De vocis intentione, extensione modo in lingua Latina: Part 1 De intentione [Reprint 2022 ed.] 9783112667347, 9783112667330

Table of contents :
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25

Citation preview

DE

V O C I S I N T E N T I O N E , E X T E N S I O N E MODO IN LINGÜA PARTICULA

DE

LATINA. PRIMA:

INTENTIONE.

SCRIPTIO PH1LOLOGICA

INSTITUIT

DR. A. TH.

REINHARDT, SAXO.

BEROLINI. TTPIS ET

JMrESSIS

1837.

G. R i i m k r i .

1. I i i o g n a e Iatinao slndia, cam omniuo, qnae omni tempore -viri litterati de ea senserint, baud iiiiuine juvent, turn imprimis a n tiquissimos grnmmalicos, qui ipsa lingua fiorente aut saltern in ore populi vigente vixerunt, credibile est maximam iis suppeditare opcm. tractandi labor,

Quamquam injiirundus et valde molesins est eos qui quidcm" cum, qnaecunqne de singnlis o r a -

tionis partibns uicmoratu digna esse judicavernnt, cuucta, proutqnidque se obtulit, conscripseriot, legem vero in componendis libris oullam adhibuerint, nisi quara ipsae res obiter consideratae et tanqnam primo aspectu postulare visae s n o t , fieri not) potuit, quin indigestam nobis tradiderint molem, inqua, nisi t o tam perlegerit, nemo, qood cnpiat, in venia*. H a n c ob caussam quod viris laiiuae lingnae

studinm

et operant impendentibus,

non ingratom esse censui, eorum omnium doctrioam commodius componere et iu justuin ordinem redigere

apud me constitui.

quod munus snsceptnm quomodo optime evasurum esset,

et

quo vel diversae grammaticorum ac nonnunqnam plane contrariae adeo de levissirais rebus prolatae sententiae facilina componerentur et inter se Conciliarenlnr, v e l , si quae ineptae e s sent,

evidentins refellerentur,

inox ea agendi ratio

saepe multumqne cogitanti mibi,

aptissima visa e s t , ut ipse proprias de

grammatica latina instituerem scriptiones iisqne grammaticorum doctrinam

suo qnamque leco adjuuetis adnotationibns adderem.

Qnibus expositis, ne in ipsa re tractauda sine caussa novnm aliquod moliri v i d e a r , cur a solita v i a , qua cum veteres, turn recentiores grammatici usi s u n t , ut in dementis sire li Iterava m doctrina omoes quaestiones posuerint, eqnidem 1

discesse-

2 rim,

non ' s n p e r v n c a n e n m

erìt panels è x p l i c a r e .

Elementofuln

enim cum h a e c d u p l e x ratio s i t , n n a , ut 6cripturae iuserviant, non a d i p s a m

liiiguam,

sed proprie ad s c r i p t u r a m ,

g u a e non necessariam pertinent; significent, fieri,

minim judieaveris

altera vero de

rei

alieni l i n -

ut linguae sonos

aliening

imagine

verba

cum hand dnbie inulto aptius de re i p s a disputetur.

ceditautem, aetates

ore

ut p r o p t e r « , tantum

et

Ac-

quod nnaqnaeque l i n g u a per p r i m a s

colloquio

non scribendo e x c o l a t n r ,

ubi

nemo 'Unquam aliquam vocera in litieras d i r i s i t , soni p rio res et potiores

sint,

peodeant,

poster-iores

sed

eas

litterae*

et

illi

qnidem 11011 ab his

ipsi r e g a u t a c nioderentur.

A t q u i souorum

n a t u r a a "voce definitur; itaque verisimillimum est, fore, ut ubi v o c i s naturala e x p o s u e r i m u s ,

quae sit litterarum r a t i o , per ee

pateat. §. Vocem cÌ8 2) sit,

2.

antem P r i s r i a n ^ s 1 ) ubi

aerem

ictum

auditu

delimit et in articulatam

et confusam partito tudinem, Praeterea

divisit,

dividi,

corpus

latitudinem

crassitudinem

vel

syllabas

esse

in

hoc esse in

crassitìidinem, altitudinem

S e d v o x non est

ipso

litteratam

et earn ob caussam

corporis,

vero vel latitudinem

nem in tempore.

