Corpus inscriptionum Latinarum: Fasc 4 Sabini 9783110776515, 9783110771091

Im vierten Faszikel des Supplements zu CIL IX bietet Marco Buonocore für rund 820 neu gefundene lateinische Inschriften

191 51 105MB

Latin Pages 598 [599] Year 2022

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Corpus inscriptionum Latinarum: Fasc 4 Sabini
 9783110776515, 9783110771091

Table of contents :
CONSPECTVS HVIVS FASCICVLI
Praefatio
Abbreviationes
Conspectus auctorum operumque laudatorum
Explicatio notarum
Pars octava: Sabini
XC–XCI. Amiternum – Ager Amiterninus
XCII–XCIII. Nursia – Ager Nursinus
XCIV–XCVIII. Reate – Ager Reatinus
XCIX. Collescipoli. Stroncone
C. Forum Novum
CI. Inter Forum Novum et Cures
CII. Trebula Mutuesca
CIII. Cures Sabini
Index minor
Tabellae synopticae

Citation preview

CORPVS INSCRIPTIONVM LATINARVM CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE SCIENTIARVM BEROLINENSIS ET BRANDENBVRGENSIS EDITVM

VO LV M I N I S N O N I SV P P LEM EN TV M PA R S P RI M A

DE GRUYTER MMXXII

INSCRIPTIONES CALABRIAE APVLIAE SAMNII SABINORVM PICENI LATINAE CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE SCIENTIARVM BEROLINENSIS ET BRANDENBVRGENSIS EDITAE

REGIO ITALIAE QVARTA SVPPLEMENTVM

FASCICVLVS QVARTVS

SABINI (CIL IX 8188–9004)

EDIDIT

MARCO BUONOCORE

DE GRUYTER MMXXII

Dieser Band wurde im Rahmen der gemeinsamen Forschungsförderung von Bund und Ländern im Akademienprogramm mit Mitteln des Bundesministeriums für Bildung und Forschung und der Senatsverwaltung für Wissenschaft, Gesundheit, Pflege und Gleichstellung des Landes Berlin erarbeitet.

Gedruckt auf säurefreiem Papier, das die US-ANSI-Norm über Haltbarkeit erfüllt.

ISBN 978-3-11-077109-1 e-ISBN (PDF) 978-3-11-077651-5 Bibliographische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.ddb.de abrufbar. Library of Congress Control Number: 2022936322

© 2022 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston Druck und Bindung: Beltz Grafische Betriebe GmbH, Bad Langensalza www.degruyter.com

CONSPECTVS HVIVS FASCICVLI

p.

n.

Praefatio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLXXXIII Abbreviationes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLXXXVII Conspectus auctorum operumque laudatorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLXXXIX Periodica seriesque abbreviate laudatae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CCXXIX Explicatio notarum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CCXXXVII Pars octava: Sabini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2117–2628 XC–XCI. Amiternum – Ager Amiterninus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2117–2270 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2117–2172

Tit. falsus vel alienus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2172 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2172–2270 XCII–XCIII. Nursia – Ager Nursinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2271–2375 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2271–2288 Falsa vel aliena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XCIV–XCVIII. Reate – Ager Reatinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Falsa vel aliena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XCIX. Collescipoli. Stroncone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Forum Novum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tit. falsus vel alienus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CI. Inter Forum Novum et Cures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Falsa vel aliena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CII. Trebula Mutuesca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CIII. Cures Sabini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tit. falsus vel alienus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8188–9004 387*. 388*. 399*. 400*. 404*–409* 4177–4532. 4638–4643 800* 8188–8433 410*. 4534–4635. 6353 801*–811* 8434–8630

2289–2290 2290–2375 2376–2446 2376–2402 412*–413*. 421*. 423*–430* 4636–4755. 6354 2402–2403 812*–814* 2403–2446 8631–8718a 2446–2447 2446–2447 430*, 3. 434* 4756–4768. 6355–6356 2447–2511 2447–2465 436*. 494* 4769–4851a. 6357 2465 815* 2465–2511 8719–8848 2511–2523 2511–2516 471* 4852–4872. 6359–6360. 6364 2516–2517 816*–819* 2517–2523 8849–8870a 2523–2593 2523–2543 460* 4873–4951. 6363–6364 2543–2593 8871–8954 2593–2628 2593–2605 442*. 450*. 454*. 456*. 458*. 484*. 486*. 493*–494*. 496*. 498*–499* 4952–5012 2606 820* 2607–2628 8955–9004

Index minor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2629–2642 Tabellae synopticae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2643–2650

PRAEFATIO Cum d. 12 m. Sept. a. 1979 Romam rediens e civitate Teate Marrucinorum, ubi, monente praefecto antiquitatum Giovanni Scichilone, omnes titulos Latinos in museo nationali servatos inspexeram descripseramque, pulcherrimas regionis Aprutinae plagas ab auctoribus et antiquis et recentioribus saepius memoratas e hamaxostichi fenestra contemplatus essem, mihi primum in mentem venit omnes inscriptiones regionis quartae Augusteae colligere, comparare, describere, recognoscere ad supplementum voluminis IX Corporis Inscriptionum Latinarum edendum (etiam vide, quae scripsi in Epigraphica 44, 1982, 169–188). Postquam schedas titulorum in museo Teatino servatorum perscripsi (denuo maximas ago gratias Giovanni Scichilone, qui imagines et ope lucis expressas et delineatas a viris peritis sumptas mihi officiose suppeditaverit), magister meus Silvio Panciera officium inscriptionum ad urbes Teate Marrucinorum et Histonium pertinentium edendarum mihi commisit. Qui tituli in nova serie vocata Supplementa Italica a. 1983 publici iuris facti sunt. Posthac, praeter officia Vaticana, ad colligendas totas inscriptiones regionis IV Augusteae, non solum illas in Corpore editas vel etiam post Corpus editas vel etiam nondum vulgatas, animum et mentem intendi. Qua re Hans Krummrey, vir rei epigraphicae peritissimus, a. 1986 – postquam supplementum inscriptionum Latinarum aetatis rei publicae ab Attilio Degrassi a. 1965/68 confectum edendum ipse curavit – suasit, ut mihi haesitabundo officium supplementi Corporis voluminis IX titulos regionis quartae complectentis praeparandi committeretur, Academia Scientiarum Berolinensi consentiente atque probante. Ilico opus omnibus viribus aggressus sum et illa itinera difficillima sed fructuosissima per totam regionem quartam, Mommsen illum sequens, iteravi. Cuius regionis fines servavi, quos indicat Plinius (nat. 3,12), addam Mommsen duce (p. 203) sub exemplo Strabonis et Ptolomaei agrum urbium Telesiae et Allifarum (quamquam viri docti quidam cogitant, fortasse recte, Telesiam et Allifas ad Campaniam referendas esse, immo Tibur non Latio veteri sed regioni quartae fuisse). Inde a meridie ad septentrionem Samnites, Frentanos, Marrucinos, Paelignos, Vestinos, Marsos, Albenses, Aequiculanos et Sabinos habes. Quo opere addenda et corrigenda ad inscriptiones, quas invenies in Corpore, et editio titulorum, qui hoc Corpore adhuc aut afuerunt aut minus recte publici iuris facti sunt, continentur. Cuius autem regionis et titulos ad instrumentum q. d. domesticum pertinentes, si excipias fistulas et signacula, et miliaria a me collecta, quae in volumine huius Corporis XVII sum editurus, non recensui. In titulis describendis leges regulasque, quas magister optimus Géza Alföldy in praefatione fasciculi tertii partis octavae voluminis sexti Corporis (p. XII–XIV) statuit, plerumque secutus sum. In inscriptionibus aut in museis aut in antiquarum rerum repositis receptaculisque servatis comparandis vel praefecti vel ministri antiquitatum vel rectores collectionum mihi subsidio fuerunt, titulos ineditos publici iuris faciendos hoc opere edi permiserunt et me multifarie adiuverunt, qui sequuntur ordine alphabetico nominati, Giuseppe Andreassi (Chieti); Alessandro Betori (Roma), antiquitatum regionis Sabinae peritissimus, d. 7 m. Mart. a. 2015 me deduxit in Forum Novum et in antiquarium nuncupatum Museo territoriale dell’agro foronovano nec non de titulis regionis eiusdem comiter me certiorem fecit; Nicola Bruni (Spoleto); Adele Campanelli (Chieti); Carlotta Caruso (Roma); validissimo auxilio Emanuela Ceccaroni (Chieti) de titulis praecipue Albensibus usus sum; Lucilla D’Alessandro (Roma), cum qua Tibure in repositis praefecturae antiquitatum regionis Latii sitis in Tempio d’Ercole d. 27 m. Iul. a. 2015 titulos Forononovanos et Trebulanos reperire potui; Angela Di Niro (Campobasso); Vincenzo D’Ercole (Chieti); Alia Englen (Roma); Amalia Faustoferri (Chieti) de titulis et Histoniensibus et Carsiolanis semper me certiorem fecit; Rosanna Friggeri (Roma) imagines photographicas titulorum servatorum in M. N. R. mihi suppeditavit; Sandra Lapenna (Chieti); Zaccaria Mari (Roma) prompta voluntate in titulis regionis Aequae inquirendis semper me adiuvit; Maria Luisa Nava (Capua); Angelo Pellegrino (Roma); Andrea Pessina (Chieti); Antonio Salerno (Caserta – Benevento); Maria Rita Sanzi di Mino (Chieti – Roma); Andrea Rosario Staffa (Chieti) in titulis Histoniensibus et Pinnensibus colligendis magno auxilio semper fuit nec non collectanea in aedibus heredum gentis de Giorgi Lanciano me quoque docuit; Cristina Terzani (Isernia); Rosanna Tuteri (Chieti). Attamen hoc opus sine auxilio virorum mulierumque multorum mihi oblato perfici non potuit. Imprimis memorandi sunt omnes amici et fautores huius supplementi (in quo Deo et valetudine adiuvantibus annos fere quadraginta consumpsi), qui consiliis percontationibusque de titulis mecum communicaverunt, imagines vel photographicas vel delineatas mihi suppeditaverunt, libros comparandos animis promptis paratisque et post multum laborem et opera strenua ostenderunt et quae reppererunt vel excogitaverunt liberaliter permiserunt edenda: Claudia Angelelli, quae titulos agri vicos, qui hodie dicuntur Colmartino, Collescipoli, Moggio Reatino, S. Antimo, Stroncone et Voscigliano, complectentis summo studio inquisivit; Michele Carroccia, cum quo laetas horas vespertinas exegi et itinera epigraphica per regionem Samnitem saepius feci; Cesare Castellani, qui non solum titulos regionis Marsae sed etiam Albenses, Carsiolanos, Corfinienses, Trebulanos et Curenses magna cum diligentia nec non ratione stabili firmaque investigavit, ut notitia loci, in quo ipsi nunc adservantur, veridica ad hoc tempus esset; Giuseppe Chisari a. 2014 me certiorem fecit de titulo n. 8643 muro exteriori affixo domus rusticae sitae in praedio appellato Cognolo, quocum a. 1999 tit. n. 4119 servatum Concerviano (Rieti) muro cuidam exteriori affixum fontis in ambulacro positi, qua ad cenationem monachorum coenobii S. Salvatoris Maioris itur, quoque contuli; Caterina Ciabarra, quae crebros titulos regionis Vestinae mihi ostendit et librum suum machina dactylographica redactum thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2015/16 Romae impetratae apud Università di Roma “Sapienza” mihi suppeditavit; Gabriele Cifani, cum quo collectanea musei

PRAEFATIO HVIVS FASCICVLI

CLXXXIV

CIL IX

Aquilani a. 1993 contuli, titulos Vestinos, quos recensuit, mihi comiter suppeditavit; titulos, qui adhuc exstant, Nursinos et illos per regionem Nursinam sparsos commode m. Oct. a. 2013 cum Romano Cordella, qui de titulis nonnullis Amiterninis servatis in vicis Coppito, Lucoli, Rocca S. Stefano et Tornimparte me certiorem a. 2015 quoque fecit, excutere potui; Alessandro D’Amato, cum quo a. 1982 et 1987 titulos regionis Marsae crebros contuli et cuius imaginibus multorum titulorum ab ipso recognitorum photographicis optime sumptis mihi comiter suppeditatis usus sum; Gianfranco De Benedittis de titulis regionis Samniticae (praesertim de titulis Aeserniae, Boviani Undecimanorum, Bucae et Fagifulae) benigne me certiorem fecit; Remo de Ciocchis, qui magno mihi auxilio fuit in titulis vici Agnone describendis meque animo candido certiorem de novis repertis semper fecit; Flavia De Sanctis vario modo in titulis Albensibus reperiendis me adiuvit; Giovanna Di Carlo titulos nonnullos repertos prope vicum Bussi sul Tirino mihi ostendit; sacerdos Fernando Di Fiore, qui iam inde ab a. 1982 liberalitate omnes titulos Corfinienses olim perturbatos et dispersos exhibuit et me hospitio comiter semper excepit; ab Antonino Di Iorio, genio ut ita dicam loci Boviani Veteris, comiter adiutus sum, cum lapidibus in regione Samnitium adservatis investigandis et describendis vacavi; Claudia Dituri libellum suum machina dactylographica redactum thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2007/08 L’Aquila impetratae apud Università degli Studi mihi suppeditavit et de nonnullis regionis Vestinae titulis me certiorem comiter fecit; Giovanna Falasca, cum qua aestate a. 2013 titulos Saepinates denuo contuli; Serafino Lorenzo Ferreri a. 2015 et 2016 iuvenili robore universam Vestinorum regionem summa cum industria peragravit et titulos nondum editos Aufini et Peltuini cum collega suo Paolo Panci accuratissime et doctissime descripsit; cum Terenzio Flamini a. 2005 et 2014 titulos Carsiolanos recognovi; saepissime usus sum schedis Giorgio Filippi de titulis regionum Sabinae et Vestinae peritissimi; Gerardo Fratianni, qui praeter Terventinates alias inscriptiones regionis Samniticae mihi ostendit; Fulvio Giustizia titulorum Vestinorum indagator schedas suas semper mihi praebuit; Candido Greco titulos praesertim Pinnenses et Interpromii repertos mihi liberaliter suppeditavit; Giuseppe Grossi, qui vario modo de titulis Marsis me certiorem fecit; Tersilio Leggio, qui non solum potestatem collectaneorum suorum recognoscendorum mihi dedit sed etiam titulos nonnullos in regione Sabina servatos ostendit; Francesca Lezzi, quae de titulis Reatinis nuperrime in lucem detectis me certiorem fecit et imagines photographicas officiose suppeditavit; Nicola Mancini, qui et per Allifas et per agrum Allifanum aestate a. 1991 prospere me deduxit; amicus carissimus Ezio Mattiocco me m. Febr. a. 1982 benigne Sulmone accepit, titulos Sulmonenses et Vestinos mihi ostendit et huic supplemento iterum iterumque semper adfuit; Valentino Nassa una cum patruo suo Mario in titulis et Telesinis et Allifanis reperiendis me multifarie adiuvit; Pasquale Orsini nonnullas inscriptiones Sulmonenses et Iuvanenses mihi patefecit; cum amico Giovanni Giacomo Pani, qui coemeteriis et titulis Christianis regionis quartae Augusteae investigandis praefuit, inter a. 1983 et 1984 coemeterium prope vicum Castelvecchio Subequo, cryptam ecclesiae S. Michaelis Archangelis apud vicum San Vittorino et museum apud abbatiam S. Clementi prope vicum Torre dei Passeri exploravi et inscriptiones, quae supersunt, omnes contuli; Cristina Pepe, quae iussu meo manu scriptum sign. XXI. D. 27 saec. XVII medio exaratum a Nicolao Toppi, servatum Neapoli in Biblioteca della Società Napoletana di Storia Patria, studiose contulit; Maria Flavia Perotti, in rebus Aequiculanis peritissima, titulum n. 8872 Herculi dicatum in regione Trebulae Mutuescae repertum mihi quoque indicavit; Giuseppe Ranucci, cum quo a. 2007 titulos Aequiculanos recognovi; Alberto Rapisarda me certiorem fecit de titulis nonnullis in regione Vestina repertis; Evandro Ricci me per regionem Superaequanam per multos annos deduxit; Cesare Silvi de titulis Aequiculanis semper me certiorem fecit; Luciana Tulipani titulos Trebulae in Samnio et nonnullos Iuvanenses et Vestinos mihi ostendit; Umberto Soldovieri de traditione manuscriptorum servatorum Capuae in Biblioteca del Museo Campano et Neapoli in Biblioteca della Società Napoletana di Storia Patria et Romae in Archivio Centrale dello Stato ad titulos et Allifanos et Telesinos pertinentium me comiter certiorem fecit; Napoleone Stelluti, qui titulos repertos in vicis Campomarino, Guglionesi et San Giacomo degli Schiavoni mihi ostendit; Sara Vian, quae de titulis servatis muro exteriori affixis alae ecclesiae abbatialis nuncupatae S. Maria del Piano sitae haud longe a vico Orvinio me certiorem fecit; Vincenzo Vivio, cum quo hieme a. 1984 titulos Paganica servatos, praesertim illos aedium gentis Dragonetti – De Torres iuxta viam Oberdan sub n. 4 sitarum, excutere potui. Ago quoque gratias Norbert Frank, qui una cum Manfred G. Schmidt et Roberta Marchionni tabellam defixionis plumbeam n. 3748 servatam Berolini inter reposita musei Staatliche Museen zu Berlin Preußischer Kulturbesitz, Antikensammlung a. 2011 contulit et imagines photographicas tituli n. 2464 inde ab a. 2005 servati Moskva inter reposita Pushkin-Museum a. 2013 Manfred Schmidt auxilio mihi officiose misit. Roberto Lai, Luogotenente del Reparto Operativo Carabinieri Tutela Patrimonio Culturale di Roma, titulos ex regione quarta inde in aedes privatas Anzio sitas nescio autem quando translatos mihi a. 2014 conferre permisit et imagines photographicas officiose dedit. Consilia plurima mecum communicaverunt et alio quoque modo mihi auxiliati sunt sodales, qui sequuntur: Telesia (Telese). – In viridario Edmondo Pacelli hospitalis domus a. 1991 recognovi et omnes fere titulos iam a Mommsen descriptos nec non schedas in tabulario domestico servatas. Deinde memorandi sunt Lucia Vaccarella; Elisabetta Anna Votto; Luigi Colafranceso; Luigi Cielo; Antonia Cutillo, quae ultra quam satis est de titulis Telesinis et de manuscripto Liberi Iosephi Petrucci (1793–1865) servato Neapoli in Biblioteca della Società Napoletana di Storia Patria me certiorem fecit; Emmanuela Malgieri; Fabio Massimo Romano syndicus oppidi San Salvatore Telesino; Domenico Vitelli; Giuseppina Stabile et Leucio Mazzacane. Praetermittenda quoque non est Giuseppina Renda, quae liberaliter de novis explorationibus in regione Telesina factis me docuit et commentaria sua mihi dono quoque dedit. Allifae (Alife). – Attilio Costarella, Daniele Ferraiuolo, Federico Marazzi, Raffaella Martino et Pasquale Simonelli.

REGIO IV

CLXXXV

PRAEFATIO HVIVS FASCICVLI

Saepinum (Altilia prope Sepino). – Paola Caruso (Benevento); Giuseppe Lembo (Campobasso); Marcello Gaggiotti et Maurizio Matteini Chiari, quorum auxilio portae ut ita dicam rei epigraphicae Saepinatis mihi sunt patefactae. Fagifulae (S. Maria a Faifoli prope Montàgano). – Gennaro Tarasco, qui de nonnullis titulis Saepinatibus me certiorem quoque fecit et titulos servatos Baranello in museo municipali “Giuseppe Barone” nuncupato d. 12. m. Nov. a. 2015 et d. 6. m. Apr. a. 2018 contulit et im. phot. sumpsit. Terventum (Trivento). – Ascenzo Colangelo (Schiavi d’Abruzzo); Vincenzo Galasso (Agnone). Aufidena (Castel di Sangro). – Raffaele Buzzelli officialis bibliothecae communalis “Vincenzo Balzano” (Castel di Sangro); Armando Iacobucci (Alfedena); Maria Teresa Di Lorenzo et Pasquale Settefrati (San Pietro Avellana). Histonium (Vasto). – Domenico Ventura officialis municipalis; Luigi Fioravanti et Luigi Santoro custodes musei Vastensis; Antonietta Monteferrante officialis bibliothecae communalis “Gioachino Rossini”; Alfredo Lecanale et Francesco Pomponi (Monteodorisio); Rocco Masciotta (Dogliola). Iuvanum (S. Maria di Palazzo prope Montenerodomo). – Giovanna Di Cecco Di Marino (Fara San Martino); Amelio Pezzetta (Lama dei Peligni). Teate Marrucinorum (Chieti). – Francesco Maranca, Giovanni Aloè et Umberto Salute officiales praefecturae antiquitatum urbis Chieti; Glauco Rosica praepositus bibliothecae provincialis Teatinae “Angelo Camillo De Meis”. Interpromium (prope S. Valentino). – Antonio Alfredo Varrasso et Ernesto Salerni (Castiglione a Casauria). Sulmo (Sulmona). – Mauro Cianfaglione (Pratola Peligna); gens Croce Ciardi, quae permisit, ut titulum illum ex marmore Lunensi edicti de pretiis Diocletiani in aedibus suis servatum Pettorano sul Gizio describerem; Filiberto Tarullo (Scanno); Domenico Pacelli (Sulmona); Gregorio Paolilli (Bugnara); Giuseppe Papponetti (Sulmona); Marco Petrella (Pratola Peligna). Corfinium (Corfinio). – Letizia Brunetti (Corfinio); Cosimo Venanzio Fucinese (Raiano); Bruno Margiotta (Corfinio); Carlo Vittorioso (Corfinio). Superaequum (Castelvecchio Subequo). – Flavia De Rubeis (Goriani Valli); Emiliano Splendore, praefectus societatis Gruppo Archeologico Superequano nuncupatae; Antonio Paolini (Castelevecchio Subequo); Giovanni Francesco Calcagni (Goriani Sicoli), qui crebras imagines photographicas titulorum Superaequanorum et Corfiniensium peritissime effecit. Peltuinum (prope Prata d’Ansidonia). – Bruno Marconi; Davide De Giovanni, Alfonso Lucrezi (Sulmona). Aveia (prope Fossa). – Reverendus dominus Orlando Antonini a. 1998 me certiorem fecit de titulo n. 7638 servato muro exteriori affixo frontis ecclesiae dirutae olim cathedralis S. Maximi prope vicum Forcona sitae. Marruvium (San Benedetto dei Marsi). – Giovanni Cerasani et Enzo Imbasteri. Ortona. – Antonio Falcone. Alba Fucens (Massa d’Albe). – Francesco Farina (Scurcola Marsica); Elvio Gentile et Francesco Scipioni, qui imagines photographicas nonnullas mihi suppeditaverunt; Giovanni Zaccaria, qui titulum n. 7965 exstantem in vico Marano dei Marsi haud longe a Magliano dei Marsi ante ecclesiam dicatam Beatae Virginis Mariae in caelum assumptae sub crucifixo a. 2010 enotavit et me certiorem fecit; permissu gentis Paci (memoriam Nandina illius semper habeo) a. 1982 excutere potui titulos servatos in aedibus eius sitis iuxta viam Anini sub n. 18 vici Massa d’Albe; Giovanna Cicala descripsit a. 2012 parvam laminam i. e. signaculum ex aere cum anulo in formam navis fictum Albae Fucentis nescio autem quando repertum, nunc servatum Ripatransone in museo municipali “Caesare Cellini” (inv. n. 948) et imagines et photographicas et delineatas mihi officiose dedit. Carsioli (Piano del Cavaliere inter Arsoli et Carsoli). – Princeps dominus Carlo Massimo et soror Isabella, qui permiserunt, ut a. 1986 titulos servatos in sua villa in vico Arsoli sita conferrem et imagines photographicas sumerem; gens Battisti (Rocca di Botte); Fabrizio Colelli (Civita di Orìcola); Michele Sciò (Roma). Aequiculani (Nesce). – Antonio Marrucci (S. Lucia apud Fiamignano); Luigi Morelli (Nesce); Mario Vittorio Papale (Fiamignano). Cliternia (Capradosso). – Antonio Di Nicola (Rieti); architectus Domenico Lugini (Roma). Amiternum – ager Amiterninus (San Vittorino prope L’Aquila). – Mauro Ciotti (Coppito); Simone Ferracuti; permissu gentis Nanni titulos servatos in aedibus eius sitis Pretoro a. 1993 contuli; sacerdos Pastorelli (Roio Piano); Alessandro Zenodocchio (Roma), qui titulum illum Amiterninum legis ut ita dicam furcationis scil. n. 8242 me perdocuit. Nursia – ager Nursinus (Norcia). – Caterina Comino et coniugis sui Fabio Iambrenghi hospitio magnificentissimo semper usus sum. Reate et ager Reatinus (Rieti). – Giulio Anniballi (Amatrice); Angelo Ilari (Greccio); Piero Tiburzi (Roma); Floriana Svizzeretto (Roma). Forum Novum (Vescovìo prope Torri in Sabina). – Umberto Longo (Poggio Sommavilla – Rieti); Marco Zocchi (Roma). Inter Forum novum et Cures. – Donata Carrafelli et Federico Giletti (Castel San Pietro, Mompeo, Montenero, Poggio Mirteto et Salisano); Cristiano Ranieri (Salisano). Trebula Mutuesca (Monteleone Sabino). – Marchio Filippo Cavalletti (Roma – Monteleone Sabino); Simone Gianolio (Roma).

PRAEFATIO HVIVS FASCICVLI

CLXXXVI

CIL IX

Cures Sabini (Arci prope Passo Corese). – Antonio Brancati (Pesaro), praefectus bibliothecae Oliverianae, imaginem photographicam sumpsit et mihi dono dedit tituli n. 4965 in museo Oliveriano parieti cuidam exteriori affixi; Manlio Lilli (Roma). Consiliis percontationibusque mecum comiter communicatis vel alio modo auxilio fuerunt professores vel viri docti nonnulli cum in urbe Roma tum in aliis civitatibus studia sua exercentes, inter quos nominatim commemorantur: Simona Antolini de rupibus titulo sepulcrali incisis perita suas schedas et imagines photographicas liberaliter communicavit; Christer Bruun, qui schedulas meas ad fistulas pertinentes aequo animo recognovit et nonnulla dubia mihi resolvit; doctrinam et humanitatem Giuseppe Camodeca adhibui titulorum nonnullorum Allifanorum Saepinatium Telesinorum explicandorum causa; Cesare Letta, qui praeter de titulis ‘suis’ Marsis praesertim de plurimis fragmentis Albensibus, in quibus minio kalendarium et fasti consulares picta sunt (n. 7873), comiter me certiorem fecit imaginesque et photographicas et delineatas mihi liberaliter suppeditavit; Matteo Massaro magni pretii consilia de carminibus regionis quartae prospere sum secutus; Roberta Marchionni, quae me in titulis vel pictis vel stilo scariphatis explicandis adiuvit; Maria Pia Muzzioli, quae antiquitates Curium Sabinorum patefecit; Heikki Solin, qui me quaerentem saepius de ratione nominum inter alia docuit et imagines photographicas titulorum servatorum in Mus. Arch. Naz. Neapolitano mihi suppeditavit; Maria Carla Spadoni in titulis antiquis Reate et in agro Reatino repertis magno adiumento mihi fuit, immo me postulante titulum Curensem n. 4959 servatum inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Umbriae sitae Ponte S. Giovanni – Perugia m. Iun. a. 2015 contulit et imaginem photographicam mihi quoque suppeditavit; Frank Van Wonterghem, cum quo de titulis in regione Paeligna repertis saepius cum magno beneficio disputavi. Praetermittendi quoque non sunt, praeter eos, qui suo quisque loco nominabuntur, Mario Amelotti, Renato Badalì, Alfredo Buonopane, Elena Cimarosti, Mireille Corbier, Michael Crawford, Giorgio Crimi, Nicola Criniti, Paolo Cugusi, Sylvie Dardaine, Luisa Franchi Dell’Orto, Carlo de Simone, Oliviero Diliberto, Silvia Diebner, Werner Eck, Domenico Faccenna, Davide Faoro, Giulio Firpo, Giovanni Forni, Lidio Gasperini, Gianluca Gregori, Margherita Guarducci, Iiro Kajanto, Adriano La Regina, Marco Mancini, Antonio Mazzarino, Luisa Migliorati, Gianfranco Paci, Paolo Poccetti, Pier Francesco Porena, Lorenzo Quilici et Stefania Quilici Gigli, Cecilia Ricci, Emilio Rodríguez-Almeida, Olli Salomies, Antonio Sartori, Simonetta Segenni, Mara Sternini, Alessandro Teatini. De titulis nonnullis Christianis explicandis, praeter Giovanni Giacomo Paci supra laudatum, mihi magno auxilio fuerunt Carlo Carletti, Antonio Ferrua, Danilo Mazzoleni, Vincenzo Fiocchi Nicolai. Gratias maximas ago amicis Academiae Berolinensis et Brandenburgensis, quae inscriptionum antiquarum per totum orbem patrocinium sustinet, imprimis Manfred G. Schmidt, qui semper mihi favit, consiliis variis vel alio modo operam dedit nec non manuscriptum meum maxima cum cura et magna patientia correxit et a quo validissimum auxilium mihi Berolini quoque venit (in animo semper habeo insculptum tempus inter d. 2 et 14 m. Mai. a. 2016 comprehensum quod degi Berolini); praeterea Andreas Faßbender, Marcus Dohnicht et Ulrike Jansen, qui edendum manuscriptum curaverunt. Huic ut ita dicam triumviratui grato cum animo gratias maximas ago. Marietta Horster, quae inde a m. Apr. a. 2018 gubernaculum Corporis Inscriptionum Latinarum tenet, magna gratia est habenda, ex eo, quod omnes plagulas huius supplementi attente et sedule perlegit. Quantum per quadraginta fere annos magister meus rei epigraphicae Silvio Panciera († 2016), cum quo licentiam doctoris dignitatis nominisque d. 20 m. Iul. a. 1977 Romae impetravi apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, mihi auxilio fuerit, verbis exprimere difficile est. Me humanitate excepit et iuvenilem meum ardorem ita et adiuvit et temperavit maturitate sua; in titulis describendis mihi benevole adstitit; quandocumque eum adivi, numquam consilio et opere defuit; plurima mea dubia resolvit, bibliographicas schedas et opera sua, quae iam in lucem prodierant, mihi liberaliter suppeditavit; egregiam operam in quaestionibus epigraphicis et palaeographicis dedit. Sine omnium sodalium supra memoratorum auxilio (veniam peto si nominum nonnullorum sum oblitus), inter quos non desunt, qui morte erepti sunt, supplementum edi numquam potuisset (in mentem semper mihi venit Seneca ille, qui, ut inter omnes constat, scripsit quae sequuntur, scil. epist. 95,53: societas nostra lapidum fornicationi simillima est, quae casura, nisi in vicem obstarent, hoc ipso sustinetur). Restat, benevole lector, ut viris doctis posteris et praesertim iuvenibus, qui scientiam epigraphicam aggressuri sunt, hoc opus tradam, qui id emendare nec non exsequi sine ullo dubio valebunt; omnes autem precor, ut mihi ignoscant, si errores fecerim et opera nonnulla vel dissertationes me effugerint (quae si in recensionibus suis memoraverint, eis gratiam maximam agam). Ceterum, ut semper dico et scribo, melius est opus utile condere quam perfectum somniare. Romae, scripsi m. Iun. a. MMXVIII

Marco Buonocore

ABBREVIATIONES Abbreviationes speciales, quibus in hoc opere usi sumus, spectant partim ad nomina auctorum, partim ad nomina museorum collectionumque ceterarum et institutorum, in quibus tituli aut schedae imaginesque photographicae eorum asservantur: M. B. = M. Buonocore ACE = Archivum Corporis Electronicum (vide http:// cil.bbaw.de) Arch. Sopr. Chieti = Archivio della Soprintendenza Archeologica di Chieti Arch. Sopr. Lazio = Archivio della Soprintendenza Archeologica del Lazio Arch. Sopr. Molise = Archivio della Soprintendenza Archeologica del Molise A. T. = Antiquarium Teatinum Bibl. Mus. Campano = Biblioteca del Museo Provinciale Campano D. A. I. Rom = Deutsches Archäologisches Institut, Abteilung Rom

MiBACT = Ministero per i Beni Artistici, Culturali e Turismo M. N. R. = Museo Nazionale Romano MPI. Dir. Gen. AABBAA = Ministero della Pubblica Istruzione. Direzione Generale Antichità e Belle Arti Mus. Arch. Naz. Neapolitanum = Museo Archeologico Nazionale Neapolitanum Mus. Arch. Vastese = Museo Archeologico del Vastese Mus. Cap. = Musei Capitolini i. e. Palazzo dei Conservatori et Museo Capitolino et cet. (si adnotatio ad reposita Museorum Capitolinorum vel ad notas numeri negativorum spectat) Mus. Civ. Arch. = Corfinio. Museo Civico Archeologico “Antonio De Nino” Mus. Civ. Rom. = Museo della Civiltà Romana Mus. Doc. = Museo Documentario Altilia Mus. Prov. Campano = Museo Provinciale Campano Mus. Vat. = Musei Vaticani Sopr. Ant. Abr. e Molise = Soprintendenza alle Antichità degli Abruzzi e del Molise Sopr. Arch. Chieti = Soprintendenza Archeologica di Chieti

CONSPECTVS AVCTORVM OPERVMQVE LAVDATORVM In hoc conspectu enumeravi libros monographicos et collectiones auctorum variorum nec non editiones titulorum iam ad finem redactas. In notis bibliographicis tam ad titulos plene editos adscriptis quam in addendis et corrigendis inscriptionum iam supra editarum mentionem collectionum lexicorumque prosopographicorum operumque aliorum nonnullorum, quae libris studiisque recentioribus publici iuris factis hodie usui tantum minori essent aut res notas solum repeterent, generaliter omisi. Quae opera quidem in hac bibliographia comprehenduntur; ad titulos singulos laudantur imprimis, si res notabiles aliunde omissas vel minus recte propositas continent, praeterea, si titulus, qui tractatur, bibliographia alia caret, item, si opus bibliographiam continet ampliorem ea, quae hoc Corpus praebet. Abbate, Guida I–II = E. Abbate, Guida dell’Abruzzo I–II, Roma 1903. Abbatia S. Clementis = G. Sartorelli – F. Parenti – L. Mancini – L. Iannucci, Abbatia S. Clementis, Pescara 1975. Abramenko, Munizipale Mittelschicht = A. Abramenko, Die munizipale Mittelschicht im kaiserzeitlichen Italien: zu einem neuen Verständnis von Sevirat und Augustalität (Europäische Hochschulschriften 547), Frankfurt a. M. – Berlin – Bern – New York – Paris – Wien 1993. Absil, Préfets = M. Absil, Les préfets du prétoire d’Auguste à Commode. 2 avant Jésus-Christ – 192 après Jésus-Christ, Paris 1997. Abruzzo nel Medioevo = E. Tiboni (Ed.), Abruzzo nel Medioevo, Pescara 2003. Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno = R. Accivile – M. Gualtieri – R. Nannarone, Scanno. Guida storica artistica (da un manoscritto inedito di Mons. G. Celidonio), Roma 1974. Acque, grotte e Dei = M. Pacciarelli (Ed.), Acque, grotte e Dei. 3000 anni di culti preromani in Romagna, Marche e Abruzzo, Imola (BO) 1997. Acta Barcelona = M. Mayer y Olivé – G. Baratta – A. Guzmán Almagro (Ed.), XII Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae. Provinciae Imperii Romani inscriptionibus descriptae. Barcelona, 3–8 Septembris 2002. Acta I–II (Monografies de la Secció HistòricoArqueològica 10), Barcelona 2007. Acta Cambridge = Acta of the Fifth International Congress of Greek and Latin Epigraphy Cambridge 1967, Oxford 1971. Acta Colloquii Epigraphici Latini = H. Solin – O. Salomies – U.-M. Liertz (Ed.), Acta Colloquii Epigraphici Latini Helsingiae 3.–6. Sept. 1991 habiti (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 104), Helsinki 1995. Actes Constantza = Actes du VIIe Congrès international d’Épigraphie grecque et latine. Constantza, 9–15 septembre 1977, Bucuresti – Paris 1979. Actes du Colloque Degrassi = Epigrafia. Actes du Colloque international d’epigraphie latine en mémoire de Attilio Degrassi pour le centenaire de sa naissance, Rome, 27–28 mai 1988 (Coll. de l’École Fr. de Rome 143), Paris – Rome 1991. Actes Nîmes = M. Christol – O. Masson (Ed.), Actes du Xe Congrès international d’Épigraphie grecque et latine. Nîmes, 4–9 octobre 1992 (Histoire ancienne et médiévale 42), Paris 1997. Ad itum liberum = O. Merisalo – R. Vainio (Ed.), Ad itum liberum. Essays in honour of Anne Helttula, Jyväskylä 2007. Affreschi = L. Angeletti (Ed.), Gli affreschi della chiesa di S. Scolastica a Norcia, Norcia (PG) 1981.

Ager Campanus = G. Franciosi (Ed.), Ager Campanus. Atti del Convegno Internazionale «La storia dell’Ager Campanus, i problemi della limitatio e sua lettura attuale». Real sito di S. Leucio, 8–9 giugno 2001, Napoli 2002. Agostinoni, Il Fucino = E. Agostinoni, Il Fucino, Bergamo 1908. Aia dei musei = F. de Sanctis – R. Del Monaco – A. Saragosa – D. Villa (Ed.), L’aia dei musei, Avezzano (AQ) 2012. AISCOM XVIII = Atti del XVIII Colloquio dell’Associazione Italiana per lo Studio e la Conservazione del Mosaico con il patrocinio del Ministero per i Beni e le Attività Culturali, Cremona, 14–17 marzo 2012, Tivoli (RM) 2013. Akte Wien = Akte des IV. Internationalen Kongresses für griechische und lateinische Epigraphik. Wien, 17. bis 22. September 1962, Wien 1964. Akten München = Akten des VI. Internationalen Kongresses für griechische und lateinische Epigraphik. München 1972 (Vestigia 17), München 1973. Alba Fucens I–II = J. Mertens (Ed.), Alba Fucens. Rapports et études I–II (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 12–13), Bruxelles – Rome 1969. Albino, Ricordi = P. Albino, Ricordi storici e monumentali del Sannio Pentro e della Frentania I, Campobasso 1879. Alessio – de Giovanni, Preistoria e protostoria = G. Alessio – M. de Giovanni, Preistoria e protostoria linguistica dell’Abruzzo, Lanciano – Chieti 1983. Alföldy, Bevölkerung = G. Alföldy, Bevölkerung und Gesellschaft der römischen Provinz Dalmatien. Mit einem Beitrag von A. Mócsy, Budapest 1965. Alföldy, Epigrafia augustea = G. Alföldy, Studi sull’epigrafia augustea e tiberiana di Roma (Vetera 8), Roma 1992. Alföldy, Estudios = D. Gorostidi Pi (Ed.), Géza Alföldy. Estudios Tarraconenses, Tarragona 2017. Alföldy, Fasti Hispanienses = G. Alföldy, Fasti Hispanienses. Senatorische Reichsbeamte und Offiziere in den spanischen Provinzen des römischen Reiches von Augustus bis Diokletian, Wiesbaden 1969. Alföldy, Gallia Cisalpina = G. Alföldy, Städte, Eliten und Gesellschaft in der Gallia Cisalpina: Epigraphische Untersuchungen (HABES 30), Stuttgart 1999. Alföldy, Heeresgeschichte = G. Alföldy, Römische Heeresgeschichte. Beiträge 1962–1985 (Mavors 3), Amsterdam 1987. Alföldy, Hilfstruppen = G. Alföldy, Die Hilfstruppen der römischen Provinz Germania inferior (Epigr. Studien 6), Düsseldorf 1968. Alföldy, Konsulat = G. Alföldy, Konsulat und Senatorenstand unter den Antoninen. Prosopographische Untersuchungen zur senatorischen Führungsschicht (Antiquitas 1. 27), Bonn 1977.

CONSPECTVS LIBRORVM Alföldy, Legionslegaten = A. Alföldy, Legionslegaten der römischen Rheinarmeen (Epigr. Studien 3), Graz – Köln 1967. Alföldy, Noricum = G. Alföldy, Noricum, London – Boston 1974. Alföldy, Personennamen = G. Alföldy, Die Personennamen in der römischen Provinz Dalmatia (Beiträge zur Namenforschung, N. F., Beiheft 4), Heidelberg 1969. Alföldy, Rolle = G. Alföldy, Die Rolle des Einzelnen in der Gesellschaft des römischen Kaiserreiches. Erwartungen und Wertmaßstäbe (Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Phil.-Hist. Klasse 8), Heidelberg 1980. Alife. Anfiteatro = G. Soricelli – E. A. Stanco (Ed.), Alife. L’Anfiteatro Romano, Piedimonte Matese (CE) 2009. Alife romana = Alife romana: contributo alla conoscenza delle opere publiche e private, Napoli 1982. Allega, Gagliano Aterno = D. Allega, Gagliano Aterno. La storia – I monumenti – Il folklore, Pratola Peligna (AQ) 1977. Almar, Inscriptiones = K. P. Almar, Inscriptiones Latinae. Eine illustrierte Einführung in die lateinische Epigraphik (Odense University Classical Studies 14), Odense 1990. Altmann, Grabaltäre = W. Altmann, Die römischen Grabaltäre der Kaiserzeit, Berlin 1905. Álvarez Melero, Matronae equestres = A. Álvarez Melero, Matronae equestres. La parenté féminine des chevaliers romains originaires des provinces occidentales sous le Haut-Empire romain (Ier–IIIe siècles) (Inst. Belge de Rome. Études 4), Bruxelles – Rome 2018. Alvino, Forum Novum = G. Alvino, La valle del Tevere. Forum Novum e il suo territorio, Roma 1999. Alvino, Sabina = G. Alvino, La Sabina, Roma 1999. Alvino, Trebula Mutuesca = G. Alvino, Trebula Mutuesca. La riscoperta di un antico centro sabino, Roma 1995. Amati, ms. = G. Amati, Libri saec. XIX ineunte manu scripti in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 9734–9782 (etiam vide infra Buonocore, Codices Vaticani). Amelotti, Il testamento romano = M. Amelotti, Il testamento romano attraverso la prassi documentale. I. Le forme classiche di testamento, Milano 1966. Amicitia = K. Mustakallio – Chr. Krötzl (Ed.), De amicitia. Friendship and Social Networks in Antiquity and the Middle Ages (Acta Inst. Rom. Finl. 36), Roma 2009. Amiconi, Appunti = F. M. Amiconi, Appunti di archeologia cerchiese, Roma [1987]. Amiternum = G. Pacifico – S. Segenni – R. Tuteri (Ed.), Amiternum. Guida archeologica, Sambuceto (CH) 2014. Amministrazione = D. Faoro (Ed.), L’amministrazione dell’Italia romana dal I secolo al III secolo d. C. Fondamenti. Con una prefazione di Werner Eck, Milano 2018. Amplero = C. Letta – M. Paoletti (Ed.), Amplero. Archeologia e storia di un centro italico-romano. 20 anni di ricerche. Catalogo della mostra. Collelongo (AQ) – Palazzo Botticelli, 16 agosto–31 dicembre 1989, Sambuceto (CH) 1989. Analecta Brixiana I = A. Valvo – G. Manzoni (Ed.), Analecta Brixiana I. Contributi dell’Istituto di Filologia e Storia dell’Università Cattolica del Sacro Cuore, Milano 2004. Analecta Brixiana II = A. Valvo – R. Gazich (Ed.), Analecta Brixiana II. Contributi dell’Istituto di Filologia e Storia dell’Università Cattolica del Sacro Cuore, Milano 2007. Anamali – Ceka – Deniaux, Inscriptions latines d’Albanie = S. Anamali – H. Ceka – É. Deniaux, Corpus des inscriptions latines d’Albanie (Coll. de l’École Fr. de Rome 410), Rome 2009. Ancient Documents = J. Bodel – N. Dimitrova (Ed.), Ancient Documents and their Contexts. First North American Con-

CXC

CIL IX gress of Greek and Latin Epigraphy (2011) (Brill Studies Epigraphy 5), Leiden 2011. Ancient History = K. Ascani – V. Gabrielsen – K. Kvist – A. H. Rasmussen (Ed.), Ancient History Matters. Studies Presented to Jens Erik Skydsgaard on His Seventieth Birthday (Anal. Rom. Inst. Dan. Supplementum 30), Roma 2002. Ancient Medicine = Ph. J. van der Eijk – H. F. J. Horstmanshoff – P. H. Schrijvers (Ed.), Ancient Medicine in its Socio-Cultural Context. Papers read at the Congress held at Leiden University, 1–15 April 1992, Amsterdam – Atlanta (GA) 1995. Andermahr, Totus in praediis = A. Andermahr, Totus in praediis. Senatorischer Grundbesitz in Italien in der Frühen und Hohen Kaiserzeit (Antiquitas 3. 37), Bonn 1998. Andreau, La vie financière = J. Andreau, La vie financière dans le monde romain. Les métiers de manieurs d’argent (IVe siècle av. J.-C. – IIIe siècle ap. J.-C.) (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 265), Roma 1987. Andreau, Les affaires = J. Andreau, Les affaires de Monsieur Jucundus (Coll. de l’École Fr. de Rome 19), Rome 1974. Andreozzi, Antiche diocesi = A. Andreozzi, Le antiche diocesi sabine: Cures, Nomentum, Roma 1973. Anelli, Esposizione = L. Anelli, Esposizione degli oggetti esistenti nel Gabinetto di Vasto compilata su documenti raccolti dal Betti, dal Marchesani e dall’Altea, Vasto (CH) 1899. Anelli, Histonium ed il Vasto = L. Anelli, Histonium ed il Vasto attraverso i secoli, Vasto (CH) 1929. Anelli, Ricordi di storia vastese3 = L. Anelli, Ricordi di storia vastese3, Vasto (CH) 1906. Anelli, Ricordo di Vasto = L. Anelli, Ricordo di Vasto, Bergamo 1909. Anfiteatro Flavio = Anfiteatro Flavio. Immagine – Testimonianze – Spettacoli. Testi di M. L. Conforto … [et al.; a cura di A. M. Reggiani], Roma 1988. Angelini, S. Cesidio = E. Angelini, Il braccio di S. Cesidio, Pescara 1985. Angelini, Trasacco nell’Impero = E. Angelini, Trasacco nell’Impero Romano, Trasacco (AQ) 1978. Angelini, Trasacco prima di Roma = E. Angelini, Trasacco prima di Roma, Pescara 1973. Angelini Rota, Museo = G. Angelini Rota, Il Museo civico di Spoleto, Spoleto (PG) 1928. Angelini Rota, Spoleto = G. Angelini Rota, Spoleto e il suo territorio, Spoleto (PG) 1920. Annaei = I. Gualandri – G. Mazzoli (Ed.), Gli Annaei. Una famiglia nella storia e nella cultura di Roma imperiale. Atti del Convegno internazionale di Milano – Pavia, 2–6 maggio 2000, Como 2003. Anonymus, ms. I = Inventari e descrizioni delle diverse raccolte conservate nel Museo (liber temporis spatio inter a. 1850–1931 comprehenso exaratus in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). Anonymus, ms. II = Catalogo degli oggetti raccolti nel Museo Archeologico di Istonio (liber manu scriptus saec. XX in. in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). Anonymus, ms. III = Dell’antica Cursuli (liber saec. XVIII ex autographo eiusdem aetatis in aedibus Paoletti vel Antonelli in vico Legogne di Norcia olim servato manu descriptus, qui liber in bibliotheca communali Nursina Fondo Carte Cesare Lalli sine inv. n. exstabat; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Anonymus, ms. IV = Delli Annali di Norcia (liber a. 1600 exaratus in archivo secreto communali Nursino exstabat sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus).

REGIO IV

CXCI

Anonymus, ms. V = Opusculum cui incipit Nursiam urbem antiquissimam fuisse Romanorum Praefecturam, saec. XVIII medio exaratum, invenitur inter folia CCCVIIII– CCCXIV libri manu scripti Memorie di Norcia nempe Zibaldone Fusconi olim servati in bibliotheca communali Nursina sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, liber Spoleto est translatus. Anonymus, ms. VI = Anonymus ordinis fratrum cocullatorum nuncupatus Minorita Norcino (attamen videtur fuisse Franciscus Antonius Rocci, orgine Nursinus, ut elicitur ex Lalli, Miscellanea n. 46), in libro, cui titulus Memorie antiche e recenti dell’antichissima città di Norcia, temporis spatio inter saec. XVIII ex. et XIX in. comprehenso manu scripto olim servato apud archivum dioecesanum Norcia sine inv. n., vol. I–II; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, liber Spoleto est translatus. Anonymus, ms. VII = Marmi Antichi quali al p(rese)nte se ritrouano dentro la Città de Alife, eccetto quattro quali sono in Piedimonte, tre in lo Monasterio di S(an)to Saluatore, et uno in S(an)to Nazaro, trascritti per inviarsi al S(igno)r Franc(esc)o Ant(oni)o de Tomasi mio S(igno)re (fasciculus f. 32–37 insertus in codice saec. XVII olim Alessii Symmachi Mazzocchi nunc in Bibliotheca Apostolica Vaticana servato sub num. Vaticanus Latinus 10593. Auctor ab Accursio pendere videtur). Anonymus, ms. VIII = Iscrizioni antiche raccolte dal Mazzocchi ed altre esistenti ne’ quartieri Stella, S. Carlo all’Arena, S. Lorenzo ed altri luoghi di Napoli e Pozzuoli (fasciculus chartarum plerisque manibus saec. XVIII–XIX exaratarum, quas Constantino Corvisieri [1822–1898] possedit, nunc servatus Romae apud Archivio di Stato sign. Miscellanea Corvisieri, b. 6, fasc. 190 [vide E. Casanova, Gli Archivi Italiani 7, 1920, 20–48]; in f. 89r–92r transcripti sunt tituli viginti sex Telesini, scil.: Inscriptiones Thelesinae ). Gratias ago Umberto Soldovieri, qui me comiter certiorem fecit. Anonymus, ms. IX = Libellus redactus a. 1876 hic et illic in marginibus saepe excisis madore maculatus signatus b. 406 fasc. 46 sine autem foliorum nota, nunc servatus Capuae in Biblioteca del Museo Campano, titulos Allifanos quosdam complectens. Antiche genti d’Italia = P. G. Guzzo – S. Moscati – G. Susini (Ed.), Antiche genti d’Italia, Roma 1994. Antichità paleocristiane = L. Giulia – A. Quacquarelli (Ed.), Antichità paleocristiane e altomedievali del Sorano. Atti del Convegno di Studi, Sora, 1–2 dicembre 1984, Sora (FR) 1985. Antike Lebenswelten = P. Mauritsch (Ed.), Antike Lebenswelten: Konstanz – Wandel – Wirkungsmacht. Festschrift für Ingomar Weiler zum 70. Geburtstag (Philippika 25), Wiesbaden 2008. Antinori, ms. = A. L. Antinori, Libri saec. XVIII manu scripti signati n. XLIII–XLVI in bibliotheca publica Aquilana Salvatore Tommasi servati, qui syllogen inscriptionum in Samnio repertarum continent. Antinoriana I–IV = Antinoriana. Studi per il bicentenario della morte di Antonio Ludovico Antinori I–IV, L’Aquila 1978/ 79. Antinum = Antinum e la Valle Roveto nell’antichità. Atti del I Convegno di archeologia, Civita d’Antino, 16 settembre 1990, Civita d’Antino (AQ) 1992. Antiqua Beneventana = P. Caruso (Ed.), Antiqua Beneventana. La storia della città romana attraverso la documentazione epigrafica (Supplemento a La Provincia Sannitica n. s. 33, 1, 2013), Benevento 2013. Antiquarium Celio = G. L. Gregori (Ed.), La collezione epigrafica dell’Antiquarium Comunale del Celio. Inventario

CONSPECTVS LIBRORVM

generale. Inediti – Revisioni – Contributi al riordino (Tituli 8), Roma 2001. Antolini, Iscrizioni = S. Antolini, Le iscrizioni latine rupestri della regio IV Augustea. Edizione, commento e inquadramento storico-archeologico (DASP. Documenti per la storia d’Abruzzo 17), L’Aquila 2004. Anton Ludovico Antinori = Anton Ludovico Antinori e il II° centenario della sua nascita. Pubblicazione della Società di Storia patria negli Abruzzi, Aquila 1904. Antonio Agustin = M. H. Crawford (Ed.), Antonio Agustin between Renaissance and Counter-Reform (Warburg Institut Surveys and Texts 24), London 1993. Antropologia e archeologia = V. Nizzo – L. La Rocca (Ed.), Antropologia e archeologia a confronto: rappresentazioni e pratiche del sacro. Atti dell’incontro internazionale di studi, Roma, Museo nazionale romano preistorico etnografico “Luigi Pigorini”, 20–21 maggio 2011, Roma 2012. Anversa degli Abruzzi = G. Grossi (Ed.), Anversa degli Abruzzi. Historia e monumenta, S. Giovanni Teatino (CH) 2007. Anxa – Angitia = A. D’Ercole – R. Simini – G. Grossi (Ed.), La città marsa di Anxa – Angitia. Un contributo per la realizzazione del Parco Archeologico, Pescara 1995. Apex = G. Casadio – A. Mastrocinque – C. Santi (Ed.), Apex. Studi storico-religiosi in onore di Enrico Montanari, Roma 2016. Approches épigraphiques = S. Demougin – M. Navarro Caballero (Ed.), Se déplacer dans l’Empire romain. Approches épigraphiques. XVIIIe rencontre franco-italienne d’épigraphie du monde romain, Bordeaux, 7–8 octobre 2011, Paris 2014. Arcella, Fasti = L. Arcella, Fasti. Il lavoro e la festa: note al calendario romano arcaico, Roma 1992. Archaeologia Pisana = S. Bruni – T. Caruso – M. Massa (Ed.), Archaeologia Pisana. Scritti per Orlanda Pancrazzi (Terra Italia. Collana di studi archeologici sull’Italia antica 7), Pisa 2004. Archeologia Cristiana VII = E. Russo (Ed.), 1983–1993: dieci anni di archeologia cristiana in Italia. Atti del VII Congresso Nazionale di Archeologia Cristiana, Cassino, 20–24 settembre 1993 I–III, Cassino 2003. Archeologia Medievale VII = P. Arthur – M. L. Imperiale (Ed.), VII Congresso nazionale di archeologia medievale. Palazzo Turrisi, Lecce, 9–12 settembre 2015, Sesto Fiorentino (FI) 2015. Aree montane = S. Magnani (Ed.), Le aree montane come frontiere. Spazi d’interazione e connettività. Atti del convegno internazionale, Udine, 10–12 dicembre 2009 (Studi di frontiera 1), Ariccia (RM) 2013. Armellini, Antichi cimiteri = M. Armellini, Gli antichi cimiteri cristiani di Roma e d’Italia, Roma 1893. Arnaldi, Neptunus = A. Arnaldi, Ricerche storico-epigrafiche sul culto di Neptunus nell’Italia romana (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 64), Roma 1997. Arnolds, Funktionen = M. Arnolds, Funktionen republikanischer und frühkaiserzeitlicher Forumsbasiliken in Italien, Diss. Heidelberg 2005. Arqueología = Arqueología de las ciudades modernas superpuestas a las antiguas, Madrid 1985. Arrigoni Bertini, Parma romana = M. G. Arrigoni Bertini, Parma romana. Contributo alla storia della città, Parma 2004. Arrigoni Bertini, Simbolo = M. G. Arrigoni Bertini, Il simbolo dell’ascia nella Cisalpina romana (Epigrafia e Antichità 24), Bologna – Faenza 2006. Arte dall’Abruzzo = S.O.S. Arte dall’Abruzzo. Una mostra per non dimenticare, Roma 2010. Asinio Pollione = P. Domenicucci (Ed.), Asinio Pollione. Atti del Convegno Asinio Pollione e la gens Asinia tra Teate

CONSPECTVS LIBRORVM

CXCII

Marrucinorum e Roma, Chieti, 1 luglio 2011, Lanciano (CH) 2012. Aspects of friendship = M. Peachin (Ed.), Aspects of friendship in the Graeco-Roman world. Proceedings of a conference held at the Seminar für Alte Geschichte, Heidelberg, on 10–11 June, 2000 (JRA. Supplementary Series 43), Portsmouth (RI) 2001. Assisi e gli Umbri nell’antichità = G. Bonamente – F. Coarelli (Ed.), Assisi e gli Umbri nell’antichità. Atti del Convegno Internazionale, Assisi, 18–21 dicembre 1991, Assisi (PG) 1997. Asta ac pellege = J. del Hoyo – J. Gómez Pallarès (Ed.), Asta ac pellege. 50 años de la publicación de Inscripciones Hispanas en Verso, de S. Mariner (Signifer 8), Madrid 2002. Atti città etrusca = Studi sulla città antica. Atti del Convegno di studi sulla città etrusca e italica preromana, Bologna 1970. Atti Conv. Abr.-Mol. I–III = Atti e Memorie del Convegno Storico Abruzzese-Molisano. Casalbordino 1931, I–III, Casalbordino (CH) 1935. Atti Conv. Beni Culturali = Atti del I Convegno Regionale dei Beni Culturali e Ambientali d’Abruzzo, Chieti 1981. Atti Conv. Gruppi Archeologici I = Atti del I Convegno dei Gruppi Archeologici dell’Italia Meridionale, Prata Sannita, 25–27 Aprile 1986, Roma 1988. Atti del Terzo Congresso = Atti del Terzo Congresso internazionale di epigrafia greca e latina, Roma, 4–8 settembre 1957, Roma 1959. Atti Roma I–II = Atti dell’XI Congresso Internazionale di Epigrafia Greca e Latina, Roma, 18–24 settembre 1997, I–II, Roma 1999. Atti Tibullo = Atti del Convegno Internazionale di Studi su Albio Tibullo, Roma – Palestrina, 10–13 maggio 1984 (Supplemento di “Ciceroniana”), Roma 1986. Aubert, Business Managers = J.-J. Aubert, Business Managers in Ancient Rome. A Social and Economic Study of Institores, 200 B. C. – A. D. 250 (Columb. Stud. Class. 21), Leiden – New York – Köln 1994. Augenti, Lavoro schiavile = D. Augenti, Il lavoro schiavile a Roma (Arti e mestieri nel mondo romano antico 3), Roma 2008. Augustae = A. Kolb (Ed.), Augustae. Machtbewusste Frauen am römischen Kaiserhof? Herrschaftsstrukturen und Herrschaftspraxis II. Akten der Tagung in Zürich 18.– 20.9.2008, Berlin 2010. Augusto = S. Segenni (Ed.), Augusto dopo il bimillenario. Un bilancio (Studi sul mondo antico 8), Milano 2018. Aulo Virgio Marso = M. Malavolta et al. (Ed.), Aulo Virgio Marso e il vicus Anninus nelle testimonianze epigrafiche e archeologiche. Atti del Convegno di Studi, Torre di Castelluccio – Lecce nei Marsi, 26 agosto 2006, Bella (PZ) 2008. Aurigemma, Terme di Diocleziano6 = S. Aurigemma, Le Terme di Diocleziano e il Museo Nazionale Romano6 (Itinerari dei musei, gallerie e monumenti d’Italia 78), Roma 1970. Ausbüttel, Untersuchungen = F. M. Ausbüttel, Untersuchungen zu den Vereinen im Westen des römischen Reiches (Frankfurter Althistorische Studien 11), Kallmünz 1982. Ausbüttel, Verwaltung = F. M. Ausbüttel, Die Verwaltung der Städte und Provinzen im spätantiken Italien (Europäische Hochschulschriften III 343), Frankfurt a. M. 1988. Autocélébration = M. Cébeillac-Gervasoni – L. Lamoine – F. Trément (Ed.), Autocélébration des élites locales dans le monde romain. Contexte, textes, images (IIe s. av. J.-C. – IIIe s. ap. J.-C.) (Collection Erga 7), Rome – Clermont-Ferrand 2004.

CIL IX

Autour de la notion de sacer = Th. Lanfranchi (Ed.), Autour de la notion de sacer (Coll. de l’École Fr. de Rome 541), Rome 2018. Bacchielli, Parole d’oltremare = L. Bacchielli, Parole d’oltremare e altri scritti di archeologia (Ludus philologiae 9), Urbino 2002. Bagnall – Cameron – Schwartz – Worp, Consuls = R. S. Bagnall – A. Cameron – S. R. Schwartz – K. A. Worp, Consuls of the Later Roman Empire (Philol. Monogr. Amer. 36), Atlanta (GA) 1987. Balzano, Aufidena = V. Balzano, Dove fu Aufidena, Castel di Sangro (AQ) 1899. Balzano, Aufidena Caracenorum = V. Balzano, Aufidena Caracenorum ai confini settentrionali del Sannio. Memorie storiche intorno all’antichità di Castel di Sangro, Roma 1923. Balzano, Castel di Sangro = V. Balzano, La vita di un comune del reame: Castel di Sangro, Pescara 1942 (lucis ope iterum impressum Castel di Sangro (AQ) 1985). Balzano, Inventario = V. Balzano, Inventario degli oggetti esistenti nel Museo Aufidenate di Castel di Sangro (libellus machina dactylographica a. 1949 scriptus in bibliotheca municipali vici Castel di Sangro sine inv. n. adservatus). Barbieri, Albo = G. Barbieri, L’albo senatorio da Settimio Severo a Carino (193–285) (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 6), Roma 1952. Barbieri, Scritti minori = G. Barbieri, Scritti minori. Raccolti per iniziativa della Scuola di Specializzazione in Archeologia dell’Università di Roma – “La Sapienza” (Vetera 3), Roma 1988. Bartman, Portraits = E. Bartman, Portraits of Livia. Imaging the Imperial Woman in Augustan Rome, Cambridge 1999. Bartolomeo Borghesi = Bartolomeo Borghesi: scienza e libertà. Colloquio internazionale AIEGL 1981 (Studi di Storia 1), Bologna 1982. Basilica di Valva = La cattedrale basilica di Valva, Roma 1971. Basilicata = M. Salvatore (Ed.), Basilicata. L’espansionismo romano nel sud-est d’Italia. Il quadro archeologico. Atti del convegno, Venosa, 23–25 aprile 1987, Venosa (PZ) 1990. Basilici, Chiesa di San Pietro = M. Basilici, La chiesa di San Pietro in Pereto (AQ) (Quaderni del Museo Civico di Cerchio 127), Cerchio (AQ) 2011. Basilici, Epigrafi = M. Basilici, Epigrafi romane in Pereto (Quaderni del Museo Civico di Cerchio 123), Roma 2011. Bayet, Hercule = J. Bayet, Les origines de l’Hercule romains (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 132), Roma 1926. Belgica et Italica = J.-Ch. Balty (Ed.), Belgica et Italica. Joseph Mertens: une vie pour l’archéologie. Alba in excelso locata saxo … Obscura incultis Herdonia ab agris. Atti del Convegno in memoria di Joseph Mertens, Rome, Academia Belgica, 4–6 dicembre 2008 (Institut Historique Belge de Rome, Artes 2), Bruxelles – Brussel – Roma 2012. Beloch, Römische Geschichte = J. Beloch, Römische Geschichte bis zum Beginn der punischen Kriege, Berlin – Leipzig 1926. Beltrán Lloris – Díaz Ariño, El nacimiento = F. Beltrán Lloris – B. Díaz Ariño (Ed.), El nacimiento de las culturas epigráficas en el occidente mediterráneo: modelos romanos y desarrollos locales (III–I a. E.), Madrid 2018. Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie = E. Benelli – C. Rizzitelli, Culture funerarie d’Abruzzo (IV–I secolo a. C.) (Mediterranea. Supplemento 5), Pisa – Roma 2010. Beni culturali = E. Catani (Ed.), I beni culturali di Fermo e territorio. Atti del Convegno, Fermo, Palazzo dei Priori, 15– 18 giugno 1994, Fermo 1996. Berardinelli, Cenni = G. Berardinelli, Trivento (Chiesa vescovile), in V. D’Avino, Cenni storici sulle chiese arcive-

REGIO IV

CXCIII

scovili, vescovili e prelatizie (nullius) del Regno delle Due Sicilie, Napoli 1848, 692–700 (editio altera: G. Berardinelli, Cenni storici sulla chiesa vescovile di Trivento, Trivento [CB] 2005). Berti, ms. = Berti, Dissertazione sull’iscrizione di Marco Bebio del padre Alessandro Berti della Congregazione della Madre di Dio (liber manu scriptus a. 1723/25 in bibliotheca municipali Vastensi sine inv. n. servatus). Bertolotto, Città antiche = E. Bertolotto, Alcune città antiche intorno a Roma nella documentazione epigrafica del Museo Nazionale Romano (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1996/97 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, Scuola Nazionale di Archeologia). Besnier, De regione Paelignorum = M. Besnier, De regione Paelignorum, Lutetiae Parisiorum 1902. Betti, ms. = B. M. Betti, Storia del Vasto (liber manu scriptus saec. XIX in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). Bianchi Bandinelli – Giuliano, Etruschi e Italici2 = R. Bianchi Bandinelli – A. Giuliano, Etruschi e Italici prima del dominio di Roma2, Milano 1978. Biella, Bronzi votivi = M. C. Biella, I bronzi votivi dal santuario di Corfinio. Località Fonte Sant’Ippolito (Biblioteca di “Studi Etruschi” 54), Roma 2015. Biferno = G. De Benedittis (Ed.), Il porto romano sul Biferno tra storia e archeologia, Campobasso 2008. Bignami, Bronzetti = L. Bignami, I bronzetti di Valle Fuino di Cascia conservati nei Musei Vaticani, Spoleto (PG) 1987. Bindi, Monumenti = V. Bindi, Monumenti storici ed artistici degli Abruzzi con prefazione di F. Gregorovius, Napoli 1889. Biographie = K. Vössing (Ed.), Biographie und Prosopographie. Internationales Kolloquium zum 65. Geburstag von Anthony R. Birley. 28. September 2002, Schloß Mickeln, Düsseldorf (Historia Einzelschriften 178), Stuttgart 2005. A. R. Birley, Fasti of Roman Britain = A. R. Birley, The Fasti of Roman Britain, Oxford 1981. E. Birley, Roman Britain and the Roman Army2 = E. Birley, Roman Britain and the Roman Army. Collected Papers2, Kendal 1961. E. Birley, The Roman Army = E. Birley, The Roman Army: papers 1929–1986, Amsterdam 1988. Bispham, Municipalization = E. Bispham, From Asculum to Actium. The Municipalization of Italy from the Social War to Augustus, Oxford 2007. Bistoni – Bozzi, Norcia = U. Bistoni – F. Bozzi, Norcia, storia e storiografia di una città, Perugia 1983. Böls-Janssen, La vie religieuse = N. Böls-Janssen, La vie religieuse des matrones dans la Rome archaïque (Coll. de l’École Fr. de Rome 176), Rome 1993. Bolkestein, Wohltätigkeit = H. Bolkestein, Wohltätigkeit und Armenpflege im vorchristlichen Altertum: ein Beitrag zum Problem “Moral und Gesellschaft”, Utrecht 1939. Bolli laterizi = Chr. Bruun (Ed.), Interpretare i bolli laterizi di Roma e della Valle del Tevere: produzione, storia economica e topografia. Atti del Convegno all’École Française de Rome e all’Institutum Romanum Finlandiae, 31 marzo e 1 aprile 2000, organizzato da Chr. Bruun e Fr. Chausson (Acta Inst. Rom. Finl. 32), Roma 2005. Bollini, Antichità classiarie = M. Bollini, Antichità classiarie, Longo (RA) 1968. Bollmann, Vereinshäuser = B. Bollmann, Römische Vereinshäuser. Untersuchungen zu den Scholae der römischen Berufs-, Kult- und Augustalen-Kollegien in Italien, Mainz 1998. Bonanni – Zacchia, La pietra scritta = E. Bonanni – A. Zacchia, La pietra scritta e l’alta Valle del Turano. Storia di un

CONSPECTVS LIBRORVM

monumento e di un confine tra equicoli e sabini in età romana, Città di Castello (PG) 1986. Bonaria, Mimorum Romanorum Fragmenta I–II = M. Bonaria, Mimorum Romanorum Fragmenta I–II (Pubblicazioni dell’Istituto di Filologia Classica 5, 1–2), Genova 1955/56. Bonkoffsky, Curatores = V. Bonkoffsky, Municipale curatores in Italie en de westelijke provincies tijdens het principat I–II, Gent 2002. Borlenghi, Campus = A. Borlenghi, Il campus. Organizzazione e funzione di uno spazio pubblico in età romana. Le testimonianze in Italia e nelle Province occidentali (Thiasos 1), Roma 2011. Borlenghi – Giletti – Poux, Montenero e Vacuna = A. Borlenghi – F. Giletti – M. Poux, Montenero e Vacona (Antichità e sviluppo del territorio di Montenero Sabino 2), Montenero Sabino (RI) 2020. Boschung, Grabaltäre = D. Boschung, Antike Grabaltäre aus den Nekropolen Roms (Acta Bernensia 10), Bern 1987. Bottiglioni, Manuale = G. Bottiglioni, Manuale dei dialetti italici (Osco, Umbro e dialetti minori). Grammatica, testi, glossario con note etimologiche, Bologna 1954. Boulvert, Domestique = G. Boulvert, Domestique et fonctionnaire sous le Haut-Empire romain. La condition de l’affranchi et de l’esclave du prince (Annales Littéraires de l’Université de Besançon, Centre de Recherches d’Histoire Ancienne 9), Paris 1974. Boulvert, Esclaves = G. Boulvert, Esclaves et affranchis impériaux sous le Haut-Empire romain. Rôle politique et administratif (Collection Labeo 4), Napoli 1970. Bourdin, Les peuples = S. Bourdin, Les peuples de l’Italie préromaine: Identités, territoires et relations interethniques en Italie centrale et septentrionale (VIIIe–Ier s. av. J.-C.) (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 350), Rome 2012. Bove, S. Salvatore Telesino = E. Bove, S. Salvatore Telesino: da Casale a Comune, Piedimonte Matese (CE) 1990. Bracceschi, ms. = I. B. Bracceschi, Commentarij per l’Historia di Spoleto (liber a. 1591/99 exaratus in Archivio Campello apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto servatus sine n. inv.). Brancato, Alumni = N. G. Brancato, Una componente trasversale nella società romana: gli alumni. Inscriptiones Latinae ad alumnos pertinentes commentariumque, Roma 2015. Brancato, Repertorium = N. G. Brancato, Repertorium delle trasmissioni del gentilizio nel mondo romano sulla base della documentazione epigrafica I–II, Roma 2009/11. Brandt, Tod und Suizid = H. Brandt, Am Ende des Lebens. Alter, Tod und Suizid in der Antike (Zetemata 136), München 2010. Brélaz, Corpus = C. Brélaz, Corpus des inscriptions grecques et latines de Philippes II.1 (Études épigraphique 6), Athènes 2014. Bricault, Atlas = L. Bricault, Atlas de la diffusion des cultes isiaques (IVe s. av. J.-C. – IVe s. apr. J.-C.) (Mém. Acad. Inscr. Bell. Lett. 23), Paris 2001. Bricault, Recueil = L. Bricault, Recueil des inscriptions concernant les cultes isiaques (Mém. Acad. Inscr. Bell. Lett. 31), Paris 2005. Brilliant, Gesture and Rank = R. Brilliant, Gesture and Rank in Roman Art (Mem. Conn. Acad. Art. Scien. 14), New Haven (CT) 1963. Brique antique = P. Boucheron – H. Broise – Y. Thébert (Ed.), La brique antique et médiévale. Production et commercialisation d’un matériau. Actes du colloque international organisé par le Centre d’histoire urbaine de l’École normale supérieure de Fontenay/Saint-Cloud et l’École française de Rome (Saint-Cloud, 16–18 novembre 1995) (Coll. de l’École Fr. de Rome 272), Rome 2000.

CONSPECTVS LIBRORVM

CXCIV

Briquel, Catalogue = D. Briquel, Catalogue des inscriptions étrusques et italiques du musée du Louvre, Paris 2016. Briquel, Pélasges = D. Briquel, Les Pélasges en Italie. Recherches sur l’histoire de la légende (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 252), Paris – Rome 1984. Britain and Rome = M. G. Jarrett – B. Dobson (Ed.), Britain and Rome. Essays presented to E. Birley on his Sixtieth Birthday, Kendal 1966. Broekaert, Navicularii = W. Broekaert, Navicularii et Negotiantes. A prosopographical study of Roman merchants and shippers (Pharos. Studien zur griechisch-römischen Antike 28), Rahden 2013. Brogi, ms. = T. Brogi, Sul lago Fucino e sue escrescenze: progetti per bonificarlo colla descrizione dell’Emissario di Tiberio Claudio; e sulla necessità di riaprirlo (liber manu scriptus a. 1815/16 servatus Romae apud Biblioteca Angelica sub n. 1959 f. 345–360 olim p. 1–32, publici iuris factus ab A. M. Socciarelli, Cerchio (AQ) 2012 [vide ad nomen]). Broughton, Magistrates = T. R. S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic. With the Collaboration of M. L. Patterson (Philol. Monogr. Amer. 15. 1–3). I. 509 B. C. – 100 B. C., New York 1951. II. 99 B. C. – 31 B. C., New York 1952. III. Supplement, Atlanta (GA) 1986. Brouwer, Bona Dea = H. H. J. Brouwer, Bona Dea. The Sources and a Description of the Cult (EPRO 110), Leiden 1989. Bruhl, Liber Pater = A. Bruhl, Liber Pater. Origine et expansion du culte dionysiaque à Rome et dans le monde romaine (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 175), Paris 1953. Brunetti, Aprutii monumenta = F. Brunetti, Sacra ac profana Aprutii monumenta: fol. 233: primum itinerarium cui ultima manus imposita mense decembris anni 1645 Campli, ed. Roberto Ricci (Delficina 3), Teramo 2000. Bruno, I Sabini = M. G. Bruno, I Sabini e la loro lingua, Bologna 1969. Bruns, Fontes = C. G. Bruns (Ed.), Fontes iuris Romani antiqui. Leges et negotia post curas Theodori Mommseni editionibus quintae et sextae adhibitas septimum edidit O. Gradenwitz, Tubingae 1909. Bruun, Water Supply = Chr. Bruun, Water Supply of Ancient Rome. A Study of Roman Imperial Administration (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 93), Helsinki 1991. Bucci, Studio = I. Bucci, Studio topografico del territorio compreso tra la Valle del Pescara e la Valle dell’Orta (Interpromium et Ceii) (Academia Historico-Iuridico-Theologica “Petrus Tocanel”. Studia et Documenta 12), Roman 2006. Budischovsky, Diffusion = M.-Ch. Budischovsky, La diffusion des cultes isiaques autour de la mer Adriatique I. Inscriptions et monuments (EPRO 61), Leiden 1977. Bücheler, Kleine Schriften = F. Bücheler, Kleine Schriften I– III, Leipzig – Berlin 1915/30. Buonocore, Abruzzo e Molise I–II = M. Buonocore, L’Abruzzo e il Molise in età romana tra storia ed epigrafia (DASP. Studi e testi 21. 1–2), L’Aquila 2002. Buonocore, Aesernia = M. Buonocore, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Aesernia (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” V. 2), Campobasso 2003. Buonocore, Appunti I–V = M. Buonocore, Appunti di topografia romana nei codici Lanciani della Biblioteca Apostolica Vaticana I–V, Roma 1997/2002 (vide infra Lanciani, ms.). Buonocore, Censimento = M. Buonocore, Per un censimento delle iscrizioni latine lapidarie del Sannio Settentrionale, Roma 1994.

CIL IX

Buonocore, Codices Vaticani = M. Buonocore, Codices Vaticani Latini. Codices 9734–9782 (Codices Amatiani), Città del Vaticano 1988 (vide supra Amati, ms.). Buonocore, Codici epigrafici = M. Buonocore, Tra i codici epigrafici della Biblioteca Apostolica Vaticana (Epigrafia e Antichità 22), Bologna 2004. Buonocore, Epigrafia anfiteatrale = M. Buonocore, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano III. Regiones Italiae II–V, Sicilia, Sardinia et Corsica (Vetera 6), Roma 1992. Buonocore, Iscrizioni latine = M. Buonocore, Le iscrizioni latine d’età romana murate nella Cattedrale Valvense a Corfinio (Museo delle genti d’Abruzzo 11), Pescara 1985. Buonocore, Superaequum = M. Buonocore, L’epigrafia latina di Superaequum. Corpus delle iscrizioni (Contr. Valle Peligna. Quaderno 4), Sulmona (AQ) 1985. Buonocore, Tradizione manoscritta = M. Buonocore, La tradizione manoscritta dell’epigrafia classica abruzzese nei codici della Biblioteca Apostolica Vaticana (DASP. Studi e testi 8), L’Aquila 1986. Caballos Rufino, Bronce de Osuna = A. Caballos Rufino, El nuevo bronce de Osuna y la política colonizadora romana (Historia y Geografía 115), Sevilla 2006. Cafaro, Praefectura fabrum = A. Cafaro, Governare l’impero. La praefectura fabrum fra legami personali e azione politica (II sec. a. C. – III sec. d. C.) (Historia Einzelschriften 262), Stuttgart 2021. Cagnat, Cours4 = R. Cagnat, Cours d’épigraphie latine4, Paris 1914. Caiazza, Archeologia e storia = D. Caiazza, Archeologia e storia antica del mandamento di Pietramelara e del Montemaggiore I–II, Ancona 1995. Caiazza, Società e cultura = D. Caiazza, Società e cultura nell’Alta Terra di Lavoro del ’700, Telese Terme (CE) 2014. Calabi Limentani, Epigrafia latina1 = I. Calabi Limentani, Epigrafia latina1, Varese – Milano 1968. Calabi Limentani, Epigrafia latina4 = I. Calabi Limentani, Epigrafia latina4, Milano – Modena 1991. Calabi Limentani, Studi = I. Calabi Limentani, Studi sulla società romana. Il lavoro artistico (Biblioteca storica universitaria II. 9), Milano – Varese 1958. Caldelli, Agon Capitolinus = M. L. Caldelli, L’agon Capitolinus. Storia e protagonisti dall’istituzione domizianea al IV secolo (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 54), Roma 1993. Calderini, Aquileia romana = A. Calderini, Aquileia romana. Ricerche di storia e di epigrafia, Milano 1930. Calore, Interpromium = P. L. Calore, in G. De Petra – P. L. Calore, Interpromium e Cei, Atti Reale Accad. Arch. Napoli 21, 1900/01, 153–192. Camodeca, Ceti dirigenti = G. Camodeca, I ceti dirigenti di rango senatorio equestre e decurionale della Campania romana I, Casoria (NA) 2008. Camodeca, Puteoli romana = G. Camodeca, Puteoli romana: istituzioni e società. Saggi, Napoli 2018. Campedelli, Amministrazione = C. Campedelli, L’amministrazione municipale delle strade romane in Italia (Antiquitas 1. 62), Bonn 2014. Campi aperti = A. Clementi (Ed.), I campi aperti di Peltuinum dove tramonta il sole … Saggi sulla terra di Prata d’Ansidonia dalla protostoria all’età moderna (Studi sulla storia del territorio 1), L’Aquila 2007. Campochiaro = Campochiaro: potenzialità d’intervento sui Beni Culturali, Campobasso 1982. Campomarino = G. de Benedittis (Ed.), Campomarino. La necropoli di Marinelle Vecchie. Campagne di scavo 2009– 2010 (Considerazioni di storia ed archeologia. I quaderni 3), Campobasso 2013. Canale Parola, ms. I = E. Canale Parola, Breviarium manu scriptum inter d. 3 m. Dec. a. 1888 et d. 15 m. Iul. a. 1889

REGIO IV

CXCV

servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 15, fasc. 251, cui titulus “Villavallelunga. Scoperte di antichità. 1888”, publici iuris factum a L. Luschi, Stud. Class. Orient. 42, 1992 (1994), 252–257. Canale Parola, ms. II = E. Canale Parola, Breviarium manu scriptum d. 29 m. Dec. a. 1888 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 10, fasc. 150, cui titulus “Monumenti Epigrafici di Carsoli”. Canale Parola, ms. III = E. Canale Parola, Breviarium manu scriptum d. 29 m. Dec. a. 1888 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 12, fasc. 198, cui titulus “Monumenti Epigrafici di Carsoli”. Canale Parola, ms. IV = E. Canale Parola, Epistulae inter a. 1887 et a. 1889 manu scriptae servatae Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie. Canosa I = M. Chelotti – R. Gaeta – V. Morizio – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafi romane di Canosa I (Documenti e studi 4), Bari 1985. Canosa II = M. Chelotti – V. Morizio – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafi romane di Canosa II (Documenti e studi 7. 2), Bari 1990. Cantarelli, Diocesi = L. Cantarelli, La Diocesi italiciana da Diocleziano alla fine dell’impero occidentale, Roma 1903. Capdeville, Volcanus = G. Capdeville, Volcanus. Recherches comparatistes sur les origines du culte de Vulcan (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 288), Paris – Rome 1995. Capestrano = G. Chiarizia – L. Iagnemma (Ed.), Capestrano nella Valle Tritana, L’Aquila 2015. Capini, Venafrum = S. Capini, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Venafrum (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” 7), Campobasso 1999. Capogrossi Colognesi, Persistenza = L. Capogrossi Colognesi, Persistenza e innovazione nelle strutture territoriali dell’Italia romana: l’ambiguità di una interpretazione storiografica e dei suoi modelli, Napoli 2002. Capogrossi Colognesi, Ricerche = L. Capogrossi Colognesi, Ricerche sulla struttura delle servitù d’acqua in diritto romano, Milano 1966. Capogrossi Colognesi, Struttura I–II = L. Capogrossi Colognesi, La struttura della proprietà e la formazione dei “iura praediorum” nell’età repubblicana I–II, Milano 1969/76. Cappelle dei Marsi = R. Sabatini et al., Cappelle dei Marsi, Roma 1990. Caratteri e diffusione = E. Campanile (Ed.), Caratteri e diffusione del latino in età arcaica (Testi linguistici 19), Pisa 1993. Carletti, La diocesi di Amiterno = S. Carletti, La diocesi di Amiterno. Note storiche e archeologiche, Città del Vaticano 1976. Carlsen, Vilici = J. Carlsen, Vilici and Roman Estate Managers until AD 284 (Anal. Rom. Inst. Dan. Supplementum 24), Roma 1995. Carroccia, Buca = M. Carroccia, Contributo topografico per la individuazione di Buca, porto romano della Frentania, Campobasso 1991. Carroccia, Scritti vari = M. Carroccia, Scritti vari di topografia antica (Molise – Abruzzo – Campania). Questioni di metodo, Roma 2006. Carroll, Spirits of the Dead = M. Carroll, Spirits of the Dead. Roman Funerary Commemoration in Westen Europe (Oxford Studies in Ancient Documents), Oxford 2006.

