Dikashaneeri mas’magamashama alsaGumuz. Gumuz School Dictionary

Citation preview

Dikashaneeri mas’magamashama alsaGumuz Gad'aamb mashaamb'átsamá

Gumuz School Dictionary Trial Edition 2013/2005 ዓ.ም.

Gumuz School Dictionary Trial Edition

This dictionary is a product of the Benishangul-Gumuz Language Development Project, which is a joint project between: Education Bureau, Bureau of Culture & Tourism, BenishangulGumuz National Regional State, P.O. Box 64, Assosa, and SIL Ethiopia, P.O. Box 2576, Addis Ababa

Title:

Dikashaneeri mas’magamashama alsaGumuz

English title:

Gumuz School Dictionary

Language:

Gumuz, spoken in Ethiopia and Sudan

Type of book:

School Dictionary

Year of publication:

2013/2005 ዓ.ም.

Illustrations are copyrighted by

SIL Ethiopia

Number of copies:

2000

2

Table of Contents Introduction ........................................................................................................................................... 4 Rationale for Dictionary ...................................................................................................................... 4 Acknowledgements............................................................................................................................. 5 How to use this dictionary ...................................................................................................................... 6 Alphabetical Order .............................................................................................................................. 6 Explanation of a Word Entry ............................................................................................................... 8 Abbreviations ...................................................................................................................................... 8 Vowel and Consonant Differences between Gumuz and English ........................................................... 9 Gumuz Spelling Rules ............................................................................................................................ 10 Punctuation in the Gumuz Language .................................................................................................... 14 Gumuz Tone ......................................................................................................................................... 16 Dictionary: ............................................................................................................................................. 19 English – Amharic – Gumuz .............................................................................................................. 19

3

Introduction Rationale for the Dictionary This school dictionary was developed primarily to help Gumuz students better manage and understand instruction in English. In addition, this dictionary should provide a spelling reference for Gumuz students. As students are expected by grade five to be able to learn with English as the medium of instruction, research was done into what English words and language is expected from a grade five student. The results of this research created the foundation for the content of this book. The dictionary contains 4051 entries. While this is a substantial amount, it is not by any means an exhaustive list. Although this school dictionary should prove to be helpful for many people, the target audience in developing this book was for children in grade five. There are two main parts to this book. The first half of the dictionary items are listed in the order English – Amharic – Gumuz. In this section the user of the dictionary must use the English term to conduct their search. This approach was taken because the target audience for this book is grade 5 children. Grade five instruction and textbooks are in English. As such, students will most likely encounter English words which they have learned in Gumuz classes but have not yet encountered in English. This dictionary is a key tool in providing students with the necessary information to fill this language gap. This section was placed first in this publication because it is anticipated that this will be the greater need for grade five children. It is also recognized that language learning and transfer is a two way process. Students may also have the need to express a concept they know in Gumuz using the English language. When this occurs it is necessary for the student to have the ability to look the Gumuz term up in the dictionary to find the English equivalent. The second portion of the dictionary entitled ‘Gumuz – English Finders List’ is designed for this purpose. This list differs from the first section of the dictionary in that Amharic terms and pictures are not included in the list. Following the dictionary and word finders list there is some additional information provided to give guidance on how to write the Gumuz language. These sections address spelling, grammar, punctuation and tone. These are included as a reference for beginning and emerging writers. When compared to languages such as English or Amharic, Gumuz does not have a long written history. As a result, spellings and what word should be used for some terms may cause debate. As this school dictionary is considered a trial edition, debate over such points should be seen as a positive exercise in the further development of the Gumuz language. Although contents of the dictionary are the result of a collaborative effort and has been checked over by many people, a test or trial of the book must be done before it can become a first edition school dictionary. The test of this dictionary comes through use by the larger Gumuz community. Therefore, should there be a question as to the spelling or use of certain terms used, the reader should keep in mind that this is a trial and revision will need to take place.

4

Acknowledgements This school dictionary has been put together over a period of two and a half years. It has been made possible through the effort of many people. As the focus for this dictionary is to help grade five children, the initial data for the dictionary was acquired by examining grade five textbooks and syllabi (Art, English, Science, Social Studies, Mathematics, and Physical Education). This preliminary data was collected in English by Sherri Green. The Gumuz translation was initially conducted by a group of Gumuz mother tongue teachers and book writers through a number of workshops as well as through independent data collection. Those that contributed in this way are: Admasu Gutama, Alegawarsh Fawtene, Gurmesa Mengesha, Kommander Gahon, Shebo Mengesha, Temesgen Gichile, and Tolosa Ambisa. Following the initial data collection there was tremendous effort to edit and check through the gathered data. The Gumuz language editing process was conducted by Gurmesa Mengesha. Kommander Gahon, Shebo Mengesha and Simret Fekadu entered the Gumuz data into the computer. Those who collected the Gumuz data initially provided an Amharic gloss for many but not all of the terms. Since the dictionary contains many technical terms, an Amharic mother tongue speaker was engaged to provide and check the Amharic translation of all dictionary entries. This work was completed by Getanet Mamo. The illustrations included in the book are obtained from SIL international. The work of selecting and inserting relevant illustrations was done by Abdulnasir Ali and Mirjam Mӧller. The technical work of layout and finalizing the publication for print was completed by Andreas Neudorf, Martha Zewdie, Brook Kebede and Tewodros Moges. Finally this volume has been made possible because of the partnership of The Benishangul-Gumuz National Regional State Education Bureau and Culture Bureau with SIL Ethiopia. Without the support, interest and encouragement of these sectors, this dictionary could not be made possible. The completion of this school dictionary is a demonstration of the strength found in cooperative effort. Each contribution has been integral to reaching this achievement. As such, all of the above mentioned parties deserve thanks and credit.

5

How to use this Dictionary: Alphabetical Order The entries in the English – Amharic – Gumuz section of the dictionary are listed in the alphabetical order of the letter in the English Alphabet. Below is an English alphabet chart. A

a

B

Africa

b C

Bird

F

f G

K

g

P

Q

Pig

Umbrella

V

m

N

R

W

Women

Zebra

6

Jacket n

O

S

X

axe

o

Ox s

T

x

Y

Snake w

z

j

Nest r

e

J

Iinfant

Rabbit v

Vegetable

i

Monkey q

E

Elephant

h I

M

Quarter u

Z

l

Lion p

U

H

d

Donkey

House

k L

Knife

D

Cow

Goat

Fish

c

t

Tree y

eye

The entries in the Gumuz – English Finders List are listed in the alphabetical order of the letters and sounds of the Gumuz alphabet. Below is a Gumuz alphabet chart.

Aa

Bb

B' b'

C c

C' c'

Ç ç

Ç' ç'

andiŋa

badana

b'íja

caaga

c'ak'ós

çálá

ç'áb'a

Dd

D' d'

E e

Ff

G g

Ŋ ŋ

Hh

daalé

d'iba

eba

fiñaazha

gomba

Ii

Jj

Kk

L l

K' k'

íca

jaja

lamana

Ñ ñ

O o

P p

k'awa R r

ñaawa Sh sh

oká T t

patúa T' t'

p'áp'a Ts ts

Shápa

tugwa

t'átá

tsaka

Y y

Z z

Zh zh

yáuda

zalaala

zhaana

kalala P p

7

ŋga

holá

Mm

Nn

más'á

naané

S s

S' s'

ráfa U u

súga V v

s'owa W w

uná

vah

wela

Explanation of a Word Entry ask mad. ጠየቀ; balok'ogátsa, daalok'ots. ask (in bold print) verb in imperative form mad.

(in italic) shows part of speech in Gumuz language, function in a sentence (see Abbreviations) ጠየቀ (in bold print) Amharic gloss balok'ogátsa.

(in normal font) Gumuz gloss daalok'ots. (in normal font) Gumuz second gloss

Abbreviations The only component of the dictionary that uses abbreviations is in the description of part of speech. The abbreviations that are used in this publication and their meanings are listed below according to language. The Gumuz parts of speech are written in full with the exception of. As this term is very long and any abbreviation of such a term would most likely be confusing, the abbreviation of prep. and post. has been chosen.

GUMUZ PARTS OF SPEECH abbreviation S'é garc'a S'e.'ga Matab'anama Matáb' S'ééya S’é. Etamaandágonáts Etmaand.çá çáŋgashá

ENGLISH PARTS OF SPEECH abbreviation adjective adj. adverb adv. noun n. preposition prep.

Gaanzhíl s’ééyá Madámá

pronoun verb

Gaanzh.sé. Mad.

AMHARIC PARTS OF SPEECH abbreviation ቅፅል ቅ. ተውሳከ ግስ ተ.ግ. ስም ስ. መስተዋድድ መስ.

(there are no postpositions in the English language)

pro. v.

8

ተውላጠ ስም ግስ

ተ.ስ. ግ.

Vowel and Consonant Differences between Gumuz and English Vowels in English can represent many sounds while in Gumuz a vowel ONLY represents one sound. a like the a in avocado and Toyota (not like in cake) i like ee in coffee and ea in tea or like i in sit, (not like in ride) e like the e in net and bed (not like in me or region) u like oo in boot and room (not like cut or cute) o like the o in phone or like o in pot

The names of the vowels can cause confusion. · In Gumuz the name of the letter `e` is the same as the sound it makes which is the same as the name of the letter `a` in English. · In Gumuz the name of the letter `i` is the same as the sound it makes which is the same as the name of the letter `e` in English.

9

Gumuz Spelling Spelling Rule 1: A word never starts or ends with double ‘aa’, even if the ‘a’ may sound long. Spelling Rule 2: When an ‘u’ or an ’o’ sound is followed by an ‘a’ sound, the letter ‘w’ is inserted between the two vowels. Spelling Examples dowa paatuwa (pumpkin)

(medicine)

doa

paatua

Note: means the correct spelling

buwa

s’owa OR

(rat)

bwa

(vulture)

s’oa

means the incorrect spelling

bua

Variety in Spellings: It is possible to spell the word rat in two different ways. The reason for this is that the word is pronounced differently in different areas.



It is more important to spell words according to the way they sound and not according to the way they are constructed.



In cases where ‘buwa’ could mean rat or your rat, context is used to identify the intended meaning.

Example of Spelling Rule: A. bwa

(rat)

B. buwa

(rat)

This difference does not affect the way ‘your rat’ is spelled. A. buwa

(your rat)

bwuwa

(your rat)

B. buuwa

(your rat)

buwuwa

(your rat)

Spelling Rule 3: If a word begins with a nasal sound and is followed by a consonant, the word is not written with the letter ‘a’ at the beginning. The letters ŋ, ñ, n or m represents nasal sounds.

10

Spelling Examples ŋtá

ntá

aŋtá

anta

ñça

mb’aŋa

añça

amb’aŋa

Spelling Rule 4: When an ‘e’ or ’i’ sound is followed by an ‘a’ sound the letter ‘y’ is inserted between the two vowels. Spelling Examples siya sia tsiya tsia

(rope)

(tail)

seya sea

(sycamore tree)

s’éyá

(ear)

s’éá

Spelling Rule 5: • Sometimes words end with a ‘kw’, ‘k’w’ or ‘gw’ sound. The ‘w’ sound is soft (not pronounced strongly). Words which end with this sound should not have a vowel at the end. • Other words have a clearly pronounced vowel at end of the word. In these words, a vowel should be written at the end. • One way to determine if a vowel is written is to count the number of syllables in the word. The word ‘daatakw’ has 2 syllables and not three - ‘daa-takw’. Spelling Examples Meaning

daatakw

Meaning

(he climbed)

etgalakwa

daatako daatakwo

etgalakw etgalaka

daataku daatakwu

etgalakua

(thief)

Spelling Rule 6: Every syllable has a vowel. The exceptions to this rule are the letters ‘m’ or ‘n’ at the beginning of a word if they are followed by a consonant. The first ‘m’ or ‘n’ functions as a vowel and therefore creates a separate syllable. An example of this can be found in the word ‘mband’ which is two syllables long - ‘m-band’. In the word ‘mmena’ there are three syllables - ‘m-me-na’. It is necessary to count the number of syllables in the word to decide if double ‘nn’ or ‘mm’ should be written.

11

Spelling Examples n

m

nn

mm

nzaaç

mband

nneya

mmena

4

2

Incorrect spellings: nnzaaç mmband neya mena

Prepositions and other Prefixes Spelling Rule 7: Prepositions are connected directly to the next word if they end with the short vowel ‘a’. Spelling Examples Meaning

The preposition ka kaBaadam

Meaning

(with/and)

with / and Baadam

The preposition na

(at)

nasúuga

at market

ka Baadam

na súuga

ka-Baadam

na-súuga

Spelling Rule 8: Prepositions are connected to the next word with a hyphen if the preposition ends with a vowel and if the next word begins with a vowel. Spelling Examples Meaning

Meaning

The preposition ka-

(with / and)

The preposition ee-

ka-aaya

with water

ee-aaya

ka aya

ee-aya

kaaya

eeaya

ka-aya

eeaaya

(like)

aquatics (like water)

Spelling Rule 9 - Exception to Rule 8: Prepositions are separated from the next word by a space if they end with a long ‘aa’ sound. A hyphen is not used. The preposition is still spelled with a single ‘a’.

12

Spelling Examples Meaning

The preposition ka

(into)

ka aya

into water

ka-aya kaaya ka-aaya kaa-aya kaa aya

Spelling Rule 10: Prepositions are separated from the next word by a space if they end with a consonant. Spelling Examples Meaning

The preposition nil nil giziya

(in)

in the grass / forest

nil-giziya nilgiziya

Spelling Rule 11: • ‘Wo’ or ‘Ey’ are prefixes in front of a person’s name. They are always capitalized. • The first letter of the person’s name is also always capitalized. • The prefixes ‘Wo’ or ‘Ey’ are connected directly to the person’s name. Spelling Examples Meaning

Meaning

The prefix Wo

(male name marker)

The prefix Ey

WoBaadem

Baadem

EyBiya

Wobaadem

Eybiya

woBaadem

eyBiya

wo baadem

ey biya

Wo Baadem

Ey Biya

Wo-Baadem

Ey-Biya

13

(female name marker)

Biya

Punctuation in the Gumuz Language Punctuation rules for Gumuz closely follow the rules used for English punctuation. 1. Full Stop (.) Example:

Ŋgfa dáts kil-manjá. - CORRECT!! Ŋgfa dáts kil-manjá - INCORRECT!! (The woman is going to fetch wood.)

2. Question Mark (?) Example:

Landa ama? – CORRECT!! Landa ama – INCORRECT!! (Where are you?)

3. Exclamation Mark (!) Example:

Yuwad’ee! – CORRECT!! Yuwad’ee – INCORRECT!! (Oh!)

4. Capitalization Used at the beginning of a sentence. Example:

Landa ama? – CORRECT!! landa ama? – INCORRECT!! (Where are you?)

Used for proper names: Examples:

Assosa – CORRECT!! assosa – INCORRECT!! Yeshwas – CORRECT!! yeshwas – INCORRECT!! madana – CORRECT!! Madana – INCORRECT!! eemá – CORRECT!! Eemá – INCORRECT!!

5. Comma (,) Examples: Idaí Badam Báke, Balibind, ka-abiá nil-mas’a. – CORRECT!! Idaí Badam Báke Balibind ka-abiá nil-mas’a. – INCORRECT!! (The children of Idaí, Badam, Báke and Balibind are in the house.)

14

6. Hyphen (-) Used for compound of noun and adjective Examples: awa + mpuma = awa-mpuma – CORRECT!! (clothes) (white) (white clothes) [noun] [adjective] awa mpuma – INCORRECT!! awampuma – INCORRECT!! 7. Quotation Marks (“ ” / «») Both types of quotation marks are possible. When they are used a comma separates the speaker and what the speaker says. Example: Bakalaga Balibind, “Ará kas’ara kasuuga.” - CORRECT!! Bakalaga Balibind, «Ará kas’ara kasuuga » - CORRECT!! Bakalaga Balibind ará kas’ara kasuuga. – INCORRECT!! (Balibind said, “I will go to the market.”) 8. Word Breaks A word is not broken at the end of a line. This is different from Amharic. Example: Bas'é dagwa. Datíí caga kaBádam. Dacakés Bádam caga kahomasama. Dawe címa kama'írk'wa. Dakeshak'w mea kacima. Dátish caga dagashats elamá. Dakagatéç Alím elamá kagadagana. - CORRECT!! Bas'é dagwa. Datíí caga kaBádam. Dacakés Bádam ca ga kahomasama. Dawe címa kama'írk'wa. Dakesh ak'w mea kacima. Dátish caga dagashats elamá. Dakaga téç Alím elamá kagadagana. – INCORRECT!!

15

Gumuz Tone Gumuz is a tonal language and has both high and low tones. Only the high tones are marked. It is important to mark tone because often the absence of a tone marking can change the meaning of a text. Below are some examples of this.

Words with tonal difference

kaca

-

basket

kácá

-

bee

b’íyá

-

puss from infection

b’íya

-

neck

isha

-

egg / father-in-law

ishá

-

tiger

t’íisa

-

fart

t’isa

-

king

çíçá

-

new

çíiça

-

thorn

16

Dikashaneeri mas’magamashama alsaGumuz

Gumuz School Dictionary

17

18

abbreviation

advanced

A - a abbreviation2 s’é. 1 • አህጽሮተ ቃል; manç'arak'o çágashá. 2 • ምህፃረ ቃል (እንደ ወ/ሮ፣ዓ.ም); maaç'arts mak'ota çaŋgash káçasa. 3 • ምህፃረ ቃል (ቃል አሳጥሮ ሲፃፍ ለምሳሌ ዶክተር - ዶር.); maanc'árak'w cáŋgashá.

achievement s’é. 1 • የሥራ ክንውን፣ ከፍተኛ ውጤት; mand gaahá, çámadádá. 2 • የሥራ

acid rain s’é. . አሲዳማ ዝናብ; dama etaafagááçán asíída. acidic s'e.'ga. አሲዳማ; et asíídíyá.

abdomen s’é. 1 • ሆድ; ílá. 2 • ሆድ;

across etmaand.çá.. ከዳር እስከ ዳር; maaç'árílamá.

ílá, íl çáámbidádá.

acryilic s’é. የቃጫድር ወይም ቀለም ለመስራት የሚጠቅም ኬሚካል; dágósh a.

abduction s’é. ጠለፋ; mad'aak'omá kagirba. ability s’é. ችሎታ፣ ተሰጥዎ; lík'wá, makaaláshamá., magamásh dá. abnormal s'e.'ga. ያልተለመደ፣ ተፈጥራዊ ያልሆነ; gamééra. about 1 • etmaand.çá. ተለይቶ ያልታወቀን አመልካች፣ በቁጥር አንድ ለሆነ ነገር የሚገባ. 2 • matáb'. ስለ፣

ክንውን፣ ውጤት; bán madádá.

active s'e.'ga. ቀልጣፋ፣ ንቁ፣ ትጉህ; mazhigilçá. activity s’é . እንቅስቃሴ; mandátsa. acute s'e.'ga. ሃይለኛ፣ አስቸጋሪ; girba. adapt mad. ከሁኔታው ጋር ተስማማ; maŋgámáák'wa kamoota. adaptation s’é. መቻል፣ መቋቋም፣ ስምምነት; makaaláshamá, maaŋgámáák'wa. add mad. ጨመረ፣ ደመረ; baaŋógáçá, daatáb'án, daadamakán. addend s’é. ተደማሪዎች; dabaahogááça.

ገደማ (በግምት)፣ ያህል; n.

absent s'e.'ga. ቀሪ; maaláŋá. absorb mad. መጠጠ፣ ተቀበለ፣ ዋጠ; mas'amamá, bafágá káb'agamá. abstain mad. ተወሰነ (አንድ ለአንድ)፣ ተቆጠበ; daaçááts, dííç'ark'w kámzééç b'agámáám. abstract s'e.'ga. ረቂቅ፣የማይጨበጥ; etaabas' maaŋgámááyil zanzéén, mb'ás'açamá. abundant s'e.'ga. 1 • በብዛት፣ የበለፀገ; fagágáák'w gashal. 2 • የበለፀገ; etamac'adá, etámfagaak'wa.

addict s'e.'ga. ሱሰኛ; etamafágwá maddugók. addiction s’é. ሱስ; mafágwá maddugók. addictive s'e.'ga. ሱስ የሚያሲሰዝ; etámafágwá.

addition s’é. መደመር፣ መጨመር; maaŋóçámá, matab'ama. additional s'e.'ga. ተጨማሪ፥ከዚህ ሌላ; matab'ak'onamá, matáb'án jandá. adequate s'e.'ga. በቂ; minzamá, matitamá.

accelerate mad. ፍጥነት ጨመረ፣ አፈጠነ; etaíígáátsa. access s’é. መድረሻ፣ መገኛ; ndowá. accessible s'e.'ga. በቀላሉ የሚደርስ፣የሚገኝ; etaad'ábogw, naanjiŋa ná duduumá. accident s’é. አደጋ፣.ድንገት; yedógwá. accomplish mad. ጨረሰ፣ ፈፀመ፣ አከናወነ; bakárgók'wá, daad. according to etmaand.çá. በዚህ የተነሳ፣ ከዚህ አኳያ; nálá etáfárgátsá / kábaané. account s’é. መግለጫ፣ ተቀማጭ ሂሳብ (ለገንዘብ); maŋgashátsama,Mat'ootsamá. account for mad. ተጠያቂ መሆን; maalók'wáátsa {ká}. accountability mad. ተጠያቂነት; et maalók'ogáátsa.

adjacent s'e.'ga. ቀጥሎ ያለው; nááŋ janádá etíígá, mangaahatseema. adjective s’é. ቅፅል; s'é garc'a. administration s’é. አስተዳደር; madugúk'ómá, makodamá, mad'aak'oma. administrative s'e.'ga. የአስተዳደር; Etámadak'o eba, etámadugok'w eba. admission s’é. መግቢያ; loorág makúŋá. adrenaline s’é. በአድሬናል እጢ የሚመነጭ ሆርሞን; adréénaalína. adult s’é. አዋቂ; garaamba, dúmázhágaçamá. advanced s'e.'ga. በከፍተኛ ደረጃ ላይ ያለ; babok'omá, etááwot nábaabok'w dá.

accumulate mad. ሰበሰበ፣ አጠራቀመ; baahons'agók'wa. achieve mad. ሠራ፣ፈፀመ፣ አከናወነ; badágá, daad. 19

advantage

along

advantage s’é. 1 • ጥቅም; magáŋámá, nádá batáb'agáts b'aga. 2 • ጥቅም; magáŋámá, nádá batáb'gáts b'aga. adverb s’é. ተውሳከ ግስ;

African s'e.'ga. አፍሪካዊ; dá Afrííká. after etmaand.çá. በ…..በኋላ; kaboŋgwa, náboŋgwa, nácácá. again matáb'. እንደገና; akolíl janda. agency s’é. ወኪል; íjansíyá.

advertisement s’é. ማስታወቂያ; maŋgashats ŋgashá kaloorága, maŋgashatsamá. advertising s’é. ማስታወቂያ; máŋgásháts zhábáha kaloorága. advisable s'e.'ga. የሚመከር፣የተሻለ (ቢያደርጉት ጥሩ ውጤት የሚያስገኝ ; etámkozŋúts, etamáŋgashúgá. aerate mad . ማናፈስ፣ንፋስ እንዲያገኝ ማድረግ; mat'oomá kad'ábáán zubá. aerobic s'e.'ga. በሙዚቃ የታጀበ የሰውነት ማጎልመሻ እንቅስቃሴ; mandáts b'agáb'etííkaayíragá kámísás moziik'á. aeroplane s’é. አውሮፕላን; t'eyáára, loob'íyááníyá.

aggravate mad. አባባሰ፣አበሳጨ; daadásh, daat'o kámtúwáán. agility s’é. ቀልጣፋ ፣ንቁ; mazhigilçámá. ago matáb'. ከ…በፊት; nálá nágasíík'wá. agreement s’é. ስምምነት; maŋgasíílama. agriculture s’é. ግብርና፥እርሻ; nné galeeya.

aim s’é. 1.ዓላማ; dibáána 2.mad.

air s’é. አየር; zaba. አየር; zuba.

aesthetic s’é. 1 • ስነ-ጥበብ; esteetíkasa, magamééla. 2 • ኤይስቴትክስ

ማነጣጠር; dibáána.

air passage s’é. የአየር መተላለፊያ; ndó maash zuba. aircraft s’é. አውሮፕላን; Loop'yáána, loop'íyáánníyá.

(ስነ ውበት); esteetíkasa,

magamééla. affair s’é. 1 • ጉዳይ; etákaayíraga, K'oŋgíshamá, dááŋkwá, taasamá. 2 • ጉዳይ; etákaayíd'agá, k'oŋgíshamá. affect 1 • mad. ጎዳ; dashaŋáts. 2 • አጠቃ(ለበሽታ); bashaŋgátsa. 3 • አቃወሰ; daat’aç.

airtight s'e.'ga. አየር የማይዘልቀው; ndó makóh zubá. alive s'e.'ga . በህይወት ያለ፣ ንቁ; maíya kakaasha.

affection s’é. ፍቅር፣ መውደድ; maahéésha, maaŋgáçá. affix s’é. ቅጥያ; makotánamá. afforestation s’é. አካባቢን በደን ማልበስ; makokw já.

alkaline s’é. አልካላይን; alakaalyína. algebric s'e.'ga. አልጀብራዊ (ከአልጀብራ ጋር የተገናኘ); gaind gáshaç'a. alligator s’é. አርጃኖ፣ አዞ; b'aaŋgá, k'ahá/ k'aŋa.

afraid s'e.'ga. የሚፈራ፣ ስጉ; et gat'eeyá. Africa s’é. አፍሪካ; Afrííká.

alloy s’é. ከብረት ጋር የተዋህደ፣የተቀየጠ; maaweláláma. aluminum s’é. 1 • አልሙኒየም; almuuniyééma. 2 • አልሙኒየም;

almuuníyééma.

along etmaand.çá. በ…ላይ; mátazamá.

20

alphabet

appendix

alphabet s’é. ፊደል; çasa.

animal s’é. እንስሳ; çáámbídadá.

animation s’é. የጋለ ስሜት; mááŋgasátsa zanzéén. alter mad. ቀየረ; anzhíl.

ankle s’é. ቁርጭምጭሚት; k'úláánzhá cogwa. announce mad. አስታወቀ፣ አወጀ; maŋgáshatsama, daaŋgasháts , baŋgashagátsa. answer s’é. መልስ; makolk'oma. ant s’é. ጉንዳን; taha.

alternate mad. 1 • ቀያየረ; maanzhílamá. s’é. 2 • ምትክ(አማርጭ);

mánzhíl ŋgáshá.

alternative s’é . አማራጭ; maceetsanamá. altitude s’é. ከፍት ቦታ; maambas'il nneya. alveoli s’é. የሳንባ ጥቃቅን ክፍሎች (የ0² ና c0² መቀያየሪያ ቦታ፣የአየር ከረጢት; sí fateeyá.

antennae s’é. አንቴና; jak'wá.

always matáb'. ዘወትር/ሁልጊዜ; maddúgòkw.

antiquitiy s’é. የጥንት የሆነ መሳሪያ፣ቤት፣ ሀውልት፣ እቃ ወዘተ; Mazazak'oda emas' gíshá, k'odaamashá. antonym s’é. የቃል ተቃራኒ፣ ፍቺ; maacálá, maacárr çáŋgashá. anus s’é. ፈንጢጣ; yet'art'ara, k'ót'eet'á, hoonza.

amateur s'e.'ga. በሙያው ያልሰለጠነ (ለምሳሌ በአንድ የስፖርት ዓይነት); etabaako mac' daagomá. ambition s’é. ምኞት፣ ፍላጎት; maa'ájabamá,mapaŋamá. ambulance s’é. አምቡላንስ; Ambuláánsa. amount s’é. 1 • መጠን; mííçamá. 2 • ዋጋ; mííç banamá. amphibian s'e.'ga. በውሃና በየብስ የሚኖር ፍጡር; gazaza Musá dabaaísh níl aya , naçanneya kwa. an s'e.'ga. ተለይቶ ያልታወቀን አመልካች፣ በቁጥር አንድ ለሆነ ነገር የሚገባ; et.

any s'e.'ga. ምንም፥ማንም; kakowomá. anybody s’é. ማንኛውም ሰው; b'aga koowoma.

analogue s’é. ቁጥርን ወይም ምልክትን መወከል; anaaloga. ancient 1 • s'e.'ga. ጥንታዊ፣ አሮጌ; Alootsagada, arágas'aaha. 2 • s’é. ዱሮ፣ጥንት; gas'aŋa.

anything s’é. ምንም ነገር; awotanaaŋgo da. apart matáb' መራቅ፣ መለየት; maahatak'ómá. apologise mad. ይቅርታ ጠየቀ; daalok'ots maambas'ashama. apology s’é. ይቅርታ; mábas'ásh ganas ŋgashá.

and etmaakosma. እና; ka. angle s’é. ማዕዘን; gaakosa, aŋgila.

apostrophe s’é. ከቃል ውስጥ ፊደላት መቅረታቸውን የሚያመለክት ነጥብ ‘ (ለምሳሌ he’s); a " ' " shaŋatá. appear mad. 1 • ታየ፣ ብቅ አለ; daaŋgamaats. 2 • የሚታይ;

angry s'e.'ga. ቁጡ; mamaçá, matuwa.

etábígamats b'agamá.

ቀረበ፣ ብቅ አለ; daaŋgamaats, daad'ícaak'o, daapeek'o. appearance s’é. መልክ; maíík'osma, mootatsma. 3 • ታየ፣

appendix s’é. በመፅሃፍ መጨረሻ ተጨማሪ መግለጫ/ማብራሪያ የሚሰጥበት ክፍል; nawobats loraga kagomaç'arshamá etíík'ota mak'ota.

angular s'e.'ga. ማእዘናዊ; tajínámá.

21

appetite

at

appetite s’é. ፍላጎት (የምግብ ፍላጎት); mapaŋ masagwa. application2 s’é. ማቅረብ፣ ማመልከት; maŋgashatsmá. application1 s’é. ማመልከቻ; malak'wyílama.

army s’é . የጦር ሠራዊት; Lagaawuda, dámaash múhá. arrange mad. አዘጋጀ; maŋgahatsmá.

apply mad. 1 • ጠየቀ፣ አመለከተ; lak'ots.

article (writing) s’é. መጣጥፍ (ጽሁፍ); mak'óta.

2 • ስራ

arrive mad. ደረሰ፣ ተሳካ; mád'abagwa. art s’é. ስነ-ጥበብ፣ ብልሃት፣ ዘዴ; magamééla.

ላይ አዋለ፣ ተገበረ; mat'onamá.

artifact mad. የዱሮ ዕቃዎች፥የሙዚየም ዕቃዎች; k'aac'ak'ac' gee'á dotsagada ,Sííla. artificial s'e.'ga. ሰው ሰራሽ; Dá etadága b'aga. artist s’é. አርቲስት (የኪነጥበብ ሰው ፣ ሠዓሊ); etamakáálsh madok'w makotsa. ascend mad. ወደ ላይ ወጣ; daatokw kámowá.

appropriate s'e.'ga. ተገቢ፣ የሚገባ; etamoota, etamada. approximate value s’é. በማጠጋጋት የተገኘ ዋጋ; macadak'oma, ban gasaanza etííd'ab kamshidok'omá. April s’é. ሚያዝያ; k'ohojít. aquarium s’é. ሰው ሰራሽ የአሳ ማራቢያ ገንዳ; zhumpa etabígagahats kagosha. aquatic s'e.'ga. ውሃዊ; díyla aya. aquatics s’é. ውሃማ፣ ውሃዊ; yílaya. arable s'e.'ga. ለእርሻ ተስማሚ መሬት; nneemíítsa. arc s’é. አርክ; manç'aráhats makotsá.

ascending mad. ወደ ላይ መውጣት; matab'amá.

archaeological s'e.'ga. ከጥንት ቅርሶች ጋር የተዛመደ; kasíla kaladotsagada etabaanzaha. archaeologist s’é. የጥንት ቅርሶች ፍለጋ ባለሙያ; damapaŋ síla aladotsagada. archery s’é. ቀስት የመወርወር ስፖርት; damatí d'agwa.

ask mad. ጠየቀ; balok'ogátsa,daalok'ots. aspect s’é. ሞገስ፣ አቅጣጫ፣ ሁኔታ; madamá, moota. assistance s’é. እርዳታ; matab'atsama. association s’é. ማሕበር; Maafúnc'atsama, kogo metaagwá. associative property s’é. የተጣማጅነት ባህርይ; mootá al maahoçamá. assume mad. ገመተ; mawíríílama, saanzats. asteroid s’é. ኣስትሮይድ; díd palaaneeta. asteroid belt s’é. ኣስትሮይድ ቀበቶ (ሰቅ); seer palaaneeta. astronomy s’é. አስትሮኖሚ (የጠፈር ጥናት); etamáííríí líguuza. asymmetrical s'e.'ga. 1 • እኩል ያልሆነ (ተመጣጣኝ/ ተመሳሳይ ያልሆነ); etakoogá maanzaŋááç. 2 • እኩል ተመሳሳይነት የሌለው; etáábas' maakwá. asymmetry s’é. የማይመጣጠጡኑ፣ ተመሳሳይነት የሌላቸው (ለምሳሌ ስእሎች); etáábas' maakwá. at etmaand.çá. በ…; na', níl.

architecture s’é. የህንፃ ጥበብ; damazaza çal gísha. are mad. ናቸው/የመሆን ግስ; tso. area s’é. ስፋት; gomáísha. arena s’é. ሰፊ ክብ የሆነ የስፖርት ሜዳ; baabil sisá ala spoort. aren't mad. አይደሉም; enaaŋgo. arid 1 • s’é. በረሀ; maçea'. 2 • s'e.'ga. የደረቀ;

maçea'má.

arise mad. ተነሳ; mafarak'omá. arm s’é. ክንድ; ja ela.

arm(weapons) s’é. መሳሪያ ታጠቀ; aŋkaahámúŋá, libínda. 22

athlete

backdrop

athlete s’é. ለተለያዩ የስፖርት ዓይነቶች ብቁና ተወዳዳሪ የሆነ ሰው; damdágwa, damaanzahá cogwa, damaat'o cogwa.

audience s’é. አድማጭ ( የሬዲዮ)፣ ተመልካች (የቴሌቪዥን፣ የድራማ); damgask'oma, damaat'owííl s'eeya. August s’é. ነሃሴ; eb'íja. aunt s’é. አክሰት; cíyá. author s’é. ደራሲ (ጸሃፊ); etamk'otama.

athletic mad. የሰውነት አቋሙ ስፖርት እንደሚሰራ ሰው የሆነ; sportá alamadugwa. athletics 1 • s’é. ሩጫን፣ ውርወራንና ዝላይን ያጠቃለለ ስፖርት; shook madugw spoortá, atleetíyá.

authority s’é. ስልጣን; t'isa. auxiliary verb s’é. ረዳት ግስ; etamtáb'ats madamá. availability s’é. መገኘት; mab'aaŋgamá. available s'e.'ga. 1 • የሚገኝ፥ያለ; mad'abama. 2 • የተገኘ፣

የሚኖር; etabííd'abáá.

average 1 • s’é. አማካይ; aváréejá. 2 • s'e.'ga. አቭሬጅ (መካከለኛ); avreejá. avoid mad. 1 • አስወገደ; mápák'oma káçnneya. 2 • አሸሸ;

2 • s'e.'ga. አትሌቲክስ(ሩጫ፣

ውርወራና ዝላይን የሚያጠቃልል); atleetíkasa (madugwa, mashímbamá, maampahwa). atmosphere s’é. 1 • ሁኔታ፣ ህዋ (ከምድር ከባቢ ውጭ ያለ); zub k'owe eba. 2 • ከባቢ ኣየር; zuba k'owe ebá.

mab’as’ak’oma.

award s’é. ሽልማት; damaçá. aware s'e.'ga. የሚያውቅ፣ የተጠነቀቀ፣ የተገነዘበ; masaanzatsama. away (take) mad. መውሰድ፣ መውሰድ; maa'ábushamá, mataa'ama. axe s’é. መጥረቢያ; d'alá.

atmospheric s'e.'ga. የከባቢ አየር; maasha zubá alak'owe ebá. atom s’é. አቶም; atama. attachment s’é. አያያዘ ፣አባሪ; maad'aak'ooshama. attack mad. አጠቃ፣ ደበደበ; daamucak'w, daab'ac. attend mad. ተንከባከበ፣ ተከታተለ ፣ አሳለፈ፣ ተገኘ; dííyaakakash,dííhúlash, dííyaatishak'w, dííd'ab. attractive s'e.'ga. ማራኪ፣ ሳቢ; mmeenatsama, maandogonamá. attraction s’é. መስህብ፣ የሚማርክ; etámjíírámá.

axis s’é. 1 • ዘንግ፣ እንዝርት; çabala. 2 • ዛቢያ;

çabala. axle s’é. ተሽከረካሪ ነገር የሚይዝ የተጋደመ ብረት; maaŋgadííl soha.

attractive s'e.'ga. ውብ፣ማራኪ፣ሳቢ; maandagonamá.

B - b back s’é. ጀርባ; baŋgwam, cácá.

baboon s’é. ዝንጀሮ; daayía.

baby s’é. ህፃን; dída, yida. backboard s’é. ለጀርባ ድጋፍ የሚያገለግል ጣውላ; ji maaŋgác'áratsa. backdrop s’é. መጋረጃ; gaashiygwa, gaashiyáágwá. 23

background

beak

background 1 • s’é. መነሻ፥ልምምድ; Gomaat'oosh maŋkulílamá. 2 • s'e.'ga. መነሻ፣ መደብ፣ ከፎቶ በስተጀርባ ያለ( ተራራ፣ቤት፣ወዘተ); gomfád'átsamá.

bar s’é. ቡና ቤት; mas' ayégooká ( masagwa). bar graph s’é. ባር ግራፍ; baar gárafa. barley s’é. ገብስ; gabasa (çaméérá). barrel s’é. በርሜል፥ኣፈሙዝ; k'ósamá.

backwardness s’é. ኋላቀርነት; makolçá káñç'a. bacterium s’é. ባክቴሪየም; Bakteeríya. badminton s’é. የላባ ካስ ጨዋታ; gaasí yaakut. bag s’é. ቦርሳ; zhígída. base s’é. 1 • መሰረት; maat'oshama. 2 • በሌላ

ቁጥር የሚባዛ ተራቢ የሆነ ቁጥር (ለምሳሌ በ52 አምስት ተራቢ ነው ); shamá. basic s'e.'ga. 1 • መሰረታዊ; baapangaatsa.

bake mad. ጋገረ፣ ጠበሰ; madámá, maínzatsamá.

