Esperanto: Learning and Using the International Language [2 ed.] 0939785005, 9780939785001
1,788 58 44MB
English, Esperanto Pages [392] Year 1990
Polecaj historie
![Esperanto: Learning and Using the International Language [1 ed.]
0945742002, 9780945742005](https://dokumen.pub/img/200x200/esperanto-learning-and-using-the-international-language-1nbsped-0945742002-9780945742005.jpg)
![Making and Using Word Lists for Language Learning and Testing [ebook ed.]
9027266271, 9789027266279](https://dokumen.pub/img/200x200/making-and-using-word-lists-for-language-learning-and-testing-ebooknbsped-9027266271-9789027266279.jpg)
![Esperanto: Learning and Using the International Language [2 ed.]
0939785005, 9780939785001](https://dokumen.pub/img/200x200/esperanto-learning-and-using-the-international-language-2nbsped-0939785005-9780939785001.jpg)
Citation preview
I
ESPERANTO
* Learning and Using the International
Language
avid Richardson
E SPERANTO is
unique among the world's languages.
Initially
the product of one man's creative mind, today is
spoken daily
earth.
It
in virtually every country
it
on
has a surprisingly large literature of
and translated novels, short stories, poetry and technical works. It is the language of many international magazines and shortwave broadcasts, and is widely and regularly used for travel, for correspondence, and - not original
least of all
-
as a profitable introduction to the
study of other languages.
On its appearance a century ago,
Esperanto
was hailed by idealists who believed a common world language would end wars. We know now and yet the need improve understanding among nations and
that things are not that simple, to
peoples
an
is
more pressing than ever. Esperanto meet that need.
is
effective tool helping to
Educational and cultural benefits of knowing Esperanto include interesting
and unusual
opportunities for travel and correspondence,
and for filling the gap
left
by the decHne of
foreign language teaching in North America.
This book puts the need for an easily learned, politically neutral world interlanguage in historical perspective.
It
discusses today's
Esperanto movement in detail, and shows how Esperanto can be the best long-term solution to the world's language problem. For those wishing to learn the language there is an easy-to-use self-study course followed by a generous sampler of vocabulary-building texts and a dictionary.
Esperanto Learning and Using the International Language
Esperanto Learning and Using the
Language
International
David Richardson
ESPERANTO LEAGUE FOR NORTH AMERICA, INC. EL CERRITO, CA 94530 P.O. BOX 1129 IN COOPERATION WITH ORCAS PUBLISHING COMPANY
BOX 104
•
EASTSOUND, WASHINGTON,
U.S.A.
Copyright
Except
©
1988 by David Richardson.
All rights reserved.
of brief quotations embodied in
in the case
critical articles
reviews, or in scholarly treatises and the like, no part of this book
and
may be
reproduced, stored in a retrieval system or transmitted by an electronic,
mechanical, photocopying, or recording means, or otherwise, without written permission of the copyright holder. This
book contains
material,
used here by permission, subject to earlier copyright. For information address the publisher.
Printed and
bound
in the
United States of America.
Library of Congress Cataloging-in-Publication Data
Richardson, David,
1926-
Esperanto: learning and using the international language
Richardson. p.
— 2nd
David
/
ed.
cm.
Bibliography: p. Includes index.
ISBN 0-939785-00-5 1. Esperanto Grammar
—
I.
— 1950-
2.
Esperanto
—Readers.
Title.
PM8213.R54 1988 .99282421— J 1 \ J
konstruita
=
^^
LESSON TEN
=
It
town.
be seen by an stroller,
form compound
1 V being be J
f
was
^ V
is
will
r
was
|
^^
V
konstruota
to
left
he covered his face.
also be used to
{estis 1 konstruata
he
approaching
li
kovris sian vizagon.
The passive
in the act,
he took to his heels.
r ^ V
will
will
built
1 f
^^^^^
be J
was is
tenses:
^ > about to be built be J
Exercise #1: Your Tell
1.
new house was
built
(15a de septembero)
(25a de augusto)
(lOadeoktobro)
mia nova
estis konstruata.
Je la dudek-kvina de augusto
domo 3.
dates.
Je la dek-kvina de septembro
domo 2.
during the month of September.
what was happening on the following
mia nova
estis konstruota.
Je la deka de oktobro
mia nova domo
estis konstruita. 4.
(20a de septembro)
Je la dudeka de septembro
5.
(22a de oktobro)
Je la
6.
(8a de augusto)
Je la
7.
(19a de septembro)
Je la
8.
(5a de oktobro)
Jela
9. (1
la de septembro)
10. (3
lade augusto)
Jela Jela
Exercise #2: Tomorrow, between 7:30 and 9:00, your club's meeting place
is
to
be cleaned up. Tell what will be happening
at the
following
times.
Je la sepa kaj kvindek, la kunvenejo de nia klubo
1.
(7:50)
2.
(9:30)
Je la naua kaj tridek, la kunvenejo de nia klubo
3.
(7:10)
Je la sepa kaj dek, la kunvenejo de nia klubo
4.
(9:15)
Je la naua kaj dek-kvin, la
5.
(8:45)
Je la
6.
(10:00)
Je la
7.
(9:20)
Je la
8.
(7:25)
Je la
9.
(6:45)
Jela
10.
(9:05)
Jela
estos purigata.
estos purigita.
estos purigota.
LESSON TEN
161
More about
§2.
-ata
and
-ita.
Since participles ending in ata refer to actions that are being performed, they have to do with that period of time between the beginning and ending
of an action.
An
ata participle, therefore, implies an action viewed as
uncompleted or continuing: Si estis
amata de
She was loved by all. They were beaten night and day.
ciu.
Hi estis batataj nokton kaj tagon.
Participles in ita, is,
an
on the other hand,
ita participle implies a
refer to actions that
the action, the state resulting
from
it,
may
have ended;
—even though
completed action
that
the ejfect of
continue on:
La butiko estis fermita kiam mi alvenis.
The
Ni
We were completely lost.
store
was closed when
I
arrived.
estis tute perditaj.
Even where the action has considerable duration at the time you view it as one complete, finished event, you use -ita:
Romo ne estis konstruita
Rome
referred to, if
wasn't built in one day.
en unu tago.
Ameriko
estis trovita
America was discovered
en 1492.
in
1492.
La matco
The match
estos ludita morgaii.
will
be played
tomorrow. Exercise #3: Reply with the information given, using a passive participle.
Kiam
1
oni ludos la matcon?
La matco
(Morgau matene) 2.
Kiam
oni trovis
Amerikon?
Ameriko
(En 1492) 3.
Kiam
oni purigos la kunvenejon?
(Je lundo)
162
LESSON TEN
estos ludita
morgau
matene. estis trovita
en mil
kvarcent naudek du.
La kunvenejo
estos pur
Kiam
4.
oni vendis la aiitomobilon?
La auto
(Hierau)
Kiam
5.
oni inventis la televidon?
La
televido
(En 1923)
Kiam
6.
La polico
oni vokis la policon?
(Je la 5a)
Kiam
7.
La krimulo
oni ligis la krimulon?
(Neniam) Kie oni trovis
8.
(En
Kien oni metos
9.
(En
La
la rabiston?
rabisto
vendejo)
la
la
kofron?
La kofro
policon?
La
kofrujon)
la
10. Kiel oni sciigis la
polico
(Per telefono)
§3.
More about compound As noted
in
Lesson
9,
tenses.
compound forms of the verb are used less The kinds of compound-verb
frequently in Esperanto than in English.
sentences we've just been discussing, formed from the passive participle, are rather
because
more common than
in real-life
language
done, without having to say of sentence,
more
One good way
Oni en
is
to use oni ("they,"
"some unspecified person or persons")
to use the suffix ig, thus
(You might want
to
"people in
as the subject.
Another
adding the idea of something becoming done.
review §9, Lesson
6,
page
1
17.)
trovis la rabiston la
vendejo.
The robber was found La la
is
often clearer and simpler, and better style, to choose a
direct construction.
general," is
it is
the ones using active participles; this
we often find it convenient to say a thing was who (or what) did it. But even with this type
rabisto trovigis en
in
the store.
vendejo.
Oni ludos
la
matcon morgau.
The match
La matco ludigos morgau.
will
be played
tomorrow.
LESSON TEN
163
Be aware too that Esperanto has no exact equivalent of our English compound tense called the past perfect (also known as the pluperfect) by which, using the words "had been," we stress that an action was completed before the time being described. (For example: "The door had been
closed" as opposed to "The door was closed.") Esperanto accomplishes
same thing by an explanatory word or phrase,
the
La krimulo estis jam kiam mi alvenis.
like
jam
or antau ol:
The criminal had (already) been caught when I arrived.
kaptita,
How to say "anything at all," "nowhere at all," etc.
§4.
After a correlative beginning with
i-
or neni-, the
little
word ajn adds
the idea of "at all":
io
anything, something
ioajn
anything
lam
anytime, sometime
lam ajn
anytime
nenie
nowhere
nenie ajn
nowhere
Exercise #4: Using ajn,
tell
each person to do as he
Metu
1
Kien mi metu
Kiam mi voku Roberton?
Voku Roberton iam
3.
Kion mi diru
Diru
4.
Kiel mi baku la kukon?
Baku
la
5.
Kie mi sercu
Sercu
la
6.
Kion mi donu al la cefo? Kien mi metu viajn ajojn? Kiam mi skribu la leteron? Kiun mi sendu al la vendejo?
7. 8.
9.
How to say
§5.
al
la
kofron?
Paulo?
krimulon?
la
kofron ien
ajn. ajn.
al
Donu Metu miajn Skribu
Sendu
"whoever," "wherever,"
etc.
After a correlative beginning with ki-, the
little
word ajn adds
idea of "ever":
kio
what
kio ajn
whatever
kie
where who,
kie ajn
wherever
kiu
which
164
LESSON TEN
at all
likes.
2.
la
at all at all
kiu ajn
whoever.
whichever
the
Notice that there
between
io
much
isn't really
ajn and kio ajn, or between
meaning
difference in actual ie
ajn and kie ajn,
etc. In fact,
the expressions are just about interchangeable:
Metu
la
Metu
Put the suitcase i f ^ ^ wherever (you la kofron kien ajn.
kofron ien ajn.
Li povas veni iam ajn. Li povas veni
kiam
r anywhere at
^
r anytime
^ f ^
ajn.
He can come
all.
like).
at all.
^ ^ whenever (he wants).
In fact, ajn can be used after just about any correlative, always emphasiz-
ing the indefiniteness of the word:
Mi
sercis lin cie ajn.
looked for him every place
I
(I
Metu neniom ajn da sukero en mian kafon.
could think
of)-
Don't put any sugar whatever in
my
coffee.
However ajn cannot be used with a correlative beginning ti-, because these words point out something
that's definite: that one, that thing, that place,
etc.
§6.
More about ways Suppose we want
to
to say
example "on Monday." usual way, though,
Mi Mi
is
tell
We
when
things happen.
something happens on a certain day, for could say je lundo,
to use the accusative
ekflugos al Parizo je lundo. ekflugos al Parizo lundon.
I
J
etc.
I'll
this in the
better
and more
take off for Paris
on Monday.
Technically, this use of n shows that a preposition
been omitted. (More on
A
n ending:
—
in this
case je
—has
Or you might think of the one specific day we are focusing on.
next section.)
accusative n here as pointing out the
LESSON TEN
1
65
But
we
if
we want to say when something generally or repeatedly happens
use the adverbial e ending:
La stevardino
flugos al
Parizo lundon.
La stevardino
flugas al
Parizo lundg.
Mi
satas resti
hejme
The stewardess (on) Monday.
will fly to Paris
The stewardess Mondays.
flies to Paris
I
like to stay
home
on
evenings.
vesperg.
Maten£
la birdoj
kantas
In the
bele.
About omitting
§7.
mornings the birds sing
prettily.
prepositions.
Besides je, you can omit any preposition and replace
it
with the
accusative n ending; but you shouldn't do this indiscriminately.
reason for this rule a
to avoid a
is
The
problem people often have when learning
new language. That problem is that some verbs may need to be used with
a preposition in one language, but without a preposition in
language.
Why,
Why
French say "Pay the meal"?
Germans say "Help avoid
all
to
me!"
worry, Esperanto
Pagu
la
do we say "Pay for
for instance,
It is
lets
is it
that
we
the
someone else's
meal" while the
say "Help me!" and the
only a matter of custom anyway, so to
you use
either
way:
mangon. Pay for the meal.
Pagu por
la
}
mango.
Helpu min! Help me!
Helpu
As
al
}
mi!
a beginner, you can simply follow your natural inclinations, using
when you would use them in English; just don't be confused when you find someone else doing it the other way. The "best" way to use
prepositions
prepositions (or not use them)
by reading and listening
166
LESSON TEN
is
a question of style, and that is best learned
to lots of
good Esperanto.
§8.
How to say "It's warm," "It's nice," "It's important," etc. Back
Lesson 5 we learned
in
refer to
some
English
we
specific thing, "it"
that is
when EngUsh
"it" doesn't actually
omitted in Esperanto. Sometimes in
use this same mythical sort of "it" with a form of "to be" and
an adjective to make a statement like
"It's
warm," "It's nice," etc. In word has an e ending (not
Esperanto, the "it" being omitted, the describing
an a ending). The reason for this to
is that adjectives in Esperanto must apply noun or pronoun. If there is no noun or pronoun to refer the describing word must take the e ending and function as an adverb:
some
to,
specific
Estas varme hodiaii.
It's
warm
Estas bone, ke
vi venis.
It's
nice that
amata.
It's
important to be loved.
Estas grave
(In the third
pronoun
esti
you came.
example, amata has an a ending, even though no noun or
stated,
is
today.
because the meaning
is
that
"you" or "one" or "a per-
son" needs to be loved. But grave has the e ending because "being loved" which
Drill #1:
is
neither a
Make your own
it
describes
noun nor a pronoun, but a verb phrase.)
sentences from this table. 1
bone Estas
interese
Ne
grave
studi la plej
tro frue
pardoni
dangere
korespondi kun fremdaj jumalistoj.
estas
Povus
esti
parol i pri tiu afero.
lin
novan raporton. pro
la eraro.
eble
§9.
Word The
building with ge- and mis-.
prefix ge
means "of both
sexes":
patro
father
patrino
mother
gepatroj
parents
frato
brother
fratino
sister
gefratoj
brother(s)
and Sinjoro
gentleman Sinjorino
lady
gesinjoroj
sister(s)
ladies
and
gentlemen
LESSON TEN
167
The
prefix
mis means "wrong," very much
kompreni
to
decidi
to decide
understand
as in English:
miskompreni
to misunderstand
misdecidi
to
make
a
wrong
decision
kalkuli
to calculate
miskalkuli
to miscalculate
paso
a step
mispaso
a false step
§10.
Word
building with
-cj
and
-nj.
These prefixes form the affectionate or "short" versions of persons' names. Unlike other suffixes, they may be added to just a part of the original word, to
make
a pleasing name:
Johano
John
Jocjo
Johnnie
Karlo
Charles
Petro
Peter
Karcjo Pecjo
Pete
Vilhelmo
William
Vilcjo
Bill
Elizabeto
Elizabeth
Elinjo
Liz, Lizzie
Anno
Anne
Annie
Charlie
Margareto
Margaret
Katarino
Catherine
Anjo Marnjo Kanjo
patro
father
Pacjo
Dad, Daddy, Papa, etc
patrino
mother
Panjo
Mom, Ma, Mama,
Maggie Cathy
etc.
§11. Affixes are words, too.
become words, with their own meanwhen you add appropriate endings. Some common uses of affixes as
Affixes (prefixes and suffixes) ings,
words
168
are:
tremendously
eta
tiny
ege
ajoj
things
ano
a
igi
to
igi
to cause
ilo
a tool
ree
over again, back
mala
opposite
ujo
a container
ulo
a fellow,
eble
possibly,
LESSON TEN
become
guy
member
maybe
§12.
About
"elision."
In English
we
"He
often shorten "It is" to "It's" or
is" to
"He's,"
replacing the omitted letter with an apostrophe. In Esperanto sible to
omit (or "elide") certain
it is
etc.,
permis-
and replace them with apostro-
letters,
phes, as follows:
The a
(1)
in la
can be omitted, provided the word
followed by a vowel sound, with which (2)
The o ending of a noun can be omitted, provided
the o cannot be omitted if followed ative
preceded or
is
can be smoothly pronounced.
it
by a plural
j
it is
final.
That
is,
ending and/or accus-
n ending.
Elision
is
not used very often in Esperanto except in poetry and songs:
Brilu, brilu, eta stel',
Diamanto de
1'
ciel'!
Tiel alta super ter',
Kio (Note that the stress
no
elision:
falls
estas vi, en ver'?
on exactly the same vowel as though there were
ci-EL-o or ci-EL'.) Vortolisto
aer/voj/o
airway
brili
to shine
agi
to act
cetera
else
ago
age
carma
charming
ajn
(See §§3-4.)
cielo
sky, heaven
alta
high
dankinde'''
worthy of
alveni
to arrive
Ameriko
America
demando
question
angla
English
Anno
Anne
diamanto dogano
customs
anonci
to
edz/ig/i
to get
anonc/ist/o
announcer
el/ir/i
to
aparteni
to
Elizabeto
Elizabeth
atento
attention
enmigrado
immigration
augusto
August
eraro
error
bari
to bar, obstruct
bar/il/o
barrier, fence
bon/ven/o
welcome
announce belong
thanks
*Ne dankinde it.
diamond
=
=
go
married out, exit
Don't mention
You're welcome.
LESSON TEN
169
Europe
European
pafi
to shoot
filo
son
pagi
to
pay
for/Ias/i
to leave, forsake
paki
to
pack
frapi
to strike, hit
pak/ajVo
baggage
Ge/sinjor/o/j
Ladies and
pasporto
passport
Gentlemen
paso
step
inspekti
to inspect
peti
to ask (for)
inspekt/ist/o
inspector
plezuro
pleasure
interesa
interesting
pro
for,
interpreti
to interpret
on
account of
interpret/ad/o
interpreting
promen/ant/o
stroller,
inventi
to invent
rimarko
remark,
jaro*
year
Johano
John
Roberto
Robert
Katarino
Catherine
sci/voi/i
to
walker
observation
want
to
kies
whose
korekti
to correct
krom
except, besides
septembro
lasi
to leave
slipo
slip (of
Londono
London
stampi
to
mal/kovr/i
to discover
start
to stand
mango
meal
stelo
star
Margareto
Margaret
sub/skrib/i
to sign
mil
thousand
super
above, over
momento
moment
tero
earth
monato
month
tut/aj7o
whole thing
naski
to bear (a child)
vero
truth
nask/ig/tago
birthday
Vilhelmo
William
nenie
vizago
face
neniom
nowhere no amount
voco
voice
nomo
name
vojag/ant/o
traveler.
ofte
often
*Mi havas 52 jarojn = I'm 52 years old.
170
LESSON TEN
know,
wonder September paper)
stamp
voyager
Dialogo: Professor Miller Paris,
is at
the airport meeting his friend
from
Mr. Dupont.
Voce de anoncisto: Vian Aervojoj anoncas
la
atenton,
mi
alvenon de
petas, Gesinjoroj. Europaj
sia flugo
numero ducent naudek ok la elirejo numero ses
de Londono kaj Parizo. La pasageroj eliros per por inspekto de dogano kaj enmigrado.
Mi
dankas.
Prof. Miller: Pardonu, Sinjoro. Vi estas la doganisto, cu ne?
atendas amikon, kies alveno estis jus anoncita. Li ne la
anglan lingvon.
interpreti
por
Inspektisto:
Mi
devos
Mi
bone parolas
atendi ci tie? Estas eble, ke
mi povos
vi.
bedauras, Sinjoro.
ce
stari
Cu mi povas
tre
la alia
Ne
ci. Vi mi bezonus helpon,
estas permesate resti tie
flanko de la barilo. Sed se
tiam mi vokus vin. Prof. Miller: Bone. Dankon. Ha, jen
Bonvenon
al
Usono! Kiel
li
vi fartas?
venas nun. S-ro Dupont!
Cu
vi havis
bonan flugon? Estas
bone, vidi vin denove.
Unu momenton. Mi devas fari al vi kelkajn demandojn. Cu mi povus vidi vian pasporton? S-ro Dupont: Kion? Mi ne komprenas. Kion li volas?
Inspektisto:
Prof. Miller: Li petas vian pasporton.
S-ro Dupont: Ho, kompreneble. Jen Inspektisto: Dankon. Kio estas via
S-ro Dupont: Kio? Mia Inspektisto:
Kiam
gi.
nomo?
nomo? Roberto Dupont.
vi estis naskita?
S-ro Dupont: ?????? Prof. Miller: Li demandas vian agon.
S-ro Dupont: kvina de
Mi havas kvindek-du jarojn. Mia
tiu ci
Inspektisto:
naskigtago estas
la
monato.
Cu vi estas edziginta? Mi petas?*
S-ro Dupont:
Prof. Miller: Inspektisto,
li
havas carman edzinon kaj
tri
belajn
infanojn.
Inspektisto: Kiel longe vi restos en Usono, S-ro Dupont?
S-ro Dupont: Kiel longe? Inspektisto: *Polite for
Cu
En Usono? Nur du semajnojn,
tio estas via tuta
"What
malfelice.
pakajo?
did you say?"
LESSON TEN
171
S-ro Dupont: Jes, stampita sur
pakajo apartenas
tiu
al
mi. Rigardu, mia
Prof. Miller: Ne,
li
scivolas, cu vi havas alian pakajon,
S-ro Dupont: Ho, mi miskomprenis. Pardonu tutajo.
nomo
estas
gi.
Mi havas nenion
al
krom
tio.
mi. Ne, tio estas la
ajn ceteran.
Inspektisto: Bone. Jen via pasporto. Bonvolu subskribi tiun ci slipon.
Dankon. Vi povas Prof. Miller:
multe
Ne
pasi.
Kaj dankon
al
via amiko, pro la interpretado.
dankinde! Estis mia plezuro. Nu, Rocjo, cu ne estus
pli facile
por
la vojagantoj, se ciuj inspektistoj
de dogano kaj
enmigrado povus paroli Esperanton? S-ro Dupont: Mia juna amiko! Permesu
al
iomete. Estus multe pli facile por la tuta
Esperanton!
Cu
vi
konsentas?
'Cu
172
LESSON TEN
mi korekti mondo, se
tio
estas via tuta pakajb?"
tiun rimarkon
ciu
povus paroli
The reading selections that follow, with the accompanying articles on grammar and style, constitute an advanced course in Esperanto. The texts are drawn from a variety of sources including books and magazines published in various countries over a period of some years.
The
texts,
some of which have been
edited for length or timeliness,
present a wide range of writing styles and subject matter.
personal
letters,
news
They include
items, history and travel accounts, poetry and
serious fiction, etc.
Footnotes have been added to clarify, on their structed
found
174
first
occurrence, con-
words and others requiring special comment. Other words
in the dictionary at the back.
will
be
1.
La Vetero en Svedlando'
(From Alias Andra Sprdk, by Emfrid Malmgren, Malmo, Sweden)
La vetero en Svedlando estas tre varia. En la norda parto de la lando la malvarmigas jam en novembro, sed ofte estas frosto kaj nego ec en oktobro. En la suda parto de la lando la vintro venas pli malfrue, kaj en tagoj
kelkaj jaroj preskau ne falas nego- en kelkaj partoj de Skanio.^ la vintro
dauras multajn monatojn en
la tuta lando.
La
plej
Sed kutime^ malvarma
monato estas februaro. Tiam nego kovras la teron, kaj glacio ciujn lagojn. La junuloj povas glitkuri.'^ Multaj ankau ludas glitpilkon^ au hokeon. Sur la nego en la arbaroj kaj sur la kampoj multaj sportistoj^ skikuras.**
En marto, aprilo au majo venas la printempo. Tiam la tagoj longigas kaj La arboj ricevas sian foliaron,"* la herbo verdigas kaj en la
varmigas.
gardenoj la floroj ekkreskas.'" Kia bela sezono estas la printempo!
La somero en Svedlando kutime ne pli"
pro varmaj someraj tagoj.
havas libertempon.'^ Multaj veturas aliaj faras
dum
tiu
ekskursojn per
estas tre varma.
Sed oni gojas des
Dum tiu sezono ciuj laboristoj kaj oficistoj'^
siaj autoj.
al
Sed
somerdomoj"* en la
la
kamparo'^ kaj
kamparanoj"' devas labori multe
sezono.
'Sved/land/o,
Sweden 'preskau ne
no snow falls Sweden "^kutim/e, ordinarily Swedish game similar to hockey
falas nego, almost
^Skanio, Skane, southernmost province of ^glit/kur/i,
go skating
^glit/pilk/o, a
^sport/ist/o, sportsman, sports enthusiast ^foli/ar/o, foliage all
the gladder
"ek/kresk/i, start to
'-ofic/ist/o, official,
vacation, time off "^somer/dom/o, land, "the country"
**ski/kur/i,
grow
'
'oni
office-holder
summer house
go skiing
gojas des
pli,
one
is
'iiber/temp/o,
'^kamp/ar/o, farming
'^kamp/ar/an/o, farmer
AN ESPERANTO READER
175
Dum
autuno ofte estas pluvo kaj forta vento. Sed tiam
la
la fruktoj
rugigas, la greno maturigas kaj la foliaro flavigas. Tial oni guas la autunon
malgrau
la
griza kaj
nuba
vetero.
Pri
2.
Zamenhof
(From Alias Andra Sprdk, by Emfrid Malmgren)
Multaj personoj, kiuj faris
modeste au ec mizere.^ Hi ne nur pri
la misiistoj^
vivis
homaro' gravajn servojn, vivis por plenumi sian taskon.
sed ankau pri multaj inventistoj/
nur Gutenberg, kiu estas
Modeste
al la
tute oferis sin
ankau
la patro
de
la verkinto^
tre
Mi pensas
Mi bezonas mencii
la presarto.^
de Esperanto. Lia
viko Zamenhof. Li naskigis^ en urbeto en
Polujo.*^
En
nomo estas Ludo-
tiu
urbo oni parolis
germanan kaj la hebrean. La juna, serioza Ludoviko ofte rimarkis, ke la homoj sur la stratoj malpacigis^ pro tio, ke'° ili miskomprenis unu la alian. Car li estis pacama" knabo, kaj car en la harmonia hejmo li estis amata infano, li sentis grandan malgojon. kvar lingvojn:
la rusan, la polan, la
Li komencis cerbumi'- pri
tio,
cu ne estus
homo povus
popolan'^ lingvon, kiun ciu
lingvo. Tia lingvo evidente estas bezonata,
Tiu ideo tiom kaptis Kaj
tiuj
la titolo
liajn
pensojn, ke
li
eble'^ krei facilan inter-
lemi flanke'^ de li
komencis
fari
eksperimentojn.
eksperimentoj post multaj jaroj donis kiel rezulton
La
la gepatra'^
pensis.
la libron
kun
internacia lingvo. Li eldonis'^ sian libron sub la pseudonimo
"D-ro Esperanto."
La kreo de Esperanto sekve'^ estas produkto de realista'" persono, kiu homoj rimedon por facila interkompreno.-° Kiel idealisto
volis doni al la li
ne
celis gajni
deklaris,
ke
la
monon per la lingvo,
lingvo ne estas
lia
sed
li
noble kaj grandanime^' publike
sed cies proprajo,^^ car gi apartenas
al ciu,
kiu uzas gin.
La lingvo nun estas ne nur parolata kaj komprenata sed ankau satata kaj amata de centmiloj^^ da homoj en
176
AN ESPERANTO READER
ciuj kontinentoj sur la terglobo.^"*
La
domo en
Bjalistoko, Polujo, kie naskigis la
verkinto
de Esperanto
en 1859
'la
hom/ar/o, humanity, mankind ^mizer/e, wretchedly
missionary invent/ist/o, inventor Ma pres/art/o, the ^verk/int/o, author ^nask/ig/i, to be
^mal/pac/ig/i, to quarrel
peace-loving
it
ke, for the reason that
wouldn't be possible
'"^flank/e de, at the side of,
'^el/don/i, to issue,
publish
^misi/ist/o,
of printing
Tol/uj/o, Poland
'-cerbumi, rack one's brain, think hard
estus eble, about whether
people
"''pro tie,
bom
art
"pac/am/a,
'^pritio,
cune
'inter/popol/a, inter-
alongside of '^ge/patr/a, parental
"'sekv/e,
consequently
'
Veal/ist/a, realistic
^^inter/kompren/o, mutual understanding -grand/anim/e,
magnanimously ^-propr/aj/o, property
-^cent/mil/o/j,
hundreds of
thousands -^ter/glob/o, globe (of the world)
About "La" Remember, la is sometimes used to denote a thing in general or in its La autuno estas bela sezono, Autumn (autumns in general) is a pretty season. La homoj estas inteligentaj estajoj, Human beings (not just certain ones, but humans in general) are intelligent beings. La idealistoj havas grandan amon per la homaro, Idealists have a great totality:
love for humanity.
AN ESPERANTO READER
177
3.
Barbro kaj Eriko^I
(By Alois Schneider and Magda Carlsson, by kind permission of the authors and Eldona Societo Esperanto.) Serio de leteroj inter du junaj geesperantistoj'
—austro
Hohenberg,
Bonan
kaj svedino:
la 10-an-
de oktobro
tagon, kara knabino!
La hodiaua
tago^ alportis'' al
mi gojon grandegan: nia
instruisto dis-
donis^ eksterlandajn^ adresojn kaj mi, feliculo, ricevis la vian.^
Mi
esperas, ke la destino donis al
mi ciam povos
Barbro, via belsona^ nomo,
fidelan amikinon kaj ke
tre
placas
al mi'° kaj vi certe
ankau estas
Mi vidas vin antau mi, ridantan, kun demandanta mieno:
gentila knabino.
"Kiu
mi bonan,
kontentigi^ vin per miaj leteroj.
vi estas?"
Do: dudekdujara" junulo, granda, brunhara,'- brunokula,'^ aspirante cion belan kaj bonan sed agante plej ofte malsage,"* malbone.
Antau unu
mi
jaro'^
finis post gajaj, petolaj
studjaroj'^ la
lemejon'^ kaj faris instruistekzamenon."* Instruinte poste'^
dum
mezan kelkaj
monatoj en privata lemejo, mi nun devas atendi, gis mi ricevos dauran-° oficon.
Dum tiu tempo mi daiirigas-'
mian studadon. Mi speciale
pri literaturo kaj fremdaj lingvoj,
lemas Esperanton, kiu sajnas
al
interesigas^^
de post" kelkaj semajnoj mi diligente
mi
tiel facila,
bela, kaj tre grava por ciuj
popoloj.
En
nia kurso kunvenas preskau kvindek personoj, seriozaj gesinjoroj,
gajaj gefrauloj.'^
sercas kaj ridas
Cu
vi
Nia
kun
instruisto estas
entuziasma esperantisto, kiu multe
ni.
jam delonge lemas Esperanton?-^ Cu
Skribu multe pri
vi, pri viaj gojoj,
sopiro-^
mi atendas vian respondon. Tre korajn salutojn'^ Eriko
178
AN ESPERANTO READER
ankau kurson
vizitas?-^
malgojoj, pri viaj laboroj,^' plezuroj,
deziroj, pri via vilago kaj via lando belega.
Kun
vi
t
'ge/esperant/ist/o/j, Esperantists (of both sexes)
^la
10-an, (on) the
10th ^la hodiaii/a tag/o, the present day, this day ''al/port/is, brought ^dis/don/is,
gave out (see DIS-, below) ^ekster/land/a, foreign
(lit.,
outside the country) ^la vi/a/n, yours ^kontent/ig/i, to satisfy '^bel/son/a, sonorous, pretty-sounding
much
'°tre
placas al mi,
haired '^brun/okul/a, brown-eyed '^mai/sag/e, foolishly
jaro, one year ago
guages) one "makes" rather than "takes" a 2°daur/a, continuous, permanent
'^antaiiunu
exam to many European lan-
'instru/ist/ekzamen/o,
a teacher. Note that in Esperanto (as in
^^interes/ig/i, to
like very
'^mez/a lern/ejVo, inter-
'^stud/jar/o/j, student years
mediate school (a kind of university)
become
I
"du/dek/du/jar/a, 22-year-old '^brun/har/a, brown-
(see below)
test
'^post/e,
afterward
continue, carry on
^'daiir/ig/i, to
be(come) interested "de post, since (de post kelkaj
semajnoj, for the past several weeks)
-^ge/fraul/o/j, single
people
25Cu vi...Esperanton? Have you been learning Esperanto for a long time
now?
^^vizit/i,
sopir/o, longingly
here: to attend "|abor/o/j, labors,
work ^^kun
^'kor/a/j/n salut/o/j/n, cordial greetings
DIS The
prefix dis denotes separation into different parts or directions:
disdoni, to give out, hand out; dissendi, to disseminate, send out, broadcast; disiri, to separate, go separate ways.
PLACAS Although
sati
may
be translated "to like"
appreciate," "to have high regard for." Another
its
exact meaning
way
is
"to
to say "like" is with
placi, which, however, requires a tumed-around construction like this: Tiu libro placas al mi, I like that book (lit., "That book is pleasing to me").
Via beisona nomo tre placas al mi, I like your pretty-sounding name very much. Kiel placas
al vi la
mango? How do you
like the
meal?
AN ESPERANTO READER
179
JAM, JAM NE Jam
("already")
is
often used in the sense of "by now," "up to now":
jam kantadas tri horojn, He's been singing for three hours now. Mi jam delonge sciis tion, I've known that for a long time now. Jam nun! Right away! Cu vi jam delonge lernas Esperanton? Have you been Li
learning Esperanto for a long time
Jam pluvas, longer).
ne means "not now"
now?
in the sense
of "not any longer":
now (it has been raining until now, Mi jam ne amas vin, I don't love you any more.
It's
not raining
Jam
ne
but not any
BONAN TAGON When someone says "Good morning" or "Good day" he is not speaking complete sentence; but everyone understands the meaning: "/ wish you a good morning," ''Have a good day," etc. In Esperanto, the words bonan bonan matenon, etc., have the accusative ending because they are objects of a verb, even though that verb is not expressed. a
tagon,
More examples: bonan vesperon, good evening; bonan nokton, good bonan apetiton, good appetite ( a common mealtime greeting like
night;
"enjoy your meal"); sukceson or bonsancon, good luck; bonvenon,
welcome
(as in
"welcome
hello, hi, greetings;
PLEASE,
to
my home," not "you're welcome"); saluton,
korajn salutojn, cordial greetings.
THANK YOU, YOU'RE WELCOME
There are basically two ways to say "please"
in Esperanto.
One is
with
which we've already
good mi la salon, Please give me the salt. Bon vole parolu malrapide, Please speak more slowly.
a form of bonvoli (literally: to have the
will to)
met: Bonvolu doni al pli
The second way is with mi petas, "I beg," "may I ask:" Donu al mi la salon, mi petas, Please give me the salt. Mi petas, parolu pli malrapide. Please speak more slowly.
180
AN ESPERANTO READER
There are several ways to say "thank you," all using the verb danki: dankon, dankojn, mi dankas, mi dankas vin. "Thanks a lot" can be multan dankon, multajn dankojn, dankegon, or kora(j)n danko(j)n.
"You're welcome" as a reply (not worth thanking),
don't mention
it,"
and
to
"thank you"
—again
or "Please
let
One further use of mi petas
is
mi
is
me do even more to ask
someone
dankinde meaning "Please
variously ne
petas, please,
for you."
to repeat
something you
you pronounce beg your pardon
didn't quite hear or understand. In this case
question
—Mi petas?—and
the
meaning
is
"I
it
as a
—
please
say that again?"
Bildkarto^
ciam gojigas
Bild/kart/o, picture postcard
4.
Du
Leteroj
(From A Key
to Esperanto.)
Kara Sinjoro,
En Esperanta gazeto mi armea
oficiro.
Mi ankau
kun la rimarko, ke vi estas mi kredas, ke ni povus kun
vidis vian adreson,
estas oficiro, kaj
granda intereso korespondi inter
ni pri multaj
demandoj.
Cu
vi volas
korespondi kun mi?
Kun
kora saluto.
AN ESPERANTO READER
181
Estimataj' Sinjoroj,
Lau
via peto ni sendas al vi ci-kune^ nian prezliston, kiu montros al vi,
ke niaj varoj ne estas multekostaj.^ Rilate
aV
povas
la kvalito, ni
certigi^ al vi,
ke ni estas fiimo de bona
reputacio, kaj ke ni produktas nur objektojn de la plej
bona speco.
Atendante viajn mendojn, kiuj ricevos nian tujan^ atenton. Viaj fidele,
'estim/at/a,
expensive
esteemed (see below) ^ci-kun/e, herewith ^muit/e/kost/a,
'^rilat/e al, in
regard to ^cert/ig/i, to assure Huj/a, immediate
ESTIMATA Estimata, "esteemed," rather formal letters.
is
Kara
is
the usual
form of address for business or
more frequently used
in informal letters,
especially to friends.
5.
Barbro kaj Eriko—II Rud en
la
16-a de oktobro
Malproksima amiko,
Koran dankon! mi tre gojis, kiam mi ricevis vian leteron. Kun intereso mi legis, kion vi tiel afable rakontis, kaj ankau mi volas iomete paroli pri mi mem. Nur fremda, stranga nomo mi ja' ankoraii estas al vi!
Mia patro
(kiu, cetere,^
nun
tre interesite^ rigardas la
austran) estas kampulo.** Post la morto de
mastrumadas^ kaj helpas
al
belan postmarkon"^
mia patrino
kaj frato Gosta,
mia patro nur deknaujara knabino.
Jes, vi guste
divenis: estas mi.
Ni logas en
izolita bieno, kiu situas
Karlstad, la plej proksima urbo. Tie
kvin kilometrojn okcidente^ de
mi vizitas depost du monatoj esperan-
tan kurson, kiun gvidas juna germano. Multaj gelemantoj, preskau
kvardek, partoprenas^ la kurson: geedzoj, gefrauloj, kaj infanoj.
182
AN ESPERANTO READER
Sed temis
pri^
mia hejmo. Vi vidas dometon ruge-brunan'^ kiun bele
cirkauplektas" hedero. Kiel ordinare la biendomoj'^ svedaj,'^ gi estas el ligno, car rica je arbaroj estas nia lando. Inter la blankaj fenestrokadroj'^
amike
elrigardas'^ floroj
trovigas'^ stalo
apartenas
—
pri kiuj
por kvar bovinoj kaj
mi iom fieras! Flanke de unu cevalo. Kelkaj kampoj
la
domo
cirkaue'^
al ni.
medio miaj tagoj trankvile pasas. Ne mankas al'^ mi laboro, sed vespere mi ofte havas tempon por legi librojn au studi Esperanton. De nun'^ mi ja havos ankau novan, agrablan okupon: korespondadi kun vi. Vere, tio baldau respondu! estas granda plezuro, kaj mi petas
En
tiu
—
Multajn salutojn de via sveda amikino,
Barbro
'ja,
indeed, after
all
^ceter/e, "I
might add" (see below) Mnteres/it/e,
interestedly "post/mark/o, postage
stamp ^kamp/ul/o, farmer
^mastr/um/i, to keep house ^okcidente de, west of ^part/o/pren/as, take part in ^tem/is pri, the subject "cirkaii/plekt/as, twines around '^kiel...svedaj, as
window frame
was "^rug/e-brun/a, reddish brown
'^bien/dom/o, farmhouse
Swedish farmhouses usually
''^el/rigard/as,
(are)
look out "'trov/ig/as,
roundabout "^mank/as al (see below)
'''de
'^fenestr/o/kadr/o, is
found
nun, from now on
'^cirkaii/e,
JA This
little
"after all,"
beautifully.
but
it
is
word is used for emphasis and means "indeed," "assuredly,"
etc: Li ja kantas belege, He certainly does sing Tiu auto ne estas nova, sed gi ja estas mia, That car isn't new,
"you know,"
mine.
CETERA, CETERE Cetera means "the
rest," "the part left over":
pilkludis, kaj la ceteraj iris the rest of
hejmen,
Kelkaj
el la
knaboj
A few of the boys played ball and
them went home.
Cetere means "as for the
rest," "additionally," "besides," "I
might
add," "moreover," "on the other hand," "by the way." Kaj cetere, and so on, and
more
besides.
MANKAS In Esperanto the person: to
do
that.
no person ever lacks a thing;
the thing has to be lacking to
Mankas al mi la tempo por fari tion, I lack the time (in order) Ne mankas al mi laboro, I don't lack for work.
TEMAS PRI Temo is a theme, a topic, a subject under discussion: La temo de mia The subject of my book is art.
libro estas la arto,
Temi means pri la arto.
"to have as
its
subject," "to be about:"
Mia
libro
temas
My book is about art.
With no subject expressed, temas pri means "the subject is," "it is a Temas nun pri la prezo de viaj varoj, The question now has to do with the price of your goods. Pri kio temas? What are we talking about? Ne temas pri manko de mono. It is not a matter of lack of money. question of:"
184
AN ESPERANTO READER
6.
Trans
la
Lingvajn Barilojn
—
(By Francis Helmuth, from North American Esperanto Review)
Unu jaron Helmuth
post kiam
lasis sian
Europo, uzante
ili komencis lemi Esperanton, Francis kaj Bonnie hejmon en San Diego, California, por longa vojago tra
la
lingvon kiel bileton
al
multaj aventuroj kaj novaj
amikecoj.'
Le Havre, Francujo,^ 16 oktobro
La S.S. la
Alblasserdijk alvenis ce la haveno de
15an de oktobro, kaj
estis tro
merkreda mateno. Tiun matenon estis
malvarme ekstere.^ Antau
min en
la ripozejo*^
verdan steleton sur
min per
la belaj,
de
la
Le Havre, je la 10a ptm.,^
malfrue por elsipigi,^ do
la
la vetero estis bela, la
ni
devis atendi gis
suno
brilis, kaj
ne
matenmango,^ je 7:30 atm.,^ viro atendis
pasageroj.
lia jaketo,"^ kaj
Kiam mi
kiam mi
proksimigis'
estis staranta
al
apud
li,
mi
li, li
vidis
salutis
bonaj vortoj, "Bonan matenon, Sinjoro."
La viro estis Jean Gibaux, membro de la Esperanta grupo en Le Havre. al mi ke la delegitino" tie ricevis mian leteron el New Orleans, Usono, kaj ke li volas konduki min kaj mian edzinon al la domo de Helene
Li diris
Amiard,
instruistino.
Helene Amiard estas carma, afabla virino kiu
diris
ke
si
volas prezenti
Le Havre, ce kunveno tiunokte.'^ Bedaurinde, ni devis foriri, sipe, je la tria ptm. la saman tagon, do ni ne havis la okazon por renkonti la aliajn geesperantistojn tie. Almenau, ni babiladis dum unu horo, Esperante (si ne povis paroli angle), kaj tiam Samideanino Amiard nin al siaj gesamideanoj'^ en
montris
al ni
diversajn partojn de sia urbo.
'amik/ec/o, friendship (see
-EC below) Tranc/ujVo, France
below) ^ptm. = post/tag/mez/e, p.m.
^el/sip/ig/i, to
(see -UJ
debark ^ekster/e,
outside ^maten/mang/o, breakfast ^atm. = antaii/tag/mez/e, a.m. ^ripoz/ej/o, lounge '^proksim/ig/i, to
approach
'"jak/et/o, jacket
"delegit/in/o, delegate (female) representing that city for the U.E.A.
'^ge/sam/ide/an/o/j, fellow Esperantists (see
SAMIDEANO below)
'Hiu/nokt/e, that night
AN ESPERANTO READER
185
Le Havre
estas bela urbo kie multaj sipoj haltas por sargi kaj malsargi
varojn kaj pasagerojn ciutage. Gi estis parte detruita dum ito'^
la
dua mondmil-
kaj oni konstnaas multajn belajn novajn konstmajojn: cambrarojn'^ kaj
konstruajojn por komercaj aferoj. belaj, kaj
havas
malnova parto de
tri
la
La novaj konstmajoj estas modemaj kaj En la plej
au kvar etagojn super allogaj'^ butikoj.
urbo estas
la
malnovaj butikoj kaj magazenoj kaj sur
la larga trotuaro estas budaroj,'^ kie
oni vendas ciajn ajojn."* Tie la
logantoj'^ acetas mangajojn, vestajojn,^^ juvelojn,
Ankau
la
Ekspreso" kaj
la
12a ni acetis Svisan fromagon, sinkon,
ilin al la
domo de Samideanino Amiard por nia
tagmeza mango. Post la mango ni denove babiladis Esperante, bonaj horoj de interesa interparolo-^ ni devis adiaui^^ kun ni vizitos la
antistojn
Amerika
la postoficejon," kaj ni sendis postkartojn^^ kaj leterojn al
vinon, kaj panon, kaj portis
denove
ktp.^'
delegitino nin helpis trovi la oficejon de la
geamikoj en Usono. Je
niaj
bombonojn,
urbon Le Havre kaj eble renkontos
la
kaj post
du
espero ke
la aliajn
geesper-
tie.
'^mond/milit/o, world war '''cambr/ar/o, apartment '^al/log/a, attractive sorts tiel
'^bud/ar/o, group of vending stalls, bazaar
'^'ciaj
ajoj, all
of things 'iog/ant/o, inhabitant -°vest/aj/o, clothing -'ktp. = kaj
plu, etc., and so on
--Amerika Ekspreso, American Express Co.
"post/ofic/ej/o, post office -^post/kart/o, post card -Mnter/parol/o,
conversation -^adiau/i, to say farewell
EC The
suffix ec, rather like -ness in English,
names an
abstract quality:
bona, good, boneco, goodness; pura, clean, pureco, cleanliness;
felica,
happy, feliceco, happiness. The English equivalents do not always end -ness,
however: amiko, friend, amikeco, friendship;
height; saga, wise, sageco,
186
wisdom.
AN ESPERANTO READER
in
alta, high, alteco,
UJ This suffix, which
we first met in Lesson 7, means container: inko, ink, It is also commonly used, with roots denoting
inkujo, ink-well, etc. nationality or race, to
form the names of countries: franco, a Frenchman,
Francujo, France; belgo, a Belgian, Belgujo, Belgium; angle, an Englishman, Anglujo, England; polo, a Pole, Polujo, Poland.
Another use for
names
trees
from
uj,
which you
will probably only see in older texts,
their fruits: porno, apple,
pomujo, apple
cherry, cerizujo, cherry tree. Current usage has
forms
in favor
of pomarbo, cerizarbo,
all
tree; cerizo,
but discarded these
etc.
SAMIDEANO The literal translation of sam/ide/an/o is "a person associated with the same idea." The word is used of Esperantists and for all practical purposes means "fellow Esperantist."
ADIAU—GIS LA REVIDO There are two ways to say "goodbye"
in Esperanto. Adiaii (like
French
adieu, or Spanish adios) indicates a rather final or long-time parting: Adiaii, karulino mia, to war.
my
Cu mi
mi
foriras militon. Farewell,
adiaiiu ciujn miajn esperojn?
Must
my I
darling,
I'm off
say goodbye to
all
hopes? Adiaiia parolado, farewell address.
For a shorter time, one says "goodbye" with Gis
meet again
(lit.,
Gis revido, Gis
"until the re-seeing"). This is la,
la revido, Until
we
sometimes shortened
to just
AN ESPERANTO READER
187
or even Gis!
POR—PRO Both of these words are generally translated "for" but they are usually For (for the purpose of) looks ahead to some goal;
not interchangeable.
pro (on account
backward
of) looks
Pacjo, That gift is for Papa.
to a reason:
Tiu donaco estas per
Dankon pro la konsilo, Thanks for the advice.
We embarked for Le Havre. Ni ne elsipigis We didn't get off the ship because of the late hour.
Ni ensipigis por Le Havre,
pro
la
malfrua horo,
Por preceding an purpose of," though
infinitive usually
in
came
venis por viziti siajn infanojn, She
Mi
por vidi ion,
haltis
I
stopped
multon por fari, I have a lot to do. going to Louisiana,
my
instances of this use of
7.
means
"in order," or "for the
English these words are not always expressed: Si
(in order) to see (It
la
Bonnie kaj mi devis
Watch
infinitive, in the
Lingvajn Barilojn
elsipigi
her children.
Mi havas
something.
helps to remember the old song: "I'm
true love for to see.")
por plus the
Trans
(in order) to visit
en
numerous
for
following selection.
—
Antverpeno,
II
Belgujo,
vaporsipkompanio' ne volis ke ni restu sursipe.^ Hi pagis por
Rotterdam per vagonaro,^ kaj
ni
ne povis
halti
por kontakti
povos
Pluvis
dum
urbon ankorau
la
vagonara veturo
estis pluvante.
Ni
estis la tria,
vagi tra la urbo, do
si enlitigis^
la urbo.
Oni povas la centro
al
trovis
Rotterdam, kaj kiam ni atingis
hotelcambron apud
posttagmeze, kaj Bonnie kaj
trovi la oficejon
facile, car gi estas sur la
en
la eston-
rehalti tie.
La horo
de
la
la esperantis-
tojn en Antverpeno. Estis bedaurinda afero, sed eble baldau en teco"* ni
car
biletoj al
de
mi la
iris al la
la
la centra parto
estis tro laca
por
centra parto de la urbo.
Universala Esperanto-Asocio
tre
konata^ strato Eendrachtsweg.* Estas bela kanalo
de Eendrachtsweg, kaj ce ciu flanko estas larga herbejo^ kaj
multaj belaj arboj.
La vojoj
iras laulonge^
de
ci tiuj herbejoj kaj
kanalo, kaj
* The office of UEA has since moved to a newer building nearby at Nieuwe Binnenweg 176.
188
AN ESPERANTO READER
povas vidi
la oficejo estas lokita kie oni
la belajn
parketon kaj kanalon de
la oficejo.
Kiam mi
apud
iris
la
pordon de
la oficejo
mi
vidis
ce la maldekstra flanko kaj mi haltis por vidi
du montrofenestrojn'
iliajn
enhavojn.'^ Estis
ekzpozicio de esperantajoj! " Jen estis bonega afero, car miloj da personoj piedpasas'- ci tiujn fenestrojn ciutage kaj multaj el
devas vidi
ili
la
propagandajojn'^ pri Esperanto: libroj kaj libretoj, turistprospektoj,'^ brosuroj, ktp. Ankaii, sur la
muro de
la
sala Esperanto- Asocio," kaj super la Interne''^
mi
konstruajo estis la vortoj "Univer-
pordo
estis
granda verda
stelo.
kun du pordoj ce gia maldekstra flanko. vidis du virinojn kiuj laboris ce verdajn stelojn, do mi diris, "Bonan tagon."
trovis koridoron
Kiam mi malfermis skribmasinoj.'^
la
unuan pordon mi
Ambau portis
mi kaj unu el ili respondis, "Saluton, Sinjoro. Cu ni povas helpi vin?" Tiam mi prezentis min, kaj post taso da teo kaj kelkaj afablaj vortoj alia virino eniris. Si estis fraulino Vermaas, kaj si invitis min en sian oficejon por interparolo.'^ Ni marsis el la unua oficejo, tra cambro inter la du oficejoj, kie estis bretaroj'^ kun multaj libroj, ajoj por posto kaj Ili
rigardis al
oficejlaboro'^ ktp. Ci tio montris al mi, ke memevidente^^ oni laboregas ce ci tiu oficejo
por
disvastigi-' librojn, gazetojn,
al la diversaj partoj
de
la
reklamojn kaj informojn^^
mondo.
Kiam mi foriris el la oficejo de UEA mi havis bonan senton, car mi jam geamikojn per la verda stelo, kvankam mi estis en fremda lando, kie
trovis
oni parolas alian lingvon. pli
da interparolo
bezonos helpon
dum
la
Ili
invitis
min
kaj
mian edzinon
venontaj tagoj, kaj ankau diris
pri ia afero,
ili
al la
al
oficejo por
mi
ke, se ni
satus helpi nin.
'vapor/sip/kompani/o, steamship company ^sur/sip/e, on board
Vagon/ar/o,
train
^kon/at/a, (well) (the length of)
"^est/ont/ec/o, future
known
^en/lit/ig/is,
went to bed
^herb/ej/o, grassy place ^laii/long/e de, along
'^montr/o/fenestr/o,
show window
"esper/ant/aj/o/j, Esperanto things, Esperantiana
'"en/hav/o, content '^pied/pas/as, pass
by on foot '^propagand/aj/o, publicity material "*turist/prospekt/o, travel folder
'Intern/e, inside
'Inter/parol/o, conversation
'^skrib/masin/o, typewriter '^bret/ar/o, set of shelves
'^ofic/ej/Iabor/o, office work ^omem/evident/e, obviously ^'dis/vast/ig/i,
spread abroad, promulgate "^inform/o/j, information.
AN ESPERANTO READER
189
8.
Trans
la
Lingvajn Barilojn
—
III
Rotterdam, Nederlando, 20 oktobro
Por sabato vespere la
ni estis invititaj al
Esperanto-grupo "Merkurio"
granda afero en Rotterdam kiam
festis sian
Unue
oran jubileon.
estis
akcepto' de la grupo, je la dua posttagmeze, en Salono Beatrix apud la centra stacidomo,^ kie ceestis^pli ol cent personoj: jumalistoj, viroj
kun
gravaj pozicioj en la urbo, amikoj de Esperantistoj, ktp. Ni renkontis
kelkajn geesperantistojn kaj babiladis kun
ili,
kaj
dum la tuta vespero ni ne La akcepto
havis okazon por uzi unu vorton de la angla lingvo. la
kvina kaj kelkaj neesperantistoj
cambron por
Ce
la
ili tie.
ni renkontis
S-ro
J.
multajn esperantistojn
—
estis
D. Brakel, prezidanto de Merkurio,
ges-roj Isbrucker sidigis ce la ceftablo^ en la
je
lemis pri kelkaj aferoj
rilate al
proksimume
lia
edzino, kaj
bankedcambro. Ni havis
bonan interparolon kaj post bongustaj^ mangajoj S-ro Brakel don, kaj ankau^ F-ino^ Vermaas kaj S-ro Driesen.
Mi
finigis"*
personoj eniris alian
bankedo.
la
bankedo
sesdek da
foriris, kaj la aliaj
Esperanto kaj
faris parola-
la organizajoj'
esperantaj en Nederlando. Unue, estas pli ol tricent geesperantistoj en la
urbo Rotterdam, '° sed oni havas kvar grupojn en "Merkurio,"
la
tiu urbo.
f
?
m
E CO
"E
i c
'
'twi^"
-yi»r '• t:^
iiiii"'*^"**Mtf™
'lH^^^H^^^^^^^^^
'^'^^^''''^^Wil^l^Si^l^KylfHHH^I
c (D 0)
E 0)
O
Estas la grupo
klubo "La Espero," kaj ankau grupo de kristanaj esperan-
tistoj
kaj grupo de laboristoj.
tamen
ili
Kvankam ili havas siajn proprajn kunvenojn,
estas bonaj amikoj kaj laboras en harrnonio por la
Mi ankau
lemis ke multaj Esperantistoj
ne estas membroj de tuta esperantistaro'^
ci tie, kaj
devas aparteni
kreskigi"^ la Esperantan
al
movadon, au
la
devas havi fortan intemacian asocion.
mondo,
tra la
opinias,'^
ke
la
movado ne havos la
sufican forton
movado, sed unue
ni
(Daurigota)'^
^staci/dom/o, (railway) station house
'akcept/o, here: reception
be present
Mi
unu intemacia, neutrala grupo, por
por kreski. La lokaj grupoj ankau estas gravaj por
^ce/est/i, to
ankau
Universala Esperanto- Asocio.
la
movado."
^fin/ig/is,
came
to an
end
"^cef/tabl/o,
head table
^bon/gust/a, tasty ^kajankaii..., andsodid... '^F-ino = Fraiilino ^organiz/aj/o, organization (see below)
'"la
urbo Rotterdam,
"mov/ad/o, movement
the city of
'^opini/as, believe (see
'^esperant/ist/ar/o, all Esperantists, the "Esperanto world" to
make grow
''^daiir/ig/ot/a, to
Rotterdam
below) '"kresk/ig/i,
be continued
LA URBO ROTTERDAM When word de
a proper is
name
is
used with
its
category also expressed, the
generally not used, and the proper
name
usually
comes
second: la urbo Cikago, the City of Chicago; la rivero Misisipi, the Mississippi River;
novembro,
the
monto Everest, Mount
Everest; la
monato
month of November.
OPINIAS—PENSAS Mi
opinias means "I think"
when one
is
offering a firm opinion.
Mi
pensas means "I am thinking," "It is running through my mind." Compare:
Mi
opinias, ke ciuj esperantistoj devas aparteni al
all
Esperantists need to belong to one group;
Parizo en aprilo,
I
think
I
will
go
Mi
unu grupo,
I
think
pensas, ke mi iros al
to Paris in April.
La granda haven-urbo Rotterdam
AN ESPERANTO READER
191
Barbro kaj Eriko—III
9.
Hohenberg,
la
25 -an de oktobro
Kara amikino.
Koregan dankon pro via letero, kiu multan gojon faris al mi. Mi vidas mia imago, mi vidas vian dometon rugbrunan, mi preskau havas la senton, ke mi iam estis ce' vi.
vin en
Leginte, ke vi
jam
perdis vian fraton kaj vian karan patrinon,
malgojigis. Bedaurinda knabino!^
sorton estas bona filino
por
li
multan kontenton.
Ankau miaj
al
Sed mi
mi
tre
sentas, ke vi majstrante la
via patro kaj trovas en la laboro, en la zorgo
Cu
ne,
amikino?
gepatroj havis malgrandan bienon, patro krome^ ciam
laboris en la fabriko.
Nun
bofrato^ Johano, ce kiu
ili
estas maljunaj kaj donis sian
ili
kaj
mi
posedon
al
logas; miaj aliaj gefratoj vivas en lokoj
diversaj.
Ankau
nia bieno situas flanke de la domaro.^ Cirkaiie estas montoj,
herbejoj, arbaroj. tre vigla, la
Mia patro estas pasia casisto.^ Li ankorau estas tre
sana,
patrino bedaurinde malsanetas de post kelkaj jaroj.
Vi certe volas
scii pli
multe
pri nia urbeto.
Hohenberg trovigas en 470-metra absoluta altecoj kelkaj
pintoj
cirkaue atingas 1300 kaj 1400 metrojn. Tie sude,^ la unua montego salutas el la
malproksimo. La dorso jam estas nuda, baldau nego gin kovros.
kun mi sur tiun monton, kiu portas la ruinojn de mezepoka^ kastelo! Rigardu la valon belegan. Sub niaj piedoj situas bela lageto kaj nia urbeto, Iru
norde, sude, kaj en la flankvaloj'^ diversaj
Nun estas autuno Preskau ciutage
varme
la
Jam
Mi
ni
—
aliaj partoj
la aiituno estas la plej
havas
la
same bluan
la
komunumo."
bela sezono en nia montaro.
cielon,
ankorau
brilas sufice'^
suno.
tre frue
malaperas'^ la suno sub la montarhorizonto."*
estas sola en
mia cambreto, mi
Respondu baldau, skribu
tre
skribas kaj revas.
multe!
Tutkore'^ salutas
Eriko
192
de
AN ESPERANTO READER
EI Heroldo de Esperanto
(Heroldo de Esperanto format from
is
a popular Esperanto publication in newspaper
Italy.)
Saga vorto. Orson Wells arto diri al aliaj tion, kion
La
ili
foje'^ diris:
mem pri
geedzoj. Post la fiancigo:'^
monato:''
si
parolas,
li
li
si
"Komplimentado'^ estas
la
pensas."
parolas,
si
auskultas;
auskultas; dek jarojn poste:
dum
ambau
la
miela
parolas, la
najbaroj aiiskultas.
'ce vi, at
your house ^bedaiirinda knabino! poor
besides that ''bo/frat/o, brother-in-law (see
^krom/e,
girl!
BO- below) Mom/ar/o,
cluster of houses, settlement ^cas/ist/o, hunter ^absolut/a alt/ec/o,
height above sea level '^sud/e, in the south ^mez/epok/o, middle ages "flank/val/o, side valley '^sufic/e, here: rather (see
"komun/um/o, community
"^mont/ar/horizont/o, mountain range skyline heartedly,
most cordially
(see
-UM below)
below) '^mal/aper/as, disappears
'^foj/e,
'Hut/kor/e, whole-
on one occasion, once
'^kompliment/ad/o, giving compliments
'**fianc/ig/o,
becoming
engaged, engagement '^miel/a monat/o, honeymoon
BOThe
prefix
bo denotes
relationship
by marriage: bofrato,
brother-in-
law; bopatrino, mother-in-law; bofilo, son-in-law.
SUFICE Sometimes sufice ("enough") is used in the sense of fairly, rather, Li kantas sufice bone, He sings fairly well. Ankorau brilas sufice varme la suno, The sun is still shining pretty warmly.
pretty:
AN ESPERANTO READER
193
UM The suffix um is called the "indefinite suffix" and is used to change the meaning or function of a word when none of the other suffixes quite fit.
Words with ones
are:
um are easier to demonstrate than to explain. Some common
aero,
water (a lawn,
air,
aerumi,
etc.); folio,
to air out, aerate;
akvo, water, akvumi,
to
a leaf, foliumi, to leaf through (a book); okulo,
an eye, okulumi, to "eye" someone, ogle; butiko, a shop, butikumi, to go shopping; plena,
mumo,
full,
malvarma, cold, malvarproksimume, approximately; komuna,
plenum!,
a cold; proksima, near,
to fulfill;
common, komunumo, a community; cerbo, brain, cerbumi, to rack one's brain, think hard about something.
10.
En
Skotlando>
(From Esperanto en Skotlando, a
bulletin published
by the Scottish
Esperanto Federation)
En Skotlando, same kieP en multaj aliaj landoj, la enlogantoj^ uzas pli unu lingvon. En la norda kaj okcidenta regionoj la antikva gaela estas la hejmlingvo. En la suda parto la angla parolmaniero'' unue audigis, kaj iom post iom^ disvastigis cien. Kio pri la skota lingvo? Eble iu kompeten-
ol
tulo^
verkos por ni artikolon pri
La skota lingvo donas
jam
al ni
tiu
temo en nia bulteno.
certe estas pli ol dialekto.
La poezio de Robert Bums
el la vortoj de Bums estas Nun iu skota skolo^ klopodas redoni ilin al ni.
klasikan stilon kaj vortaron.^ Multaj
neuzataj** kaj forgesitaj.
Kompreneble, en diversaj partoj de
la
lando nesamaj'° terminoj estas uzataj
sama objekto. Ekzemple," antau kelkaj jaroj'- mi kamplogis'^ kun skoltina''* tmpo ce farmbieno.''^ La farmista familio Jus translokigis'^ de la graflando'^ Ayr el Fife; la du filinetoj parolis rican dialekton plenan je'^ vortoj kiujn mi neniam antaue'^ audis.
por
la
Cu
ni
perdas nian lingvan heredajon?-°
Scots" estas
la
hejmlingvo, sed en
angla lingvo estas la modo.
la
En
lemejo,
Cu "fremda supo
au cu
ni vere
194
AN ESPERANTO READER
multaj familioj la "Broad
la oficejo, la
mondumo,''
allogas, propra brogas?"
hontas pri la propra dialekto? Leganto, kion vi opinias?
la
Mi bone memoras unu tagon en la lemejo kiam mi estis cirkau dekunudeklami parkere la poemon de Bums, "A man's a man for a' "La homo vera."^^ Nu, estis privata lemejo, kaj iuj el la knabinoj that,"
jara; ni devis
Do
estis etaj snoboj.
ili
deklamis kiel eble
plej^^ anglamaniere.^"*
Sed
venis la vico de mia dekjara fratino. Si ekstaris^^ kaj laute deklamis la tutan
poemon en
sia plej rica dialekto. Kiel
mi admins
sian kuragon!
