Four Latin Lives of St Patrick: Colgan’s Vita secunda, quarta, tertia, and quinta

1,036 93 45MB

English Pages 271 Year 1971

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Four Latin Lives of St Patrick: Colgan’s Vita secunda, quarta, tertia, and quinta

Table of contents :
IMG_20200518_0001......Page 1
IMG_20200518_0002......Page 2
IMG_20200518_0003......Page 3
IMG_20200518_0004......Page 4
IMG_20200518_0005......Page 5
IMG_20200518_0006......Page 6
IMG_20200518_0007......Page 7
IMG_20200518_0008......Page 8
IMG_20200518_0009......Page 9
IMG_20200518_0010......Page 10
IMG_20200518_0011......Page 11
IMG_20200518_0012......Page 12
IMG_20200518_0013......Page 13
IMG_20200518_0014......Page 14
IMG_20200518_0015......Page 15
IMG_20200518_0016......Page 16
IMG_20200518_0017......Page 17
IMG_20200518_0018......Page 18
IMG_20200518_0019......Page 19
IMG_20200518_0020......Page 20
IMG_20200518_0021......Page 21
IMG_20200518_0022......Page 22
IMG_20200518_0023......Page 23
IMG_20200518_0024......Page 24
IMG_20200518_0025......Page 25
IMG_20200518_0026......Page 26
IMG_20200518_0027......Page 27
IMG_20200518_0028......Page 28
IMG_20200518_0029......Page 29
IMG_20200518_0030......Page 30
IMG_20200518_0031......Page 31
IMG_20200518_0032......Page 32
IMG_20200518_0033......Page 33
IMG_20200518_0034......Page 34
IMG_20200518_0035......Page 35
IMG_20200518_0036......Page 36
IMG_20200518_0037......Page 37
IMG_20200518_0038......Page 38
IMG_20200518_0039......Page 39
IMG_20200518_0040......Page 40
IMG_20200518_0041......Page 41
IMG_20200518_0042......Page 42
IMG_20200518_0043......Page 43
IMG_20200518_0044......Page 44
IMG_20200518_0045......Page 45
IMG_20200518_0046......Page 46
IMG_20200518_0047......Page 47
IMG_20200518_0048......Page 48
IMG_20200518_0049......Page 49
IMG_20200518_0050......Page 50
IMG_20200519_0001......Page 51
IMG_20200519_0002......Page 52
IMG_20200519_0003......Page 53
IMG_20200519_0004......Page 54
IMG_20200519_0005......Page 55
IMG_20200519_0006......Page 56
IMG_20200519_0007......Page 57
IMG_20200519_0008......Page 58
IMG_20200519_0009......Page 59
IMG_20200519_0010......Page 60
IMG_20200519_0011......Page 61
IMG_20200519_0012......Page 62
IMG_20200519_0013......Page 63
IMG_20200519_0014......Page 64
IMG_20200519_0015......Page 65
IMG_20200519_0016......Page 66
IMG_20200519_0017......Page 67
IMG_20200519_0018......Page 68
IMG_20200519_0019......Page 69
IMG_20200519_0020......Page 70
IMG_20200519_0021......Page 71
IMG_20200519_0022......Page 72
IMG_20200519_0023......Page 73
IMG_20200519_0024......Page 74
IMG_20200519_0025......Page 75
IMG_20200519_0026......Page 76
IMG_20200519_0027......Page 77
IMG_20200519_0028......Page 78
IMG_20200519_0029......Page 79
IMG_20200519_0030......Page 80
IMG_20200519_0031......Page 81
IMG_20200519_0032......Page 82
IMG_20200519_0033......Page 83
IMG_20200519_0034......Page 84
IMG_20200519_0035......Page 85
IMG_20200519_0036......Page 86
IMG_20200519_0037......Page 87
IMG_20200519_0038......Page 88
IMG_20200519_0039......Page 89
IMG_20200519_0040......Page 90
IMG_20200519_0041......Page 91
IMG_20200519_0042......Page 92
IMG_20200519_0043......Page 93
IMG_20200519_0044......Page 94
IMG_20200519_0045......Page 95
IMG_20200519_0046......Page 96
IMG_20200519_0047......Page 97
IMG_20200519_0048......Page 98
IMG_20200519_0049......Page 99
IMG_20200519_0050......Page 100
IMG_20200519_0051......Page 101
IMG_20200519_0052......Page 102
IMG_20200519_0053......Page 103
IMG_20200519_0054......Page 104
IMG_20200519_0055......Page 105
IMG_20200519_0056......Page 106
IMG_20200524_0001......Page 107
IMG_20200524_0002......Page 108
IMG_20200524_0003......Page 109
IMG_20200524_0004......Page 110
IMG_20200524_0005......Page 111
IMG_20200524_0006......Page 112
IMG_20200524_0007......Page 113
IMG_20200524_0008......Page 114
IMG_20200524_0009......Page 115
IMG_20200524_0010......Page 116
IMG_20200524_0011......Page 117
IMG_20200524_0012......Page 118
IMG_20200524_0013......Page 119
IMG_20200524_0014......Page 120
IMG_20200524_0015......Page 121
IMG_20200524_0016......Page 122
IMG_20200524_0017......Page 123
IMG_20200524_0018......Page 124
IMG_20200524_0019......Page 125
IMG_20200524_0020......Page 126
IMG_20200524_0021......Page 127
IMG_20200524_0022......Page 128
IMG_20200524_0023......Page 129
IMG_20200524_0024......Page 130
IMG_20200524_0025......Page 131
IMG_20200524_0026......Page 132
IMG_20200524_0027......Page 133
IMG_20200524_0028......Page 134
IMG_20200524_0029......Page 135
IMG_20200524_0030......Page 136
IMG_20200524_0031......Page 137
IMG_20200524_0032......Page 138
IMG_20200524_0033......Page 139
IMG_20200524_0034......Page 140
IMG_20200524_0035......Page 141
IMG_20200524_0036......Page 142
IMG_20200524_0037......Page 143
IMG_20200524_0038......Page 144
IMG_20200524_0039......Page 145
IMG_20200524_0040......Page 146
IMG_20200524_0041......Page 147
IMG_20200524_0042......Page 148
IMG_20200524_0043......Page 149
IMG_20200524_0044......Page 150
IMG_20200524_0045......Page 151
IMG_20200524_0046......Page 152
IMG_20200524_0047......Page 153
IMG_20200524_0048......Page 154
IMG_20200524_0049......Page 155
IMG_20200524_0050......Page 156
IMG_20200524_0051......Page 157
IMG_20200524_0052......Page 158
IMG_20200524_0053......Page 159
IMG_20200524_0054......Page 160
IMG_20200524_0055......Page 161
IMG_20200524_0056......Page 162
IMG_20200524_0057......Page 163
IMG_20200524_0058......Page 164
IMG_20200524_0059......Page 165
IMG_20200524_0060......Page 166
IMG_20200525_0001......Page 167
IMG_20200525_0002......Page 168
IMG_20200525_0003......Page 169
IMG_20200525_0004......Page 170
IMG_20200525_0005......Page 171
IMG_20200525_0006......Page 172
IMG_20200525_0007......Page 173
IMG_20200525_0008......Page 174
IMG_20200525_0009......Page 175
IMG_20200525_0010......Page 176
IMG_20200525_0011......Page 177
IMG_20200525_0012......Page 178
IMG_20200525_0013......Page 179
IMG_20200525_0014......Page 180
IMG_20200525_0015......Page 181
IMG_20200525_0016......Page 182
IMG_20200525_0017......Page 183
IMG_20200525_0018......Page 184
IMG_20200525_0019......Page 185
IMG_20200525_0020......Page 186
IMG_20200525_0021......Page 187
IMG_20200525_0022......Page 188
IMG_20200525_0023......Page 189
IMG_20200525_0024......Page 190
IMG_20200525_0025......Page 191
IMG_20200525_0026......Page 192
IMG_20200525_0027......Page 193
IMG_20200525_0028......Page 194
IMG_20200525_0029......Page 195
IMG_20200525_0030......Page 196
IMG_20200525_0031......Page 197
IMG_20200525_0032......Page 198
IMG_20200525_0033......Page 199
IMG_20200525_0034......Page 200
IMG_20200525_0035......Page 201
IMG_20200525_0036......Page 202
IMG_20200525_0037......Page 203
IMG_20200525_0038......Page 204
IMG_20200525_0039......Page 205
IMG_20200525_0040......Page 206
IMG_20200525_0041......Page 207
IMG_20200525_0042......Page 208
IMG_20200525_0043......Page 209
IMG_20200525_0044......Page 210
IMG_20200525_0045......Page 211
IMG_20200525_0046......Page 212
IMG_20200525_0047......Page 213
IMG_20200525_0048......Page 214
IMG_20200525_0049......Page 215
IMG_20200525_0050......Page 216
IMG_20200526_0001......Page 217
IMG_20200526_0002......Page 218
IMG_20200526_0003......Page 219
IMG_20200526_0004......Page 220
IMG_20200526_0005......Page 221
IMG_20200526_0006......Page 222
IMG_20200526_0007......Page 223
IMG_20200526_0008......Page 224
IMG_20200526_0009......Page 225
IMG_20200526_0010......Page 226
IMG_20200526_0011......Page 227
IMG_20200526_0012......Page 228
IMG_20200526_0013......Page 229
IMG_20200526_0014......Page 230
IMG_20200526_0015......Page 231
IMG_20200526_0016......Page 232
IMG_20200526_0017......Page 233
IMG_20200526_0018......Page 234
IMG_20200526_0019......Page 235
IMG_20200526_0020......Page 236
IMG_20200526_0021......Page 237
IMG_20200526_0022......Page 238
IMG_20200526_0023......Page 239
IMG_20200526_0024......Page 240
IMG_20200526_0025......Page 241
IMG_20200526_0026......Page 242
IMG_20200526_0027......Page 243
IMG_20200526_0028......Page 244
IMG_20200526_0029......Page 245
IMG_20200526_0030......Page 246
IMG_20200526_0031......Page 247
IMG_20200526_0032......Page 248
IMG_20200526_0033......Page 249
IMG_20200526_0034......Page 250
IMG_20200526_0035......Page 251
IMG_20200526_0036......Page 252
IMG_20200526_0037......Page 253
IMG_20200526_0038......Page 254
IMG_20200526_0039......Page 255
IMG_20200526_0040......Page 256
IMG_20200526_0041......Page 257
IMG_20200526_0042......Page 258
IMG_20200526_0043......Page 259
IMG_20200526_0044......Page 260
IMG_20200526_0045......Page 261
IMG_20200526_0046......Page 262
IMG_20200526_0047......Page 263
IMG_20200526_0048......Page 264
IMG_20200526_0049......Page 265
IMG_20200526_0050......Page 266
IMG_20200526_0051......Page 267
IMG_20200526_0052......Page 268
IMG_20200526_0053......Page 269
IMG_20200526_0054......Page 270
IMG_20200526_0055......Page 271

Citation preview

rL6r cvou NOTCNITUNg O I SgICINJS CISCNVACIV UOC SJNJI.LSNI NITgNC gH.I, NIIT g i-I.CI

Ug,IgIfl

CIAA..ONT

Äg'sf,oICNI eNV'saroN 'NolrcnctourNl HIIA.'c[J.ICiI

VJNINö CI\IV ,VIJÜTJ ,VJÜVfiö ,VONNJfl,S VJI

A S.I{VCTO3

XSIUJVd'JS

dO

SgAIT I{IJV-I UOOd I I IA gWNTOA

gVINUgfl IH INIIJ,YT SgUOTäIU3S

IWIS SIOICNVS ICIHIV

EvJSICl{vrrott'.['s NIVgIsouc lTovd

'd'u

HIVIUOI\ISHI I{I

.

.,,,""-::"1.ltt:":l3trcqt

-

.suorpeJrp r3qlo ur erurl ,(-ur uo sPuEIu surslqoJd pesod Jleslr 3u1r1pa 3qtr ',f.rteeg-r(q u,mop peÄ{ols sual ssertord pa^aolloJ leq} sruel( eqt Surrnq -ep 'so^IT ,u231o3, rnoJ eql Jo suorrPe gurp Suquur roJ puz 'gqr1 u1 pue .r! qroqlsrueurncop uEIoIrlBd srlr IIE;o srsdpue e,*lerud.,,oc pell,leP "pr1e lno Surfrrec JoJ eJnsrel eql eur e,re8 §-i§6r q ''V'S'O (uolecurrg lz frea ,(p.,rs pecut^pv roy ä1.qr1su1 eql Jo drqsreqrueru 3u1r1qr y 'ecuapuedep -relur rrotll Jo uollucguelc eql qll/( puBg uI pueq oB o1 puq slxel eserll Jo uolilpe uz. rüqr 're:tetrog 'pez11eet uoos I 'suoge .(ru ro5 slq"nlg^ur parrord

'dn ppng o1 unEeq 1sn[ peq 'sei(u11 'I 'U 'rO 'rolce.rrg reuroJ sll rlsltll$ '{rol!r o} les o} ;o frerqrl puorleN erll Jo e^il{cJe rulgoJcrlu oIIJ 'puu1e.r1

aruoc pBrI eurl eql '.,trerqr1 &1s.learu61 rlcIunN egl u1 'tso1 eq o1 pe^eleq 'III srl^ ;o srsue8rnqrg s,ue31o3 pere ocsrper qcluntrN Jo Soqcslg przq -uJeg JosseJoJd JetEI sruaf eruog '(9i6t) ttxl'ouotpuolog opaf)ay uI uorl -r"nqnd JerTJBe erTl ot opuaStt.toc p opuawv se palurrd erer'r suorleSllsoÄur asarlt Jo silnseJ aqI 'slessnrg Jo ''I'S 'ueelsorg InBd eJ?d e]81 eq] 'reloqcs rsrp.rellog lear8 sqt Jo eJuulslssu puPI eql grre farrrns ,(tu pelelduroc

pu? pesr^eJ

I elqslrB^? ureSe erern pEoJqE puB sJeq sldrrcsnueur sB rloos sv

'(zt6r 'serpnts pocu?^pv roJ etnl4sul u5qnq) ?ulto7 xuDo?.tlod §a??poC .,(ur ur 'euulrsÄr 111 alqrssod sur,,r su re; su 's1xa1 ueIJIJlEd JeIIlo puz aselll JoJ eJuepl^e tdrrcsnueru eql padelrns I 'perpe flpcrlrrc og ol peq sellasruerll slxel eql 'raaealoq t1z 3o rsrrg 'suolsuoceJ IBJe^es sI uI eJIrI elryedrra egl ot pue 'ugqce4; pu" [rqJrlntr l o1 relncrged ur 'sacJno§ Jrel{l o} sB IIea sE Jerllo rlcue ol ao$.A InoJ eIIl Jo uollsleJ eIIl uo uorurdo uB luJoJ ol dressaceu

sBÄ{ { }xel s.>lcrJ}Ed Jo uoIIpEr} lcorlPul sql Jo enP^ IEOI}IJo eq} ssessB 01 JepJo uI'xnxttDd otssa{uog eq} qr^{ uorlceuuoc uI pasnoJu lsJg sB.&\ so^rT esegl uI lsarolul d141 'rirlunoc silI] o] euroc pBI{ I JaUz,{progs 'o}6r urunlm er{} ur sur8ag qcFlx\ 'frolstg 3uo1 e seq uorllpo lueserd eq; 'e3r1 elrlredrrJ qslrl elpplru

Jo

fpuo eql Jo Iepou 'qsIJI-uIpT lo 'ul1e1 olzlporurul eq] sn ro3 lueserdar 'o|nnfi Dr.A pue Dpun?as op1 ß11enedsa pue 'ureql 5o IIB lou 5r 'auros leql 'uoturdo s(JoIpe eql ü '.{trlrqeqord eql osle iuotsse3.uo3 s6{crJ}3d

'lg ;o pud uI pue 'ugqce.l;a puu rSlcJlntr l Jo uorlurolsar Iucr$rc erll JoJ scuul:odur rlogt flureur sI selras srgl ur uolsnlcul rIeI{} segl}snf teq6 'qftq drerr >1uur tou op ,{eql arn}ererg pcrqderSor8ug sy 'ecuelslxe ur ilI}s sue} JerlJEe rrro{ Je^o ue>IE} lou aJE qclq.ry\ suollces ssoq} q }seJelul Pe}IurII B arreq fogt pue8sl {clJ}Bd eq}Jo rl}^eoJ8 aqt Surtensnlp slueunJop sV 'enIB^ tuepuadepur ou e^Bq feqt o.raq rIeII] Jo aJII eqt roJ socrnos sV 'Äou p]un pelpe-eJ ueeq lou a,rrq deqt 'o14na D*A lo uorldecxa eql qIl(t 'l,r9r ur o7tnxownDqJ sD!.tJ srq ur ue31o3 uqol rerllud dq paqsqqnd lsrg erem suorlrpe lecrtrJc ur peluesard orell eJE qclqx\ lclrlud '1S Jo se^IT rnoJ IIH.1.

g3Y-{EUd

brriirea.-----

"

vl11

Preface

of an unexpected complexity. The presentation of the text and apparatus of Vita III in particular had to be recast several times. Now at long lastmore than a quarter of a century after my first publication on this subjectthis edition sees the light of day. A tentative reconstruction of the texts of Muirchü and Tirechän will, I hope, follow before very long. I have no intention of dwelling here on principles and methods of editorship. The particular editorial problems of each text are discussed in the Introduction. Some general remarks are called for, however, on the details, set forth on pp. z8 ff., of the not infrequent supportofvariantsinoneof our four texts by the reading of a parallel one and their bearing on the critical problem, and also on my occasional emendation of one text from another. The way in which such passages have been treated depends inevitably on the editor's assumptions concerning the stemma of. the l,,itae Patricianae. Readers interested in this matter are referred to my argumentation in Proceedings of the Royal Irish Academy, Sg C 4(rg5g), pp. r9o-S. Even if these assumptions are granted there is still room for difference of opinion regarding the editor's choice in a particular instance. Editing a text is at art, and however responsibly it may be done it will always to some extent be subjective. All but a few of the manuscripts have been collated from either microfilms or photostats, and my collation has been checked in cases of doubt at every stage of my work. Only the Admont, Klosterneuburg, and Lilienfeld copies of the Magnurn Legmdariurn Austriacum text of Vita III were either transcribed or collated for me by the reverend librarians Dr. Adalbert Krause, O.S.B., P. Othmar Hauptmann, S. O. Cist., and Dr. Berthold O. Cernik, C.R.O.S.A.;r details were checked repeatedly for me in the Admont and Lilienfeld texts, and by me personally in that of Klosterneuburg. In my references to Muirchri's Life of St. Patrick I have retained the traditional division into Books I and II according to manuscripts I and B respectively. Personally I believe that this work was divided originally into three books rather than into two.z I do not think there is sufficient reason for regarding, with W. Morriss and K. Hughes,+ Book II of A asa separate work, or a continuation, by either Muirchri or some other writer. The chapter numbers in my references are those implied by the lists of capituln in l, with the different numbers of E. Hogan's edition (Anal. Boll. i, 1882, pp. 545-83) in brackets. Contrary to the general practice observed in this series, it has in this case, for obvious reasons, been decided to dispense with an English translation. Translations of Muirchü and Tirechän, which it is hoped to publish, alongside new editions of these authors, in the future, will to some extent make up for this omission. r f received collations also of the respective copies of that text in Heiligenkreuz, Melk, and Zwettl; these I was able to control by means of microfilms in the National Library of Ireland during the later stages of my work. 2 See Proceedings R.f .A., SZ C S (r95o), pp. zr8 ff. 3 j.?.,S., N.s. xvii (r966), p. 366. 4 The Church in Early lrish Society Qg66), p. 89 and elsewhere.

ol6t ogo7c6'ullqn7 ^,fuurqt1 IEUoIIBN eql u: '{lal1tr'zner4ua8r1ra11 u:

us'Isl8 cllv\qn'I

o1nry{o? Jo s}sll eql .i.. 'JalIJ.,{l. JeL{10 ;--:* ,

-ord urlro JerI ur >1rom Surxzl yo fep 3uo1 e requ ue,ut uego sE&\ ll esneceq dleq req onpÄ 'eJlia Iur l(q dlpernournq-poo3 puz dlerzrg eroru aqt peruqs ueeq seg Sulpear-;oord go puu suollzlloc Suplcaqc 3o f.le8pnrp aqa

sFIl uI sBI{ }l 'seuas sT.i: ':-. : :

'&orueur srq ol etunlo^ sql elmlPep 1 'sreeI duzur os roao lueure8urnoc -ua puu ecrÄpe tuulsuoc t{ or e}nqlr} IIBurs 3 sy 't(qdu.lSor8eg qsul ;o e8pelmou4 anbrun sII{ Jo pu" eur} slq;o dgsglasun }soru eur e,te8 lgü u1 q}eep sq 11tun pleg qq] q srnoÄBepue fur;o Suruupsq frerr eq] uro{ oq/tr 'uzefsorg InBd er?d o]-errzr8 eqr puolaq saot s4uuqt Jo prorrl lsBI V

lualxe oulos o] III-t\.eJ:.::.: ; - 'tlsgqnd ol pedoq sl ]l qrj -..':- -i -sueJl qsrlSug uE t{}}-n

;s-;::--

'uoISseJ

p

I

'urqnc

frlqr;

'a8e11o3 I1rsre,uu11 puu a8a11o3 Jo serrurqll eql pue 'furepecy qsrrl p[og aqr go ,ftzrq1 egt 'f:erqrrl IEUoI]BN aq] Jo g?]s pue selrroq]nc aqr t(q seu4l IIs }z eru o1 popuelxe aouelsrsse snoeunoo eql puu seIrIIcEJ Iuuur aql apnlrlzr8 eJeculs qrÄ procal ol qsIA oqe 1 'reed JIruepEoB uE leteetB otll JoJ ecuasqe Jo oluel eru Surluer8 ro; e8e11o3 urrro fur

yo

uud

Jo sorlJoqlnu eql ol puz 'suorlrpuoc Iuepr Jepun tuqrorr,r.5o r(lrungoddo anbrun srql JoJ alnillsul luql Jo selllJoqlnu el{l ol paeput p;a}er8 lsoru rue I 'uoleJurJd ru [pn1g pecu?^pv roJ e]nr]sul aqr Äq drgsrequraur 8ur]rsrrr

"

pereso uaaq

turlrg

go o8elutr'pe teat8 aql dpuerp peuollueru e^Eq

I

'suoDseSSns

elqznl?^ lsoru snoJerunu Sur4eur puB selJerncc?ul puu sro.rre Surrrourar 'paalorrur $ qsrJl eJaq/( >looq sql Jo suor}ces 1e ldrrcsnueur ur Surpuer 3o sseupuDl luer8 aqt pEII oqr\4.'t(gcu1g 'V'O JosseJord IIU e^oqu ]nq'^]nO g uurrg pue '1pucorgcu141 prgrea9 'roillq sa1dtr41 '.{eure3 seurzf sJosseJoJd : qsrrl r(1ree go uorluroldxa Sutdor8 ,(ru paprn8 oqr* san8ealloc dru Jo esoql o1 luaure8palar.ou>lce prceds B e.rro I 'u1qnq 'uorssrururo3 eroFIIoJ rlsrJl eqt Jo ulgrlquellyls g uges 'rtr l puu rslessnrg go '1srpue11og "I'S 'sueo3 ocrJnctr,1l JOrllBC {uBrI} o} e^Bg J sJe}}Btu snolJ?^ Sururacuoc uorlEruJoJ -ur rot '(pnllc71reuEu11 slolv 'd '(qcrun;41 ':laqrorrqrqsleelg agcsrradzg) ltor{rs 'C 'r(I }Erslleq}o1qlfl '({le6) relr{cs ruleqgl . 'd 'r(I '(Srnqneu -rersoly) 8F.I9,U snprrolJ 'd '(ula5) reuuo preqlloC '4 '(qcruntr41 '4eql -or1qrqsleels eqcsrrefug) 3u1uo141 rlcyl1 luelsrssv-s>lorllolqrg '(qessnrg 'eledog anbqqrogqrg eqr Jo ,(peurro;) rBsBtr\I

;o Ilrsra,uu1

eqr Jo

^rou queg) ra8uruurl zuerC sroSuurg rosseJoJd '(uerrolg

'd 'rq

'frerqrl d1rsre,uu61) rray 'A 'U 'rI I '(pro;x6 '&urqr1

'(e8prrqure3

uerelpog) tun11

'/yyg 'rO '(znerlue8rpsH) IIIrC urre^es 'd 'r(I : peuortueu dpuerle esoqt ol uoplppe ur suurrurqrl 3umo11o3 erp o1 pelqepur rue I ecuulsrss? prceds rog 'epqrlur8 daap dur Jo sJolerlsrurrupu Jrerll IIB eJns$ ot rlsra 1 lnq ',{lznpra -rpü pelsrT eg o1 snoJeunu ool eJB uotlrpa luesard eql roJ asn ol per*oll? se.u 1 sldr.rcsnu?(u asoq& serreJqrl egl 'trer8 s epnlqer8 go rqep f1,n

'l 'llog 'lou7) uorlrn: s r:.' --;; - j'::

aql

aleredos

B sE

f- i,- ii :: . - - : : -

g puu y stduJsr'. -.:-- - : -= -- - q i l;l --: : - eq] PeuIBleJ

a-\u

'SrnqneuJelso5l lr-, tr-.: :ot{} uI eIU roJ .i.; .:: : - : -

-py

ueglBpv 'JC[ suErrE];.:- : '-: - : pleJuelllT pue '8-rnqnr *-;-: . --; lgnoP Jo sesBJ ul plt;.r; _ : '_: uro{ pat... : -: : 1B

-oJcrur Jeqlre

-ltog puu 'lte uB sr ]xal r -=-- : Eurpre8er uoiurdo Jo aJu;:; - - eseqlJr ueAE '§-o6r 'd; ' : i: : -O,td uI uollBluelrrnS:e -'.--; - : : 'a0u0t?anrud aollr7 eql : _ :'", ". ; uo .(lqBlrAOuI spuedrp : ; -:;:: 'JerllouEruoJJ}xel aurr,-_ -_ -r Iecllrrc er{} uo Surruaq rir -.- --Jno Jo euo ur sluBrJB-\ Jo u,- j j - . 'spulep oq] uo 'Je^e-\\ori '- --: :: eql uI pessnc$P eJE lr}l ;-'?: -JolrPe Jo spot{}aur puB sarc:t---. 'Euo1 .,(:a-l oJr- -i * JO

Slxe] oql Jo uorlcnJlsuc-1;-; sn{} uo uortEJrlc.:.

j

:;

-lcefqns 3uo1 l.B rroyseluu -::; -lsBI snleJudde pue ]xa] eql ::, *,:-:

an{at4

XI

r!ffi".1C

sgz

sexrpueddy puu

'se1o1q

'uotlcnporlul

otr xepul IBrauaC

srlulrurß.I xepul

LSz oSz

gyz

glz

'S

'l

runreg le urnuprol{ xepul 't urruoldlrcs xepul 'z a!4nJ ot?A ;o strducsnuz6 erll uI suollces Jo xapul 'r

SgCICIt\I stz tEz gzz

u,mflt"tCId?rJ sndO

s.reqssl] 'I r I

duuur.re9 ure{}nog uI uol}cello3 lucqde.r8or8ull qslrJ uV 'I I erllol3-a8nog ruor; {crr}Bd '}S Jo se^IT or!\I 'r

SgXIONAddY

SJXST gHJ, T{O SSJON

OZZ

oqord erolcnv Bll^

r6r §rr

III B1IA BllA puB

LN

^I

tt

II Bll^

STXflI

'uorlrPBJJ 6t,

lxoI

oqü 'f-'s3cJnos er{f 'z-'errrlJ puu .ftr1uuol}Bl{ srq '.roqlnv eql 'r oqotd anpnv oryA 'uorllPg er{} Jo uEId

'or-

'Eurgedg '6-'suorsr^Ig slr pue seoJnos sll tlxo,L eql '8-',sluBrJBA -ssorC , 'L-'sldrrcsnuztr l eql Jo uorlEIIUV eql pue eddleqcrv eql '9-'uollrsoduro3 Jo elBC[ puu eculd '§-'11 pue J o] uor]BIeU Jo ecBIä eq;'f-'116rsuaceg-l1 erll'f-'ss1s

ur lxa,I

tr

s(ueAeJC

-ueceg-J eq1 '7-'lareue8 ur uolUpBJJ lxeJ puu uorleuruessr(I 'r D!4hJ Dl?A

't ol puu Jar{}o r{cee o} uortzleg :n1 BU^

puB II Bll^ Jo selzq 'ü-'^I Btl^ Jo txeJ er{J 't-'(7) ru B}l^ Jo 'z-'II Brl^ Jo uorllperJ lxe1 pue sldrrcsnuutr l 'r

ldrrcsnuu6l eqJ

olnnrt

DryA puu Dpuwas DryA

I{OIJCnOOUJ,ttI

sSvdgud

I^ SJ,

ItgJI\TOO

a

a c V

2009

c

.8e'u(o8r'J'iii,'>;*;(:.'":ilJä1"$*;!;1f 'ltog 'lDuV :62'g-zz'dd'(z16r 'u!lqr.3)

";;?:?,;*:33: 't94rz'dd '(9ü6r) n1q

turxDa ?uo.l4ulDd sa??poC i(ur eas 'qrelep

paureldxe äre se^rT .ueE1o3, rnoJ erll uuql slueruncoP uEIcIrlBd reqlo JoJ

o73.ts

jirrl. at41 *

suq BlJeIuJoJ eIIl Jo ecJnos alztuBln eql eq ol ulees plnolte 'xepoc lrnsef agr;o fur'o, dq 'ra11q eql teql O o1 asolc os Ilzn1xe1 sr g '6r r d'(tryr) sso141 aqt {o uor.loc{ll*[ sFI uI ''f'S 'uoungzlrg 'H 'r.rt fq peuor]ueur sr (,renoq 1e e8e11o3 rno uI IcrJtBd '1S Jo aJIT uetrr/r\-pueg z,) ldrrcsnueru erues eql'oua?Dnq ot3a17o3 u1. !1c1t7o4 'S Dfa otducsnuow xa :(t 'c) xer rno Jo 'SW ur oslu o1 perreJeJ Iretep B rcg ,Ez'1o3 'rr,tx 'cees 'i-o0§8 Ufl slessnJg sr ue{E} ser* ,(doc sII} qcrqa tuoJJ I?noc rz e3e11o3 lrnssf eql;o ldrrcs -nuuru eq1'lrl?ssxg a.ffizvtlt g a4o{ afipallo? u'ru§uazDn? nsal sgDP?coS unt.tlnd otdtas runu otq11 a o4dacxa xuusstqsnlf ntossa{u.oc 7a tdocst{a un4o4 'g opua&aT :,§8r-,94r '11o; '3o9r 'c'v ', 'rfzi 'ep.(og '1qrg 'qassnrg 'uoqrppr :olela sr'f1uo tdrrcsnuuur sql q punoJ sI qclq.&t'(IIllrxx o1 I) slurorunu uzruoU qlu* sratdeqc;o Suuaqurnu eg; '"9ür ot ootrloJ tuorg spuelxe lxal JnO 'serrualgcJetr [ ep eleqqu eq] uror; 'IIx 'csus 'o}3 rznoq ',zSr-"Slt'lloJ uo PunoJ sr lxel rn6 'erclnd?§-rqeg np edeqqu eqt urorg '^x '3ees '(tzl) gtg rcrqureJ ',6§r-,§9r 'gog serdncco 1xo1 JnO 'srBJsruJrEIC ep e,(uqqe aql tuo.r; 'Ix 'cees 'll 'lol '9r4 reur6-}ureg 'e'r 'slducsnuuru rIJuoJd uJequoN puu uurSleg Jo Jeqlunu ? ur pe^reserd sr 11 BtI^ Jo uorsuecar tueJeglp V 't0lsut §x7tpo? $ snurueqnH eql Jo lxel s,ue31o3 'sluttdsur eruos JoJ puu uotlelndtuutu Ierrorpe Jo lunorrru urauec B JoJ apzru Suraq acuulrolv '9r-rrdd'(Ltgt 'uretnol)nSmpwnDqJ str.,ta'uorlrpe s,uu31o3 uror; r(1uo u.&\ou4 luesard lu sr tdrrcsnuuur qrll uMxlqDd 's Dt?A eql Jo lxel sgl s'§f_3[z 'go; '96 '914 'uarpuullog e?sntr l 'qessnrg .r(rou 'suotl3elloc .slslputllog eql Jo euo uI perrrasard sr uodar srg lststpuullog eqt rog ofgr puu otgr uee.&teq sueru€C uuef arE4 fq pesfpue sE.& I erunlozr l5r pue €§ 'SSW sE rmueN 3o ,ftelqrl ere III puz IJ seurnlo^ 'a1up ,fin1uaJ-r{}uaaulrll pdrcrunur aql q ^{ou [1rza o1 -tlglei$ e]BI Jo 'tuuo w.n1ncnc nil u.m"topua&aT e 3u1utto5 'aarq] ;o etunlol lsJS aq] sultr 1I z'pecatl ueaq lou sEII JBJ os qcrrlt\ 'sauuapry ueqnH-lureg go ldrrcsnueru B ruo{ ue} sq peqsqqnd ueB1o3 les

B

H egl

Jo

q

s ruor; 'fpcerrpur ro .tltcertp laqlra 'uatou{

r:sesseuI.[ Jo Jsqrunu Jo }xe} IIHJ 'r

q (6^) II B}l

(eo§g ptre

9-to§9

''I'H'O

vJüvnö vtttt cNV u oNncss vJIA *l{ o I J,3 n o ou

J..

§[

I

--

,,,

i

ir

j,.ir

r,*t*ikdr&w4@r*,t@e&*!desi"nili*s!*it6${dst *.,.rrr ?,ij.iilr:.

._

z p

Introduction

readings of its own, but these areof no authority; I haverecorded onlyafew of them, which might be of some intrinsic interest. The last member of this group stands slightly apart. It is MS. Brussels, Bibtriothäque Royale, II . rrzgt formerly Phillipps +7o$ saec. XIII med

from Aulne-sur-Sambre in Belgium. It contains, on foll. 157"-169", the p-text of V, (more thoroughly 'edited' than in ACD),1 followed, without ä break, by cc. 5 r-85 med. of Vita IV (V4). The text breaks off in the middle of the Daire story (et graticum in ablato dixit),leavirrg the greater part of the page blank. There can be little doubt that the additional matter in P has teän copied from another Aulne manuscript, the eleventh- to twelfthcentury codexof Vita IV(nowB.M. Add. r989o, ourZ: seebel_oy, PP. 3 ff.).' That tie scribe of P consulted Z also when copving Vita II is suggested by a number of peculiar agreements of P with Z in that section's Manuscripts ACD(B)P present a text which in several respects is secondary to the basic text of f/. The abrupt beginning of 11+ has been smoothed; the bits of Irish in cc. 15, 2c.,32, and 34 and the Hibernicism tabulata facie in c. 3 have been omitted; devotional epithets have been introducäd freely whenever mention is made of either Patrick or any holy subject; there is a certain amount of addition,s omission,6 and rephrasing;z there is, finally, an occasional Romanism.8

Individual readings of ACD(B) are, as a rule, not recorded in the appa.ratus criticus; those of P, however, a manuscript that often agrees with either

.FI

or .L(Vn) against its group, have been listed.

An extract from VrP was made by the fifteenth-century Brabantine

hagiographer Johannes Gielemans.s

vs

In ih"-G.r*an recension (l-) of vita IIIIo this Life of st. Patrick is preceded by cc. r-rr of vita II. The text of these chapters in vrr is independentof either 11 or p but is much nearer to the former,rl and is thus of some help for the task of distinguishing between the genuine and the editorial elements in Colgan's edition of I/. The same group of V, manur The greater part of fol. 16r" (cc. zz ut alü-24 transmisit) is in a different hand from that of ti" p.incipal scribe; the former employs the insular abbreviations for est and etenim.

2 So already Colgan, oP. cit., pp.47f., who also quotes some variants from P in his notes on V2. 3 e.g. in the very beginning, the'etymology' of Nemthor. 4 Ca. Bury, Hennathena, xxviii (r9oz), pp. 186 f. 5 e.g. the allusion to tir,e littera pitagorica in c. 4. 6 T"he secondary character of p is proved clearly by the omission of antequam-indagare

in c. 4.

, if., for example, insuper cum nullus ignis uiuus appareat H with maxime cum ignis desit in domibusP, c, 5. 8".g.".'6a"-ho"H:indep;c.rzemitHzcomparauitP;".:8dominicaH:dominicop

(Fr. dimanche). e See Appendix I, pp. zz8-32. ro See below, PP. 14, 24.

rr Cf.c.+tp.i:,8f.)illepuerHY"zpuerboneindolis P;(n.sf, rc)peu-s HVt(Var):

uirtus diuina$; c-.-6 (p. 55, 8) nihil utilitati.s habentiaHY; adnichi.lutiliap, etc. In other places, however, Vs agrees with p, or has readings of its own.

'65z

'd 'Qng\ t

'dd '(Sn6r) tllxl 'ttog 'lDuV vt pue

lz-oftdd

'otttxpsnwptrg

EPuoPPV

on?pg

qll^\ "J gz 'dd

'(1,06r) 1'ouaqlowap lgnt,'d'(916r) xrx

Draqxorlq.rg '§nrepues 'YJ

isz

'.tu1to'1 !uo!.x!.ttDd sactpog fttst '57'f 'oltsodsg 'tr I ees e

'tz-t 'dd '(gn6r) mt 'satpnlg aoxsxcuD.ti ur ',ro1rpg se ueE1o3 uqof , alctuu ftu ea5 t '^I Bt.r Jo JI€q Puoces aqt sB seurl repurs Euop uo euo8 eauq rqSpu 11 z1rr1 'e3t1 altr ell^ 'sxe1 lalprud eql uro+ e8pnf o; '(9grrrr.r,xx 'ownlxouog'ß'tng -reäria eqr puu ees) snqo:4 ur pu€ ^t r,rrlrrlntr l Jo stxer-N3g' eqr ul I {oog Jo Pue eql qtlm Ä1Pexe lsourle Surpuodserroc lulod e 1e.(lrdnrqe sPue { puu-g qroq uI qclq^a'II err1;o 8u1pue leur8r;o aqt ueaqe^eqolrueasplnoÄt'(+'u'ooz'd'zo6r'tazt'y'J'g'suota)l.l.esÄ.tr'gse'slq3[.

'uollcnJlsuoc IEruJou eql

sBg

H

$

octtenuop

iH

D?tltttttoP 8E

#sap stuit. utn? alu.lxotu 91|-u

'J

:

Pue

'II ?fl^ q

E ;:'::'-

a.w7opux-ruonbaluo Jo uoISSItuo

§iq ul

d

':

g

r

(§IqI BllA I{cH,l{ tuoJJ slsueulv xopoo eIIl q 'ueq} ecBJerd egl lnoqllry\) IlcrrlBd 'S Eil^ 'sll?qqY ruBnbes 'S Bll^ 'ol'uol luspoa r.'IolsodB aEIuregIH ^I '$punSeplv 's ?lr^ :i '^ Elrnrec 'I^ sIssBIS, iz€91 'o aoxaqpqqxq

uI

wnnrqll snaoploc eql w 01 perreJer erunlo^ B ilo uollces 1s3l s?suaqv eql qll.t\ "s,s7lI ldrrcsnusru rno Jo .ftl1uepl eql seqsllqslsa reuel eqtr ',S-9 'I I'IA, pu? ,'g'g, ',r 'IoJ Jo dol eql uo uelllJn& s{JBtusseJd JauIJoJ o,t'\'l eJE eJel{tr 'erqurBs-rns-euFv Jo dsqqB 3ql 01 peSuoleq eruo 11 'ts3r ur qcllr?no 'g tuory peJrnbcB sB1( ldrrcsnuuur oIIJ 'dle>lll lsour urees pFox\ oorrc'Y', elep V '(oysodsg os) 'ur rlx 'ra?s ro (en3op1ur Iunesntr l qsl{rg eql os) 31I^ 'z Ix 'ceBS Jo 9'o636r 'ppv 'W'g 'ldrtcsnueur eISuIS E uI pe^JesaJd sI

^I

'runqso (s,ue31o3 'e'I) s,II roJ (selull lrrol) utnqsoq '3'e ',uerureqr11, .(lpctlsuepuJullJ eJB rlcgrltr fl 3o s8urlleds lucrssulc-uou eutos (uorrpe .,ftnluac dluo peureteJ e^Eq 1 l pazqerurou ueeq sBII SuITIeds egl ([rn]uec -qlueelue^es E uI fluo u.t\ou>l $ sseu]IÄ' lueuodlul euo lBq] puB Jo ldlJcsnuElu ou ]Brll Suueprsuo3

qlue^ele eql uBql rärlrBe sl II Bll^

.ftueln8err lucllceluds äruos sBI{ d ereqm dlprcedse 'snutgaqnll eq} o} uegl JerIlsJ uBEIoC ol SuIpBer JEIncrUEd e 3ur1nqrr11e JoJ uosBal luelcHns ueuo Sulpear-.i7 ,,(ue sr ererll 'lerre.ttoq 'dlqrqeqord Jo sPunor8 uO

(epur uo .[]rJoI{lnB tllrtl\ ecunouoJd ot cl}Iro etll elqsue 'esJnoc Jo 'lou seop -llur re^e.ry\oq '3q{Pe Jo s[EA\ s.uBSIoJ II]IÄ{ d}rrelTrtue.{ '^I BII^ Jo (Z) .1. -ueulv eql puB III Bll^ Jo (g) srsueSrnqlg eql ere uollceuuoc sIIl uI lserelul JEIncrUEd Jo z:lBsodsrP Jno 13 eJ? pe§n eq IiJIq.[{ slduJsnuBru eql aJeq,§ §eJuelsur Jo Jsqrunu B uI ecrlsBrd IErJolIps s.ueSloJ dpnls uec 3l!\ 'urtro slr{ 3JE qcrq.& PuB lduJsnuBlu sul ruory pe^IJep erc sSuIp?aJ s(uBSloc Jo rlslqlt\ Ärou>l lou oP e,{{ 13r{l drpcgrp eql rel{unJ sI erel{J 'lslxe }ou seoP eJuepl^e IBJeIBIIoc qJns qcrq.ry\ roJ suorlces eJE eJsql puB :e^rslsep s,(Bn6'lB lou $ lnq rr1 5o s1xa1 lelpred eql qly( sseug,§ 'lq8rem elqeJoplsuoc seIJJeJ t tofpue Jerllre luaruaar8y 'alqrssodurr sr 8ur1nr elduns e 'd pue B'ur [1uo pe^Jes Jo (lxe1 aq1 -erd sr qcgl,rt ;o uoluod raluer8 aql spru8er sy '(snqor4) r,tqcrrnl4 ßg'uoe4n{ o 'ro 'q}oq to ,t Jo rr1 req}la fq palroddns sI }I uaql( o&\} Jerllo eql Io sn§uasuo? eqt o] peJrsJeJd eq lq8lIII .(po esrgl eql Jo euo Jo 3ulp33r erll tng l}xel pur8uo eql lueserdar Älpurrou plnoÄ{ prlq} aq} lsul?8B oÄ{} duu go luerueer8e eql 'olqBItB^B ere e^ pue d 'FI tlslrlx\ JoJ uollJes eq] uI pve 56 'c ?n ur onSopde Iucrluepl eql dq peÄoJd sI sE ' r r-r '3J sB uoIlIpEJl ol s8uoleq qcl{^tr '(f6 'c) onSolde puoces 3 oslB a^EI{ s}dIJJS

I

a--

:

.-

-

ruory sluBIJuA al'uos

puB |§a JoJ suorlBl^eJqqB JEIns; ; - - : tIIoJJ puBI{ luaJeglP B ul SI (l]s'lttt''^1"' -:

-nuuur *A Jo dno.l8 etuEs 3 -i i -lpe oq] puB aulnueS aqr ur; ':-' : = Snq] SI PUE tr'JaLLIJoJ eq] -: ::-

JO

-ePul sI J8^\ uI sJalder{J 3s; --- : -erd sI {clr}Ed '}S Jo aJ'l-I sl {: sulluBgBrg

§}pl'

seerSB uouo lEt{l

eql ur

PePJoCer

]ou ' ;-:

al Eutserqder PuE e'11'- : s : :r --: Älor{ ,(ue ro

-

---

:

{cIr}EC ueeg oÄBL{ slorllI;r -:--: ;: : - : - -::: - - -' :

-

uISIcIursqlH srir

ueeq sBI{

rf{

sr §loedseJ

I?

_; 1':t -'

J;

-'.

-:-

i

s

pslsa88ns sI II Ell-,, *- ------ - -z'('St'dd'-to1aq3:s " T:- - :- ': -; = -. : : :' - : -r{ry13,t4'.} o} -q}uä-r; aql Jo UEd relea:8 3'.ir : - --: ' alpplul oq] ul so sIErr r. -r-; - - -

-

aq] '^69 r-"4S rIIoJ li'l t'potu IIIX 'cozs 'Sc-f

'SIf

'slassn;g

sl

tI

t

a

etu?s aqt

wrqnö

r&3J

E

i\1UO pApJOJf J

l.'':-, I

DryA pu? upuwas DryA

4

Introduction

and list of chapter-headings) was published by John Colgan in his Trias Thaumaturga, pp. 3+-+7.r L The manuscript (siglum: ,L) consists of z4 folios of thick parchment. The text is written in long lines, z3 to 32 per page, by a single hand, which, hou'ever, varies considerably in size and ductus. It uses two forms of the abbreviation mark; there is a srrdden change from the spelling baptizo baptismus, etc., to babtizo, babtismus, etc., on fol. r7". The insular esl-abbreviation is seen on fol. r., 5 (in a correction also fol. 9., 5), the insular ni-ligatwe on fol. rgv,22; c with the spiritus-sign for c& is found here and there. A few capitals are illuminated in red and violet. Punctuation is of the usual type: a dot in half-height of the small letters for both major and minor pause, dotand-hook for the medium pause, and the normal form of the question-mark; occasionally (more often towards the end) the main pause is indicated by a semicolon; in some instances the dot indicating a minor pause has been expanded to aflexa (;) by u corrector's hand. Accents, apparently in the hand of the original scribe, are placed frequently (but not consistently) over monosyllables and occasionally, in longer words, over the syllable that bears the stress(for example, 3,,5rölegensi 4u, ro demulceret; 5', 14mulgörei 5., rZ cönuocet; 5",26 lupita; t6,, r sinodurn; 18,,27 consölans; 18"16 absorbere; zz,, 6 uenimus), Such help towards correct pronunciation would seem to indicate that the text was intended for reading to a community. In a few instances, accents are placed over Irish words, especially Irish names: ror, l8 rnilicon [v'c]; r5., z and 6 selö (Säle r); zo", g feci (Föic r); zz", zz modebrdth. The performance of our scribe is far from flawless, and deteriorates towards the end. Some of his blunders have been corrected inter scribendum, others, especially his numerous omissions of entire words, by a contemporary corrector either above the line or in the margin. In the photostat from which I have worked, the two hands are not always easy to distinguish. The original scribe, for example, wrote q, 14 (c, 8) ouern over hospitem; 6,, zB (c. q) (ue)l aliquos over quosdaml 8., r (c. 4) @e)l gubernator oyer primus (cf . toissiuch r); he added the marginal gloss on odeporicum, 7u, ro-tr (c. zr); he'corrected'the place-rnme Inisto in'is and added in his irtthe margin of ro", + (c. A6); irl +t, 27 and r4', 15 he continued the text beyond the allotted writing-space; occasionally he inserted a missing letter above the line or changed his word-order by transposition signs. The corrector's hand is clearly seen in a number of entries in paler ink, of more angular character, featuring an s with a prolonged shaft. There remain, however, not a few instances that are doubtful. In my apparatus I have, with rare exceptions, refrained from indicating the presumable author of a particular correction. From a textual point of view these corrections, whether of the first or second hand, represent in their majority the text of the exemplar;

' Brry, Hermathma, xxviii. 186, n. r, is wrong in saying that this manuscript (to which, by a slip of memory, he refers as 'BM Stowe ro54'-actually transcripts from Vatican manuscripts, including the Vita Patricü in the Hi.storia Brittonum from Regin. 1964

(C.P,L. zz), by Charles O'Conor----or 'ro5A') was unknown to Colgan: see Esposito, Hermathena,l. r4r; Bieler, Anal. Boll. lxiii. z5z.

xoq u, pznbpas, : (r

s 'c) ' ' ' seq

t",

iä"ffit:;'ny

:i#X1

m?o4ut. slnb ts pas, '"i(]"t il) ;;r: xu cot1 ut ptnb PaS sz sBINuroJ Älolcnporlur qcns TJ € eq Plnoc sntnlDxD't) qsrrl eql

' ' uruto.ttru oln)D.t 'lqnop ur eq lou

t"i7"1g i1g'c);

pä.rjA"i

'pegue^ Plnodö, uollJes lBr{1Jo ur8r.ro ,gO .d)'sntn?oxot- teqt uolcrdsns Lur JI 'lxal

ii leurErro ilqnq'ora"J'(21 zL'1 9qirp1a1

go uorsuedxe ue suraq '.re1duqc

cls,q ar{l o} s6uoleq

tl.t, J.grälrlt

är""Xt :

s?uoxto$ap ao1ncso{ 1o raqunu }eer8 e roJ puu (gr-S r'69 it r-9'39 1 9-r' r9 :+,LS-eL,gf .aa;".räurcgglduru lecuoteqr eruos roJ osle elqtsuodsar dlqeqo:d sr rotcupeJ oqa 'uorrrpä lueserd eql ur fllad ut palurrd a're '(eq1 'ur'ro-; lueserd slr ,r, ,11 ,r1n 1o Jolrzpor eI{} Jo >lro^ö, eql ere dltueredde zuoluesul eseqtr s'|ulBs Jno Jo alJsJltu repclgud e Surureauoc ged-s,repear aql uo

lq"ä!'alqrssod ,(uu .(orlsep 01 repro uI pecnporlut 's1e1p;ed^leclgdrrSor8eq Jo IEcrIqIq eJB esaql Jo lsotrN'(r8'29'r§ r(gud puoces) oS'oz '9r '3'cc aos) drols s.äcrrled Jo sll"lap uo suollceuer snord Jo slslsuoc ,tt

tolrsodsg eas : ueS:: -) uecrle^ uror;

:

: - -- --.' --

;-

sldt:cs;:- -'':-- I- :: - - -- - -

'r{cF{rvr o1) ldtrcsnueru s:--:

:

lrelduloxe eq] Jo 1\e1 ; -.- - * eql Jo Jeqleqllr\ 'suotlf,::: - : ;:'

rBlncluBd e P roqlnB 3iJ.: --- ;;-

otvt qu^e 'areq

I snlE::J:i -': eJluI ';rl:

t.rertemoq tuluuleJ

JEInEuE eJoru Jo 'YrT §(JOICAJJOC

eqI

::-: j '- .:

'su;Ts - -:-":

-

::

eloqz Jellel Sutsstru : ;.r=: puofeq ]xo] aql F3:- -.:-- : ;'- :

".äi;1*",

t' 3rl1 o} Pu" 'sso8 re11q Jo sles o.lll eJB eJOr{} tnq 'e511 alqrudrJJ "gt " "5 ,rtrL ot lelpred d1r.o1" sI slseq sll '1xe1 snoeuesoruol{ B }ou sr 61 elrn 'e it

'JolceJJoJ aqr dq apeur asoql tou lnq eqrrcs put8lro eqt dq epeur sa8uegc aql paldacre e^"9 I 'II EII^ q IuEIJB^ ou sI eJeql eJel{,l\ se8essed ur Jou pe3uuqcun Uel ueeq sBI{ laglrde eql eJerl/r\ AI Bll^ 5o se8essed egl ur,bualsrsuoc ou sI ereql esnzceq ?rlrrrreIp IEaJ E sI sIqJ 'unouord ro erupafpe Sur,tu?durocss eI{} rJr D ol o Aurraiä fq pa8uuqc- uea q seq sa?p ;o repue8 egl'seceld lure^€s u1 .'put8r'ro *är3 rou JI'Z Jo rolsecuz eluos ruor; pa^rrep eq rq8yy s8qllads .ulleT "gi -o,rreqr11, qtrrg'(u.n-)o1nutt1t'rrr pue §0'0e 'orr 'apS.mdsott'otr'1uluuat EE'9or'''irinbi1di.rdo L2'Sot'pndn gr '4r 'Sor pue z'lot_'o1dwqxa 6z'Ior pua rz 'Sg'sua4ado I 'zg 'nyn7a1flau Ez'9§ 'dd Suqleds ul *7 Ä\olloJ I ;d1.rr1r*r. i1o 'tg 'd) 69 'Jur (wnt1sot1 peet) pusoq perelleun [u'p]Yt oqr '(q p"*ig"ä, i Ql wnaso) ru.rytsoq Surpeer-*7 aqr (4 'zg l4,r 'rg'dd) 0t pue i g'rr,r, : papairocun Uel ueoq seq pqo?x?n!. rol Y.nDxxpn!' (92'3o rd) tg'c ,r, ,".,rrrq (rZ 'r(pcerroc 'anbpqoxuoc) anbpno4uot ('J z 'r8 'd) gE 'c Surlrr't ui 'eldurrxe ioli*1.,!\olloJ 1 'tuaura8pnf pnpr,upur s.ro]Ipe eqt ot dlerrr -ue Uel $ uolslcep oql spJsÄ\uo ueql luor; }nq '1or1uoc JoJ pesn aq uego uuc II Bll^ Jo rye1 lalpred eqr 6f-r 'co uI 'suorlsJolle .lzlroupe' eJE qJII{Ä\ pue 'parapunlq s?q oqlrcs eql ereqa reldruaxa eql Jo lxel aql erolser lducs -nueur luql q suollcalJoc erll Jo IIcIq,&\ eplJep ol : uralqold auo dpo ueaq B}l^ 5o uorlrpe 'Sunrpe go runurlulur E t{lr,^a s1(olloJ .rq z '(tr41 "rrgj 'qordsrlntr^l qtlt't\ uap§aqo{ ^I spYat ;"*orrntr41 q}1u uoquapilpzer (ue31o3 p"Bfi (or '3ord) rg 'c uI ]BrIl lcBJ eql s sdegred lserelul eruos JO 'JelcBJBt[c .f,repuoces 3 Jo suorpJe]lz Jeq]o pue 'repro

-pJo1d ;o se8ueqc 'suotsslulo Joulru snoJeurnu seq lnq '7 3o 5e1 papeJJoo oqr t^ö1og s,tertp d' 'lxel leql Jo uollenulluor u sz (7) II EIIA Jo slsueulY eql ur osIB punoJ are AI 31IA Jo 'paur S3-r§ 'cc 'prus uaeq dpuerp seq sV 'a3o7tor7 4eq1 ,8uBrpe, }u lrrd s.JolceJJoc eql eql raqlle uo sldulal]u oq o1 AIr41t eta requnu IIEIus E Äpo

-r JO^O .lolUtl.t?,'-':,'-' :, rl-'^- ".,.), ' : -'gstnitrlls.l'----.:-= --

lruaydsory

-uOC e -i,-l

'Sl- - '- ::'-

'Lfiptqapout

uoryltu,8r

-; -

:-

::

::

':,3 I

tsecuelsul -\\;l : -elEJIPul o] Lu;;s:''tzz !alacl.tosQü r-t' i : Lt 'rS I ata|1ni,, ; -- i or{} sJ33q lEUl

;--

-ououlJa-\o (r--*=-; i pueq aql u] -"-: -=:. -: ' ' e f,q peleclpul s: I

4reul-uoltsan-:

;:- : :

;;- ;,

-'-

-lop 'esned Jclli-- :--: : srii I - ::

B : ed.(] Iunsn ÄaeJ

Y 'eJeql

PUE

?il--.

ernlu8 \-?u rulnsul

a i,;

r

-BI^eJqqe-§a JEInsui -doq ozqdag SultlaCs

aql Jo sulroJ o-\\1 s;s 'r{cltlrlr 'pue.{ a18urs c 'lueurqc;ud IJ]ti1

I,-,

JO S(eqIJSs

otrmnS pryA puv D?unlas uryA

§

:iar::

lrLi\\\tii§i\:itti

.

r§*ir*i*llliw}i,rnrrrür J_ -. ,., .,ri,.rj,9$!iH8äqrfr{mfü*.

:ilt{ltt*iir.

*r,,-

,t,,rW

6

T-ita

Introduction

similar to those in Vr9. These accretions contain nothing in either matter or form that is specifically Irish. The preface, on the other hand, and the list of chapter-headings appended might well have originated in Ireland. The preface develops the theme, known from the Book of Armagh, of comparing Patrick to Moses, and in doing so concurs to a considerable extent with the points of resemblance there stated.r There is, however, some discrepancy between the preface and the text. Three of the things in which Patrick is said in the preface to have been similar to Moses, i.e. the frequent conversation r.vith an angel, the angel speaking to him from a burning thornbush, and his death at the age of rzo, are not referred to in the text. This is all the more surprising because the author of the preface promises a more detailed account of the second incident and its sequel in its proper place (in loco suo diligentius expediam).It might be objected that either the author might have forgotten his promise, or that he might have been prevented from keeping it, or that Z was possibly copied from an exemplar that had suffered some loss of text.2 The discrepancy between the present text and the list of chapterheadings is even greater. The contents of twenty-five of Colgan's chapters have been omitted from the list; there is nothing in the text corresponding to the listed chapters xxviiii and xxxiii, to the detail of the massa aurea irt chapter x, and to the place-name Caltenam (recte Taltenam) in xxiii; the sequence of chapters in the list and in the text occasionally differs; the story of Daire is split in two (xxviii : c. 83, xl : cc. 84-6) and the parts are separated by no less than eleven other chapters.a Strange is also the wording of xxxv De martyrio Benigni discipuli eius (f.or Odrani aurigae, as in the text). Besides, the chapter-numbers do not recur in the text of the Vita.+ I conclude that in all probability preface and chapter-list were intended either for a different Life of St. Patrick than Vita IV, or, possibly,

for a different recension. The author of Vita IV is unknown. Colgan's guesss that it was Aileran the Wise (d. a.o. 66a16651AU, 666 AI), whose name figures in the Tripartite Life (r 6tZ : 3o59) amongwriters about the miracles of Patrick, cannot be maintained in view of the fact that Vita IV is a post-Muirchü text.o r See the aPParatus fontium. 2 The preface was certainly not written by anyone who had only the present Vita IV before him. s For all this, see the aPbaratus of the present edition. + In my edition, the chapter-numbers are added in brackets; chapters missing in the list are prefixed by brackets without a number (( ». s Trias

Thaumaturga,

pp.35 and 4+,n. t.

6 Colgan knew Muirchü's Life of St. Patrick only from ljssher's Antiquitates, and was thus not in a position to realize that it was a source (probably an indirect one) of Vita IV. Colgan's attribution of that Life to Aileran is based on c. 50 ut nihil aliud stilo commendem nisi . . . quae ueracium rclatione u'irorutn didici, which he interprets as referring to either contemporaries of Patrick or men of the next generation; and on the observation that none of the saints mentioned in Vita IV lived beyond the sixth century. Against this argumentation, see the critical remarks of the Bollandist Daniel Papebroch, Acta Sanctorum Martü, ii (1668), p. 5zof-5zr a (3rd ed., p. 516 b-c).

its redactor kne'*be inferred thal -

- -e approximate d.ai.s -: -.::-,rrn. A termirnts ct,i -:.a ": -

:

-:h is clearly u cop)- a:-* :. . :

:: :-:he

latter br- at leasl -r.:

- :. : lie late eler-enth c ;:-. - :

-:: :r:

to be not later th: r. -."1 =

-" :- '*script,

\ -:, . _\- -'

A, of saec, .t:,

-:

--:.

;:1 endearrour to l:-: i ' :- ihe fact, first poin:.: . -'

:

. .::rtite Life. Brry- l: -' ;:

- :.::mon source (fl-. ::- :-.= -:1'..:: that the same - *l - -

.

S

-

i

r robablv the later

;.-

:

r:

-- .-::-c later, horve\-er. E--l-.

- : . : : -. - He recognize d. -'-.-| *-: - ;:.pared to decii. --:l-

-

, - - -- =: intermediate

t.

= ihe u'riter of

: -::

to the :.---.-I:of 'horv far ::-. : --.: . and hou' i=: t- :

eccess

. - :::- -,:1

--

c -:-: -.. P.- -- : '

:- : - . -, FIe realizedthra: : :---r- -::- he thought \\'a-i --.::= . I.. tt,\\-o detailed c,:,=: ::*-: r: thre Tripartite L -: --::--i rlore conlident--.-, =-,i :.-j.r: ::: reler-ant facts: -

-;'

II.\-itaI\-(r-'A COmmOO SCtLllC:

:-

-

tt

'zoz 'd

''plql

'g 8

toz 'dd ''PIqI

L

.YRr{f,rlnIAI

uopuedeplousaop^IRII^leqlsa,ro.rdIlereur(.3§6r.dd.llc.col.d.rng)sa1.ro1sel1eq pu? Ir,'",trN eql ul r,rr{crmtrN qll/"r

'se

'c 'a''p

elrn;o

^I

uosr.red."os

l,n}xe} "ru*_;|:'.;ä ::jjäj :

'Soz-9gr dd'(zo6r) 11lt*'ouar1?ouog I

,,|;:il;':;+: ä X !::";,::r"::tr';:; :X,i:";#Ul

'JI*'

i'"

souSo'utntouflo)otc'so77au3o 'unioryauso i(6g;zl\uaPDtc) sr1 : 6 'c .asoqr -lilDsnoC z .z .tr'ggz:a'7c1aoj 'ry {o a{1'1 :'1 l,6r 'da '(zo6r) rrraxx 'ouaqtoutag 'Ärng aag t

uorl:-'-::s:.: ;-_: -_ : Eut:::_:;- :: :::- i ': - olils L1?::':' ':"'.:.:' t: lO rf'j: :l:-:: -. "' i.--:':..: -:.*' sE.\\ t-: l,'

t.

'eJJnos uorutuoc u 'PelaP

ur suorlBr^op qlra,r

'ino11o3

I

>loog

Ell^

alrgudrr; pue '(6t-l)

'II

urlA

'I

^I lus^alal 3ql eJB :§ltBJ

eserlJ 'lPlep ;o slurod auros Suruorlsenb lqrqm 'r(lluapguoc eJorü srseql ureru s,,fing Surlels ol elu pel seq (ur1e1 q §l eJIrI alqrudrr; äql araq/'a suorlces uo dpreur paseq) s1xe1 eeJql eI{} Jo uosrredruoc pelrrleP ualo Ätrg 'r{srrl uI dlo8rel suaa' lg8nogl eq qcy#a '.r{sIJI ,'lerreleur uellrJra JoIIJBa sB/A eJetll r,tqc4ntr{ pugeq }"q} pazIIBOJ eH Japlo ur uelllrÄ,l secrnos Surzru.raporu erer,rr ,(eg} JBJ /'aoII puz ' ' ' ulleT uroig 8ur1e1sueJl eJeÄ, alq.rzdua erll Jo sJoI{lnE eql JBJ /(oq, Jo uor}sanb aqt pesrcJ dpug /ung,',til Jo seoJnos rlqJrlntr [-uou eq] 01 ssacce pBII eq '14 1o Adoc B esn lou p1p (aJIT elrpedu; agl Jo I rr€d Jo rallrlü eqr) aq p, q3ns ,'esec duu u1,',fuysz uoqeyduroc elerPeturalul uB 'r(es o1 uo seo8

frng

q8norqr ro dlFerrp pesn se.l( ecrnos sql rel{}eqß eplcep o1 peruderd 1ou se/rr lnq 'e;r1 elruedlJJ egl Jo aoJnos E sB +qcJlntr{ pezuSocer efl 1'[EJIroB -eluc ssel sem frng 'e5t1 eltpedrJJ eII] ol ful lo uoI]BIer eql spre8er sy e.'IJo/!\ srg 3o l.rud puocos eql ur secJnos Jerllo pasn e^Bg feu roqlne sl1 luelxa lEq/'a o1 oJns aq lolruBc e/t\, ]Brl] sIJsueJ rtrng 'rarrarrtoq 'ro1e1 ep]ll v ?1r^ Jo rrzd re1e1 eqt ,(lqeqord 8ur s'sn slruJ II Btl^ eroll.{. '('S o§ 'm) -pnlcur '11e.tr su suollJes JaIIlo ur paÄ{olloJ ^I se,ry\ eJJnos eruzs aq} luq} uluua, Alletlcetd 1r lq8nogr puu 'suorlcos r,Igcrlntr{ atpuQyl e)rnos uourluoo B uo 6t-t 'cc Etl^ puz II BII^ leq1pa,rord d-rng 'e511 el4rudua puadep elil Jo I rre4 01 puu ^IJeIIlo IIcEe o1 lelprud dlesolc unr 'elqrruduroc are ,(eqt se ru; se 'sarr.r1 o.{,r} 3q1 }Bg} }'fJnfl ,(q tno pelurod lsrg 'lceJ eq} uro{ uels lsntu a.u '1xe1 Joqre JoJ onb o snww,tat e PuA ol lno^Bepuo u" uI 'saBels

(Ix

'caEs 1o 'V 'ldr.tcsnu?ur o/l\1 lsBel lz .,(q pur8rro eql ruoJJ pe^orueJ sI lserlree eql : frnluac qlue^ale eI{} Jo alpprur arl} uBI{} Je}31 lou eq o1 readde Ell^ 'Sutuoseel snoSoleue ,(g 'frnluac q]ua^ale elBI eq] uerll pFo.,!t II reltl sI BI^ tutll sueetu srq; 'e8e1s auo lseal 1e dq ra11q eql tuo:; tou paAorueJ aq ^I eroJereqt lsntu puu e 'luur8rro eq] lou pue rtdoc u -(pea1c $ qclq/r\ '(7) srsuauly xepoc Jo elep eql sl AI Etl^ tol uanb pD §nuaa,Ql y 'uotlcun[ Erl^ puu II ?11^ Jo selup eltrulxordde eqa 't -uoc ur pelpnls eq lsnru

^I

'auInv

Jo {uour B uesq airuq lq8rur eH 'I{cuerd s?r\ eq }?q} perreJul aq sdeqrad ,(eru cqsrn8url uregec ruoJg r'rISrJI ou 1$au{ ro}c?peJ s}r 'seprsag 1r zslrBlop

2uqnö DryA pu? Dpuwas

e'lXel lqslIIU'i }OUUE3

-

'IJJJT:d ;

-.redr:a aril *l

.;:-: - :

uBJalrY sr

aq] osrs s sUBd rq:

'r

--:sJeloEUl s _::

JO

SS,l)l

uo]]o;JoI

e-.,:

S?x\uaEqtL)

t,?:

--

!

eq] Jo lunc)f 3:

SursrrdJns aJr:- : .- . , a- : oq] ]E I{}Bap sl'{ ; -. -";- _ -'1a8ue ue t{li-u u'-,j*:s:=. -'- : :. .;r :-):-

o]

eq] ui F::S

ocBJeJ(C

esEJaJd er{} uea.\uaü -.-: --.

ecuBlquIeseJ Jo stur.i ;'-.: '- -ur puB 'seso11 o] l.Tt:f -:,i I --(atueql eq] sdola-r:: ; -'::: - : j: : -

pepueddu s8urperq-i:: Jel}Bur teqlle uI öu:-;:

-'- -'::

pryA

,,1'liii'

8 r.

Introduction

*

::, \-rcc" rI-:. rr :-, : ::"-s ciie:enr i: -::-. l,l _":: ,r-tr, it i:r \-.. s'-:S--r -.: _ l,-- c. :I. \-. c. -.- , :r--.

They have an identical clause , I{utritus est ergo . . .7 which occurs nowhere else, followed by a quotation of Confessio c. zt Vr.o, c. +; r ror-g, in Latin. Such textual variants as occur are of the kind that one expects to find in the tradition of any text. They quote Confessio c. r 6 with a common variant, nubem for niuem (p. 239, rg White), which is otherwise unknown: Vz c. 13, % c. t6, rR r2l.r, a r-T+. They alone quote a statement of Patrick's, which is possibly genuine although it is not

*:

r::i

found in his extant writings, and introduce it by an identical phrase (r has the latter in Irish): Vz c. 13 ex., % c. 17, rR rz{,, a r8-zz. There is an identical Irish sentence in \r, c. 3z and r 425 f . (Vn omits the entire paragraph.) 2. They have in common some deviations from the text of Muirchri: Muirchü I. ro (9) ir.t regnans in Temoria, quae erat caput Scotorum(so, with minor variants, AB,A/)-Vzc.27, Vn c. 38, r 3zo f .: cuius sedes erat et sceptrum regale in Temoria Y 2. cuius sedes et sceptrutm regale in . . . Timoria . . . fuerat Y n is ann ro boi a §osad 7 a greim rigda, i Temraig r. Muirchü, i. r r (ro) : in regiones Coolenortfin (Cuetenorum B)-V, c. 28, V4 c. 3r, r 356: in regione Lagenorurn (Laginensium Vn) \M. i

A)

:

r There is, however, a similar expansion in Vrl- Gt and Probus : Bene ieiunas et oras {et

Gt). To add a reference to Patrick's prayers would be quite natural in the context.

_

:-

r

.

r-ieu'

-

.il

hr an occasio na- I :: _ : I: seems practicalh- .::::.:i,: lal material ..,r-jiic:- -: : : '.''

s-

:ar-e been on-ritte i ::. I ::,rne rvhich no\\- a:. : -:

-

-r-,

c. r, pp. 50, tS-l:" - \-. c. 3, t'90: Gor:--'s Patrick. -,rc.3, p. 5", zz-S: -":: \-r cc. rr-r+: four :::_"Lis, LB; for cc. i --'n-, a. r r : extensive rl" :_ the beginning, ,.. , --,. \-n c. r 8, second :..: gubernntor', in m;,:: Ir: .

as against Muirchri I. r, who quotes the'voice'as in the Confession.r Besides the quotations from the Confession (and possibly from another letter of Patrick's) already mentioned, the three texts contain a consider-

bene CIras

::

l=:a.: This Lile n-.:-- . . : ,.:d possiblv also c,f s r-.: :: r u-hich r-earS ?i,r, I -: :: -r'hich might be l:.,-:: :: ?,itricii, \\-as prc,l.: -- : -

Prob)-V, c. 35, V4 c. 4r, : te esse regem Y n. regem te esse r),

able amount of additional material: the story of Patrick's birth and baptism (V, .4 cc. z-3, r 85-roo), six childhood miracles (Vr.a cc. 5-ro, r trz-66), an account of Patrick's captivity based only in part on Confessio cc. r-2 and on Tirechän (V, cc. rr-rz, Vn cc. 15-16, r r88 ff.), the story of Miliuc's children (V, c. 15, Vn c. rg, rR rzgrt a 3+-b 27, cif. Tirechän LA r5', a 3 ff.), Patrick's dealings with Miliuc about his manumission (V, cc. 16-17,Yu cc. zo_l, rR rz4r, b z8-v, d 3g), the story of Patrick's escape, which closely follows Confession cc. r7-za (V, cc. rB-

"-:.

of tire : _:: : l.l *irchu and rc,rr-]I'--: :: =:-e tO assume the: ::-:-' : . : St. Patrick. ri hicl-. : t: : :he Confessic,n ',' ::: l.:

illurn (ille Vn) autem esse (so Vr: se Vn, om. r) subditutm. Of minor importance is the omission of magnu.s befor e ferox (Muirchir I. ro (q) ir.) in V, c. 27, V4 c. 38, r 3r9 [Irish]), in which, however, Muirchüry concurs, and the addition of a parti cle (ergo Y E r, itaqu, Y ,) in the sentence Mittite in ignern (Muirchri, i. zo (rg)) in V2 c. 40, Vn c. 48, r 58o (Latin). Mention may be made also of the words (et rR'S bene oras after Bene ieiunas (Conf. c. ry) in Vz c. t4,Ync. r8, rR rz4r, a 3"1)

3.

mincr r-aria:-:s

:-:. e L ir-es I

dominatus fueris (domineris te regem esse (so Vz

el: ::::

.::ideir,g it. Ti:e rr,:r.-l lliiiuc's c:-- :. :; s'-tre that Tirecl-.: .:i-rnent, äfld a r-e:.' : =...

Later in the same chapter of Muirchir, W (Y, c. 30, Va c. 3+) inserts the words sciens auaritiam eius (of Miliuc), and r 396 correspondingly adds huair rafitir ba sanntach imm ör. Muirchir f. 16 (r5): ut ipse (o*.A) te adorauerit (adorer Prob) et tu

r +58-9 : ut indicet

:,IT.es e\-lt.

:: t:r,- about

crich Laigen r.

ipsius (ipse

C

,

-

'

-!ee aiso belorv,

p. ro.

::=-,ining from Lupita's \i . : :

_:-

: Fatrick's recognition c: : .: :,: -: i:: in\- Life and Legend o.t S. , j ,. : This question rvoulci cies=r- : l .:"

in Life and Leg;r.: . - .l I.',-ies Lectures, r958), pp, : "-:,:

=--,' :emarks

s?urorlJ)

q?!.t

to d'rs, pu"' oz-9r r'

L-zt' dd'4t! rtod,;T';";i:r'

'Eureq aurp eql roJ'ees 'gt8uel auros

18 pessncsrp

ti::'rO;ü§;i:lT$

eq ol e^resep ppo,u' uollsanb s1q-L

e

:(slelprzd pu, gr 'c z1),by,rr1dec ", (s1a11ered puu | 'c z^) {ru}ed Äq pepeg ueeg pErI l} räüu puno,rl s.E}ldn-I uror; Eururutua.r recs er{t Jo Lro}s eqt ueeÄqeq sed reruee eqt ul {urr puoplsodtuoc :flXlt_ä

""u;'J;'.,$rudt:::"!.;ür{#;:ä:::r|#i,:;ä ljri;l""Xt :

r puB t^ '8r 'c uolsseJuoC sB spJo,ry\ eluBs eql qcnu uI '.to7ou.taqn? eql qlurl\ sSuqeap s.lclJlsd Jo lunoccB uB :JIEtl puosas '8r 'c zn '(lunoccu eJrlue eqlJo esurgdured eer; reqleJ B seq l pu"'Suruut8eq aq} selonb § r 'c 'A) z-r 'cc uolsseJirloC Jo uorlelonb e^Isuelxe : r rc 6A fpo

'(Lg-Lgr

',SCZ

t.'p'lr-zrct

roJ

-uoJ rrrl tizd u: PUE

E

:

uiEtl ,l

Jeqloue uro:I r'UOISSOIUC^\

-'i-:.:

= =

f --^ -: --

(t-r9e',fzt :.t..l /, s:: _ _ ;

'4crJ1?d

'(e7

r{lrlq s.I3i-::a

-JeprsuoJ

igT's?7

'Jc 'rrc rog) selcerrru pootlpplc leuolrppz rnoy :ir-rrcr 'A Drq :g-zz'zS 'd't'cr1

'(L-56,1 ';c) 'cre 'o1nco,tlut

pezrldeg

auaq u./

oqr* lseud eql Jo elu?u eql Sureq seruro.g :o6 t'E'c a6 sropecue s.Icrrlud 3o .fuols eql :6r 'r§-gr 'o§ 'dd 'r 'r '^

'^

tof '-1

('^t anhr,::

"?7';c)

tJe^\a-t',

qolqr't' aluos : lsrl e^rleluel Äur st are11 '.(po 1xe1 euo ut punoJ eJB ^{ou ue^e puu 'o,tr1 raqlo eql ut lueserd eJB lnq euo ur palrruo ueeq e^Eq rlolqra slrzlep osle ]nq (slxel eolr{l ge ur lueserd $ qclqa IBrJe}Bu Ieuol} _rpp, egl,(po 1ou paur,luoc ecInos *ur rr.rXr#ri:::llJ:rjfrrji"

-

'_,, -.

.

--

\.

[1l{lrlni

ä"i:,t

,

pue pasradsrolur qsrrl Jo sllq qlrrr.r lxa1 ulla.I v,(lqzqord sex 'ttcl4o4

's oaq1uwd DlxA sE ol porraJer dlaterrdordde eJour aq rg8rur qcgla 1nq '(crur1gg4 nqreg) r72'g urnlSrs ar{} pornporlur 1 o8u sree,( qctqr* ro; '4rotr sq; e '(q-e ',or y7)ugrpe4J ur slrclep aruos Jo oqe flqrssod pue 'I >loofl r,rr{Jrrntr l Jo ocrnos ureru erl} ueeq e^Eq rq8rur ey1 srqJ z'erBJ lB sprup s,srrn8rol rerro froprrr srq Surpnlcul pue ol dn e;11 s({3IJ}Ed Jo lunoJJs rerllo euo lsBel 1B rlll.t{ puE +qcrntr l tl}l,!\ uolsseJuoS eql Jo sreldugc pcrgderSorqolne erll pawqruoc dpeerp qcg,tt '>1crrte4 'tg yo sJrT JerTJEo eruBs egl puB ouo uro{ pe^IJep erz ,(aql lBq} elunss? o} elqs (slxel eäJql Jno -uos?eJ surees I Jo suollcäs +IIJJIntr J-uou puu r,lI{JJIntr tr secJnos Jo luerulBsJ) IEIJoIJBpoJ IBcIluspI orlr Jo r6.ar^ uI .$^rT eaJql

d18urp-*,:

js; -- - :

;i

suesur

-'

'J 7tu.t:ti)J i ri-'-r. ' '

*.,

ill :':r-=-, - '.,t ,- - :

,

-;. .-

-

.

eql uI

:

eql Jo Jolsecue uourruoJ B Jo JnoAEJ uI 'euo 8urye1 fre.,r. e puu '1uarunS.re Jeqlouu ag plnol* slql (ecJnos IBnIJE eql se,{l. ugqceJJl ler{r eJns eq plnoc o^. JI 's.ugqcerlJ o1 pareduroc ueqa\ uaJpllqc s{cru1rl I lnoqz drols eql uI Suqpls lsoru sr Irelep o] pru8er qtur dtrluepl erII 'll SurEprrqe fluuorsucco puu Surlelsuerl 'ecrnos er.uzs erll sllrolloJ 'gsrr1 ur sg uud raleer8 eql JoJ rlolrlla 1t taql puu 'aclnos uounuoc B sluEIJB^ Jorfiru qtl/ttr acnporder sryol ulle.I o^+ eql suollres eseql IIB ur lerll luopl^e seuoceq rn 'r[ 'c 6A) 11 uosrrzduroc prcgradns B ruor; uelg '(oz-9rl .r 'LE ', ureoT pue sny Jo serrols eql pue'(r ur 11 roJ pelnt4sqns "^ q { o}ul pe{Jo^ . 'an ur s,r,rgcrrntr41 uodn 8urao.o11og) s.}r{crrntr l ruorJ luereslp snlp -EIIE4

+r{3rrnl\

J't,

slltuo'^\) 'g§;r r';-.:: -; 'zz-gr e'rtzr # '-- : '-,ese-r qd lucrluapr u? -.-: :: = . lou sI 1l q8noqlle J;rr.ri-: "alonb auolB -i.r1I 'f t-: : _l -JeI{}o sl tlJlt{.\\ '{, alJll-11 : B t{}r-r\ g| c orssalu I -\ : - _ -. : slcedxe euo terit p -:iI : -: - - ; '6-r or .{ !t .c ,t ,-\ : ; 'l ::i:;: -ou sJncco r{Jrr{-\\ -:;,., ::

Jo lunocce ue ,t(q-urzr a1o3l pue fi q-ot e'nlzr ,t't-rz'ccv1y'oz 0u0nö qryA pLtD upunzas 2ryA

ro

Introduction

have here the Cianan story (the name is found only in r). A slightly freer rendering of Confession c. 18 is Probus i. 4-5. The Cianan story apparently was an addition in BPh, and the two accounts were still found side by side in W. That two of the three texts should have abandoned the genuinely edifying incident related by Patrick in favour of a fairytale is typical. Possibly the detail of finding wild honey (Confession c. 19) in V, c. 19

r! f-

ex.

in his own words (Confession c. zo) in V, c.24. (Y, has an Irish paraphrase, incomplete and textually corrupt, and rR breaks off after the initial words; but rc"le gives a fairly detailed account in the third person, and adds ut ipse dicit in libro Epistolarum.) Y, c. zz: Patrick's sojourn in insula Aralanensi, and the thirty years' periods of his life (misplaced); cf . rcote rz?a. Yn c. zg et acepit baculum. fesu a quodam iuuene in quadam insula hospitiurn Christo tribuente is evidently a condensed and confused reference to the two stories of the never-ageing couple who once received Christ (r zQ-78) and God's gift of the bachall Isu to Patrick on Mount Hermon (r z7g-87). The stories must have been present in 72, but we do not know in what form. Y rc. z5: Nathi, Sinell, cf . r 3tz-t6. (Vn has here a miracle story unknown to me from any other source.) Y, c. 3z: Mochoe (r 4zt-7), see above, p. 8. Possibly Vs c. 33: an angel visiting Patrick every week. Cf. Muirchri A. II. 15; all other texts of Muirchü relate this incident in a place corresponding to that in V, (and in Probus). Probably Patrick's 'temptation' as

: ^lit€

i Crtil€1,.,i

-'i,:

On the other hand, I regard the note about the translatio to Inis Baithen of the relics of Silvester and Solonius (V, c. 24, Y q, c. z8) as an addition (originally a gloss?) in W, and the note on Girgin and the martyrdom of Palladius in the same chapter of V, as Sondergut of that text. The incidents at Inis Pätraic,Inber Ainge, and Inber B6indi, and possibly also the Bendn episode (cf. Tirechän, LA 9v, a r5-3r) are Sondergut of r (359-72).

II. In all sections, whatever their immediate or their primary source, Vita II and Vita IV are much nearer to each other, both textually and in subject-matter, than either is to the Tripartite. There can be no doubt thatWis one recension of the common source (BPh) and r (or some LatinIrish text underlying it) is another. The following examples will be sufficient proof: r.

W: Y, c. r J, Va c. t7-r (R r 24', a zo-z): Audiebam guosdam (spiritus V2. ex spiritibus Vn) psallentes {pallantes R) e/ nescio (nesciebam V*) qui essent. It seems that Whad an arnplification, which appears in slightly different

:'. :.'-:neroustertua::=:.:,. -:, :-::,r' places r asi.-: -,, .:.::--::..lrlsource(Cc,iu'=si: :- l ";-.:: supported b]- .. :::::r, . ' ::id the same is s=-:=' -

i6LS

t'gl ',

rr1 'ot 'c zÄ-(6r) oz 'l

lr{crrntr41 'ut\ pn1on atoSoput

:t

zLa,ruSoput pssod

: 'plql 'i 1y lassod arcun?stp . t z L afiun?stp pssou 'plql '? 1y .tngoqon(o runa nd sntQas sna1 saatodtuwo sonb snqtrutqn sqlruil, uz t,trL*nll? ßd snaq ly&a sonb snqt1nl4nu!.t'c tH'!J r

SI eJeql eJeq/v\ SacuBlsul Jo Joqulnu B ul ]uepl^a-Jles sI suIBS eq] PuE ,'?^ soop uBr{} }xe} ournueS aql uauo eJour JBJ seÄJeseJd ', f,q peuoddns ueq/I\ (algrssod sl (}qcrlnl\I 'uotssa;uo3) acrnos ,fuewrrd dgurcadsa ',^. ]Er{} pug ei!\ eq] qlpe uosrreduloc eJeq/lr !'^ Jo uA rerllre qll^e saer8e l seceld duuu u1 'uelr8 ueeq e^Bq seldurzxe ]uercgns qc1{e\ 3io 'spu}ap len}xa} snoJeulnu ,(q uurll ssel ou 'aloqu aperu sB 'slualuoJ Jo uosrJudruoc e Äq penord sl slt{I 'Jer{}oue euo Jo }uepuedepur d1.rua1c err fil Jo se^I}E}uasarder o,r} eqt '(^A t?0) t?x?p :Ltn onn snSapg) sn7au 1y :(.tn ru??,s snloJtod) utns srydruotd '.fu6,. ryo !nJ) ryo ry : (,it ur sluErJB^ Jourur euros rllla\ 'M oa u,t?l,? oqlu? snla uru?J?pnt utonbwnu ixaqnq u,tnap wosdt p u,pnbu ?!q ry1ot) pqotl wnap M?ua uonby '(vrlnI{ ots! u,tw a.nuan aonbo) osd? runl aorubo ar! un!.o?pn! po ofla opl{ :Ltn tans sn4o,w1) o&a uu??o[ : seurr] ue^es uerl] ssel ou ]r{crrnl I Jo epls aq} uo .a pug e&\ eJeH 'tg-§45 r, pue'8t 'c'^ 'of 'r t^ q pecnpo.rdar '((6r) oz'1) e8ussed r,lrlcJrnN E ur pelse] aq uBc slr{f 'A4 Io }Er{} ueq} esrno§ eq} JeJEeu Lxe} B }ues -ard ,(ltuenbar;ur ]ou peureler surl 1l rIOIt{a,r s}lg ur}ET eq} 'puu,{ raq}o eqr uO 'pesuepuoo .,{llecrrseJp ssol Jo eJour ueeq sur{ puu 'euo ee.r; ,t;an E uaryo oslu sl 1I 'uorlulsueJl e t sr r(1uo ]oI{ 'sJar.I}o rrr. .t .(q pue 'seculd euros rJt l(l Äq rarnd perrrasa.rd ueeq serl ecrnos uoururoc eq] 'pelcedxe eq rq8rw sy

'sau{ soaulouoC pe}BISuBJ} }ng ofla,rg lno Uel t Jo rolcepor er{I 'V qlllrl^ sau{ }ou pue 'Og rl}Ftr sauotSal pear Irrlcrrnl I Jo ddoc 8urÄlrapun eql ler{} ou&ar anbunßUn Eurpeer er{} uro$ lcedsns ,,(eur o&\ sdeg.rad '.suanbuqat suesur 'uou, ?au pue anbsoaulouon 'rt11ecr}srro}cerer{c a}rnb

lno

seAuel

'oflatg roJ utntsuaS(-7-)aq sur{ /U

'14,. ('^ suapdo) sua44tuto ouflat anbutnrotln suanbmlat sau{ (,71 -?tg) unx -uaflatg : 1rr{crrn6i suafi??r,np onq u? () unnpyx 'g Mnrotnln) wntoqpln (CA sauotflat) sau{ p uou rau sau{ (3 anbsruu1auorg anbsopuo?) anbsoau -Iouoo (gl-) ofla.rg :((or) rrI 1rr{crln6) r-t,Lt, t-tt'o r^'62'crL,t4l 'sqry snqalp ur snoncouul oq] pass ue^e tÄ pr, 'ase.rgd aJrlua oq] polqul o A4 I elqrssod se r,lr{oJrnl,q dlasolc sB Surdaa4 ']usurlsnlpu Jourur e operu ,t ef,uaH 'lxoluoo

't

-TJJBS

3a so*b)

w

"'

:((6) orI

v5(Lz'czI\:/yl

1rr{orlntrt1)'g gtt r-gt'c ']xe] eql Jo ruJoJ crstsq aql sBrl

uo,::;;;;;:;;',,;tnq

q

iu

luerell]i .';.-*.-::.i - .:: : 'fitassa nii , t_\ , : - :.-.- .:

.

-uns eq l:i.f-UIlEf

3TJIC,S

sr. ::, )

lqnop ou 3q ;?l ur puz -ilpnlr;r 'ecrnos -i:euri-r j eru (rt-§r E'.6 f-I puu 'lpulgg i:., -- :--r letll Jo lnEt::'r. {' eq] puu ui*: - ,:- ': _ -

uese('g;'lt_,,::

aceld

u,

-

T*r

\

lgcrlnJ

u.t\ouYu:-'-:--a; I

'/kl ul1;;s:: l uo {3lr-:i _Pe-\re 3f

-

; -- '_

-JoJar p: !: -SOtl Dltl!:'!

(

_

- --

_

!a.,1'

s;eei

u! t?rlp asd! t,: =; , r : e sert8 srof / t: :. : :: : puz at;-;-; -:-(oz 'c uorssalic-) s::

ol

Jo lno eg of lloJ eJa^r 'a1og,tn B sE puEIaJI ol lou pue 'Äpo Jol.suraT oI perreJar e^Brl plnorvr ,ftots llr{crlnnl eq} o}q aposrde ileqs oq} Jo uor} -Jesur aq] JaUB r{c1r{^a 'snqtuot&at s4tctpaot{ ux spro,re eq; 'uÄ xon{ xa,{ ueuptrub ryni '7^ xon{ xat tona sl,tt? snqa?p q 'r 'o}e '4oqca{ y aflülo ?oq ot uts r?sut?D utqsl 'ol? s?Ll?§)aurd u? tuns otsa7 raoq sruqary s?ru uI :1rr{crrntr{ 'ole 'xon{ (1rd *o) snu7aw uroptrub xar (fi qon) ryn{ snqruotSat (X s?tryp tutxs aqsa7 ?aoq snrynb (X s!1? snqa?p ufl snqa?p {9, -ordns) s4ttVpantd

an[toqa)Mar?,o s?tt?uI o

'

!""*"n

*

.