2 • ዋና;

maat'ooshama.

basis s’é. 1 • መሰረት; maat'oshama. 2 • መሰረት;

maat'oshama. basket s’é. ቅርጫት; kaca.

bakery s’é. ዳቦ መጋገሪያ ቤት; mas' p'aans'a ( b'aas'ás'a). balance 1 • s’é. ሚዛን; zooda. 2 • mad. ልክመጣ፣

ተመጣጠነ; maanzááhak'w zooda. 3. mad. አመጣጠነ፣ አስተካከለ; maanzáhátsmá, maŋgahatsma. balanced s'e.'ga. የተመዛዘነ፣ የተመጣጠነ; daanzááhaak’w. bald s’é. መላጣ; matísíhílk'omá, gwááha. ball s’é. ኳስ; yáákuta.

basketball s’é. የቅርጫት ኳስ; yáákut kaca.

bat s’é. የገና መጫወቻ ዘንግ; maatí yaanjará. bathroom s’é. መታጠቢያ ክፍል; mas' meeftsa. battle s’é. ጦርነት፣ ውጊያ፣ ተጋድሎ; maatíya. beach s’é. የባህር ዳርቻ; seeya aya.

ban s’é. እገዳ; magarázaçama. banana s’é. ሙዝ; lamóóza. bead s’é. ዶቃ፥ጨሌ፥ነጠብጣብ; míínza. bangle s’é. አምባር; míínzá.

beadwork s'e.'ga. ዶቃ ስራ፥የጨሌ ስራ; damanzháts míínza. beak s’é. ምንቃር፣ የወፍ አፍ; k'os mata. bank s’é. ባንክ; mas' lamana. bank teller s’é. ገንዘብ ከፋይ (ባንክ ቤት ውስጥ); Etam çít /lamaana. bank (river) s’é. የወንዝ ዳርቻ; sa aya. 24

beaker

bisector

bench s’é. አግዳሚ ወንበር; maaŋgidíl tugwa.

beaker s’é. ቢከር(በቤተሙከራ የሚገኝ ጠርሙስ); lagazaaza. bean s’é. ባቄላ; antoora.

bend mad. ተጠማዘዘ፣ አዘነበል፣ ጎበጠ; maak'úlamá. beneficial s'e.'ga. ጠቃሚ; magahamá. benefit 1 • s’é. ጥቅም; Magaaha.

beat mad. ቀጠቀጠ; etámb'acama.

2 • mad. ጠቀመ;

magahadá.

benzene s’é. ቤንዚን; bíínzína. best s'e.'ga. ከሁሉ የሚመረጥ፣ ከሁሉ የበለጠ; etííceegílana. better s'e.'ga. የተሻለ; mashab'tsamá.

beautiful s'e.'ga. የሚያምር፣ ውብ፣ ቆንጆ; maadagona. beauty s’é. ውበት ያለው፣ ቁንጅና; dágonámá.

between etmaand.çá. መካከል; Nilááŋgomá. bicarbonate s’é. ባዮ ካርቦኔት; baay kaaraboonetá. bicycle s’é. ብስክሌት; bísklíta.

because etmá.çá. ምክንያቱም፣ ስለ; kas'e bakdaga. bed s’é. አልጋ; ntala, damizhíga.

big s'e.'ga. ትልቅ; babok'oma.

bedroom s’é. መኝታ ቤት; mas' mazhiga. bee s’é. ንብ; kácá.

big-headed s'e.'ga. ባለትልቅ ራስ; eta baabok'w ílk'wá. billion s’é. ቢሊዮን; bílíiyíóóniyá.

bee keeping s’é. የንብ እርባታ; maambízíç kacá. beef s’é. የበሬ ስጋ; bac' wodahosa. beetroot s’é. ቀይ ስር; k'aay síra, meeçtahá.

bind mad. አሰረ፣ ጠረዘ፣ ፀና (በያዘው አቋም); daafúnc'. binomial s’é. ባይኖሚያል (በመደመር ወይም በመቀነስ የተሰሩት ሁለት ቁጥሮችን ወይም አገላለፅ ያያዘ (2² + a); baayinomya.

before matáb'. ከ…በፊት; Naguílça.

biogas s’é. ባዮ ጋዝ; baayo gaas.

begin mad. ጀመረ; Maat'óóshamá.

biological s'e.'ga. ህይወት ካላቸው ነገሮች ጋር የተያያዘ (ባዮሎጂካል); maíí kaasha. bird s’é. ወፍ; matíl gáziyá.

behave mad. ጥሩ ተግባር አሳየ፣ ፀባዩን አሳመረ; moota. behaviour s’é. 1 • ፀባይ፣ ሁኔታ; moota. 2 • ፀባይ;

mootá.

behind etmaand.çá. በስተኋላ፣ ስር; kogw boŋgwa. belief s’é. እምነት; Mageemííla. bell s’é. ደወል፣ ቃጭል; dawílía.

birth s’é. መውለድ; mapak'wa. biscuit s’é. ብስኩት; Bískuta.

belt s’é. ቀበቶ; seera. bisect mad . በሁለት ክፈለ; maab'ushíílama woogombaand. bisector s’é. ለሁለት የሚክፍል; maab'ushílamá kámbáánd.

25

bite

box

bite mad. ነከሰ; mak'aŋamá.

body s’é. ሰውነት; b'agab'aga.

black s'e.'ga. ጥቁር; mahímam. blackboard s’é. ጥቁር ሰሌዳ; mahayí zhumpa. boil mad. አፈላ፣ ቀቀለ; mac'ŋama.

bladder s’é. ፊኛ; yek'ofága. bone s’é. አጥንት; zákwa.

bony s’é. አጥንታም; zhakwá. book s’é. መፅሃፍ; looraga. blade s’é. ምላጭ; lamúúsa/sahada/. boring s'e.'ga. የሚያሰለች; Mak'anatsa. born mad. ተወለደ; mpak'wa. borrow mad. ተበደረ፣ ተዋሰ; maagushtsma.

blanket s’é. ብርድ ልብስ; aŋo gadída.

borrowing mad. መበደር; mágúshamá, magordama. both ሁለቱም; kambaandámá. bottle s’é. ጠርሙስ; lagazaza.

bleachers s’é. ጣሪያ በሌለው የስፖርት ሜዳ የሚገኝ መቀመጫ; tugwa alasis yaakutá. blend mad. ቀየጠ; maawélaláma/mabálamá. blood s’é. ደም; mahá.

bottom s’é. የማንኛውም ነገር ስር(ታች); nágaca. bounce mad. አነጠረ (ለምሳሌ ኳስ); moo'ocil yaakutá nánneya. boundary s’é. ድንበር (ወሰን); gaat'owá. bowl s’é. ጎድጉዋዳ ሳህን; maykudíl.

blot s’é. ቀለም አነጠበ(ነጠብጣብ አደረገ)፣ ቀለም ተፋ; mant'owíl matágúsmá. blow mad. ነፋ፣ አረገፈ; Níltsma. blue s'e.'ga. ሰማያዊ; yeg goza. boat s’é. ጀልባ; lamaadíya, lamaadíya.

bowling s’é. የቦውሊንግ ጨዋታ; gaasí boolíŋgíyá. box s’é. ሳጥን; saanduk'a.

26

boxing

bulky

boxing s’é. የቡጢ ስፖርት; maakusak'w ela, boksiyá.

bring mad. አመጣ፣ አወጣ፣ ይዞመጣ; çé, pók'w daaŋaaréék'w daagowé. brittle s'e.'ga. በቀላሉ የሚሰበር ዕቃ፣ ተፈርካሽ; malééç dá. broad1 s'e.'ga. ሰፊ፣ለጥያለ; baabílama. broad2 s’é.የአንድ ነገር ሰፊ ክፍል; baabílda.

boy s’é. ወንድ ልጅ; gunz duwa.

bronchiole s’é. የአየር ቧንቧ ቅርንጫፎች; sí gashakwa. bronchitis s’é. የአየር ቧንቧ ቁስለት; mad'ú gorgora. bronchus s’é. የመጀመሪያው የአየር ቧንቧ ቅርንጫፍ; etámaatashik' zuba kafteeya. bronze s’é. ነሃስ; fáda. broom s’é. መጥረጊያ; salkááta.

bracket s’é. ቅንፍ; bráákééta. brain s’é. አንጎል; maat'ara, saab'árk'wá. brainstorm s’é . ከቁጥጥር ውጭ የሚፈፀም፣ ስለ አንድን ጉዳይ ማሰብ; masaanzatsmá. branch s’é. ቅርንጫፍ; k'oweelma. mad

brother s’é. ወንድም; duweeba. brown s'e.'ga. ቡናማ; maasíndama. brush mad. ቦረሸ፣ ፋቀ፣ ጠረገ፣ አረገፈ; macakçma.

branch (not tree) s’é. ክፍል; Mab'ushíl mas'á. brave s'e.'ga. ጀግና፣ ደፋር; et gafaleeya.

brush s’é. ብሩሽ; macakáçamá.

bray mad. ማናፋት፣ የአህያ ድምፅ; maís naanawa. bread s’é. ዳቦ; p'aans'a. s’é

bucket s’é. ባልዲ; b'íts soha.

break mad. መሰበር፣ መበጠሰ; maas'ítsama, daat'óh.

bud s’é. እምቡጥ; matíshak'w já.

build mad. ገነባ፣ ሠራ፣ መሰረተ; badogok'wa. builder s’é. ገንቢ; etámadak'ómá.

breakfast s’é. ቁርስ; mac'k'os çígída. breathe mad. ተነፈሰ; dááshakw. breathing s’é. አተነፋፈስ; mashakwá. breeding 1 • mad. አረባ; Mabizaçama. 2 • s’é. መራባት፥መብዛት; mabízaçamá. bright s'e.'ga. ብሩህ፣ ደማቅ፣ ቦግ ያለ; etabaayízhagwá. brilliant s'e.'ga. ድንቅ፣ ጎበዝ፣ ደማቅ፣ አንፀባራቂ; mazhígílíçámá.

bulky s'e.'ga. በጣም ግዙፍ፣ በጣም ትልቅ; gashar babíílama. 27

bull

can

bull s’é. ኮርማ; wodamá.

busy s'e.'ga. ስራ የበዛበት; etgíígaç mdada. but etmá.çá. ነገር ግን; kaadanaakwa, nadan çán. butcher s’é. ስጋ ሻጭ; etamkadokw bac'a. butter s’é. ቅቤ; ç'áb'a.

bundle s’é. ጥቅል; maŋokutak'oma, mant'ilama. burn mad. አቃጠለ፣ አያያዘ፣ አበራ (ለምሳሌ ችቦ፣ መብራት); magisak'oma, gisák'w.

button mad. ቆለፈ; manc'ama, manfunc'amá.

bury mad. ቀበረ; dáhaanzhak'w. bus s’é. አውቶቡስ; baasa (t'araambína etaamb'or b'aga).

buy mad. ገዛ፣ ሸመተ; makodáma, kód.

bus driver s’é. የአውቶቡስ ሹፌር; etámdásh arabíya. bush s’é. ቁጥቋጦ (ለምሳሌ የግራር)፣ ደን; mtísh já, macák'w já.

by etmaand.çá. በ……ዳር፣በ…….በኩል፣ በ….መሰረት; ka.

C - c cabbage s’é. ጎመን; túba ,baaga.

calendar s’é. የቀን መቁጠሪያ; kaalándárá, alamanzaŋáç anjaah, b'íja, gizhá.

cake s’é. ኬክ; kkéékíyá. calabash s’é. ቅል; shápá, puula.

calisthenics mad. ለሰውነት ጥንካሬና ለጥሩ ቁመና የሚሰራ ስፖርት; mad sportá kámanzhígáátsa. call mad. ጠራ; ba'ógá, daahád, maa'ówa. calligraphy s’é. የእጅ ፅሁፍ ጥበብ (አፃፃፍ); etámák'otáma kámaandogonamá. camel s’é. ግመል; kaambala.

calculate mad. አሰላ; daakaalkuléét, makaalkuléét çáganzaŋa(4+2=6 4 2=2). calculation s’é. ስሌት (ሂሳብ የመስራት ስራ); matígatsama ndó gasáánzá, kaalkuléésháníyá. calculator s’é. ካልኩሌተር(ማስሊያ/ሂሳብ መስሪያ መሳሪያ); kaaluleetera.

campaign s’é. ዘመቻ; maç'árák'w jala, can mad. ቻለ; bafálgá, daakaal.

28

canal

cattle

canal s’é. ቦይ፣ ቱቦ ወይም ቧንቧ; maabóyílmá, tubowá. cancer s’é. ካንሰር; káánsééríyá, mad'úts fateya. candle s’é. ሻማ; sháámá.

carpentry s’é. የአናጢነት ሙያ; etamab'ák já.

carrot s’é. ካሮት; kaarotá. candy s’é. ከረሜላ; haalééwa. can't mad. አይችልም; káfalashaçe, makaalaaŋgó. cap s’é. የአንድ ነገር ክዳን፣ ቆብ(ኮፍያ); gaangúndas dá.

carry mad. 1 • ተሸከመ; bab'oorágá, babuŋárágá. 2 • ያዘ

;daad’aak’osh. cart s’é. ጋሪ፣ ተሳቢ; mmaacácééts t'araambina. capacity 1 • s’é. አቅም፣አንድ ነገር የሚይዘው መጠን, , mafalashamá, mac'ílk'w`á. 2 • s'e.'ga. ችሎታ;

cartilage s’é. ለስላሳ ኣጥንት (ካርቲለጅ); yéék'árk'ááshuwa,marrééts zhókwá. cartoon s’é. አስቂኝ ስዕል; makotsa etadagá b'aga kágaalowa. carve mad. ፋቀ፣ቀረፀ; máŋgaaháts makotsa náb'agádá(nájá, nábáás'ásá, nádá.

makaalámá.

capillary s’é. ቀጭን የደም ቧንቧ; síí mahá. capital s’é. ዋና ከተማ፣ ትልቅ ፊደል፣ ዋና ገንዘብ(ለመስራት); babók'w eba, babak’w lamaana babíl eba, baabók'w çása. capital (letter) s'e.'ga. 1 • የእንግሊዝኛ ፊደሎች በትልቁ ሲፃፉ (A,B,C,); babok çása. capitalization s’é. በካፕታል ፍደል መፃፍ(ለምሳሌ A,B,C); baabak'w çása. captain s’é. አምበል (የአንድ ቡድን); maahóns'tsa metáám. car s’é. መኪና; t'raambína ciráŋa, larbíya.

cash crop s’é. 1 • ለገበያ የሚቀርብ ምርት; káásh krópa(çádámsá etííta kásúúga). 2 • የገበያ ምርት/ለሺያጭ የሚቀረብ ምርት; çádámsá dámasá. cast mad. ጣለ፣ ወረወረ; daambush, daaçátk'wa. castle s’é. በምሽግ የተከበበ የጥንት ቤተመንግስት; mas' dago tisa gas'aama. cat s’é. ድመት; ñááwa.

carbohydrate s’é. ሐይልና ሙቀት ሰጪ ምግብ (ከእፅዋት የሚገኝ); kaarbóhaayidrééta(et maç gírba kamaa'ókógwá. carbon dioxide s’é. ካርቦን ኦክሳይድ (c0²); kaarbón daayóksaayíd(gook zubá). carbonate s’é. ካርቦኔት; kaarboonééta.

catch mad. ያዘ፣ቀለበ; bad'aak'ogásha, dad'aak'osh.

cardinal s’é. የቤተ-ክሕነት መሪ; t'is mas' gadeera. careful s'e.'ga. በጥንቃቄ፣ ጥንቁቅ (ጠንቃቃ); et mazééç ílk'umá. categorize mad. ከፋፍሎ መደበ; mabuushíílama mat'uukóoma. cattle s’é. የቀንድ ከብት; hosa. 29

causative

chop

causative s'e.'ga. ምክንያት፥መነሻ; maanj nts,jalaats.

characteristic s'e.'ga መለያ፣ ባህርይ; etabígagama, mootama. charcoal s’é. ከሰል; aŋk'aháshasha.

cause s’é. 1 • ምክንያት፥መንስኤ፥ሰበብ፣ መነሻ; jalamá, maanjama. 2 • ሰበብ፣ምክንያት; maanjántsé. cave s’é. ዋሻ; ambuuk'a. cave s’é. ዋሻ; Buuk'a. cavity s’é. 1 • ክፍት፣ /ለምሳሌ የአፍንጫ፣የአፍ ክፍት ቦታዎች/; maambahowyí sífateyá.

chart s’é. ቻርት; caarta. charter s’é. መብትና ፍቃድ የሚሰጥ መንግስታዊ ሰነድ; mand t'isa. cheap s'e.'ga. ርካሽ; maleéémá. check s’é. መረመረ፣ አጣራ (የሰራውን የሂሳብ ስራ)፣ አመሳከረ; míratsamá.

2 • የሰውነት

ክፍት ቦታ(ለምሳሌ የአፍንጫ፣ የአፍ); jíítá. CD s’é. ሲዲ; síídíya.

checklist s’é. አንድን ነገር ለመቆጣጠሪያ የሚያገለግል ዝርዝር; moo'ós'eema,maŋgashítsama.

celestial bodies s'e.'ga. የሰማይ አካላት; alagoza.

cheeky s'e.'ga . ፀያፍ; kohosa.

cell s’é. ህዋስ; mahá. cemetery s’é. መካነ መቃብር; k'odaaamashá. centime s’é. ሳንቲም; saant'íma.

cheer mad. አደነቀ፣ በደስታ አጨበጨበ (ለቡድኑ ወይም ለተጫዎች); maangááháyilá, baaŋgáŋgááyila. cheese s’é. አይብ; maçeek'w kuhosa. chemical s’é. 1 • ኬሚካል; kamíkaala. 2 • ኬሚካል; kámíkaalá.

centimetre s’é. ሳንቲ ሜትር; santímetíra.

chemist s’é. ኬሚስት (የኬሚስትሪ ባለሙያ); Mataak'wa. chest s’é. ደረት; k'unza.

cells s’é. ህዋሳት; mahamá.

central s'e.'ga. ማእከላዊ፣ ዋና; Ilaaŋgwa. centre s’é. መካከል፣እምብርት; ílááŋgwá. cereal s’é. እህል; gatíga. ceremony s’é. ስነስርአት፣ አከባበር; deewáána. certain

የተወሰነ፣

s'e.'ga

chew mad. አኘከ፣አላመጠ; masak'omá. chicken s’é. የዶሮ ጫጩት፣ የዶሮ ስጋ; dídamata.

chalk s’é. ጠመኔ; cóóka. challenge s’é. ለግጥሚያ መጋበዝ ወይም መጠራት (ለሩጫ ውድድር); maat'aahaas'ak'wa.

children s’é. ልጆች; dída, babáç dída, yída.

እርግጠኛ; kotakoçámá. chair s’é. ወንበር; labaambara.

chamber s’é. የልብ ክፍል; mambushííl k'ob'ítsa. champion s’é . ተጋዳይ፣ ተፋላሚ፣ ረቺ (ለስፖርት); maangozhak'oma, baaŋgozhagila. championship s’é. አሸናፊውን ለመለየት የሚካሄደው የስፖርት ውድድር; etamamacak'oma.

chilli s’é. ሚጥሚጣ; farinzha, fahaanzhá.

chance s’é. እድል፣ ተስፋ; rízííga. change mad. 1 • መለወጥ; maanzhílamá. s’é 2 • ለውጥ፣ ዝርዝር፣ መልስ; maanzhíílama, manzarílama, makolak'omá. chapter s’é. ምእራፍ/ክፍለ ትምህርት (በመፅሀፍ ውስጥ); maab'ashíl gomagamashamá.

chlorine s’é. ክሎሪን; kiloríniya. chop mad. ፈለጠ፣ ቆረጠ፣ ከተፈ; mb'akámá, baç'aragá.

character s’é. ገፀ ባህርይ; gomat'ok'sa moota. characteristic s’é. ባህርይ; maímá, mootamá. 30

chord

clock

claw s’é. ጥፍር; k'ombará.

chord s’é. ኮርድ; korda, abgaaç'aríl maláñhak'omá. chore s’é. የዕለት ተግባራት፣ ሥራ; mada dá alílooka. church s’é. ቤተክርስቲያን; mas'-Músá/ mas' gadeera.

clay s’é. ሸክላ፣ ጭቃ; bás'ás'á. clean 1 • s'e.'ga. ንፁህ; mayízhtsamá. 2 • mad. አፀዳ; ma'efílmá.

cigarette s’é. ሲጋራ፣ቱምባሆ; síjaara. cinema s’é. ሲኒማ; mas' síníma. circle s’é. ክብ; gaandíñja. circulate mad. ተዘዋወረ፣ ተሰራጨ፣ ነፈሰ; maandañja. circulation s’é. ዝውውረ ደም /የደም ዝውውር; gaanadíñjá, mand'mahá. circumference s’é. ዙሪያ; gaandíñíjama.

cleanser s’é. የሚያፀዳ፣ ማፅጃ; tsaŋwá. clear 1 • s'e.'ga. የፀዳ፣ንፅህ፣ ጥሩ; mayízhatsmá. 2 • mad. ፀዳ፣

citation s’é. ጥቅስ; mad'aak'ok'w mak'otá, ŋgash b'aga. citizen s’é. ዜጋ; Ñagoobiipak'wa.

ጠራ; etíívohyíla / etíc'acíl neya. cleats s’é. ችካል (ለምሳሌ የድንጋይ)፣ለስፖርት ጫማ ማጥበቂያ የሚያገለግል ነገር; matook'oma.

citizenship s’é. ዜግነት; etadaara.

clever

city s’é. ከተማ; wobats eba.

b'aga. climate s’é. 1 • የአየር ንብረት; Zub k'we-eba.

s'e.'ga. ጎበዝ፣

2 • የአየር

ብልጥ፣ ጮሌ; mazhíjálaç

ንብረት; zabá.

climatic s'e.'ga . የአየር ንብረት ሁኔታ; Zííba alak'eeba, zabá. climatic changes s’é. የኣየር ንብረት መቀየር፣ለውጥ; maanzhíl zabá. climb mad. ወጣ; matakwá nájá.

civilization s’é. ስልጣኔ; mad'aak'w tísa. clamp s’é. የብረት ማጣበቂያ; matakotsamá.

cling mad. ተጠመጠመ፣አጥብቆ ያዘ ; daahokots daad'aak'osh. clinic s’é. ኪሊኒክ; mas' lahakííma/mas’ biiya.

clap mad. አጨበጨበ; mb'ácíl ela. classical s’é. የጥንት (ለምሳሌ ሙዚቃ፣ ፅሁፍ); mámb'ashílamá. classified mad. ከፋፈለ፣ለየ፣መደበ; mamb'ashílamá. classify 1 • mad. ለያየ; masaçama. 2 • mad.መደበ; mamb'ashílamá. classroom s’é. መማሪያ ክፍል; mas'a magamashamá.

clock s’é. ሰዓት; saata.

31

clock face

commodity

clock face s’é. ጊዜን በቁጥር የሚያሳይ የሰዓት ውጫዊ ክፍል; çaganzaŋ saata. close mad. ዘጋ፣ጨፈነ፣ደመደመ(ጨረሰ); máhañç'asama. clothes s’é. ልብስ; ahwa.

collect mad. 1 • ሰበሰበ፣ አጠራቀመ; maahwaans'ak'wa. 2 • ተጠራቀመ፣ ተሰበሰበ; mahwans'ak'wá. 3 • ሰበሰበ; máhons'ák'omá, hons'ák'w. collide mad. ተጋጨ; matarakwá. colon s’é. ድርብ ሰረዝ፣ ትልቁ አንጀት; maatab'íla maaŋgadíl matugúsamá. colonial s’é. ቅኝ ግዛት ጋር የተያያዘ; etííkodaga. colonialism s’é. ቅኝ ግዛት; makoodma.

cloud s’é. ዳመና; jíhaamba.

colonialist s’é. ቅኝ ግዛት አስፋፊ; makoodaak'wa. colonizer s’é. ቅኝ ገዢ; Damkodama. colony s’é. በቅኝ አገዛዝ ስር ያለ ሀገር maakodatsá. colour s’é. ቀለም; dabóosha.

coarsen mad. ማሻከር; mákárapápáma.

colour wheel s’é. የቀለም ዓይነትና ቅይጥ; shook dábóósha. colourful s'e.'ga . የሚያምር፣ የሚያስደንቅ፣ ቀለማማ; etábíkots kadágoshá, dagonámá. colourless s'e.'ga. ቀለም የለሽ; etázhíga dagoshá.

coast s’é. የባህር ዳርቻ; sa aya.

colour s’é. ቀለሞች; janás dagóósha.

coastal s’é. በየባህር ዳሩ የሚገኝ; k'osaya.

column s’é. ረድፍ፣ አምድ; mámab'áshílamá, yegometaam. comb s’é. ማበጠሪያ; jíbeek'wa.

coach s’é. ኣሰልጣኝ; etamças ndowa, et matígatsma. coal s’é. ከሰል፣ የድንጋይ ከሰል; aŋk'ahashísha. coarse s'e.'ga. ሻካራ፣ ከርዳዳ; makarapapatsamá.

coat s’é. ኮት; kwóót. cock s’é. አውራ ዶሮ; woda mata. cocoa s’é. ካካዎ (ቼኮሌት ለመስሪያ የሚያገለግል); aleewa/haleewa/.

combat s’é. ትግል፣ውጊያ; Matiuya. combination s’é. 1 • ማቀላቀል (ማገናኘት)፣ ጥምረት; Mahaçeema, matuuguubema. 2 • ጥማሬ; mancaçada. 3 • ቅይጥ፣ ድብልቅ፣ ህብር (የተለያዩ ነገሮች); kakoomá?, kamaahoçamá, kamaaŋoçamá. combine mad. ቀላቀለ ፥ኣጣመረ; maamans'atsamá.

coffee s’é. ቡና; labána.

combustion s’é. በእሳት የመንደድ ሂደት mancaçamá. come mad. ና፣መጣ፣ደረሰ፣; we.

coin s’é. ሳንቲም; saant'íma.

comedy s’é. ኮሜዲ (የድራማ ዓይነት አስቂኝ የሆነ); Alabaaguy. comet s’é. ጅራታም ኮከብ; bíízhá etamac'a tsííma. comma s’é. ነጠላ ሰረዝ; koma / manzaríla matugúsamá. command s’é. ትዕዛዝ; mazhíg, gataja.

cold s’é. ብርድ፣ ቅዝቃዜ; gádáda. cold blooded s'e.'ga. ጨካኝ፣ አረመኔ፣ የሰውነት ሙቀቱ የሚቀያየር; máb'íñ mahá.

commercial s'e.'ga. የንግድ;al zabaha.

collage s’é. ወረቀት፣ ጨርቅ፣ ፎቶ፣ ብረት፣ ወዘተ በመጠቀም የሚሳል ስዕል; makotsa etíŋkotan bemá.

commodity s’é. እቃ፣ የገቢ ምንጭ; etigataa'e k'ac'kác'a.

32

common

consciousness

common s'e.'ga. 1 • የጋራ፣ የተለመደ; Maahos'ak'wa. 2 • የጋራ; maad'aak'otsa,alguyé. 3 • የሚታወቅ፣ የተለመደ፣አንድ ዓይነት; janasamá meeta. common denominator s’é . የጋራ አካፋይ; maab'ashílama al mmbaand. common noun s’é. የወል (የጥቅል) ስም; maakw s'eya. communal s'e.'ga. የጋራ; Araguua /áleeguun/.

compress mad. ተጫነ፣አመቀ፣በጨርቅ አሰረ; maanzazahatsmá. comprisable s'e.'ga . የሚታቀፍ; etmaanzazahatsmá. comprise mad. ማካተት፣ ማቀፍ; mahakook'ooma. compute mad. አስቦ ደረሰበት(ለምሳሌ ያወጣውን ወጭ); masadatsama kampak'w baná. concentrated mad. 1 • ተሰበሰበ፣ በትኩረት ተመለከተ; zeen mawííreema. 2 • ተሰበሰበ፣

communication s’é. ግንኙነት; magamatseema.

ተከማቸ; womaçamá / mab'ashamá. concentration s’é. ክምቸት፣ትኩረት; manzhigatsa.

community s’é. ህዝብ; waraamba.

concept s’é . ፅንሰሃሳብ; k'ofakw ŋgasha.

commutative property s'e.'ga. የቅይይር ባህርይ (ለምሳሌ ለመደመርና በማባዛት የሚታይ 3 X 5═ 5X3); máánzhíl gómaísha.

concern s’é. ቸል የማይሉት ጉዳይ፣ ጭንቀት; daetaapŋgaatsa, masaandatsma. concerned s'e.'ga.ግድ የሚለው; etamasaanzatsma.

compact s'e.'ga. የተጠቀጠቀ፣ የጠጠረ፣ ጥብቅ ያለ; Maat'anísilama. compact mad. ጠቀጠቀ፣ አመቀ; manataguk’onama. compare mad. አወዳደረ; maanzaázahatsamá. compass s’é. ኮምፓስ; kompaasiya. compete mad. ተወዳደረ፣ ተካፋይ ሆነ; báát'ogacogwa. competitor s’é. ተፎካካሪ፣ ተወዳዳሪ(ለምሳሌ በንግድ/በስፖርት); mat'o cagaw Nízíbha.

concise s’é. እጥር ምጥን ያለ; mac'ama. conclude mad . ደመደመ; makarak'omá. conclusion s’é. 1 • መደምደሚያ፣ መጨረሻ፣ውሳኔ; maç'arashamá, makád'ashamá. 2 • መጨረሻ/ መደምደሚያ፣ ውሳኔ; maç'arashamá. condemn mad. አወገዘ; maç'arak'w ŋgísha. condensation s’é. 1 • የውሃ መጤዝ (ጥዘት); míía'á. 2 • መቀዝቀዝ፣ ጥዘት(መጤዝ); maalaantaçamá. condense mad. ጠነከረ፣ ወፈረ፣ ረጋ; mazhígatsma.

complementary colours s'e.'ga. የሚዋሃዱ የቀለም ዓይነቶች; wobáç dagoshá.

condition s’é. 1 • ሁኔታ; moota. 2 • ሁኔታ፣ ግዴታ; maíímá.

complete mad . ጨረሰ፣ፈፀመ፣ አሟላ; makd'ak'omá. complex sentence s’é. ውስብስብ ዐ.ነገር; mancáç maŋkos / ŋgashá. complexity s’é. ግራ አጋቢ፣ ውስብስብ; dá etaako maaŋgamaatsá. complicated s'e.'ga. የተወሳሰበ; maafanc'atsma.

condition (living) s’é. 1 • የኑሮ ሁኔታ; Mootá maííya. conduct mad. አካሄደ፣ አስጎበኘ; mat'ooshama. conduction s’é. አስተላላፊነት; maatashak'omá.

comparison s’é. ውድድር; mazezaatsama.

conductor s’é. ኣሰተላላፊ; etámaatashak'w maanja.

component s’é. አይነት፣ አካል; shookamá.

cone s’é. ከላይ ጠበብ ብሎ ከታች ሰፋ ያለ; mawaiitilak’oma. conference s’é. ስብሰባ; Mamama.

compose mad. ደረሰ (ፃፈ)፣ አጠናቀረ (ሪፖርት)፣ አረጋጋ; damak’otama, mazhoshma, mashaa ŋaçama. composition s’é. 1 • ኣይነት፥ዘር; macacamá. 2 • ድርሰት፣ድብልቅ;

confident s’é. እርግጠኛ፣በራሱ የሚተማመን; maflash ilk'wa. conflict s’é. ግጭት፣ ጠብ; mak'oosha, matuutsa.

mak'ota.

connect mad. ማገናኘት ፣ማያያዝ፣ማቀጣጠል፣ አገናኘ፣ ቀጠለ; maakosama, maad'aak'oshamá. conscious s'e.'ga . የነቃ፣ሊያስብ የሚችል; eyaatseela,gaahat,kamammá. consciousness s’é.. ንቃተ ህሊና; kák'wínzámá.

3 • ውህድ

(ድብልቅ)፣ ድርሰት (ጽሁፍ); maŋhoç geá. compost s’é. ብስባሽ፣ ፍግ; magŋea'k'omá / hacaŋa /wíç'a. compound s’é. ውሁድ፣ ድብልቅ፣ ጥምር; gancá. comprehension s’é. የመረዳት/የማስታወስ ችሎታ; makaalash / mafaalash matab'atsmá. 33

consequence

convert

consequence s’é. 1 • የሚያስከትለው ውጤት፣ ውጤት; Maanjama, jal mateetsamá. ችግር፣ የሚያስከትለው ውጤት; maanjánts /jaalants.

contest s’é. ውድድር፣ ግጥሚያ (የእግር ኳስ); maak'úsák'w ŋgasha. context s’é. አውድ፣ አገባብ(የቃል በአ/ነገር ውስጥ የሚኖረው ፍቺ); emuusa.

3 • የሚያስከትለው

continent s’é. አህጉር; A yigura.

2 • እንክብካቤ;

continent relief s’é. የአህጉር መለያየት; B'ag ayigura. continuous s'e.'ga. የሚቀጥል፣ የማያቋርጥ; mahúlashamá . contour s’é. ቅርፅ፣ መልክ; íláma / motatsa.

2 • የሚያመጣው

ውጤት (ተፅእኖ); mad'abamá. conservation s’é. 1 • አያያዝ; mad’aak’ooshama’. maakakííshama. 3 • ጥበቃ፣ mazeeçamá. conserve mad. 1 • ጠበቀ፣ ተንከባከበ; zeeç. 2 • እንዳይጠፋ

contract mad. ተጨማደደ፣ አሳጠረ፣ያዘ; madámá.

ጠበቀ፣ ቆጠበ; mazeeçma.

contraction s’é. አሳጥሮ መፃፍ; map'alatsma / mab'alatsma mak’otamá. contrast 1 • s’é.ልዩነት; maahacamá.

consider mad. 1 • አሰበ፣ አመዛዘነ፣ ቆጠረ (ለጉዳይ); Masaanzetseema. 2 • አሰበ፣ አመዛዘነ፣ ቆጠረ; baasaanzagats.

2 . mad.ማነፃፀር;maanzazahatsmá/manzaza

consideration s’é. ማሰብ; masaanzatsama.

ŋatsá . contribute mad. አዋጣ; madamá.

consist mad. መሰራት/ተሰራ; Madamá. constant s'e.'ga. ኣንድ ወጥ፥ የማይቀይቀር፣ የማያቋርጥ፣ አንድ ዓይነት; etabíkoshá, etábaako macééyasha. constituent s'e.'ga. ክፍል፣አባል; mad'aak'shama.

contribution s’é. መዋጮ፣ አስተዋፅኦ; fak'a. contributor s’é. 1 • ለጋሽ፣ አስተዋፅኦ አድራጊ፣ አዋጪ; mat'oomátab'atsa. 2 • አዋጪ;

construct 1 • mad. ሠራ; mazazeema, madáma. 2 • mad. ገነባ;

control mad. 1 • ተቆጣጠር; Mazeeçma.

madak'omá.

2 • ተቆጣጣረ፣

በእጁ ያዘ; Maad'abaçama , mat'otsamá nil cogwa. convection 1 • s’é. የሙቀት በከባቢ አየር ውስጥ መንቀሳቀስ; Maatísh maa'okogwá, názub k'owééba. 2 • ስግረት፣ ፍልክልክታ (የጉልበት በተሸከመው ፈሳሽ መጓዝ); maatash gookadá ka aya. convenience s’é . ምቾት; magaahama.

construction s’é. 1 • ግንባታ፣ ሥራ፣ህንፃ; etóózazeega. 2 • አሰራር; mad'ak'wmá. consult mad. አማካረ፣ ምክር ጠየቀ; maŋgasháts. consume mad. ጨረሰ፣ ጠጣ፣ አዋለ; masamá. consumer s’é. ተጠቃሚ (የፍጆታ እቃዎችን /እህሎችን); etamsaama. consumption s’é. 1 • ፍጆታ; masama. 2 • መብል;

etámadamá.

maash zabá.

convenient s'e.'ga. ምቹ፣ተስማሚ; magaahagawa.

contact s’é. ግንኙነት; Mac'ama.

converge s’é. መገናኘት፣ ከየቦታው ጎረፈ; Maad'aba.

contagious s'e.'ga. ተላላፊ; etatíshaga.

conversation s’é. ጭውውት፣ ወሬ; makolk'w ŋgasha kasa, maasí gaasíyá. conversion s’é . መለወጥ፣መመንዘር; manzhílamá, maanzhaçamá. conversion table s’é. ለዋጭ ሰንጠረዥ; dá abígaínda nílasaandúk'á. convert 1 • s’é. የተቀየረ፣ የተለወጠ; maanzhaçama, baanzhagíla. 2 • mad. ለወጠ፣ ቀየር; maanzhílama.

contain mad. 1 • አለ(በት)፣ገታ፣ (አቆመ); bad'aak'ogosha,dad,aak'osh. 2 • ያዘ; mac'amá. container s’é. 1 • ማስቀመጫ፣ ማጠራቀሚያ; gobít'ogats da. 2 • ኮንቴኔር (ማስቀመጫ፣ ማጠራቀሚያ); contínaará. contaminate mad. በከለ፣ መረዘ; etámác'eehaç/ etagac'eehá. contemporary ዘመናዊ፣ የጊዜው; nametáç gázha etábaaísh. contender s’é. ተፎካካሪ; etámaat'ocágwa. content s’é. ይዘት፣ ፍሬ ነገር; Taasama. 34

cook

crude oil

cook mad. አበሰለ; maínzáma, bat'ooga káínzáán.

መጫወቻ ስፍራ የሚጠራበት (ለምሳሌ ቴኒስ); mas' maç'ark'w ŋgasha. cousin s’é. የአጎት ልጅ/የአክስት ልጅ; dideeba,dwweeba. cover mad. 1 • ከደነ፣ ሸፈነ፣ አለበሰ; maahanç’sama, magatok’omá, miisatsamá. 2 • አጠናቀቀ

cooked s'e.'ga. የበሰለ; etínzaga.