quantum

et inarticulatam,

quod sit suum

singulas

earn cum aliis g r a m m a t i -

sensihilem,

trialti-

longitudinem. habere

in

in spiritu,

tenore,

longitudi*

ipse a e r i c t u s ,

sed t a n -

tum aere icto proditur, itaque licet aerem corpus e s s e c o n c e d a t u r , tamen minime inde s e q u i t u r , ut v o x corpus s i t , e t , quod in corpus c a d a t , etiam cum v o c e conveniat 3 ) .

quamquam l o n -

gitudine»] et altitudinem nemo unqnam f u i t , qui esse negaverit;

voci

latitudinem autein oinnes viri d o c t i ,

proprias quod

nos

1) Prisciani opera ed. Krehl. Lips. 1 8 0 9 . torn. II. p. 3 6 2 . torn. I. p. 9 . et p. 11. 2 ) Diomedes Putsch, p. 4 1 4 . Vox est — spiritus tenuis, auditu sensibilis, quantum in ipso est. — Marius Victorinus Pnfsch p. 1939. Vox est aer ictus sensibilis, qni auditur, quantum in ipso est. 3 ) cfr. M. Vitruvii Pollionis de architecture lib. V. cap. 3 , ed. J . G . Schneider. Lips. 1807. p. 1 2 0 .

3 scimns, vel omuino nnllam, vel certe nullius momenti id lingua Ialina esse opinati silcutio praeterierunt, dmn inter nugas ipsius ex grammatici ingenio natas propriis verbis miper posueiit Ritterus 4 ). At primum licet liaec tria uomina nou ccrtas notiones neque commode reddant, lainen unum altcrumvc eormn nimirnm tantum ad imaginem corporis per omnes partes perficiendam ct comparationem prorsns absolvendam a Prisciano voci Iributum esse, nerjue ullam oimiiuo vocis naturam sipnifirare maxime improbabile est. A ere dit autrui, lit qnjiui suae opinionis caiissam profert Ritterus, aliam atque longitudini^

et altitudinis

in lingua mensiiram. neque cogitari

posse,

neque esìstere, ea nulla sii. nam etsi concedatur, nnllam vocis meusiuain, ut Ritteri verbis utar, tam late patere, et e scriptis veterum Romauortim libris tam certo collidi, quam eas, qnae a Prisciano et aliis grainmaticis oominenlur allitudo et longitudo, tanien id non imjudit, qnominus ili viva saltcm lingua tertia aliqua res vocis propria exliterit. Cuiusmodi rem, cum in germanica invesligamus lingua, in media actate, quam vocaut, easdem litteras imprimis vocales inter alias litteras aut in aliis vocabulis posilas alio souo pronuntiatas esse poetae snis carmiuibus teslaotiir. Quod pronuntiatioiiis genus inde in nostri aevi linguaio descendit, qni jam aliam e Iitttcram \ocalem proloquimur, cum leben, aliam cum gehen dicimns. Jam vero siinilem pronuntiaudi rationein in latina lingua extilisse, quiu quis cogitct, quid velai? immo cam a laliua lingua vere non alienam fuisse veleres grammatici doccili , et hoc loco sub latitudiois vel crassitudiuis nomine intelligendam esse boc ipsuin, qnod ea in spiritu inesse dicitur, declarat, et praeterea satis inulta exempta probant 5 ). 4) Etementorum grammaticae latinae libri duo. scripsit Franziscus Ritter, Dr. Berolini 1831. p. 3. 5) Sosipater Charisius. Putsch, p. 5. Consideranda in iis pronominibus natura c litterae, quod crassnm f[iiodainnioilo et quasi geminara sonuin reddat, ut htc et hoc; si autem nec conjunctionein inspiciamus, licet eadem littera finita s i t , diversum tainen sonabit. quod ita facilius dijudicabitur, s i , quoniam alterum babe mos et alteram notemus in versu, est enirn: Hoc erat alma jta1*