.{11en1ra}

-

fu'o

'z

ul (6r 'r

6^\

>lcIJlEd ^\g palEisl --;::r'-" Plnoqs st\a] eatl{t 3--- : _ : .--

er{J 'S-t 'l snqi-r-d s: i : V '(t uI -i1uo F jr. -: r:

I

s",ror

^pu,'^

: :--

'§,

re

T2

Introduction

no means of control. Vita IV has also numerous accretions which are clearly the work of its redactor. r We can now turn to a discussion of the approximate dates of Vita II and Vita IV. From what has been said above, it follows that either text must be later than their immediate source , W.Any date that can be assigned to the Iatter will be a term'inus a {ruo for the former. Bury's speculations about the antiquity of the non-Muirchri source of W (recte, of BPttTz are rather problematical,' but even if his views were accepted the dating of W ttself would not be affected. Bury has proved merely the existence of a collection of stories about Patrick which Muirchri had already before him, as was stated by Muirchir himself and also by Tirechän. Evidently W is later than both seventh-century hagiographers, whose works-indirectly-were known to its compiler. A terminus ad quem for W might possibly be derived from the alnnost identical note in V, c. z4 and Ve c. z8 (but not in r !)o t" the effect that the relics of Silvester and Solonius, r,vhich, as stated by all three witnesses, 'are' at Domnach Airte, were afterwards (postero ternpore Vr, post aliquantum tempus Vn) taken to Inis Baithen and were venerated there (et ibi uenerantur Vr, et ibi digno honore habentur Y ). According to AU, Inis-Baithen was burnt in 77+. If the burning was complete, the note in W would have to antedate that event. However, the relics might have been saved and their cult might have been re-established. Even less conclusive an argument is the absence from Vita IV of the Trim story (LA ,6''"), the redaction of which probably falls in the second half of the eighth century. In the circumstances, we cannot safely say more than that neither Vita II nor Vita IV can be earlier than the first half of the eighth century (the earliest possible date of W), and not later than the eleventh.s In view of the fact that Vita II and Vita IV are tr,vo recensions of the same basic text, I have decided to print \', cc. r-+r and V4 cc. b+g in parallel columns, but with a separate apparatus criticus for each. fn the *pparatus of Vita II it has often been found desirable to note the eviCence of sources or collateral texts (Muirchri, Tirechän, Probus, Vita IV, Tripartite, Vita III).6 The apparatusis negative for H andp (and for V, cc. r-rr), Respandit Patricius Y s r with Muir. : Respondens santctus Patricius ait Y n. Ibid .: colit hic aquam et ipsam deum habet Y 2. Aquam enim deum habet r with Nluir. Hic aqttann colit et ipsam deant, (t) habel V*. Inversely, the omission in V, c. + of inter bonum et before malum is not shared by V* r (the omitted words are in the source, Conf. c, z); neither is V2's omission, in the same chapter, of uel distinguerem after saperent (also present in the source), which has been secondarily 'emended' by the addition of discerneye in V2P. 2 Hermatltena, xxrriii. zoo-2, esp. section e r. r See above, pp. S f. 3 See T. F. O'Rahilly, The Tzpo Patricks, pp. 8 r f. a See above, p. ro. s Nlention might be made also of the fact that Vz c. 37, relating, after l\fuirchii I. rB (r7), how Patrick and his companions on their way to Tara appeared a.s deer to Loiguire's men, does not represent this as the effect of Patrick's reciting of the Lorica-a detail not found before the eleventh centurSr(see K. Mulchrone, Galway Arch. Hist.,Soc. Jn. xx. +r-:). 6 For chapters r-r r, rvhere V, is a Vz text, the former has, of course, been fully collated. Variants from other texts are given only where (") HP stand against VrVn (r) ; or (&) the consensus of two of the three witnesses .F/p\r, has been abandoned in favour of the third; or (c) where there are variants in V3. For the remainder of V2, rnhere we have only I/and p,

i

-.: :,-,sitir-e for

-.-::3

::

-:-.

':

.:

thc - lr:l

T':

:

-::

- :-

-

III enjoveo::::::

:TIOre

manusc::::s ::-: -

tiaphical distrib.*:- - :- :: :rar-els. Ser-era-

-:::-*i:1

-:-. 3r,- \\-il1iam of I'l'-r--:: ::a:'-:1- a litanv in ir':, :- -'-: =:=--=d inr-oa^riorrs

ra;-:--:

.:is \-ita \\-as rrrs: r : - -: :

-'-:-e abbev of

Bi:'-:i : -

-

:

it-osz.dd ,(st6r) ux1 .llog 'lyuv lr§ 'tt-Lz'dd'1,u1'to7

'3. ür 'dd 'trtoleq aJer{ PUB xuuxrxt?Dd sa?ryoc "(ur aeg rr

'rf 'd 'mo1eq aeg or

',? 'IÄ[ {IaIAL PBaT ,8 'C >llsIAL roJ PUE '.65 pla;uelllT, PBar 'S Si ldd 'u,oleq ees "§tz'dd '(363r) tmx'flog 'lDuV 6 ,gS plaJuelllT, s,olrsodsg roC 'd 'ttt '(Lt6t) 1'ouaqwru,taH 8 '6-zoz'dd "1rJ 'dg L 'JiT 'dd '.ttoleq eos '1dr;csnucur IBnlcB eql Jo [B^rÄJns eql Jo erutlreun se,rl &ng s 'zg-Szz'dd'(to6l) e J zt 'tCruapocv qs?q 7n6og aql {o suoxlsosuoq § '6-r z 'dd 'o&tnLotanDqJ sD!'t'J I

.g-tz.dd '(996r 'u19-v) utnotlotq7s ilaq?s'!?Wlryqo pun ?url4l'rsqrergcg 'toqxsflap.u4 'nn'u.gslaJneJ 'T s 'g'*6-Eg'aä '1teoi)-li"r", 'apin$a1o4 tn{ {ttr7cs11a2 nuaqg 'III Blr uro{ 1o., 1.tq rx"i pni,fir fp*i' e^uro{ Pa^rreP Älqeqord st (tr§9 "I'H's) ,nrt1o4:iit1j1.u11Jco1 'oz-S 'dd '(926r) rrlxx 'ß3o1o1;qa *'O'*.{;::;P,^T"?rlB :

_druroc u uo rqsrr e.,os a{oIrr} ro ,(g ur Äp.ied

eql r{rrrl,ra u1'suo1rces.ror..";.ro3'äqr''aldurexa "rio

jo'ärrpn",

"qi',{1rr"rrp,ri

o",rfffiu"ä*:31äxYä*"i;}J:,;:#,",': sseull§ roJ:Tr) reqlo erü Jo l,rlf

rJrlrie4p'Lurguoc Äeql

3 s,&ng ]Eql luePl.te aruoceg seq 'pagusnf dgnl su.tt go iqatlqr

lsuIBEB

leaauagaa petronb eru §lxel raqlo

r

rr(sls?q Ienuel pelueru8nz dpear8 rno 'ia,t.,*og 'uorsuecet-p P"1:3 s,frng 8ur

"1 .lll or'snQor4 f,qg.4.l1o4 's ot?A eqt;o '(doc e'peztleat -,rr.r"ä" *.r"rrä""t eI{} JoIBI Jlesu{q eq se 'sr 1r i rorre ur s31rt oltsodsg 'ecuere;er peuor}ueu-lsel rprre", ,y :,262'd i11r,** 'ouol?uolog DpalDaV ur poqlJcsap^ ldrrcsnuuu a, pu? 6lalecuod 'v ar?ä ,(q pesdleue ufilÜh!,\snv wrunpuanaT wnu3r741 erll Jo serdoc a^g eql-III Bll^ 3o sldrrcsnuuu lelueulluoc Jo reqrunu , per1oo1re,,r,o peq drng 13t11 lno palutod osp olrsodsg 8.'§uoIlBrJ?^ IEqrJcs fq psurqdxe eq uBJ socue8rerrtp raeJ eIIl puz 'lnoq8norql leJlluepl lsourlB ,(liuqraa erB surunloc lalpred ul tulg .,(q parurrd sxel eqtr '?11^ aql Jo eql tseop Jorpe eIIl sB teutnsss ol .suorsueceJ, l3ullslp oÄ\1 Jo eJuelslxe rlsrJ JatllBJ sdeqred st 11, :oltsodsg oIrBtr [Jo uorcrdsns eql-pasnoJu uol]ucg -r..r1, .,r{rr,g '",r*r,1o" 1a11erzd ur uol}Ipe !19 uI palurrd eq rlslqrte puB oAu lonJlsuoceJ ol >loouepun eq rIJIrIi 'p pue 3 'lxel aql Jo suorsueceJ Surlueserdsr 'sänorB orrrl olq IIaJ sesseurr\ JnoJ srq lur{} eparrelleq 'ftng qsq8ug eerql ,'sisueErnqrg eglJo uoqrpo s,ue31o3 ruo.r; puu sldrrcsnuuu:

urory e,,ftng' g .j.(q dpuecer erotu puB r((BuB^Eg) Srnqrg 5o Äeqqe eulPIP -euegeqlJoldrrcsnuzu: ruor; ur31o3 uqof,(q pe{pe lsrg seÄls}l^ slq'L " g'euo JBlrIuIs ,irea u Jo OJI'I sr{} Jeq}Ie sllBcal suor}aco^ur pelrBlap su ur qclq/( 'errrfug uI pelIJeJ sB.&\ {JIJ}Bd '}S Jo Jnouog ur [uz1q e '&rnluec ., zltr uo peseq sE/$ '.&nqsaurptr41Jo uTEITII^A dq 'uo1t qi".äri1ft, ,qt'.,

"1r1 -BroqEIe drurelr1 u ,!11 ruorl epuru eJaÄ slueure3ptrqe IEre^eS 'sla^uJl aÄrs -uelxe str Jo pJooeJ u s 'eulsnv o1 puq8ug uror; 'uorlnqrrlsrp pcrqdurSoa8 rIeIIl pue i1c!rrr4 '1S Jo eJI'I ulleT Jer{}o fuz uur1l s}drrcsnueu eroru tuor; u^ä"i1 sr 1f ;se8y elpplry eql Surrnp ,(lrrepdod 1re-r8 pe'(ofue III Er^ 'I (LoSg'goSg

''I'H'S)

VIlÜgJ VJIA

'd p.re .g 5o snlerzddz e,rrlrsod 11n; e oqe ear8 1'palonb ere esallllo fuu arel{ltr ls1xe1 raglo aI{} JoJ alrlrsod 1nq

d;ntuac JOUlraU t.

-j--: ::l

=:

-

-

{}{8raaui-a-:-:-: V7) .i:ors -- "-_

-uo3 ss;i I

-;."-

AAEUtl tr-lc] : ---

andrual

S

c,i;:-i.; ::-:

IIE.iq pat.:i :: o] r(i./ ur t- * Pe:\Ilep aq

-:

-

-'r.-:.:=.

ero.\\--i1ica:I; jj- i ;uEt{} ro}EI sl -11 -'^.:r=: ---SB:l\ Su'Urlq 3Jr-,il-. --:=--:

uol]33lloc

E

Jo af,'il-§::'-; ;

--

-

J]Fstr. ful Jo SuItEp : -: : ;-:: reqlBr erB zQ/d g I -, '; -::

eql ]noqB suorlElr.rr j: eql o] peuSrssu eq u.-'' eq lsnul ]xe] reqtTe puB II Bll-\ Jo salEp oJB Qcf{:§ SuoI}allJ?

puDnö uryA pu? Dpunzas DryA

§r

''rlirl*t$§r14,..

r4

Introduction

:

is merely a subgroup of manuscripts, closely related to D (Dubrin, Trinity college r7r), the chief representative of his d-group. Two recensions of vita III, however, do exist, viz art English and a continental one. with no knowledge of the continental manuscripts except the Biburgensis, and this only by way of colgan's edition, Bury was inciined to r"guid the peculiar readings of the latter, and especially the addition of cc. r-r r and of a second epilogue (". 9+), as individual features of that codex. We know now that m-ost of_these peculiarities are common to all the continental manuscripts of Vita III.

- -;':rll

z. The continental recension, B.H.L. 65o6, our l-, is represented by the following manuscripts:

'

R Rein(Reun), near Graz (Styria), MS. 5r, saec. xrr2, zog foll., written in long lines, z6 to the page. A collection of hagiographical and vision texts, including, beside the Vita

III

of St. Patrick, Lives of SS. Rünan, Coemgen

(B.H.L. 1868), Columbanus, Malachias, Furseus, and the visions of Wettinus and Tundalus (uisiones Hibernensis cuiusdam).' \-ita III occupies foll. r-zq. Cf. A Weiss, Xenia Bernardina, i (Vienna r89r), pp. 35 f.

--iandus.I This is :

as :i; : ; :-1 1=^:_rÄ.'' .-: :c-, +53-_+DC : :::_ :::: \\-hite ( 16c9-- ! -:---

*r--: llauLlscript

-

=

.

-',-.,

:

\\-hite's iri:-s -:-::

-:-.--h. Ba\-eriscl-: :.-:

",

-:: \Ii tbefore I I,r -. .: -:' - --:::irtn of Lir-es -,: ::-t : : ::3 rtriher sain,rs ','': . :: ' -!*]:erre has a F-::: .:. t -:

:

saec. xrrz, r33 foll., rvritten in long lines, to the page. sermons(Horniliae sanctorum Patrum. in the seventeenth35 century table of contents, fol. 3.) and Lives of saints, including those of Coemgen (B.H.L. 1868), Gallus (by Walafrid Strabo, B.H.L. 3247), Othmar (B.H.L. 6368), and Pirmin (B.H.L. 86SS)., Vita III of St. patrick extends from fol. 7or to 7gt. This is colgan's Biburgensis. The Benedictine abbey of Biburg was dissolved during the sixteenth centur,v; its books and manuscripts were acquired by the Jesuit College of Ingolstadt,z whose library forms the nucleus of the University Library of Nlunich.: The Biburg-Ingolstadt manuscript was known to Ussher (probably through Stephen White, see below), who quoted from it the detail of Patrick's stay in the Tamerensis insula(c. zz).+ At an earlier date, the codex had already aroused the interest of the Irish Franciscans, as is proved by a letter of Patrick Fleming to Hugh Ward, dated r Ju.,e ß24, in which Fleming promises a transcript from that codex of the vita s. coemgeni.s The Irish Jesuit stephen white,6 who had become professor of scholastic theology at Ingolstadt in 16o6, caused both the vita s. Patricü and the vita s. coemgeni to be transcribed by an amanuensis, and sent the transcript to Heribert Rosweyde, after whose death it passed into the possession

r See Appendix IL '3 9!. !h" entry on fol.

Hibern. vi (tgS+), p. zrr. '4rchfuium 6 See Dr. W. Reeves, 'Memoir of Stephen White', itt Proc. R.I.A. yäi(r864), pp. 29-38; D.lr.B. xxi (r9og), p.7S (based mainly on Reeves).

-

"""

B Munich, Univ. Libraryrz" 3tz,

3" of our manuscript: Collegü Societatis Jesu Ingolstadii r6,4q. W. Sensburg, Dinbayerischzn Bibliothchen(Munich, rtr. a Britannicarutn Ecclesiarum Antiquitates(Dublin, 1639),ry26),p. p. ro93; znd ed. in Worhs, vi (Dublin, ß47), p. 5t4. 5 see B. Jennings, 'Documents from the Archives of st. Isidore's College, Rome', in

-

to Colga:l.t Lr -:-of \-::. - - - : i ail edition -:: i Sr,.-'.. ': for Äcto I -.:: -:^ '..the Liie i c)f - -' ] -:.-: t:-.'51e

-

: .

-.: ,--

-:;- - -::-- : -*- --': i

_-..-

..

r

J,

'§/i3rr ur Pasod -luoc sE.^& qcnlu'(l,z§9 "I'H'S) snflocs snuzrretrAl Jo E1lA er{l sePnlcur uorlrelloc aq; e 'zzg 'tt^ 'untouflataon7ry untat sarc\Q1tcg ''H'C'W 'uosr^e'I 'r11 'gc '36r r ut perp JerlurJel1 'ryno4oQ sruTcouou.t xa snuo?Dlp $qutßfll uruqq ?anH : uoqdoloc eqr TJ s 'II tuo.r; ue31o3 Äq petcarroc eJeÄl 'or 'ozt 'd'L'c ut uon8t4uoc 'oz'6tt 'd'g '5's!?uarudot{ 't' uuaun,o 'zr.'t 'l1etp s.qcorq 'g;o sallpurpcad reqlo o.^al '6r '68r 'd'i6 'c

lgt-62'ic ul'.au:cU

"t.rpue anbqtout, Jo uorss[uo er{l

-edu4 pue lducsu?4 s.etrqv\ ur parrrese.rd

,taauoti!3,tol tol ua\o\tEtol pea.r Äeql I §r 'oe r d'zz'c'ußnou Pwe'r r 'o0 r 'd'zz 'c I L'oe t 'd iscuio rcryonb se8ueqc ldpcsredns elel eql lxel rrar{} uI e^Br{ [eqt laololslda-lryap

'rz't

x, z-,2 isz, 'd 'oz 'c lrruo Äeqt

:

B' Jo

serrlrelln"it,:li:X,fi;ä1äiäi',*:J51j""Xt

:

'62 'd'oS,mqutnDtl7 §o?.u :,snlrn snuzqdors 'd ' ' ' Irlucrunurruos urzldrrcsepBrr,^usqsnqrsue:;l:lTr..,l.j1i:dlj,jli;XTä,il1är!ää,t{i;),;y7;;,, ueafsorg .d ees 'päseJe se.{4, elcrcssJ ueSureo3 er{l Jo olcar lsJg elp uo 1xe1 Eulpuodsarroc '1S.rtt1rr1s,{:en sr seEed Sulpece.rd aql Jo ler{l uror; PuBq egr;o ecue.raglp egr) "qr-p.r, ep,(o11 '1grg Ä{ou sr tBqÄ{ uo selurcossu s.snpuullog;o euo l(q perdocar "zLt''1o1'toig6tt suar 111 ,rr1go pue eql'.repuepc lzcpselselsre sgl ol Surproccz paEue.r.re sq o1 .rep.ro ur dn pep.r 1p ära^{ slerJel"ur .slsIPuBIIog eql uerllyua8uaoS DrA elql'or1o; aurzs er{l Jo osre^ äqr uo Euruur5eg 'pue eJIrI ler{r Jo Pua eql surzgroc .regel äql 'ü6 pue 'xe t6 'cc ro; ldecxa erll Jo '4c1.r1a4 'rS Jo III BtrA suretuoc reurroJ eqJ '.&1c euras aql u1 ,{rerqrl .slsrPuullog rzrStrAI pue';Ll-"L91 '1o1'toz-96rt 'gtrn 'slessnrg;o ep-{og enbqqrollqtg eql uäe'4Aleq pepll1p /(ou sr lnq 'ottotpuo11og DauDPanoC aql Euou.re PeArAJns seq ldrrcsue.4 e9.L 1

seldls unrr?pue8eT aqt Jo rallduroo eql uroq/rr 'Srequreg Jo o11O doqsg Jo elEp uorlszruousJ aIIl '68rra'v eJoJeq lou flqrssod puE e(98rrc'v aJoJaq tou '(dllc 13t11 uI pelBJodJocur Ä{ou 'uoqsl}Bu Jo se}BB el{l aPIS}no uaqt) SulueJllrd Jo drelsuuour aql ur ,(lqeqord pelduoc sew unßpuos uorpelloc eSrEI SII{J '(V'l'fu aruD?4snv unxfiPuaSaT u.nua?w aDryA Io ' LSz'd''(r 06r) x\x'llog

'lnuv ut suaoJ 'IAi Aq .(1p3 paqrrcsep ueeq sEq ldussnuEur aql '{rlrlEd 'lS Jo III BllA '"88-,8§ 'IIoJ uo (PuB (euuelllso 'lS Jo oJIT B sululuoJ 'a8ed aqr ot t-rz'seuq 3uo1 uI uelllJlrl ''11o1 16 '^x 'caus 'rarrl 'serg}lutr41 'lS Jo ,(eqqe aqt tuory '8 'III^ 'U ulllo 'rtr ,{rrrqrl ,fteuruleg 'rerra 'rIsIJI sI euou puB 'pue3a1 {cIJlBd eIIl uI scEld B sBrI eJJexnv

g

Jo

snusruJec 'lg l(po 'xepoc sr{l uI PunoJ erE se^rT asoq.tr s}ulEs Jerllo erl} Jo '(ozz-,,r'loJ) Iclrtzd '1S Jo III Etl^,(q pepeeq 'slureg Jo seAIT Jo uol1celloc y'e8ud eql o] fz'saurl 3uo1 ur ue]}Ir.t{ ''11o1 9ir s'(36rr eroJeq) IIx'caes aesuresal) ,916r urlS '4eqtoqqrqstzulg eqcsuadug 'qcpnll[

uolssassoc ai{1 cr- *i

-uEJ] aI{] 1u3S Fii.

otll

PUB

ltJu|üd

'j :'-.-" -'--

cllsElor{cs Jo rc,ss:- - - - ;'. -

s']u38urao3 's Erj-,\.;--: qc5{.,\\ ur 'f ;9 i : -: - : -' .(q pa-lo:d s: s: ': -r, :- - : - : XSPOC Srit ';::: :;:-_: : '_ : - ; --'-:: :=Jo IIEjaF,rr.i: -:

'(LlzE

''I'Il E

-----

'

'J st 'cd :: serdncco III :-.

JO

SUOTST-\

I _-:

ue8ueo3'i-r.r':; \\ -

uIu31]rJ-\\

"i.,;:::

-:

:.

'(lgn

'anIE^ luepuedepu ou aÄEI{ e'srsueceuotr41 I€nlx3l (uol}Ipe -srsuepelqo8ul-slsue8mqrg eql ruoJJ pe^Irep Suroq II? UErp pelurrd s.uu31o3 '}drrcsuzr} s,e}II^6. uaqdels s.I{coJqedud pu? 'uolllpa (erqfl\ uegderg pzolsur '(34-6o9r) erqr'!\ relad Jo €'ro11BI erl] Jo ropues s? ar?{uoc srq pa8pelm,ou>lce Ilsnoeuorre rlcorqedeg i{"ogi-'tSl '1o1 'toz errres -961 0 eIB[oU '1qrg 'qessnrg) rperslo8ul uro{ fdoc eqr sE }ducsnueru eql w pa^reserd sI uolllpe UBrp s(qcoJqaded'urlecof [q rltt eqlJo rno^zJ rn peuopuEgB sBra uolls3rTQnd s1r 7ng'u7to741 runnpuDs Dl?V to! (;uorrpa peluud s,ue31o3 u:or; puu) ldrrcsuerl §rgl uro{ III ?ir^Jo uorlpe uB paftd

-aJd qcoJqedu4 lerueq uorlsroue8 lxou oql Sutrnq 7'ue31o3 ol elqslr?^E epsur elrqd\ ueqdels lerll ,tdoc eruus eql .{lquqord q sHI r'snpuullofl Jo

sldtlcsnueur ielut..:-- lBt{l ,{A.ou -\\oul a-\\ ' ,-':

-

:-I_

Jurlnoad eqr p:eir:,--.-sFIt pue 'srslla;:n..ig =l- ::;: ou qllla 'auo iEtur*:- * _ _ r. _

O t\I ';. . _-= -.: dtluFÄ 'ullqno,) o :: ::- : -

JO SUOTSUaCAJ

D!4raJ DryA

§r

^Bqffi*Xffitffi

Introduction

T6

The factthat all its known copies w'ere written in religious houses of Austria might have something to do with the Ratisbon connections of the Vienna Schottenkloster. This Legendarium contains a considerable number of Lives of Irish saints,, some of them in an abridged form. Ttre Life of St. Patrick has not only been abridged, but its text has also been strangely disarranged. Sections I to xxr correspond to chapters3 r-27 and z9; xxII-xxxvIII reproduce cc. 5o-6o, 6r-+, 67, 68, 7r-3, 77, 78; xxxvrrrr is cc. 3g-+2, xL is cc. 3z-4, xrr is cc. 3T-8, followed by the first epilogue (c. 93), and xLII is the second epilogue (c. g+).Since all manuscripts of the Legendarium agree on this transposition,+ it must have been present in their archetype. Most of the omissions would appear to be the result of delibe rate abridgement, but this is hardly the case of cc. 43-9, r,vhich contain, inter alia, the Clebach episode, or of cc.7g-gz, which include the foundation story of Armagh and the account of Patrick's death and burial. A mechanical cause only can account for the transposition of cc. 394z and 3z-+ plus 37-B (in this order !) to their present place immediately before the two epilogues (.r. 93, g+). It seems logical to attribute the omission of cc. +3-g and 7g*gz and the transposition of cc. Jz-4zs to the same cause. The two portions of the text, cc. 3 z-42 and T9-92, are about equal in length, and are separated by an amount of text over twice that much; cc. 43-g make up about one-fourth to one-fifth of the latter.6 Further, the inverted order in which chapters 3g-42 and 3z-8 are found in M.L.A. can be explained only on the assumption that they covered either the recto and verso respectively of the same folio or, considering the arnount of text involved and the omission of cc. {J-Q; more probably one folio each.7 We r See A. Kern, 'Magnum Legendarium Austriacum', in Die österreichische Natianalsunctuts.r

bibliotheh (Festschrift Josef Bick), Vienna, 1948, pp. +zg-34.

2 See Appendix II. 3 Chapter references are to Colgan's edition, which, in this matter, I have followed. 4 Codex F(see below, p. r8) has the 'jump' from c. zg to c. 5o, but ends with the Munessan story (c. 78). The scribe probably worked from an exemplar of the same type as the M.L.A. manuscripts, but seems to have been so ptrzzled by the abrupt transition of the narrative between sections xxxvrrr and xxxvrllr that he preferred to leave the remainder alone.

s The omissions within this portion are probably secondary, as are the others that have been mentioned above. 6 For the complete manuscripts of this group, the respective figures, in units of lines, are:

RBET

""'to;1A', It

fi:, :Z; ;;3 ;Zi

frlz', :J

,:;

,z? :::u)

is, of course, improbable that in the parent manuscript all those pages where there is a break should have begun with a new chapter. The first transcriber of the mutilated and disarranged text would have started always with the first complete chapter on each of these pages, and left out the beginning of an incomplete one at the end. z The space required for cc. 3e-8 is slightly more than that required for cc. 3g-+2, and the text of cc. 43-78 rather exceeds that of 7g-gz. Flowever, the ratio of minimum to maximum text per page (approximately +:5 on the assumption that cc. 32-42 and 7g-gz occupied two folios each) keeps well within the limit of variation in this respect as found

:3)', then, infer thar::-:: -.','are

:,..-o

rvritten on the t\,,',, - -r inner ones; and :h,: ::

course of time . ::: -. -.st trvo were lost, anJ. S"-*: :: the end of the garh::-:.i .lrne into the hands c,f ::-: : ='*rr-ivi.g folios of tha: ::t r-: l i-:sllmed is illustrated . -. ::-:

::g. In

-

:

--1

-

-1

I r 3z-8

r

The Magnum -

-

II 39-:z

Lege n

-i,;,,

:

=plete.3 The abriri:: -: lleiligenkreuz r r, o-::. -,-- crrlumns of 5+ lines e.: ,

Ienia Bernardina, ir.

:

-

Lilienfeld 59, olim \-::.. -:l double columns c,: :l ,r,p. cit., pp. 5or f. Zu-ettl r3, saec. rII-i:-:- :'.. 'each.

Vita I I I is

-'iI7 kal.

fou:-

Apriles. Cf.

: -: :: :

.

: i:ish manuscripts

and ::. : . : l ---:ensis of Vita IV (see a': -' = : - :--;h is approximatelv a: : ::.:.. :-"st also be taken into 3.c. - ---: t In the source, not in ::-= ::-.-:-

: Dotted lines indicate ::-,: : - : Cf. the fundamentai s:-:- - = -- -l nal. Boll. xvii ( r 898 ). ! ! : -: =:'rurg, oD which see \\-. L=- ,'": - Bieler, Anal. Boll. lx:rr r -:: : -

--

a.002

ZD

TD

2009

c

'ESz 'd '(St6r) Hxl 'llog 'lDuV 'ralerg '1 :Sg§ 'C'(oz6r) I^ 'runtoct&uxo,oßW tuntat sarc\{ttag 'uosl^aT '1y\ ees qcFI/*\ uo 'Elnqneu -Jelsolx 18 seurnlo^ rnoJ eqlJo tou prp }ale3uod '96-tz 'dd'(963r)rrax 'nog .lDuV ut eq, 'la1ecuod 'v eJ?d .(q ,(pnls Ielueu.repunJ aql TO s ',ooetllsnv olJepuaEsl ou8etrq^.ou{ 'lsol sPJB/lueuB eJel6. se^Bel arrrtrcadseJ eql lBrll alBsrpur saull pelloo z 'D Jo lxe} pa8pt.lqe eql uo paseg lou 'esJnof, ;o 'e.re suorlelncluc dpurrrou{ /r^.ou uollcallo) eql qcry.t\ urory sldr.rcsnuurrr esoql 3o edÄleqcJe aql ut 1ou 'aclnos aql uI r

sr

(arou Eurpace.rd atll aes) rxel go Eurddelrazro

e..,os

't, zzrr

;;;rtffiälräI'iriX;:l';rlä

'zt ot tz uro{ selre^ e8ud .rad sau}l Jo raqurnu aqr '(ü 'd 'eaoqe eas) E}IA Jo srsueulv eql uI 'nallrur t{s}rl uE ur pernpoJd sldr.rcsnueru lulueul}uor ur puu sldrrcsnuuur r{srJl ur ^I '§ot 'd ''1lo 'do TO 'salltd7 'loq IAX '1sueg s(>lJlrled 'lS Jo elep lucr8rntrl erll repun punoJ sr III BllA 'r{cue seuq zS p sutunloo z ''lloJ peJoqunuun ttz'Irrx-IIx 'ceBS 'tr plenT 'J roS 'dd "1Ic 'do TO 'r§g-rrg 'lloJ sra^oo III ullÄ 'rlcue sau{ ol Jo surunloc elqnop ur UoDIJ^. ''11o; trr 'IIIX'ceBS 'z6r'u'rgrrreul'SS eBlT^ ur[o'6§ pla;uelllT 'glzrdd '(r6gl) I 'y'nutprottng oluax 'JJ 'r rrz III BllA 'r{oee saurl }S 3o sutunloo 'IIx'JaES'r 'Z'V'II^ ul[o 'rr zner4ua8qlaH

punoJ se lcadseJ siui -: -: :, -: z6-6L puu zt-ze 'cc ::-: -:-- :-ol tunullulul Jo ou,E-: ;--.: -= ; *

':-; eseql Jo qcee uo ;alCe--

=---

-

-

-:

I ::=- :-- - :

-

PUE pslBlllntu eql Jo :; ::- I ;--: -: -" B sr eJet{} araq^t sa5:: ;s: --: -': ::,.

:eJB

(seurlJo slrun

u:'s:-

e^Br{ }Er{l sJer.iro aL-:

:-:

ol nLoz 'loJ ruory spuelxe

HD

elqnoP uI uelllJ/K ''lloJ tLz

: soclpoc SutmolloJ otll ur peuruluoc sl Bll^ pa8prrqe aqJ g'elalduroc III §I pesdleue JBJ os serdoc eq] Jo ouoNl 'seurnlo^ Iere^as Jo Surlsrsuoc r{ceo 'serdoc Jo Jequnu B uI peAraso.rd sr u,tn?Dtqsn7 utxptopua*aT tanu7oly[ eq..L

I

zt-6t,

g-zt

I

t-r t



r

AI

t

I t

I I

i

zt*6t II

gL

I

IA

A

z\I

III

g-zt

t

r

-louotlo

§

eq]

I

gLC I^^ luaure8ue;,Je IBUIC

I

I

I

T

I

z6-61

IIA

e^A z'I{3rt : j. -; -uI lxo] Jo : *:. - _*: ; puB olcsr 3 q:

uBc 'v'7 '/t- *: ';equnj :

I I

I

16'86

II

I

i-

I { { I

I t

t6't6 IIIA

t-r

I

!qcnul tuqr lunba tnoq? eruBs er{] ol -sruro aq] ,(lalerperurur ; r :

:

-'- ; : : -

-6t,'co Io - - :::: . :: --r-'lslJnq PUE --:";: : :- --: eq] epnlcul .ir: -: qrlr{.tr '6-Ef ':l :- ;i1 :

Jo ]lnseJ er{i aq ,:: :: = - -:

,luaureEuBJJB leur8rrg : qcle>ls Sur.nolloJ eql dq prlBrlsnlll q paurnssB eJer{ ssoco.rd or{J 'r-z-g-S-t repro eq} ur Sur.roq}B8 }BrI} Jo sorlo; Suyu^rns eql PunoJ e^Er{ p|no^\ aq ''V'7'I I Jo relldruoc oq] Jo spuer{ eq} o}ul eurg3 ]dtrcsnuBur eq] ueq^ . 'repro polre^q q pue Surreqte8 eql Jo pua aq] 18 peUesur .'{18uoJ/v\ oJoly\ o&U aq} ,(ltuanbasqns }sJS pue oJo.&\ o^U lsBI '}sol .3rl aql puB JBel Prlt{} eq} 'pauesool eruoceq so^Eel oq} (aul1} Jo asrnoo uI -raqlB8 ]Bq] Jo olloJ Prlr{} eq} para^oc 6-t, 'cc }Brl} pue I seuo rouur oÄU sll uo \L-W 'cJ pue 'otrttauunb e la EIIoJIq Jolno o^U eq] uo uol]rr^\ aJo,16 z6-6L puB zt-zt 'cc {f'7'W Jo acrnos aq} ur }Brl} JoJul 'uag} ,deur

Lt

sldtrcsnuuur IIE 3:, -T a ;: : lsJg eq] i(q pa-r\oiJ,:. '!--: ;-:

:gL'LL't-tL'gg'-1

Lzq gsraldeqc ot p; - j=;:OSIE SEt{

'l

}xe} SII }nq

=."

:

: : -

:

-

.- * r

'urJoJ pa8pr:qE -: -:''-*= elqeJoPrsuos E sui?: * _ t, ----- -

Jo suorlcauuoJ uoqsjt:u :- : sesnoq snor8rlal ur ur:-.- -. = -:

D!4,taJ oryA

-

r8

Introduction

qA

Admont 25, saec. xtrt, 272 foll., written in double columns of 5z lines each. Vita III is found on foll. 226y-23ov. Melk 6Z+ (M. 4), saec. XV, z8t foll., written in double columns of 4o lines each. Scribe : F. Christophorus Lieb. Vita III is contained on foll. r r 5'rzrr. Cf. Catalogus codicurn rnanuscriptorum Mellicensium, i (1889), p. zo+. Klosterneuburg 7ro, saec. XIII ex. or xrv, 358 foll., written in double columns of z6-9 lines each. Vita III occupies foll. z85v-rg7,. St. Florian XI 246, saec. xlv, zrr foll., written in double columns of 3 r lines each. A collection of Lives of Saints, which, however, is not that of the M,L.A. Contains on foll. r16'-rzrv a Life of St. Patrick, r,vhich is

cxM

qK GF

As neither Pöre Ponc=--: =:'-rdies to K and F, sor-: : :-rsht be indicated. Kl,- !r:.. thus no presumptio: ::- -, : a Benedictine e\em:-*: .

:^itting

an abridgement, and to some extent a paraphrasis, of the already abridged

text of Vita III in M.L.A. It breaks off on fol. r19'with Vita III c. 78, and is followed, without a new title, by the Patricius-chapter of the Legenda Aurea. The redactor must have felt the awkrvardness of the double opening of Vita III, for he placed the second opening(c. rz) before the slightly adjusted text of the first (c. r).

These manuscripts, allowance being made for individual errors and variants in each of them-those in Z and K are particularly numerousrepresent a substantially uniform text (o), which may be treated as a single witness of I-. Apart from the lacunae and transpositions which have been discussed above, the manuscripts of cx agree on a number of characteristic textual variants: c. 3 manu-baptizatus est (p. r 18, 13-16) has been

:*JJ#r:ä;rß!o.o'

c. 5 c. 6 c. rr c.

zz

c.

38

p. rr8, r6 ecclesia] basilica c p. rr!, re prius] potius a p. rrQ, 19 frigus] nix a p. rzr, ro Brittanniam] hyberniam cx p. I2I, 20 SerO Orft g, p. r3o, 13 Tamerensem] temerensem q p. r3r, 7 Segitium] segetium cx p. r43, rr*r z the sentence Eadem hora-rex

has been rephrased, etc.

The affiliation of the manuscripts of cx cannot, of course, be decided on the basis of a single text. Pöre Poncelet, having examined the entire Legendarium (though he knew neither K nor F), came to the followirg conclusions:I (r) ^F/ is not the archetype of «, because A and M could neither directly nor remotely be derived from ^F/. The archetype was not at Heiligenkreuz. (z) The five manuscripts HLZAM faLl into two groups, a Cistercian one (HLZ) and a Benedictine one (AM).(:) The Lilienfeld and Zwettl sets were copied from that of Heiligenkretrz, the rnother-house of both. Poncelet's view was quoted, without either approval or criticism, by Levisonz and expressly endorsed by the late Fr. Fdlim Ö Briain.3 Father Fdlim further suggested that M is probably u copy of A. t Anal. Boll. xvii. zS f.,30 f. 2 M.G.H. Scriptores rerum Meroaingicarum, vii.

runt', with reference to Anal. Boll. xvii.

r In

3o.

5

34:'LZ

ex

H

derivata esse coniece-

an unpublished study of the text tradition of Cogitosus's Life of St. Brigit. The

a

group of ter:s :

-

-: iTUstinian set neare: :i-. sr some common \-ari.:-:= - :',- pro\re little, ffiigi: :;

i:

curare: cura A. ----: 9 agit: angit Ä-l/f -',.- I. 37 in hac insula i;r : -iL\\-IIII. 40 ergo : utr: - j- -'

:-.

- 1.

;--

:s not a copv of

-i/.

::-=

-

-

- ,:-:s apart. Its T-t't; i'.; "; "-: .:ridged cx-te\t ,:: -,-:":

.

'oz 'd'.ta.o1aq aas 's8utPeel.21[Z TJO r '8r 'd 'enoqe ees r 'trxel s.ue81o3 3o s;aldur{c eq} slureurnu oIqBrB eql 'p Jo suolloes aql aleclpq sleJaurnu uBLuoU aqJ z T 8t 'T ot 'rt.tx 'llog 'louv eeg I e(uos ror sa.u rr ,1a1,tr41 .;Xä',1,:$.ff:,#:,YrH1'rf#Tr:,ät.H:x,.,'i"^#,li^';1:iHä1 'ertnqtrry un(I 'selpnls Jo esnoH uecsrJuurC aql ur pelrsodep Ä{ou sr [pnls slrü Jo +dr.rcsadi(l

TH urrr) rnb :ernb [0 'rx .IH uo o1p f rrx 7H wo luns 6 'r.t 7H $WqBurvreuul:lBqetutu?uul 9 'III

7g arcqeetd:arelseerd §'rr (o) :Z7H;o 'pa1se11e d13uor1s ssal

q8noqr

'flruge

uruuac e pue "1 pur

7T Jo :

Ätrruge esolc .{rarr e sr areqa

(r

)

slueurelels 3uuro11o; oI{} IUEJJBÄ{ o}

trrees p1no,tr III EI^ Jo lxal eqt'XIAIVZTH lo Surdnor8 aq] spre8ar sy 'Jeprslno uE paJäprsuoc eq lsnru g 'esodrnd Jno Jod 'uollerlge Surrunsse JoJ srsug ou sr srrlJ 'N pue g. ,tq pereqs sl (19 'rrxxx) Dx?t. ax Io uots -sruo egtr 'Zl s.gßn (g srrpur) srnlnur oeg ep :oa( ep slqren srnlnur 14 'Irrrxxx i7g wnueutreg urndocsrde :urndocsrde runueurreg rz 'tttxlTg sueruen :suelcu g'L:Z ur oslB punoJ ere s8urpeer-d' euros 'les'V"yW E go gud ruroJ lou seop lducsnuuru eqt pue 'III ell^ Jo lxel-p pa8prrqz aqr se'ott1o1 ol?A sll 'gede spuels d. 'euo sryi{. rno qcgx\ Jo serunlo^ Jo }as eql dq peculdar Ärnluec q}uee}

eqJ, 'll8ug 'ls Jo alll s s: ; - - :

W

E eJerlÄr, 1xe1

B

(y

(7 srrcos) r4,.)r srrcos runc : srlrosuoc 01, 'r,Lxxx \ZI4[X oren : o8re oi 'rrtvrxxx rlqauriqo) ]lqeuot:trqeue] ?lnsur c€q u1 40 'rrx

ur serl urI?C 'J.tt Jou }elocuod eJ?d Jeq}rau sV DfinaJ

-

-eceluoJ Sssa EIB-\r-reD i-- '.i : I

::

ql?C reqlBg s'uIEi:f, ,-, -:-''

-l^oT {q 'ursrortrJJ - - .: - -:: 'qloq Jo ssnoq-re,{- - :- ; -. p]F.it''T PUE pleJuallll ;- - t -JelsIJ u (sdno:E o.r'-- -: -: --.: -lll3H ]B lou sE-\\ ai---; -"-- - : ; reqlleu plnor /t P -. :- :: -nlcuoc 8ut-u.ollci ; -.- - :'.* -ue8a1 eJrlue a'ir ;;1" --r' ; : :

uo paplrsp aq';s:: _r : 'j:: . :: '3Je

3o luarue8puge JerlunJ B sr ü'prBS uaeq sBrI

-JS aql q qel1 snrogdolsuqC qrlgra '8 'C ,lpl I Jo setunlo^ uorusduloc lsol eql Jo euo urorg pardoc sB.&\ lrr sdeqre4 'nlsoa-asdt t6 'rrx '??tlo,{ 65 'IIIAxx 'snw\sa4ap-4tsuu gz 'ttttx 'aldurexe ß!'W ur luaserd ere -o sl reqilaN 'xat gL'III^xxx leqt seserqd aruos slruro qcl{,lt ';. go .(doc B

'o,tqclndas ap zS 'ttttxx 'elduruxe ro; 'ra11r1 eql ur pa}}iluo ueeg e^Eq elalduoJ eql seq JeruJoJ eqt i q go ddoc e lou sr ly

o,lu Jo pJor\

tr4[X eyßü ceq ur

1IWX tlBue:1r8e 6 'rrr €Jnc : erernc ,§ 'tI

W gtnt'ly

: uorlceuuoo JesolJ B go enrlseSSns aq lg8rur 'elllrT errord ,(aqt sellesrrreql dq q8nogr ue,ra 'gcrg.tr. 'tr4[ pue X ur sluerre^ uoururoJ eruos oslg

eJE oJer{tr 'euo uurcJo}slC eq} u?q} au4crpousfl aq} JaJBeu 1es uerurlsn8ny eqt seceld ,drenrqeg Jo pue eqtw ZTH ur punoJ sxel Jo dnor8 e 8utllruro ul WV glurr sear8u X ßql pBJ aql 'roaa.tto11 'reldtuexe äurlJlPaueg E Jo uerrJelsro E Jeqlro uesogc Surlzq Jroql Jo Jno^BJ ur uorldurnserd ou snql sI e.reql lrup8eg suoueC Jo esnoq e sr Srngneurelsoly 'pelzcrpur aq rq8rur sldrrcsnuew ollrl eserll;o eceld eql uo srlJztueJ ouros 'g pue >f ol $rpnls

sII{ puexe o} uor}rsod 6r

brr.--dir---*--,---:-

-

'pase:qi::

ueaq sEq

(gr-9r ':::

CI}SIJO}SEJEq, j,-,

-

:=:.-:- - :

ueeq e-\Er{ Hclri-* s-. -.: al8urs E sE plr.t:: =: -:' -i--:--.1 :: - :--

-snoteurnu puB sJorJe l::";:-::-

: - -'

eJoJsq (Zt 'J c: -: -; - - - - -:: i : eq] Jo sseuDi:-."-li,:-J :__ ::: eql Jo ta+dEiif -s:.;t:--r j ; - -

:

'gL 'c III Brl-\ q:; .'- .: - - ; pe8pr.rqe -ipuarE : -.: : - : ::- - : sl r{cH\\ (IrrrtBd':s j- :.- - ,

IBI{} lou SI 'Ja^ra-\\o - '--]. -- -- .: Jo suulnloc. alqnop -: -;_:.' :, :: : '!62-..§Sa

elqnop uI ua]lll-\\ ''i.:.. !t-, 'laz 'd '(6gg r ) I ' ut?t.iitt,. .' ,;,,'

'

:.'

seurl oi' 3o sulunlo) t.:.:.:

seurl zs

p

: '*' -

sutunlof,

DryA

-

_

20

Introductioru

xLr. 38 Erc: herc. H.herc L xxxvr. 73 et flatus-Manain om HL

(ä)

eleuauerunt : eleuarunt v. 8 rabidas: rapidas HLZ

xL. 34 sua domo: domo

sua

f/I

HLZ

The HL-readings at (a) xrt.38 would be explained most plausibry on the assumption that L is a direct copy of H.rn the same diiection points a detail in the vita s. Brigidae of cogitosus (c. 4), to which attention has been called by Fr. Fdlim: in the phrase bonarurn rerum studi,is inoreuit, the word rerurnwas omitted bv the scribe of H,but a slightly later hand supplied uirtutum (instead of ierum) in the lowei margin; Z .ead* bonarum uirtuturt

studäs in the text.r (z) of AM Pöre Poncelet says that they omit a number of documents at the end of February which are present in HLZ,z and that in numerous texts the readings of AM oppose those of the cistercian group. In the text of Vita III there are no characteristic AM readings;a orrih. äther hand, there

are certain group-readings which cut across the division between the Cistercian and Benedictine manuscripts:

(a)

v. 8 ambulare om HLA(but (ire) uolebat xxxurrr. 4t ait: at HA

(1,) xr.

16 uobis

LA:

nobis q".tt (uobis

xxxrrrl. 7r missum: immissum

xLil. g+

qua

LA

(:

f-q):

quo

Zl

l)

--

crcett

xxyrrr. 58 Fuoit: Fuott ZM xxxrrr. 68 laicorum: lucontm ZM

rg)

we shall come back to this problem when discussing the text tradition of Vita III in general.+ In the apparatus of the present edition, variants of individual manuscripts, or groups of manuscripts, of cx will, as a rule, be listed only when they support a non-q variant. In particular, I shall neglect the often arbias

sanctis, beatus, when they

r XXVIII. 59 the words Voca-Dixitque Patriciu.r are repeated as arcsuk of homoiotes - I{'-Inbut only the first four words of the doublet are found irZ. The repetitions in I/ and Z respectively might, of course, be independent of each other. on the other hand, the scribe ofz might have found the doublet in fr, and have begun to copy it when, aftei the first sentence, he noticed the error and went on at once tolhe point where the doublet i_n

ended, but forgot to cancel the four words of it which he had already written. There are some individual blunders in ry' where L (and. Z) have the correct ieading, e.g. xrr. 17 pater eius for Patricius, or the omission of in regionibus in xxvr. 56; but thes-e-coild easily have been corrected by an intelligent copyist.

aMK or xxrx.

v'

fL

r^t -

:'-"''

-' ^'

-

: - :::--- ls s:.-i-:- r-: : -

(c) xr. 33 quia: quod ZM (qui cum HL, see abooe, p.

2 See above, p. rg, n. r. : such readings as xvrrr. 25 esset (et) very little. a See below, pp. 26ff.

-

:.;:::S raj i-,':t- ----:.-.-.- r

f-" D

trary introduction or omission of such epithets are found in a single manuscript of a only.

I,Iunich, Staatsbib'li : i::.. --:cs , 3+ to 40 to thi t:i ! , atris hermanni 5.'i i. --i. : -j ' ,:tr:tli scripttutt p, r .tr ;: - .;::sDone fniturrt i,: ; :_a: :-: - : es an approrima:; -: I : :Jcellaneous, i.,c- - :-:.: : : .',-arian monasteri;s . : : ..-t consists of a I-::-: :. --'is of a numbr: -: ---.:. -: ::sicallr' a f-tr.'^: .: t--:: :ourteen ch:ti:r: : - ::1 Flermani .i '.. : .- . --:::-rn of qu3s:--::-i- --. : - :- i l, ha.,-e ti;c: : l.- : : : -: ::';ll ii. a:: _: - _l tr:i:ti in \-i:: ^^- -: :-

6o (esse) laceratum

AMZ

mean

-

go sraldeqc eag-.(urqt sre^or rlcn{^' 'oS 'c re13e ,-r1,, eqt sr lcadser .rU, ;ltÄtP;,]iff':' 'acusnbes .redord rraql ur puu eruld luur8rro Jreql w zl-zt, 'cc szq g 'os11suarer{,r . 'o9-6r .cc dnor8 elalduror eql suq S' ur esoqt qlrÄ{ pclluepr lou eJ" S' ur suorssluo er{J ,

'6-t}'ge-'xe lE'r-oe'gz 'cc slnuo 'V'7 W

'elduuxe .rog

'de1.rsao

$q'V'7'W

'v'y'IA[ur esoql su (slueure'prrq, I"uorsurco glraa) aures "ur'iJo.rX'"1iY":t1tJT::?Ä':' 'eleldurocur sr ldpcsnuuur agl'eluls luaserd s1r ur lpue eqt 1B uoqdoloc ou sr eJeqü z -stDDls pun -{oH-x

,tap ua7{r,tqcspu",

V

anfiopruC twunang

p

'(zz6r)

t

'*'pro-{xo

",;?:;;;;l&'.i:,Jff1#y!lru:;r,y:ä':* 'J 6Sg

'dd

t"ffitqx7 uo?alpog aqt w sxdxnsnuohl unxsall aqt {o

'ßßel

'g 'H 'H

prIB uBpBtr J 'g

J3 ',6ür ol,gtrloJ

tuory spuelxa III etl^ 'rlJee sou{ §t;o suunloJ alqnop ur ue}}rrÄ,\. ''lloJ 9g, ((t '1, 'g ,(a1pog) §gz ,(e1pog 'Ärerqrl uerelpofl 'pro3xg

a 'rIx/rrx

uueur z

IAiv

runtE-f

--:' :: :;

Ä1rsua plnor eseqr :: :. - j Lt 'IIx '3'a '8uipr:: :r;--

:

-

.

-

-

eJB eJeqJ 'uellr-i.\., ."-:::--r : - lelqnoP eql eJer].\., :l _ : :

:

_

eqlJeUe(uaq-tfr.'.i-r -- -- j':-

eql (PuBq Jeqto a--r: l,- -: Hulsuorlrl;i;::--- , llnsa- P :? :;::'-:- -

puB

.

sAloxoruoz/Jo

.

'ceES

:

-nueur eeJql ur punoJ sr

'11

rno 'LoSg'1y1'g ,uorsuacer qsq8ug

slducs

eql .t

ß) 'pepJocer ueeq str{ ',(g), runlSrs erl} Jepun 'acuaprrre e,ulrsod s1l ,tpo 'dlpcrlserp arour pe8puqu ueeq seq ro ,(laar; eJour pelpuerl ueaq seq lxel eql eJer{,t,t, 'suorgod Surureurer äql uI .pe}EIIoc [1p3 ueeq suq g srelduqc aseq] ro3 ! sluurre,t Fqrrcs zftuurpro ]nq q{/yl pecnporder are o6-69 pue ('ur g-9g '05-6r ''ur Lr-gr'§ sretduq3 s.pue a{l ol eruoc o1 eJrsäp u dlereur durlaq 're,r.e/rroq'suorssrtuo l§otr l 'e8E§sBd arrlua aql paltruo .(lerureqrlap pue 'arco{ o1u?qry uorsserdxe eq} fq pelzznd sem lsrddoc Jo Jolceper eqr sdrqra4 'sseupu{q srq Jo epur.u ueeq peq uor}ueru ou q8noqtp uorsscco terltr uo lq8rse.{e sq paurcSar e^Bq o} prrs sr {clr}Bd sealdeq oq,t. (peureuun ereq) lsarrd eqt 0 .c ur ,alduuxe JoJ .earlEJJBu eql slods uorssruro uu fleuorsecco 'suorlces re8rq ue^e puu sreldugc eJrlue ol slrslep Jourur luory e3u3r suorssrruo eqJ, r'rtlquJ?prsuoc ruldurexe srq pe8prrqu eq 'pueq rer{to aq} u6 '(o§ 'zt 'cc'Jc) III Eq^ q lueserd lou srellEur o1 ocuereJsr B peppE eJerll pu€ ereq ,(po puB ,1I punoJ er{ sB lxel eqr Uel eq sratdegc JaIEI eql ur lsgoga eser{} Jo pert} e^Bq o} uoos stuäes oq 1nq 'cuoleqJ Jo lueruale uE puu Irclep peur?e1-rsenb Jo uorlcnp -ortur eq] fq purSrro srg (per{s{lequre, d1}uenbary (gc:1ug uuuureH ueeq o,req .{eur 'aa,ou>1 e,ta. }Brl} IIE roJ 'oqun) ropepeJ eq} sreldeqc ueeunoJ lsJU eql uI ',(1eerg rorlt?r pelpuBrl ueaq seq lnq 'III Bll^ Jo lxel-J e .,(lecrseq sr (,4§r-"r§r 'gog) >1crrre4 'lS Jo oJIT e{[ 's]ur?s qsrrl Jo reqrunu E Jo selrT 'dnor8 lcedruoc z su 'sepnlcul rIJIrlr\ 'urnrrepua8eT ulluT e jlo slsrsuoc uorl -rod ureur eqJ 'srlJepuv pue (ursfeqcg) urrr{Js Jo serretsuuoru uBrrB^Eg eql Suturecuoc (ueurreg ur dlrred) slxel eruos Surpnlcur 'snoeuellacsrtu eJe slualuoJ sll 'olorlü\ e se ldrrcsnuBtu er{l JoJ e13p aluurrxorddu uB sepl^ -ord uogdoloJ srrIJ ;tt ccnou. auoru stuoqDqna ot1ßea w u.npu{ auodstlot ut. unnssx.tDl? uotossa{uoJ WqoS unuauuraq ua4o{ .rad wryd?ßs ?pmw awfinutt ap sntnplos snuouoq {cgdxg :^46 pue ,qtqps tuuDwßq sywll ,II 'loJ :saceld o.e\l ur eruzu srq salr8 eqrrcs agJ r'e8ed egt ot of o1 it ,saur1 s 3uo1 ur uat$r1r\ ''11o1 Szt, '^x 'Jees '9z6z w?a'1eqlo11qrgs1eelg ,qcruntr41 0!4ral oryA e

,(eql ueq-\\

'sru;rr

-lqrB ueuo e;:: ueq-\\ -i1uo

E;-s:'=-

aql uee.\\tac. eJeql 'pueq -;

:

-_.:. ": . ---

--:

-

Jo }xe} eqt *T :slxel snoJeLU:.* -: lESl,ueurnJ0::_:=

-::

runlnl.nn uüt.tLt.t parlddns puEL{ pJo^t eql '1nDic,:,.t ueeg sBr{ uor}uat-E

e slulod uorl3e-rIp eql uo dlqrsnelC 1s:--:

TZ

zz

Introduction

University Library, Ff. t.27, saec. xrrr and xlv, 642 pp. This codex is composed of several manuscripts. The section containing Vita

C Cambridge,

III

(pp. +SS-Zr) is of the fourteenth century; it is written in double columns of 39 lines each. Cf. Catalogue of the Manuscripts Presented in the Library of the Uniztersity of Cambridge, ä (r857), pp. 3r8-29. D

Dublin, Trinity College r7r (B. r. 16), saec. xrrr, z;z pages, written in double columns of 3z lines each. From Jervaux (cf. fol. lv: Liber see Marie de loreoalle). Vita III is contained on pp. 39-58. The manuscript was analysed by P. Grosjeanin Anal. Boll. xlviQgzB), pp. 84-6. On these three manuscripts, see also Bury, Trans. R.I.A. 3z C 3, tgo3, pp. 2oo-r5. Bury saw that O and C were twins, representing a common ancestor, g. This is proved by a common omission (not by hornoioteleuton!) in c. 88, a common transposition (the last sentence of. c. gz is placed after the first sentence of c. 93), but above all by an identical interpolation in c. 88, which equates the supposed burial place of Patrick, Dun Lethglaisse, with Glastonbury (Dunlege gl.aisse, quod nos dicimus in nostra lingua Glastingaberi).r

Ti An abridged version of the same text as given by manuscripts OCD was inserted by John of Tinmouth, of St. Alban's (d. probably in 1348-9), into his Sanctihgiumz and his Historia aurea.3 Apart from the omission of a number of chapters (r8-r9, zz med.-ex,, z5 med.-ex.,35-6 in., 43, 57-8, 6t-2,75,77,79-83, part of 85, 88 med.-89 in., 9o med.-92 irr., gz ex.-93) and some transpositions,a 7i follows Vita III closely enough to be a textual witness. His manuscript of that text seems to have been independent of both g and D.

William of Malmesbury wrote a Life of St. Patrick, evidently in support of the same cause which subsequently (c. trzg-35) he advocated more fully with his De antiqtitate Glastonierusis ecclesiae.s This life of St. Patrick is now known only from extracts made by John Leland in the sixteenth cenr The interpolation quitates (r639), p. 89a.

was first recognized by J. Ussher, Britannicarum Ecclesiarutn

Anti-

2 Critical edition: Nozsa Legenda Angline, ed. C. Horstman (Oxford, rgor), ii, 27g-8g. On this abridgment, see also Bury, op. cit,, pp. zz3f.;Bieler, C.P.L., pp. 3o-3. 3 Unpublished. See Madan-Craster, S.C. of Western MSS. in the Bodl. Library rt. r (tgzz), pp.384 f.; Horstman, op. cit. i, pp. lvii-lxv. The Life of St. Patrick is found in two fourteenth-century manuscripts of the .FIz'storia, Oxford. Bodl. z4o (e.o. 417), pp. 469 (xv. S3-S), and London, Lambeth Palace l2, foll. z5ov-253r, but not in the fifteenthcentury manuscript, Cambridge C,C.C. 5-6. a Chapters 63-6 stand between cc. 55 and 56; at the end, Ti has the equivalent of cc. 89 ex., 88 in.-med., 9z med., 89 ex. (F), 9o in.-med., in this order, and concludes with a brief statement concerning the place of Patrick's burial (see apparatus ad loc.).The Historia aurea contains the same abridgement, but is textually slightly closer to Vita III ; it further omits cc. 56, 59, 6o, 67, 69, 88 in., but contains cc. 54 and 87, which are missing in the Sanctilogium.

5 See C. H. Slover, 'William of Malmesbury's Life of St. Patrick', in Modem Philology, xxiv (1926), pp. S-2o; 'William of Malmesbury and the Irish', in Speculum, ä (rgz7), pp. 268-83; also my C.P.L,, p, 37.

1l

'8r 'd

tä^oqB

ees

s

rn*JT:ätlX}H::}:liTi},;äXi

ou eq u,c e,el{r lnq'(u) r 'o elyopirn'.ur dluo szrlr; r üor1r"s-it optQnl'1 to op1Q.n'1 eureu eql ;o 6u111eds s,wll1^&\rr,o p"r1i1 "p1.d"tj 'U pu€ cerg roqe-I ul se^r'I '4g 'c ert uo atou,(ur osp ees '(C7) t '.tI 'C anaols 'V'I äJI-I puB 'urlecof ur 'Bu"IuolloC 8rI^ eqr q srncer 1I : III €u.n uurlr lrnes l€ql Jo U*1 atlJl e ou ur punoJ sr rlclJted 'ls lnog" ue»rJ1r\ ueeq P?q $Iooq xrs-Ä1xrs leqt IIBlep .rarFzs"qiU 'slcErlxe s.pu"le-I Jo suollces eql Jo Euuequrnu s(re^ols ol JaJer sle{t€rq aprslno sJaqrunu .u"äz.d',eaäqz eaÄ; gzor Jo eIrIlrB srr{ ur re^ols Äq'rxer-3 a,li^oi1.i1äqr

"i,.15 "q, "rr se8essed Sulpuodsar.roc qrll&'pelurrdel ueeq e^Er{ slccJlxä s.puzlal z ' 'i-ttz'dd'tLLr uoPuo-I '(1rr) eql ",.ir.rg-;o p 'eulee11 'a'pe 'oauopaloc sx?luuo?ltg snqat aO I

aI{} a^I8 'sowog pEeJ dz^ puu ,eA lsopatog sB Jezrlduq s({clJ}Ed Jo eruzu (0 uorlcas) *rilir.lA puä-z '"an '.toq?aaa pearsrtu ueeq e'tuq-d11sua lq8rur ;roquo uerlrr.l,t. ji-;qüg/d'räliutaN pzer 'reÄeÄtoll ''A pue l(f I r 'cc) "uA nqxaaN ttf ,rll p' n(ühdwattt eql ruoJJ Pe^rreP aq lorru?c (} uorrces) 'oJIT etues aql pue euo ur pJB't\JoJ Suqleds srq auruu-ece1d aqt 'rerroeJo6 Jo aprs s}xe} o'ry\} pesn Ü€qllfl\ }BtI} epls PuB PJB.r^,4c?q lue{\ eII lBI{r uBrll '(q uoBdrunsse erp uo ureldxe ol JeISBe eJE sllulop tllog 'lcoruzrlceru ssel ]nq ;r puz zt 'cc 86 5o uorluguoc B sI 'reldugc lsJg sltl srD Jo lBrll ol JEIIIuIS p-*-:fry!aec s({clrled r[]Iß uor]ceuuo, uI '(§ uopces) ecqd-ro1z1 ts ut ]nq ;11 .r, prrt o; sr pelep qgl erarlÄ\ ocEd eqr) r 'c eA o1 spuorlseuoo t{cltlÄt ,r uoifi.s uI fou eqdnl Jo scller eqt 5o q8euuv 1B ecueserd arlf suolluaul rrrEIIIIlA. 'uoseer poo8 gtrr'l pue 'err'rluurelp puoces eql JoJ §aPIJep Je^ols

'ea,ü Bll^-II BlrÄ eql;o ldrrcsnueru ? uo /(Brp ol elqB sB/t\ eq ro '-1 ur pexgard ueeq p,r{ sra}dugc ere ,(a^rITse ^I iil;,h r" tdrrcsnuuur s..,,BITIrd\ ot (}no slurod JeAoIS sB 'eseql e$rl} JeqIo :socJnos elqrssod or(U eJe/( eJeIIl roc 'rr-r '3c 'III ?{^ Jo relleur-pefqns oql o} osls sseccu peq yBIIIIAA. r'@ 'gly* IBoIluePI lou lnq 'o1 esolc 'lxal-f aql ;o lducsnueur sE,t^, su

B urlq eroJeq pBtl urBrJII-av\ 'ra,ro1g dg fpeerp uees

"(pueruddy

'(Lz6t) ll 'unlnca(g u: ' - .'- - , eql ut Sutssttu

oJB Lj--,

'-?::

III

eUA Jo ]drrcsnueur srq 5o 'lxel leql;o fdoc u1r{ou:l .reglo t(ue ur punoJ lou elereqlleP luerJEA B esla ro 'ecJnos s.ruEIIII^\ uI ruroJ-eueu oql ruo,J uollel^eP to wnuotr4I rol (gr) utoxuuaatr4l Surpeer eqa e1y) utouo741

''|,l,lxs

-r{dlef, 'O -JIBJ) O C lflrn ut(olttl)n snlurndlnf,

lxe]-U

B

'c 8A) '!.

(t,

:-'.

,

raUB paceld s:

(iuorya1oJo.tCriti,..,

'q-;:

: :

,

seill ldt;csnuelir ;*. r

.

a3n0l4[ a?s ßq!7 : .\i . .; uI ue]llJrll 'sa8ec r i -

j

-:

: :-:

(zt 'c 8A) 'r

uo ,(luletu Peseq

sB&\

lI

,'Ä-ln1

:

=

"

-

tessrelSqte-I -: -,-_ -'- uIuorlzlod:a--::- -:: : - : --- - -

', *A) 'rz

e ,(iqrssod s1 (el 'c

soJqrl xas Elut8uxes (48

I

Ql

EUA Jo

--

-

:-

-gtrdd'(LL0r'c'v :;:

:,,

'll '( tct': '::-

Ut?t.tols ?. .t.-_7 :,,

-

-

';-

-'- - :

0co sti:-li* -

uoururoo E E ;:: -;:; : -'. : 'to6r 't 3 zi f- - ::

(24 'c 86) '!.r

'crluoc : (O eIleJeJ 'C r{ol}erec) O cl}eJec 'Jc 'tu/Yl. sncl}aJe3

J snqelp ronlenb

:

'III

-

{ o '-: - --

requnJ 1l :III Bll-\ c,: ::s -' tlllr\l. sePnlcuoc Putr

Jo luele.Lrnba eqt s: i

-qluee$u eql ur tc j -: : ur punoJ sr {srrifd ': j :: rrl ß,toqt7 'lpc,E .:,: .c e-Us^c.-Ji ue

'69-6Lz -!?UV

--- Jo ]uapuri;:- -: IBnlxe]Eac.:: : --

(96-'xaz6 "-,:: :--: 'g-LS 'tf ''u: --j:

olq '(6-gtl I :. sB/v\

(9, 'c 8Ä) '6

' ' '6XX ]o' ' 'o^813o llurErn :U snqelp oloo tlulStn'u,till elP fl ulgq Jü ulpnq 'p '(t -) lr B' uleng : U ?illl ulofl b ficop,r) J ,nlll6 :(O nqcpru) I Ltl!ffi l,tt/Yl nc11tr\l J O sIUqcO : (,t srurco) I ?ß!ffl l,ttfuy sltuco J lrln s{IgBreuen !}}}o4 : lJ tttlll Iro}rqsa;d l1r1o4 1 sn(r)u

-rnqlBO

,: s8utpeer 8ul.{o.olloJ

eql tuory Suepl^e sI §B

Dqral

tz

:

,trutqt7 aLß'ut lia ../,:),,i -: suulnloc alqnop u; *;-::: III Bll^ SururuJUr-r *-:-::: slr{J 'dd zlg'-\r--{ ; -: ---.

. .

DryA

2+

Introduction

and vita IV omitst_he name altogether.r It may also be pointed out that no known il-text of vita III has cc. r-r r prefixäd. A Life of st. patrick of the w-type could easily have been at william's disposal in Glastonbury. what slover did not see is the fact that some details in william's viia cannot be derived from either vita III or w, but must have come from Muirchri. william states (section r) that patrick's father calpurnius was a

deacon; he mentions (ibidem) Banauen uicus in Taberniae ,o*poas patrick's birthplace, later on (section 4) equating ir with Nenchor (In banauen igitur a-i9g r-ui et Nenchor), which, he adds, was haud procut (noi longe y rr) a äari. All these details are found together in Muirchri I. r., - To sum up: william is clearly a witness to the il-text of vita III, which is-his main, though not his only, source; but Leland,s extracts add nothing of importance to our material for a critical establishment of that text. 4. The texts of I- and rl differ so characteristically from one another that they must be considered two distinct recensionr oi vitu III. The evidence of the text is confirmed by^lyo external pecuriarities: the addition, already referred to,3 of cc. r-rr- of Vita II (: r- r5 of Vita IV) and of the seconä epilogue, c. g4(: c. 95. of Vita IY, r 3ozg_ 54ün I-, and the insertion after c. 49 of the intermediatetitle Incipiuntmiracula'eiusderruinall the unabridged text-s

Gr

of that group.+ The two recensions were recognized also by the Bollandists.s A more shortened version of vita III than any of those so far discussed is that by Hermann Greven of c_ologne (d. ,+zzi. His Legendarium is pre-

served in a single manuscript, Greven's autogiaph, now-Berlin, Deutsche (formerly Preussische) staatsbibliothek, Theo1. iol. 7oo.o rhe Life of st. Patrick covers only small forio pages (4o"-4r"). As far as it goes, howl!r99 ever, it is a very faithful reproduction of. its vorlage. Greven h"ardly ever paraphrases; even where he reduces a long period io a mere skeleton of a sentence he keeps his condensation as cro." ar possible to the original wording. The value of Greven as a witness lies in the fact that the coiy of vita III from which he worked would seem to represent an earlier stagä of the text than do either I'-or rI. It apparently begÄ at the same point Ä II; to say the least, Greven has nothing that cärresponds to cc. l-r r.7 on the other hand, the peroration Merito igitur post toi labores in gaudium Domini r The spelling of the name segetius in wilriam (section r3), vro, and va (against the Segitius or Segicius of all other

witnesses) is hardly more ttru'"'u segetius is the standard spelling, Segit(-c-)ius shows Vulgar Lätin vocalism "äi""-l+nce; 2 perhaps are t\Ä/o other verbal echois of Muirchü: (section r) ut constans nec a thele uero dissimilis fama est (teferting to the origin of th" ,rurr" ilüiri>-'wt.,rrchü says of Bannauem Thaburniae quem uicurn constanär indubitanterque ,oipuffi"rventre, a..d. (se9ti.o1 14) ab eo (caelestino) Patricius Hiberniam in opusiuangefü i;rririii, "n, cf. Muirchü I.8 (7) ad o?u§ . . . aeuangelii. 3 Above, pp. zf., 14, a ? even adds such lemmata as Ariud, sequitur ariud, sequitur aliud miracurum, Itetn aliud to cc. St, 7r,73,78,79. t_ P.!aL,, Supplementi editio altera auctior (rgrr), p, 245. :z qf. B. de Gaiffier, Anal. Bolt.liv (r936),'pp. srO_SS." _Greven might, of course, have had bifo;; hir" ; texi to which these chapters had been prefixed, but, realizing that they were an addition, have left them out.

1ilil1il

'gtzz'd

'seloNl aes

'r 't§r 'd '8ü'J ul soap se (so1ao? -)

sgtc uorlf,Brl

-uof, aql Jo Eurpeersrur eql Äq prpl.r.ord eg ol urees plno/$, J Jo edÄlaqcru er{} roJ uou u,anb aluD snuuil,tal 11 '(sa3ueJaJeJ rllr.^ . 'fgt 'd 'Li6r 'rrxx 'rurynta{g 'Eruua11 .f aes) ogr r .? Jo sE pelep sI t{)Iq.^a >l3lr}Bd'}§ uo uraod cruueurelv eq} ul'(9-S9'or) III e}l1 urory u.^aoul lsrg oÄ.rols-nqJg ar{} Jo uorsnlou} eq} sl }l : ilr}s Jä}BI sl J JoJ wanb po snutzu,tal eqJ L 'gz 'd '.rlo1eq eag e 'tz 'd 'e.r.oqe eag s 'elqrssod sI tllJler\l eqt puB f:n}uac q}uel er{l ueeÄteq a1up,(ue lpelsrxe lI roJ äÄlluacur ue se uoos su apelu ueeq a^uq plnoc uorlelod.retur eql +eqt d1:ea os aq plnoqs III ell^ Äq.ila. uosza: ou(reaeaa.oq'srerer{J'(j-LnE 'dd'(1,96r)u.,r.c'sar.res qti ''ü'g'I urStequrg'lI'd'H eas ld.rn1uac tlruer) adegs 1oo1 Ärnquolsulg go pua8al {rrrt€d eql uaq,{. eur} eqt uzrlt rarlrza eq 'esrnoc 5o 'louuec 3 ur uoqelodralur Ärnquolselg eqJ 'e^rsnlcuo3ur Jer{}BJ elz 'rxl 'caus Jo su lxet Jno satup ,(llernlcafuoc ogal 'gr-9rz 'dd ''trc 'do 'suorlelncads s,drng o snrn?untrDr ,cr.redsr11, eqr

paul,rar ssq euor,

J

'puurl reqro eqr

"" '::;i;:;K;"';:l

IBqrJl pezrurle-I osp seq r{"1.{al'J .reldtuaxa Ieluauquoc er{t uJ pelnlrlsqns ueeq suq urtu.I 'eser{l Jo eruos roJ 'dlecrlsrraperzqa '$a1olua.tto s.r}rlJrrntr l lsuru8e su nnqt.uyq ou) 16'(11 u.uoqws qcoc) eg'(olta{)og'(qwt rc1 '1----ors----utoto.t'Lj.tttat) 6L '(uopclout uo{)Lg '(uogotry uoqcap) rg '(134W!oC ccaa) og '(6t 'LSrd ees'ßltog (!n rcl creqcre) mo) 69 '(!tdES ! qcorg) gS '(nqnoc) 49 '(ugrlcar;a utotl'aprs s.r,qn ap) gt '(slducsnueu IIB ur 1dn.r.roc ssel .ro ercut'qng.r3 uuag) gt '(y-crs----uruuta{) fi '(tlcotruaa sag ..caag runtonn z3;a/ s.r,rqcrrn11 lsure8z se nag n{ a1og) Lt '(a7a7 cttou.r.y) Sz '(1cto1t1cog qqltorlc ot1) oz sratdeq3 ,

'6oz'd't J zt 'V-I-ü

'saota 'ß;ng j3 '(.{'lenyfcadset sn nq pue ?aDq to! rurusuauaqxq ecr.,ra.r §g .c) 3 pue (uo1nsut. xuDq to1 MDlnsu! tuotutaqßq gz ')) zDü Jo säqrrcs eqr .{g seceld IEreAes ur euop ,(1en1ce sBild srrlJ '(ot|sou t.mru 22 s.}qcrrntr J tol ,lorßpxcxo ttDru 0 | .1 .;c) snqor4 prp sB secueleJer asaqt pe8ueqc aa.uq,(lquqord plno,l\ ror{tne qsrJl-uou e'seprsog '[6 pue Si'cc ur asoq] ,c '(gt7ttn1,11 cwq '(qqcrrntr41 sou 'ao.qsou) Lt

lou tnq '(uggce;;; stqou'runtlsou) 99 'c puu

'::.:

-_*:'_

-

ueaq pBr{ sJe}dBriJ asf _-:----

tua?J 'utn1ncD.nut llii; .'!-, .t.., -

[ttlf,Jlntr{ 'J] 'Jsa .§/ls_,::.. , puB 'alluarT

,

---

aJ's, r'tit,.+. t I -

JO S:\es r,lrloJrnJ\D CAU SLtDlSuo) Jti , : stS1,utaEaS

eql

lecuen:t-._r . : -= : ..:,. .,

-

lsureEe) r^1

LUXU\OO llttt.t_t,r:i,*i

oq] uo ,'II-i '-'t -- :: !1 se lurci :--;.= :l- -: ' 3o a8elS :tr--:: -: - -:: 3o^idor;{-::r--__-;IBUTSTJO a.i: -. - - ,. JoÄo

-itprE{ -;.-;---

cu,ttfi9z'c ur esoqt ro; qsrJl ue pe1sa83ns ueeq e,ruq 'elduexe lq8ru:.ro 'eJJnos '.(q 'ruor; reao ua{"I ueeq e^er{ plnoJ serualeJer esatll Jo surog .t6 ,9g,9t ,LE ,gz ,ct ,1a "

'utn1nsur,

pu.'e,qru,S-rns-eurnvroJ perseu,.,',rr

uI tauo luur8rro eql ol tl

r*n:)lfä,x";:ffi;:,'ä":Xil":lX''r'I'i,i'ä

rage.rd ueaarg plp pue

uE tB e^r1euratle uE se pepuedde-1y1 yo

'rr-r .cc;o

uorlrppe er{l uur{l e8els.rerl.rza

tzql .{gzu6rro-anSopda puoras erl}

se7y\ r

z,'lBur8uo eql puE TuBIIIIIA, uee/$eq serdoc elBrperrrrelur eJoru Jo olal JoJ apEur eg lsnru ecuElr\ollB eluo§ (u uro{ peaorueJ da}s auo }S?el }" sr ,'ldnr

-roc ,{puerp g1es1r 'ed,(legcJu eq} eJurs pue 'lxet-7 u.{lqeqord pue '1xa1-11 e pasn,(lpelqnopun urerllrd\ ecurS s'III Etr^ uo pes€q sB,{4, 'rerrolg ,tq pelerls -uouep ueeq serl se 'gcrgru. '7.tc.u1o4 ot?A slq ol sreJer tuellllil\ {roar slq} u1 '§trr pue 6ztt ueaaqeq uel1'tJÄ, serÄ qcrl..( 'aotsa1cca s?sua?.uolsq1 a$)l -tnb4tn ag s,,funqsaupl urerllrÄ\ etep eqr dq dluo peprrlord st wanb I Jo Jo 31r^ Jo elBp erlJ

?D §nuxarat. elqsrler

$ j'oururalep ol lln slp q III

E'lxel eqt q sasergd pue spror\ qsrrl Jo eJuarrnJco luanber; egf f,q peaord sr uBruqsrJl uE s?/r(\ JoqlnB s\ wqJ- z'Drusw )aDq se Ärlunoc srql 01 secueJeJeJ Jo Jeqrunu E ruor; pepnlcuoc eq,(uur puBIerI ur pesoduroc selr III e}l^ tBqJ 'S .Jsqlre uBrll put8uo eul reJeau ,(1pqxe1 s?.r.\ qcrq,lr '11 pue J Jo Jolsecue uoruuroJ E ol fgrlsal ol sruees lueure8prrqe s.ue^eJC 'llJ Jo sntnpcca eql lsure8e sv, sntnfl s({crJled ssrl oq t 'lzt'd 1e lseuo eurnue8 eq} sB se^lasueq} puarrnuoceJ oql qlr&t sourrleuros pue euo eql leql s8urpueJ uo seJuelsur lsoru ur rl$rr seurleruos seer8e (reldursxe -Jerllo sH 'e'I) uo^arg 'regp U pue J ererllA r'(t6'c) enSopde pur8rro orllJo oqra ou sr arerJl seeroq.r\ '(t6't) enSolrda puoces erll Jo e8pel,lrou>l s.ue^eJC s,(er1eq ''x1a 'touoq lsa xn? '1qnto,tqur. tns

0finJ

Sz

]Bql Joqlou?;-._ ']x3] lEr-il ,,:, -l:'-l-- :

Eurqlou ppe

s:r::-.i; : :

_

qclq.\\'III Elr-\:_ :.:--_

-

:

_

-:

' 't,t7?,tt o (i8-1 ar'i,/,,,1 tt, - ". ffiry??uaru)ulg itl -_ -._ *: S6{CIJ}Ed SB Odrutt;,

-

,!..:'.,. . .: _:"

B SB:\4. SnruJndlrf jt *.:.; ; IUOJJ OUrOC e-\Er{ ts:._:- -BllÄ s(tuBrlll^\\ ui s,'::::: :-_-_ .

_

'Ä.rnquolselo ur]'is,:,-..: . ']s Jo ajll \- : :]Bq] ]no Palurod ac. ::-: .,-

Jo >[crr]Bd

DTIA

',

ffi

26

Introduction

Further back we cannot safely go. A, terminus a quo ('prior limit') was inferred by Buryl from the second petition of Patrick in c. 85 : ut alienigmae in hac insula non habitarent usque in dieru iudicü (cf. LA rS",b ne barbarae gmtes dominentu.r nobis in sempiternum). Bwy identified these 'barbarians' or 'foreigners' with the Norsemen, and concluded that the rrote it LA (and a fortioriYita III) could not be earlier than the end of the eighth or beginning of the ninth century. This certainly provides a terminus ante quern non. For the LA-note we have also a terminus ad quem in the obit of the scribe Ferdomnach (e.o. 845 AU). There is, however, no clue for a more precise dating of our Vita between c. 8oo and c. rr3o. 6. The archetype of Vita III, or in any event its exemplar, was probably written in the Irish script. This is suggested by the presence of insular symptoms in a number of the surviving manuscripts. The ma-ligature is found several times in E (cc. 48, p. r1z, q; +9, p.r54, r i 59, p. r58, zz); O once (c. 36, p. r4r, r o) marks an Irish place-name (breg) by a row of suprascript hooks ;2 at c.73, p. r7r, r3, R has the 'Hibernian' syllabification substontila; and some errors can be explained by a misreading of Irish abbreviationsr or distinctive letter-forms.+ Misreading of iuasri possibly accounts for the name-form Tailtri (recte Tailtiu) in most manuscripts at c. 43, p. r49, r. One typical 'Hibernian' spelling (terreni for Tyrrheni)has survived ingat c.25, p. r32, 17. This archetype contained already a number of errors, for example, the transposition of the Coithirge-clause in c. 13;5 the repetition of the words etfi.desip$w augebatur(orn «, cf. Ä) in the same chapter, p. r23, rr; the insertion (from c. ß) of tribus diebus et tribus noctibus in c. 17, p. rz7, 3-4i uir Mumm f.or Airm.umen, c. 6r, p.16o, z; non tenebant, c, 62, p. 16o, 18; possibly the gap in the narrative at c. 8r, p. r78, r-if it was not already in the Muirchri-text underlying it. The archetype also contained two British glosses which had found their way into the text (c. 83, p. rJp, rr pop iou, corrupted to popicäirt l-, and c. 88, p. t84,rcpop saturn),6 and an interpolation in c. 22, which connects St. Martin with a Tamerensis insula, i.e. an island in the river Tamar. From the identification by C. ]. Bates of this island

r Op. cit., p. zr8. 2 On this practice, see my remarks in Suiptorium, väi Qg54), p. y, n. 7. 3 Chapter 34, p. r39, t hac for autem D; c. 66, p. t63, z7 Et f (omll) for .i. : id est; c. 67, p. 164, zr et in CD (om O) for etiam (l-); perhaps also c. 13, p. rzz, t4 aqui,lonali.s for aquilonali eius a; c.48, p. r53, r deos I fot celos. a Chapter 34, p. t3g, zo mofie for rnonte T; c. 8o, p. q6, rc feste for ferte D. s I do not think, as does Bury (op. cit., p. zrz), that this clause is an interpolation; a statement to this effect is found immediately after the fust mention made of Miliuc-its logical place, see Bury, ibid.-in W,and therefore itspendant in Vita III would seemto be misplaced rather than interpolated. 6 I can see no reason why they should be interpolations rather than glosses. The fact that the Irish cath satharnn in c. 83 was allowed to stand proves nothing. Glosses are often added sporadically; none of the numerous Irish expressions in this text (see above, p. 25, n, 3) has been replaced by a British one.

',r-ith St. Nicholas, at t1-. :'. has drawn the plausib-e : : Britain. t

From this archet)-p. Sl:l of Vita III, es:'=:-: reither recension has a c-:-: :ion of cc. r-r r and g: :: 3elgian border distric:. '' .. s,furces

\\'ithin I-, manuscri::= a :ccupy a place in bett'.::. C. C.

a.

6, p. r r 9, 23 cunlr--.:= l 9, p. rzo, z6 interi:-- :-.:

17, p. r27,6 potuis==: : 3+, P. 13 9, 7 mi[uc -:l : 39, p . r41, zz (zi .. :::

4I, P. I47, r tent::-. -r l +9, p. I54,9 am,:-l-::8, p .174,tzfuer.: :-: :r -' Sr, p. r77, zr uo':is :.-- -.:tutt C (desuzf sS

S-. p. t8z,

rI sui---:tl

'8r, 'd '(9s6r 'u5reg)

"lt*4n7

ut aßoplttld ,rurn

/tl1niffiää

::3 :

L'jl'ä"+:::,tl:läJ:'JqJ''i:;illl*'",?'L" 'äJo ro,Ie I,npr^Ipu ue s1r1 led.{1eq",, "ur uoprsodsuerl e'4a'9t-zrz'dd zrc ur satuamd lphnqDq anbsosot7qat "1rc 'd6 , 1o

'arroqe aas) lxel ueuo eJB ssssolo lcBJ

er{J

'sesso18

seop

ssoJcu

slnc sldrrcsnuBru eql Suoure luaureer8e seceld Jo Jeqrunu B uI

'ä;o sernlee; .,(repuocas eql Jo eruos ruorJ eeü ueeq seq 'releltog 'srsuq s1r lSurlrrmer e^rsuelxe o1 slunorue-zl 'c ut lseluoo aJg eql-ecuelsur euo uI qclqa\ ',pe{pe, fgazeq ueeq s?q O Jo xe] aq;, t'O pua'?J 'ä :sesseululr luepuadepul ,tlfuerudde eerqt Äq pelueserder sr g 'sldrrcsnueur o.\.1 eql o1 rtqncod ere.tl s8urpeel-Jg e§eIP lBgl eJns eq uä^e louuuc e.$. S, puu DJo eJuesqB luanber; egl uI puu 'aJEJ st J Pue g P lueureer8e prceds 'ra,terrto11 'Sursudrns eq lou Plno,l\ sIIl e'JeuJ 5o 8r.t pepunoJer se,r. 'g go eruorl aql 'eesure8ea ]3q] ]cEJ erl] Jo ]\er^ uI -geg [q

(gn

(gn xunsap) Jg llll tlu :€'U Ie rFIp L'6lrd'tg'c (gn gnsap) Jg 'son errep 6 '94r 'd 'og 'c gy lrnelder Sr 'zLt 'd'lL 'c

Tunsap)

(o paap)

gg

;g

urnlelder

:

: ggy qreSlouru t 'i§r 'd '6t 'c gg rdocsrdarqcre :tdocstde (aUll)

rqeSloure

:B' pu? rueql Jo Jeqlle uee.{t}eq uBq}

J

puu A, uee.&ueq

{uII

Jesolc E oq o} stueas ärerlt

(o1saap) Jgg

lgg

dnoß eq} ulqlr^.\

tuillltJJns :11 'gy luercEgns rr 'z3r 'd '43 'c (gn Tunsap) C anx

JA,Br snucrlsrrr{c slqon }FIp :OO xan?ü ttxtp snu?Ilslrrlc slqon rz'LLr'd'rg't Slassrng' g g7-p lesse : 19 n a a D t fl & \ßn! i u' s7-r;B ß' f, le rery z r' I L r d' g L' c (n xsaap) ggg rqeSlorue :gy qleSlov:r- 6 'l9t 'd'61 'c serqeuel :LI 'DU slrqeuel r'Ltt 'd'tl 'c

JxflqS

Ll'JggS suetel :DU suzlllel $z) zz'tttd'68 't (g6 uro(q)c(t) gltt) lJC'D rlcnlnu 'JqSS cnlltu :U cnrlrur 4 '6grd 'ü[ 'c (g ressod) g lrrentod 7g rrnrod :SDU lessrnlod g'Lzt 'd'Lt 'c (S raap'21nwo) Jgg iD ?erelul :zA'gx-py lurrelul gz'ozrd '6 'c (S ttrr'p1 Jgg eltualnuuinc :U lrelntunc 'p erelnrunc ez'6rr'd '9 '"

sxlouolxnbo tr 'zz '?.' '.lsa pt.

:

rc

llJ.l! {-a

t

-: j._

puEIsIuE'J'I'lr.';.j.,"

:

-

-

sldlJcsnuuLU -s ----

-

.- :--

-

_

-

: :-

v7 ur elou aq] 1E-ü: ;;; -': (suErJBqJBq, esaqt F,; *:: -::

:U q{Ä ear8e lou urq} uego eJoru }nq 'uearrtleq ut ecqd e ddncco ,S pus n ly esoddo seceld Jo roqrunu e v! Jgg sldr.rcsnuetu 'J ulqrl&l 'zrc ue8eq,tltuereddu tr !g pue J pulqeq spuel ltsqlIII Bll te (EoJB lEI{} uror; JBJ ool }ou pe^II ol{1rt 'uerralg Jo lxel E ol sseccz pBrI III]§ 'pelulnJrrc Bll^ pue II EllA Jo serdoc eratl.r'a ']cplslp reproq uer8pg -ocuerg eql^Iur Ilquqord 'adi1-11Jo lxel E ruor; t6 pue r r-r 'JJ Jo uop -rppe eq} .{q palueur8nu s?Ät 1 'r{lrrorredns o} rurelc B stq uoISueJaJ Jerlreu luql s/r\oqs ,'u'gqcerla puz r,Irlcrlntr{ gll.Lr .(lprcadse '111 E}l^ Jo §ecJnos eql qrÄ{ uosrreduro3 ',{1e,rrpedsa.l 11 Pue J rue}s ed.fteqcre sr{} ruoJJ r'ur31rrg

:.

uorlBlod.Iatur -: : -,

ur l(peo]l? t,-,r Sr.'-- - : --

SpJo^I or{1 JCr -. ,-' -- - - : eq] teldulexa -,-; '!- - --

i:,: : ":. --

sut{Quaryt.t,iJ 1B

-qnsuollBs$lqE...'-=':: -, -u.rdnsJo-\\oJa.'-* ':-- -O i(zz'8St 'c 'r :- - ;i - sr arnleSrl-lr)ut ;--

dlquqord sE-\\':.-:--*r',

aouaStua!:lo 7ru : Sg 'J *: :-.r -uI se/v\ rorrti. : ';

lsaÄr ur uellrJÄ{ se,tt ad,fteqcJe eql }Br{} uolsnlJuoo elqrsneld aql u^lcJp seg Ärng 'lseoc qsIuJoJ eI{} uo Jo^IJ }EIII Jo qlnoru eql le 'suloqJlN '}S qtulr

'ci:; .-:-: :

e JoJ anlc ou 'Jt-'rl-r'-: -. : Jo llqo oql rrr ruattb :'":, :"",,:" alu? snuxafil e sa:: "- - -: ' ro rllq8la aq] Jo F,ut ; - - -.': .

(,tl-ll

'

--: :

0!4ral 0ry4

Lz

-

28

Introduction

their basic classification. some of these occasional groupings are more apparent than real, for example c. rr, p. tzt, t6 adductus BT cum Patr. Conf. r, VrP; ductus Rc^E(deestS). Patrick wrote his confession in Ireland; a-non-Irish scribe mighi understandably be tempted to change adductus to ductus, and theiefore this reading need not establish a link between the manuscripts in which it is found.

c.2r,p. r3o,8-9

uirgo_corpore et spiritu, cf. corpore et spiritu uirgo Muirs: uirgo. corpore et spiritu permanebat cxF. uirgo permansit-et spiritu "o.por" 7i. uirgo mente et corpore permansit (per-anens Gr) sGr;cf. uirgo manens Prob, rt is not necessary to assume a special connection between thi readings of o.F TisGrProb.; if. a verb was to be added, rnanele or permanere rvas the obvious choice. e.29,p. r35, 8 habitatur: habitabitur Ro. inhabitatur c-2. inhabitabitur ^g. Both the prefx in- and the future tense might be independent ,improvements' on the part of the scribes of R,soo, without stemmatic connection. c. 3.3, p. 48, 7 f . lingua non bene loquitur R, fl: lingua nobis loquitur ,SE?.

lingua nobis uix loquitur B. lingua uix loquitur o. rir. reading of "or.".i RII(cf. the preceding phras es ocalinonbme uident, aures nonbene audiunt)äas, at some point of the textual transmission, misread (nö b > zoä); the iesultant clause, irrelevant in its context, was mended by the insertio., of. uix; and the exemplar of cx dispensed with the superfluous nobis. This need not necessarily mean, however, that « derives from the immediate ancestor of B. All our variants can be explained on the assumption that in the source of a.sBET, which read lingra nobis loquitur, the woid uix was added above the line, and that this suprascript uix was either neglected, or inserted in the text, or substituted for nobis, by the respective scribes of cx, ,S, B, and, ET (or, possibly, their common parent). c. 78, p. r74, tz fuerat R. erat {zF, Ti. fuerit BET,Gr. esset czF, D. fuisset g. In the absence of this phrase from Muirchü and other parallel texts, it is idle to speculate about the stemmatic relationship of these readings. They all can be explained on.the assumption that fueroi *^" the original"reading, and that this form was 'normalized' by a number of scribes irivarious rvays according to their lights.

7. other cross-currents, however, are too numerous and too significant to be dismissed so lightly. I am referring to the instances of a mÄuscript of o,.9r o{ I-, or of T1, agreeing with manuscripts outside its group, or even with other texts than vita III. In this context we have to consider also textual variants in Patrick, Muirchri, Tirechän, Bph, ar.d probus which recur in vita III, whether or not their distribution coincides with the manuscript groupings of the latter. I shall exclude as inconclusive the bulk of such variants as mutual substitution of is-ille-ip.se, change of wordorder from an unusual to a more normal one, omission of irrelävant words or short phrases, etc. The remainder may be grouped under the following headings:I

r It

should be remembered that cc. r-rr are not in IT, and that I- is a vr-text there. Chapter 94 will not be considered because its parallels in Vi and r are secondarf redactions.