(ስራውን); daahoos.

cow s’é. ላም; éhosa. crab s’é. ሸርጣን (ብዙ እግር ያለው የባህር ነፍሳት); da etíísagaeŋga.

colour s’é. ቀለም; máb'añ dágosha. cool mad. ቀዘቀዘ; mab'añak'omá. cooperate mad. የሚተባበር፣ የሚግባባ; maatab'atsa. cooperation s’é. መተባበር(ትብብር); maafunc'atsa namadádá. cooperative s'e.'ga. የህብረት ሥራ ማህበር፣ረዳት; damaatab'tsa námadáda. coordinate mad. አስተባበረ፣ አቀናጀ፣ አስተካከለ; Maatuguwíl sa. coordination s’é. መተባበር (አንድ መሆን); maatab'atsa. copper s’é. መዳብ; kopeeríyá. corn s’é. በቆሎ; gas ŋaaba.

cradle s’é. የሕፃን ኣልጋ; nteer dida (yida), ntal dida craft s’é. የእጅ ሙያ; dámácaca da. craftsman s’é. የእጅ ሙያተኛ (ባለ እጅ); Etac'á gaha (gaaha). crane s’é. ከባድ ዕቃዎችን ማውረጃ መሳሪያ; da etígafarak'w k'aac'ak'aac'a. crawl mad. ዳኽ፣ ተሳበ; maŋkunáhwá. crayon s’é. የመፃፊያ ቀለም (ከለር); ayajálorágá.

create mad . ፈጠረ፣ ቀሰቀሰ፣አስከተለ; gazaz-Musá.

cost s’é ዋጋ፣ ወጪ; gas ŋaaba. corner s’é. ማአዘን; tajanamá.

creative s'e.'ga. የፈጠራ ችሎታ ያለው; etafatagash mandeela, etámkaalash dá meetaam. creativity s’é. ፈጠራ; máŋgáhats ŋgásha. creepy s'e.'ga. አስደንጋጭ; gatamza. criminal s’é. ወንጀለኛ; etamashanátsama. crisis s’é. ኪሳራ፣ ችግር፣ አስጊ ሁኔታ; Madíaabema, masheenma. croak mad. ጮኽ; mahab'agwá.

corruption s’é. ሙስና፣ እምነት ማጉደል; Mazazama. cottage industry s’é. የጎጆ ኢንዱስትሪ; industríyá al gofa algabába. cotton s’é. ጥጥ; gabába. cough s’é. ሳል (የጉፋን፥የቲቢ---); mamb'ahwá.

crocodile s’é. አዞ; k'aha. crop s’é. ምርት፣ሰብል; çámá. cross mad. መሰረዝ; gaant'oosa. cross (v) leg mad. አንድ እግርን በሌለው አጣምሮ የመቀመጥ ሁኔታ; maaŋgatíl/ maat'ok'w cogwa.

counselling s’é. ምክር; mad'aambama. count mad. ቆጠረ; babzaŋgaça. counter balance s’é. መስፈሪያ መሳሪያ; zoda.

cross off (zeros) mad . ማጣፋት; zéráwá.

country s’é. አገር; babok'eba.

crude oil s’é. ድፍድፍ ዘይት (ድፍድፍ ነዳጅ); aye gáázíyá.

court s’é. ፍርድ ቤት፣ የአንዳንድ የስፖርት ዓይነቶች 35

crust

dazzling

crust s’é. ላይኛው የመሬት ክፍል; Maahaayinneya, al k'omá. cry mad. አለቀሰ፣ ጮኽ; maísá.

currency s’é. ገንዘብ; Lámáána. current 1 • s’é የኤሌትሪክ ፍሰት/ጅረት; maatish kooreenta/káránt. 2 • s'e.'ga. ቅርብ ጊዜ፣ሰሞኑን፣ ያሁኑ; lázíya. current s’é. የውሃ፣ የኤሌክትሪክ ወይም የአየር ፍሰት፣ ማእበል; zub aya.

cube s’é. ስድስት ጎን ያለው ነገር; maçírk'oma. cubed s’é. አንድ ቁጥር እርስ በርሱ ሦስት ጊዜ ሲባዛ(43 =4x4x4); kaatsalaçamá. cubic centimeter s’é. ኪዩቢክ ሴንቲሜትር; kíúba sántí metárá. cubic meter s’é. ኪዩብ ሜትር; kíúb metárá.

cursive s’é. 1 • የተቀጣጠለ ፅሁፍ; maŋkos/ mantátás mak'ota. 2 • የተቀጣጠለ (ለምሳሌ ፅሁፍ); maŋkosamá. curve mad . መጠምዘዝ; Maak'ulatsama, maakudilama. custom s’é. ልማድ; mandádá, magat'óóçáma. customer s’é. ደንበኛ; Nane. cut mad. ቆረጠ፣ አጨደ; maaç'arak'omá.

cubist s’é. ቀቢ፥የሚቀባ ስው; maŋk'ulats makotsa. cue s’é. ፍንጭ(ምልክት); shaŋta /çá. cultivate mad. አለማ፣ አረሰ; maleemá. cultivation s’é. 1 • ማረስ; malé nneya. 2 • ማረስ፣ ማምረት; mab'ak'çaneyá. cultural 1 • s'e.'ga. ባህላዊ; Gadeesa. 2 • s’é. ባህላዊ;

wotságadá. culture s’é. ባህል; gadeesa. cup s’é. ሲኒ; lakoobaaya.

cutter s’é. መቁረጫ; dá etabígañç'ar looragá. cycle s’é. 1 • ኡደት; malañhá. 2 • ብስክሌት; gaandiŋja, saayiklíyá.

cyclist s’é. ብስክሌተኛ (ብስክሌት የሚጋልብ); Etamdash Beskelita.

cupboard s’é. 1 • ቁምሳጥን፣ የዕቃ መደረደሪያ ሳጥን; dá abík'ak'as'an kaac'ac'aac'á.

cylinder s’é. ቱቦ መሳይ ቅርፅ ያለው ነገር/ እቃ; síílíndera. 2 • ቁም

ሳጥን; saanduk'a.

curly s'e.'ga. የተጠቀለለ ፀጉር; mant'íl beek'wa.

D - d dagger s’é. ጩቤ; caaga.

dam s’é. ግድብ; masheeç aya. dance mad. ጨፈረ፣ ደነሰ; mb'aŋa, badaanasagá. danger s’é. አደጋ; manasak'odá.

daily matáb' . በየቀኑ; maddugóók.

dangerous s'e.'ga. አደገኛ፣ አስጊ; et homa. dark s'e.'ga. ጨለማ; maahígowá, maŋíígwá. dash s’é. ተፈተለከ፣ተጣደፈ(ለምሳሌ ብስክሌተኛ); masítsama, masiyaatsa. data s’é. መረጃ; mahwááns'ak'w da, ŋgasha.

dairy s’é. የወተት ውጤቶች መሸጫ፣ የወተት ማቀነባበሪያ; çeema ala ayakuuwa. dam s’é. ግድብ; maad'ahasáma. damage mad. 1 • አበላሸ; bansaga, bantságátsa.

daughter s’é. ሴት ልጅ; diud dogona.

2 • ጎዳ፣

አበላሸ; mátémá. damaged s'e.'ga. የተበላሸ; etabantsagá. damp s'e.'ga. እርጥብ; maanzííma.

day s’é. ቀን; maaka. dazzling s’é. አንፀባራቂ፣ አስደናቂ; míílaçama. 36

deal with

depression

deal with mad. ተቋቋመ፣ መረመረ; mak'amak'oma.

deficiency s’é. እጥረት፣ ጉድለት; zhííga damasá.

dear s’é. ተወዳጅ ሰው; maaŋgahaçá.

definition s’é. ፍቺ; mac'ak'asama/. deforestation s’é. ደንን መጨፍጨፍ; maç'ar ja.

decantation s’é.. ማጥለል፣ቀረራ; maas'íhak'oma. decay s’é. 1 • ብስባሽ; maŋaeea'má. 2 • መበስበስ፣

መበላሸት; mazhagoshama.

December s’é. ታህሳስ; yabool gundá. decend mad. በቂ፣ ተገቢ፣ መልካም; etabaabat kagáca. decending s’é. ከከፍተኛው (ቁጥር) ወደ ታችኛው በቅደም ተከተል መውረድ; çaganzaŋa maahulush kagaca.

deformed s'e.'ga. የተበላሸ፣ የማያምር፥ቅርፅ የለሽ; manásama. degradation s’é. ውርደት፥የመሬት ለምነት መቀነስ; makahátatsmá. degree s’é .የትምህርት ማስረጃ፣ ደረጃ; digiríyá. deliberate s'e.'ga. ሆን ብሎ፣የተደረገ; maŋgashats ŋgashá. delicious s'e.'ga. ጣፋጭ; mmeenama. delightful s'e.'ga. ለማድረግ የሚያስደስት; maaŋgaahayíla kámdámá. demand s’é. ፍላጎት; maaheesha aleema.

decimal s’é. ዴሲማል (አስርዮሽ); dísímaala.

democracy s’é. ዲሞክራሲ; díímooskraasa.

decimal point s’é. ዴሲማል ነጥብ (የአስርዮሽ ነጥብ); matgus dísímaal. decimeter s’é. ዴሲ ሜትር; daase metará.

democratic s'e.'ga. ዲሞክራሲያዊ; díímoo kraasíyá. demonstrate mad. 1 • ማሳየት; maatagatsma.

decisive s'e.'ga. ወሳኝ፣ ቁርጥ ያለ; etaapangaátsa.

2 • አሳየ፣

አስረዳ (በስእል፣ በቁሳቁስ ላይ); kámtgátsmá. denial s’é. አለመቀበል፣ መካድ; mab'ísama / map'ísamá. denominator s’é. ታህት አካፋይ (ለምሳሌ 2/5 አምስት ታህት አካፋይ ይባላል); almoá.

deciton s’é. ዲሲማል (አስርዮሽ); dsítoná. declarative sentence s’é. ትዕዛዛዊ አረፍተ ነገር; gataja almŋokos / almago ŋgashá. decline mad. አነሰ፣ ቀነሰ; mahalashamá/maleeya namazhagá. decode mad. የምልክት መልዕክትን ተረጎመ; mac'ak'as gataj gatajŋgasha. decompose mad. 1 • ለያየ; maahacaŋama / maawíç'amá. 2 • መበስበስ፣ ፈረሰ; mas'íhamá.

dense s'e.'ga. ጥቅጥቅ ያለ; Maad'aak'uwilama. density 1 • s’é. ጠቅጣቃነት (ለደን፣ ለጉም፣ ለህዝብ ብዛት); maskííç'a. 2 • s'e.'ga. ክብደት፣

deoxygenated s'e.'ga. ያልተጣራ ደም (የኦክሲጂን መጠኑ አነስተኛ የሆነ); mansaç mahá/mab’ñiik’w zuba. depend mad. 1 • ተማመነ; makotatsmá,maat’owiila.

decorate mad. አሳመረ፣ አስጌጠ; maandágonátsma kádagoshá. decrease 1 • s’é. ቅናሽ; mábaták'omá. 2 • mad. መቀነስ;

እፍጋት; dénsíití.

mataak'onamá.

dependency s’é. ጥገኝነት; etabaahalash b’agama.

deep s'e.'ga. ጥልቅ፣ ጥብቅ; mafagííl sa.

dependent s'e.'ga. ጥገኛ; etamaahalash maísha kabííma. deplete mad. ጨረሰ/ቀነሰ; mafalashmá.

deer s’é. አጋዘን; kóóŋá. defeat mad. አሸነፈ፣ ድል አደረገ; mamucak'omá.

depletion s’é. 1 • መሟጠጥ (የከርሰ ምድር ውሃ); mahaalats eek'uubíítsee ma mabuts mada. 2 • መምጠጥ; mafatsamá.

defecation s’é. ሰገራ መውጣት (መፀዳዳት); maçalak'oma. defence s’é. መከላከያ; Magarzaçáma. defend mad. ተከላከለ፣ አስከበረ; Magarzaçamá, daagarzaç, daab'aandagok'wa. defense s’é. መከላከያ; magarzéçama, mab'aandák'omá.

deposit mad. አከማቸ; mohoos'ee k'ooma. depression s’é. ስርጉድ ስፍራ፣ በዝቅተኛ የአየር ግፊት የሚከሰት ነፋስ; Malima. 37

depth

discovery

depth s’é. ጥልቀት; maahatílamá.

differ mad. ተለያየ፣ አልተስማም; maahacamá.

derive mad. ማግኘት; maçea'má.

difference 1 • s’é . ልዩነት; maahácámá. maas’iijilamá. 3 • ልዩነት (ሁለት ቁጥሮች ተቀናንሰው የሚገኝ); maahácáma. 2 • አለመግባባት;

dermis s’é. የውስጥ የሰውነት ቆዳ; beya alílamá. describe mad. 1 • ገለፀ፣ አስረዳ; mangíshtsma. 2 • አስረዳ፣ ገለፀ; maŋgashatsmá.

different s'e.'ga. የተለያየ; tar tar.

desert 1 • s’é. ምድረ በዳ፣ በረሃ; k'orakwá / k'aak'oratá. 2 • mad. ከዳ; mab'íísamá. desertification s’é. የመሬት መራቆት; k'waaŋk'ortá.

differentiate mad. መለየት; maahácáma. differentiation s’é. ልዩነትን ማሳየት; masankáháleema. difficult s'e.'ga. ከባድ፣ አስቸጋሪ; mazhígámá. diffuse mad. ተሰራጨ; maŋhoçamá.

design 1 mad • ቅርፃ ቅርፅ አወጣ፣ ነደፈ፣ አቀደ; mat’eehak’oma,daac’ak’w. 2 • s’é ዲዛይን (ቅርፅ፣ንድፍ፣ አሰራር); maŋgaháts mác’ak’awá mat’eehak’wa. desk s’é. ዴስክ; tugmak'ota.

diffusion s’é. መናኘት; daazabago amaçaŋamá/ daad'ak'w. dig mad. ቆፈረ; k'ósh, mak'óshamá.

destroy mad. አጠፋ፣ አበላሸ; matiya, mateetsama.

digestion s’é. በሆድ ውስጥ የምግብ መፈጨት(መንሸራሸር); magaas'ak'omá.

destruction s’é. ጥፋት; Mateetsama. detach mad. አለያየ፣ ገነጠለ፣ መደበ; Maasaahaçama, daasááhaç. detail 1 • mad. ማብራራት፣ መዘርዘር; mákohwílamá. 2 • s’é. ዝርዝር፣

digestive system s’é. የምግብ መንሸራሸር ስርአት; da etaaléak'w masagwá níla. digit s’é. ዲጂት (ከዜሮ እስከ ዘጠኝ ያሉ ቁጥሮች); k'omas'ámá. digital s'e.'ga. ዲጂታል (በቁጥር የሚሰራ); dájítál.

ማብራሪያ; kíílama.

detect mad. ለየ፣አገኘ; maaŋgamílamá.

dilute mad. 1 • ውሃ በመጨመር ማቅጠን; daac'ac'awaaç/daashaçayá. 2 • በውሃ አቀጠነ፣ በውሃ በረዘ; etáfagaaçan aya. dimension s’é. 1 • አቅጣጫ; gomçákwá. 2 • ወርድና ስፋት (ለምሳሌ የቤት); mamb'ashílámá. dinner s’é. እራት; ng shímgazíga.

detergent s’é. የማጽጃ ኬሚካል; janasa saabúná. determine mad. ወሰነ፣ ሃሳብን ቆረጠ; mambashílamá. determination s’é. ቆራጥነት; etaaŋgashagatsa. develop 1 • mad. አደገ; bafagagaak’wa. 2 • አስፋፋ; bafagagaiila. development s’é. እድገት፣ ልማት; mafaafalk'wá. device s’é. መሳሪያ፣ ዘዴ; k'aac'ak'aac'a.

dip mad. ነከረ፣ አጠቀሰ (ለምሳሌ ቀለም); máçalak'omá. diplomat s’é. ዘዴኛ ሰው፣ በውጭ አገር አገሩን የወከለ; díplomaat.

diagram s’é. ስእል; makootsa. diameter s’é. ክበብን ሉሁለት የሚከፍል መስመር; etamaab’ushil maliigok’omá. diamond s’é. አልማዝ; díyamenda.

direct mad . አቅጣጫ ማሳየት፣ቁጥጥር ማድረግ; magagats gomáçak'wá, etamazeeçamá.

diaphragm s’é. በሆድና በሳንባ መካከል ያለ ጡንቻ; díyaafaraam. diary s’é. የዕለት ማስታወሻ(አንድ ሰው ያከናወነውን፣ የገጠመውን); almaakan mad'aak'osha ŋgashá. dictatorship s’é. አምባገነንነት; etamakeera atsaaya.

direction s’é. አቅጣጫ፣ መመሪያ; gomáçak'wá. directly matáb'. በቀጥታ; mazhoshama. director s’é. ርእሰመምህር (ዲሬክተር); t'is mas’magamáshamá, daare kateeriyá. dirty s'e.'ga. የቆሸሸ; gantsadá.

dictionary s’é. መዝገበ ቃላት; loorág çása, loorág çása.

disadvantage s’é. ጉዳት; manasama,shagaawa.

diesel (naphtha) s’é. ናፍታ (ናፍጣ); jaaza.

disaster s’é. ጥፋት፣ አደጋ፣ መቅሰፍት; maahaatsa.

diet s’é. 1 • ዘወትር የሚበላ ምግብ; shoka masagwa / damasá etis ziizi 2 • በሀኪም ትዕዛዝ ወይም ክብደት ለመቀነስ የሚበላ ምግብ; damasá etaŋgashats adamas’ biya.

disastrous s'e.'ga. አጥፊ፣ አደገኛ፣ አሰቃቂ; ahaats. disc s’é. ዲስክ; malagúlahok'oda. discharge mad. አስወጣ፣ አራገፈ; matsetsama. discovery s’é. ግኝት; Gab’aaŋga. 38

discuss

drawing

do mad. አደረገ፣ ሠራ፣ሆነ; dá, madámá. doctor s’é. ዶክተር(ሐኪም); dokteeríya. does mad. የ"do" ሦስተኛ መደብ ነጠላ ቁጥር; badaga. dog s’é. ውሻ; k'áwá.

discuss mad. ተወያየ; Maygashjlama. discussion s’é. ውይይት; maaŋgáshílama. disease s’é. በሽታ; gantsátsa, gantsá mad'úútsa. disgusting s'e.'ga. አስፀያፊ፣ የሚያስጠላ; ettga gac'eekaça. disinfectant s’é. ፀረተባይ መድሃኒት; etábas'aga mada. display mad. አሳየ; dátágáts. disposable s'e.'ga. ከተጠቀሙበት በኋላ የሚጥሉት ነገር; ytsbíp'na.

domestic 1 • s’é. የቤት ሰራተኛ; maduus mas'a. 2 • s'e.'ga. የሃገር

ውስጥ; madúkomá /madagúk'omá. domesticate mad. አላመደ; Maduguk'omá,

dissolve mad. አሟሟ;masomak’omá. distance s’é. ርቀት; máhátak’wá. distill mad. አወጣ፣ አጠራ; maas'íhámá.

domestication s’é. ማላመድ (ለምሳሌ የቤት እንስሳትን); Maduguk'oma.

distilled s'e.'ga. የተጣራ; maas'íhámá. distillation s’é. ማጣራት፣ አረቄ የማውጣት ሂደት (ንጥረት); abíaas'íhá.

dominate s’é. በበላይነት ተጫነ፣ ገዛ; mad'aak'okomá. donate mad. ረዳ፣ ሰጠ; macçama.

distinct s'e.'ga. ልዩ፣ በጉልህ የሚታይ; máácalamá/dabaahacá. distinguish mad. ለይቶ አወቀ፣ ልዩነትን አሳየ; mamb'ashíl da. distinguished s'e.'ga. ታዋቂ፣ ዝነኛ; maŋgamílamá.

donkey s’é. አህያ; Nanuwa. don't mad. የ"do" አፍራሽ; ŋgó, çé. door s’é. በር; jísama. dot s’é. ነጥብ; matugasa.

distribution s’é. 1 • ድልድል; mab’ushamá. 2 • ስርጭት; Mazaalaçamá.

double1 s'e.'ga. እጥፍ; maalac'açamá. double2 mad. እጥፍ መሆን ፣ማጠፍ; maatab'açama / maakwaandashama. double negative s’é. ሁለት አፍራሽ የያዘ ዐረፍተ ነገር; negetive mbaand.

distributive property s’é. የስርጭት ባህርይ; mád'ák'ots mazáálaçámá. disturbance s’é. ረብሻ፣ሁከት; mazhaosh da. ditch s’é. ጉድጉዋድ; shumpa. dive mad. ውሃ ውስጥ በአናት ጠልቆ መግባት; mak'ola kil aya. diver s’é . ጠላቂ ዋናተኛ; etámaak'ola kil aya.

down matáb'. ከታች፣ ከሥር; kagaca. downward matáb'. ወደ ታች፣ ቁልቁል; kagaca. Dr. s’é. "Doctor" በምህፃረ ቃ ሲፃፍ; doktera.

diversity s’é. ልዩ ልዩ ዓይነት (የሃሳብ፣ የሰው ወይም የተለያዩ ነገሮች); Maaháácá. divide by mad. ሲካፈል; maab'ushílmá ká. divided s'e.'ga. ተካፈለ; etíyabáushírgííla.

draft s’é. ረቂቅ (ለፅሁፍ); mad’áambamá.

dividend s’é. ተካፋይ; mamb'áshlámá.

drain mad. ፍሳሽ ማስወገድ; maksçaya.

diving s’é. ውሃ ውስጥ ጠልቆ የመግባት እንቅስቃሴ; maŋk'ola kil aya. divisible s'e.'ga . ያለቀሪ የሚካፈል (ለምሳሌ 6 ÷2═ 3); dámamb'ashílmá, bala bakamaaeyaashán. division s’é. ማካፈል; maab'áshílamá.

drainage s’é. የውሃ መውረጃ; ndó madugw aya. drama s’é. ተውኔት (ድራማ); daraamá /mandats ŋgasha. draw mad. ሳለ(ስዕል)፣ መዘዘ (ጎራዴ); makot mak'otsa. drawing s’é. ስእል; makotsámá.

divisor s’é. አካፋይ; etámaab'ashílamá. Djibouti s’é. ጂቡቲ; Jibúútí.

39

dream

earth's crust

dream mad. ህልም; misamazhíga. dress s’é. ቀሚስ፣ ልብስ; bakura.

dry s'e.'ga. ደረቅ; maçeéémá. dt. / qu s’é. kíwú ton. duck s’é. ዳክዬ; bokwaa kweeya. ductile s’é. ተመዝማዥ; etaatáshagá. dull s'e.'ga..ደብዛዛ; mashalaç dagoshá. ደደብ; gat'át'á. ደነዝ; mat’eesama.

dribble mad. ኳስ ማንከባለል; makadugua ka ya1a1kuta. drink mad. ጠጣ; fa, ffámá.

dump mad. ደፋ፣ ዘረገፈ፣ አፈሰሰ. dung s’é. እበት፣ ፍግ; anz hosa. dust s’é. አቧራ; d'íd'a/ mapúl nneya.

drive mad. ነዳ; , madashamá.

duster s’é. ማጥፊያ(የአቧራ፣ የቾክ); etíkashagáça.

drop out mad. ትምህርት ማቋረጥ; Maaç'arak'omá.

dwarf planet s’é. ምህዋራቸው ግልፅ ያልሆነ ቅርብ ፕላኔቶች (ለምሳሌ ፕሉቶ; ndo palaaneta etakogá maaŋgamila da baad’acaak’w koká. dweller s’é. ነዋሪ; Eteeba.

drought s’é. 1 • ራሃብ; k’ob’a. 2 • ድርቅ; maçéégwá. drug s’é. መድሐኒት; bíya, dowa. drug-trafficking s’é. እፅን ደብቆ መሸጥ; mad'aak'w bíya. drum s’é. ከበሮ፣ የጆሮ ታምቡር; andíŋa.

dye s’é. ማቅለሚያ; makotsamá kadagosha. dying s'e.'ga. የሚያጣጥር; Etíígasha gi'ízha babeeseema. dynamic s'e.'ga. ንቁ፣ሀይል ያለው፣ እንቅስቃሴ የሚፈጥር; dayínamíká.

E - e each s'e.'ga. እያንዳንዱ; metmeth. eagle s’é. ንስር አሞራ; yegaaya.

earring s’é. ጉትቻ; shíd'a, yíra.

ear s’é. ጆሮ; s'ea.

earth s’é. መሬት; nneya. early matáb'. በማለዳ(በጡዋት)፣ቀደም ብሎ; Naç matuk'w. earn mad. አገኘ፣ አስገኘለት; Mad'amama. earth's crust s’é. ላይኛው የመሬት ክፍል; k'oneyá. 40

earthworm

emblem

earthworm s’é. ትል; íca, jimaahá nneya.

eight s’é. ስምንት; sanáákw.

easterly matáb'. ከወደ ምስራቅ; námpooka.

eighteen s’é. አስራ ስምንት; Atseer nak'oma sanáákw. eighth s'e.'ga. ስምንተኛ; bíl sanáákw. eighty s’é. ሰማኒያ; sána. elastic s'e.'ga. የሚለጠጥ; maacaceetsmá.

Eastern s’é. የፀህይ መውጫ (ምስራቃዊ); mpóóká.

elasticity s’é. ተለጣጭ; maanzamat'ama.

eastward s’é. ወደ ምስራቅ; kogw mpóóká. easy s'e.'ga. ቀላል; malee'émá. eat mad. በላ; sám / masamá.

elbow s’é. ክርን; shaçaahá ela.

east s’é. ምስራቅ; pééyá.

elder s’é. አረጋዊያን; dáámfaga, magaanza. election s’é. ምርጫ; maceelinamá. electric 1 • s'e.'ga. በኤሌክትሪክ የሚሰራ; eleektríka. 2 • s’é. ኤሌክትሪክ;

eleektríka.

electrical s'e.'ga. ከኤሌክትሪክ ጋር የተያያዘ; eleektríka. electrician s’é. የኤሌክትሪክ ባለሙያተኛ(ሠራተኛ); damdaak'o jaaha. electromagnetic s'e.'ga . ኤሌክትሪክ ማግኔቲካዊ (ኢሌክትሮ መግነጢሳዊ); elíkatromaaganítíka. electronic s’é. ኤሌክትሮኒክ; eleektroníká.

ecdysis s’é. የቆዳ መላላጥ፣ መገልፈፍ; mamb'áb'aak'atsa , mantíshatsa. echo s’é. የገደል ማሚቶ; manjílas b'aga. eclipse s’é . የፀሃይ ግርዶሽ; jahaamba. economic s’é. ኢኮኖሚያዊ (ምጣኔ ሃብታዊ); íkonomiiya damac'á. economical s'e.'ga. ቆጣቢ; mandílama, damac'á. economically matáb'. በቁጠባ; íkonomiíyá.

element s’é. 1 • ንጥረ ነገር (ሳይዋሃድ ብቻውን የሚገኝ ልዩ ቁስ)፣ባህርይ; did da.

economy s’é. ምጣኔ ሃብት (ኢኮኖሚ); mac'adá. edge s’é. ጠርዝ፣ ዳርቻ; k'osamá.

2 • ንጥረ

edible s'e.'ga. የሚበላ; dá etísagá.

ነገር; elámeent.

elements of design s’é. የንድፍ ስራ ለመስራት የሚያስፈልጉ ቁሳቁስ; dá etaapaŋaats kamakots makotsá. elephant s’é. ዝሆን; zhana.

edit mad. ፅሁፍ ማስተካከል (ቃላት፣ አረፍተ ነገር፣ ወዘተ); magáŋats/ maŋgahats mak'otá. educational s'e.'ga. ትምሕርታዊ; magamáçá. effect 1 • mad. ውጤት ማምጣት; mateetsma, çamá, máshaŋáma. 2 • s’é. ውጤት; çama . 3 • s’é. ጉዳት;

mashaŋátsama.

4 • s’é. ጥፋት;mashaŋa.

elevation s’é. ከፍታ ፣ ጉብታ; Máík'wá.

effective s'e.'ga. ፍቱን፣ውጤታማ; mad'ab çámá, etadagá çámá. maaŋgahatsmá, maaçtsmá. efficient s'e.'ga. በቂ ችሎታ ያለው፣ ብቁ; daatit, dáádaal. effort s’é. ጥረት፣ትግል፣ ድካም; mandátsa, maak'orá, gadahatá, mamaawa. egestion s’é. መፀዳዳት; maa'anza.

eleven s’é. አስራ አንድ; atseer nak'omá metaam. eleventh s'e.'ga. አስራ አንደኛ; bíl atseer nak'oma meta. eliminate mad. አስወገደ፣ አጠፋ፣ አስወጣ; daa'ambush, daateets. elongate mad. ማስረዘም፣ ማሳደግ; daagoots, daatazats, daafagók'w. embellishment s’é. ማጌጥ፣ ማስዋብ; maandognátsamá. emblem s’é. አርማ (የሃገር፣ የቡድን); dá abígagam dá metaam.

egg s’é. እንቁላል; ísh mata.

41

embrace

establishment

embrace mad. ያዘ፣ አቀፈ፣ ተቀበለ; dad'aak'w, baahaakogátsa ,bataagá. baahaakogótsa. embroider mad. ጥልፍ ጠለፈ; macim sígaaba nab'ag ahowa. emerge mad. ብቅ አለ፣ ቀረበ፣ ተገለጸ; daapééts, boogeya. emergence s’é. ድንገተኛ፣ አስቸኳይ; yedogwá, Maatámzáák'wá, kámsí. emphasis s’é . አፅንኦት; zanzéén.

envelope s’é. ኤንቨሎፕ(የደብዳቤ ማስቀመጫ ወረቀት ሳይላክ በፊት); gomaahos'ak'w Loorága.

environment s’é. አካባቢ; K'owééba. environmental science s’é. አከባቢ ሳይንስ; saayíns k'owééba. enzyme s’é. ኢንዛየም; ínzaayemá, inzaayemíyá. epidemic s’é. ተላላፊ በሽታ፣ ወረርሽኝ; maatísh mad'úútsa kab'agab'aga. epidermis s’é. የላይኛው የሰውነት ቆዳ; b'agáb'aga al çánneya. epiglottis s’é. ምግብ ወደ ሳምባ እንዳይገባ የአየር ቧንቧን መዝጊያ; c'aac'alíta, k'omas'aambíl hob'íyá. equal s'e.'ga. እኩል(=)፣ተመሳሳይ ; maazaak'omá.

employment s’é. ቅጥር; Makodátsáma. empty s'e.'ga. ባዶ፣ ጭር ያለ; kíílááná. enable mad. አስቻለ; baagáfalash, baagakaalash. encircle mad. ዞረ፣ከበበ; dáándíya. encyclopaedia s’é. እንሳይክሎፒዲያ (እንደ ዲክሽነሪ መረጃ የሚሰጥ); ínsaayakalo píídiya. end point s’é . መድረሻ ነጥብ; máç'arash matugúsamá. endanger mad. አደጋ ላይ ሆነ፣ አደጋ ላይ ጣለ; Maanasámaá. endemic s'e.'ga. ብርቅዬ፣ ብቸኛ; etaawot nák'oweebá tááŋgalé. ending s’é. ፍፃሜ; makárk'omá.

equation s’é. በይሆናል ምልክት (═) የሚገለፁ እኩል ዋጋ ያላቸው ሁለት አገላለፆች (ለምሳሌ 7 + 5 ═ 12); maanzáhaçamá, ikweeshaníyá. equator s’é. የምድር ወገብ; shííl nnyea, íkwaatara.

endurance s’é . ጥንካሬ፣ ፅናት (ለምሳሌ በውድድር ወቅት); gaasiyá kamazhigilçá. endure mad .መከራን መቋቋም፣መታገስ; mafaláshamá. enemy s’é. ጠላት; bíta.

equatorial s'e.'ga. ከምድር ወገብ ጋር የተያያዘ; etaad'áák'wááts ka b'ag shínneya. equilateral s’é. ጎኑ እኩል የሆነ; maanzá tiganamá.

energetic s'e.'ga . ሃይለኛ መሆን፣ ታታሪ; et girba. energy s’é. ጉልበት፣ ሃይል; girba, mazhígá.

equipment s’é. መሳሪያ (ዕቃ)፣ ትጥቅ; k'aac'ak'aac'a. equivalent mad. እኩል የሆነ፣ የተመጣጠነ; baanzáŋgáák'wa. equivalent fraction s’é . የተመጣጠነ ክፍልፋይ; maanzázáŋatsamá, maamb'ashílámá. eraser s’é. ላጲስ (ማጥፊያ); pensííla, etíígashagaça mak'óta. Eritrea s’é. ኤርትራ; ertárá eb b'aga.

engage mad. ተሰማራ (ለሥራ፣ ለጦርነት)፣ ቀጠረ(ለሥራ); míratsamá, maíína nada. engineer s’é. ኢንጂነር (መሃንዲስ); ínjíneeríyá. English s’é. እንግሊዝኛ; inglííza/ŋglííziyá. enhance mad. አሻሻለ; daatáb'án, daaçááts, daaŋgaahááts. enjoy mad. ደስ አለው፣ተደሰተ; maaŋgáŋááyíl. enjoyable s'e.'ga . ደስ የሚያሰኝ; et mataa'é gaaŋgaahááyílá. enormous s'e.'ga. በጣም ግዙፍ፣ ከፍያለ; ŋi/haayí baabokómá, matázák'ómá. enrich mad. አሳመረ፣ አበለፀገ፣ አዳበረ; bat'oogá káták'a. ensure mad. አረጋገጠ፣ ዋስትና ሰጠ; daaç waada.

erosion s’é. የመሬት መሸርሸር; Makaahaat boŋgw nneya ka aye dama,kazubá. escape mad. አመለጠ፣ ዳነ; mab'as'atsá, daat'am. essay s’é. ድርሰት; çámak'ota. essential s'e.'ga. በጣም አስፈላጊ፣ ተፈላጊ; Maapaŋaatsa. establish mad. መሰረተ፣ ገነባ፣ አቆመ; madak'omá.

entirely matáb'. በሙሉ; Kaguŋéémá.

establishment s’é. መቋቋም፣ መቆርቆር; mak'amak'omá, ma'faláshamá. 42

estimate

extensive

excuse me mad. ይቅር በለኝ; bac'sh káára/ káád'a. exercise s’é. የሰውነት እንቅስቃሴ፣ልምምድ; mandáts b'ag b'agá, mand'áámbamá. exercise book s’é. ደብተር; loorág mak'ota.

estimate mad . ይሆናል ብሎ ማሰብ; baasanzats kamawoótáána. estimation s’é . ግምት; saandatsána. Ethiopia s’é. ኢትዮጵያ; ítoopíya.

exert mad. 1 • በ----ተጠቀመ፥ስራ ላይ ኣዋለ; dáákandáts, daagawot námand gahá. exertion s’é. ድካም፣ ልፋት፣ ተፅእኖ ማድረግ; maabashama. exhaust s’é. ለፍቶ (ሞክሮ) አበቃ፣ ደከመ; malee'á.

ethnic s'e.'ga. የዘር; shooka. ethnically matáb'. በዘር; Kashooka. evaporate mad. አተነነ; mapala. evaporation s’é. ትነት; mapulama.

exhaustion s’é. ድካም; malee'ák'wa. exhibit mad. አሳየ; matígatsmá kawobaç b'agá. exist mad. ኖረ፣ አለ; bíígasha, bíígana. existence s’é. መኖር፣ ህይወት; maímá / mootá, kaasha. . evening s’é. ምሽት፣ ማታ; shímagaazhíga.

existing s'e.'ga . ነባራዊ፣የአሁን; Da etíígaan.

every matáb'. እያንዳንዱ; metmeta.

expand mad. አስፋፋ፣ ተስፋፋ፣ ተወጠረ; etáfagagilá. expansion s’é. ማስፋፋት; mafagílamá.

exit s’é. መውጫ; ndo gomapatsa.

every day s'e.'ga. የሁልጊዜ፣ የዘወትር; maddugók. everybody Gaanzh.sé. ሁሉም (ማንም) ሰው; awotaanango b'aga.

expel mad. አስወጣ; baapók'w. expense s’é. ወጪ; mpok’w bara. expensive s'e.'ga. ውድ; mazhíígama. experience s’é. የስራ ልምድ; etamat'oçamá. experiment s’é. ሙከራ; gad'aamba. expired air s’é. ወደ ውጭ የምናስወጣው ኣየር; manasá zubá / gook zuba. explanation s’é. ማብራሪያ/ መግለጫ; maŋgashatsmá. exploite mad. በዘበዘ፣ አገልግሎት ላይ ዋለ; dááb'ák'.

everything Gaanzh.sé. ሁሉም ነገር፣ ማንኛውም; ŋgísaha kowmá. evidence s’é. መረጃ; mashílak'w ŋgashá / mahwaans'ak'w ŋgísha. exact mad. የፈለገውን በሀይል በማስፈራራት አገኘ;etamat’aats b’aga.

exploration s’é. ፍለጋ፣ አሰሳ; mpaŋámá, maakaacíma. explore mad. እየተዘዋወረ ፈለገ፣ አጠና፣ መረመረ; mápaŋamá. exponent s’é. አርቢ; etábík'ot nílak'w çáganzáŋa.

exactly matáb'. ቃል በቃል፣ እንዳለ፣ በትክክል; kotákoçama. exact value s’é . ትክክለኛ ዋጋ; kotako bana. exam s’é. ፈተና; gad'aamba.

export mad. ወደ ውጭ ላከ፣ ወደ ውጭ አስተላለፈ (አሰራጨ); etiííçagush kaçánneya.

examine mad. 1 • መረመረ ; Maíirlílema, Mewíiríílamá. 2 • ፈተነ; bad'aambágá.

exportable s'e.'ga . ወደ ውጭ የሚላክ; etabíçsh kaçannya. expose mad. አጋለጠ፣ ጣለ; buŋgashats.

example s’é. ምሳሌ; maanzaahatsmá, maakotsamá. excess s’é. ብዙ፣ ትርፍ; wobaçámá, mapasamá.

express mad. ገለፀ፣ ተናገረ፣ አመለከተ; máŋgashatsmá. expression s’é. ስሜትን/ሀሳብን በቃል/በድርጊት መግልፅ; etábíígaŋgashatsá.

excessive s'e.'ga.ከመጠን በላይ; baabaçamá. wobáçamá ( etáád náb'agamá kámb'á). exchange mad. ተለዋወጠ፣ለወጠ; manzhiilama,maanzhíláma. excretion s’é. መፀዳዳት; maa'anza. excretory system s’é. ቆሻሻ የማስወገድ ስርአት; lafááŋ makaaták'w sub'ára.

extend mad. ቀጠለ፣ ሰጠ፣ ዘረጋ፣ አራዘመ; Mazamaatseema. extensive s'e.'ga. ሰፊ፣ ረጅም; babíílámá, matazamá. 43

extinction

fault

extinction s’é. ማጥፋት/መጥፋት; mateetsamá. extinguish mad. አጠፋ; mamb'ashílamá.

eye s’é. ዓይን; ílçá.

extract mad. አወጣ፣ ነቀለ; bapágok'wá. extraction s’é. ማውጣት(ለማእድን)፣መንቀል; maceeshama, maceekóma. extreme s'e.'ga. ሃይለኛ፣ ፅኑ; majímá.

eye glass s’é. መነፅር (የዓይን); manas'áára, gaaŋgundasáçá.

