu płaszowskiego. Korzystamy z go­ dziennie dużo ujęć filmowych. Robimy przecięt­ towych plenerów, kręcimy w miejscach autenty­ nie dwadzieścia pięć do trzydziestu ujęć dziennie. cznych, gdzie wydarzenia opisane w „Liście Jest to więcej, niż robiłem kiedykolwiek w Ame­ Schindlera” się działy. ryce czy Anglii. To najbardziej efektywny film Kraków podarował t nam swoją historię w mojej dotychczasowej karierze reżyserskiej, i otworzył swoje podręczniki historii, pozwalając a wy reżyserowałem'już dwanaście filmów fabu­ nam zatańczyć na ich kartkach. Jestem tym miejlarnych. Nigdy nie spotkałem tak szybkiej, spraw­ ■scem zafascynowany. W każdym zakątku pytam nej i zorganizowanej ekipy. Jest to dla mnie zdu­ siebie, czy Oskar Schindler mógłby tędy przecho­ miewające. dzić? Czy Amon Goefh stał tu, na tym zakręcie? - Mój czteroletni syn Theo powiedział mi po Czy jechał samochodem tą uliczką? Czy tu dzielił trzech tygodniach pobytu w Krakowie: - Tato, getto na część A i B? Czy stał w tym miejscu, gdy wiesz co, Polska podoba mi się bardziej niż Los wysyłał ludzi do obozów pracy na wyniszczenie? Angeles. - Gdy zapytałem go dlaczego, odpowie­ Tutaj czuje się zapach historii na każdym rogu. dział: - No. bo po prostu tu jest inaczej i jest le­ Jestem w restauracji i ktoś mimochodem mówi psze jedzenie. -T o było jego zdanie. Czujemy się mi, że restauracja ma ponad 600 lat. W Ameryce tu doskonale. Pamiętaj, że patrzę na to miasto jak nic nie ma 600 tau no, może Grand Canyon.

B. Proszę wpisać po pięć stów, które dotyczą filmu, historii, psychiki i przeżyć ludzkich w oparciu o tekst wywiadu Spielberg czarno-biały. FILM

HISTORIA

CZŁOWIEK

3 4 5 Z adanie 357 A, Które wyrażenia z załączonej notatki prasowej można zastąpić następującymi stówami i idiomami: I. znajdować, znaleźć wspólny język / 2. włożyć wiele wysiłku w celu.../ 3. gwara /4 . ogół ludzi na ziemi /5 . okazuje się, że... 1 .......................................... .......... 2..... ........................... .............. ...... 3 . ......................... .......................... 4 ........... ....................................... 5 ......................... ................ ........

„ _ _ „ _

(znaleźć wspólny język) (wiożyć wiele wysiłku) (gwara) (ogół ludzi na ziemi) (okazuje się, że...)

Notatka prasowa: l jak tu się dogadać? Naukowcy francuscy zadali sobie trud policzenia dialektów i języków, jakimi posługuje się ostatnio ludzkość. Ich zdaniem, tych języków i dialektów jest w sumie 5051. Jednak z tej olbrzymiej liczby, tylko około 500 jest opracowanych, udokumentowanych, mających abecadło i gramatykę.

Rozumienie. Lektura tekstów

329

B. Proszę przeredagować notatkę prasową, używając nowych słów i wyrażeń znajdujących się w punkcie A.

Zadanie 358 Proszę przeczytać załączony tekst W pułapce i wykonać polecenia podane w punkcie A, B i C.

W PUŁAPCE' Nie będę ukrywał, że na premierę „Wyzwolenia1* w Te­ atrze im. Słowackiego szedfem spięty tremą, jakby to mnie wy­ znaczono do odegrania jednej z ról dramatu. Jest to bowiem peina goryczy rozmowa pisa­ rza ze społeczeństwem. A za­ razem oczyszczająca, tera­ peutyczna lekcja myślenia 0 Polsce. „Jestem w każdym człowieku, żyję w każdym ser­ cu" - oznajmia Konrad, boha­ ter Wyspiańskiego. Mówi do nas i za nas już od dziewięć­ dziesięciu lat. Jest jakby uoso­ bieniem naszych niepokojów 1 udręk. Ale też i marzeń. Oskarża, a równocześnie daje nadzieję na wyzwolenie. Jakże inaczej brzmią teraz, po odzy­ skaniu wolności, słowa: „wy­ zwolenie" i „czyn". Nowa sytu­ acja uniwersaiizuje dramat Wyspiańskiego. Wzbogaca go. Dodaje sporo nowych zna­ czeń. i wyostrza krytyczne spojrzenie pisarza na wady i przywary Polaków tak karyka­ turalnie zwielokrotnione na współczesnej scenie politycz­

nej kraju, gdzie z trudem budu­ je się ład demokratyczny. Maciej Prus, inscenizator „Wyzwolenia", które rozgrywa się na scenie przy placu św. Ducha, a więc w konkretnym miejscu i w znanych realiach, jakby zlekceważył to, co u Wy­ spiańskiego jest wieiką magi­ czną siłą - teatralną wizję. Za­ proponował teatr dość ubogi z kuiisą w tte, na której rozbły­ skują okna i brama Wawelu obsługiwany przez zaledwie trzynastu aktorów. Narzuci) im, co okazało się zgubne, mono­ tonny, ilustracyjny sposób gry, bez szansy na zbudowanie po­ staci - tak istotnych w _tym utworze. Konrad (Jerzy Światiori) w ciemnym garniturku, w okularach, krótko ostrzyżony wygląda jak urzędnik z pobli­ skiego biura. Nie bardzo mu się wierzy, że przybywa z dale­ ka, ma za sobą bogate przeży­ cia i wprzęgnie nas do dzieła. Wprost trudno sobie wyobra­ zić, że można byio - posługu­ jąc się parodystycznym stylem gry - sknocić nawet arcywspa-

niaiy „duet" Karmazyna z Hoły­ szem („polonez grany dźwiękiem słów”}. Prawie wszystko w tym spektaklu, co pada ze sceny, odbija się jakby od muru obo­ jętnej widowni, inscenizator znalazł się bowiem w pułapce przez siebie sam ego zastawio­ nej. Chciał zaproponować teatr gestu i ruchu, metaforycznego skrótu, umownych działań zrytmizowanych z muzyką - a w spo­ sób zgoła okrutny obnażył bra­ ki aktorskie wykonawców, Wy­ spiańskiego „teatr w teatrze" wymaga przecież dużych indy­ widualności, Aby rozmawiać z widzem o Polsce i sztuce, trzeba go przekonać srią pra­ wdy. Groteskowo ustawione postacie nie potrafią przeka­ zać jakże' odkrywczego w tym dramacie przechodzenia od szyderstwa do tragizmu. Od kpiny i satyry do wzruszające­ go serio. Zdarzyła się jednak taka osobliwa chwila, kiedy w dwugodzinnym przedstawieniu (bez przerwy!) wszedł na sce­ nę Marian Cebulski (Stary

