Hluvuko wa Hina, Tangha 6: Buku Ya Mudyondzisi
 9780797441910, 0797441913

Citation preview

mm

WA HINA | HLUVUKO

Tangha 6 Buku Ya Mudyondzisi

ZPH Primary School XiHlengwe Series

Kangani Promotion Association — (Madlome S.K, Mbiza C, Pikela

va xavisile tinomu

-Dyondzo 4 Tihlamulo Ku va na swilo swo tirhisa. Ku hanya hi swilo swa ku nyikiwa hi van'wani. Ku feriwa hi vatswari. j | Ku ti tirhela u ri wexe.

Ku va munhu a tirhako hi ntamu. Dyondzo 5 Ku feriwa ka vava. Loko manana a nga fangi a ndzi ta va ndzi ri na loyu a ndzi swekelako vuswa. Ndza vabya ndzi ta byela mani? Ndzi twa ndlala ndzi ta rilela mani? Ndzi lava mpahla yi ntshwa ndzi rungulela mani?Va ndzi xanisa ndzi ta byela mani? Mina a ndzi ta

tinlawulela ku tshama na manana hi la ku nga heriki.

Dyondzo 6 Vana va ta nghena ka mitlawa va endla njhekanjhekisano.

KAVANYISA 5 Ta matimu Swikongomelo Vana va: . a) hlaya ndzima va hlamula swivutiso. b) vulavula matimu ya Machangana. c) tsala katsakanyo. d) nyika marhitofularha ya marhito. e) tsala xitsalwana xa hlokomhaka va unga nyikiwa. f) hlamusela masivi.

Swotirhisa — Mufanikiso wa Soshangana. — Makhadi a nga na marhitofularha. — Chati ri nga na masivi.

Dyondzo

|

1

Vana va ta bula hehleni ka swakudya swi kumekaka ka miganga ya ka vona.

| Dyondzo.

2

IM

Vana va ta hlaya ndzima 'va karhi va, humeta mipfumawulo wa

|

marito.

| | |

©

Dyondzo 3 Vana vat a tsala katsakanyo va ka va tirhisa marhito ya vona na man’wana a vona.

|

| lj-

3

Dyondzo 4 Tihlamulo 1. nhlekanhi 4. ku ondza

2. 5.

switsongo ngena

; |

Dyondzo5 Vana va ta tsala xitsalwana ka tibuku ta vona.

toya 3. 6. . mixo

|

i

pyondzo 6 Tinlamulo ta hambanahambana, -wivulwa swa kahle

mudyondzisi u ta amukela

Dyondzo 7 Tihlamulo | ka Tshaka. kokwana Xigadavusiku. Vatsonga.

A a nga ri Mutsonga.

Y

Vatsonga. Ku cineriwa, ku hlayisa mindyangu na ku avanyisa imha. A va lahlangi.

A va dyondzangi ririmi ra Xingoni. Ri huma ka vito ra ku Soshangana. na madyambu.

)—

( KAVANYISA 6 Pfuxeto Swikongomelo Vana va:

a) b) c)

tatisa swivulwa. hikahata swivulwa tsala swivulwa va ka va tirhisa marhito.

Tihlamulo A. 1. ¡honci 3. mugwambani 5. viriviri 7. gelegele 9. phaphatani

B.

C.

1. 3.

Nyarhi mugqomo

5.

America

7. 9.

ku yimbelela Farai

a) b) c) d) - €)

;

l

2. 4. 6. 8. 10.

sekwa mhisi tsumi doki nyoka

2. 4.

mhangela wansati

6.

xifake

8. John 10. xitende

Tiyani u tsakela meleka. Nambu wa Save u chela siku na siku. Mhani va te ni ta ku ba. Mudyondzisi va te vuya leno. Timanga, tinyawa na tindluvu swa, nandziha.

D. — Tihlamulo ta hambanahambana. Mudyondzisi u ta amukela tihlamulo ta kahle. E.

1. 3.

5. 7.

rhole, kuzi rhole, kambako xihukwana, kuku

-

2. 4.

6.

ximbyanyana, khoto

11

ximbutana, xiphongo rhole, guwela ximangwana, holoxi

( KAVANYISA 7) — Ku tiva ntumbuluko Swikongomelo

` Vana va: va hlamula swivutiso. ima hlaya ndz tsala tatisa nyika tatisa

mapeletwa. swivulwa hi mafanapeletwa. va mafanapeletwa a vona. swivuriso.

Dyondzo 1

i

.

na mitirho ya Tihlamulo ta hambanahambana kambe yin ‘wa . kona hi leyi: na swa lat ku dyondzisa tih — kulaya — ku heleketa vanhwanyana vukatini —

. Dyondzo 2 awulo. — Vana va hlaya ndzima vca karhi va humesa mipfum —

Mudyondzisi na vana va bulisana hi ta ndzima leyi.

Tihlamulo

l

Munhu wa hombe wawasati. ku hlonipha hahani vavasati—sesi na ndzisana Vavanuna—boti na ndzisana Ngomani ; s B .8 405 me C

Dyondzo 3 Vana va hlaya marito. Mudyondzisi u vitanela marhito, vana va tsala.

;

Dyondzo4 Tihlamulo ta hambanahambana. Tin’wani hi leti: 1. rhanga : '2. gandzela 3. 4. kala. l 5. sima

Dyondzo 5 ku kensa — kuvonga mavondzo — vukwele ku tsema — ku khabva ku tirha — ku xuma

ku hatla— anghwetla

Dyondzo 6 1. .landzelela

2.

tali

3. 5.

4. 6.

khombo kondleteriwa

10.

nomo

mahlangeni Xitulu

7. ngati

9. . malolo

8.

rihlelo

13

vumba

KAVANYISA 8

Jj.

Swi nga hi rhendzela Swikongomelo Vana va: l a) komba matlhelo a mune a musava. b) vula mavito ya matlhelo musava : c) vula matlhelo ya tindhawu ta kona to muganga.

Dyondzo 1

À

n'walungwini, vuxeni, vupeladyambu,

dzonga, n’walungu-vuxa,

dzonga-vuxa, dzonga-vupeladyambo,

Dyondzo

n’walungu-vupeladyambu

2

— —

Mudyondzisi u ta hlayela vana ndzima. Mudyondzisi u hlawula n'wana eku a hlayela van’wana a karhi a huwelela. Tihlamulo ji 1. Zimbabwe . Machangana 3. Batiti 4. nhwanyana wo saseka 5. dzongeni : . vuxeni 7. tihlamofi li

Dyondzo

3

Tihlamulo rhumbi vutswaka

>

henhla hansi

Dyondzo Tihlamulo 1. bii! * 4. ntiwii!

. .

ndzima nawu

. .

hlayisa nyikiwa

4 . .

waa! dzwiil

. .