CONSPECTVS LIBRORVM

Carta archeologica = G. F. Gamurrini – A. Cozza – A. Pasqui – R. Mangarelli, Carta archeologica d’Italia (1881–1897). Materiali per l’Etruria e la Sabina (Forma Italiae. Serie II. Documenti 1), Firenze 1972. Carta archeologica IV = L. Quilici – S. Quilici Gigli (Ed.), Carta archeologica e ricerche in Campania IV. Comuni di Amorosi, Faicchio, Puglianello, San Salvatore Telesino, Telese Terme (ATTA. Supplemento 15. 4), Roma 2010. Carta archeologica VII = L. Quilici – S. Quilici Gigli (Ed.), Carta archeologica e ricerche in Campania VII. Comuni di Ailano, Casapesenna, Castelvenere, Pratella, Raviscanina, Roccarainola, San Cipriano d’Aversa (ATTA. Supplemento 15. 7), Roma 2012. Casali d’Aschi = G. Grossi – L. Palozzi – V. Amendola – A. Melchiorre (Ed.), Casali d’Aschi ieri e oggi (Studi e testi 11), Roma 1983. Castagnoli, Lavinium I = F. Castagnoli, Lavinium I. Topografia generale, fonti e storia delle ricerche, Roma 1972. Castagnoli, Topografia antica I–II = F. Castagnoli, Topografia antica. Un metodo di studio I. Roma. II. L’Italia, Roma 1993. Castel di Ieri = A. Campanelli (Ed.), Il tempio di Castel di Ieri, Sulmona (AQ) 2007. Castellani, Epigrafi albensi = C. Castellani, Epigrafi albensi (Appendix libri, cui nomen Vicende politiche e caratteri istituzionali, civili e religiosi di Alba Fucens. Ricerche storico-epigrafiche machina dactylographica redacti thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1977/78 Romae impetratae apud Facoltà di Magistero), Avezzano (AQ) 1982. Castellani, Ispettori = C. Castellani, Ispettori ai Monumenti e Scavi nella Marsica. Un secolo e mezzo di scoperte archeologiche (con note di archivio, foto e indici). Prefazione di M. Buonocore, Avezzano (AQ) 2021. Castellani, Museo = C. Castellani, Il museo lapidario di Avezzano (Appendix libri, cui nomen Vicende politiche e caratteri istituzionali, civili e religiosi di Alba Fucens. Ricerche storico-epigrafiche machina dactylographica redacti thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1977/78 Romae impetratae apud Facoltà di Magistero), Avezzano (AQ) 1979. Castrén, Ordo populusque Pompeianus = P. Castrén, Ordo populusque Pompeianus. Polity and Society in Roman Pompeii (Acta Inst. Rom. Finl. 8), Roma 1975. Catalli, Museo Lapidario = F. Catalli, Il Museo Lapidario Comunale, Avezzano (AQ) 1998. Catalogo Mostra Augustea = Catalogo della Mostra Augustea della Romanità, Roma 1937. Cavallaro, Spese e spettacoli = M. A. Cavallaro, Spese e spettacoli. Aspetti economici-strutturali degli spettacoli nella Roma giulio-claudia (Antiquitas 1. 34), Bonn 1984. CCCA I–VII = M. V. Vermaseren (Ed.), Corpus cultus Cybelae Attidisque I–VII (EPRO 50. 1–7), Leiden 1987/89. Cébeillac, Quaestores = M. Cébeillac, Les “quaestores principis et candidati” aux Ier et IIème siècles de l’Empire (CeSDIR. Monografie a supplemento degli “Atti” 4), Milano 1972. Cébeillac-Gervasoni, Magistrats = M. Cébeillac-Gervasoni, Les magistrats des cités italiennes de la seconde guerre punique à Auguste: le Latium et la Campanie (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 299), Rome 1998. Cébeillac-Gervasoni – Caldelli – Zevi, Épigraphie latine = M. Cébeillac-Gervasoni – M. L. Caldelli – F. Zevi, Épigraphie latine, Paris 2006 (editio nova addendis corrigendisque augmentata Epigrafia latina. Ostia: cento iscrizioni in contesto, Roma 2010). Cecconi, Governo imperiale = G. A. Cecconi, Governo imperiale e élites dirigenti nell’Italia tardoantica. Problemi

CONSPECTVS LIBRORVM

CXCVI

di storia politico-amministrativa (270–476 d. C.) (Biblioteca di Athenaeum 24), Como 1994. Celidonio, La diocesi di Valva = G. Celidonio, La diocesi di Valva e Sulmona I. Le origini cristiane, Casalbordino (CH) 1909. II. Dal 492 al 1100, Casalbordino (CH) 1910. Celidonio, Memorie = G. Celidonio, Memorie storiche di Scanno (ms. a. 1911 servatus Sulmone penes Michaelem Celidonio, quem nunc publici iuris fecerunt G. Morelli et P. Caranfa, Memorie storiche di Scanno, Teramo 2017). Cenerini, Donna romana = F. Cenerini, La donna romana. Modelli e realtà (Universale Paperbacks. Il Mulino 435), Bologna 2002. Centri storici = G. Chiarizia (Ed.), Centri storici della Val Pescara dall’Evo Medio ai nostri giorni, Pescara 1990. Cerasani, Annotazioni = E. Cerasani, Annotazioni epigrafiche marse esistenti nel CIL apud Sir Henry Colt Hoare, Viaggio classico attraverso l’Italia. Escursione da Roma al lago di Celano, &c. in Abbruzzo I [traduzione e note a cura di E. Cerasani], Sulmona (AQ) 1982. Cerasani, Marruvium = E. Cerasani, Marruvium e S. Sabina, Pratola Peligna (AQ) 1986. Cesi, Commentarium = P. Cesi, Commentarium Rerum Cassiae, Fuligno 1655. Cesi, Eulogium = P. Cesi, Eulogium de Cassiae antiquitate et aedificatione, Fulginiae 1655. Ceti medi = A. Sartori – A. Valvo (Ed.), Ceti medi in Cisalpina. Atti del Colloquio internazionale, Milano, 14–16 settembre 2000, Milano 2002. Champeaux, Fortuna I–II = J. Champeaux, Fortuna. Recherches sur le culte de la Fortune à Rome et dans le monde romain des origines à la morte de César I–II (Coll. de l’École Fr. de Rome 64, 1–2), Rome 1982/87. Champlin, Final Judgments = E. Champlin, Final Judgments. Duty and Emotion in Roman Wills 200 B.C.E. – C.E. 250, Berkeley 1991. Chantraine, Freigelassene = H. Chantraine, Freigelassene und Sklaven im Dienst der römischen Kaiser. Studien zu ihrer Nomenklatur (Forsch. Sklaverei 1), Wiesbaden 1967. Chastagnol, Pouvoir impérial = A. Chastagnol, Le pouvoir impérial à Rome. Figures et commémorations. Textes édités par St. Benoist et S. Demougin (Scripta varia 4. Hautes études du monde gréco-romain 41), Genève 2008. Chausson, Stemmata aurea = Fr. Chausson, Stemmata aurea. Constantin, Justine, Théodose. Revendications généalogiques et idéologie impériale au IVe siècle ap. J.-C. (CRDAC 26), Rome 2007. Chieti = U. De Luca (Ed.), Chieti e la sua provincia I. Storia, arte, cultura, Chieti 1990. Chioffi, Antium = L. Chioffi, Antium. Noterelle Antiatinae, Marina Anzio (RM) 2018. Chioffi, Caro = L. Chioffi, Caro: il mercato della carne nell’Occidente romano (ATTA. Supplemento 4), Roma 1999. Chioffi, Museo = L. Chioffi, Museo Provinciale Campano di Capua. La raccolta epigrafica. Le iscrizioni latine: cortili, sale, depositi. Con la collaborazione di L. Capurso e M. Foglia (Museo Provinciale Campano. Cataloghi epigrafici 1), Capua (CE) 2005. Chiovitti, ms. = B. Chiovitti, Adversaria inter a. 1849 et 1877 manu scripta nunc apud gentem Bovianensem Marucci – De Fabritiis adservata et publici iuris facta a G. De Benedittis, Conoscenze 3, 1986, 67–94. Chisari, Guardiola = G. Chisari, Il Castello di Guardiola nella terra delle Plaie, [s. l.] 2014. Cholodniak, Carmina sepulcralia2 = I. Cholodniak, Carmina sepulcralia Latina epigraphica2, Petropoli 1904. Ciabarra, Anfiteatri = C. Ciabarra, Gli anfiteatri dell’Abruzzo romano: testi e contesti (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominis-

CIL IX

que a. 2015/16 Romae impetratae apud “Sapienza” Università di Roma). Cianfarani, Culture adriatiche = V. Cianfarani, Culture adriatiche d’Italia. Antichità tra Piceno e Sannio prima dei Romani, Roma 1970. Cianfarani, Guida = V. Cianfarani, Guida alle antichità di Sepino, Milano 1958. Cianfarani, Santuari nel Sannio = V. Cianfarani, Santuari nel Sannio, Pescara 1960. Cianfarani, Schede I = V. Cianfarani, Schede del Museo Nazionale di Chieti. Terza serie, Chieti 1972. Cianfarani, Schede II = V. Cianfarani, Schede del Museo Nazionale di Chieti. Quarta serie, Chieti 1973. Cianfarani, Terra italica = V. Cianfarani, Terra italica, Torino 1959. Cicala, Instrumentum = G. Cicala, Instrumentum domesticum inscriptum proveniente da Asculum e dal suo territorio (Bibl. Stud. Antichi 91), Pisa 2010. Ciccarelli, Storie locali = C. Ciccarelli, Storie locali nell’Abruzzo di età moderna (1504–1806) (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2010/11 Utini impetratae apud Università degli Studi). Cicerone, Tussio = G. Cicerone, Tussio nei 99 castelli fondatori dell’Aquila degli Abruzzi, Roma 1939. Ciceroniana = Ciceroniana. Atti del X Colloquium Tullianum, Monte Sant’Angelo, 24–27 aprile 1997, Roma 1998. Cifarelli, Tra Lazio e Campania = F. M. Cifarelli, Tra Lazio e Campania. Ricerche di Storia e di Topografia antica (Università degli Studi di Salerno. Quaderni del Dipartimento di Scienze dell’Antichità 16. Serie Storia Antica e Archeologia 2), Napoli 1995. CIG = A. Boeckh et al., Corpus Inscriptionum Graecarum I– IV, Berolini 1828/77. CIIud = J.-B. Frey (Ed.), Corpus Inscriptionum Iudaicarum. Recueil des inscriptions juives qui vont du IIIe siècle avant Jésus-Christ au VIIe siècle de notre ère I. Europe (Sussidi allo studio delle antichità cristiane 1), Roma 1936. CILAnd = Corpus de Inscripciones Latinas de Andalucía. CIN II = E. Marin – M. Mayer – G. Paci (Ed.), Corpus inscriptionum Naronitarum II (Ichnia 15), Tivoli (RM) 2020. Cirelli, Il regno delle due Sicilie = F. Cirelli, Il regno delle due Sicilie descritto e illustrato, Napoli 1853/60. Cités de l’Italie = M. Ghilardi – Chr.-J. Goddard – P. Porena (Ed.), Les cités de l’Italie tardo-antique (IVe– VIe siècle). Institution, économie, société, culture et religion (Coll. de l’École Fr. de Rome 369), Paris – Rome 2006. Città campane = G. Vitolo (Ed.), Le città campane fra tarda Antichità e alto Medioevo. Atti del Seminario (Napoli, 2004), Salerno 2005. Ciucci, ms. I = F. Ciucci, Vetusta Nursia. I–II: Historie [dell’antica città] di Norsia dove si tratta della sua Sibilla, e dei Laghi (liber a. 1650 fortasse exaratus in Biblioteca Nazionale di Napoli adhuc servatus sub n. IX. B. 38–39. Agitur de recensione, quam Mommsen appellat priorem). Ciucci, ms. II = F. Ciucci, Historie dell’antica Città di Norsia dove si tratta della sua Sibilla e dei Laghi (liber a. 1650 exaratus, quem Mommsen excussit Nursiae apud heredes viri Feliciano Patrizi-Forti; ubi autem nunc exstet, ignotum est; excludendum non est, quin hic liber idem ac manu scriptus n. V eiusdem Ciucci, de quo vide infra. Agitur de recensione, quam Mommsen appellat alteram). Ciucci, ms. III = F. Ciucci, Vetusta Nursia. I–II: Istorie dell’antica Città di Norsia dove si tratta della sua fondazione, dell’antiche Famiglie, d’alcuni fatti d’arme con suoi vicini Popoli, della vita de’ Santi, degl’Imperadori, e Capitani, delli suoi Castelli, della Grotta della Sibilla, e delli suoi

REGIO IV

CXCVII

maravigliosi Laghi (liber saec. XVIII manu scriptus ex exemplari a. 1653 depromptus in Biblioteca Giovardiana oppidi Veroli servatus sub n. 42. 2. 10). Ciucci, ms. IV = F. Ciucci, Istorie dell’antica città di Norsia dove si tratta della sua Sibilla e dei Laghi (liber saec. XVIII manu scriptus ex exemplari a. 1653 depromptus Spoletii servatus olim apud comites Pila nunc in Biblioteca arcivescovile ‘G. M. Mastai Ferretti’ sub Fondo Don Ansato Fabbi sine inv. n. [nunc vide G. Ceccarelli – C. Comino (Ed.), Istorie dell’antica Città di Norsia, Firenze 2003, 112–355]). Ciucci, ms. V = F. Ciucci, Vetusta Nursia. Istorie dell’antica Città di Norsia dove si tratta della sua Sibilla, e dei Laghi (liber temporis spatio inter saec. XVIII ex. et saec. XIX in. comprehenso manu scriptus ex exemplari a. 1650 depromptus, qui in archivo communali Nursino sine inv. n. exstabat; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus; excludendum non est, quin hic liber idem ac manu scriptus n. II eiusdem Ciucci, de quo vide supra). Civiltà dei Romani = S. Settis (Ed.), Civiltà dei Romani [III]. Il rito e la vita privata, Milano 1992. Civitas Penne I = L. Franchi dell’Orto – C. Vultaggio (Ed.), Civitas Penne. La città medievale (Storia e civiltà di Penne 3), Roma 2015. Civitas Penne II = L. Franchi dell’Orto – C. Vultaggio (Ed.), Civitas Penne. Il Medioevo delle arti (Storia e civiltà di Penne 4), Roma 2015. Clark, Divine Qualities = A. J. Clark, Divine Qualities. Cult and Community in Republican Rome, Oxford 2007. Clauss, Cultores Mithrae = M. Clauss, Cultores Mithrae. Die Anhängerschaft des Mithras-Kultes (HABES 10), Stuttgart 1992. Clauss, Kaiser und Gott = M. Clauss, Kaiser und Gott. Herrscherkult im römischen Reich, Stuttgart 1999. Clauss, Mithras = M. Clauss, Mithras. Kult und Mysterien, München 1990. Clauss, Untersuchungen = M. Clauss, Untersuchungen zu den principales des römischen Heeres von Augustus bis Diokletian. Cornicularii, speculatores, frumentarii, Bochum 1973. CLE = F. Bücheler (Ed.), Carmina Latina epigraphica I–II (Anthologia Latina sive poesis Latinae supplementum ediderunt F. Bücheler et A. Riese II 1–2), Lipsiae 1895/97. CLE Suppl. = E. Lommatzsch (Ed.), Carmina Latina epigraphica III (Anthologia Latina sive poesis Latinae supplementum ediderunt F. Bücheler et A. Riese II 3), Lipsiae 1926. Clementi, Amiternum = A. Clementi, Amiternum dopo la distruzione. Elaborazione cartografica di C. Tobia (DASP. Studi e testi 27), L’Aquila 2003. CMC = A. Vincent (Ed.), Corpus épigraphique des musiciens civils, Rome 2016 [https://filemaker.efrome.it/fmi/ webd#CMC] (etiam vide infra Vincent, Jouer pour la cité). CMM = A. Vincent (Ed.), Corpus épigraphique des musiciens militaires, Rome 2016 [https://filemaker.efrome.it/fmi/ webd#CMM] (etiam vide infra Vincent, Jouer pour la cité). Coarelli, Foro Romano = F. Coarelli, Il Foro Romano I. Periodo arcaico. II. Periodo repubblicano e augusteo (Lectiones Planetariae 1–2), Roma 1985/86. Coarelli, Lazio = F. Coarelli, Lazio (Guide Archeologiche Laterza 5), Roma – Bari 1982. Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise = F. Coarelli – A. La Regina, Abruzzo e Molise (Guide Archeologiche Laterza 9), Roma – Bari 1984, ed. altera 1993. Coccia, ms. = F. Coccia, Piano di Recupero n. 32 / Norcia Centro 1 [Roma post 1979], 13 / par. 7.0–7.2 (liber manu

CONSPECTVS LIBRORVM

scriptus in bibliotheca communali Nursina sine inv. n. olim servatus; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Colantoni, ms. I = L. Colantoni, Epistula manu scripta d. 25 m. Febr. a. 1884 ad Rosato Sclocchi missa nunc servata in Archivio di Stato civitatis L’Aquila. Colantoni, ms. II = L. Colantoni, Epistula manu scripta d. 7 m. Mai. a. 1884 ad Giuseppe Fiorelli missa nunc servata Romae apud Archivio Centrale dello Stato. (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Posizione “Aquila”, prot. n. 5987. Colantoni, ms. III = L. Colantoni, Epistulae manu scriptae inter a. 1888 et a. 1897 nunc servatae Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 12, fasc. 200. Colantoni, Storia dei Marsi = L. Colantoni, Storia dei Marsi dai tempi più antichi fino alla guerra Marsica, Italica o Sociale, Lanciano (CH) 1889. Colarieti Tosti, Villa = G. Colarieti Tosti, La villa d’Assio nella Campagna Romana, Rieti 1904. Colarossi Mancini, Memorie storiche = A. Colarossi Mancini, Memorie storiche di Popoli fino all’abolizione dei feudi, Popoli 1911. Colarossi Mancini, Storia di Scanno = A. Colarossi Mancini, Storia di Scanno e guida nella Valle del Sagittario, L’Aquila 1921. Colasanti, Pinna = G. Colasanti, Pinna. Ricerche di topografia e di storia, Roma 1907. Colasanti, Reate = G. Colasanti, Reate. Ricerche di topografia medievale e antica, Perugia 1910 (lucis ope iterum impressum Reate a. 1995 curavit T. Leggio). Colella, Inventarium ms. = N. Colella, Inventarium titulorum musei municipalis Corfiniensis (liber a. 1903 manu scriptus; servatur Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. II versamento. 1° serie, b. 13, fasc. 221). Colini, Il fascio littorio = A. M. Colini, Il fascio littorio, Roma 1933. Collezione Torlonia = A. Campanelli (Ed.), La Collezione Torlonia di antichità del Fucino, Sambuceto (CH) 2003. Colonie e municipi = G. Paci – S. M. Marengo – S. Antolini (Ed.), Colonie e municipi nell’era digitale. Documentazione epigrafica per la conoscenza delle città antiche. Atti del Convegno di studi, Macerata, 10–12 dicembre 2015 (Ichnia 14), Tivoli (RM) 2017. Colons et colonies = S. Demougin – J. Scheid (Ed.), Colons et colonies dans le monde romain. Actes de la XVe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain (Paris, 4–6 octobre 2008) (Coll. de l’École Fr. de Rome 456), Rome 2012. Colosi – Costantini, Sabina Tiberina = F. Colosi – A. Costantini, La Sabina Tiberina in epoca romana. Ricognizioni nel territorio tra Otricoli e Magliano Sabina (Arte, Architettura, Tecnologie 1), Roma 2017. Comunicazione = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), La comunicazione nella storia antica. Fantasie e realtà. Atti del III Incontro Internazionale di Storia Antica (Genova, 23–24 settembre 2006) (Serta antiqua 11), Roma 2008. Comunità indigene = J. Mertens – R. Lambrechts (Ed.), Comunità indigene e problemi della romanizzazione nell’Italia centro-meridionale (IV–III sec. av. C.). Actes du Colloque International organisé à l’occasion du 50e anniversaire de l’Academia Belgica et du 40e des fouilles belges en Italie, Rome, Academia Belgica, 1er–3 février 1990 (Inst. Hist. Belge de Rome, Études 29), Bruxelles – Rome 1991.

CONSPECTVS LIBRORVM

CXCVIII

Confine nel tempo = R. Ricci – A. Anselmi (Ed.), Il confine nel tempo. Atti del Convegno, Ancarano, 22–24 maggio 2000, L’Aquila 2005. Confini di Roma = R. Dubbini (Ed.), I confini di Roma. Atti del convegno internazionale, Università degli Studi di Ferrara, 31 maggio – 2 giugno 2018, Pisa 2019. Conoscenza = A. Di Iorio (Ed.), Per la conoscenza dell’Antico Sannio. Giornata di studio tenuta ad Isernia il 6 giugno 1992 (Quad. Conoscenza 14), Roma 1993. Convegno Virgiliano = Atti del Convegno Virgiliano di Brindisi nel Bimillenario della morte, Brindisi, 15–18 ottobre 1981, Perugia 1983. Conventi, Città romane = M. Conventi, Città romane di fondazione (Studia archaeologica 130), Roma 2004. Conway, Italic Dialects = R. S. Conway, The Italic Dialects I, Cambridge 1897. Corazza, Augustales = G. Corazza, Gli Augustales della Campania romana, Napoli 2016. Corbier, Aerarium = M. Corbier, L’Aerarium Saturni et l’aerarium militare. Administration et prosopographie sénatoriale (Coll. de l’École Fr. de Rome 24), Paris – Roma 1974. Corbier, Donner à voir = M. Corbier, Donner à voir, donner à lire. Mémoire et communication dans la Rome ancienne, Paris 2006. Corcia, Storia delle due Sicilie = N. Corcia, Storia delle due Sicilie dall’antichità più remota al 1789 I, Napoli 1843. Cordella, Norcia = R. Cordella, Norcia e territorio, Norcia (PG) 1995. Cordella – Criniti, Ager Nursinus = R. Cordella – N. Criniti, Ager Nursinus. Storia, epigrafia e territorio di Norcia e della Valnerina romane (Bibl. Dep. Umbria 2), Perugia 2008. Cordella – Criniti, Iscrizioni = R. Cordella – N. Criniti, Iscrizioni latine di Norcia e dintorni (Quaderni di “Spoletium” 1), Spoleto (PG) 1982. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni = R. Cordella – N. Criniti, Nuove iscrizioni latine di Norcia, Cascia e Valnerina (Quaderni di “Spoletium” 5), Spoleto (PG) 1988. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale = R. Cordella – N. Criniti, Parole su pietre. Epigrafia e storia nella Sabina settentrionale di età romana (Bibl. Dep. Umbria 15), Perugia 2014. Corolla Epigraphica = C. Deroux (Ed.), Corolla Epigraphica. Hommages au professeur Yves Burnand (Collection Latomus 331), Bruxelles 2011. Corps du chef = C. Wolff – P. Faure (Ed.), Corps du chef et gardes du corps dans l’armée romaine. Actes du septième Congrès de Lyon (25 – 27 octobre 2018) (CEROR 53), Lyon 2020. Corsignani = M. Buonocore – G. Morelli (Ed.), Pietro Antonio Corsignani nel terzo centenario della nascita (1686–1986). Atti del Convegno di studi, Celano, 8–9 novembre 1986, L’Aquila 1987. Costarella – Isabella, Tre iscrizioni imperiali = A. Costarella – C. Isabella, Tre iscrizioni imperiali di I e III secolo ed una epigrafe sepolcrale di I secolo d. C. nella città di Piedimonte Matese, Piedimonte Matese (CE) 2005. Costarella – Prisco, Museo Civico = A. Costarella – R. Prisco, Il Museo Civico di Piedimonte nei Documenti dell’Archivio Storico, Piedimonte Matese (CE) 2004. Cottanello = M. Sternini (Ed.), La villa di Cottanello (Bibl. Arch. 8), Bari 2000. Courtney, Musa Lapidaria = E. Courtney, Musa Lapidaria. A Selection of Latin Verse Inscriptions (American Philological Association. American Classical Studies 36), Atlanta (GA) 1995.

CIL IX

Cresci Marrone – Mennella, Pisaurum = G. Cresci Marrone – G. Mennella, Pisaurum I. Le iscrizioni della colonia (Bibl. Stud. Antichi 44), Pisa 1984. Crespo Ortiz de Zárate, Nutrices I–II = S. Crespo Ortiz de Zárate, Nutrices en el imperio Romano. I: Estudio de las fuentes y prosopografia, Valladolid 2005; II: Estudios social, Zaragoza 2006. Cristofori, Non arma virumque2 = A. Cristofori, Non arma virumque. Le occupazioni nell’epigrafia del Piceno2 (Tarsie. Studi di antichistica 2), Bologna 2004. Cryptoportiques = Les cryptoportiques dans l’architecture romaine. Actes du Colloque, 19–23 avril 1972 (Coll. de l’École Fr. de Rome 14), Paris – Rome 1973. Cugusi, Aspetti letterari2 = P. Cugusi, Aspetti letterari dei Carmina Latina epigraphica2 (Testi e manuali 22), Bologna 1996. Cugusi, Carmina Latina Sardiniae = P. Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Provinciae Sardiniae (Testi e manuali 74), Bologna 2003. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africana = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africarum provinciarum post Buechelerianam collectionem editam reperta cognita (CLEAfr) (Epigrafia e Antichità 34), Bologna – Faenza 2014. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica non-bücheleriani di Dalmazia (CLEDalm). Edizione e commento con osservazioni sui carmi bücheleriani della provincia (Epigrafia e Antichità 36), Bologna – Faenza 2015. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Hispanica = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Hispanica post Buechelerianam collectionem editam reperta cognita (CLEHisp) (Epigrafia e Antichità 31), Bologna – Faenza 2012. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Moesica – Thraciae = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Moesica (CLEMoes). Carmina Latina Epigraphica Thraciae (CLEThr) (Testi e manuali 104), Bologna 2008. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Pannonica = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Pannonica (CLEPann) (Testi e manuali 96), Bologna 2007. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina province africane = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica non-bücheleriani delle province africane. Introduzione al tema, materiali preparatori, edizione di testi, aspetti e problemi (Testi e manuali 126), Bologna 2012. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Versi su pietra. Studi sui Carmina Latina Epigraphica. Metodologia, problemi, tematiche, rapporti con gli auctores, aspetti filologici e linguistici, edizioni di testi. Quaranta anni di ricerche (Epigrafia e Antichità 38, 1–3), Bologna – Faenza 2016. Cultes polythéistes = Chr. Delplace – F. Tassaux (Ed.), Les cultes polythéistes dans l’Adriatique romaine. Séminaire Bordeaux 1997 (Ausonius publications. Études 4), Bordeaux 2000. Culti e religiosità = L. Zerbini (Ed.), Culti e religiosità nelle province danubiane. Atti del II Convegno internazionale, Ferrara, 20–22 novembre 2013 (Pubblicazioni del LAD 2), Bologna 2015. Cults of Isis = V. Gasparini – R. Veymiers (Ed.), Individuals and Materials in the Greco-Roman Cults of Isis. Agents, Images, and Practices I–II (Religions in the Graeco-Roman World 187), Leiden – Boston 2018.

REGIO IV

CXCIX

Cultura della transumanza = E. Narciso (Ed.), La cultura della transumanza. Atti del Convegno promosso dal Comune di Santa Croce del Sannio, dall’Istituto Storico “Giuseppe Maria Galanti” e dalla Comunità Montana “Alto Tammaro”, 12–13 novembre 1988, Napoli 1991. Cultura in Cesare = D. Poli (Ed.), La cultura in Cesare. Atti del Convegno Internazionale di Studi, Macerata – Matelica, 30 aprile – 4 maggio 1990 (Quaderni linguistici e filologici 5), Roma 1993. Cultura italica = La cultura italica. Atti del Convegno della Società Italiana di Glottologia, Pisa, 19–20 dicembre 1977, Pisa 1978. Culture adriatiche antiche = V. Cianfarani – L. Franchi dell’Orto – A. La Regina, Culture adriatiche antiche di Abruzzo e Molise, Roma 1978. Cultus splendore = A. M. Corda (Ed.), Cultus splendore. Studi in onore di Giovanna Sotgiu, Senorbì (CA) 2003. Cumae = G. De Benedittis (Ed.), Cumae. Le Conferenze del Premio “E. T. Salmon” III, Campobasso 2000. Cumont, Textes I–II = F. Cumont, Textes et monuments figurés relatifs aux Mystères de Mithra I–II, Bruxelles 1896/99. Cuomo – Pellegrino, Monte Pallano = L. Cuomo – A. Pellegrino, Il problema di Monte Pallano (Documenti 8), Roma 1976. Curae cittadine = M. G. Granino Cecere (Ed.), Le curae cittadine nell’Italia romana. Atti del Convegno, Siena, 18–19 aprile 2016 (Urbana species 4), Roma 2017. Cures = M. Cavalieri (Ed.), Cures tra archeologia e storia. Ricerche e considerazioni sulla capitale dei Sabini ed il suo territorio (Fervet opus 3), Louvain-la-Neuve 2017. D’Abrizio, Vittorito = M. D’Abrizio, Vittorito. Storia, tradizione, folklore, Sulmona (AQ) 2001. Da Camunni a romani = S. Solano (Ed.), Da Camunni a romani. Archeologia e storia della romanizzazione alpina. Atti del Convegno, Breno – Cividate Camuno (BS), 10–11 ottobre 2013, Roma 2016. Da Forum Novum a Vescovio = A. Betori – G. Cassio – F. Licordari (Ed.), Da Forum Novum a Vescovio. Per uno stato degli studi sulla maior ecclesia Sabinensis. Atti della Giornata di Studi, Torri in Sabina, 27 ottobre 2018 (Sabina nova 1), Roma 2020. Dai confini del mondo = A. Dionisio – S. Mari – R. Tuteri (Ed.), Dai confini del mondo alla patria di Ovidio. Merci, uomini e idee. Mostra archeologica, Sulmona [2015]. Dall’antica Histonium = A. R. Staffa (Ed.), Dall’antica Histonium al Castello di Vasto, Vasto (CH) 1995. Dalla villa di Ovidio = E. Mattiocco (Ed.), Dalla villa di Ovidio al santuario di Ercole, Sulmona (AQ) 1989. D’Amato, Prosciugamento = S. D’Amato, Il primo prosciugamento del Fucino. Gli scopi, le vicende e i risultati della grande impresa di Roma, Avezzano (AQ) 1980. D’Andrea, Ildefonso Schuster = G. D’Andrea, Ildefonso Schuster storico di Farfa e della Sabina, Abbazia di Farfa (RM) 1994. d’Anelli, Histonium ed il Vasto = V. d’Anelli, Histonium ed il Vasto, Vasto (CH) 1977. Daniel, Agrippa = R. Daniel, M. Vipsanius Agrippa. Eine Monographie, Breslau 1933. Darling Buck, Grammar = C. Darling Buck, A Grammar of Oscan and Umbrian. With a collection of inscriptions and a glossary, Boston 1904 (lucis ope iterum impressum Hildesheim – New York 1974). D’Arpizio ms. = V. D’Arpizio, Triginta tres fasciculi signati 1.1-13.1 et 1.2-20.2 servati San Benedetto dei Marsi in bibliotheca communali, qui complectuntur breviaria, adversaria, collectanea, opuscula ad Marruvium plerumque pertinentia inter a. 1940–1975 a ludi magistro Vincenzo D’Arpizio (1893–1977) redacta.

CONSPECTVS LIBRORVM

David, Appariteurs = J.-P. David, Au service de l’honneur. Les appariteurs de magistrats Romains (Mondes anciens 7), Paris 2019. Day, Architectural Terminology = B. Day, The Architectural Terminology of the Ancient Roman Theatre in the West: An Epigraphic Approach (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1998 impetratae apud University Hamilton). de Baroni Bonanni, Relazione = F. de Baroni Bonanni, Relazione dei lavori eseguiti nell’Archivio Provinciale del 2° Abruzzo Ulteriore dal 1° Agosto al 31 Luglio 1879 giusta le Ministeriali Istruzioni del 4 Aprile 1843, Pescara 1879. de Benedictis, ms. = G. de Benedictis, Memorie istoriche del Vasto antiche e moderne del sacerdote Giuseppe de Benedictis del Vasto (liber manu scriptus saec. XVIII in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). De Benedittis, Bovianum = G. De Benedittis, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Bovianum (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” I), Campobasso 1995. De Benedittis, Bovianum ed il suo territorio = G. De Benedittis, Bovianum ed il suo territorio. Primi appunti di topografia storica (Documenti 7), Salerno 1977. De Benedittis, Fagifulae = G. De Benedittis, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Fagifulae (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” III), Campobasso 1997. De Benedittis, Provincia = G. De Benedittis, La Provincia Samnii e la viabilità romana (con la collaborazione di D. Caiazza) (Quaderni dell’Associazione 4), Cerro al Volturno (IS) 2010. De Benedittis, Saepinum = G. De Benedittis, Echi del Sannio. Guida alle antichità di Saepinum [supplementum ad n. VII, 2014, ephemeridis Considerazioni di Storia ed Archeologia], Campobasso 2016. De Benedittis – Gaggiotti – Matteini Chiari, Saepinum = G. De Benedittis – M. Gaggiotti – M. Matteini Chiari, Saepinum – Sepino. Guida turistico-culturale, Verona 1984. De Benedittis – Matteini Chiari – Terzani, Territorio = G. De Benedittis – M. Matteini Chiari – G. Terzani, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Il territorio e la città di Aesernia (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” V. 1), Campobasso 1999. De Carlo, Ceto equestre = A. De Carlo, Il ceto equestre di Campania, Apulia et Calabria, Lucania et Bruttii dalla tarda Repubblica al IV secolo I–II (Vetera 19), Roma 2015. De Chiara, Origini = G. De Chiara, Origini e monumenti della città di Chieti, Chieti 1857 (ed. anastatica Bologna 1977). de Ciocchis, Agnone = R. de Ciocchis, Insediamenti di epoche diverse in località S. Lorenzo di Agnone (Collana Altomolisana 5), Isernia 2007. Dediche sacre = J. Bodel – M. Kajava (Ed.), Dediche sacre nel mondo greco-romano. Diffusione, funzioni, tipologie. Religious Dedications in the Greco-Roman World. Distribution, Typology, Use. Institutum Romanum Finlandiae, American Academy in Rome, 19–20 aprile 2006 (Acta Inst. Rom. Finl. 35), Roma 2009. De Francesco, Ricerche = D. De Francesco, Ricerche sui villaggi nel Lazio dall’età imperiale alla tarda antichità, Roma 2014. Degli Abbati, Da Roma a Solmona = L. Degli Abbati, Da Roma a Solmona. Guida storico-artistica delle regioni attraversate dalla strada ferrata, Roma 1888 [= Guida storico-artistica delle regioni attraversate dalla strada ferrata con 53 illustrazioni. Rielaborazione di Adelmo Polla.

CONSPECTVS LIBRORVM Presentazione di Vincenzo Lucarelli (I Tascabili d‘Abruzzo 150), Cerchio (AQ) 2004]. Degrassi, Fasti = A. Degrassi, I Fasti consolari dell’Impero Romano dal 30 avanti Cristo al 613 dopo Cristo (SL Sussidi eruditi 3), Roma 1952. Degrassi, Imagines = A. Degrassi, Inscriptiones Latinae liberae rei publicae. Imagines (CIL Auctarium), Berolini 1965. Degrassi, Scritti vari I–IV = A. Degrassi, Scritti vari di antichità raccolti da amici e allievi nel 75° compleanno dell’autore I–II. Roma 1962. III. Venezia – Trieste 1967. IV. Trieste 1971. de Guidobaldi, Iscrizione arcaica = D. de Guidobaldi, Intorno una iscrizione arcaica di T. Vezio con ricerche su l’Ercole Giovio e sul brato od erba sabina e sua natura, e simbolica, Napoli 1864. De Laurentiis, Iscrizioni = C. De Laurentiis, Iscrizioni italiche e romane (liber manu scriptus saec. XX in. in bibliotheca provinciali oppidi Chieti servatus sign. n. VIII, 2). Del Chicca, Frontino = F. Del Chicca, Frontino. De aquae ductu urbis Romae. Introduzione, testo critico, traduzione e commento, Roma 2004. Delehaye, Les origines du culte2 = H. Delehaye, Les origines du culte des martyres2 (Subsidia hagiographica 20), Bruxelles 1933. L. Del Giudice, Chiesa di S. Vincenzo = L. Del Giudice, La chiesa di S. Vincenzo di Saragozza o della Madonna delle Rose in Carsoli (AQ). Indagini archeologiche sul sito (I Quaderni di Lumen 57), Pietrasecca (AQ) 2012. S. Del Giudice, Memorie istoriche = S. Del Giudice, Memorie istoriche, antiche e moderne, sacre e profane de’ Popoli Marrucini e di Chieti loro Metropoli, raccolte da Autori, da manoscritti ed altri monumenti (liber manu scriptus saec. XVIII in bibliotheca provinciali oppidi Chieti servatus sign. n. X). Delplace, Romanisation = Chr. Delplace, La romanisation du Picenum. L’exemple d’Urbs Salvia (Coll. de l’École Fr. de Rome 177), Rome 1993. Del Ponte, Riproduzioni = R. Del Ponte, Riproduzioni di antiche iscrizioni di Chieti e del territorio marrucino (liber manu scriptus saec. XIX post medium in bibliotheca provinciali oppidi Chieti servatus sign. n. LXXX, 6). De Luca, Pagine di storia = T. De Luca, Pagine di storia frentana e di Ortona antica, Ortona (CH) 1979. DemircioGlu, Der Gott auf dem Stier = H. DemircioGlu, Der Gott auf dem Stier. Geschichte eines religiösen Bildtypus, Berlin 1939. Demougin, L’ordre équestre = S. Demougin, L’ordre équestre sous les Julio-Claudiens (Coll. de l’École Fr. de Rome 108), Paris – Roma 1988. Demougin, Prosopographie = S. Demougin, Prosopographie des chevaliers romains julio-claudiens (43 av. J.-C. – 70 ap. J.-C.) (Coll. de l’École Fr. de Rome 153), Paris – Roma 1992. De Nino, Lettere = A. De Nino, Lettere a Ivan Vladimirovic Cvetaev (1880–1906), ed. G. Papponetti – E. Ceccaroni (Contr. Valle Peligna. Quaderno 14), Sulmona (AQ) 2002. De Nino, ms. = A. De Nino, Libri manu scripti saec. XIX ex. – XX in. servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi (vide Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 94; eund., ibid. 4, 1988, 12; eund., ibid. 5, 1989, 87). De Nino, Saggio archeologico = A. De Nino, Saggio archeologico sulla ubicazione di alcuni oppidi, pagi e vici, Sulmona (AQ) 1905. De Nino, Scoperte archeologiche = A. De Nino, Scoperte archeologiche comunicate all’Accademia Nazionale dei Lincei e pubblicate nelle Notizie degli Scavi di Antichità, ed. E. Mattiocco (DASP. Studi e testi 23), L’Aquila 2002.

CC

CIL IX D’Eredità, Aveia = V. M. Giovinazzi, Della città di Aveja ne’ Vestini. Introduzione, revisione e note a cura di Antonio D’Eredità, Pescara 2006 [id est translatio in linguam Italicam hodiernam libri V. M. Giovenazzi, Della città di Aveia ne Vestini ed altri luoghi di antica memoria, Roma 1773, cum adnotationibus A. D’Eredità] (etiam cf. A. Cappelli, RASLA 19, 1904, 291–298). de Robertis, Contributi = F. M. de Robertis, Contributi alla storia delle corporazioni a Roma, Bari 1933. de Robertis, Diritto associativo = F. M. de Robertis, Il diritto associativo romano. Dai collegi della Repubblica alle corporazioni del Basso Impero, Bari 1938. de Robertis, Il fenomeno associativo2 = F. M. de Robertis, Il fenomeno associativo nel mondo romano. Dai collegi della Repubblica alle corporazioni del Basso Impero2, Roma 1981. de Robertis, Scritti varii = F. M. de Robertis, Scritti varii di diritto romano I–III, Bari 1987. de Robertis, Storia delle corporazioni = F. M. de Robertis, Storia delle corporazioni e del regime associativo nel mondo romano I–II, Bari s. a. [circ. 1971]. De Roma a las provincias = A. Caballos Rufino – E. Melchor Gil (Ed.), De Roma a las provincias. Las elites como instrumento de proyección de Roma (Historia y Geografía 287), Sevilla 2014. De Rosalia, Iscrizioni latine arcaiche2 = A. De Rosalia, Iscrizioni latine arcaiche (Hermes. Collana di testi antichi 8), editio altera correcta et aucta indicibus locorum et verborum instructa Palermo 1978. de Rossi, ms. = G. B. de Rossi, Libri manu scripti saec. XIX in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 10512–10543 (etiam cf. codices sign. Vat. lat. 14238–14298). De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica = E. De Ruggiero, Sylloge epigraphica orbis Romani. Vol. 2, pars 1: Inscriptiones Italiae regionum I–V, ed. D. Vaglieri, Romae 1892/94 (editio altera lucis ope perfecta Romae 1964). C. De Ruyt, Macellum = C. De Ruyt, Macellum. Marché alimentaire des Romains (Publications Louvain 35), Louvain 1983. F. De Ruyt, Alba Fucens = F. De Ruyt, Alba Fucens III. Sculptures d’Alba Fucens (pierre, marbre, bronze): catalogue raisonné (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 21), Bruxelles – Rome 1982. F. De Ruyt, Scripta Minora = F. De Ruyt, Scripta Minora (Publications Louvain 5), Louvain 1975. De Salvo, Economia privata = L. De Salvo, Economia privata e pubblici servizi nell’Impero romano. I corpora naviculariorum (Kleiò 5), Messina 1992. De Santis, Ager Aequiculanus = A. De Santis, L’ager Aequiculanus. Analisi storico-epigrafica (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2008/09 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”). De Sisto, Raviscanina = A. De Sisto, Raviscanina, paese mio, Ercolano (NA) 1988. Destephanis, ms. = F. Destephanis, Delle Chiese, e sagre reliquie, ch’esisteno (liber manu scriptus inter saec. XVIII ex. et a. 1814 in aedibus privatis Sulmone servatus. Gratias ago Ezio Mattiocco, qui me certiorem fecit). Devaluations = Les “Devaluations” à Rome. Époque républicaine et impériale I. [colloque] Rome, 13–15 novembre 1975 (Coll. de l’École Fr. de Rome 37, 1), Rome 1978. II. [colloque] Gdansk, 19–21 octobre 1978 (Coll. de l’École Fr. de Rome 37, 2), Rome 1980. Devijver Equestrian Officers I = H. Devijver, The Equestrian Officers of the Roman Imperial Army (Mavors 6), Amsterdam 1989.

REGIO IV Devijver Equestrian Officers II = H. Devijver, The Equestrian Officers of the Roman Imperial Army (Mavors 9), Stuttgart 1992. d’Henry – Terzani, Manufatti lapidei = G. d’Henry – C. Terzani, Manufatti lapidei da Aesernia, Campobasso 1997. Di Benedetto, Sulmona = A. Di Benedetto, Storia civile di Sulmona. Dal municipio romano alla città medievale (secc. I–XIII), Sulmona (AQ) 1990. Di Biase, Alba Fucens = C. Di Biase, Alba Fucens. La documentazione epigrafica dopo il Corpus Inscriptionum Latinarum (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1999/2000 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”). Di Cecco Di Marino, Farantíca2 = G. Di Cecco Di Marino, Farantíca. Profilo storico, documentazione e foto antiche di Fara San Martino2, Lanciano (CH) 2004. Di Cosmo, Iscrizione funeraria = L. Di Cosmo, Un’iscrizione funeraria rinvenuta nel territorio di S. Angelo d’Alife, Sant’Angelo d’Alife (CE) 1983 (separatum expressum ex IV Convegno dei Gruppi Archeologici della Campania, Afragola, 23–24 aprile 1983). di Costanzo, ms. = G. G. di Costanzo, Viaggio antiquario . Nell’Umbria e luoghi limitrofi. Nel Lazio e Sabina. Presso i Vestini, i Marsi, Sannio e Campania. Manoscritto dell’Abate Gius(epp)e Giustino di Costanzo (liber primis annis saec. XIX a Luigi Belmonti O.S.B. exaratus in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservatus sign. Vat. lat. 10544). Diebner, Aesernia = S. Diebner, Aesernia – Venafrum. Untersuchungen zu den römischen Steindenkmälern zweier Landstädte Mittelitaliens (Archaeologica 8), Roma 1979. Diehl, Altlateinische Inschriften5 = E. Diehl, Altlateinische Inschriften5 (Kleine Texte 38/40), Berlin 1964. Diehl, Vulgärlateinische Inschriften = E. Diehl, Vulgärlateinische Inschriften (Kleine Texte 62), Bonn 1910. Dieux des Grecs = C. Bonnet – V. Pirenne-Delforge – G. Pironti (Ed.), Dieux des Grecs, dieux des Romains. Panthéons en dialogue à travers l’histoire et l’historiographie (Inst Hist. Belge de Rome), Bruxelles 2016. Di Fazio, Feronia = M. Di Fazio, Feronia. Spazi e tempi di una dea dell’Italia centrale antica, Roma 2013. Di Iorio, Antologia = A. Di Iorio, Antologia di Bovianum Vetus. Memorie dal 1840 al 1939 (Quad. Conoscenza 51), Roma 2005. Di Iorio, Bovianum Vetus = A. Di Iorio, Bovianum Vetus oggi Pietrabbondante. Ricerche storico-archeologiche con presentazione di Giuseppe Porto, Roma 1974. Di Iorio, Epistolario = A. Di Iorio, Gli scavi di Bovianum Vetus e il Duca di Pescolanciano Giovanni Maria D’Alessandro. Epistolario inedito 1857–1860 (Quad. Conoscenza 8), Roma 1991. Di Iorio, Pietrabbondante2 = A. Di Iorio, Pietrabbondante – Bovianum Vetus. Breve guida alla zona archeologica2, Roma 1985. Di Iorio, Polverone = A. Di Iorio, Bovianum Vetus … ed il polverone, Roma 1975. Di Iorio, Sannio = A. Di Iorio, Il Sannio nella storia. Il caso di Bovianum Vetus, Poggibonsi (SI) 2016. Di Iorio, Scavi = A. Di Iorio, Gli scavi di Bovianum Vetus. Guida alla zona archeologica. Terza edizione illustrata, Roma 1998. Di Iorio, Scritti vari I–II = A. Di Iorio, Scritti vari I–II, Roma 2003. Di Lello, Conversando = R. Di Lello, Conversando sulla cipolla in Alife, Piedimonte Matese (CE) 2014. Dinamiche insediative = A. Castrorao Barba (Ed.), Dinamiche insediative nelle campagne dell’Italia tra tarda antichità e alto medioevo. Settlement Patterns in the Countryside of

CCI

CONSPECTVS LIBRORVM Italy Between Late Antiquity and the Early Middle Ages, Oxford 2018. Di Niro, Culto di Ercole = A. Di Niro, Il culto di Ercole fra i Sanniti Pentri e Frentani (Documenti 9), Roma 1977. Di Niro – Pontarelli – Vaccaro, Canneto = A. Di Niro – N. Pontarelli – D. Vaccaro, Canneto. Villa romana, Isernia 1995. Dionisio, La Valle del Sagittario = A. Dionisio, La Valle del Sagittario e la conca peligna, Abruzzo, tra il IV e il I secolo a.C. Dinamiche e sviluppi della romanizzazione, Oxford 2015. Diosono, Collegia = F. Diosono, Collegia. Le associazioni professionali nel mondo romano (Arti e mestieri del mondo romano 1), Roma 2007. Diotallevi, ms. = G. Diotallevi, Memorie Parrocchiali (liber manu scriptus ad a. 1872–1927 pertinens in archivo parochiali oppidi Savelli sine inv. n. adservatus). D’Isanto, Capua romana = G. D’Isanto, Capua romana. Ricerche di prosopografia e storia sociale (Vetera 9), Roma 1993. Di Stefano Manzella, Ambulacrum Iulianum = I. Di Stefano Manzella, Index Inscriptionum Musei Vaticani I. Ambulacrum Iulianum sive “Galleria Lapidaria” (ISS 1), Roma 1995. Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista = I. Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista. Guida alla schedatura del materiale epigrafico lapideo (Vetera 1), Roma 1987. Dituri, Territorio = C. Dituri, Dal Gran Sasso all’Aterno: il territorio fra Calascio e Barisciano nell’antichità (libellus machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2007/08 L’Aquila impetratae apud Università degli Studi). Dobó, Inscriptiones4 = A. Dobó, Inscriptiones extra fines Pannoniae Daciaeque repertae ad res earundem provinciarum pertinentes4, Budapestini 1975. Dobó, Verwaltung = A. Dobó, Die Verwaltung der römischen Provinz Pannonien von Augustus bis Diocletianus: die provinziale Verwaltung, Budapest 1968. Dobson, Primipilares = B. Dobson, Die Primipilares. Entwicklung und Bedeutung, Laufbahnen und Persönlichkeiten eines römischen Offiziersranges (Beihefte der Bonner Jahrb. 37), Köln – Bonn 1978. Documenta antiquitatis = G. Zanetto – M. Ornaghi (Ed.), Documenta antiquitatis. Atti dei Seminari di Dipartimento 2009 (Quaderni di Acme 120), Milano 2010. Domaszewski – Dobson, Rangordnung2 = A. von Domaszewski, Die Rangordnung des römischen Heeres. 2. durchgesehene Auflage. Einführung, Berichtigungen und Nachträge von B. Dobson (Beihefte der Bonner Jahrb. 14), Köln – Graz 1967. Domenico de Guidobaldi = G. Maretti (Ed.), La figura e l’opera di Domenico de Guidobaldi dai Borbone ai Savoia a duecento anni dalla nascita (1811–1902). Convegno di studi, Teramo – Nereto, 7–8 ottobre 2011, Colonnella (TE) 2014. Domum tuam dilexi = Domum tuam dilexi. Miscellanea in onore di Aldo Nestori (Stud. Ant. Crist. 53), Città del Vaticano 1998. Donahue, Roman Community = J. F. Donahue, The Roman Community at Table during the Principate, Ann Arbor 2004. Donati – Stefanetti, Dies natalis = N. Donati – P. Stefanetti, Dies natalis. I calendari romani e gli anniversari dei culti, Roma 2006. Dondin-Payre, Acilii Glabriones = M. Dondin-Payre, Exercice du pouvoir et continuité gentilice. Les Acilii Glabriones du IIIe siècle av. J.-C au Ve siècle ap. J.-C. (Coll. de l’École Fr. de Rome 180), Rome 1993.

CONSPECTVS LIBRORVM Donna e lavoro = A. Buonopane – F. Cenerini (Ed.), Donna e lavoro nella documentazione epigrafica. Atti del I Seminario sulla condizione femminile nella documentazione epigrafica, Bologna, 21 novembre 2001 (Epigrafia e Antichità 19), Bologna – Faenza 2003. Donna e vita cittadina = A. Buonopane – F. Cenerini (Ed.), Donna e vita cittadina nella documentazione epigrafica. Atti del II Seminario sulla condizione femminile nella documentazione epigrafica, Verona, 25–27 marzo 2004 (Epigrafia e Antichità 23), Bologna – Faenza 2005. Dorcey, Silvanus = P. F. Dorcey, The Cult of Silvanus. A Study in Roman Folk Religion (Columb. Stud. Class. 20), Leiden – New York – Köln 1992. DS = Dictionnaire des antiquités greques et romaines d’après les textes et les monuments. Ouvrage rédigé par une société d’écrivains spéciaux, d’archéologues et de professeurs sous la direction de mm. Ch. Daremberg et Edm. Saglio, Paris 1877/1919. Ducroux, Catalogue = S. Ducroux, Catalogue analytique des inscriptions latines sur pierre conservées au Musée du Louvre, Paris 1975. Dunbabin, Roman Banquet = K. M. D. Dunbabin, The Roman Banquet. Images of Conviviality, Cambridge 2003. Duncan-Jones, Economy2 = R. Duncan-Jones, The Economy of the Roman Empire2, Cambridge 1982. Dupraz, Vestins = E. Dupraz, Les Vestins à l’époque tardorépublicaine. Du nord-osque au latin, Mont-Saint-Aignan 2010. Durry, Cohortes prétoriennes = M. Durry, Les cohortes prétoriennes (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 146), Paris 1938. Duthoy, Taurobolium = R. Duthoy, The Taurobolium. Its Evolution and Terminology (EPRO 10), Leiden 1969. Earthquakes = E. Guidoboni – A. Comastri – G. Traina (Ed.), Catalogue of ancient earthquakes in the Mediterranean area up to the 10th century, Bologna 1994. Eck, Epigrafia = W. Eck, Tra epigrafia, prosopografia e archeologia. Scritti scelti, rielaborati ed aggiornati (Vetera 10), Roma 1996. Eck, L’Italia nell’impero romano = W. Eck, L’Italia nell’impero romano. Stato e amministrazione in epoca imperiale (Documenti e studi 25), Bari 1999 (editio Italica correcta et aucta libri Eck, Organisation). Eck, Organisation = W. Eck, Die staatliche Organisation in der hohen Kaiserzeit (Vestigia 28), München 1979. Eck, Scritti scelti = W. Eck, Tra epigrafia, prosopografia e archeologia: scritti scelti, rielaborati ed aggiornati, Roma 1996. Eck, Senatoren = W. Eck, Senatoren von Vespasian bis Hadrian. Prosopographische Untersuchungen mit Einschluß der Jahres- und Provinzialfasten der Statthalter (Vestigia 13), München 1970. Eck, Statthalter = W. Eck, Die Statthalter der germanischen Provinzen vom 1.–3. Jahrhundert (Epigr. Studien 14), Köln – Bonn 1985. Eck, Verwaltung = W. Eck, Die Verwaltung des römischen Reiches in der hohen Kaiserzeit. Ausgewählte und erweiterte Beiträge 1–2 (Arbeiten zur römischen Epigraphik und Altertumskunde 1. 3), Basel – Berlin 1995/98. Eck – Heinrichs, Sklaven und Freigelassene = W. Eck – J. Heinrichs, Sklaven und Freigelassene in der Gesellschaft der römischen Kaiserzeit (Texte zur Forschung 61), Darmstadt 1993. Écriture = M.-L. Haack (Ed.), L’écriture et l’espace de la mort. Épigraphie et nécropoles à l’époque préromaine (Coll. de l’École Fr. de Rome 502), Rome 2016. Écriture dans la maison = M. Corbier – J.-P. Guilhembet (Ed.), L’écriture dans la maison romaine, Paris 2011.

CCII

CIL IX Eder, Servitus publica = W. Eder, Servitus publica. Untersuchungen zur Entstehung, Entwicklung und Funktion der öffentlichen Sklaverei in Rom (Forsch. Sklaverei 13), Wiesbaden 1980. Effetto Alba Fucens = A. Campanelli (Ed.), Effetto Alba Fucens. Rivive la piccola Roma d’Abruzzo, Ascoli Piceno 2002. Egypte – Grèce – Rome = Egypte – Grèce – Rome. Les différents visages des femmes antiques. Travaux et colloques du séminaire d’épigraphie grecque et latine de l’IASA, 2002/06 (Echo 7), Bern 2008. Ehmig, Donum dedit = U. Ehmig, Donum dedit. Charakteristika einer Widmungsformel in lateinischen Sakralinschriften (Pietas 9), Gutenberg 2017. Ehmig – Haensch, LIA = U. Ehmig – R. Haensch, Die lateinischen Inschriften aus Albanien (LIA), Bonn 2012. Ehrenberg – Jones, Documents2 = V. Ehrenberg – A. H. M. Jones, Documents Illustrating the Reigns of Augustus and Tiberius2, repr. with addenda, Oxford 1976. Eisner, Grabbauten = M. Eisner, Zur Typologie der Grabbauten im Suburbium (RM, Ergänzungsheft 26), Mainz 1986. Elenco = Elenco del fondo privato de’ duchi D’Alessandro di Pescolanciano (liber manu scriptus servatus Aeserniae in Archivio di Stato di Isernia, sign. S.S. 40 n. 20, a. 1857/60 exaratus). Élites et leurs facettes = M. Cébeillac-Gervasoni – L. Lamoine (Ed.), Les élites et leurs facettes. Les élites locales dans le monde hellénistique et romain (Coll. de l’École Fr. de Rome 309. Collection Erga 3), Rome – Clermont-Ferrand 2003. Élites municipales = M. Cébeillac-Gervasoni (Ed.), Les élites municipales de l’Italie péninsulaire de la mort de César à la mort de Domitien entre continuité et rupture. Classes sociales dirigeantes et pouvoir central (Coll. de l’École Fr. de Rome 271), Paris – Rome 2000. Engesser, Stadtpatronat = L. Engesser, Der Stadtpatronat in Italien und den Westprovinzen bis Diokletian, Diss. Freiburg 1957. Engfer, Private Munifizenz = K. Engfer, Die private Munifizenz der römischen Oberschicht in Mittel- und Süditalien. Eine Untersuchung lateinischer Inschriften unter dem Aspekt der Fürsorge (Philippika. Altertumskundliche Abhandlungen 110), Wiesbaden 2017. Engström, Carmina = E. Engström, Carmina Latina Epigraphica post editam collectionem Buechelerianam in lucem prolata, Gotoburgi – Lipsiae 1911. Epigrafi Assisi = G. Forni (Ed.), Epigrafi lapidarie romane di Assisi (Catalogo regionale dei beni culturali dell’Umbria [1]), Perugia 1987. Epigrafia 2006 I–III = M. L. Caldelli – G. L. Gregori – S. Orlandi (Ed.), Epigrafia 2006. Atti della XIVe Rencontre sur l’épigraphie in onore di Silvio Panciera con altri contributi di colleghi, allievi e collaboratori I–III (Tituli 9), Roma 2008. Epigrafia dei Marsi = C. Letta – S. D’Amato, Epigrafia della regione dei Marsi (CeSDIR. Monografie a supplemento degli “Atti” 7), Milano 1975. Epigrafia dei porti = C. Zaccaria (Ed.), L’epigrafia dei porti. Atti della XVIIe Rencontre sur l’epigraphie du monde romain (Ant. Alt. 79), Trieste 2014. Epigrafia del villaggio = A. Calbi – A. Donati – G. Poma (Ed.), L’epigrafia del villaggio. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 1990, Forlì, 27–30 settembre 1990 (Epigrafia e Antichità 12), Bologna – Faenza 1993. Epigrafia della produzione = C. Nicolet – S. Panciera (Ed.), Epigrafia della produzione e della distribuzione. Actes de la VIIe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain organisée par l’Université de Roma – “La Sapi-

REGIO IV

CCIII

enza” et l’École Française de Rome, Rome, 5–6 juin 1992 (Coll. de l’École Fr. de Rome 193), Paris – Rome 1994. Epigrafia d’età augustea = G. Paci (Ed.), Contributi all’epigrafia d’età augustea. Actes de la XIIIe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain, Macerata, 9–11 settembre 2005 (Ichnia 8), Macerata – Tivoli (RM) 2007. Epigrafia di confine = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Epigrafia di confine, confine dell’epigrafia. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2003, Bertinoro, 10–12 ottobre 2003 (Epigrafia e Antichità 21), Bologna – Faenza 2004. Epigrafia e archeologia romana = G. Paci (Ed.), Epigrafia e archeologia romana nel territorio marchigiano. In memoria di Lidio Gasperini. Atti del Convegno, Macerata, 22–23 aprile 2013 (Ichnia 13), Macerata – Tivoli (RM) 2013. Epigrafia e ordine senatorio I–II = Epigrafia e ordine senatorio. Atti del colloquio internazionale AIEGL, Roma, 14–20 maggio 1981 I–II (Tituli 4–5), Roma 1982 [1984]. Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I–II = M. L. Caldelli – G. L. Gregori (Ed.), Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo. Atti della XIXe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain, Roma, 21–23 marzo 2013 I–II (Tituli 10), Roma 2014. Epigrafia e politica = S. Segenni – M. Bellomo (Ed.), Epigrafia e politica. Il contributo della documentazione epigrafica allo studio delle dinamiche politiche del mondo romano (Milano, 28–29 gennaio 2015) (Consonanze 4), Milano 2017. Epigrafia e territorio II = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane II (Documenti e studi 5), Bari 1987. Epigrafia e territorio III = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane III (Documenti e studi 17), Bari 1994. Epigrafia e territorio IV = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane IV (Documenti e studi 19), Bari 1996. Epigrafia e territorio VII = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane VII (Documenti e studi 37), Bari 2004. Epigrafia e territorio VIII = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane VIII (Documenti e studi 42), Bari 2007. Epigrafia e territorio IX = M. Chelotti – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane IX (Documenti e studi 54), Bari 2013. Epigrafia e territorio X = M. Chelotti – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane X (Documenti e studi 64), Bari 2016. Epigrafía Jurídica = C. Castillo et al. (Ed.), Novedades de Epigrafía Jurídica Romana en el ultimo decenio. Actas del Coloquio Internacional A.I.E.G.L., Pamplona, 9–11 de abril de 1987, Pamplona 1989. Epigrafia ostiense = M. L. Caldelli et al. (Ed.), Epigrafia ostiense dopo il CIL. 2000 iscrizioni funerarie (Antichistica 15; Storia ed epigrafia 15), Venezia 2018. Epigrafia romana in area adriatica = G. Paci (Ed.), Epigrafia romana in area adriatica. Actes de la IXe Rencontre francoitalienne sur l’épigraphie du monde romain, Macerata, 10– 11 novembre 1995 (Ichnia 2), Macerata – Pisa 1998. Equi = S. Lapenna (Ed.), Gli Equi tra Abruzzo e Lazio. Catalogo della mostra, Sulmona (AQ) 2004. Equicoli = G. Alvino (Ed.), Gli Equicoli. I guerrieri delle montagne, Roma 2004. Erkelenz, Optimo praesidi = D. Erkelenz, Optimo praesidi. Untersuchungen zu den Ehrenmonumenten für Amtsträger der römischen Provinzen in Republik und Kaiserzeit (Antiquitas 1. 52), Bonn 2003.

CONSPECTVS LIBRORVM

Ernout, Notes = A. Ernout, Notes de philologie latine (Centre de Recherches d’Histoire et de Philologie de la IVe Section de l’École pratique des Hautes Études III. Hautes Études du Monde Gréco-Romaine 3), Genève – Paris 1971. Ernout, Recueil4 = A. Ernout, Recueil de textes latins archaïques4, Paris 1973. Errore = A. Sartori – F. Gallo (Ed.), L’errore in epigrafia. Atti del Convegno, Milano, 20–21 settembre 2018 (Ambrosiana Graecolatina 10), Milano 2019. Ertman, Curatores viarum = Ph. C. Ertman, Curatores viarum: a Study of the Superintendents of Highways in ancient Rome, Ann Arbor (MI) 1976. Esch, Römische Straßen = A. Esch, Römische Straßen in ihrer Landschaft. Das Nachleben antiker Straßen um Rom mit Hinweisen zur Begehung im Gelände, Mainz 1997. Esclaves = M. Dondin-Payre – N. Tran (Ed.), Esclaves et maîtres dans le monde romain. Expressions épigraphiques de leurs relations (Coll. de l’École Fr. de Rome 527), Rome 2017. Espluga, Silloge di Faenza = X. Espluga, Silloge di Faenza e la tradizione epigrafica di Verona (Epigrafia e Antichità 39), Bologna 2017. Est enim ille flos Italiae = P. Basso – A. Buonopane – A. Cavarzere – S. Pesavento Mattioli (Ed.), Est enim ille flos Italiae. Vita economica e sociale nella Cisalpina romana. Atti delle giornate di studi in onore di Ezio Buchi, Verona, 30 novembre – 1 dicembre 2000, Verona 2008. Estudios = B. García-Hernández – R. López Gregoris – E. Nieto Ballester – M. E. Torrego (Ed.), Estudios de lingüística Latina. Actas del IX Coloquio Internacional de Lingüística Latina. Universidad Autonóma de Madrid, 14– 18 de abril de 1997, Madrid 1998. Estudios Marc Mayer = G. Baratta – A. Buonopane – J. Velaza (Ed.), Cultura epigráfica y cultura literaria. Estudio en Homenaje a Marc Mayer i Olivé (Epigrafia e Antichità 44), Bologna – Faenza 2019. Euler, Donom do = W. Euler, Donom do. Eine figura etymologica der Sprachen Altitaliens, Innsbruck 1982. Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale = S. Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano VIII. Regio Italiae I, 2: Campania praeter Pompeios (Vetera 18), Roma 2011. Evans, Cults = E. C. Evans, The Cults of the Sabine Territory (Pap. Mon. Am. Acad. Rome 11), Roma 1939. Evergetismo = F. Cancrini – Chr. Delplace – S. M. Marengo, L’evergetismo nella regio V (Picenum) (Picus. Supplementi 8), Tivoli 2001. Ex adversis fortior resurgo = R. Bertini Conidi – F. Longo (Ed.), Ex adversis fortior resurgo. Miscellanea in ricordo di Patrizia Sabbatini Tumolesi (Arti Spazi Scritture. Storia antica 7), Ospedaletto (PI) 2008. Ex officina = C. Fernández Martínez – M. Limón Belén – J. Gómez Pallarès – J. del Hoyo Calleja (Ed.), Ex officina. Literatura epigráfica en verso (Linguistica 128), Sevilla 2013. Fabbi, Antichità = A. Fabbi, Antichità umbre (natura, storia, arte), Spoleto (PG) 1971. Fabbi, Guida = A. Fabbi, Guida alla Valnerina, Abeto (PG) 1977. Fabbi, Preci = A. Fabbi, Preci e la Valle Castoriana. Terra ignorata, Spoleto (PG) 1963. Fabbi, Storia dei Comuni I = A. Fabbi, Storia dei Comuni della Valnerina I, Abeto (PG) 1976. Fabbi, Storia e arte = A. Fabbi, Storia e arte nel comune di Cascia, Cascia (PG) 1975. Fabbi, Studio = A. Fabbi, Studio storico-artistico su Aliena, Spoleto (PG) 1973. Fabbi, Visso = A. Fabbi, Visso e le sue valli, Spoleto (PG) 1965 (ed. altera Spoleto 1977).

CONSPECTVS LIBRORVM

CCIV

Fabbri, Mater florum = L. Fabbri, Mater florum. Flora e suo culto a Roma (Bibliotheca dell’“Archivum Romanicum” I.492), Firenze 2019. Fabre, Libertus = G. Fabre, Libertus. Recherches sur les rapports patron-affranchi à la fin de la République romaine (Coll. de l’École Fr. de Rome 50), Rome 1981. Fagan, Bathing = G. G. Fagan, Bathing in Public in the Roman World, Ann Arbor (MI) 2002. Falacrinae = F. Coarelli – R. Cascino – V. Gasparini (Ed.), Falacrinae. Le origini di Vespasiano. Catalogo della mostra (Cittareale [RI], Museo Civico – Auditorium di S. Maria, 18 luglio 2009 – 19 gennaio 2010), Roma 2009. Fana III = S. Capini – P. Curci – M. R. Picuti (Ed.), Fana, templa, delubra. Corpus dei luoghi di culto dell’Italia antica III. Regio IV: Alife, Bojano, Sepino, Roma 2015. Fant, Curatores rei publicae = J. C. Fant, The curatores rei publicae in Italy from their Inception to the Death of Commodus (Xerox Univers. Microfilms), Ann Arbor (MI) 1976. Fanum Voltumnae = G. M. Della Fina (Ed.), Il fanum Voltumnae e i santuari comunitari dell’Italia antica. Atti del XIX Convegno Internazionale di Studi sulla Storia e l’Archeologia dell’Etruria (Ann. “Claudio Faina” 19), Orvieto (TR) – Roma 2012. Faoro, Praefectus = D. Faoro, Praefectus, procurator, praeses. Genesi delle cariche presidiali equestri nell’Alto Impero Romano (Studi Udinesi sul Mondo Antico 8), Firenze – Città di Castello (PG) 2011. Farfa = R. Dondarini (Ed.), Farfa, abbazia imperiale. Atti del convegno internazionale, Farfa – Santa Vittoria in Matenano, 25–29 agosto 2003, S. Pietro in Cariano (VR) 2006. Farina – Fiorillo – del Santo – Vitelli, Alife romana = S. Farina – G. Fiorillo – A. del Santo – S. Vitelli, Alife romana. Contributo alla conoscenza delle opere pubbliche e private, Napoli 1982. Fasolini, Aggiornamento = D. Fasolini, Aggiornamento bibliografico ed epigrafico ragionato sull’imperatore Claudio, Milano 2006. Fasolini, Tribù romane = D. Fasolini, Le tribù romane della Hispania Tarraconensis. L’ascrizione tribale dei cittadini romani nelle testimonianze epigrafiche, Milano 2012. Fasolo, Paesaggi = M. Fasolo, Antichi paesaggi agrari d’Italia nelle banche dati dell’AGEA, Roma 2006. Faure, Centurions = P. Faure, L’aigle et le cep. Les centurions légionnaires dans l’Empire des Sévères (Scripta antiqua 54), Bordeaux 2013. Fausti, Chiesa = L. Fausti, La Chiesa Priorale di San Felice di Narco, Spoleto (PG) 1922. Fayer, Dea Roma = C. Fayer, Il culto della dea Roma. Origine e diffusione nell’impero, Pescara 1976. Febonio = V. Esposito – G. Morelli (Ed.), Muzio Febonio nel Quarto Centenario della nascita (1597–1997). Atti del Convegno di studi, Avezzano, 9–10 maggio 1998, L’Aquila 2000. Federazioni = L. Aigner Foresti – A. Barzanò – C. Bearzot – L. Prandi – G. Zecchini (Ed.), Federazioni e federalismo nell’Europa antica. Alle radici della casa comune europea. Bergamo, 21–25 settembre 1992 I–II, Milano 1994. Felletti Maj, Tradizione italica = B. M. Felletti Maj, La tradizione italica nell’arte romana (Stud. Arch. 3), Roma 1977. Fernández Martínez, Poesía epigráfica = C. Fernández Martínez, Poesía epigráfica latina (Biblioteca Clásica Gredos 259), Madrid 1998. Fernique, Inscriptions inédites = E. Fernique, Inscriptions inédites du pays des Marses (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 5), Paris 1879.

CIL IX

Ferone, Opuscula I–III = C. Ferone, Opuscula, a cura di A. Russi I–III (Gervasiana. Opuscula 1), San Severo (FG) 2013. Ferrara, Canneto = V. Ferrara, Canneto sul Trigno, Lanciano – Vasto (CH) 1989. Ferrara, Cripta = V. Ferrara, La cripta e il battistero paleocristiano di Trivento, Penne (AQ) 1991. Ferrara, Diocesi = V. Ferrara, Diocesi di Trivento I. Periodo delle origini, Roma 1990. Festschrift Vittinghoff = W. Eck – H. Galsterer – H. Wolff (Ed.), Studien zur antiken Sozialgeschichte. Festschrift F. Vittinghoff, Köln – Wien 1980. Festschrift Weber = F. Beutler – W. Hameter (Ed.) “Eine ganz normale Inschrift” … Und ähnliches zum Geburtstag von Ekkehard Weber. Festschrift zum 30. April 2005 (Althistorisch-Epigraphische Studien 5), Wien 2005. Fides amicorum = G. Firpo (Ed.), Fides amicorum. Studi in onore di Carla Fayer, Pescara 2011. Filo di Arianna = R. Tuteri (Ed.), Un filo di Arianna. Percorsi del Museo Archeologico di Sulmona tra pannelli e schede, Atri (TE) 2011. Filomusi-Guelfi, Iscrizione latina = F. Filomusi-Guelfi, Sopra un’iscrizione latina scoperta in Tocco a Causaria, Chieti 1881. Filomusi-Guelfi, Strenna = L. Filomusi-Guelfi, Strenna di Tocco a Casauria, Chieti 1881. Finanze municipali = Il capitolo delle entrate nelle finanze municipali in Occidente ed in Oriente. Actes de la Xe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain, Rome, 27–29 mai 1996 (Coll. de l’École Fr. de Rome 256), Roma 1999. Finelli, Città di Alife = F. S. Finelli, Città di Alife e diocesi. Cenni storici, Scafati (SA) 1928. Finocchietti, Molise = L. Finocchietti, Il Molise in età tardo-antica. Città e campagne tra il III e il VI secolo d. C. (BAR. International Series 2337), Oxford 2012. A. Fiocca, Aufidena = A. Fiocca, Aufidena, oggi Castel di Sangro. Edizione corretta e accresciuta, Roma 1899. L. Fiocca, Castel di Sangro = L. Fiocca, Castel di Sangro ed i suoi monumenti, Palermo 1903. Fiocchi Nicolai, Cimiteri = V. Fiocchi Nicolai, I cimiteri paleocristiani del Lazio II. Sabina (Mon. Ant. Crist. 2° ser., 20), Città del Vaticano 2009. Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria = V. Fiocchi Nicolai – M. Ricciardi, La catacomba di S. Vittoria a Monteleone Sabino (Trebula Mutuesca). Con appendice di B. Mazzei (Scavi e restauri pubblicati a cura della Commissione di archeologia sacra 2), Città del Vaticano 2003. Fiorani, Una città romana = G. Fiorani, Una città romana: Magliano dei Marsi (dalle origine al Medioevo), Roma 1978. Fiordigigli, San Giustino = G. Fiordigigli, San Giustino. Vescovo di Chieti – Confessore nei Vestini, S. Gabriele (TE) 1999. Fiorelli, Catalogo = G. Fiorelli, Catalogo del Museo Nazionale di Napoli. Raccolta epigrafica II. Iscrizioni latine, Napoli 1868. FIRA2 I–III = S. Riccobono et al. (Ed.), Fontes iuris Romani antejustiniani2 I–III, Florentiae 1940/43 (partis III editio altera appendice aucta, Florentiae 1969). Firpo, Roma = G. Firpo, Roma e i veteres hostes (Saggi di storia antica 38), Roma 2015. Fishwick, Imperial Cult I–II = D. Fishwick, The Imperial Cult in the Latin West. Studies in the Ruler Cult of the Western Provinces of the Roman Empire I–II (EPRO 108), Leiden – New York – Köln 1987/92.

REGIO IV Fitz, Laufbahn der Statthalter = J. Fitz, Die Laufbahn der Statthalter in der römischen Provinz Moesia inferior, Weimar 1966. Fondation = S. Agusta-Boularot – S. Huber – W. Van Andringa (Ed.), Quand naissent les dieux. Fondation des sanctuaires antiques: motivations, agents, lieux (Coll. de l’École Fr. de Rome 534), Roma 2017. Fonti latine e greche I–II = M. Buonocore – G. Firpo, Fonti latine e greche per la storia dell’Abruzzo antico I–II (DASP. Documenti per la Storia d’Abruzzo 10. 1–2), Padova 1991 – L’Aquila 1998. Fora, Epigrafia anfiteatrale = M. Fora, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano IV. Regio Italiae I: Latium (Vetera 11), Roma 1996. Fora, Munera gladiatoria = M. Fora, I munera gladiatoria in Italia. Considerazioni sulla loro documentazione epigrafica (Istituto adriatico per la storia del Principato fra Adriano e Diocleziano 1), Napoli 1996. Forbis, Municipal Virtues = E. Forbis, Municipal Virtues in the Roman Empire. The Evidence of Italian Honorary Inscriptions (Beiträge zur Altertumskunde 79), Stuttgart – Leipzig 1996. Forma = Forma. La città antica e il suo avvenire, Roma 1985. Forme e strutture = A. Ancillotti – A. Calderini – R. Massarelli (Ed.), Forme e strutture della religione nell’Italia mediana antica. Forms and Structures of Religion in Ancient Central Italy. III Convegno Internazionale dell’Istituto di Ricerche e Documentazione sugli antichi Umbri, Perugia – Gubbio, 21–25 settembre 2011 (Stud. Arch. 215), Roma 2016. Forme municipali = S. Evangelisti – C. Ricci (Ed.), Le forme municipali in Italia e nelle province occidentali tra i secoli I a. C. e III d. C. Atti della “XXI Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain”, Campobasso, 24–26 settembre 2015 (Insulae Diomedeae 29), Bari 2017. Fornari, ms. = F. Fornari, Breviarium manu scriptum d. 9 m. Sept. a. 1916 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. Divisione I, 1916/19, b. 641, fasc. “Prata d’Ansidonia”. Forni, Esercito = G. Forni, Esercito e marina di Roma antica (Mavors 5), Amsterdam 1992. Forni, Reclutamento = G. Forni, Il reclutamento delle legioni da Augusto a Diocleziano, Milano – Roma 1953. Forni, Scripta minora = G. Forni, Le tribù romane IV. Scripta minora (Historica 6), Roma 2006. Forni, Tribù = G. Forni, Le tribù romane I. Tribules 1–4 (Historica 3. 5. 7. 10), Roma 1996/2012. FPL4 Blänsdorf = J. Blänsdorf (Ed.), Fragmenta Poetarum Latinorum Epicorum et Lyricorum Praeter Enni Annales et Ciceronis Germanicique Aratae post W. Morel et K. Büchner editionem quartam auctam curavit Jürgen Blänsdorf, Berlin – New York 2011. Fracassi, San Pelino = P. Fracassi, San Pelino la capitale dei Marsi Anxantini, L’Aquila 1988. Fraccaro, Opuscula III = P. Fraccaro, Opuscula III. Scritti di Topografia e di Epigraphia. Vol. I, Testo. Vol. II, Tavole, Pavia 1957. France, Quadragesima Galliarum = J. France, Quadragesima Galliarum. L’organisation douanière des provinces alpestres, gauloises et germaniques de l’Empire romain (Ier siècle avant J.-C. – IIIe siècle après J.-C.) (Coll. de l’École Fr. de Rome 278), Paris – Rome 2001. Francesco Saverio Cremonese = M. Salzano (Ed.), Il quarantennale (30 settembre 1977 – 30 settembre 2017) ed il contributo di Francesco Saverio Cremonese all’epigrafia e all’archeologia del Molise, Agnone (IS) 2018.

CCV

CONSPECTVS LIBRORVM Franceschini, Memorie storiche = M. Franceschini, Memorie storiche di Cascia, Cascia (PG) 1913 (= Documentazione Ritiana Antica III, Cascia [PG] 1968, 63–121). Franceschini, ms. I = M. Franceschini, Raccolta delle lapidi esistenti in Cascia e nel suo territorio (liber manu scriptus a. 1810, servatus Cascia in aedibus Franceschini sine inv. n.; exemplum lucis ope impressum exstat Cascia in bibliotheca municipali). Franceschini, ms. II = M. Franceschini, Ristretto istorico di Cascia e del suo territorio (liber manu scriptus a. 1810, servatus Cascia in aedibus Franceschini sine inv. n.; exemplum lucis ope impressum exstat Cascia in bibliotheca municipali). Frank, Economic Survey I–VI = T. Frank, An Economic Survey of Ancient Rome I–V, Baltimore 1933/40, VI [Index], Paterson (NJ) 1959. Franzoni, Habitus = C. Franzoni, Habitus atque habitudo militis: monumenti funerari di militari nella Cisalpina Romana (Stud. Arch. 45), Roma 1987. Fraschetti, Roma e il principe2 = A. Fraschetti, Roma e il principe2 (Biblioteca Universale Laterza 571), Roma – Bari 2005. Fratianni, Terventum = G. Fratianni, Terventum. Carta Archeologica della media valle del Trigno (Riv. Top. Ant. Supplemento 6), Galatina (LE) 2010. Freis, Cohortes urbanae = H. Freis, Die cohortes urbanae (Epigr. Studien 2), Köln – Graz 1967. Frenz, Römische Grabreliefs = H. G. Frenz, Römische Grabreliefs in Mittel- und Süditalien (Archaeologica 37), Roma 1985. Friedl, Konkubinat = R. Friedl, Der Konkubinat im kaiserzeitlichen Rom. Von Augustus bis Septimius Severus (Historia Einzelschriften 98), Stuttgart 1996. Friedländer, Darstellungen9 = L. Friedländer, Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms9, Leipzig 1919/20. Fucinese, Eremo = D. V. Fucinese, L’eremo di S. Venanzio in Raiano, Raiano (AQ) 1976. Fucinese, Raiano = D. V. Fucinese, Raiano. Notizie storiche e vita tradizionale, L’Aquila 1971. Fucinese, Raiano e dintorni = D. V. Fucinese, Raiano e dintorni. L’immagine e la storia, Raiano (AQ) 1987. Fucinese, Sant’Angelo di Vittorito = D. V. Fucinese, Sant’Angelo di Vittorito e la presenza del ‘Maestro del trittico’ di Beffi nella Valle Peligna, Raiano (AQ) 2003. Fucino I = U. Irti – G. Grossi – V. Pagani (Ed.), Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Atti del Convegno di Archeologia, Avezzano, 10–11 novembre 1989, Roma 1991. Fucino II = E. Burri – A. Campanelli (Ed.), Sulle rive della memoria. Il lago Fucino e il suo Emissario, Pescara 1994. Fucino III = Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Atti del II Convegno di Archeologia in ricordo di Antonio Mario Radmilli e Giuliano Cremonesi, Museo di Preistoria, Celano – Paludi, 26–28 novembre 1999, Avezzano (AQ) 2001. Fucino IV = D. Liberatore – M. J. Strazzulla, Fucino. Studi sulla cultura figurativa (Insulae Diomedeae 6), Bari 2007. Fucino V = G. Grossi – U. Irti – C. Malandra (Ed.), Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Atti del III Convegno di Archeologia in ricordo di Walter Cianciusi, Castello Orsini, Avezzano, 13–15 novembre 2009, Avezzano (AQ) 2011.. Fucino VI = Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Archeologia e rinascita culturale dopo il sisma del 2015. Atti del IV Convegno di Archeologia, Castello Orsini, Avezzano, 20–23 maggio 2015, Avezzano (AQ) 2016.. Fucino cento anni = Fucino cento anni 1877–1977. Atti degli incontri e dei convegni svoltisi per il Centenario del prosciugamento del Fucino e per il Venticinquennale della

CONSPECTVS LIBRORVM

CCVI

Riforma Agraria, 14 maggio 1977 – 4 marzo 1978, Avezzano (AQ) 1979 (editio tertia Teramo 1993). Fusco, Gestione delle acque = A. Fusco, La gestione delle acque nelle civitates dell’Italia romana. La documentazione epigrafica (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2011/13 Palermo impetratae apud Università degli Studi. Dipartimento di Beni Culturali – Studi Culturali). Gabba, Italia romana = E. Gabba, Italia romana (Biblioteca di Athenaeum 25), Como 1984.. Gaetano Marini = M. Buonocore (Ed.), Gaetano Marini (1742–1815) protagonista della cultura europea. Scritti per il bicentenario della morte I–II (BAV. Studi e testi 492– 493), Città del Vaticano 2015. Gaggiotti, Fontana = M. Gaggiotti, La fontana del grifo a Saepinum (Documenti 3), Roma 1973. Galiani, ms. = F. Galiani, Libri manu circ. saec. XVIII medio scripti sign. XXX.C.12 et XXXI.A.10 nunc servati Neapoli in bibliotheca societatis Società Napoletana di Storia Patria, de quibus a. 2017 in. me certiorem fecit Umberto Soldovieri. Galletier, Étude = É. Galletier, Étude sur la poésie funéraire romaine d’après les inscriptions, Paris 1922. Galli, Ricerche = L. Galli, Ricerche sui collegi romani (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1997/98 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, Scuola Nazionale di Archeologia). A. Gallo, Amiternum = A. Gallo, Amiternum, L’Aquila 1904 (lucis ope iterum impressum Avezzano (AQ) [1985?]). Gallo, Prefetti = Annarosa Gallo, Prefetti del pretore e prefetture. L’organizzazione dell’agro romano in Italia (IV–I sec. a. C.) (Documenti e studi 68), Bari 2018. Galluppi, Faifoli = M. Galluppi, Faifoli, città del Sannio durante l’epoca repubblicana ed imperiale di Roma. Documenti. Epigrafi. Conclusioni storiche, Roma 1927. Galluppi, S. Maria di Canneto = M. Galluppi, S. Maria di Canneto sul Trigno nell’archeologia, nella storia e nell’arte, Roma 1941. Galsterer, Herrschaft = H. Galsterer, Herrschaft und Verwaltung im republikanischen Italien. Die Beziehungen Roms zu den italischen Gemeinden vom Latinerfrieden 338 v. Chr. bis zum Bundesgenossenkrieg 91 v. Chr. (MBPAR 68), München 1976. Garampi, ms. = Adversaria itinerarii a Iosepho Garampi a. 1748 facti manu scripta servata in codice Archivi Secreti Apostolici Vaticani sign. Fondo Garampi 133 f. 282–284. 287–306 (gratias ago collegae Giovanni Venditti, qui me certiorem fecit; vide eund., BDASP 108, 2017 [2018], 129–165). García Valdecasas, La fórmula = A. García Valdecasas, La fórmula H-M-H-HH-S en las fuentes epigráficas romanas. Contribución a la historia de los sepulcros familiares y hereditarios en el derecho romano (Anuario de historia del derecho español 5), Madrid 1929. Garrucci, Isernia = R. Garrucci, La storia di Isernia raccolta dagli antichi monumenti, Napoli 1848. Garrucci, Sylloge = R. Garrucci, Sylloge Inscriptionum Latinarum aevi Romanae rei publicae usque ad C. Iulium Caesarem plenissima I–II, Augustae Taurinorum 1875/77. Garrucci a Benevento = C. Ferone – I. M. Iasiello, Garrucci a Benevento. Temi e modi di uno scontro intellettuale alle origini della riscoperta archeologica di Benevento (Collezione storica 4), Roma 2008. Garton, Roman Theatre = Ch. Garton, Personal Aspects of the Roman Theatre, Toronto 1972. Gasdia, Campobasso = V. E. Gasdia, Storia di Campobasso, [s. l.] 1960.

CIL IX

Gasperini, Spoletium – Nursia = M. Gasperini, Da Spoletium a Nursia. Viabilità, topografia e dinamiche insediative (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2012/13 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”) [http:// hdl.handle.net/10805/2314]. Gattinara, Tagliacozzo = G. Gattinara, Storia di Tagliacozzo dalla origine ai giorni nostri con brevi cenni sulla regione marsicana, Città di Castello (PG) 1894. Geiger, Sacerdotibus = F. Geiger, De Sacerdotibus Augustorum Municipalibus (Dissertationes Philologicae Halenses 23), Halis Saxonum 1913. Genres épigraphiques = E. Dupraz – W. Sowa (Ed.), Genres épigraphiques et langues d’attestation fragmentaire dans l’espace méditerranéen (Cahiers de l’ERIAC 9), MontSaint-Aignan (Rouen) 2015. Gentes et Principes = M. R. Sanzi Di Mino – L. Nista (Ed.), Gentes et Principes. Iconografia romana in Abruzzo, Pisa 1993. Germanico = G. Bonamente – M. P. Segoloni (Ed.), Germanico: la persona, la personalità, il personaggio. Atti del Convegno, Macerata – Perugia, 9–11 maggio 1986 (Università degli Studi di Macerata. Atti di Convegni 4), Roma 1987. Gesellschaft und Recht = M. N. Andreev et al. (Ed.), Gesellschaft und Recht im Griechisch-Römischen Altertum I–II (Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Schriften der Sektion für Altertumswissenschaft 52), Berlin 1968/ 69. Giannangeli, Barisciano = R. Giannangeli, Terra di Barisciano. Ricerca storica, L’Aquila 1974. Giletti, Sabini = F. Giletti, Dai Sabini ai Romani (Antichità e sviluppo del territorio di Montenero Sabino 1), Montenero Sabino (RI) 2012. Ginestet, Organisations de la jeunesse = P. Ginestet, Les organisations de la jeunesse dans l’Occident Romain (Coll. Latomus 213), Bruxelles 1991. Giocondo, Borg. lat. = Giovanni Giocondo da Verona, Collectio inscriptionum Latinarum et Graecarum (liber temporis spatio inter a. 1490 et a. 1498 comprehenso ab Iacobo Aurelio Questenberg exaratus olim apud Sacram Congregationem de Propaganda Fide nunc in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservatus sign. Borg. lat. 336). Giornata Amaduzziana = Atti della Terza Giornata Amaduzziana. Rubiconia Accademia dei Filopatridi, Savignano sul Rubicone, 30 marzo 2003 (Rubiconia Accademia dei Filopatridi. Centro di Studi Amaduzziani 4), Viserba (RN) 2004. Giornata di studi = S. Antolini – A. Arnaldi – E. Lanzillotta (Ed.), Giornata di studi per Lidio Gasperini. Roma, 5 giugno 2008 (Themata 4), Tivoli (RM) 2010. Girard, Textes de droit romain6 = P. F. Girard, Textes de droit romain. 6 éd. entièrement revue et augmentée par S. Senn, Paris 1937 (= Les lois des Romains. 7 éd. par un groupe de romanistes des “Textes de droit romain”, Tome II de P. F. Girard et F. Senn, pubblicazione curata da V. Giuffrè, Napoli 1977 [Pubblicazioni della Facoltà di Giurisprudenza dell’Università di Camerino 12]). Giuffrè, Documenti testamentari = V. Giuffrè, Documenti testamentari romani (Testi per esercitazioni 3), Milano 1974. Giustiniani, Dizionario = L. Giustiniani, Dizionario Geografico Ragionato del Regno di Napoli, Napoli 1816. Giustizia, Territorio = F. Giustizia, Paletnologia ed archeologia di un territorio, Roma 1985. Goffin, Euergetismus = B. Goffin, Euergetismus in Oberitalien (Habelts Dissertationsdrucke, Reihe Alte Geschichte 46), Bonn 2002.

REGIO IV

CCVII

Golini, Vittorito = D. Golini, Vittorito nell’antichità. Archeologia di un insediamento, Roma 1994. Golvers, Studie = N. Golvers, Studie over het toponymisch materiaal van de antieke Sabina, Diss. Leuven 1989 (non vidi). Gordon, Album I–III = A. E. Gordon – J. S. Gordon, Album of Dated Latin Inscriptions. Rome and the Neighborhood I–III. Text and Plates. IV. Indexes, Berkeley – Los Angeles 1958/65. Gordon, Introduction = A. E. Gordon, Illustrated Introduction to Latin Epigraphy, Berkeley – Los Angeles – London 1983. Gori, Nuova guida = F. Gori, Nuova guida storica, artistica, geologica ed antiquaria da Roma a Tivoli e Subiaco alla grotta di Collepardo alle valli dell’Amsancto e al lago Fucino V, Roma 1864. Gori, Relazione = F. Gori, Relazione delle ultime scoperte di antichità nella regione sabina, Rieti 1900. Gorostidi Pi, Inscripciones = D. Gorostidi Pi, Tusculum V. Las inscripciones latinas de procedencia urbana (Serie Arqueologica 15), Madrid 2020. Granarolo, D’Ennius à Catulle = J. Granarolo, D’Ennius à Catulle: recherches sur les antécédents romains de la “poésie nouvelle”, Paris 1971. Granino Cecere, Flaminato femminile = M. G. Granino Cecere, Il flaminato femminile imperiale nell’Italia romana (Urbana species 2), Roma 2014. Greco, Città di Penne = C. Greco, Città di Penne, Penne (AQ) 1999. Greco, Civitaquana = C. Greco, Civitaquana, storia di un’abazia e di due castelli, Penne (AQ) 2002. Greco, Statuti = C. Greco, Statuti della città di Penne (sec. XV) ovvero Codice Catena, Penne (AQ) 2003. Gregori, Brescia romana I–II = G. L. Gregori, Brescia romana. Ricerche di prosopografia e storia sociale I. I documenti. II. Analisi dei documenti (Vetera 7. 13), Roma 1990/2000. Gregori, Epigrafia anfiteatrale = G. L. Gregori, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano II. Regiones Italiae VI– XI (Vetera 4), Roma 1989. Gregori, Ludi e munera = G. L. Gregori, Ludi e munera. 25 anni di ricerche sugli spettacoli d’età romana. Scritti vari rielaborati e aggiornati con la collaborazione di G. Crimi e M. Giovagnoli (Scienze sociali. Studi e ricerche 13), Milano 2011. Grelle, Canosa romana = F. Grelle, Canosa romana (Saggi di storia antica 5), Roma 1993. Grossi, Angitia = G. Grossi, La città di Angitia, il lucus Angitiae e le origini di Luco dei Marsi, Avezzano (AQ) 1981. Grossi, Avezzano = G. Grossi, Le origini di Avezzano, Avezzano (AQ) 2000. Grossi, Celano = G. Grossi, Celano. Storia. Arte. Archeologia, Celano (AQ) 1998. Grossi, Corcumello = G. Grossi, Corcumello dall’antichità al medioevo, Corcumello (AQ) 1994. Grossi, Insediamenti = G. Grossi, Insediamenti italici nel Cicolano: territorio della “res publica Aequiculanorum” (Monografia e supplemento della 1° Conferenza di aggiornamento scolastico su temi storico-territoriali del Cicolano), L’Aquila 1984. Grossi, Marsica = G. Grossi, Marsica. Guida storica-archeologica, Avezzano (AQ) 2002. Grossi, Marsica Sacra = G. Grossi, Marsica Sacra. Chiese, Celle e Monasteri (IV–XII secolo), Avezzano (AQ) 2004. Grossi, Ricerca = G. Grossi, Alla ricerca di Marsi ed Equi (XVI–XXI secolo), Avezzano (AQ) 2019. Grossi, Trasacco = G. Grossi, Guida turistica di Trasacco, Trasacco (AQ) 1996.