F - f front s’é. ፊት; nágw ílçá. fable s’é. ተረት፣ አፈታሪክ; yedáágizhá.

fame s’é. ዝና; mac' magaáh s'eeya. family s’é. ቤተሰብ; dílmas'á.

face s’é. ፊት; taasámá.

facial expression s’é. ፊትን ተጠቅሞ አንድን ሃሳብን (ለምሳሌ ቁጣን) መግለፅ; mañás'ilçá / madílçá. facilitate mad. 1 • አቃለለ፣ አመቻቸ; dagaahats. 2 • አፋጠነ; daasisiç.

family tree s’é. የዘር ሃረግ; eyé já. famine s’é. ረሃብ፥ድረቅ; yedeebaná, k'ob'a. fan s’é. አድናቂ፣ደጋፊ; gaasíyá. fantasy s’é. ከእውነት የራቀ ሁኔታ/ቅዥት; nakotakoçaŋgasha etaahataak'wá. far s’é. ሩቅ; mahaták'omá. farm s’é. እርሻ; maleeya.

facility s’é. አስፈላጊ መሳሪያ፣ አገልግሎት ሰጭ ድርጅት፣ ቅልጥፍና; aŋkaahá etáápáŋgáátsa, mazhígílçá. factor s’é. 1 • ምክንያት;maanjamá. 2 • አካፋይ (ለምሳሌ 2፣4 እና 8 የ16 ያለ ቀሪ ተካፋዮች ናቸው); damááb'ushílamá. factory s’é. ፋብሪካ; faafaríká.

farmer s’é. ገበሬ; etámleeya. farmland s’é. የእርሻ መሬት; bac' nneya, saagonneya.

faecal borne s'e.'ga. ከሰገራ የሚወጣ ጀርም; baams’gaandá /íc anza. faeces s’é. ሰገራ፣ ኩስ; anza, anz matá. fail mad. ወደቀ፣ አቃተው፣ አልተሳካለትም; dafaat. failure s’é. 1 • ውድቀት፥መውደቅ፣ መታወክ; mabeya, mafaata. 2 • ውድቅ/ብቃት የሌለው; mbeeya.

fast s'e.'ga. ፈጣን; masítsamá. fat s'e.'ga. ወፍራም፣ ጮማ; mak'ocámá, saagwá. fatal s'e.'ga. አደገኛ፣ለሞት የሚዳርግ፣ወሳኝ; Mashaŋamá, etaŋaarék'w mashá. father s’é. አባት; baabá. fault s’é 1 • የአለት ወለል መሰንጠቅ፣ ስሕተት፣ ጥፋት; k'ónneya.

fairy tale s’é. ተረት; yedáágizhá. faithful s'e.'ga. ታማኝ የታመነ; mafeeshama. fall mad. ወደቀ፣ ረገፈ(ፍሬ ከዛፍ ላይ)፣ ጣለ; dáfaat. false s’é. ሐሰት; pútá.

2 • mad. ስሕተትንና

ጥፋትን በሌላው ላይ አላከከ; et gant'óósa. 44

favourable

fisherman

favourable s'e.'ga. ምቹ፣ የሚስማማ; Maahééshamá. favourite s'e.'ga. ተወዳጅ; mahééshamá. fear s’é. ፍራሃት; gat'ééyá.

fifty s’é. ሀምሳ; maak', yeemaak'. fight mad. ተጣላ፣ ተዋጋ; daatuuts.

feat s’é. ጥንካሬን፡ እውቀትን የሚጠይቅ አስቸጋሪ ስራ ማከናወን; madádá mazhigatsama.

filter mad. አጠለለ፣አጣራ; maas'íhak'omá.

figure s’é. ስዕል; makotsa. film s’é. ፊልም; fílma. filtration s’é. ማጣራት;maas'íhamá,maas'ííŋamá.

feather s’é. 1 • ላባ; b'áb'a/p'áp'a, be matá.

find mad. አገኘ፣ አወቀ (ለምሳሌ የቃላትን ፍቺ); bad'abagá, mab'aaŋgamá. finding s’é. ግኝት (የምርመራ ውጤት); mad'ábamá. fine s'e.'ga. ደቃቅ፣ ቀጭን፣ ስስ; maléék'ómá, mahaalátsma, masasahamá. fine (work) s’é. የታረመ፣ ጥሩ(ለስራ); gashaamá, magaahamá. finest s'e.'ga. በጣም ጥሩ፣ ከሁሉ የሚበልጥ; etáápás nájanda. finger s’é. ጣት; k'útsítsá. finish mad. ጨረሰ; daakád'k'o. fin s’é. የዓሳ ክንፍ; b'áb' gosha / uŋa.

feature s’é. 1 • ሁኔታ፣ መልክ፣ ዋና መለያ ገፅታ; mootatsmá, maímá. 2 • መለያ ፀባይ; mootáts b'agamá. features s’é. የፊት ቅርጽ; mootátsa. February s’é. የካቲት; yilááhá feed mad. ጋጠ፣ በላ; daas.

feel mad. ተሰማው(ሃዘኑ)፣ ነካ፣ ዳሰሰ; maŋagask'wa. feet s’é. እግር; cogwa.

fire s’é. እሳት; maanja.

female s’é. እንሰት፣ ሴት; ŋgafa.

fire wood s’é. የማገዶ እንጨት; gún maanja.

female genital mutilation s’é. የሴቶች ብልት ግረዛ; mashats/ maç'arííl gaafa. fertile 1 • s'e.'ga. ለም; saagw nneya. 2 • ወላድ;saagw

fireman s’é. የእሳት ዓደጋ ተከላካይ ወታደር; et masháç manja. firm s'e.'ga. ፅኑ(ለያዘው አቋም)፣ የማይወላውል; etaabs' maanzhííl k'óbítsámá. first name s’é. የመጀመሪያ ስም; s'ééya al gasíík'wá. first person s’é. አንደኛ መደብ; b'aga meta. fish s’é. ዓሳ; uwa, gosha, uŋa.

nneya/ wíç'a.

fertility s’é. መውለድ መቻል; mpok'wa. fertilizer s’é. ማዳበሪያ; saagw nneya. fever s’é. ትኩሳት; gooka. fibre s’é. የደም ስሮች፣ ቃጫ; çaañjah mahá. fiction s’é. ፈጠራ/ ልብወለድ; ŋgasha etaapok'w ák'wááb'ítsa. field s’é. ሜዳ፣ማሳ; sísa, mítsa.

fish farming s’é. የዓሳ እርባታ; maambízaç uwa.

fifteen s’é. አስራ አምስት; Atser nak'omá maak'us.

fisherman s’é. ዓሳ አጥማጅ; dám d'aak'w gosha.

fifth s'e.'ga. አምስተኛ; bíl maak'us.

45

fishing town

fossil

fold mad. አጣጠፈ; ballác'agá. foliage s’é. የዛፍ ወይም የተክል ቅጠል; s'éés'ija.

fishing town s’é. ዓሳ የሚሸጥበት ከተማ; súúg makodok'w gosha. fit mad. መስማማት፣ ተስማማ; daaŋgááháts. five s’é. አምስት; mak'ús. fix s'e.'ga. መደብኛ፥የተወሰነ; édúlá, edí, édílá, dúúdumá. flag s’é. ባንዲራ; Baandíra.

folktale s’é. ተረት; yádáágizhá. food s’é. ምግብ; dámsá. foot s’é. እግር; cogwa. foot (on) s’é. በእግር; ka cogwa.

flap mad. አዛወዘ/አራገበ; gaaŋgúndas dá. flash light s’é. ባትሪ; Lamt'aaríya.

football s’é. 1 • የእግር ኳስ; yáákúta al cogwa. flat s’é. ለጥ ያለ; manzááhááyílmá. flesh s’é. ስጋ፣ አካል; bac'a, b'ag dá. flexibility s’é. መለመጥ፣መለዋወጥ (ለምሳሌ ሰውነት); kamalee'etsá, manzhaayílá. flexible s'e.'ga. ተለዋዋጭ፣ ተለማጭ፣ ተቀያያሪ; manzhílamá.. flood s’é. ጎርፍ; yéémlááñjasa, madug aye dama. flooding s’é. በጎርፍ መጥለቅልቅ; yéémláájasa, madug aye dama. floor s’é. ወለል፣ ፎቅ; madugíl más'á.

2 • ኳስ;

yáákút . foothill s’é. ከተራራ ግርጌ ያለ ኮረብታማ ስፍራ; dú ç'irzha etááwot násh dóólá. footwork s'e.'ga. የእግር እንቅስቃሴ(ለዳንስ ለስፓርት); mandátsa kacogwa. force2 s’é. ጉልበት; mazhigá, gírba.

flourish mad. ተስፋፋ፣ በለፀገ; daafágáák'w. flow mad. ወረደ; mbuta. flower s’é. አበባ; bool já.

force1 s’é. ሃይል (የኤሌክትሪክ/የስበት)፣; girba. forecast s’é. ትንቢት; magamágá, míírágwá. foreground s’é. ለተመልካች ቅርብ የሆነ; maaricák'ómá. foreign s'e.'ga. የውጭ; al çánneya. foreign exchange s’é. ከውጭ ሀገር ጋር የንግድ ልውውጥ; maanzhíl dá kadáçánneya eyáál zabaŋa. forest s’é. ደን፣ ጫካ; gasowa, gasohowa.

fluctuation s’é. መለዋወጥ፣ መቀያየር; manzhááyíla. fluent s'e.'ga. አቀላጥፎ የሚናገር/ የሚፅፍ; etamaflashama gashal. fluid s’é. ፈሳሽ; maand'ík dá. fly mad. በረረ፣ ሮጠ; bapúrrágá. fly s’é. ዝንብ; mbééya.

forest fire s’é. የሰደድ እሳት; maambo maanja, maanj gasohowa. fork s’é. ሹካ; yék'sa okááŋg etíígas páástá. form2 s’é. መልክ፣ቅርፅ ማውጫ ነገር; kajanasáma/kashokámá maawíd'úga. form1 mad. ቀረፀ; mootátsa. formation s’é. 1 • አፈጣጠር; mazazmá.

focal point s’é. የትኩረት ነጥብ; máát'owíl mataúgúsamá. focus mad. ሙሉ በመሉ አተኮረ; maaúrama(zeenats). fog s’é. ጉም፥ ጭጋግ; wáápúlá, báápulá.

2• አሰራር;

Madamá. forty s’é. አርባ; yaánz. fossil s’é. ቅሪት አካል; zhakw mash dá,

foggy s'e.'ga. ጭጋጋማ; mpúlámá.

46

foul

gauge

foul mad. ጥፋት (በስፖርት ሜዳ ውስጥ የሚሰራ); manas gaasíyá, faawol. founder s’é. መስራች አባል; madák'omá, makóshamá. founding s’é. መስራች; mandamá.

from etmaand.çá. በ…ምክንያት፣ በ…በኩል፣ከ…ርቆ; Ná.. fruit s’é. ፍራፍሬ; gad'ahá já. fry mad. ጠበሰ; daaínz. fuel 1 • mad. ነዳጅ መሙላት; mííc'ak'w jaaza. 2 • s’é. ነዳጅ; jaaza (gáázíyá ).

four s’é. አራት; nzaaç. fourteen s’é. አስራ አራት; Atseer nak'oma nzaaç.

fulcrum s’é. መፈንቅል፥እርካብ፥ድጋፍ; matagúshama. fulfil mad. ፈመ፣ አሟላ፣ ጠበቀ; daayíc'ák'ow.

fourth s'e.'ga. አራተኛ; bíl nzaaç. fox s’é. ቀበሮ; wojaawíya, yambuza.

fulfilment s’é. ቃልን መጠበቅ (ማሟላት); mazééç çáŋgashá. full s'e.'ga. ሙሉ; etááyíc'ak'wá. fumble s’é. በረበረ (ለምሳሌ ኪስን); mííratsamá. fraction s’é . ክፍልፋይ (ሙሉ ቁጥር ያልሆነ ለምሳሌ 1/5፣ 0.63); damaab'ashílama.

function s’é. ተግባር፣ ስራ፣ ዓላማ; madámá.

fragment s’é. ስባሪ፣ ግማድ; mbíshílamá.

fungi s’é. ፈንጋይ; waagá. fungus s’é. ፈንገስ (ቅጠል ወይም አበባ የሌለው እንጉዳይ መሰል ተክል); faŋgásíyá/ shook mpáç já etazhiig s'éémá kaboola.

functional s'e.'ga. የሚሰራ; etamda.

fray mad. ነተበ (ለምሳሌ ለልብስ); máŋákaasá/mámaçá. free hand s’é. ያለ አንድ መሳሪያ በእጅ ብቻ; Keelááná. freedom s’é. ነፃነት፣ መብት; maac'eegaasa. frequently matáb'. በተደጋጋሚ፣ አዘውትሮ፣ ብዙ ጊዜ; kamankuulíílama. fresh s'e.'ga. 1 • ንፁህ፣ ትኩስ (ንፁህ ውሃ); míízhaç aya. 2 • ያላደረ፣የዛሬ; gookámá.

funnel s’é. የፈሳሽ ማጥለያ; k'aac'k'aac'a etííkaas'ííŋgá ayé gizk'wa. furniture s’é. የቤት እቃ; k'aac'k'aac' más'á.

Friday s’é. አርብ; kookowa. friend s’é. ጓደኛ; naané, mazha. fringe s’é. 1 • ጥለት፣ዘርፍ፣ጠርዝ; K'osama, samá. 2 • ዘርፍ

ሠራ; gaahá, madadá.

frog s’é. እንቁራሪት; yáágodá.

G - g gain mad. ጨመረ፣ አገኘ; batáb'gá, bad'ábaga. game s’é. ጨዋታ፣ ግጥሚያ; gaasíyá, maatí yáákúta. gap s’é. ክፍተት (ባዶ ቦታ)፣ልዩነት; maat'óóyílámá, kílááná. garden s’é. የአትክልት ቦታ; gobíígá gohob'a.

gas s’é. ጋዝ (አየር); gaaziyá, zubá. gaseous s'e.'ga. ጋዝ የሚመስል; etáákógá kagáázíyá. gather mad. ለቀመ፣ሰበሰበ; máhwans'ak'omá/ mashílmá.

gauge mad. ለካ፣ ገመተ (ጊዜን፣ መጠንን); baíndagá/daasáándats. 47

gear

good night

give mad. ሰጠ፣ አቀረበ; baçágá, daataa'é.

gear s’é. ማርሽ፣ መሳሪያ (ለማንኛውም ነገር የሚያገለግል); aŋkaahá, aho/ŋw yáákúta. generalize mad. አጠቃለለ; baafúnc'agátsa. generally matáb'. በአጠቃላይ፣ በሰፊው፣ አብዛኛውን ጊዜ; kamaafúnc'atsamá. generator s’é. ጀኔረተር; janareetéríyá.

given number s’é '. የተ`ሰጠ ቁጥር; ganzaŋa etíçágá. gland s’é. እጢ; gláándíyá/ gobóógé gaat'ak'ówá. glass s’é. ብርጭቆ; zalaalá.

genre s’é. አይነት/ ዘርፍ(ለምሳሌ የድራማ፣ የስነፅሁፍ); jínsamá. geographic s'e.'ga. መልከአ ምድርአዊ; moot /maísh nneya. geographical s'e.'ga. ከጂኦግራፊ ጋር የተዛመደ፣ የተገናኘ፣ የሚወሰን; mootáts nneya. geography s’é. ስለመሬት የሚያጠና; joográáfíyá'/ joográáfa etákaayíd'gá kannéya. geometric s’é. ጂኦሜትሪያዊ; jíoméétira.

glassware s’é. ከብርጭቆ የተሰራ የቤት ቁስ; K'aac'kaac'a etííŋgaŋgáts názalaalá. global warming s’é. የአለም ሙቀት; gookógw ebánneya. globe s’é. ሉል ካርታ የታሳለበት ክብ ነገር; ebanneya/nneeya.

geostationary s’é. የማይንቀሳቀስ; etáábas' mandátsa. germinate mad. አበቀለ; bapágá. germ s’é. በሽታ የሚያመጡ ጥቃቅን ነገሮች; íca, jarma. gesture mad. በሰውነት እንቅስቃሴ መግለፅ;

glossary s’é. ግሎሰሪ (አጭር የቃላት መፍቻ); gloosééríyá/mac'gas mamb'áb'al çáŋgashá. glossy s’é. ልስልስ፣ አንፀባራቂ የሆነ; /maléé'étsamá/etábáándáç bárbár. glucose s’é. ጉልኮስ/ስኳር; ayé saŋa / galúúkosa.

maŋgasháts dá kamziç'áts b'agáb'aga. get mad. አገኘ፣ ያዘ; bad'ábagá dad'aak'ósh. get (to) mad. ወደ አንድ ቦታ መድረስ; mad'ábogwá/madáásha kogw metáám. get (up) mad. ተነሳ (ብድግ አለ); báfád'ágátsa.

go mad. ሄደ; d'á, tsá, bad'ágá, dááts. goal s’é. ግብ፣ ዓለማ; maaçámá, maaçátsamá, dibáána. goalie s’é. ጎል ጠባቂ (ለምሳሌ በእግር ኳስ); etámzeeçámá. goat s’é. ፍየል; me'a/meya.

get dress mad. ለበሰ; baíságátsa. get well soon mad. ወድያውኑ ተፈወሰ; babidagá kaats ziyaalá/ziba. gill s’é. የአሳ መተንፈሻ አካል/ጊል (ስንጥብ); shakóós uwa méétsamá. giraffe s’é. ቀጭኔ;zaraafa.

gold s’é. ወርቅ; aç'ííya. gold metal s’é. ብረታማ ወርቅ; makóts sóŋ aç'ííya. good afternoon s’é. እንደምን ዋልክ?; éyáába báátíshagók'w mbééç oká? good evening s’é. እንደምን አመሸህ?; éyáába báátíshagók'w malíím oká? good morning s’é. እንደምን አደርክ?; éyáába báázhígagá? good night s’é. ደህና እደር!; zhigé kagashalmá.

girl s’é. ልጃ ገረድ; dúdogoná, dogoná.

48

goodbye

guest

grazing 1 • mad. አሰማራ፣ አጋጠ(ከብቶችን); daadásh hosa kíl sísa.

goodbye s’é.. ዸህና ሁን; woté/íyé kagashalmá. gorge s’é. ጥልቀት ያለው ገደል; Maahatííl haanzhowa, buuk'a. government s’é. መንግስት; t'is maaç'árk'w nnéya meta. grade s’é. ክፍል፣ ውጤት (በፈተና); ban madádá al damagamáshamá. gradual s'e.'ga . ቀስ በቀስ; magáŋ kamd'aambamá.

2 • s’é. የግጦሽ

መሬት; mç'íŋtok'w nnéya.

great s'e.'ga. ትልቅ; babák'ómá, mpásamá. greater s'e.'ga. የበለጠ; babák'ómá ná, mápásamá ná.

grain s’é. ጥራጥሬ; Çágaatiga,maamidámá.

green s'e.'ga. አረንጓዴ; maanzítsamá. greeting s’é. ሰላምታ፣ አቀባበል; daaŋgaŋá, mataa'ámá. grey s'e.'ga. ግራጫ; madisaráátsa, maasíndatsamá. grind mad. ፈጨ፣ ወቀጠ; daagaahash, daatóh.

gram s’é. ግራም/የክብደት መለኪያ; grááma. grammar s’é. ሰዋሰው; mazhoosh ŋgashá. grandchild s’é. የልጅ ልጅ; dú duumá. grandchildren s’é. የልጅ ልጆች; díd didamá. granddaughter s’é. ሴት የልጅ ልጅ; did didamá dú dogoná. grandfather s’é. ወንድ አያት; ampá. grandmother s’é. የሴት አያት; epééyá.

groin s’é. ብሽሽት; shaçárá, shaçád'á.

grandparent s’é. አያቶች (ወንድና ሴት); ampééya, epééya. grandson s’é. ወንድ የልጅ ልጅ; did dumá duá gunza. graph s’é. ግራፍ; graaf.

groove s’é. ሰንጥቅ፣ቡርቡር; mb'ák'amá, mak’oshiilama. ground s’é. መሬት፣ ምድር ያለ ቤት (በህንፃ); nneya. ground cover s’é. በሳር የተሸፈነ መሬት; magwaandok'w nneyá kagaziyá. ground water s’é. የመሬት ውስጥ ውሃ; aya alííl nnéya. groundnut s’é. ለውዝ (ኦቾሎኒ); lufúreeya. group s’é. ወገን፣ ቡድን; dalééba, maahóns'ak'wá.

graphic s’é. ስእላዊ ገለፃ; maŋgashaatshma kamakotsa. graphic artist s’é. በኮምፕዩተር ዲዛይን የሚያወጣ; etamaŋgahats kompiteera. grass s’é. ሳር; gázíyá. grasshopper s’é. ፌንጣ; yááwuda.

group discussion s’é. የቡድን ውይይት; maaŋgashíl ŋgasha kamaahoans'ak'wá. grouping mad. ምደባ; máháns'atsa kógw metaam.

grassland s’é. በሳር የተሸፈነ ሰፊ መሬት; nneya etasooŋgats ágazíyá.

grow mad. አደገ፣ በቀለ; daafagáák'w, bápágééyá. growth s’é. እድገት; mafagáák'wá. guest s’é. እንግዳ; kodóŋwá, kodóhá.

49

guest of honour

hat

guest of honour s’é. የክብር እንግዳ; babák'w/mashiç' kodóŋwá. guitar s’é. ክራር መሰል የሙዚቃ መሳሪያ; aŋkaahá mozíík'á/geetáárá.

gun s’é. ጠመንጃ; libínda.

gut s’é. አንጀት; çíílá. gym mad. ስፖርት የሚለማመዱበት ቦታ (አዳራሽ); sís yáákúta gobíínd'áámbagá ispóórta. gymnasium s’é. አዳራሻ (የስውነት እንቅስቃሴ ማድረጊያ); jimnaaziyemá.

gulf s’é. ባህረ ሰላጤ (ሾጠጥ ብሎ ወደ መሬት የገባ ባህር); aya etáákoh kíl nnéya.

gymnast s’é. የሰውነት እንቅስካሴ ባለሙያ; jamanáásta, ispóórtiyá etaanzhígats b'aga.

H - h habitat s’é. 1 • የተፈጥሮ መኖሪያ (የእንሰሳትና የዕፅዋት); gomaish çaambida da.

handball s’é. የእጅ ኳስ; yáákút elá. handle s’é. እጀታ፥ማንጠልጠያ; jík'ómá/jík'w caaga. hand-woven s’é. ሽመና; macúm jíba/awa keera.

habit s’é. ልማድ; mandámá. hair s’é. ፀጉር; béék'wá.

hang your head in shame እፈር (ዓይንህን ሰበር አድርግ); míís'áák'wa. happen mad. ሆነ፣ ደረሰ፣ ተከሰተ(ነገሩ፣ ጉዳዩ); yéédogwá. happy s'e.'ga. ደስተኛ; et gaaŋgaaháyílá.

hairdresser s’é . ፀጉር አስተካካይ; etamnç'rak'w béék'wá. half s’é. ግማሽ; gaab'áshilamá, gaas'iilámá. half past s’é. ከግማሽ; dáá/badágá kagaab'áshílámá.

harbour s’é. ወደብ (የመርከብ፣ የጀልባ መቆሚያ ቦታ); gomí'ík'w lamaadíya. hard s'e.'ga. ጠንካራ፣ ክፉ፣ ከባድ; mazhígatsamá,manasámá,mashiç'amá. harden mad. ደንደነ፣ ጠንከረ፣ ባሰ; dázhígááts.

hammer s’é. መዶሻ; sibilíya.

ecological harm s'e.'ga. በአለም ላይ ያሉ ችግሮች/ሁኔታ; manasa etíígá néébannéya. harmful s'e.'ga. መጥፎ፣ ጎጂ፣ ጠንቀኛ; manasámá/gantsámá. harmony s’é. ስምምነት፣ መዋሃድ; maahóçámá, mancáçámá. harsh s'e.'ga. መጥፎ፣ ከባድ፣ ሃይለኛ; gantsa mashiç'má, mazhájámá/mazhágámá. harvest s’é . አዝመራ፣ መኽር; anjaahá madádá zanzéén. has mad. አለው; bac'ágá, daac'. hat s’é. ባርኔጣ; kúp'a.

hand s’é. እጅ; ela/era.

handbag s’é. የእጅ ሻንጣ; zhigadá etííb'boor ka'ela.

50

hatch

hm

her gaanzh.sé. የእሷ/ እሷ; aŋ, al aŋ, yede.

hatch mad. ፈለፈለ(ለምሳሌ እንቁላል); bad'ád'agása/daad'ád'as mátá ishamá. have mad. አለው; bííc'ágá/dííc'.

herb s’é. መድሀኒት ቅጠል/እፅ; daa etaadaç b'aga. herbal s'e.'ga. ከእፅዎች የሚገኝ; loorág etíík'otan s'eeda etaadaç b'aga. here you are እንካ ፣ውሰድ ፣ያዝ; bac'aga, daac'. he's . አለው; daawotan, daain. heterogeneous s'e.'ga. ውህዱ ቅይጥ (ድብልቅ); mancaçdá etígamats kaílaçá. hibernate mad. ክረምትን በእንቅልፍ ማሳለፍ (ለእንሰሳ); mab’as’tsa.

hazard s’é. አደጋ፣ስቃይ፣መከራ፣ችግር; shagááwá, maat'íns'ak'wá. hazardous s'e.'ga. አደገኛ; gantsamá,manasámá. he gaanzh.sé. እሱ; ah, aŋ, ame,ahó. head s’é. ራስ; ílk'wá. head of state s’é. የአገርመሪ; t'ísa, etamad'a1a1k'w nneyá. headache s’é. ራስ ምታት; mad'úú ílak'wá.

hide mad. ደበቀ፣ ሸፈነ፣ሰወረ; maab's'k'owma. hide s’é. ቆዳ; Beeya.

headband s’é. ራስ ላይ የሚታሰር (ለምሳሌ ፋሻ በጉዳት ጊዜ); dá abíísalák'wá. heading s’é. ርዕስ; taasamá.

high s'e.'ga. ከፍተኛ፣ ሃይለኛ፣ ጥልቅ; mooha.

headline s’é. አርዕስተ ዜና; taasamá gabas'aná.

higher term s’é. ከፍተኛውን ዋጋ የያዘ ተርም; baabak'w ganzaŋa. highland s’é. ከፍታ ቦታ፣ ደጋ; endoomowá.

health s’é. ጤና; magahatsá / mafac'atsa. healthy s'e.'ga. ጤናማ፣ ለጤና የሚስማማ. heap s’é . ክምር፣ ቁልል; mahans'ák'omá.

highlight mad. አጉልቶ ማሳየት (በመከለስ)፣ በጣም ማድመቅ(በቀለም); mátagashámá kamágaháma. hike s’é. የእግር ጉዞ; maahaatak'oma. hill s’é. አቀበት፣ ኮረብታ; baadagasta.

heart mad. ልብ; gookoga. heat s’é. ሙቀት; maáokogwá. heavy s'e.'ga. ከባድ፣ ሃይለኛ; maagooma. hectometer s’é. መቶ ሜትር; hekátómetárá. height s’é .ከፍታ፣ ቁመት; maíyaak'w magooma.

him gaanzh.sé. እሱን; áŋ, áha. hind legs s’é. የኋላ እግር; caogwa al boŋgwa. hinder mad. አደናቀፈ፣ አስተጓጎለ; Etiib'aaséeyook'wa. hippo s’é. ጉማሬ; ŋaça.

helicopter s’é. ሄሊኮፕተር; elekooftera.

hello ሃሎ;yeelo.

his gaanzh.sé. የእሱ; alááho, al ah.

helminthes s’é የትል ዓይነት; shook ica. help mad. ረዳ፣ አገዘ; batab'agátsa, daatab'ats. hemisphere s’é. ንፍቀ ክበብ፣ የአለም አጋማሽ; maab'ashil ebanneya. hen s’é. ዶሮ; matá.

historical s'e.'ga. ታሪካዊ፣ የጥንት; s'íína. historical sites s’é. ታሪካዊ ቦታዎች; goomeísh s'ína. history s’é. ታሪክ; s'íína. hit mad. መታ፣ ለጋ (ኳስ); bab'acaga. HIV/AIDS s’é. ኤችኣይቪ /ኤድስ; desá. hive s’é. ቀፎ; záŋwá. hm s’é. ሄክቶሜትር; hekátómetárá. 51

hoe

hygienic

hoe s’é. መኮትኮቻ(መቆፈሪያ); tabá.

how high ምን ያህል ከፍ ያለ; zaants maiik’ooma. how long ምን ያህል ጊዜ; okiil zaantsaka . how many ስንት; zaantsa. how often ስንት ጊዜ; zantsa anjaha. how old are you? ዕድሜህ ስንት ነው?; zantsa gíízhaaluu. how wide ምን ያህል ስፋት; eeyííyelama.

hold mad. ያዘ፣ ገታ; mad'ak'owshama. holiday s’é. በዓል; okamuusa. holistic s'e.'ga. አጠቃላይ; kákoomá.

hue s’é. ቀለም; dagosha.

home s’é. ቤት; mas'á. homework s’é. የቤት ስራ; madada al mas'a. homogeneous s'e.'ga. የሚመሳሰል;maanzaaha da. hook s’é. መስቀያ፥መንጠቆ; dámtsíhak'w da.

human being s’é. የሰው ልጅ; balaadamá.

human right s’é. የሰው ልጅ መብት (ሰብአዊ መብት); mazeeç moota ala balaadama. humanitarian s’é. በጎ አድራጊ; Matab'aats eyatsabaa. humid s'e.'ga. ርጥበት ያዘለ; mahab'amá.

hop s’é. 1 • ጌሾ; gárashawá.

humidity s’é. ርጥበት; mahab'amá. humour s’é. ለዛያለው ጨዋታ; magaha gaasíyá. 2 • ጡብጡብ

አለ፣ ዘለለ; maat'owila. hopper s’é. የሚዘል የሚነጥር; mantaraçak’wa.

humus s’é. ብስባሽ (በማዳበሪያነት የሚያገለግል); maŋééa'a nneyá. hundred s’é. መቶ; Bala.

horizon s’é. አድማስ; nzágozá. horizontal s'e.'ga. አግዳሚ; maaŋgadíílamá. horn s’é. ቀንድ; jík'wá.

hundred thousands s’é. በመቶ ሺዎች; bála ebála. hundreds s’é. ብዙ መቶ; woobaç bala.

horn of Africa s’é. የአፍሪካ ቀንድ; k'w afrika. horrible s'e.'ga. አስከፊ; manasadá. horse s’é. ፈረስ; faraasá.

hundreth s'e.'ga. መቶኛ; mas' balá. hungry s'e.'ga. የተራበ; etaak'ob'a. hunt mad. ፈለገ፣ አደነ; gab'eeŋa, gab'ahá. hunter s’é. አዳኝ; etamashk'wá.

hospital s’é. ሆስፒታል; hospítaala.

hurt mad. ጎዳ፣ አሳመመ; mashaŋatsamá. husband s’é. ባል; d'açíímá.

hostile s'e.'ga. የጥላቻ፣ የጠላት፣ የኩርፊያ; mansdá abáát'oç b'agá, alagatímá. hot s'e.'ga. ሞቃት; gookwgwá.

hut s’é. ጎጆ; kógwá. hydro s’é. ከውሃ ሀይል የሚገኝ; gírba aya.

hotel s’é. ሆቴል; mas' mafagwá, hotéélá.

hydroelectric s'e.'ga . ከውሃ የሚገኝ ኤሌክትሪክ ማመንጫ ayamaanja. hydrogen s’é. ሐይድሮጂን ጋዝ; haayadrojín.

hour s’é. ሰዓት; saatá, anjaaha. house s’é. ቤት; mas'á.

hyena s’é. ጅብ; eyemílya.

hygiene s’é. ጤና አጠባበቅ; mayízhatsma. hygienic s'e.'ga. ንፅህናው የተጠበቀ; etaayízháátsa. 52

I

individual

I - i I gaanzh.sé. እኔ; ará.

impression s’é. አስተያየት፣ድካ; shetacogwa.

idea s’é. በአእምሮ የሚቀረፅ ሀሳብ፣ አስተያየት; mad'aak'osh ŋgasha nílak'wa. identify mad.ለየ; maceetsanamá.

impressive s'e.'ga. አስደናቂ; mmantsama. improper fraction s’é . ህገወጥ ክፍልፋይ (በክፍልፋይ ላእላይ ቁጥሩ ከታህታዩ ቁጥሩ ሲበልጥ ለምሳሌ 6/5፣ 10/7፣ /9/5); maŋgaahats mamb'ashílamá. improve mad. ተሻሻለ፣ አሻሻለ; mashaamb'atsama.

ignorance s’é. አላዋቂነት፣ ድንቁርና; etaeenagada. ignore mad. ችላ አለ; agasaanzááŋogo. ill s’é. በሽታ; mad'uusta.

impure s'e.'ga. ያልጠራ; mánásaçamá.

illegal s'e.'ga. ህገ-ወጥ; maanasats dá. illness s’é. ህመም; Mad'uutsa.

impurity s’é. ያልተጣራ፣ የተበላሸ; manasaç da. in front of etmaand.çá . የወደፊት፣ የፊት ለፊት; naayuílçema. in relation ሲዛመ; níl mád'aak'otsma. in terms of matáb'. ከዚህ ጋር በትያያዘ፥ ከዚህ አንፃር; maad’aak’oshamá, ka ba'a.

illustrate mad . አብራራ(ጉዳዩን)፣ ስእል ሳለ (ለማብራራት); etámakots makotsá. illustration s’é. ስዕል፣ ማብራሪያ; makotsa.

in the queue

matáb'. በተራ

(በሰልፍ ውስጥ).

inadequate s'e.'ga. በቂ ያልሆነ(የማይበቃ); etakoogá maínzá gashal. incense s’é. እጣን; golgola. include mad. አጠቃለለ፣ ጨመረ; kooma bad'aakogesha. income s’é. ገቢ; mad'abama.

I'm እኔ ነኝ; ara tso. image s’é. ምስል; makotsa.

incomplete s'e.'ga. ያልተሟላ፣ ያላለቀ; etabaakawo mayíc'aak'wa. increase 1 • s’é. ጭማሬ; matab'anamá,.

imagery s’é. ምስል ከሳች ቃላት; makots makotsa. imaginary s’é ሃሳብ የወለደው (ምናባዊ); etámpak'w ŋgasha. imagination s’é. አይነህሊና፣ምናብ (በፈጠራ ለሚፃፍ፣ ለሚሳል); woobáts kozáŋá.

2 • mad. ጨመረ፣

incubation s’é. መታቀፍ/ማቀፍ; maahokotsamá. incurable s'e.'ga. የማይድን; etábas'agá mabída. indentation s’é. ገባ ብሎ ፅሁፍን መጀመር; mak'ot mak'otá kíílamá. indentical s'e.'ga. ተመሳሳይ; maanzaáhamá, maakomá. independence s’é. ነፃነት; Makaalash ílk'wa.

imbalance s’é. ሚዛኑን ያልጠበቀ; etakoogá mazahaats. immiscible s'e.'ga. የማይወሃዱ፣የማይደባለቁ; etábíbas' mancaçámá. immune s'e.'ga. በሽታ የማይዘው (በሽታ የሚቋቋም); eetam gaarzçmd'uma. impact s’é. 1 • ተፅዕኖ;matuuguuk’wma. 2 • መጋጨት;

ከፍ አደረገ; mafagak'omá

independent s'e.'ga. ራሱን የቻለ (ጥገኛ ያልሆነ)፣ነፃ; eetem kaalshíílkoma. index s’é. የቃላት ማውጫ; mpák'w çáŋgashá.

maatarak’wa.

