Florilegium morale Oxoniense: ms. Bodl. 633, Secunda pars: Flores auctorum

Table of contents :
Front Cover
Introduction p
Text p
A list of sources consulted p

Citation preview

ANALECTA

MEDIAEVALIA

NAMURCENSIA

6

FLORILEGIUM

MORALE

OXONIENSE

Ms. Bodl. 633

SECUNDA FLORES

PARS

AUCTORUM

TEXT FIRST PUBLISHED WITH INTRODUCTION BY C. H. TALBOT THE WELLCOME HISTORICAL MEDICAL MUSEUM OF LONDON

ÉDIT. NAUWELAERTS

LIBRAIRIE GIARD

2, Place Cardinal Mercier, Louvain

2, Rue Royale, Lille

1956

B

220 .A53

ANALECTA MEDIAEVALIA NAMURCENSIA

016

Collection de textes et d'études publiée par le Centre d'Etudes Médiévales 4, Boulevard du Nord, Namur.

CAHIER 1 PH. DELHAYE DOCTEUR EN THÉOLOGIE ET PHILOSOPHIE UNE CONTROVERSE SUR L'AME UNIVERSELLE AU IX SIECLE

CAHIER 2 C. LAMBOT DOCTEUR EN THÉOLOGIE RATRAMNE DE CORBIE LIBER DE ANIMA AD ODONEM BELLOVACENSEM Texte inédit

CAHIER 3 PH. DELHAYE GAUTHIER DE CHATILLON EST-IL L'AUTEUR DU MORALIUM DOGMA ?

CAHIER 4 JEAN DUGAUQUIER

SUMMA

DE

PIERRE LE CHANTRE SACRAMENTIS ET ANIMAE Première partie

CONSILIIS

CAHIER 5 PH. DELHAYE FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE PRIMA PARS. FLORES PHILOSOPHORUM

Hors série PH. DELHAYE L'ORGANISATION

SCOLAIRE

AU

XII

SIECLE

Introduction

One of the problems that faces the historian of culture in the Middle Ages is to discover to what extent the quotations made from classical authors by a writer of medieval works reflect the acquaintance of the author with original sources ¹ . It is not always an easy task to decide whether he is merely using a tag which he has picked up in the course of his reading, whether it is a locus communis passed from mouth to mouth in the schools, or whether it is the fruit of his direct contact with a classical text. Many medieval authors parade the ( 1 ) M. Rosler, in Englische Studien, 1914, has concluded from Aldhelm's mention of Vergil, Lucan, Iuvenal, Juvencus, Prosper's epigrams and several other writers that copies of these works were in the library at Malmesbury but see R. Ehwald's edition of Aldelm's works MGH . AA. , XV, I , Berlin 1913, pp. 211-323. Aldhelm quotes two lines from Ennius and a phrase from Sallust, but both are found in Priscian and Audax, grammarians used by Aldhelm in other places. Bede's quotations from Martial and Sallust in his Commentary on the Acts are taken from Isidore, Etymologiarum, XII , 1 and XVIII , 6, (Opera, ed. Giles, Oxford, 1844, XII , p. 103 ) . Plummer in his edition of Bede's Ecclesiastical History , Oxonii 1896, lists well over one hundred authors actually named by Bede ( I, p. 1, note 3) but we cannot be certain that he is quoting them at first hand . Originally he had placed marginal references to his sources asking_copyists to add these to their manuscripts ( Giles , Opera, X, p . 269 ) , but not one manuscript has been found to contain them. Alcuin's quotations from Horace have been shown to be drawn at second hand from Jerome, Augustine and Priscian ( P. von Winterfeld , Wie sah der Codex BLANDINUS VETUSTISSIMUS des Horaz aus ?, Rheinisches Museum, LX 1905 , p. 31 ff. ) . The same may be said of the Horace quotations in Paschasius Radbertus and Rhabanus Maurus. Sedulius Scottus has borrowed practically all his Cicero excerpts from Augustine, De civitate Dei, V. 9 (P. Schwenke, Philologus, Supplementband V, 1889, p. 409) . These are but a few of the numerous examples of classical quotations picked up from intermediate sources and used as though they derived immediately from an ancient author.

G

INTRODUCTION

names of the writers of antiquity in their pages and it is easy to fall into the trap of thinking that this is evidence of a classical education and of an extensive knowledge of the authors mentioned ' . Some rarely quote the classics explicity, yet it is clear from the vocabulary they employ that their writing has been influenced to a great extent by a familiarity with one or other of the great figures of the past. Others, however, are obviously dependent on collections of quotations and one can say almost unhesitatingly that they have been using florilegia 2 . The Florilegium 3 differs, on the one hand, from the collection of thoughts drawn up by an author as the distillation of his own personal creative activity and, on the other, from a collection of proverbs which reflect the wisdom of human experience handed down by oral tradition and which is for the most part anonymus ; it is a kind of nosegay, a selection of the thoughts of other writers gathered together to suit the purposes of the compiler. It necessarily bears the personal imprint of the compiler and reflects his aims, his interests and his prejudices. According to his prepossessions as a theologian, philosopher, ascetic or litterateur the excerpts he chooses will fall into one or other category and may

(1) One of the most blatant cases of this is Peter of Blois : cf. Ph. Delhaye, and Vansteenberghe on his De amiticia. (2 ) This is particulary true of Walter Burley, De vita et moribus philosophorum, ed. H. Knust, Tübingen , 1886 ; of Joannes Galensis, Communeloquium, August. Vindobon. 1475, and Breviloquium, Venice, 1946 of Vincent of Beauvais, Speculum Doctrinale and Historiale, Strassburg, n . d., and later compilers of encyclopedic works. The florilegia of the later Middle Ages are indebted to earlier examples in the same genre and are by no means proof, even during the time of the Renaissance, of the author's acquaintance with the classical authors quoted . Bruno Latini, Livre dou tresor, Erasmus and Gherardi all copied from Heiric of Auxerre, whilst Richard of Fournival, and Guilelmus Capellus de Auletta, Guarino's assistant, also used Heiric's Valerius excerpts. ( 3) of. the excellent study by Dom. H-M. Rochais, Contribution à l'histoire des florilèges ascétiques du haut moyen âge latin, Le Liber Scintillarum » , Revue Bénédictine, 1953, pp. 246-291 .

INTRODUCTION

7

be grouped either in alphabetical order or under the names of the authors from whom the excerpts have been drawn. Furthermore, the passages which attract his interest may be taken from either classical or Christian sources. Hence, the numerous kinds of Florilegia to be met with in all ages. There seem to be several reasons why this practice of excerpting authors should have enjoyed such a vogue from the earliest times, but two practical reasons are advanced by Seneca himself ¹ . He says that the plethora of books has a numbing effect on the mind and that it is better to restrict oneself to what one can usefully absorb than to peruse superficially everything that is available ; and he adds that he himself was accustomed to cull from books certain passages which he could think over during the day and from which he could draw profit. It is not without significance that the excerpts which, he suggests, might be useful to a young man are those which may be employed for a moral purpose : Aliquid cotidie adversus paupertatem, aliquid adversus mortem auxilii conpara, nec minus adversus ceteras pestes

et cum multa percurreris unum excerpe, quod

illo die concoquas. Hoc ipse facio ; ex pluribus quae legi aliquid adprehendo ' . If such a practice was considered useful by a man of Seneca's stature, it may be admitted that it was no less. useful as a method for the education of the young

and

the grouping together of various ideas dealing with moral issues, which could be used as a means for training the will and for giving in a brief compass a complete guide to conduct il all the vicissitudes of life, was adop-

( 1 ) Seneca, Epist. ii, 3-5 : minime contingere gaudia solis . Nec uixit male, qui moriens natusque fefellit.

'Or. in 1 epist.

5

§ Quod potes id temptes operis ne pondere pressus Succumbat labor, et frustra temptata relinquas.

Cato in III°

§ Rem temptare pudet quam vires ferre recusent. Nil moror officium quod me grauat.

Or. in 1º epist.

§ Absentis rane pullis uituli pede pressis Unus ubi effugit, matri denarrat, ut ingens Belua cognatos eliserit, huic magis atque Se magis inflanti, ' non si te ruperis, " inquit, 'Par eris . Hec a te non multum alludit imago.

§ Terret ambustus Pheton auaras Spes, et exemplum graue prebet ales Pegasus terrenum equitem grauatus Bellorophontem . Semper ut te digna sequare et ultra Quam licet sperare nefas putes./

10 Or. in II° serm .

15 Or. in III carm.

20 fol. 67 ||

§ Grauior labor est ubi nullus fructus est.

Solon

§ Serui sunt immo homines.

Sen, luc.

§ Vt famulos dicas homines tamen esse memento

Cato in IIII°

§ Sepe quod homines sanctissimum putant omnisciens deus B. in IIII° 25 uidet iniustum .

1-5 HORATIUS , Epist. I , vii , 44 ; I , x, 32-3 ; xvII , 9-10 . 6-7 CATO, Dist. III, 14. 8-9 HORATIUS , Epist. II , 1 , 259 , 264. 10-14 HORATIUS , Sat. II , III, 314-6, 318-20. 15-20 HORATIUS , Carmina, IV, x1, 25-30. 21 C. BALBUS , p. 41 , 52. 22 SENECA, Epist . XLVII , 1 . 23 CATO, Dist. IV, 44 b rectius Et. 24-25 BOETHIUS , De cons. phil. IV, prosa, VI, 24 : rectius, De hoc quem tu iustissimum et aequi seruantissimum putas, omnia scienti prouidentiae diuersum uidetur.

60 Lucanus Calo in 1

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE Victrix causa diis placuit sed uicta Catoni. Vincere cum possis interdum cede sodali Obsequio quoniam dulces retinentur amici.

§ Turpissima est iactura que per negligentiam fit

5 § Negligere quid de se quisque sentiat, non solum arrogantie Cic. de Offic. est sed etiam omnino dissoluti. Sen. luc.

10

Calo in 1°

Nos et venturo torquemur et preterito sentibus miser est.

nemo tantum pre-

§ Hoc est argumentum in melius translati animi, quod uitia sua que prius ignorabat uidet. Quod iustum est petito uel quod uideatur honestum Nam stultum petere est quod posset iure negari .

Sen. de leg. inst. § Quedam satius est cause detrimento tacere quam uerecundie dicere.

15 Idem

§ Alicuius montis horrenda.

altitudo

etiam

secure.. despicientibus est

Solon § Astutum est ut si obiectum quid turpe fuerit quod inficiari nequeat responsione iocularia illudas, et rem facias risu magis dignam quam crimine. 20 Cato in IIII° dist. § Cum fortuna tibi tua rerum displicet uni Alterius specta quo sis discrimine peior .

§ Oratoris est proprium aperte, distincte, ornate dicere.

1 LUCANUS, Pharsalia, I, 128. 2-3 CATO, Dist. I, 34. 4 SENECA, Epist. 1 , I ; PUBLILIUS SYRUS , Sent. falso recept. 368 . 5-6 CICERO, De Officiis, I , 99 . 7-8 SENECA, Epist. v, 9. 9-10 Loc. cit. Epist. vi, I. 11-12 CATO, Dist. I, 31. 13-14 SENECA RHETOR, Controv. I, 11 , 23. 15-16 Loc. cit. I , III, 7. 17-19 AULUS GELLIUS, Noctes Atticae, XII , XII. 20-21 CATO, IV, 32. 22 CICERO, De Officiis, I, 2.

FLORES AUCTORUM

61

§ Mandare quemquam litteris cogitationes suas qui eas nec Cicero disponere nec illustrare possit, nec delectatione aliqua allicere lectorem, hominis est intemperate litteris abutentis. § Locutum me, inquit, aliquando penituit, tacuisse nunquam.

Xenocrates

§ Sapienti plus expedit tacere pro se quam loqui contra se.

5

§ Neminem tacendo, multos loquendo circumuentos. § Os unum antea, aures duas accepimus.

§ Nemo stultus tacere potest.

Solon

39 ex doctis Teocritus § Rustico tacenti in conuiuio, "" hoc solum ", inquit, 10 habes. § Inscicie esse, inquit, dicere multa, et quomodo hoc faciat, Antistenes qui esset satis nescire .

§ A quodam garrulo uolente sapientiam discere , duas poposcit / Socrates fol. 68* mercedes, unam ut taceret, alteram ut loqui disceret. § Duo maxime consilio contraria sunt, festinatio et ira.

15 Photion

§ Non quid audias, sed quid de te sentias cogita, ac te ipse Sen. luc. interroga qui tua optime nosti. § Plerumque suspicionibus laboramus, et illudit nobis illa que conficere bellum solet fama.

1-3 CICERO, Disp. Tuscul. I , 6. 4 PUBLILIUS SYRUS, Sent. falso recept. 336, ed. Woellflin . 5 Loc. cit. 359. 6 C. BALBUS, p. 15, 10 ; p. 28, xxvi, 3. 7 DIOGENES LAERTIUS , De vita et moribus phil. VII , 23 ( Zeno ) : MAXIMUS , Loci communes, PL XCI, 939 : « Demosthenes rogatus, quid causae sit, cur unam habeamus linguam, aures uero duas, Quia, inquit, duplo plus audiendum quam loquendum ». 8 cf. CAECILIUS BALBUS , ed. Woellflin, p. 15 , 11 ; p . 28, xxvi, 4. 9-10 Loc. cit. p. 28, xxvI, 5. 11-12 Loc. cit. p . 29, xxvII , 2. 13-14 Loc. cit. p. 29, xxvII, 3. 15 Loc. cit. p. 29, xxvIII, 5. 16-17 SENECA, Epist. XIII, 6. 18-19 Loc . cit. XIII, 8.

62

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Cito accedimus opinioni . § Nescio quomodo magis uana perturbant : uera enim modum suum habent. § Discipulus est prioris posterior dies. 5

Deliberare utilia mora est tutissima. § Deliberandum est quicquid statuendum est. § Etiam celeritas in desiderio mora est. § Frustra rogatur qui misereri non potest. § Bonum tuum auge et exorna.

10 § Quid est turpius quam senex uiuere incipiens ? § Feda est hominum leuitas cotidie noua uite fundamenta ponentium , nouas spes etiam in exitu inchoantium. § Ex uitio alterius sapiens emendat suum . § Grauis animi pena est quam post facti penitet. 15

Prudentiores sunt quam ego ad quos deferre si quid delibero . Pauci sunt qui se consilio suaque disponunt. § Et deest et superat miseris cogitatio .