è

§. 3. Quibna exposìiis, cumi tribns illis nomioibns, qirac a corrore petila et triplici vocis naturac imposita siiDt, certae 110rens, et : Hie ait et nostris. «i autem facies : 1Vec erit alma parens, aut: Nec ait et nostris, jam speciem suam amittet versus, cum aequo et liane et illas syllabas constet esse correptas. Ergo 'illae non ideo longae fiunt, qnod pars orationis finitor, ut plurimi putant; nam idem et in liac effici posset, sed nt dixi in pronomifliljus c littera sonum eiRcit crassiorem et naturain i lit— terae ínter vocales positae, ac per boc sonum geminantis iinitatur. Velins I.ongns Putsch, p. 2219. Ingredienti inilii rationem sctibendi statini occurrit, ita quosdam censitisse esse scribendum, ut Ioquimur et audimus. nam ita sane se habet forma enuntiandi , ut iitterae in ipsa scriptione positae non audiantirr enuntiatae. Cuui dicimus hie est Ule, unum c scrihimiis et duo audimns ; ergo scribendnin est per duo c, aut conlitendum, quaedam aliier scribi, ai iter enumtiari ; nam quibusdam litteris deiicimus , qiias tamen sonus enuntiationis arcessit, Ot enm dicinnm eirlutem et vira ni, periisse vere ad aures peregrinam litteram invenies. — Qui Troiani et Maiam per unum i scrilmnt, negairt oneraixlam esse pi inibiis litteris scriptionem, cuín sonus ipse sufficiat, banc enim naturam esse quarundam litterarum, ut inorentur et enuntiationis sonum detineant. — Quod accidit et in e o , quod dicimus /tic est, cum ipsa vastitas Iitterae in enuntiatione pinguescat, atque ipsa natura i litterac est, nt interject» Tocalibus Iatius emintietur, dum et prior illam asserit et sequens •sibi vindicat. Et cnm appareat, per unum i scribi Troiata apud Graecos et Maiam, non est nobis altera i necessaria, cum in nomine non scriptio enuntietur, sed soia enuntiatio. Sosip. Cliarisius Putsch, jp. 220. Infinitivum hoius verbi, quod est fio, fieri facit, cum omnia verba activa elata voce in e faciant, ut amare, decere, dicere, munire. Velius Longus Putsch, p. 2216. Antiqui consci scribebant per o cnm Iegeretur per w. — / vero littera interdum exilis est, interdum pinguis, nt in eo, quod est prodit,vincìt, condit, exilius velo sonar«; in «o vero, quod significatur prodire, vincire, condire aeque usque pinguescit, lit jam in ambiguitatem cadat, utrum per i quaedam liabeant dici, an per u, ut est ojitunun tnacatmns in quibus adnotandnm e s t , antiquum sermonem plenioris sonus fuissc, et, ut ait Cicero, rusticanum, atque illis fere placuisse, per « talia scribere et enuntiare. Errarerunt autem

5 tìónes snbsibt,

ollera oritur quaestio,

quae debcant in voce, vox inepto com corpore

baec nomina nmn en,

bene ac juste eignilìcent? comparata s i t ,

Cum vero

iutle fatilo cotlrgitnr,

grammatici, qui putaverunt superlativa per u enuntiari ; ut enim concedainns illis in iiptmno, in maxumo, in pnlccrrimo, in ¡ustissimo, quid facient in his nominibus, in quibus aeque manet ea«lem quaestio superlationc suhlata, mantibiae, an manibiae, tullido, an libido? Nos vero postquam exilitas sermonis delectara coepit, usque t littera castigaimis illam pinguetudinem, non tamen, ut piene i Iitteram enuntiemns ; et contendam quosdùm alia nomina per « scribere, qui antiquorum vohintrtes sequuntur, nec tamen sic enuntient, quomodo scribant. Idem Futsch. p. 2235.: Auriiex melius per t sonai, quam. per u ; et aucupare milii rursus melius sonare videtur per «ulto vitiosius est,, quam si. exilitatem t litterae custodirent. list autem, obi pinguetudo n litterae decentius servatili', ut in co quod est volumus, nolumus, possumus. At in cimtimuci melius pulo i servari, venit e mm a contcmneudo. Tametsi Nisus et contumaci etiam per u pntat posse dici a tumore ( et quae sequuntur ). Praeterea de e litterae sono in- pronomine hie, hue. cfr. Valerius I'robus Putsch, p- 1390 et p. 1433. — Diomedes Putsch, p. 448.: Sunt praeterea pronuntiationis qnaedam vitia, quae nonnulli barbarismos vocant : imraxufiol, Xa[i,1òaxtifiol, finaxisftni, hiatus, collisiones et omnia, quae plus aequo minusve sonantia ab eruditi» auribus respuuntur. Iotacismi sunt, cum i supra justum decorem in dictionibus extenditur ; lambdacismi similiter, si lucetti prima syllaba, vel alma piene pronnntiemus; metacismi quoque sunt, cuin in line partis orationis invenitur m littera et sequens a vocali incipit, quae non sit loco consonantis posita; haec enim sciibitur, non autem pronuntiatur, ut apud Ciceronem est: tjuousque tandem aiuterà.

6 etiftm singulas rerum comparatariim partes Don ita inter se similes esse, wt ii(rae