CONSPECTVS LIBRORVM

Grossi – D’Amore, Capistrello = G. Grossi – F. D’Amore, Capistrello. Storia. Arte. Archeologia, Isola Liri (FR) 2000. Grossi Gondi, Trattato = F. Grossi Gondi, Trattato di epigrafia cristiana latina e greca del mondo romano occidentale, Roma 1920 (lucis ope iterum impressum [I monumenti cristiani dei primi secoli 1], Roma 1968). Gualtieri, Inscriptiones = F. S. Gualtieri, Inscriptiones repertae in ruderibus, et agro Antini, nunc Civita d’Antino (duo folia manu scripta (a–b) adplicita in fine voluminis Historia Marsorum Mutii Phoebonii nunc servati in Bibliotheca Apostolica Vaticana sign. Racc. Gen. Storia IV. 2231). Guardabassi, Indice = M. Guardabassi, Indice – Guida dei monumenti pagani e cristiani riguardanti l’istoria e l’arte esistenti nella provincia dell’Umbria, Perugia 1872 (editio altera Bologna 1968). Guardabassi, Lettere = M. Guardabassi, Lettere (libri manu scripti post saec. XIX medium exarati servati Perugia in Biblioteca comunale Augusta sub Fondo Guardabassi). Guardabassi, Taccuini = M. Guardabassi, Taccuini (libri manu scripti post saec. XIX medium exarati servati Perugia in Biblioteca comunale Augusta sub Fondo Guardabassi). Guarducci, Scritti scelti = M. Guarducci, Scritti scelti sulla religione greca e romana nel Cristianesimo (EPRO 98), Leiden 1983. Guattani, Monumenti sabini = G. A. Guattani, Monumenti sabini I–III, Roma 1827/30. Guérin-Beauvois, Thermalisme = M. Guérin-Beauvois, Le Thermalisme romain en Italie. Aspects sociaux et culturels aux deux premiers siècles de l’Empire (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 364), Rome 2015. Gummerus, Ärztestand = H. G. Gummerus, Der Ärztestand im römischen Reiche nach den Inschriften (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 3, 6), Helsingfors 1932. Guzmán Almagro, La tradició de l’epigrafia romana = A. Guzmán Almagro, La tradició de l’epigrafia romana al Renaixement. Patrimoni bibliogràfic català (Textos i Estudis de Cultura Catalana 130), Montserrat 2008. Guzmán Almagro, Orthographia alphabetica = A. Guzmán Almagro, La Orthographia alphabetica de Aquiles Estaço. Coleccionistas y estudiosos de epigrafía romana en el siglo XVI (Palmyrenus. Colección de textos y estudios humanistícos 9), Alcañiz – Lisboa 2019. Haack, Haruspices = M.-L. Haack, Les haruspices dans le monde romain (Scripta antiqua 6), Bordeaux 2003. Haack, Prosopographie = M.-L. Haack, Prosopographie des haruspices romains (Biblioteca di “Studi Etruschi” 42), Pisa – Roma 2006. Hälvä-Nyberg, Kontraktionen = U. Hälvä-Nyberg, Die Kontraktionen auf den lateinischen Inschriften Roms und Afrikas bis zum 8. Jh. n. Chr. (Annales Acad. Scient. Fennicae, Diss. Human. Litt. 49), Helsinki 1988. Hänlein-Schäfer, Veneratio Augusti = H. HänleinSchäfer, Veneratio Augusti. Eine Studie zu den Tempeln des ersten römischen Kaisers (Archaeologica 39), Roma 1985. Hahn, Frauen = U. Hahn, Die Frauen des römischen Kaiserhauses und ihre Ehrungen im griechischen Osten anhand epigraphischer und numismatischer Zeugnisse von Livia bis Sabina (Saarbrücker Studien zur Archäologie und alten Geschichte 8), Saarbrücken 1994. Halfmann, Senatoren = H. Halfmann, Die Senatoren aus dem östlichen Teil des Imperium Romanum bis zum Ende des 2. Jahrhunderts n. Chr. (Hypomnemata 58), Göttingen 1979. Halkin, Les esclaves publics = L. Halkin, Les esclaves publics chez les Romains, Bruxelles 1897 (lucis ope iterum impressum Roma 1965).

CONSPECTVS LIBRORVM

CCVIII

Handbook = Chr. Bruun – J. Edmondson (Ed.), The Oxford Handbook of Roman Epigraphy, Oxford 2015. Handwerk = W. Janssen – R. Schmidt-Wiegand – H. Tiefenbach (Ed.), Das Handwerk in vor- und frühgeschichtlicher Zeit. Teil I. Historische und rechtshistorische Beiträge und Untersuchungen zur Frühgeschichte der Gilde. Bericht über die Kolloquien der Kommission für die Altertumskunde Mittel- und Nordeuropas in den Jahren 1977 bis 1980 (Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl., 3. 122), Göttingen 1981. Handwörterbuch = H. Heinen (†) et al. (Ed.), Handwörterbuch der antiken Sklaverei I–III (Forsch. Sklaverei 5), Stuttgart 2017. Harmand, Le patronat = L. Harmand, Le patronat sur les collectivités publiques des origines au Bas-Empire: un aspect social et politique du monde romain, Paris 1957. Harris, Popular Medicine = W. V. Harris (Ed.), Popular Medicine in Graeco-Roman Antiquity: Explorations (Columb. Stud. Class. 42), Leiden – Boston 2016. Hartmann, Scribes = B. Hartmann, The Scribes of Rome. A Cultural and Social History of the Scribae, Cambridge 2020. Hellenismus I–II = P. Zanker (Ed.), Hellenismus in Mittelitalien. Kolloquium in Göttingen vom 5. bis 9. Juni 1974 I–II (Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl., 3. 97), Göttingen 1976. Helttula, Studies = A. Helttula, Studies on the Latin accusative absolute (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 81), Helsinki 1987. Hemelrijk, Hidden Lives = E. A. Hemelrijk, Hidden Lives, Public Personae. Women and Civic Life in the Roman West, Oxford 2015. Henning, Seianus = D. Henning, L. Aelius Seianus. Untersuchungen zur Regierung des Tiberius (Vestigia 21), München 1975. Héraclès = C. Bonnet – C. Jourdain-Annequin (Ed.), Héraclès. D’une rive à l’autre de la Méditerranée: bilan et perspectives. Actes de la Table Ronde de Rome, Academia Belgica – École française de Rome, 15–16 septembre 1989 à l’occasion du Cinquantenaire de l’Academia Belgica, en Hommage à Franz Cumont, son premier Président (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 28), Bruxelles 1992. Herrmann-Otto, Untersuchungen = E. Herrmann-Otto, Ex ancilla natus. Untersuchungen zu den hausgeborenen Sklaven und Sklavinnen im Westen des römischen Kaiserreiches (Forsch. Sklaverei 24), Stuttgart 1994. Hiberia – Italia = A. Sartori – A. Valvo (Ed.), Hiberia – Italia. Italia – Hiberia. Convegno internazionale di Epigrafia e Storia Antica, Gargnano – Brescia, 28–30 aprile 2005, Peschiera Borromeo (MI) 2006. Hirpinia = V. Franciosi et al. (Ed.), Appellati nomine lupi. Giornata internazionale di Studi sull’Hirpinia e gli Hirpini, Napoli, 28 febbraio 2014, Napoli 2017. Historia Augusta Colloquium 1971 = J. Straub (Ed.), Bonner Historia-Augusta-Colloquium 1971 (Antiquitas, Reihe 4. Beiträge zur Historia-Augusta-Forschung 11), Bonn 1974. Hoare, Classical tour = R. C. Hoare, A classical tour through Italy and Sicily I–II, London 1819. Höbenreich, Annona = E. Höbenreich, Annona. Juristische Aspekte der stadtrömischen Lebensmittelversorgung im Prinzipat (Grazer Rechts- und Staatswissenschaftliche Studien 55), Graz 1997. Højte, Roman Imperial Statue = J. M. Højte, Roman Imperial Statue Bases from Augustus to Commodus (Aarhus Studies in Mediterranean Antiquity 7), Aarhus 2005. Hörig – Schwertheim, Corpus = M. Hörig – E. Schwertheim, Corpus Cultus Iovis Dolicheni (EPRO 106), Leiden – New York – Københaven – Köln 1987.

CIL IX

Hoffman Lewis, Official Priests = M. W. Hoffman Lewis, The Official Priests of Rome under the Julio-Claudians. A Study of the Nobility from 44 B. C. to 68 A. D. (Pap. Mon. Am. Acad. Rome 16), Rome 1955. Hofmann, Stand und Aufgaben = J. B. Hofmann (Ed.), Stand und Aufgaben der Sprachwissenschaft. Festschrift für Wilhelm Streitberg, Heidelberg 1924. A. Holder, Sprachschatz I–III = A. Holder, Alt-celtischer Sprachschatz I–III, Leipzig 1896/1913. P. A. Holder, Auxilia = P. A. Holder, Studies in the Auxilia of the Roman Army from Augustus to Trajan (BAR. International Series 70), Oxford 1980. Holstenius, ms. I = L. Holstenius, emendationes in De Teate antiquo, Romae 1651, auctore Lucio Camarra, servatae in codice Bibliothecae Apostolicae Vaticanae sign. Barb. lat. 2291, f. 262r–274v, a. 1647 a Luca Holstenio exaratae. Holstenius, ms. II = L. Holstenius, Via Tiburtina, Valeria, Nomentana, Salaria, Praenestina, Lavicana, Latina. Iter a. 1627/30 et 1649 a Luca Holstenio factum per vias supra memoratas servatum Dresden in Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek ms. sign. n. 193 de quo vide Mommsen p. XLV (de re universa nunc vide L. Benedetti, QFIAB 94, 2014, 166–218; eund., in Peregrinationes 291–318). Homenaje Armin U. Stylow = Espacios, usos y formas de la epigrafía hispana en épocas antigua y tardoantica. Homenaje al Dr. Armin U. Stylow (Anejos de Archivo Español de Arqueología 48), Mérida 2009. Homenaje José Remesal Rodríguez = V. Revilla Calvo et al. (Ed.), Ex Baetica Romam. Homenaje a José Remesal Rodríguez (Col·lecció Homenatges 58), Barcelona 2019. Homenaje Ricardo Olmos = P. Bádenas de la Peña – P. Cabrera Bonet – M. Moreno Conde – A. Ruiz Rodríguez – C. Sánchez Fernández – T. Tortosa Rocamora (Ed.), Per speculum in aenigmate. Homenaje a Ricardo Olmos. Miradas sobre la Antigüedad (Erytheia. Estudios y Textos 7), Madrid 2014. Homines de Carapellas = Homines de Carapellas. Storia e archeologia della Baronia di Carapelle (DASP. Studi e testi 10), L’Aquila 1988. Hommages Carl Deroux I–IV = P. Defosse (Ed.), Hommages à Carl Deroux I–IV (Coll. Latomus 266–267. 270. 277), Bruxelles 2002/03. Hommages Francis Tassaux = A. Bouet – C. Petit-Aupert (Ed.), Bibere, ridere, gaudere, studere, hoc est vivere. Hommages à Francis Tassaux (Ausonius publications. Mémoires 9), Bordeaux 2018. Honroth, Stadtrömische Girlanden = M. Honroth, Stadtrömische Girlanden: ein Versuch zur Entwicklungsgeschichte römischer Ornamentik (Österreichisches Archäologisches Institut, Sonderschriften 17), Wien 1971. Hoogma, Der Einfluss Vergils = P. Hoogma, Der Einfluss Vergils auf die Carmina Latina Epigraphica. Eine Studie mit besonderer Berücksichtigung der metrisch-technischen Grundsätze der Entlehnung, Amsterdam 1959. Horster, Bauinschriften = M. Horster, Bauinschriften römischer Kaiser. Untersuchungen zu Inschriftenpraxis und Bautätigkeit in Städten des westlichen Imperium Romanum in der Zeit des Prinzipats (Historia Einzelschriften 157), Stuttgart 2001. Howald – Meyer, Römische Schweiz = E. Howald – E. Meyer, Die römische Schweiz. Texte und Inschriften mit Übersetzung, Zürich [1940]. Hübner, Exempla = Ae. Hübner, Exempla scripturae epigraphicae Latinae a Caesaris dictatoris morte ad aetatem Iustiniani (CIL Auctarium), Berolini 1885. Hüttl, Antoninus Pius I–II = W. Hüttl, Antoninus Pius I. Historisch-politische Darstellung, Prag 1936. II. Römische

REGIO IV

CCIX

Reichsbeamte und Offiziere unter Antoninus Pius. Antoninus Pius in den Inschriften seiner Zeit, Prag 1933. Humbert, Municipium = M. Humbert, Municipium et civitas sine suffragio. L’organisation de la conquête jusqu’à la guerre sociale (Coll. de l’École Fr. de Rome 36), Paris – Roma 1978. Hurlet, Les collègues du prince = F. Hurlet, Les collègues du prince sous Auguste et Tibère. De la légalité républicaine à la légitimité dynastique (Coll. de l’École Fr. de Rome 227), Paris – Roma 1997. Hurlet, Proconsul = F. Hurlet, Le proconsul et le prince d’Auguste à Diocletien (Scripta antiqua 18), Bordeaux 2006. Iannacchino, Telesia = M. A. Iannacchino, Storia di Telesia. Sua diocesi e pastori, Benevento 1900. Iannacchino, Topografia = M. A. Iannacchino, Topografia storica dell’Irpinia I–IV, Napoli 1889/94. Iasiello, Samnium = I. M. Iasiello, Samnium. Assetti e trasformazioni di una provincia dell’Italia tardoantica (Pragmateiai 11), Bari 2007. Iconographie du quotidien = S. Levebvre (Ed.), Iconographie du quotidien dans l’art provincial romain: modèles régionaux. Actes du XIVème Congrès international d’art provincial romain, Dijon, juin 2015 (Revue archéologique de l’Est. Supplement 44), Dijon 2017. ICVR = Inscriptiones Christianae urbis Romae saec. VII antiquiores I. Ed. G. B. de Rossi, Roma 1857/61. – Supplementum. Ed. G. Gatti, Roma 1915. ICVR, N. S. = Inscriptiones Christianae urbis Romae septimo saeculo antiquiores, Nova Series, ed. A. Silvagni, A. Ferrua et al. Romae – In civitate Vaticana 1922–1992. Identità e autonomie = A. Sartori – A. Valvo (Ed.), Identità e autonomie nel mondo romano occidentale. Iberia–Italia – Italia–Iberia. III Convegno Internazionale di Epigrafia e Storia Antica, Gargnano, 12–15 maggio 2010 (Epigrafia e Antichità 29), Bologna – Faenza 2011. Identità e civiltà dei Sabini = Identità e civiltà dei Sabini. Atti del XIII Convegno di Studi etruschi ed italici, Rieti – Magliano Sabina, 30 maggio–3 giugno 1993, Firenze 1996. IGRR = Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes I (et II) – IV. Ed. R. Cagnat, Paris 1906/27 (lucis ope iterum impressum Chicago 1975). IGUR = L. Moretti (Ed.), Inscriptiones Graecae urbis Romae I–IV (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 17. 22. 28. 47), Romae 1968/ 90. ILA = Inscriptions Latines d’Aquitaine. ILAfr = R. Cagnat – A. Merlin, Inscriptions latines d’Afrique (Tripolitaine, Tunisie, Maroc), Paris 1923. ILAlg = St. Gsell, Inscriptions latines de l’Algérie, Paris 1922/ 57. Il cittadino = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Il cittadino, lo straniero, il barbaro, fra integrazione ed emarginazione nell’antichità. Atti del I Incontro Internazionale di Storia Antica, Genova, 22–24 maggio 2003 (Serta antiqua 8. Storia antica 4), Roma 2005. ILCV = Inscriptiones Christianae Latinae veteres I–III. Ed. E. Diehl, Berlin 1925/31 (lucis ope iterum impressum Berlin 1961). – IV. Ed. J. Moreau – H. I. Marrou, Dublini – Turici 1967. ILLRP = A. Degrassi (Ed.), Inscriptiones Latinae liberae rei publicae I–II (Biblioteca di Studi Superiori 23. 40), Firenze 1957/63 (I2 Firenze 1965, lucis ope iterum impressum Firenze 1972). ILNarb V.2 Vienne = B. Rémy et al., Inscriptions Latines de Narbonnaise V.2 Vienne, Paris 2004. ILPGranada = M. Pastor Muñoz – A. Mendoza Eguaras (Ed.), Inscripciones Latinas de la Provincia de Granada, Granada 1987.

CONSPECTVS LIBRORVM

ILS = H. Dessau (Ed.), Inscriptiones Latinae selectae I–III, Berolini 1892/1916 (lucis ope iterum impressum Berolini 1954/55, Berolini 1962). ILSard = G. Sotgiu (Ed.), Iscrizioni latine della Sardegna. Supplemento al Corpus inscriptionum Latinarum, X e all’Ephemeris epigraphica, VIII, Padova 1961/68. Imagines Italicae = M. H. Crawford et al. (Ed.), Imagines Italicae. A Corpus of Italic Inscriptions (Bull. Inst. Class. Stud. Supplement 110), London 2011. Immagini del tempo = Immagini del tempo. La Valle del Sagittario tra natura e cultura. Anversa degli Abruzzi, Cocullo, Villalago, Sambuceto (CH) 2002. Incidenza dell’Antico = L. Breglia Pulci Doria (Ed.), L’incidenza dell’Antico. Studi in memoria di Ettore Lepore. Atti del Convegno Internazionale, Anacapri, 24–28 marzo 1991 I–II, Napoli 1996. Incorrupta antiquitas = Incorrupta antiquitas. Studi di storia, epigrafia e diritto in memoria di Giorgio Luraschi. Atti dell’incontro di studio di Como, 25–26 maggio 2012, Pavia 2017. In finibus Alifanis = D. Caiazza – L. R. Cielo (Ed.), In finibus Alifanis. Storia e archeologia di Alife e del suo distretto, Piedimonte Matese (CE) 2001. In itinere = F. Sirano (Ed.), In itinere. Ricerche di archeologia in Campania. Atti del I e del II ciclo di conferenze di ricerca archeologica nell’Alto Casertano, Cava dei Tirreni (SA) 2007. Inschriftenkulturen = K. Bolle et al. (Ed.), Inschriftenkulturen im kommunalen Italien Traditionen, Brüche, Neuanfänge (Materiale Textkulturen 21), Berlin – Boston 2019. Inscr. Aquil. = J. [= G.] B. Brusin (Ed.), Inscriptiones Aquileiae I–III (Pubblicazioni della Deputazione di Storia patria per il Friuli 20, 1–3), Udine 1991. Inscriptions in the Private Sphere = R. Benefiel – P. Keegan (Ed.), Inscriptions in the Private Sphere in the GrecoRoman World (Brill Studies Epigraphy 7), Leiden 2016. Instrumenta Inscripta III = G. Baratta – S. M. Marengo (Ed.), Instrumenta Inscripta III. Manufatti iscritti e vita dei santuari in età romana, Gorgonzola (MI) 2012. Instrumenta Inscripta V = A. Buonopane – S. Braito – C. Girardi (Ed.), Instrumenta Inscripta V. Signacula ex aere. Aspetti epigrafici, archeologici, giuridici, prosopografici, collezionistici. Atti del convegno internazionale, Verona, 20–21 settembre 2012, Roma 2014. Instrumenta Inscripta VIII = G. Baratta (Ed.), Instrumenta Inscripta VIII. Plumbum litteratum. Studia epigraphica Giovanni Mennella oblata (Armariolum. Studi dedicati alla vita quotidiana nel mondo classico 3), Roma 2021. Interventi = A. Storchi Marino – G. D. Merla (Ed.), Interventi imperiali in campo economico e sociale. Da Augusto al Tardoantico (Pragmateiai 18), Bari 2009. Iovenitti, Paganica = E. Iovenitti, Paganica attraverso i secoli, Sulmona (AQ) 1973. IRT = J. M. Reynolds – J. B. Ward Perkins (Ed.), The Inscriptions of Roman Tripolitania. In collaboration with S. Aurigemma – R. Bartoccini – G. Caputo – R. Goodchild – P. Romanelli, Rome – London 1952. Isabella, Iscrizioni Allifae = C. Isabella, Le iscrizioni antiche di Allifae (Libri Campano-Sannitici 6), Piedimonte Matese (CE) 2007. Iscrizione esposta = A. Donati (Ed.), L’iscrizione esposta. Atti del Convegno Borghesi 2015, Bertinoro, 4–6 giugno 2015 (Epigrafia e Antichità 37), Bologna – Faenza 2016. Iscrizioni dei cristiani = I. Di Stefano Manzella (Ed.), Le iscrizioni dei cristiani in Vaticano. Materiali e contributi scientifici per una mostra epigrafica (ISS 2), Città del Vaticano 1997. Isernia = C. Terzani – M. Matteini Chiari (Ed.), Isernia. La necropoli romana in località Quadrella, Tivoli (RM) 1997.

CONSPECTVS LIBRORVM Isis en Occident = L. Bricault (Ed.), Isis en Occident. Actes du IIème Colloque international sur les études isiaques, Lyon III, 16–17 mai 2002 (Religions in the Graeco-Roman World 151), Leiden – Boston 2004. ISS = Inscriptiones Sanctae sedis. Italia omnium terrarum alumna = Italia omnium terrarum alumna. La civiltà dei Veneti, Reti, Liguri, Celti, Piceni, Umbri, Latini Campani e Iapigi, Milano 1988. Italia omnium terrarum parens = Italia omnium terrarum parens. La civiltà degli Enotri, Choni, Ausoni, Sanniti, Lucani, Brettii, Sicani, Siculi, Elimi, Milano 1989. Italica ars = D. Caiazza (Ed.), Italica ars. Studi in onore di Giovanni Colonna per il premio “I Sanniti” (Libri Campano-Sannitici 4), Piedimonte Matese (CE) 2005. Itinera archaeologica = E. Mattiocco (Ed.), Itinera archaeologica. Contributi di archeologia abruzzese (Novitas 5), Lanciano (CH) 2006. Itinéraire = J.-P. Bost – J.-M. Roddaz – F. Tassaux (Ed.), Itinéraire de Saintes à Dougga. Mélanges offerts à Louis Maurin (Ausonius publications. Mémoires 9), Bordeaux 2003. Iuris vincula = Iuris vincula. Studi in onore di Mario Talamanca I–VIII, Napoli 2001. Iuvanum I = [E. Fabricotti (Ed.)], Iuvanum. Atti del Convegno di Studi, Chieti, maggio 1983 (Diamanti 7), Chieti 1990. Iuvanum II = Iuvanum. Atti del II Convegno di Studi, Chieti, 31 marzo – 1 aprile 1992, Pescara 1996. Iuvanum III = S. Lapenna (Ed.), Iuvanum. L’area archeologica, Sulmona (AQ) 2006. Jacobilli, ms. I = L. Jacobilli, Inscriptiones antiquae existentes in urbibus et locis provinciae Umbriae, Fulginiae 1661 (liber manu scriptus in Biblioteca Jacobilli adservatus Foligno, sub n. B. V. 9). Jacobilli, ms. II = L. Jacobilli, Historia di Norsia, prima Prefettura de’ Sabini et … Municipio de’ Romani (liber manu scriptus saec. XVII medio exaratus in Biblioteca Jacobilli adservatus Foligno, sub n. B. IV. 13). Jacobsohn, Altitalische Inschriften = H. Jacobsohn, Altitalische Inschriften (Kleine Texte 57), Berlin 1927. Jacques, Cités = F. Jacques, Les cités de l’occident romain. Du Ier siècle avant J.-C. au IVe siècle après J.-C., Paris 1990. Jacques, Curateurs = F. Jacques, Les curateurs des cités dans l’Occident romain de Trajan à Gallien (Études prosopographiques 5), Paris 1983. Jacques, Privilège = F. Jacques, Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l’Occident romain (161–244) (Coll. de l’École Fr. de Rome 76), Paris – Rome 1984. Jaczynowska, Les associations = M. Jaczynowska, Les associations de la jeunesse romaine sous le Haut-Empire (Archiwum Filologiczne 36), Wroclaw – Warszawa – Kraków – Gdansk 1978. Johne – Köhn – Weber, Kolonen = K. P. Johne – J. Köhn – V. Weber, Die Kolonen in Italien und den westlichen Provinzen des römischen Reiches. Eine Untersuchung der literarischen, juristischen und epigraphischen Quellen vom 2. Jahrhundert v. u. Z. bis zu den Severern (Schriften zur Geschichte und Kultur der Antike 21), Berlin 1983. Joshel, Work = S. R. Joshel, Work, Identity and Legal Status at Rome. A Study of the Occupational Inscriptions (Oklahoma Series in Classical Culture 11), Norman, OK – London 1992. Jouffroy, La construction publique = H. Jouffroy, La construction publique en Italie et dans l’Afrique romaine (Univ. Strasbourg. Études et Travaux 2), Strasbourg 1986.

CCX

CIL IX Kajanto, Cognomina = I. Kajanto, The Latin Cognomina (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 36, 2), Helsinki 1965. Kajanto, Onomastic Studies = I. Kajanto, Onomastic Studies in the Early Christian Inscriptions of Rome and Carthage (Acta Inst. Rom. Finl. 2, 1), Helsinki 1963. Kajanto, Supernomina = I. Kajanto, Supernomina. A Study in Latin Epigraphy (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 40, 1), Helsinki 1966. Kajava, Praenomina = M. Kajava, Roman Female Praenomina. Studies in the Nomenclature of Roman Women (Acta Inst. Rom. Finl. 14), Helsinki – Rome 1994. Kan, Iuppiter Dolichenus = A. H. Kan, Iuppiter Dolichenus. Sammlung der Inschriften und Bildwerke mit einer Einleitung, Leiden 1943. Keil, Gramm. Lat. = M. Keil, Grammatici Latini I, Lipsiae 1857. Keppie, Colonisation = L. Keppie, Colonisation and veteran settlement in Italy, 4–14 B. C., Rome 1983. Keppie, Roman Army = L. Keppie, The Making of Roman Army. From Republic to Empire, London 1984. Kettenhofen, Die syrischen Augustae = E. Kettenhofen, Die syrischen Augustae in der historischen Überlieferung: Ein Beitrag zum Problem der Orientalisierung (Antiquitas 3. 24), Bonn 1979. Kienast, Kaisertabelle6 = D. Kienast, Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie. 6. vollständig überarbeitete und aktualisierte Auflage curantibus W. Eck et M. Heil, Darmstadt 2017. Kienast, Kriegsflotten = D. Kienast, Untersuchungen zu den Kriegsflotten der römischen Kaiserzeit (Antiquitas 1. 13), Bonn 1966. Kleijwegt, Ancient Youth = M. Kleijwegt, Ancient Youth. The Ambiguity of Youth and the Absence of Adolescence in Greco-Roman Society, Amsterdam 1992. Kolb, Curatores = A. Kolb, Die kaiserliche Bauverwaltung der Stadt Rom. Geschichte und Aufbau der cura operum publicorum unter dem Prinzipat (HABES 13), Stuttgart 1993. Konrad, Plutarch’s Sertorius = C. F. Konrad, Plutarch’s Sertorius. A historical Commentary, Chapel Hill – London 1994. Kovács, Pannonia = P. Kovács, A History of Pannonia during the Principate (Antiquitas 1. 65), Bonn 2014. Kraft, Rekrutierung = K. Kraft, Zur Rekrutierung der Alen und Kohorten an Rhein und Donau (Dissertationes Bernenses 3), Bern 1951. Krahe, Personennamen = H. Krahe, Lexikon altillyrischer Personennamen (Indog. Bibl. 3. 9), Heidelberg 1929. Kreiler, Ober- und Unterkommande = B. M. Kreiler, Oberund Unterkommande der römischen Republik 509–27 v. Chr. (Münchner Studien zur Alten Welt 18), München 2020. Kreiler, Statthalter = B. M. Kreiler, Die Statthalter Kleinasiens unter den Flaviern, Diss. München 1975. Kruschwitz, Carmina = P. Kruschwitz, Carmina Saturnia Epigraphica. Einleitung, Text und Kommentar zu den saturnischen Versinschriften (Hermes Einzelschriften 84), Stuttgart 2002. Kruschwitz, Römische Inschriften = P. Kruschwitz, Römische Inschriften und Wackernagels Gesetz. Untersuchungen zur Syntax epigraphischer Texte aus republikanischer Zeit (Schriften der Philosophisch-historischen Klasse der Heidelberger Akademie der Wissenschaften 31), Heidelberg 2004. Kubitschek, Imperium = J. W. Kubitschek, Imperium Romanum tributim descriptum, Pragae – Vindobonae – Lipsiae 1889.

REGIO IV

CCXI

Kulte – Riten = P. Amann – E. Bruna (Ed.), Kulte – Riten – religiöse Vorstellungen bei den Etruskern und ihr Verhältnis zu Politik und Gesellschaft. Akten der 1. Internationalen Tagung der Sektion Wien/Österreich des Istituto Nazionale di Studi Etruschi ed Italici (Wien, 4.–6. 12. 2008) (Österr. Akad. Wiss. Phil.-Hist. Klasse. Denkschriften 440), Wien 2012. Lacam, Variations rituelles = J.-C. Lacam, Variations rituelles. Les pratiques religieuses en Italie centrale et méridionale au temps de la deuxième Guerre Punique (Coll. de l’École Fr. de Rome 430), Rome 2010. La commemorazione di Germanico = A. Fraschetti (Ed.), La commemorazione di Germanico nella documentazione epigrafica. Tabula Hebana e Tabula Siarensis. Convegno internazionale di studi, Cassino, 21–24 ottobre 1991 (Saggi di storia antica 14), Roma 2000. La cultura classica a Napoli = La cultura classica a Napoli nell’Ottocento. Secondo contributo. Premessa di M. Gigante (Pubblicazioni del Dipartimento di Filologia Classica dell’Università degli Studi di Napoli “Federico II” 4), Napoli 1991. Lafer, Omnes collegiati = R. Lafer, Omnes collegiati, “concurrite”! Brandbekämpfung im Imperium Romanum (Grazer Altertumskundliche Studien 7), Frankfurt am Main [u. a.] 2001. Laffi, Adtributio = U. Laffi, Adtributio e contributio. Problemi del sistema politico-amministrativo dello stato romano (Studi di lettere, storia e filosofia della Scuola Normale di Pisa 28), Pisa 1966. Laffi, Colonie = U. Laffi, Colonie e municipi nello stato romano (SL Raccolta di studi e testi 239), Roma 2007. Laffi, Studi = U. Laffi, Studi di storia romana e di diritto (SL Raccolta di studi e testi 206), Roma 2001. Lago Fucino = E. Burri (Ed.), Il prosciugamento del Lago Fucino e l’emissario sotterraneo, Pescara 2011. Laird, Civic Monuments = M. L. Laird, Civic Monuments and the Augustales in Roman Italy, Cambridge 2015. Lalli, Miscellanea = C. Lalli, Miscellanea di notizie storiche e cronache riguardanti Norcia (schedae epigraphicae saec. XX in. manu exaratae servatae Viterbo penes heredes Lalli; quarum copia phototypice expressa servatur Spoleto apud Romano Cordella, qui me certiorem fecit). Lalli, ms. = C. Lalli, Annotazioni varie riguardanti l’antiche età di Norcia e la copia fedele di molti frammenti epigrafici romani ivi esistenti (liber circ. a. 1920 manu exaratus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Lambrechts, Composition du Sénat = P. Lambrechts, La composition du Sénat roman de l’accession au trône de Hadrien à la mort de Commode (117–192), Antwerpen – Paris 1936. La mort, les morts = P. Hinard (Ed.), La mort, les morts et l’au-delà dans le monde romain. Actes du colloque de Caen, 20–21 Novembre 1985, Caen 1987. Lanciani, Acque = R. Lanciani, Le acque e gli acquedotti di Roma antica, Roma 1975 (sub titulo Topografia di Roma antica: I comentarii di Frontino intorno le acque e gli aquedotti, Roma 1881 = Memorie della Reale Accademia dei Lincei. Classe di scienze morali 3, 4, Roma 1880, 215– 616). Lanciani, Commentarii = R. Lanciani, I Commentarii di Frontino intorno le acque e gli acquedotti, Roma 1881. Lanciani, ms. = R. Lanciani, Libri saec. XIX ex. – XX in. manu scripti in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 13031–13047 (vide supra Buonocore, Appunti I–V).

CONSPECTVS LIBRORVM

Lanzellotti, Antichità teatine = B. Lanzellotti, Antichità teatine. Memorie, Teramo 1891. Lanzellotti, Antico sepolcreto = B. Lanzellotti, Di un antico sepolcreto presso Chieti, Chieti 1882. Lanzellotti, Della vita = B. Lanzellotti, Della vita e degli studi di Cajo Asinio Pollione Marrucino, Prato 1875. Lanzoni, Le diocesi d’Italia = F. Lanzoni, Le diocesi d’Italia dalle origini al principio del secolo VII (an. 604) (BAV. Studi e testi 35), Bologna – Faenza 1927. Lapidario Zeri = G. Barbieri et al., Il lapidario Zeri di Mentana I–II (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 32), Roma 1982. La question agraire à Rome = E. Hermon (Ed.), La question agraire à Rome: droit romain et société. Perceptions historiques et historiographiques (Biblioteca di Athenaeum 44), Como 1999. L’art décoratif = L’art décoratif à Rome à la fin de la Republique et au début du Principat. Table ronde organisée par l’École française de Rome, Rome, 10–11 mai 1979 (Coll. de l’École Fr. de Rome 55), Rome 1981. Lassère, Manuel2 I–II = J.-M. Lassère, Manuel d’épigraphie romaine2 I–II, Paris 2007. La terza età = A. Donati (Ed.), La terza età dell’epigrafia. Atti del Convegno AIEGL – Borghesi 86, Bologna, ottobre 1986 (Epigrafia e Antichità 9), Bologna – Faenza 1988. Latin vulgaire VI = H. Halla-aho – M. Leiwo – H. Solin (Ed.), Latin vulgaire – latin tardif. Actes du VIe colloque international sur le latin vulgaire et tardif, Helsinki, 29 août – 2 septembre 2000, Hildesheim – New York – Zürich 2003. Latin vulgaire VII = C. Arias Abellán (Ed.), Latin vulgaire – latin tardif. Actes du VIIème Colloque international sur le latin vulgaire et tardif, Séville, 2–6 septembre 2003 (Colección Actas 54), Sevilla 2006. Latte, Religionsgeschichte = K. Latte, Römische Religionsgeschichte (Handbuch der Altertumswissenschaft 5, 4), München 1960. Lattimore, Themes = R. Lattimore, Themes in Greek and Latin Epitaphs (Illin. Studies 28), Urbana Illin. 1942. Laum, Stiftungen = B. Laum, Stiftungen in der griechischen und römischen Antike, Leipzig – Berlin 1914. Lazio & Sabina I = J. Rasmus Brandt – X. Dupré Raventós – G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Primo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 28– 30 gennaio 2002 (Lavori e Studi 1), Roma 2003. Lazio & Sabina II = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Secondo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 7–8 maggio 2003 (Lavori e Studi 2), Roma 2004. Lazio & Sabina III = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Terzo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 18–20 novembre 2004 (Lavori e Studi 3), Roma 2006. Lazio & Sabina IV = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Quarto Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 29–31 maggio 2006 (Lavori e Studi 4), Roma 2007. Lazio & Sabina V = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Scoperte, scavi e ricerche. Atti del Convegno. Quinto Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 3–5 dicembre 2007 (Lavori e Studi 5), Roma 2009. Lazio & Sabina VI = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Sesto Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 4–6 marzo 2009 (Lavori e Studi 6), Roma 2010. Lazio & Sabina VII = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Settimo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 9–11 marzo 2010 (Lavori e Studi 7), Roma 2011. Lazio & Sabina VIII = G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Ottavo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 30–31 marzo, 1 aprile 2011 (Lavori e Studi 8), Roma 2012.

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXII

Lazio & Sabina IX = G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Nono Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 27–29 marzo 2012 (Lavori e Studi 9), Roma 2013. Lazio & Sabina X = A. Russo Tagliente – G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Decimo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 4– 6 giugno 2013 (Lavori e Studi 10), Roma 2016. Lazio & Sabina XI = A. Russo Tagliente – G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Undicesimo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 4–6 giugno 2014 (Lavori e Studi 11), Roma 2016. Lazio & Sabina XII = A. Russo Tagliente – G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Dodicesimo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 8–9 giugno 2015, Roma 2019. Lazzarini, Sepulcra familiaria = S. Lazzarini, Sepulcra familiaria. Un’indagine epigrafico-giuridica (Pubblicazioni dell’Università di Pavia. Studi delle scienze giuridiche e sociali, n. s. 65), Padova 1991. Le Bohec, Imperial Roman Army = Y. Le Bohec, The Imperial Roman Army, London 1994 (editio Anglica libri Le Bohec, L’armée romaine). Le Bohec, L’armée romaine = Y. Le Bohec, L’armée romaine sous le Haut-Empire, Paris 1984. Lege nunc, viator = N. Criniti (Ed.), Lege nunc, viator …: vita e morte nei carmina Latina epigraphica della Padania centrale (Bellissime navigare 1), Parma 1996. Légions de Rome = Y. Le Bohec (Ed.), Les légions de Rome sous le Haut-Empire. Actes du Congrès international de Lyon, 17–19 septembre 1998 I–II, Lyon 2000. Legrottaglie, Sistema delle immagini = G. Legrottaglie, Il sistema delle immagini negli anfiteatri romani (Beni Archeologici – Conoscenza e Tecnologie. Quaderno 7), Bari 2008. Leonardis – Marinangeli, Peltuinum = G. Leonardis – G. Marinangeli, Peltuinum Vestinorum, Aquila 1967. E. Leoni, La Sabina = E. Leoni, La Sabina nella storia di Roma, Roma 1970. V. Leoni, ms. = V. Leoni, Libellus manu scriptus, cui titulus Giornale degli scavi che si eseguiscono in territorio di S. Vittorino, prov. di Aquila, voc. Torricello. Ottobre – Novembre 1915, servatus Chieti in archivo praefecturae antiquitatum sine inv. n. Leosini, Lapidi = A. Leosini, Lapidi che finora si sono trasportate in questo principato Museo scil. Aquilano; agitur de epistula a Leosini missa L’Aquila d. 19 m. Aug. a. 1879 ad praefectum Giacomo Pacces servata L’Aquila in Archivio di Stato di L’Aquila, Prefettura, Serie I, Affari Generali, IV versamento (1885–1891), Categoria 14, Istruzione Pubblica, anni 1879–1922, b. 1. Leosini, ms. = A. Leosini, Libri manu scripti a. 1875/79 servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. I versamento. Leppin, Histrionen = H. Leppin, Histrionen. Untersuchungen zur sozialen Stellung von Bühnenkünstlern im Westen des römischen Reiches zur Zeit der Republik und des Principats (Antiquitas 1. 41), Bonn 1992. Le Roux, L’armée romaine = P. Le Roux, L’armée romaine et l’organisation des provinces ibériques d’Auguste à l’invasion de 409 (Publications du Centre Pierre Paris 8), Paris 1982. Les “bourgeoisies” municipales = M. Cébeillac-Gervasoni (Ed.), Les “bourgeoisies” municipales italiennes aux IIe et Ier siècles av. J.-C. Centre Jean Bérard, Institut Français de Naples, 7–10 décembre 1981 (Colloques internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique 609 [Sciences humaines]), Paris – Naples 1983.

CIL IX

Lesquier, L’armée romaine = H. Lesquier, L’armée romaine d’Égypte d’Auguste à Dioclétien, Le Caire 1918. Letta, I Marsi e il Fucino = C. Letta, I Marsi e il Fucino nell’antichità (CeSDIR. Monografie a supplemento degli “Atti” 3), Milano 1972. Leumann, Laut- und Formenlehre2 = M. Leumann, Lateinische Grammatik 1. Lateinische Laut- und Formenlehre2 (Handbuch der Altertumswissenschaft 2. 2. 1), München 1977. Leunissen, Konsuln = P. M. M. Leunissen, Konsuln und Konsulare in der Zeit von Commodus bis Severus Alexander (180–235 n. Chr.). Prosopographische Untersuchungen zur senatorischen Elite im römischen Kaiserreich (Dutch Monographs on Ancient History and Archeology 6), Amsterdam 1989. Lexicon Topographicum I–VI = E. M. Steinby (Ed.), Lexicon Topographicum urbis Romae I–VI, Roma 1993/2000. Lexicon Topographicum. Suburbium I–V = A. La Regina (Ed.), Lexicon Topographicum urbis Romae. Suburbium I– V, Roma 2001/08. Liberatore, Alba Fucens = D. Liberatore, Alba Fucens. Studi di storia e di topografia (Insulae Diomedeae 3), Bari 2004. Libitina = Libitina e dintorni. Libitina e i luci sepolcrali. Le leges libitinariae campane. Iura sepulcrorum: vecchie e nuove iscrizioni. Atti dell’XI Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie, Roma, 10–12 maggio 2002 (Libitina 3), Roma 2004. Lieux sacrés = A. Vauchez (Ed.), Lieux sacrés, lieux de culte, sanctuaires. Approches terminologiques, méthodologiques, historiques et monographiques (Coll. de l’École Fr. de Rome 273), Rome 2000. LIMC = Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, Zürich 1981/2009. Linderski, Roman Questions I = J. Linderski, Roman Questions I. Selected Papers 1958–1993 (HABES 20), Stuttgart 1995. Linderski, Roman Questions II = J. Linderski, Roman Questions II. Selected Papers (HABES 44), Stuttgart 2007. Lindsay, Handbook = W. M. Lindsay, Handbook of Latin Inscriptions Illustrating the History of the Language, Boston – Chicago 1897. Linguistica storica = S. C. Trovato (Ed.), Linguistica storica e dialettologia. Atti del Convegno della Società Italiana di Glottologia, Catania, 3–5 ottobre 2002, Roma 2004. Liou, Praetores = B. Liou, Praetores Etruriae XV populorum (Étude d’épigraphie) (Coll. Latomus 106), Bruxelles 1969. L’iscrizione e il suo doppio = A. Donati (Ed.), L’iscrizione e il suo doppio. Atti del Convegno Borghesi 2013, Bertinoro, 6–8 giugno 2013 (Epigrafia e Antichità 35), Bologna – Faenza 2014. L’Italie d’Auguste à Dioclétien = L’Italie d’Auguste à Dioclétien. Actes du colloque international de Rome, 25–28 mars 1992 (Coll. de l’École Fr. de Rome 198), Paris – Roma 1994. Liu, Collegia Centonariorum = J. Liu, Collegia Centonariorum. The Guilds of Textile Dealers in the Roman West (Columb. Stud. Class. 34), Leiden – Boston 2009. Lo Cascio, Il princeps e il suo impero = E. Lo Cascio, Il princeps e il suo impero. Studi di storia amministrativa e finanziaria romana (Documenti e studi 26), Bari 2000. Loffreda, Sannio Pentro = D. Loffreda, Sannio Pentro Alifano II, Napoli 2003. Lolli, ms. = F. Lolli, Adversaria manu scripta saec. XIX ex. – XX in. servata Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. Lombardi, San Potito Sannitico = N. Lombardi, San Potito Sannitico, Piedimonte Matese (CE) [2004].

REGIO IV

CCXIII

L’ombelico d’Italia = A. M. Dolciotti – C. Scardazza (Ed.), L’ombelico d’Italia. Popolazioni preromane dell’Italia centrale. Atti del Convegno “IV Giornata per l’Archeologia”, Roma, 17 maggio 2005, Roma 2007. L’onomastique latine = N. Duval – D. Briquel – M. Hamiaux (Ed.), Actes du colloque international sur l’onomastique latine organisé à Paris du 13 au 15 octobre 1975 par H.-G. Pflaum et N. Duval (Colloques internationaux du Centre National de la Recherche scientifique 564), Paris 1977. L’ordre équestre = S. Demougin – H. Devijver (†) – M.-Th. Raepsaet-Charlier (Ed.), L’ordre équestre. Histoire d’une aristocratie (IIe siècle av. J.-C. – IIIe siècle ap. J.-C.). Actes du colloque international, Bruxelles – Leuven, 5–7 octobre 1995 (Coll. de l’École Fr. de Rome 257), Rome 1999. Lorenzetti, Studio = A. Lorenzetti, Lo studio delle antichità romane nell’Abruzzo del Seicento: Lucio Camarra, “De Teate antiquo” (1651) (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2004/05 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”). Los lugares de la Historia = J. M. Aldea Celada et al. (Ed.), Los lugares de la Historia. Actas IV Congreso AJHIS, Salamanca 2013 (Colección Temas y Perspectivas de la Historia 3), Salamanca 2013. Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. = F. Lucci – C. Di Francescantonio, Oggetti scavati nel territorio di Corfinio e consegnati al Museo Corfiniese (inventarium a. 1934/76 manu scriptum in Museo Civico Archeologico ‘Antonio De Nino’ in bibliotheca sine inv. n. Corfinio servatum). Ludi Trebulani = G. Alvino (Ed.), Ludi Trebulani. L’anfiteatro di Monteleone Sabino e il suo contesto archeologico, Roma – Ostia Antica (RM) 2003. Lugini, Memorie storiche = D. Lugini, Memorie storiche della regione Equicola, ora Cicolano, Rieti 1907 (ed. anastat. Rieti 1983). Lugli, ms. = G. Lugli, Adversaria ante secundum bellum inter omnes gentes composita, quibus nomen Sabini-Aequi, servata in Biblioteca Romana Sarti dell’Accademia Nazionale di San Luca sub n. cartella 1 sine autem nota foliorum. Lukits, Schiedsspruch = R. Lukits, Der Schiedsspruch des C. Helvidius Priscus (CIL IX 2827) (Linzer Archäologische Forschungen. Sonderheft 51), Linz 2015. L’Umbria = L’Umbria I. La Valnerina. Il Nursino. Il Casciano, Roma 1977. Luoghi degli dei = A. Campanelli – A. Faustoferri (Ed.), I luoghi degli dei. Sacro e natura nell’Abruzzo italico, Sambuceto (CH) 1997. L’Urbs = L’Urbs. Espace urbaine et histoire (Ier siècle av. J.-C. – IIIe siècle ap. J.-C.). Actes du colloque international organisé par le Centre National de la Recherche Scientifique et l’École Française de Rome, Rome, 8–12 mai 1985 (Coll. de l’École Fr. de Rome 98), Paris – Roma 1987. MacCrum – Woodhead, Select Documents = M. MacCrum – A. G. Woodhead, Select Documents of the Principates of the Flavian Emperors Including the Year of Revolution A. D. 68–96, Cambridge 1961. Maciocia, Civita D’Antino = S. Maciocia, Civita D’Antino. Storia, arte, leggende. A cura dell’Associazione Pro-Loco di Civita D’Antino, [Roma] 1956. Madonna, Iuvanum = A. Madonna, Iuvanum, Roma [1930]. Maffei, Museum Veronense = F. Sc. Maffei, Museum Veronense. Hoc est antiquarum inscriptionum atque anaglyphorum collectio cui Taurinensis adiungitur et Vindobonensis. Accedunt monumenta id genus plurima nondum vulgata, et ubicumque collecta, Veronae 1749.

CONSPECTVS LIBRORVM

Maffei, Tre lettere = F. Sc. Maffei, Tre lettere …, Veronae 1748. Magioncalda, Documentazione epigrafica = A. Magioncalda, Documentazione epigrafica e ‘fondazioni’ testamentarie: appunti di una scelta di testi, Torino 1994. Magioncalda – Christol, Studi = A. Magioncalda – M. Christol, Studi sui procuratori delle due Mauretanie (Pubblicazioni del Dipartimento di Storia dell’Università degli Studi di Sassari 13), Sassari 1989. Magister = G. Firpo – G. Zecchini (Ed.), Magister: aspetti culturali e istituzionali. Atti del Convegno, Chieti, 13–14 novembre 1997 (Dipartimento di scienze dell'Antichità. Università degli Studi “G. D’Annunzio”, Chieti. Sezione di storia 2), Alessandria 1999. Malaise, Conditions = M. Malaise, Les conditions de pénétration et de diffusion des cultes égyptiens en Italie (EPRO 22), Leiden 1972. Malaise, Inventaire = M. Malaise, Inventaire préliminaire des documents égyptiens découverts en Italie (EPRO 21), Leiden 1972. Mancini, Allifae1 = N. Mancini, Allifae1, Piedimonte Matese (CE) 1993. Mancini, Allifae2 = N. Mancini, Allifae2, Brescia 2000. Mancini, Allifae3 = N. Mancini, Allifae3, Piedimonte Matese (CE) 2005. Mancini, Articoli = N. Mancini, Articoli. Pubblicati dall’anno 1968 all’anno 2011, Roma 2011 (ed. altera Articoli. Pubblicati dal 1968 al 2014, Roma 2015). Mancini, Raviscanina. Archivio = N. Mancini, Raviscanina. Archivio fotografico, Roma 2010. Mancini, Raviscanina. Ricerche2 = N. Mancini, Raviscanina. Ricerche storiche2, Roma 2010. Mancini – Mastroddi, Viaggio antiquario = V. Mancini – A. Mastroddi, Viaggio antiquario dei Deputati Sig. D. Vincenzo Mancini e Sig. D. Alessandro Mastroddi (breviarium d. 30 m. Apr. a. 1835 manu scriptum, in quo tituli nonnulli haud semper recte sunt recogniti, servatum L’Aquila in archivo rei publicae signatum Intendenza 1° serie, Cat. 19, b. 4590 publici iuris factum a S. Segenni, in Fucino III, 375–385. Nunc vide F. Amiconi (Ed.), Viaggio antiquario nella Marsica. Relazione dei monumenti di antichità eseguita da Alessandro Mastroddi e Vincenzo Mancini il 30 aprile 1835, Cerchio – Avezzano (AQ) 2018). Mander, Portraits = J. Mander, Portraits of Children on Roman Funerary Monuments, Cambridge 2013. Manni, Storia dei municipi = E. Manni, Per la storia dei municipi fino alla guerra sociale (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 5), Roma 1947. Marcangeli, ms. = G. A. Marcangeli, epistula de titulis nonnullis Carsiolanis missa ad praefectum civitatis L’Aquila d. 11 m. Aug. a. 1879 servata L’Aquila in archivo rei publicae signata Prefettura 1° serie, Affari Generali, Cat. 14, b. 1, versamento 14, a. 1877–1885. Gratias ago Cesare Castellani, qui me certiorem fecit. Marganelli, Goriano Sicoli = E. Marganelli, Storia di Goriano Sicoli, Sulmona (AQ) 1981. Marini, ms. = G. Marini, Libri manu scripti saec. XVIII p. m. in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 9020–9151. 15293 (vide supra Gaetano Marini). Marinucci, Iscrizioni1 = A. Marinucci, Le iscrizioni del Gabinetto Archeologico di Vasto1 (Documenti 4), Roma 1974. Marinucci, Iscrizioni2 = A. Marinucci, Le iscrizioni del Gabinetto Archeologico di Vasto2 (Documenti 4), Roma 1981. Marinucci de’ Reguardati, S. Benedetto = C. Marinucci de’ Reguardati, S. Benedetto di origine Anicia?, Subiaco (RM) 1981.

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXIV

Marocco, Monumenti = G. Marocco, Monumenti dello Stato Pontificio e relazione topografica di ogni paese I– XIV, Roma 1833/37. D. B. Marrocco, Alife = D. B. Marrocco, L’antica Alife, Piedimonte d’Alife (CE) 1951. D. B. Marrocco, Breve storia = D. B. Marrocco, Breve storia dell’epigrafia alifana, Piedimonte d’Alife (CE) 1959. D. B. Marrocco, Piedimonte = D. B. Marrocco, Piedimonte, Napoli 1961. D. B. Marrocco, Piedimonte Matese = D. B. Marrocco, Piedimonte Matese, Napoli 1980. R. Marrocco, Alife = R. Marrocco, Memorie storiche d’Alife, Piedimonte d’Alife (CE) 1926. Marrou, Mousikøv 2nRr = H.-I. Marrou, Mousikøv 2nRr. Étude sur les scénes de la vie intellectuelle figurant sur les monuments funéraires romains (Bibl. de l’Inst. Franç. Naples s. 1°, 4), Grenoble 1938. Marruvium = M. A. Assetta et al., Da Marruvium a S. Benedetto dei Marsi. Storia – Archeologia – Antropologia – Folklore (Comunità Montana “D” Valle del Giovenco – Pescina), [Pescina s. a.] (liber machina dactylographica fortasse a. 1980 redactus). Marsica I = G. Grossi – U. Irti (Ed.), Carta Archeologica della Marsica (dalla Preistoria al Medioevo). In appendice: F. V. Colucci, Contributo per la ricostruzione del reticolo centuriale di Alba Fucens I, Avezzano (AQ) 2011. Martin, Titulature épigraphique = A. Martin, La titulature épigraphique de Domitien (Beiträge zur klassischen Philologie 181), Frankfurt am Main 1987. Martinori, Via Salaria = E. Martinori, Via Salaria (antica e moderna). Via Claudia Nova. Studio storico-topografico, Roma 1931. Masciangelo, Frasso Sabino2 = A. Masciangelo, Frasso Sabino e il territorio di Osteria Nuova2, Roma 2019. Masciotta, Molise = G. B. Masciotta, Il Molise dalle origini ai nostri giorni I–II, Napoli 1914/15. Mascitti, Italia detecta = I. Mascitti, Italia detecta seu Corfinii monumenta plurimis ab Historicis excerpta opusculum (liber manu scriptus saec. XVII ex. nunc autem deperditus). Summarium f. 1–12 eiusdem operis servatur in bibliotheca publica Neapolitana olim signatum 344 nunc XV.D.4, cui titulus Antiqua monumenta Corfiniensium in Paelignis et circum positae regionis (etiam cf. Mommsen ad p. 297). Massaro, Epigrafia metrica latina = M. Massaro, Epigrafia metrica latina di età repubblicana (Quaderni di “Invigilata lucernis” 1), Bari 1992. Massimi, Amatrice = A. Massimi, Amatrice e le sue ville. Notizie storiche, Amatrice (RI) [1958]. Mathieu, Aufidii = N. Mathieu, Histoire d’un nom. Les Aufidii dans la vie politique, économique et sociale du monde romain IIe siècle avant Jésus-Christ – IIIe après Jésus-Christ, Rennes 1999. Matteini Chiari, Terventum = M. Matteini Chiari, Terventum, in Ricognizione archeologica e documentazione cartografica (Quad. Ist. Top. Roma 6), Roma 1974, 143– 182. Mattiocco, Castel di Sangro = E. Mattiocco, Castel di Sangro. Negli scritti dei geografi, storici, cronisti e viaggiatori dalle origini all’Unità d’Italia, L’Aquila 2017. Mattiocco, Centri fortificati = E. Mattiocco, Centri fortificati vestini, Teramo 1986. Mattiocco, Contributi = E. Mattiocco, Contributi di archeologia peligna (Quad. Museo Sulmona 1), Sulmona (AQ) 1973. Mattiocco, Il culto = E. Mattiocco, Il culto di Ercole tra i Peligni (Quaderni di “Abruzzo” 8), Sulmona (AQ) 1973.

CIL IX

Mattiocco, Il Santuario = E. Mattiocco, Il Santuario di Ercole Curino presso Sulmona (Quad. Aquilano 9), Terni 1984. Mattiocco, Il territorio = E. Mattiocco, Il territorio superequano prima di Roma (Contr. Valle Peligna. Quaderno 2), Sulmona (AQ) 1983. Mattiocco, Museo Aufidenate = E. Mattiocco, Il Museo Civico Aufidenate nel Convento della Maddalena in Castel di Sangro, Sulmona (AQ) 2005. Mattiocco, Pietro Piccirilli = E. Mattiocco, Pietro Piccirilli. Una vita per l’arte e per la scuola, L’Aquila 2016. Mattiocco, Protagonisti = E. Mattiocco, Antonio De Nino e Vincenzo Balzano. Protagonisti della ricerca archeologica nel Sannio settentrionale, Lanciano (CH) 2001. Mattiocco, Struttura urbana = E. Mattiocco, Struttura urbana e società della Sulmona medievale, Sulmona (AQ) 1978. Mattiocco – De Panfilis, Pettorano = E. Mattiocco – E. De Panfilis, La terra di Pettorano. Documenti e scritti inediti, Teramo 1989. Mattiocco – Orsini, Iscrizioni = E. Mattiocco – P. Orsini, Le iscrizioni della città di Sulmona dal XII al XVI secolo, L’Aquila 2015. Mattiocco – Papponetti, Memoria e scrittura = E. Mattiocco – G. Papponetti, Memoria e scrittura. Antonio De Nino (1833–1907). Mostra documentaria nell’80° della morte, Sulmona (AQ) 1987. Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli = E. Mattiocco – P. Pettinelli, Sulmona nei secoli. Rassegna documentaria “Dalla capanna all’autostrada”, Sulmona (AQ) 1981. Maturanzio, ms. = F. Maturanzio, Miscellanaea Umanistica (liber inter saec. XV ex. et saec. XVI in. manu scriptus in Biblioteca comunale Augusta adservatus Perugia sub n. C.61). Maturo, Cascia = E. Maturo, Cascia, città di S. Rita, gemma dell’Umbria, Spoleto (PG) s. a. [post 1931]. Maurizi, Cursus honorum = L. Maurizi, Il cursus honorum senatorio da Augusto a Traiano. Sviluppi formali e stilistici nell’epigrafia latina e greca (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 130), Helsinki 2013. Mausoleum = H. von Hesberg – S. Panciera, Das Mausoleum des Augustus. Der Bau und seine Inschriften (Bayer. Akad. d. Wiss., Phil.-hist. Kl., Abh., N. F. 108), München 1994. Maxfield, Decorations = V. A. Maxfield, The Military Decorations of the Roman Army, London 1981. Mayer, Sprache = A. Mayer, Die Sprache der alten Illyrier I. Einleitung. Wörterbuch der illyrischen Sprachreste, Wien 1957. Medicina e società = A. Marcone (Ed.), Medicina e società nel mondo antico. Atti del Convegno di Udine, 4–5 ottobre 2005 (Studi Udinesi sul Mondo Antico 4), Firenze 2006. Mediterraneo e la Storia = L. Chioffi (Ed.), Il Mediterraneo e la Storia. Epigrafia e archeologia in Campania: letture storiche. Atti dell’incontro internazionale di studio, Napoli, 4–5 dicembre 2008, Napoli 2010. Mélanges Jérôme Carcopino = Mélanges d’archeologie, d’épigraphie et d’histoire offerts à Jérôme Carcopino, Paris 1966. Mélanges Jules Marouzeau = J. Ernst – C. J. Fordyce (Ed.), Mélanges de Philologie, de Littérature et d’Histoire anciennes offerts à J. Marouzeau par ses Collégues et Éléves Étrangers, Paris 1948. Mélanges Marcel Le Glay = Y. Le Bohec (Ed.), L’Afrique, la Gaule, la religion à l’époque romaine. Mélanges à la mémoire de Marcel Le Glay (Coll. Latomus 226), Bruxelles 1994.

REGIO IV

CCXV

Mélanges Raymond Chevallier = R. Bedon – P. M. Martin (Ed.), Mélanges offerts à Raymond Chevallier II. 2. Histoire et archéologie (Caesarodunum 29), Tours 1995. Melchiori, Forum Novum = E. Melchiori, Storia e topografia dell’antico municipio romano di Forum Novum in Sabina e del suo territorio, Foligno (PG) 1904/05. Mello, Mens Bona = M. Mello, Mens Bona. Ricerca sull’origine e sullo sviluppo del culto (Collana di Studi Greci 46), Napoli 1968. Memoria poetica = A. Pistellato (Ed.), Memoria poetica e poesia della memoria. La versificazione epigrafica dall’antichità all’umanesimo (Studi di archivistica, bibliografia e paleografia 3), Venezia 2014. Memoriae civitatum = A. Ruiz-Gutiérrez – C. Cortés-Bárcena (Ed.), Memoriae civitatum. Arqueología y Epigrafía de la ciudad romana. Estudios en homenaje a José Manuel Iglesias Gil, Santander 2017. Memorie di Norcia = Liber manu scriptus saec. XVII–XVIII, cui titulus Memorie di Norcia insertus in fasciculo Zibaldone Fusconi in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, liber Spoleto est translatus. Memorie sagre = R. Cordella (Ed.), Memorie sagre e profane della città di Norcia. Due manoscritti inediti seicenteschi (Bibl. Dep. Umbria 19), Perugia 2020. Menendez Arguin, Pretorianos = A. R. Menendez Arguin, Pretorianos: la guardia imperial de la antigua Roma, Madrid 2006. Mennella – Apicella, Corporazioni professionali = G. Mennella – G. Apicella, Le corporazioni professionali nell’Italia romana: un aggiornamento al Waltzing (Quaderni del Dipartimento di scienze dell’antichità dell’Università degli Studi di Salerno 25), Napoli 2000. Mennone, Riassunto storico = G. Mennone, Riassunto storico dell’antico Sannio, specialmente di Alife, Telese e Cerreto degli attuali paesi che n’ebbero origine e dei Signori che li dominarono fino all’abolizione feudale, [Piedimonte d’Alife (CE) 1894]. Mercati permanenti = E. Lo Cascio (Ed.), Mercati permanenti e mercati periodici nel mondo romano. Atti degli Incontri capresi di storia dell’economia antica, Capri, 13–15 ottobre 1997 (Pragmateiai 2), Bari 2000. Mercator placidissimus = F. Coarelli – H. Patterson (Ed.), Mercator placidissimus. The Tiber Valley in Antiquity. New research in the upper and middle river valley. Rome, 27–28 February 2004 (Quaderni di Eutopia 8), Roma 2008. Merlat, Répertoire = P. Merlat, Répertoire des inscriptions et monuments figurés du culte de Jupiter Dolichenus, Paris 1951. Mertens, Alba Fucens = J. Mertens, Alba Fucens, Bruxelles 1981. Méthode et pratiques = J. Desmulliez – Chr. Hoët-van Cauwenberghe (Ed.), Le monde romain à travers l’épigraphie: Méthodes et pratiques. Actes du XXIVe Colloque international de Lille (8–10 novembre 2001) (Editions du Conseil Scientifique de l’Université Charles-de-Gaulle, Lille 3, Travaux et recherches), Villeneuve d’Asq 2005. Metrische Inschriften = P. Kruschwitz (Ed.), Die metrischen Inschriften der römischen Republik, Berlin – New York 2007. Mezzadri, Memorie = B. Mezzadri, Memorie critiche istoriche della venerabile chiesa collegiata e parrocchiale di San Cesidio prete e martire nella terra di Trasacco vicina al lago di Fucino detto di Celano, di Marso, di Tagliacozzo, Roma 1769. Michaeli, Memorie storiche I–IV = M. Michaeli, Memorie storiche della città di Rieti e dei paesi circostanti dall’ori-

CONSPECTVS LIBRORVM

gine all’anno 1560 I–IV. Ed. F. Gori – E. Mercatanti, Rieti 1897/99. Migliario, Aspetti = E. Migliario, Uomini, terre e strade. Aspetti dell’Italia centroappenninica fra antichità e alto medioevo (Munera. Studi storici sulla Tarda Antichità 5), Bari 1995. Migliorati, Iscrizioni = G. Migliorati, Iscrizioni per la ricostruzione storica dell’impero romano da Marco Aurelio a Commodo, Milano 2011. Millesimi, Sabina = I. Millesimi, Sabina. Presentazione di Roberto Marinelli, Roma 1997. Miscellanea = F. Rebecchi (Ed.), Miscellanea di studi archeologici e di antichità IV (Deputazione di Storia Patria per le antiche provincie modenesi. Biblioteca n. s. 134), Modena 1995. Miscellanea Antonio Mario Radmilli = P. Stoduti (Ed.), Miscellanea archeologica in onore di Antonio Mario Radmilli, Pisa 1994. Miscellanea Emilio Marin = Hrv. G. JuriSiC (Ed.), Zbornik u cast Emilia Marina za. 60. rodendan – Miscellanea Emilio Marin sexagenario dicata (Kacic. Zbornik Franjevacke provincije Presvetog Otkupitelja – Acta Provinciae SS. Redemptoris Ordinis Fratrum Minorum in Croatia 41/43, 2009/10), Split 2011. Miscellanea Gianfranco Paci = S. Antolini – S. M. Marengo (Ed.), Pro merito laborum. Miscellanea epigrafica per Gianfranco Paci, Tivoli (RM) 2021. Miscellanea Lidio Gasperini = G. Paci (Ed.), EPIGRAFAI. Miscellanea epigrafica in onore di Lidio Gasperini (Ichnia 5), Tivoli (RM) 2000. Miscellanea Marc Mayer = A. Guzmán Almagro – J. Velaza (Ed.), Miscellanea philologica et epigraphica Marco Mayer oblata (Anuari de filologia antiqua et mediaevalia 8), Barcelona 2018. Miscellanea Maristella Pandolfini = E. Benelli (Ed.), Per Maristella Pandolfini. cên zic zicuce (Mediterranea. Supplemento 10), Pisa 2014. Misurare il tempo = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Misurare il tempo. Misurare lo spazio. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2005, Bertinoro, 20–22 ottobre 2005 (Epigrafia e Antichità 25), Bologna – Faenza 2006. Mócsy, Nomenclator = A. Mócsy et al., Nomenclator provinciarum Europae Latinarum et Galliae Cisalpinae cum indice inverso (Diss. Pann. III 1), Budapest 1983. Modalità insediative = E. Lo Cascio – A. Storchi Marino (Ed.), Modalità insediative e strutture agrarie nell’Italia meridionale in età romana (Pragmateiai 7), Bari 2001. Modelli epistemologici = P. Molinelli – I. Putzu (Ed.), Modelli epistemologici, metodologie della ricerca e qualità del dato. Dalla linguistica storica alla sociolinguistica storica (Metodi e prospettive 14), Milano 2015. Molise = N. Paone (Ed.), Il Molise. Arte, cultura, paesaggi, Roma 1990. Molise. Archeologia = A. Ceccarelli – G. Fratianni (Ed.), Molise (Archeologia delle Regioni d’Italia), Roma 2017. Molise. Esperienze = G. De Benedittis (Ed.), Molise. Esperienze di Survey. Riccia – Oratino – Castropignano, Isernia 2008. Molise medievale = C. Ebanista – A. Monciatti (Ed.), Il Molise medievale. Archeologia e arte, Borgo S. Lorenzo (FI) 2010. Molle, Aquinum = C. Molle, Le fonti letterarie antiche su Aquinum e le epigrafi delle raccolte comunali di Aquino (Ager Aquinas. Storia e archeologia nella media valle dell’antico Liri 5), Aquino (FR) 2011. Mommsen, Gesammelte Schriften = Th. Mommsen, Gesammelte Schriften I–VIII, Berlin 1905/13. Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani = Th. Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani Latinae, Lipsiae 1852.

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXVI

Mommsen, Staatsrecht3 I–III = Th. Mommsen, Römisches Staatsrecht3 I–III, Leipzig 1887/88 (lucis ope iterum impressum Basel – Stuttgart 1963). Monaco, Pettorano sul Gizio = P. Monaco, Pettorano sul Gizio nella corona radiosa dei Cantelmo, Sulmona (AQ) 1980. Montagna, Topografia = C. Montagna, Topografia archeologica della via Ternana da Passo Corese a Torri in Sabina (thesis a. 1962 machina dactylographica redacta doctoris dignitatis nominisque inter schedas a Giuseppe Lugli collectas apud archivum instituti antiquae descriptionis locorum, quod Italice Topografia Antica dicitur, sedis litterarum urbis Romae, cui Athenaeo nomen olim “La Sapienza” hodie “Sapienza” est impositum, servata). Montebuono = M. Valenti (Ed.), Montebuono e il suo territorio. Storia, architettura e restauri. Inizia la ricerca, Roma 2007. Monteleone Sabino = D. Monaco – V. Tomassetti – R. Tomassetti, Monteleone Sabino. Storia di un’antica città, una santa, un borgo medioevale, Roma 1984. Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca = D. Monaco – V. Tomassetti – R. Tomassetti – G. Capitani, Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca. Storia di un’antica città, di un borgo, di una santa (Contributi: G. Alvino – P. L. Cecca – M. Mayer y Olivé – V. Fiocchi Nicolai – S. Rossi – F. Tron), Terni 2009. Monteluco e i monti sacri = Monteluco e i monti sacri. Atti dell’incontro di studio, Spoleto, 30 settembre – 2 ottobre 1993 (CISAM. Miscellanea 9), Spoleto (PG) 1994. Monti Lucretili = G. De Angelis (Ed.), Monti Lucretili. Parco regionale naturale5, Tivoli (RM) 1995. Monumenta et memoria = J. M. Iglesias Gil – A. RuizGutiérrez (Ed.), Monumenta et memoria. Estudios de epigrafía romana, Roma 2017. Mora, Prosopographia Isiaca = F. Mora, Prosopographia Isiaca (EPRO 113, 1–2), Leiden – New York 1990. Morandi, Epigrafia italica I = A. Morandi, Epigrafia italica (Bibl. Arch. 2), Roma 1982. Morandi, Epigrafia italica II = A. Morandi, Epigrafia italica 2 (Bibl. Arch. 57), Roma 2017. Morandi, Iscrizioni medio-adriatiche = A. Morandi, Le iscrizioni medio-adriatiche (Biblioteca di “Studi Etruschi” 7), Firenze 1974. A. Morelli, Norcia = A. Morelli, Guida di Norcia, Norcia (PG) 1958. A. M. Morelli, CLEiLAR I = A. M. Morelli, Le iscrizioni metriche del Latium adiectum. Carmina Latina epigraphica in Latio adiecto reperta (CLEiLAR). Introduzione, testo, traduzione e commento I: Inscriptiones antiquiores, ab origine usque ad II saec. p. Chr. n. insculptae (Archaeologica. Beni culturali 8), Tivoli (RM) 2020. M. Morelli, Collepietro = M. Morelli, Collepietro: storia, documenti, tavole ricostruttive I, Chieti Scalo 1991. L. Moretti, Scritti scelti = L. Moretti, Tra epigrafia e storia. Scritti scelti e annotati (Vetera 5), Roma 1990. M. Moretti, Museo nazionale = M. Moretti, Museo Nazionale d’Abruzzo nel castello cinquecentesco dell’Aquila, L’Aquila 1968. Morico, Castelvecchio Calvisio = W. Morico, Castelvecchio Calvisio. Storia e territorio, L’Aquila 2003. Morini, ms. = A. Morini, Carte Morini (liber priore parte saec. XX manu exaratus in monasterio sororum Augustinianarum S. Ritae in oppido Cascia servatus sine inv. n.). Morini, Cascia = A. Morini, Cascia nella natura, nella storia, nell’arte, Perugia 1913. Morini, Cursula = A. Morini, Cursula, Roma 1896. Morini, Scoperta2 = A. Morini, La scoperta di una tomba antichissima a Monteleone presso Cascia2, Perugia 1904.

CIL IX

Mosser, Steindenkmäler = M. Mosser, Die Steindenkmäler der legio XV Apollinaris, Wien 2003. Moussy, Gratia et sa famille = C. Moussy, Gratia et sa famille (Publications de la Faculté des Lettres et Sciences humaines de l’Université de Clermont-Ferrand 25), Paris 1966. Mrozek, Distributions = S. Mrozek, Les distributions d’argent et de nourriture dans les villes italiennes du HautEmpire romain (Coll. Latomus 198), Bruxelles 1987. Mrozek, Prix et rémunération = S. Mrozek, Prix et rémunération dans l’Occident romain (31 av. n. è. – 250 de n. è.) (Wydzial I Nauk Spolecznych i humanistycznych. Seria monografii 55), Gdansk 1975. Mrozek, Recueil d’études = S. Mrozek, Argent, société et épigraphie romaine (1er–3e siècles). Recueil d’études complétées (Collection Moneta 38), Wetteren 2004. Mucci, ms. = L. Mucci, Libri manu scripti a. 1880/84 servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. 1860–1890, vol. I, Tomo II, b. 14, fasc. 24, sf. 7. Municipal Structures = F. Russo (Ed.), Municipal Structures in Roman Spain and Roman Italy. A Comparison. Proceedings of the Colloquium Vienna, 3rd July 2018 (Wiener Beiträge zur Alten Geschichte online 3), Wien 2020. Munus Laetitiae = F. Camia – L. Del Monaco – M. Nocita (Ed.), Munus Laetitiae. Studi miscellanei offerti a Maria Letizia Lazzarini I–II (Studi e ricerche 70), Roma 2018. Musei Capitolini = S. Panciera (Ed.), La collezione epigrafica dei Musei Capitolini. Inediti – Revisioni – Contributi al riordino (Tituli 6), Roma 1987. Museo = D. Manacorda – F. F. Mancini (Ed.), Museo della città in Palazzo Eroli a Narni. Catalogo Regionale dei beni culturali dell’Umbria, Firenze – Prato 2012. Museo Archeologico = L. Arbace – V. Belfiore (Ed.), Il Museo Archeologico Nazionale d’Abruzzo Villa Frigerj a Chieti, Pescara 2018. Museo Civico Archeologico “F. Savini” – Teramo = P. De Felice – V. Torrieri (Ed.), Museo Civico Archeologico “F. Savini” – Teramo, Teramo 2006. Museo Civico di Sulmona = A. Colangelo – E. Mattiocco – R. Tuteri, Guida alla visita del Museo Civico di Sulmona, Viterbo 2000. Museo Civiltà Romana = Museo della Civiltà Romana. Catalogo, Roma 1958. Museo Comunale di Vasto = E. Fabbricotti (Ed.), Il Museo Comunale di Vasto. Catalogo della collezione archeologica, Chieti 1984. Museo Emidiano = Agnone. Il Museo Emidiano. Il territorio. Catalogo della Mostra organizzata dall’Archeoclub “F. S. Cremonese”. Chiesa di S. Chiara di Agnone, 10–31 agosto 1985, Matrice (CB) 1985. Museo Palazzo Santi = G. Gentilini – M. Matteini Chiari (Ed.), Museo di Palazzo Santi. Chiesa di S. Antonio Abate. Circuito Museale di Cascia (Catalogo Regionale dei Beni Culturali dell’Umbria 77), Perugia 2013. Museo Sannitico = A. Di Niro (Ed.), Il Museo Sannitico di Campobasso. Catalogo della Collezione Provinciale, Pescara 2007. Muzzioli, Cures = M. P. Muzzioli, Cures Sabini (Forma Italiae. Regio IV. Vol. II), Firenze 1980. Nacimiento = F. Beltrán Lloris – B. Díaz Ariño (Ed.), El nacimiento de las culturas epigráficas en el Occidente mediterráneo. Modelos romanos y desarrollos locales (III–I a. E.) (Anejos de AEspA 85), Madrid 2018. Nardi, ms. = E. Nardi, Ruderi di Ville Romano-Sabine nei dintorni di Poggio Mirteto illustrati dal Dott.re Prof.re Cav.re Ercole Nardi R.o Ispettore degli Scavi e Monumenti. Anno 1885 (liber manu scriptus ex viginti duobus fasciculis compositus, scil. n. I–XXII, hodie servatus Romae apud Biblioteca di Archeologia e Storia dell’Arte

REGIO IV

CCXVII

(BiASA), sub Manoscritti e Fondi Archivistici, sign. n. 96 [cf. D. Scarpati, in Lazio & Sabina VII 141–143; eund., Ruderi delle ville romano sabine nei dintorni di Poggio Mirteto illustrati dal Prof. Ercole Nardi, 1885, Roma 2010]; exemplum alterum a G. Cicconetti a. 1928 descriptum servatur Poggio Mirteto apud dominum Gualtiero Consumati; exemplum tertium, fasciculis autem n. X– XIV carens, invenies inter schedas a Giuseppe Lugli collectas nunc apud archivum instituti antiquae descriptionis locorum, quod Italice Topografia Antica dicitur, sedis litterarum urbis Romae, cui Athenaeo nomen olim “La Sapienza” hodie “Sapienza” est impositum, servatum). M. Nassa, Catalogo = M. Nassa, Catalogo del Museo Alifano I. Oggetti di antichità (Introduzione, indici e note) (Associazione Storica del Medio Volturno. Quaderno 23 [n. s. 6]), Piedimonte Matese (CE) 1995 (agitur de editione libelli machina dactylographica compositi a. 1935 a Raffaele Marrocco in bibliotheca municipali vici Alife sine inv. n. adservati). V. Nassa, Elaborazioni = V. Nassa, Elaborazioni e aggiunte fotografiche ad alcuni scritti di Mario Nassa II, Raviscanina (CE) 2011. Natale, Fossacesia = G. Natale, Fossacesia. Origine e storia del nome. In occasione dei 150 anni dell’Unità d’Italia e del toponimo moderno (1861–2011), Fossacesia (CH) 2011. Navarro Caballero, Perfectissima femina = M. Navarro Caballero, Perfectissima femina. Femmes de l’élite dans l’Hispanie romaine I–II, Bordeaux 2017. Necropoli di Fossa I–IV = La necropoli di Fossa I. Le testimonianze più antiche, ed. S. Cosentino – V. d’Ercole – G. Mieli, Pescara 2001. II. I corredi orientalizzanti e arcaici, ed. V. d’Ercole – E. Benelli, Pescara 2004. IV. L’età ellenistico-romana, ed. V. d’Ercole – M. R. Copersino, Pescara 2003. Nessi – Ceccaroni, Spoleto = S. Nessi – S. Ceccaroni, Da Spoleto a Monteleone attraverso il Monte Coscerno (Itinerari spoletini 1), Spoleto (PG) 1972. Newton, Epigraphical Evidence = H. C. Newton, The Epigraphical Evidence for the Reigns of Vespasian and Titus (Cornell Studies in Classical Philology 16), Ithaca (N.Y.) 1901. Nicolai, Femina in fabula = M. C. Nicolai, Femina in fabula. Dee, sacerdotesse, maghe e sacre meretrici nell’Abruzzo italico, Viterbo 2020. Nicolet, L’ordre équestre I–II = C. Nicolet, L’ordre équestre à l’époque républicaine (312–43 av. J.-C.) I–II (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 207), Paris 1966/74. Nissen, Italische Landeskunde = H. Nissen, Italische Landeskunde II. Die Städte, Berlin 1902. Noctes Campanae = W. V. Harris – E. Lo Cascio (Ed.), Noctes Campanae. Studi di storia antica ed archeologia dell’Italia preromana e romana in memoria di Martin W. Frederiksen. Atti del Convegno Internazionale tenutosi a Capri nei giorni 8–10 ottobre del 2000 (Itala Tellus 1), Napoli 2005. Novelli, Castel di Tora = G. Novelli, Castel di Tora. Realtà e leggenda su un antico borgo medioevale, Pisa 1983. Nowak, Illegittimità = M. Nowak, Bastardi in Egitto. Illegittimità sociale e legale in epoca romana, Leuven 2020. Nünnerich-Asmus, Basilika und Portikus = A. NünnerichAsmus, Basilika und Portikus. Die Architektur der Säulenhallen als Ausdruck gewandelter Urbanität in später Republik und früher Kaiserzeit, Köln 1994. Nuorluoto, Cognomina = T. Nuorluoto, Roman Female Cognomina. Studies in the Nomenclature of Roman Women, Uppsala 2021. Nuove ricerche = L. Gasperini – G. Paci (Ed.), Nuove ricerche sul culto imperiale in Italia. Atti dell’incontro di studio, Ancona, 31 gennaio 2004 (Ichnia 7), Tivoli (RM) 2008.

CONSPECTVS LIBRORVM

Nursia e l’ager Nursinus = S. Sisani (Ed.), Nursia e l’ager Nursinus. Un distretto sabino dalla praefectura al municipium, Roma 2013. Öffentlichkeit = W. Eck – P. Funke et al. (Ed.), Öffentlichkeit – Monument – Text. XIV Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae 27.–31. Augusti MMXII Akten (CIL Auctarium. Series nova 4), Berlin 2014. Officina epigrafica = A. Donati – G. Poma (Ed.), L’officina epigrafica romana in ricordo di Giancarlo Susini. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2003, Bertinoro, 16–18 settembre 2010 (Epigrafia e Antichità 30), Bologna – Faenza 2012. OkoN, Album senatorum I–II = D. OkoN, Album senatorum. I. Senatores ab Septimii Severi aetate usque ad Alexandrum Severum (193–235 AD); Album senatorum. II. Senatorowie epoki Sewerów (193–235 r. n. e.). Studium prozopograficzne (Szczecinkie Studia nad Starozynoscià 5), Szczecin 2017. Oltre la Villa = C. Sfameni – M. Volpi (Ed.), Ricerche nei siti archeologici del territorio di Cottanello, Configni, Vacone e Montasola. Atti dell’Incontro di Studio, Cottanello, 20 ottobre 2018, Roma 2019. Omagiu Constantin Daicoviciu = Omagiu lui Constantin Daicoviciu cu prilejul împlinirii a 60 de ani, Bucuresti 1960. Onomastica = P. Poccetti (Ed.), L’onomastica dell’Italia antica. Aspetti linguistici, storici, culturali, tipologici e classificatori. Atti del convegno, Roma, il 13–16 novembre 2002 (Coll. de l’École Fr. de Rome 413), Paris – Rome 2009. Opinione pubblica = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Opinione pubblica e forme di comunicazione a Roma: Il linguaggio dell’epigrafia. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2007, Bertinoro, 21–23 giugno 2007 (Epigrafia e Antichità 27), Bologna – Faenza 2009. Orelli, Collectio = I. C. Orelli (Johann Kaspar von Orelli), Inscriptionum Latinarum selectarum amplissima collectio ad illustrandam Romanae antiquitatis disciplinam accomodata ac magnarum collectionum supplementa complura emendationesque exhibens I–II, Turici 1828. III. Collectionis Orellianae supplementa emendationesque exhibens, ed. G. [= W.] Henzen, Turici 1856. Oricola = S. Lapenna (Ed.), Oricola. Dalle cittadelle degli Equi alla Carsioli romana, Sulmona (AQ) 2003. L. Orlandi, I Marsi = L. Orlandi, I Marsi e l’origine di Avezzano, Napoli 1967. S. Orlandi, Epigrafia anfiteatrale = S. Orlandi, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente Romano VI. Roma. Anfiteatri e strutture annesse con una nuova edizione e commento delle iscrizioni del Colosseo (Vetera 15), Roma 2004. Orlandi – Veri, Museo Lapidario = L. T. Orlandi – E. Veri, Museo Lapidario di Avezzano, Avezzano (AQ) 1989. Ortiz de Zárate, Nutrices = S. C. Ortiz de Zárate, Nutrices en el imperio Romano. I. Estudio de las fuentes y prosopografía, Valladolid 2005. II. Estudio social, Valladolid 2006. Ortona Italica = Ortona Italica (Associazione Ortonese di Storia Patria), Ortona (CH) 1998. Ottavi, Ferrovia Roma-Sulmona = V. Ottavi, La ferrovia Roma-Sulmona e la Marsica, Avezzano (AQ) 1888. Ottaviani, San Vittorino = V. Ottaviani, Il cimitero cristiano antico e la chiesa di San Vittorino presso Amiterno (Studi e ricerche 1), L’Aquila 1987. Ovidio = P. Fedeli – G. Rosati (Ed.), Ovidio 2017. Prospettive per il terzo millennio. Atti del Convegno Internazionale, Sulmona, 3–6 aprile 2017, Teramo 2018. Oxé – Comfort, CVA = A. Oxé – H. Comfort, Corpus vasorum Arretinorum. A catalogue of the signatures, shapes and chronology of Italian sigillata (Antiquitas 3), Bonn 1968.

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXVIII

Pace – Scarascia, Antiche civiltà = D. Pace – R. Scarascia, Antiche civiltà peligne, Sulmona (AQ) 1977. Paci, Ricerche = G. Paci, Ricerche di storia e di epigrafia romana delle Marche (Ichnia 11), Tivoli (RM) 2008. Paci, Senatori e cavalieri = G. Paci, Senatori e cavalieri romani nelle iscrizioni di Forum Clodii (Quaderni della Forum Clodii 4), Bracciano (VT) 1977. Paesaggi I = G. Volpe – M. Turchiano (Ed.), Paesaggi e insediamenti urbani in Italia meridionale fra Tardoantico e Altomedioevo. Atti del Primo Seminario sul Tardoantico e l’Altomedioevo in Italia Meridionale, Foggia, 12–14 febbraio 2004 (Insulae Diomedeae 4), Bari 2005. Paesaggi II = G. Volpe – R. Giuliani (Ed.), Paesaggi e insediamenti urbani in Italia meridionale fra Tardoantico e Altomedioevo. Atti del Secondo Seminario sul Tardoantico e l’Altomedioevo in Italia Meridionale, Foggia – Monte Sant’Angelo, 27–28 maggio 2006 (Insulae Diomedeae 14), Bari 2010. Paesaggi costieri = Atti della Tavola Rotonda AdriAtlas e i paesaggi costieri dell’Abruzzo tra antichità e altomedioevo. Bari, 22–23 maggio 2017, Bari 2019. Paesaggi rurali = G. Volpe (Ed.), Storia e archeologia globale dei paesaggi rurali in Italia fra Tardoantico e Medioevo (Insulae Diomedeae 34), Bari 2018. Pagani, Avezzano = G. Pagani, Avezzano e la sua storia, Casamari (FR) 1968. Pais = Corporis Inscriptionum Latinarum supplementa Italica I. Additamenta ad vol. V Galliae Cisalpinae, ed. H. [= E.] Pais (Mem. Accad. Lincei 4, 5), Romae 1888. Palma, ms. = T. Palma, Compendio istorico dell’antichissima terra del Vasto in Abbruzzo citra nel Regno di Napoli del signor Tommaso Palma Segretario dell’eccellentissima Casa del Vasto (liber a. 1690 manu scriptus in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). Palmegiani, Rieti = F. Palmegiani, Rieti e la regione sabina. Storia, arte, vita, usi e costumi del secolare popolo sabino, Roma 1932 (lucis ope iterum impressum Rieti 1988). Palozzi, Villavallelonga = L. Palozzi, Storia di Villavallelonga. Centro del Parco Nazionale d’Abruzzo e rocca medioevale dei Marsi (Centro di Ricerche Letterarie Abruzzesi dell’Università degli Studi dell’Aquila. Studi e testi 8), Roma 1982. Panciera, Epigrafi = S. Panciera, Epigrafi, epigrafia, epigrafisti. Scritti vari e inediti (1956–2005) con note complementari e indici I–III (Vetera 16), Roma 2006. Pane, Carta archeologica = C. Pane, Carta Archeologica della Valle del Sagittario (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2010/11 Romae impetratae in Università degli Studi di Roma “La Sapienza”). Pani Ermini, Il santuario = L. Pani Ermini, Il santuario del martire Vittorino in Amiternum e la sua Catacomba (Quad. Aquilano 1), Terni 1975. Pantoni, Le chiese = A. Pantoni, Le chiese e gli edifici del Monastero di San Vincenzo al Volturno (Miscellanea cassinese 40), Montecassino (FR) 1980. Pape, Griechische Kunstwerke = M. Pape, Griechische Kunstwerke aus Kriegsbeute und ihre öffentliche Aufstellung in Rom von der Eroberung von Syracus bis in augusteische Zeit, Hamburg 1975. Papers in Italian Archaeology = C. Malone – S. Stoddart (Ed.), Papers in Italian Archaeology. The Cambridge Conference [third Conference of Italian Archaeology, Cambridge 1984] 4. 4. Classical and medieval archaeology (BAR. International Series 246), Oxford 1985. Parco Nazionale d’Abruzzo = Il territorio del Parco Nazionale d’Abruzzo nell’antichità. Atti del I Convegno nazionale di archeologia, Villetta Barrea, 1–3 maggio 1987, Civitella Alfedena (AQ) 1988.