Część III

330

Aktor). Po ostatniej kwestii: „Mój ojciec byl bohaterem, a my jesteśmy niczym" ~ publi­ czność nagrodziła go burzą oklasków. Wyróżniła tylko aktora ze starego teatru, z te­ atru Bronisława Dąbrowskie­ go, w którego inscenizacji „Wy­ zwolenia" (1957 r.) grał jedną z Masek i Przewodnika.

Maciej Prus przed swoim zys teatru. To jest także kryzyg- ■' spektaklem nakazał muzykom, publiczności”, Cebulski udo- ' umieszczonym w lewej łoży, wodnił, że stary teatr trzyma tuż przy scenie, grać wpadają­ się zupełnie nieźie. A publicżcą w ucho melodię walca, jak ność dowiodła, że bez trudu1 w operetce lub na deptaku w odróżnia sztukę gry od umie-" Krynicy... W programie zaś, jętności udawania. mówiąc o teatrze aluzyjnym w PRL, oświadczy! bez zająknieMARIAN SIENKIEWICZ ' nia: „Dziś mamy nie tylko kry­

A. Proszę napisać, czy podane zdania są: prawdziwe - P ; fałszyw e-F ; brak informacji w tekście —B.I. WZÓR:

Wyzwolenie to tytuł dramatu S. Wyspiańskiego

1. Autor miał tremę, bo został wyznaczony do odegrania jednej z ról dramatu. 2. Po odzyskaniu wolności, słowa: „wyzwolenie" i „czyn” nabrały nowego znaczenia. 3. Reżyser przedstawienia jest wierny wizji teatralnej Wyspiańskiego. 4. Spektakl bardzo podobał się publiczności, która nagrodziła go burzą oklasków. 5. Autor recenzji nie zgadza się z reżyserem, że mamy dziś do czynienia z kryzysem teatru i publiczności.

Proszę wyjaśnić znaczenie poniższych wyrazów: WZÓR:

scena - część teatru, będąca miejscem gry aktorów

1. trema 2. mscenizator 3. kulisy 4. spektakl 5. gest C. Proszę wyjaśnić znaczenie poniższych zwrotów: WZÓR: obnażyć braki

1. wyostrzyć spojrzenie 2. sknocić coś 3. odbijać się od muru widowni 4. znaleźć się w pułapce 5. wpadać w ucho

-

- ukazać to, czego brakuje; pokazać usterki, wady, ■; o.

m lf'r

Rozumienie. Lektura tekstów

________ ___ ____ ________ ________________________ __

331

-Źadanie 359 f e g g M - .- . " . ' ^iipfgsiEę dopisać odpowiednie wyrazy korespondujące z sensem zdania. Proszę zwrócić podane pierwsze litery oczekiwanego wyrazu. (¥?R' ii.Spójrz na Mirka, je aż mu się uszy t................... '?&};'2. W sobotę urządzamy przyjęcie, w...................do nas! Babcia skończyła osiemdziesiąt lat, ale niejedną młodą dziewczynę jeszcze by P-................. 4. Bardzo na niego liczę, ale on zawsze sprawia mi z................... 5. Książki są dla mnie największą p...........;..... . więc wydaję na ich zakup ogromne sumy. $ £ “ = (i. Kiedy długo nie wracasz, bardzo sięd................... 7. Kupił telefon komórkowy tylko po to, żeby się nim p................ przed znajomymi, % g; Podobno Polacy nie lubią niegazowanych, pozbawionych b................. . wód minę..... rałnych. I' *. ’:1.. ...■ . . t ■.Ćwiczenie 359a Proszę uzupełnić zdania, wykorzystując załączone elementy: słodycze, urodziny, szorty, # • : drzwi, sanki, czekolada, imieniny, i.\V

‘-i

:WZÓR: Dzisiaj masz równo 20 lat! Kupię ci na

*s n ri ■1

małego polskiego fiata.

1. Kiedy jest gorąco, dzieci lubią chodzić w ...... ............ 2. Dzieci lubią czekoladę i in n e ................... ;v.3i Masz na imię Rozalia? Kiedy obchodzisz swoje ............... . ? W , 4. Zam knij.................. . bo jest przeciąg! ' , 5. Jazda n a ................... jest dla dzieci wielką przyjemnością. Dzieci w Polsce nie obchodzą.... .............. . ale obchodzą imieniny. Zimą moje dziecko biegało po podwórku w ................... i przeziębiło się. ■ j# i^ v 8. Powiedział do swego syna szorstko: „Za ................ . !” i pokazał je palcem. :?9. Dzieci w Afryce nie mogą jeździć n a ....................bo nie ma śniegu. m : ■T-ri-f: ■: ;1Ó. Będąc dzieckiem, ze wszystkich słodyczy najbardziej lubiłem ................... \'r: - ■ Zadanie 360 yy

■Proszę przeczytać niżej podany tekst i odpowiedzieć na pytania A i B. Największą budowlą Rynku krakowskiego jest kościół Mariacki, prawdziwa perlą sztuki, ufundo­ wany przez mieszczan krakowskich. Początki tego kościoła sięgają pierwszych lat XIłI wieku. W obe­ cnej formie kościół Mariacki jest rezuitatem XIV-wiecznej rozbudowy, w czasie której wykorzystano !. '■ .wcześniejsze mury i detale architektoniczne. Ten dość spory kościół posiada dwie wieże. Z wyższej :■ ■ wieży, co godzinę słychać hejnał mariacki - muzyczny symbol Krakowa. W kościele znajduje się słyniiy ołtarz Wita Stwosza, wyrzeźbiony w łatach 1477- 1489. W szafie środkowej artysta przedstawił zaśnięcie Najświętszej Marii Panny i jej Wniebowzięcie, Na skrzydłach bocznych są sceny z życia Ma. rii i Chrystusa. Powyżej widoczna jest scena koronacji Matki Boskiej. Ołtarz Wita Stwosza jest najwię­ kszym dziełem rzeźbiarskim późnego średniowiecza. W kościele znajduje się jeszcze jedno dzieło Wita Stwosza: kamienny krzyż umieszczony na bocznej nawie.