Kutu! nyupeet-

yanao —

4

5

E

e - Vana a va tsale xitsalanwa xi nga na nhlokomhaka. l Mudyondzisi u ta pfuna vana matsalele ya xitsalwana lexi:

woii 6 -— Mudyondzisi u ta ava vana ku ya ka mitlawa yo jangle —

Vana va fanela ku vulavula va nga eee tlharihile.

15.

enhansi va: “ar

KAVANYISA 9 Tindhawu na tinguva Swikongomelo

Vana va: a) vula maxelo yo hambanahambana: kuhisa, ku titimela, ku tsutsusa, limoyana kun a.

b) ku tiva tin’hweti ti hisaka kumbe ku titimela. c) ku tiva tinguva ta lembe ni maxelo ya tona.

Swotirhisa — — —

Risimu ra tinyanga ta lembe. Makhadi ya marito. Chati ringa na maritofularha.

Dyondzo —

1

Vana a va bule hehleni ka mixa, ku hisa, ku titimela, ke na,ku

tsutsusa, limoyana. —

Vana a va bule hi tin’hweti leti ti hisako, ti titimelako, ti nako.

Dyondzo

2

Vana a va hlaye ndzima hi un’we un’we va ta hlamula swivutiso. Tihlamulo Chiredzi Sunguti ya vumune ku rhima mitlango yo hambanahambana Khotavuxika na Mawuwani Tihlamulo ta hambanahambana.

Dyondzo 3 Tihlamulo Sunguti Nyenyakulu Mudyaxihi Mawuwani

. . . .

Nyenyenyani | Dzivamusoko Khotavuxika Mhawuri

16

9. Ndzati 11. Hukurni

O

ND

Dyondzo 4 — —

Vana a va hiaye xiphato ha un'we Mudyondzisi a a nlamusel

-Dyondzo 5 Tihlamuio 1. hansi 3. tshama 5. xitsongo 7. ku titimela

4, 6. 8.

Dyondzo 6 Mudyondzisi u ta nyika vanhu niokomhaka"a tihamusela m atsalelo ya xitsalwana.

> -TA

17

Rihanyo ra manguva lawa Swikongomelo Vana va: a) bula hehleni ka ii swi tithisiwaka ka ku rhumela marito manguva lawa. nyika tirho wa tikhompyuta. hlamusela matirhiseliwe a leswi: —riqingho —fakisi —khompyuta tsala xitsalwana

Swotirhisa — mifaniso ya:



— khompyuta — rigingho — rhediyo chati ra swivulavulelo

Dyondzo 1 —



Vana va ta hlaya ndzima va karhi va huwelela.

Mudyondzisi u ta vutisa mivutiso.

¿roma 2 khompyuta, fakisi, tiqinghp, etc i Fakisi yi rhumela mahungu lawa tsaliweke marha rigingho ri rhumela mahungu yo kala ku tsarhiwa. Yi hlayisa mahungu endzeni ka yona kambe televhixini a yi hlayisi. l yi nga na gezi ni leyi yi nga havaka rigingho ku humelela l | tshumu u twalisaka WAMA ya haxiweke ni ku chaya tikhaseti ni ti C.D

`

Dyondzo 3 — —

.

t

;

Mudyondzisi u ta hlamusela xitsalwana lexi. Vana va ta tsala xitsalwana hehleni ka hlokomhaka yi nga nyikiwa.

Dyondzo 4 — — —

Mudyondzisi u ta pfula xihahanimoya. Vana va ta yingisa xihahanimoya lexi. Mudyondzisi u ta vutisa vana swivutiso, vana va hlamula.

Dyondzo 5. Tihlamulo timhaka ti tsandzile ku hleketa ku hoxeka ka ha ri hava xihumelelako

PA Fh o ku va na muyimani_,

19

a

N

|

KAVANYISA 11 )Tiko ra Zimbabwe Swikongomelo

Vana va: . a)

nyika ti xakaxaka ta vanhu va Zimbabwe to hambanahambana na lomu ku kumekako vanhu va kona. _katsakanya ndzima va nga hlaya. tatisa swivuriso swa vona. yelanisa swivulavulelo na tihlamuselo.

Swotirhisa l — Mepu ya Zimbabwe yi kombako tixakaxaka na tindzimi ta vona. — Chati ya swivuriso.

Dyondzo1 Tihlamulo nhungu vupeladyambu a) vupeladyambu b) dzongeni c) vupeladyambu d) dzongeni e) tindhawu ta vona ta hambanahambana 4. Mozambique 5. Mandhevele 6. Xixona

Dyondzo 2 — Mudyondzisi u ta hlamusela matsalelo ya katsakanyo. — Vana va ta tsala katsakanyo ka tibuku ta vona.

Dyondzo3 Tihlamulo 1 a) hi xibakela b) hi nyarhi

Cc)

¡ku rheta

i

|

Po

|

d) muby a e) siku f) - nyoka g) nhlati

Dyen

4

Mana

tatan

dzo

Mudyo nd rihlan zisi ganisi .

l

na,

u ta hlamu v k k ti sela ana a u rhise a

na kokw

ana

va famba

xitolc

s makulu na

vana va rhandza

byala na fole, vona ve ri a va koti ku ri tshike

Dyon

5

dz

Tihl o | am 1. ku utlsound z

2. 3. 4. 5. 6. 7.

kupha

hla

uka

ngopf

u

ku khom nyimb a a. katek o kutis mahu ngu a ku biwa ku pfuma x la idlamela

|l 2

S

J

21

KAVANYISA 12 Kikambelo 1

PAPILA 1 1. 5. 9. 13.

A B C B

2.. 6. 10. 14.

€ D A D

a Ta 11. 15:

A & B C

4. C 8. B 12. B a: 16.A

17. C

18. B

19. A

21. B

22. C

23. B

24. A

25. A 29. D 33. B 37.C

26. 30. 34. 38.

27. 31. 35. 39.

28. 32. 36. 40.

C C D C

B C A B-

PAPILA 1 XIYENHE A - Vana a va hlawule tihlokomhaka leti va lavako. XIYENHE B 1. ka Chilonga besi 3. A famba ku ya sungula tirho wa u minijara. 4.. madzanatlhanu

5.

Mbare

6. 7. 8.

vu minijara U fanele ku tshama u hi lungisele. Mbare

9.

ngopfu



10. jata

22

~

20.D A © A A

a

KAVANYISA 13 ) Rifumo na swiceliwa Swikongomelo

Vana va: a)

ms

Na

l

bula hehleni ka swiceliwa swi kumekako Zimbabwe, lomu swi

kumekako kona. b) c) d)

.

E

hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso. peleta marito. tsala xitalwana. ;

e) nyika swirho swa mirhi.

a

.

=

Swotirhisa

pe —

Mepu ya Zimbabwe yi kombako tindhawu ti nga na swiceliwa. Mufaniso u kombako swirho swa mirhi wa munhu.

Dyondzo 1: — —

i

Vana va hlamulo swivutiso hehleni ka tindhawu ti nga ka mepu. Mudyondzisi u ta vulavula hi swicelwa swa Zimbabwe.