CIL IX

Parenté et stratégies = J. Andreau – H. Bruhns (Ed.), Parenté et stratégies familiales dans l’antiquité romaine. Actes de la table ronde des 2–4 octobre 1986, Paris, Maison de sciences de l’homme (Coll. de l’École Fr. de Rome 129), Rome 1990. Paribeni, Terme di Diocleziano2 = R. Paribeni, Le Terme di Diocleziano e il Museo Nazionale Romano2, Roma 1932. Paris, ms. I = V. Paris, Iscrizioni di Norcia nel Corpus Inscriptionum Latinarum (liber saec. XX in. manu exaratus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus, Fondo Reguardati sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Paris, ms. II = V. Paris, Di alcuni antichi residui della città di Norcia (liber a. 1906 ut videtur manu scriptus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus, Fondo Reguardati sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Paris, ms. III = V. Paris, Schede di epigrafi nursine e altre carte (liber a. 1906/11 ut videtur manu scriptus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus, Fondo Reguardati sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Paris, Norcia = V. Paris, Guida di Norcia, Spoleto (PG) 1906. Parisi, Alife = G. Parisi, Alife e le sue chiese. Itinerario storico-artistico alle radici del sacro, Piedimonte Matese (CE) 2006. Passerini, Coorti pretorie = A. Passerini, Le coorti pretorie (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 1), Roma 1939. Patrizi-Forti, Memorie = F. Patrizi-Forti, Delle memorie storiche di Norcia, Norcia (PG) 1869/74 (inde Bologna 1968 = 1987). Patterson, Landscapes and Cities = J. R. Patterson, Landscapes and Cities. Rural Settlement and Civic Transformation in Early Imperial Italy, Oxford (NY) 2006. Pavese, Iter actus = M. P. Pavese, Iter actus. Ricerche sulla viabilità privata nell’esperienza giuridica romana. I documenti della prassi, Torino 2013. Peachin, Titulature = M. Peachin, Roman Imperial Titulature and Chronology, A. D. 235–284 (Studia Amstelodamensia ad epigraphicam, ius antiquum et papyrologicam pertinentia 29), Amsterdam 1990. Pekáry, Untersuchungen = Th. Pekáry, Untersuchungen zu den römischen Reichsstrassen (Antiquitas 1. 17), Bonn 1968. Peltuinum = A. Campanelli (Ed.), Peltuinum. Antica città sul tratturo, Brescia – Pescara 1996. Penne = Penne e l’area vestina nel Bullettino di Storia Patria. Scritti di I. Ludovisi – C. Rivera – G. De Caesaris (1897, 1925, 1927, 1929–1930), L’Aquila 1991. Peoples = G. D. Farney – G. Bradley (Ed.), The Peoples of Ancient Italy, Berlin – Boston 2017. Per Renato Badalì = In amicitia per Renato Badalì. Una giornata di studi (Viterbo, lunedì 8 giugno 2015), Viterbo 2015. Pere Miquel Carbonell = A. Guzmán Almagro – X. Espluga – M. Ahn (Ed.), Pere Miquel Carbonell i el seu temps (1434–1517), Barcelona 2016. Perea Yébenes, Collegia militaria = S. Perea Yébenes, Collegia militaria. Asociaciones militares en el Imperio romano (Signifer 3), Madrid 1999 (lucis ope iterum impressum Madrid 2013). Peregrinationes = G. González Germain (Ed.), Peregrinationes ad inscriptiones colligendas. Estudios sobre epigrafía de tradición manuscrita (Congressos 14), Bellaterra 2016. Perin, Lexicon I–II = I. Perin, Lexicon totius Latinitatis V–VI. Onomasticon I–II, Patavii 1940.

REGIO IV

CCXIX

Perrotta, Vicus Anninus = E. Perrotta, Per la storia del Vicus Anninus nel territorio di Marruvium (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1995/96 Romae impetratae apud Università degli Studi di “Roma 3”. Facoltà di Lettere e Filosofia). Perrotti, Note storiche = M. Perrotti, Note storiche su Piedimonte d’Alife e limitrofi, Piedimonte d’Alife (CE) 1896. Persichetti, ms. = N. Persichetti, Libri manu scripti saec. XIX ex. – XX in. servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. II versamento. Persichetti, Via Salaria = N. Persichetti, La Via Salaria nei circondarii di Roma e Rieti, Roma 1910. Persichetti, Viaggio archeologico = N. Persichetti, Viaggio archeologico sulla Salaria nel circondario di Cittaducale con appendice sulle antichità dei dintorni e tavola topografica, Roma 1893. Personal Names = T. Meißner (Ed.), Personal Names in the Western Roman World. Proceedings of a Workshop held at Pembroke College, Cambridge, 16–18 Septembre 2011, Berlin 2012. Petraccia Lucernoni, Questori municipali = M. F. Petraccia Lucernoni, I questori municipali dell’Italia antica (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 41), Roma 1988. Petraccia Lucernoni, Stationarii = M. F. Petraccia Lucernoni, Gli stationarii in età imperiale (Serta antiqua et mediaevalia 3), Roma 2001. Petrevcic, Marruvium = M. Petrevcic, Marruvium capitale dei Marsi (thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1970/71 in Universitate Teatina machina dactylographica redacta). Petrini – Cordella, Guida = S. Petrini – R. Cordella, Guida di Norcia e del suo territorio, Norcia (PG) 1978. Petrovitsch, Legio = H. Petrovitsch, Legio II Italica (Forschungen in Lauriacum 13), Linz 2006. Petrucci, ms. = L. I. [= G.] Petrucci, Storia di Telese (liber inter a. 1853/63 f. 411 fortasse exaratus nunc servatus Neapoli una cum dissertationibus L’idrologia delle acque telesine et Statuti di Cerreto ab ipso Libero Iosepho Petrucci (1793–1865) compositis in bibliotheca sodalicii Società Napoletana di Storia Patria, sign. ms. XXXIII-A-6. Recensionem alteram eiusdem operis excussisse in usum Theodor Mommsen videtur Friedrich von Duhn, de qua recensione vide p. 205 n. V; nunc etiam vide A. Cutillo et al. (Ed.), Idrologia delle minerali telesine di Libero Petrucci, dottore in Medicina (1856), Telese Terme (BN), 2016). Pfeiffer – Ashby, Carsioli = G. J. Pfeiffer – Th. Ashby, Carsioli. A Description of the Site and the Roman Remains, with Historical Notes and a Bibliography, Supplementary Papers of the American School of Classical Studies in Rome 1, Rome 1905, 108–140. Pflaum, Carrières I–IV = H.-G. Pflaum, Les carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-Empire romain I–IV (Institut Français d’Archéologie du Proche-Orient Beyrouth. Bibliothèque archéologique et historique 57, 1– 4), Paris 1960/61. Pflaum, Carrières Suppl. = H.-G. Pflaum, Les carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-Empire romain. Supplément (Institut Français d’Archéologie du ProcheOrient Beyrouth – Damas – Amman. Bibliothèque archéologique et historique 112), Paris 1982. Pflaum, Procurateurs = H.-G. Pflaum, Les procurateurs équestres sous le Haut-Empire romain, Paris 1950. Pflaum, Scripta varia I = H.-G. Pflaum, Scripta varia I. L’Afrique romaine, Paris 1978. Pflaum, Scripta varia II = H.-G. Pflaum, Scripta varia II. La Gaule et l’Empire romain, Paris 1981. Pflaum historien = S. Demougin – X. Lariot – P. Cosme – S. Lefebvre (Ed.), H.-G. Pflaum. Un historien du XXe

CONSPECTVS LIBRORVM

siècle (Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Hist. III. 37), Genève 2006. G. Piccirilli, Sulmona = G. Piccirilli, Sulmona. Guida storico-artistica, Sulmona (AQ) 1932. P. Piccirilli, Monumenti = P. Piccirilli, Monumenti architettonici sulmonesi descritti e illustrati (dal XIV al XV secolo), Lanciano (CH) 1888. Pietilä-Castrén, Magnificentia publica = L. PietiläCastrén, Magnificentia publica. The Victory Monuments of the Roman Generals in the Era of the Punic Wars (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 84), Helsinki 1987. Pietrangeli, Sabina = C. Pietrangeli, La Sabina nell’antichità, in Rieti e il suo territorio, Milano 1976, 9–164. Pignora amicitiae = M. Cassia – C. Giuffrida – C. Molè – A. Pinzone (Ed.), Pignora amicitiae. Scritti di storia antica e storiografia offerti a Mario Mazza I–III (Storia e politica 9), Acireale (CT) 2012. Pikhaus, Levensbeschouwing = D. Pikhaus, Levensbeschouwing en milieu in de latijnse metrische inscripties, Brussel 1978. Pinna Vestinorum I = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Pinna Vestinorum e il popolo dei Vestini (Storia e civiltà di Penne 1), Roma 2010. Pinna Vestinorum II = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Pinna Vestinorum e la città romana (Storia e civiltà di Penne 2), Roma 2010. PIR1 III = P. von Rohden – H. Dessau, Prosopographia Imperii Romani saec. I. II. III. Pars III, Berolini 1898 [auctorem laudavi, si feci, Dessau, qui opus a de Rohden relictum supplevit terminavit edidit]. PIR2 = E. Groag – A. Stein – L. Petersen et al., Prosopographia Imperii Romani saec. I. II. III, ed. altera, I–VIII, Berolini 1933/2015. Pirri, Abbazia = P. Pirri, L’abbazia di S. Eutizio in Valcastoriana presso Norcia e le chiese dipendenti, Castelplanio (AN) 1912 (ed. altera Romae 1960). Pisani, Lingue dell’Italia = V. Pisani, Manuale storico della lingua latina IV. Le lingue dell’Italia antica oltre il latino, Torino 1953. Pisani, Testi latini arcaici2 = V. Pisani, Manuale storico della lingua latina III. Testi latini arcaici e volgari con commento glottologico2, Torino 1960. Piso, Fasti I–II = I. Piso, Fasti provinciae Daciae I. Die senatorischen Amtsträger. II. Die ritterlichen Amtsträger (Antiquitas 1. 43, 60), Bonn 1993/2013. Pistellato, Memoria = A. Pistellato, Stirpem nobilitavit honor. La memoria dei Senzi Saturnini tra retorica e storiografia (Supplementi di Lexis n. s. 2), Amsterdam 2015. Pitoni – Salvi, Antrosano = G. Pitoni – A. Salvi, Antrosano: memoria e storia, Avezzano (AQ) 2000. Piva, Santuari = V. Piva, I santuari extraurbani del Sannio preromano e romano. Aspetti storici e archeologici (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2017/18 Romae impetratae apud “Sapienza” Università di Roma). Placidi, Peltuinum = V. Placidi, La città e il territorio di Peltuinum nei Vestini: problemi dell’insediamento, Roma [1983]. Planta, Grammatik = R. von Planta, Grammatik der oskisch-umbrischen Dialekte, Straßburg 1897. PLRE I–III = A. H. M. Jones – J. R. Martindale – J. Morris, The Prosopography of the Later Roman Empire I. A. D. 260–395, Cambridge 1971. J. R. Martindale, The Prosopography of the Later Roman Empire II. A. D. 395– 527, Cambridge cet. 1980. id., The Prosopography of the Later Roman Empire III A–B. A. D. 527–641, Cambridge 1992.

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXX

Pluralidad e integración = F. J. Navarro (Ed.), Pluralidad e integración en el mundo romano. Actas del Coloquio Internacional Italia Iberia – Iberia Italia, Pamplona–Olite del 15 al 17 de octubre de 2008 (Colección Mundo Antiguo n. s. 13), Pamplona 2010. PME I–VI = H. Devijver, Prosopographia militiarum equestrium quae fuerunt ab Augusto ad Gallienum I–VI (Symbolae Facultatis litterarum et philosophiae Lovaniensis, Ser. A 3. 1–6), Leuven 1976/2001. Poccetti, L’area superequana = P. Poccetti, L’area superequana nel quadro della documentazione dialettale peligna (Contr. Valle Peligna. Quaderno 1), Castelvecchio Subequo (AQ) 1982. Poccetti, Nuovi documenti = P. Poccetti, Nuovi documenti italici a complemento del Manuale di E. Vetter (Orientamenti linguistici 8), Pisa 1979. Poco grano, molti frutti = A. Campanelli (Ed.), Poco grano, molti frutti. 50 anni di archeologia ad Alba Fucens, Sulmona (AQ) 2006. Poggio Mirteto = P. Armellin (Ed.), La storia del territorio di Poggio Mirteto. Un racconto con il contributo di varie discipline. Atti della giornata di studi, Poggio Mirteto, 29 novembre 2014, Monte Compatri (RM) 2018. Polito, Fulgentibus armis = E. Polito, Fulgentibus armis. Introduzione allo studio dei fregi d’armi antichi (Xenia antiqua. Monografie 4), Roma 1998. Pompei = F. Senatore (Ed.), Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina. Atti del quinto ciclo di conferenze di geologia, storia e archeologia, Pompei, Capri, Scafati, Castellammare di Stabia, ottobre 2002 – aprile 2003, Capri (NA) 2004. Ponte Romano = T. Leggio – R. Lorenzetti – E. M. Menotti (Ed.), Il ponte romano sul Velino (Quaderni di storia urbana e territoriale 2), Rieti 1988. Popoli dell’Italia antica = Popoli dell’Italia antica. Gentes fortissimae Italiae. Samnium, Latium et Campania. Le antiche città scomparse. Atti del 2° Convegno, San Vittore del Lazio, 28 ottobre 2007 (Quaderni di studi 2. Historia 17), Formia (LT) 2007. Pouthier, Ops = P. Pouthier, Ops et la conception divine de l’abondance dans la religion romaine jusqu’à la mort d’Auguste (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 242), Rome 1981. Praxis municipale = L. Lamoine – C. Berrendonner – M. Cébeillac-Gervasoni (Ed.), La Praxis municipale dans l’Occident romain, Paris 2010. Prénoms = P. Poccetti (Ed.), Les prénoms de l’Italie antique. Journée d’études, Lyon, 26 janvier 2004 (Ricerche sulle lingue di frammentaria attestazione 5), Pisa 2008. Priori, La Frentania = D. Priori, La Frentania I, Lanciano (CH) 1942. Proprietà imperiali = D. Pupillo (Ed.), Le proprietà imperiali nell’Italia romana. Economia, produzione, amministrazione. Atti del Convegno, Ferrara – Voghiera, 3–4 giugno 2005 (Quaderni degli Annali dell’Università di Ferrara. Sezione Storia 6), Firenze 2007. Prosopographie = W. Eck – M. Heil (Ed.), Prosopographie des römischen Kaiserreichs: Ertrag und Perspektiven. Kolloquium aus Anlass der Vollendung der Prosopographia Imperii Romani, Berlin, 27.–28. 10. 2016, Berlin 2017. Prosopographie und Sozialgeschichte = W. Eck (Ed.), Prosopographie und Sozialgeschichte. Studien zur Methodik und Erkenntnismöglichkeit der kaiserzeitlichen Prosopographie. Kolloquium Köln 24.–26. November 1991, Köln 1993. Prosperi Valenti, Valetudo = G. Prosperi Valenti, Valetudo. Origine ed aspetti del culto nel mondo romano (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 67), Roma 1998. Public Space = Chr. P. Dickenson – O. M. van Nijf (Ed.), Public Space in the Post-Classical City. Proceedings of a

CIL IX

One Day Colloquium held at Fransum 23rd July 2007 (Caeculus 7), Leuven 2013. Purdie, Latin Verse = A. B. Purdie, Latin Verse Inscriptions, London 1935. Quadrifluus amnis = Quadrifluus amnis. Studi di letteratura, storia, filosofia e arte offerti dalla Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università di Chieti a mons. Costantino Vona, Chieti 1987. Quilici, Collatia = L. Quilici, Collatia (Forma Italiae. Regio I. Vol. X), Roma 1974. Quotidien municipal = C. Berrendonner – M. CébeillacGervasoni – L. Lamoine (Ed.), Le Quotidien municipal dans l’Occident romain. Actes du colloque international tenu à Clermont-Ferrand et à Chamalières du 19 au 21 octobre 2007, Paris 2008. Radke, Die Götter Altitaliens2 = G. Radke, Die Götter Altitaliens2 (Fontes et Commentationes 3), Münster 1979. Raepsaet-Charlier, Clarissima femina = M.-Th. RaepsaetCharlier, Clarissima femina. Études d’histoire sociale des femmes de l’élite à Rome. Scripta varia. Travaux rassemblés et édités par A. Álvarez Melero (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 3), Bruxelles – Rome 2016. Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes = M.-Th. Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes de l’ordre sénatorial (Ier–IIe siècles) (Académie Royale de Belgique, Classe des Lettres 4), Lovanii 1987. Ragusa, Brevi cenni = M. Ragusa, Brevi cenni sulla Marsica, Bologna 1924. Raimo, Storia = L. C. Raimo, Storia del territorio sampelinese (Quaderni Sampelinesi), Avezzano (AQ) 2006. Ramelli, Cultura = I. Ramelli, Cultura e religione etrusca nel mondo romano. La cultura etrusca dalla fine dell’indipendenza, Alessandria 2003. Ranieri, Guardiagrele = F. P. Ranieri, Guardiagrele. Memorie e monumenti paesani. Prima edizione raccolta ed ordinata da Ranuccio Ranieri, illustrata con 100 fotoincisioni fuori testo, con prefazione di Corrado Ricci, Lanciano (CH) 1927. Rapisarda, Monoliti = A. Rapisarda, I monoliti-torchio dell’Abruzzo aquilano e il culto di Ercole, Sesto Fiorentino (FI) 2017. Rapisarda, Vestini = A. Rapisarda, I Vestini e il mistero del pagus di Separa: una ricerca sulla più grande cinta fortificata del territorio dei Vestini Cismontani, L’Aquila 2011. Raspini, Mompeo = F. Raspini, Cenni storici e appunti su Mompeo, Roma 1977. Rawson, Children = B. Rawson, Children and Childhood in Roman Italy, Oxford 2003. RE = Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft I – Suppl. XV, Stuttgart 1893–1978. Reali, Amicitia = M. Reali, Il contributo dell’epigrafia latina allo studio dell’amicitia: il caso della Cisalpina (Pubblicazioni della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Milano 176. Sezione di Storia Antica 2), Firenze 1998. Reate e l’Ager Reatinus = F. Coarelli – A. De Santis (Ed.), Reate e l’Ager Reatinus. Vespasiano e la Sabina: dalle origini all’Impero. Catalogo della mostra (Rieti, Museo Civico – Sezione Archeologica, 8 maggio – 22 novembre 2009), Roma 2009. Recherches sur les structures sociales = Recherches sur les structures sociales dans l’antiquité classique. Caen, 25–26 avril 1969 (Colloque Nationaux du Centre National de la Recherche Scientifique), Paris 1970. Redaelli, Veterani = D. Redaelli, I veterani delle milizie urbane in Italia e nelle province di lingua latina. Indagine storico-epigrafica (liber machina dactylographica redactus

REGIO IV

CCXXI

thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2013/14 Tergeste impetratae apud Università degli Studi di Trieste). Reddé, Mare nostrum = M. Reddé, Mare nostrum. Les infrastructures, le dispositif et l’histoire de la marine militaire sous l’empire romain (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 260), Roma 1986. Reggiani, Museo Civico1 = A. M. Reggiani, Rieti. Museo Civico. Rinvenimenti della città e del territorio1 (Cataloghi 2), Roma 1981. Reggiani Massarini, Museo Civico2 = A. M. Reggiani Massarini, Museo Civico di Rieti2 (Cataloghi 7), Roma 1990. Reggiani Massarini, Rieti = A. M. Reggiani Massarini, Territorio e città, in M. C. Spadoni Cerroni – A. M. Reggiani Massarini, Reate [I.] (Bibl. Stud. Antichi 68), Pisa 1992, 125–194. Reggiani Massarini, Santuario degli Equicoli = A. M. Reggiani Massarini, Santuario degli Equicoli a Corvaro. Oggetti votivi del Museo Nazionale Romano (Lavori e Studi 11), Roma 1988. Reimpiego in architettura = J.-Fr. Bernard – Ph. Bernardi – D. Esposito (Ed.), Il reimpiego in architettura. Recupero, trasformazione, uso. Atti del convegno, Roma, 8–10 novembre 2007 (Coll. de l’École Fr. de Rome 418), Rome 2008. Renovación = A. F. Caballos Rufino (Ed.), Del municipio a la corte. La renovación de las élites romanas (Historia y Geografía 208), Sevilla 2012. RIB = The Roman Inscriptions of Britain. C. Ricci, Cenotafi = C. Ricci, Qui non riposa. Cenotafi antichi e moderni fra memoria e rappresentazione (Libitina 4), Roma 2006. C. Ricci, Security = C. Ricci, Security in Roman Times. Rome, Italy and the Emperors, London – New York 2018. C. Ricci, Soldati = C. Ricci, Soldati delle milizie urbane fuori di Roma. La documentazione epigrafica (Opuscula epigraphica 5), Roma 1994. C. Ricci, Soldati e veterani = C. Ricci, Soldati e veterani nella vita cittadina dell’Italia imperiale (Urbana species 1), Roma 2010. E. Ricci, Bosco sacro2 = E. Ricci, Il bosco sacro del Sirente fra Sicinnide e leggenda2, Sulmona (AQ) 1989. E. Ricci, Elementi = E. Ricci, Elementi di civiltà dei Peligni Superequani, Sulmona (AQ) 1978. E. Ricci, Epigrafi = E. Ricci, Epigrafi superequane che camminano, Sulmona (AQ) 1987. E. Ricci, Esegesi = E. Ricci, Esegesi epigrafica di Superaequum, Sulmona (AQ) 1989. E. Ricci, Nuova esegesi = E. Ricci, La tomba di Scribonia a Superaequum e nuova esegesi epigrafica, Sulmona (AQ) 1991. E. Ricci, Peligni Superequani = E. Ricci, I Peligni Superequani, la Sicinnide e le origini di Secinaro, Sulmona (AQ) 1969. E. Ricci, Secinaro = E. Ricci, Secinaro in Abruzzo dal Paleolitico a Superaequum. Archeologia e pseudoarcheologia nella Valle Subequana, Sulmona (AQ) 2000. E. Ricci, Superaequum = E. Ricci, Superaequum e gli antichi Cedici, Pratola Peligna (AQ) 1981. E. Ricci, Ubicazione = E. Ricci, Ubicazione di Superaequum e spigolature peligne, Sulmona (AQ) 1984. Riccomanni, ms. = L. E. Riccomanni, Iscrizioni copiate su’ loro medesimi Autografi da L. E. Riccom(an)ni ne varj viaggi fatti del med(esim)o in diversi luoghi d’Italia (libellus p. 101–106 inter a. 1759/67 exaratus, insertus in volumine, cui titulus Manuale scientifico, dove sono notati moltissimi fragmenti sopra varie scienze esposti da vari autori coll’aggiunta di scienze politiche, economiche e militari, nunc servato Treia in bibliotheca Accademia Georgica).

CONSPECTVS LIBRORVM

Ricerche archeologiche = D. Gabler – F. RedO (Ed.), Ricerche archeologiche a San Potito di Ovindoli e le aree limitrofe nell’antichità e nell’alto medioevo. Atti del convegno sui problemi archeologici di una villa romana nella Marsica, Budapest, 24 novembre 2000, L’Aquila 2008. Ricerche archeologiche in Sabina = M. De Simone – G. Formichetti (Ed.), Le ricerche archeologiche nel territorio sabino: attività, risultati e prospettive. Atti della giornata di studio, Rieti, 11 maggio 2013, Rieti 2014. Ricerche e scoperte a Pompei = M. Osanna (Ed.), Ricerche e scoperte a Pompei. In ricordo di Enzio Lippolis (Studi e ricerche del Parco archeologico di Pompei 45), Roma 2021. Richier, Centuriones = O. Richier, Centuriones ad Rhenum. Les centurions légionnaires des armées romaines du Rhin (Gallia Romana 6), Paris 2004. Ricl, Inscriptions = M. Ricl, The Inscriptions of Alexandreia Troas (Die Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 53), Bonn 1997. Rico, Bovianum = G. Rico, Bovianum in età imperiale: un caso studio di romanizzazione nel Sannio (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2018/19 Bononiae impetratae apud Alma mater studiorum – Università di Bologna. Scuola di Lettere e Beni Culturali). Ricordo di Filippo Càssola = M. Chiabà – L. Cristante (Ed.), Il sussurro di una brezza leggera. Ricordo di Filippo Càssola (Polymnia 6), Trieste 2017. Ricotti, Castelvecchio Subequo = E. Ricotti, Castelvecchio Subequo. Brevi notizie storiche, Ancona 1961. Ritterling, Fasti = E. Ritterling, Fasti des römischen Deutschland unter dem Prinzipat, Wien 1932. Ritschl, Monumenta = F. Ritschl, Priscae Latinitatis monumenta epigraphica, Berlin 1862. Rivera, ms. = G. Rivera, Breviarium manu scriptum a. 1893 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. II versamento, 1° serie, b. 14, fasc. 238. Rivoluzione Augusto = R. Paris – S. Bruni – M. Roghi (Ed.), Rivoluzione Augusto: l’imperatore che riscrisse il tempo e la città, 17 dicembre 2014 – 2 giugno 2015, Milano 2015. Rix, Cognomen = H. Rix, Das etruskische Cognomen, Wiesbaden 1963. Rix, Sabellische Texte = H. Rix, Sabellische Texte. Die Texte des Oskischen, Umbrischen und Südpikenischen (Handbuch der italischen Dialekte 5), Heidelberg 2002. Rizzello, Culti orientali = M. Rizzello, I culti orientali nella Media Valle del Liri, Sora (FR) 1984. Robert, Gladiateurs = L. Robert, Les gladiateurs dans l’Orient grec (Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Hist. 278), Paris 1940. Rocchia, Guglionesi = A. M. Rocchia, Cronistoria di Guglionesi e delle tre gloriose traslazioni di s. Adamo abate suo protettore, Napoli 1890 (lucis ope iterum impressum Vasto (CH) 1991, curante G. Morlachetti). Rocci, Istoria di Norcia = F. A. Rocci (alias Minorita Norcino), Istoria di Norcia (liber manu scriptus Norcia circ. a. 1813, quem olim possidebat Thomas Ashby, nunc servatus penes dominum Claudio Angelucci ut me certiorem fecit Romano Cordella). Rockwell, Private Baustiftungen = J. C. Rockwell, Private Baustiftungen für die Stadtgemeinde auf Inschriften der Kaiserzeit im Westen des römischen Reiches, Diss. Jena 1909. Roddaz, Agrippa = J.-M. Roddaz, Marcus Agrippa (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 253), Paris – Roma 1984. Römische Gräberstraßen = H. von Hesberg – P. Zanker (Ed.), Römische Gräberstraßen. Selbstdarstellung – Status – Standard. Kolloquium in München vom 28. bis 30. Okto-

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXXII

ber 1985 (Bayer. Akad. d. Wiss., Phil.-hist. Kl., Abh., N. F. 96), München 1987. Rohlfs, Sermo Vulgaris2 = G. Rohlfs, Sermo Vulgaris Latinus. Vulgärlateinisches Lesebuch2 (Sammlung kurzer Lehrbücher der romanischen Sprachen und Literaturen 13), Tübingen 1956. Roldán Hervás, Hispania y el ejército = J. M. Roldán Hervás, Hispania y el ejército romano. Contribución a la historia social de la España antigua (Acta Salmaticensia, Filosofia y Letras 76), Salamanca 1974. Roma medio repubblicana = Roma medio repubblicana. Aspetti culturali di Roma e del Lazio nei secoli IV e III a. C., Roma 1973. Roma repubblicana = A. M. Reggiani (Ed.), Roma repubblicana dal 270 a. C. all’età augustea (Archeologia e storia a Roma [3]), Roma 1987. Roman Army in the East = D. L. Kennedy (Ed.), The Roman Army in the East (JRA. Supplementary Series 18), Ann Arbor (MI) 1996. Roman Baths = J. De Laine – D. E. Johnston (Ed.), Roman Baths and Bathing. Proceedings of the First International Conference on Roman Baths held at Bath, England, 30 March – 4 April 1992 (JRA. Supplementary Series 37), Portsmouth 1999. Roman Empire = K. KLODZINSKI et al. (Ed.), The Roman Empire in the Light of Epigraphical and Normative Sources (Studies in Greek and Roman History 4), Torun 2013. Roman Imperial Cities = A. Andrade et al. (Ed.), Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy (Ancient Cities 1), Roma 2019. Roman Middle Republic = Chr. Bruun (Ed.), The Roman Middle Republic. Politics, Religion, and Historiography c. 400–133 B.C. Papers from a conference at the Institutum Romanum Finlandiae, September 11–12, 1998 (Acta Inst. Rom. Finl. 23), Roma 2000. Roman Miscellany = H. M. Schellenberg – V. E. Hirschmann – A. Krieckhaus (Ed.), A Roman Miscellany. Essays in Honour of Anthony R. Birley on his Seventieth Birthday (Akanthina 3), Gdansk 2008. Roman Republican Colonization = T. D. Stek – J. Pelgrom (Ed.), Roman Republican Colonization. New Perspectives from Archaeology and Ancient History (Papers of the Royal Netherlands Institute in Rome 62), Rome 2014. Roman Rule = L. de Ligt – E. A. Hemelrijk – H. W. Singor (Ed.), Roman Rule and Civic Life: Local and Regional Perspectives. Proceedings of the Fourth Workshop of the International Network “Impact of Empire” (Roman Empire. c. 200 B. C. – A. D. 476), Leiden, June 25–28, 2003, Amsterdam 2004. Romanelli, Antica topografia = D. Romanelli, Antica topografia istorica del Regno di Napoli I–III, Napoli 1815/19. Romanin, Fiamignano = H. Romanin, Fiamignano e la sua storia, Rieti 1983. Romanisation du Samnium = La romanisation du Samnium aux IIe et Ier siècles av. J.-C. Actes du colloque organisé par le Centre Jean Bérard en collaboration avec la Soprintendenza archeologica e per i BAAAS del Molise et la Soprintendenza archeologica per le province di Salerno, Avellino e Benevento. Naples – Centre Bérard, 4–5 novembre 1988 (Bibl. de l’Inst. Franç. Naples ser. 2°, 9), Naples 1991. Romanitas – Christianitas = G. Wirth et al. (Ed.), Romanitas – Christianitas. Untersuchungen zur Geschichte und Literatur der römischen Kaiserzeit. Johannes Straub zum 70. Geburtstag am 18. Okt. 1982 gewidmet, Berlin – New York 1982. Romano, Solopaca1 = A. Romano, La nostra terra. Storia di Solopaca1, Napoli 1977. Romano, Solopaca2 = A. Romano, La nostra terra. Storia di Solopaca2. In appendice: C. Formichella, Piccolo dizio-

CIL IX

nario biografico dei solopachesi illustri, Piedimonte Matese (CE) 1998. Romeo, Ingenuus Leo = I. Romeo, Ingenuus Leo. L’immagine di Agrippa (Xenia Antiqua. Monografie 6), Roma 1998. Rosa, ms. I = [G.?] Rosa, Selva di molte memorie di Norcia scritte senza ordine di tempi. Parte I (liber inter a. 1641 et a. 1675 manu scriptus in aedibus privatis oppidi Acquasparta adservatus, f. 50v–122v). Rosa, ms. II = [G.?] Rosa, Selva di molte memorie di Norcia scritte senza ordine di tempi. Parte II (liber manus scriptus inter a. 1641 et a. 1675 adservatus Perugia in Biblioteca comunale Augusta sub n. 3312 int. 2). Ch. Rose, Dynastic Commemoration = Ch. B. Rose, Dynastic Commemoration and Imperial Portraiture in the JulioClaudian Period, Cambridge 1997. D. Rose, Studi = D. Rose, Studi sull’opera poligonale tra alta Valle del Salto e Fucino. L’acquedotto e la cloaca maxima di Alba Fucens (Misura e Spazio 1), Roma 2018. Rossi, ms. = G. C. Rossi, Lapide Marsicane raccolte ed osservate diligentemente dall’Ill.mo e R.mo Monsignor D. Gio(vanni) Camillo Rossi (liber temporis spatio inter a. 1806 et a. 1818 comprehenso manu exaratus in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservatus sign. Ferrajoli 513; vide Buonocore, Misc. Bibl. Ap. Vat. 1, 1987, 33–53). Rostovtzeff e l’Italia = A. Marcone (Ed.), Rostovtzeff e l’Italia. Gubbio, Casa di Sant’Ubaldo, 25–27 maggio 1995 (Incontri perugini di storia della storiografia antica e del mondo antico 9. Studi di storia e di storiografia 5), Perugia 1999. Rostovzev, Storia economica5 = M. Rostovzev, Storia economica e sociale dell’Impero romano5 (Il pensiero storico 3), Bologna – Firenze 1973. Royden, Magistrates = H. L. Royden, The Magistrates of the Roman Professional Collegia in Italy from the First to the Third Century A. D. (Bibl. Stud. Antichi 61), Pisa 1988. Rubini, Storia di Penne = A. Rubini, Storia di Penne, Penne (AQ) 1989. Rudolph, Stadt und Staat = H. Rudolph, Stadt und Staat im römischen Italien. Untersuchungen über die Entwicklung des Munizipalwesens in der republikanischen Zeit, Leipzig 1935. Rüpke, Kalender = J. Rüpke, Kalender und Öffentlichkeit. Die Geschichte der Repräsentation und religiösen Qualifikation von Zeit in Rom (RGVV 40), Berlin – New York 1994. Ruoff-Väänänen, Italian fora = E. Ruoff-Väänänen, Studies on the Italian fora (Historia Einzelschriften 32), Stuttgart 1978. Rupes loquentes = L. Gasperini (Ed.), Rupes loquentes. Atti del Convegno internazionale di studi sulle “Iscrizioni rupestri di età romana in Italia”, Roma – Bomarzo, 13–15. X. 1989 (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 53), Roma 1992. Russi, Teanum Apulum = A. Russi, Teanum Apulum. Le iscrizioni e la storia del municipio (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 25), Roma 1976. Sabbatini Tumolesi, Gladiatorum paria = P. Sabbatini Tumolesi, Gladiatorum paria. Annunci di spettacoli gladiatorii a Pompei (Tituli 1), Roma 1980. Sabbatucci, Religione = D. Sabbatucci, La religione di Roma antica: dal calendario festivo all’ordine cosmico, Milano 1988. Sabini = G. Alvino (Ed.), I Sabini. La vita, la morte, gli dei. Catalogo della mostra. Rieti, Sala dei Cordari, 30 ottobre – 15 dicembre 1997, Roma 1997. Sablayrolles, Libertinus miles = R. Sablayrolles, Libertinus miles. Les cohortes de vigiles (Coll. de l’École Fr. de Rome 224), Paris – Roma 1996.

REGIO IV

CCXXIII

Sacchetti Sassetti, Ultime vicende = A. Sacchetti Sassetti, Le ultime vicende di un antico monumento reatino, Rieti 1952. Saddington, Development = D. B. Saddington, The Development of the Roman Auxiliary Forces from Caesar to Vespasian (49 B. C. – A. D. 78), Harare 1982. Saeculum Aureum = I. Baglioni (Ed.), Saeculum Aureum. Tradizione e innovazione nella religione romana di epoca augustea I–II (Religio. Collana di Studi del Museo delle Religioni “Raffaele Pettazzoni” [4]), Roma 2016. Saepinum = Saepinum. Museo documentario dell’Altilia, Campobasso 1982. Safinim = D. Caiazza (Ed.), Safinim. Studi in onore di Adriano La Regina per il premio “I Sanniti” (Libri Campano-Sannitici 3), Piedimonte Matese (CE) 2004. SalaC, Isis = A. SalaC, Isis, Sarapis a bozstva sdruzená dle svedectví reckcych a latinskych nápisù, Praha 1915. Saletta, S. Anatolia = V. Saletta, S. Anatolia, Roma [1968]. Saline e sale = S. Russo – R. Goffredo (Ed.), Saline e sale nell’antichità. Atti del III Convegno sul Basso Tavoliere (Documenti e studi 69), Bari 2018. Sallustio = A. Marcone (Ed.), Sallustio e la storiografia tardo repubblicana. Contributi del Centro Studi Sallustiani. Certamen Sallustiano 2010 – Avezzano, 28 aprile 2010 (Studi sul Mondo Antico 16), Milano 2021. Salomies, Nomenclature = O. Salomies, Adoptive and Polyonymous Nomenclature in the Roman Empire (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 97), Helsinki 1992. Salomies, Vornamen = O. Salomies, Die römischen Vornamen. Studien zur römischen Namengebung (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 82), Helsinki 1987. Samnitice loqui I–II = D. Caiazza (Ed.), Samnitice loqui. Studi in onore di Aldo L. Prosdocimi per il premio “I Sanniti” I– II (Libri Campano-Sannitici 5), Piedimonte Matese (CE) 2006. Samnium = S. Capini – A. Di Niro (Ed.), Samnium. Archeologia del Molise, Roma 1991. San Potito Sannitico = N. Lombardi (Ed.), San Potito Sannitico da villaggio rurale a città del parco, Piedimonte Matese (CE) [2004]. San Vincenzo al Volturno = J. Mitchell – I. L. Hansen – C. M. Coutts (Ed.), San Vincenzo al Volturno 3: The Finds from the 1980–1986 Excavations I–II (Spoleto. Centro Italiano di studi sull’Alto Medioevo. Studi e ricerche di archeologia e storia dell’arte 3), Spoleto (PG) 2001. Sanctuaires = O. de Cazanove – J. Scheid (Ed.), Sanctuaires et sources dans l’antiquité. Les sources documentaires et leurs limites dans la description des lieux de culte. Actes de la table ronde organisée par le Collège de France, l’UMR 8585 Centre Gustave-Glotz, l’École Française de Rome et le Centre Jean Bérard. Naples – Centre Jean Bérard, 30 novembre 2001, Napoli 2003. Sanders, Lapides memores = G. Sanders, Lapides memores. Païens et chrétiens face à la mort: le témoignage de l’épigraphie funéraire latine (Epigrafia e Antichità 11), Bologna – Faenza 1991. Sangue e arena = A. La Regina (Ed.), Sangue e arena, Milano 2001. Sannio = Sannio. Pentri e Frentani dal VI al I sec. a. C. Isernia, Museo Nazionale, ottobre – dicembre 1980, Roma 1980. Sansi, Edifici = A. Sansi, Degli edifici e dei frammenti storici delle antiche età di Spoleto, Foligno (PG) 1869 (lucis ope iterum impressum Perugia 1972). Santa Maria Scrinari, Alba Fucens = V. Santa Maria Scrinari, Alba Fucens di Massa d’Albe (Quad. Aquilano 3), Terni 1978. Santarelli, Voci e ricordi = E. Santarelli, Voci e ricordi della mia terra, Amatrice (RI) 1927.

CONSPECTVS LIBRORVM

Santilli, Aquae Cutiliae = E. Santilli, Aquae Cutiliae. Tempus tantum nostrum est, Rieti 2016. Santinelli, Santuari = A. Santinelli, Santuari medio-repubblicani di Ercole dell’Italia centro-appenninica (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2012/13 Macerata impetratae apud Università degli Studi. Facoltà di Lettere e Filosofia). Santuario = Il Santuario di Vescovìo nella Storia, nella Fede, nell’Arte, Monterondo Scalo (RM) [2000]. Sartori, Dall’Italía = F. Sartori, Dall’Italía all’Italia I–II (Saggi e materiali universitari 27. Serie di antichità e tradizione classica 19), Padova 1993. Saxa scripta I = A. Rodríguez Colmenero – L. Gasperini (Ed.), Saxa scripta. Inscripciones en Roca. Actas del Simposio Internacional Ibero-Itálico sobre epigrafía rupestre. Santiago de Compostela y Norte de Portugal, 29 de junio a 4 de julio de 1992 (Anejos de Larouco 2), Sada 1995. Saxa Scripta III = Saxa Scripta. Actas do III Simpósio IberoItálico de epigrafia rupestre. Viseu, 3–5 de abril de 1997, Viseu 2001. Sblendorio Cugusi, Composti nominali = M. T. Sblendorio Cugusi, L’uso stilistico dei composti nominali nei Carmina Latina Epigraphica (Quaderni di “Invigilata lucernis” 25), Bari 2005. Scarpellini, Stele romane = D. Scarpellini, Stele romane con imagines clipeatae in Italia (Stud. Arch. 46), Roma 1987. Scenna, Archeologia teatina = D. Scenna, Archeologia teatina. Esperienze, delusioni, soddifazioni di un R. ispettore onorario dei monumenti e scavi (Annuario del Reale Liceo Ginnasio “G. B. Vico” per gli anni 1934/35 e 1935/36), Chieti 1937. Schäfer, Imperii insignia = Th. Schäfer, Imperii insignia: sella curulis und fasces. Zur Repräsentation römischer Magistrate (RM, Ergänzungsheft 29), Mainz 1989. Schallmayer et al., Beneficiarii = E. Schallmayer – K. Eibl – J. Ott – G. Preuss – E. Wittkopf, Der römische Weihebezirk von Osterburken 1. Corpus der griechischen und lateinischen Beneficiarier-Inschriften des römischen Reiches (Forschungen und Berichte zur Vor- und Frühgeschichte in Baden-Württemberg 40), Stuttgart 1990. Scheid, Les Frères Arvales = J. Scheid, Les Frères Arvales. Recrutement et origine sociale sous les empereurs julioclaudiens (Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Rel. 77), Paris 1975. Scheid, Romulus et ses frères = J. Scheid, Romulus et ses frères. Le collège des Frères Arvales, modèle du culte public dans la Rome des empereurs (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 275), Paris – Roma 1990. Schiavi d’Abruzzo = S. Lapenna (Ed.), Schiavi d’Abruzzo. Le aree sacre, Sulmona (AQ) 2006. Schneider, Dialecti = E. Schneider, Dialecti Latinae Priscae et Faliscae exempla selecta I. Dialecti Latinae Priscae et Faliscae inscriptiones, Lipsiae 1886. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person = L. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person I. Universitas, Corpus, Collegium im klassischen römischen Recht, München 1933 (ed. altera Aalen 1966). Schörner, Römische Rankenfriese = G. Schörner, Römische Rankenfriese. Untersuchungen zur Baudekoration der späten Republik und der frühen und mittleren Kaiserzeit im Westen des Imperium Romanum (Beiträge zur Erschliessung hellenistischer und kaiserzeitlicher Skulptur und Architektur 15), Mainz 1995. Schulze, Eigennamen = W. Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen (Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl., N. F. 5, 5), Berlin 1904 (lucis ope iterum impressum Berlin 1933, lucis ope tertium impressum mit

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXXIV

einer Berichtigungsliste zur Neuausgabe von O. Salomies, Zürich – Hildesheim 1991). Schumacher, Priesterkollegien = L. Schumacher, Prosopographische Untersuchungen zur Besetzung der vier hohen römischen Priesterkollegien im Zeitalter der Antoninen und der Severer (96–235 n. Chr.), Mainz 1973. Sclocchi, Storia dei Marsi = R. Sclocchi, Storia dei Marsi, dalle età più antiche al 1911 I. Storia dei Marsi antichi, Aquila 1911. Scritti Anna Maria Biraschi = G. Maddoli – M. Nafissi – F. Prontera (Ed.), SpoudZv o_dçn Jllipo÷sa Anna Maria Biraschi. Scritti in memoria (Università degli studi di Perugia. Studi di Storia e di Storiografia, 19 [46]), Borgoricco (PD) 2020. Scritti Carlo Pietrangeli = V. Casale – F. Coarelli – B. Toscano (Ed.), Scritti di archeologia e storia dell’arte in onore di Carlo Pietrangeli (Studi dell’Accademia Spoletina 9), Roma 1996. Scritti Fulvio Grosso = L. Gasperini (Ed.), Scritti sul mondo antico in memoria di Fulvio Grosso (Università di Macerata. Pubblicazioni della Facoltà di Lettere e Filosofia 9), Roma 1981. Scritti Gaetano Messineo = E. Mangani – A. Pellegrino (Ed.), Gia to f\lo mav. Scritti in ricordo di Gaetano Messineo, Roma 2016. Scritti Gino Bandelli = M. Chiabà (Ed.), Hoc quoque laboris praemium. Scritti in onore di Gino Bandelli (Polymnia 3), Trieste 2014. Scritti Gioia Conta = U. Laffi – F. Prontera – B. Virgilio (Ed.), Artissimum memoriae vinculum. Scritti di geografia antica e di antichità in ricordo di Gioia Conta, Firenze 2004. Scritti Giovanni Uggeri = C. Marangio – G. Laudizi (Ed.), Palai1 Fil\a. Studi di topografia antica in onore di Giovanni Uggeri (Riv. Top. Ant. Supplemento 4), Galatina (LE) 2009. Scritti Lorenzo Braccesi = F. Raviola – M. Bassi – A. Debiasi – E. Pastorio (Ed.), L’indagine e la rima. Scritti per Lorenzo Braccesi (Hesperìa 30), Roma 2013. Scritti Marcello Zambelli = L. Gasperini (Ed.), Scritti storicoepigrafici in memoria di Marcello Zambelli (Università di Macerata. Pubblicazioni della Facoltà di Lettere e Filosofia 5), Roma 1978. Scritti Maria Pia Rossignani = S. Lusuardi Siena et al. (Ed.), Archeologia classica e post-classica tra Italia e Mediterraneo. Scritti in ricordo di Maria Pia Rossignani (Contributi di archeologia 8), Milano 2016. Scritti Mario Pani = S. Cagnazzi et al. (Ed.), Scritti di storia per Mario Pani (Documenti e studi 48), Bari 2011. Scritti Salvatore Alessandrì = M. Lombardo – C. Marangio (Ed.), Antiquitas. Scritti di storia antica in onore di Salvatore Alessandrì, Galatina (LE) 2011. Scritti Sándor Soproni = A. Szabó – E. Tóth (Ed.), Bölcske: römische Inschriften und Funde. In memoriam Sándor Soproni (1926–1995) (Libelli archaeologici 2), Budapest 2003. Scullard, Scipio Africanus = H. H. Scullard, Scipio Africanus: Soldier and Politician, London 1970. Sculture = A. Giuliano (Ed.), Museo Nazionale Romano. Le sculture I 1, Roma 1979. I 2, Roma 1981. I 3, Roma 1982. I 4, Roma 1983. I 5, Roma 1983. I 6, Roma 1986. I 7, 1– 2, Roma 1984. I 8, 1–2, Roma 1985. I 9, 1–2, Roma 1987/ 88. I 10, 1–2, Roma 1988/95. I 11, Roma 1991. Scurcola Marsicana I = G. Grossi – R. Colapietra – F. D’Amore, Scurcola Marsicana. Historia, Scurcola Marsicana (AQ) 2005. Scurcola Marsicana II = G. Grossi, Scurcola Marsicana. Monumenta, Scurcola Marsicana (AQ) 2006.

CIL IX

Seaborne Commerce = J. K. D’Arms – E. C. Kopff (Ed.), The Seaborne Commerce of Ancient Rome: Studies in Archaeology and History (Mem. Amer. Acad. Rome 36), Rome 1980. Sear, Roman Theatres = F. Sear, Roman Theatres. An Architectural Study (Oxford Monographs on Classical Archaeology), Oxford 2006. Segenni, Amiternum = S. Segenni, Amiternum e il suo territorio in età romana (Bibl. Stud. Antichi 49), Pisa 1985. Segenni, Decreta Pisana = S. Segenni, I Decreta Pisana. Autonomia cittadina e ideologia imperiale nella colonia Opsequens Iulia Pisana (Documenti e studi 47), Bari 2011. Segenni, Liberti = S. Segenni, I liberti di Amiternum. Ricerche di onomastica (Bibl. Stud. Antichi 59), Pisa 1990. Segni dei mestieri = M. D’Amadio (Ed.), I Segni dei mestieri. Banchi, grida, insegne. Catalogo della mostra. Roma Museo Nazionale delle arti e tradizioni popolari (Roma, 10 giugno – 31 dicembre 1992), Roma 1992. Segni sulla pietra = E. Mattiocco (Ed.), Segni sulla pietra. Iscrizioni e araldica dalla terra di Castel di Sangro (Novitas 3), Lanciano (CH) 2003. Senados municipales = E. Melchor Gil – A. D. Pérez Zurita – J. F. Rodríguez Neila (Ed.), Senados municipales y decuriones en el Occidente romano (Historia y Geografía 249), Sevilla 2013. Senatores populi Romani = W. Eck – M. Heil (Ed.), Senatores populi Romani. Realität und mediale Präsentation einer Führungsschicht. Kolloquium der Prosopographia Imperii Romani vom 11.–13. Juni 2004 (HABES 40), Stuttgart 2005. Senatus consulta = P. Buongiorno – G. Camodeca (Ed.) Die senatus consulta in den epigraphischen Quellen. Texte und Bezeugungen (Studien und Materialien 9), Stuttgart 2021. Sentino = D. Poli (Ed.), La battaglia del Sentino. Scontro fra nazioni e incontro in una nazione. Atti del Convegno di studi, Camerino – Sassoferrato, 10–13 giugno 1998 (Quaderni linguistici e filologici 14), Roma 2002. Sepino = Sepino. Archeologia e continuità, Campobasso 1979. Sestinum = Sestinum. Comunità antiche dell’Appennino tra Etruria e Adriatico. Atti del Convegno tenuto a Sestino (Arezzo), 18–19 settembre 1983 (Collana Volusenus. Testi e studi promossi dalla Biblioteca Comunale di Sestino 2), Rimini 1989. Seston, Scripta varia = W. Seston, Scripta varia. Mélanges d’histoire romaine, de droit, d’épigraphie et d’histoire du christianisme (Coll. de l’École Fr. de Rome 43), Paris – Roma 1980. Settefrati, S. Pietro Avellana = P. Settefrati, Volana oggi S. Pietro Avellana dalle origini ai nostri giorni, Teramo 2000. Settipani, Continuité gentilice = Chr. Settipani, Continuité gentilice et continuité familiale dans les familles sénatoriales romaines à l’époque impériale. Mythe et réalité (Prosopographica et Genealogica 2), Oxford 2000. Seyfried, Ethnika = E. Seyfried, Die Ethnika des alten Italiens, Zürich 1951. Sherk, Municipal Decrees = R. K. Sherk, The Municipal Decrees of the Roman West (Arethusa Monographs 2), Buffalo 1970. Simelon, Propriété en Lucanie = P. Simelon, La propriété en Lucanie depuis les Gracques jusq’à l’avènement des Sévères. Étude épigraphique (Coll. Latomus 220), Bruxelles 1993. Sinn, Marmorurnen = F. Sinn, Stadtrömische Marmorurnen (Beiträge zur Erschließung hellenistischer und kaiserzeitlicher Skulptur und Architektur 8), Mainz 1987. Sirago, L’Italia agraria = V. A. Sirago, L’Italia agraria sotto Traiano (Recueil de travaux d’histoire et de philologie ser. 4, fasc. 16), Leuven 1958.

REGIO IV

CCXXV

Sirago, Sannio romano = V. A. Sirago, Il Sannio romano. Caratteri e persistenze di una civiltà negata (Citra & ultra 2), Napoli 2000. SIRIS = L. Vidman (Ed.), Sylloge inscriptionum religionis Isiacae et Sarapiacae (RGVV 28), Berolini 1969. Socciarelli, Sul lago Fucino = T. Brogi, Sul lago Fucino e sue escrescenze: progetti per bonificarlo colla descrizione dell’Emissario di Tiberio Claudio; e sulla necessità di riaprirlo. Da un manoscritto della Biblioteca Angelica di Roma auctore Tommaso Brogi [vide ad nomen]. Introduzione, trascrizione e note a cura di Antonio M. Socciarelli. In appendice: Descrizione di un’antica grotta idrofora di Carmelo Mancini, Cerchio (AQ) 2012. Società romana = A. Giardina (Ed.), Società romana e impero tardoantico I–IV, Roma – Bari 1986. Société romaine = R. Baudry – S. Destephen (Ed.), La société romaine et ses élites. Hommages à Élisabeth Deniaux, Paris 2012. Söderström, Epigraphica Latina = S. Söderström, Epigraphica Latina Africana. De titulis sepulcralibus prosa oratione compositis provinciarum Byzacenae et Proconsularis quaestiones selectae, Upsaliae 1924. Sogliano, Museo Provinciale = A. Sogliano, Il Museo Provinciale Sannitico di Campobasso. Inventario degli oggetti antichi, Napoli 1889. Solin, Analecta Epigraphica = H. Solin, Analecta Epigraphica 1970–1997 iterum edenda indicibusque instruenda curavit M. Kajava adiuvantibus K. Korhonen, M. Leiwo, O. Salomies (Acta Inst. Rom. Finl. 21), Roma 1998. Solin, Beiträge zur Kenntnis = H. Solin, Beiträge zur Kenntnis der griechischen Personennamen in Rom I (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 48), Helsinki 1971. Solin, Epigraphische Untersuchungen = H. Solin, Epigraphische Untersuchungen in Rom und Umgebung (Annales Acad. Scient. Fennicae Ser. B, 192), Helsinki 1975. Solin, Iscrizioni antiche = H. Solin, Le iscrizioni antiche di Trebula, Caiatia e Cubulteria, Caserta 1993. Solin, Miscellanea atinate = H. Solin, Miscellanea atinate, San Donato Val di Comino (FR) 2013. Solin, Namenbuch2 = H. Solin, Die griechischen Personennamen in Rom. Ein Namenbuch2 I–III (CIL Auctarium. Series nova 2), Berlin – New York 2003. Solin, Namenpaare = H. Solin, Namenpaare. Eine Studie zur römischen Namengebung (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 90), Helsinki 1990. Solin, Rodolfo Pio = H. Solin, Da Rodolfo Pio ai Farnese. Storia di due collezioni epigrafiche urbane (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 141), Helsinki 2021. Solin, Sklavennamen = H. Solin, Die stadtrömischen Sklavennamen. Ein Namenbuch I–III (Forsch. Sklaverei 2), Stuttgart 1996. Solin – Salomies, Repertorium2 = H. Solin – O. Salomies, Repertorium nominum gentilium et cognominum Latinorum. Editio nova addendis corrigendisque augmentata (Alpha – Omega, Reihe A 80), Hildesheim – Zürich – New York 1994. SOMA = O. Menozzi – M. L. Di Marzio – D. Fossataro (Ed.), SOMA 2005. Proceedings of the IX Symposium on Mediterranean Archaeology, Chieti (Italy), 24–26 February 2005 (BAR. International Series 1739), Oxford 2008. Sordini, ms. I = G. Sordini, Nuovi frammenti epigrafici di Norcia (liber a. 1910 circ. manu exaratus apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto adservatus, Fondo Sordini 1, fasc. 3). Sordini, ms. II = G. Sordini, Pugillaris (liber a. 1908 manu exaratus apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto adservatus, Fondo Sordini, 2° acquisizione).

CONSPECTVS LIBRORVM

Sordini, ms. III = G. Sordini, Schede epigrafiche del territorio di Cascia (liber a. 1892 circ. manu exaratus apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto adservatus, Fondo Sordini IV, fasc. 41). Spadoni, Antiquaria = M. C. Spadoni Cerroni, Reate II. L’antiquaria (Bibl. Stud. Antichi 83), Pisa 1998. Spadoni, I Sabini nell’antichità = M. C. Spadoni, I Sabini nell’antichità. Dalle origini alla romanizzazione, Rieti 2000. Spadoni, Perugia = M. C. Spadoni, Perugia romana (Dep. Umbria. Appendici al Bollettino 34), Perugia 2017. Spadoni, Prefetti = M. C. Spadoni, I prefetti nell’amministrazione municipale dell’Italia romana (Documenti e studi 39), Bari 2004. Spadoni Cerroni, Rieti = M. C. Spadoni Cerroni, Rieti in età romana, in M. C. Spadoni Cerroni – A. M. Reggiani Massarini, Reate [I.] (Bibl. Stud. Antichi 68), Pisa 1992, 9–124. Speidel, Kaiserreiter = M. P. Speidel, Die Denkmäler der Kaiserreiter. Equites singulares Augusti (Beihefte der Bonner Jahrb. 50), Köln – Bonn 1994. Speidel, Roman Army Studies I–II = M. P. Speidel, Roman Army Studies I–II (Mavors 1. 8), Amsterdam 1984/92. Splendore, Castel di Sangro = E. Splendore, Le antichità di Castel di Sangro. Guida illustrata alle epigrafi, Castel di Sangro (AQ) 1983. Splendore, Profilo archeologico = E. Splendore, Profilo archeologico e storico dei comuni della Valle Subequana (Contr. Valle Peligna. Quaderno 11), Castelvecchio Subequo (AQ) 1997. Splendore, Superaequum = E. Splendore, Superaequum e i Peligni Superequani, Sulmona (AQ) 1979. Spurii lapides = F. Gallo – A. Sartori (Ed.), Spurii lapides. I falsi nell’epigrafia latina. Atti del Convegno, Milano, 25– 26 maggio 2016 (Ambrosiana Graecolatina, 8), Milano 2018. Squilla, Valle Roveto = G. Squilla, Valle Roveto (L’Aquila) nella geografia e nella storia, Avezzano (AQ) – Casamari (FR) 1966. Staerman – Trofimova, La schiavitù = E. M. Staerman – M. K. Trofimova, La schiavitù nell’Italia imperiale, Roma 1975 (translatio Italica principis editionis Russicae 1971). Stalinski, Ritrovamento = A. Stalinski, Il ritrovamento di “Valle Fuino” presso Cascia. Analisi storico-culturale intorno ad un deposito votivo in alta Sabina (Mem. Pontif. Accad. Arch. s. 3°, 5), Roma 2001. Stanco, Mausoleo = E. A. Stanco, Il mausoleo degli ‘Acilii Glabriones’ ad Alife e i sepolcri a tamburo su podio con camera a cupola (I Quaderni di Oebalus 4), Roma 2013. Starr, Navy2 = C. G. Starr, Roman Imperial Navy 31 B. C. – A. D. 3242, Cambridge 1960. Statuti municipali = L. Capogrossi Colognesi – E. Gabba (Ed.), Gli statuti municipali (Pubblicazioni del CEDANT 2), Pavia 2006. A. Stein, Legaten von Moesien = A. Stein, Legaten von Moesien (Diss. Pann. ser. I. 11), Budapest 1940. A. Stein, Ritterstand = A. Stein, Der römische Ritterstand. Ein Beitrag zur Sozial- und Personengeschichte des römischen Reiches (MBPAR 10), München 1927 (lucis ope iterum impressum München 1963). A. Stein, Thracia = A. Stein, Römische Reichsbeamte der Provinz Thracia, Sarajevo 1920. E. Stein – Ritterling, Beamte = E. Stein – E. Ritterling, Die kaiserlichen Beamten und Truppenkörper im römischen Deutschland unter dem Prinzipat (Beiträge zur Verwaltungs- und Heeresgeschichte von Gallien und Germanien 1), Wien 1932 (lucis ope iterum impressum Amsterdam 1965).

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXXVI

Stek, Cult places = T. D. Stek, Cult places and cultural change in republican Italy. A contextual approach to religious aspects of rural society after the Roman conquest (Amsterdam archaeological studies 14), Amsterdam 2009. Stelluti, Epigrafi di Larino = N. Stelluti, Epigrafi di Larino e della Bassa Frentania I. Il repertorio, Campobasso 1997. Sternini, Romanizzazione = M. Sternini, La romanizzazione della Sabina Tiberina (Bibl. Arch. 13), Bari 2004. Stevenson, ms. = H. [= E.] Stevenson junior, Libri saec. XIX p. m. manu scripti in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 10547–10587. Storia dei Marsi I–III = Muzio Febonio, Storia dei Marsi I–III, ed. G. Butticci – U. M. Palanza, Roma 1985/91. Storia del Mezzogiorno I = G. Galasso – R. Romeo (Ed.), Storia del Mezzogiorno I. 2. Il Mezzogiorno antico, Napoli 1991. Storia di Ascoli = G. Paci (Ed.), Storia di Ascoli dai Piceni all’epoca romana, Ascoli Piceno 2014. Storia di Ortucchio = A. Radmilli – U. Irti – G. Grossi – M. Mastroddi (Ed.), Storia di Ortucchio I. Dalle origini alla fine del Medioevo (Studi e testi 16), Roma 1985. Storia di Pratola = M. A. Petrella (Ed.), Viaggio nella storia di Pratola I. Dal Lago Peligno ai Celestini, Raiano (AQ) 2014. Storia di un lago = [M. Pomilio (Ed.)], Il Fucino. Storia di un lago senz’aqua, Milano 1977. Storia e archeologia I = G. Volpe – M. J. Strazzulla – D. Leone (Ed.), Storia e archeologia della Daunia. In ricordo di Marina Mazzei. Atti delle giornate di studio, Foggia, 19–21 maggio 2005 (Insulae Diomedeae 8), Bari 2008. Storia e archeologia II = G. Volpe (Ed.), Storia e archeologia globale dei paesaggi rurali in Italia fra Tardoantico e Medioevo (Insulae Diomedeae 34), Bari 2018. Storoni Mazzolani, Iscrizioni funerarie = L. Storoni Mazzolani (Ed.), Iscrizioni funerarie, sortilegi e pronostici di Roma antica. Introduzione di G. Ceronetti, Torino 1973. Strazzulla, Santuario sannitico2 = M. J. Strazzulla, Il santuario sannitico di Pietrabbondante2 (Documenti 1), [Campobasso] 1973. Structures agraires = G. Chouquer – M. Clavel-Lévêque – F. Favory – J.-P. Vallat (Ed.), Structures agraires en Italie centro-méridionale. Cadastres et paysage ruraux (Coll. de l’École Fr. de Rome 100), Paris – Roma 1987. Strutture agrarie = E. Gabba – M. Pasquinucci, Strutture agrarie e allevamento transumante nell’Italia romana (III– I sec. a. C.) (Bibl. Stud. Antichi 18), Pisa 1979. Strutture portuali = C. Zaccaria (Ed.), Strutture portuali e rotte marittime nell’Adriatico di età romana. Atti della XXIX Settimana di Studi Aquileiesi, 20–23 maggio 1998 (Ant. Alt. 46. Coll. de l’École Fr. de Rome 280), Trieste – Roma 2001. Studi Albino Garzetti = C. Stella – A. Valvo (Ed.), Studi in onore di Albino Garzetti (Commentari dell’Ateneo di Brescia. Supplemento), Brescia 1996. Studi Calabi Limentani = A. Sartori – A. Mastino – M. Buonocore (Ed.), Studi per Ida Calabi Limentani dieci anni dopo “Scienza epigrafica” (Epigrafia e antichità 48), Bologna – Faenza 2021. Studi Calderini – Paribeni = Studi in onore di Aristide Calderini e Roberto Paribeni I–III, Milano 1956/57. Studi Cesare Pasini = A. M. Piazzoni (Ed.), Ambrosiana, Hagiographica, Vaticana. Studi in onore di Mons. Cesare Pasini in occasione del suo settantesimo compleanno (Studi e testi 535), Città del Vaticano 2020. Studi Daniele Manacorda = E. Midolo et al. (Ed.), Una lezione di archeologia globale. Studi in onore di Daniele Manacorda (Bibl. Arch. 52), Bari 2019.

CIL IX

Studi di urbanistica antica = Studi di urbanistica antica (Quad. Ist. Top. Roma 2), Roma 1966. Studi Francesco Grelle = M. Silvestrini – T. Spagnuolo Vigorita – G. Volpe (Ed.), Studi in onore di Francesco Grelle (Insulae Diomedeae 16), Bari 2006. Studi Fulviomario Broilo = G. Cresci Marrone – A. Pistellato (Ed.), Studi in ricordo di Fulviomario Broilo. Atti del Convegno, Venezia, 14–15 ottobre 2005 (Quaderni del Dipartimento di Scienze dell’Antichità e del Vicino Oriente, Università Ca’ Foscari Venezia 2), Padova 2007. Studi Giorgio Gullini = M. Barra Bagnasco – M. C. Conti (Ed.), Studi di archeologia classica dedicati a Giorgio Gullini per i quarant’anni di insegnamento, Alessandria 1999. Studi Giovanni Brusin = Studi aquileiesi offerti il 7 ottobre 1953 a Giovanni Brusin nel suo 70° compleanno, Aquileia (UD) 1953. Studi Giuseppe Papponetti = L. Curreri – G. Traina (Ed.), Studi in onore di Giuseppe Papponetti (Le bandiere 12), Cuneo 2013. Studi Jean Coste = Z. Mari – M. T. Petrara – M. Sperandio (Ed.), Il Lazio tra antichità e medioevo. Studi in memoria di Jean Coste, Roma 1999. Studi Luciano Agostiniani = G. M. Facchetti (Ed.), Mlac mlakas. Per Luciano Agostiniani (Quaderni di scienze del linguaggio 24), Milano 2008. Studi Salvatore Calderone = L. Di Salvo – M. Mazza – A. Pinzone (Ed.), Hestíasis. Studi di tarda antichità offerti a Salvatore Calderone I–VI (Studi tardoantichi 1–6), Messina 1986/95. Studi Salvatore Riccobono = Studi in onore di Salvatore Riccobono nel XL anno del suo insegnamento I–IV, Palermo 1936. Studi storico-epigrafici = H. Solin (Ed.), Studi storico-epigrafici sul Lazio antico II (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 137), Helsinki 2019. Studi su Praeneste = F. Coarelli (Ed.), Studi su Praeneste (Reprints di archeologia e di storia antica 1), Perugia 1978. Studi sulle magistrature = E. Campanile – C. Letta, Studi sulle magistrature indigene e municipali in area italica (Orientamenti linguistici 11), Pisa 1979. Studi sull’Italia = R. Capelli (Ed.), Studi sull’Italia dei Sanniti. In occasione della Mostra “Italia dei Sanniti” (Roma, Museo Nazionale Romano, Terme di Diocleziano, 14 gennaio – 19 marzo 2000), Milano 2000. Studi Vincenzo Orioles = R. Bombi – F. Costantini (Ed.), Percorsi linguistici e interlinguistici. Studi in onore di Vincenzo Orioles (Tracce. Itinerari di ricerca), Udine 2018. Studia Georgi Mihailov = A. Fol – D. Bojadziev (Ed.), Studia in honorem Georgii Mihailov, Sofia 1995. Studia Géza Alföldy = W. Eck – B. Fehér – P. Kovács (Ed.), Studia epigraphica in memoriam Géza Alföldy (Antiquitas 1. 61), Bonn 2013. Sub ascia = M. Limón Belén – C. Fernández Martínez (Ed.), Sub ascia. Estudios sobra Carmina Latina epigraphica, Sevilla 2020. Suburbium = Ph. Pergola – R. Santangeli Veneziani – R. Volpe (Ed.), Suburbium. Il Suburbio di Roma dalla crisi del sistema delle ville a Gregorio Magno (Coll. de l’École Fr. de Rome 311), Rome 2003. Sulmona = E. Mattiocco – G. Papponetti (Ed.), Sulmona, città d’arte e poeti, Pescara 1996. Suolahti, Junior Officers = J. Suolahti, The Junior Officers of the Roman Army in the Republican Period. A Study on Social Structure (Annales Acad. Scient. Fennicae Ser. B, 97), Helsinki – Wiesbaden 1955. Suriani, Monteodorisio = G. Suriani, Monteodorisio nel cuore, Vasto (CH) 1995. Susi, Introdacqua = G. Susi, Introdacqua nella storia e nella tradizione, Sulmona (AQ) 1970.

REGIO IV

CCXXVII

Susini, Epigraphica dilapidata = G. Susini, Epigraphica dilapidata. Scritti scelti (Epigrafia e Antichità 15), Bologna – Faenza 1997. Sviluppi recenti = V. de Angelis (Ed.), Sviluppi recenti nella ricerca antichistica (Quaderni di Acme 54), Milano 2002. Syme, Roman Papers I–VII = R. Syme, Roman Papers I–VII, Oxford 1979/91. Syme, Ten Studies = R. Syme, Ten Studies in Tacitus, Oxford 1970. Szramkiewicz, Gouverneurs I–II = R. Szramkiewicz, Les gouverneurs de province à l’époque augustéenne. Contribution à l’histoire administrative et sociale du principat I– II (Études prosopographiques 3–4), Paris 1975/76. Tagliamonte, Figli di Marte = G. Tagliamonte, I figli di Marte. Mobilità, mercenari e mercenariato italici in Magna Grecia e Sicilia (Tyrrhenica. Studi archeologici sull’Italia antica 3), Roma 1994. Tagliamonte, Sanniti = G. Tagliamonte, I Sanniti. Caudini, Irpini, Pentri, Carricini, Frentani (Biblioteca di archeologia 25), Milano 1996. Tarpin, Vici et pagi = M. Tarpin, Vici et pagi dans l’Occident romain (Coll. de l’École Fr. de Rome 299), Rome 2002. Tarraco Biennal = J. López Vilar (Ed.), Tarraco Biennal. Actes 1er Congrès Internacional d’Arqueologia i Món Antic. Govern i societat a la Hispània romana. Novetats epigràfiques. Homenatge a Géza Alföldy. Tarragona, 29– 30 de novembre i 1 de desembre de 2012, Tarragona 2013. Tavola di Agnone = L. Del Tutto Parma (Ed.), La Tavola di Agnone nel contesto italico. Convegno di studio, Agnone, 13–15 aprile 1995 (Lingue e iscrizioni dell’Italia antica 7), Firenze 1996. Taylor, Voting Districts = L. R. Taylor, The Voting Districts of the Roman Republic. The Thirty-five Urban and Rural Tribes (Pap. Mon. Am. Acad. Rome 20), Rome 1960 (ed. altera with updated material by Jerzy Linderski, Ann Arbor 2013). Teate antiqua = V. Furlani (Ed.), Teate antiqua. La città di Chieti, Chieti 1991. Temptanda viast = C. Fernández Martínez – J. Gómez Pallarès (Ed.), Temptanda viast. Nuevos estudios sobra la poesía epigráfica latina, Bellaterra 2006. Terenzi, Orvinio = P. Terenzi, Orvinio tra leggenda e realtà, Cittaducale (RI) 2009. Terme di Diocleziano I = R. Friggeri – M. G. Granino Cecere – G. L. Gregori (Ed.), Terme di Diocleziano. La collezione epigrafica, Milano 2012. Terme di Diocleziano II = R. Friggeri – M. Magnani Cianetti – C. Caruso (Ed.), Terme di Diocleziano. Il chiostro piccolo della Certosa di Santa Maria degli Angeli, Milano 2014. Terminavit sepulcrum = G. Cresci Marrone – M. Tirelli (Ed.), Terminavit sepulcrum. I recinti funerari nelle necropoli di Altino. Atti del Convegno, Venezia, 3–4 dicembre 2003 (Studi e ricerche sulla Gallia Cisalpina 19. Altinum 4), Roma 2005. Terni – Interamna Nahars = C. Angelelli – L. Bonomi Ponzi (Ed.), Terni – Interamna Nahars. Nascita e sviluppo di una città alla luce delle più recenti ricerche archeologiche (Coll. de l’École Fr. de Rome 362), Paris – Rome 2006. TERYIS = M. S. Celentano (Ed.), TERYIS. In ricordo di Maria Laetitia Coletti (Università degli Studi “G. D’Annunzio” Chieti. Collana del Dipartimento di Scienze dell’Antichità. Sezione filologica 1), Alessandria 2002. Terra dei Marsi = G. Luongo (Ed.), La Terra dei Marsi: cristianesimo, cultura, istituzioni. Atti del Convegno di Avezzano, 24–26 settembre 1998, Roma 2002. Terremoti = E. Guidoboni (Ed.), I terremoti prima del Mille in Italia e nell’area mediterranea: storia, archeologia, sismologia, Bologna 1989.

CONSPECTVS LIBRORVM

Territorio = C. Ebanista – M. Rotili (Ed.), Territorio, insediamenti e necropoli fra tarda antichità e alto medioevo. Atti del Convegno internazionale di studi “Territorio e insediamenti fra tarda antichità e alto medioevo”, Cimitile – Santa Maria Capua Vetere, 13–14 giugno 2013; Atti del Convegno internazionale di studi “Luoghi di culto, necropoli e prassi funeraria fra tarda antichità e medioevo”, Cimitile – Santa Maria Capua Vetere, 19–20 giugno 2014, Napoli 2016. Territorio alifano = L. Di Cosmo – A. M. Villucci (Ed.), Il territorio alifano. Archeologia, arte e storia. Atti del Convegno, S. Angelo d’Alife, 26 aprile 1987, S. Angelo d’Alife (CE) 1990. Tesoro del lago = A. Campanelli (Ed.), Il tesoro del lago. L’archeologia del Fucino e la collezione Torlonia, Pescara 2001. Tetraonyma = Tetraonyma. Miscellanea Graeco-romana [Lucae de Regibus, Paulino Mingazzini, Aldoni Neppi Modona, Henrico Turolla 70 aetatis annos felicissime explentibus Genuenses collegae discipulique] (Pubblicazioni dell’Istituto di Filologia Classica dell’Università di Genova 25), Genova 1966. Theodor Mommsen = I. Fargnoli – S. Rebenich (Ed.), Theodor Mommsen und die Bedeutung des römischen Rechts (Freiburger Rechtsgeschichtliche Abhandlungen 69), Berlin 2013. Theodor Mommsen e il Lazio antico = F. Mannino – M. Mannino – D. F. Maras (Ed.), Theodor Mommsen e il Lazio antico. Giornata di Studi in memoria dell’illustre storico, epigrafista e giurista, Terracina, Sala Valadier, 3 aprile 2004 (Stud. Arch. 172), Roma 2009. Thermes Romains = Les thermes Romains. Actes de la table ronde organisée par l’École française de Rome, Rome, 11– 12 novembre 1988 (Coll. de l’École Fr. de Rome 142), Rome 1991. Thielmann, Privatauktion = G. Thielmann, Die römische Privatauktion: zugleich ein Beitrag zum römischen Bankierrecht (Berliner juristische Abhandlungen 4), Berlin 1961. Thomasson, Fasti = B. E. Thomasson, Fasti Africani. Senatorische und ritterliche Amsträger in den römischen Provinzen Nordafrikas von Augustus bis Diokletian (Acta Inst. Rom. Sueciae, Ser. in 4°, 53), Stockholm 1996. Thomasson, Laterculi I = B. E. Thomasson, Laterculi praesidum I. Lists of governors, Göteborg 1984. Thomasson, Laterculi I Suppl. = B. E. Thomasson, Laterculi praesidum Vol. I ex parte retractatum, Göteborg 2009. Thomasson, Laterculi III = B. E. Thomasson, Laterculi praesidum III, Göteborg 1990. Thomasson, Legatus = B. E. Thomasson, Legatus. Beiträge zur römischen Verwaltungsgeschichte (Acta Inst. Rom. Sueciae, Ser. in 8°, 18), Stockholm 1991. Thomasson, SPQR = B. Thomae [= B. E. Thomasson], SPQR. Senatores procuratoresque Romani, Göteborg 1975. Thomasson, Statthalter I–II = B. E. Thomasson, Die Statthalter der römischen Provinzen Nordafrikas von Augustus bis Diocletianus I–II (Acta Inst. Rom. Sueciae, Ser. in 8°, 9, 1–2), Lund 1960. Thomsen, Italic Regions = R. Thomsen, The Italic Regions from Augustus to the Lombard Invasion (Classica et Medievalia. Dissertationes 4), København 1947 (lucis ope iterum impressum Roma 1966). Thulin, Etruskische Disciplin = C. O. Thulin, Die etruskische Disciplin, Göteborg 1906/09 (lucis ope iterum impressum Darmstadt 1968). Tirabasso, Bovianum Vetus = A. Tirabasso, Ubi Bovianum Vetus? Indagini sul sito di Bovianum osco-sannita prima della conquista romana, Campobasso 1929.

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXXVIII

Tobalina Oraá, Cursus honorum = E. Tobalina Oraá, El cursus honorum senatorial durante la época Julio-Claudia (Mundo antiguo 10), Pamplona 2007. Todisco, Veterani = E. Todisco, I veterani in Italia in età imperiale (Documenti e studi 22), Bari 1999. Todisco, Vici = E. Todisco, Vici rurali nel paesaggio dell’Italia romana (Documenti e studi 50), Bari 2011. Tollis, Alba Fucense = C. Tollis, Alba Fucense dalle origini ai nostri giorni, Avezzano (AQ) 1961. Tollis, Massa d’Albe = C. Tollis, Origini e vicende di Massa d’Albe (L’Aquila), Pescara 1977. Tollis, Pacentro = C. Tollis, Pacentro. Storia, tradizione, leggenda, folklore dalla preistoria ad oggi, Sulmona (AQ) 1979. Tomasi, Epigrafia termale = P. Tomasi, More urbico lavatur. Epigrafia termale delle regione VIII e VII (Scientifica), Pavia 2020. Tomassetti, La campagna romana III = G. Tomassetti, La campagna romana antica, medievale e moderna III. Vie Cassia e Clodia, Flaminia e Tiberina, Labicana e Prenestina, ed. F. Tomassetti, Roma 1913 (editio altera: G. Tomassetti, La campagna romana antica, medievale e moderna. Nuova edizione aggiornata a cura di L. Chiumenti e F. Bilancia III. Vie Cassia e Clodia, Flaminia e Tiberina, Labicana e Prenestina, Firenze 1979). Toppi, ms. = N. Toppi, Adversaria quae recensent titulos nonnullos Histonii, Teate, Aterni vici et Pinnae (volumen sign. XXI. D. 27 saec. XVII medio exaratum a Nicolao Toppi, de quo nunc vide M. Spadaccini, QFIAB 90, 2010, 225– 250, servatum Neapoli in Biblioteca della Società Napoletana di Storia Patria; esse videtur ac “volumen a Capasso postea Minieri Riccio datum hodie ubi extet nescio standumque fuit excerptis Capassi satis accuratis iis et plenis” ut ait Mommsen supra p. 317; gratias ago Umberto Soldovieri, qui me de adversariis Toppianis certiorem fecit, et Cristina Pepe, quae hoc volumen studiose contulit). M. Torelli, Scritti vari = M. Torelli, Shma\nein – significare. Scritti vari di ermeneutica archeologica, ed. A. Sciarma, Pisa – Roma 2012. M. R. Torelli, Benevento romana = M. R. Torelli, Benevento romana (Saggi di storia antica 18), Roma 2002. Tosi, Edifici di spettacoli = G. Tosi, Gli edifici di spettacoli nell’Italia romana, Roma 2003. Toynbee, Hannibal’s Legacy = A. J. Toynbee, Hannibal’s Legacy. The Hannibalic war’s effect on Roman Life I–II, Oxford 1965. Tra memoria e futuro = A. Di Fonzo (Ed.), Tra memoria e futuro. Sulmona e il suo territorio dall’archeologia ad Internet, Corfinio (AQ) 2001. Tramunto, Concubini = M. Tramunto, Concubini e concubine nell’Italia romana, Fabriano (AN) 2009. Tran, Membres = N. Tran, Les membres des associations romaines. Le rang social des collegiati en Italie et en Gaules sous le Haut-Empire (Coll. de l’École Fr. de Rome 367), Paris – Roma 2006. Transhumance = C. Jourdain-Annequin – J.-C. Duclos (Ed.), Aux origines de la transhumance. Les Alpes et la vie pastorale d’hier à aujourd’hui, Paris 2006. Transumanza = A. Campanelli (Ed.), Giornate internazionali di studio sulla transumanza. Atti del Convegno, L’Aquila – Sulmona – Campobasso – Foggia, 4–7 novembre 1984, L’Aquila 1990. Trasacco = Trasacco. Guida turistica, Avezzano (AQ) 1996. Traverso, Esercito = M. Traverso, Esercito romano e società italica in età imperiale I. I documenti epigrafici (Serta antiqua 10), Roma 2006. Trebula Mutuesca = L’antica Trebula Mutuesca e il museo archeologico di Monteleone Sabino, Roma 2001.

CIL IX

Triantafillis, Iscrizioni italiche = E. Triantafillis, Le iscrizioni italiche dal 1979. Testi, retrospettiva, prospettive (Quaderni patavini di linguistica. Monografie), Padova 2008. Tribù romane = M. Silvestrini (Ed.), Le tribù romane. Atti della XVIe Rencontre sur l’épigraphie, Bari, 8–10 ottobre 2009 (Scavi e ricerche 19), Bari 2010. Trionfo dell’acqua = Il trionfo dell’acqua. Acque e acquedotti a Roma IV sec. a.C. – XX sec. Mostra organizzata in occasione del 16° Congresso ed Esposizione internazionale degli acquedotti. Roma, 31 ottobre 1986 – 15 gennaio 1987, Roma 1986. Trivento = Trivento. Cenni geografici, storici, archeologici. Documentazione fotografica, Trivento (CB) 1983 (libellus machina dactylographica scriptus). Trutta, Dissertazioni = G. F. Trutta, Dissertazioni istoriche delle antichità alifane, Napoli 1776. Tulli, Sabini = T. Tulli, I Sabini e la sacralità dell’acqua. Feronia e Vacuna nelle fonti archeologiche, Rieti 2018. Tuteri, Solymon = Renato Tuteri, Solymon, Sulmo, Solmona, Sulmona I, Sulmona (AQ) 1980. Tuteri, Dal silenzio = Rosanna Tuteri, …dal silenzio: piccole storie dei cittadini di Sulmo nel museo archeologico, Sulmona 2002. Ultimo Cesare = G. Urso (Ed.), L’ultimo Cesare. Scritti, riforme, progetti, poteri, congiure. Atti del convegno internazionale, Cividale del Friuli, 16–18 settembre 1999 (CRDAC 20), Roma 2000. Umbria = F. Colivicchi – C. Zaccagnino (Ed.), Umbria. Con una presentazione di S. Rinaldi Tufi (Archeologia delle Regioni d’Italia), Roma 2008. Untermann, Wörterbuch = J. Untermann, Wörterbuch des Oskisch-Umbrischen (Handbuch der italischen Dialekte 3), Heidelberg 2000. Uomini, istituzioni, mercati = M. Maiuro – G. D. Merola – M. De Nardis – G. Soricelli (Ed.), Uomini, istituzioni, mercati. Studi di storia per Elio Lo Cascio (Pragmateiai 30), Bari 2019. Usi e abusi = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Usi e abusi epigrafici. Atti del Colloquio Internazionale di Epigrafia Latina, Genova, 20–22 settembre 2001 (Serta antiqua 6), Roma 2003. Usus veneratioque fontium = L. Gasperini (Ed.), Usus veneratioque fontium. Fruizione e culto delle acque salutari nell’Italia romana. Atti del Convegno Internazionale di Studio su “Fruizione e Culto delle Acque Salutari in Italia”, Roma – Viterbo, 29–31 ottobre 1993, Tivoli (RM) 2006. Utilitas necessaria = G. Bodon – I. Riera – P. Zanovello (Ed.), Utilitas necessaria. Sistemi idraulici nell’Italia romana, Milano 1994. Valente, Isernia = F. Valente, Isernia. Origine e crescita di una città. S. Diebner, Considerazioni sulle lapidi romane. E. Trotta, Gli ultimi strumenti urbanistici, Campobasso 1982. Valentetti, ms. = A. Valentetti, Storia di Cerreto di Spoleto (liber manu scriptus circ. a. 1890 servatus in bibliotheca archiepiscopali Spoletina sine inv. n.). Valle del Fino = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Dalla valle del Fino alla valle del medio e alto Pescara (Documenti Abruzzo Teramano VI. 1), Teramo 2003. Valle del Piomba = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Dalla valle del Piomba alla valle del basso Pescara (Documenti Abruzzo Teramano V. 1), Teramo 2001. Valle del Salto = R. Pagano – C. Silvi (Ed.), Atti Giornata di Studi. Informazione e cultura per la protezione e valorizzazione del patrimonio storico ed archeologico della Valle del Salto, S. Lucia di Fiamignano (Rieti), 1 dicembre 2007 (Quaderni Valle del Salto 1), Roma 2008.

REGIO IV

CCXXIX

Valle di Comino I = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Primo Convegno Epigrafico Cominese, Alvito, Palazzo Ducale, 5 giugno 2004, Casamari (FR) 2005. Valle di Comino II = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Secondo Convegno Epigrafico Cominese, San Donato Val di Comino, 28 maggio 2005, Cassino (FR) 2006. Valle di Comino III = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Terzo Convegno Epigrafico Cominese, San Donato Val di Comino, 27 maggio 2006, Cassino (FR) 2007. Valle di Comino IV = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quarto Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 26 maggio 2007, Cassino (FR) 2008. Valle di Comino V = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quinto Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 1 giugno 2008, Cassino (FR) 2009. Valle di Comino VI = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Sesto Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 31 maggio 2009, Cassino (FR) 2010. Valle di Comino VII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Settimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 5–6 giugno 2010, San Donato Val di Comino (FR) 2011. Valle di Comino VIII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti dell’Ottavo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 28–29 maggio 2011, San Donato Val di Comino (FR) 2012. Valle di Comino IX = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Nono Convegno Epigrafico Cominese, Alvito, Istituto Comprensivo “Mario Equicola”, 13 ottobre 2012, San Donato Val di Comino (FR) 2013. Valle di Comino X = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Decimo Convegno Epigrafico Cominese, Sora – Abbazia di S. Domenico, Sala “Riccardo Courrier”, sabato 1 giugno 2013, San Donato Val di Comino (FR) 2014. Valle di Comino XI = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti dell’Undicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Sora – Atina, 30–31 maggio 2014, Arezzo 2015. Valle di Comino XII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Dodicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 29–30 maggio 2015, Arezzo 2016. Valle di Comino XIII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Tredicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 28 maggio 2016, Arezzo 2017. Valle di Comino XIV = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quattordicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 27–28 maggio 2017, Città di Castello (PG) 2018. Valle di Comino XV = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quindicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 2 giugno 2018, Arezzo 2019. Valle Peligna = M. Buonocore – O. Giannangeli – D. V. Fucinese (Ed.), La Valle Peligna nella Romanità e nel Medioevo, Sulmona (AQ) 1991. Valle Roveto = La Valle Roveto e il Sacro: dal mondo antico al medioevo. Atti del 2° Convegno di archeologia, Civita d’Antino, 14 settembre 2002, Roma 2006. Valle Siciliana = La Valle Siciliana o del Mavone (Documenti Abruzzo Teramano I. 1), Teramo 1983. Valnerina = [B. Toscano (Ed.)], La Valnerina, Spoleto (PG) 1987.