Tjpr 332

Część III

A. Proszę połączyć słowa z odpowiednią definicją. 1. mieszczanin 2. ołtarz 3. dzieło

a) budynek, w którym ludzie modlą się, Dom Boty b) melodia, która jest typowa dla miasta Krakowa c) człowiek, który żyje w mieście: dawniej osoba należąca do stanu mieszczańskiego 4. kościół d) efekt pracy artysty 5. hejnał z wieży Mariackiej e) najważniejsze miejsce w kościele B. Proszę określić poniższe zdania słowem PRAWDA / NIEPRAWDA / BRAK INFOR­ MACJI. P. N. B.I. 1. Kościół Mariacki stoi w Krakowie na Rynku. ................................... 2. Pieniądze na budowę kościoła dali mieszkańcy miasta Krakowa....................................... 3. Ołtarz Wita Stwosza jest ogromnym ołtarzem. ................................... 4. Wit Stwosz wyrzeźbił ten ołtarz w XV wieku. ................. .......... 5. Centralny motyw ołtarza stanowią losy Marii. ................................ 6. Ołtarz jest jedynym znanym dziełem Wita Sfwosza. ............... ................ .. 7. Na ołtarzu Wita Stwosza sceny z życia Chrystusa są nieobecne.......... ............................. 8. Kamienny krzyż autorstwa Wita Stwosza znajduje się pośrodku kościoła. ................................... 9. Hejnał mariacki rozbrzmiewa tylko o godzinie 12.00 i 24.00............... ....................... 10. Największą budowlą Rynku krakowskiego są Sukiennice. .......... ....................... P. - p ra w d a ; N. - n ie p r a w d a ; B.I. - b r a k in fo r m a c ji Zadanie 361 Proszę wybrać właściwe zakończenie dla zdań 1 - 5 na podstawie załączonego tekstu. TEKST

Człowiek skonstrowal pocisk samosłerujący i chociaż jego giówne przeznaczenie można by kwe­ stionować, to jednak warto skorzystać z nasuwających się wniosków... Każdy pocisk tego typu, ma wbudowany mechanizm, który automatycznie naprowadza go na cci. Gdy tylko nieznacznie zboczy z wyznaczonego kursu, jego system sterowania wprowadza nieodzowne poprawki. W rezultacie do­ chodzi do zamierzonego celu. Wymagany jest jednak jeden warunek - system sterowania działa skute­ cznie tytko podczas Solu, gdy pocisk znajduje się w ruchu i zmierza do celu. Czego można się z tego przykładu nauczyć. Odpowiedź sformułuję w postaci kilku wskazówek: S. Powinieneś obrać w życiu konkretny ceł i podążać prosto do niego: 2. W dążeniu do celu na pewno będziesz popełniać błędy, nie traktuj ic!i jako porażki całego pro­ gramu: 3. Musisz nauczyć się rozpoznawać swoje błędy, by następnie dobierać odpowiednie poprawki; 4. Korygując błąd zawsze wrócisz na właściwy kurs. Wiesz już co nieco o systemie sterującym pociskiem. Ale co możesz powiedzieć o własnym systemie sterowania? Czy masz jakiś życiowy ceł? Czy zamierzasz do JEDNEGO celu? Pomyśl tylko, co by się działo,

Rozumienie. Lektura tekstów

333

gdybyś chciał osiągnąć jednocześnie dwa różne cele, gdyby twój system miał cię skutecznie prowadzić w dwóch różnych kierunkach! Otóż to! Ludzie, którzy maja przed sobą JEDEN cel, osiągają go szybko i skutecznie. Natomiast ci, którzy próbuje realizować równocześnie wiele programów, błądzą bezskute­ cznie w dżungli życia. Czy ciągle posuwasz sięku.swemu celowi? Jeśli będziesz tkwił w miejscu, twój system sterowania nie będzie mógł wprowadzać poprawek. A zatem idż naprzód, bez czekania! Nie zatrzymuj się! Uznając błędy za naturalną częsc życia i przygotowując się do ich naprawienia, będziesz podążał ku swemp celowi pewnie i szybko, a twój system sterowania utrzyma cię na właściwym kursie. Oto szczegóły programowania własnego systemu sterowania: 1. Twój system sterowania*jcst podobny do komputera: należy do jego pamięci (w tym przypadku do podświadomości) wprowadzić wszystkie szczegóły dotyczące obranego celu; 2. Od tej chwili twój system sterowania będzie funkcjonować samodzielnie i poprowadzi cię prosto do „mety*’. (Twoja podświadomość - jako część Umysłu Uniwersalnego - sama sobie poradzi z wszel­ kimi przeszkodami). 3. Tobie pozostaje jedynie współpraca ze swym systemem i wykonywanie jego poleceń. (Pozwól, by podświadomość tobą kierowała, a szybko osiągniesz wyznaczony ceł). Zadania: 1.

Aby pocisk samosterujący osiągnął zamierzony cel: a) musi znajdować się w powietrzu; b) musi mieć system sterowania; c) musi znajdować się w ruchu i zmierzać do ceiu.

'2. System sterowania pocisku wprowadza konieczne poprawki: a) gdy pocisk lekko zboczy z wyznaczonego kursu; b) gdy pocisk zmierza do wyznaczonego celu; c) gdy wymagany jest jeden warunek. 3. Starając się realizować równocześnie dwa cele; a) szybko osiągamy sukces; b) błądzimy bezskutecznie w dżungli życia; c) wiemy co nieco o własnym systemie sterowania. 4. Twój system sterowania nie będzie mógł wprowadzać poprawek: a) jeśli będziesz tkwił w miejscu; b) jeśli pójdziesz naprzód; c) jeśli nie będziesz się zatrzymywał. 5. Na właściwy kurs można zawsze wrócić: a) korygując błąd; b) traktując błąd jako porażkę całego programu; c) realizując dwa różne programy.