Dyondzo 2

l

3

Vana va dirowa mepu yi kombako tindhawu ta swicelwa.

;

Dyondzo 3

i

Tihlamulo

LA

;

2.

C

3.

Bo

4.

A

5.

B

4

3

Dyondzo 4 — —

Vana va sungula va hlaya marito va nga nyikiwa. Mudyondzisi u vitanela marito vana va karhi va tsala bukwini.

Dyondzo 5°

em

1. 2.

U handzulile xilapana lexiya. A nga akangi ximutana..

3.

Ani n'wi nyikangi xisakana

4. 5.

U rivale xibokisana. Va dlele xihon’wana.

j

;

23

Dyondzo 6 — —

Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka ku tsala sitealwea lexi. Vana va tsala xitsalwana hehleni ka hlokomhaka leyi va nga nyikiwa.

Dyondzo 7 — —

Vana va bula hehleni ka swirho swa mirhi. Mudyondzisi wa dirowa na ku hlamusela swirho mirhi.

o

| |

|

|

|

| KAVANYISA Ta mafambele

14 |

a

Swikongomelo Vana va: a) hlaya ndzima va hlamula swivutiso. , b) tsala katsakanyo ku suka ka ndzima va nga nikiwa. c) endla njhekanjhekisano.

d) tirhisa marito ka swivulwa. e)

tatisa swivuriso.

Swotirhisa —

Mufaniso wa biriji.

Dyondzo 1 Tihlamulo ta hambanahambana.Mudyondzisi u ta amukela tihlamulo -ti nga kahle. =

Dyondzo 2 — *—

Vana va hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso. ` Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka ndzima.

Tihlamulo biriji. ku ngana nambu kumbe ku kova. vanhu va kota ku kuphuka hi kona. vanhu va tekiwa hi mati va fela mikoveni. SP aN t Beit Bridge ri nga dzongeni ka tiko ra Zimbabwe ka Limpopo. Birchenough Bridge ri nga ri kumekako ka nambu wa Save. Jack Quiton ri nga’ ka nambu wa Save.

Dyondzo 3 — —

Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka ku tsala katsakanyo. Vana vat a tsala katsakanyo ya marito ya nga hindziko makumi mambirhi.

25

25

8/21/2010, 10:58 AM

Dyondzo 5

.

Vana va ngena ka mitlawa mimbirhi, unwani.u pikizako na un'wani u seketelaka hloko mhaka. 3 : j

Dyondzo 6 :

Tihlamulo voni nona

.

tiki lahleki vula

o

. .

Xurha ritiho

.

Nambu

. tihungela . fa

i

KAVANYISA 15 Mavito Swikongomelo Vana va: : a) hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso. - b) tatisa swivuriso. f c) hlamusela marito va hlanganako na wona. d) nyika maritofularha a marito a nga nyikiwa. e) tsala xitsalwana hehleni ka hlokomhaka yi nga nyikiwa.

Swotirhisa —

Mufaniso wa kokwana u nga nyikiwa.

.

Dyondzo 1 — Vana va ta hlaya ndzima. —

Mudyondzisi u ta vulavula hehleni ka ndzima.

Dyondzo 2 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ka Xihongonyana Chikombedzi mavele. hlalukweni wa nambu. ku chava kulumbetiwa swa vuloyi. kikombe, hambi mavele a nga byandiwangi xisin’wa xirhimiwako tinyawa, tindluwa na timanga

Dyondzo 3 1. 4. 7.



hi nambu tinyarhi humba

2. 5. 8.

ya manghenelo ku ilula ka mhala ku xurha

-

3. hitimhondzo 6. xibodze

Dyondzo 4 1. 4. 7. 10.

mukhalabya xitsongo kutsuva miyela



.

2. 5. 8.

malume kova rivale

3. 6.. 9.

simu xifuveni madyambu

KAVANYISA 16 |= Dyondzani +

Swikongomelo Vana va: a) -hlaya xitshokovetselo.

c) e)

hlamusela swivulwa bora switsheketelo

b) tshokovetsela. d) veka marito ka vunyingi f) lulamisa swivulwa

|

Swotirhisa — —

Mufaniso wa nhwanyana unga nyikiwa. Makhadi ya ma marito.

Dyondzo

1

— Vana vata hlaya xitshokovetseri va. karhi va huwelela. — Mudyondzisi wa hlaya a karhi a huwelela. — Vana va hlamula swivutiso. Tihlamulo 1. wa- kuma tirho. 2. ku twa, ku endla, ku vona, ku tsala, ku vulavula 3. wa yengiwa u nga dyondzi 4. wa tsundzuka leswi u nga dyondza 5. Va hava swo tala leswi swi va khomeletako. 6. mudyondzisi

D 1 2

3. 4 5 . 6 76

ku chava ku xaniseliwa mahala

ku kala ku endla leswi u swi-lavako — ku hleketa kambe ku xaniseka

“ku nyika mhaka

ku khomiwa 8. ku tsutsuma 9. ku tirhandza 10. ku no vigana mi nga twisisani

28

` Dyondzo 4 Mafanato—a nga chuli Phisa—— muhloti wa ndzúma

Mburhi— munhu wo saseka Pfumarhi——xisiwana Phaphatani— munhu-a tsakelako ku props

:

Mpama—— wa sati wo saseka Xingulana—— munhu wa hloko ya hombe

Dyondzo 5 1. vanhu 3. 5.

swifake marhiwa

2. 4. 6.

tihomu mirhi tihioko

7. 9.

tiyindlu matimba

8. tidoki 10. swipelupelu

Dyondzo 6 1. 3. 5. 7. 9.

makanyi meno ni ririmi rimbalelo magama nhongana

2. 4. 6. 8.. 30.

tandza rhimila rifetho nyoka munhu wa nyimba

Dyondzo 7 Tihlamulo 1. Tichuchungwa i mihanzu yo nandziha.

2.

U tsemile ringoti hi mukwana a ku ncwi!

3. Tshopi ramagwadi ra nyanganya. 4. Swilo yini u ngo famba u lo whii? 5. Gwembe i vu vabyi bya tinyimpfu.

Dyondzo 8 Vana va tsala switshokovetselo swa vona.

29°

KAVANYISA 17 ) Tikaringani Swikongomelo Vana va: endla tikaringanai. hlayi rikaringani va hlamula swivutiso. hlamusela swivulwa. tsala u karhiu sasa. ku yelanisa marito a nga fanela. tsala xitsalwana.

Swotirhisa — Makhadi a maecisi. — Tlango hehleni ka ri karingani ri nga nyikiwa.

Dyondzo 1 — —

Vana hi un'we un'we va endla tikaringani leyi va yi tivako yi endliwaka makaya. Mudyondzisi u-vulavulani hehleni ka tikaringani.

Dyondzo 2 — —

Mudyondzisi u hlaya ri karingani leri ri nga nyikiwa a ka ri a huwelela. l Vana va hlaya rikaringani leri vatlela va endla tlango wa rona.