CONSPECTVS LIBRORVM

van der Ploeg, Asclepius = G. van der Ploeg, The Impact of the Roman Empire on the Cult of Asclepius (Impact of Empire 30), Leiden – Boston 2018. Van Wonterghem, Antiche genti = F. Van Wonterghem, Antiche genti peligne (Quad. Museo Sulmona 5), Sulmona (AQ) 1975. Van Wonterghem, Corfinium = F. Van Wonterghem, Corfinium van italische nederzetting tot romeins municipium, Diss. Leuven 1965. Van Wonterghem, Forma Italiae = F. Van Wonterghem, Superaequum – Corfinium – Sulmo (Forma Italiae. Regio IV. Volumen I), Firenze 1984. Van Wonterghem, Ritratti = F. Van Wonterghem, Ritratti della famiglia giulio-claudia nel territorio peligno (Documenti 2), Roma 1973. Van Wonterghem, Superaequum = F. Van Wonterghem, Superaequum nel periodo romano (Contr. Valle Peligna. Quaderno 3), Castelvecchio Subequo (AQ) 1984. Várhelyi, Religion = Zs. Várhelyi, The Religion of Senators in the Roman Empire. Power and the Beyond, Cambridge 2010. Varia epigraphica = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Varia epigraphica. Atti del Colloquio Internazionale di Epigrafia, Bertinoro, 8–10 giugno 2000 (Epigrafia e Antichità 17), Bologna – Faenza 2001. Venafrum = C. Ricci (Ed.), Venafrum città di Augusto. Tra coltura e cultura, topografia, archeologia e storia (Urbana species 3), Roma 2015. Verani, Affreschi = C. Verani, Gli affreschi votivi del battistero e della chiesa di Santa Maria extra moenia di Antrodoco, Rieti 2003. Verga, Ager = F. Verga, Ager Foronovanus I (Forma Italiae 44), Firenze 2006. Vermaseren, Corpus Inscriptionum I–II = M. J. Vermaseren, Corpus Inscriptionum et Monumentorum Religionis Mithriacae I–II, Hagae Comitis 1956/60. Verucci, ms. = L. Verucci, Memorie istoriche sagre e profane della città di Norcia (liber ante a. 1616 manu exaratus in codice I viri docti Rosa [vide supra] insertus f. 1–43). Verzulli, Riofreddo = L. Verzulli, Le iscrizioni di Riofreddo (I Quaderni di Lumen 7), Pietrasecca (AQ) 2002. Vestigia = V. Gasparini (Ed.), Vestigia. Miscellanea di studi storico-religiosi in onore di Filippo Coarelli nel suo 80° anniversario (PAwB 55), Stuttgart 2016. Vestini = St. Bourdin – V. D’Ercole (Ed.), I Vestini e il loro territorio dalla Preistoria al Medioevo (Coll. de l’École Fr. de Rome 494), Rome 2014. Vetter, Handbuch = E. Vetter, Handbuch der italischen Dialekte I. Texte mit Erklärung, Glossen, Wörterverzeichnis (Handbuch der italischen Dialekte 1. Indog. Bibl. 25. 1), Heidelberg 1953. Via Salaria I = E. Catani – G. Paci (Ed.), La Salaria in età antica. Atti del Convegno di studi, Ascoli Piceno – Offida – Rieti, 2–4 ottobre 1997 (Ichnia, serie seconda 1), Roma 2000. Via Salaria II = E. Catani – G. Paci (Ed.), La Salaria in età tardoantica e altomedievale. Atti del Convegno di studi, Rieti – Cascia – Norcia – Ascoli Piceno, 28–30 settembre 2001 (Ichnia, serie seconda 3), Macerata – Roma 2007. Via del sale = I. Tozzi – C. Virili (Ed.), La via del sale, Via di Civiltà. Atti del Convegno di Antrodoco (Antrodoco, 14 maggio 2016), Santa Rufina di Cittaducale (RI) 2018. Viajeros = F. Marco Simón – F. Pina Polo – J. Remesal Rodríguez (Ed.), Viajeros, peregrinos y aventureros en el mundo antiguo (Colálecció Instrumenta 36), Barcelona 2010. Vicari, Produzione = F. Vicari, Produzione e commercio dei tessuti nell’Occidente romano (BAR. International series 916), Oxford 2001.

CONSPECTVS LIBRORVM

CCXXX

A. Vico, Toffia Sabina = A. Vico, Brevi Memorie di Toffia Sabina (liber machina dactylographica d. 30 m. Nov. a. 1958 redactus in bibliotheca abbatiae Farfensis sign. SB MISC III, 3 servatus). M. C. Vico, Cantalupo = M. C. Vico, Cantalupo in Sabina, Falconara (AN) 1986. Vidman, Isis und Serapis = L. Vidman, Isis und Serapis bei den Griechen und Römern. Epigraphische Studien zur Verbreitung und zu den Trägern des ägyptischen Kultes (RGVV 29), Berlin 1970. Vie della storia = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Le vie della storia. Migrazioni di popoli, viaggi di individui, circolazione di idee nel Mediteranneo antico. Atti del II Incontro Internazionale di Storia Antica, Genova, 6–8 ottobre 2004 (Serta antiqua 9), Roma 2006. Vigliotti, Telesia = N. Vigliotti, Telesia … Telese. Due millenni, Marigliano (NA) 1985. Villa S. Silvestro = F. Coarelli – F. Diosono (Ed.), I Templi ed il Forum di Villa S. Silvestro. La Sabina dalla conquista romana a Vespasiano. Catalogo della mostra (Cascia, Museo Civico di Palazzo Santi, 5 giugno – 30 novembre 2009), Roma 2009. Ville, Gladiature en Occident = G. Ville, La gladiature en Occident des origines à la mort de Domitien (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 245), Paris – Rome 1981. Vincent, Jouer pour la cité = A. Vincent, Jouer pour la cité. Une histoire sociale et politique des musiciens professionels de l’Occident romain (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 371), Rome 2016. Vincenti, Diana = M. C. Vincenti, Diana. Storia, mito e culto della grande dea di Aricia, Roma 2010. Visco, ms. = M. Visco, Adversaria manu scripta servata Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. I versamento, 1°serie, b. 15, fasc. 26. 14, cui titulus “1878–1880. Piedimonte d’Alife. Scavi” (gratias ago U. Soldovieri, qui me comiter certiorem fecit). Viti, Res publica Aeserninorum = A. Viti, Res publica Aeserninorum. Documenti epigrafici per una città del Sannio dal periodo augusteo alla decadenza. Correlazioni e riflessi in altri centri, Isernia 1982. Vitucci, Praefectura urbi = G. Vitucci, Ricerche sulla praefectura urbi in età imperiale (sec. I–III), Roma 1956. Voce concordi = F. Mainardis (Ed.), Voce concordi. Scritti per Claudio Zaccaria (Ant. Alt. 85), Trieste 2016. Vogel-Weidemann, Statthalter = U. Vogel-Weidemann, Die Statthalter von Africa und Asia in den Jahren 14–68 n. Chr. Eine Untersuchung zum Verhältnis Princeps und Senat (Antiquitas 1. 31), Bonn 1982. Wachtel, Freigelassene = K. Wachtel, Freigelassene und Sklaven in der staatlichen Finanzverwaltung der römischen Kaiserzeit von Augustus bis Diokletian, Berlin 1966. Wachter, Altlateinische Inschriften = R. Wachter, Altlateinische Inschriften. Sprachliche und epigraphische Untersuchungen zu den Dokumenten bis etwa 150 v. Chr. (Europäische Hochschulschriften XV. 38), Bern – Frankfurt – New York – Paris 1987. Wagner, Dislokation = W. Wagner, Die Dislokation der römischen Auxiliarformationen in den Provinzen Noricum, Pannonien, Moesien und Dakien von Augustus bis Gallienus (Neue deutsche Forschungen. Abt. Alte Geschichte 5), Berlin 1938. Waltzing, Corporations I–IV = J. P. Waltzing, Étude historique sur les corporations professionnelles chez les romains depuis les origines jusqu’à la chute de l’Empire d’Occident I–IV, Louvain 1895/1900. Warmington, Remains = E. H. Warmington, Remains of Old Latin IV. Archaic Inscriptions (The Loeb Classical

CIL IX

Library), London – Cambridge (MA) 1940 (lucis ope iterum impressum London – Cambridge (MA) 1967). Weaver, Familia Caesaris = P. R. C. Weaver, Familia Caesaris. A Social Study of the Emperor’s Freedmen and Slaves, Cambridge 1972. Weinstock, Divus Iulius = S. Weinstock, Divus Iulius, Oxford 1971. Weiss, Sklave = A. Weiss, Sklave der Stadt. Untersuchungen zur öffentlichen Sklaverei in den Städten des römischen Reiches (Historia Einzelschriften 173), Stuttgart 2004. Wesch-Klein, Funus publicum = G. Wesch-Klein, Funus publicum. Eine Studie zur öffentlichen Beisetzung und Gewährung von Ehrengräbern in Rom und den Westprovinzen (HABES 14), Stuttgart 1993. Wie die Blätter = D. Krömer (Ed.), Wie die Blätter am Baum, so wechseln die Wörter. 100 Jahre Thesaurus linguae Latinae. Vorträge der Veranstaltungen am 29. und 30. Juni 1994 in München, Stuttgart – Leipzig 1995. Wilmanns, Exempla = G. Wilmanns, Exempla inscriptionum Latinarum in usum praecipue academicum, Berolini 1873. Winkler, Noricum = G. Winkler, Die Reichsbeamten von Noricum und ihr Personal bis zum Ende der römischen Herrschaft (Österr. Akad. Wiss. Phil.-Hist. Klasse, Sitzungsberichte 261. 2), Wien 1969. Wiseman, New Men = T. P. Wiseman, New Men in the Roman Senate 139 B. C. – 14 A. D., Oxford 1971. Wohlmayr, Kaisersaal = W. Wohlmayr, Kaisersaal. Kultanlagen der Augustalen und munizipale Einrichtungen für das Herrscherhaus in Italien, Wien 2004. Wojciechowski, Cultores Deorum = P. Wojciechowski, Cultores Deorum. Stowarzyszenie religijne w Italii w okresie wczesnego cesarstwa I–III w.n.e., Torun 2015. Women = E. Hemelrijk – G. Woolf (Ed.), Women and the Roman City in the Latin West (Mnemosyne Supplements. History and Archaeology of Classical Antiquity 360), Leiden – Boston 2013. Wordsworth, Fragments = J. Wordsworth, Fragments and Specimens of Early Latin with Introductions and Notes, Oxford 1874. Work, Labour and Professions = K. Verboven – Chr. Laes (Ed.), Work, Labour and Professions in the Roman World (Impact of Empire 23), Leiden – Boston 2016. Wrede, Herme = H. Wrede, Die antike Herme, Mainz 1986. Zandegiacomi, Arsoli = G. Zandegiacomi, Le lapidi di Arsoli. 22 secoli di storia scritta sulla pietra, Subiaco (RM) 1993. Zander, Versus = C. Zander, Versus Italici antiqui, Lundae 1890. Zarker, Studies = J. W. Zarker, Studies in the Carmina Latina Epigraphica, Diss. Princeton 1958. Zazza, ms. = A. Zazza, liber post a. 1881 manu scriptus, cui titulus Notizie di Carsoli, quem publici iuris fecerunt M. Sciò – F. Amici – G. Alessandri, Pietrasecca (AQ) 1998. Zecca, Manuale = V. Zecca, Manuale di Storia Patria (liber manu scriptus saec. XIX post medium Chieti servatus in Biblioteca Provinciale “A. Camillo de Meis” sign. n. LXXXVII). Zecca, Note = V. Zecca, Note archeologiche, Chieti 1911. Zecca, Nuove scoperte = V. Zecca, Nuove scoperte archeologiche in Chieti, Chieti 1901. Zecca, Scavi I = V. Zecca, Gli scavi della via Ulpia in Chieti. Studio archeologico, Teramo 1897. Zecca, Scavi II = V. Zecca, Gli scavi della via Ulpia (2° ed ultimo tratto) in Chieti. Studio archeologico, Chieti 1899/ 1900. Zecca, Topografia = V. Zecca, Topografia e corografia marrucina studiate ne’ monumenti, Chieti 1889.

REGIO IV

CCXXXI

Zecca, Turri Valignani = V. Zecca, Turri Valignani. Ricerca delle sue antichità e note storiche artistiche sulla chiesa medioevale de’ SS. Giovanni Evangelista e Vincenzo Martire, L’Aquila 1905. Zelazowski, Honos bigae = J. Zelazowski, Honos bigae. Le statue onorarie romane su biga (Swiatowit. Supplement series A. 7), Varsavia 2001. Zenodocchio, Viabilità = S. Zenodocchio, Antica viabilità in Abruzzo, L’Aquila 2008.

PERIODICA SERIESQVE

Zimmer, Berufsdarstellungen = G. Zimmer, Römische Berufsdarstellungen (Archäologische Forschungen 12), Berlin 1982. Zinanni, Rocca di Botte = D. Zinanni, Da Rocca di Botte a Trevi. Pietro Eremita, l’uomo della speranza, Roma 1988. Zvetaieff, Inscriptiones Italiae Inferioris = I. Zvetaieff Inscriptiones Italiae Inferioris dialecticae, Mosquae 1886. Zvetaieff, Inscriptiones Italiae Mediae = I. Zvetaieff Inscriptiones Italiae Mediae dialecticae, Lipsiae 1884/85.

PERIODICA SERIESQVE ABBREVIATE LAVDATAE In hoc catalogo periodica et series et editiones titulorum non finitae reperiri possunt AA = Archäologischer Anzeiger. Beiblatt zum Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl. = Abhandlungen der Gesellschaft [der Akademie] der Wissenschaften in Göttingen, Philologisch-historische Klasse Abruzzo = Abruzzo. Rivista dell’Istituto di Studi Abruzzesi AC = L’Antiquité classique Acme = Acme. Annali della Facoltà di Filosofia e Lettere dell’Università statale di Milano Act. Class. = Acta Classica. Journal of the Classical Association of South Africa Acta Ant. Compl. = Acta Antiqua Complutensia Acta Ant. Hung. = Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae Acta Arch. Lov. = Acta Archaeologica Lovaniensia Acta Arch. Slov. = Acta Archaeologica. Ljubljana, Académie slovène Acta Inst. Rom. Finl. = Acta Instituti Romani Finlandiae Acta Inst. Rom. Sueciae = Acta Instituti Romani Regni Sueciae Acta Musei Napocensis = Acta Musei Napocensis. Prehistory – Ancient History – Archaeology Acta Musei Porolissensis = Acta Musei Porolissensis. Anuarul Muzeului de Istorie si Arta di Zalau AE = L’Année Épigraphique. Revue des publications épigraphiques relatives à l’antiquité romaine Aegyptus = Aegyptus. Rivista italiana di egittologia e di papirologia Aequa = Aequa. Rivista di studi e ricerche sul territorio degli Equi AEspA = Archivo Español de Arqueología Aevum = Aevum. Rassegna di Scienze storiche linguistiche e filologiche AGEA = Agenzia per le Erogazioni in Agricoltura Ager Veleias = Ager Veleias. Rassegna di storia, civiltà e tradizioni classiche AIPhO = Annuaire de l’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales et Slaves AJA = American Journal of Archaeology AJAH = American Journal of Ancient History AJPh = American Journal of Philology Album pittorico = Album pittorico letterario abruzzese Alm. Molise = Almanacco del Molise Althistorisch-Epigraphische Studien = Althistorisch-Epigraphische Studien Altri itinerari = Altri itinerari. Arte, letteratura, natura, storia, tradizione Anal. Rom. Inst. Dan. = Analecta Romana Instituti Danici Anc. Soc. = Ancient Society Ann. Ass. Nomentana = Annali. Associazione Nomentana di storia e archeologia Ann. “Claudio Faina” = Annali della Fondazione per il Museo “Claudio Faina”

Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) = Annali della Facoltà di Lettere, Filosofia e Magistero dell’Università degli Studi di Cagliari Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Macerata) = Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Macerata Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) = Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Perugia Ann. Geoph. = Annals of Geophysics Ann. Inst. = Annali dell’Instituto di Corrispondenza Archeologica Ann. Ist. It. Stud. Stor. = Annali dell’Istituto Italiano per gli Studi Storici Ann. Ist. Orient. Napoli = Annali dell’Istituto universitario orientale di Napoli. Archeologia e Storia Antica Ann. Ist. Orient. Napoli Filol. = Annali dell’Istituto universitario orientale di Napoli. Sezione Filologico – Letteraria Ann. Ist. Orient. Napoli Ling. = Annali dell’Istituto universitario orientale di Napoli. Sezione Linguistica Ann. Pisa = Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Ann. Semin. Bari = Annali del Seminario giuridico economico della Regia Università di Bari Ann. Univ. Sofia. Fac. Lettres = Annuaire de l’Université de Sofia, Faculté des Lettres Annales Acad. Scient. Fennicae = Annales Academiae Scientiarum Fennicae Annales Acad. Scient. Fennicae, Diss. Human. Litt. = Annales Academiae Scientiarum Fennicae, Dissertationes Humanarum Litterarum Annuario = Annuario. Associazione storica del Sannio Alifano ANRW = Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung Ant. Afr. = Antiquités Africaines. Histoire et archéologie de l’Afrique du Nord Ant. Alt. = Antichità Altoadriatiche Ant. tard. = Antiquité tardive Antichthon = Antichthon. Journal of the Australian Society for Classical Studies Antike Welt = Antike Welt. Zeitschrift für Archäologie und Kunstgeschichte Antiqua = Antiqua. Pubblicazioni dell’Archeoclub Antiquitas = Antiquitas. Abhandlungen zur alten Geschichte Anz. Österr. Akad. Wiss. = Anzeiger der Österreichischen Akademie der Wissenschaften Aquil. nostra = Aquileia nostra. Rivista dell’Associazione nazionale per Aquileia A&R = Atene e Roma Arch. Class. = Archeologia Classica Arch. Ephem. = Archaiologike Ephemeris Arch. Epigr. Mitt. Österr. = Archäologisch-Epigraphische Mittheilungen aus Österreich-Ungarn

PERIODICA SERIESQVE

CCXXXII

Arch. Ért. = Archaeologiai Értesíto Arch. Esp. Arq. = Archivo Español de Arqueología Arch. Glott. Ital. = Archivio Glottologico Italiano Arch. Lex. Gram. = Archiv für lateinische Lexicographie und Grammatik mit Einschluß des älteren Mittelalters Arch. Med. = Archeologia Medievale Arch. [Reale] Soc. Rom. Stor. Patria = Archivio della [Reale] Società Romana di Storia Patria Arch. Relig. = Archiv für Religionsgeschichte Arch. Soc. Rom. Stor. Patria = Archivio della Societa romana di storia patria Arch. Sott. = Archeologia Sotterranea Arch. Stor. Eccl. Umbria = Archivio per la Storia Ecclesiastica dell’Umbria Arch. Stor. March. = Archivio Storico Marchigiano Arch. Stor. Mol. = Archivio Storico Molisano Arch. Stor. Prov. Nap. = Archivio Storico per le province napoletane Arch. Stor. Prov. Parm. = Archivio Storico per le province parmensi Arch. Stor. Sannio Alifano = Archivio Storico del Sannio Alifano Arch. Ven. = Archivio Veneto. Deputazione di Storia Patria per le Venezie Archaeology = Archaeology. A publication of the Archaeological Institute of America Archeo = Archeo. Attualità del Passato. Istituto Geografico de Agostini Archeologia = Archeologia. Rocznik Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Archeomolise = Archeomolise. Storia, archeologia e antropologia del Molise Arctos = Arctos. Acta Philologica Fennica Athenaeum = Athenaeum. Studi di Letteratura e Storia dell’Antichità ATTA = Atlante tematico di topografia antica Atti Accad. Pontan. = Atti Accademia Pontaniana Atti Accad. Rov. Agiati = Atti dell’Accademia Roveretana degli Agiati Atti CESDIR = Atti del Centro Studi e Documentazione sull’Italia Romana Atti Conv. Magna Grecia = Atti del Convegno di Studi sulla Magna Grecia Atti Conv. Stud. Macer. = Atti del Convegno di Studi Maceratesi Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti = Atti dell’Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, Classe di Scienze morali, Lettere ed Arti Atti Mem. Acc. Patavina = Atti e Memorie dell’Accademia Patavina di Scienze, Lettere ed Arti Atti Mem. Arcadia = Atti e Memorie dell’Arcadia Atti Mem. Bologna = Atti e Memorie della Deputazione di Storia Patria per le Provincie di Romagna. Bologna Atti Mem. Marche = Atti e Memorie della Deputazione di Storia Patria per le Marche Atti Mem. Modena = Atti e Memorie Deputazione di Storia Patria per le Antiche Provincie Modenesi Atti Mem. Soc. Tiburtina = Atti e Memorie della Società Tiburtina di Storia e d’Arte Atti Mem. Treviso = Atti e Memorie dell’Ateneo di Treviso Atti Napoli = Atti dell’Accademia di Scienze Morali e Politiche. Società Nazionale di Scienze, Lettere ed Arti in Napoli Atti Reale Accad. Arch. Napoli = Atti della Reale Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Atti Soc. Stor. Sannio = Atti della Società Storica del Sannio Atti Terra Lavoro = Atti della Commissione Conservatrice dei Monumenti ed Oggetti di Antichità e Belle Arti nella Provincia di Terra di Lavoro

CIL IX

Aufidus = Aufidus. Rivista di scienza e didattica della cultura classica Augustinianum = Augustinianum. Periodicum semestre Instituti Patristici “Augustinianum” Aurea Parma = Aurea Parma. Rivista di storia, letteratura ed arte BABesch = 1, 1926 – 44, 1969: Bulletin van de Vereeniging tot Bevordering der Kennis van de Antieke Beschaving te ’sGravenhage; 45, 1970 – 82, 2007: Bulletin Antieke Beschaving. Babesch. Annual Papers on Mediterranean Archaeology; 83, 2008 sq.: BABESCH. Annual Papers on Mediterranean Archaeology BAR = British Archaeological Reports BAV = Biblioteca Apostolica Vaticana Bayer. Akad. d. Wiss., Phil.-hist. Kl., Abh., N. F. = Bayerische Akademie der Wissenschaften, Philologisch-historische Klasse. Abhandlungen, Neue Folge Bayer. Vorg.-Bl. = Bayerische Vorgeschichtsblätter BCAR = Bullettino della Commissione Archeologica Comunale di Roma BCH = Bulletin de Correspondance Hellénique BDASP = Bullettino della Deputazione Abruzzese di Storia Patria BHAC = Bonner Historia-Augusta-Colloquium Bibl. Arch. = Bibliotheca archaeologica Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Hist. = Bibliothèque de l’École des Hautes Études, Sciences Historiques et Philologiques Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Rel. = Bibliothèque de l’École des Hautes Études, Sciences Religieuses Bibl. de l’Inst. Franç. Naples = Bibliothèque de l’Institut Français de Naples Bibl. Dep. Umbria = Biblioteca della Deputazione di Storia Patria per l’Umbria Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome = Bibliothèque des Écoles Françaises d’Athènes et de Rome Bibl. Stud. Antichi = Biblioteca di Studi Antichi Boll. Antinori = Bollettino della Società di Storia Patria Anton Ludovico Antinori negli Abruzzi Boll. Arch. = Bollettino di Archeologia Boll. Arte = Bollettino d’Arte del Ministero della Pubblica Istruzione Boll. Ass. Ital. Cart. = Bollettino della Associazione Italiana di Cartografia Boll. Dep. Umbria = Bollettino della Deputazione di Storia Patria per l’Umbria Boll. Dioc. Norcia = Bollettino Diocesano di Norcia Boll. Filol. Class. = Bollettino di Filologia Classica Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. = Bollettino. Monumenti, Musei e Gallerie Pontificie Boll. Mus. Imp. Rom. = Bollettino del Museo dell’Impero Romano Boll. Reg. Dep. Umbria = Bollettino della Regia Deputazione di Storia Patria dell’Umbria Boll. Stor. Crem. = Bollettino storico cremonese Boll. Stor. Foligno = Bollettino storico della Città di Foligno Boll. Stor. Sub. = Bollettino storico-bibliografico subalpino Boll. Stud. Lat. = Bollettino di Studi Latini Bonner Jahrb. = Bonner Jahrbücher des Rheinischen Landesmuseums in Bonn und des Vereins von Altertumsfreunden im Rheinlande BRGK = Bericht der Römisch-Germanischen Kommission des Deutschen Archäologischen Instituts Berlin Brill Studies Epigraphy = Brill Studies in Greek and Roman Epigraphy BTCGI = G. Nenci – G. Vallet (Ed.), Bibliografia topografica della colonizzazione greca in Italia e nelle isole tirreniche

REGIO IV

CCXXXIII

Bull. Acad. Belgique = Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences Morales et Politiques de l’Académie Royale de Belgique Bull. Arch. Crist. = Bullettino di Archeologia Cristiana Bull. Arch. Nap. = Bullettino Archeologico Napoletano Bull. Inst. = Bullettino dell’Instituto di Corrispondenza Archeologica. Roma Bull. Inst. Class. Stud. = Bullettin of the Institute of Classical Studies Bull. Ist. Belge Rome = Bulletin de l’Istitut Historique Belge de Rome Bull. Museo Civiltà Romana = Bullettino del Museo della Civiltà Romana (Suppl. ad Bullettino della Commissione Archeologica Comunale di Roma) Bull. Seism. Soc. Amer. = Bulletin of Seismological Society of America Bull. Trav. Hist. = Bulletin Archéologique du Comité des Travaux Historiques et Scientifiques Bursians Jahresbericht = Bursians Jahresbericht. Jahresbericht über die Fortschritte der klassischen Altertumswissenschaft Caeculus = Caeculus. Papers in Mediterranean Archaeology and Greek & Roman Studies Cahiers du Centre G. Glotz = Cahiers du Centre G. Glotz. Revue d’Histoire Ancienne publiée par le Centre de Recherches G. Glotz, Sorbonne Cataloghi = Cataloghi dei musei locali e delle collezioni del Lazio CEDANT = Centro di studi e ricerche sui Diritti Antichi CEROR = Collection Études et Recherches sur l’Occident Romain CeSDIR = Atti del Centro Studi e Documentazione sull’Italia Romana Chiron = Chiron. Mitteilungen der Kommission für Alte Geschichte und Epigraphik des Deutschen Archäologischen Instituts Chronique d’Ègypte = Chronique d’Égypte. Association de la Fondation Égyptologique Reine Elisabeth. Egyptologisch Genootschap Konigin Elisabeth CISAM = Centro italiano di studi sull’alto medioevo Civ. Catt. = La Civiltà Cattolica Class. Ant. = Classical Antiquity Class. Med. = Classica et Mediaevalia. Revue danoise de philologie et d’histoire Class. Philol. = Classical Philology Class. Quart. = Classical Quarterly Class. Review = Classical Review Clio = Clio. Rivista trimestrale di studi storici Codex = Codex. Giornale romanistico di studi giuridici politici e sociali Coll. de l’École Fr. de Rome = Collection de l’École Française de Rome Coll. Latomus = Collection Latomus Coll. Sodalizio = Colloqui del Sodalizio tra studiosi dell’arte Columb. Stud. Class. = Columbia Studies in the Classical Tradition Conoscenze = Conoscenze. Rivista annuale della Soprintendenza Archeologica per i Beni Ambientali Architettonici Artistici e Storici del Molise Conoscenze n. s. = Conoscenze. Rivista semestrale della Direzione Regionale per Beni Culturali e Paesaggistici del Molise Considerazioni = Considerazioni di Storia ed Archeologia Contr. Ist. Fil. Class. = Contributi dell’Istituto di Filologia Classica. Pubblicazioni dell’Università Cattolica del Sacro Cuore Contr. Valle Peligna = Contributi alla cultura della Valle Peligna Superequana CRAI = Comptes Rendus de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres

PERIODICA SERIESQVE

CRDAC = Centro Ricerche e Documentazione sull’Antichità Classica. Monografie Cronachetta mensuale = Cronachetta mensuale di scienze naturali e d’archeologia redatta dal Prof. Mariano Armellini Cronichetta mensuale = Cronichetta mensuale delle più importanti moderne scoperte nelle scienze naturali e loro applicazioni alle arti ed industria già redatta dalla b. m. di Pietro Armellini continuata dal Prof. Tito Armellini e notizie archeologiche raccolte dal suo figlio Mariano Armellini CSIR = Corpus Signorum Imperii Romani Cultura Escrita = Cultura Escrita & Sociedad Daidalos = Daidalos. Studi e ricerche del Dipartimento di scienze del mondo antico. Viterbo DASP = Deputazione Abruzzese di Storia Patria Dep. Umbria = Deputazione di storia patria per l’Umbria Dial. Arch. = Dialoghi di Archeologia. Rivista semestrale Dial. Hist. Anc. = Dialogues d’Histoire Ancienne Dict. Antiq. = Dictionnaire des antiquités grecques et romaines Diss. Pann. = Dissertationes Pannonicae Diss. Pontif. Accad. Arch. = Dissertazioni della Pontificia Accademia Romana di Archeologia Diz. epigr. = Dizionario epigrafico di antichità romane Documenti = Documenti di Antichità Italiche e Romane Documenti Abruzzo Teramano = Documenti dell’Abruzzo Teramano Documenti e studi = Documenti e studi. Collana del Dipartimento di Scienze dell’antichità dell’Università di Bari. Sezione storica EAA = Enciclopedia dell’arte antica, classica e orientale EC = Enciclopedia Cattolica Echo = Echo. Université de Lausanne. Institut d’archéologie et d’histoire ancienne EE = Ephemeris Epigraphica Egitto e Vicino Oriente = Egitto e Vicino Oriente. Riv. della sezione Egittologia e Scienze Storicche del Vicino Oriente dell’Università degli studi di Pisa Electrum = Electrum. Studia z historii staro zytnej Emporium = Emporium. Rivista mensile illustrata d’arte e di cultura EO = Enciclopedia Oraziana Eos = Commentarii Societatis Philologae Polonorum Ephem. Dac. = Ephemeris Dacoromana Epigr. Studien = Epigraphische Studien Epigraphica = Epigraphica. Periodico Internazionale di Epigrafia EPRO = Études Préliminaires aux Religions Orientales dans l’Empire romain Erga – Logoi = Erga – Logoi. Rivista di storia, letteratura, diritto e cultura dell’antichità ERIAC = Équipe de Recherche Interdisciplinaire sur les Aires Culturelles Étud. Class. = Les Études Classiques Études = Études de philologie, d’archéologie et d’histoire anciennes Eugesta = Eugesta. Journal on Gender Studies in Antiquity Euphrosyne = Euphrosyne. Revista de filologia clássica Eutopia = Eutopia. Commentarii novi de antiquitatibus totius Europae EV = Enciclopedia Virgiliana Fast. Arch. = Fasti Archeologici. Annual Bulletin of Classical Archaeology Forsch. Berichte = Forschungen und Berichte Forsch. Sklaverei = Forschungen zur antiken Sklaverei GASLA = Giornale abruzzese di scienze, lettere e arti Gerión = Gerión. Revista de Historia Antigua Giorn. arcadico = Giornale arcadico di scienze, lettere e arti

PERIODICA SERIESQVE

CCXXXIV

Giorn. Ital. Filol. = Giornale Italiano di Filologia Giorn. Scavi Pompei = Giornale degli Scavi di Pompei Glotta = Glotta. Zeitschrift für griechische und lateinische Sprache Gnomon = Gnomon. Kritische Zeitschrift für die gesamte klassische Altertumswissenschaft Gr0mmata = Gr0mmata. Rivista di cultura umanistica Gymnasium = Gymnasium. Zeitschrift für Kultur der Antike und humanistische Bildung HABES = Heidelberger Althistorische Beiträge und Epigraphische Studien Habis = Habis. Revista de la Universidad de Sevilla Harvard Studies in Class. Philol. = Harvard Studies in Classical Philology Helikon = Helikon. Rivista di tradizione e cultura classica Hephaistos = Hephaistos. Kritische Zeitschrift zur Theorie und Praxis der Archäologie, Kunstwissenschaft und angrenzender Gebiete Hermes = Hermes. Zeitschrift für klassische Philologie Hesperìa = Hesperìa. Studi sulla grecità di Occidente Hisp. Ant. = Hispania Antiqua. Revista de Historia Antigua Hisp. Epigr. = Hispania Epigraphica Hist. Soc. Res. = Historical Social Research Historia = Historia. Zeitschrift für Alte Geschichte Historiká = Historiká. Studi di storia greca e romana =Ormov = =Ormov. Ricerche di storia antica IASA = International Association of Sound and Audiovisual Archives Ichnia = Ichnia. Collana del Dipartimento di Scienze Archeologiche e Storiche dell’Antichità dell’Università degli Studi di Macerata ICI = Inscriptiones Christianae Italiae septimo saeculo antiquiores ICVR, N. S. = Inscriptiones Christianae urbis Romae septimo saeculo antiquiores, Nova Series [cf. supra inter opera breviate laudata p. CCIX]. IG = Inscriptiones Graecae Il bene comune = Il bene comune. Arte, cultura e civiltà per il terzo millennio Illin. Studies = Illinois Studies in Language and Literature Il Territorio = Il Territorio. Rivista quadrimestrale di cultura e studi sabini Incidenza dell’antico = Incidenza dell’antico. Dialoghi di storia greca Incontri culturali = Deputazione Abruzzese di Storia Patria. Incontri culturali dei soci Index = Index. Quaderni camerti di studi romanistici. International Survey of Roman Law Indog. Bibl. = Indogermanische Bibliothek Indog. Forsch. = Indogermanische Forschungen. Zeitschrift für Indogermanistik und allgemeine Sprachwissenschaft Inscr. It. = Inscriptiones Italiae Inst. Hist. Belge de Rome = Institute Historique Belge de Rome Insulae Diomedeae = Insulae Diomedeae. Collana di ricerche storiche e archeologiche Inv. luc. = Invigilata lucernis Itala Tellus = Itala Tellus. Studi di storia dell’Italia preromana e romana Iura = Iura. Rivista internazionale di diritto romano e antico Jahreshefte d. Österr. Arch. Inst. = Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Instituts. JAT vide Riv. Top. Ant. JCPh = Jahrbuch für classische Philologie JDAI = Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts JES = The Journal of Epigraphic Studies JFO = The Journal of Fasti Online JPh = Jahrbuch für Philologie JRA = Journal of Roman Archaeology

CIL IX

JRGZM = Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz JRS = The Journal of Roman Studies JRT = Journal of Roman Topography JS = Journal des Savants Kleine Texte = Kleine Texte für theologische und philologische Vorlesungen und Übungen Klio = Klio. Beiträge zur alten Geschichte Koinonia = Koinonia. Rivista dell’Associazione di Studi Tardoantichi Ktéma = Ktéma. Civilisations de l’Orient, de la Grèce et de Rome antiques LAD = Laboratorio di studi e ricerche sulle antiche province danubiane. Università degli Studi di Ferrara. Facoltà di Lettere e Filosofia. Dipartimento di scienze storiche L’Africa Romana = L’Africa Romana. Atti dei Convegni di studio su l’“Africa romana” L’Ant. Class. = L’Antiquité classique Lanx = Lanx. Rivista elettronica della Scuola di Specializzazione in Archeologia dell’Università degli Studi di Milano Lares = Lares. Quadrimestrale di studi demoetnoantropologici Latium = Latium. Rivista di studi storici Latomus = Latomus. Revue d’études latines Lavori e Studi = Lavori e Studi della Soprintendeza per i Beni Archeologici del Lazio LF = Listy Filologické LTL = Lexicon totius Latinitatis Lumen = Il foglio di Lumen. Pubblicazione quadrimestrale dell’Associazione Culturale “Lumen” Madr. Mitt. = Madrider Mitteilungen Maia = Maia. Rivista di letterature classiche Mare internum = Mare internum. Archeologia e culture del mediterraneo Mat. Disc. Test. Class. = Materiali e discussioni per l’analisi dei testi classici Maurolico = Il Maurolico. Giornale di storia, scienze, lettere e arti Mavors = Mavors. Roman Army Researches MBPAR = Münchener Beiträge zur Papyrusforschung und antiken Rechtsgeschichte Meander = Meander. Miesiecznik poswiecony kulturze swiata starozytnego Med. Antico = Mediterraneo Antico. Economie. Società. Culture. Rivista internazionale di Storia antica MEFR = Mélanges d’Archéologie et d’Histoire de l’École Française de Rome MEFRA = Mélanges de l’École Française de Rome. Antiquité MEFRM = Mélanges de l’École Française de Rome. MoyenÂge Mém. Acad. Inscr. Bell. Lett. = Mémoires présentés par divers savants à l’Academie des Inscriptions et Belles-Lettres Mem. Accad. Lincei = Atti della Accademia Nazionale dei Lincei. Classe di Scienze morali, storiche e filologiche. Memorie Mem. Amer. Acad. Rome = Memoirs of the American Academy in Rome Mem. Conn. Acad. Art. Scien. = Memoires of the Connecticut Academy of Arts and Sciences Mem. Ist. Veneto = Memorie dell’Istituto Veneto Mem. Pontif. Accad. Arch. = Memorie della Pontificia Accademia Romana di Archeologia Mem. Reale Accad. Napoli = Memorie della Reale Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Mem. Soc. Istriana = Atti e Memorie della Società Istriana di Archeologia e Storia Patria Mém. Soc. nat. Antiq. France = Mémoires de la Societé nationale des antiquaires de France Metis = Metis. Revue d’anthropologie du monde grec ancien

REGIO IV

CCXXXV

Metodi e prospettive = Metodi e prospettive. Studi di Linguistica, Filologia, Letteratura Min. Epigr. Papyr. = Minima Epigraphica et Papyrologica Misc. Bibl. Ap. Vat. = Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae Misc. Greca e Romana = Miscellanea Greca e Romana. Studi pubblicati dall’Istituto Italiano per la Storia Antica Misc. Hadr. Med. = Miscellanea Hadriatica et Mediterranea Mitt. Hist. Ver. Pfalz = Mitteilungen des Historischen Vereins der Pfalz Mnemosyne = Mnemosyne. A journal of classical studies Mon. Accad. Lincei = Monumenti antichi pubblicati per cura della Accademia Nazionale dei Lincei Mon. Ant. Crist. = Monumenti di Antichità Cristiana Monuments et Mémoires = Monuments et Mémoires publiés par l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres avec le concours de la Fondation Dourlans Munera = Munera. Collana di Studi storici sulla Tarda Antichità Mus. Helv. = Museum Helveticum. Schweizerische Zeitschrift für klassische Altertumswissenschaft Museo genti Abruzzo = Museo delle genti d’Abruzzo Nome nel testo = Il nome nel testo. Rivista internazionale di onomastica letteraria Nouvelle Clio = La Nouvelle Clio. Revue mensuelle de la découverte historique Novitas = Novitas. Università Sulmonese della Libera Età NS = Notizie degli Scavi di Antichità Nuova Riv. Stor. = Nuova Rivista Storica Nuovi Quad. Ist. Arch. Perugia = Nuovi Quaderni dell’Istituto di Archeologia dell’Università di Perugia Nuovo Bull. Arch. Crist. = Nuovo Bullettino di Archeologia Cristiana Oebalus = Oebalus. Studi sulla Campania nell’Antichità Österr. Akad. Wiss. Phil.-Hist. Klasse = Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse Oikumene = Oikumene. Studia ad historiam antiquam classicam et orientalem spectantem Oltenia = Oltenia. Studii si comunicari. Arheologie si Istorie Veche Opuscula Epigr. = Opuscula Epigraphica Opuscula Inst. Rom. Finl. = Opuscula Instituti Romani Finlandiae Opuscula Rom. = Opuscula Romana Orizzonti = Orizzonti. Rassegna di archeologia Ostraka = Ostraka. Rivista di antichità Palamedes = Palamedes. A Journal of ancient history Panorami = Panorami. Riflessioni, discussioni e proposte sul diritto e l’amministrazione Pap. Mon. Am. Acad. Rome = Papers and Monographs of the American Academy in Rome PAwB = Potsdamer altertumswissenschaftliche Beiträge PBSR = Papers of the British School at Rome PCIA = Popoli e Civiltà dell’Italia Antica Pegasus = Pegasus. Berliner Beiträge zum Nachleben der Antike Philol. Monogr. Amer. = Philological Monographs of the American Philological Association Philippika = Philippika. Marburger altertumskundliche Abhandlungen Philologus = Philologus. Zeitschrift für antike Literatur und ihre Rezeption Phoenix = Phoenix. The Journal of the Classical Association of Canada Picus = Picus. Studi e ricerche sulle Marche nell’antichità Planus = Planus. Quaderni di Studio dell’Istituto Teologico abruzzese-molisano Polymnia = Polymnia. Studi di storia romana

PERIODICA SERIESQVE

PP = La parola del passato. Rivista di studi antichi Pragmateiai = Pragmateiai. Collana di studi e testi per la storia economica, sociale e amministrativa del mondo antico Proc. Am. Philos. Soc. = Proceedings of the American Philosophical Society Prospettiva = Prospettiva. Rivista trimestrale di storia dell’arte antica e moderna Publications Louvain = Publications d’histoire de l’art e d’archéologie de l’Université Catholique de Louvain Puteoli = Puteoli. Studi di storia antica QFIAB = Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und Bibliotheken QuadAEI = Quaderni del Centro di Studio per l’Archeologia Etrusco-Italica Quad. Aquilano = Ente Provinciale per il Turismo – L’Aquila. Quaderni storico-artistici dell’Aquilano Quad. Arch. Abruzzo = Quaderni di Archeologia d’Abruzzo. Notiziario della Soprintendenza per i Beni Archeologici dell’Abruzzo Quad. Arte = I Quaderni dell’Arte Quad. Coldragonesi = Quaderni Coldragonesi Quad. Conoscenza = I Quaderni della Conoscenza Quad. Friul. Arch. = Quaderni Friulani di Archeologia Quad. Ist. Arch. Chieti = Quaderni dell’Istituto di Archeologia e Storia antica dell’Università di Chieti Quad. Ist. Glott. Bologna = Quaderni dell’Istituto di Glottologia dell’Università degli Studi di Bologna Quad. Ist. Top. Roma = Quaderni dell’Istituto di Topografia Antica dell’Università di Roma Quad. Ling. Urbino = Quaderni dell’Istituto di Linguistica dell’Università di Urbino Quad. Museo Sulmona = Quaderni del Museo Civico di Sulmona Quad. Storia = Quaderni di Storia Quad. Storia Ant. Epigr. = Quaderni di Storia Antica e di Epigrafia Quad. Ticin. = Quaderni Ticinesi di numismatica e antichità classiche Quad. Urb. = Quaderni Urbinati di cultura classica RAAM = Rassegna d’arte degli Abruzzi e del Molise RAC = Reallexicon für Antike und Christentum. Sachwörterbuch zur Auseinandersetzung des Christentums mit der Antiken Welt RASA = Rassegna abruzzese di storia e arte RASL = La Rivista abruzzese di scienze e lettere RASLA = La Rivista abruzzese di scienze, lettere e arti Rationes rerum = Rationes rerum. Rivista di filologia e storia RCCM = Rivista di cultura classica e medievale REA = Revue des Études Anciennes REG = Revue des Études Grecques REL = Revue des Études Latines RGVV = Religionsgeschichtliche Versuche und Vorarbeiten Rend. Accad. Arch. Napoli = Rendiconti della Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Rend. Accad. Lincei = Atti della Accademia Nazionale dei Lincei. Classe di Scienze morali, storiche e filologiche. Rendiconti Rend. Ist. Lomb. = Rendiconti dell’Istituto Lombardo. Classe di Lettere e Scienze Morali e Storiche Rend. Pontif. Accad. Arch. = Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di Archeologia RER = Revue des Études Roumenes Rev. Arch. = Revue Archéologique Rev. Arch. Narb. = Revue Archéologique de Narbonnaise Rev. Belge de Philol. et d’Hist. = Revue Belge de Philologie et d’Histoire Rev. Hist. de Droit Fr. et Étr. = Revue Historique de Droit Française et Étranger

PERIODICA SERIESQVE

CCXXXVI

Rev. Intern. de Droits de l’Ant. = Revue Internationale de Droits de l’Antiquité Rev. Num. = Revue Numismatique Rev. Philol. = Revue de Philologie, de Littérature et d’Histoire Anciennes Revista Bistriei = Revista Bistriei. Un anuar de Complexul Muzeal Bistrita Nasaud Rhein. Mus. = Rheinisches Museum für Philologie Rhesis = Rhesis. International Journal of Linguistics, Philology and Literature RIGI = Rivista Indo-Greco-Italica di filologia, lingua, antichità RINASA = Rivista dell’Istituto Nazionale d’Archeologia e Storia dell’Arte Riv. abruzzese = Rivista abruzzese. Rassegna trimestrale di cultura Riv. Arch. = Rivista di Archeologia Riv. Arch. Como = Rivista archeologica dell’antica provincia e diocesi di Como Riv. Arch. Crist. = Rivista di Archeologia Cristiana Riv. Filol. = Rivista di Filologia e Istruzione Classica Riv. Stor. Ant. = Rivista di Storia Antica Riv. Stor. Antichità = Rivista Storica dell’Antichità Riv. Stor. Benedettina = Rivista Storica Benedettina Riv. Stor. Ital. = Rivista Storica Italiana Riv. Stud. Liguri = Rivista di Studi Liguri Riv. Stud. Pomp. = Rivista di Studi Pompeiani Riv. Top. Ant. = Rivista di Topografia Antica (Journal of Ancient Topography) RM = Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Römische Abteilung Roc. Hum. = Roczniki Humanistyczne Salternum = Salternum. Semestrale di informazione storica, culturale e archeologica a cura del Gruppo Archeologico Salernitano Samnium = Samnium. Rivista storica Sandalion = Sandalion. Quaderni di cultura classica, cristiana e medievale Sc. Ant. = Scienze dell’antichità. Rivista del Dipartimento di Scienze Storiche Archeologiche e Antropologiche dell’Antichità «Sapienza» Università degli Studi di Roma SCIVA = Studies and Researches on Ancient History and Archeology Scripta antiqua = Scripta antiqua. Collection des éditions Ausonius Scriptorium = Scriptorium. Revue internationale des Études relatives aux manuscrits SEBarc = Sylloge Epigraphica Barcinonensis SEG = Supplementum Epigraphicum Graecum Seia = Seia. Quaderni di studi storico-archeologici dell’Antichità Serta antiqua = Serta antiqua e mediaevalia. Pubblicazione dell’Università degli Studi di Genova, Dipartimento di Scienze dell’Antichità e del Medioevo Sic. Gymn. = Siculorum Gymnasium Signifer = Signifer. Monografías y Estudios de Antigüedad Griega e Romana SL = Storia e Letteratura Slavery and Abolition = Slavery and Abolition. A Journal of Slave and Post-Slave Studies Soc. Scient. Fennica = Societas Scientiarum Fennica Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. = Societas Scientiarum Fennica, Commentationes Humanarum Litterarum Spoletium = Spoletium. Rivista di arte storia cultura Stud. Ant. = Studi di Antichità Stud. Arch. = Studia Archaeologica Stud. Benev. = Studi Beneventani Stud. Class. Orient. = Studi Classici e Orientali Stud. Doc. Hist. Iuris = Studia et Documenta Historiae et Iuris

CIL IX

Stud. Etr. = Studi Etruschi Stud. Ist. It. Stor. Ant. = Studi pubblicati dal [Reale] Istituto per la Storia Antica / Studi pubblicati dall’Istituto Italiano per la Storia Antica Stud. It. Filol. Class. = Studi Italiani di Filologia Classica Stud. Macer. = Studi Maceratesi Stud. Magr. = Studi Magrebini Stud. Med. Um. = Studi Medievali e Umanistici Stud. Merid. = Studi Meridionali Stud. Orient. Crist. = Studi sull’Oriente Cristano Stud. Phil. Valentina = Studia philologica Valentina Stud. Picen. = Studia Picena Stud. Ric. Matera = Siris. Studi e ricerche della Scuola di specializzazione in archeologia di Matera Stud. Rom. = Studi Romani Stud. Romagn. = Studi Romagnoli Stud. Saggi Ling. = Studi e Saggi Linguistici Studi Ant. Crist. = Studi di antichità cristiana pubblicati a cura del Pontificio Istituto di Archeologia Cristiana Studi Miscellanei = Studi Miscellanei. Seminario di Archeologia e Storia dell’Arte Greca e Romana dell’Università di Roma Suppl. Comm. Ateneo di Brescia = Supplemento ai Commentari dell’ Ateneo di Brescia Suppl. It. = Supplementa Italica. Nuova serie. Talanta = Talanta. Atti della società archeologica e storica olandese TAPhA = Transactions of the American Philological Association Taras = Taras. Rivista di archeologia Temporis signa = Temporis signa. Archeologia della tarda antichità e del medioevo Testi e manuali = Testi e manuali per l’insegnamento universitario del Latino ThCRA = Thesaurus Cultus et Rituum Antiquorum ThLL = Thesaurus linguae Latinae Tituli = Tituli. Pubblicazioni di epigrafia e antichità greche e romane dell’Università di Roma – “La Sapienza” (postea “Sapienza” – Università di Roma) Topoi = Topoi Orient-Occident Tyche = Tyche. Beiträge zur alten Geschichte, Papyrologie und Epigraphik Urbana species = Urbana species. Vita e città nell’Italia e nell’Impero romano Veleia = Veleia. Revista de prehistoria, historia antigua, arqueología y filología clásicas Vestigia = Vestigia. Beiträge zur alten Geschichte Vesuviana = Vesuviana. An International Journal of Archaeological and Historical Studies on Pompeii and Herculaneum Vet. Christ. = Vetera Christianorum Vetera = Vetera. Ricerche di storia, epigrafia e antichità Vichiana = Vichiana. Rassegna internazionale di Studi filologici e storici WS = Wiener Studien. Zeitschrift für klassische Philologie und Patristik Xenia = Xenia. Semestrale di Antichità ZCP = Zeitschrift für celtische Philologie Zeitschr. d. Aach. Gesch. = Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins Zeitschr. d. Savigny-Stiftung, Rom. Abt. = Zeitschrift der SavignyStiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung Zetemata = Zetemata. Monographien zur Klassischen Altertumswissenschaft ZPE = Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik

EXPLICATIO NOTARVM QVAE DIACRITICAE DICVNTNVR Et notae quae sequuntur et litterae eis e. g. additae cursivae q. d. redditae sunt notis 1 2 exceptis, quae semper directae ponuntur. Animadverte variis locis, i. e. in exemplo apparatu critico commentario, scripturae quidem qualitatem et notarum et litterarum, quibus notae adiectae sunt, variare aptam consentaneam ei, quod editor intendit, ut perspiceretur. Unde invenies notas directas et cursivas litterasque et maiusculas et minusculas et directas et cursivas.

Versuum paginarumque divisio 5

ab|c, abc | abc

Versuum divisio (quae non indicatur hoc signo nisi in apparatu critico)

abc || abc

Paginarum vel laterum monumenti divisio; litterarum quae non suo loco inscriptae sunt divisio

Litterae communes abc

Litterae planae lectionis ad verbum aut ad partem, quod quidem agnosci possit, verbi pertinentes

ABC

Litterae interpretationis incertae planae prorsus lectionis, quae tamen in incerto sunt utrum ad initium verbi an ad medium an ad finem pertineant an ad verbum plus quam unum an alio quo modo intellegendae sint; praeterea saepe tituli male traditi et lectiones variae maiusculis redduntur

V

Littera V typo maiusculo reddita, si incertum est quo modo phonetice explicanda sit

abc

Litterae ita laesae ut certius extra tituli contextum agnosci non possint

+++

Vestigia litterarum ita corruptarum, ut nullo modo agnosci possint; pro littera quaque ponitur singula crux

abc

Litterae quae a prioribus lectae descriptae postea perierunt vel nunc latent

Litterarum formae notabiliores á, é, í, ó, ú

Vocales apicibus notatae

ì

I longa

abc, V

Litterae et notae numerorum lineis supra ductis notatae

1y2, 1v2

Litterae quae dicuntur Claudianae

ab, abc

Litterae conexae (unaquaeque littera, quae cum sequenti coniuncta est nexu, notatur accentu circumflexo superposito)

Litterae erasae 5abc6, 5ABC6, 5abc6

Litterae antiquitus erasae, quae nihilominus aut plane aut probabiliter leguntur

5[abc]6

Litterae antiquitus erasae, quas editor supplevit

5[…]6, 5[-5?-]6, 5[- - -]6

Litterae antiquitus erasae, quarum numerus aut certius aut minus certe aut nullo modo computari potest

5[- - - - - -]6

Lacuna unius integri versus erasi

5- - - - - -6

Lacuna integrorum versuum erasorum, quorum numerus incertus est

EXPLICATIO NOTARVM

CCXXXVIII

CIL IX

Litterae in litura scriptae Litterae in litura scriptae non indicantur notis, si sunt tituli recentioris, qui loco antiquioris exsculpti incisus est. 3abc4, 3ABC4, 3abc4

Litterae loco alterarum erasarum insculptae, quae aut plane aut probabiliter leguntur

3[abc]4

Litterae loco alterarum erasarum insculptae, quae tamen fortuito superficiei damno aut fractura omnino perierunt quasque editor supplevit

3[...]4, 3[-5?-]4, 3[- - -]4

Litterae loco alterarum erasarum insculptae, quae tamen fortuito superficiei damno aut fractura omnino perierunt quarumque numerus aut certius aut minus certe aut nullo modo computari potest

Additamenta antiqua `abc´

Additamentum antiquum ad textum corrigendum aut supplendum

Litterae deperditae [abc]

Litterae fortuito superficiei damno aut fractura omnino deperditae, quas editor supplevit

[abc-]

Litterae deperditae et suppletae ut supra, forma quidem declinationis aut coniugationis incerta; nota ponitur etiam, si stirps quidem verbi certa, verbum autem ex ea stirpe derivatum incertum est, praeterea, si ignotum est, quot litterae verbi perscriptae fuerint

[...]

Litterae omnino deperditae ut supra, quas editor supplere non potuit quamquam numerus earum haud dubie computatur; pro littera quaque ponitur singulum punctum

[-5?-], [- - -]

Litterae omnino deperditae ut supra, quas editor non supplevit quarumque numerus aut coniectura tantum aut nullo modo computari potest

[-]

Praenomen non perscriptum omnino deperditum cuius litterarum numerus incertus est quodque editor supplere non potuit

[- - - - - -]

Lacuna unius integri versus

5[- - - - - -]6

Lacuna unius integri versus erasi

------

Lacuna integrorum versuum, quorum numerus incertus est

5- - - - - -6

Lacuna integrorum versuum erasorum quorum numerus incertus est

[-?], [- - -?], [- - - - - -?], 5[- - - - - -?]6, - - - - - -?, 5- - - - - -?6

Incertum sintne litterae fortuito superficiei damno aut fractura deperditae

Litterae ab editore expunctae, adiectae, correctae {abc}

Litterae errore adiectae, quas editor expunxit

Litterae errore omissae, quas editor adiecit

(a)bc, a(b)c, ab(c)

Litterae e consuetudinibus quibusdam orthographicis phoneticis omissae, quas editor adiecit

7abc8

Litterae, quas editor correxit

Verba breviata, notae, verba subaudita, inscriptiones non finitae a(bc)

Verbum non perscriptum, quod editor solvit; nota ponitur etiam, si litterae ex consuetudine quadam omissae ab editore adiectae vel insertae sunt

a(bc-)

Verbum non perscriptum quod editor solvit ut supra, forma quidem declinationis aut coniugationis incerta; nota ponitur etiam, si stirps quidem verbi certa, verbum autem ex ea stirpe derivatum incertum est

a(- - -)

Verbum non perscriptum, quod certe solvi non potest

A(- - -)

Nomen (in titulo ineunte: nomen aut verbum) non perscriptum, quod certe solvi non potest.

REGIO IV

CCXXXIX

EXPLICATIO NOTARVM

1abc2

Verbum ab editore loco litterae inversae aut notae in inscriptione positae inductum

1Manius2

M’. i. e. Manius

1crux2

Imago inscriptioni inserta vel adiecta, quam editor verbo uno verbisve compluribus descripsit

,

Inscriptio non ad finem perducta

Interpunctio AkBkC

Interpunctio inter singulas aut litteras aut syllabas aut verba posita

Aliae notae editoris (!)

Nota editoris ut lector attento animo aliquid perpendat

(vac. 3), (vac. 3?), (vac.)

Tractus versus qui non inscripti fuisse videntur quorumque amplitudo, numero litterarum expressa, certius aut minus certe aut nullo modo computari potest (quae res non adnotatur nisi maioris momenti videtur)

(vac.?)

Superficies ita corrupta, ut utrum inscripta fuerit necne statui non possit

ab[c?], ab(c?), ab{c?}, ab, ab7c?8, abc (?)

Nota editoris quae ponitur post verbum aut syllabam aut litteram, si suppleta vel soluta vel expuncta vel adiecta vel correcta incerta sunt vel si de lectione interpretationeve dubitatur H. Krummrey

PARS OCTAVA: SABINI XC–XCI. AMITERNVM – AGER AMITERNINVS (San Vittorino prope L’Aquila p. 400. 683. 698). Tribus Quirina Postquam terrae motus d. 6 m. April. a. 2009 universum oppidum et totam regionem diruit, magna pars titulorum, quos descripsi et recognovi, periit nec scio qui tituli superfuerint. 387* Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 115; Buonocore, in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 273). 388* Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 115; Buonocore, in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 273). 399* Cf. A. Gallo, Amiternum 11; Cicerone, Tussio 15, qui autem titulum antiquum iudicat. 400* Cf. O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 150. 404* Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 115; Buonocore, in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 273). 405* Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 115; Buonocore, in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 273). 406* = XI 4348 (cf. p. 1369). – Cf. G. Asdrubali Pentiti, Suppl. It. 18, 223 ad. tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 273). 407*, 1 = VI 1095 (cf. p. 4323). – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 258–259; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 499; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274); S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 939.VW.83. 407*, 2 = VI 11928. – Cf. Buonocore, Tradizione manoscritta n. 482; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274); S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53721. 407*, 3 = VI 8931. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 260; A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274); S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8028; neg. D. A. I. Rom n. 61.48. 407*, 4 = VI 11656. – Cf. Buonocore, Tradizione manoscritta n. 395; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8028. 53724. 407*, 5 = VI 22827. – Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 483; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274); S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8028. 53724. 407*, 6 = VI 23011. – Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 394; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274); S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009),

245. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8028. 53725. 407*, 7 = VI 9514. – Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 493; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274). 407*, 8 = VI 27731. – Cf. Buonocore, Tradizione manoscritta n. 486; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274); S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8028. 53726. 407*, 9 = VI 28569. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274). 407*, 10 = VI 24720. S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. – Cf. Buonocore, Tradizione manoscritta n. 450; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8028. 53727. 408* = VI 20989. – Cf. Buonocore, Tradizione manoscritta n. 443. 600; eund., in Varia epigraphica 117 (= eund., Abruzzo e Molise I 274). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53728. 409* = VI 1911*. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 118 (= eund., Abruzzo e Molise I 274). 4177 (cf. p. 698) = ILS 4032. Desideratur. Delenda est utpote non Amiternina sed Albensis (vide supra ad p. 1923). Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 31 ad tit. 4178 = I2 1846 (cf. p. 1049) = ILLRP 73. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3605; Diehl, Altlateinische Inschriften5 42; Buonocore, in Fonti latine e greche II 600 n. 1; id., in Dediche sacre 292 n. 299. – Cf. Evans, Cults 113; Segenni, Amiternum 70; eand., Suppl. It. 9, 1992, 31 ad tit.; Buonocore, in Donna e vita cittadina 529; Ehmig, Donum dedit 112. 170. 198. Cuius tituli Dia cum Dia fratrum Arvalium aut cum Dia Graecorum nihil commune habere videtur; etiam cf. Latte, Religionsgeschichte 60 adn. 4. Aetatis rei publicae labentis. 4179 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4179; Buonocore, in Fonti latine e greche II 601 n. 2; id., in Dediche sacre 292 n. 302. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 31 ad tit.; Buonocore, in Donna e vita cittadina 529; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; A. Bencivenga, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 20; Ehmig, Donum dedit 150. 1 in. [Pil]ema Mommsen, i. e. praenomen aliunde autem ignotum (cf. ad p. 741 s. v. Philema); excludendum

ADDENDA ET CORRIGENDA quoque non est, quin agatur de cognomine posito ante nomen, inde solvendum ex. gr. [Phil]ema vel sim. (cf. Solin, Namenbuch2 1496); colligi quoque potest fuisse praenomen haud recte recensitum, inde [- - -]ima leges scil. [Dec]ima vel [Pr]ima. Attamen, ut Mika Kajava me certiorem fecit per litteras, fuisse videtur cognomen quod sequitur nomen gentilicium domini vel dominae, inde [- - -]ema Lacutu[lani vel -lanae s(erva)] supplendum. Nomen Lacutulani redit tit. n. 4239 (scil. Paulla Lacutulana Q. f.) et n. 4467 (cf. p. 683) = huius Corporis vol. I2 1864 (cf. p. 1050) (scil. Lacutulana C. l. Aprodisiae (!)). De nomine, praeter Schulze, Eigennamen 358, vide M. Kajava, in Valle di Comino I 37–39 ad n. 3. – 2 De(anae) solvendum videtur (cf. formam Deanae tit. Iuvanensi n. 6314 saec. III p. C. n.); de cultu vide Evans, Cults 113; Latte, Religionsgeschichte 104–106; Segenni, Amiternum 72. Titulos Dianae sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220 (= id., Abruzzo e Molise I 147); etiam vide D. Isac, Chiron, 21, 1991, 345–351; Vincenti, Diana et L. Foubert, Anc. Soc. 45, 2015, 187–204. Saec. I/II p. C. n. tribuerim. 4180 = I2 1848 (cf. p. 1049) = ILLRP 93 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3472; Warmington, Remains 107; Spadoni, I Sabini nell’antichità 32; Buonocore, in Fonti latine e greche II 601 n. 3; id., in Dediche sacre 292 n. 303; Di Fazio, Feronia 124 n. 15 (etiam cf. p. 45–46). – Cf. Evans, Cults 107; D. Vaglieri, in Diz. epigr. III 56–57; Radke, Die Götter Altitaliens2 124–127; Segenni, Amiternum 71; eand., Suppl. It. 9, 1992, 31 ad tit.; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 9 (= eund., Viabilità 94); V. Iorio, in Reate e l’Ager Reatinus 115–119; Dupraz, Vestins 130; B. Di Vincenzo, BDASP 101, 2010 (2011), 24; Ehmig, Donum dedit 112. 162. 1 de nom. sing. in -o(s) vel -io(s) cadente etiam cf. G. Alföldy, ZPE 43, 1981, 9 (= eund., Estudios 157); de praenomine Atti vide Salomies, Vornamen 68–69; eund., in Prénoms 20, qui de praenomine Appii quoque cogitat. – 3 BONO traditur, attamen 7d8ono legendum; dono esse accusativum monet M. L. Porzio Gernia, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 17, 1974, 144–145. Alia bibliographia de cultu Feroniae apud P. Aebischer, Rev. Belge de Philol. et d’Hist. 13, 1934, 1–23, Cresci Marrone – Mennella, Pisaurum 127–131 et Di Fazio, Feronia invenitur. Titulos in regione quarta repertos Feroniae dicatos recensui Buonocore in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220 (= id., Abruzzo e Molise I 147); etiam cf. infra tit. n. 4321. Saec. I in. a. C. n. fuisse videtur. 4181 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3476; Buonocore, in Fonti latine e greche II 601 n. 4; id., in Dediche sacre 294 n. 337. – Cf. Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 19; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 31 ad tit.; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; Tulli, Sabini 46. Cognomen Crispini redit tit. n. 4483. 8366. De cultu Fortunae in agro Amiternino vide Evans, Cults 108; Segenni, Amiternum 72. Titulos in regione quarta repertos Fortunae dicatos ego recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220–221 (= id., Abruzzo e Molise I 148). De re universa vide E. Breccia, in Diz. epigr. III 194; I. Kajanto, in ANRW II 17, 1, 1981, 502– 558; Champeaux, Fortuna passim; G. Prosperi Valenti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 197–224. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 349. Aetatis imperatoriae incertae.

2118

REGIO IV 4182 = ILS 3701. Ara cylindrata expolita ex lapide calcario alt. 84, diam. 65, in media parte et in margine inferiore sinistro mutilata; frons arae corona crepidineque praedita. Litt. 3,5–5. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8017; neg. D. A. I. Rom n. 61.11. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001665). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 498. 578; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2066; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3477; A. Gallo, Amiternum 37; O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 172 n. 1; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 431 (etiam cf. p. 442); Cicerone, Tussio 19; Buonocore, in Fonti latine e greche II 601 n. 5; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 18; id., in Dediche sacre 292 n. 304; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199 (etiam cf. p. 184); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 4. 109 n. 20 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. A. Schulten, Philologus 53, 1894, 686; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 259; Segenni, Amiternum 56. 59. 61 adn. n. IV (ubi exemplum quoque repetivit). 72; Manni, Storia dei municipi 141. 143; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 31–32 ad tit.; Demougin, Prosopographie 149; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 48; Jacques, Cités 42; Spadoni, I Sabini nell’antichità 109; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 38; M. Crawford, in H.-M. von Kaenel et al. (Ed.), Geldgeschichte vs. Numismatik. Theodor Mommsen und die antike Münze. Kolloquium aus Anlaß des 100. Todesjahres von Theodor Mommsen (1817–1903), Berlin 2004, 138; C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 97; D’Eredità, Aveia 111; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 716. 719; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 192, 213–214; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 170; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 59. 63. 113; S. Segenni, in Amiternum 14. 24 cum im. phot.; R. Tuteri, in Rivoluzione Augusto 76; Firpo, Roma 280; F. Cerrone – A. Gallo, in Epigrafia e territorio X 145; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 30. 32. 39; eund., Epigraphica 78, 2016, 59 n. 4 (etiam cf. p. 67, ubi autem tit. errore XI 4182 laudatur); eund., Latomus 75, 2016, 30. 32. 39; A. Gallo, in Forme municipali 155; eand., Prefetti 169. 170. 181. 196 nt. 121; Tulli, Sabini 46; Cafaro, Praefectura fabrum 345; S. Sisani, Dial. Hist. Anc. Suppl. 23, 2021, 143. 5 Fortunai pro Fortunae. De Tito Titsieno vide Wiseman, l. l. 266; A. Donati, in Epigrafia, l. l. 306. In titulo memorantur, ut inter omnes constat, duo octoviri nude dicti, scil. T. Vinius Rufus (de quo vide R. Syme, Historia 2, 1962, 153; Wiseman, New Men 496; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 193; de nomine vide P. Floris, in L’Africa Romana 18, Roma 2010, 1704) et T. Titsienus (de nomine cf. S. Panciera, in Studi Francesco Grelle 186 [= eund., Epigrafi I 971] et G. Agazzani, Epigraphica 79, 2017, 74), et duo aediles, scil. Q. Orfius Fulcinius (cf. O. Salomies, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 512) et C. Iegius. Attamen ex eo, quod vocabula oct(o)vir(is) et aed(ilibus) in fine v. 1–2 incisa rationem nominum haud recte observant, Sisani, l. l. non excludit, quominus de collegio quattuor virorum nempe octovirum aedilium agatur. Res autem mihi incerta adhuc manet. De cultu deae Fortunae vide supra ad tit., qui praecedit. De cuius principis reditu agatur, incertum; probabiliter dedicata videtur inter a. 27 a. C. n. et 14 p. C. n.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 4183 = I2 1849 (cf. p. 1049) = ILLRP 151. Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte ex parte expolita (20,4) x (58,4) x 30 circ. Litt. 11. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn cum Dressel recognovit, nempe in vico S. Vittorino, in ecclesia S. Victorini extrinsecus parieti adfixa ad septentrionem versus, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001666). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetiverunt Spadoni, I Sabini nell’antichità 48; Buonocore, in Fonti latine e greche II 601 n. 6; id., in Dediche sacre 292 n. 306. – Cf. Bayet, Hercule 310; Evans, Cults 107; Buonocore, ZPE 58, 1985, 229 n. 27 (= eund., Abruzzo e Molise II 791 n. 27); Segenni, Amiternum 71. 79, 161 cum im. phot. tab. 16 fig. 1; eand., Suppl. It. 9, 1992, 32 ad tit.; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146; C. Casolino, in F. Sogliani – B. Gargiulo – E. Annunziata – V. Vitale (Ed.), VIII Congresso internazionale di archeologia medievale 2. 3, Firenze 2018, 158 cum im phot. fig. 2.

Restituerim Herco[lo] sub exemplo tit. Superaequani n. 7383 = I2 3253, ubi legitur Hercolo, vel etiam Herco[li]. Titulos in regione quarta repertos Herculi dicatos recensui Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 [1992], 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148– 150). De cultu Herculis vide praesertim F. Van Wonterghem, in Héraclès 319–351. Ex litterarum forma saec. I ante medium a. C. n. tribuerim. 4184 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3492; Spadoni, I Sabini nell’antichità 48; Buonocore, in Fonti latine e greche II 601 n. 7; id., in Dediche sacre 292 n. 307. – Cf. Evans, Cults 108; Segenni, Amiternum 71; eand., Suppl. It. 9, 1992, 32 ad tit.; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146. 2 Bursa pro Byrsa. – 3 in. H(erculi) solvendum (vide ad tit., qui praecedit). Nomen gentilicium Fisevii redit tit. n. 8237, de quo vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 576 n. 174, 27; Haack, Prosopographie 80 et Navarro Caballero, Perfectissima femina II 615. Litterae antiquiores ad saec. I medium a. C. n. saltem adducunt. 4185 (cf. p. 683) = ILS 3628. Ara ex lapide calcario supra et infra fracta, in fronte et a tergo expolita (62) x 47 x 49, anaglyphis, nunc ex parte deperditis, ornata, nempe bucranio cum vittis (de anaglyphis cf. H. I. Flower, The Dancing Lares and The Serpent in the Garden: Religion at the Roman Street Corner, Princeton 2017, 348; H. I. Flower – M. J. Diluzio, AJA 123, 2019, 217); corona periit, crepido ex parte mutila; in lateribus vestigia rosarum adhuc inspiciuntur. Litt. 2,8–3,5. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 con-

2119

ADDENDA ET CORRIGENDA tuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8017; neg. D. A. I. Rom n. 969.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001667). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3539; Buonocore, in Fonti latine e greche II 602 n. 8; id., in Dediche sacre 292 n. 312. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300–301; Evans, Cults 112; M. Moretti, Museo nazionale 269–270; Segenni, Amiternum 32. 72; eand., Suppl. It. 9, 1992, 32 ad tit.; C. Letta, in Usi e abusi 226; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 36; Ehmig, Donum dedit 152.

1 Larib(us) d(omus) d(ivinae) haud recte Evans (cultus Larum domus divinae inde a saec. III p. C. n. tantum cognoscitur); probabiliter agitur de formula donum dedit. De locutione Romano more vide Diz. epigr. I 199 et S. Mrozek, Epigraphica 56, 2004, 119–131. De Larum cultu vide G. Vitucci, in Diz. epigr. IV 398; Latte, Religionsgeschichte 90–91. 97. 101; Radke, Die Götter Altitaliens2 166–168. Titulos in regione quarta repertos Laribus dicatos recensui Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 [1992], 224 (= id., Abruzzo e Molise I 152–153); etiam cf. titulos Amiterninos n. 8192–8194. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. fuisse videtur. 4186 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 467. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 602 n. 9; id., in Dediche sacre 293 n. 316. – Cf. Evans, Cults 112; Segenni, Amiternum 72. 89; eand., Suppl. It. 9, 1992, 32 ad tit.; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 43. 49. Utrum officiis dispensatoris et actoris seorsum functus sit necne, incertum. De formula dispensator ex actore vide Segenni, Suppl. It., l. l.; etiam cf. Boulvert, Esclaves 222 n. 112; Staerman – Trofimova, La schiavitù 69 adn. 1; Aubert, Business Managers 193. 476 C155. Aetatis imperatorae incertae. 4187 (cf. p. 683) = ILS 4281. Cippus ex lapide calcario supra et a dextra imminutus, in fronte expolitus, a tergo scaber (42) x (31,5) x 32, anaglyphis in latere dextro ex parte

ADDENDA ET CORRIGENDA deperditis ornatus, scil. mulier dextrorsum capite velato sacrificantis modo, dextera protensa ad aram, cuius vestigia nunc tantum supersunt. Litt. 3–2,5. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53756. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001668–69). De traditione manuscriptorum vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 247. Exemplum repetiverunt ead., Prospettiva 19, 1979, 39–41 cum im. phot. fig. 3–4; Buonocore, in Fonti latine e greche II 602 n. 10; id., in Dediche sacre 292 n. 301. – Cf. Leosini, Lapidi n. 1; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Evans, Cults 113; Latte, Religionsgeschichte 346 adn. 2; M. Moretti, Museo nazionale 266; A. E. Hanson, ZPE 47, 1982, 247; Segenni, Amiternum 56. 59. 61 adn. n. IV. 72; eand., Suppl. It. 9, 1992, 32 ad tit.; C. Ricci, Veleia 30, 2013, 32; A. Bencivenga, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 20.

2 Syra[cusanus] quamquam dubitanter Ricci, attamen supplementum mihi parum probabile esse videtur. De cultu deae Syriae vide M. Hörig, in ANRW II 17, 3, 1984, 1536–1581 (praesertim 1572) et M. Silvestrini, Epigraphica 51, 1989, 67–87 (praesertim 79–80 una cum adn. 42). De nomine gentilicio Opsturii vide J. L. García Ramón, in Personal Names 116–117. Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. tribuo. 4188 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 602 n. 11; id., in Dediche sacre 291. – Cf. Evans, Cults 114 adn. 5; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 32 ad tit. Utrum restituas [V]enere [- - -] | [- - -] MERE[- - -] an ex. gr. [Claudiae V]enere[ae] (fortasse pro Veneriae) | [matri bene] mere[nti - - -] vel similia, incertum (cf. Evans, l. l.). Titulos Veneri saepius una cum Cerere sacros in regione quarta repertos recensui in ZPE 56, 1984, 251–252 et in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228–229 (= id., Abruzzo e Molise I 159–160) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189, ubi autem hunc titulum Amiterninum dubitanter recepi. Cuius aetatis fuerit, non definio.

2120

REGIO IV 4189 Fragmentum ex lapide calcario (30 x circ. 110), in latere scalpro dentato dolatum, in postica tibia curva ornatum. Fuit L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi N. Persichetti contulit; nunc periit aut latet. Contuli, ut potui, ex im. phot. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53810. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001670). Exemplum repetiverunt N. Persichetti, RM 27, 1912, 306 n. 3 cum im. phot. fig. 5 (pars postica tantum; etiam cf. p. 300); Buonocore, in Fonti latine e greche II 602 n. 12. – Cf. Segenni, Amiternum 124; eand., Suppl. It. 9, 1992, 32 ad tit. Litterae suspectae sunt. De probatione calami fortasse agitur vel potius de nota fortasse lapicidae regu[la - - -?] (nota vocalem E cum hastis rectis duabus ad perpendiculum directis), ut me certiorem fecit per litteras d. 2 m. Aug. a. 2021 Manfred Schmidt. 4190–4191 – Tit. n. 4190 (= I p. 465 n. III = I2 p. 61 n. IV = Inscr. It. XIII 1, 169–172 n. 4). Tabula marmorea undique fracta a tergo expolita (19) x (30) x 8,5. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio cincta inverso, cuius partes et a sinistra et infra tantum inspiciuntur. Litt. actuariae 0,8/1,2. Exstat Neapoli in museo nationali antiquitatum (inv. n. 2999), ubi a. 1993 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 85.2442. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001671. 1673–74). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3707; Degrassi, Inscr. It. XIII 1, 169– 172 n. 4; Buonocore, in Fonti latine e greche II 602–603 n. 13; S. Segenni, in Rivoluzione Augusto 67–69 cum im. del. fig. 2 e Degrassi repetita. – Cf. Leosini, Lapidi n. 2; M. Moretti, Museo nazionale 254; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 32–33 ad tit.; Rüpke, Kalender 131–132; S. Segenni, in Amiternum 14. 28–29. Agitur de prima pagina ad tabulam Fastorum Amiterninorum pertinente (de paginis altera et tertia vide infra ad tit. n. 4191), quae consules inde ab a. 63 usque ad a. 61 recenset; seriem consulum, quae hac prima pagina continetur, ab ipso bello Marsico initium habuisse Degrassi recte suspicatus est. De re universa vide eund., Inscr. It., l. l. cum bibliographia ampliore. Tit. n. 4191 (cf. p. 683) = I2 p. 61 n. IV (fragmento n. 4190 coniuncto) = EE IV p. 192–193 = Inscr. It. XIII 1, 169–172 n. 4 (cum im. phot. tab. LXIII). Tabula ex marmore supra et a sinistra in duas partes olim inter sese coniunctas fracta pro limine aedium adhibita, quarum prior sinistra nunc deperdita, ad partem inferiorem dexteram tabulae ipsius pertinens. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio cincta inverso; altera pars dextra (44 x 56 x 0,9), cuius litterae 3–1,3 partim evanuerunt, nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Eiusdem fragmenti exemplum gypsaceum Romae in Museo della Civiltà Romana asservatum a. 1985 contuli (cf. Catalogo Mostra Augustea 139 n. 4). Neg. D. A. I. Rom n. 941.VW.83. De traditione manuscriptorum vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 247. 252. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3708; Degrassi, Inscr. It. XIII 1, 169–172 n. 4; G. Alföldy, ZPE 85, 1991, 167–171 (AE 1991, 577) cum amplissimo commentario nec non im. phot. fig. 1 (e Degrassi deprompta); Buonocore, in Fonti latine e greche II 602–603 n. 13; S. Segenni, in Rivoluzione Augusto 67–69 cum im. del. fig. 3 e Degrassi repetita. – Cf. S. Ricci, Epigrafia latina. Trattato elementare con esercizi prattici e facsimili illustrativi, Milano 1898, 170–171; M. Moretti, Museo nazionale 256; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 24; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 33 ad tit.; Rüpke, Kalender 131–132; D’Eredità, Aveia im. phot. tab. X tantum.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2121

Fig. a

Fig. b II, 9 bel[la civilia p(opuli)] R(omani) confect(a) Alföldy omnino recte. – II, 15 de locutione in ma[g(istratu) censoria potestate lustrum fecerunt] cf. E. A. Stanco, ZPE 261, 2020, 302; eund., Epigraphica 83, 2021, 510–511. Pagina sinistra consules recensentur inde ab a. 44 usque ad a. 42 (de nomine gentilicio Pupii etiam vide M. J. Estáran Tolosa, Athenaeum 107, 2019, 402), pagina dextera inde ab a. 32 usque ad a. 28. Imprimis vide Degrassi, Inscr. It. et Alföldy, l. l. Incertum est, utrum fragmentum Fastorum a. 139–127 a. C. n. (AE 1997, 177 = 473) nunc servatum in Institut für Alte Geschichte und Altorientalistik der Universität Innsbruck ad Fastos Amiterninos pertineat necne (vide Fr. Kränzl – E. Weber, Die römerzeitlichen Inschriften aus Rom und Italien in Österreich (Althistorisch-epigraphische Studien 4), Wien 1997, 13 n. 1, cum im. phot.). M. Clauss sub n. EDCS-37700258 a. 2022 (ubi autem legitur: “località Fossa/Aveia”) praebet fastorum Amiterninorum paginas tres cum addendis et corrigendis hoc modo: M(arcus) Tullius Cicero C(aius) An[tonius] | D(ecimus) Iunius Silanus L(ucius) Lic[inius Murena] | M(arcus) Pupius Piso Frugi M(arcus) Vale[rius Messalla] || [C(aius) Iulius Caesar V M(arcus) Antonius M(arci) f(ilius)] | [suf(fectus)] P(ublius) Cornelius Dolabell[a] | [C(aius) Iulius Ca]esar dict(ator) [in p]erpetuum | [bellu]m civil(e) Mutine(n)se | cum M(arco) [A]ntonio | [C(aius)] Vibius Pansa [A(ulus)] Hirtius A(uli) f(ilius) | C(aius) Iulius divi f(ilius) Ca[esar] | Q(uintus) P[edius M(arci) f(ilius)] | s[u]f(fecti) [P(ublius) Ventidius P(ubli) f(ilius)] | [C(aius) Carrinas C(ai) f(ilius)] | bellum in cam[p]is Ph[ilippicis] | [cum] M(arco) Brut[o] e[t C(aio) C]a[ssio] | [M(arcus) Aemilius L]epidus [II L(ucius) Munatius Plancus] | [C(aius) Antonius M(arci)] f(ilius) [P(ublius) Sulpicius Rufus cens(ores)] | bellum Perusinu[m cum] | L(ucio) Ant[o]nio || [Cn(aeus) Domitius Ahenobarbus C(aius) Sosius C(ai) f(ilius)] | suf(fecti) [L(ucius) Cornelius Cinna] | [M(arcus)

ADDENDA ET CORRIGENDA Valerius Messalla] | bellum Actie(n)s(e) class[iar(ium)] | cum M(arco) Antonio | Imp(erator) Caesar divi f(ilius) III M(arcus) Valerius Messal(la) Corvin(us) | suf(fecti) M(arcus) Titius L(uci) f(ilius) | Cn(aeus) Pompeius Q(uinti) f(ilius) | [Imp(erator) C]ae[sar divi f(ilius) IIII] M(arcus) Licinius Crassus | suf(fectus) C(aius) Antistius Vetus | bell[a civilia p(opuli)] R(omani) confect(a) | [M(arcus) T]ullius Cicero | [L(ucius) Sae]nius L(uci) f(ilius) | Imp(erator) C[aesar divi f(ilius) V Sex(tus) Appuleius Sex(ti) (filius) M(arcus) Agrippa L(uci) f(ilius) II suf(fectus) Potit(us) Valerius Messalla] | Imp(erator) Cae[sar divi f(ilius) VI M(arcus) Agrippa L(uci) f(ilius) II] in ma[g(istratu) censoria potestate lustrum fecerunt] | - - - - - -. 4192 (cf. p. 698) = I p. 323–325 n. XIII = I2 p. 243–245 n. XV = Inscr. It. XIII 2, 185–200 n. 25. Tabulae duae ad Fastos anni Iuliani Amiterninos pertinentes. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato ex parte levigata cymatio cincta inverso, a tergo caelo dolata; tabula prior (38,5 x 31,5 x 22,5) supra et infra et a sinistra imminuta; tabula altera (95 x 129 x 22,5) in novem fragmenta inter se ex parte coniuncta fracta, infra resecta; spatium scripturae destinatum crass. 115. Litt. 3/2,8–0,4/0,6. Exstant L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 61.84; 940.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001675–76. 16691–92). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 536; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. Exempum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3447; Degrassi, Inscr. It. XIII 2, 185–200 n. 25 (cum im. phot. tab. LXI–LXIII); Buonocore, in Fonti latine e greche II 603–609 n. 14; H. Freis, Historische Inschriften zur römischen Kaiserzeit von Augustus bis Konstantin (Texte zur Forschung 49), Darmstadt 19942, n. 1. – Cf. Cicerone, Tussio 19; Museo Civiltà Romana 286 n. 28. 30; M. Moretti, Museo nazionale 257 cum im. phot.; Cavallaro, Spese e spettacoli 121 adn. 2. 122 adn. 5. 123–125 adn. 6. 157 adn. 30. 228. 229. 232 adn. 12. 234; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 24; Segenni, Amiternum 23; D. A. Musca, Index 15, 1987, 338; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 33 ad tit.; Fraschetti, Roma e il principe2 17 et passim; Rüpke, Kalender 131– 132; Dituri, Territorio 76; K. Jaschke, in 2000 Jahre. Varusschlacht. Imperium, Stuttgart 2009, 295–296 n. 4.9 cum im. phot.; S. Segenni, in Arte dall’Abruzzo 37 cum im. phot.; eand., in Amiternum 15. 30–31 cum im. phot.; eand., in Rivoluzione Augusto 56–67 cum im. phot. fig. 1; F. Beltrán Lloris, in Handbook 102; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 44.