1 Loc. cit. XIII , 8. 2-3 Loc. cit. XIII , 9. 4 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 123 ; Klein, p. 103 , 12 ; SARISBERIENSIS, Metalogicon, ed. C. Webb, III , 6 . 5 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 128. 6 Loc. cit. 132. 7 Loc. cit. 149 ; Klein , p. 107 , 3. 8 Loc. cit. 170 ; Klein , p. 105 , 18. 9 SENECA, Epist. xIII, 15. 10 Loc. cit. XIII , 17 ; PUBLILIUS SYRUS , Sent. falso recept. 231 . 11-12 SENECA, Epist. xIII, 16. 13 PUBLILIUS SYRUS , Sent, 150. 14 Loc. cit. 196. 15 SENECA, Epist. xxII, 5. 16 SENECA, Epist. xxIII, 8. 17 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 151.

FLORES AUCTORUM

63

§ Etiam obliuisci quid sis interdum expedit. § Quicquid fieri potest quasi futurum cogitemus.

§ Turpe est non ire sed ferri. § Subito in medio rerum turbine stupentem querere , huc que5 madmodum ueni. § Mora omnis odio est, sed facit sapientiam .

§ Si quid dubitas, ne feceris. § Dei iudicio quod negatum fuerit fugito . § Oriente sole consilium, occidente conuiuium cogitato . § Velox consilium, sera penitentia.

10 Sen. luc.

§ Age sic alienum ut tuum non obliuiscaris negotium. § Quod habeas sic utere ne alieno indigeas.

§ Amico ita prodesto, ne tibi noceas. § Plurimi sua amittunt cum aliena appetunt.

1 Loc. cit. 152. 2 SENECA, Epist. xxiv, 16. 3 Loc. cit. xxxvII , 5. 4-5 Loc . cit. XXXVII , 5. 6 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 311 . 7 CAECILIUS BALBUS . p . 40 , 38 (Socrates ) . 8 Loc. cit. p. 40, 39. 9 PUBLILIUS SYRUS, Sent. falso recept. 275 ; C. BALBUS , p . 41 , 40. 10 Loc. cit. 377 ; CAECILIUS BALBUS , p. 41 , 55 . 11 Loc. cit. 345 ; CAECILIUS BALBUS , p . 41 , 45 . 12 CAECILIUS Balbus, p . 41 , 47 ; Friedrich , 165 . 13 PUBLILIUS SYRUS , Sent. falso recept. 345 ; C. Balbus , p . 41. 46 . 14 CAECILIUS Balbus , n . 41. 48 ; Friedrich , 12 ; Klein, p . 114 . 15 PUBLILIUS SYRUS , Sent. falso recept. 99 ; C. BALBUS , p. 42 , 69 ; Friedrich, 64.

15 proba

propria Ms. corr. in marg.

151

§ Discute quid audias et proba quid credas

64

fol. 68

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Fugienda sunt omnibus modis et abscidenda igni et ferro totoque artificio separanda languor a corpore , imperitia ab animo, luxuria a uentre, a civitate seditio, a domo discordia et in commune a cunctis rebus intemperantia || 5

Qui stulto maledicit, ipse sibi conuitium facit. Turpe est enim quod obicitur in obicienti cognosci § Quod tacitum esse uis, nemini dixeris , quia non poteris ab alio exigere silentium si tibi ipsi non paras.

Philosophus

Si uis beatus esse cogita hoc primum, contempne contempni.

10 § Si multis placuerit uita tua, tibi placere non poterit. Macrob. in Sat. § Grauis animus dubiam non habet sententiam. Socrates

Grauius est malum omne quod sub aspectu latet. § Grauius nocet quodcumque inexpertum accidit. § Homo qui in homine calamitoso est misericors meminit sui .

15 § Non cito ruina perit qui ruinam timet. Pitagoras

Neminem cito accusaueris : Neminem cito laudaueris. § Ne aspexeris quis loquatur sed quid loquatur .

1-4 S. HIERONYMUS , Contra Rufinum, PG 23, 485 ; 10. Saresb. Policraticus, VIII , 15 ( inquit Macrobius ) . 5-6 PSEUDO- SENECA, Prov. p. 97, 53, 54 ; PSEUDO- SENECA, De Moribus, 115, 116, ed . Wollflin . 7-8 PSEUDO-SENEC, Prov. p . 101 , 75 ; PUBLILIUS SYRUS , Sent. Rec. 319. 9 PSEUDO-SENECA, De moribus, 24 : Prov . p . 106, 97. 10 PSEUDO-SENECA, Prov. p . 106, 98. 11 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 197. 12 Loc. cit. 198. 13 Loc. cit. 199. 14 Loc. cit. 206. 15 Loc. cit. 380. 16 PSEUDO-SENECA, Prov. p . 91. 15 ; PUBLILIUS SYRUS , Sent. Rec. 69 ; PSEUDO-SENECA, De moribus , 76. 17 cf. SENECA, Epist. XII , 11 : « Ut isti, qui in verba iurant, nec quid dicatur aestimant, sed a quo » ; cf. Pseudo-Seneca, De moribus, 13 « Verba rebus, non personis aestimanda sunt ».

65

FLORES AUCTORUM § Non refert philosophia an ammittas an intermittas . § Non operam perdidisti

cum

Sen. luc.

didicisti .

§ Omne peccatum actio est. Omnis actio uoluntaria tam honesta quam turpis. Omne ergo peccatum uoluntarium est. Omitte 5 excusationem. Nemo peccat inuitus. § Oratorem te puta si tibi ipsi quod oportet persuaseris. § Obiurgationi semper semper aliquid aliquid blanditie blanditie oportet peccandi non metum facias.

ammisce .

Odium

§ Optimum est semper ignoscere tanquam si ipsi pecces. § Omnis affectus habet ut in quo ipse insanit ceteros furere 10 putet. § Optimum est maiorum uestigia sequi si recte processerint. § Omnis doctor in uite ratione peccans turpior est. § Contra peccantes seuissime nos committimus.

ingerimus, et ipsi eadem 15

§ Lenibus imperiis concede potentis amici Consentire suis studiis qui crediderit te, Fautor utroque tuum laudabit pollice ludum .

§ Principibus placuisse uiris non ultima laus est.

1 Non inveni. 2 SENECA, Epist, VII, 9. 3-5 Pseudo- Seneca, De moribus, 1 . 6 Loc. cit. 14. 7-8 Loc. cit. 129 Prov. p . 94, 30, 31. 9 PLINIUS, Epist. VIII, xxii, 2 : « Optimum existimo qui ceteris ita ignoscit, tamquam ipse cotidie peccet » ; Pseudo-Seneca, Proverbia, p . 95, 32. 10-11 PSEUDO-SENECA, De moribus. 35. 12 PSEUDO-SENECA, Proverbia, p. 95, 33. 13 Loc. cit. Proverbia, p . 95 , 34. 14-15 Loc. cit. p . 107 , 106 . 16-18 HORATIUS, Epist. I. XVIII, 45, 65-66 ; rectius, tu cede potentis amice lenibus imperiis . 19 HORATIUS , Epist. I, xvii, 35 .

Orat in 1º epl.

66

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Cede locum lesus. fortune cede potenti Ledere qui potuit prodesse aliquando ualebit.

fol. 69

||

§ Quam primum rapienda tibi est occasio prima/ Ne rursus queras que iam neglexeris ante.

5 Cato in 1° dist. § Vincere cum possis interdum cede sodali Obsequio quoniam dulces retinentur amici. Orat. in I° serm. § Nil ego contulerim iocundo sanus amico. Cato in II dist.

10 Cato in 1

§ Stulticiam simulare loco prudentia summa est . § Tranquillis rebus que sunt aduersa caueto, Rursus in aduersis melius sperare memento . Cum fueris felix que sunt aduersa caveto Non uno cursu respondunt ultima primis .

§ Que nocitura tenes quamuis sint cara relinque. Utilitas opibus preponi tempore debet.

15 § Noli homines nimium blando sermone probare. Cato in 1º Fistula dulce canit, volucrem cum decipit auceps . § Sermones blandos blesosque cauere memento. Idem in IIII

§ Demissos animo et tacitos uitare memento . Flumen quo placidum est forsan latet altius unda.

1-2 CATO, Dist. IV, 39 ; Ms om. poterit. 3-4 Loc. cit. IV, 45. 5-6 Loc. cit. I , 34. 7 HORATIUS , Sat. I, v, 44. 8 CATO, Dist. II, 18. 9-10 Loc. cit. IV, 26. 11-12 Loc. cit. I, 18. 13-4 Loc. cit. I, 6. 15-16 Loc . cit. I, 27, 17 Loc. cit. III, 4. 18-19 CATO, Dist. IV, 31.

4 In margine superiori : Ad partes temperatie pertinentia.

FLORES AUCTORUM

67

§ Litem inferr : caue cum quo tibi gratia iuncta est.

Cato in I°

§ Quod lautum est animo complectere, sed fuge lites.

Idem in IIII°

§ Rumores fuge ne incipias nouus auctor haberi, Nam nulli tacuisse nocet, nocet esse locutum. § Quod quisque uitet nunquam homini satis cautum est in horas.

5 Orat. in II carm.

§ Sapientis est ne quemquam casum incidat precauere, et si Socrates quid forte acciderit fortiter ferre . Fortis non poterit uocari nisi sapiens fuerit. Virtus enim sine sapientia periculosa est, 10 temeritas inputanda . § Epaminondas interrogatus cur nec lecto quidem aliis dormientibus quiesceret « Securitas » , inquit, « militum est non imperantis >.

§ Res age que prosunt, rursus uitare memento In quibus error inest, nec spes est certa laboris.

15

§ Quanto superiores sumus tanto nos queramus submissius .

§ Honesta fama alterum est patrimonium. § Honeste seruiet qui succumbit tempori. § Honestum ei uile est cui corpus nimis carum est.

1 Loc. cit. I, 36. 2 Loc. cit. IV, 30. 3-4 Loc. cit. I, 12. 5-6 HORATIUs, Carmina, II , xi , 13-14. 7-10 CAECILIUS BALBUS , p. 20, 1 , 1-2 . 11-13 Loc. cit. p. 30, xxx, 1 ; PUBLILIUS SYRUS , Sent rec. 184 . 14-15 CATO, Dist. IV, 7. 16 CICERO, De Officiis, I, 90. 17 PUBLILIUS SYRUS , Sent, 217. 18 Loc. cit. 219. 19 SENECA, Epist. xiv, 2 .

In margine inferiori : Cautio cauet ne quid imprudenter agatur.

fol. 69° Sen. luc.

68

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ In calamitoso risus etiam iniuria est.

§ Innocens se dampnat die quo peccat. Cato in 1

Inter conuiuas fac sis sermone modestus, Ne dicare loquax dum uis urbanus haberi.

5 Oral. in 1 epist. § Deme supercilio nubem, plerumque modestus Occupat obscuri faciem, taciturnus acerbi . § Oderunt hilarem tristes tristemque iocosi.

Cato in I dist. § Quantumque potes celato crimen amici. luu. in III § Summum crede nephas animam preferri pudori 10 Et propter uitam uiuendi perdere causas Dignus morte perit cenet licet ostrea centum . Cato in dist. § Contra uerbosos noli contendere uerbis Sermo datur cunctis, animi sapientia paucis Cato in 1 § Aduersum notum noli contendere uerbis. 15 Lis rebus minimis interdum maxima crescit. Calo

Officium alterius multis narrare memento Atque aliis cum tu benefeceris ipse sileto .

Cicero de Officiis § Prima commendatio adolescentium proficiscitur a modestia, tum pietate in parentes, in suos beniuolentia.

1 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 256. 2 Loc. cit. 260. 3-4 CATO, Dist. III, 19 . 5-6 HORATIUS , Epist. I, XVIII, 94-5 ; rectius, speciem. 7 Loc. cit. XVIII, 89. 8 CATO, Dist, III, 3. 9-11 IUVENALIS , Sat. VIII, 83-85. 12-13 CATO, Dist. I, 10. 14-15 CATO, Dist. II. 11 . 16-17 Loc. cit. I, 15. 18-19 CICERO, De Officiis, II ,, 46 : Ms. add. adolescentium.

4 haberi uideri, Ms. exp. 11 dignus digne corr. 13 paucis uerbis exp. 16 multis multa Ms. corr. 18-19 pietate : corr. ex etate.

FLORES AUCTORUM

69

§ Cum pateris sapiens emendatusque uocari Respondes ne tuo dic sodes nomine ? Qui dedit hoc hodie cras si uolet idem.

Orat. in 1 epist.

§ Nec te collaudes nec te culpaueris ipse. Hoc faciunt stulti quos gloria vexit inanis.

Cato in I 5

§ Nec tua laudabis studia aut aliena reprehendes.

Orat. in 1 epist

§ Alterius dictum aut factum ne carpseris unquam. Exemplo simili ne te derideat alter.

Cato in I

§ Recta ingenia debilitat uerecundia : praua confirmat audacia. §

Coram rege suo de paupertate tacentes Plus poscente ferent distat sumasne pudenter An rapias.

10 Orat. in 1 epist

|| fol. 70'

§ Nam tacitus pasci si posset coruus, haberet Plus dapis et rixe multo minus inuidieque.

Sen. luc.

§ Difficilem habere oportet aurem ad crimina.

15

§ Tunc scito te omnibus cupiditatibus esse solutum, cum eo perueneris ut nil deum roges, nisi quod rogare possis palam. § Multi quod scire hominem nolunt, deo narrant.

1-3 HORATIUS , Epist. I, xvi , 30-31 , 33 . 4-5 CATO, Dist. II, 16. 6 HORATIUS , Epist. I, xvIII, 39. 7-8 CATO, Dist. III, 7. 9 PSEUDO- SENECA, Proverbia, p. 105 , 91 . 10-12 HORATIUS, Epist. I , xvII , 43-45. 13-14 Loc. cit. xvII , 50 . 15 SENECA, De ira, II , xxII, 3 : « ne sint aures criminantibus faciles » . 16-17 SENECA, Epist. x, 5. 18 Loc. cit. 19-20 Loc . cit.

16 scito

corr. ex cito .

20

§ Sic uiue cum hominibus tanquam deus uiderat. Sic loquere cum deo tanquam homines audiant.

20

70 Socrates

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

Quod facere turpe est, hoc ne dicere honestum puta.