Dyondzo 3 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Dumela Xidzumba hi n'wampfundla a nga dya tindluwa ta yena nsati wo xonga Jakalasi iS aa dakiwe/a pyopyiwe

7.

ku kala dyambu rixa

8. u tolile vurimba 9. Swivula nhwanyana wo saseka. 10. ku pfuka na miko

30

'

Dyondzo 4 ‘Tihlamulo 1. ku pyopyiwa 3. ku vengana 5. ku pfumala 7. ku pyopyiwa

2.. 4. 6.

ku ehleketa ku twanana ku ncina

Dyondzo 5 1. 4.

lovile tlharihile

2. 5.

3.

u tikile biwe

w

Dyondzo 6 1. 2. 3. 4. 5.

Ute khege na yindlu. Tiyani u te gaa hi vikosi. Dyambu ri tswukile eku juu. Xibamu xi te doo! Besia ri tele ku ntlwii!

Dyondzo 7 Tihlamulo 1. dakiwa/pyopyiwa 3. ntamu 5. xona 7. vukwele 9. xikukwana

2.. 4. 6. 8. 10.

31

njiya vonga vufendze nsele khumbi

wa hemba

-

KAVANYISA

18

|

|

|

|

Pfuxeto 2

|

|

Vana va: a) tatisa swivuriso

b)

hlamusela swivulavulelo

c) nyika vunyingi bya marito

|

d) tirhisa riecisi . -

| ;

|

|

Tihlamulo 1.

yibyeletela mwana wa le ndzeni —

2.

ta.micelle ta swi vona

3. kolo 5. 7.

celeni wa yiva

9.

na miko

11. vatatani

13. makavatla

15. lifu

17. marhumbi

.

|

|

4.

ku hlota

|

6. 8.

une nyimba wa loya

| | |

10. ku famba

;

12. vuswa/mavuswa

|

14. mati

j

|

16. tindlopfu

|

18. matihlo

19. marhavi

|

20. tihomu

|

21. Mati etititi. 22..Swi mu kharatile a tlhela a ku ntse-e. -

4

23. 24. 25. 26. 27. 28.

|

U lo kakatshuko, a sungula ku tsutsuma. Mati a tele koveni ku pha-a! A miyele ku whi-i! l U rhandza ku tshama a nga endli tshumu a hi yo lubya. Sokoti yi n’wi lumile ku ntsi-i. U biwe a xona ku kuna.

| ji

29. Dzova ra ndlopfu a ri hi yo kokotso ku oma. 30. U n’wi halile hi minwala eku gethu.

-

31. swa vona

32. a yena

33. ta yena

34. wa yena

35. xa yena -37. va yena 39. ka yena

| i

,

|

36. wa yena i

38. dya yena 40. bya yena

| a ~

|

|

Kavanyisa19

|

Ta ku tekana Swikongomelo Vana va: a) vulavula hi tindlela ta ku tekana. b) hlaya ndzima u ta hlamula swivutiso. c) hetisa swivulwa va ka va tirhisa marito va nga nyikiwa. d) tsala papila. e) nyika xa wa nuna na xa xisati xa swihari.

Swotirhisa Mufaniso u nga nyikiwa.

Dyondzo

1

Vana va bulisana hi ndlela ta ku tekana: ku kombela ku tlhakisa |

gts — — —

2

Mudyondzisi u ta hlaya ndzima leyi a karhi a huwelela. Vana va hlaya va ri ka mitlawa va karhi va huwelela. Mudyondzisi uvutisa swivutiso hehleni ka ndzima leyi.

ee

3

xilo xi nga na xidlamela ku tekana ku kombela kun a tipapilo vulavula na nhwanyana eku a ku rhandza B Te G A 9. B QIO) 00" =; Pe ee0.C

Dyondzo 4 1.°-u 3. yi

. .

2. 4.

ti byi

E

5.

ra

7

va

9

ya

y

"

_—

= Dyondzo

6. swi 8. Xi

l

:

|

'2. tswele 4.

5. mukhalabya

mufana

|

|

6. sesi

6.

|

|

swa kahle.

|

|

7

|

1. bofu 3.

2. manghimani 4.

n’wamakolo

7.

n’warimito ,

8.

Dyondzo 8

;

|

|

|

xigono

10. jakatsa

9. donono -

| BWA

khamba

6. mbhuri

5. mbulwa

‘|

|

Tihlamulo ta hambanahambana. Mudyondzisi u ta amukela swivulwa .

Dyondzo

é

|

5

mbhaha

Dyondzo

|

10. wa :

1. manana’

3.

| l

`

|

ji

;

|

Mudyondzisi u ta byela vana hi matsalelo a papila—adirese, vito, i siku

34

|

|

- KAVANYISA 20 B'andla la ka hosi Tshovani Swikongomelo Vana va:

-a)

bula hehleni ka ndlala.

b) c) d) e) f)

hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso. tirhisa masivi ka swivulwa. | tatisa swivulwa hi maecisi. lulamisa swivulwa. tsala xitsalwana.

Swotirhisa Mufaniso u nga nyikiwa ka buku.

Dyondzo 1 Vana va bula hehleni ka leswi swi endliwako loko ku ri na ndlala.

Dyondzo 2 — —

.

Vana va hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso. Mudyondzisi wa hlaya ndzima a karhi a huwelela.

Dyondzo3 1. ka hosi Tshovani 2. tinharhu ku hlanganisa na hosi Tshovani

3: A 5. 7.

Bo A

l

©

4.

D

6 8.

A B

mhika

Dyondzo 4. 1.-

Mawuwani

2.

5.

G

6.

3. A

4. thokazi B =

Dyondzo5 1. C 4. G

2. 5. 35

C A

a. 6.

JB A

_

Dyondzo6 1.

gaa!

5.

2.

:

3. dzwii!

4.

honoo!

pyondzo 7

dhlomu!

khisakhisa!

;

x

i

Nazi ta famba xikolweni ni mixo:

Kokwani va fikele ni madyambu. Loko hlikanhi u fika hi ta tlhelela xikolweni. Tatana u ta sungula ku tsala ni dzhenga. Tsatsawani u vuya ni vusiku. Nhwana wo basa wa rhandzeka. DARN

Dyondzo 8-

= —

Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka xitsalwana. Vana va tsala xitsalwana ka tibuku ta vona.

qa ™ >

KAVANYISA 21. Ta ku xuxa Swikongomelo Vana va: i a) vulavula hehleni ka ku xuxa, mitlango na swin'wani swi endliwako. b) hlaya ndzima va hlamula swivutiso.

c) tsala svivulwa.

d) nyika maritofularha. e) tsala tin'hweti ta lembe hi nongonoko wa tona. f) endla mitlangu yaku xuxa. wa

Swotirhisa . —. Mufaniso u nga nyikiwa. — Mitlangu yaku xuxa. — . Makhadi ya maritofularha.