) An individual ma:- -: : against the rlri h; I I -' =anuscripts of f , or ai.: -:. - ; e\-en against all mal--- s -:.: : te\tual variant of th:: : -: (r

: Erees

:

:l:

; c. 29, p. r35, 8 habi:":.-: l: .,

cf. inhabitabitur ^S 3+, p. r4o,3 f. se i:='-: : ne f-c(,

il:

se ipsun-:---:r-: :

:ad crept in

br''p..:: :r-

and a corrector i:,,;: - :t : neglected the adi *s:r-.:r l :. 17, p. r+3,3f.exti;.r'*: :inguetsl 61cet" S fA:. 39, p. r45, 5 post il-; -:

: p. 156, flumi:-. : t ,.55,5, p. r rg, 5T3 (cur:t :.'-"-:*. sit in domo «F (cu:r :;: r - 13, P. T2Jt 12 mO:i-r-. : - 23, p. r3r, 9 f. ä9'f :r:: *: : .

: : :

' 12, p. r48, r tetigt::: . -3, p , r7o, 19 f. I-.; :-.:'-. :, r. p. rr8,5 Ronn;:-*= *r

3.

p. r2r , 3 alun: :."* . (6f. s:: ::--

:3, p. r29,7

:

- : 5, p. rr9, zzdic.:=: l= - : -. p. ,65, r f. ie ;cri:- - : : : !. p. 166, 22 f . c'*:-- : -,: - - +.p.rr8,r9erg,: t-t:l - ::I. p. 126, r r ho:-,_. -r : - - :3 .P. r2g, r f. Et c *:-, -:. cJ. Et cum ho; ;-- " .

-

-:lstolae Patr., Ei J.*:' r:

: j.p. r56, r3 rec*rr:---l - :. p. 16o, 19 f. ei :.:-- ::: :

-at fT: Cumque a:r:

.

- - j. p. r 6t, zc f. ciu,-' -:r-. . -:. p. 169, ri prc:;::"-: - :. p. r 19, 5-6 f Iu-:,-:, : p.I19, ro igner: j::':" :-,::lng(u)eret \-='

: l. II9,, I3 plärSi;:: :"

(to111to{ o1+cafiv1y

unc;rD eJuJudard : aru}seerd

tr '6rt 'd 'S 'O

du^ lara(n)Eutlxa urelle ureu8t '{,'tosn}our}xe }inJ ' ' 'spr8r :}are8raurep ureu8t or '6rrd t§ 'J 'J (r) dz^ utnx g;D u.to snure8ur.rls.red-Ellnr\i 9*S '6r rd 't (toglco{ o1lcafi 1g utnr JD sn}E}nru :sn}raJord Sr '6gt 'd'zL ') onp Bnlrs ap :Bnlrs (rp'l'n) *, rnJoo onp 'Ioz 'r9r'd't9'c

O

ut?t? JD InJaJ

-ren,nera ' ' ' enb,ll oq*, v'{t'rrl1;..1iffiI::t''oo*,i:ä:r';t#1&;loä ', l)tu,w dD trunrosseJeJ :lunJa;.rncer tr '9§t 'd '§§ 'J ,S Ie lpop ynb'{c'gD }lpap''' ro''' Inb :}rneuod''' onb B'J rr'rtrd't,z'J '1 lesslSal urnJ lE 'a^ urnrdrcurrd lBqBlrJaJ tunp 1E '',tlod eelolsrda urnrdrcuud ruugelloer urno 1a '?J F lsra8al unrdrcurrd coq tuno ]g '{, 'JD

lara8al otdtcurrd ut urno runqren ponQ : ordrcur;d coq urnc }E 'J r '6zt 'd'oz ') O 'g tant gD ]unrenuJouoq :(xxr luuq-) lunJenucgrJouoq rr 'gzt'd '9t 'J 'd 'ü 'J (q) daÄ 'g wnc gD urelne :o8la 6r '8rt ons olndod urnc 'P ',,p srns urn3 '! zz 'ggt d '8g ', utn? cD srJuuonoJ 'J r '§9t 'd'Lg'J rlaoD

"suorl.SBpe; Ä-repuo:)3s

;:. , r *-

'eJerll }xe}-zr\ B sl ::_ , : : _j

.- -

Surm.olloJ orll repu. : -- SpJO^I ]UE^eleJJI Jr,, * _ :: -. -pJc/K Jo a8uuqc 'i:i-. {|nq 3q} o,\ISnlJu{- I -. : . -- : aq] qlllK Seprslnr:J - -

I{3lrl^a sngord pu? '::,=

-

ue^o Jo 'dno.t8 st; =- :-Jo ]dl.lcsnuzlu

ol

, j- s:: -:-: * : -: :- -,

luBCr;ru8rs frr--

tuo :Ll

'qotd 'r?J 'ywnt "-J *acD srJolJoneJ :p-J ttacD flpuodseJ

:n*J lBqoJIp '{c'an }eJaJIp zz'6tt'd'9 'J (r) irD it

t^

t',tlod utw ttto urnrJrJlud : rrrnrcrJl€d urnJond unlcuus ('; » L '6zt 'd 'az .J 7D dt^ utn? yD :ttto snudurnlu t 'TZ| d 'o r '3 'rra, ru€ruog ,hd'^ u.n? do snuztuog § 'grr 'd 'r 'c (a) 'tL 'x avtlnW '11 3 wnc zD uto lse : lse runJrru ceu '; 6r 'c (g lr8plu) tr8puoc :nny41 'ta 3'g wnc rn 1r311e1 rdJ 'c lesse :q 'g unc 2D osso 9r

'lla

'77ac

'oltd r'glt'd'zt '6trd'tE rd'tz

snssar8ut:C un? 2n snsserSSe ';6 're

'flac exß:ur:'go.t4 r1y6z1y'3 wnc ,n snqlluou (621 snqrurop

q

'c

zt 'Ezrd 'e rc

tlsep sru8r runc) sD oruop uI tls

ld'rr."J leredde :,^ rru^ 'y2n lzemdde (' ' ' sru8r snlnu urnc) 0r '6r r 'd '9 'c (g) lJ 'n""D Bulrrrngi luns : OCO 'o-l il,ntc zD ]uns Burung S '9Srd 'S§ 'c sacD eur pe :fl n-J w,n? zD aur lsod S 'Strd '6t 'J *flJ,S rr",n rnlen8url -xa : fintr41 lrrenJ snlcurlxe 3c '1 'rflgü un? zD.rnlen8urlxe 1 t, 'Eir 'd'Lt. 'c 'lueurlsnfpe aqt peralSeu 2 lau rc1 elnlllsqns e sewonb (iur8reur aqr q) potrBcrpur rolcarroc E puu '(uonb uota sua8qa nSow ''yt,r'60r 'd urorg) ,uorlere,tesred, ,(q ur lderc pzq nForun Soed(leqcrt erll ul '1lecDrrr?flb ru31 ]rprprrt sr8eur runsdr es:1 'n-l eu p31 rppe:r urnsdr es 'gc 'rn eu p8r lrprperl sr8eur urnsdr es 3 0 'otrd 'it 'c '11acD

rolelrQerlq : OU rntrqelrqzrl

'gc

'p(y1)wn

zD

s' rnllqBllqEqul 'Jc rntelrqerl g 'Strd '62 'c (o)

'JgS;ntrnbl-::__ 'uollJSUUOJ t:::-_- -. _.- -a-\oJd1gr. t,-j:: l: :: :

intrqEtlq?:'l: '-_:

"s Ot{} SB-\\ A.laULtht.t)-'-

-

s8ulpzeJ eq] ua:.,, :; : susuBur o8-rrn .Jt : rlt snllllds ta ]rsuelu:li ;: gtlnw o8:rn nlrrids :: :

-repun lq8ru '(g ttrrP) AoU

'dp pue ,n ur flluenbe.t; lsoru sJncco snltr 'ocJnos }Bq} Jo }uerru^ Fn}xal B rltu'a Jo secJnos slr Jo 3uo qlP\ III 311^ Jo sldrrcsnueur 1u 1surc8e ue^a Jo 'r9 glpr to 'se,u1?lueserder slr Jo eruos Jo ll q1r.&\ puu/ro '.1 go sldrrcsnueur D-uou euos q}Ii\r Jo 'r-J glyn sldrrcsnuBru-D Jeqlo eq] lsuruSs saarSe n go 'sldrrcsnuzru Jo uorluurgruoo e ro 'ldrrcsnuzur pnpr,rrpur uy (r)

sI 1l qclqr\\ uI §H} eroJoraql

izD

0finJ

6z

eJoul aJB s8urdnoirr -:--

_

:::

DtlA

30

Introduction

c. 5, p. r 19, 13 cum nullus ignis . . . appare(a)t: cum nullus ignis sit in domo cF, y' cum ignis desit in domibus VrP c. rr, p. t2!, tr f. cum sorore sua: add. Lupita oF, nomine Lupita Vn c. 67, p. 164, zr quod aF cum Prob.: qui pett. quia [I

(:) A single manusc:::: .a)- of the texts referr.: : -

i c. 28, p. r3+, c. 36, p. r4z,

3

Other cr-manuscripts:

c. 90, p. 186,

(a) c.78, p. 174, 13 naturae suae: suae del. qH, om. DTi, Gr, MuirB c. 4r, p. r47 , 4 f . Ait (At cxHÄ) ille similiter quia non poterat f : At ille similiter non poterat [L Was the il-variant entered in cr incompletely ? (ä) c. 8, p. rzo,22 numquam: nusquam cL cumYu c, 16, p. rz6, 4 uobis: nobis cx-LA cum Ti, po\t.P*RF

c. 30, p. r35, r r acui-,, -...=--

ctun

c. 40, p. r4S, r7 poeta regis

II:

postea regis I--d. postea rex o-LA. poeta rex qLA.

The l--reading postea regis was'corrected' to postea rex in

a.; poeta

possibly an independent correction by the respective scribes of c. 26, p. r33, 7-8 Deus donauit: donauit Deus qLK cumlT (r) 33, p. r37, zr quia: guod qzM cumll, Gr (d) ". c. ß, p. rz6, r eis crM cum f pt : ei qcett cum Tl Gr ; y'. cui S c.33, p. r3S,6postoculiadd. tuicxA B c. 68, p. 165, zz (quod . . . furati) sunt qA cuntf-o fl' sint qcett c. 77, p. r73, 19 usque ad: ad orn. cK cum T, g

L

rex is

and A.

(z) The basic a-text, alone or with other l--manuscripts, agrees against the basic l--text with Il or some of its representatives, or with Gr, orf and u,ith a source of Vita III or a textual variant of that source. (a) c. 16, p.rz6,r eis:eia-M(c/. cuiS)cumll, Gr.Cf.theplurals illisPatr., quos Prob.

c, 17, p. t27, I vicet uoce qil cum Muir. Prob, c. 38, p. r43, r8 exurget: surgat cx, c/. exurgat fl c, 42, p. r48, 6 uoluit I--c: etuoluitcx cum Ti, c/. uoluitqueg. A copulative particle, either et or -que, was probably omitted in the ancestor of l-. c.67, p. 165, r f. reuertaris qF cum l--c: reuerterisq-F cumll, Tir. Prob. (b) c. zz, p. r3o, 13 Tamerensem (tama- R, came- S): temerensem qD c. 24, p. r34, 3 accepit: suscepit a. cum Ti, MuirN c. 39, p. r45, 5 post me: ad rr,ecr-z, c/. post me . . . ad me ad domum meam D c. 55, p. 156, 5 flumina sunt: sunt flumina q-z cum Ti c. 6o, p. tS9, 14 pedem eius: pedem regis «Gr (perhaps independently) c. 93, p. r89, 6 in illa die om. c. cum D 4, p. r18, 19 in (oppido) Nempt(h)or c. cumYn, cf. VrP c.".5, p. r19, rr nostram inquit RBEZ cumYrH:inqtit(omazKF) nostramccara VrP Vn. (Vrn need not be a genuine Vr-r,ariant; Colgan might have had the VrB reading in his mind.) c. 6, p. r 19, z5 Ac dicto citius: hoc dicto citiusq.cum T; cf.hoc autem illo dicente dicto citius Vn c. ro, p. rzr, 3 accidit: contigit o. cumYn c. 22, p. 13 r, 7 Segitium (-cium) : Segetium a cum Y n r c. 37, p, t+2, 20 accenderetur: succenderettr q. cu/tt MuirA. Prob. Yrcl Y, c. 62, p. 16o, 22 propinquo: longinquo a,, cf. longte Tir.

(.)

3

fr

aquilonis D

c.2), P. r35, 6 f. torilr- l:rl \\-as added in tne I::::1' c. 67,,p.165,5 fui :t--:: :

-

c. 3I, p. 136, 16 f. e --. -:

;.

17,

C, 4o,

p. r27,

T7 el

;-r::

.

p. I*5, I+ aF;rl-i :"

'

omnes ianuae f .- C.5'p. II9, 12Cur;r::: * i,ostris quaITI .S. :'-r:r: l

potius quam \--' a, tc, p. rzr,4f.:.--:-- , Cimisisti qF. m,:':: ;::-

:

BPh rvould sei:- : :ermisisfi, s tLc -. r:'.2:.-. : -

- I:.p.tzj,; si:--..::.' : rb.p. rzS.t5 f. (l--- :::. 17, p.r27,2 i-.:: -. -. I l, P. r27 . 5 l-:- : :. -.. -*:. I;. p , tli, S l:- ::: -

-

e\pected

I

)

svqnlAl Mn?

tJ

3 zD 'ttto ]sa : ]se urnJlur cou T 6r

'oLt 'd 'tL 'c

'eEusn ImISSBIO

rr\

.qnIA[

u,m?

'{C '?JO

ul:urne

J

tg1ag

IUEnb

'.t,:L

;"-,

.r,1.'

'd'S8'c

'd 'og '3 erro (lE) g 'LLt 'd 'og '3

('1.r,IrrlntrAJ 3o dlruepuedepul ,pezrlaurrou, a^el{ plnoc

O sUI tua]nu snql]ung : IIII IUa]nB se]ung 'I rZ 'gL,

'd_ 'o8 'c

:tuue' ' '1e'J or 'tlt'd'34'c '^ 'x 4nIA[

EIos BIII B}}n8 rOO EIII E}}n8tJ urn}ue}BIIIuun8

tazr| qotd 't.i, '::',I

o1 ruJoJuoJ plnoÄ\ ?aoH'S $aap'z^ tan? JrflD cär{ :cot{ 8 'rzrd'rrc(p) V7 ouroJlrl q JnlepnBIJ uou ln'p 'O JnlBpnBIc uou ouJaJul

redns JnlEpnEIc uou snuJeJul 'J rz'o8r Ü1ywnc g or 'LLt luBJanJ :luns

vt?n6 turu

d

(;r(lruepuedapur.)

.{3 ,vt?nlA[ xa urnun :runun srsdt]aures xe rr 'olt 'd'tL't srsdr]aures um? O 'gord tiln? (L'u'Sz'd eas r{3lr{/y\ uo'1 soap 's'{r) ?J 3 soleo's '.ruLruw O unlec.redns:'lt?J utnl O olas;adns '!gZ'zSt'd'3f 'c ',t?i utn? S rurures onl :(u^ u,toqa azs) on1 Iulrues '5 § 'o§r 'd'tl ') 'J ful tun? O onl eulures ap : qnry utw a-UJ onl oulures xa 6r '3f r d 'zf /Llr.llos ' ' ' u1n11n3 ulnluBl BII}

t'g}r 'd'o}'r (ipelcadxa

eg

o1 esuol eql)'qotd'qnry taw lJ leranJ :llnJ onb urno tr '§[r'd'ot'c uA.'r?nl [',tlzd utn? S 'uro urnns urnlJo]nlPe ul 8 'Lzt'd'Lt'c rC utn?,S ulnllnu :ilu S 'Lzrd'Lt'r

(ruepuadepur.(lqrssod)

'.t7a4 '.rg utw S 'uto snloqelp z 'Lzt 'd'Lt 'c '_d'9, ', o.{uoC',tlzd'{r'S euBI}SIJr{J nI " ' ' nJ i euBI}SIJg3 'tsa plnQ'J Sr 'SZt (; Älluapuadepur) 'nn77g w,w tJ selluac : relllltuls 4 'tzr d 'tt 'c eql D '1ts1,s1utad '?lsxsxutp IuEIJB^

'to171co{ oqral sE 'pue gs1nbl1ai. slrralru^ eql petl o^BLI o1 ureas plno/!\ tldg) 'd6^ rlsrsrur,red IJour }e ' ' ' llstnblloJ ''Ä tu,?t? S Ilsrsrured IJour '.rD llslsltulp ' ' ' IISISIuIP : 11zA tu,n? §) IJour''' rlsrnbllaJ'J t'lzt'd torc

ä}ue3rp ollr uelnB )c -.

ar{} petl e-\Brl lriSrLU utn? D ureJlsou (rxz!

'.--

'-:-' ie, - -'-

,t-'^ t

(-(ltuapuadap

-

-: . j, - -. :,'

o tuBeul Luntuop i: .-: :: Qa .t

t

J:-

--*;s-:::---:-

tt

elllelncio: \-

sonb

.-'-

-

'' .t 1tt4

'; t::

pue/ro 'rC r{ll '.". : lsuru8e saa;öe 's- j

-

IJOur '7D IJOIII

dt1 urenb sntlod

srJlsou op oJBJnc snrJ d '{C 'n lrrenb su}sou ep snt}od eJEJno 'Sl IrIBnb st;}sou ep aJBJnc snrJd r (rz0 *,.A tilw 1dl urenb strlsou ep sntrd eJerno zr'6r rd'§'J

luns ae,ade '{,

ilJ

}uns e,ade enu,r : sInuBI snglu.,o

.rrrrdi ;:Hl

u,tn?

J

(r)

:ää; ',

J u,ml O snlo saJln : z7 Ie soJln 'S seltn rc Lt 'Lzt 'd 'Lt 'c Jwn? O Iluuollnbu :o-LI lJeuollnbz 'J 9r '9[, 'd 'rt ', (g) 'J ret{uutu euoJ : r-J euel T or 'gLt 'd 'og 'c

LI reuzru alJeJ

.ed.neq,,n

tttzilq sdegred's-J ruovteJJel .{r'O

rueuopnbe

:llC

:

ffi3',f,ri*l,"Ti

IJuemo g. uTBIII tuBJJel

j'

1uglol'I

'b7 puE

7

Jo

st xat o1ao( := '11fD

rar ziaod

;3;;i'4e'c

g'§tyd'62'J

a.ilr:;-:'--.:- : - * -. 'rt, ': - -

relllllllls em }Y : J t:-:-

O sluollnbu

rr'§trd'ot'3

utnss uereuopnbu:urelzuopnbe

g,.ttttJl

uu,n?

s' unJotulesd uqt8ln ut

: oJorrr anbunJorulesd un.lu1l8p ul 'J t '981 'd '06 'c lf ruru? SV orella : retle t 'ztt 'd '9t 'c 6, 'ttt 'd 'gz 'c (r)

UMW S lunrenelnlsod : llnelntsod

(e111ulu1)

'(") pue (r) tl o] perreJar slxel eql 5o ,(uu rllla\ uorsuecer slr lsure8e seprs Ll ro 1 ;a{}le Jo }ducsnueur e18urs V (g) ofiMJ Dt?A r

11 u1rdn1 {gD orrrop

ul

1rs

sru8r

t

.

r,.iry*,...

;!?rii,

4if:.gw.q*7.r$isn@l

32

Introduction

(4) Most interesting are instances of variants in the sources of Vita III recurring in the text of that Vita either as l-- and ll-readings respectively or in other groupings: (a) c. t4, p, t23,

zo f. bene ieiunas

lI

cum Patr.

Muir:bene ieiunas et

oras

I

Some of these grouF\-rii:

I mr-self h"-, . horvever, quite a feu- r', i-;: ticular, variants in the r;'-: olanations of this phen r r--: l of Vita III had access : - :. bility which

curu

Prob.:,bene ieiunas bene oras Gr cum W, cf. et bene oras rR c. r7,p. tz7, t7 uires eius D: ei uiresg. uires ei Ti. Cf . ei uires sitrs UIu'iyB, Tcots; uires eius Prob. (MuirN) c. zo, p. r29,7 f. sanctum puerum Patricium I- Gr (Patricium om, az): sancte (om O) puer Patrici fi. C/. sanctum puerum Patr. Conft^ Vr: sancte puer Patr. ConfDt, sancte Patrici V. c. zz, p. r3r, 6 f. hoc est l4 Gr curn Muir.Yr: om. S17 cum Prob.Yn c.3r, p.136, r8 SlainII cumMuirAC V2, c/. sianiVa: Slan f cumr c. 34, p. r4o, r uel I cum MuirB Vr: aut fI cum MuirLN c.34,p. r4o, 3 tradidit igni l- cumMuirB: igni tradiditl[ cum Muir^N Prob.W c. 38, p. r43, 18 exurget l--d: exurgat II. surgat a. ff. surgemus Mu'irAB, sltrgamus Prob., asurgat MuirN c. 42, p. r47, zz f. domo uiridi I- culn Muir^Bc: parte domus (om, D) uiridis I1, cf. MuirN, Prob, c. 42, p.r48, zf.. domo arida I cum Muir: parte domus aride il, cf. Prob. c. 72, p. 169, 16 uulpeculae f cum MuirN , Prob :, uulpecuf fl, y'. uel frqä MuirB (corrupted from ul' piculi?) c. 73, p. t7o, rgf. Nec I- cum Muir^B: Non [I cum MuirN Prob.Yn c. 73, p. t7o, zt f. inuenerunt (eum qzMx B) mortuum I-, y' inuenerunt eum iam mortuum Mu'irAB, inuenerunt illum mortuum Vn: mortuum eum (D: illum C?e, cf. illi O*) inuenerunt 11, cf. iam eum mortuum inuenerunt Prob. (The substitution of. illurn for eum was probably made independently

adopte d a number of

18

-

i. As aliterary compCrS:::. :lex than either \:ita i I - : r,:I a single text in u-hic: :: :ably through the mei:.-:s:rirle additional legenc-::-' : III would seem i - ':-:'

i'-ita

compede ferreaf cum MuirN Y n: compede ferreoll cumMuirAB

:id not follow BPh u'i;::

Prob.

c. 8o, p. r77, 4f. ad Christianum qui dixerunt ei l- cum Muir^B: ad sanctum Patricium fI curn MuirN Prob, c. 90, p. 186, 13 custodierunt I cum Muir^N: custodiebantfl cum Prob. c. 34, p. r4o, 7 in aeternum f DGr curfi MuirB(N) W: h sempiternum g Ti cum

rany

places. He has Pa:r- -: 3Ph), at nihil mali seriti:i;.: l. r23, r5), a slight i.::-. ;, rz6, ro-re (also omi::. : . 2+2, 16 f. White) at c. :: ::\t exists). Only at c. : , : J'.trick's (and Muirch * = r :en expanded by the : I : :.ct that identical, or n- -:-- : -i possibly indicatir-e ,, : r * : :-ediator, viz. the prir:-:::- = .

Muir^ Prob.

c,79,p.175,rff..facientesf CcumMuerB:etfacientitmD,cf.MulrA(faciendoO) c. 8o, p. 176, ro f. ferta l'r cum r, cf . ferca Vn: ferte mart(h)ar Tl1, cf . fert(a)e marty(-i-)rum MuirAB (ä) c. 13, p. tzz, 17 Buain

I cum r: Boin [T cum Tir. c. 13, p. rz3, 6 domibusl cum Tir.,YrIJ: dominis il cu.mYrP Vn (do cethartreib r)

.

c. 48, p. r1z,20 f. uiuus I cum Tlr. r: uiuit ll cum Prob. c.67, p. 164, 15 quod esset homo Tl cum Tlr.: esse hominernl, cf. hominem . . . extitisse Proü.

,:.

c. 85, p. r8r, 3 quatuor l, cf, quarto ProD.: septem fl cum LA (misreading of numeral) (c) c. r 3, p. rz3, 12 monte I--czD cum Patr.Y rIJr : montibus cxz g cum Y rP Y n Prob. c. 14, p. tz+, rr-t3 libertatem l-, c/. pro liberatione tua V, (ar do sairi rR): redemptionem [I, c/. pro tua redemptione Vn

::

.1:=:ryffi

--"qu,,.r{,HtruF!

r t

llu;![

zc - ','u%) s r); in c. 3t ri= ::

Atttntiones suets,I.

diaboli(cas

l:,nnachta

.

arte

::e druids, as in J\Iuirc:'- = ' r I

EälE!!:'rF

:

:est of Probus) recur l:- a Yita III;and some at -=-.. :ound were written in a:=-.. :]e\-er travelled. I the:-: : Tirechän, BPh, and \-::. - ..-ariants, marginal or il:. : -nmediate source an,C r: -. ;,-ipvists of Vita III \\-er- : :he only comprehensir-e :.,-I

in gTiYn) c.73,p. r7r,

i:-;-:

the primary sources \\-eri : inally into the se\-eral ::, strongly inclined tor',-a: j.s :Confession, of llIuirch - . ::

:i

ö002

See above.

:. : -

'6 'd 'erroqe aeg z

o

'zt 'd'.t 'u '8 'd tea.oqe

ees

2009

c

r

lou seop z) 8uq oql f,q'ful ur sE '}ou puu 'utlA s(tlrlcrTn1l uI sB 'splnrp eql Äq ue^r.13 sl >lcrrlud Jo Jnouoq ur esrr o] lou Jopro eq] 8t 'c ul : (t ogt1cuuwap sat.,w ('^ sot)tloqory P oupul? ouu! / plq?ap?ntp oqqcapu!' ouu? 'JO) (r71 pu?tcttuc on7pw)ruoq7pru suatdt,ttv lsureBe sE ^4. '(6,) oz'1'swns sauoxloluo?ul Md ecnporder o1 tr 'gltd crt'c III EllA pug e/*\'r,rqcrlntr\I o} SururnJ. z'pelvlnlsod e^Er{ I qcFItt\ ????Jttod 's ol?A e^I}Iurrrd eqt'zli''rolelpeur E q8norqr uorsseJuo3 erll Jo asn s,.repduroc erll Jo eAIlBcIpq ,(lqrssod sI snqord pue qdg ur punoJ ere suorqppe 'luclluepl-rueu ro 'luclluepl lBI{} }oEJ oq) ,i(rg) soao auaq ro (t) vCIno p rcq4e Jo uol]Ippe e{} f,q prpuudxe ueeq sur{ (r 'I }r{rrrn6 !'ul Lt 'JuoC) wunut auaq (s,grqcrln1l puu) s(>lclr}ud 'uor11puJl er{} 5o gud euros ur,(po puu 't'tzrd 'f rc lE dlro '(slstxa }xe} Iellurud reqto ou puu './yl'Luo rsunb) '56r'1zrd 'oz'J 1E (ellq1A.'J gr'ztz'd 'tz 'guo3 'Jc) auotu.tapH ap porub puu '(qag H penlulo oqe) zr-or 'gzt 'd 'gt 'c lE 'oqr{/v\ or-6 'ttz'd '6t'JuoC Jo uollvtre^ rq8rls e '(S, 'tzt 'd) reldegc eures eql ur (qag f,g ptllluro ''plql) ruqaxruas xlu?,tt. l?qlu p '(qag ueqnu)tr'tzt 'd'tl 'c te (9r 'JuoJ) u,anuu s(>lcrrled serl eH 'soceld Äueur ur luepr^e sr lesodsrp sFI le ere/v\ secrnos sll ereq/v\ qdg /y\olloJ lou p1p er{ }Er{I 'sluur8r.ro oq} tuory ,(1e3;el pe{roll e^Br{ o} ureas plno/vr III E}lA Jo relrduoc eql 'petrrun ,(pearle ere/v\ (slueurele ,ftupue8e1 IEuoIlTppE elrros pue 'ugqcerlJ 'grgc;rn6 'EUA e^rlrurr.rd e 5o tunrperu eq] q8norqr Alqnq -ord 'uorssa3uo3 s(Tcrrlud) secrnos d.rerur.rd eql qcgltr ul }xo} e18urs B uo ,(lureur puedep o,\el re3lel ot{} }sFI^6. '^I E}r^ ro II B}lA req}Io uer{t xald BllA @qsn{ pru oq} sr sry} JI) uollrsodruoc ,ftere}ll B sy 'g -uroc orour q

qleJue{}ac op) t-t

=t-\

ioo'',.

_.

":

e(u)uay '{t'!)J rE ; -:-.- : (O op,rarcul) y.t,irtJ,;'r-t ',1 t-

'qolC ittTi) _'-'-.

avtlnl|

uutJ

;

III

's8urpug f,ur Jo uorluuuldxa allsueqerduroc Äpo eql eur o] suroos snIJ 'esooqc ol. uollrsod u uI ueryo eJe/r\ III ElI^ Jo slsl"(doc (urer{} o} Surppe puts ecrnos e}Blpawull IBnprAIpq '11nsa.r E sB '1eH] pue sll Jo esoql Je^o Eurye1 uJnl ur ]xal. r{cue ',reaurlJa}ul Jo IEuISrstu 's}uet;el poureluoc III EllÄ 3o edÄ]eqcre otll sE IIa/K sB II EllA pue 'qdg 'ugqcarll '4qcrln6 Jo sadr$aqcre er{} }Br{} aurnssu eroJoJer{} I 'pelle^Er} Je:\ou perl slxe1 luurErro eq3 'u/v\ou{ sl sB JEJ sB 'eJar{/v\ sEeJB uI uo}}lJle eJe/K punoJ eta sluBrJE^ eseql qcn{/v\ ur s}ducsnuBur eq} Jo }sBel w euros PUB : ttt BUA ur rncer II EllA ur puu ttdg ur sluurrul 'eldg ur rnoer (snqo;4 Jo ]xel -ugr{oer}f eq} ur 'eldurexe roJ) ,f.lrer}J Jo pue 'ggclnl I Jo 'uorssa3iuo3 eql Jo sluEIrB^ 'saÄrleurellu eseql Jo puoces eq] spreÄ.ol peulloul ,(13uo;1s ure I 'Bll^ rno Jo uorlrperl lxel erl] Jo soqcuerg lere^es eql olq Ä11eug

puu 'slolurpour euros o3H 'sluerru^ sE 'Jer\o ue>le] eJO/y\ secJnos d;euu,C aqt go sldr.rcsnuuur q parCIlue sluerrel ro ls8urpeer rleq] Jo regulnu u paldope pue 'u*re.rp pBrI .repduroc slr qc5{e\ uo s}xo} eq} o} ssecae petl III BUA Jo slsrr(doc euros Jer{}re : uor}EJCIprsuoc elJesap uououroueqd stq} Jo suol}Bueld BUA eq} uI sJ,ueus^ '.le1ncl1 -xo o^eI 'socJnor sll ur JncoJ r{cn{^t. }xa} III Jo e elrnb '.laremoq -.red ur 'peuruldxe os eq 'ile re JI 'Ä1p;eg uuc r{c5{^a ^aeJ 'ureurar eJor{I 'secuu}sur IBJe^es H pelseSSns e^Bq ;1es.(ur I qc1{.&\ ÄrlUq -rssod e-1etuoprcuroc oq 'esrnoc Jo 'rr{8ru s8urpee;-dnor8 eseq} Jo etuos

atlnw rlnsg

Ian

'qot4 '{c 'U

'U slplrln (O 'utc, i:-.:-

.:

-Jns'avtlnl[ snl-;-:- - . ld -\y/7 /trr'a , .- _

/il

' qO

.o

''

"

t ,1,) i -: a-

?^ ' qotd i,,,-'.land elcuBs : E^\ r1I*,1

S .-,

elJuBS :(zD 'uto rJtn:l:::: ! spSr 'a4ntrf snla sai:: u,/ sE:(:

;

un? J sBJo la sEunlei

,(lerrrpedsar s8urpear- ; -, EU^ Jo secrnos 31: _" ::

III

DfiraJ 0ry4

ET

:iriffi§*aäii

3+

Inlroduction

say who gave the order). Other agreements of Vita III with Muirchü, against omissions inW,have a parallel in r, for example, c. 38, p. r43,2o-r qiinun, adoratur in ciuitate Slane, or c. 39, P. r44, 3-4ualde detrahebat Deo aeterno et f.dei cathokcae; most striking is the detail in the Dichu e.Fisode of the hound who uelut lapis f.xas stetit irnmobilis (c. 3r, P. r 36, zt f .), apparently a developmertt of. et canis obmutuit, r 382. From these and other detailsr it must be concluded that one of the compiler's sources was a version of the Tripartite, but not the one represented by r. Tirechän seems to have been usedz both directly and indirectly. Nlost of the Tlrechän-stories of Vita III are found also in the Tripartite Life, but it is often impossible to say which of the two was the compiler's immediate source.3 In one instance (". ,3, p. 14,6) the l-- and fl-variant respec-

tively repeat Tirechän-variants of the BPh-tradition: dotnibus I-: T{r. (LA), YrH; dominis fT : VzF, Vn. A considerable number of incidents in Vita-III have parallels only in Bethu Phdtriac (r, LB, LG) ot make here their first appearance.4 The compiler did not always tie himself to following one source at a time I occasionally he wove his sources together. For example, the Tirechänpiece just mentioned (LA g,, b 7-Io) has been inserted into the account of Conf. 16 (V3 c. r3); another detail from Tirechän (cum globo niuis, cf- LA ror, a 4o-b r) has been introduced into the Muirchri-text (I. 17) of Vt c. 39, p. t ++, rr f. ;s and in rendering Conf. z r, where Vita III (c. r 8) follows Müirchri against the original with ab alienigmis, we find also Patrick's mansi curn illis, which Muirchri (and, following him, Probus) omits. The Muirchir-text of Vita III calls for some special comment. Burt' had come to the conclusion that it is a 'O'-text, but not actually the text of

I (:

Book of Armagh).

In all essentials, this view is still valid. Bury

admitted that a number of his 'test-passages' were not telling, and the same, in my opinion, is true of one on which he firmly relied.z On the other hand, there are, in my opinion, several telling ones which Bury overlooked. The evidence for the compiler's use of a'{0.'' (A-) text is as follows:

l: l:

Pictorum MuirBN Prob. W, cf. t 26, p. t33, tz Brit(t)onum V, inuocationes MuirBc, cf. MuirN, Ptob. c. 4r, p. ,46, 4 incantationes V, c. 92, p. r87, z4.r88,4: the chapter De hebilomadali frequentia is reproduced atthe very end, as inMuir{, notafterthestoryof Miliuc's death, I. rz(rr), as in all the other Muirchri-texts.

c.

I also agree with Bury that the reading huius habitus (MuirB, Prob., against unius habitu.s, MuirA) in the story of Maguil (Va c. 73, P. r72, z) does not r

2 See Bury, Trans. R.f .A. 32 C 3, P. zzo. See here below. 3 For example, V, c. 53 tells the story of Fedelim and the baptism of her son in his mother's womt. The name of the woman and her raising from the dead are not mentioned by Tfrechä1 (see Bury, op. cit., pp. zzo f.); her name is not given in r either, except as a 4 See the long list in BYty, op. cit., PP. zzt f. gior. in rR (but cf. r i5n). u Op. cit., pp zt&-zo. s Cf. B*ry, op. cit., p. arr. 7 Va c. 4o, p. -r45, z3 immisit is the reading not only of. MuirA, but also of an 'X'-text, viz. Probus; and p. 146,4 inmis(s)erat is read in Muir*c, Prob., and W.

t,

-.4aoreqslsrr"u,'f ixJ"t'r1:::l"J§t"ä'.fJiärrff ä1*;113: '17 Jo lEql gtrm ,(Ieso1c ÄFrzJ sear8e qclq1ll.'Z Ä.rn1uec-qlueeugf/gqlaar1'1 agl;o uoruod e rog ldacxe sldr.rcsnueur-n rer{to er{l Jo Eurqads eql pelpnls lou e^eq I } 'sryondflo eql ul ua^r8 ere '(9 r 'd (e^oq€ ees) suolssruro s.D Jo tlnsar se lxel eql Jo " er{J, e esoql puqeq eroru puB eJoru IIBJ rxx reUE rlcrqrra. 'n;o sJeqrunu uollJes lueJe#IP elrngo sldursnuuru eql ur sqder8ered egl* r:rTlä.;::"OY

'I xapul

se uear8 eq

1ral

111

:

'E '6 tgi 'c 1e ('rn1d 'wou) apt s (Surssrur U) AgA ol uoruuror a2'zSt Io ecuetsur dpo eqt i(g sn4our. ä.uay) snqowa.ual Lt 'llt 'd '6t, 'c

nJ

a-

i'grrd

ü

punoduoc eql pue 'a1y.0 'zSrd '8i 'c '(gH ä-) autnqotlt 'r 'c ur dpelnSor punoJ sr uorlrsod IBug ur ao rc1 (flolop?ruJ g '. o-ae :eperu aq ereq Äzur srpeurer ldacxa

'zIA tlxel-,X,

'-11

; -,

UB JO OSIE 1i-.,1. ,

'oz-8rz dd "]I3 'dO

-

-

'!r rzz'dd "llc 'do '-';:-A -: B sE ldecxa 'raqtta I uI *1."---'-Peuoltrueur lou eJB PEaP e --:

slq uI uos req Jo l-uslti::. ;

'ozz'd 't J zt 'f '/'U

'-':.:

.:lou seoP (z 'zlt 'd lsuIBEB''qord'sJ-lnI\

'y

3uuro11o; eqt 'eO ptrv ggHü sldrrcsnueru ur Suqleds eql o1 pre8er IIlllA '('cle 'pn1an'pndoc'lndo se s8urleds gcns ,!usre,r eJr^ pue t rcg 1 I

larrro,t rerlloue eroJeq

g $!

?2 '.ao

puv ao rc1 a) seru4

reql

Jo sllqBrl Surqeds

eqt eloq.u, aqt uo .&rolloJ C pue J 'g slducsnu?ur elEI aqtr 'sed.,fiegcre arr.rlcadsar egr;o Suqleds eqr luelxe e8rel e o1 s1cegeJ Älqeqord 1r elurroyun 'uolsueceJ Jaqlre urqlrÄr tpue luelsrsuoc dpre; sr treqlo eql uo O pue O sldr.rcsnueur-U erllJo pue 'pueq euo oq] uo 'ggtH[ Jo'e'l 'J Jo sldrrcsnueur raplo eql;o 3ur11eds eqJ 'snqord Jo pue II EU^;o sldrrcsnuuur egl ur leql uuqf rttuor{}nB re}Ear8 eneq ol uees ppo,t\ sldrJcsnu?ru eseq} q ü}e-I Jo Suqleds eg] stdrrcsnueu drnluec-rltueeulgl ,t1rue pue -qUIe1$ luql 'lxal Jo erl^ Jo elep ureuoJun eql go lrern u1 '6 Iero^as Jo eJuolsrxe erll Jo pue

'III

'uorlrpe s,uu31o3 5o sqdur8

-erud :agoqs egl 'sern8g orqBJE qlr.tr 'oqe eleJrpur 1 'ecuerue,ruoc Jo e{ss orll roJ 'lxel eql ur sturod eterrdordds oql tB (poxgard (§) u8rs gder8zrud agl qlr.tr 'q8rs e,trpadseJ Jreq1 Iq ü Jo sldrrcsnuuur oql ut suorsr^rp lua

-reglp aq] pue sldrrcsnueur-J lunpr^rpur Jo suorlurAep /(eJ erll alucrpü pu" €sle{c8Jq ur slBJs[unu uBruor glTÄr suor}Jes-J 3rI1 Jequnu I uorupe.(ur u1 z'Puo33§ eIIl

'uorluellu srrl lcBJltE o1 ,{1a1e1duroour oo},&ng o1 u.r{ou4 lcEJ B Jo uo4rpeJl 1xe1 eql ut JnceJ sluerJu^-l,nlcJrntr tr Jo Joqrunu B ,'1no

III

*A Jo (1, 'I) r\r-V7'JJ 'sxttttt

Jo 1un0c3B eql

-ugr{3er}I eq} e lE ecJnos auo

ul

O qlpl pue tpq tsrg eql ur 3 gtr.tr ear8e ol spvel-oa,{no mrc$xg eql tuory puu (r,rrx 'JOBs 'r 'g 'qlI) unesntr [ qsr]lJg er{t ur }drrcsnuzur ueruo}}oC eq] Jo ge1 e1qpe111 dpred eql urory e8pnl o1-zg 'regrp ,tegt e;aqaa, ig pue F uea.u.1eq JeilBrrr sql ur ,tcuude.rcsp elqeJeprsuoc 'Je^ooJour 'sr ereq;. 'J Jo esor{} q}r.er eprcuroc sÄem,p }ou op sqder8ered eseq} pue '3uo1 flpuorl -rodordun Suraq eruos 'sgder8ured Je/doJ suq uorsueJeJ-l_l eqJ, 'J 3o sldrrcs -nrruur eql IIE ur rrrJoJrun dpruy sr sgder8ered olur uorsrarp eqtr 'sleJerunu uEruor sppB p ,(po lqerlrur pafuelue dq pa>Fetu aru sqder8ered assgtr 'sqder8ered Jo requnu B olul pepplp sr txol or{} uorsueceJ Jeqtre uI Bll^

-III pelurod ueaq sErI se 'rene.to11 'vtlnW Io ttnrypo u7 aql tdacxa IrgcrrntrAl Jo se^rlu^rJep pue slxol 1e ;o SurpeeJ er{} $ qcgra 'Dtao ux or 'lh'd '60 'c 8n lB esec eqt eq ol ruees ppollr eru?s eql ly 1o toua srutdotd e f1urc1rac lsorule sr snxun esneJeq

BIA Jo ecJnos er{} se }xa}-trr uu }sure8e a}E{IFr

0!4nJ

sg

aJerl a>lBur -ro

(,

,7 -:_

uI slueplcul Jo i;J.-*:

'JIf, Sttqtutl:l1 :-. J -cadsal ]uEIJE-\-U -: ; = --- :a

:

:-

--.

-aLuuII s,raltdutcf

lsol,,.E 'i1}ce;lpul !;: ., -: -:': '.t -'-- :----J3:\ E SE/Y\ SAOJflOS S.:; - :-

Jeqlo pue asaql LUf,j eposrde

-r :: i

nqclg eq] :-: -::-: :

oacl ruqa?pqaP ap7)?:;- j 77 '89 'c 'a:;-,*:-'-: ?-.-*, :

t-oz'ttt'd

'gqc;rnx41

{t}.n III

Dl?A

*"i--*

-

- l

-.l"ll:1:.L:.isr*;*"*t-,:1.:"*iaqsr---,

Introdu,ction

36

At c. 17, p. r27, tr frequent also in spelling'.

Vg

HB,but

E:

Ve HB,

less so

in

Ä

has the variant Ne. Final

E. There are no instances

of

In other positions the picture is not so clear. R consistently writes cglum, cglestis (but twice celestinus beside twice cglestinus), gtas, gternus, lgticia, pgnitet, pgnitentia; HBE waver, and not infrequently -R stands alone. -R älso writes g for classicaloe(p,enis cc.66,p. r63, zt;67, p. 16g zz) and has a number of inverse spellings', either alonel or with other manuscripts.z E alone has c. 63, p. 16r, 19 c,eng arrd c. 45, P. r5o, 9 guangeki. The preposition prae is normally abbreviated (f); where it is written in full, it is almost always spelledpre(four times in R, three times in H,twice in B); only once, c. 4+, p. r+g, 22, R writes prg. The wotd s(a)eculum is always contracted. In a number of instances, RHBE (or, where If is missing, RBE) agtee on a non-classical e-spelling: besides c. 48, P. r5z, 3 ille (see above) I note c. 87, p. r8z, r8 cecosl Celestinzs twice; demon, dernoniumfour times; c. 3r, p. r37, n ed,ificaait; c. 66, p. 163, g egrotauit; c. 92, P. r87, 18 estatis; illesus, -a twicel c. 6r, p. 16o, 6 {luerens; c. 7, P. r2o, 5 sepe. The three manuscripts of II write e throughout, and expand words that are normally contracted as ltec, pre, seculum, etc. i-ii :s hü (three times) is the spelling of all manuscripts except BE; his (six times) is the spelling of I--srD (hüs O three times, S?C always).

i-y:

(c. zz, p. -:

,e is

inverse

The evidence has to be presented word by word.

cymbalum, -i (three times in c. 85):

(r) cY- R' ci- I-cett. il

(2, 3) fi' si- I-cett. fl "ygigas (c. 3r, p. 136, 4) E.ll gygas RB gyrum c. 45, p. r1o, 12 RB: girum E. OD c. 82, p. r78, z8 f. RB. D: gfuum E. O hibernia, hybernia, etc.: the spelling with y prevails in g, especially in C; R writes i. and y five times each. See aPparatus criticus. hiem(p)s, hiemalis (three times) BE:hy' If (deest II). R has twice hiemali,but hyenrps at c.6, p. r19, 19. hircus,ltc. (three times in c. 7o): hyrcus, etc. is the spelling of g (once of C only); at the third occurrence g is joined by R' (h)ym(p)num, etc,: this is the spelling of alt manuscripts, excePt that E has imnum, -i, -is at c. 86, p. r8r, r3; c. 88, P. r84, t5, 18, and zo. idolum, etc. (three times) RE: yd' HB' [I, which is comparable only for the first two occurrences, has ydolum at c. 46, P. r50, z6; at c. r6, p. rz6, r5 we find idolis in O, ydolis it CD.

I Cgnarnc.6r,p.16o,3;c.63,p.fir,15(bt;r'.-cenantibusc.4c.'p.r45,t4f.;cengc.63, p.r6t,r9);fgcitfourtimes,besides/ecit; gpistolamc.72,P,169,7;gquosc.7+,p.t72,,rz (but elsewhere always equus, etc.); cgpissent c.69, p. 167,7 (but cepisset c.88' p. r83' 6)' 2 Frequent is gcclesia, etc. (eight times as against two instances of eccles-), and cAteri, etc. (twice with B, four times alone). r In the following lists the positive evidence of.E[ is recorded but its absence is not expressly stated. Inconclusive spellings (for example i' for im-, in-) ate neglected.

+6,

p. I jI":

etc.

i:::ar

-

(..+S.!. -:: t-a--:

3:oD..::

-:

-\spiration : A-- :'. -.- C'rnf. rg DP; ::

-

- : - §-rite s /lu /t:; i":'

-

-. :

-:.:::o a:L-.S::

- :-': spelleC-','i,. '::,'i, : :-: ::.i. Oc,r,Ci ,:. ):

"

'J qlruqo zr '8L, 'd '28 'r :Ll 'JSg -ldo lgU

o

o

q1nlqo

Lt '6lt 'd'++'r

'O -tdo : CI3 'ro't'aaoq 'aas I

'og '3 oo lrnellunu :C 'Jggü 8r 'gLrd @'ruo) 3'1 Lr'8S, 'd '6§ '3 llnBllunu : C 'J tz 'otr d 'St 'c (S lnq-) llnercunu (uag1p : 'I u 'L8r'd '16 '3 ercrta(e)1 D IJJ '1 S 'tgt'd '99 'r ruelclra(u)1

ial Jol n eueTq slducsnueur 'lsotu ro '11u secuelsur Jo Jaqrunu e uI'C ur ,(lptcedsa '3 pue J,S q luonbar; sl uoriisod wqlut'4rogzr Suqleds .lu^alpeur, egr ig PrrE ggH ut aar8ap ressal e ol pue 'y ut seleururope.rd 3ur11eds pcrssulc aqJ, : Il '1c clpoo,r-a.r; 'q d'as L;gSrld'§S 'c sr uortdecxe euo eql'.pas d1qeuu,ru1lr lads slducsnuuu -U pL, -l äq, qtoq '11ry ur uelllr.t\ sI r eretl,ry\ : (9J) pareyrerqqe '(lpurrou *r-p)t rpirrrä ,,{J, U pt, 'fl'*ü 5o Surpeer eqtsrpndoc r 'r€r 'd 'zz 'c te l3 puu A'trr dpruur Jncco pue 'etatete s8unleds IBcIssEIcu1 : l pue p IEUI.{ 'uollzlltulsse sJno^eJ sldtrcsnuuur JoIIJEo eql aql 'rerre.u.og 'eraqirt !u3ts pseu aql Jo esn JO eCuepr^e

eql ,uellrr.et

'pelcelEau 1OII SI esUeSqE SII 'ttaXäc

'(9

pue '(-sa1cca p s:: --:'c Jrs-i::;: -- 'd

'08t '88 zt (zLt 'd '+L 'r

'tg', elvt. §

äuac

i'1tr

sottbi : - : - : 'Sf i '; ':-

r'gzrd '9r 'J -: : -:

eI{} roJ {1uo alqBrEa-*

'oz sBtl

g

-:

p:: 'i 's - j:::

Wqt ]darxa

c Jo esuo)

,q IO

i.l uI -iiie:lr it

:3

'qoruari1

lnq

sr Jellel

aqr .(q porncsqo ueryo sI u pue u uee&\leq uopcullslp el{l sluseu Jo osm eq} ui;illtntdo:1uaqo S 'LE.d 'r9 'c sr ,Sutpeer-dnor3, u se 3ut1sera1u1 'uor1zlflurssrp spJel(ol puel'C d13uor1s ssel puu 'O ].q 'a1nr eq] eq o1 sruees o8usn lecrssulC : saxgoJd 1o uollultu;sslp puu uoll€Etulssv Tuntalnda t pear sldrrcsnueur ul lue1$suoc '(1a1n1osqe '

gz S '§trd'62'c

lY

'Duotpxlo? 'atptloc Suqleds

sr g srereqrto'(u q t'o6t 'd'16'catpxlo? puB rr 'r3r'd'9g'c ouot'pt'1oc rdecxo) 't1a 'atpt41ot seq ,{1}ua}srsuoc J : s}ueuosuoJ a1§u1s Jo olqno6 'ttlctut spuedxa (L 'rLrd'EL 'l ecuo O 'tqtut sat;.tr*t (eur1 eql e^oqu uoluesul '§ '09r 'd '§9 'c) ecuo B' i7t1t1w sarJ.t{-s}cedxa euo suqrg^ rdjcxe.idrrr".,,rn* IIB ur pelc,rluoc dleurrou sr unouord uosred J reln8uts a^llep eqJ, 'llnJ ur uelrrl$ uequ. 'g 3o '(lleuorsucco Nrg "qigo tdsixe 'slducsnueru 1e go Sulgads eqr sr. (o)1qn1g '61ut -tqcruy'as seurll eeJI{} puu (4r 'gtr d'tE 't) ru1..t.taqqn{ ldecxe 'g ur spro^tr a_seql uI PunoJ sr c pelzrdseun l(u.ntqtlndas '',tqqnd) 1 ur epr eql sI uollurrdse puralul 'ururwtt1 suq ('J 4 '93r 'd '88 'c) ecuo O pue ''c1e p teqlldecxa''cte'(u.nuun)wnuwdpeyads s'(errlp

'u.nu{wtq

se}IJ^'!. r{1re1n8ar

sr ,uur,(g, roJ prolr eqI 'or 'ü3r 'd '88 'c ! r 'rgrd '§3 'c tz O-q punoJ sr tarusuautaqtC urroJ eqJ '(Xel tuaraglP B sBr{ I eraqm) St '9tt 'd'rt 'c te soßutnq pue (luelxa lou $ Ll araqm) z'tzrd 'orc 1e sLtawnq $}IJ/A J pue :'g or 'itr d1tz 'c x woi*arrq lor 'gzt 'd '9r 'c le (ld7 6r '5uo3 qrrtr) (C '*o) firuDpunqDq elrr.u. sldrrcsnueur 11y : uol1e4dsy runßnqoq

,t6 .c it,69r .d 'zL'c

'r'oltd'EL g

te

'c le OO l0 'o6r 'd

tdecxe 'stducsnueur 1e (saun earql) 'cle 'snuuurdl

O3 unpouls tO 'ggü (§ 'z§r 'd '3i 'c) runpou(s l o8eru.( tggü (z 'r§r 'd'9t 'c) o8eurt OC 'H -p,t :O 'ASU (8 'rtrd 'zz 'c) runeuopt

'(siu-ull .:t : .. :':

slry

-

gg ]dacr; s- i "- - : -

:

]Erl] spJo-\\ pur j:,.;

':---,

!

stqoqsa

gr

, *

'.1S

-.

:

-

.

:

::

tr0'c lseurtltn:_::,

,

olou 1 (e-roqr a3s :.". j : eoJBB (gAU '.:uI::, * . sr utnln?a(r)r

DJ,t,.','- = -- -

'H ul saiui: :;:

ecrÄu

*-

:

I z'sldlJcsnueur Je-: - .:- -'- - : serl pue (zz 'euolB sPuEls Y -'--:-:- -: 'o1cgä7 'snuta4ä 'r-zi; i j 'wrqäc sollJ^\\ -i1rua.s::-II --

-

'fgri

u

esJe^ul, Jo seSuElsril - : --: sI ä IBuIC '4\ ]uE:::'. = - -

oflrtal 0ry4

LI,

38

Introduction

nunciata c. 72, p. t68, zt RHBT. il: nuntiata E nunciarentur c. 72, p. 169, g g: nuntiarentur D (l- differt) precium c. r4, p. tz4, rz RHET: pretium B (IT differQ puericia c. 4, p. tr9,6 RHBT: pueritia E (II non exstat) spacium c. 27, p. r34, g RHST, spacio rI: spatium BE tristicia c. 59, p. r58, 16 l-. g (om. D) tercia c. 85, p. r8r, zf.. RBT. fl: tertia E tercio c. 88, p. r84, rz RBET, gi tertio D

J ^1,

p. rrg, 2o); quantotius B, qud totiusB(c.66, p. 164,6); prouintüs E and O at c. 87, p. t8z, 16 f., but prouincia all manuscripts at c. 69, p. t67, 16. -mpn- : The intrusive p is found mostly in the late manuscripts .SIC, 'Inverse' spellings are rare: glatialis BE (". 6,

except alwnpnus twice in c. ro (R), conternpnerern (all manuscripts) at c. 66, p. 164, 3, and sollempnitas, etc., three times in cc. 36 ald 37 (all manu-

scripts except D).

ro. In the present edition the I-- and II- texts are printed in parallel columns, the Gr-text in long lines underneath. Variant readings of the several recensions are printed in italics; where, however, a recension agrees verbatim with a source of Vita III, only deviations from this text in other recensions are italicized. The text is accompanied by a triple alüaratus. an apparatus fontiwn; a separate ap|aratus criticus for l- and for TT, in parallel columns; and an a?paratus featuring the more important variants of F, il, and Gr in relation to variant readings in the sources. As has already been said,r the readings of individual manuscripts of cx are listed only when they recur outside cx, or would seem to be of some intrinsic interest. The same applies to ^S in those sections where it merely paraphrases ('(S)')r, and a fortiori to Ti.z The listing of spelling variantsa is also selective. With these exceptions, the apparatus criticus is strictly negative. Spellin§ : In the l--text I write ae for g representing the classical diphthong if it is found in at least one of the manuscripts RHBE, and for 'inverse' g if found in .R and at least one of the other three, without listing variants. I always expand f as pre (except at c. 44, p. r49, zz, where R has prg) and scl' as secul-.In TI I write e throughout. In all other matters of spelling I follow R for I-, listing inthe apparatus orly the standard spellings of other manuscripts where R deviates from that norm; for rI, I follow generally O, but relegate to the ap|a.ratus non-standard spellings peculiar to this manuscript. I expand tacitly contractions according to standard usage, except that I always write michi, nichil(o), and that in Gr I expand gta oFo as gracia oracio in conformity with Greven's consistent practice.s

I 3

2 See above, p. zr. See above, p. zo. With regard to (^S) and Ti, my apparatus is'positive', i.e. their evidence is recorded

only where it supports a variant of the underlying I-- or l-l-text. 4 See here below. s Greven always writes -cia, -cio for -tia, -tio, with the sole exception of benedbtione at c. 60, p. r59, 13 f.

aloJ^r snqoJd tuqr

j

.rl

'6e

'zt'II (,rrclrl?d ltlsou sqred (rurrssrpues) ,

(3rrlllxl'llog '1ouy)

se.aä,:r1".äo1

.

'd "t1c'co1 t ttert' rerlJ?e slq Eursrzrer'3tz "TlrtJffi;§r.".

.szz .d,seroN

ä;:&;"rjäfäg ii*,,J*.,1,."

e 3o Eurdeqsa.r (snolrcrle;ur reqrer pue) eleldruoc e JoJ sluno-ccc (o&n o1 Ta8ueqt 'o8a) ugrloer]J ur tuslcluregrl{ ,1o AurpuulsrePunsltr I 'uorrpe s.ue61o3 ur pssse'rddns seeq sEr{

lgz'zr'11'!ä'!ffWb*

,roir"r"rarirrt, reuel aq; 'rz'1i'uyi5, snqor4 'e1du:uxe ao.ruunt t{I salDtuar,@ ol }qcrlntr l ;o (elpr8rry) salDrua!'to eqt saSuegc TO I .ro.f 'SSä "jr,'jo1 'or1soäsg :ng'd'@n6lsqx.t't'1Dd o(ßl aq1 '' "(IIH'U,O',{ "-L o4-§e' dd'' r1ä'co1' orrsodss *.'ä.ä,ä,1#äjxr'j'T:ä:ä,1ä c?Dw

lsrg s"^,r euruu leuos.red e s"^\ snqord rag;,

ss?oC c'|DtttTow

'üt-rrt

'r4 't9§r

ä"?,,,:*

'*?l;:1;Wri?!if .r;-

'lou7 ut s>l.retuär ,{relueurelddns qllrr '9-tg 'd! "?:d'C Äur osle- l6-LEz 'dd'(t56r) xx1 'llog 'louv uI r!&er^er s,ueefsorg 'lplue'zL-69,'dd'(296r) I'Jlx'Dllooaowaw p o??s§olc

'olrsodsg .rr '.q"ir1u4 'tS Jo oJI-I ur1z1 e,ro "r1o1q,

'tr41

dq redud luuuodurr aql eas

r

,(p1e; eql ,r(lgsrrrels

7e auollr.tpauaq Jo -

papJossJ sI esuaPi.\f -:; 'tz 'd 'e-roqe aas :

t -_-

.-- --

-

e'ecllcerd ]uolslsu:l s--: .-puudxe I tg ur l? -: : - : pJepuuls o] 8riF,::::r :- '

rurlnced s8urllaCs ; :' . '-: -: .{aolloJ I 'l-l JoJ :-r*:: - -, -s8urlleds p:upue-s ; --: -

sBrl u ereq-\\ 'r: ': ; - 3ur1sr1 lnoqlI.',': ';=-l - -; roJ puB 'zgffa :-: --: -qdlp lerrss?-r;-.::- - .-__ -

JäI{}o eq} tO'azxuuptx,{g s?Wot m{ocs.tda P tolzJxpas'td vru4td4trt1e4 sa1'$s erl >lJo^{ slg Jo ellB eql q pue '.cuoq Jo uorssluo eqr dq wqnsu? runßn)q -fiq ?uuq pD ve>lat s?.ry\ >lslrled }Eg} (r 'I) lueurelels s.lu{Jrlntr l seglpour og qdrr8erud lxau eql ur lunt4sou a,ww. *q'r,rr1crrntr41 'ecJnos sr{ eJaI{ß '(t '1) e1oruapplo atDut sE ees qslrl eql 1o sleeds eH 'slrelaP Jo roqrunu E dprrg .irorj pJrr.Sii eq rg8rur uIB{rB ur e}or/r snqord le{f o'pe{-sllqe}:sä(s4uout ueeq peq IcIrtBd 'lS Jo ilnc iqr er"qao '.[rnquo]su19 1e sdugred uoog-ot8;; qroq aiam, snuqn"d eesserppB slq pue snqord ,'uee[sor3 erq4 prm ,olgsodsg o1 ä,rrpro""e lurclrrg Jo e^rlBu E s€n^' snqoJ4 ,'(1pqug,g ;o ,orurdo ,ql ü1 e'ecräos srl ur pJoÄ\ tlsIJI l,uolsecco uE;o suorlelardralur e8uuits eruos ruo+ pue /qderSodol qsrrl 3o ecurrou8r srg tuor; luepila

sr rIsrJI lou sBÄl, snqord l?t{L g'urrou>1 s1 Sulqfou Jo elurl slull sq pu? Jorllm eIIl rnoqv z'aPefl Jo uoBrpa srq o1 xrpueddu eqr ur >lJo/'tr snour''(uouu ue sB lxel trgl prr,rrrd 'arrrlcefpe uoruuloc e rc1 'tl 'TJ 'enSopde eI{} ul äqi a.rttlelsr*:oq^ 'elgg Jo (ue8rmrall) snt8unrell seuueol '(q snqord "*r., lsrg selt ,'u1ooq oral ur 'snqor4 fq >1clrre4 'lS Jo aJI-I äqJ 'r u/rlou:l ep?tu

(go§g'T'IIS)

ogoüd güoJcnv vJIA

eql Jo peolsur pe,(oldule etl

lnq

eurBs

eql '-s;::- - : :

.(eql uaq-\\ -i'''; - :;-:' : uoaq .(pea:1e s.; : ;- i 'l-I 'J Jo sluulri-'- ---:Iollered rl '11 r,,: ; -:

'(raqto

lou q8noql 'oloq/v\ er{} uo

-

uB : snlu.toddo ;';.-: r JeI{}o uI }xel SJL.- ---' -- : seer8e uorsuaJal

eq] Jo s8urpea:

-nueur IIB) 'souo IEAaIpeuI

s>lrulu uollunlcund urePou1

aql Jo uorsuoceJ ouo ur luer tE/\ Ieuolsecco ue Eulpnlcul) Uf Jo ecllcerd rrrJoJ s/v\olloJ uol}En}cund '17 uI SE -111n

: ':: ,= -: - :

-

_,_

Lt F -: - a

:

'gg 'c 1u (sldrroSr. *:-* - : 'JJ,S sldlJ3sniiE'; : -:- :

'-i

}nq ''Jgr'zgri

:

rleds erg slugrrg^-D !rncco deql qc1{^a ur (s)ldlrcsnueur eq};o Eurllads eql qlpe pepJo3al ,esJnoc 3io 'aru snlu,tuddp eql uI sluEIJE^ IIY 'Jaqurnu eql uI ocueJos:lp E sr oJor{} aJaq^\ ,(po uerrt8 eJE s}uErtEL I II.J uI tueq} se}IJlY\ I{cI{^e erB slerstun\T lg8ru Äeql JI ro

u

Jo pug

J Jo ldrrcsnuuur lseq eq] o1 Surp;oocu pelleds 'ulleT-ouraqlH

sE papre8er eq

,uorsuecoJ B urr{lr/v\ s8urpeor-dnor8 e}n}I}suoo deqr oJer{,{l. Jo 'seluBu-ace1d Jo serugu Iguosred Jo asec aql W persrl eJE 'rarre,tnoq'sluutlerr Eutllads UV

DqnJ

6s

0l?A

40

Introductinn

hand, an Anglo-Saxon would hardly have misread Muirchri's ergo (I. rc) as eru.nt, and changed his words quando ergo haec ornnia f,ant to quando erunt haec omnia (I. z6). The inconsistency (II. Sq) of presenting the claimants for Patrick's body (the Airgialla, Latinized Orientales by Muirchri, and the Ulaid) as the Ulstermen (Vltani) on the one hand and the orientales Britanriu popohs on the other,r would point in the same direction; neither an Irish nor an English writer was likely to make such a blunder. A continental archetype, if not necessarily a continental author, is perhaps suggested by the forms Rukcti for Sucat (I. rz) and Regirum for Segitium (I. zz; cf. Regitium MuirN), which probably originated in a misreading of insular ,S; and by the fact that the eleventh-century glossator of a Merovingian Muirchü-text2 drew almost entirely on Probus. The date of Probus is equally uncertain. A terminus ad quem is provided by the earliest manuscript of the Vita,e *1ri"1, is of eleventh- to twelfthcentury date. For a terminus a quo Esposito refers to an interpolation in the Muirchri-context of Probus I. ro, where Scottia seems to mean'Scotland' usage first recorded c. e.o. 97S. On the strength of this observation -a Esposito argues that Probus wrote either in the later tenth century or some time during the eleventh.+ Professor Bischoff, however,s still thinks Mabillon's identification of our author with Probus Scottus of Mainz (d. SSq) to be the more probable one. Esposito's objection that a scholar who was

a friend of Walafrid Strabo and Lupus of Ferriöres is unlikely to have written this Life of St. Patrick loses much of its force in view of the literary conventions of the hagiographical genre. All the same, it is difficult to believe that a scholar of the stature of the Mayence Probus should have so often misunderstood his sources. On the other hand, it seems doubtful to me whether the interpolation referring to Scotland is the doing of Probus; it seems more probable that he rendered his source substantially as he found it, and that the interpolation was made subsequently in the text of

::C the followirg charrc: =: rn c. 22 and the hrs: ::

:

l.luirchü I. S (+) there

b,.

.. r-

.his section (I. r2-rg :'- -.=rsion of the Triparti:. I-. ::. ]Iartin, seeing Goi _:. :

:

20, Probus resumes l'-. *

: ('r r).The next sectio:"

-

-

"'::h omissions). The crj:::--:ectly or through son:- -: ' - ir'r be argued onlr- on :: ,:- J the several redacii,-,: : *-- from Muirchü, e\c-:: : :-: 'second epilogue' r:: -"--

l

:

Tu-o manuscripts oi ::--. r ) Pistoia, Capitula: --..:

: - :er

(:o cm.

b1,

rg

c:--

: -':ble columns, in äo r .-.:. -: - - :tains a number of i --":-: ser-enteenth text i: : :

:- : :iuscript, which has 'r :: :::ced at present. For .'-:'. : i serious a loss as nii:- : : 'i l agrees closelv ri-i " i : :-. :*.-i statement is borne : -:

-:;ct

testimony to

: ) The large

a::j::

Passi,:,:-,-

se of Paderborn I \',-- . :+59).s Only some c,t ::--

- - . ;e

Probus.6

"

z. The Life of St. Patrick by Probus is based to a large extent on that by Muirchü.2 Muirchü accounts for little less than four-fifths of the text of Probus. This makes Probus an important indirect witness to the text of Muirchri. Into this basic text some material from other sources has been inserted. In the middle of. I. z Probus switches from Muirchü's rather meagre summary to a much fuller account, which follows Patrick's Confession cc. t6-zr fairly closely, but need not be derived directly from this ultimate source.s With I. ro Probus is back to Muirchri (I. 3), who in this

".-:jng the Life of St. P.:" : Frobus is knou-n. h,- -' . --=:e for Bollandus (i: _:

r

2 See below, p.42. 3 See below, p.4r. p.39, n.4. + See Esposito, loc, cit., pp.66-8, with references to earlier literature; P. Grosjean, See above,

loc. cit., p. 239. s Cf. Proc, R.LA, 59 C +(rSSq), p, r94, n. 5. 6 See Notes, p. zz5. 7 The Muirch{r-text of Probus will be discussed by me within the context of the text tradition of Muirchü on a later occasion. In the meantime, I refer to Bury, Hernathcna, xxviii(r9oz), pp. 183-5, and to my remarks in Proc. R.I.A.5z C 5 (r95o), pp. zo9-16; 8 See above, pp. 9, 33. 59 C 4 (1959), pp. rgo-s.

-

"-,=ans, S.J. (nou- BruSs:-: -,: bis'),6 and Henr-a a =:. -= Böddeken text ir pr _-. :

:

of common -:: : the addition of thr :.:

--stefrce

:

-

: : tadttm duarurn, II. r j :' '

this interpolation. s=. ,lc. cit., pp. fu f ,

'1.,n

),,

H. Moretus, in -1,:.; t-i: : -: : ' S ee L. Bieler, Anal. B , -, See

- a:,ires rerum Meroz..

; -

:,.' .

: _:;.

This transcript has

==-?1ar,

by a second hanc.

: =::

'69 'd 'azroqu aag L pueq puores u Aq 'ruldurexa ] tg 'o9 'dd "U, 'ooT 8 lsure8e pe{f,eqc ueeq flluerudde pue'.re^o euo8 uaeq seq ldrrcsuer] sFI.L 'Ltz'd

sll

'(gs6r) xx1 'llog 'louv'ueafsorg

'd:[Sz'd'(StOr) IIFI 'llog 'lDuV'relarg'T eas 'J

8t§ 'dd '(oz6r) IIrao.tary 'dd 'saloN

s

runta.t. sarcTQt.tcg

"H'D'zu u! uosr^eT '.AA '.'9,z9z 'dd '(8o6r) rra>o< 'ttog 'lDuV ur 'sn1a;opH ees 'd'mo1eq eeg t 'zg 'd "plql e J 19 'dd ''1rc 'coT

'zt

'g Szz

ees 'uor1e1od.ratrur sn{}

uO

s

z r

qfiqalC tcerroc eqr) ir 'lI'WpqatC n! U?oqa7 I tr '11 'urn.ronp unpon ß! wnfllnJ unlsDn ! r0 '1 ur lDfitutanaw-pndo asnelt eql Jo uorlrppe aql puu oxmoap Jo uorssruro eql 'eldurexe rc1 'gg ur srorJe uoruruoc :Jo ecualsrxe aqr dlqeqord sr Soord Izuorlrppy ,'olrsodsg ,(q pe,rord sr lxol ue>loppgg eql H pelurrd ue8e,urell leqa a'€9§r Jo uo4rpe s,ue8em.re11 pue ,,(ovq ogl

-,sqtSt '1oy'rr,tx 'caes'toz-96t8 a4otoy'7gzg 'qessnrg anou) 'f'g 'suerueg g uuef erq4 Jo uorlcorrp erlt repun (zfy arcpq ro ur) snpuellog roJ epeur ldrrcsuerl B : secJnos o.,rt} tuoJrl ,(llcerlpur 'lelartoq 'uzrrou4 sr snqoJd Jo xel ue>leppgg er{J, 'pera^ocer ueeq }ou seq >lcrr}Ed '}S Jo eJI-I eq} Surure} -uoc uorlrod egl lperrreserd uaeq e^"q seunlo^ eqt Jo euros ,(pg s'(6Stt .t sdzqred) i§ir '«'v roUE uoos uetllrÄA, '(eqegd1se11) uroqrape4 Jo esecorp er{t ur ue{eppog 'seurnlorr Jo reqr.unu e ur 'luuorssu4 a8rel eql (z) ;o i'sluaur8erg Buuer1 ar{l ur }qcnntr\I uo sso13 drnluec -qlue^olo eql $ snqoJd Jo }xel lBJrluspr ,(lecrperd e o1 duorurlsel peJrp -uI 'xepoc Brolsrd erp ruorJ suorlelonb sH dq ]no euJoq sr luotuelels srp pue '(,l.o1eq aas) puorssed uo{eppog erl} Jo teq} q}L& Ä1eso1c sear8e lxot Brolsrd er{} }BrI} 6se}?}s olrsodsg 'paulSeurr aq lqSrur s3 ssol B snorJes s? olrnb lou sdugrad sr ecuerzoddesrp slr 'esodrnd Jno JoC .lueserd 1B peceJl 'W Aq ,(gepq poqrrcsop uaaq seq qcl{,!\ 'ldrrcsnuetu eq louuec "'olrsodsg srqJ 'sorloJ euru Je^o spualxa 1r luoqcelloc eql q 1xel qlueelue^es egl 8t: ??x?tlod oX?A aql'wru.oQuos sauoxs§Dd p Jo raqlunu E sIIIBluoc "D411 puu 'ueqell ,(lluereddu 'rrx/rx 'cezs Jo puerl luelloJxe uB ur ,suurnloc elqnop

xs?d

ur uellrJ.r\ $ 1I 'seluel peJaqrunuun ogr ', ;o ,(.ruc 6r ,(q .urc ot) xapoc oqo; e8rrl E sr srql 'u's 'prpeqleJ eilr Jo so^rgcrv rqnlrde3 ,elo1sr4 (r) 'lsrxo o1 ul\ou1 sJu lxel sill] Jo sldrrcsnueur oara 't lnq 'III Blr^ Jo ,enSogda puocas, aql 'pesuepuoc eJoru JBJ

'II

,r,rqcrrntrq

ol Julrr.urs sl qclqÄ '§t ur runrruocue eql JoJ ldocxe ruo{ IIB ue{Bl sI ol-tz'11sngord'el4redrr; B}lA eqtJo suor}cuper IEreAes eqt puc salrrl urluT eqr go fpnls earluredruoc

B

Jo srs?q ar{} uo

dpo

panS.ru eq uec

eszc er{J 'eprJep o} }1ncgrp sr ecJnos e}ErpeuJalur oruos q8norqr ro f1}carrp unxnnaatg s.ugrlceJlJ pesn snqoJd Jer{leq 4, uor}ssnb eq; .(suorssruo qrÄr 'l'ntv-B'"tr y7)ug,rqcerlJ ollellured sl 'tz-t r '11 'uorpes lxeu eq;.(r r) zr

'II ol u.trop lxet sq] sÄLoIIoJ pue '(ü) § '1 r.rqcrlnli seurnser snqor4 ,oz .1 {tIlA, 1'III B}l^q qalpred a,r.eg(uourraH tunoru uo po3 Sureas'uruetr l .}S qfrr,r ,(efs) pelBler areg slueprcul arll Jo euros !egr1 alrgrdrr; aql Jo uorsJe^

ldnrroc reqleJ E ruor; dleleurrgln po^rrep eq }snru (6t-2r.1) uornes srq; 'flyrpduc qsrrl s({crr}ed o} e}telqnop dqr8ual e sur8eq eregl (i) § .1r,rqcrrnptr Jo ]xe} eqt q8no.rqr Äe,u-9p11 'Ez 't 1o uortces lsrg eql pua zz .c uors -seJuoC 'se8uegc Jourur etuos rJlr&r ,secnpordar reldeqc 3ur.tro11o; eql pue TI

'gg '6 'dd 'a.roqe eas i l9t-6oz 'dd '(oS6r r :- I :i : 3ouaqlorußH 'ir.g ot -:::: ] . -e'i: ..; *--- . _ _

}Xe} 3q1 Jo lxeluof,

'Szz 'd 'sa1o5 aae

)

(uuafsorg 'd la;nle:a::-;. --: 'tl 'd ',uo1aq eae :

§FIl uI ot{.r '(E

-

'I :.;-'- - -, I

sF{} urorJ .{1tce-rrp r; -:-;: s({crJ}Ed S.rr _ .. _;

=

-uoJ

JoqleJ s(nl{crlnl\ --; _ -uaeg sBr{ sesJ no s : ; *- -

Jo lxe] eq] Jo }xe} aq]

dq req] uo

Jo 1\e1 a{t

--:i

"---

-:-: :: - -

-

olInJlqnoP, s--:-:::- :- -plrl;*S :- - - _ : : - : oS o-\Bt{

o] ]lnsulp sj -: ':'-.-:; :_-' : - - o}.(lrli;-:. : i:-: --:,(rureltl aqt Jr-) .i'.r: -

e^Br{

(65g 'p) zureJ\ : - :- -- . -llqBN S)lulr{} Ill-S ; -= :

a(uos ro {tnlueJ {: -=: - - - r' slqr:_ -- :-:--:

uorlE^Jesqo

(puBIloOS, UBaLU

i-::--:;;

:

-: -: - : -: o} -r{tur.-;.; _. :-

oq] ur uorlelod-rr: -r{ulo,{A,}

papli\o;d

sr ruailÖ .,',' .' "i_.* . : : _ --: , '- -

-UIAOJAtr{ E JO rc)t?Ss

-

jJ :; -: - -:: iuntl::y, ; -.

3o SurpeeJsru E

rurufl&a;

ro1

sdegted rl ';oqtne . . : -; -: - 'Jepunlq E qJns aY?:- " : . uorlce.rrp eurzs ar.it -: - -' aq] puB P -: _. ='I

§alCIfiraLro

puB tgqcrtnlf .iq .§4,1I;)i t, i.*, ' -rurElc aql Surtuasr: j -: - : opuunb o] rul{ Dtiiitt.,--::: '1) o7n s(nqrrlnl\a

(o,

oqotd anopnv oryA

+z

Introduction

17); the apparently corrupt na.rn inll. z5; eideru f91 idem. in II. 3 r ; Cl.och for' Clochei (.,eglect of the abbreviation mark) in II' 37' As as the corresponding readings of the Pistoia manuscript are unknown, lonf-cannot, however, be iure that these variants are peculiar to B a11d Hwe From Herwagen's edition, or rather from a reprint of the latter,r the text came to be known to colgan, who edited it, as was his practice, with a is found in

II.

certain freedom.z

The surviving copies of the Böddeken text, B and H, differ only in minutiae. In the opinion of Esposito, which has been endorsed by P. Grosjean,e B is the more faithful of the two. The only objective-test, however, ä coilatior, of their variants with Probus's sources, where this is possible, gives rather a different picture. Disregarding those instances-where the iariants of B and H correspond to variants in the text tradition of Muirchü,+ I find that 11 agrees with Probus's source against B forty times, B against

only thirteen times. One might therefore be inclined, ceteris Pa.ribus, to follow H ruther than ß, though this must not be done blindly. In every instance the editor must make up his mind as to which of the two variants is primary, i.e. which one, in the context, is more likely to have been changed. The decision will inevitably be subjective, but in my opinion this pro""drt. is more scientific than to follow mechanically one particular text. An indirect tradition of some chapters of Probus is preserved in the eleventh-century gloss on the eighth-century Muirchri fragments in MS. Vienna, Nationalbibliothek, ser. nova 36+z.t They must, however, be used with caution, and nothing may be concluded from them ex silmtio. This indirect testimony is available for cc. zz Nactus ergo tertpus . . . to z8 in., and 4r mirabilis e?iscopus . . . to 47, of Book I. It is valuable mainly because it bears witness to an eleventh-century text substantially identical with that

f/

of B and H.

As regards the spelling of an early medieval Latin text, nothing can be concludid with any degree of certainty from a seventeenth-century transcript and a sixteenth-century printed edition of a fifteenth-century codex. The only way open to the editor has been normalization.6 I have recorded, howevei, thefew manuscript readings which might represent earlier, if not authentic, spellings. 1 A. Hieratus et L Qtmnicus, Cologne, fto,äil225-+2. That the 16rz reprint rather than the original edition of 1563 was Colgan's source might be suggested by such readings as II. z Tum B,H: Tunc t6ti, Cole.; zz cumque dixisset BH:. cum dixisset t6rz, Colg' ; 35 ad hoc BIJ: hoc 16rz, Colg.

2 Trias Thalnnaturga, pp. 5r-6r. Characteristic ^f/-readings are, for example, I' 45 iudicabimini (cf. Muir) B: iudicabimur H t6rz Colg.; II. 36 mitae B: mltrthae H t6tz: mbrae Colg.; II. 37 the insertion after aedificetur of ab hominibrzs (not in Muir.). None of Colgan's deviations from either the Bäle or the Cologne edition can be shown to be derived 3 Anal. Boll. lxxi (tgit), p- zl7. from an independent tradition of Probus's text. * In these instances, considering the general agreement of Probus with MuirN, I have normally given preference to the reading supported by the latter text. s See my edition, in Proc. R,I.A. 59 C + (rSSS)' pp. 185-8. 6 This includes Hibernia, etc., although this word and its derivatives are very consistently spelt with y in both B and H.

SIXgT

e^Bq I 'NJInHi t{ll-t s:,':.::a ;'- -: 'Ltz'd '(tS6r) I\]ii '..-: : \ -;l ---:: Pe^IJeP Aq Ot u^\\ot{s JC, j', Jo euoNl '('.ti.t.If, uI I'rl izrgr H aoqu,ittl:g ?!'a:'"'" --

Sn

'I

'aldulexa JoJ

':::

:*=

-

Sg : 'EIoO 'ztgr /äsj.i'':.'::- :"' " " s8utpeeJ qf,ns -iq P::siJ-..- ' : JerIlBJ luudar zrgr ;-: :- ---

:

'-

-

-

]ou JI 'Je]irza lu;s;: j=: - - : 'paproceJ a-\ru i - -- -:-. . 'xePoc

-i-rnljll-':.'-:=;--- :

lBt{} {}r.n

t'ul

8z

-':

lirl: -;:

of

s'?:

::.,

-

- - - -,

-'- -'- j

slql 'oqualls )i t' '-*:.- - "-'- :: (le-\a-!\ ".- : pesn eq - -- ::'SIAIulsluaul .:: --:--'-

L

aql uI Pe-\Jas;:i :: ;- - - - : '1Xe] JBInsIUEd ; - - .- '.: --: sFI] uolutdo -i'rl -: :- - : -:

ueeq e^EI{ o}

-irr:'. : -

,irerre u1 'r1pu11c. :'- : - - of (snqtrruds?DJaJ ':=- -g 'seult: -',:: -: - :: lsuIBBe

t'1qcrpIt Jo uoirl; .:- eJoI{/Y\ SeJUE:i- : ; :

:

--

"-

eql

-

.' :: . -

-; -:: -

-soJC 'd dq posro;

--

'elqtssod sr slqt f -t

e rlllla 'ectlce.td sl.i - -" :r lxel eq] ,'re11u1 eri: :_- :'- -- i 'Fl PUB g O] JBlinf,l'l ;:: n: 'u/v\ou{un eJE }dIlf s:. -:--- 1uI (1-ru.u - -::: '-

sY 'Lt

u!

'II

ruap? ro! utaPla : S; '-

-

^

r

's1uolrlPe snle slrerunu sourcun relur spIPPB Jnlunnbos (roz '1o;) ruetlJsruPrY sJcypo, umgräre1ui- ueaog IPunuPg rueuol{Pe e4uoc ru.rr.rd pqrl unlrdec rrerunN *

'JelIIruII§ ?releJ

v xePoc'}qcrrntr4tr : llclJlsd: '88-4rrdd O xePoc

vrlntrAl

qrl€d

'(4f9r rpenol) u8.rnleurneql ep?IrJ ur rrrcäloC srurrur{ol ?ull?rl orsren SIoO 'C e^^'ots xePoo C'I zLLrqv'eerurepecy

urepsnre

't

',r1

rrh'c'v

elue '9r '6 'tz xepoc gu1qnq e?IrrreqrH eer8eg e?rnePecY'ccerg lugs1 S'I Äx'rees'srlzuoBeu'Iqrg snqlsueplqnq sBuaur8ur; tunc eun 'srsueruoxo eerrerelpog a"ceqlollqrfl zr§ g snueruosurl^aeg xePoc U

LLtt

'q'v'11u1puo-1 rcruu4lrg resn141 06 snueruoge8g

xepoc

(luelceds (6[6r eenqqnq)

S

r esueruorqclntr I sluortrpe seernl PE .rrBtmnbas rnb rraurnu) .ror8uol ors'ren : (etp.redrr; eltn) crcrrgg4 nqreg IIrX .3e8s , LL smlnlldec .lglg srsuelrB^oN xepoc N 'lqlfl tulsueuoqopul^ Blueul8u-1J 3 .xe

III^ .oeus 'zlgt,

Enou 'JeS slluuorleu

Ix

'oeus

'tg

urncrpoc snsuesuoc ulncrpoc snsuesuos

rx/lx 'ceBS 'ü 11rC eurrerelpog 'lqlg srsueluoxo snueruollo3 rcruuslrJg resntr{ srsuerupuoT

oJeI\T

't Ue.it euuulelpog 'Iglg srsueruoxo tr6tr srledlclunru 'lqlg srsue8utrrot{}otl

'JeEs

'oaes

g Y

eelBeg 'Iqlg srsueflexnrg xepoo (u.rdns 'n) snuur{curlrPrY reqrT

uredo ilcrrlud IuurlcerlJ rlr{crlntr [ ralaurd 'zS sllullulrJ 'S IFalloC slsuelulqng cunu 'snuuqcBuPrY reqlT (Vf) ouuqcutuprv orglT xe ororrlud 'S eP urnrralnerg ruBtlssrlf

cc cccu

ooor .c.v .J 'r .g

rlx Ix

YT

tv

J}J,

V

c

3 .il

u

(rrcgap A lqn '899r

aurdranlug 'rrgutrN srsueur urrlJolouzs srlcY ur t{coJqadu4 sIIeruEC or}rPe

IIX 'cegs toSf slsuel2qeJlY cullu tsnurlsupe6 xepos 'oeBs '9z9Lt 'le'f, srlEuorlBu 'lqlg snur§rJBd xepoc

x

elu,

'zssrl,lrurlü's

rr'e11o3

.'r)

A d

;

'.J;ä;:f'::ädäHl :

urnrulolsrdg IrqIT 'snrcr.r1u6

JI{VJ,CgdS SYJ,IGS CIH SV,LIA UgTgVUd V§IYISIUJ,Yd YJ,§IEHIN3OCI OY SVOO HINUOTOIS SNJ,OSdST\TO3

VITA

,S^ECUI,{DA

Ai\D VITA OT]ARTÄ

VITA II codicis Flubertini textus ex editione Iohannis Colgani H codex codex codex codex

C

S. Audomari 716, vol.

ii,

saec.

B P

saec.

xI

Cameracensis 8r6 (7zr), saec. xv

po" p-A

A{r Ac

AB familiae P,

-

codices

-

codex A ante correcturam codex A correctus cetera similiter.

codices familiae p praeter A, cetera similiter

saec.

:'

::

ad terram repromissior.'is

XIII rned.

VITA IY codex Londiniensis Musei Britannici Addit. r989o, L

c. .

et populum de Aegtpti, ::

l)uacensis 84o, saec. xII Bruxellensis Bibl. Regiae 4zqr, A.D. 16o8 codex olim Phillippicus 4705, nunc Bruxellensis Bibl. Regiae ii. \.I24,

D

praefatio

miracula liberauit et per :-: praelia septern Chanani -:--

consensus codicum qui infra habentur:

A

r') Incipit

antequam ad triberandun- ; soceri sui cura pastoral: ! ', ouium gerebat, et sicu: l.- -

CONSPECTUS SIGLORUM

p

(

apostolus in multis ]Io',-si

xr/xu

Hyberniensium de tenei:--oppressione destructis f::--, redactis post multa pra('.-: : contra regem scilicet F:. * miracula per uerbum p/:.i: crum baptismatis quasi :=: bella et praelia, ut dictu:-. , gubernante direxit, sicut .; carnem et sanguinern. s = j tenebrarum harum recirt r:s iterum dixit: I{emo corrr:-:: -

in monte Syna .x1. diebus :: quando cateruas demon *:--

orationum in fugam cc:--:: .x1. noctibus ieiunauit. E: =ita sanctus Patricius ar-. : cum angelo loqui farnili;:-. tionibus et uigiliis insis:=:= -

Et sicut (r") angelus de :*: cium de rubo locutus esi.

;';

z Cf.LA r5', b In .iiii. :=: *.

audiuit (cf.infra, z8 sq.); ii x. :.= csx peregit in uita praesen:: -.' + s q. -.' ', ' 3 sq. c/. Exod. iii. r 17 - 19 Eph. vi. r z (princi:::- = _.

rrxiv. z8 non legitur ad Moysen

II.

S

zz sqq. in hac

c-i. : ';.'-

Vita,.s€1.- .--'

loquitur

z:

=

:

-.-,

-

(+) rubus quidam a;s.::r

-

:l

rubo Victor erat anguelus. i. -'. z duci, corr. in -is,L r r oppressione

larum s./. L :iutctumLc

s.l.L

,

1,

eJalSISuI crlut'n1?und .I.l.S wnlefiue ßd 6Z '/'s leJ :13g33BId 1'|,roruu? -l T 'l '/'s urnreq irdnt (la 'a'r.) L Lz 'tr u! tuntCIß?qxl til'ntunp otnsuJt. :urne 1so{ 9z g suolssorddo r r 6r 1'l's erle Ta (z) n -I'l's leJIIIcs ilI't'§ 1.7:s ellnur S r -I't's (}sa ''a'e) + :snssa.r8ur § T's}- ?t?,'.t.'to7 'rcnp z 1 {.snaa("J;)seuorssnuo.rda.r 6 ('SS 'c ,7.^'{O 'c4a 'snlen8ue }Bre Jotr3r1 oqnJ

uI .lgrausnord (rs)Äo6 Belue ln3rs .rn1(uq)arnquroo uou }e leresrB urBprnb snqnr (t) S 'II onl?nbol uas6o747 po (ü) +qrrlnni) :irylAit-lq? fq?u oqnl ?p pas it6 'c o,t{u1.'p 'bbs gz ;silaaio uoul'tnro'pa; a'i;6; z'!T! 'poxg '{c Bz tt 'c'i''{, pas'o7tr7 zoq uL 't'nv'&a| uou 6S 'c 'ol{ut'{c'bbs zz 8z 'Arxxx o1.i1.r7r4 ap ,.rn1rAal uou pt asrtotr4J ap'bbs tz (soiqruy irp ' ' ' orrrau iou1tx1g p tuot1dalg 'ppa rnllqeuo;oc) 1nb (inf crq tar1r4 sadrcur.rd o.r.d snledrcurfi) zilIA 'qdg 6r-Lr I 'H'Poxg'p'bs t L'c'ol'{ur,'{c'bs t I 'llA'lnocl 'I, g .poxg r-oz g .lll*U, z 6r

,n drrr

l',

gt 'AIx'poxg

?r

llnou ourau snre €sso luns lqn HI l('bs or

'gl'd'o,r,{ur. F) Ir.rrseerd B}rn ur lt8aJed xxc snqelp 1x u l('bs gz'o,t{u? 'p) rrntpne

.br.rn ernb rrr : (.bs tz'o.{u!:fi) lrneunral snqr}cou

1x }a

,A oqnr ep wnler,b.rn 'ouri4 r 'snrcrrled rs,(o6 llnJ slllurls snqorIIII' uI q

9z

oz

§r

OI

',rS

r Y'I 'h

z

.1se snlncol oqnJ ep Iumc llneleneJ ons nlqo ap urnleSue red snurruoq runc -rrted runlcuzs pE JIs uesdotr41 pE lse snlncol oqnr ap snla8ue ("r) tncls tg .legecqd snqmb ur eJelsrsur srrllSrn }e snqluoll rluelodruuro oeq sruennr ,luranansuoc JelrtBrpuru; rnbol o1e8ue runc -BJo Srruruer 1un3 lBqecop rnb Bns elnluennr xe ruEN 'JnlBqeln ornbolloc ocrle8ue snIcIJ]uä sn1cues zil rnlrqanbol JoIIJBITITuBJ esr(otr41 urnc snle8ue lncls 1g 'rneunlel snqllJou '1x' }e snqerp '1x' leralndxa ururagr(11 ep le leJeuenuoc ruu8n; uI urnuollsJo le urnJoruruer elnurn urnrlueuSndeJ es EJluos runuolllep sBnJal?3 opuenb S^ICIUJVd snlcuus ?1r rneunlal sngllcou '1x' 1a snqolP '1x'uudg eluoru ur ses.{otr41 }ncrs lg 'rJeneuac eurrlt8el rnb rsru Jn}rqeuoJoJ olueN :rxlp ulnrall lunJEI{ unJBJqeuel lg .snqqselaoc ur. ao:iltnbeu erpnlrrrds BJluoc tsetopel tureurn8uEs }e uIeuJBC snsJenpB ,selelselod }e snledrourrd snsrenpe pes snsJenpe ollelonlloc srqou lse uoN :llxrp snlolsode lncrs'lrxslrp elueureqnS ourrrrocl ureuled sruorssrurordeJ ureJen pe '1sa urn]clp 1n 'etlaotd ]o BIIeq elpur lsod 1e lInEJeqII suoonp runJqnJ ereur red rsenb srleruslldtq runrc -ene1 rad 1e rsdotr41 rueSrrn rad rsunb s\Jotle)tpartd urnqren red ulnczrrur BllnIII ErIB lsOd le ,snre soSeru le urruurssrueSed lacrpcs ruaSer aJluoJ ,snle urquraur le ulnloqBrp EJluoJ BurruBuec 7a etlaotd e11nru lsod sllcBpeJ tunllqp pE Lunuotuep slJqnlaP le unrolopr sIuBJ sl}cnrlsep euotssarddo sruärilq; srlentrrrds enbrur ep la amtuerou8t suqouel ap runlsuerureqdll urnlndod silJrJlgd snlcugs uIUIuIIu cts lrxnpred sruorsstruordeJ IuEJJel pB EIJolcF *.,c urnp,dod 1e lrneloqu seuor8er runJoeuEuEII3 ualdes erlantd le BIIeq ulpur .rad enble llxnpsuzJl lunJqu oreur red le lInEJeqIT BIntBJIru zrptu lsod sluoereqd olelsalod eP 13 elnrnrcs erld[&aV ap runlndod te snssarSur u,sn1dßßay ur snssrru o1efiue qu sesdo141 lncrs 1e '1uqere8 urilno ruuJn3 zprrend uI snIcIJlBd snlcu3s z1r leqaCszd qurolsed EJnJ Ins Ilecos orqlal seno rnlaretrrur u:nldÄ8a7 pB urnlndod runpueroqll pe urenbelue raq rpdod srcnp rs,(otr41 slllnlu uI snlolsode

se.,to141 lncrs IuBN 'luJa sITrIuIs

*nr.,rrr,rreqd11 inrcrrtu4 smulsslleeg ponb oe ap o\eyotd lrdrcul (,r)

'lztrrr

aBrEaU 'lc,;a

I :-;

I\ -l ii

_

E{JÜV,7ö r-J

ükh ru--

Vita Quarta ei, nolens ut ad famosissimarn ciuitatem suam qüae Scottice Artmacta Vita

48

Secetnda arud

I'it a

xiiii De eo quod bea:rs=

uocatur reuerteretur, ubi sedes et cathedra eius ab omnibus Hyberniensibus

IO

archidiaconem r-: Hiberniam rnis-:. xv De eo quod sa:,::'quem cum hc,:::= eum ad Hiber::.xvi De eo quod a*:-::

populis cum ingenti honore et reuerentia habetur, dicens ei: 'Non ibi benigna Dei prouidentia reliquias tuas requiescere uoluit.' Prohibitus ergo ab angelo ne ad prefatam urbern transiret ad campum Inis reuersus est. Sed quee sequuntur l)eo adiuuante in loco suo diligentius expediam. Et sicut Moyses centum uiginti annos in hac uita uixit ita sanctissimus Patricius in sancta conuersatione et inreprehensibili uita .c.xx. annis omnipotenti Deo seruiuit, quoniarn ab infantia sua gratia Spiritus Sancti plenus Domino seruire inc aepit et usque ad .c.***xx.*'* annum inuiolabiliter in

episcopum ni:,n-i:-:

xvii

sancta conuersatione permansit.