M. Clauss sub n. EDCS-55800157 a. 2022 praebet fastorum Amiterninorum paginas duas cum addendis et

ADDENDA ET CORRIGENDA corrigendis hoc modo: - - - - - - | [- - -]R | [- - - feriae Volc]ano | [- - - - - -] | [- - -]ri | [- - -] in Velia | [- - -]m | [- - fer(iae) ex s(enatus) c(onsulto) quo]d eo die | [- - - C]aesar | [triumphans in urbem] invictus est | [- - - - - -] | [- - - qu]od eo die | [Drusus Caesar] | [ovans urbem ingressus est] | - - - - - - || - - - - - - | A XIV c(omitialis) | B XIII c(omitialis) Minervae in Aventino | C XII c(omitialis) Summano ad circ(um) maxim(um) | D XI c(omitialis) | E X c(omitialis) | F IX c(omitialis) | G VII c(omitialis) Forti Fortunae trans Tiber(im) | ad milliar(ium) prim(um) et sext(um) | H VII c(omitialis) | A VI n(efas) p(iaculum) fer(iae) ex s(enatus) [c(onsulto) q]uod eo die [Imp(erator) Caes(ar)] | Augus[tus ado]p[tav]it [sibi] | filiu[m Ti(berium) Caesarem] | Aelio [et Sentio co(n)s(ulibus)] | B V c(omitialis) | - - - - - - || F k(alendis) Iul(iis) n(efastus) | G VI n(efastus) | H V n(efastus) | A IV n(efas) p(iaculum) fer(iae) ex s(enatus) c(onsulto) q(uod) e(o) d(ie) ara | Pacis Aug(ustae) in camp(o) Mart(io) | constituta est | Nerone et Varo co(n)s(ulibus) | B III poplif(ugia) n(efas) p(iaculum) | feriae Iovi | C pr(idie) n(efastus) ludi Apollin(i) commit(tuntur) | D non(is) n(efastus) lud(i) | E VIII n(efastus) ludi | F VII n(efastus) ludi | G VI c(omitialis) ludi | H V c(omitialis) ludi | A IV n(efas) p(iaculum) ludi fer(iae) quod [e]o die | C(aius) Caesar est natus | B III C ludi [in] circo | C pr(idie) c(omitialis) | D eid(us) n(efas) p(iaculum) merk(atus) | E XVII f(astus) merk(atus) | F XVI c(omitialis) merk(atus) | G XV c(omitialis) merk(atus) dies Alliensis | H XIV Lucar(ia) n(efas) p(iaculum) | merk(atus) | A XIII c(omitialis) lud(i) Victor(iae) Caes(aris) divi Iul(i) commit(tuntur) | B XII Lucar(ia) n(efas) p(iaculum) | - - - - - - || E k(alendis) Aug(ustis) n(efas) p(iaculum) feriae | ex s(enatus) c(onsulto) q(uod) e(o) d(ie) | Imp(erator) Caesar divi f(ilius) rem public(am) | tristissimo periculo liberat | F IV n(efas) p(iaculum) fer[iae q]uod eo die C(aius) Caes(ar) | C(ai) f(ilius) in Hispan(ia) citer(iore) et quod in Ponto | eod(em) die regem Pharnacem devicit | G III c(omitialis) | H pr(idie) c(omitialis) | A non(is) f(astus) Saluti in colle | B VIII f(astus) [- - -] | C VII c(omitialis) [- - -] | D VI c(omitialis) | E V n(efas) p(iaculum) Soli Indigiti in colle | Quirinale fer(iae) q(uod) e(o) die | C(aius) Caes(ar) C(ai) f(ilius) Pharsali devicit | F IV n(efas) p(iaculum) feriae quod eo die arae | Cereri Matri et Opi | Augustae ex voto su|scepto constituta[e] | sunt Cretico et Longo [co(n)s(ulibus)] | G III c(omitialis) | H pr(idie) c(omitialis) Herculi Invicto ad circum | maxim(um) Veneri Victrici | Hon(ori) Virtut(i) Felicitati | in theatro marmoreo | A eid(us) n(efas) p(iaculum) fer(iae) Iovi | Dianae Vortumno in | Aventino Castori Polluci | in circo Flaminio | B XIX f(astus) | C XIIX c(omitialis) | D XVII c(omitialis) | E XVI Port(unalia) n(efas) p(iaculum) fer(iae) | Portuno | Portuno ad pontem Aemilium | F XV c(omitialis) divo Iulio ad forum | G XIV Vin(alia) f(astus) p(ublicae) dies | tristissi(mus) | - - - - - - || D k(alendis) Sept(embribus) f(astus) Iovi | Tonanti | in Capitolio | E IV n(efas) p(iaculum) fer(iae) ex s(enatus) c(onsulto) quod eo die Imp(erator) | Caes(ar) divi f(ilius) Augustus | apud Actium vicit | se et Titio co(n)s(ulibus) | F III n(efas) p(iaculum) fer(iae) et supplicationes aput | omnia pulvinaria quod | eo die Caes(ar) divi f(ilius) vicit in | Sicilia Censorin(o) et Calvis(io) co(n)s(ulibus) | G pr(idie) c(omitialis) ludi Romani magni commit(tuntur) | H non(is) f(astus) ludi | A VIII f(astus) ludi | B VII c(omitialis) ludi | C VI c(omitialis) ludi | D V c(omitialis) ludi | E IIII c(omitialis) ludi | F III c(omitialis) ludi | G pr(idie) n(efastus) ludi | H eid(ibus) n(efas) p(iaculum) fer(iae) ex s(enatus) c(onsulto) q(uod) e(o) d(ie) | nefaria con|silia quae de salute Ti(beri) Caes(aris) liberorumq(ue) eius et | aliorum principum civi|tatis deq(ue) r(e) p(ublica) | inita ab | M(arco) Libone erant | in senatu | convicta | sunt | A XIIX f(astus) equor(um) prob(atio) | B XVII n(efastus) lud(i) Rom(ani)

2122

REGIO IV in circ(o) | C XVI c(omitialis) lud(i) in circ(o) | D XV n(efas) p(iaculum) lud(i) in circ(o) fer(iae) ex s(enatus) c(onsulto) q(uod) e(o) d(ie) | divo Augusto honores caeles|tes a senatu decreti | Sex(to) Appul(eio) Sex(to) Pomp(eio) co(n)s(ulibus) | E XIV c(omitialis) lud(i) in circ(o) | F XIII c(omitialis) lud(i) in circ(o) | - - - - - - || B k(alendis) Oct(obribus) n(efastus) | Fidei in Capitolio | C VI f(astus) | D V c(omitialis) | E IV c(omitialis) Ieiunium Cereris | F III c(omitialis) ludi divo Augusto et Fort(unae) | Reduci committ(untur) | G pr(idie) c(omitialis) ludi | H non(is) f(astus) ludi | A VIII f(astus) ludi | B VII c(omitialis) Genio public(o) Faustae | Felicitati Vener(i) Victr(ici) | in Capitol(io) Apol(lini) in Pal(atio) ludi | C VI c(omitialis) ludi | D V Med(itrinalia) n(efas) p(iaculum) ludi | fer(iae) Iovi | E IV Aug(ustalia) n(efas) p(iaculum) ludi in circ(o) | fer(iae) [e]x s(enatus) c(onsulto) | q(uod) e(o) d(ie) Imp(erator) Caesar Aug(ustus) ex transmarin(is) provinc(iis) urbem intravit araq(ue) Fort(unae) Reduci constituta | F III Font(inalia) n(efas) p(iaculum) | feriae Fonti | G pr(idie) en(dotercisus) | H eid(us) n(efas) p(iaculum) | A XVII f(astus) | B [XVI] c(omitialis) | C [XV] c(omitialis) Iano ad t(h)eat{h}r(um) Marcelli | D XIV Arm(ilustrium) n(efas) p(iaculum) | E XI[I]I c(omitialis) | F [XII] c(omitialis) | - - - - - - || A k(alendis) Nov(embribus) f(astus) | B IV f(astus) | C III c(omitialis) | D pr(idie) c(omitialis) | E non(is) f(astus) | F VIII f(astus) ludi | G VII c(omitialis) ludi | H VI c(omitialis) ludi | A V c(omitialis) ludi | B IV c(omitialis) ludi | C III c(omitialis) ludi | D pr(idie) c(omitialis) ludi | E eid(ibus) n(efas) p(iaculum) ludi | F XIIX f(astus) equor(um) [pro]batio | G XVII c(omitialis) lu[d]i in circo | H XVI c(omitialis) ludi in circo | A XV c(omitialis) [lu]di in circo | B XIV c(omitialis) [m]erk(atus) | C XIII c(omitialis) [me]rk(atus) | D [- - -] | - - - - - - || G k(alendis) Dec(embribus) n(efastus) | Neptuno Pietati ad | circ(um) Flamin(ium) | H IV n(efastus) | A III n(efastus) | B pr(idie) c(omitialis) | C non(is) f(astus) | D VIII f(astus) | E VII c(omitialis) | F VI c(omitialis) Tiberino in insula | G V c(omitialis) | H IV c(omitialis) | A III Ag(onalia) In(digeti) n(efas) p(iaculum) | B pr(idie) en(dotercisus) Conso in | Aventin(o) | C eid(ibus) n(efas) p(iaculum) | D XIX f(astus) | E XIIX Cons(ualia) n(efas) p(iaculum) fer(iae) | Conso | ara Fortunae | Reduci dedic(ata) est | F XVII c(omitialis) | G XVI Sat(urnalia) n(efas) p(iaculum) fer(iae) Saturno | Saturn(o) ad for(um) | H XV c(omitialis) | A XIV Opal(ia) n(efas) p(iaculum) fer(iae) | B XIII c(omitialis) Opi Opi ad forum | B XIII c(omitialis) | - - - - - -. Pars prior tabulae ad menses Maium et Iunium pertinet, altera menses a Iulio usque ad Decembrem complectitur. Fasti Amiternini non ante annum 20 p. C. n. incisi esse videntur. De re universa vide Degrassi, Inscr. It., l. l. Contra vide T. D. Barnes, Phoenix 52, 1998, 144–146, qui de ovatione Drusi Maioris a. 9 a. C. n. cogitat (cf. AE 1998, 408). De die Alliensi nunc vide M. Engerbeaud, MEFRA 130, 2018, 251–266. Ferias ex senatus consulto tractaverunt P. Buongiorno – G. Camodeca, in Senatus consulta 49–50. 4193 Cippus ex lapide calcario in fronte adesus fissuris laesus 66 x 54 x (47). Litt. maxima ex parte nunc evanuerunt 4,2–3. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe San Vittorino in turri ecclesiae S. Victorini extrinsecus parieti adfixus ad occidentem versus, ubi a. 1989 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001672). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 387; G. L. Gregori, in Miscellanea 198–199 n. 27–27a. Exemplum repetiverunt Garampi, ms. f. 292r; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3721; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 202 n. IX; Buono-

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER core, in Fonti latine e greche II 610 n. 15. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; Segenni, Amiternum 85. 161; eand., Suppl. It. 9, 1992, 33 ad tit.; Forni, Tribù A1271; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; Erkelenz, Optimo praesidi 309 n. 1267. 325 n. 1267; Buonocore, in Tribù romane 34; eund., in Pluralidad e integración 126; V. A. Scalfari, in Falacrinae 66; S. Segenni, in Amiternum 19; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 54. 8 praenomen Marci mihi videtur fuisse. De Ti. Attio Iuliano cf. E. Groag, PIR2 A 1357; J. Fitz, Epigrafia e ordine senatorio I 329; M. Torelli, ibid. II 193; OkoN, Album senatorum I 47 n. 134 (eius uxorem in tit. n. 4456 et 8218 reperies). De seviris equitum Romanorum L. R. Taylor, JRS 14, 1924, 158–159. De cursu [Marci?] Fabii Fabiani (cf. tit. huius Corporis vol. III 8740, in quo Fabius Fabianus Viennae miles legionis XI Claudiae piae fidelis memoratur) PME I 350 n. 4. IV 1553 ad. n. 4. V 2097. VI 168; de Fabiis Fabianis in Baetica M. M. Canto, Habis 9, 1978, 293–310 (cf. AE 1979, 351); de Fabiis Fabianis senatoribus, fortasse ex Hispania ortis, Torelli, l. l. 294. Temporis spatio inter saec. II ex. et saec. III in. p. C. n. comprehenso titulus tribuendus esse mihi videtur. 4194 (cf. p. 698) = ILS 8969. Titulus Aveiae non Amiterno referendus est, ex eo, quod teste Lupacchini, a quo pendet Leosini (vide Mommsen), tit. a. 1761 in lucem rediisse rettulit prope vicum S. Benedetto di Bagno muro cuidam torcularis insertus; inde Aquilam in hortos aedium gentis Bucci translatus est (vide supra ad p. 1685). 4195 Desideratur. Exemplum repetiverunt A. Gallo, Amiternum 49; Buonocore, in Fonti latine e greche II 610 n. 17. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 33 ad tit.; Buonocore, in Donna e vita cittadina 536; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 177; eand. et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 57. 1 ACRI traditur; fortasse subest nomen Agrii potius quam Acrii (de nomine vide H. Solin – P. Caruso, Oebalus 12, 2017, 200). De vocabulo praetorium vide Th. Mommsen, Hermes 35, 1900, 437–442 (= eund., Gesammelte Schriften VI, Berlin 1910, 128 sq.); etiam A. Russi, Misc. Greca e Romana 4, 1976, 283; S. Panciera, in Studia in honorem Boris Gerov, Sofia 1990, 174–189 (= eund., Epigrafi I 863–874 cum alia bibliographia); R. Zucca, in L’Africa Romana 9, Sassari 1992, 606–618. 627–636 cum bibliographia ampliore. Aetatis imperatoriae labentis incertae. 4196 Tabula ex lapide calcario a tergo scabra 52 x 100 x 18. Area titulo inscribendo destinata excavata caelo dolata cymatio cincta inverso 38 x 87. Litt. 6–5. Puncta ad formam et hederae et palmae redacta. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8030; neg. D. A. I. Rom n. 936.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001677). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3957; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 179; Rockwell, Private Baustiftungen 56 n. 423; Spadoni, I Sabini nell’antichità 111. 120; Buonocore, in Fonti latine e greche II 610 n. 18; Fagan, Bathing 298 n. 191; Fusco, Gestione delle acque 281–282 n. 40; Engfer, Private Munifizenz 145 n. 218 (etiam cf. p. 33. 138. 145). – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; M. Moretti, Museo nazionale 253; Segenni, Amiternum 56. 85. 140; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 20; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 33 ad tit.; Chr. Bruun, in

2123

ADDENDA ET CORRIGENDA Acta Colloquii Epigraphici Latini 51; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 177; eand. et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 57; V. A. Scalfari, in Falacrinae 66; A. Russi, Arch. Med. 41, 2014, 188; S. Segenni, in Amiternum 16; I. Trafficante, Arch. Class. 71, 2020, 711 cum alia blibliographia; R. Tuteri, in Sallustio 137. Lucius Iulius Pompilius Betulenus (Vetulenus) Apronianus (vide Barbieri, Albo 393 n. 2248; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 193; K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 499; OkoN, Album senatorum I 316 n. 1422) necessitate videtur coniunctus cum Vetuleno Aproniano legato legionis II Adiutricis post a. 214 (K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 498; OkoN, l. l. 348 n. 1584). De eius munificentia inter al. vide W. Eck, in Festschrift Vittinghoff 295–301; Jouffroy, La construction publique 349; S. Segenni, in Quotidien municipal 224. Est saec. III p. C. n. 4197 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3840; Buonocore, in Fonti latine e greche II 610 n. 19; Traverso, Esercito 102–103 n. 13; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 117 n. 2; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 200; S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 23 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Manni, Storia dei municipi 141; Segenni, Amiternum 63 adn. n. IV; eand., Suppl. It. 9, 1992, 33 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; eand., in Amiternum 18; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39; Castellani, Ispettori 56. De Q. Orfio Flacco Caesio vide B. Dobson, in Britain and Rome 69–70 adn. 43; PME II 620–621 n. 25. IV 1660 ad. n. 25; Demougin, Prosopographie 316–317 n. 380; Cafaro, Praefectura fabrum 344–345 n. 126. Q. Orfius Flaccus Caesius etiam redit in tit. huius Corporis vol. VI 19483. XIV 3906 = ILS 6544 [inde AE 1974, 151] = Traverso, Esercito 45 n. 44 = Cafaro, l. l. (in hoc tit. memoratur C. Apidius P. f. Quirina Bassus primipilus legionis XI (scil. Claudiae), VIIIvir Amiterni; etiam vide Quilici, Collatia 221 n. 100; Dobson, Primipilares 16 et Curchin, l. l. 31). Titulus dedicatus ante a. 42 p. C. n., quia legio XI in titulo suburbano supra laudato memorata nondum cognomen habet (cf. PME l. l.). 4198 Tabula ex lapide calcario a dextra et infra imminuta (50,3) x (38,6) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cincta cymatio inverso, cuius partes servantur sinistra et superne. Litt. 12–5,5. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn descripsit et Dressel recognovit emendavitque, nempe in vico San Vittorino, in canonica ecclesiae S. Victorini parieti adfixa, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001678. 2291). Exemplum repetiverunt Segenni, Amiternum 62 adn. n. IX (cf. etiam 63. 64. 66. 162) cum im. phot. tab. 16 fig. 2; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 179 n. 265; Buonocore, in Fonti latine e greche II 611 n. 29; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 200 (etiam cf. p. 202); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 14. 109 n. 24 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Kubitschek, Imperium 54; Manni, Storia dei municipi 141. 142; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; Buonocore, ZPE 58, 1985, 229 n. 25 (= eund., Abruzzo e Molise II 791 n. 25); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 33–34 ad tit.; Mattiocco, Protagonisti 118; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; Forni, Tribù A1043; Buonocore, in Tribù romane 34; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 39. 41.

ADDENDA ET CORRIGENDA

1 P. Arr[- - -] vidi in lapide; de nomine Arrii cogitavit Petraccia Lucernoni; nomen gentilicium Arreni ex. gr. supplere quoque potuisses. – 3 utrum restituendum sit q(uaestor vel -i) a[erarii] an q(uaestor vel -i) a[liment(orum)], ut suspicatus est G. Mennella, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 377 adn. 16, incertum (de officio quaestoris aerarii cogitat H. Solin, Arctos 50, 2016, 172). De re universa vide S. Segenni, Suppl. It., l. l. Ex forma litterarum potest esse saec. I ex. vel potius saec. II in. p. C. n. 4199 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 448. 792. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3942; Cicerone, Tussio 20; Segenni, Amiternum 62 adn. n. X (etiam cf. p. 63. 64. 65. 66. 68); Petraccia Lucernoni, Questori municipali 180 n. 267; Buonocore, in Fonti latine e greche II 611 n. 21; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 203; S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 15 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Kubitschek, Imperium 54; Manni, Storia dei municipi 141. 142; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 33 ad tit.; Forni, Tribù A1307; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; Buonocore, in Tribù romane 34; Brancato, Repertorium II 99; S. Segenni, in Amiternum 19. 24; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 39. 41. De Attia Q. f. Pia Q. Attii P. f. Tergi VIIIviri filia nec non Ti. Attii Iuliani uxore vide infra ad tit. n. 8218. Est saec. II ex. p. C. n. 4200 Desideratur. De incerta origine Amiternina huius tituli cf. quae supra ad tit. adnotata sunt (attamen vide Sisani, l. infra l. cum quo consentio). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 250; Espluga, Silloge di Faenza 53. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3943; Buonocore, in Fonti latine e greche II 611 n. 22; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 67–68 n. 60 (etiam cf. p. 32–33), S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 202 (etiam cf. p. 203). – Cf. Kubitschek, Imperium 54; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 34 ad tit.; Forni, Tribù C295; Buonocore, in Varia epigraphica 118 (= eund., Abruzzo e Molise I 275); eund., in Dediche sacre 291; eund., in Tribù romane 25; Brancato,

2124

REGIO IV Repertorium II 94; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 39; S. Sisani, Dial. Hist. Anc. Suppl. 23, 2021, 143. 9 illud bis ad iterationem honorum municipalium, quibus M. Caesius Magnus est functus, pertinere videtur, ut asserit Mommsen supra p. 789; b(enemerent)i(bu)s perperam Prosperi Valenti. De nomine gentilicio Caesii vide Natale, Fossacesia 93. Tamudia Quinti liberta Philomene quaedam tit. Nursino n. 8561 quoque laudatur. De cultu Cereris vide Evans, Cults 110 et Radke, Die Götter Altitaliens2 86–91. De sacerdotio Cereis, ut constat, una cum Veneris in titulis Paelignis saepius memorato etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216–217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; praesertim G. Rocca, in Tavola di Agnone 645– 658. Titulos Cereri et Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in ZPE 56, 1984, 251–252, in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228–229 (= id., Abruzzo e Molise I 156–157) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189. Saec. II ex. p. C. n. vel etiam III in. tribuerim. 4201 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3956; A. Gallo, Amiternum 38; O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 172 n. 2; Buonocore, in Fonti latine e greche II 611 n. 23; Bonkoffsky, Curatores II, 60 Inc. 5; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199–200 (etiam cf. p. 184. 192. 214); S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 21 (etiam cf. p. 105–107); Gallo, Prefetti 169. – Cf. A. Schulten, Philologus 53, 1894, 641; Kubitschek, Imperium 54; Segenni, Amiternum 59; eand., Suppl. It. 9, 1992, 34 ad tit.; Forni, Tribù F540. V1061. Y777; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 716; eand., in Quotidien municipal 224; Buonocore, in Tribù romane 34. 35; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 167; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 59. 63; eund., in Nursia e l’ager Nursinus 113; Firpo, Roma 280; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39; Buonocore, in Curae cittadine 96 adn. 5. 1 [- - - a]ed(iles) posue|[runt - - -] Sisani. – 8 quei pro qui. Errores Bonkoffsky omisi. - - - - - -? | [- - - a]ed(ilis) posui[t]. | [- - - scrib(undo) adf(uerunt)] Q. Fufius Q. f. Vol(tinia) | [- - -] T. f. Clu(stumina), L. Volusius L. f. Qui(rina) Fad[-]. | [Quod - - - v(erba) f(ecit) vel f(ecerunt) de - - -]ndo in praefectura | [nostra - - -] | [- - - e]t aedificiorum Amiter[ni] | [- - -]ibus [- - -]que mensibus | [- - -] quei | - - - - - -? proposuit Segenni, quae de v. 4 cogitat supplementum [cense]ndo vel [dedica]ndo vel [pone]ndo vel sim. Tota res autem incerta manet. De nomine Fufii etiam vide S. Sisani, in Trieste e l’Istria 198. De L. Volusio vide I. Di Stefano Manzella, in Epigrafia 2006 I 302. Aetatis Augusteae vel etiam Tiberianae. 4202 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 611 n. 24; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 200; S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 25 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Manni, Storia dei municipi 142; Segenni, Amiternum 20. 63 adn. n. VI; eand., Suppl. It. 9, 1992, 34 ad tit.; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39. 1–2 T(iti) [f(ilius)] | 7T(iti)8 n(epos) lege. De aedilitate Amiternina vide Segenni, l. l. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4203 Desideratur. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 611 n. 25; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 200 (etiam cf. p. 214). – Cf. Manni, Storia

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER dei municipi 141; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; Segenni, Amiternum 62 adn. n. XIV. 63; eand., Suppl. It. 9, 1992, 34 ad tit.; eand., in Epigrafia 2006 II 719; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 32; S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 17 (etiam cf. p. 105–107). 3 Baeb[ius - - -] fortasse supplendum. De nominibus gentiliciis Aninii et Iulii vide infra ad tit. n. 8237 et n. 8246 (de nomine Aninii etiam vide Haack, Prosopographie 80). Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4204 = I2 398 cum im. del. (cf. p. 882) = ILS 6127 = ILLRP 302 cum add. = Degrassi, Imagines 122. Delenda est utpote non Amiternina sed ex Campania oriunda videtur. Servatur Londinii in British Museum. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3945 O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 172 n. 3; Warmington, Remains IV 206–207 n. 31; Diehl, Altlateinische Inschriften5 227; Ernout, Recueil4 88; Buonocore, in Fonti latine e greche II 612 n. 26; Lassère, Manuel2 I 114 n. 37; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 708–710. – Cf. J. Mallon – R. Marichal – Ch. Perrat, L’écriture latine de la capitale romaine à la minuscule, Paris 1939 cum im. phot. tab. I. 1; E. Peruzzi, Maia 13, 1961, 175; Segenni, Amiternum 59–60; eand., Suppl. It. 9, 1992, 34 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118 (= eund., Abruzzo e Molise I 275); M. Torelli, in Roman Middle Republic 154; Spadoni, Prefetti 69; Buonocore, in Dediche sacre 291; P. Poccetti, ibid. 67; Dupraz, Vestins 324; M. J. Estarán, ZPE 202, 2017, 303; Gallo, Prefetti 33; S. Sisani, Dial. Hist. Anc. Suppl. 23, 2021, 143. Praeter collectiones et commentationes supra memoratas, ubi ampliorem bibliographiam facile reperies, vide imprimis G. Tibiletti, Rend. Ist. Lomb. 86, 1953, 82 adn. 103, qui recte dubitavit, quin praefectus fuerit, ut Mommsen putavit, ex iis qui Roma Capuam Cumas atque in alia oppida Campaniae mitterentur. Teste autem Torelli, l. l. Q. Lainius Q. f., praefectus iure dicundo, opus fecit pro tribubus vel potius teste Sisani pro tribulibus civium territorii praefecturae Amiterninae. Vide S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 712–715 (AE 2008, 468), quae arbitratur Lainium fuisse praefectum in civitate quadam Campaniae (etiam vide eand., in Forme municipali 103–104. 108; cf. AE 2017, 383). De nomine Lanii vide G. Soricelli, Oebalus 8, 2013 (2014), 224. Saec. III a. C. n. labentis fuisse videtur. 4205 = I2 1857 (cf. p. 1049) = ILLRP 530 cum add. = Degrassi, Imagines 222. Tabula ex lapide calcario a sinistra imminuta, in fronte leviter expolita, a tergo scabra 37 x (67,5) x 9,5. Litt. 7,5–7. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53759. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001679). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 424. 769; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3947; M. Moretti, Museo nazionale 281; Buonocore, in Fonti latine e greche II 612 n. 27; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199; S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 19 (etiam cf. p. 105–107); Engfer, Private Munifizenz 145–146 n. 219 (etiam cf. p. 175). – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Manni, Storia dei municipi 142; Segenni, Amiternum 63 adn. n. I; eand., Suppl. It. 9, 1992, 34 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 38. 42 cum im. phot. fig. 3 (ex Museo Nazionale d’Abruzzo, neg. n. 10821); Spadoni, I Sabini nell’antichità

2125

ADDENDA ET CORRIGENDA 119; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 718. 719; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39; Gallo, Prefetti 181. De nomine gentilicio Proculeii vide infra ad tit. n. 8226. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4206 (cf. p. 683) Cippus ex lapide calcario instar pyramidis truncae in fronte et a tergo expolitus 95 x 70–64 x 41. Litt. 7,5–4. Puncta v. 1–3 in formam hederae insculpta, reliqua v. 4–14 triangularia. Nunc servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 61.31. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001680). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Ciccarelli, Storie locali 355. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2067a; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3791; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Forbis, Municipal Virtues 167 n. 234; Buonocore, in Fonti latine e greche II 612 n. 28; A. La Rocca, Sc. Ant. 23.1, 2017, 227–228. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 201 n. VIII; R. Gardner, JRS 3, 1913, 217; Manni, Storia dei municipi 142; M. Moretti, Museo nazionale 261–262; Segenni, Amiternum 25. 65. 69; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 34; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40. 44; C. Zaccaria, in L’Italie d’Auguste à Diocletien 317; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1039; Buonocore, in Epigrafia di confine 292; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 22; T. Haeck, Latomus 64, 2005, 606; F. Giustizia, in Campi aperti 210; D’Eredità, Aveia 111; A. De Santis, in Reate e l’Ager Reatinus 35; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 187. 203; E. Roscini – E. Zuddas, Epigraphica 76, 2014, 237; O. Salomies, Arctos 49, 2015, 174. 175; S. Segenni, in Amiternum 20 cum im. phot. (p. 21); P. Garofalo, Rationes rerum 7, 2016, 195–197; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31; Gallo, Prefetti 171. 229. C. Sallius Proculus splendidissimus vir redit tit. n. 4207. 4208 (?). 4399; cf. etiam quae adnotata sunt in commentario tit. n. 4208. De adiectivo splendidus vide ex. gr. H.-G. Pflaum, Bonner Jahrb. 171, 1971, 358 (= eund., Scripta Varia II 21–22); S. Demougin, Epigraphica 36, 1975, 174–187; eand., Ann. Ist. Orient. Napoli 2, 1980, 157– 169. De locutione perpetuo et simplicissimo amore vide A. Giardina, in La terza età 72. De patrono et eius virtutibus etiam vide M. G. Granino Cecere, in L’orde équestre 178. 180; D. Saavedra-Guerrero, L’Ant. Class. 68, 1999, 203; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 273 (etiam vide infra ad tit. n. 4399). De Salliis Amiterninis fusius disseruerunt S. Segenni, Stud. Class. Orient. 41, 1991, 395–401; Buonocore, Riv. Arch. Crist. 70, 1994, 190–196; etiam Cecconi, Governo imperiale 194–197. De septem Aquis (agitur de pago quodam in agro Reatino sito) et summo magistro, praeter Th. Mommsen in commentario huius tituli, vide S. Segenni, Epigraphica 42, 1980, 67. Saec. III ante medium p. C. n. 4207 (cf. p. 683) = ILS 5015. Desideratur (ab altera parte tit. n. 4250 legitur). Fuit basis ex marmore Pario ed alta più del naturale Carli apud Mommsen in adp. De traditione manuscriptorum vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 246; Ciccarelli, Storie locali 355. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3792; Wilmanns, Exempla 2067c; Buonocore, in Fonti latine e greche II 612 n. 29. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Manni, Storia dei municipi 142; Segenni, Amiternum 65. 138. 139; eand., Suppl. It. 9, 1992, 34 ad tit.; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40. 44–45 (cf. AE 1993

ADDENDA ET CORRIGENDA 585); Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1039; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 22; T. Haeck, Latomus 64, 2005, 606; D’Eredità, Aveia 108. 143 cum im. phot. tab. I; Forni, Tribù S34; Buonocore, in Tribù romane 34; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 273; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 187. 203; E. Roscini – E. Zuddas, Epigraphica 76, 2014, 237; O. Salomies, Arctos 49, 2015, 174. 175; S. Segenni, in Amiternum 20; P. Garofalo, Rationes rerum 7, 2016, 195– 197; Gallo, Prefetti 229. De C. Sallio Proculo vide ad tit., qui praecedit. 4208 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 442. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2068; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3790; A. Gallo, Amiternum 49; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 185; Ville, Gladiature en Occident 197; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 41, 1991, 395–397 (AE 1992, 360); Buonocore, Epigrafia anfiteatrale 37 n. 13 cum im. phot. tab. IX fig. 3 (e libro Giovenazzi deprompta); M. Kleijwegt, Historia 2, 1993, 110–117; Fora, Munera gladiatoria 154–155 n. 176; Forbis, Municipal Virtues 168 n. 235; Buonocore, in Fonti latine e greche II 612–613 n. 30; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 68 n. 62 (etiam cf. p. 22–23. 40); Zelazowski, Honos bigae 64–70 n. 60; Ciabarra, Anfiteatri 89–91 n. 2.3.2 cum im. del. fig. 90–91 (e Buonocore); Engfer, Private Munifizenz 146–147 n. 220 (etiam cf. p. 175); A. La Rocca, Sc. Ant. 23.1, 2017, 227–228. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; R. Gardner, JRS 3, 1913, 218; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 20; Segenni, Amiternum 25; eand., Suppl. It. 9, 1992, 34–35 ad tit.; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 44; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 41. 44; J. Zelazowski, Epigraphica 59, 1997, 175. 177. 178. 186. 188; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1039. 1046; Tosi, Edifici di spettacoli 270; M. Kajava, in Valle di Comino II 69; D’Eredità, Aveia 116; Goffin, Euergetismus 22; C. Berrendonner, in Quotidien municipal 326–327; Buonocore, in Dediche sacre 291; eund., in Ex adversis fortior resurgo 34; A. De Santis, in Reate e l’Ager Reatinus 35; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 187; Fasolini, Tribù romane 159; L. Pietanza, Indulgentia: virtù e strumento amministrativo del princeps (Documenti e studi 44), Bari 2010, 42. 140; Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale 39; E. Guidoboni et al., Bull. Seism. Soc. Amer. 102, 4, 2012, 1602; S. Segenni, in Amiternum 15. 20; K. Marmouri, Epigraphica 77, 2015, 189; O. Salomies, Arctos 49, 2015, 174. 175; P. Garofalo, Rationes rerum 7, 2016, 195–197; Buonocore, in Curae cittadine 96 adn. 5; Gallo, Prefetti 171. Wilmanns male praemittit tit. n. 4290, quasi huius tituli pars esset, scil. [C. Salli]o C. f. Restio patrono no[stro] | [splendidissimo] viro atq[ue ob existimatio]|[nem merit]orum Proculi p[atris et ipsius]. – 1–5 [C. Sallio C. f.] | [Quir(ina) Proculo] | [splendidissimo] | viro atq[ue - - (progenies, proles, suboles verba supplenda)] | [Salli]orum, Proculi p[atroni et - - -] Segenni et Kleijwegt nescio an recte (p[atroni filio] non excludit Kleijwegt). – 6–7 adiu[ncta mu]|neris Wilmanns. – 7 om[nium hoc loco] ego dubitanter. – 10–11 adfect[ione in om]|nibus Wilmanns. – 12 quam in amphitheatr[o haberet] Wilmanns, qui etiam lineam aliam addidit, nescio an recte, scil. [ponendam curavit d(ecurionum) d(ecreto)]. Agitur fortasse de filio C. Sallii C. f. Quirina Proculi (cf. Harmand, Le patronat 271–272; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 153 n. 450–452; S. Segenni, Stud. Class.

2126

REGIO IV Orient. 55, 2009 (2011), 273; vide autem Segenni, quae in ephemeride Stud. Class. Orient. supra laudata C. Sallium Proculum ipsum fuisse suspicatur), quem supra tractavi, qui ex indulgentia, cum praetextatus adhuc esset (de praetextatis vide Jacques, Privilège 486–489; etiam cf. H. Mouritsen, Chiron 28, 1998, 239), editionis muneris Corneliani causa, munus cum quattuor gladiatorum paribus nec non reliquo splendido apparatu edidit, adiutore patre (cf. locutionem adsedente patre tit. huius Corporis vol. XI 6357, de quo Gregori, Epigrafia anfiteatrale II 34–35 n. 15). De gente Salliorum fusius disseruerunt Kleijwegt et Zelazowski, l. l. De biga, honore ad munerarios pertinente, praeter P. Sabbatini Tumolesi, BCAR 89, 1984, 31 cum adn. 18 et J. H. D’Arms – T. A. J. McGinn – P. Visonà, Puteoli 9/10, 1985/86, 69–70, praesertim vide J. Zelazowski, in Atti Roma I 881–889; eund., Honos bigae passim; eund., in Varia epigraphica 495–512. De plebe urbana cf. A. La Rocca, Sc. Ant. 23.1, 2017, 225–226. De verbis adfectione et amore simul memoratis cf. A. Giardina, in La terza età 73 (de vocabulo adfectio/adfectatio inter al. vide A. Pistellato, in Quotidien municipal 626 et G. Paci, Picus 33, 2013, 246–247). Cornelii alii redeunt tit. n. 4506 (C. Norbani Flacci consulis a. 24 a. C. n. uxor Cornelia quaedam praetermittenda quoque non est). De locutione ex indulgentia praeter Buonocore, Epigrafia anfiteatrale, l. l. 82 etiam vide A. Nakagawa, in Opinione pubblica 80–85 et Pietanza, l. l.; de verbo fovere O. Salomies, Arctos 45, 2011, 115; de sacerdote etiam vide M. G. Granino Cecere, in L’orde équestre 178. 180; de munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 102. Saec. II post medium p. C. n., ad quod tempus locutio ex aere conlato (de qua vide S. Mrozek, Epigraphica 43, 1981, 161–163) sane congruit. 4209 (cf. p. 683) Cave, quod titulus ad Peltuinum Vestinorum fortasse referendus est (vide supra ad p. 1616). 4210 Tabula ex lapide calcario undique imminuta in usum posteriorem rhombi instar resecta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra (41,5) x (43) x 17,5. Litt. 5,5/6. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53762. 53817. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001682). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 613 n. 31. – Cf. Manni, Storia dei municipi 142; Segenni, Amiternum 65; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 203.

3 [- - - Augustal]ium dubitanter. Ex forma litterarum saec. I medio p. C. n. tribuerim. 4211 Desideratur. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 613 n. 32; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21,

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 2010 (2011), 200; S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 8 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Manni, Storia dei municipi 141; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; Segenni, Amiternum 62 adn. n. XIII; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; eand., in Epigrafia 2006 II 719; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4212 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 388. Exemplum repetiverunt Garampi, ms. f. 292r. 298r; Buonocore, in Fonti latine e greche II 613 n. 33; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201; S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 26 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Manni, Storia dei municipi 142; Segenni, Amiternum 63 adn. n. VII. 73; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39. Tresviros Augustales Amiterninos recensui ZPE 108, 1995, 128–129 (= id., Abruzzo e Molise I 84). Temporis spatio inter saec. I ex. et saec. II in. p. C. n. comprehenso tit. tribuendus esse mihi videtur. 4213 (cf. p. 683) = ILS 5611. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 246. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3948; Buonocore, in Fonti latine e greche II 613 n. 34. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Staerman – Trofimova, La schiavitù 126 adn. 1; Segenni, Amiternum 73. 138; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; Wohlmayr, Kaisersaal 152. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 4212. De voce paenula ad architecturam pertinente (de re autem non satis constat) vide ThLL X 1, col. 70 lin. 43– 47; etiam cf. locutionem tit. huius Corporis vol. XII 2391 = ILS 5550, scil. porticum cum suis columnis et paenul(is) duabus. Saec. I p. C. n. fuisse potest. 4214 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 80 n. 33 cum im. del. fig. 3. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 120; Buonocore, in Fonti latine e greche II 613 n. 35. – Cf. Segenni, Amiternum 73; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 4212. – Helvacia Asterope quaedam memoratur. Temporis spatio inter saec. I ex. et saec. II in. p. C. n. comprehenso titulum tribuerim. 4215 = ILS 6561. Basis ex lapide calcario in fronte levigata undique fracta, a tergo in usum posteriorem resecta marginibus imminuta (107) x (65) x (17). Corona in fronte ex parte decussa est, crepido periit; facies sursum directa ad statuam collocandam excavata. Litt. inter lineas ad delineandum ductas, quarum vestigia adhuc inspici possunt, maxima ex parte evanuerunt 4,8–4. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 61.43. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001683). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 237. 299. 628; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 243. 244. Exemplum repetiverunt Marini in codice sign. Vat. lat. 9125 f. 173r; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3955; Buonocore, in Fonti latine e greche II 614 n. 36; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1075–1076. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 264; Segenni, Amiternum 224; eand., Suppl. It. 9,

2127

ADDENDA ET CORRIGENDA 1992, 35 ad tit.; A. Magioncalda, in Epigrafia di confine 184. 195; Chr. J. Goddard, in Cités de l’Italie 303; S. Segenni, in Amiternum 20.

3 ob cuius dedicatione pro ob cuius dedicationem. De munificentia cf. Laum, Stiftungen II 174 n. 35; G. Le Bras, in Studi Salvatore Riccobono III 27; J. Szilágy, Acta Ant. Hung. 11, 1963, 369; S. Mrozek, Historia 27, 1978, 36; eund., Distributions 41. 43; M. Kajava, Arctos 32, 1998, 123; M. Colombo, ibid. 51, 2017, 51; C. Zaccaria, in Hommages Francis Tassaux 203. Titulus dedicatus a. 338 p. C. n. (de Flavio Urso et de Flavio Polemio consulibus vide PLRE Ursus 4 et Polemius 4). 4216 Desideratur (ab altera parte tit. n. 4217 legitur). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 614 n. 37. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit. 2 fuisse videtur nomen quod terminatur in -sienus (vide Solin – Salomies, Repertorium2 280. 495); in tit. Amiternino 4182 memoratur octovir T. Titsienus. Cuius aetatis fuerit, nescio. 4217 Desideratur (ab altera parte tit. n. 4216 legitur). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 614 n. 38; Tarpin, Vici et pagi 396 n. IV.33.23. – Cf. Segenni, Amiternum 70; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 117; C. Letta, Stud. Class. Orient. 50, 2004 (2008), 241; Buonocore, in Dediche sacre 291; C. Letta, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 68; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 2 [d]e pagi [decreto] iam dubitanter Mommsen. Aetatis rei publicae labentis fuisse potest. 4218 = I2 1857 (cf. p. 1049). Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata (71) x (102) x ?. Litt. 9. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn vidit, nempe in vico San Vittorino, sub ara maxima muro adfixa in crypta ecclesiae S. Victorini, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Gia-

ADDENDA ET CORRIGENDA como Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001684). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 614 n. 39. – Cf. Segenni, Amiternum 162; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.

coirav[- - -] pro curav[- - -]. Saec. I medio a. C. n. ex forma litterarum tribuo. 4219 = I2 1859 (cf. p. 1049). Tabula ex lapide calcario a sinistra et a dextera imminuta, a tergo levigata 51 x (36) x 7. Area titulo inscribendo destinata excavata caelo dolata adesa superne margine rudi prominente praedita. Litt. 7. Puncta triangularia. Exstat in urbe L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53764. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001964). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 614 n. 40. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.

1 ex. quomodo legendum, incertum; Pet[r(onis) f.?] Degrassi, I2 fortasse recte (de praenomine Petronis fusius disseruit Salomies, Vornamen 85–86; id., in Prénoms 31– 32, cum amplissimo commentario titulis collectis; etiam vide S. M. Marengo, in Epigrafia e archeologia romana 331–332). E forma litterarum (cauda litt. Q recta) et ex punctis triangularibus sursum directis saec. I medio p. C. n. tribuerim.

2128

REGIO IV 4220 Fuit ad vicum San Vittorino in turri, ubi Mommsen descripsit et Dressel recognovit. Nunc periit aut latet. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 614 n. 41. – Cf. Segenni, Amiternum 69. 161; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 45; Spadoni, I Sabini nell’antichità 118. 1 [- - - f]orenses [- - -] S. Segenni, Suppl. It., l. l. recte suspicata est; cf. infra ad tit. n. 8218 (de forensibus etiam cf. G. Camodeca, in Pompei 334). Fuisse potest primae aetatis imperatoriae. 4221 redit infra tit. n. 4310. Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte expolita (45) x (20) x ?. Litt. 15–13. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe in vico San Vittorino, in ecclesia S. Victorini extrinsecus parieti adfixa ad septentrionem versus, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et imaginem photographicam sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001965). Exemplum repetivi Buonocore, ZPE 58, 1985, 229 n. 28 (= id., Abruzzo e Molise II 791 n. 28); id., in Fonti latine e greche II 615 n. 42. – Cf. Segenni, Amiternum 161; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35. 45 ad tit. (quae autem de eodem titulo non suspicatur); Buonocore, in L’iscrizione e il suo doppio 217. Ex punctis triangularibus sursum directis et ex litterarum forma aetatis Augusti esse videtur. 4222 Ollarium ex lapide calcario 40,5 x 163,5 x 93,5 cum foraminibus minoribus aequalibus quadratis quattuor et maioribus item aequalibus rotundis tribus (cf. Mommsen supra ad tit.). Facies undique scalpro dentato dolatae. Inscriptio in latere dextero legitur. Litt. inaequales 4,5–4. Punctum triangulare. Humi iacet in ecclesia S. Victorini vici San Vittorino intrinsecus, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001966). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 615 n. 43. – Cf. Segenni, Amiternum 162; Buonocore, ZPE 58, 1985, 227 n. 18 (= eund., Abruzzo e Molise II 788 n. 18); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit. De ollariis vide, ex. gr., Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista 95 cum adn. 168. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 4223 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3959; Buonocore, in Fonti latine e greche II 615 n. 44. – Cf. Segenni, Amiternum 147; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35 ad tit.; C. Ricci, SEBarc 18, 2020, 72. 82 n. 12; F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 183 F14. Nomen plumbarii redit tit. n. 8255 (Amiternios alios habes tit. n. 4224. 4231. 8256); de cognomine cf. C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 319. Aetatis imperatoriae incertae. 4224 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 615 n. 45. – Cf. Segenni, Amiternum 147; eand., Epigraphica 51, 1989, 146; eand., Suppl. It. 9, 1992, 35– 36 ad tit.; C. Ricci, SEBarc 18, 2020, 72. 82 n. 13; F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 183 F15. 1 Q. Pi7li8us, Q. Amiter[nius] restituerim (tit. n. 4426 laudatur Pilia L. f. quaedam); attamen tota lectio incerta manet. 4225 = ILS 6015. Tabula ex lapide calcario in fronte expolita 75 x 45 x 5 circ. Litt. inter lineas ad delineandum ductas insculptae 5–4. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2723; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4314; Buonocore, in Fonti latine e greche II 615 n. 46; I. Piso, SEBarc 6, 2008, 156 n. 3. – Cf. Segenni, Amiternum 32. 84. 159; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 177; S. Segenni, in Amiternum 19; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 54. 1–3 de locutione paries lateric(ius) | communis solum | inter duos parietes cf. tit. huius Corporis vol. X 3137 = ILS 6014 (aditum et | cisternam | communem), X 3138 = ILS 6014a (iter et scala | commune) nec non tit. Ostiensem ab H. Bloch publici iuris factum in NS 1953, 301 n. 68 (= AE 1955, 186; etiam vide M. L. Caldelli, in Epigrafia ostiense 557 n. 1436). C. Iulius C. f. Quir. Celsus, Amiterno ortus, redit tit. n. 4453; fuit curator viae lignariae triumphator, dilectator per Aquitanicae undecim populos, procurator XX hereditatium per provincias Narbonensem et Aquitanicam, procurator Neaspoleos et mausolei Alexandriae, procurator XX hereditatium Romae, procurator patrimonii, procurator provinciarum Lugdunensis et Aquitanicae, a libellis et censis electus a Pio (vide Pflaum, Carrières 253–257 n. 106. 969–971 n. 106bis; eund., Les fastes de la province de Narbonnaise (Supplément à Gallia 30), Paris 1978, 159–161 n. 1; L. Petersen, PIR2 I 258; S. Lefebvre, Cahiers du Centre G. Glotz 9, 1998, 248. 249. 252. 254. 257. 258. 262; I. Piso, l. l. 155–168; A. Magioncalda, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 473–476 cum bibliographia ampliore; T. Carboni, La parola scritta al servizio dell’imperatore e dell’impero: l’ab epistulis e l’a libellis nel II secolo d.C. (Antiquitas 1. 70), Bonn 2017, 42– 43 et passim cum alia bibliographia). De officio vicesimae hereditatium vide C. Tolsa Domènech, SEBarc 9, 2011,177–192; M. M. Perilli, Maia 71, 2019, 467–480). Saec. II ante medium p. C. n. tribuenda. 4226 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3452; Buonocore, in Fonti latine e greche II 615 n. 47. – Cf. Segenni, Amiternum 92; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit. Apisii redeunt tit. n. 4237. 4454. 4465. 4466. 4467 (etiam cf. tit. n. 4352). Quinctii vel Quintii tit. n. 4385. 4482 = I2 1880. 4483. De magistro ludi vide C. Courbaud, Dict. Antiq. III 2, 1384–1385; Staerman – Trofimova, La schiavitù 133; etiam cf. ex. gr. tit. huius Corporis I2 2705 (cf. p. 845. 935) = ILLRP 726; VI 9530; XI 3568. Quin primae aetatis imperatoriae fuerit, non excludo. 4227 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3452; Buonocore, in Fonti latine e greche II 615 n. 48; Chioffi, Caro 71 n. 88 (cum alia bibliographia). – Cf. L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71; Segenni, Amiternum 91; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 41. 44. Herucii alii tit. n. 4475. 4476 quoque reperiuntur. De laniis praeter Chioffi, l. l. vide Diz. epigr. IV 471 et J. C. Lowe, Class. Ant. 4, 1985, 76–79. Saec. I p. C. n. esse quoque potest. 4228 Desideratur. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 616 n. 49; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 69 n. 63 (etiam cf. p. 30). – Cf. Segenni, Amiternum 73; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; Buonocore, in Dediche sacre 291. De vocabulo doctor vide Diz. epigr. II 1928–1929. Utrum de sacerdote quodam agatur (cf. Evans, Cults 110 et Prosperi Valenti, l. l.) necne, mihi incertum videtur. Aetatis imperatoriae incertae.

2129

ADDENDA ET CORRIGENDA 4229 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 616 n. 50. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4230 Stela ex lapide calcario in parte postica scabra 87 x 40 x 12, fortasse supra semicirculata (vestigia acroteriorum exstant). Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata cymatio cincta inverso 59 x 28; in tympano culter (de quo anaglypho cf. bibliographiam collectam ab U. Soldovieri, PP 74, 2019 (2020), 229) et quod instrumentum nescio (fortasse ad pedum reddendum) inspiciuntur. Litt. actuariae 3,5–1,5. Puncta triangularia. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 995.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001967). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 485; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245. Exemplum repetiverunt Zimmer, Berufsdarstellungen 105–107 n. 15 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 616 n. 51; Chioffi, Caro 72 n. 91 (cum alia bibliographia). – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 279 (errore scr. 4455); L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71; Segenni, Amiternum 91; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 9 (= eund., Viabilità 94. 95); Brancato, Repertorium II 94. 98.

ADDENDA ET CORRIGENDA 2 Afino vidi in lapide; videtur esse nomen aliunde ignotum Afinus (vide Solin – Salomies, Repertorium2 8) potius quam errore quadratarii Afino; – 6 verbum merenti litteris RE inter sese non coniunctis super MENTI adiectis eadem manu correctum; 6–7 qu|on pro cum. De nomine gentilicio Feronii vide P. Aebischer, Rev. Belge de Philol. et d’Hist. 13, 1934, 5–23; B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 576. 582; Di Fazio, Feronia 18. 45. Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. II ex. et saec. III in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 4231 = ILS 6547. Tabula ex lapide calcario marginibus detrita in fronte scalpro dentato dolata a retro scabra 46 x 91 x 16. Litt. affabre insculptae 5,8–5,5. Puncta in formam virgulae acclivis et triangularia inter syllabas magna ex parte signata (de punctis inter syllabas et vocabula signatis cf. ex. gr. W. Gardner Hale, Harvard Studies in Class. Philol. 7, 1896, 265). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 207), ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 978.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001968). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 452; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 616 n. 52. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 271–272; Segenni, Amiternum 158; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 110; Gallo, Prefetti 170.

1 Amiternìus errore cum I longa script. vidi in lapide. – 3 PETRONIA Mommsen supra, P9A0ETRONIA vidi in lapide (ut iam Segenni apud Suppl. It., l. l. bene recensuit): quod nomen littera A minoris mensurae inter P et E adiecta eadem manu correctum. – Kalliste pro Calliste. De liberto publico vide Halkin, Les esclaves publics 147. 169. 173. 244; Weiß, Sklave 238 n. L23; C. Ricci, SEBarc 18, 2020, 82 n. 14. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori puncta inter syllabas posita congruit. 4232 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 616 n. 53. – Cf. Segenni, Amiternum 88; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 108; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 247; eand., in Amiternum 19. C. Bruttii Praesentis consulis a. 139 p. C. n. servus alter redit tit. n. 8244. Esse potest saec. II medii p. C. n. 4233 Cippus ex lapide calcario a sinistra fractus, in fronte scalpro dentato dolatus, a tergo scaber 62 x (43) x 23. Litt. 6– 5. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine versus redacta. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1056.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001969).

2130

REGIO IV De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 616 n. 54. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; eand., in Epigrafia 2006 II 722.

3 [S]eptimia supplendum. Praedia Anchariorum memorantur in tit. illo aetatis rei publicae huius Corporis vol. I2 1853 = n. 8242. De cognomine Semitico Mart(h)ae vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 736 et passim. Ex litterarum punctorumque forma saec. I post medium a. C. n. tribuendum puto. 4234 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 75 n. 8; A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 104; Buonocore, in Fonti latine e greche II 617 n. 55; id., in Annaei 66 n. 106. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit. 2 Protemus pro Protimus. Nomen gentilicium Annaei in tit. in Italia repertis memorato fusius tractavi in Annaei, l. l. 39–72. Prioris partis saec. I p. C. n. vel paulo antea fuisse videtur, cui tempori formula v(ivus) f(ecit) in v. 3 exarata sane congruit; de quo verbo usque in aetatem Neronianam communi vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172. 4235 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 617 n. 56; id., in Annaei 67 n. 106. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit. De nomine gentilicio Annaei vide ad tit. qui praecedit. Ex eo, quod “litterae vetustae” fuisse videntur (testibus Mommsen et Dressel) ad saec. I ex. a. C. n. saltem adducunt. 4236 = I2 1862 (cf. p. 1050). Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 463. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 617 n. 57. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit. 4 Onensimus pro Onesimus. Ex forma litterarum (“litteris satis vetustis” Mommsen supra ad tit.) saec. I medio a. C. n. tribuerim.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 4237 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 386. 785. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 617 n. 58. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 36 ad tit.; D’Eredità, Aveia 127; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 249; Brancato, Repertorium II 95. 1 de praenomine Tituli vide cum amplissimo commentario Salomies, Vornamen 93–94; eund., in Prénoms 35– 36. – 2–3 Apisiai, Maiai pro Apisiae, Maiae (de casu gen. vel dat. sing. in -ai cadente cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). Etiam vide infra tit. n. 4465. De explanatione locutionis in exemplum L. f. f. insculptae in v. 3–5 vide imprimis O. Salomies, Arctos 27, 1993, 95–101, cum quo nunc consentio; contra, ex. gr., vide Seston, Scripta Varia 321–331 et S. Priuli, NS 33, 1979, 340–341. De formula arbitratu inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20. 1969, 385–386; I. Di Stefano Manzella, ZPE 85, 1991, 178–180; A. Magioncalda, in Finanze municipali 207; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340; H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93, H. Solin – P. Tuomisto, in Studi storico-epigrafici 24 et G. Vettori, Epigraphica 82, 2020, 380–387. Non excludo, quin saec. I medii a. C. n. fuisse quoque possit. 4238 Stela ex lapide calcario a dextra, sinistra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (14) x (25) x 22. Superne reliquiae coronae prominentis supersunt. In latere dextro vestigia quaedam ad pateram referenda adhuc inspiciuntur. Litt. 3,5–2,5. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53768. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001970). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 768; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 617 n. 58. – Cf. Segenni, Amiternum 88; eand., Suppl. It. 9, 1992, 36–37 ad tit.; S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 32; Buonocore, in Fides amicorum 102.

1 [L]aberiae L(uci) f(iliae) Segenni, Suppl. It. fortasse recte; cf. praedia Laberiae Crispinae (infra ad tit. n. 8201), uxoris C. Bruttii Praesentis consulis 139 p. C. n. – 2–3 de rarissimo nomine Primitii, si recte intellexi, vide Solin – Salomies, Repertorium2 149. – 3 cognomen Hostiliani cum littera S minoris mensurae supra V eadem manu adiecta. – 4 [c]oiugi karis(simae) pro [c]oniugi caris(simae). Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit.

2131

ADDENDA ET CORRIGENDA 4239 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 617 n. 60. – Cf. G. D. Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 166; Kubitschek, Imperium 54; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.; Forni, Tribù A985; Buonocore, in Tribù romane 34. De nomine Appuleii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 464; M. D’Asdia, Arch. Class. 53, 2002, 453. 456. Lacutulani alii tit. n. 4179. 4467 redeunt. De praenomine muliebri Paul(l)ae vel Pol(l)ae vide I. Kajanto, Arctos 7, 1972, 29; Salomies, Vornamen 71. 132. 239. 320–323. 332. 334 et nunc Kajava, Praenomina 50–59 et passim (titulus memoratur p. 53). Temporis spatio inter aetatem rei publicae ex. et imperatoriam in. comprehenso titulum tribuendum esse Kajava suspicatur, fortasse recte. 4240 Stela ex lapide calcario fortasse supra rotundata, in fronte leviter expolita, a dextera imminuta, latere dextero pariete obtecto (71) x (38) x 18 circ. Litt. 6–4. Exstat in vico San Vittorino pro gradu ante diribitorium epistularum adhibita, ubi a. 1993 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 618 n. 61. – Cf. Segenni, Amiternum 160 cum im. phot. tab. 15 fig. 2; eand., Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit. 1 vi(vit) solve. – 2 Attiai pro Attiae (de casu dat. sing. in -ai cadente cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160); Syra[e] vel Syra[i] suppleverim. L. Attius Sosia idem tit. n. 8269 redit. E lingua litterisque nec non ex monumenti forma posteriori parti saec. I a. C. n. tribuenda esse videtur. 4241 Stela ex lapide calcario supra rotundata in fronte caelo dolata, a tergo satis expolita, infra imminuta nullo autem litterarum detrimento (51) x 34 x 10,5. Litt. affabre insculptae 4,5–3. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 459), ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 976.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001971). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 441. 586; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 618 n. 62. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 271; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.; Haack, Prosopographie 33. 5–6 Pyralis pro Pyrallis. – De Aufidiis Amiterninis (etiam cf. infra tit. n. 4361. 4371. 4405. 4406. 4468. 4527. 8238. 8253. 8342) vide Mathieu, Aufidii 140–141, qui de Publio Aufidio Pontiano Amiternino illo a Varr. re rustica 2,9,6 memorato fusius quoque disseruit. Forma litterarum ad saec. II post medium p. C. n. adducit, cui tempori locutio D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta congruit. 4242 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 389. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 618 n. 63. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 179. Aufidienos alios habes in tit. n. 4396. 8271. 8272 (de nomine gentilicio vide R. Syme, JRS 39, 1949, 10 et Ph. Mauget, in Approches épigraphiques 180). De nomine Tiberii Schulze, Eigennamen 247 adn. 5. 479 adn. 4. Non excludo, quin saec. I p. C. n. sit tribuendus. 4243 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 618 n. 64. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch.

ADDENDA ET CORRIGENDA Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4244 Delendus est; agitur enim de parte inferiore tit. n. 4292. Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit. 4245 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 618 n. 66. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118 (= eund., Abruzzo e Molise I 275); Brancato, Repertorium II 92. 7 FEIDANA traditur, attamen quid subsit mihi non liquet. Nomen gentilicium Avidiacci in tit. Vestinis passim memoratur. Fuitne inscriptio Vestina origine? Ex locutione D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. tribuenda esse videtur. 4246 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 619 n. 67. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit. 2 fortasse Beben[iana] pro Baeben[iana]. Aetatis imperatoriae incertae. 4247 Stela ex lapide calcario supra et a sinistra fracta, infra rudis, in fronte satis expolita (75,5) x (45,6–30,3) x ?. Litt. 3,5–3. Punctum triangulare. Exstat in vico San Vittorino humi iacens in pavimento inserta prope aditum ecclesiae S. Victorini intrinsecus, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001972. 2292). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 619 n. 68. – Cf. eund., ZPE 58, 1985, 227 n. 19 (= eund., Abruzzo e Molise II 789 n. 19); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.

2132

REGIO IV 1 litterae lectu difficiliores. – 2 in. [- - -]A L Dressel supra ad tit. in exemplo; [- - -]N tantum ego, inde [co]n(iugi) restituerim. – 2 Bìtus pro Bìthus, etiam cf. supra ad tit. Interpromii repertum n. 7050 (de cognomine fusius disseruit inter al. H. Solin, in Studia Georgi Mihailov 438– 439); posit pro posuit. Ex forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. saltem tribuerim. 4248 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 619 n. 69. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.; Forni, Tribù C198; Buonocore, in Tribù romane 34. De nomine Caedii vide A. Schulten, Klio 2/3, 1902/03, 167. 237 et Haack, Prosopographie 36. Saec. I a. C. n. labentis fuisse potest. 4249 Stela ex lapide calcario in fronte levigata marginibus fortasse imminuta (59) x (44,5) x 27 circ. Litt. aequales affabre insculptae hodie evanidae (v. 3 concinne in medio positus) 5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe in vico San Vittorino, in ecclesia S. Victorini intrinsecus pro gradu sexto adhibita, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001973). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 80 n. 31 cum im. del. fig. 3; A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 477. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 119; Buonocore, in Fonti latine e greche II 619 n. 70. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 162; Buonocore, ZPE 58, 1985, 226 n. 15 (= eund., Abruzzo e Molise II 787 n. 15); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit. 1 Thalea pro Thalia. De nomine Caedii vide ad tit. praecedentem. Forma litterarum ad imperatoriam aetatem in. adducit. 4250 Desideratur (ab altera parte tit. n. 4207 legitur). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 619 n. 71. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.; D’Eredità, Aveia 148–149; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. De nomine gentilicio Caesii vide Natale, Fossacesia 93). Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4251 = I2 1866 (cf. p. 1050 cum im. phot. tab. 96 fig. 4). Stela ex lapide calcario supra semicirculata in fronte caelo dolata infra rudis, a sinistra in usum posteriorem resecta 63 x (29,5) x 2,9 circ. Litt. profunde insculptae 5,5–3,8. Puncta triangularia sursum directa. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000769. 1974). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 80 n. 30 cum im. del. fig. 3. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 119; Diehl, Altlateinische Inschriften5 588; Buonocore, in Fonti latine e greche II 619 n. 72. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 243; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 134.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2133

ADDENDA ET CORRIGENDA 4253a Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte expolita, a tergo scabra (73) x (23–50) x 35. Litt. optime insculptae 7. Punctum triangulare. Nunc exstat inter reposita amphitheatri Amiterni prope vicum San Vittorino, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001975). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 620 n. 75. – Cf. Segenni, Amiternum 124; eand., Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. Vocalis A apice notata. Saec. I p. C. n. ante medium vel potius aetatis Augusteae. 4254 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 620 n. 76. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. 3 fortasse Pilom[- - -] pro Philom[- - -] (cf. Solin, Namenbuch2 1695). Aetatis incertae. 4255 Stela ex lapide calcario, supra anaglyphis ornata, quae distingui nequeunt (utrum vestigia rerum ad mundum muliebrem pertinentium, scil. speculi et sim., distingui possint necne incertum). Area titulo inscribendo destinata haud excavata marginibus cincta esse videtur. Litt. attritae maxima ex parte evanuerunt, imprimis versuum 7–8. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe in vico San Vittorino, in turri campanarum ecclesiae S. Victorini extrinsecus loco edito, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli quatenus potui et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 79.3736. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001976. 2003). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 479. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4284; Buonocore, in Fonti latine e greche II 620 n. 77; id., in Temptanda viast 18 n. 24*. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 102; Brancato, Repertorium II 93.

2 Setus pro Zethus, 3 Bacis pro Bacchis (de quo cognomine nunc vide F. Muscolino, Epigraphica 82, 2020, 312), 4 Caesiai pro Caesiae (de casu gen. vel dat. sing. in -ai cadente cf. inter alios M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). – 3–4 postea additi esse videntur. De nomine gentilicio Caesii vide ad tit., qui praecedit; de Publiis Caesiis vide D. Nonnis, in Voce concordi 525. Ex forma litterarum alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 4252 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 620 n. 73. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37 ad tit. De raro nomine Caneni vide V. Canussio, Inv. luc. 15/16, 1993/94, 69. Cui aetati sit tribuenda, nescio. 4253 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 620 n. 74. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 37– 38 ad tit. 1–2 Calli|us dubitanter Mommsen (vide ad p. 798); Cani|us Segenni. Cur non Caeli|us (cf. tit. supra n. 4195) vel etiam Caili|us? – 5 airescat fortasse pro haeresca(n)t (gratis ago Manfred Schmidt, qui per litteras d. 2 m. Aug. a. 2021 me certiorem fecit). Fortasse saec. I a. C. n.

1 Fortunate pro Fortunatae. – 3–4 dulcissime pro dulcissimae. – 4 Foebe pro Phoebe. – 8 iunctura indignum facinus ex. gr. reperies tit. huius Corporis vol. VIII 1047 (cf. p. 929) = 9472. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuenda.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4256 Tabula ex lapide calcario undique imminuta, in fronte levigata (53) x (26) x ?. Litt. 7–5,5. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn decripsit et Dressel recognovit, nempe in vico San Vittorino, muro culinae parochialis ecclesiae S. Victorini adfixa, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001977). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, ZPE 58, 1985, 228–229 n. 24 (= id., Abruzzo e Molise II 790–791 n. 24); id., in Fonti latine e greche II 620 n. 78. – Cf. Segenni, Amiternum 162; eand., Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit.

1–3 variis rationibus supplendum: vide dissertationem meam supra, l. l. 229 (1 cognomen Cleo(n) fuisse haud recte suspicatur L. Gasperini, NS 1959, 275–276). Medii aevi tempore (saec. XII–XIII) adiecta sunt haec: BE|RAL|DVS | PECVS | FECIT HOC i. e. Berardus episcopus fecit hoc (de quo episcopo Berardo agatur, incertum). Temporis spatio inter saec. I et II p. C. n. comprehenso tribuerim. 4257 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 620 n. 79. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. 1–2 in indice p. 706 Mommsen hoc modo rationem nominis restituere temptavit, scil. *C. Atulius C. [l.] Demetrius, attamen in dubio maneo. Cuius aetatis sit, non definio. 4258 Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte adesa (25) x 58 x ?. Litt. 7. Nunc exstat pro gradu aedium quarundam adhibita in vico San Vittorino, in platea Calentano appellata, ubi a. 1993 contuli. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 621 n. 80. – Cf. Segenni, Amiternum 160 cum im. phot. tab. 15 fig. 4; eand., Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. P(ublius) Firmanius [- - -] vidi in lapide. Ex litterarum forma saec. I ante medium p. C. n. fuisse videtur. 4259 Tabula ex marmore in fronte et a tergo expolita, a dextra et a sinistra imminuta (59) x (44,5) x 11,5. Litt. affabre

2134

REGIO IV insculptae 14–8. Humi iacens in ecclesia S. Victorini intrinsecus, in vico San Vittorino, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001978). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetiverunt V. Zecca, Abruzzo 5, 1967, 79 n. 1; Buonocore, ZPE 58, 1985, 224 n. 8 (= id., Abruzzo e Molise II 785 n. 8); id., in Fonti latine e greche II 621 n. 81. – Cf. Segenni, Amiternum 162; eand., Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit.

1 Lavi[nia] male Zecca. – 3 V, id est v(iva). Flavii alii redeunt tit. n. 4260. 4261. 4379. 8433. Ex forma litterarum alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim. 4260 Fuit tabula a dextra fracta; nunc desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 783. 821. Exemplum repetiverunt E. Danese Zulli, in Antinoriana I 188–189 cum im. del. ex Antinori deprompta; G. G. Pani, ICI III 53–54, n. 39, cum im. del. deprompta ex manuscripto Antinori, ms. vol. XLIV p. 159, in bibliotheca publica S. Thomae in urbe L’Aquila nunc servato; Buonocore, in Fonti latine e greche II 621 n. 82. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. Plaetorii alii redeunt in tit. n. 4460. 4481 (de nomine ex. gr. vide C. Marangio, in Acta Barcelona II 904). Priore medii aevi tempore (scil. saec. VII–VIII) titulus litteris Graecis compositus adiectus est (“Infra est inscriptio litteris Langobardicis” Mommsen supra ad tit.), in quo tres presbyteri memorati esse videntur: de re universa Danese Zulli l. l. nec non praesertim G. G. Pani, ICI, l. l. 4261 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 621 n. 83. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. De forma ossa vide ThLL IX 2, col. 1093–1094. Saec. I p. C. n. tribuerim.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 4262 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 621 n. 84. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. 2 Teucher pro Teucer. Aetatis incertae. 4263 Tabula ex lapide calcario ab omni parte imminuta in fronte expolita (25) x (15,5) x 1,5 circ. Litt. 5–3,5. L’Aquila muro cuidam interiori aedium Persichetti adfixam a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001979). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 621 n. 85. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. E forma litterarum praesertim G, M, E tit. non est sincerus, potius recentioris aetatis, certe non est antiquus (Segenni, l. l. de temporis spatio inter saec. I ex. et saec. II in. p. C. n. comprehenso cogitat). 4264 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 621 n. 86. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 90; eand., Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. 3 Tisbes si recte traditur pro Thisbes i. e. casu genetivo. De nomine gentilicio Vectiedii vide A. Schulten, Klio 2/3, 1902/03, 443; Schulze, Eigennamen 231; H. Solin, in Valle di Comino VII 138. Primae aetati imperatoriae tribuerim. 4265 = I2 1871 (cf. p. 1050). Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 622 n. 87. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit. De nomine Helvii etiam vide Haack, Prosopographie 60. Ex ratione nominum primae aetati imperatoriae tribuerim vel etiam saec. I ex. a. C. n. 4266 Stela ex lapide calcario in fronte dure expolita, a dextera et a sinistra imminuta, a tergo scabra (52) x (34) x 22. Litt. 6–3,2. Puncta triangularia sursum directa. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53770. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001980). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 622 n. 88. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247. 3 uxsor pro uxor. Tituli eiusdem exemplum integrum alterum repertum prope vicum Pizzoli in agro Amiternino redit infra ad tit. n. 8305 inde restitui potest, scil.: [P(ublius)] Helvidiu[s P(ubli) l(ibertus)] | Flaccus, | [Ag]ria L(uci) f(ilius) uxsor; | [i]n fr(onte) p(edes) XX in agr(o) p(edes) [XX]. Qua re titulum in Corpore editum non esse “originis incertae” compertum habemus. Ex litterarum forma aetati Augusteae tribuerim. 4266a (cf. p. 683) Stela ex lapide calcario in fronte expolita, supra fracta a dextra imminuta, infra rudis, a tergo scabra marginibus antiquitus cincta (74,5) x (34,5) x 15,5. Litt. 4,5–2. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53627. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001981. 13352–53). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 622 n. 89. – Cf. Leosini, Lapidi n. 8; N. Persichetti, RM 27, 1912, 301–302 (etiam cf. p. 300); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 38–39 ad tit.

2135

ADDENDA ET CORRIGENDA

1 Rustic[i] lego. – 4 Dionysy[ae] vidi in lapide pro Dionysi[ae] (cave, quod altera Y supra lineam insculpta est). – 5 ex. quomodo nota numerorum restituenda, incertum. E lingua litterisque nec non ob monumenti formam saec. I medio a. C. n. tribuenda esse videtur. 4267 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 622 n. 90; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. 3 [c]oiugi pietis[simae] pro [c]oniugi pientis[simae]. – 5 [c]on quem pro [c]um qua. Saec. II p. C. n. vel potius III fuisse videtur. 4268 Stela ex lapide calcario supra rotundata in fronte scalpro dentato dolata, infra rudis, a tergo scabra 59 x 38 x 18. Litt. 5,5. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53628; neg. D. A. I. Rom n. 1038.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001982–83). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 419. 581. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 622 n. 91. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245. De Sextis Iuliis vide S. Cipriano, in Voce concordi 224. Ex litterarum forma aetati postremae liberae rei publicae litterae tribuerim. 4269 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 622 n. 91. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 248; Forni, Tribù Y793–794; Buonocore, in Tribù romane 24. 5 [Al]exsandri pro [Al]exandri.

ADDENDA ET CORRIGENDA De munificentia privata vide Duncan-Jones, Economy2 169 n. 612. De Collina tribu ad spurios pertinente vide G. Forni, in L’onomastique latine 93–94 et A. Ferraro – V. Gorla, in Tribù romane 344–345. De praenomine Spurii disseruerunt W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146 et M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167– 171. De locutione ex testamento vide supra ad tit. n. 4194. Non excludo, quin prioris partis saec. I p. C. n. esse possit. 4270 (cf. p. 683) Stela ex lapide calcario a sinistra imminuta, in duas partes inter sese nunc coniunctas fracta, a tergo satis expolita 115 x (37) x 12. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta alt. 101. Litt. affabre insculptae 7,5–3,5. Puncta triangularia vel in formam aculei sagittae acclivis redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1011.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001984). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3946; Segenni, Amiternum 60 adn. n. II (etiam cf. p. 63); Buonocore, in Fonti latine e greche II 623 n. 93; Spadoni, Prefetti 70–71 n. 72; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201 (etiam cf. p. 202); S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 22 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Leosini, Lapidi n. 6; Kubitschek, Imperium 54; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Manni, Storia dei municipi 142; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 109; Forni, Tribù L398; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 720; Buonocore, in Tribù romane 34. De praefectis municipalibus etiam vide I. Didu, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1983/84, 53–92 et G. Mennella, Epigraphica 50, 1988, 65–85. Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuenda. 4271 (cf. p. 698) = XI 5361. Delenda est, utpote non Amiternina, sed Firmana, suo loco relata. Cf. Buonocore, Tradizione manoscritta n. 844; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118 (= eund., Abruzzo e Molise I 275). 4272 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 623 n. 94. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. Tota lectio incerta manet. 4273 Fuit in vico San Vittorino ad ecclesiam S. Victorini in turri; nunc periit aut latet. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 623 n. 95. – Cf. Segenni, Amiternum 161; eand., Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. 1 quid subsit, mihi non liquet. – 3 et su[is] fortasse. Aetatis imperatoriae incertae. 4274 = I2 1875 (cf. p. 1050). Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 623 n. 96. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; Segenni, Amiternum 61. 223; eand., Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit.; Forni, Tribù I Rep. 326; Buonocore, in Tribù romane 34; Brancato, Repertorium II 94; Castellani, Ispettori 56. 3 Muniai pro Muniae (de casu gen. vel dat. sing. in -ai cadente cf. inter alios M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). De formula ex testamento arbitratu illius inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20. 1969, 385–386; I. Di

2136

REGIO IV Stefano Manzella, ZPE 85, 1991, 178–180; A. Magioncalda, in Finanze municipali 207; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93. Saec. I a. C. n. labentis fuisse videtur. 4275 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 623 n. 97. – Cf. Segenni, Amiternum 223; eand., Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247. 1. 3 videtur fuisse nomen Nonii. – 2 quomodo ratio nominis recte sit supplenda, incertum. Ex eo, quod litterae teste Dressel fuerunt “pulchrae antiquiores”, saec. I post medium a. C. n. tribuerim (etiam cf. S. Segenni, Suppl. It., l. l.). 4276 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 623 n. 98. 1 tit. infra n. 8217 laudatur Caius Norbanus Flaccus qui idem ac consul ordinarius a. 24 a. C. n. esse videtur, qui fuit pater C. Norbani Flacci consulis a. 15 p. C. n. tit. n. 8214 nominati; de quo vide E. Groag, RE XVII 1, 1936, col. 932 n. 6, L. Vidman, PIR2 N 167 et Andermahr, Totus in praediis 356–357 n. 363. De Caiis Norbanis Flaccis vide et G. Di Giacomo, in Giornata di studi 143–182 (de re universa vide J. M. Iglesias, in Monumenta et memoria 295–325 et F. Oliva, Epigraphica 53, 2021, 613–618). Excludendum non est, quominus gens Norbana in agro Amiternino praedia nonnulla possederit. Nomen rarum Caetranii redit ex. gr. in tit. Interamnae Praetuttianorum AE 1980, 385. Primae aetatis imperatoriae fuisse quoque potest. 4277 = VI 23154. Desideratur. Mea sententia tit. n. 4277 esse videtur idem ac tit. huius Corporis vol. VI 23154 ex eo, quod versuum divisio et vocabula inter se nihil differunt; nescio qua causa inter tit. urbanos est recensitus (ut me certiorem fecit amicus Solin per litteras d. 10 m. Mai. a. 2016 hic tit. non laudatur in codice Sirmondiano Parisino olim sign. 1419 nunc 10808 f. 10 ut in Corpore legitur). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 396. 445. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 624 n. 99. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit.; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 361; eund., in Antiquitas 45. 3 Danaes est casus gen. De Nummiis in tit. Amiterninis memoratis vide infra ad n. 4330. Potest esse saec. II p. C. n. 4278 Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato affabre dolata (48,5) x (65,5) x 10,5 circ. Litt. affabre insculptae 7,3–6,8. Muro adfixa in crypta sub ara maxima ecclesiae S. Victorini, in vico San Vittorino, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001985. 2294). Exemplum repetivi Buonocore, ZPE 58, 1985, 227 n. 20 (= id., Abruzzo e Molise II 789 n. 20); id., in Fonti latine e greche II 624 n. 100. – Cf. Segenni, Amiternum 162; eand., Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. Oppii in tit. Amiterninis passim memorantur. Ex litterarum forma aetati liberae rei publicae ex. vel Augusteae in. tribuerim. 4279 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Fonti latine e greche II 624 n. 101. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. Cognomen Bagiae redit tit. n. 4469 (etiam vide tit. Aquinci repertum AE 1965, 51 = 1967, 375; de cognomine vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 580 n. 174, 66). Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4280 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetiverunt Garampi, ms. f. 292r; Buonocore, in Fonti latine e greche II 624 n. 102. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. Tota lectio incerta manet, quamquam in v. 1 cognomen Opportuni restituendum esse videtur. Cuius aetatis sit, non definio. 4281 Stela ex lapide calcario supra rotundata, in fronte levigata, infra rudis, a tergo scabra 87 x 40 x 18. Litt. 4,5/5,5. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53630; neg. D. A. I. Rom n. 1028.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001986–87). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 404. 602; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt Garampi, ms. f. 305r; Buonocore, in Fonti latine e greche II 624 n. 103. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. 5 Sunetia pro Synethia. Nomen gentilicium Petrusuleni redit tit. n. 4419; de quo vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 578 n. 174, 48. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. adducit. 4282 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 624 n. 104. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. 3 fortasse Phrygi[a]. Aetatis incertae. 4283 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 624 n. 105. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. Ex eo, quod Dressel litt. “pulchras” iudicavit, saec. I post medium a. C. n. tribuerim. 4284 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 624 n. 106. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. 1 de nomine Pomponii vel Pompullii cogitaverim, ex eo, quod sunt nomina, quae fusius redeunt in tit. Amiterninis. – 2 incertum quomodo cognomen recte supplendum. Cuius aetatis fuerit, definire nequeo. 4285 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 625 n. 107. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. 2 DIONISIA traditur apud Lupacchini; nescio qua causa Mommsen emendavit DIONYSIA. Aetatis imperatoriae incertae. 4286 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 625 n. 108. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39 ad tit. Saec. I labenti p. C. n. tribuerim. 4287 Stela ex lapide calcario supra rotundata, infra fracta, in fronte leviter expolita fissuris autem laesa, a tergo scabra (43) x 30,5 x 19. Litt. nonnullis locis evanidae 5. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 con-

2137

ADDENDA ET CORRIGENDA tuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53636. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001988). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 434. 767; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 625 n. 109. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 39– 40 ad tit. Annienus in tit. Amiterninis hic solum occurrit. Ex forma litterarum saec. I post medium a. C. n. tribuerim. 4288 (cf. p. 683) Cippus ex lapide calcario a sinistra in usum posteriorem resectus in fronte attritus nec non fissuris laesus 56,5 x (87,5) x ?. Litt. affabre insculptae 6/3,5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe L’Aquila, iuxta viam Sassa appellatam, pro posti portae aedium quarundam adhibitus ante ecclesiam S. Eucharistiae (“Hodie Aquilae in praefectura” Mommsen supra p. 683 teste Cavarocchio), ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Attamen post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ubi exstet ignoro. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001989–90). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 787. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 625 n. 110. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 223; eand., Suppl. It. 9, 1992, 40 ad tit.; Forni, Tribù P623– 624; Buonocore, in Tribù romane 34. Lucios Pompullios alios tit. n. 4424 habes. Nomen gentilicium Pompullii tractavit Cafaro, Praefectura fabrum 352. Forma litterarum ad saec. I ante medium p. C. n. adducit. 4289 Stela ex lapide calcario superne pseudofastigata, a tergo leviter expolita 86 x 78,9 x 7,5; in tympano speculo ornata. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato passim dolata cymatio recto cincta 59,9 x 49. Litt. affabre insculptae 8–3,5. Puncta in falculae formam redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53637. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001991). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 116; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 423. 587; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 625 n. 111. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 40 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 245. De Amiternina gente Proculeia vide infra ad tit. n. 8226. Ex litterarum forma aetati Augusteae tribuerim. 4290 Fragmenta duo ad idem epistylium pertinentia utrimque in usum posteriorem resecta in fronte levigata, a tergo satis expolita. Prius 17 x 74 x 23,5. Litt. 8. Alterum in fronte a dextra praebet forum terebratum 17 x 80 x 28. Litt. 8,3. Utrumque servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1993 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1022.VW.83 (fragmentum dextrum). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001992). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetiverunt O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 201 n. VI; Buonocore, in Fonti latine e greche II 625 n. 112. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 40 ad tit. Quomodo fragmenta coniungenda, incertum. De nomine gentilicio Norbani vide infra ad tit. n. 8214. 8217. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4291 Fuit titulus monumenti rotundi. Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 626 n. 113. – Cf. Segenni, Amiternum 223; eand., Suppl. It. 9, 1992, 40 ad tit. Ex eo, quod Dressel asseruit litteras esse vetustas et optimas, primae aetatis imperatoriae vel etiam paulo antea fuisse potest. 4292 Fragmenta duo inter sese non coniuncta ad eundem cippum pertinentia; area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta, cuius vestigia a dextra tantum supersunt. Pars superior 48 x 43 x ?. Litt. 5. Titulus partis inferioris (50 x 46 x ?) idem atque tit. n. 4244 ut supra scripsi (ita iam recte S. Segenni, Suppl. It., l. infra l.). Litt. 5,5. Exstant muro adfixa in platea vici San Vittorino, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001993). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 618 n. 65. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 160. 223; eand., Suppl. It. 9, 1992, 40–41 ad tit.; Dupraz, Vestins 131; B. Di Vincenzo, BDASP 101, 2010 (2011), 20; Buonocore, in L’iscrizione e il suo doppio 217. 5 nota cognomen Faventini in aliis tit. regionis quartae redire, scil. n. 2270 (Telesia). 3054 (Interpromium). 3405 (Aufinum). 3687 (Marruvium). 4814 (Forum Novum). 8877 Tit. B col. IV (Trebula Mutuesca). – 14 litterae singulares P B M P 7P8 non sine dubiis solverim p(osuit) b(ene) m(erentibus) p(ro) 7p8(ietate). De nomine gentilicio Appuleii etiam cf. M. D’Asdia, Arch. Class. 53, 2002, 457. Ex litterarum forma nec non ob locutionem D(is) M(anibus) s(acrum) compendiatam saec. II post medium p. C. n. fuisse videtur. 4293 Cippus ex lapide calcario. Litterae maxima ex parte evanuerunt. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn cum Dressel recognovit, nempe in vico San Vittorino, in turri campanarum ecclesiae S. Victorini extrinsecus loco edito, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli quatenus potui. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 391. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 626 n. 114. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 41 ad tit. 3 Maecale pro Megale, ut videtur; coiugi pro coniugi. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4294 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 784. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 626 n. 115. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 41 ad tit. Non excludo, quin primae aetatis imperatoriae fuisse possit. 4295 Stela ex lapide calcario supra semicirculata, scalpro dentato passim dolata sursum directum 58,4 x 35,7 x 15 circ. Litt. 9,5–4,3. Punctum triangulare sursum directum in v. 2. Exstat in vico San Vittorino, scil. in coemeterio ecclesiae S. Victorini pro posti portae adhibita, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001994). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 403. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 626 n. 116. – Cf. Segenni, Amiternum 162; Buonocore, ZPE 58, 1985, 221 n. 1 (= eund., Abruzzo e Molise II 782 n. 1); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 41 ad tit. Ex litterarum forma posteriori parti saec. I a. C. n. tribuenda esse videtur.

2138

REGIO IV 4296 Stela supra in formam fastigii desinens ex lapide calcario 136 x 59 x ?, in tympano avibus duabus uvam in cantharo positam rostro arripientibus nec non floribus ornata. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 54,5 x 40,5. Litt. 5–2,5. Muro aedium dominorum Innamorati extrinsecus adfixa in vico Canzatessa, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. reperies apud G. Marinangeli, BDASP 47/50, 1957/60 (1962), tab. 10 fig. 18 et apud Segenni, Amiternum 228, im. phot. tab. 59 fig. 2. Exemplum repetiverunt O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 201 n. VIIb; Buonocore, in Fonti latine e greche II 626 n. 117. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 41 ad tit.; Brancato, Repertorium II 98; Buonocore, in Fides amicorum 102. 3 Alchimenae pro Alcmenae, 4 Vales pro Valens. De nomine gentilicio Herennii etiam vide H. Rix, in ANRW I 2, 1972, 719. Forma litterarum ad saec. I ex. p. C. n. vel paulo postea adducit. 4297 Cippus ex lapide calcario a sinistra in usum posteriorem resectus, in fronte expolitus, a tergo scaber (19) x (28) x 15,5. Litt. affabre insculptae 5,5–5,3. Punctum triangulare. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53638; neg. D. A. I. Rom n. 1031.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001995–96). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 415. 583; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 626 n. 118. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 41 ad tit. Ex litterarum forma posteriori parti saec. I a. C. n. tribuendus esse videtur. 4298 = I2 1882 (cf. p. 1050). Stela supra semicirculata ex lapide calcario a dextra fracta, in fronte attrita infra latior et rudis 60,3 x 22–30,9 x 15,5. Litt. 2,9/2,5. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn cum Dressel recognoverit, nempe in vico San Vittorino, in ecclesia S. Victorini intrinsecus pro gradu septimo adhibita, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001997). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 80 n. 32 cum im. del. fig. 3. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 119; Buonocore, ZPE 58, 1985, 225– 226 n. 14 cum im. phot. tab. 17 (= id., Abruzzo e Molise II 787 n. 14); H. Solin, Puteoli 11, 1987, 75 adn. 37; Buonocore, in Fonti latine e greche II 626 n. 119. – Cf. Segenni, Amiternum 162; eand., Suppl. It. 9, 1992, 41 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245; eand., in Amiternum 13. Ratio nominis muliebris v. 2–3 insculpta, i. e. RVTILA FVLCINIA | P F FRVGI, sic restituenda: Rutila Fulcinia P(ubli) f(ilia) frugi; illud FRVGI ad nomen adiunctum potius quam cognomen Frugi esse nunc quoque suspicor; cf. etiam Th. Mommsen, supra p. 808 sub titulo “laudationis luctusque formulae quaedam” (de qua voce frugi cf. J. N. Bonneville – S. Dardaine, REA 86, 1984, 231); incertus manet Solin, l. l. utrum Frugi an frugi legendum sit. Fabre, Libertus 192 solvit p(ius) f(idelis) frugi, scil. verba ad L. Sergium L. l. pertinentia, quae coniectura parum probanda esse videtur. Catilinae illius libertum Lucium Sergium fuisse Münzer, RE II 2, 1923, col. 1691 n. 15 est suspicatus, cum quo consentit R. G. Lewis, ZPE 74, 1988, 35–38; etiam vide G. Pellegrini, in Fides amicorum 366. De praenomine muliebri Rutilae vide praesertim I. Kajanto, Arctos 7, 1972, 17–18; eund., in

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER L’onomastique latine 148–150; Kajava, Praenomina 68 (Rutila redit tit. n. 4387. 8321). De nomine gentilicio Fulcinii infra ad tit. n. 8300. Saec. I post medium a. C. n. esse potest; cave, quod libertus cognomine caret (etiam cf. tit. huius Supplementi n. 2824. 4426. 4873); de qua re vide imprimis S. Panciera, in L’onomastique latine 192–198; H. Solin, ibid. 70; eund., Quad. Urb. 18, 1974, 125–130, qui autem inscriptiones nonnullas etiam imperatoriae aetatis in., in quibus liberti sine cognomine memorantur, exstare monet. 4299 = I2 1883. Duo cippi supra rotundati ex lapide calcario ad idem sepulcrum pertinentes a tergo scabri, prior in fronte scalpro dentato dolatus 61 x 41 x 17. Utrique titulus idem. Litt. 4,8. Alter in fronte expolitus 61 x 44 x 15. Litt. 5–4,5. Puncta triangularia sursum directa. Exstant L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53630; neg. D. A. I. Rom n. 1038.VW.83 (cippus prior); n. 1033.VW.83 (cippus alter). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001998–99). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 414. 580; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 627 n. 120; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 3 (etiam cf. p. 205). – Cf. Kubitschek, Imperium 54; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 41–42 ad tit.; Forni, Tribù I Rep. 482; Buonocore, in Tribù romane 34.

Cippus prior: 1 ex. F nunc deest. De C. Sextilio M. f. Qui. vide R. G. Lewis, ZPE 74, 1988, 34–35. Sextilii alii in titulis Amiterninis saepe memorantur (vide infra ad tit. n. 8363). Saec. I medii a. C. n. fuisse videntur. 4300 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 627 n. 121. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Aetatis imperatorae incertae. 4301 Stela supra semicirculata ex lapide calcario in fronte levigata, marginibus fracta, a tergo scabra (78,5) x (53,5) x 19,5, supra speculo et rosis duabus, quae ex quinque foliis compositae sunt, ornata (de anaglyphis etiam cf. F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15). Litt. nonnullis locis evanidae 3,5. Puncta triangularia quoque inspiciuntur. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe in vico San Vittorino, in ecclesia S. Victorini intrinsecus humi iacens, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002000).

2139

ADDENDA ET CORRIGENDA De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 390. Exemplum repetiverunt Garampi, ms. f. 292r. 299r; Buonocore, in Fonti latine e greche II 627 n. 122. – Cf. Segenni, Amiternum 90. 162; Buonocore, ZPE 58, 1985, 222 n. 3 (= eund., Abruzzo e Molise II 783 n. 3); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 14.

3 ex. A XX vidi in lapide. Ex forma litterarum saec. II ante medium p. C. n. fuisse videtur. 4302 Cippus supra semicirculatus ex lapide calcario in fronte scalpro dentato dolatus a tergo scaber 60 x 41 x 19. Litt. 4–3. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53641; neg. D. A. I. Rom n. 1038.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002001–02). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 405; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 627 n. 123; F. Chausson, JS 1997, 232. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246– 247. 5 Psyce pro Psyche. De nomine gentilicio Tar(r)onii fusius disseruit Chausson, l. l. 231–233 et passim. Extremae quartae parti saec. I a. C. n. tribuit S. Segenni, Suppl. It., l. l.; est aetatis Augusti fere. 4303 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 466. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 627 n. 124. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4304 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 627 n. 125. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.

ADDENDA ET CORRIGENDA - - - - - - | [- - -]ama Le[- - -] | [- - - facie[nd- - - -] | [- - -]COM[- - -] | [- - -]LANO[- - -] |5 [- - -]ia Me[- - -] | [- - -]+ Maximo [- - -] | - - - - - - restituerim. Attamen tota lectio incerta manet, inde cuius aetatis fuerit, non definio. 4305 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 628 n. 126. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. De nota sestertium cf. Duncan-Jones, Economy2 220 n. 1368. Aetatis imperatoriae incertae. 4306 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 628 n. 127. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Ut me Manfred Schmidt per litteras d. 11 m. Aug. a. 2021 certiorem fecit, fortasse subest [M(arco) Pompeio] Macrin[o] | [P(ublio) Iuv]ent(io) Cel[so co(n)s(ulibus)] (i. e. a. 164). Res tamen incerta manet. 4307 Desideratur. Fuit, ut videtur, epistylium ab utroque latere fractum “cum anaglypho quinque fulminum, quae ligantur alis quattuor” Mommsen, supra ad tit. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 628 n. 128. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Aetatis impertoriae in. fuisse potest. 4308 Fragmentum ex lapide calcario in fronte attritum. Litterae maxima ex parte evanuerunt. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in vico San Vittorino, in turri campanarum ecclesiae S. Victorini extrinsecus loco edito, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002004). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 628 n. 129. – Cf. Segenni, Amiternum 124. 161; eand., Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.

2 vestigia litterarum agnosci possunt, quae autem interpretari nequeo. Ex forma litterarum saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 4308a (cf. p. 683) Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 628 n. 130. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300, qui in museo nationali antiquitatum Aquilano titulum exstare asseruit; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. M. V[- - -] vel U[- - -] | Vul[- - -] legerim non sine dubiis. 4309 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 628 n. 131. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4310 redit supra n. 4221.