Dyondzo 1 - — — —

Mudyondzisi u hlamusela hehleni ka ku xuxa. Vana va bula hehleni mitlango yi endliwako ka ku xuxa. Vana va ecetela min’wani mitlango va ri tlilasini.

Dyondzo 2 — —

Mudyondzisi u hlaya ndzima a karhi a huwelela. Vana va hlaya hi un’we un'we va karhi va huwelela.

ranee 3 ka Mashavele ku xuxa i mbalembale, makulukujelengwa, ku chukuta

ku chaya ka tihuku. ku tirha mitirho na ku famba xikolweni.

Nr qu D I2> tihlamulo ta hambanahambana.

37

4 Dyondzo 4 -Swivulwa swa hambanahambana. Mudyondzisi u ta amukela,

|

= swivulwa swa kahle.

Dyondzo 5 1. tsuva

2.

3. xo tshwuka 5. hasi 7.

E

8.

l

ku suhani oe

6

~f |

.

Sunguti Dzivamusoko

Mawuwani_ pr angua

| |

E

4. namadyambu 6. etlela

ku titimela

Dyondzo

hlikanhi

Nyenyani Mudyaxihi `

=

Mhawuri Hukuri

E Dyondzo 7 Vana va-endla mitlango va ri tlilasini ya!vona.

| Nyenyankulu Khotavuxika

Ndzati _ . Nwendzamhala

-~

| |

( KAVANYISA 22 ) - N'wangulano. Swikongomelo Vana va: a) hlaya n'wangulano. b) endla tlango wa n'wangulano.

c) tatisa swivuriso. d) tatisa swivulwa.

j

e) tirhisa maecisi ka swivulwa. f)

|

tsala n’wangulano.

Swotirhisa Mufaniso u nga nyikiwa.

Dyondzo 1 — Mudyondzisi u vulavula hehleni ka n'wangulano — Vana va hlaya n'wangulano — Vana va endla tlango wa n'wangulano.

Dyondzo 2 Vana hi vumbirhimbirhi va hlaya n’wangulano va karhi va huwelela.

Dyondzo 3 Vana va echetela tlango wu sai ka n 'wangulano va tihelava ecetela ililasini.

citen 4 Machindzu Majijimba tolo pfuka wo leha nomboro ya tsevu nomborho ya wunharhu ku kota xikolo Tiyani ONDAN

;

39

Dyondzo 5

ye

1: vindzukaka tamani .

vanhu hlevo ndzilo

y

2 4.

A

T

lwelana “ nambu

6. naye 8. vuloyi 10. aki

i E

- Dyondzo6 1.

xa

3. mina 5. leti 7. leti

2.. leyi

4. 6. 8.

u loyi * ti

Dyondzo 7 Tihlamulo ta kota ku hambanahambana. Mudyondzisi u ta amukela

- swivulwa swo hambanahambana. - Dyondzo 8 Mudyondzisi u ta hlamusela ka ku tsala n 'wangulano. Vana va ta. tsala iid ae de iat

40

A

_KAVANYISA 23 Tipapila Swikongomelo Vana va: a) Tsala papila. b) vulavula hi tixaka ta tipapila. _c) hlaya papila va hlamula swivutiso. d) hikahata swivulwa. e) yelanisa marito.

f) tsala sWwivulwa. _ 9)

nyika maritofularha.

Swotirhisa Chati ra vuhikahati

Dyondzo 1

Mudyondzi u ta vulavula hehleni ka tixaka ta tipapila—tipapila ta xinakulobye, tipapila ta bindzu.

Dyondzo 2 . — —

Mudyondzisi u hlaya papila a karhi a huwelela. Vana va hlaya hi un’we un'we va karhi va huwelela.

Hae

3

Ndali

ji

4 ndhawu ya xikolo ya fomu yo sungula 3.

4. 5. 6.

buku ya kombo

bolwa hloko ya xikolo xa Ndali .ni Hlamulo

Dyondzo 4 1. 2. 3. 4.

Hlamulo na Tiyani va tsaka. Ni lava vuswa,nyama na murho. Khesani u yile kwihi? Khazamula u ta vuya namutiha.

41 AA

A

A

A AAA

AA

AAA

.5. Nita vuya mundzuko. 6. -Xikolo xa wena ni mani?

Dyondzo 5 4. 4.

xivala xihahlo

ya 7

2. 5.

xisaka yindlo

l

3... kele 6., mati

‘Dyondzo 6 .

Tihlamulo ta hambanahambana. Mudyondzisi u ta amukela swivulwa swa kahile.

Dyondzo 7 1. 3. 5. 7.

ku biha ku hluliwa koma mutsongwani

. . 2. 4.. 6. 8.

ku tsandzeka ku hatlisa xotima titsongwani

| Dyondzo 8 — —

Vana va tsala papila tibukwini ta vona. * Mudyondzisi u ta vulavula hehleni ka papila.

KAVANYISA 24 Kikambelo 2 PAPILA 1 1. B 5. A

2. A 6. B

3. 7.

9.

10. C

11.

A

13. B 12 € 21B 25. B 29. A 33. C 37. D

14. C: 18. D 22.C 26. B 30. D 34. D _ 38. D

15. 19. 23 27 31 35 >PPUU>O> 39 O>U0OUU0WUOUUO

PAPILA 2 XIYENGE Hlamalani ; vandyondzisi va vona na metsi tangha tsevu Hlungwani Ingwani metsi swimbirhi' Apr BON P > a) Ku hlamba swi nga helelangiko b) hi karhi wa vurhonga c) ku languta languta

43

Rihanyo makaya ‘

'Swikongomelo.

Vana va: _~ a) hlaya xiphaio. b) tihokotsela.

| |

a

l

c)

lulamisa swivulwa.

d)

yelanisa swivuriso.

e)

veka marhito ka vunyingi na vun'we.

)

f)_ tatisa swivulwa.

;

Cat

|

|

l

|

- Swotirhisa

MA,

Dyondzo

mi

a.

Chaii ra swivuriso

\

.

1

Vana va bula hehleni ka swipigo swi kota ku hlanganiwa na swona

dyondzeni ka xikolo.

eT

1

Dyondzo

y F



e



2

Vana va hlaya xiphato va ta kamua ewivuiliso,

Mudyondalsi u ia vulavula hehleni ka xiphato lexi.

ec

Wa

3

B i B

;

oo 5.

3... 6

YA A

| Dyondzo 4

e

Tinyiko u fambile. kaya. Xikolweni kule ha ka hina. Tikomuni a nga tsaki. Tihomu ta ka hina. Kokwani va ta vuya. Malamula a nga.: hi dyondzile hina. Tolo NDANI

' 8. Ha tsaka. 44

D

|

Dyondzo 5 1.

Ku khoma muyivi hi ku olova a swi tali ku endla.

- 2. U twa ndlala. 3. 4. 5.

=

Unga hatlisi etimhakeni Vanyikana xilo hi vuxaka. Nwana wa munhu a nge kohli manana wakwe.