Indian s'e.'ga. ህንዳዊ; Dáhínd.

implement mad. ፈፀመ፣ በስራ አዋለ; madamá.

indicate mad. አሳየ፣አመላከተ; tígats, matigatsama.

import s’é. ወደ አገር ውስጥ እቃ ማስገባት; Makuukwma kíílama. importance s’é. አስፈላጊ; maapaŋatsamá / magahamá. important s'e.'ga. ጠቃሚ፣ ብርቱ፣ ፍሬ ነገር; etáápáŋgáátsa. impossible s'e.'ga. የማይቻል፣ የማይሆን; makaalashmaaŋgo.

indigenous s'e.'ga . ተወላጅ፣ አገር በቀል (ለምሳሌ የዛፍ አይነት); Etípék'ooga neeba. indirect s'e.'ga . በተዘዋዋሪ፣ ቀጥተኛ ያልሆነ; kajanda çaañjahá, kamaŋk'ulatsamá. indirectly matáb'. በተዘዋዋሪ; maŋk'ulatsamá. individual s’é. 1 • ግለሰብ; etama. 2 • ሰው፣ ግለሰብ; baaha, metam. 53

industrial

interior

industrial s'e.'ga. የኢንዱስትሪ; industríya.

inorganic s'e.'ga. ኢ- ኦርጋኒክ (ህይወት የሌለው፣ ኦርጋኒክ ያልሆነ); etaabas'a mada oragaaníká. insect s’é. ነፍሳት; yídaçammbídda.

industrialized s'e.'ga. በኢንዱስትሪ ያደገ; etáfagágá kanduustriya. industrially matáb'. የኢንዱስትሪ; Nafaabííraka. industry s’é. ኢንዱስትሪ; Faabííraka. inequality s’é. አኩል ያልሆነ (ተበላላጭ); máánzahçamá. infant s’é. ህፃን; duwa.

insecticide s’é. ተባይ ማጥፊያ; biya al didádá. inside s’é. ውስጥ; níílama. insoluble s'e.'ga. የማይሟሟ; etákwo maŋashaak'wá. inspired air s’é. ወደ ውስጥ የገባ አየር; mataa'a zabá. institution s’é. ተቋም; mas' gaahá.

infect s'e.'ga. በከለ/መረዘ; etabaanasá. infection s’é. ተላላፊ በሽታ; mad'úa etamád'ak'wa b'aga. infectious s'e.'ga. በሽታ (በአየር በጀርም የሚተላለፍ); maatish mad'ljútsa kab'agab'aga. inference s’é. መረጃን መሰረት አድርጎ መደምደም; namáhwáns'ak'w ŋgasha bíç'arak'on ŋgashá. infertile s’é. ለም ያልሆነ(ለምነት የሌለው); eetabaakomac'a wuíça. infinite s’é. መድረሻ ወይም ማለቂያ የሌለው (የማያልቅ); kats gomadaashma.

instrument s’é. መሳሪያ; k'aac'ak'aac'a. insufficient s'e.'ga. በቂ ያልሆነ፣ የማይበቃ; etabaakawo maad'abaagwá. insulator s’é. ኤሌትሪክ (ሙቀት) የማያስተላልፍ; etaako maatíshak'w gook eleektríkiya. integer s’é. ኢንቲጀር (ከዜሮ በታች ያሉ ቁጥሮች፣ ዜሮንና፣ የመቁጠሪያ ቁጥሮች ሰብሰብ); íntííjeera. integral multiples s’é . የኢንቲጀሮች ብዜቶች; máfágáç íntíjaera. integration s’é. ውህደት፣ መቀየጥ; mab'as'açmá, máhuçama. intelligent s'e.'ga. ብልህ; etamagamama, etalafááŋa. intensity s’é. ሃይል፣ ግለት፣ ጥንካሬ; maheeshamá.

inflammable s'e.'ga. የሚበራ፣ የሚነድ፣ የሚቀጣጠል; etabaabas' mabála. influence mad. ተፅዕኖ አሳደረ፣አስገደደ; matuuguk’uma. infrastructure s’é. መሰረተ ልማት (መንገድ፣ ቴሌ፣ ኤሌክትሪክ፣ወዘተ); k'aac'a alííla mas'a.

intercostal s’é. ጎድን አጥንትን የሚይዘው የሰውነት ክፍል; tac'a etaaí nílaaŋgo fateya.

ingest mad . መብላት(ምግብ ወደ ሰውነት ማስገባት); masaŋga. inhale mad. ወደ ወስጥ አየር ሳበ; mataa'a zabá. injure s’é. ጎዳ፣ አበላሸ; daashaŋts, daaharabash. injury s’é ቁስል፣ ጉዳት; bísá.

intercourse s’é. መገናኘት፣ ግብረ ስጋ ግንኙነት ማድረግ; maamafá. interdependence s’é. አንዱ ለአንዱ አስፈላጊ የሆነ/የሚደጋገፍ maŋgesílsa. interdependent s'e.'ga. ሌላው ላይ የሚደግፍ/ለሌላው አስፈላጊ የሆነ የማይችል; matad'ash mac'aílak'wá. interest s’é 1. የማወቅ ፍላጎት; maheeshamá. ወለድ; maamabijiçmá. 3. mad. ስሜትን ሳበ; mapaŋmá maheeshamá. interesting s'e.'ga. አስደናቂ፣ አስደሳች; magáhamá. 2.

ink s’é. ቀለም; dagosha.

interfere mad. ጣልቃ ገባ; makoshaná naŋgísha. inter-governmental s'e.'ga. በመንግስታት መካከል; nilaaŋgw t'isa. interior s'e.'ga. ውስጠኛ (ከውስጥ ያለ); Nílama.

inland1 s’é. ገባ ያለ (ከጠረፍ); ala eeba metam. inland2 s'e.'ga. ወደመሃል አገር የገባ; nílneya. 54

interior angle

journey

interior angle s’é. ውስጣዊ አንግል; yála aŋgálá.

inverted mad. ተገልብጦ የተፃፈ; maac' maçsamá. investigate mad. መረመረ; malak'otsamá. invitation s’é. ግብዣ; makoda maságwá/mafagwá. involve mad. አስገባ (ባንድ ጉዳይ)፣አሳተፈ; daahoos.

internal s'e.'ga. የውስጥ፣ ውስጣዊ; alaíílama.

iron s’é. 1 • ብረት; sohwá, soowa.

international s'e.'ga. አለማአቀፋዊ; ebanneya.

irregular s'e.'ga. ያልተስተካከለ፣ ከተለመደው የወጣ፣ ስርአትን ያልተከተለ; ac'aago saama.

interpret mad. መተንተን፣ መተርጎም; máŋgashátsmá, mac'agásamá. interrelated s'e.'ga . በጥብቅ የተያያዘ፣ የተቆራኘ; Etcocod'aakoogeesha. interrogative sentence s’é. ጥያቄያዊ ዐ.ነገር; maalák'osta maŋokosçíŋgashá. intersect mad. አቋረጠ; gánzaŋá dábaad'aak'osha.

irrigate mad. በመስኖ ወሃ ማጠጣት; shataawíyá / macees aya. irrigation s’é. መስኖ; Gale macees aya. irritant s’é. የሚያበሳጭ፣ የሚያስቆጣ ነገር፣ የሚያሳምም; womaçamá. is mad. ነው፣ አለ(ከመኖር ጋር በተያያዘ); çen.

intersecting s'e.'ga . የሚያቋርጥ; maaç'eeratsmá.

island s’é. ደሴት(በውሃ የተከበበ መሬት); gaat'ok'w aya. isn't አይደለም፣ የለም; kamaats.

intersection country s’é. መስቀለኛ መንገድ፣ መገናኛ; maaç'eerííl çaañjiaha. interval s’é. ከፍታ ቦታ፣ ጊዜ፣ እረፍት; maambas'ílema. interview s’é. ቃለ መጠየቅ; maalak'otssa, mat'ó maalok'otsa. intestine s’é. ኣንጀት; çííla.

isoceles s’é. ሁለት እኩል ጎኖች ያሉት ሶስት ጎን; ísosalasá. isolate mad. ለየ፣ ነጠለ; maaceetsama. issue s’é. የሚያወያይ ጉዳይ፣ ህትመት (ለጋዜጣ)፣ እደላ; etákóŋgíshama.

into etmaand.çá. ወደ ውስጥ; kílama.

it gaanzh.sé. እሱ (ለዕቃ) da.

introduction s’é. መግቢያ; makohwá.

italics s’é. የፊደል አጣጣል ዓይነት(ጠመም/ጋደል ያለ); máŋgadíl çamák'ota. ivory s’é. የዝሆን ጥርስ; k'oszaahana.

invasion s’é. ወረራ; mazaalatsmá. inverse s'e.'ga . ግልብጥ (መቀነስ የመደመር፣ ማባዛት የማካፈል ግልባጭ ስሌቶች ናቸው); maaŋgalílamá. invert mad. ገለበጠ/ አዟዟረmáŋguŋilamá. invertebrate s’é. የጀርባ አጥንት የሌላቸው; çaambídadá damaanzhííg zhakomá naboŋgomá.

J - j jacket s’é. ጃኬት; jííba, jaaketíya.

jelly s’é. ዝልግልግ ፈሳሽ; ílc'ab'a, ílíb'a. jewellery s’é. ጌጣጌጥ; mandaayoon da /mankuta/. jingle mad. ማቃጨል (የቃጭል ድምፅ); máísás síbíla nagwígab'c sahwa. job s’é. ተግባር፣ ሥራ; madáda. join mad. አያያዘ፣ አስተሳሰረ፣ አገጣጠመ; maakutasamá, baakutagása. journal s’é. መፅሄት; mak'ot, gabas'áná.

January s’é. ጥር; ebuutakaaca. jar s’é. ገንቦ፣ ማሰሮ; kooga, ciyka.

journalist s’é. ጋዜጠኛ; damaŋgíshats ŋgasha. journey s’é. ጉዞ; matsá.

jealous s'e.'ga. ቀናተኛ; eetagak'olíyla. 55

joy

knowledge

joy s’é. ደስታ; gaaŋgááyila.

July s’é. ሃምሌ; dub'íja. jump mad. ዘለለ; maak'ola, baak'olça.

jug s’é. ጆግ; maasíyá.

juice s’é. ጭማቂ; mab'a s'aç gad'ahajá. juicy s'e.'ga. ብዙ ውሃ ያለው ፍራፍሬ; çájá etaac'aya gashal.

June s’é. ሰኔ; k'odá.

K - k keep warm mad. አሞቀ(ሙቀት ሰጠ); bad'ayyatsa,daad'aahat. Kenya s’é. ኬኒያ; keeníya. kettle s’é. ጀበና(እንደ ሻይ ማፍያ ዓይነት); zíígade jíídaagwa.

kind s’é. አይነት; sook'a.

king s’é. ንጉስ; t'ísa. kitchen s’é. ማእድ ቤት; mas'masagwa. km/dm/m/cm/mm s’é. ኪሎ ሜትር (ዴሲ ሜትር/ሜትር/ሴንቲ ሜትር/ ሚሊሜትር); mílímetárá. knee s’é. ጉልበት; k'uç'íçakwa.

key s’é. ቁልፍ፣ ፍንጭ; daagac'ííla.

key word s’é. ቁልፍ ቃል; bác'a çaŋgashá. kick mad. ለጋ; maatuubama. kidnapping s’é. ጠለፋ; matshoma. kidney s’é. ኩላሊት; çácacá.

knife s’é. ቢላዋ; caaga.

knock mad. አንኳኳ፣ መታ; bo'ócagatsa.

kill mad. ገደለ፣ አጠፋ; mashak'ooma. kilo s’é. ኪሎ; kíílo. kilogram s’é. ኪሎግራም; kílo graam. kilometer s’é. ኪሎ ሜትር; kíílograama.

know mad. ለየ፣ ተረዳ፣ አወቀ; Magaemaemá. knowingly matáb'. እያወቁ፣ አውቆ; mazahamá. knowledge s’é. እውቀት; ilk'wa.

56

a lot

leg

L - l a lot s’é . ብዙ; baabáçáma.

latitude s’é. ከምድር ወገብ ወደ ሰሜንና ደቡብ ያለው የመሬት የሃሳብ መስመር (ኬክሮስ); namaawaka gaca eetíg nnea. latrine s’é. ሽንት ቤት; mas'a anzá,mas'afagá.

laboratory s’é. ላብራቶሪ; laabaraatoriyá. labour s’é. ስራ፣ ሠራተኞች; madama kagííraba.

laugh mad. ሳቀ; gaalowa. lack s’é. እጥረት፣ እጦት; k'amámeya. lake s’é. ሃይቅ; tíla. lamb s’é. የበግ ጠቦት; díd mea.

law s’é. ደንብ፣ ህግ; maayatok'wá, mínda. lay mad. እንቁላል ጣለ፣ አስቀመጠ፣ ጣለ; baíshagá. layer s’é. ክፍል፣ ደረጃ፣ተደራቢ; mantab'ílmá. mad. ደራረበ;

maatab'ák'omá. lazy s'e.'ga. ሰነፍ; eetegaanzewa. lead to mad. አስከተለ፣ አስገኘ; etabaako mahúlashmá. leading (life) s’é. ህይወትን መምራት; Mawirama.

lamp s’é. ፋኖስ (መብራት); faanosa.

leaf s’é. ቅጠል; s'es'aja.

land s’é. ምድር/መሬት; neeya. land locked s’é. የባሕር ወደብ የሌለው; saauya.

leak s’é. የሚያፈስ ቀደዳ; maamboŋshoma. learn mad. አወቀ፣ ተማሪ; gamash.

land lord s’é. የመሬት ባለቤት (ጌታ); etanneya. land owner s’é. ባልርስት; Bala maeemarats. land surface s’é. የመሬት ገፅታ; b'agak'osennea. landmark ጎልቶ የሚታይ /ትልቅ ምእራፍ/፣ ምልክት; shunnta. landmass s’é. ግዙፍ መሬት; nneaeetbeeyaadç'k'aaya. landscape s’é. ገፀ-ምድር (ተራራው፣ ወንዙ፣ ወዘተ); k'osaneá. language s’é. ቋንቋ; saa.

leather s’é. ቆዳ; Beeya.

larger s'e.'ga. ትልቁ; wobátsmá.

leathery s'e.'ga. ቆዳማ፣ ቆዳ መሰል; beya.

large-scale s'e.'ga. ግዙፍ፣ መጠነ ሰፊ; Babílla goomííya. largest s'e.'ga. ትልቁ; wobátsmá. larva s’é. እጭ (ገና አዲስ የተፈለፈለ ፍጡር); çadúmá.

leave mad. ተወ፣ ለቀቀ; Kaelaarác'a. leaf s’é. ቅጠል; Maabaçeshama. left (direction) s'e.'ga. ግራ; ela yuuza. leg s’é. እግር; Cagowa.

larva s’é. እጭ; baabak'w çadúmá. late s'e.'ga. የሚዘገይ; asíya`átsaaŋgó. lateral s'e.'ga. . የጎን; b'agáma alaçanea. lather s’é. የሳሙና አረፋ; beya. 57

legend

loam

legend s’é. አፈ ታሪክ; s'ína alasa.

lightening s’é. መብረቅ; paapelaast.

lend mad. አበደረ፣ አዋሰ; Maataak'oma. length s’é. ርዝመት; mátázák'omá.

like mad. ወደደ፣ ፈለገ; maheeshama. lime s’é. ኖራ; nnee yaampuura. limestone s’é. የኖራ ድንጋይ; gisha mála, gish maanda dogwa. limit s’é. መጠን፣ ልክ; día/eeduuba. line s’é. መስመር; maatúúçamá. line segment s’é. ጉማጅ መስመር; çamantúçamá.

lens s’é. ሌንስ; lens. lentil s’é. ምስር; Mísíra.

linear equation s’é. ከፍተኛው ድግሪ አንድ የሆነበት የእኩልነት ጥያቄ; maanzaahaçá alçámántúçamá, ikweeshiniya. linen s’é. ልብስ፣ የጨርቅ ዓይነት; mahaañç's madats dá. linguistics s’é. ስነልሳን (ቋንቋን የሚያጠና); daako saa. link mad. አያያዘ; etabaad'aak'otsa.

leopard s’é. አቦ ሸማኔ; ísha. less than ያንሳል; máhaaláçámá, duduuma.

lesson s’é. ትምህርት; Magamashama. let's እስቲ እን…; abeeya. letter s’é. 1 • ፊደል çasa. 2 • ደብዳቤ loorága gatíga. lettering s’é. የፊደል አጣጣል/አፃፃፍ; mák'ota sadáŋgéa.

linking verb s’é. አያያዥ፣ አገናኝ ግስ; etamáád'aak'ots madamá. lion s’é. አንበሳ; gumba. liquid s’é ፈሳሽ; Ayama. maand'ká da.

level (flat) s'e.'ga. ሜዳማ፣ ደልዳላ; Sisa.

literature s’é. ስነፅሁፍ; mabaaç mak'oota.

lever s’é. እቃማንሻ ረጅም ብረት; livera.

litre s’é. ሊትር; Liitár.

mad አንቀሳቀሰ

list mad . ዘረዘረ; mánzárílámá. listen (to) mad. አዳመጠ፣ ሰማ; gasííl.

(በብረት)

little s'e.'ga. ጥቂት; edíí.

liberate mad. ነፃ አወጣ; daapáts eyaatseélá.

live mad . መኖር; Maííyá, moota. liver s’é. ጉበት; amámá.

liberation s’é. ነፃነት; etáhakogook'wa. library s’é. ቤተ መፃህፍት; Mas'Looraga, laayíbraaríyà. lick mad. ላሰ; t'et'a. lie s’é. ውሸት; puuta. life s’é. ህይወት፥ኑሮ፥ኣኗኗር፥ነብስ; kaasha/gashakwa. life span s’é. የህይወት ዘመን; b'aga dabaaísh baabaç gazhá. lifeless s'e.'ga. ህይወት የሌላቸው; dárhíg.

livestock s’é. ከብቶች; damac'ajik'wa. lizard s’é. እንሽላሊት; yaakwalía.

life-like s’é. ህይወት ያለውን ነገር የሚመስል; mákotsa etaakots etamac'a kashamá. lift mad. አነሳ፣ ወሰደ; Mmapaapualema. light 1 • s'e.'ga. ቀላል; daab'ce. 2 • mad. አያያዘ፣

load s’é. ጭነት፣ ሸክም; gasháç'a. loam s’é. ዋልካ መሬት (መረሬ፣ ጥቁር አፈር የሆነ); saagoneya.

ለኮሰ; jíyás, jíhaas. 58

lobe

make bed

lobe s’é. የጆሮ ልም (ጉትቻ ማንጠልጠያው የጆሮ ክፍል); damaísas'éyá.

loose 1 • mad. ላላ አደረገ፣ ለቀቀ; maalíílema.

locality s’é. አካባቢያዊ፣ወረዳ; k'oweeba.

lorry s’é. የጭነት መኪና; baabak'wt'círaŋa, laríbaya. lose mad. ተሸነፈ፣ አጣ፣ ተረታ; dúúmacak'w.

2 • s'e.'ga. ልል;

localized s'e.'ga. በአንድ አካባቢ (ቀበሌ) ብቻ የተወሰነ; nameeta k'oebá. locate mad. አመለከተ፣ ፈልጎ አገኘ; daaŋgashats, daab'aaŋg. location s’é. አቀማመጥ; maaçák'wá. locust s’é. አንበጣ; yaawída.

mahalaçmá.

loser s’é. ተሸናፊ፣ ተረቺ; dabúúmúchak'wá. loss s’é. ማጣት፣ ማጠር; maanzhígamá. low land s’é. ዝቅተኛ ቦታ(ቆላ); kosha. lower mad. ዝቅ አደረገ; duuduma. lower class s’é. የታችኛው መደብ (ለህብረተሰብ); Makoola kageeca. lower term mad. ዝቅተኛውን ዋጋ የያዘ ተርም; mahaaláç ganzaŋa. lowercase በእንግሊዝኛ የካፒታል ፊደል ተደርጎ ያልተፃፈ (a,b,c); etíkoga mak'otuwá ka babók'w çás ŋgalízíyá (a,b,c). lump s’é. እብጠት; jahá.

logo s’é. የድርጅት/የማህበር ወካይ አርማ; da etígagám dára. lonely s'e.'ga. ብቸኛ; taaŋgalé. long s'e.'ga. ረዥም; matazamá, maagoma. longest s'e.'ga. ረጅሙ; matazamá. longitude s’é. ከግራንዊች ወደ ምስራቅ - ምዕራብ ያለው የመሬት የሃሳብ መስመር (ኬንትሮስ); maaç'aríl nneyá baat'oésh nago peá kaats límá. look (at) mad. አየ፣ መረመረ; gaamáts.

lunar s’é. የጨረቃ; alab'íja. lunch s’é. ምሳ; ŋgíílooká. lung s’é. ሳንባ; bafá, fateyá.

look after mad. ጠበቀ፣ ተከተለ(በአይኑ); naabongo maagamastma. look for mad. ጠበቀ፣ ፈለገ; kaíílça maagamastma. look forward to mad. በጉጉት ጠበቀ; kamasíítsa. loop mad. ቋጠረ; maafánc'íl sía.

lymph node s’é ሊምፍ የሚፈጠሩበት ቦታ (አንጓ); nágo badaga áh'mfíyá.

M - m machine s’é. 1 • ማሽን (መሳሪያ); maashééna.

magic s’é. ጥንቆላ፣ አስማት; gaaféyá, kujurá. magnet s’é. ማግኔት (ብረትን የሚስብ ብረት); maaganítá. magnetic s'e.'ga. ማግኔት ነክ ብረት; maaganítíká. magnitude s’é. ልክ፣መጠን; mashaç b'agamá.

2 • መኪና፥መሳሪያ;

maasheená.

main s'e.'ga. ትልቅ; wobatsma.

machinery s’é. የተለያዩ የመኪና መሣሪያዎችና አሰራራቸው በአንድነት የሚጠሩበት; maashééna. made of s'e.'ga. ከ…የተሰራ; etabíídagá.

main land s’é. ሰፊ የየብስ ክፍል; wobííl nneyá. maintain mad. ጠበቀ፣ አስከበረ፣ያዘ; bahííç'agaats. major s’é. ዋና፣ከፍያለ; bac'aetamá. majority s’é. አብዛኛው፣ የድምፅ ብልጫ; kabaabáçamá. make mad. ሰራ፣አዘጋጀ; magaatsama, magaŋatsama, dá. make bed mad. አልጋ ማንጠፍ; magaŋats damamzhíga, magaŋats dámzhíga, ntála.

magazine s’é. መፅሄት፣ መጋዘን; maakazáána. maggot s’é. የሥጋ፣ የፍራፍሬ ትል; íca al bac'a, algad'ah já.

59

malaria

mechanized

mark mad. ምልክት; shaŋta. market s’é. ገበያ; suuga.

malaria s’é. ወባ; mandaaraasha. male s’é. ወንድ; gunzá. malleable s'e.'ga. ሲቀጠቀጥ በቀላሉ የሚታጠፍ (ተጣጣፊ); maŋk'ulatsmá, manlac'atsmá. malnourished s'e.'ga. የምግብ እጥረት በሽታ የያዘው; mashaak'ob'a.

marmalade s’é. ማርማላት; Maar maalaat. marriage s’é. ጋብቻ፣ ትዳር; Maaŋaara/magaaraak'wa/. married s'e.'ga. ያገባ/ ያገባች; etamŋaarák'w ŋgafa, etamc' gunzá. mascot s’é. ገድ; rizágá.

mammal s’é. አጥቢ እንስሳ; damaaçok'w kuwá. man s’é. ሰው; b'aga.

mass s’é. ክብደት; gashaç'á. master s’é. ጌታ; yaambá. mat s’é. ሰሌን; akutííya. match s’é. ተመሳሳይ፣ ክብረት; naakomá. mate (v) mad. ፈለፈለ፣ የግብረ ስጋ ግንኙነት አደረገ; dabaaheegash kamaŋarak'omá. material s’é. ዕቃ; k'aac' k'aac'a.

management s’é. 1 • አመራር;, etámcees ndowá. 2 • አስተዳደር; etamad'aak'ok'omá, t'isa manager s’é. ስራ አስኪያጅ (ለምሳሌ የእግር ኳስ ክለብ); etámace'es ndowa.

maths s’é. ሒሳብ; Gasanza. matter s’é. ቁስ አካል; maatara.

mandate s’é. ኃላፊነት፣ አደራ መስጠት; Madadaa alama. mango s’é. ማንጎ; la maaŋga.

mattress s’é. ፍራሽ; madabok'w damazhagá. mature s'e.'ga. ብስል፣ የበሰለ; maínzamá. maximum s'e.'ga. ከፍተኛ; mafagak'omá. may dú.mad. ሊሆን ይችላል; madá mafalash. May s’é. ግንቦት; matá. me gaanzh.sé. እኔ; ara. meal s’é. ምግብ; naaga. mean mad. አሰበ፣ ማለት ነው፣ ፍቺ ነው; çaalema. mean (math) s’é. አማካይ; Baabaçama.

manipulate mad. በዘበዘ/ጠመዘዘ ወደ ራስ ፍላጎት; mad'aak'oshama kamazagílamá. mankind s’é. የሰው ዘር; sookab'aga. man-made s'e.'ga. ሰውሰራሽ; dá etabad ab'aga.

means s’é. ብልሃት፣መንገድ; Makaala. measure mad. ፈተነ፣ ለካ; mmaad'aambama. measurement s’é. መስፈሪያ፣ መለኪያ፣ የመጠን ልክ; mad'aambáma, maindamá.

manual s'e.'ga. ጉልበትን የሚጠይቅ የእጅ ስራ ; maaggatok'wa. manufacture s’é. 1 • ማምረት፣ መስራት; Maleema. 2 • የተመረተ፣

የተሰራ; etídák'w nafaabaríká. manure s’é. እበት፣ፍግ; anza hosa. manuscript s’é. በእጅ የተፃፈ ቅርስ፣የብራና ጽሁፍ; kaela etabíídíla. map s’é. ካርታ (የመሬት); caarta.

meat s’é. ስጋ; bác'a.

marathon s’é. የማራቶን ሩጫ; maaraatóna. March s’é. መጋቢት; k'ohojíta (gorá). margin s’é. ዳርቻ፣ ህዳግ (በፅሁፍ ደርና ዳር የሚተው ባዶ ስፍራ); naçaneyá.

mechanism s’é. ዘዴ፣ ስልት፣ አሰራር; lafaaŋa. mechanized s'e.'ga. በመሳሪያ የተሟላ፣ ብረት ለበስ (ለጦር መሳሪያ); Lafaana, Mazhigílaçámá.

maritime s'e.'ga . የባሕር/የመርከብ; Maahó eye k'wa aya. 60

medal

miscible

medal s’é. ሜዳሊያ (ለስፖርተኞች ሲያሸንፉ የሚሰጥ)፣ ኒሻን; meedaalíyá, meedaaíyá.

methane s’é. ፈጥኖ የሚቀጣጠል ጋዝ; meeyataaná.

media s’é. የመገናኛ ዘዴ; makotsa etíd katk'wá /kajá. medical s'e.'ga. የጤና /የህክምና; mídííkaalá.

metre s’é. (ሜትር) የርዝመት መለኪያ; índa, meetíra. miaow s’é. ሚያው (ድመት የምታሰማው ዓይነት ድምፅ); mais ñááwá.

method mad. ዘዴ፣ ብልሃት; lafááŋa.

medical practitioner s’é. ሐኪም; mídíkaalá. medicine s’é. መድሃኒት; b'ííya.

micro-organism s’é. ረቂቅ ነፍሳት (ፍጥረት); mykrooskoopá. midday s’é. ቀትር; gaazayil oka. middle class s’é. መካከለኛ መደብ (ለህብረተሰብ); Mahaalííl mábuushíl mes'a. middle ground s'e.'ga. አማካይ ስፍራ; yálaaŋgo neá. middle point s'e.'ga. መካከለኛ ነጥብ; yílaaŋgo matágúsamá. midnight s’é. እኩለ ሌሊት; gaas'ííl Maagaakwa.

medieval s'e.'ga. የመካከለኛ ዘመን; gaab'ush gíízha. medium mad. መካከለኛ; nílaaŋogwá. medium building s'e.'ga. በመካከለኛ ደረጃ የተገነባ; Madek'wmaiik’w dá niilaaŋgwa. medium height s'e.'ga. መካከለኛ ከፍታ; Maab'alama magoohoma. member s’é. አባል; shookamá. men s’é. ሰዎች; b’aga.

migration s’é. ስደት; Mabowa. milk s’é. ወተት; kuwa.

milk mad ላም ማለብ; macakúw hosa. milligram s’é. (0.001 ግራም) የክብደት መለኪያ; mílí garaama. milliliter s’é. (0.001 ሊትር) የፈሳሽ መለኪያ; mílí lítára. millimeter s’é. (0.001 ሜትር) የርዝመት መለኪያ; mílímetára. million s’é. ሚሊዮን; milióóniyá.

mend mad. ጠገነ፣ አሻሻለ; maŋgahatsamá. medulla s’é. ቡጥ (የእንጨት መሃለኛው ለሰላሳ ክፍል); saambaruk'oa melt mad. መቅለጥ፥ መሟሟት; másmak'omá. menstruation s’é. የወር ኣበባ; gahajá. mental image s’é. አዕምሮኣዊ ምስል; makots dá níl saamb'írk'wa. merchant s’é. ነጋዴ; Etázabáha.

millions s’é. ሚሊዮኖች; Mmílííyona. mind s’é. አእምሮ፣ አንጎል; lík'wá. mineral s’é. 1 • ማዕድን (ወርቅ፣ መዳብ፣ ብር፣ ወዘተ); da etík'oshanílneya aç'íya /mínaraalá. mine s’é. ጉድጓድ(ለማዕድን); Damk'osh aç'ííya.

meridian s’é. ዋልታ (መሬት የምትሽከረክርበት የሃሳብ ዘንግ ሰሜናዊ ደቡባዊ ጫፍ); maarídíyáána. message s’é. መልዕክት; gatajá.

mad . መቆፈር(ማዕድን)፣መቅበር(ፈንጂ);

dámak'osh áç'íí'ya. minimum s'e.'ga. ትንሽ; edíí, eeduubaa'a. minor s'e.'ga. አነስተኛ፣ ጥቃቅን፣ ቀላል; duumá.

metabolic s'e.'ga. የምግብ በሆድ ውስጥ መፈጨትና ጥቅም ላይ መዋል; maanzhíl damasá kada kajandá. metal s’é. ብረት; soowa, sahwá.

minute s’é. ደቂቃ; daak'ííka. mirror s’é. መስታወት; Maasandestema.

metalloid s’é. የተዋህደ ብረት; shok sahwa. metamorphosis s’é. ሙሉ የቅርፅ ለውጥ; etabaanzhíl dídúma kawobatsmá. meteor s’é. ተወርዋሪ ሰማያዊ አካል; dída palaaneta.

miscible s'e.'ga. የሚዋሃዱ፣ የሚደባለቁ; etíyaahooça. 61

miss

motion

miss mad. ሳተ(ቅጣት ምት)፣ ሳይገኝ ቀረ፣ አመለጠው; macekamá.

monogamy s’é. አንድ ወንድ ከአንድ ሴት ጋር ጋብቻ; gasíya etíígamulgakína.

missing s'e.'ga. ጎደለ፣ ጠፋ፣ ቀረ; maatíísha.

monogram s’é. ቅርፅ (በስም የመጀመሪያ ፊደል የተሠራ); monogárama.

mistake s’é. ስህተት; Maabacakok'oma.

monomial s’é. ሞኖሚያል (አንድ ተርም ብቻ ያለው); moonomyíal. monotheism s’é. በአንድ አምላክ ማመን; magamílá ká musá ká meetaam. monsoon s’é. የነፋስ አይነት (ደቡብ ምስራቅ እስያ አካባቢ የሚነፍስ); Shook zuba.

misuse mad. ያለአግባብ ተጠቀመ፣ተበዘበዘ; mazhagooshamá. mix mad. ቀላቀለ፣ ደባለቀ፣ ለወሰ; Maahooçámá, baaŋoogaçá. mixed fraction s’é. . ቅልቅል ክፍልፋይ (ለምሳሌ 5 1/6); máŋhoç mámb'áshílamá/faraakashan. mixed number s’é. ድብልቅ ቁጥር; máŋhoç gánzaŋa. mixture s’é. ቅልቅል፣ ድብልቅ; mancaçamá.

month s’é. ወር; b'íja. monument s’é. ሃውልት፣ታላቅ ቅርስ; tsamba/masaandats mazaza gashsa.

ml/l s’é. ሚሊሊትር በሊትር; mílí lítara. mode s’é. ዘዴ፥ስልት; lafaaŋa/c’aka model s’é. 1 • አርአያ (ሊከተሉት የሚገባ);maceesa nnduwa. 2 • ቅጂ (የአንድ እቃ አምሳያ);maakotsama. 3 • መኪና

የተሰራበት አሰራር; mad makotsá

modern s'e.'ga. ዘመናዊ; Aarazííbaa'a (alaçííça). mood s’é. ሁኔታ/ስሜት; maíya, moota. moon s’é. ጨረቃ; b'íja.

modernization s’é. ስልጣኔ; Maanzhááyílá, mafagáák'wá. modernize mad. አሻሻለ፣ ዘመናዊ አደረገ; nalaçííça. modification s’é. ማሻሻል;mashaab'átsamà. modify mad. አሻሻለ፣ ለወጠ፣ ገለፀ; ashaab'atsa. moist s'e.'ga. እርጥብ; maanzímá.

more s'e.'ga. ተጨማሪ; kámtab'ama.

moisture s’é. እርጥበት፣ተን; maanzímá,mahab'amá. molecule s’é. ሞለኩዊል; mad'ú b'agab'aga.

morning s’é. ጠዋት; saçmaaŋgwá. mosaic s’é. የተለያዩ ቀለማት ያላቸውን ነገሮች (ድንጋይ)በመጠቀም ቅርፆች፣ ስእሎች የሚቀርቡበት ጥበብ; namákotsa etíkotan bemá. mosque s’é. መስጊድ; alasalaamba, mas' gadeer. mosquito s’é. የወባ ትንኝ; Jíç'a.

molting s’é. ቆዳ ወይም ላባ ለመተካት የመርገፍ ሂደት; masamak'omá. monarch s’é. ንጉሰ ነገስት; Tíísa alaagbata. Monday s’é. ሰኞ; yedumana. money s’é. ገንዘብ; bará.

moth s’é. ብል/ነቀዝ; rúfa. mother s’é. እናት; eyá.

monk s’é. መነኩሴ; B'aga alo gaadaama. monkey s’é. ዝንጀሮ; daay'a.

monochromatic s’é. በኣንድ ዓይነት ቀለም; meta jíns dogoshamá.

motion s’é. እንቅስቃሴ; mandatsa. 62

motive

necessary

multiplication s’é. ማብዛት; máfagáçámá.

motive s’é. ምክንያት; maajama. mount mad. ገብ አለ፣ ተወጣጣ፣ ላይ ወጣ; matakotsmá. mountain s’é. ተራራ; Dóólá, çírzha.

multiplication table s’é. የማብዛት ሰንጠረጅ; mánç'aríl saandúk'a alamafagaçáma. multiply mad . አባዛ; bígáfagáç. muscle s’é. ጡንቻ; ja elá.

mouse s’é. አይጥ; Buwá. mouth s’é. አፍ; íílsa.

move mad. ተሸከረከረ፣ ተጓዘ፣ ተንቀሳቀሰ; etamalañha. moveable s'e.'ga. ተንቀሳቃሽ; maanzhílama.

muscular s'e.'ga. ጡንቻማ፣ የጡንቻ; bac' ja elá. museum s’é. ቤተመዘክር (ሙዚየም); múúzíyeemíyá. music s’é. ሙዚቃ; geea'á. musician s’é. ሙዚቀኛ; etagaaríya.

movement s’é. እንቅስቃሴ; Mandeetsa. much ብዙ; babáaç. mucus s’é. ንፍጥ; damakána alíta. muddy s'e.'ga. የጨቀየ; maaták'omá/b'ác'ák'wá. mulch s’é. የገለባ፣ የቅጠልና አፈር ድብልቅ ማዳበሪያ; etaasagats áneya. mule s’é. በቅሎ; Bagla.

mutilation s’é. አካልን በመቆራረጥ መጉዳት; mashatsa. my s'e.'ga. የኔ; arm.

multi-faith s’é. በብዙ መልክ (መንገድ)ባለ ብዙ እምነት (ለምሳሌ አገር); kondog baabaç cama. multiple s’é. ብዜት; et máfágaçámá.

myself gaanzh.sé. እራሴ; íílk'om. mystery s’é. ምስጢር፣ ረቂቅ ነገር; gabaashíya. myth s’é. መሰረት የሌለው ዕምነት፣ አፈታሪክ፣ ተረት; etáygash dagas'aha.

N - n nail s’é. ምስማር፣ ጥፍር; mísamaará.

natural resource s’é. የተፈጥሮ ሀብት; mac'a alagazaz-Musá. naturalization mad. የሌላ አገር ዜግነት መያዝ; Etazeezega musá. naturally matáb' . ተፈጥሮዊ; gazaz-Musa.

name s’é. ስም; s'ea. narrow 1 • s'e.'ga. ጠባብ; máhálílamá. 2 • mad. ጠበበ;

maat'ahas'ílama

narrow-minded s'e.'ga. ጠባብ አስተሳሰብ ያለው; maasaadatsama kádúduumá, masaadats ats ílk'wá. nasal s'e.'ga. የአፍንጫ; jííta.

nature

s’é. ተፈጥሮ;

gazaz.

naughty s'e.'ga. ተንኮለኛ፣ባለጌ; eetagameer. navigable s'e.'ga . ለጉዞ የሚሆን/የሚመች(ለመርከብ፣ ለባህር); Damantsa nak'wa aya.

national s'e.'ga. ብሄራዊ; shooka goobíípak'wa. national park s’é. ብሄራዊ ፓርክ; paaraka alak'oeeba kooma. natural 1 • s’é. ተሰጥኦ; maç musa. 2 • s'e.'ga. የተፈጥሮ; gazaazaMusa.

navigation s’é. የመርከቦች እንቅስቃሴ፣እንቅስቃሴን የመምራት ጥበብ; Matsá nák'waya.

natural number s’é. መቁጠሪያ ቁጥሮች; ganzaŋá.

necessary s'e.'ga. አስፈላጊ; baapaŋgaats.

near mad. ተቃረበ፣ ተጠጋ; d'ííc. necessarily matáb'. የግድ; da etaapaŋgaatsa.

63

neck

not

neck s’é. አንገት; b'íía.

nice s'e.'ga. ጥሩ፣ ደግ; gaashalama. nicotine s’é. ትምባሆ ውስጥ ያለ ጎጂ ንጥረ ነገር; níkotíná. niece s’é. የወንድም ወይም የእህት ሴት ልጅ; duuduwabuuduudagoona. night s’é. ሌሊት; magamagwa, mayírgwa.

necklace s’é. የአንገት ጌጥ; dá abíísab'ía.

nectar s’é. የአበባማር/ወለላ; boolajá. needle s’é. መርፌ; laambíra.

nine s’é. ዘጠኝ; esánáakw. nineteen s’é. አስራ ዘጠኝ; atseernak'omaeesenaakw. ninety s’é. ዘጠና; esána.

need s’é. ፍላጎት፣ አስፈላጊነት; baapaŋgats. negative 1 • s’é. አፍራሽ; maataak'omá. 2 • s'e.'ga. አሉታ (የአዎንታ ተቀራኒ); etamaharabashmá dagoon da, negeetívá.

ninth s'e.'ga. ዘጠነኛ; bíl-esanáákw.

negative space s’é. ስራ ላይ ያልዋለ/ክፍት ቦታ; maambás'íl neá.

no matáb'. አይደለም፣ የለም; madaaŋgo, madaaçe.

neighbour s’é. ጎረቤት; maaçesmas'a.

nod mad. ራሱን ነቀነቀ፣ ተወዛወዘ; maziç'ak'w ilk'wa. noisy s'e.'ga. ጩሀታማ; eetgalunga.

nitrate s’é. ናይትሬት; nyatareetá. nitrogen s’é. ናትሮጂን; nyatarojaná. nobody s’é. ማንም; daagou.

nephew s’é. የወንድም ወይም የእህት ወንድ ልጅ; duuduweebú duugunza. nervous system s’é. የነርቭ ስርዓት; lafááŋ jíb'á / mapúda al k'alak'as'a /nílazhakwá. nest s’é. የወፍ ጎጆ; c'ak'ow mata.

nomad s’é. ዘላን; damantsats nneya. none matáb'. ምንም; emaane. nonfiction s’é. እውነተኛ/ልበ ወለድ ያልሆነ;kootokoç s’ina . non-metal s’é. ኢ-ብረት አስተኔ; etabaakáwo madá kasahwa. normal s'e.'ga. ትክክለኛ፣ እንከን የሌለው፣ የተለመደ; mazhoshamá / maanzentsamá. north s’é. ሰሜን; mowá, mb'á.

net s’é. መረብ; ayiyaahá.

North Pole s’é. የሰሜን ዋልታ; Namuc in Mowa.

network s’é. ኔትዎርክ (የተጠላለፈ መረብ፣ የሰዎችና የነገሮች የእርስ በርስ ግንኙነት/መጠላለፍ); neetawuoraka. never matáb'. በጭራሽ; mmá.

Northeast s’é. ሰሜን ምስራቅ; gompe okákamowa. northerly matáb'. ከወደ ሰሜን; Nalmowa. Northern s'e.'ga. ሰሜናዊ; kagw Mowa.

news s’é. ዜና/ወሬ; gabas'aná. newspaper s’é. ጋዜጣ; loorága gabas'áná.

Northwest s’é. ሰሜን ምዕራብ; Mowá kogogca. nose s’é. አፍንጫ; itá.

nostril s’é. የአፍንጫ ቀደዳ; hoíta.

new s'e.'ga. እንግዳ፣ አዲስ; shoka yakwály etabaaísh níla ayá. next s'e.'ga. ቀጥሎ፣ ተረኛ; naatígínama. nib s’é. የእስክብሪቶ ጭፍ; k'osá jíloorágá.

not matáb'. አይደለም; eeyaango. 64

note

only child

number s’é. ቁጥር; gaanzana.

note s’é 1. ማስታወሻ; dagasáázatsa. 2 • የብር

ኖት; bára.

1,2,3,4,5,6,7..........

nothing s’é. ምንም ነገር፣ ፈፅሞ; ootango daamatam. notice s’é. ማስታወቂያ; mad'ahák'omá.

numeral s’é. ቁጥር (አሃዝ); çáganzáŋa. numerator s’é. ለእላይ ቁጥር (በ7/8 ሰባት ላእላዊ ይባላል); mowá.

noun s’é. ስም; s'ea.

numerous s'e.'ga. ብዙ; baabaçamá. nurse s’é. ነርስ (አስታማሚ); naarsá, lahakíímá.

novel s’é. ልበ ወለድ; ŋgasha k'ob'atsa. November s’é. ህዳር; Beebe. now matáb'. አሁን; Zííba. nuclear s'e.'ga. ኑክሊየር; Ñuukííleera. number line matáb'. የቁጥር መስመር; c'aará gánzáŋá. number ray s’é. የቁጥር ጨረር (ቀስት ያለው መስመር ሆኖ ቁጥሮች የሚመለከቱበት); çáragánzaŋá.

nursery s’é. የችግኝ መሸጫ ቦታ፣ አፀደ ህፃናት; gomaish dída. nutrient s’é. ንጥረ ምግብ; magahá damásá. nymph s’é. የቢራቢሮ እጭ; maagoosít gaafá.