25

eius et Ce rniracutris qtrae per eum tr)ominus omnipotens in pueritia sua operari dignatus est. i De ordine quo natus est et de loco quo oriundus fuerat et de ordine quo baptizatus est et de miraculis qvae illo baptizato facta sunt; et de manu tincta in aquam et quomodo ex digitis quinque guttul a,e profluentes quinque scintillae profluere apparuere. ii De eo quod ignem de crustis glatialibus faecit; et de eo quod credita erat illi et sorori eius Lupitae nomine cura ouium. iii De eo quod lupus ouem de grege rapuit et in sequenti die incolumem reduxit. iiii De eo quod malignus spiritus unam uaccam inuadens quinque uaccas occidit, euas a mortuis ipse suscitauit. v De mortuo quem in curia suscitauit. vi I)e aqua ex fonte hausta et in mel optimum conuersa. vii De fornace regia, quam procurator regis nutrici eius purgare ptaecepit.

viii 3o

De niue quam butyrum et caseum faecit.

viiii De eius T.tuArrentu

ad Hyberniam; et de uisione quam dominus

eius uiderat.

35

v4

x I)e massa aurea quam pro sua libertate tradidit domino suo. xi I)e admonitione angelica et de naui sibi prepar ata. (e') xii I)e grege porcorum famem patientibus ostentato. xiii De eius transitu ad sanctum Germanum episcopum angelo iubente. Deut. xx::'----- - : oleoq s8e;8 onbon: --*: - . ; --

(,f , '::-: -;-:uu ulBnbrue] Jn *:.:: : t,

-= tunluop soluepnl ;:"- : _

-eilEu snrlueSlllp

rr,r.S .

:

-

tunrnlnJ Pnlll .ir:j-:-

slcrrlBclS uetuE] s: :.:: *; ;: BIBUBS eJOIOp

'olensuoc oluour

-llB qB es luereullsqB ldnl selueP s srcoJeJ }n ']sa e]cel sal EJrur eocg '}IJJnCnC BloJces Bns pB nsJnc rcolen sualdrul

OlUa;:

-,-

=:

le tllnarlirta slonlf, l;-l-.i , -: (uBa suBnal urrlBls 1; ;: -:- -IJIUOS UrUnSrlUOf, ;:.::* , -Jod eJonJc Luuns Li;:: - : rnlrSr e[I urBI ]o ]se tunsJoap JOJOS nSJnC olll ur

PB

utela?l ]lnBJedas snqrlBpos E ruals

Wffinö DX?l puo

LS

upuru?as DryA

-.-l=ft3--*

Vita Secunda and Vita Quarta

58

(iiii) Videns autem nutrix eius tantam gratiam in eo in signis

Videns ergo nutrix illius tantam gratiam in signis faciendis in eo exardescere impatienter eurn amabat et sine eo comite numquam

5 bat.

uolebat ambulare.

s

VI. Alio

faciendis exardenter diligebat eum et sine eo comite nusquam ire uole-

deret, illaquemet ipsa cum multa insania sua deserit armenta. Puer interim modicam mensuram sibi repleri lacte postul abat. Ad quem nutrix respondens aiebat: 'Non nos

Quadam igitur die illo perambulante cum ea mulgendi scilicet lactis causa malignus spiritus unam uaccam ingreditur et in ro tantum uexabat eam ut per unam uaccam quam inuaserat quinque uaccas cornibus lacerando occideret. Ipsa autem cum multa insania deseruit sua armenta. Tunc rS puer potum lactis a nutrice flagitabat. Ad quem illa ait:'Non nos ista

ista agit res. Nonne uides quomodo dissipatae sunt uaccae nostrae ?'

agit res. Nonne uides quomodo dissipatae sunt nostrae uaccae?' Cum-

uidelicet tempore illo

perambulante cum ea premendi scilicet lactis causa diabolus unam uaccarum ingreditur et in tantum eam inuasit uesanam faciens ut alias quinque uaccas lacerando occi-

que praedicabilis puer uideret illam Cum ergo uideret illam miserabilem cladern, quinque uaccas reui- zo miserabilem causam, quinque uaccas orando suscitauit et illam uesauiscit et eam uesanam plaudendo nam plaudendo manibus ad sua manibus reuocat ad sua et daemoarmenta reuocans ex ea spiritum nium ab ea eiecit. Quae mitis facta nequissimum fugauit. Et mitis facta Iambebat manus eius et pedes atque V2 cc. 8 (inde a Videns)-ro (Vr, Vn):

HPV, r illius

cf .

['ir

a

uestimentum. In multis atibus sanctus puer clar*s

D.

magnificabatur nomen

lo VII. Alio die congre,r: multitudine in quania::.

forte maritus matertera. et ipse nutriuit eum er eum frequenter in hur:t accidit itaque ut ille r alumnus in curia. On::= facti hoc casu fleuere c coniunx planxit dicens :

'Quare reliquisti, puer, F,: tuum mori ?' IIle autem tiens ad alumnum suurn cui suas manus circa col- dicens :'Surge, eamus.'

l

Qui . surrexit ad uerbum pueri.

r 49-66

p-ryr". (eius Vrntynl I oflt HPys'r't z gtatiam HVrVa: uim p z-3 in eo HVr: in puero sancto p. (exardenter pro exardescere impatienter Ya. nescio

exardescere

i. impatienter W habuerit exardenter eum amabat)

4-S sine-ambulare HVr, cf . Va: nunquam sine eo pedem pedi preposuit P. 4 num(-n-)quam HpVrPl: nusquam Vr'Vn 6-8 illo (näch leth r), fortasse recte 6 uidelicet HVs: itidem p. (igitur Vn) perambulante (ambulante HVrz(n)) cum ea premendi (mulgendi V4) scilicet lactis causa 8-9 diabolus HVBV4: una cum illo premendi lactis causa gressum mouerat et ecce p unam uaccarum P-rVr: diabolus unam uaccam P, cf , V4. unam uaccam diabolus H ro eam inuasit: eam inuastauit (u.1. infestauit) Vu, cf. inuasas Gielemans. om P faciens n illaque metipsa FI. r r lacerando om P HVr: effecit (efficit P) p. (Y a differt) 15 lacte 13 deserit pVr. (deseruit Vn): desereret H illaque ipsa Vs: ipsaque post p r6 aiebat, om p inquit post nos(post 17 ista postulabat HV s, cf . Va: postulat lacte p 18 uaccae nostrae HpVud: nostrae uaccae P) addp 17 quomodo HVeVci quod p reuiuiscit Vr. zo cladem Hp: causam VrVo r 9 uideret (itrle) p-' Vr-"Vn reuiuiscere fecit H (i.e. ut uidetur, Colgan, qui idem scribit in Y): inuocato xpi nomine zz manizr earr, om\ uesanam (effectam) P resuscit at}, cf . orando suscitauit Vn z3 ab ea eiecit H, (abiecit) Vr: ab ea orarldo eiecit (or. eiecit bus HVaVc: manu p 2+ eius facta HV3V4: effecta p ab ea DB) p Quae HP, et VuVn atque HVrVa: et pedes HVr: pedesque p. (ac pedes Va) HVB(V4): sancti p an

yz aläs-extitit HVr, c_i. '\uirtutibusp 3 (ammir:'::-.

dierum p. (Quodam die \-r Vr(Vn): quadam curia Hp

zz plaudendo suipsi cumY2z ro per-r r inuaserat s.l. L ro eam I a erc u L mulgendo (cf. mulgendi supra, l. 7) L, unde mulcendo Colgan)

i

: Z-8 et pc-:

p, (deest Y n)

HVr: et frequenter in hunre::-. q accidit-ro alumnus H. acc j:::

est p. (Y a differt)

r

o- r r s:-:

16-17 reliquisti-mori H\-r: :.-sisti 9, cf. Quare puer porrir,:,:.reliquisti (addita s. l. glossa i. : =: hoc Ff, (om hoc) Vr, ,/. \-.: c -:..

corpus exanime defuncti pere :: : I PVr: manus suas H, ,/. \-.

HVBV4: edictum

erp

Vn[L]

,

s q,r!.rdu* L Colgan

p

pueri

.-

-

:

[.1],rf

xsa snxnxas stuo?stanux ou&rs l-1 urEJlsou Jnur€ueneJ zz

1

uo37o3

urupuänb

S

aa aa

r-\ :;: : :'^t^H enblu ' t_'-'-'snre lz d elf,al;; : ?l :.n (urara;; -._:-.. i: -

g| ltunrluepm euorteJrtrruru euIS uou) rrend 6l ulnlcrpe :'^*^H nly'{c '11 sens snuuur:t^d urrlseJuocrnQ zz unqren tz 6f snllrc olrlp ono :s^H snueur sens 6r (r^ urnlounJep pB lruän'{r)'d rcrure lr8;ed BcunJep eurruuxe sndroc g| ponb ztp'{c "^ (co.{ ruo)'11 coq pB suelopuor te rand :e^H trrrnrno-pe 8I (rJorrr urnnl ureJolrl.rod rand (rlsrsrurred 'r ossoq7 'l 's Dlzppu) rlsrnbrlar urelne e1l Ll i6uD rA l}srsnurad rrour urnn} urerolllrod rend a.renQ '{t'd Ilsrs urnnl ureJolrl.rod etrcuus rend rlspbrleJ : eAH rJorrr-rlsrnbrla t Lt-gt

erenQ

tngoqaSa1 assoT,to{

-rrrr.rad rJour 1e el lsod

(ln{{tp 'A) 'd f., fr lrrrrel.red nseo ooLI enbetr :t L 'P "^H nsec coq llceJednts r r-or snnuour nsec :e6 snudrunle JnleJeJotu eru 1n (Dlr8rluoc)llprcce 'H snuurnle or-lrprcce 6

f lt lsaap) 'd rrquuod (4 ulne 'nba.r; srns 'umq ut) srns srretunq ur reluenba.ry }a :8^H (n It raaPl '6 srns srreurnq ul (8^ tuo) rcluenbarg tune (er1 suufrod) luqegod F 8-L (y lzqe-)tzrerrlnu :eng tlnrrlnu L g1ySuo :1111 snre S dH elmcurepenb :('f0"1 e111 ele8er8uoc (,^ e1p urEPonO) 'd runrarp ruerrnc ruepuenb I d etuunpeoc : (epqerluruu) E ruEpEnO :6111 erp ogly ü o1p : oe { snq4ngm rrc tA /a "^H llllxe-sllle z-r

+Ioare

-vre:uit

'ro) lrcale opuejCr

zz

§

eunuou r§x oleconul : r:-1 :.; :, -

't^ lrcsrnrneJ Sr

a1ce1

t

r,+Dl elsr

lsod)sou

+. ltnb *:

l.r l, L +Jwr* ) §rvtL. +rL/\r' Tsod +r. r!

H leJaJesa: :

=-'_

'11 esdrletu enbulit z t suercuJ d *o 'suüui?'?:: ,, ; H snloqBlP tuEsrBn 'l--:-; d .. -' : : I,r-\ :; -

snloqurp

6-9

- "-

:

=

BsnBO sIl3BI tocIIIJS

s-§ ueurou

,e1g

[r1dH]a^

rntuqucglrrur .rend snlcues snqrlurs snbzl1 :'xe

onsau'rr1 .Ieluetledtu. oe ur t,-z d *lrl :i

']unJePop oeo Ilualodruuro luErJolS ulnpcEJrur suo8w seluapln

]uBrepB cllll Inb ruotnB Ilcunc 'lrxoJJns srunlosul runqJsn lJand rlcuBs urnurJd pE lBJenJ snnuour 1nb ollr cunf, .'rrruJlsou JnureilenoJ IunIuop pB ]n lso sndruel 'e8.rng, : llB snlExsldrue llcunJop Iunlloc SIns snqruBru snqBqrus 1o runlc -unJep pB lruen suerpnB Ja?qJend urelnB snlcuBs (i llsrsrruJed rJour

urnnl rueJouuod '.rend 'erenQ, : sueclp urnJend lrr.rncnc lunlBeq pE ElBxen

pu

sz

'rJond unqJen pB llxeJJns IurlseJuoc Ino

oz

('snurBä

ta8.lng, : sue3lp

llpep ulnlloc BcJIc snuBru sBns Inc 'trrJJncnc urnns [unuurnlu pE suel] -ues coq ruelnB elll (i IJour tunnl ruorolruod'rand'glsrnblleJ areno,

El)eI srlrr.u 1g ']IflErl aj Ee x3 su?-l--;-

SUnI

§

elune elp uIBponO (rt) 'snle tunlueulllsen

-

tunlrJrds

Bns pE snqIuELU | :: :: : -ESon UIBIII ]e ]InEl:l: : . -cun anburnb 'uIES:.: -- - : -uTEIII lerepln rend sl.;-.:' . .-urn3 (eaoc)En aDJl: - - - -- i

-slp oPoluonb Elsl sou uol{, -ulr8ug ecrJlnu

§r

eJolop orunu snre urelnB xunruoS 'lunJexusld rUeCOn SelUEnOIe rueJq -n8n1 snre lleu8oc seuuro urelne IlceJednls 'rnleJerour egour (rS) ot EeuBlrqns rln snlcrpurdns }n u8rt -u03 ocol onb u1 'lrxnPJed ruerJnc pB urnces unJend ulelrgBJeuen suerxe sTJela?J urnc snra aoJel -JOlBrrr snlrJBur urBrJnc urBpuBnb

0I aulpnll{nrll

'ElUerrrJE

-ur EllnIII urnJ Lul::.: :: : -IJCO OpUEJOCEI s:.:.: -- : :

IpueElnur Ee IaII'rf, olll erP rnll8T urEpBr.i

]EqBlrod la urne llnrrlnu asdr la Inb 'snre ouJegeleur snlrJeur eUoJ

-IJIds snu8rlelrl ESnil

: suecrP lrxusld xunluoJ le llBu8oc eJeneu nsBc cot{ !}cu; -ednls seutuo 'BrJnc uI snutunlu rnlererour elll }n anbulr uprccB 'srns srJerunq ur Jeluenbe.r; urne

urBrJnc rusPuBnb

ur

anburnb ]EJesEnuI :;:: : urEun Jed }n rrrEa r::.:::,-;ur }e JnllperSur lrrEf-1::" ---:

r

eurpnllunul

uu8eul Ble8ar8uoc e1p o5y 'IIA 0I 'oe ur Ioo ueurou JnlBqBcsru8Btu le ulllxe snJBlc Jend snlcuBs snqll -nurn slllB srunul uI 'urnlueulrlssn

enble sapad oB snueur luqequrul

Dtffinö DqA ptt? t)Puwas

6S

-elon oJr urBnbsnu

urne lBgeSrlrp

sru8ls uI oe ui Li 6 snro xlJlnu tuelr.?

DryA

#tr

Vita Secunda and Vita Quarta 6o ( ) Quadam die contigit ut cuiusdam mulieris, quae adiutrix (nutrici)

['it l1

sancti pueri mulgendo uaccas fuerat, filius moreretur. Matri autem frlium ploranti nutrix sancti Patricii dixit: 'Audi consilium meum, et si Deus uoluerit filius tuus uiuet. Porta corpus defuncti ad locum ubi uaccas mulgere solemus et pone ibi filium tuum quasi somno oppressum et iuxta consuetudinem cum lactis pauxillum sancto puero tradidero dicam ei ut socium suum ad se conuocet.' Cum ergo nutrix eius modicum lactis ex

IO

r5

25

3o

11

consuetudine sancto tradiderit, dixit ei: 'Voca ad te sodalem tuum.' Sanctus autem puer dixit:'Veni, frater, ut simul de lacte bibamtrs.'Ille autem qui defunctus fuerat ilico surrexit incolumis. (vi) Quodam etiam tempore contigit ut, sicut in illis regionibus solent, pueri t2 mel de alueariis campestribus matribus suis asportarent. Tunc nutrix eius dixit ad eum : 'Caeteri matribus suis pueri mel deferunt, et tu nihil mihi defers ?' At uenerabilis puer quoddam uas arripiens ad fontem perrexit. Quod aqua fontis implens orauit ad Dominuffi, et aquam in mel optimum conuertit, et nutrici suae portauit. Ir[utrix autem eius hoc uti non ausa ob morborum sanitatem seruauit. (vii) Quadam die procuratore regis imperante exiit sanctus puer (S") cum 13 sua nutrice ut domus regiae fornacem purgarent. Illis autem ambulantibus

v4

transnauigasset in Britann

:

tos inde ducebat captiur:,: idern solito faciens, casus ut puer cum sorore sua i: captiuos deprehensus Cuc

Scotiam; qui etiam centu merato utroque sexu e: autern tempore agebat ar

tem. Fidelius tamen esr, uidetur, quod ille in libris ait: Ybi ego capturam Cei

glaciali tempore tale quid inueniri non posse sanctus puer de niue cumulos faciens in butyrum et caseos orando conuertit, quae regi direxit. Reuertentibus autem portitoribus casei et butyrum in propriam conuersi sunt naturam. Rex autem quae facta erant cognoscens ab omni censu pro sancto puero nutricem eius liberauit. In his et multis aliis uirtutibus sanctus in pueritia clarus extitit et nomenDomini longe lateque per eum diuulgatum est.

stodiuimus et sacerdotibu

VIII.

(viiii) Causa autem primi aduentus 15 eius ad Hyberniam et ordo quo illuc ductus est sub silentio non

Causa haec erat primae

sunt premenda.

32 (Quadam die contigit

(cf . Y a

c. r r in.))

cum tot rnilibus hominur: dum merita nostra, Qui:

:

recessimus et praecepta ei

non oboedientes fuimus. stram salutem admoneba: rg- p. 62,1. S kf.Vn r9 sq. 6 scorensis

HBP

G-7

,

Vr): classide pVr"u,, classi-: brittaniam

tsC

rr

s:.

(omPYa) contigit P, cf .Y , etiam om Y s post centum r:.

milia hominum

",

r6

Patricius erat annorum sedec:::

cc. r r-r3 in. (Ya cc. rS-r6 in.): cf . r r88-zo9

(epi) 9-,, epistolarum P\-r. s;::

causa P

haec HPVrU'q-: hoc Vrcett

Capitula Ve r r-r+ in Y2 non leguntur, sed extant in Vita Tri.partita. C. tr deest in r, sed in LCS eodem loca atque in hac Vita, in Lis et LB post c, rz inseritur Ad cc. tz-r+ cf. r 167-87 3o-r cf. Y, c. g ex. (supra,0. 59, t-3) adest

L

tudine nauium cum f:

rum eram tunc fere sedecir enirn uerum ignorabam e: one adductus sum in c-

3s

HBVs

Scottensis exerci de more conducta stipata;'

uenit angelus Domini ad puerum dicens: 'Ora. In hac re enim uobis laborare opus non erit.'+ Angelus enim Domini illam fornacem mundauit. Tunc beatus puer gratias agens dixit : 'Si omnia siluarum ligna in illa fornace comburantur, usque in finem saeculi puluis ibi non apparebit. + (viii) Quodam quoque hiemali tempore eiusdem regis procurator censum t4 butyri et caseorum a nutrice sancti pueri quaesiuit. Qua respondente in

peregrinationis atque aduentus eius in Scotiam. v2

a

r nutrici inserui uersionern Gadelicam LB secutus (apud nutricem pro adiutrix Colgan) 16 ob: ad Colgan zr post uerba angeli 13 mel: ac lacte in marg., sed erts,, L illam I a, ut uidetur, in rasura in L aliqwid excidisse uidetur, cf. Orauit Pätraic r zz illa ex -o L z8 in : (ue)l ad s./. L conuersi : (ue)l re s./. L (ad propriam reuersi Colgan)

quando V, capturam deCi fi (quia) annorum H (i,e. Colgani quindecim p zr eni-rn ,: Hiberniae Ff. ad Hyberniam \Vr"uttl captiuitate pV3B cttrn C qui H. quibus p z7 ob,'c, .; .:

tg-zo

in

ci

capturam dedi L ri:.

:

[:]'rr

un!??tlDd

p

z7*'{c pas i(uo31o3 lploep ururnlduc ut) T lpep urernldec oz-6t UI

tAH sntulnJ satuarpa(o)qo Lz d snqrnb '11 mb d snurrnlpego : TuoJ utn? alulrntlduc (rrnr*A : TuoJ til.nc sn ernb üz ,r"r*AFI urelulrnllduc : TuoO utn? e1 urerureqÄ11 "*^d pB 'I{ eulureqrl{ snlcnp) 'H snlcnpqe : TuoC taw r"*^d sntcnPPe zz 'd uraJorJagrq :'rluoC runo xdr,,tcs euorJegrl{ ,*^H lu,o urrue rz d utrcapurnb (2uo77o3 'a'?)Hlrrnrouuu (utnb) :rÄe^H rurcepes (nL ruo aral cunl) 'duto ere! oz en urns snldec '6f urns snlcnp snnrlduc : TuoJ utn? *r^H Ipep ururnldec *A oPuenb en rrrnrulolsrda urnrcns ',^d urnrelolsrda : a-d (l§a) *^ 1ru (u1r) 6r :r^dH *^ Inb teluelsalle elseJruuur osdr urroepas urnJouue lete snloulud '11 rdocsrde gr urnuruor{ EIIIIrI gH tu,o : e^s-d uretne gr : rA '{c 'dH elll g r-leqe8e lol runc rJuo3 '{c ',toc4dsns asstpnrca (uryura?) rat utntautnu urn}ueJ tso{ 'L uo trrul}e o s1 esdr : g| (snlcves ppv) 'H .rand z r L'{c'$ rl8rluor (r6d ruo) V urelr{}ocs ür nsec :8^H lllruuoo snssc ca urBruBllrJq ,r.r*A elllos : vt^dH olllos r r d eprssulo Blonpuoo : Blonpuoo-rsselc ,rnrtAd eprssulJ : (8^ eJour ep esselc 'u8A eJour ap rssBIJ L-9 dgH srsuelo3s 9

(uoEToS IsJeneJ ttlut.lic,:: ;. ---*'.' a u! D.t?rsa.t ut 'tnyaptti ;'. r :,: -' qa&uo Dqtan sod tz .

{uo37o3 xl:1ntpe o.rd tr-zt pas 't

'J) pV tttJtl?Siti 7 §aap tr ') 'Ltii-t.'' :

u?.

Iq^

'r^O

uruluuurrpq 6

..rtdH ut uto??a uo&1o7



,.es)

H

(arg6 9r-9

'Sez 'd)

z-r

TuoC 'sn1c1.rle4 :('bs 6r

ta'{c)

9

IPUBPAOIiJ BSNBC UIEIU

gI

onb oPJo 13 tuEI;:;: u:r-:.: 1

.

snluenPB IIrII:d 'lse ulnlBSlnnlp

'1'zg'd -6t

Iql 1g ']uBqsuotupB ruolnlBs IuBJls -ou Inb 'snrurn; seluerpeoqo uou srJlsou snqrlopJacBs }e snurlnlPors sz -no uou snre uldacauJd le snrursseJeJ oecl e EInb 'er]sou EuJeur uInP -unces tunurl'uotl snqrrl.u lol tunJ slBlrnrlduc ur urns snlcnPpB auo -lJoqlH }e IuEqEJouEt urnJon urlue oz ulnao '(urcepos eJeJ 3un1 urBJe urnJ 'rurcspes ruBJe runJouuB 'lpep -ouuu 'lpap ururnlduc o8a IqA :tlv : tunrulolslde tuernldec o8a ]IB IqA rdocsrde srrqrl q el11 ponb ';n]app slrqll ur elll ponb 'rnlaprn FIIIIr }n tlsa uaruBl snlleplc ']EJe urnJou FIIrU }n 'lse ueurB] snlleprJ 'urel -des souuc lEqeBB erodure] urelne -frE tualdes e.rodulel oe snIcIJlEd urelnB urEPIno § r og 'lueJe nxes anbo;}n olgJetu snlcuBs ponb lunJeJ 'JnloJecnp cnlll -nuuB urnluec urBrle Inb lurellocg ur JnleJocnp snsueqa;dep sonlld8c snnrlduc u1rdn1 eultuou Ens eJoJos sorlB Jelul Bns eJoJos urns rand }n runc sotelaoc Jelw Jend sllrqBJeuen ]rlnluoc snsBc 'suercuJ olrlos [Ilapl 1n rnlt8r l18rfuo3 'lueqereJsuerl ruelureqÄU pE ]uesslPuagerddu or anburncsonb ]e trueqelos oJEE -INBUSTJETtr,

-uBllrrg pB lunrsueluraqdFl sessBlc e.rodure] olll uI ']esse snJnlnJ Ee -lsod snlolsode sntnc leJacslp stlua8 urunSurl al?leB rlruennl ul ln 'Jn] -eJecnp eßv? etevel q uresdt ure]

uj:.;

:

ur snJcuES snql::.- -:: olSuBS otd nsu:l : ---Jeneu '}r\älrp solnulnc

-":

;

=

-

:

enlu el ::: ::.ir - -

ur aluepuodsa:

3t

UIIISUOC JOIEJRJTI,-

:;

j S--..:: --

-+ ']IqeJedde uou i-,: : UIn-Ir:.:i :' --BIII uI

UU3r1

'lInBpUnIII

IIIOJEUJt-

- -*f

---

$qon urlue eJ 3Eq ':- :: SnqIluBInquBIIIsli.:. - -:: - -',.;

TI urnc ("S) rond slllr qo ESnE uou rln urnurrldo laul ui 'lrxeJJed uraluol HIur ilqlu nl le snre xrJlnu

(,1 rJend'1ue1os

coq 1g 'sonrldBs ]Eqecnp epul sol -lnur' ureluuullJg uI lesse8tneusuuJl Jetruonbery urnc urnlnEu eulpnl

olll

'::-*-

.'snurBqlq alsEl

;;

ß'Illnnl ulolBPos a] :: xe srlcBl urnJlPotu s:..1

-lllnrrl enbuledrls e]cnPuoo eJoIrI 3p snlroJaxe SISuelloCS

"r l, l.--

-:;-

3n Io tuBOIP orePIPE:-

ISSEIC

Blxnl }e urnssa:dcr: c,l-jj -lnw sBccBn lqn LLrIlf ,- -

§

sneo IS 1o 'urnaru ulnlls tuelnB I I (tctrlnu)

-ue8 pE 1n trse urnlJu EllueplnoJd

Iec

srluelodruuro uuSlueq uIBNI

DUunö uryA

t9

pu,D

upanzas DryA

' rrlr

11

L',?4-

--..tr

6z

Vita Secunda and Vita Quarta Dominus aperuit sensum incredulitatis nostrae, ut uel sero rememoraremus delicta nostra et conuerteremur toto corde ad Dominum Deum nostrum. 5 t2 VIIII. Postquam ergo Hiberio- Ductus ergo ad Hyberniam ne[m] classis deuenit, soror eius uenundata est in regione Conalleorum Murthemne. Ipse uero in regione Dailaraidi deuectus a quatuor ro in septemtrionali plaga uenditus (6') est quatuor fratribus, quibus emptus est, ex quibus unus Miliuc simplici et deuoto corde erat, ubi fideliter seruiuit. Illic seruiuit, quapropter eum QuadriQuadrigae nomen accepit eo quod gam appellauerunt. quatuor domibus seruiebat. Et erat Ipse enirn fuit quadrinomius. Nam primum Suc- 15 quadrinomius. Nam primum S,rgcet uocatus est. A seruiendo uero geth baptizatus nomen accepit. quatuor domibus Quotirche uocaFamulando uero quatuor dominis bulum sumpsit. Et eis quatuor diuitibus cum omni cordis deuotione Quadriga nuncupatus est. seruiuit. Videns autem unus eorum zo nomine Miliuc quod esset seruus fidelis, emit eum ab aliis, ut sibi soli seruiret, illiusque in seruitute Hebraeo rnore septem annos exegit. . Credita est uero ei cura suum, ut zS subulcus esset. Non minime autem errauit qui hunc ita ordinauit, v2

HB\rs

6-p. 63, l. Z (Yo6-p. 63,l. 16): cf .r rg;-zrz; Tfuechän, LA g r, b c. 16, p. 63 ll. rz-tg): cf . Matth. iv. ro; Luc. iv. 8

r Dominus aperuit

pV s cutn. Conf.

: aperuit Dominus FI

4-r3

zz1

{Ya

2 nostrae Hp: meae,

I-t: a

quem magis oportuit esse :

ouium-quod mvstice F,- s tigit. Qui et ab episcop'- ,;Magonius tertio nomin e * Deinde episcopalem srar.sumendo Patricius quari; ; one nominatus est.

13

Itaque in seruitute lIili':c erat, ut diximus,

ibique gratia Dei erat c'*: spiritus Dei nutriebat e'r.r et caritate et operabatur u:: eo, ut ipse dicit: X. Cotidie igitur pecora i et frequenter in die orat',an. ac magis accedebat anl(-:

timor ipsius et fides auE.: in die una usque ad ce:: tiones et in nocte prope: psallerem; etiam in siluis i manebäffi, et ante lucem

Hp

Ys rememoraremus H. rememoraremur p: rememorarem (u.1. -er) Vt cumConf. 3 nostra Hp: mea, cwnConf.,Y, 3-S conuerteremur(conuerterem,

Vn[L]

4 (ex) toto Vs

6 Hyberionem H, hiberiorem p; cf. p. 6r, zt 8-9 Conalleorum Murthemne rr ex H. connalleorum p ro Dailaraidi H: dai(da- B)llaridi p. (Däl Araidi r) rz ubi H: qui ibidem p H: e p unus Miliuc H: milcon (mileon B) unus p eo quod p: quia equor 3 Quadrigae H: quadrige p (Cothraige r. Coithirge Vr) rum H. (lege magorurn cuffr-t. Tfu.? an in exemplari glossa exstabat qual;is esr quadriga currus quatuor equorum 7) r4 domibus HVrr curn TIr.: dominis pVrn, cf. Vcr Et H: r 5 primum HVa: primitus p. (primum glossa super sucat in LFF) idem p. (Ipse Va) 17 domibus H: dominis pVa Quotirche H: Succet Ff : succeth B, cf.Yo. (Sucait r) cotirthe p zo seruiuit H: seruiebat p zr Miliuc H: miliuch p. (Milico Vn sibi soli: soli sibi A z3 illiusque c. 16) zz emit HVo: comparauit p (-qrre om P) 9, ,f. cuius Va: illique H a5 Credita-ei H: cui etiam credita est p. (Va differt) z6 autem omp

fi-ry

suggeth

L:

zo*3t (minus fi,deliter

ru

\- a

zr-.

r magis omH, sed cf. bä c,j:-- : z Miliuc H: miliuch p -cottidie P 19 ut ipse C::.: ! zo paragraphi signum in tertii . ,:: Vrr et (z) 9, ,f .Vu : atque FI. ': cum Conf.: rnagisque H ;--:* r

H,

(accrescebat

e6 psallerem

r.

cresce'r,:

H: peragerem 3.

,

ut etiam, cum Conf. r

e: monte, cum Conf., Hr\-rr' ' r:

: -

:

cf. illcbrem Gielemans (niuen- - "

rn quod prCo-; P in me orn H

(pro sicut ?) sp. tunc r

Sucquetus Colgan

':

per pluuiam, neque ui,, erat in me-sed modo ui: tunc spiritus in me feruti.

cum Conf.,

u.l. -et, cum Cotf,, Vr)-nostrum (meum, cum Conf ,, Vr) HVa: ad eum conuerteremur p

=

ad orationem per nuben.

r milico L: Miluic

-

--

[t] rl

(uo?1op suecrp ]lB)

T

suarrp :ruA '{c'1sQ1,t s }IcIp oz

uo37o3

rlnlltr\i :T ocllrur rr

H ruo aur ur 4 cunl 'ds : snlrrrds cunl r t H urnluenb : (*Arrr^ "JtoJ til,nx 'urnb) s1o3:$ ponb ur (i tnrls o,td) (*A urorr "3iuo3 ?.un? 'tuenru) suoruaPtC ruretqq 'p § 'r^ "J,roC u,tn? 'trncts : pas of 'uJrA utDqa uraqnu gz((ur) suowapx1 ,A olrsAd snglluou.I : roeAJH ''JtoJ runo 'aluotu rJuoJ utn7 'ulutle }n la : ('A ce) ,.1f, 'a'Juo3 lan? 'la alocJsAlf 'ö'JuoJ run? .r^v 1e :r.uurlo ( Juo3 utw t laru? oqfin',L'{c H (aur q) rnleqe8ne H u.do sepg le tz Jnluqepuasrtr isuzrualar, lrssaooe

n1rr^d sr8eur )e

zz

(rr^

u1

r7r1 tuoJe;o) 'gl ure:a8ured:I{ uroJellusd 9z ('l trBqeosero 'r luqeosercce) 'H 11 anbsl8etu:'JuoO run?

'{t id "JroJ tuw'leqapecce

''{uo7 u?.ln'o4cu,ntuooDllrut)'11 enb}e :87''{c 'fl (z)

la r'^

,.JuoO utn?'suanba{ :8r\ Luoala.ra}uanbery rz J o?onuryuo? nlxq ur,runu&as n1 :urelullnrc 6 r 3 'fl,mru ut. vtna Lt CI 'I ?Bugp 'S csugP 'fl ?EugP 'g ceuutop lz oJen snlezrldes : lg. Lr-1e 9 r J ruo urnc g Bns Buop : urens urnurop 8 r ;Vt 'J LLO rrnpleuoc S t:tl't O snpleuoc 9r II(t? L run? C[ sersrd rlqaquq uou t,r-zr O 'il"tout, ut, ('.tlJ radrrras '{c 'ulnu.lela ul) llqaqer{ tr-}a r r O wo e} }sod ,7,-'r!J '{, '61, xeJ }rJa uou r r ('lt O trtne sacsrd lunre uou) 'q runl I socsrd tlqeqeq q13 o8re : oren O trnlon (pas) 9 -11edu l, gä;droc9 E ruo pes-erdrro3 § uoutr Ualleszr 3 urePl :ls.e pS gg FI g pI g erdrr.ro) z t'.t?J Lueuolle L'{c E ,td 'ppo? a.le8aol S-? g ärdroc 'A ä.rd.roc (tril a.rodroc z :tl'c 'C' InrUBl 'E lrllul : J runc xQttcs rrllre1 r IggS}I OE uL : snrcrJlBd ra uxlp ]g 'JIr{uIV olncBllqBrl coq uL : snrcrr]?d Ia tllBu lse 3lr{ 'ons olncBq eP ollBu uxlp ]E 'rIr{uIY [I}BU }se caq 'ons olncBq ep olleuoJ tunlncBllqBr{ sz -o3 tunlncEllqBr{ snrcrr}Ed }rxuldep snrcrJlBd ]rxudep }e 'crer1u4 rlcBu lg 'srBJlEd r{sBuruoo Jn}I3Ip cunu eBnb ruelBunrc snp?tlqd ?q? lfcaJ -ulocl Jnucrp sunu enb lue]Bunlc ol? 1g ('eBnl srlBunrJ snqIJoJ eEJd ?q! sn?xlrrud llcal ]9,'eo} srlE] IunlncBllqBq pnllB Itlrllu tuBIrBJ -plc snqrroJ ord runlncBllqBr{ pnllB (olncelrqer{ cot{ ep tuo}E}Inlc (olncE}IqEI{ coq oz o8e 1e F{cllu ruBIsBJ o8e }e cBc, rle llxlp le tunlnrBllqBq rlo aP uralBtrnrr 3Bc, }e ]l4P Iql] lql] euuro 1o urBns urnurop oIcIJlBd ]llnr runlnsBllqBq auuro ruBns ulnulop }a 'rrrne -qo 1a lurna lrrrazrldnq 1e 'ou8utu orsrrlBd lrnez]trdnq }fl ]llnl6e orPnES urnc IBuoS urne lrdacsns l.e 'ou8uur orpne8 urnc IEuoC urne ltdecsns le 'llai{ ulnlls ulnlluuoJ S r ]e 'lla5l rilnlg ulnlleuo3 pB snlc -lrl"d lluen epuleg 'lf (IIIIAXX) epure(I 'lv pE snrcrrlBd lruan ,'llgeger{ uou sacsld }se B}xnr ,']l9e98r{ uou eles alsl snrnng ]e 'urnuJelau alsl snlnng: Elxnl Inb soosrd lsa Inb ur e} lsod lrJe uou xeJ onl eulur le 'runuJele uI e} ]sod lIJa uou xeJ onl eurures ep urnJon] uInJlBry or -es ep ]e urnJonl runJlBry snqruIu 1o -es lernJes urnn] uelues, lle ]lxIP snqrurulos lalnJss urnnl ueures, : Ie llxlp le IscI urnclurlul snIcIJlEd }e Ieo urncrurlul snIcIJlBd Irrns oopl'trrnlolrled eJBInBnr oepl 'IrInIcIrlBd urne lrnelladde ]rnBlledde oJen erBln8nr oJen ]rnlon 'eraparc ]rnlou ardro3 llnlon 'e.reparc unl 'lBuo3 ]e ard;o3 }e erES -ou ard,uo3 PoS 'leuoJ ]e erdrlo3 S

P t(g)

eplru snruop at:ed

';T .J-

r.

z

lse pl 'Tutantn sn?2lrwd

Elnsur cBrI ur sonb uet{ ru

ser}

Pes -ooT lse Pt (snmnrud puanut elnsul

cer{ ur sonb 11eNI IIH sor] lurls xtq urBI{ 'e.rdro3 eururou ueNI urnlH

J

l.]

urn;elle pE 'pUIeJ.. rnllclp 1nb 'squE

luns ?ls? rrrBN 'eldJtoS eululou FaNI rnlIsIP Inb Iunlls urnJellB PE

'l;rlel

6lr

ep:xe 6r Qttto uI -i ,: esSr OtereclPfr J snlr.rrailad eJorull i:^,-:::;-

-

»D Utnc o luBJesuslrral I '--utlqJell](rel or c[ 1InJ3.: -[

= le :enblrnlon 9 )ü?'r:." ; f IJJ Bcrlc :u8:a + ta'f,brd Po q'{c lg tuo : jJ-.1 .-"--

=

'lInBlnl

iii?:

"'

.'

:

ureuour xeJ anbulr snlE: I tEuru BInsEc aptrv sttiltr-ttt ?' 'sqe8a.r

,

sIuoBB runJol :: sunl { :l

§nIsIJlEd SnlsuBS

'snrcrJ]?d ruBe ]lxlpeu;.1.

llPlPerc oren eur8au .'--;:

e} lsod on] eulures \3 lIi; l.-; 'aIII IISIXIHV lO eeUI aUl-I:: -

-aJ eplun EInb 'otrltq:e r- -= umnbulloJ o8g, : snIJIl::i

']InueJ es rJez!]deq

-B] pos '1e.re1dulr JessI\i: Iqls enb Eruuro Ponb l,::: -rJJeued eroulll xeJ sunl -]lduq ]a lunreplperr l*:'

-

1nb oren Icned lqce:iu;

ep urouBd

ITIBITIIXELLI -

]e urnns so ]rnJedB EJJaI -'ulnlll unqHord snec p;s -rcco anbltnlon urnlclllEd '

rns r8Bru euoul eP xeJ lsl '}Se BlSnXe Ilrne e8.ra trl: BInSEC ']lSSnqUOC UOU ELr--:

u

DfißJ DtlA

Vita Tertia

r50

r

n

hoc habitaculo multi reges erunt, et in eo sanguis non effundetur nisi sanguis unius hominis, et tu eris benedictus, et solium tuum firmum in aeternum, et semen fratrum tuo- 5 rum semini tuo seruiet in aeternum.'

(XXX) +5. Post

haec

uoluit

exire P atricius adregion es C onachthorum,

ut cum uerbo euangelii

r

multi reges erunt, et in eo sanguis non effundetur nisi sanguis unius hominis, et tu eris benedictus, et solium tuurn firmum in eternum, et semen fratrum tuorum semini tuo seruiet in eternum.'

reliquit ibi Patricius Patricius in sl{a. ciuitate altare suum altare suum lapideuffi, ut esset lapideuffi, ut esset illic ad sanandos illic ad sanandos languidos plebium. rs languores plebium. Cumque PatriCumque benedixisset Patricius cius benedixisset Conalluffi, perrexit Conalluffi, perrexit in uiam suam in uiarn. Et ecce illud altare et ecce illud altare [reuersum] post post se exiit in uiam nolens a s$ cxiit in uiam nolens a domino domino suo separari. Videns autem suu seltarari. Videns autem Patri- zo Patricius altare reuersus est iterum cr us altare reuersus est iterum cum cum eo. Et ex hac die stabilis illic eo, et ex hac die stabilis illic perpermanet lapis ille ad profectum plenrarret lapis iste ad salutem plebium bium usque in hodiernum diem. usque in hodiernum diem. (XXXI) 46. Diuertit autem Patri- zs 46. (§g) Diuertit autem Patricius, ut uideret idolum ex auro et cius, ut uideret ydolum ex auro et argento ualde constructum, euod argento ualde constructum, quod rex Leogare adorabat in campo rex Leogaire adorabat in campo 4Sz

cf.

r 7Vg-87

6 seruient

c. +6: cf. Yita IV, c. 53 ;

r

roo+*zz

gDTi

RStsET S

c. +S: 8 conachtnorum R.. conaththorum r 8 uocem reuersum (r* zr interpolatam) om T cunn fI

S. conactorum B

zz-3 permanet illic E

r reges

D 5-6 semini tuo DTis cum I-Vn: tuo semini gTi' cum Tir. c. +Si 8 connach D. connactie Ti rz gyrum 9 ewangellii O se: eum D om

C reliquid O r 5 langores O

illa quam populi ado:': minuta est et in puluei;:

(XXXII) +7.Cum er:-

illut D

domino

D

r

8

-1 ri duo fratres; introire posset in H/.ii '=' j duxerunt magi illi tene:: simas super totum ca:::' diebus et tribus nocti'r *s sed orante et ieiuna:: =

tenebrae istae fugatae s'-:

(XXXIII) 48. Eran: : filiae Loegare filii \eil. ::

Gr:

Erant autern

18

c. +7 i

cf

.

r-

Tirechän.

c. 48 : cf . Tirechän,

LA

RSBET

t-z Ce:::: ,J: r slech E suadente Binchy (Cenn C:-.croch R. cemichrot S. ce:--:::roch E. cemicrocht T codd. Dr R

c. +7 z 5 ergo: autem s nathtorum S. conachtoi-;::-scripsi: ut codd. (omB\

O 19 suo

omD 2r cum C zr illic-zz

zo iterurn

ille: permanet lapis iste (c/. I-) illic D c. 46i 27 ualde om CTi z8 rex bis loegaire D (cf.L6eguire r)

'|t

eius duo magi Loegare :--habitabant in illis ri r- est Mael et Caplit nc,n::-.

perreixit

noluit O

eo: exco O. ex eo autem

in O

ad terrü,'; orum, audierunt farn a:-

r4 illic: ibi D t6 conaldum O.

colqlaldü conaldum C 17

c. +6: z6 posl uideret quinque fere litterae erasae in E e8 loegare codd. pr T (cf. loegario Va)

rt:

u,-,r

Crö(i)ch. Et orante Pa:r:

quasset

45. Post hec uoluit Patricius exire ad regiones Connacht, ut cum uerbo

uisitaret euuangelii uisitaret infantes qui se infantes qui se ex uteris matrum ro ex uteris matrum uocauerunt, ut ex uocauerunt et ex illis regionibus cirillis regionibus hanc insulam circuiret hanc insulamper gyrum. Tunc cuiret per girum. Tunc reliquit

c.

Slecht, cuius nomen

c. 47,

rr

distinctio coi.--:.";

Caplis (sic) et Caplid :r'.: : bräthair r c.+8. r,, T -.: rE, loiguiri Tir.

.

errur{8}ol'{c'rr : (O) lrle8aol :11 tt.ru8eol'{c [(rC_t) eru8aol 6t'gl'c

gp

'1re1de3 L I39I\l

'l' ' '

' ' ' r8uur onp urvqa '{c !rypacco

r;re8lo1 plnrP

i

't?J rrrn8rol

'rr

r rrBr{}grq

qor1 lledncunu pllde3 1o (r.rs) st1du3 J run?xpo? axx?uL|scp tr'Ll'c

sn1.do,t( ruoqcaqJ, Lunlxry pD

O BJr{le 'O eJq}e 'C enr{le J Mno tsdt,tcs ouqtg C I- 'lJO arreSoal 6r :8f 'r IfE el,ueunrer (3 ce) te orcrrted 9r O serqeuel suurrs -srsuep tvt r O eJloJlur snqruor8er sllll q lassod : cIJ (3 seuor8ar SBIII) sB]sI seuor8a.r ur lessod (U-,O eru;1ur) eJroJl -ur zt IJS (O rnlr8l) lunrenel|Eo3 rleururol{ G tlrllder o r C[ qreu z

:

o8.ra

-uoc 'J otlleuuoc 'O r{suuuoc 9 Lt 'c z

stq

xer 8z 61

cml (_t P) alsl s:c:- :-

zz-Jrlv rz 3 tuelnf, rt l .,-: tunc Iz Qruo urruall 3e ons 6r O trrnlou EI O l1xra.r.red O tunD':--l 'o ulnplBuos 9I c) : q IqI : cllll tr er : tun.rÄE zr C[ urne ::s IJ erl3euuo3 'cI I-{rEu::: I _

g elueunel

}e II

-uoc

9r g

L-g

(g,ttto)'ppoo ln zrcdt.tcs urnJolt{cBuoc 's ulnro}{}eu S walne : o8.re S : L? '3

',t?J run) nlJE IUT-,I;;: -

sl,-Lq1

onl rururss

9-S

rl

E tuo BlcBPOr

Y 3 (Ewru ut' '.ttoc) Blnurur : Blnurur -F -uroc ü-t 3 gtorauuec 'clo qloJcuec tnlapzn assm{ oQrtTaqcJto ut,91or3 uueC z-r o lunlngBson snrns 'c[ JnlBsOn SUIIIrOII ponb : Jnleoort-snlno O qlceg 'J '.

tqcels 'O qlcels : J run? tsdt.tcs lqoels r IJ,O? gg-gor r .r i 9-SS

'cc'^I Bll^ igr-tr 'II

u

,rd 'ppo?

(fse) e1cepet I I ltlJoJcrures 'g r{coJ -Iurec 'fl cr{oJcrulec 's loJr{crursc '}I tIcoJJ -rrrer : (.r qcrulrC uue3) &1cu1g aluapons tsdt,rcs

tlo(l)gr3 uue3 z-r

g qcels r

J,gssu

snqoJd :8 B'nzr-or E'rzrloJ YT 'ufr{cer}J '{c :gt'c 'nr r VT 'uggca-r;; '{c : Lt '3

6t-gzot r l+S '3 '^I BII^ ! tr 'II snqord i6r-t e

ouqle leclllcs st8er Ueu HS eru8eol e1g enp ulelnu luerg

8

r

:

JC

euqlg lsa pl '[e5I IIru erEEeoT eEIIg euqlg lso pl '[aN IIIS IrIBSeoT eBnp urelnB luBrg '8t (tttxxx) alH enp urolnB luBrg (o§) 8t 'lUnS eBlBSnJ eBlsl eBJqeual, luns elBSnJ elsl erqeuel orclJlBd eluBunlel ]a eluEJo Pas orclJlBd aluBunlel ]e eluBJo pos 'snqrlcou snqp] te snqelP Sr 'saquauout. snqllcou snqlJl 1e sngelP snqrJ] ulndruBc urnlol Jedns sBurls snqrJl urnduruc lunlo] radns sBurl§ -srsueP sErgeu ol !ll! fiout ]unrexnP -srsueP sBJgoual ]unJaxnP -pE 'sauot*at salst. vt 1ässod aJloJlur -pB 'sv$? sauoxflar u\ ]essod erlorlul lsar1u.i; onp snrsrJlBd eu p snrcrJlBd eu '!ts? sorlBry onp '1]eulurou lIIdBS le IaEN lse o7n IlEuIIuoI{ '}}1du3 }e IaEHI }se or pl 'snqruol8ar s5ll uI luugullqeq pl 'snqluot8e.r sml uI luEgBUqEq t8eru onP Inb 'ilelt HS ere8eol ffieru onp snle Inb 'Ua5I IIH sntruenpB IuEtuEJ ]unJolpnB 'run.to §nre snluenPB urBtuBJ lunJelpnB lessenb -l.qJuuuoC utnhtat Pe '(r)qcuuuoJ sauou&il PB snlclrled urn3 'Ll s -urdorddu o8ra uInD 'LV (11yXX) ]essenburdorddu o8re

odurec uI lBqBJopE;:::: ponb 'ulnlcnJlsuoJ 3r -:: ]e oJnE x3 rrrnlop^i }e;l::. -lrlBd uralnB ]Iusnlo 'Iuelp urnuJelpor{ ui ;:. -ald u,tru?a{o,td pe all.t r.:-. clHI slllqBls elp cEt{ \r -:

ulniell lse snsJensJ i::--: -: ruelnB suePrÄ 'rJEJEils

E SUSIOU UrBrn Ur

lir\]

;S

erctle pnlll ecra -3 lrxeJJod 'urnllBuoJ l?ij. .: -lrrud enbun3'I.Un'!c,r..cllll ]essr l:. soPuEuBS pB

'

urnns eJEllB al0fiiu) Dits .'. lrnbrleJ cunl 'Lun; -:

-il? l,l,mlnsu?, ?u0lt snc i xe ln tlunlonBcon urnJtr; es Inb selutsJul ]eJulrsrri : ogJen urnc

ailxa

ln'rl?Duuo.) :; lrnlon 3ru :

§n???,rl0d

('IrlnuJele uI

l;

rulures urnJonl urnJ]trli

'ElcBpaJ ureJenlnd uI }e lse Blnulul -ruoc ]uBgBropB rpdod luBnb EIII o8eulrt orcrJlud olueJo 1g 'L{lo,t3 uueS .tnlu?on ueurou snlnc 'lgcelg

'BlcBPeJ uroJenlnd uI 10 lse Blnulur -uroc luBqBropB rpdod tuBnb elfl o8erut oIJIrlEd oluuro lg 'qc(l)9r3 q0 ?o?tueruou snlnc' rqcalg

uuoc,enw

tumu.rele uI

urnurJr+

1O 'SnlCrpOUOg SrJe

tui.

n} l;

snrun slnEues ISIu rnirp srn8ues oo ur lo '1un.to s;LI

U

DfißJ

r§r

p|?A

r52

Vita Tertia

r

r

IT

alba et Fedelma rufa, apud magos

illos Mael et Caplit, qui nutrierant eas. Et ille orto sole uenientes mane ad fontem lauatum in-

et

Fedelam,

apud magos

illos Mael et Caplit, qui nutrie runt

eas. Et ille filie orto sole uenientes mane ad fontem ad lauandum inuenerunt synodum sanctorum epis- s uenerunt synodum sanctorum episcoporum cum Patricio iuxta fontem coporum cum Patricio iuxta fontem et non cognouerunt unde essent et non cognouerunt unde essent aut aut qualem habitum haberent. qualem habitum haberent. PutaPutabant enim quod fantasmata bant enim quod fantasmata essent essent uel de uiris side. Et interro- ro uel de uiris side. Et interrogauerunt gauerunt eos dicentes: 'IJnde estis ? eos dicentes: 'Unde estis ? Et ubi Et ubi semper habitatis ?' Patricius semper habitatis ?' Patricius responrespondit ad illas: 'Melius erat dit ad illas: 'Melius eril uobis I)eo uobis Deo nostro credere quam de nostro credere quam de genere nogenere nostro interrogare.' Dixe- r s stro interrogare.' )ut dixerunt: runtque ad eum: 'Quis est deus 'Quis est deus uester ? Et ubi est uester ? Et ubi est habitaculum habitaculum eius ? Utrum in celo eius ? TJtrum in caelo an in terra an an in terra an in mari ? Si habet in mari ? Si habet filios aut filias filios et filias pulcriores hominibus pulchriores hominibus mundi ? Si 20 mundi ? Si uiuit semper deus uesuiuus semper deus uester ? Si habet ter ? Si habet aurum et argentum ?, aurum et argentum ?' Respondens Respo ndit autem Patricius : autem Patricius dixit: 'I)eus noster 'Deus noster Deus omnium homiDeus omnium hominuffi, Deus num, Deus celi et terre et maris et caeli et terre et maris et omnium 2s omnium que in eis sunt, Deus solis quae in eis sunt, Deus solis et lunae et lune et stellaruffi, Deus super

Gr : alba et fedelma ryf2.-que orto sole venientes ad fontem lauatum inuenerunt synodum episcoporum cum patricio iuxta fontem.-et non cognouerunt eos 7 unde-p. r53, ll. 6-7 terreni om Gr RSBET c. 48: z (id est) mael R

gDTi nutriuerant

codd.furE, sed cf . infra, p. r SS, z t et Tirecharutm, LA fol. r r, , a B ; formae in -iuerunt, -iuerant alibi in hac Vita non leguntur

rzhabitansE

semper

S

z6 sunt om T

14nobisE zr(est) z+ (est) omnium R

r Fedelam, ut uid., fT: phedelam O. fedela C. fedellam D z caplith D 5 sinodum CD Z cögnouerunt O

8 quale O 9 enim: autem D fantasma 0 ro syde C 12 patr. (uero) O 13 melior O cum Tir. r+-rS nostro genere O 17 habitaculu O celum O r 8 terram O rg pulchriores C

zo inmundi C

z3*+ hominurn om D

zz autem om DTi

r alba... trfu (l-Gr) Tir.,Prob.,Yo, cf. r_ Fedelma (l-Gr)l cf.FidelmaVe (Fedelm Tir.; Feidelm, Feidilm -r) z nutrierant (l-; :_ Tir. rri, u g; prob. II. 13 i va c. s4 4 ad lauandum (II) : T[r., Prob. 13 erat (f) : Tir.,' pro6. zr ui.rusifl : _ Tir., ri zo uiuit (rl) : Prob_. _- zz-3 Respondensldixit 1l-; ,--, Tir., cf. prob. : Respondit

autem Patricius (S)

:

r,

cf . Y *

et stellarum, Deus super , caelo et sub caelo, et hab= culum erga caelum, tiliur-, consimilem sibi et coae:i: Volo ergo uos coniung.::

caelesti, dum filiae estis : reni.' Tunc predicante -:s

crediderunt et baptiza:c. postulauerunt uidere fac:

:

Et dixit eis Patricius : '\ - gustaueritis, non potist-: faciem Christi, et nisr s:, accipiatis.' Et respor",Ce:'nobis sacrificium, ur filium Dei sponsurn :. Tunc accipientes euchari s : tue sunt, et planxerurii : earum tribus diebus er S., "

=

:

eas.

Et uenerunt duo magi -.. nutrierant, id est J\,Iael et ( sanctum Patricium loqur: uerba, et predicauit il1is i et ipsi crediderunt Chris::

tizati sunt.

(XXXIIII)

49. Post ii:=;

Gr :7 Tunc predicanre eis : uerunt videre faciem ci:::s et sacrificium accipiatis : :

-

Da ergo (tf . Y u) nobis sac: strum Tunc accipientes -'j

RSBET

6-7 terie:.: 5 illo S SE r o eis n: I

8 baptizati

r celo (r) (O) : Tir.

,:

ot

E r8eur r1p oz

O uto

nL't?J

-

(11)

laqeq

t

'.t?J

:

(O) (r) olec r

'qotC "r snnrn rz - (J) 'c 11 ltrll 'qotd :g e "..: ü§

C qryde) rz

'J

tun.ruat

8

r

urlepeg)

gO luure : luns Lt IJ, -qrne 'C rrrErlsrr€{ne 9I co uto |J run? IJ3 O S}III Iep C[ urnts]n{o : urnrlg § r yrunc q t8e.r rtselar 9 : sre 4 sIJCI son a;a8unruoc § G uralrurrs E C 'fltDru uI, olef, qns le J?^ u.tn) q1 runlerqotd utw IIJ solac :(l) olac r

1e

:

rt§r

'0r 9-L6tr

luns alezrlduq

t'.tz'II

uto sß

snqord : Lz-g e 'nt.r IoJ

or

SS lruzllduq ot11 S

S

yT 'ugqca.rI;'{?

'llldeC

$l

g

J,ggSU

}e IoEI [ ]se pl '1ue.relr]nu IEB(u onp ]unreusn lo

.SEE

lunrerledes 1a snqerp snqrJl urnrBe

§r

rcrure see ]unJaxuuld le ']uns en] - JOUr UrBrlSrJBr{Cne Se}UerdrccB cunf, urnlH

('rrrnJlsou urnsuods

snurBePln

BO,

)s

.IIII1U

}n

I3o

'runrcgrJcBs srqou

:lUnJOpUOdSeJ

],[

_

IJO tao urelnB zz f : r_, J sarorrqclnd 6t O ulnle) O nlncuflqeq 1r '4I tur.j Sr-ür 3 ae..-= :: oJlsou

('SrlErdrCCE

C[ r.ue]nu : unua 6

'O uelapaqd :il

uou 13-'rrr3]uoJ E}\rrI runrunol tueluoJ pB

-

radns sneg 'uln.rellats : srlos sneo '1uns sra ur ;:.: }e srJBI.u ]e eJJe] }e ri;l s: -lIIIor{ urnruuro snac -;-: : snrcrJlBd rlrat:": : .i-ulnlueS;u ]e urnJnB :;:"r -sen snep redtuas J.Üt.t?: , snqrurwoq seJorJJlnc -"" ]eqBq IS i rrBur ur ui ::. olec ur ulnJln ; snre -__ lso Iqn ]g t Jelsen si-.;: lunfix?p anö ('arE-: : :: :

-ou eJaueE ep ruenb a:;: oeo srqon pfi snrlal\. ::: -uodseJ snrcrJled , i slt?-: :.

Iqn

lg

i srtse ePu:]. :s:-'

lunrenuSorrelul ]E '3p:s s: luesse BlBursBluBJ ponb

-Blnd 'luoJaqBr{ lunti J.: ]nB

}U3SSO OpUn ]unJen,-'_:-:

waluoJ Bl.xnr orcrJlBd -srda urnJolcues rrrnp

ru:-.1 o u-.-

>

-ul mnpuBnBl PB ruelu.,: soluaruon elos ouo a!l! )', lunrelJlnu Inb 'lr1de3 1r so8etu pnde

'tue1a p

.

:

u

J D!4nJ

_,

g (oren)';i:edzt

-sBluEJ

:61 'c

1a

1e

'snrcrrled sllg Unucrperd ]e 'uqren BJnp seluenbol urnrcrJlBd runlcuBs pB

rnb

oz sBe

.SEE

e;e8unruoc son o8ro oloÄ (O§

r^ etuloplC J) [r:3

Q llt.t '-J]-.'_

v

g

s ruJele : rueJJel L-9

IJ,OE

'bs

O lunrenou8grc L 11 qrllduc z

t5 uo 'xe 6l 'c--le Lt luns enuoru-'ulerlsrJeJne seluerdrcce cuntr wruls -ou tunsuods:rap IuruIg snr.uBepr^ 1n-'IurucgrJc?s srqou (utt'{r)oStaeq lunrepuodseJ lg rlsrJqc uerceJ eJepr^ qlsetod uou : srlurdrccu urruJgrJcus la srlrrenelsn8 ureuoru rsrN snrclJlud snqrn6 ps1xlc ruerceJ eJepr^ luruen lunJeprpo.rc orcrrled sre eluecrpeJd cun; 4: .rg -qnlsod

-lrlBd un8rlul req

lsod '6y (tilIxxx) ']uns llezll -drq le olsrn{J }unreprpero rsdr }e

]rnBrlur ceBrl lsod (o§) 6y 'lUnS TlEZtl sz

-dnq lo olslrrlC lunreplperJ rsdt

'snrcr.rled sllil UnecrpeJd }e 'eqren BJnp seluanbol urnrcrJlBd urnlcuBs ps ']lldu3 te IoEHI lse pl 'lue.latrlnu Inb ru r8eu onp ]unreuen ]g sea

lunJerledes le snqerP snqrrl urnrBe rcrurB sBo ]unJexuBld }e '1uns en] -JOUr UrBrlSrJBCne SelUArdrsCB CUnf ('rrrnJlsou I'unsuods lao IIInlls snurBePln }n 'urnrcgrJcBs srqou 3C[, : ]UnJePUOdSeJ ]g ('sr]BrdrCCB

tllnrcgrrcBs IsIu }e 'llsuq3 ruorcBJ I'unrcsrrcBs ISIu lo 'llsuq3 urorcBJ eJaprn srlsolod uou 'srlr.lenBlsn8 aJoprn srlsolod uou 'srlrlonBlsnE rueuour ISINT, : snrcrJlBd sre trIxrp 1g or ureiloul l§lfd, : snrclrlBd sre ]rxrP ]g '!}srJq3 tuorcBJ eJoprn ]unJenBlnlsod ' IlsIJt{c IuersBJ eJeprn }unJonBln}sod 1e '1uns ealezrldnq ls ]unJeprpoJc lo '1uns elezlldaq 1e l,unraprpärc orcrJlBd sla oluesrpeJd sunl ('rueJ orsrJlBd sle eluBcrpoJd cunl 6'ruer -Jo] sr8e.r srlsa o5g runp '11se1ec r8or

m

-J3] srSa; srlse eBIIs ulnp 'r1se1eec t8ar m ere8unruoo son o8re olo^ 'rünuJo}sBoc ]a Iqls tualr(ursuoc anburnlls 'runleec e8ro runlnc -BllqBq loq?r{ }e 'o1eec gns }o olesc ur }e §oap redns snec 'runrellels }e

-Jeloos }a lqls tuslltursuoc loqBr{ anburn[S 'runloc e8ra tunlnoe]lqerl (oloc qns }a olas ur ]a oleJ loqBrl la

u t§r

DXIA

_L

kk

_L

r5+

Vita Tertia

r

r

n

Patricius ad magnum concilium cius ad magnum concilium gengentium illaruffi, ubi erant quatuor tium illarum, ubi erant septem filii Amolgeth cum exercitu suo. filii Amolgeth cum exercitu suo. Tunc in illo concilio surrexit quiTunc in illo concilio surrexit quiclam magus nomine Rechrach, ut 5 dam magus nomine Rechrach, ut occideret Patricium; descenditque occideret Patricium. Descenditque ignis de caelo et illum magum coram ignis de celo et illum magum coram omnibus consumpsit. In illa die omnibus consumpsit. In illa die qwatuor filä Amolgeth et duodecim .vii. filii Amolgeth cum .xii. milimilia hominum secum crediderunt ro bus hominum Christo crediderunt et baptizati sunt.

et baptizati sunt.

Statimque sursum eieu,: credidit et baptizatus -s: (XXXVI) 5 r. Quadan, ,'

uidit Patricius in il,.is r:

multitudinem uirorum. : tes lapidem grauissime - " : et ille lapis, qui a cent'r:-. uari non potuit, a so..,-, F': locum aptum eleuatus is:

(XXXVII). Sz. AIia i * uenit Patricius ad quar;,: terrae rotundäffi, quae r. :

Incipiunt miracula eiusdem

citur ferte, et erat ib:

(XXXV) 5o. Alia quoque die uenit 50. Alio quoque die uenit illuc illuc quidam magus iugulare sancquidam magus iugulare sanctum tum Patriciuffi, et aperiens terra os r5 Patriciuffi, et aperiens terua os suum deuorauit illum. Item frater suum deuorauit illum. Item frater

mulier sepulta, et sancr,*s illam resuscitauit de sec -.(XXXVIII) 53. Item ali; martua nomine FeCelr,,; ad eum, quae in utero ,i,';:, vnartua etat, et illam re s -s, filium in utero eius bap:,. : (XXXVIIII) 54. In quc, j.: regionibus Connachtorr,,,: tricius ecclesiam de h'*::-quia silua in prope ncin ;r j

illius magi uolens uindic are fratrem illius magi uolens uindicare fratrem suum uenit, ut occideret sanctum, suum uenit, ut occideret sanctum, et ipsum similiter terra deglutiuit et illum similiter terra deglutiuit usque ad aures. Tunc exclamauit zo usque ad aures. Tunc exclamauit ille et promisit se crediturum. ille et promisit se crediturum.

Gr: 13 Quadam die venit quidam magus: iugulare sanctum patricium Et aperiens terra os suum: deuorauit illum Quod frater magi eiusdem videns voluit eum vindicare: et ipsum. similiter terra deglutiuit usque ad aures

z5 Tunc exclamauit ille: et promisit se crediturum RSBET c. 49i 3 amolgeht

R. rechrahc

BT

ET

S rechrac 9 amolgeht BET

4

c. +gt

r-z gencium

octo D

gTieH

3 amolgith

Tfr., Amalgit

Prob.

z septem:

CTi, cf. Arnolngid

S rethract O.

g .vii.: octo D D

amolgith C .xii.: duobus crediderunt christo O

fili ro

curnfl r+ illuc eras. in E t6 Item: Ideo S 17 illius: eiusdem cxF, cf. Gr uoluit qF ex corr., cf. Gr r 8 (illum) sanctum q rg ipsum: illum cx cutn Il glutiuit S 13

AIio

ScxA

c. 50: r3 illic g

rg terra similiter D usque

cf.Tirechän,

14 sancturn otn

r rursum codd.pr. Rc; sri,--.,

p.ro3r 32 sq. 2 est 7c, ortii:j:.RUBET cc. 5 t-3 dees,

DTi

deglut.-zo aures: ad aures conclusit D zo-r iIle

exclamauit O cum cK

zo-r ille exclamauit sK cum O

c. 49, z et 9 septem (II) : r r54r 5 Rechrach] Recradum T{r., Recraidum Prob., R(o)echred r 9 sq. et duodecim milia(l-)f tf. et bab(tizauit) multos Tir.

:

c. Sz (XXIIII a) : I o Aiio : sam om T

c. 53: 16 alia om T

fideliter

T

-

cxF

c. Sr (XXIII a): 3 (Ali;: 4 illa regione q.-2. om sz ipsorurn «

rz Incipiunt-eiusdem om Scx cum n

c.So(XXIIcr)

Statimque eleuatus ;:

RSaBET

gDTi

recrach C

incipit denuo s.

Gr:

cc, Sz-+:

O RScrBET

:

-

:

-;

-

:-

zo in ute:,-

eius: eius in utero qK

. "-: L :..":

peperit az c. 54: zz connachitoru:: (sanctus) patr. u

-

--

:

c. 53, 18 habens filium ( i- - -"'. in, l-l curn Tir.

.

uoce

Dss?,uto'ado.rd

lz'tS'c

',t?J r,uelueJul

g1 oru11 : ourng tz O pleuoo 'C[ 93eu q,wo (z) ,rl rz : (rr1 ruo)fS 'c -uo) zz c[ oJe]n uI snre oz

o

ltto

snre

)iD run?

JMnx rJ suaquq'C[ ]eqequq

6l-81

3

urne nieür gr IJE BtonPPB :e$lle 'pPoc (O -g) u1epeJ ;tsdt.tcs ulepag l,r :tS 'c

r

C[ lrne]IcsnseJ o;c1nd IJ.,O llnelrcsns S -es ep tueJollnur urepuunb IqT }e : orclndes 'J t S C[ ]ruenrad agag 'p enb 'J ']

r-ls r

'nb pe snIcIJlBd : aga; t

clu,q,,S*äryiTfii'

'.t?J unz lJ 'trt a7on sueq€r{ 8r

' ' 'urnluaqelq.'P [(_t)*.IIU

t

I

urn;o.rtn

vz-D

S

rilBpBnO

&

ruo tuBS

'4J Sollntu (1I:.:llqotd urnpreJce6'' tlJ rur't F:: ::-

ellr r-oz :

*D lllr):

,^' -

c[ llsnlsuo-- s;:-

SeJnB g7-.|TLIEep ruo ufi:rlcues

IJO

tr

61 if -:-. __..

i ..-^

ollv or : (n IIIIXX) z§ 'c

p urn;osdr

zD uto 'z-D euor8a.r uru U111.X) rS '3 § 'cc

('pnlry) t :(p

,D ?saaq

ü'

t-r

o olsl:*-l -or c snqonP :'llx' J IU 61 olco :'ll^' 6 'qord : : 'O lcurqleJ S 'p'IJJ qrr8lou:: : saIJE runr-- -;:= : --.

*:

.

rggtcu

'bs ze 'e or'd S '§g-r§ 'cc stsszruo'cLlse z 'gg'c'7'la U'{c pas lp}I ',ld 'ppo? urnsrnr r

snsJns r

"

D 'r1ed (snlcuusrt

D (sD -crqco-) urnrollqrauluor zz :tS 'c ,n luedad

urenb 'C[ utn? ,,D oJe]n ur snre : snle g ruo oreln ur oz J relriapg -ul u{o elle gr : tS '3 :trrrlapeg Lr

L

-soJ r

r-ltuen o t :zS 'c

:

cq:pB8

o

:

pr8uloury :rrreldes

z

JgglostI

I'LA?

L-t+St t I Lt-Lz g'nlt'loJ VT 'ugtlcerlJ-'P zt-zS 'tc

tU

uo 9-r S 'cJ lse snlu,zrldeq

p

:

lrplperc snlunele enburlluls : JS

EIII 1e '1eto uou adord BnIIS EIII }e '1vte uou edo.ld u? Etrl\s BInb Brnb 'ar;e1 ournq op tuurselcce snlc 'aerrel ournq eP luulsalcJe snIcIJ] -lrlud lfcag ttlxuuuoC auor8 -ud lfceg urnroflpuuuoo snqluopar uI ocol uleponb u1 'f § (IIII^XXX) -er ur ocol ureponb uI (O§) lS 'ltnaztldeq snla oJaln uI runllUt 'lrnezlldeq snro oJeln ur runrls oz 'qo.ea }e ]InellcsnseJ UTEIII le '1ete onl.toufi le lrnelrcsnsal uTBIII 1e -nqotl runfl{ o.ro}n ur anb 'urne pts ulnlt{ suaqoq ore}n uI aenb 'urna pB lsa ewlle u,ilepoi eururou Enuorr ]se Ewlle u?PPog eululou onlraur rerlnlu erp Erls *ell 'ts (Ill^xxx) rerlnlu elp Elv *all (o§) .t§ 'oJclndas ep lrnulrcsnsal

§r

'oJt{Jlndos ep unE}IJSnseJ LUEIII (Bllndes

Jellntu TSEIII snrcrJlud snlcues ]e 'e11ndes snIcIJlEd snlcuus lo rerlntu ruupenb Iql ]Ero }e 'ega; ruepeenb lql late ]e 'a}re3: rnus

Jnl.rsrp

anb 'urepunloJ -lp urwsaqou eenb

t*:_-

sarnB pB onbsn

tlnllnlr;:

suepr^ ruapsn?a taeut

l3-:::

1g urnlclJlBd ulnlcuEs ?:r 'urnJnlrpoJc es lisruJ - : : lrnBurBlcxo

cunl

'sf-::.r :

llnrlnlSrp Erral ralrir:; trunlJues loJeprcco

;

ln '-: -.

IUOJIE.I; AJBCIpuln suelr- r.

.-::

ulell 'ulnlll lln.: : so EJrcl suerJedB te

JalBry

--*

.

cnlfl lruen e1p anbonb,

-

urnlcuEs eJBInSnr

'urupunl.oJ eEJJe]

aJJe] ruESSoJ ruepuunb pE snIJIJlEd ruESSoJ ruepuunb pe snlcrJlud lluen lruan elp enbonb EIIY 'zS or a1p enbonb EIIY 'zS '(UAXXX) '1se snlunale unldu ulncol ']se snlunele runldu uncol pE orcrJlud olos E 'lrnlod uou IJEn pE oIcIJlEd olos e '1tn1od uou IJBII -ele srJrn urnluec B Inb 'srdu1 eru -ele sIJIn urnluec E Inb 'stde1 e[[I ]a la '1ueqeJogul eurrssrnur8 uraprdel 'luuqeJoqul eurISSInerB uleprdel sel seluunola Inb '(unJoJrn rueutpnl s -uenela tnb 'urnJoJln ureu1pnllllnur -lllnw snqruor8er sllll ur snrcrrled snqluot8a.r sHII uI snlclrled ]lpln e1p ureJne urrpun$ 'r § (l,t XXX) llpln erp ruelnu urEpBnO (O § ) ', § ']se snluzlldnq 1o llplpero ']se snlezrldnq 1e ]lplperc 1e 'lse snlenele urnsJns enburrlels 1a 'lse snlenele ulnsJns enbrutlels

sn-ö:--

.'.

'lUnS

lunroPrpaJc ols!.tq)

-.

LLrn

-ruul 'IIx' urnc r{}e81ourY elp BIII uI 'lrsdurflSUrlrs

uIBJoC tun8eU

urnl[

(:rr]

Ja

enblrpuocseg'urnrorJlrC

}n 'qce.rgsou

s:i

eururou

-lnb lrxaJJns orlrolroJ

c,

-

'OnS flJISJOXO IIIIIO r{1lr:

.l

.

-

tueldas lueJe Iqn 'Lur^L-: -ue8 tunrlcuoc urnuEeiu U

l.]

oflnl

§§r

DryA

-§F

Vita Tertia

r56

r

n

non deficiet ibi usque in diem iudicii, €t est sedes Patricii iuxta aecclesiam usque in hodiernum diem. (XL) 55. I)uo flumina sunt in illis regionibus, unus uocatur Dub, al-

r

ecclesia non deficiet

usque ln diem iudicii. Et est sedes Patricii iuxta ecclesiam usque in hodiernum diem. 5 55. (§OD) Duo flumina sunt in illis regionibus, unus uocatur Dub, ter Drobes. Sed unus fluuius habuit alter I)robes. Sed unus fluuius ha-

aecclesia

multitudinem piscium, alter sine buit multitudinem piscium, alter piscibus sterilis fuit. Venit autem sine piscibus sterilis fuit. \,'enit Patricius ad piscatores fluuii fruc- ro autem Patricius ad piscatores fluuii tiferi postulans ab eis pisces, et fructiferi postulans äb .ir pisces, et nichil ei dederunt. Ex hac die in nichil ei dederunt. Ex hac die in aeternum pisces recurrerunt ab illo eternum pisces recesserunt ab illo flumine et cucurrerunt in fluuium fluuio et cucurrerunt in fluuium qui qui pisces non habuit. 15 pisces non habuit. (XLI) 56. Bt uenit Patricius in 56. Et uenit Patricius in alium alium campum in regionibus Concampum in regionibus Conath nachtorum et inuenit ibi signaculum et inuenit ibi signaculum crucis Christi et duo sepulchra crucis Christi et duo sepulcra noua. Et dixit sanctu s Patricius de zo noua. Et dixit de curru suo: 'Quis est hic sepultus ?' curru suo: 'Quis est hic sepultus ?' Et respondit uox de sepulchro: Et respondit uox de sepulcro: 'Ego 'Ego gentilis sum homo.' Dixitque: gentilis sum homo.' I)ixitque: 'Cur 'Cur iuxta te crux sancta infixa est ?' iuxta te crux sancta infixa est ?' Et Et iterum respon dit uox de sepul- zs iterum respondit uir de sepulcro: chro: 'Qui sepultus est iuxta latus 'Qui sepultus est iuxta latus meum, meum, credidit Deo caeli; et uenit credidit Deo celi; et uenit uir c. SS: cf.Tirechän, LA fol. r5r,

b q-3r

ä

27-33; r r69r-5

z (sancti) patr. a

3-4 hodiernam R

c. 55 (XXVcx): 5 sunt flumina q-zcumTi

illis: his cxH*L. eisdem cxF 6 unum sJ-zK tz F;x: et statim ab crF hac: illo az, cf . gTi (ab ipsa r

TT

aF)

r3

recesse-

4 incurrerunt cx-F

c. 56 (XXVI a) : r 7-r 8 con(n)ac(h)it(-c-)orum(x 20 sanctus patr. otnqz curnTl sanctus om qF 23 homo sum RcxF Dixitque (sanctus (om qu) patricius) cx

z4 Cur: Crux

T

sancta om sz

z sedes p. est

O

g. illam (otn eccl.) TiH

3 (illam) ecclesiam

c. 55: S sunt flumina Ti cum q-z ro fluui Z (et) alter D drohes I) C. omD

r r eis: ipsis

(XLIII) 58. Deinde *:: montem Fuoith ad cani:

in Tis; cc. 56-62 om TiH c. 56: T7 conath D. connatht C. conald O. connactie Tis 22 sepulchro DTis 23 sum gentilis D, cf. Tir. Dixitque: Et dixit patricius O, cf . cx 24 sancta:

O

discipulum Patricii et Frs; 59. Inuenit autem ul:-mum nomine Foilge, a q*aui Foilgi; qui auriga=

Gr : 6 Post hec rrriE:.. ei omnes: et baptizati s'*:r fatuus et insensatus:

b f-Z; r zz73 sq.

c.

RclBET

z sanctam om qF cendit omB

cut?i

d, cf. Tir.

supra «LA cc. S7-g in. om sF

daln(-m-uK)airede q

c. S8 (XXVIII

c): rz i-:.:.

fuott qZM. fucith qK. fuoit tricii: suum qz cum D

i3

::

c.Sg: 19 aui (uui B): a-:: cf. g

::

z7 deo: christo O

c. S5, r4 flumine (l-)l c/. Tir. c. 56, 20 sanctus (l-) adest apud Tir. c/. respondit quia uir qui sepultus est, etc. Tir.

e5 uir

fl»

-

(§R) Deinde perrexit ac :: nensium, et crediderun: =-

rz Ex:

D

Et D hac: illa gTi r4 cucurerunt O fluminum O Post c.55 sequuntur cc. 6S-6

christi

crucem sanctam iuxta ar: Patricius descendit Ce c *: posuit crucis signum sl:. baptizati et abiit inde. (XLII) 57. Post haec r:ig:: tusPatricius a finibus C',-;,:': ad gentes aquilonis. ii .s: et Cruithnu et Dalnarai:; derunt ei omnes et ba::'-

c. s7 6XVII a): 6-7 tricius om oK. sanctus 7 con(n)achitorum q

gDTi

RaBET

runt qF cum

c. 56: cf.Tirechän, LA fol. r4",

uir fatuus et insensatus:

" c. 58, 14 (-r5) Dunlinse Slepti ?: g), Feic hi Sleb:: 'Tir.; ro ordnestar Fiacc F::-:

r llg3ls It{ pulc crBlc rBlseuPro ot l'4a 1an) qqals FI creg '(E :; r1da1g Ilqlols I ulnqlv urnrsec lrn€urpra'{x [(O :i ltgels I tlrleC 'r?J : (g) aEuIunCI (§t-) fr '8§', I r{ce,{ pn) I.i.dels FI cec 'U) IlOrlS I tpBIC 91

t(D.rrn

Sz

't?J Pndo

O olsrl{c :oap 1z

a '7mut. ttt.'tttzinliatßc 7n'gtBttrte

'n7xa7 ut'

uru8r.rnu salodau 't ossolS unc (yn snon orutnuu.d oruto{) I., Xr..tan{ o{fiat1cto ux uD onsau : E (C r8po;rne) e8po; rnu (salodeu tse pl) 'q e8go; rne 6r C e8lPg 'g 'O aEFIoJ 8r O urnrln (lql) Lr z65 'c sIJ-,(I? g1 llqelslr{ rlal 'J !rda1 s}r{ 3eJ 'O lrdalslqceJ snrcrrled :ttcrrlud 9r zD u,cnl CI urnns

E :

rrpxnu

'O

O sml 'C

epureg Er-zr

IilI : Iql § r C[

E

aPurxg

r{torg zr :gS 'c

pas iuo71og

-Bd

9

r

'rp IllB :(g rriu)

rnu

B.p 6r :6§'c

q Lccn? zp runns : IISIJI 'na? $on1'»D tllronJ 'yuzD llonJ III^XB 8§ '3 p aparru(xD-u-)uluP

:E utw U r{t}ory zr :(rr

: ulcugs lz D '{c 'O s:.:*-:lg :anblrxrq '.t?J,'{r'q. s:-.:-=

sIJCI orqclndes zz

sII:::-

plsuoc '3 lrlluuuoc 'C t{lEu,;l -: s\L uo z'.r:; g-gg 'JJ tnlunnbas SS 'c lsod ,II3 .:.: :r: O tunre;ncnc ür q srsdr : sra r r c s3r{orP c : IJ Bulurnu runs ;

ixg zr rnng oI

z_D utn?

ruerselrce (ure1p)

t

HIJ t,'-f :: l-' O :s: :

D urnrollqce(u)uoc 4 E uto re or O lpleruuulup 6 nu{}tnroc 6 q1 nuurnJJ 'O qutllrnrc 6 61 nl1n ü '{c | ,o tao 'r}ed sn}JUBS 'uiD ttto sntorJ} LS 't -Bd 'oD ruo snlruus /.-9 : (p I6X;1) -rlrno 8 C[ r{luuoJ 'O q}Buuoo L : LS 'c 'ur 6-l,5 'cc tuo g-4S 'cc ,.D ruo '{c OE

lJ

't?J utw o

'P o-rn erdns 'r?J urecnJJ : tunu8rs srcnrc ? 9.|ilo llpuec

ltoo uresnJs

Z-r

-sap

g

u 1an3

siD ruO tUBlsUES Z

trgglcu

IJAA

'bs t,Lzz r 11,-t q tg4LSz t '{c :? 'l 8§r 'd-61 '65 'c 'p : snlesuesur 13 snnlsJ r 8 'llp I ? "uoilIlJcg '^§r 'loJ VT 'ugqcar1;-'P:3§ 'c

(rC uto JLrn,; 09 '3-_1ruen 8S 'c) epuleg ]uns \EZrtdBq }e : seuuro Ie lunJeprpeJc tr3--'sruopnbe seluo8 pE IeP rl^ ]InEJBIru ceq lsod 9 : JC rrsrrlBd uru8une_

Inb I r8pog

InB

luns |lro onb u 'e8yoc auruou urnur

-rs$d urnJln Luelne ]ruenul '6S '!lde1g ?q lail 1o llclrlud urn1ndlcslP tunrfxnY lgl ]InBuIPro Sr te I e8urpnq HS Ie lunroPlPorc 1o 'runrsueur8e'1 seug PE ]IxeJJod ePul '8e.rg undulal Pe r{ltong -oO rueluoru suBJl lluen OPUIaO '8s

'luns

nEZ:+dBg 13 SoUUTO IO

n? lse

pl 'stuoynbu salua8

tq?Duuoc snqrus B snls

cunl

('elrr

Ilrlrled ue8unu Inb l#pog

InB

luns llro onb u 'a8ltoc aull.uou runtu

-rssed urnJln tuelne lluenul '6§ '|lda1g tqwl.t le IIsIrlBd urnlndlcslp Iunrlxnv lql llnBulpro lg 'a3ur1

-nG IIIS Io ]unreplperc ]a 'ulnlsueu -lEeT seus pB llxerred epuleg (U§)

'8arg unduuc pe {}rong tua}uour suBr] lruan aPuleo'8§ (tttrx)

lUnJ or 'luns pazr.ldeq le ssuuro Ie ]unJep

-ePIPerc }e 'tpreteulBo ]o nuqllnJc

}e nlln PE

-lrlBd lrnBr8rru ceq lsod 'LS 'aPul ]llqE ta neztldeq unu8ts sIcnJJ llnsod

s

rueIJBJ radns

lo ons nJJns ep llpuecsep -Bd

§nIcIJl

Blxnl

-rPorc ?p'apBrEulBo ]3 nuqllnrS }e

nllo oc lse pI 'sruolnbu salua8 pe urn"eorl?Duuo7 snqlug -ruDS ]rnerErur ceur{

E

snlcl

rlvdsnl

fso4 '4§ (IITX)

'epul ]llqts le ltlazl]duq ruerceJ radns urnu8ts §IcnJc lrnsod }e ons nJJns ep llpuecsep snIcIJlBd

cunl ('eIrI Elxnr ru0put)§ ureSnJc lrnsod }e snlBsuesul }e snnlBJ JIn

ureJ

-nJJ lrnsod }e snlBsussul ]e snnlBJ

JIn lruen }e lrlac

oaG

'utrneur snlel Blxnr isa sn:-:.,

: oJclndes ep fin llpucris:3g ,ilsa Bxutul ElcuES \:::l Jn3, :anbllxlo ('orro',.{ LL:.: o33, : oJclndes ep xon li: srno. : -

(i snllndes 35{ }se

eP

]ixl:

BJclndes onp ]3 llsr--j f, Illnlnceu8rs Iql ]ruanul -r lWuoS snqruolSe-r u: tunrlB ur snrcrJlBd ]rul:. : .]rnqBu *:

Inb urnrnng q ]unJarrnf,:.1 olll gB lurunas§a?at sess:,j

ur elp cBrI xg ']unraPa: 1e

(secsrd

sre qB suelntsc c

Inns seJolBcsld

pe snrJrr::

lf uer1 'llnJ SIIIJOIS sIlC i-Jelle'urnrcsrd tueurpnti:': -BrI Snrnnu snun Pes 'sar.,:, tqnq Jnlucon snun 'snqi'*: ur ]uns EurrunH ono (or_i "L^.I

-Jorpoq

ur enbsn

IIOITIBC sapas

ur

anbsn

urBrsall,

lsa ]g'll31l larsuep uc;

u

u DqßJ D|!A

LSr

Vita Tertia

r58

r

r

IT

iugulauit coram eo in curru suo. iugulauit coram eo in curru suo" Et statim in isto mense mortuus est Et statim in eodem mense mortuus Foilge, et anima eius portata est in est Foilge, et anima eius portata est infernum. Et intrauit diabolus in in infernum. Et intrauit diabolus in corpus illius et habitauit in eo quasi s corpus illius et habitauit in eo quasi homo uiuens inter homines. Post homo uiuens inter homines. Post multum autem tempus uenit Patrimultum autem tempus uenit Patricius ad domum Foilge; cumque cius ad, domum Foilge; cumque

per ßeluch Gubroin

ai

r:,

munentium, et occurrit l--

-

Femin Oengus filius --\-.;-'

Mumznentium, et iile :: in aduentu Patricii et a.* secum ad habitaculurn :.,'dicitur Caissel, et ibi crr l baptizatus est. Cumqu=

.