Dyondzo 6 1. tihomu

2.

tihuku

3. 5. 7.

4. 6. 8.

mangwa makaya timovha

2. 4. 6. 8.

karhale ngopfu tsutsumile -tsakile tikeriwa

munhu mavoyo tiko '

9. xihlangi Dyondzo 1. 3. 5. 7.

7 .

tekile fambile rimile fayile

Dyondzo = —

10. mapato

8

Mudyondzisi u ta vulavula hehleni ka ku tsala swipato. Vana va tsala swipato.

45

f

KAVANYISA 26. Swihari swa nhova AA

Swikongomelo

d :

Vana va: a) tirhisa bulokobasta ku nyika mavito ya swihari. . b) hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso.

|

c) nyika mavito a vana va swihari. d) tsala vanuna kumbe va sati va swihari, e) hlamusela marito. f) ecetela mimpfumawulo wa swihari. Swotirhisa

+ 1

— —

X

Mufaniso wa swihari bulokobasta

Dyondzo

1

yingwe, nguluve, mpfundla, nghala, mhuti, xipene, mangwa, ae

WW.

Dyondzo

2

_Tihlamulo ta hambanahambana.

>

q

Dyondzo 4

3

1.

timhuti, tindlopfu, tinyarhi

Y

2.

ndlopfu

3.

byasi, misinya

5. 6. 7.

nghala tiko ra kuma mali tindlela ti tele—— ku rindza, a hlayisela ndhawu yin'we.

s

i

j

4. swin'wani swihari

Dyondzo 5 $

1. 3. 5.

xindlopfana xikpfundlana xinghala

2. 4. 6.

46

rhole ximangwana ximhutana

| )

Dyondzo 6 1. 4.

guwela kati

2. 5.

kambako khoto

3. 6.

Dyondzo 7 1. 2. 3. 4. 5. 6. .

nyarhi ya wa nuna ndlopfu ya xinuna ya ha ri ko tsongo mphunga ndlopfu ya wa nuna ku nuha ka kona ku chaya

Dyondzo 8 Vana va ta ecetela mimpfumawulo va ri tlisini ya vona.

47

tswele mbhaha

Ta ku rhima Swikongomelo

`

Vana va:

a)

hlaya ndzima va ta hiamula swivutiso.

) vula timbewu ti rhimiwaka tikweni ra Zimbabwe. c) hlamuseia marito... -. ee d) tirhisa maecisi. ) tsala xitsalwana. Swotirhisa Mufaniso u nga nyikiwa ka buku.

Dyondzo7 3 Vana va buia henleni ka timbewu ti rhirniwako tindhaweni 6 vona.

Dyondzo 2 1. fole— ka Mashonaland

A

2. 3.

mavele— tindhawu ta Chiredzi, Mwenezi . -mova— Chiredzi, Mwenezi.

4.

gorosi— Mashonaland, Manicaland

e

$

| Dyondzo 3 , — Mudyondzisi u ta hlaya ndzima a karhi a huwelela. — Vana va hiaya hi un'we un'we va karhi va huwelela. — Mudyondzisi va vutisa swivutiso hehleni ka ndzima.

Dyondzo 4 A. 3. 5. E 6. E7. pe.

:

. Chiredzi Mhawuri ka Grain Marketing Board xikomu, xikocikari, timbewu Tihlamuto ta hambanahambana.

Tihlamuló ta hambanahambana

2. Salani 4. loko pfula yi hi nile

i

TI letra 5 hi tsovelo-u kumiwaka loko masin ’wini ku ri hisile ngopfu ku hlonipha ka hombe hi muti

swi rhin’wa swa ha ku milako

hakelo hi chifundza maendila hi leswi swi kumiwako DADAS» .

Dyondzo 6

Tirrlamulo ta hambanahambana. Mudyondzisi a amukele swivulwa swa kahle.

penne 7 nhenna khumbi

mananga matengeni vuyisa O ea

|

noni dulu xubi xitlati 0. chavelelana aoe

Dyondzo 8 — —

Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka xitsalwana. Vana va ta tsala tibukwini ta vona.

49

ws

-|

KAVANYISA 28 Swivavo Swikongomelo Vana va: a) hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso. ) hlamusela eku vito ra ku AIDS ri yimelele yini. c) tsala xitsalwana ) hlamusela marito a katsakanyo.

}

|

|

Swotirhisa — Tlango u kombako munhu a nga kis wa hi xivavo xa AIDS. — Swilo swo endla enge swisingwana swi endlako ku munhu a khon’wa hi xivavo xa AIDS.

Dyondzo 1 —

— —

Vana a va boxe swivavo swo hambanahambana swi kumekako tindhaweni ta vona. Vana va vulavula hi leswi swi vangelako AIDS. Mudyondisi wa kota ku rhamba muongori eku a dyondzisa vana hehleni ka AIDS.

Dyondzo 2 —

Mudyondzisi u ta hlaya ndzima a karhi a huwelela.



Vana hi vun’we un'we va hlaya ndzima va hlamula swivutiso. |

O

2. 3.

4. 5.

3

hi vhairasi yi vanga AIDS yi nge wa Human Immunodeficiency Virus. ; Xikombiso xa swivavo swo tala. Swona swi yimelela Acquired Immune Deficiency Syndrome. ku tirhisa swilo swo endla henge.swi singwana mu karhi mucicana, ku ya ka masangu na munhu a nga xivavo karhi wa ku tswariwa Loko ku ri hava tindlela ta ku sivelela wa kota ku khon'wa hi xivavo.

50

l

Dyondzo 4 — —

eni ka xitsalwana. Mudyondzisi u ta hlamusela hehl Vana va ta tsala xitsalwana.

Dyondzo 5

;

l

hi tindlela. , Vana va ngena ka mitlawava bula

Dyondzo 6 © Malariya— tisuna T.B— ku hefemulelana Dayisentiri— ku dya chaka Kholera— ku dya chaka B.P— ku ehleketa ' munhu a nga na yona. Gonoriya— ku ya masangwini na

Dyondzo7 — HIV AIDS — — STI S— DOT “HBC — PHC —

>-

;

>

Human Immunodeficiency Virus me Acguired Immune Deficiency Syndro Sexually Transmitted Infections Course Directly Observed Treatment Short Home Based Care Primary Health Care

51

KAVANYISA

29

=

a

a

eee

ae —

Thembanenge Swikongomelo

Vana va: a) hlaya ndzima va ta hlamula éwivutiso. b) c) d) e) f)

-vulavula swi humelelako loko u famba mpfhuka. hlamusela marito. tatisa swivulwa hi maecisi. tatisa swivulwa hi xihlambanyisi. tsala xitsalwana.

Swotirhisa l Bi Mufanikiso u nga nyikiwa bukwini.