2140

REGIO IV 4311 Tabula ex lapide calcario infra imminuta et a sinistra in usum posteriorem resecta, in fronte levigata 96 x 63 x ?. Litt. affabre insculptae 11–9. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel descripserunt, nempe in vico San Vittorino, muro adfixus in crypta sub ara maxima ecclesiae S. Victorini, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002005). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 628 n. 132. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; Segenni, Amiternum 162; Buonocore, ZPE 58, 1985, 227 n. 21 (= eund., Abruzzo e Molise II 789 n. 21); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.; Forni, Tribù Y1098; Buonocore, in Tribù romane 34. 2 [- - -]ni(us) T(iti) f(ilius) solvendum; de nominibus casu nominativo singulari compendio exaratis semper vide J. Kaimio, Arctos 6, 1970, 23–42, quae autem ratio scribendi in tit. imperatoriae aetati tribuendis saepius, ut inter omnes constat, quoque occurrit. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. adducit. 4312 Tabula ex lapide calcario in fronte caelo dolata, a tergo satis levigata, utrimque in usum posteriorem resecta (25) x (16,3) x 13,3. Litt. 4,7–3,8. Puncta in falculae formam redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53815. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002006). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 133. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.

2 quomodo litterae singulares B et S recte solvenda sint, nescio. – 3 subest fortasse nomen Didieni. Ex litterarum forma saec. I medii a. C. n. esse potest. 4313 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 134. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Videtur fuisse ratio nominis quaedam. Aetatis incertae. 4314 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 135. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. [- - -] si quis vio[laverit - - -] fortasse legendum. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 4315 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 136. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Ex forma litterarum nempe cubitalium teste Dressel, qui emendat Mommsen, saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 4316 Stela ex lapide calcario supra rotundata, in fronte scalpro dentato dolata. Puncta in falculae formam redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel descripserunt, nempe in vico San Vittorino, muro ad meridiem versus adfixa ecclesiae S. Victorini extrinsecus loco edito, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002007). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 137. – Cf. eund., ZPE 58, 1985, 229 n. 26 (= eund., Abruzzo e Molise II 791 n. 26); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit. 4317 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 138. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4318 Olim L’Aquila in museo, nunc desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 139. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4319 = ILCV 1151 adn. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 824. Exemplum repetiverunt Garampi, ms. f. 298r; Marini, ms. n. 9072 p. 341 n. 7; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 23; A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.-Mol. I 52–53; V. Monachino, in Basilica di Valva 54–55; Pani Ermini, Il santuario 11; De Luca, Pagine di storia 161; E. Danese Zulli, in Antinoriana I 187–188 cum im. del. ex Antinori deprompta; G. G. Pani, ICI III 52 n. 38 cum im. del. deprompta ex manuscripto Antinori, ms. vol. XLIV p. 142, in bibliotheca publica S. Thomae in urbe L’Aquila nunc servato; Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 140; id., in Valle di Comino XII 22 n. 45. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit. Buonocore, in Fonti latine e greche II 629 n. 140. [Hic re]quiescit B[i]ctorinus pr(es)b(yter) supplevit Antinori fortasse recte, cum quo consentit Pani. – 1 B[i]ctorinus pro V[i]ctorinus. Ex litterarum forma (vide praesertim litteram Q) inter saec. IX et XI p. C. n. titulum Antinori et Silvagni tribuerunt, nescio an recte (cf. etiam Pani, l. l.). 4320 = ILCV 2010. Epistylium marmoris Lunensis in fronte expolitum 29 x 204 x 74, cuius inscriptio in tabella ansata 29 x 126,5 continetur, quam a sinistra et a dextra viri duo insculpti pallio induti tenent (de quibus fusius viri docti disseruerunt: utrum de geniis quibusdam duobus an de Petro et Paulo an de episcopo Quodvultdeo ipso in titulo memorato et eius levita agatur, incertum est; de re universa vide V. Saxer, Riv. Arch. Crist. 66, 1990, 283–284). Litt. accurate insculptae 5,5–4,5. Exstat in vico San Vittorino in coemeterio ecclesiae S. Victorini ante sepulcrum, quod dicitur S. Victorini martyris, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002008). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 819; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 80 n. 34 cum im. del. fig. 3. Exemplum repetiverunt, inter al., Garampi, ms. f. 301r; Marini, ms. n. 9072 p. 306 n. 4; Riccomanni, ms.

2141

ADDENDA ET CORRIGENDA p. 120; Bindi, Monumenti 855; Armellini, Antichi cimiteri 689; O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 173; Delehaye, Les origines du culte2 313; Cicerone, Tussio 21; A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.-Mol. I 52–55; G. De Angelis D’Ossat, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 96; A. Francucci, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) 4, 1966/67, 469; V. Monachino, in Basilica di Valva 55; Pani Ermini, Il santuario 9; Carletti, La diocesi di Amiterno 11; E. Danese Zulli, in Antinoriana I 186–187 cum im. del. ex Antinori deprompta; L. Pani Ermini, Riv. Arch. 3, 1979, 97. 103–104 adn. 20. 105 adn. 65 cum im. phot. fig. 6; G. G. Pani, in Quaderni “Academia Cardinalis Bessarionis” 4, Roma 1985, 149–172 cum im. phot. fig. 1– 5; id., ICI III 49–51 n. 37 cum im. phot.; Ottaviani, San Vittorino passim cum im. phot.; G. G. Pani, in La terza età 173–175 cum im. phot. fig. 2–3; Saxer, l. l. 281–286; Buonocore, in Fonti latine e greche II 630 n. 141; C. Palumbo, Planus 2007, 15–16 cum im. phot. fig. 1; Buonocore, in Valle di Comino XII 22–23 n. 46. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.; A. M. Giuntella, in Archeologia Cristiana VII 593; M. C. Somma, in A. Coscarella – P. De Santis (Ed.), Martiri, santi, patroni: per una archeologia della devozione. X Congresso Nazionale di Archeologia Cristiana. Università della Calabria, Aula Magna, 15–18 settembre 2010 (Ricerche 6), Cosenza 2012, 189 cum im. phot. et del. fig. 3; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 15 n. 14.

1 Christo male Armellini. – 2 MARTYRI vidi in lapide; MARTVRI supra in exemplo Dressel, qui recognovit; MARTYRI Dressel supra in apparatu; MARTYRI Mommsen, Diehl, ILCV, Armellini et Delehaye; MARTVRO Bindi; MARTIRI Francucci. – 3 EPYS haud recte Bindi; EPISCOPVS perperam Armellini et Delehaye. – Lege: Iubente Deo C(h)risto nostro | sancto martyri Victorino | Quodvul(t)deus epis(copus) de suo fecit. Exempla ad locutionem iubente Deo Christo nostro pertinentia Pani, ICI, l. l. et Saxer, l. l. 282–283 collegerunt. De Victorino sancto martyre, qui ante diem nonum kalendas Augustas passus est, vide Lanzoni, Le diocesi d’Italia 359–362 et praesertim Saxer, l. l. 277–295 cum amplissimo commentario. De episcopo Quodvul(t)deo (de cognomine vide Kajanto, Cognomina 217 et praesertim C. B. Rüger, in Mélanges Marcel Le Glay 468–472), qui sepulcrum pecunia sua instruxit, amplius Pani Ermini, Pani et Saxer disseruerunt: utrum Africanae originis fuerit hic episcopus de quo dicitur an Romanae, adhuc incertum. De episcopo etiam vide A. Mandouze, Prosopographie chrétienne du Bas-Empire. I: Prosopographie de l’Afrique chrétienne (303–533), Paris 1982, 947–949; F. Redi et al., Arch. Med. 40, 2013, 267; D. VOPRADA, Quodvultdeus: a Bishop Forming Christians in Vandal Africa. A Contextual Analysis of the Pre-baptismal Sermons attributed to Quod-

ADDENDA ET CORRIGENDA

2142

REGIO IV

vultdeus of Carthage (Supplements to Vigiliae Christianae 154), Leiden – Boston 2019. Ex litterarum forma priori parti saec. V p. C. n. titulus esse referendus videtur. 4321 = I2 1847 (cf. p. 1049 cum im. phot. tab. 93 fig. 4) = ILS 3480 cum add. = ILLRP 486 cum add. = Degrassi, Imagines 215. Plinthus ex lapide calcario in fronte caelo dolata infra fracta (30) x 58 x 24. Litt. 5,6/3,4: litt. A cum hasta non librata, sed acclivi; litt. C aperta; litt. E et F indicatae sunt hastis rectis; litt. L cum hasta fere acclivi loco hastae libratae; litt. N dextrorsum inclinata; litt. P cum semicirculo aperto; litt. R cum parte dextra inferiore angulata loco lineolae declivis. Puncta in formam circulorum redacta (cf. R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 142). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53642; neg. D. A. I. Rom n. 61.40. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000762. 2009–10). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 375. 789. Exemplum repetiverunt L. Biondi, Diss. Pontif. Accad. Arch. 9, 1840, 519 n. V; Wilmanns, Exempla 2727; FIRA2 III 106a; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3470; Bruns, Fontes 141. 2; Warmington, Remains IV 196–197 n. 66; Pisani, Testi latini arcaici2 160 n. B 222; F. Barreca, BCAR 75, 1953/55 (appendice nuncupata Bullettino del Museo della Civiltà Romana 28) 15– 20 cum im. phot. fig. 2 (AE 1957, 106); G. Marinangeli, BDASP 47/50, 1957/1960 (1962), 336–339; Diehl, Altlateinische Inschriften5 59 cum add.; Girard, Textes de droit romain6 834 n. 1; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 5–27 cum im. phot. et del. (= id., Viabilità 91–116 cum im. phot. fig. 1 et im. del. fig. 17), qui fusius disseruit de via Campana; Spadoni, I Sabini nell’antichità 32; Buonocore, in Fonti latine e greche II 630 n. 142; id., in Dediche sacre 294 n. 336; Di Fazio, Feronia 124 n. 16 cum im. phot. fig. 9 (etiam cf. p. 45–46. 77). – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Evans, Cults 106–107; M. Moretti, Museo nazionale 253; J. Scheid, MEFRA 88, 1976, 651– 652; Segenni, Amiternum 51. 71. 216; Jouffroy, La construction publique 33; Migliario, Aspetti 167; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42 ad tit.; E. Rodríguez Almeida, BCAR 96 (1994/95), 175 cum im. del. fig. 1b; S. Barbetta, in Via Salaria I 51; D. Nonnis, in Sanctuaires 26. 50 n. 178; Kruschwitz, Römische Inschriften 41 adn. 87; V. Iorio, in Reate e l’Ager Reatinus 115–119; L. Tripaldi, ibid. 51; De Benedittis, Provincia 51–52. 55 cum im. phot.; Dupraz, Vestins 129; M. Di Fazio, in Fanum Voltumnae 383–384; R. Tuteri, in Fucino V 508; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136. 137; F. Coarelli, Arch. Class. 67, 2016, 228; Nicolai, Femina in fabula 115.

Fig. a

Fig. b (lat. sin.) Itus actusque est | in hoce delubrum | Feroniai ex hoce loco | in via(m) Poplicam | Campanam, qua | proxsimum est | p(edes) MCCX[- - -]. || In latere sinistro scriptum est Fero[niae]. – 2 hoce pro hoc, 3 Feroniai ex hoce pro Feroniae ex hoc, 4 poplicam pro publicam, 6 proxsimum pro proximum. – Hoc modo Zenodocchio titulum in Italicum sermonem vertit: “L’adito a questo delubro di Feronia ai pedoni ed ai veicoli è da questo luogo sulla Via poplica Campana dalla quale (il delubro) dista 1210 passi”. Alio modo vertere est conatus Rodríguez Almeida, scil.: “È permesso tanto l’itus quanto l’actus a (e da) questo santuario di Feronia da questo preciso luogo fino alla strada pubblica Campana, e per la via più diretta …”. Titulos in regione quarta repertos Feroniae dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220 (= id., Abruzzo e Molise I 147); de Feronia praeter Di Fazio, l. l. etiam vide P. Aebischer, Rev. Belge de Philol. et d’Hist. 13, 1934, 1–23 et M. Tramunto, in Identità e autonomie 265. De via poblica Campana fusius disseruit Barreca, l. l.; contra vide Scheid l. l., qui coniecit viam Campanam nomen esse mutuatam non a Campania sed a Campo Salinarum in regione Tiburtina sito. De re universa vide Zenodocchio, l. l. et Coarelli, qui cogitat viam Campanam paulisper viae Salariae porrectionem fuisse; alia bibliographia reperitur in A. Galeota, Nuove ipotesi sui percorsi delle viae publicae nel territorio vestino (Quaderni BDASP 32), L’Aquila 2018, 61–84; Rose, Studi 84–85. De delubro, i. e. locus ante templum, ubi aqua currit, a deluendo (Serv. Aen. 2,225) vide G. Piccaluga, in ANRW II 17, 2, 1981, 714–715 et L. Gasperini, Misc. Greca e Romana 21, 1997, 267. Temporis spatio inter saec. II ex. et saec. I in. a. C. n. comprehenso tribuendus mihi videtur. 4322 = ILS 4030. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3564; Buonocore, in Fonti latine e greche II 630 n. 143; id., in Dediche sacre 293 n. 320. – Cf. Segenni, Amiternum 20. 72; Demougin, Prosopographie 149; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 42–43 ad tit.; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 11 (= eund., Viabilità 94); Stalinski, Ritrovamento 212; Buonocore,

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER in Donna e vita cittadina 530; R. Cordella – N. Criniti, in Via Salaria II 95 (= eosd., Ager Nursinus 169); Cafaro, Praefectura fabrum 345. De cultu Praestitae, quae dea solum in hoc tit. inter inscriptiones sacras regionis quartae occurrit, vide Evans, Cults 116; Radke, Die Götter Altitaliens2 263; etiam cf. tit. Ostiensem ab H. Bloch publici iuris factum in ephemeride NS 1953, 240 n. 1, ubi laudatur Fortuna Praestita. Potest fuisse I saec. p. C. n. 4323 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3648; Buonocore, in Fonti latine e greche II 630 n. 144; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 22. – Cf. Segenni, Amiternum 85; eand., Suppl. It. 9, 1992, 43 ad tit.; Højte, Roman Imperial Statue 411 n. 53; S. Segenni, in Amiternum 25. Fuit fere: Imp(eratori) Cae[sari] | divì Traiani P[arth]ic[i] | fil(io) divi Nervae nepot[i] | Traiano Hadriano | Aug(usto), pont(ifici) max(imo), | trib(unicia) pot(estate), co(n)s(uli); | d(ecurionum) d(ecreto). Tit. dedicatus est inter d. 11 m. Aug. et d. 9 m. Dec. a. 117 p. C. n. (cf. Kienast, Kaisertabelle6 122). 4324 Stela ex lapide calcario in fronte expolita, a tergo scabra 34,5 x 35,5 x 13. Litt. locis nonnullis evanidae 3–2,5. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53643. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 376. 791. Exemplum repetiverunt id., in Fonti latine e greche II 630 n. 145; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 203; S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 13 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Manni, Storia dei municipi 141; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; Segenni, Amiternum 62 adn. n. XII. 64. 65; eand., Suppl. It. 9, 1992, 43 ad tit.; D’Eredità, Aveia 127. 140; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; Brancato, Repertorium II 94; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. Mommsen ita:

Tit. sic nunc legendus: D(is) M(anibus) s(acrum). | P(ublio) Fullon[io] | P(ubli) f(ilio) Celeri | VIIIviro | Fullonia P(ubli) f(ilia) | Celerina filia | patri piissim[o] | [- - -]. Ex litterarum forma nec non e locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata extremae partis saec. I vel potius II in. p. C. n. fuisse videtur. 4325 = I2 1856 (cf. p. 1049 cum im. phot. tab. 92 fig. 2) = ILLRP 532. Basis cylindrata lapidis calcarii expolita passim deturpata alt. 95, diam. 56, in facie sursum directa excavata, ut thesaurus fieret (cf. F. Catalli – J. Scheid, Rev. Num. s. 6°, 36, 1994, 60 n. 13), superne corona prominenti ex parte fracta, infra crepidine ornata. Litt. affabre insculptae 3,2–2,7. Puncta in formam quadrianguli. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 947.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000765. 2011). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3953; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25; Buonocore, in Fonti latine e greche II 630 n. 146; id., in Dediche sacre 294 n. 338; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 612 (etiam cf. p. 649). – Cf.

2143

ADDENDA ET CORRIGENDA N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; M. Moretti, Museo nazionale 265; Segenni, Amiternum 68. 70; eand., Suppl. It. 9, 1992, 43 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 117; D. Nonnis, in Sanctuaires 50 n. 179 (etiam cf. p. 38); Stek, Cult places 183; Dupraz, Vestins 415; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 296; S. Sisani, in Instrumenta Inscripta III 77; De Francesco, Ricerche 8. 3 coir(averunt) pro cur(averunt). De duobus magistris, nempe magistris pagi ut opinor, cf. quae suspicatus sum in Epigrafia del villaggio 53–54. De nomine Salvieni vide M. J. Pena, MEFRA 127, 2015, 191. De praenominibus Statii et Tituli vide Salomies, Vornamen 90–91. 93–94; eund., in Prénoms 34–35 (de praenomine Titi perperam disseruit A. Zimmermann, Philologus 63, 1904, 633). Ex forma litterarum et grammatica saec. I medio a. C. n. tribuo. 4326 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 728. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4184; Pisani, Testi latini arcaici2 136 n. B 98; Buonocore, in Fonti latine e greche II 630 n. 147. – Cf. Segenni, Amiternum 89; eand., Suppl. It. 9, 1992, 43 ad tit.; Aubert, Business Managers 469 n. C82; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 45. 49. 2–3 Zadumeneni pro Diadumeneni. – 4 C(allistus) dubitanter Mommsen, attamen solutio incertissima manet. De actoribus Amiterninis vide infra ad tit. n. 8201. E locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta, saec. II p. C. n. fuisse videtur, cui tempori puncta inter syllabas posita v. 5 (de punctis inter syllabas et vocabula signatis cf. ex. gr. W. Gardner Hale, Harvard Studies in Class. Philol. 7, 1896, 265) congruit. 4327 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 631 n. 148. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 223; eand., Suppl. It. 9, 1992, 43 ad tit.; Forni, Tribù Y1087; Buonocore, in Tribù romane 34. 2 ex. vi[va] suppleverim. – 4 [VIII]vir supplendum suspicata est S. Segenni, Suppl. It., l. l., fortasse recte (etiam cf. eand., in Forme municipali 109). Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 4328 Plinthus ex lapide calcario utrimque fracta. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn descripsit, nempe in vico Coppito, muro ecclesiae adfixa extrinsecus loco edito, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani quatenus potui contuli. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 631 n. 149. – Cf. Segenni, Amiternum 213; eand., Suppl. It. 9, 1992, 43 ad tit.; eand., Athenaeum 89, 2001, 382. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuendus videtur (nota, quod vir cognomine caret). 4329 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 788. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 631 n. 150. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 43 ad tit. Non est cur excludam, quin primae aetatis imperatoriae fuisse possit. 4330 Tabula ex lapide calcario superficie partim gypso oblita, supra, a sinistra et infra fracta, in fronte caelo dolata, a tergo scabra (40) x (42,5) x 18. Litt. nonnullis locis evanidae 5,5–3,5. Puncta triangularia. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg.

ADDENDA ET CORRIGENDA Arch. Sopr. Chieti n. 53645. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002012). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 408; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 631 n. 151. – Cf. Segenni, Amiternum 89; eand., Suppl. It. 9, 1992, 43–44 ad tit.; Tramunto, Concubini 310 n. 1217; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 361; eund., in Antiquitas 45; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50.

1 [Ianu]ariae ex. gr. S. Segenni, Suppl. It., l. l. (etiam vide Solin – Salomies, Repertorium2 449. 507): agitur de serva M. Nummii Albini cuiusdam ex familia ditissima Nummiorum, qui in agro Amiternino et praesertim Vestino praedia possidere videntur; etiam vide Staerman – Trofimova, La schiavitù 51 adn. – 1–2 [- - - Vibiae V]ariae | M. Nummi Albini (scil. uxoris) ser(vae) E. Groag, RE XVII 2, 1937, col. 1414, qui autem servam quandam Vibiae Variae uxoris M. Nummii Umbrii Albini consulis 206 p. C. n. vel Nummii Albini uxoris nec non matris consulis 206 in titulo memoratam suspicatur; cf. etiam F. Jacques, in Società romana I 200 et Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes 625 n. 803 (etiam vide K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 601). – 4 carissime pro carissimae. – 5 [R]omana iam Mommsen recte supplevit (cf. p. 743). Ex forma litterarum saec. III in. p. C. n. tribuo. 4331 Desideratur. Exemplum repetiverunt O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 171; Buonocore, in Fonti latine e greche II 631 n. 152. – Cf. R. Gardner, JRS 3, 1913, 215; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; M. Giuman, Epigraphica 63, 2001, 233; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 247. 1–3 non sine dubiis restituerim A(ulus) Pol[lius] | [P]rotog[enes] | [F]ulloni[a]. – 4 Aucta iam Mommsen (vide eund. supra p. 732). – 5 Certe etiam indicatur latitudo sepulcri, ut solet: [in fr(onte) p(edes) - - -] in ag(ro) p(edes) [- - -]. Primae aetati imperatoriae tribuerim. 4332 Duo cippi ad idem sepulcrum pertinentes in fronte levigati, supra et infra in usum posteriorem resecti, a laeva imminuti, a tergo scabri. Prior 33 x (31) x 24. Litt. 5,5– 4,8. Alter 30 x (36) x 20. Litt. impares 5–4,5. Puncta triangularia. Servantur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53646. 53647. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002013–14). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n.

2144

REGIO IV 433; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 632 n. 153. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuendi videntur. 4333 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 374. 790. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 632 n. 154. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; Forni, Tribù V448; Buonocore, in Tribù romane 34. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4334 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3628; N. Persichetti, RM 27, 1912, p. 305 n. 16; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 54–55 (AE 1998, 410) (= id., Abruzzo e Molise I 298–229); id., in Fonti latine e greche II 632 n. 155; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 20; S. Lefebvre, in Élites municipales 296–297 n. 36; I. Milano, in Donna e vita cittadina 302. 303 n. 2; Buonocore, in Dediche sacre 294 n. 335; Várhelyi, Religion 112. – Cf. M. Stuart, AJA 43, 1939, 606; M. Moretti, Museo nazionale 258; Segenni, Amiternum 85; eand., Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; M. Corbier, in Varia epigraphica 169–170; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 86; M. Mayer, ibid. 189; Højte, Roman Imperial Statue 267 n. 27; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 718; eand., in Amiternum 14. 18; R. Tuteri, in Rivoluzione Augusto 76; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 53. Persichetti, l. l. hunc titulum eundemque esse atque illum n. 8214 haud recte suspicabatur; contra, recte, iam S. Segenni, Suppl. It., l. l. Attamen mihi videtur titulus legi posse ad exemplum tit. eiusdem n. 8214, ubi Iulia Augusta fortasse et Tiberius Caesar Augustus memorantur, versibus certe concinne ordinatis; inde ita versus supplendos opinor: [Iuliae Augustae] | [divi Augusti (scil. uxori)]; | [T]i(berio) Caesari divì | [Au]gusti f(ilio) August[o], | [C(aius) Norban]us Flaccus | [dono dedicavit (?) e]x voto suscep[to] (v. 5–6 alio modo restitui possunt, scil. [C(aius) Norbanus] Flaccus [co(n)s(ul)] | [dedit dedicavit e]x voto suscep[to]). De C. Norbano Flacco, passim in tit. Amiterninis memorato, etiam vide E. Groag, RE XVII 1, 1936, col. 934 adn. 10, qui Caium Norbanum Flaccum consulem a. 15 p. C. n. fuisse suspicatus est. Si recte supplevi tit. inter a. 15 vel etiam a. 14 et 29 p. C. n., quo anno Livia est defuncta, dedicatus videtur. 4335 = ILS 6548. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 373. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3950; Cicerone, Tussio 207; Buonocore, in Fonti latine e greche II 632 n. 156. – Cf. M. Lejeune, REL 30, 1952, 96; Staerman – Trofimova, La schiavitù 127 adn. 1; Segenni, Amiternum 73; S. Demougin, MEFRA 100, 1988, 121 adn. 129; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; A. Calabrò, Stud. Class. Orient. 51, 2005 183; F. Giustizia, in Campi aperti 210; Brancato, Repertorium II 92. De triumviris Augustalibus, qui saepius in tit. Amiterninis occurrunt, vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 157; eund., in ANRW II 16, 2, 1978, 1254 et passim; Demougin, l. l. 117–126. Etiam vide supra ad tit. n. 4212. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II medii p. C. n. titulus fuisse videtur.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 4336 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 632 n. 157. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121. Rutilios alios in tit. Amiterninis a S. Segenni, Suppl. It., l. l. nunc collectis habes. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 4212. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4337 Stela superne in fastigium desinens ex lapide calcario in tympano avibus duabus iuxta vasculum (scil. cantharum) cum floribus stantibus nec non acroteriis ornata 98 x 52 x ?. Infra vestigia canum duorum adhuc inspiciuntur. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 40 x 40. Litt. affabre insculptae 4,5–3,8. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in vico Colle di Roio, in muro ecclesiae S. Nuntiatae dicatae infixa extrinsecus, ubi a. 1993 contuli. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 406. 621. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 632 n. 158. – Cf. Segenni, Amiternum 19. 226 cum im. phot. tab. 59 fig. 1; eand., Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; Buonocore, in Fides amicorum 102. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4338 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 633 n. 159. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. 2 LVCRETIA k P k VXO traditur, inde Lucretia P(ubli scil. filia) uxo(r) dubitater solverim. Nomen gentilicium Lucretii redit in tit. aetatis liberae rei publicae n. 8202. Primae aetatis imperatoriae vel paulo antea fuisse videtur (nota utrumque Lucretium cognomine carere). 4339 = I2 1877 (cf. p. 1050). Plinthus ex lapide calcario undique levigata 211 x 56 x 30/28. Litt. 6,5. Puncta triangularia. Exstat eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe Lucoli ante ecclesiam S. Mennae, ubi m. Oct. a. 2015 contuli una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016693–96). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 384. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 633 n. 160. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; S. Fortunelli, Epigraphica 63, 2001, 230; D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 529; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 365–366. 2 Teibana pro Tebana. De verbo v(ivit) usque in aetatem Neronianam communi vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172. De nominibus gentiliciis Numisii et Tebani vide infra ad tit. n. 8322 et 8333. Aetatis rei publicae labentis esse potest. 4340 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 633 n. 161. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. Nomen Obidii redit in titulo, qui sequitur; cf. etiam tit. n. 8323. Ex eo, quod litterae antiquiores fuisse videntur (teste Dressel), non excludo, quin saec. I ex. a. C. n. tit. sit tribuendus. 4341 Stela ex lapide calcario undique fracta passim calce oblita (43) x (58) x ?. Litt. 5. Puncta triangularia sursum directa

2145

ADDENDA ET CORRIGENDA in v. 2–3 inspici adhuc possunt. Exstat eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe Lucoli muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Mennae, ubi m. Oct. a. 2015 contuli una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016697–98). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 633 n. 162. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 337–338.

1 Pollacaspen[- - -] vidi in lapide. Nomen gentilicium Pollacaspenae Mommsen supra p. 413, in tituli apparatu et in indice nominum, suspicatus est; dubitanter receperunt Solin – Salomies, Repertorium2 145; Kajava, Praenomina 53, proposuit haud recte legendum Polla Caspe[- - -] (scil. Casperia aut, minus probabiliter, Caspertia vel Caspennia); de praenomine muliebri Paul(l)ae vel Pol(l)ae vide I. Kajanto, Arctos 7, 1972, 29; Salomies, Vornamen 71. 132. 239. 320–323. 332. 334 et Kajava, l. l. 50–59 et passim. Attamen punctum inter Polla et Caspen[- - -] non exstat. De ratione nominis nunc vide U. Kantola – T. Nuorluoto, Arctos 50, 2016, 86. 100 n. 9. – 4 Anthioco pro Antiocho. Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. adducit. 4342 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 383. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 633 n. 163. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; V. Iorio, in Reate e l’Ager Reatinus 118. Ex eo, quod litterae antiquiores fuisse videntur (teste Dressel), non excludo, quin saec. I ex. a. C. n. tit. sit tribuendus. 4343 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 633 n. 164. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. De nominibus cadentibus in -nicus vide Solin – Salomies, Repertorium2 221–222. Ex eo, quod litterae magnae et pulchrae fuisse videntur (teste Dressel), excludendum non est, quin saec. I in. p. C. n. vel paulo antea tit. sit tribuendus.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4344 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 624. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 633 n. 165. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. 1 [Sec]undae iam Mommsen in indice p. 744; attamen supplementum esse quoque potest [Iuc]undae vel [Verec]undae vel sim. – 2 nescio an occurat necne nomen Avaeae. – 3 de vocabulo frugi vide ad tit. n. 4298 (cf. supra p. 808). Ex eo, quod litterae pulchrae et antiquae fuisse videntur (teste Dressel), non est cur excludam, quin saec. I ex. a. C. n. tit. fuisse possit. 4345 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 633 n. 166. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. Tota lectio incerta manet. Videtur laudari [- - -]orius quidam servus Baapiae (de cognomine Baapiae cogitat B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 576 n. 174. 23), qui titulum fecit sibi et [- - -a]riae cuidam. Heikki Solin per litteras d. 2 m. Febr. a. 2015 non excludit, quin illud BAAPIAE a Lupacchini litt. ligatis scriptis traditum fuisse possit BARIAE inde VARIAE, i. e. nomen. Cuius aetatis sit, non definio. 4346 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 634 n. 167. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. Forma litterarum maximarum (teste Lupacchini) ad saec. I in. p. C. n. vel paulo antea adducit. 4347 Desideratur. Fuit terminus sepulcri. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 623. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 634 n. 168. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. Aetatis imperatoriae incertae. 4348 Fuerunt stelae duae supra semicirculatae ex lapide calcario. Utrique eadem inscriptio. Desiderantur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 372. 622. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 634 n. 169. – Cf. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4349 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 634 n. 170; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1045 cum Gallica versione; Buonocore, in Dediche sacre 292 n. 311. – Cf. Segenni, Amiternum 72; eand., Suppl. It. 9, 1992, 44 ad tit.; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; Brancato, Repertorium II 99; Ehmig, Donum dedit 139. De cultu Iovis Optimi Maximi, cum eo Liberi et Liberae apud Amiterninos quoque coniuncto (ex. gr. cf. tit. n. 4513), vide Evans, Cults 117; Radke, Die Götter Altitaliens2 155–156. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 222–223 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152). De nomine gentilicio Atrii vide infra ad tit. n. 8267. Utrum P. Atrius Arrenianus idem atque Atrius Arrenianus senator principalis in tabula patronatus a. 325 p. C. n. memoratus (infra tit. n. 8222) sit necne, incertum. Utcumque res ceciderit, excludendum non est, quin tit. saec. IV in. p. C. n. esse quoque possit, immo Chr. J. God-

2146

REGIO IV dard, in Cités de l’Italie 303 suspicatur templum Iovis inter a. 312–337 restitutum esse. 4350 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 634 n. 171. – Cf. N. Persichetti, NS 1894, 195; Segenni, Amiternum 78. 89; eand., Suppl. It. 9, 1992, 44–45 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 41. 44; Spadoni, I Sabini nell’antichità 118; Buonocore, in Fides amicorum 102; S. Antonelli et al., Quad. Friul. Arch. 27, 2017, 69; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 47; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 13; H. S. Nielsen, ZPE 214, 2020, 62. 2 [Cinna]mini, [Dyna]mini ex. gr. vel sim. (cf. Solin, Namenbuch2 1526). De officio lanipend(i)ae vide Diz. epigr. IV 370; L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71; J.-P. Morel, in Atti Conv. Grecia 15, Napoli 1975, 300; Staerman – Trofimova, La schiavitù 51 adn. 1; M. Corbier, in Romanisation du Samnium 158, Chioffi, Caro 134; Vicari, Produzione 102; M. Chiabà, in Donna e lavoro 265; M. F. Petraccia, ibid. 257; C. Corti, SEBarc 16, 2018, 130– 138. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4351 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 634 n. 172. – Cf. G. D. Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 171; N. Persichetti, NS 1894, 195, qui titulum enotavit apud dominum Paolo Micarelli; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit.; eand., Epigraphica 51, 1989, 146; Sternini, Romanizzazione 31. 1–3 Mommsen in adparatu est interpretatus titulum a quadratario esse corruptum, inde emendavit illud ALIVS in ALBIVS et illud FRONES in ERONIS; mea autem sententia agitur de nomine gentilicio Alii et illud FRONES ad cognomen Phrones(is) esse reducendum opinor. – 4–5 illud PAMHILI pro Pam

hili. Nota cognomen Tertullae ante nomen insculptum (de cognomine fusius disseruit Kajava, Praenomina 208–209 et passim; nescio qua causa Mommsen supra p. 745 de praenomine Tertullae quamquam dubitanter cogitaverit). Saec. II p. C. n. tribuerim. 4352 Cippus ex lapide calcario undique fractus (55) x (41) x (19). Litt. profunde incisae 4,8–3. Puncta triangularia sursum directa. Exempla duo eiusdem cippi exstitisse traduntur. Exemplum alterum exstat etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe in muro ecclesiae S. Petro dicatae ad meridiem versus extrinsecus adfixum in vico Tornimparte sub praedio Pie’ La Villa appellato, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002295). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 635 n. 173. – Cf. Segenni, Amiternum 206.; eand., Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit. Ex forma litterarum saec. I labenti a. C. n. tribuerim. 4353 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 635 n. 174. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit. 5 NICIIS traditur, inde fortasse legendum Nicias; res autem sub iudice manet. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4354 Cippus ex lapide calcario corona et crepidine undique prominentibus praeditus in angulo superiore dextro fractus, in fronte leviter expolitus, a tergo scaber (69) x (51) x 32. In latere dextro speculum, in sinistro “instrumentum simile ei quo hodie utimur ad caput a solis radiis defendendum” (Dressel), umbraculo nuncupato, inspi-

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER ciuntur (de anaglyphis cf. F. Marcattili, Stud. Class. Orient. 67, 2021, 282–283). Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 41 x 42. Litt. nonnullis locis evanidae 5,5–4. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe ante ecclesiam S. Pamphilo dicatam in vico Tornimparte sub praedio, q. d. La Villa, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi; denuo m. Oct. a. 2015 recognovi una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002296–98. 16699). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 635 n. 175. – Cf. Segenni, Amiternum 206; eand., Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit.; F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 14.

3 [Pl]otinia dubitanter Segenni, Suppl. It., l. l., fortasse recte. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4355 Stela supra in formam fastigii desinens ex lapide calcario supra et infra imminuta, a tergo leviter expolita 71 x 58,5 x 22, ornata supra anaglyphis floralibus, in tympano autem marginato pectine, speculo et soleis duabus magna ex parte deperditis [de quibus anaglyphis vide Buonocore, MEFRA 94, 1982, 727–734 (= eund., Abruzzo e Molise II 692–697); eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34–35 (= eund., Abruzzo e Molise I 130–131)]. Area titulo inscribendo destinata crass. 43 excavata expolita cymatio inverso cincta, cuius vestigia tantum supersunt. Litt. 5–4,7. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in muro ecclesiae S. Petro dicatae extrinsecus adfixa in vico Tornimparte sub praedio, q. d. Pie’ La Villa, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002015). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 635 n. 176. – Cf. Segenni, Amiternum 206; eand., Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit.; F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 14. 5 nunc magna ex parte latet. De Titis Rutiliis vide S. Evangelisti, in Voce concordi 279. Saec. I p. C. n.

2147

ADDENDA ET CORRIGENDA 4356 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 635 n. 177. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit. 1–2 [- R]utilius C. [f.] | [Ba]stulus vel potius [Ca]stulus fortasse supplendum. – 3 de cognomine Scurrae etiam vide V. Cianfarani, in Atti del Terzo Congresso 378. Primae aetatis imperatoriae fuisse potest. 4357 Desideratur. Fuit tabula dimidiata pro limine adhibita in praedio Colle S. Vito. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 635 n. 178. – Cf. N. Persichetti, NS 1894, 195; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit.; Forni, Tribù U52; Buonocore, in Tribù romane 34. Non excludo, quin aetati Augusteae sit tribuenda. 4358 Basis ex lapide calcario crepidine undique prominente praedita in angulo superiore sinistro fracta, in fronte perquam adesa nec non lichenibus pessumdata, a tergo scabra (74) x (56) x 45. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 67,5 x 47. Litt. 4,2– 3,5. Puncta triangularia. Etiam hodie exstat ante ecclesiam vici Poggio S. Maria prope vicum Sassa, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002299). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 380. 702. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3467; Buonocore, in Fonti latine e greche II 636 n. 179; id., in Dediche sacre 292 n. 300. – Cf. Segenni, Amiternum 72. 208; eand., Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit. De Diis Deabusque Immortalibus vide Evans, Cults 117; Latte, Religionsgeschichte 334–335. Titulos in regione quarta repertos Diis Deabusque dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 219–220 (= id., Abruzzo e Molise I 146). Ex forma litterarum saec. II p. C. n. tribuerim. 4359 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 472. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3646; Buonocore, in Fonti latine e greche II 636 n. 180; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 23; Tarpin, Vici et pagi 338 n. IV.32.2. – Cf. Segenni, Amiternum 19. 56. 67. 85; eand., Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit.; Højte, Roman Imperial Statue 411 n. 54; C. Letta, in Samnitice loqui II 306; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 691; Todisco, Vici 107. 232; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. Vicani Forulani in tabula patronatus a. 335 tit. n. 8223 quoque laudantur; etiam vide ad tit. n. 4399. 8218. Dedicatus inter d. 10 m. Dec. a. 133 et d. 9 m. Dec. a. 134 (cf. Kienast, Kaisertabelle6 123–124). 4360 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 465. 723. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 636 n. 181. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit. Privat(um) solum traditur; fortasse indicabatur praedium privatum vel etiam iter privatum. Subest fortasse ius praediorum quoddam (de re universa vide Capogrossi Colognesi, Struttura passim). Aetatis imperatoriae incertae. 4361 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 636 n. 182. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit.; Haack, Prosopographie 33. De Aufidiis Amiterninis vide supra ad tit. n. 4241.

ADDENDA ET CORRIGENDA Non est cur excludendum, quin primae aetatis imperatoriae esse possit. 4362 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 636 n. 183. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45 ad tit. 1 Otteius traditur fortasse pro Oteius (cf. Schulze, Eigennamen 364). – 4 Cresces pro Crescens. Cuius aetatis sit, non definio. 4363 Desideratur. Servabatur in aedibus marchionis Dragonetti in vico Paganica prope L’Aquila, ubi autem a. 1984 non repperi. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 636 n. 184. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45– 46 ad tit. De praenomine Kaesonis vide Salomies, Vornamen 26–27. Ex eo, quod litterae bonae et antiquiores fuisse videntur (testibus Mommsen et Dressel), saec. I a. C. n. tribuerim. 4364 Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa in fronte levigata (58) x (26) x ?. Litt. profunde insculptae 6,5–5. Puncta triangularia sursum directa. Exstat eodem loco, quo Lupacchini descripsit, nempe prope vicum Rocca S. Stefano muro cuidam exteriori affixa ecclesiae vocatae S. Silvestro di Pietrabattuta, ubi m. Oct. a. 2015 contuli una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque sumpsit. Im. phot. reperies apud La Valle Siciliana 128 tab. 30. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016700–02). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 637 n. 185. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 4 vestigia litterarum incertarum. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. adducit. 4365 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 722. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 637 n. 186. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. Lectio v. 3 incerta manet. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4366 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 117. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 637 n. 187. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. Nomen gentilicium Vassii quoque redit tit. n. 4447, de quo vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 579 n. 174, 62 et G. Camodeca, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 265. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4367 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 637 n. 188. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 1 nescio an occurat nomen Pontidii necne, quod tit. n. 4364 redit. – 2 Rufo dubitanter legerim (iam cf. supra Mommsen p. 743). Aetatis imperatoriae incertae. 4368 Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa in fronte levigata passim autem calce oblita (38) x (25) x 10. Litt. profunde insculptae 5. Puncta triangularia sursum directa. Exstat eodem loco, quo Lupac-

2148

REGIO IV chini descripsit, nempe prope vicum Rocca S. Stefano muro cuidam exteriori affixa ecclesiae vocatae S. Silvestro di Pietrabattuta, ubi m. Oct. a. 2015 contuli una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016703). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 637 n. 189; id., Epigraphica 78, 2016, 360–361 n. 11 cum im. phot. fig. 18 (AE 2016, 373). – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45–46 ad tit.

VS | SO | ONT P Lupacchini inde Mommsen supra in exemplo; [- - -]us C(ai) [f(ilius)] | [- - -]so | [in fr]ont(e) p(edes) X[-1?-] | [in agro] p(edes) X[-1?-] vidi in lapide. De cognominibus, quae terminantur in -so, vide Solin – Salomies, Repertorium2 440. Ex forma litterarum punctorumque saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4369 Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa, in fronte levigata (18) x (25) x ?. Litt. 5–4. Puncta distingui nequeunt. Exstat eodem loco, quo Lupacchini descripsit, nempe prope vicum Rocca S. Stefano muro cuidam exteriori affixa apsidis ecclesiae vocatae S. Silvestro di Pietrabattuta, ubi m. Oct. a. 2015 contuli una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016704–05). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 637 n. 190; id., Epigraphica 78, 2016, 361 n. 12 cum im. phot. fig. 19 (AE 2016, 374). – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 45–46 ad tit.

ARIA | PIVS | IIVS | AL Lupacchini inde Mommsen, supra in exemplo; - - - - - - | [- - -]aria [- - -] | [- - -]spius [- - -] | [- - - s]pius [- - -] | [- - - Ter]tull[a - - -] | - - - - - - legerim. Caius Cuspius quidam tit. Aequiculano n. 8155, [-] Cispius Felix tit. Albensi n. 3983 laudatur. Attamen vide tit. Amiterninum n. 4520, ubi memoratur C. Cuspius C. f. Poppae[a]nus quendam. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4370 = CLE 140. Desideratur. Exemplum repetiverunt Cholodniak, Carmina sepulcralia2 901; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 45 n. 69 (= id., Abruzzo e Molise I 187 n. 69); id., in Fonti latine

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER e greche II 638 n. 191; id., in Temptanda viast 11 n. 54. – Cf. eund., BDASP 80, 1990, 76; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit.; P. Cugusi, Boll. Stud. Lat. 48, 2018, 438. Frustra vel falso voluit hinc Bücheler senarium iambicum explere talem: [Eg]o adhuc adole|[s]cens feci [monumentum mihi] (Italice sermone: “Io ancora giovane ho fatto costruire per me questo sepolcro”; sermonem Hispanicum in Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 141 ad n. CLE quoque reperies). Attamen tota res incerta manet. De locis similibus vide Galletier, Étude 281; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 193; A. C. Morelli, CLEiLAR I 144 adn. 20. Potest fuisse saec. I ex. vel potius saec. II in. p. C. n. 4371 = I2 1852 (cf. p. 1049, im. phot. tab. 95 fig. 1). Cippus ex lapide calcario pyramidis truncae instar resectus, basi ornatus, infra et a dextra fractus, fissuris laesus (58) x (58) x (54). Litt. 5–4,5. Puncta triangularia leviter insculpta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1044.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000763. 2016). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 367. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3604; Diehl, Altlateinische Inschriften5 234; Buonocore, in Fonti latine e greche II 638 n. 192; id., in Dediche sacre 294 n. 329. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300. 708; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3, 5, 1987, 42 cum im. phot. fig. 26 (quae autem monumentum funerarium fuisse male cogitavit); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit.; D’Eredità, Aveia 146; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 240; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136. 1 Ofdius pro Ofidius, i. e. more Osco nomen scriptum (de Aufidiis Amiterninis vide supra ad tit. n. 4241). – 2 Pet(ronis) solvendum: vide Salomies, Vornamen 86 (etiam cf. Rix, Cognomen 180; O. Salomies, in Prénoms 31–32; S. M. Marengo, in Epigrafia e archeologia romana 331– 332); Pet(ti) dubitanter haud recte Diehl, AI, l. l. Ex forma litterarum et grammatica saec. I a. C. n. tribuo. 4372 (cf. p. 698) = I2 1854 (cf. p. 1049, im. phot. tab. 96 fig. 1). Pars superior columnae striatae alt. 45 cum capitulo inscripto quadrato (58) x (59) x (7). Litt. 3–2,8. Punctum in formam circuli redactum. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 970.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000764. 2017). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3607; Buonocore, in Fonti latine e greche II 638 n. 193; id., in Dediche sacre 295 n. 339. – Cf. Fabre, Libertus 332 adn. 125; M. Moretti, Museo nazionale 270; J.-M. Flambard, Ktèma 6, 1981, 166; Segenni, Amiternum 90; Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista 271 cum im. phot. fig. 58; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 1 lectio admodum incerta; quin in capituli margine supra adeso nomina magistrorum exciderint, dubium non est: fortasse ut iam Mommsen cogitavit [-] Helvi(us) L. l., T. Aicas[- - -]i(us) V. l. (de nomine Helvii etiam vide Haack, Prosopographie 60; de nominibus casu nominativo singulari compendio exaratis vide supra ad tit. n. 4311). – 2 familia[q(ue)] Mommsen, familia[e] recte iam Degrassi, I2 p. 1049, cogitans de familia scil. de collegio vel de societate, qualis fuit Trebulae Mutuescae familia Silvani (de quo tit. vide infra n. 8189–8196); [coi]rav[ere] quamquam dubitanter suppleverim pro [cu]rav[erunt].

2149

ADDENDA ET CORRIGENDA

Forma litterarum et grammatica ad saec. I a. C. n. adducunt. 4373 = ILS 6549. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 366. 711. Exemplum repetiverunt O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 167; Buonocore, in Fonti latine e greche II 638 n. 194. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; Segenni, Amiternum 73; eand., Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit.; D’Eredità, Aveia 141. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 4212. Nomen Trelleni redit in tit. n. 4488. 8377. 8378. Ex locutione ex testamento arbitratu (de qua formula inter al. vide A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281, A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93) priori parti saec. I p. C. n. tit. tribuendus fuisse videtur, cui tempori mentio triumviratus Augustalium congruit. 4374 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 638 n. 195. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. De nomine gentilicio Aponii vide infra ad tit. n. 8259. Saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta sane congruit. 4375 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 638 n. 196. – Cf. G. D. Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 172; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 3 Epa[gathus] supplevit Mommsen, nescio autem haec coniectura non iusta sit. De praenomine Tertiae vide Salomies, Vornamen 116–118 et Kajava, Praenomina 77–82 et passim (tit. memoratur ad p. 79). De ratione nominis vide U. Kantola – T. Nuorluoto, Arctos 50, 2016, 100 n. 8. Kajava suspicatur, fortasse recte, titulum temporis spatio inter aetatem rei publicae exeuntem et aetatem imperatoriam ineuntem comprehenso tribuendum esse (Dressel ipse supra ad tit. enotavit litteras esse antiquiores). 4376 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 704. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 638 n. 197. – Cf. A. Cappelli, NS 1898, 293; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 2 [P]hilargurus pro [P]hilargyrus. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4377 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 639 n. 198. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit.; Brancato, Repertorium II 93. 8 Demetriu[s] potius quam Demetriu(s) (Dressel v. 5– 8 non legit, cum titulus positus fuerit loco alto et incommodo). Saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta congruit. 4378 Desideratur. Exemplum repetiverunt O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 167; Buonocore, in Fonti latine e greche II 639 n. 199. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. Aetatis incertae. 4379 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 385. 718. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 639 n. 200. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4380 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 639 n. 201. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 1 nomen gentilicium Fuficii redit tit. n. 4462. 4473 = I2 1869. – 3 conliberta pro colliberta, 4 posìt pro posuit. Ex forma litterarum nempe pulchrarum testibus Brunn et Dressel saec. I p. C. n. saltem tribuerim vel paulo antea. 4381 = I2 1872. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 377. 714. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 639 n. 202. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. De nomine Lucretii nunc vide M. J. Estáran Tolosa, Athenaeum 107, 2019, 397. Ex eo, quod litterae vetustiores fuisse videntur (teste Dressel), non excludo, quin saec. I medio a. C. n. tit. saltem sit tribuendus. 4382 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 639 n. 203. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. De locutione vale cf. inter al. G. L. Gregori, in Comunicazione 83–86. Primae aetatis imperatoriae. 4383 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 639–640 n. 204. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit.; Brancato, Repertorium II 98. 11 solve, ut iam Mommsen recte est arbitratus, p(atri) p(ientissimo) p(osuerunt). De nomine Palfurii vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 578 n. 174, 46. Formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta ad saec. II p. C. n. adducit. 4384 = I2 1879 (cf. p. 1050). Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 640 n. 205. – Cf. N. Persichetti, NS 1902, 385, qui pro ultimo gradu scalae extrinsecus aedium domini Francesco Antonetti adhibitum in vico Collettara a. 1902 titulum enotavit; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. In dubio adhuc maneo utrum ratio nominis casu nominativo an dativo exarata sit, inde non est cur excludam, quin P(ublius) Pomponio(s) [P(ubli) f(ilius)] | P(ubli)

2150

REGIO IV n(epos) quoque sit legenda. De nomine gentilicio Pomponii etiam cf. C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 20. Saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 4385 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 713. Exemplum repetiverunt N. Persichetti, NS 1902, 385, qui a. 1902 titulum (95 x 35, “litteris bonis”) recognovit in aedibus domini Francesco Farinosi in vico Collettara sitis, pro posti portae cellae vinariae cuiusdam adhibitum; Buonocore, in Fonti latine e greche II 640 n. 206. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 1 nomen gentilicium Quintii vel Quinctii saepius occurrit in tit. Amiterninis. – 2 de cognominibus quae incipiunt ab Asell[- - -] vide Solin – Salomies, Repertorium2 296 (de cognomine Asellae cogitavit Mommsen in Indice p. 723. 732; de cognomine vide Kajanto, Onomastic Studies 49; eund., Latin Cognomina 87. 325). Primae aetatis imperatoris fuisse videtur. 4386 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 640 n. 207. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. Rubrium alterum reperies tit. n. 8344. De praenomine Tertiae vide Salomies, Vornamen 116–118; Kajava, Praenomina 77–82 et passim (tit. memoratur ad p. 78). Temporis spatio inter aetatem rei publicae ex. et aetatem imperatoriam in. comprehenso titulum tribuendum esse Kajava suspicatur, fortasse recte. 4387 = I2 1881 (cf. p. 1050). Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 640 n. 208. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 1 de praenomine muliebri Rutilae, quod redit tit. n. 4298. 8321, praesertim vide G. D. Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 8, 1897, 163; I. Kajanto, Arctos 7, 1972, 17–18; eund., in Onomastique latine 148–150; Kajava, Praenomina 67–68. – 2 EREFRIA traditur, quod nomen aliunde ignotum (vide Chase, l. l. et Solin – Salomies, Repertorium2 74); Hans Krummrey in Indice huius Corporis vol. I2 p. 1276 maluit legere REFRIA, nescio an recte. Esse autem quoque potest nomen quod terminatur in -erefria (etiam cf. Kajava, l. l.). Non excludo, quin saec. I ex. a. C. n. fuisse quoque possit. 4388 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetiverunt O. d’Angelo, Boll. Antinori 17, 1905, 167. 201 n. VIIc; Buonocore, in Fonti latine e greche II 640 n. 209. – Cf. N. Persichetti, NS 1902, 385; Segenni, Amiternum 83; eand., Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. Spadoni, I Sabini nell’antichità 119. De nomine gentilicio Sallustii vide J. Kolendo, Acta Arch. Slov. 28, 1977, 255–277 et R. Tuteri, in Sallustio 137. Etiam cf. tit. urbanum huius Corporis vol. VI 8199, ubi laudatur Q. Sallustius Q. f. Quir(ina) Natalis quidam, de quo vide Forni, Tribù S44 et Buonocore, in Tribù romane 34. Cuius aetatis fuerit, non definio. 4389 = I2 1888 (cf. p. 1050). Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 640 n. 210. – Cf. Fabre, Libertus 176 adn. 102; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit. 3–4 Vergiliai, Hilarai pro Vergiliae, Hilarae (de casu dat. sing. in -ai cadente cf. inter alios M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). De praenomine Spurii vide supra ad tit. n. 4269. Potest fuisse medii saec. I a. C. n.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 4390 = I2 1889 (cf. p. 1050). Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 641 n. 211. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; Fabre, Libertus 201 adn. 321; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46–47 ad tit.; Brancato, Repertorium II 98. De nomine gentilicio Vicrii vide R. Syme, Historia 8, 1959, 210. Ex eo, quod litterae antiquiores fuisse videntur (teste Dressel), non excludo, quin saec. I medio a. C. n. tit. saltem sit tribuendus. 4391 = CLE 171 app. Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 45 n. 70 (= id., Abruzzo e Molise I 187 n. 70); id., in Fonti latine e greche II 641 n. 212; id., in Temptanda viast 11 n. 55; id., Arch. Class. 57, 2006, 383. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 46 ad tit.; G. Masaro – L. Mondin, Ostraka 19, 2010, 196; N. Katarzynski, SEBarc 13, 2015, 22. 1 cognomen Athenais fortasse subest. Iambi senarii fuisse videntur sic ex. gr. restituendi: [parent]ibus face[re] | mor[s] in[matura | fecit u]t facer[et parens], sed tota res incerta est. Subest sententia illa impendio metri sermonisque, de qua praeter ea, quae Bücheler in EE et in CLE scripsit (etiam cf. CLE 165–166. 168–178. 1888–1890), vide Lattimore, Themes 189–190 et passim; M. Massaro, Inv. luc. 12, 1990, 192–195; eund., Epigrafia metrica latina 18–21. De locis similibus praeter auctores supra memoratos etiam vide B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 446. 457; Galletier, Étude 281; M. T. Sblendorio Cugusi, Atti Mem. Arcadia s. 3°, 7, 1978, 165 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 868); Sanders, Lapides memores 92; R. Hernández Pérez, in Asta ac pellege 65; F. Socas Gavilán, ibid. 186; Antolini, Iscrizioni 102; A. M. Morelli, in Valle di Comino XIV 128–130. Potest fuisse saec. I ex. vel potius saec. II in. p. C. n. 4392 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 641 n. 213. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 47 ad tit. Cuius aetatis fuerit non definio. 4393 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 641 n. 214. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 47 ad tit. Aetatis incertissimae. 4394 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 641 n. 215. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 47 ad tit. Cuius aetatis fuerit, sub iudice relinquatur. 4395 Vide infra tit. n. 8211. 4396 Plinthus ex lapide calcario in fronte levigata, in margine superiore sinistro, a dextra et infra fracta, triglyphis scil. aquila alis expansis, corona quernea ornata (48) x (62) x ?. Litt. affabre insculptae ex parte deperditae 5. Puncta triangularia sursum directa. Exstat muro adfixa extrinsecus in turri campanarum ecclesiae S. Ioanni Baptistae dicatae loco edito in vico Civitatomassa, ubi a. 1993 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1072.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002018). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3823; Segenni, Amiternum 182 cum im. phot. tab. 39 fig. 1; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 29. 42 cum im. phot. fig. 1; Buonocore, in Fonti latine e greche II 642 n. 217; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 117 n. 3; A. Candeloro, in Papers in Italian Archaeology 61 cum im. phot. tab. 5 fig. 4; H. Devijver – F. Van Wonter-

2151

ADDENDA ET CORRIGENDA ghem, Anc. Soc. 21, 1990, 78; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 47 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; G. Pacifico, in Amiternum 77; S. Segenni, ibid. 18.

C(aius) Aufidienus C(ai) f(ilius) | Villus tr(ibunus) mil(ilitum) vidi in lapide. De tribuno militum vide Suolahti, Junior Officers 347 n. 27; PME I 136 n. 193; Demougin, Prosopographie 616 n. 717. Nomen gentilicium Aufidieni redit tit. n. 4242. 8271. 8272 (de quo vide R. Syme, JRS 39, 1949, 10 et Ph. Mauget, in Approches épigraphiques 180). Litterae aetatis Augusti fuisse videntur. 4397 (cf. p. 683) Stela supra rotundata ex lapide calcario in fronte expolita, a tergo leviter scabra, marginibus imminuta (71) x (42) x 17. Litt. 3,8–2. Puncta triangularia. Superne milite intra aediculam stante cum tunica et lacerna dextera hastam tenente, in balteo pugionem gerente, ornata (de anaglyphis vide F. Rebecchi, Abruzzo 19, 1981, 84 cum im. phot. fig. 10 et M. A. Speidel, in M.-L. Nosch (Ed.), Wearing the Cloak. Dressing the Soldier in Roman Times (Ancient Textiles Series 10), Oxford 2012, 1–12. Etiam cf. titulum Asisiensem huius Corporis vol. XI 5385, de quo Epigrafi Assisi 31 n. 21 cum im. phot. et E. Zuddas, Suppl. It. 23, 2007, 275 ad tit.). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 61.8; Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8016. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002300. 16706). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118 et Buonocore, Tradizione manoscritta n. 398. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3809; Buonocore, in Fonti latine e greche II 642 n. 218. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Museo Civiltà Romana 152 n. 54; M. Moretti, Museo nazionale 256 cum im. phot.; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 47 ad tit.; Millesimi, Sabina 37 cum im. del.; Brancato, Repertorium II 93. 7 ex. p[osuit] dubitans suppleverim. Nomen Pomponii saepius in titulis Amiterninis occurrit. Milites praetorianos regionis quartae recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214. 215 (= id., Abruzzo e Molise I 140–141); etiam cf. Passerini, Coorti pretorie 150. Ex forma monumenti et anaglyphorum saec. I p. C. n. tribuerim. 4398 = I2 1855 (cf. p. 1049) = ILLRP 531. Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte expolita, a tergo leviter scabra, in marginibus imminuta (112) x (42,5) x 20. Litt. nonnullis locis evanidae 6–5,5. Puncta triangularia. Exstat iuxta viam quandam vici Civitatomassa pro sedili adhibita muro infixa, ubi a. 1993 contuli. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 361. Exemplum repetiverunt Nicolet, L’ordre équestre I 243. 413. II 968–968 n. 256; G. Forni, in Onomastique

ADDENDA ET CORRIGENDA

2152

REGIO IV

latine 83; Segenni, Amiternum 60 adn. n. I. 62. 67. 182; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 180 n. 268; Buonocore, in Fonti latine e greche II 642 n. 219; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199 (etiam cf. p. 193); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 1 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Kubitschek, Imperium 54; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; Manni, Storia dei municipi 141. 142; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 47 ad tit.; D. Manacorda, in Epigrafia della produzione 19 adn. 91; Forni, Tribù I Rep. 366–367; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 718. 719. 720; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. 249; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 65; Buonocore, in Tribù romane 34; L. Finocchietti, in Scritti Gaetano Messineo 170; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 32. 45; Gallo, Prefetti 181; D. Manacorda, in Homenaje José Remesal Rodriguez 485 adn. 71. 1 ex. P(ubli) [f(ilius] restituerim. – 2 in. littera singularis Q, quae redit in v. 4 ante vocabulum eque[s], Q(uirina scil. tribu) solvenda (agitur de exemplo antiquiore: cf. Forni, Scripta minora 200 et praesertim Manacorda, ll. ll.); q(uaestor) haud recte Petraccia Lucernoni. – 4 ex. Q omisit Petraccia Lucernoni. Q. Oviolenum Q. f. P. n. filium fratris esse C. Ovioleni suspicatur Nicolet. De equite Romano Nicolet ipse cogitat, attamen vide Solin, Epigraphische Untersuchungen 39 ad n. 67, qui equites ab equitibus Romanis recte discernit. Ex forma litterarum saec. I post medium a. C. n. tribuerim. 4399 = ILS 5015a. Tabula ex lapide calcario expolita in usum posteriorem resecta (97) x (73) x (12). Litt. affabre insculptae 8,5–6. Puncta triangularia etiam in fine versus redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 61.38. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002019). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 4. 5. 397. 776; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2067b; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3793; Forbis, Municipal Virtues 171 n. 247; Buonocore, in Fonti latine e greche II 642 n. 220; Tarpin, Vici et pagi 338 n. IV.32.1. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; A. Schulten, Philologus 53, 1894, 666; A. Gallo, Amiternum 23; R. Gardner, JRS 3, 1913, 217; Manni, Storia dei municipi 142; M. Moretti, Museo nazionale 261; F. Di Gregorio, BDASP 64, 1974, 360. 389 cum im. phot. ex codice Venantii Lupacchini deprompta; Segenni, Amiternum 25. 56. 65. 67; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 47–48 ad tit.; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40. 44; C. Zaccaria, in L’Italie d’Auguste à Dioclétien 317; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1039. 1074; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 22; T. Haeck, Latomus 64, 2005, 606; D’Eredità, Aveia 111–113; C. Letta, in Samnitice loqui II 306; Forni, Tribù S34; Buonocore, in Tribù romane 34; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 203; eund., Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 691; Todisco, Vici 106; S. Segenni, in Amiternum 20. 25; O. Salomies, Arctos 49, 2015, 174; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31; P. Garofalo, Rationes rerum 7, 2016, 195–197; Gallo, Prefetti 171. 4 inmuni pro immuni. – 12 l(ocus) d(atus) d(ecurionum) d(ecreto) iam recte M. Phoebonius, cod. Barb. lat. 2019 f. 54r; omiserunt Mommsen et Dressel supra ad tit.

De patrono et eius virtutibus vide D. Saavedra-Guerrero, L’Ant. Class. 68, 1999, 196. 203; M. G. Granino Cecere, in L’orde équestre 178. 180; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 273. 276. De eius munificentia etiam cf. inter al. E. P. Forbis, Athenaeum 81, 1993, 487. 498. De vicanis Forulanis vide ad tit. n. 4359. 8218. Etiam vide supra ad tit. n. 4206. Est saec. III ante medium p. C. n. 4400 Pars dextra tabulae ex lapide calcario, in fronte levigata (26) x (33) x 5 circ. Litt. 6,5–5,5. Puncta triangularia etiam in fine versus redacta. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002020). Exemplum repetiverunt Segenni, Amiternum 61 adn. 9 n. III. 62. 67 cum im. phot. tab. 40 fig. 1; Buonocore, in Fonti latine e greche II 642 n. 221; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199 (etiam cf. p. 193); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 3 (etiam cf. p. 105– 107). – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; Manni, Storia dei municipi 141; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit.; eand., in Epigrafia 2006 II 718. 719. 720; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 65; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 32. 45.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 1 in. exstat vestigium litterae cuiusdam ad T, mea sententia, pertinens, unde intelligi potest [- - -] T(iti) f(ili) f(ilius); de explanatione locutionis in exemplum L. f. f. vide imprimis O. Salomies, Arctos 27, 1993, 95–101, cum quo quoque nunc consentio; contra, ex. gr., Seston, Scripta Varia 321–331 et S. Priuli, NS 33, 1979, 340–341; etiam vide M. G. Angeli Bertinelli, in Scritti Mario Pani 29– 39; [- - -] L haud recte Mommsen supra in exemplo ex Leosini. – 2 p(osuit) s(ibi) s(uisque) fortasse solvendum opinor. Ex litterarum forma posteriori parti saec. I a. C. n. tabula tribuenda fuisse videtur. 4401 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 642 n. 222. – Cf. R. Gardner, JRS 3, 1913, 212; Segenni, Amiternum 67; eand., Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit. Cuius aetatis fuerit, non definio. 4402 (cf. p. 683) Stela supra semicirculata ex lapide calcario in duas partes inter sese coniunctas fracta, in fronte nunc levigata et adesa, a tergo scabra 90 x 41 x 17. Litt. nonnullis locis attritae 7–5. Puncta distingui nequeunt. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53361. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002021). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4276; Buonocore, in Fonti latine e greche II 643 n. 223. – Cf. Leosini, Lapidi n. 27; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Taylor, Voting Districts 188; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit.; eand., Epigraphica 51, 1989, 146; Buonocore, in Temptanda viast 2 adn. 8.

Ratio nominis sic solvenda: Sex(tus) Albius At(ti) [f(ilius)] | Rex; de praenomine Atti vide Salomies, Vornamen 68–69; eund., in Prénoms 20. Ex forma litterarum alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 4403 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 643 n. 224. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 179. De nomine gentilicio Aninii etiam vide Haack, Prosopographie 80. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4404 Stela ex lapide calcario supra rotundata, in fronte nunc levigata et adesa, a tergo scabra 127 x 58 x 22. Litt. nonnullis locis evanidae 6–5,5. Puncta triangularia sursum directa. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquita-

2153

ADDENDA ET CORRIGENDA tum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1026.VW.83; neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8035. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002022. 2301). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 353. 720. Exemplum repetiverunt N. Persichetti, RM 27, 1912, 302 n. 5, qui autem titulum ineditum diiudicavit; Buonocore, in Fonti latine e greche II 643 n. 223. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. 1 PAMPILO Persichetti. Forma litterarum ad saec. I post medium a. C. n. adducit. 4405 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 643 n. 226. – Cf. F. Di Gregorio, BDASP 64, 1974, 404 cum im. phot. ex codice Venantii Lupacchini deprompta; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247. [- - -] AVFIDIA [- - -] | [- - -]IV[- - -] | - - - - - - Lupacchini. De Aufidiis Amiterninis vide supra ad tit. n. 4241. Aetatis incertae. 4406 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 643 n. 227. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit. 2 Niciae vel etiam Niciai (de forma dativi singularis declinationis primae in -ai pro -ae cadente cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147– 160). De Aufidiis Amiterninis vide supra ad tit. n. 4241. Primae aetatis imperatoris fuisse quoque potest. 4407 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 643 n. 228. – Cf. Staerman – Trofimova, La schiavitù 51 adn. 1; Segenni, Amiternum 89. 165; eand., Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit. Non excludo, quin saec. II p. C. n. tit. sit tribuendus. 4408 = I2 1868 (cf. p. 1050). Tabula ex lapide calcario in margine superiore sinistro laesa, a tergo scabra 57 x 91 x 12. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata cincta est simplici fascia 50,5 x 74. Litt. antiquiores 6. Puncta triangularia etiam in fine versus redacta. Nunc exstat Preturo in aedibus gentis Nanni extrinsecus muro infixa, ubi a. 1993 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 35350; neg. D. A. I. Rom n. 61.2275. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002023–24). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 360. Exemplum repetiverunt id., in Fonti latine e greche II 643 n. 229; V. Iorio, Salternum 18/19, 2007, 14–15 n. 1. – Cf. Segenni, Amiternum 203; eand., Suppl. It. 9, 1992, 48 ad tit.; Brancato, Repertorium II 95. De nomine Fadeni etiam cf. G. Paci, Picus 2, 1982, 61 et praesertim Iorio, l. l. 13–28. De praenominibus Atti et Tiberii vide Salomies, Vornamen 55–56. 68–69; eund., in Prénoms 20. 35. Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 4409 Stelae duae supra semicirculatae ex lapide calcario. Utrique eadem inscriptio. Prior fuit in vico Civitatomassa muro ecclesiae S. Ioanni dicatae adfixa; nunc desideratur. Altera infra fracta et a dextra imminuta, a tergo leviter scabra, supra duabus avibus florem rostro arripientibus ornata (42) x 43,5 x 21. Area titulo inscribendo destinata crass. 37 expolita excavata cymatio inverso cincta, cuius partes invenies superne a dextera et a sinistra. Litt. affabre insculptae 5,5. Punctum in formam falculae redactum.

ADDENDA ET CORRIGENDA Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 982.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002025). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 476. 721. 725. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 644 n. 230; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 4. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 272; F. Di Gregorio, BDASP 64, 1974, 406 cum im. phot. ex codice Venantii Lupacchini deprompta; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 48–49 ad tit. Nomen gentilicium Fadii redit tit. n. 4419. 8295. Forma litterarum et anaglyphorum ad saec. I ex. p. C. n. adducit. 4410 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 644 n. 231. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit. De nomine Helvii etiam vide Haack, Prosopographie 60. Ex ratione nominum saec. I p. C. n. fuisse videtur. 4411 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 644 n. 232. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit. 4 p(osuit) vel p(atri) vel p(ater) vel sim. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. tribuenda fuisse videtur. 4412 Cippus ex lapide calcario, supra a dextera et infra imminutus, a tergo leviter expolitus (68) x (50) x 20. Area titulo inscribendo destinata excavata caelo dolata cymatio inverso cincta, cuius vestigia a sinistra et superne servantur; adprecatio D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata inscripta est in tabella marginata intra fastigium. Litt. affabre insculptae 6–4,5. Puncta triangularia. Humi iacens apud ecclesiam S. Ioanni dicatam in vico Civitatomassa, ubi a. 1993 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1083.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002026). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 471. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 644 n. 233. – Cf. Segenni, Amiternum 182; eand., Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit.; D’Eredità, Aveia 126.

7 BENE k MERENTI vidi in lapide.

2154

REGIO IV De cognomine Aequiculanae fusius disserui in Colons et colonies 298–300 et passim. Ex litterarum forma nec non ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata prioris partis saec. II p. C. n. fuisse videtur. 4413 = I2 1873 (cf. p. 1050) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 644 n. 234. – Cf. R. Gardner, JRS 3, 1913, 213; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit. 1 Mar(ius) vel potius Mar[ius]. – 3 Antiocus pro Antiochus. Dubitanter saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 4414 Epistylium ex lapide calcario, a tergo levigatum, a sinistra fractum, a dextra integrum sed certe a dextera aut in usum posteriorem resectum est aut, quod magis placet, titulus inscriptus fuit altera parte 40 x (190) x 30. In fronte superne area levigata inscribendo destinata alt. 25, infra tres fasciae ab area inscripta ita in formam scalarum redactae, ut crassitudo monumenti deorsum decrescat. Litt. optime insculptae 10. Puncta triangularia. Nunc exstat in vico Preturo in aedibus Nanni extrinsecus muro infixum, ubi a. 1993 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 35346; neg. D. A. I. Rom n. 61.2269. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002027–28). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 355. 715. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 644 n. 235. – Cf. N. Persichetti, NS 1902, 385; Segenni, Amiternum 84. 203; eand., Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit.; R. Zucca, in Varia epigraphica 526; Bourdin, Les peuples 140; M. Torelli, Scritti vari 657; S. Segenni, in Amiternum 18; G. Camodeca, in Valle di Comino XIII 95; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 53. De C. Mucio C. f. Q. n. Scaevola, quindecemviro sacris faciundis a. 17 a. C. n., etiam tit. n. 4444 (fortasse) et 8216 memorato, vide Wiseman, New Men 195; etiam Cifarelli, Tra Lazio e Campania 178–181; Andermahr, Totus in praediis 344 n. 348; H. Solin, in Varia epigraphica 419; eund., in Per Renato Badalì 34 adn. 33; F. Costabile, Min. Epigr. Papyr. 24 (26), 2021, 436. De Q. Mucio Scaevola cos. a. 95 a. C. n. vide J.-L. Ferrary, Cahiers du Centre G. Glotz 100, 2012, 157–179. De re universa vide Zucca, l. l. 516–527. Vir doctus Mario Torelli (Torelli, l. l. 656–664) cogitat Caium Marium Scaevolam domi nobilem in hoc titulo memoratum fuisse filium Caii Mucii fortasse Scaevolae architecti, qui floruit circ. a. 70 a. C. n., et nepotem Caii Mucii architecti Marii, qui floruit circ. a. 100 a. C. n. (cf. AE 2009, 297). Etiam vide infra ad tit. n. 8216. Ex forma litterarum monumentique saec. I a. C. n. labenti tribuendum. 4415 Fuit stela supra semicirculata in tympano rosa ornata. Nunc desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 645 n. 236. – Cf. F. Di Gregorio, BDASP 64, 1974, 406 cum im. phot. ex codice Venantii Lupacchini deprompta; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit. Suppleverim non sine dubiis, scil. D(is) M(anibus) [s(acrum)]. | L(ucio) Naev[io vel -idio] | Primit[ivo] | Marti[alis] | pie[ntissimo] | - - - - - -. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. tribuerim. 4416 (cf. p. 683) = I2 1876 (cf. p. 1050). Stela ex lapide calcario supra rotundata in tres partes fracta inter sese coniunctas in fronte expolita, a tergo scabra (95) x 36,5 circ. x 19,5. Litt. locis nonnullis attritae 4–5. Puncta triangularia. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquita-

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER tum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53634. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002029). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 365. Exemplum repetiverunt Diehl, Altlateinische Inschriften5 595 add.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 645 n. 237. – Cf. Leosini, Lapidi n. 30; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 239. 246. 2 Malcio pro Malchio (de cognomine vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 634–635. 677–678. 680. 729–730. 735–736. 743. 750–751. 758. 766; eund., Oebalus 5, 2010, 274; eund., Nome nel testo 19, 2017, 320). – 3 Callithuce pro Callityche. Ex forma litterarum alterius partis saec. I a. C. n. mihi fuisse videtur. 4417 Tabula ex lapide calcario in fronte caelo dolata, a sinistra in usum posteriorem resecta, a tergo leviter expolita 43 x (57) x (27). Litt. affabre et profunde insculptae 7– 5,5. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine v. 4 redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53652; neg. D. A. I. Rom n. 1032.VW.83; n. 1034.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002030–32). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 464. 710. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 645 n. 238. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 49 ad tit. De nomine gentilicio Ofatuleni, quod fortasse etiam redit tit. Peltuini rep. n. 3479, vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 577 n. 174, 33. Ex litterarum forma saec. I post medium a. C. n. tribuerim. 4418 Stelae duae supra rotundatae ex lapide calcario in fronte caelo dolatae. Utrique eadem inscriptio. Prior exstat in vico Civitatomassa muro portae domus cuiusdam adfixa loco edito, ubi a. 1993 quatenus potui contuli. Litt. in superficie ex parte attrita nonnullis locis evanidae. Altera, fissuris laesa, infra latior et rudis, a tergo scabra (70) x 66 x 18. Litt. 8–4. Puncta triangularia etiam in fine versus redacta, nunc servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Huius exempli neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53635; neg. D. A. I. Rom n. 1032.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002033–34). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 645 n. 239; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 5. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; R. Gardner, JRS 3, 1913, 214; Segenni, Amiternum 182; eand., Suppl. It. 9, 1992, 49–50 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. 2 Olumphus pro Olympus, 4 Dionusia pro Dionysia. Forma litterarum ad alteram partem saec. I a. C. n. adducit. 4419 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 469. 726. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 645 n. 240. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. 2 Philarguru[s] pro Philargyru[s]. Nomen Petrusuleni redit tit. n. 4281. 4445. Ex eo, quod litterae antiquiores fuisse videntur (teste Dressel), non excludo, quin saec. I ex. a. C. n. tit. sit tribuendus. 4420 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in

2155

ADDENDA ET CORRIGENDA Fonti latine e greche II 645 n. 241. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4421 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 363. 717. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 646 n. 242. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. 2 Olump[- - -] pro Olymp[- - -]. Non excludo, quin primae aetatis imperatoriae esse possit. 4422 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 706. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 646 n. 243. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. Cuius aetatis fuerit, non definio. 4423 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 646 n. 242. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; T. P. Wiseman, Class. Quart. n. s. 14, 1964, 133; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246; Forni, Tribù P576–577; Buonocore, in Tribù romane 34. 4 nota tribum post cognomen exaratam; attamen non excludo, quin illud QVI scalptum in fine v. 4 copulandum sit cum ratione nominis in versu praecedente exarata (etiam cf. infra ad tit. n. 8331. 8304. 8340); de hac ratione scribendi fusius disseruit F. Guiducci, Arch. Class. 62, 2011, 445–466. Aetatis imperatoriae incertae. 4424 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 359. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 646 n. 245. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. Non est cur excludam, quin saec. I ex. a. C. n. tit. sit tribuendus, ex eo, quod Lucius Pompullius cognomine quoque caret. 4425 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 646 n. 246. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; Stalinski, Ritrovamento 51. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4426 = I2 1884 (cf. p. 1050). Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 362. 712. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 646 n. 247. – Cf. Fabre, Libertus 102 adn. 78; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. 1 de forma nominativi singularis breviati -i(us) vide J. Kamio, Arctos 6, 1970, 23–42. – 4 in agru vel potius in agru(m) (vide infra ad tit. n. 4435) pro in agro. De Q. Sextilio L. l. et Pilia L. f. disseruit R. G. Lewis, ZPE 74, 1988, 34–35. Saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4427 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 646 n. 248. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. Exemplum alterum saec. I medii a. C. n. redit infra ad tit. n. 8365, ubi legitur L(ucio) Silvano | Eroni pu(pilli) C(ai) l(iberto); | in ag(ro) p(edes) [..]. De nomine gentilicio Silvani vide infra ad tit. n. 8330.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4428 Cippus ex lapide calcario in fronte expolitus, a dextra et infra imminutus (41) x (38) x ?. Litt. nonnullis locis attritae 5,5–5. Puncta triangularia. Exstat Civitatomassa muro domus cuiusdam adfixus, ubi a. 1993 contuli. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 364. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 647 n. 249. – Cf. Segenni, Amiternum 182; eand., Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; Goffin, Euergetismus 140. Mommsen ita:

3 Pilotera pro Philotera. – 4 ex. litt. V fortasse v(ixit) solvenda esse videtur. – 5 vestigium litt. ad X pertinere potest (Dressel supra ad n. vestigium non enotavit). De nomine gentilicio Silvani vide infra ad tit. n. 8330. Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso titulus tribuendus esse mihi videtur. 4429 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 719. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 647 n. 250. – Cf. Segenni, Amiternum 178; eand., Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. De nomine gentilicio Veidii vide R. Syme, JRS 51, 1961, 23–24. Ex eo, quod litterae antiquiores fuisse videntur (teste Dressel), non excludo, quin saec. I ex. a. C. n. tit. sit tribuendus. 4430 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 647 n. 251. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. 1 de cognomine Crescentis suspicatur nescio qua causa Mommsen ad p. 734; tota lectio incerta manet. – 2 f(ilio) pa[ter] suppleverim non sine dubiis. Aetatis imperatoriae incertae 4431 Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem resecta, in fronte scalpro dentato dolata (90) x (19) x 13 circ. Litt. 6–4,5. Puncta triangularia. Exstat in vico Civitatomassa pro posti portae aedium quarundam adhibita, ubi a. 1993 contuli. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 647 n. 252. – Cf. Segenni, Amiternum 182 cum im. phot. tab. 40 fig. 2; eand., Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. 1 nescio an occurat cognomen Quartae. – 2 Pellia vel [O]pellia et sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 240). Forma litterarum ad temporis spatium inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehensum adducit. 4432 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 647 n. 253. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit. Quid subsit, mihi non liquet. Aetatis incertae. 4433 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 647 n. 254. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 3 utrum occurrat Pollia an Alliarius an Alliaria, quae nomina in tit. Amiterninis fusius redeunt, incertum. Cuius aetatis sit, non definio.

2156

REGIO IV 4434 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 647 n. 255. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 15. 2 ex. gr. [M]unat[ia]. – 3 ex. gr. [I]usta. Aetatis imperatoriae incertae. 4435 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 648 n. 256. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 50 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. 1 nomen gentilicium quoddam ex praecedente repetendum spatio vacuo relicto omissum est. – 2 de locutione in agrum cf. tit. huius Corporis vol. XII n. 4472 cf. p. 846 (etiam vide supra ad tit. n. 3981. 4426). – 3 in frontem pro in fronte (etiam vide ex gr. supra ad tit. Carsiolis rep. n. 8145). Saec. I ex. a. C. n. fuisse quoque potest. 4436 (cf. p. 683) = ILS 7385. Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte scalpro dentato ex parte dolata, infra fracta, a tergo scabra (51) x (42) x 20. Litt. 5,5–4,2. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine versuum 1–4 redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8029; neg. D. A. I. Rom n. 1052.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002035). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4219; Buonocore, in Fonti latine e greche II 648 n. 257. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 83. 88; eand., Suppl. It. 9, 1992, 50–51 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 47. 49. 50. 53. 3 poseit i. e. posit pro posuit. Cuius inscriptionis causa, in qua C. Attius C. l. Celsus quidam memoratur, ex origine Amiternina C. Attius Celsus praetor a. 65 a. C. n. (?) fuisse videtur (de re universa vide R. Syme, Historia 2, 1962, 113; Wiseman, New Men 216 n. 58; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 193 et Broughton, Magistrates III p. 28–29). De vilico summarum vide H. Solin, Arctos 10, 1976, 93–94 (= eund., Analecta epigraphica 81–82). Etiam vide U. Roth, PBSR 72, 2004, 101–124 et C. Zaccaria, in Esclaves 199. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4437 (cf. p. 684) = CLE 1483. Stela ex lapide calcario supra rotundata cum acroteriis in duas partes nunc inter sese coniunctas fracta, a tergo leviter expolita 64,5 x 42,5 x 7,2. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita duabus fascis ad formam cymatii cincta 43,5 x 32,5; adprecatio D(i)s M(anibus) s(acrum) compendiata inscripta est in spatio et illo marginato supra exculpto. Litt. actuariae nonnullis locis attritae 4–2,8. Puncta triangularia. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 214), ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 984.VW.83; neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6044. 8033. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002036. 2302). Exemplum repetiverunt Cholodniak, Carmina sepulcralia2 546; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4247; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 45 n. 71 (= id., Abruzzo e Molise I 187 n. 71); id., in Fonti latine e greche II 648 n. 253; id., in Temptanda viast 11– 12 n. 56. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 273; Buonocore, BDASP 80, 1990, 76; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit. 5 de vocabulo discentis etiam cf. tit. n. 1687 = ILS 7362 et vide Brancato, Alumni 219. – Bücheler in app. recte ordinem verborum v. 6–8 paulo mutatum postulavit, ut hexameter efficeretur: cuius si non tam properantia fata fuissent, tum sequitur pentameter v. 9–10 ex disticho illo

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER vulgator (scil. mater in hoc titulo debuitante legi) (Italice: “Se il destino non fosse così prematuro, su questa tomba si sarebbe prima dovuto leggere il nome della madre”; sermonem Hispanicum apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 148 ad n. CLE quoque reperies). De sententia illa vide supra ad n. 4391. De locis similibus etiam vide B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 446; Hoogma, Der Einfluss Vergils 243; L. Gamberale, in Convegno Virgiliano 232; Cugusi, Aspetti letterari2 394; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 187; Antolini, Iscrizioni 102.

Ex litterarum forma nec non e locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. III p. C. n. fuisse videtur. 4438 (cf. p. 684) Stelae duae ex lapide calcario supra rotundatae, in fronte expolitae, infra rudes. Utrique eadem inscriptio. Exemplum alterum (98) x 41 x 19. Litt. 4–2,8. Puncta triangularia etiam in fine versus redacta. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8029; neg. D. A. I. Rom n. 1028.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002037). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 648 n. 259; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 6. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit. 2 Celido pro Chelido (de cognomine etiam vide G. Paci, Picus 34, 2014, 24–25 et H. Solin, in Modelli epistemologici 124–125). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. dubitanter tribuerim. 4439 (cf. p. 683) Epistylium ex lapide calcario, sinistra, dextra et infra fractum, in fronte levigatum, a tergo scabrum (25) x (94) x 30. Litt. affabre insculptae 8,5–8. Puncta triangularia eleganter redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8030. 53799; neg. D. A. I. Rom n. 1027.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002038–39).

2157

ADDENDA ET CORRIGENDA Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 648 n. 260. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit. Quomodo textus resolvendus sit incertum; fortasse memoratur magistratus quidam Amiterninus, scil. q(uin)q(uennalis), cui ratio nominum L. Cor(- - -) S(- - -) fuisse videtur, quique opus quoddam faciendum curavit. Attamen tota res incerta manet. Ex litterarum forma saec. I medii p. C. n. fuisse videtur. 4440 Stela ex lapide calcario a dextra et a sinistra fracta, in fronte attrita (140) x (45) x 38 circ. Litt. 20–18. Pro limine ecclesiae S. Mariae Gratiarum dicatae in vico Scoppito adhibita, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002040). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 648 n. 261. – Cf. Segenni, Amiternum 185; eand., Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit.

[- - -] Diony[- - -] | [- - - Phil]emati[- - -] vidi in lapide. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit. 4441 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 470. 705. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 649 n. 262. – Cf. Segenni, Amiternum 90; eand., Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit. 2 Eucliae vel etiam Eucleae. – 3–4 coserve | con qua pro conservae | cum qua. Etiam cf. tit. n. 8859/60. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. tit. tribuendus esse videtur. 4442 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 649 n. 263. – Cf. Segenni, Amiternum 165; eand., Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit.; Castellani, Ispettori 56. De nomine Hostilii etiam vide eand., Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 470. De praenomine Salvii vide Salomies, Vornamen 88–90 et passim; eund., in Prénoms 33–34. De praenomine Spurii disseruerunt Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’Onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167–171. Saec. I medio a. C. n. tribuerim.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4443 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 649 n. 264. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit. De cognomine Marsi in tit. extra fines Marsorum repertis memorato vide C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 112 adn. 3; eund., Athenaeum 56, 1976, 4 adn. 4; Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 177–178 adn. 47 (etiam vide supra ad tit. n. 7684). Saec. I p. C. n. vel paulo postea fuisse videtur. 4444 Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte scalpro dentato dolata (40) x (35) x circ. 14,5. Litt. affabre insculptae 10–8,2. Punctum triangulare sursum directum. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe in vico Scoppito, pro posti portae stabuli cuiusdam adhibita, ubi a. 1993 recognovi et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002041). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 649 n. 265. – Cf. Segenni, Amiternum 84; eand., Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit.; R. Zucca, in Varia epigraphica 526; H. Solin, in Per Renato Badalì 34 adn. 33; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 53. In hoc titulo C. Mucius Scaevola ille, quem tit. altero Amiternino n. 4414 reperies, memoratur; inde versus 1–2 hoc modo supplendi videntur ad exemplum versuum tit. n. 8216, cum quibus autem imprimis dissimilitudine altitudinis litterarum coniungi non possunt, scil. C(aius) Muc[ius C(ai) f(ilius) Q(uinti) n(epos) Scaevola] | XV [vir sacris faciundis]; cf. etiam quae S. Segenni, Suppl. It. 81 suspicata est (cf. AE 1992 ad n. 380). De C. Mucio C. f. Q. n. Scaevola, quindecemviro sacris faciundis a. 17 a. C. n., vide ad tit. n. 4414 et 8216. 4445 Tabula ex lapide calcario a sinistra et a dextra imminuta, in fronte et a tergo levigata 28,8 x (21) x 5. Litt. 5–3,5. Puncta triangularia etiam in fine versus redacta. Nunc exstat humi iacens in aedibus Dragonetti – De Torres intrinsecus in vico Paganica sitis, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002042). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 649 n. 266. – Cf. R. Gardner, JRS 3, 1913, 213; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 442; Segenni, Amiternum 167; eand., Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit.

2158

REGIO IV 1 nescio an occurrat nomen Petrusuleni (cf. tit. n. 4419). – 2 [Achi]lles Mommsen, attamen [Ape]lles quoque restituere potuisses. – 3 [- - -]a Q(uinti) l(iberta) Nice lego. Imperatoriae aetatis in. esse potest. 4446 Stela ex lapide calcario supra semicirculata undique imminuta (162) x (165) x 4. In tympano vestigia rosae inspiciuntur. Area titulo inscribendo destinata alt. 77,5 excavata expolita cymatio inverso cincta. Litt. 5,5. Puncta triangularia. Pro sedili aedium olim dominorum SpaventaBetti in vico Casale adhibita, ubi a. 1993 contuli. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 475. 709. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 649 n. 266. – Cf. Segenni, Amiternum 90. 185; eand., Suppl. It. 9, 1992, 51 ad tit. 3 Synecdemus pro Synegdemus (de cognomine etiam vide S. Evangelisti, in Voce concordi 286). Nomen gentilicium Rufonii in tit. Amiterninis hic primum occurrit; cf. Schulze, Eigennamen 78. 221. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4447 Titulus opisthographus in ara crucem nunc sustinente ex lapide calcario in corona et in crepidine prominentibus integre servata, a dextra in usum posteriorem resecta 120,5 x (68,3–55,8) x (68,3–46,6). Areae duae titulo inscribendo destinatae excavatae caelo dolatae cymatio recto cinctae, quod superne a sinistra et infra servatur. In latere dextro urceus eleganter insculptus inspicitur. Tituli, quorum litterae magna ex parte praesertim infra valde attritae, prior (ab una parte: litt. 8,3–7,2; spatium scripturae alt. 81,6) in fronte, posterior (ab altera parte: litt. 9– 6,3; spatium scripturae alt. 73,3) in parte postica inscripti. Nunc exstat muro aedium infixa prope ecclesiam vici Scoppito, ubi im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002043–46). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 649 n. 268. – Cf. Segenni, Amiternum 184; eand., Suppl. It. 9, 1992, 51–52 ad tit.