.

se*isset

caput regis benedi-riss r: baculi eius fixa est in ::

'Ubi est troilge ?' Ille respondit: 'Ubi est Foilge ?' Ille respondit: 'Nunc reliqui eum in domo sua.' 'Nunc reliqui eum in domo sua.' Dixitque Patricius: 'Voca illurn ad Dixitque Patricius: 'Voca eum ad me.' Cum autem ille intrasset dome.'Cumque ille intrasset domum, inuenit ossa arida Foilge in rs mum, inuenit ossa arida Foilge in domo sua. Et reuersus cum tristicia domo sua; et reuersus cum tristicia nunciauit hoc Patricio. Dixitque nunciauit hoc Patricio. Dixitque

Sed rex benedictionen" *.. derans dolorem pedis i: : reputauit. Finita aurerr

ante ianuam, interesset Patricius ante ianuam, interrorogauit unum de seruis eius dicens: ro gauit unum de seruis eius dicens:

Patricius: 'Ex eo tempore quo iuguPatricius: 'Ex eo tempore quo iugulauit Foilge aurigam meum coram lauit Foilge aurigam meum coram ffie, ille positus est in inferno; zo ffie, ille positus est in inferno; uenitque diabolus, ut ludificaret in uenitque diabolus, ut ludificaret corpore eius, ut non tantum anima in corpore eius, ut non tantum

anima eius in inferno cruciaretur, sed etiam corpus eius htter

eius cruciaretur in infeFno, sed etiam corpus eius demone

'zs hornines demone repleretur.' repleretur.' (XLIIII) 60. Tunc uenit Patricius 60. Tunc uenit Patricius per

Gr : z6 (Deinde) venit ad regnum mumenencium.-et credidit ei rex: et statirn c. 6o i cf. Tirechän, LA fol. r5', b 7-to;

RaBET

z isto: ipso aF , cf . 17 3 et-eius: q-F portata omT ln: ad cxl cum Tis 4 in orn RqF 5 illius: eiusq-zAM cum DTis 7 rcrnporis cx Patricius om T IO erus: suis ct-F t3 uerba Voca-r8 Patricius cuius anima

repetuntur

irt,

qH. uoca

illum ad me

Patricius repetit aL r 7 hoc: hec cxET RcxzMKFc

qzF cum

illius

fI

rg rneam codd. pr 23 in inferno cruciaretur

etiam : et sLz

GAMKF. om B

cc. 6o-r

post tB

r4-r5 doma T

d.eest qF

z4 eius:

r

+ in ( r ) : ad Tis cum qL Et (gtat|rTl C S illius: eius DTis cutn cx-zAM eo: itrlo 6

homines (spacium unius anni) g

7 autem multum C

D. et cum Tis

8 cumque: culTr

9-ro interogauit

O

3 uerba Voca-r 8 Patricius o?n D I4 cumque: cum c r 5 arida ossa O r

16 reuersus (est) C

in pateri C giam C

effundetur in aeternum s::.

nium regum qui in Ioc,-, :: bunt super solium tuu::uno rege.'Est autem t:lapis Patricii, qui usqui : tur Lec(c) Coithirgi. s -l ordinantur omnes reg-s ü.

Gr : baptizatus est Cur:--: eius infixa est in pe,Ce r:. dolorem pedis pro nich:. patricius pedem regis ..:=: P1-s. 69 ex. oril Gr r

be-

*:

belucgubroin T. helucgu'b: - -:- i grobrain « (c/. r) I -2 ::1 *::-

gDTis

DTis

tione uidens Patricius !. : laceratum benedixit ei. = sanatus est. Et dixit ad r;:;

RaBET c. 6o (XXVIIII o):

2274, zz86-3o7

,

18

quo: qui C eo est s./. C

patricins carr.

T. mumenensium ,q j -. cx, cf .tl -| ni'*::-. *: mumenensium q ; e:: r: cxHL 8 (sanctus) pat:.:-' eius cr r+ (sancrus r:rr l eius: regis s, cum Gr r 5 :S:: g.zAlt{ r8 istO loco qHLz'.1 in loco cxAK 22 lecc -::-:; thirgicx-MBE.leccotthirgi T .: - (nanaf- qt)

.

rg auriz3inomC

:

mentarium

cf. ro fer fäilti frfu r

r lrsruS Ir (lesrBJ 'l' u+p ur ([nIsBtIS op r nJ.r; I}ll,BJ rc1 ot '{c l',t?J Inrssre3 ry,'{, t(g) IessrBO '(J) Ir.le3 tz:(U_t) lesste3 4 utnxtDluaru ',t?J r{crnrg qlolN F t(11) qcrorg qru51 t [fu) tt, snsrne8 egt 1e ü lt m vetqeC (g qcepq) r{releg ''t?J pndo uIurqBBC }n1ag ?sa xrol uaruou r 'o9 'c

-ruoC 'n

q urenb J w.n? O IesrBrO Irssruc tz : onb J lSrltlulolg a8rrlqrroc g. ?tto c)e,1 zz 61 anbsncntl : erpot{ anbsn rz D Lunr c olll o3ol 3 ruo ur oz 3 äuorcsrp slJ '.rlud (srycues) tt -aueq

'o

rusuolcrPeueq r r O lressrec

E pndec 6

E

E snxg

or

rnb : ponb 4

t '{c (q ustuntu 'J urnl}ueuriünu B ruo xar ? c 3roJJr{}eu J ureulaJJ 'o

utaura;t OlrJnccoz C[urnrlueur -unur 'O urnlcuaurlunwt z-r rg ura8er uorqe8lnlaq 'O urorqe8 1n1aq r : 09 'J sIJ,OE (I

a8rrqtror3e I' J ISrplllocrel' fl fl r^u-p t8rqt ^n -roccel '11 r8rrlrcJJal zz yvD ocol ur ollr oz ,\IvzD nrztTD ocol olsl 8r

urnleJeoel (asse)

slJ :

uew

sr8ar

6

tu,o 'zD

'J

p 'rled

§

r

t

urnrcueunurnur

rD

(snlcuus)

)-p';}ed

oep : le L

runrrueunrunw

r{Jro.r3i}Bueu

'g

-qceleq

b

z-r

u.n? p sr8a.r : snre

Üt

D snra

(snlcues) g *rD p tunlsueueurntu U',fc 'p (rD -;eueu)

oz

(lasslBS

swpnv7

s

'urnrluou?urntr{ xeJ

ulo vr t,z -rJnE 6t

J

3 '1's l-13 c; 3 Inb :or':-

't,tol slllslJlud 8' f :s; J r-:-l 0 BSSo epire S r G tuo SnIsIJlEd 8l -r,''-'-,:. _: O ltne8o.Ialur or-6 _\_ -) l_:--rlino : anburnc g {ruue snrun runtceds seui',- - -' utns slJ C r:

-

E

rnrvz_D T ,'ri-iilui§) lg 1D ut?t) sl I :.

(,'{c)n ure;qorE

'J

utorqn8rnleq 'c

rflgxcu

'C-}g

onb radns 'lSrrgllo3 (c)ce1 rnl -lclp alpor{ enbsn Inb orrcr.rle4 srdel ocol oru ur urelnE ]sE ,'eEeJ oun oldecxa urnnl tunrlos redns lunq

}a Ia llprperc rqr }a '1essru3 rnlrcrp ponb urnns IunlncBllgBr{ pE runces urne ]IxnppB }e rrcrJlBd nluenpB ul lse snsrnBS slll }e 'ulnrtrueunluntr\l xor qcrc$o51+ snlls sn8ueo urtueg oduec q ill lrJJncJo ]a 'runrluerrnTlit -nW se8er pB u?orqnC q?ryag red

-uouTruntrAJ saSer PE uanqoc qxryag

qx?oq qruAt snlH sn8ueg uruec odurec ur m lrJJnJco }a 'ulnr1

olll : oa

p urnlsueueurnur',L

ulorqnäcn1eq

'U urorqn8qnleq r : (n IIIIAXX) og

JO L{tO'Xa 69

gr ]sa snlBuBS rurlBls ]a :Luna lrxrpeueq runlBJosEl ,r{rn uapad rr,rrrrrrä suopr^-'euorlcrpeuoq ulalnB Bllulc I,rnBlndoJ olrqcru oJd srped rueroloP : suBreplsap splB^ ureuorsJrpousq xar pas srSar eped ur ]se Bxutul snle rlnceq srdsnc--'lessrxrpauaq sr8ar ]nduc rap rIA enbrun3 lse snlez;r}dvq: JC 'losrBc se8or souuro JnluBulpJo

'lessrBS sa8eJ seuuro JnlusulpJo

onb .redns 'r8rrqllo3 cceT rn] -lclp elpoq anbsn 1nb 'rt3t.r1u4 sldel ocol olll uI urolnB lsg ,'e8eJ oun oldecxa urnnl tunrlos radns lunq

-opos olsl ocol ur rnb un8e.r urnru -opos olsl oJol ur rnb urn8ar urnru -uro §rnSuBS urnuJeleE ur Jnlepun$e -uro srnSues urnuJele ur JnloPunse uoi{, : ure8or PB }lxIP }E '}sa sn}BuBs uol{, : uro8or pE }lxlp }g '}se sn}BuES rurlBls la 'u,ffi,a lrKpoueq ulnluJocBl s r rurlBls la '?a lrxrPeuoq run}BJecBl snra uePod snrcrJlBd suePrn ouor] §nra urepsd snrcrJlBd sueprn ouorl -crpeueq urolnB Bllulc ']rnBlnder -crpeuoq ruolnB Euulc ']rnBlndar olqcru ord srpad tuorolop suBrop oln{3ru oJd srpad tuorolop suBrop -ls3P oplBn urauorlcrpouoq xar pes -lsop oplBn ursuorlcrpouoq xor pes or 'sr8ar opod ur lse Exg snra rlnouq 'st8sl BxS snla sld apod ut llnouq lse srdsnc 'lessrxrpauoq sr8ar lndzJ -snc 'lassrxrpouoq sr8er lnduc snro snrsrJlBd enbuln3 '1s3 snlBzrldrg -lJlBd anbuln3 '}so snlBzrldnq }a Ie

rnllclp ponb llplperc lql ]e urnns lunlnJBugtsq pB urnces urne lrxnppB ]a rrcrrlBd nluenpB ur

J

u

]3 : x3r r3 llprpeJc 13-'

--

Jäd snrorJled lruen J *: ('JnlaJaldar euo Lu l: .taw! snre sndroc LuEr:l

-aivnnfi

olt,üa{ux

u!

s:.:;

urnluB] uou ]n 'snra ;: lsr8cglPnl ]n 'snloqrr: I oura;ur ur ]sa snirs - ; urBJoS urneur ureSr;nr ;::-n8nr onb aJodule] oe \I,

anblrxl61 'oIcIJlEd 3,-, -. : ErcrlsrJ] urnc snsJeneJ la

:

:

ur a311og BprJB BSSo lrrr-op lessBJlul pE, wna

eru

ai-----

Eco^, : snrJlllEd uI urna rn::-;

6'Ens ouloP

: irpuodsa; ailI ,i aSpog : suacrp snre srues ap L;: -oJJeluI (uIBnuBI aluB s-/tri-ri.,

anbunc le8pog

uroui

-,1

-lJlEd ]ruen sndule] ruarr.: lSOd'SeUrUrOr{ Je}Ur SUa:.; rsenb oo ur lrnBlrqBq ]e sr.l. ur snlogBlp lrnBrlul 1g 'LU:i lso Eleuod snro Brrrruu te '1. esueTJt uapoa ui .ONS NJJNS UI OE UIBJOJ

snnuour

u

DfihJ otlA

6§r

,d* *%§**,:'!i{'i}W,

Vita Tertia

r6o

r

r

n

(XLV) 6r. Deinde exiit ad 6r. Deinde exiit Patricius ad reregiones +uir Mumen, et fecit ibi giones +uir Mumen, et fecit ei ibi cenam magnam dechon Matan. cenam magnam dechon Mantltan. Cum autem Patricius illic uerbum Cum autem Patricius illic uerbum Dei predic aret, preco non cessabat s Dei predicaret, preco non cessabat grauiter querens ab eo cibum. Tunc grauiter quer ere ab eo cibum. Tunc sanctus uir erubuit et animus eius uir sanctus erubuit et animus eius affiictus est. Et uir quidam affiictus est. Et ecce uir quidam nomine l{esan, gui nunc dicitur nomine l{essan, qui nunc dicitur dechon l{esan, obtulit ueruecem ro dechon Nessan, optulit berbicem Patricio, et ille datus est preconi. Patricio, et ille dedit eum preconi. Tunc preco ille cum sua familia Tunc preco ille cum sua familia omnes mortui sotnt.

mortuus esf.

(XLVT) 62. Quadam autem die cum 62. (§D) Quadam autem die cum Patricius ambularet in regione Ciar- r s Patricius ambularet in regione Ciar-

rigi, uidit duos fratres inter

se rigi, uidit duos fratres inter se rixantes, qui post mortem patris rixantes, qui post mortem patris sui hereditatem eius +non tenesui hereditatem eius +non tenebant+. Cumque ambo manus suas bant+. Ambo itaque manus suas eleuass ent, ut se inui- zo cum gladiis eleuauerotnt, ut se inuicem interficerent, uidit eos Pacem interficerent. Vidit {pe eos Patricius de propinquo et benedixit tricius de propinquo et benedixit eos. Et ait Patricius: 'Tene, Doeos. Et ait Patricius: 'Tene, Domine, manus fratrum, oe faciant mine, manus fratrum, oe faciant malum inter se', et non potuerunt zs malum inter se'. Et non potuerunt

c. 6r: cf.

r t234-+3 RBET c. 6r s,1.,

r

e

muimen

corr. in cui, ut u,id., E

T

gD 6

Tunc

RaBET c. 62 (XXX a) : r 5-r 6 chiarra(i)gi a, cf . di Chiarraigi

cf.n

r

ru38 eo leuauerunt cF, zz propinquo: longinquo d, cf.

longue Tir.

et (continuo) c-F

mouere

.

s;

erectae uelut manus l,:, fecit Patricius pacern i:-:=: (XLVII) 63. Patricius ;.- .-quam omnes regiones -... sium fide Dei repleui!. :='-.

ut iret ad fines Neil, uc:-:. eo rex Muminensium (lr:--

Nathfroich cum duoie:-:' secum et cum magno ;t'^:l

mero quatuordecim:----. num, ueneruntque c'-::-usque ad flumina illa

cr::

cenam magnarn in loc:, r Croibech, in quo loco ha - -: , pus Trian peregrinus i. : et ipse habuit secum un;:et illa occisa est ad ma:c:-:

curn suo uitulo. \-eneru:-: cerui er silua et duo a:,:parte ex siluis suis, er i;.occisi sunt, et ex his :'-i:matribus quasi quiäc:r= quatuordecim miiia

: -:---

c. 6z: cf. Tirechän, LA fol. r3', ä 17-39; Vita IV, c. 58;

z38r-+oz

omq,

manus suas

zS (hoc) malum q

t-z

Ti

uiri

O

mumenen g 3 dec(-h- C)onmanthan codd. 6 que4-S predicaret uerbum dei O rere (se) O 8 ad7 erubuitbis inO flictus C ro dechon Nessan scripsi: cc.

6

om

z

dechom/nessan de chomnesan C" deconesson D rzille omg

c. 6z: r 5-r 6 Ciarrigi scripsi cum I- : ciargi g. coarrigi D r 8 sui: illorum g rg suas om D zo se (i+ §9) C 23 Tene-24 manus: Horum domine miserere I)

c.6t, z uir Mumen] lege Airmtxnen (Vrmumen Colgan), i.e.'East Mrnstet', hodie (Binchy) g et ro 3 Matan (F): Manthan (II)l Mantan, Mantän r Nessan (fl) : 1 c.62, 15-16 Ciarrigi (ITI)I c/. C(h)iarraigi r (Cenigi Tir.) r8-r9

Ormond

pro non tenebantfortasse legmdun contendebant, c/. possitum erat lignum contensionis ?lr. r9-zo Cumque . . . manus . . . eleuassent (D] c/. Eleuantibus igitur illis manus V1 20 cum gladiis (11)l c/. imma

claidbiu r

RcrEET z uelud cxHAT linsn==

lingue E

:

3 ('sanc:ji pacem: amicitiam cXt, {f. T , c. fu (XXXI q): 5-5 :i'. .:. B, rnumanensium R. = -rr--: l 7-8 rex mumenensium cu:r- : , : rnensium RBET. rn'*::.:r.:g naathfroich q-z i -^:. -- - i 14eis o?no.,cf.c.6t,P.t:,. :: s.cumO rTtri-aBET.::-:-. zo* r de silua duo c e:* - : ' zr apri: capri E 22 '-:: z5 satiauit cx-L (sanc:'-.: :,:: ,

.

c. 63, 13 flumina i1la q*.,: : Onorrt. God. p, r2g; c_f, c'.- F: alihi) ibi (f)l cf . c.6 r . i zt de (n)] cf . c. 8, p.i: - . --_.

c

e002

hI

2009

c

9r 'oar 'd '8 'c '{c t(U) eP rz r grur{oaqltsr3 I F t(_t)qoeqlor3 9r z'cgr 'd'19'r'P [(:) lql {lqno r ueltJ- Lr r qluqceussorg co '{c !6at 'd 'pog 'utot{.O qlu- 'eqcuussorg) tSSz r - (11) *gruuso.lg ür 'uoflog 'fl ecap assa sxuxruo?.,c Mapsnxa ouytnEf onp lQ) rn]unrlp aunb efir tsururng g t 't,g 'c

g

anbumb (xe) üz

6f oilnc 3 xe : ep rz D run?

äDzuW O rnJes Onp Bnlrs op

gO uteul Lr

D uen?

o luqullqur{ I

n ':}ud (snlcues) z-D lrnel3us §z p (rp uto) llll :rsdr zz g rrdec : r.rde rz o run? cD InJec onp BnIIS eP r-oz O tt/,?ti D CtO utni rlruer.rl ',tgg gltt Lr leqelrqer{9r z'ogt'd'rg'c'{c'Dlttoslaür U (srns) snqr3np z_D r{3loäri}Eeu 6 I) tunlsusueluntu 'Jggu tunlsuelu -runur S lt oe tuno rrrnlsuaueurntu xa; g-1.. p urnlsueuetunurt{ lunrsueuBlunlrl'g

oool ol11 utr : orol onb ur 61 q]aqroo 'e laqrorqo gr 3 rc lt 3 orsrr -lud öä zt c[ n]13 c snqllFu r E snqtuor8s.r -?xa q. uto urnoes o r (3 sn8ue ueurn:ur otd C[ clo4qleu 6 CI II1u §uaurnur) E uaurnur 3 uo xer 8 L O lrnuollda: O Iepg 9 'J urnlls

r

-ueururnru 'O urnllueufirrnur 9-S

:

t9 ',

urnrsueunurnur g-S : (p IXXy) t,9 '3 ,tgJ 'P ' ,D urerllcfirle : tuacud

IJ,OE

3 eau8rl (aE{ äi) E pnlan C eJenour/o* O es Jelur : szns r

g an8url s-D '.rled (snlcues) t 'g ean8ull 'J aau8url JvHp pnlan z

z

(lB

1|ce5

l.e

,^ snuuur sllll rnlt8r snqlru?:.;' '.t?J sluorsueluoJ urnu8rl lEJa '.;-' (rm r8rr.ra3) : tcri:::: J ugluelf 'ue:'*:-', 6r-gr

or

p6

rI

euruop urnJol{ : snuetu i z--; C ir.. O (ä§ üi) es oz q tat-: : : E urnrollr :Ins 8r J utnc tsdt,tcs r8trrzr3 9 t -:- : :

E

-seuoseP :tsdr..tcs -PB

g

'3

uo elll zi

uuseutuor{f, 3P u:s:;

uessel{ uoqcap O u!

-anb 9

s.eg

o

oI

rpqn:a l,

IeP urnqran

'ppo? usqtuutuuo(C -q-)caP -eulnur o IJIn z II

J,gg}}lr

zrtl'qol

'{c 'bs lz

SS-StSz

t '{c :t-t9

'cc

1ä 'runururoq EIilw urrcapJonlunb 10 'urnunuoq BIIIu urloepJonlenb snrcrJlBd lInEJnlES urnJolleSU?nna sz snrcrJlBd lrnBJnles urnJorla8uuna snqruud enburnb rsenb snqrleur snqrued anburnb ISBnb snqllutrrlue -lue enburnb sn{ xo }o '}uns rsroJo anburnb srq xo 1g '3uns ISIcco Je3 Jelrrl.rrrs rsdr }e 'slns s?nlß xa aljBd -ruulls ISdl la 'e].rud ErellB eßlle xe ude onp 3e Enlr s xa rnjec xo rJdB onp le Bnlls ap Inroo onp enb -lunJeuaÄ 'olnlln ons urnc ouec urB oz onp enblunJeuoÄ 'olnlrn on-§ urns (uluCsBn oBuoJ urErJolBur pE trse Bsrcso EIIr ]a -rJelBru pB ]se BSrsJo BIII }a 'uruccun uruun urnoos lrnger{ asdl }a urBun urnces lrnqBr{ esdr }e 'sruEur -oU ep snurr8arad uEIrJ sndocslda fin?T.geq ocol onb ur 'qteqror3 JnlIcIp Inb ocol ur uleu8uul tuuuec §r §nrcrJlEä sre

(Br{cBusoJg

'stueurog ep snurJ8eJed usrJJ snd -oosldaW gEr{ ocol onb ur (qceqlor3 JnllclP Inb ocol ur urBuSuu urBues snrcrJlBd sre llceJ

lql

3e 'erlcnusoJg

Jnluncrp eBnb ,lu Eururnts pE anbsn orsrJlBd urnc anblunJauen 'urnu -Froq Blllur urcepronlenb oreur

Jtnuxlp ponb ?nfl! uaun{ pe enbsn orcrJlBd runS anblunJeueÄ 'rrrnu -Iurorl BIIItu urrsepronlBnb orour

-nu nlrcJexe ouSeu urnc }e urnSes or -nu nlroJexe ou8eu urnc 3e urnces snw?np l,urceponp urnc qslo$r{}EN §nq?8u I'urcaponp urnc qcloJJr{}ENl snll$ sn8ueg urnrsueururntr{ xär oe §nlru sn8ueg urnrsueururntrAl xer oe runc enblruen (reNI ssus PE lerr l,n (lrne1dar ']sa snsJeneJ IoO epg urnrs

-uaururntr{ seuorSer seuuro r,uBnb

-lsod utatno snrcrrled (O§)

s

tg

'soe Jelw tuacBd snrcrJlBd lrceJ }e leauSrl snuBr.u ]nlen elceJe

IUBJa PeS teJen0ul SEnS

urnc enblruen seus pE lerr 1n 'peNI (lrne1de; ']se snsJenal IoC epg urnrs -ueururnry seuor8er sauuro urenb -lsod anbop snrcrrtud 'tg (grt'tX) 'soe Jelur ureced snrcrJlud lrJeJ

1o !aeau8rl snueur ]nlon arlceJa luuJo pes telanoul sens snuuur

SnUBUT

lUnJAnlOd UOU 1g ',3S JelU; }UErSEJ OU 'UrnrlU-g Snu?ir

-oc 'eue;,

:

snIcIJlBd

1l?

lrxrPouoq ]e onburdo:d ;: -Bd -soo anblprly']ueres}: -InUI eS ln 'Tun.tanEnele sl;;: sBns snuBur anboy oqut-ouol uou+ snla ulslElll:. sIJlBd uragour lsod ]nb,

'

es Jalur soJlBJJ sonp rl;, -JBI3 euolEer ul ]arBlnqlr? s ulnc elp l.uolnB urBPsno rG 'lSA YlllJJC'.u.

BIIIuTBJ Bns urnc olll or;:; 'ruocaJd utna twap olll r] uallqßq lrlnldo'uussal

Jnlrcrp cunu Inb 'uessal uBprnb rln a??a ]E'}sl: snle snurruB }e ]Ingnle .i,?;:SUnI 'Urngrc oe qE a./elanb IBqBSSaC UOU OCeJd

'leJB3i:'

unqren cml snIJIrlEd Lua:: 'uuqluvl1[ uoqoep uteu8e'.u T.gt !.a llcoJ ]a 'ueurnlq rrl_ -rj p, sn!ry,tl0d lllxe epula(

U

U

0gral DryA

I9I

E.

Vita Tertia

t6z

r

il

fragmenta superfuerunt. Crastina autem die, ne episcopus Trian fieret sine lacte, illius uacca quae

fragmenta superfuerunt. Crastina autem die, ne episcopus Trian fieret sine lacte, llla uacca que occisa est occisa est uiu a et sana uiua et sana in suo agro reperta est. reperta est. Clamauitque uacca ad 5 Clamauitque uacca ad uitulum, et uitulum, et uitulus respandebat ei. uituius respondebat ei. 64. Et in ilio loco suscitauit Pa64. (§D) Et in illo loco suscitauit

tricius uirum quendan) qui dicitur Patricius uirum quendam qui ciiciFota filius Fcrat post Cecem annos tur Fota filius Forat post decem in sepulchro, et ceteros simul uiros ro annos in sepulcro, et ceteros simul numer o quatuorCecrm in illo loco ex uiros numero octodecim in eodem suis sepulchris resuscitauit; et erant loco ex suis sepulcris resuscitauit. isti uiui in itrlo loco omnes apud episEt erant isti in illo loco omnes copum Trian paenitentiarn agentes apud episcopum Trian penitentiam in monachorum habitu usque ad r s agentes in monachorum habitu mortem. Post haec rex Mume?te?tusque ad mortem. Post hec rex tium cum magno gaudio et honore Murnen cum magno gaudio et reuersus est ad sua, glorificans honore reuersus est ad sua, glorifiDeum et sanctum Patricium. (6S.) cans Deum et sanctum Patricium. Patricius uero perrexit ad fines zo (65. §D) Patricius uero perrexit ad Neil. fines Neil. (XLVIII) Fuit quidam rex in Fuit ergo quidam rex in regioniregionibus Neil nomine Echu filius bus Neil nomine Echu filius Craimthin, et ille habuit filiam, Craumthin, et ille habuit filiam, quam uoluit uiro dare. Patricius zs quam uoluit uiro dare. Patricius c. 65 Q. zz)-66: cf.

r zo63-tt3 gDTi

RcTBBT

ztriaBET. triam

omB

OI)

s. cum

omT c.6+:7 in amsK cum g ._E

patr.

q

respondit R 7-8 (sanctus) forath cx-HK 9 Fota omT

5 uacca

r

6

cum C r r quatuordecim: viiii T r r ex-r3 loco omE, suppleuit in marg. post omnes (1. r 3)

r+ triä BET. triam

rz sepulchris suis R

cx-ZM

cutn OD. triam

(i.e.triain?)R r5 habitumonachorum R 16-17 mumenensiurn cx. mumenencium T RBET

c. 65 Q. zz)-66 ex.

oms.

?z uox

Fuit a

littera capitali grandiore incipit in RT z

4 Cr

airnthin

s

cr ip s i, cf . Cr

airnthin

z triam OD

3 sine

(n ) r z o6 3,

Cremthinn r zo68: craunthin R. craüthin B. carüthin E. eraüthin T e5 uolebat E

cum

q,

omg

c. 6+: 7 in om g cum dK

5 ad uitulum 8 patricius

g filius Forat on4 D forath C cum q-HK r o in : de gTi' r z sepulchris DTi r 3 omnes in loco illo D omnes om g 14 apud: apre C in marg. C

triam OD cum s,-zM

(in initio paginae) D cantes D

17 mumen/tum r 8-r 9 gtrorifi-

r uero uoluit coniungere :--:-

caelesti, et illa filia cr - r - : cio. Pater uero dixit : 'F - -:, dabo uiro, o Patrici. rrisr ;. michi pro ea regnum cr:-:: cogas me baptizari.' E: ::

hoc sanctus Patriciu-..

66. Post multa aui::-egrotauit rex Echu. E: : -

esset morti, dixit ser.l:s : sepeliatis me donec r-: r .

sanctus Patricius, Qui: :---. michi uitam caelestem.' I: est rex, et die ac nocii .-: donec uenit ad eum P.: cum ille aduenisset a: - -:

.

cum lacrimis et susci:.'- -: baptizauit illum et C,-: -.-:

ratione fidei. Et posi :-, -

omni populo dixit ei : ')i-: omnia quae uidisti si'*= impiorum uel de beati: * torum, ut credant hi: -, predico uera esse euar * - et inferno.' Cumque :- - quae uiderat per orii: -:., .

-

.

Patricius :'Elige tibi r*:-'-::In hac uita iterum uii.rS -caelum perges ?' Resr -:. *RBET

R

c. 66: 18 eum: illunl l-

z6 (omnia) que F. 27. .i. scripsi, cf . r zro3: E:

:'

terpretatione compendii, : - : : num interrogationis post r irl - : .

D

c. 65, 20 uero om

O

zz-3 regione

z+ traunithin O. craunithin

C

z5 uiro om D

c. 6+: pro 7-16 tantummodo Ocus is and sein doroidiusaig Pätraic Fot macc Deraid do feraib Mumen .xxuii. habet r

c. 66, z4-S de-infer:-c obaudierunt t zroo se.

:

rnb urnJotrBeq srrpne8 ep la

tunuSts IJE

urnroureJul sruaod ep

'bs oo rz t trunJelpnuqo 'p [(j) oureJul-ep S-tz 'gg ',

op prBJe(I scBur loc clBrlzd

J '{c 'msoddo stuot1o8ot,r?lut. se8rad 6z IJCI lne : ue

IIE sunrn gz C[ lne 'lJE rn :uQr,.tcs rrtnJ+;11.7 IJ61 snrs ilar. zz g.ruo Iuuro oz 3 "8,tou u?, lrt-ßop L u? 'rtrtol E cu : (r) ra Br 'ääüöp I J tes -sruen 9r O Bun : elcou ce bt O ruurr -Jole :trrälsolac tr O r.uuruonb zernb zt e. uto eur pE 'O eur pB snrJrJlzd snlcues o oJen :urelnB I t99 'c e tuo snlcues 4 zr-xr

3 uir{lluneJc 'o uIq}IunE:: :: t-zz O tuo I'jt.. l

euor8ar

gflU ?uaqzq sa8-rad sod stuotlo8olualux runu ppol (upua Qruo i a?{.oxlola td"tal -Bts 6z -ut Dauo,ua xa) 1g : totz J '{c 'ts{t,tcs '!' 'LZ rz 'l otdns F 'U enb (etutuo) 9z U J urnllr :urne 8r i99'r '

sruSd rz

E eJsp 61 Ee ord olseleJ urnu8a.r § IrTBIII tua8nruoc : r.uBIIr a.ra8unruoc r

pE cunu uE sanrn urnJeu Eun cBr{ uI 'l' 'urnun lqll eEIIg, : snIcIJlBd Ie l1xlp 'uraurpro rod lofiPT.rr aenb

(urru)lg : urnun lql] eBIg, : snlclrl

IS, :xer ]lpuodsou ,; seSrad tunleuc

IS, : xar llpuodsou ,;seSrad lunlec

J,sgu

IIOE

pB cunu uB senrn urnJeu Elln cBr{ uI

-Ed Ie llxlp 'rueurpro red flpr:a onb ]assEJJEu ellr enbrun3 ,'oclP enb esse BJen ocrpeJd

o8a snqrnb $I

]ueperc }n 'urn;o1 Ien uruord

-cuBS eulpn]lleeq 3P

sz lessBJJBu

elII enbuln3 .'oufi{ut p

ou*at ap allp aenb essa Bren oclpeJd

o8e snqrnb ${

}uepeJc }n 'utnlol urnrold*l

-cuBS eurpn]|lueg ap Ien

sruSd ep onrs rlsrprn aenb Bluuro -urr sruod 3p onrs rlsrprn enb Bruuro srqou ErrBl{, rle }lxlp opdod ruruo oz srqou BrrBNT, r13 uxlp olndod ruuro urBroc Jer{ }sod }g 'laps au0r}BJ urBJoc caBr{ }sod }g '}eP5 euol}EJ op urno lrn3op ]a ruryr. ?rlnezr.ldnq ep rrjne lrncoP lo lr.frazrldeq ra ulns lrnBl.rcsns ]e srrurJJEI urnc lln -BJo 'rune pB lessruonpB ellr tllnc 10 'snrctrJlBd rrrno pE pi?Ldan wonb aluo §r e]3ou cE elp xoJ ]s3

snnlJollr }fl ('rrrelseloc urBlln lqcrur lrsruro;d aip Brnb 'snrsrJlBd sn]3uBs eur pE I,Eruen csuop our sllBlledos uol{, :srns srnJas }lxlP '1}rotu }assa or edord urnc 1o Inqcg xar SInBlorSe BJodrrrol ruolne Bllnru ]sod 'gg 'snrcrJlBd snlcuBs 3oq re lrsrurord 1E c'rtwzr.ldnq 3ur sB8oc uou 1o elsaläc I'unuSe; Bo ord lq3ltu s srJosruroJd IsIu 'rcr,r1ed o

(oJIn oqBp

urBeur urBIIIc, : llxlp oren rolBd (Ilselas 'orsrrlEd BIII srlg ]3 llplpsrc llnlon oJon

}e lune ]rnBlrssns ]e srurrJcBl runs lrnEJO '{lrnA PB ]OSSrUsnpB AIIr uInC sauop }E 'snrcrJlBd urna pB fluan(xal sruqtotw 71n{ e}cou 38 3rp la }s3 snnuour 10 ('rualsolaBc urBlln I{clur lrsrurord a1p ernb 'snrsxJlBd snlcuBs our pB ]Bru3n c3u0p our srlBrlede§

uolt, : srns srnJes uxlP 'llrour ]assa

edord urnc ]g 'nqcg xal lrneloJ8e EJodtuel urolnB Bllnul lsod 'gg 'snrcrJlBd snlcuBs 3or{ ra ]rsruro-rd 1g ;rtazr.ldrq aur suSoc

-gr"ro13 6 r-8 r C[ iaot:-:' : tunl/ueunur 4 r 157_! -". ', 3 uto s;----- 3 a;de : pndu ?r IJG : -*oJol ur seuuro tr xu_! ,.'..,I.LB ep :q or g ttto leroC snlg 6 .r, - g .,io run? 3 -'

snlcr.rled

tuninlrn pe

S

D utTt) c,_

snr3rJled 'eJBp oJrn lii-.'ureltrS lrnqer{ om

_

}a ' j, -.

snllg nr{38 sururou : . -IuorBeJ

...

ul xeJ IuBpInb

pB lrxoJJed oJon

..'

snicrli:,j

'IrInISIJlBd IUnICUES ]a --:::-r+rJol8 'Bns pB lso snsir::: }a orpne8 ou8Bur urnJ

x3J JAI{ }SOd 'IITAUOI,J nllqBrl runJollcBuolu -. urBrluelrusd uBiJI tuni -,t..

I-:. souulo oJol ol|} ul ']rnElrcsnseJ srJcindes sr:.: uÄapoa

ur ulcapopo oJf---:

urasap Ssod lBJod snJl-_r . -l3lp Inb ruepuenb run:r:. s lrnElr3sns ocol oul ul

13 [

'le ]Bqopuois;:

]eJ3S uBrJI sndocslda au 'r: EUTISBJJ ']UnJenJredns : -

osuods uTBIII e.ra8unruoJ unlon oJen

''.

uou 1o alsoleec unu8e t eo ord F{clur (oJrn oqBP srJosruroJd IsIu 'rcr.rtred o urBsur urBIIIc, : ]lxlp oJen JelBd 'olc

-lrlBd llprperr BIIS BIII }e

osuods uTBIII ere8unruoc

'r1se1eec

]a 'urn1n1rn pB Eccen a:-r-:-. '}sa Euede t onSD ons u.t r i-: lSO ESTCCO enb BCCBn DIr,I

I.]

ts,

LI

D?lral 2ryA

t64

Vita Tertia

r

n

michi totius orbis regnum daretur, pro nichilo ducens uelut inanem fumum contempnerem in comparatione aeternorum gaudiorum quae uidi. Sed rogo, ut ad illam laeticiam quam uidi quantocius reuertar.'Eadem hora accepto Christi corpore rnigrauit ad caelum. (XLVIIII) 67. Quadam die cum ambularet Patricius in uia, inuenit magnum sepulchrum longitudine centurn uiginti pedum. Et uidentes hoc fratres cum magno stupore dicebant: 'Ir{on credimus esse homiruem huius longitudinis.' Dixit eis Patricius: 'Si uolueritis, uidebitis illorm.' At illi rogabant, ut uiderent eum. Tunc signauit Patricius baculo sepulchrum, et ecce uir rnagnus surrexit et dixit: 'Bene sit tibi, uir sancte , Qui etiam una hora qg"is liberasti me.' Et fleuit ." amarissitrne. Et dixit ei: 'Si arnbulabo uobiscum ?' Et respondit Fatricius: 'ItTon possumus, ut amirules nobiscuffi, quia non possunt homines uidere faciem tuam pre timore tuo. Sed crede Deo caeli, et

michi tocius orbis regnum daretur, pro nichilo ducens uelut inanem fumum contempnerem in compata-

tione eternorum gaudiorum que s uidi. Sed rogo, ut ad illam leticiam quam uidi quantocius reuert ar.' Eadem hora accepto Christi corpore migrauit ad celum. 67. ( §CD, cf . O) Quadam autenn ro die cum ambularet Patricius in uia, inuenit magnum sepulcrum longitudine centum uiginti pedum. Et uidentes hoc fratres cum magno stupore dicebant: 'I{on credimus rs quod esset homo huius longitudinis.' Dixit eis Patricius : 'Si uolueritis, uidebitis eum.' At illi rogabant, ut uiCerent eurn. Tunc signauit Patricius baculo sepulcrum, et ecce zo uir magnus surrexit et dixit: 'Bene sit tibi, uir sancte, quia etiam una hora a penis liberasti rne. Et fleuit amarissime. Et dixit ei : 'Si licet, ambulabo uobiscum.' Et respondit zs Patricius: 'Non possumus, ut ambules nobiscuffi, quia non possunt homines uidere faciem tuam pre timore tuo. Sed crede Deo celi, et

c. 67: cf. Tirechän, LA fol. 14',2 z+-b q;Probus RBE'T'

6 quantotius B. quä (s./.) totius E 7-8 corpore Christi R RcrtsET

c. 6Z (XXXII «): ro (sanctus) patr. cx 16 (sanctus) patr. c-F zr qui: quod GF ctnwt Prob., cf. quia II ez pqnis R

25 (sanctus) patr. s-F

F

baptismum accipe, c: :. taris in locum in quc :--.. dica nobis, quis es. E: r:: dixit: 'Ego surn Glas . . qui fui porcarius L'*. Hirote ; et iugulauit r.: Con in regno Coirpi- l"': anno centesimo uSCi^: baptizauit eurn Patric- -. tuit in sepulchro. (L) 68. Alia quoque ".r= ,i in itinere Patricio u i-::: trunculus laicorum; q,j: .; inuicem: 'Hic est honlir ;'sequitur. Venite, occi.,.. Erat autem non longe ; l dam mulier linum lau::.= uenientes ad eam SLrrS;r'-

"

"

-

-

centes

: 'Cum isti h,-,::-.::.

uenerint et paulisper : :: rint, exalta uocem tuanr :: isti partem de lino tur-r : -:

RcTBET r et non: ne qF cumTl 3 nobis: q-ZM. ont qF

5

Lugayr Gt, cf. O 6-7 maiccon codd. conpre R Nioth Fer sc,':: .

II. zr;yita IV, c.62; r r+o+-r3

.

Niot Fer Proä., Niod Fe: : r :r-- -:

gDTi z uelud g

g patricius baptizauit eu:-. :':

6 quamtocius C

(eum) in cz, cf .D

gDTis c. 67 om TiH

in

g signum paragraphi

o Patricius o?n C ro-r r inuenit in uia O ro in-r r sepulcrum: in uia. inuenit sepulcrum in uia magnum D 16 eis: s s./. in C rg sepulchrum DTis er etiam scripsi cumf : et in CD. om O. (p"r unam horam Tit) textu

zz pena O

pre: pro g

O

r

z7 faciem tuam uidere D z8 tuo om D

c.67, 15 quod esset homo(II) : Ttr.: esse hominem (f)] cf. Prob. T[r.: illum (l-) : Prob. zr quiafi» c/. quod Prob. (ut T[r.) (l-) : Prob. (Ambulabo Tir.)

r7 eum (II)

:

z3-4 Si ambulabo

c. 68 (XXXIII o): r : t? (sancto) patricio q-F

1-

runculis E{t. latrunculi t'

r3laicorum: lucorum qztt. sint cx-A

'" :

r-2 reuerteris (il) : T:,. macc Glaiss r (macc m;:: -

(f) - r: Lugir {g. ,.-, 6-7 fian maic Cc,: EIHM, p. zoz, n. r)l cf. f:.:.: Lugair

r

1

Prob.)

t

('qoq t ''qot4 '{c ''tru (_t) alpot{-ouue 8 uo3 3rerrr orelu uleJ '',t?J uo3 ooltstr4i 3rretrr ueg) J uo3 3orztr^i uuB}J '{c lG 'tt,'aoz'd'INHIg r 'Ql?r!rü,O 'tr 'J i'bs tzt 'dd 'afrZ'd',rrJ 'saqo1g '/n'n) apat'uo3 rletu ueg L-9 ',t?J : (sl1CI.u8o1 '{r'E).rr8n1 ir __ (1)rrcEn-1 a(g)runrl''qJ eetorrH '{c falot}H 9 ('q.ord ",ttJ sIBIC oleru slBO 3cIBLu cceu) r ssIBiC o3etu t'"qot1 ''.t?J (J) InJ S (U) slreuener z-t ssrec) slBJ snlg (lfO ssul8) su13 ü ssg3 P t(O

q, wo !ll! zz lunJes8n§ 8 r

luurg 9r

0

q Mo arll o Ie lunraxlp : selue3lp Ie g enbu (ut) l, t xO suelnqrüB snTcrJled

zt-rt

Cltrlolne :anbonb DrunoOolffi rr :89'O IJ.,OA

sIJC (q una) lrnlrlsal ons oJolndas le :oJolndas or-la 6 O sou8e .raldord : souuu (_.1 '{c 'O alue) ;eJt{}}u '3 reJq}eu 'c[ raJ E ruoacreru 'slÄG uocletu lsod

g

-r{}oau L

6

'qotd ''r?I -

e] e .radsrlned ]e ]ulJeuen oz

t-tz 4r

oq€1nqwe IS

- fil)

tune

g, ruo on]

\,.'tlJ :-

'qatd 'rl

G eJeprn urenl u;enel

__

gz Lz

: Jun?

-des6r

eln ur

-1ndas r

3

urn.rclndas lruenur

r-ur or

I,U,O Snr3rJled

'zD uI (tuna)

flsD urna ynezqdeg snrcrrlud

O EIn ur :: ..;

Or

O snroolurenb

6

,-

9

'ppn raJrltoru :r rad poll{ "qotd rag torl{

'{, "rm utnl x{t,tcs JeC qlorNl g arduoc 'g a.rd.roc L 'ppoc uorcreru L-9 O '{c 'rD .rÄe8n-1 ;..SDU elorÄq g 'brz_D sr8a.r Ll u,nc g rpg S sio tuo sreqcf gF{lLu:srqout lJzuw z-r cI) au :uou }e I

-esseseJ

§r

s-p sr.rouaneJ

ul gtrc 'ut1acof"'{t:89

'J

'1uns IlErnJ on] ourl ep tuaued fls? ponb crp le uren] urecon Ellexe ']ulJ -esssceJ e] E "ledsqned ]e lurJeuen a} PE seultuoq llsl urnJ, : seluec -Ip re ]unJ3s8ns urBe pE selueruen }e lunbs suensl tunml Jerlnur urup -eunb sla qB e8uol uou urelnu ]BJg telrual'Jnllnbes 6'Irrrle snuruploco

-BI urnä ]Ipln

olx?,tTod anauq!, u*

atuzlnquiv arp enbonb BIIy '89

(f)

'oJr{clndas ur }rn}

or

ä:'r"X,TJirlä

-llseJ le snIJIJlBd Iuna ilnezrld"g ]g,'elPoq anbsn 0urrsaluoc ouuB

rag r{}olNl a.rd.rro3 ou8e.r ur uo3 orerrr uES eur lrneln8nr ]a !e1o;rg s

(slJ urerorl ureun ;ad) 'O rcdtacs uJarle rz s:l Ju?'/'ss:sra9r i'::: :,.,.-

v-p luIS ' zz rio l,tdo wzD LunJo)nl : unJoclul t r cD SeuoJlel 'rtp rlnJunJlsl 'xo srlncunJ -tal t,t-zr -{_D olct-rled (olcuus) zr O tuw xr ollv r r : (p IIIXXX) gq 'r

e'{c

OI

J,.gf[lCu

sIJ,(IE

: o uto'J J ruft? rcQt.tcs uoJ crcut L-g UBIIU "O ruES i J u.n? sl.L uBs c elorlq 9 sIJCI .rr8o1 sD '{c 'g .rt8n1 sr8ar 610 snrroc.rod J runc slJ InJ § O ssreo sLI_,O lqn : onb sLLO ssel8 b ur slJE (urn.reuad) (sIJ z-) urncol z

(tngßa1 uou ux??,,{?od's slx?A snquo?nbquo

'1uns IlBrnJ on] ou{ ep Trre»ed qf ponb orp }e urunl urecon EUBxe 'lulJ

e] pE seululoq IlsI uln3, : selues -Ip re lunJasBns urBe pB selueruan

le lunbe suBnEI runurl JeIInu urep -enh sle qE e8uol uou urel,ne lBrE ('rrrrle snurBplcco 'e1tua1 'Jnllnbes

-"rad sou Inb otuoq lse crH , iuta?xnut po fiinax?p Inb lurnroclel snlnounJl

-Jad sou Inb ouror{ }sa crH ,: gtnnax?p utaltnut p0 rnb ltunroslBl stffiu77,3 urne upln anaur? u? sn???nl -Dd §Lr2pqur? erp anbonb nllY '89

-rlsar ,e snrcrrlru

1g ß'1,un1?,ta3 souua §od ra.{ r{}oe51 erd.rro3 ou8ar ur uo3 crBrrr uBs eur lrnBlnSnr 13 la1o,ilg sr8a.r .ir8n-1 snr.recrod TlnJ Inb 'sle3 snlg sEIO urns oBE, : ]lxlp

sr8a-r

rre8nl snrrecrod InJ

Inb

'uln3 snlru sEIO urns o8g, : l1xlp suapuodsar 1g ,'so srnb 'srqou uclp

suepuodsa.r 1E ,'so srnb 'srqou Eclp

-ur ]o lrlsrng onb ur urncol ur srJo] -Janal uou ]e 'adrcce urnrus|]deq

-ur }a

'1ts1ng

onb ur tuncol ur

srJr2]

-JeneJ uou 1a 'adrcce urnurslldeq

3e 'llac o3o aporc pes ' -: eJd urtsn] urorceJ eJapr. . lUnSSOd UOU Brnb 'rUrlJSi-. -uru ]n 'snurnssod uo\. : : lrpuodseJ ]E ('urrlcslqorr : 'pl?l IS, :le ll4p lE 'r--; ]IneE ]g 'äIrI IlsBJAqrl si -:: Eul ruBrle O?nb 'elcuus :,: euog, :llxlp ]e ]rxerrns s:. Scce 3a 'tunrclndes ol:-.--:

-

.

-Ed Srnzu8rs cunl 'LU:.: ]y ('LLil-.: :

1n '1ueqe8o.r ml 'srlr.ranlon

IS, : snrcrrt?C

('srurpntrrBuol snrnq oluou

uol{,

snulrporc

:

:;:

}uBqa3,

:

,

ou8eur urnc saJlery Jor.i lE 'urnpad tlulStn runlr-; -r8uo1 tunJclndes urnu;r.'rl, ur snrclrled lorEInqLU: watnq ur8p8no (o '/j 'cl 'urnlSc P: a.rodroc rlsrJq3 oldaoce El

-

-

('JBuonoJ snrcoluznb Ip::

urBrsrlol rrrEIII pB ]n 'oöo: : anb urnJolpne8 urnro'Lril -BJzduroc ur uraJoudruelu

-,-'

uIsuBuI ]nl3n sue3np oii -. 'rnSarep runu8ar srqJo sn:l

LI

u 0firaL pryA

Ss,

Vita Tertia

t66

n

t-

et nos ilico superuenientes occidemus eos.' Fecit ergo mulier sicut erat instructa; et cum secus eam Patricius tran sisset, exclamauit post eos. Tunc laici illi certatim ex siluis

5

proruperunt dicentes: 'O mulier, quid clamas i' Illa respondit: 'Isti homin es furati sunt linum meur?ru.' Dixeruntque laici:'Occidantur isti homines, quia rei sunt mortis.' Erat ro autem in illo loco ubi omnes steterunt quaedam fossa rotunda, et ibi erat homo sepultus; quem suscitauit Patricius et dixit ei: 'I)a testimonium ueritatis de hac questione r 5 qua populus meus blasphematur.' Dixit ille: 'O sancte Patrici, populus tuus innocens est. Sed mulier ipsamel ex consilio laicorum linum suum abscondit in ligno pro- zo pinquo.' Et ita inuentum est. Tunc Patricius liberatus est cum populo suo.

et nos ilico superuenientes occidemus eos.' Fecit ergo mulier sicut erat instructa; et cum secus eam Patricius transiret, exclamauit post eos. Tunc laici illi certatim ex siluis proruperunt dicentes: 'O mulier,

quid clamasl' Illa respondit :'Isti homines linum meum furati sctnt.' I)ixeruntque laici :'Occidantur isti, quia rei sunt mortis.' Erat autem in illo loco ubi omnes steterunt quedam fossa rotunda, et ibi

erat homo sepultus; quem suscitauit Patricius et dixit ei: 'Da testimonium ueritatis de hac questione qua populus meus blasphematur.'

Dixitque ille: 'O sancte Patrici, populus tuus innocens est. Sed

mulier ipsa ex consilio laicorum linum suum abscondit in ligno propinquo.' Et ita inuentum est. Tunc Patricius liberatus est cum populo suo.

(LI)

69. Mos erat sancto Patricio, 69. Mos erat sancto Patricio, quod ubicumque uideret in uia sigquod ubicumque uideret in uia signum crucis declin abat ad eam et de "s num crucis declinabat adillam et de curru suo descendebat, ut manu curru suo descendebat, ut manu c.69: c/. I\Iuirchir A II. e; (Probus II. zg;) Vita IV, c. 6+; r r+23-++

RaBET + transiisset cx-HKF

gDTi

5 ex: de ro morte cx

q-z (r* cx') cu?n DTi r r omnes: homines T 14 (sanctus) patr. cx-AKF zr inuenta T zz'-3 cum-s\to om q-F. (cum suis aF)

RBET c. 69-7o om q

r illico O't superuenientes CTi cum I-: superueniemus O. uenientes D r -e occidemus : interficiemus D z Fecit ergo: Et fecit D 3 eam secus O ro Erant C* 5 ex: de DTi cum q-z r 3 sepultus : fossus O t 5 post testi-

monium add. questionis, sed del., O hac popuom OTi"d 16 qua: quia O* lum meum blasphemauerunt D blasfematur O 17 (ä) ille C patricii g rg ex-zo abr9 §9ry91 ipsa C, cf. f ' scondit: abscondit linum suum ex consilio laicorum D

r tangeret crucem. die ahiam crucem sita non uiCit

tunc non indicauit F,::autem ad hospitium r=r -:

orare ante pranCi,*:: dixit: 'Crucem uicii iu..,:, quam uenimus.' Tu:-: -

uenerant perrexit e,j -: uidit sepulchrum iur.. -".

terrogauit, quis esset i:

=

ei: 'Ego gentilis sum r s: tianus sepultus est iur:: : mater erat in alia proui:-: mortuus est et sepu.t * s eius. Et post aliquot i:== ter lugere filiuffi, et per :;: posuit crucem iurta nir cius dicebat quia 'Ide: r--, non uidi, quia iurta g::::erat. '

(LII) To. Hircum qui s:: cio aquam suis hur::.:-> furatus est quidam ui: ;' cauit, et postea negau-: :

Gr i z+ Hircum qui s;:-: furatus est: et negaui: r -l RBET c. 69: 5 tunc om R

ro uiam om T tg et orn E, cf. C e r dicebat. Quia codd.

gDTis

c. 6g omTiLt z6 (sancte) crucis DTis ad ex ab D illam: illud DTis z6-7 et de c.s. descendebat (cf . Y ): de c.s. descendens DTis cum MuirA, cf. Prob.

..--

est earn. Auriga uer-

c. 69,3 uiam (n)

uidit

MuirAN

-r r

ou u8r.rne uourel

Nvt?nw rlpln Yqnw rBreuen) N4nw 0l) lBreuen r r (X *r) cuur{ /a t(11) ueuru} 'tuea S-t*vt?nW : fiJ uruln t '69 'c

C

srJeurnr{ }Egaqan §z

O 1nb (urelnu) E urnc.r.(q iz ;oL 'c

'qord '{c

'rtttt!l

E

lrlulll urecnrc

orctdsoq

or

E urnrcrdsoq

6

Cl 9

'ppo? Blno 'l?qe3rp re

J rrrercueJou8r J '{c 'g ruo le 6t J ruo I,IIBIII O I I ponbtle 8r U luassldäc l,

E

sIIoE

ltto cunl § :69 'c

Jgflu '.oL

')

'it':-r -'

-ueosep 's'J ep : ('A 'p) tec:: j; r:: sIJCI Pnlll :tuf i': ,: ..: I . slIE1 srcnJc (alcues) 9z

p L-92

t-

IJ,(tB

sTJCI

'ppoc ponb (C i) 'lugacrp rz z-rz g '{, 'J uto 'O ely O urercuerou8r oz-6r g (snte) g (unns) urntlg 6 r : anb Jeleur6t-8r Esoluenbllest Euto (z) rsa sIJO uto (r ) tsa l, r sIJCI ur lere

g ttnu8orelur t,t-zr

uou :etIB ul lure 9r C urea:uullr zr

enb : urunb rad

t,zt-Ltrz t :gL ')'^I erl^ '{,

OIIISUOf, xe UInnS UIhUII

lIpUtltl:::-

E rrcrrled C elll (q) f r -sEIq q1 J.unreneuraqdsul; --- -ndod *g urnb : enb 9 t : JEt{ O "pp pas 'sruottsan: '.'. : -rlsal $od Sr O snsso: .:-: xJ lueJg OI z-tr tttttJ ' 1 tC tl ] =: O sncas tuee I (I snulelcgJelul : s:.--*:: SIJed z c sslueruen 'o sn[uelua:-:; : - i IJC salueluenradns *(ll -.

urno lrnBSeu }e : ]so snlBJnJ tueprnb legar{oA srJournq srns tuenbe orcrJ}Ed o}oues Inb uncJII{ tz : Jll op ]o ruDll? pB ]BqBuIIrsp

-npuBur }e JIn ruEPInb lsa snlEJnJ 'lrnecnpuuru la Jrn uruplnb lsa snl -EJnJ lBqeqon SrJorunq srns LuEnbB Sz legoqen srJeunq slns urunbe ol3 orcrJlBd ol3uBs rnb uncJrH 'oL -lrlBd olsues Inb urncrll{ 'o4 (trIT)

nuBur I,n 'lEqePueJSeF\ - :.

ulnlll ponb ]rnBSeu Ealsod ]e

runlll ponb lInBEeu Belsod fe ']1nec

,'lEJe BlrSOd IIIeIl ElISod ..,eflua8 elxnl BInb 'rprri'llJ,l -ue8 Elxnr Brnb 'lpln uou uracnJc urecnJc LuEIII oeplD?nb luqsclp snlc UTEIII oapl ponb lEqacrp snrcrrlBd 1g ,'eu Blxnl urocnJc lrnsod ruBrl oz -rJlBd 1g 6'errr Elxnl urosnJc uftsÜd (ulnlls eJ33n1 ;el ruBrlu8.louSr Jed le -uurou8r ;ed anb lrunrlg era8nl rel -Bur lruen selp lonbrlE lsod 1g 'snle -Bur ]ruen salp lonbrle ]sod 1g 'snre

snlls lse snllndes 3a ]se snnuour snlH ]s3 snllndes la ]se snnuour opuunb etculnoJd ETV uI ]BJe JälE{.{r opuenb ercurnoJd E\E ur lEJe Joleur snrn3 'errr Elxnr ]se snllndes snuBrl §r snrnJ 'eLlI Blxnl ]se snllndes snuell -slrr{c pas lulns sIII}ue8 o3g, : }e -slrr{c pas lulns §rlr}ue8 o3g, : Ie }lryP l§ 'oe uI ]asse slnb 'ltne8oJrs] llxlP ]E 'oe ur lesse srnb ']rnu8orJel -uI }e '*rlll Elxnl urnrl{clndas UPIn -ur 1e 'urnlg Elxnr urn"lclndes ]lp1n la lurecnrc pe lrxoJJod lu.reuen 3e lurecn;c pB llxoJJed luelolJan Enb uxurn Jed orlrdsoq ossrurp or enb urgrn Jed orlrdsoq ossltulp snrcrJlBd cunl 6"sl1IrIIUOn UIBnb Jed urern ulxnl lpln IuocnJS, : ]1xIP 'luosstdec unlpue.Id oluu aJeJo snrsrJlBd cunJ ('snurruen urBnb Jed urBrn ?lxnr lpln urecnJS, i ]lryP 'lues -srdac unrpueJd elue eJeto 1e ]uos -sruan.rad urnllrdsoq pE tuelnB

'olcrJlBd SrnBcrpur

tun3

uou uourE]

]e

ur8e l}pln oJen eSl.rny 'firBe ]se sns -se.r8re1ord pas'flpl, uou u]IS ruern El.xnr SEJa anb uroonJc utCIun olp

urolnB ulepunQ 'rrecnJc loJa8uBl

1e

luessruenrad urnludsoq pB urälne

s urnJ }e

'orcrJlud lInBcIPuI uou

llpln

snsser8rolard

?w?tl

oJen eSrlny 'rrrBä lsa p TpTrluou ells

Elxnr lBJo eunb urecnJc urüryv alp urelne urepenQ 'IrrecnJc }aJe8uts}

s: I

:

-8lt BIn uI ]eJapln enbruii--::. 'otcu1u4 olcuus ]BJa s - I{ olndod urnc ]sa snlure j;. s EII ll -oJd ou8rl ut ]Ipuocsqu r-it:.:.

cunf ']so runluenul

r s j: urnJoclBl ol[suo3 xe pas 'lso sussouul snn: 'rcrr1e4 elcuus O, : al:l :

('JnlBuraqdsulq sneru snl:..j euorlsanb ceq ep srlElrJ --:.

-rlsel ECI, : re ]IxIp ]3 snlf ::: -rcsns ulenb lsnllndas

,-

---

Iql ]o 'epun1o.r ESSOJ tuE:; -alels souuro lqn osol oii: * }EJE ('SrlJOIrI lUnS IeJ Eln--' 'llsl Jnlueplcao, : IoIEI arr-: ,'l?.tns lWtn{ Lunaru wtttt.ii : IlsL: ]rpuodser uIII ,' s.'";r ',rer1nru O, : saluecip tl"r:--; srnlrs xo unlBuoc IIII IrlE: I * lsod lrnuurelcxe 'gansut,:: s rrrBo snces urnc ]a : E ]l t^. - l.n3rs Jerlntu o8;e ]rJel .'s -eprcco selueruenJodns r- -.. .

u

U

p!.lnJ

Lg,

0l?A

__.:,

-+1&ä*

Vita Tertia

r68

r

il

comedisset. Cumque uehementissime affirmaret quod manum suam hirco non misisset, hyrcus proditor

comedisset. Cumque uehernentis-

Patricio mala opera

sime affi.rmaret quod manum suam

Brittonum Coritic, cr'- - :. mitis tyranni, ut col'* - r.: ad uiam ueritatis. Hic L' que erat persecutor .: .:

r

in hircum non misisset, hircus furti ex uentre eius clamauit. proditor furti eius clamanit iru uentre. (LIIT) Zr. AIia die cum in uno loco s 7r. AIia die cum in uno loco sedisset Patricius et quidam uir sedisset Patricius et quidarn uir sanctus nomine Winnoc, et mutuis

uerbis de Deo loquerentur, missum est inter eos pallium de caelo.

sanctus nomine Winnoc, et mutuis uerbis de Deo loquerentur, missum est inter eos pallium de celo. Tunc

Tunc dixit Patricius: 'O Winnoc, tuum ro dixit Patricius: 'O Winnoc, tuum pallium accipe, eui pro Deo omnia pallium accipe, qui pro Deo onnnia mundi reliquisti.' Dixitque Winmundi reliquisti.' Dixitque \t innoc: 'O Patrici, tibi a Deo hoc palnoc: 'O Patrici, tibi a Deo hoc pallium missum est, eui, cum multa lium missum est, gui, cum multa habeas, pauper tamen es, et cum r s habeas, pauper tamen €s, et curn multos uestias, nudum te ipsum remultos uestias, nudum te ipsum relinquis.' Cumque inter eos pia esset linquis.' Cumque inter eos pia esset contentio, eleuatum est ab eis palcontentio, eleuatum est ab eis pallium in caelum et duo pallia dimissa lium in celum et duo pallia dimissa sunt eis. zo sunt eis. (LIIII) Tz. Nunciata sunt sancto 72. (§D) Nunciata sunt sancro

Gr: cornedisse Sed hircus proditor furti: ex zsentre eius clmnauit Quadam die cum in quodam loco sedisset patricius: et quidam vir 25

sanctus nomine vinlloc. et de deo loquerentur.-missum est inter eos pallium de celo Tunc dixit patricius O vinnoc. tuum pallium accipe: qui pro deo omnia reliquisti Dixitque vinnoc O patrici.-tibi a deo hoc pallium

missum

est.-qui cum multa habeas.-pauper tamen es.-et cum multos

vestias. nudum teipsum relinquis Cumque inter eos pia esset con[s6si6.eleuatum est ab eis pallium in celum: et duo pallia dimissa sunt eis c. 72 3o om Gr c.72: cf. Muirchü B. II. z (capitula A. f. 2g); Probus II. z7; G

RBET c.70: 3 lege immisisset

?

hircus BET

c. 7r (XXXIIII q): 5 (Aliud) Alia T

E

uinnoc R. uinnoch E.

uinnoc E. vinnoch cxpl (winoc aH) r 2 requisti T r2-r3 uinnoc E. vinnoc T. vinnoch 61nt (winoc aH) r 8 concertatio R

2

r

ro

c. 72 (XXXV c): zr Ir{untiata qPlE sq. patricio sancto R

r

trrE

r

uehementisse

-

-

Christianorum

;

misi:

: -=

Patricius epistolam. S: deridebat doctrinam P:::: que haec

ita

-

narrat'e?:::,

orauit l)ominum .: :: mine, si fieri potest. i'-r: pessimum Ce preseir:: : futuro.' I§on post loi,;--:cum ille constitutus ess -: foro, ilico profectus es: : l

ma uulpeculae coram r- r---. -

illa hora nusquam apn:

:- ^. .

(LV) ;:. Erat quidani ':. : gionibus {Jttorurn nom::. : Hic homo erat gen:i^:s Gr

: rE Eratque homo

;'*-

-

RaBE'I

z britonum qLAK cur: az;ich o. corttic T

L

i

.:

add Hic homo erat E:-:-:.

:

malignus et crudelis tr-ral:-' : l 0. 169, zo sq.); pro z Co: - :. - -

omissis 4 Hic-6 Christi.:: - .-'

erat gentilis et malignus u=-:= persecutor christianorum :F

dzM. coritich o--z\\, corcic I rentur BT. nararentur E dominum E, c/. gTi ::

huncE*

r5 profectus: m'*:::5-r 6 formam crF cu?tt OTr dens) aF r7 num(-n-,q *:::r

gDTi

RaBET

7 sanctus om vinnoch cxpl

zgSg)

c'*-'--.

C

z adfirmaret C

3 hyrcum C hyrcus g uentre (r/. D illum accusauit c. 7r: 5 Alia (quoque) O

+ ex eius g

7 uuinnoc C. winnocus Tis 8 uerbis orn D ro patr. dixit O uuinnoc C. winnoce Tis

r r palliurn bis in O r z mun di orn O cum Gr rz-r3 uinnoc C 13 O Patrici orn D r 5 habeas OTi cu?n I-: habes CD pauperes (om tamen) I) l6 teipsum nudum D r 7 esset inter eos pia D 19 celo D demissa OTi

tenus «F) cc.

73-7

deest q,F

c. 73 6XXVI q): r S ):

--

Erat T

c. 7?,2 et 4 Coritic (l- _ -.', Cum (rT)] Cum autem -1r':.:, MuirN, Prob. ro D:r:--: -. suorum MuirN, in suoru::- . :. -'

MuirB: uulpeculae (l-,1] c-', -', -' -. Ultorum (f , of . Gr) Prc,' . (Dl cf . }dac(c)uil(l) -)Iuir' ..:.

'

t "ddoc 'qnl [ 11ln3 ccetr{ 'vrlnW (t)tp(")f,El4i F t(11) pn8etrq r pnln 'srynW qlolg F t(O) IIIBIO i N'a?nry '{c 'u L'qord - (rO '{c 'J) tunro}l61 .qorcl 'Nstlnw 'qotd 'ttt?nw F t0) aelncedlnn : sr?nw xa 6r 'EL -c - (j) ('qord) sqnW Bltueserd tunrons ur 'xt?nW urnrons IIpS Ion ./, t(U) rlncadlnn 9r nlcadsuoc

.{c

,

'qo"td'N4nW E P tLl) sta qe §r *atlnq _- J (pu tuo) tunulLuoql oI (U)ln}uerercunu st?nw - (J) eT 6 st?nly ule}ne tun3 t(11) uInS t'onn7711 r{oequlo1'sqnry cl}rrro3 F t(-t) cllrro3 t P z'zL'c

- 6-9 :(1)änburn3 n4n7717

J q3BIn 'O teltltn 6r :tL 'c g (oy&,tm oso,ta) tuenbs4u O alp : Eror{ Lt cle (}sa snlce;ord la) 9 r .{D tun? IJO LusturoJ 'C[ sn]f,BJ : sn] 9 r -S r sD runc rJ snlelntu -caSord g oct11t §r c[ tsa 'o pesse O sr.rodural g r O snlrlsuoo lr

'qord utnc Quto urnururop

q JnlueJellunu

-ted8 : urne

enburuu

6

OxarelllL g

61 u.to enb-

S-f,'

urern ü lBgB ((O U))

g('.t,toc xa

pE 3 atrueJo o r

IJ,O snle :IrcrJ

3

61ulnl11 t{cl}rrer

e-)orlrJal

trn (snrcr.rtud

IJE

3r3or)

C '/'§

((O tuarne))

3 snuuu tÄt xa tue.rÄ1

t

(sl"L uto) ;atcr1("pa -a-) CIJ sltrurl t-z IJeo'C[ er]äJao'O t{3I}IJaJ'O crS,eJec :rcdt,tcs xvrD tuw J tunuoqJq z :zL'c

crtrrJe3

(pnlle .rnlrnbag)

'I rerg 8r :(p I^XXB t,L 'J üiD

$aaP

L-tL 'ct

snrs xe -e11nu)

's-p

-aca.r) }e

tL

urni

9

dD

r

(rxr snual uenb(-u-)ulnu l, r ,n (suap IJO utnc dD rrreluroJ 9 r-S r ,eg ounq urnuluroP

snlelnur : snlooJoJd

(weunuoq)

r

r

§

6

rDurnJouellslJtlJJolnsesrad

e-cr1o.ro3 z o.tQ ! ('bs oz '69r 'd

rod t

3

M,nc

.L Jrluoc 'n qct(rn xvrD tlrnuollJq z

JLggtcll

'srJJel, ur ]rnJudde r.uBnbsnu EJor{ BIII

olpa1u uI ]esse snlnlllsuoJ olll urns 'sndura] urn8uol ]sod uo.[\i .'oJn]nJ ]a olnces rluessJd aP urnurlssed ounr{ elladxe '}sa}od IJaS IS 'eulur or -o(L :}lxlp l,e runurtuoo unBJo 'orcr.l1e4 tnluarotno?{ e}l ceuq anb -run3'rrcrJlBd ruBulJlcoP lEqePIJep aHI xoJ p3s 'urulolslde snlclJlBd urne PE enblrstul lurn.rouBllslJtlS

§

JolceJJelul

]e

JolnoesJed ]BJe anb

-urBu cIlIJoS 3lH 'SIlElIJsn UrEIn pB wnru )aJeuanuoc }n 'ruuelr(} sllltu

-urr la sltrapnJc 'ctll;o3 ulnuolllJg sr8er ruepsnlnc BJodo eleru oIcIJlBd

rluru oIcIJlBd

c

,

lerErurgpe z

r

IJE '{, 'g

g rnluar"rzu 'Jg rnluar ((i) lu) ot & slllJoo 'tnz-D r.{cr}IJoc 'tnrzD -.ruu

cr(q)rrroc?

sruarurul la aplen snu8rlutu 1e srlrlua8 lera rnb Taqoq'utntouerlslJt{O g-3lH t sisstttto 'ruuerÄ1.

't.L't'{c) ,-p snuuerd} sllapnrr }a snu8rluur eplen 1e srlrlua8 lera otuoq olH ppt) srlulr.ran g)rlroc

mo8

gt-zrgz rlz-tg'3c'AI €tIA I rr-6'II snqor4l(ü'II'g :)(zz)tz'I 'YTttlrrlntr,11'{t:EL'c snu8rleur eplet\runnol{lln snqruot8ar w sql}ua8 ureplnb oruoq enb}Eig,.gr : JO snu8rluur eplen }e sIIlueB ]e.Ia otuot{ oz aplBn le srlrlue8 lerc otlloq clH 'lrr8etr41 oulurou wnnot!{f snqluolE JIH 'In8ery aululou qrutn snqluo -ar ur oruoq urBPrnb lurg '!4 (lt) -rEer ur oruoq tueplnb lBJg 't,L 'srJJe] uI lrnJedde ruBnbsnu BJot{ tsul

xo }e 'snqruuro ureJoc eulnsodpn Bur Qo le'snqtuuro uruJoc ?lncedlnn Bu.I -roJ ur ]sa snl,ssJoJd oclil 'o.ro3 Sr -JoJ ui sro gB ]se snloaJord ocr11 'orog orpaIII uI 33sse snlnlllsuos elll runs 'sndurel urn8uol ]sod uol{ ('oJn}nJ olnces rluasoJd ap urnullsssd cunq ollsdxa 'lselod IreS IS 'eulur

]a

-oc, : ]lryp }a urnulIuo(I p0 qnBta JnluaJelcunu ceq 'orcr.r1u6

urnS'rr3IJlEd urBulJlsoP ]EqaplJep em xoJ pos 'ue1o1sda snIJIJlEd urne pB enblrstw lurn.louEllslJr{3 JolceJJolul }e JolnsesJed lEJa enb -urBu cIlIJec alH 'sIlBlIJen UIBIn Pe

ulnl[ ]eJauenuos ]n 'ruuulr(] sl]Iur -uI ]e sllopnJc 'cl1ua3 urnuolurfl sr8e.r rucpsnlnc tsJedo

zL

'c

sra ]uns Bssrrulp ?i..

erd sÜ: : --'OISueluOO ]eSSe sollnw urnS 33-'so uaLU:: runrHEd 3oq ooP e lql]- : ord Inb : edrcce ulnrlled i;:

-lud soo Jelur ]se urnssrluJI.x. UrBprnb ]3 : SnrcrJlE j fln0xaol7 snta ar;:, o131;ES SUnS

ElErsUn\ C

Bssr{ffrp EIIIBd onp }e ur.:;l -1ed sra qE lsa tunlenair ' : lasse eld soe Jelur anbrunr -eJ urnsdr a] unPnu 'su us;

urnS }e tse uouru] Jed:i:; Bllnul urnc 'lab ']sa Lur.s: -lud ooq oa6[ u Iql] 'rcr:tr6

-ulÄ\ anbyxq ('rlsrnbil;:

Brrruro oec[ oJd Inb 'adrlr: urnn} ocouurÄl o, : snrJr:: 3una '0133 oP urnrlled s,:r; urnssrru '.ln1ualenbol oaq ; srnlnur ]e (couul^A. ourru,t *

JIn ur8prnb 1o snrJrrtEd osol oun ur urns alp El:. 'arlua??,u?

rynowol7 snla run

snSJIq tlesststttl uou

-

i.;t

uruns runuBur ponb ]etElu:

-srlu3rn3q3n enbuln3'trs LI

LI

DqnaL 01?A

69,

ffi

.r-{$$${ii'iii';r'iij!"rtr''

Vita Tertia

17o

r malignus

I

n

et crudelis

tyrannus.

Sumpsitque cum sociis suis signa diabolica super capita , id est diberch. Hic ergo cum uidisset Patricium in uia ambulantem, cogita-

bat interficere eum.

Dixitque

et crudelis tyrannus. Sumpsitque cum sociis suis signa diabolica super capita sua, id est diberch. Hic ergo cum uidisset Patricium in uia ambulantem, cogitabat in5 terficere eum. Dixitque consociis suis: 'Ecce seductor ille, qui deci-

consociis suis: 'Ecce seductor ille, qui decipit et seducit homines. Eapit et seducit homines. Eamus ergo mus ergo et temptemus , ut uideaet temptemus eum, ut uideamus mus potentiam dei illius.' Tunc po- ro potentiam dei illius.' Tunc posuerllnt ex sernetipsis unum sanum suerunt ex semetipsis unum sanum in medio stti sub sago iacentem inin medio eorum sub sago iacentem firmitatemque simulantem. Adinfirmitatemque mortis simulanueniente ergo Patricio dixerunt ei: tem. Adueniente ergo Patricio dixe'Ecce unus ex nobis nunc infirma- rs runt ei: 'Ecce unus ex nobis nunc tus est. Accede itaque et cantasuper infirmatus est. Accede itaque et eum aliquas incantationes tuas, ut canta super eum aliquas incantasanus sit.' Sanctus uero Patricius tiones tuas, ut sanus sit.' Sanctus sciens fallacias eorum dixit : 'I{ec uero Patricius sciens fatrlacias eorum mirum est, si infirmus esset.' Tunc zo dixit : 'I{on est mirum, si infirmus socii eius inuenerunt rutortttum. esset.' Tunc socii eius mortotum eum

Gr : et crudelis tyrannus: nomine magail Q.ri cum vidisset patricium

ambulantem in via: cogitabat interficere eum (pro 6 Dixitque-p. r7z l. illis: Conuersus autem a sancto patricio et baptizatus.-) ReBET 4 diberech qL. dibrech

o.zB 4-5 (sanc-

tum) patricium cx S-6 (et) cogitab atq,-z 7 consociis : cum sociis cxMK cum g. sociis az curn Ti 8 seducit et decipit q, cum D -fi II CX: 9 temptemus (eum) q.cumg a codd. pr cx cum D r 5 nunc:

modo cx-K. o?n RcxK cum I), r

8 uero : ergo R

Prob.

zo est om qz cum zr (eum) mortuum

g-Ii, MuirAß c'**8, cf. D, MuirAB

5

gDTi

r

tirannus ODTi

6 con3 id est om D deberc D sociis: cum sociis g cunx cxMK. sociis Ti cum q.z 7 suis om D ille orn D 7-8 seducit et decipit D curn q 9 eum omD cumfPl ut(- MuirN Prob. Vu): et D cum MuiraB ro dei omCTi ro-r r posuerät C r r ex: a I) cum fPt unum ex semetipsis O cum Muira,

. MuirN V4 sanum (hominem) D rz sub om D r 3 et infirmitatem D rS nunc omD curnRcx*, Prob. r6 itaque:

ergo D r8sit:fiatD r9 sciens: uidens I) eorum fallacias D zo Non: Nec Ti cumf est omgTi cumcz, MuirAB 2 r esset: est gTi, cf . Prob. V4 eum: illum CTi (rf . O) cum Y a mortuum illi socii eius O

15

MuirABN,Prob.Ya rr ex(cx, g) : 9 eum(c, gTi) - -3..Y?g)7cf.-infra,p.ryr MuirABN, Prob. v4 rz eorum ([T) - Miirau,- prob. 13 mortis (II) : lwä;r", Prob., cf. Muir" Vo r prob. V; 19 (eo)_Nec (f) : MuirAB: Non (II) - Miirfu, z1 Go. ry r l. r ) inuenerunt mortuum (f) MuirN: mortuum eum (ilium CTi) inuenerunt

([I)l cf. Y E(illum), Prob.(eum)

L

-

i:-

:=:

dixerunt: 'Vere hic h , :Hoc autem uidens ]rl.:-: Deo et baptizatus es:. : tricio : 'Paenitet mc :- * - i te et uohti te occt'ti r r: omnia quaecumqui i-'faeiam.' Patricius dir:: sum iudicare te, seci Lr. -.

.

Tu tamen

ur;"

-

mare et relinque ins:-.:bernaensem

nil tolle:s

substantia preter ui"t

:-

:

'-:i

circa te. HabensqL - :: peccati tui in capite : naue'rn unius pellis s-:. = culo et remo, et col^r:: , -

compede fercea et :: : eius in mare, et a,J q. -: terram uentus te p,-,ri: ibi seruiens Deo.'Di-ri:: 'Sic faciam sicut diris:: citauit Patricius uirui:- : iacebat. Et in illa r -: Magail ad mare e::: nauim, et flatus uen:: : ad insulam Manari: :l

-

.

z dyabolica C

cf

1.

Et obstupescentes

ReBET

r

obstupuerunt

q

e (eti dixerunt cx

(te)qKE,cf. C

cxPlBE

rZ collige a

srr-r--

,, r -

-

-

r:-::. r3 uestin:rrr--r' lE c-r*=*

z6 et-27 }danar.rr ont i-'t' cxz.

manain cxAMET (ri. l.:

r gentiles (l-)] c-f . ,:.:.::-, occidere (f)l cf. quia ::-: .: nunc (il) - MuirAB, Pr . : MuirBN ): Attamen (1.I , : ?, Hyberniensem (l-)] qf. -'1,':.,' " (nihil MuirA, Prob, \-r .

f-)

ll) --

MuirA, Prob.: ..:

:

r*-

MuirAB,

:

:

q

Prob.

uL'{c rulnuu 9z '{c i'qatd uranuu 'r.tut741 0) t(g) 'qotd'svt?n4 'q.otd 'xrlnW - (U --:rA - (U) urenelo ii1. svtlnry: (roJ) urlnelc (6r)Sr oarJeJ Nrxnry - 0l) tuenuu i'qotd 'r.,nn76 -_ (J Nt?nW : U) BerJeJ 8I ('l 'qotd 'vtln6 1lt{lu) 'qotd 'rr?nq F tLf) Inl-eu8tsur St-fu urrnuu gr vt?nW F tU) uresueuraqÄ11 i NqnW F t("t) uresualuraqÄg tia,tlnW - (11) Irqcru zr 'it-tr -1yunc uetuellY :(nn,tytr41 Jruo i'qotd'nno,tutq: (l) cunu 'qotd - (U) tnr,ttTtW_- (U) sunu (:) uaulul nJ oI tuelne nt) r4ny1 NqnIA[ ?.il.w Jruo i'clo,td - ntxl?.tuxs) (r^ .qotd iNat?nW vt?nW ot{ut erergre}ur e} rnsodord urnb '{t t(-t) ereplf,co 'i6 run? lJtuoi(qoq '^tst?nW seluoureB) ,4ntr47 selua8 '/e [(-t) *"tl]ua8 r -ra 9 O uutrr 'lJJ ueuueut Lz

11 llnT :ltnu.r8rur S-tz q urnlll : urnrln tz rurnBu 9 r

Sr-uc.rp +r

-uaiuraqÄg

E ruo

zt-rr

anb ür

O luo

arP

tz

J utn? o )u,o on.l

C[ uresuäuraqlq '3 tues cI [tlelnsul JUELI I I

sxp o srurrequl o cunu epBn o r '{t 'J äi lrqeclpnl or-6 61C Y 'O ,.?s : n{crur L c uto J i§ä 3oH t o 3s Jelur lunJexlp z*r

es

Jalur

Ira?

]IUAnul 1g 'l,tvuv N urBln§ul pE urne lrnBuod Iluon snlBu ]e 'uranBu uI ]rpuecsB 1o or8ur pE IInSEI\I ]InBr8 -rur elp EIII q ]g ']EqacEI snnuour Inb urnJrn snrclJlud ]Inellcsns cunl

('llsIxIP ]ncIS ]1;enuuod

e1

sz

(r pureuul/U 'p) .Lflmvp uleuuLrrzp

texeuetx Lz -r'D ttto uruuetrs Lz-ß ,A utn) gD urenulr 8 r n e8rlloc

r> (u:nn1) urnluaurltsan uresuerureqlq zr-rr (g lp-) lrquctpnt 6 salrlua8

U

es Jelur

9z

Lr

r stroD J 'F 'grn (ar)

I

rr lunrextp i1a) z D lunJendnlsqo r

üggtcu

Iql uuenul }e lrueuew lri8lnsul

cunu

lrpuecsB

]rne"r8rur

o]sa

:

ImEBtrN

le

'e] rnBtdrual EInb

lunrexlp

o] snluon

']BqecEI

urEJJsl

-BuJoqnB ouIS sr11ed snlun ulrnBu

§

es

lunreuenul (lJO urnlll)una :: L 'qord '*t!nW : (U) ,c,\ i 'vtlnW : (tJ srlroru e r n

:(E'n)xerr

rlJos

trrnlll

eccg 'atap???o 4

??qon,

p

ol

rneldula] Brnb eur lolruoed, : oIDIJ] -Bd 1l4P ]g 'lse snlazttrduq ra oeo ]lplperc IIDEB,\J suopln urolns 3oH ,'lse Ieo oluoq cF{ aJaÄ, : }unJexIP sollueS as rolur saluecsednlsqo lE

=-

uL'qord \§iJ

iiii unngour t^1 rri': :urne L'qotd'fi'11:'

--

n

:;

svt?nW'rDrun? ItE tuo lsa suarcs 6 r

:

oz

:

uol{

c[ sBrcsllBJ

i.u:j:;

cIlBg:lISqI

'qotd'xDU utt:i d- : :enbelr 9r rl C[ uro]B]rr.uJgur ]a t r 61 (uraunrroq) urnuus t-\ 'vtlnW runc O srsdrtau:; 1:i:;g)runc CIB:xe II I\L3 uo reP ot av.tnlJl ...'" 'qotA x4nru }n 1al r,r t.) t7 D run? 61-)lrdrcep te :: r o uto eul c uto srns : --* l

--

J

c sreqeP o

ecrloqedp z

erBur pE pz8epq

alp BIII uI lE

enblxl6l ,'oaq sualnre§ Iql

snluen urEJJe] enburnc oz olse ']rranuuod

eccg

:

I.L srrcos ')nD tan? E srrrc: -uoc 9

pE

(ul?nEu urne ]rnBuod r:Iuan snlBH }e

ur

snnlJour rnb urnJrn snrsrJlBd lInBlIc -sns cunt ('llsrxlP lncls IUBIOBJ CIS,

IUBICEJ CIS, :IInSBXAI

anblrxrg,'o06[ suelnJes lql '

enbrunculenb pB ]o 'aJEuI uI snla urrnEIO acloJd ]o DeJJo! epadlrrof, sonl soped u8rlloc 1e 'oula.l 3a olnc

-urBnb PE lg 'eJBur uI snla I'uenBlc ocrord le oefioJ opeduroc sonl sepad u8rlloc ]e 'ouleJ la olnceuJegn8 eurs sqled snrun uranBu uI apuecsB

onl. elrdec ur u,tuquafluad suDU s r ur epuocsu on] alrduc ul Inr IlB3Jad coq au8rsul enbsuoquH '31 'ts3Jlo ureu8rsur enbsuageH 'a] BcJIc urnl urnluaurrlsen slln leleJd BlluBlsqns -uawllsen oIIn Ja]eJd Bl]uB]sqns Bn] Bnl op l.Uncal sua[or lxu Tilesuo?uJag op runcel suello] l?q7?u urssusurog -Äg cuet{ Iuelnsul enbullal }a areur -dg cuEI{ urelnsut enbullor }a areur uaur0l ttJ pB sruJour sPBn cunu uaw,ollv '1lg or pE srurJeur opBn 'llqeclpnl snso pos 'e} aleclpnl ulns -BCrpnr snao Pas '3] sJeslpnl ulns -sod uol\d, :llx1p snIsIJl,Bd ('trrcIouJ -sod uo.t{, : }lx1p snIcIJ}Ed ('urEIcEJ FICIuI srJoxrp enbunsatsnb B[u{.uo Iqclul srJexrp enbulncenb Bluuro

aur l.alruad, : orJrJled ]lryP 1g ']se snlEzrl.dnq 1o oac[ ]lprporc IrnSBtrAI suaprn urolnB coH ,'lsä IOo ol,uoq

JIrl are^,

Jelur seluoSsednlsqo 1g'ßtn.tau.anu!

IJC(,)

(-'snt:r:

S '1 zh 'd-3nbllxlg 9 ,.t r runrcrJlBd lossrpr^ urn3 :: ulna

unnlfila

Snte Ilcos -1'-:

snI.IIJgul IS 'utntxltt §a

.t

.

_,

tunJoa SEIJEII?J SueIcS SrLll::

snlcuBs ,']ls snuEs ln ' s:: -BluBcur senbrlu runa ir; le anbulr epeccy 'ts I : :. cunu srgou x3 snun alll -exlP orcrJlB4 o8;a eluri *;: -uBlnrurs sruour enblL;: tuelueSBl oSBS qns rrrfrJ,t,t urnuBs urnun slsdllauras ti:

-od cunf, ,'snllll lap

--;

snurBspln }n 'urne snlrl: o8ra snruug 'seururorl trJ:.: -lcap Inb 'elll rolcnpas ;-'l

srrcosuoc anblrxlq'Lunl -uI lBqBlr8oc'ulelutrinc'-L: urnJ l

urnrcrJlBd ]essrprn

'qcJeqrP ]se pl '?ns uui: BcIIogBIp uu8ls slns sll-.

enb3,rsdulng'snuurr-il sJi: LI

U

tLt

D!4nJ

Dl?A

E-\

..id*rffim&..

Vita Tertia

17"

r

r

II

duos sanctos episcopos. Qui uiibi duos sanctos episcopos. Qui uidentes uirum huius habitus mirati dentes uirum huius habitus mirati sunt et miserti sunt illius, eleuauesunt et miserti sunt illius. Eleuaueruntque eum de mari cum gaudio, runtque eum de mari cum gaudio, et mansit ibi cum illis. Et accepit s et mansit ibi cum illis. Et accepit postea gradum episcopalem, et in postea gradum episcopalem, €t in illis regionibus habetur magna ciuiillis regionibus habetur magna ciuitas l\{agail sancti episcopi usque tas Maguil sancti episcopi usque hodie.

hodie.

(LW) 7+" Alia

die sedit Patricius in

ro

24. Alia die sedit Patricius in

agro plebei cuiusdäffi, uenitque ple-

agro plebei cuiusdäffi, uenitque ple-

ille et uidit equos Patricii in agro suo et minauit eos aspere ex agro. Et hoc Patricio displicuit, et

ille et uidit equos Patricii in agro suo et minauit eos aspere de agro. Et hoc Patricio displicuit, et

beus

beus

ob hanc causarn repleuit copiosa r s ob hanc causam repleuit copiosa harena agrum illum, et factus est harena agrum illum, et factus est sicut litus maris sine fructu in sicut litus maris sine fructu in aeternum.

(L\rII)

I S. Quodam tempore Patri-

eternum. 75. (§D) Quodam tempore posttt* zo lauit Patricius ab aliquo uiro bono, ut duo plaustra uirgarum sibi afferret. Que cum adducte essent, erant posite in quodam loco, et locum illum incaute ignis apprehendit. Tunc unum plaustrum

rnansit

in igne, et ig:--s

bussit uel unam uirir:-{LVIII) 76.Item alia ,r :

dam magus ad con -:c: * Patricium, et 'Fac nobis aliqua si::. rnus uirtutem dei tr.:. I tus Patricius de ul - ".1' massam mollissirnam

r'-:

tuta lacte copulari s,: -=: RE) Item e contrari,: : aliis rnassis lactis fecr: * et in natura lapidum r;rl

-

aeternum. Hoc aut-al '.gus credidit et baptiz.: -=

(LX) 77. Consuetuiilli, ut

:

-

uespere D 0 r- - :. usque ad mane secui .l-: : .

uiro bono, ut duo plaustra uirgarum sibi afferret. Quae cum adductae fuissent, erant positae in quodam loco, et locum illum incaute ignis apprehendit. Tunc unum plaustrum ueIociter cucurrit ex igne in alium "s

pter honorem diei D::.-: ambutraret. (§RE) il *: Dorninica nocte pro l- - :diei erat in campo l:rgrauis pluuia in toto,.-::-.: bat; in loco uero ubi f''-..: pluuia non descendr:, I -,

Gr : 5 postea episcopalem gradum in regionibus manam accepit : vbi habetur magna ciuitas magail sancti episcopi \rsque hodie cc. 7 +-7 o??t Gr

c.76 (LUIII): cf. II. 3o-r; Vita IV, c.

cius postulauit ab aliquo

c.7+: c/. Muirchir A. f. z6 (25); Probus RatsET

r

episcopos sanctos d-z 3 etsunt omB sunt oms. ctfin Prob. 3-+ eleuarunt cx-HL 4 que o?nq cu?n Prob. S cum illis ozre T

RBBT cc. 74-6 oftt r

RBET

c. 75 alibi non legitur

p. ryz l. z6

gDri 3 illius DTi ctl?n f, MuirA Va: eius g (t-illius in ?nnrg. C)

S repleturn ET

cunz frlfuirBN, Prab. 3-+ Elleuaueruntque C 5 illis DTi: eis O. e illis C 8 sancti am gTi

c.71: r r -qlre

13 suo

r5-r6

in-z

c. 76: r r cöpulari E.

e huiusmodi D

s,

c.7+: re ille omR gquos R

omB

II. z8

r

6 arena

harena copiosa R

C

omD t7

r4 agro (suo) O rnarrs litus CTi

RcBBT

c.77 ffXXVII cl ot,: :! o?nd. 18illi:beat,l'S:r--:' :

11 ared ur lrnrurtop L f : '1o§ elPllonb J seuollelcu:;: := 'S1aD ur-lqo,rdCo :

r.:: -_-

In3-']lnroJlrrr rns IulLuc'f

-_

.SIJOSSAI

-')dgtrtv tulnrolnJes r::-

,

rnlrn{red eurPn}l}eaq tf l EJlur 'sIaps }e euoq enlt: runuoq ururlueseJd lapn.

runururoq pB lrne;8rtu sra: 'ruelelrJec enble rualelrut' urnrunral lsod topuerJoT-u szulur lsod tessadrad rrrr-:i, ssulpJo socrlsBrsslsJoE a:.