Dyondzo 1 Vana a va bule hehleni ka swilo swi humeleko a xi karhi ka mpfuka. Ku hlanganisa ni leswi: f —torha —ku karhala —ku dyiwa hi swihari —ku fa

Dyondzo 2 — —

Mudyondzisi u ta hlaya ndzima a karhi a huwelela. Vana va hlaya ndzima hi un’we un'we tlilasini va karhi va huwelela.

poro 3

;

Mpfuka u fambiwaka hi vanhu va nga tiya. mbuva, mali vambirhi b'andla Vembe timhelembe, tinghala, timhisi, na cl xixika PRE MEDI Gezani, Sengwe, Makuleke 52

=

_ Xirhilele, Solani 10. Mugajivela |

Dyondz O 4

i. 2. 3. 4. 5. 6.

|

ndhawu yi chelako mati ku hela ka mati nambyeni/koveni kudyaya munhu kutshamisa sweswo ku gwimba ka mirhi loko runhu a karhi a fa ku susa misisi

7.

ku tsutsuma

8.

ku nvika munhu nandzu

xa tshumu eku a ku tshika loko u hi endlile

|

9. ku hanya hi ku tsutsum& 10. Ku pfuna munhu

| |

D yondzo 5 +. ku lulama

|

3.

| |

|

-

2. ku hatima

ku yima

4.

kutima

5. 7.

kurila ku tala

6. 8.

ku rheta kutala

9.

ku languta hasi

10. ku xona

Dyondzo 6

1.

munhu a yivako

2.

mukambi wa tigota

3.

u vumba timbita

4.

wahlota

5.

warhima

|

7. wa onha

|

9:

wa sweka

|

Dyondzo 7

|)

A,

mbyana

|

4.

xikavave

|



|

—-

|

l

;

6. wa vatla

8. wanjova 10. wa dyondza

2. 5.

honci

_ 8.

xibodze

xikoxa

Dyondzo 8 Mudyondzisi u ta MATEJA matsalelo a xitsalwana.

Vana va ta tsala xitsalwana hehleni ka hlokomhaka.

53

i

a

_ (KAVANYISA 30 ) ‘Pfuxeto 3 E

A.

ka Gaza swibedihela, mabazi, timovha

18 Dzivamusoko 1980

kuhumelela | wa dyaya, a nga lavi ku hiuliwa

Tihjamulo ta hambanahambana. p Y Sa oa

vhinyani

role

.

3

` rhole

- xindlopfana

mukon'wana

maxulani

sivarha OO DRN hahani Phe i u ta Mudyondzis ibana. hambanaham swa Swivulwa 9-11. amukela swivulwa swa kahle.

$

12. munhu a nga na marito ya ku aka 13. 14. 15. ` 47.

ku karhata ku kala u nga hatli ku sola byala ni swin'wani swa ku nwana

mavuta

b) damu 19. maxaniseko

21.ndhaweni

:

16: _ xixevo

ku hlwela ku tekiwa

18.a)

y

l

.

j

j

i

l

20. 22. 24. A2028.

matshwani ritoho mhuti

. .23.mbita gambe/xiperi ~’ 25.nenge rikotswe 27. mahaila 29. xisiwana 30. ku ishamela matandza 31. Ku rhima pfula yi nga so na 32. munhu waxisati wa hombe 33. hi laha ku sengeliwako timhaka 35: vulombe . > 34. lo a vindzukako ; 37 * celeni 36. ku hlota vingi ` 39. 38. mirhi

40. nyama

3

54

| KAVANYISA 31

|

Ta ku tihandluka : Swikongomelo

Vana va: l a) bula hehleni ka tindlela ta ku tekana. ) c) d) e) f)

hlaya ndzima va ta hlamula nyika rimbewu ra xinuna ni hikahata swivulwa swi nga .tsala marhito a vunyingi ka tsala xitsalwana.

swivutiso. ra xisati. nyikiwa. swivulwa swi nga nyikiwa.

Swotirhisa —. Mufaniso u nga nyikiwa ka buku. — Chati ra vuhikahati.

Dyondzo 1 — —

Vana va bula hi tindlela ta ku tekana. Mudyondzisi wa hlamusela tindlela ta ku tekana.

Dyondzo 2 — — —

Mudyondzisi u ta hlaya ndzima a.karhi a huwelela. Vana va hlaya ndzima hi un'we un'we tlilasini. Mudyondzisi na vana va bula hehleni ka ndzima leyi. `

Dyondzo 3 1. 2. 3. 4.

Munhu a nothako hi loyu a kondelelako. Swivula ku endla iar leswi swi laviwaka hi mirhi wa wena. noyi, lolo ku tlhakisa, ku kombela

5.

ku kombela

6.

U fanele a lawa xuma kumbe ku dyondza rihanyo.

Dyondzo 4 1. tswele 3. manhokwe 5.

mbhaha

ae

`

2. 4. 6. 55

sati mbungulume manana

7.

kuzi

Dyondzo 5 — . Tingwenya ti hanya ematini.Tihlampi ti tala nal hi ximumu. — Swakudya swa tingwenya i tihlampi.Tingwenya ti chavisa ngopíu. -— Matimba ya AAA. imati.

Dyondzo6 4.

vanhu

4.

timbyana

|

l

2.

swipene.

5.

varhisi

2.

swilondza

3.

tihomu

Dyondzo7 1.

munyu

3. ‘masiza/masirha 5.

migodi

©

7. mihlangano

4. tipurasi 2

6.

vavanuna

8. switheve

Dyondzo 8 —

Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka xitsalwana lexi.



Vana va ta tsala xitsalwana ka tibuku ta vona.

56

KAVANYISA 32. _Mudyondzisi Hlayisi Swikongomelo Vana va: ; a) vulavula hehleni ka mundyondzisi wa vona. b) hlaya ndzima va ta hlamula swivutiso. ) tatisa swivulwa hi riendli. ) tirhisa marito ka swivulwa.

) tatisa swivulwa. f) tsala xitsalwana. Swotirhisa mufaniso wa rihlefo, musi, xinibi, xilambetwana

-

Gironde 11.

Vana va bula hehleni ka mudyondzist wa vona na swidyondzo leswi va dyondzako..

Dyondzo 2 — Mudyondzisi u ta hlaya ndzima a karhi a huwelela. — Vana hi un’we un'we va hlaya va karhi va huwelela. ~ Dyondzo 3 1. tangha tsevu 2. ndzilo 3. munhu wa hombe +» 4. mune wa makumi na rin'we 5. . Shalati

6.

munhu wo a nga na tlhohe

Dyondzo 4 1. 3. 5. 7. 9.

rihlelo xinibi xihlambetwana phapha ; mbita/phapha

-

2. 4. 6. 8. 10.

57

musi joko ximbitana ndzala © xitulu

3

Dyondzo 5

4. 4,

tsema xava

2. tsala 5. rima

'

3.

teka

- Dyondzo 6 Tihlamulo ta hambanahambana. Mudyondzisi u ta amukela swivulwa swa kahle..

Dyondzo 7 4.

hlevo

4.

rheta

i

2.

landzelela

5.

vonisa

3.

lova

Dyondzo 8 —

Mudyondzisi u ta hlamusela ka ku tsala xitsalwana lexi.