§ Lucrum turpe ut dispendium fuge. § Minus dicito quam facias : non uiuit cui nil in mente est, nisi ut uiuat. 5

Ingloria uita mortis est socia. § Nichil posse, hoc est mortuum uiuere. Nichil curare, hoc est insanum esse. § Bibe et ede ut bene uiuas, non uiuas ut tantum edas et bibas. § Negat ipse sibi qui quod difficile est petit.

10

Cupiditati etiam ipsa tarda est celeritas . § Malum alienum ne feceris gaudium tuum. § Dampnum nisi ex habundantia raro euenit, et hoc est melius quam honestius . Non conuenit ridiculum esse , ita ut ridendus ipse uidearis .

15 Orat. in 1º serm. § Cum tua peruideas oculis mala lippus inunctis Cur in amicorum uitiis tam cernis acute ?

1 PUBLILIUS SYRUS , Sent. rec. 320 ; C. Balbus, p . 18, I, 2. 2 Friedrich 106 ; C. BALBUS , p . 18, I , 3. 3-4 CAECILIUS BALBUS, p . 18 , 1, 6 , 7. 5 PUBLILIUS SYRUS, Sent. rec. 113 : « Est socia mortis homini vita ingloria » ; C. BALBUS, p. 18, I, 8. 6-7 PUBLILIUS SYRUS, Sent. rec. 228 C. BALBUS , p. 18 , I , 9. 8 DIOG. LAERTIUS , II, 34 ; PSEUDO-CICERO, Ad Herennium, IV, 28, 39 ; MACROBIUS, In somn. Scip. II , vi , 16 ; QUINTILIANUS, Instit. IX, 1 , 85 ; ISIDORUS, Origines, II, 21 , 13. 9 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 415. 10 PUBLILIUS SYRUS, Sent. rec. 89 ; cf. Loc. cit. Sent. 149, . § Qui primus uirtutis honos seruere pudicus Non solum facto, sed ab opprobrio quoque turpi .

3-5 Loc. cit. I, 11, 103-5. 6-12 Loc. cit. I, 11, 73-79 ; rectius, putas ( 16 ) , sectarier ( 17 ) . 13-15 HORATIUS , Sat. I, 11, 111-13. 16 Loc . cit. I, 11, 94. 17-24 Loc. cit. I, 11, 86-93 rectius, breve quod ( 8 ) . 25-26 Loc. cit. I, vi , 83-4.

22 cecior

certior Ms. corr. in marg.

FLORES AUCTORUM

95 55

Tu cum proiectis insignibus, anulo equestri Pergis odoratum caput obscurante lacerna Non es quod simulas ? metuens induceris atque altercante libidinibus tremis ossa pauore. uadis sub furiam prudens, dominoque furenti committis rem omnem et uitam et cum corpore famam. Evasti. Credo, metues doctusque cavebis . Queres quando iterum paueas iterumque perire possis, o totiens seruus, que belua ruptis cum semel effugit reddit se praua cathenis ? Infit ut paulo post turpi clausus in archa quo te dimisit peccati conscia herilis , constrictum tangas pedibus caput, estne marito matrone peccantis in ambos iusta potestas ? / in corruptorem uel iustior ? illa tamen se non habitu mutat ue loco peccat ue superne cum te formidat mulier neque credat amanti .

§ Vix illigatum te triformi Pegasus expediet Chimera. Felices ter et amplius quos irrupta tenet copula, nec malis divulsus querimoniis suprema citius solvet < amor > die.

Id. in II° serm.

5

10

15

fol. 79"

Id. in 1° carm .

20

§ Sis pecore et multa dives tellure licebit tibique Pactolus fluat, nec te Pitagore fallant archana renati formaque vincas Nerea, Eheu translatos alio merebis amores .

Id. in epodo 25

§ Que modo Penelope frugi est tibi, si semel uno de sene gustarit tecum parcita lucellum ut canis a corio nunquam absterrebitur uncto .

Id. in II° serm. 30

1-17 HORATIUS , Sat. II, vii , 53 , 55-57 , 66-71 , 59-65 . 18-19 HORATIUS , Carmina, I, xxvII , 23-4. 20-23 Loc . cit. I, XIII, 17-20. 24-28 Loc. cit. Epod. xv, 19-23 . 29-31 Loc. cit. Sat. II, v, 81-83.

8 queres quem res Ms. 13 constrictum contractum Ms. 15 In margine superiori : Contra mechos uel libidinosos et de muliebri leuitate .

96

luuen. in II

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Omne aliud crimen mox ferrea protulit etas viderunt primos argentea secula mechos. § Stulte maritali quid porrigis ora capistro ?

5

§ Unus hiberine vir sufficit ? ocius illud extorquebis, ut hec oculo contenta sit uno. § Laudem aput molles minima est iactura cathedras.

10

Cato in dist. III

§ Nil unquam invita donabis coniuge, vendes hac obstante nil, nil hec si nolit emetur. > Hec dabit affectus, ille excludetur < amicus > iam senior cuius barbam tua ianua vidit.

§ Uxorem fuge ne ducas sub nomine dotis.

Or. in III° carm. § Dos sit magna parentum virtus et metuens alterius viri certo federe castitas. Id. in eodem

15

§ levis una mors est virginum culpe.

luu. in II

§ Fortem animum prestant rebus quas turpiter audent. § Vox blanda et nequam digitos habet .

In codem § Coniugis irate noli tu verba timere 20 Nam lacrimis struit insidias cum femina plorat.

1-2 IUVENALIS, Sat. VI , 23-4. 3 Loc. cit. VI , 43. 4-5 IUVENALIS , Sat. VI, 53-4. 6 Loc. cit. VI, 91. 7-10 Loc. cit. VI, 212-15 . 11 CATO, Dist. III, 12. 12-14 HORATIUS . Carmina, III, xxiv, 21-23. 15-16 Loc. cit. III , xxvII, 37. 17 IUVENALIS , Sat. VI, 97. 18 Loc. cit. VI, 197. 19-20 CATO, Dist. III, 20.

4 sufficit : fusticit Ms.

97

FLORES AUCTORUM

luu. in III°

Nota urbi et populo , res tangit coniugis aures Dedecus ille domus sciet ultimus.

|| fol. 79' Quintil in pariete § Cum propter pecuniam ames, idem amoris et spei finis est./ palm § Miserrimus est maritus quisquis inducit filio novercam uxori non videtur utrumque posse amare. Nox tempus est mulierum, frequenter scelus fecit que obicit.

5

Iuuen. in II°

§ Si verum excutias facies non uxor amatur . § Sic formosa decens, dives fecunda pudica Rara avis in terris nigroque simillima cigno.

10

§ Plus aloes quam mellis habet. quis deditus autem usque adeo < est > ut non illam quam laudibus effert horreat inque dies septenis oderit horis ?

§ Facies tua computat annos. § Summite caput cervice parata ferre iugum, nullam invenies que parcat amanti ardeat ipsa licet, tormentis gaudeat amantis. Hoc volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas. Bonos

priuignos

noverce

facilius

decipiunt,

15

nec

ceco in il levius Quint in limine

oderunt. § Noverce idem

putant efficere noctium merita et affectus 20 osculis, blanditiisque quesitos quod natalium pignorum que reverentias. Nulle facilius pereunt corporum caritates , licet

1-2 Iuvenalis , Sat. X. 341-2 . 3 QUINTILIANUS , Declamationes, (Paries palmatus ) , I, 2. 4-6 Loc. cit. I, 13. 7 IUVENALIS , Sat. VI, 143 . 8-9 Loc . cit. VI, 162 , 165. 10-12 Loc . cit. VI, 181-3. 13 Loc. cit. VI, 199 . 14-17 IUVENALIS , Sat. VI, 207-9, 223. 18-19 QUINTILIANUS . Declam . (Cecus in limine ) , II, 3. 20-22 et 1-10 p. s. Loc. cit. II, 7.

8 decens : docens Ms. 16 gaudeat amantis : gaudet a maritis Ms.

98

5

10

Quintil. in ceco in limine

fol. 80

15

7

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE matrimoniis paulatim reverentia gravitatis accedat, possent tamen distrahi facilitate qua coeunt. Uxor est quam magis iungit quam diducit utilitas . Uxoris hec sola reverentia est, quod videtur inventa causa liberorum. Singula matrimoniorum momenta rixantur. Mutant cotidie domos, per amplexus lectulosque discurrunt. Placet etiam post liberos alius maritus, et unde deprehendas omnium scelerum facilitatem, posses non amare viventes . Quid si huic uilitati novercale nomen adiungas ? Mulieri que post liberos inducitur, non contingit tota matrimonii reverentia.

§ Sunt et feminis ad scelera vires cum habent causas virorum. Immo facilius hec pectora metus , odium, ira corrumpunt, quia non habent roboris tantum ut mentium vicia vincant plerumque facinus infirmitate fecerunt. § Muliebre facinus est occidere hominem iuxta se/ iacentem. Omnis alius percussor deprendi potest antequam feriat : uxor non sentitur nisi dum occidit.

§ Notum ac vulgare facinus est quod plerumque contra liberos armantur uxores . Genus infirmissime servititus est senex ma20 ritus et uxorie caritatis uxorem flagrantius frigidis concipimus affectibus. Impatientius amat maritus uxorem, qui sibi videtur filium iam perdidisse. Nichil est difficilius quam differe gaudium quod scias te non mereri.

Iuuen. in II° 25

30

§ Desperanda tibi salva concordia socru. Illa docet missis a corruptore tabellis nil rude nec simplex rescribere, decipit illa custodes aut ere domat. Scilicet expectes ut tradat mater honestos aut alios mores quam quos habet ? utile porro

11-14 15-17 18-22 23-24 25-30

QUINTILIANUS , Declam. ( Cecus in limine ) , II, 8. Loc . cit. II, 8, 31. Loc . cit. II, 14 , 6. Loc. cit. II, 15 , 8. et 1-3 p . s. IUVENALIS , Sat. VI, 231 , 233-5 , 239-43.

8 uilitati : utilitati Ms.

FLORES AUCTORUM

99

filiolam turpi vetule producere turpem. Nulla fere causa est in qua non femina litem moverit, accusat < Manilia > si rea non est. § He sunt que tenui sudant in ciclade, quarum delitias et panniculus bombicinus urit. § Semper habet lites alternaque iurgia lectus in quo nupta iacet minimum dormitur in illo. Tunc gravis illa viro, tunc orba tigride peior, cum simulat gemitus occulti conscia facti, aut odit pueros aut ficta pelice plorat . Uberibus scmper lacrimus semperque paratis in statione sua atque expectantibus illam quo iubeat manare modo : tu credis amorem cum tibi tu curruca places fletumque labellis absorbes. que scripta et quot lecture tabellas, si tibi zelotype retegantur scrinia meche.

5

10

15

§ Nil est audacius illis deprensis iram atque animos a crimine sumunt. § Pone seram, cohibe. sed quis custodiet ipsos custodes ? cauta est et ab illis incipit uxor . Iamque eadem summis pariter minimisque libido .

20

|| fol. 80° Bo. in 1°

§ Multis res angusta domi est, sed nulla pudorem paupertatis habet, nec se metitur ad illum quem dedit ista modum .

25

§ Prodiga non sentit pereuntem femina censum.

4-5 IUVENALIS , Sat. VI , 259-60. 6-16 Loc. cit. VI, 268-78. 17-18 Loc. cit. VI, 284-5 . 19-22 Loc . cit. VI, 347-49. 22 IUVENALIS , Sat. VI, 352. 23-25 Loc. cit. VI, 357-9. 26 Loc. cit. VI, 362.

5 panniculus ranniculus Ms. corr. in marg. 9 gemitus add. in marg.

25

§ Ut spectet ludos conducit femina vestem./

100

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

Non unquam reputant quanti sua gaudia constant. § Sunt quas eunuchi imbelles ac mollia tantum oscula delectent et desperatio barbe et quod abortivo non est opus.

5

Nam iacet aurato vix ulla puerpera lecto. § Estimatio vulgi non rerum merita sed fortune spectat eventum, eaque iudicat provisa que felicitas commendaverit. Quo fit ut existimatio bona prima omnium deserit infelices , quibus ultima sarcina quodque perferunt meruisse creduntur.

Cicero

10

Iuuen. in III 15

Libertas est potestas vivendi ut velis. An ille michi liber est cui mulier imperat, cui leges inponit, prescribit, iubet, uetat quod uidetur, qui nichil imperanti negare potest, nil recusare audet, poscit dandum est, uocat ueniendum est, eicit abeundum, minatur extimescendum.

§ Mulier sevissima tunc est cum stimulos odio pudor admouet.

Id. in III carm .

20

25

§ Fecunda culpe secula nuptias primum inquinauere et genus et domos : hoc fonte deriuata clades in patriam populumque fluxit. Motus doceri gaudet ionicos matura uirgo et fingitur artubus iam nunc incestos amores de tenero meditatur ungue. Mox iuniores querit adulteros inter mariti vina, neque eligit

1 Loc. cit. VI. 365. 2-4 Loc. cit. VI, 366-8. 5 Loc. cit. VI , 594. 6-9 BOETHIUS, De cons. phil. I, prosa IV, 29. 10-14 CICERO, Parad. V, 36 . 15-16 IUVENALIS , Sat. X, 328-9. 17-26 et 1-6 p . s . HORATIUS , Carmina, III, vi , 17-32 ; rectius, impermissa ( 14) .

In margine superiori De muliebri natura. 5 ulla illa Ms. eum Ms. corr. in marg. 13 eicit

FLORES AUCTORUM

101

cui donet impromissa raptim gaudia, luminibus remotis , sed iussa coram non sine conscio surgit marito, seu vocat institor seu navis hispane magister, dedecorum pretiosus emptor. § Meretrix non excludit debilitates, non fastidit sordes, exposita ebrietatibus . Addicta petulantie et quod/ novissima vilitas est, noctibus populoque concessa.

5

Q. in potione odii || fol. 81'

Invente sunt meretrices ut essent alique quas liceret amare 10 - pauperibus. § Diligentur immodice sola que non licet. § Non fovet, non nutrit ardorem concupiscendi ubi frui licet. § Solus debet amare meretricem quem meretrix oderit. § Qui meretricem odisse non desinit amator est

15

Is tantum in amore sanatur qui quod desinit sibi debet. § Qui de amore oderit, miser est . Non refert animi quid nimium uelis, et inter sanitatem et languorem nil interest, si utrumque ferre non possis . § Non expectes ubi gratias agat qui sanatur inuitus .

20

§ Amat, amat, qui queritur quod non ametur.

Idem in 11°

7-9 QUINTILIANUS , Declam. (Odii potio) , XIV, 7, 19-21. 10-11 Loc. cit. XIV, 8, nonnullis omissis . 12 ibid. 13 Loc . cit. XIV , 8. 14 Ibid. 8. 15 Loc. cit. XIV, 10. 16 Ibid. 9. 17-19 Ibid. 10 . 20 Loc. cit. XV, 1. 21 Loc. cit. XV, 7.

6 dedecorum... ... emptor add. in margine .

102

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Ut aliquis amare desinat, non nisi ab amasia prestatur. § O si quis odium posset omnium bibere uitiorum. S Ex omnibus que nobis patientibus extorquet affectus, hoc seuissimum patimur quod nemo vult in amore sanari . 5 § Non sine aliquo morsu resilitur a malis que uoluptate tenuerunt.

§ Improbius pauperes amant. § Desinitur amari meretrix cum desinitur odio haberi. Q. infa in matrem § Mulier inmodici semper affectus, inconsulte semper amentie. luuen. in II 10

§ Nil non permittit mulier sibi, turpe putat nil, cum uirides gemmas collo circumdedit. § Intolerabilius nil est quam femina diues. Pane tumet facies, uiscantur labra mariti : ad mechum lota ueniunt tute.

15

20

fol. 81' ||

§ Tanta est querendi cura decoris tot premit ordinibus, tot adhuc compagibus altum edificat caput . § Expectas ut non sit adultera Large filia, que nunquam maternos dicere mechos tam cito nec tanto potuit contexere uersu, et non terdecies respiret ? conscia matri / uirgo fuit.

1 Loc. cit. XV, 7. 2 Loc. cit. XV, 8. 3-4 Loc. cit. XV, 11. 5-6 Loc. cit. XV, 12. 7 Loc. cit. XV, 13. 8 Loc. cit. XV, 13. 9 QUINTILIANUS, Declam . (Infamis in matrem) , XIX, 10. 10-11 IUVENALIS , Sat. VI , 457-8. 12-14 Loc. cit. VI , 460, 462-3 : Ms. om. aut Pinguia Poppaeana spirat et hinc miseri. 15-17 Loc. cit. VI, 501-3. 18-22 Loc. cit. XIV, 25-9 ; rectius cursu ( 20 ) .

22 fuit

fixit Ms. corr. s. l.

FLORES AUCTORUM

103

§ Que uirtus et quanta bonis sit uiuere parvo discite non inter lances mensasque nitentes cum stupet insanis acies fulgoribus, et cum acclinis falsis animus meliora recusat, uerum hic inpransi. Male uerum examinat omnis corruptus iudex. § Sordidus a tenui uictu distabit , Nam frustra uicium uitaueris illud si te alio prauum distorseris. Hac canis angit hac urget lupus.

Or. in II° serm .

5

Idem. in 11° carm .

§ Mundus erit qui non ostendet sordibus atque in neutram partem cultus miser. § Viuitur paruo bene , cui paternum splendet in mensa tenui salinum , nec leues somnos timor aut cupido sordidus aufert.

15

§ Permultis egent qui permulta possident.

Bo. in II°

§ Cena breuis iuuet, ac prope riuum somnus in herba .

Or. in 1 epist.

§ Plerumque grate diuitibus uices mundeque paruo sub lare pauperum cene sine auleis et ostro

Idem in III° cerm. 20

sollicitam explicuere frontem. § Cum labor expulerit fastidia, cum sale panis latrantem stomacum bene leniet.

1-6 HORATIUS , Sat. Il , 11 , 1 , 4-9 Ms. om. mecum disquirite. dicam si potero . « Cur hoc > 7-10 HORATIUS , Sat. II , 11, 53-55 , 64. 11-12 Loc . cit. II, 11, 65-6. 13-16 Loc. cit. Carmina, II, xvi , 13-16. 17 BOETHIUS , II, prosa V, 15 . 18 HORATIUS , Epist. I, xiv, 35 . 19-22 Loc . cit. Carmina, III , xxix , 13-16 . 23-24 HORATIUS , Sat. II , п , 14, 17 , 18 rectius, extuderit.

prauus Ms. 9 prauum add. Ms. cum sale panis, postea exp. 21 ostro

Idem in II° serm.

104

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

Or. in 1 serm. § Ieiunus raro stomacus uulgaria tempnit.

§ Iratus uenter quauis placabitur esca. Or. in 1° serm. § Num tibi cum fauces urit sitis, aurea queris pocula ? Num esuriens fastidis omnia preter 5 pauonem et rumbum ? Or. in 1° serm.

§ Prandit non auide quantum interpellet inani uentre diem durare .

Or. in II° serm.

§ In te ipso est, non in caro nidore uoluptas.

fol. 82

|| 10

§ Vix tamen eripiam posito pauone uelis quin hoc potius quam gallina tergere palatum,/ corruptus rerum uanis, quia ueneat auro rara auis, et picta pandat spectacula cauda : tanquam ad rem attineat quicquam. Num uesceris ista quam laudas pluma ? coctoque num adest honor idem ?

15

Putet aper rumbusque recens mala copia quando eger sollicitat stomacum, cum rapula plenus atque acidas mavult humilis, necdum omnis abacta est pauperies epulis regum : nam uilibus ovis nigrisque est oleis hodie locus.

20

Nempe inamarescunt epule sine fine petite, illusque pedes uitiosum ferre recusant.

Or. in II° serm. § Accipe nunc uictus tenuis que quantaque secum afferat. In primis ualeas bene, nam uarie res que noceant homini credas, memor illius esce 25 que simplex olim tibi sederit at simul assis

1 Loc. cit. II, II, 38. 2 Loc. cit. II, vш , 5 : rectius, Quae prima iratum ventrem placaverit esca. 3-5 Loc. cit. I, 1 , 114-6 rectius, rhombumque. 6-7 Loc. cit. I, vi, 127-8 rectius, pransus. 8 Loc. cit. II, 1 , 19-20. 9-14 Loc. cit. II , 11 , 23-28. 15-19 Loc . cit. II , 11, 42-46 ; rectius, inulas. 20-21 HORATIUS , Sat. II, VII , 107-8. 22-25 et 1-6 p. s. Loc. cit. II, 11, 70-79.

25 tibi

add. s. l.

FLORES AUCTORUM miscueris elixa, simul conchilia turdis. Dulcia se in bilem uertent stomacoque tumultum lenta feret pituita. Vides ut pallidus omnis cena desurgat dubia ? quin corpus honustum hesternis uitiis animum quoque pregrauat, unam atque affligit humo diuine particulam aure.

105

5

§ Siue diem festum rediens aduexerit annus seu recreare uolet, tenuatum corpus ubique accedant anni tractari mollius etas inbecilla uolet, tibi quidnam accedat ad istam quam puer et ualidus presumis molliciem ? seu dura ualitudo inciderit, seu tarda senectus ?

10

§ O magnus post hac inimicis risus . Uterne ad dubios casus fidet sibi certius ? hic qui / pluribus assuerit mentem corpusque superbum an qui contentus paruo , metuensque futuri in pace ut sapiens aptarit idonea bello ?

15

§ Seuiet atque nouos moueat fortuna tumultus : quantum hic imminuet ? § Tu tibi liber homo et regis conuiuia uideris : captum te nidore sue putat ille culine.

20 Iuuen. in 1°

§ Spes bene cenandi nos decipit : « Ecce dabit iam semesum leporem atque aliquid de clunibus apri ad nos iam ueniet minor altilis ». Inde parato intactoque omnes et stricto pane tacetis. olle sapit qui te sic utitur. Omnia ferre si potes et debes.

25

§ Absentem ledit qui cum ebrio litigat.

Sen. luc.

7-12 Loc. cit. II, 11, 83-88. 13-17 HORATIUS , Sat. II , II, 107-11 . 18-19 Loc . cit. II, 11, 126-7. 20-21 IUVENALIS , Sat. V, 161-2 rectius, conviva. 22-27 Loc. cit. V, 166-171. 28 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 12.

20 tibi

Ms. michi, corr. in margine.

106

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Copia ciborum subtilitas impeditur. § Crudelem medicum intemperans facit § Ebrietas corporis insania est mentis .

§ Nichil habet incolume qui perdidit mentem . 5

Nullo peccato potest resistere qui se non potest regere . § Nullum uicium uincere potest qui mente captus est.

Or. in 1 epist. § Quid non ebrietas designat ? operta recludit. Idem in I° serm. § Condita cum uerax aperit precordia liber. Idem in 1º epist. § Spes iubet esse ratas, ad prelia trudit inermem 10 sollicitis animis onus eximit, addocet artes fecundi calices quem non fecere disertum ? contracta quem non in paupertate solutum ?

" Or. in 1° carm. § Quis post uina gravem militiam aut pauperiem increpat ? Que subsequitur cecus amor sui , 15 et tollens uacuum plus nimio gloria uerticem, archanique fides prodiga perlucidior uitro. Idem in 11° carm. § Dissipat Euchius curas edaces.

Idem in III° carm. 20

Hic spem reducit mentibus anxiis Viresque addit et cornua pauperi post hunc neque iratos timenti regum apices neque militum arma .

1 SENECA, Epist. xv, 3. 2 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 89 ; Ms om. aeger. 3 SENECA, Epist. LXXXIII, 18 ; rectius, Nihil aliud esse ebriecf. AMMIANUS MARCELLItatem quam voluntariam insaniam NUS, XV, 12, 4 : Cato ebrietatem dixit esse voluntariam insaniam . rectius, dissignat. 7 HORATIUS , Epist. I, v, 16 8 Loc. cit. Sat. I, IV, 89. 9-12 Loc. cit. Epist. I, v, 17-20 . 13-16 HORATIUS, Carmina, I , xvi , 5 , 14-6 . 17 Loc . cit. II, x1, 17-18. 18-21 Loc . cit. III, xxI, 17-20.

FLORES AUCTORUM

107 Or. in IIII° carm.

§ Spes donare novas largus amaraque curarum eluere efficax .

|| fol. 83' Cato in IIII dist.

§ / Cum te detineat ueneris damnosa uoiuptas Indulgere gule noli que uentris amica est

5 Or. in 1º epist.

§ Non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerue intra marmoreum uenerandi limen amici.

§ Munere ne paruo boet aut incom ( m ) odus angat.

Q. in matrone inf. § Partus edunt pudice quos maritus agnoscat .

§ Incestum tanto incredibilius est quanto de illo plures locuntur. Misera conditio muliebris sexus cuius ipse uirtutes ple- 10 rumque fabulas parant. § Maximi sceleris ardor grauitatem affectat .

§ Incestum diligens suspectum non erit, negligens deprehenditur, 15

§ Libido non incipit ab incesto . § Non bene de cuiusquam moribus illam partem interroges , que non animo sed dolore respondet .

1-2 Loc . cit. IV, xII, 19-20. 3-4 CATO, Dist. IV, 10 rectius , Veneris. 5-6 HORATIUS , Epist. 1, xvIII , 72-3. 7 HORATIUS , Epist. xvIII, 75. 8 QUINTILIANUS , Declam . (Infamis in matrem ) , XVIII , 3, 17 . 9-11 Loc . cit. XVIII , 7 , 15 . 12 Loc . cit. XVIII , 7 , 27. 13-14 Loc . cit. XVIII , 8. 15 Loc. cit. XVIII , 9 . 16-17 Loc . cit. XVIII , 11.

3 In margine superiori : Pudicicia et castitas. add. man. r. posterio ine inferiori : Valerius in VI . Pudicitia In marg pariter ac feminarum precipuum firmamentum , cuius puerilis etatis insignia munita sunt, cuius respectu iuuentuti flos permanet, qua custode matronalis stola incestus Ms. 9 incestum

uirorum presidio sincerus censetur.

108 luuen. in II

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Nulla uiri est cura uxori, nec mentio fiet dampnorum. Viuit tanquam uicina mariti , hoc solo proprior quod amicos coniugis odit.

Cic. de officiis § Luxuria cum omni etate turpis, tamen in senectute fedissima 5 est.

§ Nulla est satis pudica de qua queritur. Ser. de legal instit. § Sepe que malam faciem habent pudice non sunt, non animus illis deest sed corruptor. § Muliebris garrulitas id solum celare potest quod nescit. 10

§ Ferat matrona iacentes in terra oculos et aduersus officiosum salutatorem inhumana potius quam uerecunda sit . § Nemo iterum rogabis fortiter negantem § Muliebrum uitiorum fundamentum auaritia est.

15

§ Que potest non timere opinionem adulterii, potest non timere aduiterium. § Cum alieno teste defenditur uxor, plus laudator quam accu-

§ Incesta est etiam sine stupro que cupit stuprum.

20

§ Que dos matrone pulcherrima ? Vita pudica. Que casta est ? Que de qua mentiri fama ueretur. § Sex gradibus consummatur perfectio casta. Primo dum uigilas fluxum nescire petuculm . 1-3 IUVENALIS , Sat. VI, 508-10. 4-5 CICERO, De officiis, I, 123. 6 SENECA RHETOR, Controv. I, II, 10. 7-8 Loc . cit. II, 1, ( 9 ) , 24. 9 Loc . cit. II , v, ( 13 ) , 12. 10-11 SENECA RHETOR, Controv. II , vII ( 15 ) , 3. 12 Loc. cit. II , vii, ( 15 ) , 5. 13 Loc. cit. II, vii , excerpta. 14-15 Loc. cit. 16-17 Loc . cit. II, vn ( 15 ) , 8. 18 Loc. cit. VI , vш , excerpta. 19-20 BIAS PRIENUS, Septem sapientum sententiae, ed. Wallflin , p . 149. 21-22 et 1-11 p. s . FULBERTUS Carnotensis , Carmina, PL CXLI, 349.

109

FLORES AUCTORUM

5

10

§ Quisnam liber homo ? sapiens sibique imperiosus quem neque pauperies neque mors neque uincula terrent, responsare cupidinibus contempnere honores fortis , et in seipso totus teres atque rotundus. externi ne quid ualeat per leue morari in quem manca ruit semper fortuna, potesne ex his ut proprium quid noscere ?

§ Non est uir fortis ac strenuus qui labores fugit, nisi crescit illi animus ipsa rerum difficultate. euadere,

si

occupationum

Or. in II° serm .

15

Sen. luc.

§ Fortior est qui cupiditates tanquam hostes subicit.

§ Facile est occupationes contempseris .

fol. 83

I

Quem super lasciua diu non uoluere corde Tercius ut ne uel leuiter speciem cernendo cupiscas. Quartus erit nec simpliciter genitale moueri Quintus ob auditum ueneris nil mente uagari. Ultimus in somnis nullo fantasmate ludi. Est autem observanda diurna medela diete . Libra cibi solidi, simplex emina falerni, Preterea labor, excubie atque oratio crebra, Ne caro languentem necet incrassata pudorem. Castus agit quem nulla libido mouet uigilantem Nec uiolare potest sompnum illusio feda.

20 Sen. luc.

pretia

§ Paucos seruitus , plures seruitutem tenent. § Audendo uirtus crescit, tardando timor.

25 Socrates

§ Fortis absoluitur tanquam innocens aut punitur tanquam uir.

Quint. in milite mariano.

12-18 HORATIUS, Sat. II, VII , 83-89. 19 PSEUDO-SENECA, De moribus, 81 : cf. LACTANTIUS, Institutiones, I, 9. 20-21 SENECA, Epist. XXII, 7. 22-23 SENECA, Epist, XXII, 9. 24 Loc. cit. XXII, 11. 25 PUBLILIUS SYRUS , Sent. rec. 39. 26 QUINTILIANUS, Declam. (In milite Mariano ) , III , 1 .

12 In margine add. Que ad partes fortitudinis pertinnt.

110

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Fortis est idoneus bello, promptus ad pericula, prestantis animi.

§ Forti non minor pugna cum moribus est quam cum hostibus.

§ Forti nil faciendum est quod negandum sit. || fol. 84 5 § Viri fortis glorie nil plus adici potest quam si pro re ho/nestissima moritur . § Fortis uulnera laude pensat. Mors est ignominia potior. § Optimum est non habere propinquum, proximum est libenter perdidisse.

Or. in III

carm . 10 § Neque amissos colores lana refert medicata fuco , nec natura uirtus, cum semel excidit, curat reponi deterioribus. § Summum imperium male imperando amittitur. 15

§ Multa ante temptabis quam bonum uirum inuenias. § Non dum felix es si te nondum turba derisit. § Nobilis equus umbra uirge regitur, ignauus nec calcaribus . § Non corrigit sed ledit qui inuitum regit.

1-2 Loc. cit. III, 3. 3 Loc. cit. III, 4. 4 Loc. cit. III , 8. 5-6 Loc. cit. III, 10. 7 Loc. cit. III. 16. 8-9 Loc. cit. III, 18. 10-13 HORATIUS, Carmina, III, v, 27-30 ; rectius, uera. 14 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 339. 15 Loc. cit., 371 . 16 PSEUDO- SENECA, De moribus, 23. 17. Q. CURTIUS , Hist. Alex. Magni, 7, 14, 18. 18 PUBLILIUS SYRUS, Sent, 391.

9 In margine superiori Magnanimitas et magnificentia..... Sara Ms. corr. in margine. 11 lana 17 In margine s Nota.

FLORES AUCTORUM

111

§ Nichil magis amat cupiditas quam quod non licet. § Nocere posse et nolle laus est amplissima. § Habet hoc optimum in se generosus animus, quod concitatur Sen. luc. ad honesta. Neminem excelsi ingenii virum humilia delectant et sordida : magnarum rerum species ad se vocat et extollit.

5

§ Magnanimi est magna contempnere ac mediocria malle quam nimia. § Nunquam periculum sine periculo uincitur. § Nondum felix es si nondum te turba deridet.

10

§ Nam si nullos inimicos tibi facit iniuria, multos tamen tibi facit inuidia. § Magnarum uirium est negligere ledentem. Qui enim uindicat sentit. § Quamuis agas ne quis merito tuo te oderit, erunt tamen semper 15 qui te oderint.

§ Magnum est non laudari et esse laudabilem. § Quam timidus est qui uituperantem timet.

1 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 393. 2 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 397 : AUSONIUS, VII Sapientum sent., Bias Prienius , 6 , 7 ; C. BALBUS , p. 21. Plato dixit triumphum innocentiae solum esse non peccare ubi liceat posse. 3-6 SENECA, Epist. XXXIX , 2 . 7-8 Loc. cit. XXXIX, 4 cf. Epist vin , 5 : LACTANTIUS, Institutiones, VII, 1 Magni animi est despicere mortalia : PSEUDOSENECA,, De moribus, 44 : MARTINUS BRACARENSIS , Formula honestae vitae, II, 1. 9 PUB. SYRUS, Sent. 383 : AULUS GELLIUS , Noctes Atticae, 17, 14 MACROBIUS , Sat. II. 7 . 10 PSEUDO-SENECA, De moribus, 23 ; P. SYRUS , Sent. rec . 237. 11-12 PSEUDO- SENECA, Prov. p. 90 , 2. 13-14 PUBLILIUS SYRUS . Sent. rec . p . 100, 61 , 62. 15-16 PSEUDO- SENECA. Prov. p. 100 , 64. 17 Loc. cit. p. 100 , 65. 18 Non inveni .

12 In margine superiori : G vim temporatam dii quoque provehunt in maius.

112

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Si invitus pares, seruus es : si uolens, minister. Cato in II

Coniugis irate noli tu uerba timere nam lacrimis struit insidias cum femina plorat.

Democritus

Qui non corripit peccantem peccare imperat.

5

Idem cuidam inerti : « Indignareris » inquit, si aliquis optaret ut inutiles manus vel pedes habuisses. Num cum integra sint, cur eis uti non uis

Agesilaus fol. 84 || § Placebis, inquit, hominibus si gesseris optima,/ et locutus fueris pauca. Socrates

10

Poterit optime dicere, qui nichil dixerit nisi quod bene fecerit.

Cato in III dist. § Segnitiem fugito que uite ignauia fertur, nam cum animus languet consumit inertia corpus. Or. in III carm. § Dulce et decorum est pro patria mori : 15 Mors et fugacem persequitur uirum, nec parcit inbellis iuuente poplitibus timido ue tergo.

Or. in II Carm. 20

§ Vis consilii expers mole ruit sua. In maius idem odere uires omne nephas animo mouentes.

1 Loc. cit. p. 107. 109. 2-3 CATO, Dist. III, 20. 4 cf. SENECA RHETOR, Controv. II , vi ( 14 ) , 4 : Non coercet vitia qui provocat. 5-7 C. BALBUS , p . 14, 6 ; ibid. p. 33, XLII , 1. 8-9 Loc. cit. p. 33, XLIII , 2 . 10-11 Loc. cit. p . 22 , x, 1. 12-13 CATO, Dist. III , 5. 14-17 HORATIUS, Carmina, III , п , 13-16 . 18-20 Loc. cit. III, iv, 65 , 67, 68.

8 In margine superiori G. Vim temperatam dii quoque prouehunt in maius Idem odere. In margine inferiori : Magnificentia : Magnificium est rerum magnarum et excelsarum cum ampla et splendida persone agitata. Fata regunt homines deducunt fata uolentes. Nolentesque trahunt.

FLORES AUCTORUM

112

§ In rebus dubiis plurima est audacia.

Sen. luc.

§ Plus dolet quam necesse est qui ante dolet quam necesse est . Seneca § Singula uicere iam multi, ignem Mutius, crucem Regulus , uenenum Socrates, exilium Rutilius, mortem Cato et nos uincamus aliquid.

5

§ Dic fortune ; cum uiro tibi negotium est, quere quem uincas. § Nec speres aliqua nec extimescas exarmaueris impotentis iram. At quisquis trepidus pauet vel optat, quod non sit stabilis suique iuris, abiecit clipeum locoque motus nectit qua ualeat trahi cathenam.

Bo. in 1º de cons.

§ Qui metuens uiuet liber tamen non erit unquam .

Or. in 1º epist.

§ Ille potens sui . letusque deget, cui licet in diem dixisse uixi » cras vel atra nube polum pater occupato vel sole puro non tamen irritum quodcumque retro est efficiet, infectumque reddet quod fugiens semel hac hora uexit.

Id. in III 15

§ Ne timeas illam que uite est ultima finis . Qui mortem metuit quod uiuit perdit id ipsum.

10

carm.

20

Cato in (sic)

§ Linque metum mortis quia stultum est tempore in omni dum mortem metuas amittere gaudia uite.

25

§ Ducunt uolentem fata, nolentem trahunt.

Seneca

1 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 259. 2 SENECA, Epist. X, cvIII, 8. 3-5 SENECA, Epist., XCVIII , 12 . 6 Loc. cit. Epist. X, cv , 14 . 7-12 BOETHIUS , De cons. phil. I, metr. IV, 13-18. 13 HORATIUS , Epist. I, xvi, 66. 14-21 Loc. cit. Carmina, III , XXIX, 41-8 : Ms om. neque diffinget. 22-23 CATO, Dist. I, 22. 24-25 Loc. cit. II, 3 rectius , leti. 26 cf. SENECA, De providentia, V, 7 .

114

Cato in III

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

Fac tibi proponas mortem non esse timendam que bona si non est finis tamen illa malorum est.

Seneca § Dies quem tanquam extremum reformidas, eterni natalis est .

Cato in IIII 5

fol. 85

Multum uenturi ne cures tempora fati : Non metuit mortem qui scit contempnere uitam.

/ Felices obeunt quorum sine crimine uita est.

Cicero de parad.

10

§ Mors terribilis est his quorum cum uita omnia extinguuntur, non his quorum laus emori non potest . Exilium uero his , quibus quasi circumscriptus est habitandi locus, non his qui omnem orbem terrarum unam urbem esse ducunt. Omnes impii exules sunt , etiam si solum minime mutent.

Seneca § Multa non quia difficilia sunt non audemus, sed quia non audemus difficilia sunt. § Optimum est sine murmure pati quod emendare non possis. Seneca ad luc. 15 § Non potest adleta magnos spiritus ad certamen affere, qui nunquam suggilatus est. Ille qui sanguinem suum uidit, cuius dentes crepuerunt sub pugno , ille qui supplantatus aduersarium toto tulit corpore , nec proiecit animum proiectus, qui quotiens cecidit contumatior resurrexit cum magna spe des20 cendit ad pugnam. || Multum adicit sibi uirtus lacessita. Seneca

Plura sunt que nos terrent quam que premunt, et sepius opinione quam re laboramus.

1-2 CATO, Dist. III, 22. 3 PSEUDO-SENECA, Prov. p . 94, 27. 4-5 CATO, Dist. IV, 22. 6 Loc. cit. IV. 46 . 7-11 CICERO, Paradoxa, II , 18. 12-13 cf. TERENTIUS , Heautone, v. 805 Nulla res tam facilis est quin sit difficilis si invite fiat. 14 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 487 Patiendo multa veniunt quae nequeas pati. 15-20 SENECA, Epist, XIII, 2, 3 21-22 SENECA, Epist. XIII, 4

6 In margine inferiori : Fidentia est per quam animus in magnificis et honestis rebus cuncta cum spe collocauit in se : multum fiducie, add. man. posterior.

115

FLORES AUCTORUM Ne sis miser ante tempus, cum illa que uelut expauisti, fortasse nunquam uentura sint.

imminentia

§ Cito accedimus opinioni . § Nescio quomodo modum habent.

magis uana

perturbant.

Vera enim sua

5

§ Quid iuuat dolori suo occurrere ? Satis cito dolebit cum uenerit. Interim meliora tibi promitte. § Quos animi molliter ruina deposuit, aliquando gladius ab ipsa ceruice reuocatus est.

10

§ Spe metum tempera. § Sapiens nunquam iras potentium prouocabit. § Rebus in aduersis animum submittere noli.

Cato in IIII dist.

§ Naue ferar parua an magna ferar unus et idem

Oral. in II° epist.

§ Letus sorte tua uiueres sapienter .

Orat. in 1

epist.

§ / Cui placet alterius sua nimirum est odio sors.

15 fol. 85

||

§ Optat epiphia bos piger, optat arare caballus nemo suis contentus adit diuersa sequentes.

1-2 Loc. cit. xIII, 4. 3 Loc . cit. xIII , 8. 4-5 Loc . cit. xIII, 9 . 6-7 Loc. cit. xi , 10. 8-9 Loc. cit. xi , 11 . 10 Loc. cit. XIII, 12. 11 cf. PUBLILIUS SYRUS , Sent. 483. 12 CATO, Dist. II, 25. 13 HORATIUS , Epist. II, 1 , 200. 14 Loc . cit. I, x, 44. 15 HORATIUS, Epist. I, xiv, 11 ; cf. SENECA, Epist., CXVII, 8. 16-17 HORATIUS, Epist., I, XIV, 13 Sat. I, 1, 3.

15 In marg. superiori : Constantia et In marg. inferiori Valerius in III ordine ac recta mente confidit uel iam acrius tueatur, uel nondum editum si cunctatione ad effectum perducat.

firmitas, add. man post. . Constantis est ut quod gestum, si obtrectetur interpelletur, sine ulla

116

Cato in (sic)

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

Constans et lenis cum res expostulat esto Temporibus mores sapiens sine crimine mutat.

Cicero § Magni ingenii est a consuetudine mentem reuocare ; || § Quam quisque norit artem in hac se exerceat. Cic. de amicitia 5

Seneca luc. Bo. in II

Homo constans non intermittit officium

Facilitas animi ad partem stultitie rapit. Mens sibi firma ratione coherens , de statu proprie quietus ammoueri non potest .

Cicero § Si spes exspectatio boni, mali exspectationem necesse est 10 esse metum . Idem de amic.

Or. in 1

§ Optimi cuiusque animus in morte euolat facillime tanquam e custodia uinclisque corporis .

epist. § Ira furor breuis est animum rege, qui nisi paret imperat. hunc frenis hunc compesce cathena .

Calo in primo 15 Or. in 1 epist.

Cato in 1 Seneca luc.

§ Ira odium generat, concordia nutrit amorem. § Qui non moderatibur ire, infectum uolet esse dolor quod suaserit et mens. Impedit ira animum ne possit cernere uerum . § Inmodica ira gignit insaniem, et animo uitanda est non moderationis causa, sed sanitatis .

1-2 CATO, Dist. 1, 7. 3 CICERO, Disp. Tuscul. I, xvi, 38. 4 Loc. cit. xvIII , 41 . 5 De amicitia, II, 8. 6 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 180 . 7-8 BOETHIUS . De cons. phil. II, prosa VI, 25 9-10 CICERO, Disp. Tuscul. IV, 80. 11-12 CICERO, De amicitia, IV, 14 . 13-14 HORATIUS , Epist. I, 11 , 62-3. 15 CATO, Dist., I, 36. 16-17 HORATIUS , Epist. I, 11, 59-60 . 18 CATO, Dist. II, 4. 19-20 cf. SENECA, De ira, I, 1, 2.

FLORES AUCTORUM

117

§ Fulmen est ubi potestate habitat iracundia. § Grauissima est probi hominis iracundia. § Homo extra corpus suum est cum irascitur.

§ In amore semper mendax est iracundia. § Iratum breuiter uites inimicum diu.

5

§ Iracundiam qui uincit hostem superat maximum. § Iram nec Doricus terret ensis nec mare naufragum nec seuus ignis.

Or. in I carm.

§ Ire altis urbibus steterunt cause cur perirent funditus.

10 Or. in 1° carm

§ Dolor concitus ira quo progrediatur non respicit. /

fol. 86 || Quint. in glad.

§ Quantulacumque est adeo est occasio, sufficit ire. et uindicta bonum uita iocundius ipsa.

Iuuen. in V° 15

§ Mota semel multitudo modum non seruat.

Seneca.

§ Bonus animus lesus multo grauius irascitur. § Quo minus presseris ira eo magis ab ira premeris.

1 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 184 . 2 Loc. cit. 195 . 3 Loc. cit. 204. 4 Loc. cit. 247. 5 Loc. cit. 249. 6 Loc. cit. 251 ; cf. PSEUDO-SENECA, De moribus, $1. 7-9 HORATIUS , Carmina, I , xvI, 9-11 . 10-12 HORATIUS, Carmina, I, xvi , 18-20. 13 QUINTILIANUS, Declam. IX, (Gladiator) , 13 . 14-15 IUVENALIS , Sat. XIII, 183, 180. 16 SENECA RHETOR, Controv. III, VIII. 17 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 53 ; cf. Sent. 195 . 18 CAECILIUS BALBUS , p. 21 , vi , 1 .

16 mota

multa Ms. corr. in margine.

Pitagoras

118

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Tunc enim incipimus nobis irasci, cum aliis desinimus. finis namque ire initium est penitentie . § Liber non est quem superbus inflat uel inflammat animus. § Iracundus cum desierit irasci, tunc irascitur sibi. 5

§ Respicere nil consueuit iracundia. § Bonum ad uirum cito moritur iracundia.

Sen. luc.

Consilio melius uincas quam iracundia. § Eripere telum non dare irato decet.

§ Iratus etiam facinus consilium putat. 10

Ira crudelitatis est mater. § Iratus aliquis ab alio penas expetit, a se exigit.

Philosophus § Grauius irascitur qui quod dolet deo commendat. § Iratus de re incerta contendere noli. Cato 15

Contra hominem iustum noli contendere uerbis semper enim deus iniustas ulciscitur iras.

Cato in 1° dist. § Quem superare potes interdum uince ferendo Maxima enim morum semper patientia uirtus . Sen. luc.

Mutat se bonitas cum irritatur iniuria.

1-2 Loc. cit.; PUBLILIUS SYRUS, Sent. rec. 110 . 3 CAECILIUS BALBUS, p . 21, VII, 2. 4 Loc. cit. p. 21 , vII, 3 ; PUBLILIUS SYRUS , Sent. 273. 5 CAECILIUS BALBUS , p . 21 , VII , 4 ; P. SYRUS, loc. cit. 580. 6 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 74. 7 Loc. cit. 95 . 8 Loc. cit. 157. 9 Loc. cit. 262. 10 PSEUDO-SENECA, Proverbia, p. 105, 83. 11 PUBLILIUS SYRUS, Sent. rec. 124. 12 Loc. cit. Sent. rec . 153. 13 CATO, Dist. II, 4. 14-15 Loc. cit. IV, 34. 16-17 Loc. cit. I, 38. 18 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 334.

FLORES AUCTORUM

119

§ Duplicat dolorem sustinentis indignitas inferentis , intoleran- Demostenes dumque fit malum, cuius auctorem turpe est confiteri. Solatium mali est dignitas aduersantis . Duplicatur dolor cum ab eo a quo non mereris uenit. Tanto magis iniuria affligit 5 quanto proximus est qui facit. § Cuidam dicenti : « Maledixit tibi ille » . « Non michi » , inquit , sui locum faciant sicut gregalia quoque poma et post paucos dies itura in fastidium delectant, si prouenere maturius . § Beneficium qui quibuslibet dat, nulli dat. Ubi dici potest : < Quid in me contulit ? » nempe quod in illum uix bene notum sibi. Nunquid me dignum iudicauit ? Minime. Morbo suo morem gessit. § Liberalitas in quantumlibet exeat, sed eat non erret.

10

§ Ille accepit cum rogasset. Ego non rogaui : michi plus dedit, quamuis idem dederit, quia sine spe recipiendi dedit. § / Singuli habent quo se ceteris preferant.

|| fol. 91'

§ Tunc iuuat accepisse beneficium, cum illud ratio ad dignos perducit, non qui libet casus et consilii indigens impetus 15 defert. Beneficia tu uocas quorum auctoritatem facti pudet ? § At illa quam gratiora sunt quantoque in partem interiorem animi nunquam exitura descendunt, cum delectat cogitantem , magis a quo quam quid acceperit.

Sen. de benef. II° § Dementia est corripere cui das et miserere contumeliam me- 20 ritis. Si quod erit de quo ammonere aliud tempus eligito. § Fabius beneficium ab homine duro aspere datum panes lapideos uocabat , quem esurienti accipere necessarium esse acerbum . § Omni genere quod das quo sit acceptius adornandum est ; 25 quedam palam, quedam fecerit beneficia danda sunt. Palam, que consequi gloriosum est. Tacite danda sunt que infirmitati, egestatiue succurrunt.

1-4 Loc. cit. I, xII, 4. 5-9 Loc. cit. I, xiv, 1 . 10 Loc . cit. I, xiv, 2. 11-12 SENECA, De beneficiis, I, xiv, 3 . 13 Loc. cit. I, XIV, 4. 14-16 Loc. cit. 1 , xv, 3. 17-19 Loc. cit. I, xv, 4. 20-21 Loc. cit. II, vi, 2. 22-24 Loc. cit. II, VII, 1 . 25-28 Loc. cit. II, VII, 3 Ix, 1.

: 138

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Hec beneficii inter duos lex est dati, alter memor esse accepti .

alter statim obliuisci debet

§ Pessimum est si lacerat animum et premit meritorum commemmoratio. 5

Sen. de ben. VII° 10

§ Quidam seruatus a quodam amico Cesaris exclamauit, cuin superbiam eius ferre non posset : Redde me Cesari. Quo usque dices, ego te seruaui, ego te morte eripui . Istud si meo arbitrio memini uita est, si tuo, mors est. Nichil tibi debeo si me seruasti, ut haberes quem ostenderes. S Cum dicimus, aliquis beneficii meminisse non debet : Hoc uolumus intelligi , predicare non debet, nec iactare, nec grauis esse. § Interueniat aliquando ammonitio sed uerecunda.

15

fol. 92

||

Sen. de benef. II 20

25

§ Socrates, amicis audientibus , « Emissem » , inquit, « pallium , si nummos haberem » . Neminem poposcit, omnes ammonuit. § Que ratio est exacerbare eum in quem magna contuleris, ut ex amico fiat non dubius inimicus. Nemo non superioris dignitatem querendo et si non / inquinavit aspersit. § Qui dedit beneficium taceat. Narret qui accepit. § Nisi adiuueris beneficia perdes. Parum est dedisse fruenda sunt. Si gratos uis habere quos obligas, non tantum des beneficia sed ames. § O superbia, nil a te accipere iuuat quicquid das corrumpis . Quid te tanto opere resupinas ? quid uultum habitumque oris peruertis ? Ut malis personam habere quam faciem ?

1-2 SENECA, De beneficiis , II , x, 4 . 3-4 Loc . cit. II, XI, 1 . 5-9 Loc. cit. II, XI, 1. 10-12 Loc. cit. VII , xxII , 2 . 13 Loc. cit. VII , xxIII , 3. 14-15 Loc. cit. VII, XXIV, 1 . 16-18 SENECA, De beneficiis, VII, xxx, 2. 19 Loc. cit. II, XI, 2. 20-22 Loc . cit. II, x1, 5 : rectius, fouenda. 23-25 Loc. cit. II, XIII, 1-2.

FLORES AUCTORUM

139

§ Iocunda sunt que humana fronte leui placidaque tribuuntur, que cum daret michi superior, non se exaltauit supra me, sed descendit in equum et detraxit muneri suo pompam . § Vana est superbie magnitudo, et que in odium etiam amanda perducat.

5

§ Que nocitura sunt submisse non nunquam et miserabiliter rogantibus perseueramus non donare. In initio beneficiorum spectare et exitus decet. Exorari in perniciem rogantium seua bonitas est. Quemadmodum pulcherrimum opus est etiam inuitos nolentesque seruare, ita rogantibus pestifera largiri 10 blandum ac odiosum est.

§ Cum summa amicitie sit amicum utrique consulendum est . Dabo egenti sed ut ipse non egeam, succurram perituro, sed ut ipse non peream .

§ Alexander qui nil animo nisi grande concupiscebat , urbem 15 cuidam dabat. Cum ille se invidiam muneris refugisset, dicens non convenire fortune sue : « Non quero » , inquit , « quid te accipere decet, sed quid me dare » . Tumidissimus alius : patientiam nec iuste orbitatis. non § Liberi parentes in egestate alantur aut uinciantur. § Qui in calamitate parentes deseruerit, / insepultus abiciatur . || fol. 94° § Nemo unquam plus liberis dedit quam qui sibi ni

reliquit. 10 Quint. in egro redemptor

§ Nichil inter parentes tam commune, quam ut alicuius famem proximus quisque depellat. Voluit nos deus in commune succurrere et per mutuas auxiliorum uices quod in altero quemque quod pro si timeret asserere. Nondum hoc caritatis est, nec in personas inpensa reuerentia sed similium accidentium 15 prouidi metus et conuiuum fortuitorum religiosus horror . In aliena fame siti quisque miseretur. Sic cibos partitur obsidio . Hinc et in sepultis cadaueribus quantulumcumque prebemus aggestum . § Parentibus liberi non restant alimenta , sed reddunt multo 20 minora, multo breuiora uro tot infantie, tot pueritie sumptibus, pro tam uariis uel abstinentissime uiuere tutis inpendiis. Si hoc quoque officii ergo natura permitteret, bene et pro deficientibus aliquod uita nostra dependeret . § Non est beneficium quod pascunt, sed facinus negatur.

est quod 25

1 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 415. 2-3 CATO, Dist. I, 28. 4-5 QUINTILIANUS , Declam. ( Cecus in limine) , II , 8. 6-7 Loc. cit. Declam. (Mathematicus ) , IV, 7. 8 QUINTILIANUS, Declam . (Aeger red. ) , V, (titulus ) . 9 Loc. cit. Declam. (Corporis proiecti) , VI, in titulo ; cf. VI, 11 , VI, 12. 10 Loc. cit. Declam. ( Aeger red.) , V, 4. 11-19 Loc. cit. V, 6. 20-24 Loc. cit. V, 7. 25-26 Loc. cit. V, 7.

148

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Persolui gratia non potest nec malo prestari . § Facilis mitis indulgens uocabula sunt minoris affectus . § Non inuenias asperum patrem nisi iam peccantis etatis. § Non tanquam pater alitur qui tanquam bonus amatur. 5

Nulli malus est pater cum cepit esse infelix . § Gaude quod patris asperitas prestat tibi boni filii iactationem . Solus habet quod inputet pater qui queritur et pascit. § Excedit omnem scelerum comparationem patrem mendicum facere, nec pascere .

Quint. in egro 10 § Pessimus est qui amari fratrem suum sine sui caritate putat redempto filio non potest preferri nisi filius. § Hic solus maior est affectus quam filios amare : filii misereri. § Non potest pater eligere de liberis , potest de miseris .

Quintill. in corpore § Indigna est impietas in suos. proi. 15 § Mater excusatius odit uirum quam filium. § Inter duos parentes cecus affectus est. Exorat qui prius rogat.

§ Habet pietas impetum suum, affectus .

nec

ullum

dampnum

nouit

1 Loc. cit. V, 8. 2 Loc. cit. V, 8. 3 Loc. cit. V, 8. 4 Loc. cit. V, 8. 5 Loc. cit. V, 9. 6-7 Loc. cit. V, 10. 8-9 Loc. cit. V, 11. 10-11 QUINTILIANUS , Declam. V. 11 , 12. 12 Loc. cit. V, 13. 13 Loc. cit. V, 18 rectius, Ignoscite dii pariter atque homines , non possum de liberis, possum eligere de miseris . 14 Loc. cit. Declam. (Corporis proiecti) , VI, 1 . 15 Loc. cit. VI, 10. 16 Loc. cit. VI, 15 rectius , exorbit qui prior rogaverit . 17-18 Loc . cit. VI , 20 : rectius, dominum.

FLORES AUCTORUM

149

§ Subit libens penam pietas etiam sceleribus grauem. § In honorem pietatis etiam dampati sepeliuntur. § Errare hominis est et ignoscere patris.

Q. in gladiatore

§ Mater est ad metus pallidior, ad uota pronior, non diebus Q. in sep. incant. secura, non noctibus. 5 § Nichil est matre infelicius que perdidit aliquod in filio postquam extulit. § Grauis testis querele sue orbitas est. § Quicquid ad miseros pertinet crudelius / eripitur quo minus est.

|| fol. 95' 10

§ Quam pater odisse non desinit, unus exitus est, ut se oderit. Q. in uen. eff.

§ Nemo unquam filium nimis amavit.

Q. in inf. in ma.

§ Nemo filium suum occidit odio.

Item

§ Ames parentem si equus est , sin aliter feras.

Sen. luc.

§ Oderunt peccare boni uirtutis amore , non peccant alii sola formidine pene. Sit spes celandi miscebunt sacra prophanis nam de mille fabe modiis cum surripis unum, dampnum est non facinus pacto michi lenius isto .

15 Or. in 1 ep.

1 Loc. cit. VI, 21. 2 Loc. cit. VI, 21. 3 Loc. cit. Declam . ( Gladiator) , IX, 12 . 4-5 Loc. cit. Declam . ( Sepulchrum incantatum) , X, 3. 6-7 Loc. cit. X, 8. 8 Loc. cit. X, 9. 9-10 Loc . cit. X, 11. 11 QUINTILIANUS , Declam. ( Venenum effusum) , XVII, 3 : rectius, Non habet alium quam mortis exitum filius qui nec reconciliari potest nec abdicari. 12 Loc. cit. Declam. (Infamis in matrem) , XVIII , 17. 13 Loc. cit. XIX , 5. 14 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 8. 15-19 HORATIUS , Epist. I, xvi, 52-6.