ItoS vJ,

urnrrqo-rdqo)

(zL-65 'dd

g

runsnlcur 'IIAX 'ceES 'toz-96t8 aur8eg 'lqlg rsuellexnJg eorpoc ur Junu 'tunlca;uoc suutrruC euuer{ol 'd't{ o rrcrrlud 's ee}lA

e

Hil').uoT o r s s nJSEds

ogoüd güoJ7nv

IA

__§srlaBJ

ur ]o Blnlos tu:.:

VITA AUCTORE

post paruum tempus au:-'est.' Et ita inuenit mar.e *: mare ducenta milia pass'*'* ante fuerat nec ubi lirtt'":.. quibus fuerat captiuus s.; Sic ergo currens in *:= -

PROBO

VITA ET ACTVS BEATI PATRICII PRIMI PRAEDICATORIS ET trPISCOPI TOTIVS

donec ueniret ad nauü:--

BRITAI{I{IAE LIBER I

satis displicuit, et sra'-::::

Sanctus Patricius, qui et Sochet uocabatur, Brito

fuit natione, in

qua etiam multa aduersa in adolescentia perpessus omni genti suae ac patriae factus est in salutem. Hic in Britanniis natus est a patre Calpurnio diacono, qui fuit filius Potiti presbyteri, et matre Concessa nomine, de uico Bannaue Tyburniae regionis haut procul a mari occidentali, quem uicum indubitanter comperimus esse Ir{entriae prouinciae, in qua olim gigantes habitasse

dicuntur. Qui cum esset puer tredecim annorum, cum ceteris aliis multis captus ad barbarorum insulam deuectus est et apud quendam gentilem immitem regem in seruitute detentus; quam capituitatem sanctus Patricius secundum psalmistae praeceptum cum tremore et timore Domino seruiens in uigiliis et orationibus multis exegit. Centies enim in die et nocte similiter orabat, libenter reddens quae Dei sunt Deo et quae Caesaris Caesari, incipiebatque semper in melius timere et amare Dominum omnipotentem, undä et sptir5 tus sancti gratia feruebat in eo. Quotidie autem pecora pascebat cum ceteris seruis regis nec tamen quicquam minuit de opere diuino. Frequenter enim psalmos et hymnos ruminabat et ad uenias faciendas furabatur horas. Vnaquaque die laborabat ad opus Dei et noctibus similiter, proprio non IO

2A

parcens corpori, ita ut in siluis et montibus manens ante lucem absconse surgeret ad orationem; per niuem enim et gelu, per pluuiam et pruinam laborans nihil mali sentiebat neque ulla pigriti a erat in eo. In tali ergo labore positus quadam nocte in somnis audiuit uocem dicentem sibi: 'Bene ieiunas et oras; cito iturus es ad patriam tuam.' Deinde r-r 5 i

cf

. Muirchir I. r

13 cf. Matth. xxii. er; Marc. Confessio cc. t6-zo

3

cf

. Exod. xv.

xii. ry;Luc. xx.

25

z

rr

cf. Ps. liv. 6; Tob. xiii.

6

cc.z (1. ,S sqq.)-8i cf. Patricius,

Titulus sic in codice Pistoriensi(ubi praecedunt uerba; XVI kal. aprilis) er inB (ubi sequitur: cuius transitus est xvi. Kal. Aprilis): Beati Patricii primi praedicatoris et episcopi totius Britanniae uita et actus FI Liber I deest inB et, ut uid., in cod. Pistoriensi 2 SUae ac patriae H Pist: ac patriae suae B 3 Britanniis H Pist (Britannis MuirB): Britannia B 8 tredecim annorurn B. 4 bannaue Pist B Colgan: -g H 5 haut Pist B: haud H annorum tredecim H. (duodecim annorum MuirN): annorum sedecim Colgan cum MuirB; error enum.eroxui malelectoortus est rz similiter: diligenter m.t.inB 14Dominum, cum MuirB,

H: I)eum

B

:

fecta est nauis de loc,:, s"- mercede nauis, ille res: - :

nauim, cum indignati - :.: 'I{equaquam tu nob'is :'-:patienter perferens srI -:: Dominum ut sui mis-:.::' quam orationem cons

*:-:-

post eum et dicentell: l" Qui statim gratias D e : :: eum: 'Veni nobiscurn. -.- tutem dei tui tecum eSS; cum amicitiam contr; ::-: solitudinis quam transi:'-:Eadem die coepit P,:::.

:

eius-nam sperabat

i-. - =

:

hoc ordine conuersatu s .--* uictum uidelicet suae :: : : l{auigantes ergo pe: -:-:: solitudinem, statimqlii :'. per desertum, et ci!;s -:

Tunc coepit guberna: - : :. Tu dicis quia deus tu''s :-:

cleest. Quare ergo n{r,: ; - : eius per tuam praedic,:-. :

horninem umquam u::=-: rnoriamur.' Quos s:::.:--

'Nolite desperare. fr.:r:: uestra ad Dominum lr . -: impossibile ei. Cor::--.: ; cientem in uiam uis::;:-. 3S-7 conuertirnini-

tionis? ro quoC : ;- lachrymis FI. lachyn:s B mus B* zz preeii.^":--: ?.: 3o quia: quod B ; se,/ c_'. ',0,- : ' -

c

6002

'

r'ut.

g

o

2009

c

g lrnlod : selod r0 9r 'c t^'(dt^ nlaotQ) M'{? pas lg ponb :ernb ot tz *g sntu fl eJecrpaerd srlneu : sllnuu eJEcrPeB td zz

rdoJsrda : t1suq3

g srurÄt1cBl 'I{ sturÄrqcu1 (bt 'a6r 'd)z 1 .p I g urnecl : urnuruoq ?r -rdacar 6r (9t'ttz.d)rz .Il Dr{u?.{c pas lg rnb :ponb or isluoll g suereJ:suereJrad tr g cIH :3lS g -e8rneu aBaT :srneu 6 B lerenJ snnrldec : snnrldec luranJ S

Lt .!.cn1 le r .zr .ll IeoI .{,

zre-ernb turnatu-pu 'aproc-rulurlilanuoJ L-St,

ureu lrTp lse BrIIBpunqB 111l1;ougq Iuruutuo urnb 'uretlsen UIEI1 uI uleluelC -Uns lBl$tu runglc elpoq 1n 'eproc xe eleJo le re ellpguo3 'te epqlssodut turneur tuneq runultuoq Ps sJlsen lse IqIu ernb 'srqon rnectpeerd urenb ss elu$lepgul ep eproc olol xa rrnruruenuoc pes 'ser1er; 'areredsep ellloN, :lse snlnJollB crs suElosuoc snlcrJlBd snlEeg rull?l§ sono .'JnurBlrour ,snureeprn urznbrun lueurluoq ssuruo erusJ eurpnllos cErI ur snrlod pes urenbqe ln ullue lse orqnp u1 l snrurdecsns rueuorl?crpeurd urenl rad snra reps Eqren rnb 'srurrg olncrred E eJEnlBs sou selod uou o8re oJEnO 'lseep og Iqru lune snqrluerull le ,suelodruuro la lsa snu8zur snnl snap ernb stcrp n; cun.I, ieuertsrJqC 'cunu 1se prnQ, :runrclJled PE eJocrP roluureqn8 lrdeoc 'soe redns lrnlenur opclg? onbsturzg st1y llnJep snqlc ]e 'urngosep rad luruenBlnqruB serp olco llurSln rnBu ep sslunexe enbrurluls 'ureurpnlrlos

9

BJluoc ruBJJal lunradec wnnprJl lsod ronbae lunlssn red oSrs seluuSmulq 'sllEllsseceu sBns leJITePIn runlJln

Sz I

'sruorlecrpeurd urnpnrg sra qe luqaldlcce srIII runc snlzsJenuoc eurpJo coq le-lueJe selue8 ernb 'solnluen IIs1JIIC urepg PB soly luqurads lueu-snle rueJorull re Ie61 rungJen sllneu arrctpeerd snlcrJpd lrdaoc elp urepeg .'sruuns IJnrsuBJl urenb stutpnltlos

oz eefiuol 111älgglspn Cu sIJaIu up3rred 13 ?po111uloJul EJluoC IUBIII3IUIB 111nJ -$qou sBrcBJ tn 'e1 sntutdrcal spg xe laldordenb i esse runcel 1nl Iep tuelntr -Jrn lurue snluopl^'o{Ixne uI slqou o}se }3'sluenru'ulncsrqou IusA, :urne pB eJacrp o?lneu lunredaoc lg'tse snsJen3J sua8e oeg sullur8 rullels InO .'I1$ seuiluoq el luecon utnb 'sluannt'aregeneg, :tueluecrp la urna lsod Sr urelu?urulcxe JelIUoJ sllll xe unun llmpne 'lasseututnsuoc ureuorluro utunb -alue pes 'rnlereu8rp ereuodsrp snle JelI le JnleJeJeslur rns 1n runultuo6 pE srr"Jo 'sttutlCzy 1e nlrure8 111nc sIU qB es lInEJBdas suare;red reluarled ca suorlues le suarpnu ceBH .'olneu euls sIgI tuncslqou n1 urenbenbaS, :suacrp lrneqrnlord xoru lrluu ep

or

ls lmduroc

, s

anpnv

trrrnunrroglr g u!'r'rr j::-.= l"rrn6 utn? ue81o3 urrcepas'--'.-. 'g urnJouuB ttrrJapeJl 8 l:

g Bluuullrg :(6tntr1i sIuuBtIiB ::

lsuauolstd 'P.,,: :.. cB eBns z snrlol tdocstda le slJoluolpe.: tr :tnpnbas ?qn) gu! 3a (srprde 'r::-- --

'snrcl.lle d,'p : g-('bbs S r 9 'll1x 'qo; l9 '^ll 'sd

epurao ('rrrBnl ruBIJlEd :: -uecrp urscon lInIpnE srulu 'oe uI lEil I _

tueurnrd ]e rrrernnld rad

':

esuocsg8 urecnl eluE su; -r uou orrdo.rd ',ralrpurrs sri.,: 'sEJOr{ Jn}EqBJnJ SBPuarl:: urrue Jaluonbarg 'ournrp ;: srJaloc urnJ lBqecsed vrcf,r; -rJrds 1o epun (uroluelodru: anbleqardrcur'uBSOEO srJES.

'luqero Jelrlurrs elcou ta ;. srqr8rn ur susrnJes ourrlir c tUnpuncos snrcrJltsd sntJu:: -oJ urelrrurur ulolluaS u:r: srllnIu slllB susl; pE snldec

essBlrqBr{ se}ue8l8 ulllo e:. -uellgnPul urncrn ursnb ' j ". enEuuEB ocrn ap oeulruou : 'ouocerp oruJndp3 e:luC : eBIJlBd cB euns rlue8 ruru

r-

Bnb ur 'auorluu SlnJ ollrg

auorleuSlpul runc 'urrneu

lEJonJ snsser8ur ruens olnBu euls ponb 'utna relrnelS 1a 'ltncqdstp srles rrolzureqn8 unqJen ponb lerequq uou as ltpuodser e1p 'srnuu epecJau ep lune p3 lessa snlncol runc oJen snJelcnBN 'ons ocol ep srnBu lse ElceJ -ord lruen unb arp zsdr le 'urelzredaurd rgIS oeq B ruenuu pB lsJluen ceuop lBqenletu pqru '1eqe8urp snre ururn rnb 'rag alnyrn uI sueJJnc oSre ctg 'sruue uraldes snnrldec luran; snqrnb runc seurruog suenbuqer 'luqeqzq uenbruanb runlou Iqn ceu lBJenJ sluu urenbunu rqn lruen la 'utaneu pB leJruan ln 'tunnssed ?{Iru B}uecnP aJELU zJluoc eueur rnlrEr llJJnJnC 'tune pB lse runprp ln eueru lluenw BII 1g .'1se rlerud Bnl srneu eccg, :IqIS ruelueclp ruecon InlPnE sndrual tunnred lsod

oqotd

t6r

SAIJ..OT IdO-

IHIIUd IISIU]

OgOü.

ox?A

rc

r9+

Vita Auctore Probo

eius est orbis terrae et plenitudo eius, et ipse potens est ubique terrarum, spes omnium finium terrae, et in mari longe.' clamantibus autem illis et orantibus et se credituros esse uota facientibus ecce subito grex porcorum

in uia ante oculos eorum apparuit. Quod uidentes coep..rrrrt laudare 5 Dominum et crediderunt Christo per beatum Patricium et expletislaudibus

multis interfecerunt porcos excussoque igne de silicibus coxerunt carnes et comederunt ad saturitatem siccantesque alias detulerunt secum usque dum

peruenissent ad ciuitates ad quas pergere uolebant. z Dum autem adhuc essent in solitudine iter agentes cum patricio, ro inuenerunt mel siluestre, quod offerentes ei rogauerunt, ut ipse ex hoc gustaret; nam carnes ipse non comedebat. Et post hoc summas gratias egerunt Deo, sed et Patricius honorificatus est sub oculis eorum. s Eadem nocte, cum dormiret Patricius, grauiter temptauit eum satanas, fingens saxa ingentia et quasi comminuentia omnia membra eius, dixitque r5 ad eum: 'Quare, Patrici, auertisti a me homines istos? Ecce morte morieris tu et non uiues.' Expergefactus ergo Patricius signaculo crucis consignauit se et surgens ad orationem solito more prostrauit se ad uenias suas: et cum trina uoce inuocasset christum uerum solem, statim ortus est ei sol, qui refulgens expulit omnes caliginum tenebras, et restitutae sunt uires eius et 20 terrores daemonum insidiasque eorum amodo non pertimuit. 9 veniens igitur cum praefatis nautis ad ciuitates eorum praedicauit ibi uerbum Dei et multum populum conuertit ad Christum. l0 Post multos autem annos sanctus Patricius captionem iterum ab alienigenis pertulit; in qua captione cum ductus e"r.f i., terram longinquam et z5 linguae suae prorsus alienam, in una nocte audire meruit diuinum responsum dicens sibi: 'Noli timere, Patrici, sed esto fidelis in temptationibusiuis. Duobus tantum mensibus eris in captiuitate et post hoc ad patriam uenies; sed et ibi cum paruo tempore fueris demoratus, tertio captiuitatem patieris i deinde Romam uenies; exinde reuersus omnem terram hanc suLiugabis 3o mihi, reges et principes subiecti erunt tibi, scottiam atque Britanniam, Angliam atque Nortmanniam ceterasque gentes insulanoium baptizabis, et post haec cum honore assumam te mihi.' euod et ita factum est. se*ugesima enim die liberauit eum Dominus de manibus barbarorum, et fugiens cum a]iis captiuis saluatus est per misericordiam Dei, qui et praeuidit ei et ss comitibus suis cibum et ignem et siccitatem cotidie, donic decima die peruenirent ad homines patriae suae. 1l .Per paucos autem annos apud parentes suos requiescens rogatus est ab illis obnixe, ut uel adhuc post tantas tribulationes et temptatiorÄ d" reliquo

uitae numquam ab eis :: eorum. Interim osteltsa; : incipiens quasi annc,r*:uirum perfectum, in :--::.: Cumque adhuc essi: :: fratre etiam Ructhi ac s.: facta est seditio masna -: : uastantes Arimuric ci .--: uxorem eius Concess-:-.

Ructhi una cum soro:: :. uendiderunt Patriciun-- l'' I alteri principi; ubi e: ; coniugium, at ille sCicaS : cum ea in continenti:. Post haec uenit ang.- -= tis Egli et dixit illi: '\-':= =

fugiens de captiuitatc cuiusdam uiri in Ar:

eum uir in nauim sr-:::-, : eius domum, solidos s: - - :

cium duxerunt eur:r -:- :

fuit illis uentus con::::- -: Dominum et dedit r.--= *: I)einde uenit cunr (-:, iectum; ubi cum u.:.-.= captiuitate. Et fugie:. -: *

.

.

quattuor annis ma:s-: : -. cum et tenuit lect ic,:- .:'- Peracto uero qu e d. :: = : : ad plebem Dei, ii ci: :r: cum eis, ut proberiS

ponente dimidius r :: -: 4 Ephes. ir-.

I cf- Ps. xxiii- r; lxxxviii. rz 2 spes-longe: Ps. lxiv. 6 15-16 morieris tu et non uiues: 4 Reg. xx. r (Isaias xxxviii. r); morte morieris: 4 R"g. i.4.6. 16 cc. ro-r r : c/. Muirchtr I.:-S(+) zg orrrnem-3o mihi: c/. Iudithii.330 reges er principes: c/. Ps. ä. z; Ierem. xliv. zt;Bar. i. 16

tarium

13 cum: qua B m,r. z8 et H, in mnrg. B (sed del.); om Colgan et H 35 et (z): ac B; sed cf . Muirchü et Patr. Conf . zz

sorore: uxore B

r atque:

l:r :

cum eremitis per c c: - :- : Venitque iterurn ;: : -l sunt in insula inter r-- - r.r: insulanos sicut prar. ;: : -:

in r r88 sqq.;

3

r:rr: ; r. r.;

r

discederet:

Muirchü

8

circurnposita

z1Turoni H ad eum H

ru-

ss

9I ot

9I

Sz

vl

H urne ps

enblrxrp' ' 'rrrnJelr lrue^ gg g sulrurlrg o0 g srlrur:.;:e zt, I{ ruornl 9z g etoeuueuv gr g eJoxn : eJoJos g sndrualzr fl IeO :rarp 4r B lirng rc '{c pas I g urnrurnr{dle3 gH ulrsodtunoJrJ 8 B }qrnilH ]lcng or 't ,^ 'r z 'c 4,N)rlA la NJIntrA[ '{t pas I g lsenb urnroLruz : r.unJouuu rsunb f, I,'rrI3JIntr l tz ';uo3 'rled p +qrr InIAI 'p pas ! g lerepersgu : lerepe3slP I

sadreurrd

:

anbtru r t

:

(Sz

-u?utruop

'bs 6tz t'{c :(g-92'll) ?r 'c u'numt. (ezzr )srocr '{c :9r 't apm:Et'c ('bbs gz q'rtzt U 'p :tr-rrll)qrzr srocr '{, l'bbs ggr r u? tr '^r 'satldg ? izt 'o

lD$xa stlonb

stuox?CIJt.tD?.t.

ruCI1{nuoc s?lDS Lu?ttotstan saqoq

o8uol le sollr souzlnsur Jelur lessrsueru anbun3 'srued snrprulp elueuod -srp ourruoq snre Euerprloc Blrn lrnJ 1e 'qp lura unldeceerd lncls sou?lnsur pE lruen ourpnlr1os ep rnlr8r suerxg ('eJuru la .seluoru Jelul EInsuI uI luns rnb solp pB epe^, :re ltxrp 1e ruruo6l snye8ue runa pE r,unJe]r anblrual 'souue olco rad srlruroJe urnc lrsueru le ruaurpnlqos ur ]ruen ]g ,'sndural ponbqe rad sueqord 1n 'sta utnJ aJusJenuoc 1a 'snqrpad srpnu sorJzlrlos le selrurere 1se pr 'raq ureqeld pe ape^, : rTIr lxrp 1e runuo6l snls8ue re lrnredde oruuerrpunb oJen o]J?Jed 'oe qB ruEurJlcop }a ulauorlJel llnu3l 13 tunJ -rJelc ur oo qe lse snleurpJo elrdec osuol 1e oo urno llsuBru sruue ronllsnb le sruoJnl rundocsrde tunuruutr [ pe lruenred epur suar8n; lg 'e1e1rn11dzc ep sruerlsrJr1C B lsa snlnlosqu 'snrcrrle6 snleeq lessruon runc lqn lrunlcar

_Eltrep",,unpalorgpEurrceponp;T:rrffi lf B,,ffi jl[;0":,,L""o

snIcIJlBd snlJuES urolne rpuSog 'snq3rp sllpru snrJeJluoc snluen sill llnJ 'luesstdeoc erz8rneu urnc rnb lurens ruBJJa] ur rnuu ur urno lunJaxnp ulnlc oz -tttadrunleaq rqug oSra seluerdrcsng 'u1ur8rr1 leorTrcs sopros 'runurop snta urntlerd lpzgod 1e 'ruuqlug ur urne llpryuen 1e rrruns turneu uI JIn rung lrdecsns'1errxa tunc oruop snrno ep 1e1u1rnrc olcBuuaJrv ur rJrn ru€psnrnJ tuntuop pE leJruan urnp enbsn'rerp snrun ralr lrxarrad elelrnrldrc ap suelSng rurlels rno ,'rlsruen enb ap ruenl uralelrpeJer{ pB epe^, :q[ trxrp ta q8g sr1 tr -uoru urerlad Blxnr urnrcrJl.Bd tunleeq pB rurruog snla8ue lruen cauq lsod 'Elluaupuoc uI Be urn, ueural llsueru 'uea ]r8rlel uou ruens ureJoJos esso suelcs a1p 1u turnr8nruoc ur rlcng ons rJlB{ }se B}Bp srrodure} runllnru }sod }a tqn itdrcuud rre}p rueJoJos JE snre rueJlEU oJen Ilcng 'r8er ruoqcpl tr ruruclJlud lunJeplpuen or 10 '1uns rssar8ur ruzruJeqrH seluocnpqe sonrldec aloJos runJ Bun I{Fng srue rueJlet; }e unlcrJ}Bd ulnJoe uro}nz sorlg 'uressaJuo3 srua tuaJoxn 1a runlurndle3 lunJeneln8nr ecol ultsod runcJlc EIIE 1e crJnurlrv seluelsen EruuulrJg ep sr8er rlrurqleg IIU ureu lsqy snqryed ur eu8eur olllpes ]se BIoBJ 'crrnurrry runroe ele$nrc ur 'eururou BIrtr\I eJoJos cB rrIlJnU ruulle eJler; zI 'essecuo3 eJlzrrr 1e orurndp3 arled urnc trrled ur lasse cnqp? enbun3 'llsrrq3 srurpnlrueld slluleu lueJnsueru ur 'urnlce;red urnrtn ur runlolsod€ runpunces anbsusrrncco zlur8rrl urnrouue rsenb suerdrcur cunl ruer lBJg 'salenlrrrds seuorsrn oullilu re luns aesuelso rulJelul 'runroe snqruorlrled rsuesuoc uou elll oJJod 'leJopecslp sle qe urenbunu eclln oqond

S6r

arcpnv

:r

r-oroo

1a

uo31o3

tttc,

77', '. ' :

se8er o0

gI 'g'l

'!

la nl srJerJorrr 9r-§r

9 '--::-'.

onblleJ op sauorleldtuar r s qB lse snlBSoJ suecsarnb;:

]3 Ie llprneEtd le Inb 'lao suar8ng ]e (urnJoJBqJEq s:rJ.: -Exas ']so tunlcBJ Bll ra | _ : 'srqezlldeq urnJouelnsur s: 'ureruuellJfl enblu tuelu,- f srqB8nlgns cuBr{ rrrEJJs} r*;

---

I srrerled urelel|nrldec ojlr;: I ssluan :utaTtled pn oor{ JS,t,,J 'sln] sngruo|lerdule] ul sllrl -uodseJ urnulnlp ]rnJelu rl: le urznbulSuol ruBJJs] ui :; -ruarle qB urnrell ureuoi:i::

'runlsrrq.l

Iql lrnmrpaBJd r.trnJoa s-1:.']InUIIUad LIrl,l }a snra seJrn ]uns eBlnlrjs;: Inb '1os ra ]se sngo urrlE:s urnS tre :sen§ sBruon pE 3s -:: ltneu8rsuoo sronJc olnce ;;:= sIJsrJOUr AUOTU AsCE i Sotsr s

anblrxlp 'snle BJgurerrr 'suuulus urne

Ei ---

lrnzlduat Ji::

'uInJOA SIInCo qrrs

sutlu;E seururns cor{ lso,i -'

cot{ xä esdr }n 'lunlaneci,-r'orcrr1u4 urnc salua8e Jl:i 'luE

:

urnp enbsn urnces lunJalr.-; ]e sauJEJ IUnJaXOC SnqrJrlrs snqrpnel srleldxe ]e urnrJrr.rr, eJepnEI lunJedaoc seluapr:. urnJocJod xe;8 olrqns aJJ; }e slul urslnB snqrluBurEl.) 'urnJeJ,letr anblqn lsa suJlr_,,j

oryA

Vita Auctore Probo

ry6

5

tz

tempore laborem pro christo sustinuisset, dixerunt insulani illi: ,Non potest homo habitare,obiscum, qui non possit portare aquam nobis de fonte.' Erat enim bestia magna iuxta fontem in ciicuitu p"riotrr* annum, nisi in uno mense, id est Maio. Tunc orauit ad Dominum sanctus patricius et fugata est bestia a fonte sicque permansit cum insulanis

habitus ab eis in magna ueneratione.

illis nouem annis

Rursus angelus Domini apparuit sancto patricio dicens: ,vade ad sanctum. +seniorem episcopum, qui est in monte

Hermon', in dextro latere

maris oceani, et uallata est ciuitas eius septem muris. cumque uenisset ro illuc, mansit cum eo per aliquot dies. Deinäe ordinauit .,r- .iir"opus ille in sacerdotem et lectitauit cum eo multis temporibus. l8 Dum autem ibi moraretur, nocte quadam audiuit in uisione uoces puerorum de sinu et de uentre matrum, qui fuerunt in Hibernia, dicentium: 'veni, sancte Patrici, saluos nos fac ab ira uentura.' Eadem quoque 15 hora dixit angelus ad eum: 'vade ad Hiberniam et eris apostolus insuiae illius.' Patricius respondit:'Non possum ire, quia mali sunt homines qui habitant in ea.' Angelus dixit: 'vade.' patricius econtra: ,Non possum,, a'it, 'nisi uidero Dominum.'Dicit ei angelus: 'Ascende cacumen montis Hermon et uidebis ibi Dominum.' Exiuit ergo patricius cum nouem uiris et zo uidit Dominum. Dixitque Dominus ad zum: 'veni ad dexteram meam., Et iuit Patricius ad dexteram Domini. Tunc ait illi Dominus: ,vade in Hiberniam et praedica in ea uerbum salutis aeternae.'patricius respondit: 'Tres petitiones postulo a te, Domine: ut homines uidelicet Hiberniae diuites sint in auro_ et argento, et ego sim patronus eorum, et post hanc -,Habebis, z5 uitam sedeam ad dexteram tuam in caelo.i Ait illi Dominus: Patrici, sicut rogasti, et insuper qui commemorauerit te in die fuirtutis in nocte+ non peribit in aeternum.' 19 Surgens igitur Patricius uenit in Hiberniam statimque uaticinati sunt prophetae Hiberniae quod uenisset Patricius illuc. curn autem praedicantem illum diebus ac noctibus spernerent insulani, qui tamen re.ister. non 3o poterant Dei ordinationi, sanctus Patricius fudit ad Dominum huiusmodi preces: 'Domine Iesu christe, qui iter meum per Gallias atque per Italiam ad has insulas direxisti, perduc me, obsecro, ad sedem .urr"tui Romanae ecclesiae, ut accepta inde auctoritate praedicandi cum fiducia uerbum tuum fiant Christiani per me populi Hibernorum., 35 20 Nec multo post progressus ab Hibernia uir Domini patricius uenit ad cc. r7-r8:

cf .

r 279-87

11"

c/. Muirchü I.

Tirechanum

ut postul arat

-

=-:

apostolica petita et acc.::.

TransnaLigato uer:) : i uenit, ut corde prop,:,s'-::-

in fide et doctrina

{-

:r-. .

manum uidelicet A;:-s-. paruo tempore demC, rtt'- : tia, caritate, castimoi-:. :. manens

.

in timore D:::..:

omnibus diebus uitat S --:: Interim autem. iu::-- -: qui ei indesinenter :: :',=. ::

eum dicens iam adessnationes feras ac b a r b .: .- -i j Christum. Nactus eri - t; r'.

ditur iter ad quod ii-'::- : sanctus Germanus t:-: eum haberet idoneur-- :-

-

:

I{ecdum tamen u-:

promotus, quod idec :.-:-.--diaconus Caelestini l :r :: stolicae sedi praeera:. - : :

insulam sub brurna-. :-: I)eus conuertere ge:: : :-terra nisi datum futr:: =- : nolebant doctrinant e: -: : : non sua, sed reueai :-=: Palladius mare tra:-:n:; i .

uita

decessit.

Audientes itaqut := : erant in Britannis. :: .:: sanctum Patriciurri i: ="- : cius autem et qui cur. : - :l tatis hominem sun::-'-L habitantem ibique s::.:: - :

,-

rz-r3i cf. Vs c. 20 uocem infantium

ex uteris matrum 13-15), secundarn apud Muirchrjt(A) II. 6(s) Patricü petitionem z8-g cf.Yrc. 30 p"r *.rLa temporamagi ef prophetae aduentum Patricii ad ha_nc insulam prophetauerunt 3z-3: cf. Dicta Pätricii r c c. zo-3o3

z6-7i cf. primam apud

caput,

(LA r5i, b

S(+)-n(r)

p.

r.:i:,:-:

36-1. -: -,'. : 5 pene H, cf.\\- t\-. c. :: Nactus- p. rg9 1. r: ::.-. - ---:rl rg61

:

r Non: quomodo B{ß 7 angelus-sancto: sanctus angelus apparuit beato B r6 Non: quomodo B m.r. 26-7 uirtutis in nocte B. uel in nocie H;uiäi Commentariurn rS Hyberniorum H; cf. infra, PP. zro, 15i 2r3, r 36 ab Hibernia: ad, Hyberniam H

f---

_

Segerum Hist. Brirt. . s.: =:: -* . l VnVro zz ,,sär:ctc, i =r = Britt.: ei datum ther:t B :::-::.

l

.

Britannis B cum JIui:'r! del.) B, Colgan

I -. . ---

st

uDEloC 'g (pp enb) '11 anblqn :Är\ cvrlntg Mno tsdt.tzs enbrqr SE H sll- :3svrlntr{I u.nlc g sluuBllJg g §nlpllledSz (uoElog 'vJlntr4l ?ttn?'lrrang ra urnlep) B lrJanJ runlup ra :'llrJfl IT 'lslH zA (arTnIAI '/r) crlntr4l luw H Ie lrrenJ urryep Sz c uded (olcuzs) zz o*11,^ urnrla8as 'rotAtA svrlntr11 ulnlll8as : NJIntr\I urnrlt8ar 'rrrn6 urrrlaEas "upfl 'lslH urn.raEaS I

'{c'g1g urnrr8eg l,r I urnun}rodo ) $a olsaot{ urauor8al 9r '1 66r 'd --snlouNl auad § gr.IrJrntr i oler :gH ero [r g eral :(gz 'c ?A 'zz 'r,l) m,. '{r'1g' §r g lnduc pe ln :trn lndeo pB rl-9t '96, 'd fl le ulrlad uldaccu :eldacce 1a u1r1ad z

I{

urBrureqÄH p3 : BrureqrH

1aru.t0?uauil,toc aPm I11 alcou fl olEeq l!rueddu snls8uB

:ot-oz 'cc ulnluenp? eeleqdord le

rEEtU :-: : 'II (V) fqu?nry pndo ?uDput:: ?:

ulnJlEtlr SrJeln Xe I.IrnrluBJUJ u:; I _

pB lruen snrJrJlBd ruruIc

'llll luesse ernluenradns aenb sueros 'snrJrJlzd snlcues anb1q1 rueluelrg?q ocol onburdord ur eururou ruaJoleruy urndocsrda ruruuruns tueurruoq sllel -Fcu?s aeJrru ruupuenb pe Jelr lunreneurlcep lusJo oa urnc rnb le ruelnc snlo -rJlBd 'luBqEllunueP re rrpEIIBd rueuoru lo ruBrJoqna q turuJrJlBd runl3uBs

pE lunrauan 'ueleJ le snlcrpaueg 'snu4sn8ny 1sa pr 'sruuellJfl ul luere (sz) tz rnb snrsdr rpdrcsrp ruocgrprqcre IIpBIIEd euoru ep anbutr setuerpnv 'llssecap slln uJeplql 'lessruen:ad ruruopld saug pe le lesseerusueJl eJeru snrpBIIBd snssarSSe enburn3 'runlp lrsru rnb une pe lrnsodsrp luenoJ pes 'ens uou erral ur sndurel e.re8rsuerl lrn1on un8uol esdr enbau 'srue rueurrloop lueqalou sz eredrcer saunuoq rreJ le urruo selrrurul 'ologc ap ro lrJenJ tunlep rsru EJJaI ur ruenbprnb eredrcce lsalod oureu urnb 'ruu1p uralua8 aralranuoc sneg tunllr lmqqord pas lurepuelrenuoc urelrsod ero8rr rluurnrq qns ruelnsur cuzr{ pB leranJ sn}ceJrp uded ruepoe qB sn}BurpJo 'lureaerd rpas eecrlo}s -odr or1e4 olcuBs e snlurnb snurrse8erpunb pb 'auded 1ut1seleuC snuocerp

oz -rqcre snrpBIIBd ponb leqelcs emb '1era1nlsrp runJrurru oapr ponb 'snloruord (tz) ez lBJenJ urnper8 urepcg4uod pB snrcrJlud rurtuoq Jrn ueurel unpceN 'srns snqrredo la sfin snqruuo ur runeuopr toJeqtrl rune urelrtuoc le tuelsel 1n 'runrr8sg eurruou unre{qserd snuetureC sn}cuBs ollr tunc enblrsru '1sa snleu8rp eJeoon snurruoq unlp ponb pB Jeu Jnlrp -arSSeoulnrporTrsuoJeluelrruocurnungoddosndruelo8rasnlceN'runlsurlo

sr

pB

laJegenuoc '1uran; snleu4sep srpuacop sunb pe 'sereqreq ce

sBJeJ

seuorluu

aro ocrla8uene }e ururuJeqlH uI leJruen 1n'sndruel essepe urer suecrp rune llnclrsm snqruorsrn srJqeJc oporu tuurle 'lurenredde rolueursepur 1e pb snpSue 'rnlererourep serp sol1nrrr ,"U rurrolul

zz 'lquroq

iTJ::,-Trr",

'eBns 381rn sngerp snqruuo

t Iz

srpJoJ elelrcrTdurs le elzlruoq ur suelnqtuu 'runuoq erorup ur sueueru o8rrn 'erlrpunru eeruru? urenb snlrrrds ruel ruruo le €ruorurlseJ 'e1e1rrec 'ur1 -uerpeoqo'erluerlud u:nc 'euollJorqns ruruo ur lsa snlaJourep arodruel onred uou ruanb pndz I urndocsrde ezrselcco srsueJoporsrlnv locrlepm [unuuru -reC 'runrurrxo ureluurrrd runJerllzC euoed unrutuo EurJlcop le ep$ ur uruurssrleqord ce urnurrssrlcues ruaurruorl pu 'lurensodord eproc ln 'lruen eJeuIlI s?TTIEC snsJon oldarrz le ocruuelrJfl rJeru oran ole8rnBusuurJ 'cnllr leJeuen onb areurll lse snsJener eldacce 1e elrpd zcrlolsodu euorlJrpeueq enb1ql rueruog urnJerselJce runruuro '1ure1n1sod ln 'lndec L6t

oqond

t

.LL:

.

r,unqJon Brcnps urnc

rf'*::

eBuBruou eBlcuBS (uepss :: ruBrlBlJ rad enblu sBrllEo :r

IPolusnlnq ulnuruloc pz ::; uou oJalsrseJ ueurB] rnb 'i -uEcrPeBJd urelnB runS 'J:1. ]uns llEurJrlBn anbulr]8]s uI srlnlrln+ elp q

o] trran?:

'srqeqe11, : snururog

IIIi t

cuBr{ }sod }e trunJoa sfulr-,jeEIuJeqlH lecllspln sauIli- lrpuodsar snrSrJlBd ,'aEU-;:

ur epB^, : snururoc Iill ti:

('IrrBerrr ruEJel,xep pB lua-\. Le slJrn urenou ulnc snrf,r:-:

-JeH Srluoru uaurncBc

ap

;;

'lIe ',urnssod uog, : BJluoJl Inb sauttuoq ]uns IIEur Ern-. äBInSUr SnlOlSOde SrJe

]3 Lu:

anbonb ulapug ('EJnluon E-uecrP 'urureqrll ur ]unJer.: §econ euorsrn ur lrnrpnB "J 'snqllc)(

elg sndocslde rune lrneurprr) lessruan enbuln3 'srJnrrr LU ur ',uouua11

eJelBI oJlxep

-3uBS pB epEA, : sueJrp orJrr

sluuB uronou SIII sruBlnsur rL snrcrJlBd snlcuBs urnuruo o

'urnuue urnlo] Jed nlrncJrJ ep srqou r,uenbe eJeuod tiS

uoi{, : ill

ruElnsu! }un:a\}

aropnv DryA

3

r98

Vita Auctore Probo

episcopali gradu ab eodem archipraesule Amatore sublimatus est; sed et alii nonnulli clerici ad officium inferioris gradus ordinati sunt. Eodem uero

5

25 (25 bis)

26

r5

20

die quo sanctus Patricius sacris benedictionibus ordinatus est conuenienter hoc psalmistae canticum in choro psallentium clericorum decantatum est: Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. Tunc uenerabilis sacerdos Domini Patricius nauem celeriter ascendit et peruenit Britannias, omissisque omnibus ambulandi anfractibus cum omni uelocitate prospero fluctu mare nostrum in nomine sanctae Trinitatis

adiuit. In diebus illis fuit quidam rex in iisdem regionibus magnus ferox et gentilis, imperator barbarorum hominum, regnans in Themoria ciuitate, ubi etiam tunc regni Scotorum erat caput, Logareus nomine filius Nel,

origo stirpis regiae insulae illius. Hic tunc secum magos et aruspices ac incantatores et omnis malae artis inuentores habuit, qui omnia praesagia more gentilitatis scire et praeuidere se posse affirmabant; ex quibus tres prae ceteris praeferebantur, quorum nomina sunt haec: Locri, Eglid et Mel. Isti tres magi arte sua magica crebrius prophetabant regi et cunctis optimatibus suis quendam prophetam exterum aduenturum fore cum ignota ac noua quadam doctrina molesta ac dura, de longinquis regionibus trans maria aduectum, a paucis optatum, a nonnullis susceptum, ab omnibus honorandum, regna subuersurum, resistentes reges occisurum, turbas

25

3o

populorum seducturum, omnesque deos eorum destructurum, et eiectis omnibus artibus et opibus in saecula regnaturum. His et aliis uerbis magi illi concitauerunt tam regem quam omnem populum in odium scilicet Patricii episcopi et prophetando praecinebant quasi in modum cantici lyrico modo compositi ante aduentum sancti uiri duobus aut tribus annis decantantes de eo; haec sunt autem uerba cantici secundum linguae illius idioma in Latinum translata, non tamen manifesta: 'Adueniet +artis caput+, cum suo ligno praecuruicipite, ex eo omnis domus erit capite perforata, incantabit nefas ex sua mensa ex anteriore parte domus suae, respondebit ei sua familia tota "fiat, fiat".' Quod nostris uerbis potest manifestius exprimi: Adueniet totius artis magister cum signo suae crucis, per quod omne cor hominum compungitur, et de altari sacramentorum conuertet animas ad christum et omnis populus christianorum respondebit'amen.' S Ps.

cix. 4

3 ordinatus c cum ll.tit^: consecratus }lB, nescio an recte conuenientis B 4 in c!o-r9 ga3tiqm c 7 Britannias B cum l{..fu^c: in Britanniam H (Britanniam MuirB, c/. MuirN. ad (in DB) Britanniam Vr) 8 fluctu HB: flatu MurAN g adiit H

13 secum: sepe B rz.r. 15 praeuidere ß Colgancum MuirBN (praesagare V2): prouidercIJ cutnMuira tres: recte dro 16-17 Locri, Eglid et Mel: iege Locfi et iegi-dmel? cf.infr.a,p.2o4,7 17 crebrius: saepius B rz.z. zo u ,rorrrr.rllis B (cf. a pluribua MuirN). ante multis H (a multis MuiraBc) u. commentariurn zo-, o*rribr. (uero) c zr regibus c z3 His-25 episcopi: per hec uerba magi illi . . . populo patricium uenturum . . c z4 scilicet: sancti H z8 artis caput HB, q;f. ascis / caput Muirc (asciciput MurrA) z9 praecurui capitis Colgan quoä qsignum; c 3z per: ät H

'Quando erunt haec r r--:--i sic totum postea com:l=:"-.

culturis fides Christi : :-:.: repleuit. I)e istis in h,: c istorum conatu plent*s :'-. Consummato ieitu: :.: naui cum spiritalibriS Ir-::

in optatum porturn r;:-. l

simum, delatus est. r,ut se ipsum prirnt:",^ s : Milconeffi, apud elir:- : portans ei seruitutis I r:, ut de captiuitate a-:.:: : -

Curnque uenisse: F''::

-

quae eius nomine ;S ,'.-: culam et perre\eru:.: ::-'

non fide boni, hab,-:.: .-. usque hodie cogncr::.:: uenit et indicauit i,- =::

induxit illum supe: .-: .:

uoluit occidere ecis . *:::- . (conuertit enim sub i: . domum suam. Tur-c s::: et requieuit apud il-'*:. : omnium insulanoru:- -"-: Volens autem sa:-;: -: lVlilcon et portare .r s: r * coepit cum suis per i:rr:l donec peruenissetr 3: :-. .

.

quando ibi captii-rus -..-::' in conspectu suo asc. r -: l Patricium ad se ue:i: r t: r' susciperet, doluit u.i- ::- = et ne ille sui dornii:::t - l se §ua sponte tra;:::: :: -

z (omnium) ido:,::-*:l i 7 spiritualibus B (Coolenorum ]Iuir' peius mutato nosttr: :::--- : :: cturus esse l\IuirB {sic etiam c) lernma €r.rt := : zz uoluit : suis uole':.: z8naueB =,);.: t:rr. Cruthenorum H. C:::=:- : :*:: 33 uitae suae: suo B: :: j :.: I : c.34 35 illi '' in n;.3"1 :.::

It,'t g (elll esroJ 'Etou u?)llll St lA vJInI/\,'p pas '.9 ons :euns eelrn gt 'L u? $apv pas 'M rln6 utn? g, uto ons f t (vrln6 runroueuptnr3) B tunrouaqr3 'II urnrouat{lnr3 H larruanrad o§

g anBu 8z 76 Nvrlntr\l '{c pas Ig urerJä} rad ara8rrrp :a.ra8t.np urBJJel red 6z g arecrpae.rd silll :Navrlnr\i F 'U Itg eruarpeerd tz H leqelon slns : llnlon zz ) 'sap loß oruruq (c uo4a ns) g urnleurruouop :NvJrntNLun? H urnluurrrrou8oc 6r clrndrue:trxarlP rr uoc1rtr41 § r (r1nl I aluu) 11 ealuu tr sJInN esse srunlc -e3ord Uqlu 'cJInN esse snrnlceJ.rad ptlu 'vJlntrAi esse snrlceJJad pqru i,aa$ou olalnut srya( (vrlnry urnrouetoo3) u? st.to1dwaxi nxxa, urnrntcuJ (g snrrd es : c H) es snrrd 6 g sngrlenlptds L tuoqa ?cs : urnrouelong 8 lrrlrrrntr i '{c pas : g unrolopr (untuuro) z

i

srlntrN

'utw urnJouelan3

ä urnlnu pB

aBaT

:

aEaT ! crlntrAl g

c (urnu8rs; ponb H :; urnJnluen urnrcr-r1ud olndod''' : c (oran) snqruuro r-oz snqr.rnld e '{c) g srllnuuoii E 3: ;laurpr8sT te rrroT aflal : Ieli := I

-

-rno;d :(rA

H

IIIPB 6

are8esee,rd,;

ssrj:.1.i

Nvrlnlf nlE; : E:

'arlntr l tueluuellrg)

q?

If

rLrBIuu?::: =

urnluenpe pB

otruatunJlsw ruuro os pE olB8aJ8uoc Bns oIuoP uI ]e upIPBJ] eluods ens es

cc 'legelceJlop nslu Iuulo JnloJeulurop Ins elll eu la nlJurl,sul rloqulp enbull ru31 (Jnluquu8rpq lo Jelueureqan ]InloP 'laradtcsns '1e.rag snlcerqns ons onJes eu

(urelueluon

es pB urnlslJlEd oe qE eBns aBlrn eus ur ]Egelou ursnb ureJour }n urnns urnnres uocptrAi oJen suorpnv 'urnleec ul oJaPuocsu ons nlcadsuo3 ut rurtuoo urnlesuu llpln EJled ur orSrlssn osserd 'tre.len3i snnrl,duc lql opuBnb ot 'arodural aluu ollntu eluour onb ep 'll8g rueluoru pE lessluenred oeuoP 'runJoueqlnJ3 rueuol8ar ur urnns Jelr ere8r.np tuEJJel. Jed slns urnc aldaoc 'uocrq pnde rneu Iql ElclleJ 'runrle.rd euns srlnllnres Ie erulrod la uootrIry 6Z Sz

tueurtuoq tunlcrpeBJd leJBlrsrn

ln eJI snrcrJlBd snlcuBs {ue}nB suetroÄ

'Et1S ElllrrrBJ le otuop Frrro urnc urnJouBlnsul Lunluuro snurrrd ellr ouloq o8re llplperc :snqerp srllnru uou runlll pndu llnelnber ]e Ilslrq3 urops rllr eJBcrpeBJd trdeos snrcrJlBd snlcuBs cunf 'IrrBns (Iln(uop ur soe llxnpu1 le (snre seuorlelrSoc sneq snururo(I olrgns urlua lluenuoc)

epJoc lse snlcundruoo rrorJled IlcuBS ruerceJ oJen sueprn lsoe eJeplcco llnlon srurJB urnc suoruen rurlB]§ Ino 'snqrluBJouSr srsdr soe .radns ulnu llxnput

1e solou8l seururoq lossruenur ponb 'ruocr61 ons oururop llneclpq le uuan 'seuorlel ]nB seJnJ soe suelnd oJen snrJzcJod 'tutueurr.uou8oc olpoq anbsn eururou ons 'urne.rroq rrJrJled lse cunu lqn lql srluullqei{ '1uog aPS uou

EJnlEu IJIn 'ruepsnrno sruocl6l snrJucJod soe ]ruenur 'ocol rueponb §r 82,

OI

LZ, c

q

]uäJacs

-arnber urnc 1nO 'ureuolSor red EJJo1 ur saluulngruu ]unJexerred lä IuB[n] -rneu lunrapuocsqe ';n1e11edde [uocp6] rlpo,{ enbsn eururou snle eenb 'urelnsur ureJorJelur pE lueJa oa urnc rnb 10 snrolJled lossluen enbrun3 'laternJes snnrldeJ olue rnc tunlll loJeJeqrl BuJeloE eleunllduc ap ]n 'urruuourroJeur olsäloec JE enbrln runueJJa] 'urnrla.rd srlnllnres Ie sue]lod 'lrxe.np rall 'trereng snlrpuen elelrnildec ur ruupuonb trronb pnde 'urouocgill ure8ar uleplua8 tunlg pE anburrlels 'leJarulpoJ snlrurud urnsdt as }n ulunb osse urnJnlceJ as snrrd 15{lu ra 3sa urnsrn Iq^ '}sa sn}Blap 'urnultrs -srJBIc sou pnde anbrln runl.rod 'urnJorralong sruor8eJ urnuod urnlelclo ur 'sruorSecrpae.rd aelcues BJnlEurJB urnc lsa pl 'sunesoql snqrlelrnds tuno InEu ElBJeuo sndocsrde snrcrJlud snloues oJoqBI cu or8rneu rnlr8r oluururnsuo3

'Jnurenbexe snrueld nluuoo urnJolsl

urnro8eru ep snqrluenbasuoc ur ureu !lercgns ocol coq ur srlsl eG '1tne1der snlurds rurISSIlcuBS +urnluenpe pB+ Ecol BJlsou Bruuro |lsrrg3 sops srJnlln] tunJolopl rrorJled nluenpe ul urruo srsJono llse ulnlelduroo eelsod tunlol oIS pono ('llgels uou alrlua8 urnJlsou urnu8er cunl 'Bruuro ceeq ]unJe opuun$, 66r

6'uelrre, llqepuodsa:

urni: *

SAUSnUOC UrnJOlUeUrEJf?S,

ponb red 'srcnrc eens r);-=:: snrlseJrueur lselod srq r3:.

llqepuodser 'eens snuIoF :'vletogred elrduc lrJe snLL : '*1ndec srue+ ]eruenpy,

:r::

snllll een8url runpunoäs rl:sruuB sngrJl lnB snqonp ii, rcrluBc runPoul ur rsEnD : leJrlrcs unrPo ur runlnc - ; t8eur srgren slllu ]a slH 'LL: sllcero ]o turnJnlcnJlsap i.* seqJnl 'urunsrcco sa8a: s:-ruuro qE 'unldecsns srl'n snqruor8er srnbur8uol ap ': urnc eJoJ runJnluenPB t;: srlcunc ]e r8er ]uequleqi:: ]o pll8g 'r.rco1 : JoBq ]ui-.s seJl snqrnb xe llueqzulr=: er8esae-rd Bruuro Inb ']mc.: ,E sacrdsn;e 1o so8eur ru:.:, 'le.[{ snlg oururou sn3ii.: 'e1u1rnrc ErJourerlJ ur suE xoJeJ snu8eur snqruor.,::;

la

srlBl.rulJJ eBlcuBS ourruo J _. urnc sngrlceryuv rpuElnqi- : lrPuecsB JelrJelac uran;u s :

'q3ep3sltlJlaJ\ ]se ulnlBluBcop urnJoJrJl'3 s

oJen ulapog ']uns llBurp_rci

s

JAIUAIuOnUOJ lse SnlBurpi(_,

le pes llsa Snluurllqns 3irti:.

oqota afix??tv DllA

Vita Auctore Probo

2o,a

5

substantiae suae incensus est. Stans autem sanctus Patricius in supra dicto loco a dextro latere montis Egli, ubi primum regionem illam ingressus fuerat, uidit rogum ubi nunc usque crux posita uidetur ad primum signum illius regionis. videns uero sanctus Patricius rogum incendii praefatiregis Milconis stupefactus est suspiransque ac gemens et lacrimas emittens haec

relicta naui pedestri :: -: nuncupatum firoquü ::: Cum omni deuotiolc :::

uerba protulit: 'Hichomo miserrime periit, qui, licet rex esset et imperio uti potuisset, semet ipsum igni tradidit, ne crederet in fine uitae suae et ne seruiret Deo aeterno. Idcirco de filiis eius nemo sedebit super sedern regni eius a generatione in generationem; insuper et semen eius seruiens erit in

tatem idolatriae in Tr.:cis inuentionibus ei =;:-: solebant. Congre Ea: is : r , principibus, satrapis ;: :

ro sempiternum.'

30

His dictis orans et armans se signo crucis conuertit iter suum per eadem uestigia quibus uenerat rursumque peruenit in campum praedicti Diconis et mansit ibi diebus multis praedicans hominibus regionis illius cum omni fiducia uerbum Dei et multos eorum conuertens ad fidem Domini nostri ,5 fesu Christi. 3l Ad praemissa iterum recurrat oratio. 3r. Angelus Domini ad eum in omni septima die semper uenire consueuerat et sicut homo cum homine loquitur ita colloquio eius Patricius fruebatur. Etiam cum in sexto (decimo) aetatis suae anno captiuus teneretur, is, inquam, angelus uiginti uicibus in zo loco quo tunc morabatur [apud Diconem scilicet, quem ad fidem Christi conuerterat,] apparuit ei; ubi et nunc fidelium preces fructum felicissimum obtinent in oratorio inibi constructo. g2 Appropinquauit autem Pascha, quod primum in hac insula non sicut quondam in terra Gesen celebratum est, sed sicut Dei filius in cena sua 2s cum discipulis corpus et sanguinem suum in redemptionem nostram consecrauit, et inierunt consilium Patricius et discipuli eius, ubi primum hoc ipsum?ascha in gentibus ad quas illos misit Deus celebrarent. Multis ergo super hac re consiliis habitis postremo diuinitus inspirato sancto Patricio uisum est ei hanc maximam resurrectionis Domini sollemnitatem quasi 3o caput omnium sollemnitatum celebrari debere in campo Breg maximo, qui est iuxta Themoriam ciuitatem regis Logareni, ubi erat maximum regnum

nationum illarum

et caput omnis gentilitatis et idolatriae, ut luxta

Psalmistae uocem caput draconum confringeret Dominus, quatenus hoc in loco capite totius idolatriae destructo non posset ulterius diabolicus error

35 aduersus Christi fidem insurgere. Et ita factum est. , Eleuata denique naui ad mare et dimisso in fide plena et pace bona praefato Dicone migrantes de regione illa et ad dexteram *anr* dimittintes omnia loca in portum gui uocatur colbdi bene et prospere delati sunt; ubi

33

g a generatione in cc. 3z-+J :

generationern: Ps. lxxxirr. 6, al.

Muirchü I. r 3(r

Ps. horiii. 14

z)-zz(z)

z|i

cf . Gen.

e dextro B cum MuirN: dextero H cum MuirAB B (lacrimans pro lacrimas emittens Muir W Vr) r 8 sexto : septimo B decimo addidi ex Muirchü lectoris parum acuti uidetur esse 3o Bereg B

II. rs g2-3: cf .

c. 3r: Muirchü (A)

xlvii. 4 sqq. ; Exod. xii

secundum prophetae

Contigituero

4 incendi B peruenit : uenit B;

5 lachrimans

c/. Muirchü zo-r apud-conuerte rat glossa 3z idololatriae B sed

-

:

r- t:I .

bus, auruspicibus e: : =rex cogitabat sollen-: ::i: donosor in Babl'lonia c'-= carminibus celebrarr :: Pascha illic celebrare r: -l gentilium congregair - :.: Erat tunc quidan: :- - : annis imperatus, ur q'- - :" in illa nocte incenCi-.-: Themoriae, succerid .:.: Patricius diuinum P-.. :-: "

domo regis, ualde iu;:: -: paene per planitien e -: Themoria ciuitate u: i=:= admirati sunt, con* - -::: quoque nec non et r::i--: est qui haec tanta aus -: : i

scire illum qui haec t: -: uiue. Hic ignis quer " -: succenderetur ignis::.: extinctus fuerit hac a - -i: ignes nostrae consu e: - : -:

tuum dissipabit ; sul.::: seducet, et cedent üi - :'-: regnabit in saecula s.:: -. ualde et omnis ciuiia-.

.:

tantum nefas in

:

re

=:-:

e-4 Ps. xlix. t q, al,

Ruth r2

eode

'..

:

iii. 18

S Logarius B; sid -.'. :- '' Nabugodonoso: Er ..-'

rr-re

regionibus

H

cum

JIu;-r- -

:

'

-

g (oa) snrurgr H sou rsdr 4t Brlcrrntr{ '{c pas I g tnb (o}t{) 9z vrlntr4l utns B tuelnu g sl}cunc snqluor8ar :r}qcrrnlg u.n? H snqruot8er :NrrntrN enbonb '{, 'H rlrur}e zz srlcunc l,r H JosouopoqcnqeN :vrrntr{I rossouopotqeNl '{c 'g.Josouopo8nqug zr-tr or Dqut '{c pas !g snrreEol S H snqrcrdsnru :vrrntr\I utn? g snqrcrdsrunu or '{c t Lt 'uBO

:6-9z

t 'll 'Wlu6 '{t g

'xlx '1rna1

:6

,9-Sg

(pqcrrnry

,.?s)

r

grIII qlnu enrn urnurelee ur

xeg

6

'11l

'llo'lrxllx 's1b-z

.'orlsou ou8er ur

seJeu

runluel

lunlceJ rnb soa sntuaplJJo le IeJ runllxa sntueepln 1n 'snurrqr tsdr sou pes 'l1re crs uoN, :lrxlp suepuodsar le oe urnc BrJoIueqJ sullnrc slutuo le oplen S§ snare8ol xeJ lse snleqJnluoo splpn" sIH .'runJolnJees EIn3eEs ut ltquuSor 1e Ecol Bruuro ?ns EulJlcop lrqaldurr 1e 'eu8ar Bluruo Ie luePal 1e 'lecnpas rnl ruSor souruoq le al 10 sou seuluo tuluo llqeJodns i lrqedrsslP tunnl urnuSor runa lrpuecul 1nb e1g 1e 'lellecxaradns srurpnlansuoc e?Jlsou seu8r seutuo 1e radnsur 'urnutelee ur rnlan8urlxo uou 'e1cou 3eq rJonJ snlcurlxo Io3ITIJS ,'en1 otuop ur sru8r JnlsJepueocns

ot rsru, 'eerroureq; orlepd uI

uunbalue lse snsue3cns elJou cEI{ uI rnb 'snuraprn uanb sru8r cr11 'anrn urnurelrdrues ur 'xag, :lunrepuodser r8eur 'lpoca; caug mb tunllr eJlcs -eu es r8er nleu snqlJolzru le snqlJolues snqluuo tuelne snqrluapuodsag ,'ons olndod ep elll leeJad I oau ou8ar uI eJoJBJ lse snsrc Bluel oeeq rnb lsa §z $nO tcor{ }sa prnQ, :xeJ soe pe lrxgp uraäer pe sr8zru }e uou ceu enbonb snqrJolceJ 'n1eu snqrroreur le snqlJoruos enbsrleconuoc '1uns Ilcqrupe luuJe oe urnc rnb seuruo le xer suepln uranb lrnlarepln alellnrJ BlJorueqtr

ur ln rucrle llpIJcV 'lse snsln snqlluellqeq rdurec ureqruuld rad

osso78

g

eBIrlBIoloF'I

;:

luJeuenuoc-pnde r -€ z

RqrJlntr{ '{t pas I g }ruan :lrue:-;; suururrrlcel

g rPuarq

§

?

rrx'poxg : 'bbs ? '. :t,-zt SrII (V) nqrrlnl4l : rt 'f,

'{c

Ign ltuns IlEIop eredso:i l:

§elualllqp urnuBur urEralr -aerd Buoq eJBd ]a Buaid ,; '1S; JOJJa

snsrloqBrp snrJstln

:;:

uI 3Ot{ SnUe}Bnb (SnurLLr{:,o Blxm }n 'eer.llelopl ta s,:

urnu8eJ urnurrxuur lEJa JC.:. Inb 'ourrxeru Serg oduler -. rsunb urelulruurallos ruxlL orJIJlEd olcues olerrdsur :: o8ra srllntr41 '}ueJBJqelat s:.;

oot{ runurrJd Iq. 'snra r1nü: -uoo tuuJlsou ureuortdtu:: Bns Eu33 ur snlH

Iao tr.l:: ';

]ncr§ uou Elnsur 3Br{ ur

"

aueed

srlcunc u sue8p;ar o1cou ur rnb lurnFrpeueq le tunplcnl eppn'st8ar ourop oz ur tuenboluu turau8r runJces llpuaccu sueJqeleo BqJsBd Irrnurmp snIcIJFd oJon snlcues 'ons olndod ep BIII BtrrIuB lorrred 'rnletepueccns 'aerroursg; orlepd ur lse pr 'er8ar oruop ur urenbalue ureu8r lesslpueJul elcou BIII ur Blxnr enrs pcord enrs snqruor8ar srlcunc ur enburncrnb ln 'snleredurr sluue 9t snqruuo sr8ar tunprpe rad solg seplua8 pndu sour uepmb cunl lEJg §r 'rJErqoIeJ tuslulrutueflos snurns puJeerd urenb euorle8er8uoc runrplua8 urnruruo unc e8ar olcrpaerd B tuerle lt8tluoc llnelcsp ercrqelsc oIIII Btlrs"d rrruJus snrcrJlud snlcuus enb alcou o8re uapeg 'eJuJqelec snqlururJec srroue8 sruuro 1a srrdl le sIJlsIS'srreqlrc le slcrluec urnc eruoldqeg uI Josouop -o8nqug r.uupuonb lnlen Errourar{J, ur uTEIII we}E}Iutuellos }EgE}rEoc xeJ OI sneJBSoT 'snqrrolcop Je snqrJoluenul srUB §ruuro ]e snqlcrdsnJne 'snq -rJolBluBsur enblu srSuu ]a rednsul 'snqllBJlsrSBur }e srderles 'snqrdrcurJd 'snqrcnp 'rlndod sngrlerurldo la sngr8eJ cunl. o8ra sllu8or8uo3 'luuqelos eJBJgeloJ orpnls oruurns snqruol]IlsJadns urnJorcurrJcBs }e snqluolluenul slc -r8uur 1e sngruorlulueour srllnru soflue8 urenb 'erroureql ur eerJlelopl tuelul (aJoduretuepoe oJenlfrruo3 vt, -ruwellos leJa8u urBrtrrxBur snaJBSoT xeJ }n 'llplpper uroron eBlegdord lunPuncas oao ourrssrllB snqruuro srns urnc snIcIJlBd snlcuBs euorlonaP ruruo ulnc srpnBl runrsgrrcBs ur Blon eBr,{csBd E}lqeP orro}ue} rgr anboxs urn}Bdncunu urndurec ur ]unJouen oJeur]r rJ]soped rneu B]orleJ

Serg urnurrxuur

urnl[

urnurrsslclleJ run]3nJJ sast: Ilsuq3 urepg pu uranb '..:: uI snqlcp !)ur8rn snla8r-rz ' (ourrcep) olxes ul runJ LLr?::: eur{,uoq urns otuor{ }nJrs -; uI IIIna pE IuItuoC Sfil?c: -' IJI§OU

rurwoo ulopg

Pts

s

*.

Iuuro urno snllll sruor8ar s:. §ruoJro llcrpeBrd ulndui?,. tuepBa Jed urnns

,all ]rulr,:

ur lIJe suolnJas snre uau.r;s ru8a: urapes redns llqepas ,: eu }e oBns aBlrn eus ur 13it: ouedwl ]e ]esse xeJ ]aJII 'i ceBr{ su3}}rl,uo sBurrJcEI t3

s

st8er IIBJaBJd rrpuecur rlrr--* urnu8rs urnurrrd pe JntepiL

olc1p urdns ur snrclJled sri-:

oqotd a.,topnv DryA

taz

F

_.,,*fl

--

-E: i'

r"*

-,

-

2oz 36 Iunctis ergo ter

5

ro

Vita Auctore Probo

nouem curribus secundum responsa deorum et

nos et amicos nostros.' \-:

assumptis duobus magis Ligitmail et Locri in fine noctis illius perrexit de Themoria ad campum Breg. Euntibus autem illis dixerunt magi ad regem: 'Rex, tu non ibis ad locum in quo ignis succensus est, ne forte adoraueris illum qui incendit; sed eris foris iuxta locum et uocabitur ad te ille, ut ipse te adoret et tu ipsius domineris, nosque sermocinabimur ad inuicem in conspectu tuo, ut ille uincatur a nobis.' Respondens ad haec rex ait: 'Bonum inuenistis consilium; sic facietis ut locuti estis.' Et peruenerunt ad praefinitum locum descendentesque de curribus et equis suis non intrauerunt in circuitum loci incensi, sed sederunt iuxta locum. Tunc uocatus est sanctus Patricius ad regem extra locum incensi ignis, dixeruntque magi ad suos:

surrexit et dixit clara 'Quo dicto Dei iudic:: s: quaedam horribilis l,'::. alter aduersus alte ru::- .praecipitarent sese c'* :: - : ex omnibus morte n. : -: septies septem uiri. : ::. illaesus, uxore uidelr;:: : \reniens ergo regin: : * : noli perdere regem. :::deum tuum.' Haec :: : genua Coram SäDCttr F.:. Et postquam sepii:'-:I uit rex sanctum Pa::-;. *-

'Non surgamus in aduentu uiri istius; nam quicumque surrexerit

ad

aduentum eius credet ei et postea adorabit eum.' g7 Surgens denique sanctus Patricius uenit ad eos et rridens multos currus rs et equos eorum hunc psalmistae uersiculum non irrcongrue in labiis et in corde decantabat: 'Hi in curribus et hi in equis, nos autem in nomine Domini Dei nostri magnificabimur.' Illi uero non surrexerunt in aduentu eius, sicut antea consiliati sunt; unus tamen a Domino instigatus noluit . oboedire dictis magorum, nomine Bereg filius Dego, cuius reliquiae nunc 20 uenerantur in ciuitate quae uocatur Hylane. Hic, inquam, surrexit et benedixit Patricio et credidit per eum Deo aeterno. 38 Incipientibus autem illis sermocinari ad inuicem unus magorum nomine Locri procax erat in conspectu sancti Patricii; qui audens detrahere Deo aeterno et fidei catholicae tumultuosis uerbis contendebat blasphemare 25 quem praedicabat beatissimus episcopus. Quem intuens toruo oculo talia promit sanctus uir: 'Parce contentioni atque blasphemiae contra Deum caeli, quia ecce adest tempus uindictae et iudicii eius.' Et sicut quondam Petrus et Paulus contra Simonem magum dimicauerant, sic beatus Patricius episcopus cum fiducia et clamore magno orauit et dixit: 'Domine, qui omnia potes et in tua potestate sunt omnia, quique misisti nos huc ad 3o destruendos errores iniquorum, iudica nunc causam tuam ab homine iniquo et doloso. Eleuetur ergo nunc impius iste, qui blasphemauit nomen tuum, a tua potentia et foras proiciatur citoque moriatur.' His dictis eleuatus est magus in aera et iterum dimissus est mortuus et foras concilium 3s proiectum est cadauer eius. Quod uidentes gentiles timuerunt ualde. g9 Iratus autem rex cum suis cogitauit occidere beatum Patricium super hac re et dixit ministris suis: 'Inicite manus in hominem istum perdentem

:

autem sanctus Pat ric i - . : in nomine Domini s - ::-=

nurnerauitque eos

:;i- ::

occidere omnes: s:::-:. : regis et pro eorurn l::: endum eos octo cer'- - s - *: R.ex uero Logar. : s r- :: paucis qui mortenr ; ' .: :: l

Sequenti etiarn ;:= : nostrae summae fe sl: * .:. magis totius Hiber:::: i:

.

ab eis tunc

ageba:

*: I :

uinurn cum iucu: : -:::

:

c-:-,fuerant a sancto P.:::cum duobus tantu::. - r praedicaret in Tirr::. -:.: illic collectis, ostiis c.: - : .: Eo igitur intrante .:: -: eius surrexit präetrr "*: -: tunc ternporis era: :_ -. -:-rant pridie,

se

rrrrr

.

:

bilis episcopus fac:'-S -:

.

16-17: Ps. xix. 8 z8 sqq. : c/. Passio ss. Petri et Pauli 56 ; Actus Petri cum Simone 3e cf. Ps. xlii. r ; lxxxiä. zz

gt-zi

ro Tunc: Tum B; cf, infra p. ec6, zo 15 in (z) om B; sed c/. I\{uir AB r9 Bereg B H: Flercus Colgan; in exemplarifortasse legebaturHereg, cf . Nabugodonosor supra, c. 34t zo Hylane H. Nylane(in marg. Hylane) B: Slane Colgan; nescio an fuerit P- 2or, rr hi Slane 25 quem (r) B (c/. blasphemare deum eternum MuirN): quae H (rf. talia promentem MuirAB) 3 r iudica: uindica B 34 dimissus (f.e. demissus, slc Muir* W) etiam MuirAB Vrpl consiliurrr B I cf . adn. dd p. zo3, 2t

---.-.rqf

8 remansit:

m.1:-s::

:

':-

zz Lagarenus H :*:--,: - : : 27 tunc ab eis B. t-.:::: :*" -- i(f.e. perendie cod. Bc .i:::.*-:' : : Pheig Colgan (Feec ] I'-::"" 37 in Themoria per::"-."1 ::-

tur nunc ibidem c

"

-uureuen r '1 boz 'd-l,t) I{ cunu aurnbrlar H wo p a tsa otsaotd Mll uau{ ut, anbsn ?w?q : sqrqerlvt L*gt, :Eeq4

9t

11 "8.totu

u!

(c uraprqr cunu rnl el;oluteqf ur lE

til,n?tppCI uto.tad.tad

(Nvrlntr4l ceag) uo&1o3 EIa.{d

'r'tu g pE :pnde St (isuoruo elplrd'stsuacappog 'po) elpuered'a'!) uo&7o3 uto )urtl 'B sle qe auru l,z g elpuerad : n?xq u! g, atplrd 6z

'e'u,t.

g (n4ayap a"rou{ a) uaru8eo.I gz g trueJaprn oz fl sonJos tz

111 anbsnplwn} H snua;e8olzz ?qcrrn6 '{c pas 'g USuBtu : }rsuetuar I

}tIOrIntr\I'{cpas

gz'6r 'xx

'qo1

z 'rr^xl 'sd

ee

;z

JnlueJouon eernbrlal cunu le snrnc 'furroueql uI] ]sa sn]oeJ sndocsrda srpq -BJrur Bolsod 1nb '8r,{d eururou B}aod sueoselope ruuplnb }ura slJodlua} cun} cc ruenb pndu 'urnrürrdo urelood 8e1qnq lse oorl 'urnun JeleEJd ]IxeJJns snls runlusnpB pB snqruIuo ep oureu eBrJoureql lunlnsBuac eluBJlul JnIIEI oE ']rnredde rnq8el olsrJrl3 ep ponb coq unpuncas sISnBIc sulso 'sltrca11oJ 3IItrI cun] urnrsueruJsqrH sngruo!}eu snqruuo urBJoc EIJoureqI uI leJBclpaerd IACI urnqren ]e ElcuES 3ps ap ]eJepualuoc ]n 'suln lunluB] snqonp u-In3 oI xeJrluod snurrssrlcuus asdr seuuro Jelul eluedeJ 'olctr1u4 olcues v lutsJanJ eloa1 eunb slq ap snqrluulrSoc sllle ]e slllu snqlluuulcourres 'atpud lusJ -osuno rueuour Ernb urn] sr8ar elellnllseJ ord tunl 'alullpuncnl urnc ulnuln snqrlueqlq 1e sml anbsnqlluecnpuuur (aerroureqt rnluqa8e cunl sla qB snurrxuur serp turue snlse;) rua8ar urnueJusol pndu etsIuJeglH snllol, slBeur Cry 1e snqrdlcurrd ra snqr8eJ Inurs snqlluequnceJ 'sttrutrrnllseg eeururns eer]sou tv 'aegcsu4 olJuES elp ur ]se coq 'srlelruurellos eens elp urelle rluanbag '1SO SnSJeneJ

UrErJOrUeqt pE IUEJaSBnO rUeUOUr Inb stcned

runc snsnJuoJ esorururou8r le enbsnpprll snlseeur snaruSol oJen xa6 'seluapuel urnuesep pB rsunb lo selune olnuulq tunc sonJeo olco soa wnpuo oz -rcgJalur pE luuJe llered Inb selrlue8 ]unrepln sluosred unroa o.ld }a sl8er s{nco qE }uns r}Elqns pes '}unranruduoc uou o8re tul}B}s lseuwo eJapIO3o suelon 'et! eurrssed le unblur urnc selueluan es pE xeJ soe anbltnuJellrnu ure8er pE ]ruen 'oJend le srJrn lacrleprn olco 'slns srlcos IuIuroO eulurou ul srluutrsuoc cB srlcrpeueq 'rurrssad sr8ar seuorlulrSoc snIcIJlEd snlcues ulelne §r suercs 'rrrne eJecgJalul sualon 'oq.ren olEIntuIS urnlclJled urnlJues xal lln 0p -Bcon 'setruerpu.l8 ,ell tunlnlnud ureornur qE as lunJoneredas tuenblsod 3g 'luqelou urenb a;e.ropu as lrxug orcrJ]Bd olcues ureJoo enuaB suelceg tre snlceoc eJounl xeJ lruenJedns eluoclp Bo ceeH 6'Irrnnl {rrnap Srqurope 3e Bns unue8 lalcag a1 pB suaruon esdt ureu 'ura8o.r arepred IIou OI 'suolod lo elsnr oruoH, : Uxlp urnrorJled urnlcuus pB uut8a; o8ra sualuaA 'srJrrl ;on]lenb ]e uou ceu snqr8e; snqonp ]o Bns ]acllopln aJoxn 'snsaelp lrsuuural snqrurwoq urnluel ureldes urnc xoJ asdr orrod 'lrln rueldas sarldas e8er ureroo uraplgl ]uns rleJlsord anbpep lluerepune Iuouour snqluuro xa rcnud ryn lo rurrxuur rduec urorlruuld rad rnba 1e snJJnc eses luaJulrdrcaurd ]n Ell 'snu8eru lse snlJBJ snlour oEJJal 1e 'sue8rnsur urn.Iellu snsJanpe Jalle sosdr lerues gdul1 lunrenuu8ndxa 1o 'soe ralur ]sa BIoBJ slllqlrJotl urepaenb orloururoc le septrue8 sosdr as ur lunrenrJr rullels ororpnl IeO olclp ono ('snre rcrurrur Jnluedrssrp le sneq le8rnsXfl, : ocon erclJ llxlp la ]IxaJJn§ urne ur lueJonJJr ponb snrcrJlud snlcuus o8re suepr^ ('soJlsou soJIuIB le sou

oqotd

toz

anpnv

0v\

*rlnl

I,.rs 'snssttuaP 'r'J'1 Sr::

ellq '{r) ll aunb : (*.rrn1\ i.:i: '-rynn{ u0 oa?sau luol1o, eu?-: '!E 'c

äarag

'o.tdns Josouopo8nqz_1

6r

sv

'.-

rlnlf it p;s '

z0 auourrs urno lJted snlcy

: ,;

j

:

rueluepred urnlsl uleuiI.u,redns runrcrJlud rrrnlr:C 'eplEn lunJentull s:r.

tunrlrSuoc sEJoJ ]e snnli: -Bnele §IlCIp SIH ('.InJEl-r- -ueurou llnerueqdselq Ir,:'

-.

eululoq qE ulBnl LuES..:-pB cnq sou IlsISIu anb, ,:.: r ]lxlp la trr^:: -lJlud snlueg crs '1uEJ;r.:--

1nb 'eururo6l,

tuupuonb lncls ]E ('snrl i: runeg EJluoo aurueqciszElvl olnco onJo} susnlu: -

oJuureqdsulq leqapuelu/. :

oecl eraqer]ep susPnz I:.: oulurou urnJo8eur snun L^-; -eueq }e lrxoJJns 'ulentru:

cunu autnbtleJ snrnc 'c.::,6

llnlou sntre8rlsut oului,r,C nluenpB ul lunJexeJJns -

-

eurulou uI luelnB sou 's,: ur ]o sllqel ur anr8uor.:: * snJJnJ sollnul suePrrr ]a s:

pB lIJOxsJJns enbunrrn: sons pB r8eur anbtuni)s;: :

sn]3uBs lsa snlBcon

Jurll

uI SUnJsnEJlUr UOrr SrnS S; -rugeu;d pe ]unJauanred , Lunuofl, : uB xe.r seBr{ pE s -=

uI urocrnur pE JnurrqBurl: esdl ]n 'oXII a1 pB JolrQEJr,:-

srJanBJopB auoJ ou 'lsa sa: :ueEal pB r8eu ]unrrxip sj ep lrxer.red snllll srlrou ; * runJoep esuodsa: Lr:

le

DryA

F hu

20+

42 5

43

25

44 3o

45 35

Vita Auctore Probo

ibidem. Hic uidelicet Dubtag solus ex gentibus illo die ob honorem sancti Patricii surrexit; unde et benedixit ei uir Domini Patricius crediditque Deo primus in illo die et reputatum est ei ad iustitiam. vocatus est autem sanctus Patricius a gentibus ad uescendum cum eis, ut probarent eum in futuris rebus; at ille per spiritum intelligens quae uentura essent non rennuit ire cum illis. cenantibus ergo omnibus praedictus magus Legitmail, qui fuerat in nocturna conflictione quam praediximus, sollicitus erat extincto socio suo confligere aduersus sanctum patricium; qui tamen ut initium causae haberet, intuentibus aliis immiscuit aliquid de uase suo in poculum uiri Dei, ut probaret quid faceret. videns uero sanctus Patricius hoc genus probationis orauit ad Dominum et uidentibus cunctis benedixit poculum suum uersusque est liquor in gelu et conuerso uase cecidit guttula illa quam immiserat magus; tunc iterum benedixit poculurn: conuersus est liquor in naturam suam et mirati sunt uniuersi. Frustratus in hoc ausu magus ille uertitur ad alia dicens: 'Faciamus signa in campo isto.' Respondens sanctus Patricius dixit: 'euae?, ,Ego,, inquit magus, 'inducam niuem super terram uidentibus cunctis.' Sanctus patricius dixit: 'Noli contraria uoluntati Dei inducere.' Magus dixit: ,Ego inducam, ut dixi.' Tunc inuocatione magica niuem induxit super toturrr illum campum, quam intuentes omnes admirati sunt. sanctus autem Patricius dixit ad magum: 'Ecce uidimus ea quae fecisti; fac ergo nunc, ut amoueatur nix quam induxisti.' Dicit ei magus: 'Ante hanc horam crastinam non possum amouere niuem istam.' Sanctus Patricius dixit: ,Vt uideo, malum potes facere et non bonum. Ego autem non sic.' Tunc benedicente eo per circultum totum campum dicto citius absque ulla pluuia aut nebulis aut uento euanuit nix; quo uiso exclamauerunt turbae et mirati sunt ualde (et) compuncti sunt corde. Paulo post inuocatis daemonibus induxit magus densissimas tenebras super terram et murmurauerunt omnes. Ait autem sanctus Patricius ad magum: 'Expelle tenebras.' Quod cum ille nullatenus facere potuisset, sanctus Patricius orauit ad Dominum et facto signo crucis pulsae sunt tenebrae et refulsit sol; et exclamauerunt omnes et gratias egeiunt, quia a tenebris densissimis liberati sunt. His ergo omnibus in conspectu regis mirabiliter gestis inter magum et Patricium ait ad eos rex: 'Libros uestros in aquam mittite et illum cuius libri illaesi euaserint adorabimus.' Respondit sanctus patricius: 'paratus

sum ego hoc facere.' R...: aquae cum ipso ire. : :- -: Patricio per aquam c.:'-:

baptismum. Tunc ::: r: 'Promptus sum.' \e c .-. uice in alternos anin:. s :; tus Patricius dirit : '\ - :.

pueris meis ibit tecu::-- .:. et tuurn apud meum t -:.

et iudicabimini in c.:::

magus, et aedificata rs: ;arida, missusque est r-:: et unus e pueris Pa::i-.. domus aridam. Co:c -'-: . censa est ex omni

F

a:::

.:

consumeret flamma -;:.-. permanente intacta. 3 =:". quod de tribus pue::S *.:

quicquam molestiar :::

-

sine Dei nutu esus: Iratus est itaque i- ': - : eum occidere, seC p: . :.. :

.

dit ira Dei in popui,-:- .:' Patricius ad regem : 'l(.. .

Dei in uerticem tuu:-. : eo congregatisque s;: - : mihi credere quarr :-- :. uersus est rex aC D -: eodem die; et ait sr:-.: -: et fuisti scandalu::: :---erit ex semine tuc i. ,: -:. His ita gestis s;:- r: - : f esu Christi docer. : -::

.

et Filii et Spiritus S,: : in Hibernia Docri:. : " signis.

ro in conspect,; :-:-==-:

r ibidem corrufuturnihi Sleibti MuirA. hi Sieibte V2. omMuir BN ex gentibus: exigentibus H 5 eum (magi) c 5-6 uentura: futura B; sedcf. Muirchü 6 renuit H conflictatione H; sed c/. Muirchü W 7 Ligitmail H 8 suo omB; sedcl. I\Iuirchü r2 conuorso

B

17

cunctis: omnibus Brn.r e3 istam: hanc c campum per totum campum B z6 sunt om H "+per-25 u;lde- i7 o* "u^t et addidi ex Muirchü 3r orauit: adorauit B 32 quia:

H cum Muir: in circuitu Colgan cum quod H

MuirA

33-4: cf. Matth. ::,-.:::. : -

z aqua BH curn J'1'---- - : ---: sedcf. MuirAB ::.--z6 est (enim)

H

:-

-..' :-

--

Finis libri prirni. In;::-: i:- miraculis et transitr, S.:-::- I::

%

cc

LP oü

az

'H Sn CINnCgS UggIT lplrlBd IlcuBS nlrsuBrl le srlncsrrrrr eC[ 'fl IIIIr]86 ItcuBS n]Isuur] ]e (a.rs) snlnrerrur ep snpunoes rldrcul 'rurrd IrqII s1uIC ppo sru8rs po1 9t, uo81o3 g o8ra : Nvrrntr^I u,tn? 11 .rnlr8l Lz H (u4ua) lsa 9z g ruo xe § r rurureclpnr '{c p?s I g Jnurrquclpn} or pas I

g

rururrpuacur

6

..,1a1,

r'tu g. xrn

:

srn

4

svrlnli\l '{c

(NrlnIAI urenbe) srlnr11 utn? 119 enbu z

: urnb zt, g lrnerope : i::.1 lz-ep1un H ruo tu:-": o f, l: -' lZ

ruo truns

Urndurea §7-7sd

Bqrrrnl,\l '{c pas 19 zo ons ! IItisrInJ\

H llnuer 9

-uaElxa :snqrlua8

oS

'lI

'uBC[

oz 'r^x 'cretrN '{c :g-St

§g 'lll 'ua.rg; 'yfa 19 'xrxxx '11ccg

6r-9r

:

6r

'rrrrrxx 'yiletr1i

'{,

xa

'.-':

ss .ri:.j.,;

:V-Et,

rurssllle nlcedsuoc uI o r

'stuEts

snqrluenbas eluBruJsuoc ureuourJos lo oluBJedooc ouruoo BruJoqrH uI anbrqn lrnecrpeerd ]e Errorueql e lse sn]oeJord rpuug sryrrrdg ]o HIC 1ä srrlBd eururou ul sBpuvz[]duq se]ue8 seuuro sueuodsrp oJocop ]]srrq3 nsel rJlsou ruruo(I ulnldecoBrd runpunces snrcrJlBd snlcuBs srlsaS ull slH ,'o] lsod urnuJoleB ur xoJ on] Surruos xe lrJe uaurB] snllnu 'lr1 ru8er selp rn1ue8uo1o.ld lacll 'HIu, urnlBpuBcs l]slnJ ]e eBeur eBurrlcop DsrlrlseJ BIno, : ureSeJ pE snrcrJlBd snlcuBs lrB ]e I elp tuepoe IIIE }e 'urnuJeleB runoo urnururoo pB xeJ lse snsJen lunJeprpeJs

C,7

9V

§r

OI

lllnlu

-uoc srns snqrluurrldo urnc ollq .rnlr8r orlrsuo3 ('rJour urenb eJapeJc Iriltrr lse snrlel^i, : xer §oe pE uxlp olndod ruulo le snqrrorues enbsllu8er8uoc oe urnc sBunrc sruuro }e Jelueueqan xeJ lrnulrlxe cunJ ,'uftn} uracluen ul IaG (srJoprpoJc BJr ]epuecsap ernb 'srJeuour cunu urBI ISIIq, : ure8al pB snrcrJlud snlcues o8.ra llv 'sle xe rqnur lunrerred 1e runrd*l unlndod ur IeC ErI Up -uecsep gclrtu4 enbpep rueoerd p, lsneq ulnlll Unq1qord pes 'eraprcco urne

lrnlon 1a rns r8uur elrour ep tunrcrJled snsJenpe eplen xeJ anbulr lse snlBJI 'olsnxe nlnu lao euIS uou '1eran3l urne BcJrJ ponb 'r8eru oluerullsen '1r1n1ur eurlselow urenbclnb cau lrnulsrJluoc snbeu sru8r lr8rlel uou ']se runlorp suend snqrJ] ep ponb trrnpunces 'snurop elJed eplte urnc urelne urneueueg telcelur elueueurrad BInsEc rrorJlud 'snruop alrud IplJIn urnc urn8etu sru8r BururEU leJeurnsuoo 1n 'eroq ulepue lse tunlceJ orcrJled oleeq enbelueJo 'a].red ruuro xo lse ESue) -ur BqJn] ruuro uruJoc snoesurJlxa ourop enbulr EsnlcuoC 'urBprJB snwop urelrud ur ucrEeu elsan runc oururou snaueuag rrcrJled srrend e snun la rrcrJlud Blnsec urno r,uäprJrn snurop ueued ur sn8eur lse enbsnssrur 'uprru xa Brplul1p 1e lplrrn Brrelern xe srpprlp sntuop sre lse BlBcSrpeE le 'sn8eur lrsuosuoc IaC IJIn srqJan slH ('rrrrrsslllu ntrcedsuoc ur luprlqucrpnl }a ruruepueour Inwrs anbcrs 'urnluarurlsen ]rJO urnJand urnaur pnde urnn] ]e e1 pnde urneur lo 'rrlnurop ruBSnBIc 1e urule;udes ur urnca] ]lqr srour srrend xe snun la 'ureu8l q slql pos 'sln n] ]n lrra crs uol{, : }FIp snrcrJ}Ed sn} -ouES ('Jr1]EJauon urau8r cunu urenbe Junu snlelr8e sourrue souJellu ur oJrn BSJon otuoq olH, : ]lxlp sn8uur suelon ureprnb Jor{ col{ ('r.trrns sn}duroJd, :ltxrp snrorJlud sn1cutsS ,'ureu8l q elllqry, :xeJ UB cunJ 'rrrnurs]}deq ur leJaploul ouoJ eu 'urenbu ]rntur] oopl 1e esse runlep urenbe red orcrJlud E Bursrldeq urrue leJorpnv ,'legurl runop turue (ru)unbe 'arl osdr urnJ aunbe runrcrpnl pB olol{, :ure8er pE }lxlp }e sn8eru }lpuodsag 6'arocuJ coq o3o runs

snlEJBd, : snrcrJlEd snt f :? snrns urnllr la all]llru rLi?: la urn8utu Jolur srlse8 J;-: B

Ernb 'lunra8e sBrlE-rE

r; :

lun§ aBSInd srcnJc ouörs 'lesslnlod aJocEJ snu e tE i -

pB snrcrJlBd snlcuss rul-: sBJgeue] sBurrssrsuep s:r: rlcundruoc (re; eplBn tui-.s ]rnuEne oluan lnB srlnqau runlrncJrc Jed oe eluaJrF l * urn§sod uou ureullsuJf,

r-r-:.

xlu JnlBenourB ln (Jun'J

llxlp

r-

-:

snrcrJlBd r,uelnB sr.:--'

-urtsc IIInlll 1unlo] ;adns :: 'urucnpq o8g, :]lx1p srLr-:' snrSrJlBd snlcuBs,'srlJur.l

lrnbur ',o8fl, (i eBnO, :ti),. uu8rs snurBrJBC, : suaorp ?: :

.

'ISJenIUn lU:.: ruryncod lrxlpeusq urni;:t

o§en osJanuoc ]3 nleS -i sllcunc snqrlueprn ]a slu3u?s oJen suepr^ ep plnbHn ]rncsrururr srrlE I urnrcr JWd runlcues snst; 'snLLIIxrpeBJd urBnb euc)n-..'

sn}3lpaBrd snqluulo o8:a -uon e€nb sue8qlalul

s

nsla urnc tunpueosen pE

't;' o3o enblrprporc snrJrrlEd IlcuBS ulaJouoq qo 3Ip c,i:i

oqotd afip?xv DtlA

Soz

ru

Vita Auctore Probo

2a6

LIBER SECVNDVS

r

Domini et apostolici uiri patris nostri Patricii, cuius laborum et itinerum in priori libello, nunc miraculorum et transitus eius seriem prout possumus enarrare proponentes opusculum paruulum Deo adiuuante aggrediamur contexere, in cuius initio quoddam miraculum, 5 quod ei et Stephano puero contigisse legitur, breui relatu retexam. Quodam tempore, cum orationis causa ad locum solitum per nocturna spatia comite praedicto puero pergeret, uidit magnum in caelo miraculum suumque carissimum ac fidelem probare uolens sanctum puerum dixit: 'Fili mi dilectissime, dic mihi, §luaeso, si sentis aut uides ea quae ego sentio et uideo.' ,o Tunc praedictus puer Stephanus, qui et Benignus, incunctanter dixit: 'Iam, pater carissime, de tuis meritis praesumenti ex Domini gratia cognita sunt mihi ea quae et sentis et uides; nam uideo caelum apertum et filium Dei in maiestate residentem et angelos eius coram eo.' Tunc sanctus Patricius dixit: 'Iam te, fili, meum successorem dignum esse sentio futurum.' r5 Nec mora, gradu concito ad consuetum locum orationis peruenerunt. z His uero in oratione in medio fluminis alueo constitutis puer dixit: 'Pater, adiuua me, nam algorem aquaticum sustinere non possum.' Erat enim illa aqua nimis frigida. Dicit ei Patricius: 'Descende, fili carissime, de superiore loco ad inferiorem.' Et nihilominus ille ibi diu perstare non 20 potuit; nam aquam nimis calidam se sentire testabatur. Tunc ille non sustinens in eo loco diu stare puerum exiuit de aqua cum eo super terram. e Fuit homo quidam diues et honorabilis in regionibus Orientalium, cui nomen erat Daire, quem rogans sanctus Patricius petiit ab eo, ut aliquem locum daret ei ubi monasterium construeret et sanctae conuersationis reliz5 giose uiuentibus mansionem praepararet. Respondit diues ille dicens ad sanctum Patricium: 'Ecce terra coram te est; dic ergo mihi, quem locum desideres ad inhabitandum.' 'Peto,' inquit sanctus Patricius, 'ut illam altitudinem terrae, quae nominatur Saileg, dones mihi ad inhabitandum, ut construam ibi locum ad cultum diuinum.'At ille noluit dare sancto uiro 3o terram altam quam petierat, sed dedit illi locum alium in inferiori terra, et habitauit ibi sanctus Patricius cum suis. + Post aliquot dies uenit eques Dairi diuitis praefati ducens equum domini sui satis optimum, ut pasceretur in herboso loco Christianorum. Et offendit Patricium talis depastio equi in loco suo dixitque: 'Stulte fecit Daire mittens 35 bruta animalia turbare locum paruum quem obtulit Deo.' At uero eques non attendit uerba ista, sed dimisso ibi equo nocte illa discessit. Crastina mentionem fecimus

cc.

r-zi Muirchi

(capp.

A. I. 28) B. II.

g

cc. 3-8: Muirchü A. I.zSQü(B.

II.

(rf. MuirB)

Colgan

L

-

firmatur Daire ; pori;:'-: autem Patricius scieis : -: 'Ite, aspergite domi:::- praecepit eis

san ct u s '-

::

'

:

aquae sanctae. Venit ergo Daire u:

- : scyphum mirabiien, :c : I)aire ad sanctum F,::-:meam.' Et ait ei sara:'-: : domum dixit ad S r-i - S :: cum darem ei aeneL:- - i

addiditque Daire c--:r

:

il::,:

=

nostrum, quoniam

Dairi et dixerunt P. .:- -. aeneUm SUUffi, q.Uf- :-::-Patricius nihil aliu: --1-:

interrogauit Daire S:r-

.

:r

: -:. -'Mirabilis est horn : -: r:

reportastis aeneum

Grazagam in ablar,- . : scyphum argenteu:t -.

-

:-

incommutabilis hc:-. :: : et partem illam aE:i :_ --:'

ut inhabites

earn.

::: -: : - r ::r:

Accepit ergo ab . et aedificauit in r,t,

loco nunc est ciu::-:

-1---..

minis est Hi5-:::,=

6)

8 sanctum: socium B ; sed cf . VIuirB Fortasse legendum socium sanctum puerum carissime: dilecte R m.r rz et(r) om Colgan cum MuirBN rg praestare H; sed cf . lVluirchti 20 potuit H cum MuirB: poterat B Tunc ed. Coloniensis a. t6tz, Colgan cum Muirchir: tum BH zqubi: ut B ; sed c/. MuirB(N) 25-6 dicensPatricium: ad sanctum Patricium dicens B; sed cf . Muirchir 28 Sayleg B: Sailech rr

uero die ueniens uiic:: .. dominum suum cunr :::: equum tuum; ofenci: ;:. suis:'Dignus est nl: -; : ite ergo, occidite eur-. Euntibus uero seru:s :: irruit super Daire. D---: -quis cito et portentur r- :: eum.' Exeuntes erf 3 ;'-

r

6 capientem

ts; sed c/. \ Iuir *B \

B;

sic

semper ai

,--.,,1

Muircht'r)

3r cyphum H

37 ciuitas est

H;

-:

se; .-'.