—M.C. Fraser 'Skot/Iand/o, Scotland ^sam/e kiel, the
same
little
^en/log/ant/o
as
=
^om post iom, little by
loganto "^parol/manier/o, manner of speaking
^ompetent/ul/o, expert, connoisseur ^vort/ar/o, vocabulary
'^ne/uz/at/a,
unused
Scottish language
example
'^antaii
out '^skolt/in/o,
'^skota skolo, a
group of people devoted
'"ne/sam/a, different, unlike
'
to the
'ekzempl/e, for
kelkaj jaroj, several years ago '^kamp/log/i, to
girl
scout '^farm/bien/o, farm
move, change residence administered by a count)
camp
'^trans/lok/ig/i, to
'^graf/land/o, county (territory formerly '^'plen/a je, full
of '"^neniam antaii/e, never
before ^^hered/aj/o, heritage ^'mond/um/o, high society (the world of
"important people") translation of the
anglamaniere,
^^La
poem
in as
homo vera..., first words of Esperanto
"kiel eble plej,
as... as
possible ^^kiel eble plej
English a manner as possible
-"^ek/star/i, to
stand
up
La fama skota poeto Robert
Burns
AN ESPERANTO READER
195
11.
Barbro kaj Eriko—IV Rud
Mia
tre kara,
Mi
7.1 1.19..'
malproksima amiko,
Jus venis per biciklo el la kurso. Kelke da junaj gekursanoj
akompanis min
al
mia barilpordo.^ Estas
tre
gaje
dum la lecionoj, ni multe unu
sercas kaj ridas; ni sentas, kvazau ni de longe konus dezirus, ke
mi povu diri al ciuj, kiuj logas
izole:
la alian.
Vere, mi
"Lemu Esperanton, kaj ne
plu^ vi estos izolitaj!"
Nu, la
dum mi
ankorau, pro
vortojn "varmaj,"^
legas gazeton,
la leciono,
mi volas
havas en mia kompatinda"^ cerbo
—Ci
skribi al vi.
mia griza kateto
sidas sur
brulas, car ekstere blovas akra vento el nordo;
via; jes,
mi ec malfermis la karan
la
fomo. Gaja fajreto
jam venas
Ho, mi ankorau ne dankis pro via letero kun hejmregiono
estas tiel kviete: patro
tie
benko apud
(!?)
la frosto.
la interesa
rakonto pri
lemolibron^ geografian
ce la loko, kie estas presite: Osterrike (Austrujo). Pacjo
tre
miris pro tiu
malofta atako de lememo.
Vi rakontis gepatroj.
ne estas
pri via familio, kaj
—Kaj nun
vi volas
tiel alta kiel la
iom
mi
tre gojas, car
pli ekscii^ pri via
ankorau vivas
viaj
sveda amikino. Nu, mi
plimulto^ de svedaj knabinoj, sed
mi
estas blonda
kaj havas bluajn okulojn, kaj en miaj vejnoj certe fluas la sango de la
Vikingoj
—maltrankvila
kaj vojagema'
maljunan patron kaj restas ce
li.
mi
estas.
Sed mi amas mian
De du jaroj'^ li havas en la tuta mondo nur
min, mi jam
diris, ke mia frato, kiu estis iomete pli aga' ol mi, mortis. Tial mi devis forlasi la mezan lemejon, kiun mi vizitis en Karlstad, kaj reiri hejmen por tie labori. Mi devis rezigni miajn dezirojn kaj celojn, sed nun mi tamen estas kontenta. Nur tro longa estas la vintro. '
—
Cu
vi volos'2 baldaii skribi?
En
fidela
amikeco mi Barbro
196
AN ESPERANTO READER
restas via
Vintro
'Nov. 7, plu,
19..
en Svedlando
The order is: day, month, year
no longer ^kompat/ind/a,
warm (i.e., fresh) get to
pitiful,
my poor brain
know, find out
travel a lot (see
older
in
^bar/il/pord/o, gate
poor ^while
I
still
^ne
have the words
iern/o/libr/o, textbook ^ek/sci/i,
^pli/mult/o, majority '^vojag/em/a, inclined to
-EM below)
'^Cu vi vol/os...,
'°de du jaroj, Won't you...
for
two years
"pli ag/a,
EM This suffix indicates a tendency or inclination: labori, to work,
laborema, industrious; aventuro, adventure, aventurema, adventurous; dormi,
to sleep,
dormema,
to travel a lot; helpi, to help,
drinkema, given
sleepy; vojagi, to travel,
vojagema, inclined
helpema, helpful; drinki, to drink (to excess),
to drinking a lot.
AN ESPERANTO READER
197
La Songo
12.
(From Boletin, published by Spanish Esperanto Federation, Zaragoza)
—
En malgranda nederlanda vilago La
Osterlittens
—
vivis
iam
sufaristo.'
enlogantoj de tiu vilago sendube- ne multe uzis siajn suojn, car nia
suisto devis pene^ labori kaj
lun nokton"*
Amsterdamo La
kaj tie
sekvintan^
songo.
pri^
Voco dins
al
11:
—
Iru al
sur la Papen-ponto vi trovos trezoron.^
—saga
—nur
virino
respondis:
ili.
Sur
198
restis malrica.
matenon nia sulaboristo rakontis
La edzino
Ne kredu
tamen
havis strangan songon.
li
AN ESPERANTO READER
la
Papen-ponto
al sia
edzino
— Songoj
pri la
mensogas.
Tamen la sekvintan nokton ree la sama songo revenis; kaj ec trian fojon gi turmentis la
—Mi
edzon
ke post forpaso de
tiel,
nokto
la
Amsterdamo, car nun mi volas
iros al
dins
li
al sia
edzino:
mia songo
vidi cu
efektivigos!*'
Malgrau al la
la
plendoj de sia edzino pri la multekosta vojago,
cefurbo.^ Tie
ponton, kie
li
li
mi nun
forveturis
estis videbla.
Nur maljuna almozulo'^
sidis tie, ludante akretonan'^ violonon.
tagojn la suisto pasigis'^
en
li
decidis reveturi
la najbareco'^
de
la
estos rica" meditis
ponto tamen nenio eksterordinara"
la
li
unuhora promenado kaj pridemandado'^
trovos sian felicon. "Eble
Sur
la sufaristo.
trovis post
La
la ponto.
hejmen se nenio okazos. Sed ankau almozulo alparolis'^ lin:
Du
tagon
trian
tago
la tria
forpasis. Je la vespero la
—Dim ponto jam
al
mi, mia kara,'^ kion vi sercas
dum
tri
tagoj.
Cu
Nia malfeliculo rakontis
—Nu—komentis songon. sufaristo iru tien!
—Ho
Mi
Vi migras sur
tiu ci
pri sia songo.
la maljunulo.
songis ke mi
tie ci?
vi atendas iun?
— Ne kredu
iru"' al Osteriittens.
pri songoj.
Ankau mi havis
Tie malantau
la
domo de
mi fosu sub fosto kaj mi trovos poton da oro! Sed ne kredu ke mi
Mi
ec ne scias kie
jes,
mi
tuj iros
tiu
vilago kusas! Estu saga kaj iru hejmen!
hejmen
—gaje respondis
la suisto kaj
jam
estis
li
for.
Hejmen
veturinte
li
apenaii salutis la edzinon, prenis fosilon'^ el la
laborejo kaj fervore ekfosis sub la fosteto malantau la
domo. Kaj
vere,
post duonhora fosado, kupra kuirpoto^^ kaptis la taglumon.^' Goje la
'su/far/ist/o, shoemaker ^sen/dub/e, undoubtedly ^pen/e labor/i, work hard iu/n nokt/o/n, one night The dash indicates a quotation
(see below) ^sekv/int/a, following ^kred/i pri, believe in **efektiv/ig/i,
come '
true ^cef/urb/o, capital city
'"pri/demand/i,
'ekster/ordinar/a, out of the ordinary
'^akr/e/ton/a, sharp-toned, piercing
'^najbar/ec/o, neighborhood
'^mia kara,
my good fellow
make inquiries
'^almoz/ul/o, beggar
'^pas/ig/i, to pass,
'^al/paro!/is, addressed, '**ke
mi
ir/u, that
I
spend
spoke to
should go
'^fos/il/o,
shovel 2okuir/pot/o, cooking pot -'tag/lum/o, daylight
AN ESPERANTO READER
199
enhavo konsistas
suisto konstatis ke la lia
moneroj. Kompreneble
el oraj
La monon
ili transportis" nekredema proksima urbo kie juvelisto rekompence-^ donis al ili multe da
edzino partoprenis-- lian felicon.
al la plej
banknotoj.^''
poton
Nun
felicaj tagoj alvenis
por nia suisto kaj
lia familio.
La
purigis kaj pendigis super la fajrujon.^^
li
lun tagon la pastro venis
viziti lin kaj vidis la
malnovan kaldronon. La
pastro satis tiajn antikvajojn-^ kaj demandis:
—De —Mi malkasi
La
kie venas tiu poto? acetis gin la
en vendejo
—ruze respondis
la suisto, car
li
ne volis
sekreton de sia neatendita-^ prospero.
pastro, rigardante la poton de pli proksime, vidis fremdlingvan
surskribon-^ parte forvisitan^° pro la tempo.
—Ah—
li
dins
—mi
Jen mi legas: "Sub
legas latinan surskribon sur tiu ci poto. Tre strange!
poto kusas
tiu ci
alia."
—Ne, ankau mi ne komprenas— Post
la foriro
kiu rapide fosto
—
de
iris al la
kaj vidu
la pastro,
Mi
ne komprenas
dua persono forlasis
—
Cu
vi?
gaje respondis la suisto.
laborejo, prenis fosilon kaj
jen dua poto!
tion.
la
domon.
Estis la suisto
denove fans tnion sub
la
Ankau tiu estis plena je oro. Nun la suisto
kaj lia edzino estis ricaj.
Anstatau
la ligna fosto la suisto
Mi
oron...kaj felicon.
montras
trovis
al ni ke:
Kaj ankau estas fakto ke
realigi.^'
felicon malproksime,
li
ne scias cu tiu stona fosto ankorau staras en
Osteriittens, sed la historio
Songoj povas
metis stonon sur la lokon, kie
dum
gi
ni ofte sercas la
kusas apud nia domo. Ni nur eklabom por
trovi gin!
J.
C. van Twuiver (lau popolrakonto^^)
2-part/o/pren/is, took part, shared
-^trans/port/is, conveyed, took over
-Yekompenc/e
-^bank/not/o/j, paper
don/is, gave for
-^fajr/ujVo, fireplace
-^antikv/aj/o, antique
-'^sur/skrib/o, inscription ^'real/ig/i, to
200
come
it
true
^^or/vis/it/a,
unexpected
wiped away, obliterated
^-popol/rakont/o, folk tale
AN ESPERANTO READER
money
-^ne/a tend/it/a,
QUOTATION MARKS The manner of
indicating quotations varies throughout the world.
Various systems are used
in
Esperanto, as follows:
"Ho jes,"
diris la pastro.
„Ho jes,"
diris la pastro.
«Ho jes,»
diris la pastro.
—Ho — —Ho
diris la pastro.
jes,
jes, diris la pastro.
TRANSITIVE AND INTRANSITIVE VERBS:
-IG
A transitive verb is one capable of acting upon some person or thing, i.e.,
one which can have a direct
object.
Legi
(legi libron), trovi (trovi
oron), vidi (vidi la sunon), posedi (posedi bienon), sendi (sendi leteron) are transitive verbs; while esti, marsi, kusi, povi, etc., are intransitive verbs.
A normally suffix ig:
La
intransitive verb
tago pasis
(intr.)
may
be made transitive by means of the
malrapide, The days passed slowly; Li
(tr.) du tagojn sur la ponto, He passed two days on the bridge. He made two days to pass...) La poto pendas (intr.) super la fajrujo,
pasigis (Lit.:
The pot
is
fajrujon,
hanging over the fireplace; Li pendigis
He hung
the pot
(lit.,
made
la
poton super
la
the pot to hang) over the fireplace.
AN ESPERANTO READER
201
13.
—
Barbro kaj Eriko
Hohenberg,
Amikino,
La
la
vintro sendis siajn heroldojn: venton, nebulon
Malaperis la arboj
18-an de novembro
tre kara!
—
malaperis
la helaj suntagoj,'
—malgajan
veteron.
la kantbirdoj,^ senfoliaj^ estas
domaro, kamparo, montaro, seriozega
griza, grizega
la tuta
nature.
Sed tamen nun en mia koro
brilas la
suno
—
car via letero alvenis,
alportis felicon kaj gojon.
Vi do
estis
en Hohenberg
autuna arbaro, mi
—jes mi vin
vidis! Promenante hodiau en la carman knabinon, ne grandan, sajnis. Ho, tro baldau neniigis"* la bela
rimarkis
subite
bluokulan, iomete petolema
si
revbildo.^
Mi volas rakonti al vi, kara amikino, hodiau pri aiistraj festotagoj^ en la monato novembro. La unuan de novembro
katolikoj festas la
"Tagon de
Ciuj Sanktuloj."^ Multaj personoj, kiuj satas ankorau la kutimojn malnovajn, donas strange plektitajn farunajojn,^ "sanktulfarunajojn," al la infanoj.
La duan,
la
Tagon de
la Mortintoj,' ciu,
kiu havas parencojn en la
tombejo,'^ tien iras kaj restas kelktempe," absorbita en Floroj
omamas
La dekduan
la
memoro, malgoja.
tombojn, lumoj brilas en malgrandaj lantemoj.
ni festis la naskigtagon'^
de
la respubliko.
La domoj
estis
dekoritaj per flagetoj kaj floroj, oratoroj parolis pri la signifo de la tago, laboristoj faris belan teatrajbn.
Vi certe
scias,
mondmilito,
ke en
la austra
Malgajajn tempojn Kiel felicaj estas
amas
la
la
dekdua de novembro de 1918, post
ni
jam devis
travivi.'^
—mi
svedoj, ke vi ne konas la terurojn de la milito
vi,
paean svedan popolon kaj mi esperas, ke etema paco venos
ankau por
ciuj popoloj.
Kaj Esperanto certe
al
etema paco preparas
la vojon.
Koran manpremon"* de via Eriko
202
unua
la
respubliko estis fondita.
AN ESPERANTO READER
'sun/tag/o, sunny day ^kant/bird/o, song bird ^sen/foli/a, leafless
became nothing, "went poof ^rev/bild/o, dream (lit., dream Tago de Ciuj Sanktuloj, All Saints Day ^farun/aj/o, pastry (here, a kind of fried cake) ^Tago de la
'*neni/ig/is,
picture) ^est/o/tag/o, holiday
Mort/int/o/j, All Souls little
Day
'"tomb/ej/o, cemetery
"kelk/temp/e, a
time '^nask/ig/tag/o = naskotago 'Hra/viv/i, to live through
"^man/prem/o, handshake
PREPOSITIONS AS PREFIXES Many compound words go
in; el/ir/i, to exit,
go
use prepositions as prefixes: en/ir/i, to enter,
out; tra/viv/i, to live through, survive; sen/fort/a,
feeble, without strength; for/pren/i, to take
away; for/pas/i,
to pass
away;
for/vetur/i, to drive away, etc.
Prepositional prefixes are liberally used with verbs expressing tion
iri,
veni, veturi, marsi, porti, etc.
—even
to a point that
mo-
may seem
redundant at times: Li eniris en la domon = Li iris en la domon = Li eniris
domon. Si elvenis el la vendejo = Si venis el la vendejo. Eriko suriris monton = Eriko iris sur la monton. Oni forprenis la flagon for de la teatro = Oni prenis la flagon for de la teatro = Oni forprenis la flagon la la
de
la teatro.
ANTAU OL—POST KIAM When
antaii
is
followed by a verb, ol
is
usually inserted: antau la
milito, before the war; but antaii ol la milito flnigis, before the
war ended.
Antaii la somero, before summer; but antaii ol la somero venos, before
summer comes. Similarly
when post
is
followed by a verb, kiam
post la milito, after the war; but post
is
usually inserted:
kiam oni deklaris militon, after they
declared war.
AN ESPERANTO READER
203
La
14. Bali,
(From Cirkau
Bali!
Mondon kun
la
Vorto magia
inter la
la
Insula Paradizo
Verda
Stelo,
by Joseph R. Scherer.)
malmultaj mondvojagantoj,
al kiuj gis
nun estis
eble viziti la felican insuleton oriente de Javo. Bali!
signifus
Nomo
Kiam en mi
menciata kun mistera respekto; prononcata kvazau gi
"Etema
Felicejo."
Surabajo'
mi
acetis
mian sipbileton al Bali, mi sentis kvazau Car tiom mi estis leginta pri la felica
akiris slosilon al la paradizo.
popolo, pri la feinaj virinoj, pri la senkomparaj^ pejzagoj, ke certe nur surtera"*
Mi
paradizo povas instigi
timetis,
je^
tiom da entuziasmaj kaj laudaj vortoj.
ke eble mi estos
seniluziigata.**
vojagantoj. Sed du glob-trotuloj,^ kiuj
jam
Kaj
estis tie,
tiel
nur
timis aliaj
diris litaniojn
de glorkantoj.^ Kiu do ankorau kuragus^ dubi, ke ni staras antau "Pordego^ de
Sep
altaj
la
Paradizo"?
estis la
La
vulkanoj levigas'^ sur la insulo.
metroj logas la dioj de
rego de
lumigis ankau la
la
la
mondo.
montoj:
estis la glora
aliaj pintoj.
plej alta, sur kies 3
000"
Jus kaptis la unuajn sunradiojn.'^ Gi
"Pinto de Bali".'^ Tuj poste
Hi aperis kiel argentaj piramidoj nagantaj
sur orumitaj"^ nuboj.
Ni devis alterigi'^ en remboatoj,'^ kaj en la momento, kiam mi metis mian dekstran piedon sur la teron de Bali, mi forgesis mian banalan skribmasinon kaj la kofrojn, kiujn mi postlasis'^ en Surabajo; mi forgesis ciujn zorgojn; mi lasis malantau mi la tutan mondon. Komencigis'^ dektaga libertempo, komencigis revo senfine bela, en revolando" ne fantazia, sed vera.
Kompreneble multaj el la 30 000 insuloj, kiuj omamas la Pacifikan Oceanon, estas belegaj. Ciuj havas palmajn marbordojn,^^ carmajn montetojn; multaj havas spegulantajn rizokampojn,^' glorajn pintojn,
—
miraklajn sunlevigojn,^^ sed mi estas certa la insulon,
pro
la
samopinias," ke Bali estas
la
kaj ciuj, kiuj
iam
vizitis
regino de la insulaj perloj, ne nur
natura beleco, sed ankau pro la plej felica popolo en la mondo.
unu konstanta felica carmo. La malnova ordo de la bibliaj tagoj. Sajnas, ke la tempo flugis malantauen je 3 000 jaroj, kaj ni vidas la vivon, kia gi estis^^ en patriarkaj tagoj, kvankam materie plibonigita.^^ La filoj prenas la edzinojn Nia vivo
inter la enlandanoj^"^ estis
popolo vivas lau
204
la
AN ESPERANTO READER
en sian patriarkan familiogrupon, kaj
la filinoj
patro restas estro de la familiogrupo gis la morto.
de unuopaj^^ personoj, sed de
edzinigante foriras. La La tero estas posedata ne
familiogrupoj. Tiuj, kiuj ne havas multan
tiaj
En
teron, helpas la aliajn, kontrau^^ porcio de la rikoltajo.
nur unu monaton
el ciuj kvar,
du semajnoj kaj plantas dioj
de Bali zorgas
au
dum du
pri la resto.
tri
monatojn
Tiam
festas, faras procesiojn al temploj,
mangas dolcajojn sub
la
la
de
la
indigenojn
kiel
ili
trifoje^^
tri
rikoltas
dum
monatoj, kiam la
la felicaj insulanoj libertempas. Hi
arangas kokbatalojn,^^ dancas, kaj
banjan-arbegoj.
La vivo movigas^^ lau bova rapideco^' kiuj falas
Oni
el la jaro.
semajnoj, kaj sekvas
Bali oni laboras
piramidaj pintoj
al la
tre afablaj, graciaj,
restis al sia religio,
ili
sur la sunaj, cielgloraj^^ deklivoj,
bordoj de
la
Mi trovis Same fidelaj,
bluega oceano.
iom timemaj," iom
fieraj.
restas al la vivkutimoj.^"* Hi
mangas
rizon,
ciutage, kaj multegajn fruktojn, kiel kokosojn, ananasojn, pa-
pajojn, bananojn,
mangostanojn kaj rambutanojn. Mi ne vidis ec unu ladan
skatolon kun europaj konservajoj.^^
Ciutage mi pasigis kelkan tempon en
proksima montaro, mi
eniris
la vilagoj.
Kiam, en
la
mal-
en patriarkan kabangrupon,'^ cirkauitan^Me
'Surabajo, Surabaya ^sen/kompar/a, incomparable ^sur/ter/a
paradizo, paradise on earth instigi je, bring about, urge (people) on to ^sen/iluzi/ig/at/a, disillusioned ^glob/trot/ul/o, globe-trotter ^glor/
kant/o, paean (song of glory) ^kurag/us, would dare to ^pord/eg/o,
gate(way)
'°lev/ig/as, rise
up "3 000 = 3,000 '^sun/radi/o, rayof the
sun 'Tinto de Bali, Bali Peak '^or/um/i, to gild '^rem/boat/o, rowboat '^post/las/is,
left
behind
'^al/ter/ig/i, to
land
'**koinenc/ig/is, (there)
began '^rev/o/land/o, dreamland ^"mar/bord/o, seashore, beach
^'riz/o/
kamp/o,
^'^en/
rice field
^^sun/Iev/ig/o, sunrise
^^sam/opini/as, agree
was
land/an/o, inhabitant ^^kia gi estis, such as
it
improve ^^unu/op/a,
-OP below)
single, individual (see
here: in return for ^^kok/batal/o, ^'laii
^^pli/bon/ig/i, to
cock fight ^^mov/ig/i,
bova rapid/ec/o, ploddingly
(lit.,
"at
ox speed")
^^kontraii, to
move
(intr.)
'^ciel/glor/a,
heavenly-glorious ^^tim/em/a, timid ^''viv/kutim/o/j, customs, mores ^Hri/foj/e, three times
^^konserv/aj/o, canned food, preserves
"kaban/grup/o, group of cabins, settlement
^**cirkaii/i, to
surround
AN ESPERANTO READER
205
muroj,
teraj
enlogantoj kelkfoje malaperis kvazau leporoj. Sed mi
la
sidigis sur stupeton
post
iom
la plej
au stonon kaj ekdesegnis dometon kun palmo, kaj iom
junaj infanoj scivoleme^' proksimigis.
daurigis la desegnadon. la plej agaj
Mi
—
la gepatroj
Iom
—
post
kaj fans grandan
mian laboron,
daurigis
iom sekvis
gis
kiam
iu
Mi nenion dins kaj
la pli agaj infanoj kaj, fine,
rondon cirkau mi.
knabo au virino dins "bagus,
bagus," kio signifas "tre bela." Tuj mi donacis mian "artlaboron" laudinto kaj, montrante al
"Ankau
Granda ridado mi mangajojn, kaj amikeco
alportis al
la
si
ne estas vindotukoj^- por helpo de
al la tiaj
edzo, car
en
la
li
La virinoj
memkomprenebla.^ Ofte
tiajn
domoj de
esti lavataj.
En
ne havas;
kutimo en
Azio.
el
la viroj
dek, esti naskitaj belegaj. Iu
Mi
preferus
virinoj faras la plej
diri,
ke Bali estas paradizo
klarigis,-*^
ke Bali estas paradizo por
virinoj estas nudaj de la sultroj gis la talio; sed
kovras ankau
la
la viroj
—
car la
multan laboron.
siajn krurojn gis la piedoj per longaj sarongjupoj."*^
mamojn
per belkoloraj tukoj.
—
plimulte vestitaj por danco ol por la strato
Ameriko kaj Europo. La viroj
ili
Kiam
Do
la
modeste kovras ili
iras al
danco,
balianinoj^ estas
guste kontraue
al la
kutimo en
portas generale maldikan"*^ jakon sed, kiel la
ne uzas suojn.
Ciuj banas sin ofte
unu flanko, neniu
la cetera
cetere ricevas la cefan admiron de la fremduloj. Hi
la virinoj.
virinoj,
ne devas lavi
nombras nombras nur 300 000 en Bali. Hi estas videblaj cie, au venantaj de proksima templo au vilaga vendejo. La inoj havas
nau sancojn
ili
si
Bali; se si havas infanetojn,
Bali la gejunuloj sin elektas sen
la gepatroj, tute kontraue^- al la
700 000, dum irantaj al
estis
edzinigas, ne havas grandajn respondecojn/' Si ne
pantoflojn
car ne ekzistas
la telerojn,
La
kaj tuja interamikigo. Tuj oni
estante malsata, nur por malaperigi ciun timemon.
La knabino, kiam devas alporti
al la
"bagus, bagus" kio signifis:
diris
si,
vi estas bela."
mi mangis, ne
por
au
li
dum la tago, en la riveretoj
kaj la inoj ce la alia flanko.
iras trans la
mezon de
kaj kanaloj.
La
viroj ce
Cio estas en ordo tiom longe, kiom^
la rivero, kiu
tamen
ofte
mezuras nur kvar au
kvin metrojn.
En Bali Car
oni ne trovas perlojn au aliajn ricajojn. Tio estas granda felico.
se perloj estus trovitaj
jam antau multaj okazis en multaj
jaroj
en Bali,
la
blankaj komercistoj^^ estus venintaj
por intersangi'°
aliaj tropikaj insuloj, pli
la perlojn
kontrau brando, kiel
multe "favoritaj" de
Tiel en Bali estis permesite daurigi sian paradizan
antau multaj jarcentoj.^'
206
AN ESPERANTO READER
la juvel-dioj.
songon komencitan
Unu vesperon mi
sekvis noktan procesion. Dekoj da maskitaj dioj kaj
centoj da indigenoj. Torcoj, kantoj, pregoj, kostumoj, ensorciga" muziko,
incenso, sankta akvo; nenio mankis. Malrapide la procesio movigis" tra
de
la vilageto. Estis la festo
nuboj kaj
tra la foliaro
de
Sekvis baliaj dancoj sub poj, dancis la
manoj
la steloj.
La luno mistere
Knabinoj, kiuj laboras en
kaj per ciuj fingroj, sultroj,
kun
brilis inter
palmoj. La aero estis varmete dolca.
en oraj vestajoj! Hi dancis ne nur per
estis tre artisma,^^ kaj
lunlumo
la plenluno.^"*
la graciaj
la piedoj
kapo kaj ec per
la torcoj, la
palmoj,
la
rizokam-
la
sed ankau per
la okuloj.
La efekto
templomuroj kaj
la
la tuto estis nepriskribeble^^ fantazia.
^^sci/vol/em/e, inquisitively "^mein/konipren/ebl/a, self-evident; "it
goes without saying
that..."
"^'respond/ec/o, responsibility
'•^vind/o/tuko, diaper ^^kontraii/e, contrary ^klar/ig/i, to explain
^^sarong-jupo, sarong ^"bali/an/in/o, ^'^tiom
longe kiom =
tiel
merchant ^^nter/sang/i, to trade enchanting ^^mov/ig/is, ^^art/ism/a, artistic
woman of Bali
longe, kiel, as long as
moved
^^mal/dik/a, thin
^^omerc/ist/o,
^'jar/cent/o, century
(see below)
"en/sorc/ig/a,
^''plen/lun/o, full
moon
^^ne/pri/skrib/ebl/e, indescribably (pri/skrib/i, to
describe)
AN ESPERANTO READER
207
Sekvis
aliaj dancistinoj, kaj dancistoj, kiuj
prezentis dancon
kun mirinda" harmonio
sidante en granda kvadrato
kaj precizeco.^** Hi sajne ne
dormemon. Kiam je noktomezo^ mi fine forlasis la vilagon, la dolca muziko sonis ankorau longe en miaj oreloj. Mi iris dormi kun la gamelan-muziko^' en la oreloj, kaj mi eksongis pri revaj bildoj kaj fantaziaj melodioj. Kaj gis la hodiaua tago mi ne cesis revi pri lacigis,'''*
kaj
mi ne
sentis
Bali, la insula paradizo.
"mir/ind/a, wonderi'ul '^'preciz/ec/o, precision
"^iac/ig/i, to
get tired
^nokt/o/mez/o, midnight ^'gamelan-muziko, gamelan music
(A gamelan
is
an Indonesian ensemble of mostly percussive instru-
ments.)
TRANSITIVE AND INTRANSITIVE VERBS:
-IG
may be made intransitive by means of the suffix ig: La la boa ton per unu remilo, The islander moved the La boato movigis (intr.) malrapide laii la rivero, The
Transitive verbs
insulano movis
(tr.)
boat with one oar;
boat
moved
slowly along the river
(lit..
The boat became
moved....).
Ni
We divided the rice into three portions; Ni dividigis en tri grupojn, We divided (intr.) into three groups We became divided into....). La boatisto levis (tr.) sian remilon, The dividis
(tr.)
la rizon
en
tri
porciojn,
(lit..
boatsman raised
his oar;
Tri vulkanoj levigas
volcanos arise on the island
(lit.,
(intr.)
sur la insulo, Three
Three volcanoes become
raised....).
-ISM This suffix, of looking
at
much as in English, denotes a doctrine or movement, a way
or doing things: katoliko, a Catholic, katolikismo, Catholi-
cism; kristano, a Christian, kristanismo, Christianity; alkoholo, alcohol,
alkoholismo, alcoholism; fatalo, inevitable Fate, fatalismo, fatalism; angla, English, anglismo, an anglicism.
208
AN ESPERANTO READER
OP The
suffix
op makes
tens, ten at a time;
La
policanoj
the collective sense of numbers: dekope, by
Hi envenis duope, They entered in pairs, by twos;
marsis kvarope, The policemen were marching
groups of four; unuope, singly, one
3 000
in
at a time.
METROJ
When figures of 1000 or more are written, the custom in some countries is
to separate
thousands with a
comma;
in others a
period
is
used; and
sometimes only a space. All of the following mean three thousand: 3,000 3.000 3
000
ANTAUPAROLO:' EVANGELINO
15.
(By Henry Wadsworth Longfellow.)
Jen
arbaro pratempa:-
la
la
murmurantaj pinarboj^
Staras en verdaj vestajoj, en la krepusko malluma,
Kiel druidoj antikvaj, vocoj malgojaj, profetaj, Kiel harpistoj blankharaj, longaj la barboj sur brusto.
De
la
kavemoj profunda]
la
oceano najbara
Rauka per voco respondas, de
Jen
la
arbaro
gemadon/
arbaro pratempa. Kie nun estas la koroj
la
Kiuj sub gia brancaro^ kiel cervido^ eksaltis J
Kiu sub arbo ekaudas^ de
la
casanto^ la vocon?
Kie vilago humila, hejmo de
Homoj de
la
Kies trankvilaj fluadoj" pasas
Sub
kamparanoj,
kiuj la vivoj kiel rivero iradis,'° tra
paca arbaro,
brancaro de V tero, ankaii sub bildoj cielaj?
la
Estas dezerta la lando, kaj disigitaj'- por ciam'^ Giaj antauaj logantoj, for de la hejmoj pelitaj,
Kiel folioj kaj polvo kiam la fortaj ventegoj
De
la kolera
oktobro
ilin
ekkaptas kaj casas,
Kaj malproksimen portinte, sur oceanon
Nur
Se
tradicio
vi la
De
restas de la vilago de Grand-Pre.
kredon posedas, kredon
Kiu esperas Se
nun
posedas
pri la
animo, koro
Audu
la
De
arbaro la pinoj,'^
la
amo
konstanta,
beleco kaj forto
fidela,
amanta,
kanton malgojan, kiun ankorau kantadas
En Akadio
la bela,
la historion
lando de homoj
— 210
pri
kaj dauras, kaj pacience atendas,
vi la fidon la virina
disjetas."*
AN ESPERANTO READER
de
amo
felicaj.
Trad.'^
William George
Adams
'
Antaii/parol/o, foreword, introduction ^pra/temp/a, primeval, of
ancient times (see
PRA- below)
^pin/arb/o, pine tree
^Rauka...gemadon = Respondas per raiika voce (la) gem/ad/o/n (moaning) de la arbaro "^branc/ar/o, network of branches ^cerv/id/o, fawn (see -ID below) ^ek/salt/i, leap, spring up (see EK- below) ^ek/aud/i, catch the sound of '^cas/ant/o, hunter '
'flu/ad/o/j,
flowings
'-dis/ig/it/a,
'Mis/jet/i, to scatter
''kiun...pinoj
ankorau kantadas
'^Trad.
dispersed
= kiun
'
'°ir/ad/is,
went along
^por ciam, forever
la pinoj
de
la
arbaro
= Traduk/it/a de
PRAThis prefix denotes separation in time, as follows: 1.
With
specific relationships,
it is
equivalent to English "great" or
"grand": onklo, uncle, praonklo, great-uncle; nevo,
grandnephew;
avo,
grandfather,
praavo,
nephew, pranevo,
great-grandfather;
nepo,
grandson, pranepo, great-grandson; prapranepino, great-great-granddaughter, etc. 2.
With all other words
the connotation
is
always that of time long past:
pratempoj, primitive times; prapatroj, forefathers, ancestors; prahomo, primitive man; praarbaro, primeval forest; prahistorio, prehistory;
prabesto, prehistoric animal; pratipo, prototype.
EK In Lesson 4
we learned that this prefix focuses on the start of an action. "to begin -ing," as we have seen; or it may mean
The meaning may be
an abrupt, startling kind of action:
up abruptly;
saiti, to
jump, eksalti,
to spring
brili, to shine, ekbrili, to flash; krii, to yell, ekkrii, to
cry out; audi, to hear, ekaiidi, to catch the sound of.
AN ESPERANTO READER
21
-ID The suffix id names the offspring or descendant of persons and animals: rego, king, regido, prince; cervo, deer, cervido, fawn; kato, cat, katido, kitten; Izraelo, Israel, izraelidoj, Israelites.
-ESTR This suffix denotes the chief person: urbo, town, urbestro, mayor; sipestro, master of a vessel; policestro, chief of police.
16.
Barbro kaj Eriko
—VI
Rud Plej
Vi rakontis iomete
la
homoj ne deziras
Sajnas
al mi,^
letero!
pri la malfelica milito;
popolo certe estas egale pacama
la
30-an de novembro
bona amiko,
Dankon, koran dankon pro via
de
la
militi.
ke mi iufoje^
legis pri la bela
tombojn. Ankau en nia kalendaro
la katolika tempo'* tiun
Mi jam multe
mi same malamas gin. Via mi kredas, ke la plimulto
kiel la nia,' kaj
la
1
-a
kutimo, meti lantemojn sur
de novembro konservas de post
nomon: Tago de Ciuj Sanktuloj.
audis pri via popolo, kaj mi sategas la austran muzikon.
Per nia kvarlampa^ aparato^
ni ofte auskultas la
ondon^ vienan: Wagner,
Beethoven, Mozart, Schubert kaj Strauss ciam entuziasmigas** min.
ankau vi satas la muzikon? Kaj tre
multe.
En
—cu
vi satas danci?
Cu
En Svedujo oni dancas
ciu urbo trovigas bela, granda popolgardeno.''
somero, sabate kaj dimance multaj gejunuloj kunvenas
tie
Dum
la
por amuzigi,'"
por vidi teatrajojn, por danci. Ankau mi satas danci, sed Pacjo ne per-
mesas viaj
212
al
mi partopreni publikan dancon. "Nur
geamikoj
vi
dancu," diras
AN ESPERANTO READER
la
kara tirano.
ci tie kaj
en
la
hejmoj de
De super
kelkaj tagoj la
jam
negas. Blanka estas la tegmento de nia eta
lumaj vaguloj:"
la
komikoj. Paseroj sidas antau nia fenestro, malsataj
sed ne malgojaj, atendante panerojn; sebon. Kelkfoje ili
domo,
blankaj ondoj de niaj kampoj flugas, mangajon sercante, mal-
ill
la karaj
danke rigardas min, kun
paruoj fervore pikmangas'^ la
kapo oblikve
tenata.
Cu
estas koketaj?
La tagoj jam estas mallongaj. Baldau, dum Kristnasko,'^ la suno levigos nur post la naua matene kaj malaperos jam je la dekkvara.'^ Sed ho, kiel
— —pala luno—
belegaj estas vintre la noktoj! Mil steloj sur la cielo largaj strioj kaj flamanta drapiro
longaj,
de la norda lumo brilas en mirinda beleco.
Mi rigardas la stelojn, miaj pensoj migras al malproksimaj landoj kaj la
al
venonta tempo '^...
Mi
salutas vin!
Via amikino Barbro
'la nia, ours ^sajnas al mi, it seems to me Mu/fojVe, at some time ia katolika tempo. Catholic times ^kvar/lamp/a, four tube ^aparato,
(radio) set ^ondo, (radio) wave(length)
inspire '^popol/garden/o, public park " vag/ul/o,
tramp, vagabond
'^Krist/nask/o, Christmas
(24-hour system)
'^la
**entuziasm/ig/i, to enthuse,
'"amuz/ig/i, to
have fun
'^pik/mang/i, eat by pecking 'ia dek/kvar/a, 2 o'clock in the afternoon
ven/ont/a temp/o, coming times, times to
come
AN ESPERANTO READER
21
FALSE FRIENDS Not all Esperanto words
that look like English
words may be trusted
to
have exactly the same meaning. In the previous selection, for example, larga does not
dome
is
mean
student astray, are
kapo isn't "cap," but head; and Such words, which can lead the unwary
"large," but wide;
not a "dome",
it's
a house.
known as "false friends." Here are some common ones:
Adulta, adulterous. Adult: plenaga.
Agonio, death-throes. Agony: dolorego, angoro. Aktuala, of current
interest, topical, present-day.
Actual: efektiva.
Akurata, punctual, on time, prompt. Accurate: preciza, senerara. Apologio, vindication, justification. Apology: pardonpeto, bedauresprimo. Atendi, to wait. Attend (meeting,
etc.): ceesti, vizitadi.
Averti, to warn. Avert: fortumi, forklini.
Balanci, to swing up and down, sway, rock, nod. Balance: ekvilibri, bilanci.
Bedo, a patch or bed for
plants.
Bed:
lito.
Bordo, bank, shore, edge. Board: tabulo; komitato, Brava,
valiant, gallant.
Buklo,
curl, lock (of hair).
Demand!,
ask.
Brave: kuraga.
Demand:
Buckle: buko.
postuli.
Drinki, drink to excess. Drink (normally): Efektiva,
estraro.
trinki.
real, actual. Ejfective: efika.
Eventuala, contingent, possible
(Eventuale =
in case
in the future.
Eventual: fina.
of need)
Favorata, favored, privileged. Favorite (book,
etc.): preferata.
Festo, a festival or celebration. Feast (banquet): festeno.
Frazo, sentence. Phrase: frazero, esprimo, vortgrupo.
Fundo, bottom. Fund: kaso, fondajo, fonduso. Gipso, gypsum, plaster of Paris. Gypsy: cigano.
Granda,
214
big, great.
Grand: grandioza, impona.
AN ESPERANTO READER
Generala,
in general,
common
to all or most.
General: (usual) kutima;
(military) generalo.
Infano, child. Infant: infaneto, bebo. Instance, level of official authority, especially judicial. Instance:
okazo, ekzemplo.
Jurnalo, newspaper. Journal: (diary) taglibro; (magazine) gazeto, revuo.
Karto, card. Cart: caro.
Kasko, helmet. Cask:
barelo.
Kojno, wedge. Coin: monero.
Kondico, a
Konkreta,
stipulation, prerequisite. Condition (state): stato. real
Konsekvenca,
and not
abstract.
Concrete: betono.
consistent, something that follows in sequence.
Conse-
quence: rezulto, sekvo. Kontroli, to check, verify, oversee. To control: regi, direkti.
Konvena, Krajono,
suitable, proper, fitting, appropriate.
pencil.
Convenient: oportuna.
Crayon: pastelo.
Larga, wide, broad. Large: granda. Lokusto, grasshopper. Locust: akrido.
Magazeno, a large store or storehouse. Magazine: gazeto, revuo. (Also magazine is a large, popular magazine, especially when illustrated and featuring articles on many subjects.) Medicine, the science of medicine. Medicine: medikamento.
Mendi,
to order (something).
To mend
(repair): ripari, senpaneigi.
Novelo, short story. Novel: romano. Oferi, offer up, sacrifice. Ojfer: proponi, prezenti.
Okaze, by chance, accidentally. Occasionally: kelkfoje, de tempo tempo (Okazo: chance, occurrence.)
al
Oportuna, convenient, handy. Opportunity (chance): okazo. Parenco, a
relative.
Parent: patro, patrino. (Parents: gepatroj)
Pego, woodpecker. Peg: kejlo. Place, public square. Place: loko.
Planke,
floor.
Plank: tabulo.
AN ESPERANTO READER
215
Porko, a
pig.
Pork: porkajo, porka viando.
Praktiki, put into practice.
To practice
(exercise, train): sin ekzerci,
ekzercigi.
Presi, to print (with type).
To press: premi. The press:
Pretendi, to claim, assert a right
Proceso, a law
suit.
la gazetaro.
Pretend: sajnigi, preteksti.
to.
Process (procedure): procedo.
Pruno, plum. Prune: sekigita pruno, sekpruno. Rente, income from property or investments. Rent: lupago, luprezo. (Lui to
is
to rent
something from someone;
luigi is to rent
something
someone.)
Rezigni, to give up claim
to, relinquish,
waive. To resign (from a
position): demisii, eksigi, abdiki.
Rimarki,
to notice, observe, note.
Rimedo, means, way,
resource.
To remark: komenti,
Remedy:
rimarkigi.
kuracilo; korekti, rebonigi.
Sentence, a wise saying, proverb. Sentence: frazo. Sorto,
fate, destiny, luck.
Sort (kind): speco.
Subskribi, to sign. Subscribe: aboni. Triviala, vulgar, crude, boorish. Trivial: bagatela, malgrava.
Verso, a
line of poetry, or Bible verse.
Verse (stanza of song or poem):
strofo.
Vulgara, everyday, run-of-the-mill, of or for the Vulgar:
triviala,
17.
common
people.
kruda, maldeca.
Trans
la
Lingvajn Barilojn
—IV
Frankfurto, Germanujo, 9
En
la centra parto
konstruajoj, kie
iam
novembro
de Frankfurto staras multaj grandaj modemaj
ekzistis malnovaj, historiplenaj.'
milito venis, la detruado- estis terura; miloj da
Kiam
bomboj
la
dua mond-
falis el la cielo kaj
komercaj konstruajoj. Nuntempe^ oni nun ekzistas grandaj modemaj stratoj kun novaj
detruis la plejparton^ de la grandaj
rekonstruis la urbon, kaj butikoj kaj magazenoj.
Kiam
la
vagonaro alvenis en
nin. Li estas
216
maljuna
la
stacidomon, S-ro Franz Rabl atendis
viro, ekspostisto,^ kiu havis
AN ESPERANTO READER
dum la tago tempon por
montri
al ni sian
urbon. Ni promenis laulonge la riveron Maino, kie estas
bela parketo kun multaj benkoj por la laculoj. Ni transiris^ la riveron per
malnova kaj interesaspekta^ ponto staris la
car la
por
malnovaj domoj,
al
malnova parto de
gastejoj** kaj
la urbo.
Tie ankorau
malgrandaj komercaj konstruajoj,
bomboj ne tusis ci tiun parton de la urbo. Ni iris al malnova gastejo faman lokan trinkajon, pomvinon.'^ Multaj logantoj en ci tiu
trinki la
parto de la urbo kolektigas'" en la gastejoj por trinki la malmultekostan kaj
bongustan vinon kaj por interparoli
pri gravaj kaj
malgravaj aferoj.
Post nia trinkado ni vizitis kelkajn novajn grandajn magazenojn kaj la
magazenoj rememorigis" min kaj
ankau
pri niaj
la acetantoj, aspektis
en Usono, car ili kaj
la vendataj ajoj,
samaj, kiajn oni vidas en nia propra urbo.
S-ro Rabl gvidis nin laulonge la cefstratojn,'^ kaj ankau por vidi kelkajn
malnovajn konstruajojn, pregejojn, al la
la
urbdomon,'^ ktp. Tiam ni devis
stacidomo por renkonti alian samideanon, kiu atendis nin
tie
reiri
je la
kvara kaj duono.
Kiam
ni alvenis ce la stacidomo, altstatura,'^
mezaga'^ viro atendis nin
ce la enirejo.'^ Estis S-ro Puff, peranto'^ por la Sennacieca'** Asocio
Tutmonda'^ en Germanujo, kaj
li
gvidis nin al restoracio por mangi, kaj
poste ni ceestis la monatan kunvenon de
'histori/plen/a, full of history, historic 'plej/part/o, greatest part ^eks/post/ist/o,
lia
grupo.
-detru/ad/o, destruction
^nun/temp/e,
at the present
time
ex-postman (see EKS- below) Hrans/ir/is, crossed
Interes/aspekt/a, interesting-looking
^pom/vin/o, apple wine
**gast/ej/o, inn,
Gasthaus
'"kolekt/ig/as, collect, get together
"re/memor/ig/is, reminded '^cef/strat/o, main street '^urb/dom/o,
town aged
hall
"'alt/statur/a, tall
'^en/ir/ej/o,
(lit.,
(consideration for) nationality
Asocio
of high stature)
''^mez/ag/a, middle-
entrance '^per/ant/o, agent '**sen/naci/ec/a, without
Tutmonda =
'^tut/mond/a, worldwide
Sennacieca
a world-wide organization of Esperantists
AN ESPERANTO READER
217
Wiesbaden, Germanujo, 16 novembro
En
urbo ekzistas bona Esperanta kurso vespere, kaj S-ro Schon-
ci tiu
rich estas la instruisto.
Bonnie kaj mi
instruisto kelkfoje''^ uzis la
kvankam
ceestis la klason kaj,
geimanan lingvon,
plejparte-'
li
la
uzis Esperan-
ton kaj ni vere povis gui la klason kaj lemis pri kelkaj gramatikaj aferoj.
Sabaton
ni havis
okazon por renkonti du malnovajn, fervorajn geesper-
antistojn, la gesinjoroj
Bertram Potts el Wellington, Nov-Zelando. Li estas
eksjumalistO" kaj malnova esperantisto, kaj
dum
sabata vespero
paro-
li
ladis al speciala kunveno de la Esperanta klubo en Wiesbaden pri sia hejmo
kaj la geesperantistoj
tie.
mi
Li estas lerta, interesa paroladisto, kaj
estas
certa ke la tuta grupo guis lian paroladon. Ciuj opiniis ke la vespero forflugis tro rapide.
S-ino Opperman, esperantistino en Wiesbaden, invitis nin
por vidi alian parton de
la
al sia
urbo kaj por paroli kune.-^ Ni promenis
domo
tra belaj
arbaroj kiuj estas cirkau la urbo, kaj ni vidis en la cirkauajoj-"* de la urbo
multajn apartajn domojn. Kutime, en Europo
same
kiel urboj
la centra parto
domojn
la
urboj estas konstruitaj
en Usono, kun grandaj apartamentaroj-"* kaj de
la urbo, kaj
en
logejoj-^
apud
la cirkauajoj oni konstruis apartajn
kaj malgrandajn apartamentarojn.
Jaudon
ni foriris el la bela banurbo,-^ kaj veturis
vagonare
al
Parizo.
novembro
Parizo, Francujo, 19
Ekzistas en la Jarlibro-^ de la Universala Esperanto-Asocio reklamo por la
Hotelo Felix, Rue Moliere 26, Parizo, Francujo.
vidis ci tiun
reklamon
ni decidis viziti la
Kiam Bonnie
Hotelon Felix
dum
kaj
mi
nia vizito en
Parizo.
Ni alvenis en Parizon je
la sepa,
Hotelo Felix, per taksio, car
la
vendredan matenon. Ni
reklamo en
la Jarlibro
tuj iris al la
ankau enhavas-"
la
mezaga virino en la hotelo, kiu ne kvankam si montris al ni per signa
vortojn "Esperanto parolata." Estis nur
povis paroli au Esperante au angle,
lingvo, ke la esperantisto alvenos je la dekdua, tagmeze.
Ni
lasis niajn
valizojn ce la hotelo kaj promenis tra kelkaj stratoj en la bela,
fama
kaj
interesa urbo, Parizo.
Post trihora promenado ni revenis
al la
Hotelo Felix kaj tiam
oficejo de la hotelo viro kiu salutis nin per la vortoj
estis
"Bonan tagon."
en
la
Estis
S-ro Jean Thierry, juna viro kiu estas duonposedanto'° de la mal-
granda hotelo. Li ankau estas vic-delegito por la
UEA
Pariza Esperanto-Asocio. S-ro Thierry montris
218
AN ESPERANTO READER
kaj prezidanto de
al ni
cambron
kaj gi
tre placis al ni,
do
ni decidis resti ce la
dum nia restado de tri
Hotelo Felix
tagoj en Parizo.
Post kvarhora dormeto^' ni vestigis,
iris al
restoracio por vespermangi,
kaj tiam revenis al la hotelo por renkontigi^^
Kune
ni veturis, per autobuso, al la
Asocio. Oni kunvenas ciuvendrede, en la
kun S-ro Thierry
kunvenejo de la
la
je la oka.
Pariza Esperanto-
fama Universitato Sorbonne, en
geografia prelega cambro. Ceestis la kunvenon cirkau tridek geesper-
antistoj kaj ni auskultis interesan paroladon pri
kaj
Louis de Beaufront, la fama
unua franca esperantisto.
2°kelk/foj7e,
sometimes
^^eks/jurnal/ist/o,
^'plej/part/e, for the
most
part
former newspaperman ^^kun/e, together
^^cirkau/aj/o/j, surroundings, environs
^'^apartament/ar/o, apartment
building ^^og/ej/o, residence ^^ban/urb/o, spa (town
mineral baths) ^^Jar/libr/o, yearbook, annual (see
p.
known for its
48) ^'^en/hav/as,
contains Mu/on/posed/ant/o, half-owner ^'dorm/et/o, nap ^^renkont/ig/i, to
meet together
Estis iomete
da tempo post la parolado, do mi havis la tempon por paroli
nur kelkajn vortojn
pri Usono, Kalifomio, kaj ankau pri la Los Angeles. Ni renkontigis en kafejo post la renkontis S-ron Schwartz, malnovan esperantiston
kunveno, kaj kiu dins ke
tie ni li
grupo
al la
movado en San Diego
kaj
volos renkonti nin ce
la
dum
kongreso en Marseille
aGgusto.
Lundon posttagmeze erco^^ car ni legis
Ni trovis en
la
en
ni iris al la biblioteko
la Jarlibro
UEA pri
de
la
Cambro de komtie.
biblioteko multajn librojn kaj gazetojn, pli ol du mil, pri
Esperanto kaj diversaj grupoj
mondo ekde^"* la komenco de dum du horoj kaj tiam ni devis iri al la
tra la
Esperanto. Ni rigardadis la librojn
stacidomo por
de
"Grava Esperanto-fako"
iri
per vagonaro
al
Barcelono, Hispanujo. (Daurigota)
''Cambro de komerco, Chamber of Commerce ^ek/de,
right
from
EKS As
in
English, this prefix
means "former": eksprezidanto, ex-
president; ekspostisto, former or retired postman; eksigi, to put out of office, fire; eksigi, to leave office, resign.
APERI—ASPEKTI Although both of these words mean "to appear," they are not
Aperi way: in the
is
to
make an appearance; aspekti
Mia edzino aperis subite en
la
is
pordo,
to
My wife appeared suddenly
doorway; Si aspektis kolera, She looked angry; Sia apero
min, sed
sia
felicigis
aspekto maltrankviligis min, Her appearance (showing up)
cheered me, but her appearance (the way she looked) made
220
alike.
appear (look) in a certain
AN ESPERANTO READER
me
uneasy.
NAMES OF COUNTRIES There are three ways of deriving country names
in
Esperanto:
1. From the word for its inhabitants, a country name can be formed by means of the suffix uj: angle, an Englishman, Anglujo, England; dano, a Dane, Danujo, Denmark; germane, a German, Germanujo, Germany.
(Sometimes the word lando is used instead of Danlando, Germanlando, Svedlando, etc.)
2.
Some younger
named with zilano,
3.
own
countries have their
Aiistralio, Bolivio, Brazilo,
the suffix an:
Usono,
etc. In this
uj:
Anglolando,
root-word:
Kanado,
case the inhabitants are
Kanadano, Australiano, Boliviano, Bra-
Usonano.
In
some cases
there are Esperantized forms of internationally
understood country names ending etc. In fact
many people
in -io:
Latvio, Hungario, Jugoslavio,
use -io as a suffix parallel to -ujo, so that one
frequently sees Anglic, Danio,
Germanic,
etc.
THE ESPERANTO ALPHABET The Esperanto alphabet has 28 letters: Aa, Bb, Cc, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg, li, Jj, Jj, Kk, LI, Mm, Nn, Oc, Pp, Rr, Ss, Ss, Tt, Uu, fj ii, Vv, Zz. To name them (as in reciting the alphabet), give vowels their usual Gg, Hh, Hh,
sound and add the -c ending to the consonants: A, Bo, Co, Co, Do,
etc.
C is named like the English word "woe" or by some, "U-hckc." This letter is
occasionally used initially like English
W, by
the way, mostly in
proper names like IJuhan (Wuhan, the city in China), or tlatc (for Watt).
The non-Esperanto letters Q, W, X, and Y are called kuc, or kuc or kvc; ducbla-u or ducbla-vc; iksc; and i-greka or ipsilcnc. In radio available,
and telegraph messages,
C may be
This system
is,
spelled
CH,
etc.,
where supersigns are not
G as GH, etc., and U may be sent as
however, very rarely used
U.
in practice.
AN ESPERANTO READER
221
La Espero
18.
(This
poem by
Zamenhof,
L. L.
set to
music by
F. Menil, is a kind of
"national anthem" of Esperantists.)
En
mondon
la
Tra
mondo
la
venis nova sento, iras forta
voko;
Per flugiloj de facila vento
Nun
de loko flugu gi
Ne
al
Gi
la
homan
Al
la
mond' eteme
al loko.'
glavo sangon soifantatiras familion;^
militanta
Gi promesas sanktan harmonion.
Sub
la
sankta signo de
1'
espero
Kolektigas pacaj batalantoj,
Kaj rapide kreskas Per laboro de
la afero
la esperantoj.
Forte staras muroj de miljaroj"* Inter la popoloj dividitaj;
Sed
dissaltos*^ la obstinaj baroj.
Per
la
sankta
amo
disbatitaj.^
Sur neutrala lingva fundamento,
Komprenante unu
La popoloj
la alian,
faros en konsento^
Unu grandan rondon
familian.
Nia diligenta kolegaro^
En Gis
laboro paca ne lacigos, la bela
songo de
1'
homaro
Por etema ben' efektivigos.
222
AN ESPERANTO READER
Nun gi flugu de loko al loko ^= Ne al glavo, soifanta sangon ^= Gi tiras la homan familion "'mil/jar/o, millenium (a thousand years) '=
^dis/salt/i, to burst apart
Mis/bat/i, to
knock apart ^en konsento,
in (by)
agreement ^koleg/ar/o, band of coworkers
19. El
Japanaj Novajoj^
(From La Revuo Orienta.)
La
rezulto de la generala elekto de la
Domo de
de novembro montris sufican konfidon de
Do
Reprezentantoj en
publiko
la
al la
la
20a
Ikeda regimo.
denove elektita kiel nova kabineto, kiam oni kunvokos^ la specialan sesion de Parlamento en la 5a de decembro por nomi cefministron. estas evidente, ke Cefministro^ Ikeda estos
estro de la
17a de novembro D-ro^ Kotaro Tanaka
la
Generala Kunsido^ kaj Nacioj por servi kiel
la
en Hago. Antau nelonge
estis elektita
Sekureca^ Konsilantaro** de
de
la jugisto li
la
la
Hago
EksjugistC^ al
En
la
de
la
la Unuigintaj*^
Intemacia Jugejo'" de Justeco"
kompletigis'^ la 10-jaran servon kiel la
cefjugisto de la Supera'^ Jugejo de Japanujo.
Li diris, ke
li
estas tre
danka al
de Eksteraj Aferoj, kaj ke je
la la
Estro kaj funkciuloj"* de la Ministrejo'^
nova ofico
laboros por la honoro de sia patrujo'^ kaj por la
Vizito de Studentoj el
40 membroj de
la
lemejoj
Dum
humile kaj sindone'^ paco.
Suda Koreujo
Sud-Korea Studenta Kultura Misio alvenis
Tokio per aeroplano vespere de
La grupo
li
monda
la
al
29a de novembro. Hi restos 10 tagojn.
konsistas el gestudentoj de diversaj gradoj, de elementaj
al universitatoj.
la restado,
gojn kune
kun'*^
ili
prezentos filmojn, fotografajojn,'*^ kaj faros prele-
korea muziko kaj danco. Samtempe
ili
intersangos
opiniojn pri diversaj temoj kun japanaj studentoj.
'nov/aj/o/j,
together,
news
convoke
-cef/ministr/o, prime minister ^kun/vok/i, call ^eks/jug/ist/o,
former judge ^D-ro = Doktoro
^kun/sid/o, session, meeting ^sekur/ec/o, security '^konsil/ant/ar/o,
council ^Unu/ig/int/a/j Naci/o/j, United Nations "just/ec/o, justice
'-komplet/ig/i, to complete
'^funkci/ul/o, functionary
edly, dedicatedly
'^ministr/ej/o, ministry
'^patr/uj/o, fatherland
"Jug/ejVo, court
'^super/a,
supreme
'^si/n/don/e, devot-
'^fotograf/aj/o,
photograph
'^kun/e kun, together with
AN ESPERANTO READER
223
I
20.
Barbro kaj Eriko—VII Hohenberg,
la
10-an de decembro
Amikino,
En mia imago mi venas al vi. Mi vidas svedajn arbarojn kaj lagojn, mi rimarkas vian domon rugbrunan. Mi eniras, premas vian manon, mi babilas
kun
vi.
Estante' infano
famega
mi
legis belan rakonton de
verkistino,- "Nils
Holgerson"
migrantan etulon,^ mi nun
lin
sovagaj ankau mi volus veni
gi estas
Selma Lagerlof,
nomata.
denove envias. Sur
la
Mi
via
tiam enviis
la
dorso de anseroj
al vi.
Ni havas similajn interesojn. Ankau mi satas muzikon, auskultas ofte radiokoncertojn kaj
plezuron faras
224
al
mi
mem ludas violonon kaj fortepianon. La plej grandan la
legado/ preskau ciutage gis meznokte mi legas.
AN ESPERANTO READER
Vintro ankau ce
ni,
nego kovras
stratojn,
tegmentojn, kampojn, her-
bejojn, montarojn.
Cu
vi
jam audis
pri
sankta Nikolao^ kaj pri Krampuso, la nigra diablo,
kiu venas la sesan de decembro, por rekompenci kaj puni? Sankta
Nikolao estas episkopo kun blanka mantelo, kun mitro kaj kurba bas-
Krampuso, tute nigra, havas longan voston, longan rugan langon komojn. Sur la dorso li portas sakon, destinitan^ por malbonaj
tono; kaj
infanoj.
Cu mi iam povos
sendi
Krampuson
al vi?
Tiu maskado^ estas malnova kutimo, sed multaj homoj trauas,**
al gi
kon-
ne volante timigi^ malgrandajn infanoj n.
Dum
Kristnasko ciu infano, malrica
malgrandan abion, sur kies brancetoj estas nuksoj, bakajoj, sub
gi aliaj
donacoj:
m
rica, ricevas kristarbon,'^
falsbrilajoj," orumitaj
libroj, vestoj, ktp.
vere familia festo, preskau ciuj familianoj donas
pomoj,
Kristnasko estas
al si
reciproke'^ don-
acojn. Kristnasko estas la sopiro'^ de ciuj infanoj.
Dum Kristnasko ni
satas glacion kaj negon.
Je Kristnasko ni deziras al ni reciproke felicon felicon
al
—mi ankau
deziras
mia malproksima knabino malgranda kaj sendas mian al vi. Mi estus felica, se mi ricevus la vian."*
fotografajon
Kun
kora
manpremo mi
salutas vin,
Via Eriko
'est/ant/e, (while) being,
fellow
when I was
"^La plej...legado,
^Cu...NikoIao,
reading
is
^verk/ist/o, writer
^et/ul/o, little
my greatest pleasure
Have you ever heard of St. Nicholas
Mestin/it/a por,
intended for ^mask/ad/o, masquerade **kontraii/i, to oppose, be against ^tim/ig/i, to frighten '^al si
'°krist/arb/o, Christmas tree
reciproke, to one another
'
'fals/bril/aj/o, tinsel
'^sopiro, here: thing to
be longed for
'ia via, yours
AN ESPERANTO READER
225
21.
Trans
Lingvajn Barilojn
la
—
Barcelono, Hispanujo, 28 novembro
Ni ofte
scivolis'
Esperanto.
en kia maniero oni povus vivi kaj vojagi en Europe sen
Kvankam
mangajojn kaj
logantoj de la diversaj
la
aliajn ajojn kaj lui
Mi
landoj povas aceti
cambrojn per malgrandaj sumoj,
turisto
mia edzino ricevas malgrandajn monatajn enspezojn,- kaj sen la helpo de la esperantistoj ni certe ne povus vivi kaj vojagi per niaj enspezoj. La turisto en Europo devas pagi multe pli da mono por vivi, por aceti mangojn en la restoracioj kaj por lui hotelne povas
fari
same.
cambrojn, kaj por
aliaj
kaj
vojagaj aferoj.
Porni estas pli facile car, ekzemple, kiam ni alvenas en urbo ni telefonas al la
esperantistoj tie kaj
resti kaj tistoj,
ili
povas
mangi. Kompreneble,
sed
la ordinaraj turistoj
sciigi nin pri
la lingva barilo
devas
iri
malmultekostaj lokoj por
ne ekzistas por
ni esperan-
grandaj hoteloj kaj restoracioj,
al la
por trovi personojn kiuj povas paroli angle. Do, mi opinias, ke mi kaj
Bonnie havas grandan suldon al nia lingvo, Esperanto, kaj en kiam kaj kie ni povos, ni laboros por la movado.
En Barcelono
ni tuj ricevis
cambron en pensiono^ en
helpon de
la esperantistoj
malnova kvartalo de
la
la estonteco,
por trovi bonan
la urbo.
La personoj ce
nia hotelo ne povas paroli angle, sed esperantisto, S-ro Gisbert, helpis nin,
per telefono, por hotelistoj.
lui la
cambron kaj arangi la diversajn aferojn kun la la 20an de novembro, dum la vespero kaj,
Ni alvenis mardon,
car pluvis kaj ni estis sufice lacaj post unu-kaj duontaga"* vojago de Parizo, ni enlitigis frue kaj ne havis
tempon por kontakti
la geesperantistojn.
La venontan^ tagon, ankorau pluvis do ni restis en nia cambro kiam la pluvo cesis. Ni marsis al la oficejo de
gis la
sesa vespere,
Prof.
Dalmau, cefdelegito de UEA en Hispanujo, por renkonti lin kaj sciigi^ pri la urbo Barcelono. S-ano Dalmau estas afabla, amika viro, profesoro de lingvoj, kiu
sciigis nin pri la
Esperanto-movado en Barcelono kaj
Hispanujo, kaj pri la urbo.
Dum la sekvantaj tagoj ni estis tre okupataj^ car multaj geesperantistoj akompanis nin cirkauajoj.
je diversaj
Ni renkontis
ciam sercas
la
tempoj por vidi
pli
okazon por
usonanoj.
226
la
da esperantistoj
AN ESPERANTO READER
paroli
kun
urbon kaj
ci tie ol
en
la
vidajojn en la
aliaj urboj,
car
alilandanoj,** kaj precipe
ili
kun
Barcelono, Hispanujo, 6 decembro
Por la unua fojo mi havis
En Hispanujo anstataue,'^
Fernandez
estas
la
okazon por renkonti blindan esperantiston.
malpermesate almozpeti kaj
vendi loteriajn biletojn por vivteni'"
la blinduloj
sin.
devas,
Ni renkontis Jorge
dum lia vendado proksime al la placo de Catalufia.
S-ro
Tomas
Punet, ano de la grupo "Stelo de Paco," prezentis nin al Jorge, kaj dufoje ni havis
bonajn interparolojn kun
pri la blindula
li
ce la stratangulo." Li sciigis nin
Esperanta grupo kaj ankau montris
al
ni
Esperantan
gazeton presitan en Esperanto kaj brajlo.
Palma de Majorko, Hispanujo, 30 decembro Bonnie kaj mi alvenis
al ci tiu
urbo matene,
la
Van de decembro, per
sipo el Barcelono post nokta vojago trans la belan Mezmaron.'^ Ni trovis
bonan cambron en unuaklasa'^ pensiono. Sammatene"* Miguel Arbona,
la
ni telefonis al S-ro
UEA-delegito en Palma. Ni renkontigis ce malgranda
butiko kiu apartenas
al lia filo.
S-ro Arbona estas afabla viro, kiu gvidis
dum unu horo por montri al ni vidindajojn'^ de la urbo. Poste ni iris kune al la domo de alia esperantisto, S-ro Mariano Jaquotot, kiu montris nin
partojn de la urbo al ni kaj helpis nin trovi la
S-ro Jaquotot invitis nin
grandan
domon
al sia
kaj vinberejon'^
kamparvidajojn. Lia bieno situas ekster la
ajoj
en
domo
la
libere kaj
spiri
malnova vilago
gui tipajn Biniali, kaj
estas trezoro de antikvaj mebloj,'^ religiaj pentrajoj'** kaj
(malgrandaj statuoj kaj vazoj)
la Balearaj Insuloj. Li
montris
el la
tempo kiam
al ni sian
want
to
la
Romanoj
logis
kolekton de moneroj kaj
postmarkoj, kaj ankau sian kolekton de Esperantaj
'sci/voi/i, to
kaj postoficejon.
proksimume dudek kilometrojn de
Palma, en bela kamparo, kie oni povas en
bankon
bieno la venonatan dimancon. Li posedas
libroj.
know, wonder -en/spez/o, income
^pension/o, a pension, European boarding house
Ni
restis
ce
lia
(see below)
"^unu- kaj
du/on/tag/a, one-and-a-half-day ia ven/ont/a/n, the coming, next ^sci/ig/i, to
find out, learn ^okup/at/a, occupied, busy '*ali/land/an/o,
foreigner '^anstataii/e, instead street
class
"Viv/ten/i, support
"strat/angul/o,
comer '-Mez/mar/o, Mediterranean Sea '^unu/a/klas/a, first '^sam/maten/e, the same morning ''^vid/ind/aj/o/j, the sights
'^vin/ber/ej/o, vineyard (vin/ber/o, grape)
(mebl/o, a piece of furniture)
'^mebl/o/j, furniture
'**pentr/aj/o, painting
AN ESPERANTO READER
227
dum
bieno
diversajn botelojn de vino kaj guis
la tuta tago, gustumis"'^
bongustan tagmangon.
Unu
tagon ni
vidajon de North,
la
el nia
maro. Tie
ni renkontis
urbo San Diego, kaj
duonmejlon-' de
Hispanujo kaj
la
li
ke
ilia
pri
Kiam
lokoj.
hejmo
estas malpli ol
San Diego,
kaj tiam pri
S-ro North diris ke
li
Esperanto. (Mi ciam faras tion kiam
demandis, cu mi konas S-ron Scherer de Los
estas amikoj
ili
du
diris ion pri
okazon.) Tuj
Angeles, car
eltrovis-"
la simileco-' inter la
la
mezagajn geedzojn, Ges-rojn Willard
Ni interparolis unue
la nia.--
povas paroli hispane, mi
mi havas
strando por gui la belan, varman aeron kaj
iris al la
dum dudek
Jen stranga
jaroj.
okazajo,^'*
renkonti personojn el nia urbo, kiuj ankau konas esperantistojn en Los
Angeles. (Daurigota)
'^gust/um/i, to taste (see below)
-^el/trov/i, to find out,
discover
-'du/on/mejl/o, a half mile -la nia, ours (see below) -^simil/ec/o, similarity
-^okaz/aj/o, occurrence
ENSPEZO—ELSPEZO Spezi can is
mean either to "pay out" or "take
therefore prefixed to
nova capelo, dolarojn
Enspezo
I
specify the meaning:
spent $8 for a
dum unu
new
hat.
in"
money. Often en- or el-
Mi elspezis ok dolarojn por
Nia butiko enspezis tri mil in $3,000 in one month.
semajno, Our shop took
(or enspezoj), income; elspezo (or elspezoj), expenditures.
GUSTI—GUSTUMI Gusti
is
intransitive
and means
to taste a certain
way: Tiu
ci
torto
gustas bonege, This pie tastes excellent. Tiuj vinberoj havas malbonan
guston,
228
Those
grapes
AN ESPERANTO READER
have
a
bad
taste.
Pasigu
la
salon
—
supo estas sengusta, Pass
la
the salt
—
the soup
is tasteless.
Gustumi is transitive and means to taste something: Gustumu la kukon kaj diru al mi, cu gi bongustas, Taste the cake and tell me if it tastes good.
LA MIA, LA VIA, etc. When a possessive pronoun stands alone, i.e., the thing possessed is not stated, the article la is often la via, are equivalent to
libron?
placed before
it.
this
ne estas
one
Cu
etc.:
vi
like la
mia,
perdis vian
Do prenu la mian, Did you lose your book? Then take mine. Mia
edzino posedas capelon precize similan tiu ci
Thus expressions
English "mine," "yours,"
la sia?
al la via;
cu
vi estas certa,
ke
My wife owns a hat exactly like yours; are you sure
isn't hers?
22. Sercoj el
Heroldo de Esperanto
Inter la ajoj, kiujn oni tre ofte malfermas erare, estas
Privata sekretariino: "Do, f-ino
Lemke,
malbelan foton?
—
kiel eble plej
"Jes, por montri gin al
la buso.'
viaj atestoj kaj referencoj estas
unuarangaj." Vi konsideru vin dungita kiel
nun mi bezonas ankorau
—
mia privata
sekretariino.
malbelan foton de
vi."
Sed
—Cu
mia edzino!"
Dompurigo:' "S-ro direktoro, cu mi povos havi vian permeson resti hejme morgau antautagmeze? Mia edzino deziras mian helpon ce la dompurigado."
— "Ne,
s-ro Berger, tio tute ne estas ebla!"
dankon, s-ro direktoro!" goje respondis Berger, "mi ja fidi je^
sciis,
— "Multan
ke mi povas
via komprenemo.""*
'unu/a/rang/a, first-rate ^dom/pur/ig/o, housecleaning
^fidi je, rely
on
"^kompren/em/o, understanding
AN ESPERANTO READER
229
23.
Barbro kaj Eriko— VIII Rud
27.12.19.
Bonan vesperon!
Kiel vi fartas, kara amiko?
Cu
vi estas gaja kaj
amikinoj kaj mi? Jes, mi tion kredas, sed lau
ankau seriozo
—
la foto,
petolema
kiel miaj
profunda en
vi logas
mi dankas pro la bildo. La la Sveda Esperanto-Gazeto.
kaj tio placas al mi. Tre kore
mian mi almetas,' kaj ankati eltondajon^ el Pli bone ol mi povus, gi rakontos pri niaj Krismaskaj kutimoj. (Rigardu, kia bona knabino mi estas; do ne sendu al mi la teruran Krampuson! Mi tre
timas
lin.)
Hodiau mi devas mangi
faris viziton.
dum
mi ec ne provos kafo estas
tre
la vizito.
ilin
nomi
Se
vi gastos iun^
Sur
la
vi
—
preskau ciam
ciaokaze** oni regalas vin per kafo.
—
ho "La sveda
bona," ciuj fremduloj diras. "La sveda kafo estas bonega,"
Stockholm,
230
en Svedujo,
tablon venas mangajoj ciuspecaj'*
AN ESPERANTO READER
la
cefa urbo de Svedujo
diris austro, kiu
iam
estis
multe laudis Svedujon.
la karto,"**
Via samlandano'^ ankau
apud
tabletoj
dum
ies gardo. Cetere,
Cu ankau
li
(Kompreneble oni ankau
car niaj kampuloj lasas sitelojn sur
tre miris,
ankau apud
ne
la vojo, ni
ekskursoj ni kelkfoje lasas biciklojn sur la vojo sen multaj kamparanoj trankvile dormas kun neslosita
vi tion trovas
Jen vera historieto pri
la
strangega?
sama temo.
vagonaron elektran en
eniris la
car
variaj prezoj.)
la soseoj; car la leterkestojn,'"
slosas, kaj car
pordo.
fiksita prezo.
do pagi lau
fierigis,
mangejoj, kie oni rajtas
tre mirigis^ niaj
mangi, kiom oni volas/ lau antaue
povas mendi "lau
Mi preskau
gasto ce miaj amikoj.
—Lin
la
lufoje,
kiam mi kun kamaradino
urbo Djursholm (apud Stockholm),
ni
en
la senhoma" kupeo ekvidis ion, kio igis nin large malfermi la okulojn. Sur benko, apud sako plenplena'^ de gazetoj kaj jumaloj, staris cilindroj'^ el
moneroj, ciu speco aparte. Jes, sub
la
bela amaseto da argentaj "du-
kronoj""* ec vidigis kelkaj bankbiletoj.'^
iomete sercis pri
en
alia
kupeo
vagono,
li
la
granda tento, kaj
kaj trankvile babilas
ankorau ne
li
Nun
diris,
venis la konduktoro. Ni
ke
la
"gazetknabo" sidas
kun vojaganto. Kiam
ni eliris el la
estis reveninta.
Mi nun multe laudis mian popolon. Jes, mi amas gin, sed mi amas ciujn naciojn; cie ekzistas
homoj kun grandaj, bonaj
koro noblega, ciu popolo povas sensperta,'^
kun lamaj
lerni
de
ideoj,
la aliaj.
malsaga knabino! Se mi povus ion bonan
flugiloj,
Nun, por
la
mi volus
alten'^ flugi
—gojon
nova jaro
kun vasta animo
— Se mi ne fari!
kaj
estus nur
Mi estas birdeto
sed ne povas....
kaj felicon al vi!
Via fidela amikino Barbro
'al/met/i, to attach
(lit.:
put onto) ^el/tond/aj/o, a clipping ^gastos iun
= estos gasto ce iu ''ciu/spec/a/j, of all kinds '^cia/okaz/e, in all (kinds of) cases, in any event ^mir/ig/is, astonished, amazed ^kiom oni volas, as much as one wishes iaii la karto, a la carte ^sam/land/an/o, compatriot, countryman '"leter/kest/o, mailbox
"sen/hom/a, empty (of people) '^plen/plen/a, chock-full '^cilindroj, cylinders, stacks
coin)
'^bank/bilet/o =
''alt/e/n, into the
'Mu/kron/o, 2-crown piece (Swedish
banknote
'^sen/spert/a, inexperienced
heights
AN ESPERANTO READER
231
Du Poemoj
24.
(By L. L. Zamenhof)
Pluvo Pluvas kaj pluvas kaj pluvas kaj pluvas Sencese,' senfine,- senhalte,^
El
ciel' al la ter', el ciel' al la ter'
Are^ gutoj frapigas'
Tra
sonoj de V pluvo
la
Murmurado
Mi
voco
diras la
Kvazau
Kaj per sento
la
la
plej stranga,
revas pri gi
en
1'
la
viditaj,
revivigis,'^
sun', kiu baldau aperos,
nuboj kasigis?
volas esplori la senton misteran.
nur revas, mi guas, mi spiras;
Ion fresan mi sentas,
232
malgoja kaj goja,
nuboj pasintaj, jam ofte
Kvankam
Al
voco kasigas^
batas konfuze la koro.
Au mi
Mi
mi volus kompreni,
gi rememoro'^...
Rememore" en mi
Mi ne
mia orelo
aera.
en
la sopir'
Kaj aiidigas^ en
En mi
al
penetras misteraj
revante auskultas,
Kion
Cu
resalte.^
la freso la
AN ESPERANTO READER
la freso
koro min
tiras.
min
logas,
Ho, Mia Kor' Ho, mia kor', ne batu maltrankvile, El mia brusto nun ne saltu for!
Jam
teni
Ho, mia
min ne povas mi
facile,
kor'!
Ho, mia kor' Post longa laborado !
Cu mi
ne venkos en decida'^ hor'!
Sufice! Trankviligu de
1'
batado.
Ho, mia kor'!
'sen/ces/e, ceaselessly
^sen/halt/e, without
^sen/fin/e, endlessly
stopping ^ar/e = enaroj ^frap/ig/i, to strike back, rebound (intr.)
^= penetras mistera
''aiid/ig/i, to
= en rememoro
(intr.)
murmurado
Ve/salt/i, ^'kas/ig/i, to
tojump hide
be heard '"re/memor/o, recollection "re/memor/e
'^re/viv/ig/i, return to life,
be resurrected
'Mecid/a, decisive
D-ro
Zamenhof en
1
887
AN ESPERANTO READER
233
25.
Trans
la
Lingvajn Barilojn
—VI
Valencio, Hispanujo, 9 januaro
Ni alvenis per
Tagmeze
dum du
la
sipo "Ciudad de Ibiza," je 7:30 atm., la 1-an de januaro.
ni renkontis
S-ron Tudela, UEA-delegiton, kaj
horoj, al la centre de la urbo kaj al la
nacian ludon, piedpilkon.' La bela,
li
akompanis nin
nova stadio kie oni ludas
la
modema stadio kapablas enteni- sesdek
mil personojn. Vespere Bonnie kaj mi vizitis tipan valencian restoracion kie ni
mangis
la
valencian mangajon paella, bongustegan mangajon
rizo, rostita kokino,^ artisokaj koroj, helikoj kaj spicoj.
el
Per helpo de
botelo da vino, ni mangis grandan kaserolon da paella.
La sekvantan tagon D-ro Herrero venis por urbo Valencio. Li estas prezidanto de vigla, sperta Esperantisto.
En
lia
la
automobilo, inter
kaj pacientoj, ni interparolis Esperante kaj
en
bonvenigi'* nin al la bela
Hispana Esperanto-Federacio,
li
liaj vizitoj al
montris
la urbo.
Plaza del Caudillo, Valencio
al ni
tre
klientoj
vidindajojn
Jaudon
ni translokigis^ al la hotelo
Munich, rekomendita de D-ro
Herrero car nia alia restloko^ estis malkomforta. Matene, S-ro
Tudela
la banko por traduki por ni pri monaj aferoj. Posttagmeze hejmo de D-ro Herrero, kie ni renkontis lian edzinon, kiu estas
akompanis nin al ni iris al la
studanta Esperanton, kaj ilian sepjaran filinon.
La sekvantan tagon D-ro Herrero gvidis nin, automobile, al la kamparo al ni vilagon kie la domoj estas subteraj.^ La vilaganoj logas en domoj fositaj el la malmola tero; tre komfortaj, vastaj kaj puraj hejmoj. Ni trinkis vinon en trinkejo konstruita per la sama metodo kiel la domoj, por montri
ankau
kaj
gi estis vasta, tre
pura
ejo.
proksimume mil subterajn domojn. por
la enirejoj kaj
Sabaton okazis en
la centra parto
tistojn, kiuj
Ci
tiu vilago,
Patemia, enhavas
Lauvide*^ gi konsistas el nur fosajoj*^
blankaj kamentuboj'° por ventoli la domojn.
kunveno de
la
de
la urbo.
demandis
Valencia Esperanto-grupo, ce kafejo
la
Tie ni renkontis kelkajn valenciajn esperan-
al ni pri niaj
movado en San Diego.
urbo kaj lando kaj
pri la
Esperanta
Je la sesa okazis radio-programo kaj
dum
demandojn kaj ni parolis pri nia vojago en Europo. Estis bona propagando por Esperanto car pli ol ses au sep mil personoj audis pri Esperanto per la radio. Post la programo S-ro Ernesto Hurtado gvidis nin al la cefa placo por rigardi paradon. Estis la Tago de la Tri Regoj," kaj multaj infanoj estis laulonge de la stratoj kiam la duonhoro D-ro Herrero
longa procesio pasis. je la
6a de januaro,
la
faris
En Hispanujo la infanoj ricevas multajn donacojn Tago de la Tri Regoj, anstatau je Kristnasko.
Valencio, Hispanujo, 17 januaro Trifoje semajne D-ro Herrero gvidas Esperantan kurson ce la universitato
dum
la vespero.
gestudantojn, kaj
mi
Merkredon
ni vizitis la
felice rimarkis
estas junaj, car la estonteco de la
ke
la
movado
klason por renkonti
plimulto
welcome
Test/lok/o, place to to
la
studantoj
estas ce la gejunuloj.'- S-ano
pied/pilk/o = futbalo 'en/ten/i, to hold, contain 'bon/ven/ig/i, to
el la tridek
kok/in/o, chicken
move, change residence stay 'sub/ter/a, underground 4au/vid/e, according ^trans/lok/ig/i, to
appearance, as far as can be seen
'^fos/aj/o,
excavation, pit
'°kanien/tub/o, chimney, "stack" "Three Kings Day, Epiphany ''estas
ce la gejunuloj, belongs to (depends upon,
is
closely connected
with) the youth (see below)
AN ESPERANTO READER
235
Herrero komencis
la
kurson
studantoj povis paroli
Dimancon
ni iris
kun
antaii
monato
kaj duono, kaj
jam
kelkaj
ni post la klaso.
kun Ges-roj Ernest Hurtado
al ilia
domo
por
trinki
kafon kaj babiladi Esperante. Ni mangis nuksojn kaj kukojn kaj provis
vinon nomitan "Verda Stelo." Sur
la
nur nian lingvon. Tiam mi promenis
enhavmarko'^ de al la
domo
de
botelo oni uzas
la
iliaj
parencoj, kie ni
renkontis afablajn geedzojn kiuj estas la fratino kaj bofrato de S-ino
Hurtado. Sia bofrato ne povis paroli Esperanton, sed lingvon
dum kvin jaroj, kaj
interkomprenigi, car
li
li
li
studis la anglan
provis interparoli kun mi angle. Ni ne povis
ciam uzis
la
malgustajn vortojn kaj
li
ne komprenis
min ec kiam mi estis parolanta malrapide. Kvankam S-ino Hurtado lemis Esperanton antau nur dek monatoj, Esperanto. Por mi
multe
ci tiu
okazajo
helpis nin kiel tradukistino, per
si
denove, pruvo ke Esperanto estas
estis,
pli facila ol la naciaj lingvoj.
Kvin geesperantistoj venis al la autobushaltejo'^ por adiaui nin merla deka kaj duono matene. Kiam la autobuso estis foriranta
kredon, je
de
la haltejo ni
estis
kvazau
bedaure mansignis'^
niaj parencoj
dum
al la
kvin bonaj geesperantistoj, kiuj
la restado
en Valencio. (Finota)
'^en/hav/mark/o, label ''^man/sign/i, to
'^autobus/halt/ej/o, bus stop
wave
CE Ce
indicates a close relationship in place or time: ce la tabic, at the
table; ce
mia onklo, at my
uncle's (house); ce
vi,
with you, at your house,
Ce la romanoj, oni faras tion alie, With the Romans, that is done differently; Venu ce ni morgaii, Come to our house tomorrow; in
your country, etc.;
ce nia foriro, upon our departure; ce la sunsubiro,
upon going
Ce
ce enlitigo,
more subtle kinds: dormi ce windows open; koro ce koro,
also indicates close relationships of
malfermitaj fenestroj, heart to heart;
to sleep with the
brake ce brake, arm
gejunuloj. The future
236
at sunset;
to bed.
is
in the
in
arm;
La
estonteco estas ce la
hands of the young people.
AN ESPERANTO READER
J
26.
Barbro kaj Eriko—IX Hohenberg,
la
10-an de januaro
Kara Barbro,
Unue multan dankon pro
via bildo kaj la interesa gazeto. Vi estas bela,
carma knabino. Ofte mi legis vian interesan leteron, en kiu vi rakontis multe pri via bela nordlando kaj pri viaj kutimoj.
Malvarma
Mi
tre
dankas, amikino.
vintro estas en nia montaro, blanka
nun
estas la koloro de
nia urbeto. Blanka drapego' kusas malsupre de blua cielo.
Estas tempo de sporto.
Ofte ni toboganas. Infanoj kaj plenkreskuloj.^ Malrapide ni
monten
la
toboganon, sed
peno rekompencigas: de
la
tiras
de
la altajo
iu
deklivo ni rapidegas malsupren. Kelkfoje la tobogano de iu mallertulo renversigas,^ glitveturi
li
ruligas en nego,
kun mi malsupren de
Neghomojn konstruas en
sia
buso
li
aspektas kiel
neghomo/ Cu
vi volas
deklivoj?
infanoj en kortoj, gardenoj.** Rigardu sur
ci-kuna bildeto, kiel malgoja ligneto,
li
la
li
estas. Liaj okuloj estas karboj, lia
nazo
havas malgrandan pipon malnovan. Lian kapon
kovras malnova capelo, en
la mano''
granda bastono minacas.
Cu
via
infanaro ankaii konas similajn amuzojn?
La knaboj ankau
satas negbuli.^ Tiamaniere**
partioj, tiel longe, gis
unu sercas savon en
du
ofte militas en
ili
la fugo.^
Malbonaj kavaliroj
ofte ankaii knabinojn pritraktas'" per negbuloj."
Plezuro por mal- kaj junularo'^ estas ankau skiado. Preskau ciu infano,
preskau ciu Hohenbergano estas
'drap/eg/o, heavy woollen cloth
skiisto.
^en la
mano,
throw (or play with) snowballs longe...fugo, until one (side) treat, act
too
la plej
^plen/kresk/ul/o, grown-up
Venvers/ig/i, to turn over ^neg/hom/o,
yards (see below)
Multaj deklivoj ja donas
in his
snowman
^kortoj, gardenoj,
hand (see below) ^neg/bul/i,
**tia/inanier/e, in that
way
seeks salvation in flight
toward "ankau...negbuloj, give
girls the
to
"^tiel
'"pri/trakt/i, to
snowball treatment,
'mal- kaj junularo = maljunularo kaj junularo, young and old
AN ESPERANTO READER
237
bonan okazon.'^ Fremduloj, precipe vienanoj, venas ciudimance, por
Mi
gui tiun sporton belegan.
Sur nia lageto
ni
mem entuziasme
ankau glitkuras
skias.
—do sportemuloj dum
la vintro
havas
multan piezuron.
Dum
la Silvestro-vespero, la
vespero de
la
31 -a de decembro, oni
amuzas sin, Jetante fandigantan plumbon en malvarman akvon. La plumbo prenas formojn diversajn kaj el tiuj formoj oni volas profeti la estontecon. La imago de la knabinoj vidas dekoraciojn, fiancinbukedojn'^ kaj la heroojn de iliaj revoj, la imago de junuloj sipojn, aeroplanojn kaj belajn fraulinojn. Kvankam kelkaj supersticaj homoj kredas efektive al'*^ similaj antausignoj,'^ la plimulto uzas tiun kutimon kompreneble nur por povi serci kaj
En
la
ridi.
unua de januaro
ankau bondezirbiletojn'^ knaboj
iras
de
domo
al
ni deziras al ni'^
al niaj
domo,
konatoj.
bonan novjaron.'* Ni sendas
En
kelkaj vilagoj malricaj ge-
dirante siajn bondezirojn kaj atendante
iun moneron.
La 6-an de januaro
ni festas la
tagon de
la Tri
Regoj.
En
kelkaj regi-
onoj maskitaj junuloj, "stelkantantoj,"-" kantas siajn kantojn en ciu
domo
p)
de
la vilago....
Nun mi Dormu
finas.
Jam
estas
noktomezo.
bone, songu dolce, malproksima knabino.
Via Eriko
'^Multaj...okazon, (The fact that there are)
do provide the best kind of opportunity bridal '^ni
bouquet
deziras al
'"^kredi al, to
ni,
believe in
we wish each
other
many
hills, after all,
(for that),
'^fianc/in/bukedo,
'^antaii/sign/o, portent '*^nov/jar/o,
New Year
good wishes) which led the Three
"''bon/dezir/bilet/o, greeting card (bon/dezir/o/j,
2^stel/kant/ant/o, star-singer (refers to the star
Kings
to
Bethlehem)
KORTO—GARDENO These words have
their
European sense. Korto (court)
surrounded by walls or buildings.
Gardeno
where growing things are cultivated "yard" with
What we
its
"lawn"
Kortego, however,
—
court tary.
the
is
is
an open area
an open place
for food or beauty.
The American
lawn, shrubs and flowers
call the
is
is
is
(garden)
usually translated gardeno.
gazono or razeno.
not always a large courtyard.
It is
also a royal
body of high-ranking persons attending a king or other
And a kortumo is a "high court" of justice with
distinguished judges.
(Any other court
is
digni-
a panel of especially
a tribunalo; while a courtroom
isajugejo.)
"EN LA
MANO"
body and clothing are often mentioned with la rather than when it is clear from the context who the owner is: Divenu, kion mi havas en la mano, Guess what I have in my hand; Forigu la capelon antau sinjorino, Take your hat off in front of a lady. Parts of the
the possessive,
AN ESPERANTO READER
239
27. (By Johan
La urbeto vekigis'
La Negbulo
Hammond
kaj trovis
kun
Rosbach,
in
Norda Phsmo.)
surprizo, ke la nokto kovris gin per
mola
blanka tapiso el nego. Ciuj devis aktivi pli ol kutime tiun matenon. La nego
—
kaj la
la
lanugan kusenegon^
kunportis- ne malmulte da kromaj farotajoj,^
matene jam
tro
gismentone^ kaj
malabunda. Estis ja dolce ankorau iomete en
resti
minutojn, kiujn oni intencis uzi por Estas dolce
tiri
la
la lito, resti
en
tempo
kusenegon flanken^
—
multe da nego
dum
la lito la
la
senti,
—sed post heroa decido oni
nova tago
kaj la
estis
dek
io.
lanugan kusenegon gismentone, kaj vere
dormas, konscii, ke oni dormas;
falis
tiri
estas realajo.
Tiam
ke oni
jetas la
oni ekvidas, ke
nokto.
Vigligas ciudome. Oni devas balai stuparojn,^ oni devas al la hejtlignejo'^ kaj al la necesejo,'"
sed kie estas
la
fari irvojetojn**
—kien
negosovelilo
oni metis gin pasintjare?" Kaj kie estas la balailo, kiu ankorau hierau staris
en
En
la ilarejo'-
la tuta
sub
la
stuparo?
urbeto regis vigla tempomanko, kaj multaj rapidegis
laborejo tiun matenon. Cetere oni povis
iri
nur pene,'^ car
la
nego
al la
atingis
gis la genuoj, kaj kie la vento amasigis"* la negon, estis preskaii neeble travadi.
Sed travadi oni
ja devis.
Vestita per gabardina pantalono kaj krurvindajoj,'^ Rektoro Tander aperis en la lemejo. Kaj tio estis tre komika.
Car Rektoro Tander
estis
solena sinjoro, kiu alte taksis sian dignon. Li ne havis longan vojon de sia
hejmo al la lemejo, kaj tiun matenon li atendis, gis la sonorilo'^ vokis al la unua leciono. Estis ja ankorau mallume, sed por lia digno estus neriparebla'^ damago, se iu el la gelemantoj ekvidus lin trapenetri la negamasojn de la strato vestitan per krurvindajoj kaj gabardina pantalono. Estis pli bone surprizi la klason, veni tri minutojn tro malfrue al la
—
leciono,
kroma
scii,
ke
la
tralegado'*^
tiam pasi en
gelemantoj estas ce de
la pitagora
la klason,
siaj pupitroj, silente okupitaj'^
de
—
kaj
teoremo-°
—kio
certe estas necesa
sur la katedron, sciante, ke ciuj
samtempe
ekvidos, ke rektoro Tander hodiau surhavas gabardinan pantalonon kaj krurvindajojn.
Rektoro Tander petis
la
gelemantojn eksidi.
"La pitagora teoremo, Rolf!" Rolf
240
ekstaris. Ciuj aliaj sentis
AN ESPERANTO READER
grandan sensargigon.^'
Ne
estis serco,
kiam Kalle* ekzamenis.
Estis
kvazau inkubo. Kalle
—iam
estis tirano
oni
ec provis bapti lin Nero, sed tio ne dauris longe. Kalle estis bona, malnova
nomo, kiun konis
ciu.
Rektoro Carl Tander
denove venkis. Li permesi
al si esti
la
tio, ke^^
malgrau cio
li
"Nu, Rolf, Rolf
la
mem
si
tiun
matenon. Li
malmola. Li povis hodiau
estis
sercema,
la
klaso estis
komplezis montri,
kvanto da homeco,'^ kiun
la
malvarmo
kaj
kaj mortigis.
pitagora teoremo!"
malbone
tre
kiam Kalle
la
moste^"* komplezis^** serci,
li
estis eta
malmolo ne kovris
kontenta pri
malvarma,
sercema.'^ Kaj
plena de danko pri
ke en
estis tre
estis forta, la
fartis.
Li rugigis. Li sciis ec ne unu vorton.
"La pitagora teoremo, Rolf? Cu
ni
ne konas
la
teoremon de
la
granda
filozofo?"
Rolf senesperigis.^^
"Nu, cu
ni
ne havis
teoremon, antau ol
la
Rolf ne povis plu
—
fenestro
la
'vek/ig/i, to
nego
tri
kromajn minutojn por
rigardi la pitagoran
rektoro venis hodiau?" elteni"** la
rigardon de
la rektoro.
Li rigardis tra la
cie blanke tentis, kaj tagigis-'^ jam.
wake up
^kun/port/is, brought with
it
'far/ot/aj/o, thing to
be done, chore "kusen/eg/o, a thick comforter used as a bed covering ^gis/menton/e, up to the chin ^flank/e/n, aside ^stup/ar/o, stairs 4r/voj/et/o, path "^hejt/lign/ej/o, woodpile
"pas/int/jar/e, last year "^amas/ig/i, to pile bell
'^pen/e, with difficulty
up '%rur/vind/aj/o/j, leggings,
'^ne/ripar/ebl/a, irreparable
to read through,
'"neces/ej/o, toilet, privy
''il/ar/ej/o, tool closet
'**okup/it/a,
gaiters
"^sonor/il/o,
occupied, busy
'"^tra/leg/i,
peruse ^"pitagora teoremo, Pythagorean theorem (law
of right-angle triangles) -'sen/sarg/ig/o, relief ^-serc/em/a, witty tio,
ke, for the fact that
-'*inost/o,
"most/e komplez/is, condescended (did a favor lofty person)
^-^pri
a person of high rank (see below) in the
manner of a very
^^hom/ec/o, humanity, human-ness "sen/esper/ig/i, to
lose hope, despair
2**el/ten/i,
to hold out, withstand
^'^tag/ig/i, to
become
day(light)
*Kalle: short for Carl,
of the rector's pet
i.e.,
"Charlie" in Norwegian. The students' use
name was
a
mark of disrespect.
AN ESPERANTO READER
241
"Ke
ni estu tie,^" Rolf!
La pitagoran teoremon ni ne povas lemi, sed amuzo, tion ni povas!^'
rigardi tra la fenestro kaj revi pri negviroj kaj
Ho! Tie
ni
devus
esti,
Rolf!"
Kaj rektoro Carl Tander rigardis ciuj tiel
bone konis,
amuzajo," kiun
la
la
la
klason kun
vizagesprimon, kiu
rektoro
diris.
La klaso
la
vizagesprimo, kiun
signifis,
ke oni ridu
Sidigu vin, Rolf! Ni scias la rekompencon por prezentado kiel
Ni devus nun koncentri
esti
kiam oni venis sur
la via.
nin!"^^
La leciono malrapide limakis" minutoj povas
pri la
ridis laudeve.^^
al sia fino.
Ne
estas kredeble,^^ ke
45
tiom longaj. Sed fine sonoris. Estis kvazau liberigo, la
lemejan korton.
La cevala lemejo
faris
la korto,
negplugilo^^ preterpasis^^ sur la strato. Kaj la pedelo de la
vojeton sur
iru tien kaj reen^^
dum
la
Dum la tago
la korto.
li
devis forigi la negon de
sed provizore plej bezonigis vojetoj, kie la inspektanta instruisto
dum
la
pauzo. Felice
antautagmezo, kaj
car la premitan negon
li
grave
tiel
la
lemantoj piedpremis^" laboron por
faciligis^' la
ja ne bezonis forigi.
Sed
la vojeto
la
la
negon
pedelo,
devis esti
preta. Espereble "la maljunulo" ne venos sur la korton almenaii en la unua pauzo. Felice ne, car jen Arsell. Neniu dangero, dum inspektas lektoro^^
Arsell!
W.
Lektoro staris
en
H. Arsell estis
momenton
la surtutaj
—
populara persono en
sur la stuparo, antau ol in sur la korton.
posoj
serca rimarko
la plej
la
li
staris tie,
kun petola
pedelo satus audi
la
lemejo. Li
Kun
la
manoj
rideto sur la buso, kaj certe iu
tion;
li
vidis lau la vizagoj de la
lemantoj, ke lektoro Arsell diris ion amuzan. Certe ion duone ironian!
Jen
li
malsupreniris.
La knabaro
maro ambauflanken
cedis. Certe tiel la
Moseo, pensis la pedelo. Kiom da diferenco inter Arsell "maljunulo"! Kompreneble la lemantoj flanken cedas ankau antau
cedis antau kaj la
"la maljunulo,"
ke
la
ili
ne kuragus"*^ ne cedi. Hi timas
lemantoj ne timas lektoron Arsell
Arsell certe ne kolerigus,"*^ se
Lektoro Arsell
ili
—
Sed kio gravas,
lin.
estas,
tamen flanken cedas! Tamen
ne estus cedintaj!
haltis kaj babiletis
laboro pro tiu nego, vi devus
kaj
kun
la
pedelo
—multe da kroma
cevalan negplugilon fan viziton ankau
igi la
sur la lemeja korto! Kaj Arsell pluen
iris,
kun
ankoraii
la petola rideto
sur la buso.
Negbulo
siblis tra la aero.
Arsell sur la bmsto.
Gi
lasis
Gi ne
estis
malmola, sed
blankan makulon sur
gi trafis lektoron
la nigra surtuto
de
la
lektoro.
La rektoro antau La lemejo havas la
Estis malpermesite jeti negbulojn sur la lemeja korto.
du tagoj severe instmkciis respondecon, se
^^Ke ni estu (do)
tie!
ies
okulo estos
(Oh) that
en
ciuj klasoj.
trafita
we were
there!
de negbulo
^'tion ni
—au
se iu fenestro
povas, that
we can
^^amuz/aj/o, funny thing "lau/dev/e, obediently ^^koncentri sin,
to concentrate
"limak/i, to go at a snail's pace ^%red/ebl/e, believable
^'ceval/a neg/plug/il/o,
by
pri tio
^^tie/n
"^'facil/ig/i,
horse-drawn snowplow
^*^preter/pas/i, to pass
kaj re/e/n, back and forth ^"pied/prem/i, to tread to facilitate
'*-lektor/o:
a professional
title
''Mli
down
ne kuragus,
they wouldn't dare "^koler/ig/i, to get angry
AN ESPERANTO READER
243
La lemejo havos
estos frakasita.
kulpon. Estis severe malpermesite
la
negbulojn.
jeti
Jen
rektoro staris malantau sia kurteno, kaj vidis, kio okazas sur la
la
korto. Li vidis la negbulon. Li
ankau
vidis, kiu jetis gin.
Kaj
vidis,
li
ke
lektoro Arsell ne povis vidi, kiu estas la pekinto. Rektoro Tander gojegis.
Li ne satis, ke Arsell estas estas
respektata de
tiel
tiel
populara, kaj ke
disciplino en la lecionoj de lektoro
dum
pauzoj. Fakte
la
la
estas ja satinda knabo,
devos solvi
la
—
kiu
jetis,
knabo, kiun oni
tio; kiel
li
tia
rompo de
en
tuj
Au
eble
nun lektoro Arsell
la respekto, la
knabo ricevos reputacio de la
kiu estas la pekinto.
eltrovos,"***
al
manoj ankorau
sin, liaj
en
estis
la
aspektis tre petola. Li rigardis ciujn knabojn, kiuj
li
negamaso,
la
gis super la genuoj
en
la
nego.
Unu
el la
knaboj
kulpa, ke la lektoro tion rimarkis. Li vokis la knabon, kiu
tiel
venis
jaroj povis
li!^^
afero okazas. Tian aferon oni nepre riprocu.'*^
Lektoro Arsell malrapide tumis
staris
tri
guste
gojegis. Estos interese vidi, kiel lektoro Arsell reagos"*^ al
surtutaj posoj, kaj
aspektis
dum
aferon; lektoro Arsell devos zorgi, ke la
sian punon. Tio ja estas evidenta
La rektoro
jetis
fakte estis felica hazardo, car
lemejo suferas, kiam
malsevero
sia
rektoro sentis, ke tio okazis tute hazarde,
tiu,
nur laudi. Domage, ke tiun negbulon hazarde
tamen ne domage
malgrau
li
Neniam okazis pekoj kontrau la Arsell. Ankau ne, kiam li inspektas
lemantoj.
la
li.
La rektoro malantau
kurteno observis
sia
la
epizodon. Li rimarkis,
kiel sagace Arsell tuj trovis la pekinton.
Kiam
knabo
la
manon
la
dekstran
la
negon de
"Forigu!"
Tio
el la
proksime
mallonge
diris.
lektoro tre malrapide levis
al Arsell, la
poso kaj montris
La knabo
al la
negmakulo
sur sia brusto.
deprenis^** la gantojn, kaj forigis
la lektora surtuto.
estis cio.
Malantau riproco.
multe
li
estis
sia
kurteno rektoro Tander terure cagrenigis"^" pro
La reago de
pli ol
la efika
lektoro Arsell certe sentigis en la konscio de la
kiu ajn ordinara puno.
Tiom bone
la
rektoro konis
knabo
la
lem-
antojn. Kaj precipe tiun ci knabon.
Car lektoro Arsell
tiel
reagis, ne plu ekzistas ia
peko kontrau
la
disciplino, raportenda" al la rektoro. Malbenite!" Duoble'' malbenite,
car tio estis nova venko por lektoro Arsell; perdis
fortigita,
li
ankorau
pli
244
neniom da digno,
granda psikologo
AN ESPERANTO READER
kaj en la
—bedaurinde.
lia autoritato
okuloj de
la
ne
rektoro
estis
mal-
li farigis''''
tio
Ankau
Postpauze sonoris. La lemantoj rapide
vicigis^'* sin
rapide funkcias, kiam Arsell inspektis!
La lemantoj bruis en la koridoro
—
ekster la pordo de la rektora oficejo
gin por forigi la negon, antau ol
ili
estis
sur la korto.
nur unu balailo, kaj
supren
Rektoro Tander prenis siajn librojn kaj
bruis'^^
en
iris al la
ciuj
bezonis
la stuparejo."
dua leciono. Ve
aP** tiu,
kiu ne scios respondi nun!
"^^guste
li,
exactly he, he of
matter one must "^^el/trov/i, to
all
people "^tian aferon...riprocu, such a
by
unfailingly (deal with
a)
rebuke
''^re/ag/i, to
find out ''Me/pren/i, to take off ^°cagren/ig/is,
5'raport/end/a, which must be reported (see below)
react
was vexed
"mal/ben/it/e!
damn! "du/obl/e, doubly ^^far/ig/is, became ^^vic/ig/is si/n, lined up ^^supr/e/n bru/i, to go noisily up "stup/ar/ej/o, stairwell ^^ve al, woe to
MOSTO Titles of respect vary so
much from
country to country, and from one
language to another ("your grace," "your highness," "your honor," Esperanto has one all-purpose
that
title
for all ranks
and
offices:
etc.)
Via rega
mosto, Your Royal Highness; Via jugista mosto. Your Honor; Sia regina mosto, Her Majesty; fact:
etc.
Mosto
applies to any person of importance, in
Li tre moste kondutas hodiaii, He's acting very high and mighty
today;
Du
mostaspektaj sinjoroj atendas en
la oficejo,
There are two
important-looking gentlemen waiting in the office.
-END The
suffix
end marks
ing a thing that tuj
is
a thing that
must be done (compare ind, denot-
worthy of being done):
La
pruntita
mono
estas
repagenda, The bonowed money must be paid back immediately;
Ciuj novajoj estas raportendaj al la jurnaloficejo, All news items are
to
be reported to the newspaper office;
farendajojn,
I
have many tasks
multajn farindajojn,
I
that
have
have many tasks
to
that
Mi havas multajn Mi havas
be done. (But:
ought to be done.)
AN ESPERANTO READER
245
OBL The
suffix obi denotes the multiple of a
noble
pli
da mono,
ol
number: duobia, double;
kvaroble du, four times two; Li havas kvi-
triobia, three-fold, treble;
mi,
He
has five times more
money
than
do;
I
duobligi, to double; multobligi, to multiply (in quantity); multobligilo, a duplicator (office machine).
28.
—
Barbro kaj Eriko
Rud en
la
2-a de februaro
Amiko, kara amiko,
Pardonu, ke mi dumlonge ne skribis!
mi
estis
komenconta
Multon interesan
vi rakontis.
kaj kelkfoje
Mi tamen
leteron, sed
pensis pri
tre ofte
ciam min
Per mia imago mi ofte
admirante vian belegan regionon kaj partoprenante en
estis
Cu
Ho,
kiaj
estas tute certe?
kaptumigaj^ deklivoj!
Mia
kateto, kiu
skribtablo, deklaras sin preta donaci al
sed fidante
al
vi,
al
via
vi scipovas"* lerte direkti?
nun sidas antau mi sur la blanka mi unu el siaj (laudire^) nau vivoj,
via lerteco mi, gentile sed nee,^ dankas.
Goje mi rimarkas, ke
Ankau ci tie interbatalas. Ankau ni
la vintraj plezuroj
la infanoj
svedaj.
de
Cu
ce
viaj plezuroj.
Sed, verdire," mi ne scias, cu mi kuragus konfidi mian vivon veturileto.2
vi,
io malhelpis.
de via lando tute similas
al la
formas neghomojn kaj per negbuloj
skias, glitveturas (tamen,
ne
ofte), kaj sur la glacio
niaj multaj riveroj kaj lagoj ni ofte glitkuras.
Kompreneble faras ekskurson
dimancon. Gaje
unu
el
altajoj
ili
ni ordinare veturas per auto,
—
tian,
ekzemple,
faris
mi
sed kelkfoje ni glitveturile
kaj kelkaj gejunuloj lastan
ni glitrapidegis sur la landstrato,^ tirataj
estis nia
de du cevaloj;
propra Svarten ("Nigrulo"). La kampoj proksime,
la
ce la horizonto estis de la plej pura blankeco. Arboj rigidis
aeren.* Estis
malvarme sed
refresige.'
Alveninte ce bienulo konata, kaj varmiginte nin bone, ni komencis babili kaj mangi. Junulo poste ludis violonon kaj ni dancis.
246
AN ESPERANTO READER
Hejmenveturado'° dumnokta. Tranca malvarmo, sed cio bela, belega.
Miaj pensoj
Cu
vi
flugis.
nun
Ankau
al vi.
Cu
vi sentis?
estas kontenta kaj pardonas, ke
mi
tiel
longe silentis?
Certe jes, vi pardonis.
Tutkore salutas vin
Barbro
Terura p.s." Jus
la
kato
faligis'^
de sur
la tablo florujon!'^
En mil
pecojn gi rompigis. Cimomente"* mi ne sentas min tiom bestama,'^ kiom lau
mia konvinko
estas la austroj....
'ver/dir/e, to tell the truth
toboggan
in 26.)
^vetur/il/et/o, little vehicle (refers to the
^kap/turn/ig/a, dizzying ''sci/pov/i, to
^laii/dir/e, alleged,
know how
according to what people say ^ne/e, negatively
land/strat/o, a major highway below the status of a freeway aer/e/n, rose stiffly into the air Ve/fres/ig/i, to refresh
hejmen
"p.s.
'^flor/uj/o,
= post/skrib/o, postscript
'^fal/ig/is,
flower pot, vase "^ci/moment/e,
at this
'^=
Vigid/is
veturado
knocked off
moment
'"^best/am/a,
animal loving
AN ESPERANTO READER
247
FORMULA PHRASES Particularly in rapid conversation, speakers of
any language rely very
much on set phrases for such purposes as getting attention, introducing a new thought or reasserting an old one, linking or "piggy-backing" their ideas, agreeing or disagreeing with
what has been said, etc.
A handy, ready
supply of these formula phrases will prove invaluable in Esperanto "bull sessions."
The following
are adapted, with thanks,
from a
list
published
by the American Association of Teachers of Esperanto.
OPENERS
(Getting the floor):
Momenton! Sajnas
Mi
Just a minute, hold
al mi, ke...
opinias, ke...
As
Nu,
far as
Mi
(to
volus aldoni,
Necesas ankau Finfine,...
Kiel oni
to
When
that...
that...
I'm concerned... konsilon... Well
what has been
ke... I'd like to
diri, ke... It all's said
As you
scias,...
me
Evidente,... It's obvious
add
and
that...
On
the other hand,...
Kontraiie,...
On
the contrary,...
Nome,...
To be
Efektive,...
Tic
estas,...
Cetere,...
248
follows, then,
that...
precise,...
As a matter of fact,... That
is,...
Aside from
that,...
AN ESPERANTO READER
my
that...
done,...
know,...
Aliflanke,...
It
you want
must also be said
Sed tamen,... However,...
do...
if
said):
Male,... Quite the contrary,...
Sekve,
there!
opinion...
mian
se vi voias
ADDING ON
seems
think
I
my
Miaopinie,.** In
Laii mi...
It
on
that...
advice...
Krome,... Besides,...
Kio plu
What's
estas,...
Fakte,... In
more,...
fact,...
Ekzemple,... For example,...
Malkase, mi kredas,
La
afero estas,
ke...
Plej parte,... For the
ke...
The
Frankly,
thing
most
think...
I
is that...
part,...
Fundamente,...
Basically,...
KEEPING ON
(Repeating yourself):
Kiel
mi jus
Mi jam Mi
rimarkigis,
volas
Indas
diris,...
As
I
just said,...
ke... I've
already pointed out
that...
mean,...
diri,... I
ripeti, ke...
It
bears repeating
that...
Alivorte,... In other words,...
Mi
ankoraii kredas,
Mi nur
ke... I still think...
ripetu, ke... Let
me just
say again
that...
QUESTIONING: Kion? Kion
Cu
What? What did you say?
vi diris?
Are you sure
vi estas certa, ke...
Kion
vi
opinias
pri...
What do you
that...
think about...
Pri kio temas? What's this about? What's the point?
Kion
vi
Kion
signifas...?
volas diri?
What do you mean?
What
does... mean?
Cu
vi
ne kredas,
Cu
vi
iam
Cu
vi
neniam
De
kie vi havas tiun ideon?
ke...
Don't you think
konsideris...
Have you ever
pripensis... Haven't
that...
considered...
you ever thought about.
Where
did you get that idea?
AN ESPERANTO READER
249
LINKING
(to another's statement):
Se mi guste komprenas,...
En
tiu rilato,
En
tiu
mi
ke...
Lau
estas...
pri...
correctly,...
would
sense you could
suppose...
say...
token,...
The question According
Speaking
I
(that)...
by the same
tiu vidpunkto...
Parolante
understand
diri... In that
That proves
Simile,... Similarly,
La demando
I
supozus... In that connection
senco oni povus
Tie pruvas,
If
is...
to that point of view...
of...
En
tiu kazo,... In that case...
En
ciu kazo... In any case...
DISBELIEF: Kio(n)?! What?!
Cu
vere? Really?
Vi sercas! You're joking!
Kia blago! You're
pulling
my
leg!
You've got
Ridinde! Ridiculous!
Mi dubas
pri
tio. I
doubt
that.
AGREEMENT: Vi (tute) pravas. You're
Mi
konsentas.
I
(entirely) right.
agree.
Certe. Certainly.
Guste! Exactly! Right on! Prave! Right!
Bone. Fine, OK,
all right.
Vere. Really.
Kompreneble. Of course. Konsentite. Agreed.
Mi
opinias same. I'm of the same opinion.
Tre povas
250
esti, ke... It's
very possible
AN ESPERANTO READER
that...
to
be kidding!
Versajne jes. Probably
so.
Jes, ja! Yes, indeed!
Tio estas guste kion
mi... That's exactly
what
I...
DISAGREEMENT: Absolute ne! Absolutely not!
Tutene! Not
at all!
Tio estas idiota (ridinda, sensenca,
stulta). That's stupid (ridiculous,
nonsense, foolish).
Ne temas
Temas Ne
pri tio. That's not the point.
pri tio, ke...
estas vere, ke...
Eble, sed...
La
Maybe
The point It's
is that...
not true
that...
so, but...
malfacilajo estas,
ke...
The
trouble
is that...
Vi eraras. You're wrong.
Tio dependas. That depends.
Dependas de
tio, cu... It
depends on whether...
Tio dependas de via vidpunkto. That depends on your viewpoint.
Ne parolu
al
mi
pri...
Don't
Ne
troigu. Don't exaggerate.
Ne
ridigu min. Don't
talk to
make me
me
about...
laugh.
Kia sensencajo! What a bunch of baloney!
Ne
eble! Impossible!
Cu
vi
perdis la sagon? Have you lost your mind?
CHANGING THE SUBJECT: Parenteze,...
By
the way,...
Tio memorigas min pri
tio, ke...
That reminds
me
that...
AN ESPERANTO READER
251
29. Pri la Deveno'
(From a
letter
by Dr. Zamenhof
to
de
la
The
Verda
Stelo
British Esperantist in 1911.)
—
Pri la deveno de nia verda stelo mi nun jam ne Karaj sinjoroi! memoras bone. Sajnas al mi, ke pri la verda k o o r o^ iam atentigis min^ s-ro Geoghegan* kaj de tiu tempo mi komencis eldonadi miajn verkojn 1
kun verda kovrilo
mi la
tute
(la
atentigo estis tute senintenca"*). Pri
hazarde eldonis kun verda kovrilo,
koloro de
lia
hejmo, Irlando; tiam venis
ja rigardi tiun koloron kiel simbolon de
li
unu brosuro, kiun
rimarkigis^ al mi, ke tio estas
mi en
al
Espe
r o.
la
kapon,^ ke ni povas
Pri la kvinpinta stelo,
sajnas al mi, ke unue gin presigis sur sia gramatiko s-ro de Beaufront. Tio placis al
mi
kaj
aperis la stelo
mi prenis
tion kiel signon. Poste per asociado de la ideoj
kun verda koloro.
*R. H. Geoghegan, 1866-1943, the
'de/ven/o, origin
-In
some
my attention
made me tome mi,
D-ro
English-speaking Esperantist
countries, spacing
lent to underlining or italicizing
brought to
first
between
words for emphasis,
letters is
equiva-
^atent/ig/is mi/n,
^sen/intenc/a, unintentional ^rimark/ig/is al
notice, pointed out
Zamenhof en 1911 ce
la
^ven/is al
mi en
la
kap/o/n,
it
came
Universala Kongreso de Esperanto,
Antwerp, Belgujo
30.
Donu
(From Kien
al
Mi Tempon by Brendan Clark)
la Poezio,
Donu
al
Por
la
revon de
Por
inspiri
mi tempon, cionpova' Dio, 1'
juneco rememori;^
min per
fresa energio,
Por elpensi^ kaj labori
Au, perdinte ciun fidon, novan por Por
revon
la
Donu Por
al
realigi, kaj
denove
de
la
homoj
elproklami;"*
Por giskore^ koni min, sen
Antau
la
malamikon ami.
tiu
pordo kiu kasas
Tempon
revi.
mi tempon, cionpova Dio,
la virtojn
Por
ricevi;
al
mi donu
iluzio;
la
etemon,
—por lumigi
la
lucemon.
= Por rememori
revon de
'cio/n/pov/a, almighty
2Por...reiiiemori
r juneco
think up, invent (see below) ^ei/proklam/i, to
''el/pens/i, to
la
proclaim to the world ^gis/kor/e, right to the heart, thoroughly
^9 «i?i EL''
Besides
its
ordinary meaning of "motion outward," el-
thoroughness: elpensi, to think ellabori, to
AS A PREFIX
work out
all
the
(in all details); eluzi, to
learn thoroughly, to master;
is
used to denote
way through to a solution, to invent; use up, wear out; ellerni, to
elproklami, to proclaim to everyone;
Eltrinku! Bottoms up!
AN ESPERANTO READER
253
31.
—XI
Barbro kaj Eriko
Hohenberg,
la
16an de februaro
Amikino mia, Jes,
mi
estis
iomete malgaja, car vi
tiel
longe ne skribis, sed nun mi
gojas denove. Estas
tiel
bele, havi fidelan
amikinon en malproksima lando,
al
kiu oni
pensas oftege kaj kiu same pensas al ni. Amikeco, vera amikeco estas bela,
ankau se amikoj estas malkunigitaj de mil kilometroj, se neniam sin vidi: la spiritoj, la
senfine
ili
povas
animoj ofte sin trovas. Via korespondado estas
carma kaj mi bedauregus, se vi fmus gin iam. Cu la nordlandaninoj
estas fidelaj?
En la lasta tempo mi gojis senbride' kamavalo,
la festo
de
1'
danco, de
la
—
vi
divenas eble
petolemo, de
la
kauzon: okazis
la gajeco.
Mi, transformita en turkon kun kaftano kaj fezo, vizitis balon kaj danckun ciuj belaj knabinoj. Petolulinoj^ tre klopodis instigi min, ke mi rompu mian solenan promeson kaj trinku glason da vino; mi falis en malfavoron^ de kelkaj, car mi obstine rifuzis. "Kiu ne amas vinon, virinon kaj kanton, restas stultulo por ciam," diras germana proverbo. Cu mi devas des pli multe ami virinon kaj kanton? is
carman haremon. Baldau seninterrompe'' dancas kun bela juna
Je la kvara matene la juna turko forlasis sian li
dormis kaj songis, songis, ke
li
svedino.
De post kelka tempo mi denove ciam^ estas en mia cambro, preparante min por nova ekzameno, studante precipe literaturon, mondhistorion, legante francajn kaj anglajn romanojn.
Mi
sategas legadon.
Mi tre satus, ofte viziti la teatron. Bedaurinde mi havas nek tempon, nek veturi Vienon, kie estas tre bonaj, mondfamaj aktoroj. Mi
monon, por
devas kontentigi min, auskultante en radio teatrajojn, operojn, koncertojn.
Kaj certe
ni estas
gajigon ne konis.
multe
Mi
geavoj, kiuj tiun guon,
tiun
homaro ciam progresas malgrau
ciuj
pli felicaj ol niaj
kredas, ke la
iutempaj^ reakcioj, malgrau ciu mizero.
ke pesimismo ne povas
esti
optimismo estas konfido
Mi
estas optimisto kaj pensas,
eco de esperantisto. Espero estas optimismo,
al niaj fortoj, tiu
konfido estas savo, progreso.
Mi revas pri la estonteco, mi revas pri la malproksimeco, mi revas pri vi. Por ciam mi
restas via
Eriko
254
AN ESPERANTO READER
'sen/brid/e, unrestainedly ^petol/ul/in/o/j, mischievous girls,
"imps" ^mai/favor/o, disfavor "^sen/inter/romp/e, uninterruptedly (inter/romp/i, to break
in, interrupt)
^ciam, here:
all
the time
^iu/temp/a, sometime, temporary
PENI, KLOPODI, All these words
mean
PRO VI
"to try" but each has a distinct connotation.
Peni means "to make an effort." In
La knabo penas movi
la
stonegon,
we see him with his shoulder to the boulder, sweating and straining to move it. Provi means "to try a thing out, to see if a thing can be done." In La knabo provas movi la stonegon, we see him making a tentative effort to move it, and wonder if he will succeed or fail. Klopodi means "to take steps to do a thing," and La knabo klopodas movi la stonegon causes us to imagine him arranging a lever and fulcrum, hiring a crane, petitioning his
congressman or taking up a collection
32. Letero pri la
(This
1
895
letter
to get the
job done.
Deveno de Esperanto—
from Dr. Zamenhof to N. Borovko
tells
of the origins of
Esperanto.)
Vi demandis min,
kiel aperis ce
mi
la
ideo krei lingvon intemacian kaj
1'' momento de gia naskLa tuta publika historio de la lingvo, t.e.,^ komenckiam mi malkase^ eliris'' kun gi, estas al vi pli-malpli^
kia estis la historio de la lingvo Esperanto de
igo gis tiu ci tago? ante de la tago,
konata;
mi rakontos
naskigo de
'de
r = de
out,
al vi tial
en generalaj
trajtoj sole la historion
de
la
la lingvo.
la
H.e.
=
tio estas
make one's debut
^mal/kas/e, openly
^pli-malpli,
^el/ir/i,
here: to
come
more or less
AN ESPERANTO READER
255
Mi
naskigis en Bjelistoko,
gubemio de Grodno. Tiu
naskigo kaj de miaj infanaj jaroj donis celadoj.
En
direkton
la
loko de mia
ci
al ciuj
miaj estontaj
Bjelistoko la logantaro konsistas el kvar diversaj elementoj:
Rusoj, Poloj, Germanoj kaj Hebreoj; ciu
el tiuj ci
elementoj parolas
apartan lingvon kaj neamike rilatas^ la aliajn elementojn. pli ol ie la
impresema^ naturo sentas
la
En
tia
urbo
multepezan*^malfelicon de divers-
lingveco kaj konvinkigas ce ciu paso, ke la diverseco de lingvoj estas la sola,
au almenau
min
homan
cefa kauzo, kiu disigas^ la
la
dividas gin en malamikajn partojn. Oni edukadis
min
familion kaj
kiel idealiston; oni
homoj estas fratoj, kaj dume'° sur la strato kaj sur la min senti, ke homoj ne ekzistas: ekzistas sole Rusoj, Poloj, Gemianoj, Hebreoj, k.t.p. Tio ci ciam forte tumientis mian infanan animon, kvankam multaj eble ridetos pri tiu ci "doloro pro la mondo" ce la infano. Car al mi tiam sajnis, ke la "grandagaj"" posedas ian ciopovan forton, mi ripetadis al mi, ke kiam mi estos grandaga, mi nepre forigos ci tiun malbonon. instruis,
ke
ciuj
korto, cio ce ciu paso igis
lom post iom mi konvinkigis, kompreneble, ke cio ne farigas tiel facile, kiel gi prezentigas al infano;
unu post
la alia
infanajn utopiojn, kaj nur la revon pri unu forjeti.
Malklare mi
difinitaj'- planoj.
mi formigis
la
iel
min
tiris al gi
Mi ne memoras
homa
mi
forjetadis diversajn
lingvo mi neniam povis
kvankam, kompreneble, sen
iaj
kiam, sed en ciu okazo'^ sufice frue, ce
konscio, ke la sola lingvo intemacia povas
neutrala, apartenanta al neniu el la
nun vivantaj
nacioj.
esti
nur
ia
el
la
Kiam
mi transiris'^ en la Varsovian duan klasikan gimnazion, mi dum kelka tempo estis forlogata de'Ma lingvoj antikvaj kaj revis pri tio, ke mi iam veturados'^ en la tuta mondo kaj per flamaj paroloj inklinados la homojn revivigi'^ unu el tiuj ci lingvoj por komuna uzado. Poste, mi ne memoras jam kiamaniere, mi venis al firma konvinko, ke tio ci estas neebla, kaj mi komencis malklare revi pri nova, arta-° lingvo. Mi ofte tiam komencadis iajn provojn, elpensadis ricegajn deklinaciojn kaj konjugaciojn, k.t.p. Sed homa lingvo kun sia, kiel sajnis al mi, senfina amaso da gramatikaj formoj, kun siaj centoj da miloj da vortoj, per kiuj min timigis la dikaj vortaroj, sajnis al mi tiel artifika-' kaj kolosa masino, ke mi ne unufoje- diradis al mi: "for la^^ revojn! tiu ci laboro ne estas lau homaj fortoj," kaj tamen mi ciam revenadis al mia revo. Bjelistoka reala lemejo"* (tiam gi estis ankoraii gimnazio'^)
—
Germanan
kaj francan lingvojn
ne povas ankorau kompari kaj 5-a klaso de gimnazio,
256
mi ellemadis en
fari
mi komencis ellemadi
AN ESPERANTO READER
la infaneco,
kiam oni
konkludojn; sed kiam, estante en la
lingvon anglan,
la
la
sim-
pleco de la gramatiko jetigis en miajn okulojn, precipe dank' aP^ la kruta
Mi
transiro al gi de^^ la gramatikoj latina kaj greka.
rimarkis tiam, ke la
riceco de gramatikaj formoj estas nur blinda historia okazo, sed ne estas
necesa por
mi komencis serci en la lingvo kaj mi rimarkis, ke la gramatiko degelas en miaj manoj, kaj baldau mi venis al la grama-
la lingvo.
Sub
tia
influo
forjetadi la senbezonajn^^ formojn, kaj
ciam
pli kaj pli
tiko malgranda, kiu okupis sen malutilo^^ por la lingvo ne pli ol kelkajn
Tiam mi komencis
pagojn.
Sed
pli serioze
la grandegulaj^*^ vortaroj
fordonigadi min^**
al
mia
revo.
ne lasadis min trankvila.
Unu fojon, kiam mi estis en la 6-a au 7-a klaso de la gimnazio, mi okaze tumis
atenton
la
al la
surskribo Svejcarskaja (drinkejo), kiun
multajn fojojn vidis, kaj
poste
al
(Sukerajejo). Tiu ci skaja ekinteresis
donas
la
eblon
el
unu vorto
kaj
la piedoj. ili
Sur
la terurajn
min kaj montris
min
mi jam
elpendajo^° Konditorskaja
tute, kaj
al
mi, ke la sufiksoj
kiujn oni ne devas aparte
fari aliajn vortojn,
ellemadi. Tiu ci penso ekposedis
sub
la
mi
subite eksentis la teron
grandegulajn vortarojn
falls
radio de lumo,
komencis rapide malgrandigi antau miaj okuloj.
"La problemo estas sol vita!" diris mi tiam. Mi kaptis la ideon pri komencis multe laboradi en tiu ci direkto. Mi komprenis, kian grandan signifon povas havi por la lingvo konscie kreata la plena uzado de sufiksoj kaj
kiu en lingvoj naturaj efikas nur parte, blinde, neregule kaj
tiu forto,
neplene.
Mi komencis komparadi
difinitajn rilatojn, kaj ciutage
mi
vortojn, sercadi inter
forjetadis el la vortaro
serion da vortoj, anstatauigante^' tiun ci per
^neamike
rilatas
unu
= havas neamikajn rilatojn
Impres/em/a,
al
'"dum/e, meanwhile "grand/ag/a/j, grownups
okazo,
in all events, at
rate
"^dis/ig/as,
separates
'-difinita, definite
'Yeala lernejo, a kind of junior
'^gimnazio, high school (see below)
high school (see below) '^trans/ir/i, to transfer
any
konstantajn,
sufikso, kiu signifas certan
impressionable, sensitive '^mult/e/pez/a, weighty
'^en ciu
ili
novan grandegan
'
'for/log/at/a de, lured
iam veturados, about sometime
away by
traveling (see below)
'^pri tic,
ke mi
'Ve/viv/ig/i, to
revive ^"art/a, artificial ^'artifik/a, sophisticated, complex, "tricky"
more than once (see below) -^for la, away with ^Mank' al, thanks to "la kruta...de, the steep (i.e., abrupt) transition to it from 26sen/bezon/a, needless '^mal/util/o. detriment -*'for/don/ig/ad/i mi/n, = fordonadi min -'^grand/eg/ul/a, giant ^"el/pend/aj/o, here: a hanging shop sign ^'anstataii/ig/i, replace ^^ne unu/foj/e,
AN ESPERANTO READER
257
rilaton.
Mi
rimarkis tiam, ke tre granda
amaso da
(ekzemple "patrino," "mallarga," "trancilo,"
vortoj pure "radikaj"^^
povas
k.t.p.)
facile
esti
La
transformitaj en vortojn "formitajn" kaj malaperi el la vortaro.
mefianiko de
la
lingvo estis antau mi kvazau sur
la
manplato," kaj mi
nun komencis jam laboradi regule, kun amo kaj espero. Baldau post mi jam havis skribitan la tutan gramatikon kaj malgrandan vortaron. Multe
pli frue,
kiam mi
sercis kaj eljetadis cion
senbezonan
gramatiko, mi simple "elpensadis" vortojn, penante, ke plej
mallongaj kaj ne havu senbezonan nombron da
montris
al
mi, ke
tiaj
por
la vortaro
devas
sur tiu ci tero,
Sed
la
provoj
Jam tiam mi
konvinkigis, ke la mate-
romana-germana, sangita nur tiom, kiom
esti
gin postulas la reguleco kaj
jam
literoj.
el la
estu kiel eble
elpensitaj vortoj estas tre malfacile ellemeblaj kaj
ankoraii pli malfacile memoreblaj. rialo
ili
tio
aliaj
mi baldau
gravaj kondicoj de la lingvo. Estante
rimarkis, ke la nunaj lingvoj posedas
grandegan provizon da pretaj vortoj jam intemaciaj, kiuj estas konataj ciuj
popoloj kaj faras trezoron por estonta lingvo intemacia,
kompreneble
it)
al
mi
kaj
utiligis^ tiun ci trezoron.
^'kvazau sur la manplato, as though
^^radik/a, basic (radiko, root)
held
—
on the palm of my hand (man/plat/o, palm)
^^util/ig/is,
(I
made
use of
REALLERNEJO—GIMNAZIO The European gimnazio
is
senior high school combined,
i.e.,
grades 6 or 7 through 12. The klasika
Zamenhof's day stressed classical languages, art, literature, preparation for university and an academic career; while the
gimnazio etc., in
roughly equivalent to American junior and
in
realgimnazio prepared one
to take
up "real" careers
in medicine, law,
science and the like.
One must be
careful about
words designating schools as these vary
widely from country to country. For example,
lemejo"
is
not a "high school"
while a "meza lemejo" as
we know
258
is
at all,
in
some places
the "alta
but any higher level school for adults;
generally a high school (and/or middle school)
it.
AN ESPERANTO READER
NE UNUFOJE Be wary of that
is,
some
this expression! In
(even) once," but in others
it
countries
its
meaning
"not
is
has the opposite meaning: "not (just) once,"
"more than once." You shouldn't use this expression it: ec ne unufoje, for example, unufoje; ne unufoje, sed ofte; etc.
many
times,
without making sure the context explains or pli ol
PRI TIO, In English a subordinate clause
preposition:
KE....
often used as the object of a
is
She asked about whether
was going
I
dance;
to the
frightened by what she told me. In Esperanto, such construction usual and should be avoided by supplying the
word
tio as
I
was
is
not
grammatical
object of the preposition, with the subordinate clause explaining what tio stands for: Si
kion
tio,
demandis
pri tio, cu
mi
iros al la balo.
Mi
ektimis pri
diris al mi.
si
GERUND PHRASES In English, a short phrase containing an "-ing"
used 1
.
2.
much 1
form of a verb
like a subordinate clause or as the subject
dreamt of traveling about
Never
eat
candy
after
me
3.
He
4.
Learning Esperanto
questioned
is
often
of a sentence:
in the world.
brushing your
teeth.
about talking to that stranger. is
a good idea.
Technically these "-ing" words are gerunds,
were nouns. There are no gerunds
in
i.e.,
verbs used as though they
Esperanto and such sentences must
be recast using subordinate clauses: 1.
Mi
2.
Neniam mangu
3.
Li pridemandis min pri
4.
Lerni Esperanton estas bona ideo.
revis pri tio, ke
mi veturados en
dolcajojn, post tio,
la
kiam
mondo.
vi brosis la
ke mi parolis kun
dentojn.
tin
fremdulo.
AN ESPERANTO READER
259
33. Letero pri la
En la jaro 1 878
Deveno de Esperanto
lingvo estis jam pli-malpli preta,
la
kvankam
la
Mi komunikis
miaj kolegoj (mi estis tiam en
pri gi al
II
inter la
tiama
nuna Esperanto estis ankorau granda diferenco.
"lingwe uni wersala" kaj gimnazio).
—
La plimulto da
ili
estis forlogitaj
de
la
la
8-a klaso de la
ideo kaj de la frapinta'
La
5 -an
de decembro 1 878 ni ciuj kune solene festis la ekvivigon de la lingvo.
Dum
neordinara- facileco de la lingvo, kaj komencis gin ellemadi.
ilin
tiu ci festo estis paroloj
en
la
himnon, kies komencaj vortoj
nova lingvo,
kaj ni entuziasme kantis la
estis la sekvantaj:
Malamikete de
las nacjes
Kado, kaddj'am temp'
La
tot'
estd!
homoze infamilje
Konunigare so dehd.
(En la nuna Esperanto tio ci signifas: "Malamikeco de la nacioj jam tempo estas! La tuta homaro en familion unuigi devas.")
Sur la
tablo,
krom la gramatiko kaj
falu, falu,
vortaro, kusis kelkaj tradukoj en la
nova lingvo. Tiel finigis la
unua periodo de
la lingvo.
Mi estis tiam ankorau tro juna
por eliri publike kun mia laboro, kaj mi decidis atendi ankorau 5-6 jarojn^ kaj
dum
tiu ci
tempo zorgeme^ elprovi
la
lingvon kaj plene prilabori gin
praktike.^ Post duonjaro post la festo de la 5 -a de
gimnazian kurson kaj paroleti pri ili
disiris.
"nova lingvo"
tuj rapidis
malkonfesi^
La
decembro
ni
fmis
la
estontaj apostoloj de la lingvo provis
kaj, renkontinte la
la lingvon, kaj
mi
mokojn de homoj maturaj,
restis tute sola.
Antauvidante^
nur mokojn kaj persekutojn, mi decidis kasi antau ciuj mian laboron.
Dum 5 iu pri
1/2 jaroj
mia
de mia estado en
afero.
Tiu
ci
tempo
la universitato,
estis
por mi
mi neniam
parolis
tre malfacila.
kun
La kaseco
turmentis min; devigita zorgeme kasadi miajn pensojn kaj planojn, mi la plej bela tempo de mia mi plej malgaje. Mi provis iafoje** min ia fremdulo kaj foriradis, kaj de
preskau nenie estadis, en nenio partoprenis, kaj
—
vivo
la jaroj
de studento
—
pasis por
min distri en la societo,*^ sed sentis tempo al tempo faciligadis mian koron per prilaborata de mi.
260
AN ESPERANTO READER
ia versajo'^
en
la
lingvo
Dum ses jaroj mi laboris perfektigante kaj provante la lingvon, —kaj mi kvankam en la jaro 1878 al mi jam sajnis, ke la Mi multe tradukadis en mian lingvon, skribis en gi
havis sufice da laboro,
lingvo estas tute preta.
verkojn originalajn, kaj vastaj provoj montris
al
mi, ke
tio,
kio sajnis
mi
al
ankorau ne preta praktike. Multon mi devis
tute preta teorie, estas
cirkauhaki," anstataiiigi, korekti kaj radike transformi. Vortoj kaj formoj, principoj kaj postuloj pusis kaj malhelpis'^ unu la alian. Kelkaj formoj, kiuj sajnis balasto;
tiel ekz.'^
jaro 1878 al
mi
nur
ke estas por
sajnis,
la
lingvo sufice havi gramatikon
multpezecon kaj malgraciecon'^ de
kaj vortaron; la adis'^
mi ricajo, montrigis'^ nun en la praktiko senbezona mi devis forjeti kelkajn nebezonajn sufiksojn. En la
al
al tio,
lingvo mi alskrib-
la
ke mi ankorau ne sufice bone gin posedas,'^ sed
praktiko ciam pli kaj
konvinkadis min, ke
pli
la
la
lingvo bezonas ankorau
ian nekapteblan'*^ ion, la kunligantan elementon, donantan al la lingvo
vivon kaj difinitan, tute formitan spiriton.
Mi komencis
tiam evitadi
lauvortajn'^ tradukojn el tiu au alia lingvo kaj penis rekte pensi
en
la lin-
mi rimarkis, ke la lingvo en miaj manoj cesas jam esti senfundamenta ombro de tiu au alia lingvo, kun kiu mi havas la aferon^"
gvo en
neutrala. Poste
tiu
au
alia minuto,^' kaj ricevas sian
propran spiriton, sian propran
vivon, la propran difinitan kaj klare esprimitan fizionomion, ne dependantan22 jam
de
iaj influoj.
libere, kiel la
La parolo fluis jam mem, flekseble,^^ gracie kaj
tute
viva patra lingvo.
Mi finis la universitaton kaj komencis mian medicinan praktikon. Nun la publika eliro kun mia laboro. Mi pretigis la man-
mi ekpensadis jam pri
la frapinta...la lingvo estis)
frapinta
ilin
=
la
neordinara facileco de
la
lingvo (kiu
^ne/ordinar/a, unusual, out of the ordinary
^ankorau 5-6 jaroj n, 5 or 6 more years "^zorg/em/e, carefully ^mal/konfes/i, to renounce, disavow
^praktik/e, in practice ^antaii/vid/i, to foresee
ia/foj/e,
'"vers/aj/o, bit of verse
the edges)
'
sometimes
'"mal/help/i, here: conflict with
themselves, turned out to be '^mal/graci/ec/o,
ke...posedas, to
"^ekz.
awkwardness
my
for
have
to
do (with)
moment
'iaii/vort/a,
-'tiu aii alia
--de/pend/i, to
showed
example
'^al/skrib/i, to ascribe
not yet possessing (mastering)
or another, in any given
by cutting around
'^montr/ig/is,
= ekzemple,
'**ne/kapt/ebl/a, uncapturable, elusive
^"havi aferon, to
'^soci/et/o, here: social life
'cirkaii/hak/i, to trim (shape
it
'^al tio,
well enough
word-for-word
momento, one moment depend
'^fleks/ebl/e,
flexibly
AN ESPERANTO READER
261
uskripton de mia unua brosuro ("D-ro Esperanto, Lingvo Intemacia,
Antauparolo kaj Plena Lemolibro"), kaj komencis sercadi eldonanton.
Sed
tie ci
mi
unuan fojon renkontis
la
la
maldolcan praktikon de
la
demandon, kun kiu mi poste ankorau multe devis kaj devas forte batali. Dum du jaroj mi vane sercis eldonanton. Kiam mi jam trovis unu, li dum duonjaro pretigis mian brosuron por eldono kaj vivo, la financan
—
laste^"* rifuzis. Fine, post longaj klopodoj, mi prosperis mem eldoni mian unuan brosuron en julio de la jaro 1887. Mi estis tre ekscitita antau tio ci; mi sentis, ke mi staras antau Rubikono kaj ek de la tago, kiam aperos mia brosuro, mi ne havos plu la eblon reiri; mi sciis, kia sorto
atendas kuraciston,^^ kiu dependas de
en
li
fantaziulon,^^
ke mi metas sur
homon, kiu
sin
la
publiko, se tiu ci publiko vidas
okupas je "flankaj
aferoj";
la karton^^ la tutan estontan trankvilecon kaj
mi
sentis,
ekzistadon
mian kaj de mia familio; sed mi ne povis forlasi la ideon, kiu mian korpon kaj sangon, kaj mi transiris Rubikonon.
eniris
—
^'^last/e,
"crank"
at the last
^^kurac/ist/o, physician ^^fantazi/ul/o, a visionary,
^^meti sur la karton, to put (risk)
34.
Trans
la
on the
(turn of a) card
Lingvajn Barilojn
—VII
Lisbono, Portugalio, 14 februaro
Ni renkontis esperantiston, hazarde, en inter
Hispanujo kaj Portugalio. Por
la
urbo Badajoz, ce
sciigi pri la foriro
Lisbono, mi eniris hispanan turist-oficejon. post rigardo al la verda stelo sur mia jaketo
Mi li
atingis
Lisbonon noktmeze kaj
iris
la landlimo'
vagonaro
al
alproksimigis
al viro kaj
demandis, "Cu
vi parolas
Esperanton?" Tiam ni interparolis kaj mi demandis
Ni
de
la
pri la
vagonaro.
rekte al la Intemacia Hotelo, en
Oni reklamas ci tiun hotelon en la UEA-Jarlibro, kaj gi estis bona, komforta restloko por la unua tago de nia restado. La sekvantan tagon mi telefonis al S-ro H. Ferreira, kiu laboras ce automobila firmo, kaj post kelkaj horoj ni renkontigis en lia oficejo. Car la hotelo estis tro multekosta por pli ol ununokta restado, lau nia bugeto, ni sercis novan la centra parto
de
la urbo.
lokon. Per helpo de S-ano Ferreira kiel interpretisto, ni trovis bonan
cambron en pensiono
262
kie ni povis dormi kaj
mangi por malalta sumo.
AN ESPERANTO READER
J
Vespere
kun S-ano Ferreira, kaj li montris al placon de Pedro la Kvara, en
ni rerenkontigis
de Komerco, ce
ni
placon
la centra
la rivero, kaj la
parto de la urbo. Li diris ke antau ducent jaroj okazis granda tertremo,^
kiu detruis la plejparton de la urbo, kaj tiam oni rekonstruis gin lau la
sama stilo tra la tuta urbo. Pro tio, Lisbono estas unikaspekta^ urbo en la malnova kvartalo, tre bela kaj vidinda. Kompreneble ankau estas modema parto, pli granda ol la malnova, kun grandaj, largaj avenuoj
modemaj
flankataj de belaj arboj kaj
Dimance
kun Jose Antunes, cefdelegito de UEA en carma edzino, li kondukis nin al la urbo Estoril, ce la
ni renkontigis
Kun
Portugalio.
konstruajoj.
sia
marbordo proksime
al
Lisbono, kaj
urbeto Sintra, en la montaro,
al la
kie ni vidis kastelojn kaj aliajn interesajn konstruajojn, kaj gustumis tipajn lokajn kukojn.
Merkredon vespere okazis kunveno de la geesperantistoj en kafejo nomata "Martinho" ce la centra placo de la urbo. Kiam ni alvenis oni kunigis kelkajn tablojn kaj
tuj
komencigis
la
kunveno. Denove
ni
renkon-
tis
S-anojn Ferreira kaj Martins. Ceestis cirkau dudek samideanoj, inter
ili
Jose dos Reis, malnova kaj bona esperantisto, kaj Joao Pereira,
afabla sinjoro kiu invitis nin viziti la akvarion kie parolis gis
noktomezo
pri la
li
laboras. Ni inter-
Esperanto-movado en Portugalio kaj Usono.
Madrido, Hispanujo, 20 februaro
La granda cefurbo de Hispanujo bonvenigis kiu gastigis"* nin
dum
Norte mi telefonis S-ron Florencio Enfedaque, ce
ni,
devis
kaj ni interparolis reiri al sia
dum du
la
Hotel
UEA-delegito, kiu venis
horoj en la ripozejo de la hotelo. Car
li
al la
hejmo de
la
prezidanto de
Esperanto-klubo en Madrido, S-ro Angel Figuerola. Li estas blindulo,
sed
li
vivas tute normalan vivon, kun sia familio, kiu konsistas el ses
infanoj kaj
carma edzino. Li ankau
blindlemejo, proksime de
modema la
la
oficejo por labori, ni adiauis gis la sekvonta tago.
Sabaton S-ano Enfedaque kondukis nin la
nin per la esperantistaro
kvintaga restado. Tuj post nia alveno ce
lia
estas profesoro de klaso en la
hejmo. Ni
iris
kune
tien,
al
granda
konstruajo kie kvincent blindaj gejunuloj logas kaj studas. Por
unua fojo en mia vivo mi
de instruado kaj vivo de
vidis la
intemon de blinda lemejo,
la blindaj gestudantoj, kaj
dum
la
metodojn
la vizito ni
renkontis la lemejestron, ankau blindulo, kaj kelkajn instruistojn.
Ce
la
'land/lim/o, border ^ter/trem/o, earthquake ^unik/aspekt/a unique in
appearance
^gast/ig/is, entertained
AN ESPERANTO READER
263
lemejo ankau S-ano Figuerola gvidas Esperanto-kurson, kaj
ok komencantojn Post la vizito
kiuj auskultis al la
fervoje,' al la klubejo
geesperantistoj kaj
Bonnie,
pri
de
dum
San Diego
malrapidan paroladeton de
blindlemejo, je la
la
naua vespere,
ni renkontis
li.
ni iris, subter-
Madrida grupo. Tie ceestis cirkau dudek kvin kunveno ili faris demandojn al mi kaj nia vivo en Usono.
la tuta
kaj
Oni arangis specialan kunvenon mardon, por ke mi povu fari paroladon gesamideanoj en Madrido. Ceestis la kunvenon proksimume kvindek
al la
personoj, inter
ili
la estro
estas esperantisto sed
li
de
diris
la oficiala turist-oficejo
ke
li
en Madrido. Li ne
venis por audi eksteriandanon paroli
Esperanton. Post la prelego la adiauado komencigis denove,
geamikoj kiujn
ni eble
neniam revidos.
al
multaj Esperantaj
Felice, neniu scias pri la estonteco
kaj giaj okazajoj. Eble gi kunportos la eblecon de vojago por ciuj kaj
tiamaniere niaj multaj amikoj povos
viziti
nin en San Diego.
FINO 'sub/ter/fer/voj/o,
subway
(fer/voj/o, railway)
La urbo Madrido, Hispanujo
05
Q. CO
Barbro kaj Eriko—XII
35.
Rud
la
7 -an de Marto
Amiko,
Nia korespondado donas
al
esperas, ke gi dauros por ciam.
Mi
demandis. ili
ofte estas
kredas, ke jes!" Oni ofte laudas tion kiel ilian virton, sed
ankau
tro kredemaj,^ kaj tio certe estas
sudlandanoj oni diras, ke
Cu
vi estas tipa
Kiom
mi multan gojon, kaj ankau mi forte "Cu nordlandaj virinoj estas fidelaj?" vi
iliaj
malsaga. Pri
sudlandano?
gaja devis esti la maskobalo, pri kiu vi rakontis! Se
Sed, inter
tiuj
la
sentoj estas fajraj sed ne tre konstantaj.
mi
nur...
elegante maskitaj belulinoj vi eble ne estus ec rimarkinta
etan vermlandaninon,^ vestitan per la popolvesto'* de nia regiono. (Tiajn vestojn ni tute ne portas ciutage, kiel oni kredus lau kelkaj turismaj propagandiloj!) Nu,
mi devas
mi
konfesi, ke pli felica
legis pri la
songo
ol
pri la balo!
Antau kelkaj tagoj ankau mi dancis. Tri grupoj de esperantistoj kune kunvenon en Karlstad por soleni la finigon de la daurigaj
arangis festan
kursoj. Estis agrable: oni muzikis, kantis, deklamis spritajn
Esperanto kaj dancis/'Cu oni vere ne mangis?"
vi certe
poemojn en
demandas.
Jes,
maliculo,^ ni ankau vespermangis.
Vian sopiron je
mi vidas
la belbrila
teatrajon, sed
Car mi vidas vin
Vieno mi bone komprenas.
Peer Gynt mi
tiel
vidis.
diligente leganta por la
ekzameno, mi ne plu volas
malhelpi vian laboron. Cetere, hodiau mi vidis en tineon!
La printempan
—Nur malofte
Tre forte gi impresis.
militon kontrau ci
tiuj
la
cambro de pacjo
malamikoj mi do
tuj
komencu! Tial
manpremon
kaj
—
gis baldaii!
Salutas vin
Barbro
'Mi kredas, ke jes,
I
think so
^Vermland/o, Varmeland, a
^kred/em/a, credulous, naive
district
of
Sweden
^popol/vest/o, folk
costume ^malic/ul/o, trouble-maker, rascal
AN ESPERANTO READER
265
Reformo de
36.
la
Skribado de
(By Hujucz,
La cina
in
la
Cina Lingvo
El Popola Cinio)
ideografio havas historion de pli ol 3300 jaroj. Gi ludis gravan
rolon en la disvolvigo' de la cina kaj ec de la orientaziaj kulturoj. Tamen,
modema tempo, gi montrigas pli kaj pli maloportuna por respondi al
en
la
la
bezonoj de
la
epoko. La cinaj ideografiajoj,- kiuj estas malfacile
lemeblaj kaj maloportune uzeblaj, certgrade^ malhelpas
al la
disvastigo de
kaj la mekanikigo'^ de skribado (ekzemple, en presarto,
legscio''
masinskribado,^ telegrafo,
Dum la lastaj sepdek jaroj, multaj homoj
ktp.).
pledis por reformado de la cina skriba lingvo, kaj la realigo de tiu ci celado
komencigis nur lastatempe.^ Ekzistas du opinioj pri la demando, kiamaniere oni devas reformi la
cinan skribadon:
Unu La
formon de
simpligi la
estas
maksimume^
la
nombron de
alia estas substitui la
tiuj
cinaj
ideografiajoj kaj redukti
generale uzataj.
nefonetikan cinan ideografion per sistemo
de fonetika skribo. Tiuj ci
du opinioj ne
estas reciproke ekskluzivaj, sed devas efektivigi
Car en mallonga tempo, la cina ideografio kun tiom longa tradicio ne povos esti tuj forjetita, nek la fonetika skribo de hanlingvo' povos paralele.
evolui en maturan kaj generale uzeblan literaturan lingvon. Tial, la taskoj
de nia skriba reformo grafiajoj
por
estas:
unuflanke
fari ilin pli facile
la
simpligo de
uzeblaj surbaze de'°
la
formoj de ideo-
ilia
nuna uzebleco,
kaj aliflanke ellabori sistemon de fonetika signado de la disvastigi gin
iom post iom de
la
hana lingvo,
pozicio de helpilo de la ideografio en
estontan generale uzatan skriban lingvon.
En
1956,
la Stata
Konsilo" de Cinio publikigis laProjekton de Simpligo
de Cinaj Ideografiafoj, kiu simpligis 515 ofte uzatajn ideografiajoj n kun
malsimpla
strekaro,'^ kaj
kiel elementoj
la
tiuj
(plejparte tiuj
de ideoj uzataj
por konstrui cinajn ideografiajojn).
Fakte, la formoj de
en
54 bazajn signojn
tiuj
simpligoj estas plejparte
manskribado, nur ne
jam longe
aplikataj
rigardataj kiel oficiala skribmaniero.
simpligitaj skribmanieroj akiris sian "laulegecon."'^
En 1958,
la
Tutlanda Kongreso de Popolaj Reprezentantoj sankciis
Projekton de Fonetika Signado de la Hana Lingvo, prezentitan de
266
Nun,
AN ESPERANTO READER
la
la Stata
Konsilo. Tiu ci projekto adoptis latinajn literojn kiel fonetikajn signojn, difinis ilian
sonvaloron por signi hanlingvan sonaron, manieron de son-
signado kaj
la
signojn por montri "tonojn."*
Dum la pasintaj jaroj, en la laboro de likvido de analfabeteco oni utiligis la
fonetikan alfabeton en certaj regionoj, por signi la sonon de la cinaj
ideografiajoj, indikante gin super la respektivaj ideografiajoj.
Krom
la hannacio,"*
multoj.'^ Hi
en Cinio vivas ankorau
au ne havas skriban lingvon,
pli ol
au'^
kvindek nacimalpli-
havas nur tian kiu ne
modemaj bezonoj de la epoko. Tial, la Sistemo de FonetiHana Lingvo farigis la bazo kaj normo por ellaboro au reformado de ilia skriba lingvo. Pli ol dek nacimalplimultoj jam ellaboris
respondas
al la
ka Signado de la por
si
*Lau
projekton de nova skribo en latinaj
la
normo de prononco
literoj.
ekzistas kvar "tonoj," kiujn oni montras
respektive per kvar signoj donitaj sur la vokaloj. Ekzemple: a (unua tono),
a (dua tono), a
'dis/volv/ig/o,
(tria
tono) kaj a (kvara tono).
development
(lit.,
unrolling)
^ideografi/aj/o, a written
Chinese character (ideogram) ^cert/grad/e, to a certain degree ieg/sci/o, ability to read ^mekanik/ig/o, mechanization
^masin/skrib/ad/o, typewriting last/a/temp/e, lately 'maksimum/e, here: to the
maximum
'^han/lingv/o,
of China '^sur/baz/e de = sur
Council '^strek/ar/o,
set
la
Mandarin, the principle language
bazo de "Stata Konsilo,
'%an/naci/o, the principal ethnic group of China national minority
State
of strokes 'laii/leg/ec/o, legality
'^au...aii..., either. . .or.
. .
'^naci/mal/pli/mult/o,
(see below)
AC... AC..., KAJ... KAJ..., NEK... NEK... A.
means "either... or...": Si volas vidi au min aii vin en la oficejo tuj, She wants to see either you or me in the office right away. Similarly, kaj... kaj... means "both... and...": Mi promesis, ke kaj mi kaj vi estos tie post kvin minutoj, I promised both you and I would be there in five minutes. And in the same manner, nek... nek... means "neither... nor...": Nek li nek mi scias, kion si celas, Neither he nor I knows what she's after. Ail... ail...
AN ESPERANTO READER
267
Barbro kaj Eriko—XIII
37.
Hohenberg,
la
2-an de Aprilo
Karega amikino,
De
longe mi ne skribis, mi estis iomete malsana.
multaj
Mi
havis gripon kiel
aliaj.
Marto ne
estas agrabla
denove. Kelkfoje
monato en nia montaro. Negas, degelas, negas Nur
la vetero estas tre bela, kelkfoje frostas sufice.
malofte ni povas promenadi, ekskursi.
Sed de post ok unuaj
floroj.
suno
tagoj hela
Apud niaj
brilas, hirundoj revenas,
kreskas
la
riveroj multaj miozotoj estas troveblaj, kiuj lau la
germana traduko "Ne-forgesu-min" nomigas. Mi sendas
al vi tian floron
carmetan. Antaii kelkaj tagoj ni festis Paskon.
En Sankta
Jaudo' oni fmas sonorigi la sonorilojn kaj rakontas
malgrandaj infanoj, ke
mi
sidis
ci tiuj
al
Romon estas flugintaj. Kiam mi estis knabo,
longtempe sur sojlo de
la
pordo, por ke mi povu vidi la sonorilojn
flugantajn.
Gis Sankta Sabato posttagmeze, gis
la revivigo,^ klakiloj^ invitas al
prego. Matene, posttagmeze, vespere knaboj klakante trairas la vilagon, dirante
samtempe malnovajn
kantetojn.
Estas kutimo, kolorigi ovojn
dum Pasko. Rugaj, bluaj, flavaj kaj verdaj
ovoj gojigas niajn geknabojn. La etuloj, kiuj kredas, ke Paskoleporo^
demetas^
la
ovojn, sercas en la gardeno nestojn kasitajn.
"Eriko, vi ricevis leteron el Svedujo," diris hierau mia malgranda
nevino.
—"Kie
gi estas?"
—
"Aprilstultulo,^ Aprilstultulo!"
si kriis.
La unuan Aprilon vi ciam devas havi singardon.' Tiam ne fidu bona amiko la unua de Aprilo estas la plej granda mokulo.
al la plej
—
Tial
mi ne
skribis la unuan,
mi
skribis la
duan
—dum
estas seriozaj.
Adiau, kara amikino, Eriko
268
AN ESPERANTO READER
adiaii!
la
dua
ni
denove
'Sankta Jaiido,
Maundy Thursday
on Easter Sunday)
^re/viv/ig/o, resurrection (of Jesus
^klak/il/o/j, rattles
(wooden noisemakers)
Task/o/lepor/o, Easter bunny ^de/met/i, to lay (eggs) ^April/stult/ul/o, April fool
^hav/i si/n/gard/o/n, to take care, look out
38. Pri la "Interna Ideo" (By L. L. Zamenhof. Excerpts from an address
to the
Second World
Convention of Esperanto, Geneva, 1906.)
Ni ne estas
tiel
naivaj, kiel pensas pri ni kelkaj personoj: ni
neutrala fundamento faros el la
homoj
ne kredas, ke
angeloj; ni scias tre bone, ke la
homoj malbonaj ankau poste restos malbonaj; sed ni kredas, ke komunikigado kaj konatigado sur neutrala fundamento forigos almenau la grandan amason de tiuj bestajoj' kaj krimoj, kiuj estas kauzataj ne de malbona volo, sed simple de sinnekonado^ kaj de devigata^ sinaltrudado/
Nun, kiam en diversaj lokoj de farigis tiel kruela, ni, esperantistoj,
la
mondo
la
devas labori
batalado inter la gentoj pli
energie ol iam. Sed
por ke nia laborado estu fruktoporta,^ ni devas antau cio bone klarigi ni la internan
Ni ciuj
ideon de
la
scias, kio estas la esperantismo
en nXdXo praktika; ni ankau scias,
ke "esperantisto estas nomata ciu persono, kiu uzas tute egale,
por kiaj celoj
al
esperantismo.
li
la
lingvon Esperanto,
gin uzas." Esperantisto sekve estas ne sole tiu
persono, kiu revas unuigi per Esperanto la homaron, esperantisto estas
ankau
tiu
persono, kiu uzas Esperanton ekskluzive por celoj praktikaj,
esperantisto estas ankau persono, kiu uzas Esperanton por gajni per gi
monon, esperantisto
estas persono, kiu uzas Esperanton nur por
amuzigadi, esperantisto fine^ estas ec
'best/aj/o, bestiality
tiu
persono, kiu uzas Esperanton
^si/n/ne/kon/ad/o, not
knowing one another,
mutual ignorance Mev/ig/at/a, here: compulsive (dev/ig/i, to compel) ^si/n/al/trud/ad/o, imposing
on one another ^frukt/o/port/a, when all's said and done
fruitful
^fin/e, here: in the final analysis,
AN ESPERANTO READER
269
por celoj
plej
malnoblaj kaj hommalamaj. Sed krom
la flaiiko praktika,
la
esperantismo havas ankorau alian flankon, ne devigan, sed multe
pli
gravan, flankon ideanJ
Se
batalantoj por Esperanto, propravole* donis al la vasta
ni,
mondo
plenan rajton rigardadi Esperanton nur de gia flanko praktika kaj uzadi gin nur por nia ciuj vidu
utilo, tio ci
kompreneble
al
neniu donas
la rajton postuli,
en Esperanto nur aferon praktikan. Bedaurinde en
inter la esperantistoj aperis tiaj vocoj, kiuj diras:
ke
ni
tempo
"Esperanto estas nur
kun
lingvo; evitu ligi ec tute private la esperantismon
la lasta
ia ideo,
car alie oni
pensos, ke ni ciuj havas tiun ideon!" Ho, kiaj vortoj! El la timo, ke ni eble
ne placos
al tiuj
praktikaj por
ili,
personoj, kiuj ni
devas ciuj
mem volas
elsiri el
uzi Esperanton nur por aferoj
nia koro tiun parton de la esperan-
tismo, kiu estas la plej grava, la plej sankta, tiun ideon, kiu estis la cefa
celo de la afero de Esperanto, kiu estis la stelo, kiu ciam gvidadis ciujn batalantojn por Esperanto! Ho, ne, ne, neniam! testo ni forjetas tiun ci postulon.
Se
nin, la
Kun
energia pro-
unuajn batalantojn por
Esperanto, oni devigos, ke ni evitu en nia agado cion idean, ni indigne dissiros kaj bruligos cion, kion ni skribis por Esperanto, ni neniigos^
doloro
la laborojn kaj oferojn
de nia tuta vivo,
ni forjetos
kun
malproksimen
la
verdan stelon, kiu sidas sur nia brusto, kaj ni ekkrios kun abomeno:
de D-ro Zamenhof kun la unua revuo kaj de la unuaj lernolibroj
Portretoj
ekzempleroj de
(en
tri
lingvoj)
"Kun
Esperanto, kiu devas servi ekskluzive nur
tia
kaj praktika utileco, ni volas havi nenion
Venos iam
la
al celoj
de komerco
komunan!"
tempo, kiam Esperanto, fariginte posedajo'" de
homaro, perdos sian karakteron idean; tiam
jam ne batalados por
oni nur tirados el gi
gi,
la tuta
jam nur lingvo, oni profiton. Sed nun, kiam
gi farigos
preskau ciuj esperantistoj estas ankorau ne profitantoj, sed nur batalantoj, ni ciuj konscias tre
penso
bone, ke
pri praktika utileco,
al
ideo, kiun lingvo intemacia en tre
bone
la tutan pli
si
enhavas. Tiu
la sankta, ci
ideo
—
la
granda kaj grava vi ciuj sentas gin
kajjusteco inter ciuj popoloj.
cstSiS frateco
Se mi
laborado por Esperanto instigas nin ne
sed nur la penso pri
bonan parton de mia vivo memvole" pasigis en
grandaj suferoj kaj oferoj kaj ne rezervis por mi ec ian rajton de aiitoreco
cu mi faris tion ci pro ia praktika utileco? Se la unuaj esperantistoj pacience elmetadis
sin'^
ne sole
al
konstanta mokado, sed ec
al
grandaj oferoj, kaj
instruistino longan tempon suferis malsaton, nur iom da mono por la propagando de Esperanto cu ili pro ia praktika utileco? Ho, ne, ne, ne! Ciuj memoris
ekzemple unu malrica por ke
si
povu
ciuj faris tion ci
nur pri tial,
ke
—
spari
la interna
ideo entenata en la esperantismo; ciuj satis Esperanton ne
ke gi alproksimigas'^ reciproke
gi
simigas
^ide/a
la
korpojn de
la
alproksimigas la cerbojn de la homoj, sed nur
homoj, ec ne tial,
ke
tial,
gi alprok-
iliajn korojn.
= ideala ^propr/a/vol/e, voluntarily '^neni/ig/i, to annihilate 'mem/vol/e = propravole '-el/met/ad/is si/n,
'°posed/aj/o, property
'
exposed themselves '^al/proksim/ig/i,
to bring close together
SIDI This word
La
is
sometimes used in a figurative sense not found in English:
deziro al pace sidas en ciu
human
homa
koro, The desire for peace lives
in
La verda
stelo sidanta sur via jako identigas vin kiei esperantiston, The green star you wear on your coat identifies you as an Esperantist. Via nova kostumo sidas tre bele, Your new suit hangs
every
heart.
very nicely.
AN ESPERANTO READER
271
39.
Barbro kaj Eriko— XIV Rud
Mia
la
20-an de
la
4-a
frato tre kara,
Cu
mia bona, malproksima
Hodiau du jaroj estas tempo mi ofte malgojis, mi perdis tiel bonan kunulon. Zorgema, cedema' li estis, kaj ciam li volis min protekti. Ni estis tiel forte korligitaj^ unu al la alia, kaj nun mi sentas min sola. Estu mia bona frato, kaj ne enuu car hodiau mi skribas kun larmoj. vi volas esti
pasintaj de post la
22.4.
Mi
tranoktis"*
preskau perforte^
Dankon pro
—cu ne En
Dum
frato?
tiu
devis rompi la skribadon, car neatendite^ venis parencoj
Goteborg, kiuj
kaj
morto de Gosta.
la
li
ni.
Kiom
ekgojis
mia parencama
el
pacjo! Kaj
volis igi ilin pli longe resti.
"Ne-forgesu-min"! Ankau ni
interese?
la lasta
ce
—ankau en
tempo
tiel
nomas
la
miozotojn,
nia lando oni trompetas^ la 1-an de aprilo.
degelis, la
nego transformigis en akvon, kelkfoje
negis denove. Aprilo estas tre kaprica monato: pluvas, ridas la suno,
pluvas denove. Antau kelkaj tagoj
povus gin priskribi
al vi, la
la
vera Printempo alvenis. Ho, se mi
svedan printempon kun ties delikata carmo! Gi
vekis tiom da pensoj, tiom da revoj.
Hierau promenante kun kukolon.
niaj gastoj,
Mi demandis: "Kiam mi
"ku-ku"-oj; do post kvin jaroj?
La
mi
la
unuan fojon
cijare^ audis
edzinigos?" La respondo estis kvin
direkto de kie audigis la krio, indikas
kie logas la estonta edzo.
Ankau la kokcinelo,
la eta,
ruga skarabo kun nigraj punktoj, servas por
doni similajn oraklojn. Knabinoj kaj knaboj metas gin sur la mandorson, dirante:
Flugu,forflugu, kokcineleto!
Kie logas do mia amat(in)eto?
Longe mi ankorau volus babili, sed estas malfrue, kaj jam frumatene mi devas eklabori. Cu vi nun tute resanigis? Mi malgojis pro via longa silento, kaj pacjo iom sercis pri tio. "La austra knabo certe forgesis vin," li diris. Mi petas vin, ne donu al li okazon por denove tiel serci!
—
Korajn salutojn sendas via fratino
(?)
Barbro
'ced/em/a, yielding, accommodating ^kor/lig/it/a, attached, close ^ne/atend/it/e, unexpectedly ""tra/nokt/i, to spend the night ^per/fort/e,
by force ^tromp/et/i,
to play little tricks
^ci/jar/e, this
year
Printempo en Svedujo
AN ESPERANTO READER
273
40.
Lukto Inter
Homo kaj
Serpento
(By Tibor Sekelj in Amazonio, excerpted from Heroldo de Esperanto)
lun posttagmezon,
dum ripozo apud rivereto, nur tri kilometrojn for de la Kiam mi alkuris kun esprimo de granda doloro sur
indigena vilago, mi audis terurajn vekriojn' de Mary. la loko, kie si estis,
mi
vidis sin plori
al
la
vizago, kaj teni inter la manoj sian maldekstran piedon, sur kies supra parto estis videbla malgranda, fresa vundo.
Al
la
doktorino Rosa kaj mi, kiuj ceestis
la
scenon, cio estis klara.
volis nudpiede vadi en la rivereto kaj surtretis rajon. Tio estas fiso, je
274
grandeco de
telero,
AN ESPERANTO READER
Mary
rombforma^
kun longa vosto, kiu fmigas per venena
injektilo.^
Tiu fiso nagas ne en vertikala pozicio, kiel
en horizontala. Tiel gi kasas sin sur la fundo de
la ceteraj fisoj,
la rivero,
sed
sub tavolo de koto
au sablo, kaj se iu hazarde surtretas gin, gi kurbigas sian voston kaj injektas sian
venenon per gi. Tia piko estas ege dolora, kaj multaj kamparanoj,
kiuj ne
gustatempe kuracas
la
vundon, portas
dum
vivo mal-
la tuta
belan absceson sur la piedo.
Do estis
necese, rapide entrepreni ion.
Dum Rosa restis kun Mary, mi
kuris gis la vilago por alporti iun kontrauvenenan"^
ebla apoteko. Alveninte
al la vilago,
pro
serumon
kurado mi
la
el nia port-
mi devis sendi la serumon per Indiana knabo, kaj mi nur poste Dum unu semajno ni flegis la pacientinon, gis si resanigis. Renkonton kun serpentoj esti tre
ni havis
tie sercis
preskau ciutage, kaj ni alkutimigis
tranoktejon.
Kiam
por eligi
el
ili
skorpion au serpenton, kiu
oni marsas tra arbaro,
serci serpentojn sur la tero kaj sur la
igis nin
ke mi
iru rapide
kun
li
la arbaron, kie la tribestro la
knabo mi
Abaito luktas
alkuris tien, kaj fakte
Abaito, tenante longan bastonon per ambau manoj, luktante kon-
boao preskau kvar metrojn longa. La monstro furioze
indianon, sed ci
tiu^
lokis sur la
tuj
mezan parton de
estus tusinta kaucukon.
sin jetis kontrau
flankenpusis la kapon de la serpento per unu
flanko de la bastono, kaj
Nun
poste per gia alia flanko potencan baton la reptilio.
la
Sed
la
bastono
resaltis,
kvazau
serpento realigis rapidan zigzagan
on kaj sukcesis volvi sian voston cirkau unu kruron de Abaito,
kapo ke
la
rapida bato, kiu liber-
domo de la tuparioj,^ kiam alkuris knabo kaj en
Kune kun
kontrau granda serpento.
la
tia
de dangero.
Foje mi sidis en la komuna
tie staris
samtempe oni devas
proksimaj brancoj, kaj havi
trancilegon preta por frapo. Plurfoje estis guste
traii
reiris.
zorgemaj. Ec sen pensi ion, la esploristo alkutimigas matene, antau
ol surmeti la suojn, forte skui ilin,
diris,
ke
estis tiel laca,
levigis alten kaj
kun
eligita
la bestaco^ tuj saltos sur sian
've/kri/o, wail
mov-
dum
gia
lango minace eksiblis. Estis evidente,
malamikon.
^romb-forin/a, rhomboid, diamond-shaped ^injekt/il/o,
injector (usually:
hypodermic syringe) ^kontrau/venen/a, antivenin
Hupari/o/j, tribe of Amazon indians creature (see
li
gi
^ci tiu,
the latter ^best/ac/o, horrid
-AC below)
AN ESPERANTO READER
275
Mi komprenis, ke vivo au morto estis afero de sekundoj. Mi elprenis mian revolveron el la leda ujo kaj cells la kapon de la serpento. Sed en tiu momento mi audis krion de Abaito: "Ne enmiksu
vin!"
Mi
Liaj vortoj vere surprizis min.
helpos
lin savi sin el tia
estis afero
de
lia casista
opiniis,
dangero. Sed ne estis
honoro, kiun
li
ke
tiel.
li estos felica, kiam mi La lukto kun la serpento
tutsole devis fmarangi**
kun
la besto.
Kaj nun
la serpento saltis. Gia malfermita buso flugis rekte al la vizago homo, kiu ne povis movigi, car lian kruron firmtenis la vosto de la serpento. Nur sekundon daCiris la salto; sed gi estis sufica, por ke Abaito
de
la
levu la bastonon kaj ensovu' en la malfermitan faukon.
La bestaco mordis
la
momenton La serpento Gi sukcesis, per sia meza parto
bastonon, kaj Abaito, profitante la
premis gian kapon per ambau manoj, forlasante faris
grandan fortostrecon'" por liberigi
cirkaiii la
teren.
kolon de
Nun homo
Abaito sukcesis
la
sin.
la
bastonon.
indiano kaj, tirante lian kaptitan kruron, faligi
lin
movo Kaj dum la
kaj besto ruligis konfuze intermiksite. Per lerta
eltiri
kapon
sian
el la fatala
cirkaupreno."
serpento klopodis rehavi sian pozicion, la tribestro glitigis siajn manojn iom pli malsupren kaj nun firme premis gian kolon, guste sub la kapo, per
ambau manoj. La reptilio nun forlasis siajn klopodojn sufoki sian viktimon per la maso de
sia
korpo kaj koncentris
kruron de Abaito per
en
siajn fortojn
sia vosto.
Sed
ci tiu
la
provo kapti ankau
ne disigis
la
la alian
krurojn kaj poste
surtretis gian voston.
Rauka kaj senespera susuro eligis el
la
malfermita busego. Sed Abaito,
kusante surdorse, svitanta kaj malpura, kun sango sur la
kapon de Tiel
li
la serpento,
premante gin per
kusis kelkajn minutojn.
La movoj de
malrapidaj. Subite Abaito levigis kaj lasis
la
gambo,
alte tenis
sia tuta forto.
fali
la reptilio farigis pli kaj pli
surteren la kadavron de sia
malamiko.
Ne Jetante
plu ec rigardon sur gin,
li
diris al la junulo, kiu
akompanis
min: "Senhautigu'- gin! Gi estos bona mangajo!" Efektive gi estis bongusta. Sed la lukto estis spektaklo, kiun
mi neniam
forgesos.
'^fin/arang/i, settle ' '
cir kaii/pr en/o,
276
^en/sov/i, to
embrace
'
shove
in
'ITort/o/strec/o, exertion
-sen/haiit/ig/i, to skin
AN ESPERANTO READER
i
AC The
suffix
—with
ac indicates contempt.
It
says something
is
bad
—
awful, in
you want to bad-mouth anything, this is the suffix to use.) Tiu knabaco denove jetas stonojn, That brat's throwing stones again. Bonvenon al mia domaco, Welcome to my hovel. La bestaco saltis sur sian malamikon, The horrid fact
respect to
creature jumped
upon
its
appearance or performance,
its
enemy. Kia virinaco si estas! What a hag she
Li nur havis tempon per skribaci kelkajn vortojn, scribble a
etc. (If
is!
He only had time to
few words. Nia teamo ludis ace hieraii vespere, Our team was
(=played) lousy
last night.
FI Closely related to ac in meaning It
says something
is
bad
for
is
the prefix
fi,
which
signifies
moral reasons: fidomo, a house of
ill
shame. repute;
fivirino, a slut; fikomercisto, an unscrupulous businessman; fiskribo, graffiti;
Fi
is
fimaljunulo, a dirty old man. also used as an independent word: Fi al vi,
Shame on
you. Fi! Fi!
Shame! Shame!
AN ESPERANTO READER
277
GAMBO—KRURO Both of these words mean "leg." Gambo is the entire leg of a human; kruro is the leg of humans or animals, but when applied to humans, correctly refers to the part below the knee. Many Esperantists ignore the distinction, however, and use kruro in all cases.
ABOUT PROPER NAMES IN ESPERANTO you can use names in their original form or use the Esperanto versions. And sometimes, you will see names There are no hard and
fast rules:
written with Esperanto spelling to reproduce the original form's approxi-
mate pronunciation. In general, Esperanto forms are
common
likely to be
used for
names and the names of well-known places: Mario, Roberto, Parizo, Nov-Jorko, Londono, etc. In the selection by Sekelj we find several examples. Amazonio is Esperanto for Amazonas, the large state in northwestern Brazil. Mary is, obviously, the girl's name in its original form. We can presume that first
Abaito, prounced according to Esperanto spelling rules, conveys the
approximate sound of the chieftain's name In spite of the a ending,
form. This
is
in his native tongue.
Rosa could be either an original or an Esperanto
because of a growing trend to spell feminine names with a
endings, to distinguish them from masculine equivalents: Paulo, Paul;
Paula, Pauline, Paula; or simply because a endings for feminine names are very
common
in
Western languages and perhaps "sound" more fem-
inine than o endings. In any case both forms are quite
common: Eve,
Evo, Eva; Mary, Mario, Maria; Ann, Anno, Anna; Martha, Marto,
Marta; Rose, Rozo, Roza; There
is
etc.
a complicated grammatical reasoning behind this apparent
breach of the rule for noun endings. But
it is
easier just to think of proper
names as somehow exempt from the usual rules. On the other hand, for good comprehension, certain endings such as the accusative and plushould be used when called for, even if some device like the hyphen ral must be resorted to: La rajo pikis Mary-on, The ray stung Mary. Oni kuiris la fisosupon laii la Manhattan-a maniero. The chowder was cooked in the Manhattan style. Kiom da Anna-oj estas en la lernejo?
—
—
How many
278
Anna's are there
AN ESPERANTO READER
in the
school?
AN ESPERANTO READER
279
41.
Barbro kaj Eriko—XV Hohenberg,
la
5-an de majo
Fratineto tre kara.
Jes, ni estu tre
bonaj gefratoj, gefratoj, disigitaj de
pli ol
mil kilo-
metroj, sed ligitaj per niaj leteroj, per niaj pensoj kaj koroj.
Kiel babili
mi sopiras, ankaii vidi iam vian landon, gui viajn longegajn tagojn,
kun
vi, fratineto.
Hodiau mi rakontos
montekskursoj, kiujn mi somere
tre ofte
faras.
Preskau ciumonate mi grimpas sur monton. Frumatene mi
foriras,
kiam
la steloj paligas,
al vi pri
ekvivigante la arbaron. Birdoj kantetas. Floroj
cirkaue sub abioj, pinoj, larikoj kaj fagoj. Alpfloroj sur la tero de la arbaro. Inter ciu arbeto
Maldense nun
en junarbaro' mil araneretoj^ kun
brilantaj rosgutoj.
staras la arboj, baldau sur montherbejoj ni marsas. Inter
rokoj, kripligitaj pinoj, tie kaj
tie^ pli
granda arbo, distauzita de ventegoj.
—malvarmo, nego. Glacio komencigas, singarde vojo— fendoj multaj personoj jam mi marsas, car dangera Poste nur rokoj, stonoj
estas la
la
al
estis pereo.
Atinginte la pinton post ege pena grimpado, ni havas mirindan perspektivon trans montojn kaj valojn sur arbarojn, riverojn, stratojn, vilagojn kaj
urbojn la
—super
ni la blua cielo,
nuboj malsupre. La plej bela spektaklo en
montaroj estas fulmotondro,"* kiun unufoje mi jam povis
travivi.
sategas fulmon kaj tondron. Estas iomete dangere, sed guste tion
Mi
mi iom
satas.
Mi havas
fraton, dekses jarojn pli aga, kiu
iam
travivis en la
mont-
aro aventuron teruran. Veninte kiel juna instruisto el la ebeno en la
montaron,
li
ekskursis, grimpis sola, ludante
facilanimeco.^ Venis nebulo, gratvundita^
irinte, lacega,
ante, jen Jetigante,** rulante
li
la
tridek metrojn
—
dangeroj en juneca
hauto estis
la alia la tuta
—
—Jen
fal-
arbusto, malgranda
furioza doloro en la piedoj
unu piedo
sur la stonoj. Frostotremiga^ vidajo:
kalkano de
la
klopodis grimpi de roko altega.
dudek au
arbusto estis la savo. Li gin kaptis, ekhaltis
—sango
kun
perdis la vojon. Longajn erarvojojn^
li
sirita.
estis rompita, el
Antaii
kaptumiga
li
abismo, malantaue oblikva stonmuro. Li reen sin trenis unu metron du,
li
komencis kriegi. Li kriegis
la tutan
posttagmezon,
Nur eho respondis
sed tro malproksimaj estis homaj logejoj. cervoj kaj camoj. Stonoj deigis'° sub
la tutan
iliaj
aii
vesperon,
kaj krioj de
pasoj, falante en kurbo super
la malfeliculo.
Komencigis pluvego. Pluvis
la tutan
nokton. Li cesigis la kriadon,
skribis kelkajn vortojn al la gepatroj, por la
submetiginte" eron,
al sia sorto.
denove per
ciuj fortoj
Sed li
la
lumo de
kriis,
morto la
sin preparante,
preskau
mateno denove vekis esp-
multajn horojn
li
kriis.
Dudek horojn
post la akcidento casisto audis tiujn helpkriojn, savekspedicio venis. Per
Longe li svebis inter vivo kaj morto, konstante malpermesante, ke oni amputu la kruron rompitan. Kaj dank' al sia fortega naturo, dank' al sia dudekjara juneco li estis savita, post du operacioj la terura rompigo malrapide sanigis, post unu jaro li marsis snuregoj oni alportis
denove.
Nun
li
lin
en
la valon.
nur malofte grimpas sur montojn, sed
nune
sentrankvila, ekstravaganca. Li estas
multe vojagas
dum
Estas nokto.
ke
ili
Mi
li
restis riskema,'^
en meza lemejo kaj
sia libertempo.
kun gojo mi pensas, samtempe ilin vidas. Oni
rigardas la stelojn de la cielo kaj
samtempe lumas ankau super
diras, se meteorito falas, oni
Mi ciam
instruisto
deziras, ke
vi,
devas
ke
vi
elparoli'^ deziron kaj tiu realigos.
mi iam povu vin
vidi.
Restu mia fidela fratino! Eriko
'jun/arb/ar/o, forest of young trees
^arane/ret/o,
cobweb
^tie
kaj
tie,
here and there "^fulm/o/tondr/o, thunder-and-lightning storm ^facil/anim/a, light-hearted ^erar/voj/o, the
wrong way ^grat/vund/o,
abrasion (scraping wound) *^jet/ig/ant/e, plunging '^frost/o/trem/ig/a, chilling
'°de/ig/is,
became dislodged "sub/met/ig/i,
to give in
12
risk/em/a, venturesome, daring '^el/parol/i, to pronounce
AN ESPERANTO READER
281
42.
La
Postsignoj
(By Julian Kawalec,
Li arestis
ilin
in
Pola Esperantisto)
sur malrica placeto, kie pastis sin' kaprinoj. Li arestis ilin
lau modelaj principoj de la arestarto. Li ekkriis: Haltu!
Tumu
Tenante iliajn
drato.
Manojn supren!
vin malantauen! Falu!... la pafilon
pafpreta
dorsojn kaj komencis
La
alpasis
drato ne suficis por ciuj,
forta, nigra laco.
ekkriis:
li
ligi la
Poste
li
malsatan rigardon sur
kaptadis ciun je kolumo^ kaj starigadis.^ Li
Marsu! La kapojn malsupren!
Li kondukis la arestitojn antaii pafilon
ilin, jetis
manojn de la arestitoj per flava kupra do la manoj de Ludvika li kunligis per
li
si
en direkto
al la
havis ciam pafpreta. Kondukante la arestitojn tra la senhomigita^
laborplaco,
li
sercis
konvenan lokon. Li
ruga muro. Li starigis ciujn ce
Ludvika
ekmangis
tiu
eluzis^ disnodigon^
trovis gin
en
la
angulo apud
de
la laco, liberigis siajn
elposigitan** bulkon.
AN ESPERANTO READER
la
muro. Li estas pafonta en dorsojn.
^ .^--i^'Ai^y,a^^'iSV^,-i±r
282
La
konstruplaco."
manojn
kaj
Ludvika, cesu mangi!
—
ekkriis la pafonto kaj
minace skuis
la pafilon.
Ludvika rapidmove enposigis la ekmorditan bulkon, la manojn apogis sur la dorso kaj mallevis la kapon.
—Atenton!
Mi komencas^ de Kubalski
—
li
elvokis kaj direktis la
pafilon al la dorso de la arestito staranta maldekstre. Mallauta pafklako.
Kubalski kurbigis kaj la
sekva arestito
arestito
ne
falis sur la
falis
flavan sablon.
La
ce la muro.
Ree audigis
la
pafsono kaj
pafilo klakis la trian fojon, sed la
falis.
—Gapulo'°—
ekkriis la pafanto.
Sekvis silento. Devis sekvi plua, sed
pafsono
la arestitoj
ekaudis
la
la
pafo ne sekvis. Anstatau
malpaciencan vocon de
la
la
ekzekutanto: la
pafilo malfunkciigis."
—Malfunkciigis?— unu —Kaj kio okazis? —demandis ripetis
mortigotoj
el la
la alia
—domage.... —sed
zorgavoce
eble oni sukce-
sos ripari gin.
Post
momento ciuj
starantaj ce la
muro proksimigis
Ekestis vigla interparolo, sutigis'^ sagaj konsiloj,
tiel
al la
sukcesis ripari la pafilon. Ludvika, kiu ne supozis, ke
sukcesos refunkciigi
la pafilon,
Ludvika, cesu mangi!
Ree klakadis
denove ekmangis
—
ekkriis la ekzekutanto
pafoj. Starantoj ce la
pafo pereis Ludvika, antau
la lasta
la
muro morto
la
—
ekzekutanto.
ke post nelonge oni rapide oni
tiel
bulkon.
ciuj al la
muro!
kusigis sin sur la sablo. si
De
ne sukcesis formangi'^ la
bulkon.
Mi estis preteriranta. Kaj min atingis kuglo el ligna pafilo de la lemanto de
la
unua klaso. La kuglon mi portas
gis
hodiau en
la koro.
—Tradukis Walery Wiegko 'past/is si/n,
stand up
grazed ^kol/um/o, collar ^star/ig/ad/is,
'*konstru/plac/o, a plaza
made (them)
where construction was going on
^sen/hom/ig/it/a, emptied of people
^el/uz/is, here:
made
full
took advantage of Mis/nod/ig/o, the knot's coming undone to take
from the pocket ^komencas de,
gawk
"mal/funkci/ig/i = panei
start
with
'^sut/ig/i, to
use of,
'^el/pos/ig/i,
'"gap/ul/o, simpleton,
be poured, "pour in"
'^for/mang/i, to eat up, finish eating
AN ESPERANTO READER
283
43. Kelkaj Sercoj
En La
la
kazerno
soldato plendis, ke en la supo estis sablo kaj tero.'
antau
la
Nun
li
staras
komandanto.
—Vi plendis
pri la
mangajoj, cu ne?
Cu vi estas en la armeo por frandi
au por servi vian patrujon?
—
Jes,
komandanto, por
servi gin, sed ne
En Cu
Frizisto:
vi volas tute
por mangi gin!
frizejo
mallongajn harojn^ au duone longajn?
Kamparano: Fortrancu por kvindek centimoj.^
Inter geedzoj
— — Aj!
tiu
kriis sinjoro Jansen,
—nun
vi
denove
batis
miajn fingrojn per
martelo.
—Mi bedauras,—respondis —Bedauri, — respondo, — tiam mi — — la edzino.
bedaiiri,...vi faris
Sensencajo!"*
gin intence!
estis la
koleris la edzo.
estus batinta multe pli
forte!
Furor-Iibro^ A.:
Cu
B.:
Ne.
A.:
Sukceson? Jam vendigis dumil ekzempleroj.
vi legis
Cu
gi
B.: Gratulon!
A.:
284
Do
venu
mian novan libron?
havas sukceson?
Mi devas
al
mia
gin aceti.
logejo.
AN ESPERANTO READER
Mi havas
tie
dumil ekzemplerojn.
Sagaj vortoj Edukante knabon, oni edukas viron. Edukante knabinon, oni edukas familion.
Felica geedzeco estas
iom
tiu,
en kiu
la
edzino estas iom blinda kaj
la
edzo
surda.
^har/o, a single hair (a head of hair
'tero, here: dirt
is
har/ar/o)
^por kvindek centimoj, 50 centimes worth ''sen/senc/aj/o, nonsense ^furor/Iibr/o, best-seller
KOPIO—EKZEMPLERO Kopii means fari
per mi
tri
to
copy or imitate something: Petu vian sekretariinon
kopiojn de tiu
ci letero,
Ask your
secretary to
make me
three copies of this letter.
Tiu pentrajo estas nur kopio, kaj ne
originalajo, That painting
just a copy, not an original.
Ekzemplero manufactured:
is
one of a number of similar objects, printed or
is
Mi ricevis du ekzemplerojn de la hodiaua jurnalo kaj ec
ne unu ekzempleron de la hieraua, I received two copies of today
and not even one copy of yesterday's. Faru kaj sendu statestro,
Make copy
tri
kopiojn de
'
s
paper
tiu ci letero,
unu ekzempleron al la prezidanto, unu ekzempleron al la kaj metu la trian ekzempleron en nian arhivon.
three copies of this letter and send one to the
copy
Governor, and put the third copy
in
to the President,
our
files.
Jones-Ludilo-Fabriko tuj sendi dek ekzemplerojn de
numero 56-B, Ask number 56-B
right
the Jones
Toy Factory
to
Petu
ilia
one
al la
modelo
send ten of their model
away.
AN ESPERANTO READER
285
44.
Barbro kaj Eriko—XVI Rud
bona
Plej
Mi
18.5.
frato.
gojas kaj dankas pro viaj vortoj, mi dankas pro via konfido.
dankas vian amikecon, vian fratecon. Mi volus vin
neniam
vi fidela, ec se
vidi,
Mi
sed mi restos
al
tio estos realigebla.'
Denove somero venis Svedlandon, denove la suno brilegas. La tagoj jam la suno levigas, je la 8-a vespere gi staras ce
estas longaj. Je la tria la
okcidenta horizon to, kolorigante
de
la
naua
gis la
La popolgardeno steloj
nubojn purpuraj. Krepusko dauras
estas
denove renkontejo de
la junularo.
—knaboj, knabinoj kun mano en mano; dancado,
ado kaj
la
gi estus
mondo
amuz-
sudlandanoj.
Ho, se mi havus esplori, admiri!
kvazau
Lunnokto,
teatrajoj,
Nordlandanoj estas malvarmaj, sed ne tiom malvarmaj,
flirto.
kiom kredas
eta
la
dekunua.
la
okazon vojagi, migri de lando al lando, rigardi, ekstera sajnas al mi kelkfoje tiom malvasta,
Mia mondo
—
malliberejo-....
Ho
ve,^ kiel
ja enhavas la plej karan, kion
tombon de panjo
kaj Gosta.
malproksimen, sed mi restos
Do, nur
la
honte
al mi,"* diri tiel!
mi havas: mian patron
Tiu
kaj la
pensojn mi kelkfoje lasos flugi
ci tie, kaj tre
danka mi
estu, car
mi ankorau
havas hejmon. Multaj ne havas....
Sed
vi
—
Svedujon!
vi estas junulo, al vi sin
Mi
tre gojus, se
Rakontu multe
al
mi povus
malfermas vidi vin
la
mondo. Vizitu do iam
iam en nia dometo.
mi. Via lando tre interesas min.
Varmajn nordlandajn
salutojn de via
Barbro
'est/os real/ig/ebl/a,
can be brought to pass, will be able to come true
-mal/liber/ej/o, prison
286
'ho ve, alas ^hont/e al, shameful of
AN ESPERANTO READER
En
la
montaro de norda Svedlando
INTERESI Via lando tre interesas min, Your we would probably say "I'm very interested in your country," which means the same thing. We could say in Esperanto: Mi estas tre interesata pri via lando. But this sounds awkward. The best way to say you're interested in X is to say X interests Interest, "to interest,"
country interests
you:
La
lingvoj
me
is
transitive:
very much. In English
ciam
interests min, I've always been interested in
Or you can use interesigi: Mi tre interesigas pri via lando; Mi ciam interesigis pri lingvoj, etc. Avoid using interesulo for "someone interested" (a common error) rather than "someone interesting." languages. Si ne plu interesas min, I'm not interested in her anymore.
AN ESPERANTO READER
287
THE PREDICATE NOMINATIVE Consider these sentences: 1
La suno kolorigas la nubojn purpurajn, The sun colors the purple
.
clouds.
same 2.
(Remember, nubojn purpurajn and purpurajn nubojn mean the
thing.)
La suno
kolorigas la nubojn purpuraj, The sun colors the clouds
purple.
The clouds.
first
sentence
tells
Purpurajn has
(describes, identifies)
verb, but
is
is
happening to some purple it
"modifies"
nubojn, the object upon which the verb
The second sentence clouds: the sun
us something that
the accusative ending because
tells
us something that
coloring them purple.
Nubojn
purpuraj now has a different function
is
happening
is still
—
is
acting.
to
some
the object of the
to describe the result of
the verb's action.
A noun or adjective, therefore, that tells the result of a verb's action on its
object, or the condition in
which the verb's object
is
perceived to be,
is
a predicate nominative and does not have the accusative ending:
La jugisto guilty.
min
trovis la malliberulon kulpa,
Ni elektis
falonta,
I
lin
felt
prezidanto,
myself about
^^
288
AN ESPERANTO READER
We
The judge found the prisoner him president. Mi sentis
elected
to fall.
e--*-
45.
Du Humuraj Poemoj Tre Malrapida Trajno
(From Kontralte, by Marjorie Boulton. Note the use of "poeziaj vortoj," special words rarely found outside of poetry, which duplicate longer combined forms. Not all dictionaries list poetic words, so they are often defined by footnotes or, as in this case, in a special list. Notice also the imaginative use of words with a switch on their uniform endings to give them new meanings,
e.g.,
lacas for estas laca, and busu for parolu.)
Vagonaro, vagonaro,
Kun
Cu
vi
nun sub narkotiko
Kredas
Au
knaro,
la laca, lanta
ho
vin,
ve, heliko,
testudo karapaca,
Vagonar' senverve laca?
Ankau
triste lacas
Vi lantigas
mi,
pli kaj pli,
Vi min skuas,
vi malfruas,
Miaj pensoj malkongruas, Plipezigas
En
la
mia koro
moma koridoro
Kaj malplenas
la
stomako,
Vagonaro, ho limako
Ho, mi ne plu ace busu.
Mi elrampu
kaj vin pusu!
Glosoj: lanta
= malrapida
triste
= malgaje
moma =
malgojiga
AN ESPERANTO READER
289
Ebrio
(By William Auld, in Kvaropo. This clever poem takes the form of a monologue depicting the speaker's progressive inebriation. As he gets drunker and drunker, his speech becomes slurred and he mixes nonwords with novel adaptations of real Esperanto forms.)
La
boteloj staras vice,
kamarade
kaj komplice,
sur la altaj murobretoj botelegoj, boteletoj, verdaj, flavaj, grasaj, kavaj,
palpebrume en
min
lumo
la
konsumo,
invitas al
gluta, tuta,
ces-refuta'
forkonsumo de de
la
1'
enhavo,
verdo, de la flavo,
de likvoro glate
glita
svate svita
kvate kvita strate strita
streta
struta
mi rimarkas: en angulo sidas ia ina ulo
kiu ridas cevaldente^ kaj rikanas sento-tente, sin
ekmovas,
kison blovas, krurojn sovas: kaj
290
AN ESPERANTO READER
mi povas
super strumpo vidi blankon,
sangomankan^ gamboflankon.
Mi
vin amas, bela ino,
mi adoras vin sen
limo,
volas tusi,
kune
kusi,
kaj karesi, kaj forgesi, pri la griza ver' forgesi
grila priva vorgeresi
vira vorga pivaresi
viparesi
mi
nesesi nesesi
suvi puvi povi-povas'' diri kie sis sin trovas^ la
ne la
ne-se ne-ses ses^
dako danto danko dankon
dankon
padonu minestas
bria^
padon' padon' 'kon 'kon^
pauzo nauzo 'ces-refuta, refuting any inclination to stop
cevalaj dentoj ^kie sin trovas
^= la necesejo
^ceval/dent/e =
^sang/o/mank/a, bloodless, pale ^= cu
vi
kun
povas
= kie estas (si/n trov/i = trov/ig/i, to be located) pardonu, mi ne estas ebria **= dankon
^=
AN ESPERANTO READER
291
46.
Barbro kaj Eriko—XVII Hohenberg,
Malproksima
Vi
invitas
la
29-an de junio
fratino,
min
—mi
preskaii dubas, ke tio estas via serioza intenco,
sed tamen mi venos baldau Svedujon. Jes, Barbro mi nepre ne sercas
—mi venos. Estas stranga la vivo.
En granda
deziro estas forto grandega, kaj
mem
la sorto sajnas kelkfoje cedi al nia volo.
Jam longe mi
volis viziti Svedujon, sed estis preskau nur revo,
nevenkeblaj' neebloj- staris kiel la
monon por tiu
en
murego antau miaj
De
deziroj.
kie preni
longa vojago?
En mia lasta letero mi rakontis al vi pri mia frato migrema^ kaj kiel lupo fabelo li venis la sekvan tagon. Mi parolis pri mia korespondado kaj
la
li invitis min, vojagi kun li dum lia dumonata libertempo en la lando de noktomeza suno. Ni vojagos simplege per biciklo kaj tendo, sed vojagi tiamaniere certe estas interese, tiamaniere oni plej bone konatigas kun
—
sia patrujo kaj
fremdaj landoj, kutimoj kaj moroj.
similajn vojagojn kaj
ciam
dum
sia
lando eiiropa. Jam multajn esperantistojn esperantisto cie
li
Mia
longa libertempo li
li
frato sategas
biciklas en iu
vizitis kaj kiel
trovas amikojn, ciam Esperanto por
li
entuziasma
estas fonto de
gojoj plej belaj kaj de granda utilo.
En
tiu ci jaro
mi
biciklos
kun
li.
Kiel mi antaugojas, kiel mi estas felica. vi,
mi
Mi
estos kelktempe en stranga, revbela"*
vidos vin, mi parolos kun
mondo.
Kordezirojn de^ Eriko
'ne/venk/ebl/a, invincible, insurmountable -ne/ebl/o, impossibility
^migr/em/a, fond of traveling, "rolling-stone" Yev-bela = kiel
292
en revo ^= korajn deziroj n de
AN ESPERANTO READER
tiel
bela,
DISDE,
FARE DE
Because de has several meanings, there are sometimes opportunities for misunderstanding, as illustrated in the sentence:
plori la izolemon de la registaro de la popolo. Is
it
Oni devas
pri-
the aloofness of the
government from the people, or the aloofness of the people from the government
be deplored? Obviously, some means
is needed to distwo meanings of de. The combined word dis/de, therefore useful: ...la izolemon de la registaro disde
that is to
tinguish between the
"apart from," la
is
popolo.
The difference between de = "from" and de = "by" can be even more La brakhorlogo estis stelita de la edzino de la barbisto de la
confusing:
soforo de la urbestro.
Was the watch stolen by the barber's wife from the
mayor's driver? Or vice-versa? Or did the driver's barber's wife
steal
it
from the mayor? And so on. To clear up the mystery we use a modifier, such as fare (by the doing) with de to stelita
de
la
edzino de
la
mean
"by":
La brakhorlogo
estis
barbisto fare de la soforo de la urbestro.
Alternative expressions for fare de are occasionally seen, including
deper, far' de, and even far' or far; but no one of these forms
is
very
widely preferred over the others.
AN ESPERANTO READER
293
47. Siberia
Epizodo
(From Chapter One of Sur Sanga Tero, by Julio Baghy. The novel based on the Hungarian author's experiences as a prisoner-of-war Siberia during the Russian Revolution.
The book was
is
in
originally written
in Esperanto.)
La matena simfonio de Gi
restis
la
kazemoj vekadis
senmova. Spleno, inerteco, timo
fenestroj, tegitaj per lignotabuloj, silentis la
Muta demando
la
svene dormantan urbon.
riglis la
baraktis sur la fundo de la
pordojn. Malantau la
homoj kun tremanta koro. animoj. Kion la nova tago
demando. Tion, kion ciu antaua
alportos?... Stranga
teruron, sangan vengon.
Denove malaperos
tago: teroron kaj
kelkaj familiestroj, hejmoj
restos sen panakirantoj' kaj pli da orfoj ploros cirkau la samovaroj.
La haosa fanfaro de trumpetoj vane anoncis tagigon. La trumpetoj En la animoj regis nokto, kies fantomoj teruris la pacemulojn. La rusa popolo pusis ponardon en sian korpon. Sango! Sango! La akcipitroj kaj vulturoj jam krozis super la bucejo. La japana armeo okupis la gamizonojn de orienta Siberio gis la Bajkalo* La transsiberian fervojan Union la cehaj legioj tenis en sia potenco. La politikaj interesoj de la
mensogis.
Entento- plenstopis^ la kazemojn per amerika, angla, franca, itala armeoj.
La fremdaj
Hina regimento demonstraciis en
la
potencoj provizore
tragedia heroo: al la rusa popolo.
statistis al la
hina kvartalo de ciu urbo.
Je la matena simfonio la kazemoj, ringe cirkauantaj la urbon, malfermis siajn pordegojn. El
montetoj.
kazemo
unu sur cevaloj 25-30 oficiroj galope ekiris
Cu tacmento?
sekvis
ilin la
Ne. Tuta regimento de
armeeto du kanonoj, kiuj formis
La bruo de
la
kanonradoj tremigis
denove? Scivolaj okuloj spionadis la
ekvido de
la
unua rajdanto. La
Vladimir Smimov,
nordaj
Ingeniera Regimento, konsistanta el 50-60 oficiroj,
parte sur cevaloj, parte sur sargveturiloj.*^ al la
al la
la Rajdcasistoj." El iu alia
Imponan aplombon provis doni
la finan la
punkton de
koron de
la militirantoj.
la civila logantaro.
Kien
La manoj pugnigis ce malame flustre ripetadis nomon:
tra la kurtenoj.
lipoj
la sakalo. Li estis la
kapitano de la Rajdcasistoj.
el liaj oficiroj abomtamen neniu kuragis kontraustari^ al liaj ordonoj. Kiu estis Vladimir Smimov? Neniu sciis, de kie li venis. Neniu konis lin antaii
Kruela, sangavida^ rabbesto^ en homformo. Multaj enis
lin,
*Lake Baikal
294
in Central Siberia
AN ESPERANTO READER
J
la
kontraurevolucio.^
lin kaj tuj
de
la Rajdcasisitoj.
don
La marca ondo de
li
perturbo suprenjetis'°
organizis la regimenton
Cu li organizis gin?" En oficira uniformo li varbis ban-
kaj proklamis sin bandestro. Per elektitaj torturoj
mondo. La
al la transtera
kuragis
malamon kaj senpardonan'^ levi la manon al li.
Ankau Demetrio Podenko, sentis ekboli la sangon,
mirinda
el
kiam
li
la
li
liveris
abomeno, semitaj de
teruro kaj
sekretan
la
la politika
post la falo de la unua ruga regimo
fruktis'^
revengon,'^ sed nun... nun neniu
kolonelo de
la
Ingeniera Regimento,
vidis lian friponan vizagon. Tio ci estis
certa vidpunkto,'^ car
Demetrio Podenko ne apartenis
temperamentaj karakteroj. Onidire'^ nenio povus renversi
ekvilibratan indiferentecon. Li estis
homo nek
al
bone
lian
bona, nek malbona. Kiel
partoprenis en la milito, sed en la paca
rezervoficiro
li
zorgo
administrado de kolbasfabriko, heredajo de
estis la
viktimojn
li,
tempo
lia
la patro.
sola
Dum
la milito lia fabriko produktis cefe por la armeo kaj gi malbonan famon inter la soldatoj kaj subitan ricecon por la posedanto. Li neniam vidis batalfronton, neniam flaris pulvodoron. Malantaii la trancejoj singarde li servis kiel komandanto al la interesoj de la armestomako. Pri tio vive atestis liaj rugaj pomvangoj'^ kaj ampleksa talio. La falo de la carismo, la unua revolucio trovis lin en lia hejmo. Kiam lia edzino kun terurstrecitaj'** okuloj lautlegis la raportojn de gazetoj pri la surprizaj okazajoj, li sidis ce la tagmango kaj senemocie klopodis elkulerigi'^ teleron da barco, poste stoike li rimarkis: "Kion fari?" La komisaroj de la unua ruga regimo neinvitite gastroladis^^ en lia fabriko kaj Demetrio Podenko samkviete respondis al la edzinaj lamentoj: "Kion fari?"
la
unuaj jaroj de
akiris generalan
'pan/akir/ant/o, breadwinner
^Entent, Allied side in
World War
I
crammed "^rajd/cas/ist/o, light-cavalryman wagon for hauling freight ^sang/avid/a, blood-thirsty
^plen/stop/is, stuffed,
^sarg/vetur/il/o,
Yab/best/o, beast of prey
^'kontraii/star/i, to stand
'^kontraii/revoluci/o, counter-revolution
(him) up (to the surface)
"Cu
li
organizis gin? Organized
'^frukt/is, yielded (bore as its fruit)
'^re/veng/o, counter-vengeance '^oni/dir/o, a
rumor
'
resist
it?
"sen/pardon/a, unforgiving
Vid/punkt/o,viewpoint
'^pom/vang/o/j, cheeks like apples
"*terur/strec/it/a/j okul/o/j, eyes stretched '^el/kuier/ig/i,
up against,
'"supr/e/n/jet/is, propelled
spoon out
wide
in terror
^"gast/rol/ad/is, played the guest
AN ESPERANTO READER
295
La venko de lin
la
kontraurevolucio,
kvankam
novaj homoj deklaris
la
martiro, ne sukcesis stimuli lin je vengokrioj. Tute simple
kapitul-
li
urbkomandanto Lukjanov al li, kaj li organizis Ingenieran Regimenton, kies kolonelo farigis li mem. Verdire li havis nur kapitanan rangon en la cara armeo, tamen li cedis al la persvado de sia edzino kaj li donacis al si la laumodan^^ rangon. Kion acis al la tasko, altrudita^' de la
fan? Li varbis kelkdekojn da
oficiroj, el kiuj
neniu
estis ingeniero,
gis kvar cinojn por purigi la kanonojn, postlasitajn
komandigis dek-kvin militkaptitojn
kazema
plenumis senproteste
istojn al siaj oficiroj kaj Jes,
al la
kion fari? Vole-nevole"
li
akompanis
la
de
la
kuirejo por havigi serv-
ordonojn de
la
Rajdcasistojn
la stabo.
al la kruelaj
ekskursoj, pli senriskaj ol vivdangeraj kaj post ciu reveno
por esprimi abomenon
dun-
ruga armeo,
kracis
li
La homcasado de Vladimir Smirnov vekis en li ribelan indignon kaj ne unufoje eligis el li la demando "kion fari?" kun tia tono, kiu perfidis lian kasitan malamon kaj lasis konjekti, ke li cerbumas pri rimedoj, eltordontaj^"* la kolon de la sakalo. La plej efika la
pri la tuta afero.
rimedo estus mortpafi tiun rabian hundon. Sed kiu riskus
canon? Ec momenton
li
ne pensis
pri
Li neniam soifis je
si.
ektiri
homa sango
La kanimpona dekorajo
kaj plene kontentigis lian batalemon la kolektado de rekvirajoj.^^
onoj de
la
Ingeniera Regimento nur mute
ce la ekskursoj, kies celo estis prirabi^^
statistis kiel
la senarmilan^^
logantaron de iu
al la armeo. La ekzekutistan laboron plenumis La Ingeniera Regimento mezuris nur la longecon de la
vilago por akiri nutrajon la Rajdcasistoj.
rekviritaj kolbasoj, pesis la sakojn
reveno trio
la
da terpomoj,
pizoj, faboj. Ofte
sendangeraj kanonoj servis kiel veturiloj por brasikoj.
Podenko por venki
la ribelan
indignon en
dum
Deme-
kaj restarigi la minac-
si
atan ekvilibron sultrolevante^^ kracis: "Milito estas milito, revolucio estas revolucio.
La
Kion
fari?"
hufoj ritme klakadis, kirlis pulvonubon.
la fiina
vidante la proksimigon de la rajdantoj gi
plenumis sian solan devon: revolveron, celis, ekpafis.
plende ve-blekadis.^'
de
En
la
apudvoja fosajo^' ce
tombejo bojis rauke granda hundo. Gorgsire^° kolere
siaj oficiroj
Kun
retiris sin kaj
bojadon. Vladimir
la
La hundo dolore laiita
gi bojis,
Smimov
metinte
la
ekrido kaj blasfemado
Smimov
sekvata
galopis plu.
forgalopantoj, minace skuis
korbon sur
la
teron
baraktanta pro la doloro.
296
prenis sian
ekbojis, renversigis, baraktis,
El inter la tomboj aperis infanmiena^^ fiino kun korbo sur rigardis post la
tamen
de certa distanco
li
la liberan
rampis singarde
La kuglo rompis unu
AN ESPERANTO READER
pugnon
al la
la al
brako. Li ili,
poste
hundo, konvulsie
el giaj kruroj.
La
fiino
demetis sian jakon, desiris longan pecon senhalte parolante al la besto
ite
li
el sia terkolora
komencis bandagi
la
cemizo kaj
sangantan kruron.
Denove audigis hufklakado de proksimigantaj rajdistoj. La fiino timigvolis retiri sin en la tombejon, sed li malfruis. Nur kelkmetra distance de la unua oficiro, sidanta kiel senforma plenstopita terpomsako
disigis lin
sur sia cevalo.
Podenko
La hino kun
—Nu, kio okazis? Cu pensante pri
la
La
kun
la fiinoj.
nee skuis
fiino
—Cu —
ol respekto salutis lin.
Demetrio
vi vundigis?
— Podenko komencis
interesigi
bone ekipita
komandis por protekti flikton
da timo
pli
haltigis sian cevalon.
via
fiina
regimento, kiun
la fiinajn logantojn.
—Kie la
vi
vundigis?
La
hundo
bandagon, ankorau ne
—Kion Unu homo
la patio kaj polti
al
Hundo ne
apalteni" al
mangajo al
Podenko. La hundo
alfiksitan.
fari? Milito estas milito?. pli aii malpli.
Ne
li.
Kapitano
.
.
Podenko
tirtone bojis, de-
sultrolevis kaj kracis.
Unu hundo pli au malpli. Ne grave!
grave!... Cetere hundosto rapide sanigas...
Tiu cifono aspektas abomene malpura postukon,
hundo.
molti.
infanmiene rigardis
fiino
al la
hundo?
Ne!... Hundo... hundo boji, kaptano pafi.
siris la
Manguria registaro
Estus malagrable havi kon-
kapon, senvorte montris
Lio Fu Peng. Lio Fu Peng estis ce veni, pafi,
la
jetis gin al la fiino.
—Cu
—
Podenko
kaj
elposigis blankan
via patro logas en la tombejo?
Cu
li
estas tombgardisto?
La car
li
fiino sajne
ne bone komprenis au tute ne komprenis
senresponde gapis
povas kompreni nur
al
liajn vortojn,
Podenko, kiu subite rememoris, ke
la fiinoj
la fiinmaniere parolatan rusan lingvon. Liaj ofic-
jam atingis lin, ankau la kanonoj preterbruis kaj Podenko ne havis tempon por kontentigi sian scivolon. Li ekspronis la cevalon, galopis iroj
on
2'ai/trud/it/a...al, forced
willy-nilly, like
it
or not
peremptorily, requisition ^^sen/arm/il/a,
roadside ditch (see below)
unarmed
22iaii/inod/a, fashionable
^^el/tord/i, to twist off
^^pri/rab/i, to
^'rekvir/i, to seize
rob (see PRI- below)
^ssuitr/o/Iev/i, to
shrug
^"gorg-sir/e, throat-splittingly
^^apud/voj/a fos/aj/o,
^'ve-blek/ad/is, yelped
^^infan/mien/a, with a childish expression
apartenas, boji = bojas,
^svol/e/ne/vol/e,
^^apalteni
etc. (the errors indicate unfamiliarity
=
with
the language being spoken)
AN ESPERANTO READER
297
for.
Tamen
kompatinda hundo kaj
la
fantazion, Eble pro tio, car^"
li
tiu
mizera
fiino incitis lian
anemian
abomenis Vladimiron Smimov. Lia
rigardo trafis leutenanton Petroff, kiu
dormeme
balancis sin en la selo.
en Petrograd. Cu? —He, Kolonelo^^—revekigis — audo de —Nu, leutenanto bandagu hundon! —Kion mi —Bandagu hundkruron! Finfine precipe ne por —Nu, sed ne Petroff, vi estis dentkuracisto^^
Petroff je la
Jes, sinjoro
Petroff iru kaj
sia
nomo.
tiun
faru?
vi estas ja kuracisto.
tiun
hundkruroj....
veterinaro,
jes,
Cu Mi
ne? estas
dentkuracisto.
— Dem—Nu bone! Tamen povus bone bandagi neplenumo de deziro iom Podenko ke —Intertempe pro povos ankau unu vi
sentis,
etrio
militan disciplinon.
denton de
298
la
ol tiu fiino
pli
la
hundo, se estos necese.
AN ESPERANTO READER
prestigo vi
kaj
tusus la
lia
eltiri
Leutenanto Petroff ne li
cu
sciis,
la sinjoro
serioze parolas. Li daurigis la galopadon
—Hehe! Bona
serco, sinjoro kolonelo!
farigi dentkuracisto
La
kolonelo bonvolas" serci
apud
De mia
infanago^^
humanista ekflamigo de
fiino.
En
Li indignigis.
sia leutenanteco
li
siaj superuloj^^ ol tiu ci
Li neniam kuragis protesti, precipe ne
sia koro.
impertinenta rideto. Milito estas milito. Sed leutenanto ne estas
tia
kolonelo, regimentestro. Li sentis, ke de nun temas ne pri pri
deziron
humanista sentimento. (La diablo prenu cion
neniam
li
havis. Prefere
pri la disciplino. Subite
—Leutenanto la
revadis
Demetrio Podenko ne plu
rideto incitis la kolonelan dignon kaj
devis plenumi multe pli stultajn ordonojn de
nek
mi
de vagantaj hundoj. Hehe!
pensis pri la hundo, nek pri la
per
aii
sia kolonelo.
kruron de
on, sed
tiu
mi ne
li
estus mordinta sian langon.)
cu
vi
—
toleros maldisciplinajon.
—
vi
povos
forgalopis por plenumi la kaprican ordonon.
—Hja,
furioze
la retenita
kolero kaj
Retuminte sian cevalon
li
La ekflamiginta kolero de
Li sultrolevis kaj lignomiene filozofadis.
Kion
milito estas milito.
Petroff
eltordi gian kol-
Cu komprenite?
Leutenanto Petroff, iom pala, poste ruga pro
tuj cindrigis.
Nun temas
ne audis mian ordonon? Iru kaj bandagu se placos al vi
englutita sakrado, soldate salutis la kolonelon.
Podenko
hundo,
Tian malsagan
ekflamigis.
hundo, poste
Petroff,
li
fiino, pri
ci!
galopis,
fari?
sakradis,
deziris
galkrevon"*^
"kolbaskolonelo" kaj enpense decidis doni dek vangfrapojn
la
al
al sia servisto
Mifiaelo Mihok. Vere, la malfelica militkaptito estis ja tute senkulpa pri
devos retrankviligi
la
okazajo, sed iamaniere
la
metafore poluritaj blasfemesprimoj iom post iom absorbis
saumon de ties
lia
li
kolero kaj kiam
timplenan palpebrumon,
La
fiino,
kruron per
kauranta en la
li
li
for biliousness
la
venen-
rebato"*'
de
la
ordono.
jam lertamane bandagis la rompitan La besto danke rigardis la mig-
la kolonelo.
sinjoro kolonelo, Yes,
^4nfan/ag/o, childhood
pensis pri serca
tuj
^^pro tic, car, for the reason that ^^Jes,
Felice la rajdado,
aperis antau la surprizita fiino kaj vidis
la fosajo,
postuko de
sin.
sir
^Ment/kurac/ist/o = dentisto '^bon/vol/as,
is
^^super/ul/o, a superior
^'re/bat/i, to hit back, "get
pleased to ''"gal/krev/i, to burst
even"
AN ESPERANTO READER
299
dalokulan samaritanon, sed ekvidante ekbojis,
minace montris
—Sanajn dentojn abomenas
uniformon de Petroff
la
gi havas. Certe gi estas
uniformon. Des
la oficiran
imagis
mienon de
al si la
—Nu, homo,
helpu!
—
la kolonelo,
vunditan bolsevikan hundon bandagita
— Li tumis
bolsevika hundo, car gi
bone! Lau
pli
vunditoj devas esti portataj en la hospitalon la selo
li
rompitan kruron. La ideo li
pri la
la militaj reguloj la
kaj Petroff saltante de sur
kiam
li
raportos al
li,
ke
la
eskortis al la milita hospitalo.
sin al la hino kaj preninte botelon
sublimato,* paketon da bandago el sia selosako
volonte
gi kolere
siajn dentojn. Petroff nevole ekridis.
li
da
komencis ekzameni
bona serco stimulis
lin je
la
senvoca rido kaj
oferis sian krajonon por fari el gi firmigilon/^ Per trancilo
li
disduigis gin.
La
fiino
ne komprenis
la
celon de
trankviligis lin. Certe tiu ci oficiro al la
tiuj
preparoj, sed la rido ce
liaj lipoj
ne volas ion malbonan. Petroff pasis
hundo. Gi minace montrante sian dentaron murmuris.
Ho, hino, tenu
mordos min, mi mortpafos vin. Se la homoj havus tiajn
forte la beston, car se gi
Cu komprenite? Kunpremu
forte gian buson!...
dentojn, ciu dentisto mortus pro malsato.
—De
serco nun komencigas....
—Bona kapitano doni
al
...
Hahaha! Sinjoro kolonelo,
kie vi prenis tiun ci delikatan
la
postukon?
Lio Fu Peng. Malbona kapitano pafi
la
hundo,
bona kapitano doni blanka cifono. Petroff devolvis la postukon. Stranga kaprico,
pendanta kruro de jetigis al la mieno
la
hundo,
la
pensis.
La senpove^^ Lia rigardo
de la hino, kiu plenforte tenis la buson de la besto. Petroff
bonhumoron. Kiel emociite^ rigardas
sentis forvaporigi sian
flavvizagulo?
li
la elstarantaj ostoj naiize efikis.
lom
pli
zorge ol
vundon, kunmetis
la
li
mem volis,
li
rompitan kruron, bandagis gin alfiksante
krajonduonojn, intertempe blasfeme li esprimis sian opinion pri
en kiu
la
—Nu,
homoj havas
pli
ni estas pretaj.
tiu ci
prenis la sublimaton, lavis
da kompato
Cio en ordo.
.
al la
.kaj
besto ol
la
la
mondo,
al siaj fratoj.
nun, estimata bolsevika hundo,
estos portata al la milita hospitalo. Hahaha!
ci"*^
Petroff rigardis la beston. Gi sajnis esti fortika grizfela domgardanto.
La hino jam ne kunpremis gian buson. Gia lango inerte pendis kiel longa ruga cifono kaj giaj okuloj kun danka esprimo ripozis ce Petroff. Tiu besta dankemo malagrable tusis lin. Tiel gi rigardas, kiel suferanta homo. Jes, *Mercuric chloride, a dangerous poison and disinfectant
300
AN ESPERANTO READER
tiu ci
hundo havas okulojn, similajn
de homo. Subite Petroff sentis
al tiuj
skxupulojn pri la bonkora akcepto de la vundita besto en la milita hospitalo.
—Al
la diablo la sentemecon!'^^
.
.
Hm, homajn okulojn gi havas.
.
Nu
..
Kion la homo havas? Hahaha! kaj kio? La homo havas ... la homo havas La homo havas hundan koron au ec ne hundan He, ci flav vizaga, portu for cian hundacon, car tuj mi sendos kuglon en gian kapon! .
.
.
.
.
.
.
.
.
La fiino large ridetis. Tiu ci rido esprimis koran dubon, tamen li fervore kapjesadis."^^
—Kien Lio Fu Peng Hundo
polti
hundo? Hundo ne apalteni
tombejo.
De
tie
.
..
al
Petroff surseligis.
haltigis
^2firm/ig/il/o, splint ^^ci,
^'kap/jes/i, to
ni iru
por casadi
nod "yes"
..
Nu
kaj
nun post
—homojn. Pro
^^sen/pov/e, helplessly
thou (see below)
angulo de
15 kaj transdonu al
Puskinskaja**" n-ro .
la
hino, portu tiun
al la fiino.
Espereble gi mortacos^' baldaii.
molkora veterinaro
touched
la
Petroff rekriadis
malbenitan hundon servisto.
— Leutenanto busumilo^^ gin ce —He,
la inferon al la diablo!
La brava hufulo^*^ ekgalopis, sed
la
Lio Fu Peng.
apalteni al neniu.
—Portu gin en la
al
mia
la rolo
de
diablo!
^emoci/it/e,
moved,
^sent/em/ec/o, sentimentality
^^huf/ui/o, steed
^Tuskinskaja n-ro 15, 15 Pushkinskaya
^^bus/um/ii/o, bit (St.)
^'mort/ac/i, to "croak"
PRIUsed as a prefix, pri may have its usual meaning, "about, concerning": priparoli, to talk about, discuss; pripensi, to think about, ponder; priplori, to cry about, deplore; priridi, to prisilenti, to
poke fun at; prijugi, to criticize;
keep quiet about; priskribi,
to describe; etc.
Sometimes, prefixing pri widens the scope of an action, and/or the focus of the action to a different
off light, prilumi, to illuminate;
krimulon,
shifts
—but concerned—
demandi,
object: lumi, to give
to ask a question,
pridemandi
to interrogate a criminal; planti florojn, to plant flowers, but
priplanti gardenon, to put in a garden; serci armilojn, to look for
weapons, but priserci kaptiton, to search a prisoner; rabi monon, to take
money by
force, but prirabi la logantaron, to rob the populace.
AN ESPERANTO READER
301
BLEKI Bleki
word
a general
is
for the cry of
any animal: safbleki, to baa;
bleki cevale, to neigh like a horse; la blekado de bovino, the
La vundita hundo
a cow.
mooing of
veblekis; the injured dog yelped.
CI (thy, thine), and cin (thee) are not much used in As in English, they may be used in addressing deity or in poetry, but sound rather affected when they are. In some countries, people
Ci (thou), cia
Esperanto.
regularly use "thou" in addressing children, servants, animals, close friends, ranto.
and
relatives;
For example,
wounded dog
is
and occasionally
this practice is imitated in
Espe-
in the selection above, Lt. Petroffs use of ci to the
a form of endearment.
ESPERANTO SLANG Slang
is
colorful but informal language not found in a normal diction-
come and go, and not everyone understands them.
ary.
Slang expressions
As
such, they obviously are no asset in a language that strives for
universality.
On the other hand, sions that are
slang serves to freshen up a language with expres-
new and
imaginative, zesty and often insightful. Without
them, language would be bland as a meal with no spices. In Esperanto, this positive function of slang
is filled
by the creative use
of the language's limitless word-building possibilities. Accomplished Esperantists sprinkle their speech and writings with new-coined expressions that are fresh, witty, and striking, and yet logical and comprehensible.
We've seen examples of this earlier, as in the poems beginning on page Baghy story above, notice his innovative use of statist! and
289. In the
frukti as verbs, and such tongue-in-cheek inventions as elkulerigi,
302
and hufulo.
AN ESPERANTO READER
armestomako,
48.
Barbro kaj Eriko—XVIII Rud
1.7.19.
Kara,
Pro gojo mi ne tiel felica.
scias,
kion
Kia surprizo!
diri.
Dum
longe mi ne estis
Vi do venos en mian landon.... Ho, mi preskau timas, ke cio
Sed
estas nur songo.
ne,
mi relegas vian
leteron, estas vero: vi venos.
Senlime mi gojas, sed samtempe timetas. Cu vi ne elrevigos' Nur simpla knabino kampara, nesperta, malsaga mi estas.
Kiam, proksimume, via fratino, kiu
tiel
vi
venos? Certe
nia kunesto, de nia babilado,
— sed
vi survoje
Mi
strece atendas vin.
mi?
sendos vivsignojn^
al
antaugojas^ la belajn tagojn de
la grizan
tagon de via foriro mi ne volas
Nur gojo nun! Sajnas al mi, ke miaj domojn por pli amikaj aspekti....
pripensi. Ne, ne! entiri siajn
pri
kaktoj
komencas
Mi ne forgesu diri, ke mia patro sendas bonvensalutojn al vi ambau. "Nun mi ja tuj devas ekstudi Esperanton, alie mi ja staros kiel surdmutulo antau la austroj," li ridetante diris. Mi klinis min,"* proponante min mem kiel instruonton, kaj jam civespere la unua leciono okazos. Certe ni multe ridos, pacjo estas
Car
ni
tiom sercema.
baldau havos okazon, buse interparoli, mi nur aldonas salutojn
plej korajn
por
vi kaj via frato.
Sincere kaj varme mi diras:
BONVENON! Gis
la
unua renkonto!
Via Barbro
'el/rev/ig/i, to
become
disillusioned,
^sendi viv/sign/o/j/n, to ^antaii/goj/i, to
let
"come
to" after a
daydream
someone hear from you
look forward to
''klini sin, to
bow
AN ESPERANTO READER
303
J
A Key to the Lesson Dialogues Lesson One
Mary: Hi, Charles. How are you? Charles: Very well, thanks. What's that? Mary: What's that? It's a long letter from my father. It came in the mail just today, from Paris. Charles: From Paris! Really? Your father is in Paris? Mary: Yes, he's there for a big international conference. Charles: Your father is a lawyer, isn't he? Mary: No, my mother's a lawyer. My father's a teacher of languages at the university. Charles: Oh yes, I remember now. And he's an Esperantist, too, isn't he? Mary: Yes, he's president of the local Esperanto club. Charles: Oh, that's a great honor! Mary: Honor? Yes, but it's also a lot of work! Charles: Yes, of course. Well, I have to hurry now. So long, Mary. Mary: So long, Charles: Hi, Mary.
Charles.
Lesson
Cab
Two
Where to? Prof. Miller: I want to go to the cafe Smeraldo, on the street Bourbon. Cabby: OK, I know the place. Miller: The Esperantists are having a meeting there. Cabby: Esperantists! Do you speak Esperanto? Miller: Oh, yes. I speak it. I also teach it. Cabby: In a school? Miller: No, in a university. In the United States. Cabby: What are you doing in Paris, Sir? Miller: I gave a report at an international conference of linguists. Cabby: Do you like Paris? Miller: Oh yes, but the weather is very warm now. Have you ever been in the United States? Cabby: No, I've never been there. Miller: Too bad. Cabby: Well, Where's your cafe? Didn't you say on Bou -bon Street? Oh, now I see it. It's right there. Will I see you tomorrow. Sir? Miller: No. Tomorrow I have to fly to the U.S.A. Cabby: Too bad! Well, good night. Sir. And thank you. Driver:
Lesson Three Passenger: Pardon me. Sir. Is anyone sitting there? Prof. Miller: No, Sir. Sit down, please. Passenger: Thank you. Are you a Parisian? Miller: No. I'm an American. I come from Chicago. Passenger: Oh, a Chicagoan! I was in Chicago,
What were you doing there? Passenger: I went there after the war, and worked for my brother. He has a store there. Miller: What does he sell? Passenger: Oh, he sells everything. Whatever you want to buy, he has it. It is a huge
once. Miller:
store.
A
beautiful store! But
I
came back
to Paris.
Miller:
Why?
I
don't
Passenger: Oh, I liked it, but I hated the wind there. I was very unhappy. And I'm a real Parisian, who loves only Paris. Miller: And where are you going now? Passenger: I'm flying to New York for a visit. My other brother is a worker there. Miller: Well, we'll take off soon. Are you ready? Passenger: No, I can't find my belt. Where the dickens is it? Miller: Excuse me, Sir, but you're sitting on it, aren't you? Passenger: Ah, yes! Thank you. There it is. Now I'm ready. But what an embarrassment! Just think, I was a flyer myself, during the war! Miller: It doesn't matter. We're taking off now.
understand. Didn't you like Chicago?
Goodbye
Paris!
Soon
we'll be arriving in
New
York.
305
Lesson Four Prof. Miller: Oh, Miller: Wait a
how happy I am to be home again! When I was in Paris
—
Mrs.
I'm preparing the dinner (literally: evening meal). Miller: Yes, but I only wanted to say that in my hotel Mary: Father, George took my new comb and doesn't want to give it back! Mrs. Miller: Give your sister her comb, George. George: I don't have it. Mary: Of course he has it. He's always taking my things! Miller: Listen, something funny happened in the taxi, when I George: When are we going to eat? Mrs. Miller: The meal is almost ready. Are your hands clean? Mary: No, they aren't clean! Look how dirty they are. They were dirty during lunch, too! Mrs. Miller: Go and wash your hands, George. And hurry, do you understand? We're going to start to eat now. Miller: That reminds me of something. After my report to the conference Mrs. Miller: Sit down, dear. You can tell us all about Paris later on. Mary: Oh, I almost forgot. Right after dinner I have to go visit a girlfriend. We have a very important exam at the university tomorrow, and we have to study for it. Mrs. Miller: Fine. But come back early. Where is your brother? Ge-orrr-ge! Where are you? George: I'm coming. But I'm not hungry. I already ate at Henry's house. Can I go in the living room? I want to watch an important soccer game on TV. Miller: But don't you want to hear about my flight in a big jet plane, and about the pretty parks, and George: Later on. Father, they're already starting to play. Miller: Well, dear, at little bit,
dear.
—
—
—
of (literally: burst out laughing about) the man who sat me in the jet. Just think, he was a flyer himself during the war, but Mrs.
least you'll get a kick out
next to
Miller: Oh, I'm very sorry, but
—
I
have
correct legal papers. I'm already late.
go out now.
promised You'll find some cake in the to
I
to help a client refrigerator.
So
long!
Lesson Five Mrs. Miller: Good morning, Mary. How are you? Mary:
In fact, not very well.
I'm afraid I'm a little bit sick. My throat hurts like everything. Mrs. Miller: Too bad. I'm sorry. Do you want to see (literally: visit) the doctor? Mary: No, no. I think it's not important. If I don't go to the exam, they'll certainly think I didn't study, and wasn't ready for it. Mrs. Miller: Maybe you're right, but good health is more important than a hundred exams. George: I know why she's sick. Yesterday, when it was raining cats and dogs, she was out walking without a coat. She always does that, even when it's snowing! Mary: George! Do you have to tell the whole world everything about me? George: She was smoking cigarettes with Henry's sister, too. Mary: You you bad boy! Just wait, I'll teach you how to act! Mrs. Miller: Mary, you go to Doctor Smith right after the exam. He's very capable, and he knows your father well. He won't be angry if you visit him in his home after school hours. He'll certainly make you well again very quickly. Mary: If you insist. But I don't know his address. Where does he live? Mrs. Miller: He lives on the hill by 37th Street, in the beautiful house on the left side. Mary: Ah yes, I know. George: Ask him to examine your head, too. There must be a brain in it, somewhere. Mary: I'll examine 3'ow/' head, if you don't watch out! Mrs. Miller: (That's) enough! I advise you both to watch your tongues. George, isn't there something good on television? George: It's broken down. Mrs. Miller: Broken down? What's the problem? George: I don't know. I just opened the cover a little bit, and hid my new knife in it. There was a big flash, and now it doesn't work. Mrs. Miller: Oh, no! Now I think I'm going to be sick, too!
—
306
—
Lesson Six
my father bought it just and then I'll drive you home. Mary: Do we have time? What time is it? Charles: Just 5:45. Let's go! I'll even hold the door for you. Mary: Well, OK. Wait, I'll put my books in the trunk. But Charles, I didn't know you knew how to drive! Charles: Oh, it's easy to drive a car. You just have to sit behind the wheel, turn the key, and steer. Mary: I very (much) like the smell of a new car. Look, even the ash trays are empty. I hope you have enough gas? Charles: Of course. I just filled the gas tank. Oh, there's the Mary: What a pretty car! Whose is it? Charles:
yesterday. Get
in!
freeway. Let's see there.
Not too
fast.
Let's drive around a
how
fast
it
will go!
Charles, be
more
Actually,
little bit
Mary: Watch
out, there's a lot of traffic Charles: Man! We've already got
careful!
He wants me to stop. Policeman: Good evening, young er, I mean man. Will you please show (me) your license? Charles: My Policeman: That you don't have a license? Well, that's an important offense. Did you know you were driving 72 miles an hour while the speed limit is 55? Well? Why don't you answer? Don't you speak English? Mary: Don't worry, Charles. I'll visit you every week and send you a cake with a saw in it. a policeman behind us!
—
Lesson Seven
Mr. Ballard: Good day to you, Mrs. Miller! How can I serve you today? Mrs. Miller: Good day, Mr. Ballard. I have a long list here. First, I need 2 kilograms of potatoes. How much do they cost? Ballard: 600 a kilogram. Mrs. Miller: Ouch!
How the prices keep going up. Well, give me one dollar's worth. Give me a dozen eggs, too.
And a bottle of milk. Ballard: Very well. And I have some really pretty Do you want a few? George: Give (us) two dollars' worth, also a
apples today.
box of cookies, also
—
Mrs. Miller: (That's) enough, more properly, or I'll send you home. Ballard: Don't blame the boy, Mrs. Miller. Allow me to give you an apple apiece, as a gift. I see there are only a few left. Mrs. Miller: Well, many thanks, Mr. Ballard. What do>'OM say, George? George: Can I have the cookies too? Ballard: (Laughs.) That reminds me. Did you hear about the crime that just occurred at the supermarket across the street? Mrs. Miller: Heavens! What crime? Ballard: Some young thief went in and wanted to take all their money. But a policeman came in just then, and the young fellow took to his heels. They're looking for him everywhere, but so far (literally: until now) he's nowhere to be found. George: Do you know what I'd do if he came here? Ballard: No, George, what would you do, then? George: I'd hit him on the head with one of these tin cans, then I'd tie him up with some of your cord, then I'd call the police. Ballard: Yes, I believe you would do that. Just for that, I want to give you something else. Here. Take the cookies. Mrs. Miller: Well, George, what do you say to that? George: Can I have the candy too? George!
We
that big
box of candy, also
don't need apples, nor cookies, nor candy. Behave yourself
Lesson Eight Feminine Voice: Hello. I want to talk with Pete. Mrs. Miller: Who? Pete? Probably you have the wrong number. Voice: Isn't that Prof. Peter Miller's house? Mrs. Miller: Yes, but Voice: Would you please tell Pete, then, that Liz is on the phone. Mrs. Miller: Well, Liz, the professor hasn't come back from the university yet. Voice: Oh, too bad. I'm only in town for a few hours.
Mrs. Miller: Hello?
—
307
—
and because he gave me his number, and said if I ever came to Chicago Mrs. Miller: Wait a minute, I hear him at the door now. Prof. Miller: Hi, Darling. What's going on? Why are you looking at me like that? Mrs. Miller: One of your many (female) admirers wants to speak with you, "Pete." Miller: Are you joking? Who could that be? Hello? Voice: Pete! Hello! Do you know who this is? Miller: Probably one of my (female) students, but Voice: It's Liz! The stewardess on the plane to Paris! Miller: Ah yes. Miss Larsen, of course. How are you, Liz? Voice: Thank you, very well. Stopping here between flights, I decided to call you.
—
Isn't that a nice surprise? Miller: Yes, it certainly is a surprise. Well, Liz, it would be nice to see you again. Would you like to come to our house right away and have supper with us? I'm sure my wife has prepared a very nice meal and we can have an interesting conversation. Voice: Pete! Could I? I'll be very happy to do that.
Miller:
Then come!
Miller: Wait, dear,
I
We eat at six. It's now 5:30. You have just 30 minutes.
—
Mrs.
Miller: (Sh!) Fine, we'll see you soon. Until then! Voice:
So long! Miller: (To Mrs. M.) But Darling, why are you looking at me like that? Are you mad at me? What have I done? Mrs. Miller: First of all, you invited that young woman to have supper with us and didn't ask me beforehand. Secondly, you were probably flirting with her on the plane. Miller: Sweetheart, please! The whole thing is ridiculous. A simple misunderstanding. Let's change the subject. I have an enormous appetite. What do we have for supper? Mrs. Miller: Nothing! Have you forgotten? Today it's your turn to prepare supper! Lesson Nine
What good
Now I can't eat any more. I'm full.
Mrs. Miller: Me, too. The pork was excellent, wasn't it? We certainly aren't hungry for dessert, are we? Mary: Shall we drink one cup of coffee perhaps? Or do you prefer tea? George: I don't want ^/r/i^r coffee or tea! I want to have dessert. The biggest (one), with lots of ice cream and whipped cream and chocolate and Mrs. Miller: Oh, George! Where do you find so much room? You didn't even leave (any) crumbs on your plate. Miller: What time is it? Maybe we have time to see a movie? Mrs. Miller: Oh, yes! There's a film very (much) worth seeing at the Fox movie theater now. It's really romantic. It's about a sweet young girl who has come from a small village to New York, where she finds a young dancer who doesn't know that she is really the daughter of an important producer of stage plays on Broadway. They fall in love, and George: Can't we go to the Varsity? They have a movie there about flying saucers (literally: little flying plates), and here come (some) strange Mary: Be quiet, men from outer space, and they look like huge mosquitos, and George! I don't want to hear even one word further about those stupid mosquitos. Besides, I want to see that new movie about a band of young musicians who have Prof. Miller:
food!
—
—
—
to go to San Francisco where they are going to play a big concert, but they're kidnapped by gangsters, who Miller: Wait, I was thinking about that hit movie about the boxer who's beaten all his opponents, and now he has to fight (literally: box against) the champion, but just then he found out that while he was away training for the boxing match his fiancee had fallen in love with a man who is a police detective. Well, a few crooked gamblers that the detective wants to catch Mrs. Miller: Look, dear ones, if we don't decide suggest to the boxer that he right away and go buy our tickets, we'll end up seeing none of these movies. Miller: Yes, let's hurry. I don't like to arrive at a movie theater in the middle of a
—
—
308
movie. Waiter! Bring our bill, please. Waiter: Yes, Sir. Here it is. Miller: And here is your money. Waiter: Thank you. Sir. Will you need a taxi? Miller: Oh no, we can walk. Well, how shall we make our decision about the movie? Mary: Since we don't have a lot of time, I suggest that we go to the nearest movie theater, whichever it is. Mrs. Miller: OK, I agree. I think there's a movie theater just across the street. Open the door, Mary, and read the sign. Mary: Oh, no! It's "The Mosquitos from Outer Space"!
Lesson Ten and Gentlemen. European Airways announce the arrival of their flight No. 298 from London and Paris. Passengers will exit by gate 6 for Customs and Immigration inspection. Thank you. Prof. Miller: Pardon (me). Sir. You're the Customs man, aren't you? I'm waiting for a friend whose arrival was just announced. He doesn't speak the English language very
Announcer: Your
well.
May
I
attention, please. Ladies
wait (for him) here?
Inspector: I'm sorry.
Sir. It's
It's
possible that
I'll
be able to interpret for you.
not permitted to stay here. You'll have to stand on
if I should need help, then I would call you. Miller: Ah, here he comes now. Mr. Dupont! Welcof.x to the United States! How are you? Did you have a good flight? It's good to see you again. Inspector: One moment. I have to ask (literally: make) you a few questions. Could I see your passport? Dupont: What? I don't understand. What does he want? Miller: He's asking for your passport. Dupont: Oh, of course. Here it is. Inspector: Thanks. What is your name? Dupont: What? My name? Robert Dupont. Inspector: When were you bom? Dupont: ??? Miller: He's asking your age. Dupont: I'm 52. My birthday is the fifth of this month. Inspector: Are you married? Dupont: Please? Miller: Inspector, he has a charming wife and three pretty children. Inspector: How long will you be staying in the U.S.A., Mr. Dupont? Dupont: How long? In the U.S.A.? Only two weeks, unhappily. Inspector: Is that all of your baggage? Dupont: Yes, that baggage belongs to me. Look, my name is stamped on it. Miller: No, he's wondering if you have (any) other baggage besides that. Dupont: Oh, I misunderstood. Excuse me. No, that's all of it (literally: the whole thing, "the lot"). I have nothing else at all. Inspector: All right. Here's your passport. Please sign this slip. Thanks. You may pass. And thanks to your friend for the interpreting. Miller: Don't mention it! It was my pleasure. Well, Bob, wouldn't it be a lot easier for the travellers, if all the customs and immigration inspectors could speak Esperanto? Dupont: My young friend! Allow me to correct that remark somewhat. It would be much easier for the whole world, if
the other side of the barrier. But
Fine. Thanks.
everyone could speak Esperanto.
Do you
agree?
309
Key
Ex. #1: 4. Jes,
2. Jes, la
Lesson One amuza. 3.
granda honoro por li. 6. Jes, lia granda estas ce intemacia konferenco. 8. Jes, gi ankaii
blua birdo estas
venis de la loka klubo.
li
familio estas en Parizo. estas multa laboro.
to the Exercises
longa boato estas
5. Jes, la
7. Jes,
li
9. Jes, tio estas lia
amuza
2.
venis de Mario? tre
tie.
ideo.
Two
Lesson
Cu la letero 4, Cu tio estas
Ex. #1: klubo?
Jes, gi estas
tre
3.
granda honoro?
Cu la dentisto estas prezidanto de la Cu Karlo devas rapidi nun? 6. Cu
5.
la pipo estas tre amuza? 7. Cu mia kato estas ce granda intemacia konferenco? 8. Cu lia familio estas ce la klubo? 9. Cu gi estas multa laboro? 1 0. Cu la birdo estas tre amuza? Ex. #2: 2. Ne, la instruisto iris al Parizo hierau. 3. Ne, mi iris al la klubo hierau. 4. Ne, la dentisto decidis hierau. 5. Ne, la prezidanto estis hejme hierau. 6. Ne, mi devis rapidi hierau. 7. Ne, mia patro memoris hierau. 8. Ne, li iris al la universitato hierau. Ex. #3: 2. Jes, mi devis decidi hierau. 3. Jes, mi
4. Jes, mi devis rapidi al Parizo. 5. Jes, mi devis mi devis iri al la dentisto hodiau. Ex. #4: 2. Jes, mi volis decidi hierau. 3. Jes, mi volis labori ce la universitato. 4. Jes, mi volis rapidi al Parizo. 5. Jes, mi volis resti hejme hierau. 6. Jes, mi volis iri al la dentisto hodiau.
devis labori ce la universitato. resti
hejme hierau.
6. Jes,
Lesson Three Ex. #1:
Ne,
la letero estis
raporto estis malvera.
5.
mallonga.
Ne,
3.
Ne,
amas
4. Ne, la Ne, mia kato estas malgranda. 7. Ne, la vetero estis malvarma hierau. 8. Ne, Parizo estas granda urbo. 9. Ne, la raporto estas longa. 10. Ne, tio estas multa laboro. Ex. #2: 2. Ne, sed mi vidis la fratinon. 3. Ne, sed mi vidis la dentistinon. 4. .la virinon. 5. .la 2.
la taksio estas
li
sin malmulte.
malrapida.
6.
.
sinjorinon. 9. ...la 3.
.
.
.
edzinon.
.Sinjorinon
.falis
7.
.
.
Adams.
7.
.
.
.havis katon.
sur la plankon.
4. ...iris alia 8.
.
.
.la instruistinon.
Ex. #3:
10. ...la laboristinon.
Ne, mine venis en taksio.
bakisto. .
6.
klubo.
2. 5.
muzikon.
.satis la
.
8.
.
.
.
.la
.
muzikistinon.
Ne, mi ne ricevis
la leteron.
...satislalemejon. 6. ...estis 9.
.
.
.iris
Parizon hierau.
10.
11... .vidis la libron.
Lesson Four Ex. #1:
2.
Ne,
gi estas
...mia taksio.
mia
kato.
6. ...mia pipo.
3. 7.
Ne,
gi estas
...mia tablo.
mia Jumalo. 4, .mia posto. 5. Ex. #2:4. Ne, 8. ...miadomo. .
.
jumalo de Prof. Miller. 5. Ne, tio estas la kato de la bakisto. 6. .la de Mario. 7. .la domo de la taksiisto. 8. .la kombilo de sia patrino. 9. Ex. #3: 2. Ne, tri 10. ...la hejmo de la muzikisto. ...la letero de lia fratino. lingvistoj flugis Parizon. 3. Ne, kvar leteroj venis en la posto. 4. Ne, kvin katoj iris en la domon. 5. Ne, ses dentistoj iris al la konferenco. 6. Ne, sep taksioj rapidis
tio estas la
.
libro
al la
la
.
klubo.
kunveno.
mi petas.
.
.
Ne, ok instmistoj estis en la lemejo. 8. Ne, nau laboristoj estis ce Ne, dek postistoj iris al kafejo. Ex. #4: 3. Ankau vi trovu taksion, Ankau vi helpu la novajn najbarojn, mi petas. 5. Ankau vi acetu novan 7.
9.
7. Ankau vi im Parizo,. 6. Ankau vi donu bonan libron al la klubo,. 10. Ankau Ankau vi invitu lin al la klubo,. 9. Ankau vi promenu en la urbo,.
domon,. 8.
4.
.
.
310
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
vi
vendu cion en la domo,. .. 1 1 Ankau vi acetu novan kombilon,. ... 12. Ankau du bonajn Jumalistojn al la konferenco,. ... 13. Ankau vi pensu pri sia .
.
vi invitu
novaideo,....
14.
Ankau vifermulapordondum
lakunveno,....
Ex. #5:
Ne,
2.
mem donis la raporton. 3. Ne, la instruisto mem redonis la libron. Ne, mia patrino mem iris al la vendejo. 5. Ne, la jumalistoj mem acetis kafon. Ne, la klubanoj mem fermis la pordon. la lingvistoj
4. 6.
Lesson Five Karlo dins, ke la instruisto ne venos hodiau. 3. S-ro Adams dins, ke li neniam estis en Parizo. 4. La dentisto diris, ke mi havas tre malbonajn dentojn. 5. Prof. Miller diris, ke li kredas, ke baldau negos. 6. La bakisto diris, ke li ne
Ex. #1:
2.
memoras.
La
7.
ke oni ne povas fumi
instruisto diris,
tie.
8.
Adams
S-ino
diris,
La prezidanto diris, ke estas tempo fermi la kunvenon. 1 0. La profesoro diris, ke mi tre bone lemas Esperanton. Ex. #2: 2 kvindek tri raportoj. ke certe pluvos. 3.
.
.
.sepdek kvin
unujetoj.
9.
libroj.
15.
. .
.
.
.sepdek sep bovinoj. 8. ...tridek
11. ...naudek
10. ...kvindek hoteloj.
amikoj.
4.
...okdek matcoj.
7.
.naudek ses gravaj avantagoj.
.
kvin dentistoj.
kvin malbonaj kukoj.
13. ...dudek
5.
Ex. #3:
.
ses parkoj.
2.
.cent viroj. 9.
6.
.
.
.kvindek
...naudek nau roboj.
12. ...sepdek ses
novaj
du amuzaj faktoj. Ne, mi estas en la unua jaro ce la 14. ...tnuek
universitato. 3 Ne, tio estas la dudek-tria raporto al la konferenco. 4. Ne, tio estos .
la
tridek-naua kunveno de la klubo. 5 Ne, mi ricevis mian naudek-nauan honoron. .
de si. 7. Ne, tio okazis dum mia kvardekNe, hodiau estas la naudek-kvina tago. 9. Ne, mi televidas la dek-nauan matcon. 10. Ne, mi estis en la Dudek-unua Armeo. Ex. #4: 3. Ne, oni felicigis lin hierau. 4. Ne, oni beligis gin hierau. 5. Ne, oni purigis gin hierau. 8. Ne, si 6. Ne, oni memorigis lin pri gi hierau. 7. Ne, oni varmigis gin hierau. longigis gin hierau. 9. Ne, oni iomete grandigis gin hierau. 10. Ne, oni bonigis ilin hierau. Ex. #5: 2. Jes, oni ridegis pri mia amuza raporto. 3. Jes, ni havis ventegon en la urbo hieraii. 4. .mi devos laboregi ce la vendejo nun. 5. .Parizo estas urbego. 6. .la matco de futbalo estis bonega. .la kuko en la fridujo estis 7. malvarmega. 8. ...la doktoro havas grandegan hejmon. 9. ...pluvegis hierau. 10. ...si diris, ke liaj manoj estas malpuregaj. Ex. #6: 2. Ne, ne mi instruis Esperanton al Karlo. 3. Ne, ne mi ridis pri lia raporto. 4. Ne, ne mi diris, ke pluvos. 5. Ne, ne mi helpis S-inon Adams fini la robon. 6. Ne, ne mi iris hierau al la dentisto. 7. Ne, ne mi fermis la kunvenon. 8. Ne, ne mi iris al la laborejo en taksio. Ex. #7: 2. Mi vidis Marion ankaii en nia lemejo! 3. La dentisto ridegis ankau en la klubo! 4. Oni vendis cion ankau en la kafejo! 5. La ventego malpurigis ankau la bakejon! 6. Oni kunvenis ankau en nia domo! 7. La postisto falis ankau sur la strato! 9. Li lemis pri tio ankau en la 8. Du taksioj rapidis ankau al la postejo! universitato! Ex. #8: 2. Ne, sur mia strato estas nur dometoj. 3. Ne, ni havis nur .la vetero en venteton en la urbo hierau. 4. .Prairieville estas nur urbeto. 5. Cikago estas nur varmeta nun. 6. .la malgranda birdo povis nur flugeti. 7. .la mi devis tagmango estis nur varmeta. 8 estas nur saloneto en mia domo. 9 Ex. #9: nur studeti por la ekzameno. 10. ...estas nur montetoj apud la urbo. l.konas 2. scias 3. scias 4. konas 5. scias 6. scias 7. konas 8. konas...scias 6.
Ne,
tio estis
mia dudek-sepa
sesa flugo al Parizo.
8.
.
.
letero
.
.
.
.
.
.
.
.
9.
konas
.
.
.
.
—
.
.
10. scias
311
Lesson Six bona dentisto ol Doktoro Adams. 3. .havas pli grandan fridujon ol via familio. 4 flugis en pli grandajetool Mario. 5 ludas futbalon pli bone ol via patro. 6. .logas en pli granda domo ol S-ro Smith. 7. .havas pli belan salonon ol Kario. 8. ...parolas Esperanton pli bone ol S-ino Miller. 9. ...havas pli purajn manojn ol via frato. 10. ...estas pli kapabla ol la nova instruisto. Ex. #2: La cefo de la kompanio volas, ke mi lemu la tutan raporton. 3. La familio de Mario deziras, ke mi flugu al Nov-Jorko kun si. 4. Mia instruisto proponas, ke mi faru la laboron hejme. 5. Oni postulas, ke mi ne fumu en la lemejo. 6. Kario petas, ke mi televidu la matcon kun li. 7. La klubo volas, ke mi estu la prezidanto. 8. La doktoro konsilas, ke mi studegu por la ekzameno. 9. La parizano petegas, ke mi helpu lin. 1 0. Mia patro insistas, ke mi ne parolu al li nun. Ex. #3: 2. Mi plej bone lemu la tutan raporton. 3. Mi plej bone flugu al Nov-Jorko kun Mario. 4. Mi plej bone faru la laboron hejme. 5. Mi plej bone ne fumu en la lemejo. 6. Mi plej bone televidu la matcon kun li. 7. Mi plej bone estu la prezidanto. 8. Mi plej bone studegu por la ekzameno. 9. Mi plej bone helpu la parizanon. 10. Mi plej bone ne parolu al li nun. Ex. #4: 2. Ne, mia jeto ekflugos je la naua Ex. #1:2.
. .
.estas pli
.
.
.
kaj duono. la
3.
.
.
.
.oni fmis la raporton je la sesa kaj
matcon je ladekakaj kvindekminutoj.
6.
.
.
.mi volas
duono.
8.
.
.
.
5.
post la sepa.
.
.
.si
tri
kvaronoj.
4.
.
.
.ili
.
ekludis
fmis larobonje launuakaj duono.
al la vendejo je la kvina. 7. .li televidos la matcon je la dua kaj revenu je la tria kaj kvardek kvin. 9 mia patro falis je kvarono
iri
vi
.
10.
.
.
.
.la
armeo atakos je
la
.
dekunua.
Lesson Seven Ex. #1: 2. Dudek viroj estis ce la dentisto. 3. Kario volis havi multajn kukojn. 4. Nur du horoj restas. 5. Kvarona horo restas. Ex. #2: 2. Li volas unu glason da akvo. 3. Si acetis du funtojn da sukero. 4. Ili lemis grandan nombron da lecionoj. 5. Mi bezonas ok kilogramojn da terpomoj. 6. La doktoro bezonis multe da tempo por resanigi sin. 7. Estas iomete da pano en la domo. 8. Li havas kelke da fratinoj. 10. Estas pli ol du boteloj da lakto en 9. Si fumas nemulte da cigaredoj ciutage. mia fridujo. Ex. #3: 2. Nur unu el niaj instruistoj iris al la konferenco. 3. Kelkaj el la terpomoj estas bonaj. 4. Pli ol dek el la viroj parolas angle. 5. Li invitis dekduon el la virinoj. 6. Georgo mangis multajn el la kukoj. 7. Mi scias pli multajn el la vortoj nun. Ex. #4: 1 Li diris, ke tio estas. ... 2. Si demandis, cu mi volas. 3. Ili trovis la monon en la loko, kie la junulo.... 4. Oni ridetis, kiam mi legis.... 5. La knabino^ kiun mi amas, estas.... 6. La homoj, kiuj venas de Europo, parolas.... 7. Sidiris,kelaprezoj.... 8. Laraporto, kiun vilegis,.... 9. Laposto, kiun mi ricevis hierau,.... 10. Laleteroj,kiuj venis,.... Ex. #5: 2. Bonvolumeti 4. 3. Bonvolu meti la benzinon en la benzinujon. la sukeron en la sukemjon. Bonvolu meti la monon en la monujon. 5. Bonvolu meti la panon en la panujon. 6. Bonvolu meti la cindrojn en la cindmjon. 7. Bonvolu meti la lakton kaj la ovojn .
en
la fridujon.
birdaron. 4 tutan libraron.
312
.
.
.mi vidas tutan 2. Jes, efektive mi vidas tutan boataron. 3. mi vidas mi vidas tutan arbaron. 6 mi vidas tutan jetaron. 5
Ex. #6:
.
.
—
2.
vin en
la.
7.
Lesson Eight 3. Mario vidis sin en la spegulo. 4. Vi vidis La nova edzo vidis sin en la. 6. Mia patro vidis sin en la.
Mi vidis min en la spegulo.
Ex.#l:
.
5.
. .
.
La amuza junulo vidis
sin
en
la.
.
..
8.
. .
Hi vidis sin en
.
.
Miaj amikoj vidis Oni povis vidi sin en la. ..
la.
.
.
.
9.
juna frato vidis sin en la. .. 11. bonvolus fari mian hejman laboron kun mi? 3. Cu vi bonvolus plenigi la benzinujon kun mi? 4. Cu vi bonvolus viziti la doktoron kun mi? 5. Cu vi bonvolus purigi la novan auton kun mi? 6. Cu vi bonvolus paroli al la profesoroj kun mi? 7. Cu vi bonvolus kasi la trancilon kun mi? 8. Cu vi bonvolus instrui Esperanton al la klubo kun mi? 9. Cu vi bonvolus flugi al la konferenco kun mi? 10. Cu vi bonvolus rigardi en la spegulo kun mi? Ex. #3: 2. Cu ankau mi devus flugi al Parizo? 3. Cu ankau mi devus paroli al la instruisto? 4. Cu ankau mi devus respondi al lia demando? 5. Cu ankau mi devus veturi al Nov-Jorko? 6. Cu ankau mi devus meti rniajn librojn en la kofrujon? 7. Cu ankau mi devus lemi Esperanton? 8. Cu ankau mi devus skribi al la policano? 9. Cu ankati mi devus iri al sia hotelo? 10. Cu ankau mi devus aceti la Jumalon ciusemajne? Ex. #4: 2. Cu ankau mi povus veturi al Parizo? 3. Cu ankau mij)Ovus paroli al la instruisto? 4. Cu ankau mi povus respondi al lia demando? 5. Cu amcau mi povus veturi al Nov-Jorko? 6. Cu ankau mi povus meti miajn librojn en la kofrujon? 7. Cu ankau mi povus lemi Esperanton? 8. Cu ankau mi povus skribi al la policano? 9. Cu ankau mi povus iri al sia hotelo? 10. Cu ankau mi povus aceti la Jumalon ciusemajne? Ex. #5: 2. La studanto estas mia frato. 3. La laboranto estas mia frato. 4. La auskultanto estas mia. ... 5. La instmanto estas mia. ... 6. La stiranto estas mia.... 7. Lamangantoestasmia.... 8.Laludantoestasmia.... 9. La rigardanto estas mia. ... 1 0. La esperanto estas mia. Ex. #6: 2. Ho jes, ciuj el la junuloj sin
en
la.
Ex. #2:
.
2.
..^
10. Sia pli
Cu
.
.
vi
.
. .
Ho jes, ciuj el la fremduloj fine revenis. 4. Ho jes, ciuj el la gravuloj.... 5. Ho jes, ciuj el la feliculoj.... 6. Ho jes, ciuj el lamalsanuloj.... 7. Ho jes, ciuj el lanovuloj.... 8. Ho jes, ciuj el lapmdentuloj.... 9. Ho jes, ciuj el la kapabluloj .... 1 0. Ho jes, ciuj el la amuzuloj .... Ex. #7:2. Ne, mi malamas fine revenis.
3.
mi malamas la korespondadon. 4 mi malamas la kantadon. 7. ...mi promenadon. 6. ...mi malamas la paroladon. malamas la bakadon. 9. ...mi malamas la 8. ...mi malamas la flugadon. instmadon. 10. .mi malamas la studadon. 11... .mi malamas la lemadon. la 5.
laboradon. 3 ...mi
malamas .
la
.
Lesson Nine mi audas la kantintan junulinon. 3. Jes, mi rigardas la flugantan birdon. 4. Jes, mi konas la mangintan viron. 5. Jes, mi resanigos la falintan birdon. 6. Jes, mi konas la parolontan viron. 7. Jes, mi helpos la atakontan armeon. 8. Jes, mi bezonis la falintan botelon. 9. Jes, mi deziras la restontan monon. 1 0. Jes, mi sercas la forkurintan rabiston. Ex. #2: 2. La mangonto estas mia patro. 3. La reveninto estas mia patro. 4. La forironto estas mia patro. 5. la vokinto estas mia patro. 6. La restinto estas mia patro. 7. La veturinto estas mia patro. 8. La ludonto estas mia patro. 9. La respondinto estas mia patro. 1 0. La petinto estas mia patro. 1 1 La laboronto estas mia patro. 12. La flugonto estas mia patro. Ex. #3: 3. Je la deka mi estis skribinta. ... 4. Je la naua kaj kvindek mi estis skribanta. ... 5. Je la oka kaj dudek mi estis skribonta. ... 6. Je la naua kaj kvardek mi estis skribinta. 7. Je la oka kaj kvardek-kvin mi estis skribanta. ... 8. Je la oka kaj dek-kvin mi estis skribonta. ... 9. Je la naua kaj kvindek mi estis skribinta. ... 1 0. Je la naua kaj dek Ex. #1:
2. Jes,
.
.
313
Ex. #4: 2. Je la kvara mi estos fluginta al Nov-Jorko. 3. Je mi estis skribanta. la dua kaj dek-kvin mi estos flugonta al Nov-Jorko. 4. Je la tria kaj dek mi estos fluganta.... 5. Je la dua kaj dudek-kvin mi estos flugonta.... 6. Je la tria kaj kvardek-kvin mi estos fluginta. ... 7. Je la tria kaj tridek-kvin mi estos fluginta. ... 9. Je la tria kaj kvardek mi estos fluginta.... 8. Je la dua mi estos flugonta.... 10. Je la dua kaj kvardek mi estos fluganta. ... Ex. #5: 2. Jes, kompreneble, car .
. .
gi estas vere acetinda. gi estas vere
dezirinda. 7
kompreneble, car
3. Jes,
memorinda.
5.
.
.
car gi estas vere studinda. 8
gi estas vere vidinda.
gi estas vere
.car gi estas vere uzinda.
Ex. #6: 2
4.
. .
.gi
ne
estis
lemebla.
5.
.
.
.gi
7.
.
.
.gi
ne
estis audebla.
8.
.
.
.gi
gi
ne ne
car
li
6.
memorebla.
estis trovebla.
leminda. .
4.
9.
6. .
gi .
.
.gi
.
.gi
ne
.
.
.car
.car gi estas vere
estas vere koninda. 9
ne estis mangebla. 3 estis
.
car
ne estis vendebla.
ne
estis trinkebla.
estis televidebla.
Lesson Ten Ex. #1: 4. Je la dudeka de septembro mia nova domo estis konstruata. 5. Je la dudek-dua de oktobro mia nova domo estis konstruita. 6. Je la oka de augusto mia nova domo estis konstruota. 7. Je la dek-naua de septembro mia nova domo estis konstruata. 8. Je la kvina de oktobro mia nova domo estis konstruita. 9. Je la dek10. Je la tridek-unua de unua de septembro mia nova domo estis konstruata. augusto mia nova domo estis konstruota. Ex. #2: 4. Je la naua kaj dek-kvin, la 5. Je la oka kaj kvardek-kvin, la kunvenejo de nia klubo estos purigita. kunvenejo. .estos purigata. 6. Je la deka, la kunvenejo. .estos purigita. 7. Je la naua kaj dudek, la kunvenejo... estos purigita. 8. Je la sepa kaj dudek-kvin, la kunvenejo. .estos purigota. 9. Je la sesa kaj kvardek-kvin, la kunvenejo. .estos Ex. #3: 3. La 10. Je la naua kaj kvin, la kunvenejo. .estos purigita. purigota. kunvenejo estos purigita je lundo. 4. La automobilo estis vendita hierau. 5. La televido estis inventita en 1923. 6.Lapolicoestisvokitajelakvina. 7.Lakrimulo neniam estis ligita. 8. La rabisto estis trovita en la vendejo. 9. La kofro estos metita en la kofrujon. 10. La polico estis sciigita per telefono. Ex. #4: 3. Diru al Paulo ionajn. 4. Baku la kukon iel ajn. 5. Serculakrimulonieajn. 6. Donu al la cefo ion ajn. 7. Metu miajn ajojn ien ajn. 8. Skribu la leteron iam ajn. 9. Sendu al la vendejo iun ajn. .
.
.
.
.
314
A SELECTED BIBLIOGRAPHY This listing of important source materials in English
is chiefly drawn, with thanks, from H. Tonkin's exhaustive Esperanto and International Language Problems: A Research Bibliography, 4th ed., revised (Washington: Esperantic Studies Foundation) 1977.
S.
Linguistics
I.
—Language, Language Learning, and Language Problems
Abrahams, R. D. and R. C. Troike. Language and Cultural Diversity Education.
Deutsch, K.
Englewood
Cliffs,
N.
J.:
in
American
Prentice Hall, 1972.
W. Nationalism and Social Communication. Cambridge,
Mass.: M.I.T.
Press, 1953.
Dodge, James W.,
New
York:
ed.
The Case for Foreign Language Study: A Collection of Readings. Language Association of America, 1971.
Modem
Esperantic Studies Foundation. The American
Lag
in
Solving the Language Problem.
Washington: Esperantic Studies Foundation, 1969. Fishman,
J.
A. Sociolinguistics:
A
Brief Introduction. Rowley, Mass.:
Newbury House,
1971. .
Language and Nationalism. Rowley, Mafs.: Newbury House, 1973.
.
Language Problems of Developing Nations.
Goldberg, Isaac. The Wonder of Words.
New
New
York: Wiley, 1968.
York: Appleton-Century, 1938.
Graves, Mortimer. "The Language Barrier to International Understanding." Annals of the American Academy of Political and Social Science, 250 (1947), 12-16.
Haugen, E. and M. Bloomfield, eds. Language as a
Human
Problem.
New
York:
Norton, 1974.
Hymes,
Dell, ed.
Language
in
Culture and Society.
New
York: Harper and Row, 1964.
Lapenna, Ivo. The Language Problem in International Relations. Centre for Research and Documentation on the World Language Problem (London and Rotterdam). Document CRD A/II/5, rev. ed., 1972. CRD documents are available from ELNA or the
World Esperanto Association.
Makkink, G.
F.
The World Communication Problem.
Mencken, H.
L.
The American Language. 4th
Modem
ed..
CRD document
New
Language Association. International Bibliography. Language Association of America, published annually.
Parker,
W.
York: Pei,
R. The
Modem
New
York:
Modem
Language Curtain and Other Essays on American Education. Language Association of America, 1966.
Mario. The Story of Language. .
A/II/3, 1970.
York: Knopf, 1936.
The Story of English. 1952;
New rpt.
New
York: Mentor, 1949.
New
York: Fawcett, 1965.
"Does Everybody There Speak English?" Publications of the Modern Language Association of America, 11 (1962), 23-27.
Sollenberger, H. E.
Steiner, George. After Babel: Aspects
of Language and Translation. London: Oxford
University Press, 1975.
Tamers, M. A. "The Language Gap: Must We All Speak English?" Bulletin of the Atomic Scientists, March 1971, 38-40.
315
II.
Interlinguistics
—The Search
CRD
Auld, William. "Esperanto as a Literary Language." .
"The
International
Language
Medium
as a
for Solutions
D/I/3,
2nd
ed., 1964.
for Literary Translations."
CRD
6-3,
1960.
"The Development of Poetic Language in Esperanto." Esperanto Document 4A, 1976. Esperanto Documents are available from the World Esperanto Association. .
.
Myth and Fact About Esperanto.
CRD document AJIWP,
1964
Boulton, Marjorie. Zamenhof, Creator of Esperanto. London: Routledge, 1960. .
"Zamenhof." The Encyclopedia Britannica, 14th
ed.
Centre for Research and Documentation on the World Language Problem. Basic Facts
about the International Language Esperanto. 3rd
ed.,
London and Rotterdam: CRD,
1972. Clark,
W.
International Language: Past, Present
J.
"Remarks on
Culbert, S. S.
and Future. London: Dent, 1907.
the Semantic Structures of Certain Proposed
Interlanguages." Journal of Communication, 5 (1955).
Durrant, E. D. The
Language Problem:
Its
History and Solution. Rickmans worth:
Esperanto Publishing Company, 1943. Eichholz, Riidiger and Vilma, eds. Esperanto in the
Modern World.
Bailieboro, Ontario:
Esperanto Press, 1982.
The Esperanto Movement. The Hague: Mouton, 1982.
Forster, Peter G.
Gilbert, William, trans. D. Charters.
Use. 1971; available from
Guerard, A. L.
A
Problems of Languages Planned for International
ELNA.
Short History of the International Language Movement.
New
York:
Boni and Liveright, 1922. Jacob, H., ed.
On
the
Choice of a
Common
Language. London: Pitman, 1946.
Jespersen, Otto. "Interlinguistics." In Selected Writings. London: Allen and Unwin,
1962.
Johnson, Julia E., ed. Basic English.
New
W.
York: H.
Knowlson, James. Universal Language Schemes Toronto: University of Toronto Press, 1975.
in
Wilson, 1944.
England and France,
1 600-1 800.
Large, Andrew. The Artificial Language Movement. Oxford: Basil Blackwell, 1987. Lins, Ulrich.
"The Contribution of
Peace." Esperanto
Document
the Universal Esperanto Association to
World
5- A, 1976.
Markarian, R. H. M. "The Educational Value of Esperanto Teaching in the Schools."
CRD
document
B/I/2, 1964.
Omstein, Jacob. "Passport from Babel." Texas Quarterly, 3 (1960). Parsons, Lavina
M. An Esperanto Curriculum Guide for Elementary
Francisco State College, 1963. Rpt. available from Pei, Mario.
One Language for
the World. Rpt.
New
Schools. San
ELNA.
York: Biblo and Tannen, 1968.
A Case Study in Linguistic Samir K. Ghosh. The Hague and
Sadler, Victor and Ulrich Lins. "Regardless of Frontiers:
Persecution." Paris:
Man, Language and
Society. Ed.
Mouton, 1972.
Tonkin, H. "Introduction to Esperanto Studies." Esperanto Document 6 A, 1976.
316
Vallon, Doris. "Teaching the Universal Language." California Teachers Association
Journal,
May
1968;
Congressional Record, Sept.
rpt.
17, 1968, p.
E8013f.
W.
A. "Whorfian Linguistic Relativism and Constructed Languages." International Language Reporter, No. 3, 15 (1969), 19-24.
Verloren van Themaat,
III.
Butler,
M.C. Step by Step
in
Textbooks and Dictionaries
Esperanto. Orelia (Australia): Esperanto Publishing Co.,
8th ed. 1979. Butler,
M.C. Esperanto-English Dictionary. London:
British Esperanto Association,
1967.
Cresswell, John and John Hartley. Teach Yourself Esperanto. Sevenoaks: .
Stoughton, 3rd ed. rev. by
J.
&
Hodder
H. Sullivan 1987.
Fulcher, F. and B. Long. English-Esperanto Dictionary. London: British Esperanto Association, Rev. ed. 1985.
Mason. The Esperanto Teacher. Rickmansworth: Esperanto Publishing Co.,
Stuttard,
1973.
Mondo
Wells, J.C. Jen Nia
(text
and
cassette).
Middlesex: Group Five Esperanto
in
Radio and Television, 1975. Wells, J.C. The Esperanto Dictionary. Sevenoaks: Hodder
The following
&
Stoughton, 1969.
materials in Esperanto are also important for the serious researcher.
IV. Esperanto in Action: Language, History, and Culture
Auld,
W. Enkonduko
litis,
,
en la Originalan Literaturon de Esperanto. Saarbrucken: Artur E.
1979. ed.
Esperanta Antologio: Poemoj 1887-1981. Rotterdam: World Esperanto
Association, 1984.
Boulton, Marjorie.
Ne Nur
Leteroj de Plumamikoj. Stockholm: Sveda Esperanto-
Federacio, 1984.
Gregor, D.B. "La Fontoj de Esperanto." Scienca Revuo, 9 (1958), 92-1 10;
Purmerend: Muusses,
Holzhaus, Adolf. Doktoro kaj Lingvo Esperanto. Helsinki: Kalocsay, K. Lingvo,
Stilo,
Formo. 1931;
rpt.,
Fondumo
Esperanto, 1969.
with corrections, Oosaka: Pirato, 1970.
and G. Waringhien. Plena Analiza Gramatiko de Esperanto. 5th dam: World Esperanto Association, 1985. ,
,
rpt.
n.d.
and G. Waringhien. Parnasa Gvidlibro. 3rd
ed.,
ed., rev. Rotter-
with additions by R. Bernard.
Pisa: Edistudio, 1984.
Kokeny, L. and V.
Kralj, Drago.
de Esperanto. 2 vols. Budapest: Literatura Budapest: Hungara Esperanto- Asocio, 1980.
Bleier, eds. Enciklopedio
Mondo, 1933-4;
repr.
Kvar Prelegoj pri Esperanta
Literaturo. Ljubljana: Slovenia Esperanto-
Ligo, 1960.
Lapenna, Ivo,
et al.
Esperanto en Perspektivo. London and Rotterdam:
CRD and
World
Esperanto Association, 1974.
317
Melnikov, Aleksandr. "Specifeco de fonaj
scioj
de
la
personoj uzantaj Esperanton." Acta
Interlinguistica, 11 (1984),97-160. Privat,
Edmond. Historio de
la
Lingvo Esperanto: 1887-1927. The Hague: Intemacia
Esperanto-Instituto, 1982. .
Vivo de Esperanto. Orelia (Australia): Esperanto Publishing Company, 1977.
Waringhien, G., ed. Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto. Paris: Sennacieca Asocio Tutmonda, 4th ed. with suppl. 1987. .
.
Wells,
Lingvo kaj Vivo. La Laguna: Stafeto, 1959. 1887, kaj la Sekx'o. Antverpeno: Stafeto, 1980. C. Lingvistikaj Aspektoj de Esperanto. Rotterdam:
J.
World Esperanto Associa-
tion, 1980.
Zamenhof,
.
Fundamento de Esperanto. 1905; 9th ed., with commentary by Andre Marmande: Esperantaj Francaj Eldonoj, 1963.
L. L.
Albault,
Originala Verkaro.
Den Haag: Intemacia .
J.
Dietterle, ed. Leipzig:
Ferdinand Hirt
&
Sohn, 1929, repr.
Esperanto-Instituto, 1984.
Fundamenta Krestomatio. 17th
ed.,
Rickmansworth: Esperanto Publishing Co.,
1954. -.
lam Kompletigota Plena Verkaro de
L. L.
Zamenhof.
Ito
Kanzi, ed. Kyoto:
Ludovikito, 1970-present. Sixteen volumes of a projected twenty-one have so far
appeared .
in this series.
Lingvaj Respondoj. Ed. G. Waringhien. Marmande: Esperantaj Francaj Eldonoj,
1962. .
Leteroj de L. L. Zamenhof. G. Waringhien, ed. 2 vols. Paris: Sennacieca Asocio
Tutmonda, 1948. .
318
Leteroj.
Adolf Holzhaus,
ed. Helsinki:
Fondumo
Esperanto, 1975.
ESPERANTO-ENGLISH This
is
a necessarily abridged vocabulary for use with the lessons and readings in this
book. The serious student
urged to obtain one of the good Esperanto-English and
is
English-Esperanto dictionaries currently available. Abbreviations: abb. abbreviation, accus. accusative, anat. anatomy, arch, architecture, conj.
arithmetic,
arith.
conjunction, correl. correlative,
tricity/electronics, fin. finance, intr. intransitive verb,
mus. music, naut.
den. denoting, elec. elec-
mech. mechanics,
mil. military,
nautical, phot, photography, pel. politics, pref. prefix, relig. religion,
suff. suffix, tech. technology, tr. transitive verb.
abat/o abbott
adverb/o adverb advokat/o lawyer
abdik/i abdicate, resign
aer/o
abak/o abacus
abi/o
air,
^umi
air out, ventilate,
^vojo
-way
abel/o bee, ~ujo -hive
aeroplan/o airplane
fir (tree)
abism/o abyss, chasm
afabl/a kind, good-natured, ^eco kindness
abol(ici)/i abolish
afer/o matter, thing,
abomen/i abhor, loathe, -^ajo abomination, ^inda abominable abon/i subscribe, ~o subscription abort/i miscarry,
-^igi
abrupt/a abrupt
aflikt/i afflict,
~o
affliction
(letter or
package), put on
stamp(s)
absces/o abscess
Afrik/o Africa
absolut/a absolute, ^e ~ly
ag/i,
absolv/i absolve,
business deal,
afis/o poster, sigi. (board), notice
afrank/i prepay
abort
affair,
Hsto businessman
^o absolution
^o
act,
^ema
-ive,
^ado
-ivity, re^i
re-
abstin/i abstain
agend/o agenda, appointment book agit/i agitate, stir up
absurd/a absurd
agl/o eagle
abund/a abundant, mal^a in short supply, H abound acer/o maple acid/a acid, sour, ^o acid, dolc^a
agnosk/i acknowledge, formally recognize
absorb/i absorb
p.
(suff. den.
277),
disparagement; see
(tr.)
agrabl/a pleasant, agreeable agres/o aggression,
^a no good, "lousy"
acet/i buy, ~(aj)o purchase,
H commit ~, ^(em)a
aggressive
el-^i
redeem,
ransom, sub-^i bribe ^ad/ (suff. den. continuation; see ^e continually adapt/i adapt
agord/i tune
agraf/o hook, clasp
bittersweet
^ac/
agoni/o death throes, ~i be near death
p.
143)
ag/o age,
pli--a older, elder,
plen^a
grown-up, grandma elderly afi! oh! ow! (dismay) aj!
ouch! (pain)
ajl/o garlic
(tr.)
adept/o adept adiau farewell
ajn -ever, -at
all
(see p. 164)
^aj/ (suif. den. concrete thing; see p. 154),
adjektiv/o adjective
~o a thing akademi/o academy
administr/i manage, administer
akapar/i monopolize, comer
admir/i admire, ~ant(in)o admirer, ^inda
akcel/i accelerate, speed
adici/i
add
(arith.)
admon/i admonish,
scold, "tell off'
stress
akcident/o accident, ~i have an -
ador/i adore, worship
adres/o address, ^aro address
commit
akcent/o accent,
akcept/i accept, receive (guest, etc.)
adopt/i adopt
adult/i
(somebody or
something) up, ~ilo accelerator
admirable
adultery
list
akcipitr/o
hawk
akir/i acquire, get, -^ebla obtainable
319
akiam/o, ^i acclaim akn/o pimple, passing blemish akomod/i accommodate (tr.) akompan/i accompany, ^(aj)o -iment akord/o chord, accord akr/a sharp, ^atona sharp-toned, shrill,
ambasad/o embassy ambasador/o ambassador
ambau
both
ambici/o ambition, ^a ambitious
Amerik/o America amik/o friend, ^a ~ly, ^eco -ship, mal^o
akr(e)/o acre
enemy amor/o sexual
akrid/o locust
amortiz/i amortize, deaden, ^ilo shock
^igi sharpen
aks/o axle, axis
love,
-^i
aktiv/a active, ^o assets
extent, dimension,
ampol/o bulb (elec.) amput/i amputate
aktual/a current, present-day
akupunktur/o acupuncture akurat/a punctual, on time
amuz/a amusing,
akustik/o acoustics
-an/ (suff. den. citizen,
amusement,
akus/i labor (giving birth), Mstino
midwife akuz/i accuse, ^o accusation
close together
member; see member, cikag^o Chicagoan, uson^o U.S. citizen, krist^o, p. 94),
^o
citizen,
analfabet/a, ^o
illiterate
^o analysis
analiz/i analyze,
analog/a analogous ananas/o pineapple
anas/o duck anemi/o anemia, ^a anemic
anemon/o anemone angil/o eel English, ^ujo/^io/^olando England,
algebr/o algebra ali/a (an)other, else, ^igi,
^landano
Hgi change,
citizen of another
country, alien
moose
alkohol/o alcohol at least
almoz/o alms, "handout," ^ulo beggar alp/o alp, mountain pasture, ^ismo mountaineering tall,
have a good time
angl/o Englishman, ^a English, ^e in
alfabet/o alphabet
alt/a high,
funny, ^i amuse, ^(ad)o
fun, ^igi
krist^a Christian
akv/o water, ^umi water, irrigate, ^ero drop (of water), fal^o, ^falo waterfall akvari/o aquarium al to(wards), ^veni arrive, Hgi join, ^porti bring, fetch, ^doni add, ^meti attach, put onto, Merigi land, -^trudi impose upon, force, ^proksimigi bring
almenau
--eco height, ^statura
lanky, of high stature, altern/i alternate,
^a
^en
into the heights
alternating
alud/i allude, refer
to,
^o
^ismo anglicism angor/o anguish, agony angul/o comer, angle angel/o angel, ^a ~ic anim/o soul, grandma magnanimous, unu^a unanimous, ^i animate, act as master of ceremonies
ankau also, too, ankau mi me too ankorau still, yet, ankorau ne not •^foje once more ankr/o, ^i anchor
Ann/o, ^a Anne
allusion
^isto announcer, ^eto want ad
alumet/o match (fire) alumini/o aluminum
anonim/a anonymous
am/i, ^o love, ^ant(in)o ~r, mal^i hate,
anser/o goose, ^vice single
lovable,
Hndumi woo,
ans/o handle court,
pac^a peaceloving amar/a bitter amas/o heap, pile, mass, hom^o crowd, Mgi pile up, ^fabriki mass produce amator/o,
-^a
amateur
Amazon/o Amazon
320
yet,
anonc/i announce, advertise, give notice,
alternativ/o alternative, option
Mnda
^a
extensive, ample
aktor/o actor, ^i act
alk/o elk,
love
absorber
ampleks/o
aksel/o armpit
alter,
make
anstatau instead place of,
Hgi
file
~e instead, ^i take the
of,
substitute, replace
antaii before, in front of, ^e formerly, in front, ^vidi foresee,
^goji look forward
mal^ behind, ^
^parole foreword,
to,
Magmeze
ol before (conj),
tagoj 3 days ago
a.m.,
^
tri
unarmed, sen^igi, sen^igi disarm
anten/o antenna
arme/o army, mar^o navy, flug^o
anticip/i anticipate, think or act ahead
antikv/a antique, ancient
air
force
Antverpen/o Antwerp
arogant/a arrogant
apac/o apache, ruffian, "hood" aparat/o apparatus, set
art/o
apart/a apart, separate, special, ^igi
artifik/o subterfuge, trick(ery),
art,
^a
-ificial, -istic,
^efarita
artificial
^a
contrived, by trickery
separate
apartament/o apartment
artik/o joint (anat., tech.), eIHgi dislocate
aparten/i belong
artikol/o article
apati/o apathy, apel(aci)/i,
-^a
^o appeal
apenau just
artisok/o artichoke
apathetic
as/o ace (cards, etc.)
(law, etc.)
barely, hardly
asert/i assert
apendic/o appendix, ^ito appendicitis aper/i appear, be published, mal^i disappear, "^o appearance apetit/o appetite, bonan ^on enjoy your
meal
asfalt/o asphalt asist/i assist (officially)
asoci/o association
~o
aspekt/i appear, look,
aspect,
appearance
aplaud/i applaud, clap
aspir/i aspire (to),
aplik/i apply
astir /o asthma
(tr.)
aplomb/o aplomb,
self-assurance, "nerve"
apog/i lean, support, rest against
(tr.),
~ilo
support, prop
hope for
^onauto
astr/o heavenly body,
spaceman atak/i, ~o attack,
astronaut,
assault
apostol/o apostle
atenc/i assault, violate
apotek/o pharmacy, drugstore
atend/i wait (for), expect, ^ejo waiting
room
aprec/i, aprez/i appreciate (as a
atent/i pay attention, ~igi
connoisseur)
April/o April
to,
aprob/i approve, ^o approval
apud
by, beside,
witness,
~e
~ic, ~ian,
in
1
32)
Arabic,
tree, ^aro forest, woods, ^eto shrub, bush arbust/o shrub, bush, ^aro shrubbery
arb/o
glow with
heat, -^a ardent,
certificate
atlet/o athlete,
^a
~ic,
~ismo
athletics
a.m.
atmosfer/o atmosphere atom/o atom, ~a ~ic, ^bombo atom atut/o, ~i trump (cards, etc.)
-web
arang/i arrange, ^o -ment
ard/i
^o testimony,
ating/i attain, reach
atm = antautagmeze,
^io/^ujo ~ia
arakid/o peanut arane/o spider, ^ajo
attention
atest/i attest, testify, bear witness, •^anto
~e nearby
-ar/ (suff. den. collection; see p.
arab/o Arab, ^a
draw
point out, ^on! attention! look out!
~o
heat,
au
or,
bomb
au...au... either... or...
aiid/i hear, •^antaro audience, ~igi
be
heard, aud-vida audio-visual, dis-^igi
broadcast aiidac/i dare, •^a daring
passion
are/o area
Aiigust/o August
arest/i arrest
aukci/o auction
argan/o crane (mech.)
aiiroro aurora,
argil/o clay
auskult/i listen, ~ilo earphone
argent/a, ^o silver
austr/o Austrian, ^ujo/io Austria
= arkivo arkaik/a archaic, obsolete
aut(omobil)/o
dawn
Aiistrali/o Australia,
arfiiv/o
car,
^ano Australian
^vojo freeway,
arkt/a Arctic, ^o the Arctic
expressway autobus/o bus, ^haltejo bus stop automat/a automatic, ~igi automate autor/o author
arleken/o
autoritat/o authority, ^a authoritative
arkitekt/o architect
arkiv/o archives, records,
files, -^ejo
record office jester, buffoon arm/i arm (weapons), ^ilo weapon, sen^a
autun/o autumn
321
av/o grandfather, ^ino grandmother,
pra^o great-grandfather
avid/a eager
for,
barel/o barrel
baston/o
stick, cane, baton,
bat/i hit, beat,
lam^o
crutch
^o a blow
batal/o, ^i battle
H
baz/o base, basis, base (tr.) bazar/o bazaar, fair, street market
notification
beb/o baby bedaur/i regret, be sorry about, ^inde
Mez^o
bek/o beak,
greedy, ^i covet
azen/o donkey Azi/o Asia, ^a ~n, Asia
Barbara
-^a
barc/o borscht (soup)
avantag/o advantage avar/a miserly, stingy, mal^a generous aventur/o adventure avenu/o avenue avert/i warn, caution, ^o warning aviad/o aviation, ^ilo aircraft aviz/i notify, advise,
Barbr/o,
^o
unfortunately, regrettably -tic,
Central
bill
bel/a pretty, fine, good-looking,
azil/o asylum, sanctuary
exquisite, gorgeous,
^sona
^ega
pretty-
sounding ba! "nuts!" babil/i chatter, "shoot the breeze"
babord/o port bagatel/a
^a Belgian, ^ujo/^io Belgium bemol/o flat (mus.) ben/i bless, ^o -ing, malM curse bend/o tape (recording, adhesive, etc.), belg/o,
side (naut.)
trifling, insignificant
bak/i bake, ~ajo ~ed goods, ^ejo ~ry bala/i sweep, ~ilo
strip,
binding, ^i tape
broom
balanc/i rock, swing (see
benzin/o gasoline, ~ujo gas tank p.
214)
ber/o berry best/o animal, beast
balast/o ballast balbut/i stammer, stutter
bet/o beet
baldau soon Baldearaj Insuloj Balearic Islands
betul/o birch (tree)
bezon/i need, require
baled/o ballet
Bibli/o Bible
balen/o whale
bibliotek/o library
balkon/o balcony balon/o balloon ban/o bath, ^i ~e (tr.), ^cambro -room, ^kostumo -ing suit, ^urbo spa banal/a trite, commonplace banan/o banana band/o band, gang bandag/o bandage banderol/o wrapper (for mailing, etc.) bangal/o bungalow bang/o banjo banjan/o banyan (tree) bank/o bank, ^noto, ^bileto bank note, paper money
banked/o banquet, ^cambro - room bankrot/i go broke, be bankrupt bapt/i baptize, christen, ^opatro godfather bar/i bar, obstruct,
HIo
fence, barrier,
^ilpordo gate barak/o barrack, shanty, shack barakt/i writhe, flounder,
move
convulsively
barb/o beard, ^isto barber barbar/o barbarian, ^a -ic barbiro = barbisto
322
(tr.)
benk/o bench
bal/o dance, ball
bicikl/o bicycle
bien/o estate, farm, property, ranch,
*'isto
rancher, farmer
bier/o beer bifstek/o (beef)steak
bikin/o bikini bilard/o billiards bild/o picture bilet/o ticket, bill, note
bind/i bind (books)
binokl/o binoculars bird/o bird bis! encore!
one more time!
bizar/a bizarre, odd, weird blag/i kid, pull someone's leg,
^o
sly
joke
blank/a white, blank blanket/o blank check, carte blanche blasfem/i cuss, blaspheme blek/i bleat, bellow, neigh, etc. (general
word
for animal cries)
blind/a blind, ^ulo sightless person, dazzle blok/i block,
^o block, pad (paper)
blond/a blond, blov/i blow,
fair,
^uI(in)o a blond
^instrumento wind-
^umi
instrument
bo/ (pref. den. relation by marriage; see p.
bum (intr.), ^ajo fuel, ^ema flammable brun/a brown, -^hara brunette, ^okula -eyed brul/i
blu/a blue
193)
boa/o boa (snake)
brust/o chest, breast
boat/o boat
brut/o head of
bobel/o, ~i bubble
bub/o
boben/o bobbin, spool,
cattle,
^aro livestock
kid, brat, urchin; jack (cards)
buc/i butcher, slaughter, ^isto butcher
coil
boj/i bark
bud/o booth,
boks/i box, ^o ~ing
budget/o, buget/o budget buf/o toad
bol/i boil (intr.), -^eti
simmer
bufed/o buffet buk/o, ^i buckle
Bolivi/o Bolivia
bolsevik/o, bolsevist/o Bolshevik
bomb/o,
~i
bomb
bombon/o bonbon,
stall
buked/o bouquet piece of candy
bukl/o, ^i curl (hair)
bon/a good, nice, ^e well, OK, ~ega excellent, ~ulo nice guy, ^eco goodness, ^volu, ^vole please, ^venon welcome, ^sancon good luck, ^deziroj good wishes, pli^igi improve, mal^a bad
bul/o lump, clod, chunk
buldoz/o bulldozer bulk/o roll (bread) bulten/o bulletin bulvai d/o boulevard
bor/i bore, drill
bunkr/o bunker,
bord/o bank (of river), shore, edge bors/o stock exchange
bunt/a multicolored
burd/o bumblebee burg/a middleclass, ^o middleclass citizen, et^a lower middleclass, ^aro
bot/o boot botel/o bottle, en^igi to bottle
bov/o bovine animal: ox, cow, beef, ~ido calf
etc.,
shelter (mil.)
~ajo
brajl/o Braille
brak/o arm, ^umi embrace, ^sego armchair branc/o branch, bough, ^eto twig brand/o brandy brankard/o stretcher brasik/o cabbage brav/a gallant, worthy, ~e! bravo!
bourgeoisie
burgon/o, ^i bud bus/o bus buso mouth, ^a oral, ^umi muzzle, Muko napkin buter/o butter, ~pano bread and butter butik/o boutique, shop, store,
buton/o button,
'*'(um)i button
Brazil/o Brazil
car/o czar
brec/o breach, gap
ced/i give way, yield, give
brems/o brakes, ~i brake bret/o shelf, ^aro set of shelves, cabinet brid/o, ^i bridle, restrain(t), check brik/o, ^a brick, ^eto bar (candy etc.) bril/i shine (intr.), ^a bright, brilliant, ek^i
cedr/o cedar cel/o aim, goal, purpose, -i
(tr.)
up
aim (gun,
etc.),
intend, •^ilo (gun)sight
celebr/i celebrate
cend/o cent cent hundred, ^milo 100,000, jar-o
flash
century, centennial
brit/a British, ^ujo/io Britain
centr/o center, ^a central
brod/i embroider
central/o power station; telephone or
brog/i scald
brokant/a secondhand, ~isto ~ dealer
~umi go
shopping
^i deal in
~ goods,
telegraph exchange, "nerve center"
cenzur/i,
~o censor
bronz/o, ^a bronze
cep/o onion
bros/o, ^i brush
cerb/o brain,
brosur/o paperback booklet, pamphlet, leaflet, ^(it)a paperbacked brov/o (eye)brow bru/o noise, -^i make a ~, a noisy
^umi
puzzle over, rack one's
brains
ceremoni/o ceremony cert/a certain, ^e ~ly, ^igi make certain, certify, ^(a)grade to a certain degree
323
cerv/o deer
carlatan/o charlatan, quack, imposter
ceter/a rest of, additional, remaining, ^e besides, moreover, what's more,
^o
remainder ci
thou (see
carpenter p.
302)
cas/i hunt, chase, ^isto hunter
cibernetik/o cybernetics cic/o nipple (human),
ce
^umo nipple
city,
cidr/o cider
t>e
rond^e
round numbers
present, attend
^o "boss," ~urbo
^o Czech(oslovakian)
cek/o check (bank) cel/o cell
Gypsy
cemiz/o
shirt
cigar/o cigar, ^eto -illo
cen/o chain, ^ero link
cigared/o cigarette
ceriz/o cherry
cign/o swan
cerk/o coffin
cikatr/o scar
cerp/i
draw (from a source
cikoni/o stork
ces/i cease, stop (intr.)
cilindr/o cylinder; roller (printing press,
ceval/o horse, ^ejo stable ci (den.
etc.)
cim/o bug; bedbug
nearness; see p. 127)
herewith,
cindr/o ash, cinder, ^ujo ashtray, ^igi
water, etc.),
ci/
^momente
(forms correl.; see
at this p.
^kune moment
127)
ciel/o sky, heaven, ->'(glor)a heavenly,
incinerate
~arko rainbow
cinik/a cynical -^i
—
el^ita exhausted, used up; out of print
cikl/o cycle
cir/o,
capital
^ministro prime minister
celi(oslovaki)/a,
cifer/o numeral, digit, ^plato dial, in
with, ^esti
at,
cef/a chief, main,
(artificial)
cigan/o, ^a
carm/o, ^i charm, ^a charming carpent/i build from wood, Hsto
wax, polish
cif/i
crumple
(tr.),
crease
cirk/o circus
cifon/o rag, scrap, ^isto ragpicker
cirkl/o circle
cifr/o secret code,
cirkonstanc/o circumstance cirkul/i circulate
(intr.),
^ado
enM encipher, de^i
decipher circulation;
Cikag/o Chicago, ^ano -an cikan/i quibble about, carp
traffic
at;
haze
cirkumcid/i circumcise
Cili/o Chile
cirkvit/o circuit (elec.)
cin/o, ^a Chinese, ^ujo/^io China cirkau around, about, ^i surround, ~e roundabout, ~ajoj surroundings, ^preni embrace, hug
cit/i cite,
quote, ^ajo quotation
citron/o lemon civil/a civilian, non-military civiliz/i civilize,
Ltate,
^ano
^(ad)o civilization
^o incorporated town;
civit/a civic,
(tr.),
cam/o chamois (European mountain
168)
p.
174)
da of (with expressions of quantity; see p.
123)
dafn/o daphne
antelope)
cambr/o room, chamber, ^aro apartments campan/o champagne campion/o champion
daktil/o date (fruit)
dam/o dame
(notable lady), queen (cards,
chess), king (checkers), ^oj,
^ludo
checkers
can/o trigger cap/o cap capel/o hat capitr/o chapter (book, etc.)
car because, since, for
324
p.
^o annoyance,
disappointment
cart, chariot,
(typewriter),
used with names; see
cu whether; makes a question (see Cu ne? Isn't that so?
cagren/i annoy, grieve
car/o
-cj/ (suff.
cokolad/o, ^a chocolate
citizen
col/o inch
grief,
graving tool
ciz/i chisel, carve, ^ilo chisel,
city-
^eto carriage
^umo
wheelbarrow
damagi, ^o damage damn/i damn, ^e damn! dan/o Dane, ^a Danish, ~ujo/^io/^lando
Denmark ^o dance, ^ist(in)o, ~r dand/o dandy, fop, dude danc/i,
danger/o danger, ^a ~ous
dent/o tooth,
dank/i thank, ^on ~s, ^' al thanks to, ^(em)a thankful, ne^inde don't mention
^rado cogwheel, gear departement/o department (gov't, depend/i = de/pendi depend deprim/i depress, ^o -ion
it,
you're welcome
dat/o date (time), ^i date
(letter, etc.),
^reveno anniversary daur/i endure,
last,
continue on
(intr.),
^e
continuously, ^a lasting, ~igi continue (tr.),
^igota to be continued, mallong^a from, by (see
of,
p.
293),
Monge
for a
long time now, ^post since, ^meti put/take off, ^preni take away, deduct,
~nove
(all
over) again, ^veni originate,
come from dec/a
fitting,
desegn/i draw, design, ^(aj)o drawing,
design destin/i destine, ordain, earmark,
Decembr/o December ~o decision, Hgi make up one's mind, •^(ig)a decisive
detal/o detail, ^e in detail,
retail,
determin/i determine,
fix
H challenge
dezert/o desert dezir/o,
definitiv/a definite, definitive,
-^e
(intr.),
^(ig)o thaw,
desire, wish,
want
diabl/o devil, ~a ~ish, diabolical, ~e!
dam!
melting dejor/i be on duty
the dickens!
diafilm/o film strip
dek ten, ^a, ^ono ~th, ^ope by dekan/o dean (college, etc.) recite (poetry, etc.),
deklar/i declare, state,
•*'i
Di/o God, ~a divine, ^servo worship service
definitely, positively
degel/i thaw, melt
dev/o a duty, ^i have to, must, ~igi compel, ^iga compulsory exchange, draft on foreign bank
defend/i defend, (sin)^o defense
^o
tens
declaim
declaration,
statement
diakon/o deacon dialekt/o dialect
dialog/o dialog
diamant/o diamond diboc/i live or act dissolutely,
deklar(aci)/o declaration, proclamation
dekliv/o slope, hillside
living, dissipation,
~o loose
debauchery, Hgi
corrupt
dekret/o, ^i decree
^a sharp (mus.) ^a ~ary difekt/i spoil, damage,
dekstr/a right(hand), -^en to the right,
diferenc/i differ, be different, -^o
dekor/i decorate
dies/o,
dekor(aci)/o decor, decoration
diet/o diet,
left,
^ulo right-hander, -"ume
clockwise delegaci/o delegation delikat/a delicate, fine, dainty, mal-^a
^o
definition,
dig/o dike, embankment, ^i
an
Hta definite dam up, form
embankment
dign/o dignity,
•^a dignified
dik/a thick; corpulent; bold (type), ^eco
coarse, crude
be delirious, ~o delirium
demand/i ask
injure
difference, ~igi differentiate difin/i define,
deleg/i to delegate, ^ito a delegate
delir/i
(po)^isto
retailer
deviz/o watchworii, motto, slogan; foreign
dedic/i dedicate, devote
mal^a
^o
(usually with la) fate, destiny
detru/i destroy, •^(ad)o destruction
decid/i decide,
deklam/i
depost = de/post (ever) since des (see ju), des pli all the more
detektiv/o detective proper, ~e decently, properly,
^i be fitting
defi/o,
etc.)
desert/o dessert
short-lived
de
^isto dentist,
--a dental,
(question), pri^i interrogate
thickness,
maKa thin, ^fingro thumb
dikt/i dictate
demisi/i resign (an office)
diktator/o dictator
demokrat/o democrat, ~a ~ic demokrati/o democracy demon/o demon, ^a ~ic
diktatur/o dictatorship
demonstr(aci)/i demonstrate, ^o
diligent/a diligent, hardworking
demonstration
dens/a dense, thick, concentrated
dilem/o dilemma diletant/o dilettante, dabbler
diluv/o flood, deluge, antau^a antediluvian; very ancient
325
dimand/o Sunday diplom/o diploma, ^ito
don/i give, a graduate, ^igi
graduate, ^ita certificated
helm, handlebars, ^o direction direktor/o director, manager dis/ (pref. den. dispersal or separation; see
179)
Mgi
separate, divide
disciplin/o discipline discipl/o disciple
disk/o disc, (phonograph) record,
one's disposal, have
available to use or dispose of, disposition, ^igi
make
^o
Donjuan/o, donjuan/o a Don Juan, woman-chaser dorlot/i pamper, pet, coddle dorm/i, ^o sleep, ^ema -y, ^igi put to sleep, en^igi go to sleep, ^eti nap dorn/o thorn dors/o back dot/o dowry, ^i endow doz/o dose, ^i measure out (medicine, drak/o dragon drap/o (woolen) cloth drapir/o drape(ry), cloth covering
(window, bed,
available
disput/i dispute, argue
etc.), ^i
drape
drast/a drastic
distanc/o distance
dras/i thresh
disting/i distinguish,
^a
distinctive,
^o
drat/o wire, pik^o barbed wire
renown, distinction
dres/i tame, train (animals)
drink/i drink (to excess), ^ajo "booze,"
distr/i distract, divert, entertain, ^ita
distracted,
present, ^e
gift,
as a gift, gratis
dram/o drama
diskut/i discuss, ^(ad)o -ion at
donac/i give (present), ^o
etc.)
(telephone) dial, ^i dial (on telephone)
dispon/i (pri) have
publish, issue, re^i give
deal (cards), sin^(ein)a devoted, selfless
diplomat/o diplomat dir/i say, tell, antau^i foretell, kontrau^i contradict, lau^e allegedly, so-called, oni^o rumor direkt/i direct, manage, steer, ^ilo rudder,
p.
el^^i
back, return, al^i add, dis^i distribute,
absent-minded
^(ein)ulo a boozer, alcoholic
distribu/i distribute
driv/i drift
distrikt/o district
drog/o drug
divan/o divan, couch
dron/i drown
diven/i guess right, find out by guessing
du two, ^a second, ^ono
drown (tr.) half, ^ope by
twos, ^obla, ^obligi double
divers/a varied, various
dub/i,
divid/i divide, separate; share
^o doubt, ^inda
-ful,
sen^e no
doubt
divizi/o division (mil.)
do so, then, therefore dogan/o customs, duty
(intr.), --igi
duk/o duke (at border),
^ejo
dum
during, while, ^e meanwhile, in the
meantime
-house
dogm/o dogma
dung/i
hire,
employ, mal'^i
fire,
^ito
employee
dok/o dock doktor/o doctor (title) dokument/o document
dus/o shower, ^ejo sin^i take a
-stall, ^ilo
-head,
shower
dolar/o dollar
eben/a
dolc/a sweet; gentle, soft, tender, ^ajo
candy, ^uI(in)o sweetheart, ^e! take
possible, ^e
easy!
dolor/o pain, ^i be painful, hurt ^igi hurt (tr); N.B.
mi, or
p. 154),
(intr.),
La dorso doloras
at
La dorso doloras min, My back is Mi dolorigis la dorson,
hurting me; but I've hurt
my
dom/o house,
maybe
M be
(also as suff.; see
Kiel eble plej baldau
As soon
as
ebri/a drunk, ^o -enness, ^ulo a drunk, ^igi get
drunk
-ec/ (suff. den. a quality; see p. 186),
back.
quality
mansion domag/i begrudge or regret; wish to spare (some misfortune, expense, etc.), ^o a pity, ^e what a pity, that's too bad
ec even
building, ^eto cottage,
smooth, ^ajo plain
possible
^ego
326
level, even,
ebl/a possible, ^(ec)o possibility,
it
^o
edelvejs/o edelweiss
eduk/i educate, bring up
edz/o husband, ^ino wife, Min)igi get
a
married, eks^igi get divorced, ge^oj
ekzamen/i examine, ^o examination,
married people, a couple
ekzekut/i execute (criminal)
efekt/o effect, impression produced efektiv/a actual, real, ^e in fact, actually,
Mgi bring
come
about, ^igi
to pass,
come
true efik/i
have
be effective, ^o effect
effect,
-eg/ (suff. den. augmentation; see p. 104)
egal/a, ^i equal, ~e ~ly,
all
the same;
it
doesn't matter, ^eco equality; a draw (tied score)
el
out of, from (also as pref.; see p. 253),
go
exit,
out, ^uzi use up,
pp. 92, 21 1)
wear
out,
^paroli pronounce, ^lerni master (learn
completely) elegant/a elegant,
~o place
den. place; see p. 82)
moment of beginning; see ek! away we go, let's start!
ek/ (pref. den.
^de
ekzotik/a exotic
elast/a elastic
eh/o echo -ej/ (suff.
ekzempl/o example, ^e for example ekzempler/o copy (of book, etc.) ekzerc/i, ^o exercise, sin •^i practice ekzist/i exist, ^o -ence
Hri
^e extremely
test
since, beginning as of
ekip/i equip, ~(aj)o
mal^a
coarse, crude
elekt/i choose, elect, pick out,
^o choice,
election
elektr/a electric,
^o
~ity
elektron/o electron
-ment ^o church
elektronik/a electronic, ~o ~s
element/o element, ^a ~ary, ~al
ekiezi/a ecclesiastic,
(institution, not building)
elimin/i eliminat'^.
ekonoini/o economy
elizi/i elide,
ekonomik/o economics, ^a economical
elokvent/a eloquent
ekran/o screen
-em/ (suff. den. inclination; see p. 197) have a tendency to embaras/o embarrassment, perplexity,
eks/ (pref. den. former, ex-; see ^igi resign, ^igi ekscit/i excite,
220)
discharge
fire,
~a
p.
exciting,
^o
excitation,
excitement
^o
elision
difficult situation, ~i
embarrass, put
embusk/o,
ekskluziv/a exclusive
emerit/a
~i
ambush ^o retired person
retired,
ekspedici/o expedition
emfaz/o emphasis, -^a emphatic, emphasize eminent/a eminent emoci/o emotion, ~i move, stir
eksperiment/o, ^i experiment, ~a ~al ekspert/o expert, specialist
en
ekskurs/o excursion, sightseeing
trip,
outing
eksped/i dispatch, ship, send off
eksplod/i explode
(intr.),
^o explosion,
combustion engine, ~ilo explosive device, ^ajo explosive, Hgi blow up (tr.) internal
ekspon/i exhibit, demonstrate; expose
^i
emotionally in, into, ~iri enter,
go
in,
^landa
domestic, ~havi contain, include, contents,
Mgi
get
in,
~igi insert,
^havo
^migri
immigrate enciklopedi/o encyclopedia -end/
ekspluat/i exploit, utilize
(suff.
den. compulsion; see p. 245)
far^ajoj things that need to be done
energi/o energy, ~a energetic
(phot.)
enigm/o enigma, puzzle,
eksport/i export
ekspres/o express ekstaz/o ecstasy,
ekster outside
of,
(train,
messenger)
^a
outer, external,
Hando,
-^lande abroad, •^ordinara extraordinary
ekstravaganc/a extravagant, high-flown ekstrem/a extreme ekvator/o equator ekvilibr/o equilibrium, balance
ekvivalent/o, ^a equivalent
ekzemple
riddle
enket/o inquiry, investigation,
H
investigate
-^a ecstatic
~(aj)o exterior, ^e outside,
ekz. abb. for
in a
"difficult spot"
eksklud/i exclude
^motoro
H
entrepren/i undertake, take
it
oneself to do, ~o enterprise,
upon
^ema
enterprising
entuziasm/o enthusiasm, ^a enthusiastic enu/i be bored, be tired (of something), Hgi get bored, Sig)a boring envi/i, ^o envy, ~a envious episkop/o bishop, ^a episcopal epizod/o episode
327
epok/o epoch, era, age epope/o epic poem, ^a epic
evident/a obvious, evident
-er/ (suff. den. single element; see p. 154)
evolu/i evolve, develop
^o
evade
evit/i avoid,
item, particle, element dis^igi
evolution,
(intr.),
^(ad)o
^lando developing nation
disintegrate
make
erar/i err,
^o
a mistake,
fab/o bean
error
erik/o heather, ^ejo heath
fabel/o story, (fairy )tale
ermit/o hermit
fabrik/o factory, ^i manufacture, fabricate
erotik/a erotic
facil/a easy, ^igi facilitate,
^o exception, ^e
escept/i except, exclude,
de with the exception of
faden/o thread
esenc/o essence, ^a essential
fajf/i
eskal/o ladder, ^i scale (walls, etc.)
fag/o beech
eskalator/o escalator
fajr/o
^o escape eskort/i, ^o escort esper/i, ^o hope, ^anto Esperanto, ^eble -fully, mal^i despair eskap/i,
esplor/i explore, investigate, research,
^o -ment
mal^i despise, mal^o contempt
esting/i extinguish, put out (light,
fire,
department, speciality, ^ulo specialist,
^aro
files (cabinet, etc.)
fakultat/o faculty (university, etc.) fal/i fall (tr.),
(down), drop
-estr/ (suff. den. chief person; see p.
leader, chief, "boss," ^i
212)
head up, "^aro
board of directors estrad/o platform, stage esafod/o scaffold (for executions)
^igi drop
mow,
cut (hay, etc.),
Hgi
^Ho
scythe
^ajo counterfeit fam/o fame, repute; hearsay, ^a famous, bon^a of good repute fals/a false,
falsify,
den. diminution; see p. 104)
fand/i melt
(tr.)
fanfaron/i brag
^a fantastic, of fantasy fantom/o ghost, phantom, ^i haunt far/i make, do, ^o deed, ~igi be(come)(made); (for far, far', fare de fantazi/o fantasy,
^a
tiny
ground floor
see p. 293)
etap/o stage in a process or etend/i extend, stretch out
farb/i,
trip
^o
paint (house, etc.)
farc/i stuff (cooking),
(tr.)
etern/a eternal, Sec)o -ity.
La Eternulo
The Lord etik/o ethic(s),
fanatik/a fanatical
fanfar/o fanfare, flourish
etag/o story, floor, tri^a 3-storied, ter^o
^o -ing
farm/i, ^o farm, ^igi farm out,
Hsto
farmer (properly refers to working land
^a
for another)
ethical
etiked/o label
fart/i fare, kiel vi
etos/o atmosphere,
mood
(of a place, etc.)
Europ/o Europe, ^a -an evaku/i evacuate
^as? how are you?
bon^o well-being
etiket/o etiquette
farun/o
flour,
meal, ^ajo pastry; bakery
item (any food
made from
^a fascinating
fascin/i fascinate,
event/o event
fask/o bundle, sheaf
eventual/o eventuality, contingency, ^e
and when," ^a contingent, possible under certain circumstances, "if any" the occasion arises, "if
flour)
fasad/o facade, "front"
(tr.)
evangeli/o gospel, ^a evangelical
328
(intr.),
^eti stumble
famili/o family
etc.)
-et/ (suff.
a light
falc/i
estim/i esteem, think well of, ^ata Sinjoro
^o
me
fak/o compartment, pigeonhole,
faktur/o, ^i invoice
am, is, are, ^i to be, kio ^as? what's wrong?, ^onta, ~ont(ec)o future, for^o absence
Sir,
fire, ^ero spark, ^ilo lighter, ^ajo -works, ^ujo -box, donu al mi ^on give
fakt/o fact, ^a -ual, ^e in fact
est/as
Dear
whistle
expert,
^(ad)o exploration, etc. esprim/i express, ^o -ion
establ/i establish,
^anima
impulsive, flighty
if
fatal/o
(ill) fate,
-a
ill-fated
fauk/o jaws, maw, ^i gape, yawn favor/o, ^i favor, ^a -able, advantageous,
^ata -ite
faz/o phase
end (tr.), ^o end, ^ajo ending, ~e finally, at last, fin^fine at long ^igi end up, come to the end, ^stacio
fin/i finish,
~a
fe(m)/o, ^a fairy
final,
febr/o fever, ~a ~ish, ~i have a fever
last,
Februar/o February
end-of-the-line
~a
federaci/o federation
financ/o, ^i finance,
federal/a federal
fingr/o finger, dik^o thumb, pied^o toe,
excrement, dung
fek/i defecate, ~(aj)o
fekund/a
thimble,
felic/a happy, ^(ec)o
^(aj)o crack, crevice
fenestr/o window,
~umo
^umi
(commercial business) H fish, ^kapti go ~ing
fis/o,
fizik/o physics,
shutter
~a physical
fenomen/o phenomenon, ^a phenomenal fer/o, ~a iron, ^vojo railway
fjord/o fjord, inlet
ferdek/o deck (ship,
flag/o flag, banner
etc.)
feri/o holiday, la ^oj vacation
ferm/i close
(tr.),
^igi close
mal^i
open
dough
^o
celebration, party
festen/o banquet, feast
~a
feudal, ~ulo vassal story,
repute (see p. 277)
fiask/o fiasco, failure,
unu^a
flav/a,
M fail
~(ad)o ~y
^0 yellow tend
~ist(in)o nurse
to,
stolid, indifferent
flik/i
fid/o faith, trust, ~i (je)
^inda trustworthy,
have
faith (in), rely
reliable,
meiti^a
bend
(tr.),
^ebla flexible
patch (up), mend, ^ajo patch
flirt/i flutter, flit; flirt
flor/o,
flower, bloom, ek-^i
-^i
into
flos/o raft, ^i float
fidel/a faithful
^o
pride, ^i (pri)
be proud
flu/i flow,
~ajo
(of)
figur/o figure; representation, image,
diagram, ^i represent, depict, ^a
^o
current, stream,
fluid, ^linia
~a
fluent,
streamlined, super^a
overflowing; superfluous
^o flight, ~ilo wing, ^haveno ^masino aircraft, ^folio flier
flug/i fly,
figurative, -^anto extra (performer in a
play, etc.)
airport, (leaflet)
fikci/o fiction,
~a
fluid/a, ^(aj)o liquid
~al, fictitious
fast, attach,
(incl. phot.),
determine,
fix
^a fixed
son, ^ino daughter
filatel(i)/o philately (stamp-collecting)
branch,
affiliate, ^igi, igi affiliate
flus/o,
^a flood (tide), mal^a, mal^o ebb ~o whisper
flustr/i,
foir/o fair (market) foj/o time, occasion,
^a occasional,
occasion, once, sometimes,
unua^e
filik/o fern
occasion, one time,
film/o film
time, kelk^e several times
filozof/o philosopher, ^i philosophize, ^io
philosophy filtr/i,
come
bloom
confident, self-assured
fili/o
astray,
sideline,
flegm/o phlegm; indifference, ~a passive,
fibr/o fiber
fier/a proud,
^okupo
unilateral
fleg/i nurse,
fleks/i
fil/o
de alongside, de^igi go
smell (with nose)
fibol/o safety pin
make
^kapa hot-headed
tHln pastry (pancake, etc.)
flannel
flat/i flatter,
~fama of
fianc(in)/o fiance(e)
fiks/i
^a
side, ^e(n)
flar/i
shame! ^rakonto dirty
on,
flat,
get off the subject,
fest/i celebrate,
ill
into flames,
flank/o side, ^a side, incidental, ^en to the
zealous
fief,
any
flan/(y
flanel/o,
fervor/o zeal, fervor, ^a zealous, ~i be
feud/o
ekM burst
~eti flicker
flam/o, ^i flame,
feroc/a fierce
fi!
fizionomi/o physiognomy (face)
flagr/i flare (up),
(intr.),
ferment/i ferment, Mlo yeast, leaven, ^ajo "starter"
handle
finger,
~ish, ^ujo/^io/^lando
firm/a firm, stable, ^(a)o a firm
-ness
femur/o thigh (tr.),
^a
Finland
fel/o fur, hide, skin (animal)
fend/i split
Hngo
finn/o Finn,
fertile
financial
-ilo filter
fojn/o hay,
^amaso
•^e
on
unu^e on one for the first
-stack
fok/o seal (animal)
fokus/o focus
329
^aro
foli/o leaf, sheet (paper),
^umi
foliage,
leaf through
frang/o fringe frap/i
knock, ^eti tap
hit,
folklor/o folklore
frat/o brother, ^ino sister
fon/o background
fraud/i defraud, swindle
fond/i found, establish, ^ajo foundation
fraul/o bachelor, ^ino unmarried
woman.
Miss
fondus/o fund
^o ~s fonograf/o cylinder phonograph
frekvent/i frequent, visit regularly
font/o source, spring, ^i spring, well up,
fremd/a foreign, strange, ^ulo foreigner,
fonetik/a phonetic,
^oplumo
fraz/o sentence
fountain pen
stranger
fontan/o fountain
frenez/a crazy, insane,
for away, ^a distant, ^igi remove, get rid of, ^iri
go away, ^preni take away,
^mangi eat ^permeso furlough,
^lasi
leave, abandon,
up, ^esti be
absent,
leave
forges/i forget
Hgi go
rave, act crazy,
-^i
crazy, ^ulo lunatic, ^ulejo insane
asylum fres/a fresh, recent,
mal^a
stale, re^igi
refresh
^ujo
frid/a frigid, cold, ^igi refrigerate,
fork/o fork
refrigerator
form/o, ^i form, shape, re^i reform, ali^igi, trans^i transform,
unu^a
uniform
fripon/o crook, cheat(er), ^i do something
crooked, cheat
(intr.),
pri^i cheat
(tr.)
frit/i fry (tr.)
formal/a formal formik/o ant, -^i feel "pins and needles"
^o
frivol/a frivolous,
"do"
friz/i curl,
frivolity
(hair),
^o
hair-do, ^isto
formul/o formula, ~i formulate, ^aro blank, form (to be filled in)
fromag/o cheese
forn/o stove, oven, furnace, kiln
front/o (battle)front, frontage, (al)^i face
fort/a strong, ^(ec)o strength, force,
frost/o,
(pli)^igi fortify,
superH
prevail over,
hairdresser
^a freezing
^igilo freezer,
per^i violate, per^o violence, ^ostreco
frot/i rub,
exertion
fru/a early,
fortik/a sturdy, robust, ^ajo fortification
mal^e
Fortun/o Fortune forum/o forum fos/i dig, ^ajo pit, hole, ditch, etc., ^ilo spade, sub^i undermine, subvert, sub^a
frukt/o
^(ad)o
frostbite
friction
mal^a
late,
mal^i be
late, pli
later (on) fruit,
^oporta
H bear fruit, ^odona,
fruitful
frunt/o forehead frustr/i frustrate
fug/i flee, run
subversive
cold, ^igi freeze,
^ovundo
away
fosfor/o phosphorus
fulg/o soot
fosforesk/a phosphorescent, ~i glow in the
fulm/o lightning fum/o, ^i smoke, Mubo -stack, ne fumi no smoking fund/o bottom, foundation, gis^a thoroughgoing
dark fost/o post, stake, stanchion (any such vertical support)
fot(ograf)/i photograph,
Hsto
~er,
fot(ografaj)o photo
frag/o strawberry
fragment/o fragment, ^a ~ary frak/o evening dress, "tails" frakas/i shatter,
smash
frakci/o fraction
fraksen/o ash
(tree)
framason/o (free)mason, ^a masonic framb/o raspberry franc/o Frenchman, ^a French, ^ujo/'^io France frand/i relish, eat (some delicacy) for pleasure, ^ajo tidbit, delicacy
330
fundament/a fundamental, ^o foundation funebr/i mourn, ^a ~ful, ^o ~ing, ^ajoj funeral services funel/o, ^i funnel
fung/o mushroom, fungus funkci/i function, "work," ^o function, ^ulo functionary, inal^(ig)i be/go on the blink, malfunction
funt/o pound furioz/a furious
furor/o hit,
hit,
craze, an "in thing,"
be "in," Hibro bestseller
furz/i,
^o
fart
M be a
gigant/o giant, ^a gigantic
fusil/o rifle fus/i bungle, botch,
"screw up"
gimnazi/o secondary school (see gum (mouth) gips/o gypsum, plaster of Paris girland/o garland, wreath
futbal/o soccer, usona
~o
football
gabardin/o gabardine
258)
gist/o yeast
gitar/o guitar
gael/a Gaelic gaj/a cheerful, merry, gajn/i gain, earn,
mal^a
sad, dreary
win
^a
glaci/o ice,
icy,
~ajo -cream, ^monto
-berg, ~ejo glacier glad/i iron (clothes), ^ilo iron, ^otabulo
gal/o gall, bile
-ing board
galeri/o gallery
galjon/o galloon, gold braid; stripe
glas/o glass (also plastic, metal,
etc., for
drinking)
(uniform) galop/i,
p.
gingiv/o
fut/o foot (12 inches)
^o gallop
glat/a smooth, ^igi (make) smooth, -^umi
galos/o galosh, overshoe
pet,
gam/o gamut, scale, key (music) gamb/o whole leg (see p. 278) gangster/o gangster, hoodlum
rub soothingly, stroke
glav/o sword, ^ingo scabbard glazur/o, ^i glaze (pottery) glis/i glide
gant/o glove, mitten
sailplane,
gap/i gape, gawk, look about stupidly
garag/o garage, ~i put away
(car),
(through
air),
glit/i slide, slip, --kuri,
dock
^(kur)ilo skate,
^(ig)a slippery, ^pilko hockey
glob/o globe; ball
(boat)
garanti/o, ^i guarantee, warrant, ^ajo
^ilo glider,
pend^'o hang-glider
(billiard,
bowling,
etc.);
ball-bearing; ~eto marble; corpuscle,
pledge (pawn), security (loan), ~uIo
^krajon/o ballpoint pen, ^lud(ad)o
hostage
bowling, ^trotulo globe-trotter, ter^o the
gard/i guard, watch over, sin^i take care,
sin^ema
cautious, careful,
~u
vin! look
globe (earth) glor/o glory, ^a glorious, ^i glorify
gargar/i gargle; rinse (dishes, etc.)
glos/o a gloss, ~aro glossary
garn/i garnish, trim,
glu/i glue, stick
fit
out
garnizon/o garrison
glut/i swallow,
hospitality, stay with, ^igi entertain, put
(somebody) up, Mganto
^ameco
(tr.),
~(aj)o glue,
^marko
sticker
gast/o guest, ^i be a guest, receive
hospitable,
(tr.),
^kanto paean
out! (mil.: "Atten-r/ow/")
host,
^ama
hospitality,
^egi gulp
en^i swallow up, engulf,
down
golf/o gulf, bay; golf
^ejo inn,
gorg/o throat goril/o gorilla
hostel
grac/o grace (of God)
gazet/o gazette, periodical, (small)
magazine, ^aro press
graci/a graceful, ^(ec)o grace(fulness),
mal^a awkward
gazon/o lawn
grad/o degree, grade, (lau)^a gradual graf/o count, ^lando -y (in Europe) grafik/o graphic arts, ^a graphic, ^ajo
ge/ (pref. den. both sexes; see p. 167)
gencian/o gentian gener/i generate, beget, ~a genital
graph
generaci/o generation general/o general (mil.)
grajn/o grain
geni/o genius, ^a ingenious, ^ulo genius
grak/i caw, croak
gent/o clan, race, ethnic group
gram/o gram (weight) gramatik/o grammar gramofon/o phonograph, record-player grand/a big, great, ~ega huge, mal^a small, ~(ec)o size, pc^e wholesale, ^anima magnanimous, pli^igi enlarge gras/o grease, fat, ^a greasy, fatty, ^i
genu/o knee, ^(ig)i kneel geograf/o geographer geografi/o geography geolog/o geologist geologi/o geology
german/o, ~a German, ^ujo/^io ~y gest/o, ^i gesture, ^lingvo sign language
gicet/o
window
(ticket-seller's,
bank,
etc.)
grease grat/i scratch
33
gratul/i congratulate,
^o congratulation
grav/a important, serious, ne ^as
it
doesn't matter
general/a general
genr/o genre gentil/a polite, courteous, well brought
graved/a pregnant, Hgi conceive gravit/o gravity
germ/o germ (beginning of growth),
up
^i
-inate
^a ~s
gravur/i engrave, ^(aj)o engraving
gi
greg/o flock, herd
gib/o hump, ^(hav)a hunch-backed, ^ulo
grek/o, ^a Greek, ^ujo/^io Greece
gren/o grain (of wheat,
gir/i
grimp/i climb grinc/i grind, gnash (teeth), grate, creak
^a gray
etc.),
^o -ment,
^ato ~e gis until, gis la revido so long, goodbye, gis morgaii until tomorrow, by tomorrow,
grimac/o, ^i grimace
griz/o,
endorse (check,
^anto
gril/o cricket (insect)
flu,
hunchback gin/o gin (drink)
etc.)
grenad/o grenade
grip/o
it,
gis!
~r,
So
long!
goj/i be glad, ^(ec)o gladness, joy,
influenza
mal^a sad, mal^o sorrow, make (someone) glad
glad,
gros/o groschen (small coin)
~igi
grot/o grotto, cave
gu/i enjoy, delight in
grotesk/a grotesque gru/o crane (bird, machine) grumbl/i grumble, growl
gust/a right, exact, ^e just, exactly,
grund/o ground, grup/o group gruz/o gravel,
(al)^igi put right, adjust,
^atempe ha! ah!
~r,
hak/i chop, hack, dice,
gum
gust/o taste, ^i taste
(intr.),
^igi season,
hal/o hall (great room)
haladz/o fume(s), gassy odor, ^a fumy, gassy, ^i fume, give off a noxious odor halt/i
come to a halt, ^o Mgi stop (tr.)
hard/i harden, temper
guvern/i teach privately, coach, ^isto
governess
gvardi/o guard
(elite mil. corps,
not
gvat/i spy on, keep an eye on, ^sekvi
har/o a
hair, -^oj,
^aro
hair
harem/o harem harmoni/o harmony, ^a harmonious,
H
harmonize harp/o harp
show
the way, ^ilo
guide-book, ^isto guide
gangal/o jungle
garden/o garden gem/i groan, moan '-a
haut/o skin, sen^igi skin hav/i have, mal^i lack, ^igi procure, get,
"tail"
gvid/i guide, lead,
gemel/o,
bus^ejo
hasis/o hashish, marijuana
sentry)
shadow,
stop,
busstop,
(sense of) taste (see p.228)
tutor, ^istino
axe, ^eti mince,
^viando hamburger
hant/i haunt
taste,
gut/o drip, drop, ^i drip, ^eto droplet
twin
gen/i bother, trouble, disturb, sen^a free
^ebla available, en^o contents,
nemal^ebla indispensable haven/o harbor, port hazard/o chance, "luck of the draw," ^e by chance, ^a random, chance he! hey!
hebre/o, ^a Hebrew, Jew(ish)
and easy, without ceremony, sin^a shy,
heder/o ivy heg/o hedge
self-conscious
hejm/o home, ^e
gendarm/o gendarme, patrolman
332
Hlo
(food),
^umi taste (food, etc.), bon^o bon^a tasty, sen^a tasteless,
flavor,
^umo
chop
meat
gum, mac^o chewing
gurd/o hurdy-gurdy, barrel organ, ^isto organ grinder, ^ita hackneyed, "corny"
good
lo? Hello? (telephone)
haji/o hail, ^ero -stone
gulden/o guilder (Dutch money)
^o
Ha
Hag/o The Hague
grit
gulas/o goulash, stew erase,
mal^a wrong,
time
soil
guberni/o province (E. Europe) gudr/o, ^i tar
gum/i
at the right
^a
sadness,
at
home, ^eca ~y
hejt/i heat; stoke, ^ilo heater,
^ajo fuel
hel/a bright, clear, light(colored),
mal^a
dark
honor/i,
~o honor
^o shame, ^a ashamed, Mgi put to shame, -^inda shameful, ~e al. shame on. hor/o hour, time (of day), ^aro time-table, hont/i be ashamed,
helebor/o hellebore helic/o helix, propeller
.
helik/o snail help/i help,
^o
aid,
^ema
unua
-^o first aid,
^a
mal^i hinder hemisfer/o hemisphere hen/i whinny auxiliary,
schedule (bus,
.
.
etc.)
horde/o barley
~ful,
horizont/o horizon horizontal/a horizontal
hepat/o liver
herb/o grass, ~ejo ~y place, meadow hered/i inherit, ~ajo -ance, ^igi bequeath,
horlog/o clock, watch, brak^ wrist-watch horor/o horror, ^i be horrified hospital/o hospital hotel/o hotel
leave
herez/o heresy, ^a heretical, ~ulo heretic
hu! boo!
hero/o hero, ~a ~ic, ~ino ~ine
huf/o hoof, ^fero horseshoe
heroin/o heroin
human/a humane,
herold/o, ^i herald
humid/a humid, moist, damp
herpet/o herpes
humil/a humble, ^eco humility
^o hesitation hierau yesterday, antau^ day-beforeyesterday, ^a of yesterday
humor/o humor f mood, temper) humur/o humor (wit), ^a ~ous hund/o dog, ~a canine
hezit/i hesitate,
higien/o hygiene,
-^a
hungar/o, ^a Hungarian, ^ujo/^io/-lando
hygienic
himn/o hymn, anthem hind/o,
-^a
^isto humanist
Hungary
Indian (Asia), ^ujo/Mo India
hindu/o, ^a Hindu
hura! hurrah! hurl/i,
^i,
^o cheer
^o howl
hipnot/o hypnotic trance, ^igi hypnotize, ~isto hypnotist
^a chaotic hemi/o chemistry, ~isto chemist (preferred form: kemio, etc.) himer/o chimera, ^a chimerical ftin/o, ^a Chinese (preferred form: cino, fiaos/o chaos,
hipokrit/i dissemble,
^a hypocritical, ^ulo
hypocrite
hipotez/o hypothesis, ^a hypothetical,
H
hypothesize
^a bristling, on end, ^igi tousle hirund/o swallow (bird) his/i hoist, run up (flag, etc.), Hlo halyard hispan/o Spaniard, ^a Spanish, hirt/i bristle (hair, etc.),
untidy, standing
etc.)
hirurg/o surgeon, ^a surgical, ^io surgery (the science) ftoler/o cholera
fior/o choir, chorus, ^ejo choir loft
^ujo/^io/^Iando Spain histeri/o hysteria,
~a
hysterical
i-
(forms
correl.; see p. 127)
-id/ (suff. den. offspring; see p. 212), ^'aro
histori/o history, story
hmm! hmm!
descendants
ho! oh!
ide/o idea
hobi/o hobby
ideal/o,
hoboj/o oboe
ident/o identity, ^a identical,
hodiaii today, ~a present-day, la ^a
tempo
nowadays
^a
ideal, ^isto idealist
Mgi
ideologi/o ideology
hoke/o hockey
idiom/o tongue, language idiot/o idiot, ^a -ic, ^eco idiocy idiotism/o idiom
hola! hey, there! hold on!
idol/o idol,
Holand/o Holland, ^ano ~er, Dutchman, ^a Dutch hom/o human being, "man," ^aro mankind, humanity, ^amaso crowd
-ig/ (suff. den.
hoj! ahoy!
hok/o, ~a hook
honest/a honest
identify
ideografi/o picture writing
~ano -ator
cause (to be),
cause; see pp. 103, 201),
H
make
ignor/i ignore -ig/ (suff.
den. becoming; see pp. 117,
208), ^i become, "get"
333
iks/o the letter X, ^radioj X-rays -il/
instrument; see p.
(suff. den.
1
infest/i infest, 17),
^o
influ/o, ^i influence
tool
inform/i inform,
ileks/o holly ili
they,
^o -ation
inflaci/o inflation (fin.)
^a
^ado
ilumin/i illuminate, enlighten ilustr/i illustrate,
^ajo
H delude,
~isto magician, sen^igi set (someone)
•^o
scabbard, kandel^o candlestick, fingr^o
^o
socket, holder
ingven/o groin
imagination
ingenier/o engineer
~ajo imitation imperi/o empire, ^estro emperor, ^ismo
imit/i imitate, ^(ad)o,
imperialism, Hsto imperialist
iniciat/i initiate (a thing), start
injekt/i inject, ^ilo
(hypodermic) syringe
ink/o ink, ^ujo well
imperialism/o imperialism impertinent/a impertinent, ^eco impertinence, ~ulo boor impet/o rapid or strong forward movement, -^i move forward with great energy implic/i imply
inkandesk/a incandescent inklin/o inclination, disposal (toward),
H
be inclined (toward something) inkluziv/i include, inclusively,
^e (+
^a
^e ^e de including
inclusive,
accus.),
inkub/o incubus; nightmare, ^a nightmarish insekt/o insect
implik/i implicate, entangle
impon/i impress imposing
publicity
thimble,
senHgi become disillusioned
imag/i imagine,
^(aj)o
-ing/ (suff. den. holder or socket), glav"*'0
illustration
iluzi/o illusion, -^a misleading,
straight,
make known,
information, ^igi find out, be advised,
their
forcibly, strike,
^a
insid/a insidious, -^o snare, ^i set a snare
or trap (for)
impost/o, ^i tax, ^isto tax collector,
insign/o badge; coat-of-arms
revenue agent, ^ebla subject to tax impres/o impression, ^i make an
insist/i insist
inspekt/i inspect, ^(ad)o -ion, ^isto -or
inspektor/o = inspektisto
impression on, ^ebla, ^igema -able
impuls/o impulse, impetus,
M impel
inspir/i inspire,
imun/a immune
^a
inspiring, •*'(aj)o
inspiration
-in/ (suff. den. feminine; see p. 82), ^o,
^a
female
instanc/o court, competent official authority
inaugur(aci)/i inaugurate, ^o
instig/i urge,
inauguration, ^a inaugural
incendi/o conflagration,
fire,
^a incendiary
incens/o incense incit/i incite,
spur on, impel, encourage to
instinkt/o instinct instituci/o institution institut/o institute
provoke, excite, ^eti tease
-ind/ (suff. den. worth; see p. 154),
^a
instru/i instruct, teach, -^isto teacher
instrukci/o instructions, directions
instrument/o instrument
worthy indeks/o, ^i index (by alphabet)
insul/o island,
indian/o, ^a (American) Indian
archipelago
duon^o
peninsula, ~aro
^o verbal abuse
indiferent/a indifferent; immaterial
insult/i "cuss out," insult,
indign/i be indignant
integr/a integral
indigen/o, ^a native
intelekt/o intellect, ~a, ^ulo -ual
indik/i indicate,
^o indication
individu/o, ~a individual indulg/i indulge, be lenient with, spare
industri/o industry, ^a industrial, ^isto
inteligent/a intelligent,
^o
intelligence
intenc/i intend, •^o intention, intentional,
^a
^e on purpose
intendant/o superintendent, steward, ^ino
matron
industrialist
inert/a inert
intens/a intense, intensive
infan/o child, ^(ec)a ~ish
inter between,
infanteri/o infantry
among, ^nacia
international, ^sangi exchange,
^rompi
^kompreno
infekt/i infect,
interrupt, ^paroli converse,
infer/o hell,
mutual understanding, ^veni intervene
^o -ion, sen^igi dis~ ^a infernal
334
^_
1"
interes/i,
^o
interest, -a ~ing, ^igi take
an
287
interest (in); see p.
intermit/a intermittent, ^i occur intermittently,
jard/o yard (3 feet) Jav/o Java jaz/o jazz
go on and off
je
intern/a internal, inner, ^o inside, interior
on, by, etc. (see p. 152)
at,
interpunkci/o punctuation, ^i punctuate
Jehov/o Jehovah jen behold (calls attention to; see jen/o yen (Japanese money)
interval/o interval
jes yes, ^i assent, say yes,
^o
interpret/i interpret,
intervju/i,
-ation, ~isto -or
^o interview
^o
jid/a Yiddish
Jocj/o Johnny
plot
~o flood invad/i invade, ^o invasion invalid/o disabled person, ^a disabled
jod/o Iodine
invent/i invent, ~ajo -ion, ^isto -or
jogurt/o yoghurt
inund/i,
invers/a the other
jodl/i yodel
jog/o yoga
Johan/o John
inventar/o inventory
way around,
reversed,
jot/o iota, jot ju...des... the...the..., ju pli granda, des
^e vice-versa
^o
invitation
ipsilon/o the letter ir/i
^o assent
jet/o jet plane
intim/a intimate, close
invit/l invite,
117)
Jesu/o, Jezu/o Jesus
intest/o intestine
intr.ig/i intrigue,
p.
pli
Y
bona
the bigger the better
jubil/a jubilant,
go, al~i approach,
antauenH go
~o jubilation,
exultation,
H exult
cirkauH go around, circumvent, go out, exit, El^o Exodus, enH enter, go in, forH leave, go
jubiIe/o,^a jubilee jud/o Jew, ^a -ish, ^ismo Judaism jug/o, -i yoke
away, re^i go back, return, sub^i go
jugoslav/o, ^a Yugoslav(ian), ^ujo/^io
down,
Yugoslavia jugland/o walnut
forward,
ekH
start out, el^i
set (sun),
supren^i go up, ascend,
way
trans^i cross, el^ejo exit,
out,
pied^i go on foot, pied^anto pedestrian
Iran/o Iran, ~a, ~ano -ian Irland/o Ireland, ^a
Irish,
^ano Irishman
~a ironic Islam/o Islam, ~a -ic Island/o Iceland, ^a -ic
^a
izol/i isolate,
secluded,
~ujo/~io Italy
seclude, insulate,
Hlo
^a
isolated,
itch
jun/a young, ~eco, ~ulo youth jung/i, ^ilaro, ^ajo harness Juni/o June jup/o skirt, sub^o petticoat jur/o law (legal system or profession), jurisprudence, ^isto jurist
insulator
Izrael/o Israel, ~a,
^0
Juli/o July
den. occupation; see p. 82) Italian,
juk/i,
Jul/o Yule
-ism/ (suff. den. an ism; see p. 208)
ital/o,
~o -ment, ^ejo
court(room), antau^o prejudice
ironi/o irony,
-ist/ (suff.
jug/i, ^isto judge,
^ano
just/a just,
-i
fair,
righteous,
^eco justice,
righteousness
ja indeed; emphatic particle
juvel/o jewel
jad/o, ^a jade
jaguar/o jaguar
jaluz/a jealous, ^o -y, ^i be jealous
jaht/o yacht
jargon/o jargon jaud/o Thursday jazo = jazo
jak/o jacket jakt/o = jafito
jam
already,
right
jam ne no
longer,
jam nun
now
jet/i
throw, -"kuboj dice, ^eti toss
jongl/i juggle, ^isto -r
^o oath
Januar/o January
jur/i swear,
japan/o, ^a Japanese, ~ujo/^io/~Iando Japan
jurnal/o newspaper, ^isto journalist jus just (now), just before
jar/o year, (ciu)^a annual, ^cento century,
^deko decade, super^o
leap year
kaban/o cabin,
hut,
shack
335
kabared/o, kabaret/o cabaret kabinet/o cabinet; room for study kabl/o cable,
kanot/o small open boat
^o song, ^aro songbook kanzon/o chanson, light-hearted ballad kant/i sing,
^gramo -gram
kac/o mush; mess
kaos/o chaos
kadavr/o cadaver, corpse kadr/o frame(work); cadre, en^igi frame kaduk/a decayed, decrepit, dilapidated;
kap/o head, ^jesi nod, ^nei shake one's head, Murn(ig)a dizzy(ing) kapabl/a capable kapel/o chapel
(law) lapsed
kapital/o capital (money), Hsto -ist
kaf/o coffee, ^ejo cafe
kaftan/o caftan (Oriental garment)
kapitan/o captain
kag/o cage
kapitol/o capitol
kaj and; kaj...kaj... both. ..and...
kapitulac/i capitulate, surrender
kaj/o quay, platform
kaporal/o corporal kapot/o hood (car); large coat with hood kapr/o goat kapric/o whim, ^a capricious
kajer/o exercise-book; folder kajut/o cabin (ship,
etc.)
kakt/o cactus kal/o
com
kapriol/i caper, frolic about
(feet)
kaldron/o cauldron,
kapsul/o capsule;
kettle, boiler
firing
cap
kalembur/o pun
kapt/i catch, capture, ^ilo snare, trap
kalendar/o calendar
kapuc/o hood, cowl
kalik/o chalice, goblet
kar/a dear, ^ul(in)o darling
kalk/o lime,
^i,
kalkan/o heel
^ajo white-wash
(foot),
^umo heel
kalkul/i calculate, count, figure,
karaf/o carafe, decanter (shoe)
karakter/o character, personality, nature
^o
karakteriz/i characterize, ^a, ^ajo
calculation; bill (restaurant, store, etc.)
kalson/o underpants, drawers, panties, ^eto briefs, bottom half of bikini kalumni/i slander, libel, bad-mouth
characteristic
karapac/o carapace, protective shell karavan/o caravan; group traveling together
Kalvari/o Calvary
karb/o coal, ^papero carbon paper karcer/o jail cell
kamarad/o pal, buddy, comrade kambi/o bill of exchange
karier/o career
kamel/o camel
karitat/o charity,
kalv/a bald
kamen/o
fireplace, hearth;
kares/i caress, fondle, stroke
^tubo chimney,
smokestack, -^breto mantel(piece)
kamer/o small room; dark-room kamion/o truck, ^eto van kamp/o field, ^aro countryside, ^ara rural,
kampanol/o Canterbury
camp
charitable
karot/o carrot kart/o card; menu,
^arano, ~ulo country-dweller,
farmer, peasant, ^(uin)i, ^logi
^a
Karl/o Charles karmezin/o, ^a crimson karn/o flesh, ^a carnal karnaval/o camaval
out
bell, bellflower
kan/o cane, reed Kanad/o Canada, ^a, ~ano Canadian kanajl/o scoundrel, rogue, ^aro rabble, riff-raff
map
kartoc/o cartridge
karton/o cardboard karusel/o merry-go-round, carousel kas/o
money
box,
till,
cashier's stand;
fund; ^isto cashier
kaserol/o casserole, saucepan
kanal/o canal, channel
kaset/o, kased/o cassette
kanap/o couch
kask/o helmet
kancer/o cancer; canker kandel/o candle, ^ingo -holder kandidat/o candidate, ^i run for election kanibal/o cannibal Kanj/o Cathy kanjon/o canyon kanon/o cannon
336
kastel/o castle
kastor/o beaver kastr/i castrate
kas/i hide, conceal,
mal^i reveal,
mal'^'e
openly, frankly, ^ludo hide-and-seek
kastan/o chestnut kat/o
cat,
~ido kitten
Katarin/o Catherine
klopod/i take steps, try (see p. 255) klub/o club, society, ~ano club member
katastrof/o catastrophe, ^a catastrophic
knab/o boy, ~(ec)a
~ish,
katedr/o professorial chair or platform;
knar/i creak, grate,
make screeching
katalog/o, ^i catalog
kategori/o category katen/o, ^i
fetter,
shackle
^a catholic, ^ismo -ism kaiicuk/o, ^a rubber kaiir/i crouch, squat, cower katolik/o,
kofr/o trunk, large suitcase, kojn/o,
kok/o
kavaleri/o cavalry
H
kazin/o casino that (subordinate conjunction)
kel/o cellar, basement
kol/o neck, •^umo collar
kolbas/o sausage koleg/o colleague
kelner/o waiter pit (fruit, etc.),
nucleus
kolegi/o college
kest/o chest, large box
(forms correl.; see
kolekt/i collect, gather, ^igi gather
together
127)
p.
^a
kibuc/o kibbutz
kolektiv/o,
kilometr/o kilometer
koler/a angry,
kimr/a Welsh, ~o -man, ^ujo Wales kin/o cinema, •^ejo movie theater kiras/o armor kirl/i stir, whirl, curl; froth, whip (food) kirurg/o = hirurgo kirurgi/o = fiirurgio
smock
-^igi
get angry,
^o collision kolomb/o pigeon, dove, ~umi kolizi/i collide,
coo" kolon/o
pillar, (arch.)
"bill
and
column
kolonel/o colonel
kolos/a colossal, ^o colossus
make
klar/a clear, plain,
Mgi
enHgi
clicking sound
clarify,
explain
classify
komand/i be
klav/o key (piano, typewriter,
etc.),
^aro
keyboard kler/a learned, well-informed, cultured klient/o client, customer, -^a
~aro
clientele
climatic
bend, incline,
tilt
kling/o (knife, etc.) blade klinik/o clinic klis/o (printer's) cut, half-tone; (photo)
negative, ~(aj)o cliche, stereotype
kloak/o sewer
sell
kolumn/o column
door-to-door
(type, figures, soldiers,
etc.)
klaun/o clown
klimat/o climate,
kolport/i peddle,
kom/o comma
klasik/a classic
(tr.)
be angry,
^o anger
kolor/o color, ^igi color, paint
^o gossip
klak/i clap, rattle,
klin/i
collective -^i
koloni/o colony, settlement, ^a colonial
kiss
kitel/o overalls,
klas/o class,
flirt
koktel/o cocktail
~e da some, a few, ^foje sometimes
kelk/a(j),
klac/i,
~ino hen, ^batalo
Hdo chick
kokain/o cocaine kokcinel/o ladybug koket/a coquettish, ^i kokon/o cocoon kokos/o coconut koks/o hip
kavern/o cave, cavern, den kaz/o case kazern/o barracks
~o
trunk (of
wedge
rooster, cock,
cockfight,
kavalir/o cavalier, knight
kern/o core,
-^-ujo
car)
kauz/o cause, reason, ^i cause kav/o cavity, ^a hollow, concave
kis/i,
noise
kobold/o imp, goblin kobr/o cobra kod/o code, (en)^igi encode, de^igi decode
katedral/o cathedral
ki-
girl
kned/i knead
pulpit
ke
Hno
in
command
komb/i, ^ilo comb kombin/i combine, -^ajo combination
komedi/o comedy komenc/i (tr.) begin, ^o -ning, ^igi begin (intr.), ~a initial koment/i, ^o comment, ^aro ~ary komerc/o commerce, business, ~i do business, ^isto merchant komfort/o comfort, ^a -able komik/a comic(al) komisar/o commissar
337
komisi/o errand, commission, ^i entrust with a task, Hto commissioner
konfes/i confess,
komitat/o committee
konfidenc/o a confidence, secret, ^a
komiz/o clerk
^o -ion, ^e admittedly
konfid/i trust, confide, have confidence in
confidential
komod/o dresser, chest of drawers komodor/o commodore kompakt/a compact kompani/o company
konfirin/i confirm, corroborate,
kompar/i
konform/i conform, ^a -ing, Hgi conform, "shape up" konfuz/i confuse, ^a -d, jumbled up, ^o
^o
confirmation konfisk/i confiscate
konflikt/o conflict
compare, ^o comparison, ^e comparatively (tr.)
kompas/o compass kompat/o compassion,
pity, ^i have compassion on, pity, ^inda pitiful, "poor" kompetent/a competent, ^ulo expert
confusion kongres/o congress, convention,
kompil/i compile, ^(aj)o compilation
kongru/a congruent,
komplet/a complete, furniture, etc.), ^igi
--o set, suit (clothes,
~i
hold
or attend a congress
M coincide,
fit
together
konjak/o cognac, brandy
complete
komplez/o favor, ^(ein)a kind, obliging, ^i do a favor komplik/i complicate, ^a ~d kompliment/o, ^i compliment komplot/o plot, conspiracy kompon/i compose (music), ~isto ~r, ^ajo
konjekt/i conjecture, surmise, ^o
composition kompost/i set in type kompren/i understand, ^ebla -able,
konkret/a concrete (not abstract) konkur/i compete, rival, ^(ad)o rivalry,
^ema
~ing, -^eble of course
komput/i compute, -^ilo = komputero komputer/o computer komun/a (in) common, ~umo community, Hsto Communist komuni/o Communion komunik/i communicate, ^(aj)o communication kon/i know (be acquainted), ^ato acquaintance, ne^ata unknown, re'^i koncept/o concept
konklud/o, ^i (come
to a) conclusion,
infer(ence)
(personal) competition
konkurenc/o (business, konkurs/o contest
etc.)
competition
konsci/i be conscious/aware of,
consciousness, awareness,
•^a
^o
conscious,
aware, sen^a unconscious konscienc/o conscience, ^a conscientious
konsekvenc/a consistent, ^o consistency, consequence, ne^a inconsistent konsent/i consent, agree, ^o agreement, consent, ^ite
OK, agreed
conservative
koncem/i concern, ~a ~ed,
in
question
counsellor, ^inda advisable
koncip/i conceive (a child)
konciz/a concise
konsist/i consist,
kondamn/i condemn; sentence kondic/o condition, stipulation,
H
kondut/i behave, conduct oneself, ^o
up,
konsol/i console, comfort, ~o consolation
konstant/a constant, permanent konstat/i realize to be a fact, ascertain, take note
consternation konstip/i constipate, ^ita -d
behavior, conduct
konferenc/o conference
make
konstern/i dismay, appall, ^o
driver
connection
^igi
konspir/i conspire, ^o conspiracy
kondolenc/o condolences, ^i express condolences konduk/i lead, conduct, take; drive
konekt/i connect up, plug
^o -ency,
constitute
stipulate, set conditions
Hsto
konsider/i consider, ^inda -able konsil/o advice, counsel, ^i advise, ^anto
koncert/o concert
338
shell (clam, snail, etc.)
konker/i conquer
konserv/i conserve, keep, ^ema, (em)ulo
recognize
(vehicle),
conjecture, guess(work)
konk/o
in,
~o
konstituci/o constitution, ^a -al
konstru/i construct, build, ^ajo building
konsul/o consul
I
~o -ation konsum/i consume, use up, ^anto consumer
kostum/o costume; suit what one is wearing
kont/o account
kotiz/i subscribe to (publication, fund), -^o
konsult/i consult,
kot/o
(fin.)
^o contact, fus^o short circuit kontant/o cash money, ^a, •^e in cash kontent/a content, satisfied, pleased, ^igi satisfy, -^o contentment, satisfaction kontinent/o continent, mainland kontakt/i,
kontor/o (business) office kontraband/i smuggle, ^isto contraband, "hot goods"
mud
subscription; dues koton/o cotton
kov/i
sit
(as hen), incubate, el^i hatch out
kovert/o envelope kovr/i cover, ~ilo
cover, mal^i
lid,
uncover, discover ~r,
^o
krac/i spit
kontrakt/o contract, ^i make a contract
krad/o grill, grid, grate krajon/o pencil
kontralt/o contralto
krak/i,
^o crack (sound), ^eti ~le kramp/o, ~i clamp, staple, •^oj brackets,
kontrast/o, ^i contrast
kontrau against, across from, opposed in exchange for, ~e on the contrary, ^i oppose, ^stari withstand, stand up to, ^ulo opponent, ~vole against one's
to,
will,
~diri contradict
parentheses
kran/o faucet, tap krani/o skull
kravat/o necktie kre/i create, -"it(i])o creature
kontribu/i contribute, ^(aj)o contribution
kred/i believe, ~o belief, ^eble probably,
^ema
kontrol/i check up on, audit, verify,
credulous
kredit/o credit
supervise
kontur/o contour, outline
krem/o cream
kontuz/o, ^i bruise
kremaci/o cremation, kren/o horseradish krepusk/o twilight
konven/i be appropriate, be suitable, ~a suitable, seemly, as it should be, mal^a unseemly, not
(clothes); outfit,
kresk/i
fitting
konversaci/i converse, ~o conversation
konvink/i convince, persuade, ^o
(intr.)
^i
grow, Hgi grow
raise,
model readings)
conviction, belief
kret/o chalk
~o copy (see p. 285) kor/o heart, ^a cordial, hearty; cardiac,
krev/i
kopi/i,
^ligita close, dear to the heart, ~tusa
burst
(intr.)
kri/i cry out, shout,
^egi
^signo
yell,
exclamation point
Hlo
touching, moving Koran/o Koran
kribr/i
korb/o basket kord/o string (mus.), cord (anat.) Kore/o, --a Korean, ^ujo/^io Korea
kripl/a crippled, infirm
sift,
sieve
krim/o crime, ^a, ^ulo criminal Krist/o Christ,
~ano
-ianity, -^nasko
korekt/i correct
~ian,
^anismo
-mas, ^(nask)arbo -mas
tree
korespond/i correspond, ~anto ~ent, penpal
kristal/o,
^a
crystal
kritik/i criticize,
^o
criticism
koridor/o corridor, passage korn/o horn (animal, etc.)
kriz/o crisis, emergency,
kornik/o crow korp/o body
kroc/i
p.
(tr.),
^ajo plant krestomati/o chrestomathy (book of
konvuls/o convulsion
korporaci/o corporation kort/o court(yard), ^ego,
cremate
^a
(fin)
depression,
critical
hook
(onto), al^igi cling to, get
caught on, ^ilo hook krokodil/o crocodile,
^umo court
239)
korupt/i, ^ilo bribe
korv/o raven kosm/o cosmos, ~a spaco outer space kost/i, ^o cost, multe^a expensive
(see
national language
krom
•^i
speak one's
among
Esperantists
besides, apart from, ~e besides,
additional,
Mubo
spare
concubine,
krom
se unless
kron/o,
-^i
tire,
^a
•^virino
crown, ~ado coronation
kronik/o chronicle, ^isto
~r, historian
339
kusen/o cushion, lit^o pillow
kroz/i cruise
kruc/o, ^i cross, ^a crucial, ^osigni
make
^umi
crucify,
the sign of the cross,
recline,
ekH,
kutim/o custom,
habit,
kus/i
lie,
-^igi lie
down, Hgi
lay
^vortenigmo crossword puzzle kruc/o jug, pitcher krud/a raw, crude, rough kruel/a cruel, fierce
krur/o leg (see p. 278) krut/a steep, abrupt ksenofob/o xenophobe, "^-a xenophobic, ^io xenophobia, fear of foreigners k.t.p. = kaj tiel plu etc.
kub/o cube Kub/o Cuba, ^a, ^ano ~n kubut/o elbow kudr/i sew, ^ero stitch, MIo needle, kun^(aj)o seam
^e ordinarily,
-"I
be
become
in the habit of, al^igi
accustomed, get in the habit of kuv/o tub, vat kuz/o, ^ino cousin kvadrat/o, ^a square
kvaker/o, ^a Quaker kvalit/o quality
kvankam
although
kvant/o quantity
kvar
^ono
four, ^a,
kvartal/o
kvazau
district,
as
if,
~th, ^ope by fours neighborhood (of town)
as though; in a
way
kverel/i quarrel, wrangle
kugl/o bullet
kverk/o,
kuir/i cook, ^ejo kitchen
kviet/a, -"O quiet,
kuk/o cake, ^eto cupkukol/o cuckoo kukum/o cucumber kukurb/o pumpkin, squash, gourd,
kvin
•^'a
oak(en)
calm
^ono
^a,
five,
fifth
kvit/a paid up, free and clear, obligation satisfied etc.
kvitanc/o, ^i receipt
kul/o gnat
kuler/o spoon kulis/o
lathe
flat (theater),
post la ^oj behind
the scenes
^o work,
fault, guilt,
^a
guilty,
Hgi
work out, kun^i cooperate, perH earn, ^ema
H cultivate
with, ^e together, ^veno, ~sido
lac/a tired,
-^igi
lac/o (shoe)lace
come
lad/o
together, ^igi unite (tr), join, ^ulo companion, ^labori cooperate, ^voki convoke, ^e kun together with, tl'^e
laf/o,
herewith
lag/o lake
,
-^a
get tired
sheet metal,
^skatolo,
enHgi can
tin, tin plate,
(food, etc.)
~a lava
lagun/o lagoon
kunikl/o rabbit
wagon
slothful
laboratori/o laboratory
meeting, ^'porti bring along, take, ^igi
kupe/o compartment
el-^i
mal^ema
hardworking,
blame, ~ulo culprit kultur/o culture,
^ejo workplace,
labor,
^isto worker, laborer,
kulp/o blame,
kun
labor/i,
(train),
coup6 (short
laik/a,
^o lay(man)
lak/o, ^i lacquer
or car)
laks/a loose (bowels), mal'^a constipated,
kupi/i couple (mech.)
kupol/o cupola, dome
^igilo laxative
kupon/o coupon kupr/o, ~a copper
lakt/o milk
kur/i run, ek^i start running, take to one's
lam/a lame, ^i limp, ^bastono crutch
laktuk/o lettuce lament/i wail, lament
heels
kurac/i treat medically, ^ilo medicine,
Msto physician kurag/o courage, ^a ~ous, brave, ^igi encourage kurb/o curve, ^a ~d, ^igi bend
^i dare,
lamp/o lamp lan/o, ^a wool land/o land, country,
(sani)^ano compatriot
kurioz/a curious, quaint
lang/o tongue
kurs/o class (school), course kurten/o curtain
lant/a (poetic
kurz/o
lanug/o
340
rate
of exchange
-^-strato
highway,
^limo border, ekster^e abroad,
word
lantern/o lantern fluff,
down
for
)
slow
lapon/o, ~a Lapp, Laplander
letargi/o lethargy
lard/o bacon
leter/o letter, ^kesto
larga wide, broad, mal^a narrow, lau^e
leutenant/o lieutenant
crossways
raise, ^igi arise, get up ~a his Liban/o Lebanon, ~a Lebanese lev/i
larik/o larch
li
laring/o larynx,
larm/o
Mto
shed
tear, ~i
laryngitis
tears,
weep
lift,
he,
^tempo spare time, time ~vola voluntary, mal-^ejo prison,
liber/a free,
larv/o larva, grub
off,
mal^ulo prisoner
for^i abandon,
las/i leave, allow, let,
mailbox
forsake, postal leave behind, preter'^i
liberal/a liberal
leave out, overlook
libr/o book, -^eto -let, ^(ovend)ejo -store,
^atempe
last/a last,
^otenado -keeping, ~aro book collection
lately
^kurteno Venetian blind
lat/o lath, slat,
latin/a Latin, ^ida
Romance
latrin/o latrine
lift/o
^a brass ^a Latvian, ^io Latvia
latun/o, latv/o,
lau according
to,
along,
you wish, ^vorta
^dire as
Mega ^o
laud/i,
is
legal
lin/o flax,
(tr.)
^ajo
^haroj moustache Lisbon/o Lisbon lip/o lip,
ability
lisp/i lisp
legend/o legend, (lau)-^a legendary
list/o list, ^igi
legi/o legion
lit/o
legitim/i legitimize, prove identity, ~iIo
LD. legom/o vegetable leg/o law, lau^a legal
word
for
(make
litani/o litany liter/o letter (alphabet), --umi spell
~a literary ~a Lithuanian, ^ujo/^io Lithuania
literatur/o literature, )
light( weight)
litov/o,
litr/o liter
liturgi/o liturgy
lekci/o, ^i lecture
liut/o lute
given teachers in
countries)
liver/i deliver, supply, furnish
Ha
lo Hello (telephone)
log/i lure, attract,
al^a attractive, ^ilo,
lo!
lens/o lens
hey
^ajo
lentug/o freckle
there!
bait,
de^i seduce, entice
leon/o lion
logik/o logic, ~a -al
leontod/o dandelion
log/i live (dwell),
^hundo greyhound
lepr/o leprosy, ~ulo leper lern/l learn,
~ejo school, ^olibro textbook
lert/a skillful, clever, dexterous, mal-^a
awkward
~ejo place to
live,
dwelling, ^anto inhabitant, ^antaro
leopard/o leopard lepor/o hare, rabbit,
Muko sheet,
en^igi go to bed
lekant/o marguerite, ^eto daisy
(title
a) list
bed, ^kovrilo blanket,
lek/i lick
some
oil,
lini/o line, ~ilo ruler, straightedge
^ajo ~ing matter, ^ebla legible, ^inda worth reading, ~scio reading
leg/i read,
lektor/o lector
^oleo linseed
lingv/o language, ~isto linguist
leather
leger/a (poetic
linen,
^oleumo linoleum
lecion/o lesson
^a
lilak/o lilac
limak/o slug, snail limonad/o lemonade
lavang/o avalanche led/o,
likvor/o liquor
lim/o limit, boundary, ^igi limit, restrict
laut/a (a)loud
wash
likvid/i liquidate
lili/o lily
praise
laur/o laurel
lav/i
^ilo
wood, timber
lign/o
being said, '^moda fashionable, ~vide by sight,
~o league, connection,
bind,
bond
Honge
literal,
elevator
lig/i tie,
lengthwise, ^place as one pleases, ^vole as
private library)
(e.g.,
licenc/o licence
population lojal/a loyal
lok/o location, place, spot, local,
sid^o
H locate, ^a
seat, place to sit
lokomotiv/o locomotive
341
lokust/o grasshopper
long/a long, ^(ec)o length, de^e for a long time, lau^e lengthwise,
mal^a
short,
mal^igi shorten, mal^igo abbreviation longitud/o longitude lorn/o field glass, binoculars lot/i
draw
lots,
^umi
allot
most makul/o, ^i spot, stain makzel/o jaw(bone) mal/ (pref. den. direct opposite; see ^e on the contrary malari/o malaria maleol/o ankle
loteri/o lottery, raffle
malgrau
lotus/o lotus
malic/a malicious, mischievous
lu/i rent,
^anto
^ebla for
lucern/o hanging lud/i play,
mam/o
rent, ^igi rent out,
renter, tenant,
^prezo
(e.g.,
~o game,
rent
money
temple) lamp
luxury lukt/i wrestle, struggle
rock (baby), ^ilo cradle, "^kanto
H shine, ^turo -house
~uIo mammal,
mandat/o mandate, post^o money order mangostan/o mangosteen mang/i eat, ^o meal, -^ajo food Manguri/o Manchuria manifest/o manifest, ^i manifest
lun/o moon, ^a lunar
manifestaci/o demonstration
lunc/o lunch, snack
lund/o
breast, teat, ^besto,
^nutri suckle, ^pinto nipple, ^zono bra man/o hand, opiate palm, ^premi shake
manier/o manner, way
lullaby light,
of
^umo cuff
luks/a luxurious, deluxe, ^ajo, ^(ec)o
lum/o
(pol.),
Monday
manik/o sleeve manipul/i manipulate, handle
lupe/o magnifying glass
mank/i be
lacking, be missing, •^o lack,
shortage, shortcoming
lustr/o chandelier
manovr/i, ^o maneuver
^o solder
mansard/o
mac/o matzoh, unleavened bread mac/i chew, re^ulo ruminant,
M
demonstrate
lup/o wolf
lut/i,
82)
hands, ~sak(et)o handbag, ^signi wave,
^ilo toy
luk/o skylight; porthole
lul/i lull,
in spite
p.
^gumo
~ing
gum magazen/o department store; warehouse magazin/o popular magazine covering a variety of subjects
magi/o magic, ^a ~al magistr/o Master (of Arts, etc.) magnet/o magnet, ^a ~ic, ^igi ~ize, ^ismo -ism magnetofon/o tape recorder (sound) magnetoskop/o video recorder magr/a meager, skinny, skimpy
attic, garret
mantel/o cloak, mantle manuskript/o manuscript map/o map, -^aro atlas
mar/o
sea,
seaside,
^armeo
Hsto
navy,
^bordo
shore,
sailor
marc/o marsh, swamp marcand/i haggle, bargain mard/o Tuesday Margaret/o, ^a Margaret margen/o margin Mari/a Mary, ^o Mary; Marius, Mario
majest/a majestic, '^(ec)o majesty
marionet/o marionette, puppet mark/i mark, ~o mark; Mark (name; also money); stamp (postage); post^o postage stamp marmelad/o marmalade, jam marmor/o, ^a marble
major/o major (rank)
Mars/o Mars
mah/o Mach
(aerospace)
com Maj/o May maiz/o
mars/i walk, march
majoritat/o majority
majstr/o maestro, master (of an
art, trade,
etc.)
majuskl/o capital letter makler/i act as middleman, ^isto broker, ^ajo brokerage, commission makrop/o kangaroo maksimum/o, ^a maximum, ~e at the
342
Mart/o March martel/o, ^i
hammer
martir/o martyr
mas/o lump, mass masag/o, ^i massage masakr/o, ^i massacre masiv/a massive
mask/o, -^i mask, *'(ar)ado masquerade mason/i build with stone, etc., ^isto
mason mast/o mast mastr/o master (over household, servants, etc.), ~i be master over, dominate, ^umi keep house, manage
mas/o mesh (of net), loop masin/o machine, engine, ^aro machinery matc/o match, game (sports) matematik/o mathematics, ^a mathematical, ^isto mathematician
marketplace)
merkred/o Wednesday Merkur(i)o Mercury merl/o blackbird
mes/o Mass (relig.) mesag/o message met/i put, place, (sur)^i put on (clothes),
de^i take
off,
kun^i put together,
sub^(ig)i submit
metafor/o metaphor metal/o, ^a metal(lic)
mete(or)/o atmospheric phenomenon,
maten/o morning, ^mango breakfast materi/o matter, ^a material material/o material, data, krudaj ^oj raw
^ologo meteorologist, ^ologio meteorology meteorit/o meteorite
meti/o handicraft, trade, ^ejo workshop
materials
matur/a mature, ripe, ^igl ripen mebl/o piece of furniture, ^aro furniture, ^i furnish
-ical, ^ista, ^isto
Methodist metr/o meter, ^a metric
mev/o
mec/o wick; fuse (explosives) medal/o medal medi/o environment
seagull
mez/o, ^a middle, average, ^epoko Middle Ages, ^aga middle-aged, ^maro Mediterranean Sea, ^nokto, nokto^o
medicin/o (practice of) medicine medikamento medicine
midnight, tag^o noon mezur/i measure, "^o -ment mi I, me, ^a my, mine miel/o honey, ^a monato, ^luno
medit/i meditate, think to oneself
meger/o shrew (woman), ~a
metod/o method, ^a
~ish,
"bitchy"
honeymoon
meRanik/o = mekaniko mejl/o mile
mekanik/o mechanics, ^a mechanical, Hsto mechanic melankoli/o, ^a melancholy
mien/o expression (face) migdal/o almond, ^okula -eyed migr/i migrate, roam, travel about, el^i emigrate, en^i immigrate,
^ema
migrant;
meleagr/o turkey melk/i milk melodi/o melody, tune, ^a tuneful melodram/o melodrama, ^a -tic melon/o melon
mikrob/o microbe, germ mikrofon/o microphone mikroskop/o microscope
mem
mil thousand, ^jaro, jar^o millenium
(my, your,
"footloose"
miks/i mix; shuffle (cards), ^ajo mixture
his, etc.)self, -selves,
mild/a mild, gentle
^evidenta self-evident, ^stara independent, ~vola willing
membr/o member, ^eco
memor/i remember, ^o memory, ^igi remind, ^inda memorable menci/i, ^o mention mend/o order (for goods or services), order (goods,
etc.);
milimetr/o millimeter milit/o war,
-ship
minac/o, ^i
menu/o menu ^o merit
(fin.),
wage war
•^i
threat(en),
menace
minimum/o, ^a minimum, ^e
at the least
ministeri/o Ministry (govt, dept.)
ministr/o minister (head of govt, dept.),
(restaurant, hotel, etc.)
mens/o mind, ^a mental mensog/i, ^o (tell a) lie ment/o mint (plant, flavor) menton/o chin
merkat/o market
military, ^i
mineral/o, ^a mineral
book, reserve
merit/i deserve, merit,
^a
min/i, ^(ej)o mine, ~isto -r
sales activity (not
^ejo office of minister minoritat/o, ^a minority
minuskl/o small (lower case) letter minut/o minute miop/a short-sighted, near-sighted miozot/o forget-me-not mir/i be amazed, marvel, wonder (at), ~igi
343
amaze, ^inda wonderful mirag/o mirage mirakl/o miracle, ^a miraculous miriad/o myriad mis/ (pref. den. error; see
p.
mortal, ^igi
~i die,
false
^kalkuli miscalculate, ^decidi
make
^a dead, ^ema
kill
morter/o mortar
167)
^kompreni misunderstand, ^paso step,
mort/o death,
(for building)
moru/o codfish, ^oleo Mose/o Moses moske/o mosque
-oil
moskit/o mosquito
Moskv/o Moscow
bad decision misi/o mission, Hsto ~ary
most/o general
mister/o mystery, ~a mysterious
title
for persons of high
rank
mistifik/i trick, hoax, fool
mot/o motto
mistik/a mystic(al)
motel/o motel
mit/o myth, ^a -ical
motiv/o motive, reason
miting/o (pol. mass) meeting mitr/o miter (headdress)
motor/o motor, engine mov/i move (tr.), ^ado -ment, ^igi move
mizer/a miserable, wretched, ^o misery mobiliz/i mobilize
mucid/a musty, moldy
mod/o mode,
muel/i grind (grain), pulverize, ~ejo mill,
fashion, (laii)^a fashionable,
(intr.)
eks^a old-fashioned, out of date model/o, ^a, ~i model moder/a, ^igi moderate, ^o moderation
mug/i
modern/a modem,
mul/o mule
^igi ~ize
etc.)
mok/i mock, jeer at, make fun of mol/a soft moment/o moment, ^a ~ary mon/o money, ^ero coin, ^bileto paper money, "^ujo purse, wallet, Hudi gamble,
^puno
monoton/a monotonous monstr/o monster, ^a monstrous mont/o mountain, ^eto hill, -^aro (chain of) mountains (out), ^igi turn out to
show window monument/o monument, ^a -al moped/o moped mor/o custom, mores moral/a moral, ^o ~s, ^eco -ity be, -^ofenestro
morbil/o measles mord/i bite, ^eti nibble
morgau tomorrow, post^
multiplik/i multiply (arith.)
munici/o (am)munition munt/i mount, assemble (an apparatus), mal^i take apart wall
murd/i, ^o murder
murmur/i, ^o murmur mus/o mouse musk/o moss musked/o, musket/o musket muskol/o muscle, ^a muscular mustard/o mustard mus/o fly (insect) mut/a mute, speechless, ^ulo mute muze/o museum muzik/o music, ^a -al, Hsto -ian, H make music naci/o nation, ^a -al, ^eco -ality, interna inter-al
nadl/o needle (compass, phono) nag/i swim,
day-after-
^baseno -ming pool
naiv/a naive, mal^a sophisticated
najbar/o neighbor, ^a -ing, nearby, ^eco -hood; -liness
Mormon
morn/a mournful, gloomy mors/a Morse code, ^i send
344
of,
naft/o crude oil
tomorrow mornion/o, ^a
howl
^ekosta expensive, ~peza weighty, ^obligi duplicate (mimeo, etc.)
mur/o
fine
monali/o monk, ^ejo monastery, '^•ino nun monat/o month, ^a ~ly mond/o world, tut^a -wide, ^milito -war, ^umo high society monokl/o monocle monopol/o monopoly, ^igi monopolize
montr/i show, point
roar,
muk/o mucus, phlegm, ^a mucous muld/i (cast in a) mold, Hlo mold muIt/a much, ^aj many, ^e da a lot
modest/a modest, ~(ec)o ~y modif/i modify modl/i model, mold (clay,
^isto miller
najl/o, ^i nail in
Morse code
najtingal/o nightingale
nan/o, ^a midget, dwarf
^ajo drug (narcotic) nask/i give birth to, ^igi be bom, ^otago, ^igtago birthday narkot/i,
-^ilo,
natur/o nature, ^a natural
nau
nine,
^a ninth
nauz/o nausea, ^a nauseous, ^i nauseate navig(aci)/i navigate,
^ado navigation nostril, ^tuko
naz/o nose, ^a nasal, ^'truo handkerchief nazi/o,
ne no,
^a Nazi not, ^i deny, "-e negatively; as
prefix: non-, un-, in-, etc.:
invincible; tute
ne not
not/i
(make
a) note,
^o
note; grade (report
notebook nov/a new, ^ajo a novelty, something new, la ^aioj the news, ^eco newness, re^igi renew, de^e afresh Nov-Jork/o New York card), --libro
at all
nebul/o fog, mist neces/a necessary, ^ejo restroom,
bathroom Nederland/o The Netherlands, Holland, ^a Dutch, '^ano Dutchman neg/i = nei negativo, ^a negative (photo, etc.) neglekt/i neglect
negoc/o business deal(ings), ~i engage
nod/o knot nokt/o night, ^a nocturnal, traM spend the night, mez^o, ^omezo midnight nom/o, -^i name nomad/o nomad, "^a ~ic nombr/o number, amount, ^i count nord/o North, ^a -em norm/o norm, standard, ^a normal normal/a normal nostalgi/o nostalgia
^ordinara
unordinary, ^atendite unexpectedly,
^venkebla
nobl/a noble, ^eco -ness noci/o notion
in
novel/o short story
Novembr/o November nu well, now (interjection) nuanc/o tint, hue, shade nub/o cloud, ^a -y nud/a nude, naked, bare
(color);
business, negotiate a deal, ^isto
nudel/o noodles
merchant, businessman
nuk/o back of neck nukle/o nucleus, ^a nuclear nuks/o nut
negr/o, ^a Negro neg/o, ~i snow, ^ero -flake,
^homo -man,
nul/o zero, null, "zilch," Hgi cancel, annul
^buli throw snowballs
numer/o numeral, number
nek... nek... neither... nor...
(house, magazine,
nekrolog/o obituary neni- (forms correl.; see
p.
127)
neologism/o neologism (proposed new word) neon/o, ^a neon
etc.),
oaz/o oasis obe/i obey,
net/a finalized, cleanly cut; net (weight,
objekt/o object, thing
mal^o (rough)
draft (manuscript,
put in finished form,
^e carefully prepared;
in the final analysis
nutr/i feed, nourish, ^ajo food,
nourishment
^ema
obedient
-obi/ (Suff. den. multiple; see p. 246)
oblikv/a oblique, slanting
obscen/a obscene
neutral/a neutral
obsed/i obsess, ^o -ion
nev/o nephew, ^ino niece
observ/i observe
ni we,
^a our(s)
currently,
^a present, current nur only, ^a mere
nest/o, ~i nest
etc.), ^igi finalize,
in a series
H assign a
number nun now, ~(temp)e nowadays,
nep/o grandson, ^ino granddaughter nepr/e without fail, definitely Neptun/o Neptune nerv/o nerve, ^(oz)a nervous
etc.),
nuance
obstakl/o obstacle
nic/o niche
obstin/i be obstinate, persist, be stubbom,
nigr/a black
^a stubbom, obstinate obtuz/a obtuse, dull
nilon/o,
^a nylon
nimb/o nimbus, halo nit/o, ^i rivet
-nj/ (suff.
used with names; see
p.
168)
nobel/o nobleman, ^a of noble birth
ocean/o ocean, ^a -ic od/o ode odor/o odor, smell, ^i give off an odor; smell
345
ofend/i offend,
orator/o orator, ^a -ical
take offense
-^igi
orbit/o orbit
ofer/i offer up, sacrifice ofert/i
make an
ord/o order (sequence, arrangement),
offer of, bid
ofic/o office, function, post, "job," ^isto officer, official,
^ejo
of work
office, place
oficir/o officer (mil., etc.),
sub^o noncom
oficial/a official
ofset/o offset printing
^e ^a ~h
oft/a frequent,
ok
eight,
often,
mal^a
occasion, occurrence; opportunity, ^e on
any event, en
in
la
okazo
^a orphan organ/o organ (anat. or publication) organik/a organic organism/o organism organiz/i organize, ^(aj)o organization
organizaci/o = organizajo
se... incase...
okcident/o West, ^a oksigen/o oxygen
~em
orgen/o organ (mus.) orgi/o orgy, ~a orgiastic
Oktobr/o October
orient/o East, ^a
okul/o eye, ^isto oculist, ophthalmologist,
origin/i originate,
^umi
disorder
orf/o,
occasion; by chance, ^igi cause to take
en ciu ^o
mal^o
orden/o order (relig. or decoration) ordinar/a ordinary, usual, common ordon/i, ~o order, command orel/o ear
rare
okaz/i occur, happen, ^(aj)o event,
place,
(en)^igi put in order, arrange, kun-^igi
coordinate,
ogle, stare
at,
^vitroj -glasses
original/o,
^a
~em. Oriental, ^o origin
^i orient
original
^umi
okult/a occult
orkestr/o orchestra,
okup/i occupy, ^ita, ^ata busy, ^(ad)o occupation olthan
orkide/o orchid
ornam/o ornament,
ole/o oil
ort/a right-angle, square, ^ilo T-square,
~te
-^a ~al, ~i
adorn,
decorate carpenter's square
oliv/o olive
om/o Ohm omag/o homage, ^i pay homage to omar/o lobster ombr/o shadow, shade, ^i cast a shadow
ortodoks/a orthodox
ombrel/o umbrella omnibus/o omnibus
ost/o bone, gis^a diehard, dyed-in-the-wool
^o yawn
oscil/o oscillate, ^ilo oscillator,
^ografo
oscilloscope
ostr/o oyster
-on/ (suff. den. fraction; see p. 115)
^o
ov/o egg, •^ajo "eggs" (food) ovaci/o ovation
fraction
ond/o wave, etc.),
osced/i,
^i undulate,
corrugate,
^umi wave
(hair,
oval/a oval
ozon/o ozone
^ego billow
oni one, "they," people in general, ^diro
rumor
pac/o peace, ^a ~ful,
onkl/o uncle,
Mno
aunt
-op/ (suff. den. collective; see p. 209)
unu^e one
at
a time,
^ama
-loving,
mal^(ig)i (get in a) quarrel
unu^a
single
pacienc/o patience, ^a patient,
opal/o opal
pacient/o patient (medical)
oper/o opera
Pacifik/o Pacific
operaci/o (surgical) operation, ^i operate
Pacj/o (from patro)
opi/o opium, ^ajo opiate
pad/o path
opini/o opinion, ^i opine, think
padel/o paddle; blade (turbine,
oportun/a opportune, convenient, Msto opportunist
H be in opposition
optimism/o optimism, ^a optimistic optimist/o optimist or/o gold, ^a ~en, Hgi,
^umi
gild
orakl/o oracle
346
be
Ocean
Dad
(see p. 168)
etc.), ^i
paddle
gun ~o -ment, sen^e pagan/o, ^a pagan paf/i shoot, -^ilo
opozici/o opposition,
orang/o, ^a orange
-i
patient
pag/i pay,
free, gratis
pag/o page (book, etc.) pagi/o page (person) pajl/o straw
(fruit,
color)
pak/i pack, ^(et)o parcel, package, ~ajo
paroA/o, parok/o parish, ^ano -ioner,
luggage
^(isni)a parochial, ^estro vicar, pastor
pal/a pale
palac/o palace
parol/i speak, talk,
paletr/o (painter's) palette palis/o stake,
^ado speech, ^ema
talkative
^aro palisade, fence, ^umi
part/o part, ^a ~ial, ^opreni take part,
^opago
impale
palm/o palmtree
installment payment, plej^e
mostly, la plej^o de most of
palp/i feel (touch), grope
parter/o parterre (lower floor of theater)
palpebr/o eyelid, ^umi blink palt/o heavy coat pamflet/o (tendentious or scurrilous) pamphlet pan/o bread, loaf, ^ero crumb, ^akiranto
parti/o party (pol.), side, faction, ~a
-winner pane/i,
sen^igi
paru/o titmouse parvol/o wren pas/i pass
gangway,
^o break-down, malfunction,
sen^a impartial
partial, biased,
particip/o participle
(intr.),
~igi pass, ~ejo
cross, preter^i pass up,
fix
go
by, for^i pass
away
panel/o (control) panel, dash board; wainscot panik/o panic Panj/o (from patrino) pans/i dress (wound)
-ageway,
gate, ^inteco past, trans^i
pasager/o passenger paser/o sparrow
Mom (see p.
168)
pasi/o passion, ~a -ate, sen^e dis-ately
pantalon/o trousers, pants
Pask/o Easter pasport/o passport
pantafl/o slipper
past/o paste, dough
pantomim/i, ^o pantomime pap/o pope papag/o, ^umi parrot papaj/o papaya, papaw papav/o poppy
pastec/o pate; (meat, etc.) pie
pastor/o pastor pastr/o priest; clergyman pas/o, ^i step, stride, pace past/i feed (flock), ^isto shepherd, ^igi
graze
papili/o butterfly
paprik/o paprika
pat/o frying pan
pair, couple, ^a even(numbered), mal^a odd parad/i, ~o parade; display, ^a pretentious
patr/o father, -^ino mother, ^ujo
paradiz/o paradise
patriot/o patriot, --a ~ic,
paradoks/o paradox, ^a -ical paragraf/o paragraph
patrol/o, ^i patrol
paralel/a parallel
Paiil/o Paul, ~a, ^ino Pauline, Paula
paraliz/o paralysis, ~i paralyze
pauz/o pause, recess, intermission,
parametr/o parameter paranoj/o paranoia, ^a paranoid
pav/o peacock,
parasut/o parachute
pavilon/o pavilion
par/o
"break," ^i pause, take a break
~a
related,
^eco
around, show off
Pecj/o Pete pedal/o, ~i pedal
pedik/o louse peg/o woodpecker
relationship
parentez/o parenthesis, ~e by the ^i
strut
pec/o piece; spare part
lot
pardon/i pardon, forgive, ~o pardon, ~peti ask forgiveness, excuse oneself
parfum/o,
•^i
pavim/i pave, ~o -ment
parcel/o parcel (land),
relative,
^ismo -ism
patron/o patron, ^i act as patron
parazit/o parasite
parenc/o a
fatherland, ge^oj parents
patriark/o patriarch
way
perfume
pejzag/o landscape, scenery pek/i sin, transgress,
~o
sin,
transgression
Pariz/o Paris, -^ano ~ian
pekl/i pickle
park/o, ~i park
pel/i chase, shoo, for^i drive
parker/e by heart, ^igi memorize parlament/o parliament, ~a ~ary, ~ano
pelt/o fur piece, fur coat
member
of parliament
away
pelv/o pelvis; basin pen/i endeavor,
try,
make an
effort,
^e
347
with effort
weigh (test weight of), ^ilo scale pesimism/o pessimism, ^a pessimistic
pes/i
pend/(ig)i hang,
^umi hang
(execute),
de^i depend, sende^a independent Penelop/o Penelope
pesimist/o pessimist
penetr/i penetrate, ne-^ebla impenetrable
pet/i request, ask, beg,
pest/o plague, pestilence
penis/o penis pens/i think,
please;
petition
^o thought,
reflect on, think
el"^i
invent, pri^i
about
pensioner, retiree,
petal/o petal petici/o petition
pensi/o pension (retirement), ^ulo "^igi retire,
petol/a petulant, frolicsome, ^i frolic,
go on
"horse around,"
pension
^ema
mischievous,
playful
pension/o boarding house, boarding
Petr/o Peter
school
petrol/o petroleum,
^o -ance, ^ofari do penance Pentekost/o Pentecost, Whitsunday pent/i repent,
pentr/i paint (picture), ^isto ~er, ^ajo
~ing peon/o pawn (chess,
per by (means
of), with,
pez/a heavy, ^i be heavy, weigh,
-"O
weight (heaviness), ^ilo a weight
pied/o foot, ^fingro toe, ^bati kick, through, sen^e
act as agent,
^iranto pedestrian, ^pilko football, soccer ball, ^premi step on, ^pasi tread
pijam/o pyjamas pik/i prick, sting, stab, •^o prick, sting;
spades (cards), ^drato barbed-wire
perdrik/o partridge pere/i perish, ^igi destroy, ^igo,
Mgo
piknik/o, ^i picnic pilgrim/i go on pilgrimage, ^(ad)o
destruction
pilgrimage, ~anto pilgrim
perfekt/a, ^igi perfect, ^eco -ion perfid/i betray,
oil,
pian/o piano, ^isto pianist
^anto agent, ^labori earn, ^forti force ^forte by force perd/i lose, ^o loss, ^igi get lost -^i
kruda ^o crude
lampa ^o kerosene
pi/a pious etc.)
pep/i peep, chirp, twitter
directly,
mi ^as
you're welcome, ~egi beseech, ^skribo
penik/o paintbrush
^o
~al, treachery, ^(eni)a
treacherous
pilk/o ball (for playing) pilol/o pill
periferi/o periphery, outskirts
pilot/o, ^i pilot
perimetr/o perimeter, circumference
pin/o pine (tree)
period/o period (time)
pinc/i pinch, ^ilo pincers, tong
periskop/o periscope
pingl/o pin; needle (on tree)
perl/o pearl
pint/o point, peak, summit,
permes/i permit, allow, ^o permission,
pioc/o pick-axe
^ilo permit, license, for^o leave of
pionir/o pioneer
absence; pass, furlough (mil.)
pip/o
peron/o front steps of a building; railway platform
(tobacco)
pipr/o, ^i pepper
pir/o pear
perpleks/a perplexed persekut/i persecute, prosecute, pursue
persik/o peach persist/i persist, persevere,
pij)e
^a pointed
^a
^ado, ^emo perseverance person/o person, --a ~al, ^eco people perspektiv/o perspective
persistent,
piramid/o pyramid pirat/o pirate, aer^o skyjacker pist/i pound, crush, Hlo pestle pistol/o pistol; spray gun pist/o piston
-ality,
^oj
pitoresk/a picturesque pivot/i,
^o pivot
piz/o pea
persvad/i persuade, ^o persuasion
plac/o public square, plaza
perturb/i perturb, disquiet, interfere with,
plac/i be pleasing, please, kiel placas al
peruk/o wig, hairpiece
how do you like...?, ~a pleasing, lau^e as desired, as you like plad/o dish, platter; course
pervers/a perverse
plafon/o ceiling
^0
unrest, disquiet, disturbance;
interference (radio)
348
vi...?
plag/o calamity, scourge,
H plague, afflict
plag/o bathing beach
^o plan, diagram; plane; unua ^o closeup (phot.), granda --o long shot, antau^o foreground, malantaiia ^o background
pland/o sole (foot), ^umo sole (shoe) planed/o planet, ^a ~ary plank/o floor plant/o, H plant, ^ejo -ation plasm/o plasma
^a
^o
flat,
^ano -man, ^estro chief of
polic/o police,
police polis/o (insurance) policy
politik/o politics; policy,
polur/o polish,
luster,
pole,
~a polar
vacuum cleaner pom/o apple, ter^o potato pomp/o pomp, splendor, ^a resplendent
^ajo plateau
plate, slab,
ponard/o dagger pont/-y bridge
popl/o poplar
pled/i plead (law)
^parto
plej most, -est (see p. Ill),
greatest part, great majority plekt/i plait, wreathe, twine
fulfill,
complete, ^igi
accomplish,
Muno
fill
full to
full
^umi
moon,
overflowing, ^buso mouthful,
handful
plend/i complain,
^o
~t
plezur/o pleasure, ^iga pleasurable pli
more,
mal^
-er (see p.
less,
111),^ poste
^mal^ more
popol/o a people folk, ^amaso the masses, ^kanto folk song, interna people-to-people
up,
^aga, ^kreska full-grown, adult, ^plena
^mano
H polish
polus/o (North, South; positive, negative)
plaud/i splash, plash, lap
full,
political
polp/o octopus
platform/o platform
plen/a
^a
polk/o polka
polv/o dust, ^osucilo
plastic
plastr/o plaster (dressing) plat/a
H engage in
controversy
plan/i plan,
plast/o,
polemik/o controversy,
or less,
later on,
^multo
majority, ^igi increase, ^bonigi improve,
popular/a popular
per
order
for, in
to,
^ ke so
that
porci/o portion, ^umi, ^igi ration out
pord/o door, gate pork/o pig, ^ajo pork pornografi/o, ^ajo pornography, ^a pornographic port/i carry, wear, al^i bring, trans^i
elH carry
transport,
out, put
up with,
endure portik/o portico, ornate porch/entryway
^altigi raise
plong/i dive, plunge, ^isto diver
portret/o portrait
weep, cry plu further, more, ^e furthermore, ne " no
posed/i possess, own, ^(aj)o -ion,
plor/i
longer, kaj tiel plu, k.t.p. etc.
plough plum/o feather; pen plumb/o, ^a lead
plug/i, ^ilo
plur/aj several, •^a plural
plus plus, ^o sur~ pluv/i,
^o
rain,
^egi rain cats and dogs,
pour
pneumoni/o pneumonia po at the rate of (see p. 133), -^grande wholesale, ^malgrande retail
property
post
after,
P.S.,
behind, ^e afterwards, ^skribo
^tagmezo
afternoon, ~lasi leave
behind, ^ajo backside, rump, ^eulo successor,
de^ since
posten/o post, duty station, ^i stand guard, be on duty postul/i
demand, require
Muko handkerchief
pos/o pocket,
post/o mail, post,
^marko
postage stamp,
poezi/o poetry, ^a poetic
^karto postcard, ^stampo cancellation, ^(ofic)ejo post office, ^ajo a piece of mail, ^isto mailman pot/o pot, ^isto -ter, ^ajo -tery potenc/o power, ^a -ful poup/o stem, poop(deck) pov/i be able, can, ^o ability, ceval^o
pokal/o goblet; fancy cup poker/o poker (game)
poz/i,
pol/o Pole, ^a Polish, ^io/^-ujo/^Iando
pozici/o position
podi/o podium, platform
poem/o poem poent/o point (score) poet/o poet
Poland
horsepower, cio^a almighty
^o pose
pozitiv/a,
^o
(picture; pretense)
positive
349
pra/ (pref. den. other generation; see p.