150

Seneca

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

Res sordidia est, trita ac uulgari uia uiuere . Non aspicias quam plenas quisque deo manus, sed quam puras admouerat. Non enim alter nisi pulcherrimus animus dei cultus est. § Non uiuas aliter in solitudine, aliter in foro.

5

Pro eo religiosior eris quo melior . § Prestabis parentibus pietatem, cognatis dilectionem, amicis fidem, omnibus equitatem. § Pacem cum hominibus habebis, bellum cum uitiis.

Cato in II 10

Cate in IIII

Calo in I 15

Munificus facito uiuas non parcus amicis . § Si potes ignotis etiam prodesse memento . Utilius est regno meritis acquirere amicos. Gratior officiis quo sis mage carior esto ne nomen subeas quod dicunt officiiperdi. Ne dubitas cum magna petas inpendere parua his, etenim rebus coniungit gratia caros.

Or. in 1 epist. § Prodigus et stultus donat que spernit et odit uir bonus et sapiens dignis agit esse paratuin. § Munus nequitie fautores uel timidi dant. Solon. 20 Sen. luc.

Quietissime uiuerent homines si duo uerba tollerentur, meum et tuum . Stulta uita ingrata est.

1-3 SENECA, Epist. cxx11, 9 ; Pseudo - SENECA, Prov. p. 90, 3, 4 . 4 PSEUDO-SENECA, Loc. cit. Prov. p . 90, 5, De moribus, 32. 5 PSEUDO- SENECA, Prov. p . 96 , 42 . 6-7 Loc. cit. 43, 44. 8 Loc. cit. 45. 9 CATO, Dist. III, 9 : rectius , amicus. 10-11 Loc. cit. II, 1. 12-13 Loc. cit. IV, 42. 14-15 Loc. cit. I, 35. 16-17 HORATIUS , Epist. I, VII, 20, 22. 18 Loc. cit. I, xv, 33. 19-20 PSEUDO- SENECA, De moribus, 98 ; PSEUDO - SENECA, Prov. p . 101 , 73. 21 SENECA, Epist. xv, 9.

FLORES AUCTORUM

151

§ Iniquissima magnorum conditio et meritorum si quicquid Q. in egro red. non fuerit adiectum , de prioribus deperit, et pessimo exemplo || fol. 95' gratiam pre/teritis hauserunt, reliqua cessantia. § Generosi animi et magnifici est iuuare, prodesse. Qui dat Sen. in IIII° de 5 beneficiis beneficia deos imitatur, qui recipit feneratores . § Si deum imitaris , da et ingratis. Nam et sceleratis sol oritur Id. in IIII° et piratis patent maria. § Beneficium est actio benefica et ipsum quod datur per illam actionem, ut pecunia. § Beneficium est quod alienus dat : alienus est qui potuit sine reprehensione cessare. Officium est uxoris filii, carum personarum quas necessitudo suscitat, et ferre < opem > iubet . Ministerium est serui conditio sua eo loco posuit , ut nil eorum que prestat inputet superiori.

Sen. in III° de beneficiis 10

§ Seruus qui negat dare domino beneficium, ignarus est iuris 15 humani. § Quod donare potes gratis concede roganti, nam recte fecisse in parte lucrosum est.

Cato in IIII°

§ Vilis amicorum est annona bonus ubi quid deest.

Or. in 1 epist

§ Fac sumptum propere cum res desideret ipsa, dandum etenim est aliquid cum tempus postulat aut res.

20 Cato in 11°

§ Misce stultitiam consiliis breuem dulce est desipere in loco recepto michi dulce est furere amico. Nunc es bibendum nunc pede libero pulsanda tellus .

§ Curam metumque iuuat dulci Lieo soluere.

1-3 QUINTILIANUS, Declam. V, (In aegro red. ) , 10. 4-5 SENECA, De beneficiis , III , xv, 4 . 6-7 Loc. cit. IV, xxvi, 1 ; PSEUDO- SENECA, Prov. p. 100 , 70 . 8-9 Loc. cit. II, xxxIV, 5. 10-14 Loc. cit. III, xvIII, 1. 15-16 Loc . cit. III, xvIII , 2. 17-18 CATO, Dist. IV, 8. 19 HORATIUS , Epist. 1, xII, 24. 20-21 CATO, Dist. II, 5. 22-24 HORATIUS , Carmina, IV, x11, 27-28 ; II , vii , 28 ; xxxV11, 1-2 . 25 Loc. cit. Epod. IX, 37-38.

Or. in 1° carm.

25 Idem in epodo

152

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Rapiamus amici occasionem de die dumque uirent genua dum decet obducta soluatur fronte senectus. Cetera mitte loqui : deus hec fortasse benigna 5 reducet in sedem uice. Omne malum uino cantuque leuato deformis egrimonie dulcibus alloquiis.

Id. in II' carm. § Dissipat Euchius curas edaces. Id. in III° carm. § Hic spem reducit mentibus anxiis.

Id. in IIII

carm. 10 § Amara curarum eluere efficax.

Idem in 1

epist.

§ Sollicitis animis honus eximit.

Idem in 1° carm. § Siccis omnia deus dura proposuit neque mordaces aliter diffugiunt sollicitudines. Sen. de benef. fol. 96 || § / Partes boni uiri exequere, alium re, alium fide, alium gra15 tia, alium consilio , alium preceptis adiuua . Officia etiam fere sentiunt. Nullum tam inmansuetum animal est quod non cura mitiget, et in amorem sui uertat.

20

§ Qualiscumque prioris beneficii euentus sit, ne cessaueris opus tuum peragere assiduitas meriti pertinaces euincit. Ingratus est aduersus unum beneficium ? aduersus alterum non erit. Duorum oblitus est ? per tertium etiam in eorum que exciderint memoriam reducet.

§ Perdit beneficia qui cito se perdidisse crederit. At qui instat et onerat priora sequentibus, etiam ex duro et immemori 25 pectore gratiam extundit. Non audebit aduersus multa oculos attollere ; quocumque se uertet. Memoriam suam effugiens, ibi te uidebit. Beneficiis illum tuis cinge.

1-7 Loc. cit. XIII, 3-5, 7-8, 17-18. 8 HORATIUS , Carmina, II, xi, 17. 9 Loc. cit. III, xxI , 17. 10 Loc. cit. IV, XII, 20. 11 Loc. cit. Epist. I, v, 18. 12-13 Loc. cit. Carmina, I , xvIII , 3-4. 14-17 SENECA, De beneficiis, I, 11, 4. 18-22 Loc. cit. I, 11, 4, nonnullis omissis . 23-27 Loc . cit. I, III, 1 .

FLORES AUCTORUM

153

§ Beneficium commune uinculum est et inter se duo obligat.

Sen. in VI de ben.

§ Graue est carere eo quod alius concupiscit. § Adeo aduersus experimenta pertinaces sumus, ut bella uicti, Sen. de leg. instit. et naufragi maria repetamus. § Quam multi luce indigni sunt, et tamen dies orietur, et liberi et coniuges specie fefellerunt, tamen et educamus et ducimus.

5

§ In omni officio magni estimatur dantis uoluntas. Qui tarde fecit diu noluit. § Multum interest inter materiam beneficii et beneficium. Non 10 enim aurum nec argentum nec quicquam eorum que a proximis accipiunt beneficium est, sed ipsa tribuentis uoluntas. § Quid est beneficium ? tribuens gaudium, capiensque tribuendo. § Magis nos obligat qui dedit parua magnifice. § Ingrata sunt licet re ac specie magna uideantur, quedam aut 15 extorquentur aut excidunt. Multo gratius uenit quod facili quam quod plena manu datur. Exiguum est quod in me contulit, sed amplius non potuit. At quod hic dedit, magnum est, sed dubitauit, sed distulit, sed cum daret gemuit, sed superbe dedit, sed circumtulit, et placere non ei cui prestabat uoluit ; 20 ambitioni dedit, non michi. § Dedit michi hic beneficium, sed non libenter, sed dedisse se Id. in III° questus est, sed superbius me quam solebat aspexit . § Errat, si quis sperat responsurum sibi, quem dilatione lassauit, exspectatione torsit. Eodem animo beneficium debetur 25 quo datur.

1 SENECA, De beneficiis, VI, xli , 2. 2 SENECA RHETOR, Controv. II, 1, ( 9 ) , 20. 3-4 SENECA, De beneficiis, I, 1, 10. 5-7 Loc. cit. I, 1, 11 ; I, 1, 10. 8-9 Loc. cit. I, 1, 8. 10-12 Loc. cit. I, v, 2. 13 Loc. cit. I, vi, 1 . 14 SENECA, De beneficiis , I, vii, 1. 15-21 Loc. cit. 1, vii, 2-3. 22-23 Loc. cit. III, VIII, 4. 24-26 Loc. cit. I, 1, 7.

154

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Sibi quisque debet quod a nesciente accepit.

fol. 96 || Sen. leg. in II° § / Sic demus quomodo uellemus accipere, ante omnia libenter, cito, sine ulla dubitatione. Ingratum est beneficium quod diu inter manus dantis hesit, quod quidem egre mittere uisus 5 est, et sic dare tanquam sibi eriperetur, etiam si quid interuenit more, euitemus omni modo ne deliberasse uideamur. Proximus est a negante qui dubitauit. Nullamque iniit gratiam, cum beneficio iocundissimo sit tribuentis uoluntas. Qui nolentem se tribuisse ipsa cunctatione testatus est non 10 dedit. § Quamuis leue et uulgare beneficium sit, si presto fuit, gratiam pretiosi sed lenti diuque exspectati muneris uincit, qui tam parate facit. Non est dubium quin libenter faciat.

15

§ Tunc est summa ueritas et benignitas tribuentis , ubi ille qui discessit dicet sibi : Huic animo nunquam parem gratiam referam . § Gratissima sunt beneficia parata, facilia, occurrentia , ubi nulla mora fuit, nisi accipientis uerecundia.

20

§ Omnis benignitas properat et proprium est libenter facientis cito facere. Qui tarde de die in diem extrahens profuit, non ex animo fecit. § Tarde uelle nolentis est.

Sen. leg. in 1

25

§ Multum celeritas fecit, multum abstulit mora.

§ Quam dulce, quam pretiosum est si gratias agi sibi non est passus qui dedit, si dedisse dum dat oblitus est. § Demus beneficia, non feneremus. Dignus est decipi , qui de recipiendo cogitat cum daret.

1 Loc. cit. I, 1, 8. 2-10 Loc. cit. II, 1, 1-2. 11-13 SENECA, De beneficiis, II , 11 , 2. 14-16 Loc. cit. II, 111, 3. 17-18 Loc. cit. II, 1, 3. 19-21 Loc. cit. II, v, 4. 22 Loc. cit. II, v, 4. 23 Loc. cit. II, vi, 1 . 24-25 Loc. cit. II, vi, 2. 26-27 Loc. cit. I, 1, 9.

FLORES AUCTORUM

155

§ Optimum autem est desiderium curasque occupare, antequam Id. in II° rogemur. Quia cum homini probo ad rogandum os concurrat, et suffundatur rubore ; qui hoc tormentum remittit, multiplicat munus suum. Non tulit gratis qui cum rogasset accepit. 5 Nulla res carius constat, quam que precibus empta est. § Molestum uerbum est et onerosum dum demisso uultu dicit : rogo.

§ Properet licet, sero beneficium dedit, qui roganti dedit. Ideo diuinanda est cuiusque uoluntas, et cum intellecta est necessitate grauissima liberanda est . Illud beneficium iocundum 10 uicturumque in animo scias, quod obuiam uenit. Si non contigit peruenire, plura rogantis uerba interprecidamus , ne rogati uideamur. § Bonum est adicere bona uerba bonis rebus, et predicione humana benignaque commendare quod prestes , ut ille / se || fol. 97' castiget qui tardior in rogando fuit. Adicias licet familiarem querelam Irascor tibi, quod cum aliquid desiderasses non id me scire uoluisti : quod tam diligenter rogasti, quod quemquam adhibuisti. Semel rusticitati tue ignoscitur : ex hoc 20 quicquam desiderabis audacter exigas . § Plerique sunt qui beneficia asperitate uerborum et supercilio in odium adducunt, eo sermone usi , ea superbia, ut impe- Id. in II° trasse peniteat.

§ Nichil acerbius quam ubi quid inpetrasti, rogandum est. § A quibusdam accipere difficilius est quam inpetrare. Hic 25 rogandus est ut ammoneat, ille ut consummet. Sic unum munus multorum manus teritur . Ex quo gratie minimum aput promittentem remanet, quia auctori detrahit, quisquis post illum rogandus est.

1-5 Loc. cit. II, 1, 3 , nonnullis omissis . 6-7 SENECA, De beneficiis, II , II , 1 . 8-13 Loc. cit. II, II, 1. 14-20 Loc . cit. II, II , 1-2 Ms. om. Ego vero ... ...exiges . 21-23 Loc. cit. II, IV, 1 . 24 Loc. cit. II, iv, 1 . 25-29 Loc. cit. II, IV, 2.

156

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Beneficia tua illibata, integra ad eos quibus promissa sunt perueniant, sine ulla quod aiunt deductione. Nemo illa intercipiat, nemo detineat, nemo in eo quod daturus es gratiam facere potest, ut non tuam minuat. 5

Nichil eque amarum, quam diu pendere. Equiore quidam animo ferunt precidi spem suam quam trahi . Plerisque autem hoc uitium est ambitione praua differendi promissa, ne minor sit rogantium turba.

§ Nichil confestim, nil semel faciunt, qui nesciunt quemque tantum gratie demere quantum more adicit. Unde dictum est Fac si quid facis. Nichil tanti est, malo michi iam neges . Ubi in tedium adductus est animus , incipit beneficium odisse dum exspectat. Quemadmodum acerba crudelitas est, que trahit penam, etiam iam misericordie genus est cito occidere, 15 quia tormentum ultimum finem sui secum affert, ita maior est muneris gratia quominus diu pependit .