O - o obesity s’é. ጤናማ ያልሆነ ውፍረት; mak'oc'á.

offense s’é. ማጥቃት፣ማናደድ; etámaat'aas'ák'omá.

object s’é. 1 • ቁሳቁስ (ዕቃ)፣ ነገር; dádadá.

offer mad. ሰጠ፣ አቀረበ፣ አበረከተ; maçama, maçoshama. office s’é. ቢሮ; birowa.

2 • ተሳቢ(በአረፍተ

ነገር ውስጥ); etamaceetsamá,k dá. observation s’é. ምልከታ፣ አስተያየት፣ ምርመራ፣ ማስተዋል; máwíd'ashamá.

office worker s’é. የቢሮ ሰራተኛ; damadáda nabírowa. official s’é. ባለስልጣን፣ አንድን ጨዋታ የሚመራ ዳኛ (ለምሳሌ የእግር ኳስ); etigagamaga.

observe mad. 1 • ተመለከተ፣ ተከታታለ፣ ጠበቀ; mayírashama, bííragashá,mahulashama . obstacle s’é. እንቅፋት፣ መሰናክል; gatsíç'a.

often matáb'. ብዙ ጊዜ; maduugo. oil s’é. ዘይት; aya gíízek'wa. old s'e.'ga. አሮጌ; gaaza, gas'aŋáma.

obtain mad. አገኘ; mad'abama. obtuse s’é. ዝርጥ አንግል (በ900 እና በ1800 መካከል ያለ); obatíusa.

oldest s'e.'ga. በጣም ያረጀ፣ የቆየ; etángaazeega.

occupy mad. ያዘ፣ ሸፈነ፣ ኖረ; mad'aak'oshámá. ocean s’é. ውቂያኖስ; eeya aya.

Olympic Games s’é. የኦሎምፒክ ጫወታዎች; gaasíí oloonmpíya. on etmaand.çá. በ…ላይ; naak'owma. on the left matáb'. በስተ ግራ; neelaraç'a. once matáb'. አንዴ; Meetaak'w. one s’é. አንድ; metaam. one s’é. የተለየ ምሳሌ/አይነት; k'omás'a metá. onion s’é. ሽንኩርት; Suma.

o'clock matáb'. በሰዓቱ; na saatama. October s’é. ጥቅምት; bééba.

only matáb'. ብቻ፣መሰል የሌለው; Kaçámá, kab'ííma. only child s’é. ብቸኛ ልጅ; ats duwa.

odor s’é. ሽታ፣ መአዛ; maçaŋ dá. of course maam. እንዴታ፣ በሚገባ; eyaabamá. 65

opaque

ozone

Oriental s’é. የሩቅ ምስራቅ ሰው; elííngaagatsa.

opaque s'e.'ga. ብርሃን የማያስተላልፍ፣ ደብዛዛ; etámaatashak'w máyízhágwa. open mad. ከፈተ፣ ገለጠ; maakorsama, bakoragása.

origin s’é. መሰረተ፣ መነሻ; goomat'ooshama.

operate mad.ሰራ፣ ቀዶ ጥገና አደረገ; opareetara.

original 1 • s'e.'ga. የመጀመሪያ፣ ዋና፣ ቀዳሚ; masíík'ooma madama. 2 • s’é. ዋና ስራ;maciin madama.

operation s’é. ስሌት (መደመር፣ መቀነስ፣ ማባዛት፣ ማካፈል፣ ወዘተ); çaa alagásánza.

ornament s’é. ጌጣጌጥ; mandagoontsa. orphan s’é. ወላጅ ኣልባ; masha duwa. orphanage s’é. የሙት ልጆች ማሳደጊያ; madugok'w gaduma. ostrich s’é. ሰጎን; eb'ííhola.

opinion s’é. አስተያየት; maçáŋgashá, maŋgash ŋgasha al k'unza. opponent s’é. ባላጋራ፣ ተወዳዳሪ (የአንድ ቡድን); búúta. opportunistic s'e.'ga . አድር ባይ፣ ተለማማጭ; razagá. opposite s'e.'ga..ተቃራኒ; Maacalama.

other s'e.'ga. ሌላ፣ ተጨማሪ; jeenda.

opposition s’é. ተቋዋሚ; etamakook'wmá.

our gaanzh.sé. የኛ; alákwa.

or etmá.çá. ወይም; wolaa.

out matáb'. ውጭ; jaab'á.

oral presentation s’é. በቃል ማቅረብ/መግለፅ; maŋgáshats ŋgasha kasa. orally mad. በቃል; kasa.

outcome s’é. ውጤት; çamadadá. outer space s’é. ከህዋ ውጭ; b'agamá naçneya. outline s’é. አስተዋፅኦ /የፅሁፍ ዋና ዋና ሃሳቦች ዝርዝር/; masiik’w mak’ota.

orange s’é. ብርቱካን; Baartukwaana. orbit s’é. ምህዋር; oraabítá.

outlook s’é. አስተያየት፣ አመለካከት; maç ŋgash alak'únza, maiyrama. outside matáb'. ውጭ; jaab'á. oval s’é. ሞላላ ቅርፅ; malguŋk'omá.

order s’é. ቅደምተከተል; muuŋhúláshamá. ordering mad. ቅደም ተከተል መጠበቅ; maahúláshámá, metaam kamaahulashama. organic s'e.'ga. 1 • ኦርጋኒክ (ህይወት ያለው፣ በተፈጥሮ የተገኘ); orgaanííka. 2 • የሰውነት;

overcome mad. አሸነፈ፣ ተወጣ፣ አቃለለ; map'ak'omá. overcrowded s'e.'ga. የተጨናነቀ; wobaç b'agá.

b’oogwa.

overgrazing s’é. ከመጠን በላይ ማስጋጥ; mashalá nasísá. overlap mad. ተደራረበ (ሁለት ጉዳይ በአንድ ላይ); kamantáb'ak'omá. ox s’é. በሬ; wod hosa.

organism s’é. ኦርጋኒዘም (ሕይወት ያለው ማንኛውም ነገር); damac' kaasha. organization s’é. ድርጅት; maŋgahats t’ísa. organize mad. ማደራጀት; máŋgaahatsmá, mádok'omá. organ s’é. አካል፣; b'agámá.

oxide s’é. ኦክሳይድ; okasaayíd /magaha zabá. oxygen s’é. ኦክስጂን; okasjína. ozone s’é. ኦዞን; ozoona.

66

pace

pathway

P - p parasite s’é. ጥገኛ ነፍስ፣ በሰው ትከሻ የሚኖር; damaahalash ílak'omá. parent s’é. ወላጅ; daago ebaa.

pace s’é. እርምጃ; madeeyedógwá. pace maker s’é. አሯሯጭ፣ ፍጥነት ወሳኝ (በሩጫ); et mat'omá kámdugáán. packet s’é. ፓኮ; paakeeta. painful s'e.'ga. የሚያም; eetamaagíshk'wb'aga. paint 1 • mad. ቀባ (ቤት)፣ሳለ(ስዕል); maadats dá.

part s’é. ክፍል፣ ድርሻ፣ ፋንታ; daab'ashíl,alaagad'bá. partial s'e.'ga. ከፊል፣ ያልተፈፀመ; édíí.

pair of s’é. ጥንድ; gááŋgujá.

participation s’é. ተሳትፎ፣ መካፈል; makohoshaná. particle s’é. ቅንጣት; eduulá.

pair s’é. ጥንድ; gaaŋgújá, gaajunc'açámá.

particular s'e.'ga . ልዩ፣ የተለየ; maahacamá.

palace s’é. ቤተ-መንግስት; Mas' mat'ísa.

partner s’é. ጓደኛ፥ወዳጅ፥ኣቻ፥እኩያ; mazha, wodaazhá,maanzaháma. party (political) s’é. የፖለቲካ ቡድን (ስብስብ); poolootitika. pass mad. አለፈ፣ ቀደመ፣ ጣለ; matíísha.

2 • s’é. ቀለም

(የቤት፣የብረት); dagoosha. painting s’é. ስእል; mádatsma kadagoshá.

palm s’é. መዳፍ (የእጅ); mas'as'alaç ayagazak'wá. pamphlet s’é. አነስተኛ መፅሄት/ በራሪ ፅሁፍ; mahaaláça mak'otá, loorga. pan s’é. መጥበሻ; eetseesoowa.

passage (text) s’é. ምንባብ; çámak'óta. past s'e.'ga. ያለፈ; etaatishaga.

panorama s’é. ትእይነት፣ አጠቃላይ የመሬት አቀማመጥ ሁኔታ; kákoomá gobaac's agomáísh neá. papaya s’é. ፓፓያ; paapaya.

past tense s’é. ሀላፊ ጊዜ; maatsh anjahá. paste s’é. ለጠፈ; makot loraga kafas'a nab'agamas'a. pastel s’é. ባለቀለም ጠመኔ; kakawomá aléwotaagá adgoshá. pastoral s'e.'ga. ከብታ አርቢ; maapok'oç lamaana.

paper s’é. ወረቀት; s'aloorga. papier mache s’é. ለቅርፅ ማውጫ የተዘጋጀ ወረቀት; másheená aláloragá. paragraph s’é. አንቀፅ; maagoo negísha metam, mashac'amá. parallel s’é. ትይዩ (መስመሮች የማይገናኙ ወይም እርስ በርስ የማይቋረጡ ሲሆኑ); máánzhoshamá etááko mandáátsa.

pastoralism s’é. ከብት ማርባት; maambízaç lamaana. pastry shop s’é. ብስኩት ቤት; mas' basakutá. path s’é. መንገድ; çanjahá, ndowá.

pathogen s’é. በሽታ አምጪ ህይወት ያለው ነገር; díd dá etaataage mad'úutsa. pathway s’é የእግር መንገድ፣ ማለፊያ; çaanjah cogwa, ndó cogwa.

parallelogram s’é. ፓራሌሎ ግራም; paaraalalgraamíyá.

67

patient

persuade

peer s’é. ጓደኛ፣ብጤ፣አቻ; gaaŋgujak'wmá. pen s’é. እስክሪብቶ; jaloorága.

patient s’é. በሽተኛ; damd'uusta.

patriot s’é. አርበኛ፣ አገር ወለድ; daagarabá. pattern mad. ሁኔታ፣ ንድፍ፣ምሳሌ;mantuuç mak’ota.

pen pal s’é. የብዕር ጓደኛ; jaloorágá. pencil s’é. እርሳስ; írsaasa.

pave the way mad . ሁኔታዎችን አመቻቸ; Makaors nduuwa. paw s’é. መዳፍ (የእንስሳት); cogo çaambídadá.

peninsula s’é. ባሕር ገብ መሬት (በሦስት ወገን የተከበበ); nnea eetléoga kíla aya.

pea s’é. አተር; gaagohwá, gaagowa. people s’é. ሰዎች፣ ህዝብ; b'aga.

peace s’é. ሰላም; Gashaama. peaceful s'e.'ga. ሰላማዊ፣ፀጥ ያለ; Kagashaama. peak s’é. የሆነ ነገር ጫፍ፣ ፅንፍ; k'osama. percentage s’é. በፕርሰንት; parásantá. perfect s'e.'ga . ትክክል፣ ፍፁም፣ ሙሉ; kotákoçmá. peanut s’é. አቾሎኒ; Laafureya.

perform mad. አደረገ፣ አከናወነ; bat'ooga. perimeter s’é. ዙሪያ; gaadíñjá. period s’é. ክፍለ ጊዜ፣ አንድ ነጥብ፣ዘመን፣የወር አበባ; maaç'rak'w anjaha. perishable s'e.'ga. የሚበላሽ; maharabamá. permanent s'e.'ga. 1 • ቋሚ፣ ዘላቂ; etabuukoshá, daakokwá. 2 • የማይንቀሳቀሰ፣ቋሚ; etabaabas' mashaagwá, makoshamá. perpendicular s’é. ቀጥ ያለ/ቋሚ ማገር; maanzahílamá. personal letter s’é. የግል ደብዳቤ; alílak'wa mak'ot sadaaŋgeyá. personal pronoun s’é. የመደብ ተውላጠ ስም (እኔ፣ አንቺ፣ እሱ፣እኛ); gaanzhíl s'e b'aga/ará, yedá, aho, ayila/. perspective s’é. ሃሳብ፣ አስተያየት፣ ከርቀት እይታ; kozáŋá / máçŋgashá, kamsaadatsama kamahatamá. perspiration s’é. ላብ (ለምሳሌ ስፖርት ሲሰራ); maa'ókógwá. persuade mad. አሳመነ; gomakohwá.

peasant s’é. ባላገር ፣ገበሬ; daaçgazíyá, etagaleeya.

pedal s’é. ፔዳል (መርገጫ የብስክሌት); padaala.

peel mad. ላጠ; daas'árk'ok'w.

peer review s’é. የአቻ / የጓደኛ ክለሳ; maanzahaçamá. 68

pest

plankton

pest s’é. ነፍሳት; dad çaambídadá.

pigment s’é. ማቅለሚያ (ቀለም የሚሰጡ ነገሮች); alamsísíbatsamá, maakoma. pill s’é. ኪኒን; kaníná, çábíya.

pesticide s’é. ፀረ-አረም; bíya. petroleum s’é. ነዳጅ ዘይት; jaazá. pharmacy s’é. መድሃኒት ቤት(ፋርማሲ); mas'bíyá.

pillow s’é. ትራስ; damat'olak'wá. pharynx s’é. ጉሮሮ/የአፍ መጨረሻ ክፍል/; yaŋogood'aak'á. phase s’é. ምእራፍ፣ የእድገት ደረጃ (ሂደት); majarii mas'a. phenomenal s'e.'ga. 1 • ክስተት፣ ያልተለመደ ሁኔታ; gwaadesh adaan, gafad'a, yedagwá. 2 • እጅግ እስደናቂ; da etaatmazak’w b’aga hayi. phenomenon s’é. ክስተት፣እጅግ አስደናቂ ሰው/ነገር; da etaad'abá da wala b’ag etaatamazak’w. philosophy s’é. ፍልስፍና; mandats dá.

pioneer s’é. ቀዳሚ የሆነ; etámatsk'oma. pipe s’é. ቧንቧ; aybaambá.

piston s’é. ፒስተን፣ የመኪና አካል፣ መቂናጥ; shoká dá etaapaŋ mapák'w gafaaleá. pit s’é. ብብት; ílasak'wa.

phosphate s’é. ፎስፌት; fosfeetá. photograph s’é. ፎቶግራፍ አነሳ; footoográáfíyá. photosynthesis s’é.( ፎቶ ስንተሲስ) በብረሃን አማካይነት ተክሎች ምግባቸውን የሚያዘጋጁበት ሂደት; foto sayantísasá.

pitch (throw) s’é. መወርወር; maa'aambuma. pivot s’é. መሽከርከሪያ ነጥብ; madamá, malañahamá. place s’é. ቦታ; goomísha.

phrase s’é. ሀረግ; síçamák'otá. physical 1 • s'e.'ga . ኣካላዊ; b'agama. 2 • ቁስ አካላዊ; moot b’agama.

place value s’é. የቤት ዋጋ (በ65 ውስጥ 6 የያዘው የ10 ቤት፣ 5 የያዘው የአንድ ቤት ነው); gomáísh agomáb'aaŋgamá. placenta s’é. የእንግዴ ልጅ; gawá.

በተፈጥሮ ህግ መሰረት; maç’arak’w gazaza musá. 3•

physician s’é. ሐኪም; lahakímá.

plain s’é. ሜዳ; Maanzaahaayílama, çákosha, sísa.

pick mad. ለቀመ፣ ቀጠፈ፣ ያዘ; Maoshílk'oma. picture s’é. ስዕል; makosta.

plait s’é. የፀጉር ጉንጉን; mac'aaŋogútuk'w beek'waá. plane s’é. ዝርግ(የተዘረጋ) ስፍራ; mantahíílamá. planet s’é. ፕላኔት; palaaneta.

picture book s’é. ስእላዊ መፅሀፍ; loorág makotsá.

plankton s’é. ሰፈፍ፣ በሐይቅ፣ በውሃ፣ በወንዝ ላይ የሚንሳፈፍ ነገር; mapalodá natílá. picture graph s’é. የምስል ግራፍ; makots garaafa. piece s’é. ቁራጭ፣ ቅንጣቢ; maaç'arak'omá. pierce mad. በሳ፣ ዘልቆ ገባ; daagatag, dákoho. 69

plant

poster

plant s’é. ዕፅ (ተክል); mpaç já. plantation s’é. ሰፊ የእርሻ ስፍራ; wobíl nney maléyá.

poisonous s'e.'ga. መርዝነት ያለው፣ መርዘኛ; mac'eehats da / domashása. polar mad. ዋልታዊ; poolaara. pole s’é. 1 • ዋልታ(የሰሜን የደቡብ); shíl nneya. 2 • ምሰሶ;

macana.

policeman s’é. ፖሊስ; poolísa. policy s’é. ፖሊሲ(አመራር፣ አቅዋም); etamacees nney ka poolsa. polish mad. ወለወለ፣ ጠረገ; meefílamá/makahatílama. political s'e.'ga. ፖለቲካዊ; puuloturka.

plant mad. ተከለ፣ ቸከለ፣አቆመ፣ዘራ; Etíkokoga, etabukoshá.

pollination s’é. የተክሎች ድቀላ; mác'eehaç aya. pollute mad. በከለ; gac'eeha /manasaçamá. plastic s’é. ፕላስቲክ; laastíka. plate s’é. ሳህን; mbarakoho sahwá.

pollution s’é. መበከል; mac'ééhaçamá, mahííçmá / manasaçamá. pond s’é. ኩሬ; kuramá.

plateau s’é. ተራራ ላይ የሚገኝ ደልዳላ ቦታ; Maanzaahaayíl nnaja nák'w dóólá. play mad. ተጫወተ; Gaasííya. player s’é. ተጫዋች; dagaasiya. pool s’é. የገንዳ ውሃ(መዋኛ); aymat'ak'uyíl ja. poor s'e.'ga. ደሃ; etazhííga. popcorn s’é. የበቆሎ ቆሎ፣ ፈንዲሻ; mŋk'oç baafokwááçá. population s’é. ህዝብ; B'aga, waraamba.

please እባክህ; meetsán. pleasure s’é. መደሰት፣ ደስታ; maaŋagahííla.

porridge s’é. ገንፎ; ŋgagalabok'wá.

plot s’é. ቁራጭ፣ አድማ፣ ሴራ(በልቦለድ ውስጥ የታሪክ መጠላለፍ); maaç'arak'omá.

portion s’é. ድርሻ; mad'bamá. port s’é. ወደብ; k'os aya, sa aya.

plot (graph) mad. ንድፍ አወጣ ; graafa.

pose mad. መቀመጥ/መነሳት (ፎቶ ለመነሳት/ስዕል ለመሳል); kamati fotowa,kamakots makotsa.

plough 1 • mad. ማረሻ; tabá. 2 • s’é. ማረሻ; tabá.

position 1 • s’é. አቀማመጥ; gomísha. 2•

አመለካከት; mawiragwa.

ቦታ; gomaíshama. 4 • ስልጣን; t’isama. 3•

plumber s’é. ቧንቧ የሚሰራ ባለሙያ; etamagahats baamba. poacher s’é. በህገ ወጥ መንገድ የሚያድን; etamashok'w da namansaç çnjahá. pocket s’é. ኪስ; kurazhúw.

5 • mad. አመለከተ፣

በአንድ ቦታ አስቀመጠ; daaŋgashats, daat’ots nagomaishma. positive s'e.'ga. ርግጠኛ/የማያጠራጥር; maahoçamá positive space s’é. ስራ ላይ የዋለ ቦታ; maandás'íl neá. possible s'e.'ga. የሚቻል፣ሊሆን የሚቻል; gwaafééshá. post office s’é. ፖስታ ቤት; mas' posatá. poster s’é. የተለጠፈ ማስታወቂያ; etíígatíígagéts kamakotsa.

poem s’é. ግጥም; maakusak'w ŋgashá. point s’é. ነጥብ፣ጫፍ፣ ቦታ; gomatugúsama. point of view s’é. ኣንፃር; kalabá bawot adaan. point to mad. አመለከተ (ጠቆመ); batígágátsa, poison s’é. 1 • መርዝ፥አሲድ; mac'eehaçadá. 2 • መርዝ; danamac'ééhats da. 70

posture

printing

posture s’é. የሰውነት አቋም; moot b'ag b'aga. pot s’é. ማሰሮ፣ ሸክላ; jaará.

preservation s’é. መጠበቅ፣ ማቆየት፣ ምግብ ለረዥም ጊዜ ማቆየት; etámazeeçáma, mat'tsmá. preserve mad. 1 • አቆየ፣ ጠበቀ; mat'otsmá, etámazeeçá. 2 • በደንብ ጠበቀ (ለምሳሌ ደን); daazéç kagashaamá. pressure s’é. ግፊት፣ ጭንቀት; mafac'amá masaanza. pretty s'e.'ga. ቆንጆ; maanadogoonamá.

potash s’é. ፓታሽየም; potaasha. potato s’é. ድንች; andonaazá.

prevalence s’é. በብዛት፣ በስፋት (መገኘት፣ መኖር); mafagaçama, kawobíílamá. prevent mad. 1 • ተከላከለ; b'aandaç /gakaç.

potential s’é. አቅም፣ በውስጥ ያለ አቅም; aŋgá. pound s’é. ፓውንድ (የገንዘብ ስም); powond. poverty s’é. ድህነት; zhíga.

2 • አስቀረ;

powder s’é. ዱቄት; gahashá.

preventable s'e.'ga. መከላከል የሚቻል; Etámfaalásh magárzáçáma/ magakaçamá. prevention s’é. 1 • መከላከያ፣ አስቀደሞ መከላከያ; magakaçamá, masík'o magakaçmá. 2 • መከላከል; mab'aandaçamá /magakaçamá. preview s’é. ከመከናወኑ/ከመታየቱ በፊት ቀድሞ ማሳየት; masíts matagatsamá.

power s’é. 1. ሃይል; gíraba. 2. ሃይለ

maad'ahasamá, magarzaçáma,

ቁጥር; nak'omá ganzaŋá.

power plant s’é. የሃይል ተቋም; gírba alajá. practical s'e.'ga. ተግባራዊ; magahamá. practice s’é. ልምምድ; maŋkulilama, mand'áámbamá. pray mad ፀሎት; gadeera.

previous s'e.'ga. ቀዳሚ፣ ፊተኛ፣ የድሮ; etabaasík'wá, líbaadamá. price s’é. ዋጋ; bánama.

precipitation s’é. የዝናብ መጠን; maiiç damá. precise s'e.'ga. ጠንቃቃ፣ ጥብቅ፣ ትክክለኛ; etamazé b'agamá, kotákoçamá. predator s’é. አድኖ የሚኖር አውሬ; gab'ahá.

prickle s’é. እሾህ; çíçá. priest s’é. ቄስ; çíísá. primarily matáb'. በመሰረቱ፣ በመጀመሪያ ደረጃ; madamá. primary s'e.'ga. የመጀመሪያ፣ ዋና; masík'omá, etamá. primary colour s’é. መነሻ ቀለም (ቢጫ፣ቀይ፣ ሰማያዊ); gomaat'osh dagoshá.

predecessor s’é. ቀዳማይ; etamacéésa, etábaasík'wá. predominately matáb'. የሚበልጡት (አብዛኞዎቹ); etamumacák'oma. preface s’é. መቅድም; macés, ndowá. prefer mad. 1 • ፈለገ፣ መረጠ፣ ወደደ; mapaŋamá,maceetsama,maheshama. prefix s’é. ቅድመ ግንድ ቅጥያ; masík'w matab'ak'namá, makotanama. pregnant s’é. ነፍሰ ጡር፣እርጉዝ; etagazamohwá.

prime meridian s’é. ምስራቅንና ምእራብን የሚለካ ከሰሜን ጀምሮ በግሪንዊች ወደ ደቡብ የሚደርስ የሃሳብ መስመር; praayím merídíyaana. primitive s'e.'ga. ኋላቀር፣ ያልሰለጠነ፣ የጥንት; etakolagáç káboŋgwa. principle s’é . መመሪያ፣ ደንብ፣ መርህ; da abígaawotak'wá. print s’é. አተመ; maddak'w loragá. printing s’é. ህትመት; madák'o loragá.

preposition s’é. መስተዋድድ; maafeesha. prepositional phrase s’é. መስተዋድዳዊ ሀረግ; maandogonáts maanzburbutŋgasha. presence s’é. መገኘት፥መኖር; maíísha. presentation s’é. አቀራረብ; maŋgashatsamá. 71

prism

pupa

prism s’é. ፕሪዝም; prísamá.

properly 1 • matáb'. በአግባቡ፣ በትክክል; kamagahámá. 2 • ሙሉ በሙሉ; ka miic’ak’oma.

prisoner of war s’é. የጦር ምርኮኛ; débííd'aak'ogsha. private s'e.'ga የግል; alílák'wá.

property s’é. 1 • ጠባይ ;mootatsá. 2•

problem s’é. ጥያቄ፣ ችግር; maalak'tsa, shágaawá.

proportion s’é. 1 • ክፍል; maaç’arak’oma. 2• አንድ ነገር ከሌላው ጋር በመጠን ያለው ግንኙነት; maanazázahats da kajinda. mad 3 • አመጣጠነ; maanzahámá, maawíratsamá. proportional s'e.'ga. የተመጣጠነ፣ እኩል የሆነ; etabnzahaak'wá. proportionally matáb' . እኩል፣ የተመጣጠነ; maanzahak'omá. prosperity s’é. ብልጽግና; mofaga k'wá.

proboscis s’é. የዝንብ አፍ (ጫፍ)፣ ኩምቢ የዝሆን); wozeer zhaaná, k'obés mbeyá. process s’é. ሂደት፣አስራር፣ ዘዴ; kamawírash nndoma, gaahamá, lafaaŋá. process mad. አዘጋጀ፣ ደለደለ; magahatsamá, mahwaans'ak'omá. produce mad. አመረተ፣ ሰራ፣ አቀረበ; mantíígasama, madaama /gaaha/ producer s’é. አምራች; etamadama. product 1 • s’é. ምርት; çadamásá, çama. 2 • s’é. ሃብት; çamá, gad'hamá mac’ama. 3 • s’é. ፍሬ;

ርስት፣ ንብረት፣ ሃብት; mac’a.

protect mad. ተከለላከለ፣ ጠበቀ; magarzaçáma, mazééçm. protective (adj) s'e.'ga. ተከላካይ; etamgakaçamá.

çamá.

production s’é. 1 • የፋብሪካ ውጤት;ça faabaríka. 2 • ምርት፣ ውጤት; çadamasá, mad'abamá. productive s'e.'ga. ምርታማ፣ ለማ፣ ጥቅም የሚሰጥ; eta çáma. professional s’é. ባለሙያ/ሙያተኛ; damagámaçá.

protection s’é. መከላከያ፣ መጠበቂያ; mab'aandak'omá. protein s’é. ፕሮቲን; mad'ak'w masagwa / protína. protein s’é. ፕሮቲን (ገንቢ ምግብ); mad'uk'w da /protína. protozoa s’é. ፕሮቶዞዋ(አሃዱ ህዋስ); protozoá.

program s’é. የስራ ዕቅድ ; mac'ak'wá, anjaha. progress s’é. እርምጃ ፣መሻሻል; maceets da, mashaamb'atseema. project s’é. እቅድ፣ውጥን; proojeektá.

protractor s’é. ፕሮትራክትር; protaraakátara.

prominent s'e.'ga. እውቅ (ዝነኛ፣ ሰመጥር); magamak'wa. promise mad. ቃል ገባ፣ ተስፋ ሰጠ; maçasá, daagaat'owíl. promotion s’é. እድገት፣ ሹመት፣ ማስፋፋት; et bafagagaak'wa, etas'éá. pronoun s’é. ተውላጠ ስም; s'e etamataak'omá.

puberty s’é አቅመ አዳም፣ አቅመ ሄዋን; etwokohwaamatá, etomaaragadéyá. public s’é. የህዝብ፣ ህዝብ; Alab'aga, waraamba.

proud s'e.'ga. ኩሩ; et baaca, et mashaagwa. provide mad. ሰጠ; maçamá.

publish mad. አሳተመ; madak'w loorágá, dád'aak'osh, bad'aak'ásha. pull mad. ጎተተ፣ ነቀለ; cééts, daaceesh. pulley s’é. በከራ(መዘውር); malañahamá.

pronunciation s’é. የቃላት የአነባበብ ሁኔታ; malak'ots çaŋgashá. proofread mad. በማንባብ ማረም; kamaŋagáhatsama. proper s'e.'ga. ተገቢ፣ ትክክለኛ; kandoma,kaçŋgashá. proper fraction s’é'. ህገኛ ክፍልፋይ (በክፍልፋይ ለእላይ ቁጥሩ ከታህታይዩ ሲያንስ ለምሳሌ 4/6፣ 3/5፣ 2/7); maŋgáhats mámb'áshílma. proper noun s’é. የተፅዎኦ ስም (የአንድ ሰው የግል መጠሪያ ስም); sé b'aga meetaam etíkaóga.

pulse s’é. የልብ ምት (ትርታ); maab'ac k'únza. punctuation s’é. ስርዓተ ነጥብ; moot matugasama. puncture s’é. የተበሳ፣ ቀዳዳ; etabuwaambuhoshá, gaambuhwá. punish mad. ቀጣ; maçíta.

punishment s’é. ቅጣት; maçítatsmá. pupa s’é. እጭ; çadídamá. 72

pupil

railway

put on mad. ለበሰ፣ አጠለቀ፣ ጣደ(ድስቱን); maísátsama. pyramid s’é. ፕራሚድ (ግብፅ መካከለኛ አሜሪካ ውስጥ የሚገኝ); pííramida.

pupil s’é. ተማሪ፣ የዓይን ብሌን; dámagamáshamá. pure s'e.'ga. ንፁህ; mayízhaçmá, mayíízhatsmá. purpose s’é. ዓላማ፣ ፍላጎት፣ ጉዳይ; dabaana, maheshma. push mad. ገፋ፣ ተጫነ፣ ሰደደ; çátásh, daatakon, daamacash. put mad. አስቀመጠ፣ አስገባ; mat'otsamá, makohok'onamá.

Q - q quarter to s’é. እሩብ ጉዳይ; daas'haas kamayíc'aak' maab'ashííl gaab'ashílamá.

quadrilateral s’é. አራት ጎን; tajinamá nzaç. qualify mad . ብቃት አለው (ስራው ለመስራት)፣ ወደ ሚቀጥለው የውድድር ዙር አለፈ (በስፖርት); etamac' garabá, mainzamá. qualitative s'e.'ga. ጥራት ላይ የሚያተኩር; maalaandatsamá. quality 1 • s’é. ጥራት ያለው፣ ችሎታ; magahamá. 2 • s'e.'ga. ችሎታ፣ አይነት፣ ተመራጭነት; etamakaalashamá. quantitative s'e.'ga. መጠን ላይ የሚያተኩር; da etímb'ashíl kamanzaŋçamá. quantity s’é. መጠን፥ብዛት; maíçamá.

queen s’é. ንግስት; T'ísa. question s’é. ጥያቄ; maalak'otsa, maarak'otsa. question mark s’é. የጥያቄ ምልክት; çamaalak'otsa. quickly matáb'. በፍጥነት; kamaasasíçama. quiet s'e.'ga. 1 • በፍፁም፣ በጣም; awotanaaŋgo. 2 • ፀጥ ያለ; etabaagadaago takatak. quill s’é. ረጅም ላባ፣ የመቃ ብእር (ለመፃፊያ፣ ለመቀቢያ); matáza/mágo bématá.

quarter s’é. ሩብ; gaab'ushil maab'ushilamá. quarter after s’é. ከሩብ በኋላ; náboŋgo maab'ashíl maab'ashílamá.

quintal s’é. ኩንታል; kontaala. quotation s’é. ትምህርተ ጥቅስ; çamaad'aak'ok'omá. quotient s’é. ውጤት; alaagad'bagwá.

R - r racket (sport) s’é. የቴኒስ መጫወቻ; jimaati téénasá. radiation s’é. ጨረር; gaandal oká. radio s’é. ሬዲዮ; raadíyá.

rabbit s’é. ጥንቸል; Gotaha.

race s’é. ውድድር (ለምሳሌ የፈረስ እሽቅድድም); maanzazahacogwá. radius s’é. በከበብ ውስጥ ከመሀል እስከ ዳር ያለ ርቀት; ráádísa. railway s’é. የሃዲድ መስመር; çaanjah baabuura.

73

rain

reflection

rain s’é. ዝናብ; dama.

read mad. አነበበ; marok'otsama.

rainfall s’é. የዝናብ መጠን፣; macadamá.

realistic s'e.'ga. ትክክለኛ; etamasaanzatsamá kagashaamá. realize mad. ተገነዘበ፣ ተረዳ፣ ፈፀመ; kamkadaasha daad. rear mad. አቆመ፣ አረባ፣ አሳደገ; maamabíízaçama. receive mad. ሳበ፣ተቀብሎ አነጋገረ፣ ደረሰው; mataáaama. receiver s’é. ተቀባይ፣ የስልክ ማዳመጫ; mataatsma.

rainforest s’é. ዝናብ በሚበዛበት አካባቢ የሚገኝ ደን; gaacaç adamá mará gat'ok'w ajá. raise mad . 1. አስነሳ፣ አቆመ; anaanaasá. 2. አረባ፣

ጨመረ; madamakanamá.

rake s’é. ቅጠል; s'íñja.

recent s'e.'ga . የቅርብ ጊዜ; Alamad'íícíík'wanjaha.

range s’é. ከ-እስከ፣መጠን kagomahatak'omá.

reciprocal s’é . የተገላቢጦሽ; maaŋgalílák'omá.

rank s’é. ማእረግ; maíík'ooma.

recognition s’é. መታወቅ; magámaák'wa.

rapid s'e.'ga. ፈጣን; masíítsa.

recognizable s'e.'ga. የሚታወቅ፣ የሚለይ; etabuzahá, máçaŋgasha kab'agá. recognize mad. አወቀ፣ለየ; daazahash, daagam.

rapid water s’é. ፈረሰኛ ውሃ; Booha aya. rare s'e.'ga. እንግዳ፣ ልዩ፣ ብርቅ(ለምሳሌ እንስሳ); kodohwá. rat s’é. አይጥ; Buwá.

record (sport) s’é. ክብረወሰን (ለምሳሌ የሩጫ ውድድር); mataa'é ríkárdá. record (music) mad . መቅዳት (ለምሳሌ ሙዚቃ፣ ድምፅ); masajanma (ap'ná). recreation s’é. መዝናናት; mashaaywa.

rate 1 • s’é. ዋጋ; banamá. 2 • mad . ገመተ፣

recruit s’é. የአንድ ቡድን አባል የሆነ ሰው; mada kashookama. rectangle s’é. ሬክታንግል (አራት ቀጥተኛ ጎኖች/ ማእዘኖች ያሉት ቅርፅ); rektaaŋagíla. rectangular s’é. ሬክታንግላዊ የሆነ; rekátaaŋgála.