=:

:

og

Sz

TrrIOJrntrN '{c pas 111 lsa selrnrc l,t [rrlcrrntrAl '{c pas I g oq€p : op {rr{crrntrAl '{c pas I g llsu}ed g g H urnqdÄc r t (gtqctrntr41 B (tn ,tx ''p!n 7n ".ttoc) la :lA 6z H ernb :ureruonb tz p zz

r.rrens trrntuop pB) g 'qap pas 'pp, unurop xsod uruns 6r pe .taQruas qs '.g H tuo (Nr)svrlnlN.,p ure8u surlur8 :11 rrreEEZeJO gr pas ig H urnqdÄc 'g urnqdrcs 9r ruo er.b- f,r vJlntr\l '{,'9, sJourdol lrnJJr : NsJrntrAI utn? I{ lrnJJr s.rour eurluadet L-g

9

'll 'r{ol 'p

:

suuJel szleJ}eur ruetruardeJ 9r

]o sndocstda snrorJl,Bd snlcues 'oqtue lunJorxa ]E 'eeruJaqlpl ]sa sruiru -t8or le snludocsrda sopes Iqn 'eleunuou aqcuruqlrJv szlrnr3 ]se o{lnu ocol onb uI (ulnJoJrn urnrosor8rler souorlellqer{ }o ErJo}suuour oa ur }rnucgrpee }e Iqls runllceld te urnleldo tunlpaurd snrorrlud snlJuus oa qE o8re lrdaccy ('rrrBa salrgBr{ur }n

(cunu rgll op rlsrled ur5o urenb r.r8u uTBIII tuaued ]e 'ooqeq ruorolleur urenb radnsul 'sJaJoJd 'urnlerrr uou 'urnuoq unqJen la sa otuoq sglqelnurruocul }e tuluo suulsuo3'snnl snouoe urnce] US, :re suocrp urnalue8Je runqdr(cs urnsJnJ IIII llsru.roJ 1g ('sun runauoe urnsJnJ IIII o8re Jn1ouodr6'urnluur uou 13 tneBezeJ3 urnlcrp snre lse urnuog 'oaprn 1A 'olBIqB ur utvBvzEJC 'olup ur uteBvzurC urenb ]lxlp pnlle Uq1u Inb 'elsl otuoq ]se s{rqer}W, :I5IP suopuodser om 1g ,'vIEBEZerD, :]unJaxlp HII ]v (i urneueu srlsugoder opuenb 'tlll snuellslrr{C }1xlp p1no, : sueorp sons sonros erreq llneSorro}ur sHII urolnu snqlluel.lodeg ,'urBBBZEtC, .ra1au.rd l1xlp pnlle IIr{1u snrcrr}Ed snlJuBS ecln BIII ]g ('rrrlle rlsrdeccu aler8ur ruuruonb 'urnns urnauou Ia sntuelroder ]n ';a1sou snuruop sou llsltr4l, : orcrJ]Bd ]unJexrp ]a IJIBCI IJlsIuIur enbult lunJeueA ,'olll otuor{ urne }rdeccu e}er8ur ururuonb 'uln;1sou urneuaB srqou aleuoder 'ell : srns snqrlrlru suasrp eJrBo enbuplppB .'u.lBEEZEtJ IUnqJen urnlos Jelourd 'urnsorte.rd sen urneuou Ie uroJup urno

'lrpuodsar rqru pnlle IIWu 1nb 'ouroq lsa snl1nls, : sons pB Uxlp tunruop pe IJ1ECI uralne snsJeneg ,'urBBEZEtC, :sntclJ]Ed sn]cues Ia ]]E ]g ('r.rruour urEIJOUreUr qo tunsel lls snaueB clq e3cg, : urnrcrJlBd urnl.cuBs pB oJrBo anblrxrql 'sruJe] seleJleur ureluorduc urnsortard JE tuolrqeJlru rungdr(cs urnauee urncos sueuod runlouus aJruq o8ra ]ruoA 'urnrJrJlud ]eJeJouoq 1n 'eelcues aunbu auolsJedse snnbe lIxIna.I ]e oJrEC[ ]so enbsnleuus Jrn sn]JuBS sre ]rdeceerd ,'EnbE oet{ snre urnnba }e urnJ}sen urnururop elr8radse 'a}f ,

l,ncls lunJeceJ OI

]g

(luns E]oBJ aenb suercs snrcrJlud ruelnu : suoclp sle llpep ]e urunbe lrxrpeueq snlcues ,']ISSod IJEuEs eUoJ rs 'e} E prnbrp ru .lnlagod larreg JnlBtuJS

-uI occg, : Ie ]unJexlp urnlorJled urnlcuus pE IJIn onp o8;e selunexg ('rrrrle eJeplcco lunJerxe 1nb JnlueconeJ ]e EJlsou Erogeuoq ro Jnlus].rod ]e olrc smb

lua ! sJour ceuq lse ruu]}sug3 BSnBO, : Erls Joxn enblxlg 'eJleq ;edns ]rnJJr sJour Eullueder snllrc olclp urna tunpuarcgJelul srnJes oJen snqrlung pE to8re alr ('rrrna ellploco louoq o;d tunluur slqou Upryper Inb 'alsl oruoq euour lse snu8rg, : srns slnJos oJIBO ]IxIp }E ,'lhs Icol orluqJn] urnilr urrue ]lpuo5o lurnn3. urnnbe llplcco olu snusllslrtl3 e339, : Ie llxlp euorlBurlseJ urns urnns ulnurulop

:. -.. {IralrBS : g Ea1Äug Bz g-Sz (s)srlni\ '.-. 'pA )un-l t:

-sueclp 'D STSUASUO|OC

111 a.relsaurd 6r _."JlLl.r- lurn.rand tunlcuus tunlJos iu',r'

(g

'lI

'A) Qz)Sz'T 'Y qttirri:

i.

EurlsBJS ']ISSOCSIp BIIi a-l sanba oJen }V .'ooq tIi:.su3]}rl.u srrBG lfca; ellnr s , llpueso ]fl 'uInJouBIlsIl -- -) rulurop urnnbe suocnp r:::. :

1e 'ur.lo] IJoIJeJul

ul tunl,:

oJrn ol3uBs eJEp ]rnlou ;..

ln 'urnpuBllqErlul PE I -{1 --i -llle IUBIII ]n, 'snlculed

s:-:

t.uncol ruanb 'l.llu, o8:a r. pE suecrp alll senrp lrp sruorlBsJonuos aBll -: _

-llal

uranbrle

tn

'oa qe ]rrtai s: snqlu,l,:--:.

Ino'urntleluelJg

'ruEJJal radns oe uInJ

r:.::

uou aru cunJ 'JnlEqE:s;{rou are}sred nlp Iql eili : 'eu;rssrJuc rl5,'apuecslO lBJg ,'urnssod uou ar;u::: :

lFlp ;end sllnlllsuof, l r-

']unJeuenrad sluou::

('rIIIlJnlnJ olluas essa ru:. -lJlBd snlsuBs

cunf

.'c

l

-

urnlls }e urnl.iade runl=-:-a ETIBJE rururoq \; :-

uln:8oc

: llxlp Jeluslcuncur 'sn-*;": 6'oäprn 1a orlues o8a aenb :

Iur lilc, : I1xIP urn:and

-.:

anburnns unlncsJrrrr o;l:

elruroc erleds BuJnlcou .:: j ureponO 'urexeloJ nlEIaJ r: 'urnlnoeJrur urepponb ol:; oa6[ urnlnn.red ulnlnJsni' snre snlrsuBJ] ]e ulnrolr.r:

urn,Ieulll ]a tunJogBl

sni..-1

pe enbsnsJeneJ urnnuour urer urne lruenur urnnba a"rep1n sueruen elp oJen oqotd a.ropnv DryA

Loz

}Ih*,,, * -

:;*.6#,-r

*

zo8

Vita Auctore Prabo

Daire, ut considerarent praedium illud, optabile uidelicet et beneplacitum oblationis murlus. Ascendentes igitur altitudinem terrae quam considerare uenerant inuenerunt ibi ceruam cum suo hinnulo iacentem in loco in quo nunc est altare sinistralis ecclesiae in Arithmache. Videntes autem comites beati

r5

20

25

3o 10

35

Patricii ceruam et hinnulum uoluerunt tenere et occidere. Sed sanctus Patricius prohibuit eos et comprehendens uitulum portauit eum in alterum saltum densissimi nemoris, sequente cerua uelut mitissima et mansuetissima, ubi usque hodie signa eius et uirtutes monstrantur. Erat homo quidam in regionibus Vltorum temporibus beati Patricii episcopi, Macfil nomine. Hic homo erat ualde impius, uerbis intemperatus ac spiritu malignus menteque crudelis, ita ut cotidie in montoso asperoque loco sedens tyrannidem suam exerceret et transeuntes peregrinos crudeliter interficeret. Is ergo cum sanctum Patricium claro fidei lumine radiantem et miro quodam caelestis gloriae diademate fulgentem uideret forte prope se transeuntem cum inconcussa doctrinae fidu cia, cogitabat eum interficere, dicens: 'Ecce seductor ille et peruersor hominum uenit, cui mos est facere praestigia, ut decipiat homines multosque seducat. Eamus et temptemus eum, ut sciamus, si aliquam habet potestatem ille deus in quo se signa facere gloriatur.' Temptauerunt itaque sanctum Patricium hoc modo: posuerunt quendam ex suis sanum in medio eorum sub sago infirmitatem mortis simulantem, ut probarent hominem Dei in huiusmodi fallacia. Adueniente uero sancto Patricio cum discipulis suis praedictus ille tyrannus et alii gentiles qui cum eo erant dixerunt ad eum: 'Ecce unus ex nobis infirmatur; accede et canta super eum aliquas incantationes sectae tuae, si forte sanari possit.'Sanctus uero Patricius sciens dolos omnes et fallacias eorum constanter et intrepide ait: 'Non est mirum si infirmus est, quia iam moritur.' Quo dicto socii reuelantes faciem eius qui simulauerat infirmitatem iam eum mortuum inuenerunt, et obstupescentes admirantesque tale miraculum dixerunt inter se gementes: 'Vere Dei homo est iste; male fecimus temptantes eum.' Sanctus autem Patricius conuersus ad Macfil ait: 'Quare me temptare uoluisti ?' Respondens ille crudelis tyrannus ait: 'Paenitet ffie, domine, facti huius, et quodcumque mihi praeceperis faciam, tradens me nunc in paenitentiam Dei tui.' Sanctus Patricius ait:'Confitere primum peccatatua et credens I)omino meo Iesu Christo baptizare in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.' Conuersus igitur eadem hora Macfil baptizatus est, et egressus de lauacro regenerationis dixit ad hominem Dei: 'Confiteor tibi, domine mi Patrici, quod proposui interficere te; iudica ergo, quantum cc. 9-r r : Muirchri A.

I. 4@z) (8. II.

debeam puniri pro ra:: - :l

Deus iudicabit. Attarr.-:-

insulae, +abiensque s::: : : ad mare colliga pedcs : mare immitteque te -:- :.* que te duxerit uentus :: prouidentia, ut erercr: : - lacrimis ait ad beatun- ? ,.

cipis; uerumtamen :: I

scopus reuixitque san*:

,"

::

Tunc migrauit \Iac-- == fiduciam magnam ir L, .:: uinculorum suorum i: :---: naui pellea, aspirantt :* -_ quo cum diuino gub-::-:: ualde in fide et doct: := : baptismum in Euoni. ;: : cam fidem. Sancti eri : : nomina sunt Conini:-r :l mirati et miserti eius ;-: -: illius cum gaudio. I,t::-: I

l

corpus et animam s'..::-- sanctos episcopos e].;i-. *: Deo cooperante freri r'r - r.'. postmodum efrectus j- --:.

suffragia.

Quadam uero die r:- -. suginem quae est a.l . :- -. Bouis nuncupatur cis::: : .

non consentientes u-:- .: l

5-6 huius insulae H habens insigne pecca:: signa) peccati tui Patricium H ebonia

c

\_

,

meam. Sed de uiro hc,; :. . timere, euia resurger :-r;

4)

8et:acH r 2 montoso B (montosso MuirA) : montuoso FI, c/. MuirN 22 tn om B; sed cf. MuirB huiusmodi BH cutn MuirN: huiuscemodi Colgan cutn Muir (A) o 23 praedictus: productus B z6 posset B ; sed c/. Muirchü zB releuantes BH (melius reuelantes B in marg.); sed c/. Muirchri 37 sancti (amen) B, cf. MuirN: amen non legitur in MuirA

:

inermis ad mare et r:::-:tecum de omni sub,s:::,:_: possit corpus tuum :;-- :

B

6002

23

st

zr

:

:

HA

d

of '€rz 'd'or{ut !€e'e6r'd'ptdns'{c'g Bruong zz

urndocsrda r r ?n}-sueTqB 9

ldocsrde :H lrstrtl) tz

2009

g

J

Eruoqe

H runrcrJlud svJInN utn? H rtrrrrd : NJIntrN run? g runrurrd rz rn} r}Bcced (uu8ts Nrlnhl runo I{ urenuu : vrrntr\I tu,nc g urlneu 8 ux asso4"to{ !o.rrn6 tn1 r}uccad eu8rsur suaqBII avrlny\i ruw g snmq selnsur : Nrrntr\I utw H sulnsut sntnq 9-§

tan) urnu8rs suerquq

,tttXoqa&a1 tm1druaxa



'II

'g) (tz)

Sz

'l'v

Rr{crrntr\I

:zr

'O

snlcues rB 1A 'urne lueqeplJep stcgtluod pcuus slqJen seluarluesuoJ uou m }V'oclufluop elp ur ]ueJEJoqBI eu ']pqrqord snrJIJlEd os PB suzJonuoc sonb lurnrlueroqel ernllncrr8e Ecruruop elp q urntplueB runlurodtuelur runlruos enblmrpne orlBds ou8eur uou IJBIu B rueluulslp rnledncunu srnog tuniloC rnb urncol rune pB lluen'tueBeld ureruuopnbe pE lse senb tuaur8ns -les ?lxnl eJetu erdns snrcrrled snlcues suecsarnbar elp oJen ruupen§

rlcues /.t

HB seruBnelal 8z

u (v) JIntrN lanc uo37o3 TJI

!1r{3r::.-'.'

rPou:l:::

ZZ

runluBnb 'o8.ra EsIpnI :ll 'lgll JoelguoS, : IeC rua -i-; ]o 'lse snlezlldnq IgsEI \ . Bn} BlBcced

ulnultrd a:alu - -

ur cunu 3ur suePBJ] 'tuE:].: teurruop te{u }e}Iueud. : :.: eJuldure] eur aJBnO, : IIE

. --

'er8ergns

o0 elcues luennrpz sou snrnc 'a1e1rntc urnlsuauong rn snloa#e unpourlsod snlcuus JB sruEIc sndocsde IScEtr l lse cIH 'lpreuord rreg slueredooc oeq nledocsrde ruepoe uI runroe JosseoJns urnp onbsn lt8exe sodocsrda solcues sonp solsr pnde sndurel eulln tuntrol le llnrrcJexo urgns ruzrulug }a sndroc runJoe urqn8ar pe 'sre qe 1sa snldecsns rqn IgcBI I rn1r31 'orpne8 urnc snqp sz ruurluelueed soluerdlJsns 'ueur ap tune lunJonenele snle rueslur le IlsJIur 'snlrqeg snrnq ruurn luesslpln urnc 'snlnurog }e snJpuluoJ luns Bulurou runronb 'snurns rlu;eerd sonb r1srl13 seJoleclpe€Jd o8ra IIJUES 'Luepg urBJ -{orlluc pB eulnsur seulruoq }uns IsJenuoc soe red }o Bluong ut runustlduq le IeC unqJon tuerencop umurrd rnb 'sa1ue8pl ?ulJlcop te opg ut eplun oz sellquJlul soJln sonp Iql ]Iuenut 'lssstuenred opceuroqn8 oulnlp urnc onb laururou ruuruzng luzlnsur uI lse snlcelord euopnbu aluerrdsu 'uo11ed muu uI eJBIu redns lasse enburnc 'leran; snssnr ]ncls eJeru uI [unJons runrolnculn ruenzlc suarcrord eJolrl uI as enbluqu8tlloc 'oururoq ur uruu8eru ruzlcnpg rr sueqerl eJeru pB rrcrJ&d rlcues runqJen tunpunces IgJBtrN lrnzr8nu cuna 'seuruo luns r]ecgrleel le snuus enblrxrner sndocs §r -rde snrcrrled rune llnulrJsns rurluls 1g .'eJolop eurs laErnsar urnb 'eJaurll rloN, :snrcrJlud snlzeq IO lrcl61 (isoIcBJ pmb ongour coq oJIn ep pes 'urEeIrI ruurluelrueed snaq lzrdrcsns 1n'eul ord saro }n'o3or ueurulurn.ren lsrdrc -ae;d lncrs'eurruop'tuerceg, :urndocsrde runrolJ}ed runlceq pB 1r? srrurJJBI or runc IgcBtr i ruolne suapuodseg .'Blgpugrrr Eulnlp Iql sgecJexe 1n'erlueprnord ?urnrp lEJeJep el urenb uI ruerJel pE eJI snlBJBd olsa snluen uJexnp e1 anb -urnconb le olncuuJeqn8 enbsqe sqled snrun rurneu ur el anbepuuurr oJBtu ur ruenelc slpeduoc ecrord le oeJJeJ epaduroc sonl sepad e8rqoc eJeru pB srrauanred tuenblsod 1a 'on1 alrdec ur *en1 uluccad eu8rs enbsuerqea 'aelnsur s snrnq snqr1cnrJ ep suaqrg lnu suepäruoc anbygru 'r8al urnnl sndroc lrssod onb 'urnluerurlsen runnred le eyn relee.rd Bn] Brluelsqns ruruo ep tunJal sue1ol pqru 'ezruraqlH c?q euor8ar ap Jelrcolan rsuerl le erBtu pB srurJeur cunu elepoJ8e 'srrenlon eJeqzg runeu urnrlrsuoc rs 'uaure11y 'llqucrpnr sneq pas 'o8a uoN, : sruJrJled snlcues

Ie llclq .'eurrurJc o1ue1 o.rd rrrund usaqep anpnv oryA

snrurcsJ elBlu I elsl ]se c .- -ncBJrur alq enbseluBJllu:: urEI ruelBllruJsul ]EJ3nEi. .-6'JnlIJOUr UrBI BInb ']Se Sn-; IS

TJEUES OUOJ

SBIOBIIEJ

-uoc urnJoe

ia

s? *--

(eBn] eBl3eS

S

lrnleuusul slqou xe snu:. -ue8 IIIB 1e snuuerÄ] elll s:-:alueluenpY'EIOEIIBJ IpoL-I::"

sruoul IualBlIIuJguI o;rs

J

trunJensod : opolu cot{ rl:.:l oJecBJ euErs es onb ur snlt l

snuraldural le snruBg 'l?3:" eJecBJ lse sour

Inc '1tuan :::

'erecgJelul urne lugult8c-., äs edord egog lerePln uit- }e IueluBIpBJ eulurnl IapL :: JelrlepnJc sourrSeJad ssJUrrl anborodse osoluotu ul alpl: snluJodrualul slqJen (snl ci-;

rrsrJlud |lueq snglJodurar

'JnluBJlsuoru salnu::

le Brurs$]Iur lnlen Bn-Ie,-\ ur urno lrnBuod lunlni::. snlcuBs pos 'eJaprcco tre l llUeq salluroc ruelnE säl-* l lse cunu onb ur oJol ur L;

-uI

lUBJeUen OJBJapISUOJ

runlrculdeueq }a tacllepln l-

oqotd

6oz

' ...-.,...

-

"r'1"'

ru

2TO

Vita Auctore Probo

Patricius ad eos: 'Modebroth'; quod interpretatur: quod laboratis non proderit uobis. Hoc etiam statim completum est. In sequenti enim nocte uentus ualidus a Deo missus turbauit mare ita ut ebulliret et omnes agros pertransiret, et ita omne opus gentilium tempestas maris secundum uerbum 5

r3

filiae eius clarae et pu-;:- terra, in aequore in l'*--:: Quomodo uidebitur. : - - :

Respondens ad haec s::.:: noster Deus omniu:r: :. . ::. Deus solis et lunae -:--:. ualliumque humili'-r- : habitaculum, ergo cai-'..r--

uiri Dei destruxit. Venit aliquando sanctus Patricius per alueum fluminis Synone, per

+uastum cantum auium+ secedens in campum Hair. Audientes autem duo

IO

r5

20

14 25

3o

35

magi regis Themoriae, filii scilicet Nel, Caplis et Caplid nuncupati, qui nutrierant duas filias Logareni regis Ethne albam et Felhlen rufam, o*.riu quae facta sunt regi et magis cunctisque qui in campo Themoriae a sancto Patricio +ceciderunt, indignati sunt ualde et timentes, ne praefatae filiae regis, quas nutrierant, mores Christianorum acciperent, induxerunt densissimas tenebras et noctuales caligines super totum campum Hair suis magicis artibus-nescio cuius potestatis permissione, sed notum est omnibus Hiberniorum populis, quia nox illa trium dierum et tot noctium erat. Tunc sanctus Patricius uidens malitiam illorum arripuit arma spiritalia, id est ieiunium, uigilias et orationes, et tribus noctibus crrm centenis ueniis ac precibus assiduis perdurans Deum (regem) regum rogabat, ut discuteret omnem grauitatem magicae caliginis a campo Hair. Exaudiuit Dominus preces sancti Patricii et discussit omnes tenebras illas refulsitque sol super terram et laetati sunt homines gentis illius. Hoc cum uidisset 6eatus pairicius, gratias egit Deo. Deinde sanctissimus episcopus Patricius uenit ad fontem qui dicitur clebach in lateribus crochon contra ortum solis cum tribus episcopis et multis clericis, ut haberent concilium de ecclesiasticis rebus, et sederunt iuxta fontem. Et ecce duae filiae quas praediximus Logareni regis Ethne alba et Fethlen rufa ad fontem illum more mulierum mane ad lauandum uenerunt et sanctam synodum episcoporum cum Patricio iuxta fontem inuenerunt, sed unde essent aut de qua plebe uel regione non cognouerunt aestimantes eos deorum terrenorum sacerdotes aut phantasiam ässe. euapropter interrogauerunt eos dicentes: 'Vnde estis et unde uenistis?' Sanctus Patricius respondit: 'Melius erat uos Deo nostro confiteri quam de genere nostro interrogare.'Prima filia dixit: 'Quis est deus et ubiäst deus et cuius est deus et ubi est habitaculum eius ? si habet filios et filias, aurum et argentum, si uiuit semper, si pulcher, si filium eius nutrierunt multi, si

:

uiuificat, regit ornit.: . noctis splendore

a2r

t:r

-

r---: -: etiam consimilemque s -: patre nec pater fiiic, S:r-- l -

separantur Pater et F--- -unus et uerus deus trs: : - =

obsecrans ut ad o'tri::-::' ambae filiae regis c;:s. :.

modo ad notitiam n,: :t --: -: uel quatenus creCe r. -: : Responderunt : 'C rc l -r- - i derunt :'Credin-lus.',- :=

runt: 'Credimus."

.

\-"r: * -l

'Credimus.' Tunc r.::: -: et candida. Quae cum ess.:.: : -: .

dixit eis sanctus Pa:r----: guine Christi et r.:s::.: uidere in gloria su. I --'. Christi, ut soluar '-: i :

=

.

qui in caelis est.' T'-: - :-. - r filiae regis cum sl= :..:;- :

in l: - : : ultrti ; - -: :* ;

requieuerunt uestimento

Venit ergo :^iJ-: --l .-.

-:'-: Jr . Iesu Christc,. c: .:: - - -: monium prio:is ::. *= .-praedicaret

c. 13 : cf.Tkechän, LA fol. r rr, a 4-rg

su(,r

in mari et stellas in

cc. r4-r J: Tirechän LA fol. rzr, a ro-r zv

se:-

ram nutrierat.

r Nodebroth (I{ ex M 7) B uerba quod interpretatur non leguntur apud Muirchti 6 Patricius (episcopus) H / uastum cantum auium B (crice in mirg. adposita'1, H: lege uadum duorum auium cutn Tirechano Hayr B. Hai Cotgai eri, hAii Felthen B 13 supra B; sed cf. Tir. 9 Aethne H Hayr B. Häi Co'tgän; uiie odn. ad l- 7 supra 16 illorum H: eorum B spiritualia B r8 regem iuppteui e Tirechano regum H: rectum B 19 Hayr B. Hai Colgan; u. supra, ll.; et rg 20 §ancti: beati H z4 Debach BH i correxi e Tirechano; if. infra, i. ,i, p. zrz, g ortum solis: solum ortis B z6 Arthne H z7 Felthen b

,,rrl

:

-

'olnootr :rI,L ttut? snuelenb 6r

:fl

utnxtzluau.u,toC

g (uoc xa) H oluaurllsan oun te H snuEBLu :sn8eur §t rlJ '{c pas 1g srltrelod gz H sn!ßqoqotd ralrlenb H olnlral 0t gtuo 1n 9r rut g eJlss:oJaqBLI 8r H opouonb:tuuruonb ?t 'J]J '{c pas ! g lr8ar uruuro 6 etuuJo leuJeqn8 6-oEra 3 s?q,D?x a{[

'n

r§ 'lll 'uBO :ero oun xa tsenb

Är

g uaqt-r { 6 'zre 'd 'f,r 'c 'o,t{u? 'p lou:,:,:: tr p I 'n 'o.t{ns 'n luo37o3 I?}i a tna7ddns ure8er gr g Er-::.

apm iuoEToS IBH 'g r.{e11 ':: (lVq a&afi uo&1o7 IBH 'g :.'"=1 '(qtsoQpo 'F,,toru w acntc) g ::;::

yl?tln6 pndo ,tnTun&al u it r-t

'orcrr1e4 llplpeJJ plldrJ snarrr JalBJJ occg,:}Ixrp 13 lruen'lulertlnu tuEl .§nrIr srlBlllepgur srroud ulnluoul -3]lE ruBrTU rnb ,sqde3 snra urerle JelBu -Fsel ü odocsrda olcuBs 3 luns IIBIqB snls stlrdec rqrdec 1e 'o1strq3 nsal oJlsou ouluoo asdr lrprparc 'req urnqren snIcIJlBd snlsuBs lerzctpazrd 9I runJ rnc lsr8er ruBITg ruzrrrlrd lurerrlnu rnb'prtde3 sn8eur oBre 1tue1 .urnJBe rcrure [unu8?ru runlJuBld anb]unreceJ egadooc oun olueu[]sen oun olnpel ur tunJBa erodroc Iueln8 luns Elrsod .ocud ur ]unranarnber rurl2ls luessgcrunruluoc uInJ 1a epe;red epg le eu8eru eds urnc sr8ar aetlg lunrengJruruu111oc orclJlsd O13UBS elgeJqelec IU?ssItu Juntr .'1se srlaec ur rnb ot runsuods snlueepln 1e sluJeo euorldnrroc B Jnurenlos 1n 'r1srrq3 urulsou srurn8ues 1a srrodtoc runlcglJces slqou BC, :lunrexlcl ,'ens erro18 uI orapln urnlslJrlC stlselod uou 'sqtlesues srrodroc ruelroru ISIu 13 rlsrrq3 aum8 -uBs le erodroc ep sIlIJanElsnB rsr1q, :sndocsrde snIcIJlBd snlcu?s sle rxlp 91 1e irlqrgJ ureIJBJ eJeprn lunJenulnlsod'aelezlldeq luesse urno aBnO 'sprpuBc le sz BglE olsen sue

llnpul le sruclJled snlcues see lrnezrldtg cunJ .'snurlpeJC'

:lunrapuodseg .ieelselcca eBlcuES urelullun sl$peJ3, .'snurIPoJC, :lunJ -apuodseg ,igc1pnl olp q ureuorlceJJnseJ sIrpeJJ, .'snurpaJJ, :luuep -uodseg .irueuoru lsod urelrn, 'l1e ,'sr11per3, .'snrulpeJC, :lunrepuodseg

oz .i lunlucced srrlrur le suled lsod urneq uI srrpeJS, : ilxrp snlclJlsd §nlcues ..SnruarceJ srqou srJexlp prnbcrnb 1e'tuna

ü

sn1llgeqep eJepaJc snuelenb

1en

snurrssod eJeqBII luneq lun;en satuefiu4red snle slulluou lugllllou PB oPolu -onb 'snrlue84rp sou etoq, :salueslp aJo oun xe rsenb sr8ar aEIIg euqrue lunrepuodseg .'sIlBpeJJs lalqepg sme slultuou urullllou PE }n sueJcesqo §r le suuuoq slgon ollunuuu JelIIBrcnPg o8e 1e ruanb :lse snep snren le snun auuostad seJl egq ureruonb 'snlcueg snlrrrdg 1a snITIC 13 Jeled rnluerudes ruaornur qt ceu lsre ur lerrds snlcues snlrrrds lä Jolues lIS refed ceu arled turntlg l1nue! rqrs anbrualllulsuoC lualla lse Jourru uou snrlg ualugl mb lunuJeleBoc .1msod tunurIuoq urnruuro runrrel§rurur ur sBIIels le rJBur uI or succrs selnsur }e eJrel Eprrc ur lrceJ seluoJ 'lerlsnFed ons aropuelds srlcou uetunl 'luururnlp uerunl sIToS 'Bluruo leureqn8 'Blutuo lr8ar tlecgrnrn Brur,uo'lerrdsur luns SIe ur aenb EIuuIo le areul le tunleuc o8ra 'urnlncellqel{ leq€q ole?c qns 1e sITeEc uI la §oloec redns sneq 'urnryurng enburnqlen unrurlqns urnlluoru lse sneq 'urnraprs anburnruuro seunl ]e sqos sneg 'eettol 1e IIeBc Sneq 'urnUr6og ulnluuto SneC JOISoU

§

,tunulurng

nnzr-or B'rzr

'1o3

:

VT ugqJai;

::i

T

rs 'rltrnu ]unJarJlnu snra rL urnJnB 'sell5 ]3 sorlu ]aqE

J: l

§nap 1s3 rqn ]e snap ]sJ sir.i ap tuBnb rJelguos oJlsou -3UES (i Srlsruen Opun

];

s;:

-BnO 'assä ururseluuqd ti-r: ]unJenouSoc uou euorSai -; ru3]uoJ Elxnr orcrJlBd Lu:.: LunpuBnEI pE aueur Lun.rr;"aul{18 sr8ar ruaJESoT

sr

i--;.

lunJepes le'snqe.l srSrtsE:s; ]e srdocsrda snqrJ] urnJ si. rnlrcrp Inb lueluoJ pE i:*

-lJlBd snlBsq ]essrPrn LrinJ -radns Ios enblrslnJer sef{r :-:

§nururoo ]rnrpnBxE'rlEI{ leJolncsrP

]n

'1eqe8o-r rrrr;:

cB srruen srueluec urnJ sr.: lse pl 'urlulrtds Eurre trnj

cunl '}BJe runrlcou tol ]a : §nqruwo ]se runlou Pes ';-_ -r8eul srns JIEH ulndureJ ü -srsuap

eEIIg

lunJexnPq'lua:ai,

OBIBJOBJd

eU 'Selua.ru:

olcuBs E eBrJoureqJ oduer ErurJro 'ruu;n.r uelqlac le lrr Inb 'yludncunu pllde3 ta s onp Iueln8 soluarPnY 'rlBi{ Jäd 'auou.(g srurungi urrrl

1e SrJEtu

sne6l, :llxlp olcues nlrrrdg snueld snrolJlud sn]Jues ceeq pB suepuodseg opouono .i elnlceues ur uB elnluonnl ur 'tnlluenut oporuonb 'rnlrqepm 'slgou olrJlpa 'sngrllenuoc ur sluuluoul ur 'snqrurumg q eronbee ut 'BJJol ur uB lse ols?c ur ts 'rpunur snqruluoq ]uns seJolJtlclnd 1e eBJEIc sruo aEIIg

rrz

oqotd

anpnv

unqJon runpunces sor8e sauuro

1e

srJBrlr s:

]eJrllnqa

1n

uI 'is: uou srlBJoqBI ponb : rnlzt;

elcou urruo rluenbss

oryA

ffi

2r2

Vita Auctore Probo

sed de me ita non erit; nam ego faciam eum reuerti ad gentilitatem.' Et conuersus ad Patricium protulit uerba dura et blasphema aduersus eum.

sanctus autem Patricius patienter pertulit blasphämiam ab eo illatam

praedicauitque etiam ei uerba salutis et uitae et conuertit illum in paenitentiam et compunctionem cordis. Tunc iubente sancto patricio ablati sunt capilli capitis eius, id est norma magica, quae prius in capite illius uidebatur. t7 completi sunt itaque dies luctus filiarum regis et sepultae sunt iuxta fontem clebach feceruntque eis fossam rotundam in iimilitudinem petrae IO incisae, quae fossa consecrata est a sancto Patricio cum sanctarum uirginum ossibus et celebrata est earum memoria ab eodem sancto uiro et ab heredibus eius episcopis post se in saecula; nam ecclesiam uirginum con-

struxit in eodem loco. . ,Post haec perrexit Patricius episcopus ad montem Crocan Egli, ut r5 ieiunaret in illo quadraginta diebus et quadraginta noctibus Moysaicam tenens disciplinam et Heliacam atque christianam. Ibi cum moreretur +crocon Egli congregauitque luriqa illius, sepeliuit eum in loco qui dicitur lapides contra sepulcrum eius et dixit: 'Hic anima requiäscet elri-situbiirrr a me in nouissimis diebus.' r9 Tunc ascendit Patricius ad cacumina montis crocon Egli et multitudo auium uenit circa illum, ita ut non posset uidere faciem caeli et terrae ac maris propter aues. Mansit ergo sanctus Patricius in monte quadraginta diebus orans et responsa diuina frequenter accipiens. Exinde faita est consuetudo omnibus sanctis Hiberniorum, ut ascenderent super eundem mon25 tem, dicente ad eos Domino: 'Ascendite, o sancti mei, super montem hunc, qui imminet caelo et altior est omnibus montibus qui sunt ad occidentem, ad benedicendos Hiberniae populos.' 2A Vt ergo uideret sanctus Patricius fructum laboris sui, ascendit in montem hunc, et chorus seniorum omnium Hiberniorum uenit ad eum quasi 18

3o

35

ad patrem eorum carissimum uisitandum.

Hae sunt tres petitiones sancti Patricii, quas petiuit a Domino Deo caeli in monte crocon Egli. Prima est, ut unusquisque fidelis homo Hiberniorum per paenitentiam et confessionem satisfaciens Deo, licet in extremo uitae suae spatio, ab ipso clementer suscipiatur. Secunda est, ne barbari irruptionem in eos facientes dominentur in sempiternum illis. Tertia est, ne cc. r8-zo (1. :o); Tirechän, LA fol. r3u, ä 3S-b fol. r5', b rr-2o

15

aliquis Hiberniorun: S--r :r. buntur omnia aequc,:; - - i Post haec uenit s::-:: _ Dicfil appellatur et sc: _.::

,

longitudinis inuenir ::. : qui erant cum eo, n-^::::: dine sepulcrum -illius r _

_

cium: 'Non

credin- *: Respondit eis sanct,-s J,

dixerunt: 'Maxin:e -: -.: = cussit lapidem sepulc:- _ _. gnauitque sepulcrur- :..-- : uiri huius.' Et statir. :- - sanus dixitque ad b.=: *:. quo{C suscitasti me . '!-: *: Haec dicens fleuit an -::. : : .: ei sanctus Patricius ;: I _-, possunt homines ui::: _ :_

_

sepultus eras. Indic: t::: : 'Ego sum mac ]Iaic r::. l uirorum insulanoru:-.

::

dictoque symbolo

requieuit in

=.

pace.

et insulis Hibernia.

:r

_

_

fuit rogauitque n-i::r :.

3r*p. zr3 l. z: Tirechän, LA

r Flybernorum r o sanctarum H cum Tir. : sacrarurn B 4 uerba: uerbum Colgan I I earum: eorum BH: corr. Colgan 14 crocan egli B. crocanegli H rs Nloysaicam H curn Tir.: Mosaicam B t7 crocon egli B. croconegli H. (hi Muiriscc Aigli Tir.) zo crocon egli B. croconegli H. z r posset H (c/. poterat Tfr.): possit B 3 r Haec B; sed cf . Tir. petiit H 3z Crocon egli B. Croconegli H 3 3 deo satisfaciens H 3 5 dominentur: donentur B

_

E

7 illius : lege illuC H cum Tir. : posse:-: B

(Ericro/tae,E exc,:,rr.

-

:.

Coirpri Tfr.): _for!:.:.:'.:. 3o Christi: episcopi B -: infra I. SS ; p. 2r+ 1. r

.

'rlJ '{c pas 111 tse eur Elxnl bt r .l btz .d: SS .1 o,{ur, '{r'8. ulrsod:t'l'trz'd'o$ua'{c'4Lutn? H Bxgul tt rta g rdocsrda:1tsuq3 ot uo37o3 etruuclpaerd Sz H reJlonu rrgro3 ru8a.r ouue ur asso4to{ : ('.11tr rrdrro3 ou8a.r ur) uo37o3 ru8arH Irqrorlc Hg sn8uu: orzurureg :(.äs gzz 'd 'ruauo4orcapo 'n)uo3-ugg t,z 'rI3- oelorrl{ Err (rr8nT EI.r) :(r 'ru g'.pp un?q,.Lto? xa g,ae;f otclrg) z 'ru fl 'H oloJcrU zz uo31o3 'lap :utrrtouelnsu! zz-ponb r z g luassod : ..r;a ruw H g Inb :'rlJ ernb '{c'Hponb §r g Ie :sre 6 pnlg a3a7:snr11r l, 3r 'lln' : ogenb ouDqoafiJ a txaii,o? : Hg eronbae z fl rrrnJouJeqÄH r lunssod

I{ suerreJsrtus oap cae11 r t

te

('rlJ IIEry crsrrrntrAl Ir{) .H rj;I{ ruBcrusr(otr4tr §r H li;_: :uInJEeII

gUTnJEJJSS::.-

'JI,_L

rt, e 'nlr-gz e 'rtr VT 'ugqcerlf : t-r z

'))

(snre §s run;clndes Blxnl JnleJeuod slonrc urnu8rs oor{ Je}Eur anbllne8or }lnJ }n stiuell.slrr{3 our E}xnI }sa snqndes Inb JIo,'}rnbul ,'BInO, :orclndes ep xon Io ]lpuodser urnJe4 ]g,ilsa Bxgw llsrrg3 xnJc a1 B1xnl,']lnbul ,';nJ, ('snlr -u8ed la ouroq s{I}ue8 urns o8g, : suacrp orclndas ap xon Is }lpuodsa6 ,i cI{ snllndos ]so slnQ, : ]1xlp sutsurelcord ons nJJnJ ap ]a tunxgur Enou Erclndes oI onp Elxnl llsuq3 slcnJc lunlncuu8ls oool oa ur enblruanur oerureqlH srlnsw le

Z{ sIurIlIJBur snqluor8ar uI tundurec tunrlu ur snrclJled snlcuus urnJell ]rua^ 'oced ur ]rnornbe.r }e urnns urnJclndos ]InBJlur ourruu oleel 'snleztldeg ]essrnJ anburnc lsrlul -lulJ[ oBlcuBS sulurou uI Jel sITIISSIPunJoJd enbe ur urna elua8reur enblu Sz odocslde olcues elueclpeerd 'euorlero Bcrulwoq cB ropg oloquds anbolcp auolssaJuoc elcel oIcIJJ.Bd oleoq B lso snlezrldrq srlcrp slH ,'olpo{ enbsn snur -Isoluoc snuuB lsa 1nb reg lollt lrgro3 ouue ur uo3 c(l)eru cruur u?J uroluerru -JoP eur llneln8nr tre 'st8eJ eloJcrg snrJuc.rod 1ry 1nb '(untouelnsur urnJoJrn snurlxcur luns o8g : IclP )selod ponb) sIBIO oIBHI slBO oIBHI cuur runs o30, oz :l1xlp 1g .'srJanJ selue srnrc snrnJ srqou snrrd uaurel Ecrpul .sere snllndes rqn runcol ur srregenal ors la ,adrccz rurruoq tunrus4deq 1e rleeo oeq eparc snrlod pes lrnl tuaJorull reldord ruenl ruerczJ eJeprn seuruoq lunssod uou urnb 'urncsrqou oJBInquE srralod uoN, :lrxp 1e snrorJlud snlcucs re lrpuodseg (i runcsrqon oqulngure IS, : l1xlp le erurssrrurrre lrneg suecrp ce€H ,eul rlselrJsns ponb §r .'sreur $ueod 1a snqrroqel e urucsernbeJ BJoq Eun 1n 'elcues le euoq rln o '1qp lls eueg, :runrJrJled unluaq pe enblxrp snues llxeJJns snu8eur Jrn ecoe 1e 1se urngedr elnurn Burnrp rurlels lg ..snrnr[ rJrn urnrclndes'eunuoq 'rredy, :lxrp le srcnJc olnceu8rs urnrclndos anblmeu8 -rs 'r11ndes sruruoq }e)r1rcs ]ndzc e]xnr 'ons olnceq uclndes uraprdel ]rssnc OI -rad snrcrrled snlcues cunJ .'snurnlon eurssrlueqfi re eurrxetr\1, :]uuexrp 1a ,'urn1p srlrqepm 'sllrranlon rS, :suecrp snrJrJled snlcuus sla lrpuodsag .'essrlrlxe srurpnlr8uol snrnq uranbrle rueurruoq snurpeJJ uoN, :runro -rJlzd runleaq pu anblunraxrp rlur8rrl lsrnb saped snrlpa runrclndes eurp -n1r8uo1 ur seluerleur 'lueqadnls anble sruru JnluequJrru ,oe runJ luure rnb s rlndrcsrp cE rrcos luossrprn urnc ponQ 'ocol ruapoe ur lruenur slurpnlr8uol

enbeesuaururr srurpnlru8eur e€Jrur urnu8eur urnrclndes p rnlulleddu lgcrg tz rnb runcol pu sruor8er sodurec rsd snrcrrled snlcues lruon caeq lsod 'Ic1pnl uerp alue ouue ogenb eronbas Erutuo Jnlunq 'Iclpnl ruerp ur enbsn elrn cerl ur lenrnredns urnroruraqrll srnbqe -a1ap ernb

trc

au 'lso ErUeI 'sIII runuii-dnrt rJBqJBq eu '1so Ep;:

w ]acrl 'otc

aBlrn oruaJlxe

urnroruroqrH oruoi{ sllapg r: rlauc ooo oururoo B ]rnn;. tsunb urne pB lluen runJC,j.j -uour ur ]Ipuecsu 'lns sr:i_ J.r 'urolueprcco pB luns 'cunq rueluoru ;edns -uour uepuna .ladns -uoc lse EIOEJ epulxg ulur8erpenb el.uour ur

Jnlrqelrsrn ]e lecsarnbe; Eri:j anblrne8arEuoc r13E uoro-r -l JnlaJeJour urnc IqI'ruEuE:: tuEcrBSf,oIAI snqrlcou Elurc:

:

3n 'HEg uEcoJO ureluoru -uo) urnur8Jrn urerselcoe ru: 9u la oJrn olcuBs r.uaPoe q?

-JIn runJBlcuBs Urnc or3li-: eurlad tueurpnll[ruls ur Lu: -uoJ Blxnr luns eellndes ]r s: -epln snll11 elrdec ur snr:i luns IIEIqE orcrJlBd olJuES -ua]ruaed ur tunlll ]lrrarrucr UTEIBIII oe qB urururatlds:-: 'rrrne snsJenpu euraqdselq -.

lg

('urolurllllue8 pE ruanai

oqotd anpruv oryA

H

Vita Auctore Probo

211

filii sui; sed uir quidam fatuus

et insensatus posuit illud iuxta me.' Quod audiens Patricius exsiliuit de curru suo auferensque crucem de gentilis tumulo infixit eam sepulcro baptizati ascenditque iterum super currum suum et recessit orans Deum pro anima baptizati et decantans aperte Dominicam orationem; cumque dixisset 'Libera nos a malo,' interrogauit illum auriga illius et dixit: 'Quare non resuscitasti et istum hominem paganum, ut per baptismum posset saluari, et quare iste non sicut ille per baptismum

IO

23

r5

24 25

3o

25

J5

poterat saluari?'Et non respondit ei Patricius; puto enim ideo reliquit illum non suscitatum et non baptizatum, quia Deus illum saluare noluit sicut priorem. Cum aliquando uenisset sanctus Patricius in regiones filiorum Amalgit, congregata est multitudo magorum ad primum magum Recraidum nomine rogantes, ut ulcisceretur se de inimico deorum suorum. At ille statim surgens ambulauit cum illis, habens erga se artem magicam scriptam in uestimentis suis albis, cumque uidissent eos uenientes ad se Patricius et Endeus filius Amalgit et Conallus filius Endei, dum iam baptizaret Patricius multitudinem barbarorum, arripuerunt arma sua Endeus et filius eius, ut repellerent magos a sancto Patricio. Vir autem Domini Patricius eleuauit manum suam sinistram in caelum et maledixit Recraidum praefatum principem magorum; qui statim morte praeuentus cecidit in medio magorum qui uenerant cum eo et exustus est ante faciem omnium eorum, et in signum uindictae Dei terra deglutiuit eum. Quo uiso ceteri dispersi sunt per totum campum Damnon et territi sunt uehementer a facie Dei caeli. Quodam tempore, cum tota Britannia incredulitatis algore riguisset et pauci essent qui fidei semina perfecto corde suscipere uellent, beatus Patricius fleuit ad Dominum et dixit: 'Domine Deus, tolle me, quia frustra praedico uerbum tuum; nolunt enim per me credere homines isti.' Cui respondit Dominus: 'Noli turbari, Patrici, quia ego noui quos elegerim; non enim per te, sed per me credere habent. Sed et labor tuus non erit inanis. Crastina enim die audies filiam regis uirginem sine omni praedicatione perfecte in me credere; quam tu cum baptizaueris, mitte ad me.' Et ita factum est. Cuiusdam enim regis filia egregia facie et perfecta uirtute, cui nomen tum erat Muneria, Spiritus Sancti subito repleta est gratia; cuius multi nobiles ac diuites expetierunt amplexus coniugales et non adquieuit eis. Licet adhuc non esset baptizata nec fide imbuta, +nam ad id quod nolebat a parentibus compelli non poterat. Quae uidelicet cum inter uerbera et crebras increpationes interrogaret matrem et nutricem, si compertum haberent rotae factorem cuius luce mundus illuminatur, et cum responsum ab eis cc.

2+-6: c/. Muirchrl (caPD. A.

I.

27)

B. II. r

r S uidissent H: 7 ille: prior H, cf. infra ro S-que otn Colgan curn Tir. rJ arüpuere FI z§ corde etc cotpore B uidisset B (cumque uidisset Endeus Tir.) 36 nam BH: lege tarnen? 33-4 cui nomen tum mihi sus$ctum; lege cui cognomentum?

acciperet solis factorerr: ::: laretur coniugali uinc'--

Intellexit siquidem ur:

-

in hoc patriarchae Ar:::-: agerent, quo se uer: -:: :.: tradito sanctum Patric- -:'- -

illum. At ille per Sp::::,: uirginem accessit et r-: -.:

corde tuo ?' Puella lauacro spiritus et

rr:t

,

-..

aq'-:: r:.

tradidit in manus a:i=- In ipso quoque loc- -:.-

-

factum est non long. :: moria colitur in eoir:- -

:

Item mirabile qu - :.: Iüuntiatum est ei a-i: -:- nomine Chairtic, inf= -.::. et interfector Chris:::: : *' ad uiam ueritatis e-:-- r: deridebat. Quod ub- :. -:' dixit: 'Domine, si i:r:- r et futuro.' Nec mul:,- : . : : sibi praecantari feci:. . - perio esset, omnes c '- : :' :--' Tum ille, cum ess-: '.:. r' : .

-

forma profectus es: ::. r rr:ex illo die illaque i : : -:. Virum aliquem u.-:: - tantum stultitiae a;::::-r: a carro Patricii au ft:: =: sanctus Patricius c'-.:-- u-.:- : .

legi: Male fecis:i : :. *:.: ::t: r- datio enim tan: :: - : -: :' uiri agrum, ut : *l-:'*: :-. :' phetae uerbun - :: rr: ::- : . : Arenosa ergo e: ::-::- -1- - : :, neque semini tur:, ta

r cui caelum se:.=

B. lI. z

c. 2)

6 consuleret B 30 crimen-ferunt: broth B. lVladebrot

qlorqeP oüN a&q : H lorqePBIA[ 'B Ulo:q Ttwqnw pndo m1?3q uoutaellelur-ponb t-zt rlntr{ '{c pas I g snluelorn r t zg J 'ru g JnueJ ueurrJc :lunJeJ-ueurlJs ot 'ru g nmssllcelP : rurrssrJec sz g snlcoP lse : snlsoPe 4 fl lerelnsuos 9 -epBNI

r

(62'I'y

'ddoc)

üt 'llc

's4

z

L-9t,

6l'tttt. 'lcv

gqcrrn1l :Lz'c

'BO

iueurBl a3a7:Hg urBu

g eJodJoJ cca ePJoc sz :I{ tuesslPln sr

cunl

9t or

'I 'v gtlcrlntr\l :82 'c z 'II 'g rrrrxl'sI'p :1se sapes urnlazc Ino r

gz I

'tuerp tunuJelpoq ur enbsn snlerJled snlcuus $xrpaluur znb erp B ]se elle! Bilel rueprc BJeJIpn{ur le o8re EsouaJV ur runrluzlrqequr ErlIFIrr e ruaur8nsles uI BJeJrpn{ BJJo} runqJen eelaqd

r.uee

-ord elxnr lse enbelrsod 'urnpnr; laJecBJ oporue tuenburnu 1n 'urnr8e rrrn s0 tuepsnle rlpn;red enblu lrnrncJrc arp ruepoe sIJEru Epunqu ruEl rurue orlsp 'unur lzlr lse runpeJ 1g .'llJa sqrln urenburn urnuJele? uI onl rulrues enbau

1q1r anbeu snm clq ra8e pes '1qyt lercgord urunburnu i(rrsrce; aptr41 :r8a1 1e1ur 1se1od ponb) qtorqepel\1, :llxlp euol1clpeletu runc snlcrrted sntoues §uecsBJr rnc 'leJJeJsu?rl runsn lunns pE le Jaluelorn leJJeJnE rIJrJlBd ottec v

ot senoq sonp }n (l.unJeJ rlrJad uerurJc essrJJncur anbaerlrJEnB eBllrllnls ulnluBl ur rueluBllqsrl rdue11 oduruc ur urnJBnE la urnJnp ePIBn urenbrle urnJl^ 'lrnruduroc urunbsnu snlder oloqerp B lnlen Erorl enbelll elP olll xa

8Z

}a lrxnp lurluB snledurr urne onb urnJons ErlueseBJd ur ]se snlceJo.ld eru;o3i elde;,:;e JeUUqBJesrur eelncedpn ocry 'oro3r orpeu ur ]essa urnc 'rill ulnl

sz 'lunradnrord tuecon uresdr cueq uI snle rrulsslJec enbsauruo tlesse orrad -urr snJnlrsuerl rp8er ons ep olrc ponb lInIpnB onb e '1rca; rrelueceerd rqts rueponb B ureu€ rrrecrsnur snuuerdl e1p snle;eerd lsod olpur ceN .'oJnlnJ ]e olnJees llueseerd ep 3um{ runpgred alledxa 'lselod rJeg rs 'eururoq, :1rxrp la lrneJo snqrue8 srxeg 'rag rurtuoq lse unterlunu tqn pon§ 'l"qeplJap oz Blluour snra ErJBlnlBS elII pes 'lpuldurel eJeconeJ rune srlallJan ruzln PB ruens ruslolsrde red snrJrJlrd rnlr8r snlcues 'unJouEIlsIJI{C JopeJJe}uI la rolncesred sruurxeru lere tnb 'ruuurfl anbsqepnrc rlsnBjlul 'crgreq3 eultuou sr8ar rcruellrJg ruzpsrunc sndo urnurrssrnbeu opuenbqe re lse runlellunN zz 'oqrsueJl uou orluelrs rrcrJlud rlouus runlse8 urupponb elIqBJrIu ruatrI 'ruerp ueluesaerd ur enbsn ocol uepoe uI JntrIIoJ Blrotu §r -eru srur8rrn oElJuEs ruepsnre rueu I eroduel ollr q" e8uol uou lse runpuJ le pono 'lueJeqep rru8ar8uoc e?JnlEInuBJ oeq seur8rrn enb ur 'llxpaerd 9z snrcrrled snlcues esse rueJnlnJ unpourlsod ruelnllec ocol enbonb osdt u1 'rnlqedes la Iqr Jnllrour Iqn 1e 'urn.role8ua snueur ur lIpIpBJl tunlrrrds elerlsord olos'erour ceu lureelrnersue8er eunbu la snlrrrds oJcEnE[

sle qE runsuodser urns

.'opeJ3, :ltpuodser BIIend .ionl eprot

anpnv

lr

]ueJeqEr{ Lunueduloc IS 'LL;

'

l

-eJ3 }e EJeqJen Jelul ulnJ :; ]Bqolou ponb PI PE urBu- ':. 'sle lrnernbpB uou }e sl-:-=: snrnc lwleta lsa f -r-, IUnr.r.r

ueurou Inc 'e1n1rtn Elf,:i::

1g ('elrr PB elllul

j

'SI;enEZ'i:._:

-BorpoeJd Iuuro euIS ruaul.E:.

lIJe uou Snnl JoqBI }e F,;S lurr.re8ele sonb Inou o3; :, In3 ,'llsl seultuoq elape-Il BJISnJJ BInb 'eur ellor 'sr:{: -IrlBd snlBeq'1ue11en arai::, le lessInBIJ e;o31e sllellll-:r 'IIOBC IeO olceJ

E

lal;;

Jed luns IsJedslp IJalaJ

c

S

.

r.

-ls q }e (ulnJoe ulnluulc) -; tunJo8Btu olpeur uI lIpIJal -urJd runleJaeJd urnplerl;E SrnBnele snrclJlBd

Iulutoc

--::

'snre snl1g ]e snepug Bns :---

-lrlBd lorBzrldng ursl IrnF le snISIJlEd es PB soluelul: uI ureldtrcs ruBcISBuI lrlsu: rullBls oru }v '(unJons uln-

-

-ou unprBJJeu urn8uul tl::

or

oJcss snrculed rurruoq Jrn

s

olol xe tuneq ur srpeJc rS, :urBO pE llxlp oJon Blenele le llssaJce tueur8rrn ruule;eerd pe rurlels Eruruo snlcope runlcuus unlrrtdg red e1p lg 'run111 lueJelnsuoc Bsnuc ceq redns 1n 'lunreceg rJIsJeccB runlclJlzd Lunlcuzs olIpBJl IqIS oeq B orTrsuoc olur uepuul llueqarcsau luaJeuen es onb 'luera8r prnb snre rualnu selueJed 'urnldurexe Blnoos eBqEJqV euqcreuled cog ur 'urerolcuE oBJnluaJJ snllol ruzJnlzu red erylaetd o8rtn urepmbts 1xa11o1u1 'oleuc ur lareprssod uerunl runJocep rue] rnb olnculn qr8ntuoc JnlaJBI -ndoc gp }n tmeSor '1se sapes runleuc rnc rune essa rueJolczJ stlos leradrcce oqotd

Sru

llnlou

erBnlBS

ulnlll snec

:

lrnbrler oapl urlue olnd : s: urnurs|]deq Jed olll ]ncIS ur--'urnuu8ed ureuluroq tuntsi : tunlu ]rne8oJJelut ,'o1etu r

-lluoo

i:

elJedB suBluEcep la

[rrnJJnc radns runJs]r antr:: srlrlua8 oP urocnJc enbsu::

pono ('errl Elxnl Pnlll

iins,-,

DryA

Vita Auctore Probo

?16

29

De diligentia orationis eius pauca de multis quae enarrare possumus scribere conabimur. omnes psalmos et hymnos et apocalypsin Iohannis et omnia cantica spiritalia scripturarum cotidie decantabat siue in uno loco manens aut in itinere pergens. Per trophaeum quoque Dominicae crucis in s omni hora diei noctisque centies se signabat et ad omnes cruces quascumque uidisset dum aliquod iter perageret orationis gratia se inclinabat et interdum de curru descendens in terram se prostrauit manuque tangens crucem signum eius sibimet ipsi impressit. consuetudo illi erat, ut a uespera Dominicae noctis usque ad mane ro secundae feriae propter honorem sacrae diei nullum omnino iter perageret. 30 Accidit ergo quodam die Dominico, ut, dum pro reuerentia sancti diei pernoctaret in campo, grauis pluuia cum tempestate subito instaret; per cuius inundationem cum tota illa prouincia depopulata esset, in loco ubi sanctus Patricius manebat siccitas erat. 31 Tunc eadem nocte auriga eius murmurare coepit equos amissos et eos quasi amicos caros plangit, quia illos quaerere tenebris arcentibus uisum non poterat. Vnde pietas beati Patricii permota est et flebili uoce aurigae dixit: 'Deus in angustiis et tribulationibus opportunus adiutor est; ipse promptus adiutorium tibi praestabit et citius equos amissos inuenies.' Hit 2A dictis manum de manica extulit et quinque digitis eius sicut tot luminaribus noctis tenebras illuminauit, ita ut non tantum proxima sed et longinqua atque remota omnia regionis illius illuminarentur loca. Tunc auriga laeius effectus de luce concessa equos amissos inuenit et Deo gratias rettulit. Quod miraculum idem sancti patris indiuiduus comes simul et auriga usque 25 ad obitum Patricii silentio abscondit. 32 Appropinquante die mortis beatissimi patris nostri Patricii uenit ad eum angelus Domini qui ante saepissime apparuerat et dixit ei de morte sua et de exsequiis eius ac de aliis secretis Dei. Itle uero ad Arthemache uoluit ire, ut ibi moreretur atque sepeliretur, ueneruntque ad eum uiri familiares eius 3o et amici nominis Christi ad deducendum eum quocumque uellet. Cumque ad Arthimache coepisset ire cum multis sociis se comitantibus, ecce iuxta uiam rubus quidam apparuit ardens et tamen non comburebatur, sicut quondam Moysi apparuit Dominus in igne rubi. Erat autem in rubo angelus ille qui eum uisitare solebat, qui uocans ad se Patricium dixit illi: J5 'Quare sine Dei consilio proficisceris ad locum quem non praeelegit Dominus ? Reuertere ad locum unde uenis,' hoc est ad Sabul; 'illi. enim morieris nec Arthemache adibis. Vnde praemoneo te, ut Domino Deo tuo r-8): Muirchü A. II. sqq.)-3r: Muirchü A. II. 3 c.29

IT.

(11.

+-7

8 ipsi om H poris MuirA

r

ß:

33i cf. Exod. äi. z sqq.

z-3i c/. Secundini hymn. cf. Ps.

ix.

ro sacrae B cum MuirN: sacri etat: esset B, sed crf. Muir

t4

uoce non legitur apud Muirchü r 8 oportunus z4 idern scripsi cum MuirN Colgan: eidem BH 8", H committantibus B* 33 moisi H

ro

85

est, ut

cordiarn Dei

B

r

sanctae B ; sed c/. sacri tem-

23 concessa: concussa B m. r

z8 athmache H

3r

arthmache

37 afiernache B. arthmache H

ttuäi

-:

mere aa:

*:

Hibernienses omn.s -:- :apostolus fuisti iudic

-.,

s- :

super sedes duodeci:-- - * : sicut dixi tibi et inrr:-.:ß+) Haec angeli c:r:: ; expleta sunt circa b e,:"- :ginta duobus annis. s:: -:

factum est. Per Cuc, i: : -:quiae factae sunt r,- ]- :. : uidebatur. Plebs e:i.:-'- -. attestatione quoo iS I *: noctuales tenebra. : - -=. :

tanti uiri meritum r: -. -: i contra noctis hui :. : ':.' indicia quae morte - : -. - infideliter negare i :,: : r, guenti in horolc,g- - ::recurrens ostensus -i:. I :: Gabaon et luna c - : ..- quando Iesu \a'-=: miraculum 0., ;- -. istud uero mirac *- -: . : .: tum, ad hoc a s(- -:s :. - : .: his patris sui sa:;:.: -r :.,.: cii miraculum c:;: -: . : miraculis creir:-: (35 bis) Ieitu | 1:.-: . - disposuit pac-r- :: : - - :

.

accepit.

Et erinde : - s: :'- :. -

cc. zg(ll. q

r7 permota ex promota, ut uid., B

:

die natalis tui decr.,.'-.. . Tertia petitio tua esi. '-: - .

.r.3r:3 (s+): Muirchü A.

r

"

Secunda petitio tua.

8-g: ]Iarti. r

H

, qu ia ; ::: : in tota Hiberr,

gratias referas

3oo

r-+

A. II. g ex. 9 ergo B cunt )l',---t (rg1o), p.2r5 sü. Thassach H

:

H tlssssEtlJ

'f[ LIf,BsseJ :vJrntrN u.tn? zsdxt?s r{oBSSBJ gt, 'Ds gta'd '(o96t) H )e :}e zt S 3 zS VIü 'co,td apm otarunu. ap tr-zr vrlntr\l tun? 11 rnlr8r :NrrntrN utns g o8ra 6 Br{rrrn6 : L-SE luacqoc pD

'xa 6 'II 'y Btl^'t6't III Ell^'{c:9't 8rz'd-3f, 56'c i-toot, r rxx 'ErU n '{, : 'bbs tz t,t-zrx^I'sol '{c : L-Sz 8z'xrx 'Wle6 :6-8

H eq3Bluqlre 'g eqJEruäu. rt, I{ eqsBurj- -:

eqcBttlrltrJv

I 'ru g

SSSnCUO3 :BSSaCUOO e Z

g. ''p!n ln -ruel rJsES

'v

(elplutotd xa Blor.rLr;;

r,1rl3rlntr\l : (tg)

6 'tt) 6z

s

'.{c pas I g

aulcues r r

-:

.t,

elntrdec'II'V'{c 16'II'y r}t{rrlnl I:(St) lt't

runlsrJrlC pE runllnur urnpdod lsod 'solrlrcsns sonuoru lsod epulxe 1g ']ldeccu ourJoureur e€leeq urnclluln rIJBss"J odocstda qB Ins snrxe BJoI{ ue}ne g0 oluenburdorddy 'suns selsalJce seuruo red uraprocuoc le uroced lrnsodsp 9g to serp uroldas '1sa urnprp 1n 'snrcrrlz4 snlouus lrnelor8eu rqr31 (srq §e) 'luupeJc sllncErlru 1a sydurexa ruuoluorpe?rd ce urnrololsodz urnrons 'lunperc urnlncuJlur IIc -rJled rtrcues snurur rs selue8 eeJelec rue51 'sqdurexe Jnlueues rns srrled srg ot urnJoruJsqrH runluel ezrurue solapg 1n '1sa runsln slqou slTos u coq pu 'urn1 -url Errurnord elsr ul lse runlse8 ponb trrcrrle4 IpuBS runlnJeJlur oJen pnlsr 'urnpuelrqnp arururur oapl lo lunpunru llnJ urnffl, runlol red urnlncerrur coq pes 'soe $nalap IeBrsI socltulul EJluoc sueu8nd enEN nsel opuunb le uoEqBC 'a1Jou eurs erp olzcrydnp lllels uolqcv urellen EJluoJ "unl sueJJncaJ sz BJluoc 1os ponb ruerle leosuecer larp olecqdnp eueed lrs snsuelso seeurl uecep red 1os oleJlsuoruep olcrpul sllellues orSoloroq ur rluan8

-uEI eergJezg relrpnb tepuellu raluatrpp 'lrresdurnsaerd are8eu JällTepgur BlncBrnu Bsualso enbrelqapg luns epered Ilcrrled llzeq euoru aenb ercrpur srcnl luepEe ceBq le lrJanlon eJepueluoc tuelE}IJ?lc snlnq sllcou BJluoc oz (ualnu srnb rg 'lse runlqnp uou esslplccu urnpueJelJep runllJalu rJrn lluel pB ruunuru ponb 'luuran; uelue salenb luessrlrlxe selel eeJqeue] selenlcou ruenburnu leJerqo onb ur IuuE snllol rueus pB enbsn ponb euollelsalle lzrrrJguoc Erurssruec 1sa snllndas onb ur IcoI snI[I urcI]e sqeld 'Jn]€qePm EJqrun rlncsnderc anbau rredsan rolpd ceu lEJe uou xou luns ee1ce; eernb sr -esxe snre sruour Iqn BIII urcurnord ur ssrp turue urceponp Jad 'lse tunlcsJ ?E ruEruJeqrH lu?lol rad cunl urnlnc?rlur tunilPnBul le ulelnE ulnu8el4 (§t) 'JnlBJgelec sngrus eBIuraqIH snqruuo uI lnJls 'sruue snqonp eluf -rJl rrrnluec snle ou$n snllol slloeJad runtcule6 runleeq BoJIJ luns elaldxa 'I^x tecrlcs erp ur 'serp uraldas lsod eprp qa8ue ceeH (tt) gg 'sqrrdy'lEX .'urnJonl urnrled ru?rn srJerPerSur ls lqp Ixlp lncls

or

o8re erageneg ..'leEJSI snqrJl tulceponp selueolpnl rulJeponp sapas radns srlrqopes,, :sololsode pB ourruoq B lse runplp lncrs'sacrpnl IlsInJ snlolsodu snqrnb soe lecrleprn 1n 'rnluacrpnl e1 ? IIJIpnI erp uI seuruo sosualuJoqlH

1n '1se orlpad euzno 'oJnlnJ ur lueered uou ln 'Jnlueeleut IeC[ ruelpJoc -rJesrru tlurranerqelec ou8ruaq ru?IJouleur uren] tnb 1n'1sa unl otllled EIueJ 'ssrdrcsns srns srlecced ap ruerluelrueed snre n1 'ltreneluecep Inl sq?leu elp

ur lse snlrsoduroc al ap rnb unuur.(g anbrunctnb 1n'en1 ot1t1ed ?punJas 'srnl srlrreru ep opelseerd sllnlus oulruoq B IBU BIuJeglH slo1 ur 1n '1se orlrlod ?rurJd 'psrted sunb sauorlrpd rqgr luns eulsp ernb 'sere;er setler8

'tc

t-zt Sg

'cc

'uuriq I j::

onl o3o oururoo }n '31 0a * urrue

cill, lpqeg

PB ]s3 f,:

lr8eleeetd uou uenb urr.t : $l ]lxlP urnlcrrlBd es pE s oqnJ ur urelnB 13JE'lqr.: ]ncrs 'rnluqeJnguloc uou Blxnr acco tsnqrluBlruros

es

anburn3']ollan enbunJor,: snlo saJBrlrurBJ IJIn rrrns pe

'a{ }Inlon er{curuor{uy pE (}e Bns a}Jour ep Ie ]IxIp la ' ulna pB ]Iuen IIOIJIEd IJISC,; enbsn u8r,rne ]o Inurs sarur -' 'lrln]]oJ sBrlEJS oocl la ]l * cunJ 'Ecol J:.: snloBl e8r;ne

unbur8uol }e pos Burr\oii snqrJBurrunl 1o] lncrs snra s:-

SIH ('SAIUOR{ SOSSIUIE S,-,1-.-l esdr I ]se Jolnrpe snunt:,-,j

ee8rrne econ UqeU ]e tsa : ulnsln snqrluocJB srJqault soa }e sossrurB sonbe trit -

Iqn oJol ur '1asse

j;

BlEIncr:

Jed I ]erelsur olrqns elzts; j Ielp IlcuES ErlueJeneJ ori 'leJeBBJad Jall oururuo Lua--

--:

euBlu pE anbsn srlJou ;.

t,

sua8uetr anbnueur ]rnzJts -: 13 l,BqBurlcq es ErlErS si - -

-urncsBnb sa3nJ3 seurro i: UI SICfl.IC OECIUITUOC 3RLr'1,r.-.

ocol oun ur enrs ]BqEluE-'r:

]a sruuBr{ol ursdÄlecode : -IJCS SNUINSSOd EJEJJEUA AZ:

oqord arcpnv 0ry4

Lrz

Vita Auctore Probo

218

conuersum, post episcopos et presbyteros in ecclesiis ordinatos, post totum ecclesiasticum ordinem bene ac perfecte compositum, post aetatem annorum, ut ante dictum est, centum triginta duorum, peractis omnibus quae in Deum sunt ad Dominum nostrum Iesum christum, qui eum in uestigiis 5 :uorum apostolorum miserat, cum beatis meritis ad beata et aeterna regna felicissime profectus est. 36 In prima autem nocte exsequiarum eius sancti angeli excubias uigiliarum ibidem fecerunt hymnorum atque psalmorum modulationes in omnibus

rnaris quod erat inter :: = cem conuenire u11a:-:'-: : Alio autem tempr::;" : tales contra \:ltanos ;,, armati in bellum i: - s --,. .:

complentes; quicumque uero ad uigilias primae noctis clerici uel laici ro uenerant, subito obdormierunt et angelis excubantibus locum dabant. In ceteris autem noctibus homines religiosi orantes ac psalmos canentes sacrum corpus ex more custodiebant. Sed postquam peractis uigiliis angeli in caelos profecti sunt, odorem suauissimum quasi mellis et fragrantiam mirae dulcedinis et quasi saporem uini iuxta corpus in terra dimiserunt, ut 15 impleretur quod in patriarchae Iacob benedictionibus praedictum est: Ecce odor filii mei sicut odor pleni agri quem benedixit Dominus. 37 Porro, ut ad superiora redeamus, quando angelus ad eum uenit et de sepultura sua ei praedixit, haec quoque inter alia subiunxit: 'Eligantur duo boues indomiti et pergant quocumque uoluerint in plaustro portantes corzo pus tuum, et ubicumque requieuerint illic ecclesia in honorem corpusculi

se quasi uenire con.;----bant aestimantes se >"-: :

felici mirabiliter su:.: : -

putabant, domurn c'-::- : = paratu et armatura -s: -: putabant, peruene :'-:: : comparuit. Hoc errir. : , .

::

Samariam usque i:: -:':. ad seditionem ist,:,:'-::-- : .

:

Ecce habes, frate: i - nitatis indicium. q'*- : : Patricii episcopi rji::'-r. - pro me Deum 1rl'l:l: - .sequi merear ue:-:.: . , eius praemiorun: :. .: r. : aeternum euasiss: : -: : qui cum Patre e: S;-:- - \

:

Amen. r8-zo i 5

cf

.

perruperi.r: 3 .:

(fluuium ] Iu:rci ante ut ill I..r::. :i sed del.: 1:,.l:::-: ::- -

uiri in loco qui collum

Bouis nominatur, sed meritis beati patricii et misericordia Dei, ne sanguis effunderetur Christianorum, seditio ilico sedata est. Condicto enim bellorum die intumescebant ultra modum fluctus r6

;:

tem sedauit, ne QU'-',j : i : : mortem conuerter.:'-: : sanctum HeliseulT- - - -"- -:

est ergo secundum praeceptum angeli ei electi sunt duo boues indomiti et plaustrum cum gestamine corporis eius impositum est eis et a loco qui cloch(er) uocatur exierunt Dei nutu .egerrt. et ud eum locum ubi sepultus est sanctus Patricius peruenerunt. 38 Apparuit autem angelus Domini omnibus qui ad sepulturam eius uenerant et dixit eis: 'videte, ne reliquiae corpusculi huius sanctissimi uiri a terra uobis furtim auferantur, et ideo profunditate unius cubiti in terra eius corpus obruatur.' Quod quidem Dei iussu necessario factum postea demonstratum est. Nam in nouissimis temporibus, cum ecclesia super corpus eius 3o aedificaretur, homines humum fodientes ignem de sepulcro eius exsurgere uiderunt, quo timore perterriti fodere desierunt ac recedentes ab hac intentione maiori ueneratione memoriam eius celebrare coeperunt. 39 (38 bis) In tempore transitus sanctissimi patris nostri patricii dira quaedam belli contentio inter orientales +Britanniae populos+ ex parte una et 35 inter Vltanos ex alia parte orta est de tollendo corpoie eiusdem sanctissimi

A. ff. ro-r4

r:

ac tam beato corpc

felix illa fallacia pia l: - :

tui aedificetur.' Factum

cc, 36-+o: Muirchü

-

confidentes sanctunl . -:: expeterent, corpus ---; , :

SANCTI PATP.I - ::

: Gen. xxvii. 27

13 caelo B (caelum Muirchü) fraglantiam B. (flagrantiam MuirA) r4 mirae B: myrrhae H (mitrae Colgan) 16 agri pleni Colgan cutn Genesier Muir AN zr tui (ab hominibus) H; guae uerba non leguntur apud-Muirchü 23 Clocher scripsi cum MuirA: Cloch BH 24 peruenere ll; if. 0. 2r4, rZ 25-6 conuenerant H 3+ uerba Britanniae (Hiberniae Cotgan) populos ai Probo tribuenda sintär*ltoi cf. c. 4o infra alia: altera H 35 36 locum B

---r-

-

.

ot

H SII{IC gVJIA IICIUJVd IJCI{VS l'7ap pas 'pp pas 'g sntnq srurg ot H oqord IITtunq 'z "ttt. '7tpw u?, ogotd rpurnq g erlrdord : elaqdord 6 r H n?xa? u? ln aluo 'g oqord cunu : oqord IIIunq zz (grqerrn6 urnrnng) g snle : (rrrn6 sllll 'p) 11 sre E r 'g 't 's oxol )oq ru;egr e$ lr 'H Inb ueumg 'g ponb uetung trr,O urntnäg zr 1rtl3rlnp11 '{c pas !g }unrednrrad § 'bbs 8r

'l^

'EaU

.]rnJoJd urn.lolndod urnJolsr urauorlrpes pE

oqo,q afip1tv

H

luuJeuenuoo g-Sz

utnc wfiucs Jer.{JolJ

Ez

}:".,

Inl rz Nv Jlntr^l p lsau?t : g aurrur ür (vrlnl\ Lr:;:'

sn}cnu l,unpotu BJlln luEC; ocu orlrpes'ulnJouBrls::-,

}e IICIJIEd |lueq srlrrellr rurssrlcuBs ruopsnre eJoi: 1e Bun euud xe +solndoc -eunb BJIp rrcrJled rrlsou s

'lunJedeoS

t '{c :oz-8r 'ueurY

,runJolncees BInoaEs Eruuro Jed sneo 'lrnrn olcues nr14dg ]a aJlBd tunc rnb

,o1srrq3 nsel oJlsou ourruo(l e]uu]seurd 'trrnlcllddns esslsBno urnuJe]eB or*ärä .r1 .!qou ]ls 'urnruosuoc elenbee rnureJeur uou urnJotureerd snla snqrluarpedaäiO srdlnc srJlsou Inb ]e I urnroluccad uIBIuen reorelu tnbas o-rd Sz -uoc urnJoeur rrcrJled rurrssrleeq slllJeur 1n 'sl.leu8rp ereSor ulneC eul ,ruen] 111elrtirp o3r, oled 'seqerdnc eJeqrJcs snqllnlJln rdocsrde II3IJIBd 1n rJlsou sr.rled rurrssrlcues ep lql] unbrlu seredned sou onb 'ulnlclpq sllElru lv -relury eerlsou runlulnlsod oqord IIIunq oul E 'aurlnud JelBry 'sequg ecog

uou ,ruurprocuoc pB orlcnpos ceuq urerle Blr ]uns IlJnPep anbsn uTEIJBIUES pE euorsrnord Burnrp ulegdord tuepoe qB 'luereplcco ulnoslleH runlcuB§ err ,1]uceecxe ulupuonb IJAS ]ncrs }e lurnrorurrnld JnleJauenuoJ ureuour le urnllrxe ur urnrlrquJaurnuur snles urnJBIuIuB ]essa ponb eu 'lrnupes ruel -ua3 1e 111elue3 relq relueprnord ulnlleq euorlelrrdord EId eßellef BIII xlleJ Sr ru?N '1esse xed sosollueluoc 1e seceurged Jolul IuBIle erodroc oluog IuEl 38 ,snruelnd ln 'selerd Ilec ullue co11 'llnrudruoc oluBt ep ln ,lrsrurrad rJeg 3lr ,og n.rj1r, sre'aiodroc'ur.rc *-1stt 1d olrsuurl onb 'lunleuon,ed '1uequ1nd ,erodroC-urnC sueqnBC Jnlrcrp rnb urnrnng pe enbsn aInlBuIJB le nlered 1n -de qu1 runc enbcrs iueqerdnc i1r".,", euolleurlseJ runc runruoP '1uuqe1nd or 1n (ol1sne1d soe eluneaurd le essrndrr elnpln coII Bns es selu?ufllseg ]u2q -elnd sndioc esse lunlcugs rsrne$ uInIuIIu rnb lluntcldsuoc eJluen rsenb as pE runlcenpu snqoq snqonp'unc or6neld nlnu IeC[ ocrp sndroc ']uera]edxa sruEll^ qE selsoq rrurssrneEs elodln selsluorJo sndroc lunlcuEs Seluepguos eEns rurpnIlJoJ ollsq II€] Iunc ruBN 'Ilcnpss EToBIIEJ ]uns JelIIIqEJIlu IOIISJ s pas ']unrednrord srrodroc lluaq urnJol pe npdur IIIlsoq urnleq uI llsurre rulleum JB lunJeuJl uelueueJ pB JelIJcB 1e solndod t9"rl^ EJluoc salel 0, -uerJo runJolr luuexeJJns ,?ueru luessrnernb runc 'erodurel luelnE oIIv 'luessrnlod snuelelln eJluenuoc tueJ -lnul pE eu stcrlleq senuu selueqrqord solst souulnsul relur leJe ponb srreur

6rc

t::

-uelul cBrl qB soluapaser :': a.re8rnsxe snre oJclndas e: snre snd.loc redns BrsalJss -uoureP Belsod urntrcBJ oii:: snre elrel ur rlrqnc snrun ;: E IJIn rrurssrlcuBs snrnri L: -euen snra urBJn]1ndes pE i 'lunJSuen:l Pu lo oluoSor nl.nu Iao lu:-rsodurr snre srJodJoc auri-r:

IlJale 1e {eBuB uln}dar;:j rlnssndroc uraJouor{ ul Ers -Joc seluBuod orlsneld u: onp rnluBSllg, : ]rxunrqns aP rune pB snlr:'la ]ruen 'snurrlroo lrxrpsu; : ]se unlJrpeBJd snqruori-1

ln

(lunJesrurrp

BJJa] ur sn

ruBrluB taery ]e srlleul rle8ue sr{r8rn sr}cured

rsu

i

rr

tuer^"

saluauEc sorulBsd JE sel uI 'luBqBP runcol snqrluEIJIBI Ion rcrJalc srlcou aE-snqruuo ur seuorlElnpotu urnrBrllSln sBrqncxa rle;u?

;

uu8ar EuJeloE 1a Eleaq pE s srr8rlsen ul urne Inb 'urn.rs:: eenb sngruuro srlceJad 'LU: -ouuB r,uelBleB lsod 'tuntrs Iunlo] lsod 'soleulpJo srrs:-

01?A

",; -"*"aärrirrenüffiq*

V, c. 24: Palladius . . _-: The ungrammatical t?i :'., would not distrnguish r : r, Garrchon'. On the r-rri:: :-rfern.), so that one mri:-t :.,-I V, c. 24 : \rn c. 25 : ..-= reliquiarum beati Petr: =: j - . ently conflated of in ::,.. beati Petri et Pattli . . . - :, order in Va) and a L=:-:- : 7 Peta'ir Z in clar i s.'r:: ,.: ,".

NOTES ON THE TEXTS Tnrsn notes hardly deserve the name of commentary, by which they have been occasionally referred to in the aoparatus; together *itr, irr" ir- pii.lt-iärpr.tutio.r. in the latter and the linguistic index, howirer, they provide

tt" ,r*-rrir,erial of for the time being, be accepted as commentarü instar. They have their origin in observations jottä by me in the margins of my draft edi!o-n1 as potential guides in the estabiishmeniof the texts. Haiing iorrrrd th"a commentary, and may,

useful for my own work,- I have thought they might be of some irri"?".t-to ott as well' I shall discuss only.details of language and subject-matter "., which-are peculiar to the texts here edited, and are noitatln over främ their sources.

VITA II-VITA IV

no less fanciful than is the !{s11tion of some Jews oi the Diaspoia ä'ri"' Brirrrr", Arm.orici (pp. 5o, z5-5r, r). Behind the forme-r statement there is possibly a vague reminiscence of the flight of the Britons to Armorica b.i; ;iläö]ö*or,.. 4 p-rext: The littera pitagorica i., of .Yr. ". (n._sl, rz-16), l"tt", y, whi-ch to the Pythagoreans syrnholized the ,pärting of the "ours.]-ihJ ways,. vr.n c. l0: The words et poltabgl eurufreqimter in humeri, iur's, which are absent from vn r, have been inserted i} y, an aitempt to-account for portitorem(p. 59, r6),-'ng apparentlvhave caused thi l" toss of somä of th" originair;;r(;;:irr), thus producing the anacoluthonmaitus_; . ., accidit itaqte, ut ilrelnoreraur.'önportitor :

portator,_see E.-Norden,

Yrc. 12:

p,ler,ilius_Maro, Aeniis'Book VI erkkirt;,,g[0,p.."r.

Vn c. l5z Mitiuc (VrH). On the forms Milcontirui Ää'nfU* Vn_throughout), see Bury, Hermathena, xxviii, rsg. Y, c. 2O : Vr c. 24 : The Irish passage , purily corrupt, is found only in VrH. Contrary to Bury, Hermathena, **,riii. ,91,'t u* irr"fi""äi-;r.;;; äu? *ri, *u" originally a gloss, or lemma, in the exeÄplar of that fä..iuly in -*".*i;;;-;, the archetype of vr; in the.ratter case, it mijht have caused the loss of such an introductory sentence before the quotation of öonf. zo (suppressed i" v;t; is found in va, which probably was in ihe common source 1aräj. euotations räÄ a. Dor; Epistolarum are preceded-by a brief summing-up of their contents in vr.n 4 (:, tooff.), V, c. rr == V*'c. 15, V, c. r3 V, 16 (: /R).-ü;Ä;" ", passage :. here under discussion rn 124i,b .". eüm tun do patraic ina cotrud coro . . . "1. point by1, uqfolunately, at this the fragment breaks ofi. A, ;;b*;[h, t" ."_ plained also the Irish sentence in the üochoe story (V2H .. )--iZ'S t.), u11a 3.', certainly the note on the;fee's Temradh(Vr', in u Vflii"n.f "i. V;;:

r

discipulis Palladii,

ei., ..

=

the philologicaliv i j..:::.:

_xxiii: in quo fuit agon (I,A ro", b 6) ubi

regalel c. 5r, p. 9g, 35 f. in quo agon regale Juit. ogon ,"goi, (n nc Oolt" ni Äba iit oinach rtgdai l?ry lt r 736 f.). The author of V_n (possibly u of Aulne_sur_S"*b.;,-;;" ;;; ve, p. i) did not understand the Hiberno-Latin-orrl use of. fieri, to represent trr. : - ----' rairrut present bäd'is \Mont to be,Jlee Binchy, Eriu,-xviii. ,""i "trr.r.t n. r). vn c. I : This acco,nt should be compäred with r rgg fi. Both refer to the Britons of Armuircc Letha (Brittany)-which is here confused *i*ri"tf* erf ä uiy1, morica- iuxta mare Tyrrmum-.; blt , does not, rillcrrled ..t)} spJo.^& Jo

'p ul

'saxu.a,tDQ

pa^Jase

Tonttqn':,

td

' Ttrttt;:

-cin.rroc E sl dllue;edde qrlq".'-

ur so?ol ux cpue'r^ puu sz^\ ut -uedxg 'HaA ur (pca{ Jo uortr:

Äeqr uorlcunJ JeurJoJ er{t r{r:-,..

{lleur8rro uaaq eABq o} rueas :

roJ ar{a§swap puB 'ryqop roI ;;:'

('rsryuullog '

uÄnroqJouolu Dl,{o?stH

''['S':

e{l

J r_r s

Sualruad eser{} Jo req}lE

"ls

's.'-z

Jo rrulnloc eql 1B e8nJa: s

rnlaqüuxuoa ?nb o?,q?oquY ?r Jlestun{ aABE puB plJo.^ö. eq1 ,loqqB JePun {uoul B eurBsec. Ärols e (avtoz '^rxxl'7'd 'el.':

'pulu

s(Jor.{}nB

erll ur uorsnJu

-raqqor B ueeg PBr{ u"rld-\E3

'plnJp

_

a-

luE1Ti;

Jo Jrloul eql seurquoc reqdEij 'ur1u1 Jo crleuC Jeqleq.\\ 're.,,

§pcal aqt uo §aph[

W

K_

I{otes on the Texts

221

wouldprovideaterminusantequemnonforthearchetypeofVrF,seeabove,p.26,n,3, c. 60. p. rS9, r: 'Bölach Gabrdn is the usual name (mod. Gowran), bt Bdlat

r

Gabrdnrnay well have been the older name, Both words have more or less the same meaning,' (Professor Binchy.) c. 67. p, 165, 4z The giant's name is Mac Maic Cais Maic Glais in Tirechän and all other texts depending on him(Cäss mac Glaiss r). With Yr's Gtns(s) filius Cais compare Glass mac Caiss in the Glossary of Cormac (R. Thumeys en in Festschrift ErnstWindisch, t9r4,p. a4), who says that Glass lived in Glastonbury(Glassdimbir); see also C. H. Slover, in Speculum, ä (1927), pp. 277-8o. Page 165, 8-rc Et baptizauit eum Patric,ius et restituit in sepulchro. T{rechrin, LA r4", b 15-16, says .Et babtizatus est . . . et restintit et positus est iteruln in sepulcro suo, where resticui, seems to stand for reticuit; but earlier in the same text, fol. rr", b 7-8, et portauit (sanctus) ossa Brusci sancti secum ad insolam in qua sunt et resticuit, this verb would appear to be employed as a synonym of deposuit,which would come near the meaning of restituit here. c. 68. p. 165. nf.: latrunauhts ('band', 'gang': Hisperica Famina A248, 573, SgS, 6o8,Bzr5;cJ.fianc.67,p. 165,6above)wasnotunderstoodbyaEll; seeapparatus criticus. c.72. p, 169, g nartarentur | : nunciarentta 17. Nuntiare is used several times with the meaning of narrme by Dicuil, Liber de rnensura orbis tenae, see ,S.Z.II. vi. r33. Thus II probably has preserved the original text. c. 80. p. t77 , 5(6) et reuelantes I (et eras. T) :reuelantesfl: celantes Muir, (non reuelnntesY).Bury, Trans. R,I.A, 32 C 3, p. zzo, n. *, remarks: ,It is worth observing that, in c. 8o, the lection celantes (qtod factwn est) is replacedby ratelanta-s, which seems more natural. Celantes, however, may be explained by referring qtod factutn esf to the order which Daire had given to kill st. Patrick.' I think celantes refers in the first place to Daire's death (and only by implication to the order which was its cause). The messengers 'concealed' the truth by saying that Daire had merely fallen ill. (Note that in t76, z3 and r77, z f . [I has change d mors to infirmitas.) rf. Muirchrl's celantes was glossed non ranelantes, the vr-readings could be mistaken corrections of the latter, which might have been transmitted to V, and Vo by way of a common source. c. 87. p. r9z, 14 f. 'sixty-six books about St, Patrick'. I-'s'sixty-three, obviously results from a misreading of the Roman numerall 'sixty-seven' ZB has been explained by Stokes (Tripartite Life, li. 483, n. z, with reference to F. Loofs, De

de uiris Hiberniensiun-r

liberabis et deduces igne inferni

gente uitam

sidebunt. Secundo,

gente uitam eternam sidere fecisti.

usque ad Secundo, quia usque ad

diem iudicii septem do

. pos-

Primo, quod Dichu cum. .

popsaturan

uiros

diem iudicii septem do popsaturan

uiros

: i r:r:seem that these fivo pl:::!:i -rs

one had invaded the re:::

-

one, whereas D retair.:

:-

promise. Page r84, g do (n - - :: 0o? saturn was origin j--of Vita III might ha,,'. -"-::

he decided to insert ::--: which he had alreai:.'-i r.ri:c. 89. p. r 85, ,7 : A --:= -: : i: tonbury legends, pro: :: -- :' looked the fact that tn:s i.=-- in MuirN (see Proc, "R.r' --: _:: =

cal motto (Isa.

ix. 2, -: , ::

uidit lucem magnatn,

VITA AUCTORE PF"-: f

-

. 1 : Hic in Brito?:.:::: -"::

an adverb, and conc - * i:

= -: : but it is rather the ,:r:r-..:-:-*:'-'

Classica et Mediaei r. : - .- - Page r9z, 6: Th. .i.r -. ""i: doubtless, 'the traü:: -:-:- -- - -*

of Monmouth, H:::

l

,: : nemine exceptis pa:i -' : r. f . 10. p. r g+,2; ..: - j: ::itafactum est,l. 3:. I: .-:r. : - to Patrick's relea-:e :: - -:-- -: :.: is difficult to esr-.-:- = -,' - " - r:

.

-

-

Theexpression.-. --. which in mv or::-: -:- -: - I is implied in 3 r -;:- . r- r -.: : c. 995, ed. ]I. L,,.-- - * : - : :

,

I)icuil, Dente\:.,r-; -.

|:,

"-:

north-u-esterrr is-.:- :. ::-i: 'third captir-in-' ::: ::--: : | the historicai 'i:s:' - r-: f. 1 1-19 : I. r : : --:..-*-: = -_:.