10

§ Inhumanum est diu torquere, quem potes diu protinus liberare. Id in 1° § Caueamus ne munera superuacua mittamus, ut femine aut 20 seni arma uenatoria. Eque contrario circumspiciamus ne dum grata mittere uacamus, suum cuique morbum exprobatura mittamus , ut ebrioso uina, et ualetudinario medicamenta. Maledictum enim incipit esse, non munus, in quo uitium accipientis agnoscitur . 25 fol. 97 ||

Eo quidem magis duratura queramus quia nunquam ammonere debemus . Ipsa res euanes / centem memoriam excitet. Plures sunt aput quos non diutius in animo sunt donata quam in usu. Ego si fieri potest consumi munus meum nolo : extet, hereat, amico meo conuiuat.

30 § Natura habet ut altius iniurie quam merita descendant, et illa cito defluant. Has tenax memoria custodiat.

1-4 SENECA, De beneficiis, II, iv, 3. 5-8 Loc. cit. II, v, 1. 9-16 Loc. cit. II, v, 1-3. 17-18 Loc. cit. II, v, 3. 19-24 Loc. cit. I, x1, 6. Ms. om. venatoria, ut rustico libros, ut studiis ac litteris dedito retia . 25-29 SENECA, De beneficiis, I, XII, 1-2. 30-31 Loc. cit. I, 1, 8.

FLORES AUCTORUM

157

§ Consueta uitia ferimus non reprehendimus .

Sen. luc.

§ Crudelis in re aduersa obiurgatio. § Cum his uersare qui te corrigunt. § Citius uenit periculum cum contemnitur. § Contumeliam nec fortis potest nec ingenuus pati.

5

§ Diu apparandum est bellum, ut uincas celerius . § Deliberare utilia mora est tutissima. § Deliberandum est quicquid statuendum est semel. § In uindicando criminosa est celeritas. § Ducis in consilio posita est uita militum.

10

§ Leso doloris est remedium inimici dolor. § Infirmi est animi nimis exiguique uoluptas, ultio. continuo sic colligo quod uindicta nemo magis gaudet quam femina.

luu in V

§ Magna est pena suum gestare in pectore testem.

15

§ Perpetua anxietas nec mense tempore cessat.

1 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 85 ; HIERONYMUS, Epist. ad Laetem, CVII Legi quondam puer in scholis Aegre reprehendas, quod sinas consuescere . 2 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 86. 3 SENECA, Epist. vii, 8 : rectius, qui te meliorem facturi sunt. 4 PUBLILIUS SYRUS, Sent. 92. 5 Loc. cit. 99. 6 Loc. cit. 125. 7 Loc. cit. 128. 8 Loc. cit. 132. 9 Loc. cit. 254. 10 Loc. cit. 136 rectius, uirtus. 11 Loc. cit. 294. 12-14 JUVENALIS, Sat. XIII , 190-2 ; rectius, semper et infirmi est animi. 15 Loc. cit. XIII, 198. 16 Loc. cit. XIII, 211 .

153

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Et patitur penas peccando sola uoluntas. nam scelus intra se tacitum qui cogitat ullum facti crimen habet.

5

§ Hi sunt qui trepidant et ad omnia fulgura pallent cum tonat exanimes. § Si cepere pati pecudem spondere sacello non audent, quia que non dignior hostia uita.

Cato in

III

Cum quid peccaris castiga te ipse subinde Vulnera dum sanas dolor est medicina doloris .

10 § Quod potu peccas ignoscere tu tibi noli nam nullum crimen uini est, sed culpa bibentis.

Iuuen. in III

15 Sen. de clementia

§ Fortibus et miseris tollas, licet esse quod usquam est argenti atque auri scutum gladiumque relinques et iacula et galeam spoliatis arma supersunt. Grauior multo pena uidetur, que ab amico uiro constituitur. § Dum uindicatur scelus ostenditur posse fieri.

Sen. luc.

Bis uincit qui se uincit in uictoria. § Bis interimitur qui suis armis perit. § Bona est turpitudo que periculum uindicat.

Qu. in ceco in lim. 20 § Quisquis cecum accusat solus est reus . § Cecus in parricidio non debet suspectus uideri, sed deprehendi.

1-3 Loc. cit. XIII, 208-10. 4-5 Loc. cit. XIII, 223-4. 6-7 Loc. cit. XIII. 230 , 232, 234, 235. 8-9 CATO, Dist. IV, 40. 10-11 Loc . cit. II, 21. 12-14 IUVENALIS . Sat. VIII , 122-4. 15 SENECA, De Clementia, I, xxII, 3. 16 Loc. cit. xxIII, 1 . 17 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 64. 18 Loc. cit. 66. 19 Loc. cit. 76. 20 QUINTILIANUS , Declam. (Cecus in limine ) , II, 1 . 21-22 Loc. cit.

FLORES AUCTORUM

159

§ Quisquis habet uenenum habet et quod respondeat deprehensus.

§ Nemo nescit quemadmodum possit occidere. § Non habet fidem, ei credere crimen quem scias / proditurum, nisi inpetraueris .

|| fol . 98 ′ 5

§ Nemo crimen faciet quo alius utatur. § Facillimum est ceci deprehendere secretum. § Si miseros nequitia facit, miserior est diuturnior nequam . Bo. in IIII° Mali essent infelicissimi , si non eorum malitiam saltem mors 10 extreme finiret. § Feliciores sunt inprobi malitiam luentes quam si cos nulla iustitie pena coerceat. Malorum inpunitas mala est, quoniam iniusta est. Malos puniri bonum est, quoniam iustum est. § Vulgus autem suos intuetur affectus uel licentiam uel inpunitatem scelerum putat esse felicem , quorum oculi tenebris 15 assueti nequeunt ad lucem ueritatis attoli . Similes auibus quarum intuitum nox illuminat, dies cecat. § Melioribus animum conformaueris nil opus iudice premium Bo. in IIII° deferente tu te ipse excellentioribus adisti . Studium ad peiora deflexeris . Extra ne quesieris ultorem tu te ipse in deteriora 20 trusisti. § Reos non ab iratis sed propitiis miserantibusque accusato- Bo. in IIII' ribus ad iudicium ueluti egros ad medicum duci oportebat, ut culpe morbos suplitio resecarent . § Omnis pro laborante fauor est, nec ullam perpetuam gratiam 25 Qu. pro. glad. seruat nisi modesta uictoria. 1-2 Loc. cit. II, 5. 3 Loc. cit. II, 11. 4-5 Loc. cit. II, 11 , ad finem. 6 Loc. cit. II, 12. 7 Loc. cit. 8-10 BOETHIUS , De cons. phil. IV, prosa IV, 7. 11-13 Loc. cit. IV, proa IV. 11. 14. 14-17 Loc. cit. IV, prosa IV, 21. 18-21 BOETHIUS, De cons. phil. IV, prosa IV, 22 sq. 22-24 Loc. cit. prosa IV, 28. 25-26 QUINTILIANUS , Declam. (Gladiator ) , IX, 19.

160

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ Habet hoc malum innocentia, quod inimicos nobis esse nisi postquam nocuerint nescimus, tunc omnibus patemus insidiis quotiens nos odit inferior. § Innocentia opus est, ut miserum faciat dolor. 5

Quicquid patiuntur deprehensi , licet solatio idem sit, equitate minus est. Ut idem sit supplicium nocentis et facinus una ratione efficias ut illud ferre non possit.

§ Grassatus aliquis est ferro, prebeat et ipse ceruicem . Oculos effodit, reddat de sua cecitate solatium . Breuissima est ius10 titia uindicte, cum facinus mensura est pene, et si naturam ultionis aspicias, optime uindicatur quisque quomodo ipse est miser.

§ Penam non licet eligere condempnato. Calo in 1° 15

Quod prestare potes ne bis promiseris ulli ne sis uentosus dum uis bonus ipse uideri. § Ea ratio mathematicis est fallendi consulentes ita suspensos dimittere, ut quicquid casus attulerit, putent esse predictum. § Cuius dictum non habet iusiurandi pondus, eius iusiurandum quoque uile est.

fol. 98 || § Qu. in sep. inc. 20

Indignum est quod tibi de eo postulas credi, quod non uidisti. Nemo oculis fidem detrahat. Verum est utique quod semper est.

Qu. in di. ac pro § Magis oderis mendacium cum simile uero est. Sen. de leg. inst. § Necesse est per spinosum locum ambulantem suspensos ponere 25 pedes.

1-3 Loc. cit Declam. (Dives accusatus ) , XI, 2. 4 Loc. cit. XI, 4. 5-7 Loc. cit. XI , 4. 8-12 Loc. cit. XI, 5 . 13 Loc. cit. XI, 8. 14-15 CATO, Dist. I, 25. 16-17 QUINTILIANUS, Decl. IV. (Mathematicus) , 15. 18-19 CAECILIUS, BALBUS, p. 32, xxxvIII, 4. 20-22 QUINTIILIANUS, Declam. X, (Sep. Inc.) , 11 . 23 Loc. cit. (Diues accusatus ) , XI, 6 . 24-25 SENECA RHETOR, Controv. I, prol. 22.

FLORES AUCTORUM

161

§ Hoc equale omnium est, ut uitia sua excusare maluit quam effugare .

§ Malus homo blande loquens innocentium laqueus est. § Dicente quodam multos sibi de eo loqui : « Non desinis » , Zenon. 5 inquit, « michi auribus tuis maledicere ». § Uxori uiroque garrulus, « cum duo » , inquit, « soli estis, quo- Xenocrates. modo uos loquentes auditis ? > § Idem in eum qui multo sermone negotium contereret : « Si nostris » , inquit, « auribus te audires, taceres ». § Turpe est uiro captare flosculos et fulcire se .

10 Sen. luc.

§ Dic quod memorie tradatur, aliquid et de tuo profer. § Multos semper sub aliena umbra latentes, nisi existimo habere Qu. in mil. mar. generosi, nunquam ausos facere quod dum didicerunt memoriam in alienis exercuerint. Aliud est animum meminisse, aliud scire. Meminisse est rem commissam memorie custo- 15 dire. Scire est sua facere,, nec ad exemplar pendere, nec tociens respicere ad magistrum :

§ Aliquid inter te intersit et librum. § Parcendum est uerbis, inhibenda est magna ex parte ueritas.

Turpe est aliud loqui, aliud sentire . Multo turpius aliud scri- 20 Sen. iuc. bere, aliud sentire. § Patet omnibus ueritas nondum est occupata, multum ex illa etiam futuris relictum est.

1-2 Loc . cit. Controv. VII , prol. 4. 3 Prov. XXIX, 5 ; HIERONYMUS, Comm. in Mich. PL 25, 1219. 4-5 DIOGENES LAERTIUS, De vita phil. VI, 51 ; CAECILIUS Balbus, p. 29, xxvII, 6. 6-7 CAECILIUS BALBUS , p . 29, xxvII, 5 . 8-9 Loc. cit. p. 29, xxvII, 6 . 10 SENECA, Epist . xxxIII, 7. 11 Loc. cit. xxxIII , 8. 12-17 Loc. cit. xxxIII , 8. 18 Loc. cit. xxxIII, 9. 19 QUINTILIANUS , Declam . (Miles Marianus ) , III , 6. 20-21 SENECA, Epist. xxiv, 19. 22-23 SENECA, Epist. XXXIII, 11.

162

Cic. de officiis.

FLORILEGIUM MORALE OXONIENSE

§ In illis promissis standum non est que coactus metu, quis doloue deceptus promiserit.

Sen. luc. § Non est animus in recto cuius acta discordant.

Cicero. 5

Quod iuratum est ut mens conciperet fieri oportet id seruandum est. Quod aliter, ut non fecerit, nullum est periurium.

Cic. de officiis. § Non adulari nos sinamus, in quo facile est falli . Sen. luc. § Adulatores tui , quicquid ad te transferunt alicui detrahendum est. § Etiam innocentes cogit mentiri dolor. 10

Animo dolenti nichil oportet credere. § Etiam peccato recte prestatur fides.

Macrobius Saturn.

§ Nichil puero teste certius cum ad eos annos peruenit ut intelligat, et non ad eos quibus fingat. § Sepultus aput te sit sermo quem solus audieris.

Sen. de ben. IIII 15 § Demens est qui fidem prestat errori. fol. 99

||

Non est < leuitas > a cognito et dampnato errore discedere, et ingenuum fatendum est aliud putandum est. Deceptus sum.

Id. in VS Nemo adulator ex animi sui sententia fauet. Id. de clementia § Nemo potest personam diu ferre fictam.

1-2 CICERO, De Officiis, I, 32. 3 SENECA, Epist. XXXIV, 4. 4-5 CICERO, De Officiis, III , 107 . 6 CICERO, De Officiis, I, 91 . 7-8 cf. HIERONYMUS , Epist. CXLVIII. 9 PUBLILIUS SYRUS , Sent. 147. 10 Loc. cit. 27 . 11 Loc. cit. 148. 12-13 SENECA RHETOR, Controv. VII, v ( 20 ) , 11 . 14 CAECILIUS BALBUS , p. 42, 78. 15 SENECA, De beneficiis, IV, xxxvi, 3. 16-17 Loc. cit. IV, xxxvIII, 1. 19 SENECA, De Clementia, I, 1, 6 ; Publilius Syrus, Sent. rec. 221.

163

FLORES AUCTORUM

§ Dampna mixtas penitentie uoluptates, et bona semper placi- Id. de philosophia tura lauda.

Talis hominibus est oratio luxurie orationis lasciuia.

qualis

uita.

Argumentum

est Seneca

§ Multi trahuntur preter rem decore alicuius placentis uerbi .

5 Solon

§ Fieri potest non recte qui sentiat, et id quod sentit polite Cicero loqui non possit. § Ne sis circa flosculos occupatus : totus contextus tuus uilis Sen. luc. sit. Inequalitas est nisi que eminent notabilia sunt. Non est ammirationi una arbor, ubi in eandem altitudinem tota silua 10 surrexit. § Quocumque miseris oculum id tibi occuret quod eminere posset, nisi inter paria legeretur . § Non est formosa, cui crus laudatur aut brachium , sed illa cuius uniuersa facies ammirationem partibus singulis aufert. 15 § Res fallunt, pro bonis mala amplectimur. Adulatio quam si- Sen. luc. milis est amicie, non tantum imitatur illam sed vincit et preterit. Apertis ac propitiis auribus recipitur et in precordia. ima descendit, eo ipso generosa quo ledit . Venit ad me pro 20 amico blandus inimicus.

§ Alteri sepe ignoscito, tibi nunquam, et diu deliberata cito facito . Minus dicito quam facies .

Socrates

§ Aristippus discedens a maledicente sibi : « Ut tu » , inquit,