ደረጃ ሰጠ; mawíramá,

rather than ከዚያ ይልቅ; Nab'agabaa'a kagaat. rating mad . በደረጃ ማስቀመጥ፣መመደብ; kamaík'omá mat'otsamá, kamt'ootsama kamaahulshama. ratio s’é. ተመዛዛኝነት; reeshowa. rational s’é. ምክንያታዊ (በምክንያት ላይ የተመሰረተ); raashánaal.

rectum s’é. ፊንጢጣ; sahonzá.

rational number s’é. በክፍልፋይ መልክ ሊገለፅ የሚችል ማንኛውም ቁጥር; raashanaal gánzaŋá. raw s'e.'ga. ጥሬ፣ ያልተቀቀለ; maamidama. ray s’é. ጨረር(መነሻ ነጥብ ያለው መድረሻ ግን ለሌለው ቀጥታ መስመር የሚሰጥ ስያሜ); c'aara.

red s'e.'ga. ቀይ; meetsma. reduce mad. ቀነሰ፣ ዝቅ አደረገ; dab'shak'w, daahalaaç, daabutak’w. refer mad. አቀረበ፣ ጠቀሰ፣ እንዲታይ መራ; etamatígatsama. referee s’é. የስፖርት ዳኛ; etamç'ark'w ŋgásha. reference point s’é. ስለ አንድ ሁኔታ የሚያስረዳ ሀቅ/ሀሳብ/ክስተት; eetm tigast matugasa.

reach mad. ደረሰ; madaasha. reaction s’é. 1 • የስሜት መልስ፣ የድርጊት ምላሽ; maatarák'omá. 2 • የአንድ ሂደት የሚያስከትለው ሁኔታ (አፀፋ); maatarak'omá.

refinery s’é. ማጣሪያ ቦታ ወይም ተቋም (የነዳጅ); malak'owííl ŋgashá. reflect mad. አሳየ፣ ገለፀ; máŋgashatsmá. reflection s’é. ነፀብራቅ; Maandaçámá. 74

reflex

respect

reflex s’é. ጥምዝ አንግል ወይም ሪፍለክስ አንግል (1800 እና በ3600 መካከል ያለ); rífalíkasa. reforestation s’é..አካባቢን መልሶ በደን መሸፈን; maŋokulíl makoko ja nak'o ebá. refrigerator s’é. ፍሪጅ (ማቀዝቀዣ); frííjíya.

remains s’é. ቅሪተ አካል፣ አስከሬን፣ ፍርስራሽ; ga'aeesha. remember mad. አስታወሰ; sáánzáts.

regain mad. አገኘ፣ አስመለሰ፣ መልሶ አገኘ; daab'aar, daakwaak'w,daakwaayé daab'aar. region s’é. ክልል; maç'arak'w nneyá, kílíla.

removal 1 • s’é. አስወገደ; daapok'wíízhan.

reminisce mad. በማስተዋል ተናገረ; kamásaanzatsamá maŋgashaats. remote s'e.'ga. ሩቅ; maahatak'oma. 2 • s’é.መነሳት;

dufarak’wizhan.

remove mad. 1 • አስወጣ፣ ቀነሰ፣ አስለቀቀ; mapak'oma kaçaneya. 2 • አስወገድ፣ ነቀለ፣ አስወጣ; maceetsízhanamá, maatak'wíízhanamá. renewable s'e.'ga. ሊታደስ የሚችል ነገር; etíkaalash maanzhílamá. repeat mad. ደገመ; maakurílamá.

regional s'e.'ga. ክልላዊ; kílííla /maaç'arak'o nnyá /. regulate mad. ጠበቀ፣ ተቆጣጠረ; baazeegaç, baanzaŋç. reign s’é. ንግስና፣አገዛዝ; madat'asa, mad'aak'w nneyá. relate mad. አዛመደ maakotsama, baakogatsa.

repeatedly matáb' በተደጋጋሚ፥በተከታታይ; maŋkulílamá. replace mad. ተካ; makolak'onama / maanzhílamá.

related s'e.'ga.1. የተገናኘ የተዛመደ (በስጋ ዝምድና); dabaad'aak'ots kashokamá, mahá meta etabaawotá. 2• የተዛመደ፣ የተገናኘ; etabaakwá, dabaad'aak'otsá. relation s’é. ግንኙነት; maahawá.

represent mad. 1 • ወከለ፣ ገለጸ; etabut'otsaná, maŋgashatsmá. 2 • ወከለ; mat'on jandá.

relationship s’é.ግንኙነት፣ዝምድና;maad'aak'otsma, daleeba. relative 1 • s'e.'ga.ዘመድ (በደም ወይም በጋብቻ); dalééba. 2 • የተዛመደ፣የሚነፃፀር /የሚወዳደር; dawaand zaahá. relatively matáb'. 1 • በመጠኑ; emaawíramá, kajandíílamá. 2 • ሲነፃፀር፣ ሲዛመድ፣ ሲገናኝ; maawíírílamá, nagwaanzahashá, nagwaahawá. relax mad. ቀነሰ፣መንፈሱን አደሰ፣አላላ; maataak'wmá, madahaaháb'amá. relaxation s’é. አላላ፣ አፍታታ; madahaahab'amá, manc'ak'ílamá. relay race s’é. የዱላ ቅብብሎሽ ውድድር; maanzazahacogwá namand'ahak'o zhuulá. release mad. ለቀቀ፣ ፈታ; daazhas, daac'ak'as.

representation s’é. ውክልና፣ተጠሪነት; etít'oogana. representative s'e.'ga. ተወካይ; etabúút'otsaná. reproduce mad. አሳየ፣ ቀዳ፣ ረባ; daatígats, sajaná, maapok'oçamá. reproduction s’é. መራባት; mapak'wá. reproductive organ s’é. ብልት፣ መራቢያ አካላት; ç'owá. reproductive system s’é. የመራቢያ መንገድ /ስርአት; lafááŋa almaapák'wá. reptile s’é. በደረት የሚሳቡና የሚራመዱ ፍጡራን; dámcééyílá nánneya. request mad. መጠየቅ; maalak'otsa. require mad. ፈለገ፣ ፈጀ፣ ጠየቀ; daakarak'w, daapaŋ, daalak'ots. reread mad. መልሶ ማንበብ; makolil malok'otsama. research s’é. ጥናት፣ ምርመራ; mantsak'oma. reserve mad. ቆጠበ፣ ያዘ; maaééshamá.

reliable s'e.'ga. የታመነ፣ ታማኝ፣ሃቀኛ; etabúúgamak'uunzá, magaha b'aahá, etakotakoçamá. relic s’é. ቅርስ; síla.

reservoir s’é. ምንጭ፣ የውሃ ማጠራቀሚያ; aya yílagaca. residue s'e.'ga. ዝቃጭ፣ አተላ; yíízamá.

relief s’é. ፋታ፣ እረፍት; daac'ak'as, maafuc'ak'wá. religion s’é.ሀይማኖት; mas' masá.

resolution s’é. መፍትሄ፣ ቁርጥ ሃሳብ፣ ውሳኔ; maçasama. resource s’é. ሀብት; damac'á.

remainder s’é. ቀሪ; gaa'eshama.

respect s’é. ክብር፣ አክብሮት; Maashííç'atsa.

resist mad. አገደ፣ ተቋቋመ; dugagaañats.

relieve mad. አቃለለ፣ አስታገሰ፣ ረዳ; maalaa'çamá.

75

respiration

root

right (on the) matáb'. ወደ ቀኝ; kogw eráágunzá. right angle s’é. ማእዘናዊ አንግል (900); mákosh angála.

respiration s’é. ትንፋሽ; mashakwá. responsibility s’é• ሀላፊነት; mad'aak'o t'ísa. responsible s'e.'ga. 1 • እምነት የሚጣልበት፣ ታማኝ; magamíla t'isa. rest s’é. እረፍት; maafúúhok'wa, maafuuc'ak'wa. restaurant s’é. ምግብ ቤት; mas'ŋga.

right s’é. መብት; k'owééla.

result s’é. ውጤት; çamá.

ring s’é. ቀለበት; sahook'ootsítsá.

resultant force s’é. መላሽ ሃይል; makwaak'w girba. retain mad. ያዘ፣ አስታወሰ; mad'aak'oshamá. retell mad. መልሶ መናገር; daakwaayé daaŋgash. retention s’é. መያዝ፣ መቋጠር; mad'aak'oshamá. retire mad. ለቀቀ፣ ጡረታ ወጣ; daagabas'ash, daapats t'oráta. retirement s’é. ጡረታ; et makad'ak'w madádá, et zhíg madádá. reverse mad. mákolá , boŋgwá. revise mad. ከለሰ፣ አሻሻለ፣ ለወጠ; baakolgaça, daashaamb'ats. revolution s’é. 1 • ዙረት(መሽከርከር)፣ አብዮት; malañhá. 2 • ዙረት፣ ለውጥ; maandañjá, maanzhílamá. reward s’é. ሽልማት; maçadá. rhino s’é. አውራሪስ; awurarísa.

ripe s'e.'ga. የበሰለ; maíynazamá. ripple s’é. ትንሽ ሞገድ; máhalats ndó ŋgashá. risk s’é. 1 • አደጋ ሊያመጣ የሚችል ነገር; da etababaataage yedagwá. 2 • ስጋት;

gat'éá.

rival s’é. ተወዳዳሪ ተቀናቃኝ፣ ተፎካካሪ፣ ተጋጣሚ; dábaaŋgaráb namaanzazah cogwá. river s’é. ወንዝ; lígacá, ílgícá. road s’é. መንገድ; çaangaaha. roast mad. ጠበሰ (ለምሳሌ ስጋ); maŋok'ots bac'á.

robbery s’é. ዝርፊያ፣ ቅሚያ፣ ንጥቂያ; damaaŋógóazháts b'agá, damatshó dab'agá. rock hewn s’é. በድንጋይ የተሰራ ሀውልት; Mazeeza giisha. role s’é. ሚና; mad’aba.

rhyme s’é. ቤት (በግጥም); magámasa auraarísa. rib cage s’é. የጎድን አጥንትን የያዘው የደረት ክፍል; maatatas zhakwá. rib s’é. ጎድን (የደረት አጥንት); zhako k'uunzá.

roll mad. ጠቀለለ; kílamá. roof s’é. ጣሪያ; k'waamas'á.

rice s’é. ሩዝ; ruzá. rich s'e.'ga. ሀብታም፣ ውድ፣ ለም; ták'á/etámac'má, mazhagamá.

room s’é. ክፍል; límas'á. root s’é. ምንጭ፣ መነሻ፣ ስር; gwaat'oshá, gobaagadeesha, taahá. root word s’é. ዋና ቃል; bac'a çŋgashá.

richest s'e.'ga. በጣም ሀብታም; etamac' lamaaná. ride mad. ጋለበ፣ ተጓዘ; matokwa naboŋogoma.

root s’é. ስር፣ መነሻ; tahá / taŋamá, gomadeeshamá.

rift s'e.'ga. ስንጥቅ (የተሰነጠቀ); etabúúntwílá, etaab'ak'ágá. right s'e.'ga. ትክክል፣ ልከኛ; kootakomá. 76

rotate

say

rotate mad .ተሽከረከረ; daalañaha. rotation s’é. ሽክርክሪት; malañaha, maaluluwa.

rude s'e.'ga. ባለጌ; shoodaasíya. rule 1 • mad. ገዛ፣አስተዳደረ; maaŋatak'wá.

rough s'e.'ga. ሻካራ፣ ኮረኮንች (ለመንገድ)፣ ያልተላገ (ለእንጨት); máhacáŋamá. round s’é. ዙር; malañhá nagaandínja.

ደንብ፣ አገዛዝ; ŋgash t’ísá, maawotak'wá, etamatab'ats b'agá. ruler s’é. ማስመሪያ; jmántúçámá.

round off mad. አጠጋጋ; macádák'oma/máhót'ak'omá. route s’é. መንገድ; çaangaaha.

run mad. ሮጠ፣ ተወዳደረ; madugwa, duwaanzáhá cogw.

2 • s’é. ህግ፣

row 1 • s’é. ረድፍ፣ ተርታ፣ መደዳ; yibaagaaŋid. 2 • mad. ቀዘፈ

(ጀልባ) mak’oohomá, (ka

lamaadiya) rub mad. ወለወለ፣ አሸ፣ ላጠ; másabíbatsmá.

run off mad. እየተንቆረቆረ ወረደ; maík'w madagwa.

rubber s’é. 1 • ላጲስ; lap'ísa. 2 • ላስቲክ;

rural s’é. የገጠር; k'os eba.

Lasatííka.

rust s’é. ዝገት; máhajíç sahwa.

rubbish s’é. ቆሻሻ፣ ጥራጊ; sabúúd'a, ncíjá. rubbish collector s’é. የቆሻሻ ማጠራቀሚያ; da etabuuhwaans'ak'on suubad'á.

S - s sac s’é. ቀረጢት መሰል የእንስሳት/የተክል አካል; da baawotaats eb'aga çaambídadá /eb'aga já. sack s’é. ጆኒያ (ኬሻ); shoowaalá.

same s’é. ተመሳሳይ; makomá.

sample s’é. ናሙና; kamaakotsa. sand s’é. ኣሽዋ; saasámá. sad s'e.'ga. አሳዛኝ; daawís'aaç. safe s'e.'ga. ደህና፣ ጥንቁቅ፣ አስተማማኝ; deek, maíya gashal, safety s’é ደህንነት; Maííya kamgahama. salamander s’é. የእንሽለሊት ዓይነት; janas yaakwaalíyá.

sandal s’é. የነጠላ ጫማ; sandala. sanitation s’é. ፅዳት፣ ንፅህና; mayízhatsá. satellite s’é. ሳተላይት/ሰው ሰራሽ መንኮራኩር; saatalaayíta. saturate mad. አረጠበ፣ አበሰበሰ፣ አራሰ; mahab'atsmá. Saturday s’é. ቅዳሜ; du-Musá. save mad. አስቀመጠ፣አጠራቀመ፣ አደነ; madíílama, mat'otsamá, mandiilama, ndííl. say mad. አለ; makárá, makalá.

saliva s’é. ምራቅ; gaant'ak'awá. salon s’é. የእንግዳ መቀበያ ቤት; mas'kodahowá. salt s’é. ጨው; saná.

77

scale (weight)

semiarid

scale (weight) s’é. ክብደትን ለመለካት የሚጠቅም መሳሪያ (ሚዛን); kamaínd gáshía ,kílowá.

screen mad . መጋረድ፣ መሸፈን; maanahaçmá, magatatsmá. screen grid s’é ማግለያ፣ ወንፊት; saafaayá. screw s’é. መፍቻ; damanc'ak' sahwá. sculpture s’é. ቅርፅ (የሃውልትና የመሳሰሉት); mákotsá etíd katák'wá. sea s’é. ባህር; eyaa'aya.

scale (drawing) s’é. ካርታ ላይ የሚታይ ቁጥር (ለመለካትና ለመመዘን የሚያገለግል ምልክት); shaŋtá etamagamúgats çganzaŋa nakaaratá. scalene s’é. የተለያዩ ሶስት አንግል ያላችው ሶስት ጎኖች; janas damac' tajanamá okááŋg. scale s’é. የአሳ ቆዳ; begosha. scan mad. በዓይኑ ቃኘ(አንድን ፅሁፍ); daawr kak'waaçamá. scarce s'e.'ga. ብርቅ፣ የጠፋ; mab'ahaçamá.

season s’é. ወቅት; kwaah. seasonal s'e.'ga. ወቅታዊ; kwaahamá. second s’é. ሴኮንድ; sekondá. second person s’é. ሁለተኛ መደብ; b'aga bíl-baand. second/sec hour/hr day/d s’é. 1 • ሴኮንድ; sekondá. 2 • ሰዓት; sekondá. 3 • ቀን;

sekondá.

secondary colour s’é. በመነሻ ቀለሞች የሚገኝ; maahuulash dagosha. secretary s’é. ጸሓፊ; etamak'otama.

scarcity s’é. እጥረት; zhígamá. scar s’é. ሰውነት መተልተል፣ ውቅራት፣ጠባሳ (ለሰውነት); mák'ot kohosá. scatter mad. በተነ፣ በታተነ ፣ነሰነሰ; daazal, daanzalaç. scene s’é. ቦታ፣ ስፍራ፣ ሁኔታ; gomáísh, k'onneya.

secrete mad. ማመንጨት; gomadééçamá. sector s’é. የአንድ ህብረተሰብ /ኢኮኖሚ ዘርፍ (የንግድ ዘርፍ); kamac'amas'á çaanjah zabaha. security s’é. ፀጥታ፣ ደህንነት፣ ጥበቃ፣ ዋስትና; magakaç maashk'wá. sedentary s'e.'ga. መቀመጥ የሚያበዛ፣ ሰፍሮ የሚኖር; Etámhesh maísha. see mad. አየ; míyid'agwá, biiragá,daayid'. seed s’é. ዘር; shooká.

scenery s’é. ትእይንት (የቦታ)(ለምሳሌ የተራራ); mootagomaíya. school s’é. ትምህርት ቤት; mas'amagamashma. science fiction s’é. ሳይንሳዊ ልቦለድ; gatawá alak'waab'ítsa. scientific s'e.'ga ሳይንሳዊ፥ዘመናዊ; saayíntafíká. scissors s’é. መቀስ; lamaaŋagaasá.

seedling s’é. ችግኝ; mapáç ja.

score s’é. ነጥብ፣ ውጤት፣ ግብ (ለምሳሌ የእግርኳስ); matugusamá, gad'aba. scoreboard s’é. . የውጤት መፃፊያ ሰሌዳ(በቅርጫት ኳስ፣በመረብ ኳስ ውድድሮች ወቅት); loorag çama. scorekeeper s’é. . የውጤት ተቆጣጣሪ; etamzeç çámá. scratch mad. ፋቀ፣ቧጠጠ፣ አከከ; daahoko, mak'ohos'amá.

segment s’é. ጉማጅ; maaç'aríl já. self s’é. ራስ፣ ራሴ; ílak'wá, araílak'om. selfish s'e.'ga. ራስ ወዳድ; mafeesh /maheesh ílak'omá. self-sufficient s’é. ራሱን የቻለ; etámkaalash ílak'omá. sell mad. ሸጠ; makodák'omá. semiarid s'e.'ga. በከፊል ደረቅ; edíílá baaça'.

78

semi-circle

shiny

semi-circle s’é. ግማሽ ክብ (ሙሉክብ ያልሆነ); maab'ashíl malañhak'omá, máláñahák'omá.

sew mad. ሰፋ; macímámá.

sewage s’é. ቆሻሻ፣ እጣቢ ነገር የሚተላለፍበት; manasaç ayá. sewage plant s’é. የቆሻሻ ማስወገጃ ተቋም; guma'ámbuk'w hacaŋá. shade s’é. ጥላ፣ማጥቆር; barabad yeedaaŋgá.

send mad. ላከ; matíígama, batígágá. sensation s’é. ልዩ ስሜት; jínd maŋgasatsmá. sense s’é. ስሜት፣ ህዋስ; maaŋgasátsá. sentence s’é. ዐረፍተ ነገር; maŋkos çáŋgasha.

shade mad . ከለለ፣ አጠላ (ለምሳሌ በመቀባት); madágúçámá, madátsmá. shadow s’é. ጥላ; masaanjála. shaft s’é. ዘንግ፣ ነጎድጓድ፣ ብልጭታ; zaaŋgá.

sentence structure s’é. የአረፍተ ነገር አወቃቀር; madak'w maŋkos çáŋgashá. separate 1 • s'e.'ga. የተለየ; etááhacagá. 2 • mad . ገላገለ፣

ለየ; daab'áshíl.

September s’é. መስከረም; Gwaandéya.

shake mad. አወዛወዘ፣ አንቀጠቀጠ; mazazííç'amá.

sequence s’é. ተከታታይነት፣ ተራ (ወረፋ); maasik'oma ka maahulashamá. series s’é. ተከታታይና ተመሳሳይ ነገር ; da etabaanzaha, maahuláshamá kashokamá. serious 1 • s'e.'ga ትጉህ፣ ኮስታራ፣ አሳሳቢ; mazhígama, mañas'ilaça. 2 • . አንገብጋቢ፣ አሳሳቢ፣ አስጊ፣ ከባድ; aluupaŋá hii, aluusaanzatsá, etamat'ééts b'agá, mashíímá. serve mad. አገለገለ; maab'aadaçá, maakaarac.

shall dú.mad. የወደፊቱን መግለጫ ረዳት ግስ (እንደ will); kaboŋogwá kawotan adá etamaŋgashutsá kamatab'atsmá kaaíína. shape mad. ቅርጽ አበጀ; makotsa, b'agamá. share s’é. ድር]ሻ፣ አክሲዎን; mad'abamá. sharp s'e.'ga. 1 • ስል፣ የሾለ፣ ሹል; womasamá,mawítasamá. she gaanzh.sé. እሷ; edá. shed s’é. መጠለያ; gomazhiiga. sheep s’é. በግ; jaaja. sheet (paper) s’é. ወረቀት; loorága, s'é loorága.

service s’é. አገልግሎት መስጠት፣ ጥቅም; etabaaç da kab'agá. set 1 • mad. ጠለቀ፣ ጀመረ; límá, daat'osh. 2 • s’é. ስብስብ; maahwáns'ák'wa. set a record (sport) mad. ክብረወሰን አስመዘገበ; gírb nea. setsquare s’é. ሴትስኩዌር; gomáhwááns'ák'w skweerá. setting s’é. መቼት; gomáísháma.

shelf s’é. መደርደሪያ; gomant'ots káác'ak'aac'a.

settlement s’é. 1 • መስፈሪያ ቦታ; goíleeba. 2 • ቅኝ ግዛት; makoodama.

shell s’é. 1 • ቅርፊት; beemá. 2 • ቅርፊት፣ የመድፍ ጥይት፣ ዛጎል; bemá/ahomá. shelter s’é. መጠለያ; mas'a.

3 • ኣሰፋፈር

፥አኗኗር; Goomíísha, goileeba. 4 • የምንኖርበት አካባቢ; gomaíshá nak'o ebá. seven s’é. ሰባት; tsí tsabánd. seventeen s’é. አስራ ሰባት; atseer nak'omatsítgabaand. seventh s'e.'ga. ሰበተኛ; maaçarakoma tsítsábáand. seventy s’é. ሰባ; yetsíts. several s'e.'ga . ብዙ; wobaçamá / baabáçama.

she's አላት; çak'waagashá. shift mad. ለወጠ፥አሳለፈ፥አላከከ; daanzhíl, daatashak'w. shine mad. ወለወለ፣ ጠረገ፣ አበራ (አብረቀረቀ); maanzhílamá, mat'araag,majahasamá. shiny s'e.'ga. ፀሃያማ፣ የሚያብረቀርቅ; mashad oka, maandaçamá.

severely matáb' . ሐይለኛ፣ ከባድ; womok'omá, mashíímá. 79

ship (boat)

singer

ship (boat) s’é. መርከብ; maçamá.

shrub s’é. ቁጥቋጦ; matashák'omá. shun mad. ራቀ; mahatamá. shut mad. ዘጋ፣ ጨፈነ; maháánç'ásamá, baahanç'agasá, daahanç'as. sick s'e.'ga. በሽተኛ; mad'úútsama.

shipping s’é. በመርከብ እቃዎችን ማጓጓዝ; etabíçats k'aac'ak'aac'á mab'orak'omá. shirt s’é. ሸሚዝ; jíba.

shocked s'e.'ga . መደንገጥ; matamazá/mamatsíya/. shoe s’é. ጫማ; b'aka, caapá.

sickle s’é. ማጭድ; góóda, maac'adíyá.

side (geometry) s’é. ጎን፣ ገፅ; Tíígíná. side effect s’é. ተፅዕኖ፣ ችግር; ganasá, mashaŋamá. shoeshine boy s’é. ሊስትሮ; dámefáts caapa.

sideline s’é በመጫወቻ ሜዳ ዙሪያ ያለ መስመር ; kaapats eyaakutá kaçnneya bua'mbuk'w kaelá. sieve s’é. ወንፊት; saafaayá.

shoot 1 • s’é. ለጋ ቅርንጫፍ; malea' k'waatsatsamá. 2 • mad. ተኮሰ፣

ወረወረ፣ መጠቀ (ለምሳሌ መንኮራኩር); batíígá, daashamb. shop s’é. ሱቅ; mas'makodok'w dá/suuk'á. shop assistant s’é. የሱቅ ሻጭ ረዳት; etamatab'ts etamakodák'w da násúúk'á. shop keeper s’é. ባለ ሱቅ; etásúk'á, et suuk'íyá. shore s’é. ዳርቻ (በውሃ ዳር የሚገኝ መሬት); gaat'ok'w aya.

sign s’é. ምልክት; shaŋta /çá. signature s’é. ፊርማ; shaŋta, matagúmá. significance s’é. ቁምነገር፣ ታላቅነት; kotakoç ŋgashá baraŋgashá. significant s'e.'ga . ትርጉም ያዘለ፣ ታላቅ፣ ዋና; mac'ak'as çŋgashá. silt s’é. ደለል; yagalañjá, aya etabaahwaans'ak'w malea'k'os nneyá. silver s’é. ብር (ማእድን); bará, fáda.

short s'e.'ga. አጭር; map'alamá. short hand s’é. በማሳጠር በፍጥነት የመፃፊያ ዘዴ; bab'algátsa. short story s’é. አጭር ልበ ወለድ; mab'ál s'ína.

similar s'e.'ga. ተመሳሳይ; maakoomá.

shortage s’é እጥረት፥ማነስ; maazhiigamá.

similarity s’é. አንድ ዓይነት፣ መመሳሰል; meta janasamá. simple machine s’é. ቀላል መኪናዎች፣ መሳሪያዎች; maleea'k'o maasheena. sing mad. ዘፈነ፣ ዘመረ; mb'aŋa, gea'.

shortest s'e.'ga. በጣም አጭር; bac' map'alamá. short s’é. ቁምጣ; sareya.

shout mad. ጮኽ; malúngwá.

show mad. አሳየ፣ አስረዳ፣ ገለፀ; daatígats, daaŋgashats.

singer s’é. ዘፋኝ; eta gea'a. 80

single

snake

slant mad. አጋደለ፣ አዘነበለ; maaŋgadíílama. slaughter mad. አረደ; mashb'ímá.

single s'e.'ga. የአንድ ለአንድ ጨዋታ (ለምሳሌ በቴኒስ); taaŋgale taaŋgalé. sister s’é. እህት; óoé/dííbam/. sit mad. ተቀመጠ፣ አረፈ; ish.

sit down mad. ተቀመጥ; ísh kaneya. site s’é. ቦታ፣ ስፍራ; gomisha.

slave s’é. ባሪያ; Odaaha.

sitting room s’é. እንግዳ ቤት; mas'a kodahwá.

sleep mad. እንቅልፍ; çamazhaga/mazhiga.

six s’é. ስድስት; maaç'eh. sixteen s’é. አስራ ስድስት; atser nak'oma maaç'h. sixth s'e.'ga. ስድስተኛ; bíl-maaç'eh. sixty s’é. ስልሳ; yamááç'.

60

slice mad. መተረ፣ ቆረጠ; mat'amamá.

size s’é. መጠን፣ ልክ; maíítsa, maíyaák'wá. skeleton s’é. አጥንት; k'wazhákwá.

slide (photo) s’é. ፊልም (የፎቶ); fíílamá, fóótówá. slimy s'e.'ga. የሚያሟልጭ; máb'ab'aá. slope mad. አጋደለ፣ ዘቅዘቅ አለ; baaŋgadíl.

slow s'e.'ga.. ዝግ ያለ፣ ጎታታ; magááhá, magáŋ. slowly matáb'. በቀስታ፣ በዝግታ; suutí/kaamala.

sketch s’é. ንድፍ፣ አስተዋፅኦ; mágáhá. skilful s'e.'ga. በቂ ችሎታ ያለው (ባለሙያ); etámac'áluk'wá. skill 1 • s’é. ክህሎት፣ ችሎታ; mákaalashmá/máfaalashmá. 2 • s’é. ክህሎት; magamashama, magamák'omá. skilled s'e.'ga . ችሎታ፣ ክሂል፣ ሙያ; Makaalama.

small s'e.'ga. ትንሽ; díí. small intestine s’é. ትንሹ (ቀጭን) አንጀት; mahalaç çila. smaller s'e.'ga. ትንሹ; dáduumá. smallest s'e.'ga. በጣም ትንሽ; máhaalatsmá, duduumá. smell s’é. ሽታ; maçíŋatsama. smile s’é. ፈገግታ; magahalaça. smoke 1 • s’é ጭስ; d'ak'wá, d'íd'a. 2 • mad. አጨሰ፣ አጠነ; d'ak'w maanjá /saŋo maanjá.

skim mad. ገረፍ ገረፍ ማድረግ (ለምሳሌ ንባብ); mancalatsáma, mayk'olilamá. skin s’é. ቆዳ; Beeya.

skirt s’é. ጉርድ ቀሚስ; aho-maíshasha.

smooth 1 • mad. ማለስለስ; málaetsmá. 2 • s'e.'ga. ለስላሳ (የማይሻክር);mab’ab’alatsama. smolder mad. ያለነበልባል ቀስ በቀስ ተቃጠለ; majísák'omá. smudge mad. አጨማለቀ; máharabashamá.

sky s’é. ሰማይ; goza/wguuza.

snake s’é. እባብ; horá/hola/.

81

sneeze

specific

soon matáb'. በቅርቡ፣ ቶሎ; zííya. sore s'e.'ga. የሚቆጠቁጥ፣ የሚያም(ለቁስል); bísa.

sneeze mad. አስነጠሰ; baakatasé. snigger mad. በማሽሟጠጥ ሳቀ; kagaab'atsa barowa. so matáb'. እንደዚህ፣ በጣም፣ አስከዚህ; e'baáh. soak mad. ዘፈዘፈ፣ አበሰበሰ፣ አራሰ; maŋashatsama.

sorry s'e.'ga. የሚያሳዝን፣ ይቅርታ መጠየቂያ; etaagís'aça. sort mad. ለየ፣ ከፈለ; maab'áshílamá. sound effect s’é. እንደአስፈላጊነቱ ጥቅም ላይ እንዲውል ተቀርፆ የተቀመጠ ድምፅ; janasá alamaísasa. soup s’é. ሾርባ; ac'aama. source s’é. መነሻ፣ ምንጭ; gomaat'oweeshama.

soap s’é. ሳሙና; saamúna. social s'e.'ga ማህበራዊ; mahwaans'ak'wa. social service s’é. ማህበራዊ አገልግሎት; waadaha B'aga. society s’é. ህብረተሰብ፣ ማህበር; Maahos'eetsa b'aga. socio-economic s’é. ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ; kamahuons'atsa macama. sock s’é. ካልሲ; áhoocagwa.

south s’é. ደቡብ; gacá. South Pole s’é. የደቡብ ዋልታ; yííbagacaa. southeast s’é. ደቡብ- ምስራቅ; yííba pea kaguía.

sod s’é. ሣር የበቀለብት ጭቃ; málaláç'a neá.

southerly matáb'. ከወደ ደቡብ; nagaaca.

soft s'e.'ga. ለስላሳ; mfuc'açáma. soil s’é. አፈር; nneya. solar 1 • s'e.'ga. የፀሀይ; sooleera aloka.

Southern s'e.'ga. ደቡባዊ; gacá, kosha.

2 • s’é. ፀሃይ;

southwest s’é. ደቡብ -ምዕራብ; gacílímá. sovereign s’é. ንጉስ ወይም ንግስት፣ነፃ መንግስት ፣ የሁሉ በላይ; t'ísa. sow mad. ዘራ; mawaashamá. space s’é. ቦታ; maambás'ílámá, gomisha. spade s’é. አካፋ; maká.

oka.

solar system s’é. ስርአተ-ፀሃይ (ፀሃይና ፕላኔቶች); oka ka plaaneta. soldier s’é. ወታደር; lagaawuuda. solid 1 • s’é. ጥጥር (ጠጣር); mazhagak'o dá. 2 • s'e.'ga. ጠጣር(ጥጥር)፣ድፍን፣ጠንካራ;

maçeek'o da. soluble s'e.'ga. ሟሚ; masamak'omá. solution

s’é. 1 • ሙሙት (የሟሟ); masimamá. 2 • መፍትሄ; macaagasama..

sparse s'e.'ga. ጥቂት፣ የተበታተነ (ዘርዛራ); edíí etbazílaga. spawn s’é. እንቁላል (የእንቁራሪት፥የዓሳ---); íshagoshá / íshyaagoodá. speak mad. ተናገረ; gabas'áná. spear s’é. ጦር; d'agwa.

solve mad. ፈታ፣ ተረዳ፣ ሠራ(ሂሳብ ነክ); bagamaga badagá, mc'ak'asáma. solvent s’é. አሟሚ; aya / maand'aka aya. Somalia s’é. ሶማሊያ; símaaleya. some s’é. ጥቂት፣ ትንሽ; dudumá. somebody s’é. አንድ ሰው; b'aga metaam. something s’é. አንድ ነገር; dáámetaam. sometimes matáb'. አንዳንድ ጊዜ; okámetaammetaam. son s’é. ወንድ ልጅ; guzaduwa.

specialized s'e.'ga. ከተለየ አላማ/ ስራ ጋር የተያያዘ; etáshaab'aatsa. species s’é. ብቸኛ ዝርያ፣ አይነት; balaŋá.

song s’é. ዘፈን; amb'áŋá.

specific s'e.'ga. ልዩ፣ የተወሰነ; dúmaahalaçamá. 82

spectator

stationery

spectator s’é. ተመልካች; damirashama.

sprint 1 • mad. ሸመጠጠ (ለምሳሌ በአጭር ሩጫ); maantahoçamá. 2 • s’é. ኣጭር ሩጫ; mb'al maduga. square s’é. ካሬ (አራት ማእዘን); kaareya. squared s’é. አንድ ቁጥር እርስ በርሱ ሁለት ጊዜ ሲባዛ(42=4x4); skwerá.

speech s’é. ንግግር; maŋgiísha. speed s’é. ፍጥነት; mamacogwa. spell mad. አሳየ፣ ፃፈ; matíí gatsma,mak'ootama. spelling s’é. የቃላት አፃፃፍ; mak'ot çasa. spend mad. ፈጀ፣ አጠፋ; daahawos. sperm s’é. የወንድ ዘር ፍሬ (ስፕረም); aŋgeeá.

squash s’é. ዱባ; patuuwa.

sphere s’é. ክብ የሆነ ነገር (አካል); máláñahák'omá. spice s’é. ቅመም; janas çajá. spider s’é. ሸረሪት; yentaatooha.

squeeze mad. ጨመቀ፣ ተጫነ፣ አመቀ; mák'awoc'ama. stability s’é. መረጋጋት; maatuuguk'uuza. stable s'e.'ga. የተረጋጋ; Etaatuugugwak'uuza. stadium s’é. ስታዲየም (የስፖርት መጫወቻ ሜዳ); saaŋgá. stage s’é. ደረጃ፣ መድረክ; maíík'wa, daanaza.

spit 1 • s’é ለሃጭ; maç'adamá. 2 • mad. ተፋ; mát'ak'uçamá. splatter mad . ረጨ፣ ተፈናጠቀ; mazátatsma ka aya. spoil mad. አበላሸ፣ አሞላቀቀ; daaharabash, daanasats. sponge s’é. እስፖንጅ; saponjá.

stagnant s'e.'ga. የቆመ ውሃ፣ የተኛ፣ የማይንቀሳቀስ ነገር; maad'ahas aya,aye kuwá.

spoon s’é. ማንኪያ; maaŋká.

stalk mad. አደባ; mahulama. stalk s’é. አገዳ; jaampa. stamina s’é. ብርታት፣ ጥንካሬ፣ ፅናት; Makaalashama, mazhagatsmá. stamp 1 • s’é. ማህተም፣ ቴምብር; shytá.

sport s’é. ስፖርት; íspóórta. sportsmanship s'e.'ga. ስፖርታዊ ጨዋነት; magamak'w b'aga nasaporta. spot s’é. ሽፍታ (ፊት ላይ የሚወጣ)፣ ምልክት፣ ጠቃጠቆ; yeet'alowa. spray 1 • mad. መርጨት፣ ማርከፍከፍ; mazatamá.

2 • mad. አተመ፣

ቀረፀ; tugw, matugumá.

stand mad. አቆመ፣ ቻለ; maíya. stand up mad. ተነሳ (ብድግ አለ); Fad'ats. standard s’é. መደበኛ፣ ደረጃ; Maíík'aaama. star s’é. ኮከብ; bíízhá.

start mad. ጀመረ፣ አመነጨ; mat'óóshámá. 2 • s’é. የሚረጭ(ለምሳሌ

starve mad. ተራበ; masha.

ውሃ); mazatamá.

state official s’é. የመንግስት ባለስልጣን; Bííko maangíísííta. statement s’é. አባባል፣ ቃል፣ መግለጫ; maŋká ŋgasha. state s’é. ግዛት ፥ኣገር ፥ሁኔታ; etamad'aak'w nneá.

spread 1 • s’é. መሰራጨት፣ መራባት፣ መዛመት; maambízaçama. 2 • mad. አራባ፣ አሰፋ; maapok'wçmá. spring s’é. ምንጭ፣ ፀደይ፣ ተለጣጭ ነገር; maacaceetsama / manzamát'ama. spring (water) s’é. የምንጭ ውሃ; maac'aya.

stationary s'e.'ga የማይንቀሳቀስ (የቆመ); etabaakawo mandaatsá. stationery s’é. የጽህፈት መሳሪያ;k’aac’k’aac’a almak’ota.

spring balance s’é. የመለኪያ መሳሪያ; maacáceets zooda.

83

statue

street

statue s’é. ሃውልት፣ ቅርፅ (ከእንጨት፣ከድንጋይ፣ የሚሰራ ምስል); Maceesa nndaawa.

sting mad. ነደፈ (ለንብ); maík'omá.

stippling በመስመር ሳይሆን በነጠብጣብ ተጠቅሞ መሳል; madok'w makotsa kamtugusa kamk'otaçama. stir mad. አማሰለ፣ በጠበጠ; baandíl. stomach s’é. ሆድ; ílá.

status s’é. ክብር ስልጣን፣ ሁኔታ; gomíya. stay mad. ቆየ; mashíndaak'wá. steep s'e.'ga. ቀጥ ያለ (ለምሳሌ ለገደል);mazhoosh dola. stem s’é. ግንድ; ja.

step mad. ገባ፣ ረገጠ; daakoho, steepíyá. sterile s'e.'ga. መካን; etágadia. sterilised mad. ከጀርም ነፃ አደረገ; eytsbaa. sterilization s’é. ከጀርም ነፃ ማድረግ (ማምከን); mahííñç'ak'oma. stick s’é. ዱላ; maaç'ark'wjá.

stone s’é. ድንጋይ; gísha. stool s’é. ዓይነምድር; k'wat'a/tuugwa/. store s’é. መሰብሰብ፣ ማከማቸት; mahwaans'ak'omá. store-house s’é. መጋዘን; mas' maahwaans'ak'wá.

storm ማዕበል ፣አውሎ ንፋስ; zub aya, masharñáñ zub aya. story s’é. ተረት፣ ታሪክ; yedaagiza. stove s’é. ምድጃ; gííshagaazhlá. straight s'e.'ga. ቀጥተኛ፣ ቀጥያለ; mazhooshama.

sticky s'e.'ga. የሚያጣብቅ; fees'a. mas'ab'ák'amá. stiff s’é. ደረቅ፣ ጠንካራ; máwítás da.

strain s’é. መሳብ/መጎተት (ገመድ አስኪበጠስ ድረስ); macetsamá. strait s’é. የባህር ወሽመጥ; yíla aya.

stigmatize mad. ብናኝ ተቀባይ፣ መጥፎ ስም; gants s'eeya. still matáb'. ገና፣ አሁንም፣ እስካሁን; daas'haak'w, neanç'a.

strategy s’é. ስልት; mac'ák'wá. straw s’é. ገለባ; tsaŋa. stream s’é. ጅረት; b'aak'á.

still life 1 • s’é. በህይወት ያለ; etábákaaígásh kakaashámá. 2 • s'e.'ga. የማይነቃነቅ፣ እርጋታ ያለው; mágahá kashá. stimulant s'e.'ga. የሚያነቃቃ; etazhígalaçmá.

streamline mad. አቅጣጫ አስያዘ፣ አደረጃጀትን በመቀየር አሻሻለ; matígats gomaçk'wá. street s’é. መንገድ፣ ጎዳና; Çááŋgaha.

84

strength

support

subtraction s’é. መቀነስ; maataak'onamá. sub-tropical s’é. መካከለኛ ሙቀት የዓለም ክፍል; eba edíí gookogoma. succeed mad. ተከናወነ፣ ግብ ደረሰ; etaaŋgatgatsa, daad'bats gomadamá. succession s’é.ርክክብ; etamhulashama.

strength s’é. ጥንካሬ; mazhagamá. strengthen mad. አጠናከረ; manzhíígatseema. stress s’é. ጭንቀት፣ ድካም;mamaawa. stretch mad. ዘረጋ; maacáceetsama / manzamát'amá.

successor s’é. ምትክ; makwaak'onamá. suck mad. ጠባ፣ መጠጠ; mafama. Sudan s’é. ሱዳን; Sudaan. suffer mad. በችግር ተያዘ/ተጠመደ፣ ተሰቃየ፣ ታመመ;kamashaŋama,bugad'áak'osh,daag acakaago, mashaŋatsama, mad'utsamá. sufficient s'e.'ga. 1 • በቂ; madaaláma,matíítamá.

strict s'e.'ga. የማያወላውል፣ጥብቅ; kamazhagák'omá. string s’é. ገመድ; símá. stripe s’é. በሰውነት ላይ የሚታይ ሰንበር፣ ምልክት; ba'ak'á. strip mad. መላጥ፣ ማውለቅ; dác'ak'ats.

suffix s’é. ድህረ-ግንድ ቅጥያ(በቃል መጨረሻ የሚቀጠል); matab'ak'onamá kogw maç'arashama. sugar s’é. ስኳር; sakwaara. sugar cane s’é. ሸንኮራ አገዳ; jaamp sakwaara.