334 j

Część III

Zadanie 362 Proszę połączyć rysunki z odpowiednimi opisami. 1. Ciągle zajęty! Muszę się przecież umówić! Sytuacja jest dość poważna. Słychać tylko dziwne dźwięki,

2. To zupełnie nie boli. Zajrzymy tylko do środka. Trochę zaczerwienione .... Trzeba będzie trochę poleżeć! 3. Aż cztery razy dziennie? Po dwie łyżeczki? Zawsze podawałam trzy razy dziennie?! Jest pani pewna, że nie ma żadnego działania ubocznego ...?

4. Zaczyna mnie nudzić ta książka. Nie mogę czytać na głos, bo coś mnie boli w przełyku. Gdzie ta mama? Zapomniała o mnie, czy co? 5. Przepiszemy coś skutecznego.... Działanie znakomite. Za trzy dni będzie zdrowy jak ryba...

f Zadanie 363 Proszę uporządkować w logiczną całość wypowiedz zdenerwowanego człowieka. 1. Dodałem gazu. 2. Dodałem jeszcze więcej gazu. 3. Na liczniku 180 km/godz. 4. Pojechałem prosto. 5. Skręciłem na autostradę. 6. TIR był coraz bliżej. 7. Usłyszałem trzask. 8. Wyjechałem z garażu. 9. Z tyłu zobaczyłem wielkiego TIR-a. 10. Zapaliłem silnik. 11. Zobaczyłem tysiące gwiazd przed oczami. 12. Zobaczyłem przede mną drugiego TIR-a. 13. Jak pan się czuje? 14. Na korytarzu dochodziły mnie głosy obcych osób. 15. Zobaczyłem pielęgniarkę.

Komunikacja

KOMUNIKACJA

Ćwiczenie 364 Proszę użyć w konkretnych sytuacjach ( 1 - 1 0 ) następujących wypowiedzi: a) Chryste Panie, to ty, szwagier! b) Jeszcze nigdy takiego świństwa nie jadłem! c) Psiakrew! Chyba się skaleczyłem, d) O rany, ale mróz! e) Szkoda! f) No nie, tego się w ogóle nie da słuchać! g) To skandal! Kto je st właścicielem tego zakładu! h) Najmocniej przepraszam. Nie zauważyłem pana. i) Lepiej nie pytać. Wolałbym nie żyć! j) Kiedy się wreszcie skończą te piekielne upały! k) Niech to diabli wezmą! i) Dla chcącego, nie ma nic trudnego. WZÓR:

Spieszysz się do pracy. Jesteś w windzie. Winda zatrzymuje się na półpiętrze. w ypow iedź - N iech to diabli w ezm ą!

1.

Gość hotelowy znalazł muchę w zupie, wypowiedź -

2.

Temperatura w mieszkaniu spadła do minus 20 stopni. wypowiedź —

3.

O północy na środku pokoju pojawia się duch brata żony. wypowiedź -

4.

Ktoś pyta o opinię na temat koncertu wiejskiej orkiestry symfonicznej. wypowiedź -

5.

Lekarz pyta pacjenta, jak się czuje, wypowiedź —

6.

Kucharka pyta, jak smakował śledź w czekoładzie. wypowiedź —

1.

Ktoś wylał drugiej osobie atrament na nową, drogą koszulę, wypowiedź ~~

8.

Ktoś zauważył plamę krwi na swojej ręce. wypowiedź —

335

Hf )■■■ CzęSĆ III

336 9.

10,

Ktoś mówi, że nie może cię odwiedzić, bo musi naprawić swojego trabanta, wypowiedź — Spiker w radiu zapowiada prognozę pogody: Wyż nad całą Polską... wypowiedź -

Ćwiczenie 365 Proszę użyć w sytuacjach ( 1 - 5 ) następujących wypowiedzi: 1. Jest pan bardzo miły. 2. Jest pan bardzo serdeczny. 3. Jest pan bardzo troskliwy. 4. Lubię z panem rozmawiać. 5. Lubię z panem tańczyć. 6. Jesteś m iły 1. Jesteś bardzo serdeczny 8. Byłeś tak miły i serdeczny. 9. Lubię z tobą rozmawiać. 10. Lubię z tobą tańczyć.

>

WZÓR: Jakiś pan ustąpi i ci miejsca w zatłoczonym autobusie. w yrażenie podziękow ania ~ Jest p a n bardzo m iły!

1.

Miody chłopiec przepuścił cię w kolejce. wyrażenie podziękowania ~

2.

Nieznajomy poprosił cię po raz drugi do tańca. Jesteś z tego powodu bardzo zado­ wolona. wyrażenie podziękowania -

3.

Nagłe zasłabłaś na ulicy. Jakiś pan udzielił ci pierwszej pomocy. wyrażenie podziękowania -

4.

Podoba ci się twój kolega z studiów. Spędzasz z nim wszystkie przerwy na rozmo­ wach. wyrażenie podziękowania -

5.

Jeden ze studentów podwiózł cię samochodem do pracy, mimo że musiał nadrobić potem dwa kilometry. wyrażenie podziękowania -

Komunikacja

337

Ćwiczenie 366 W jakich sytuacjach używa się następujących wypowiedzi? Proszę wpisać je do tabeli A: forma oficjalna (FO) i do tabeli B: forina bezpośrednia (FB). WZÓR:

FORMA OFICJALNA Czy mogę zapioponować Pani obiad?

FORMA BEZPOŚREDNIA Czy mogę zaproponować ci obiad?

Tabela A Tabela B FO FB 1. Proponuję panu spacer. ........................ .................................................. ........... 2. Proponuję państwu spotkanie.................................... ..................... .................................. 3. Czy ma pan ochotę na kawę? ....................................................................................... 4. Kawa czy herbata? .......................................................................... ........... 5. Chce pan mój adres? .................................... ................................................. 6. Chcesz mój numer telefonu? ............................................................... ...................... 7. Czy pan jest wolny? ....................................................................................... 8. Czy jesteś wolna? ................................................................ ..................... 9. Wiesz, mam pomysł. Pójdziemy do Kasi. ' .... ....................................................................... .......... 10. Czy pani pójdzie ze mną do parku? .................. .................... ........................ .............. Ćwiczenie 367 Proszę wyrazić odczucie pewności lub niepewności w konkretnych sytuacjach, wyko­ rzystując następujące wypowiedzi: 1. Jestem pewien (pewna). 2. Na pewno. 3. Wiem na pewno. 4. Naprawdę. 5. Oczywiście. 6. Nie jestem pewien (pewna). 7. Nie wiem na pewno. 8. Być może. WZÓR:

9. Może. 10. Może tak. 11. Może nie. 12. To możliwe. 13. Możliwe. 14. Chyba tak. 35. Chyba nie.

Polska jest teraz krajem kapitalistycznym?

1. Amerykanie są najlepsi w dziedzinie informatyki? 2. Wiesz, że nie powinieneś palić. Lekarz ci zabronił! 3. Ziemia obraca się dookoła słońca? 4. Malediwy są w Afryce? 5. Zgodziła się na ślub z tobą? 6. Czy wygrasz kiedykolwiek na loterii? 7. Podoba mu się ta dziewczyna? 8. Czy język polski jest trudny?

Oczywiście.

................ ............... . ..... ......... ............. ................ ................ ................ ................

Część III

338 9. 10,

Jesteś coraz bardziej obojętny. Przestałeś się mną przejmować, co?

Ćwiczenie 368 Proszę zareagować w-konkretnych sytuacjach. W tabeli A - proszę wpisać reakcję osoby zrównoważonej; w tabeli B - reakcję osoby nerwowej i źle wychowanej. WZÓR: Jest et duszno, a w wagonie pociągu okno jest zamknięte. re a k c ja A

re a k c ja B

C z y p a n i n ie p r z e s z k a d z a , j e ś l i

D u s zę s ię ! N ie m o in a tu ła j w y trzy m a ć !

u c h y lę o k n o ?

A: reakcja 1.........................................

B: reakcja 1.........................................

3 4

..................................... .....................................

3......................................... 4.................. .......................

5

..............................................

5....................................................

Sytuacja I Sytuacja El Sytuacja El Sytuacja IV Sytuacja V

reakcja I: reakcja II: reakcja III: reakcja IV: reakcja V reakcja VI: reakcja VII: reakcja VIE: reakcja IX: reakcja X:

- Okazało się, że zapomniałeś wziąć ze sobą słownika na zajęcia z języka polskiego.... ~ Nie możesz zdecydować się, jaką książkę masz wybrać na urodziny kolegi.... - Nie masz ochoty pójść do kina, a kolega proponuje ci bilet... - Ktoś od trzech tygodni zaprasza cię na kolację do restauracji... ~ Stwierdziłeś, że na tej samej trasie do twojego domu, opłaty za przyjazd taksówką są z dnia na dzień wyższe.... - Przepraszam, nie pomylił się pan ...? - Czy mógłby sobie pan naprawić swój licznik ...? - Przykro mi, ale dziś wieczorem też nie mam czasu... - Jestem na diecie! - Wolę telewizję. Boję się ciemnych sal. - Czy mógłbyś odsprzedać komuś? ~ Jakie drogie, chyba się nie zdecyduję! - Może wezmę Małego Księcia ...? - To znowu przez ten przeklęty budzik! Nigdy nie mam czasu, aby się przygotować! - Czy mógłbym skorzystać z twojego ..,?

a Ćwiczenie 369 Proszę wpisać literę K obok wypowiedzi klienta i literę S obok wypowiedzi sprzedawcy. WZÓR:

Ile Eo kosztuje? -

To nie jest rozmiar dla pana. ~

Komunikacja 1. To za drogo dla mnie. 2. Mamy nieco tańsze. 3. Czy to dobra jakość? 4. Proszę pokazać nieco tańszą. ‘ 5. Nie, dziękuję. 6. Ile płacę? 7. Proszę zapłacić w kasie numer sześć. 8. Gdzie się płaci? 9. Tak, kupię. ' 10. Czy zapakować?

339

- .......... ~ .......... ™......... ™.......... - .......... - .......... ~~.......... ~ .......... - .......... - ..........

Ćwiczenie 370 Proszę uzupełnić dialog wyrażeniami: (nie) warto, (nie) trzeba, (nie) należy, (nie) wolno, (nie) można. WZÓR:

A. Chciałbym pójść na nowy ii Im, który grają w kinie Wanda. B: Tego filmu nie warto oglądać.

1. A: Przejdźmy tędy! B: T ędy........ .............................. chodzić! 2. A: W czwartek jest wspaniały Film Marcela Came w telewizji, a telewizor jest zepsuty. B ;....................................... go koniecznie naprawić! 3. A: Mam ochotę zapalić papierosa. B: Nie wiem, czy tu ta j.......................................palić. 4. A: Zatańcz z tą śliczną panienką! B: Nie wiem, czy zechce ze mną tańczyć. A: Podejdź i zapytaj. B: (podchodzi do dziewczyny) C z y ....................................... panią poprosić do tańca? 5. A: Oblałem wczoraj egzamin. B :.......................... ......... warto się tym martwić. Wszyscy oblali ten egzamin. 6, A: N ie ......................... ............. pracować za parę marnych groszy. 7. B: Żeby ż y ć ,......................... ............. pracować.

8. A: Ona powiedziała, że jestem skąpy, bezmyślny i głupi. B :..................... ................. tego traktować poważnie.

W 340

Część III

9. A: Czekamy na nią już pół godziny, a ona nie przychodzi. B: Dłużej j u ż .................................... „. czekać. 10.

A: Mama jest brzydka i stara. B :............................ .......... ci lak mówić! Ćwiczenie 371 Proszę zaproponować odpowiedź na zaproszenie, używając następujących zwrotów i wypowiedzi: i . A le i tak. Lubię Bałtyk: 2. A więc idziemy!; 3. Chętnie. Nic mam ani grosza.; 4. Na pewno przyjdę; 5. Z przyjemnością. Gdzie?; 6. Naturalnie, Czy ju ż te­ raz?; 7. Znakomicie, Uwielbiam film y X; 8. Skorzystam ja k zwykle; 9. Dobrze. Chce mi s ię p ‘tć; 10. Oczywiście. Kto występuje z referatem? WZÓR: Wpadnij do mnie dzisiaj wieczorem, Pokażę ci zdjęcia z wakacji. - odpowiedź na zaproszenie: Chętnie. O której?