Primo, quod Dichu cum. . . gente

quia usque

S

Both D andg are defe.i--,

rDc . aeternam pos-

c

in another respect, D

antiqua Britonum Scotorumque Eccles,ia, Lipsiae, 1882, p. 33 n.) as including also Jocelin's Vita s. Patricü, which was of later date than ZB's source. T. F. O,Rahilly (/.ä.,S. väi. z7) explains this statement as a vague reminiscence of the sixty-six or sixty-seven books of the eighth-century collecti.o canonum Hibernensis, in which a number of canons are quoted under Patrick's name, and which were mistaken by the hagiographer for books about St. Patrick. Similarly, a note at the end of the Liber Angeli, LA. 2tu,b z3-4, Ttost uero exitum Patricü sancti alumpni sui ualde eiusdem libros conscripserunt, is probably a reference to canons that went under Patrick's name, see rny Libri Epistolarum s, Patricü, i. 25, n, 47. c. 88. p. r84, 6 f. cum omni rua progenie et gente: The hagiographer (or his source) distinguishes here between Dichu's descendants (progenies) and his cenöl(gens). Page r84, 6-rz: The manuscript variants are interesting: Primo, quia Dichu cum . .

e

t

ad

. ::--ir;: - j praedicator et episc,i,):,! :

diem iudicii septem uiro§

Bury-'s hore is

2 It should be re:::=rr-::r:

do popsaturan

c

-

6002

_

"

.

snruuil pelß$

(gr-zr

sr

2009 c 'aDlunolttg snlpt sndo?slda p nx0crpaot{ (peräqrueurer eq plnotts 1I z {crrtEd 'eJr.I §nlr Jo el}lr eqt ul lsrll 're^e^\oq 'anqoq : alq lo SrttPBeßrur e $ atoq s.&ng r

'1) s.r,lolloJ

erer{J '5 '1 4gcrm141Jo elpprur eql urJo s)ferq

r

rI :6I-I I 'I

'euo (lsJg, I?crJolsrg eql

Jo lolgnop e-zr 'l ur peleler euo eql st (gz'1).tcaqdordstqtur,flrarldecp.rrql, aqJ 'slrtureq gsrrl ,{q ,(lsnor,rerd Pellg€qul ueeq P?r{ lsql sPuslsr ure}se.4.-rllrou eyt u! .tuuput(l)toN lo ecuesard eql suoBuetu '9r 'rrrr 'ao,ttax nqto o.r'Ttsuaw aO 'lpclq l(oE'u'49'd'olrsodsg) 6r-irr'$lx',S.g7'uolllq'tr41'pe'566'c

'§zg

'xog

se Äpee sz

ou

nqa.l ur !1crr1z6 Äq slu?llqer{ur

s}r Jo

uorsre^uoc eql uo tuaod e ur peqdtur sr

urlqn6l ur ]ueuel]les esroNv 'PuIerI sePnlsxe (oltsodsg aazd)uorurdo.(tu ul qc]r{1ra 'uorsr,r s,qcu1e6;o aceld aql ol JeJeJ lsnvt'cuoquouallaaulao '62 '1 'uorsserdxa eqü '(49 'd ''1rc 'co1 'olrsodsg eas) uetuesro51 eqt l(q perdncco Pr.EIerI ;o uoruod aql aq ol (uees pyton ?ruupuqloN prrz 'puellocg dlurulrec tsorulz st p!1qo?S "'.,(learlcadse'l puq8ug pu seled\ ueeur .(lquqord o.q&uV prue o?uup??lg 'ureldxa ol llnf,lgrP sr t(T zE 'il 'srpuour oilr} Jo pue eqt le ,,(tr,rrldec puooes, sq uro+ asueleJ s({3lrled 01 sre3:errllreelc'rz'JuoC secnporder oqr*'4gcrm141urory ra^o ue{€}'zE '1'$awnxco{ox1 ponS eqt):epnrlulue eryI s{ool qcru,u'e8esstd srg; :(ttltur)zt-(re) Lz'l6t'd'0t 'I 'mpqox?qDqut snqlxuo8tS snqxmuoq snnod sqdacxa attNw)u

o (uo1q1y):seuof-ruocsrt3 E '6lz 'd'amuuo|ttg un&a.t ouolstg 'rpnotuuo141 ;o fergoa.g '1c'(Sz'u '§9 'd ''1rc 'co1 'otlsodsg) .s1uzr8 qs4rrg IBuor]IPBrl eql, 'ssellqnop 'ere Äeq} 1nq'sa\uo&ttg ol (pepueure, ueeq ua13:o eterlsaxuofuS arql :9 'z6r e8e6 '(zz 'u'59'd '(z§6r) trx'oqoroo1pay41 p D?xssDlC 'olrsodsg osle os) {clrled o} sroJer prrz tmouord a Rzr}suoueP er{t rerflEr sr 1r }nq ur4rrg Jo e B?u B s?.^a snqord ler{} lueurelu}s süü uro{ sepnlcuor pue 'qre,rpe ue !

se

)ul

se:qet

'sq4ao4 o&l aLlJ

'r(11I1uU,O

'C '.1, 'lr sntou st uuptNtg u? ?!H : | 'I

osouä auoJ.cov

vII^

.uou8au. ua?nl flptn

syqou+ u? pq?pas ttb sqndo4 :(z-r t) 1 elnredu; ?lIA Jo (z 'xt 'es1) ouottr Isr -1qlq eql 'J) iptatßnuo? uarnl ?D 's.uqaual ut sntupta tnb'sou. xfi z-r ' 63r 'd '96 'c

'(1 Srz'd 'S O zS 'V'fü ')otd ees) Nrrntr l ur (m,ou4 rou plnoc eq lugi*) pue snqord l(q osle ue.r6 sr ern8g sFIl tur{} tcBJ eq} pa{ool -;eao '§rz 'd 't C ze 'V'fü 'suo,ta 'f,tng ! 86;o t(zar.(q flquqord 'spue8el frnquol -SEIC eqt ur osle {crDed o} pelnqrrDe sr sree.r( ztr go uuds-agtt y : 4r 'Sgrd'68 'c 'rfuepuocas eq uaql plno \ op Eurpzer-11 eq;, 'uelllrlrt ,(puarle PEI{ eq qcrq^a ap eql elelep ol uego8roJ e ?q pus 'u.tn7.os {o{ sp.ro.la, eq} uesul 01 pePrceP etl l.relqr un.tsualunqlH stnn ap eszrqd eql etrrr\ o1 un8eq lsnf arreq rq6pu 111 BIIA Jo edi$eqcre erll Jo sqlros elql'(gz 'd 'a^oqa eas) sso13 e dlpurSrro szr* utnlos dod JI '(S'11) lxaluoc rrer{t ur ssalEurueaur eru (_1) tp or pve tU) op O'fgr e8e4 'asrtuord puoces eql:Jo uoruod leRuelsgns B pecgrroes lnq qroq peurcleJ g seeregrrr 'auo lsrg eql pesrcxe flstun1c 3 reqr prre luompsdod seg? fl Jo txe] eql pepz^ur peq euo puoces eql xeql !esnelc nqcrc eqt ur sa^Berlrellu erel{ seserrld o^r1 eseq} }"ql tuaes 4stca{-,uw.tn) etltpadar sr g' 'lcedser Jerllou? uI 'aoqoq-ua7nbat e 3 'eartca;ep erz 3 pue O qlog plno

A

fI

'(3

'p

: txel eql Jo ecrrsqrntsrp snorres e go lurod eqt 01 ue

ruJeJur eu8r srqBraqrl

ruJeJur eu8r

xa soe secnPeP le

xe soe secnpeP }e slqEraqrl TUNIS

-uelureqÄ(,{) sIrIn(C a61) ep

urnrsueruJeqrH §rJrn äP

IlsrcaJ

ra.IeqBq urernbeJ

llsrseJ

uBJnlBsdod op

sorrn uleldes IIrlPnI ulalP

pB enbsn

Brnb

elueS

-!

-

' ' ' rl'rtl3 nqcro ponb 'ourr:d ' ' ' 3

:8urrs;:; '(sual) pua? srq pue (sa;rrr: (ecrnos srrl ro) reqdur8orSr.i. .1.

,"

s(>lcrJlEd Jepun lue^r ]3r{1 su = -srna appn tns ?uqutnlD ?lzuDs ::: eql Jo pue eql lE elou u (.i1:z-:--ue>lBlsru.r ere^, qclql^. puE

qcFl^e Trr' s?su.aufiq,H lttnu

a

':,-:

u r'

-.,,

xls-Älxrs eql Jo eoueosrurure: l 'J 'errnos s,g'.7 ; oslu Eurpnlcur sB ('u tt 'd 'e!!

ÄllT.{nU,O 'C

aO 's3:oo1 'd o] ecuereJar lit:' -xe uaeq sBrI a7 (ue^es--irxis Älsnorzrqo (eeJr{}-Älxrs, s.l '.f ::. puu tA o1 patlrlus-Jo ÄBlK Äq ue>lBlsrw aq plnoc s8urpea;-'_\ (splxrutg[ux ol s.toru pa8uer{] p?q erruq lerll Eur-i: s

,A

II

Ä1e.reur

slr sB^t r{c}q/Yi JepJo eql o} uc,:., ur sreJer s?|upla, {uq} I ,'>l3r_:i ruru?o{ ponb Eurrre;er peuiE^q qcI{^& 'sa|uo\ana.r Aq pecEldar s: Eur.,rresqo r{}ro.v\ sl lI, : s>lreuiä: -an?t uou)'rlnl^I salupp? ! ll §al !r :

'ttr '!L 'H'A'S' ees 'a2t.n, qll^e seurB IBJe^as pasn

sr

stqlc,

aloti,

snruffiddo ees : UgD .(q poolsrer '56S 't, LS 'Btz V Duxruvi D?trai t euroc ppo/Y\ r{c}ql!\ 'T|nso{ap lo 'q.nct7sar

p luns (lxel

Dnb u?

-.

ruqosut r

trr rIoJ eurus eql ur Jaii. 'ons o,nrudas ur, utnary $a snttsoC

VT 'ugqcarll'ottl?rudas

u? txnl.t '11z

'og-LLz 'dd

-ssBIC) ^&rnquolsBlC ur pe^rl ss"

-§a[ ur uesÄaurnrlJ '11) ceu:o sn?l{ $)so1g s,*A r{}I^A,. '(z ssrel u9r{car}J ul slBlc oIEI I srBS 3

surBs er{} sssl Jo eJour o^Bq spro.

reJequq urernbeJ

uruuJele

a a

topg lnq '(uerm.og 'pow) euru 't 'tr 'gz 'd 'erroqu aes (1en Jo ed-u

AJ §ficaL aql uo sapN

Szz

226

I{otes on the Texts

a confused account of Patrick's Irish captivity and his escape from it (which has r, z-8), based apparentry on a very corrupt

been told already after the confession,

and garbled version of BPh. That Patrick's 'brother' Ruct(h)i is sucat lone äf Patrick's names !) and that Mila (I. rz in.) stands for Lupita was noted already by colgan, Trias Thaumaturga, p. 62, n. tr. Arimuric [slc] has become a town in Britain, which fits badly its alleged destruction by the British princes who in the source (cf. r ryof..) ravage Brittany. The angel of scirit(I. 13) appears to patrick on Mount Egli (cruachan Aigle), and Patrick's first station on his escape is a place named Arcennacte or Artennacte-according to Colgan (op. cit., p, 6i, n. r3i, the district of 'Ard hiennacta' (Ard ciannachta, Adamnan's Ard ce(a)nnachte,'-vita columbae II. 4) in co. Meath I I. r4 brings patrick via Brotgal (Burdigala ? so colgm, p, 62, n. t4) and Traiectum (neither Maestricht nor Utrecht would fit) to Tours, where he becomes a disciple of st. Martin, and to sorne insulani (see note on Vita III, c. zz). The senior episcopus of. L t7 is, I think, an amalgarnation of Amator and the senior segitius, whom Probus later (I. zz) introduces @rom Muirchrl L 8) under the name of Regirus. In I. 19 patrick undertakes a first mission to Ireland, but experiences the same difficulties as does palladius in the Muirchü story (which is reproduced in I. z3). Patrick then decides to visit Rome in order to resume his mission later with apostolic authority. Having thus got patrick out of Ireland again, _Probus at long last finds back, awkwardly enough (see Bury, Life of St. !??1"\, p. !il,t9 the point in Muirchrl I. 5 where he has left otr (§ee ui.o B.r.y, Zrf"_!! SL_Patrick, pp. 274-Z; O'Rahilly, The Tu:o patricks, p. Sf ; aad my Noie on Vita IV, c. r.)

r. 18. p. 196, z6 f. : The phrase in die uirtutis in nocte is probabry a corruption of in die uirtutis meae (cf., Ps. cix. 3). 1.26, p. rg8,zo ante multis(H) is probably a misreading of afinullis (: anonnuilis), which in tum would seem to be a corruption of Muirchrl,s a multis, Page r98, z8: with artiscaput comparc ascisf caputMwirc(asciciputMuirA;. That P19bus did read artis caput is proved by his expranation of the druidic lr"r."r, I. 3z, Adueniet totius artis magister, A similar corruption, basically misreading of insular s as r, is probably at the basis of. archiciput MuirN. II. 1. p. zo6, 5: ei et Stephano puero is a misunderstanding of MuirB IL 3, where it is said that this miracle (to have seen the heavens op"r, *d to have beheld christ in His glory) happened only to patrick and to st. stephen (cf. Acts vii. 55). probus understood stephanus to be the name of the puer w]no shares the vi*ion wlä pat i"k; later (1. ro), when the boy is identified by Muirchrl as Benignus, probus took this to be a second name of the same person: praedictus puer stephamts, qui et Benignus. ll. 12. p. zto, t f.. Modebroth-rzoäe's: Muirchrr Ä. I. z5 ias Mudebroth; qtimuis laboraueritis,_nec tamen proficiat, but Probus understood the words quo*uir--aroficiattobe aLatin rendering of Mudebroth.A similar misunderstandin! has occurred at

lI. 28, p, zt5, 3zf. rr. 14. p. zro, zs ut haberent

concilium de ecclesiasticis rebus is probus's interpretation, erroneous no doubt, of rirechän's senodum sanctum episcoporum. Page zrr,7-g: - . . et sub caelo habet habitaculum,ergo caelim . . . inspirat. omnia uiuifi,_9at, regit omnia, gubernat omnia. The punctuatiän here adopted^destroys the parallelism of the original, but is the only possible one of the iext as it stands. Probus did not understand the Hibernicisrn erga in the phrase habet habitaarlum erga caelum, and changed it to ugo-with the inevitable result. II. I 9. p. 2t2, 23 ff. : Anotherrnisunderstanding of the text of Tirechän, who says that God bade all the saints of Ireland, past, present, and future, to ascend that mountain and bless the people of lreland. rr.20: The three petitions are enumerated here as they are in Vs c. 84; cf. also r 1323 ff. II.21. p. 2r3, zr ff.: On the chronological premisses of this story, see O'Rahilly,

Early lrish Historl' and -',!. , and r r4r r read fiart n:c: -' . (O'Rahilly, loc. cit., p. ::: : the case in the texr r: i F - - : fen (the older undiph::- :-..: this last word beinE r.::: i:r. -14s-symbol).- fn anr:,. r. . to fill in the numbe: _: tr-:

..

rigi Cho(i tr) r: 't I would not altoEe:h:: : . Irish: i rrigiu Choir:r: --.

bliadain

.

-

by the relative clause --: sponds to) the one h*:.-r- -l II.29, p. 216, S r H-:: : heathen's grave.

It i:.

* :::--

.: T..:

toldthecorresponi::-:

:-

- ,ducing both stories 1I.34. p. 2T7, 2c-: of Book II in ]Iui:'1. ::. - :. 3oo r--4, (MuirN or: i-i tr.: the Daire stor)-; 1i --.. ---.I - : Probus and r). _.

'(l pue snqord se aculd eures eql ur uorlsenb ur a8ussed arü pBrI eauq lg8rur lI:,{.Jo}s erIBO eq} alpprru eql ur So s{Berq srrntrN ptrz 's1a11urud Ierllglg arp struo NrlnIAD 'f-rooE turod eurus eq} }e pue 'vrlntr\l w II >loog Jo

:Jo

r ur 's8uoleq

i(1rea1c

ll

erer{rd, 'a.ret1 se

o,ry1{oc aql Io roor aql }B

sr;?rxl,fä1":,":ä:,y";,rjü,lrl."ri.{B"rrr",

äunor

-orderpurur lou prp e1go.repdtuoc eq;'u,eqcerlü uor;zfuo1sSurpuodssrroc eq1plol (zz'11) Äpeatl€ szr{ äq esnereq snqord Äq ereq pe}turo ueaq suq }I 'e^BrB s(ueqtuer{ eql uo ssorc agl ;o .trols er{l z 'II 'v ltlorrntrAl ur s^.olloJ ereH : 8 '9rz'd'67-'Il '.^aou Irlun .ree,( qtpe:punq euo er.p (or spuods -eJJoc :) sr qcrgm, ardrro3 go u8ter eql 5o ree,( ag1 ,atpoq-tnb asnulc earleler aql ,(q 're,r.e.vroq 'pelzcrpur aq lq8rtu .rua,( eq; ('.{,{culg .rossagor4) ,'1.t{qoqg nt?7tt. t:t1stt1 olur lq8rz:1s saoB ud,nog ou&at ut s(u?qoarlJ 'tT epnlcxe .:eq1e3o1p lou plnoÄ, I 1ng ',,drgs8ur{ er{t paurclqo erdr(r)o3 r{crr{ a ur ree,l aq},, 1t4t()oq7 ß7l. urpm1q ruorpr qsrrl rre Jo }.uop I 'os op ol palrzJ pue .rza.{. eqt;o requmu eqf q 11g o] ^4.ou{ pepuslur eqrrcs erll Jr Äluo '{ur-q} I 'elqrssod, :yqt(fiog tuaa,t. ouuo u7-'(10qurÄs-szeql JoJ ue)Flsrur sB^/\ tlcrg.^a '6 'logrufs-zoe aqt dq peluesarder Suraq prorr,r. lsBI srql 'uop-ctour. el)et-xata 'a'r) (lcoru cmut (uoq{ go uro; pezräuoqfqdrpun replo eqr) ual go Surpeersru: e .[.1qzqord sr srßout ??oauir[ esot1,u. 'snqord Jo lxe] eq] ur esec eqt ueeq e^Eq ol urees plno^, eures er1} pus 'pelueder (r 'u'zoz'd ''1rc 'coy 'druqug.O) i(lsnoeuor.re str?tmlr'uqt4ret1;lo$el-V.I ar{} u-r }nq 'uo3 (c)nouur{peet rrtr tprte 'J

9 '59r

'd'L9 'c €A 'J roz 'dd '(9?6r 'ulqnq)

swal

Lzz

t8o7oqtßy41

puo Ctotstg rlsru ß1tog

'ÄllHeU(O ees 'Ärols sF{1 J,l s;= oslu 'Jc

:

i8 ', *^ ul e.re -iaui .-

lutll puecsu ol 'arnlnJ puE ': txal ; *.: 'llnseJ ;-:.; sÄus oq^& 'ugqca.rlJ-, Jo

Mnlnioryqoq ?aqoq ese.rqd e -:

'spuBls 1r sB lxel eql Jo el _ aql sr(orlsep paldopu erer{ u -

"

D?uLuO' 7o,t:1,dsa1.''' tanlaD-r i -', 'wn,todocstda utfil. J!

-ard;elur s(snqoJd

sr snqal i. -- , -

peJJncoo sBrI EurpuelsJepui--

-o,t(-s1nruorub spJoi!\ aql

;

s:

_

-

_

:

stn?ilCInb lqto,tqapnlfi suq §; I ' snut&tua7 la tnb 'snuoqda I g t :,; sFI] {oo} snqord 'snu8ruaf :>1cr.lle6 qll^a uorsr^ eql serE j: I

snqord '(SS 'rrl slc17 'Jf,) ur--:

lsrrr{c pleqeq e^€q o} Pw u+: erer.Iry\

't 'II grrn6

JBInsur

5o Surplr":s

;o Eurpeersrru

.i11e--''r

:

s:

i zt ' 1 'sesra^ crpmJp eql To u: lutl; '(y;rn6 7nQtncszz) 3rrnrr;

'(sq?nuuoaD

'S?llnw 22 S,l.i:::sglnuuo go : .. .

-)

Jo ucrldn.r.roc e Ä1qrqo:d si

elo\I Ätu pue it,S 'd

:-'

'sry-r:.r;! ,: se L- :-:

'Ä;ng osle ees) 'go Ual

'tS {o afrl 'Ä.rng

ees) qE:-, :;

puEIerI Jo lno 4cr.r1u4 toF s: etunseJ ol JopJo ul aluou 1:s:.. Ä.rols Trr{oJrl1X41 eq} ur sitrpel,?,.,o1 uorssFu lsJg B se>lBuapü-. :

-rlnIAI ulo.l;) secnporlur ( z: Jo uo4uure8lur.ue uB '>furur I

elou ess) tuolnsu? eruos ot : *: o] (lg ppo.^a ltlcerli} rou :{,-

-lo3

D??A

os ielu8rp;ng) le8ro:g r:

'elqceuu(n)rC pry s,u: -

aqr '(tru 'zg 'O ''llc 'do r '-:: aceld u sr aducse srq uo uo:t.:::

{rrr}Bd o} s.reedde (trI )tT-rr eql ur oqr!\ sacurrd qsilug : -. Äq {puerlu pe}ou sB,\4. elrdn-i : Jo auo) lecns sr l(t{)lcnU .:;-1dn;;oc drerr B uo Ä11ua:eCce : sBLI r{orr{.&\)

}i uro$

adecsa

s: -:

aLfi uo §ap^[

'* -'.ikEA§§-::::t...

quod quatuor domr:.s : quibus nomina trar::. 1"., succeth. secundo c,t,t r- tl

APPENDIX I

-

magonius. quarto pat::::

Two Lioes

of St. Patrick from Rouge-Cloitre

Tsr canons regular of Rouge-Cloitre (Rubea Vallis) near Brussels have left us t$'o short Lives of St. Patrick which pose an interesting problem of textual relationship. One of these Lives is the work of the prolific hagiographer Johannes Gielemans, who was subprior there and died, at the age of sixty, in r487.r This Vita is found in Volume II of his Sanctilogium (e.o. r47r), now Vienna, Nationalbibliothek, ser. nova n9n. It is mainly an extract from Vr9,2 augmented by chapters 54 and 55 of the Historia Brittonum (ed. Mommsen, Chronica m.inora, iii. r94 ff.) and by the introductory chapter of H. de Saltrey's De Purgatorio Sancti Patricü. The other Vita breois of St. Patrick is contained in MS. Brussels, Bibl. Royale {o9,3 also from Rouge-Cloitre. This large-sized vellum codex of the fifteenth century was written by an otherwise unknowny' ater loannesBach or Back. It is a Passional which covers the portion of the ecclesiastical year from December to April, and is based on the Legenda Aurea of Jacobus a Voragine. In a number of instances, however, the compiler has had recourse to earlier texts, and this is the case in the first section of.the Vita s. Patricü, which extends from fol. 2r9", b to zztr , a (modern foliation : zzTv , b-zzgr, a). The second, and larger, portion of this text is the Legenda Aurea account of the visions seen in St. Patrick's Purgatory by a certain Nicolaus, who in that version takes the place of H. de Saltrey's Knight Owen. The first section runs parallel to a substantial part of the Vita Patricä by Gielemans.

Below I print the Gielemans text, with variants (other than spelling variants) from the Brussels text (Br). Gielemans: Vienna, Ir[ationalbibliothek, ser. nova (Fideicommissbibliothek tzStz

Brussels, Bibl. Royale 4o9, (zz7)", b-zzo (zz8),, b:

fol. zrg

%g7a), fol. +zg"-+3o':

aprilis . . BEatus patritius natus in opido nem4-S cf. Vz c. r

r

See

S-p. zzg I. +

A. Poncelet, De

(r8ss),5-88.

extitit.-eo cf .

(Gielemans:)

Mater eius peperit e-:-- : -r : habet ac habuit. na:r-. - r- - :-:

quasi flentem faisu:-- i-:I "

-

luit.-sinistrum ra:--.*:effugare [rrr] satesi:,

(Gielemans:) Preterea adhuc .lix. diuersis suscitauit.

(Gielemans, B: captiuos et

Patricius

(Gielemans:

Hec auten: a: -:: in Anal, Boll. xiv

2 See the notes under the text. The variant totiens for centies in the text of V2 c. 33 is found only in P, but it does not seem safe to conclude from this isolated coincidence that P is the manuscript from which V2 was known to Gielemans. Below (p, nz) I consider the possibility that Rouge-Cloitre had a Vz text of its owrl. 3 See the description and analysis of contents in the Bollandists' Catalogus codicum hagiographicorum Bibliothecae Regiae Bruxellensis, i (r886), zz8-32.

-

-

baptizauit.-::annis in i:.. b.::-:: non inueni: -:,

codicibus hagiographicis lohannis Gielernans,

-

:

.

duodecim

Vz c. rz

-

virtutum generiL', :miraculis.-nam e]: i.- - - crete glaciei crusiis :: ' ' --sursum erexit. Qui: :- -: dam casu defunc:'-:-. .: - . -

Vita sancti patricii episcopi

5

-

hactenus retulit. C'-:. . : natiuitate cecum. a: -: :- - : terta pressit.-et ec:. r-. . . relegitque baptismu:-- :. . Populus autem posi:: . r: .* fabricauit. Nutritus i:.- - : :' bonis.-que r-irtus i- - .: : :

dauit.

Vita sancti patritii episcopi et confessoris que est sexto decimo klptor nomine. quadrinomius

:

-:

Nempe

SCC,Icr- j

-: :',

r dominis : r.-:' stino: papa s.i. ..;:; = -

r7-zz c/. \-, z+-S c/. codd.

\-,

c.

cc.

plurimi

Britt. ely P. he,.i

,- - : i: r=z

Sg

ot

r.g $xrl sluue ,tg ltto Jv P ra tt 0 ltrq 'd AIa 'urrg rc aA '{c z 'l ot,z 'd-St 'PPo? 1ru1an7d 'lslH '{, ,,lpt7 zt, ö 'po? '}}Irg '}slH qrr8oulle 'P : qcrSourle r t or_6 .cc uA .tb S*z SS 'tS '3f, '}}rJg '}slH '{c tt-92 '11rJfl 'lsll{ 'x}' :'xt1' Lz .o 6^ .{c t-zz t .t L.{c zz_Lt S 'o zA '{c zz d'L'{t }l}I}xe rz-}g 8r 9 tg ppo'1's eded : oulls z'cßf\'{c zt-6 t 'c zA '{c Lr-zr dEA - eJepunJ or sruttuop r eqtrrqloc 0 : ouunrra8 tg 'ppr'7;s odocstda -a1ac i' du6

-

du6

z

-

Illnc 'eurpnlrqnur zledrls enburnrneu essElc slcnpuoc snlrcJexe srsuelocs edrue5l sn}uanpe 1a sruolleurr8ered ens zurrrd esnec rue}ne cäH (:sueurelerg)

'{lllxe

tueI}OCs

umc?,po? snEoqogoS

er{} reprsuor

'zS-q;z (slsrpul,l(:'E

1@tz 'd) .uo1ag

's

-

lBr{} esueprculoc pe}Biosr srur --tt 'o zA Jo 1xe1 aql ur s?11i,:.

_

sr

ntx 'Ilog 'lDuV rtr 'suotua1a:1

.-

uI

'Jnlluenul uou .xx cB runluec 1e 'lrnecrperd erureq.{q uI sluue snro unrr{clndes 1e-.s1uuB Ixr^ 'r**1-'l är.rnrer ,11eg sl]uotu äclue^ uI snqllcou 'lx' le snqerP 'r1x-']rnezlldeq arp ou^ qcrSourlu soqg se8er uroldes-.lrnezrldeq urnururoq eqlul uIIsePonP 'lrnzrcesuoc Brllru BIrl (unrorelrqssrd-'llneurpro sodocslde uappor le 'lpep -un; zrur3exe.'är1.rrr"rl 5grselcce-.tluepor snqrldurns srrrdord solln.,1 sonlldec (:

sonuolu '1rca5 senb senbtler

rg 'suzureler9)

'lInBlICSnS 'lInelICSn§ elur8exes sopunJeP snquodruel slsJenlp 'x{' cnqpe BaJelerd selnul^ releJd

(rrS)

(:

suuurelergl)

.lrnBlrcsns eururou rlsrJr.ls 0IBJOnUI UrnlcunJsp nsBs ruBp Sz -uonb urnJr^ x3-.sesrcco lo snqruouep B sESBnuI succu^ enbulno 'llxeJe urnsJns es Eurur€H suä8ur xoru-'srlrsoddu sru8rl }e 'srllsod urnul uI sIlsnJJ reIcBIS eläJc -uoo xg .lrJo5e sru8r sellrluros onbumb enbe srlln8 enbutnb xa urEu-'sIIncEJIur lrnJBIJ sru8uur 1ä srllntr,1l 'lllrlxe snlrpeJd Iep e:rret? 13-'soqlreu_e8 _Iunlnul^ oz siue3iuuro snlde srluaurpnr erluuJur runpourpe sltulrd uI 'lt8eles lrlt| aretnse ruelnur^ rurrug Jed oururuo snrJd eJellII eclJo8ur{}dd urnureJ urnJ}sl.rts-'1tol -BneJd BJn]Bu oJond srlele snro ur 3Ä 1S '113e ulnl11 Jad BuInIp sn]JI^ snb-'sluoq sngrrado ul lrneJo eturldo s{opw Jand sn}zu rq^ snl}utud o8ra sn}IJ}n§ '}rneolJqBJ urgrsalooo .lse snlezrlduq onb ur rueluoJ radns arodulel oJelsod ulalne snlndod §r .ltinrildrq urnrand uelsod re 'llolplp surellll urunburnu Inb runruslldeq enbllSelar .1fruade solnco 1e .rrrerceJ lrnel olncrluoJ aluedurnJa xour acJa 1s-']ISSaJd BJJOI ur srJnJc rilnu8rs uend nueu ap eru pes-'rlnJep ureppl unbe 'Iun3äc alBllnllBu e urnlcrr2s runrlg pE JnlaJBUod BIIBJB tPuazrldtq oJd urnC 'lIInleJ Snuelcut{ sglrnbrlug 1a .Jnr{pg uoJeJ se}rJa}sod }^-'Lunluourl}sa} tunslBJ rue}ue$ ISEnb 'llnqBr{ cB leqBl{ OI eJepunJ urgnbg urne luepr^ tunlll pndz seluuJnlred souuro ureu radruas ondrcerd a.rouoq ul snindod uranb 'tuepldul rodns urne luaded snla JelBtr i

sueruelalg)

(:

'runlslJtlJ pE lluenuos aluJaqf,q uBInSuI ruBlo] 'suellocxa BulJlcop }e stu8ls olulllcues BluIEBxes souue Jad 'snleulpJo sndoJsrderqcre tunror{} -oJS onb u : snIJIJled ore^ oullselec 'snluo8gru ouuruJe8 olJuES B

rdocslde IIcItluC:-: :

6rc 'loJ '6ol

q ':(gzz) cc:-

e1e.(og 'lq:g

(sluuuerr. 3ur11eds ueq] rei4t:,

utlA er{} Jo l.rud lur}uu}sqns ep 'H Jo aculd eqt s: -u8rn4 s(>lclJlzd 'lS ur ueas :-s,der11us

Jo uorlrod '.re8.ru1 pue 'puor:= g '^6 rz 'lo1 ruo.l; spue}xa q3l -. sI sry1 pue 'slxal JerlJBe ot es Jeqrunu E uI 'eur8e.lo^ E sni.: JeqrrreJeg ruo t1 rcaß IzcrlsErs; Jo r{ceg seuuuo I

npti":

'{ceg

-JS eql Jo xePoc unllar\ p3z,s

'lqlg

'slassnrg 'SIA1 ur pa'*::

ot,toqo7,tnd aO s,der11ug 'D,touxut,

ap

o?xuotqC tuestutuoI

'i \

dq peluau8ne ruorJ tl: "'dzy -lEuoIlBNT 'euuerl '(r1l: Bll^ spIJ ,'Lgh ur^rou '.{}xrs Jo ; -elelo seuuerlof :aqde:EorEe Ienlxel Jo urelqord Eurlsa:atl:l UOI e^Br{ slassnrfl reeu (.lllr_

a4gol3-a7noü S

'llnJ snl3lp snIlIJlBd Ouenb 'sntuo8uur

E

oruel 'er{ult{}o3 opunces 'q}eJcns ourlJd urel{ '}}xer1 Bulruou snqrnb e lrnrnJas slululop ronlenb ponb

'rBrllns lse snlJIP tuePlnb oIuslldBq ul

I

6zz

xrytßddV

G!:T"L

230

Appendix

I

frequenter in britanniam, nauigasset. multos inde ducens captiuos.-patritius inter alios etiam deprehensus i.r scotia- tractus fuit.-vbi credita sibi curä suum subul_ cus extitit. Positus autem_ibidem orauit frequenter.-et magis ac magis diuinus ei timor et amor accessit. rn siluis mansit et in montibus. et änte luceä excitatus ad orationem per imbrem gelu pluuiam spiritus in eo vehementer efferbuit. Nec dici vel narrari labores possunt quos ibi gessit.-visionesque mirabiles ibi vidit. Post hec per vocem ammonitus w naueri ascenderet. i".g"r;i ytariam.-

j

§e numquam conuerte:-

-:

illa nnalorum et gaudi= :::r quam promissis. Cun-

--

.

-:

deuotior fieret.-ap! rr - -t

-

texturn euangeliorurn :t - i. quiis in hybernia \-e:.;: j: -

"t quatenus ibi per auctenticam scripturam sanctam aiscipüäam "ä acciperet.-in itinere dura perpessus. tandem.transnauigato mari britannico. virum quendam sanctissimum et in fide probatissimum ai omnium pene princip..., gäilirrrrr'

IO

germanum nomine ciuitatis autisiodorensis episcopumädiit.

Apuil// (43-o) quem subiectione paritei "t'äträäi""tiu.sapientie studium scripturarumque sanctarum notionern feruentissimo desiderio didicit. Existens annorum triginia cum primum ad sanctum germanum peruenit r5 legit annis totidem.-et annis postea .rl. fid.* in hybernia"predicauii. Interea pergens episcopum accepit gradum episcöpalem.iperegrinationem_ ld.guen-dam que mirabilem faciens et memorabilem-predicatior"* iniumerabilem "*".""r. populi multitudinem in fide catholica cänfirmauit. Angelus domini semper ad eum in omni ebdomada septima die venit.-et sicut hoÄ cum homine loquitur. 20 sic eius ille colloquio fruitus extitit. orauit omni die centies. et nocte totiens.multotiensque spiritum propheticum habuit. non paruo tempore demoratus.

in omni

(Gielemans:)

(Br:) Completo in hely quadraginta dierum et quadraginta noctium ieiunio.

(Gielemans, Br:)

zs

petitiones pro hyberniensibus

fecit.-eo quod fidem catholicam recepissent. Primam vt vnusquisque credentium et penitentium licet in extremo vite sue statu. susciperetur. secundam ne hybernii a barbaris in eternum consumeretur. Tertiam ne aliquis hyberniensium superuiuat in extremo aduentu iudicis. Hinc pro honore sancti patritii delenda dicitur septem annis ante iudicium.

lres

3o

(Br:) In colle hyberniensium populo benedixit: et pro eis orauit. Ibi äues multi coloris innumerabiles ad eum venerunt: ut benediceret eis. euibus

(Gielemans, Br:) Insuper dominus i:s *::-. .ob =: -: *-penitens et vera trcit ::r:-: . -" spacio moram in e: :'-:r:

dam intrinsecus

malorum et gaui:; :=.: - statim in eodem 1:r. -' : - - :: in ea constituit. Foss::-. : -r:

muro circumdedli. .: :t: - , r ingredi presumere:. r-'- ' -: .* dauit. Ipsius aute:r r :. : gressi sunt.-qul :-r:: - :-'

gaudia se r-idisse :.>:::. : - - ecclesia notari._...- : _:. :._ suscipere. Et qu ? :. - ::-. : . -. _.

sancti patritii (Gielemans

rtrtrr-.

t-:-,:

:'l

Tandem \-ero 5=r:-il.r *: : :-

(Gielemans, Br:)

benedicturrl i: s: - - : -- rante gratia. ::-- l: l:r - r pontifer ha: -:. *.--: :r.:t - '

verum in primis cum prefatam gentem admodum bestialem et terrore tormentorum et amore gaudiorum ab errore conuertere voluisset.-dicebant ad christum

In both t:" mans and Br

signantur quique fideles: qui per eum 35 conuersi sunt ad dominum.

2-3

cf'Y2c' rz

l-6 cf. Vs c. 13

6visionesque-vidit I cf.izcc. r+ et

rs 9-rS cf. c. zz

5

imbrerni cf.nubem BPh; niuern Vrcotg

rJ 13 notion*m : VrF T-ä rf.Y2c.

g

in-g perpessus: cf. Vz c. 19 15 .xl.: recte .lx. r5-r6 cf.Y2c. z6 r8.-zt cf. Vz c. 33 eo totiens: srcirp cod. p cf. Hist. Britt. c. s+ zs cathoricam om Br cum Hist. Britt. 26 et"3_35 om Br cf . H. de Saltereia, De Purg. s. Patricii c. r 36-p. 23r l. 36 bestialem: cf . bestiales(pro "7 infideles) monachi Salteriensis *a" K @M Artmdet zgz)

-

':r,..: :-- -fine quiesce::,-t:.- - :- -

decimokalend.:=

tioni Br

:

:

I:-. -: :

ostendit: oste::::: .fossam

Br

et per illam t:.1:-s:::.: zz illarn om Br

patris: patricii Br

add.

a

::;:= j:::.--

'

-

: ::-

-

'ppo

.tg rrcrrlud : srrlud tg owotl uleplql :I.ueplqr oIuoq 9z üaufl qns ellet8 t t, tg ruo urvllt zz tg uto erpnu8 urnroleeqt-Ez tg wrelnu urnJog : urnronb Sz /Br urnlos uou suersuuJl uTBIII rad }a tg ußrce pos zp Lr tg uo urepuea 6 r tg ce: (z) ra lB' snsser8ur : cB Jnlerepar8ul rg urussoJ : rnlere8.rnd : snlu8rnd 9, ,cg ernb : ponb tg sueclP : sUBUIJUB ,tg Ie llPuelso : llpuetrso : ruuenoJ § r ,tg ruorl tg urnlcues urapune : urnsdr tg anbu11 : rednsul t r urepre lt rg srln3sJlur Ien snre : snle-la r ,tg uto snlsr.rqc f -BJeue^ JnlueqBr{ 9 pug lgrraluru uo (rredu slrrerrz^ Ienpr^rpq roulru) dlesolc ear8e ,tg puE suBlu -elelg 'suotloas droleS.ln6 s({olr}Bd '}S aq} puu umuoqttg CIxno§lH eq} qloq uI

,",Jiär#T,ä'JillT,T,;r:,:",1 '(assantg tr ,gre-/ 'ttz 'dd 'oatny opua7a7 of .e.l) ur ourruop JelrcrleJ lrnarnbeJ lsod

(q ,rr zz)' ' ' sndurel Jnlr8r urn8uol

(trg)

-adOoc Snlnc-'elnCas uI 111nplPeueg SnIe ueulou JnIIEI lls 'llnelueseJd runllJlds oop uleclleJ-'sue3solnb eu$ ouoq cB olcuus srlt.ldu sBPuelB{ oIIIlJaP -olxas .lelud snurlss|lueq oJe^ ulepuuf, (:

suerualelO)

'Jnlrcrp sa18ar erselcce ruelne snool-oJnluulurou IIIIJIBd I]ouBS urnrJole8rnd allr snool 'Jnle8rnd ureplql owoq srlecced e ururuonb }fl 'aredtcsns Sz suled |luaq tueuollucrpe;d IIIB lun.redac euorlulsolle runJon[-'us1ss Blsalcoe 1uepue ur snrllrled snlueq trrssnr seuorluleJ unronQ ']uns Ilulsel esslpl^ as utpne8 jsossadrad es Brurxeur BlueruJol 10 'seluolpa.l8er rnb-'luns lssa;E urnJoleeq 1e -ur rrrBIIr urBSSoJ rpnp Brluerluad llpur erodural srrled lleeq ruelne snrsdl 'lInBP -ueururoc ersolcce uepsnre rJorJd urrpuorpolsnc oJe^ urenBIC '}oJärunsa.ld rpa.r8ut oz Erluecrl eurs eJeruel ruee smb ou-'lrnsodde anbsuras sBnuEI le 'llpepruncJl3 oJnur arselcJe rueluory EJlxe orJelrulc uI lse enb urapuua luelnB urBSSoC 'llnlllsuoJ BO uI socruouuc rullsn8nu srrlud lleaq 13-']rXnJlsuoo urersalooo ocol ruepoe uI urllBls snlol 'elueJud.lp snre srlnoo gB oultuop enbcrg 'urnJoleeq urpnu8 ]e tunJo[Elu BlueurJol leJepr^ snleErnd srns srleocad snqruruo gE laJecEJ ea uI ureJour otceds §r srlcou le lelp snru^ cE 'rnlareper8ul ruapuee rueenoJ snleurre ap5 Ero^ }e sualtuad Jalrcurel enbsrnb ponb suuruJgu-'l.lpuolso tuapro ruerncsqo sno3sulJlul {IIEP -unloJ rueanoJ ruepuunb le-'llxnpep urnuesap tuncol uI urnsdl snutuop ,rednsul

(,rg 'suetualal3) 'JntrBulrnou8oc nsol snlnouq :

lrlnluoo otct.rled ons olcallp

snsar

'{c : ueprlseq

(a6z gt,

tg ?il,o }e gz 'J3 §t-tz d 'xl' apu : 'lx' § r 6-uI g :

snssedred

s1o3aA

tuenlu :qag ueqnu

urnlsrfl{J pB }uBgaslp-.las:

:.

-ueurJol eJoJJe] ]e ulelErlsf l.

'urnururop PE I _:.: urne .led rnb : selepg anbrr.:

snqrn§ 'sro

J.eJeorpaueq

urne pB sslrgBJsrunuur senu

IqI

ln

:

-

sri,_

']rnuJo sle o:d t?

olndod runrsuorureq,rq

.

all,, :

'urnIcIPnI eluE si - _ SUIH 'Sr3rpnr nluenpB orue:*.,, 'JnleJeulnsuoc ulnuJele ur s:_ ens ell^ ouroJlxe ur IOJII '-: 'luessrdeoeJ rueorlo§}uc ruel

:

'OIUflIOI UII1IICOU BlUic:?.

run.lorp elur8u.lpenb dlr,{ u: ,:

.serlual t::

le -'suerlol 'rnlrnbol euttuoq runo ouro; al.cou

:

pu ;sdures ruruop snla8uy . ualrqBJournuur suecJoxa rL; * -urouorleuu8al3d-.

s1a1e d o r

s

BeJeluJ 'lrnzJrpard zru:aq-i --

lluenJed urnuuurre8 urn]JUES orJeprsap owrssrl.uenJoJ r.uau,: 1e .la1r:u d

snuruop urnlll ponb oä o-ld snlnoeq or anbonb esdl 'Jnluclndar ceq |luaq -Er.{ }eqIIInr ar.l}ed snIII snledocslda lso pl snlelnsa.rd Iururns ou8rs o.ld ce

-'Brluerpeqo rranb (,otf) // p"dV .]llpz

au c : LU:.,

un.lerlle8 ruodrcuud auad r; urBpuenb urnrll .ocruueil;q : ur-'1e;edrcce uuulldlJslp -;

('rg)

.ta_;

loJo8red la -'ururleld 'llpl^ Iql sallgerrur enbsauolsi. pB

'JnlueqEII luolleJeua^ erursq^(q ul sttnb

-lloJ anbslsolca.ld sru8eur o.ld anbsncnq anb runlnouq

1a urnJolla8uena

runlxal

ro suep Jalrlrqrsr^ snlsrJr{c snsal snultuop sntd Ia trn.ledde-'}eJag Jol}onep snqruolleJo 1e srrunrer rlndod e1n1es o;d cunl ruerle e1p enbrun3 'slsslurord ulunb lueJe5 seJoruao srsrl snqeJ 1^-'lessod lJenlur urnJoleaq BIpneB le runJoluw EIII ElueurJol le urnJoe smbrle IS1u 'snre srlncuJlur la srqJe^ sopueuenuoc urenbunu os

ltz

ceJ{ '}rnqJa#e Jeluourer{3-\ o:

snlBlr3xe urecnl eluB }e .Sncr: snurnrp sr8eur ce sr8uru le-.:; -lnqns urnns BJnc Igls Blrprtl : Jelur snrlrJled-.sgprldec su:J

I xlpuaddv

232

Appendix

I

verbal changes, omissions and transpositions of the text of their vorlage.t That Gielemans cannot be the source of Br follows from the fact that the latter pro-

ducesbothtextsmorefullythantheformer(pp.23o,3off.,23r,7fr,);neitheräoes

Br follow Gielemans in the insertion into the f/zs iorio BrittonuiÄ chiptersof some chapters of vr. on the other hand, in the 'purgatory' section, ,,o* Gi"l.*u.r., now Br, is closer to H. of saltreyt text. We conclude that the two compilers drew on a common source, in which rIäroria Brittonum cc. 54-s and H. of sältrey's c. r

(and-probably also the Nicolaus story from the Legenäa Äurea) had already been combined.2

Il **19 be tempting to assume a common source also for the short paragraph on Patrick's several names (pp. zz8, 5-zzg,4). Gielemans, following Vr, sryi tt at Patrick was quadrinorrius because he seived four masters who gäve-irim those names 1r he then merely enumerates them. Br omits the name coitirthe, but with regard to the other three names he records the occasion on which, or tire person from whom, Patrick received each. of these, however, only German,rs is expressly mentioned in vr; that Patrick was given the name suihar in baptism and the name Patricius by Pope celestine is found in Bph, but in v, these details have been omitted. They might, of course, have been supplied in a gross on the vz text of Rouge-cloitre, which Br would have knowräs well as d-'id Gielemans.i Br would then have been co_ntent to prefix this bit of information to the compila,lgi l" was about to copy; Gielemans worked the earlier part of v, (rather cfumsily) into it, and, omitting the Nicolaus story, composed a short dnäl paragraph of his own.

.r .Their text of the Purgatorium s. Patricü was nearer codex 1( than codex I of E. I\{all,s edition in Romanische Forsclrungen, vi. z (1889), 143-95. 2 Possibly the copy of the Legenda Aurea used by Biother Bach included these enlarge-

An lrish

r-;;

HaEi,-,_.-

THE manuscripts oi 1, , but also as regards ti;:: : .: to the twelfth-centur. :i: Twelve years ago I - .--: : the Legendarium \\-::- t* : ri .

scripts Rein 5 r (ou: ^R :" -

The Lives of

Iris: ::-::.:

tabulated belou-. ri l:: rr-: - l tion, in the LI .L. -J . ; : . - *-- Day

Saint

Jan. 8 rr r6

Erhardus Mochulleus

Feb. r

Brigida

g

Furseus

E._, E._ El -

,,

N'Iarianus Scottus

Mar. B Ita

ments.

I

r

Here Gielemans has read his source carelessly. In v, c. rz it is said that patrick was called Quadriga because he served four masters (or houleholds), and that aliogether he had four names. Br's phrase, p. zzg, 26., Pre-ter oirtutes reriquas quas fecit might betray know,redge on - -+ his part of the miracle stories of V2.

t4

Ruananus Adamnanus

t7

Patricius Genruciis

Apr, z6

June

7 9

July

r 8

Aug.

3

Oct.

r

r3

r6

Nov.

3

23

Dec.

1a -l

17 af

r

See

A. Pr:,:; =- =:

:

:.-:-

2 I.E.R..5tl: sr:::= *i*.'

r.o. r:: ' s:: : :". : I s In the othei ::--:--.i r:-:r: ' -' ; referenc€S !il :ar:-: =-::: 1439, is

are bracketed.

.

'pele>lcBJq eJB

ecuepuodsarroc IBqJaA lnoqlr^{ slxe} 'V"I'W Eurlqulasar Äleretu slxe} o} secuaJeJeJ !,-, paxgard etv'V'7'n[ lo esoql qll^e Iecr]uepl s]xel o] secueJeJeJ sur.unloc req]o eq] q r 'Tz 'd 'azroqe ees tf tf rc'v st t6tf r se Ä1EuoJ^\ eJer{} uerrrE ',S Jo e}Bp eqJ 'I Lgrdd '(LS6r) rrzrxxxl 'satras q}S "U'gZ z '>lcIJlBd '1S Jo aJIT ou sursluoJ uorlcelloJ srr{I

'zzt-L6 'dd '(969r)

rrrrx

'nog 'lDuV ur '.rsue8reqpurÄ\ olJepua8al aq, 'lalecuod 'Y ees LEtt'T'H'g

lzoe 'T'H'g

(.oS r )

z-o898

'T'H'B

slluBpuar$ snuBuuBId

sntlr8rt6

r

tz

Ltceq

Lz

(snts

(r 'rs) r4Sl

(snts

(t'>ts)

:

(Lrzt. ,z9r :

'urrs)

,rIe :

(Lizt) oo8

toL

-?lsng'lcul) Slzzz

u[3 :

: 'U,rr9r 'tfzzz +Wzzz ru[3 :

:

"89r

-slsng'ere;op -unErng 'eIe$V 'lcul) 868r 'T'H'g snu€qtunIoJ

Ez

'qcBrürv

88rS

"I'H'B

s?rrlsBlBtr

l

snlIBo 6-Lüzt'T'H'g I88I ''I'H'g snuuBuroloc

E 'AoN 9r e

.JSIPUIT

zbzzz

,6L

:

,r$Z

:

wlC :

tbzzz urlC

:

tbzzz ur[O : (o6üt)

olzzz rulC

:

(ePag)

t99".'-I'H'g

,LS L .T.H.fl 488r 'T'H'g 898r 'a'H'g

(snpreq31o16) 66üt,

'S6lE'o6lt,'-I'H'B

snuBPrv

snuBrlIx srruBuss Bqr.unloc snue8urao3 snrJBr{cIu

rrc6

rt'En11 8

r Äp[

6

L

eunf

9z'tdy uo a8pal,\{ou>l Äet1aq ts8rtu j;-r,-

srpnrlaec

(tueur

(ara1d -a8puqelue -ragtp) § r -ruoc) ,oL : "r

:

(era1d

-tuoc) ..r

(pe8prrqu)

:

909s

,tz :

ao(r : (erutssrrrerq

EIIA

LZSS

olzzz ru[O

:

(t,rzt,'orz0) lozl

:

olzzz rul3

(fn qcrun141)

g

(r§ uta)g

'T'H'g (apag)

gtt,L.T.H.tt g6Ün

"Ltt1

(eturssraarq B1IA : aLtr)

(orzt, 'uns) ^99r ("3ür;

S

(gz6z utaC)

:

Eraqpurpl

snrcrJlsd snuBuurBpv snuBuBntI

''I'H'g ''I'H'g

§Sür 'T'H'g (snsolt8o3)

LStr .-I.H"g

ttzt, 'otzt ',I'H'g .T'H'g 946§ o65z'T'H'A

('v'r'nt) s'rrurnloc

p

eq raqla8o11e lur{l PuB ,(sp1o;;= suzll {3rrled }BrIl plss sl }l z1 .:

Lt

tr 6

ell 8

'JBtrAI

snilocs

snuBrJBIN

zprErrg §nesJnc snellnqsotrN

snprBr{rg

IT

g

'u".[ ÄsC

uI (uo!}

or{}

3

u? uoopallo7

-a8relus oseqt popnlour qreg

s,llul,t 'g Jo

6

rqac 9r

lules

'v'7'IN

(sJequnu '7'H'g JIOI{} q}l1r\'znolaq pa}BIngB} -BCgrrluopl Jo ruJoJ J3r{}o eruos Jo elv suorlJellos eseql uI 'srlull rlslrl rlll^e sluIBS ro 'slutes qslrl Jo sa^I-J er{I '(g rno) zrt oz 'rglT '^lun 'qctunpli pue (y rno) t S ulog slducs -nuEur Jo oslB lunosce 8uqel 'ye1ap JelBoJS ur eJer{ }cofqns sF{} otunseJ I z'(,s r{oruntr41 'SIAI Jo uor}cas B pue 'asueS.regpullA runlrepua8al oqt

rno) gz6z ruBC

'(n rno) 'V'7'IA[ orltr uea^n.]eq s{u1 aq} o} uol}ue}}B pellec I oBB sree{ e^lo/v\tr ,'(§-otzzz urlf, 'qcruntr41) esua8roqpurlA urnlrepue8el Ärnluec-qlflelg eql ol

rer{}o r{cBe o1 f,po }ou puB '1eraue8 q s}u3}uoc rleq} sprBSer sE oslB }nq oslB rnq lou pelzlar ate J fl Io uorldacxe eqt qll^a '-., *A Jo sldlrosnuuur s H I

Ä1pn1xe1 d1uo

tuowng uffixlruos

loclqdoßoßog qslq uV

v

xepos u8r{] ]Y

i;

*-

rr:

qdet8ured IBug Uor{s B paso r -runlo Jeqler) t^ Jo lred rerri: -Blrdtuos eql o1 uollBruroJur : }'§uBuralelc plp sB IIa^I SB *."

tA .r{r uo ssolS e ur parlddr.: e^Bq slrBlap 3seql .^ .rl ]nq eql puB ursrldBq ul tDurus l .: ^(lssardxo sr snueurJeC ,i1uo uo§Jad er{} Jo 'qcl,{rlr uo uo,:-? qll/\{ lng 'aqtq,qtoc eureu aut esoql tuH e^BE oqr!\ srals?:-: IBI{I s.{us 'rÄ 8.rl&\olloJ ,suELU qder8ered uor{s aqt roJ osle r

ueeq dpuarle peq (eern1- Epul:

rc s.dorllus Jo 'H puz S-tS .-srslrdtuoc o/!u eql lBr{l } ^\eJp tsuuuralalg /yrou,uorlcas,-i:c,. nl

eruos Jo sraldBqc runuofi!.tg

II XIONgddY

seop r3r{}rau : ( g Lrrtz,.g oi -ord reUBI eqt luql Dq ar{t i:rBrII {aflopor7 rrer{} Jo lxa1 a "

m h.*'m

23+

Appendix

II

The close relationship of the Austrian and windberg Legendaria has long been assumed that ti'e twä colectors dep-ended either on the same or on two very similar compilations. It has not been possible so.far to identify the source (or sources) of thi two great Legendaria with any existing collection. It seems arguable, however, that their .o.rrü (or sources) haä absorbed a collection of Lives of saints who were either Irish oi h"a come into the orbit of the Irish expansion on the continent. The M.L.A. contains no less than twenty-three saints of this category; of these, eight recur in the windberg Le€endarium (with some textual omissions), six in R] ten in s, and three in B. All-these parallel texts are either those of. M.L.A., or abridgements or free renderings of them, and none of these collections contains the iife of an Irish saint that is not in M.L.A, R contains Lives of Irish saints only,z and in ,S and B the texts mentioned above form compact units within larger hagiographical collec!i9". (S, foll. 47,-t7r"; B, foll. 7o,-gz"). Also, whilst i"ti""tW.L.e. and the windberg T,egendarium, these texts occupy their proper places according to the ecclesiastical calendar,: this is not the case of eithei R or §. tt i, perhaps äf .o*" interest to see that both-as does the famous codex Insulensisa-g-ive pairick pride of place.s This Life of st. Patrick (vr.) i. read in M.L.A. in an"abridged, äutilated,.and disarranged form; in R and B it is complete and in perfect"order.6 It would seem, then, that a collection of Irish hagiographical texts (in the wider meaning of the term) existed in southern Germany in the twetfth century. It was copied selectiv_ely into R, and more selectively intä B; through some mädiator it provided the Irish items in M.L.A. and the windbergensel and as late as the fifteenth century it was to become the source of the 'Ir'ish' section of ,S.

known;' Pöre Poncelet very plausibly

See A. Poncelet, Anal. Boll. xvä. 26, 99; W. Levison, M.G.H., Scriptores r*um - _r Meroo. vä. 533 f , 2 Its last two items, the Visio Wettini (written in an Irish milieu) and the Visio Tundali -. (by an Irish monk of Ratisbon), were attracted by the last hagiographical text, ihe Life of the visionary Fursa. 3 so do also the three Irish items in B, but their number is too small to affirm that this is deliberate, or that it was a feature of the source. a See Ch. Plummer, I/.S,H., i, (r9ro), p. xv. s The same is the case in .8, but this codex contains no other Life of an Irish saint. 6 s has an abridgement of the same text, but a different one from that of M.L,A., and . t!r"_ya"3""9 of chapters has remained undisturbed. rn tne wiiabeig-i"g""au.i* the vita Patriczrhas been omitted, perhaps because in the common source of M. L.A. and.the w-indbergense this text was already in the same condition as it is in M.L.Ä., and the Windberg compiler found it too unsatisfactory to be incorporated.

T-

I

x his account

639),' chapter quently from an which he clearlrVita Tripartita., r

passages, one alone.

ence in the prefaci antiquus author nri,,:;

',

.;

"

quoting from the L',- :.- =. . either ljssher's O::.: -r ' tions from the Opi,i - - .: ' maturga.4

T. F. O'Rahilivi does not specifv i:s to char acterize an i.

an interpretation r: l

(r) Keating, p. i3: Patricius Bri:o .:: Nemptor in Car--: - : -'

religiosis ortu s A combination :: :.:r occurs onlv in \-.. -l :": = :

-

.

t941, p. 222\: e:- I:-..--

=

:

-

'i

-od&qcns",.oo,o3i?oliäix;;r"ä1ffi i::H1,1är*"::"1i:]Ä':^."iäi,Ä:T":' 'wry1gn{ua sz{g

s,.raqss11

puia ,r?1ttDd ottrl s,3w1ea71 3o i$rluepr eql ezlluer lou Prp Älluerudde AmqrU,O , 'z'u'ozz"d '(9n6r) 63o7ot1lß747 ptto ttolscg t1s1tJ ß1tog t 'uryyn{1.ta snilO eqt ot secua -raJer s.Jeqssn Jo .treJ B pessrtu sug ueBIoO 'Puuq rer{ro eql uO 'to1crto .t11xto(.t4 ntefu (A1r.tr -1tduc s,>1crr1e6)utapoa ag sptou agr dq pecnporlul euo luaregp dlrqElls l(q peaaolloJ sr lnq " ')olcno snribquo szzlz or (§gt) gzg 'd '.regss11 .(q pelnqrrlle sr qclr{,ra 'r rr(8)E^ o} SuIProcf,B ftr,rrtdec s.{crrled Jo lunoJJB egl :Ä1Euorat u1 tderc seq lueurEer; eug '9-1,6r 'dd o

'(9tz'd

'mo1eq ees) BcrerBCI go leqr dq pecelder uaaq s€q (96r ,r) str8la ralsls s({clrled Jo erueu agl (ees uec I sB .re; su) ,(po suorlelonb oilrl esaql ul IBI{I lcEJ eqt .tq '6ulp.rona Jo eel}nultu Eururecuoc uorlelJ?^ euros Jo alrds ur 'peao.rd sl qtoq ol uouruloJ uorlslonb eqr Jo ÄlIluePI erTa '(ruaqoc po t-ool 'dd '9o6r 'H^ 'S'7 7) tS '1 'uu1.ttg .tD osDaü sz,rog 'Eullze;1 '3 c

'(tg-LSoE: 6*9t9 z'1c)

tD.toruaut u.niotqa1at t1coa?pot-utntg a? t?DlloC ..lqlwruC p ' ' ' oEilnloC o rurucuto4 'g mb '7o.o unTou&zsuoc tuopottb out,Cuouo qo ocrutaqtg onButl urynnö 'snruo7tc sn.tifuos o7ry17 slta(o

g?Xtodltt aonb :loqawluoc o1ott1i[xa suqq snqu4 ???!tlDd olco

un1nnfi

:

(§4e )

gtg 'd ''JJ

"

ur 1ur.rda.r aql Jo esorll [q pe,no11o3 'uorupe l,ursrro eqt;o se8ud er{t ot ere ."""";:fiTil sauof, ' ' ' {o s4to11 ?lo,.tl7 aqJ '§zL, 'dd'(1,ügr 'urrqnq) "l P"r"Fd"U ' ^'ßqssn

'rT

ur punoJ

s1

I

'PelEic

--

eql puu "V'7'IN ur sr ll s? j_. puE'v'7'w Jo esrnos uo-,_;__

eql

urnrrepuaEel E.legpurrll al{t pue

"V'7'W Jo lsql uro{

'J,urBs

rlslrl

uB Jo oJIT

*-

JLi,l --

rau:,:

ruelualnba qsFI uB l(zzz'd't*6r

EII^ etll pu"'urlesof 'e1 ur dluo s'rncco 'u5gnq 'qSypttC 12 11lpt114y ot&wa74l)eueluottoS stsotfiqa.t snqlruand uolssa.rdxe eq; 'zrc s^ pue rc(e)zn 1o slueruele Jo rrorlBurqruor V

'snuo srsorSrlal ta slloneP snqlluared xe 'runJolnceureqBl 'l' (cp) ournqBl oduIEJ uI rolduaN oprddo ur snlBu (arc t1y'tc it '1 snqotd irJ 7qcnn741 azs) oryg snlrlrled :oo, 'd '3ur1eay (r) qlrrrl u€aq

/'slualuSuJJ el{l Jo uollB}eJdre}ul uB 'lxel srql eleP pue d;puspr 'elqrssod sI sB reJ sE 'PuE ezlrepBrui{c ol I sefud 8urrr,roloJ eq} uI e'a}BP e}srulxorddB s}I dJlcads lou saop Jo oJIT etBI B, ruorJ selonb Surleey }BrIl sÄBs rr(UIqeU.O 'C 'J

rno^Bepue IIBr{s

lnq '.{cuted

-noqJ sD14slg uI uBBIoC dq pepelloc lsrlI arex\ urntundx,U ,rAO rprr"{ri?J#, -Btonb s.reqssIl 'o\t\tod1ttr o7t71 s,ue31o3 n wny|ndt'ta szy'O s,regss11 raqlte ol reJer lqB:;u unnptsldg .uqlT Jo ellp otll rePun uolsseJuo3 el{l tuoJJ Surlonb rol lxsihr?sap s?q.q flqyt .t??!ttod 'S wofa tnh snwtuouo xqua ßqlmt §nnbxluo uB or 9S9r 1o o\ncsndo oxdxt?spo' ' ' o!?ltxod olxuos slq ol ecBJerd eql uI acue (äuol? euo -JeJer s.erBl\ setuer Jrs E'Jer{ssn qllÄ\ uouuroc uI reg}o eq} 'se8ESS?d or$l }r ruo{ se}onb ol{^1, '8uI}Ee) o} oqe u^\ou)l se./r4, 31r^ stqJu ;ttXtqodttJ Ü?!l s.u?8lo3 'c\ot\pt1tr nwag uqe.I-tlsrrl eI{} uror; seqsrn8qtsrp dFeelc eq I{rII{Ä{ 's:1ooq oorgt q {clrted 'rS Jo oJIT ul}BT e 'u.ny4nd.ua sn{6 ue ruor; dl}uonb sreldeqc ü oslB pue 'ltax.reldegc 1'(6e9r -eJ:l selonb JeqssO saruBf'I^x puB ^x 'ugqr,C) saqopnbguV Mntoxsapcg uuo?ruuolxtg ur {clr}Bd '}S Jo lunoccu sItI NI

wnptrod?q sndo

sJaUSSn

III XIONEddY

sF{} lBtI}

urruB

Jo eJIT egt

01 IIBurs

oot sr _r.

'lxel lucrgdz;Eor8r:i

?ppunJ olslA er{} puu (narlrtu u,rn,Ja,/t sa,to|Qt.tcg " H.C,

W

-

---s

.urt r

"

Jo uorlces ,gslrJ. : eql sB elEI "s sB puu iesua8:ac.: ll rolurpeul auros q8no:qr :g sB/v\ l[ 'drn]uoc r{}flam1 eql ul Jepr.{ " eqr ur) s}xe} lucrqde:: 1[ ,'rapJo ]ceJred ur puz al;- j -!}nu 'pe8puqe uE ul 'F''7'1,. eprrd {crr}Ed aar8-rsrsuains ouros;o sduq.rad sl 1I ',S ro U

eql ol Surproooe seoeld .radc:.

aql puB 'V'T'IA[ eq] ur ]si].i

,

-rellor lecrqde:Sor8eq :a8:r; eql g, puu ,S q puu ,'d1uo s- lurBs rlslrl uE Jo aJIT 3r{} surr: -ueJ eary Jo sluoure8pr:qe ic, 'g. ul aaJql pue ',S ul uat 'U EraqpullA,' eql ur rncor lq8ra ssal ou surBluoc 'v'7'It aqJolul ouroc pBrl Jo rlsrJl rsqtrr pzr{ (sacrnos ro) ooJnos rrer{t due qllra BrrupuoSrT tea.r8 c i elqrssod uaeq ]ou sur{ }I .suor: pepuedop srolcellor o^ru eril r ueaq 3uo1 sBrI BrrepueSrT 3-iac.

46

Appendix

III

(z) Ussher, p.8zz$79):

potenter 27 annis

{xt--- :

:.

Mater Patricii Conchessa . . . in opere tripartito et alio uitae B. Patricii scriptore ex academiae oxoniensis et cantabrigiensis bibliotheca a nobis iam produ cto (i.e. vrs):t Conches filia Ocinis (sz'c C) uet Ochinis lslc S: Ocmis O).

et Angliam usque ai rr.:r: gliam U.) multum \'o',:. j;.

As far as I can see, the name of Patrick's grandmother is found at this point in no other -Vita except it LB, p.432,

context (numero centuni

4 Stokes.

(3) Keating, p. 4oo f.; IJssher, p. 587 (r r5):

__(Keqting, Ussher:) (Cum K.) Scoti de Hibernia sub rege suo Niall (Neill U.) Naoighiallach (Naeigiallach u.) multum (oru K.) diuersas prouincias Britanniae contra Romanum imperium (regnante constantio filio constantini u.; multum K.) deuastabant, contendere (conterere in marg. u.) incipientes aquilonalem (

t/.

') Britanniae plagam tandem, eiectis plagam Britanniae. Et post tempus ueteribus colonis, ipsi Hibernenses bellis et classibus Hibernienses exeam occupauerunt et habitauerunt. pulerunt habitatores terrae illius et

habitauerunt ipsi ibi. (Ussher, p. 828 (S8s):) De eodem (Patrick's

lrish captiaity) operis tripartiti auctor: (.J.:) Hoc autem (Eo U) tempore quaedam classis Hibern ica (om. ü .) , depredauit (cf. Jocelin c. 12: praedauit (J., cf. V*c. rJ) patriam in qua morabatui D. Patricius (S. Patricius erat U.) (K.

(K.')

(

et, consueto Hibernorum more, multi inde captiui ducti sunt, inter quos erat D. Patricius aetatis suae anno decimo sexto et duae eius sorores Lupida et

Darerca;

t/.

')

et multos inde captiuos consueto more

ducebat, inter quos S. Patricius cum

duabus sororibus suis (quas ille Lupitam et Darercham fuisse ait) captiuus ductus est ad Hiberniam. Et ipsi qui cum Patricio captiui ducti sunt, numero centum utroque sexu

i

:

--

second one is

Tigris. D.::

I-

p. 828 f. (386):) After quoting annoru??t erarn

p. 8z+ (f 8t), 8S8 t.:r i uiuentem genuisse fi,J,.,i'"'i " - - -

(+) Utsher, p.

83,

i!

Cf. N,liliuc firius 3 * :.: Boin Vr[, SCe c.-]_t.;"-. -

,

'

!: - : i Quamquam :-:.::-. -- . -' ita nobis eshi b e ':

(S) Utsher, p.

ministeriun'1.

This

fan

::::-

(Keating, p. 4or ; Ussher, p. 587 (r r5):)

a Iohame

t That these are Bury's (and our) manuscripts o and, c of v, is proved by ussher's quoting from them (p. 894, original ed.) the Glastonbury interpolaiiorrin c. gg (see above, p.zz).

p. 235, 7 White Deum uerum, omitting, with D

and. V2H, the particle

"

(Dominus Patric:: ::: Latinus operis tri:=--:. : - -- '

(6) t ssher.

anno (autem u.) nono (regni u.) Ndill (Naeigiallach u.) regis Hiberniae, qui

i

c. 48, it is Tigris s'::: :-.-. : - -does not sa)' in s-n:--:- : - - -:

tunc fere sedecim-ut pater fitium (Conf. cc. r-2, P. 235, 7-236, ? White),2 Ussher continues: Haec ex libris Epistolarum Patricii citans operis tripartiti auctor, annorum sedecim illum tum fuisse concludit.

(Deinde, aliquibus interiectis (cf. abooe, pp,8zSf.): U.; Ductus est itaque (cf. Vn: et ductus est K.) (sanctus u.) Patricius in (ad u.) Hiberniam captiuus'iprimo anno regni Iuliani imperatoris apostatae, qui regnauit post constantiuÄ u.y

-

this context. It shou-i : = r. - r:. : continuo, as in the or:;-:-,quoted in c. 4, and C -:-: : The author of the (-,; ,. - ' monialium ad orienta.:'-.-'-. :

quatuor -t'rr;iri::.: lauerunf. h.s :, r

(Ussher,

"ol_Y""n",

'-,1' -

tation of Conf . r-z ' a:-i -: '- : p. 8zg (S8Z) he express.--' : I - r: : of Niall on an expe;:::::- -: : between Anglia and B:::..--- : Most interesting is ::t; :l'r:--: (Lupida) and Darerc :: : - , I: sister, Lupita, tvho r-r--= : --.

.

erant.

quotes

nurrbe: - - ):-. -

-

(ussher:) Extant libri tres ab authore quodam incerto de B. patricii uita conscripti; in quorum primo leguntur ista:

(/(')

LJssher has a

i

biographc,s

inuenio r .

The al:'j

: c. 2 Patrick r p. -vears'

of L^J,. fr-r-. manuscrip:.

I For exa::-t:-=. ' : -- -

c. 48 ; as mothe: : - .:.: 2 The identic:- : -::i:.

-

.6-9or

t vI oslu puno{

sl

(r

'sauu,to

TuoJ Jo tou tnq) z TuoJ Jo uortelonb lurr}uepr eI{J z arypnv o1 eceJerd eql ur snurpunces Jo Jeqlotu se 1g?'c

urlecof lcto,t1o1 tluu?g uo sso18-d eql !sa4o1g

'snour.ßuoue se

II 'ztl 'd'gA it96z,l

'elduruxa JoC

lxal sql salonb ero;eregl pue

elcll.Jed egl 'HuA pue

O

':' §1I rr.

r

'a,toqu ees) gg 'c ur uorJelod;::: s.rer{ss{l Äq parro.rd sr t^\ jo :, 's.it1c.rrn141

suaa, (eur1l srg ur.r(peerp tsol ueeq Ältuereddz Sur,rug o11o; lsrg eqr) 8-r 'IIoJ 'lducsnueut errrus eq1 ul {rlrled 'rS Jo oJI-I eql lsql Peztleet eÄBrI ol ruees lou seop aq loz'1o1'y'7 1o sEurpeeg.relduqc puu ecu;erd eql t(po eruuu slq qlr^tr pelcouuoc eq '((91,t) 8r8 'd) 4clrrud 'rg jo räqae.raorq-e se (pnueglncce;41,);rgc.rrntr41 i.eu{ rerlssll q8noqrlv'(rz'c:.s'reaÄ igro;,) en ptÜr- (L j:.sreed Ä1491 ro r!.ro;,) Btlcrrntr l ,(lqeqord ete t'uatuouo onP lqo eqJ. 'lrmJäInleJ essr8esrrerl souuc''' (oruenur srrlE le erolcnE ltpredr.rl §uedo 'lsueqlruuulJ euueqol 3 u:nr.ralsr5eru rrretrrreC qns ' ' ' unlcrrl,d lnb 1se ssseceu IIIBJ soll soqdz'r8orq

Inb 'aulureqlH srte-r '-) ,{r:

(n

urnrluulsuo3 ]sod 1rr..-

or.urrd) snnrldeo ruerutaqlH

:uA '{r) anbu}r }sa sntJng

umllp€rl snu,(uoue snqonp

poö fx ' ':

:(§60) l,tg 'd'reqssn (9) '1a1p.rud ou setl' luntano7 -1aS{o uto7ttpons una ntdotdonb'ryry.ntas apß? oqrap P lct1itrutts snEnb'snqulo{ 'ontonb tsa sntlpuan Src tÄ se sEessud e gcns ,(q sdeqred pelseE8ns ',(5o1our.f,1a InJIcusJ sIqI

'IIInIJO1SIUI(U

urnns elepg 1e elltu retdord e8rrqlo3 JnlIcIP ponb pnrp ueluou ro lse urnlrsodrur :leeqqxe srqou "lI rolcnu qredo lrquedr.rl urelEolourÄle (,r8re.rqrol, 'a'.r) snlIII lpgecon urEII" ur?nburen§

:(19[) 6z9 'd '.reqssn

(S)

'ri:: srJedo suBlrJ rr3rJlBd urnJEIO:s: 'Stz 'd 'z-r 'oJ 'JuoJ) uunl't- t

nxas anbo;1n urnlusc ota -* rnr1d33 orJrJlBd urnl 'ruBruroqlH pB lse sn--'

llcnp

}E

-dec (lre

assrnJ

urer{cJeJeg t}

elll sBnb) srns

snqrJoJo

s

urnc snrJrJlEd 's sonb Jalu: sJour OlensuoS sonrtduc op'rJ:

'(snlonQ{o eas 'gsn utog

sn11g nc1r141)

selolg 9z

'gil 'd'g'7'66r r urelg '1e11eddu

1a .roldrrcsep ezuelcrJlud

c31u cnrlrtr

l '186 upng snllg cnlllr\I TC

tnong wry1{ xnilllAl rolcne rqgedrrl sr.redo §nuIlB'I

eelln snJIuJegIH ruenb

' ' ' urepl ' ' ' lse (rrc1.r1e4 snururoq) :(6gt) r[g 'd '.raqssn (t)

'eP8ru erer/r sluätuel?ls äseql lxeluoJ r{crqÄ\ uI ,(us 1ou saop reqssn 'tuererglp erz sllelep eqr lnq'8urrdsgo snorerunu l?tll suq oqaa sr:31; fI rI'gt'c ."li"rof o1 Eurprocce lsaut&nn szl?uDs s0np p so(ocs.t{a solruos utanoa as!.tnua8 uaXuanln tlzxt.nru o.4oql a.t wo?bto7 ((zgg) T izg 'd) pl"s puu 'r 'c (e ;an 'lc '(grl) 3§3 '(rgt) fzg 'd 'reqssll 'opnqrca uaßilotl sn?il! u? ua|nQ aouanlcouttv s!|ofin!? u.aloluilto pD wrufnaout -rlxuos orngnuotu ux le:;;r.q s.e1rdn1 01 PerreJeJ osle unp7toifuta snd6 eqt p rorllne äI{& sr z ruoc r,tll,(EnA a qcns uI ''(e)z^ ü dn ue:1orq ., ar areq uear8 sr z*r uolsseJuoC tuorJ uorlexonb eql l?ql Pelou eq Ppotls 1I 'txeluoc §Fll 'sr.r8;; s1 euo Puoces ui.re,reu 1nq ,'s.1cr.r1u4Jo Jalsls e sE eJerll$'esle Päuopueru sI "cJeJ?C[ g7'.96t l'p) se'r11 eureu eqi r.,q'pe.rnlduc ele §relsls o,rar (se:1org '!lz'ytl'd

;r::"ilL1rilr'fr::;r'l,,r'X"Y"lili,:

eqr;o

qsrJl er{r uI 'uorlrpEjl qdg egt ur ecuelrodrul euros Jo elor e s,{z1d oqrrt 'e1rdn1 'relsrs eub Jo riuo ,ltou4 r'(e; zr1'uorserco eruus är{l uo e.rqdec ue4u1 e.re,r'l'u(q)cre'rYq Pue (BPIdn'I) e1rdn1 '4cr.r1ad Jo sJelsrs oÄr1 lsql 'eleq i(po ptmo; 'lueuralzls eql sl Surlserelur 1sotr41 .(izz:a ase1o1q laaoge eas) or .1 snqord uI 1s11e.rud seq arru,lrrg pue eq6uy ueeÄuäq uorlrullsrp eq1 '('J 6rz 'd "741'g7'g 'ÄHTIBU.O '{t" 'peotqe uolllpedxe ue uo IIBIN Jo qrr"p äqi p"o zrny.4roQua sndg egt ur punoJ ueeq e^Eq o1 sa1e1s.(lsserdxa aq (1,3t) 6z9 'd uo r{Jrr{^{ 'uuqnf ro.redura eql ol s3uereJa.r eql) suorla.rcce eql ur pue (z-r 'JuoJ Jo uollu} -onb eql pue '(€)6^ nxas anbo4n olDßutnau-D u'nlu?? 'IJ 'nxa§ anbo.4n wnluac o,ownu) lxeluoJ ,'(8)z^ eql q qloq '8ur1ea;q go lxel aql u1 6u1ss1u: er" lBtll sleleP Jo requrnu ? setl rär{§sn

'('2 lprcec olleq

ur enblql) llmlsznap

(X'wr)

run{ntu

(2

uru13

-uV le ruell1eo) uTBIIIBC le urerlSuy re]ul ]se ponb ereru pe anbsn ururlSuy le rueruuelrrg ( 11 enbmb) ce trneu8er ('2 reluelod sruue rrnxx) sruue Lz -roluelod

ilI

Ltz

JnlBqBJour Bnb ur urBrJlBd r -f (', 'wo) BoruroqrH srssBIJ ; :.rolcnu

]l]lredrll suado r "::

'lgl ISdl ]unj la snlru eBrrs] seJolBllqBr,' -xe sasuaruJeqlH snqrssBlJ sndual lsod lg 'euruuetlig uralBuolrnbB saluardlJu i

tunllntll

:'/f

rurluBlsuos oli:_

eBruuBllJg sBrJurnoJd sBstsn: ( n pol{) IIEI\I ons a8a; qn s

ur irtduf,suoo ulln rrcrJlzd .g

reqlo ou ur turod sFIl

18

e?

punoJ

s:

saU?uo7 i(aeA 'a't) olrnpord tu" -eJe xe eJoldrJJs rrsrJlBd .g aelrn

ffipuaddv

App*dix

48

III

(7) Ussher, p. 8:S kS:), Sic enim in opere tripartito legimus: Aliquando B. Patricius s. Martinum uisitauit; et cum honore debito quadraginta dies apud eum mansit. This detail is found elsewhere only in V, c. zz.

(8) Ussher, p. 8SS (:Sf): Cum sibi ualedixissent inuicem (Patrick and Martin), ad Tamerensem insularn secessisse.Patricium quidem operis tripartiti auctor, ipsum uero Martinum Jocelinus (c, zr)

asserit.

Cf. Yl

Tripartitum follows Vrr, Jocelin follows VrIt. On p. ro93, Ussher white (,MS. in Bibiiotheä colegii Societatis Iesu Ingolstadii') to the effect that Pairick stayed in Tamerensi insula for niÄe years (so White, with the late corrector of B; ,forty, B* with all other MSS.).

:.

z-2. Opus

quotes v.B, after the transcript sent to him by stephen

(9) Ussher, p. 838 (396 f.): Episcopalem honorem eum accepisse dum Romam cum segitio uel segetio presb-vtero . . . ad Celestinum pergeret, tripartiti scriptor operis ita retulit:

sanctus Patricius audiens magnam beatitudinem cuiusdam sancti senioris episcopi declinauit iter suum ad eum, ut se benediceret ille senior sanctus. Et uidentes se inuicem ipsi sancti, alter alterius sentit sanctitatem. Et diuino nutu tunc s. Patricius gradum episcopalem ab illo sanctissimo sene episcopo accepit, uolens antea a domino papa accipere: sed uidens nimiam sanctitateÄ praedicti senis_episcopi, ab eo accepit coram discipulis suis. Acceptoque gradu päntificali cum benedictione et oratione beati consecratoris sui s. rätriciuril -u" id. ,y comitibus peruenire Romam uiam arripuit suam. "r ussher does not say explicitly that the name of segetius (segitius) was found in the ^ opus Tripartitum. ln making Patrick's consecration u. birhop täk" plu"" on his way to Rome, opzs Tripartitum agrees with Y, c. z4; the substitutilon of i senior episcopui fot Amator(ex) is found only in the debased Bph-interpolation in probus (I. r7j, but there this smior ordains Patrick a-prie_st, This version probäbly has its root in ihe däscription of the priest segitius as a senior (Muirchü I. 8, and the texts dependent on him), see also Notes, p. zz6.

nullusque serpens Fr:ir:: - ualent contra uenen a : '- -: -- : nisi miranda loca eu;r.; r-:-: Scotorum est patria.

-

pe:'*;r..:r:

Palladius ergo

impeturn ac ferocit;i:r--

Habitatores enirn Fi. - : rDeus donauit Hib'crr..- The geographicai

c.i - -:: -

I. 8, the BPlz-traär::,-:. -:

-

-

wrong by one vea;. : : :' . -' from Vs c. 26. Tri-o re -*r-' : in Britannia) refei i(: ::-: . r -. it seems to har-e ber:- -.' r-ri: exclusivell- as to m:.:= :. = ;: The brief descri;:: -: . . - -:

Historia ecclesi,-i:t:--.; of St. Brendan.:

(rz) IJssher, p.

I :

-

S: _: r : -

Uiginti quarur,: This is a de:=rl Jocelin, s-ho :::s that conte\t (in

Tripartiti operis auctor . . . ab alio quidem gradum pontificalem accepisse (see above, (q)), a Celestino uero ordinatum archiepiscopum eum füisse refert. This looks like a clumsy attempt at reconciling Patrick's consecration by Amator(e*) or the senior episcopu.§ and that by pope celestine(r 3oo-3, cf. k p LG). :

Alius, qui Latine tribus libris acta Patricii explicauit, in eorum secundo de Palladii lega-

tione ista retulit:

Anno ab incarnatione Domini ccccxxx beatissimus papa celestinus archidiaconum Romanae ecclesiae nomine palladium ordinauii episcopum et ad scotos conuertendos ad christum in Hiberniam ante sanctissiÄ,r* *i.it p"t.icium, traditis ei BB. Petri et Pauli et aliorum sanctorum (rf.yr, AFM,Jocelin c. z4) rcliqlljs, ueteris quoque et noui testamenti uoluminibus datis (thii detail is not in Y r). Est autem Hibernia insula omnium occidentalium insularum post Britanniam maxima, serenitate aeris saluberrima, ut nullus propter hyemem säcet ibi foenum;

--

-l

Romam, it prouinc:' I -: Britannia, uitam tir-:--: : ---'

(ro) IJssher, p. B4r (:gg):

(r r) IJssher, p. 8r3 (368 f.)

i

In plebe auti:-- I., construxit monasirr- -r-, - sunt eius libri et aFt,St -"-- : *:. sterium, quod dici:u: :: : Tertia autem eccles:' * .:"' : pulis est constructa. F,-". - -, siarn.

r It shc.^-: -: r ::: 'Scotia' ie::,: := l: = .: Over fro::-r

: : - -.:: :

*-

-:''

This, hou-e',-er. :s :-: r : -titum kneu' the ,r. ,: :.; ::

-

-

:

::

'snplBrrc Jo >lro^. eql .&\eu\urull -"tDd?,u sndo eql Jo ror{lnu eql }ErIl Eurtunss? JoJ uoseeJ luelrsns d1p;eq sI 'Jelaltot{ 'sltlJ '(e-reary ,O ozr d '4cocun g, zz 'd) oru11ru ?aq u,cnqoluaptno u,cntolnsal 'JJ 'o,ttaX " ' ,17t|?uanut Dlpu' ' ' ruDnb o47n puu :\6+6r 'l J zS 'V'fü 'Jo,td'erea6,O ogrd 'lcocturg, zg'd) s?u.ot la ' ' ' snqxluadns p,tol 'p 'sluadras Jo sB IIe^e se s8org Jo eouesqe ar{} : sISueJquBJ snpleJrC Jo aoxu,taqlH nr.qdn,tSodoJ er{tr uI s1e11e.red e^Bq epeg ur punoJ }ou slle}ap o^A'J z 'Dtußqxg paureu sÄem1e sr Ärlunoo aq] sBeJeL{./y\ '(z) tl DxunqtH af !4oxs pue :(§r) p*n (gr) ,r{slrl ur, a?ttoeg !araq ("p"9 'W,1IV) arrnos e uror3i re^o pue '(gr) pue (z) .qsul eg1, ltocg pug a.trr. q8noqtle 'pue1ar1 elouep (EIlocS, seop ucnlqJrudlrJ sndO urory suorlelonb s,.raqss1 ur ereq^\ou ler{l pelou eq plnoqs lI r ua>lutr 'ecrm1

auot&at u1

.t j1\,p ,gz .c znuT uttuouaSo.I snourÄuou.(s eqt 'gz 'c 81 ur Ä1uo punoJ sr wntouaSo7 snqtu{ ut ese:qd eg;

lurnuaoJ Iql leces urerrra-i-' ; urBruuBllJg lsod urruslns'-:

l??pp slqt) srlEP snqrurur,.: u.qa?of,

(tr)

Sz'9tt'd'g'1 '.ro1cnz

ruFBqJe^

!Lz 'csn)rede1 ar{l Pu?:IrrrlBdJorholseqluorJlrslaP?sr§rr{J rlqrudul srredo lqou essrxnppe runces solndrcsrp .ronlenb IruISJn

(nof) §ng 'd

'.raqss61

(zr)

'o11o

'IAIIV ', L '{r) rur-,-

-lJlBd trrsnu urnurrssr]3uEs r

pE }e urndocsrda lrnBuit - -Ir{3JB snur}sela3 eded sr,i;:: -e8a1

llpelled ep opunoes rur',-,:

l

'(c'Id4''-:

'rotcne rll1redrrl sr.redo llnbu1 'urnltsod runroue8el

sngrug ur'rnleqecon urepuonb eep-Jeqqul ecllocs ponb 'stns stlndtcstp urnc snrcrJled snlcues llneJlur runul;eru tunllso urupponb auorle8rneu eleturunsuoC :(9on) 9fg 'd 'raqss;1

'(r$uamr se ua,rr8 sl ll relderlc Eurpaca.rd aql ur) lxeluoc leql ur suoruedtuoc s.{crJl"d Jo requnu aql uol}ueru lou seop '(92 'c) ,{"ro1s eqt s"q oqÄ{ 'urlecof l(se>1o19

:

(xa)roleurv l(q uorleJcesuor s":-. 'lJeIa: ;: 'enoqe aes) essrdeccu urelBf,:*i:*

oslB a3s ((ruFI uo LusPuedap JO uorldrJcssp

.,totua§ E sB,{ ,

*,:

Jo uorl.:::

snl uo eceld e>let

uI punoJ

s:.

eql ur looJ slr s. *-

ersqt ]nq '(4r 'I) snqord ur JoI sndo?s?da

o3 ,tE.{.

eq1 sea€,(o^ eql ol aruereJer eql ro5 rdecxe (.raunun14 T zr pu" r.dd) r 'r rrui;W\t;liti; e ol sglrls uol]c? ar{t eJeqÄ lurod aql le 'epeg uo [1arr1ue tsourlE spuedap 'euecs ^,eu Äqde.rSorrolsrg lucrss"Ic Jo uoltue^uoc eql rege 'pelresur 'puu IarI Jo uopdr.rcsap;errq aga ,'i(:esseceurm oxuuolx.tg a! D?loxs uoIlBJgIJeds er{} ä{Eur ol su Äle^Isnlcxe os leÄ tou lnq 'puBIloJS luearu ,lpaa,r1e ,rrors' uetlaa. eurrl te ueulJ.{, ueaq a^Bq ot sruaas lT asneJaq lseJalur prceds;o sr eseql Jo puocas oql I arugl uruo" s.JelIJ^\ aql o1 reJet (otuuolttg u1 ollo?S $a opou, aonb pue uot1ctto8on11 opou tnfixxp aDnD) sesnulc a^rt?leJ oÄr; '92 'c 8n ruor;

lsorulu uä{Et sI eJuelues lszl eqJ 'snrpBIIBd Jo uolsslru eqt 3o '.reeÄ euo ,(q 8uo.r,t n1uy'pepr,rord e^Br{ re}}BI eqJ 'ogt 'a'v Wf,V P:ue 't otlrpery-qdq eql '8 'I ruo{ ue{El slrelap Jo uorle.retuolSuoJ u sI slql '1ledz sns;ncxa pctqder8oe8 eg;

'elep eqt qqcJrntrN

'ruaa ]rnenJes orJrJled 'g pes 'urerureqlH uneuop sneq rIIr uou ernb !rrpe1p6 ru€ulrpop lunrodecar uou eeluieqrH tulue serolellqeH 'snpeleezrd lse ru{o oeg B epuer8 sndo ep1 pE snlclrlzd ruelne sn}cues 'urens lInIuU tuelrn 'zruuelr.rg uI BIlocS lse opotu eertb '('l g6a t 'I? 'zl os) run.rolcr4 ercurno.rd ut 'ureutog suelon errpeJ le : InJesep rueruJaglH sualen uou erreJ ruelercoräJ c? urnledur tunqrlue8 1e sueuenuoc runlslJr{J pz socned enbelr snrpeled'B1Jnr}suoc 1se srlnd -Jcsrp rrpelled 'S oruolos la orlsenlls e 'epry qcuutuoq Blselcce tuolnz BIUoJ 'ruruoueruog snruop '1se pr 'qceueruog au I{cEeJ ecl}ocs Jn}IcIP ponb 'urnr.rals -Euoru luruaxrulsuoc snre oren tlndrcsrq 'eernbqer urnrololsode le llqll snle luns erpoq enbsn onb ur !.rou-1pe3 ocllocs Jnpcon ponb runrrelseuour trrxnrlsuoc 'uoqcr.re8enll oporu rnlrcrp eenb 'uoqcrre9 Hg IrllBN urelne eqeld uI 'ruels -elcce rnepunJ psrrr{C rql slrol snqlr} uI 'ruutureqrll suoruanred o8re snrpqp4 'etrlud lse runrolocs errdo.rd Blnsur ruer ce?H 'oueeco ur snuepueJfl 'S r1pF eenb ecol ?puurlul IsIu 'erret qgqetlqeg Jnlruenul ellnu tunsecco pe uenb erlln : Buauon BJluoc }uälen rnlueuod epur eenb eruruo le pes 'euer lne erenln 1q1 rerod suedres enbsnllnu

do--=.

(snrli8aq I s:.

urno (e 'p, sn-) urnrcrrled 'S IIBJSrluod nput8 enboidar:1 IlJIpOE.ld rualelrlJues rtrErLL: 'lrdacce odocsrdo eues ouirs:

nlnu ournrp lfl 'tualBlits-i:s 1g 'sn]3uBs JOTUAS alll SIJOIU3S I}3UBS

]J-rf r:

UrBpsnrnl :* :1.1-:.:;-

oJat.iqsaJd orla8eg 1en ortr;: