Eine lange Pilgerreise. Leben und Lehre des Shivapuri Baba
 3921786436

Citation preview

John G. BENNETT

Eine lange Pilgerreise Leben und Lehre des SHIVAPURI BABA

V erlag B runo M artin

Originaltitel: Long Pilgrimage The life and teaching of the Shivapuri Baba © Elizabeth Bennett Published by Arrangement with Turnstone Books, c/o Thorsons Publishing Co. Ltd. Denington Estate, Wellingborough Deutsche Erstveröffentlichung © Verlag Bruno Martin 2121 Südergellersen 1. Auflage 1985 Alle Rechte Vorbehalten Satz: ZERO, Typografischer Betrieb, Rheinberg Druck: Fuldaer Verlagsanstalt, Fulda ISBN 3-921786-43-6 Reihe Yoga-Bibliothek, Buch 4 Weitere Bücher der Yoga-Bibliothek: Buch 1: M. P. Pandit, Verborgene Aspekte im Leben Buch 2: J. W. Hauer, Der Yoga Buch 3: Krishnanand Saraswati, Die Bhagavad Gita im täglichen Leben

Inhalt Seite V o rw o rt

7

E ins

D ie S uche

14

Zw ei

L e h re u n d M e th o d e

36

D rei

R echtes L eb en

58

V ier

D ie d rei D iszip lin en

80

Fünf

N eu es L ich t a u f a lte L eh ren

Sechs A u s rä u m u n g v o n Z w eifeln V erzeichn is d e r S a n sk rit-W ö rte r

113 138 171

Vorwort A ls D r. S arv ep alli R a d h a k ris h n a n , In d ie n s g e sch ätzter P rä s id e n t u n d fü h re n d e r P h ilo so p h , im F r ü h ja h r 1956 N e p a l b e su c h te , u m a n d er K rö n u n g v o n K ö n ig M a h e n d ra te ilz u n e h m e n , e rw a rte te m a n , d a ß er sich d ire k t in das R o y a l G u e st H o u s e b egeben w ü rd e , das speziell fü r ih n h e rg e ric h te t w o rd e n w a r. D o c h so b ald e r d a s F lu g ­ zeug v e rla sse n h a tte , b a t e r sta ttd e sse n , m a n m ö c h te ih n z u d e r E in ­ siedelei des S h iv a p u ri B a b a fa h re n , d e r z u d ieser Z eit 130 J a h r e alt w a r. N a c h d e r ü b lich en fö rm lic h e n B e g rü ß u n g fa n d die fo lg e n d e U n te rh a ltu n g sta tt: S . R a d h a k r is h n a n : W elches ist E u re L eh re? S h iv a p u r i B a b a : Ich le h re d rei D iszip lin en — die sp iritu e lle , e th i­ sche u n d p hysische. S . R a d h a k r is h n a n : D ie g an ze W a h rh e it in so w enigen W o rte n ? S h iv a p u r i B a b a : J a . S . R a d h a k r is h n a n (W en d et sich sein en B eg leitern zu): D ie g an ze W a h rh e it in so w enigen W o rte n ! S h iv a p u r i B a b a : J a . — S p ä te r sp ra c h d er S h iv a p u ri B ab a v o n d iesem B esuch u n d sagte: „ D a n n e rk lä rte er d en a n d e re n m eine W o rte u n g e fä h r fü n fz e h n M in u te n la n g in h ö c h st w u n d e rb a re r W eise. E in e solch b rilla n te E r ­ k lä ru n g h a b e ich n o c h nie in m ein em L e b e n g e h ö rt. Ich se lb st b e ­ n eid ete ih n u m seine F ä h ig k e it z u r E rk lä ru n g . E r ist ein S o ld a t d er v ed isch en L ite ra tu r — selten in d er W e lt. E r h a t keine d e stru k tiv e N a tu r. E r h a t n u r eine k o n stru k tiv e N a tu r . M ensch lich e L ie b e h a t er. E r b lic k t a u f n ie m a n d e n h e ra b , h a ß t n ie m a n d e n . A ls e r k a m , m a c h te e r n u r N a m a s k a r (H a n d g ru ß ) v o r m ir. B evor er g in g , legte er seinen K o p f a u f m ein e F ü ß e . So etw as ist ä u ß e rst sch w ierig fü r ein en M a n n in sein er S tellu n g . A ls ich sag te: Ic h lehre d re i D isz ip li­ n e n u sw ., b e m e rk te ich , w ie G e fü h le d e r S c h a m u n d des E n tse tz e n s in seinem G e sic h t zu T ag e tr a te n — S c h a m , w eil er bei all se in e r G e ­ le h rsa m k e it n ic h t v e rsta n d e n h a tte , w as a m G ru n d des L e b e n s ist, u n d E n tse tz e n , w eil er fü rc h te te , er sei n u n , w o er so lan g e in ein em a n d e re n G la u b e n gelebt h a tte , zu a lt, u m seine L eb en sw eise zu ä n d e r n .” E in B u ch ü b e r d a s L e b e n u n d die L e h re eines so lch en M a n n e s wie des S h iv a p u ri B a b a z u sc h reib en , d e m ich d as erste M a l b eg eg ­ n ete, als er b e re its 135 J a h r e a lt w ar, w ä re eine u n v erzeih lich e A n ­ m a ß u n g , g ä b e es n ic h t zw ei F a k to re n , d ie dies d o ch m ö g lich m a c h ­ te n . Z u m ein en sagte d e r S h iv a p u ri B a b a se lb st, ich solle ü b e r seine L eh re sc h re ib e n , u n d sa h d e n B ericht ü b e r sein L eb en im M a n u s7

k rip t, bevor er im J a n u a r 1963 sta rb . Z u m an d eren h a tte ich d as P ri­ vileg, v o n H e rrn T h a k u r L ai M a n a n d h a r, d er seit fast d reiß ig Ja h re n sein S chüler w ar, K o p ie n vo n N otizen ü b e r G espräch e m it d em M ei­ ster zu b ek o m m en , die er in dieser lan g en Z e itsp an n e fü h rte . H e rr M a n a n d h a r gab seine freundliche Z u stim m u n g , d a ß sein N am e zu ­ sa m m e n m it m einem a u f d er T itelseite des Buches erscheine. Ich m u ß je d o c h gleich k larstellen , d a ß ich die V e ra n tw o rtu n g fü r d e n T e x t tra g e . D er S h iv a p u ri B a b a fo rd e rte m ich a u f , seine L eh re d a rz u ste lle n , d a m it sie v o n E u ro p ä e rn eb e n so leicht w ie v o n In d e rn v e rs ta n d e n w ü rd e. Ic h m u ß te d a h e r eine so rg fältig e sp ra c h lic h e A n ­ p a ssu n g v o rn e h m e n , u m einen ü b e rm ä ß ig e n G e b ra u c h v o n te c h n i­ sch en B eg riffen d e r H in d u -P h ilo so p h ie z u verm eid en , w ie sie in d er B h a g a v a d G ita V orkom m en. Ich legte d a s M a n u sk rip t H e rrn M a ­ n a n d h a r v o r, u n d e r k o rrig ie rte fre u n d lic h e rw eise alles, w o im m er e r f a n d , d a ß ich b e trä c h tlic h v o n d e r In te n tio n des S h iv a p u ri B ab a a b w ic h . N ic h tsd e sto w e n ig e r m u ß vieles so bleiben, w ie ich es d u rc h m e in e O h re n h ö rte u n d m it m ein em — h a rtn ä c k ig w estlich en — H e rz u n d G eist v e rs ta n d . D ie L eh re eines M a n n e s wie des S h iv a p u ri B a b a n im m t n ic h t die F o rm ein er fe stg e fü g te n D o k trin a n , d ie a u f alle L e b e n su m stä n d e p a ß t u n d fü r im m er u n w a n d e lb a r b le ib t. W ie er selbst in ein em sei­ n e r G e sp rä c h e a u s fü h rt, h än g t die V ita litä t je d e r L e h re v o n d er K o m b in a tio n einer u n w a n d e lb a re n G ru n d la g e d er W a h rh e it a b u n d ein em sich stän d ig w a n d e ln d e n Ü b e rb a u v on V o rste llu n g e n u n d M e th o d e n . Die G ru n d la g e ist R echtes L e b e n , S v a d h a r m a , w as stets v o m M en sch en g e fo rd e rt w u rd e u n d im m e r g e fo rd e rt w e rd e n w ird als eine G ru n d b e d in g u n g fü r sein W o h le rg e h e n in d iesem L eb en u n d im Jen seits. D er S h iv ap u ri B a b a fa ß t d en G e d a n k e n des R ech ­ te n L eb en s ab e r n ic h t so allgem ein, d a ß e r b ein ah e f ü r je d e L eh re g eeig n et w äre. E r v e rk n ü p ft ihn sp ezifisch m it d en d re i D iszip lin en fü r K ö rp e r, M e n ta l ( m i n d ) u n d G e i s t ( s p ir it ) . D ie G ru n d e r f o r d e r ­ n isse d e r drei D iszip lin en sind dieselb en fü r alle M en sch en , alle Z ei­ te n u n d L e b e n su m stä n d e , d och ih re p ra k tis c h e A n w e n d u n g v ariiert v o n Z e ita lte r zu Z e ita lte r, vo n N a tio n z u N a tio n , v o n In d iv id u u m zu In d iv id u u m , u n d se lb st fü r d asselb e In d iv id u u m u n te r v ersch ie­ d e n e n U m stä n d e n z u v ersch ied en en Z e ite n . D a ra u s fo lg t, d a ß je d e r, d er d as P riv ile g h a tte , A n le itu n g v o n ei­ n e m g ro ß e n W eisen w ie dem S h iv a p u ri B a b a zu e m p fa n g e n , etw as a n d e re s zu b e ric h te n h a b e n w ird. Ich b e su c h te ihn zw eim al, im A b ­ s ta n d v o n einem J a h r . D as zw eite M a l sp ra c h er a n d e rs u n d g a b m ir a n d e re n R a t als b eim e rste n M al. Ich h o ffe , dies b e d e u te t, d a ß ich a ssim ilie rt h a tte , w as er m ir bei m e in e m e rsten B esuch sa g te , u n d d a ß ich b ereit w ar f ü r stä rk e re K ost.

8

W en n dieselb e P e rso n v ersch ied en es zu versch ied en er Z e it h ö rt, w ieviel m e h r w ird dies d a n n d e r F all sein f ü r M en sch en v e rsc h ie d e ­ ner R asse u n d religiöser H e rk u n ft, w ie es bei H e rrn M a n a n d h a r u n d m ir se lb st d er F all w a r. D as E rsta u n lic h ste ist, d a ß es u n s m ö g ­ lich w a r, in w esen tlich en P u n k te n Ü b e re in stim m u n g zu fin d e n , u n d ich b in ih m seh r d a n k b a r fü r seine v e rstä n d n isv o lle S y m p a th ie bei einer A u fg a b e , die ich n ic h t zu seiner o d e r m e in e r Z u frie d e n h e it zu v o llb rin g e n h o ffe n k o n n te . A c h tu n d z w a n z ig J a h re la n g b e su c h te T h a k u r L ai M a n a n d h a r d en H eilig en regelm äßig ein m al die W o c h e , o d e r h ä u fig e r, w enn m ö g lich . E r b ra c h te seine S ö h n e zu ih m u n d zog sie g ro ß u n te r sei­ nem R a t. A ll diese J a h re h in g a b e v o lle n D ien stes w id m ete e r seinem G u ru * , wie n u r ein H in d u es zu tu n v e rm a g . W as k o n n te ic h , ein B esucher a u s d em A u sla n d , d e r d en ä ltlic h e n H eiligen v ielleich t ein d u tz e n d m a l tr a f , a u s sein er L eh re zu m a c h e n h o ffe n ? N u r ein en V o rteil k a n n ich fü r m ich b e a n sp ru c h e n : fa s t fü n fzig J a h re la n g h a ­ be ich die W a h rh e it g esu ch t u n d eifrig die S p iritu a litä t a lle r g ro ß e n T ra d itio n e n s tu d ie rt. D a h e r ersch ien m ir n ic h ts w as ich h ö rte , selt­ sam o d e r ü b e rra sc h e n d — a u ß e r d em e in fa c h e n u n d p ra k tis c h e n C h a ra k te r sein er D a rle g u n g . In ein em ein zig en h a lb stü n d ig e n G e ­ sp räch k o n n te er einem B esucher alles sa g e n , w as n o tw e n d ig zu r R e g u lieru n g des L eb en s u n d d er E rla n g u n g v o n G o ttv e rw irk ­ lichung w a r. D a ra u s fo lg t n ic h t, d a ß a u c h alles v e rsta n d e n w u rd e. E r w ar ste ts b e re it, Z w eifel zu lösen u n d S chw ierig k eiten z u k lä re n , d o ch d a b e i stellte sich g e w ö h n lich h e ra u s, d a ß Z w eifel u n d S ch w ie­ rig k eiten a u f u n z u re ic h e n d e A u fm e rk s a m k e it seitens des Z u h ö re rs z u rü c k z u fü h re n w aren . H ä tte n w ir w irk lich h ö re n k ö n n e n , w as er zu sagen h a tte , so w äre es n ic h t n o tw e n d ig gew esen, ih n zw eim al zu frag en . Seine W o rte tru g e n die im m en se K ra ft seines W esens in sich . E r w ar ein w a h re r H eiliger, d e r einen u n m itte lb a re n u n d e rh ö h e n d e n E ffe k t a u f je d e n h a tte , d e r in seine G e g e n w a rt k am . D iese W irk u n g k a n n n ic h t in einem B uch m itg eteilt w e rd e n u n d es w äre tö ric h t, dies zu v e rsu c h e n . E s schien m ir im m e r, d a ß je n e , die v e rsu c h te n , die G e fü h le m itz u te ile n , die sie in d e r G e g e n w a rt eines d e r g ro ß e n in d isch en H eilig en h a tte n , g ew ö h n lich d e n E in d ru c k ein er tö ric h te n S e n tim e n ta litä t h in te rlie ß e n , ein er ü b e rtrie b e n e n V e re h ru n g d er P e rso n , a n ste lle eines V ersteh en s seiner B o tsc h a ft. J e tz t, w o ich ei­ nem so lch en H eiligen b egegnet b in , h a b e ich m eh r S y m p a th ie fü r die A u to re n . N u r zu sehr w ü n sc h te ich , ich k ö n n te die S p ra c h e ei­ nes D ich ters a u fb ie te n , u m d as G e fü h l d e r F re u d e , des S ta u n e n s * Obgleich der Shivapuri Baba, wie später deutlich wird, nicht die Rolle des Guru akzeptieren wollte und daher keine .Schüler’ hatte.

9

u n d tie fe n F ried en s m itz u te ile n , d a s w ir sch o n e m p fa n d e n , als w ir n u r in seine W a ld u n g e in tra te n , b e v o r w ir ih n selb st s a h e n . D o ch dies w äre sicher n ic h t sein W u n sc h , d e n n er u n te rs tric h stets, d a ß sein e P e rs o n n ich ts sei u n d n u r seine B o tsc h a ft zäh le. D ie le tz te n J a h r e seines L ebens v e rb ra c h te er in d e r N ä h e v o n K a th m a n d u , d e r H a u p ts ta d t v o n N e p a l, in einem W a ld , d en die R e g ie ru n g heiligen M ä n n e rn zu r V e rfü g u n g stellte, die sich d o r t frei n ie d e rla sse n k o n n te n , o h n e sich u m S te u e rn o d e r a n d e re lästige D in g e k ü m m e rn zu m ü ssen . W ir flo g en O ste rn 1961 v o n D elh i in einer D a k o ta d e r n ep alesi­ sc h e n F lu g g esellsch aft u n d ü b e rq u e rte n die B erge n a c h K a th m a n ­ d u . W ir sah en d a b e i zu m ersten M a l die H im a la y a s, se ltsa m fern e w eiß e G ip fe l, die h a lb v e rh ü llt w a re n v o n h o h e n W o lk e n . D ie B er­ ge, d ie die E b e n e n In d ie n s vom T a l N ep als tre n n e n , sin d fa st u n ­ p a ssie rb a r: eine en g e S tra ß e w in d e t sich v on J o c h z u J o c h . Ich k o n n te n u n g u t v e rste h e n , w a ru m es d e n M enschen in d e r T iefeb e­ n e n ie gelang die G e fa h re n zu sehen, d ie vo m N o rd e n d ro h te n , v o m w eiten R a u m Z e n tra la sie n s, w o so viele In v a sio n e n v o rb e re ite t w u r­ d e n . M a n k a n n le ic h t vergessen, w as je n se its d er B erg e lieg t, u n d In d ie n als eine ab g esch lo ssen e W elt f ü r sich b e tra c h te n . W ir la n d e ­ te n a lsb a ld im g rü n e n T a l des B a g h m a ti-F lu sse s, u m zw ei F re u n d e zu tre ffe n die uns g e h o lfe n h a tte n , die V erb in d u n g m it d e m H eili­ g en h e rzu stellen . Sie sa g te n u n s, die E insiedelei des S h iv a p u ri B a b a in D h ru v a sth a li sei n u r fü n f M in u te n vo m F lu g h a fe n e n tfe rn t, u n d sch lu g en v o r, w ir so llte n ih m ein e n B esuch a b s ta tte n , b e v o r w ir in u n se r H o te l g in g en . N a c h d e m F lu g v o n v ie ru n d z w a n z ig S tu n d e n w a re n w ir m ü d e u n d a b g e sp a n n t, d o ch w o llte n w ir uns n ic h t d ie G eleg en h eit e n tg e h e n lassen, ih n ein en T ag frü h e r als e rw a rte t z u seh en . W ir fu h re n f ü n f M in u te n m it ein e m Je e p u n d d u rc h q u e rte n ein G u rk h a -Q u a rtie r. E in k u rz e r F u ß m a rs c h d u rc h ein e im m e rg rü n e L ic h tu n g fü h rte u n s d a n n zu ein em D ra h tto r a n ein e m h o h e n D r a h tz a u n , d e r seine E insiedelei u m sc h lo ß . H erm io n e * rü tte lte a n d e m T o r . A ls keine A n tw o rt k a m , rie f sie unsere N a m e n . N a c h ein p a a r M in u te n k a m ein sch lan k er J u n g e v o n etw a z w ö lf J a h r e n u n d m it ein e m w eißen T u r b a n a u f d em K o p f, b reit lä c h e ln d d e n P fa d e n tla n g g e la u fe n , ö ffn e te das T o r u n d v e rb eu g te sich v o r u n s. S o ­ b a ld w ir in die W a ld u n g e in tra te n , h a tte n w ir alle d ieselb e E m p fin ­ d u n g ein er G e g e n w a rt, die sta rk u n d d o c h sehr frie d v o ll w a r. D ie V ögel im W ald sa n g e n m it voller S tim m e ; w ir h ö rte n d e n K u ck u ck d e r H im a la y a s, d e n K oyeli-V ogel. * eine meiner Begleiterinnen

10

D er P f a d w a n d sich z w e ih u n d e rt M e te r s a n ft d u rc h d ie B äu m e u n d f ü h rte z u einer L ic h tu n g , in d eren M itte eine H o lz h ü tte sta n d , die n u r ein e n R a u m h a tte u n d v o n n e u e n Z ieg elstein w ä n d e n u m ­ sch lo ssen w a r. W ie w ir e rfu h re n , w a re n d iese e rst v o r k u rz e m e r­ ric h te t w o rd e n , u m d e n g e sc h w ä c h te n a lte n M a n n v o r d e n stre n g e n W in te rn d e r H im a la y a s z u sc h ü tz e n . D ie E rd e w ar g la tt, sie w a r o f ­ fe n b a r v o r ein p a a r S tu n d e n g efeg t w o rd e n . E s b e fa n d e n sich d o rt k leine B lu m e n b e e te , u n s c h e in b a r, d o c h seh r g e p fleg t. D ie g an ze S tä tte z e u g te v o n d e r lie b e n d e n S o rg fa lt d e r In d e r, die sie a n O rte n a u fw e n d e n , w o sich S ch rein e o d e r T em p el v o n b e so n d e re r H e ilig ­ k eit b e fin d e n . A ls w ir u m die E ck e b o g e n , sa h e n w ir, w ie er sich v o rb e u g te , u n s le b h a ft a n s c h a u te , u n d u n s in d e r g e w o h n te n in d isc h e n A r t m it z u ­ sa m m e n g e le g te n H a n d flä c h e n b e g rü ß te . D e r erste A n b lic k seines G esichtes b ra c h te eine R e a k tio n des E rs ta u n e n s . E s h a tte ein e ü b e r­ ird isch e S c h ö n h e it; sein H a a r u n d sein B a rt v o n fe in ste r B e sc h a f­ fe n h e it w irk te n wie ein H eilig e n sc h e in , u n d seine A u g e n h a tte n e t­ w as D u rc h d rin g e n d e s, d a s in ein e m das G e fü h l erw eck te, m a n s tü n ­ d e in d e r G e g e n w a rt eines W esen s v o n ein e r a n d e re n W elt. U n d d o c h v e rh ie lt sich S h iv a p u ri B a b a n ic h t so , wie m a n d a s v o n einem H e ilig e n M a n n e rw a rte te . W ä h re n d u n se re r z a h lre ic h e n G e­ sp rä c h e m a c h te er nie eine A n d e u tu n g , d a ß e r zu v e re h re n o d e r a n ­ d ers zu b e h a n d e ln sei als e in g ew ö h n lic h e r M en sch . Sein h o h e s A l­ te r ru h te le ic h t a u f ih m , u n d d o c h k a n n m a n n ic h t d a r a n zw eifeln , d a ß er d ie g e n a u e W a h rh e it sp ra c h , als e r u n s sag te, er sei 1826 g e­ b o re n . Ic h b in in m ein em L e b e n einigen w irk lich b e m e rk e n sw e rten M e n sc h e n b eg eg n et, a b e r n o c h k ein em , d e r so o ffe n sic h tlic h einer W elt a n g e h ö rte , die v o n d e r u n se re n v ersc h ie d e n w a r. O b w o h l ich seine A lte rs a n g a b e n g la u b te , fra g te ich m ic h d o c h in sg eh eim , o b er n ic h t g a r ä lte r w a r, als e r se lb st sag te — so a lt, w ie e r es n a c h A n ­ sich t d e r E in h e im isc h e n w a r. D er S h iv a p u ri B a b a , o d e r S ri G o v in d a n a n d a B h a ra ti — u n te r diesem le tz te re n N a m e n w a r e r b e k a n n t w ä h re n d sein er P ilg e rfa h rt u m die W e lt, die er im s p ä te re n T eil des le tz te n J a h r h u n d e r ts u n te r ­ n a h m — ist w enig b e k a n n t im W esten u n d sc h ein t selb st in In d ie n w en iger b e k a n n t zu sein als einige d e r g ro ß e n in d isc h e n H eilig en , die in d e n v e rg a n g e n e n h u n d e rt J a h re n d ie W e lt so tie f b e e in d ru c k t h a b e n . N ic h tsd e sto w e n ig e r b e tra c h te te n ih n je n e , d ie ih n k a n n te n , als ein en se h r g ro ß e n H eilig en . K u rz n a c h m e in e m B esu ch b ei ih m reiste ich n a c h K a lk u tta u n d b e su c h te d a s p rä c h tig e n e u e G e b ä u d e d e r R a m a k ris h n a M issio n , w o ich d e n V iz e p rä sid e n ten , H e rrn M u k h a rji, d e n o b e rste n R ic h te r v o n B en g alen , tr a f . E r sp ra c h m it A c h tu n g u n d Z u n e ig u n g v o m S h iv a p u ri B a b a u n d n a n n te ih n einen

11

d e r g rö ß te n in d isc h e n H eiligen u n d W eisen u n se re r Z e it — viel­ leich t d e n g rö ß te n v o n ih n en allen . Y o g a -B ü c h e r fü r w estliche L eser e n th a lte n o ft eine Ü b e rfü lle v o n S a n sk rit-B e g riffe n , d ie d e n L eser m a n g e ls einer k la re n In te rp re ta ­ tio n h ä u fig m eh r v e rw irre n als e rle u c h te n . Dies m ag n ic h t d e r F e h ­ ler des A u to rs sein, d e n n es ist c h a ra k te ris tisc h fü r d a s asiatisch e D e n k e n , eine p rä z ise F e stleg u n g v o n B e d e u tu n g e n z u v erm eid en . Z u d e m ist S a n sk rit d ie älteste S p ra c h e , die sich n o c h in E n tw ic k ­ lu n g b e fin d e t. W ö rte r, die ta u se n d e v o n J a h re n a lt s in d , m ü ssen im m e r w ieder ihre B e d e u tu n g g ew an d elt h a b e n . E s f a n d ein a llm ä h ­ lic h e r B e d e u tu n g sw a n d e l s ta tt, d e r f ü r W ö rte r, die je tz t in d e r P h i­ lo so p h ie g e b ra u c h t w e rd e n , eine n a c h v o llz ie h b a re E n tw ic k lu n g a u fw e ist. Z u n ä c h st w u rd e n n a tü rlic h e G e g e n stä n d e , in sp irie rte reli­ g iö se V o rg ä n g e u n d W o rte in ritu e lle F o rm e ln g e fa ß t. D ie heilige E ig e n sc h a ft d e r W ö rte r fü h rte d a z u , d a ß m a n sie a u f g r if f , u m u n i­ v e rsa le , a b s tra k te V o rste llu n g e n a u s z u d rü c k e n . D ie Ü b e rz e u g u n g , d a ß d ie W elt sich im M en sch en w id ersp ieg elt, v erleitete zu p sy c h o ­ lo g isc h e n In te rp re ta tio n e n . In d e sse n ü b e rn a h m e n w ir d ieselb en W ö rte r in u n sere S p ra c h e u n d sie e rh ie lte n ganz g e w ö h n lic h e , k o n ­ k re te B e d e u tu n g e n . S c h rifte n wie d ie B h a g a v a d G ita , die b e im V olk u n d bei d e n G e le h rte n einen g ro ß e n A n k la n g fa n d e n , legten sch ließ lich gew isse B ed e u tu n g e n fe st, d ie w a h rsc h e in lic h zu der Z e it, w o sie g e b ra u c h t w u rd e n , a llg e m e in v e rsta n d e n w u rd e n , d o ch n u n o b s k u r sin d . G e le h rte K o m m e n ta to re n m it fe ste n Ü b e rz e u g u n ­ g en , w ie S h a n k a rä c h ä ry a , sch rieb en In te rp re ta tio n e n , d ie sich w eit v o n d e r u rsp rü n g lic h e n E in fa c h h e it d e r T e x te e n tfe rn te n . E in es d er g ro ß e n V erd ien ste des S h iv ap u ri B a b a ist es, die frü h e re n B ed eu ­ tu n g e n w ied er freig eleg t u n d den T e x t z u einer sc h lic h te n A u ssag e d a r ü b e r g e m a c h t z u h a b e n , w o ru m es im L eb en g e h t. Ich h ä tte g ern alle te c h n isc h e n S a n sk rit-B e g riffe e lim in ie rt, d o ch d a e r sie so freizügig g e b ra u c h te , k o n n te ich dies n ic h t tu n , o h n e sein e Ä u ß e ru n g e n z u e n tstellen . E in w e iterer, je d o c h n ic h t u n b e ­ trä c h tlic h e r N u tz e n , d e n ich au s d ie se r Ü b e ra rb e itu n g se in e r E rk lä ­ ru n g e n zo g , w ar, d a ß ich m eine S a n sk rit-K e n n tn isse w ied er a u f f r i­ sc h e n u n d die B h a g a v a d G ita v o n n e u e m stu d ie re n m u ß te . D ies w ar ein e w u n d e rb a re E rfa h ru n g . Ich h a b e m eh r g e fu n d e n in dem h im m lisc h e n L ied, als ich je v e rm u te te , u n d k a n n v e rste h e n , w a ru m S h iv a p u ri B a b a sa g te , die G ita allein k ö n n e uns e in e n h in re ic h e n ­ d e n L e itfa d e n fü r a lle P ro b le m e d es L eb en s b ieten . U m d e m L eser zu h e lfe n , h a b e ich ein V erzeichnis a lle r S a n sk rit-B e g riffe , die im T e x t V orkom m en, a n g e fe rtig t. Ich h a b e d a b e i die a lte n u n d allge­ m e in e n B ed e u tu n g e n zugleich m it d e m speziellen te c h n isc h e n

12

S inn a n g e g e b e n , m it d e m d e r S h iv a p u ri B a b a die W ö rte r g e­ b ra u c h t. L eser, die sich a u f die B o tsc h a ft des H eilig en a n d ie w est­ liche W elt b e sc h rä n k e n m ö c h te n , k ö n n e n d a s 5. K ap itel ü b e rsc h la ­ g en , in d e m ich so w eit w ie m ö g lich d as M a te ria l zu sam m en g estellt h a b e , d a s v o n b e so n d e re m In teresse fü r H in d u s ist. E s w a r u n m ö g lic h , die E in h e it d er A b h a n d lu n g zu e rre ic h en , die ich g e rn a n g e stre b t h ä tte , d a S h iv a p u ri B a b a je n a c h H e r k u n f t u n d V e rstä n d n is des G e sp rä c h sp a rtn e rs v ersch ied en sp ra c h . M it T h a k u r L ai, d e r tie f geschult w a r in d e r W eish eit d e r B h a g a v a d G ita , sp ra c h e r die S p rach e d e r G ita . M it V itta c h i sp ra c h er die S p ra c h e v o n S u b u d . M it d en A n h ä n g e rn v o n G u r d jie f f sp ra c h er in ein er so lch en W eise, d a ß einige m e in te n , er sei ein e r d e r L e h re r G u rd jie ffs gew esen. A n R a d h a k ris h n a n ric h te te e r e in e n S atz, u n d d as w ar alles, w as er b ra u c h te . M ir w ied eru m sa g te e r D in g e, d ie z a h l­ lose G e d a n k e n u n d E r fa h ru n g e n einer L eb e n sz e it in te g rie rte n u n d b e le u c h te te n . E in en so lch en le b en d ig en R e ic h tu m in lo g isch e K o n ­ sistenz z u zw ingen , h ieß e, d e n L eser g an z d e r A u ssic h t zu b e r a u ­ b e n , m it ein e r d e r g rö ß te n Seelen un seres Z e ita lte rs in K o n ta k t zu kom m en. Es ist se ltsa m , d a ß ein M a n n v o n solch im m e n se r W eish eit u n d sp iritu e lle r K ra ft relativ u n b e k a n n t b le ib e n k o n n te in ein e r W elt, die so se h r eine L eh re b e n ö tig te , w elche e in fa c h , p ra k tisc h u n d z u ­ g än g lich ist fü r M en sch en a lle r G la u b e n sric h tu n g e n o d e r keines G la u b e n s, ein e r L eh re, d e r m a n o h n e d e n g e rin g ste n K o m p ro m iß m it u n se re n eigenen re lig iö sen Ü b erz e u g u n g e n u n d so zialen P flic h ­ te n fo lg e n k a n n . W en n dieses B uch selbst n u r einige w enige L eser zu d e r E rk e n n tn is fü h re n k a n n , d a ß S v a d h a rm a , R ech tes L eb en , d a sselb e fü r ein en C h ris te n , J u d e n , M u slim o d e r B u d d h iste n b e ­ d e u te n k a n n w ie fü r ein en H in d u , d a n n w erd e ich ein en k le in e n B ei­ tra g geleistet h a b e n zu d e r g rö ß te n A u fg a b e u n se re r Z eit: d e r sp iri­ tu ellen W ied erv erein ig u n g d e r M e n sch h eit. Ü b e r ein en solchen M a n n z u sch reib en , ist ein P riv ileg , dessen ich u n w ü rd ig b in , u n d ich k a n n n u r je n e n d a n k e n , die m ir g e h o lfe n h a b e n . H e r r T h a k u r L ai M a n a n d h a r ist m e h r als ein H e lfe r, u n d ich v e rd a n k e ih m u n d seinem S o h n M a n a n d h a r die m eisten P h o to s . F ra u M a rjo rie vo n H a rte n h a t m ir die fre u n d lic h e G en e h m ig u n g e r­ te ilt, ein P h o to a b z u b ild e n , d a s sie 1962 a u fn a h m . Ich m u ß a u ch je n e n F re u n d e n d a n k e n , die ein en Teil d e r fin a n z ie lle n B ü rd e tr u ­ g en, u n d d a d u rc h m eine b e id e n B esuche in N e p a l e rm ö g lic h te n .

13

Erstes Kapitel

Die Suche Im J a h r e 1826 w ar G e o rg IV . K ö n ig v o n E n g la n d . E in sieb en J a h re a lte s M ä d c h e n , d a s v ersteck t im K e n sin g to n P a la s t w o h n te , sollte e lf J a h r e sp ä te r K ö n ig in V icto ria w e rd e n . G eorge C a n n in g b em ü h te sich seit etw a vier J a h re n als A u ß e n m in iste r, sein L a n d v o n der R o lle des z äh en B ew ah rers a lte r P riv ile g ie n a b z u b rin g e n u n d zu d er ein es V o rk ä m p fe rs fü r die n e u e n F re ih e ite n h in z u fü h re n . D ie E ro b e ru n g In d ie n s w ar g e ra d e d u rc h die M a h r a tta - u n d B ir­ m a n isc h e n K riege ab g esch lo ssen w o rd e n , u n d d e r S u b k o n tin e n t w a r zu m e rsten M a l seit A u ra n g z e b u n te r H e r r s c h e r n ein e r fre m d e n R asse v erein ig t. G lü ck lich erw eise w ie d e rh o lte n die B rite n n ich t die e rb a rm u n g slo se In to le ra n z des le tz te n G ro ß -M o g u ls. Im selben J a h r 1826 gelang es ein em sehr g ro ß e n In d e r, R a m M o h a n R oy, die U n te rs tü tz u n g d e r b ritisc h e n R aj fü r R e fo rm e n z u g ew in n en , die in n e rh a lb vo n w en ig er als a n d e rth a lb J a h rh u n d e rte n d a s m o d e rn e In d ie n h e rv o rb rin g e n so llten . E r p la n te in je n e m J a h r b ereits d en B ra h m o S a m a j, ein e sp iritu elle B ew egung, die H in d u ism u s u n d C h ris te n tu m zu v e rein ig en su ch te. Ä u ß e rlic h fa n d sich die W elt in F rie d e n u n d w ar v o lle r H o ffn u n g fü r die Z u k u n ft, D o c h ü b erall g a b es eine U n te rs trö m u n g des U n ­ b e h a g e n s. P ro p h e z e iu n g e n v om frü h e n E n d e des Z e ita lte rs fa n d e n in vielen T eilen d e r W elt bereitw illige H ö re r. In In d ie n zu m in d est w a re n die tra d itio n e lle n R elig io n en u n d S itten fest v e ra n k e rt. D as V a rn ä s h ra m , o d e r die L e b e n sre g u lie ru n g d u rc h K a ste n u n d L e­ b e n ssta d ie n , w a r b e so n d e rs in S ü d in d ie n so fest v e rw u rz e lt, d a ß se lb st ein so k ü h n e r R e fo rm e r w ie R a m M o h a n R o y n ic h t d en V er­ su c h u n te rn a h m , es zu b e k ä m p fe n . S o sta n d e n die D in g e in d e r W e lt u n d in In d ie n , als 1826 eine B ra h m a n e n -F a m ilie im S ta a t K e ra la m it d e r G e b u rt v o n Z w illingen b e g lü c k t w u rd e, ein e m Ju n g e n u n d einem M ä d c h e n . D ie F am ilie g e h ö rte d er S ippe o d e r U n te rk a s te d e r N a m b u d ris v o n h ö c h ste r u n d re in ste r b ra h m a n isc h e r H e r k u n f t a n . D er G ro ß v a te r, A ch y u ta m , w a r w eit b e k a n n t als g ro ß e r A stro lo g e , d en B ra h m a n e n u n d P rin z e n a u fsu c h te n , u m R a t zu L e b e n sp ro b le m e n e in z u h o le n ; die In d e r su ch en bis a u f d e n h eu tig en T a g W eisung v o n d e n P la n e te n . E in e tiefrelig iö se F a m ilie , v erw u rzelt in d er T ra d itio n u n d w enig b e r ü h r t v o n d e n U m w ä lz u n g e n , d ie e rst k u rz z u v o r in N o rd - u n d S ü d in d ie n e rfo lg te n . A ls d as B aby g e b o re n w ar, lä c h e lte es gleich m it d em e rsten 14

A te m z u g . E s w u rd e zu sein em G ro ß v a te r g e b ra c h t, d er e rk lä rte , die Z eich en sein er G e b u rt u n d d a s L äch eln b e d e u te te n , d a ß ein g ro ß e r S a n n y a sin in die W elt g e k o m m e n sei u n d d a ß sein F am ilien zw eig n u n z u E n d e gehen w ü rd e , d a er seinen Z w eck a u f E rd e n e rfü llt habe. D er frü h e T eil seines L e b e n s fo lg te d em g ew ö h n lich en A b la u f. M it f ü n f J a h r e n tr a t e r in d e n A sh ra m ein — in die S tu fe d e r S c h ü ­ le rsc h a ft, B ra h m a c h a ry a — u n d als er z w ö lf w a r, h a tte e r d ie vier H a u p tv e d e n u n d zw ei u n te rg e o rd n e te S c h rifte n , d e n D h a n u rv e d a u n d d e n A y u rv e d a , g e m e iste rt. Sein G ro ß v a te r w ar sein G u r u , u n d e r sch lo ß seine S c h ü le rsc h a ft u n g e fä h r 1840 a b . A c h y u ta m w ar m ittlerw eile in die d ritte P h a s e seines L eb en s e in g e tre te n — die des V ä n a p ra s th a o d e r E in sie d le rs — u n d b e sc h lo ß , sich in d e n W ald fe rn seines H eim es z u rü c k z u z ieh e n . Im A lte r v o n 18 J a h re n , a lso 1844, b e sc h lo ß d e r ju n g e B ra h m in , d e r W elt zu e n tsa g e n . E r se tz te ein T e sta m e n t a u f, d a s seine Z w il­ lin g ssch w ester b e re c h tig te , ih r v äterliches B esitztu m zu e rb e n , u n d fo lg te sein em G ro ß v a te r in d e n W ald . D er k ü n ftig e E d w a rd V II. w ar zu d e r Z e it ein d rei J a h r e a lte r J u n g e im B u c k in g h a m P a la s t. D er g rö ß te in d isch e H eilige d es n e u n z e h n te n J a h rh u n d e rts , R a m a k rish n a , w a r zeh n J a h re a lt u n d sta n d k u rz v o r d er e rste n g ro ß e n sp iritu e lle n E k sta se . D er ju n g e B ra h m in v erließ eine b ereits u n r u h i­ ge W elt, o b g leich n u r w enige die U m stü rz e d e r n ä c h ste n z e h n J a h re h ä tte n v o ra u sse h e n k ö n n e n . B ald n a c h d e m e r sich sein em G ro ß v a te r im W a ld a n d e n U fe rn d e r N a r b a d a im o b e re n D e k k a n a n g esch lo ssen h a tte , b e g a n n er sich a u f seine B e ru fu n g als S a n n y a sin v o rz u b e re ite n . In d e r v ed isch en R elig io n , so w ie sie in d e n g ro ß e n G e se tz b ü c h e rn v o n M a n u , G a u ta m a u n d V a sish th a k o d ifiz ie rt ist, w e rd e n d e m M e n sc h e n zwei W ege z u r V o llk o m m e n h e it b e sch rieb en . D e r ein e ist d e r W eg der vier A sh ra m a s o d e r L e b e n ssta d ie n . D ieser b e ste h t in d e r E rfü llu n g d er P flic h te n eines H a u s h ä lte rs , dem Z e u g e n u n d A u sb ild e n v o n S ö h n e n , die ih m n a c h fo lg e n , d e r B e g rü n d u n g ein e r F a m ilie , u n d d e r D u rc h fü h ru n g des u m fa sse n d e n R itu a ls, d a s d e r P rie ste rk a ste d e r B ra h m a n e n o b lieg t. M a n b ra u c h t e tw a 42 J a h re , u m diesen P flic h te n g en ü g e zu tu n . Im A lte r v o n d re iu n d se c h z ig , d em g ro ß e n W e n d e p u n k t, h a t d er b ra h m a n is c h e H a u s h ä lte r ein e S tu fe e rre ic h t, w o seine S ö h n e zu M ä n n e rn g e w o rd e n , die F a m ilie n seiner T ö c h te r b e g rü n d e t u n d seine re lig iö sen P flic h te n a u f seinen ä lte ste n S o h n u n d E rb e n ü b e rtra g e n sin d . E r ist d a n n e in fre ie r M a n n . E r k a n n sich d a n n in d e n W ald o d e r eine a n d e re e in sa m e S tä tte z u rü c k z ie ­ h en , w obei ih n seine F ra u b e g le ite t, w enn sie n o c h le b t. D u rc h diese d ritte S tu fe des L ebens k a n n e r sich a u f die E n tsa g u n g a lle r ird i15

se h e n B a n d e n v o rb e re ite n . S o b a ld e r sich d azu b e re it fü h lt, tr itt er in d a s v ie rte S ta d iu m ein , d as des S a n n y a sin , u n d b le ib t en tw ed er im W a ld o d e r w a n d e rt v o n D o r f z u D o r f u n d lebt v o n d e n A lm o ­ sen , d ie ih m ü b e ra ll freu d ig a n g e b o te n w erden. D ies ist ein n o rm a le r A b la u f. J e n e n , die den festen W illen h a b e n , gleich v o n A n fa n g a n allem zu e n tsa g e n , ste h t ein zw e ite r W eg o f ­ fe n . Sie k ö n n e n die A b sc h n itte als H a u s h ä lte r u n d W a ld b e w o h n e r a u sla sse n u n d d ire k t in die letzte S tu fe d e r E n tsa g u n g d e r W elt eintre te n . A u c h fü r diesen W eg sind in In d ie n seit lan g em d ie R eg eln festg e­ leg t w o rd e n . Sie g e h e n h a u p tsä c h lic h a u f d en g ro ß e n R e fo rm e r S h a n k a rä c h ä ry a z u rü c k , d er v o n 780 bis 820 n .C h r. le b te u n d zw ö lf O rd e n v o n S an n y asin s in allen T e ile n In d ie n s g rü n d e te . G eg en w är­ tig g ib t es vier H a u p tz w e ig e , die jew eils ih r eigenes K lo ste r h a b e n , d e m ein geistliches O b e rh a u p t v o rs te h t, das d en N a m e n des G rü n ­ d ers S h a n k a rä c h ä ry a trä g t. Je d e r O rd e n trä g t einen N a m e n , d en a l­ le ih m a n g e h ö re n d e n S a n n y asin s fü h re n . R a m a k ris h n a w u rd e im O ste n v o n T o ta P u r i in itiie rt, u n d alle M ö n c h e seines O rd e n s tra g e n d e n N a m e n P u r i. D ie n ö rd lic h e n S a n n y a sin s sind S a r a s w a t i s u n d d ie w estlich en G i n s . D e r k ü n ftig e S h iv a p u ri B a b a w a rte te a u f d en T o d seines G ro ß v a ­ te rs , b e v o r er seine le tz te n E ide a b le g te . A ls sein G ro ß v a te r sich a u f d e n T o d v o rb e re ite te , sagte er ih m , er h a b e eine g ro ß e S u m m e in F o rm v o n D ia m a n te n u n d a n d e re n E d e lste in e n b eiseite gelegt, die e r a u fb e w a h re n so llte , bis er J iv a n m u k ti o d e r G o ttv e rw irk lic h u n g e rla n g t h a b e . D a ra u fh in solle er in E in k la n g m it d e r T ra d itio n , die d u rc h d a s B eispiel v o n S h a n k a rä c h ä ry a selbst b e g rü n d e t w u rd e, ein e P ilg e rfa h rt r u n d u m die W elt u n te rn e h m e n . M a n h a tte dies ste ts in dem S inne in te rp re tie rt, d a ß es eine P ilg e r­ f a h r t z u F u ß zu d e n vier Z ip fe ln In d ie n s b ed eu te, w o b e i m a n alle h eilig en S tä tte n b e su c h te u n d d a n n zu seinem G e b u rts o rt z u rü c k ­ k e h rte . In seinem F a lle a b e r, so sag te sein G ro ß v a te r, sei d ie P ilg e r­ f a h r t ru n d u m die W e lt w ö rtlich zu n e h m e n , u n d a u s d iesem G ru n d h a b e e r eine g ro ß e S u m m e G eld b eiseite gelegt, d a m it er u n b e h in ­ d e rt in L ä n d e rn re ise n k ö n n e , w o w a n d e rn d e S a n n y a sin s n o c h n ic h t b e k a n n t sind. A ls er seinen G ro ß v a te r b e g rab en u n d alle e n tsp re c h e n d en R iten fü r ih n vollzogen h a tte , m achte sich d e r ju n g e M a n n a u f d en W eg, u m d e n S h ä n k a ra m a tt des Südens zu besuchen u n d seine E inw ei­ h u n g als S annyasin z u erhalten. E r n a h m den N a m e n G o v in d ä n a n d a B h ä ra ti an . E r sp ra c h einm al d a rü b e r u n d sagte, diese E inw ei­ h u n g sei fü r ih n n ic h t notw endig gew esen, d a er w u ß te , w as er zu tu n h a tte , do ch h a b e er sie als G este d er F rö m m ig k eit ak zep tiert. 16

E r m a c h te sich d a n n a u f in d e n D sch u n g el, d e r sich zu je n e r Z eit h u n d e rte v o n M eilen a n d e n U fe rn d er N a r b a d a e n tla n g z o g . Im E n d s ta d iu m d e r Reise t r a f e r v ierzehn T a g e la n g k ein en a n d e re n M en sch en . D e r O rt, d e n er schließlich w ä h lte , b e fa n d sich tie f im N a rb a d a -W a ld u n d w ar d u rc h d ic h te n u n d u rc h d rin g lic h e n D sc h u n ­ gel g u t a b g e sc h irm t v o r z u fä llig e n B esu ch ern . E r fa n d die d o rt w ach sen d e N a h ru n g , die e r f ü r seinen U n te rh a lt b e n ö tig te — die einzige ä u ß e re P flic h t, die d e m S an n y asin w ä h re n d d ieser P e rio d e v o llstä n d ig e r A b g esch lo ssen h eit b leib t. D er P f a d , d em G o v in d ä n a n d a fo lg en w o llte, w ar ,Ita m b h a r a P r a jn a ’ o d e r A b so lu te V erw irk lich u n g G o tte s je n se its aller F o rm e n u n d V o rste llu n g e n . D ies e rfo lg t d u rc h S tu fe n , d ie d e u tlic h je n e n g leichen, d e n e n g ro ß e k o n te m p la tiv e P e rsö n lic h k e ite n fo lg te n . N ie m a n d k a n n m it d em E n d e b eg in n en , d .h . m it d e r B e tra c h tu n g G o tte s als A b so lu te m W illen , je n se its v o m S ein selb st. U m Ita m b h a ra P r a jn a z u erreich en , m u ß m a n sch rittw eise alles a u ssc h a lte n , w as d em G eist H a lt b ie te n u n d ih n e rfre u e n k a n n . E rst w e n n er aller D inge en tled ig t ist u n d d ie Seele in die a b so lu te L eere e in tritt, die je n se its v o n B ew u ß tsein u n d V ersteh en ist, k a n n sie je n e n e n d ­ g ü ltig en A k t R ein en W illens v o llzieh en , d u rc h d e n alle U n te rsc h e i­ d u n g e n a u fg e h o b e n u n d d a s In d iv id u u m u n d d a s A b so lu te eins w erden. A u f d e m W eg zum A b s o lu te n g ib t es S tu fe n re la tiv e r V o llk o m ­ m e n h e it, d ie jew eils v o n ih re r eigenen A rt v o n G o ttv e rw irk lic h u n g b eg leitet s in d . In d e m eine je d e v o n ih n e n e rla n g t w ird , ist sie z u ­ rü c k z u w e ise n , so b a ld d e u tlic h w ird , d a ß n o c h eine T re n n u n g v o n d e r G a n z h e it b esteh en b le ib t. W ieviele M ale begegnet d e r z u k ü n ftig e H eilig e G o tt, u m n u r tie ­ fer in d e n u n e rk e n n b a re n A b g r u n d e in z u ta u c h e n ? J a h r u m J a h r ging v o rü b e r. G o v in d ä n a n d a b e ric h te t u n s, d a ß er a lsb a ld d a s Z e it­ g e fü h l v e rlo r. Im in d isch en D sch u n g el k ö n n e n d ie J a h re o h n e ä u ß e ­ re A n z e ic h e n a u ß e r d e r T ro c k e n - u n d d er R eg en zeit v o rü b e rg e h e n , u n d selbst die R egenfälle des M o n s u n e n tg e h e n d e r K e n n tn isn a h m e des S a n n y a sin s, d er seine A u fm e rk s a m k e it v o n d e r n a tü rlic h e n O rd n u n g d e r D inge a b g e z o g e n h a t. E s lä ß t sich leich t sch reib en , d a ß er m e h r als zw anzig J a h r e in völliger A b g e sc h ie d e n h e it v e r­ b ra c h te , ab g e se h e n v o n d e n w ild en T ieren , die z u sein en F re u n d e n u n d einzigen G e fä h rte n g e w o rd e n w aren . F ü r all je n e v o n u n s E u ­ ro p ä e rn , d ie sich vielleicht e in m a l d a n a c h se h n te n , eine Z eit la n g a l­ lein zu sein , u n d d o c h nie a u c h n u r einen M o n a t völlig er E in s a m ­ k eit e rla n g te n , ist es keinesw egs leich t, sich d e n E ffe k t eines so lch en L ebens a u f eine e m p fin d sa m e Seele v o rz u ste lle n — eines L eb en s, 17

d a s so w ä h re n d d e r J a h re g rö ß te r n a tü rlic h e r V ita litä t v e rb ra c h t w ird , zw ischen fü n fu n d z w a n z ig u n d a c h tu n d v ie rz ig . N u r v o n W u r­ ze ln , F rü c h te n u n d w ilden K ö rn e rn zu leben, m ag se h r g e su n d sein, u n d m a n w ü rd e sich o h n e Z w eifel b a ld d a ra n g e w ö h n e n . E in V ier­ te lja h rh u n d e rt allein z u b leib en , o h n e a u c h n u r e in W o r t m it einem a n d e re n M en sch en z u w echseln, e r f o r d e r t in d er T a t ein e n s ta rk e n , re in e n G eist, w ill m a n diese Z eit o h n e d e n V erlu st g eistig er G e su n d ­ h e it ü b e rste h e n . D e r schw ierigste T eil d a b e i schein t m ir zu sein, d a ß m a n J a h r u m J a h r o h n e je d e G e w iß h e it v e rb rin g e n m u ß , w an n o d e r so g a r o b die letztlich e E rle u c h tu n g , die glück selig e S ch au ge­ w ä h rt w erd en w ü rd e . D ie m eisten v o n u n s k ö n n e n Z w a n g ssitu a tio ­ n e n eine Z eitlan g e rtra g e n ; d o c h w e n n w ir keine G e w iß h e it ü b e r ih r E n d e h a b e n , k a n n es geschehen, d a ß u n sere C o u ra g e ü b e rfo rd e rt w ird . D e r S h iv a p u ri B a b a h o b in se in e n G e sp rä c h e n m it u n s h e rv o r, d a ß e in R ü ck zu g v o n d e r W elt n ic h t n o tw en d ig erw eise eine L eu g ­ n u n g d e r W elt o d e r ih re Z u rü c k w e isu n g b e d e u te . F ü r ih n b e d e u te es die A u ssc h a ltu n g alle r H a n d lu n g e n , die fü r die E rh a ltu n g des L e ­ b en s n ic h t e rfo rd e rlic h w aren. G e n a u diese H a n d lu n g e n sin d es, die u n s m it d e r N a tu r o d e r P ra k riti v e rb in d e n u n d im v e rv o llk o m m n e te n M en sch en dieselb e B eziehung z u seinem eigenen K ö rp e r h e rste i­ len w ie das h ö c h ste B ra h m a n sie zu d e r U n iv e rsa le n P r a k r iti h a t. D ies ist eine B ezieh u n g w echselseitiger L iebe, u n d es k a n n kein Z w eifel d a ra n b e ste h e n , d a ß die L ie b e z u r N a tu r G o v in d ä n a n d a d a ­ m a ls e rfü llte , so w ie sie d en S h iv a p u ri B a b a je tz t e rfü llte , w o er in sein er W a ld e in sa m k e it saß , u m u n s z u e m p fa n g e n — h u n d e rt J a h re s p ä te r. D ie J a h re g in g en v o rü b e r. D a s in n e re L eben v e rtie fte sich u n d g e w a n n a n K ra ft. W ir k ö n n e n n ic h t erm essen, w elch e sp iritu ellen K rise n d u rc h g e sta n d e n w u rd e n , d e n n m eines W issen s h a t e r nie v o n d ie se n J a h re n e in sa m e r M e d ita tio n g e sp ro c h e n . In d e sse n n a h m die ä u ß e re W elt ih re n eig en en L a u f. D er In d isch e A u fs ta n d (1856) k a m u n d gin g u n b e m e rk t v o rü b e r. 1961 sag te er ein em in d isc h e n J o u r ­ n a liste n , er h a b e e rs t viele J a h r e s p ä te r etw as d a v o n g e h ö rt. In d ie n m a c h te ein e d er g rö ß te n W a n d lu n g e n d e r G esch ich te d u rc h u n d w a rf — fa s t o h n e d a ß es selb st o d e r die W e lt es m e rk te — je n e T ra d itio n e n a b , die w eder g ro ß e R e fo rm e r w ie d ie G rü n d e r d e r b u d d h istisc h e n u n d d er J a in -R e lig io n , n o c h g ro ß e E ro b e re r, v o n A le x a n d e r d e m G ro ß e n bis z u A k b a r , h a tte n z e rstö re n k ö n n e n : d ie T ra d itio n e n d e r vedischen G e se llsc h a ft, die v o n ein e r so fe rn e n V e rg a n g e n h e it g e e rb t w u rd en , d a ß sie n o c h u n v e rk e n n b a re S p u re n d e r le tz te n E iszeit au fw eisen , die v o r m e h r als z e h n ta u s e n d J a h re n e n d e te . Z u m e rste n M a l in d rei J a h rta u s e n d e n su c h te In d ie n je n 18

seits d e r eig en en G ren zen die M ittel u n d W ege, m it d e n e n es ein neues L e b e n g estalten k ö n n te . D ie A b le h n u n g d e r b ritisc h e n H e r r ­ sc h a ft w a r n o c h n ic h t g en erell. G ro ß e In d e r w ie S u re n d ra n a th B an e rje a u n d G .K . G o k h a le ö ffn e te n In d ie n s T o re zu w estlich er G e ­ le h rsa m k e it, w estlicher K u ltu r u n d selbst w e stlich er L eb en sw eise. A lsb a ld so llte n d a n n feu rig e Seelen wie B .G . T ila k u n d A u ro b in d o G h o se die A ssim ilieru n g w estlich er M ö g lic h k e ite n m it d e r k o m p r o ­ m iß lo sen B e k rä ftig u n g v o n In d ie n s sp iritu e lle r U n a b h ä n g ig k e it v e rb in d e n . Im A n sc h lu ß d a r a n w ar die F o rd e ru n g n a c h p o litisc h e r U n a b h ä n g ig k e it ein u n a u sb le ib lic h e r S c h ritt. D o c h all diese E reig n isse, u n d je n e in d e r w eiten W elt, ex istierten n ic h t fü r d e n ein sam en E re m ite n , d e r in seiner E in sied elei im D sch u n g el sa ß u n d a u f G o tt w a rte te , w ie d e r Ju n g e in d e r G e ­ sch ich te, die er so o f t e rz ä h lte n sollte. S chließlich k a m d e r g ro ß e A u g e n b lic k . W ie er h ä u fig sa g te , k am er .b litz a rtig ’. G o tt w u rd e g e sc h a u t u n d alle P ro b le m e w a re n ge­ löst! D a dieses g anze B u ch sich m it d en F o lg e n je n e s A u g en b lick es b e sc h ä ftig t, h ä tte ich g e rn m e h r gesagt ü b e r je n e sch lich te F e stste l­ lu n g . D o c h w er k ö n n te je in W o rte n b e sc h re ib e n , w as es b e d e u te t, G o tt als A b so lu te s, je n se its alle r F o rm e n u n d alle r M a n ife s ta tio ­ n en , zu .s c h a u e n ’? H u n d e rte v o n M y stik e rn h a b e n sich a n d ieser A u fg a b e v e rsu c h t, viele d a v o n , o h n e d a ß sie die a u th e n tisc h e u n d letztlich e S c h a u e rla n g t h ä tte n . V o r je n e n , die sie ta tsä c h lic h h a t­ te n , k ö n n e n w ir n u r in E h r f u r c h t u n sere A u g e n sch ließ en . I h r Blick selbst sa g t u n s, d a ß sie die M ilch des P a ra d ie se s g e tru n k e n h a b e n , u n d d a ß ih n e n nich ts w eiteres z u erla n g e n b le ib t. V o n a lle n M e n ­ schen , d e n e n ich in m ein em L e b e n beg eg n et b in , h a t k ein er in m ir n a c h h a ltig e r d e n E in d ru c k erw eck t v o n je m a n d e m , d e r die ä u ß e rste G renze d e r V o llk o m m e n h e it e rla n g t h a t, die ein em M e n sc h e n je m ö g lich ist. W as b lie b je tz t n o c h zu tu n ? E r w ar d a m a ls fü n fz ig J a h r e alt, u n d es w a re n n o c h P flic h te n zu erfü lle n . E r h a tte sein em G ro ß v a te r v e rsp ro c h e n , eine P ilg e rfa h rt u m die g an ze E rd e zu u n te rn e h m e n . Es g ab relig iö se P flic h te n , d ie einem S a n n y a sin o b lieg en , d e r G o tt­ v e rw irk lic h u n g e rla n g t h a t. D er se ltsa m ste A u g e n b lic k m u ß d er des W ie d e re in tritts in die W elt sein. M ö n c h e u n d N o n n e n , die in la n g e r A b g e sc h ie d e n h e it le b te n , h a b e n d a s G e fü h l d e r U n w irk lic h k e it b esc h rie b e n , m it d em sie d e r W e lt b egegnen, die d ie M en sch en .w irk lic h ’ n e n n e n . W ieviel m e h r m u ß dies fü r d e n e in sa m e n A sk e te n z u tre ffe n , d e r zeh n , zw anzig, d re iß ig J a h re in d e r E in sa m k e it v e rb ra c h t h a t, d essen N a h ru n g a u s W u rzeln , F rü c h te n u n d w ild w ach sen d en K ö rn e rn b e ­ ste h t, d essen G eist rein u n d s ta r k w u rd e in d e r K o n te m p la tio n der 19

A b s o lu te n W irk lic h k e it, u n d d e r n ic h t H a lt b e k a m d u rc h die Ü b u n g religiöser O b se rv a n z e n , a n d e n e n m an sich selb st in d en stre n g ste n relig iö sen O rd e n b e te ilig t. F ü r einen S a n n y a sin , d er sich in die v o llstä n d ig e E in sa m k e it z u rü c k z ie h t, m u ß stets die G e fa h r b e ste h e n , d a ß seine L ebensw eise zu ein e r festen G e w o h n h e it w ird . E r k a n n eine Z u frie d e n h e it m it sein er ein fach en N a h ru n g u n d d er G e se llsc h a ft sein er T ie rg e fä h rte n e n tw ick eln , u n d in d e m er die W e lt m e h r v e rg iß t, als d a ß er ih r e n ts a g t, geht er so in sein er U m g e­ b u n g a u f, d a ß er a m E n d e zu ein em e rle u c h te ten u n d glückseligen W a ld tie r w ird. U m d er A ssim ilieru n g zu w id e rste h e n , m u ß die S e h n su c h t n a c h S elb stv erw irk lich u n g m it u n v e rm in d e rte r F lam m e b re n n e n , u n d dies m u ß eine in n e re S p a n n u n g erz e u g e n , die fa st die m en sch lich e T o leran zsch w elle ü b e rste ig t. S o lch e G e d a n k e n k am en m ir, als ich d o rt sa ß u n d d e n a lte n M a n n a n b lic k te , d e r diesen g a n z e n P ro z e ß d u rc h g e m a c h t h a tte u n d z u r W e lt z u rü c k g e k e h rt w ar, v o ller K ra ft u n d m it ein e m le b h a fte n In te re sse a n allen A n g eleg en h eiten des M enschen . E r erz ä h lte u n s n ic h ts vo n sein em L e b e n als E re m it u n d bei w ei­ te m zu w enig v o n seinen a n sc h lie ß e n d e n W a n d e ru n g e n . D er B e­ ric h t, d en ich g eb en w erde, w u rd e a u s b eiläu fig en E in z e lin fo rm a ­ tio n e n zu sa m m e n g e ste llt, u n d es m a g sein, d a ß ein ig e d e r in te re s­ sa n te ste n E reig n isse fü r im m er v e rlo re n gingen . E r m a ß seinem L e b e n so w enig B ed e u tu n g bei, d a ß e r, selbst als e r m ic h erm u tig te , dieses B uch zu sc h re ib e n , n ic h t m e h r als einen B ru c h te il m ein er F ra g e n n a c h sein en A u fe n th a lts o rte n u n d p e rsö n lic h e n B eg eg n u n ­ g en b e a n tw o rte te . V o m W a ld zog e r w estw ärts n a c h B a ro d a , w o S a y a ji R a o III ge­ ra d e u n te r d er V o rm u n d sc h a ft m ein es sp ä te re n S ch w ieg erv aters H .A . E llio t d e n T h ro n bestieg en h a tte . D er le tz te re so llte sp ä te r, o b g le ic h er ein V e tte r vo n L o rd M in to w ar, m it d e m V izekönig in K o n flik t g e ra te n , d a er sich fü r B .G . T ila k ein setzte. D e r S h iv ap u ri B a b a e rin n e rte sich a n diese E reig n isse u n d sag te m ir, e r h a b e .T i­ la k etw as A stro n o m ie b e ig e b ra c h t’. D ies w ar v o n g ro ß e m In teresse f ü r m ich , w eil ich T ilak s A r k t i s c h e H e i m a t in d e n V e d e n als eine d e r b e m e rk e n sw e rteste n R e k o n s tru k tio n e n a lte r G esch ich te b e­ tr a c h te , die je v o rg e n o m m e n w u rd e . Sie h ä tte o h n e eine a u ß e rg e ­ w ö h n lic h e sp iritu e lle S chau n ic h t v o llb ra c h t w e rd e n k ö n n e n . D ie P ilg erreise — er bew egte sich stets zu F u ß — u m fa ß te alle h eilig en S tä tte In d ie n s. In K a lk u tta su c h te er R a m a k ris h n a a u f, d er a c h t J a h re jü n g e r als er selbst w a r u n d in gan z In d ie n b ereits b e ­ k a n n t u n d g elieb t w a r. In B a ro d a t r a f er A u ro b in d o G h o se , einen d e r g rö ß te n In te rp re ­ te n in d isch er S p iritu a litä t fü r In d ie n ebenso wie f ü r d e n W esten .

20

A u ro b in d o s ta n d zu dieser Z e it im D ien ste des G a e k w a d v o n B a ro ­ d a u n d sein G e sp rä c h m it d e m H eilig en , d e r d a s L ic h t d e r G o ttv e r­ w irk lic h u n g a u sstra h lte , m u ß ein en tie fe n E in d ru c k a u f ih n h in te r­ lassen h a b e n , so d a ß e r in d e r L e b e n sm itte d e n g e w altig en E n t­ schluß fa sse n sollte, eine L a u fb a h n im Ö ffe n tlic h e n D ie n st im A u g e n b lic k h ö c h ste r E rfü llu n g a u fz u g e b e n , u m sein erseits zu ei­ nem S a n n y a sin u n d schließlich z u einem H eilig en zu w e rd e n . A u r o ­ b in d o k a n n te ih n u n te r d e m N a m e n L a lu u n d sc h ein t ih n s p ä te r in G e sp rä c h e n m it S ch ü lern e rw ä h n t zu h a b e n . D ie E rin n e ru n g a n d ie ­ se B egegnung w ar ein e n tsc h e id e n d e r F a k to r f ü r d ie R ic h tu n g , die er im s p ä te re n L eb en ein sc h lu g . L eser dieses B uch es, die m it A u ro b in d o s S c h rifte n v e rtra u t s in d , w erd en d ie Ä h n lic h k e it ih re r Be­ tra c h tu n g sw e ise b e m e rk e n , in sb e so n d e re h in sic h tlic h d e r N o tw e n ­ d ig k eit, d ie S uche n a c h G o tt m it d er E rfü llu n g d e r P flic h te n d es ä u ­ ß eren L eb en s zu v e rb in d e n . D ie P ilg e rfa h rt ru n d u m die W elt so llte n u n e rn s th a ft b e g in n e n . Es w ar n ic h t m eh r eine fo rm e lle P flic h t. E in e w irk lich e A u fg a b e w ar zu v o llb rin g e n . D er S a n n y a sin , d er G o tt v o n A n g esich t zu A n ­ gesicht b eg eg n et w ar, m u ß te a u c h d en M e n sc h e n in all sein en E r ­ sc h e in u n g sfo rm e n k e n n e n . D as S tu d iu m d e r M e n sc h h e it w a r ein U n te rfa n g e n , d as so g a r n o c h m e h r Z eit in A n s p ru c h n e h m e n so llte, als er a u f d a s E rw a rte n G o tte s v e rw a n d te . N a c h In d ie n k am A fg h a n is ta n . E r sag te dies m e h rm a ls. In ein er W eise w a r es n a tü rlic h u n d u n v e rm e id lic h , d e n n eine zu F u ß u n te r ­ n o m m e n e P ilg erreise n a c h W e ste n m u ß ü b e r d e n K h y b e r-P a ß aus In d ie n h e ra u s fü h re n . E r sc h e in t d en e rste n A g h a K h a n , H a s a n A li S h ah , g e tro ffe n zu h a b e n , u n d k a n n te sich g u t au s in d e r Ism ailiT ra d itio n . D e r b e trä c h tlic h e E in flu ß des A g h a K h a n m ag ih m die T o re z u r islam isch en W elt g e ö ffn e t h a b e n , die so n st g e w ö h n lic h ei­ nem H in d u v erschlossen b lie b e n . E r b e ric h te te u n s, d a ß e r einige Z eit in A fg h a n is ta n v e rb ra c h te , d a s eines d e r H a u p tz e n tre n des sp i­ ritu ellen L eb en s des Isla m w a r u n d a u c h n o c h h e u te ist. V on d o r t reiste er n a c h P e rsie n . D er S h a h , N a sre d d in , d e r m it d em A g h a K h a n v ersc h w ä g e rt w a r, h a tte in V e rb in d u n g m it dem K a m p f g egen afg h a n isc h e U n a b h ä n g ig k e it b e trä c h tlic h e P ro b le m e m it R u ß la n d u n d E n g la n d . W ir w issen n u r so viel, d a ß er d e n in d i­ schen H eilig en em p fin g u n d ih m bei sein er R eise n a c h W esten h alf. Sein n ä c h ste s Ziel w ar M e k k a . So seltsam es a u c h sch ein en m ag , er e rz ä h lte u n s, er sei in d e r H eiligen S ta d t gew esen. D ies k o n n te n u r m ö g lich gew esen sein, w e n n seine R eise v o n M o h a m m e d a n e rn h ö c h ste r A u to r itä t u n te rs tü tz t w u rd e , die sich f ü r seine H eilig k eit v e rb ü rg te n . S icher k o n n te e r o h n e U n a u fric h tig k e it die n o tw e n d ig e F o rm el sp re c h e n , „ G o tt ist E in e r, Ih m allein ist zu g e h o rc h e n , u n d

21

M o h a m m e d ist sein D ien er u n d sein P r o p h e t“ , d o c h dies allein ge­ n ü g te selbst zu je n e r w eniger s trik te n Z eit tü rk is c h e r H e rrs c h a ft n ic h t, u m sich E in tr itt in die H eilige S ta d t zu v e rsc h a ffe n . W er die w a h re B ed eu tu n g des Islam k e n n t, w eiß , d a ß es d e r in n e re A k t ist, d e r d e n w a h re n M u slim a u sm a c h t. J e d e r M ensch , g a n z gleich w el­ c h e n ä u ß e re n B ek en n tn isses, ist ein M u slim im w a h rs te n S inne des W o rte s , w enn er G o tt ganz u n te rw o rfe n u n d h in g e g e b e n ist. D ies t r a f fü r G o v in d ä n a n d a seit sein er K in d h eit zu . E r w u rd e o h n e Z w eifel v o n ein er S u fi-B ru d e rsc h a ft a n e rk a n n t, d e re n B ü rg sc h a ft d e r R e c h tg lä u b ig k e it in M e k k a a k z e p tie rt w u rd e. T a tsä c h lic h w a r e r m it dem Isla m so g rü n d lic h v e r tr a u t, d a ß ich es b ei m ein er e rste n B egegnung m it ih m fü r a u sg e m a c h t h ielt, d a ß e r ein M uslim sei, u n d dies so g a r in ein e m A rtik e l e rk lä rte , d en ich d a m a ls ü b e r ih n sc h rie b . Es g ib t eine b e so n d e re A r t, v o n G o tt zu re d e n , die d en w a h re n M uslim zu c h a ra k te ris ie re n sc h e in t. Sie v e r­ b in d e t d as G e fü h l G o tte s, der d ie S c h ö p fu n g tra n s z e n d ie rt, m it j e ­ n em S einer in n ig en G eg en w art in d e r m en sch lich en Seele. G e n a u in d iesem S inne s p ra c h d e r S h iv a p u ri B a b a . S p ä te r w u rd e m ir k la r, d a ß e r v o n einer d ire k te n E rfa h ru n g des M y steriu m s d e r G ö ttlic h e n T o ta litä t h er s p ra c h — tra n s z e n d e n t, im m a n e n t, p e rsö n lic h u n d d o c h A b so lu t. E r v e rm o c h te d a h e r die W a h rh e it aller R elig io n en in e in e r solchen W eise a u sz u d rü c k e n , d a ß in dem H ö r e r d a s G e fü h l e rw e c k t w u rd e, er sei ein H in d u , B u d d h ist, M o slem o d e r C h rist, u n d dies jew eils d u rc h u n d d u rc h , o h n e E in sc h rä n k u n g . D a m it will ich n ic h t sagen, d a ß e r b e re it gew esen w ä re , sich m it irg e n d e in e m re lig iö se n B ek en n tn is zu id e n tifiz ie re n . S eine K ritik a l­ ler H a u p tf o r m e n d e r a lte n v ed isch en R eligion, die h e u te v e rb re ite t sin d , w ird sp ä te r in diesem B u ch e rsc h e in e n . S eine E in ste llu n g g e­ g e n ü b e r dem Isla m ließe sich in w enigen W o rte n z u sa m m e n fa s­ s e n :,,D ie P ilg er in M e k k a sind e rfü llt v o n w a h re r relig iö ser In ­ b ru n s t, ab e r ich fü h lte m ich n ic h t hin g ezo g en zu m Isla m , so wie er h e u te is t.“ V o n M e k k a bis z u m H eiligen L a n d , n a c h Je ru sa le m , d e r H e im a t d es C h riste n tu m s, ist eine R eise v o n 1288 km , m eist d u rc h w ü ste n ­ äh n lic h e s G eb iet. Ic h k a n n h ier n ic h t u m h in , a u f d ie u n g la u b lic h e L e istu n g zu sp re c h e n zu k o m m e n , d ie eine P ilg e rfa h rt r u n d u m die W elt zu F u ß d a rs te llt. E r sagte m ir — u n d ich h a b e k e in e n G ru n d , d a r a n zu zw eifeln — er hab e ac h tz ig P ro z e n t d e r L a n d re ise zu F u ß zu rü c k g e le g t. E r b ra u c h te vierzig J a h r e , v o n 1875 b is 1915, u m d ie­ sen P la n e te n zu u m w a n d e rn . D iese R eise ist m eh r als d ie 40.000 km r u n d u m d en Ä q u a to r , d en n er fo lg te einem Z ic k z a c k -P fa d w eit h in in R ic h tu n g N o rd e n u n d S ü d en d es Ä q u a to rs . U m sie w ü rd ig e n zu k ö n n e n , m u ß m a n etw as v o n d e n L ä n d e rn w issen , d ie er d u rc h -

22

q u e rte . Ich b in m eh r als ein m al in T ag eszeit die lan g e R eise v o n In ­ d ien n a c h E u r o p a geflo g en . P e rsie n allein e rstre c k t sich ü b e r fast 1610 k m . D e r n ö rd lic h e n R o u te z u fo lg e n , ist d e r einzig p ra k tis c h e W eg, u n d dies b e d e u te t, im m e r v o n n e u e m G e b irg sk e tte n u n d T ä le r zu ü b e rq u e re n a u f ein er D ista n z , die g rö ß e r ist als die S tre c k e v o n L ondon nach Rom . F ü r d e n lä n g ste n T eil des W eges k a n n m a n fre u n d lic h e T ä le r m it D ö rfe rn w ä h le n , die n ic h t z u w eit a u se in a n d e r liegen, w o ein fro m ­ m er P ilg er d e r G a s tfre u n d s c h a ft gew iß sein k a n n . D o ch ein e P ilg e r­ fa h rt n a c h M e k k a ist eine g a n z a n d e re A n g eleg en h eit. Ich k e n n e ein w enig die A ra b isc h e W ü ste u n d w eiß, w ie sie einem selbst a u f dem K am el d e n M u t r a u b t. Ich t r a f ein en w eiteren M a n n , e b e n fa lls ei­ n en H eilig en , F a rh a d D ed e v o n A le p p o , d e r die P ilg e rre ise v o n A lep p o zu F u ß u n te rn a h m , als er fa st siebzig J a h re a lt w a r. E r b e ­ n ö tig te sechs M o n a te fü r die R eise u n d h a tte v o r, zu F u ß z u rü c k z u ­ k e h re n , m u ß te je d o c h eine Ü b e rfa h rt p e r S c h iff a k z e p tie re n , die ih m ein fro m m e r P ilg er a u s d e r T ü rk e i a n b o t. D ie A rt u n d W eise, wie B e k a n n te v o n F a rh a d D ede ü b e r sein e A u sd a u e r s p ra c h e n , m ach te m ir d e u tlic h , d a ß m a n die R eise als a u ß e ro rd e n tlic h e L ei­ stu n g fü r e in e n a lte n M a n n a n sa h . D er S h iv a p u ri B a b a m u ß fa st eb en so a lt gew esen sein, a b e r dies w ar n u r ein klein er T eil se in e r g e­ sa m te n P ilg e rre ise — n ic h t m e h r als d e r d re iß ig ste T eil d e r g e sa m ­ ten R eise u m die W elt. Irg e n d w a n n in d en frü h e n 1890er J a h r e n erre ic h te er J e ru sa le m u n d v e rb ra c h te d o rt einige Z e it. V o n d o rt n a c h Ista n b u l. Ic h h a b e diesen T eil d e r R eise m e h r als ein m al u n te rn o m m e n u n d k a n n m ir die e n d lo se n M eilen d e r A n a to lisc h e n S te p p e u n d die S c h w e rfä llig ­ keit des tü rk is c h e n L a n d v o lk e s v o n K lein asien a u sm a le n , d a s d en In d e rn o d e r R u ssen so u n ä h n lic h u n d d o c h so religiös u n d g a s t­ fre u n d lic h ist. In d en m e iste n L ä n d e rn , die er b e su c h te , w u rd e er d e m L a n d e s ­ h e rrsc h e r v o rg estellt: n ic h t je d o c h A b d u l H a m id II ., d e m S u lta n d e r T ü rk e i, je n e m seltsa m e n , a rg w ö h n isc h e n , u n v e rlä ß lic h e n u n d d o c h viel m iß v e rsta n d e n e n M a n n . Ich w eiß, d a ß er v o n d e r T ü rk e i fa st sogleich d u rc h d e n B a lk a n n a c h G rie c h e n la n d reiste u n d v o n A th e n n a c h R o m — w a h rsc h e in lic h p e r S c h iff. E r sag te m ir, e r h a b e einige Z e it in R o m v e rb ra c h t, u m z u ein em besseren V e rstä n d n is d e r c h ristlic h e n R elig io n zu gelan g en . A u s u n ­ seren G e sp rä c h e n k o n n te ich e rseh en , d a ß e r m e h r als th e o re tisc h e K en n tn isse des K ath o lizism u s b e sa ß . M it E rsta u n e n n a h m ich w a h r, w ie g u t e r v e rsta n d , w elchen P la tz d ie H eilige J u n g f r a u M a ­ ria in H e rz u n d G eist d e r K a th o lik e n e in n im m t. Ich w erd e a u f die G e sp rä c h e , die er m it m ir d a rü b e r fü h rte , z u rü c k k o m m e n , w eil sie 23

m ic h p e rsö n lic h m e h r b e rü h re n als sein L e b e n sb e ric h t u n d die R eise u m die W elt. L e id e r u n te rlie ß ich es, ih n ü b e r seine E rfa h ru n g e n im V a tik a n z u b e fra g e n , w as er d o rt v o rfa n d , w elch er F o rm sein e B eg eg n u n g en w a re n o d e r w en er d o rt tra f. In je n e n T ag en w ar R o m n o ch w eit e n tf e r n t v o n seiner g eg en w ärtig en Ö ffn u n g g eg en ü b er allen , die — g a n z gleich u n te r w elcher F o rm — a n G o tt g la u b e n u n d ihn a n b e te n . Ita lie n hielt ih n n ic h t lange. E r b e su c h te die m e iste n L ä n d e r E u ­ ro p a s . E r sp ra c h v o n d er B egegnung m it K aiser W ilh e lm II, u n d K ö n ig in E m m a d e r N ie d e rla n d e . D ies e rfu h r ich u n a b h ä n g ig v o n F re u n d e n in H o lla n d . E r t r a f sich er viele a n d e re in te re ssa n te P e r­ sö n lic h k e ite n , d o c h w o llte er v o n ih n e n o d e r v o n d e n G rü n d e n fü r d iese B egegnungen n ic h t sp rech en . Im J a h re 1896 w u rd e er d a n n n a c h E n g la n d e in g e la d e n . A n sch ei­ n e n d k a m die E in la d u n g v om in d isc h e n S e k re ta ria t d e r K ön ig in V ic to ria , das zu d ie se r Z eit v o n je n e m a u ß e rg e w ö h n lic h en M a n n , d e m M u n sh i A b d u l K arim , d o m in ie rt w u rd e. G o v in d ä n a n d a B hära ti, d e r in E n g la n d u n te r dem N a m e n G o v in d a b e k a n n t w a r, v er­ b ra c h te zw ischen 1896 u n d 1901 v ier J a h re in E n g la n d . W ä h re n d d ie se r Z eit b e su c h te e r die Q u een a c h tz e h n m a l — ,in v ersch ied en en S c h lö sse rn ’, wie e r sag te. E r b e ric h te te un s, seine B esuche seien se h r p e rsö n lic h gew esen. Sie w u rd e n o h n e Z w eifel h ö c h s t so rg sam im T a g e b u c h d e r K ö n ig in e in g e tra g e n u n d eb e n so so rg sam v o n P rin z e ssin B eatrice h e ra u sg e sc h n itte n , als sie n u r z u g rü n d lic h die A u fg a b e w a h rn a h m , sie zu e d ie re n u n d .alles zu e n tfe rn e n , w as die G e fü h le v o n irg e n d je m a n d e m v e rletzen k ö n n te .’ S ein A u fe n th a lt in E n g la n d b e d e u te te eine lä n g e re U n te rb re ­ c h u n g seiner P ilg erreise. E r reiste d u rc h das g an ze L a n d , w obei er m a n c h m a l a u f g ro ß e L an d sitze g e la d e n w u rd e, d o c h a u c h zu F u ß v o n D o r f zu D o r f w a n d e rte . M ein e B esch reib u n g d e r W alliser H ü ­ gel w eck te E rin n e ru n g e n in ih m , u n d e r sp rach v o n S n o w d o n u n d sein em B esuch bei je m a n d e m , d e r in S ichtw eite d a v o n w o h n te . E r b e su c h te au ch d ie Isle o f M a n , w o e r bei d er F a m ilie W ilk in so n w o h n te , d eren ju n g e r S o h n ih m v o rg estellt w u rd e u n d etw a f ü n f ­ u n d z w a n z ig J a h r e sp ä te r eine R olle in seinem L e b e n sp ielen sollte. S ein exzellentes E n g lisch , b e re ic h e rt m it p a sse n d e n G esch ich ten a u s d e m M a h ä b h ä r a ta u n d R a m a y a n a , o d e r, so v e rm u te ich, b is­ w eilen v o n ih m selb st e rfu n d e n ; seine schnelle A u ffa ssu n g sg a b e u n d seine p ro fu n d e W eisheit; u n d , o h n e Z w eifel, a m m eisten v o n a lle m die u n w id ersteh lich e A n z ie h u n g sk ra ft, die H eilig k eit a u f selb st h a lb e m p fä n g lic h e M en sch en a u s ü b t — dies alles k a m z u sa m ­ m e n , u m ih n gegen E n d e des J a h r h u n d e r ts zu ein em g e rn gesehenen 24

G a st bei d e n D a m e n des H a u se s zu m a c h e n . E r ging ü b e ra ll h in u n d t r a f alle zw an g lo s. E r s p ra c h v o n L o rd S a lisb u ry u n d L o rd R an d o lp h C h u rc h ill, die ih m o h n e Z w eifel viele F ra g e n ü b e r In d ie n zu stellen h a tte n . E r e rz ä h lte u n s v o n sein er B eg eg n u n g m it G eo rg e B e rn h a rd S h aw (1898), d e r Y ogis u n d ih resg leich en v e ra c h te te u n d zu G o v in d ä n a n d a sagte: „ I h r in d isch en H e ilig e n seid d ie n u tz lo se ­ sten M en sch en ; ih r h a b t k e in e n R esp ek t f ü r d ie Z e it.” S eine A n t­ w o rt la u te te : „ I h r seid S k la v e n d er Z eit. Ich leb e in E w ig k e it.” Ich w ü n sc h te , m a n k ö n n te etw as ü b e r sein e a c h tz e h n p riv a te n B esuche bei K ö n ig in V ic to ria sc h reib en . Ih re in d isch e G e fo lg sc h a ft b e sta n d h a u p tsä c h lic h a u s M o h a m m e d a n e rn u n te r d e m stre n g e n A u g e des M u n sh i A b d u l K a rim . Sow eit ich w eiß , w ar G o v in d ä n a n ­ d a d er e rste S a n n y a sin , d e r ein e B egegnung m it d er K ö n ig in h a tte . E r w ar n a tü rlic h n ic h t d e r e rste In d e r v o n h o h e r sp iritu e lle r E n t­ w ick lu n g , d e r n a c h E n g la n d k a m . E inige J a h r e frü h e r h a tte Vivek a n a n d a , d e r en g ste S c h ü le r v o n R a m a k ris h n a u n d G rü n d e r d er R a m a k rish n a -M issio n , in E n g la n d S ta tio n g e m a c h t a u f d e m W eg zu m K o n g re ß d e r R elig io n en in C h icag o (1893), w o er seine in sp i­ rierte A n s p ra c h e ü b e r die E in h e it aller G la u b e n h ielt. D o c h blieb V iv e k a n a n d a n ich t lan g e in E n g la n d u n d seine A rb e it b e k a m a u ch n ich t die offizielle F ö rd e ru n g , die sie v e rd ie n te . G o v in d ä n a n d a k am o h n e M issio n o d e r Z w eck ; d o ch a u s ein em G ru n d e , d e r m ir n ic h t b e k a n n t ist, e rw a rte te d ie K önigin seine A n k u n ft. Bei sein en vielen K o n ta k te n w ä h re n d seines A u fe n th a lte s in E n g la n d m u ß er m e h r als irg en d ein e a n d e re E in z e lp e rso n sein er Z eit d en M en sch en die E rk e n n tn is v e rm itte lt h a b e n , d a ß in d isc h e S p iritu a litä t d e r W elt G a b e n v o n u n e rm e ß lic h e m W e rt zu b ie te n h a b e . Z u je n e r Z e it w ar die K ö n ig in am sp iritu e lle n L eb en des in d i­ schen V o lk es, fü r d as sie so tie fe Z u n e ig u n g e m p fa n d , seh r in te re s­ siert. W ie ih r T ag e b u c h zeig t, w ar sie sich d e r V e ra n tw o rtu n g , die ih r L a n d g e g e n ü b e r In d ie n ü b e rn o m m e n h a tte , h ö c h st b e w u ß t, u n d h eg te d ie se lb e n G e fü h le lie b e n d e r Sorge fü r d ie In d e r wie fü r ih r ei­ genes V o lk . U n g lü ck lich erw eise w u rd en ih re w eib lich en In s tin k te v o n ih re n eigenen M in iste rn n ic h t v e rsta n d e n . F a s t allein e rk a n n te sie, d a ß die einzigen d a u e r h a f te n B an d e zw isch en E n g la n d u n d In ­ d ien je n e d e r L iebe u n d geg en seitig er A c h tu n g w a re n . D ie m eisten E n g lä n d e r w a re n n o ch g a n z b e h e rrsc h t v o m G e d a n k e n des E m p ire , u n d sc h lim m e r als d a s, v o n E ig en in teressen . D ie ein e F ra g e , die die K ö n ig in seit d e m D a h in sc h e id e n ih res P rin z g e m a h le n b e sc h ä ftig te , w a r d as M y ste riu m des T o d e s. W ie seh r sie sich a u c h ih re n ä u ß e re n P flic h te n z u w e n d e n m o c h te , das M y ste riu m ließ sie nie allein . In G o v in d ä n a n d a t r a f sie ein e n M e n ­ sch en , d e r fü r sich selbst g eseh en h a tte , w as je n se its des Schleiers 25

des T o d e s ist. M ir sc h e in t sich er, d a ß ih re g ro ß e H o f f n u n g w a r, er w ü rd e sie in die L a g e v ersetzen , se lb st z u sehen. W e n n sie d a r a u f b e h a rrte , d a ß e r E n g la n d n ich t w ä h re n d ih rer L eb en szeit verlassen so llte , so bew eist d ie s, d a ß seine H ilfe seh r real gew esen sein m u ß . N a c h dem T o d d e r K önigin n a h m e r seine P ilg erreise w ieder a u f, ü b e rq u e rte d e n A tla n tik u n d e rre ic h te A m e rik a , w o er b ereits e r­ w a rte t w u rd e u n d ein b e g e h rte r G a s t w a r. E r k a m b a ld n a c h d er E r ­ m o rd u n g v o n M cK inley a n u n d t r a f T h e o d o re R o o se v e lt, d e r g e ra ­ d e seine b e m e rk e n sw e rte A m tsz e it als P rä s id e n t a n tr a t. E r h ielt sich zw ei o d e r d rei J a h r e in d en U S A a u f. V iv e k a n a n d a h a tte die V ed an ta-B ew eg u n g ins L ebens g e ru fe n u n d w ar n a c h In d ie n z u ­ rü c k g e k e h rt, w o e r im frü h e n A lte r v o n 39 J a h re n s ta rb . V iele E in ­ la d u n g e n e rre ic h te n G o v in d ä n a n d a u n d d rä n g te n ih n , in d en U S A z u b le ib e n , u m je n e zu in sp irie re n u n d zu u n te rs tü tz e n , die in d isch e S p iritu a litä t z u v e rste h e n su c h te n . A ls w ir ih n d a rü b e r b e fra g te n , sag te er: „ E in M a n n w ie V iv e k a n a n d a w u rd e v o n G o tt a u se rw ä h lt, u m d e r W elt zu h e lfe n . D as w a r sein D h a rm a , d a s e r zu e rfü llen h a tte . W ie S h a n k a ra sta rb er in ju n g e m A lter; a b e r er h a tte sein D h a rm a e rfü llt. Ic h h a b e keine so lch e A u fg a b e in d e r W elt; d a h e r s ta n d es m ir fre i, m ein en eig en en W eg zu g e h e n .” E r verließ die U S A u m das J a h r 1904 h eru m , w a n d te sich im m er z u F u ß reisend n a c h S üden, u n d erre ic h te M exiko, w o er d en bereits a lte rn d e n D ik ta to r P o rfirio D iaz tr a f , dessen F re u n d sc h a ft m it T h e o d o re R oosevelt Z e n tra la m e rik a n ach G e n e ra tio n e n des K o n flik ­ tes d e n F ried en g e b ra c h t h atte. D o c h M exiko, so wie es sich d em P il­ ger zeigte, d er v o n D o rf zu D o rf w a n d e rte , w ar ein L a n d im E len d , w o M illionen v o n In d ia n e rn p ra k tisc h in Sklaverei leb ten . E r reiste w eiter u n d w eiter n a c h S ü d e n , u m die A n d e n zu e rre i­ c h e n , das w estliche G eg en stü ck z u d e n H im a la y a s, u n te r d eren S c h a tte n er seine sp ä te re n J a h r e v erb rin g e n so llte , n a c h S ü d en d u rc h K o lu m b ie n , P e ru u n d die H o c h p ä sse h in a u f. Ich k en n e das L a n d n ic h t, d o c h die zw ei D a m e n , die ih n z u sa m m e n m it m ir b e ­ su c h te n u n d es g u t k a n n te n , b e s tä tig te n die G e n a u ig k e it spiner E r ­ in n e ru n g e n . E r b esch rieb die R o u te , d e r er g e fo lg t w a r, u n d wie er d a d u rc h , d a ß er sich v erlief, ü b e r eine u n b e k a n n te R o u te zu m T iticaca-S ee g e la n g t w ar, dem a m h ö c h ste n g elegen en g rö ß e re n See in d e r W elt. D as W asser liegt 3812 m ü b e r dem M eeressp ieg el, u n d a u f 178 k m e n tla n g des Sees b e fin d e n sich die Ü b e rb le ib se l ein er d er g rö ß te n v e rsch o llen en Z iv ilisatio n d e r W elt. Z u r Z e it seines B esu ­ ches w a r T itic a c a d e m R est d e r W e lt fa s t u n b e k a n n t, u n d ich k o n n ­ te n u r ü b e r G o v in d ä n a n d a s S c h a u s ta u n e n , die ih n z u m See fü h rte , u m d e n K o n ta k t m it einer d e r Q u e lle n m en sch lich er K u ltu r zu e r­ sch ließen. 26

N ach ein em län g eren A u fe n th a lt in S ü d a m e rik a sc h iffte e r sich fü r die S ü d see-In seln ein , m a c h te S ta tio n in N e u se e la n d u n d A u stra lie n u n d erre ic h te J a p a n im J a h r e 1913. Bei A u s b ru c h des E rste n W eltk rieg s b e fa n d e r sich in S in k ia n g . E r fo lg te d e r alten P ilg e rro u te n a c h N epal u n d e n td e c k te d a b e i, w ie er u n s b e ric h te te , d a ß d e r A u fstie g zum M o u n t E v erest a u f je n e r R o u te e rfo lg e n soll­ te, die J o h n H u n t u n d sein T e a m d a n n 1952 ein sch lu g en . E r k a m n a c h B enares, w o e r bei P a n d it M a d a n M o h a n M a la v iy a w o h n te . E r stifte te 5 0.000 R s. f ü r d e n F o n d s , d e n d e r P a n d it ein g e­ ric h te t h a tte , u m S p e n d e n fü r die G rü n d u n g d er B en ares H in d u U n iv e rsitä t zu sam m eln . M a n b o t ihm so g a r die K a n z le rsc h a ft a n , d o ch m u ß te er dieses A n g e b o t z u rü ck w eisen , d a er ein S a n n y a sin w ar. E ine letz te P flic h t b lie b , b e v o r er seine P ilg erreise als a b g e sc h lo s­ sen b e tra c h te n k o n n te : als W a n d e rm ö n c h zu seinem H e im z u rü c k ­ z u k e h re n . A ls er K erala n a c h n a h e z u siebzig J a h re n e rre ic h te , h a tte sich alles so v e rä n d e rt, d a ß e r sein eigenes H e im n ic h t fin d e n k o n n ­ te. D a m a ls, als er das A rm u tsg e lü b d e des S a n n y a sin ab g e le g t h a tte , h a tte e r d e n v ä te rlic h e n B esitz seiner Z w illin g ssch w ester v e rm a c h t. Sie h a tte n k ein e w eiteren B rü d e r u n d S ch w estern . A ls sein e Schw e­ ster n u n b e sc h lo ß , e b e n fa lls d e r W elt zu e n tsa g e n , v e rk a u fte sie a l­ les u n d v erteilte das G eld a n die A rm e n . E s blieb kein e S p u r von seiner S ch w ester o d e r sein em H eim . D ie V o ra u ssa g e seines G ro ß ­ v a te rs, d a ß seine F am ilie m it ih m zu E n d e g eh en w ü rd e , h a tte sich e rfü llt. E tw a s v o n d em G e ld , d a s sein G ro ß v a te r zu rü c k g e le g t h a t­ te, w ar n o c h ü b rig g e b lie b e n , u n d so k e h rte er in d e n N a rb a d a W ald z u rü c k u n d v e rg ru b es d o rt m it d e m R est des S ch atzes. D a er n u n alles erled ig t h a tte , b esch lo ß e r, n a c h N e p a l zu geh en , u m im W a ld zu leben, o h n e sich je d o c h d iesm al v o n m e n sc h lic h e n K o n ta k te n zu isolieren. E r stieß d a n n a u f eine u n e rw a rte te S chw ie­ rig k eit. E n tsp re c h e n d d e n d a m a ls in N e p a l b e ste h e n d e n V o rsc h rif­ te n d u r f te n P ilg er au s In d ie n n ic h t m e h r als eine W o c h e n a c h dem heiligen T a g v o n S h iv a ra tri im L a n d e b le ib e n . D ie m e iste n P ilger sind S a d h u s, die ü b e r die P ä sse v o n In d ie n h e ra u fz ie h e n , o b g leich a u c h viele fro m m e H a u s h ä lte r die a n stre n g e n d e R eise zu m F est u n ­ te rn e h m e n , d a s jed es J a h r im M ä rz s ta ttfin d e t. A ls ih m m itg eteilt w u rd e , e r m üsse n a c h In d ie n z u rü c k k e h re n , w illigte e r ein; d o ch a u f d e m W eg zu m P o liz e ip rä sid e n te n fu h r eine K u tsch e a n ih m v o rb e i u n d ein E n g lä n d e r le h n te sich h e ra u s u n d rie f ih m z u , „ S in d Sie n ic h t G o v in d a ? ” E s w a r d erselb e M r. W ilk in so n , d e n er v or zw anzig J a h r e n als S c h u lju n g e n a u f d e r Isle o f M a n g e tro ffe n h a tte . Ic h k a n n leich t v e rste h e n , d a ß d ieser d e n H e i­ ligen gleich e rk a n n te . S elb st im A lte r v o n 100 J a h re n h a tte er den27



selb en a u fre c h te n G a n g , d a sselb e le u c h te n d e sch w arze H a a r u n d v o r allem d ieselb en w u n d e rb a re n A u g e n , wie z u d e r Z eit sein er G o ttv e rw irk lic h u n g v o r fü n fzig J a h re n . W ilk in so n h a tte indessen e in e n fe ste n W o h n sitz als b ritisc h e r B ü rg e r in N ep al u n d w ar ein en g er F re u n d des H e rrsc h e rs. Es g e­ la n g ih m , fü r sein en F re u n d ein e n S o n d e rsta tu s sic h erzu stellen , u n d d ieser k o n n te sich d a h e r im S h iv a p u ri P a r k n ie d e rla sse n , n ic h t w eit v o n K a th m a n d u , d e r H a u p ts ta d t N ep als. E r g ab n u n d e n N a m e n G o v in d ä n a n d a B h ä ra ti a u f , so wie er es v o r ach tzig J a h r e n m it dem b ra h m a n isc h e n u n d d em F a m ilie n ­ n a m e n g e ta n h a tte . F ü r die N e p a le se n w ar er ein h eiliger alter M a n n , d er im S h iv a p u ri W ald le b te — d er S h iv a p u ri B a b a . D iesen N a m e n b eh ielt e r fü r die restlich en a c h tu n d d re iß ig J a h r e seines la n ­ g e n L ebens. M r. W ilk in so n su c h te reg elm äß ig a n je d e m S o n n ta g die E in sie d e ­ lei im W a ld a u f u n d n a h m d o rt die P flic h te n eines S ch ü lers w a h r, feg te die E rd e , b e re ite te eine M a h lz e it zu u n d w a rte te in S tille, bis d ie S tu n d e fü r d a s G e sp rä c h g e k o m m e n w ar. A m A b e n d k e h rte er d a n n in die H a u p ts ta d t z u rü c k u n d w idm ete sich w ied er seinen P flic h te n als h o h e r B eam ter d e r b ritisc h e n R a j. D ies d a u e rte f o r t, b is W ilk in so n sich p e n sio n ie re n ließ u n d in die H e im a t n a c h E n g ­ la n d z u rü c k k e h rte , w o er 1939 s ta rb . N a c h A u ssag e d es S h iv ap u ri B a b a w a r W ilk in so n ein er d er selte­ n e n M en sch en , die ein aktives L e b e n m it je n e r v o llstä n d ig e n H in g a ­ b e a n die S uche n a c h dem P ra jn ä -B e w u ß tse in v e rb in d e n k o n n te n , d a s d e n M en sch en zu d er E rk e n n tn is G o tte s u n d d e r B e d e u tu n g des L eb en s fü h rt. Inzw ischen h a tte d e r S h iv a p u ri B a b a sein h u n d e rts te s J a h r ü b e r­ sc h ritte n , u n d sein R u f g elan g te v o n N ep al n ach In d ie n u n d selb st in die b u d d h istisc h e n L ä n d e r B irm a u n d C ey lo n . E r w ies strik t je ­ d e n V ersuch z u rü c k , seine W ald ein sied elei zu ein em P ilg e rz e n tru m z u m a c h e n — zu ein em A sh ra m — m it d er d a z u g e h ö rig e n G em ein ­ sc h a ft v o n e ifrig e n S u ch ern , die H ilfe a u f dem P f a d z u r E rle u c h ­ tu n g su ch en , m it d e n v e rh e ira te te n S ch ü lern u n d ih re n F am ilien , so w ie d er ru h e lo se n M enge v o n B esu ch ern u n d T o u ris te n . E r sag te u n s, er h a b e allen k la r u n d d e u tlic h e rk lä rt, d a ß e r sich a n eine u n ­ a u ffin d b a re S tä tte zu rü c k z ie h en w ü rd e , w enn m a n ein en so lch en V e rsu c h u n te rn ä h m e . Ic h gestehe ein , d a ß diese Z u rü c k w e isu n g d er tra d itio n e lle n R o lle ein es M a h a tm a s o d e r g ro ß en L e h re rs m ich zu ih m h in g ezo g en h a t­ te , sc h o n b e v o r ich d e n S h iv a p u ri B a b a p e rsö n lic h tr a f . A ls ich ih m sch ließlich b eg eg n ete, k o n n te ic h f ü r m ich selbst seh en , d a ß er im v o lle n Sinne des W o rte s ein fre ie r M a n n w ar — v o llstä n d ig gleich28

gültig g e g e n ü b e r L o b o d e r T a d e l; je m a n d d e r w u ß te , w as u n d w er er w a r, w as er w ä h re n d d e r ih m v e rb le ib e n d e n J a h re zu tu n h a tte , u n d w a ru m es zu tu n w ar. Es sc h e in t m ir — o b s c h o n e r dies nie sag te o d e r ein e so lch e M ö g ­ lich k eit a u c h n u r a n d e u te te — , d a ß seine ä u ß e re A u fg a b e in diesem L eb en d a r in b e sta n d , je n e n A n le itu n g z u g eben u n d z u h e lfe n , die v e ra n tw o rtu n g sv o lle P o s itio n e n in n e h ie lte n . E r selb st b e tra c h te te die .ä u ß e r e ’ P flic h t als eine O b lig a tio n , d e re n W a h rn e h m u n g n ich t E rlö su n g b rin g e n k a n n , d e n n o c h ab e r eine V e rp flic h tu n g ist, der m a n n ic h t a u s dem W ege g e h e n k a n n . S icher h a tte er in k e in e r W ei­ se je n e n S n o b ism u s (d e r allzu viele heilige M ä n n e r b e fä llt) sich d a r ­ a n zu e rg ö tz e n , m it d e n G ro ß e n dieser W e lt g e sp ro c h e n z u h a b e n . A ls er die A b fa ssu n g dieses B uches a u to ris ie rte , b a t ich ih n , m ir v o n ein ig en in te re ssa n te n L e u te n zu e rz ä h le n , die e r g e tro ffe n h a t­ te. E r w eigerte sich, m e in e r B itte zu e n tsp re c h e n u n d sag te: „ D a s ist n ic h t v o n B e d e u tu n g . D u so lltest ü b e r m eine L e h re sc h re ib e n , n ich t ü b e r m ic h .” E tw a d re iß ig J a h re v o r seinem T o d e n td e c k te d e r S h iv a p u ri B a­ b a , d a ß e r u n te r K ie fe rk re b s litt. E r b e sc h lo ß , eine o r th o d o x e m ed i­ zinische B e h a n d lu n g zu v e rsu c h e n u n d zo g v o m W a ld z u ein em O rt in d er N ä h e v o n K a th m a n d u u m . Z u n ä c h s t b a u te e r sich ein e kleine H ü tte in K irä te sh w a r, n a h e d e r g e g e n w ä rtig e n S tä tte , u n d blieb d o rt bis 1943. E r ließ sich v o n Ä rz te n u n te rsu c h e n , die v o n seinen A n h ä n g e rn g e b ra c h t w u rd e n , d o c h als e r sa h , d a ß k e in e m e d iz in i­ sche B e h a n d lu n g h e lfe n w ü rd e , fo lg te er ein er y o g isch en M e th o d e , u n d d e r K reb s v erlo r seine K ra ft u n d s ta rb a b . Seit je n e r Z e it b e ­ g an n e r, Z ig a re tte n zu ra u c h e n . H e rr M a n a n d h a r sag te m ir, er sei ein o d e r zw ei J a h re v o r seinem T o d v o n zw ei a m e rik a n isc h e n Ä rz ­ ten u n te rs u c h t w o rd e n , die b e stä tig te n , d a ß er S p u re n ein es a u sg e ­ h eilten K ieferk reb ses a u fw ie s u n d d a ß k e in Z eich en irg en d ein es R ü c k fa lls v o rla g . A ls die K ra n k h e it g eh eilt w a r, zog er z u m g eg en ­ w ä rtig e n O r t, d er lo k a l u n te r d e m N a m e n D h ru v a sta li b e k a n n t ist. D ies ist e in W a ld , d e r h in te r d e m T em p el v o n P a s h u p a ti N a th liegt, wo S a d h u s n a c h B elieben w o h n e n k ö n n e n , o h n e d e n B e h ö rd e n e t­ w as b e z a h le n zu m ü ssen . E r b a u te sich eine klein e H o lz h ü tte . In jü n g e re r Z e it w u rd e sie v o n S te in w ä n d e n u m sc h lo sse n , u m ih n vor der W in te rk ä lte zu sc h ü tz e n . W ä h re n d seiner a c h tu n d d re iß ig J a h re in N e p a l m ü sse n ih n ta u ­ sende v o n S a d h u s, H a u s h ä lte rn u n d A u s lä n d e rn b e su c h t h a b e n , die d as G lü c k h a tte n , v o n ih m z u h ö re n . Ic h e rfu h r zu m e rste n M al 1933 v o n seiner E x isten z d u rc h P ro fe s s o r R a tn a s u riy a , ein em ge­ le h rte n B u d d h iste n a u s C e y lo n , d er a u c h eine g ro ß e A u to r itä t in 29

S a n sk rit-E p ig ra p h ie w ar. U m 1930 en tw ick elte R a tn a s u riy a , o b ­ gleich er ein a u fric h tig e r B u d d h ist w a r, eine U n z u frie d e n h e it m it d e r R elig io n , so w ie sie vo n d en B h ik k u s o d e r b u d d h istisc h e n M ö n ­ c h e n v o n C ey lo n p ra k tiz ie rt w u rd e . E r h a tte R a t g e su c h t v o n einem ä lte re n M ö n c h , d e r d a m a ls in ein e r W ald ein sied elei w o h n te u n d d e n R u f h a tte , E rle u c h tu n g g e fu n d e n zu h a b e n , je n e s sch w er zu fa sse n d e Ziel des E d le n A c h tfa c h e n P fa d e s. D er B h ik k u e rk lä rte , e r k ö n n e einem w eltlich en M a n n k e in e n R a t erte ile n , u n d w ies R a t­ n a su riy a a n , eine P ilg erreise n a c h In d ie n zu u n te rn e h m e n . D ab ei so lle er einen a lte n S w am i b e su c h e n , d e r in E in sa m k e it in d e n H ü ­ g eln am F u ß e d e r H im a la y a s in N e p a l w o h n te . D ies w a r S h iv ap u ri B aba. R a tn a s u riy a e rz ä h lte m ir einige J a h r e sp ä te r die G esch ich te sei­ n e r R eise, die, w e n n ich m ich e rin n e re , 1930 s ta ttf a n d . Es gelang ih m , sich als D e leg ierter C ey lo n s fü r einen R elig io n sk o n g re ß in N o rd in d ie n n o m in ie re n zu lassen , u n d so k o n n te e r N e p a l einige T a g e b esu ch en . E r f a n d seinen W eg zu d e r E insied elei des S h iv a p u ­ ri B a b a d a n k eines E m p fe h lu n g ssc h re ib e n s des ä ltlic h e n B h ik k u s. M a n sagte ih m , d e r S h iv ap u ri B a b a sei ü b e r h u n d e rt J a h r e alt u n d w eigere sich, irg e n d je m a n d die E rla u b n is zu e rte ile n , in d e r N äh e sein er H ü tte zu w o h n e n , u n d d ro h e , e r w ü rd e sich in d ie u n z u g ä n g ­ lic h e n R eg io n en zw ischen T ib e t u n d B h u ta n z u rü c k z ie h e n , w enn m a n seinen F rie d e n stö re n w ü rd e . R a tn a su riy a fa n d ein en M an n m it sch w arzem H a a r , d er, o b sc h o n v o n kleiner S ta tu r u n d sch m al g e b a u t, einen p rä c h tig e n K ö rp e r h a tte u n d le b h a fte s In te re sse a n a l­ lem zeigte, w as R a tn a su riy a ih m v o n C eylon b e ric h te n k o n n te , ei­ n e m L a n d , das er a n sc h e in e n d v o r e tw a fü n fzig J a h r e n b e su c h t h a t­ te . E r b e a n tw o rte te R a tn a su riy a s F ra g e m it d er A u s k u n ft, er solle n a c h L o n d o n reisen , w o er die sp iritu e lle L eh re fin d e n w ü rd e, die sein er eigenen N a tu r e n tsp rä c h e . D ies h a tte R a tn a s u riy a ü b e r­ ra s c h t, d a er, wie viele A sia te n , E n g la n d u n d alle eu ro p ä isc h e n L ä n d e r fü r N a tio n e n h ielt, die im M a te ria lism u s v e rsu n k e n w a re n , fe rn d e n Q u ellen w a h re r S p iritu a litä t. S h iv ap u ri B a b a v e rsich erte ih m , er irre sich u n d er w ürde g a n z im G eg en satz in E n g la n d etw as fin d e n , w as in C e y lo n fast völlig v e rlo re n g eg an g en w a r. W eiter v ersich erte er ih m , er w ü rd e die R eise n ach E n g la n d e b e n so leicht fin d e n wie seinen B esuch in N e p a l. E in a n d e re r e rsta u n lic h e r V o rfa ll, a n d en er sich e rin n e rte , w ar d ie p lö tz lic h e A n k u n f t eines v o ll a u sg ew ach sen en L e o p a rd e n tie f a u s d e m W a ld in n e re n . E r tr a t in d e n R a u m ein w ie ein e H a u sk a tz e , u m a n d e r S eite des S h iv ap u ri B a b a P la tz zu n e h m e n . R a tn a su riy a d u rc h fu h r ein u n k o n tro llie rb a re r S ch reck en , d o c h S h iv a p u ri B ab a e rk lä rte ih m , d a ß je n e , die viele J a h r e lang in v ö llig er A bgeschie30

d e n h e it im W a ld le b te n — w ie e r es in ein em frü h e re n T eil seines L ebens g e ta n h a tte — , ein so fre u n d sc h a ftlic h e s V e rh ä ltn is zu w il­ den T ie re n h ä tte n , d a ß b e id e S eiten frei v o n F u rc h t sin d . A ls R a tn a s u riy a n a c h C e y lo n z u rü c k k e h rte , fa n d er ein e E in la ­ d u n g , sich u m eine Stelle als L e k to r in S a n sk rit-E p ig ra p h ie a n der S chool o f O rie n ta l S tu d ies in L o n d o n zu b e w e rb e n . D a er d a s sich e­ re G e fü h l b e sa ß , d a ß d e r S h iv a p u ri B a b a dies v o ra u sg e sa g t h a tte , a k z e p tie rte e r die E in la d u n g , o b gleich die S telle fü r ih n ein en g e rin ­ geren S ta tu s b ed e u te te . B ald n a c h d e m R a tn a s u riy a sich in L o n d o n nied erg elassen h a tte , w u rd e e r m it O u sp e n sk y in K o n ta k t g e b ra c h t u n d g elan g te sogleich zu d e r Ü b e rz e u g u n g , d a ß die L e h re u n d M e­ th o d e v o n G u rd jie ff sein en sp iritu e lle n E rfo rd e rn is s e n g e re c h t w ü r­ den . T a tsä c h lic h blieb e r d a n n a u c h fü r d e n R est seines L e b e n s ein A n h ä n g e r d e r L ehre G u rd jie ffs . 1949 b ra c h te ich ih n n a c h P a ris, um G u r d jie f f zu tre ffe n , m it d em e r n u r etw as ü b e r zw ei M in u te n red ete. N ic h td e sto w e n ig e r sp ra c h er bis zu seinem L e b e n se n d e — zwei J a h r e sp ä te r — v o n d ie se r B egegnung als d em H ö h e p u n k t sei­ ner S u ch e n a c h W ir k lic h k e i t. R a tn a s u riy a e rzäh lte u n s etw as v o n d e r L e h re des S h iv a p u ri B a­ b a , die, w ie e r sagte, n a c h seinem G e fü h l d e m S ystem v o n G u r d ­ jie f f viel n ä h e r zu steh en sch ien als d em o rth o d o x e n H in d u ism u s. E r h a tte v o r, d e n S h iv a p u ri B a b a ern e u t zu b esu ch en , d o c h h in d e r­ te n ih n d e r K rieg u n d die N ach k rieg sereig n isse d a ra n . D a ich w u ß te , d a ß R a tn a s u riy a ein e rfa h re n e r u n d k ritisc h e r F o r ­ scher w a r, b e e in d ru c k te m ich seine F e stste llu n g , S h iv a p u ri B a b a sei d er einzige w a h re H eilige, d e n er a u f seinen a u sg e d e h n te n R eisen in In d ie n , C ey lo n u n d B irm a g e tro ffe n h a b e . Ich d e n k e , d a s Bild des a lte n M a n n e s m it ein em w ilden L e o p a rd e n als b e ste m F re u n d sp rach m ic h m e h r a n als d a s d e r b e rü h m te n in d isch en sp iritu e lle n F ü h re r m it ih re n A sh ra m s u n d ta u se n d e n v o n V e re h re rn u n d A n ­ h ä n g e rn . D e n n o c h schien es n ic h t w a h rsc h e in lic h , d a ß ich d en a lte n M a n n je sehen w ü rd e . W en n e r 1930 sch o n ü b e r h u n d e rt J a h r e a lt w ar, so w ar k a u m a n z u n e h m e n , d a ß e r 1950 n o c h leb te. D a n n b e su c h te m ich 1955 u n e rw a rte t H e rr H .R ., d e r eb en falls ein S ch ü ler O u sp en sk y s w a r u n d m it ein er d e r g ro ß e n I n te r n a tio n a ­ len G e se llsc h a fte n in V e rb in d u n g sta n d , d ie n a c h d e m K rieg ge­ g rü n d e t w u rd e n . Seine A rb e it h a tte ih n n a c h In d ie n g e fü h rt u n d er h a tte die G eleg en h eit g e n u tz t, N ep al zu b e su c h e n . D o rt h a tte er den S h iv a p u ri B a b a g e tro ffe n u n d er stellte m ir fre u n d lic h e rw eise eine K opie des w ichtigsten T eiles seines R e isetag eb u ch s z u r V e rfü g u n g , dem ich d ie fo lg en d en A u sz ü g e e n tn a h m . ,,Ic h g in g n a c h P a s h u p a ti N a th h in u n te r, w o d e r A g h o ri B ab a 31

w o h n t, u m d e n S h iv a p u ri B a b a zu b esu ch en , d e r im D sch u n g el a m a n d e re n U fe r des F lusses leb t. W ir w u rd e n a u f d e m W eg v o n ein er G ru p p e k lein er Ju n g e n b eg leitet, die w ohl n u r m itk a m e n , um zu se­ h e n , w as g esch eh en w ü rd e. W ir m a rsc h ie rte n u n g e fä h r eine M eile a u f einem P f a d d u rc h den W a ld , d e r sich einige h u n d e rt F u ß ü b e r d em F lu ß h o c h z ie h t, u n d e rre ic h te n schließlich e in p e rm a n e n te s A rm e e -L a g er. W ir d u rc h q u e rte n es u n d fa n d e n u n s a m R a n d e des F lu g p la tz e s, d e n w ir um gingen, u n d n a h m e n d a n n ein e n P fa d n a c h lin k s, um die a n d e re Seite des L ag ers h e ru m , w a n d te n u n s k u rz d a r ­ a u f w ieder n a c h links u n d fo lg te n einem k le in e re n P f a d in d en D sch u n g el. N a c h etw a h u n d e rt M e te rn g elan g ten w ir a n ein ein g e­ z ä u n te s G ru n d s tü c k (ich k o n n te n ic h t sehen, wie g ro ß es w ar), d a s m it S ta c h e ld ra h t u m g eb en w a r, v o n B au m zu B a u m g e sp a n n t, h ier u n d d a m it ein em P fo s te n . D a rin b e fa n d sich ein T o r , a n dessen I n ­ n en seite ein V o rh ä n g e sc h lo ß h in g . M ein W e g fü h re r rie f etw as, u n d k u rz d a r a u f k a m ein ju n g e r M a n n a n s T o r, sp ra c h k u rz m it m ein em W e g fü h re r u n d k e h rte d a n n in dieselbe R ic h tu n g z u rü c k , au s d er e r g e k o m m e n w a r, w o ich d u rc h die B äu m e d as D a c h eines kleinen H a u se s a u sm a c h e n k o n n te , d a s a u s g eflo ch ten em B a m b u s b e sta n d . N a c h ein p a a r M in u te n k a m er z u rü c k , b lick te m ic h lä c h e ln d a n u n d ließ uns h e re in . W ir fo lg te n ih m nach u n d s a h e n etw a 10 bis 15 M eter v o n d e r H ü tte , die ich v o m T o r e rsp ä h t h a tte (w o o ffe n ­ b a r d e r ju n g e M a n n w o h n te), eine re c h t g ro ß e H ü tte , seh r e in fa c h a u s B am b u s g e b a u t, in F o rm eines R ech teck s, u n d a u f allen S eiten v o n einer V e ra n d a um g eb en , d ie d u rc h ein D ra h tn e tz ab g e sc h irm t w a r. A m fe rn e n E n d e dieses H a u se s sta n d eine w eiß g ek leid ete F i­ g u r. W ir g in g en u m d as H a u s h e ru m u n d sah en d e n S h iv a p u ri B ab a d o r t steh en . W eißes H a a r u n d w eißer B a rt, seh r k la re b ra u n e A u ­ g en , m it L a c h fa lte n in den W in k e ln . E ine g la tte S tirn u n d er h a tte k einesfalls d a s A u sseh en eines a lte n M an n es. S e h r a u fre c h t, sich leich t bew eg en d . U n d d o ch soll er 125 J a h re a lt sein . E r ist d erselb e M a n n , den R a tn a s u riy a im W a ld a u f su ch te, u n d a n sc h e in e n d w ar sein z a h m e r L e o p a rd w ohl b e k a n n t. E r läch elte, u n d sogleich h a tte ich dieselbe A rt v o n G e fü h l wie b ei V ater N ik o n v o m A th o s: h ie r w a r ein M a n n , d e r G ü te u n d L ie­ b e a u sstra h lte . E r geleitete m ic h d u rc h einen D u rc h g a n g in d e r a b ­ g e sc h irm te n V e ra n d a , in n e rh a lb d e re r sich ein e H o lz b a n k , ein H o lz stu h l u n d e in b re ite r H o lz sitz b e fa n d e n . D er le tz te re h in g v o m D a c h u n d h a tte ein langes Seil, d a s a n der R ü c k le h n e b efestig t w ar u n d d u rc h R o lle n lief, so d a ß m a n d e n Sitz h in u n d h e r schw ingen lassen k o n n te , in d e m m a n a u f ih m sa ß u n d a m a n d e re n E n d e zog. D er P la tz w a r b litz sa u b e r, ü b e r d e n B o d en w a re n k lein e g ra u e S tei­ n e g e stre u t. E r ließ m ich a u f d e m S tu h l P la tz n e h m e n u n d setzte 32

sich, in d e m er au s seinen H o lz sa n d a le n s c h lü p fte , a u f d e n S ch w in g ­ sitz, w obei er m it L e ich tig k eit u n d o ffe n k u n d ig e m W o h lb e h a g e n ei­ ne S itzstellu n g e in n a h m , die fü r ein en g ew ö h n lich en a lte n M e n ­ schen ziem lich u n m ö g lic h gew esen w äre. Ich b e g a n n d a s G e sp rä c h , in d e m ich ih m sag te, ich h ä tte d u rc h R a tn a su riy a v o n ihm g e h ö rt. E r e rin n e rte sich a n ih n u n d sp ra c h v o n ih m als einem sehr g u te n M en sch en . S eine S tim m e w a r a n g e ­ n eh m k lin g e n d , n ic h t seh r la u t. E r sp ra c h m it w enigen F ra g e n , u n d sein E n g lisch w ar m e h r o d e r m in d e r v o llk o m m e n . E r sa g te m ir, er h ab e d rei J a h r e in E n g la n d u n d sieben J a h r e in A m e rik a v e rb ra c h t. Ich e rfu h r sp ä te r v o n je m a n d e m , d a ß er ein seh r g e le h rte r M e n sc h , ein P ro fe s s o r o d e r d erg leich en gew esen w a r, b e v o r e r d ie W elt verließ. Ich v e rb ra c h te in sg esam t etw a eine S tu n d e bei ih m u n d g in g in einem seh r e m o tio n a l b e rü h rte n Z u s ta n d f o r t. H ie r w ar e in M a n n , so fü h lte ic h , d e r in seinem L eb en , in die P ra x is, u m se tz e n k o n n te , w as d as S ystem * le h rt. A ls w ir u n s v e ra b sc h ie d ete n , n a c h d e m er m ir freu n d lich erw eise e rla u b t h a tte , ih n z u p h o to g ra p h ie re n (u n d er m ach te sich d a f ü r n ic h t speziell fein , so n d e rn sc h lü p fte n u r in die S an d alen u n d k a m h in a u s), sag te er ru h ig m it stra h le n d e r G ü te u n d Liebe: ,N u r ein w enig Ü b u n g sehr e in fa c h e r D in g e .’ E r w a r in ein sehr e in fa c h e s, ärm ello ses langes G e w a n d a u s d ü n n e r B a u m w o lle gek leidet, u n te r dem er u m seine H ü fte h e ru m eine S c h n u r tr u g , die ein w eißes T u c h h ielt, w elche zw ischen sein e B eine f ü h r te .” Ich selbst b e su c h te ih n O ste rn 1961 u n d w ied eru m d a s fo lg e n d e Ja h r. Ich so llte im m er d a n k b a r b le ib e n , d a ß ich die R eise u n te r ­ n ah m ; die fo lg e n d e n A u fz e ic h n u n g e n m e in e r E in d rü c k e m ö g e n ein w enig seine w u n d e rb a re n E ig e n sc h a fte n z u m A u sd ru c k b rin g e n . „ E r ist ein se h r, sehr a lte r M a n n . E r leid et im W in te r u n te r B ro n ­ chitis u n d s tä n d ig u n te r A sth m a . E r k a n n n u r ein p a a r S c h ritte am T ag la u fe n . O bgleich e r k ö rp e rlic h sehr sch w ach ist, ist e r geistig h ö ch st le b h a ft. E r k a n n eb en so g u t seh en u n d h ö re n w ie je m a n d , der h u n d e rt J a h re jü n g e r ist. E r h a t n o c h seine eigenen Z ä h n e , fei­ nes K o p fh a a r u n d ein en B a rt. Sein G e d ä c h tn is ist p h ä n o m e n a l. E r scheint sich a n alle O rte e rin n e rn z u k ö n n e n , die er b e su c h t h a t, u n d sie w ie d erzu seh en m it ein em g eistigen A u g e . W e n n ihm F ra g e n g e­ stellt w e rd e n , h ö rt er a u fm e rk s a m zu u n d lä ß t d em F ra g e n d e n sel­ ten Z eit, z u E n d e zu k o m m e n , b e v o r er s c h o n m it b e le b te r S tim m e u n d G estik a n tw o rte t. M a n h a t in k ein er W eise d as G e fü h l, v o r j e ­ m an d em zu sein , d er a lt u n d schw ach ist. E r k a n n zw ei S tu n d e n sp rechen, u n d a m E n d e sin d seine Z u h ö re r m e h r e rm ü d e t als er * System = Die Lehren Ouspenskys/Gurdjieffs

33

selbst. Seine sch n ellen , a n m u tig e n B ew egungen u n d sein frö h lich es L a c h e n v e rm itte ln d e n E in d ru c k v o n Ju g e n d . L ind d o c h k a n n m a n bei all dem nie v erg essen, d a ß e r je n se its des S chleiers v o n B e w u ß t­ sein sehen k a n n . S eine im m en se L e b e n se rfa h ru n g u n d sein V er­ stä n d n is m en sch lich er N a tu r sin d d a , a b e r sie sind b lo ß In s tru m e n ­ te . E r selbst b le ib t u n b ew eg t h in te r d e n le u c h te n d e n A u g e n , die a l­ les sehen, u n d d e m G eist, d e r u n s alle so g u t v e rste h t. E s ist u n m ö g lic h , ih n zu sehen u n d n ic h t zu lieben. D iese E rfa h ru n g teilen d ie vielen v e rsc h ie d e n en L e u te , d ie m ir v on ih re m B esu ch in seinem W a ld h a u s b e ric h te t h a b e n .” 1955 verließ er seine W ald ein sied elei u n d zog n a c h B en ares. Ich g la u b e , d a ß d iese R eise, die er im A lte r v on 129 J a h r e n u n te rn a h m , die einzige G eleg en h eit w ar, bei d e r e r m it d em F lu g zeu g flo g . E r w u rd e v o n vielen d e r e m in e n te ste n P h ilo so p h e n u n d S a d h u s I n ­ d iens b e su c h t. D ie P h o to s , die H e rr T h a k u r L a i M a n a n d h a r a u f ­ n a h m , d e u te n die gew altige V ita litä t a n , die ih n d u rc h dieses schw ierige U n te rfa n g e n tru g . D as zw eite M a l, als ich ih n sa h , w ar er k ö rp e rlic h seh r g e­ sch w äch t. S eine S tim m e h a tte etw a s v o n ih rer h e rrlic h e n R e so n a n z v e rlo re n , d o c h sein Blick w ar le u c h te n d wie im m e r. E r g ab m ir R a t v o n u n sc h ä tz b a re m W e rt u n d m e h r als d as, gleich zeitig a u c h die E n tsc h lo sse n h e it, ih n zu b e fo lg e n . Ich h a tte dieses M al d a s G lü c k , sein en S ch ü ler, H e rrn T h a k u r L a i M a n a n d h a r zu tre ffe n , d e r m ir seitd em viel g e h o lfe n h a t u n d m e in M ita rb e ite r b e i d e r A b fa ssu n g des v o rlie g e n d e n B uches ist. Im J a h re 1962 b e m ü h te n sich seine F re u n d e u n d A n h ä n g e r — d a ­ zu g e h ö rte a u c h eine kleine G ru p p e v o n E n g lä n d e rn , die ih n m it m ir z u sa m m e n b e su c h t h a tte n — n a c h besten K rä fte n , seine R eise n a c h B enares zu a rra n g ie re n , d a m it er dem h e ra n n a h e n d e n s tre n ­ g en W in te r d e r H im a la y a s e n tg in g e . E s sollte n ic h t sein. E r v e rlo r sein letztes b iß c h e n K ra ft, b e k a m eine L u n g e n e n tz ü n d u n g u n d s ta rb n ach k u rz e r K ra n k h e it. Ich schließe dieses K ap itel, in d e m ich M a n a n d h a rs B rie f zitiere, d e r seinen T o d a m 28. J a n u a r 1963 a n k ü n d ig t. „ V e re h rte r H e rr B ennett, W ir h a b e n e in e n g ro ß en V e rlu st zu b ek lag en . U n se r v e re h rte r S h iv a p u ri B a b a schied g e ste rn am frü h e n M o rg e n bei T a g e s­ a n b ru c h v o n d ieser W elt. E r h a tte seit D o n n e rsta g u n te r einer G rip p e in fe k tio n g e litten . A m F re ita g v e rb esserte sich sein Z u s ta n d etw as n a c h ä rz tlic h e r B e­ h a n d lu n g . D o c h a m n ä c h ste n T a g w u rd e es sc h lim m e r. A m S o n n ­ ta g g ab ihm d e r A rz t eine In je k tio n (G lu k o se), d o c h sein Z u sta n d v ersc h le c h terte sich w eiter u n d d e r A rz t gab alle H o ffn u n g a u f G e34

nesu ng a u f . W o rte k ö n n e n n ic h t b esc h re ib e n , w ie er s ta r b . E r w ar voll b e w u ß t u n d k o n n te so g a r bis zum le tz te n A u g e n b lic k sp rech en . E r g ab seine letz te B o tsc h a ft h e ra u s. D ies sind die g e n a u e n W o rte , die er s p ra c h : ,L e b t R ech tes L eb en , b e te t G o tt a n . D a s ist alles. N ichts m e h r .’ U m 6.15 s ta n d er v o n sein em B ett a u f, se tz te sich d a ra u f, b a t u m ein G e trä n k , sagte ,ich b in h in w e g g e g a n g e n ’ (in H in di ,G a y a ’) u n d legte sich a u f die re c h te Seite n ie d e r, w o b ei er wie g ew ö h n lich d en K o p f a u f d er re c h te n H a n d flä c h e ru h e n ließ, u n d verließ diese sterb lich e H ü lle . W u n d e rb a r! E in W u n d e r u n te r d e n M e n sc h e n , ein K ö n ig u n te r Y o g is, ein id e­ aler S a n n y a sin ist n ic h t m e h r u n te r u n s. A ll u n sere H u ld ig u n g gilt ihm . S eine L e h re , die se lte n ste G a b e a u f E rd e n , b leib t bei u n s, um uns L ich t u n d H o ffn u n g z u sch en k en . S eine letzten R ite n w u rd en von d en o rtsa n sä ssig e n S a n n y a sin s d u rc h g e fü h rt, u n d B esu ch er k a ­ m en zu T a u se n d e n , u m ih m ih re n le tz te n G ru ß d a rz u b rin g e n . W ir h a b e n m it d er R e g ie ru n g v on N e p a l V o rk e h ru n g e n g e tro f­ fen, d a ß d ie S tä tte so re in u n d sa u b e r g e h a lte n w ird w ie z u v o r. Seine F re u n d e u n d V e re h re r aus d er g a n z e n W elt k ö n n e n k o m ­ m en u n d ih m ih re H u ld ig u n g erw eisen. Im M o m e n t v o n T ra u e r b e tro ffe n , m ö c h te ich n u n e n d e n . M it b e ste n W ü n sch en Ih r T h a k u r L a i M a n a n d h a r .” D ie G ro ß e P ilg erreise w a r zu E n d e . A u f dieser E rd e u n d in d ie­ sem L eb en h a tte sie h u n d e rtsie b e n u n d d re iß ig J a h re g e w ä h rt. W er k ö n n te sa g e n , w as e rfo rd e rlic h w a r, u m so g e b o re n zu w e rd e n wie er, m it ein e m L äch eln a u f d e n L ip p en u n d d e r G o ttv e rw irk lic h u n g bereits le u c h te n d in je n e n w u n d e rb a re n A u g e n o h n e A lte r. E s ist ein g ro ß es P rivileg, solche M en sch en zu tre ffe n . Sie sin d u n se re G e­ w äh r, d a ß d a s U n m ö g lich e v o llb ra c h t w e rd e n k a n n , d a ß es m ö g lich ist, A lles z u erk e n n e n u n d m it je n e r E rk e n n tn is a u f im m e r zu v e r­ bleiben.

35

Zweites Kapitel

Lehre und Methode Im G eg en satz zu d e n m eisten L e h re rn g e b ra u c h te d e r S h iv a p u ri B a­ b a keine feste F o rm d er D a rste llu n g . A b g eseh en v o n d e n G r u n d ­ p rin z ip ie n , die im m er dieselben w a re n , w äh lte e r S p ra c h e u n d E r ­ k lä ru n g e n e n tsp re c h e n d d e r H e r k u n f t u n d d e m H in te rg ru n d des H ö re rs. D ie g ro ß e M eh rh eit je n e r, die R at v o n ih m su c h te n , w a re n H in d u s, u n d zu ih n e n sp ra c h e r in d e r S p rach e d e r B h a g a v a d G ita . W e n n er m it C h riste n sp ra c h , so verw ies er a u f d ie B ibel u n d e n t­ n a h m seine E rlä u te ru n g e n d e m L e b e n u n d d er L e h re C h risti. E b e n ­ so w a r er v e r tr a u t m it der T e rm in o lo g ie u n d d e n K o n z e p te n des Sufitu m s, u n d dies in einem so lc h e n G ra d e , d a ß ic h n a c h m ein em e r­ ste n G e sp rä c h m it ihm zu d e r Ü b erzeu g u n g g e la n g te , er sei ein M u slim . W e n n er aus d en b u d d h istisc h e n S c h rifte n zitierte, ta t er dies m it ein er so o ffe n k u n d ig e n L iebe zu B u d d h a , d a ß die S tellu n g des B u d d h ism u s im sp iritu ellen L e b e n des M e n sc h e n n eu e B ed eu ­ tu n g e rla n g te . P r o f . R a tn a s u riy a , d u rc h d e n ich z u e rst v o n ih m h ö rte , v ersich erte m ir, d a ß S h iv a p u ri B a b a in g leich er W eise in a l­ len R elig io n en b e w a n d e rt sei w ie R a m a k rish n a . A b e r d a s ist n o c h n ich t alles. E r k o n n te k la r u n d ü b e rz e u g e n d o h n e E rw ä h n u n g G o ttes o d e r d e r Seele sp re c h e n . E r k o n n te d e n Z w eck des L e b e n s u n d dessen E rfü llu n g in B e g riffe n d er W a h rh e it u n d S uche n a c h E rk e n n tn is e rk lä re n , o h n e B e z u g n a h m e a u f relig iö ­ se A n b e tu n g o d e r G la u b e n sb e k e n n tn isse je d w e d e r A rt. E r sagte: „ W e n n d u a n G o tt g la u b st, d a n n m u ß deine S ach e sich a u f G o tt ric h te n ; a b e r selb st w enn d u a n n ic h ts g la u b st, m u ß t d u im m er n o c h eine Ü b e rz e u g u n g h a b e n , d a ß h in te r dieser s ic h tb a re n W elt eine B e­ d e u tu n g liegt. D u m u ß t fest e n tsc h lo sse n sein, diese B e d e u tu n g zu ersch ließ en u n d sie zu v e rs te h e n .” A n die zw anzig P e rso n e n h a b e n m ir v on ih re n E rfa h ru n g e n m it S h iv a p u ri B a b a b e ric h te t. J e d e r sag te etw as, w as v ersch ied en w ar v o n dem aller a n d e re n . D ies ist m ein er M e in u n g n a c h k e n n z e ic h ­ n e n d fü r e in e n w a h rh a ft e rle u c h te te n M e n sc h e n , d er n ic h t v o n irg en d etw as E rle rn te m a b h ä n g t, o d e r a u ch v o n d e m , w as er selbst h e ra u sg e fu n d e n h a t, so n d e rn sagen u n d tu n k a n n , w as d e r jew eili­ g en S itu a tio n a m besten e n tsp ric h t. M it m ir sp ra c h e r in ein er W e i­ se, die d ire k t a u f m ein P ro b le m einging, u n d v ersch w en d ete kein e Z e it d a m it, m ir zu sagen, w as ich b ereits a u s eig en er E rfa h ru n g o d e r v o n a n d e re n L e h re rn g e le rn t h a tte . U m ein e V o rste llu n g v o n d ieser au ß erg e w ö h n lic h en G a b e zu v e rm itte ln , je d e n a u f sein er

36

eigenen S tu fe zu tre ffe n , m ü ß te m a n d ie E rfa h ru n g e n ein e r g ro ß e n A n z a h l sein er S chü ler u n d B esucher b e sc h re ib e n ; in d e m h ie r z u r V e rfü g u n g ste h e n d e n R a h m e n k a n n ich n u r drei o d e r v ier a n ­ fü h re n . Ich w erd e m it d em B e ric h t m eines M ita rb e ite rs, H e rrn T h a k u r L ai M a n a n d h a r, b e g in n e n , d e r m eine H a u p tq u e lle fü r d a s L eb en u n d die L e h re des S h iv a p u ri B a b a w a r. ,,E s g esch ah eines M o rg e n s im N o v e m b e r 1935, d a ß ich m ein H eim in ein er A n w a n d lu n g v o n N ie d e rg e sc h lag e n h e it v e rlie ß , d a das g ereg elte L eb en , d a s ich d am als zu H a u s e fü h rte , n ic h t n a c h m ein em G esch m ack w a r. A b e r d as S ch ick sal w ollte es a n d e rs . N a c h ein er v ie rz e h n tä g ig en R eise in die B erge m u ß te ich z u rü c k k e h re n . D as L e b e n schien m ir w ie ein K erker. E in ig e M o n a te s p ä te r sollte ich die sc h reck lich en L e id e n eines ste rb e n d e n V e rw a n d te n m ite rle ­ b en , w as m ein en W id e rw ille n gegen d a s L e b e n n o c h v e rs tä rk te . In ä u ß e rste r H ilflo sig k eit w a n d te n sich m e in e G e d a n k e n d e m S h iv a ­ p u ri B a b a z u , v o n d e m ich sc h o n seit la n g e m g e h ö rt h a tte . E s k a m m ir d e r G e d a n k e , d a ß ich v o n ih m H ilfe su c h e n so llte. A b e r m a n m u ß te ih n fü rc h te n w ie ein e n L öw en — u n te r d iesem E in d ru c k sta n d ich d a m a ls a u fg ru n d dessen, w as ich v o n einigen L e u te n e r­ fu h r, die ih n b esu ch t h a tte n . D e n n o c h w a g te ich es, ih n a u fz u ­ su ch en. A n einem sch ö n en M o rg e n im A p ril 1936 b e su c h te ich ih n d a n n in K irä te sh w a r (in d e r N ä h e des T em pels v o n P a s h u p a ti N a th ), w o er zu d ieser Z eit w o h n te . Ic h schlich m ic h v o n h in te n h e ra n . D as kleine F e n ste r seiner H ü tte s ta n d o ffe n , u n d so k o n n te ich ein e n e r­ sten sch n ellen E in d ru c k sein er w u n d e rb a re n P e rsö n lic h k e it e r­ h a sc h e n . E r saß d o rt g a n z allein . A ls er sich zu m F e n ste r w a n d te , fielen seine A u g en a u f m ic h . Ich v e rm o c h te n ic h t, ih m g e ra d e ins G esicht zu sch au en . S ein e A u g e n w a re n so le u c h te n d u n d d u rc h ­ d rin g e n d . Ich w ar ü b e rz e u g t, d a ß er alles ü b e r m ich w u ß te , u n d des sch ien a b s u rd , irg en d ein e F ra g e stellen zu w ollen. T rä n e n ro llte n aus m e in e n A u g en h e ra b u n d ich sta n d m it g e fa lte te n H ä n d e n v o r ih m . M it einem fre u n d lic h e n B lick sagte e r: „ D u h a st ein E x e m p la r d er G ita in d ein er T a sc h e , n ic h t w a h r? ” „ J a , S ir .” „ L ie s die e rsten d rei V erse des sec h z e h n te n K a p ite ls.” B e v o r ich sie ih m v o rlesen k o n n te , sa g te er w ied er: „ Ü b e je n e sech su n d zw an zig E ig e n sc h a fte n o d e r T u g e n d e n , die d a r in b esch rieb en s in d .” D as w a r w a r alles, w as e r sa g te . Ich k e h rte n a c h H a u se z u rü c k . Ich las die V erse u n d ih re Ü b e rse tz u n g e n im m e r w ied er v o n n e u ­ em , d o c h k o n n te ich n ic h t e rg rü n d e n , w as all diese E ig e n sc h a fte n w irk lich b e d e u te te n u n d fra g te m ich, w ie sie p ra k tisc h a n z u w e n d e n seien. Ic h w u ß te n ic h t m e h r w eiter u n d su c h te ih n n ach ein p a a r T a37

g en ein zw eites M a l a u f. S o b a ld e r m ich dieses M a l sa h , sag te er: „ L e g eine n o rm a le Z eit fü r d e in e täg lich e A rb e it fe st, m it b e stim m ­ te n P flic h te n , u n d h alte dich d a r a n . D a n n sieh st d u d ein en E rfo lg u n d M iß e rfo lg a m A b e n d .” Ic h k e h rte nach H a u s e z u rü c k u n d v e r­ su ch te es n a c h b e ste n K rä fte n . D e n n o c h fa n d ich n ic h t d en S ch lü s­ sel. N ach ein em In terv all v o n ein e r W oche ging ich ein d ritte s M al zu ihm . D iesm al fo rd e rte e r m ich a u f, in d e r H ü tte v o r ih m P la tz z u n eh m en . E s schien so, als o b er v on m e in e n S ch w ierig k eiten w u ß te u n d m ir h elfen w ollte. E r sag te: „ D u k a n n s t z u m ir k o m m e n u n d v on d e in e n S ch w ierig k eiten sp rech en . D u b ist n u n wie ein k lei­ nes K ind m it se h r geringem V e rstä n d n is. D u m u ß t d ein e F ä h ig k e i­ te n e n tw ick eln u n d sp iritu ell w a c h s e n .” U n d er sp ra c h v o n d e r N o t­ w en d ig k eit eines k o m p e te n te n L e h re rs m it S elb stv erw irk lich u n g . D o c h als ich ein w a n d , d a ß sich solche P e rso n e n selten fin d e n , a n t­ w o rte te e r, d a ß ein S ucher, w e n n e r w irklich e r n s th a f t stre b t, g an z n a tü rlic h e in e n so lch en G u ru fin d e t u n d zu r g eg eb en en Z eit B efrei­ u n g e rla n g t. E r sp ra c h v o n Y a m a , N i y a m a u n d S v a d h a r m a , die m a n n a c h d e m H in d u -S y ste m d e r E rz ie h u n g v o n frü h e r K in d h eit a n p ra k tiz ie re n m u ß , d as h e iß t, w ä h re n d d e r Z e it des B ra h m a c h a ry a . E ine b e stim m te R o u tin e im täg lich en L e b e n m it festen P flic h ­ te n ist e rfo rd e rlic h . D ies b e d e u te t, d a ß m a n ein e b e stim m te L eb en s­ regel a k z e p tie re n m u ß u n d d ie d a z u g eh ö rig en G esetze u n d P rin z i­ p ie n zu b e fo lg e n h a t, selbst w e n n d a s eigene L e b e n d a b e i a u fs Spiel gesetzt w ird . D ies ist, wie e r sa g te , ein K u rs, d e r se c h su n d d re iß ig J a h re d a u e rt. D ie ersten z w ö lf J a h r e sind d e r E rk e n n tn is des L e­ bens zu w id m e n , w as er ta ttw a - jn a n a o d e r re la tiv e E rk e n n tn is n e n n t, die n ä c h ste n z w ö lf J a h r e d e r K o n so lid ie ru n g d ieser E rk e n n t­ nis, u n d die le tz te n z w ö lf J a h r e d e m V ersu ch , G o tt zu v e rw irk ­ lichen. D ie e rste S tu fe n e n n t er S e lb stv e rw irk lic h u n g , die zw eite S eelen v erw irk lich u n g u n d d ie letzte G o ttv e rw irk lic h u n g . D a n n w u rd e eine a u sfü h rlic h e B e sc h re ib u n g geg eb en , d ie m ir eine seh r allgem eine V o rstellu n g v o n S elb std iszip lin v e rm itte ln so llte, so wie sie im a lte n In d ie n p ra k tiz ie rt w u rd e , in d em m a n bei einem G u ru sitzt u n d die D inge p ra k tisc h le rn t. E r e rzäh lte G e sc h ic h te n v o n der S c h ü le rsc h a ft S ri K rish n as u n te r S a n d ip a n i u n d v o n vielen a n d e re n b e k a n n te n P e rsö n lic h k e ite n a u s d e m M a h ä b h ä r a ta u n d R a m a y a n a , u n d wie ih r G e ist u n d ih re In te llig e n z als R e su lta t d e r S c h ü le rsc h a ft d iszip lin iert u n d en tw ick elt w u rd e n . Ich k e h rte v o ller G e n u g tu u n g n a c h H a u se z u rü c k . A u f m einem W eg nach H a u se d ach te ich, w en n ein L eh rer m it S taatsex am en d e n K indern d a s A lp h ab et b eib rin g en will, m u ß er notw endigerw eise a u f ihre S tu fe h e ra b k o m m e n . U n d so w ar es, w enn ich a n die folgende R ede d en k e, die er d a m a ls a n m ich richtete:

38

,G o tt h a t d ir W eish eit m it a u f d e n W eg gegeb en . W eish eit ist dein F re u n d . W eish eit sp ielt m it B eg eh ren , u n d d u rc h ih re u n e h e ­ liche V erb in d u n g g e b a re n sie d en V e rsta n d . D er V e rsta n d h e ira te t ein M ä d c h e n n am en s C h a p a la tä o d e r R u h e lo sig k e it, u n d d a d u rc h b e k a m e r die fü n f S in n e. D ieser V e rsta n d h a t eine w eitere F ra u , d e ­ ren N a m e n H o ffn u n g ist, u n d v o n d ie se r zw eiten F ra u b e k a m er zw ei S ö h n e , Ä rg er u n d B egierde. So e n ts te h t eine F a m ilie u n d sie lassen sich n ied er in d ie se m K ö rp e r, u m in ih m zu le b e n . D ieses u n ­ eh eliche Spiel v o n W e ish e it u n d B eg eh ren ist A v i d y ä o d e r U n w is­ sen h eit. Im L a u fe d e r Z e it n u n , w en n d e r V e rsta n d d u rc h die fü n f S inne F u rc h t u n d A n g st e r f ä h r t, w ird e r seh r z e rstre u t o d e r b e u n ­ ru h ig t u n d w endet sich d a n n w ieder se in e r M u tte r W eish eit zu u n d sch reit u m H ilfe . W e ish e it k o m m t d a n n u n d k o n su ltie rt D IC H , das h e iß t die Seele, w elche W eish eit d a n n a u f f o r d e r t, d e r F a m ilie zu e n tsa g e n u n d in in n e re r Z w iesp rach e m it D IR o d e r d e r Seele zu b leib en . D iese in n ere Z w ie sp ra c h e m it d e r Seele n e n n e n w ir V er­ w irk lic h u n g o d e r B o d h a . ’ Ich h a tte m eine Z w eifel bezüglich m e in e r F ä h ig k e it, sein em R at g em äß ein er L eb en sreg el zu folgen. D ies d a u e rte einige T ag e a n , u n d als ich ih n d as n ä c h ste M a l b e su c h te , sag te e r als e rste s, m an so llte ein e n festen E n ts c h lu ß fassen u n d w ü rd e E rfo lg h a b e n , g an z gleich w ie schw er die A u fg a b e a u c h sein m ö g e. Ich g la u b e , e r k o n n ­ te die G e d a n k e n d e r M e n sc h e n lesen, d a er ste ts g en au m it d em G e ­ g e n sta n d b e g a n n , d e n ich im Sinn h a tte , b e v o r ich a u c h n u r d a rü b e r sp re c h e n k o n n te . D ie sm a l h ie lt er m ir eine e rm u tig e n d e A n sp ra c h e u n d e rz ä h lte , wie ein em R ish i a lte r Z e it g esag t w u rd e, d a ß die V er­ w irk lic h u n g G o tte s o d e r d e r W a h rh e it so viel Z eit in A n sp ru c h n im m t, w ie es d a u e rn w ü rd e , einen O z e a n m it ein em F in g e rh u t tro c k e n z u le g en , u n d w ie e r ein en E n tsc h lu ß fa ß te u n d d ie g ew altige A u fg a b e , die v o r ih m la g , a u f sich n a h m . W a s n o tw e n d ig ist, ist die eigene E n tsc h lo sse n h e it. In diesem Z u sa m m e n h a n g e rz ä h lte er m ir die fo lg e n d e G esch ich te eines V ogels, d e r w inzig wie ein e N u ß w ar u n d in d e r N ä h e des M eeres lebte. ,,E s w a r einm al ein V ogel, d er so w inzig w ie eine N u ß w ar u n d am M e e r leb te. E r p fle g te E ie r a u f d e n S tra n d a m W a sse r zu legen. D o ch je d e s M al e n td e c k te e r, d a ß all sein e E ie r bei d e r F lu t vom M eer w eggespült w o rd e n w a re n . Im H e rz e n des V ogels k a m Ä rg er a u f. U m die v e rlo re n e n E ie r w ie d erzu g ew in n en , sch m ied ete er eines T ages ein en P la n , d e n O z e a n tro c k e n z u le g e n . E r m a c h te sich m it fester E n tsc h lo sse n h e it d a r a n , seinen P la n in die T a t u m zu setzen . E r ta u c h te ins M eer ein u n d flog zu m S tra n d z u rü c k , u m sich im S an d z u tro c k n e n , u n d ta t dies w ie d e rh o lt. A ls er d iesen V o rg an g 39

im m e r v on n e u e m w ied erh o lte, k a m ein a n d e re r V ogel u n d frag te: ,W a s m ach st d u d e n n d a u n d w o f ü r ? ’ ,Ic h w erde d a s M eer tro c k e n ­ leg en, um m ein e E ie r z u rü c k z u b e k o m m e n , die es je tz t in seinen T ie fe n v e rb irg t.’ ,D a s tu s t d u w irk lich ? Ich m u ß m eine a u ch z u rü c k b e k o m m e n . Ich will d ir b e i d ieser A rb e it h e lfe n .’ M it d ie ­ sen W o rte n ta t a u c h der zw eite V ogel dasselbe. A lsb a ld k a m e n w eitere V ögel h e rb e i u n d sch lo ssen sich alle d ieser B e m ü h u n g a n . B ald w aren es M illio n e n u n d M illia rd e n u n d ein g ew altig er P ro z e ß w a r im G an g e. B a ld w ar das M e e r v o ller B erge. D a s M eer b e k a m es n u n m it d e r A n g st zu tu n . A m E n d e m u ß te es sch ließ lich n a c h ­ g eb en . W elch eine g ro ß e K ra ft ist es, w enn ein s ta rk e r E n tsc h lu ß g e fa ß t w ird, g a n z gleich wie u n b e d e u te n d ein W e se n a u c h sein m a g .” U m m ir p ra k tis c h e H inw eise z u g e b e n , fo rd e rte e r m ich a u f, ih m je d e n T ag B lu m en zu b rin g en . „ I c h gebe d ir eine e in fa c h e A r b e it,” sag te e r, „ w e il d u zu viel zu H a u s e zu tu n h a s t.” A m n ä c h ste n M o r­ g en ging ich z u m B lu m e n m a rk t u n d k a u fte fü r ein e R u p ie ein en S tra u ß B lu m en u n d w ickelte ih n in m ein T a s c h e n tu c h . Ich ließ ih n v o m L e n k e r m ein es F a h rra d s b a u m e ln u n d fu h r zu ih m . S o b a ld ich m ic h in d er k le in e n H ü tte in sein er G eg en w art b e fa n d , ö ffn e te ich m e in P ä c k c h e n . E r lächelte u n d s a g te :„ S c h a u , d e in e In tellig en z ist m o m e n ta n so u n re if; w aru m v e rd irb st d u die B lu m e n , in d em d u sie fe st in d ein T a sc h e n tu c h sc h n ü rst? A u ß e rd e m h a s t d u zuviel g e­ b ra c h t. S c h a u , d ies ist die B lu m en v ase, die seit g e ste rn v o r d ir s ta n d . D iese V ase k a n n n ich t e in m a l ein V iertel v o n dem a u fn e h ­ m e n , w as d u g e b ra c h t h a st. D as ist G e ld v e rsc h w e n d u n g .” Ich sa g ­ te: „ M ir k a m n ic h t d e r G e d a n k e , d a ß Sie B lum en f ü r diese spezielle V ase w o llte n .” „ D u b ist g e d a n k e n lo s, in so fe rn , als d u m ich n ic h t n a c h dem G ru n d g e fra g t h a st, u n d d u h ä tte st m ic h fra g e n k ö n n e n , w o fü r die B lu m en b e stim m t s in d , u n d so eine V o rste llu n g v o n d er A rb e it b e k o m m e n , b evor d u sie b e g in n st. W ie u n r e if ist d ein V er­ sta n d . U n d d u h a s t a u c h k ein e V o rste llu n g d a v o n , w ie m a n m it B lu m en u m g e h t, w e n n ich sehe, d a ß d u sie fest in d a s T a sc h e n tu c h g e b u n d e n h a s t, w as die F o rm u n d G e sta lt d e r B lu m e n v e rd o rb e n h a t, u n d sc h a u , viele Stengel sin d g e b ro c h e n , so d a ß sie je tz t n ich t in die V ase g estellt w erden k ö n n e n .” E r fo rd e rte d a n n seinen S c h ü le r M a d h a v a u f, alle B lu m en zu m n a h e gelegenen T em p el zu b rin g e n u n d als G a b e d a rz u b rin g e n . N ic h t eine B lu m e w a r gut g e n u g , u m in die V ase g estellt w erd en zu k ö n n e n . N a c h d e m ich einen la n g e n V o rtra g ü b e r in te lle k tu e lle E n t­ w ick lu n g a n g e h ö rt h a tte , k e h rte ich w ie g ew ö h n lich n a c h H a u se z u ­ rü c k . A m n ä c h ste n M o rg en gin g ich w ieder zu m B lu m e n m a rk t u n d k a u fte n u r fü r eine h alb e R u p ie B lu m en . Ich v erm ied es so rg fä ltig , 40

Stengel z u b re c h e n , in d e m ich sie in d e n H ä n d e n h ielt, w ä h re n d ich m it d em F a h r r a d fu h r. S o b a ld ich ih n e rb lic k te , zeigte ich ih m d e n B lu m e n stra u ß . E r sagte: „ S c h a u , d u siehst w o h l, d a ß d u F o rts c h ritte g e m a c h t h a st; w o d u rc h h a s t d u F o rts c h ritte g em ach t? A u f d iese W eise le rn t m a n u n te r ein em G u r u .” E r ste llte die B lum en z u sa m m e n , u m sie in die V ase zu g e b e n . Im m e r n o c h k o n n te die V ase n u r w en ig er als die H ä lfte v o n ih n e n a u fn e h m e n . „ S c h a u ” sa g te e r, „ w a ru m h a s t du nich t g e ste rn d e n H als d ie se r V ase gem essen? Z u m in d e st h ä tte s t du u n g e fä h r M a ß n e h m e n k ö n n e n , d a m it d u eine V o rste llu n g d a v o n b e k o m m st, w ie viele d u b ra u c h s t. D u h a st d ic h in so fe rn v e rb e sse rt, als d u n ic h t soviel G eld w ie g estern v e rsc h w e n d e t h a st. A b e r d e n ­ n o ch h a s t d u B lum en v e rsc h w e n d e t. D ie V ase fa ß t n u r d ie H ä lfte d a v o n . M a c h es m o rg en b e s s e r.” D ie S tengel m e in e r B lu m e n w a re n zu k u rz , w o r a u f er m ich h in w ies, u n d e r zeigte m ir, w ie la n g d er Stengel d e r B lum en sein m u ß te , die ich a m n ä c h ste n T a g b rin g e n sollte. A m n ä c h ste n M o rg e n ging ich w ie g e w ö h n lich z u m M a rk t u n d g ab n u r eine V iertel R u p ie fü r die B lu m e n a u s. S o b a ld ich die B lum en zeig te, sagte er: „ D e in e In tellig en z h a t F o rts c h ritte ge­ m a c h t. D ie Stengel sind ric h tig u n d a u c h d ie M eng e. W as d ie q u a n ­ tita tiv e S eite a n g e h t, so b ist d u zu n eu n zig P ro z e n t v o llk o m m e n . N ächstes M al so lltest d u a u f die q u a lita tiv e S eite a c h te n . D ie B lu­ m en, die d u g e b ra c h t h a s t, sin d n ich t v o n g u te r Q u a litä t. D u k a n n st bessere Q u a litä t fin d e n , w e n n d u eine V o rste llu n g v o n Q u a litä t b e­ k o m m s t.” E r v e rm itte lte m ir d a n n eine k lare Idee ü b e r die Q u a litä t v o n B lu­ m en, in d e m er m ir B eispiele d e r p h y sisch en E rsc h e in u n g sfo rm e n v o n P e rs o n e n g ab , die g u t e rn ä h rt u n d e n tw ic k e lt sin d , u n d v o n P e rso n e n , die schlecht e r n ä h r t sind, v o n d e n v e rsc h ie d e n en A rte n von B lu m e n , die in je n e r speziellen J a h re sz e it e rh ä ltlic h sin d , u n d so w eiter. D e r V o rtra g je n e s T ages v e rm itte lte m ir eine allg em ein e V o rste llu n g v o n B lu m en , ih re r S c h ö n h e it u sw ., u n d w ie u n d wo m an g u te B lu m en b e k a m . Ic h v ersu ch te d a n n , m ich m it g u te n G ä r t­ n e rn a n z u fre u n d e n u n d fa n d die b e ste n F re u n d e u n d d ie b esten B lu m en. S eine täg lich en E rlä u te ru n g e n , sein e K ritik a n m e in e r In ­ telligenz, u n d d e r H in w eis a u f F eh ler sow ie V e rb e sse ru n g sv o rsc h läge m a c h te n m ich n a c h e in p a a r M o n a te n z u ein em E x p e rte n in d ie ­ sem B e re ic h .” W ir h a b e n hier die g lü c k lic h e G e leg en h eit, ein en E in b lic k zu b e­ k o m m e n in die B eziehung zw ischen d em S h iv a p u ri B a b a u n d einem W a h rh e itssu c h e r, d er se in e r eigenen R elig io n a n g e h ö rte . D ie M e­ th o d e ist d e n vielen P f a d e n z u r S p iritu a litä t e n tn o m m e n , die die B h a g a v a d -G ita lehrt. 41

V o n A n fa n g bis zu m E n d e w a r die L eh re u n d A n le itu n g , w elche T h a k u r L ai g eg eb en w u rd e, a u f die G ita g e g rü n d e t; a u f eine G ita je d o c h , die e n tsp re c h e n d d en E rfo rd e rn is s e n d e r m o d e rn e n W elt in te rp re tie rt w u rd e , eine u m g e w a n d e lte G ita , die f ü r alle G la u b e n u n d L ebensw eisen w a h r ist. F a s t alle D a rste llu n g e n u n d Ü b e rse t­ zu n g en d er G ita fo lg e n der m o n istisc h e n In te rp re ta tio n des g ro ß e n S h a n k a ra , u n d ich h a tte im m er d a s G e fü h l, d a ß dies eine T en d e n z s c h a fft, ih re A n w e n d u n g a u f d a s L e b e n , so w ie w ir es k e n n e n , u n ­ m ö g lich zu m a c h e n . E ine m o d e rn e D a rste llu n g w ird v o n D r. R a d h a k ris h n a n g e g e b e n , d er in sein em V o rw o rt sa g t, d ie G ita h a b e eine b e so n d e re E ig n u n g , die M en sch en z u r E in h e it zu fü h re n . D ies ist d erselb e R a d h a k ris h n a n , dessen B egegnung m it d e m S h iv a p u ri B a­ b a e rst sp ä te r s ta ttf a n d , d o ch in vieler H in sic h t stim m t seine Ü b e r­ setzu n g ü b e re in m it den In te rp re ta tio n e n , die u n se r W eiser g a b . W e n n m a n die G ita h eu te, n a c h ein e m S tu d iu m d e r L e h re n des S h i­ v a p u ri B ab a lie st, so gew innt sie n e u e T iefe u n d U n iv e rsa litä t. Sie sc h e in t in ih re r eigenen d ic h te risc h e n S p rach e die W a h rh e it aller R eligionen a u sz u d rü c k e n . Ich verlasse je tz t d en H in d u -W e g u n d zitiere im fo lg e n d e n w ö rt­ lich ein G e sp rä c h zw ischen d e m S h iv a p u ri B a b a u n d zw ei en g li­ sch en D a m e n , M elissa u n d M a rjo rie , T ö c h te r des v e rsto rb e n e n Sir C h a rle s M a rs to n , d e r selbst e in eifrig e r B ib e lfo rsc h e r w a r. D iese D a m e n re iste n 1961 m it m ir z u sa m m e n n a c h K a th m a n d u u n d w u r­ d e n a u fg e fo rd e rt, ih re F rag en in beliebiger F o rm z u stellen . Sie g a ­ b e n einen B e ric h t v o n ih rem L e b e n u n d ih re r S u ch e. E in e v o n ih n e n h a tte ih re n E h e g a tte n n a c h ein ig en J a h re n d e r E h e v e rlo re n u n d w ar seit n a h e z u zw anzig J a h re n W itw e. D ie a n d e re h a tte n ic h t g e­ h e ira te t. Sie w a re n beide seit v ielen J a h re n a n d e n L e h re n G u rd jie ffs in te re ssie rt, n a c h d en en sie z u leben v e rsu c h te n , u n d h a tte n in jü n g e re r Z e it S u b u d k e n n e n g e le rn t u n d d e n L a tih a n p ra k tiz ie rt. Sie h ä tte n w eite R eisen u n te rn o m m e n , um zu ein em b esseren V er­ stä n d n is d er U rs p rü n g e m e n sc h lic h e r R eligion u n d K u ltu re n zu g e­ la n g e n u n d u m d a s eine P ro b le m z u lösen, d a s u n s alle p la g t — d er G ru n d fü r u n se r D asein u n d d ie re c h te L ebensw eise. M elissa sc h lo ß ih re n B ericht a b m it den W o rte n : „ M a n h a t im ­ m er das G e fü h l, vielleicht m e h r im W esten als im O ste n , d a ß m a n n ic h t w irklich v e rste h t, w a ru m w ir h ie r sin d , d a ß u n se r L eb en v o r­ ü b e rg e h t, u n d w ir es irgendw ie n ic h t rich tig n u tz e n , wie w ir es so ll­ t e n .” S h iv ap u ri B a b a , d er all ih re n A u s fü h ru n g e n a u fm e rk s a m zu g e­ h ö rt h a tte , sa ß d ra u ß e n in ein e m L e h n stu h l u n d h ie lt eine R o se in d e r H a n d . W ir sa ß e n vo r ih m a u f k lein en S ch em eln . E r läch elte, h ielt die R ose v o r u n s u n d sag te: 42

Shivapuri B a b a Je tz t ist — so zu sag en — D u ft in d ie se r B lum e. K an n ich d iesen D u ft so e rk lä re n , d a ß Sie ih n selbst rie c h e n ? M .M . N e in , ich d e n k e n ic h t. S . B . G a n z gleich, w ie ich es a u c h e rk lä re n m a g , Sie k ö n n e n d en D u ft n ic h t k en n en . W e n n ich Ih n e n die B lu m e gebe u n d Sie sie rie ­ chen, w issen Sie, w as d e r D u ft ist. V e rh ä lt es sich n ic h t so? In d e rse lb e n W eise k a n n ich Ih re F ra g e n n ic h t b e a n tw o rte n . Ih re F rag en k ö n n e n n u r v o n G o tt b e a n tw o rte t w erd en . E rk e n n e n Sie Ihn z u e rst. Je d e s G eh eim n is w ird g elö st. A b e r n ich t e h e r, egal w el­ che A n tw o rt ich Ih n e n geb e, w erd en sich Ih re P ro b le m e lö se n . G o tt zu erre ic h en ist d er e rste S c h ritt. In d e m w ir G o tt seh en , w issen wir alles. M . M . W ie k ö n n e n w ir d a s tu n ? S . B . D e n k e n Sie a n G o tt allein . L assen Sie je d e n a n d e re n G e d a n ­ ken fa lle n , u n d Sie w e rd e n G o tt sc h a u e n . D iese W o rte , die so b a n a l k lin g en , w en n m a n sie a u f P a p ie r w ie­ d erg ib t, w u rd e n m it ein e r so e in fa c h e n Ü b e rz e u g u n g g e sp ro c h e n , d aß die A n tw o rt a u f alle P ro b le m e d a z u sein sch ien , fa s t in R eich ­ w eite. Ic h e rin n ere m ich d a r a n , wie tie f bew egt ich w a r, als e r m ir v o r ein em J a h r dasselbe sag te. D ie D a m e n w a re n e b e n fa lls bew egt, d o ch m it d e m p ra k tisc h e n w eiblichen S in n ä u ß e rte n sie: M .M . D as ist sehr schw ierig. S . B . E s ist schw ierig, a b e r n ic h t u n m ö g lic h . Es ist sch w ierig — ich w eiß d a s sehr w o h l. W e n n Sie sich a b e r h in re ic h e n d b e m ü h e n , diese S chw ierigkeit zu b e w ä ltig e n , so w e rd e n alle a n d e re n S chw ie­ rig k eiten im L eb en v e rsc h w in d e n . W e n n w ir G o tt n ic h t sc h a u e n , k ö n n e n w ir n ich ts w issen. B evor die S o n n e d a ist, k ö n n e n w ir a u f dem B o d e n n ich ts seh en . W e n n die S o n n e k o m m t, seh en w ir alles. So ist a u c h die G eg en w art G o tte s . W e n n w ir G o tt k e n n e n , k en n en w ir alles. V o rh e r ist eine e in fa c h e E rk lä ru n g g a r k ein e E rk lä ru n g . Ich k a n n sa g e n , dies ist sü ß e r D u ft. D o c h w ieviele B lu m e n g ib t es, die ein en sü ß e n D u ft h a b e n . W as ist d a s W esen dieses D u fte s? W en n Sie ih n n ic h t rie c h e n , k ö n n e n Sie es n ic h t w issen. M a n k a n n ihn e rfa h re n , ab e r er k a n n nie e rk lä rt w erd en . D e n k e n Sie n u r a n G o tt allein , beseitig en Sie alle a n d e re n G e d a n ­ ken. Sie w e rd e n G o tt v o r sich sehen u n d all Ih re P ro b le m e w erd en gelö st. D ies m u ß m a n als erstes tu n . W en n m a n n u n n ic h t ein d iszip lin iertes L eb en leb t, ist d iese M e­ d ita tio n n ic h t m ö g lich . W ir h a b e n d iesen K ö rp e r; m a n so llte die E r­ fo rd e rn isse dieses K ö rp e rs k e n n e n . M a n w ird h ö re n m ü sse n , sehen, sch lafen , sch m eck en , sp u c k e n u n d a tm e n . T a u se n d A k tiv itä te n la u fe n in d iesem K ö rp e r a b . A ll diese D in g e sind zu k o n tro llie re n u n d zu b e h e rrsc h e n . W ieviel soll m a n essen , w ieviel sc h la fe n , w as 43

soll m a n se h e n , w as h ö re n ? A ll d a s sollte k o n tro llie rt u n d b e ­ h e rrsc h t w e rd e n . D ies ist eine P flic h t. E in e a n d e re P flic h t b e ste h t g e g e n ü b e r dem H e im , d er G esell­ s c h a ft, d er N a tio n usw . W ir m ü sse n h e ra u sfin d e n , w as w ir zu tu n haben. E in e d ritte P flic h t b e trifft m a te rie lle B ed ü rfn isse. O h n e m a te rie l­ len B esitz k ö n n e n w ir diese D in g e n ic h t tu n . D a fü r h a b e n w ir eine b e ru flic h e P flic h t. D ies sind die P flic h te n , die m a n zu v e rric h te n h a t. Sie so llten h e r­ a u sg e fu n d e n u n d rich tig a u sg e ü b t w erd en , o h n e V ersag en , o h n e F e h l. D a n n w ird d a s L eben sta b il. W e n n d as L e b e n sta b il ist, w ird M e d ita tio n se h r leich t. — A n dieser S telle fü h rte d er S h iv a p u ri B ab a ein e n G e d a n k e n ein, d e r n ic h t n u r viel v o n dem k la rs te llt, w as in d e r G ita g esch rieb en ste h t, so n d e rn die g anze F ra g e des B ew u ß tsein s, sein W esen u n d seine B e g ren zu n g en b ele u c h te t. Ic h w erde h ie r sein e W o rte o h n e K o m m e n ta r z itie re n , sp ä te r je d o c h a u f sie z u rü c k k o m m e n , w enn ich a u f die F ra g e n d e r B e d e u tu n g sein er L eh re f ü r u n s e r g eg en w är­ tiges Z e ita lte r zu sp rech en k o m m e . In d e m e r o h n e e rsich tlich en G ru n d seine a b s tr a k te E rk lä ru n g ü b e r P flic h te n a b b r a c h , sag te er: S . B . Je tz t ist Ih r K ö rp er in dieses T u c h g ekleidet. W e n n d as T u c h e n tfe rn t w ird , k a n n ich Ih re n K ö rp e r sehen. In d e rse lb e n W eise sin d w ir in B ew u ß tsein g ek leid et. G o tt ist jen seits d es B ew u ß tsein s. V ergessen Sie dieses B ew ußtsein ein e n A u g en b lick ; Sie w erd en G o tt seh en . Im N u! W as w ir als erstes z u tu n h a b e n ist: dieses L eb en in O rd n u n g b rin g e n , d a n n ü b e r G o tt m ed itieren . W e n n Sie G o tt sc h a u e n , w ird je d e s P ro b le m g e lö st. — A ls n ä c h ste s g a b er d e ta illie rte E rk lä ru n g e n ü b e r die P flic h te n u n d D iszip lin en des L ebens. Ic h w e rd e dies in ein e m sp ä te re n K a p i­ tel m ö g lich st g e n a u w iedergeben. W a s ich hier h e ra u sh e b e n m ö c h ­ te , ist d er K o n tra s t in der D arstellu n g sw eise g e g e n ü b e r T h a k u r L ai M a n a n d h a r u n d d e n D am en. D ie le tz te re n k a m e n zu ein e m B esuch v o n n u r w en ig en T ag en u n d k o n n te n k e in e d e ta illie rte n L e h re n ü b e r d a s R ech te L eb en e m p fa n g e n , a b e r ih re F rag e w a r re a l u n d b re n n e n d . E r b e a n tw o rte ­ te sie d ire k t u n d in ü b e rz e u g e n d er W eise, in d e r A n n a h m e , d a ß sie a u s seiner A n tw o rt ersehen w ü rd e n , w as den M e th o d e n d e r S elb st­ ü b e ra n tw o rtu n g u n d S elb std iszip lin , d en en sie b ish e r g e fo lg t w a ­ re n , h in z u g e fü g t w erd en m ü ß te . D as d ritte B eispiel sta m m t v o n T a rz ie V itta c h i, d e m w a h rsc h e in ­ lich g rö ß te n J o u rn a lis te n , d en A sie n b ish e r h e rv o rg e b ra c h t h a t. E r w u rd e in ein e r stre n g b u d d h istisc h e n F am ilie in C e y lo n g e b o re n u n d w uchs in ih r a u f. A ls er ä lte r w u rd e , w a n d te e r sich gegen die 44

R elig ion u n d ü b e rre d e te so g a r seine E lte rn , m it ih m z u m A g n o sti­ zism us ü b e rz u tre te n . E r fü h lte sich zu d e n k o m p ro m iß lo s e n , u n s e n ­ tim e n ta le n L e h re n G u rd jie ffs h in g ezo g en , so wie sie v o n einem S ch ü ler O u sp en sk y s d a rg e ste llt w u rd e n , d e r n a c h C e y lo n e m ig riert w ar. V o r e tw a zehn J a h r e n su ch te er m ic h schließ lich in C o o m b e S prings a u f . D u rch ein seltsam es Z u sa m m e n sp ie l s c h e in b a re r Z u ­ fälle k a m er in K o n ta k t m it S u b u d , als P a k S u b u h 1957 z u m e rsten M al k a m , u n d wie all sein e F re u n d e b e z e u g e n k ö n n e n , e rfu h r er d u rc h die P ra x is des L a tih a n eine tie fe W a n d lu n g u n d sp iritu elle E n tw ic k lu n g . Im M ä rz 1961 sch rieb ich F re u n d e n in K a lk u tta u n d b a t sie, fü r m ich h e ra u sz u fin d e n , o b S h iv a p u ri B a b a n o c h leb te, u n d o b er m ir g e sta tte n w ü rd e , ihn zu b e su c h e n . E in ig e W o c h e n s p ä te r e m p fin g ich d e n fo lg e n d e n B rie f v o n T arzie: „ A ls Ia n u n d M a ria n i m ir D einen B rie f z eig ten , sch ien es u n s a l­ len, d a ß m ein e A n k u n ft g e n a u zu d ieser Z e it u n d die T a ts a c h e , d a ß ich z w eiein h alb T ag e fre i h a tte , so b e re c h n e t w a re n , d a ß ich zu d er Reise fö rm lic h v erleitet w u rd e . Z u d e m h a tte B a p a k e in m a l g esag t, ich sei ein .K u rie r’. U n d , u m es n o ch p a sse n d e r zu m a c h e n , k a m e n einige F re u n d e v on m ir a u s C ey lo n , die u n b e d in g t n a c h K a th m a n d u w o llten . N a tü rlic h g a b es alle A rte n v o n S ch w ierig k eiten ; kein G eldw echsel, kein V isu m , P a ß n ic h t g ü ltig fü r N ep al, k e in K o n su ­ lat in K a lk u tta , u m ih n g ü ltig z u m a c h e n , d e n S o n n ta g d azw isch en usw . D o c h w ir w u ß te n , a m E n d e w ü rd e es k la p p e n , u n d so g esch ah es a u c h . In d e r N a c h t m einer A n k u n f t in K a th m a n d u t r a f ich R aw le K n o x vom L o n d o n O b serv er, d e r g e ra d e ein en A rtik e l ü b e r ein e n A m e ri­ k an er g esch rieb en h a tte , d e r im V erla u fe ein e r S p ritz to u r-u m -d ie W elt-in -v ierzig -T ag en n a c h K a th m a n d u g e k o m m e n w a r. E r h a tte dieses K u n ststü c k m it d e m eines M a n n e s in N e p a l v e rg lic h e n , d er dieselbe R eise u n te rn o m m e n h a tte , je d o c h 40 J a h re d a f ü r b e n ö tig ­ te. W elches w a r sein N a m e ? S h iv ap u ri B a b a ! D er T a x i-F a h re r u n d d er H o te lb o te w u ß te n e b e n fa lls v o n S h iv a p u ri B a b a , u n d sie sag ten m ir, d a ß C a p ta in J a i S in g h , d e r C h e fp ilo t des K önigs im R o y a l H o ­ tel w o h n te , w o ich m ic h a u fh ie lt u n d er e b e n fa lls ein S ch ü ler v o n ih m sei. So s u c h te ich am n ä c h s te n N a c h m itta g d e n S h iv a p u ri B a b a in sei­ n er W ald ein sied elei a u f. Ic h scheute ein w enig d a v o r z u rü c k einen M a n n im W a ld a u fz u s p ü re n , a b e r es w ar g a n z a n d e rs, als ich es m ir v o rg estellt h a tte . D er W a ld ist ta tsä c h lic h ein seh r sc h ö n g eh alten es G eh ö lz u n d v e rm itte lte e in G e fü h l w u n d e rb a rs te n F rie d e n s. E r h a t­ te n ic h ts v o n d e r u n e rb ittlic h e n H ä rte , d ie m a n in ein em D sch u n g el in C ey lo n fü h lt. 45

E r saß in d e r S o n n e in seinem G a rte n , u n d ein H o c k e r u n d Z ig a ­ re tte n sta n d e n fü r m ich b e re it, w eil ich e rw a rte t w u rd e. E r w ar ein seh r a lte r M a n n m it ze rz a u stem H a a r u n d zeigte d as g lü ck lich ste L ä c h e ln , das ich je a u f d em G esicht ein es E rw ach sen en gesehen h a b e . S eine alten A u g e n h ieß en m ich s tra h le n d w illk o m ­ m en . Ich fra g te ih n , ob ich m it ih m E nglisch sp re c h e n k ö n n e . E r sp ric h t es fa s t fe h lerfrei. Ich sa g te , ich sei a u fg ru n d eines B riefes v o n D ir g e k o m m e n , D u h ä tte s t d e n W u n sch g e ä u ß e rt, ih n im M ä rz zu b esu ch en , u n d D u h ä tte st g e h ö rt, d a ß er ü b e r B a p a k g esp ro ch en habe. E r a n tw o rte te , d a ß D u w illk o m m e n seist; D u b ra u c h te s t ih m n ic h t zu sc h re ib e n — k o m m e in fa c h . E r h a tte v o n S u b u d ,in In d o ­ n e sie n ’ g e h ö rt u n d ein B uch ü b e r S u b u d gelesen (w ah rsch ein lich D eines). Ich fra g te ih n , o b e r m ir sagen k ö n n e , w ie er S u b u d ein sch ätze, w as D u ja w ohl g e rn w issen w o llte st, u n d er a n t­ w o rte te , ,ich w erd e m it M r. B e n n e tt d a rü b e r sp re c h e n , w en n er k o m m t.’ Ich fra g te , o b er m ir irg en d etw as ü b e r B a p a k sag en k ö n n te , u n d er a n tw o rte te , ,es ist nicht re c h t, ü b e r a n d e re zu sp re c h e n , a b e r so ­ viel will ich sag en : E r w ird d ic h z u m rein en B ew u ß tsein fü h re n . V o n d o rt w irst d u dein en W eg z u r W a h rh e it k la r seh en k ö n n e n , o h ­ n e d ie H ilfe e in e r d ritte n P e r s o n .’ Ich fra g te ih n , w ie w ir u n se r sp iritu elles L e b e n s tä rk e n u n d wie w ir v erm eid en k ö n n te n , s tä n d ig in P o litik , E m o tio n e n , L e id e n ­ sc h a fte n u n d la u te r D inge h in ein g ezo g en zu w e rd e n , die fü r d as re ­ ligiöse L eb en irre le v a n t sind. S eine A n tw o rt la u te te : ,D e r M e n sc h h a t d rei P flic h te n : D i e m a t e r i e l l e P f l i c h t — die V e rp flic h tu n g e n , in die er h in ein g e­ b o re n w u rd e: sein B ro t v e rd ie n e n , sich selbst u n d d ie eigenen T a ­ len te in d er W e lt ein zu setzen , sich u m d iejen ig en k ü m m e rn , die v o n ein em a b h ä n g ig sin d , usw . D i e s e e lis c h e P f l i c h t — sich d e r V e rp flic h tu n g g e g e n ü b e r einem selbst b e w u ß t zu sein, die W a h rh e it v ieru n d zw an zig S tu n d e n p ro T a g zu su ch en . D i e s p i r i t u e l l e P f l i c h t — V e re h ru n g G o ttes — d o c h dies w erd en w ir erst sp ä te r z u w ü rd ig en w issen . W en n w ir u n s d e n e rste n zw ei P flic h te n w id m e n , in ganz e in fa c h e r W eise, so w ird u n s d as w eit a u f dem W eg v o ra n b rin g e n . E in M en sch , d e r sich den e rste n zw ei P flic h te n w id m e t, w ird in ein em J a h r z e h n t in d er L age sein, seinen G eist zu rein ig en u n d n u r d ie W a h rh e it u n d d en W eg G o tte s zu w ollen. S elbst fü r eine M in u te so llte st d u n ich t a u fh ö re n , a n d iesen P flic h te n zu a rb e ite n . D ie A u sla ssu n g einer M in u te w ird d azu fü h 46

ren , d a ß E m o tio n e n , L e id e n sc h a fte n u n d G e d a n k e n in d e in e n G eist e in d rin g e n .’ Ich fra g te , wie m a n sie fe rn h a lte n k ö n n e . N im m es w ieder in ein em seh r e in fa c h e n S in n ,’ sag te e r. .L eu te k o m m en zu d ir, u m d ic h z u b esu ch en . D u b ie te st ih n e n T ee u n d W h isky a n . Sie w erd en w ied er k o m m e n , w eil sie w issen, d a ß sie w illk o m m en sein w e rd e n . W e n n d u sie n ic h t u n te r h ä l ts t, w e rd e n sie dich a u fg e b e n u n d a n d e rs w o h in gehen. W ie m ein H a u s h ie r. E s ist u m z ä u n t m it S ta c h e ld ra h t. N u r L eu te, die ich h e re in la sse n m ö c h te , k ö n n e n h e re in k o m m e n . U n d die einzige Q u a lifik a tio n ist I n te r e s s e , h e re in z u k o m m e n . A n d e re w e rd e n n ic h t h erein g elassen o d e r u n te r ­ h a lte n . E rric h te einen S ta c h e ld ra h tz a u n u m d e in e n G e is t.’ D a n n sag te er etw as h ö c h s t B em erk en sw ertes. .W e n n d u dich diesen zw ei P flic h te n n ic h t w id m en k a n n s t, k a n n s t d u eb e n so g u t eine R elig io n a n n e h m e n V E inige L e u te in N e p a l sag en , er sei 500 J a h r e a lt. S k e p tik e r sa­ gen, er ist n u r 200. E r se lb st sagt, er sei 1826 g e b o re n . .D u rc h die Ü b u n g v o n B ra h m a c h a ry a k a n n m a n bis z u einem sehr h o h e n A lte r le b e n ,’ sag te er. E r g a b m ir einen p e rsö n lic h e n R a t: ,L ege fe st, w ieviel d u h a b e n m ö c h te st. L ege fest, w ieviele F re u n d e , w ieviele L e u te d u sehen m ö c h te st; w ieviel G eld d u v e rd ien en m u ß t, u m m it d e in e r F am ilie zu le b e n , w ieviel Z eit d u d a r a u f v erw en d en w irst, ü b e r D in g e wie Jo u rn a lis m u s , P o litik u sw . z u d en k en u n d zu red en ; w ieviel N a h ­ ru n g , G e trä n k e u n d U n te rh a ltu n g d u n a c h d e in e m G efü h l b ra u c h s t. D a n n halte d a r a n fe st, so g u t d u k a n n st. A c h te d a ra u f, d aß d u d iese G ren zen n ic h t ü b e rs c h re ite s t.’ A n d ieser Stelle h a tte ich d a s G e fü h l, d a ß er R u h e b e n ö tig te . ,Ist es Z e it fü r m ic h , z u g e h e n ? ’ fra g te ich. , J a , ’ sag te er, u n d fü g te h in z u : ,D u k a n n s t n a c h B elieb en F re u n ­ de m itb rin g e n . A b e r sie m ü sse n In teresse h a b e n .” D a m it en d ete T arzies B rief. A ls ich S h iv a p u ri B a b a einige M o n a te sp ä te r b e su c h te , fra g te ich ih n n ic h t d ire k t n a c h se in e r M ein u n g ü b e r S u b u d . E in e so lch e F r a ­ ge e rsc h e in t u n g e b ü h rlic h , d e n n sie e rfo rd e rt B illigung o d e r M iß b il­ ligung — beide H a ltu n g e n sind d em v o llk o m m e n e n M en sch en fre m d . M a n frag te ih n in m e in e r G e g e n w a rt h in sich tlich eines b e­ k a n n te n in d isc h e n Y o g is, o b er G o ttv e rw irk lic h u n g e rla n g t h ab e o d er n ic h t. E r gab k e in Z e ic h e n d er B illigung o d e r M iß b illig u n g , so n d e rn sag te n u r: ,E r b e fin d e t sich a u f d e m W eg d a h i n .’ Seine A n tw o rt a n T arzie V itta c h i ü b e r P a k S u b u h w a r alles, w as ich e r­ w a rte n k o n n te . E r g a b je d o c h einen se h r w ertv o llen , w en n g leich in d ire k te n K om 47

m e n ta r ü b e r S u b u d , als er zw ei S chw estern a n tw o rte te . D er erste A n la ß w ar 1961, als er g e fra g t w u rd e: H . C . : Ist V o rb e re itu n g n o tw e n d ig ? Bei d e r tie fe n M e d ita tio n , die w ir v om M a h a rs h i u n d a u c h b e i S u b u d le rn te n , sei k ein e V o rb e re i­ tu n g n o tw e n d ig , w u rd e u n s g esag t. Es sei m ö g lic h , G o ttv e rw irk lich u n g d u rc h die Ü b u n g v o n M e d ita tio n o d e r L a tih a n , u n d n ich ts a n d e re m , z u e rlan g en . W as w ü rd e n sie d azu sa g e n , B ab aji? S . B . : Sich v o rz u ste lle n , d a ß m a n G o ttb e w u ß tse in o h n e V o rb e re i­ tu n g erla n g e n k a n n , ist das gleiche w enn w ir e rw a rte n w ü rd e n , ei­ n e n E le fa n te n fü r zwei P fe n n ig k a u fe n zu k ö n n e n . H . C . : U n d d o c h h a b e n w ir g esehen, d a ß L e u te , die o h n e je d e V o rb e re itu n g k o m m e n , sehr w o h l F o rts c h ritte bei d iesen Ü b u n g e n m ach en . S . B . : W e n n d e m so ist, d a n n w ird die Ü b u n g selb st z u r V o rb e re i­ tu n g . O h n e V o rb e re itu n g , d a s h e iß t, o h n e ein en s ta rk e n G eist, w ird M e d ita tio n u n m ö g lic h . J. G . B e n n e t t : E inige selten e M en sch en w e rd e n m it ein er B eg a­ b u n g fü r d a s sp iritu elle L eb en g e b o re n . Sie m a c h e n sich d ire k t a u f d e n W eg, o h n e die J a h re d e r V o rb e re itu n g , die a n d e re fü r n o tw e n ­ d ig h a lte n . S . B . : W e n n je m a n d m it sp iritu e lle r V o rb e re itu n g g e b o re n w ird , so m u ß er sie d u rc h die D iszip lin , die in v erg a n g e n e n L eb en g eü b t w u rd e , e rla n g t h a b e n . Sie m ü sse n a u c h v e rste h e n , d a ß viele schlechte G e w o h n h e ite n in d iesem L eb en g e fo rm t w erd en . Bis diese sch lech ten G e w o h n h e ite n b eseitig t sin d , ist M e d ita tio n u n m ö g lich . O h n e diese sch lech ten G e w o h n h e ite n w ü rd e es n ic h t so lan g e d a u e rn . H . C . : E s w u rd e uns ab e r g e sa g t, keine D iszip lin sei n o tw en d ig ; alles w ü rd e v o n selbst k o m m e n d u rc h die P ra x is sp iritu e lle r Ü b u n g en . S . B . : Es liegt h ie r ein M iß v e rstä n d n is v o r. J e d e r w eiß , d a ß o h n e D isziplin sp iritu elles L eb en u n m ö g lic h ist. — Im fo lg e n d e n J a h r stellten ih m die D a m e n , d ie w ir b e re its e r­ w ä h n te n , F ra g e n ü b e r D iszip lin u n d sp iritu elle Ü b u n g e n in V e rb in ­ d u n g m it m en sch lich en B ezieh u n g en . M . M . : Ich w o llte Sie g ern etw a s ü b e r S u b u d fra g e n ; u n s alle v e r­ w irrt es se h r, d a ß diese Ü b u n g n ic h t E in h e it u n te r u n s g e sc h a ffe n h a t. S ta ttd e sse n b e ste h t fa st so etw as wie .g ew altig e U n e in ig k e it’ u n te r u n se re n n eu e re n F re u n d e n in S u b u d . E s ist seh r schw ierig fü r u n s, z u sa m m e n z u a rb e ite n . W a ru m v e rh ä lt es sich so? Ist dies b lo ß eine P h a se , die w ir d u rc h m a c h e n ? S . B . : D er G ru n d liegt d a rin : D ie L e u te v ern a c h lä ssig e n die m o r a ­ lische D iszip lin , d a h e r gesch eh en diese D inge. 48

Sie m ein en , w ir p ra k tiz ie re n d a s L a tih a n , a b e r w ir ü b en keine seelische D isziplin. S . B . : J a . Ü b e n Sie seelische D isziplin. D a n n ist es seh r leich t. F ü r das M e d iz in stu d iu m b e n ö tig e n Sie a u c h K e n n tn isse in d e r C h em ie; um In g e n ie u r zu w e rd e n , m ü ssen Sie a u c h M a th e m a tik le rn e n . Be­ v o r Sie a lso keine in n e re D iszip lin p ra k tiz ie re n , ist w a h re M e d ita ­ tio n n ic h t m öglich. Ich sitze je tz t h ier. W e n n d ieser Sitz s tä n d ig v ib rie rt, k a n n ich n ich t ric h tig sitzen. E r so llte sta b il sein. M e d ita tio n e rfo lg t d u rc h d en G e ist. W e n n d er G e ist w a n k t, k a n n m a n n ic h t ric h tig stu d ie re n . Sie b lic k e n in einen T e ic h , u n d k ö n n e n I h r G e sic h t k la r seh en . W e r­ fen Sie e in e n S tein o d e r irg e n d e tw a s ins W a sse r; in d en W ellen k ö n ­ n en Sie I h r S piegelbild n ic h t k la r sehen. W e n n also V o rlie b e , A b ­ n eig u n g , Ä rg e r u n d v e rsc h ie d e n e a n d e re E m o tio n e n d a sin d , ist M e d ita tio n n ic h t m ö g lich . J . G . B . : U n d d o ch sa g t m a n u n s, d a ß d u rc h Ü b u n g v o n L a tih a n allein d e r G eist a u to m a tis c h stetig w e rd e n w ird . P a k S u b u h sag t, d er G eist h a b e nichts z u tu n , a u ß e r sich d e r K ra ft G o tte s z u u n te r­ w erfen , d a n n ist es die K r a f t G o tte s, d ie d e n G eist ste tig m a c h e n w ird. S . B . : D a s ist eine fra g w ü rd ig e A u ssa g e . In gew issem G ra d e w ird der G eist n a tü rlic h sta b il w e rd e n , a b e r n ic h t p ra k tisc h . D iszip lin ist e rfo rd e rlic h . W enn k e in A n la ß d a ist, w e rd e n Sie ru h ig sein . W en n ein A n la ß k o m m t, w ird d iese R u h e d a h in sein u n d Ih re u rs p rü n g ­ liche N a tu r w ird w ieder h e rv o rk o m m e n . W e n n kein W in d d a ist, w erd en d ie B lätter ru h ig sein. W e n n ein w enig W in d w e h t, w erd en sie zu z itte rn b eg in n en . S o ist es, w enn irg e n d e tw a s geg en Sie g eh t, o d er zu Ih re n G u n ste n g esch ieh t: diese R u h e w ird e in b re c h e n . J . G . B . : E s sei d e n n , m a n h a t D isziplin? S . B . : J a . W en n die T u g e n d e n n ic h t g u t p ra k tiz ie rt w e rd e n , w ird dieses L a tih a n keine F rü c h te tra g e n . — Ich w e rd e dieses K a p ite l m it einem B e ric h t m ein er e ig en en E r f a h ­ ru n g e n a b sc h lie ß e n . Ic h t r a f S h iv a p u ri B a b a n u r bei zw ei G eleg en ­ h eiten , O s te rn 1961 u n d 1962. Jed esm al h a tte ich v e rsch ied en e G e­ sp rä c h e m it ih m allein , e b e n so wie B eg eg n u n g en m it a n d e re n . In u n se re n p riv a te n G e sp rä c h e n sp ra c h er d ire k t m e in P ro b le m an : Ich verw en d ete zuviel Z e it u n d E n e rg ie a u f P flic h te n , die n ich t w esentlich seien; ich k ö n n te h o ffe n , sch n ell G o tte rk e n n tn is zu e r­ lan g en , w e n n ich m e in L e b e n b esser o rg a n isie re n w ü rd e u n d d er M e d ita tio n m eh r Z eit w id m e te . A lles, w as u n te rn o m m e n w o rd en !st, m u ß z u E n d e g e fü h rt w e rd e n , d o c h w e n n ich d a n a c h V e rp flic h ­ tu n g e n v erm eid e, die m ir die Z eit v o n m e in e r M e d ita tio n n e h m e n , fä n d e ich m ic h b a ld in ein e r gan z a n d e re n S itu a tio n . 49

A ls ich m it ih m ü b e r v e rsch ied en e E rfa h ru n g e n sp ra c h , sa h ich, d a ß er sie o h n e Z ö g ern v e rs ta n d u n d zu b e w e rte n v e rm o c h te . Ich e rw ä h n te z u m B eispiel d en fre u d ig e n Z u s ta n d , d e n m a n e rre ic h t, w e n n G e d a n k e n u n d G efü h le ru h ig sind u n d die in n e re S c h a u sich z u ö ffn e n b e g in n t. E r sagte: „ D ie se s freu d ig e G e fü h l ist ein H in ­ d e rn is. In d e r M e d ita tio n soll es w ed er F re u d e n o c h L eid en g eb en , n u r ein in ten siv es V erlan g en , G o tt z u sc h a u e n .” Sein B e h a rre n a u f der h ö c h ste n W ic h tig k e it, die G lü ck selig e S ch au zu e rla n g e n , schien m ir d e n A sp e k t des D ien stes in u n se re m L eb en a u f E r d e n u n te rz u b e w e rte n . Ic h h a tte dies im m er als D e fe k t in d e r in d isc h e n L e b e n sa n sc h a u u n g e m p fu n d e n . Ic h zw eifelte d a r ­ a n , d a ß sich d e r G lau b e a n p e rsö n lic h e G o ttv e rw irk lic h u n g als g rö ß te s u n d in d e r T a t einzig gültiges Ziel m en sch lich er E x iste n z in d e r u rsp rü n g lic h e n vedischen R elig io n fin d e n ließ e. Ich k o n n te m ich nie a n fre u n d e n m it d e n in d isc h e n p h ilo so p h isc h e n S y stem en o d e r selbst d e r Y o g a -P ra x is (a u ß e r d e n p h y sisch en Ü b u n g e n ), in s o ­ fe rn diese d ie W e lt als u n w irk lic h v erw erfen u n d e rk lä re n , sie sei u n seres In te re sse s n ich t w ü rd ig o d e r w ert. Ich stellte die F ra g e dem S h iv a p u ri B a b a u n g e fä h r m it d e n fo l­ g en d en W o rte n : B a b a ji, Sie leh ren d ie N o tw e n d ig k e it d e r d re ifa c h e n D is­ zip lin , d o c h Sie stellen die E rla n g u n g v o n G o tte rk e n n tn is a n die S pitze. N a tü rlic h ist dies sich er w a h r — ab e r ich m ö c h te Sie fra g e n , o b n ic h t n o c h ein e A u fg a b e e rfü llt w erd en m u ß . S ich er, d ie E r ­ k e n n tn is G o tte s b e d e u te t die E rk e n n tn is v o n G o tte s W illen , d .h . D h a rm a . W e n n es sich so v e rh ä lt, d a n n b leib t n o c h D h a rm a , selbst n a c h der h ö c h ste n V erw irk lich u n g ? W ü rd e n ic h t ein M en sch , d er v o llk o m m e n e E rk e n n tn is u n d M a c h t e rla n g t h a t, v e rp flic h te t sein sie e in zu setzen , u m dem G ö ttlic h e n Z w eck zu d ien en ? S .B .: D h a rm a ist dasselbe w ie P flic h te n . D iese P flic h te n sin d zu erfü lle n . Sie sin d u n se r D ie n st a n G o tt. Es g ib t k e in e n a n d e re n . J . G . B . : Ic h h a b e versch ied en e V e rp flic h tu n g e n . Ich b in F o rsc h e r u n d S c h riftste lle r, u n d in d e r N ä h e v o n L o n d o n h a b e ich ein Z e n ­ tru m , C o o m b e S prings g e n a n n t, w o L e u te h in k o m m e n , d ie die W a h rh e it su c h e n . Sie e rw a rte n , d a ß ich ih n e n h elfe, so w eit ich d a z u im sta n d e b in . S in d diese T ä tig k e ite n als P flic h te n a n z u se h e n , die ich e rfü lle n so llte , o d er sollte ich frei v o n ih n e n sein? S .B .: Sie so llte n frei sein. A b e r sie h a b e n d iese V e rp flic h tu n g e n a n g e n o m m e n . Sie m üssen o h n e F e h l e rfü llt w e rd e n . D asselb e gilt a u c h fü r die E h e . Sie sind v e rh e ira te t u n d h a b e n K in d er. Sie m ü ssen Ih re P flic h te n als E h e m a n n w a h rn e h m e n . A b e r dies so llte in so l­ ch e r W eise g esch eh en , d a ß Ih re S uche n a c h G o tt n ic h t b e h in d e rt w ird . A llm ä h lic h w ü rd en Sie sie lan g sam re d u z ie ren k ö n n e n . Z u 50

erst sind b e ru flic h e P flic h te n a u f das n o tw e n d ig e M in im u m zu re ­ d u zieren , d a n n F a m ilie n p flic h te n . S chließlich b le ib t n u r die Pflicht, Ih re n K ö rp e r a m L e b e n zu h a lte n . N ich tsd esto w en ig er k ö n n e n Sie sc h o n je tz t ü b e r G o tt u n d den Sinn des L eb en s m e d itie re n . Je d e n T a g m ü sse n Sie soviel Z eit wie m öglich d a f ü r reserv ieren u n d es w ird Ih n e n gelingen. D as sehe ich ein; a b e r es b le ib t im m e r n o c h ein Z w eifel bezüglich d e r B ew ertu n g d e r A u fg a b e , G o tt u n d u n se re n M itm e n ­ schen zu d ien en , als etw a s v o n u n te rg e o rd n e te r B e d e u tu n g — ein Z u g e stä n d n is a n die S ch w äch e des G eistes, die un s d a r a n h in d e rt, uns je d e S tu n d e des T ag es d e r in n e re n S u ch e zu w id m e n m it dem einzigen Z iel, die W a h rh e it zu fin d e n . Ic h k a n n n ic h t g la u b e n , d aß dem M e n sc h e n so vielseitige u n d au ß e rg e w ö h n lic h e G a b e n m itg eg e­ ben w u rd e n , w en n es n ic h t ein e n sehr h o h e n Z w eck g ä b e , d e r d a m it zu e rfü lle n w äre. S .B .: D e r h ö c h ste Z w eck w ird d u rc h d ie e in fach e W a h rn e h m u n g u n serer P flic h te n e rfü llt. D as ist D h a rm a . D as ist k ein e leich te S a­ che. D ie P flic h te n k ö n n e n n u r d a n n ric h tig e rk a n n t u n d e rfü llt w er­ den, w en n m a n einen w a c h e n V e rsta n d h a t. F e rn e r m u ß m a n eine sta rk e Seele h a b e n , d a m it m a n o h n e N e rv o sitä t ü b e r G o tt m e d itie ­ ren k a n n . U m eine s ta rk e Seele zu e rla n g e n , ist eine e th isc h e D iszi­ plin d e r G e fü h le e rfo rd e rlic h . D a h e r sin d alle d rei n o tw en d ig : P flic h t, D iszip lin u n d V e re h ru n g G o tte s. J . G . B . : V ergeben Sie m ir, B a b a ji, w en n ich n o ch w eiter bei d ie­ ser F ra g e bleibe. S .B .: D a s m üssen Sie tu n . Sie sind z u m ir g e k o m m e n , u m Ih re Zw eifel z u k lä re n . D a h e r m ü ssen Sie Ih re F ra g e n b e h a rrlic h v er­ folgen. J . G . B . : Ic h m ö ch te e in m a l d e n F all S h a n k a rä c h ä ry a s a u fg re ife n . E r ist d e r g ro ß e E x p o n e n t des V e d a n ta des a b so lu te n M o n ism u s. E r sagt: B r a h m a s a t y a m j a g a n m i t h y ä j i v o B r a h m a i v a n U p a ra h — B ra h m a n ist w irk lich , die W e lt ist ein T ru g , d e r Jiw a ist n ie m a n d an d ers als B ra h m a n se lb st. T ro tz d e m w a r S h a n k a ra , d e r im frü h e n A lter v o n z w e iu n d d re iß ig J a h r e n g e sto rb e n sein soll, d e r ak tiv ste u nd d y n a m isc h ste M a n n seiner Z eit, u n d ein er d e r a u ß e rg e w ö h n ­ lichsten R e fo rm e r aller Z e ite n . E r sch rieb n ic h t n u r vierzig o d er fü n fzig w ichtige B ü ch er, so n d e rn re iste d u rc h g an z In d ie n u n d fü h rte h e iß e D e b a tte n . E r g rü n d e te z e h n K lo ste ro rd e n , v o n d en en vier n o c h a k tiv sin d , u n d in ein em v o n ih n e n w u rd e n Sie se lb st in iti­ iert. E r k ä m p fte a u f d e r ein e n Seite gegen die Irrtü m e r des B u d d h is­ m us u n d a n d e re r h ä re tisc h e r S ek ten , u n d h ie lt a u f d e r a n d e re n Seite die T e n d e n z zu einem s ta rre n a u to ritä re n S ystem im n e u a u fle b e n ­ den B ra h m a n ism u s u n te r K o n tro lle . W ie k a n n m a n sa g e n , d a ß ein

51

solcher M en sch die W elt als eine T ä u sc h u n g b e tra c h te te , die vom w eisen M a n n a u f d e r Suche n a c h W a h rh e it g e rin g z u a c h te n ist? S .B .: Sie h a b e n n ic h t v e rsta n d e n , wie m a n zw ischen d em A b s o lu ­ ten u n d d e m R elativ en u n te rsc h e id e t. Ich h a b e a u c h v ierzig J a h re d a m it z u g e b ra c h t, u m die W e lt zu reisen. Ich ta t dies n ic h t o h n e G ru n d , s o n d e rn w eil es eine P flic h t w a r, die ich zu e rfü lle n h a tte . Ich h a b e ta u s e n d e v o n M e n sc h e n g e tro ffe n , v o n d e n e n d ie m eisten m ir F ra g e n ü b e r G o tt u n d d e n S inn des L eb en s stellten . Ich h ab e sie b e a n tw o rte t, so wie ich Ih n e n je tz t a n tw o rte , w eil dies m ein e b e ­ ru flic h e P flic h t ist. Sie h a b e n e b e n fa lls b e ru flic h e P flic h te n , d ie Sie e rfü lle n m ü sse n . W en n diese ric h tig gew ählt w e rd e n , so sin d Sie ih r D h a rm a . G leichzeitig m ü ssen sie v e rste h e n , d a ß all dies n ic h t zu G o tt fü h rt. Es ist d ie G ru n d b e d in g u n g , u m in d e r L ag e zu sein , G o tt zu suchen: A b e r je n e Suche ist etw a s a n d e re s. S h a n k a ra sag te, d a ß B ra h m a n a lle in w irklich sei, a b e r e r sagte n ic h t, d a ß d er M en sch in d ieser W elt k e in e P flic h te n h a t. Im G egenteil w id m ete er sein L eb en d er A u fg a b e , k la rzu stellen , w elches die P flic h te n d er M en sch en sei­ n e r Z eit w a re n . E r lebte v o r m e h r als ta u se n d J a h re n , u n d je tz t ist die S itu a tio n n ic h t m eh r d ieselb e. N ich ts b le ib t d a sselb e in dieser W elt, u n d d a h e r k a n n es k ein e p e rm a n e n te n R eg eln g eb en , die die P flic h te n ein fü r allem al festleg en . D a h e r m ü ssen Sie die L e b e n s­ b e d in g u n g e n stu d ie re n u n d Ih re P flic h te n d e m e n tsp re c h e n d w ä h ­ len. Sie h a b e n einen w achen V e rs ta n d , u n d Sie m ü ssen die L e b e n s­ b e d in g u n g e n in E n g la n d s tu d ie re n , d a m it Sie Ih re n S c h ü le rn zeigen k ö n n e n , w elches je tz t ihre P flic h te n sein so llte n . A b er dies so llte Sie n ic h t d a v o n a b h a lte n , d e r M e d ita tio n die n o t­ w endige Z e it zu w idm en. Sie d ü r f e n n ich t z u la sse n , d a ß d a s R e la ti­ ve d as A b so lu te in Ih n e n ü b e rw ä ltig t. W en n Sie d a s zu lassen , w ird d a s L eben zu m T ru g u n d z u r Illu sio n . D as ist alles. — Dieses G e sp rä c h , das ich a u s d e m G e d ä c h tn is w ied erg eg eb en h a ­ b e , k a n n n ic h t v o llstän d ig o f fe n b a re n , wie b rilla n t d e r a lte M a n n je d e s T h e m a , d a s er a n sc h n itt, b e le u c h te te. E r m a c h te m ir d e u tlic h , d a ß es b eim K o n flik t zw ischen M o n iste n u n d D u a liste n n ic h t um d ie S u b sta n z , so n d e rn u m die B e to n u n g g e h t. In d e r G e g e n w a rt des U n e n d lic h e n z ä h lt d as E n d lic h e n ic h t. W ie w ir in d e r S chule gelern t h a b e n , w ird U n e n d lic h k e it n ic h t d a d u rc h g rö ß e r, d a ß m a n ih r e t­ w as h in z u fü g t, n o ch w ird sie k le in e r, w enn m a n etw as v o n ih r a b ­ zieh t. E b e n so w ird der K o n ta k t m it U n e n d lic h k e it, w as die G lü c k ­ selige S c h a u o d e r G o ttv e rw irk lic h u n g ist, d u rc h irg en d ein e S ach e in d e r W elt w e d e r b ereich ert n o c h v e rm in d e rt. In d iesem S in n e k a n n m a n w a h rh e itsg e m ä ß m it S h a n k a ra sagen: B ra h m a n allein ist w irk ­ lich, die W elt ist ein T ru g . A b e r eb en so w a h rh a ft k a n n m a n sagen, 52

d a ß w ir o h n e das E n d lic h e n ic h t d a s U n e n d lic h e k e n n e n k ö n n e n . D ie S c h ö n h e it der D a rle g u n g des S h iv a p u ri B a b a liegt d a rin , d a ß die p h ilo so p h isc h e n u n d p ra k tisc h e n P ro b le m e n ic h t g e tre n n t w er­ d en . D as Z iel b e ste h t d a rin , G o tt zu e rk e n n e n , — d .h . U n e n d lic h ­ k eit. D o c h u m zu e rk e n n e n , m u ß m a n in d e r L a g e s e i n , z u e rk e n ­ nen. In d e r L age sein h e iß t sta rk sein, u n d o h n e D iszip lin k a n n K ra ft n ic h t e rw o rb e n w e rd e n . U n d w eiter: „ G o tt b ra u c h t w eder des M en sch en A rb e it n o c h S eine eigenen G a b e n .” U n d d o c h fo rd e rt er v o n u n s, d a ß w ir n ic h t n u r H ö re r, so n d e rn V o llzieh er des W o r t e s sind. D as R ä tse l des E n d lic h e n u n d U n e n d lic h e n b le ib t im m e r b e ste ­ h en . D e r V e d a n ta h e b t es n ic h t a u f. N ie m a n d h a t ein e n v o llstä n d i­ g eren M o n ism u s g e p re d ig t als S h a n k a ra . N ie m a n d h a t ein en vo ll­ stä n d ig e re n D u alism u s p ra k tiz ie rt. S h iv a p u ri B a b a d u rc h sc h n e id e t d en G o rd isc h e n K n o te n in d e r e in fa c h ste n W eise, in d e m er sag t, d a ß b e id e re c h t h a b e n , a b e r k e i n e r v o n b e i d e n h a t r e c h t o h n e d e n an deren .

O b g leich diese E rk lä ru n g exzellent ist in ih re r V e rb in d u n g v o n k o m p ro m iß lo se r H in g a b e a n die U n e n d lic h k e it G o tte s u n d p ra k ti­ schen A k z e p tie re n s v o n E rfa h ru n g , so w ie w ir sie v o rfin d e n , blieb fü r m ic h die F rag e des G ö ttlic h e n Z w eckes b e ste h e n . E s sch ein t m ir, d a ß dies fü r ein en In d e r eine b e la n g lo se F ra g e ist. D e r G e d a n ­ ke des Z w eckes ist u n v e re in b a r m it je d e m v o llstä n d ig e n M o n ism u s. Dies ist o h n e Zw eifel ein G r u n d , w a ru m sich bei in d isch en D en k ern so selten ein G e sc h ic h tssin n fin d et. E in w e iterer F a k to r ist d e r gew altige E in flu ß , d e n B u d d h a a u f das in d isc h e D en k en h a tte . O bgleich B u d d h ism u s als R elig io n in In d ien n ic h t m eh r e x istie rt, w ird sein G rü n d e r im m er n o c h als einer der g rö ß te n in d isch en D e n k e r u n d R e fo rm e r a n g e se h e n . B u d d h a b e g rü n d e te seine L eh re a u f d em P rin z ip d e r K a u sa litä t, n id ä n a , a u sg e d rü c k t in der b e k a n n te n F o rm el: „ D u r c h d as E n ts te h e n von diesem w ird jen es; u n d d u rc h das E rlö sc h e n v o n d iesem h ö rt jen es a u f zu s e in .” D iese L e h re sch ließ t zw eckvolle H a n d lu n g im sc h ö p fe risc h e n Sinn a u s u n d b e stä rk t d ie M en sch en in d e m G e fü h l, d a ß die W elt eine k ü h le S tä tte sei, d e r w ir so schnell w ie m öglich e n trin n e n soll­ ten . D a m it w ir n ic h t a n n e h m e n , ,d ie W e lt’ b e d e u te n u r dieses ird i­ sche D a se in , k am B u d d h a — sow eit w ir a u s d e n ü b e rlie fe rte n R e­ den sch ließ en k ö n n e n — im m e r w ieder a u f d a s T h e m a z u rü c k , d a ß die g ö ttlic h e n W esen im H im m el keine b essere P o s itio n h ä tte n als Wlr> d a a u c h sie a n die K e tte n d er K a u sa litä t g e b u n d e n b leib en . A ls ich S h iv ap u ri B a b a fra g te , o b d e r v e rv o llk o m m n e te M en sch , der G o ttv e rw irk lic h u n g e rla n g t h a t, ein w eiteres Z iel o d e r eine wei-

53

tere A u fg a b e v o r sich h a b e , sa g te er m it g ro ß e m N a c h d ru c k : „ D a ­ m it ist d a s E n d e erreich t; d a s ist d a s letztlich e Z ie l.” So v e rb lie b e n w ir, als ich im A p ril 1961 v o n ih m A b sc h ie d n a h m . E in J a h r la n g sa h ich ih n n ic h t w ieder, u n d w ä h re n d d ieser Z eit p la g te n m ic h w eitere Z w eifel b ezüglich seiner E rlä u te ru n g e n . A ls ich ih n d as n ä c h ste M al sa h , im A p ril 1962, w a r er viel sch w äch er g ew o rd en u n d sa h n u n a u s w ie ein sehr a lte r M a n n k u rz v o r d em T o d e . D e n n o c h w ar sein V e rs ta n d w ach wie im m e r u n d er w ar g ern b e re it, m ein e F ra g e n zu b e a n tw o rte n . Ich sagte ih m w ied eru m , ich k ö n n e n ich t d e n G e d a n k e n a k z e p tie ­ re n , d a ß f ü r d e n v e rv o llk o m m n e te n M en sch en k e in w eiteres W erk zu tu n b le ib t, a u ß e r seinen K ö rp e r zu sch ü tzen . D iesm al sp ra c h er in einer a n d e re n u n d u n e rw a rte te n W eise, in d e m e r sich a n m ich p e rsö n lic h ric h te te : S .B .: Ic h seh e, d a ß Sie je tz t d em A u g en b lick n ä h e r g ek o m m en sin d , w o Sie G o tt sehen w e rd e n . Ich k a n n Ih n e n je tz t v ersp rech en , d a ß Sie d iese S c h a u erla n g e n w e rd e n , b e v o r Sie ste rb e n . W e n n Sie sich v o n d e n vielen P flic h te n fre im a c h en u n d sich m e h r Z e it fü r M e d ita tio n n e h m e n , w erd en Sie schnell d a h in g elan g en : vielleicht in n e rh a lb v o n zw ei J a h re n . W e n n Sie d a h in g ela n g e n , w erd en Sie die A n tw o rt selbst w issen. Ic h h a b e m ich e n tsc h lo sse n , sp ä te r im J a h r d er rö m isch k a th o lisc h e n K irche b e iz u tre te n . W ü rd e n Sie sa g e n , d a ß A n b e tu n g in F o rm d e r c h ristlic h e n S a k ra m e n te ein H in d e rn is fü r die V e rw irk ­ lichung w ä re , die Sie m ir v e rsp re c h e n ? S .B .: N ein . E s ist rech t f ü r Sie. Sie m ü ssen alle z u r V erfü g u n g steh en d en M itte l n u tzen . M a c h e n Sie h ä u fig G e b ra u c h v o m R o se n ­ k ra n z . D as w ird Ih n e n h e lfe n , w en n Ih r G eist n ic h t d er A n s tre n ­ g u n g der re in e n M e d ita tio n o h n e F o rm s ta n d h a lte n k a n n . W en n Sie b e h a rrlic h b le ib e n , w erd en Sie G o tt sc h a u e n . C h ristu s w ird zu Ih n e n k o m m e n u n d sich o ffe n b a re n . In d ieser W eise so llten Sie m e d itie re n . M a n c h m a l m it H ilfe des R o se n k ra n z e s o d e r ein er F ig u r o d e r eines B ildes, m a n c h m a l so llten Sie ü b e r die N a tu r C h ri­ sti m e d itie re n ; d o c h w a n n im m e r Sie sta rk g e n u g sin d , lassen Sie alle F o rm e n u n d B ilder b eiseite u n d d en k en Sie a n G o tt o h n e N a ­ m e n o d e r F o rm . J . G . B . : M a n c h m a l h a tte ic h d a s G e fü h l, d ieser V erw irk lich u n g sehr n a h e z u sein, ab e r m ein G e ist ist zu sc h w a c h , u m alle a n d e re n G e d a n k e n fe rn zu h alten . S .B .: Sie so llte n keine Z w eifel d a ra n hegen, d a ß Sie d a h in g e la n ­ g en w erd en . S eien Sie sich d e sse n sicher, d a ß G o tt k o m m e n w ird , w en n Sie g e n ü g e n d b itte n . J . G . B . : Ic h k a n n m ir im m e r n o c h n ich t v o rste lle n , d a ß eine sol54

che V erw irk lich u n g d a s E n d e d er R eise ist. E s m u ß n o c h A rb e it zu tu n b leib en . S .B . : In einem S in n e ist es das E n d e d e r R eise. In ein em a n d e re n S inne n ic h t. Sie seh en , d a ß ich h ier leb e u n d m eine P flic h te n e rfü l­ le. W e n n ich je tz t m it Ih n e n spreche, so ist es eine P flic h t, d ie ich w a h rn e h m e n m u ß . J . G . B . : A b e r ist d a s alles? B ra u c h t die W elt n ic h t H ilfe v o n je ­ n e n , die G o tt gesehen h a b e n u n d m it S ein er G n a d e e rfü llt w u rd en ? D ie A n tw o rt, die e r a u f diese F ra g e g a b , w ar eine v o llstä n d ig e Ü b e rra sc h u n g , a b e r sie schien wie die u n v e rm e id lic h e S c h lu ß fo lg e ­ ru n g a u s all dem , w as e r v o rh e r sag te. S .B . : W e n n Sie z u je n e r V e rw irk lic h u n g gelan g en , w ü rd e n Sie G o tt e rk e n n e n u n d Sie w e rd e n in G o tt e in tre te n u n d eins m it G o tt sein. D a n n w erd en Sie sein, w as C h ristu s v o n A n fa n g a n w ar. W e n n Sie in G o tt e in g e tre te n sin d , k ö n n e n Sie in diese W e lt z u rü c k ­ k e h re n . D o c h d a n n w e rd e n Sie wie C h ristu s k o m m e n , u m d e n E r ­ fo rd e rn isse n d er W elt z u h elfen . A b e r a ll dies k ö n n e n Sie je tz t n o c h n ic h t w issen: Sie w e rd e n es erst w issen, w e n n Sie zu je n e r V erw irk li­ c h u n g gelan g en . Sie w e rd e n d a h in k o m m e n , b ev o r Sie s te rb e n — d a s k a n n ich Ih n e n v e rsp re c h e n — a b e r w ie b a ld Sie d o r th in g e la n ­ g en , k a n n ich n ich t sa g e n . E s h ä n g t d a v o n a b , wie Sie d e m R a t fo l­ g en , d e n ich Ih n e n g eg eb en h a b e . — E in solches G e sp rä c h m u ß te u n w eig erlich eine tie fe W irk u n g a u f m ich h a b e n . T a tsä c h lic h k en n e ich n ie m a n d e n , d er ein e e rn s th a fte U n te rh a ltu n g m it ih m h a tte u n d d a b e i n ic h t ein neues V e rstä n d n is e rla n g te u n d einen e r n e u te n E n tsc h lu ß g e fa ß t h ä tte , die S u ch e n ach d er W a h rh e it n o ch e ifrig e r zu b e tre ib e n . A ls ich ih n v e rlie ß , w u ß te ich, d a ß w ir uns n ic h t w ied er sehen w ü rd e n , ab e r ich w u ß te e b e n ­ falls, d a ß alles, w as ich v o n ih m e m p fa n g e n h a tte , im m e r bei m ir b leib en w ü rd e. Es ist n ic h t die F rag e e in e r p e rsö n lic h e n B eziehung: E r ist je n se its aller m e n sc h lic h e n B a n d e n . Z u d e n vielen W a n d lu n g e n in m e in e m V e rstä n d n is, d ie d u rc h m eine G esp räch e m it ih m h e rb e ig e fü h rt w u rd e n — in d e r T a t e in ­ fa c h d u rc h die W irk u n g seiner G e g e n w a rt — z ä h lt a u c h ein neues in niges G e fü h l in m ir f ü r In d ie n u n d in d isc h e S p iritu a litä t. Ic h k o n n te nie d e n A n s p ru c h a k z e p tie re n , d e n g lü h e n d e B ew u n ­ d e re r g ro ß e r in d isc h e r H eilig er u n d W e ise r u n se re r Z e it e rh o b e n , d a ß In d ie n alle a n d e re n L ä n d e r u n d V ö lk e r d e r W elt sp iritu e ll ü b e r­ rag e. D ieser A n sp ru c h w ird zu m B eispiel v o n je n e m b e m e rk e n sw e r­ te n u n d heiligen M a n n , S ri A u ro b in d o , in seinem B u ch D e r Y o g a u n d s e i n e Z ie le (1931) z u m A u sd ru c k g e b ra c h t: „ G o tt re se rv ie rt fü r sich stets ein a u se rw ä h lte s L a n d , w o d a s h ö h e re W esen d u rc h alle G e fa h re n u n d W ech selfälle v o n d en M a sse n u n d d e r E lite in glei55

eh e r W eise e rh a lte n b leib t. U n d in u n se re m Z e ita lte r, o d e r z u m in ­ d e st in der g eg en w ärtig en A b fo lg e d e r vier Y u g a s , ist jen es L a n d I n d ie n .” D ies b e d e u te t n ic h t, d a ß ich a n d e r R e a litä t des in d isch en sp iri­ tu e lle n L ebens u n d sp iritu eller E r f a h r u n g zw eifelte. Ich h a b e selbst d a v o n genug e rle b t u m zu w issen, w ie a u fric h tig die H in g a b e d er In d e r a n das sp iritu e lle Id eal ist. A b e r ich h a b e im m e r eine gew isse u n p ra k tisc h e E in ste llu n g b e m e rk t, eine T e n d e n z , m e h r d e n G e ­ sch m ack d e r W i r k lic h k e i t zu su ch en als die V e rw irk lich u n g im p ra k tisc h e n L e b e n . D am it w ill ich n ic h t sagen, d a ß die g ro ß e n sp iri­ tu ellen F ü h re r In d ie n s u n p ra k tis c h e M en sch en w a re n . S h a n k a ra w a r ein le u c h te n d e s B eispiel v o n p ra k tisc h e m R ealism u s in seiner Z e it, u n d so w a re n es in u n se re r Z e it G a n d h i u n d R a d h a k ris h n a n . A u c h ist in d isc h e S p iritu a litä t n ic h t a u f d as Je n se its ein g estellt, d a ß sie sich n ic h t u m die leidende M e n sc h h e it sc h e rte . V iv e k a n a n d a u n d die R a m a k ris h n a M issio n sow ie all die jü n g e re n W o h lfa h rts o rg a n i­ sa tio n e n sin d eine m o d e rn e F o rm v o n D a n a o d e r M ild tä tig k e it, w elches eine d e r G ru n d p flic h te n des in d isch en sp iritu ellen L eb en s ist. M eine S ch w ierig k eiten w a re n v o n a n d e re r A r t. Sie rü h rte n v o n m einem U n v e rm ö g e n her, d a s E le m e n t des K o n k re te n im in d isch en D e n k e n zu fin d e n , des G esch ich tssin n s bei d e r In te rp re ta tio n m en sch lich er E rfa h ru n g , u n d v o n d e r allg em ein en T e n d e n z , g ro ­ ß en , ab e r v a g e n S p e k u la tio n e n g eg en ü b er p ra k tisc h e n R e a litä te n d e n V o rra n g zu g eb en . M ein K o n ta k t m it S h iv a p u ri B ab a b e seitig te viele dieser S ch w ierig k eiten . Ic h sa h in ih m ein e n M a n n , d e r k o n ­ k re t u n d k la r in seinem D e n k e n w a r, ein F e in d d e r S p e k u la tio n u n d ä u ß e rst p ra k tis c h sow ohl in sein en H a n d lu n g e n als a u ch im R a t, d e n er a n d e re n e rte ilte . D o ch w eit m e h r als all dies sah ich in ih m ein en v o llk o m m e n e n M en sch en , d e r alle K ä m p fe u n d Ä n g ste d er W elt w eit h in te r sich zu rü c k g e la sse n h a tte u n d d e r, o b sc h o n frei v o n d er N o tw e n d ig k e it, irg e n d e tw a s z u tu n , tro tz d e m u n e n d lic h g e­ d u ld ig u n d n a c h sic h tig w ar, in d e m e r je n e n h a lf, d ie m it d em a u f ­ rich tig en W u n sc h u m H ilfe z u ih m k a m e n . W en n ich In d ie n aus d er P e rsp e k tiv e sein er ab g eleg en en E in sie ­ delei b e tra c h te te , n ah ezu 1600 k m q u e r ü b e r d e n S u b k o n tin e n t v o n seinem G e b u rts o rt in K erala e n tfe rn t, so sah ich es m it a n d e re n A u ­ g en. In d ie n b e fin d e t sich in d e n W e h e n eines K o n flik te s zw ischen d e r alten S p iritu a litä t u n d d e m n e u e n M a te ria lism u s. W ie S h iv a p u ­ ri B a b a zu T h a k u r L ai sa g te , ist es W e is h e it, d ie m it B e g e h r e n sp ielt, u n d d a r a u s w ird ein n e u e r G e i s t g e b o re n w erd en . D er G eist In d ien s w ird e in e n u n e rlä ß lic h e n B eitrag zu d e r S p iritu a lisie ru n g d e r M en sch h eit leisten , die n u n im G an g e ist. V o n diesem G eist 56

w ird die g an ze W elt p ro fitie re n , d o c h m u ß In d ie n a u c h b e re it sein, die R e a litä t sp iritu e lle r E in sic h te n z u a k z e p tie re n , die v o n sein en ei­ g en en v ö llig -v ersch ied en sin d . In d iesem S inne w a r d e r S h iv a p u ri B a b a ein V o rb o te d e r N eu en E p o c h e , d e n n er k o n n te ch ristlich e u n d islam ische S p iritu a litä t ver­ steh en u n d die Z e ic h e n d e r Z eit lesen. E r w ies uns d a r a u f h in , d aß ein g ro ß e r W a n d e l ü b e r die W elt k o m m e , zeigte u n s a b e r a u c h , wie m a n sich d a r a u f v o rb e re ite t. In d e n n ä c h ste n K a p ite ln w erde ich v e rsu c h e n , die F ra g m e n te sei­ n er L e h re z u sa m m e n z u fü g e n , w obei ich M a n a n d h a rs N o tiz e n u n d die A u fz e ic h n u n g e n m e in e r eigenen G e sp rä c h e m it ih m h e ra n z ie ­ h en w erde.

57

Drittes Kapitel

Rechtes Leben D ie g esam te L e h re des S h iv a p u ri B a b a lä ß t sich z u sa m m e n fa sse n m it d en W o rte n : R echtes L e b e n . Sie e n tsp re c h e n d em S a n sk ritB e g riff S v a d h a r m c r , ab e r in c h a ra k te ris tisc h e r W eise gib t e r ih n e n eine w eitere u n d stä rk e re B e d e u tu n g , als dies g e w ö h n lich ge­ sc h ie h t. D h a rm a b ed eu tet in d e r U m g a n g ssp ra c h e die B efo lg u n g o d e r E in h a ltu n g , die v o n d e r eig en en R eligion u n d K aste g e fo rd e rt w erd en . In d e r P h ilo so p h ie s te h t es fü r die k o sm isc h e O rd n u n g o d e r a b so lu te R e c h tm ä ß ig k e it. D ie L eh re des S h iv a p u ri B a b a v o m R ech ten L e b e n im p liziert se h r viel m eh r als d iese b e id e n B ed eu ­ tu n g e n . V o r allem s te h t es fü r V o llstä n d ig k e it, fü r ein L e b e n , d a s a u f a l­ len E b e n e n u n d v o n allen S eiten gelebt w ird . E s u m fa ß t die d rei D iszip lin en , die k ö rp e rlic h e , m o ra lisc h e u n d sp iritu e lle , a u f die im G e sp rä c h m it R a d h a k ris h n a n B ezug g e n o m m e n w u rd e , a b e r es b le ib t n ic h t in d e n G ren zen v e rk ö rp e rte n S eins, so n d e rn f ü h rt w ei­ te r zu M o k sh a o d e r letztlich er B efreiu n g des S elbstes. M a n neigt d a z u , die drei D isz ip lin e n als stu fe n w e ise n A b la u f zu b e tra c h te n , d e n die Seele zu d u rc h la u fe n h a t, o d e r a b e r d ie k ö rp e r­ liche u n d m o ra lisc h e D isziplin als b lo ß e V o rb e re itu n g a u f d a s sp iri­ tu elle L eb en a n z u se h e n . S h iv a p u ri B a b a b e h a n d e lt alle drei als eine zeitlose R e a litä t, in die die Seele e in tritt u n d in d e r sie ih r H e im fin ­ d e t. D as Z iel ist G o tt V erw irklichung: A b e r dies ist n ic h t d a s Z iel in n u r einem S in n e — dem d e r G lü ck selig en S c h a u , b ei d er die Seele G o tt b eg eg n et. W ie die B h a g a v a d G ita im 9. u n d 10. K ap itel le h rt, m a n ife stie rt sich G o tt in sein er g a n z e n S c h ö p fu n g u n d w ir k ö n n e n Ih m ü b e ra ll b eg eg n en . D er einzige U n te rsc h ie d ist d e r G ra d des d i­ re k te n K o n ta k te s. In der W e lt tre ffe n w ir G o tt im Schleier der M ä y ä , a b e r es ist n ic h tsd e sto w e n ig e r G o tt, d e r die Q u elle selb st der S in n e sfre u d e n ist. So ist S elb stv erw irk lich u n g G o ttv e rw irk lic h u n g in einem S in n , d e r sehr v ersc h ie d e n v o n dem d e r V ed an tis ist. S u k h a o d e r G e n u ß ist eine B egegnung m it G o tt, d e r, o b sc h o n v e rh ü llt, d e n n o c h die L ie b e ist, die die L e id e n sc h a ft des L ie b h a b e rs erw eck t. S h a n ti o d e r F rie d e n ist n ic h t n u r die V o rb e d in g u n g , u m G o tt v o n A n gesicht z u A n g esich t zu se h e n : es ist a u c h d ie W o n n e , die die D isziplin des G e is te s k rö n t. D er Irrtu m d es M enschen b e ste h t d a rin , d a ß e r d as V erh ü llte d em O ffe n b a rte n u n d d a s Z w ielich t der Illu sio n dem L ich t der W irk lic h k e it v o rz ie h t. V o ra u sg e se tz t, d a ß alles sein en re c h te n P la tz 58

e rh ä lt, ist alles re c h tm ä ß ig . J a m e h r n o c h , alles ist fü r die V o llstä n ­ d ig k e it R ech ten L eb en s n o tw en d ig . S o f ü h r t R echtes L e b e n zu r E rfü llu n g d e r vier Z w eck e m e n sc h ­ lich en D aseins.* T ra d itio n e ll ist S v a d h a rm a die L e b e n sre g e l, die v o n d e r eigenen K a ste , d em G esch lech t, A lte r, sp iritu e lle n A sp ira tio n e n u n d ä u ß e ­ re n L e b e n sb e d in g u n g e n v o rg esch rieb en w ird . S h iv a p u ri B a b a w eist diese In te rp re ta tio n n ic h t z u rü c k , a b e r e r b rin g t sie a u f d e n n eu e­ ste n S ta n d , d a m it sie a u f u n se r eigenes L e b e n a n g e w e n d e t w erd en k a n n , einschließlich d e m L eb en w e stlich er M en sch en , die kein e K a­ ste h a b e n u n d d e re n ä u ß e re L e b e n sb e d in g u n g e n vö llig v ersch ied en v o n d e n e n d er in d isc h e n T ra d itio n sin d . Ich w erde d en B e g riff .R ech tes L e b e n ’ e in fü h re n , in d e m ich aus ein em G e sp rä c h zw isch en einem H in d u -B e su c h e r u n d S h iv a p u ri B a b a zitiere. F .: W a ru m sind w ir so u n g lü ck lich ? S .B . : W eil ih r n ic h t d a s R echte L e b e n le b t. F .: W a s ist das R e c h te L eben? S .B . : E s ist ein L e b e n m it einem fe ste n Z iel. Es ist ein g ep lan tes u n d um sich tig es L e b e n m it P flic h te n , die n o tw en d ig u n d h ilfreich sin d , u m das Z iel in d e r k ü rzest m ö g lic h e n Z eit zu erre ic h en . F .: W elches ist d a s g rö ß te Ziel im L eb en ? S .B . : W a h rh e it z u sc h a u e n . F .: W a ru m so llten w ir w ü n sch en , W a h rh e it zu sc h au en ? S .B . : W eil w ir d a v o r n ic h t a llm ä c h tig , allw issend u n d allg eg en ­ w ä rtig sein k ö n n e n . F .: W elches sind d ie H a u p te le m e n te des R ech ten L eb en s? S .B . : U rte ilsk ra ft u n d H in g ab e. F .: B itte e rk lä re n Sie diese. S .B . : Sie w issen, d a ß Sie fü r die E rh a ltu n g des K ö rp e rs gew isse P flic h te n geg en ü b er d e r N a tu r, d e r F a m ilie , d e r G e se llsc h a ft, d er R eg ieru n g u n d dem B e ru f e rfü lle n m ü sse n . A ll diese so llte n m it G e ­ sch ick g e p la n t u n d g e ta n w erden. D a n n m ü sse n Sie, u m Ih re n G eist sta rk zu m ach en , g u te E ig e n sc h a fte n e n tw ick eln : N äc h ste n lie b e , S e lb stb e h e rrsc h u n g , G e d u ld u n d die ü b rig e n sech su n d zw an zig T u ­ g e n d e n , die im se c h z e h n te n K apitel d e r G ita b esch rieb en sin d . Dies ist U rte ilsk ra ft. D ie ü b rig e Z eit so llten sie d a m it z u b rin g e n , in v e r­ sch ied en er W eise, o h n e ein m o n o to n e s G e fü h l zu h a b e n , a n die W a h rh e it zu d e n k e n . D ies ist H in g a b e . V o r allem m ü sse n Sie d a rDies sind d h a rm a oder rechtes Leben, a rth a oder Besitz, K am a oder Befriedigung der Wünsche und m o k s h a oder Befreiung. Die ersten drei werden als Mittel ange­ sehen, durch die man das vierte erreichen kann.

59

a u f a c h te n , d a ß Sie Ih re Z e it n ic h t a u f irg e n d e in e a n d e re A rb e it v ersch w en d en . F . : W ie k ö n n e n w ir a m b e ste n d e r W elt h elfen ? S . B . : In d e m w ir das R e c h te L e b e n leb en u n d N äch sten lieb e ü b en ; m e n ta l, v e rb a l, p hysisch u n d fin an ziell. M e n ta l so llte n w ir selbst u n se re n so g e n a n n te n F e in d e n G u tes w ü n sc h e n . W ir so llten n ich t etw as sa g e n , w as a n d e re v erletzen k ö n n te . W e n n m ö g lich , so llten w ir v e rsu c h e n , a n d e re n p h y sisch zu d ie n e n . D a n n so llte m in ­ destens 10 P ro z e n t unseres E in k o m m e n s w o h ltä tig e n Z w eck en z u ­ g u te k o m m e n . D ies w ied eru m w ird in drei T eile g eteilt. E in T eil sollte a n a rm e spirituelle S u c h e r u n d In s titu tio n e n fü r sp iritu elles L eben g eh en . E in a n d e re r T eil so llte a n v e rd ie n stv o lle P e rs ö n lic h ­ k eiten aus d e m K u ltu rle b e n u n d a n eb en so lch e In stitu tio n e n g eh en . D er d ritte T eil so llte a n a rm e L e u te u n d In stitu tio n e n g eh en , u m ih ­ n en zu h e lfe n . W e n n die M e n sc h e n rich tig N ä c h ste n lie b e ü b e n , wo k a n n d a n n in d e r W elt D ish a rm o n ie sein? F . : W a n n w e rd e n w ir W a h r h e i t v erw irk lich en ? S . B . : W e n n Sie sich stä n d ig u n d k o n z e n trie rt d ie F ra g e stellen k ö n n e n ,W as ist W a h rh e it’ o d e r dies fü r ein m u h ü r t a , d .h . a c h t­ u ndvierzig M in u te n , tu n . F . : E in ig e L e u te sagen, w ir m ü ssen d a s L e b e n a u fg e b e n , um W a h rh e it zu verw irklichen? S . B . : J a , a b e r d as L eben a u fg e b e n , b e d e u te t n ic h t b lo ß , in einen W a ld o d e r ein e H ö h le zu g e h e n . S elbst B u d d h a sag te, n a c h d e m er die W a h rh e it e rk a n n t h a tte , es sei n ich t n o tw e n d ig , dies zu tu n . M an k a n n W a h rh e it selbst z u H a u s e v e rw irk lich en , w en n m a n das R echte L eb en le b t. D as L eb en a u fg e b e n h e iß t, d a s B eg eh ren n a c h R u h m u n d G e n u ß a u fz u g e b e n . — W ir w ollen n u n sehen, w ie e r m it E u ro p ä e rn sp ric h t. 1961 g ab er seine E in w illig u n g , die T o n b a n d a u fn a h m e n eines G esp räch es ü b e r seine L e h re S u ch ern in E n g la n d zu sch ick en , d ie ih n n ic h t b e ­ su ch en k o n n te n . Ich stellte ih m F ra g e n , die F re u n d e v o n m ir ge­ sa n d t h a tte n , u n d er a n tw o rte te . J . G . B . : W elches ist das G ru n d p rin z ip des L eb en s, d e m d er M ensch fo lg e n sollte. W elches ist d a s w a h re L eb en fü r d e n M e n ­ schen a u f d ie se r E rde? S . B . : W ir h a b e n diesen K ö rp e r. E r h a t viele E rfo rd e rn isse . M an sollte die re c h te n T ä tig k e ite n f ü r je d e n T eil des K ö rp e rs k en n en . D iese re c h te n T ä tig k e ite n sin d o h n e F ehl zu w äh len u n d d u rc h z u ­ fü h re n . E in w eiterer Teil ist d ie Seele. D ie Seele w ird v o n E m o tio ­ n en b e h e rrsc h t. Sie sollte a b e r v o m V e rsta n d b e h e rrsc h t w erd en . R u h e sollte in d e r Seele v o rh e rrsc h e n . D as d ritte ist: d ie ü b rig e Z eit 60

so llte d a f ü r g e n u tz t w e rd e n , ü b e r G o tt zu m e d itie re n , d e n Sinn des L ebens zu e rk e n n e n , o d e r G o tt p e rsö n lic h zu sc h a u e n . D ies ist R echtes L eben. D iese P flic h t — h a t sie v e rsch ied en e in n e re u n d äu ß ere F o rm e n — o d e r ist sie n u r m it d e m K ö rp e r v e rk n ü p ft? S . B . : Sie ist n u r m it d em K ö rp e r v e rk n ü p ft. J . G . B . : B etrifft d iese P flic h t n u r die E rh a ltu n g u n seres eigenen K ö rp e rs, o d e r b e ste h t a u c h eine P flic h t geg en ü b er a n d e re n L eu ten ? S . B . : G eg en ü b er u n se re m eigenen H e im , u n se re r u n m itte lb a re n G esellsch aft u n d e b e n so d e r g e sa m te n N a tio n . J . G . B . : D as ist alles? S . B . : E ine P flic h t b e ste h t g e g e n ü b e r dem K ö rp e r, eine an d ere P flic h t r ü h r t her v o n u n se re n V e rp flic h tu n g e n g e g e n ü b e r H eim u n d G esellsch aft, u n d es g ib t eine w eitere — die b e ru flic h e P flic h t. M an m u ß d a s n o tw en d ig e K a p ita l b esitzen , u m die a n d e re n P flic h te n zu erfü lle n . J . G . B . : H ä n g t je n e d ritte P flic h t v o n d en e ig en en K rä fte n u n d F ä h ig k e ite n ab? W ie le rn t d a s K in d d iese P flic h t? V o n L e h re rn u n d E lte rn o d e r v on sich selbst? S . B . : D u rc h eine K o m b in a tio n b e id e r. E lte rn u n d L e h re r sollten d en W eg v o rb e re ite n . Sie sind die M ittle r des S e l b s t e s . J . G . B . : Ich n e h m e a n , diese b e ru flic h e P flic h t b e g in n t im A lte r v o n a c h tz e h n o d e r zw an zig , w en n die A u sb ild u n g fü r d a s L eb en a b ­ geschlossen ist. S . B . : Sie b eg in n t sc h o n , w enn m a n d a s A lte r v o n f ü n f J a h re n e r­ reich t h a t. J . G . B . : F ü n f? E x istie rt d e n n V e rn u n ft in d iesem A lte r? S . B . : S ch o n b e v o r die V e rn u n ft k o m m t; es ist g u t, rech tzeitig d a ­ m it a n z u fa n g e n . J . G . B . : K ö n n en w ir z u r e rste n P flic h t z u rü c k k e h re n — d er P flic h t geg en ü b er d e m K ö rp e r? Ich n e h m e a n , d a z u g e h ö re n E ssen, S ch lafen u n d a n d e re n a tü rlic h e F u n k tio n e n . W ie sin d d e re n E r f o r ­ d ern isse zu lernen? S . B . : In d em m a n die E rfo rd e rn isse des K ö rp ers s tu d ie rt. A ll d ie­ so llten n u r d er E rh a ltu n g des K ö rp e rs d ien en . E sse n sollte d er des K ö rp e rs d ie n e n . In d e rse lb e n W eise S c h la fe n , S ehen, B erü h ren , F ü h le n , S p u c k e n , U rin ie re n , u n d v ersch ied en e A ll diese P flic h te n so llte n z u gegeben er Z e it festgelegt u n d o h n e je d e n F e h le r e rfü llt w erd en . S ollte m a n all diese P flic h te n d en K in d e rn b eib rin g en ? S .B .: Ja.

se Erhaltung Hören, Pflichten.

J- G . B . : W ie soll ich m ich g eg en ü b er m ein en e ig en en K in d e rn vera te n ? Sollte m a n ih n e n sagen, w ie m a n rich tig iß t — n ic h t zu

61

schnell, n ic h t z u viel, nicht b e h e rrsc h t zu w erd en v o n V o rlieb e u n d A b n e ig u n g , u n d sie d a n n sich selbst ü b erlassen ; o d e r so llte m a n sie im D etail an w eisen u n d ih n e n die D inge b e ib rin g e n ? S . B . : Sie so llte n ih n en diese D inge k lar sagen u n d e rk lä re n . So d a ß sich die J u n g e n u n d M ä d c h e n v o n K in d h e it an stä n d ig v o rb e re ite n , d a m it die P flic h te n ih n e n g an z d e u tlic h w erden? S . B . : Ja . J . G . B . : D ie L e u te , die n ic h t d a s G lü c k h a tte n , so v o rb e re ite t zu

w erd en , m ü sse n es d a n n im s p ä te re n L eb en le rn e n ? S .B .: Ja. J . G . B . : B ezüglich der a n d e re n P flic h t — d e r P flic h t g eg en ü b er d e r G esellsch aft — b e ste h t im m e r die T e n d e n z , d a ß m a n sie v o m H erzen o d e r v o m G e fü h l h e r tu t. M a n liebt seine F ra u u n d seine K in d er g a n z n a tü rlic h g e fü h lsm ä ß ig , ab e r Sie sa g e n , dies so llte von d er V e rn u n ft h e r erfolgen? S .B .: Ja. J . G . B . : W o h e r k o m m t die V e rn u n ft? S . B . : V o n d e r E rfa h ru n g ; d u rc h E rfa h ru n g k o m m t V e rn u n ft. J . G . B . : Sie m ein en , in d em m a n eine E rfa h ru n g d er a n d e re n g e­ g e n ü b e rste llt? In d e m m a n v erg a n g e n e u n d g e g en w ärtig e E rfa h ru n g vergleicht? S . B . : N ein . J . G . B . : A b e r V e rn u n ft k o m m t n ic h t d u rc h e in fa c h e E rfa h ru n g allein. S . B . : A n g e n o m m e n ich b itte Sie, T ee z u z u b e re ite n . Sie b ereiten ih n zu. V ielleicht w erd en F e h le r g e m a c h t — d e r w a h re G esch m ack w ill n ich t k o m m e n . V ielleicht ist zuviel Z u c k e r d rin o d e r T ee. O d er Sie k o ch en ih n n ic h t rich tig , d ie Z u ta te n k ö n n e n falsch sein. H e u te m ach en Sie d e n T ee, p ro b ie re n ih n , u n d die ric h tig e M isch u n g w ar n ic h t d a . F in d e n Sie den F e h le r h e u te h e ra u s u n d b e ric h tig e n Sie ih n m o rg e n . E in w eiterer F e h le r m ag g em ach t w e rd e n . B erich tig en Sie ih n ü b e rm o rg e n . In dieser W eise b e re ite n Sie fü r lan g e Z eit im ­ m er w ieder d iese eine S ache z u . E in es T ages w e rd e n Sie d en ric h ti­ gen G e sc h m a c k b e k o m m e n , d a n n bleiben Sie d a b e i. D as ist V e rn u n ft. J . G . B . : D a s ist sehr k la r. M it E rfa h ru n g m e in e n Sie w ied erh o lte Ü b u n g u n d B erich tig u n g ? S . B . : J a . In derselben W eise m u ß je d e einzeln e P flic h t stu d iert w erd en. Bis w ir die richtige A n tw o rt fin d e n , m ü ssen w ir stä n d ig w ied erh o len . D u rc h die B e o b a c h tu n g v on g e ste rn k ö n n e n Sie sich h e u te w a n d e ln . In d e m Sie sich h e u te w a n d e ln , w ird es m o rg e n a n ­ d ers sein.

62

J . G . B . : D as e rin n e rt m ich a n ein e n A u ssp ru c h v o n G u rd jie ff: M it d e r G eg en w art re p a rie re die V e rg a n g e n h e it u n d b e re ite die Z u ­ k u n ft v o r .’ S . B . : G e n a u das! D as ü b erzeu g t? J . G . B . : Es ist se h r ü b e rz e u g e n d fü r je n e v o n u n s, die v e rsu ch t h a b e n , so zu leben. G ilt es fü r alle d rei P flic h te n : g e g e n ü b e r dem eigenen K ö rp e r, d e r F a m ilie u n d d e m B eru f? S . B . : W as w ir fü r u n se re F am ilie tu n m ü ssen , ist u n se re P flic h t. A n g e n o m m e n , w ir v e rsa g e n h ier, d a n n w ird ih re Z u n e ig u n g fü r u n s g erin g er sein. W en n w ir es gem äß ih re n E rfo rd e rn is s e n tu n , m a ­ ch en w ir sie glücklich, u n d sie w erd en u n s m e h r u n d m e h r zu lieben b eg in n en . In d erselb en W eise so llten w ir u n s a u c h u m u n se re N a c h ­ b a rn k ü m m e rn . W ir so llte n ih n en g e g e n ü b e r seh r h ilfre ic h sein, ih ­ nen nie S ch ad en z u fü g e n . Sie w erd en fü r im m er F re u n d e sein. Im ­ m er w en n w ir S ch w ierig k eiten h a b e n , w e rd e n sie k o m m e n u n d uns h elfen. D asselbe gilt a u c h fü r die G e se llsc h a ft u n d d ie N a tio n u n d alle M en sch en . D as ist R ech tes L eb en . J . G . B . : W as Sie so w eit gesagt h a b e n , lä u ft a u f fo lg e n d e s h in au s: D aß d e r M ensch a u f E rd e n ein n o rm a le s, au sg eg lich en es L eb en fü h re n soll, in E in k la n g m it allen N a tu rg e se tz e n . Ic h n eh m e a n , d a ß dies n u r eine G ru n d la g e ist: W as ist a u f d iesem F u n d a m e n t zu errich ten ? S . B . : N ein. Es b e ste h t g e tre n n t f ü r sich. D ieses R e c h te L eb en sollte u m seiner selb st w illen gelebt w e rd e n . W e n n all dies g etan w ird, w ird m a n ein en se h r g e su n d e n K ö rp e r h a b e n , m a n w ird h ilf­ reiche F re u n d e h a b e n , u n d m a n w ird g e n ü g e n d V e rm ö g e n u n d Be­ sitz h a b e n , um d a v o n z u leb en . U n d d a s L eb en w ird se h r a n g en eh m sein. J . G . B . : A b e r d er M en sch lebt n ic h t fü r d e n G e n u ß . S . B . : M a n sollte n ic h t fü r G e n u ß le b e n ; w enn e r a b e r k o m m t, sollte m a n ih n a u ch n ic h t z u rü ck w eisen . G e n u ß w ird G e n u g tu u n g geb en, w enn er a k z e p tie rt w ird , o h n e d a ß m a n ih n su c h t. J . G . B . : N ach d iesen P flic h te n — w as b ild et d a n n im M en sch en die n o tw en d ig en E ig e n sc h a fte n h e ra n , u m zu m sp iritu e lle n L eben zu k o m m en ? S . B . : D as ist g e tre n n t z u b e tra c h te n . J - G . B . : W ie e rla n g t d e r M ensch diese E ig e n sc h a fte n ? S . B . : G o tt ist zu sc h a u e n , d a n n e rst w ird das L eb en in O rd n u n g sein. D er S inn des L eb en s ist zu e rk e n n e n . D a n n erst k a n n m a n hier 8 ü ck lich sein. U m d ie se n S inn zu e rk e n n e n o d e r G o tt zu sc h a u e n , h e n die G e d a n k e n des M en sch en im m e r u m je n e n ein en G eg en ­ stan d kreisen. Je d e r a n d e re G e g e n sta n d m u ß v o m G eist v er­ sch w inden.

63

A b e r k a n n d er M e n sc h dies o h n e ein en gew issen G ra d seelischer V o llk o m m e n h e it tu n ? S . B . : Seelische V o llk o m m e n h e it ist die V o ra u sse tz u n g ; sie ist das W esentliche. J . G . B . : K o m m t sie e in fa c h , in d e m m a n G o tt w ill, o d e r d u rc h D isziplin u n d S e lb stk o rre k tu r? S . B . : M a n so llte n ich t ein er V o rlieb e o d e r A b n e ig u n g n ach g eb en . M a n sollte n ic h t irg en d ein en a n d e re n W u n sc h h a b e n , a u ß e r dieses L eb en zu le b e n o d e r G o tt zu fin d e n . D a n n h a t d ie n ied ere N a tu r k ein en E in flu ß a u f die G e d a n k e n , w eder Ä rg e r n o c h a n d e re D inge. J . G . B . : Sie g e h ö re n u n se re r n ie d e re n N a tu r a n . S . B . : J a , d ie h ö h e re N a tu r so llte v o llk o m m e n fu n d ie rt sein: m it ih re n E ig e n sc h a fte n wie F u rc h tlo sig k e it, G e ra d h e it usw . D ie H ö h e ­ re N a tu r so llte im G eist k u ltiv ie rt w erd en . D ie en tg eg en g esetzte N a ­ tu r sollte v o m G eist v e rb a n n t w erd en . J . G . B . : U n d dies geschieht d u rc h Ü b u n g v o n S e lb stk o rre k tu r o d e r S elb std iszip lin ? W ie g esch ieh t das? S . B . : In d e m w ir e in fach u n s e r V e rh a lte n seh en . W e n n d a s V er­ h a lte n falsch ist, sollte m a n je tz t b esch ließ en , d a ß solches V e rh a lte n n ic h t das sein so llte. H e u te k a m Ä rg e r, m o rg e n soll er nich t k o m m en . J . G . B . : In G e d a n k e , W o rt u n d T a t; in allen d reien ? S . B . : J a . D iese ethische D isz ip lin e rfo lg t n u r im D e n k e n . P h y si­ sche D iszip lin e rfo lg t in A k tio n . J . G . B . : Sie m ein en , m a n m u ß d e n Ä rg er in d e n eig en en G e d a n ­ k en bezw in g en ? E s ist n u tz lo s, ih n d u rc h H a n d lu n g e n b ezw in g en zu w ollen? S . B . : J a , d e n n d a s w ird n ic h t geschehen. J . G . B . : W e n n ich schlechte G e d a n k e n h a b e , d a n n g en ü g t es n ic h t, m ein e b ö se n W o rte zu sto p p e n ? D ie G e d a n k e n sin d w eiter d a , die G e d a n k e n k o m m e n v o r d e n H a n d lu n g e n . S .B .: Ja. J . G . B . : D iese L eh re e n tsp ric h t g e n a u d e r ch ristlich en . S . B . : J a . M a n sollte die g a n z e S c h ö p fu n g als d a s E b e n b ild G o t­ tes, die M a n ife s ta tio n G o tte s e rk e n n e n — m a n so llte stets d em ü tig u n d b e sc h e id e n v o r ih r sein. W e n n solche G e d a n k e n im G eist v e r­ a n k e rt sin d , w ird Ä rg er n ic h t k o m m e n . — A n dieser S telle w aren die D a m e n , die m ich b eg leiteten , e n tw ed er des Z u h ö re n s m ü d e o d e r a b e r die letzten B e m e rk u n g e n des Shivap u ri B ab a h a tte n eine S aite in ih n e n a n g esch lag en . E in e v o n ih n en fiel in u n se r G e sp rä c h m it d e n W o rte n ein: M . H . : W o h e r k o m m t d iese e rm ü d e n d e .n ie d e re N a tu r ’? Ist es n ic h t etw as, a u s d em die M e n sc h h e it h e ra u s w äch st?

64

5 B :

Sie ist im K o p f. Sie ist d e r I n h a lt des K o p fes.

M H - ' - H a t G o tt d e n M en sch en so g em ach t? S B . : W e n n w ir etw as säen , sp rie ß e n die K ö rn e r, u n d zugleich

m it ih n e n w ird a u ch d a s U n k ra u t k o m m e n . W ir e n tfe rn e n n u n all das U n k ra u t u n d b e h a lte n n u r d as K o rn . In d e rse lb e n W eise sind diese g u te N a tu r u n d diese schlechte N a tu r die B e sta n d te ile des G anzen. Sie k o m m e n a u to m a tis c h h e rv o r. W ir m ü ssen d ie Im p u lse u n te rb in d e n , die v o n d e r n ied eren N a tu r k o m m e n . M - H . : K ö n n e n Sie u n s ein w enig m e h r d a z u sag en , w ie m a n G o tt schaut? 5 ß .:

H a b e n Sie d ie P flic h te n des K ö rp e r v e rsta n d e n ?

M . H . : J a , ich d e n k e , sie sin d m ir k la r. S . B . : D iese P flic h te n w e rd e n Sie a u s a rb e ite n m ü sse n . D a fü r ist I n t e l l i g e n z u n a b d in g lic h . W e n n Sie es n ic h t fü r sich se lb st tu n k ö n ­

nen, m ü ssen Sie ein en L e h re r fin d e n , d e r Ih n e n h e lfe n w ird . D ie zw eite D iszip lin ist die des W esen s. D as W e se n ist ungezäh m t. V erschiedene L e id e n sc h a fte n , versch ied en e G e d a n k e n spie­ len in ih m . D iese L e id e n sc h a fte n , d iese G e d a n k e n n u n sin d alle vom G eist zu b eseitig en . M a n so llte n ic h t d e r V o rlieb e u n d A b n e i­ gung n ach g eb en . In d ieser W eise w ird d a s W esen s ta rk w erd en . M an sollte die h ö h e re N a tu r fö rd e rn u n d en tw ick eln u n d die nied e­ re N a tu r beseitigen. D ies ist D iszip lin des W esens. D a n n w ird das W esen se h r s ta rk . In d ieser s ta rk e n Seele k ö n n e n Sie, w en n Sie diese P flic h te n eine Z e it la n g e rfü llt h a b e n , ü b e r G o tt m ed itieren . E n tw e d e r so llte Ih r W esen bei diesen P flic h te n verw ei­ len, o d e r es sollte bei G o tt verw eilen. E s so llte k ein en a n d e re n A u f­ e n th a ltso rt h a b e n . D as ist d e r rech te L ebensw eg h e u te . M . H . : W elches sin d die E ig e n sc h a fte n , d u rc h die w ir die b eid en N a tu re n e rk e n n e n k ö n n e n ? S . B . : D as w erd en Sie in d e r G ita fin d e n . H e rr B e n n e tt w ird Ih n en all dies e rk lä re n . Z u m B eispiel: F u rc h tlo sig k e it ist h ö h e re N a tu r. F u rc h t ist n ied ere N a tu r. U n e h rlic h k e it ist n ied ere N a tu r , A u fric h ­ tigkeit ist h ö h e re N a tu r. E s g ib t d re iß ig o d e r z w e iu n d d re iß ig sol­ cher E ig e n sc h a fte n . S eelische D iszip lin b e d e u te t, d a ß m a n alle E i­ g en sch aften d e r h ö h e re n N a tu r in sich einverleibt. J - G . B . : In u n se re m W esen? S B . : J a , d e n n d a d u rc h w ird d as W esen sta rk . M a n so llte keine orliebe h a b e n , k ein e A b n e ig u n g . E in sic h t m u ß O b e rh a n d gewm nen. A n g e n o m m e n Sie m ö g e n m ich: Sie w e rd e n m ir alles g eb en . A n ­ gen om m en Sie h a sse n m ich: d a n n w e rd e n Sie m ir n ic h ts geben. tcs e rfo lg t u n te r d em E in flu ß v o n V o rlie b e u n d A b n e ig u n g . W as 65

w erd en Sie u n te r dem E in flu ß d e r V e rn u n ft tu n ? Sie w e rd e n p rü ­ fen , o b ich es v erdiene o d e r n ic h t. A n g e n o m m e n ich b in I h r Feindd a n n w e rd e n Sie m ir, w enn ich es v erd ien e, d e n n o c h g eb en . A n g e­ n o m m e n ich b in Ih r F re u n d : w e n n ich es n ic h t v erd ien e, w e rd e n Sie m ir n ich ts g eb en . D ies ist die F ü h ru n g d e r V e rn u n ft, d er E in sic h t. D iese V e rn u n ft m u ß im m e r h e rrsc h e n . V o rlie b e u n d A b n e ig u n g m ü ssen v er­ sch w in d en . M . H . : D a s ist sehr schw ierig. S . B . : S chw ierig, gew iß. A b e r Ü b u n g w ird Sie d o rth in fü h re n . Ich k a n n Ih n e n z e h n J a h re g eb en — z e h n o d e r z w ö lf J a h re . Sie k ö n n e n in d ieser S ach e in zehn o d e r z w ö lf J a h r e n v o llk o m m e n w erd en . M . H . : Ic h sehe ein, d a ß w ir m it u n se re r n ie d e re n N a tu r k ä m p fe n m üssen. D a s w u rd e uns im m e r g esag t. B eso n d ers d ie F u rc h t! S . B . : (zu J .G .B .) Sie w e rd e n ih n e n die D in g e e rk lä re n m ü ssen , d a m it sie z u m R ech ten L e b e n g elangen k ö n n e n . — M .M . s c h a lte te sich h ier in s G e sp rä c h ein: M . M . : Ic h m ö c h te Sie fra g e n , B a b a ji, w ie k a n n m a n d e n G e d a n ­ k en G o tte s in sich stä rk e n ? S . B . : D a s so llte m it dem W u n sc h k o m m e n . M a n m u ß es s ta rk ge­ n ug w ü n sc h e n , d a n n w ird m a n es b e k o m m e n . — A n d ieser Stelle stellte m ir B a b a ji eine F ra g e ü b e r m ein L eb en , u n d ich sa g te , seit m ein er J u g e n d sei m ir k la r g ew esen, d a ß kein w eltlicher E rfo lg m ich b e frie d ig e n w ü rd e. M eine F re u n d e sag ten , ich h ä tte m e in L eb en v e rsc h w e n d e t, d en n g ro ß e D inge w a re n von m ir e rw a rte t w o rd e n , a b e r ich h a tte n u r seh r w enig v o llb ra c h t. W a ru m so llte m a n R e su lta te a n stre b e n , die a u fg ru n d ih re r N a tu r selbst v e rg e h e n m üssen! S . B . : S o lch e G e d a n k e n so llte m a n hegen, d a n n w ird d ie L ieb e zu G o tt in ten siv sein. D ie H in g e z o g e n h e it zu w eltlich en D in g en m u ß v ergehen. W issen Sie, d a ß es ein m a l einen R ishi n a m e n s Y ajn y av alk h y a g a b ? J . G . B . : J a . Ich h a b e seine G esch ich te in d en U p a n isc h a d e n gelesen. S . B . : E r h a tte zw ei F ra u e n . A m E n d e w o llte er in d e n W a ld ge­ h en . E r te ilte seinen B esitz u n d g ab ih n seinen b e id e n F ra u e n . Die jü n g e re F r a u sagte: ,O h! W ird d ieser B esitz m ir G o tt b rin g en ? .N ein, er w ird d ir w eltliches G lü c k b rin g e n ,’ sag te er. ,Ic h m ö c h te dies n ic h t h a b e n . Ich w erd e m it d ir k o m m e n . Ic h m ö c h te G o t t .’ D as B eg eh ren nach G lü c k im L eb en ist sc h lech t. G o tt allein ist g u t fü r d a s L e b e n . D a n n re d u z ie re die L iebe zu m L eb en . L ieb e zu G o tt w ird a u to m a tisc h w ach sen . J . G . B . : M e in e L e b e n se rfa h ru n g h a t m ich g e le h rt zu a k z e p tie re n ,

66

im m er k o m m t u n d n ic h t n ach irg en d etw as A u ssc h a u zu h a lte n . p.aSe s a c he genießen, w en n sie a n g e n e h m ist. W en n sie sc h m e rz h a ft sich d a ra n e rin n e rn , d a ß es k ein en G e n u ß o h n e S c h m e rz geben kann- D as L eben ist viel e in fa c h e r, w e n n m a n v e rste h t, d a ß G en u ß und S chm erz im m er au sg eg lich en sein m ü ssen . 5 B . : So ist es. S ch m erzen w erd en k o m m e n , F re u d e n w erden k o m m en. D ie g ew ö h n lich en M e n sc h e n w erd en v e rsu c h e n , diese S chm erzen zu b eseitigen u n d die F re u d e zu e rh a lte n . Ih re gan ze A r­ beit w ird n u tzlo s sein , w eil S ch m erz k o m m e n w ird: m a n k a n n ih n nich t verm eiden. D a h e r la ß t S ch m erzen o d e r F re u d e n k o m m e n ; w ir so llte n beiden geg en über gleichgültig sein. W ir so llte n p rü fe n , o b w ir u n sere P flich t e rfü llt h a b e n o d e r n ic h t. W ir so llte n n ic h t p r ü f e n , o b F re u ­ den o d e r S chm erzen k o m m e n .

M . M . D a r f ich h ie r eine F ra g e ü b e r d a s L eid en stellen ? Ich h ab e eine alte B e k a n n te in E n g la n d , d e r dies viele P ro b le m e b e re ite t. Sie sieht es bei sich selbst. Sie ist a lt u n d m u ß viel K ra n k h e it u n d L eid e rtra g e n . Sie h a t d as G e fü h l, d a ß sie nie eine A n tw o rt a u f die F rag e fin d en k a n n : w a ru m g ib t es L eid en in d e r W elt? S . B . : W ir leben in d iesem L a n d . W ir w erd en all d e n R eg eln u n d G esetzen d er R eg ieru n g g e h o rc h e n m ü sse n . W en n w ir n ic h t g e h o r­ chen, m ü ssen w ir ins G e fä n g n is g eh en . In d erselb en W eise g ib t es, w enn m a n in diesem K ö rp e r le b t, R egeln u n d G esetze, d ie m a n zu b efo lgen h a t. M an w eiß es n ic h t, m a n b ric h t all d iese R eg eln u n d G esetze, u n d L eiden k o m m t. So g ib t es ein G esetz f ü r die E in n a h ­ m e v o n M ah lzeiten . A u s G rü n d e n des G esch m ack s w ird m a n die­ sem G esetz n ich t F o lg e leisten . M a n w ird m eh r essen o d e r w eniger essen, m a n w ird fa lsc h e D inge essen. H ie r w ird K ra n k h e it in den K ö rp er k o m m e n , u n d d a s ist L eid en . J . G . B . : A b e r selbst ein g ro ß e r H eilig er wie R a m a k ris h n a sta rb

an K rebs. S . B . : J a . D iese K ö rp e rk ra n k h e ite n w e rd e n k o m m e n . L eid en ; es k o m m t v o n d er S ü n d e . D a ra u s e n ts te h t es. Sie w issen b ereits aus Ih rer c h ristlic h e n R elig io n , d a ß d e r M en sch m it d e r S ü n d e g eb o ren w ird! E rb sü n d e . J . G . B . : J a , es g esch ieh t n ic h t n u r v o n u n se re r eig en en S ü n d e her; so n d e rn a u fg ru n d d e r T a tsa c h e , d a ß die g esam te M e n sc h h e it sich vo n G o tt ab g e w a n d t u n d Sein G esetz g e b ro c h e n h a t, sin d w ir u n te r das G esetz d e r S ü n d e u n d d a m it des L eid en s g e k o m m e n . S . B . : J a . A b e r w en n w ir dieses R e c h te L eb en le b e n , m it diesen D iszip lin en , w erden d ie L eid en se h r, se h r viel g erin g er sein . Viele L eiden w e rd e n v ersch w in d en . A b e r einige L eiden w e rd e n d e n n o ch

67

w eiter b le ib e n , d a s sollte e in e n n ic h t stö re n . M a n so llte ein G esetz des G eistes h a b e n , dem m a n fo lg t. D ie eigentliche F ra g e B a b a ji, ist a lso n ic h t, w elches der U rsp ru n g d es L eidens ist, so n d e rn w elches d e r U rsp ru n g d e r S ü n d e ist? D iese F ra g e ist schw ieriger zu b e a n tw o rte n . S . B . : J a , a b e r die Sache ist die: bis w ir G o tt e rk e n n e n , k ö n n e n w ir die le tz te A n tw o rt n ic h t b e k o m m e n . E in e e in fa c h e A n tw o rt m ag die fo lg e n d e sein — w eil w ir zügellos le b e n , u n d n ic h t zivi­ lisiert. J . G . B . : A b e r w o w ar d e r A n fa n g ? G o tt h a t d e n M en sch en d o ch n ic h t g e m a c h t, a u f d a ß er sün d ig e? S . B . : E s b e g a n n m it d em B eg eh ren , das L e b e n zu g en ieß en . Ja . J . G . B . : D e n n o c h b leib t es eine schw ierige F ra g e . S . B . : D a h e r k ö n n e n w ir d iese F ra g e n ic h t v o ll e rfa sse n , bis w ir G o tt e rk e n n e n . H e u te k ö n n e n w ir n u r soviel sagen: u n se r B egeh­ re n , d as L e b e n zu gen ieß en , h a t dies h e rb e ig e fü h rt. J . G . B . : E s m u ß D inge g e b e n , B a b a ji, die Sie v o n Ih re r S c h a u her sehen, ü b e r die Sie ab er n ic h t sp re c h e n k ö n n e n . S elbst w en n Sie w o llten , k ö n n te n Sie es uns n ic h t sagen. S . B . : Ich k a n n es n ich t. W o rte k ö n n e n dies n ic h t e rre ic h en . W o r­ te erreich en es n ic h t. J . G . B . : W e n n w ir d a h e r w issen m ö c h te n , w as Sie w issen, m ü ssen w ir d en selb en P f a d b e sc h re ite n , d e n Sie b e sc h ritte n h a b e n . S . B . : E r f a h r u n g allein w ird Sie le h re n — E r fa h ru n g ist jen seits v o n E rk lä ru n g . J . G . B . : W ir sin d seit a c h t T a g e n h ier u n d h a b e n nie d e n H im a lay a gesehen. W ir d a c h te n , w ir w ü rd e n a b re ise n , o h n e die S ch n ee­ b erge gesehen z u h a b e n . H e u te h a t es sich a u fg e k lä rt u n d w ir h a b e n die Berge g eseh en ; u n d w ir sa g te n , als w ir a u f d e m W eg h ie rh e r w a ­ ren , die B erge sin d je d e n T a g d a gew esen, a b e r n u r am le tz te n T ag h a b e n w ir sie g esehen. So ist es m it G o tt. S . B . : So ist es. J . G . B . : D ie W a h rh e it ist im m e r d a ; eines T ag es w erd en die W o l­ k en w egziehen. S . B . : W ir w e rd e n im m er d u rc h B ew u ß tsein b e h in d e rt. A n g e n o m ­ m en Sie ta u c h e n ins W asser ein — ü b e r Ih n e n , u n te r Ih n e n , u m Sie h e ru m sehen Sie W asser, n ic h ts a n d e re s. W e n n Sie Ih re n K o p f aus dem W asser z ieh en , w erden Sie die W elt d ra u ß e n seh en . In d e rse l­ b en W eise sin d w ir in B ew u ß tsein v e rsu n k e n . W e n n w ir u n se r W is­ sen, u n ser D e n k e n ü b e r dieses B ew u ß tsein h in a u s h e b e n , seh en w ir G o tt sogleich. W e n n Sie dieses B ew u ß tsein ein e n einzigen A u g e n ­ blick v ergessen, w erden Sie G o tt sehen. J . G . B . : Is t dieses B ew u ß tsein d asselb e w ie d a s, w as in d e r G ita

68

K sh etra g e n a n n t w ird , u n d ist d e r K s h e tra jn a d e rje n ig e , d e r diese W elt sieh t? M einen Sie dies? S . B . : D as ist K s h e tra jn a . In seiner re in e n B e d e u tu n g b e d e u te t K sh etra d e r K ö rp e r. K s h e tra jn a ist d e r P u r u s h a im In n e re n . U n d er ist d e rje n ig e , d e r in dieses B ew u ß tsein g e h ü llt ist? S . B . : J a . E r sollte dieses B ew u ß tsein vergessen u n d a n G o tt d e n ­ ken. D as b e d e u te t, e r g e h t ü b e r dieses B ew u ß tsein h in a u s . J . G . B . : A b e r fü r d ie E rfü llu n g v o n P flic h te n w ird dieses Be­ w u ßtsein g e b ra u c h t? S . B . : J a , d a s ist e rfo rd e rlic h . F ü r die M e d ita tio n w ird B ew u ß t­ sein n ic h t g e b ra u c h t. J . G . B . : D ies w äre a lso d a s w irk lich e G eh eim n is — je d e K ra ft fü r den re c h te n Z w eck zu n u tz e n . F ü r d a s L e b e n u n d d ie P flic h te n b e ­ n ö tig en w ir B ew u ß tsein . F ü r die G o tts u c h e b ra u c h e n w ir G la u b e n . S . B . : V e rn u n ft b e n ö tig e n w ir a u c h f ü r B ew u ß tsein . J . G . B . : A b e r in gew isser W eise h ilft u n s V e rn u n ft b ei a lle m , h ilft sie u n s selbst bei d e r G o tts u c h e , d e n n d u rc h V e rn u n ft w issen w ir, w as w ir w ollen. S . B . : N ein , w as w ir d a b ra u c h e n , ist e in fa c h G la u b e n a n G o tt, nich t V e rn u n ft. Es g ib t ein en G o tt — w e n n ich je d e n T a g ü b e r Ih n m ed itiere, w erde ich Ih n sc h a u e n . D ieser e in fa c h e G la u b e ist alles, was w ir b ra u c h e n . J . G . B . : A b e r ist es n ic h t m eine V e rn u n ft, die m ir sa g t, d a ß es G o tt g eb en m u ß ? S . B . : D ie V e rn u n ft sa g t, d a ß es etw as h in te r d e n D in g e n gibt; ab er d a rü b e r h in au s k a n n sie n ic h ts sag en . J . G . B . : Ich verstehe — d a rü b e r h in a u s g eh en , zu m G la u b e n ge­ lan g en , d a ß es m ir m ö g lic h ist, eine d ire k te V e rb in d u n g m it jen em E tw as z u h a b e n , d a s ist G la u b e n ? S .B .: Ja. J . G . B . : W eil die V e rn u n ft m ir d a s nie sagen w ird . W ie en tste h t d a n n G la u b e n im M e n sc h e n , B a b a ji? E n ts te h t G la u b e n d a n n nich t d u rc h E rfa h ru n g ? S B . : W eil w ir all d iese D inge existieren sehen, k o m m t d ie F rage: W as ist dies? J . G . B . : D as ist V e rn u n ft. S . B . : N ein . W as ist d a s: es b e d e u te t, d a ß es je n se its d e r V e rn u n ft ist. W ir d rü c k e n n u r e in fa c h u n se re n Z w eifel aus. D ies ist d ie s : das lst V e rn u n ft. D as ist w a s : dies ist n ic h t V e rn u n ft. W e n n w ir sagen: Ich b in ein M ensch, so ist es V e rn u n ft. W e n n w ir sag en : W e r bin ich, so ist es jen seits d e r V e rn u n ft. W e n n w ir dies ü b e r d ie V e rn u n ft h in au s v erfo lg e n , erre ic h en w ir G o tt. W e n n w ir diese V e rn u n ft ver­ folg en, e rla n g e n w ir G e n u ß .

69

So b e g a n n T o d seine A n tw o rt a u f d ie F ra g e des N a c h ik e ta s . E r sagte: E s g ib t zwei D in g e; d a s eine ist S tre b e n n a c h G e n u ß , d a s an d e re S tre b e n n ach W a h rh e it, u n d das eine fü h rt h ie rh in , das an d e re d o rth in . So b e a n tw o rte te e r d o c h diese F rag e? S . B . : D iese F re u d e n s c h a ffe n einem gew iß P ro b le m e . J . G . B . : J a , sich er. Ich d a c h te , d a ß N a c h ik e ta s n a c h all d e n W ei­ g eru n g en sag te: Ich m ö ch te dies n ic h t, ich m ö c h te je n e s n ic h t, d a n n schließlich b e g a n n T o d ih m in so e in fa c h e r W eise zu a n tw o rte n . S . B . : W e n n je d e V e rsu ch u n g zu rü ck g ew iesen w ird , b e g in n t T o d zu a n tw o rte n . F u rc h t u n d V e rsu c h u n g , m it d iesen b e id e n D in g en b eg in n en d ie P ro b le m e d e r M e n sc h e n . J . G . B . : F u rc h t r ü h r t v o n d e m h e r, w as w ir n ic h t seh en , u n d V er­ su ch u n g v o n d e m , w as w ir seh en . Z w ischen diesen b e id e n b leib en w ir g efan g en . S . B . : J a . Sie e n tfe rn e n u n s v o n u n se re r eig en tlich en F ra g e ; e n t­ w eder F u rc h t o d e r V ersu ch u n g w erd en u n s v o n ih r e n tfe rn e n . M .M . W ir h ö re n so viel v o n N ic h t-A n h a ftu n g . Ist dies d e r W eg, d e r au s F u r c h t u n d V ersu ch u n g h e ra u s fü h rt? S . B . : N ic h t-A n h a ftu n g soll n u r fü r die w eltlich en D in g e g elten . A n h a ftu n g a n G o tt m u ß d a sein. J . G . B . : J a , ich e rin n ere m ic h d a r a n , d a ß ich Sie letztes M a l, als ich hier w a r, fra g te : M uß m a n selbst d a s V e rla n g e n n a c h G o tt a u f ­ g eb en , u n d Sie sagten: N ein , je d e s V erlan g en m u ß v e rsch w in d en , a b e r n ic h t dieses V erlangen n a c h G o tt. S . B . : A b e r f ü r alle a n d e re n D inge ist V erlan g en ein F e in d . J . G . B . : J a , u n d dieses V e rla n g e n n a c h G o tt m u ß so s ta rk w er­ d e n , d a ß d e r M en sch o h n e es n ic h t m e h r leb en k a n n . E s m u ß s tä r ­ k e r sein als d a s V erlan g en n a c h ein er F ra u o d e r je d e a n d e re A r t v o n B efried ig u n g . E s m u ß stä rk e r sein als je d e s n a tü rlic h e B eg eh ren . W ie m a n je n e K ra ft e rla n g t, d a s ist die F ra g e . S . B . : W e ite r so , setzen Sie Ih re B e m ü h u n g e n f o r t, b e g in n e n Sie d a s L eb en so z u leb en , wie ich es Ih n e n sage. E s w ird a u to m a tis c h kom m en. J . G . B . : D as ist sicher w a h r. S . B . : Es w ird a u to m a tisc h k o m m e n . Es g ib t eine S a a t. D e r gan ze B au m ist in je n e r S aat. W e n n d e r S am en sich en tw ick elt, k o m m t d er B au m . In d erselb en W eise k o m m t Jenes a u to m a tis c h , w e n n d ie ­ ses L eb en im m e r stab iler w ird . D ie M en sch en h a b e n kein e G e d u ld , sie w ollen alles schnell h a b e n . M .M . J a , d a s ist das P ro b le m . S . B . : J a . J a , G e d u ld , selbst alle M eere w ü rd e n v o n G e d u ld v e r­ sch lu n g en . Sie w ird sich d u rc h se tz e n . J a , es g ib t d ie G esch ich te eines J u n g e n n a m e n s D h ru v a . D a er 70

seh r e m p fin d sa m w ar sch ick te ih n seine S tie fm u tte r f o r t; e r ging in j e ü W a id . D a n n sa ß e r u n te r ein em B a u m u n d e r w o llte G o tt sch auen. D a k a m ein H eilig er v o rb e i u n d sagte: ,D u b is t se h r ju n g , du w irst n ic h t zu G o tt f in d e n .’ D er J u n g e a n tw o rte te : .N e in , nein, sprecht n ic h t so. S ag t m ir, w o ich G o tt sehen k a n n .’ D e r H eilige sagte: ,Ic h w erde g e h e n u n d G o tt fra g e n u n d d ir sein e A n tw o rt g e b e n .’

Der Heilige ging also und suchte G o tt auf und sagte ihm, was der Junge gefragt hatte. D a n n sp ra c h G o tt: ,Ic h w erde n ic h t zu ih m gehen , es w ird lange d a u e rn , bis ich zu ih m gehe. E r sitzt u n te r einem B a u m . S ag ihm , er soll die B lä tte r an je n e m B au m z ä h le n . E b e n so viele L e b e n m uß er h in te r sich b rin g e n , d a n n e rst w erd e ich zu ihm g e h e n .’ D e r H eili­ ge k e h rte z u rü c k u n d sa g te d em J u n g e n : ,E s ist z w eck lo s, hier zu sitzen. So viele L eb en w irst d u a b sc h lie ß e n m ü ssen , d a n n e rst w irst du G o tt s e h e n .’ D er Ju n g e sagte: ,G u t, w en n ich all d iese L eb en h in ter m ich b rin g e, w ird e r zu m ir k o m m e n , diese Z u sic h e ru n g h a t er g eg eb en . D a m it b in ich z u frie d e n .’ E r blieb d o rt sitz e n . D a n n w ollte G o tt ih n p rü fe n . E r n a h m d ie F o rm eines L ö w e n a n u n d b eg an n w ild zu b rü lle n u n d n ä h e rte sich d em Ju n g e n . D ieser sah d en L ö w en u n d sag te: ,O h L öw e, k o m m rasch h er u n d friß m ich a u f. E in L e b e n ist v o rü b e r. Ich b in G o tt n ä h e r .’ K ein e F u rc h t, n ich ts d erg leich en in ih m . E r w o llte n u r G o tt, d a o f f e n b a r te sich G o tt ih m sogleich. D ies ist E n ts c h lu ß k ra ft. F u rc h t so llte v e rtrie b e n w erd en. — Bei all seinem B e h a rre n a u f d e r N o tw e n d ig k e it, m it k o m p ro m iß ­ loser E n tsc h lo sse n h e it n a c h d e r W a h rh e it z u streb en , ist sich Shivap u ri B a b a d o c h d er G e fa h re n ein er w o rtw ö rtlic h e n In te rp re ta tio n w ohl b e w u ß t. E r e rz ä h lte u n s eine G e sc h ic h te , die v ielleich t nich t so b e k a n n t ist wie die G e sch ich ten v o n N a c h ik e ta s u n d D h ru v a , w elche s tä n d ig v o n in d isc h e n L e h re rn u n d S c h riftste lle rn zitiert w erd en. Sie w u rd e b e ric h te t m it H in b lic k a u f die N eig u n g d e r L eu ­ te, ih re n g e su n d e n M e n sc h e n v e rsta n d a u fz u g e b e n , w e n n sie die S u ­ che n a c h S p iritu a litä t b eg in n en . S . B . : E s g ib t eine L ö su n g fü r je d e s einzelne P ro b le m . E in m a l lag eine S ch lan g e a u f d e m W eg . Sie biß alle L e u te . E in Y ogi gin g v o rü b e r. D ie S chlange w o llte a u c h ih n b e iß e n . D e r Yogi sagte: ,N e in , das ist S ü n d e , beiß m ich n ic h t.’ D ie S ch lan g e a n tw o r­ tete: ,W as ist S ü n d e ? ’ D er Y ogi e rk lä rte es. D ie S ch lan g e w ar b e ­ tro ffe n . ,W as soll ich tu n ? ’ fra g te sie. D e r Y ogi sag te: ,B eiß n ie­ m a n d e n m e h r, bleib ru h ig a n d ein em P la tz u n d n im m d e n N am en G o tte s a n . ’ M it diesen W o rte n ging e r d a v o n . D ie S ch lan g e blieb a n je n e m P la tz u n d b e g a n n d e n N a m e n G o tte s zu w ie d e rh o le n . Ei71

nige K in d er k a m e n a u f je n e m W eg e n tla n g . Sie sa h e n die S ch lan g e. Sie g riffe n S tein e u n d w a rfe n sie a u f die S ch lan g e. E in ig e b o sh a fte K in d er fa ß te n sie a m S chw anz u n d sc h le u d e rte n sie w eg. Sie sta n d k u rz v or d e m T o d . D er Y ogi k e h rte z u rü c k u n d die S ch lan g e rie f ih n . ,W as fü r ein M ensch b ist d u . W as h a st d u m ich g eleh rt? Je tz t m u ß ich s te rb e n . W a ru m h a s t d u m ir diesen U n sin n b e ig e b ra c h t? ’ D er Y ogi sag te: .N e in , n ein . E s ist d ein eigener F e h le r. W a ru m bist d u am gleichen P la tz geblieben? W a ru m b ist d u n ic h t in d e in L o ch g e k ro c h e n ? N ie m a n d h ä tte d ic h gesehen. Ich sag te d ir, d u so lltest die L eute n ic h t b eiß en . W e n n L e u te k o m m e n u n d d ich b e lä stig e n , w a ru m ric h te st d u dich d a n n n ic h t a u f u n d sc h e u c h st sie d a v o n ? Ich sag te d ir, d u so llte st sie n ic h t b e iß e n , das ist alles. Sie w erd en w e­ g lau fen . D u k o n n te s t d ein en V e rsta n d n ic h t g e b ra u c h e n , d e sh a lb also b ist d u in N o t g e ra te n .’ In d erselb en W eise w erd en sich einige solche F eh ler e in stellen , w enn ich Sie a u ffo rd e re , D iszip lin zu ü b e n . W ie die S ch lan g e ih re A n tw o rt b e k a m , so w erden Sie sie s o fo rt b e k o m m e n , w en n Sie zu m ir k o m m e n . Sie k ö n n e n d a s v e rm e id e n . D a h e r ist zu B eg in n ein R a tg e b e r v o n h ö c h ste r B e d e u tu n g . E s w ird seh r g u t sein . . . fü r ei­ n e en tw ick elte Intelligenz b e d e u te t es n ic h t so viel. F ü r a n d e re ist es w esentlich. — U m diesen V ersu ch einer D a rste llu n g ab z u sc h lie ß e n , w as e r m it R echtem L e b e n m e in t, w erde ich n u n a u f die A u fz e ic h n u n g e n zu ­ rü c k k o m m e n , die T h a k u r L a la M a n a n d h a r a m 25. A u g u st 1962 m ach te. „ V o r k u rz e m h ö rte n m ich zw ei D eu tsch e ü b e r R ech tes L eb en sp rech en u n d fra g te n m ich , ,w as m a c h t d a s R ech te L eb en dem C h riste n tu m ü b e rle g e n ? ’ Ich sag te: .R ech tes L e b e n ist u n iv ersal u n d ein n a tü rlic h e s L eben. N e h m e n w ir z.B . d a s A tm e n . K ö n n t ihr sagen: ich w ill n ic h t atm en ? E b e n so m it d em E sse n , S c h la fe n , D e n ­ k en , F ü h le n u sw . Ich sage: R eg u liert diese, d a m it eu er K ö rp e r in g u te r V e rfa ssu n g b le ib t u n d eu e r G eist u n g e stö rt ist. D a n n stellen sich jed em n a tü rlic h die F ra g e n : W a s ist all d ies, dieses U n iv e rsu m , dieses L eb en , diese G e b u rt u n d d ieser T o d ? W elch es ist d e r Z w eck all dieser D inge? W as liegt all d iesem z u g ru n d e ? W elches ist d as Z iel all d ieser T ä tig k e ite n ? V erw eile bei d iesen F ra g e n so la n g e d u k a n n st, im m e r län g er, u n d d u w irst die W a h rh e it e rk e n n e n , u n d d u w irst etw as e rk e n n e n u n d b e k o m m e n , w o n a c h n ich ts m e h r zu e r­ k en n en o d e r e rla n g e n b leib t; diesen Z u s ta n d zu erre ic h en , ist das n a tü rlic h e V e rla n g e n jed es M e n sc h e n in M o m e n te n d e r K la rh e it. R echtes L e b e n v erlan g t v o n u n s, d a ß w ir stets bei d iesen n a tü r ­ lichen B eg eh ren u n d B estreb u n g en b leib en . D ies k o n n te g e ta n w er­ d en u n d w u rd e g e ta n , selbst b e v o r eine v on ein em L e h re r v erb re ite 72

R elig i°n e n tsta n d , d ies w u rd e u n d w ird g e ta n seit d e m E n tste h e n aUer R elig io n en , u n d dies w ird m ö g lich b le ib e n , selbst n a c h d e m all diese R eligionen in V erg essen h eit g e ra te n sin d . D ies ist e s, w as dem Christentum, d e r v ed isch en R eligion u sw . ü berlegen m a c h t. D iese R eligionen e n tsta n d e n , u m L in d e ru n g sm itte l zu b ie te n , n a c h d e m die M en sch h eit w eitg eh en d e n ta rte t w a r. A b e r die le tz tlic h e u n d einzige H e ilu n g fü r alle K ra n k h e ite n ist R echtes L e b e n a lle in . D er Sinn d er vedischen R elig io n ist es, d a s stille G efü h l f ü r d a s n a tü r ­ liche L eb en zu e rw eck en . So dien en a u c h a n d e re R e lig io n e n in ver­ schiedener W eise u n d v ersch ied en em G ra d e diesem Z w e c k .” — D er letzte A u szu g ist in die S p ra c h e d e r G ita g ek leid et. D as Svadh a rm a frü h e re r Z e ite n w a r ä u ß e rlic h fix ie rt d u rc h d ie P flic h te n v o n K aste, G esch lech t, A lte r usw . H e u tz u ta g e ist S v a d h a rm a zu etw as W illk ü rlich em g e w o rd e n , u n d je d e r b ild e t sich ein, er k ö n n e es fü r sich selbst w issen. Ich h a b e d en W o r tla u t des fo lg e n d e n A b sc h n it­ tes n ic h t v e rä n d e rt. D ie a n n ä h e rn d g le ich w ertig en B e d e u tu n g e n d er w enigen S a n sk rit-W ö rte r sind in K la m m e rn an g eg eb en . S .B .: A llem A n sc h e in n a c h b e tre ib t die W elt n u r S v a d h a rm a . D en n S v a d h a rm a b e d e u te t S chutz v o n d iesem ,ic h ’ u n d .m e in ’, ei­ ner R egel, d e r je d e r in d ieser W elt g e fo lg t ist. D er ein zig e D efek t in ih n en a b e r ist, d a ß sie dieses S v a d h a rm a n a c h B elieb en v erzer­ ren . G e m ä ß d er L e h re zu leb en , ist w irk lich es S v a d h a rm a , w o h in ­ gegen ein L eb en n a c h eigenem G e fa lle n S v a rth a -D h a rm a ist. Dieses letztere tu t die W elt. Sie verlieren E rk e n n tn is u n d E t h i k a u s dem Blick. W elches ist d as w ic h tig ste Z iel fü r u n s , d as w ir e rla n g e n m ü ssen ? D ieses L e b e n , d a s w ir sc h ü tz e n u n d a n d em w ir h ä n g e n , ist kurz u nd d a h e r n ic h t ew ig. G o tt ist das w ic h tig ste Z iel, d as w ir erreich en m ü ssen . D ie A d v a ita -P h ilo so p h ie m iß t d em L eb en k e in e B ed eu ­ tu n g bei u n d stre b t v erb issen G o ttk o n z e n tra tio n a n , w ä h re n d D vaita g ro ß e n W e rt d a r a u f legt, d a ß m a n dieses S v a d h a rm a le b t — u n d G o tt ü b e rsie h t. A b e r b eid e dieser E in ste llu n g e n sind u n v o llstä n d ig , w enn m a n sie fü r sich allein n im m t. B eide z u sa m m e n b ild e n die W a h rh e it. W e n n die ein e e rw ä h n t w ird , ist die a n d e re a u c h m ite in ­ g eschlossen. G o tt ist eine U n m ö g lic h k e it, w enn m a n S v a d h a rm a n ich t le b t, u n d o h n e G o tt h a t S v a d h a rm a kein en S in n u n d v erliert seine B ed eu tu n g . W ir sin d in d iesem K ö rp e r u n d m ü sse n ih n sc h ü tz e n , d a m it w ir zu G o tt b lic k e n k ö n n e n . S v a d h a rm a le b e n , das ist n ic h ts an d eres als d e r S c h u tz dieses K ö rp e rs u n d d e n d a m it v e rb u n d e n e n D ingen. D as m e in t die G ita m it K sh e tra , u n d die N o tw e n d ig k e it v o n S v ad ­ h a rm a e n ts ta n d , w eil w ir a n dieses K s h e tra , d .h . u n se re n K ö rp er, gefesselt sin d . D a h e r m ü ssen w ir s c h lu ß fo lg e rn , d a ß S v a d h a rm a et73

w as ist, w as u n s au fe rle g t ist. N a c h d e r G ita ist es d a s S elbst in u n s, d a s sich u m dieses S v a d h a rm a k ü m m e rt, K sh e tra jn a . A b e r d as w irkliche S e lb st in u n s, d as h e iß t d e r P u r u s h a (o d e r die S eele), ist jen seits all d ie se r B egrenzung. E s ist K sh e tra jn a , d e r seine Id e n titä t m it dem P u r u s h a — m it u n se re m w irk lich en S elbst — zu su ch en h a t. A b e r d a s P ro b le m ist, es w ird ih m n u r e rla u b t d ies zu v o llb rin ­ g en , so b a ld u n d w enn er sich so rg fä ltig u m dieses K sh e tra k ü m ­ m e rt. D a h e r e n ts ta n d die N o tw e n d ig k e it, S v a d h a rm a d e r L eh re en tsp re c h e n d zu leben. W enn er seine A u fg a b e , S v a d h a rm a zu le b e n , ric h tig d u rc h fü h rt, d .h . m it re c h te m W issen u n d m it re c h te r M o r a l , e n tste h e n keine R e a k tio n e n in ih m , die ih n leich t a n irdische D in g e b in d e n u n d d a ­ h er w ird es ih m m ö g lich , ru h ig seine a n d e re A u fg a b e zu e rfü lle n , seine h ö h e re A u fg a b e , die I d e n titä t m it d em P u ru s h a zu su ch en . D ieser K s h e tra jn a ist n u r d a s a u fg ezw u n g en e S elb st des P u ru s h a . A u fg ru n d u n s e re r S ü n d e o d e r U n w issen h eit in einem a n d e re n S in n , ist dieser w irk lic h e P u ru s h a u n se re m Blick v e rb o rg e n . Im völlig en E rg rü n d e n v o n S v a d h a rm a , w e n n d ieser K s h e tra jn a seine L a st a b ­ b itte t u n d sich im m ens a u f P u r u s h a k o n z e n trie rt, w ird e r fäh ig sein , seine Id e n titä t zu v e rw irk lic h e n . D ie N a tu r dieser Id e n titä t ist es, w as w ir S a k s h a tk a r o d e r V erw irk lich u n g n e n n e n . U n sere V e rsu c h e , u n seren G e ist a u f G o tt z u k o n z e n trie re n , o d e r selbst a u f je d e n a n d e re n G e g e n sta n d , fallen g e g en w ärtig a u f u n s z u rü c k , u n d es gelin gt uns n ic h t, ih n u n s zu eigen zu m a c h e n . A b e r w en n diese .I d e n titä t’ einm al v o llb ra c h t ist, ist die S itu a tio n g ru n d ­ legend v e rsch ied en . W as d a n n e rla n g t w ird , ist fü r im m er u n se r eigen. Es g ib t v e rsch ied en e M e in u n g e n bezüglich d ieser M e d ita tio n ü b e r G o tt o d e r d e n P u ru s h a . W ir k ö n n e n ü b e r G o tt d e n k e n u n d m ed itieren als S a g u n a (m it F o rm ) u n d als N irg u n a (fo rm lo s). E in i­ ge b e fü rw o rte n d a s eine u n d a n d e re d a s a n d e re . B eide P a rte ie n h a ­ b e n U n re c h t. B eides z u sa m m e n ist die W a h rh e it. Im m e r w e n n w ir a n etw as d e n k e n , stellen w ir u n s g an z n a tü rlic h etw as v o r, u n d d a h e r b eg in n en w ir n u n m it S a g u n a , a b e r g leich zei­ tig verlieren w ir n ic h t die T a tsa c h e a u s d em B lick, d a ß d as zu e rla n ­ g en d e Ziel w a h rlic h o h n e N a m e n u n d F o rm ist. D as eine im p liziert d as a n d e re so w ie V o rd er- u n d R ü ck seite d e rse lb e n M ü n ze. — W ir k a m e n d a n n a u f u n ser A b o n n e m e n t v o n T h e H i n d u zu sp re ­ ch en , einer e n g lisc h sp ra c h ig e n sü d in d isc h e n Z e itu n g , die w ir z u d ie ­ ser Z eit reg elm äß ig lasen u n d d e re n L e k tü re w ir a b z u b re c h e n ge­ d a c h te n . E r sag te d azu : S .B .: F rü h e r lasen w ir keine Z e itu n g e n . Z u fä llig g esch ah es, d a ß w ir einige la se n , u n d im L a u fe d e r Z e it fa n d e n w ir G e fa lle n d a r a n 74

n d a b o n n ie rte n sie so g a r u n d sind n u n zu g u te n L esern g ew o rd en , p o c h n u n fin d e n w ir k e in e n G e fa lle n d a r a n u n d h a b e n ein solches Stadium e rre ic h t, daß w ir es n ich t g u th e iß e n . S o g e sc h ie h t es m it allen a n d e re n D ingen in d ieser W elt. V on ein e r u n b e k a n n te n Q u elle k o m m t etw as, das w ir eine Z eit lang m ö g e n u n d d a n n w eisen w ir es als etw as U n e rw ü n sc h te s z u ­ rück, u n d es v e rsch w in d et. W en n w ir b e g in n e n , S v a d h a rm a als Ideal a u fre c h tz u e rh a lte n , w erd en w ir u n s n ic h t m it so lc h e n z u sä tz ­ lichen D in g e n b e frie d ig e n . W ir w e rd e n n u r tu n , w as w ir u n s als A u fg a b e gestellt h a b e n — n u r w esentliche D inge. E s ist zu b e o b ­ a ch ten , d a ß ein M a n n v o n S v a d h a rm a sich des L eb en s als K önig e r­ freu en k a n n , in n ere K rä fte als S id d h a g ew in n en u n d g leichzeitig in G o ttb e tra c h tu n g b le ib e n k a n n , alles a u f ein er sehr b re ite n S k ala. Dies h ä n g t vo m S ta n d a rd u n d d er F ä h ig k e it des M e n sc h e n ab . W en n S v a d h a rm a als Id e a l gesetzt w ird , v erliert er sich n ic h t in d en E in zelh eiten . — S h iv a p u ri B ab a e rk lä rte d a n n d e n U n te rsc h ie d zw isch en S v ad ­ h a rm a u n d S v a rth a D h a rm a , w as w ö rtlic h .E ig e n su c h e ’ b ed eu tet: S .B .: D er U n te rsc h ie d b e ste h t d a rin , d a ß S v a d h a rm a so lan g e a n ­ d a u e rn w ird , wie w ir h ie r in d ieser G e b u n d e n h e it des L eb en s sind, w äh ren d S v a rth a D h a rm a u n s im L a u fe d e r Z eit als etw as g an z U n ­ gew olltes o d e r Z u sätzlich es v erlassen w ird . E s h e iß t, d a ß S v a d h a r­ m a u n s fo lg t, w o h in a u c h im m e r w ir g e h e n , selbst in u n se re n k ü n f­ tigen L e b e n . E s w ird m it u n s g e b o re n , le b t m it u n s u n d w ird au ch in Z u k u n f t m it uns sein. W ir sin d in diese W elt g e b o re n , w ir seh en dieses D a se in u m uns h e ru m . N a tü rlic h b e g in n e n w ir uns die F ra g e zu stellen : ,W as ist dies A lle s? ’ F ü r M en sch en , die tie fe r zu sehen v e rm ö g e n , existiert eine H ö h e re W a h rh e it h in te r all diesem . Sie sagen: ,W ir m ü ssen das E ine e r k e n n e n .’ F ü r u n fä h ig e Seelen b ie te t sich d e r V e d a a n u n d e r­ k lä rt, d a ß es einen h ö c h ste n G o tt g ib t u n d fo rd e rt u n s a u f , ü b e r Ih n zu m e d itie re n , a u f d a ß E r k o m m e u n d u n s die B e d e u tu n g v o n all diesem e rk lä re . So m u ß m a n sich d a s v o rste lle n , w as ü b e r diese h ö ­ here W a h rh e it g e sp ro c h e n w u rd e. V e d a , o d e r je d e a n d e re L eh re, k a n n in dieser H in sich t n ic h t d a rü b e r h in a u sg e h e n , d e n n die W o rte v e rw irre n u n s u n d d er G eist ist zu sch w ach , u m es zu d u rc h sc h a u e n . So h e iß t es in der U p a n ish a d e : y a t o h v a c h a h n i v a r t a n t e a p r a p y a m a n a s ä s a h a , w as b e d e u te t: .W o v o n die S p ra c h e m it d e m V erstan d z u rü c k k e h rt, o h n e es e rla n g t zu h a b e n .’ V o n d e m , w as w ir sehen (d .h . d a s D asein ), b e g in n t d e r V ed a z u sp re c h e n , u m u n s m it den D in g en u m u n s h e ru m b e k a n n t zu m a c h e n . D a h e r w ird er S h ru ti g e n a n n t, m it dessen H ilfe w ir uns m it allem In h a lt dieses D aseins v e rtra u t m a c h e n . S m riti ist d a s, w as u n s in fo rm ie rt, w ie m a n m it 75

diesem In h a lt u m g e h t, u n d P u r a n a illu strie rt diesen U m g a n g in der rech ten W eise. Bei n ä h e re r B e tra c h tu n g fa lle n alle L e h re n d e r h eili­ gen S c h rifte n in diese drei H a u p tk a te g o rie n , w en n m a n sie a n a ­ lysiert. W ä h re n d w ir n u n stän d ig w eiter fo rsc h e n , w as h in te r all diesen E rsc h e in u n g e n des D aseins, o d e r d em D asein selb st ist, w e rd e n w ir d u rc h d en R u f d e r sechs S inne zu rü c k g e risse n . Z u m B eispiel w er­ d en H u n g e r, D u rs t usw . u n se re A u fm e rk sa m k e it z u m R elativ en hin le n k e n , d .h . z u d iesem L eb en . U n d w ir m ü sse n h e ru n te rk o m m e n u n d die E rfo rd e rn isse d er sechs S inne e rfü lle n , o d e r a b e r w ir k ö n ­ n en n ich t u n g e s tö rt ü b er die W a h rh e it n a c h d e n k e n , die d a h in te r ste h t. So e n tste h e n zwei v e rsch ied en e L eb en ; ein m al d as h ö h e re L e­ b en — die B e tra c h tu n g d er W a h rh e it o d e r G o tte s; u n d zu m zw eiten d a s n ied ere L e b e n — w obei m a n alle F o rd e ru n g e n e rfü llt, die u n ser L eb en in d iesem K ö rp er a n u n s stellt. W ir w e n d e n u n s d iesem n ie­ d eren L eb en — S v a d h a rm a — n u r d e sh a lb z u , u m d a s h ö h e re m ö g ­ lich zu m a c h e n . Im h ö h e re n h a b e n w ir G o tt, W elt u n d P u r u s h a a l­ lein; im n ie d e re n P u ru s h a , W issen (o d e r e th isch e D iszip lin ) u n d I n ­ telligenz (o d e r p hysische D iszip lin ). D erselbe P u ru s h a k o m m t v o m h ö h e re n L e b e n h e ra b u n d n im m t diese o d e r je n e P e rs o n a n u n d a r ­ b eitet m it In tellig en z u n d V e rsta n d . D a h e r b e ste h t d as n ie d e re L e­ b en aus d iesem a n g e n o m m e n e n P u ru s h a (o d e r Seele), E rk e n n tn is (o d e r V e rsta n d ) u n d In tellig en z (o d e r A k tio n ). D as h ö h e re L eb en k ö n n te m a n sich wie ein en P u n k t v o rste lle n , w äh re n d d a s n ie d e re wie seine A u sw e itu n g ist. W e n n ich z .B . sage, .n im m die M a h lz e it ein ’, so w irst d u g a n z n a tü rlic h g eh en u n d die Z u ta te n zu sa m m e n ste lle n u n d zu k o ch en b e g in n e n . A b e r die A n ­ w eisung selb st b e trifft n u r die E in n a h m e d e r M ah lzeit. W e n n ich sage, .k le tte re a u f die Spitze dieses B a u m e s’, so w irst d u n u r bis zu d em P u n k t k le tte rn , wo dich d e r B au m n o ch sich er trä g t, n ic h t n o t­ w endigerw eise bis zu m h ö c h ste n P u n k t. D o rt w ü rd e d e r S ta m m des B aum es u n te r d e r L a st b re c h e n . D as h ö h e re L e b e n ist n u r ein e T h e ­ o rie, die w ir in die P rax is u m se tz e n , in d em w ir d a s n ied ere le b e n . — In all d iesen G e sp rä c h e n g e w in n t die B ed eu tu n g v o n S v a d h a rm a o d e r R ech tem L e b e n G e sta lt u n d A u ssa g e k ra ft. E s ist z u e rst u n d v o r allem die g e n a u e u n d k o rre k te B e o b a c h tu n g des eig en en K ö r­ p ers u n d sein er K rä fte u n d F u n k tio n e n . D ieses S v a d h a rm a d a u e rt v o n d er G e b u rt bis zum T o d e f o r t, u n d es ist eine B e d in g u n g fü r u n sere B e fre iu n g v o n d en B a n d e n ird isc h e n D asein s. D ie A c h tu n g fü r den K ö rp e r, die die D a rle g u n g des S h iv a p u ri B a b a im p liz ie rt, ist ein W id e rh a ll d e r ch ristlich en D o k trin d e r W ie d e ra u fs te h u n g des K ö rp ers. D er M en sch ist ein v o llstä n d ig e s W esen , d essen T o ta litä t d e n p h y sisch en K ö rp e r ein sch ließ t u n d e rfo rd e rt. D er zw eite 76

A spekt v o n S v a d h a rm a w eitet dessen R ad iu s u n d sch ließ t die eigene Fam ilie u n d an d ere A b h än g ig e m it ein. E s gibt ein R ech tes L eben, das nicht a u f das p ersönliche L eben b e sc h rä n k t ist, so n d e rn a n dem die G em ein sch aft des F am ilienlebens te ilh a t. Dies k a n n m a n als W i­ derspiegelung d er ko sm isch en O rd n u n g — des U n iv ersalen D h a rm a __ im M ik ro k o sm o s d e r m enschlichen F am ilie anseh en . D u rc h u n se­ re T eiln ah m e d a ra n n eh m en w ir die V erpflichtun g a u f u n s, das F am ilien -D h arm a zu e rh a lte n u n d a u c h z u erfüllen. E in e V erpflich­ tung im pliziert die F äh ig k eit, sie zu erfü lle n . „ M u ß setzt d a s k ö n n e n v o ra u s.” W ir k ö n n en n ic h t unser D h a rm a erfüllen g eg en ü b er u n se­ rem eigenen K ö rp er o d e r gegenüber d er F am ilie u n d G esellschaft, der w ir an g eh ö ren , w en n w ir nicht die M ittel, a r th a , h a b e n . Dieses W o rt w ird allgem ein m it V erm ögen ü b e rse tz t u n d m a n k a n n ih m ei­ ne m aterialistische In te rp re ta tio n g eb en . A b e r seine w a h re B edeu­ tu n g liegt in d er N otw en d ig k eit d er M ittel zu H a n d lu n g . D u rc h den Besitz v o n a r th a k ö n n e n w ir tu n , w as v o n uns g e fo rd e rt w ird . D ah er ist d as E rw erb en d er no tw en d ig en M itte l ein Teil u n se re r P flich t. Dies trifft o ffe n k u n d ig n ich t a u f d e n S an n y asin zu, d e r allem Besitz u n d d a m it aller ä u ß e re n T ätig k eit e n tsa g t h a t, d och selb st er m uß a r th a h a b e n , u m seine p rim ä re P flic h t zu erfü llen , d en K ö rp e r zu b e­ w ahren. A u s diesem G ru n d sagte u n s S h iv ap u ri B ab a, e r m üsse, so­ lange er a tm e , w eiter leh ren . M an k ö n n te zu n äch st a n n e h m e n , das h ö ch ste u n d einzige M o tiv , an d ere zu leh ren , w äre ih r eigenes W o h ­ lergehen. A b e r dies w ü rd e d en allu m fa sse n d e n C h a ra k te r v o n D h a r­ m a a u ß e r A c h t lassen. D as eigene D h a rm a ist zu e rfü lle n . W as wir fü r das D h a rm a a n d e re r tu n , ist Teil des g esam ten D h a rm a s , u n d es k an n n ic h t v o n u n serem eigenen g e tre n n t gesehen w erd en . R echtes L e b e n h a t a lso d rei A sp e k te : einen k o sm isc h e n , gesell­ sc h a ftlic h e n u n d p e rsö n lic h e n . E s ist d a s U n iv ersale G esetz o d er der W ille G o tte s. Es ist d a s P rin z ip d es W o h lerg eh en s d e r m en sch li­ ch en G esellsch aft. U n d es ist a u c h die in dividuelle B e stim m u n g je ­ d er m en sch lich en Seele. A b e r die d re i A sp e k te sin d u n tre n n b a r. D h a rm a ist eins u n d u n te ilb a r. — Ich w erde dieses K a p ite l a b sc h lie ß e n , in d e m ich A n tw o rte n zitie­ re, die er m ir per B rie f sa n d te . J . G . B . : W as ist eth isch e D isziplin? S .B . : W e n n Sie etw as ü b e r e th isch e D iszip lin w issen w o llen , so w erden w ir einige B ä n d e sch reib en m ü sse n , ab e r d a s ist je tz t nicht m ö g lich. Sie sind ein seh r in te llig e n te r M en sch u n d d a h e r k ö n n e n ein p a a r k u rz e k n a p p e W o rte Sie z u m V e rstä n d n is d e r eth isch en D isziplin fü h re n . Es ist die N a tu r des G e iste s’", d en G e fü h le n n ach* Geist meint hier: unser Wesen,

77

zu g eben. W e n n e r dies tu t, re a g ie rt er m it V o rlieb e u n d A b n e ig u n g . D iese V o rlieb e u n d A b n e ig u n g w ird M en sch en v e ra n la sse n , vom re c h te n W eg ab zu w eich en u n d sch äd lich e D inge zu tu n . D e r G eist so llte sich m it d e r V e rn u n ft z u sa m m e n tu n . D a n n w ird er n ic h t m it V o rliebe u n d A b n e ig u n g re a g ie ren , u n d die M en sch en w e rd e n n ich t v o m re c h te n W eg ab w eich en u n d u n v e rn ü n ftig e D in g e tu n . D ies ist eine E rk lä ru n g . E in e a n d e re E rk lä ru n g ist die: w en n V erlu st o d e r G ew in n , S c h a n d e o d e r R u h m , g u t o d e r sch lech t e rfa h re n w erd en , re a g ie rt d e r G eist u n d h a n d e lt u n v e rn ü n ftig . D er G eist so llte sich ü b e r diese D in g e e rh eb en u n d u n g e a c h te t p e rsö n lic h e r K o n se q u e n ­ zen u n g e stö rt b le ib e n u n d die re c h te S ache tu n . E in e d ritte E rk lä ­ ru n g ist fo lg en d e: D er G eist g e h t m it d e r n ie d e re n N a tu r z u sa m m e n u n d tu t u n v e ra n tw o rtlic h e D in g e. D er G eist so llte sich m it d e r h ö ­ h eren N a tu r o d e r g u te n E ig e n sc h a fte n z u sa m m e n tu n u n d rich tig fu n k tio n ie re n . So w ird die h ö h e re N a tu r en tw ic k e lt. D ie n ied ere N a tu r ist zu k o n tro llie re n . J . G . B . : W a s ist sp iritu elle D isziplin? S .B .: D er G e ist ist voll v o n v ersch ied en en E in d rü c k e n , L e id e n ­ sc h a fte n u n d G e d a n k e n . A ll diese so llten a u s d em G eist e n tle e rt w erd en . N u r d e r G e d a n k e a n G o tt so llte im G eist w a n d e rn m it dem ein en V e rla n g e n , G o tt zu sc h a u e n o d e r S einen Segen zu h a b e n , o d e r m it a n d e re n W o rte n , es g ib t eine W a h rh e it h in te r d iesem L e­ b en . D iese W a h rh e it ist zu e rk e n n e n . D er G e d a n k e d ieser W a h rh e it allein sollte v o m G eist B esitz e rg re ife n , k ein a n d e re r G e d a n k e . In d e m w ir die d rei P flic h te n e rfü lle n , w ird d a s L eb en g ed eih en , a b e r das w ird n ic h t diese e th isch e u n d sp iritu elle D iszip lin sc h a ffe n . E th isch e D iszip lin soll F rie d e n im G eist s c h a ffe n . O h n e F rie d e n w ird W o h lsta n d b e d e u tu n g slo s. M e d ita tio n ü b e r G o tt w ird u n m ö g ­ lich, w enn im G eist kein F rie d e n ist. W e n n irg en d ein B eg eh ren b le ib t, ist M e d ita tio n nicht m ö g lic h . D as einzige A n lieg en im L eb en so llte G o ttv e rw irk ic h u n g sein. L eb en sollte z u etw as S e k u n d ä re m w erd en . M eine L e h re ist, d a ß m a n w issen so llte, w as L eb en ist, w a ru m L eb en ist u n d wie L eben ist. W e n n m a n d iese D inge n ic h t w eiß, k a n n d as L e b e n nie richtig g eleb t w erd en . U m diese D inge zu v e r­ steh en , so llte n w ir zu erst G o tt e rk e n n e n . U n se r Z iel so llte es d a h e r sein, G o tt zu sc h a u e n . U m G o tt zu e rk e n n e n , so llte m a n v o n d ieser ein en V o rste llu n g G o tte s u n te r A u ssc h lu ß alle r a n d e re n e rfü llt sein. D a h e r so llte m a n im m er ü b e r G o tt m e d itie re n . In einem u n re in e n G eist ab e r w ird die M e d ita tio n u n m ö g lic h o d e r z e rstre u t. D a fü r ist e th is c h e D iszip lin essentiell. D o c h o h n e ein en gerein ig ten K ö rp e r w iederum w ird R einigung des G eistes eb en falls u n m ö g lic h . U m ei­ n e n g e rein ig ten K ö rp e r zu e rla n g e n , sollte m a n ein fa c h e , w esen t78

liehe D inge tu n . M a n so llte all seine P flic h te n reg u lieren u n d diese regu lierten P flic h te n so llte n m it E rfo lg a b g esch lo ssen w e rd e n . D a ­ her d iszip lin ierte H a n d lu n g e n . F r a g e : A b e r die w a h re A n b e tu n g ist es d o c h , w enn ich alle F o r ­ m en vergesse u n d m ic h n u r G o tt je n se its v on N a m e u n d F o rm hingebe. S .B .: U n se re n W illen G o tt h in g e b e n o d e r S elb stv erg essen h eit üb en . D iese sind n ic h t die W a h rh e it, o b g leich m a n so sa g e n k a n n . W en n w ir a n G o tt d e n k e n o d e r ü b e r ih n m ed itieren , ist ein In h a lt d a rin . D ieser In h a lt a lle in soll d er G e g e n sta n d Ihres G e iste s sein. D ieser In h a lt w ird die W a h rh e it o ffe n b a re n . G a n z g le ic h , o b Sie sich h in g eb en o d e r n ic h t, o b Sie sich se lb st vergessen o d e r n ic h t, es geht d a ru m , diesen In h a lt zu e rk e n n e n . Im Islam , im C h ris te n tu m o d er in je d e r a n d e re n R eligion ist d e r In h a lt d erselb e. N u r d rü c k t er sich in v ersch ied en en K o n zep ten v ersc h ie d e n au s. F r a g e : Bei dieser fo rm lo se n A n b e tu n g h a b e ich A u g e n b lic k e in ­ tensiver F re u d e , w en n es sch ein t, d a ß ich G o tte s g e w a h r b in . Ist dies d e r A n fa n g des .S c h a u e n G o tte s ’, w o r a u f Sie v erw eisen ? E m p ­ fehlen Sie eine b e so n d e re F o rm d e r M e d ita tio n ? S .B .: D er F re u d e , d e r Sie in A u g e n b lic k e n der G o tte s a n b e tu n g e m p fin d e n , sollte k ein e B each tu n g g e sc h e n k t w erd en . W e n n Sie diese F re u d e k e n n e n , m e d itie re n Sie ü b e r die F re u d e , n ic h t ü b er G o tt. D a h e r ig n o rie re n Sie diese F re u d e u n d d en k e n n u r a n G o tt. Ich h a b e Sie ang ew iesen , w esentliche P flic h te n zu e rfü lle n , u m d ie ­ ses L eb en zu leben . Sie so llten die W e ish eit b e sitz e n , N ich tP flich ten zu m eid en , u m Ih re P flic h te n e rfo lg re ic h e rfü lle n zu k ö n ­ nen. Ich h a b e Sie ang ew iesen , g u te E ig e n sc h a fte n zu ü b e n . Sie w er­ den sie ü b e n m ü ssen , u m Ih re n G eist s t a r k zu m a c h e n . Ic h h a b e Sie angew iesen, ü b e r G o tt zu m e d itie re n . H ie r bei dieser M e d ita tio n so llten Sie n a c h eigen er V o rste llu n g v o rg e h e n . F olg en Sie n ic h t der L ehre v o n irg e n d je m a n d e m . Sie so llte n soviel Z eit fü r d ie M e d ita ­ tio n n u tz e n , w ie Sie je d e n T ag e rü b rig e n k ö n n e n . Es ist k e in e solche spezielle F o rm d e r M e d ita tio n zu e m p fe h le n .

79

Viertes Kapitel

Die drei Disziplinen W en n d er L eser sich d a ra n e rin n e rt, wie seh r d e r in d isch e S ta a ts ­ p rä sid e n t v o n d e r L eh re d e r d rei D iszip lin en des S h iv a p u ri B a b a b e e in d ru c k t w a r, so w ird es ih n n ic h t ü b e rra sc h e n , w en n diesem T h e m a ein g an zes K ap itel g ew id m et w ird. A ls er d a s erste M a l d a r ­ ü b e r zu m ir sp ra c h , h in te rlie ß e n seine W o rte e in e n tie fe n E in d ru c k a u f m ich; a b e r ich w u ß te n ic h t, o b es d er I n h a lt sein er W o rte w ar, d e r m ich so e in n a h m , o d e r die S ch ö n h eit sein er G e g e n w a rt u n d die in n ere B ew egtheit d a rü b e r, je m a n d e n zu tr e ffe n , d e r in m ein en A u ­ gen ein v o llk o m m e n e r M en sch sein m u ß te . Ic h n a h m a n , seine W o rte h a tte n e b en d esh alb eine solche K ra ft, w eil sie v o n ih m g e ä u ­ ß e rt w u rd e n . A ls ich je d o c h sp ä te r ü b e r sie re fle k tie rte , sa h ich , d a ß ih re K ra ft keinesw egs p e rsö n lic h w a r, so n d e rn in ih re r speziellen R elevanz fü r die W elt d er G e g e n w a rt b e g rü n d e t liegt. D ies h o b er a u c h selbst h e ra u s. ,,E s ist n ic h t m eine P e rs o n , die a u ssch lag g e­ b e n d is t” , sag te er im m er w ie d e r, „ s o n d e rn m ein e L e h re ” . A ls er m ir e m p fa h l, d a s B uch zu sc h re ib e n , sagte er: „ W e n n Sie m ö c h te n , d a ß Ih r B uch f ü r die L eu te n ü tz lic h ist, e rk lä re n Sie k la r u n d d e ta il­ liert m eine L e h re d er drei D iszip lin en , a b e r la sse n Sie m ein e P e rso n h e ra u s .” D er L eser w ird sich er einsehen, d a ß d a s letztere k a u m m ö glich ist, a b e r die D a rste llu n g des R e c h te n L eb en s in B eg riffen d e r drei D iszip lin en m a c h t dieses K o n zep t o h n e F ra g e d e n M e n ­ sch en aller R a sse n , R e lig io n en u n d K u ltu re n zu g ä n g lic h . In dieser H in sic h t w ü rd e ich sagen, d a ß d er S h iv a p u ri B a b a u n iv e rsa le r ist als je d e r d e r g ro ß e n in d isch en H eiligen u n d W eisen d er le tz te n h u n ­ d e rt Ja h re . M a n m a g dies sein en vierzig J a h r e n P ilg e rfa h rt u m die W elt z u sc h re ib e n , a b e r eh er n o c h scheint es m ir e in Z eich en seiner G rö ß e zu sein . M ir ist kein a n d e re r a sia tisc h e r L e h re r b e k a n n t, d es­ sen R a t z u m T h e m a des ird isc h e n L ebens des M en sch en m it so ge­ rin g er E in sc h rä n k u n g a u f die L e b e n sb e d in g u n g e n u n se re r w estli­ ch en Z iv ilisa tio n a n g ew en d et w erd en k a n n . D ies ist d er H a u p t­ g ru n d , w a ru m ich die u n e rw a rte te E h re a k z e p tie rte , ü b e r seine L e h re n zu sc h re ib e n . N a tü rlic h g ib t es in B ü c h e rn v o n u n d ü b e r die m eisten g ro ß e n in ­ d isch en L e h re r z ah llo se H in w eise a u f die P flic h te n des M en sch en , a b e r die g ro ß e M e h rh e it v o n ih n e n verw eist a u f d a s V a rn ä sh ra m a , d .h . die vier K a ste n u n d L e b e n ssta d ie n . S w am i V iv e k a n a n d a u n te r­ te ilt in seinen V o rträ g e n ü b e r p ra k tisc h e n Y o g a P flic h te n n a c h d en

80

drei g u n a s o d e r E ig e n sc h a fte n , s a t t w a , r a j a s u n d t a m a s * , a b e r dies h a t k e in e n o ffe n sic h tlic h e n Bezug a u f die d rei D isz ip lin e n . In d en B io g ra p h ie n u n d R e ise ta g e b ü c h e rn v o n H eilig en u n d W eisen wie R a m a k rish n a u n d R a m a n a M a h a rsh i, S w am i R a m d a s u n d M a A n a n d a m a y i fin d e n sich B erich te v o n ih re m p e rsö n lic h e n U m g a n g m it zah llo sen M ä n n e rn u n d F ra u e n , d o c h k o n n te ich n irg e n d w o eine D arstellu n g fin d e n , d ie eb en so re a listisc h u n d p ra k tisc h ist w ie die des S h iv a p u ri B aba. Ich w ill d a m it n ic h t sag en , d a ß er irg en d w elch e n e u e n P rin z ip ie n o d er L e h re n d a rle g te , d ie n ic h t in d e n h eilig en S c h rifte n d e r H in d u s zu fin d e n w ä re n , o d e r selb st n u r in d e r B h a g a v a d G i t a . In einem gew issen S in n k ö n n te m a n seine L e h re ,D ie G ita fü r d e n m o d e rn e n M e n sc h e n ’ n e n n e n , a b e r sie v e rm itte lt e in G e fü h l des N e u e n u n d W u n d e rh a fte n , w eil sie die K ra ft h a t, d e n Schleier v o n W o rte n u n d geistigen B ild ern zu d u rc h d rin g e n u n d d a rü b e r h in a u sg e h e n . Die fo lg en de D a rste llu n g ist m ein eig en er V ersu ch — u n te rn o m m e n a u fg ru n d seiner a u s d rü c k lic h e n A n w e isu n g — , seine L e h re in B e­ g riffe n d a rz u ste lle n , d ie w estlich en W a h rh e itssu c h e rn v e rtra u t sind. D er M e n sc h h a t eine d re ifa c h e S tr u k tu r , b e ste h e n d a u s seinem K ö rp er m it seinen v ersc h ie d e n en F u n k tio n e n u n d K rä fte n , seinem W esen m it seinen Im p u lse n , W ü n sc h e n u n d E ig e n sc h a fte n , u n d sei­ nem W illen o d e r G e is t. J e d e r d ieser d re i T eile h a t seine eig en e R olle im L eb en des M en sch en als G a n z e n z u sp ielen . D er K ö rp e r ist der Sitz d e r In tellig en z u n d d a s F e ld ih re r T ä tig k e it. D a h e r ist d e r K ö r­ per im Z u sa m m e n h a n g m it d e n v e rsc h ie d e n en F u n k tio n e n zu se­ h en , die m it ihm v e rb u n d e n sin d , w ie D e n k e n , F ü h le n u n d E m p ­ fin d en . Ich h a b e d as W o rt G e ist ( m in d ) als Ä q u iv a le n t z u m S a n sk ritB eg riff M a n a s g e b ra u c h t, a b e r es d rü c k t n ic h t g en au d a s a u s, w as er n a c h m e in e m V e rstä n d n is d a m it sa g e n w o llte. E r w ies o f t a u f die N o tw en d ig k eit eines .s ta rk e n G e iste s’ h in , w elcher n u r d u rc h S elb std isziplin e rla n g t w e rd e n k ö n n e . E r sp ra c h a u c h v o n dem G eist, w ie w en n er ein G e fä ß w äre, d a s n ic h t n u r zu s tä rk e n ist, so n ­ dern a u c h gereinigt u n d in ein en g u te n Z u sta n d v e rse tz t w erd en m u ß . A u f d e r a n d e re n S eite b ra c h te e r d e n G eist nie m it d e m D e n ­ ken in V e rb in d u n g , w o z u w ir neig en w ü rd e n . Ich g e b ra u c h e geAndere Bücher, die ich durchgegangen bin, sind u.a.: Aurobindo T h e Y o g a a n d ,ts O b je c ts , T he G ita I n te r p r e te d , T h e M o th e r . Vivekananda L e c tu r e s o n th e T h ree P r a c tic a l Y o g a s B h a k ti, R a ja a n d K a r m a . Swami Ramdas T h e P ilg r im a g e ar'd T h e D iv in e L ife . Ramana Maharshis G o s p e l, Brahmananda T h e M e s s a g e o f o u r M a s te r. Jean Herbert S p ir itu a lite H in d o u e und S. Radhakrishnan I n tr o d u c >ion to T ra n sla tio n o f th e G ita

81

w o hnlich d a s W o rt .W e se n ’ f ü r diesen T e il d e r N a tu r des M e n ­ schen, u n d sag e d a n n , d a ß e in M en sch ein sta rk e s o d er sch w ach es W esen, ein rein es o d e r u n re in e s, ein geeintes o d e r geteiltes W esen h a t; u n d es sch ein t m ir, d a ß S h iv a p u ri B a b a g e n a u dies m it d em W o rt ,m in d ’ a u sd rü c k e n w o llte, w as er ü b rig e n s nie m it .V e rs ta n d ’ verw echselte. D er d ritte T eil des M en sch en w ird im S a n sk rit P u ru s h a g e n a n t. Ich setze ih n in B eziehung z u m W ille n , w elcher d e r Sitz d e r F re ih e it ist, die d em M en sch en g egeben ist, u m zw isch en d e n v ersch ied en en E in flü ssen zu w ä h le n , die a u f ih n e in w irk e n , so w o h l v o n a u ß e rh a lb als au ch v o n d e n v e rsc h ie d e n en T eilen seiner eigenen N a tu r. D er S h iv ap u ri B a b a w ü rd e sich er zu stim m e n , d a ß d e r P u ru s h a d asselb e ist wie d e r c h ristlic h e . G e i s t ’ des M en sch en , d e r d ire k t v o n G o tt ge­ sc h a ffe n u n d d a z u b e stim m t ist, zu seiner Q u elle z u rü c k z u k e h re n . D er P u r u s h a o d e r d as S elbst* ist h in te r d e m S chleier u n se re r k ö r ­ p erlich en E r f a h r u n g v e rb o rg e n , die m a n fälschlich erw eise .B e w u ß t­ sein ’ n e n n t, ta tsä c h lic h a b e r n ic h t m e h r als o rg a n isc h e E m p fin d ­ sam k eit ist. A u s diesem G ru n d ist d e r P u r u s h a h ilflo s, bis d e r G eist sta rk u n d w eise g enug w ird , u m ,d e n S chleier des B ew u ß tsein s zu d u rc h d rin g e n ’. D ie drei D iszip lin en e n tsp re c h e n d e r B e stim m u n g d e r d rei T eile des W esens d es M en sch en . D e r S h iv a p u ri B a b a n e n n t d ie d rei B e­ stim m u n g e n : W e lte rk e n n tn is, S e e le n e rk e n n tn is u n d G o tte rk e n n t­ nis. A ls ich M a n a n d h a rs A u fz e ic h n u n g e n d u rc h g in g , b e m e rk te ich m it g ro ß e m In te re sse , d a ß d e r S h iv a p u ri B a b a d ie d rei D iszip lin en m it dem in V e rb in d u n g b rin g t, w as er 1940 die .G ru n d e le m e n te ’ n a n n te : V e rste h e n , W ille u n d E n erg ie. W e n n ich ih n rich tig v e rste ­ h e, so e n ts p ric h t dies d en d re i T eilen d e r N a tu r des M e n sc h e n , die ich selbst m it W esen , W illen u n d F u n k tio n v e rk n ü p fe . E r sag te, .E n e rg ie ’ k o m m e v o n M a h lz e ite n , S c h la f u n d P flic h te rfü llu n g . D as L eb en h a b e viele v erschiedene F u n k tio n e n , die alle als T eil d e r e r­ sten D iszip lin stu d ie rt u n d e rfü llt w erd en m ü ssen . D ie zw eite D iszip lin ist die des G eistes. D ieser ist d er Sitz g u ten w ie a u c h sc h le c h te n C h a ra k te rs . D as W esen m u ß sta rk u n d rein sein. D ies sin d zw ei entgegengesetzte E rfo rd e rn is s e u n d sie m ü ssen h a rm o n isie rt w erd en . Viele M en sch en h a b e n ein sta rk e s, a b e r u n -

* Das Wort Jiva, oder Der Lebendige, wird fast synonym mit Purusha oder dem Selbst gebraucht. Dies ist charakteristisch für eine gewisse begriffliche Ungenau­ igkeit, die bei östlichen Lehren gewöhnlich anzutreffen ist. Wenn der Jiva als das betrachtet wird, was zur Befreiung bestimmt ist, so ist er identisch mit dem Pu­ rusha, doch wenn man ihn als Lebensprinzip ansieht, so ist er verschieden davon. Und wiederum kann Jiva der persönliche bewußte Geist sein, der Purusha sucht.

82

reines W esen. Sie k ö n n e n ih re n eigenen K ö rp e r u n d sein e E n erg ien b e h e rrsc h e n , tu n dies je d o c h au s g em isch ten M o tiv e n . S o lch e M en ­ schen v erm ö g en n ic h t d ie G e lö sth e it zu erla n g e n , d ie f ü r M e d ita ­ tio n e rfo rd e rlic h ist. A n d e re rse its g ib t es M en sch en , d e re n W esen seh r rein ist, je d o c h ist es n ic h t a u f viel W id e rsta n d g e sto ß e n , der zu ü b e rw in d e n w äre, u n d d a h e r b le ib t es sch w ach . E in schw aches W esen, wie rein a u ch im m e r, w ird n ic h t e rfo lg re ic h m e d itie re n k ö n ­ n en , d e n n es w ird ih m d e r e rfo rd e rlic h e M u t u n d d ie n o tw en d ig e A u sd a u e r fehlen. D er d ire k te W eg, ein s ta rk e s u n d rein es W esen zu e rw e rb e n , ist ein u n b e irrte s F e s th a lte n a n g u te n E ig e n sc h a fte n o d e r T u g e n d e n . In d e m m a n die sc h ä d lic h e n E le m e n te d e r eigenen N a tu r z u rü c k ­ w eist u n d die g u ten S e ite n fö rd e rt, w ird die in n e re A u s e in a n d e rs e t­ zung a u fg e n o m m e n , d u rc h die d as W e se n sta rk w ird . D ies w ü rd e ich S elb std iszip lin im s trik te n S inne des W o rte s n e n n e n . S chließlich gibt es n o c h die D isziplin des W illens. D iese w ird n u r d u rc h M e d ita tio n e rre ic h t. H ie r ist K ra ft n u tz lo s, d e n n m a n k a n n seinen eigenen W illen n ic h t m it G ew alt ä n d e rn . Im m e r w ieder b e ­ sta n d S h iv a p u ri B a b a in sein en G e sp rä c h e n d a r a u f , d a ß d a s h ö c h ­ ste G u te , d .h . G o tte rk e n n tn is , etw as U n v e rd ie n te s sei. W ie in der G esch ich te des Ju n g e n D h ru v a o ffe n b a rt sich G o tt d e r Seele zu sei­ ner eigenen Z eit u n d in seiner eigenen W eise. D ie Seele ist hier m a c h tlo s. D en n o ch m u ß sie ih re eigene n o tw e n d ig e R o lle spielen u n d die b e ste h t d a rin , a u fric h tig zu sein in ih re r S e h n su c h t nach G o tt. D ieses a u fric h tig e , g ed u ld ig e W a rte n a u f G o tt m it lieb en d er B eh a rrlic h k e it ist M e d ita tio n . D ies ist v o llstä n d ig e A n b e t u n g , im U n te rsc h ie d zu V e r e h r u n g ( d e v o t i o n ) , d ie n u r eine d e r F o rm e n der A n b e tu n g ist. W ir h a b e n also d re i p rim ä re U n te rte ilu n g e n R e c h te n L ebens; P f l i c h t , E h t i k u n d A n b e t u n g . D as L e itp rin z ip fü r P f l i c h t ist In telli­ genz o d e r V e rsta n d , f ü r E t h i k U n te rsc h e id u n g sv e rm ö g e n o d e r U r­ te ilsk ra ft, u n d fü r A n b e t u n g sp iritu elle S e h n su c h t. V o n d iesen d rei­ en sa g te er einm al: ,,D e r einzige Z w eck dieses m en sch lich en L eben s b e ste h t d a rin , die L e tz te W a h rh e it o d e r G o tt zu fin d e n , u n d d a f ü r m ü sse n w ir ein gew isses L ebensgesetz a k z e p tie re n , w as b e d e u te t, d a ß w ir u n se r L e­ ben in die rech te O rd n u n g b rin g e n . E s g ib t d rei v ersch ied en e O rd ­ n u n g e n , die w ir b e tra c h te n so llten . E s sin d (1) die S p iritu e lle O rd n u n g; (2) die S e in s-O rd n u n g u n d (3) die In te lle k tu e lle O rd n u n g . G eg en w ärtig bew egen w ir u n s in ein e m u n g e o rd n e te n L eb en . S o ­ lan g e w ir n ic h t eine L e b e n s a rt e n tw e rfe n , n a c h d e r g e m ä ß d en drei o b en g e n a n n te n O rd n u n g e n g e p la n t w ird , k ö n n e n w ir nie h o ffe n , diesem L a b y rin th des S a m s ä ra zu e n tg e h e n .” 83

D i e E r s t e D is z i p l i n d e r P f l i c h t : fü r ein g u tes L eb en (S u k h a ) hier a u f E rd e n . M a n sollte dies n ic h t g erin g sc h ä tz en , d e n n es ist ein e Be­ d in g u n g , d ie f ü r die m eisten M en sch en un w eig erlich e rfü llt w erd en m u ß , w en n sie in ih re r G o tts u c h e v o ra n k o m m e n w ollen. Z u n ä c h st m ag es so sch ein en , d a ß dies n ich ts a n d e rs als K a rm a Y o g a ist. A b e r d em K a rm a Y oga g e h t es d a ru m , die N o tw e n d ig k e it der N ic h t-A n h a ftu n g h e ra u sz u h e b e n : H a n d lu n g o h n e B eg eh ren n ach d en F rü c h te n d e r H a n d lu n g . D ie D iszip lin d e r P l i c h t , so w ie der S h iv ap u ri B a b a sie e rk lä rt, ist im w e sen tlich en re c h te r G e b ra u c h des V e rsta n d e s o d e r d e r In tellig en z. F ü r d ie erste D iszip lin ist ein sc h a rfe r V e r s ta n d e rfo rd e rlic h . D a e r a u c h sag te, bei d e r ersten P flic h t gehe es au ssch ließ lich u m d e n K ö rp e r, k ö n n te m a n sie m it H a th a -Y o g a in V e rb in d u n g b rin g e n , a b e r e r w ies d iesen G e d a n k e n z u rü c k u n d sa g te , dieser Y o g a sei v o n u n te rg e o rd n e te r B e d e u tu n g u n d stre b e e n tw e d e r G e su n d h e it o d e r die E rla n g u n g spezieller K rä f­ te — d e r s i d d h i s — a n , die v o n d e r K o n tro lle d e r m ateriellen u n d p sy ch isch en E n e rg ie n a b h ä n g e n . E s sc h e in t so , d a ß die erste D iszi­ p lin n ic h t g e n a u u n te r irg e n d e in e n Y o g a fä llt, so n d e rn v ielm eh r die F ru c h t d e r eig en en E rfa h ru n g e n des S h iv a p u ri B a b a u n d sein er L e­ b e n s e rfa h ru n g in allen T eilen d er W elt ist. D ie erste D isziplin fä llt in d rei T eile. D ie eine ist die u n m itte lb a re S orge u m d e n phy sisch en K ö rp e r, eine a n d e re die E rfü llu n g u n se re r g esellsch aftlich en P flic h te n , u n d schließlich n o c h die P flic h t, uns selbst u n d v o n u n s ab h ä n g ig e P e rso n e n zu v e rso rg e n u n d re c h te n G e b ra u c h v o n u n se re n K rä fte n u n d F ä h ig k e ite n zu m a c h e n . Ic h h a ­ be b ereits e in o d e r zw ei B esch reib u n g en d ieser P flic h te n zitie rt, w erde a b e r eine w eitere h in z u fü g e n , die er M a n a n d h a r v o r etw a zw anzig J a h r e n gab. „ D a w ir u n se re K ö rp e r e rh a lte n m ü sse n , m ü ssen w ir P flic h te n erfü llen . (1) P e r s ö n li c h e : U m d e n K ö rp e r fit zu h a lte n , m ü ssen w ir u n sere ä u ß e rlic h e n M itte l g e b ra u c h e n u n d w ir so llte n sie k lug g e b ra u c h e n ; d .h . w ir so llte n sie soviel g e b ra u c h e n w ie n o tw e n d ig ist. S e h e n , H ö ­ ren , S p re c h e n , B e rü h re n , E ssen usw . so llte n n u r in d em M a ß e g etan w erd en , w ie sie fü r d en K ö rp e r u n d d e n G eist n o tw en d ig sin d ; d a r ­ ü b e r h in a u s so llte n sie n ic h t g e b ra u c h t w erd en . (2) O b lig a to r is c h e : D a w ir n ic h t allein le b e n k ö n n e n u n d die H il­ fe a n d e re r b e n ö tig e n , ist die G esellsch aft e rfo rd e rlic h . W ir h a b e n u n sere P flic h te n geg en ü b er G e se llsc h a ft, E lte rn , F am ilie u n d a n d e ­ ren L e u te n . (3) B e r u f li c h e : U m u n se re n L e b e n su n te rh a lt zu v e rd ie n e n , m ü s­ sen w ir n a c h in d iv id u eller N eig u n g u n d F ä h ig k e it ein en B e ru f a u s­ ü b en . A b e r w ir so llten fü r u n s selbst n u r so viel au sg eb en w ie n o t-

84

wendig ist, u n d d en Rest fü r a n d e re Z w eck e n u tz e n . Gib a u s, w as notwendig ist, n ic h t m e h r, n ic h t w en ig er. Diese drei P flic h te n sin d fü r alle In d iv id u e n g e b o te n . Sie sind von G o tt v erfü g t. W ir m üssen u n se r L e b e n z u erst fu n d ie re n , in d e m w ir diese A u f­ g ab en , bzw . P flic h te n e rfü lle n . W e r die W a h rh e it e rk e n n e n will, sollte die le b e n sn o tw e n d ig e n seelischen D iszip lin en d e r d rei P flic h ­ ten zu etw as S e k u n d ä re m m a c h e n u n d die sp iritu elle D iszip lin , d .h . M e d ita tio n , zu m p rim ä re n A n lieg en . W e r d a s L e b e n genießen m ö c h te , sollte die e rste D isziplin p rim ä r u n d M e d ita tio n se k u n d ä r m ach en . A b e r in k e in e m F alle sollte m a n irg en d ein e d ie se r A u fg a ­ ben au slassen . D as L e b e n sollte g e o rd n e t u n d g ereg elt w erd en , in ­ dem m a n die e rste n d re i P flic h te n e rfü llt, je d e P flic h t strik t n ach N o tw en d ig k eit u n d E rfo rd e rn is . W e n n im m e r m a n n a c h d e r E rfü l­ lun g des ersten T eiles d e r P flic h te n Z e it h a t, sollte m a n sich a u f M e­ d ita tio n k o n z e n trie re n . D iese P flic h te n s o llte n v o n K in d h eit a n e rfü llt w e rd e n , d .h . w ä h ­ re n d d er Z eit v o n B ra h m a c h a ry a . W e r sc h o n e rw ach sen ist u n d d ie­ se P flic h te n v o rh e r n ic h t b e fo lg t h a t, k a n n sie a u c h d a n n zu p ra k ti­ zieren b eg in n en . Z u B eginn m ag es F e h le r g eb en , a b e r w en n ein sta rk e r W ille g e fa ß t w ird , k a n n ein re ife r M en sch d ie Irrtü m e r u n d D efek te ü b e rw in d e n u n d sein L eb en re g u lie re n , u m ein .R echtes L e b e n ’ zu fü h re n . E rfo lg im w eltlich en L eb en o d e r bei d e r W a h rh e itssu c h e ist n u r d u rc h S v a d h a rm a m ö g lic h . D ieses L e b e n w u rd e in v o rv ed isch er Z eit p ra k tiz ie rt, als o h n e ä u ß e re n Z w a n g p e rfe k te O rd n u n g u n d H a rm o n ie in d er G e se llsc h a ft b e sta n d e n . A ls die M e n sc h e n dieses L eb en v erg aß en , k a m e n die ved isch en L e h re n u n d d a n n k a m e n die S h ä stra s. S h ästras o d e r vedische L e h re n , u n d alle K o m m e n ta re zu d en S h ä stra s, wie S ä n k h y a , P a ta n ja li, A d v a ita b a d , D v a ita b a d , V isisth a d v a ita b a d u n d alle religiösen V o rsc h rifte n , d ies alles sind T h e o rie n u n d sie g e b e n n u r eine T e ilw a h rh e it w ied er. N u r dieses R echte L eben u n d d ie M e d ita tio n u m d e r W a h rh e it w illen fü h re n in d ire k te r W eise z u r V e rw irk lic h u n g des A b so lu te n . A n d e re Y ogavyas — K a rm a , J n a n a o d e r B h a k ti Y o g a — o d e r a n d e re B u ß ü b u n ­ gen fü h re n n ich t z u r E rk e n n tn is G o tte s . Sie h e lfe n ein e m n u r, das E len d des L ebens zu vergessen u n d d e n G eist zu b eg lü c k e n . W as die Y o g a-P rax is b rin g t, ist G e n u ß , n ic h t E r k e n n t n i s o d e r V e r w ir k ­ lic h u n g .

So wie ein P a tie n t b ei d e r O p e ra tio n C h lo ro fo rm b e k o m m t u n d d en S chm erz v e rg iß t, so b e w irk e n a u c h die Y o g av y as, d a ß die M en ­ schen die d re ifa c h en L e id e n des D asein s vergessen; sie w eich en d em

eig en tlich en P ro b le m des L ebens a u s u n d lösen es n ic h t. T od k o m m t u n d fü h rt diese M en sch en zu m selben O rt, w o sie schon v o rh e r w a re n u n d sie w e rd e n w ieder a u f d ieser E rd e g e b o re n . Sie b ezw ingen n ic h t d en T o d , u n d sie lö se n a u c h a u c h n ic h t d a s P r o ­ blem d e r L eb en s- u n d W a h rh e itse rk e n n tn is. Im G eg en teil: diese Y ogas v e rd e rb e n G eist u n d V e rsta n d , u n d sie fü h re n d ie M enschen zu m e h r ,b h r a m s ’ o d e r Illu s io n e n .” — D ieser A b sc h n itt zeigt eine o rig in elle sc h ö p fe risc h e In tellig en z die n eu e E in flü sse in m enschliches L e b e n b rin g e n k a n n . M ein e E r­ fa h ru n g h a t m ich g e le h rt, d a ß solche M e n sc h e n u n w eig erlich alle a n d e re n E in flü sse als n u tz lo s o d e r sc h ä d lic h zu rü ck w eisen und strik te B efo lg u n g ih res eig en en R ates e m p fe h le n . D ies h e iß t n ich t, d a ß sie e n g stirn ig o d e r in to le ra n t sin d . K ein er d e r o rig in e lle n L eh ­ rer u n d sp iritu e lle n F ü h re r die ich p e rsö n lic h k a n n te , w a re n d as ei­ ne o d e r d a s a n d e re : S h iv a p u ri B ab a a m w enig sten v o n a lle n . A b er sie h a b e n e tw as E igenes zu sagen w ollen u n d dies n ic h t m it d e n G e­ d a n k e n a n d e re r L eute v erw ässert o d e r v e rm isc h t seh en . Y o g a ist das g e sa m te S ystem v o n T h e o rie u n d P ra x is , d a s a u f d e r K o n tro lle p sy ch isch er E n erg ien e rric h te t w u rd e. Z u d iesem S y stem g e h ö re n k ö rp e rlic h e E n e rg ie n , w ie sie d u rc h A te m ü b u n g e n freig esetzt w er­ d en , e m o tio n a le E n erg ien , w ie sie d u rc h religiö se A n b e tu n g g ew o n ­ n en w e rd e n , m e n ta le E n e rg ie n , die d u rc h versch ied en e F o rm e n der K o n z e n tra tio n u n d die P ra x is v on d em e rla n g t w erd en , w as w ir .M e d ita tio n ’ o d e r S a m ä d h i n e n n e n . D e m z u fo lg e so llte Y o g a allem A nschein n a c h einen v o llstän d ig en L e b e n sp fa d b ieten , d e r in die G lückselige S ch au m ü n d e t, bei d er d er Y ogin seine E in h eit m it G o tt verw irklicht. S hivapuri B a b a scheint d en A n sp ru c h zurückzuw eisen, der fü r allen Y oga u n d in d er T a t die B h ag av ad G ita selbst essentiell ist. D o ch w enn m an die S ache n ä h e r b e tra c h te t, e rk en n t m a n , d aß er hier die A n n a h m e zurückw eist, d er Y ogin erlan g e G o tte rk e n n tn is d u rch die K ra ft seines eigenen u n u n te rstü tz te n W illens. Ich n e h m e a n , d er S h iv a p u ri B a b a w ill sag en , d a ß k ein e d ieser Ü b u n g en u n d a u c h keine K o m b in a tio n v o n ih n e n zu r E rk e n n tn is G o tte s f ü h re n w ird . Sie k ö n n e n zu v e rsc h ie d e n en fre u d ig e n E r f a h ­ ru n g e n fü h re n , u n d so g a r zu einem D a u e rz u s ta n d d er in n e re n G e ­ lö sth eit u n d W o n n e , a b e r dies ist n ic h t G o tte rk e n n tn is . U n d m a n k a n n sie a u c h n ic h t als ein solides M ittel b e tra c h te n , u m d ie Seele a u f d en le tz te n S c h ritt v o rz u b e re ite n , w e n n sie n ich t m it einem strik t d isz ip lin ie rte n L eb en v e rb u n d e n u n d ih m u n te rg e o rd n e t sin d . A lles ist n u tz lo s u n d eine Z e itv e rsc h w e n d u n g , w en n G o tt n ic h t die W ah l tr if f t, S ich d e r Seele zu o ffe n b a re n . D er S h iv a p u ri B ab a v e rd e u tlic h t dies in ein e r a n d e re n E rk lä ru n g , die M a n a n d h a r au fz e ic h n ete . E r sagte:

86

gibt eine s c h a rfe u n d m a te rie lle U n te rsc h e id u n g zw ischen ' s tu fe bei d e r m a n ü b e r B ew u ß tsein h in a u sg e h t, u n d d er S tu fe der fin d u’n g l°ser S ta rre , die m it a n d e re n W o rte n ,N irv ik a lp a SaCn- d h i’ g en an n t w ird . .N irv ik a lp a S a m ä d h i’ ist ein G lü c k sz u sta n d 1118 ine A rt F re u d e o d e r G e n u ß . E r s c h a fft ein V a k u u m im G eist, " . her d ie S orgen d e r W elt v e rg iß t. E r sc h e n k t z w a r m e n ta le F re u d 6 ab er keine E rk e n n tn is o d e r W e ish e it. E r v e rn e in t b lo ß die W elt C’d d a m it das ,I c h ’ — d e n E rk e n n e n d e n — , d er d ie W a h rh e it e r ­ k ennen w ird. N irv ik a lp a S a m ä d h i ist o h n e Z w eifel ein e seh r h o h e S tu fe d er Y o g a sä d h a n ä , ab e r seine B eg ren zu n g ist d ie A b w esen h eit d er E rk e n n tn is des A b so lu te n . W e n n d e r E rk e n n e n d e b ei d er d ire k ­ ten M ed itatio n ü b e r B ew ußtsein h in a u sg e h t, v e rg iß t e r die ä u ß e re W elt, ab e r n ich t die in n e re W elt u n d a u c h n ic h t die p o sitiv e R eise, die er stän d ig zu m A b so lu te n h in u n te rn im m t. E r ist u n b e w u ß t, w as seine ä u ß e re n S in n e b e trifft, a b e r e r m u ß sich v o ll sein er selbst b ew u ß t sein, seiner Seele u n d ih re r B eziehung z u G o tt. D a d u rc h geht er ü b e r M ä y ä h in a u s (d .h . sin n lic h e u n d m e n ta le E rsc h e in u n ­ gen) u n d bew egt sich d ire k t zu G o tt h in . N irv ik a lp a S a m ä d h i fü h rt einen a n die G re n z e v o n M äy ä, a b e r n ic h t d a rü b e r h in a u s. D u rc h schlichte L e u g n u n g d e r S inne h ilft e r n ic h t, ü b e r M ä y ä h in a u sz u ­ geh en u n d die W a h rh e it zu e rk e n n e n . R ech tes L e b e n u n d M e d ita ­ tio n dagegen fü h re n ein e n ü b e r M ä y ä h in a u s u n d z u r W a h r h e it." S h iv ap u ri B a b a b e h a u p te t n ic h t, d a ß die P flic h te n des L eb en s fü r je d e Seele V o rsc h rift seien. M e n sc h e n , die ü b e r ein e a u ß e rg e w ö h n ­ liche K ra ft u n d R e in h e it des G eistes v e rfü g e n , k ö n n e n d ire k t m it d e r G o ttsu c h e b e g in n e n . A b e r d iesem P f a d k a n n d e r g ew ö h n lich e M ensch n ich t fo lg e n , u n d vielen ist es sch lech t e rg a n g e n bei d em V ersu ch , dies zu tu n . Bei einem sein er G e sp rä c h e m it M a n a n d h a r im J a h re 1937 sag te er: „ E in ig e M e n sc h e n lassen sich leicht d u rc h u n g ü n stig e E reig n isse in d er ä u ß e re W e lt, d .h . im L e b e n , au s d e r R u h e b rin g e n . F ü r so lc h e sch w ach en M en sch en ist d iese A n p a ssu n g a n die äu ß e re W elt v o n ä u ß e rste r B e d e u tu n g u n d d a h e r u n b e d in g t n o tw e n d ig . A b e r es g ib t ü b e ra ll A u sn a h m e fä lle . E s g ib t sta rk e See­ len w ie B u d d h a , R a m a k ris h n a , R a m a n a M a h a rsh i, die diese S tö ­ ru n g ig n o rieren k ö n n e n u n d gleichzeitig ih re volle K o n z e n tra tio n a u f G o tt in ta k t h a lte n . Sie sind s ta rk g en u g , S ch m erz u n d V ersu ­ c h u n g im Ä u ß e re n u n d S o rg en in d e r In n e n w e lt z u w id ersteh en . F ü r solche M en sch en ist die A rb e it a n d e r V e rv o llk o m m n u n g v o n W issen u n d In te lle k t n ic h t so w ichtig; sie k ö n n e n es tu n , ab e r es ist n ic h t zw ingend. D o c h diese A u sn a h m e g ilt n ic h t a lle n M en sch en . D ie N o tw e n d ig k e it a n diesen Q u a litä te n zu a rb e ite n , h ä n g t v o n d e r F ä h ig k e it d er b e tre ffe n d e n P e rs o n a b , S tö ru n g e n z u w id ersteh en 87

Sache

o d e r sie zu ig n o rie re n . In d iesem A u sm a ß m u ß je d e r sich d e r a n n e h m e n . A b e r in d er R egel sind beide a n z u ra te n , d .h . G o tt plus L e b e n sa n p a ssu n g D ies ist d e r k önigliche P f a d , wie er v o n d e r G ita an gew iesen w ird . A b e r zw ecks A b k ü rz u n g des P fa d e s k a n n die jew eilige P e rs o n W issen u n d In te lle k t v e rn ach lässig en e n tsp re ­ ch en d ih re r F ä h ig k e it, d e n R e a k tio n e n , die d u rc h falsch e E rk e n n t­ nis u n d fa lsc h e n In te lle k t h e rv o rg e ru fe n w e rd e n , zu w id ersteh en o d e r sie z u ig n o rie re n . A b e r sei a u f d e r H u t v o r sta rk e n R e a k tio ­ n e n .”

Die erste (körperliche) Disziplin D ie G ru n d la g e d e r ersten D iszip lin ist U n t e r s c h e id u n g s v e r m ö g e n o d e r U r t e i l s k r a f t . In seinen G e sp rä c h e n m it m ir n a n n te er dies die F ru c h t eines w ach en V e rsta n d e s, d e r ric h tig g e b ra u c h t w ird . E in ­ m al saß ein B esuch er neb en ih m , dem m a n eine Z ig a re tte a n b o t. D a er N ic h tra u c h e r w a r, zog e r n u r ein p a a r M a l a u s H ö flic h k e it a n der Z ig a re tte . D a n n sch au te er sich n a c h ein er S telle u m , w o h in er die Z ig a re tte w e rfe n k o n n te . D ie E rd e w ar so s a u b e r g efeg t, d a ß m a n n ic h t ein m a l S ta u b sehen k o n n te . D ie B lu m e n b e e te w aren so sch ö n g e h a lte n , d a ß es eine E n tw e ih u n g gew esen w ä re , eine Z ig a re tte h in ­ ein zu w erfen . D a e r n ich t a u fs te h e n u n d sich e n tg e h e n lassen w ollte, w as d er H eilig e g e ra d e sag te, w äh lte er ein en geeig n eten M o m e n t, u m zu fra g e n , w as er m it d e r Z ig a re tte tu n so llte . D e r S h iv a p u ri B a­ b a läch elte w o h lw o llen d u n d sagte: „ D a s ist U rte ils k ra ft. A n d e re L eute k o m m e n h ie rh e r u n d w erfen ih re Z ig a re tte n a u f d ie E rd e , o h n e zu se h e n , wie sa u b e r sie ist: a b e r Sie h a b e n Ih re A u g e n u n d Ih re n V e rsta n d g e b ra u c h t. D as zeigt, d a ß Sie U m sic h t u n d U rte ils­ k ra ft b e s itz e n .” E r b e to n te a u c h , d a ß es w ichtig sei, d em D e ta il B e a c h tu n g zu sch en k en . Ich h a b e die B eispiele v o n M a n a n d h a rs B lu m e n k ä u fe n u n d d er K u n st d e r T ee z u b e re itu n g a n g e fü h rt, a b e r e r sp ra c h a u c h v o n d er K e n n tn is des eigenen K ö rp e rs. E s ist n o tw e n d ig , d a ß d er M ensch die E ig e n a rte n seines K ö rp ers stu d ie rt, d a m it e r g en au w eiß, wie er zu b e h a n d e ln ist. D ies ist ein T eil ein e r n o rm a le n E rz ie ­ h u n g — B ra h m a c h a ry a . W e n n sie in d e r Ju g e n d v ern ach lässig t w u rd e, so k a n n m a n es w ieder in O rd n u n g b rin g e n . N u r d a r f m a n nie In teresse a m K ö rp e r als so lc h e n e n tw ick eln . M a n sollte ih n k e n ­ n e n , wie m a n ein In s tru m e n t k e n n t, d as m a n je d e n T a g g e b ra u c h e n m u ß . D ie in n e re n F u n k tio n ste ile des In stru m e n te s sind eb en so w ichtig wie seine ä u ß e re F o rm . D er K ö rp e r ist die E n erg ieq u elle fü r all unsere T ä tig k e ite n . E r so llte in dieser W eise b e tra c h te t w erd en . W ir geben u n s n ic h t m it d e n V o rlieb en u n d A b n e ig u n g e n eines M o ­ to rs a b , so n d e rn es geht u n s u m seine L e istu n g bei d er E n erg ie88

b g ab e. D asselbe so llte a u c h fü r d e n K ö rp e r gelten . D a z u sag te er e*n t p ü r all diese D in g e so llte es ein en geregelten L e b e n s a b la u f geben M ah lzeiten , S c h la f u n d B ad so llte n g e n a u im ric h tig e n M aß g enom m en w e rd e n .” 6 V o n d er .W isse n sc h a ft v o m S c h la f’ sag te er: In je d e m L eb en s­ stadium m u ß m a n g e n a u w issen, w a n n m a n zu sc h la fe n h a t, wie lange m a n sc h lä ft, u n d w ie m a n sc h lä ft. W e n n m a n d a s n ic h t w eiß, k an n d e r K ö rp e r n ic h t im g u te m Z u s ta n d e rh a lte n b le ib e n . E r fu h r fo rt: D as L eb en h a t viele v e rsch ied en e F u n k tio n e n . A rb e ite einen geregelten Z e itp la n f ü r je d e F u n k tio n a u s. R e g e lm ä ß ig k e it u n d P ü n k tlic h k e it in u n se re r tä g lic h e n R o u tin e sind n o tw e n d ig . Jede F u n k tio n w ird v on ein e m gew issen G esetz reg iert. E in e p ra k tisc h e A n w en d u n g d er sech su n d zw an zig E ig e n sc h a fte n in je d e r F u n k tio n fü h rt z u r E rk e n n tn is d es L ebensgesetzes. D ie fe stg eleg ten P flic h te n o d er F u n k tio n e n so llte n e n tsp re c h e n d d e m a u fg e ste llte n Z eitp lan b in d e n d sein. D a rü b e rh in a u s so llten k e in e a n d e re n P flic h te n die ei­ gene E n e rg ie o d e r die v ita le n K rä fte b e a n sp ru c h e n . A lle v ersch ied e­ nen F u n k tio n e n in ih re r G e sa m th e it so llte n zu m le tz tlic h e n Ziel h in ­ fü h re n . Sie sind wie v ersch ied en e M o tiv e , die zum e in e n L e itm o tiv h in fü h re n , das u n se r letztlich es Z iel ist. D u rc h tä g lic h e B e o b a c h ­ tu n g e rk e n n e n w ir, w o die F u n k tio n e n in eine falsch e R ic h tu n g la u ­ fen, u n d w ir v erb essern u n se re L e istu n g bis zu dem Z e itp u n k t, wo wir eine ein d eu tig e L e b e n sq u a litä t e rre ic h e n . W ir w e rd e n d a n n in keiner S ache u n te r die e rre ic h te Q u a litä t z u rü c k fa lle n . A c h te a u f S a u b e rk e it. D as B ettzeu g so llte sa u b e r u n d o rd e n tlic h sein. K eine in n ere U n ru h e , n ic h ts so llte stö re n w en n m a n zu B ett geht. V erfalle n ic h t in s G rü b e ln o d e r N a c h d e n k e n . B e w a h re die R uhe u n d k o n z e n trie re d ic h a u f O M . S o rg e d u rc h W e ih ra u c h o d er R ä u c h e rstä b c h en fü r g u te n D u ft. S o b a ld die R o u tin e des k ö rp e rlic h e n L eb en s g efestig t ist, sollten wir d e n a n d e re n D in g e n A u fm e rk s a m k e it schenk en . F ü r d e n w estlichen B esu ch er w u rd e n d iese b e sch rieb en als: F a m i­ lien p flich ten , gesellsch aftlich e P flic h te n , b e ru flic h e P flic h te n u n d die vier M ild tä tig k e ite n . D iese le tz te re n sind: D e n k e n u r gute G e d a n k e n ü b e r a n d e re . S p rich n u r gute W o rte ü b e r a n d e re . T u e n u r g u te T a te n f ü r a n d e re . G ib etw as v o n d e in e n M itte ln , u m a n d e re n zu h e lfe n . F ü r d e n H in d u -S c h ü le r sind sie m it d e r G ita v e rb u n d e n : Y a jn a , D a n a u n d T a p s, o d e r O p fe r, M ild tä tig k e it u n d S e lb stk o n tro lle . Y a jn a s sin d fü n ffa c h e r A r t, n ä m lic h B ra h m a Y a jn a , R ish i Y a j­ na, P itr i Y a jn a , B h ü ta Y a jn a u n d M a n u sh y a Y a jn a .

89

B ra h m a Y a jn a — F rü h a u fste h e n z u r Z e it v o n B ra h m a m u h ü r ta , W aschungen (sn an a), M e d ita tio n (d h y an a), S tu d iu m d er heiligen S ch riften, heilige Pilgerreise, F a ste n usw . N eh m e ein B ad n a c h V o r­ sch rift. M e d ita tio n ü b er einen einzigen B eg riff o d e r G ed an k en . A n ­ b etung eines G ö tterb ild es. S tu d iu m d er heiligen S ch riften . P ilg errei­ se en tsp rech en d dem sattw ischen Ideal. P eriodisch es F asten . A lle solche P ra k tik e n fallen u n te r dieses Y a jn a . M a n sollte die sp ezifi­ schen E ig en sch aften o d er T u g e n d e n d er G o tth e ite n stu d ieren . D iese A rt T ätigkeit soll ein G efü h l d e r V era n tw o rtu n g u n d W ach sam k eit h eran b ild en . M it R espekt u n d L iebe o d e r einem stets sattw ischen T e m p e ra m en t sollten w ir ein G efü h l d er V e ra n tw o rtu n g u n d W a c h ­ sam keit h a b e n , d a m it w ir Fehlschläge v erm eid en k ö n n en . R ishi Y ja n a — D ien st a m L e h re r u n d heilige G e m e in sc h a ft (S atsan g a u n d G u r u Seva). Bei d ieser A rt v o n T ä tig k e it w erd en die e r­ w a rte te n E ig e n sc h a fte n a u to m a tisc h d u rc h die G n a d e des G u ru s (o d er L e h re rs) h e ra u sg e b ra c h t, d a er a u f D e fe k te h in w eist u n d die E in sich t b rin g t, ein sa ttw isch es T e m p e ra m e n t h e ra n z u b ild e n . W irk lich e E rk e n n tn is k o m m t v o n dieser speziellen T ä tig k e it, eine h ö h e re V e rw irk lic h u n g u n seres W esens zu erla n g e n . P itri Y a jn a — O p fe rn fü r u n se re v e rsto rb e n e n V o rv ä te r m it ei­ n em G e fü h l d e r D a n k b a rk e it fü r d as, w as sie fü r u n s g e ta n h a b e n . D ieser T eil d e r A k tiv itä t soll ein G e fü h l d e r D a n k b a rk e it u n d A c h ­ tu n g h e ra n b ild e n . B h ü ta Y a jn a — E in e K u h , ein en H u n d o d e r irg en d ein T ie r u n d V ögel fü tte rn . W ir o p fe rn etw as fü r sie. W ir zeigen in u n serem U m ­ g an g m it ih n e n S y m p ath ie u n d F re u n d lic h k e it o d e r L iebe. Ih re sp e ­ zifischen E ig e n sc h a fte n so llte n gew ü rd ig t w erd en . M a n u sh y a Y a jn a — O p fe r fü r u n sere M itm e n sc h e n , d .h . H ilfe fü r un sere F re u n d e , G a stfre u n d s c h a ft, tä g lic h ein em F re u n d o d e r einem V e rw a n d te n o d e r ein em A rm e n N a h ru n g zu g eb en (d e n B e­ d ü rftig e n h e lfe n ). D iese A rt T ä tig k e it h ilft u n s u n m itte lb a r. U n se re d u rc h U m s tä n d e b e d in g te n S ch w ierig k eiten k ö n n e n d a d u rc h w e it­ g eh end re d u z ie rt w erden. T a p a s ist re c h tm ä ß ig e T ä tig k e it — A b so lu te S trik th e it b eim B e­ folgen u n se re r g e p la n te n H a n d lu n g u n te r je d e m R isik o . N a c h sic h t u n d D e m u t in u n serem U m g a n g m it a n d e re n sin d die E ig e n sc h a f­ te n , die u n te r dieser R u b rik z u en tw ick eln sin d . T a p a s ist zw ei­ fa c h e r A rt; die eine ist su b til u n d die a n d e re m ateriell: (1) D u rc h d e n G eist — D e n G eist u n te r K o n tro lle h a lte n , w en n er v o n d em festgelegten P flic h te n g a n g a b w e ic h e n w ill, sein en n o r ­ m alen Z u s ta n d b e w a h re n u n d n ic h t v o n E m o tio n e n , G e fü h ls a u f­ w allungen usw . a u fg ru n d v o n L e id e n sc h a ft, Z o rn , B egierde, U n ­ w issenheit u sw . b e e in flu ß t w erd en .

90

(2) D u rc h W eisheit — sich sch le c h te n R ates b e w u ß t sein, der zu m V ersagen fü h rt, p rü fe n , w elche d e r sech su n d zw an zig E ig en ­ s c h a fte n in d er p ra k tis c h e n W eisheit feh len . U m z u sa m m e n z u fassen : die f ü n f y a jn a s sind f ü r F rie d e n (oder S h a n ti). D ies ist die A u fg a b e d er Seele. (1) B ra h m a y a jn a b rin g t das G e fü h l d e r V e ra n tw o rtu n g u n d W a c h sa m k e it. (2) R ishi y a jn a b rin g t E in sich t u n d F ö rd e ru n g a lle r 26 E ig en ­ sc h a fte n . (3) P itri y a jn a b rin g t D a n k b a rk e it u n d R ü ck sich t. (4) B h ü ta y a jn a b rin g t S y m p ath ie u n d L iebe. (5) M a n u sh y a y a jn a b rin g t L iebe u n d M itg e fü h l f ü r an d e re . D a n a ist v ie rfa c h er A rt u n d e rfo lg t d u rc h D e n k e n , W o rt, T a t u n d d u rc h Besitz. G u te s D e n k e n — d u rc h d en In te lle k t. A n g e n e h ­ m e, k u rz e u n d w a h re R ed e — d u rc h T o n o d e r W o rt. A u sd rü c k e n d esselb en in u n seren H a n d lu n g e n . T a p a s b rin g t die W e ish e it, einem fe ste n L e b e n sp ro g ra m m g etreu zu fo lg e n .

Die zweite Disziplin — Psychologie Bei einigen der frü h e re n E rk lä ru n g e n sind die erste u n d die zweite D isziplin kom biniert. A ls er in den letzten Jah ren seines Lebens m it uns sprach, w urde d e r U nterschied zw ischen ih n en herv o rg eh o b en u n d er ging sogar so w eit, d a ß er erk lärte, die D isziplin des K örpers tu e fü r sich selbst g e n o m m e n nichts fü r d as W esen, u n d d ie D isziplin des W esens tu e fü r sich selbst g en o m m en nichts fü r d e n K örper. Ich w ar seh r b eein d ru ck t v o n dieser U n terscheidung, die d e n S chlußfol­ g eru n g en entspricht, zu d en en ich als R esultat von vierzig Ja h re n S tu ­ d iu m d e r m enschlichen Psychologie in d er R ich tu n g v o n G u rd jieffs G e d a n k e n u n d M e th o d e n gelangt war. P flic h t ist die R eg ulierung u n ­ serer F u n k tio n u n d ih re r K räfte im E in k la n g m it d en E rfo rd ern issen des L ebens a u f E rden. Sie lä ß t sich allgem ein in F o rm v o n G eboten a u sd rü ck en , so wie sie sich sehr d etailliert in alten h eiligen Schriften fin d et, z.B. dem G esetzbuch des H a m m u ra b i, dem P e n tateu ch , den Vedas u n d den B rah m an as. Bei d er P flic h t weiß m an , w o ran m an ist. D er S hivapuri B aba fü g te je d o c h d e n w ichtigen Z u sa tz hinzu, d aß S v a d h a rm a m eh r als allgem eine V erhaltensregeln erfo rd ere; es erfor­ d e rt a u c h intelligente E in sch ätzu n g d e r eigenen K räfte, d e r B egren­ zu n g en u n d L ebensbedingungen, in d e n e n w ir uns b e fin d e n . P flich t w ird bei ih m zu r exakten W issenschaft, die m it H ilfe v o n B eobach­ tu n g , E x p erim en t, V oraussage u n d Ü b e rp rü fu n g zu stu d ieren ist. D ie E rfo rd e rn isse je n e s T eils des M en sch en , d e n e r .G e is t’ (W e­ sen) n e n n t, sind g an z u n d g a r v ersch ied en . M a n a s ist d e r Sitz d er K ra ft, u n d m a n w ü rd e es vielleicht b esser m it H e r z als m it G eist 91

(o d e r W esen) ü b e rse tz e n . D ies d rü c k t sich a u c h d a rin au s, d a ß M an a s m eh r m it d e m e m o tio n a le n C h a ra k te r als m it in te lle k tu e lle r T ä ­ tig k e it in V e rb in d u n g g e b ra c h t w ird. Ich h a b e d a s W o rt ,m in d ’ (G eist o d e r W esen) h a u p tsä c h lic h d e s­ w egen steh en la sse n , weil ich je tz t n o ch seine S tim m e w id erh allen h ö re , wie er sagte: ,,Y o u m u st hav e a s t r o n g m in d .” (Sie m ü ssen ein en s ta rk e n G eist h a b e n ), w obei er den B u c h sta b e n O a u ssp ra c h , w ie kein E n g lä n d e r es k ö n n te , ein en lan g en , tie fe n V o k a l. O b g leich ein .festes H e r z ’ die B ed eu tu n g vielleicht b esser w ied erg ib t, w ä re es h ie r n ich t tre ffe n d . D as sta rk e W esen ist d as B indeglied zw ischen d e n b eid en W e lte n , in denen d e r M en sch zu leb en h a t. Es b e fä h ig t ih n a u f d er ein e n Sei­ te , seine P flic h te n m it u n b e sc h w e rte m G eist w a h rz u n e h m e n , u n d a u f der a n d e re n Seite seine G o ttsu c h e m it F rie d e n u n d G la u b e n zu b eg in nen. D as W esen ist also das B in d eg lied zw ischen d e r sp iritu ellen u n d d e r m ateriellen S eite der N a tu r des M en sch en , u n d au ch zw ischen d e n in n eren u n d ä u ß e re n W e lte n , in d e n e n w ir leb en m ü ssen . U m seine A u fg a b e zu e rfü lle n , m u ß d as W esen s ta rk genug sein , u m d e n A n g riffe n u n d dem D ru c k d e r m ateriellen W elt s ta n d z u h a lte n , u n d do ch rein g e n u g , um die fein en u n d su b tile n E ig e n sc h a fte n des G e is te s ( s p ir it ) zu e rk e n n e n . D ie U m w a n d lu n g des W esens ist d a h e r d as K e rn p ro b le m fü r d ie ­ je n ig e n v o n u n s — u n d dies u m fa ß t b e in a h e die G e sa m th e it aller M en sch en a u f d e r E rd e — , die n ic h t, wie R a m a n a M a h a rsh i, m it einem h in re ic h e n d sta rk e n u n d rein en W esen g e b o re n w u rd e n , u m o h n e V o rb e re itu n g o d e r T ra in in g die sp iritu e lle S u ch e b eg in n en zu k ö n n en . A u f die F ra g e : „ W ie e rla n g t m a n ein sta rk e s W e se n ? ” g a b er d ie ein fach e A n tw o rt: „ In d e m m a n g u te E ig e n sc h a fte n p fle g t.” E in e a u sfü h rlic h e E rk lä ru n g ist d em sech zeh n ten K a p itel d er G ita e n t­ n o m m e n , d a s d e n T itel „ U n te rs c h e id u n g zw ischen d e n G ö ttlic h e n u n d D ä m o n isc h e n E ig e n sc h a fte n ” trä g t. D ie e rste n V erse dieses K apitels z ä h le n sech su n d zw an zig .g ö ttlic h e E ig e n sc h a fte n ’ (S a m p a d a m daiv im ) a u f. D ies sind: F u rc h tlo sig k e it, R ein h eit des G eistes, sta b ile r C h a ra k te r, G ü te, S e lb stb e h e rrsc h u n g , O p fe rb e re its c h a ft, L e rn e ife r, W ille n sa n stre n g u n g , E h rlic h k e it, G e w a ltlo sig k e it, W a h rh a ftig k e it, F re ih e it v o n Z o rn , E n tsa g u n g (d er F rü c h te d e r H a n d lu n g ), R u h ig k e it, V erm eid u n g ü b le r N a c h re d e , M itg e fü h l m it d e n L eb ew esen , N ich t-B eg ierd e, S a n ftm u t, S c h a m g e fü h l bei sch lech ten T a te n , G e iste sk ra ft, E n erg ie, V erg eb u n g , A u sd a u e r, K eu sch h eit, N ic h t-B o sh a ftig k e it, W id erw illen gegen L o b . D ie d ä ­ m o n isc h e n E ig e n sc h a fte n sin d g en au die e n tg eg en g esetzten . N u r 92

sechs w e rd e n speziell g e n a n n t: A n g a b e , A rro g a n z , ü b e rm ä ß ig e r S to lz, Ä rg e r, H a rth e rz ig k e it u n d U n w isse n h e it. A ll d iese E ig e n sc h a fte n o d e r A n la g e n (sa m p a d a m ) sch ein en ein ­ fach g e n u g zu sein; als h a n d e le es sich sc h lich t u m g u te o d er sch lechte C h a ra k te rz ü g e . D ies ist fe h le rh a fte P sy c h o lo g ie u n d v o n d en W o rte n d er G ita e in d e u tig n ic h t b e a b sic h tig t. D ie sa m p a d a m s sind e n tw e d e r daivisch o d e r a su risch , d a s h e iß t, sie k o m m e n en tw e­ d er v o n ein er g ö ttlic h e n o d e r einer d ä m o n isc h e n Q u elle. Sie sind n ic h t ein T eil des M e n sc h e n selbst, s o n d e rn E in flü sse , d ie a u f ih n e in z u w irk e n suchen, u n d zw ischen d e n e n er w äh len m u ß . D ies stellt S h iv ap u ri B a b a k la r, in d e m er sa g t, sie seien d e r I n h a lt d e s W e s e n s . Sie sind n ic h t E ig e n sc h a fte n des M en sch en selb st, des P u r u s h a , d e r im G eist o d e r h in te r ih m ist. W e n n er sag t: „ I c h b in e h rlic h ” , o d e r „ ic h b in b ö se , g ro b o d e r u n w isse n d ” , so llte er w is­ sen, d a ß d as B indeglied ,b in ’ sich n ic h t a u f sein W esen b ezieh t, so n d e rn a u f seine N e ig u n g zu m b e tre ffe n d e n A ttrib u t. W e n n m an sag t, „ I c h gebe dem Ä rg e r n a c h ” , so ist d a s p sy c h o lo g isc h p räziser u n d m e h r im E in k la n g m it d em T ex t d e r G ita . W e n n w ir u n s m it d en g ö ttlic h e n E ig e n sc h a fte n id e n t i f i z i e r e n , b egehen w ir die S ü n d e, die in d e r G ita 16.15 b e sc h rie b e n w ird : „ I c h b in s ta ttlic h u n d v o n h o h e r G e b u rt. W er g le ic h t m ir? Ich w erd e O p fe r d a rb rin g e n . Ich w erd e G esch en k e m a c h e n . Ich w erde W o n n e g e n ie ß e n ,” So sp re ­ ch en sie, b e tö rt v o n d e r U n w issen h eit. D ies ist n a tü rlic h dieselbe S ü n d e wie die des P h a ris ä e rs , d er z u m H im m e l b lic k te u n d G o tt d a n k te , d a ß er n ich t w ie die a n d e re n M e n sc h e n sei (L u k a s 18.11). W ir k ö n n e n also s c h lu ß fo lg e rn , d a ß S h iv a p u ri B a b a w ö rtlic h ge­ n o m m e n w erd en w ill, w e n n er sagt, die h ö h e re u n d d ie n ie d e re N a ­ tu r seien d e r I n h a lt d e s W e s e n s . W as ist d e n n d as W e se n , d a ß es ein B e h ä lte r fü r d en In h a lt sein k a n n ? E s ist o ffe n b a r w ie ein G e­ fä ß , in d a s w ir g u te n o d e r schlechten W e in gieß en k ö n n e n , o d e r wie ein F e ld , a u f dem so w o h l W eizen als a u c h U n k ra u t w ach sen k an n . D iese G leichnisse h e lfe n die Ä u ß e rlic h k e it d e r P sy ch e h e rv o rz u h e ­ b en . Sie ist w eder die P e rs o n , d er P u r u s h a , d e r w a h re M en sch im In n e re n , n o c h a u c h d e r Jiw a , d er B e fre iu n g su ch t. W ir m ü ssen je d o c h d e n w eiteren G e d a n k e n h in z u fü g e n , d a ß das W esen selbst ein le b e n d ig e s, sensitives u n d so g a r b e w u ß te s O rg an ist. A ls solches k a n n es eine U m w a n d lu n g d u rc h m a c h e n . D iese U m w a n d lu n g u m fa ß t d re i d eu tlich a b g e g re n z te V o rg än g e: (1) D as W esen m u ß gerein ig t w e rd e n , so d a ß sein In h a lt g an z u n d g a r a u f den d a iv isc h e n E le m e n te n b e ste h t. D ies ist ein sa ttw isches W esen. (2) E s m u ß g e stä rk t u n d erw eitert w e rd e n , so d a ß es d e n E in flü s­ sen d e r ä u ß e re n W elt sta n d h a lte n k a n n u n d d em P u r u s h a einen 93

P la tz fü r ru h ig e M e d ita tio n g ib t. D ies sind H e ite rk e it u n d F rie d e n . (3) E s m u ß sich v o llstä n d ig u n d u n w id e rru flic h d er S u ch e n a c h G o tt w id m e n . D a fü r m u ß es sich a u fg e b e n . D ieses S ich -S elb stA u fg e b e n b e sc h re ib t S h iv a p u ri B a b a als ein D u rc h d rin g e n des Schleiers v o n B ew ußtsein. N u r ein sta rk e s, rein es u n d w eises W esen k a n n d en A k t d e r S e lb sta u fg a b e zu lassen . U n d d o c h ist es n ic h t das W esen se lb st, d a s diesen A k t u n te rn im m t. D ies m u ß v o m W illen h er a u sg e h e n , d as h eiß t, d e m P u ru s h a im In n e re n . D ie U m w a n d lu n g des W esen s ist ein V o rg a n g , d er g e tre n n t ist v o n d er E rfü llu n g d er P flic h te n . D as le tz te re ist die B e d in g u n g fü r sp iritu ellen F o rts c h ritt, a b e r d a s erstere ist d a s d ire k te M itte l, w o ­ d u rc h er e rre ic h t w ird . D ies ist die zw eite D iszip lin , die d e r S h iv a ­ p u ri B a b a als „ r e c h ts c h a f f e n ” c h a ra k te ris ie rt. „ R e c h ts c h a ffe n h e it” ist s a t t w a , d .h . R e in h e it, u n d re c h te In te lli­ genz ist k a r m a , d .h . re c h te A k tio n . D ie ra ja s - u n d ta m a s-g u n a s sind m it d e n d ä m o n isc h e n E in flü sse n im G eist v e rk n ü p ft, u n d d as gleiche gilt a u c h fü r n u tz lo se (a k a rm a ) u n d sch äd lich e (v ik a rm a ) H a n d lu n g e n . D er U n te rsc h ie d zw ischen R e c h tsc h a ffe n h e it u n d P flic h t b e ste h t d a rin , d a ß die erstere d a s in n e re L eb en u n d die letztere d a s ä u ß e re L eb en b e tr if f t. Bei dem e th isc h e n P ro b le m g e h t es a u ssch ließ lich um den geistigen In h a lt. H a n d lu n g e n a n sich k ö n n e n n ic h t als m o ­ ralisch o d e r u n m o ra lisc h b e sch rieb en w e rd e n , w enn w ir n ic h t d en geistigen Z u s ta n d k e n n e n , d e m sie e n tsp ra n g e n . D er S h iv a p u ri B a­ b a sagte in ein em G e sp rä c h m it T h a k u r L a i w ä h re n d d es letzten W eltk rieg es, d e r K o n flik t d e r P flic h te n m ü sse n ic h t n o tw e n d ig e r­ weise ein en K o n flik t e th isc h e r P rin z ip ie n b e d e u te n . S ittlic h k e it b e ­ d eu te im P rin z ip , d a ß m a n n u r bei S a t t w a g u n a u n d k a r m a b le ib t, ab e r es k ö n n e n S itu a tio n e n e n tste h e n , w o d iese feste R egel n ich t m e h r a n w e n d b a r ist. E r sagte: „ V e rsu c h e im m e r, n u r im Z u sta n d v o n S a ttw a g u n a u n d k a rm a zu sein. A b e r je n a c h Z eit, O rt u n d U m s tä n d e n w erd en w ir zu R a jo g u n a o d e r T a m o g u n a h e ru n te rk o m m e n m ü sse n , w obei w ir g leich ­ zeitig n ic h t u n se r S a n to sh o d e r un sere H e ite rk e it v e rd e rb e n . E b e n ­ so w erd en w ir im F alle des In tellek tes m a n c h m a l a k a rm a tu n m ü s­ sen u n d a u c h v ik a rm a , je n a c h Z e it, O rt u n d U m stä n d e n , w o b ei w ir gleichzeitig d a s re su ltieren d e S u k h a u n b e e in trä c h tig t b e w a h re n . Im Falle d e r M o ra l ist eb en falls dieselbe E in ste llu n g e in z u n e h m e n . N im m zu m B eispiel die T a tsa c h e , d a ß d u zu m ir h e rk o m m st, a n ­ sta tt zu G o k a r n a zu g eh en , w ie dein G ro ß v a te r d ich ang ew iesen h a t. D ie e th isc h e R ein h eit w ird n ich t b e w a h rt. D u gehst d a s R isik o ein, d a ß er v o n d ein em U n g e h o rsa m e r f ä h r t u n d dies w ird z u S tö ­ ru n g en fü h re n . Es b e ste h t k ein F ried en im In n e re n . T ro tz d e m k a n n 94

dieses m o ralisch e V erg eh en selbst zu e tw as g e m a c h t w erd en , w as d e in e m eigenen V o rte il d ie n t. So v e rlie rst d u S h a n t i u n d d u ge­ w in n st S a ts a n g . W ir versu ch en ü b e r die g u n as h in a u sz u g e h e n , a b e r re in p ra k tisc h m ü ssen w ir in einem v o n ih n e n fest v e rw u rz e lt sein . D a f ü r ist stets S a ttw a zu w äh len . A u c h hier k ö n n e n w ir zu R a ja s o d e r T a m a s h e r­ u n te rk o m m e n , je n a c h d e r A n fo rd e ru n g , die in B ezieh u n g a u f Z eit, O rt u n d U m stä n d e a n u n s gestellt w ird . W ir tu n dies v o rlä u fig zu u n se re m eigenen V o rte il. D ies k ö n n e n w ir zu E rh a ltu n g o d e r zu m S c h u tz dieses ,ic h ’ u n d ,m e in ’ tu n . So k ö n n e n w ir m a n c h m a l a k a rm a u n d a u c h v ik a rm a tu n , w enn w ir v o n einem h ö h e re n W illen g ezw u n g en w erd en o d e r w en n d as p e rsö n lic h e In teresse a m ,ic h ’ u n d ,m e in ’ a u f d e m S p iel ste h t. E in B eispiel: m einen G e b u rts ta g feiern . D ie S ache a n sich ist a k a rm a o d e r n u tz lo s u n d a u c h sch äd lich , in s o fe rn als w ir Z e it, G eld usw . d a b e i v erlieren . W e n n w ir es a n d e re rse its a b e r u n te rla sse n , e n tste h t ein a n d e re r g rö ß e re r V e rlu st d a d u rc h , d a ß w ir F re u n d s c h a ft u n d g u te n W illen v e rlie re n . D as ist es, w as d u im S in n h a tte s t. M an k a n n also einen k le in e n V erlu st a k z e p tie re n , u m sich v o r einem g rö ­ ß e re n V erlu st zu b e w a h re n . S teh len ist a k a rm a u n d a u c h v ik a rm a , a b e r w en n je m a n d etw as v o m a n g e h ä u fte n S c h a tz eines G eizhalses stie h lt, ih m selb st etw as fü r seinen U n te rh a lt b e lä ß t u n d d en R est u n te r d e n M itte llo se n v e r­ te ilt, d a n n h a t er a u f diese W eise seine U rte ils k ra ft g e b ra u c h t, um viele z u sch ü tzen , in d e m e r einen b e ra u b t. S o ist re c h te U rte ilsk ra ft a n d e r W urzel all d ie se r R eg elb eu g u n g en . D iese F le x ib ilitä t in der E in ste llu n g ist n u r ein e m M en sch en v o n U rte ils k ra ft e rla u b t. S ü n d e o d e r N ic h t-S ü n d e ist keine F ra g e fü r ein e n an aly tisch en G eist. D er H e n k e r ist n ic h t fü r d en M o rd eines K rim in e lle n v e ra n t­ w o rtlic h . Seine Seele, sein G eist u n d In te lle k t b leib en so rein wie z u ­ v o r. A b e r die N a tu r se in e r A rb e it ist ta m a sisc h u n d d o c h ist er d a ­ fü r g a n z b ereit. E r w ird n ic h t im g e rin g ste n in sein em S u k h a , S anto s h u n d S h a n ti b e e in trä c h tig t — d .h . in W o h le rg e h e n , H e ite rk e it u n d F rie d e n . So m ü sse n w ir sein, w e n n w ir einen R ü c k z u g a n tre te n o d e r h e ru n te r k o m m e n m ü ssen zu d e n n ie d e re n g u n a s , n ied eren W e rk e n u n d M o ra lb rü c h e n . E in H e u c h le r w ird in S u k h a , S a n to sh u n d S h a n ti g e stö rt, w o h in g eg en ein M a n n v o n U rte ils k ra ft ü b e r­ h a u p t n ic h t g e stö rt w ird , obgleich e r allem A n sc h e in n a c h ein h o c h ­ g ra d ig e r H e u c h le r z u sein sc h e in t.” — H ie r w ird eine seh r w ichtige Seite des W esens b e le u c h te t, näm lich U rte ils k ra ft u n d F le x ib ilitä t. D ie e th isc h e D iszip lin ist v o n w enig N u tz e n , w enn sie d e n G e ist s ta rr u n d u n b ew eg lich m a c h t geg en ü b er d e r u n e n d lic h e n V ie lfa lt v o n S itu a tio n e n , die ih m a u f sein er P ilger-

95

reise zu r W a h rh e it beg eg n en w erd en . D er fo lg e n d e sch ö n e kleine V o rtra g illu strie rt die N o tw e n d ig k e it v o n U rte ilsk ra ft: „ I n n o rm a le n Z eiten le b e n w ir im allg em ein en u n se r L eb en re c h t g lücklich u n d w id m en u n se re r täg lich en R o u tin e v o n P flic h te n so viel A u fm e rk sa m k e it wie n o tw e n d ig . W ir h a b e n u n sere fe ste n P r in ­ zipien u n d fe ste n V o rste llu n g e n u n d d a m it b e w a h re n w ir u n sere geistige A u sg eg lich en h eit. W ir w erd en d u rc h a b so lu t n ich ts g e stö rt u n d setzen u n se re n o rm a le R o u tin e re ib u n g slo s f o r t m it d em R e su l­ ta t, d a ß stä n d ig F rie d e n u n d F re u d e in u n se re m G eist sin d . S o lan g e w ir u n se re m n o rm a le n L e b e n sg a n g fo lg en , e rw a rte n w ir n ie irg e n d ­ eine V e rä n d e ru n g in u n se re n U m stä n d e n , die u n se r geistiges G leichgew icht s tö re n k ö n n te . D och d e m ist n ic h t so. E s ist e in fa c h n u r u n se re B lin d h eit g eg en ­ ü b e r d e r W e ltn a tu r. Je d e n A u g en b lick k ö n n te u n s g an z u n e rw a rte t irg en d etw as z u sto ß e n . A n o rm a le L e b e n su m stä n d e k ö n n e n b ei G e ­ leg enheit a u f tr e te n u n d w ir g e ra te n a u s d e r F a ssu n g . W ir w erd en h ilflos u n d erlieg en einer so ü b e rw ä ltig e n d e n K ra ft v o n a u ß e n . D as R esu ltat ist, d a ß u n se r g eistiger F rie d e n g e s tö rt w ird u n d so v erlie­ ren w ir u n se re frü h e re S tellu n g . A ll u n se re S tru k tu re n in F o rm v o n R o u tin e u n d P rin z ip ie n b re c h e n ein u n d w ir w erd en in ein en Z u ­ sta n d v e rse tz t, d e r fü r u n s g a n z n eu u n d fre m d ist. W as g esch ieh t? W ir sind d a n n im allg em ein en wie b e tä u b t u n d k ö n n e n n u r schw er u n se r geistiges G leichgew icht z u rü c k g e w in n e n . W ir sind d a n n wie ein Fisch a u ß e rh a lb des W assers u n d v erlieren u n s im S tru d e l des S a m sä ra . W a s tu n w ir n u n ? W ir v ersu ch en , u n se re frü h e re S tellu n g zu rü c k z u g e w in n en u n d m e in e n , dies sei d e r einzige W eg, d e r u n s o ffe n ste h e , u m je n e n g eistigen F rie d e n zu b e w a h re n , d en w ir z u v o r g en ossen. H ie r m a c h e n w ir ein en F eh ler. W ir ü b e rse h e n die T a ts a ­ che, d a ß diese B em ü h u n g , u n se re n frü h e re n S ta tu s z u rü c k z u g e w in ­ n en , g an z v erg eb lich ist, w eil in dieser sich stets w a n d e ln d e n W elt nie w ie d e rk o m m e n w ird , w as v o rh e r w a r. W e n n w ir k lug sin d , so ll­ ten w ir s ta ttd e s s e n v ersu ch en , u n s an d e n n e u e n Z u s ta n d , in d em w ir uns fin d e n , a n z u p a sse n . W ir m ü ssen n e u e P lä n e u n d P ro je k te in itiieren , d ie d e n geg en w ärtig en B ed in g u n g en e n tsp re c h e n , u n d n eu a u fb a u e n . Z u rü c k z u b lic k e n u n d d e n V e rlu st u n seres frü h e re n Z u sta n d e s z u b e k la g e n , ist fü r u n s T o d . W ir so llte n w issen, d a ß d ie ­ ser W a n d e l in L e b e n su m stä n d e n e n tw ed er a u f ein äu ß eres E reig n is o d e r eine ä u ß e re K ra ft z u rü c k z u fü h re n ist o d e r a b e r a u f u n se re ei­ gene S ch w äch e o d e r W a h l, d .h . se lb stv e ru rsa c h t ist. In u n se re r frü h e re n S tellu n g h a tte n w ir u n se re festen P flic h te n , u n d a u fg ru n d d ieser Basis o d e r S tru k tu r b e w a h rte n w ir u n se r g eisti­ ges G leich g ew ich t. Je tz t e r f o r d e r t die S itu a tio n ih re n v o llstä n d ig e n 96

U m stu rz u n d w ir m ü ssen v o n neuem beg in n en . W ir h a b e n nich t ge­ lern t u n s um zustellen. W e n n w ir die S ache tiefer b e tra c h te n , o ffe n ­ b a rt sich als U rsache die U n fäh ig k eit unseres G eistes, sich zu än d ern oder um zustellen. W e n n w ir R egeln au fste lle n o d er u n se r P ro g ra m m festlegen, folgt unser G eist ih n en . D o c h w enn er b lin d fo lg t, so sagen w ir, d e r G eist h a t keine F lexibilität o d e r F äh ig k eit, sich um zustellen. W en n die festgelegten R egeln einsichtig sind, d .h . w e n n sie L eben h a b e n , m üssen sie die U m stellung ak zep tieren . D a ra u s fo lg t also, d aß es k ein G esetz, k ein e Regel gibt, die einen W an d el n ic h t zuließe. Ü b erall g ib t es A u sn a h m e n fü r je d e R egel. U n ser H in d u -R e c h ts­ system lä ß t A u sn a h m e n a u fg ru n d dieser W a h rh e it eines sich w an ­ d eln d en U niversum s zu . D iese B eso n d erh eit unseres H in d u -R ech tes w u rd e im W esten au s e b e n diesem G ru n d m it K ritik b e d a c h t, weil es im m e r F lu k tu a tio n z u lä ß t. W en n u n s eine A rb eit g egeben w ird, tu n w ir sie im allgem einen n a c h einem v o rg eschrieben en G esetz, aber dieses G esetz u n terlieg t einem W an d el en tsp rech en d d e n sich w an ­ d eln d en U m stän d en . D e r F ried en u n d d as G lück, d as w ir als R esul­ ta t u n se re r P flic h te rfü llu n g erlan g en , ist die W a h rh e it. N u r w enn der H a n d e ln d e erleuchtet ist hinsichtlich d e r G esetze, so d a ß er erkennen k a n n , wie die G esetzesbestim m ungen sich w andeln , u n d w enn sein G eist g u t d a ra u f v o rb e re ite t ist, sich m it d e n w an d eln d en U m stä n d e n zu ä n d e rn , k a n n die W a h rh e it voll e rk a n n t w erden. D as n en n en wir K a r m a k a u s h a la o d e r G eschick im H a n d e ln .” — A n d ieser Stelle w u rd e n d em H eilig en einige F ra g e n g estellt. Die erste b e tr a f die U n te rsc h e id u n g zw isch en d rei S a n s k rit-W ö rte rn , die im allgem einen m it ,G e ist’ (o d e r in d e r Ü b e rse tz u n g a u c h m it .W e se n ’) ( m in d ) ü b e rse tz t w erden. S . B . : M a r ia s , B u d d h i u n d A h a m k a r a sind alle G e ist (T eile der W esen seig en sch aften ). M a n a s h a n d e lt, B u d d h i e rk e n n t u n d AhafiTä ra v ergew issert. E in sta rk e s W esen w ird d u rc h die P ra x is d er g u ­ ten E ig e n sc h a fte n m ö g lich . F .: W ie h a n d e lt d e r .G e is t’ in re c h te r W eise? S . B . : W e n n d er .G e is t’ u n re in ist, e n tste h e n bei e in e r H a n d lu n g S ch m erz u n d F re u d e , L ieb e u n d H a ß . W e n n eine H a n d lu n g um ih ­ rer se lb st w illen u n te rn o m m e n w ird , h a n d e lt d e r .G e is t’ d u rc h V e rn u n ft. F .: K a n n die L e k tü re heiliger S c h rifte n uns h e lfe n , un seren .G e is t’ m it d en re c h te n E ig e n sc h a fte n z u füllen. S .B . : D u rc h d a s S tu d iu m des B h ä g a v a t fö rd e rn w ir d ie H in g ab e zu G o tt. D u rc h das S tu d iu m des R a m a y a n a fö rd e rn w ir die S ittlich ­ keit b zw . R e c h tsc h a ffe n h e it. D u rc h d a s S tu d iu m des M a h ä b h ä ra ta fö rd e rn w ir einen b ew eglichen V e rsta n d . — E s so llte nie vergessen w e rd e n , d a ß d a s W esen ein e S tellu n g ein97

n im m t, die u n v e rm e id lic h zw eideutig ist. E in e rse its ist es n a c h a u ­ ß e n d er W e lt z u g e w a n d t, a n d e re rse its n a c h in n e n zu m S elb st g e­ w a n d t. E s m u ß h a n d e ln u n d d a r f sich d o c h n ic h t in H a n d lu n g v e r­ strick en la sse n . E s m u ß w issen u n d d o c h n ic h t v o m W issen a b h ä n g en . Es m u ß eine m o ra lisc h e E in ste llu n g f ö rd e rn u n d d a r f d o c h n ic h t g la u b e n , M o ra l allein w ü rd e die T ü r z u G o tt ö ffn e n . D iese Z w eid eu tig k eit ist re c h t c h a ra k te ris tisc h fü r d ie in d isch e S p iritu a li­ tä t, u n d sie ist in k ein er W eise a u f d e n S h iv a p u ri B a b a b e sc h rä n k t. J e a n H e rb e rt e rw ä h n t in sein em B uch ü b e r H in d u -S p iritu a litä t, wie diese Z w e id e u tig k e it d a s in d isc h e D e n k e n in v ielfach er H in sic h t d u rc h d rin g t. Sie r ü h r t h e r v o n einem tie fe n G e fü h l d e r U n v e re in ­ b a rk e it des U n e n d lic h e n (B ra h m a n ) u n d des E n d lic h e n (M äy ä), w elche n ic h t d u rc h die W eig eru n g gelöst w e rd e n k a n n , d em P r o ­ b lem ins A u g e z u sehen. W ie o f t w ir a u c h sa g e n m ö g e n , d a ß B ra h ­ m a n allein w irk lic h sei, M ä y ä b le ib t d o c h u n se re n S in n en u n d a u ch u n serem g eist b e h a rrlic h g e g en w ärtig . D em P u r u s h a m ag es n u r u m d a s U n e n d lic h e g eh en , zu d e m er g e h ö rt, a b e r d e r G eist m u ß m it d e r K ra ft d e r M ä y ä re c h n e n , die R u h e des in n e re n S elbstes zu stö H ie r k a n n ich d ire k t au s ein e m G e sp rä c h z itie re n , d as S h iv a p u ri B a b a u m 1948 zu B eginn seiner V e rb in d u n g m it M a n a n d h a r fü h rte : „ W ir m ü sse n w issen, w ie w ir rich tig m it M ä y ä u m g e h e n u n d d e m e n tsp re c h e n d h a n d e ln . D ieses D asein (d .h . w as w ir seh en , o d e r dieses U n iv e rsu m ) ist M ä y ä , m it d er w ir in re c h te r W eise u m g e h e n m ü ssen . W ir so llte n diesen G e d a n k e n stets in u n s tra g e n , d a ß ein je d e r T eil d essen , w as w ir se h e n , G o tt in sich b irg t. A lles ist G o tt. M it dieser E in ste llu n g (o d e r B h ä v a n ä ) e rh a lte n w ir die re c h te M o ­ ra l. W e n n w ir diese E in ste llu n g h a b e n , w e rd e n w ir z.B . n ic h t ein M äd c h e n sc h ä n d e n o d e r a n d e re schlechte D in g e tu n . D ieses G e fü h l d e r E h rw ü rd ig k e it ist es, w as w ir bei diesem re c h te n U m g a n g h a b e n so llten . A ls n ä c h ste s m ü ssen w ir das W esen o d e r die E ig e n sc h a ft d essen, w as w ir seh en , ric h tig k e n n e n . W e n n w ir zu m B eispiel die E ig e n sc h a ft des F eu ers k e n n e n , w erd en w ir es n ic h t m it d e r H a n d b e rü h re n , so n d e rn eine Z a n g e b e n u tz e n . R e c h te M o ra l (d .h . o h n e V o rliebe o d e r A b n eig u n g ) ist d ie Z an g e, m it d e r w ir dieses D asein h a n d h a b e n so llte n . W ir m ü sse n n u r d a s tu n , w as u n s v e ro rd n e t w u rd e. S ch ließ lich fü h le n w ir die W irk u n g , die diese M ä y ä v e r­ u rsa c h t, w as w ir R e -a k tio n e n n en n en . W ir w e rd e n sie d u rc h ge­ sch ick te H a n d lu n g n e u tra lisie re n . W en n n u tz lo se o d e r sc h äd lich e H a n d lu n g e n n ic h t g e ta n w e rd e n , k o m m e n k e in e R e a k tio n e n . Es ste h t uns d a n n frei, ü b e r G o tt zu m e d itie re n . So w ird d a s H ö h e re L eb en m ö g lich g em ach t. 98

W ie kleine K in d er, die m it S pielzeug spielen, sp ielt ih r je tz t m it dem L e b e n . Ih r h a b t n o c h n ic h t die V e ra n tw o rtu n g ein es erw ach se­ n en M e n sc h e n a u f e u c h g e n o m m e n . I h r v erfo lg t w eltlich e F re u d e n u n d In te re sse n . Ih r b e g n ü g t eu ch m it d e n k lein en F re u d e n u n d S o r­ gen, d ie sich d a ra u s a b le ite n . Ih r h a b t e u c h so seh r d e n A n n e h m ­ lic h k e ite n des L ebens h in g e g e b e n , d a ß ih r d a s feine E m p fin d e n d a ­ fü r, w as L e b e n w irk lich ist, v e rlo re n h a b t. Ih r solltet je tz t eu re N ei­ g u n g f ü r V erg n ü g u n g en a u fg e b e n u n d sta ttd e sse n d e n k e n . Ih r w erd et e rk e n n e n , d a ß d a s L eb en ein M y ste riu m ist. I h r k ö n n t nich t w issen, w ie u n d w a ru m es e n tsta n d . G e h e n w ir n u n e in m a l v o n seiner E x iste n z aus. W ir w o lle n seine w irk lich en A sp e k te b e tra c h te n . D as ist etw as sehr W ic h tig e s, w ich­ tig er als eu re B e k a n n te n u n d V e rw a n d te n , eu re p e rsö n lic h e n In te r­ essen u n d N eig u n g en . E s ist ein g e sc h ä tz te r B esitz, lie b e r u n d te u re r als e u re F ra u u n d K in d e r. E s ist o h n e P re is. Selbst u n s c h ä tz b a re J u ­ w elen, die dem R e ic h tu m d e r g a n z e n W e lt g le ic h k o m m e n , k ö n n e n n ich t sein en V erlust g u tm a c h e n . W ir lie b e n es u n d sin d ü b e ra u s g lü ck lich , es zu b esitzen . A b e r gleichzeitig e n td e c k e n w ir, w e n n w ir die a n d e re S eite b e ­ tra c h te n , d a ß das L e b e n ein F lu c h ist, eine m iserab le A n g e le g e n ­ h eit, d ie ü b elste K n e c h tsc h a ft. D e n k t n u r a n die P ro b le m e u n d L ei­ d en , d ie w ir u m des L e b e n s w illens a u f u n s n eh m en m ü sse n . Stellt eu ch e in e n E sel v o r, d e r ein er E selin g lü ck lich u n d v e rlie b t n a c h ­ setzt, a b e r d a fü r n u r T r itt u m T ritt b e k o m m t, u n d d o c h u n b e irrt b leib t. In gleicher W eise re n n t ih r h in te r d em L eb en h e r. H u n g e r u n d D u rs t m it ih re n B e g le ite rsc h e in u n g en , u n d v o r a lle m u n sere g ro ß e S o rg e, das L e b e n selbst zu e rh a lte n , w erden u n s g ew altsam a u fg e z w u n g e n . W e n n d u ein M en sch m it S e lb sta c h tu n g b ist, w irst du ih m n ic h t n a c h re n n e n , w e n n d u e rk e n n s t, d a ß d u v o n ih m n u r T ritte b e k o m m st. D u w irst d ir die F ra g e stellen: w a ru m so llte ich ü b e rh a u p t d a ra n In te re sse h a b e n . D ies sin d die zw ei A sp e k te des L eb en s, die zeigen, d a ß d a s L eb en w id e rsp rü c h lic h i s t .” D ie A u fg a b e des G eistes ist es, diese W id e rsp rü c h lic h k e it zu b e ­ w ältig en u n d je d e r Seite ih re n T eil zu g e b e n , dem K aiser z u geben, was des K aisers ist, u n d G o tt, w as G o tte s ist. D ie G ru n d la g e w ah rer M o ra l, im K o n tra st zu k ü n stle risc h e r o d e r im itie rte r M o r a l, ist U r­ te ils k ra ft. D ies ist d e r zw eite u n d k o s tb a rs te B esitz, d e n ein M ensch h a b e n k a n n — der e rste ist u n e rsä ttlic h e s V erlan g en n a c h W a h r­ heit, d .h . G o tt. U rte ils k ra ft ist eine a k tiv e K ra ft, die ü b e r W issen h in a u sg e h t. W ir k ö n n e n n ic h t rich tig u n te rsc h e id e n u n d fa lsc h h a n ­ deln. W e n n w ir sehen , w as zu tu n ist, u n d es n ic h t tu n , m ü sse n w ir e in g esteh en , d a ß w ir n ic h t u n te rsc h e id e n k ö n n e n . U rte ils k ra ft ist eine E ig e n sc h a ft des G eistes — bzw . d e r Seele —

99

wie w ir im W e ste n sagen w ü rd e n , die u n se re H a n d lu n g e n b e stim m t. W a h re U rte ils k ra ft ist w a h re M o ra l. M o ra l o h n e U rte ils k ra ft k a n n je d e rz e it fe h lsch lag en . — D iese In te rp re ta tio n seiner L eh re v o n U rte ils k ra ft u n d G eist w ird d u rc h d as fo lg e n d e G e sp rä c h b e stä tig t, d a s 1961 zw ischen ih m u n d m einer F ra u E liz a b e th s ta ttf a n d . E . B . : W ir le b e n in einem Z e ita lte r, d e m es a n G la u b e n m a n g e lt. W ie k a n n ich m eine K in d er in ein er so lch en W eise g ro ß z ie h e n , d a ß sie G la u b e n in einer W elt h a b e n , die o h n e G la u b e n ist? S . B . : Sie k ö n n e n ih n e n n ic h t G la u b e n b e ib rin g e n . G la u b e n k o m m t v o n G o tt. Sie m ü ssen ih n e n U rte ils k ra ft b e ib rin g e n . W e n n U rte ilsk ra ft d a ist, w ird G la u b e n v o n selb st k o m m e n . E . B . : W ie k ö n n e n sie U rte ils k ra ft e rla n g e n ? S . B . : D u rc h S elb std iszip lin . S o b ald sie d a s A lte r e rre ic h en , w o sie v e rste h e n k ö n n e n w as Sie ih n e n sag en , m ü sse n Sie ih n e n P flic h ­ ten im H a u s g eb en . Sie m ü ssen die P flic h te n a k z e p tie ren u n d o h n e E rw a rtu n g e n o d e r N ach lässig k eit e rfü lle n . D a d u rc h le rn e n sie S o rg fa lt u n d n ic h ts a u ß e r a c h t zu lassen. D ies ist d e r re c h te W eg, u m U rte ils k ra ft h e ra n z u b ild e n . D a n n m ü sse n Sie ih n e n h e lfe n , in d em Sie ih n e n zeigen, w a n n sie etw as ric h tig u n d w a n n sie etw as falsch g e m a c h t h a b e n . D ies so llte n ich t m ittels L o b u n d T a d e l g esch eh en , die n ic h t U rte ils k ra ft h e r­ an b ild e n , u n d a u c h n ic h t d u rc h B e lo h n u n g u n d B e stra fu n g , d ie sie z e rstö re n . Z u m B eispiel so llte n Sie nie sag en : ,W e n n d u d iese b e ­ stim m te P flic h t g u t e rfü llst, w erd e ich d ic h b e lo h n e n .’ Sie m ü ssen lern en , H a n d lu n g e n u m ih re r selbst w illen, n ic h t u m ih re r B e lo h ­ n u n g w illen z u tu n . W e n n Sie sie b e lo h n e n m ö c h te n , m ü ssen sie es sp ä te r tu n , o h n e d a ß sie irg e n d e in e B e lo h n u n g e rw a rte n . D a n n w ird es ih n e n h elfen . W en n Sie d iesen G ru n d sä tz e n folgen u n d ih n e n zeigen, w ie m a n die g u te n E ig e n sc h a fte n h e ra n b ild e t, w e rd e n sie a u to m a tisc h U r ­ te ilsk ra ft e n tw ick eln . D a n n w ird ih n e n v o n G o tt G la u b e n geg eb en w erd en , so b a ld sie b ereit sin d , ih n zu e m p fa n g e n . — M a n a n d h a r b e ric h te t v o n einem a n d e re n G e sp rä c h , d as d ie E n t­ w ick lung des G eistes u n d d e r U rte ils k ra ft m it d er E rz ie h u n g v o n K in d ern in B ezug setzt. S . B . : G eg e n w ä rtig lebt ih r w ie P y g m ä e n , w e n n m a n d e n Z u s ta n d eures In te lle k te s u n d G eistes b e tra c h te t. E u e r W esen ist re c h t u n te r ­ e n tw ick elt, u n d eb en so eu e r In te lle k t. U m d e n G e d a n k e n k la r zu v ersteh en , so llte t ih r d as geistige W a c h stu m eines K in d es b e tra c h ­ te n . Es m a g eine S ache, h a t A b n e ig u n g fü r eine a n d e re , o b g leich die letztere eb e n so g u t fü r es sein m ag w ie die e rste re . H ie r h a t sich sein G eist o h n e je d e n G ru n d V o rlieb en u n d A b n e ig u n g e n zuge-

100

w a n d t. U m diesem e n g e n G eist zu e n tw a c h se n , so llte e r in d er G e­ se llsc h a ft seiner F a m ilie n m itg lie d e r eine w eitere E n tw ic k lu n g d u rc h m a c h e n . D a n n w ird er a u f la n g e S ich t e rk e n n e n , d a ß die S a­ ch e, d ie e r v o rh e r n ic h t m o c h te , je tz t etw as L ie b e n sw e rte s ist. E r m u ß so seiner v e rg a n g e n e n unw eisen P a rte ilic h k e it e n tw a c h se n . In ­ d em e r m it d en a n d e re n M en sch en u m sich h e ru m le b t u n d ih re H a n d lu n g e n u n d G e w o h n h e ite n sie h t, w eitet sich se in H o riz o n t. D ie V o ra u ssic h t des G e istes w ird m e h r u n d m e h r e rw e ite rt u n d das R e su lta t ist, d a ß die S a c h e , die er z u n ä c h s t n ic h t m o c h te , n u n ge­ lieb t u n d g esch ätzt w ird . E in w eiteres B eispiel: W e n n je m a n d r u f t, fü rc h te t sich das K in d d a v o r, zu ih m zu g eh en , w eil es ih n n ich t k e n n t. E s h a t je d o c h k e in e B ed en k en , zu seinen e ig en en L e u te n zu g e h e n , die ih m g u t v e r tr a u t sind. D a s h a t m it d er B e sc h rä n k th e it seines In te lle k ts o d e r V e rsta n d e s z u tu n . E s k a n n d e n M en sch en , d e r es r u f t, n ich t e rk e n n e n u n d e in sc h ä tz e n . Sein V e rs ta n d ist n ich t h in re ic h e n d e n tw ic k e lt, u m d en M e n sc h e n zu e rk e n n e n , m it d em es F re u n d s c h a ft schließ en so llte. S o fin d e n w ir M än g el in u n se re m In ­ te lle k t als a u c h in u n se re m W esen. U m diese U n z u lä n g lic h k e ite n zu b eseitig en , so llten w ir fü r g e n ü g e n d m en tales u n d spiritu elles W a c h stu m sorgen. W ie w ir uns e n tw ic k e ln k ö n n e n , d a s ist im m er ein e F ra g e , die sich u n s stellt. W ie im F a lle des o b e n g e n a n n te n K in d es so llten w ir in d e r G e sellsch aft v o n Y ogis o d e r en tw ic k e lte n Seelen leb en , u n d in d e m w ir ih re V o rträ g e h ö re n , ih re A u ssp rü c h e u n d A n w eisu n g en e n tsp re c h e n d den h e ilig e n S c h rifte n , k ö n n e n w ir m it d e r Z eit u n se­ re n n ie d rig e n sp iritu e lle n S ta n d h ö h e r e n tw ick eln . M itte ls S h rav an a , m a n a n a usw . d .h . d u rc h H ö re n u n d In teresse a n E rk e n n tn is, k ö n n e n w ir im L a u fe d e r Z e it a u c h u n se re in te lle k tu e lle F ä h ig k e it e n tw ick eln . U m a lso zu ein em voll e n tw ic k e lte n W e se n z u w erden, b e n ö tig e n w ir in tellek tu elles u n d sp iritu e lle s W a c h stu m , u n d das ei­ ne o h n e d a s a n d e re ist n ic h t die W a h rh e it. B eide so llte n Seite an S eite w ach sen . In d e r g eg en w ärtig en W e lt fin d e n w ir z u m Beispiel in ein em gew issen M a ß n u r in te lle k tu e lle E n tw ic k lu n g , w äh ren d k ein h o h e s ehtisches P rin z ip die M e n sc h e n leitet. D ie E n tw ick lu n g des W esens w ird leid lich ü b e rse h e n . U m es n o c h d e u tlic h e r zu sa­ g en , die F u n k tio n u n se re s In tellek tes b e ste h t d a rin , L ic h t zu geben. F ü r ein en B eam ten ist es d e r In te lle k t, d e r die P flic h te n u n d F u n k ­ tio n e n seines A m tes fe stle g t u n d ih m eine V o rste llu n g d a v o n g ib t. D as b e d e u te t, d er In te lle k t in ih m b e g re ift die G esetze, R eg eln u n d B e stim m u n g bezüglich seiner P flic h te n als B e a m te r. D o c h d a der G eist in ih m n ich t v o ll entw ickelt ist u n d d e m z u fo lg e k ein e eth i­ sch en P rin z ip ie n b e a c h te t w erd en , z ö g e rt e r n ic h t, sich b este c h e n zu lassen . Sein G eist h ä lt d e r V e rsu c h u n g n ic h t s ta n d u n d d a h e r k a n n

101

er seine P flic h te n n ic h t z u r Z u frie d e n h e it erfü lle n . E r e rfü llt seine P flic h te n d e m B u c h sta b e n n a c h , a b e r n ic h t d e m G eiste n a c h . In te l­ lektuelle E n tw ic k lu n g allein k a n n sich a lso n ic h t o h n e eth isch e P rin z ip ie n o d e r h in re ic h e n d e W esen s-E n tw ick lu n g h e rv o rtu n . D er G eist ist so sch w ach , d a ß e r n ic h t d e n h e ra b w ü rd ig e n d e n E in flu ß d er d rei g u n a s o d e r n ied rig er m e n ta le r Z u s tä n d e a b s c h ü tte ln k a n n . Ih re N a m e n sin d S a ttw a , R a ja s u n d T a m a s , w ä h re n d ih re F o rm e n , Ich ch ä, R ä g a u n d D w esh a sind; d .h . V erlan g en , L e id e n sc h a ft u n d H a ß . D e r In te lle k t w ill, d a ß etw as g e ta n w ird , a b e r d e r G eist tu t u n te r d e m E in flu ß v o n V erlan g en , L e id e n sc h a ft u n d H a ß etw as g anz a n d e re s. H ie r liegt d ie S chw äche des M en sch en . W ie ü b e rw in ­ det m a n sie? W as u n s h ie r h ilft, sind H eilig e, P r o p h e te n u n d S tu d iu m d e r h ei­ ligen S c h rifte n . In d e m w ir m it ih n en Z u sam m en leb en u n d W e rk e d er N ä c h ste n lie b e tu n , g ew in n en w ir u n d w ach sen . Ä h n lic h k a n n eine E n tw ic k lu n g des W esens o h n e in te lle k tu e lle A u sb ild u n g n ich t voll z u r W irk u n g k o m m e n . Sie sind so se h r m ite in a n d e r v e rk n ü p ft, d a ß d a s eine o h n e d as a n d e re kein en R eiz h a t. E rs t w en n m a n die b eid en E n tw ic k lu n g e n d u rc h g e m a c h t h a t, k a n n m a n sag en , d a ß die b e tre ffe n d e P e rs o n d en re c h te n W eg ein g esch lag en h a t. Sie ist d a n n seh r g lü ck lich . Ih re Seele fin d e t die F re ih e it, fü r ih r eigenes W o h l­ erg eh en z u so rg e n , so wie eine M u tte r die F re ih e it fin d e t, sich g an z ih re r tä g lic h e n A rb e it zu w id m e n , w en n ih re K in d er R eife e rla n g t h a b e n u n d e rw ach sen g en u g sin d , u m selb st V e ra n tw o rtu n g z u t r a ­ gen. D ie Seele ist v o n d e r B ü rd e b e fre it u n d d a d u rc h n u n u n b e ­ schw ert. W ir w erd en d a n n zu fäh ig en S eelen, die in d e r L ag e sin d , sp iritu ellem W a c h stu m d e n W eg zu b a h n e n . So e rk lim m e n w ir d a n n m it m e n ta le r u n d in te lle k tu e lle r E n tw ic k lu n g g leichzeitig g ö tt­ liche H ö h e n . In dem M a ß e , w ie die u n te re n S tu fe n d e r E n tw ic k lu n g d u rc h s c h ritte n sin d , ist a u c h das h ö h e re L e b e n z u g än g lich . — A us M a n a n d h a rs A u fz e ic h n u n g e n g e h t h e rv o r, d a ß die U n te r ­ sch eid u n g zw ischen d er D iszip lin des V e rsta n d e s u n d d e r D iszip lin des G eistes, zw ischen P flic h t u n d e th isc h e r V o llk o m m e n h e it, sich allm ä h lic h im L a u fe v o n zw anzig J a h r e n h e ra n b ild e te , als m e h r u n d m e h r M en sch en d en S h iv a p u ri B a b a a u fsu c h te n , um sich d en re c h te n L eb en sw eg zeigen zu lassen. D as h e iß t n ic h t, d a ß die U n te r­ sch eid u n g zw ischen K ö rp e r u n d G eist n ic h t sc h o n im m er d a w ar; a b e r in se in e n E rk lä ru n g e n w a r z u n ä c h st die A u sb ild u n g g u te r E i­ g e n sc h a fte n m it d e r D isziplin d e r P flic h t v e rk n ü p ft. D er fo lg e n d e A u szug a u s ein e m d e r frü h e ste n G e sp rä c h e im J a h re 1937 w ird zei­ g en , w ie e r zu je n e r Z eit seine L eh re d a rle g te . „ W e n n sich bei d e r O rg a n isa tio n d er tä g lic h e n A u fg a b e n ein v e r­ n ü n ftig e r R h y th m u s eingestellt h a t, so llte m a n die g u te n E ig en -

102

sc h ä fte n n ach u n d n a c h au sb ild e n . W e n n dieser R h y th m u s erreich t ist, ist d er erste T eil des K am p fes v o rü b e r, u n d die T u g e n d e n sind die n ä c h ste n Z w ischenziele, die in g leich er W eise S c h ritt fü r S ch ritt e rre ic h t w erd en . W id e rstä n d e o d e r S ch w ierig k eiten m ö g e n a u ftre te n , a b e r w ir so llte n n ie m a ls n a c h g e b e n , selbst w en n es u n se r eige­ nes L e b e n k o ste t. W ir so llten stets e in T a u z ie h e n m it u n se re m W e se n b etreib en . W e n n w ir n ic h t n a c h g e b e n , ziehen w ir d as W esen m it g rö ß e re r K ra ft. A b e r d as W e se n w ird n ic h t so b a ld d en R ü c k z u g a n tre te n . E s w ird n u r a llm ä h lic h im L a u fe d e r Z e it b ezw u n g en w erd en . W ir so llte n n u r m it u n se re n P flic h te n fo r tf a h r e n . D a n n b le ib t n u r die F ra g e d e r Z eit. D er T a g w ird sicher k o m m e n . J e tz t, in d e n frü h e n S ta d ie n , so llten w ir in u n se re r R o u tin e Z u flu c h t su c h e n , u n d u m j e ­ d e n P re is a n ih r fe sth a lte n . Im L a u fe d e r Z e it w e rd e n w ir ein S ta d i­ u m e rre ic h en , w o w ir alle u n e rw ü n sc h te n o d e r n u tz lo se n T ä tig k e i­ te n a b w e rfe n k ö n n e n u n d gereinigt w e rd e n . W ir w e rd e n su b tilere W e ish eit h a b e n , m it d e re n H ilfe w ir w eitere Z ie lp u n k te erreich en w e rd e n . U n ser A n fa n g ist d a h e r ein sy ste m a tisc h e r o d e r w issen­ sc h a ftlic h e r V o rg a n g d e r V e rfe in e ru n g u n se re r W e ish e it. H a lte a n d e in e n P rin z ip ie n fe st, w echsle d e in P rin z ip d a s g a n z e L eb en lan g n ic h t. W ir k ö n n e n W e ish e it n ic h t d ire k t e rla n g e n . G u te E ig e n sc h a fte n sin d die B rü ck en , d ie d a h in fü h re n . W a s ist T u g e n d ? E in e rech te F u n k tio n u n serer tä g lic h e n P flic h tro u tin e — N ity a u n d N a im ittik a . W e n n m a n strik t n a c h d em G esetz le b t, d a s diese b e id e n reg iert, so ist dies T u g e n d im eig e n tlic h e n S in n , d .h . ein e rn s th a fte s u n d stre b ­ sam es F e sth a lte n a n P flic h te n . G eg en d a s G esetz a n g e h e n , o d er die P flic h te n leicht n e h m e n , o d e r N ic h t-E rfü llu n g d e r tä g lic h e n R o u ti­ n e ist S ünde. U n se re A k tiv itä te n so llte n real sein. D en k e n ic h t in B eg riffen v o n g u t u n d schlecht. D e n k e n u r in B e g riffe n dessen, w as real ist. E in e w irk lich e H a n d lu n g w ird v o n zw ei K rä fte n h e rv o rg e b ra c h t — die ein e ist die E n ts c h e id u n g s k ra ft, u n d die a n d e re d ie S e lb st-B eh err­ sc h u n g . D ie so g e n a n n te n „ g r o ß e n ” M en sch en d e r W elt h a b e n m e h r o d e r m in d er M a c h t. W e n n m a n a b e r ih re H a n d lu n g e n k ri­ tisc h a n a ly sie rt, w ird m a n m e rk e n , d a ß sie n ic h t d ie n ö tig e S elb st­ b e h e rrsc h u n g h a b e n . Ih re H a n d lu n g e n sind e n tw e d e r g u t o d e r sc h le c h t. M ittels ein e r gew issen S elb std iszip lin h a b e n sie die F ü h ­ ru n g s q u a litä t in ein em a u ß e rg e w ö h n lic h h o h e n G ra d e en tw ick elt, a b e r es ist ih n en völlig m iß lu n g e n , d iese K ra ft z u k o n tro llie re n , so d a ß sie im L eb en n ic h t w irklich e rfo lg re ic h sin d . A u fg ru n d ih re r H e rrs c h a ft h a b e n sie m e h r als g e n ü g e n d M itte l in d e r H a n d , ab e r sie sin d n ic h t in d er L a g e , diese M itte l d e n E rfo rd e rn is s e n angem es103

sen zu g e b ra u c h e n . D ie eigene F ü h ru n g s q u a litä t im n o tw e n d ig e n M aß zu k o n z e n trie re n u n d sie zu g e b ra u c h e n , ist eine F ä h ig k e it, die n u r seh r w enige u n d u n g e w ö h n lic h e M e n sc h e n b esitzen . U m zu r W irk lic h k e it z u gelan g en , so llte m a n d e n eig en en L e b e n su m stä n d e n e n tsp re c h e n d die S e lb stb e h e rrsc h u n g e b e n so wie die F ü h ru n g s q u a ­ lität e rla n g e n . In u n se re m speziellen F all m ü ssen w ir u n se re in n eren K rä fte fest im G riff h a b e n u n d sie k o n tro llie re n , w e n n w ir u n sere b e stim m te n T ä tig k e ite n d u rc h fü h re n . W e n n w ir a n d e r tä g lic h e n R o u tin e festh a lte n , m it festen P flic h te n , fester Z e it u n d festen P rin z ip ie n , so b e d e u te t dies, d a ß w ir d iese F ü h ru n g s q u a litä t erw erb en . A b e r d a ­ m it allein e rla n g e n w ir n ic h t d e n w irk lich en E rfo lg . W ir b e n ö tig e n diese K ra ft n u r in dem fü r u n sere Z ie lv o rste llu n g e n n o tw e n d ig e n G ra d e u n d g e b ra u c h e n sie. W e n n w ir z u n ä c h st in d e r L ag e sin d , u n s m it fe ste n P flic h te n , fe ste r Z eit u n d fe ste n P rin z ip ie n zu b e ­ h e rrsc h e n , w e rd e n w ir d iese K ra ft zu k o n tro llie re n h a b e n . D ie A n ­ w en d u n g d e r sech su n d zw an zig E ig e n sc h a fte n , die u n se re h ö h e re N a tu r a u s m a c h e n , zielt d a r a u f a b , diese K ra ft zu k o n tro llie re n .” — Es sollte n ic h t vergessen w e rd e n , d a ß d e r V e rsta n d d er D ie n e r des Selbstes u n d n ic h t sein M eister ist. E r e rla n g t die F ä h ig k e it z u m u n ­ a b h ä n g ig e n H a n d e ln teilw eise als E rg e b n is sein er eig en en N a tu r, u n d teilw eise a u fg ru n d seiner U n w issen h eit u n d u n g e n ü g e n d e n A s ­ so z ia tio n e n . W e n n d e r G eist in diesem Z u s ta n d ist, im A h a m k a r a , su ch t er n u r B efried ig u n g a n s ta tt seiner se lb st. D ies ist d e r Z u s ta n d des E g o ism u s, v o n dem d e r C h a ra k te r u m je d e n P reis zu b e fre ie n u n d zu re in ig e n ist. D a h e r sp ric h t d er S h iv a p u ri B a b a v o n ein e r U n ­ te ro rd n u n g des C h a ra k te rs: „ E in M en sch u n te r dem E in flu ß des C h a ra k te rs ist eine sehr sch w ach e Seele. W e n n sein C h a ra k te r b e ­ zw u ngen ist, ist G o tt sehr n a h e . L a ß n ic h t z u , d a ß irg e n d e in e ä u ß e ­ re S ache d ic h v o n d ein en P flic h te n a b h ä lt o d e r a b b rin g t. W en n K ra n k h e it im K ö rp e r ist, v erlieren w ir u n sere L e b e n sfre u ­ d e — k ein G e sc h m a c k , usw . E b e n so ist u n se r P u ru s h a a u c h u n ­ g lü ck lich , w e n n U n w issen h eit b e ste h t. M ä h e H e u , w ä h re n d die S o n n e sc h e in t. V o r A n b ru c h d e r N a c h t so llte n w ir u n se re n B e stim ­ m u n g so rt e rre ic h en . Beeile d ich . S p u te d ic h . W irf T rä g h e it, L a n g ­ sam k eit u n d ä h n lic h e S ch w äch en a b . D u b ist e n tsch lo ssen , g ew iß , a b e r d er G eist ist n o c h unw illig. D ieser U n w illen ist la n g sa m a u sz u ­ m erzen , S c h ritt fü r S c h ritt, d e n n diese A rt M e n ta litä t k a n n m a n n u r schw er a u f einen S chlag a u stre ib e n . N u r w en n w ir die g u te n E i­ g e n sc h a fte n h erein lassen , w ird dies la n g sa m v ergeh en . D u n im m st je tz t diesen S itz ein u n d d a h e r k a n n ih n k e in a n d e re r K ö rp e r e in ­ n e h m e n , o h n e d a ß d u ih n v e rlä ß t. Ä h n lic h h a t d ich dies — dein e frü h e re M e n ta litä t — im G riff. D u rc h die Ü b u n g v o n N ä c h ste n 104

liebe u n d g u ten E ig e n sc h a fte n w ird diese M e n ta litä t v erg eh en . W ie d e in K in d ist diese M e n ta litä t n u n in E n tw ic k lu n g b e g riffe n , u n d im A u g e n b lic k m u ß t d u d ich ih re m S ta rrsin n irg e n d w ie beugen. W e n n sie ab e r h e ra n g e re ift ist, m u ß t d u sie so g ar g ro b b e h a n d e ln , d .h . d u m u ß t ih r d e in e U n te rs tü tz u n g verw eigern.

Die dritte Disziplin — Das Spirituelle Leben W ir k o m m e n n u n zu d e r h ö c h ste n A u fg a b e , d e re n E rfü llu n g d er ei­ g e n tlich e Z w eck des m en sch lich en L eb en s ist, u n d w o r a u f alle a n ­ d e re n n u r v o rb e re ite n . D er S h iv a p u ri B a b a b e sc h re ib t d ies in m a n ­ n ig fa c h e r W eise als G o tt-E rk e n n tn is , E rk e n n tn is d e r W a h rh e it, E r ­ k e n n tn is G o tte s, S in n des L ebens u n d E rla n g u n g G o tte s. H ie r w e rd e n u n s w eder In te llig e n z n o c h G eist h elfen ; n u r d e r G lau b e z ä h lt. D er M ensch k a n n G o tt n iem als fin d e n , a b e r w ie in d er G e­ sch ich te des ju n g e n D h ru v a k a n n e r G o tt zu sich b rin g e n , w enn er die e rfo rd e rlic h e n g eistig en E ig e n sc h a fte n h a t. O b g le ic h also W e­ sen u n d Intelligenz G o tt n ic h t fin d e n k ö n n e n , m ü sse n sie im ric h ti­ g en Z u s ta n d sein, w e n n G o tt e rk a n n t w erd en soll. In m ein en eigenen G e sp rä c h e n m it d e m S h iv a p u ri B a b a w ar ich b e so n d e rs b e e in d ru c k t v o n seinem N a c h d ru c k a u f d ie A u to n o m ie d e r d re i D iszip lin en . J e d e h a t ein en v e rsc h ie d e n en B ereich u n d ein v ersch ied en es Z iel. M it d e m In te lle k t e ro b e rn w ir d iese W elt u n d e r­ la n g e n irdisches G lü c k , s u k h a . D u rc h d a s W esen b ezw in g en w ir uns se lb st u n d erla n g e n H e ite rk e it, s a n to s h , u n d die Z u sic h e ru n g ew i­ ger F re u d e . D u rc h G la u b e n lassen w ir u n s v o n G o tt e ro b e rn , in d em w ir alles v erlieren , u m alles zu fin d e n ; d a s ist S h a n ti. W e lte rk e n n t­ n is, S eelen erk en n tn is u n d G o tte rk e n n tn is sind d re i d e u tlic h ab g e­ g re n z te E n d p u n k te v o n d rei d e u tlic h a b g e g re n z ten P ro z e sse n . E in M en sch k a n n sich e in e m o d e r allen v o n diesen w id m e n , ab e r es ist zw eck lo s, d ire k t G o tte rk e n n tn is a n z u s tre b e n , w en n e r ein en trä g e n In te lle k t u n d sch w ach es W esen h a t. W e n n e r sich d e r W e lte rk e n n t­ nis w id m e t, w ird e r ein g lückliches u n d e rfo lg reich es L e b e n h ab en , a b e r d e r T o d w ird a lle m ein E n d e setzen . W en n er sich d e r S eelener­ k e n n tn is w idm et, w ird e r ewige G lü ck selig k eit e rla n g e n , ab e r diese w ird d u rc h das D a se in k o n d itio n ie rt b le ib e n . W e n n d ie W elten v er­ g e h e n , w ird seine G lü ck selig k eit z u E n d e geh en u n d e r w ird fin d en , d a ß er n irg en d w o h in g e la n g t ist. D a h e r ist n u r G o tte rk e n n tn is o b ­ je k tiv u n d a b so lu t g ü ltig als E rfü llu n g u n d Ziel des D asein s. E in M ensch m ag se in e n In tellek t z u m h ö c h ste n G r a d en tw ick eln , w ie es fü r ein m en sch lich es W esen ü b e rh a u p t m ö g lich ist; dies b e ­ d e u te t n ic h t n u r d a s D e n k v e rm ö g e n , so n d e rn alle F u n k tio n e n u n d K rä fte , die m it dem ird isc h e m L eb en v e rk n ü p ft sin d . E r w ird in der L a g e sein, alle A rte n v o n b e ste h e n d e n D in g en u n d W esen zu be105

h e rrsc h e n , w as ih m w irkliche F re u d e im L e b e n g ib t. A b e r dies allei­ n e w ird ih m n ic h t a u to m a tisc h einen s ta rk e n u n d rein en G eist g e­ b e n . E r m a g z w a r alle K rä fte h a b e n u n d k a n n d o c h m o ra lisc h v e r­ lo re n sein, u n d d a h e r v e rd a m m t zu einem e le n d e n D a se in sz u sta n d n a c h dem T o d . V ielleicht ist er m o ra lisc h n ic h t v e rd o rb e n , a b e r er w ird n ich t je n e s sta rk e G e fä ß h a b e n , d a s n a c h d em T o d sein en I n ­ h a lt b e w a h re n k a n n . W enn sein Z u s ta n d d a h e r a u c h n ic h t e le n d sein m a g , so ist d ieser d o c h su b sta n z lo s w ie d e r eines G esp en stes. S ein J iv a w ird ein a n d e ­ res G e fä ß su c h e n m ü ssen , u m seinen W eg fo rtz u se tz e n . D er Z u s ta n d eines M e n sc h e n m it ein em s ta rk e n W esen , d as d u rc h D iszip lin u n d P ra x is g u te r E ig e n sc h a fte n g e fo rm t ist, ist seh r viel g ü n stig er. W e n n es ih m a b e r a n In te llig e n z m a n g e lt, w ird er n ic h t in d e r L a g e sein, m it d e n P ro b le m e n des L eb en s fe rtig z u w e r­ d e n , u n d e r w ird v o n sein em w a h re n Z iel, G o tt zu fin d e n , a b g e ­ le n k t. E r m a g n ic h t ein m al in d e r L age sein, d e n U n te rsc h ie d zw i­ schen N irv ik a lp a S a m ä d h i, d .h . e in fa c h e r G lü ck selig k eit, u n d G o tte rk e n n tn is zu b e g re ife n . D a h e r w ird er leich t irre g e fü h rt w erden. Selbst die K o m b in a tio n ein e r w achen In te llig e n z u n d eines s ta r ­ k e n G eistes w ird n ic h t g e n ü g e n , u m u n s zu G o tt zu fü h re n . D a fü r m u ß ein d ritte r u n d gan z a n d e re r P ro z e ß ein setzen . D ieser P ro z e ß w ird allg em ein M e d ita tio n g e n a n n t. D ie b e re its z itie rte A n tw o rt, die er d e n S ch w estern g a b , die ih n fra g te n , w ie m a n G o tte rk e n n tn is e rla n g t, fa ß t die g esam te L e h re z u sam m en . S .B .: D e n k t n u r a n G o tt allein . B eseitigt je d e n a n d e re n G e d a n ­ k en au s e u re m G eist. W e n n alles a n d e re v ersc h w in d e t, w e rd e t ih r G o tt seh en . Im N u . — D a n u r w enige S terb lich e die geistige K ra ft h a b e n , u m g leich v o n A n fa n g a n d iese A n w eisu n g w o rtw ö rtlic h z u b e fo lg e n , m ü sse n w ir stu fen w eise V orgehen. E s g ib t d rei solcher S tu fe n , die im S a n sk rit z u tre ffe n d b e sc h rie b e n w erd en als d h ä ra n ä , d h y u n d sa m ä d h i, o d e r S tetig k eit, M e d ita tio n u n d in ten siv e K o n te m p la tio n . In d e r A n t­ w o rt a u f die F ra g e eines H in d u -S c h ü le rs — ein e n T eil d a v o n h a b e n w ir b ereits z itie rt — w u rd e fo lgendes g esagt: F .: K ö n n te n Sie m ir einige H inw eise z u r M e d ita tio n g eb en ? S .B .: M e d ita tio n h a t d rei S tu fe n , n ä m lic h S a m ä d h i, D h y ä n a u n d D h ä ra n ä . S a m ä d h i ist K o n z e n tra tio n a u f die W a h rh e it. D h y ä n a ist D en k en a n irg e n d e in e n b e stim m te n G e g e n sta n d fü r la n g e Z eit. D h ä ra n ä ist N a c h d e n k e n ü b e r die h isto risc h e W a h rh e it. In einem an d e re n S in n ist M e d ita tio n tie fg rü n d ig e s D e n k e n . Sie v erb essert u n sere G e su n d h e it, g ib t se h r h ilfreich e Id e e n u n d ist re c h t w esen t-

106

lieh fü r u n se re n sp iritu e lle n F o rts c h ritt. M e d ita tio n ist ein e v er­ rü c k te S ach e. D a h e r ist es a m b esten , w e n n m a n einen b e so n d e re n R a u m d a f ü r h a t. E r so llte sa u b e r u n d o rd e n tlic h sein. M a n k a n n k ü n stle risc h e B ilder v o n R a m a , K rish n a u n d a n d e re n v e rw irk lic h ­ te n S eelen zu m Z w ecke d e r In s p ira tio n a u fste lle n . M a n k a n n au ch W e ih ra u c h stä b c h e n u n d O p fe rfe u e r b re n n e n , d e n n sie re in ig e n d en G eist u n d die A tm o sp h ä re . F .: W elches ist die b e ste Z eit fü r M e d ita tio n ? S .B . : F r ü h am M o rg e n . N a c h d en n a tü rlic h e n V e rric h tu n g e n u n d d em B a d so llte m a n e in fa c h e s p r a n a y a m a (A te m k o n tro lle ) zweio d e r d re im a l ü b e n (a b e r n ic h t m e h r als z e h n m a l täg lich ). M a n sollte d a n n ein e b eq u em e H a ltu n g e in n e h m e n , w obei d er K ö rp e r ganz a u fre c h t b le ib t, u n d die M e d ita tio n b e g in n e n . F .: S in d M e d ita tio n u n d K o n z e n tra tio n dasselbe? S .B . : J a , d e n n b eid e b e d e u te n .au ssch ließ lich a u sg e ric h te tes B e­ w u ß tse in ’. N ein , d e n n in d e r M e d ita tio n h a t m a n B e w u ß tse in so ­ w ohl v o n d e r ä u ß e re n als a u c h d er in n e re n W elt, w ä h re n d bei der K o n z e n tra tio n n u r B e w u ß tse in d e r in n e re n W elt g e g e b e n ist. F .: W ie d en k en Sie ü b e r die S itte n n o rm ? S . B . : D ie V o rste llu n g e n v o n S ittlic h k e it v ariieren je n a c h Z eit u n d O r t. U m d as re c h te L e b e n zu b e w a h re n , k ö n n e n w ir je d e Regel d e r S itte n n o rm b re c h e n . D ie u n iv ersale S itte n n o rm ist, o h n e F ehl zu h a n d e ln . W ir so llte n n ic h t d o g m a tisc h sein b e z ü g lic h a n d e re r F o rm e n d e r S ittlich k eit. G ese llsc h a ftlic h e S ta b ilitä t so llte selb st ge­ gen S itten g esetze b e w a h rt w erd en . F .: W o sind L e h re n ü b e r d as R e c h te L eb en am b e ste n d a rg e ­ stellt? S .B . : In d e n vier V ed en . Im R a m a y a n a , d em B h ä g a v a t u n d au ch dem M a h ä b h ä ra ta . A b e r d e n k stets d a r a n , d a ß die L e h re n in B ü­ ch e rn n u r einen allg em ein en C h a ra k te r h a b e n . In d iv id u e lle S ucher b e n ö tig e n die A n le itu n g eines L e h re rs, d e r eine v e rw irk lic h te Seele

ist. — R e c h te s L eb en u n d M e d ita tio n sin d ein P f a d , d e r n ic h t d as L e­ b en le u g n e t, so n d e rn es in sich a u fn im m t. In d e m w ir d a s L e b e n a k ­ z e p tie re n u n d es a u f d e n re c h te n P f a d fü h re n , sind w ir in d e r L age, d as L e b e n zu b e g rü n d e n u n d u n s in d e n S ta n d zu setzen , d ie W a h r­ h eit d u rc h M e d ita tio n z u v erw irk lic h e n . M a n k a n n d e m L eben n ic h t e n tsa g e n , w enn m a n die P ro b le m e des L ebens lö se n w ill, d en n m a n m u ß die d re ifa c h e n P flic h te n e rfü lle n , die v o n G o tt v erfü g t sin d . E n tsa g u n g w ü rd e b e d e u te n , d a ß m a n v o m L e b e n w eg läu ft u n d d a h e r v o n seinen P ro b le m e n . D ie tie fe re B e d e u tu n g des L ebens g eh t d u rc h die s o g e n a n n te E n tsa g u n g v e rlo re n . W ir k ö n n e n hier je ­ d o c h e rw ä h n e n , d a ß je m a n d , d er feierlich g e sch w o ren h a t, G o tt 107

o d e r d e n T o d zu fin d e n , d e m w eltlichen L e b e n e n tsa g e n u n d zu r M e d ita tio n in d e n W a ld g e h e n k a n n . M e d ita tio n ist a u c h m ö g lich , w äh re n d m a n m it d iesem L e b e n b e sc h ä ftig t ist. M a n k a n n m ed itie­ ren , w ä h re n d m a n seine P flic h te n a u s ü b t, o d e r in ein em W ald . A b er se lb st in d e m m a n ein L eb en im W a ld fü h rt, m u ß m a n die d re ifa c h e n P flic h te n e rfü lle n . E in L eb en im W a ld ist n ic h t ein L e­ b en d e r B u ß e o d e r y o g a v y a s . W er W a h rh e it in einem W a ld su ch t, m u ß sein L e b e n g e sta lte n , in d e m er d as R e c h te L eb en ü b t u n d d i­ re k te M e d ita tio n ü b e r G o tt p ra k tiz ie rt. D er P f a d des R ech ten L eb en s ist schw ierig, u n d leich ter zu b e ­ sch reib en als zu b e fo lg e n . Je d e T ä tig k e it d e r ä u ß e re n S in n e m u ß richtig b em essen sein u n d o h n e F ehl. So w ie w ir ein en A n z u g a b ­ m essen u n d sch n eid en , so so llte n w ir a u c h u n se r L eb en bem essen u n d g e sta lte n . D as M aß so llte w eder lä n g e r n o c h k ü rz e r als n o tw e n ­ dig sein. N u r w enn u n se r L e b e n ex a k t re g u lie rt ist, w erd en w ir die e rfo rd e rlic h e Z eit u n d E n e rg ie fü r die M e d ita tio n h a b e n . R ech te M e d ita tio n k a n n n ic h t a u f ein em u n g e o rd n e te n L eb en b e g rü n d e t w erden.

Erste Stufe: Dhäranä D ies b e d e u te t w ö rtlic h d a s H a lte n im G e ist, u n d a u ch d a s E rin n e rn u n d d en G eist in S a m m lu n g h a lte n . D as W o rt d h ä r a n ä ist sehr a lt; die W e ise n , die d en R ig V ed a v o r ta u s e n d e n v o n J a h r e n z u sa m ­ m en stellten , g e b ra u c h te n es im selben S in n e w ie d e r S h iv a p u ri B a­ b a . T a tsä c h lic h ist es die u n iv e rsa l a n e rk a n n te P ra x is e h rfü rc h tig e r Ü b u n g e n . In d e m er sich a n m ich p e rsö n lic h als K a th o lik e n w a n d te , em p fa h l d e r S h iv a p u ri B a b a m ir b e so n d e rs h ä u fig e n G e b ra u c h des R o se n k ra n z e s, K o n te m p la tio n ü b e r die L e b e n v o n H eilig en , L e k tü ­ re d er Bibel u n d verbales G e b e t. T arzie V itta c h i w u rd e g e ra te n , die B erg p red ig t zu stu d ie re n , o bgleich er als B u d d h ist a u fw u c h s. Es ist n ic h t n o tw e n d ig , w eitere Beispiele a n z u fü h re n , d a D h ä ra n ä ein T eil a lle n sp iritu ellen L eb en s aller Z e ite n u n d R e lig io n en ist. Sein Z w eck ist es, d em G eist eine O rie n tie ru n g zu g eb en , d ie d a s E r ­ reichen d e r n ä c h ste n S tu fe e rle ic h te rt.

Zweite Stufe: Dhyäna D ies ist d ie F o rm d er M e d ita tio n m ith ilfe d e r D a rste llu n g o d e r S ch ö p fu n g eines m e n ta le n B ildes. D as e n tsp re c h e n d e W o rt in der S u fi-T e rm in o lo g ie ist ta s a w w u r , w as d a sse lb e b e d e u te t u n d d a sse l­ b e Ziel h a t. D er G eist ist n u r a u f ein b e stim m te s B ild k o n z e n trie rt, bis die W irk lic h k e it h in te r d e m B ild o ffe n b a r w ird . D ies ist d ie erste Ö ffn u n g des h ö h e re n B ew u ß tsein s, die u n s schließlich ü b e r Be­ w u ß tsein selb st h in a u s fü h re n w ird. N ich ts k ö n n te dies b esser illu-

108

strie re n als ein h e rrlic h e r A b sc h n itt in ein e m d er G e sp rä c h e des Shi­ v a p u ri B a b a , den ich im fo lg e n d e n zitiere: S .B . : D er einzige Z w eck dieses m e n sc h lic h e n L eb en s ist allein die E rk e n n tn is G o tte s. M e d itie re ü b e r I h n m it ebensoviel E h re rb ie tu n g u n d L ie b e , wie du zu B eginn ü b e r sein e m a n ife stie rte F o r m m ed itie­ ren k a n n s t. Stell d ir v o r, e r stü n d e d ire k t v o r d ir, u n d v o n seinem S cheitel gehe ein G la n z a u s, d e r b le n d e n d e r ist als d e r d e r S o n n e, S eine ro te n A u g en le u c h te n wie ein L o tu s , Sein H a ls ist b e d e c k t m it k o s tb a re n P e rle n k e tte n , K a u stu v a -O rn a m e n te n u n d v a n a m a la , Sei­ ne v ie r H ä n d e n h a lte n die M u sch el, d e n D isk u s, d e n K a u m o d a k i g a d a u n d d e n L o to s, tra g e n d e n g e lb e n p ita m b a ra . S ein K ö rp e r ist v o n lieb lich em B lau . S ein G esich t lä c h e lt voller E r b a r m e n , E r ist ju g e n d lic h , b ereit, S ein en A n h ä n g e rn S einen Segen z u e rte ile n . W ir b e z e ic h n en diese F o rm als V a su d e v a . M ed itiere w ie d e rh o lt ü b er diese F o rm . V ergiß alles a u ß e r Ih m . S p ric h zu Ih m , , 0 G o tt, segne m ic h .’ S p ric h , sch rei, la c h e , ta n z e , tu w as d ir in d e n S in n k o m m t, laß T rä n e n d e r E k s ta s e fließ en . V o n Ih m k o m m t d ie s alles h er. O h n e Ih n ist n ic h ts. H a lte d e in e n K ö rp e r e n tsp a n n t u n d g e ra d e , u m d e in e n G eist fest a u f diese F o rm z u k o n z e n trie re n . W e n n d u d ir n ic h t in einem Z u g sein e g an ze F o rm v o rstellen k a n n s t, stelle ih n d ir in T eilen v o n K o p f b is F u ß v o r. Ü b e dies w ie d e rh o lt. W idm e d em so viel Z eit w ie m ö g lic h . B ring ih m B lu m en , W e ih ra u c h d a r, u n d b e u g e dich n ie d e r zu S einen G n a d e n fü ß e n . W e n n d e in e K o n ­ z e n tra tio n a u f diese F o rm n ic h t g e lin g t, k o m m h e r u n te r zu d h ä r a ­ n ä , la ß d e in e r V o rste llu n g fre ie n L a u f in S einer sp ielerisch en Lflä, in so lc h e n S tu d ie n , w ie sie allein Ih m e n tsp re c h e n . D a n n w iederum u n te rn im m einen e rn e u te n A n la u f u n d k o n z e n trie re d ic h a u f Ih n . K o m m w ieder zu d h ä r a n ä h e ru n te r, w ie d e ru m ein fris c h e r A n la u f. Setz d ies J a h r u m J a h r f o r t. Stell d ir v o r, E r stü n d e n a h bei d ir wie d ein S c h a tte n in all d e in e n G e d a n k e n u n d T a te n . D a n n w ird eine Z eit k o m m e n , w o d u Ih n ta tsä c h lic h v o r d ir ste h e n seh en w irst. D ein e F re u d e w ird g re n z e n lo s sein. D ein e U n w isse n h e it, all dieser S c h m e rz u n d G e n u ß w ird v erg eh en . D ein e ganze L e b e n s a n s c h a u ­ u n g w ird sich w a n d e ln . — Z a h llo se B esch reib u n g en d erselb en A r t fin d e n sich in d e n L eb en v o n R a m a k ris h n a u n d a n d e re n in d isc h e n H eiligen. A u c h hier sind w eitere B eispiele n ic h t n ö tig .

Dritte Stufe: Samädhi D ies h e iß t, d a ß m a n in d e r Id e n titä t g efestig t ist, d .h . d e r Z u sta n d d er E in h e it v on S u b je k t u n d O b je k t: in diesem F all d es in d iv id u el­ len P u ru s h a s u n d d e r h ö c h ste n W irk lic h k e it. W ir m ü ssen d a r a u f a c h te n , d a ß w ir n ic h t D h y ä n a m it S am äd h i 109

verw echseln. In dem g e ra d e z itie rte n G e sp rä c h sagte d e r S h iv a p u ri B a b a , n a c h d e m er die h e rrlic h e E rfa h ru n g d ire k te r W a h rn e h m u n g d e r G e g e n w a rt des p e rsö n lic h e n G o tte s g ep riesen h a tte : S . B . : Sei a u c h h ie r a u f d e r H u t. Bleib h ie r n ic h t ste h e n . D ies ist n ic h t alles. W ie d e ru m g ib t es S a m ä d h i, d ie F ra g e , w o h er dieses Sein k o m m t. H a lte h ier in n e u n d su ch e je n se its d a v o n — die u n b e k a n n te Q uelle. D ieses Sein ist n u r die F o rm , d ie je n e u n b e k a n n te Q uelle a n g e n o m m e n h a t. E rk e n n e Je n e s. D o rt e rfo lg t ein w irk lic h e r Blick in die L eere. D a n n ist alles v o rü b e r. D a s letzten d lich e Z iel ist e r­ reich t. — In einem a n d e re n G e sp rä c h u n te rstric h e r die H ilflo sig k e it des M en sch en , w e n n er z u r d ritte n u n d le tz te n S tu fe g elan g t. Bis d a h in m u ß er sich a u f seine In te llig e n z u n d seine U rte ils k ra ft stü tz e n , u m sein L e b e n z u o rd n e n , u n d a u f seinen G la u b e n u n d sein em V e rla n ­ gen n a c h G o tt, u m ih n in seiner M e d ita tio n zu s tä rk e n . G an z gleich, w ie s ta rk diese d rei a u c h sein m ö g e n , sie w erd en ih n n ic h t zu m Z iel fü h re n . S . B . : D iese V erw irk lich u n g k a n n n u r d u rc h die G n a d e G o tte s e r­ la n g t w e rd e n . N u r ein M en sch , d e r dieser R ic h tu n g v o n S v a d h a rm a fo lg t, d .h . d ie se n d rei P rin z ip ie n , u n d sich d e n n o c h n ic h t d a b e i in d en G e n u ß v o n d eren F rü c h te n v e rstric k e n lä ß t, u n d alles G o tt d a r ­ b rin g t, u n d d e n g rö ß te n T eil seiner Z e it in tie fe r S e h n su c h t n a c h G o tt b le ib t, v e rd ie n t diese G n a d e . W en n d iese S e lb stv erw irk lich u n g k o m m t, b le ib t fü r d e n M e n ­ schen n ic h ts u n v o llb ra c h t. E r w ird a ll-w issen d . S elbst d u rc h die b lo ß e K ra ft seines D en k en s k ö n n e n D in g e in g ro b sto fflic h e n Z u ­ stä n d e n sogleich v erw irk lic h t w erd en . E s g ib t kein e T rä g h e it o d e r sc h e in b a r la n g e A u sd e h n u n g v o n Z eit u n d R a u m zw ischen sein em D e n k e n u n d d e r ta tsä c h lic h re su ltie re n d e n M a te rie , u m d ie es g eh t. E r b ra u c h t n ic h t ein m a l irg e n d e tw a s in B ezieh u n g z u r ä u ß e re n W elt zu tu n , u m seine G e d a n k e n z u e rfü lle n . — Im S a m ä d h i selbst g ib t es v ersch ied en e G ra d e , u n d d e r S u ch er d er h ö c h ste n W a h rh e it m u ß sich v or d e r V e rsu c h u n g in a c h t n e h ­ m en , a u f ein e r Z w isc h e n stu fe steh en zu b le ib e n , die ih m a u fg ru n d ih re r in te n siv e n W o n n e u n d des G efü h ls d e r B efreiu n g v o n a lle n ir ­ d ischen B a n d e n sc h o n als Z iel ersc h e in e n m ag . D u rc h eifrig e Ü b u n g d e r d re i S tu fe n v o n D h ä ra n ä , D h y ä n a u n d S a m ä d h i m a g es einem M en sch en gelingen, sich v o llstä n d ig v o n d e r A u ß e n w e lt a b ­ z u k a p se ln . D er R a t des S h iv a p u ri B a b a e rfo lg t hier m e h r in F o rm eines B erich tes dessen, w as m it einem M e n sc h e n g esch eh en w ird , dessen G eist s ta rk genug ist, u m d ire k t bis z u m Ziel zu g eh en . S . B . : D er M en sch , d er sich in d ieser W eise v o n d e r ä u ß e re n S c h ö p fu n g a b g e w a n d t h a t, b le ib t v o rlä u fig im S a m ä d h i, w elch er

110

zu m N irv ik a lp a S a m ä d h i w ird , w en n er a u f die h ö c h s te S tu fe ge­ b ra c h t w ird . D o rt g e n ie ß t d e r M en sch ä u ß e rste W o n n e , d a es keine S c h ö p fu n g o d er k e in e n S c h ö p fu n g sp ro z e ß fü r ih n g ib t. E r ist p e r­ sö n lich n ic h t m eh r d a r in v e rstric k t. H ie r b le ib t e r s te h e n . D ies ist alles, d e n k t e r, u n d g e n ie ß t seine h ö c h ste F re u d e . D ies ist n a c h den S ä n k h y a s d as le tztlich e Z iel. Sie sag en , die S o n n e, d e r M o n d usw . u n d d a s U n iv e rsu m seien n u r T eile des u n iv e rsa le n G o tte s . N ichts d a rü b e r h in a u s. D ies ist alles, sagen sie. A lle a n d e re n L e h re n fü h ­ ren h ie rh in . Sie n e h m e n dies als d as L e tz te n d lic h e. H ie r tä u s c h t sich der M e n sc h . E r g ib t sich z u frie d e n m it diesem Z u s ta n d h ö c h ste r F re u d e . D o c h eines T ag es lö st dieser Z u s ta n d sich m it d em E n d e der W e lt a u f. A lso g ib t es a u c h d o r t k e in e p e rm a n e n te F re u d e . E rst sp ä te r w ird ihm dies d e u tlic h . E r ist n u n in die E n g e g e trie b e n . E r h a t d ie ä u ß e re W elt v e rla sse n u n d .u n b e k a n n te G e w ä sse r’ b e tre te n . E r w eiß , d a ß diese R ü c k k e h r zum L e b e n w ieder z u m selb en u n g e­ w o llten O rt ist, den er b e w u ß t zu rü ck g ew iesen h a t, u n d gleichzeitig k o n n te e r je n seits d a v o n k ein en fe ste n B o d en g e w in n e n . E r gerät d a n n in ä u ß e rste V e rzw eiflu n g . E r sc h re it u m H ilfe . D a s zeigt, er ist n u n zu m G la u b e n g e la n g t, d a ß es eine u n sic h tb a re H a n d g ib t, u m ih m zu h elfen , die H a n d G o tte s. D o rt, in je n e r ä u ß e rs te n H ilf­ lo sig k eit, reg t sich e tw a s in ih m . W e n n n ic h t, so b le ib t e r, w äh ren d er sich im N irv ik a lp a S a m ä d h i b e fin d e t, in einem Z u s ta n d voll­ stä n d ig e r R u h e u n d g e n ie ß t h ö c h ste W o n n e . D iese in n e re R egung, die a b e r n ic h t R ü c k k e h r b e d e u te t, m u ß ih n n o tw en d ig erw eise ü b e r sein en g eg en w ärtig en Z u s ta n d h in a u s fü h re n , in je n e r äu ß e rste n V erzw eiflu n g . A ls F o lg e d a v o n e rre ic h t die au ssch ließ lich e K o n zen ­ tr a tio n ih re n H ö h e p u n k t u n d die b litz a rtig e E rle u c h tu n g e rfo lg t. E r e rla n g t die S ch au . E r sie h t sich selbst. E rs t d a n n b e g in n t d a s w irk li­ che L e b e n des M en sch en . — D ie realistische u n d p ra k tisc h e W e n d e , die er je d e r F ra g e g ab — selb st w en n er v o n d e r L etztlich en V erw irk lich u n g s p ra c h — w ird in e in e r B o tsc h a ft d e u tlic h , die er m ir d u rc h T h a k u r L a i sa n d te in B e a n tw o rtu n g eines B riefes ü b e r S ch w ierig k eiten bei d e r S tab ilisie­ ru n g des W esens. S . B . : D ies trifft n a tü rlic h im A n fa n g ssta d iu m f ü r je d e n zu . L aß d ich n ic h t e n tm u tig e n . H a lte fest a n D h ä ra n ä , D h y ä n a u n d S a­ m ä d h i. W as ist D h ä ra n ä ? D e n k z .B . a n C h ristu s, a n S eine L eh ren , S eine P e rsö n lic h k e it, S eine T ä tig k e ite n u n d alles, w as d u v o n Ihm w eiß t. D e n k au ch a n die S o n n e , d e n M o n d o d e r die S te rn e o d e r die F lü sse , B erge, Seen u sw ., w elche die S c h ö p fu n g G o tte s sin d . Lies H e ilig e S c h rifte n u n d ä h n lic h e s. B ete. B ete d en R o se n k ra n z . D enke so s tä n d ig a n die H e rrlic h k e it G o tte s in d ieser o d e r je n e r W eise, so d a ß d u d ein e Z eit n u r m it G o tt z u b rin g st u n d n ich ts a n d e re m . D ies

111

Auch

ist D h ä ra n ä , w o d u gleich sam in ein em w eiten K reis b le ib st. dies ist eine F o rm d er M e d ita tio n . D e n k d a n n ü b e r d e n S in n des L e­ bens n a c h . D a d u rc h v e rsu c h st d u , in die M y sterien G o tte s v o rz u ­ d rin g e n . D ies ist D h y ä n a , w obei d u m e h r k o n z e n trie rt b ist. U n d w eiter, w e n n d u d ir F ra g e n stellst w ie ,W e r b in ic h ? ’ g elan g st d u zu ein e r K o n z e n tra tio n wie a u f ein en P u n k t (v o m w eiteren K reis v o n D h y ä n a u n d D h ä ra n ä ). D ieser P ro z e ß v o n D h ä ra n ä , D h y ä n a u n d S a m ä d h i ist z ah llo se M ale zu w ie d e rh o le n . D a d u rc h w ird dein W esen g e z w u n g e n e rm aß e n d a z u g e b ra c h t, bei G o tt zu v erw eilen, u n d im V e rla u fe d e r Z e it, sagen w ir in M o n a te n o d e r J a h r e n , m u ß dein W esen g ezäh m t u n d stetig w erd en . N a tü rlic h k a n n d a s W esen g e g en w ärtig n ic h t a u c h n u r fü r d en B ru c h te il ein er S e k u n d e im S a­ m ä d h i b leib en ; erst im L a u fe d er Z e it w ird es d ir gelin g en . W id e r­ w illen gegen d as L eb en u n d stän d ig e Ü b u n g d e r M e d ita tio n ü b e r G o tt ist die einzig n o tw e n d ig e Q u a lifik a tio n . D as B eg eh ren des G ei­ stes ist z u zügeln. Ä u ß e re P flic h te n so llte n m it B e stim m th e it ge­ p la n t u n d k ritisc h im A u g e b e h a lte n w e rd e n . M eid e je d e A rb e it a u ­ ß er d ieser. F ü h re e rfo lg re ic h d u rc h , w as g e p la n t ist. O h n e G o tt­ e rk e n n tn is ist nich ts m ö g lich . D as einzige Z iel so llte d i e s sein!

112

Fünftes Kapitel

Neues Licht auf alte Lehren In d iesem K apitel m ö c h te ich eine A n z a h l v o n Ä u ß e ru n g e n des Shiv a p u ri B a b a z u sa m m e n ste lle n , die speziell a u f in d isc h e P h ilo so p h ie u n d P ra x is Bezug n e h m e n . D iese w u rd e n fa st alle d e n v o n T h a k u r L ai M a n a n d h a r z u r V e rfü g u n g g estellten A u fz e ic h n u n g e n e n t­ nom m en. B ei d en D isk u ssio n e n g eh t es u m die b eid en H a u p ts c h u le n , die d e n L ebensw eg g e m ä ß d e n V edas u n d B ra h m a n a s le h rte n u n d n o c h h e u te leh ren . E s h a n d e lt sich d a b e i u m S ä n k h y a , d a s w a h rsc h e in ­ lich im sechsten J a h r h u n d e r t v o n K a p ila g e g rü n d e t w u rd e , u n d Y o ­ g a, g e m ein h in m it d e m N a m e n P a ta n ja li v e rk n ü p ft, d er einige J a h rh u n d e rte sp ä te r le b te . E s fin d e n sich a u c h viele H in w eise a u f d ie d re i w ichtigsten p h ilo so p h isc h e n S ystem e. D a s e rste ist D v aita, o d e r D u a lism u s, d e r e rk lä rt, d a ß G o tt u n d die W e lt, B ra h m a n u n d d a s m aterielle U n iv e rsu m , d as h ö c h ste W esen u n d d ie indiv id u elle Seele, b eid e real u n d v o n e in a n d e r v e rsc h ie d e n sin d . D a s zw eite Sy­ ste m , v e rk n ü p ft m it d e m N a m e n d es g ro ß e n W eisen u n d H eiligen S h a n k a ra , d er im a c h te n J a h r h u n d e r t n .C h r . leb te, ist A d v a ita o d er N ic h t-D u a lism u s. D ieser stellt d ie b ereits z itie rte F o rm e l a u f, „ B r a h m a n allein ist w irk lich . D ie W e lt ist u n w irk lic h . D ie in d iv i­ d u e lle Seele (A tm a n ) ist id en tisch m it d e m H ö c h s te n (B ra h m a n ).” D a s D ritte S ystem ist d a s des R a m a n u ja , d er im z e h n te n J a h r h u n ­ d e rt leb te. Es ist b e k a n n t u n te r d e m N a m e n V i s i s t h a d v a i t a o d er fo rtg e sc h ritte n e r N ic h t-D u a lism u s, in s o fe rn es e r k lä r t, d a ß B ra h ­ m a n , d as a b so lu te W e se n , u n d P r a k r iti, d as U n iv e rsu m , beide w irk lic h , je d o c h id e n tisc h sin d . M a n k a n n dies d e n a b so lu te n P a n ­ th e ism u s n en n en . D e r S h iv ap u ri B a b a g rü n d e t sich a u f d e r B h a g a v a d G ita u n d e r­ h e b t so g a r d en A n s p ru c h , seine L e h re sei die d e r G ita , die a u f d en n e u e ste n S ta n d g e b ra c h t w o rd e n is t, u m d en B e d in g u n g e n des m o ­ d e rn e n L ebens zu e n tsp re c h e n . In sein en K o m m e n ta re n zieh t er o ft ein A rg u m e n t h e ra n , d a s a u f d er A u to r itä t d e r G ita b a sie rt. D as fo lg e n d e B eispiel ist ein em d e r frü h e re n G e sp rä c h e m it M a n a n d h a r e n tn o m m e n : S . B . : A d v a i t a . W e n n d a s a n g e stre b te Z iel die e rfo rd e rlic h e E b e ­ n e e rre ic h t, w ird die R elig io n o d e r d a s L eb en a u to m a tis c h in te ­ g rie rt. D a h e r w ird n u r d as Z iel, d .h . d e r geistige F rie d e n a n g e ­ s tre b t. So w ird bei d ie se r S chule d es D en k en s d e m Z ie l allein viel B e d e u tu n g beigem essen. 113

D v a i t a . R eligion o d e r L e b e n ist die w ich tig ste S ach e, w eil o h n e sie das a n g e stre b te Z iel, d e r geistige F rie d e n , n ic h t e rla n g t w erd en kann. V i s is th a d v a i ta . B eide sin d gleich w ich tig . M it einem v o n b e id e n allein w ird d a s a n d e re n ic h t n o tw en d ig erw eise e rfü llt. F ü r d e n W eisen je d o c h sin d die T h e o rie n aller d rei S c h u le n u n ­ k o rre k t. W e n n n u r d as Z iel im A u g e b e h a lte n w ird , w ird u n se re A k tiv itä t ü b e rse h e n , u n d d a s Z iel k a n n n ic h t a u f d em n o tw e n d ig e n N iv eau g e h a lte n w e rd e n . E b e n so m ag d a s Z iel n ic h t e rfü llt w e rd e n , w en n m a n n u r R elig ion o d e r A k tiv itä t im A u g e b e h ä lt. W e n n w ie­ d e ru m b e id e n B e a c h tu n g g e sc h e n k t w ird , so k a n n selb st d a n n diese B e a c h tu n g , d u rc h g e fü h rt z u u n se re r G e n u g tu u n g , ein V ersag en sein. D ie f ü n f U rsa c h e n k o m m e n d azw isch en , n äm lich : S ch ick sal (G o tt), Z e it, O r t, U m stä n d e , u n d die z u stä n d ig e G o tth e it. D ies ist ein H inw eis a u f d a s a c h tz e h n te u n d letzte K a p ite l d er G ita , d a s die L e k tio n e n a lle r System e a u f d a s p ra k tisc h e P ro b le m a n w en d et, d e m sich A r ju n a geg en ü b er sie h t. D e r S h iv a p u ri B a b a il­ lu strie rt d a s T h e m a d u rc h d a s ein fa c h e B eispiel des B lu m e n k a u fs fü r ih n , d a s w ir im 2. K a p ite l b esch rieb en h a b e n . U m u n se re n geistigen F rie d e n o d e r u n se r in n eres G leich g ew ich t z u b e w a h re n , m ü ssen w ir ein b estim m tes L eb en sg esetz a k z e p tie re n , w as w ir R e lig io n n e n n e n . In d e m er dieses B eispiel d e r B lu m e n a n ­ fü h rte , sa g te er: „ D ie Q u a litä t des B lu m e n stra u ß e s ist d a s a n g e ­ stre b te Z iel, u n d u n se r U m g a n g d a m it, d .h . u n sere A k tiv itä t, eine b e stim m te S u m m e G eld a u szu g eb en , eine b e stim m te B em ü h u n g , die in ein e r b e stim m te n Z e it u n te rn o m m e n w ird , ist d ie R elig io n . D as W e rk als G an zes ist L e b e n , das e rfo lg re ic h sein m ag o d e r ein F e h lsc h la g .“ S .B . : M a n m u ß z u G o tt b e te n , weil d e m M en sch n ic h t im m e r die G u n st des S chicksals o d e r G o tte s sicher sein k a n n . W as d ie Z e it a n ­ geh t: W e n n die B lum e n ic h t in je d e r Ja h re s z e it w äch st, b e k o m m e n w ir m ö g lich erw eise n ic h t die n o tw en d ig e M en g e B lu m en u n d es g e­ lin g t u n s n ic h t, u n se r Z iel e in z u h a lte n , w elches d a rin b e s ta n d , im ­ m er fü r B lu m e n z u so rg en . In In d ie n b e k o m m t m a n zu d ieser J a h ­ reszeit v ielleich t n ic h t diese spezielle A r t. A u c h k ö n n te n d ie U m ­ stä n d e u n g ü n stig sein u n d es u n s vielleicht u n m ö g lic h m a c h e n , die B eso rgung u n d P fleg e d e r B lu m en w e ite rz u fü h re n . — W ä h re n d e r die c h a ra k te ris tisc h e in d isc h e D o k trin a u fre c h te r­ h ä lt, d a ß es d a s Z iel allen D asein s ist, z u r a b s o lu te n Q uelle z u rü c k ­ zu k e h re n , ist e r völlig a u f d a s alltäg lich e L e b e n b ezo g en in seiner A b h a n d lu n g d e r S itu a tio n , so w ie sie sich u n s allen stellt, d e m H e i­ ligen u n d S ü n d e r in gleicher W eise. O b d ie W elt n u n real ist o d e r n ic h t, w ir m ü ssen u n s m it ih r a u se in a n d e rse tz e n . D as fo lg e n d e G e-

114

sp ra c h ist h errlich in sein er K o m b in a tio n v o n R e a lism u s in d en F a k te n u n d dem A k z e p tie re n des tra n s z e n d e n te n C h a ra k te rs des Z ieles. S .B . : E s b e ste h t ein g ro ß e r U n te rsc h ie d zw ischen d e m K e n n e n ei­ n er S ach e u n d dem H a b e n . D as W issen ein er S ach e ist n ic h t n o t­ w endigerw eise seine E rk e n n tn is . Z u m B eispiel w issen w ir, d a ß es ein L a n d wie E n g la n d g ib t, das so u n d so ist. A b e r d ieses W issen selbst ist n ic h t seine E rk e n n tn is . Ä h n lic h k a n n fü r e in e n w irk lich en S u ch er d e r W a h rh e it d a s sch lich te W isse n v o n ih r a lle in , d a s m an e rw o rb e n h a t, kein en N u tz e n b rin g e n . E in solches W isse n k ö n n e n w ir v o n d e n S c h rifte n d e r g ro ß e n D e n k e r d e r W elt e rw e rb e n , von d en V e d e n u n d d en U p a n isc h a d e n . N e h m e n w ir ein m a l a n , w ir sind sie alle d u rc h g e g a n g e n u n d h a b e n d a s W issen d er W a h rh e it erlan g t — b e d e u te t dies, d a ß w ir sie v e rw irk lic h t h a b e n ? J a , w ir h a b e n ge­ ta n , w as u n s m öglich ist, u m d as W issen zu e rw erb en . A b e r dies al­ lein sc h e n k t uns n ic h t B efried ig u n g . W ir k ö n n e n im m e r n o c h d a ­ v o n a u sg e h e n , d a ß es etw a s jen seits d a v o n g ib t u n d es b e ste h t ein V e rla n g e n d a n a c h . W ie e rla n g t m a n dies? F ü h re r v ersch ied en er D e n k ric h tu n g e n g ib t es viele, je d e r p re d ig t sein eigenes S y stem der V erw irk lich u n g . W e m so llte m a n g la u b e n ? W ir w issen n ic h t, wel­ ches d e r u n m itte lb a re S c h ritt ist, d e n w ir u n te rn e h m e n m ü sse n . Die A d v a itin s sagen: ,L a ß a b v o n dieser L ie b e zu m L e b e n u n d suche je n se its d a v o n ,“ u n d sie u n te rstre ic h e n so die N o tw e n d ig k e it voll­ stä n d ig e r E n tsa g u n g d e r ä u ß e re n W e lt. W e n n n ic h t, w as ist d a n n all d ies? U n se r L eb en e r f o r d e r t in je d e m A u g en b lick d ieses o d e r je ­ nes v o n d e r A u ß e n w e lt. D e r H u n g e r, D u r s t usw . w e rd e n u n s im m er v o n a u ß e n h er stö re n . D iese L ebensw eise h a t etw as U n a n g e n e h m e s a n sich . Schließlich ist diese T h e o rie h in sic h tlic h ih re r p ra k tisc h e n A n w e n d b a rk e it keinesw egs in tellig en t. S . B . : D ie D v aitin s w ie d e ru m sagen u n s g e n a u das G e g e n te il. Dies ist alles, sagen sie, dieses L e b e n u n d seine F re u d e n in d e r m a te rie l­ len W e lt. L ebe u n d g en ieß e, ist ih r M o tto . G u t, n e h m e n w ir einm al a n , w ir fo lg en diesem W eg u n d le b e n u n d g enießen d ieses L eben. A b e r sc h e n k t uns dies B efried ig u n g ? D ie G e n u ß o b je k te sin d nich t im m e r d a . Sie k o m m e n u n d gehen. M a n c h m a l g en ieß en w ir, zu a n ­ d e re n Z e ite n erleiden w ir h e ftig e n S c h m e rz . D abei k ö n n e n w ir au ch k ein e geistige S ta b ilitä t fin d e n . W ie k ö n n e n w ir s tä n d ig w eiter die­ ser L eb en sw eise fo lg en ? D iese A rt v o n L e b e n ist, so e n td e c k e n w ir, in k e in e r W eise v e rn ü n ftig . S . B . : K u rz g esag t, A d v a ita b e fü rw o rte t J n a n a o d e r N ich tA n h a ftu n g (spirituelle D iszip lin ), V isisth a d v a ita b e fü rw o rte t B h ak ti o d e r re c h te s V e rh a lte n (eth isch e D iszip lin ), u n d D v a ita b e fü rw o r­ te t K a rm a o d e r p h y sisc h e D isziplin. So g ib t es viele D e n k sc h u le n

115

o d e r p h ilo so p h isc h e R ic h tu n g e n . Je d e v o n ih n e n h a t die W a h rh e it n ach ih re m eigenen M o d ell n e u g e fa ß t. S .B .: D ie einzige v e rn ü n ftig e D a rle g u n g d e r W a h rh e it o d e r E r­ k e n n tn is, so w ie sie ist, ist je n e in d e n V e d e n , d a diese v ersu ch en u n s so k la r w ie m öglich E rk e n n tn is o d e r V e rstä n d n is dessen zu v er­ m itte ln , w as w ir in d ieser W elt sehen u n d h ö re n . A m m eisten zu b e ­ w u n d e rn ist, d a ß sie u n s n ic h t irg en d ein B e k e n n tn is o d e r ein e D o k ­ tr in a u fz w in g e n u n d uns a u c h n ich t a n w eisen , ein B ek en n tn is a n z u ­ n e h m e n . Sie stellen g an z e in fa c h W issen d a r u n d e rla u b e n uns, u n se re n e ig en en W eg zu g e h e n , wie es u n s b e lie b t. H ie r in d ieser ved ischen L e h re fin d e n w ir h in re ic h e n d V e rn u n ft, in so fe rn , als w ir je ­ d en W eg e in sch lag en k ö n n e n , d e r u n se re m p e rsö n lic h e n P ro z e ß e n tsp ric h t. A b e r als A n fä n g e r o d e r u n re ife M en sch en k ö n n e n wir n u r das in ih n e n d arg e ste llte W issen e rla n g e n u n d w erd en d o c h r a t­ los b leib en . N u r u n se r sp iritu e lle r R a tg e b e r o d e r G u ru k a n n u n s die w irkliche B e d e u tu n g je n e r L e h re n o ffe n b a re n . S .B .: D a h e r ist ein L e b e n v o n Y a jn a , D a n a u n d T a p a s , die z u ­ sam m en S w a d h a rm a o d e r .R ech tes L e b e n ’ a u sm a c h e n , d a s beste u n d a u c h d a s v e rn ü n ftig ste . U n se r ä u ß e re s L e b e n w ird w o h lg e o rd ­ n et sein, u n d folglich w ird es a u c h keine S tö ru n g e n v o m L e b e n her geb en. W ir h a b e n d a n n die F re ih e it, a n d a s Je n se its, u n se r h ö ch stes Z iel, zu d e n k e n . S .B .: E in E ise n sta b w ird zu m M a g n e te n h in g ezo g en . D iese W elt m it allen O b je k te n ist etw as Ä u ß e re s, v e r f ü h r t u n s wie m it einem M ag n eten , u n d w enn w ir n a c h g e b e n , so ist dies u n se r V e rh ä n g n is. W en n a b e r etw as O ra n g e n sa ft o d e r ä h n lic h e s ü b e r d en M a g n e te n gegossen w ird , so w ird seine W irk u n g n e u tra lisie rt. So sin d a u ch Y a jn a , D a n a u n d T a p a s D in g e, die d e n E f f e k t d ieser w eltlich en V ersu ch u n g n e u tra lisie re n w erd en . — E r sp ra c h v o n d en n o tw e n d ig e n V o rb e d in g u n g e n , die e rfü llt w er­ d en m ü sse n , u m dieses L e b e n zu p ra k tiz ie re n . D ie e rste V o ra u s ­ setzung ist U n a b h ä n g ig k e it d e r H a n d lu n g . D a s zw eite ist U n a b h ä n ­ gigkeit v o n d e r eigenen U n w issen h eit. D a s d ritte ist U n a b h ä n g ig ­ k eit, n a c h d e r G o tt-E rk e n n tn is z u stre b e n . D ie U n a b h ä n g ig k e it der H a n d lu n g ist d u rc h schiere g ro b e K ra ft z u v o llb rin g e n , u n d die a n ­ d eren b e id e n d u rc h die P ra x is v o n T u g e n d e n u n d M ild tä tig k e it. — E r ü b te die fo lg en d e K ritik a n d er S ä n k h y a -T h e o rie d e r M ä y ä u n d d e r A r t d e r B efreiu n g des P u ru s h a . S .B .: P u r u s h a spielt m it M ä y ä , w as eine K o m b in a tio n S einer K ra ft u n d In tellig en z ist. D ies sc h a fft B ew u ß tsein , w elches a d r is h ta ist — u n g e se h e n o d e r vag e — a v y a k t a . D ies w ied eru m r u f t V y a k ta h e rv o r, d .h . eine d e u tlic h g e fa ß te Idee sein er selbst m it N a m e n u n d F o rm . D a n n k o m m t E rk e n n tn is , In te lle k t u n d alles ü b rig e . W en n

116

p u r u s h a n ic h t m it M ä y ä sp ie lt, w ird k e in a v y a k t a o d e r B ew u ß tsein

geformt, u n d folglich e n ts te h t keine V e rstric k u n g fü r I h n m it dem P ro z e ß d e r v ie ru n d z w a n z ig P rin z ip ie n . D as R e su lta t ist e in vo ll­ stän d ig es S tillsteh en , u n d d a h e r e r f ä h r t d e r P u r u s h a h ö ch ste F reu d e. S .B . : D ieser Z u sta n d ist f ü r d en P u r u s h a g a n z u n n a tü r lic h , o b ­ gleich k e in Z w eifel a n se in e r M ö g lich k eit b e ste h t, w eil e r sich in ei­ ner L in ie m it d er W elt b e fin d e t, d eren N a tu r e b e n fa lls g a n z F reu d e ist. E r w ird so zu sag en in d iesem W elt-W esen a u fg e lö st. W e n n also die W e lt eines T ages ih r E n d e n im m t, w ie es u n w eig erlich gesche­ h en m u ß , w ird a u c h e r v ersch w in d en m ü sse n . F o lg lich ist erw iesen, d a ß er n ic h t seine Id e n tifiz ie ru n g m it d e m S elbst o d e r G o tt erlan g en k a n n . A u s diesem G r u n d ist diese T h e o rie v o n d e r G ita u n d dem B ra h m a S u tra z u rü ck g ew iesen w o rd e n .

Widerlegung S .B .: D ieser S a m ä d h i, o d e r die h ö c h ste F re u d e d er o b e n g e n a n n te n T h e o rie , w ird eines T ag es e n d e n . D er M en sch fin d e t sich d a n n n ir­ g en d w o . E rk e n n tn is d es S elbstes o d e r G o tte s w ird n ic h t erlan g t. W ir b ra u c h e n also n ic h t d a s Spielen m it M ä y ä , wie es g e n a n n t w ird, z u rü c k z u w eisen, d .h . die A n w e n d u n g d e r K ra ft u n d In te llig e n z , die w ir in u n s h a b e n , in s o fe rn es d e r B e w a h ru n g o d e r E rh a ltu n g u n se­ res K ö rp e rs d ie n t, w as u n te r S v a d h a rm a fä llt. D er s tä n d ig e G e d a n ­ ke a n G o tt, d e r h in te r u n s ste h t, w ird a u fre c h te rh a lte n ; u n d indem w ir u n se re K ra ft u n d In te llig e n z g e b ra u c h e n , w ird ein e b lo ß e d e fe n ­ sive E in ste llu n g b e w a h rt, u n d erst d a n n k ö n n e n w ir u n s in d e r G e­ w iß h eit w iegen, d a ß w ir n ic h t in die F u n k tio n d e r v ieru n d zw an zig P rin z ip ie n v e rstric k t sin d . S . B . : U m z u sa m m e n z u fassen : D ie S ä n k h y a -T h e o rie d e r M äy ä — n u r volles G lü ck im S a m ä d h i — b rin g t die p e rsö n lic h e A u flö su n g z u sa m m e n m it d er A u flö s u n g d e r W e lt. D er Z u rü c k w e isu n g dieses G e d a n k e n s in d er G ita — Spielen m it M ä y ä ist g e s ta tte t in S va­ d h a r m a — ab e r sei a u f d e r H u t! W e n d e dich n u r G o tt z u , nich t dem G lü c k sg e fü h l — A n ä s a k ti Y o g a g e m ä ß d er G ita . — D a s d re iz e h n te K a p ite l d er B h a g a v a d G ita e n th ä lt ein e Z u sa m ­ m e n fa ssu n g d er u m fa s s e n d e n K o sm o lo g ie, die v o n d e n V ed en a b ­ g eleitet u n d in d en U p a n isc h a d e n u n d B ra h m a s u tra s w eiter e n t­ w ick elt ist. D er Z w eck ist, zw ischen d e m o b je k tiv e n E le m e n t der E rfa h ru n g (K sh etra) u n d d em s u b je k tiv e n E le m e n t (P u ru s h a ) zu u n te rsc h e id e n . D as K s h e t r a ist in se in e r e in fa c h e n B e d e u tu n g der m en sch lich e K ö rp e r m it seinen F u k tio n e n u n d K rä fte n ; a b e r es ist a u c h P ra k riti, d e r K ö rp e r des U n iv e rsu m s. D as d re iz e h n te K apitel d e r G ita ist voller s c h ö n e r A u sd rü c k e ü b e r die N a tu r d es O b jek tes,

117

des S u b je k te s u n d d er E rk e n n tn is se lb st, a b e r es setzt sie n ic h t in irg en d ein e e in le u c h te n d e B eziehung z u m Z iel d er G o tte rk e n n tn is . D er S h iv a p u ri B a b a fa ß t d a s M a te ria l n e u in F o rm v o n A n tw o rte n a u f die d re i ew igen F ra g e n : w aru m ? w ie? u n d w as? W a ru m ? — u m W o n n e zu erlan g en : A n a n d a . D iese h a t drei F o rm e n . D ie eine ist G e n u ß , S u k h a , w as zu m K ö rp e r, K sh e tra , g e h ö rt. D ie zw eite ist S a n to s h , H e ite rk e it des G eistes. D ie d ritte ist S h a n t i o d e r F rie d e n des in n e re n S elb stes, d .h . P u ru s h a . D as W a ru m aller T ä tig k e it b e ste h t in d e r E rla n g u n g ein e r d er d re i F o rm e n v o n W o n n e . W ie? — D u rc h g erein ig te B ew u ß th eit: C i t t a . D iese h a t eb en falls d re i F o rm e n : P h y sisc h e D iszip lin , die G e n u ß b rin g t E th isc h e D isziplin, die H e ite rk e it b rin g t S p iritu e lle D iszip lin , die F rie d e n b rin g t W as? — D a s, w elches ist: S a t. D ieses h a t d rei K ateg o rien : (1) T ra n sz e n d e n ta l: G o tt, P u ru s h a , u n d M äy ä. (2) D ie Seinsw eisen: U n m a n ife st (a v y a k ta ) M a n ife st (v y ak ta) G e ist (m an as) (3) In te lle k t u n d die ü b rig e n v ie ru n d z w a n z ig P rin z ip ie n , n ä m lic h In te lle k t 1 G e fü h l 5 in n e re Sinne 5 ä u ß e re Sinne 5 S in n e so b je k te u n d die f ü n f g ro ß e n E lem en te. D ie e rste n d rei w e rd e n die S u d d h a ta ttw a s g e n a n n t, die z u r E r ­ k e n n tn is G o tte s fü h re n , d .h . S a m a d h i. D ie zw eite G ru p p e d e r d rei sind d ie M a d h y a m a ta ttw a s , die M a c h t b rin g e n , d .h . S i d d h i . D ie ü b rig e n sin d die A d h a m a ta ttw a s, die G a d d i o d e r K ö n ig sh e rrsc h a ft b rin g e n . W ichtig ist, d a ß die drei G ru p p e n sich a u f die drei D isziplinen b e ­ ziehen u n d die G eg en stän d e anzeigen, die in je d e m einzelnen F all ins A uge g e fa ß t w erden. W en n w ir ü ber die F ra g e „ W a s ? ” reflek tieren , en td eck en w ir, d a ß w ir ebenso w enig in d e r L age sind, sie im B ereich des In tellek tes zu b egreifen wie in d e n e n v o n G eist u n d W illen. D er S h iv a p u ri B a b a zeigt a b e r, wie d a s g an ze S ch em a u n s h elfen k a n n , u n s in die re c h te R ic h tu n g zu fü h re n , w en n w ir n u r u n sere N a c h fo rsc h u n g m it E n tsc h lo sse n h e it b e tre ib e n . E r e rk lä rt d ies, wie folgt: 118

S .B . : A lle D inge, die w ir in d iesem U n iv e rsu m se h e n , M en sch en u n d die M a te rie , die N a tu r u n d ih re v e rsc h ie d e n en E rsc h e in u n g e n , sin d gan z e in fa c h v e rw irre n d . W ir k ö n n e n n ic h t e rfa sse n , w as sie sin d . D ie R e a litä t h in te r ih n e n , d a s G eh eim n is d e r G eh eim n isse, ist u n se re m Blick g a n z v e rb o rg e n u n d gleichsam h e rm e tisc h a b g e­ sc h lo ssen . D er e rn s th a fte S ucher w ird z ah llo se M a le v o n seiner T ä ­ tig k e it z u rü c k g e h a lte n , in V erzw eiflu n g u n d S orge g e trie b e n , d a er n ic h t zu einer re c h te n L ö su n g all d ieser v e rw irre n d e n K o m p liziert­ h e it g elangen k a n n . S .B . : W e n n w ir u n s n ic h t e n tm u tig e n lassen u n d g ed u ld ig u n sere S u ch e fo rtse tz e n , w ird u n se re e rn s th a fte S uche g a n z n a tü rlic h eine re c h te R ich tu n g h a b e n , w ir fin d e n ein en w irk lic h e n G u ru m it S e lb stv e rw irk lic h u n g . W e n n m a n sich ih m in re c h te r W eise zuw end e t, g ib t er eine b e frie d ig e n d e A n tw o rt a u f u n se re S u ch e. Seine A n a ly se dieses D asein s u n d u n se r S elb st fä llt u n te r d ie R u b rik der v ie ru n d z w a n z ig P rin z ip ie n o d e r T a ttw a s , d .h . G o tt, P u ru s h a u n d M ä y ä ; d a n n k o m m t d a s u n g eseh en e S chicksal (a v y a k ta ), d asselbe m it N a m e n (v y a k ta ), G eist o d e r E rk e n n tn is , w as d e r u n g eseh en en K ra ft F o rm g ib t u n d sie d e u tlic h h e ra u sb ild e t, als le tz te k o m m en In te lle k t u n d die f ü n f T a n m a tra s , u n d schließlich d ie f ü n f ä u ß e re n u n d f ü n f in n e re n In d riy a s . D ie e rste n d rei sind d ie S u d d h a ta ttw a s o d e r rein en P rin z ip ie n , die n ä c h ste n d rei die M a d h y a m a ta ttw a s u n d die restlich en d ie A d h a m a ta ttw a s . S .B . : G o tt ist w ie ein e u n e n d lic h e M asse W asser, w ä h re n d P u r u ­ s h a eine en d lich e M e n g e desselben W assers ist; so w ie ein kleines S tü c k Z u c k e r n u r T e il einer u n e n d lic h e n M asse v o n Z u ck er ist, w ä h re n d die Q u a litä t in b eid en F ä lle n dieselbe b le ib t. D er P u ru s h a in u n s , Jiv a tm a n g e n a n n t, ist eine H e r a b k u n f t v o n G o tt o d er P a r a m a tm a n ; d .h . ein T eil v o n Ih m , d e n n o c h a u c h e in e in sich v o ll­ k o m m e n e G a n z h e it. U n d dieser P u r u s h a spielt, im G eg en satz z u r tr ä g e n M aterie, m it sein er K ra ft u n d In tellig en z, w elch e beide z u ­ sa m m e n M äy ä g e n a n n t w erd en . D ieses Spiel, o d e r d ie A n w en d u n g se in e r K ra ft u n d In te llig e n z , ist d ie U rsa c h e d e r w e ite re n W irk u n ­ g en . D ie W irk u n g e n sin d die M a d h y a m a - u n d A d h a m a -ta ttw a s . W ie? D ieses Spielen m it M ä y ä b e w irk t eine A rt S c h i c k s a l , w elches a n fä n g lic h u n g eseh en b le ib t, d a n n a b e r gesehen u n d b e n a n n t w ird , u n d diese E rk e n n tn is m a c h t es v o llk o m m e n k la r u n d d e u tlic h sic h t­ b a r . K u rz gesagt, e in N a m e u n d eine F o rm w ird je n e m A v y a k ta g e­ g e b e n . D a n n b e sc h lie ß t d e r In te lle k t, diese A rt v o n W isse n zu m a te ­ ria lisie re n . E r p la n t u n d gibt d e n f ü n f T a n m a tra s u n d In d riy as die B efeh le. A u f d iese A r t b ild ete sich d a s D asein , u n d w as w ir u m u n s h e ru m sehen, ist d a s Spiel des P u r u s h a m it M ä y ä m it d en e n t­ s p re c h e n d e n W irk u n g e n , die w ir seh en .

119

N a tü rlic h stellen w ir u n s d a n n die F ra g e , w a ru m d a s alles? Es m uß ein Z w eck h in te r all d iesem G e sc h e h e n steh en . D ie A n tw o rt, die w ir b e k o m m e n , la u te t, d a ß alles z u r F re u d e des P u ru s h a s ge­ sch ieh t — zu seiner eigenen F re u d e , so z u sa g e n . D iese v o llk o m m e n e F re u d e b e ste h t aus S u k h a , S a n to sh u n d S h a n ti, d .h . G e n u ß , H e i­ te rk e it u n d F rie d e n . W e n n eines vo n d iesen fe h lt, k ö n n e n w ir u n se ­ re F re u d e n ic h t v o llk o m m e n n en n en . W ie k ö n n e n w ir d a s erreich en u n d im m e r h ö c h ste W o n n e gen ieß en , w elche un sere w a h re N a tu r ist? G e n a u diese F ra g e m ü sse n w ir u n s im m e r w ieder stellen . — In ein em a n d e re n G e sp rä c h sp rach e r w ieder ü b e r d ie T a ttw a s, o d e r E le m e n te , die in u n se re G e sa m te rfa h ru n g e in tre te n . W ir k ö n ­ n en u n s d e r tra n sz e n d e n ta le n E le m e n te n ic h t d ire k t b e w u ß t sein, bis u n s d e r A u g en b lick d e r h ö c h ste n S c h a u g e w ä h rt w ird . D a n n se­ h en w ir G o tt als G o tt, u n s selbst als P u r u s h a , u n d d a s g an ze U n i­ v ersu m als P ra k riti. D ie d re ifa c h e S ch au ist eine einzige S c h a u , weil w ir die E in e W irk lic h k e it in ih ren d re i A sp e k te n seh en , d arg estellt d u rc h d iese drei W erte. In d e sse n m u ß u n se r A u s g a n g sp u n k t die E rfa h ru n g sein , die uns in u n se re m geg en w ärtig en Z u sta n d g eg eb en w ird. Z u d e n A d h a m a ta ttw a s g e h ö re n d ie S in n e , in n ere u n d ä u ß e re , u n d d e re n O b je k te . Sie k o n stitu ie re n d e n A p p a ra t, m it d em der G eist a u s g e sta tte t ist, so d a ß e r sein W e rk tu n k a n n . Sie sin d vom In h a lt des G eistes zu u n te rsc h e id e n , w elches die sech su n d zw an zig T u g e n d e n u n d die e n tsp re c h e n d e n S ü n d e n sin d . D er S in n e sa p p a ra t b e ste h t a u s den z e h n In d riy a s. D ie G e g e n stä n ­ de sind die B h ü ta s. Ih re R o lle bei d er F u n k tio n des G eistes w ird im fo lg en d en G e sp rä c h besch rieb en : S .B . : D as W esen ist v e ra n tw o rtlic h f ü r die zeh n In d riy a s, w ä h ­ ren d d e r In te lle k t d en z e h n B h ü tas v o rs te h t. D ie In d riy a s k o m m e n m it d e n B h ü ta s in K o n ta k t, u n d w enn d e r G eist (m in d , W esen ; sie­ he K a p . 4) sie n ic h t u n te r K o n tro lle h ä lt, spielen sie g an z n a c h B e­ lieben. W e n n d e r G eist n ic h t sta rk genug ist, u m sich gegen d ie E in ­ flüsse v o n rä g a u n d d w e sh a a b z u sc h irm e n , w erd en d ie In d riy a s stän d ig m it d e n B h ü tas sp ielen , so wie es ih n e n g efällt o d e r m iß ­ fällt. D ies so llte n ic h t zugelassen w erd en . D e r G eist so llte d a s V er­ h a lte n d e r In d riy a s u n te r K o n tro lle h a lte n . D ieses V e rh a lte n d e r In ­ d riyas g e g e n ü b e r d e n B h ü ta s w ird d u rc h d e n In tellek t b e stim m t. D er G eist w ird d a s V e rh a lte n festlegen, u n d d as v o rg esch rieb en e V e rh a lte n w ird v o m In te lle k t d u rc h g e fü h rt. W as m a n sp re c h e n u n d nicht sp re c h e n , w as m a n tu n u n d n ic h t tu n , w as m a n d e n k e n u n d nicht d e n k e n soll — m ü ssen w ir festlegen. W e n n m a n d iese Regel e in h ä lt, fu n k tio n ie re n u n se r G eist u n d u n se r In te lle k t b eid e p e r­ fek t. So ist z .B . dieser b e stim m te T o n v o m O h r zu h ö re n , u n d die-

120

er b e stim m te R a u m ist zu b e n u tz e n u n d n ic h t m e h r. I n d ieser W eise sin d sow ohl die g ro b sto fflic h e n als a u c h die fe in sto fflic h e n B h ü ­ ta s fü r d en G e b ra u c h d e r In d riy a s v o rz u sc h re ib e n . F ü r u n s sind d as E in sc h rä n k u n g e n , die d e r F u n k tio n des In tellek tes a u fe rle g t w er­ d e n . W e n n d er G eist rä g a u n d d w e sh a g e sta tte t, sich ein zu m isch en , so w ird diese v o rg esch rieb en e F u n k tio n des In te lle k te s n ich t m ö g ­ lich sein. D ie B h ü ta s sind d re ifa c h e r A rt. V on ih n e n sin d n u r die sattw isch en als M a te ria l zu b e n u tz e n . D ie drei A rte n m ü ssen g u t ge­ k a n n t u n d e rk a n n t w erd en . Bei d ie se r F u n k tio n so ll E g o ism u s sich fe rn h a lte n u n d n ic h t ein m isch en . — D ie U n te rsc h e id u n g zw ischen In te lle k t u n d G e ist k o m m t hier w ieder h e re in . In te lle k t ist fü r die ä u ß e re W elt, G e ist ist fü r in n e re K ra ft u n d R e in h e it. E rk e n n tn is d e r W elt ist t a t t w a j ä n a . S .B . : D er In te lle k t reg iert ü b e r d ie zeh n B h ü ta s, u n d G eist ü b e r d ie z e h n In d riy a s. W e n n die z e h n In d riy a s m it d e n z e h n B h ü tas in K o n ta k t k o m m en , so n en n en w ir dies K arm a o d e r T ätig k eit. Im R ech ten L eben w ird dieses K a rm a k o n tro llie rt, in d e m m a n w eder A k a rm a noch V ik a rm a h e re in lä ß t. D ies erfolgt, in d e m w ir uns n u r a u f solche H a n d lu n g e n b esc h rä n k e n — d .h . so viel K a rm a — wie es d iesem K ö rp er u n d d e m , w as zu ih m g e h ö rt, nicht sc h a d e n w ird. D as Spiel d er In d riy as m it den B h ü ta s w ird ein g e sc h rä n k t. W as m a n m a n sprechen u n d n ic h t sprechen, w as m a n tu n u n d n ic h t tu n , w as m a n den k en u n d n ic h t d en k en soll, ist der Sinn h in te r einer solchen L ebensw eise. S .B . : W ir so llte n alle Z u ta te n d e r B h ü ta s k e n n e n , so w ie w ir alle Z u ta te n u n se re r M a h lz e it k e n n e n . W ir sp rech en , b e r ü h r e n , d en k en o d e r v e rste h e n , n e h m e n In teresse u n d beschließen im F a lle d er fein ­ s to fflic h e n B h ü ta s. In gleicher W eise v erh a lte n w ir u n s a u c h bei d en g ro b sto fflic h e n B h ü ta s. D er In te lle k t h ä lt die B h ü ta s z u rü ck u n d d e r G eist k o n tro llie rt die In d riy a s . D er G eist so llte in diesem S in n rä g a o d e r d w e sh a nicht g e s ta tte n , d en In te lle k t z u b eein ­ flu ssen . S . B . : T a tsä c h lic h a rb e ite n w ir m it d e m G eist u n d In te lle k t u n d d e n f ü n f In d riy a s. U n d so wie alles Ä u ß e re aus d e n f ü n f E le m e n te n b e s te h t, h a b e n w ir in u n se re m K ö rp e r d ieselben E le m e n te in F o rm d ie se r In d riy a s. U n se r D e n k e n k a n n so D inge v o n in n e n h e r sc h a f­ fe n . D a h e r sind d ie N a tu rw isse n sc h a ftle r zu d e r E rk e n n tn is g e­ la n g t, d a ß diese W elt ein k o n tin u ie rlic h e r G e d a n k e ist. W ir d en k en a n d ie b e n ö tig te S ache: w ir geb en d e m G e d a n k e n A u s d ru c k . D abei w ird g an z n a tü rlic h ein T o n e rz e u g t. D ieser T o n w ie d e ru m m u ß n o tw en d ig erw eise L u f t o d e r B ew egung erzeugen. D iese L u ft w ie­ d e ru m erzeu g t eine b e stim m te R ic h tu n g im B ereich des W assers, u n d dies w ied eru m erz e u g t F e u e r o d e r E ife r bei d e r E rfü llu n g , u n d

121

sch ließlich k o m m t E rd e o d e r eine b e stim m te o d e r k o n k re te e rfü llte F o rm . S .B .: D e r fo lg en d e A b la u f illu strie rt d e n S c h ö p fu n g sp ro z e ß im G eist. 1. D er G e d a n k e e n tste h t: „ I c h w erde n a c h D h ru v a sth a li g e h e n .” D ie V o rste llu n g w ird vage g e h ö rt. D ies ist T o n o d e r Ä th e r. 2. D ie B e d e u tu n g w ird d e u tlic h u n d n im m t F o rm a n . „ I c h b in m it ih m in K o n ta k t.” D ies ist B e rü h ru n g o d e r L u ft. 3. „ I c h w erd e z u r H a n d lu n g bew egt. E in e E n tsc h e id u n g b ild et sich in m ir h e r a n .” D ies ist F o rm o d e r F eu er. 4. D ie H a n d lu n g b e a n s p ru c h t n u n m e in e A u fm e rk sa m k e it u n d m e in In teresse. „ I c h b in d a m it b e s c h ä ftig t.” G e sc h m a c k o d e r W asser. 5. „ I c h verw irk lich e n u n d a s Z iel. Ic h b e fin d e m ich a u f dem W e g .” G e ru c h o d e r E rd e . „ I c h erre ic h e D h ru v a s th a li.” S u b ­ je k t u n d O b je k t w e rd e n E in s. D er sc h ö p fe risc h e A k t ist v o ll­ b ra c h t. S .B .: D ie In d riy a s u n d die B h ü ta s h a b e n ih re u n m itte lb a re n u n d letztlich en Q u ellen in d e n d re i G u n a s o d e r E ig e n sc h a fte n d e r N a ­ tu r. S a ttw a : L e b e n sq u e lle n fü r die In d riy a s w ie S o n n e, M o n d , usw . R a ja s : C itta , m a n a s, b u d d h i, a h a m k ä ra u n d die zeh n In d riv a s. T am a s : D ie f ü n f E lem en te u n d die f ü n f S in n e so b je k te — T o n , Ä th e r o d e r H im m e l (G eh ö r); B e rü h ru n g , L u ft (E rk e n n e n ); F o rm , F eu er o d e r L ic h t (S ehen); G e sc h m a c k , W asser (M ögen); G e ru c h , E rd e (V erw irk lich u n g ). — A ls ih m w eitere F ra g e n ü b e r die T a ttw a s o d e r E le m e n te gestellt w u rd e n , sag te er: S .B .: E s g ib t v erschiedene M ein u n g en b ezüglich d e r Z a h l der T a ttw a s. A b e r fü r u n se re n Z w eck ist G o tt o d e r .dieses D a s e in ’ das einzige T a ttw a . D ieses D a se in , w as w ir ä u ß e rlic h u n d in n e rlic h se­ h en , ist n ic h ts an d e re s als G o tt. D ieses ,ic h ’ so llte sich stä n d ig die F rag e stellen ,w as ist d ie s ? ’ D as ist M e d ita tio n o d e r G o ttk o n z e n tra ­ tio n . D ies ist A tm a -ta ttw a , o d e r Seele, d e re r w ir u n s selb st b e w u ß t sin d . D ieses B ew u ß tsein ist u n te r d em E in flu ß d er d rei G u n a s . A ls n äch stes h a b e n w ir u n sere E r fa h ru n g des D asein s. D iese E rfa h ru n g w ird d u rc h d e n In tellek t g ew o n n en . G e b o te n ist n u n , d a ß d ieser In ­ tellek t u n d die re su ltieren d e E rfa h ru n g lim itie rt w ird , d .h . a u f ei­ n en b e stim m te n K a n a l e in g eg ren zt w ird. W e n n w ir n ic h t e in g re n ­ zen , k ö n n e n w ir n ic h t e rfa sse n , weil diese E r fa h ru n g selb st u n e n d ­ lich ist. F ü r ein e n M en sch en , d e r G o tt w ill, m u ß e r e in g eg ren zt sein. W en n A k a r m a u n d V ik a rm a beseitigt w e rd e n u n d n u r K a rm a b le ib t, e rfo lg t rech te E r fa h ru n g o d e r S u k h a . D a die F u n k tio n des In tellek tes k o n tro llie rt w ird , ist au ch dieses S u k h a g u t k o n tro llie rt

122

u n d fo lg lich v erlieren w ir u n s n ic h t in d e r u n e n d lic h e n A u sd e h n u n g von Sukha. — B ei einem a n d e re n A n la ß sp ra c h e r ü b e r die f ü n f fe in sto fflic h e n E le m e n te . S . B . : G o tt sehen w ir n ic h t. W ir seh en n u r dieses D a se in . W as m e in e n w ir m it .d iesem D a se in ’? E s ist die P la ttf o r m , a u f d er w ir s te h e n u n d v e rsu c h e n , G o tt zu e rb lic k e n , d er je n se its ist. D ies ist P ro b le m N u m m e r eins. Es ist d iesem D asein e n ts p ru n g e n — w el­ ches n u ll ist. P ro b le m N u m m e r zw ei ist R echtes L e b e n — S v a d h a rm a — w elches u n s h e lfe n soll, die L ö su n g zu P ro b le m N u m m e r eins z u fin d e n . D as d ritte P ro b le m b e s te h t d a rin , die r e c h te n K an äle zu fin d e n , d u rc h die w ir dieses S v a d h a rm a ab w ick eln , m a n g e ls dessen w ir m it d e n ä u ß e re n D in g en in K o n flik t g eraten . — W ir g elangen a lso zu fü n f P rin z ip ie n : (1) (2) (3) (4) (5)

G o tt D a sein D a s D a sein sp ro b le m S vad h arm a D ie rech ten K a n ä le, w e lc h e s d ie drei D isz ip lin e n sin d , d ie p h y sis c h e , e th i­ sch e u n d sp iritu elle

00 0 1 2

U n e n d lic h k e it N u ll M onade D yade

3

T r ia d e

D ies sin d die f ü n f T a ttw a s o d e r E le m e n te in ih re m su b tile n Sinn. S . B . : W eiter g ib t es d a n n E le m e n t N u m m e r sech s, w as folgendes

u m f a ß t: S tu d iu m , P ra x is d e r T u g e n d e n u n d M ild tä tig k e it, G esell­ s c h a ft m it H eiligen (sa t-sa n g ), D ie n st a m L e h re r (g u ru -se v a ). A ll d iese fa lle n u n te r N u m m e r sechs. D u rc h diese v ersc h ie d e n en M ittel leisten w ir einen B eitrag — in lo ser W eise, so zu sag en — u m uns fü r d ie Z u la ssu n g z u r G ru p p e d e r f ü n f z u q u a lifiz ie ren . O b g leich sich dieses sechste E le m e n t a u ß e rh a lb d e r G ru p p e b e fin d e t, so llte es ei­ n e n P la tz e rh a lte n . S . B . : D u e rin n e rst d ic h a n die G e sc h ic h te d er A s v i n s . In d en V e­ d e n sin d sie die B rin g er v o n G e su n d h e it. W a ru m w o lle n w ir die A s­ v in s? W ir w ollen G e su n d h e it, n ic h t d ie A svins. A b e r d ie A svins ste­ h e n fü r H eilu n g . W e n n w ir n o c h n ic h t g e su n d sin d , so m ü ssen w ir g eh eilt w erd en , u m u n s fü r die Z u la ssu n g zu g e su n d e n M en sch en zu q u a lifiz ie re n . In d erselb en W eise m ü ssen w ir, w e n n w ir n o ch n ic h t S v a d h a rm a h a b e n , N u m m e r sechs erfü llen , u m u n s fü r R ech ­ tes L e b e n zu q u a lifiz ie ren . S .B . : W as w ir e rla n g e n m ü ssen , ist G o tt. D as ist n u r d u rc h dieses D a se in m ö g lich . W ir b ra u c h e n d a h e r n u r G o tt (U n e n d lic h k e it) u n d dieses D asein (n u ll) f ü r u n se re n Z w e c k . W as v e ra n la ß t u n s, a u f die M o n a d e , D yade u n d T ria d e zu rü c k z u g reife n ? 123

S .B . : W e n n m a n d ich a u ffo rd e rt, ,g eh e sse n ’: so ist d a s E ssen die einzige T ä tig k e it, die zu tu n ist. W as v e ra n la ß t u n s, M a te ria l zu sam m eln u n d uns an s K o c h e n zu m a c h e n ? W ir k ö n n e n n ic h t essen, bis die N a h ru n g z u b e re ite t ist. D iese d re i — M o n a d e , D y a d e u n d T ria d e , d .h . d a s D a se in sp ro b le m , S v a d h a rm a u n d die d rei D iszip li­ n en , d ie n e n o ffe n b a r als H ilfe n , u m z u G o tt u n d zu N u ll zu g e­ langen. S .B .: D e r V ersu ch , a u f d iesen b e id e n a lle in zu steh en , w ä re so e t­ w as wie a u f einer N a d e lsp itz e zu ste h e n . N ic h t je d e r ist s ta rk g enug d a fü r u n d d a h e r b e n ö tig e n w ir eine H ilfe . In d e m w ir a u f der G ru n d la g e v o n g e n a u d iesem A rg u m e n t p hysisch e, e th isch e u n d sp iritu elle D iszip lin a n n e h m e n , h a lte n w ir u n se r S v a d h a rm a in ta k t. In d em w ir S v a d h a rm a tu n , sehen w ir u n s w ieder d em D a se in s­ p ro b le m g eg en ü b er. S .B . : W e n n w ir u n s so v o n A n g esich t zu A n g esich t d em P ro b le m R ech ten L e b e n s g eg en ü b er sehen, so b e d e u te t dies fo lg lich , d a ß w ir uns g u t u m dieses N u ll — d .h . D asein — u n d diese U n e n d lic h k e it — d .h . G o tt k ü m m e rn . —

In d ieser b e m e rk e n sw e rten A ussage ü b e rb rü c k t d e r H eilig e die K lu ft zw ischen in d isc h e r S p iritu a litä t, d e r es au ssch ließ lich um G o tt g e h t, u n d w estlichem R e a litä tssin n , d e m es au ssch ließ lich um die E rfo rd e rn isse d ieser W elt g eht. S v a d h a rm a , o d e r R ech tes L e ­ b en , ist m e h r als ein p i s a lle r , ein K o m p ro m iß m it m en sch lich er S chw äche: es w ird zu ein em d e r f ü n f fe in sto fflic h e n E le m e n te , aus d en en R e a litä t zu sch m ied en ist. D as sech ste E le m e n t, w elches alle A rte n g u te r P ra k tik e n u n d sp iritu e lle r Ü b u n g e n u m fa ß t, b e fin d e t sich a u ß e rh a lb d er g ru n d le g e n d e n P e n ta d e , a b e r ih m so llte g leich ­ sam eine F re ik a rte fü r d a s B a n k e tt g egeben w e rd e n in sein er E ig e n ­ sc h a ft als K o c h , d er die N a h ru n g z u b e re ite t h a t. D ie A u ssa g e , d a ß R echtes L e b e n das B indeglied zw ischen N u ll, d .h . D asein , u n d U n ­ e n d lic h k e it, d .h . G o tt sei, ist eine F o rm e l, die fü r je d e n G lä u b ig e n je d e n B ek en n tn isses a k z e p ta b e l w äre u n d eb e n so fü r alle, die d er ew igen P h ilo so p h ie a u f d e r S uche n a c h W a h rh e it fo lg en . Ich selb st h a b e die B eg riffe M o n a d e , D y a d e u n d T ria d e ein g e­ fü h rt, die d e m P ro b le m des L ebens, R e c h te m L eb en u n d d e n d rei D isziplinen e n tsp re c h e n . S tu d e n te n d e r S y ste m a tik w erd en d ie b e ­ m e rk e n sw e rte T re fflic h k e it d e r B esch reib u n g en des S h iv a p u ri B a b a e rk e n n e n . W e r sich in d e r S y stem atik n ic h t a u sk e n n t u n d w eitere F o rsc h u n g e n an stellen m ö c h te , fin d et ein e k n a p p e D a rste llu n g in d er E in fü h ru n g zu B a n d Z w ei m eines W e rk e s T h e D r a m a t i c U n iv e r s e . D e r S h iv a p u ri B a b a g e b ra u c h te sc h lic h t die Z a h le n ein s, zwei u n d d re i, d ie o ffe n b a r a u f ein-, zwei- u n d d reig lied rig e S ystem e B e­ zug n e h m e n . 124

Sänkhya und Yoga D ie fo lg en d en A u sz ü g e aus G e sp rä c h e n , die v o n M a n a n d h a r a u fg e ­ zeich n et w u rd e n , h a n d e ln v o n d e n b e id e n S ch u len p ra k tis c h e r S p i­ r itu a litä t, die a m m e iste n v e rb re ite t sin d . D ies sin d d ie b e id e n P fa d e des R ückzuges u n d des K am p fes: D a s im m er g e g e n w ä rtig e D ilem ­ m a H a m le tts, ,o b es b esser ist im G e iste die S c h le u d e rn u n d P feile u n b ä n d ig e n G esch ick es zu e rtra g e n , o d e r gegen ein M eer der S o r­ g en z u F elde zu z ieh en u n d ih n e n , d u rc h W id e rs ta n d , d en T o d e s­ sto ß zu g e b e n .’ D as ,M eer d e r S o rg e n ’ ist h ier S a m s ä ra , u n d die .S c h le u d e rn u n d P fe ile ’ sind die A d h a m a ta ttw a s , o d e r g ro b s to ff­ lic h e n E le m e n te u n s e re r S in n e se rfa h ru n g , u n d d ie u n a u fh ö rlic h e T ä tig k e it im G eist. D a s fo lg en d e G e sp rä c h ist g e n a u g em äß M a n a n d h a rs A u fz e ic h ­ n u n g e n w iedergegeben. S .B . : D ie m o d e rn e N a tu rw isse n sc h a ft sieht sich n u n , bei all ih re n E rru n g e n s c h a fte n , ra tlo s g rö ß e re n P ro b le m e n in d e r N a tu r geg en ­ ü b e r. Z u m B eispiel sp ric h t sie n u n v o n k o sm isch en S tra h le n , die sie z u e rk lä re n su c h t, w as ih r a b e r n ic h t gelingt, in so fe rn als sie n u r d a ­ v o n sp ric h t, w i e sie sin d u n d n ic h t b e sch reib en k a n n , w a s sie sin d . D ie W isse n sc h a ft e r f u h r h ie r so zu sag en in ih re m S treb en n ach W irk lic h k e it eine W e n d e v o m d iffe re n z ie rte n B e w u ß tse in zu m u n ­ d iffe re n z ie rte n B ew u ß tsein . A lle a n d e re n S tra h le n , w ie d ie S o n n e n ­ s tra h le n u n d je n e a n d e re r S te rn e u n d P la n e te n , sin d in B eg riffen d es B ew ußtseins d iffe re n z ie rt, w ä h re n d k o sm isch e S tra h le n u n d if­ fe re n z ie rt sind. D ie N a tu rw isse n sc h a ft h a t d a h e r d ie T ra n sz e n d e n z v o n M ä y ä zu M a h ä m ä y ä v o llb ra c h t. W en n die W isse n sc h a ftle r e r ­ k lä re n , w as die k o sm isc h e n S tra h le n sin d , so s a g e n sie, d a ß sie e x tra te rre strisc h sin d u n d d a h e r f ü r d e n w issen sch aftlich en G eist n ic h t fa ß b a r. Sie k ö n n e n n ic h t e rk lä re n , w as sie s in d . S .B . : Im a lte n In d ie n h a tte n w ir zw ei H a u p tsy ste m e d e r P h ilo so ­ p h ie — ein m al die S ä n k y a -T h e o rie des K ap ila, u n d zu m a n d e re n d a s Y o g a-S y stem d es P a ta n ja li. D ie erstere w eist u n s in ih ren th e o ­ re tisc h e n A u s fü h ru n g e n a n , M ä y ä o d e r das d iffe re n z ie rte B ew u ß t­ sein zu ig n o rie re n u n d in M a h ä m ä y ä , o d e r d em u n d iffe re n z ie rte n B e w u ß tse in , zu verw eilen . W e r d ieser S ä n k h y a -T h e o rie in d er P ra x is fo lg t, g e la n g t d a h e r zu ein er S tu fe , w o er g e g e n ü b e r dem d if­ fe re n z ie rte n B ew u ß tsein im m u n ist u n d w o v o llstä n d ig e r F ried en u n d H a rm o n ie h e rrsc h e n . S .B . : Y oga, a u f d e r a n d e re n S eite, fo lg t in se in e r T h e o rie einem a n d e re n P fa d . E r f o rd e rt u n s a u f, d iesem d iffe re n z ie rte n B ew u ß t­ sein in d er N a tu r zu w id e rste h e n , in d e m w ir m it H ilfe d er v ersch ie­ d e n e n Y o g a -S ä d h a n ä s M a c h t o d e r S id d h i e rla n g e n u n d so ü b e r F rie d e n u n d G lü c k v e rfü g en . In d e m diese b eid en S y stem e also v er125

su ch en, d e m Ü b el u n d d em L eid en in d e r W elt A b h ilfe zu sc h a ffe n , fü h re n sie u n s beide zu ein em Z u sta n d des F ried en s u n d des G lü ck s im u n d iffe re n z ie rte n B ew u ß tsein . D ie G ita u n d d as B ra h m a s ü tra e rk lä re n sich d a h e r gegen diese b e id e n S ystem e d e r P h ilo s o p h ie aus d em e in fa c h e n G ru n d , w eil sie die M e n sc h h e it n u r bis z u ein em b e­ stim m te n P u n k t fü h re n k ö n n te n . F rie d e n u n d H a rm o n ie , w elche d u rc h d e n S ä n k h y a -W e g e rla n g t w e rd e n , b re c h e n zu je n e n Z eiten ein , w o T o d u n d A u flö su n g ü b e r die M e n sc h h e it k o m m e n , u n d ge­ n a u so g e sc h ie h t es m it d e r F re u d e u n d d e m G lü ck , d ie d u rc h die Y o g a -T h e o rie erlan g t w erd en . S .B .: W a s die G ita u n d d a s B ra h m a s ü tra a n stre b e n , ist G o ttE rk e n n tn is, d u rc h d e re n E rla n g u n g w ir F re ih e it v o n d e r U n w isse n ­ h eit e rla n g e n . G o tt, d er je n se its so w o h l des d iffe re n z ie rte n als a u c h des u n d iffe re n z ie rte n B ew u ß tsein s ist, k a n n allein ein e letztlich e L ö su n g a lle r P ro b le m e h e rb e ifü h re n , m it d e n e n w ir k o n fro n tie rt w erd en. N a c h dieser T h e o rie k ö n n e n w ir u n sere d ire k te in n e re Be­ zieh u ng zu G o tt vo n A n fa n g bis E n d e h e rste lle n . D ies ist d a s einzig R ech te L e b e n , w obei d a s P ro b le m alle r P ro b le m e g elö st w ird . S .B .: W ä h re n d w ir diese in n e re B eziehung u n d Z w ie sp ra c h e m it G o tt h e rste ile n , b e n ö tig e n w ir in d e n frü h e n S tad ien ein f re u n d ­ sch aftlich es A b k o m m e n m it d e m d iffe re n z ie rte n wie a u c h d e m u n ­ d iffe re n z ie rte n B ew ußtsein. Im G eg en satz zu d e n S ä n k h y a s b e fü r­ w o rte t die D o k trin v o n S v a d h a rm a — R e c h te m L eb en — n u r d en G e d a n k e n e in e r Z ä h m u n g d es G eistes, w eil d e r S u ch er, w e n n dies ig n o rie rt w ird , stän d ig er S p a n n u n g u n te rlie g t u n d ih r b isw eilen zu m O p fe r fa lle n k a n n . Im a n d e re n S ystem , d .h . Y o g a, fin d e n w ir w ieder d e n se lb e n M angel a n W eish eit u n d V o ra u ssc h a u , d en n selbst w en n w ir einen M en sch en d u rc h yog isch e S a d h a n a s d ie h ö c h ­ ste M a c h t e rla n g e n lassen, b le ib t er d o c h im A n g esich t d e r G e g e n ­ w a rt ein er h ö h e re n M a c h t w ie ein L ilip u ta n e r. S .B .: W id e rs ta n d g eg en ü b er d e r N a tu r ist die Idee des Y o g i, ab e r a u f lan g e S ic h t sch w in d et e r v o r ein er w eit ü b erleg en en K ra ft. So h a b e n d iese b e id e n S ystem e in ih re m V e rsu c h , G o tt o d e r le tztlich e B efreiung zu erla n g e n , n u r M ittel u n d W ege e rso n n e n , u m den K rä fte n u n se re s W esens in d e r N a t u r e n tg e g e n z u w irk en . Sie tu n dies in ih re r eig en en W eise u n d v erlieren sich so a u f d em W eg , o h n e d a s letztlich e Z iel zu erre ic h en , so wie ein F lu ß d er a u s d e r W ü ste k o m m t u n d in dieselbe W ü ste v ersch w in d et. S .ß ..D ie T h e o rie des R e c h te n L eb en s, so wie sie v o n d e r G ita d arg estellt w ird , ist wie ein F lu ß , d e r z u ein em g ro ß e n M e e r der G o tt-E rk e n n tn is fließ t. A b e r d a diese b e id e n System e tr o tz ih re r D efek te ein em M enschen R e c h te n L ebens h e lfe n k ö n n e n , seinen G eist u n d seine Intelligenz z u z ä h m e n , u n d d a sie ein en T eil sein er

126

A u sb ild u n g sin d , m a n c h m a l d u rc h Ig n o rie re n , u n d m a n c h m a l d u rc h W id e rste h e n , ist ih n e n im L e h rp la n v on S v a d h a rm a o d er R e c h te m L e b e n ein P la tz e in g e rä u m t w o rd e n . — D ie K ritik des S h iv a p u ri B a b a a m Y o g a , er suche d e n S tro m des S a m sä ra a b z u w e n d e n u n d die N a tu r z u ü b e rw in d e n , b e e in d ru c k te m ich seh r. A ls ich d a s erste M al d a s Y o g a S h ä stra des P a ta n ja li stu ­ d ie rte u n d d en b e k a n n te n d ritte n V ers las: Y o g a s c h i t t a v r i t t i n ir o d h a : „ Y o g a ist K o n tro lle ü b e r d ie F lu k tu a tio n e n des G e iststo f­ fes” , w ar ich z u n ä c h st ü b e rz e u g t, d ie s sei d e r rech te W eg . E s schien m it G u rd jie ffs F o rm e l ü b e re in z u stim m e n : R inge e rb a rm u n g slo s m it d e in e n n eg ativ en P rin z ip ie n u n d d u w irst E rlö su n g fin d en . S p ä te r g e lan g te ich z u d er E rk e n n tn is , d a ß ein g ro ß e r U n te r­ sch ied b e ste h t zw ischen dem V e rsu c h , die g anze A rb e it selbst zu tu n , u n d d e r E in g re n z u n g des .K a m p fe s ’ a u f die Z u rü c k w e isu n g v o n Im p u lse n , die v o n u n serem .n e g a tiv e n P rin z ip ’ h e rsta m m e n . A ls ich d a s erste M a l d e n S h iv ap u ri B a b a tr a f u n d e r sa g te , d er ein ­ zige W eg, ein en s ta rk e n G eist zu e rla n g e n , b esteh e d a r in , sich die D iszip lin a u fz u e rle g e n , d en Im p u lse n d e r h ö h e re n N a tu r zu folgen u n d je n e z u rü c k z u w eisen, die v o n d e r n ied eren N a tu r k ä m e n , sah ich, d a ß seine L eh re h ie r ex ak t m it d e r G u rd jie ffs ü b e re in stim m te u n d in d e r T a t m it d e m , w as je d e r sp iritu e lle r L e h re r ein em C h ri­ ste n a u f d e r S uche n a c h dem in n e re n L eb en ra te n w ü rd e . M eine Ü b e rz e u g u n g , d a ß seine L eh re m it d e m id en tisch sei, w as in ch ristli­ ch er S p iritu a litä t g e le h rt w ird, w u rd e d u rc h seine W a rn u n g b e stä ­ tig t, d a ß eth isch e D iszip lin allein u n s n ic h t zu G o tt fü h re n w erde — bei d iesem le tz te n S c h ritt w e rd e n n u r G la u b e n , U n te rw e rfu n g u n te r S einen W illen, G e d u ld u n d W a r te n a u f die G n a d e G o tte s w ei­ te rh e lfe n . A ls ich d e n S h iv a p u ri B ab a fra g te , o b m a n seine L e h re als einen Y o g a o d e r eine K o m b in a tio n v o n Y og a-W eg en (y o g a -m a rg a ) b e ­ tra c h te n k ö n n e , sa g te e r, sie sei je n s e its des Y oga. D er fo lg en d e A u szu g v o n M a n a n d h a r w ird d e u tlic h m a c h e n , w as e r d a m it sagen w ollte: S .B . : A lle R e lig io n en u n d L e h re n w eisen ein stim m ig a u f eine h ö c h ste W a h rh e it o d e r G o tt. D ieses L e b e n , in d e m w ir u n s b e fin ­ d e n , ist voller U n z u lä n g lic h k e ite n u n d voller U n v o llk o m m e n h e it. W e n n w ir je d o c h d a rü b e r h in au s g e h e n , k ö n n e n w ir ein v o llk o m ­ m en es L eb en h a b e n . B ezüglich d ie se r E rfü llu n g stim m e n alle R eli­ g io n e n wie C h ris te n tu m , B u d d h ism u s usw . u n d alle S ek ten u n d G la u b e n sric h tu n g e n w ie P a s h u p a t, V ish n u ism u s u sw . ü b e re in . U n d u m je n e V o llk o m m e n h e it zu e rla n g e n , w eisen sie u n s a n , etw as z u tu n , o d e r u n s in ein e r b e stim m te n W eise z u v e r h a lte n , o d e r etw as z u e r k e n n e n . In d iesem n ied eren A s p e k t, d e r ein H ilfs m itte l fü r die 127

h ö h e re E rfü llu n g ist, m a c h e n sie also u n tersch ied lich e A u ssag en u n d all diese v ersch ied en en M e in u n g e n w erd en in d e n heiligen S c h rifte n u n te r d rei H a u p tru b rik e n z u sa m m e n g e fa ß t u n d k lassifi­ z iert, n ä m lic h K a rm a , B h a k ti u n d J n a n a . S .B . : U nglü ck lich erw eise sind u n s die O rig in a l-B ra h m a sü tra s v e rlo re n g eg an g en . D as gegenw ärtige B ra h m a s ü tra w eist all diese v e rsc h ie d e n en A u ssag en z u rü c k . Es n im m t eine Ü b e rsic h t aller v er­ sch ied en en L e h re n o d e r ih re n speziellen L e h rm e in u n g e n v o r, u n d bei sein er A n aly se h a t es sie alle u n te r d iesen d rei H a u p tk a te g o rie n k la ssifiz ie rt, n äm lich K a rm a , B h a k ti u n d J n a n a , u n d w eist sie alle m it d e n fo lg e n d e n A rg u m e n te n zu rü c k : (1) D a d u rc h , d a ß m a n etw as tu t (d .h . d u rc h K a rm a ), erlan g t m a n n u r k ö rp e rlic h e s W o h le rg e h e n . W ä h re n d diese M e th o d e e r­ k lä rt, zu h ö h e re r E rfü llu n g zu fü h re n , k a n n sie ta tsä c h lic h n u r ä u ­ ßeres G lü c k o d e r F re u d e (S u k h a) b rin g e n . (2) In d e m m a n sich in ein er b e stim m te n W eise v e rh ä lt (d .h . d u rc h B h a k ti), e rla n g t m a n n u r geistige A u sg eg lich en h eit (o d er S a n to sh ).

(3) In d e m m a n etw as e rk e n n t (d .h . d u rc h d e n J n a n a M a rg a ), e r­ lan g t m a n n u r N ic h t-A n h a ftu n g u n d als R e su lta t d a v o n b lo ß F rie ­ d en o d e r S h a n ti. G o tt-E rk e n n tn is ist n o c h w eit d a v o n e n tfe rn t. S .B .:S o h a t sich erw iesen, d a ß je d e r v o n ih n e n u n g e n ü g e n d ist u n d zu etw as a n d e re m h in te n d ie rt als z u G o tt, u n d w ird d a h e r einer n ach d e m a n d e re n w id erleg t. W o rin so lle n w ir d a n n Z u flu c h t su ­ ch en, w as fü h rt un s zu G o tt? H ie r m e ld e t sich die G ita u n d b ezieht all diese d re i als e h re n w e rte G e n tle m e n m it ein . Je d e r w ird voll g e­ n u tz t u n d es w ird d er R a t e rte ilt, sie alle d u rc h z u g e h e n . A lle drei z u sa m m e n fü h re n ein en F a k to r herb ei, d e r zu d em ein en Z iel h in ­ fü h rt, a u f d a s sich alle z u v o r geeinigt h a tte n . W en n m a n b ei diesen drei V o rg ä n g e n o d e r M e th o d e n G o tt a n s tre b t, fallen die v ersch ie­ d en en R e su lta te , die jew eils speziell m it ih n e n v e rb u n d e n sin d , ab u n d v e rlie re n a n B e d e u tu n g . Sie w erd en alle g e n u tz t u n d in ih re r K o m b in a tio n fru c h tb a r g em ach t in F o rm v o n G o tt-V e rw irk ­ lich u n g . S a rv a K a rm a P h a la T y ag a (E n tsa g u n g d er F rü c h te aller H a n d lu n g e n ), d .h . w ir d ü rfe n u n s nie in d e n G e n u ß d e r v ersch ied e­ n en R e su lta te verw ickeln lassen , b e v o r w ir u n se r Ziel o d e r u n sere V erw irk lich u n g e rreich en .

Nirvikalpa Samädhi D er K e rn g e d a n k e h ier ist, d a ß je d e neu e P o s itio n , die w ir u n s e r­ a rb e ite t h a b e n , zu einem G e fä n g n is w ird , w en n w ir sie lä n g e r als fü r d e n A u g e n b lic k , in d e m sie erreich t w ird , zu g en ieß en su ch en . D as, w as in einem A u g e n b lic k wie ein u n e rre ic h b a re s Z iel er128

sc h e in t, w o all u n se re H o ffn u n g e n e rfü llt w e rd e n , ist end lich e r ­ re ic h t, es gibt u n s die e rh o ffte F re u d e . O d e r a b e r es g ib t u n s d as W issen o d e r die M a c h t, n a c h d e r w ir u n s seh n ten . D a d u rc h e n tste h t fü r u n s gleichzeitig die V e rsu c h u n g , ste h e n z u b le ib e n . U m w eiter v o ra n z u k o m m e n , m ü sse n w ir die F re u d e o d e r d e m W isse n o d e r s o ­ g ar d e r M a c h t e n tsa g e n , die g e w o n n e n w u rd e n . W ir k ö n n e n so g ar sag en , d a ß w ir n u n e n d lic h zu m L e b e n erw ach t sin d , u n d w ir w er­ d e n d a n n a u fg e fo rd e rt, d iesem L e b e n g eg en ü b er, d a s so h a rt e rru n ­ gen w a rd , zu s te rb e n . A b e r o h n e T o d k a n n es k e in e W ie d e ra u f­ e rste h u n g geben. T a u se n d e v o n A s p ira n te n a u f d ie h ö c h ste W a h r­ h eit h a b e n ih re n W eg d a d u rc h v e rlo re n , d a ß sie e in e n M eilenstein b e re its fü r das Z iel h ielten . D ie G e fa h re n w e rd e n g rö ß e r, n ic h t g eringer, in d e m w ir a u f d em P f a d w eiter v o ra n sc h re ite n . In d e n frü h e n S tad ien b e g in n e n u n sere V e rw irk lic h u n g e n , w ie a u fre g e n d u n d p e rm a n e n t a u c h im m er sie a u f d e n e rsten B lick ersch ein en m ö g e n , b a ld zu v e rb la sse n . Sie w er­ d e n n ic h t d em T est d e r E in flü sse d e r ä u ß e re n W elt u n d u n serer ei­ g e n e n N a tu r s ta n d h a lte n , u n d w ir k ö n n e n uns k a u m selbst b e trü ­ g en . S p ä te r b eg in n en w ir uns s ta rk z u fü h len u n d w ir verw echseln d a n n vielleicht S tä rk e m it F re ih e it. W e ite r a u f d e m W eg k o m m t die Ö ffn u n g h ö h e re r E rfa h ru n g s b e re ic h e je n seits d e r R eichw eite des g e w ö h n lich en B ew u ß tsein s. W e n n w ir in diesen B ereich ein tre te n , h a b e n w ir n ic h t m e h r d e n o b je k tiv e n T est d er ä u ß e re n E in flü sse, w eil w ir w irk lich v o n ih n e n frei sin d u n d uns in d ieser H in sic h t n ic h t selbst tä u sc h e n . D ie G e fa h r ist, d a ß w ir u n s e in b ild e n , .sch o n d a z u se in ’. D ie h ö c h ste F re u d e , d ie w ir e rfa h re n , sch ein t volle G o tt-V e rw irk lic h u n g z u sein, u n d w ir h a b e n k e in e n W u n sc h m eh r u n d g la u b e n , es sei n ic h t n o w e n d ig , w eiter v o ra n z u g e h e n . Ich k a n n m it G ew iß h eit d a v o n sp re c h e n , d e n n ich h a b e d iese V ersu ch u n g se lb st g e k a n n t: a b e r ich sah nie so d e u tlic h , wie m a n sie zu e rk e n ­ n e n u n d zu ü b e rw in d e n h a t, bis ich d e n S h iv ap u ri B a b a d a v o n sp re ­ c h e n h ö rte . L eid er h a b e ich k ein e A u fz e ic h n u n g e n v o n m einem ei­ g e n e n G e sp rä c h m it ih m ü b e r dieses T h e m a , a b e r d e r fo lg en d e A u s­ zu g v o n M a n a n d h a r ist fü r u n s alle relev an t. S . B . : K a r m a , A k a r m a u n d V i k a r m a sind die d re i K a te g o rie n u n ­ se re r A k tiv itä te n . A k a rm a o d e r n u tz lo se A k tiv itä te n u n d V ik arm a o d e r sch äd lich e A k tiv itä te n m ü ssen au fg eg eb en w e rd e n . N u r K a r­ m a o d e r n ü tzlich e sin d d u rc h z u fü h re n . W en n m a n d ies schw ierig fin d e t, k a n n m a n die A rb e it d e r E lim in ie ru n g d ie se r b e id e n T ä tig ­ k e ite n sch rittw eise d u rc h fü h re n , in d em M aß e, w ie u n sere K ra ft v o n T y a g a (o d e r G e ist d e r E n tsa g u n g ) es e rla u b t. In d e m w ir n u r K a rm a tu n , w as eine täg lich e W ie d e rh o lu n g fa st d e sse lb e n A rb e its­ p ro g ra m m e s im p liz ie rt, erw e rb e n w ir g an z n a tü rlic h a u f lan g e Sicht 129

eine g esc h ic k te H a n d . U n se re B eziehung z u r A u ß e n w e lt, d .h . u n se­ re p h y sisch e o d e r in tellek tu elle O rd n u n g , w ird ein seh r g u te s F u n ­ d a m e n t h a b e n . W ir w erd en d a n n keine K lag en gegen die A u ß en w elt h a b e n , d a w ir in diesem S ta d iu m h in sic h tlic h u n se re r L e b e n s a n fo r­ d e ru n g e n h a rm o n isie rt sin d . W ir w e rd e n d a n n die F re ih e it h a b e n , ü b e r die A b so lu te W a h rh e it, die jen seits ist, n a c h z u d e n k e n o d e r zu k o n te m p lie re n . S .B . : ,W e r b in ic h ? ’ ist u n se re F ra g e . , 0 G o tt, o ffe n b a re m ir das G e h e im n is.’ In d e m w ir so b e te n , setzen w ir u n sere B em ü h u n g en fo rt u n d v e rb rin g e n so die u n s v erb le ib e n d e Z eit. W ir b e u g e n uns n ied er v o r Ih m u n d b itte n u m Seine G n a d e , u n d so lan g e S eine G n a ­ de n ic h t zu u n s k o m m t, legen w ir dies nie a b — u n se re A n s tre n ­ g ung. E in e re c h t e rm ü d e n d e S ach e ist es. A b e r d e n n o c h m ü sse n wir w e ite rm a c h en , d a es k e in e n a n d e re n W eg g ib t, d en w ir ein sch lag en k ö n n te n . U m m it d e r M o n o to n ie V ersteck z u spielen, m ü sse n w ir stä n d ig m it D h ä ra n ä o d e r D h y ä n a w eitersp ielen . S .B .: D o c h siehe, w enn w ir u n sere F ä h ig k e it v erb essern , fü r lä n ­ gere Z e iträ u m e bei diesem a b so lu te n G e d a n k e n zu v erw eilen , k ö n ­ n en w ir n a c h lan g er Ü b u n g eine A rt F re u d e o d e r W o n n e e rfa h re n . D as n e n n e n w ir N irv ik a lp a S a m ä d h i u n d h ie r k ö n n e n w ir u n s fest­ fa h re n : W ir k ö n n e n g la u b e n , d a ß dies u n se r Z iel sei, w as e in Irrtu m ist. D as g esch ieh t n u r, w en n w ir d e r L e th a rg ie n a c h g e b e n . S ta ttd e ssen m ü sse n w ir an u n se re r u rsp rü n g lic h e n F ra g e fe s th a lte n , ,w er b in ic h ? ’ S o la n g e diese W a h rh e it aller W a h rh e ite n u n s n ic h t o ffe n ­ b a rt ist, d ü r f e n w ir n ic h t ste h e n b leib en o d e r a b e r es b e d e u te t u n ser V e rh ä n g n is. D e n n eines T ag es n im m t diese W elt fre u d ig e r E r f a h ­ ru n g ein E n d e . W ir n e n n e n dies .sp iritu elle O rd n u n g ’. S o w ie ein F lu ß s tä n d ig in einem b e stim m te n L a u f a u f sein Z iel z u flie ß t, so fließen w ir g leichsam s tä n d ig m it d ieser A n stre n g u n g , G o tt zu sch au en . S .B .: Z w isch en diesen b e id e n O rd n u n g e n g ib t es ein F u n k tio n s ­ p rin z ip , w elches so zu sag en u n se r G eist ist. D ieser G eist n u n ist v er­ k n ü p ft m it d e n drei G u n a s, n ä m lic h S a ttw a , R a ja s u n d T a m a s . Sei­ ne g e g en w ärtig e V e rk n ü p fu n g m it ih n e n ist (gem essen a m S ta n d a rd d ieser u n s e re r ethischen O rd n u n g ) re c h t illegitim . G ro b g e sa g t k ö n ­ n en Ic h c h ä (o d e r B egehren), R ig a (o d e r V orliebe) u n d D w esh a (o d er H a ß ) a m besten jew eils m it d en sa ttw isc h e n , ra ja sisc h e n u n d ta m a sisc h e n G e iste sz u stä n d e n id e n tifiz ie rt w erd en . E in G e ist je n ­ seits d ie se r d re i Z u stä n d e k a n n eb en falls eine A rt B eg eh ren h a b e n . A b e r d a e r d a n n n ich t m it irg en d ein em a n d e re n M o tiv v e rm isc h t ist a u ß e r u n s e re r A n stre n g u n g , die W a h rh e it alle r W a h rh e ite n o ffe n ­ b a rt zu b e k o m m e n , so wie sie sich in u n se re r h ö h e re n T ä tig k e it a u s ­ d rü c k t, u n d d a er n ic h t a n d e r V o rste llu n g n ied erer T ä tig k e ite n (in

130

u n se re r B eziehung z u r A u ß en w elt) ü b e r d a s fü r die E rh a ltu n g u n se­ res ä u ß e re n L ebens e rfo rd e rlic h e M a ß fe s th ä lt, ist diese A rt v o n B e­ geh ren frei v o n U n re in h e ite n , die u n s e re n G eist e n tste lle n . W en n R a g a , o d e r V o rlieb e, u n d D w esha, o d e r H a ß , im n ie d e re n B ereich u n se re r T ä tig k e it v o rh a n d e n sin d , k a n n es g esch eh en , d a ß w ir das n o tw en d ig e M a ß ü b e rsc h re ite n o d e r d a ru n te r le id e n . Bei einer Ü b e rsc h re itu n g w e rd e n w ir n u tzlo s u n se re n E n e rg ie v o rra t verlie­ re n , u n d w en n w ir d a r u n te r b leib en , w erd en die F o rd e ru n g e n des L eb en s u n s stö re n . In je d e m F all w e rd e n w ir uns n u r P ro b le m e n v o n o b e n u n d u n te n geg en ü b er seh en , u n d w ir w e rd e n n ic h t in d er L ag e sein, u n se r G leichgew icht in b e id e n R ic h tu n g e n z u h a lte n . A u s d iesem G ru n d ist a u c h dieses d r itte P rin z ip , d .h . d iese eth isch e O rd n u n g , ein sehr w ich tig er F a k to r, d e n w ir nie ü b e rse h e n d ü rfe n . S .B . : D iese drei P rin z ip ie n o d e r O rd n u n g e n , wie o b e n g e n a n n t, so llte n Seite a n S eite fo rtg e fü h rt w e rd e n . M a n sollte n ic h t zu lassen , d a ß a n d e re L e h re r, g an z gleich w ie b rilla n t sie a u c h sein m ö g en , u n s v o n diesem u n se re m festgelegten L eb en sk o d ex a b b rin g e n . V iel­ m e h r sollte es so sein , d a ß sie u n se re n eigenen P f a d fö rd e rn . S .B . : D as o b e n b esch rieb en e e th isc h e P rin z ip d ie n t u n s als M a ß ­ sta b u n d ü b e rp rü ft w ie ein In s p e k to r v o rzü g lich u n se re an d e re n b e id e n T ä tig k e ite n . —

Die Rolle des Intellektes E in e a n d e re A rt u n d W eise, d e n g a n z e n V o rg an g z u b e tra c h te n w ä re , d a ß er in d e r B efreiu n g des M e n sc h e n , des W a h re n Selbstes, des P u ru s h a s im In n e re n vo n d er B e h e rrsc h u n g d u rc h die In s tru ­ m e n te b e ste h t, die ih m fü r sein L e b e n u n d seine S u c h e n ach G o tt g eg eb en w u rd e n . W ir h än g e n v o n u n se re n In s tru m e n te n a b , ab e r b ra u c h e n n ic h t u n d d ü rfe n n ich t ih re S klaven sein. A u c h m ü ssen w ir w issen, w o fü r je d e s v o n ih n e n d a ist u n d n ic h t v o n einem In ­ stru m e n t etw as e rw a rte n , w as es n ic h t geben k a n n . D e r S h iv ap u ri B a b a m a c h te zu m B eispiel in seinen G e sp rä c h e n m it u n s eine sehr w ich tig e U n te rsc h e id u n g zw ischen B u d d h i , dem n a tü rlic h e n V erste­ h e n , u n d dem B o d h a , o d e r d em sp iritu e lle n V e rste h e n . B o d h a ist I n t e l l e c t u s in d em S in n e , in dem d e r H eilig e T h o m a s v o n A q u in den B e g riff g e b ra u c h t, d .h . d as eine M itte l, d u rc h d a s d e r n a tü rlic h e M en sch ü b e rn a tü rlic h e s W issen a n s tre b e n k a n n . Ich h a b e in d en A u fz e ic h n u n g e n ein e Stelle zu d ie se m T h e m a ge­ fu n d e n u n d gebe sie m it einigen sp ra c h lic h e n K o rre k tu re n w ieder. E s fin d e t sich d a rin ein H inw eis a u f d a s G a y a tri, d ie A n ru fu n g , die je d e r B ra h m a n e a b e n d s u n d m o rg e n s v o n dem T a g a n , w o er die h eilige S c h n u r a n le g t, bis zum T o d e w ied erh o len m u ß . D er V ers, d e r d em R ig V eda (3.62.10) e n tn o m m e n ist, la u te t: „ L a ß t u n s ü b e r 131

d as s tra h le n d e L icht S av itris m e d itie re n . M ö g e es u n se re n In tellek t e rle u c h te n .” S . B . : A lles, w as w ir in dieser W elt tu n , geschieht d u rc h d e n In te l­ lek t. E r ist ein In stru m e n t. W ir w e rd e n v o n ih m allein g e fü h rt. W en n w ir sein er F ü h ru n g b lin d fo lg en u n d er sich ir r t, w ird er P r o ­ blem e fü r u n s sc h a ffe n . A u s diesem G ru n d e n tsta n d die N o tw e n ­ d ig k eit, je d e n T ag das G ä y a tri d u rc h z u fü h re n , w o d u rc h m a n b e a b ­ sich tig t, zu diesem In te lle k t zu b e te n , u n s n ic h t irre z u fü h re n . E r ist eine g e so n d e rte E in h e it w ie d e r G eist u n d die v ersc h ie d e n en Ind riy as in u n s. E r ist d a h e r w ie ein G o tt a n z u b e te n . So w ie ein F ri­ seu r tä g lic h seine R asierk lin g e sc h ä rft, d a m it sie g u t d ie A rb e it tu t u n d keine P ro b le m e e n tste h e n , so ist a u c h eine A rt S c h ä rfe n o d er F itm a c h e n dieses In tellek tes eine täg lich e N o tw e n d ig k e it f ü r je m a n ­ d en , d e r P ro b le m e v e rm e id e n m ö c h te . S . B . : D ieser Intellekt, v o n dem w ir n u n sprechen, w ird B u d d h i ge­ n a n n t, w elcher nicht v o llk o m m en ist. W ir g e ra te n im m er in Schw ie­ rig k eiten, w en n w ir seiner F ü h ru n g folgen. Es gibt n u r eine h öchste W eisheit, die w ir B o d h a n en n en . D ies ist die rechte W eisheit u n d sie befreit u n s v o n P ro b lem en . D ieser B o d h a sollte zu u n serem F ü h re r gem acht w erd en . Seine E rla n g u n g h ä n g t d a v o n ab , wie w eit w ir u n ­ seren In te lle k t im L ichte d er drei D isziplinen gereinigt h a b e n . S . B . : U n se r In tellek t so llte sich m it d e m M o ralg esetz in E in k la n g b e fin d e n . W issen o d e r d a s V erm eid en des E in flu sses d e r drei G u n a s, u n d letztlich ein so rg sam es V e rm e id e n v o n A k a rm a u n d Vik a rm a . Z u m B eispiel h a s t d u die U h r v o n je m a n d e m g e k a u ft. S p ä ­ te r w u rd e d ir b e k a n n t, d a ß sie g esto h len w a r. D er u rsp rü n g lic h e Be­ sitzer m a c h t seinen A n s p ru c h a u f die U h r g elten d . D ies ist d a s P r o ­ blem , d a s e n tsta n d e n ist. W ir w ollen n u n die S ache a n a ly sie re n . W ir ta te n ein W e rk , diese U h r zu k a u fe n . W e r h a t un s all d iese P r o ­ blem e g e sc h a ffe n ? O ffe n b a r ist es d ieser In te lle k t, d u rc h d e n w ir d as W e rk ta te n . W ir w ollen p rü fe n , in w ie fe rn dies im L ic h te d er drei P rin z ip ie n falsch ist. D ie A k tiv itä t ist k o rre k t, d a sie als K a rm a a u fg e n o m m e n w u rd e (d .h . w eder ein n ü tzlich es n o c h sch äd lich es W erk ). D a s W issen w ar a u c h in O rd n u n g , d e n n w ir b e k a m e n eine U h r d e r g e w ü n sc h te n Q u a litä t. D o c h im le tz te n P u n k t, d e m m o ra li­ schen A s p e k t, fin d en w ir d e n D e fe k t. W ir w a re n n ic h t in d e r L age, die re c h te M o ra l beim K a u f ein er U h r zu b e w a h re n . W ir h ä tte n sie v o n ein em zuverlässigen H ä n d le r o d e r G e sc h ä ft k a u fe n so llen . D a r ­ a u f w a re n w ir v o rh e r n ic h t g e k o m m e n . W e n n eines d e r d re i P rin z i­ p ien n ic h t stim m t, ist die T a tsa c h e , d a ß die b e id e n a n d e re n k o rre k t sin d , k e in e E n tsc h u ld ig u n g . D as P ro b le m ist sch o n d a . D a s h e iß t, d ie b e id e n a n d e re n sind a u c h in M itle id e n sc h a ft g ezo g en u n d e r­ sch einen n u n falsch . — 132

Im e rste n K a p itel h a b e ich aus H u g h R ip m a n n s R e ise ta g e b u c h zi­ tie rt. D ie fo lg e n d e n A u szü g e sin d e in e F o rtse tz u n g d a v o n . E r b e ­ g a n n m it d e r G ita , u n d d a h e r sind d ie A n tw o rte n des S h iv a p u ri B a­ b a , w enngleich v o n seh r a llg em ein em In teresse, h ie r speziell re ­ lev an t. „ I c h fra g te ih n , w ie m a n le rn e n k ö n n te , so zu le b e n , wie es in d en e rste n K a p ite ln d e r G ita g e le h rt w ird . E r sp ra c h d a v o n , d en T ag in zw ei H ä lfte n zu u n te rte ile n : d e r eine T eil, u m n o tw en d ig e P flic h te n zu e rfü lle n ; d e r a n d e re , u m G o tt a n z u b e te n . H in sic h tlic h d e r n o tw e n d ig e n P flic h te n e rk lä rte e r, m a n sollte v e rsu c h e n , n ich t u n n o tw e n d ig e D in g e zu tu n , u n d d a s , w as n o tw en d ig ist, a u s eb en d iesem G ru n d tu n , n ic h t um d er B e frie d ig u n g v o n W ü n sc h e n w il­ len. W a s z.B . d a s E ssen b e trifft, so sa g te e r, solle m a n g e n u g essen, um d e m K ö rp e r die n o tw en d ig e E n e rg ie zu geben, u n d n ic h t m e h r, a b e r n ic h t d e sh a lb , w eil m a n vo m G e sc h m a c k d er N a h ru n g verleitet w ird . G a n z gleich, w as m a n tu t, e sse n , g eh en , sitzen , sch reib en , le­ sen, d e n k e n — alles so llte in dieser W eise g e ta n w e rd e n , u n d b e ­ w u ß t g e ta n w e rd e n (er h o b dies h e ra u s ). E r sagte m it ein em L ä ­ c h e ln , es sei z u n ä c h st ,ein w enig sc h w e r’ u n d e rfo rd e re viel Ü b u n g , a b e r m it Ü b u n g w e rd e es d a n n le ic h te r. Ich b a t ih n , ü b e r die d rei G u n a s o d e r K rä fte z u sp rech en . S . B . : W ir sind je tz t g a n z in d er G e w a lt d er drei G u n a s . Sie h a n ­ d e ln d u rc h uns u n d w ir sind ihre p a ssiv e n Spielzeuge. W ir m ü ssen sie zu u n se re n D ie n e rn m a c h e n . — E r g ab ein B eispiel u n d sp rach d a b e i g e n a u wie G u r d jie f f — .sich in n e rlic h id e n tifiz ie re n u n d im Ä u ß e re n seine R olle b e w u ß t sp ielen ’ — o b g leich er n ic h t d iese W o rte b e n u tz te . E r sp ra c h d a v o n , sich ä r ­ g erlich a u fz u fü h re n , o h n e d a b e i im In n e re n irg e n d e in G e fü h l des Ä rg ers zu h a b e n , w o b ei d er G eist so z u sa g e n in K o n tro lle u n d u n ­ b e rü h rt b leib t. Ic h fra g te ih n , m it H in b lic k a u f ein e Ä u ß e ru n g v o n ih m , ü b e r E n e rg ie . W ied er s p ra c h e r gen au im E in k la n g m it G u rd jie ffs L eh re. S . B . : Je d e F u n k tio n e rfo rd e rt ih re eigene Q u a litä t v o n E n erg ie, u n d w as fü r eine F u n k tio n n ich t g e b ra u c h t w ird, k a n n f ü r eine h ö ­ h e re F u n k tio n zu e in e r h ö h e re n Q u a litä t u m g e w a n d e lt w erd en . — E r sp ra c h a u c h d a v o n , die E n erg ie d u rc h d en A te m in sich a u fz u ­ n e h m e n u n d sag te, d a ß die A u fn a h m e k a p a z itä t d a v o n ab h ä n g e , wie m a n a tm e u n d w ie m a n im In n e re n sei. E r e m p fa h l die P rax is, n a c h je d e r E in a tm u n g u n d A u s a tm u n g e tw a so lan g e zu p a u sie re n , wie die E in a tm u n g d a u e r t (er sag te, 3 bis 6 S e k u n d e n ), u n d e rk lä r­ te, dies sei e rfo rd e rlic h fü r die G e su n d h e it u n d je m a n d , d e r sich diese A tm u n g a n e ig n e te , w erde n o rm a le rw e ise m in d e ste n s h u n d e rt J a h r e a lt. Ich sag te, ich h ä tte v o n M ö n c h e n g e h ö rt, d ie z w e ih u n d e rt 133

u n d m e h r J a h r e le b te n . E r sag te, dies sei d u rc h a u s m ö g lic h , u n d ein M en sch k ö n n te m it H ilfe seh r spezieller A te m ü b u n g e n , b ei d en en die L u ft se h r lange a n g e h a lte n w ird, se lb st ta u se n d J a h r e le b e n . E r sag te, es b e ste h e ein en g er Z u s a m m e n h a n g zw ischen d e r A tem w eise u n d d e r L e b e n ssp a n n e . D ie g a n z e Z e it stra h lte er bei d em G e sp rä c h diese S ch lich th eit u n d G ü te u n d L iebe a u s. G leichzeitig h a tte alles, w as er sa g te , ex ak t je n e Q u a litä t d e r G e w iß h e it, n ic h t ü b e r T h e o rie n zu sp re c h e n , s o n ­ d e rn ü b e r erw iesene T a tsa c h e n , die m ir so sehr a u f fiel, als ich O u sp e n sk y zu m e rste n M a l sp rech en h ö rte . E r m a c h te sehr in te re ssa n te A u s fü h ru n g e n , wie m a n d u rc h Z u ­ sa m m e n le b e n m it einem G u ru o d e r L e h re r le rn e n k ö n n te . E r sag te, es gehe n ic h t d a ru m , eine T h e o rie zu le h re n ; es sei g a n z u n d gar p ra k tisc h . W e n n m a n e tw as falsch m a c h e , sage d e r G u ru e in e m , ,so tu t m a n es n ic h t’ — u n d in n e rh a lb w en ig er J a h re k ö n n e m a n le r­ n en , ric h tig zu h a n d e ln . A ls le tz te n B eitrag zu m T h e m a .N eu es L ic h t a u f a lte L e h re n ’, w erde ich z itieren , w as er z u .E in d rü c k e n ’ sagte: d a ß h e iß t, allem , w as in u n s e r B ew u ß tsein e in tritt, o b v o n in n e n o d e r v o n a u ß e n . S .B . : U n se re E in d rü c k e a u s dem u n e n d lic h e n H in te rg ru n d sind d re ifa c h e r A r t, sattw isch , ra ja sisc h u n d ta m a sisc h : A d v a ita , V isisth a d v a ita u n d D v aita; Seele, G eist (o d e r E rk e n n tn is), u n d In te lle k t (o d er T ä tig k e it). W e n n w ir ein en B a u m seh en , so e rfo lg t sein E in ­ d ru c k . S ein Sein allein ist ein E in d ru c k . S eine N a tu r, w ie die V o r­ stellu n g , d a ß er F rü c h te e rz e u g t, w ä c h st, U n te rs c h lu p f b ie te t u sw ., k a n n a u c h ein E in d ru c k sein. A u c h sein N u tz e n , o d e r d ie W irk u n g , die er h e rv o rru ft, d .h . d a ß er zu M ö b e ln v e ra rb e ite t w ird , als F e u e r­ ho lz d ie n t u sw . ist a u c h ein E in d ru c k . S o seh en w ir, d a ß w ir in d re i­ fa c h e r W eise einen E in d ru c k v o n ein er S ach e h a b e n k ö n n e n . A d v aitin s b le ib e n bei d e r e rste n A rt v o n E in d ru c k , V isisth a d v a itin s bei d er z w eiten A r t u n d D v a itin s bei d er d ritte n . W ir b e z e ic h n en diese v e rsc h ie d e n en E in d rü c k e als M ä y ä , u n d d a d u rc h , d a ß w ir a u f ein en dieser P f o s te n steigen, v e rsu c h e n w ir d a s Jen seitig e zu e rfa sse n . D ies sin d die drei P la ttf o r m e n , v o n d e n e n S h a n k a ra , R a m a n u ja u n d M a d h v a c h a ry a ü b e r d a s Jen seitig e sp ra c h e n . F .: W a ru m b e n ö tig e n w ir die D isziplin? S .B . : W eil w ir, w e n n w ir diese P la ttf o r m e n b esteig en , v o r M iß ­ v e rstä n d n isse n a u f d e r H u t sein m ü ssen . W e n n w ir d e n k e n , ,ich b in je tz t in d e r L age zu se h e n ’, ru fe n w ir d e n E g o -S in n , A h a m k ä ra , w ach. D ies ist wie S ch lam m . E s ist w ie S c h la m m , d e r v o n flie ß e n ­ d em W a sse r in einer R in n e abgesetzt w ird . E r k o m m t g a n z n a tü r ­ lich m it d e m L eb en . U m die v erb o rg e n e O b e rflä c h e d e r R in n e am B o d en z u seh en , sollte d e r S chlam m tä g lic h e n tfe rn t w e rd e n . W ir 134

so lle n d esh alb Y a jn a , D a n a u n d T a p a s d u rc h fü h re n , u m d en E ffe k t dieses E go a u f die w a h re N a tu r u n se re s in n e re n S elb stes zu n e u tra li­ sieren . A u f G ru n d dieses E gos, d a s w ie die S c h la m m d e c k e ist, w ird d ie w a h re N a tu r u n se re s in n e re n Selbstes v e rsc h le ie rt. U n sere B e­ m ü h u n g , dieses E g o z u beseitigen, w as b e d e u te t, sein er B eziehung zu u n se re m L e b e n en tg e g e n z u w irk en , ist Y a jn a , D a n a u n d T a p a s. W e n n w ir ein S tü c k E isen der W itte ru n g a u sse tz e n , ro s te t es g an z n a tü rlic h . W ir so llte n dies d u rc h W e ish eit v e rh in d e rn . S .B . : W en n w ir in d e r L age sin d , die S itu a tio n o h n e E in m isc h u n g u n se re s E g o -G e fü h ls z u b e tra c h te n , k ö n n e n w ir z u g e su n d e n U rte i­ len g elan g en . D as E g o h a t kein eigenes U rte ilsv e rm ö g e n , so n d e rn h ä n g t v o n dem a b , w as es v o n a n d e re n gesehen u n d g e h ö rt h a t. M e n sc h e n , die v o m E g o -G e fü h l b e h e rrsc h t w e rd e n , ren n en d a h e r v o n ein er S chule z u r a n d e re n u n d g la u b e n alles, w as sie h ö ren . D er N a r r a k z e p tie rt die D in g e , o h n e selb st zu p rü fe n , u n d en d et in V e r­ w irru n g . F o lg en d es sag en die d re i S chulen: A d v a i t a — Z u A n fa n g w ar d e r M en sch v o llk o m m e n . E r v e r­ k ö rp e rte sich u n d f a n d G esch m ack a m L eb en . U n d m it dem L eb en h a t er n a tü rlic h sein E g o . D ies ließ ih n b ezüglich se in e r w ah ren N a ­ tu r im D u n k le n . E r so llte m ittels Y a jn a , D a n a u n d T a p a s streb en u n d a m E n d e w ird er w ieder V o llk o m m e n h e it e rla n g e n . V i s is th a d v a i ta — D e r M ensch w a r u n v o llk o m m e n zu B eginn, so w ie er es g e g en w ärtig ist. D u rc h Y a jn a . D a n a u n d T a p a s w ird e r V o llk o m m e n h e it e rla n g e n . D v a i t a — In sein em a b so lu te n Z u s ta n d w ar d e r M e n sc h v o llk o m ­ m e n , a b e r als er a u f d ie relativ e E b e n e h e ra b k a m , w u rd e er u n v o ll­ k o m m e n . A m E n d e k e h rt er m itte ls Y a jn a , D a n a u n d T a p a s w ieder z u a b so lu te r V o llk o m m e n h e it z u rü c k . S .B . : A b e r d e r k lu g e M a n n w ird sich n ic h t in so lc h k o n tro v e rse A u ssa g e n v erw ick eln lassen . Ih m g e h t es n u r u m d e n Z u sta n d v o ll­ stä n d ig e r F re ih e it u n d F re u d e , w as je n se its d ieser V o rstellu n g v o n V o llk o m m e n h e it u n d U n v o llk o m m e n h e it ist. D er g em ein sam e F a k ­ to r , d .h . diese Ü b u n g v o n Y a jn a , D a n a u n d T a p a s , w ird allein seine B e a c h tu n g fin d e n , w ä h re n d alle sp e k u la tiv e n U n te rsu c h u n g e n z u ­ rü ck g ew iesen w e rd e n . E r h a t d a m it R e c h t, d e n n d iese T h eo rien v o n V o llk o m m e n h e it u n d U n v o llk o m m e n h e it sind o h n e B asis, d a V o ll­ k o m m e n h e it a u f d e r re la tiv e n E b e n e U n v o llk o m m e n h e it im a b so lu ­ te n S in n w erd en k a n n . Z u m B eispiel sind u n se re A u g e n v o llk o m ­ m e n , solange sie g u t fu n k tio n ie re n , a b e r v erg lich en m it d er S ich t, d e m S ehen, d .h . ih re m a b so lu te n S in n , sind sie u n v o llk o m m e n . So w ird dieselbe S ach e gleichzeitig v o llk o m m e n u n d a u c h u n v o llk o m ­ m e n . A ll dies stellte d e r S h iv ap u ri B a b a fest, in d e m er e rk lä rte , in

135

d er V o llk o m m e n h e it sei U n v o llk o m m e n h e it u n d in d e r U n v o llk o m ­ m e n h e it sei V o llk o m m e n h e it. K eines v o n b eid en k a n n fü r sich al­ lein die W a h rh e it g e n a n n t w erd en . B eide z u sa m m e n sin d die W a h r­ h eit. W e n n w ir V o llk o m m e n h e it sagen, im p lizieren w ir gleichzeitig au ch U n v o llk o m m e n h e it, u n d u m g e k e h rt. V o m E g o -G e fü h l h e r ist alles v e rw irrt. W ir sehen n u r W id e rsp rü ­ che u n d k ein e H o ffn u n g a u f F ried en o d e r F reu d e. S .B . : W ir verlassen die D u n k e lh e it ( a v a r a n a ) u n d g e h e n a u f F o r­ m en z u , die v o n u n se re r eigenen Im a g in a tio n ( v ik s h e p a ) g e sc h a ffe n sin d . Je n se its dieser D u n k e lh e it u n d d ieser F o rm e n liegt die W a h r­ h eit, die w ir suchen. W ir so llten n ic h t lä n g e r m it all d iesem lieb ­ ä u g e ln , so n d e rn in die D u n k e lh e it ( a v a r a n a ) b lick en , d ie u n se re G e­ d u ld b ric h t. G eist u n d In te lle k t ziehen u n s zu dieser V ik sh ep a-S eite h in u n d w ir geben n a c h . D a h e r so llten w ir a u c h d er Seelen-S eite e t­ w as a b g e b e n . Bei d e r M ild tä tig k e it zu m B eispiel g eb en w ir m eh r, als w ir fü r uns a u sg eb en . D ies zeigt, w ie w ir u n serer Seele m e h r Be­ d e u tu n g beim essen als u n se re m L eb en . B eim S c h la f d e u te t die g e­ n a u e Z e it, die w ir beim S ch lafen u n d A u fste h e n e in h a lte n , u n sere N eigung z u r Seele a n . Bei d en M ah lzeiten tra g e n w ir eb e n so zur S eelen-S eite bei, w enn w ir a n festen P rin z ip ie n fe sth a lte n . Ä h n lich k ö n n e n w ir bei d er W a h rn e h m u n g aller L e b e n sp flic h te n im m e r ei­ n en gew issen B eitrag fü r u n se re Seele leisten . D ieser G eist u n d In ­ tellek t sin d n u r w ie ein S c h a lte r, d e n w ir a u sk n ip se n , w en n w ir sch lafen . W e n n im m e r es e rfo rd e rlic h ist, k ö n n e n w ir ih n w ieder e in sc h a lte n . G eist u n d In te lle k t k ü m m e rn sich beid e z u sa m m e n um u n sere ä u ß e re n L e b e n sa n fo rd e ru n g e n . W e n n w ir kein e P flic h te n h a b e n , so llte n w ir a b sc h a lte n u n d v e rsu c h e n , in die D u n k e lh e it zu b lick en . D o rt h a b e n w ir w eder G eist n o c h In te lle k t. D as L e b e n ist eine v erd rie ß lic h e A n g eleg en h eit. W ir w issen es. G eist u n d In te lle k t v e rsu ch en uns zu m L e b e n h e ru n te rz u z ie h e n . In d e m w ir u n se re E in ­ b ild u n g o d e r die k o n k re te L e b e n se rfa h ru n g verlassen , v ersu ch en w ir, in d ie D u n k e lh e it zu b lick en . D as ist eine m üh selig e S ach e. W ir m ü ssen d iese trü b e D u n k e lh e it d u rc h d rin g e n . G o tt m ag in ih r sein o d e r je n se its d a v o n . Im R e c h te n L eb en k ö n n e n also G eist u n d In ­ tellek t n ic h t stö re n . M a n m a c h t n u r d a n n v o n ih n e n G e b ra u c h , w enn sie b e n ö tig t w erd en . Z u a n d e re n Z e ite n bleib en sie still. Sie sind w ie ein L öw e im K äfig u n d w ir w e rd e n sie n ich t fü rc h te n m ü s­ sen. V e rh e iß u n g o d e r ä u ß e re K ra ft lä ß t u n s vo n A n fa n g a n das R echte L e b e n leben. S .B .: W ir leben v o n u n se re n E in d rü c k e n . D er H in te rg ru n d ist G o tt. W e n n w ir a u f d e r E rd e gehen, b e fin d e n w ir u n s a u f d e m v o n u n serem F u ß ein g e n o m m e n e n R au m . W e n n w ir d en S c h ritt w ech ­ seln, w ech seln w ir u n se re n S ta n d o rt. In ä h n lic h e r W eise h a b e n w ir 136

e in e n E in d ru c k v o n d e n v ersch ied en en D in g en , d ie w ir in d iesem U n iv e rsu m sehen. W o sind w ir? T a tsä c h lic h b e fin d e n w ir u n s im E in d ru c k , u n d w e n n w ir v o n ein e m E in d ru c k a u f d en n ä c h ste n ü b e rw ech seln , v e rä n d e rn w ir u n se re n S ta n d o rt. W e n n w ir sagen — dies ist die S o n n e , u n d a n sie d e n k e n , sind w ir d a r in — in u n serem E in d ru c k d er S o n n e . W ir b le ib e n n ie allein. W ir g e h e n von ein em E in d ru c k zum n ä c h s te n . D as b e d e u te t, w ir v e rw eilen n ic h t bei d e r M e d ita tio n a u f G o tt, w elcher d e r A b so lu te H in te rg ru n d all d ieser v ersch ied en en E in d rü c k e ist. E s ste llt sich n u n d ie F ra g e , wie w ir u n s v o n so lch en E in d rü c k e n b e fre ie n k ö n n e n . S .B . : W ir so llte n v e rste h e n , d a ß diese E in d rü c k e w ie T eilstü ck e d es V ersteh en s s in d , die a u f G o tt, d e m A b so lu te n H in te rg ru n d , r u ­ h e n . D ies sind n u r T eile vo m G a n z e n . W ir so llte n se h e n , d a ß G o tt, o d e r das A b so lu te , in je d e m e in zeln en u n se re r E in d rü c k e e n th a lte n ist. W ir gehen z u m U rsp ru n g d e r E in d rü c k e u n d e rk e n n e n , d a ß alle d iese E in d ru c k sfra g m e n te E ins s in d , n ic h t v e rsc h ie d e n . W ir fin d e n E in h e it in d er V ie lfa lt. W en n w ir dies tu n , so g e h e n w ir v o n d e r V ik sh e p a sh a k ti d e r M ä y ä z u r A v a ra n a -S e ite . V o n d o r t v ersu ch en w ir die g ru n d le g e n d e fu n d a m e n ta le E in h e it a u sz u m a c h e n . In d e m w ir so k o n te m p lie re n , d .h . im V e rla u fe u n se re r U n te rsu c h u n g , la s­ sen w ir u n sere E in d rü c k e fallen , die vielfältig sin d , u n d bleib en eine W eile in b e so rg te r S p a n n u n g . D as w ill sagen, w ir b le ib e n in ein em Z u s ta n d d er L eere, w o b ei sich k e in B ild in u n se re m G eist fo rm t. D ieser Z u sta n d gleich je n e m , w e n n w ir v o n ein e m B a u m sp rin g en u n d beim F allen n o c h n ic h t d e n B o d e n b e rü h re n — m itte n in d e r L u f t. D as ist d e r A u g e n b lic k , in d em w ir die S c h a u G o ttes e r ­ la n g e n .

137

Sechstes Kapitel

Die Zweifel ausräumen E in M e n sc h , d er G o tt gesehen h a t, w eiß alles u n d k a n n alles v o ll­ b rin g en . W e ite r k a n n es n ic h t g eh en , d e n n er h a t d a s U n e n d lic h e e rre ic h t. E s stellt sich d a n n die F ra g e , o b er n o ch irg en d w elch e P flic h te n h a t. D a r a u f a n tw o rte te d e r S h iv a p u ri B a b a . S . B . : N a c h d er G o tt-V e rw irk lic h u n g v e rlä ß t die Seele n ic h t so ­ gleich d e n K ö rp e r. D ie Seele m u ß so la n g e im K ö rp e r b le ib e n , wie es v o m ,p r ä r a b d h a ’ g e b o te n w ird . M ittlerw eile sollte d ie Seele in n e ­ re Z w ie sp ra c h e m it d em A b so lu te n h a lte n u n d w en n d a s .p rä ra b d h a ’ a u sg e sc h ö p ft ist, w ird sie a u to m a tis c h zu m A b so lu te n z u rü c k ­ k e h re n . Je d e B e m ü h u n g , d en V o rg an g a b z u k ü rz e n — d .h . d a s L e­ b en frü h e r ab z u sc h lie ß e n — w ü rd e zu ein e r w eiteren G e b u rt fü h ­ ren . D ie Seele m u ß die angew iesene Z e it d u rc h ste h e n . S . B . : D a m a n d en K ö rp e r u n te rh a lte n m u ß , h a t d e rje n ig e , der V erw irk lich u n g erla n g t h a t, einige P flic h te n zu e rfü lle n . D a seine d re ifa c h e n P flic h te n v e rfü g t, geregelt u n d re g u lie rt w o rd e n sind, g ib t er d e r W elt d as W issen u n d die W eish eit, die er e rla n g t h a t, u n d n im m t fü r seinen B e ru f, w as v on S c h ü le rn u n d A n h ä n g e rn g e­ geb en w ird . A u f d iese W eise b eso rg t e r seinen L e b e n su n te rh a lt. S . B . : So m u ß m a n die H a rm o n ie zw ischen dem In d iv id u e lle n u n d d e m A b so lu te n e n td e c k e n u n d d ie W a h rh e it v e rw irk lic h e n . B u ß ü b u n g e n , yogavyas usw . leugnen d a s L e b e n u n d w e rd e n d a h e r d ieser H a rm o n ie g e g e n ü b e r b lin d . In d e m m a n .R ech tes L e b e n ’ u n d M e d ita tio n p ra k tiz ie rt, w ird diese H a rm o n ie g e fu n d e n u n d d ie tie ­ fere B e d e u tu n g des L eb en s e rk a n n t. — A ls w ir ih n fra g te n , o b seine G e sp rä c h e m it u n s eine n o tw e n d ig e P flic h t w ä re n , sagte er, alle drei P flic h te n seien bis zu m T o d zu e r­ füllen. M it d e n L e u te n zu re d e n u n d ih re Z w eifel a u sz u rä u m e n , sei seine b e ru flic h e P flic h t. In d e m er sie a u sü b e , k ö n n e er G a b e n em p ­ fa n g e n , u n d m it ih re r H ilfe k ö n n e er sein en U n te rh a lt u n d d e n der F am ilie, die sich u m ih n k ü m m e rt, b e stre ite n . A u f diese W eise w ü r­ d en alle d rei P flic h te n e rfü llt. F e rn e r, so sag te e r, m ü sse d a s L eb en a u ch w e ite rh in g en au geregelt v e rla u fe n . A u s diesem G ru n d trä fe er die L e u te u n d b e a n tw o rte e r ih re F ra g e n z u r festen Z eit v o n zeh n U h r m o rg e n s bis vier U h r n a c h m itta g s. D ie ü b rig e n sech zeh n S tu n ­ d en je d e n T ages seien fü r K ö rp e rp fle g e u n d M e d ita tio n rese rv ie rt. D ie ä u ß e rs t präzise O rd n u n g d er tä g lic h e n A k tiv itä te n , d ie er e m p fie h lt, w irft ein e rn sth a fte s P ro b le m fü r all jen e v o n u n s a u f, die in d e r W elt leben — u n d zu m a l in d e r w estlichen W elt. W ie k ö n 138

n e n w ir die n o tw e n d ig e R uhe in m o d e rn e n L e b e n su m stä n d e n f in ­ d en ? H ie r ist d e r S h iv a p u ri B a b a — w ie stets — ä u ß e rs t p ra k tisc h . E r sa g t, all dies sei m öglich d u rc h R echtes L e b e n , o h n e d a ß m a n sich k ü n stlich u n te rw irft. E r sp ric h t v o n d en ta n tris c h e n S ch u len In d ie n s m it ih re n u m fa sse n d e n P ra k tik e n u n d M itte ln , u m ,d ie W elt zu ü b e rw in d e n ’. S . B . : T a n tr a s a g t, die ä u ß e re W e lt sei völlig gegen u n s u n d d a h e r so llte n w ir gegen sie a n k ä m p fe n u n d u n se r Z iel, d .h . G o tt, e rre i­ c h e n . D ies ist d e r G e i s t des T a n tr a . D ie G ita d ag eg en rä t u n s, w ir so llte n uns m it ih r g e m ä ß d er Z e it, O rt u n d U m s tä n d e n ein rich ten . Sie ü b e rlä ß t es u n s se lb st, u n sere U rte ils k ra ft zu g e b ra u c h e n , so w eit w ir d a z u h in re ic h e n d fäh ig sind. S . B . : D rei W eg e ste h e n uns o f f e n , u m das P ro b le m zu b e w ä lti­ g e n , u n se r L e b e n a u f E rd e n m it d e r G o ttsu c h e z u v e re in b a re n . D er ein e ist S v a d h a rm a , u n d sagt: „ G o tt in g rö ß e re m M a ß e u n d d as L e ­ b e n sehr w e n ig .” Bei S v a d h a rm a ist W irk sa m k e it im L eb en n ic h t e rfo rd e rlic h u n d w ird d a h e r ig n o rie rt, o d e r, w e n n m a n ih r B e a c h ­ tu n g sch en k t, d a n n n u r sehr w enig. S . B . : D er zw eite W eg ist d u rc h d ie G esetze d e r R elig io n geg eb en , d ie in In d ie n d e n V a rn ä s h ra m a -d h a rm a b e g rü n d e n — die vier K a ­ ste n u n d die vier L e b e n sstu fe n . D ie R egel la u te t h ie r: „ G o tt u n d L e b e n in gleichem M a ß e .” Im V a rn ä s h ra m a -d h a rm a — d .h . d e r L eben sregel n a c h K a ste , S itte u n d A lte r des M e n sc h e n — w ird d e r W irk sa m k e it im L e b e n gleiche B e d e u tu n g b eigem essen . D a n n gibt es d ie v ersch ied en en Y o g a s, die d e n L e u te n A b k ü rz u n ­ g en v e rsp re c h e n . E s g ib t d en K a rm a -Y o g a o d e r G esch ick in d e r H a n d lu n g , J n a n a -Y o g a o d e r d e n W eg d e r E rk e n n tn is , u n d B h a k tiY o g a o d e r d e n W eg d er H in g a b e . A ll diese g e b e n , n a c h A u ssag e d es S h iv ap u ri B a b a , „ G o tt seh r w enig u n d d em L e b e n m e h r.” In K a rm a , J n a n a u n d B h a k ti w ird z u n ä c h s t g rö ß e re W irk u n g im L e ­ b e n gew ollt u n d e rst d a n a c h k o m m t G o tt. S . B . : D ies h e iß t n ic h t, d a ß w ir im ä u ß e re n L e b e n n ach lässig o d e r w irk u n g slo s sein m ü sse n . N u r ist d a s Z iel n ic h t E rfo lg , so n d e rn g ei­ stige K ra ft u n d H e ite rk e it. D as G e h e im n is b e ste h t d a rin , d a ß m a n d ie F äh ig k eit a u fm e rk sa m e r B e o b a c h tu n g e n tw ic k e lt, so d a ß w ir in a lle n D ingen u n te rsc h e id e n k ö n n e n , w as n o tw e n d ig ist u n d w as w ir v erm eid en sollen. D e r fo lg en d e A u sz u g zeigt, w ie e r M a n a n d h a r h a lf, zu S v a d h a r­ m a zu gelan g en . S . B . : W ir m ü sse n u n s u n w eig erlich m it d en ä u ß e re n L e b e n sa n ­ fo rd e ru n g e n b e sc h ä ftig e n . W ir h a b e n alle u n se re B ed ü rfn isse. Z u m B eispiel m u ß te ich m ir m ein en B a u m w o ll-C h a d a r m a c h e n lassen . In je d e r S itu a tio n m ü ssen w ir u n s d e n e rfo rd e rlic h e n E in zelh eiten 139

w id m en . W e n n d u d ir im G eiste alle M itg lie d e r deines H a u se s v o r­ z u stellen v e rsu c h st, k a n n s t d u sie n ic h t alle a u f ein en B lick sehen. E inige m ö g e n fehlen. So m ü ssen w ir f ü r je d e S itu a tio n S eele, G eist u n d In te lle k t m it allen n o tw e n d ig e n E in z e lh e ite n zu r G e ltu n g b rin ­ gen. E in ig e d a v o n feh len vielleicht. S . B . : W e n n w ir .In te lle k t’ sagen, m ü sse n w ir a u f ein e n B lick sei­ ne v ersch ied en en E le m e n te e rfassen : d .h . die In d riy a s u n d je d e n v o n ih n e n m it seinen a c h t M illio n en v ie rh u n d e rtta u s e n d A b w a n d ­ lu n g en . Bei solchen b e ilä u fig e n A rb e ite n m u ß t d u v e rsu c h e n zu ler­ n en . D iesm al w ar es ein v o llstä n d ig e r F eh lsch lag : kein e In tellig en z, kein G eist, k ein e M o ra l. D ein W issen sc h e in t n a c h so vielen V o rträ ­ gen a n se h n lic h genug zu sein, ab e r es ist n u r zum B e sc h a u e n . In W irk lic h k e it gehst d u rü c k w ä rts. W as e rk a n n t w ird , w ird n ic h t in die T a t u m g e se tz t. — E inige frü h e , sehr p ra k tisc h e R a tsc h lä g e , die M a n a n d h a r gege­ b en w u rd e n , zeigen, wie m a n S itu a tio n e n stu d ieren u n d H a n d lu n ­ gen p la n e n m u ß . H ie r sind K o m m e n ta re zu einem B erich t ü b e r v e r­ sch iedene E rfo lg e u n d F ehlschläge: S . B . : W e n n m a n n ic h t z u r gesetzten Z e it a u fste h e n k o n n te , so ist dies n ic h t a u f den E in flu ß d e r G u n a s z u rü c k z u fü h re n . D ie E n t­ sc h lo sse n h e it, zu je n e r Z e it a u fz u ste h e n w ar d a ; d a r a u f h a b e n die G u n a s k e in e n E in flu ß . E s geschieht n u r , weil n och n ic h t d ie G e­ w o h n h e it h e ra n g e b ild e t ist, z u r g esetzten Z e it a u fz u ste h e n . E s w ird n ach ein p a a r T ag en Ü b u n g in O rd n u n g k o m m en . W enn d ich je m a n d b esu c h e n m ö c h te , lege eine g eeig n ete Z eit fü r die B eg eg n u n g fest. D u so lltest eine feste Z e it n ach d e r M e d ita ­ tio n h a b e n , u m solche P e rso n e n zu tr e f f e n . N u r w enn es se h r d rin ­ gend ist, k ö n n e n w ir u n se re n Z e itp la n u n te rb re c h e n u n d u n s der S ache w id m e n . A n d e rn fa lls sollte es n u r z u r g esetzten Z e it g e­ sch eh en.

B evor w ir ein en Z e itp la n a u fste lle n , so llte n w ir sch o n v o rh e r w is­ sen, w elche b e so n d e re S itu a tio n e n tste h e n k ö n n te u n d d e m e n tsp re ­ c h en d u n se re R o u tin e festleg en . D u h a s t die P e rso n zu ein em Be­ su ch e in g e la d e n . So w eißt d u v o rh e r, d a ß sie e rw a rte t w ird . A u c h k o n n te st d u sch o n v o rh e r w issen, d a ß d e in e F ra u zu m p u j a h in a u s ­ g eh t, u n d d u k ö n n te st d ein e R o u tin e d e m e n tsp re c h e n d festleg en . Lege fe st, w ieviel d u a m T a g ra u c h st u n d selbst w en n ich d ir Z i­ g a re tte n a n b ie te , b ra u c h st d u n ich t m e h r zu ra u c h e n , als festg eleg t w urde. V ersu ch e, fe ste n F u ß im R e c h te n L eb en zu fassen , b e v o r d e in L e­ b en zu E n d e geht. P flic h ta u sla ssu n g e n sind d e r D efek t des G eistes. D as ist a u f V o r­ liebe u n d A b n e ig u n g z u rü c k z u fü h re n .

140

E n tsc h lo sse n h e it ist G u n a tita (ü b e r d en g u n as ste h e n d ). Falls es ü b e rh a u p t ein G u n a ist, so S a ttw a G u n a . Z u d en M a h lz e ite n . F in d e h e ra u s , w as g u t fü r d e in e n K ö rp e r ist. R eis, D al u n d G e m ü se in v e rm in d e rte r Q u a n titä t sin d d as Id eal: w e n n es d ir a b e r lieg t, w andle ein e d e r M a h lz e ite n d e m e n tsp re ­ c h e n d a b . D as sc h a d e t n ich ts. M a n so llte fü r re c h te s L eb en rech te M a h lz e ite n h a b e n . — E in e w eitere E rlä u te ru n g seh r viel sp ä te re n D a tu m s ist der B ege­ b e n h e it einer A u to f a h r t e n tn o m m e n . Ich gebe d e n A u sz u g w ö rtlich w ied er: S . B . : W ir h a b e n eine F a h rt u n te rn o m m e n . H a b e n w ir sie g en o s­ sen , — ab e r nein! S ta ttd e sse n h a b e n w ir g e litten . S o ist es m it d em L e b e n . W ir m ö c h te n genießen u n d su c h e n F re u d e , a b e r ta tsä c h lic h e rfa h re n w ir d a n n S chm erz. W ir w issen, w ieviel S c h m u tz u n d S ta u b w ir n u n n a c h d e r F a h rt h a b e n . W ä h re n d w ir h in a u s fu h re n , u m F re u d e zu g en ie ß e n , m u ß te n w ir die g anze Z e it eine e b e n so ­ g ro ß e B ü rd e v o n S ch m erz u n d L e id e n e rtra g e n . D e r G e d a n k e d er F re u d e , die w ir g e n o sse n , ist n u r d ie S ch ö p fu n g d ieses G eistes, u n d w ir v ersu ch en diese F re u d e um je d e n P reis zu e rh a lte n . D ies ist die W e lt u n d ih r W e se n . W ir n a h m e n d e n G e d a n k e n a u f u n d w u rd e n d a rin v e rstric k t, so la n g e die F a h r t n ic h t zu E n d e w a r. W ir fü h le n u n s erst d a n n w irk lic h glücklich, w e n n w ir zu m U rs p ru n g s o rt z u ­ rü c k k e h re n . N u r m it d em B e w u ß tse in des U rsp ru n g so rte s k ö n n e n w ir d a b e i v o rlä u fig verw eilen, d e n n in je n e m F all k ö n n e n w ir w ie­ d e r zu ih m z u rü c k k e h re n , o d e r a b e r w ir w erden im m e r h in te r ih m h e r sein u n d d a m it allen S ch m erz u n d alle P ro b le m e erleid en u n d sie fälschlich fü r V erg n ü g en h a lte n . D iese W elt u n d ih re E rfa h ru n g als solche ist n u r d a s W erk des G e iste s. W ir s c h a ffe n V o rstellu n g u n d d a n n h a b e n w ir diese W elt. S o n st gäb e es k ein e W e lt. D ie W is­ se n sc h a ft h a t es bew iesen. U rsp rü n g lic h ist d a s L e b e n des M e n ­ sch en v o llk o m m e n , a b e r n ich t sein e ,Ic h -h e it’. N a c h d e m w ir z a h l­ re ic h e S ch m erzen u n d R ü c k sc h lä g e e rlitte n h a b e n , e n tw ick eln w ir V e rsta n d u n d k ö n n e n d a n n d e n G e ist zu r R uhe b rin g e n . W en n j e ­ m a n d sich zu m B eispiel d u rc h U n g e sc h ic k die A rm e u n d B eine b ric h t, so w ird e r s p ä te r besser a u f p a sse n . O d er w e n n er d en g an zen T a g o h n e P a u s e f ä h r t, ist er h in te rh e r e rsc h ö p ft u n d m ö ch te es

n ic h t n o ch e in m a l m a c h e n . S . B . : D er eine lieg t z e rstö rt a m B o d e n u n d s in k t in d e n tie fste n A b g ru n d , d er a n d e re k a n n bis z u r h ö c h ste n H ö h e a u fste ig e n . Im e rste n F alle b e ste h t d a s L eb en z u m g rö ß te n T eil a u s L eid en ; u n d im a n d e re n F a lle m eisten s aus G e n u ß . Beide A rte n v o n M en sch en w e rd e n nie in dieses V erließ in F o rm d ieser W elt z u rü c k k e h re n . D as re c h te F u n k tio n ie re n d e r In tellig en z ist d re ifa c h e r A r t. Sie sc h ä tz t 141

die S itu a tio n so ein, w ie sie sich d a rste llt. W ir m ü ssen sie so vo ll­ stä n d ig w ie m öglich seh en , sich erstellen , d a ß k ein E le m e n t v o n Be­ d e u tu n g ü b e rse h e n w ird . D a n n m ü ssen w ir u n te rsc h e id e n , u m zu sehen, w as re le v a n t u n d w as irre le v a n t, w as zu tu n u n d w as z u v er­ m eid en ist. A u f d er d ritte n S tu fe p la n e n w ir u n sere H a n d lu n g e n so, d a ß alle u n n ö tig e n T ä tig k e ite n a u fh ö re n . — Im fo lg e n d e n A u sz u g fin d e n sich z a h lre ic h e H inw eise a u f d ie Gita . K rish n a spielt in d e r G ita eine z w e ifach e R olle. In ein e m A sp e k t ist d er d e r M a h a rish i, d e r G ro ß e L e h re r — o d e r v ielm eh r d ie Q u el­ le, v o n d e r alle G ö tte r u n d alle L e h re r h e rrü h re n (G ita 10.2). In ei­ nem a n d e re n A sp e k t ist er d a s g ö ttlic h e P rin z ip in A r ju n a selbst: sein P u r u s h - a r th a . (G ita 8.4) D ie F ra g e w endet sich d e r R olle u n se re r K o n z e n tra tio n s k ra ft zu, hier B e w u ß t s e i n g e n a n n t. W e n n ih r einzig w ah res O b je k t G o tt ist, w a ru m m ü ssen w ir sie d a n n a u f die W elt rich ten ? S .B .: D as R ech te L eb en h a t drei S tu fe n : (1) E in fa c h e B e o b a c h ­ tu n g , (2) A u fd e c k u n g u n d (3) A u ssc h a ltu n g . (1) D ies ist das A B C d e r S ache, d e r m ühselig ste T eil d a v o n . W en n w ir ih n b e w ältig en , w erd en die a n d e re n b e id e n T eile sehr leicht w e rd e n . Sieh, w as w ir täg lich tu n — K a rm a , V ik a rm a o d e r A k a rm a . D as ist alles. In d e m w ir dies tu n , b e h a lte n w ir u n se r Be­ w u ß tsein im m e r bei u n s, w elches die h ö c h s t u n v e rm e id lic h e V o rb e ­ d in g u n g f ü r die a n d e re n S tu fe n ist. G eg e n w ä rtig ist u n se r B e w u ß t­ sein wie d a s L ich t eines G lü h w ü rm c h e n s (a u ffla c k e rn d u n d e rlö ­ sch en d ). E s so llte k o n s ta n t wie das S o n n e n lic h t sein, w ie k ö n n e n w ir so n st u n se r Id eal (R ech tes L eben) e rfü lle n ? D ies ist g eg en w ärtig seh r, seh r g litschig w ie d e r F isch im W a sse r. D u rc h d ie f o rtw ä h re n ­ d e Ü b u n g stä n d ig e r B eo b a c h u n g k a n n m a n dieses B ew u ß tsein in d en G r if f b e k o m m e n . S .B .: W ir so llten dieses B ew ußtsein ste ts bei u n se re m Id e a l o d e r R ech tem L eb en h a lte n , w elches zw e ifa c h er A rt ist. (1) D as n ied ere L eb en , d .h . d er S c h u tz des L eb en s. (2) D as h ö h e re L e b e n , d .h . D e n k e n a n G o tt. S .B .: M a n c h e L eu te sagen, d a ß sie ih r B ew u ß tsein z w a r n ic h t die g an ze Z e it bei G o tt h ie lte n , a b e r d a fü r b e im n ied eren L e b e n . N ein , so v e rh ä lt es sich n ic h t g a n z . In ih rem F all ist ih r B ew u ß tsein a u ß e r­ h alb b e id e r. E s ist v o m L eb en d u rc h e in gew isses In te re sse a u fg e ­ sau g t. M a n so llte d a s B ew u ß tsein d a z u b rin g e n , als L e itste rn zu w irk en u n d gleichzeitig in all u n seren T ä tig k e ite n m it u n s zu a rb e i­ te n . W issen u n d E n erg ie so llten H a n d in H a n d gehen. S .B .: D as B ew u ß tsein so llte einerseits ü b e r d en D in g en steh en u n d u n se re n P u r u s h - a r th a leiten , d .h . G ew in n v o n V e rd ie n st, u n d gleichzeitig m it uns a rb e ite n , w äh re n d w ir P u ru s h -a rth a tu n . V er-

142

gleiche K rish n a m it d em L e itb e w u ß tse in u n d A r ju n a m it d e m P u ru s h -a rth a . K ris h n a ist stä n d ig in A r ju n a g eg en w ärtig , w äh re n d d e r P u ru s h -a rth a tu t, u n d gleichzeitig ist K rish n a d a s L e itp rin z ip , d a s ü b e r ihm ste h t. K a r m a p h a l a ty a g a — die F ru c h t d e r H a n d lu n g a u fg e b e n — e rfo lg t d a n n , w enn d a s B ew u ß tsein u n s le ite t, w ä h re n d es teilw eise ü b e r u n s ste h t u n d teilw eise m it uns a rb e ite t. Im e n tg e ­ g en g esetzten F all tu t es teilw eise d a s W e rk u n d b le ib t teilw eise im e n tsp re c h e n d e n R e su lta t dieses W e rk e s. Z u m B eispiel sch reib en w ir e tw as m it H ilfe ein es L ichtes. W e n n es a u sg e sc h a lte t w ird , k ö n n e n w ir n ic h t sc h re ib e n . V ergleichen w ir dieses L ic h t m it u n serem B e­ w u ß tse in , m it d e sse n H ilfe w ir a rb e ite n . E s stra h lt L ic h t au s, w o b ei es sein en eigenen S ta n d o r t h a t, u n d m it H ilfe dieses L ich tes a rb e i­ te n w ir, es a rb e ite t g leichsam m it u n s w ie je m a n d , d e r ein en B lin d en f ü h r t. W as w ir m it d iesem B ew u ß tsein in d e n o b e n g e n a n n te n zw ei P o sitio n e n e rla n g e n , ist echt u n d w ird nie v e rlo re n g e h e n , so n d e rn es w ird dem V o rg a n g erm ö g lich en , d a s h e rb e iz u fü h re n , w as b e n ö ­ tig t w ird. — E r e rlä u te rte d a n n d e n S inn sein er A u s fü h ru n g e n d u rc h H in w eis a u f eine b e k a n n te G esch ich te im M a h ä b h ä r a ta , d a s A b b re n n e n des K h a n d a v a -W a ld e s . S .B . : Zw ei L e b e n w u rd e n g e re tte t — ein m al d a s d es K ra u n c h a V o g els, zum a n d e re n d a s des M a y a b in . D ie T a p a s y a v o n U g ra b a h u re su ltie rte im L e b e n des K ra u n c h a -V o g els. E in e g u te T a t w ird z u r R e a litä t o d e r E c h th e it u n d ih r w ird n ie ein E n d e g esetzt. M a y a b in ist d e r B au m eister d e r R a k sh a sa s, w as b e d e u te t, d a ß sie sich a u ß e r­ h a lb des w irk lich en L ebens b e fin d e n . E s ste h t f ü r V o rste llu n g s­ k r a f t, die alles u n d je d e s k o n stru ie re n k a n n , u n d sie w ird au ch fü r e in e n M en sch en re c h te n L ebens b e n ö tig t. Sie b e fä h ig t ih n , sein L e ­ b e n n ach seinem eig en en D h a rm a a u sz u a rb e ite n , u n d sein L eb en w ird d a d u rc h e rh a lte n . W en n K ris h n a u n d A r ju n a k o m m e n , w ird d e r W a ld a b g e b ra n n t. W en n B e w u ß tse in u n d P u r u s h - a r th a in re c h ­ te r O rd n u n g a rb e ite n , w ird alles A k a rm a u n d V ik a rm a e lim in iert. N u r K a rm a b le ib t, w as w ied eru m n u r bei re c h te r A b sic h t u n d g u te r V o rste llu n g sk ra ft m ö g lich ist. W ir b e n ö tig e n diese b e id e n n o c h , u m K a rm a w e ite rla u fen z u lassen. — B ei einem a n d e re n A n la ß sag te er: S .B . : A lle u n se re G e d a n k e n u n d A k tiv itä te n d re h e n sich u m u n ­ ser H eim . F rie d e n u n d G lück im H a u s sind u n se r H a u p tin te re sse . D ie E rh a ltu n g u n se re s K ö rp ers u n d aller D inge, d ie zu ih m g e h ö ­ re n , b e a n sp ru c h t g egenw ärtig g a n z u n se re A u fm e rk sa m k e it. W ir fü h le n die N o tw e n d ig k e it, u n se r L e b e n zu e rh a lte n , u n d d a h e r k o m m e n all d iese E in z e lh e ite n in d ie B ew egung u n s e re r G e d a n k e n

143

u n d Im p u lse , die so g e ric h te t sin d , d a ß sie in vo llem M a ß e zum W o h le u n se re r k ö rp e rlic h e n E x isten z b e itra g e n . D as b ew eist, d aß u n se r K ö rp e r das H e im ist, u m d as sich u n se re G e d a n k e n u n d A k ti­ v itä te n d re h e n . S .B . : A b e r in fo lg e u n se re r S uche bis in die in n e re n T ie fe n u n se­ res ird isc h e n D aseins e rk e n n e n w ir, d a ß d e r K ö rp e r n ic h t d a s Selbst ist. D ie fe in e re n E le m e n te jen seits dieses K ö rp e rb e w u ß tse in s, das, w as w ir Seele n e n n e n , b ild e n u n se r w a h re s S elbst. D iese Seele sollte e rk a n n t u n d v erw irk lich t w erd en , d a m it w ir eine bessere G ru n d la g e haben. S .B . : D ie im m e rw ä h re n d e F rag e: ,W e r b in ic h ? ’ so llte u n ser H a u p ta n lie g e n sein. D ies w ird uns stu fen w eise zu u n s e re r ew igen W a h rh e it o d e r H e im a t fü h re n , w o w ir allen F rie d e n u n d alles G lück fin d e n w erd en . F re ih e it v o n U n w issen h eit u n d h ö c h ste F re u ­ de w e rd e n d a s R e su lta t sein. S. B .: U m also diese S eelen -F o rsch u n g m ög lich z u m a c h e n u n d d a d u rc h d a s g ew ü n sch te Z iel zu e rre ic h en , m ü ssen w ir u n se re K o n ­ z e n tra tio n rich tig le n k e n . In tellig en z u n d S ittlich k eit sin d z u b e a c h ­ ten . G e n a u w ie un sere A k tiv itä te n im L e b e n , die, wie o b e n au sg e­ fü h rt, a u f d ie E rh a ltu n g u n seres K ö rp e rs g e ric h te t sin d , w e rd e n die­ se In te llig e n z u n d S ittlic h k e it u n se re S e e le n fo rsc h u n g m öglich m a c h e n . U n se r spiritu elles B ed ü rfn is w ird a m besten g e w äh rleistet, in d em w ir rech te S ittlic h k e it im A u g e b e h a lte n u n d re c h te n G e­ b ra u c h v o n u n se re r In tellig en z m a c h e n , in d erselb en W eise, w ie u n ­ sere L e b e n sa k tiv itä te n , w ie o b e n g e n a n n t, f ü r u n sere k ö rp e rlic h e n E rfo rd e rn isse so rg en . D as P ro b le m d e r Seele ist das Z e n tru m , u m d as sich u n se re S ittlich k eit u n d In tellig en z d re h e n , g e n a u in d ersel­ b en W eise w ie d as P ro b le m u n se re r K ö rp e re rh a ltu n g g e g en w ärtig zu m Z e n tru m all u n se re r T ä tig k e ite n w ird . — In d e n v o ra n g e h e n d e n K a p ite ln h a b e ich v ersch ied en e B eispiele p ra k tisc h e n R ates in V e rb in d u n g m it S v a d h a rm a g eg eb en . Ic h w er­ d e n u n zeigen, wie er versch ied en e F ra g e n b e a n tw o rte t, d ie ih m g e­ stellt w u rd e n . T. M a n a n d h a r : D ie L e u te b itte n m ic h zu e rk lä re n , w a ru m w ir u n sere T ä tig k e ite n im L eb en d iszip lin ieren so llten . W as so llte ich a n tw o rte n ? S .B . : W a h rh e it ist h a r t u n d G ere c h tig k e it o h n e K o m p ro m iß . D u so lltest e rk lä re n , d a ß w ir ein m a l d en S id d h a n ta h a b e n u n d z u m a n ­ d eren V e d a n ta . R ech te E rfü llu n g all u n se re r P flic h te n , m it aller S tren g e u n d A u ssc h a ltu n g v o n N ic h t-P flic h te n (o d er P flic h ts ä u m ­ n issen), sin d S id d h a n ta o d e r P rin z ip ie n . W o h in g eg en V e d a n ta d a ­ fü r d a ist, E rle u c h tu n g in d e n P rin z ip ie n zu sc h a ffe n , d .h . w a n n w ir v o n d e n fe ste n P rin z ip ie n v o n S id d h a n ta ab w eichen k ö n n e n . D as

144

h e iß t, V e d a n ta sp ric h t v o n ein ig en Z u g e stä n d n isse n in gew issen U m stä n d e n . E s g ib t k e in G esetz, d a s n ic h t eine F le x ib ilitä t g em äß Z e it, O rt u n d U m s tä n d e n z u lä ß t. E r sp ric h t sich f ü r ein e A rt U n te r­ sch e id u n g sv e rm ö g e n b eim U m g a n g m it dem fe stg e le g te n K o d ex o d e r d e n P rin z ip ie n a u s. W e n n d ie A b w e ic h u n g d u rc h B eg eh ren o d e r V ersu ch u n g m o tiv ie rt ist, k a n n m a n sie n ic h t m it v e d a n tisc h e n A rg u m e n te n v e rte id ig e n , u n d a u c h n ic h t, w enn sie d u rc h F u rc h t m o tiv ie rt ist. V e rsu c h u n g u n d F u r c h t sin d die b e id e n U rsa c h e n fü r eine falsch e A b w e ic h u n g . G o tte sü e b e (d er G e d a n k e , d a ß w ir die h ö c h ste F re u d e o d e r W o n n e h a b e n k ö n n e n , die alle a n d e re S in n es­ fre u d e ü b e rste ig t) b e w a h rt uns v o r d e r V e rsu c h u n g , u n d W id e r­ w illen gegen d a s L e b e n (der G e d a n k e , d a ß T o d u n v e rm e id lic h ist u n d d a ß d er T o d im V erlau fe d e r B e m ü h u n g k o m m e n m ag ) b rin g t F u rc h tlo sig k e it. V a ira g y a ist L iebe z u G o tt, plus K r a f t v o n T y a g a . W e n n d u zu zu m B eispiel P ilze iß t (w ie gestern) u n d d ies d u rc h B e­ g e h re n m o tiv ie rt is t, so ist es fa lsc h , w eil d u d er V e rsu c h u n g u n te r ­ lieg st, ab e r w e n n es sich e in fa c h so fü g t (u n d a u c h h ie r n u r die h a l­ b e Q u a n titä t e n tsp re c h e n d R a ja s , u n d ein V iertel e n tsp re c h e n d S a ttw a , u n d die v o lle e n tsp re c h e n d T a m a s), so m a c h e n w ir ein Z u ­ g e stä n d n is, w eil w ir in diesem F a ll n ic h t v o n d e r V e rsu c h u n g v erlei­ te t w erd en . H ie r k o m m t der V e d a n ta , ab e r g e m ä ß d e m S id d h a n ta m u ß m a n aller V e rsu c h u n g w id e rste h e n u n d d a h e r ist strik te D iszi­ p lin zu b e w a h re n . S id d h a n ta ist V e d a , u n d n a c h d e m V ed a k o m m t V e d a n ta . S .B . : D er G e ist d e r N a c h fo rsc h u n g , w o h er dieses Sein k o m m t, ist d ie H a u p ts a c h e , die im Z e n tru m u n seres In te re sse s steh en so llte , w e n n w ir n ic h t m it u n se re n T ä tig k e ite n b e sc h ä ftig t sin d . D as ist N irg u n a u p a s a n a . S a g u n a u p a s a n a so llte n w ir u n s z u w e n d e n , w en n d e r G eist k e in e n G e fa lle n m e h r a n N irg u n a u p a s a n a fin d e n k a n n u n d dessen m ü d e ist, n u r zu r E n ts p a n n u n g . W e n n w ir dies w issen ­ s c h a ftlic h e rk lä re n w ollen, so ist es, w ie w enn m a n d ie sta rk e K ra ft ein es K a ta p u lte s h a t, u m den S te in b ro c k e n zu sc h le u d e rn . S a g u n a u p a s a n a ist u n s e r S p ielen m it Im a g in a tio n , w as in so fe rn h ilft, als es ein e R u h e stä tte fü r einen R e ise n d e n ist, d e r n a c h k u rz e r E n t­ sp a n n u n g seine R eise w ieder fo rts e tz e n m u ß . S ich G o tt a u f irg e n d ­ ein e W eise v o rz u ste lle n , ist fa lsc h . D o c h ist es g eleg en tlich h ilf ­ re ic h , sich eine W eile zu e n tsp a n n e n u n d u n sere G o tts u c h e m it f r i­ sc h e r K ra ft n e u z u b eg in n en . E s ist g en au so eine H ilfe wie d a s M in e n su c h b o o t in einem M eer v o lle r M in e n . E s k lä r t u n seren w ei­ te re n W eg v o n a lle n v o rg e fa ß te n E in d rü c k e n im G e ist, so d a ß w ir fre ie F a h rt fü r u n se re w eitere R eise, d .h . u n sere S u ch e, h a b e n . S .B . : S a g u n a u p a s a n a — D h y ä n a u n d D h ä ra n ä . W ir k ö n n e n ü b e r n a tü rlic h e D in g e w ir F lüsse, B erge, M eere, u sw . anstelle ein es 145

p e rsö n lic h e n G o tte s m e d itie re n , ab e r n ic h t ü b e r k ü n stlic h e D inge. S .B . : F e h le r bei d e r P flic h ta u s ü b u n g — ih re B eseitig u n g , u n d e r­ fo lg reich e E rfü llu n g d e r P flic h te n m a c h e n d as L eb en re ic h u n d leich t. D ies h a t n ich ts m it u n se re r S e e le n fo rsc h u n g zu tu n , ab er w en n alles g la tt geht im L eb en , m ü ssen w ir u n s n ic h t m it S o rg en p lag en u n d k ö n n e n d a h e r frei v on L e b e n sp ro b le m e n m e d itie re n . U m eine H a n d lu n g e rfo lg re ic h d u rc h fü h re n zu k ö n n e n , m ü sse n w ir d as T e c h n isc h e e rle rn e n . — A ls n ä c h ste s k o m m t eine R eihe v o n sc h riftlic h g e stellter F ra g e n zu T h e m e n w ie: die R e a litä t d e r W elt, d a s L eb en n a c h d em T o d e , T ra n sz e n d e n z u n d Im m a n e n z v o n G o tt. D e r vo m S h iv a p u ri d ik tie r­ te K o m m e n ta r la u te t w ie fo lg t: S .B . : A lle F ra g e n , die d u gestellt h a s t, sind kluge F ra g e n . Seit A n b e g in n d e r W elt h a b e n w ißbegierige M e n sc h e n wie d u d iese D in ­ ge d isk u tie rt u n d die D isk u ssio n e n d a u e rn bis a u f d en h e u tig e n T ag a n . A b e r k ein e zwei P e rs o n e n h a b e n d ieselb e A n tw o rt g eg eb en . J e ­ d e N a c h fo rsc h u n g e n d e te in sch lich ter R ed e. W en n w ir n u n a u c h d a rü b e r zu re d e n b e g in n e n , k ö n n e n w ir n ic h t zu ein em S ch lu ß ge­ lan g en . S .B . : W ir h a b e n d iese W elt, u n d d a s L e b e n sollte h ie r m ö g lich sein. F ü r diese M ö g lich k eit des L ebens h a b e n uns viele L e u te die­ selbe A n tw o rt gegeben, n ä m lic h w as ich d ir ü b e r die D iszip lin ge­ sag t h a b e , u n d die A n tw o rte n a u f die F ra g e n , die d u gestellt h a st, w irst d u w issen, w en n d u G o tt sc h a u st. D ie d re i D iszip lin en , die ich d ir g eg eb en h a tte , w e rd e n d a h in fü h re n , w en n sie p ra k tiz ie rt w er­ d en . D iese a u sd isk u tie rte n D inge k a n n st d u in gew issem G ra d e k e n ­ n en , w e n n d u Y o g a v ä sisth a u n d d en B h ish m a p a rv a im M a h ä b h ä ra ta liest. S tu d ie re diese b e id e n n u n g rü n d lic h u n d d a n n fo rm u lie re d ein e F ra g e n v o n n eu em . S .B .: E rk e n n tn is ist zw e ifa c h er A rt. D ie eine b e sc h ä ftig t sich m it d em ,W A S ’ u n d die a n d e re m it d em ,W I E ’. A lle F ra g e n , d ie d u ge­ stellt h a s t, fa lle n u n te r dieses ,W A S ’. D a m it k ö n n e n w ir w a rte n , bis w ir G o tt sch au en . A b e r die F ra g e ,W I E ? ’ sollte h eu te g e lö st w er­ d en . W ir k ö n n e n n ic h t w a rte n , bis G o tt k o m m t. D a h e r sei sehr strik t u n d a c h tsa m bei d iesem ,W IE ? ’ D ies allein k a n n d a s a n d e re o ffe n b a re n . W en n d u n u n m eine M e in u n g zu dein en F ra g e n w issen m ö c h te st, so gebe ich einige im fo lg en d en : (1) Ist d a s L eben w irklich? S .B . : O b es w irklich o d e r u n w irk lich ist, k ö n n e n w ir n ic h t w is­ sen. Im re la tiv e n S inn ist es w irklich, w eil w ir H u n g e r, D u rs t u n d v e rsc h ie d e n en a n d e re n p ra k tisc h e n D in g en u n te rw o rfe n sin d . H ier m ü ssen w ir n u n etw as zu u n se re r E rle ic h te ru n g u n te rn e h m e n . D a ­ h er die D iszip lin , die ich d ir gab.

146

(2) G ib t es ein L e b e n n ach d e m T o d ? S .B .: D as ist eine w eitere F rag e. W e n n sich je m a n d schlafen legt, so ist er to t, u n d a m n äch sten T a g ste h t er w ieder a u f, u n d das L eb en lä u ft w eiter wie z u v o r. So gelangen w ir auch n a c h d e m T o d in einer a n d e re n W eise ins L eb en . D ah er g ib t es keinen T o d , so n d e rn n u r L e ­ b e n . D er T o d ist n ic h ts anderes als ein A u stau sch en a lte r Kleider fü r n e u e , d .h . von einem K ö rp er zu m a n d eren . T o d ist n ich ts anderes als S chlaf. So wie w ir h eu te N a c h t schlafen u n d a m n äch sten M o r­ g en a u fsteh en . W ir sin d , w as w ir gestern w aren. So w erd en wir a u c h in Z u k u n ft sein, w as w ir heute gew esen sind. D a h e r b a u e dein L eb en h e u te u n d m o rg en w irst d u ein gutes L eb en h a b e n . D as gegenw ärtige L e b e n — ein arm seliges L eben u n d ein niedriger S ta tu s, weil w ir es z u v o r nicht richtig gelebt h ab en m it rech ter A n w e n d u n g v o n S ittlich­ k e it, E rk e n n tn is u n d In tellek t. In d e m M aße, wie w ir im L ichte d ie ­ ser P rin zip ien v o ra n g e k o m m e n w a re n , ist u n ser gegenw ärtiges L e ­ b e n gediehen. W er d a rü b e r e rn sth a ft n ach g ed ach t h a t, m u ß eine G e ­ leg enheit erh alten , in dieser R ich tu n g zu arb eiten . S .B . : S ittlich k eit ist d asjen ig e, w as ih n in d en S ta n d setzt, so z u sa ­ g en bei diesem re c h te n W issen u n d re c h te n In te lle k t zu b leib en , bei sein em G eist d e r S e lb sth in g a b e . N a c h d e n k e n ü b e r G o tt ist d e m D e n k e n ü b e r dieses S v a d h a rm a gleichw ertig. W e n n je m a n d sein W o r t gegeben h a t o d e r d e n E n ts c h lu ß g e fa ß t h a t, sein L eb en n a c h d iesen P rin z ip ie n v o n S v a d h a rm a z u leb en , so sa g e n w ir, d a ß er es v o n in n en h er g eleb t h a t, o b gleich es rein ä u ß e rlic h ein ig e Z eit d a u ­ e rn m a g , bis er e n tsp re c h e n d le b t. (3) G o tt ist alles in allem u n d G o tt ist n irg e n d w o . W ie k a n n d a s sein ? S .B . : D u b e sc h ä ftig st eine M en g e L e u te , die u n te r d ir a rb e ite n . D u b ist d er M e iste r v o n ih n e n a lle n . D u g ib st ih n e n K leid u n g , M a h lz e ite n , alles. D as h e iß t, d u b ist ü b e ra ll, a b e r in ein em a n d e re n S in n b ist d u n irg e n d w o . D iese L e u te tu n ihre A rb e it u n d sie b e k o m ­ m e n ih re n L o h n . In d iesem S in n h a t G o tt dieses U n iv e rsu m g e ­ sc h a ffe n u n d u n s alle. So ist er alles in allem fü r u n s. A b e r w ir m ü s ­ sen selbst a rb e ite n u n d u n se r eigenes L eb en leb en . H ie r ist G o tt n ir ­ g e n d w o , u n d so f o r t. Ich h a b e h ie r n u r ein o d e r zw ei F ra g e n b e a n tw o rte t. F ü r d e n R est lies diese b eid en B ü c h e r: Y o g a v a s i s th a u n d d e n B h is m a P a r v a . D a n n w irst d u eine sp e k u la tiv e A n tw o rt a u f all diese F ra g e n b e k o m m e n . Ic h b e sc h ä ftig e m ic h im D etail n u r m it d iesen D isz ip lin e n , w eil sie v o n u n m itte lb a re m W e rt sind. S .B . : In d en P u r a n a s g ib t es die fo lg en d e G e sc h ic h te . Je m a n d w u rd e v o n einem P fe il g e tro ffe n . S ogleich ließ er sich d e n P feil a u s sein em K ö rp er e n tfe rn e n . E r stellte k ein e N a c h fo rsc h u n g e n a n , w o ­ h e r je n e r P feil k a m , o b e r aus S ta h l o d e r B am b u s w a r. Sein einziges 147

A n lieg en w a r, d e n P fe il z u e n tfe rn e n u n d seinen S ch m erz lo sz u w e r­ d en . D a n a c h p rü fte er d e n P fe il. E r fra g te n a c h d em S c h ü tz e n . V on dieser G e sc h ic h te le rn e n w ir, d a ß die u n m itte lb a re N o tw e n d ig k e it d iejen ig e ist, sich v o m P ro b le m zu b e fre ie n u n d d a n n F ra g e n zu stellen. W e n n d u e rst F ra g e n stellst, w ird d e r S ch m erz fo rtd a u e rn u n d d a s ist rein e N a rrh e it. S . B . : D a h e r fo rd e re ich dich a u f, d ie d rei D iszip lin en z u ü b en u n d d ic h v o n d en u n m itte lb a re n R e su lta te n zu b e fre ie n . W e n n d u diese D iszip lin en ü b s t, so so llten — g a n z gleich w elche S ch w ierig ­ k e ite n u n d M iß v e rstä n d n isse a u fk o m m e n — F ra g e n fo rm u lie rt u n d m ir g e sa n d t w erd en , d a m it sie gelöst w e rd e n , so d a ß d u w e ite rm a ­ ch en k a n n s t. — Ich w erd e n u n F ra g e n u n d A n tw o rte n w iedergeb en , d ie e r m it v ersch ied en en L e u te n zu v ersch ied en en Z e ite n a u sta u sc h te . E s ist dies k e in e sy stem atisch e D a rste llu n g sein er L eh re, so n d e rn die .A u s rä u m u n g v o n Z w e ife ln ’. F . : W a ru m gibt es so viel U n g lü ck in d e r W elt h eu te? S . B . : D as ist n ic h t n u r h e u tz u ta g e so . D as d re ifa c h e L e id e n , o d er T rib id h a T a p , fin d e t sich im m er bei d e r M en sch h eit. E s sind S ch m erz, S o rg e u n d F u rc h t. W en n w ir im R eiche eines K ö n ig s w o h ­ n en , m ü ssen w ir g a n z n a tü rlic h S te u e rn z a h le n u n d u n s a n d ie G e­ setze h a lte n , die er zu m W o h le des L a n d e s erlassen h a t. W e n n w ir u n s w eig ern , S te u e rn zu z ah len , w ird u n s sein w o h lw o llen d er S ch u tz u n seres L ebens u n d B esitzes v e rsa g t b leib en , u n d w e n n w ir u n s n ic h t a n die G esetze des L an d es h a lte n , w erd en w ir v o n ih m b e­ s tra ft w erd en . S . B . : E b e n so m ü ssen w ir uns d as K ö n ig reich G o tte s v o rste lle n . W ir m ü sse n Ih m A b g a b e n o d e r S te u e rn z a h le n ; u n d n ic h t n u r d as, w ir m ü sse n uns a n die G esetze h a lte n , d ie er uns geg eb en h a t. W as sin d d a n n die S teu ern ? E r h a t uns d ie se n phy sisch en K ö rp e r gege­ b en , d e n w ir sch ü tzen m ü ssen . U n d die P flic h te n , die w ir täg lich z u r E rh a ltu n g dieses K ö rp e rs e rfü lle n m ü sse n , sind die S te u e rn , die e r v o n u n s e rh e b t. D a z u g e h ö rt d er S c h u tz dieses K ö rp e rs, u n se re r F am ilie, u n se re r V e rw a n d te n , u n d a n d e re P flic h te n , die ein e n d i­ re k te n o d e r in d ire k te n B ezug zu u n se re m p h y sisch en K ö rp e r h a b e n . Sie sin d als K a rm a zu n e h m e n u n d o h n e V e rn a c h lä ssig u n g zu e rfü l­ len. Je n e H a n d lu n g e n , die nich ts m it d e r E rh a ltu n g u n se re s p h y si­ schen K ö rp e rs zu tu n h a b e n , sollten w ir als A -k a rm a u n d V i-k a rm a k en n en . In d e m w ir u n s also u m d en S c h u tz unseres K ö rp e r k ü m ­ m e rn , z a h le n w ir d e m K ö n ig u n d K aiser des U n iv ersu m s d ie n o t­ w en d igen S te u e rn . E r w ird u n s d a n n als re c h te B ü rg er a n e rk e n n e n , die S eine O b h u t u n d S einen S chutz v e rd ie n e n . D ieser T ä tig k e its­ bereich w ird v o n u n se re m In te lle k t b e h e rrsc h t, d en n es ist d e r In tel148

le k t, d e r die fü h re n d e R olle sp ie lt. U n se r E rfo lg h ä n g t ab v o n ei­ n e m sc h a rfe n In te lle k t u n d g e sc h ic k te r H a n d lu n g . A n n ä c h ste r S telle k o m m t u n s e r G e h o rm sa m g e g e n ü b e r G o tte s G esetz, w as w ir R e c h tsc h a ffe n h e it n e n n e n . W as f ü r e in G esetz ist d a s u n d wie k ö n ­ n e n w ir re c h tsc h a ffe n sein? H ie r g e rä t u n se r V e rsta n d in S ch w ierig ­ k e ite n . E r w ird im m e r m it Ic h c h h ä (B egehren), R a g a (A n h a ftu n g ), u n d D vesha (H a ß ) k o n fro n tie rt. W e n n w ir u n se re n G eist v o n ih re n E in flü sse n frei h a lte n , b e d e u te t es, d a ß w ir sittlic h h a n d e ln . W e n n im m e r w ir u n se r K a rm a tu n , so llte n w ir es tu n , o h n e v o m B eg eh ren o d e r v o n A n h a ftu n g o d e r H a ß g e trie b e n zu w e rd e n . Bei d er E r f ü l­ lu n g u n se re r P flic h te n so llten w ir frei v o n V o rlie b e u n d A b n e ig u n g sein . D a fü r w e rd e n w ir d a n n v o n G o tt v o n je g lic h e r B e stra fu n g b e fre it. S . B . : D er e rste F a k to r , d .h . d a s Z a h le n v o n S te u e rn , w ird fü r u n ­ ser physisches W o h le rg e h e n so rg e n , w ä h re n d d e r zw eite, d .h . d ie B e w a h ru n g des e th isc h e n S ta n d a rd s , u n sere g eistig e G e su n d h e it sich erstellt, w o d u rc h w ir frei v o n S o rg e n sin d . U n d w eiter, w e n n w ir die üb rig e Z e it d a r a u f v e rw e n d e n , eifrig n a c h G o tt zu fo rsc h e n , w e rd e n w ir frei v o n F u rc h t sein. D a d u rc h v e rm e id e n w ir ein A b s in ­ k e n in die drei L e id e n o d e r .T rib id h a T a p ’, w ie w ir es n en n en , u n d b e w a h re n u n se re F re u d e . W ir m ü sse n n u r u n se re A u fm e rk sa m k e it a u f diese drei K a n ä le ric h te n u n d w eiter n ich ts. F . : Ih r ra te t u n s , n u r sattw isch e H a n d lu n g d u rc h z u fü h re n . W as ist sattw isch? S . B . : D ie W e ish e it, m it d er ein M en sch die ein e g ru n d le g e n d e E in h e it in aller S c h ö p fu n g sieh t, d a s h e iß t, m it d e re n H ilfe er z u m W esen der D in g e g e la n g t, ist sa ttw isc h . W e n n je m a n d ein en so lch en au sg eg lich en en G e ist h a t, sagt m a n , d a ß er ein sattw isch es T e m p e ­ ra m e n t h a t. S a ttw isc h zu h a n d e ln h e iß t, seine fe ste n P flic h te n re ­ g elm äß ig o h n e F e h l strik t n ach d e m e n tsp re c h e n d e n G esetz a u sz u ­ fü h re n , o h n e A n h a f tu n g o d e r H a ß u n d o h n e je d e s B egehren o d e r In te re sse an d e r F r u c h t d er eig en en H a n d lu n g e n . W e r o h n e je d e A n h a ftu n g a n etw a s ist, keinerlei S to lz bei seiner A rb e it e m p fin d e t, sich seines Z w eckes stets b e w u ß t ist u n d n ic h t im g erin g sten v o n E r ­ fo lg o d e r V ersag en b e rü h rt w ird , ist eine sattw isch e P e rso n . E r h a t ein e k la re S c h a u d e r D inge o d e r re c h te U rte ils k ra ft u n d h a t sich se lb st fest im G riff. So sollte m a n a lso m it einem sattw isch en T e m ­ p e ra m e n t, ein er sattw isch en W e ish e it u n d sa ttw isc h e n H a n d lu n g sein e P flic h te n im L eb en e rfü lle n . G a n z n a tü rlic h w ird ein so lch er M e n sc h so w o h l d ie B efehls- als a u c h die K o n tro llk ra ft k u ltiv ie re n u n d erw erb en , die so n o tw en d ig sin d . E s w ird d a n n im m er leich ter f ü r ih n , sein L e b e n zu m eistern , in d e m er sich m e h r u n d m eh r d a r ­ a n g ew ö h n t. E r w ird d a n n ein voll en tw ick eltes W e se n sein, d as d ie 149

F ä h ig k e it b esitzt, L e b e n , W a h rh e it o d e r G o tt v o n A n g e sic h t zu A n ­ gesicht zu sehen. F .: W a ru m fo lg t eine P e rsö n lic h k e it w ie R a m a k rish n a n ic h t e u ­ re n d rei D iszip lin en R e c h te n L ebens? I h r sa g t, sie seien fü r alle n o t­ w endig: a b e r die g ro ß e n H eiligen w ie R a m a k ris h n a u n d R a m a n a M a h a rsh i le b te n d o c h n ic h t so? S .B . : D e r G ru n d ist, sie h a tte n ein en se h r sta rk e n G eist. F ü r sie w a re n d ie b e id e n e rste n D isziplinen n ic h t n o tw e n d ig . Z u m B eispiel h a tte R a m a k ris h n a n u r w enig Y a jn a , D a n a u n d T a p a s — n u r zum S ch u tz des L ebens — n u r als V e rte id ig u n g — alle d rei w u rd e n d u rc h g e fü h rt, sow eit es n o tw en d ig w a r, u m n ic h t d a s L e b e n zu v er­ lieren . G ew ö h n lich e L e u te tu n alle d re i, u m zu gew in n en , u n d d a ­ h er b e k o m m e n sie e in e n u n a n g e n e h m e n C h a ra k te r. E in gerin g eres M a ß g e n ü g t völlig f ü r u n se re n Z w eck. D a b e i w erden a u c h die drei R ein ig u n g en m itb e rü c k sic h tig t, a b e r n u r sow eit es n o tw e n d ig ist, u m n ic h t d a s L eb en z u v erlieren . R a m a k ris h n a b esaß g e n ü g e n d G e ­ sch ick, sich d e r T ä tig k e it im T em pel zu w id m e n u n d m it F am ilien zu w o h n e n , so d a ß sein K ö rp e r g e sc h ü tz t w a r. A u c h B u d d h a b esaß g e n ü g e n d K lu g h eit, N a h ru n g entgegen z u n eh m en , n a c h d e r er n ic h t v e rla n g t h a tte . W e n n m a n die eine S ache an die S p itze stellt, d .h . w en n m a n u m je d e n P re is n u r G o tt w ill, so e rfo lg e n die drei R e in ig u n g en a u to m a tisc h (obgleich o h n e G u ru ), u m d ie h ö c h ste m ö g lich z u m a c h e n . E ifrig es V erlan g en n a c h G o tt zieh t u n w e ig e r­ lich die e rfo rd e rlic h e n R e in ig u n g en n a c h sich, o h n e d a ß w ir selbst es w issen, u n d dies g e n ü g t fü r u n se re n Z w eck . F .: W elches ist E u re E in ste llu n g z u r G e se llsc h a ft. W elch e gesell­ sc h a ftlic h e n V e rp flic h tu n g e n so llten w ir erfü lle n ? S .B .: M a n sollte die g esellsch aftlich en V e rp flic h tu n g e n g em äß d en g eg eb en en g esellsch aftlich en G e setzen erfü lle n . W e n n irg e n d ­ ein G esetz als u n p a sse n d e m p fu n d e n w ird , k a n n d as In d iv id u u m die M e in u n g d e r Ä lte re n m o b ilisieren u n d v ersu ch en , es zu ä n d e rn . D ie M a n u S a m h ita w u rd e v o n Z eit zu Z e it g e ä n d e rt, u n d es gibt zw ö lf S a m h ita s, w as die T a tsa c h e b e z e u g t, d a ß g esellsch aftlich e G esetze n ic h t p e rm a n e n t o d e r u n w a n d e lb a r sind. A b e r m a n sollte n ic h t a u fg ru n d p e rsö n lic h e r L a u n e n D ish a rm o n ie in d ie G esell­ sc h a ft b rin g e n . Je n e , die die G esetze d e r G e sellsch aft ä n d e rn w o l­ len, m ü ssen z u e rst ih r L eb en a u f d e r B asis R ech ten L eb en s b e g rü n ­ d en u n d d a n n a n d e re ü b e rz e u g e n , die M ä n g e l im G e se llsc h a ftsre ch t zu ä n d e rn . S .B . : W e r sein L eb en d e r W a h r h e its s u c h e gew idm et h a t, b ra u c h t seine E n e rg ie n n ich t a u f F ra g e n ü b e r die G esetze d e r G esellsch aft zu v ersch w en d en . D a seine H a u p ta u fg a b e in d e r Reise zu m A b s o lu ­ te n liegt, w ird die W a h rn e h m u n g g esellsch aftlich er V e rp flic h tu n -

150

g e n d as geringste P ro b le m fü r ih n sein , u n d d a e r n ic h t irg en d ein em D o g m a o d e r so g e n a n n te n relig iö sen Ü b u n g e n fo lg e n m u ß , w ird er p e rsö n lic h n ic h t m it g e se llsc h a ftlic h en A n g e le g e n h e iten in K o n flik t g e ra te n . F .: W elches ist die S tellung d e r F ra u e n ? K ö n n e n sie E u re m S v ad h a r m a in d e rse lb e n W eise wie M ä n n e r folgen? B e ste h t ein g ru n d ­ leg en d er U n te rsc h ie d ? S .B . : A b g eseh en v o n d en p h y sio lo g isch en u n d p sy ch o lo g isch en U n te rsc h ie d e n g ib t es keinen a n d e re n g ru n d le g e n d e n U n te rsc h ie d zw isch en M a n n u n d F ra u . E in e F r a u k a n n eb e n so w ie ein M a n n d ie W a h rh e it v e rw irk lic h e n , w enn sie d e m P fa d R e c h te n L ebens u n d d e r M e d ita tio n fo lg t. Je d o c h h a t ein e F ra u einige spezielle P flic h te n z u erfü lle n . F .: Ih r sag t, d a ß m a n fü r S v a d h a rm a eine w a c h e In tellig en z u n d e in e n sta rk e n G eist h a b e n m u ß . B e d e u te t dies, d a ß es n u r fü r M e n ­ sc h e n h o c h ra n g ig e r sp iritu e lle r E n tw ic k lu n g ist, f ü r h o h e S eelen, so zu sag en ? S .B . : Es g ib t n ic h ts h o h es o d e r n iedriges, g ro ß e s o d e r kleines. J e ­ d es In d iv id u u m k a n n das h ö c h ste Z iel im L e b e n e rla n g e n , w en n es d e m R ech ten L e b e n fo lg t u n d m e d itie rt. M a n m u ß D iszip lin ins L e b e n b rin g e n — m e n ta le , in tellek tu elle u n d ethische D isz ip lin . M an so llte a u c h seine U rte ils k ra ft g e b ra u ­ c h e n u n d le rn e n , zw ischen re c h te r u n d falsch er H a n d lu n g zu u n te r ­ sch eid en , zw ischen d e m , w as w ü n sc h e n sw e rt u n d d e m w as es n ic h t ist. Im p e rsö n lic h e n L e b e n m u ß m a n g u t a u f seine eig en en H a n d lu n ­ g e n a ch ten . M a n so llte n ic h t eine einzige u n n ö tig e H a n d lu n g d u rc h ­ fü h re n . M an so llte n ic h t seh en , w as fü r einen n ic h t b e stim m t ist, m a n sollte n ic h t h ö re n , w as e in e n n ic h t b e tr if f t, m a n sollte n ic h t sp re c h e n , w as n ic h t e rfo rd e rlic h ist, n ic h t m e h r essen , als d er K ö r­ p e r b ra u c h t, n ic h t a n ta s te n , w as m a n n ich t b e n ö tig t. M a n sollte all sein e Sinne zü g eln u n d keinen v o n ih n e n v e rsc h w e n d e n . Im p e rs ö n ­ lic h e n L eb en m u ß m a n rein in d e r H a n d lu n g u n d im G eist sein . F .: W elches ist E u re A n sic h t z u r m o d e rn e n N a tu rw isse n sc h a ft? E in ig e L eu te sa g e n , sie h a b e die R eligion in d e r W elt z e rstö rt. G la u b t Ih r, d a ß R elig io n sich e rn e u e rn w ird? S .B . : Es so llte k e in e n K o n flik t zw ischen N a tu rw isse n sc h a ft u n d R elig io n geben. Sie sin d k o m p le m e n tä r. D ie N a tu rw isse n sc h a ft h a t R elig io n als F e in d an g eseh en , w as sie n ich t tu n so llte . Die Ü b u n g R e c h te n L ebens ist eine A rt W isse n sc h a ft. E s s c h a d e t n ich ts, w e n n d ie W isse n sc h a ft d e m E in z e ln e n u n d d er G e se llsc h a ft K o m fo rt b rin g t. A b e r die W isse n sc h a ft so llte n ic h t v e rsu c h e n , sich über g ö tt­ lich e G esetze hin w eg zu setzen , n o c h sollte m a n sie g eb ra u c h e n , u m 151

m ateriellen R e ic h tu m a u f K osten g esellsch aftlich er H a rm o n ie zu e rlan g en . Je d e R eligion ist e in g e sc h rä n k t d u rc h T h e o rie n , A rg u m e n te , b lin d en G la u b e n , u n n o tw e n d ig e u n d bisw eilen u n e rw ü n sc h te P r a k ­ tik e n . D ie R eligion m a g bisw eilen eine A tm o s p h ä re fü r g u tes L eb en s c h a ffe n , a b e r sie k a n n n ic h t die v o n G o tt v erfü g te n A u fg a b e n e r­ fü llen , n o c h k a n n sie a u s sich selbst zu G o tt o d e r E rk e n n tn is fü h re n . M e d ita tio n in V e rb in d u n g m it R e c h te m L eb en k a n n allein V er­ w irk lic h u n g b rin g e n . D iese M e th o d e lä ß t keine R elig io n , S ek te, kein D o g m a , keine T h e o rie zu . Dies n e n n e n w ir S v a d h a rm a . In der m o d e rn e n Z e it h a b e n einige H in d u S h a s tra k a rs S v a d h a rm a in te r­ p re tie rt in d e r B ed eu tu n g des F e sth a lte n s a n V a r n a s h r a m a , d er K a ste n -T h e o rie . S v a d h a rm a b e d e u te t g a n z e in fa c h , seine eigenen P flic h te n e rfü lle n . D ie E rfü llu n g d e r d re ifa c h e n P flic h te n u n d M e ­ d ita tio n sind E rfü llu n g v o n S v a d h a rm a . F .: W elche S tellung n im m t Y ogavyas im R ech ten L e b e n ein? S .B . : Bei d e r W a h rh e itssu c h e w ird Y o g av y as n ich t b e n ö tig t. N u r d as R e c h te L eb en u n d M e d ita tio n w e rd e n z u r E rk e n n tn is fü h re n . Y o g av yas k a n n etw as M a c h t geben, so w ie K en n tn isse d e r M ed izin o d e r T ec h n o lo g ie d e n M en sch en M a c h t g eb en . D er G e b ra u c h v o n M a c h t, die d u rc h Y o g av y as erla n g t w u rd e , ist sü n d ig u n d sc h a fft w eitere Illu sio n e n . — Ich m ö c h te hier in n e h a lte n u n d die A u fm e rk s a m k e it des L esers a u f diese A n tw o rt ric h te n . A ls ich m it d e m H eiligen ü b e r d e n W ert v ersch ied en er K rä fte sp ra c h , die d u rc h sp iritu e lle E n tw ic k lu n g e r­ lan g t w e rd e n , sagte er: .K rä fte , S i d d h i s , w erd en k o m m e n , sie sind d em M en sch en von N a tu r au s eigen; a b e r m a n soll sie n ic h t zu e r­ lan g en su c h e n . W en n sie k o m m e n , soll m a n sie n ic h t g e b ra u c h e n , u m M a c h t zu g ew in n en , o d e r fü r irg e n d e in e n a n d e re n Z w eck a u ß e r dem R e c h te n L e b e n .’ W ir sp rach en d a v o n , d a ß m a n die G e d a n k e n ein er a n d e re n P e rso n w issen k a n n . Ic h sag te, d a ß je m a n d , der G o ttv e rw irk lic h u n g e rla n g t h a t, in d e r L a g e sein m u ß — s o fe rn er es n u r w ill — , zu w issen, w as im G eiste eines a n d e re n M en sch en v o rg e h t, u n d d e n Z u s ta n d seiner Seele. E r sagte: ,J a , d a s k a n n er, a b e r es w ä re S ü n d e, diese K ra ft zu n u tz e n . N ie m a n d h a t d a s R e c h t, in d en G eist einer a n d e re n P e rs o n zu s c h a u e n .’ D ieser g e su n d e R a t, d e r sich voll im E in k la n g m it dem b e fin d e t, w as alle g ro ß e n M y sti­ ker g esagt h a b e n , w ird bisw eilen v ergessen, u n d w ir h ö re n d ie L eu te v o n .K r ä f te n ’ als Z e ic h e n sp iritu eller E n tw ic k lu n g re d e n . Ich h a b e b ereits e rw ä h n t, wie sehr ich m e in e m g u ten F re u n d T a rzie V itta c h i zu D a n k v e rp flic h te t b in , d e r v o r u n s nach K a th m a n d u fu h r, u m sich zu v erg ew issern , o b d e r S h iv a p u ri B a b a n o c h leb te

152

u n d u n s e m p fa n g e n w ü rd e . T .V . fu h r d a n n in eig en er Sache ein zw eites M al m it e in e m in d isc h e n F re u n d , B o m o n B e h ra m , ein e m b e k a n n te n Z e itu n g sin h a b e r a u s B o m b a y . Ich w e rd e im fo lg en d en sein e A u fz e ic h n u n g e n w ied erg eb en , die b ish er n o c h n ic h t b e h a n d e l­ te T h e m e n e rsc h lie ß e n . D as G e sp rä c h b e g a n n z u n ä c h st in d e r g e w o h n te n W eise m it e in e r B e sch reib u n g v o n S v a d h a rm a . S .B . : E in u m sich tig es L e b e n , bei dem m a n U rte ilsk ra ft g e ­ b r a u c h t, ist w esen tlich fü r die E n tw ic k lu n g eines M en sch en . W e n n w ir p la n e n , w ieviel A rb e it, w ieviel N a h ru n g u n d G e trä n k e , w ieviel Z e it w ir a u f b e ru flic h e A rb e it v e rw e n d e n so llte n , b e g in n en w ir d a s w irk lich e L e b e n . W ir b eg in n en k la r zu d e n k e n , w eil u n se r G eist r u ­ h ig e r w ird , m e h r d isz ip lin ie rt. W ir b e g in n en d a s w a h re vom f a l­ sc h e n zu tre n n e n u n d d a n n n e h m e n die P ro b le m e b ereits a b . A lle P ro b le m e e n tste h e n , w eil u n se r G e ist m it E m o tio n e n v e rk n ü p ft ist. W ir so llten u n se re n G eist m it d e r V e rn u n ft v e rk n ü p fe n , nich t m it E m o tio n e n . U n se r G eist w ird ste ts d em fo lg e n , w as an g en eh m ist, se lb st w enn es n ic h t v e rn ü n ftig ist. E r w ird d a s U n a n g e n e h m e v e r­ m e id e n , selbst w e n n dies e in d e u tig v e rn ü n ftig e r ist. G en u ß u n d M iß fa lle n , V o rlieb e u n d A b n e ig u n g so llten n ic h t S ach e des G eistes sein . S. B .: W ir m ü sse n in einem S ta a t w o h n en , d a h e r m ü ssen w ir sei­ n e n G esetzen g e h o rc h e n . A n d e rn fa lls gibt es P ro b le m e . W ir m ü s ­ sen in u n serem G eist u n d K ö rp e r leb en , d a h e r m ü sse n w ir dem G e ­ setz unseres K ö rp e rs u n d G eistes g e h o rc h e n . D ies sin d die D iszip li­ n e n , die fü r d e n g ew ö h n lich en M en sch en g eg eb en w u rd en . T. V .: In w elchem V e rh ä ltn is so llte n A n stre n g u n g u n d H in g a b e

z u e in a n d e r steh en ? S .B . : N e h m e n w ir zu m B eispiel N a h ru n g . W e n n d u n u r d as iß t, w as d ein K ö rp e r b e n ö tig t, so ist d ies H in g a b e . D e in e n B auch v o ll­ zu sch lag en ist p e rsö n lic h e A n stre n g u n g ! D isz ip lin ist keine A n ­ stre n g u n g , so n d e rn H in g a b e . D iszip lin g ib t K r a f t. E in Vogel b e ­ zieh t seine K ra ft v o n d er L u ft. E in K önig v o n sein er A rm ee. E in M en sch v o n seinem G e fü h l d e r D iszip lin . D iszip lin g ib t dem L e b e n eines M en sch en P la n u n d F o rm . W e n n er n u r e in e n A n fa n g m a c h t, la sse n b ereits einige P ro b le m e n a c h . M it je d e m A k t d e r H in g a b e , d e r D isziplin, w ird es leich ter, d ie T rick s des G e iste s zu v ereiteln , d ic h v on d e in e m w a h re n Z w eck a b z u b rin g e . E in R e g ie ru n g sb e a m te r m u ß sein e P flic h te n e rfü lle n , w o fü r er b e z a h lt w ird. A b e r e r läß t sich b e stech en u n d ru in ie rt sich. W e n n d u deine U rte ils k ra ft a u ssc h a lte st, w enn d u d e m K o d ex nich t g e­ h o rc h s t, d er, w ie d u sagst, fü r d ic h G ü ltig k e it b e sitz t, so ist d ie s, w ie w enn d u d ic h b e stech en lä ß t. U m E x tra -F re u d e n w illen v e r153

d irb s t d u die w eiteren M ö g lich k eiten in d ein em L eb en . D e r R egie­ ru n g sb e a m te sollte le rn e n , im R a h m e n seines G e h a lts zu leb en — alles, w as er b e g e h rt, so llte in n e rh a lb d ie se r G ren zen e rfo lg e n . D as L eb en eines M en sch en ist in n e rh a lb e in e r D isziplin zu le b e n — je g ­ lich er G e n u ß , d e n e r e rla n g t, m u ß in n e rh a lb je n e r G re n z e n erla n g t w erd en . O h n e D isziplin ist ein M en sch , g an z gleich o b K ö n ig o d e r Y ogi, n ic h t m eh r als ein m enschliches T ie r. — T. V. fra g te ih n n a c h d e r E rz ie h u n g sein er K in d er. S .B . : E in em K ind m u ß m a n b e ib rin g e n , tü c h tig z u sein , v e ra n t­ w o rtu n g sb e w u ß t, u n d sich d er F ra g e n b e w u ß t zu w e rd e n , w a ru m w ir le b e n , die F ra g e n a c h d e r W a h rh e it u n d G o tt. T ü c h tig k e it ist seh r w esentlich. S elb st eine T asse T ee z u z u b e re iten m u ß d u rc h Ü b u n g v e rv o llk o m m n e t w erd en . V e r a n tw o r t u n g s b e w u ß ts e in m u ß m a n e rw e rb e n , w eil dies z u P flic h tb e w u ß tse in fü h rt. S. B .: In teresse a n sp iritu e lle n D in g en ist e rfo rd e rlic h , w eil es u n ­ sere P flic h t i s t — W a h rh e it u n d G o tt zu fin d e n . D en K in d e rn sollte m a n tä g lic h e P flic h te n geb en — ein en tä g lic h e n P la n fü r d a s L e­ b en . V e re in fa ch e ih r L e b e n fü r sie. T . V .: W ie? S. B . : In d e m d u d e in eigenes v e re in fa c h s t. E s ist m ö g lich , d ei­ n e A rb e it zu tu n u n d d ein eigenes L e b e n u n d ihres w en ig er k o m ­ p liziert zu m a c h e n . Sie w erd en d ein L e b e n n a c h a h m e n . E s ist m eh r als N a c h a h m u n g , a b e r selbst N a c h a h m u n g g en ü g t fü r d e n A n ­ fan g . T . V .: W ie so llten w ir u n sere tä g lic h e n P flic h te n o rg a n isie re n ? B . : B rin g e j e d e n T a g einige Z eit m it d e m G e d a n k e n z u , w a ru m w ir le b e n . W o h e r k a m e n w ir? W o h in w e rd e n w ir g eh en ? W en n m a n e in m a l einen A n fa n g m a c h t, so w ird dies in te re ssa n t, wie die L e k tü re eines B uches. W e n n es in te re ssa n t ist, w erd en a n d e re G e ­ d a n k e n sch w äch er u n d m a n d e n k t n u r a n d as B uch . E in e a n d e re A n a lo g ie : S c h a u n a c h d e r w eißen F ilm -L e in w a n d h in te r d e n sich b ew eg en d en , fla c k e rn d e n B ildern. R e d u z ie re die T ä tig k e it a u f ein M in im u m u n d erfü lle d ein e P flic h t. T. V .: H a b t Ih r irg e n d e in e n R a t z u r N a h ru n g ? S. B .: F ü lle d ein en M a g e n n u r z u r H ä lf te m it N a h ru n g , ein V ier­ tel m it W asser u n d e in V iertel des M ag en s h a lte leer. T. V W elche E in ste llu n g so llten w ir geg en ü b er F re u d e u n d S ch m erz e in n eh m en ? S .B . : U n se r P ro b le m e n ts te h t d a d u rc h , d a ß uns g e le h rt w u rd e, G lü ck zu b eg eh ren . D as ist U n sin n . M ä y ä . D er W in te r k o m m t u n d d er S o m m e r k o m m t. B eide leb en w ir d u rc h . F re u d e u n d S chm erz sin d a u c h so. M a n so llte sein L eben n ic h t d a m it z u b rin g e n , d a s eine zu su ch en u n d das a n d e re zu verm eid en . S.

154

T . V .: A b e r h a t u n s G o tt n ic h t eine solche F ü lle u n d soviele a n ­ g en eh m e D inge gegeben, d a m it w ir sie n u tz e n ? S. B .: Sie w u rd e n gegeben, u m u n s a n die E r d e z u b in d en . G e ­ w ö h n lich e M en sch en w ollen a n die E rd e g e b u n d e n b leiben. E in ig e w o llen die D u n k e lh e it d u rc h d rin g e n . T . V .: Ist d iese E rd e n ic h t u n se re w ah re H e im a t? S. B .: U n se re U rsp rü n g e sin d w eit jenseits d es R a u m e s. V o n d o r t k a m e n w ir u n d d o r th in k e h re n w ir z u rü c k , w e n n w ir u n sere P flic h t g e ta n h ab en . T. V .: B a b a ji sa g t, die s o g e n a n n te n .g u te n D in g e des L e b e n s’ w u rd e n uns geg eb en , u m u n s z u k n e c h te n . W a r u m w o llte G o tt u n s in die Falle lo ck en ? S. B .: D iese F ra g e lä ß t sich n ic h t b e a n tw o rte n . W e n n m an sein e P flic h t e rfü llt h a t u n d am E n d e die Sache d u rc h d ru n g e n h a t, w ird d ie A n tw o rt d e u tlic h . M a n k a n n d a rü b e r e tw as sa g e n , in B eg riffen v o n K a rm a , a b e r d a s ist n ic h t d ie W a h rh e it. E s ist n u r eine T e il­ w a h rh e it. T . V B a b a ji sp ric h t v o n d e r E rle u c h tu n g , w ie w en n sie le ic h te r w ä re , als m a n n o rm a le rw e ise a n n im m t. S .B . : A b e r sie ist leich ter, als m a n n o rm a le rw e ise a n n im m t. G la u b s t d u , Je su s, B u d d h a u n d M o h a m m e d u n d a n d e re h ä tte n u n s a u fg e fo rd e rt, G e b o te n zu fo lg e n , d en en n u r s i e fo lg e n k o n n te n ? S ieh st d u n ic h t, d a ß gew isse L e u te d a ra n In te re sse h a b e n , es sch w ieriger e rsc h e in e n zu lassen als es ta ts ä c h lic h ist? Es ist m ö g ­ lic h , E rle u c h tu n g in d e r d ir v e rb le ib e n d e n L e b e n ssp a n n e zu fin d e n . L a ß gestern g e ste rn sein u n d v e rg iß es. B eginne h e u te . Je tz t. D a s ist d er einzige W eg . D iese W e lt ist eine S tä tte v o lle r S chm erz. W a s n ü tz t einem G e n u ß , w en n er d u rc h S chm erz a b g e lö st w ird? D ies ist ein e sehr g e fä h rlic h e W elt. W ir m ü ssen die W a h rh e it in der u n s v e r­ b le ib e n d e n Z e it fin d e n .

Das Ende einer Epoche T . V . : Ist es so , d a ß die W elt p e rio d isc h w ä c h st u n d d eg en eriert? W a ru m b a u e n die M en sch en e rs t u n d z e rstö re n d a n n , was sie b a u ­ te n — so g ar Z iv ilisatio n en ? S .B .: A lles, w as w ir b a u e n , m u ß au fg eg eb en w e rd e n u n d n e u e r ­ ric h te t w erd en . D ies ist ein p e rio d isc h e r A b la u f. A lle 100 Ja h re f in ­ d e n W a n d lu n g e n s ta tt. A lle 1000 J a h re eine g r o ß e r W an d el. A lle 2000 J a h re d a s E n d e einer E p o c h e . A lle 6000 J a h r e eine g rö ß e re K a ta stro p h e f ü r die Z iv ilisa tio n . A lle 12.000 J a h r e ein v o llstä n d ig e r U m stu rz . W ir b e fin d e n uns je tz t a m E n d e ein es Z y k lu s v o n 6000 J a h re n .

155

T . V . : W ird die Z e rs tö ru n g , die I h r v o ra u sse h t, lo k a l b eg ren zt

sein? S. B . : N ein . Sie w ird ü b e ra ll sein. In S tä d te n u n d D ö rfe rn . E tw as w ird ü b rig b le ib e n , u m diese W elt w e ite rz u fü h re n m it je n e n M en ­ sch en, die die R e su lta te m aterieller L ebensw eise g eseh en u n d ge­ fü h lt h a b e n . T. V .: W ie b ereitet m a n sich d a r a u f v o r? M a n soll d e r S ach e n ich t e n trin n e n — so n d e rn sich d a r a u f v o rb e re ite n ? S. B . : E s g ib t n u r e in e n W eg. B eginne je tz t, dein e P flic h t zu tu n . U n d m e d itie re ü b e r d e n S inn deines L eb en s. T. V P a k S u b u h sa g te , das U nheil w ü rd e a u sb re c h e n ,w ie ein F e h le r’. S . B . : J a . E s w ird w ie ein U n fall au sse h e n . T.

V .: W elches ist d ie S tellung des M en sch en im U n iv e rsu m ?

S . B . : In d iesem S o n n en sy stem b e fin d e t sich .m e n sc h lic h e s’ L eb en

n u r a u f d ieser E rd e . A b e r es g ib t etw as Ä h n lich es a u f P la n e te n in a n d e re n S o n n e n sy ste m e n . D ie W esen a u f J u p ite r sind v o n ein e r a n ­ d eren S tr u k tu r als w ir. E in e v erw irk lich te Seele m it ,B o d h i’ g eh t d i­ re k t zu ih re m U rsp ru n g z u rü c k , d er je n se its des R au m es ist. A n d e re geh en zu a n d e re n P la n e te n — .H im m e ln u n d H ö lle n ’ — o d e r m ö ­ gen a u f diese E rd e z u rü c k k e h re n — in s .F e g e fe u e r’. T .V . u n d B .B . stellten d a n n F ra g e n ü b e r S u b u d u n d die G ro ß e L e b e n sk ra ft. E r sag te, dies w erde im H in d u ism u s S h a k ti g e n a n n t. B . B . : Ist S h ak ti d a s, w as w ir d u rc h sp iritu e lle Ü b u n g u n d M e d i­ ta tio n erlan g en ? S . B . : S h a k ti ist u n se re eigene K ra ft. W ir sind ih r M eister. B . B . : W e r ist ,ic h ’? W as ist ,ic h ’? S . B . : ,I C H ’. D as ,I C H ’. Ich m u ß M e iste r d er S h a k ti sein. T. V .: B eim S u b u d Ia tih a n h a b e ich d a s G e fü h l ein er K ra ft in m ir e rfa h re n , die m ir v e rsch ied en e D inge b e w u ß t m a c h t, d ie in m ir u n d u m m ich h e ru m g esch eh en . Ich m ach e B ew egungen, sp re c h e , singe, lach e o d e r schreie, a b e r ich b in m ir d ieser H a n d lu n g e n b e w u ß t u n d k a n n sie ein stellen , w en n ich will. S. B . : D a h e r ist d a s ,I C H ’ b e w u ß t. ,I C H ’ h a t K o n tro lle ü b e r .S h a k ti’, d iese K ra ft. Bei diesem Ia tih a n g e n ieß t d u die E r fa h ru n g dieser K ra ft, n ic h t w a h r? T. V .: J a . S . B . : D a s ist falsch . D as ist n ich t d a s Z iel. D er G e n u ß , d e n sie g ib t, d a s feine b efre ie n d e G e fü h l, d a s sie g ib t, ist n ic h t d e r Z w eck . D er Z w eck b e ste h t d a r in , die W a h rh e it z u fin d e n . D iese K ra ft, die­ se S h a k ti, die in d ir e rw eck t w u rd e, soll d ir h elfen , die W a h rh e it zu fin d en .

D iese K ra ft ist n ic h t G o tt. Sie w u rd e e rsc h a ffe n , d a h e r ist sie

156

n ic h t d er S c h ö p fe r. So v e rh ä lt es sich. D er K ö n ig g ib t G eld h e ra u s , u m d ir die M a c h t z u g b en , ih m zu D ien sten z u sein . Sein P o r tr ä t ist a u f d em G e ld u n d h a t M a c h t. A b e r d a s ist n ic h t der K ö n ig selb st. Es ist e tw a s, w as er g e sc h a ffe n h a t. D ieser Ia tih a n des S u b u d ist eine sehr g u te Ü b u n g fü r d ich . E r w ird d en G eist z u r R u h e b rin g e n u n d d ir g e n ü g e n d K ra ft geben, u m d ic h in die L a g e zu versetzen , d e r letz tg ü ltig e n L e h re zu fo lg e n , n ä m lic h , d ein e P flic h t zu tu n . F ü r d e n B u d d h iste n sin d es die f ü n f S ilas, u m C h a r a k te r zu en tw ic k e ln , d er a c h tfa c h e P fa d , u m d e n K ö rp e r zu d isz ip lin ie re n , u n d M e d ita tio n , u m z u r le tz te n W a h rh e it z u gelangen. S u b u d k a n n d ic h seh r w eit fü h re n — zu reinem B e­ w u ß tse in , u n d d ic h d a h e r b e fä h ig e n , selbst die W a h rh e it zu fin d e n . A b e r v ern ach lässig e n ic h t die H a u p tle h re — d ie G e b o te u n d K o n ­ te m p la tio n . D ies m u ß H a n d in H a n d g ehen m it deinem S u b u d Ia tih a n . B eim S u b u d h a st d u F re u d e d u rc h Ia tih a n e rfa h re n . V erw eile n ic h t d ab ei. D a s ist n ic h t d e r Z w e c k . Es b lo c k ie rt dein e E n tw ic k ­ lu n g , die M ö g lic h k e it tie fe re n V e rstä n d n isse s. A n g e n o m m e n , d u e rla n g st n ic h t diese F re u d e b e im Iatih an ? W irs t d u nich t b e so rg t sein d a rü b e r, d a ß d u n ich ts e rfa h re n h ast? D ieses B eso rg tsein h a t m e h r W e rt als die F re u d e . E s v e rh ä lt sich fo lg e n d e rm a ß e n : ein K in d stirb t, die M u tte r ist u n trö s tlic h u n d k ein V o rsc h la g ein er V e r­ g n ü g u n g o d e r Z e rstre u u n g k a n n sie d a v o n a b b rin g e n . W ir so llte n w ie diese M u tte r sein , weil w ir n o c h n ich t ,B o d h i’ v o llb ra c h t h a b e n . B . B . : M u ß m a n alles a u fg e b e n , wie die S a n n y a sin s, u m d ie W a h rh e it zu en td e c k e n ? S. B . : N ein . S an n y asin s b e fin d e n sich in v o llstä n d ig e r R e v o lte . G rih a sth a s (H a u s h ä lte r) b e fin d e n sich in v o llstä n d ig e r K n e c h t­ s c h a ft. B eide sin d d e g e n e rie rt. W a ru m das L e b e n au fg eb en ? A k ­ zep tiere d as L e b e n . W a ru m d a s L eb en v e rla sse n ? L ebe in ih m . A b e r m a n m u ß es p flic h tg e m ä ß , v e ra n tw o rtu n g sv o ll leben. T. V .: W ie b e g in n t m a n R ech tes L eben? S . B . : K ehre zu d ein em B uch z u rü c k , g an z g le ic h , w as es ist. D u b ist B u d d h ist. L ies im m er w ied er die B e rg p re d ig t. Sie e n th ä lt d ie E ssen z des B u d d h ism u s. — D ieses h o c h in te re ssa n te G e s p rä c h d e m o n strie rt d e n V orteil u n b e ­ fa n g e n e r F ra g e n . D ie fo lg e n d e n F ra g e n w u rd e n v o n einer G ru p p e m ein er en g lisch en F re u n d e g e ste llt, die k e in e V o rstellu n g d a v o n h a tte n , w as sie fra g e n d u rfte n . D ie F ra g e n u n d seine A n tw o rte n w u rd e n a u f T o n b a n d a u fg e n o m m e n u n d d a n a c h v o n einer d e r a n ­ w esen den D a m e n a b g e sc h rie b en . H ie r h a b e n w ir also z u m in d e st d e n V o rteil, seine eigenen W o rte u n d seine eig en e Redew eise z u h ö ­ re n . Ich las die F ra g e n wie fo lg t vor: 157

Ich w ü rd e E u c h g e rn einige F ra g e n stellen, die m ir eine G ru p p e v o n F re u n d e n in E n g la n d g e sa n d t h a b e n . D ie e rste sta m m t v o n ein em ä lte re n H e rrn n a m e n s K . E r fra g t: .W elch en W e rt h a t K u n st im V ergleich z u M ild tä tig k e it? D u rc h sch ö n e D in g e w ie M u ­ sik u n d M alerei fü h le n w ir uns zu G o tt hin g ezo g en . Ist K u n st also etw as, w as fü r den M en sch en v o n W e rt ist, o d e r w elche S tellu n g n im m t sie in u n serem L eb en e in ? ’ S . B . : M a n w ird nie d u rc h K u n st u n d M u sik zu G o tt h in g ezo g en : w ir w erd en n u r zu r S c h ö n h e it, zum S c h ö n e n hin g ezo g en . J a . M a n w ird nie zu G o tt h in g ezo g en . J . G . B . : K u n st g ib t d e r Seele einen A u fsc h w u n g . Ist d a s n ic h t zu G o tt h in ? S . B . : N ein . Sie w ird d ir n u r die h e ra u sra g e n d e S c h ö n h e it G o ttes g eb en — n ic h t G o tt selb st. J . G . B . : A b e r S c h ö n h e it k o m m t d o c h a u c h v on G o tt? S . B . : A b e r n u n sie h st d u sie aus d e r F e rn e (er stre c k t d ie R ose v o r, die e r in seiner H a n d h ä lt). D ies ist sc h ö n . K a n n st d u d e n D u ft riech en? J . G . B . : N ich t vo n hier. S . B . : D ie S ch ö n h eit G o tte s k a n n st d u d u rc h K u n st u n d M u sik e r­ k en n en . A b e r G o tt k a n n s t d u n ic h t e rk e n n e n . J . G . B . : Z ie h t uns S c h ö n h e it n ich t z u G o tt hin? S . B . : A b e r G o tt ist n o c h w eit weg. J . G . B . : W ü rd e t I h r d a n n sagen, B a b a ji, d a ß v o m S ta n d p u n k t d e r G o tt-E rk e n n tn is die K u n st keinen W e rt m e h r fü r d e n M en sch en h a t? —

U m die e m p h a tisc h e A n tw o rt w ü rd ig e n zu k ö n n e n , m ü ß te m a n die S ch w in g u n g en des W o rte s .sc h ä d lic h ’ (h a rm fu l) h ö re n k ö n n e n , wie er es a u ssp ra c h . E s v e rm itte lte d e n E in d ru c k einer v e rä c h tlic h en W a rn u n g , n ic h t die G e fa h r zu u n te rsc h ä tz e n , d u rc h d ie L ieb e zur S ch ö n h eit irre g e fü h rt z u w erden. S . B . : N ic h t n u r n ic h t w ertvoll — a u c h sch äd lich ! D e r G eist w ird n ic h t v o n all seinem I n h a lt leer g e m a c h t w e rd e n . Ja! Je sc h ö n e r, d e ­ sto w eiter e n tfe rn t v o n G o tt. Ja ! H ä ß lic h k e it u n d S c h ö n h e it: beide m ü ssen a u s d em G eist versch w in d en . M . V . H . : G ib t es n ic h t a b e r eine K u n st, die a n d e re r w eit ü b e rle ­ gen ist, w ie die S p h in x , d a s T a j M a h a l, o d e r die E le p h a n ta -H ö h le n m it d em g ro ß e n T rim u rti. D iese K u n st sc h e in t eine a n d e re Seite v o n u n s a n z u sp re c h en . S . B . : A b e r zu je n e r Z e it, w enn d u sie siehst, v e rg iß t d u d ich selbst, v e rg iß t d u G o tt! D a n n h e rrsc h t je n e S ch ö n h eit allein in d ir v o r. D ie w esen tlich en D in g e sind v ergessen. In d iv id u a litä t ist v er­ gessen. G o tt ist v ergessen. Je n e S c h ö n h e it allein n im m t d ich zu je-

158

d e r Z eit ein. W e lc h e n V o rteil h a t d a s? Ich w erd e es d ir sagen. A lle P ro b le m e d er W e lt sin d d a h in . M a n ist h ier se h r g lü ck lich . D as ist alles. D as U n g lü c k dieser W elt w ird n ich t e m p fu n d e n . J . G . B . : M a n c h m a l a b e r ist d a s G egenteil d e r F a ll. E s gibt ein ig e religiöse T h e m e n — sie sind se h r v e rb re ite t in d e r c h ristlich en K u n st, u n d a u c h ein e A rt v o n M u sik , wie die g re g o ria n isc h e n P a s ­ sio n slied er, die u n s le b h a ft d a s L e id e n d er W elt v o r A u g en fü h re n . H ie r verg iß t m a n n ic h t d as U n g lü c k . S . B . : N ein. E s ist n u r S c h ö n h e it. T a tsä c h lic h m a g eine B ezieh u n g b e ste h e n , u n d d o c h ist es n u r S c h ö n h e it, die d e n G eist e in ­ n im m t. J . G . B . : W ir m ü sse n re fle k tie re n ü b e r d a s, w as Ih r gesagt h a b t. Ic h k a n n seh en , d a ß es w ichtig ist, zw ischen S c h ö n h e it als m a n ife ­ stie rte r F o rm u n d G o tt, D er je n se its vo n F o rm ist, zu u n te rsc h e i­ d e n . O ffe n b a r d ü r f e n w ir uns n ic h t v o n d er F o rm fesseln lassen u n ­ te r A u ssch lu ß d e sse n , w as je n se its d a v o n ist. Ich h ab e eine w eitere F rag e v o n einer D a m e , M iss W . Sie fin d e t es schw ierig, d ie re c h te A u sg eg lich en h eit zu fin d e n zw ischen d e r S o rg e u m die eigene E rlö su n g u n d d e r Sorge u m die L eid en u n d E r ­ fo rd e rn isse d e r W elt. Sie m ö c h te G o tte rk e n n tn is e rla n g e n , a b e r sie h ä lt au ch die P flic h t des D ienstes in d er W elt f ü r n o tw en d ig . D ie W e lt leidet, sie e rfo rd e rt g ro ß e n E in sa tz , w as u n se r M itg e fü h l w a c h ru ft. W as so llte n w ir tu n ? S . B . : L a ß je n e E rfo rd e rn isse w a rte n . G elan g e e rs t zu G o tt. W e n n m a n G o tt sc h a u t, k a n n m a n sich diesen D in g e n zu w en d en . D e n k d a ra n : .S uche z u e rs t in d as K ö n ig re ic h G o tte s e in z u tre te n u n d alles a n d e re k a n n d a n n h in z u k o m m e n .’ Im M o m e n t g ilt: w en n m a n sich n ic h t selbst h e lfe n k a n n , w elche H ilfe k a n n m a n d a n n an d e re n lei­ sten ? So v e rh ä lt es sich. N eh m en w ir e in m a l a n , d u m ö c h te st a b e r d o c h etw as H ilfe le i­ ste n . H ier, bei d iesen P flic h te n , b e ste h t eine M ö g lic h k e it. Bei d e r o b lig a to risc h e n P flic h t g e g e n ü b e r H eim u n d G e sellsch aft k a n n m a n ein w enig g e b e n — e n tsp re c h e n d d er eig e n e n F äh ig k eit. J . G . B . : M a n so llte n ich t v e rsu c h e n , die G re n z e n d e r o b lig a to ri­ sch en P flic h te n z u ü b e rsc h re ite n ? S . B . : J a , d a s ist alles. W e n n d u etw as G u te s tu n w illst fü r d ie g esam te M e n sc h h e it, w arte, bis d as W issen u n d die M a c h t kom m en. J . G . B . : M ein e n ä c h ste F ra g e k o m m t v o n e in e r D am e, die v o r k u rz e m ih re n M a n n v erlo r. Sie h a tte n eine e n g e L eb en sg em ein ­ s c h a ft, u n d sie fü h lt sich o h n e ih n v e rlo re n . Sie h a t n u n das G e fü h l, d a ß sie w issen m u ß , w as n ach d e m T o d e g e sc h ie h t, d e n n o hne je n e s W issen k a n n sie k e in e n F rie d e n fin d e n . 159

S . B . : T o d ist wie S c h la f. W ir w issen n ic h t w as k o m m e n w ird, w en n w ir a u fw a c h e n . B evor w ir G o tt sc h a u e n , k a n n m a n n ic h t w is­ sen. J a . J . G . B . : A b e r w en n m a n keinen F rie d e n im G eist h a t, w ird M ed i­ ta tio n u n m ö g lic h . Ih r selbst, B a b a ji, h a b t un s d a s d eu tlich g e m a c h t. S . B . : E s ist k ein g eistig er F ried en d a , w eil die T u g e n d e n n ic h t d a sin d . W e n n die T u g e n d e n k o m m e n , w ird F rie d e n d a sein. J . G . B . : K ö n n en w ir d a n n fo lg en d es sagen: v o n d e r eth isch en D iszip lin k o m m t die R einigung des G eistes, v o n d ieser w ied eru m k o m m e n die T u g e n d e n u n d m it ih n e n d e r geistige F rie d e n ; vom F rie d e n k o m m t die F ä h ig k e it z u r M e d ita tio n u n d v o n d a h e r g e la n ­ g en w ir z u r E rk e n n tn is G o tte s. D a m it sin d all diese F ra g e n b e a n t­ w o rte t. S . B . : J a , so ist es. J . G . B . : D ie n ä c h ste F ra g e k o m m t v o n einem ju n g e n M a n n , J.B . E r sag t: ,Ic h h ab e v o n d en drei P fic h te n g e h ö rt u n d k a n n sehen, d a ß sie rich tig u n d an g em essen fü r d e n M en sch en sin d . D a n n k o m m t I h r a u f die e th isc h e D isziplin z u sp rech en u n d sa g t, dies b e ­ d e u te , m a n m üsse v o n V o rlieb e u n d A b n e ig u n g frei sein . G en au dies v e rm a g ich n ic h t zu tu n . W en n ich v e rsu ch e, je m a n d e m g eg en ­ ü b e r frei v o n A b n e ig u n g zu sein, p a ssie rt n ich ts. M ein e A b n e ig u n g b leib t u n d ich b in n ic h t frei. Ich w eiß , ich m u ß d a v o n frei sein. A b e r ich w eiß n ic h t, w ie m a n d en A n fa n g m a c h t. K a n n d e r Shivap u ri B a b a m ir zeigen, wie ich das bew erk stellig en k a n n ? ’ S . B . : Z u e rst m u ß t d u e rk e n n e n , d a ß V o rlieb e u n d A b n e ig u n g ein D e fe k t im M en sch en sin d . D u m u ß t es als D e fe k t e rk e n n e n u n d nie re c h tfe rtig e n . D u m u ß t v e rsteh en , d a ß m a n G o tt n ic h t sch au en k a n n , w en n dieser D e fe k t n ic h t b eseitig t w ird. D ieses V e rstä n d n is m u ß sich h e ra n b ild e n . J . G . B . : Ih r m e in t, w ir m ü ssen es als ein H in d e rn is a u f u n serem P fa d b e tra c h te n u n d es k o m m e v o n u n se re r nied eren N a tu r, d ie u n s v o n G o tt w egzieht. S o lan g e w ir V orliebe u n d A b n e ig u n g u n te rw o r­ fen sin d , b e so n d e rs g e g e n ü b e r a n d e re n L e u te n , w erd en w ir nie u n ­ ser Z iel erre ic h en ? S a g t Ih r, d a ß d u rc h dieses V ersteh en allein V o r­ liebe u n d A b n e ig u n g g e rin g e r w erden? S . B . : J a . E r m u ß g e d u ld ig u n d b e h a rrlic h sein. Es w ird k o m m en . J . G . B . : D ie n ä c h ste F ra g e b e trifft d e n G la u b e n . Sie la u te t: .M e­ d ita tio n m u ß k o m m e n , b e v o r w ir G o tt se h e n k ö n n e n , a b e r Ih r sagt u n s, M e d ita tio n b e ru h e a u f G la u b e n . A b e r wie k ö n n e n w ir diesen G la u b e n h a b e n ? W o h e r k o m m t dieser G la u b e n ? ’ S . B . : W eil ich ex istiere. W eil d u ex istierst. W eil d ie W elt exi­ stiert. W o h e r k am en all diese D inge? V o n diesem D a se in h e r sollte

160

m a n G la u b e n h a b e n . J a . N u r so . E s gibt d ieses D asein . W as ist d ies? Es sollte etw as h in te r d ie se m geben. W e n n w ir eine F ra g e h a b e n , m u ß es e in e A n tw o rt g eb en . M e in t Ih r dies? S . B . : So ist es. J . G . B . : W e n n w ir also die F ra g e stellen k ö n n e n : W a ru m existiere ic h ? , so m u ß es eine A n tw o rt d a r a u f geben. E s m u ß also ein e n G ru n d geben, w a ru m ich ex istiere. W en n ich d a s g la u b e — w as ich j a g lau b en m u ß , so n st k ö n n te ich n ic h t ein m al d ie F ra g e stellen — d a n n folgt d a ra u s , d a ß ich g la u b e , d a ß es eine Q u e lle g ib t, v o n d e m sie h erk o m m t. D a h e r hab e ich G la u b e n . So v e rste h e ich E u ch rech t? S . B . : J a . W ir h a b e n diese S a c h e , die w ir se h e n . (E r h ä lt die R o se in seiner H a n d v o r). W ir m ü sse n G la u b e n h a b e n , d a ß es eine R o se in d e r W elt g ib t. W ir sehen! U m n u n deine E x iste n z zu b ew eisen , w elchen B ew eis k a n n m a n d a g e b e n ? W eil ich d ic h sehe — d a s ist d e r Bew eis. K ein a n d e re r B ew eis ist m öglich. D ieses D asein h ier: w as ist dies? E s g ib t ein en S c h ö p fe r all dieser D in g e . O d er w en n d u d a s n ich t sehen k a n n s t — d a n n m u ß t du sagen: ,E s g ib t eine W a h r ­ h e it jen seits dieses D a se in s.’ M a n m u ß d as g la u b e n . D a ra u s w ird alles übrige fo lg e n . J . G . B . : F ra u D .S . stellt eine F ra g e ü b er d a s B e te n . Sie b etet u m H ilfe — m a n c h m a l fü r sich se lb st, m a n c h m a l f ü r ein en a n d e re n , d e r in N o t ist. M a n c h m a l k o m m t H ilfe in w u n d e rb a re r W eise u n d sie h a t das sich ere G e fü h l, d a ß ih r G eb et b e a n tw o rte t w u rd e . M a n c h m a l k o m m t keine H ilfe . ,W e n n w ir a u fric h tig u m H ilfe b itte n ,’ sag t sie, .vielleicht fü r e i­ n e a n d e re P e rs o n o h n e je d e n eg o istisch en G r u n d , u n d die H ilfe k o m m t n ic h t, g esch ieh t es d a n n , w eil w ir n ic h t g e n u g G lau b en h a ­ b e n ? O d er w eil m a n v on d er fa lsc h e n Stelle in sich selbst b itte t? O d e r vielleicht k a m H ilfe u n d w ir w aren g a n z e in fa c h b lin d u n d k o n n te n sie n ic h t w a h rn e h m e n ? ’ S . B . : W eil es v o n d er fa lsc h e n Stelle k o m m t. O d e r es h a n d e lt sich u m falsche P e rs o n e n o d e r fa lsc h e U m stä n d e . E in e r d ieser G rü n d e . Ja. J . G . B . : W ir b itte n in d er fa lsc h e n S itu a tio n ? S . B . : In d e r fa lsc h e n S itu a tio n . J a . E n tw e d e r sin d es die P e rs o ­ n e n , die falsch sein m ö g en , o d e r d a s E reignis. J . G . B . : F ra u A .T . fra g t, w o h e r es k o m m t, d a ß d e r M en sch — in sb e so n d e re d e r m o d e rn e w estlich e M ensch — n u n so sehr v o n sei­ n e m D en k en d o m in ie rt w ird, d a ß sein W esen sch w ach g e w o rd en ist. D er sta rk e G e ist, d e r — w ie I h r sag t — z u r M e d ita tio n b e n ö tig t w ird — ist e in fa c h n ic h t d a , e r ist zu sehr d u rc h m e n ta le A k tiv itä t g e sch w äch t. W ie sin d w ir in d iese S itu a tio n g e ra te n ?

161

S . B . : E s ist a u fg ru n d d e r G e w o h n h e ite n des M en sch en . N eh m en w ir ein m al a n , es ist d ein e G e w o h n h e it, z u viel zu essen . D a n n e n t­ ste h t a u to m a tisc h K ra n k h e it. G ib n u n diese G e w o h n h e it a u f, zu viel zu essen. D ie K ra n k h e it w ird w eich en . W en n m a n seh r im L e­ b en verw ickelt ist, w ird es zu einer G e w o h n h e it. M a n h ä n g t ü b e r­ m äß ig a m L eb en u n d m iß t ihm ü b e rm ä ß ig B e d e u tu n g bei. D as h e iß t, die In tellig en z m u ß fü r d as L e b e n a rb e ite n u n d d e r G eist w ird v e rn a c h lä ssig t. In dieser W eise g esch ieh t es. W e n n w ir u n se re r ä u ß e re n T ä tig k e it n ic h t so viel B ed eu ­ tu n g b eim essen w ü rd e n , gäbe es n ic h t dieses Ü b e rm a ß von D en k en ? S . B . : J a . M a n h ä n g t a n d e n D in g en . M a n w endet sich m e h r dem L eb en z u u n d w eniger d e r eth isc h e n D isziplin. D a h e r k a n n d er G eist n ic h t zu G o tt h in . J . G . B . : D ies fü h rt u n s zu d er n ä c h ste n F ra g e v o n H e rrn H .S . E r h ö rte d u rc h m ich v o n d e n d rei D iszip lin en u n d w ar se h r p o sitiv b e ­ e in d ru c k t v o n d er S c h lic h th e it u n d O b je k tiv itä t E u res P ro g ra m m e s R ech ten L eb en s. E r fü g t je d o c h h in z u : ,I h r w iß t, w ie g eg en w ärtig die L e b e n sb e d in g u n g e n in d er w estlich en W elt sin d . E s g ib t so viel D ru c k v o n S eiten des L eb en s u n d d e r A k tiv itä te n . A lle sin d stän d ig m it irg e n d e tw a s b e sc h ä ftig t. W ü rd e t I h r speziell etw as fü r d en w estlichen M en sch en in seinen L eb en sb e d in g u n g e n e m p fe h le n , w o ­ d u rc h e r E u re n D iszip lin en folgen k a n n ? ’ S . B . : D ie L eb en sb e d in g u n g e n sind im w esentlich en d ieselb en fü r alle. E r so llte sich d e n D isziplinen w id m e n . E r k a n n v o n seiner In tellig en z G e b ra u c h m a c h e n , u m seine P flic h te n zu p la n e n u n d zu e rfü lle n . E r w ird d a n n m e h r Z eit fü r die M e d ita tio n h a b e n . E r so llte sich d en T u g e n d e n w idm en. D as w ird seinen G eist k r ä f ti­ gen. D iese D iszip lin en fü r sich selbst w erd en ih m eine C h a n c e geben. J . G . B . : A b e r g eistiger F ried en ist n o tw e n d ig . In ein em D o r f h a ­ b en die L e u te m e h r F rie d e n als in d e r S ta d t. S . B . : A b e r a u ch d o r t g ib t es D ru c k — selbst im D o rf. J . G . B . : A lso im W a ld ? S . B . : S c h a u . D er G eist ist im m er e rfü llt m it v e rsc h ie d e n en G e­ d a n k e n u n d a n d e re n D in g e n . L eere d e n G eist — selb st im g e sc h ä f­ tig sten L eb en — d a n n ist m a n frei. J a , d e r G eist ü b e rv o ll. J . G . B . : B edeutet d ies, d a ß die E rfü llu n g d e r drei D iszip lin en d ie­ selbe ist fü r M en sch en aller N a tu re n u n d alle r L eb en sb ed in g u n g en : In ein er F am ilie m ag es zu m Beispiel zw ei B rü d e r d e rse lb e n E lte rn g eb en , die u n te r d en selb en B ed in g u n g en g ro ß g ezo g en w u rd e n , d ie ­ selbe E rz ie h u n g u n d A u sb ild u n g b e k a m e n , u n d d o c h k ö n n e n ihre sp iritu e lle n A n la g e n versch ied en sein. Ic h m ein e, die b e id e n B rü d e r

162

so llten nicht d e m selb en W eg fo lg e n : d er eine ist re c h t fü r d e n e i­ n e n , ein a n d e re r f ü r d en zw eiten? S . B . : J a . D a s ist die N a tu r d e r W elt. J . G . B . : A b e r d a s ist a u c h u n se re eigene N a tu r . W as k a n n g e ta n w erd en , w enn w ir n ic h t u n sere eigene N a tu r k e n n e n . . . S . B . : J a . D ie eigene N a tu r m u ß m a n k en n en . M a n m u ß stu d ie re n u n d v ersteh en u n d d a n n diese N a tu r v erb essern . J . G . B . : W ir h a b e n eine F ra g e n v o n F ra u M .K . ü b e r die N a tu re n . ,W e n n w ir n ic h t sch o n in d e r K in d h e it die e th isc h e n D iszip lin en en tw ickelt h a b e n ’, so sagt sie, .w ird es sp ä te r se h r schw er sein , z u r M e d ita tio n zu f in d e n .’ S . B . : D ie E lte rn tra g e n diese V e ra n tw o rtu n g . Sie m ü ssen U rte ils ­ k r a f t in ih re n K in d e rn h e ra n b ild e n . D a n n w e rd e n sie leicht zu d e n d re i D iszip lin en k o m m e n . J . G . B . : Ih r s p ra c h t d a rü b e r z u m e in e r F ra u . B ed e u te t dies a b e r , d a ß w enig H o f f n u n g b e ste h t, w e n n U rte ils k ra ft n ic h t in d er K in d ­ h eit h e ra n g e b ild e t w urde? S . B . : Es b le ib t d e n n o c h m ö g lic h . W en n d u es h e u te w eiß t, v e rs u ­ ch e es vo n h e u te a n zu p ra k tiz ie re n . Es ist m ö g lich . J . G . B . : Ist es d a n n also, nie z u sp ät? W e n n m a n d en W u n sc h h a t, zu G o tt zu g elan g en , ist es n o c h n ic h t zu s p ä t? S . B . : Es ist n ic h t zu sp ät. J . G . B . : D ie b e id e n letzten F ra g e n sta m m e n v o n zw ei ju n g e n W is­ se n sc h a ftle rn , d ie sagen, d a ß d ie J u g e n d ü b e ra ll se h r leidet a m g e ­ g e n w ärtig en Z u s ta n d d e r W e lt. Sie w issen n ic h t, w elches die Z u ­ k u n ft sein w ird , a u f die sie z u g e h e n . W o ra u f h a b e n sie sich v o r z u ­ b ereiten ? S . B . : B ereite d ic h a u f h e u te v o r. D as ist alles. B ereite d ich a u f h e u te vor. J . G . B . : A b e r w ie steh t es m it d e r Z u k u n ft? E in ig e ju n g e L e u te stellen die F ra g e , o b es sich lo h n t, irg en d etw as v o rz u b e re ite n , w e n n d ie W elt eine u n b e w o h n b a re S tä tte w ird. S . B . : W e n n die Z u k u n ft k o m m t, k ö n n e n w ir u n s d e m e n ts p re ­ c h e n d e in ric h te n . D ie W elt w ird nie dieselbe fü r h e u te u n d fü r m o r ­ g en sein. V öllig verschieden! E s g ib t keine stetig e W e lt. Jed e M in u ­ te g ib t es W a n d e l. H e u te ist d e in K ö rp e r so: b e re ite einen T e il so d a r a u f v o r. D ie U m stä n d e die d e r K ö rp e r b e n ö tig t, w erd en sich m o rg e n g e w a n d e lt h a b e n . D a n n k a n n s t d u w eiterseh en . J . G . B . : Ih r sa g te t u n s, d a ß g ro ß e W a n d lu n g e n b e v o rstü n d e n . S . B . : So ist es. E in g ro ß er U m s tu rz w ird n u n k o m m e n . D iese Z i­ v ilisatio n ist v e rb ra u c h t. Sie k a n n d e n M en sch en k ein G lück m e h r g eb en . Sie w ird b eseitig t w e rd e n . 163

W ie k ö n n e n w ir uns a u f diese W a n d lu n g e n v o rb e re i­ ten ? O d e r k ö n n e n w ir u n s n u r a u f d e n T ag v o rb e re ite n ? S .B . : E s ist je n se its u n se re r K ra ft. W ir k ö n n e n diese d rei D iszip li­ n en a n n e h m e n — d a s w ird helfen. W e ite re H ilfe k ö n n e n w ir n ich t bekom m en. — H ie r e n d ete d as G e sp rä c h — das ich in voller L ä n g e w iedergege­ b en h a b e , ab g eseh en v o n ein o d e r zw ei sehr p e rsö n lic h e n F ra g e n , die e r angem essen b e a n tw o rte te . Bei m ein em letzten B esuch sagte ich ih m , d er V o rtra g , d en ich ü b e r ih n u n d seine L e h re g e h alten h a b e , h ä tte g ro ß e s In teresse e r­ zeu g t, u n d viele M en sch en w ollten etw a s v o n d en d re i D iszip lin en w issen u n d sie in ih r L eb en e in b rin g e n . E r schien e rfre u t u n d sag te, ich so llte ihm sc h re ib e n , w enn irg e n d je m a n d v o n d iesen L eu ten Z w eifel u n d S ch w ierig k eiten h ä tte , u n d er w ü rd e a n tw o rte n . Bei d iesem A n la ß fra g te ich ih n , o b e r die A rb e it in G ru p p e n b il­ ligte. Ic h w äre b e re it, m ein B estes zu g e b e n , seine L eh re w eiterzu g e­ b en , w en n einige L e u te z u sa m m e n k ä m e n u n d er m ich a u ffo rd e rte , dies z u tu n . D as fo lg e n d e G e sp rä c h sc h lo ß sich d a ra n an : S .B . : J a . Es ist g u t fü r die L eu te, z u s a m m e n z u k o m m e n . Sie k ö n ­ n e n m ein e L ehre leich t v e rsteh en , w eil sie keine K o m p lik a tio n e n a u fw e ist. D u m u ß t d ie P flic h te n e rk lä re n . F ü r die e th isc h e D isziplin k ö n n e n sie d a s sech zeh n te K apitel d e r G ita lesen. D a n n k ö n n e n sie Z u sa m m e n k o m m e n . J e d e r w ird seinen eigenen Z w eifel h a b e n . Viele w e rd e n zu a n tw o rte n b eg in n en . Viele w e rd e n W issen erla n g e n . D ie G e m e in sc h a ft so lc h e r M en sch en w ird se h r g u t sein. J a . Im m e r eine h a lb e S tu n d e , o d e r eine S tu n d e D isk u ssio n ü b e r u n se r eigenes L e­ b e n , u n te r diesen G ru p p e n m itg lie d e rn h ilft das. J . G . B . : E ine g an ze A n z a h l v o n L e u te n h a b e n m ich g eb eten , ih ­ n en v o n E u re r L e h re zu b erich ten . E in ig e sind e rn s th a ft in te re s­ siert. A b e r ich m eine, w en n sie n u r a u s N eu g ier fra g e n , so lo h n t es sich n ic h t. S .B . : N ein. Es lo h n t sich n ich t. M a n sollte b e g in n e n , dieses L e­ b en zu le b e n . D ieser jijn a s u , je m a n d , d e r n u r w issen m ö c h te , ab e r n ic h t leb en m ö ch te; fü r ih n b ra u c h t m a n n ic h t zu e rk lä re n . F ü r j e ­ n e, d ie leb en m ö c h te n u n d W i r k lic h k e i t h a b e n m ö c h te n , fü r sie allein ist dieses g u t. J . G . B . : U n d die a n d e re S ache, d ie h ie r sic h tb a r w ird — diese A rt, in dieses L eb en v o n D isziplin u n d M e d ita tio n e in z u tre te n — sie e rfo rd e rt b ereits Q u a lifik a tio n e n ; d a h e r sch ein t es, d a ß E u re W o rte a m E n d e g e w ö h n lich er U n te rw e isu n g k o m m e n . Sie setzen ein k la re s V ersteh en dessen v o ra u s, w as m a n v o llb rin g e n m ö c h te . S .B . : So ist es. D ie einzige Q u a lifik a tio n , die d a f ü r w esen tlich ist, ist d a s V erlangen n a c h G o tt. D as ist die einzige Q u a lifik a tio n .

164

I h r m e in t, w enn dieses V erlan g en v o rh a n d e n ist, w ird a u c h die B e re itsc h a ft d a se in , D isziplin zu a k z e p tie re n ? S .B .: J a . J . G . B . : N e h m e n w ir a b e r e in m a l a n , je m a n d h a t das V e rla n g e n n a c h G o tt, a b e r e r h a t viele sch lech te G e w o h n h e ite n h e ra n g e b ild e t, so d a ß sein G eist im m er g e s tö rt w ird — k a n n e r d a n n v o n sein em V erlan g en h e r b ereits b e g in n e n , diesem W eg z u fo lg en , o d e r so llte e r erst D iszip lin ü b en ? S .B : G leichzeitig. W er q u a lifiz ie rt ist, k an n m it d e m M in im u m fü r d as Leben leben; ab e r eine so lch e P erson sollte einige u n te rh a ltsa m e D inge hin zu fü g en , u n d d a n n lan g sam reduzieren. Einige E x tras fü r d e n G e n u ß . Je n e , die n ic h t q u a lifiz ie rt sin d , h a b e n viele sc h le c h te G e w o h n h e ite n im L eb en . Sie h a b e n au ch ein V erlan g en n a c h G e ­ n u ß . F ü r diese L e u te gelten d iese drei P flic h te n u n d zu sätzlich e in i­ ge W a h lp flic h te n fü r ih re n G e n u ß . L a n g sa m m ü sse n diese W a h l­ p flic h te n v e rsc h w in d e n u n d d iese drei P flic h te n m ü ssen b le ib e n . J . G . B . : Ic h h a b e n ic h t v e rsta n d e n , w as I h r m e in t. S ag tet I h r , W a h lp f lic h te n ? S .B .: J a . J e m a n d ist je tz t n ic h t z u frie d e n m it d iesen drei P f lic h ­ te n , er w ill z u sä tz lic h e n G e n u ß . Solange je n e s sta rk e V e rla n g e n n a c h zu sä tz lic h e m G e n u ß b le ib t, nach je n e m speziellen G e n u ß , k a n n er eine W a h lp flic h t w ä h le n . — D er S h iv a p u ri B ab a w ies a u f das T o n b a n d g e rä t, m it dem ic h u n ­ ser G e sp rä c h a u fz e ic h n ete u n d sagte: S .B . : D ies ist eine W a h lp flic h t. — E r e rk lä rte w eiter, d a ß es zu sätzlich zu d e n d re i o b lig a to risc h e n P flic h te n u n d d e n vier M ild tä tig k e ite n A k tiv itä te n g äb e, die n ic h t sch äd lich sin d u n d d a h e r n ic h t u n te r v ik a rm a fa lle n . M an k a n n ein e so lche T ä tig k e it d u rc h fü h re n , w enn sie e in e n in teressiert. W e n n m a n dies tu t, m u ß m a n sie so g u t u n d so rg sa m d u rc h fü h re n w ie d ie o b lig a to risc h e n P flic h te n . Sie w ird zu ein em T e il unseres ä u ß e re n L eb en s, u n d ist ,o h n e F e h l’ d u rc h z u fü h re n . D e n n o c h sin d die W a h lp flic h te n als Z u g e stä n d n is a n die S c h w ä ­ ch e unseres G eistes zu b e tra c h te n . Sie sind n ic h t n o tw e n d ig f ü r u n ­ ser L eb en , u n d in d em w ir m e h r a n G o tt h ä n g e n u n d w eniger a m L e ­ b e n , w erd en w ir diese W a h lp flic h te n re d u z ie ren u n d am E n d e g a n z fallen lassen. J . G . B . : W e n n je m a n d ein g ro ß e r M u sik lie b h a b e r ist u n d d a n n n ic h t in d e r L a g e ist, sich v o n seiner L iebe z u r M u sik zu b e fre ie n , d a n n k a n n e r in b e so n d e re r W eise stu d ie re n , n u r u m sein V e rla n g e n zu b e frie d ig e n , bis er b e re it ist, es fallen zu la sse n . S .B .: J a , einige Z eit p ra k tiz ie re n ; w enn d a s V erlan g en n a c h G o tt w äch st, d a n n k a n n m a n d ie S ach e fallen la sse n . —

165

In sp ä te re n B riefen , die er M a n a n d h a r d ik tie rte , e rw e ite rte er d as P rin z ip d e r W a h lp flic h te n . D ieses P rin z ip e rla u b t ein e n g e o rd n e te n Ü b e rg a n g v on d en g e w o h n te n L eb en sb e d in g u n g e n z u je n e n , die g e­ g eb en sein w erd en , w e n n die G o tte slie b e ü b e r alle a n d e re n L eb en s­ in te re sse n d o m in ie rt. D ie L e h re des S h iv a p u ri B ab a ist v o n g ro ß e r B ed e u tu n g fü r u n se ­ re Z e it, o b gleich sie fü r die m eisten M e n sc h e n eine p sy ch o lo g isch e R e v o lu tio n b e d e u te n w ü rd e , die sie sich k a u m a u sm a le n k ö n n te n . W ir u n te rn e h m e n alle A rte n v o n T ä tig k e ite n in dem G la u b e n , d a ß sie p ro fita b e l, in te re ssa n t u n d so g a r o b je k tiv g u t sin d fü r die M e n sc h h e it o d e r z u m in d e st fü r die u n m itte lb a r g eg eb en e G esell­ s c h a ft. W ir w idm en u n s gan z dieser A rb e it u n d g la u b e n , sie sei w irk lich v o n B ed e u tu n g — sie sei ,G o tt w o h lg efällig ’. Es ist uns n ic h t m ö g lich , zu w issen, o b dies w a h r ist o d e r n ic h t, es sei d en n die R elig io n , zu d er w ir u n s b e k e n n e n , sc h re ib t diese H a n d lu n g e n v o r. W a s die R elig io n a b e r v o rsc h re ib t, erw eist sich bei n ä h e re r P r ü fu n g als d a s, w as die d rei D iszip lin en b e in h a lte n . E s w ird uns v o rg e sc h rie b e n , u n se re P flic h t zu e rfü lle n , e th isch z u h a n d e ln , die vier M ild tä tig k e ite n d u rc h z u fü h re n u n d , d a rü b e r h in a u s u n d v o r allem , G o tt zu lieben u n d zu v ereh ren . A lle R e lig io n en stim m en in d iesen D isziplinen ü b e re in . Sie h a b e n d e m M en sch en w enig an d eres v o rz u sc h re ib e n o d e r v o n ih m zu fo rd e rn . W e n n w ir uns n u n fra g e n , u n te r w elche K a te g o rie viele u n se re r g elieb testen T ä tig k e ite n fallen , w erd en w ir ein g esteh en m ü sse n , d a ß n ic h t se h r viele u n te r d ie R u b rik o b lig a to risc h e r P flic h te n fallen . Es ist selten , d a ß w ir sie .W a h lp flic h te n ’ n e n n e n k ö n n e n . N u r zu h ä u ­ fig w e rd e n w ir in T ä tig k e ite n h in ein g ezo g en u n d n e n n e n sie d a n n a n sc h lie ß e n d P flic h te n , w eil w ir e n tw e d e r zu stolz o d e r zu fu rc h t­ sam sin d , u m ein zu g esteh en , d a ß w ir n ic h t w issen, w a ru m w ir ü b e r­ h a u p t in sie verw ickelt sin d . Es ist h e ilsa m : im m er w en n w ir Vor­ h a b e n , eine neue T ä tig k e it zu b e g in n e n , so llten w ir u n s fra g e n , o b es eine o b lig a to risc h e P flic h t der d rei A rte n ist, o d e r o b es eine .W a h lp flic h t’ ist, die w ir d u rc h fü h re n , w eil w ir es w ü n sc h e n , o d e r o b sie u n te r die R u b rik n u tz lo se r (a k a rm isc h e r) o d e r so g a r sc h ä d ­ lich er (v ik a rm isc h e r) T ä tig k e ite n fä llt. W e n n w ir sag en k ö n n e n , d a ß w ir etw as tu n , w eil w ir es tu n m ö c h te n u n d die W a h l tre ffe n , es zu u n te rn e h m e n , d a n n sind w ir u n s selbst g eg en ü b er eh rlich u n d tä u sc h e n u n s selbst o d e r a n d e re n n ic h t v o r, es g esch eh e u m d er M en sch h eit o d e r d e r L ieb e zu G o tt w illen. D ies w ird u n s h e lfe n , u n ­ sere W a h lp flic h te n a n ih re m re c h te n P la tz zu lassen u n d v o r allem n ic h t zu S klaven u n se re r eigenen T ä tig k e it zu w erd en . W e n n w ir u n s d ieser D isziplin u n te rw e rfe n k ö n n e n , w erd en w ir d em E r f o r ­ d e rn is des K arm a Y o g a n ah e k o m m e n , H a n d lu n g e n d u rc h z u -

166

fü h re n , o h n e a n die F rü c h te z u d en k en . (V ergl. G ita 6.1 A r ia s r it a h k a r m a p h a la m k ä ry a m k a r m a k a r o ti).

D ieser H in w eis a u f die G ita e rin n e rt m ich d a r a n , d en R a t des S h iv a p u ri B a b a m it dem R a t z u vergleichen, d e n K rish n a A r ju n a erteilte, w as die L ehre v o m K a rm a y o g a im d r itte n K ap itel d e r G ita k o n s titu ie rt. K rish n a w eist d a r in a u f die o ffe n sic h tlic h e T a ts a c h e h in , d a ß w ir n ic h t leben k ö n n e n , o h n e zu h a n d e ln (3.5). A u c h f ü h r t N ic h t-H a n d lu n g n ic h t z u r V o llk o m m e n h e it (3 .4 ), weil alles, w as ex istiert, es d e r W elt sc h u ld ig ist, bei ih rer A u fre c h te rh a ltu n g m it­ zu h e lfe n . (3 .16) So ist die H a n d lu n g sow ohl u n v e rm e id lic h als a u c h o b lig a to risc h . E s w ird o f t d e r F eh ler g e m a c h t, d a ß m a n G le ic h g ü ltig k e it g e g e n ­ ü b e r d en F rü c h te n m it G leich g ü ltig k eit g e g e n ü b e r d e r H a n d lu n g als so lch er verw ech selt. D er S h iv a p u ri B ab a s a h d ie G e fa h re n dieses Irrtu m s , d e r z u einer A rt Q u ie tism u s fü h re n k a n n , bei dem d a s L e ­ b e n selbst als eine B ürde b e tra c h te t w ird, die m a n los w erd en m u ß . In d er G ita fin d e t sich keine R e c h tfe rtig u n g f ü r d iese B e tra c h tu n g s­ w eise, u n d d e r S h iv ap u ri B a b a stellt a u sd rü c k lic h k la r, d a ß alle E le ­ m e n te des R ech ten L ebens g ü ltig u n d n o tw e n d ig seien. D er e in f a ­ ch e G e n u ß k ö rp e rlic h e r F re u d e n ist eine F o r m v o n G o ttv e rw irk li­ c h u n g u n d h ö r t erst d a n n a u f , dieses zu sein, w e n n w ir am G e n u ß fe sth a lte n o d e r ihn so seh r b e g e h re n , d a ß w ir vergessen, d a ß er n ic h t o h n e d ie eth isch en u n d sp iritu ellen D isz ip lin e n b e w a h rt w e r­ d e n k a n n . D ie G ita zeigt u n s im z eh n ten K a p ite l, wie w ir in allen D in g en G o tt seh en sollen. ,I n d e n L e b e n s k rä fte n b in ich d as L e b e n , in d er m a te rie lle n W elt b in ich R eich tu m , in F e u e r, E rd e , H im m e l, S o n n e , M o n d u n d P la n e te n b in ich die w e se n h a fte E nergie u n d u n ­ te r B ergen b in ich M e ru , d ie W e lta c h se .’ D iese E in ste llu n g ist e rn st z u n eh m en u n d n ic h t b lo ß als ein e v o r ­ ü b e rg e h e n d e P h a se zu b e tra c h te n , die m a n h in te r sich z u rü c k la sse n w ird . D iese E in ste llu n g sc h lie ß t alle legitim en T ä tig k e ite n des M e n ­ schen ein, d ie ü b e r die G re n z e n d er o b lig a to risc h e n P flic h te n h in ­ a u sg eh en . D a s L eb en k a n n u n d soll voll in all se in e n S c h a ttie ru n g e n gelebt w erd en : ab e r bei d ie se m vollen L eb en d ü r f e n w ir n ie u n se r Z iel au s d e m A u g e v e rlieren , w elches G o tt ist. D a fü r m ü ssen w ir le rn e n , G o tt in je d e r T ä tig k e it z u suchen. G o tt ist in der D iszip lin d e r P flic h t, d ie zu S elb stv erw irk lich u n g f ü h r t. G o tt ist in d e r e th i­ sch en D iszip lin , die zu r S eelen v erw irk lich u n g f ü h r t, u n d G o tt ist in d e r sp iritu e lle n D isziplin, d ie z u G o tt selbst f ü h r t. Jen seits v o n all d iesem ist B e fre iu n g , M o k s h a , a b e r dies b e d e u te t n ic h t, d a ß d a s L e ­ b e n n ich t m e h r gelebt w ird , b is d e r erw äh lte A u g e n b lic k d er B e fre i­ u n g g e k o m m e n ist. A lle P flic h te n u n d T ä tig k e ite n des L eb en s sin d d u rc h z u fü h re n u n te r d er e in e n w esentlichen B e d in g u n g , d a ß w ir sie 167

n ie fü r d as letzte Z iel n eh m en d ü rfe n . W en n w ir u n s m it ih n en id e n tifiz ie re n , v erlieren w ir u n seren D aseinszw eck a u s d en A u g en : w elcher ist, z u r G o tte rk e n n tn is zu g e la n g e n , o d e r, w e n n w ir es lie­ b e r so sag en , zu r O b je k tiv e n W a h rh e it. W e n n w ir d a n n etw as tu n , w e rd e n w ir im m er n o c h H a n d lu n g e n d u rc h fü h re n , v ielleicht n o ch u n e rm ü d lic h e r als z u v o r, a b e r w ir w e rd e n dies tu n , w eil es o b je k tiv n o tw e n d ig g e w o rd e n sein w ird fü r die E rh a ltu n g d e r W e lto rd n u n g . W en n w ir n ic h t tö ric h t g enug sin d , a n z u n e h m e n , d a ß w ir die O b ­ je k tiv e W a h rh e it e rla n g t h a b e n , w erd en w ir uns d a m it z u frie d e n g e­ b e n , u n se re T ä tig k e ite n ,zum G u te n d e r M e n sc h h e it’ als W a h l­ p flic h te n zu b e sch reib en . Sie w erd en als B rücke d ie n e n , ü b e r die w ir v o n d e r U n w issen h eit z u r W eisheit gelan g en k ö n n e n . D ies h eiß t n ic h t, d a ß w ir d e m L e b e n e n tsa g e n , so n d e rn d a ß w ir es k lug leb en , d as h e iß t e n tsp re c h e n d d em d re ifa c h e n P rin z ip v o m v o llstän d ig en L eb en . W ie d er S h iv a p u ri B ab a sag t, ist dieses v o llstä n d ig e L eb en so w o h l aller R elig io n v o ra u sg e h e n d als a u c h aller R elig io n g em ein, sow ie a u c h je d e r b e frie d ig e n d en D a rste llu n g des G ru n d e s fü r u n ser D asein a u f E rd e n . Z u leich t je d o c h n eig en w ir zu d e r A n sic h t, d a ß w ir d en W eg zu r V o llk o m m e n h e it ein g esch lag en h a b e n , w enn w ir ta tsä c h lic h n o ch n ic h t ein m al b e g o n n e n h a b e n , zu se h e n , w as es k o ste n w ird . Ich sch ließ e dieses B uch a b m it einer W ie d e rg a b e u n seres letzten G e­ sp rä c h e s m it ihm , b e v o r w ir seiner ird isc h e n V e rk ö rp e ru n g a u f im ­ m e r Iebew ohl sag ten . D as G e sp rä c h erg a b sich aus d e r V e rw u n d e ru n g d e r D am en in m ein er B egleitung ü b e r d as seltsam e V e rh a lte n , d a s m a n o ft bei M en sch en b e o b a c h te t, die b e h a u p te n , ih re einzige S e h n su c h t sei d a s sp iritu elle L eb en . M . H . : Ich m eine, so viele L eute sa g e n — ich h ö rte es o f t — , d a ß sie G o tt w ollen, u n d in W irk lich k eit h a b e n sie keine V o rste llu n g d a ­ v o n , d a ß G o tt viel w eiter weg ist als w ir d e n k e n . W ir h a b e n d a rü b e r j a b e re its g e sp ro c h e n . E s ist eine A rt .sp iritu e lle r U n re ife ’. S . B . : Sie k en n en n ic h t das A u sm a ß des P ro b le m s. D as ist es. M . H . : U n d es ist se h r schw ierig. W eil die L eu te sag en w erd en .alles, w as ich w ill, ist G o tt’, a b e r e rk e n n e n , d a ß sie sich in ein er A rt T ra u m b e fin d e n . S . B . : W e n n m a n sie a u ffo rd e rn w ü rd e , dieser D iszip lin zu fo lg en — M . H . : W ü rd e n sie es n ic h t tu n . S . B . : W e n n sie n ic h t D isziplin a n n e h m e n , so llten sie zu rü c k g e ­ w iesen w erd en . Sie sin d n ic h t d a fü r b e stim m t. W en n je m a n d w irk ­ lich G o tt w ill, w ird er diese D isziplin b ereitw illig a n n e h m e n . W en n

168

je m a n d d iese D isziplin n ic h t w ill, ist e r n u r o b e rflä c h lich in te r ­ essiert. A u fg ru n d v ersc h ie d e n er s p iritu e lle r Ü b u n g en b e k o m ­ m en die L e u te sehr w o h l E rfa h ru n g e n u n d sie h a b e n au ch d a s G e ­ fü h l, v o n d e m D ru c k d e r n ie d e re n K rä fte b e fre it zu w e rd e n ; sie e m p fin d e n zu m B eispiel w en ig er Ä rg er u n d fü h le n sich w en ig er zu m G eld u n d zu V e rg n ü g u n g e n h in g ezo g en . So sagen sie, ,ic h b in G o tt n ä h e r g e k o m m e n ’, a b e r vielleicht ist es n u r etw as, w as in ih re r N a tu r g e sc h ie h t. E s ist n o c h n ic h t w irk lich sp iritu ell. S . B . : W e n n sie a b e r so lc h e T u g en d en b e sitz e n , sind sie in ein e m gew issen S in n d o c h G o tt n ä h e r. J . G . B . : N u r b e ste h t im m e r die G e fa h r f ü r u n s , d a ß w ir fä lsc h lic h a n n e h m e n , d e m Ziel n ä h e r zu sein als es ta ts ä c h lic h der F a ll ist. S . B . : So ist es. S o ist es. J . G . B . : W a h rsc h e in lich ist es, d aß d e rje n ig e , d er G o tt w irk lich n a h e k o m m t, w irklich a n ein e n P u n k t g e la n g t, w o er kein e H o f f ­ n u n g m e h r h a t u n d m e in t, ,ic h w erde G o tt n ie fin d en , a b e r w e n n ich ste rb e , w erd e ich m ein e S u c h e f o r ts e tz e n .’ D a n n ist es m ö g lic h , wie in E u re r G esch ich te. W e n n dieser J u n g e g e d a c h t h ä tte , d a ß er es vielleicht in drei L eb en tu n w ü rd e , h ä tte e r A n g st v o r d em L ö w e n g e h a b t; a b e r d a er viele ta u s e n d L eben zu le b e n h a tte , h a tte e r k ein e A n gst v o r d e m L ö w en . S . B . : D er K önig Y u d is h th ira sagte K ris h n a , d a ß er G o tt w ill. D a n n sa g te K rish n a : J e n e n , die M ich w o lle n , w erd e ich alle A rte n v o n P ro b le m e n in d ieser W e lt geben. W e n n ih n diese P ro b le m e n ic h t stö re n , w erde ich ih m alle A rte n v o n F re u d e n in d ieser W elt geb en. W e n n er diese F re u d e n ig n o rie rt, d a n n allein w ird e r m ich h a b e n . S o gin g es Y u d is h th ira — du sieh st, w elch en P ro b le m e n er au sg esetzt w a r. E r w u rd e a u s seinem K ö n ig re ic h v e rtrie b e n , er m u ß te so g a r seine F ra u v e rlieren , v e rsc h ie d e n e P ro b le m e tr a te n a u f, a b e r e r ließ sich nie d u rc h sie stö re n . D a n n w u rd e er z u m H e r r ­ scher d e r W e lt g e m a c h t, je d e m ögliche F re u d e u n d Z e rstre u u n g w u rd e ih m gegeben, a b e r e r ak z e p tie rte d ies alles n ich t. D a n n erst k o n n te er z u G o tt g elan g en . M . H . : A u c h H io b , u n se r P a tria rc h in d e r B ib el, m ach te all diese fu rc h tb a re n L eid en u n d d e stru k tiv e n E rfa h ru n g e n d u rch u n d d o c h , so sagte e r, h a tte er stets G la u b e n a n G o tt. S . B . : J a . S o ist es. A lles ric h te t sich g egen u n s, bis w ir G o tt e r­ fa h re n . J . G . B . : E in ig e L eu te, d ie ja h re la n g tie fe M e d ita tio n p ra k tiz ie rt h a b e n , sa g e n , d a ß sie a n ein e n P u n k t g e la n g e n , w o sie in d ie D u n ­ k elheit e in ta u c h e n . D as B ew u ß tsein w ird k la r , ab e r aller F o rm e n en tle e rt. In d iesem Z u s ta n d e m p fin d e n sie n ic h t n u r W o n n e u n d

169

F rie d e n , so n d e rn a u c h die G ew iß h eit, G o tt sei irg e n d w o g eg en w är­ tig . Sie w ollen w issen, o b dies die re c h te R ich tu n g ist. S . B . : D er A b sc h lu ß ist G o tte rk e n n tn is . Es m ag a u f d em W eg g e­ sch eh en , d a ß m a n so lch e D inge sieh t. E s k ö n n e n H a llu z in a tio n e n sein o d e r vielleicht ein e W a h rh e it d e r L e h re ihres G u ru s; a b e r es ist n ich t d e r A b sc h lu ß . J . G . B . : D iese E r f a h r u n g v on W o n n e u n d F rie d e n u n d S ich erh eit ist n ic h t d a s letzte Z iel? S . B . : N ein. J . G . B . : G ib t es n o c h irg en d etw as zu sagen? S . B . : D ie S u m m e u n d S u b sta n z m e in e r L eh re ist diese: lebe d as m in im a l m ögliche L eb en u n d u n te rw irf K ö rp e r u n d G eist ein er s trik te n D isziplin. U n d w eiter, in d e rse lb e n W eise w ie ein h u n g rig er M en sch sich nach F leisch seh n t u n d ein M ensch in g ro ß e r K älte n a c h H itz e , so sehne d ich n a c h G o tt, m e d itie re s tä n d ig ü b e r Ih n . D ies ist die S um m e u n d S u b sta n z m e in e r L e h re . Sie ist fü r d ich , sie ist fü r sie, sie ist fü r die g anze W e lt. D u rc h sie sc h a u te ich die W a h rh e it, u n d ich b in glücklich. J a .

Verzeichnis der Sanskrit Wörter A d r is h ta

Ungesehen, unvorhergesehen. Daher die unsichtbare Macht oder Bestim­ mung, durch die das Dasein bewegt wird. Im M enschen ist diese M acht sein Überbewußtsein, dessen sein gewöhnliches Selbst sich nicht bewußt ist. A d v a it a

Nicht-Dualismus. Dieser gelangt zu der Aussage an , daß es nur e in e letztliche W irklichkeit gibt, welche B rahm an oder der H öchste G e is t ist — alles andere ist Illusion. Auch A dvaitabad* genannt. A h am kära

Bedeutet wörtlich ,ich bin der H andelnde’. In klassischer Sanskrit-Literatur wird dies in herabsetzendem Sinn gebraucht und impliziert Egoismus und A rroganz. Es kann auch das Gefühl des Selbstes, das ,Ich-G efühl’ in uns sein, mit H ilfe dessen wir unseren Bezug zu G egenständen herstellen. D aher sagt der S.B ., ,A ham kara vergewissert’. A karm a

Nutzlose Tätigkeiten oder H andlungen. Diese fesseln den Geist und machen M editation schwierig oder unmöglich. Ananda

W onne, die die drei Z ustände von Sukha, Santosh und Shäkti u m faßt, die aus der Erfüllung der drei Disziplinen resultieren: körperliche, ethische und spirituelle. A n ä s a k ti Y o g a

Die Zurückweisung von K räften und Genüssen, um Gottverwirklichung zu erlangen. A n ä s r ita k a r m a p h a la m k ä r y a m K a r m a k a r o ti

Notwendige H andlungen sind durchzuführen, wobei man nicht a u f die Früchte bedacht ist. A r tha

W ohlstand oder Besitz. Kann auch für spirituelle oder psychische G aben be­ nutzt werden. Das zweite der Lebensziele. Der Lebensatem und daher die Seele. In der Philosophie das W ahre Selbst. Im allgemeinen Gebrauch bedeutet es einfach die N atur oder der C harakter einer Person. A tm atattw a bedeutet die essentielle N atur des Selbstes, w or­ über der M ensch gemäß der Lehre des S.B. m editieren sollte. A va ra n a

Bedeckt und verborgen: dem Blick entzogen. In der Philosophie: die verdun­ kelnde M acht der Mäyä. B h a k ta

Bedeutete ursprünglich das Teilen der N ahrung fü r das Opfer. W er einen Teil seines Besitzes gibt, w ird zu einem Anbeter oder Anhänger (G ottes). D a­ her erlangte Bhakta die Bedeutung .Anbeter G ottes’. Bhakti ist G o tt­ verehrung. B hävanä

Werden oder entstehen lassen. D aher eine V orstellung, Annahme oder A utfassungsweise. Eine gute B hävanä ist die rechte H altung gegenüber jedem Problem. * Eigentlich: Advaitaväda (Advaita-Lehre). Einige W örter wurden in Hindi-Schreibweise oder -Aussprache angegeben. Vergl. auch Yogavyas. (Anm. d. Ubers.)

171

B h ram s

Illusorisches oder falsches Verstehen. B h U ta

Der Stamm bhü ist einer der Basislaute der indogermanischen Sprachen. Es bedeutet ,Sein-durch-werden’, d.h. dynamische im Unterschied zu statischer Existenz. S.B. faßt es als alle diejenigen Dinge auf, die geworden sind, insbe­ sondere Lebewesen wie Tiere. B odha

In der gewöhnlichen Sprache bedeutet es Verstehen. Intelligenz oder Weis­ heit. Es wird vom S.B. gebraucht, um den Zustand der G ottverwirklichung zu bezeichnen. C itta

Vom Stamm cit: wahrnehm en und auch sich um etwas küm m ern. C itta be­ deutet gewöhnlich A ufm erksam keit und Zweck und daher Geist oder Herz. Es wird in der Philosophie gebraucht, um den Zustand des fluktuierenden Bewußtseins zu bezeichnen. Für den S.B. ist es die instrum entale Bewußt­ heit, die uns zeigt, wie wir zu handeln haben. D ana

Vom Stam m Da, geben oder zurückgeben. W örtlich Freigiebigkeit. Es ist vierfacher A rt. D h ä ra n ä

Vom Stamm dhä: setzen, richten, und daher den Geist ausrichten. D häranä ist ein Zustand intentionaler und zweckvoller Sammlung. Im allgemeinen wird dhäranä mit H ilfe eines Bildes oder Gegenstandes durchgeführt. Auch der G ebrauch von M antras gehört dazu. D h a rm a

Vom Stamm DHR: unterhalten und standhalten, gebrauchen und besitzen. In seiner allgemeinen Bedeutung ist D harm a das Gesetz und von daher das G öttliche Gesetz, identifiziert mit P rajap ati, dem H errn der Geschöpfe und der Fortpflanzung. D harm a ist auch Y am a, der H err des Todes, und daher ist seine Bedeutung m ehr Daseinsgesetz in der Zeit als Essenz in der Ewig­ keit. Es ist das erste Lebensziel. D hyäna

Dhyä: seine A ufm erksam keit richten a u f und daher reflektiren oder meditie­ ren über ein bestimmtes Thema. D hyäna ist M editation durch Schöpfung ei­ nes mentalen Bildes. D v a ita

Dualismus in all seinen vielen Form en sagt, daß es zwei R ealitäten gibt, Gott und die Welt oder die individuelle Seele und das höchste W esen. Der Dualis­ mus Indiens ist nicht so sehr jener von Geist und Materie als von Unendli­ chem und Endlichem. Auch Dvaitabad genannt. D w e sh a

Vermittelt die Vorstellung der Teilung in zwei Gegensätzlichkeiten. Daher Abneigung, Widerwillen und sogar H aß. Der von tam oguna beherrschte Mensch wird nur durch den Druck unerfreulicher Erfahrungen aus der Pas­ sivität gerissen. Ichchä

W unsch oder Begehren. W enn es als Nachsilbe gebraucht w ird, bedeutet es intentionale oder freiwillige H andlung. Der S.B. sagt, das Leben entspre­ chend Sattwaguna sei charakteristisch durch Ichchä, was bedeuten m uß, daß es mehr au f Intention als au f Leidenschaft oder Illusion beruht. S ie h e Raga und Dwesha.

172

I n d r iy a

Bedeutete ursprünglich dasjenige, was zu Indra gehört, dem H elfergott der vedischen H ymnen. D aher gilt als Indras H aupteigenschaft rettende K raft. Später bedeutete es M ännlichkeit und schließlich alle Sinnesorgane; die fünf indriyas sind die fünf Sinne. J iw a

Von jlw: leben. Es ist das Lebensprinzip, dieJebendige und persönliche Seele des Menschen. Jiw anm ukta bedeutet der Z ustand der Befreiung, erlangt während m an noch auf E rden lebt. Der jiw a als persönliches Selbst ist nicht mit dem purusha oder individuellem Selbst zu verwechseln. Jnana

Bedeutet prim är Erkenntnis, die durch*W ahrnehmung und F orschung, er­ langt w urde, d.h. wissenschaftliche Erkenntnis. Im Yoga erhält es die beson­ dere Bedeutung der Loslösung von allen O bjekten außer G ott allein und da­ her erlangt Jn an a die Bedeutung Pfad der E rleuchtung durch den Intellekt. K am a

W ünsche und deren Befriedigung. Im gewöhnlichen Gebrauch bedeutet Käma sexuelle Leidenschaft. In der Philosophie ist K äm a das dritte G rundziel des Lebens. K a r m a K a u s h a la

Geschick, das sein Resultat erlangt, ohne W iderstand hervorzurufen. Vergl. M ahäbhärata. K a rm a P h a la T ya g a

Entsagung der Früchte der H andlung. K s h e tr a

U rsprünglich eine W ohnstätte. Ein Feld oder Grundstück. Figürlich der Schoß und daher eine F rau. Es ist auch die W ohnstätte der Seele, d .h . der physische K örper. Kosmisch ist es das universale G efäß oder Feld der E rfah ­ rung. Es ist das Feld für die Selbstverwirklichung des Jiwa. K s h e tr a jn a

Jem and, der Felder und Stätten kennt, und daher der Purusha, der ,Innew ohner’, der Seele. Vergl. K shetra, welches auch das weibl. G egenstück zu K shetrajna sein kann.

Lila Spiel, S port, A nm ut, Schönheit und daher auch Spontaneität. Besonders ge­ braucht m it Bezug au f Vishnu in seiner Form als Krishna, dessen M anifesta­ tionen durch Anm ut und Überschwang charakterisiert sind. M a r ia s

Das innere Organ, das Sinneserfahrung und kognitive W ahrnehm ung inte­ griert. Gewöhnlich übersetzt m it .Geist’; m anchm al jedoch auch Seele, Herz, Intellekt, Begehren und Gemütsverfassung. Es ist sicher mehr als n u r E r­ kenntnisvermögen. Der S.B. gebraucht es mit den Bedeutungsinhalten Be­ gehren und Gemütsverfassung, z.B. ,ein starker G eist’. M a n tr a

Von Priestern rezitierte H ym nen oder Gebete. Später gebraucht fü r jede Art magischen Zaubers und auch für weise A ussprüche und Ratschläge. In der Y oga-Praxis werden M antras in Form von W orten oder Invokationen ge­ braucht, um den Geist in d h äran ä zu festigen. M arga

Der Weg. Jnänam arga ist der Weg der E rkenntnis, Bhaktimarga: der Weg der Befreiung, usw.

173

M aya

Die übernatürliche oder magische M acht, durch die Illusion geschaffen wird. D aher die Welt von Illusion und Unwirklichkeit. Man sagt, daß ein Magier seine M äyä ausübt, wenn er das Publikum an seine Täuschungen glauben läßt. In der Vedänta-Philosophie die Illusion, aufgrund derer man das un­ wirkliche Universum für real existent hält und als verschieden vom höchsten G e is t ansieht. M oksh a

Befreiung von der G ebundenheit. In der Philosophie bedeutet es die letztliche Befreiung. Dies ist das vierte Lebensziel, das über das Leben selbst hin­ aus geht. N i r v i k a lp a S a m a d h i

Wer diesen Zustand erreicht, erfährt W onne im undifferenzierten Bewußt­ seinszustand. Dies ist nicht wahre Gottverwirklichung. W er Nirvikalpa Sam ädhi erreicht, kann dem Selbstbetrug zum O pfer fallen. N iy a m a

Freiwillige Selbstkontrolle, d.h. die E rfüllung nicht-obligatorischer Pflich­ ten (siehe Yama). P it r i

Die genaue Form ist P itr, Vater. Auch ,die V ä te r ' in ihrer immergegenwärti­ gen spirituellen R ealität. Die Manen. Ahnenverehrung ist pitriyajna; der S B . gibt ihm jedoch eine andere Bedeutung: die H andlungen, die wir für un­ sere Ahnen durchführen, wie Opfer und from m e Werke. P r a k r iti

Der prim äre Zustand der Materie. U ndifferenzierter U rstoff. Das, was der Erscheinungswelt zugrunde liegt. P rä ra b d h a

Bedeutet wörtlich das, was man begonnen hat und deswegen vollenden muß. Bedeutete gewöhnlich das Daseinspotential, das der individuellen Seele in­ härent ist und das aufgebraucht werden m uß, bevor die Seele zur absoluten Q u e lle zurückkehren kann, die jenseits allen Seins ist. P u ru sh a

Prim är ein M ann. In der Philosophie bezeichnet der Begriff das allgemeine lebensspendende Prinzip im Menschen und im Universum. Es steht p r a k r i t i gegenüber, welches der physische Körper als Teil des materiellen Universums ist. Purusha bedeutet im allgemeinen das innewohnende spirituelle Selbst. Purusharta ist das Verdienst, welches das Selbst durch rechte Handlung erw orben hat, wie A rjuna es tun m ußte, indem er in die Schlacht zog. Im allgemeinen bedeutet es Errrungenschaft im Leben. R aga

In der prim ären Bedeutung Farbe und insbesondere Röte. Da diese Farbe mit sexueller Anziehung assoziiert wird, bedeutet Räga Charm e und Lieblich­ keit. Der vom R ajoguna beherrschte M ensch wird fortgerissen von dem, was ihn anzieht und abstößt. Seine G enugtuung liegt in der Erfüllung seiner Be­ gehren, die er unerm üdlich verfolgt. R is h i

Vom Stamm rsh, der die Vorstellung sanften Fließens vermittelt. D aher die alten Barden, die die heiligen Hymnen und Lehren überlieferten. U nd deswe­ gen Dichter, Heiliger, Weiser oder Lehrer. Rishiyajna ist die Gabe an die Rishis und daher vedische Gebete. Jetzt im pliziert seine Bedeutung spirituel­ le Studien, Gesellschaft von Heiligen und Dienst am eigenen Lehrer.

174

Sadhana

Von sadhä: gerade führen, ein Ziel erreichen. Sädhanä ist der allgemeine Be­ griff für jede A rt von Ü bung oder Praxis zur E rlangung eines Ziels. Es wird gewöhnlich für die spirituelle Übung von Yoga verwendet. Saguna

A ttribute oder Eigenschaften haben; das Gegenteil von nirguna: der undiffe­ renzierte Zustand. Sam ädhi

W örtlich: Zwei Dinge zusammenbringen. In der Religion steht es für den Zu­ stand der Vereinigung von Subjekt und O bjekt, von dem alles G efühl der G etrenntheit verbannt wird. Im modernen G ebrauch werden verschiedene Arten und Stadien von Samädhi berücksichtigt. In der Philosophie gibt es nur zwei A rten, Savikalpa und Nirvikalpa. S a m sa ra

Das W ort Sara bedeutet Weg oder Spur. Von daher ist Sarhsära W andern von O rt zu O rt. So hat es die Bedeutung von Leben im allgemeinen und ins­ besondere von dem ,Rad des Seins’, in das individuelle Seelen im m er wieder zurückkehren zu verschiedenen Form en der Verkörperung. S a n to s h

Heiterkeit oder Zufriedenheit mit dem, was m an hat. Wird als sehr hohes ethisches A ttribut angesehen. Sat

N eutrum von Sant, was bedeutet ,das, was wirklich i s t ’ . Das Fem ininum Sati wird gebraucht für die sich selbst aufopfernde Witwe, die durch ihr Opfer unvergängliche W irklichkeit erlangt hat. Sat bedeutet die wirkliche Welt, das, was selbst existent ist. Vergl. Ch.Up. ,Am A nfang Sat’. In der Philoso­ phie ist Sat eines der drei A ttribute Gottes; die beiden anderen sind C hit und A nanda. S h a k ti

Fähigkeit und Kraft. Die drei A ttribute des Königtum s. Die A ttribute eines göttlichen Wesens und insbesondere Shivas. Die K raft eines W ortes oder ei­ ner Silbe. Von daher alle A rten von Anlagen, die die Eigenschaft von Im agi­ nation und Phantasie haben: z.B. die poetische Veranlagung. Im T antrism us der weibl. Aspekt von Shiva. S h a n ti

Frieden, der sich aus der Befreiung vom Begehren nach Dasein ergibt. S h ä s tr a

Instruktion, Anweisung oder Regel: aber insbesondere die heiligen Schriften aus alter Zeit, d.h. die Veden. Im modernen G ebrauch werden verschiedene Zweige der Gelehrsamkeit anerkannt wie das M änava Dharma S hästra (So­ zialrecht), Jyotisha Shästra (Astronomie) usw. S h ou ch am

Rein und unbefleckt. A uch, keinen Mangel an etwas haben. Etwas, dem man vertraut und was ohne Fehler ist. S h ra va n a

Der Vorgang des Hörens. Das, was empfangen oder angekündigt wird kraft des H örens. S id d h i

Ursprünglich der Erfolg des Bogenschützens, der sein Ziel trifft. Es nahm dann die Bedeutung der magischen oder übernatürlichen Kräfte an , die Yo­ gis und Heiligen (sadhus) zugeschrieben werden. Der Vorgang ist praktisch und äußerlich: d.h. die Erlangung eines offensichtlichen Zieles. Zu den Sid-

175

dhis gehören das Heilen mentaler und körperlicher K rankheiten, Prophezei­ ung, V orausahnung, Levitation, die K raft, einen K örper-Schatten zu bilden, der ferne Orte aufsuchen kann, und W andlungen in der M aterie zu produzie­ ren. Siddha: jem and, der siddhi hat. Sukha

W örtlich W ohlbehagen, ein angenehmes, erfreuliches und kom fortables Le­ ben. Ein Zustand des Genießens, prim är hinsichtlich äußerer Umstände. S w adh arm a

W örtlich: das eigene dharm a (q.v.). S.B. gebraucht es in der Bedeutung Le­ ben im Sinne des bestmöglichen Gebrauches unserer Lebenszeit a u f Erden. T apas

Prim är Hitze. Von der Vorstellung der Ferm entierungshitze kom m t die ab­ geleitete Bedeutung Askese und Buße. Tapas kann physisch oder mental sein. S.B. gebraucht es in der Bedeutung rechtmäßiger Tätigkeit. T a ttw a

W örtlich das ,Dassein’, daher das Urwesenhafte jeder Sache. T attw a-jnana ist Erkenntnis der W elt, so wie sie wirklich ist, d.h. jenseits ihrer illusori­ schen Erscheinungen. Es ist relative Erkenntnis im Gegensatz zu absoluter Erkenntnis. T r ib id h a T a p

Das dreifache Leiden, das untrennbar vom Zustand verkörperten Lebens ist. Es sind Schmerz, Sorge und Furcht. T u r iy a

Der vierte transzendente Bewußtseinszustand, in dem der P urusha frei von der Illusion der Mäyä ist. Im Kontrast dazu gibt es die drei anderen Zustän­ de: W achen, Träum en und traumloser Schlaf. V ik a r m a

H andlungen, die schädlich sind für andere und Vergeltung nach sich ziehen. V ik s h e p a

W örtlich dasjenige, was geworfen und gestreut wird. Es hat die Bedeutung eines projizierten Bildes angenommen, und ist daher die variierende K raft der M äyä, im Unterschied zur verdunkelnden K raft der M äyä. V is is ta d v a ita

Komprom ißloser Nicht-Dualism us (siehe advaita), der sagt, daß die indivi­ duelle Seele und der höchste G e is t eins und identisch sind, und daß dies die einzige Wirklichkeit sei. Y a jn a

Vom Stam m yaj: A nbetung durch O pfergaben. Dazu gehören jetzt alle For­ men hingebungsvollen Dienstes; vergl. B rahm a Y., Rishi Y ., Pitri Y., Bhuta Y., M anushya Y.. Yam a

Von y a m , halten und unterhalten. Es bedeutet Selbstkontrolle bei der E rfül­ lung unserer obligatorischen Pflichten. Y ogavyas

oder korrekt Y ogäbhyäsa von Yoga und abhyäs, was Tätigkeit und Praxis bedeutet. Yogavyas bedeutet, eine der Form en von Yoga auszuüben.

176