Vana va tsala xitsalwana ka tibuku ta vona.

| |

||

KAVANYISA 33

|

Ta mitlango Swikongomelo Vana va: a) hlaya ndzima va hlamula swivutiso. b) vulavula hehleni ka mitlango. c) _lungisela swivulwa, d) tsala maritofularha. e) -yelanisi marito. f) tirhisa maecisi g) tsala xitsalwana

Swotirhisa — —

Mufaniso u nga nyikiwa ka buku. chati ra maecisi

Dyondzo 1 ~ 1. 2.

Bula hehleni ka tlango wa bolwa lowu u nga tshama u tlangiwa. Vana va bula hehleni ka va tlangi va bolwa lava vava tivako.

Dyondzo 2 — —

i

Mudyondzisi u ta hlaya ndzima a karhi a huwelela. Vana va ta hlaya va karhi va huwelela hi un’we un’we...

Ce

3

Gwaseche ya vunharhu vanghana va yena Chilonga a) ku hlonipha ngopfu Sai in aE b) ku tsakisa c) ku tsakisa ngopfu 6. Gwaseche

59

Dyondz0'44 1.

Xihlangi lexi xi tile xo ce..

2. 3. 4. 5. 6.

Malume, kokwani ni ndzisana wa vona va fambile kaya. Hikwenu mudyile vuswa xana? Hosi Tshovani va fambile ka ntukulu wa vona. Tinyiko, Titswalo na Hlamalani hi vana vaa ge U ya kwihi Ll l

Dyondzo 5 1.--thokazi/phaphakazi.

:3.. vuhumadyambu 5. mhani i Dyondzo 6 Te nmsinya + 4. tihomu

`

g

>

2. 5.

2.

hasi

4. 6.

ximumu mbhaha

xifake mati

:

3.

byasi

Dyondzo 7 ` Tihlamulo ta hambanahambana, mudyondzisi a amukele swivulwa swa kahle.

Dyondzo 8 — —

Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka xitsalwana lexi. Vana va tsala xitsalwana lexi.

60

a Untitled-2

eo-

-

8/21/2010, 10:58 AM

|

|

|

| |

Dyondzo

l

4.

swilondza tihomu masaka

1. 3. 5.

Dyondzo 5

i

2. 4. 6.

i

vamanana vana mabuku/tibuku

;

1.

pipii

2.

gantla

4.

khe

5.

tswikiri-tswikiri

Dyondzo 6 .

nuna wa sesi, kumbe hahani sati wa n'wana kumbe mhani ve nuna sati wa papa wa hombe, sati wa boti munhu wa xinuna a nga ku tswala . boti wa b’ava va wena ' Þ’ava wa papa wa wena sesi wa b'ava munhu wa xisati a nga ku tswala

Dyondzo 7 Vana va ngena ka mitlawa mimbirhi va endla njhekanjhekisano.

_Dyondzo 8 — —

Mudyondzisi u ta hlamusela hehleni ka hlokomhaka leyi. Vana va ta tsala xitsalwana.

| |

(KAVANYISA 35 ) Malume Kayela

|

Swikongomelo Vana va: a) vulavula hehleni ka malume va vona. b) hlaya xitshokovetseri va ta hlamula swivutiso. c) ku tsala tinomboro hi Xichangana. . d) vumba swivulwa va karhi va tirhisa marito.

e) tatisa swivuriso. Swotirhisa Mufaniso u nga nyikiwa

Dyondzo 1 ka va malume va vona le va tshamaka kona, Vana va bula hehleni

leswi va tsakelaka, rihanyo ra vona.

Dyondzo 2 — Mudyondzisi u hlaya xitshokovetseri a karhi a huwelela. — Vana va hlaya xitshokovetseri va karhi va huwelela hi un'we un'we.

‘Dyondzo 3 T B

2- D

4. B

3. A

Dyondzo 4 1. 2. 3. 4. 5.

Xitolo xa mina xi pfaliwe. Tsakani a nga ha rili, u miyele. Mhisi a yi voneki, yi tumbele. Sweswi Tiyani wa kaneta, kasi tolo u vulavulile. Mavele hinkwawo a bolile.

Dyondzo 5 1. 2. 3.

makhume tlhanu nhungu makhume tsevu nhungu makhume kaye nhungu

63

5. C

4.

khume nhungu

5. 6.

dzana Ahiuine nhunguü Madzatica thei: nhungu

7.

gidi dzana makhume nhungu

8. magidi nharhu madzana nhungu nhungu 9. magidi khume mbirhi madzana mune makhume nhungu nhungu 10 magidi makhume mune nhungu makhume nhungu

Dyondzo 6 Xinyanyani xiaka xisaka. Huku yi tshikela matandza.

Kokwani va sweka tihove. Mbyana yi rindza muti. Yingwani u risa tihomu.

ATES 7

;

yi byeletela nwana wa le‘pndzenl ta micele ta swi vona ku hlota nambu

u dyawa hi tinyarhi Dyondzo 8 — —

Mudyondzisi u ta hlamusela hi ta matsalelo a xiphato. Vana tsala i ea

_ (KAVANYISA 36 “Kikambelo 3

PAPILA 1 1. D 5. D 9. D 13-A LTT A 21.B 25. A 29. B 33. C + 37. A

2..D 6. C 10. D 14. B 18. C 22. A 26. C 30. A 34. A

3. B 7. D 11.B 15. A 19. B 23. D 27. A 31.C 35. B

a -D 8. D 12e 16. D 20. A 24. B 28. C 32.B 36. C

38. C

39. B

40. B

$

PAPILA 2

. 2. 3. 4.

tayifodi, khorera ku kufumeta ku hlata, ku huda ku hlamba mavoko

5. kuha tlisa ku lava ripfuno 6. _ toyileti 7. munyu na chukela:

8.

Tihlamulo ta hambanahambana.

-65

HLUVUKO WA HINA Buku Ya es, mm a AaBukuoe yioe mudyondzis kudyondzisa tidyondzo ta ta

aonn

|

Aa

pfuna ud ondaa ku ada tirho wa y yena hiku komba vuxaka exikarhi ka tidyondzo ni Silabasi. WA ® nyika switirho leswi swi faneleke ku tirhisiwa laha ku _ faneleke leswi mudyondzisi a kotako kutirhisa. -Æ nyika yin'wana mitirho leyi mudyondzisi a faneleke ku -engetela eka tidyondzo ta n'wana. ; : £% pfuna nakambe ku nyika mudyondzisi tihlamulo láswivutiso leswi nga eka buku ya vadyondzisi. £% nyika mudyondzisi swikongomelo swa yin 'wana na yin'wana kavanyisa. £% pfuna mudyondzisi hi tindlela to dyondzisa ha tona.

Approved by the Ministry of Education, Sport, Arts and Culture. ISBN: 978 0 7974 4191 0

AA PUBLISHERS (PVT) Im.