1. Zapraszam cię na lody. Ja stawiam! - odpowiedź na zaproszenie: .................... .................. 2. Chciałbym cię zaprosić na mój ślub! - odpowiedź na zaproszenie:.................................... . 3. Mam dwa bilety do teatru, nie poszedłbyś ze mną? - odpowiedź na zaproszenie:....................................... 4. Nie pojechałaby pani ze mną na sobotę i niedzielę w góry? - odpowiedź na zaproszenie:................................... 5. Mam nowe kasety porno. - odpowiedź na zaproszenie:..................... ................. 6. Może poszedłbyś ze mną na piwo? - odpowiedź na zaproszenie:....................................... 7. Za dwa tygodnie jest konferencja naukowa. Interesuje cię to? - odpowiedź na zaproszenie: ..................... ................. 8. Mam dzisiaj wolne mieszkanie, - odpowiedź na zaproszenie:....................................... 9. Co robisz w wakacje? Może wybralibyśmy się nad morze? - odpowiedź na zaproszenie:...................................... . 10. Jest piękna pogoda. Nie poszedłbyś ze mną na spacer? - odpowiedź na zaproszenie:.............................. ......... • Ćwiczenie 372 Proszę zaakceptować (ćwiczenie A), a następnie odrzucić propozycję (ćwiczenie B).

Komunikacja

341

Propozycje: 1. Może poszlibyśmy gdzieś dziś wieczorem? 2. Dyrektor do studenta: Nie poszedłby pan na spotkanie z Panem premierem? 3. Słuchajcie, chodźcie-do teatru. Ja funduję bilety. A. Akceptacja: 2............................ 3............................ B. Brak akceptacji: I . ..........................

2................. 3............................ Ćwiczenie 373 Chce pan/pani pojechać w czasie wakacji do Polski na kurs języka polskiego w Szkole Letniej Języka i Kultury Polskiej. Dzwoni Pan/Pani do sekretariatu i zadaje Pan/Pani 5 pytań: a) możliwość uczestnictwa w zajęciach, b) opłaty, c) terminy, e) warunki za­ kwaterowania, f) potrzebne dokumenty. Proszę napisać 5 pytań: 1................................................................................................................................................?

2. ................................................. ............................................................. .

?

3 4 5

7 7 ?

................................................ ............... ................................................

Ćwiczenie 374 Proszę uzupełnić następujący dialog. 1.

Proszę lody owocowe i kawę. -T a k , dziękuję.

2................................... - Boli mnie głowa i gardło. 3 . - ................................................... - Niestety, nie wiem. 4 ...................................................... - Bardzo lubię. 5

...................................................... - N ie ma!

6 ................................. -Ju tro o piątej.

342

CzęŚĆ III

7

................................................................................................................................. - 22 44 32. s ......................................................:........................................................................................ - Nie, wieczorem idę do kina, a potem na imieniny. 9 ........................................................................................................................................... ~ Nigdy nie wstaję tak wcześnie rano. 10 .........................' ............................................ ............................................................ ;...... ~ Nie umiem pływać i nie znoszę basenów. Ćwiczenie 375 Proszę uzupełnić następujący dialog: A: B: A:f B: A: B:

.................................... ...................................................................................................... Tak, to numer 48 51 37. Kto mówi? .................................................................................................................................. ........ Niestety, Adama nie ma w domu. Czy mam coś przekazać? ........................................................................................................................................... Jutro o godzinie 17.00. Dobrze, przekażę. Ca u pana słychać? Dawno pana nie widzia­ łem. A: ................... ;...................................................................................................................... B: Bardzo się cieszę. Mam nadzieję, że nas pan niedługo odwiedzi. A: ........................................................................................................................................... J Ćwiczenie 376 Proszę uzupełnić dialog przeprowadzony na posterunku policji. 1................. '............................................................................................................................. - Marta Kowalska.

2................. ....................................... -M ieszkam teraz w Krakowie. 3............................................. ’................................................................................................. - Na ulicy Grabowskiego. 4 . .............................................................................................................................................. -2 1 X 1978 5............................................................................................................................................... - Nie pracuję. Studiuję. 6 . ............................................................................................................................................................... ................. ......................... - W Uniwersytecie Jagiellońskim. 7. ...................................................................................................................................... - Nie mam paszportu. Mam tylko legitymację studencką. 8 ............................,.............................................................................................................. - Nie wiedziałam, że paszport należy nosić przy sobie.

Komunikacja

343:

- Wynajmuję mieszkanie. 10.................................................................... - Na legitymacji jest-adres akademika. Ćwiczenie 377 Proszę uzupełnić krótkie dialogi. 1.

Gzy pójdziesz ze mną do cukierni?

2. Czy iubisz malarstwo abstrakcyjne? 3. Masz piękny kapelusz! 4. Czy możesz mi przetłumaczyć krótki tekst z języka angielskiego na język polski? 5.

Czy mogę spotkać się dzisiaj z profesorem?

Ćwiczenie 378 Proszę uzupełnić podany poniżej niepełny dialog:

B: A: B: A: B: A: B: A: B: A: B:

Cześć! Nic nowego. Stara bieda, ............................................................................ Z Kanady. ............................................................................ Na ulicy Piastowskiej. ............................................................................ Dwadzieścia jeden, ............................................................................ Nie lubię, wolę kawę. ............................................................................ O ósmej.

B: Inżynierem, A: ............................................................................ B: Muzyką i sportem.

344

Część III

Ćwiczenie 379 Proszę zaakceptować lub zanegować wypowiedź drugiej osoby. 1. Język polski jest strasznie trudny. 2. Pieniądze decydują o wszystkim. 3. Życie jest jedną, wielką męczarnią. 4. Polacy piją dużo alkoholu. 5. Rosjanie są naiwni. 6. Anglicy są rozrzutni. 7. Zima jest najpiękniejszą porą roku. 8. Polacy są gościnni. 9. Czarnoskórzy są piękni. 10. Pobyt w Polsce to jedno pasmo nieszczęść.

Ćwiczenie 380 Proszę odradzić koleżance / koledze kupienie tej lub innej rzeczy. 1. Kupić ten słownik? 2. Wypożyczyć samochód na dwa dni? 3. Wziąć to wino? 4. Zamówić jeszcze jeden bilet na imprezę? 5. Przymierzyć tę sukienkę? 6. Kupić te truskawki? 7. Wziąć dwa, czy trzy kilogramy pomidorów? 8. Kupić chleb? 9. Kupić jeszcze jedną kasetę? 10. Wypożyczyć tę kasetę video?

Komunikacja

345

Ćwiczenie 381 Proszę doradzić drugiej osobie w konkretnej sytuacji. 1. Źle się czuję. 2. Boli mnie głowa. 3. Mdii mnie, 4. Jestem za gruba! 5. Nie mogę wytrzymać z moim chłopcem! 6. Nie mogę już mieszkać z moimi rodzicami. Wtrącają się do wszystkiego. 7. Nie zdałam egzaminu. 8. Profesor proponuje mi zrobienie doktoratu. 9. Zepsuł mi się telewizor. JO. Mam tonę brudnych rzeczy w szafie.

Ćwiczenie 382 Proszę odradzić komuś wykonanie konkretnej czynności. WZÓR:

ł. 2. 3. 4. 5.

On: Proszę to przeczytać:

On: Musi pani to przeczytać; On: Musisz to zrobić; On: Trzeba to przeczytać; On: Warto to przeczytać; On: Powinieneś to zrobić;

7y: Proszę lego nic czytać.

'

Ty: ... Ty: ... T y;... Ty: ... Ty: ...

Ćwiczenie 383 Proszę połączyć sytuacje z ewentualnymi reakcjami. WZÓR:

Ktoś zaprasza cię na kolację.

1. Wychodzisz na balkon wcześnie rano. Jest zima. 2. Prosisz kolegę o małą pożyczkę. Okazuje się, że kolega leż nie ma grosza w kieszeni.

R eakcja: Dziękuje za zaproszenie!

a) Reakcja: Włosy stają dęba! b) Reakcja: Mam już Lego dość!

346

Część III

3. Coś urwało się w samochodzie. Samochód stanął c) Reakcja: Pyszne! ' na autostradzie. 4. Obejrzałeś rosyjski balet w teatrze. d) Reakcja: Szkoda! 5. Jesteś cały mokry i nie masz czym oddychać: e) Reakcja: Uff, ale upal! 6. Obejrzałeś reklamowany film. Okazało się, że f) Reakcja: Coś wspaniałego! jest to najgłupszy film, jaki kiedykolwiek widziałeś. g) Reakcja: Psiakrew! h) Reakcja: Taki sobie! 7. Poznałaś nowego chłopca. Jest taki, jak tysiące innych chłopców. Koleżanka pyta:,Jaki on jest?” 8. Jesz wspaniałe lody. i) Reakcja: Brr, ale ziąb! 9. Znowu na obiad kluski z twarogiem! j) Reakcja: O, to miło z twojej strony k) Reakcja: Straszna lipa! 10. Nauczyciel sprawdza dyktando. Mnóstwo kardynalnych błędów. l) Reakcja: Trudno, jakoś sobie poradzę...

/ Ćwiczenie 384 Proszę połączyć sytuacje w autobusie lub tramwaju z odpowiednimi pytaniami i życze­ niami. Pierwsza sytuacja jest przykładem. A. 1. Jesteś w autobusie, który jest bardzo zatłoczony. Nie masz dostępu do kasownika. 2. Chcesz wysiąść na następnym przystanku. Nie masz dostępu do drzwi. 3. Nie masz biletu. Widzisz ogłoszenie: Kierowca sprzedaje bilety. 4. Nie wiesz, gdzie jest Hała Targowa, 5. Nie masz biletu. Prosisz o pomoc któregoś z pasażerów, 6. Czujesz się źle. Chciałabyś usiąść, ale wszystkie miejsca są zajęte, 7. Widzisz staruszkę stojącą obok miejsca, na którym siedzi młody chłopiec. 8. Ktoś cię bez przerwy popycha. 9. Ktoś bez przerwy depcze ci po nogach. 10. Wsiadałaś do pierwszego lepszego autobusu i nawet nie wiesz, jaki jest jego numer.

B. Czy mogłaby pani skasować mój bilet?

a) Czy to jest jedenastka? b) Czy mógłby pan uważać na nogi? c) Czy wysiadają państwo na następnym przystanku? d) Czy mogłaby pani trzymać się uchwytów? e) Czy mógłby pan ustąpić miejsca tej starej kobiecie? f) Czy mógłby mi pan ustąpić miejsca? g) Czy mógłby pan sprzedać mi jeden bilet? h) Jak długo jeszcze do Hali Targowej? i) Proszę jeden ulgowy.

j) Czy mógłby mi pan odsprzedać jeden bilet? Uwaga: Do tej części ćwiczeń autor wykom testów Język polski ii la carte wykorzystał dńór wyrazów » Twoje zainteresowania (hobby). 10. Jakie masz plany na przyszłość? Jaka praca etę interesuje? .i i . Dlaczego uczysz się języka polskiego w Polsce? 12. Jacy są Polacy? Jak jest twoja opinia na ten temat? 13. Proszę się przedstawić. 14. Proszę przedstawić swoją rodzinę. ' 15. Jesteś w restauracji i chcesz zamówić obiad. . i6. Jesteś w mieście, którego nie znasz. Musisz zapytać o drogę. $ 7 ; Dzwonisz do przyjaciela i zapraszasz go na przyjęcie imieninowe lub urodzinowe. 48. Musisz kupić bilet do kina. bilet kolejowy i bilet autobusowy. 4 9 . Jesteś z wizytą u lekarza. Od tygodnia boli cię głowa i czujesz się źle. : b. ■ ■1. Chcial(a)byś kupić w Polsce samochód. Prosisz o radę koleżankę / kolegę. . =. Dyskutujesz na temat modelu samochodu, ceny i jego markj. 2.,Możesz jechać z rodzicami do Grecji, albo z kolegami w góry. Zarówno pierwsza, jak i druga propozycja jest dla ciebie interesująca. Rozmawiasz na ten temat z kolegą ) /koleżanką i prosisz o radę. .■ 3. Jedziesz z kolegą / koleżanką do miasta, którego nie znasz. Osoba towarzysząca zna doskonale to miasto. Prosisz o informacje. .■ 4. Koleżance / koledze nie podobał się film, który oglądaliście wspólnie. Przedstawiasz ■. .. swoją opinię i próbujesz bronić wartości artystycznych obejrzanego filmu. 5; Cbciał(a)byś zaprosić na koncert studencki swojego profesora. Profesor przyjmuje . zaproszenie i chce dowiedzieć się więcej o tym koncercie. Udzielasz bardziej ■ ; szczegółowych informacji.

382

Część III

6. Znajomy zaprosił cię do kina. Niestety nie masz czasu. Proponujesz inny termin } inny rodzaj rozrywki. 7. Chcesz wysłać paczkę na poczcie. Musisz wypełnić skomplikowany formularz. Prosisz o pomoc i informacje. S. Spotykasz na ulicy znajomego, którego nie widziałeś(-aś) od wielu miesięcy. Zapraszasz go dp siebie i umawiasz się na konkretny termin. 9. Zepsuł ci się samochód. Prosisz znajomego o pomoc. Znajomy nie dysponuje czasem, ale obiecuje pomoc za dwa dni. Umawiasz się z nim w konkretnym miejscu. 10. Planujesz wyjście do teatru. Okazuje się, że znajomi widzieli już przedstawienie grane w tym teatrze. Zasięgasz opinii o aktorach, grze aktorów, reżyserii, scenografii, itp... C. а. grupy zaawansowane 1. Amerykanizacja - szansa czy zguba Europy. 2. Bywa i tak, że dzieci nie mają swego domu. Przedstaw twój stosunek do problemu adopcji. 3. Cechy pozytywne i negatywne mieszkania z rodzicami i bez rodziny. 4. Czy administracyjny zakaz picia alkoholu'może przynieść pozytywne rozwiązania? 5. Czy dzieci dzisiaj mogą czuć się szczęśliwe? б. Czy kara śmierci jest skutecznym środkiem ograniczenia ilości popełnianych zbrodni? 7. Czy lubisz szczęśliwe zakończenie filmu? 8. Czy program Unii Europejskiej jest możliwy do zrealizowania? 9. Czy realizacja idei wspólnej Europy przyniesie światu więcej pożytku czy szkód? , 10. Dlaczego warto uczyć się języków obcych? 11. Dlaczego Polacy kochają Kraków? 12. Jacy są Polacy? Jakie są Polki? Twoja opinia o kontaktach z Polakami. 13. Jak lubisz spędzać wolny czas? (ulubione rozrywki, sport) 14. Jaki zawód najbardziej cię interesuje? 15. Jakie cechy osobowości powinien posiadać aktor? 16. Jakie cechy powinny posiadać artykuły zamieszczane w prasie codziennej? 17. Jakie masz plany na przyszłość? 18. Jakie przyczyny decydują o tak dużej liczbie rozwodów w świecie współczesnym? 19. Jako redaktor naczelny gazety codziennej starasz się udowodnić w czasie konferencji prasowej, że twoja gazeta jest najlepsza. 20. Jesteś dziennikarzem telewizyjnym. Masz za zadanie przeprowadzić krótki wywiad ze S. Spielbergiem. 21. Które muzeum i dlaczego chciaf(a)byś zwiedzić jeszcze raz z twoim przyjacielem? 22. Twój pomysł na życie. Jak wyobrażasz sobie swoją przyszłość? 23. Najbardziej typowe zwyczaje w twoim kraju. 24. Opinia (recenzja) na temat ostatnio oglądanego filmu. 25. Opowiedz o swojej rodzinie. 26. Polscy malarze. Charakterystyka i twórczość jednej, wybranej postaci. 27. Polskie obrzędy związane ze świętami i wiosną. 28. Proszę opowiedzieć jedną ze znanych legend.

Pytania do egzaminu ustnego z języka polskiego i kultury polskiej

383

29. Reklama - twórczość czy manipulacja? ,30. Scharakteryzuj swojego przyjaciela (swoją przyjaciółkę). Wygląd i osobowość. 31. Twoja ulubiona książka. 32. Twoje miasto, a miasto twoich studiów. Podobieństwa i różnice. 33. Uniwersytet Jagielloński - historia i znaczenie, 34. Życie bez samochodu to koszmar? b. I rok studiów dwuletnich 1. Polak wobec „wyższości zachodniej”, czyli jak walczyć z kompleksem niższości (W. Gombrowicz w Paryżu). 2. Czy ci, którzy giną, są na zawsze przegrani? (Campo di Fiori Czesława Miłosza). 3. Samotność ginących (Campo di Fiori Cz. Miłosza). 4. „Wszystko, co czuł teraz, było jednak tęsknotą za miłością, która mu się przelała jak woda między palcami - ale nie teraz, tylko kiedyś tam!” Miłość i czas, {Panny z Wilka J. Iwaszkiewicza). 5. „Litwo, ojczyzno moja” - c z y Mickiewicz jest poetą polskim, litewskim czy białoruskim? 6. Czy trzeba żałować niespełnionych miłości? (Panny z Wilka J. Iwaszkiewicza), 7. Czy prawdą jest, że „człowiek człowieka stwarza"? Gombrowicz jako twórca „gęby” i „pupy”. 8. Kariera za wszelką cenę, czy pełnia życia duchowego? Wybór wartości w filmach K. Zanussiego.

i:

v

v\;

;.;j

ri; ■

Część IV Lista alfabetyczna problemów gramatycznych i językowych zawartych w wyborze testów Język p o lsk i a la carte

Podręczniki

Lista alfabetyczna problemów gramatycznych i językowych.................. 387 Lista materiałów ikonograficznych.......................................................... 396 Lista podręczników, z których korzystano przy przygotowaniu wyboru testów (wybór 20 podręczników)............................................................. 397

i • {■■■" .

f:vv i/--.

i

BISTA ALFABETYCZNA pr o b l e m ó w g r a m a t y c z n y c h i ję z y k o w y c h

SYMBOL-E: 1. T -sym bol testów wzorcowych z języka polskiego - kurs podstawowy