21
-^patro forefather,
1),
grandfather,
~avo
great-
^nepo greatgrandson, ^tipo
prototype, ^historio prehistory
praktik/a practical, (profession, etc.),
pram/o prav/a
^o
(actual) practice
(small) ferry, ~sipo ferryboat
right,
mal^a wrong,
^i
be right
precip/e especially, mainly, ^a principal,
predominant preciz/a precise, ^e ~ly, exactly, ^eco precision, exactness
preacher
for, intercede,
^
because tic,
of,
~peti
ke for the
reason that
probabl/a probable problem/o problem proced/i proceed, ^o process, procedure procent/o percent(age), interest rate, *'ajo commission, 10 procentoj 10% litigate,
go
to
court
prem/i (op)press, squeeze, man^o handshake premi/i award a prize, ~o prize, premium pren/i take, get, lay hold of, ek^i grasp, ^ilo tongs, cirkau^i embrace prepar/i prepare ^a preparatory,
^o preparation
preri/o prairie pres/i print (type), ^ajo
~ed
matter, ^isto
^prov(aj)o proof,
^Iitero(j) type
profet/o prophet, ^i prophesy, ^ajo
prophecy profil/o profile profit/i,
^o
profit
profund/a deep, profound, ^(ec)o, ~ajo prognoz/o prognosis, forecast, ^i forecast program/o program (series of events), ^ero item on a program progres/i,
~o progress
projekci/i project, ^ilo -or, ^isto -ionist
preskau almost, nearly
projekt/o project, plan, scheme, ^i plan,
prestig/o prestige, glamor, ^a prestigious,
glamorous
make
a project of
proklam/i proclaim, ^(ad)o, ^ajo
pret/a ready, finished, ^igi prepare, ^igi
proclamation prokrast/i delay, put off, ^o delay,
get ready
pretekst/o pretext, ^i pretend, give as an
excuse pretend/i claim,
^o claim,
^a ~al
profesor/o professor
depth
prepozici/o preposition
~er, ^ilo press,
^ado
profan/i profane, defile profesi/o profession,
lecture
preliminary,
^i produce,
production, ^isto producer
preg/i pray, ^o ~er, ^ejo church
make
a pretense, presume
pretense, presumption
preter beyond, straight past, ^pasi pass by, overtake, ^lasi omit, leave out
prez/o price, ^listo price-list prezent/i present, introduce,
^ado
presentation prezid/i preside, ^anto president,
chairman pri about, concerning; (as pref. see p.
301), ^skribi describe, ^paroli discuss
primitiv/a primitive
primol/o primrose princ/o prince, Hdo prince's son, ^ino princess
princip/o principle, ^e in principle
printemp/o spring(time)
350
^a ~d
of, for,
produkt/o product,
prefiks/o prefix
to,
pro on account
procesi/o procession
prefer/i prefer
^o
privilegi/o privilege,
proces/o lawsuit, ^i sue,
predik/i preach, ^(aj)o sermon, ^isto
preleg/i,
privat/a private
plead
practice
"^i
prism/o prism
^emo
procrastination, sen^e without delay
proksim/a near(by), next, mal^a (al)^igi come close(r), •^ume
distant,
approximately
prokuror/o public prosecutor, prosecuting attorney
prolet/o proletarian,
member of the lower
~aro the proletariat proletari/o = proleto class,
prolog/o prologue
promen/i go for a walk, stroll; (less freq.: go for a ride), ^ado stroll, walk, etc., ^ejo promenade, ^anto stroller promes/i, ^o promise promoci/i promote, ^o promotion prononc/i pronounce, ^o pronunciation propagand/o propaganda, publicity, ~i publicize, advertise, ^ajo publicity material
propon/i propose, suggest,
offer,
^o
pulover/o pullover sweater puls/o pulse, ^i pulsate, throb
proposal, offer
proporci/o proportion,
ratio,
~a
pulv/o gunpowder
pulvor/o powder, ~a ~y, ^igi pulverize pump/i, ~iIo pump
proportional
propr/a (my, your, etc.) own, personal, ~ajo property, ^avole voluntarily
mon^o
pun/i punish, ^o -ment,
fine
prostitu/i, ^itino prostitute
punc/o punch (drink) pund/o pound (money) punkt/o point, dot, period, punt/o lace pup/o doll, (hand) puppet
protein/o protein
pupitr/o (school) desk, lectern
protekt/i protect, ^anto patron, ^ato
pur/a clean, pure, ^igi clean, ^eco
prospekt/o prospectus prosper/i prosper, be successful, ^o prosperity, success, prosperis al mi...
managed
I
to...
protege, ^(ism)a protectionist protest/i,
^o
cleanliness, purity
purgatori/o purgatory puritan/o, ^a puritan
protest
protestant/a,
^o Protestant
purpur/a purple
protokol/o minutes (meeting)
proton/o proton
pus/o pus, ^i discharge pus
prototip/o prototype
pusi,
^ajo proverb/o proverb provinc/o province prov/i
try, test,
^i punctuate
^o push,
kun
^igi
repulse, -^veturilo
trial, test
run into,
reH
wheelbarrow
put/o well putin/o whore
proviz/i provide, supply
^o supply
putr/i rot,
^a -ten
provizor/a temporary, provisional, ^e for rab/i rob, ^isto ~ber, ^ajo booty,
the time being
•^(o)besto beast of prey
provok/i provoke, incite
proz/o prose
rabat/o discount, rebate, ^i deduct a
pru/o prow, bow (ship) prud/a prudish, •^ul(in)o prude prudent/a prudent, reasonable, ^o good
raben/o rabbi
sense
discount rabi/o rabies, ^a rabid, raci/a rational,
prun/o plum
rad/o wheel
prunt/i borrow, loan, lend: ^edoni lend,
radar/o radar
mad
logical reasoning
radi/o radio; ray, beam, ^i radiate, ~isto
-^epreni borrow
radioman
pruv/i prove, ^o proof
psalm/o psalm, ^aro the Psalms pseudonim/o pseudonym
radik/o root, el^igi eradicate radikal/a, ~ulo (pol.) radical,
psik/a psychic
^o (math.)
radical
psikiatr/o psychiatrist,
^a
psychiatric,
'*'io
radiofoni/o wireless telegraph
radium/o radium
psychiatry
psikolog/o psychologist, ^a psychological,
radius/o radius
psychology ptm. = posttagmeze, p.m.
rafan/o radish
•^io
publik/o, ^a public,
^ejo ~ry ragu/o ragout, stew rafin/i refine,
Hgi publish
raj/o skate, stingray
puding/o pudding pudor/o modesty, chaste behavior
rajd/i ride
pudr/o, ^i (cosmetic) powder
rajt/i
puf/o puff, swelling,
"^igi
puff out, ^igi
puff up
pugn/o
~o
be entitled
authorize,
^o
to,
Cu mi
a right,
~as...
May
--igi I
(=
Is
it
all
right if I...) fist,
raket/o rocket
^obati punch
rakont/i relate,
pul/o flea
pulm/o lung pulmonari/o pulmonaria (lungwort
tell
(a story, etc.),
^o
story,
tale
puli/o pulley
rambutan/o rambutan plant)
(tree)
ramp/i crawl, creep
351
ran/o frog
rand/o edge, rim, brim rang/o rank, grade, rate ranunkol/o buttercup rapid/a
fast,
quick,
^(ec)o speed,
Himo
(mil., etc.)
H go fast, hurry,
^umo gear, mal^a
slow,
speed limit
regim/o regime regisor/o stage-manager reklam/i advertise, ^o -ment rekomend/i recommend; register (mail) rekompenc/o reward, compensation, ^i reward, compensate rekord/o record (world's, etc.)
raport/o, ^i report
rekrut/o, ~i recruit
rapsodi/o rhapsody
rekt/a direct, straight
rar/a rare, precious
rektor/o rector (school)
ras/o race, breed,
^ismo racism
rekvir/i
rasp/i rasp, grate rast/i, ^ilo
= rekvizicii
rekvizici/i seize, exact, requisition
rake
rel/o rail (train)
rat/o rat
relativ/a relative (not absolute)
rauk/a hoarse raup/o caterpillar rav/i delight, ^a ~ful
religi/o religion,
raz/i shave
(tr.),
^a
religious
rem/i row, ^ilo oar, ^boato -boat
rembur/i upholster, pad,
^ilo razor
stuff, ^isto
upholsterer
rempar/o rampart
razen/o lawn
^veni return, ^doni give back, ^iri go back, ^agi react, ^vidi see again, gis la ^vido so long, ^e again, ^en back( wards)
re/ (pref. see p. 93),
reakci/o reaction (physics, pol.), ^a, ~ulo
ren/o kidney
rendevu/o rendezvous, appointment, date, ^i meet (by arrangement) renkont/i meet, encounter (tr.), ^igi meet (intr.)
renom/o renown, fame
reactionary real/a real, practical, ^isto ~ist, ^igi
come
rent/o return on investment,
^umo
interest
Hgi produce (film, etc.) recenz/i, ^o review (book, etc.)
renvers/i upset, overthrow, turn upside
recept/o recipe, prescription
repertuar/o repertoire
true,
reciprok/a reciprocal, mutual,
down
M
reprezent/i represent, ^anto -ative
reciprocate
reptili/o reptile
redakci/o editorial dept.
reputaci/o reputation
redakt/i edit, ^isto -or
respekt/i
redaktor/o = redaktisto
respektiv/a respective
redingot/o frock coat
respond/i respond, reply, answer, ~eco
redukt/i reduce
referenda reference (bibliographical, testimonial)
stay, *'(aj)o
remainder, rest
network resum/o summary, ret/o net,
reg/i rule, govern, reign, control,
^anto
^istaro government
^o
remain,
restoraci/o restaurant
refut/i refute
ruler,
~inda -able
respublik/o republic, ^a, ^ano -an rest/i
sound)
reflektor/o car headlight
regal/i entertain, treat,
respect,
responsibility, ^eci pri be responsible for
(tr.)
reflekt/i reflect (light,
^o
treat
regiment/o regiment
^i
summarize
retorik/o rhetoric, oratory
reumatism/o rheumatism rev/i, ^o daydream, ^(o)lando dreamland, eIHgi be disappointed, disillusioned
region/o region, ^a ~al
revizor/o government inspector, auditor
registr/o register, record, ^i record
revoluci/o revolution, ^a -ary
(document, sound, video, etc.) regn/o realm, kingdom, sovereign country,
revolver/o revolver
^estro head of state regul/o rule, ~a regular, ^igi regulate,
^aro
rules, regulations
reg/o king, ^ino queen, ~a royal, regal,
Mando kingdom
352
revu/i review (soldiers, etc.),
^o journal,
review (magazine on specialized subject) rezerv/i (keep in) reserve rezign/i give up, renounce rezist/i resist, withstand, irresistible
ne^ebla
rezoluci/o resolution, motion (meeting) rezult/o, ^i result, ^igi bring about
romantik/a romantic, ^o -ism romb/o rhombus
rezultat/o conclusion; result (of a process)
ronip/(ig)i break,
ribel/i rebel, revolt,
^o
rebellion, mutiny,
revolt, -^eina rebellious, insubordinate
ricev/i receive, get
ric/a rich, well-off, rid/i,
^o
Hnda
^ulo rich
man
-igema breakable,
brittle, inter-'i interrupt
rond/a round, ~o circle rong/i gnaw, nibble, ^ulo rodent ronk/i snore
laugh, -^ado ~ter, ^eti smile,
ridiculous
ros/o
dew
rost/i roast (meat, etc.), toast (bread)
rif/o reef (rocks)
rostbif/o roastbeef
rifug/i take refuge, ^into refugee, ~ejo
rostr/o (elephant's) trunk; proboscis
shelter, place
rifuz/i refuse,
rigard/i look
ekH
of refuge
rot/o squad (mil.), gang
~o
Rotari/o Rotary
at,
refusal
regard; consider (deem),
glance
rigid/a
stiff,
rozari/o rosary
rub/0 rubbish, debris, rubble, ^ujo garbage can, ^ejo garbage dump
rigid
^ilo bolt (door)
rigl/i,
roz/o rose, ~(kolor)a pink
rigor/o rigor, ^a ~ous, stringent
ruband/o ribbon
rinkan/i sneer, grin knowingly
rubekol/o robin
rikolt/i, ^(aj)o harvest rilat/i relate
(have reference)
to,
^e
al with
reference to
rhyme
rim/o, ^(ig)i
rimark/i, ^o notice, ^igi al bring to
(someone's) attention, ^inda remarkable
ruben/o ruby Rubikon/o Rubicon rubl/o rouble (money) rubrik/o column (newspaper or magazine feature) or
its
heading
rug/a red, ^igi blush
rimed/o means, remedy, resource rimen/o strap
ruin/o, ~igi ruin
ring/o ring, orel^o ear-
rul/(ig)i roll,
rip/o rib
ruin/o
ripar/i repair, fix
rus/o ~a Russian, Ho/^ujo Russia
ripet/i repeat
rust/o, ~i rust
ripoz/i,
~o
waiting
rest,
repose, ^ejo resting place;
room
rukt/i belch, burp
~suo -erskate
rum
Rut/o Ruth rutin/o routine, sheer habit
riproc/i reproach, scold, rebuke, "tell off,"
ruz/a
sly,
cunning, ^o
trick,
ruse
^inda reprehensible risk/i,
^o
risk,
sabat/o Saturday; Sabbath
hazard
sabl/o sand, •^ero grain of ~
risort/o spring (mech.) rit/o rite,
~a
ritualistic,
^aro
ritual
sadism/o sadism, ^a
ritm/o rhythm, ~a ~ic
sadist/o sadist
rival/o, ~i rival
sag/o arrow
rivel/i reveal;
sagac/a shrewd, astute
develop (photo)
sag/a wise, ~(ec)o wisdom,
river/o river, ^eto stream riverenc/i
~o bow,
curtsy; obeisance
riz/o rice,
^okamp
-field
rob/o dress, robe, gown, sub'^o
hairs;
show
off, act
robot/o robot
gnaw
rododendr/o rhododendron
sakrament/o sacrament saksofono/o saxophone sal/o, ~i salt, ^ero grain of ~, ^ujo -shaker salajr/o salary,
rol/o role, part (acting), -^anto character
salat/o salad
(in play, etc.)
roman/o novel
split
sakr/i cuss
rok/o rock
Rom/o Rome
^umi
wise
sak/o sack, bag, ^strato dead-end street slip
Robert/o Robert rod/i
sadistic
wages
sald/o balance (account),
H strike a
balance saiik/o willow
353
salikok/o prawn,
'^-eto
seks/o sex, ^kunigo copulation,
shrimp
^umi
saliv/o saliva, ^i salivate,
slobber
^umi
have sex
salm/o salmon
sekt/o sect
Salomon/o Solomon
sekund/o second (1/60 of minute) sekur/a secure, safe, ^eco security sekv/i follow, ^o consequence, ^e consequently, ^(ant)a, ^inta, ^onta
salon/o salon; sitting room, parlor
^o jump,
salt/i,
leap, ^eti hop, ek^i start
(pain, surprise, etc.) salut/i greet, salute,
^o
greeting, ^on!
Hello!
Hdeano
enMgi mount up
sel/o saddle,
sam/a same, ^e
equally, mal-^a different,
fellow-thinker, fellow
^landano compatriot
Esperantist,
Samaritan/o Samaritan samovar/o samovar
next,
sin^e consecutively
sem/i sow, ^o seed, dis^i disseminate
semajn/o week, ciu^e weekly sen without, ^dube undoubtedly, ^cese
Hntenca ^bezona needless, Hgi de ^tauga good-for-nothing
ceaselessly, ^fine endlessly,
unintentional,
san/a healthy, well, ^o health, ^i be well,
deprive of,
mal^a ill, mal^o disease, malH be ailing, mal^ulo patient, mal^ulejo hospital,
senc/o sense, meaning, sen^ajo nonsense
(re)^igi heal, cure
sensaci/o sensation, ^a ~al
sandal/o sandal
send/i send; transmit (radio, etc.)
sent/i feel,
^o ~ing,
sensation, kun'^'O
sympathy
sang/o blood, ^a ~y, ^i bleed, sen^a, ^omanka bloodless, anemic
sentenc/o wise saying, proverb
sankci/o, ^i sanction
sentiment/o sentiment, ^a ~al
sankt/a sacred, holy, ^ulo
saint, ^igi
sap/o,
^umi soap
seps/a septic, infected, kontraii^a
sardel/o sardine (pickled) sark/i
sep seven, ^a, ^ono ~th sepi/a, ^(aj)o sepia
sanctify
weed
sarkasm/a
antiseptic
out
sarcastic,
^o sarcasm
sarong/o sarong
Septembr/o September ser/o serum serc/i search, look for
sat/a satisfied, "full" (food),
mal^a
hungry, inaI^(eg)o famine
seren/a serene, untroubled
serenad/o serenade
Satan/o Satan, ^a ~ic
sergent/o sergeant
satelit/o satellite
seri/o series,
sauc/o sauce, gravy
serioz/a serious, earnest
sav/i save, rescue, belt,
^boato
^zono
lifebelt, safety
lifeboat
scen/o scene, ^ejo stage
know, know how, ^igi inform, let know, ^igi find out, learn of, ^povi know how, ^voli wonder, want to know, ^vola
sci/i
^a
serial
serpent/o serpent, snake,
serum/o serum serur/o lock, ^isto -smith serv/i serve,
^o
service, ~isto servant
servut/o servitude, serfdom, ~ulo serf
^ono ~th
curious, inquisitive, ^vol(ein)e
ses six, ^a,
inquisitively
sesi/o session
scienc/o science, ^isto scientist
sever/a severe,
sciur/o squirrel
sezon/o season (of year)
seif
sfer/o sphere
seb/o suet, tallow
si
seg/i ^ilo
(see p. 137),
strict
^ngardo
selflessly, devotedly,
sed but
saw
sibl/i hiss
sek/a, ^igi dry, mal^igi get wet
sid/i sit, ^igi sit
^a
secret
sekretari/o secretary
354
down, ^loko
etc.)
sekci/o section sekret/o,
caution,
^nteno
^ndone
attitude
Siberi/o Siberia
seg/o chair
sekal/o rye
^umi wind
around, meander
sieg/i h)esiege, sigel/i,
~o
seal
sign/o sign
~o siege
seat (theater,
smerald/o emerald snob/o, ^a snob(bish)
signal/o, ~i signal
mean, ~o meaning
signif/o signify,
sobr/a sober, temperate
silab/o syllable silent/a silent,
^o
silence
soci/a social,
silk/o silk
^o society (community of
persons), ^eto society (organization)
^ismo -ism
siluet/o silhouette
social/a social,
simbol/o symbol, ^i ~ize
sof/o sofa
simetri/o symmetry, ^a symmetric
soif/o thirst, ^i be
simfoni/o symphony, ^a symphonic
soji/o threshold
simi/o monkey, ape
sokl/o supporting base (for statue, wall,
simil/a similar, like, ^eco similarity,
mal^a
different
simpl/a simple, Mgi simplify, mal^a
complex simptom/o symptom
soloist
with ceremony
Sec)o
sincer/a sincere,
solidar/a jointly responsible, standing sincerity
together, ^(ec)o solidarity
sindikat/o syndicate; labor union
^o solution somer/o summer, ^domo -house son/i, ^o sound, bel^a euphonious, solv/i solve, dissolve,
^o hiccup
sinjor/o Mr., Sir, gentleman; Lord, ~ino
^bendo audio
lady
tape
siring/o lilac
sonat/o sonata
sirop/o syrup
song/i,
sistem/o system, (lau)^a -atic
sonor/i ring
sitel/o bucket, pail
sopir/i long for, yearn,
situ/i
pawn
solid/a solid
sinagog/o synagogue
Madam,
^eca ^o solo (mus.), ^isto
solen/a solemn, ceremonious, ^1 observe
bosom
Mrs.,
solitary, lonely,
soldat/o soldier; (chess)
s-ino abb. for sinjorino
singult/i,
etc.)
sol/a sole, alone, ^e solely, only,
simpati/o sympathy, ~a sympathetic
sin/o
~y
be situated, ~o
^0 dream
(asleep)
(intr.),
~a sonorous, ^ilo ~o longing
bell
sopran/o soprano
site
situaci/o situation, circumstance(s)
^a
sorb/i absorb; sip (as through a straw),
absorbent, ^a papero blotter
skal/o scale (map, measure, etc.)
skandal/o scandal; commotion; shocking occurrence Skani/o Scania skarab/o beetle, maj^o June bug
sorc/o sorcery, ^i bewitch, ^istino witch,
skatol/o box, lad^o
sov(j)et/a Soviet, Sovet-Unio the
(tin)
can (food)
en^iga enchanting sort/o destiny, fate, fortune
sovag/a wild, savage, mal^a tame
skem/o scheme; model,
spad/o (dress) sword, rapier spark/o spark (elec), -^ilo spark plug
pattern
skeptik/a skeptical, ^ulo skeptic
^kuri ski skism/o schism
spasm/o spasm
skiz/o, ^i sketch
special/a (e)special
ski/o,
spec/o kind,
sort,
species
^a specific specimen/o specimen, sample
sklav/o slave
specif(ik)/i specify,
skol/o school (of thought, skolt/o
art, etc.)
boy scout
spegul/o mirror, ^i reflect
skorpi/o scorpion
spekt/i watch as spectator,
skot/o Scot, ^lando -land, ^a -tish,
spektakl/o spectacle, show
^anto spectator
spert/o experience, ^a -d, expert, •^ulo
scotch
skrap/i scrape
expert
skrib/i write, pri^i describe, sub^i sign,
^masino
USSR
spac/o space
skelet/o skeleton
typewriter, ^(o)tablo desk
sku/i shake
(tr.),
take
in,
money; elH pay
out, en^i
en^o(j) income, eI^o(j) expenses,
~ado cash flow
shock
spic/o, ^i spice, ^isto grocer
slav/o,-'a Slav(ic)
slip/o slip (paper), filing card,
spez/i transact
~aro
file
spin/o spine
355
spinac/o spinach
stevard/o steward, attendant (ship, plane,
spion/o, ^i spy
etc.)
^o breath(e), en^i inhale, eM exhale, ~ado respiration spirit/o spirit, ~a ~ual, ^ismo spiritualism spir/i,
spit/o spite, defiance, ^i defy, ^e defiantly, in (de)spite
splen/o
ill
stimul/i stimulate
(airplane) joystick
stow (cargo), ^isto stevedore
stoik/a, ^ulo stoic(al)
split/o splinter, ^i splinter, split
stok/o, ^i stock (goods)
(tr.)
stupid
stomak/o stomach strab/i be cross-eyed; look askance
strand/o (bathing) beach strang/a strange, peculiar strangol/i strangle strat/o street,
spron/o, ~i spur
^angulo comer ~a strategic
strategi/o strategy,
trace, track (left
by animals,
etc.)
sputnik/o Sputnik
streb/i strive for strec/i stretch
^o
s-ro abb. for sinjoro
tension,
wind up
(tr.),
mal^o
(spring, etc.),
detente, mal^igi relax
strek/o stroke (drawn line), ^i
stab/o staff (mil., etc.)
make
emphasize
stabl/o (work)bench, trestle, easel staci/o station,
^domo (large railway)
house
stri/o strip(e), ray
strig/o
owl work)
stadi/o stage (of development); stadium
strik/o, ^i strike (stop
stadion/o stadium
strof/o verse (song, etc.)
stafet/o relay rider, relay racer
struktur/o structure
stagn/i stagnate
strut/o ostrich
stal/o stall for animals
stud/i study,
stamp/i stamp, mark
student/o = studanto (university)
stan/o,
^a
^anto student
studi/o studio (TV, etc.)
tin
standard/o standard
stult/a stupid, foolish,
(flag)
star/i stand, ek^i stand
sub under, beneath, Hri go down, ^ulo
up
subordinate, ^skribi sign,
start/i start off, ^igilo starter
stat/o state, condition,
^ulo fool
stumbl/i stumble
stang/o pole, rod
bon^a
in
good
•^teni support, -^tera
-^metigi submit,
condition statist/i
play a small part (play,
etc.),
^o
bit-player, supporting actor
Haso
~urbo suburb,
subit/a sudden
subjekt/o subject subjektiv/a subjective
statur/o stature
sublimat/o corrosive sublimate
statut/o regulations, by-laws
substanc/o substance substantiv/o substantive, noun
Stefan/o Steven
substitu/i substitute
^eto footnote
star (*); asterisk
stenograf/i write shorthand, ^io
shorthand, stenography step/o steppe,
moor
steril/a sterile, ^igi sterilize
sterk/o manure,
fertilizer, ~i fertilize
stern/i lay out, spread stertor/i
throat
356
make
hoarse, rattling noise in
^aiiskulti
eavesdrop
statu/o statue
steb/i stitch, quilt
saucer,
underground,
statistik/o statistics
stel/o star,
a
stroke, for^i strike out, sub^i underline,
stabil/a stable
station
Hlo ~ing wheel;
stir/i steer (vehicle),
stiv/i
humor, "the blues"
spong/o sponge, ^(ec)a spongy spont(an)/a, spontane/a spontaneous sporad/a sporadic sport/o sport, ^isto -sman; athlete sprit/o wit, ^a ~ty, lively, mal^a dull,
spur/o
stil/o style
(tr.)
subtil/a subtle
subtrah/i subtract
(arith.),
^o -ion
subvenci/i subsidize, ^o subsidy suc/i suck, ^igi suckle
sud/o south, ^a ~em sufer/i suffer, endure sufic/a sufficient, enough; ^e rather, ^i suffice
sufiks/o suffix
sufficiently;
prompt
suflor/i
^o ~er
(theater), (tr.),
sugest/i suggest,
^o -ion
it
sugesti/i suggest (hypnotically, etc.),
the
sajn/i seem, appear to be;
choke
sufok/i suffocate
^o
power of -ion
suk/o juice, sap
maH fail
suker/o sugar, ^ujo -bowl furrow, wrinkle
^igi
.
.,
^as
al mi, ke.
.
~igi feign, pretend,
•^e apparently, ^o appearance sak/o chess ~i check, ^tabulo -board, sak! check!
sakr/i peddle in small-time
up,
reH summarize,
re^o summary, resume sun/o sun, ^radio -beam, ^levigo -rise, ^subiro -set, ^floro -flower, ^umi (put
switch
(tr.),
sup/o soup super above, over, ^a, ~ulo superior, ^i surpass, exceed, ^jaro leap year, ^signo
enH
turn on,
sam/o chamois sanc/o luck; chance, bonan ^on! good luck! (tr.),
waver
^igi
sang/i, ~igi change, interne exchange
sarg/i load (gun, camera, etc.), charge (battery)
^o
supersign, accent mark, ^forti overpower,
sarg/i,
-"homo superman, ^flua superfluous, ^vendejo supermarket
sark/o shark
•^a superstitious
^ilo switch,
el^i turn off
sancel/i shake
out to) sun
superstic/o superstition,
(black
sal/o shawl salt/i
sum
way
etc.)
sakt/o shaft (mine, elevator)
(tr.)
sultan/o sultan
sum/o sum,
that.
market, street comers,
sulfur/o sulfur, ^a -ic, -ous -^i
me
to
sakal/o jackal
sukces/i succeed, ~o success,
sulk/o,
seems
sat/i
load, burden,
have high regard
mal^i unload
for, like,
^inda
likeable
foam
supoz/i suppose, presume, ^o supposition
saum/o,
supr/e(n) above, up(wards), on top,
sejk/o sheik
^a upper, ^(aj)o top, summit, mal^e(n) below, downstairs sur (up)on, -^meti put on, ^sipe on board, ^skribo superscription surd/a deaf, ^(a)iiiutulo -mute
sel/o shell, peel, bark, husk, sen^igi shell,
surfac/o surface
si
upstairs,
surface,
surpriz/i,
^o
^o suspicion, ~inda,
swish (sound)
rustle,
sutur/i, •^o suture,
sim/o mold (mildew), ^a -y, ^i get ~y
wood
tile
ham
sip/o ship, en^igi embark, el^igi
sir/i tear, rip (tr.),
match-make, promote marriage, ^ist(in)o match-maker sved/o Swede, ^a Swedish,
svat/i
^ujo/^io/^lando Sweden
^o faint, swoon sving/i swing (tr.); wave about, brandish; sven/i,
fling
^a Swiss, ^ujo/^io/^Iando
^ajo a
tear,
de^i tear
off;
pick (flower, etc.) sirm/i, ^ilo, ^ejo shelter
slim/o slime slos/i lock,
svelt/a slender, slim
mal^i unlock, ^ilo key; wrench
smac/i make smacking noise with smink/i, ~o make up (face, etc.) smir/i smear, spread (butter,
lips
etc.), anoint,
~ajo ointment snur/o rope, cord, ^(o)salti skip rope sofor/o driver, chauffeur
Switzerland
sok/i, stencil,
template
saf/o sheep, ~ajo mutton, ~ido
sah/o shah
^a her
--pereo -wreck
swarm
sablon/o pattern,
playful, jocular
disembark, ^anaro crew, -^estro master,
seam
suveren/o, ~a sovereign
svis/o,
she,
sink/o
suspir/i sigh
svarm/i, ^o
^o joke, jest, -^ema
serif/o sheriff
sind/o shingle,
suspicious
^0
serc/i,
sild/o shield, sign-board
suspekt/i suspect,
susur/i,
peel, etc.
selk/o suspenders
sik/a chic
surprise
surtut/o overcoat
^ema
~i froth,
lamb
~o shock
sose/o highway sov/i shove,
push along,
(el)^i thrust out
sovel/i, ^ilo shovel
357
sovinism/o chauvinism, ^isto chauvinist spar/i save, spare,
^ema
taksi/o taxi, ^isto -driver
takt/o
thrifty
spat/o spade
tact;
(mus.) time
taktik/o tactic(s)
^rado
§pin/i spin (thread), ^ilo -die,
talent/o talent,
-ning wheel
^a -ed
tali/o waist(line)
Mgi
spruc/i gush, spurt (out),
squirt,
Mlo
nozzle, en^igilo syringe
srank/o cupboard, cabinet, sideboard, wardrobe, etc., mono^o strong-box srapnel/o shrapnel sraub/o, ^i screw, ^ilo -driver, ^ingo nut, ^slosilo adjustable wrench srump/i shrivel up, shrink (intr.)
tambur/o drum, -^isto -mer tamen nevertheless, however, kaj tamen, sed tamen and yet tang/o tango
tank/o tank (mil.) tapet/o tapestry, wall covering, paper^o
wallpaper tapis/o carpet
sub^o saucer
stal/o steel
tas/o cup,
stat/o state (pol. entity), ^igi nationalize,
task/o task, assigned work,
^estro head of state stel/i steal,
^isto thief, ^e stealthily
stip/o block/chunk of
wood, ^aro
woodpile
fit,
tauz/i tousle, dishevel
tavern/o tavern, inn
stof/o cloth, material,
sub^o
lining
ston/o stone, ^ego boulder stop/i plug
assign
•^i
be suitable, ^a suitable, sen^a useless, sen^ulo good-for-nothing
taug/i
up
(tr.),
tavol/o layer te/o tea, ^poto,
stop up, clog, ^ilo
^kruco -pot
team/o team
^a
^ajo play
stopper, plug; electric plug, ^ilingo
teatr/o theater,
electric socket
ted/i bore, •^a tiresome, boring
storm/o storm strump/o stocking, ^eto sock stup/o step, stair, rung, ^aro staircase
teg/i
su/o shoe, ~(far)isto -maker
tegment/o roof
suld/i
owe,
"^o
sultr/o shoulder, •^levi shrug
pour out (grain, super^i overwhelm
sut/i
cover protectively (with cloth,
overlay of metal,
etc.,
not liquid),
file
teknik/a technical,
(box or folder -^o
weave, ~iIo loom, ^ajo
teks/i
Teksas/o Texas
^o
perspiration,
sweat
tekst/o text; lyric (song), ^i say, read
telegraf/i,
^o telegraph
telegram/o telegram
tabel/o table(t) (stone, wood,
etc.);
tabulation, viv^o actuarial table
telemetri/o telemetry teler/o plate, dish, ^eto small plate, saucer
tabernakl/o tabernacle
teleskop/o telescope
tabl/o table, skrib(o)^ desk
televid/i see
on TV, ^o TV, ~iIo TV set tem/o subject, topic, ^as pri it's a matter
tabul/o board, plank
tacment/o detachment
of
tag/o day, ^igo -break, dawn,
^mezo
^mango
dinner
^lumo
-light,
(midday meal), ^libro agenda, ciu^a daily
diary,
^ordo
tajd/o tide tajlor/o, ^i tailor tajp/i type (on
keyboard)
taks/i rate, estimate the value of; appraise,
^isto appraiser, ne^ebla priceless, tro^i
overestimate, sub^i underestimate
358
textile
telefon/i, -^o telephone
tabak/o tobacco
noon,
technique, technic
teknologi/o technology
svel/i swell (intr.), ^igi inflate
sweat,
protective
containing papers, films, tapes, etc.)
sveb/i hover, float in air
svit/i perspire,
etc.), ^^ilo
cover tek/o briefcase;
debt
theatrical,
temp/o
time, liberie time off, spare time,
dum^e
meanwhile, sani'^a simultaneous
temperament/o temperament temperatur/o temperature tempest/o tempest, storm tempi/o temple (forehead) templ/o temple (worship) ten/i hold, hang onto, ^ilo handle, re^i retain, sin^o attitude, de^i restrain, reH hold back
(tr.),
sub-^i support, sinde'^i
abstain
tend/o
draw, al^i
tir/i pull,
tent,
^(um)i, ^aro
camp
tiran/o tyrant,
tendenc/a tendentious, partisan, biased, ^o inherent tendency, bias
tenebr/o
(literary
word
titan/o Titan,
~a
attract, -^kesto
titanic
titol/o title, heading, ^i title
for)
profound
drawer
tyrannize
-^i
(tr.)
tol/o cloth (cotton, linen, canvas, etc.),
^marko
darkness tenis/o tennis
laundry mark
toler/i tolerate
tenor/o tenor (mus.)
tomat/o tomato
tensi/o tension; voltage
tomb/o tomb, grave, ^ejo graveyard,
tent/i tempt, entice,
~o temptation
en^igi entomb, inter
Teodor/o Theodore
ton/o tone
teolog/o theologian
tond/i clip, cut with shears,
teologi/o theology
teorem/o theorem
tondr/o,
teori/o theory
torc/o torch
ter/o earth, soil,
'*'ilo
scissors,
shears, pri^i prune
^tremo earthquake,
^^globo (world)globe,
^pomo
--i
thunder
tord'l twist
(tr.),
contort
torent/o torrent
potato,
en^igi bury, sub^a underground
torn/i turn (on lathe), ~ilo lathe
terapi/o therapy
tornistr/o knapsack, backpack
teras/o terrace
torped/o,
teren/o terrain, grounds; field used for an
tort/o pie, tart
activity
-^i
torpedo
tortur/i, -^o torture
teritori/o territory,
^a
territorial
tost/i,
termin/o (technical) term, •^aro
~o
(offer a) toast
total/a total,
~ismo -itarianism
totem/o totem
terminology, glossary
termometr/o thermometer
tra through, ^vivi live through, survive,
termos/o thermos bottle termostat/o thermostat
trab/o beam, girder
tern/i,
experience, ~nokti pass the night
^o sneeze
tradici/o tradition,
teror/o (reign of) terror,
^ismo -ism,
•^isto
traf/i hit (desired
~ist
^a ~al
traduk/i translate, ^o translation
mark), catch
(train, etc.),
terur/o terror, ^a terrible, ^i terrify
run across (person), ~a striking,
test/o, ~i (scientific) test
miss
testament/o
will, testament, ^i
make
a
trafik/o traffic
tragedi/o tragedy, ^a tragic
bequeath
will;
testud/o tortoise
tragik/a = tragedia
tez/o thesis, essay
trajn/o train
ti-
(forms
in that
correl.; see p. 127)
way,
tie
kaj
tie
tiamaniere
here and there,
tien kaj reen back and forth, tiele thusly, tic ail alio
maH
one thing or another
trajt/o feature, trait
trak/o track trakt/i deal with, treat, ~ajo treatise
traktat/o treaty
Tibet/o Tibet
traktor/o tractor
tifon/o typhoon
tram/o
tig/o stem, stalk
tranc/i cut, slice, ~iIo knife, ^ajo slice
tigr/o tiger
trance/o trench (mil.)
tik/o
tic,
trankvil/a calm, tranquil
twitch (muscle)
trans across, on the other side of, ^lokigi, ^logigi move, ^porti transport, ^iri cross,
tikl/i tickle (tr.) tili/o
linden tree
tim/i,
^o
fear, ^igi frighten,
tindr/o tinder, punk tine/o
moth
tinktur/o, ~i dye, tint/i,
~o
streetcar
~ema
timid
transfer, -^formi transform,
^doni hand
over transistor/o transistor; small transistor
tint
tinkle, jingle
tip/o type, "^a typical
radio transitiv/a transitive
transvers/a transverse, ~e crosswise
359
trat/o (bank) draft, ^i
make
a draft
travesti/o travesty
much, enormously
tre very
very,
^ege extremely,
tur/o tower; castle (chess) turist/o tourist
tremol/o aspen tremp/i dip, immerse, soak
turk/o Turk, ^a ~ish, ^ujoZ-^io ~ey turment/i, ^o torment
(tr.)
tren/i drag, tow, ^sipo tugboat
turn/i turn
trample on
al
^a,
triple,
^ono
third,
^o
trio,
^obla
^folio clover
trib/o tribe,
^a
(tr.),
H sin turn around; H sin
apply to
turne/o (theatrical) tour
trezor/o treasure tri three,
riot
tunik/o tunic
coach
trem/i tremble, quiver
tret/i tread,
tumult/o tumult, tun/o ton tunel/o tunnel
tref/o clubs (cards) trejn/i train,
tumor/o tumor
turnir/o tournament tus/i,
^o cough
tusilag/o coltsfoot (plant)
tribal
tribord/o starboard
tus/i
tribun/o rostrum, speaker's platform
tut/a entire, whole, ^e entirely,
tribunal/o tribunal
touch
at all,
ne ^e not
altogether,
tricikl/o tricycle
overalls,
trik/i knit, ^ilo -ting
^o
trill
^e ne not
as a whole,
tvist/o, ^i twist (dance)
needle
trikoloret/o pansy tril/i,
en^e
^monda worldwide, super^-o ^ajo entirety
tribut/o tribute, ^i pay tribute
trigonometri/o trigonometry
quite,
-uj/ (suff. den. container; see pp. 132, 187)
^o container
(mus.)
trilion/o trillion
-ul/ (suff. den. person; see p. 143)
trilogi/o trilogy
ulcer/o ulcer
trink/i,
^ajo drink
trist/a (poetic
tritik/o
word
Ulis/o Ulysses for) sad
wheat
ulm/o elm ultimat/o ultimatum
-um/
triumf/o, ^i triumph trivial/a vulgar, course,
commonplace
Hgi exaggerate manger trole/o trolley, ^buso -bus trombon/o trombone tro too much, too,
(suff.
with indefinite meaning; see
tromp/i deceive, cheat tron/o throne
umbilik/o navel unc/o ounce ung/o nail (finger, toe), claw (animal) uni/o (pol.) union uniform/o uniform unik/a unique
tropik/a tropical, ^o the tropics
univers/o universe
trot/i trot
universal/a universal, worldwide
trog/o trough,
trotuar/o sidewalk
universitat/o university
trov/i find, ^igi, sin ^i be found, be
unu
located, find oneself
tru/o hole trud/i impose, force, en^igi intrude
trumpet/o, ^i trumpet
trunk/o trunk trup/o troop
(tree,
body, etc.)
trut/o trout tualet/o toilette
^e first of all, firstly, ^o ^eca unified, Hgi unite, ^iginta united, ^ope singly, one at a time, ^foje once, unu la alian one another uragan/o hurricane urani/o uranium urb/o city, ^a urban, *ego metropolis, ^eto town, ^(o)domo city hall, ^estro mayor, sub^o, antaii^o suburb urg/a urgent, ^i urge, press, hurry (someone), ne ^as there's no hurry one, ^a
unit,
^eco
first,
unity,
tub/o tube, pipe; barrel (gun) tuberkuloz/o tuberculosis tuj immediately, ^a immediate tuk/o cloth, antaii^o apron
urs/o bear
tulip/o tulip
urtik/o nettle
360
p.
194) ^(aj)o whatchamacallit, thingamajig
urin/o urine, ^i urinate
Urugvaj/o Uruguay, ~a, ^ano -an Uson/o the USA, ^a, ^ano American uter/o
womb
util/a useful,
sen^a
utilize,
useless, ^igi
make
mal^i, mal^o harm,
mal^a harmful Utopi/o Utopia, ^a ~n
^o
mal^a
close,
(for space), dis^igi spread
etc.)
Vasington/o Washington vat/o cotton wool, wadding; (elec.) Watt Vatikan/o the Vatican vaz/o vessel (any container), vase vazelin/o vaseline
wear out
use, el^i use up,
ho
ve! woe!
uvertur/o overture (mus.) uz/i,
cramped (news,
advantageous, ^(ec)o
use(fulness),
use of,
vast/a vast, spacious,
Oh
ve! alas!
dear! --spiri sigh,
hejm^o homesickness
uzin/o (heavy industry) factory, mill
veget/i vegetate
uzur/o usury uzurp/i usurp
vegetar/a,
^ano vegetarian
vejn/o vein vek/i
wake
(tr.),
arouse, ^igi
wake
up,
^horlogo alarm clock
uat/o Watt
vel/o sail
vad/i wade, tra-^i ford
velk/i fade, wither
cone (ice cream) vag/i roam, wander, ^ulo vagabond,
velur/o,
vafl/o waffle, ^eto wafer;
come
"rolling stone"
vagin/o vagina
val/o valley
valid/a valid, ^i be valid,
•^igi
validate
vend/i
valor/o value, ^a valuable, ~i be worth,
valut/o currency (of a country); foreign rate
valv/o valve; tube (elec.)
van/a futile, useless, ^e in vain vandal/o vandal vang/o cheek, ^ofrapo slap
^ejo
store, ^isto
salesman
vendred/o Friday venen/o, ^i poison
vener/a venereal
Venezuel/o Venezuela veng/i avenge, ^^o revenge, vengeance venk/i defeat, win over, ^o victory vent/o wind, ^umi, '^umilo fan, -^ego ventol/i ventilate, ^ilo ventilator
tummy
Venus/o Venus ver/a true, ^o truth, reality, ^e really, truly, ^sajne probably, ~dire to tell the truth verb/o verb verd/a, ~o green verdikt/o verdict
verg/o rod, switch; wand, ^i
flog, take a
switch to
vanil/o vanilla
vant/a conceited, vain; frivolous, ^ajo
verk/o
(literary or artistic)
work, ^i write,
create (literature, mus., etc.), ~isto writer,
frivolity, silliness
vapor/o steam, vapor, ^sipo steamship var/o(j) wares, merchandise, commodity varb/i, ^ito recruit,
Hgi
'^'a
^aro (collected) works, ~into author verm/o worm vers/o one line of verse, song,
enlist
variable,
~ajo
show
pour
pour out,
(liquids); shed, scatter, el^i
enH
pour
variol/o smallpox, ^eto chicken pox
vert/o top of head
buzzer
vertebr/o vertebra
varm/a warm, ~ega
hot, ~eta
mal^umo
a cold
lukewarm,
etc.
versi/o version vers/i
variation
mal-^a cold,
derive or
^onta next
ventr/o belly,
sen^-a worthless vals/o, ~i waltz
variete/o variety
sell,
kun^i meet, re^i
come from,
windstorm
valiz/o valise, small suitcase
vari/i vary (intr.),
back, de^i
result from,
vagon/o railway carriage, ^aro train vak/a vacant, ~i be vacant, ~igi vacate vakcin/o vaccine, ^i vaccinate vaker/o cowboy vaks/o wax, ^tolo oilcloth vaku/o vacuum
exchange
^a velvet
ven/i come, al^i arrive,
in
vertig/o vertigo, dizziness, ^i feel dizzy
vertikal/a vertical
Varsovi/o Warsaw
veruk/o wart
vart/i, ~ist(in)o nurse
verv/o verve, vivacity, ^a vivacious.
361
lively,
sen^a
lifeless, dull
vis/i
vesp/o wasp
vesper/o evening, ^e
in the
evening
vitamin/o vitamin vitr/o glass (material), okul^oj eyeglasses,
vespert/o bat
vespr/o vespers, evensong vest/i
(tr.)
clothe, dress, ^igi get dressed,
vest(aj)o garment, ^oj clothes, senHgi
sub^o undergarment
undress, strip,
^o
^ajo pane showcase
vitrin/o
^o
viv/i live,
life,
tra^i experience,
survive, vivu! long live!
vest/o vest vet/i,
wipe, ^tuko dust rag; dish cloth
vit/o (grape)vine
Meni support
viz/o visa
bet,
wager, ^kuri race
vizag/o face
veter/o weather, ^informoj weather report
vizi/o vision
veteran/o veteran
vizit/i visit; attend, -^o visit
vjetnam/o, ^a Vietnam(ese)
veterinar/o veterinarian
go (not walking), ^ilo
vetur/i travel;
voc/o voice; vote,
-^e orally,
^doni vote
vodk/o vodka
vehicle, ~igi drive
vezik/o bladder; bubble, ^eto blister
voj/o way, road, ^montrilo signpost
you ^a ~r(s) viand/o meat
vojag/i travel,
vi
vibr/i vibrate,
traveler,
^(ad)o vibration
vic/o row, rank; turn; vice-, ^e in rows,
lau^e
^prezidanto vice^patro step-father, mia ^o
in turn,
president,
my
turn vid/i see, visible,
~o
^ajo view, ^ebla worth seeing, ^punkto
sight,
Mnda
^bendo videotape vidv/o widower, ^ino widow viewpoint,
^o
^ema
trip,
voyage, ^anto
inclined to travel
vojevod/o Poland
title
vok/i call,
summon,
of provincial governor in al^i invoke, appeal to,
evoke vokal/o vowel el^i
vokt/o taskmaster vol/o will(ingness), ^i be willing to, want to,
lau^e as one pleases,
at will,
H diri
mean
vigl/a alert, keen, brisk
Volapuk/o Volapiik, Tic estas ^ajo all Greek to me"
viking/o Viking
volb/o vault(ed ceiling)
viktim/o victim
volont/a willing, voluntary, ^e willingly,
Vien/o Vienna
"It's
^ulo volunteer
vil/a shaggy, hairy
vila/o villa
volt/o Volt
vilag/o village, ^eto hamlet
volum/o volume (book, etc.) volupt/a voluptuous, ~o sexual pleasure volv/i wind up, roll up, malM unroll vom/i vomit, throw up vort/o word, ^aro dictionary, vocabulary,
Vilcj/o Bill
Vilhelm/o William vin/o wine, ^bero grape, ^berejo vineyard
vinagr/o vinegar vind/i
wrap
(in cloth),
bandage, ^otuko
swaddling cloth
lau^e verbatim, word-for-word vost/o
tail
vow
vintr/o winter
vot/o, ^i
viol/o violet
vual/o, ^i veil
violon/o violin
vulgar/a
violoncel/o cello
vulkan/o volcano vulp/o fox
vip/o, ^i
whip
vipur/o viper
vultur/o vulture
man, ~ino woman, ~a male, ^ina female, ^eco virility
vir/o
vund/o wound,
mal^o
vice
zefir/o
zephyr
virtuoz/o virtuoso
zenit/o zenith
virus/o virus
zigzag/i,
visk/o mistletoe
zink/o zinc
viski/o
362
whisky
injury, ^i
zebr/o zebra
virg/a, ^ul(in)o virgin virt/o virtue, morality,
common, everyday
^a zigzag
zip/o zipper
wound
zodiak/o zodiac
zon/o
belt;
zone
zoologi/o zoology zorg/i (take) care (of), see to, worry (about),
^o
care, concern (for),
^eme
carefully
zum/i, ~o hum, buzz; roar
(traffic, etc.),
^ilo buzzer
363
INDEX Accent (stress), 67, 169 Accents (marks). See supersigns. Accusative ending -n, 77, 85, 92, 166
Compound
Active participles, 141, 147
Connor, George Alan, 42
Adam, Eugene, 54, 55 Adams, William George, 210
Correlatives, table of,
Affixes as words, 168
Culbert, Sidney,
Afrikaans (language), 15
Cybernetics and Esperanto, 52
verbs, 149, 152, 160, 163
Computer science and Esperanto, Conditional ending -us, 131,
names of
Countries,
1
1
51, 52
39
27
in Esperanto,
221
1
Aisberg, Eugene, 32
Dalgamo, George, 27 Dasgupta, Probal, 60
Aleichem, Sholem, 32 Alliance Fran9aise, 14
Alphabet
in Esperanto,
221
Definite article
American Esperantist Association,
38. See
la,
68, 177, 229,
also Esperanto Association of North
Devyatnin, Vasiliy, 32
America.
Dia Regno, 52
American Philosophical Society, 30 Amerika Esperantisto, 38 Andersen, Hans Christian, 32 Arabic (language),
239
Descartes, Rene, 27
Dickens, Charles, 32 Dictionaries in Esperanto, 55
Dinwoodie, John Sharp, 59 D-ro Esperanto, 30, 262
1
Auld, William, 58ff., 290 Auriol, Vincent, 39
"Edz-peranto," 18
El Popola Cinio, 56, 266 Babel,
Baghy,
Tower
of,
Elision, 169
9
Julio, 33, 58,
Engholm,
294
Stellan,
59
Baha'i Esperanto League, 54
English (language),
Baha'u'llah, 14, 54
Esperanta Mormonaro, 54
Bailey, Pearl, 12
Esperanto, described, 17; as bridge
1,
14, 15
Bein, Kazimierz, 32
language, 18, 33; foreign words
Bible, 52
"clear language," 35; in broadcasting,
Blind Esperantists' league, 50
Boulogne-sur-Mer, world convention of 1905, 33; Declaration of, 33
Boulton, Marjorie, 59, 289
Canada, language problems Carlsson, Magda, 178 Carter, President
of, 2, 3,
9
Jimmy, 3
Center for Research and Documentation on
World Language Problems, 60 Chaves, Aureliano, 16 Chess players' league, 51 Children Around the World, 56 in,
36 Esperanto (magazine), 45, 48 Esperanto as an International Auxiliary Language (report), 35 Esperanto Association of North America
(EANA),
38, 40,
42
Esperanto League for North America (ELNA), 23, 39, 55ff Esperanto Studies Association, 60 Espero Katolika, 52 European Economic Community, 40 European Parliament, 40
18
Chinese (language), 1,8,
14,
266
Christian (Protestant) Esperantists' league,
Fallows, James,
1
"False Friends," 214
Feminine forms, 82, 83, 278
52
Fonto, 58
Clark, Brendan, 253
Comenius, John Amos, 13 Comparative formed with pli,
Compound
31; a
Esperanto Cultural Center, 42 Esperanto en Skotlando, 194
Catholic Esperantist's union, 52
China, Esperanto
in,
Foreign language study, 1 1
sentences, 100, 113, 130
5,
Formula phrases, 248 Fractions formed with -on,
8
1
15
365
Francis, John, Fraser,
59
Kontakto, 48
M. C, 195
Korea, 19
French (language), 1, 14 French Academy of Sciences, 33 Fundamenta Krestomatio, 32
Kristana Esperantista Jarlibro, 53
Kvakera Esperantisto, 53
La Dua Buso, 58 La Esperantisto, 3 La Vivo de la Plantoj, 32
Geoghegan, Richard, 30, 252 Gerund phrases, 259 Goethe, Johann W., 32 Gogol, Nikolai, 32 Gorky, Maxim, 14 Grabowski, Antoni, 32 Great Britain, language instruction
Language discrimination, 16 Latin, as international language, 13; as intellectual study,
Lanti. See in,
10
Greek (language), 13 Green star as symbol of Esperanto, 252
& Company, 32
Hachette
S. L,
Latin America, language attitudes
League of Nations, 34 Leemans, Victor, 40 Letters (alphabet),
6
how named,
221
Letters (correspondence), forms for, 181
Helmuth, Francis, 185
Libya, anti-English attitude of, 15
Helsinki, accords of 1975, 16
Hitler, Adolf,
Linguae francae, 13 Lins, Ulrich, 59 Literatura Foiro, 58 Literatura Mondo, 58
Hungara
Machine translation, 16 Malmgren, Emfrid, 175, 176
Heroldo de Esperanto, 57, 193, 274 Hindi (language), 15
37 Hubner, Paul, 53 Hujucz, 266 Vivo, 56
Manchester, England, 22 Marta, 32
Ido (language project), 34
Intransitive verbs, 201,
Masao, Ueyama, 59 M'Bow, Amadou-Mahtar, 39 McCarthyism, 38 Medical association, 50 Medicina Internacia Revuo, 50 Mein Kampf, 37 Mitterand, Fran9ois, 40 Moliere, 32 Monato, 58 Mormons for Esperanto, 54
Invito al Cielo, 32
Miiller,
Imperative ending -u, 92, 114 Indefinite article,
none
in
Esperanto, 70
Indefinite preposition je, 152 Indefinite
pronoun oni, 99
Interligilo, 51
Interrogative particle cu, 74 International Esperantist Science
Association, 33, 49
Youth Convention, 49 208
International
Iran, 15,
62
Max, 31 Mumford, Lewis, 14
Janton, Pierre, 20
Nazi Germany,
Japan, 6, 50, 54
Neergard, Paul, 32
Jarlibro, 45,
48
18,
56
Negative formed with ne, 86, 106
Jonas, Franz, 40
Nietzsche, Friedrich, 13
Jordan, David K., 25
Nitobe, Inazo, 34
Journalists' association, 51
Nixon, Richard, 8
Jung, Teo, 57
Nudists' organization, 51
Kabe. See Bein, Kazimierz. Kalocsay, Kalman, 58, 59 Khruschev, Nikita, 3 Kon Tiki, 32
Numerals above
366
in, 7,
15
Leibnitz, Gottfried, 13
Harry, Ralph, 61
Hayakawa,
23
Adam, Eugene.
ten,
102
Omitting prepositions, 166
Oomoto, 54
Opposite meaning formed with mal-, 19,
82
Scientific Council of Japan, Schiller, Johann,
Paco, 55
Pan Tadeusz, 32 Passive participles, 159, 162 Passport service, 49
Peace movement, 55 Pei, Mario, 18 Peltier, Emile, 52 Phillips, Henry, 30 Piron, Claude, 59 Plena Ilusthta Vortaro de Esperanto, 55 Plena Vortaro de Esperanto, 55 Plural ending
-j,
90,
92
42
32
Sebert, Hippolyte, 33 Sekso kaj Egaleco, 58 Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT), 54 Shakespeare, 32 Sherwood, Bruce, 20 Simon, Paul, 8
Slang
in
Esperanto, 302
Solresol (language project), 27
Somero, Finland, 22 Soviet
Academy
of Sciences, 60
Spanish (language), 15
South Africa, 15 Sperjer, Herbert, 13
Possessive, formed with -a, 89, 229; omitted, 239; using de,
90
St.
Louis World's Fair, 38
Stafeto, 58, 59.
Postal and telecommunications workers'
Stalin, Joseph,
Stamp
association, 5
1
collectors' association, 51
Predicative nominative, 288
Superlative formed with plej,
Prepositions, omitting of, 166; as prefixes,
Supersigns, value of in Esperanto, 68; in
203 President's
1 1
radio and telegraph messages, 221
Commission on Foreign
Language and
Szathmari, Sandor, 32
International Studies, 5
Pronunciation of Esperanto, 67
Teachers' association (world), 51
Proper names
Teachers (of Esperanto) association
in
Esperanto, 278
Prus, Boleslaw, 32
(U.S.),
56
Sekelj, Tibor,
Quaker Esperantist Society, 53 Quebec, language problems of, 3, 15 Questions, formed with cu, 74; with correlatives, 127 Quotation marks, use of, 201
274
Time of day, telling in Esperanto, 1 Third World and Esperanto, 14, 62
15
Thomdike, Edward, 20 "Thou" in Esperanto, 302 Titles of respect, 237 Tolstoy, Leo, 14, 31
Radio amateurs' league, 51 Radio and Esperanto, 36, 60 Radio Beijing, 60
Tourism, 50
RadioWarsaw,
Uniform endings, 70, 74, 81
Transitive verbs, 201, 208
60, 61
Ragnarsson, Baldur, 59 Railway workers' federation, 50 Reflexive pronoun si, 137 Regulo-Perez, Juan, 59
Rosbach, Johan Rossetti, Reto,
Hammond,
59,
38ff.,
6 Iff.; petitions
1,
14, 15
4, 7, 16,
to, 39ff.
United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization (UNESCO),
39 Universal Declaration of
59
Russian (language),
240
United Nations, Esperanto and,
Human
Rights,
16 Universal Telegraph Union, 35
Sayers, James, 32, 42 Scherer, Joseph, 20, 204
Schleyer, Johann, 28
Schneider, Alois, 178
Universala Esperanto-Asocio (UEA). See
World Esperanto Association. Universala Kongreso de Esperanto (UK).
See World Esperanto Convention.
Schwartz, Raymond, 59
USSR, 18,35,37,55
Scienca Revuo, 33 Science and Esperanto, 33, 49
Vallon, Doris, 21
367
Verb, tenses
of, 74, 152,
163
Vojago al Kazohinio, 32 Volapiik (language project), 28, 31 Voltaire, Francois, 14
Wales, language problems
in,
2
Waringhien, Gaston, 59 Wells, John, 17
Welsh (language), 2 Winnie the Pooh, 32 Wojtyla, Karol (Pope John Paul
Word Word
II),
52
building, 81, 118 order, 73, 77, 105, 106
World Esperanto Association, 45ff.;
34, 36ff.,
correspondence service
of, 48;
delegate service of, 47; tape library of, 48; visit to Rotterdam headquarters of,
188
World Esperanto Convention, 45ff.,
World War World War
Young
16, 33,
54 I
and Esperanto, 34 and Esperanto, 37, 54
II
Esperantists' organization, 48
Zaire, 14
Zambia, 15 Zamenhof, Felix, 32 Zamenhof, L. L., 28ff., 34, 37, 53, 176, 252;
own
255, 260;
account of creating Esperanto,
poems
by, 222, 232, 233
Zamenhof
family, fate of, 37
Zee, S.
59
J.,
Zilbemik, Clara, 30
368
USEFUL ADDRESSES
Australian Esperanto Association, P.O. Centre,
ACT 26
1
Box
48, Jamison
4. Australia
British Esperanto Association, Espe^'anto-Centro,
Holland Park Avenue, London,
Wll 4UF.
140
Tel. 01/727-
Kingdom
7821. United
Esperanto Association of Ireland, 9 Templeogue Wood,
Templeogue, Dublin
12. Ireland
Canadian Esperanto Association, C.P. 126, succ. Beaubien, Montreal, Quebec,
New
H2G
3C8. Canada
Zealand Esperanto Association, P.O. Box 330,
Wellington
1
.
New Zealand
South African Esperanto Association, 75 Bronkhorst
Street,
Groenkloof 0181. South Africa Esperanto League for North America, P.O. Box 1129, El Cerrito,
CA 94530. Tel.
(415) 653-0998. U.S.A.
For more information about Esperanto, contact:
Esperanto League P.O. Box
Please send
FREE
1
for
129, El Cerrito,
North America,
CA 94530
•
Inc.
(415) 653-0998
up-to-date information about the International
Language
to:
Name Address Zip
State
City
Code
For additional copies of this book... Contact your bool(seller or use this form:
Esperanto League P.O. Box
Please send
1
for North
129, El Cerrito,
copies of
America,
CA 94530
•
Inc.
(415) 653-0998
ESPERANTO: USING AND LEARNING THE INTERNA-
TIONAL LANGUAGE, by David
Richardson,
@ $1 4.95 per copy (CA addresses add
appropriate sales tax). Please add $1 .50 per copy for shipping
Price subject to
Please
Send
change without
make
all
&
checks or money orders payable to ELNA.
to:
Name
___^
Address
City
handling.
notice.
State
Zip
Code
David Richardson a past president of the Esperanto League for North America, Inc., former editor of North American Esperanto Review, and a long-time delegate of the World Esperanto is
Association.
L
I
ESPERANTO "The world needs an international language as else, unless it be the will to peace."
it
needs nothing
— Mario Pei, The Story of Language
"It
seems odd
that,
except for a few valiant Esperantists, no
international body has as yet discovered that the simplest way to promote understanding would be to promote a language that is
understood by all"
- Arthur Koestler, JANUS - A Summing Up
"Esperanto
is
truly
and elegantly simple."
—
—James Fallows, The Atlantic
tr "Incomparably easier
to
master than any national tongue."
- Kenneth Katzner, The Languages of the World
no other reason, it would give cur linguistically isolated and complacent students a chance to experience reasonable knowledge of another language, and to increase knowledge of their own." "Esperanto should be taught in our schools because,
if for
- Professor Todd C. Moody, St.
"Esperanto
is
Joseph's University, Philadelphia
the linguistic expression of the brotherhood
of man."
— Sir Anthony Brooke