(የአንድ ነገር ለምሳሌ የጨርቅ); maaç'aramá. s’é

. ቁራጭ

stroke mad. አሻሸ፣ ዳሰሰ (ለምሳሌ ፂምን); mab'as'a. strong s'e.'ga. ጠንካራ; mazhígítsama. structural s'e.'ga. ቅርጽ፣ አቀማመጥ; máŋgahátsmá. structure s’é. አወቃቀር፣ ህንፃ; mootatsa. struggle s’é. ትግል; Bad'aak'ooga. studio s’é. ካሜራ፣ የቴሌቪዝን ፕሮግራም የሚቀረፅበት/ የሚተላለፍበት ክፍል; gomafad'a footuuwa. study mad. አጠና; mayírílma.

suitable s'e.'ga. አመቺ፣ ምቹ፣ ተስማሚ; maaŋgahatsma,gomagahágwa. sulphur s’é. ስልፈር; saaláfar. sum s’é. ድምር; maahoçamá, maŋóçámá. sum up mad. አጠቃለለ; kakawomá, kamaafunc'atsama. summarize mad. ማጠቃለያ ሰጠ; baafunc'agátsa, summary s’é. ማጠቃለያ; maç'arashamá, makád'ashamá. summer s’é በጋ; çooká.

style s’é. ዘዴ፣ መንገድ፣ስልት; lafáaŋá. subject s’é. 1. የትምህርት ዓይነት; janás looraga.

summit s’é. ጫፍ; k'os dóólá, k'o çírzha, k'odóólá. sun s’é. ፀሃይ; oka.

2. ባለቤት (በአረፍተ ነገር ውስጥ ድርጊት የሚፈፅም); etama. submit mad. ኣቀረበ; matígashmá. subsistence s’é. ህይወት ማቆያ ብቻ፣መኖሪያ; mafalashama. substance s’é. ቁስ አካል (በአንድ በተወሰነ ሁኔታ ቋሚ ፊዚካዊ ባህሪያት ይዞ የሚገኝ); dá etabaac’ b’agama baad’aak’osh gomaisha (saabstaansa). substitute s’é. ተለዋጭ፣ ተተኪ; gaanzhílamá.

Sunday s’é. እሁድ; E-Musa. supply s’é. 1 • አቅርቦት; etamataa'ema. mad .2 • ማቅረብ፣

መስጠት; mataa'emá.

support mad. መደገፍ፣መርዳት፣ እርዳታ; matagutsmá, maatáb'átsa.

substitution s’é. ተተኪ; mat'onama. subtract s’é. ቀነሰ; daataak'o.

85

surface

tadpole

sweep mad. ጠረገ (ለምሳሌ ቤት); makahatíl mas'a.

surface s’é. 1 • የአንድ ነገር ውጫዊ ክፍል; b'agaçanneya. 2 • የመሬት ውጫዊ ክፍል /አካል; b’aga nneya al çanneya. 3 • ገፅ (ፊት ለፊት የሚታየው); k'osa nneya abaaŋgamaats . surface area s’é . የገፅ ስፋት; gomaat'os nneyá. surplus s’é. ትርፍ፣ ከሚፈለገው በላይ; maambíhaçmá. surprise party s’é. በድንገት ወይም ሳይታሰብ የሚካሄድ ድግስ; bugaahaats kamaŋgashats masagwá. surrounding s’é. በአካባቢ; k'oweeba.

sweet s'e.'ga. ጣፋጭ; mmeenamá. swim mad. ዋኘ; mátabá na aya.

swollen s'e.'ga ያበጠ; mazhít'amá.

surroundings s’é. አካባቢ; ííl eba, k'oweeba.

syllable s’é. ቀለም/ሆሄ (የአንድ አናባቢና አንድ ተናባቢ ድምፅ ቅንጅት); mamb'ashíl çáŋgashá. symbol s’é. 1 • ምልክት; shaŋata, shalá.

survival s’é. መትረፍ፣ መቋቋም; maambíhaçamá. survive mad. ተረፈ፣ ዳነ; dáámbíd. suspect mad . ጠረጠረ; mas'ahatsmá, mas'ayátsamá, mas'aatsamá. suspense s’é. ልብሰቃይ (አጓጊ); etamataash k'unzá.

symbolism s’é. ተምሳሌት; çasa. symmetrical s'e.'ga . የተመጣጠነና የተመዛዘነ፣ ተመሳሳይነት ያላቸው ሁለት ነገሮች (ስእል); maanzáhamaamá. symmetry 1 • s’é. እኩል የሆነ (የተመጣጠነ /የተመሳሰለ); maanzak'omá,

sustainable s'e.'ga. ዘለቄታዊነት ያለው; etaad kadaagozá. swallow s’é. ዋጠ፣ሰለቀጠ; mataŋk'omá kaílá. swamp s’é. ረግረግ፣ አረንቋ(ውስጡ ውሃ ያለበት መሬት); gomaad'ahas aya , eemalanjesa. swarm s’é. መንጋ (የንብ፣ የአንበጣ); mahwans'ak'wá/máhaans'ak'w kacá.

2 . የመመሳሰል

ሁኔታ (በሁለት ነገሮች)መኖር; maanzahamá. symptom s’é. ምልክት /የበሽታ/ shaŋt mad’utsa. synonym s’é. ተመሳሳይ ፍች; etabaanzah mac'ak'asamá. synthesize mad. አጣምሮ ገነባ፣; daadak'w / daagahats. system s’é. ደምብ,; da abuugaawotak'wá.

sweat s’é. ላብ፣ ማላብ; gawookogwá. sweater s’é. ሹራብ; jíba.

T - t table s’é. ጠረጴዛ; maaŋgadíl tugwa.

tadpole s’é. ጓጉንቸር (የእንቁራሪት ዓይነት); womarak'waak'wá.

table of content s’é. ማውጫ; mapak'wa, mpák'omá. tackle mad. ጠልፎ ጣለ; maakatashama, bazítagá. tactile s'e.'ga. የሚዳሰስ; mándaelá. 86

tail

tennis

tail s’é. ጅራት; tsía.

teammate s’é . የቡድን ጓደኛ (የአንድ ቡድን አባላት); maahos'atsa. teamwork s’é. የቡድን ስራ; madada almaahos'átsa. teaspoon s’é. የሻይ ማንክያ; makaashaaya.

tailor s’é. ልብስ ሰፊ; etmacama ahwa. technique s’é. 1 • ስልት; lafááŋa. 2 • ችሎታ;

makaalamá.

3 • ቴክኒክ;

tíkáník.

technologically matáb' ቴክኖሎጂያዊ; tíkánolojía.

take away mad. ወሰደ፣ ፈጀ፣ ተቀበለ; taa'a, daakarak'w, daagaarak'w. take turn mad . ተራ በተራ; meta ka meta.

technology s’é. ተክኖሎጂ; tikanolooja. teemmad. ተትረፈረፈ፣ ሞላ; dúíc'ak'w. teenager s’é. ወጣት (ከ20 ዓመት በታች); gaashalá. teeth s’é. ጥርስ; k'osa.

talk mad. ተናገረ፣ አወራ; daaŋgasha. tall s'e.'ga. ረጅም; matazamá, magoomá. tale s’é. ረዥም ታሪክ; mataza / mago s'ína. tannery s’é. የቆዳ ፋብሪካ; nagugaahééç beya. tap water s’é. ንፁህ ውሃ፣ የቧንቧ ውሃ; mayízhaç aya etaanzhíg mínaraalá.

teff s’é. ጤፍ; d'aafa. telecommunication s’é. ቴሌኮሙኒኬሽን (ስልክን ፣ ፋክስን፣ ቴሌክስን፣ ወዘተ); tééléyá. telephone s’é. ቴሌፎን; talefoona.

tar s’é. የመንገድ መስሪያ ሬንጅ; maças ndowá. target language s’é. ትርጉም የሚካሄድለት ቋንቋ; mac'ak'as sa. tattoo s’é. ንቅሳት; mak'ota.

telescope s’é. ቴሌስኮፕ; taléésakopá. television s’é. ቴሌቪዥን; taléévazhína.

tattoo mad. መነቀስ (መወቀር); maç'ad'ahatsmá. taxi s’é. ታክሲ; takasá. tea s’é. ሻይ; shaaya. tell mad. ተናገረ፣ አለ፣ ገለፀ; baŋgashagá. temperature s’é. መጠነ ሙቀት; gokowga. temple s’é. ቤተመቅደስ (የፀሎት ቦታ); mas' maak'adasá, gombi gadeera. temporary s'e.'ga ለጊዜው; sahaata.

teach mad. አስተማረ; matíígatsama.

ten s’é. አስር; Atser. ten thousands s’é. አስርሺዎች; ebála atser. tennis s’é. ቴኒስ; tanasa. teacher s’é. መምህር (አስተማሪ); etmatígátsamá.

team s’é. ቡድን; maahons'atsa. 87

tens

thirteen

tens s’é. አስርዮሽ; k'omás'atser.

thank you አመሰግናለሁ; daraamanash. that gaanzh.sé. ያ፣እዚያ፣ ያን; aleet, alat, baateetá. the የታወቀ መስተዓምር (አንድ ነገር የሚታወቅ መሆኑን ለመግለፅ የሚገባ); et. nearest s'e.'ga. የቀረበው; maad'ácatsmá. theatre s’é. የትያትር ቤት; Mas' gea'a, Géé'e dewáána. them gaanzh.sé. እነሱን; ammam.

tense s’é. ጊዜ(የአሁን፣ የኃላፊ፣ የትንቢት); anjaaha.

theme s’é. መልዕክት (ጭብጥ); gataja.

tension s’é. ጭንቀት; masaanzatsamá.

then matáb'. ከዚያ፣ በኋላ፣ ያኔ; nagan, kaboŋogwa, alamá. there matáb'. እዚያ፣ እዚያ ጋር፣ እዚያ ላይ; nagan, kaléété, nagéét. there is አለ፥ ይኖራል; daaín, dééwotaan.

tenth 1 • s’é. አንድ አስረኛ; bíl-atseer. 2 • s'e.'ga. አስረኛ;

maç'ark'oma Atseer, bil-

atseer. term s’é. በመደመርና በመቀነስ ከሌሎች ጋር የተያያዘ ሂሳባዊ ገለፃ (ለምሳሌ 10+23 +3a ሦሰት ተርሞች አሉት); s'e gasáánzá. termite s’é. ምስጥ; yaahaazhá.

there was ነበር፣ ይኖር ነበር; daawotan, déégaawotanaí. therefore maakos.ስለዚህ; naganajá. thermal s'e.'ga. የጋለ; mawokamá. thermometer s’é. የትኩሳት (የሙቀት) መለኪያ; termometara. thesaurus s’é. በፍቺያቸው ተመሳሳይ ቃላትን የያዘ መዝገበ ቃላት; maanzah çaŋgasha etaad'aak'osh amak'otá. these gaanzh.sé. እነዚህ; mamalán.

terrace s’é. እርከን; maaŋgadíl mak'osh nneyá ka aya nak'omoá.

they gaanzh.sé. እነርሱ / እነሱ; maaho, mmaam. they're እነሱ ናቸው; mmaamtso. thick s'e.'ga. ወፍራም፣ እጅብ ያለ (ለምሳሌ ደን); babatsma. thief s’é. ሌባ; etágalakwa.

terracing s’é. እርከን; maaŋgadíl mak'sh nneya ka aya nak'omoá. test mad መረመረ፣ አየ፣ ፈተነ; mad'aambama,míyírilamá. s’é. ሙከራ; gad'aaba. text s’é. ፅሁፍ; çámak'ota. textbook s’é. መማሪያ መፅሃፍ; looraga damagamashma.

thieves s’é. ሌቦች; daagalakwá. thin s'e.'ga. ስስ፣ ቀጭን፣ ጥቂት; mas'as'alamá , mahaalatsama. thing s’é. ነገር; díddá. think mad. አሰበ; daasaanzats.

textile s’é. ጨርቃ ጨርቅ; t'aagá , t'aak'a.

thinnest s'e.'ga. በጣም ስስ፣ የከሳ; bac' mas'as'alamá, mákúc'amá. third 1 • s’é. አንድ ሶስተኛ; bíl-okaaŋg. 2 • s'e.'ga. ሦስተኛ;

bíl-okááŋg.

third person s’é. ሦስተኛ መደብ (እሱ፣ እሷ፣እነሱ); gom hwaans'ak'wma bíl-okaaŋg. thirsty s'e.'ga. የጠማው; mashíl mbaaya, etashagíl ambaaya. thirteen s’é. አስራ ሦስት; Atseer nák'oma okaang.

texture s’é. 1 • የአካል ቅንጣቶች ውህደት (አንድነት); manç'arak'w b'agamá. 2. ድር sigaaba. than etmá.çá. ከ…; ka. 88

thirty

tool

thirty s’é. ሠለሳ; yewok.

timber s’é. 1 • እንጨት; macacííl ja. 2 • ደን;mabaabak'o

this gaanzh.sé. ይህ / ይሄ; alá,

ja.

time s’é. ጊዜ; Anjaaha.

thorax s’é. ሽንጥ; shííla. thorn s’é. እሾህ; çíçá.

trial time s’é. የሙከራ ጊዜ (ወቅት); anjaaha mad'aambamá. times 1 • mad. ሲባዛ; kaafagaaç. 2 • s’é. እጥፍ;

mantab'açamá, maalác'açamá. timetable s’é. የጊዜ ሠሌዳ; dá gyzínç Anjha.

thorn s’é. እሾህ; çíça. those gaanzh.sé. እነዚያ; cíídá.

tin s’é. ቆርቆሮ; k'waarak'waarawá, saarya.

thoughtful s'e.'ga. አስተዋይ፣ ደግ አሳቢ; etamazhahashamá. thousand s’é. ሺህ; ey bala.

tint s’é. ቀባ; daakots ka dagoshá. tiny s'e.'ga. በጣም ትንሽ፣ ጥቃቅን; dúduumá. tip s’é. ጫፍ፣ ጉርሻ; k'osamá.

thousands s’é. ሺህዎች; babaç bala. thread s’é. ፈትል; map'ahaans'amá.

tired mad. ደከመው; gadaháta. tissue s’é. ለአንድ አላማ የተሰማሩ የህዋሳት ስብስብ; símahá. title s’é. ርዕስ; taasama. title page s’é. የርዕስ የሚፃፍበት ገፅ; gomat'os taasamá. to etmaand.çá. ወደ / ለ/ እስከ; ka'.

threat s’é. ስጋት፣ ዛቻ፣ ማስፈራሪያ; gat'eeyá. three s’é. 1 • ሶስት; Okaaŋg.

2 • ሦስት;

3

to be continued ይቀጥላል; dehulaagak'on.

okaaŋg.

tobacco s’é. ትምባሆ; tííbaaka (tambaak'a). today s’é. ዛሬ; namaakaala, nookanaaba. toe s’é. የእግር ጣት; k'ócogwa.

thresh mad. ወቃ; dab'acáç. throat s’é. ጉሮሮ; gorágor. throw mad. ወረወረ፣ ጣለ; maámbuma, daamb, báámbagá. thunder mad. አጉረመረመ፣ በሃይል ተናገረ; maŋgashíl sa, ŋgash gírba. thunderstorm s’é ነጎድጓድ; masharañañ zubaya.

toilet s’é. ሽንት ቤት; mas' anza. tolerance s’é. መታገስ; mak'amak'oamá, maafáláshama, tomato s’é. ቲማቲም; badañjala/balaandureya.

Thursday s’é. ሐሙስ; zhaanea. tick (correct) mad ምልክት ማድረግ(ለምሳሌ X); mat'on shaŋata. tidy up mad. አፀዳዳ; baad'áak'ogáásha, tiger s’é. ነብር; womezá/íshá.

tomb s’é. መቃብር; k'odáámashá. tomorrow matáb'. ነገ; kaçamaaŋwa/kamaangw. ton s’é. ቶን; tona. tone s’é. የድምፅ ቃና (ድምፀት); tona. tonight matáb'. ዛሬ ማታ; kashamagaazhíga. too matáb'. ደግሞ; kwe, çán. tool s’é. መሳሪያ(የእርሻ፥የፅህፈት---); aŋkahá.

till mad. አረሰ; daab'ak'áç. tilt mad አጋደለ; daaŋgadíl. 89

tool

treatment

tool s’é. መሳሪያ; aŋkahá.

tractor s’é. ትራክተር (የእርሻ መኪና); tiraakateera.

trade s’é. ንግድ; zabaaha. tooth s’é. ጥርስ; k'osa. top 1 • mad. ከፍ አለ; k'omá, kámb'á.

traditional s'e.'ga. ጥንታዊ ፥ባህላዊ; gadeesa alootségada/ daagas'ahá. train mad • አሰለጠነ፣ አስተማረ; mat'oçamá, makáç magama'çá. s’é • ባቡር; labaamburá.

2 • s'e.'ga. ከፍተኛ፣

ላይ ያለ; gók'oma, nák'oma. topic sentence s’é. ሃይለ ቃል (መንደርደሪያ አረፍተ ነገር); womák'o ŋgashá. topography s’é. የመሬት አቀማመጥ; maísh nneya. topsoil s’é. የላይኛው የአፈር ክፍል; gomaat'os nneya alamoá. tortoise s’é. ኤሊ; kwaakob'a.

transfer mad. አስተላላፊ፣ አዘዋወሪ; etamaatashak'omá. transfusion s’é. ከአንድ ሰው ወደ ሌላ ሰው ደም የማዘዋወር ሂደት; mateeyatsamá.

total s'e.'ga. ጠቅላላ ድምር; kákomá, maahoçámá. touch mad. ነካ፣ ዳበሰ (ዳሰሰ); daad'aak'ots, daand'aak'ots. tough s'e.'ga. ጠንካራ፣ ከባድ; mazhagatsmá, mashíma. tour mad. ጎበኘ፣ ዞረ; mantsatsamá, mand'ak'omá.

transition s’é. ሽግግር; maandará, maatíísha. transitional s'e.'ga. የሽግግር; maandara. transmission s’é. ማሰራጨት፣ ማስተላለፍ; mazaalatsamá. transmit mad. አስተላላፈ፣ ተላላፈ; maandaatsámá.

tourism s’é. የጉብኝት አገልግሎት; magahá alamantsak'omá. tourist s’é. ጎብኚ; etamantsak'omá.

transparency s’é. በውስጡ አሳልፎ ማሳየት፣ ግልፅነት; maíízhíílama. transparent s'e.'ga. ግልጽ; maanzeenátsmá. transport s’é. ትራንስፖርት (የሚያጓጉዝ); traanspóórtíyá.

tournament s’é. ውድድር (ለምሳሌ የስፖርትጨዋታዎች); maat'óócogwa. town s’é. ከተማ; wobats eba / suugá.

trachea s’é. ዋና የአየር ቧንቧ (በሰው አካል); fateeyá. transportation s’é. መጓጓዣ፣ ማመላለሻ; damantsa. trapezium s’é. ትራፒዚየም; traapízamá.

travel s’é. ተጓዘ፣ ተከተለ; tsagwa.

track s’é . የመሮጫ መስመር (ለምሳሌ ሯጮች የሚሮጡበት); mantúç ndó madugwa.

treatment s’é. መንከባከብ፣ መመርመር፣ባግባቡ መያዝ; maakakíshamá.

track and field s’é. የሩጫና የሜዳ ላይ ስፖርቶች የሚጠሩበት ስያሜ; mantuyç ndo madugwá. 90

tree

tyre

tree s’é. ዛፍ; ja.

tunnel s’é. መሾለኪያ ፣ ዋሻ; gomapetsá, haanzhowa, buuk'a. turn 1 • s’é. ተራ፣ መታጠፊያ; gomaalaç'ama, gomaalac'ámá, gomaadíñjá. 2 • mad. ገለበጠ፣ አዞረ; daaŋgalíl, daaŋgalaç, daaŋgoyíl. turpentine s’é. ቀለምን ለማቅጠን የሚጠቅም ፈሳሽ; mák'ahád'ats dágoshá. turtle s’é. ኤሊ; kwáakob'á.

trench s’é. ቦይ; howaya. triangle s’é. ባለ ሦስት ማእዘን ቅርፅ; etamac' tíjanamá okaaŋg, tírangílá.

triathlon s’é. የሶስት ኣይነት ውድድሮች; janas, maanzázáh cogwa okaaŋg. tribal chief s’é. የጎሳ አለቆች; mazhajílaç etamazéék'o b'agá. triple s’é. ሶስት እጥፍ; bíl-okaaŋg maalac'ílamá.

tusk s’é. የዝሆን ጥርስ; k'os zhaana. twelfth s'e.'ga. አሥራ ሁለተኛ; bíl- atserk'oma, mmband. twelve s’é. አስራ ሁለት; atser k'oma mmbaand.

tropical 1 • s'e.'ga. ሞቃታማ አየር፣ ከምድር ወገብ በላይና በታች የሚገኝ የመሬት ክፍል ጋር የተዛመደ; gomaawookagwá etabaawot nashíla nneyá kamoá kagacaakwe baagaanzah gobaat'os anneya. 2 • s’é. ከምድር ወገብ በላይና በታች በ23 ዲግሪ ውስጥ የሚገኝ የዓለም ክፍል; nashíl nneya ka moá kagaca etaawot 23 díígaríya abuub'aar nanzanneyá. trouser s’é. ሱሪ; sareá.

12 twenty s’é. ሃያ; gacámá.

20 twice matáb'. ሁለቴ፣ ድጋሚ; yílabaand. twig s’é ቀምበጥ፣ ጭራሮ; málalú matashab'í s'anjá.

twin s’é. መንትዮች; gaangujá. true s'e.'ga. እውነት; çáŋgashá. trunk (elephant) s’é. ኩንቢ (የዝሆን); wozheerá. tryout s’é. አንድ ሰው ችሎታ ያለው የሌለው መሆኑን መሞከር (ለምሳሌ የስፖርተኛ); maçaŋgasha alaawot alaa'emaake mawotamá. t-shirt s’é. ቲሸርት; jíbá, jíba etíísagats nil aŋwa janda. tube s’é. ማጠራቀሚያ (የውሃ፥የደም---); gomaahwaans'ak'omá. tuber s’é. ክብ ስር ያላቸው; laasat'ígá?

twist mad. ጠመዘዘ፣ ገመደ፣ አዞረ; baant'íl. two s’é. ሁለት; mmbaand. word problem s’é. ቃላት ፕሮብሌም; mbaand. typhoid s’é ተስቦ; taayifooda. type mad. በታይፕ መኪና መፃፍ; mak'otama kataayapá.

typography s’é. የህትመት ሥራ; taypogáráfía. tyre s’é ጎማ; cogw larbíya, círaŋa, t'araambína. tube s’é. ቱቦ፥ላስቲክ; maamboŋshama. Tuesday s’é. ማክሰኞ; was'íla. 91

ugly

vary

U - u ugly s'e.'ga. አስቀያሚ; manasatsama, maacágáçá. umbrella s’é. ጃንጥላ; áhowadamá, barabad yaadaaŋgá, dagagá.

untreated s'e.'ga. አልታየም፣ አልተመረመረም; makawo mad'aba b'íyá. unwanted s'e.'ga የማያስፈልግ; et kóga mizhaats. unwise s'e.'ga. አላስፈላጊ; et baabas' maaapaŋaatsá. up s'e.'ga. ላይ (የታች ተቃራኒ); Akowa upper s'e.'ga . ላይኛው; nak'omá.

uncle s’é. አጎት; caamba.

uppercase የእንግሊዝኛ ፊደላት እንደ A,B,C ሲፃፉ; çása al Iŋgalízá /ABC/. upward s'e.'ga. ወደ ላይ; kamoa'.

under etmaand.çá. ከስር፣ ከ----በታች; nashama, kagacá. underground matáb'. መሬት ውስጥ፣ ውስጥ ለውስጥ; níla neya. understand mad. ተረዳ፣ ገባው; kamaatab'atsa.

urban s’é. የከተማ; ek'ó eba. urine s’é. ሽንት; fága. us mad. እኛን; dmtpatsa.

uniform s’é. የደንብ ልብስ; Ahowadanbá.

usage s’é. አጠቃቀም/ አገባብ; makamandatsa, makandeela. useful s'e.'ga. ጠቃሚ; etabugandats ab'agá.

union s’é. ጥምር; máŋhok'oma nagometaagwá. unique s'e.'ga. ልዩ፣ ድንቅ፣ ተወዳዳሪ የሌለው; maŋhacamá, magahamá. unit s’é. መለኪያ፣ የጦር ክፍል; dagaínda, mab’uns’ak’w s’oowa. unit fraction s’é. ላእላቸው አንድ ብቻ የሆኑ ክፍልፋዮች (1/6፣ 1/5፣ 1/3 ወዘተ); gomaísh mamb'ashílamá. unit square s’é. አሃዳዊ ካሬ (ጎኖቹ 1 ዩኒት /ለምሳሌ አንድ ሜትር/ የሆኑ አራት ማእዘን; abígáínd skwerá. unite mad. ተባበረ፣ አንድ ሆነ; daatab'ats.

usually matáb' . አብዛኛውን ጊዜ; daaganadats, maduugok. utensil s’é. እቃ (የቤት እቃ); k'ac'ek'aac'a mas’a. uterus s’é. ማህፅን; samapok'wa.

unity s’é. አንድነት; metaaçáma. unkind s'e.'ga. ክፉ; meta jínasamá.

utilization s’é. አጠቃቀም; magandatsa.

unknown s'e.'ga. የማይታወቅ; etíko mazahamá.

utilize mad. ተጠቀመ፣ ተገለገለ; magandatsa. uvular s’é. እንጥል; hob'íyá.

untidy s'e.'ga. ንፁህ ያልሆነ; manasamá.

V - v vacuum s’é. አየር የለሌበት ባዶ ስፍራ; baagadaga da. valley s’é. ሸለቆ; dugacá. value 1 • s’é. ዋጋ (እሴት); banámá. 2. ጥቅም; baná, magahá. 3 • mad. ዋጋ

vapour s’é. እንፋሎት፣ተን (ተንቆርዞ የሚገኝ ውሃ); mapulá. variable s’é. ተለዋዋጭ፥የሚቀያየር; etámaanzhílamá. variation s’é. ልዩነት; maacelama.

ሰጠ; baná, çama.

variety s’é. 1 • ብዙ ዓይነት; babáç jínasamá. 2 • ለውጥ;

valve s’é. የደም ቧንቧ; ndó mahá. van s’é . የጭነት መኪና; t'arrambína gacaandá. vanish mad. ጠፋ; mánteemá.

damahacama.

various s'e.'ga. 1 • ብዙ; wobaçamá. 2 • ልዩ

vanishing point s’é. ተጓዳኝ መስመሮች ሊገናኙ የሚችሉበት ቦታ; gobaahoç açmantucámá.

ልዩ; mahalak'w maahaca.

vary mad. ለዋወጠ; ama maanzhílamá.

92

vase

wake up

vase s’é. ያበባ ማስቀመጫ; damat'osen boraja. vast s'e.'ga. በጣም ብዙ፣ ሰፊ; wobaçamá.

view s’é. ትዕይንት; mayíd'agwa. view finder s’é. የሚነሳውን ቦታ የሚያሳይ; gomayíd'agwa. viewpoint s’é. አስተያየት; máçaŋgasha. village s’é. መንደር;; mawíragwá.

vector s’é. በሽታ ተሸካሚ (አስተላላፊ); çaangáha mád'úa. vegetation s’é. እፅ (ዛፍ፣ ቁጥቋጦ፣ ወዘተ); matashak'w já. vegetable s’é. አትክልት ቅጠላ ቅጠል;gohob’a.

villain s’é. ተንኮለኛ; etáganahá /etág'rába. virus s’é. ቫይረስ; vaayíraasa. vehicle s’é. ተሽከርካሪ; etamalañhá, etankalagííla.

visit mad . ጎበኘ፣ተሳለመ፣ጠየቀ(ለምሳሌ በሽተኛን); bantsagok'wa, daabimusa, daalak’ots. vital s'e.'ga. አስፈላጊ; da etaapaŋgaats gashal. vitamin s’é. ቫይታሚን; vaayataamína. vocabulary s’é. መድበለ ቃላት; çiç çáŋgashá.

verb s’é. ግስ; etámá.

voice s’é. ድምፅ; maísása.

vertebrate s’é. የጀርባ ኣጥንት ያላችው; damac'azhakomá naboŋogomá. vertex s’é. የመጨረሻ ከፍታ; gomaahomá. vertical s'e.'ga. ከላይ ውደታች ቀጥታ የሆነ መስመር; namoa' kagacá mazhoosha matúúçámá.

volatile s'e.'ga. የሚተን; etabaapalaga kamasí. volcano 1 • s’é. እሳተ-ገሞራ; maac'ŋ nneya.

vertical addition s’é. ቁልቁል መደመር; manzalaç maŋhoçamá kagaçá. vertically matáb'. ከላይ ወደ ታች ቀጥታ የቆመ መስመር; namoa' kagacá maanzhosh mantúcamá. very s'e.'ga.. በጣም; makoko já.

volley s'e.'ga. ኳስን አየር ላይ እንዳለች መምታት; maatíík'o yaakutá nagoza. volley ball s’é የመረብ ኳስ; yaakut ela. volume 1 • s’é. ቅፅ(የመፅሄት፣ የመፅሃፍ)፣ የድምፅ መጠን; maíílamá.

vessel s’é. በሰውነት ውስጥ ፈሳሽ የሚተላለፍበት ቱቦ; gobaaem azabá. vet s’é. የእንስሳት ሀኪም; b'ag.

ይዘት; gomad'aak'oshamá. vowel sounds’é. አናባቢ ድምፅ (a,o,i,e,u…..); maísása alavaawola. approximation s’é ለትክክለኛው የተጠጋ ግምት; maísása alavaawola. voyage s’é. ጉዞ; mantsa. 2•

vibrate mad. ተርገበገበ፣ ተንቀጠቀጠ; mabatamá /masítsá. vibration s’é. መንቀጥቀጥ፣ ርግብጋቤ; masítsamá /mantáhótsmá. victim s’é. የሞተ፣ የተጎዳ; etamashá, etabaashaŋá.

vulnerable s'e.'ga ደካማ ጎን; gom lee'émá.

victory s’é. ድል፣ ድል ማድረግ (ለምሳሌ በጨዋታ); mamúcak'oma.

W - w wait mad. ቆየ፣ ጠበቀ; daats, daanshaago.

wake up mad . ነቃ፣ ተነሳ; mab'ak' nneyá.

93

walk

weed

walk mad. ተራመደ፣ ተንሸራሸረ; daaícago, daazééç.

waterfall s’é. ፏፏቴ; buuho aya.

wall s’é. ግድግዳ፣ ግንብ; b'agamas'á. waterproof s'e.'ga. ውሃ የማይዘልቀው; aya etaakawo mafagaaça. wave mad. አርገበገበ፣አወዛወዘ; masíya. wax s’é. ሰም; faalá.

want mad. ፈለገ፣ ወደደ; páŋ, maahaŋgomá.

we gaanzh.sé. እኛ; akwá.

warning s’é. ማስጠንቀቂያ፣ ምልክት; mahadak'oma. warp s’é. ወጣ ገባ አደረገ፣ አበላሸ (ለምሳሌ ቅርፅን); maŋk'ulatsmá. warrior s’é. ጦረኛ; etmtiya, muhwá.

weak s'e.'ga. ደካማ; malee'èmá, maree'émá. wealth s’é. ንብረት፣ ሃብት; hágá, bara, mac' dá. weapon s’é. የጦር መሳሪያ; aŋkahá alamtííya.

wear mad. ለበሰ፣ አደረገ; ísats.

was mad. ነበር; beewota béédá. wash mad. አጠበ፣ ታጠበ; efaça.

weather s’é. የአየር ንብረት (የአየር ሁኔታ); manzhiááyíl zubá nooka nametam. weave mad ሰካካ፣ ሰራ፣ አቀናበረ; badaga. weaver s’é. ሸማኔ; etamaáb'ác ahwá.

wastage s’é. ብክነት፣ ጥፋት; mazaalaçamá. waste 1 • s'e.'ga. ቆሻሻ; haçaŋá, suubura. 2 • s’é. ቆሻሻ;

anza. watch 1 • s’é. ሰዓት; anjaaha.

web (spider) s’é. ድር (ሸረሪት እንደምትሠራው ዓይነት); yaantaatahwá.

2 • mad. አየ፣

ተመለከተ፣ ተከታተለ; daawírash, dayíd', daahulash. water s’é. ውኃ; aya.

webbed feet s’é. በቆዳ የተወሳሰበ ጣት; k'wacago matá. wedge s’é. ሽብልቅ፣ ውሻል; manshak'w maanjá.

water body s’é. የውሃ አካል; çaya.

Wednesday s’é. ሮብ; okazubá.

water borne ውሃ ወለድ; jamah aya.

weed s’é. አረም; gazíyá. 94

week

woman

week s’é. ሳምንት; kwááh çamáleya. weight s’é. ክብደት፣ሚዛን; gáshaç'a , gaínda.

wildlife s’é. የዱር እንስሳት/እፅዋት; dagazííya kampaç ja. win mad. አሸነፈ፣ ረታ; múcak'w, mámucak'omá.

welcome s'e.'ga. የሚያስደስት፣ እርካታን (ደስታን)ለመግለፅ የሚያገለግል; daafúhúts íla , maaŋgahílá. well s'e.'ga. ደህና፣ ጥሩ; magáŋámá.

winner s'e.'ga. አሸናፊ; etamaamucak'omá. wind mad. ነፈሰ; zubá. wind s’é . ንፋስ; zuba. window s’é. መስኮት; mashaç, gaambuhu mas'á.

weight s’é. ዋጋ፣ ክብደት፣ሚዛን; gashaç'a / gashíá.

well done s'e.'ga. ጎሽ፣(ጥሩ ስራ ሲሰራ); dagaah madadá. well-behaved s'e.'ga. ጨዋ; magaha mootá. were mad. ነበርን (የ"Are" ኃላፊ ጊዜ ብዙ ቁጥር); nagwa bé. we're እኛ ነን; ats íyala.

windward s’é. ንፋስ የሚነፍስበት አቅጣጫ; kazuba.

west s’é. ምእራብ; límá. westerly s'e.'ga. የምእራባዊያን አይነት; golima. Western s'e.'ga. ወደ ምእራብ; kogolima. windy s'e.'ga. ነፋሻ፣ ነፋሳማ(ነፋስ የሚበዛበት); gwaíyaaç zubá. wing s’é. ክንፍ; p'ap'á, b'ab'á.

wet s'e.'ga. እርጥብ; daahab'aats / daadats aya. what gaanzh.sé. ምን; ntse, atsá. what else? ሌላ ምን?; ntsé jínda? what kind of ? ምን ዓይነቱ?; ntse janasmá? what's the matter? ምንድን ነው ነገሩ?; ntsé daan? wheat s’é. ስንዴ; sandéya. wheel s’é. መንኮራኩር፣ ጎማ፣ መሪ (የመኪና፣ ወዘተ); daalañh / daaŋgalaç.

winnow mad. ለንፋስ በመስጠት ፍሬውን ከእንቅብ ለየ; mak’oshama ka maka,mamaçamá ka zuba. winter s’é በጋ; maadamá. wire s’é. ሽቦ; sícáká/sísálaká. wire s’é. ሽቦ; sícáká, sílaká.

when gaanzh.sé. መቼ; kámaatsé.

wise s'e.'ga. ጠቢብ ፣ብልህ;mazhagalaça.

where matáb'. የት፣ ወዴት; naandé, kaandé.

with etmaand.çá. ጋር; ka.

which gaanzh.sé. የትኛው; alabé.

with love from ከፍቅር ጋር ከ---- (በስጦታ ወቅት የሚጠቅም አገላለፅ); kamaaŋgaahaçá karámá. without etmaand.çá ያለ----፣ ከ------ ውጭ; Kazhgamootaan, kazhig mootaan, bala. wolf s’é. ተኩላ; yelaawa.

whistle mad. ፊሽካ ነፋ፣ አፉጨ; fíícaká / yataratará. white s'e.'ga. ነጭ; mpúmá. who gaanzh.sé. ማን; woré. whole s’é. ሙሉ; míc'ak'omá. whole number s’é. ሙሉ ቁጥር; myíc'k'w ganzáŋa. whose gaanzh.sé. የማን; arowareya. why matáb'. ለምን; kantsé. wide s'e.'ga. 1 • ሰፊ; wobílamá. 2 • የራቀ; wobílama/baabílama. wife s’é. ሚስት; ŋgafa. wild s'e.'ga. ወፍ ዘራሽ፣ ያልተገራ፣ የጫካ የሆነ; mapaç dá. wild animal s’é. የዱር አራዊት; dagazíya.

woman s’é. ሴት; ŋgafa.

wildfire s’é. ሰደድ እሳት; masago maanja. 95

women

zero

workout s’é. የስፖርት ልምምድ; anjaha maŋkulíl madaspóóratá. worldwide s'e.'ga. በመላው ዓለም፣ ዓለም አቀፋዊ; kawoomá nzanneyá, ebanneyá. worm s’é. ትሎች; maíca, wobáç íca.

women s’é. ሴቶች; gááfa.

wood s’é. ዕንጨት; ja.

worsen mad. አባሰ፣ ተባባሰ; báámbúhash. wrestle mad. ታገለ; máák'orá. wrestling s’é. ትግል፣ የትግል ውድድር; maak'orá. write mad. ጻፈ፣ ደረሰ (ፅሁፍን); k'ót, makota.

wooden s'e.'ga. የእንጨት (ከእጨት የተሰራ); manshak'w maanjá.

wool s’é. ሱፍ; guzhá / ambaasaadáríya. word s’é. ቃል; çáŋgashá. word problem2 s’é. የቃላት ፕሮብለም; mashaŋ çaŋgashá. work s’é. ስራ; gaahá.

writing s’é. ፅሁፍ (ፅህፈት); mak'otámá. wrong s'e.'ga. የተሳሳተ፣ ስህተት; mááteeshámá.

X - x xerophyte s’é. የቆላ እፅ(ተክል); et magamma.

x-ray s’é. ኤክስሬ(ራጅ); ekas raay.

Y - y yam s’é. እንደ ቦይና፣ ጎደሬ፣ ስኳር ድንች የሚመስልና ከስር የሚበቅል; una / yec'a.

yield s’é. ምርት; çadamáléyá. young s’é. ወጣት; gaashala/gaashara/. youngster s’é. ወጣት; gaashalá. your s'e.'ga. ያንተ ፣ ያንቺ፣ የርስዎ፣ የእናንተ; aluá/árú/. you're አንተ ነህ፣ አንቺ ነሽ፣ እናንተ ናችሁ; amawa, amawá, aça tso, You're welcome የአንድን ሰው አስተያየት ተቀባይነት ማግኘቱን መግለጫ; alamet b'agá maçaŋgasha abíféésha. yourself gaanzh.sé. አንቺ ራስሽ፣ አንተ ራስህ፣ እናንተ ራሳችሁ; amá b'agawaan.

yawn mad. አዛጋ፣ አፉን ከፍቶ ታየ; daakawos/daahaŋás. year s’é. ዓመት; gazhá. yellow s'e.'ga. ቢጫ; maambóónama. yellow fever s’é. ቢጫ ወባ; maamboon mandaraasha/ maasatawá. yes matáb'. አዎ፣ እሺ; ayé, ayí. yesterday matáb'. ትናንት; namágaazhagá.

Z - z zebra s’é. የሜዳ አህያ; zábará.

zero s’é. ዜሮ; zeerowá.

96