Tit. ab una parte Nunc (ab una parte): D(is) M(anibus) s(acrum) | Vassiae | C(ai) f(iliae) | Rufinae | testamento | fieri iussit | arbitratu her(edum) | curam egit | Rufinus lib(ertus); (ab altera parte) D(is) M(anibus) s(acrum). | Vassiae | C(ai) f(iliae) | Rufinae. Idem fere titulus littera B supra nuncupatus (scil.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Dis | Manib(us). | Vassiae | C(ai) f(iliae) | Rufinae) quoque memoratur in cippo altero supra resecto [(43) x (27) x (14), litt. 7–2,8] nunc exstante pro posti portae stabuli cuiusdam adhibito iuxta viam Sancti Bartholomaei, quae dicitur in vico ipso Scoppito, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi.

Tit. ab altera parte Nomen gentilicium Vassii redit tit. n. 4366 (cf. G. Camodeca, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 265). De locutione ex testamento arbitratu inter al. vide I. Di Stefano Manzella, ZPE 85, 1991, 178–180, A. Magioncalda, in Finanze municipali 207, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281, A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93. Ex litterarum forma nec non e locutionibus Dis Manib(us) et D(is) M(anibus) s(acrum) compendiatis prioris partis saec. II p. C. n. fuisse videtur. 4448 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 707. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 650 n. 269. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit. De nomine gentilicio Veppii vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 579 n. 174, 33. Primae aetatis imperatoriae fuisse quoque potest. 4449 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 650 n. 270. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit. Cuius aetatis fuerit, sub iudice relinquatur. 4450 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 650 n. 271. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4451 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 650 n. 272. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246.

2159

ADDENDA ET CORRIGENDA Nota mensuras loci sepulturae; de locis sepulturae extensis inter al. vide G. L. Gregori, in Terminavit sepulcrum 88–92; M. De Vecchi, in Studi Fulviomario Broilo 277–292; S. Sánchez Madrid – D. Vaqueirizo Gil, in Homenaje Armin U. Stylow 331–350. Non excludo, quin primae aetatis imperatoriae fuisse quoque possit. 4452 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 650 n. 273. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit.; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120. Incertum est ad quem imperatorem laudationes panegyricae sint referendae. 4453 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 75 n. 7. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 104; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4453; Buonocore, in Fonti latine e greche II 650 n. 274. – Cf. Segenni, Amiternum 84; eand., Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit.; I. Piso, SEBarc 6, 2008, 156 n. 2; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 177; S. Segenni, in Amiternum 19; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 54. De C. Iulio Celso vide supra ad tit. n. 4225. 4454 = I2 1870 (cf. p. 1050 cum im. phot. tab. 96 fig. 5) = ILLRP 501. Stela bis adhibita supra rotundata ex lapide calcario, in fronte expolita, supra fracta, infra scabra a tergo rudis (118) x (38) x 22. Litt. affabre insculptae 6,5– 3,5. Puncta triangularia sursum directa. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8029. 6038; neg. D. A. I. Rom n. 1041.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000770. 2047. 2303). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3855; Buonocore, in Fonti latine e greche II 651 n. 275. – Cf. Leosini, Lapidi n. 22; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit.; eand., in Epigrafia 2006 II 722; eand., in Epigrafia e territorio VIII 244. 249; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249.

1 alia manu scriptus est, sed litterae haud multo antiquiores esse videntur (cf. Degrassi apud ILLRP nec non I2 add. p. 1050). – 2 de nominibus casu nominativo singulari

ADDENDA ET CORRIGENDA

2160

REGIO IV

compendio exaratis vide supra ad tit. n. 4311. – 4 front(e) vidi in lapide. Stela bis est adhibita pariter ac tit. n. 4466. 4467, inscriptionibus prioribus aliis erasis, aliis calce obductis; cf. Th. Mommsen in commentario tituli 4454. Titulus antiquior saec. I ante medium a. C. n. tribuendus; alter recentior saec. I post medium a. C. n. fuisse videtur. 4455 Stela ex lapide calcario a tergo leviter expolita 126 x 54,5 x 29, supra anaglyphis ornata, scil. vite, sica et fusti (de anaglyphis cf. Franzoni, Habitus 107 adn. 12; M. P. Speidel, Ant. Afr. 29, 1993, 137–149; C. Ricci, SEBarc 9, 2011, 131–148). Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 73 x 41. Litt. optime insculptae 4–3. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1003.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016707). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 402. 773; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt Garampi, ms. f. 303r; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3817; Freis, Cohortes urbanae 121 (etiam cf. p. 54. 66); Buonocore, in Fonti latine e greche II 651 n. 276. – Cf. Museo Civiltà Romana 152 n. 58; M. Moretti, Museo nazionale 283 (errore scr. 4230); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; Brancato, Repertorium II 92. De urbaniciano vide O. Bohn, in EE V p. 251 et Freis, l. l. De nomine gentilicio Proculeii vide infra n. 8338. Ex forma litterarum anaglyphorumque saec. I p. C. n. tribuerim. 4456 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3954; Buonocore, in Fonti latine e greche II 651 n. 277. – Cf. Segenni, Amiternum 70; eand., Suppl. It. 9, 1992, 52 ad tit.; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 45; Spadoni, I Sabini nell’antichità 110. 118; Buonocore, in Donna e vita cittadina 524; Todisco, Vici 107; S. Segenni, in Amiternum 19; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 54; Castellani, Ispettori 56. 5 impes(am) pro impens(am) ut tit. infra n. 8218. De Attia Q. f. Pia uxore Ti. Attii Iuliani vide infra ad tit. n. 8218. 4457 Stela ex lapide calcario a tergo leviter expolita cuius tympanum acroteriis et anaglypho in area semicirculata ornatum 155,5 x 58,5 x 30. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio cincta inverso 93,5 x 54. Litt. optime insculptae 5–4. Puncta in formam hederae in v. 1, triangularia in v. 2 et 5, in formam virgulae acclivis in v. 4 redacta. Nunc exstat in viridario aedium gentis Nanni (inv. n. 7) in vico Preturo sitarum, ubi a. 1993 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 35343; neg. D. A. I. Rom n. 61.2226. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002048–49). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3951; Waltzing, Corporations III 412 n. 1580; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 200 n. I; Jaczynowska, Les associations 84; Ginestet, Organisations de la jeunesse 236 n. 114 (4157 pro 4457); Buonocore, in Fonti latine e greche II 651 n. 278. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Segenni, Amiternum 63. 136–137. 200 cum im. phot. tab. 45 fig. 2; eand., Suppl. It. 9, 1992, 52–53 ad tit.; eand., in Epigrafia 2006 II 719; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 15 n. 15.

4 MAG k IVVEN vidi in lapide. – 5 AVAEÁE k FÉLICITÁTI vidi in lapide. De magistris iuvenum etiam vide M. Jakzynowska, Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti 134, 1975/76, 371–373 et D. Ladage, Chiron 9, 1979, 330–346. Saec. II post medium vel potius III ante medium p. C. n. tribuenda. 4458 Stela ex lapide calcario supra fracta, infra spatium scripturae scalpro dentato dolatum, a tergo scabra (170) x 74 x 40. Area titulo inscribendo destinata lat. 47 excavata cymatio cincta inverso. Litt. 5–3,5. Puncta triangularia et in formam aculei sagittae acclivis redacta. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 954.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002050). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 651 n. 279. – Cf. Leosini, Lapidi n. 19; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 261–262; Segenni, Amiternum 73; eand., Suppl. It. 9, 1992, 53 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 2 Coriscus ipse in tit. qui sequitur memorari videtur. – 4 de cognomine Nape, quod tit. Aufinate n. 7495 et tit. Aveiate n. 3622 quoque reperies (forma Naph[e] invenitur supra tit. n. 7727), etiam vide M. Mayer i Olivé, SEBarc 13, 2015, 204–205. – 5 tres litterae singulares erasae, quarum vestigia ad D S P referenda esse videntur: quin de locutione de se posuit vel de sua pecunia vel sim. agatur, mihi dubium non est. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 4212. De nomine gentilicio Aninii vide infra ad tit. n. 8284. Dubitanter tribuerim saec. II ante medium p. C. n. 4459 (cf. p. 683) Stela ex lapide calcario supra fracta, a tergo scabra (101) x 58 x 27. Area titulo inscribendo destinata excavata nec non scalpro dentato dolata cymatio cincta inverso lat. 44. Litt. bene insculptae 7. Punctum in formam hederae redactum v. 1. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1039.VW.83; neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8023. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002051. 2304). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 651 n. 280. – Cf. Leosini, Lapidi n. 18; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 53 ad tit. 2 idem Coriscus in tit. qui praecedit laudari videtur. Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. vel paulo postea tribuerim. 4460 (cf. p. 683) = ILS 3828. Urna quadrata ex lapide calcario operculo carens a tergo et ab utroque latere leviter expolita 44 x 43 x 33,5. Area titulo inscribendo destinata haud excavata nec non expolita cincta sulco 30 x 36. Litt. 4–2. Puncta triangularia. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 963.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002052). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3952; Buonocore, in Fonti latine e greche II 652 n. 281. – Cf. Leosini, Lapidi n. 14; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 267; Segenni, Amiternum 72. 191; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 53 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 249; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249; Buonocore, in Dediche sacre 291; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; L. Bricault, in Cults of Isis I 190; Tulli, Sabini 45. De cultu deae Salutis (quam tit. Aequiculano n. 4111 quoque reperies) vide praesertim Thulin, RE 1 A, 2, 1920, col. 2057–2059; Evans, Cults 170–174; Latte, Religionsgeschichte 227 adn. 3; Radke, Die Götter Altitaliens2 277– 278. De nomine gentilicio Plaetorii vide Schulze, Eigennamen 44; B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 575 n. 174 bis et Gorostidi Pi, Inscripciones 112. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4461 (cf. p. 684) Stela ex lapide calcario pseudofastigata in duas partes nunc inter se coniunctas fracta, a dextra nec non infra imminuta, a tergo scabra (70) x (46) x 28. In tympano rosa et acroteriis floralibus ornata. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio recto cincta, quod superne et a sinistra servatur. Litt. 3,5. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8026; neg. D. A. I. Rom n. 955.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002053). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 118; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 75 n. 6. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 104; Wilmanns, Exempla 2070; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3949; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18,

2161

ADDENDA ET CORRIGENDA 1906, 200 n. IV; Buonocore, in Fonti latine e greche II 652 n. 282. – Cf. Leosini, Lapidi n. 13; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 264; Segenni, Amiternum 73; eand., Suppl. It. 9, 1992, 53 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; B. Amiri, L’Ant. Class. 81, 2012, 143; F. Beltrán Lloris – M. Beltrán Lloris, SEBarc 10, 2012, 143.

1, 4 Plútio vidi in lapide. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 4212. Cognomen Genagri aliunde ignotum videtur. Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. tribuerim. 4462 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 75 n. 4. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 103; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 202 n. X; Buonocore, in Fonti latine e greche II 652 n. 283. – Cf. Staerman – Trofimova, La schiavitù 56 adn. 1; Segenni, Amiternum 73. 91; eand., Suppl. It. 9, 1992, 53 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; M. Chelotti, in Epigrafia e territorio II 56. De nominibus gentiliciis Rutilii et Fuficii, quae in tit. Amiterninis saepius memorantur, vide infra tit. n. 8347 et n. 8299. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 4212. Saec. I medio p. C. n. tribuerim. 4463 = I2 1861 (cf. p. 1050 cum im. phot. tab. 96 fig. 2) = ILS 5221 = CLE 361 = ILLRP 804. Tabula ex lapide calcario in fronte, a tergo nec non ab utroque latere haud bene expolita, in margine sinistro imminuta 28 x (57) x 12. Litt. 3,5–4 (litt. A cum hasta non librata sed fere acclivi; litt. C apertissima; litt. L – vide vocabula ploruma et populo – cum hasta fere acclivi loco libratae; litt. P aperta; litt. R cum parte dextra angulata loco lineolae declivis). Spatia inter voces lineolis rectis notantur. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1002.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002054). De traditione manuscriptorum vide A. Cappelli, in Anton Ludovico Antinori 69; A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 381. 382; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 75 n. 9. Exemplum inter al. repetiverunt, praeter Riccomanni, ms. p.

ADDENDA ET CORRIGENDA 104, auctores, qui sequuntur, ubi alia bibliographia inveniri potest, scil.: Wilmanns, Exempla 562; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 1022; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4209; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 200 n. II; Warmington, Remains IV 10–11 n. 14; Bonaria, Mimorum Romanorum Fragmenta 17 n. 208 (etiam cf. p. 164); Diehl, Altlateinische Inschriften5 579; Granarolo, D’Ennius à Catulle 209–211; Storoni Mazzolani, Iscrizioni funerarie 4–5 n. 2; Ernout, Recueil4 134; De Rosalia, Iscrizioni latine arcaiche2 113–114 n. 34 (etiam cf. p. 47); Wachter, Altlateinische Inschriften 416– 418; L. Cicu, Problemi e strutture del mimo a Roma (Pubblicazioni di “Sandalion”. Università degli Studi di Sassari 3), Sassari 1988, 37–41; B. Gentili, Quad. Urb. 48, 1990, 131–140 (cf. AE 1990, 294); M. Massaro, Inv. luc. 12, 1990, 211–212 adn. 58; Leppin, Histrionen 282–283; Massaro, Epigrafia metrica latina 53–54 adn. 70. 134; Courtney, Musa Lapidaria 233–234 n. 16 (etiam cf. 44– 45); Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 45 n. 72 (= id., Abruzzo e Molise I 187 n. 72); id., in Fonti latine e greche II 652 n. 284; P. Kruschwitz, Epigraphica 61, 1999, 28–30 n. II (etiam cf. p. 34–35); Massaro, Riv. Filol. 129, 2001 (2003), 5–50 (cf AE 2003, 574); Kruschwitz, Carmina 108–115 n. 6; id., Römische Inschriften 42. 77–78; Buonocore, in Metrische Inschriften 215–216 n. 9 (etiam cf. p. 210); id., in Temptanda viast 12 n. 57; M. Massaro, Rend. Pontif. Accad. Arch. 85, 2012/13 369. 396 cum im. phot. fig. 5; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 132–143. – Cf. Leosini, Lapidi n. 26; J. M. Stowasser, WS 25, 1903, 268–269; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Bücheler, Kleine Schriften I 405; V. Pisani, Paideia 6, 1951, 376; M. Bonaria, RE Suppl. X, 1965, col. 670; M. Moretti, Museo nazionale 281; Solin, Beiträge zur Kenntnis 91 adn. 3; Garton, Roman Theatre 124; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25; P. Cugusi, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1, 1981, 11 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 365); Buonocore, BDASP 80, 1990, 76; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 53 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 38. 39, 43 cum im. phot. fig. 4 (ex. Museo Nazionale d’Abruzzo, neg. n. 10819); M. Massaro, Epigraphica 60, 1998, 197–198; L. Gamberale, Riv. Filol. 128, 2000 (2002), 504; A. M. Morelli, Riv. Filol. 130, 2002 (2004), 468; P. Cugusi, in Metrische Inschriften 15 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 112); M. Massaro, ibid. 131. 167; M. J. Pena, in Homenaje Armin U. Stylow 282; Dupraz, Vestins 211.

Titulus, de quo vide praesertim Massaro, l. l., sic legendus: Protogenes Cloul(ei) suavei(s) heicei situst mimus, plouruma que fecit populo soueis gaudia nuges, i. e. Protogenes Cloeli (scil. servus) hic situs est suavis mimus, qui populo suis nugis plurima fecit gaudia. Veri simile mihi videtur tabulam ex urbe Roma advectam esse vel etiam Protogenem Romae mimum fuisse et in agro Amiternino sepultum (etiam vide Solin, Namenbuch2 147 ubi legitur: wohl stadtrömisch). De cognomine servi vide

2162

REGIO IV H. Solin, in H. Heinen (Ed.) – J. Deißler (Red.), Menschenraub, Menschenhandel und Sklaverei in antiker und moderner Perspektive. Ergebnisse des Mitarbeitertreffens des Akademievorhabens Forschungen zur antiken Sklaverei (Mainz, 10. Oktober 2006) (Forschungen zur antiken Sklaverei 37), Stuttgart 2008, 106; eund., in L.-M. Günther – V. Grieb (Ed.), Das imperiale Rom und der hellenistische Osten. Festschrift für Jürgen Deininger zum 75. Geburstag, Wiesbaden 2012, 94. Duo dactyli hexametri esse videntur (saturnios duos esse posse Gentili monuit [de saturniis nunc vide A. Mastino, in Estudios Marc Mayer 275–309, ubi autem tit. non laudatur]; hexametros dactylicos esse fere omnes contra existimant; Wachter l. l. autem priorem versum choliambum esse diiudicat), quos in sermonem Italicum sic vertendos opinor: “Qui è sepolto Protogene, schiavo di Clelio, mimo delizioso, il quale con le sue nugae ha procurato non poco diletto alla gente” (sermonem Hispanicum apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 216 ad n. CLE quoque reperies). – 2 suavei pro suavis (etiam cf. M. Massaro, in Acta Barcelona II 933); suau heicei situs{t} temptavit Pisani; de formula heice situst etiam vide Massaro, Riv. Filol., l. l. 21–22. Protogenes Cloul(ei) suavei heicei situst mimus non excludit Kuznetsov coniungens suavei (pro suavi) cum cas. abl. quie (pro quiete) sub exemplo iuncturae suavi quie apud Laevium (frg. 18 FPL4 Blänsdorf), inde in sermonem Anglicum hoc modo vertit, scil. “Protogenes is now resting in sweet peace”; attamen hoc verum esse mihi non persuadetur. De variis emendationibus, quas non recepi, vide inter auctores supra laudatos Lachmann in commentario supra ad tit., Bücheler, CLE, Pisani l. l., Gentili l. l., Massaro, l. l. et Kruschwitz, Carmina. Nugae eaedem ac paignia a Cicu, l. l. et Massaro, Riv. Filol., l. l. 37–38 iudicatae sunt. De locis similibus vide, praeter auctores supra laudatos, etiam Galletier, Étude 171 et F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 186. Aetate Enniana haud multo posterior, i. e. medii saec. II a. C. n. mihi esse videtur (annis 212–211 tribuit E. Wüst, RE XV, 2, 1932 col. 1744). 4464 Cippus ex lapide calcario a dextra fractus. Exstat in vico Preturo muro ecclesiae S. Petri adfixus loco edito, ubi a. 1993 contuli quatenus potui. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 652 n. 285. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 53– 54 ad tit. De nomine gentilicio Alenii ad nomen Allenii fortasse referendo, de quo vide infra ad tit. n. 8859/60, vide H. Solin, in Studi storico-epigrafici 135. Forma litterarum ad primam aetatem imperatoriam adducit. 4465 (cf. p. 683) = I2 1863 (cf. p. 1050 cum im. phot. tab. 97 fig. 1). Duo cippi supra semicirculati ex lapide calcario. Utrique titulus idem. Cippi in fronte scalpro dentato passim dolati, a tergo scabri, infra latiores et rudes. Prior 101 x 36,5 x 21; litt. 4–4,5. Alter 62 x 36 x 21; litt. 3,5/4,5. Litt. affabre insculptae. Puncta triangularia sursum directa. Exstant L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8029. 8036. 53663. 53664; neg. D. A. I. Rom n. 1033.VW.83; n. 1041.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000767. 2055–58). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 652 n. 286; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 7. – Cf. Leosini, Lapidi n. 16; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 54 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249; Dupraz, Vestins 415.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2163

ADDENDA ET CORRIGENDA

2 Maiai pro Maiae, 3 Apisiai pro Apisiae (de casu dat. sing. in -ai cadente cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). Etiam vide supra ad tit. n. 4237. De praenomine Tituli vide Salomies, Vornamen 93– 94; eund., in Prénoms 35. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4466 (cf. p. 684) Stela bis adhibita pariter ac tit. n. 4454. 4467 ex lapide calcario supra rotundata, in fronte expolita, infra rudis, a tergo scabra 87 x 47 x 17. Litt. 4. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8036; neg. D. A. I. Rom n. 1029.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002059). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 653 n. 287. – Cf. Leosini, Lapidi n. 15; N. Persichetti, NS 1898, 424; eund., RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 54 ad tit. eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249.

Versus 1–2 in litura. – 2 L. Apisius L. l. Statius redit in tit., qui sequitur. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuenda fuisse videtur. 4467 (cf. p. 683) = I2 1864 (cf. p. 1050). Stela bis adhibita pariter ac tituli 4454. 4466 ex lapide calcario supra rotundata, in margine superiore dextero imminuta, in fronte scalpro dentato dolata, infra rudis, a retro scabra 111 x 46,5 x 20. Litt. affabre insculptae 4,5–3. Puncta triangularia sursum directa. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53665; neg. D. A. I. Rom n. 1041.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002060–61). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 653 n. 288. – Cf. Leosini, Lapidi n. 17; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 54 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249.

1 in litura. – 2 L. Apisius L. l. Statius in tit. praecedente quoque memoratur. – 3 Lacutulana (nomen Lacutulani redit tit. n. 4239; etiam cf. ad tit. n. 4179). – 4 Aprodisiae pro Aphrodisiae. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4468 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 653 n. 289. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 54 ad tit.; Haack, Prosopographie 33; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 240. 245. 2 Alexsa pro Alexa. De Aufidiis Amiterninis vide supra ad tit. n. 4241. Ad eosdem Aufidios pertinet tit. sepulcri n. 8253, ubi laudatur pedatura in agr(o) p(edes) XIIII. Saec. I medio p. C. n. tribuerim. 4469 Cippus ex lapide calcario a sinistra et a dextra in usum posteriorem resectus, infra imminutus. Muro domus cuiusdam vici Preturo fortasse adfixus. Nunc periit aut latet. Contuli quatenus potui ex im. phot. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 5576. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002062). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 75 n. 5 cum im. del. fig. 1. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 103; Buonocore, in Fonti latine e greche II 653 n. 290. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 54 ad tit. De cognomine Bagiae vide supra ad tit. n. 4279. Ex forma litterarum alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4470 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 653 n. 291. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 54 ad tit. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuenda fuisse videtur. 4471 (cf. p. 683) = I2 1867 (cf. p. 1050). Duo cippi supra rotundati ex lapide calcario, inscriptio utrique eadem. Alterum exemplum in fronte expolitum, infra rude, a retro scabrum 110 x 37 x 22. Litt. affabre insculptae 4,5/3,8. Puncta triangularia sursum directa. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1040.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002063). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 653 n. 292; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 8 (etiam cf. p. 205). – Cf. Leosini, Lapidi n. 23; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 54 ad tit.; Stalinski, Ritrovamento 38; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 244; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249. De nomine gentilicio Canii vide infra in commentario tit. n. 8264. Quin nomen Didii in v. 3 memoratum ad C. Didium C. f. Quirina senatorem origine Sabina circ. a. 129 a. C. n. referendum, mihi dubium est (cf. Wiseman, New Men 229 n. 155 et M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 197). Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. adducit. 4472 = EE VIII p. 48 n. 197. Titulus idem atque EE VIII p. 48 n. 197 esse mihi videtur. Stela ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte ex parte scalpro dentato dolata, a retro scabra (57) x (107) x 43, ad formam portae redacta [de monumento q. d. porta Ditis fusius disseruerunt C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 268–269 et passim nec non S. Gelichi, Quad. Ticin. 8, 1979, 117–130; etiam vide, quae adnotavi in MEFRA 94, 1982, 735–741 (= id., Abruzzo e Molise II 698–705); bibliographiam ampliorem reperies apud S. Diebner, Dial. Arch. s. 3, 5, 1987, 38–39; L. Luschi, Stud. Class. Orient. 42, 1992 (1994), 241–242 adn. 3; M. Donderer, Epigraphica 56, 1994, 41–45; D. Monacchi, Arch. Class. 51, 1999/2000, 118–119; S. Antolini – G. Paci, Picus 20, 2000, 91–93; E. Zuddas, Epigraphica 66, 2004, 320–321; S. Ferracuti, in Poco grano, molti frutti 125–129; M. Tramunto, in Comunicazione 255–258; eand., in Est enim ille flos Italiae 521–525; M. Corona, Picus 29, 2009, 75–110; J. Ortalli, Ostraka 19, 2010 (2012), 87–88 et Dupraz, in Écriture 223–233]; in fronte superne tres fasciae ab area inscripta et inter se cymatiis et astragalis Lesbiis nec non guttis una cum regulis separatae ita in formam scalarum redactae, ut crassitudo monumenti deorsus decrescat. Litt. optime insculptae 7. Puncta triangularia sursum directa. “Nel paesello denominato Pozza (frazione del comune di Preturo) ho riconosciuto, nella bottega del ciabattino Antonio Castellani, una lapide in calcare, lunga m. 0,68 x 0,16. La medesima servì dapprima per gradino della chiesa di S. Giovanni; diruta questa, fu adoperata per soglia alla porta di detta bottega, ma, essendosi spezzata, vi fu sostituita da altra pietra, ed ora serve di base ad un rozzo mobile che il ciabattino vi ha sovrapposto” (Persichetti, Viaggio archeologico l. infra l.). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8020; neg. D. A. I. Rom n. 1048.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002064). Exemplum repetiverunt Persichetti, Viaggio archeologico 198 n. XXXIII cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 654 n. 293 (etiam cf. p. 665); O. Menozzi, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 115–123 cum im. phot. fig. 1, 2. – Cf. Kubitschek, Imperium 54. 55;

2164

REGIO IV N. Persichetti, NS 1893, 421, qui titulum in museum Aquilanum inlatum adfirmavit; eund., RM 27, 1912, 300; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3, 5, 1987, 39 cum im. phot. fig. 20; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55. 59–60 ad tit. EE; Forni, Tribù E11 = E12; Buonocore, in Tribù romane 34; eund., Epigraphica 72, 2010, 377.

2 nunc periit; ubi Qui(rina) pater legit Persichetti (1893). Lucii Egnatii alii redeunt tit. n. 4437; de Egnatiis etiam vide O. Wikander, Opuscula Rom. 18, 1990, 207–211. Extremae quartae parti saec. I a. C. n. tribuit Segenni, Suppl. It., l. l., quae coniectura mihi certa videtur. 4473 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 82 n. 40 cum im. del. fig. 5. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 122; Buonocore, in Fonti latine e greche II 654 n. 294. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4474 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 654 n. 295. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit. Non excludo, quin saec. I p. C. n. medii fuisse possit. 4475 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 654 n. 296. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; Chioffi, Caro 71. De nomine Herucii in tit. Amiterninis laudato vide ad tit. n. 4227. Cuius aetatis fuerit, non definio. 4476 Stela vel tabula ex lapide calcario undique imminuta (29) x (33) x ?. Litt. nonnullis locis nunc evanidae 4. Exstat muro labri adfixa in viridario aedium quarundam vici Colle di Preturo, ubi a. 1993 contuli. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 654 n. 297. – Cf. Segenni, Amiternum 203; eand., Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; Chioffi, Caro 71. 3 Dionisia pro Dionysia. Nomen gentilicium Herucii redit in titulis 4227. 4475. Ex litterarum forma saec. I post medium a. C. n. tribuerim. 4477 (cf. p. 684) Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte scalpro dentato dolata, infra latior rudisque, a tergo scabra 84 x 52 x 22. Litt. affabre insculptae 5–4,5. Puncta triangularia. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6045; neg. D. A. I. Rom n. 1029.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002065. 2308). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 654 n. 298. – Cf. Leosini, Lapidi n. 24; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; eand., in Epigrafia e

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER territorio VIII 245; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249. 4 Heraclea pro Heraclia. De nomine gentilicio Iegii vide tit. n. 8309; de rarissimo nomine Rauleni vide M. J. Pina, in Homenaje a Ricardo Olmos 204–205. Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. adducit. 4478 Stela ex lapide calcario supra imminuta infra scalpro dentato dolata (80) x 55,5, x ?. Litt. 8. Puncta triangularia. Servatur muro ecclesiae S. Petro dicatae vici Preturo extrinsecus adfixa a sinistra, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 5559. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002066–67). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 103 (cf. G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 75 n. 5 cum im. del. fig. 1); O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 200 n. III; Buonocore, in Fonti latine e greche II 654 n. 299. – Cf. Segenni, Amiternum 196 cum im. phot. tab. 44 fig. 2; eand., Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuenda fuisse videtur. 4479 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 655 n. 300. – Cf. H. Gummerus, JDAI 28, 1913, 91; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit. Nomen gentilicium Lucretii in tit. Amiterninis saepius occurrit (vide ad tit. n. 4338). E ratione nominum fortasse saec. I tribuendum. 4480 (cf. p. 684) = I2 1874 (cf. p. 1050). Pars epistylii, ut videtur, ex lapide calcario in duas partes fracta. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato passim dolata fascia cincta. Pars sinistra desideratur. Pars dextra a tergo scabra (25,5) x (30) x 20,5. Litt. affabre insculptae 5. Puncta triangularia sursum directa. Nunc exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli attamen mensuras sumere non potui. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53817. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002068. 13357). Exemplum repetiverunt N. Persichetti, RM 27, 1912, 301; Buonocore, in Fonti latine e greche II 655 n. 301. – Cf. Leosini, Lapidi n. 25; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 83. 191; eand,. Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249.

T. Mitsionio S[ex. f. p]atri | Peducaeae Q. [f. mat]ri Persichetti, qui coniungit a dextra titulum 4491a, nescio an recte. Nomen Mitsionii redit tit. n. 8319; etiam cf. tit. n. 8318. Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. adducit. 4480a (cf. p. 683) = I2 1878 (cf. p. 1050). Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 655 n. 302. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249. [P]ampil[- - -] pro [P]amphil[- - -]. Cuius aetatis fuerit, sub iudice relinquatur. 4481 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 655 n. 303. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit. Primae aetatis imperatoriae fuisse potest.

2165

ADDENDA ET CORRIGENDA 4482 (cf. p. 683) Cippi duo supra rotundati ex lapide calcario in fronte scalpro dentato dolati, a tergo scabri. 92 x 59 x 23; 78 x 57,5 x 24. Inscriptio utrique eadem. Litt. affabre insculptae 6–5,5. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine versus redacta. Exstant L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 1025.VW.83; neg. Sopr. Arch. Chieti n. 4482. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002069. 2309). Exempla repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 655 n. 304; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 9. – Cf. Leosini, Lapidi n. 20; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249. 2 Alexsander pro Alexander. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4483 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 655 n. 305. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit. Primae aetatis imperatoriae fuisse potest. 4484 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 655 n. 306. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit. 2 [F]avori iam Mommsen ad p. 723 fortasse recte; Iuniai pro Iuniae (de casu dat. sing. in -ai cadente cf. inter alios M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). Saec. I p. C. n. tribuerim. 4485 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 656 n. 307. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4486 (cf. p. 683) = I2 1885 (cf. p. 1050). Duo cippi supra semicirculati ex lapide calcario, inscriptione utrique eadem. Alterum exemplum, in fronte expolitum, a tergo scabrum 55 x 40,5 x 18,5. Litt. bene insculptae 5–4,5. Puncta triangularia sursum directa. Nunc exstat in urbe L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8021; neg. D. A. I. Rom n. 1033.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002070). Exempla repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 656 n. 308; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 10. – Cf. Leosini, Lapidi n. 21; Kubitschek, Imperium 55; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 55 ad tit.; Forni, Tribù I Rep. 489; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245; Buonocore, in Tribù romane 34. Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4487 (cf. p. 683) = I2 1886 (cf. p. 1050 cum im. phot. tab. 99 fig. 1). Cippi duo supra rotundati ex lapide calcario in fronte scalpro dentato passim dolati, infra rudes, a tergo scabri, inscriptione utrique eadem. Prior 129 x 52 x 29; litt. 4,2–3,7. Alter 67 x 46 x 28; litt. 4/3,5. Puncta triangularia. Exstant L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8009; neg. D. A. I. Rom n. 1026.VW.83; n. 1032.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000771. 2071–72. 2310). Exempla repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 656 n. 309; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 11 (etiam cf. p. 205). – Cf. Leosini, Lapidi n. 3; Kubitschek, Imperium 54. 55; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 55–56 ad tit.; S. M. Marengo, in Atti Roma I 778; Forni, Tribù I Rep. 497; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006

ADDENDA ET CORRIGENDA (2009), 249; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245; Buonocore, in Tribù romane 34. De nomine gentilicio Tadii vide Münzer, RE IV A, 2, 1932, col. 2000 n. 3; A. De Luigi, Stud. Etr. s. 3°, 69, 2003 (2005), 175; Buonocore, Epigraphica 70, 2008, 278– 281. De praenomine Atti vide Salomies, Vornamen 68– 69; eund., in Prénoms 20. Utrum Rutilia Sex. f. Rufa (de ratione nominis cf. Nuorluoto, Cognomina 303) ad Rutilios Rufos senatores coniungenda sit, ut S. Segenni, Suppl. It., l. l. dubitanter suspicata est, mihi incertum est. Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. tribuendi. 4488 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 656 n. 310. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245. Nomen gentilicium Trelleni redit tit. n. 4373. 8377. 8378. Non excludo, quin saec. I medii p. C. n. fuisse possit. 4489 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 656 n. 311. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. 2 nescio an occurrat nomen Venuliae vel Venuleiae; cf. Schulze, Eigennamen p. 378. Ex locutione D(is) M(anibus) compendiata prioris partis saec. II p. C. n. fuisse videtur. 4490 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 656 n. 312. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Intellego [P(ublius] Vibiedi(us) P(ubli) l(ibertus) | Philogene[s]; de nominibus casu nominativo singulari compendio exaratis vide supra ad tit. n. 4311. Primae aetatis imperatorie fuisse quoque potest. 4491 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 656–657 n. 313. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300, qui titulum in museum Aquilanum inlatum asserit; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Tota lectio incerta manet. 4491a (cf. p. 684) Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte expolita, a tergo in usum posteriorem resecta (23) x (25) x (14). Litt. 5. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53675. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002073. 13357). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 657 n. 314. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 191; eand., Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit.; eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 249.

2166

REGIO IV Etiam vide supra ad tit. n. 4480. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. saltem adducit. 4492 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 657 n. 315. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Quid subsit mihi non liquet. 4493 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 657 n. 316. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4494 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 657 n. 317. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4495 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 657 n. 318. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4496 Stela ex lapide calcario supra et a sinistra imminuta, in fronte scalpro dentato, ut videtur, dolata. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel descripserunt, muro ecclesiae S. Petro dicatae in vico Preturo extrinsecus loco edito adfixa, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli, quatenus potui, et im. phot. sumpsi. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 5560. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002074. 2313). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 657 n. 319. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Ex forma litterarum ad saec. I ex. p. C. n. vel paulo postea tribuerim. 4497 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 658 n. 320. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 4498 = I2 1850 (cf. p. 1049) = ILLRP 145. Basicula vel arula quadrata ex lapide calcario basi et capitulo in fronte et ab utroque latere prominentibus praedita ornata undique levigata 65 x 23 x 15. Litt. haud bene insculptae 3–1,5. Puncta triangularia sursum directa. Nunc exstat in viridario aedium gentis Nanni exstrinsecus sitarum in vico Preturo, ubi a. 1993 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 35390. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002075). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 393. 716. 727. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3494; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 200 n. V; Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 185 litt. i cum im. phot. fig. 8 (= id., Abruzzo e Molise I 614 litt. i); Spadoni, I Sabini nell’antichità 48 (etiam cf. p. 145. 156); Buonocore, in Fonti latine e greche II 658 n. 321; id., in Dediche sacre 292 n. 302. – Cf. Bayet, Hercule 310; Segenni, Amiternum 71. 79. 203; eand., Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit.; A. De Luigi, Stud. Etr. s. 3°, 69, 2003 (2005), 149; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146–147; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; Ehmig, Donum dedit 112. 143. 1 Modies pro Modii (de nomine gentilicio vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 570 n. 171 et S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 474). De cultu Herculis in regione Amiternina (cf. etiam Evans, Cults 108) vide supra ad tit. n. 4183; titulos crebros

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER in regione quarta repertos Herculi dicatos recensui apud Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148–150). Ex forma litterarum et grammatica priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. 4499 Basis quadrata ex lapide calcario levigata capitulo ornata infra fracta (43) x 31 x 29, his anaglyphis in lateribus: clava a sinistra et scyphus a dextra. Litt. actuariae 4,3–3,8. Puncta triangularia. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53676. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002076–77). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 474; G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 81 n. 36 cum im. del. fig. 4. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 121; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3583; Buonocore, in Fonti latine e greche II 658 n. 323; id., in Dediche sacre 293 n. 325. – Cf. A. von Domaszewski, Philologus 61, 1902, 11; Bayet, Hercule 310; Evans, Cults 114; M. Moretti, Museo nazionale 270; Segenni, Amiternum 71. 89; eand., Suppl. It. 9, 1992, 56 ad tit.; Stalinski, Ritrovamento 234; Dituri, Territorio 25.

5–6 Cassiae Postu|mae C. f. Ser. Mommsen; Segenni quomodo litterae C et F solvendae essent ipsa disputans suspicata est de locutione c(larissimae) f(eminae) potius quam C(ai) f(iliae); attamen post litteram M vestigia litterae I inspicio, ex quo legerim Cassiae Postu|miae C(ai) f(iliae) Ser|[- - -]: agitur, mea sententia, de muliere quadam cui nomen Cassia Postumia C. f. Ser[- - -] fuit. – 6 AIACE SER sine dubio perperam Evans vestigia autem litterae I ante A agnoscens. De deo Silvano, fusius in tit. regionis quartae repertis memorato, praeter auctores supra laudatos inter al. vide Dorcey, Silvanus passim; S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 347–362 (= eund., Epigrafi I 421–437); A. Buonopane, Atti Accad. Rov. Agiati s. 7°, 9A, 249, 1999, 314–320; C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224. Titulos Silvano sacros in regione quarta repertos recensui apud Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158). Ex forma litterarum saec. III in. p. C. n. tribuerim.

2167

ADDENDA ET CORRIGENDA 4500 = VI 11461 (cf. p. 3508). Stela ex lapide calcario protome feminae defunctae ornata (vide S. Diebner, Dial. Arch. s. 3, 5, 1987, 35 cum im. phot. fig. 13) 140 x 59,5 x 22,5. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio cincta inverso 91 x 51. Litt. optime insculptae 5–4,5. Punctum triangulare sursum directum. Nunc exstat muro aedium gentis Nanni extrinsecus infixa in vico Preturo, ubi a. 1993 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 35345; neg. D. A. I. Rom n. 61.2268. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002078–79). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 492. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 121 (cf. G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 81 n. 37 cum im. del. fig. 4); Buonocore, in Fonti latine e greche II 658 n. 323. – Cf. Segenni, Amiternum 84 cum im. phot. tab. 46 fig. 1; eand., Suppl. It. 9, 1992, 56–57 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118 (= eund., Abruzzo e Molise I 275). De Alliaria C. f. Sabina etiam vide Wiseman, New Men 58 Tiberium Sempronium Gracchum aetatis Augusteae, qui Alliariam quandam uxorem duxerat, memorantem. Forma litterarum et monumenti ad saec. I medium p. C. n. adducit. 4501 Stela ex lapide calcario supra, a dextra, infra imminuta. Pro posti fenestrae aedium quarundam adhibita in vico Cese loco edito, ubi a. 1993 quatenus potui contuli. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 122 (cf. G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 81 n. 39 cum im. del. fig. 5); Buonocore, in Fonti latine e greche II 658 n. 324. – Cf. Segenni, Amiternum 188; eand., Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit. 2, 4 an occurrant nomina gentilicia Annaei vel Annieni vel sim., nescio. – 3 non excludo, quin nomen Maecii sit restituendum (etiam cf. Mommsen ad p. 717); contra vide Segenni, Suppl. It., l. l., quae de cognomine Maeciani quamquam dubitanter cogitat. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori locutio D(is) [M(anibus) s(acrum)] in v. 1 restituenda compendiis scripta sane congruit. 4502 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3549; Buonocore, in Fonti latine e greche II 658 n. 325; id., in Dediche sacre 293 n. 318. – Cf. Evans, Cults 116; Segenni, Amiternum 72; eand., Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; Brancato, Repertorium II 99. Titulos Marti sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 154); etiam vide G. Paci, in Mélanges Marcel Le Glay 603–609 (= eund., Ricerche 309–317) et J.-L. Schenck-David, Cahiers du Centre G. Glotz 21, 2010, 209–233. De D. Laelio Marsillo vide infra ad tit. n. 4508 (de nomine etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 477; de cognomine Marsilli nunc vide O. Salomies, Arctos 53, 2019, 194). Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4503 = I2 1860 (cf. p. 1049) = ILS 2488 = ILLRP 500 add. Cippus ex lapide calcario ab utroque latere et infra imminutus triglyphis, nempe capite bovis et rosa, ornatus. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel recognoverunt, muro ecclesiae SS. Proto et Hyacintho dicatae in vico Cavallari extrinsecus loco edito adfixus, ubi a. 1993 contuli, quatenus potui. Neg. D. A. I. Rom n. 993.VW.84. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002080). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3843; Roldán Hervás,

ADDENDA ET CORRIGENDA Hispania y el ejército 431 n. 418; Buonocore, in Fonti latine e greche II 659 n. 326; L. Amela Valverde, SEBarc 6, 2008, 39–41 cum im. del. (AE 2008, 471). – Cf. M. Torelli, Dial. Arch. 2, 1, 1968, 51 adn. 28; Segenni, Amiternum 56 cum im. phot. tab. 62 fig. 1; A. Candeloro, in Papers in Italian Archaeology, 61 cum im. phot. tab. 5 fig. 5; J. Arce, in Reunión sobre epigrafía hispánica de época romana-republicana. Actas, Zaragoza 1986, 107; H. Devijver – F. Van Wonterghem, Anc. Soc. 21, 1990, 77; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; Erkelenz, Optimo praesidi 306 n. 1211. 323 n. 1211; Zenodocchio, Viabilità 87; S. Segenni, in Campi aperti 183; Buonocore, in Pluralidad 127 cum im. del.; S. Segenni, in Amiternum 13; Rico, Bovianum 31.

1 in. [- - -] f(ilio) nullo dubio. – 2 [au]xsiliariei pro [au]xiliarii; [- - - au]xiliarei haud recte Degrassi, ILLRP, typothetae errore opinor. Utrum de C. Calvisio Sabino illo, qui a. 36 a. C. n. latrones urbem Romam et Italiam infestantes coercuit, agatur necne, mihi dubium est (cf. E. Gabba, Appiani bell. civ. lib. V, Firenze 1970, LXVI. 219). Auxiliarios Hispanos propter bella civilia ibi (scil. Amiterni) moratos esse, recte putat Torelli l. l. (cf. tit. Albensem 3907; etiam vide Demougin, L’ordre équestre sous les Julio-Claudiens 63 et adn. 252 cum bibliographia ampliore). Fuisse videtur Caius Calvisius Sabinus cos. a. 39 a. C. n, qui ex Hispania triumphavit (de re universa vide Amela Valverde, l. l. cum alia bibliographia). Ex forma litterarum alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 4504 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 659 n. 327. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; Dituri, Territorio 38; Zenodocchio, Viabilità 87. Appaeos alios tit. infra n. 4525 quoque invenies. Aetatis imperatoriae incertae. 4505 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 379. Exemplum repetiverunt id., in Fonti latine e greche II 659 n. 328; Natale, Fossacesia 93. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 243; Zenodocchio, Viabilità 86. De nomine gentilicio Caesii praeter Natale, l. l. etiam vide Stalinski, Ritrovamento 251. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4506 Desideratur. Exemplum repetiverunt Reali, Amicitia 158 n. 108; Buonocore, in Fonti latine e greche II 659 n. 329. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86. 5 Azmenus pro Asmenus.

2168

REGIO IV De amicitia praeter Reali, l. l. passim vide Aspects of friendship; Reali, in Corolla Epigraphica 612–620; N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beuajard, ibid. 385–391. Cuius aetatis fuerit, non definio. 4507 Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem secta in fronte valde attrita. Servatur eodem loco, quo descripsit Brunn et Dessau recognovit, nempe Cavallari infra Pizzoli muro cuidam exteriori affixa loco edito ecclesiae SS. Proti et Hyacinthi, ubi a. 2005 quatenus potui contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 932.VW.84. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016708). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 659 n. 330. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 56– 57 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247; Zenodocchio, Viabilità 87. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 4508 = CLE 1118. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt Cholodniak, Carmina sepulcralia2 723; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4249; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 46 n. 73 (= id., Abruzzo e Molise I 187 n. 73); id., in Fonti latine e greche II 659–660 n. 331; id., in Temptanda viast 12 n. 58. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; Buonocore, BDASP 80, 1990, 76; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 102; Forni, Tribù L43; Buonocore, in Tribù romane 25; M. Massaro, ibid. 125 n. 36; Brancato, Repertorium II 92; S. Rocchi, Stud. Med. Um. 23, 2020 (2021), 85. 7 ex. incertum quomodo restituendum: [tegemus vel dolebo] Bücheler, CLE. – V. 5–9 sunt duo dactyli elegiaci (nota autem v. 9 in invida [vel in sinistra] vocalem finalem prave correptam), scil. quod tu debueras frater post tempora no[stra] | maiorum ut faceres mor{t}e suprema mi[hi], | feci ego cum miseris, miseros quos dende [reliqui?], | invida quod pietas lege sinistra tulit, quos in sermonem Italicum sic vertendos opinor: “Quello che tu, fratello, avresti dovuto fare, dopo la nostra vita, di rendermi cioè gli onori funebri tradizionali, io l’ho compiuto per te insieme a questi poveri (genitori), che poi ho lasciato anch’essi infelici; un affetto sventurato ci ha costretto a questo (ci ha dato questo compito) a causa di un’avversa disposizione” (Hispanice vertit Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 513 ad n. CLE). D. Laelius Mercator cum Laelia Nebride habuit filios duos, alterum natu maiorem homonymum, alterum natu minorem Marsillum; huic repente mortuo frater monumentum fecit; attamen ipse vita decessit et parentes miseros reliquit. In carmine frater maior natu alloqui videtur fratrem minorem natu (maximas ago gratias viro doctissimo Matteo Massaro, qui me certiorem fecit). De locis similibus vide, praeter auctores supra laudatos, P. Cugusi, Epigraphica 37, 1975, 146 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 1185); Sanders, Lapides memores 430; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 192; Cugusi, Carmina Latina Sardiniae 91; eund., in Metrische Inschriften 28 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 128). De locutione facere suprema cf. M. Kajava, in Miscellanea Lidio Gasperini 492; de locutione mihi feci vide M. Kajava – H. Solin, in Studi storico-epigrafici 162. De forma dende ex. gr. vide M. Rodríguez-Pantoja, in Asta ac pellege 118. Iunctura lex invida eadem ac invida sors esse videtur (etiam vide invida fata). De nomine Laelii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 472. D. Laelium Marsillum eundem esse ac D. Laelium Marsillum, qui una cum filio suo D. Laelio Iusto tit. n. 4502 Marti dedicavit, conici licere mihi videtur (de nomine Laelii etiam cf. D. Manacorda, in Museo 203; de cognomine Marsilli vide O. Salomies, Arctos 53, 2019, 194).

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Saec. I ex. p. C. n. tit. tribuendus esse mihi videtur. 4509 = I2 1887 (cf. p. 1050). Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 358. Exemplum repetivi id., in Fonti latine e greche II 660 n. 332. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247; Zenodocchio, Viabilità 86. 1 “Tettieidieis pro Tettieidieius non ignota consuetudine; tamen animadverte Spurii filio, id est sine patre filio, nomen gentilicium parum a matre diversum esse” Degrassi, huius Corporis vol. I2 p. 1050; exsistit hoc loco quaestio num illud Tettieidieis sit nom. plur. pro Tettidi (nota matrem Tettidiam quandam esse), quae forma in tit. non vetustae aetatis quoque memoratur; de re universa vide E. Dupraz, Rev. Philol. s. 3°, 78, 2006, 239–255. De praenomine Spurii vide supra ad tit. n. 4442. Ex eo, quod Dressel supra ad tit. enotavit litteras antiquiores, saec. I medio a. C. n. tribuerim, cui tempori grammatica quoque congruit. 4510 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 660 n. 333. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247; Zenodocchio, Viabilità 86. 2–3 SAL VENTI NPN | SABINVS k F P traditur; fuit fortasse Sal(vius) Venti7dius8 | Sabinus f(ilius) f(ecit). De praenomine Salvii vide Salomies, Vornamen 88–90 et passim; eund., in Prénoms 33–34. Non excludo, quin saec. I labentis a. C. n. esse quoque possit. 4511 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 660 n. 334. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 87. De ratione nominis quadam, scil. [- - -]a P. f. N[- - -], fortasse agitur; sed res tota incerta manet. 4512 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3651; Calabi Limentani, Studi 178 n. 216; Buonocore, in Fonti latine e greche II 660 n. 335; id., in Dediche sacre 291 n. 297. – Cf. Segenni, Amiternum 72. 89; eand., Suppl. It. 9, 1992, 57 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 134; S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 32; Sternini, Romanizzazione 58; M.-T. Raepsaet-Charlier, in Epigrafia 2006 III 1035; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 107. 108; Zenodocchio, Viabilità 86; V. A. Scalfari, in Lazio & Sabina V 126; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; Brancato, Repertorium II 99; S. Segenni, in Amiternum 19; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 54; G. L. Gregori – L. Rustico, in C. Dell’Osso – P. Phergola (Ed.), Titulum nostrum perlege. Miscellanea in onore di Danilo Mazzoleni (Stud. Ant. Crist. 68), Città del Vaticano 2021, 537. In cuncta regione hic solum occurrit titulus Aesculapio dicatus (etiam vide Evans, Cults 117; de re universa, inter al., vide C. Tiussi, Il culto di Esculapio nell’area nordadriatica (Studi e ricerche sulla Gallia Cisalpina 19), Roma 1999 et van der Ploeg, Asclepius); de signo ex argenti pondo centum cf. Duncan-Jones, Economy2 164. De Laberia Marcia Hostilia Crispina Moecia Cornelia (cf. tit. huius Corporis vol. VIII 110), filia Manii Laberii Maximi consulis ordinarii bis a. 103 p. C. n. (de quo L. Petersen, PIR2 L 9) et uxor Caii Bruttii Praesentis consulis ordinarii iterum a. 139 p. C. n. (de quo vide E. Groag, PIR2 B 164), praeter auctores supra laudatos vide W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, col. 14 n. 21a; eund., Festschrift Vittinghoff

2169

ADDENDA ET CORRIGENDA 298–299 n. 48–67; R. Duthoy, L’Ant. Class. 50, 1981, 302; eund., Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 144 n. 197; L. Petersen, PIR2 L 15; E. P. Forbis, AJPh 111, 1990, 510 n. 13; Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes 478; Andermahr, Totus in praediis 312–314 n. 290; S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 382. 400. 405; M. Silvestrini, in Miscellanea Lidio Gasperini 998; A. Masier, in Donna e vita cittadina 600; G. Bazzucchi – F. Lezzi, in Lazio & Sabina III 79–84; F. Lezzi, ibid. IV 77–82 (cf. AE 2007, 457–458); G. Bazzucchi, ibid. 83–90; Scalfari, ibid. V, l. l. 125–131; Raepsaet-Charlier, Clarissima femina 305. De nomine Laberii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 471. Etiam vide infra ad tit. Trebulae Mutuescae repertos n. 8889–8890. Temporis spatio inter a. 153 et 179 p. C. n. comprehenso titulus tribuendus. 4513 = ILS 3378. Ara ex lapide calcario basi et capitulo ornata superficie gypso oblita 87 x 46 x 32. Litt. nonnullis locis evanidae 4. Puncta distingui nequeunt. Exstat in vico San Giovanni, muro arcus cuiusdam viae dell’Arco appellatae adfixus, ubi a. 1993 contuli. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3527; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 202 n. XI; Buonocore, in Fonti latine e greche II 660– 661 n. 336; id., in Dediche sacre 292 n. 310. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 72. 85. 89. 244; eand., Suppl. It. 9, 1992, 57–58 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; A. Russi, Arch. Med. 41, 2014, 188; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 54. 6 Niceforus pro Nicephor. – Titulos Iovi Optimo Maximo, Libero et Liberae dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–154); etiam vide Evans, Cults 117 et J. E. Ortega – J. A. Pajueli Jimenez, Ficheiro Epigráfico (Suplemento de «Conimbriga») 213, 2021, 8–12 n. 763. Amiterni laudatur Lucius Iulius Pompilius Betulenus (Vettulenus) Apronianus ille, qui balneas Amiterninis patriae suae dedit (tit. n. 4196; Fagan, Bathing 298 n. 191. De quo vide Barbieri, L’albo senatorio 393 n. 2248 et Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 193). De actore vide Aubert, Business Managers 469 n. C84. Potest esse saec. II ex. vel potius saec. III in. p. C. n. 4514 (cf. p. 683) Basis, i. e. parallelepipedum ex lapide calcario superne excavatum ad statuam infigendam, in fronte marginibus fractum 28,5 x 63,5 x 41. Areae duae a dextra et a sinistra excavatae levigatae cymatio inverso cinctae 26 x 41,5. Litt. optime insculptae 4–3,5. Puncta triangularia. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8034. 53677. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002081–83). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3619; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 184; Buonocore, in Fonti latine e greche II 661 n. 337; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; Bartman, Portraits 203 n. 29; I. Cogitore, in Élites municipales 260 (= p. 261); S. Lefebvre, ibid. 296 n. 34. – Cf. Leosini, Lapidi n. 31; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 259; Segenni, Amiternum 85. 243; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 53; eund., in Epigrafia d’età augustea 87; I. Milano, in Donna e vita cittadina 303; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 718; D. Huntsman, Anc. Soc. 39, 2009, 124. 158; Zenodocchio, Viabilità 86; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 170; eand. et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 52; S. Segenni, in Amiternum 14; A. Buonopane, in Estudios Marc Mayer 82. Tit. dedicatus inter a. 14 et 29 p. C. n., quo anno Livia defuncta est (cf. Kienast, Kaisertabelle6 60–61 et Huntsman, l. l. 121–169).

ADDENDA ET CORRIGENDA 4515 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3640; Buonocore, in Fonti latine e greche II 661 n. 338; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 22. – Cf. Segenni, Amiternum 85; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; G. Alföldy, Epigraphica 64, 2002, 141–142; A. De Carlo, Ann. Ist. Orient. Napoli n. s. 9–10, 2002/03, 295; Wohlmayr, Kaisersaal 152; Zenodocchio, Viabilità 86. Fuit fortasse: Imp(erator) Caesar Nerva Traianus | Optumus Aug(ustus) German(icus) Dacicus | [Parthicus (?), pont(ifex) max(imus), trib(unicia) pot(estate) - - -, imp(erator) - - -, co(n)s(ul) VI, p(ater) p(atriae)] | - - - - - -. Si recte supplevi tit. dedicatus est a. 116 vel a. 117 (Traianus inter d. 14 m. Aug. et d. 1 m. Sept. a. 114 Optimus, d. 20 vel 21 m. Febr. a. 116 Parthicus appellatus; decessit d. 7 (?) m. Aug. a. 117); attamen in dubio maneo (cf. Kienast, Kaisertabelle6 116–119). 4516 = ILS 647. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3679; Buonocore, in Fonti latine e greche II 661 n. 339; id., in Dediche sacre 294 n. 326. – Cf. Evans, Cults 118; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Chastagnol, Pouvoir impérial 121; Zenodocchio, Viabilità 86. Dedicatus post a. 310, Maximiano defuncto nec non consecrato a senatu Maxentio consentiente; de re universa vide Kienast, Kaisertabelle6 263 et R. Donciu, L’empereur Maxence (Studi storici sulla Tarda Antichità 34), Bari 2012, 219. 4517 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 661 n. 340. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29. Claudius Uranius corrector Flaminiae et Piceni a. 325 (de quo vide PLRE I Uranius 4) in tabula patronatus Amiternina n. 8222 dedicata d. 7 m. Dec. illius anni quoque memoratur. 4518 Desideratur. Fuisse videtur basis statuae post mortem Tebani immaturam posita fortasse ex lapide calcario, cuius corona in angulo sinistro mutila et crepido autem integra servatae sunt. Area titulo inscribendo destinata expolita. Litt. affabre insculptae. Puncta fortasse triangularia. Contuli ut potui ad im. phot. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6060. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002084). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3754; Buonocore, in Fonti latine e greche II 661 n. 341. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 82; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 529; S. Segenni, in Amiternum 18; G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 53. De Publio Tebano origine veri similiter Amiternina decemviro stlitibus iudicandis, sine dubio diverso a P. Tebano Gavidio Latiari tit. Aveiate n. 3602 laudato, vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 193 et A. Strobach, PIR2 T 48. Etiam vide infra ad tit. n. 8333. 8372. Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tit. tribuendus fuisse videtur. 4519 = ILS 6545. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3830; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 178–179 n. 264; Buonocore, in Fonti latine e

2170

REGIO IV greche II 661–662 n. 342; Bonkoffsky, Curatores II, 28 n. I.94; Spadoni, Prefetti 69–70 n. 71; Traverso, Esercito 102 n. 12; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719 (etiam cf. p. 720); M. J. Strazzulla, in Fucino IV 117 n. 1; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201 (etiam cf. p. 202); Buonocore, in Curae cittadine 113– 114 n. 19 (etiam cf. p. 97–98. 117); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 5 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Kubitschek, Imperium 54. 55; Manni, Storia dei municipi 141; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; Segenni, Amiternum 60 adn. n. V, 61. 63. 64; H. Devijver, PME I 405 n. 10; Demougin, L’ordre équestre 341. 354; H. Devijver – F. Van Wonterghem, Anc. Soc. 21, 1990, 80–81; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit; Spadoni, I Sabini nell’antichità 109. 120; Forni, Tribù G105. P426. R46; S. Segenni, in Quotidien municipal 229; Zenodocchio, Viabilità 86; Buonocore, in Tribù romane 34. 35; S. Segenni, in Amiternum 18; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. 41. 5 ex. litterae singulares C F P Q quo modo solvendae sint, incertum est (locutionem “quid significent nescio”, auctore Th. Mommsen, in commentario Corporis reperies); c(uratori) f(rumenti) p(ublici), q(uaestori) fortasse recte Nicolet, l. infra l., cum quo consentiunt H. Devijver, PME, l. l., Petraccia Lucernoni l. l. et Bonkoffsky; c(uratori) f(anorum) p(ublicorum), q(uaestori) vel c(uratori) f(anorum) p(ro) q(uaestore) parum probabiliter Letta. Etiam vide Demougin, Prosopographie 148–149 n. 157. De Q. Gavio T. f. Cla(udia) Pedone, cuius cursus honorum in ordine ascendenti laudatur, fusius disputaverunt Suolahti, Junior Officers 363 n. 106; B. Dobson, in Britain and Rome 71–72; C. Nicolet, MEFRA 79, 1967, 37 n. 7; PME I 405 n. 10; C. Letta, in Studi sulle magistrature 46 adn. 67; Cafaro, Praefectura fabrum 315 n. 81. De locutione praefectus pro octoviro etiam vide G. Paci, Picus 6, 1986, 126. De nomine Gavii vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 469–470. Priori parti saec. I p. C. n. vel potius aetati Augusti tribuerim. 4520 = ILS 6546. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3944; Waltzing, Corporations III 412 n. 1581; Jaczynowska, Les associations 84; Segenni, Amiternum 62 adn. n. XI. 63; Ginestet, Organisations de la jeunesse 236 n. 115; Buonocore, in Fonti latine e greche II 662 n. 343; Bonkoffsky, Curatores II, 29 n. I.95; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 203; Buonocore, in Curae cittadine 114 n. 20 (etiam cf. p. 97–98. 117); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 16 (etiam cf. p. 105– 107). – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Manni, Storia dei municipi 141; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 305; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 333; S. Segenni, in Quotidien municipal 229; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39. 5–6 VIIIviro [cura]t[ori] | an[nonae] Jaczynowska, Ginestet et Bonkoffsky; VIIIviro [quaes]t(ori); v(ixit) | an[nis - - -] melius, opinor, Segenni, cum qua quoque Sisani, l. l. cosentit. Saec. II post medium vel potius III ante medium p. C. n. 4521 Desideratur. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche II 662 n. 344; Spadoni, Prefetti 71 n. 73. – Cf. Segenni, Amiternum 60; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86; Forni, Tribù Y769; Buonocore, in Tribù romane 34. 1 ex. intellege Cl(audia). – 3 lectio incerta, inde coniecturas non temptavi.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER De praenomine Statii vide Salomies, Vornamen 90– 91; eund., in Prénoms 34–35. Ex eo, quod litterae bonae et magnae (teste Dressel) fuisse videntur, non est cur excludam, quin tit. saec. I in. p. C. n. fuisse possit. 4522 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 662 n. 345. – Cf. Segenni, Amiternum 92; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86; Buonocore, in Dediche sacre 291; eund., in Curae cittadine 96–97 adn. 5. NICEPOR | FANI k CVS traditur; Nicepor pro Nicephor; attamen officium fani custodis insolens videtur (“denique nominatur fani curator libertinus, ni fallit lectio” Mommsen supra p. 397), inde non excludo, quin cognomen Nicep(h)oriani saltem subsit. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4523 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4197; Buonocore, in Fonti latine e greche II 662 n. 346. – Cf. Staerman – Trofimova, La schiavitù 50 adn. 1; Segenni, Amiternum 89; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 42. 49. Dispensatores alios habes tit. n. 4186. 8190. De nomine gentilicio Pedul(l)ii vide Schulze, Eigennamen 276. 407. 443; etiam cf. Solin – Salomies, Repertorium2 140. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. tribuenda fuisse videtur. 4524 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 662 n. 347. – Cf. Taylor, Voting Districts 188; Segenni, Amiternum 243; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit. Albii fusius in tit. Amiterninis nominantur: vide S. Segenni, Suppl. It.; eand., Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 460 (de re universa etiam vide G. Paci, in Atti Tibullo 275–290). Aetatis imperatoriae incertae. 4525 Fuit stela supra semicirculata. Nunc desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 663 n. 348. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 243; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit. 3 ex. sine dubio legendum SP. F. ut plane elicitur ex epistula a Giovanni Battista Manieri, qui titulum descripsit, pridie kalendas Octobres missa nunc in manuscripto n. 14 servato in archivo Soprintendenza Archeologica di Roma. Appaeos alios tit. supra n. 4504 quoque invenies. De praenomine Spurii vide supra ad tit. n. 4442. Aetatis imperatoriae in. fuisse videtur. 4526 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 663 n. 349. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 243. Videtur laudari Caesius quidam, qui fuit libertus Publii, Caii et Quinti (de nomine Caesii cf. Natale, Fossacesia 93). Ex eo, quod Dressel enotavit litteras antiquiores, saec. I ex. a. C. n. saltem tribuerim. 4527 Fuit in aedibus domini G. Circi, in vico Villa S. Giovanni prope Cagnano Amiterno, pro gradu scalae adhibitus, omni a parte mutilus nec non litteris detritis et evanidis (cf. N. Persichetti, NS 1900, 72). Nunc desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 663 n. 350. – Cf. Segenni, Amiternum 244; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Haack, Prosopographie 33.

2171

ADDENDA ET CORRIGENDA 3 AVFIDIOI traditur, res autem incerta manet; apud Leumann, Laut- und Formenlehre2 342 legitur “Versehen oder Gräzismus?”, attamen non excludo, quin lectio restituenda Aufidio + [l(iberto)]. Etiam vide supra ad tit. n. 3470, ubi illud HILARIOI restituendum Hilarion[i]; Philarguro pro Philargyro. De Aufidiis Amiterninis vide supra ad tit. n. 4241. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4528 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 663 n. 351; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86. 5 litterae singulares si recte traditae L F L quomodo solvendae nescio (etiam cf. Mommsen ad p. 797). – 9 Septimie pro Septimiae. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. tribuerim. 4529 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 663 n. 352. – Cf. Segenni, Amiternum 244; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit. De nomine Veturii etiam vide eand., Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 484. Ex eo, quod litterae magnae (teste Dressel) fuisse videntur, saec. I in. p. C. n. esse quoque potest. 4530 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 663 n. 353. – Cf. Segenni, Amiternum 243; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86. In area ecclesiae S. Pauli vici Barete (Lavarete apud Accursio) sunt quoque detecti tit. n. 4514. 4532. 8201. 8229. 8233. 8234. 8241. 8242. 8280. 8292. 8322. Saec. II p. C. n. tribuerim. 4531 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 664 n. 354; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit. Tota lectio incerta manet. 4532 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 664 n. 355. – Cf. Segenni, Amiternum 243; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58 ad tit.; Zenodocchio, Viabilità 86. Aetatis incertae. (4533 Excidit errore typographi) 4638 (cf. p. 684) Cippi duo supra rotundati ex lapide calcario, inscriptio utrique eadem, in fronte scalpro dentato dolati, a tergo scabri. Prior nunc in duas partes fractus. Frg. a: (45) x (30) x (25). Litt. 6,5–6. Frg. b: (34) x (30) x (24). Litt. 6,5. Litterae affabre insculptae. Puncta triangularia ex parte sursum directa]. Alter a sinistra imminutus (70) x (49) x (20). Litt. 6,5–5,5. Uterque servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 59602; neg. D. A. I. Rom n. 1055.VW.84. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002085–87). Exemplum repetiverunt N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Buonocore, in Fonti latine e greche II 664 n. 356; id., in L’iscrizione e il suo doppio 203 n. 12. – Cf. Leosini, Lapidi n. 4; Kubitschek, Imperium 54. 55; Segenni, Amiternum 245; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58–59 ad tit.; Forni, Tribù B9; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 275. 277); V. A. Scalfari, in Falacrinae 66; Buonocore, in Tribù romane 34. Cf. lateres saec. III labentis a. C. n. repertos in fano sito in regione appellata Vezzano haud longe a Cittareale signatos T(itus) Ba(- - -), qui dedicatarius – ut Scalfari est opinatus – videtur fuisse avus L. Babrii T. f. laudati in his cippis. Attamen tota res sub iudice maneat.

TITVLI NOVI

2172

REGIO IV

Ex litterarum forma saec. I ante medium p. C. n. tribuendi fuisse videntur. 4639 (cf. p. 684) Tabula ex lapide calcario. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta. Muro adfixa iuxta viam Porta di Marana appellata vici Montereale, ubi a. 1993 contuli quatenus potui. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 664 n. 357. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Segenni, Amiternum 246 cum im. phot. tab. 45 fig. 2; eand., Suppl. It. 9, 1992, 59; Forni, Tribù C326; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 275–276. 277); eund., in Tribù romane 34. 2 cognomen aliunde ignotum. – 4 uxsor pro uxor. De nomine gentilicio Metidieni vide B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 577 n. 171, 38. Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuenda videtur. 4640 (cf. p. 684) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 664 n. 358. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 59; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276. 277). Ex locutione D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. tribuerim. 4641 (cf. p. 684) Stela lapidis calcarii supra semicirculata ex tribus partibus inter se conexis fere composita in fronte levigata. Puncta triangularia. Servari videtur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi autem a. 1989 non repperi. Descripsi quatenus potui a. 2005 ex neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8026. 59601. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002088. 16709). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 664 n. 359. – Cf. Leosini, Lapidi n. 5; Segenni, Amiternum 245; eand., Suppl. It. 9, 1992, 59; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276. 277). 3 [Paci]daea suppleverim. Vide infra ad tit. n. 4643.

4643 (cf. p. 684) Cippus fortasse supra semicirculatus ex lapide calcario undique fractus, in fronte scalpro dentato dolatus, a tergo scaber (38) x (19) x 23. Litt. 8–4,3. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53811. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016710). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 664 n. 359; id., in L’iscrizione e il suo doppio 204 n. 13. – Cf. Segenni, Amiternum 245; eand., Suppl. It. 9, 1992, 59; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276. 277).

800* = X 2379. Tit. hodie servatus L’Aquila in Museo Nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli (cf. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53802; neg. D. A. I. Rom n. 971.VW.83). Romae dubitanter tribui, teste Gualtieri repertus est Marano prope Puteolos.

niae Arescusae et Ducen(iae) | Laìdi et Ducenio Crhysippo.

D(is) M(ani)b(us?). | Duceniae Primae optim(ae) | feminae, A(ulus) Ducenius | Carpus et sibi et A(ulo) Ducenio Trophìm(o) | fratri suo et Duce-

8188 tit. sacer Tabula in fronte perquam adesa traditur. Rep. circ. a. 1878 haud longe a vico Pozza. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui ex diagrammate in schedis Angeli Leosini servato.

1–4 [P(ublius) N]umi[sius P(ubli) l(ibertus)] | [Phi]loda[mus] | [Paci]da[ea 1mulieris2 l(iberta)] | [Andromacha] sic restituendi: nam agitur de exemplari altero tit. n. 4641 ut iam Hülsen supra ad p. 684 recte est suspicatus. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. adducit. 6352 Vide infra tit. n. 8232.

Buonocore, in Varia Epigraphica 73 cum im. phot. (id., Abruzzo e Molise I 220). Tit., quem Simonetta Segenni opinata est hactenus ineditum et ab ipsa publici iuris factum Suppl. It. 9, 1992, 143 n. 120 cum im. phot. (AE 1992, 449), est Peltuinas n. 3479 (vide supra ad p. 1611).

Fuit fortasse: Bo[n]ae Deae M[- - -]+ Venusta m[e]rito suo s(ua) p(ecunia) f(ecit). Im. a Leosini del. Leosini, ms., b. 6 fasc. 9, scil. epistula d. 22 m. Sept. a. 1878; inde S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 60–61 n. 1 cum im. del. e Leosini repetita (AE 1992, 361); Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 365; id., in Dediche sacre 291 n. 298. – Cf. eund., in Donna e vita cittadina 529 Supplevit Segenni, quam sequor. – 2 + esse videtur pes litt. A; M[ami]a, M[odi]a, M[uni]a, M[arci]a ex. gr., quae nomina in tit. Amiterninis quoque memorantur.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Bona Dea quidem nonnumquam in titulis huius regionis laudatur, quos titulos collegi ego, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 218 (= id., Abruzzo e Molise I 144–145); de dea vide, praeter Radke, Die Götter Altitaliens2 73–74 et M. Cébeillac, MEFRA 85, 1973, 517–553; imprimis Brouwer, Bona Dea passim; L. Gasperini, Picus 9, 1989, 224–229 cum alia bibliographia; Böls-Janssen, La vie religieuse 429– 468; M. G. Granino Cecere, in Lazio & Sabina VI 85–86; F. Marcattili, Arch. Class. 61, 2010, 7–40; S. Evangelisti, in Colons et colonies 323–327 et F. Marcattili, in Forme e strutture 469–489. Aetatis imperatoriae incertae fuisse videtur. 8189 = I2 3284 tit. sacer Cippus vel potius ara ex lapide calcario instar pyramidis truncae supra fractus capitulo et basi paululum in fronte prospicientibus praeditus (89) x 27,5–25,5 x 13,5–12. Litt. 3,5–3. Infra titulum insculptum est anaglyphum quoddam magna ex parte exstinctum pertinens ad clavam illam pelli leonina circumvolutam de anulo pendentem, quem protome leonina ore continet. Rep. a. 1899 ab Angelo Ciccozzi operibus agricolis institutis in fundo Madonna di Corti prope vicum Roio Piano sito in sepulcreto Romanae aetatis effodiendo (etiam vide infra tit. n. 8228. 8268. 8309. 8367). L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixum a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2173

TITVLI NOVI -----H(erculi) d(onum) d(edit) d(ecuma) f(acta) l(ibens) m(erito). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1900, 151 n. 4 cum im. del.; A. La Regina, I2 3284 cum im. phot. tab. 94 fig. 2; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 61–62 n. 2 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 366; id., Xenia antiqua 4, 1995, 184–185 litt. h cum im. phot. fig. 6 (= id., Abruzzo e Molise I 613–614 litt. h); Spadoni, I Sabini nell’antichità 48 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 292 n. 308; Dionisio, La Valle del Sagittario 603 n. E268, quae autem titulum esse Superaequanum errore coniecit. – Cf. Segenni, Amiternum 226; Stalinski, Ritrovamento 207; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 147; Ehmig, Donum dedit 50. 112. 143. 231; Gorostidi Pi, Inscripciones 84. Puncta triangularia ad formam crucis figuram referentem constanter posita (de qua forma cf. R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 149). H(erculi) d(onum) d(edit) d(- - -) l(ibens) | m(erito) haud recte Dionisio. Ratio nominis dedicantis in parte deperdita fuisse videtur. De locutione compendiata decuma facta (etiam cf. tit. n. 6153 = I2 1698 [cf. p. 1023]) vide J. Núñez – X. Dupré, Chiron 30, 2000, 333–348. In viciniis monumentum eiusdem formae Herculi dicatum est, scil. n. 4498 = I2 1850 (cf. p. 1049). Titulos Herculi sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148–150). Forma monumenti litterarumque ad saec. I medium a. C. n. vel potius ad extremam liberae rei publicae aetatem adducit. 8190 tit. sacer Pars epistylii ex lapide calcario supra capitulo fortasse praediti (27) x (80) x 15. Litt. parvae. Rep. a. 1909 prope vicum San Vittorino in fundo, q. d. Li Perrici, ab agricola Ferdinando Cima in vinea effodienda haud longe a theatro Amiternino sita, deinde translata in aedes privatas quasdam vici Arischia. Frustra quaesivi. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti.

Fuit fortasse: [- - -]r disp(ensator) H(erculi) d(onum) d(edit). Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1909, 60 cum im.; Evans, Cults 208; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 62 n. 3 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 362); Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 367; Spadoni, I Sabini nell’antichità 48; Buonocore, in Dediche sacre 292 n. 309. – Cf. Segenni, Amiternum 89. 148; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 147; Ehmig, Donum dedit 143. 214; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 43. 49. Puncta in formam virgulae acclivis exarata videntur. [- - -r], d(at) Evans; [- - - se]r(vus) fortasse recte Segenni. De sacris dei Herculis in regione Amiternina colendis vide supra ad tit. n. 8189. Dispensatores alii tit. n. 4186. 4523 quoque memorantur. Non sine dubiis primae aetati imperatoriae tribuerim. 8191 tit. sacer Tabula ex lapide calcario undique fracta in usum posteriorem adhibita in fronte levigata autem perquam adesa. Litt. ad actuarias transgredientes. Rep. loco incerto nescio

TITVLI NOVI

2174

quando. Servatur San Vittorino in crypta ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi a. 2005 vir doctus Simone Ferracuti descripsit et me certiorem fecit. Descripsi a. 2008 ut potui ex im. phot.

REGIO IV 1989/90 (1992), 224 (= id., Abruzzo e Molise I 152–153). De Laribus in titulis memoratis vide G. Vitucci, in Diz. epigr. 4, 1, Roma 1976, 403–404; Latte, Religionsgeschichte 90–91. 97. 101; Radke, Die Götter Altitaliens2 66–168. Ex forma monumenti et ex eo, quod Antestius cognomine caret non excludo, quominus tit. aetatis Augusteae esse possit. 8193 tit. sacer Tabula ex lapide calcario supra et a dextra imminuta in fronte perquam adesa (18) x (22) x circ. 7. Litt. exiles 7. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius pars superior nunc deest, ? x 20. Litt. ad actuarias transgredientes insculptae 2. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Preturo muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Nanni, ubi a. 2007 contuli.

[H]erculi d(onum) [d(edit)] [- - -]nus sacerdos -----Im. phot. a Ferracuti sumpta. Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 373–374 n. 1 cum im. phot. fig. 5 (AE 2010, 405). – Cf. Ehmig, Donum dedit 143. 192. Memoratus esse videtur sacerdos quidam, qui titulum Herculi dicavit. Illud sacerdos ad cognomen pertinere non videtur (cf. H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 89; H. Di Giuseppe, ZPE 169, 2010, 234–235 et D. Fasolini, Epigraphica 71, 2009, 386–387; etiam vide supra tit. n. 1652. 2466. 6624). Forma litterarum ad saec. II ex. p. C. n. adducit.

[Pro] sa[lut(e)] [-] Baebi Rufriani Iuliani; Laribus Apic(atianis).

2

8192 = I 3286 tit. sacer Parva ara ex lapide calcario formae pyramidalis capitulo et basi paululum fortasse prospicientibus praedita in angulo superiore dextro fracta (60) x 16 x ?. Litt. haud magnae. Rep. a. 1889 in agro Amiternino ab Giovanni Ruggieri in effossionibus ad vinetum effodiendum in praedio suo sub fundo Fienile posito factis, haud longe a vico Arischia. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti. Fuit fere: C(aius) Antestius L(uci) [f(ilius)] Laribus d(onum) d(edit). Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1892, 483 cum im.; id., Viaggio archeologico 193 n. XXI cum im. del.; Evans, Cults 113; A. Degrassi, I2 3286; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 62 n. 4 cum im. e Persichetti repetita; Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 368; id., in Dediche sacre 293 n. 313. – Cf. Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25; Segenni, Amiternum 72. 236; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 36; Ehmig, Donum dedit 112. 152. 1 [f(ilius)] iam recte Degrassi. Nomen gentilicium Antestii vel Antistii in titulis saec. IV huius regionis p. C. n. iterum tantum nominatur (tit. n. 8222. 8223). Titulos in regione quarta repertos Laribus dicatos ego recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62,

Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 62–63 n. 5 cum im. phot. (AE 1992, 363); Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 369; id., in Dediche sacre 293 n. 317. Puncta triangularia. Supplevi non sine dubiis. – 1–3 [-4?-]S+[-3?-] | [.] Baebi Rufr(- - -) | +R+++ Iuliani Segenni inde ego in Fonti latine e greche II. – 4 APIC legendum in lapide, inde Apic(atianis) Segenni solvit, cum qua coniectura consentio; appellatio Apicatiani ex nomine gentilicio Apicati (cf. Schulze, Eigennamen 292) deprompta videtur, quod nomen tit. Amiterninis n. 8273. 8274 quoque nominatur. Locutio a(rgenti) p(ondo) IC, i. e. I et semuncia (de hac nota littera C significata cf. tit. huius Corporis vol. XII 354 = ILS 3855) parum probabile mihi videtur; de locutione a(rgenti) p(ondo) vide S. Panciera, Puteoli 1, 1977, 99–107 (= eund., Epigrafi II 761–766). De Laribus vide supra ad tit., qui praecedit. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. vel paulo postea tribuenda. 8194 tit. sacer Tabula ex lapide calcario ab utroque latere fracta undique levigata, in facie sursum recta scalpro dentato dolata (30) x (30) x 27. Litt. affabre insculptae 12,5–8. Unde prodierit ignoro. Servatur inter reposita antiquitatum praefecturae in amphitheatro Amiterni prope vicum San Vittorino sita (n. inv. 14077), ubi a. 2007 contuli.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

[Lari]b(us) Aug[ust(is)] [- F]abius [- - -] - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 31482. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 63–64 n. 6 cum im. phot. (AE 1992, 364); Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 370; id., in Dediche sacre 293 n. 315. – Cf. C. Letta, in Usi e abusi 226; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 35. 57; G. L. Gregori, in Dediche sacre 330. Puncta in formam peltae redacta (de quo usu interpungendi vide G. Baratta, in Estudios Marc Mayer 40–41). 1 [Laribu]s Aug[ustis? - - - ] vel etiam [- - - Cae]s(ari) Aug(usto) [- - -] Segenni. De Laribus vide supra ad tit. n. 8192. De appellatione Augusti vel Augustorum, quae significat Italice “sacro”, “grande”, “venerabile” neque ad domum imperatoriam pertinet, vide Gregori, l. l. 308–330 et C. Zaccaria, in Nuove ricerche 223–227. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8195 = ILS 9252 tit. sacer Parva ara ex lapide calcario corona et crepidine in fronte prominentibus praedita undique passim deturpata, in angulo inferiore effracta 32 x 25 x 13. Litt. affabre insculptae 2,6–1. Rep. a. 1908 a Vincenzo de Filippo in muro aedium suarum demoliendo sitarum in vico Collicello prope Cagnano Amiterno. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2175

TITVLI NOVI Im. phot. a M. B. sumpta. N. Persichetti apud F. Barnabei, NS 1908, 142–143 cum im. del. (AE 1908, 227); L. Cantarelli, BCAR 36, 1908, 320 cum im. del.; H. Dessau, ILS 9252; Evans, Cults 115; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 64 n. 7 cum im. phot. (cf. AE 1992, 365); Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 371; id., in Dediche sacre 293 n. 314. – Cf. M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 195; Segenni, Amiternum 72. 245; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 36; G. Pesiri, in Theodor Mommsen e il Lazio antico 75. Puncta triangularia. Lari(bus) Comp(italibus) quoque solvere potuissem. Excludendum non est, quominus patronus Marci Lurii Aniceti cum gente Luriorum ex regione Reatina oriunda (vide infra ad tit. Reatinum n. 8679; cf. L. Petersen, PIR2 L 425– 428) affinitate sit coniunctus, inde colligi potest prope Amiternum Lurios praedia quaedam possedisse; de re universa vide Torelli, l. l. et Andermahr, Totus in praediis 326 n. 317. De Laribus vide supra ad tit. n. 8192. Ex litterarum forma tit. aetati Augusteae tribuendus mihi videtur. 8196 tit. sacer Tabula undique fracta rep. loco incerto. Servabatur muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Cosimo sitae in fundo Varzolo appellato haud longe a vico Cagnano Amiterno, ubi a. 1892 Persichetti descripsit et ectypum sumpsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti.

Fuit fortasse: [S]oli [I]nv7i8c[to] M[ithrae] - - - - - -? Im. e Persichetti repetita. Persichetti, ms., I serie, b. 10 fasc. 144 cum ectypo; id., NS 1892, 206 n. 2 lit. a cum im.; id., Viaggio archeologico 196 n. XXVIIIa; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 64–65 n. 8 cum im. a Persichetti deprompta (AE 1992, 366); Buonocore, in Fonti latine e greche II 667 n. 372; id., in Dediche sacre 293 n. 319; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 38–39 n. 4. – Cf. Segenni, Amiternum 245. Supplevit et restituit fortasse recte Segenni. 2 NVTC Persichetti. Titulos Mithrae sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 226 (= id., Abruzzo e Molise I 155). Saec. II vel potius III p. C. n. tribuenda videtur.

Lari Comp(itali) v(otum) l(ibens) m(erito) s(olvit) M(arcus) Lurius Anicetus.

8197 = ILS 3150 tit. sacer Ara ex lapide calcario marginibus fracta corona et basi in fronte prominentibus praedita undique levigata (60) x 25 x 16 circ. Litt. 3,8–3. Rep. circ. a. 1888 prope San Vittorino sub collis San Maolo nuncupati radicibus prope regionem, q. d. Fosso del Frate, in effossionibus a domino Giulio Giorgi in praedio suo factis. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

TITVLI NOVI

2176

REGIO IV

-----[- - -]+S+[- - -]+OD[- - -] Q(uirino) l(iben-) d(onum) d(ed-). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53800. Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 380–381 n. 7 cum im. phot. fig. 11 (AE 2010, 411). Puncta triangularia. 1 + vestigia litt. incertarum. – 2 l(ibens) vel l(ibentes), d(edit) vel d(ederunt); l(ibens) d(onum) d(edit) non excludit AE. De deo Quirino vide supra ad tit., qui praecedit. Litterae ad aetatem rei publicae ex. adducunt. P(ublius) Vibiedius Tertius Quirino d(onum) d(edit). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 239 n. 3 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 190 n. XIII cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 204 n. XIV. 3; H. Dessau, ILS 3150; Evans, Cults 114; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 65 n. 9 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 667 n. 373; id., in Dediche sacre 293 n. 321. – Cf. Segenni, Amiternum 72. 147; Spadoni, I Sabini nell’antichità 37. 137; Stalinski, Ritrovamento 232; Dupraz, Vestins 26; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; Ehmig, Donum dedit 168. Puncta triangularia. Cultus dei Quirini in regione Amiternina primum occurrit (etiam vide infra ad tit. qui sequitur). Titulos Quirino sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227 (= id., Abruzzo e Molise I 156); de re universa vide Radke, Die Götter Altitaliens2 268–270; eund., in ANRW II 17, 1, 1981, 276–299; D. Porte, ibid. 300–342; S. DUSANIC – Z. PETROVIC, Aevum 76, 2002, 63–75; etiam vide Dupraz, Vestins 123–127 cum amplissima bibliographia et A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 936–938. Publios Vibiedios alios reperies tit. Amiternino n. 4490. 8382 saec. I p. C. n. tribuendis. Ex forma monumenti litterarumque saec. I medio p. C. n. saltem tribuerim. 8198 tit. sacer Cippus ex lapide calcario supra et ab utroque latere fractus undique levigatus (43) x (54,5) x 42. Litt. exiles 6. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 descripsi.

8199 tit. sacer Cippus ex lapide calcario supra fastigiatus in tympano rosa ornatus supra imminutus (92) x 40 x 17. In latere dextro baculum in dextro fistula effigiuntur, quae insignia ad sacra dei Silvani colenda pertinent. Rep. a. incerto in sepulcreto in praedio domini Ignazio Ponzi sito in regione, q. d. Cone di Candelette prope vicum San Lorenzo haud longe a Pizzoli. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti. Fuit fortasse: [S]ilvano sac(rum). M(arcus) Iunius Diadumaen`us´. Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1907, 222 cum im.; Evans, Cults 114; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 66 n. 10 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 367); Buonocore, in Fonti latine e greche II 667 n. 374; id., in Dediche sacre 293 n. 322. – Cf. Segenni, Amiternum 71. 235; Buonocore, in Valle di Comino II 31; L. Migliorati, Rend. Pontif. Accad. Arch. 84, 2011/12, 363. 4 Diadumaenus pro Diadumenus. Titulos sacros Silvano, qui deus fusius in agro Amiternino venerationem habuit, in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158). De re universa vide Dorcey, Silvanus passim et, inter al., M. Clauss, Klio 76, 1994, 381–387; S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 347–362 (= eund., Epigrafi I 421–437); A. Buonopane, Atti Accad. Rov. Agiati s. 7°, 9A, 249, 1999, 314–320; C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Temporis spatio inter saec. I et II p. C. n. comprehenso non sine dubiis tribuerim. 8200 tit. sacer Cippus (fuitne ara?) ex lapide calcario undique perquam adesus et fractus nec non fissuris laesus (44) x (41,5) x 39. Litt. exiles 3,8/3. Tit. in latere sinistro apud marginem dextrum incisus est; in dextro imago canis videtur insculpta esse; in fronte vestigia anaglyphorum incertorum. Rep. casu et fortuito saec. XX in. in vico San Giovanni haud longe a Cagnano Amiterno sito. Emptus a. 1914 a Giovanni Battista Manieri, servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 117), ubi a. 1993 contuli.

5

S(- - -) Sabinus Silvano d(onum) d(edit); duobus Aspris co(n)s(ulibus).

Im. phot. a Segenni sumpta (adde neg. Mus. Nat. L’Aquila n. 10803). S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 66–67 n. 11 cum im. phot. (AE 1992, 368); Buonocore, in Fonti latine e greche II 667 n. 376; id., in Dediche sacre 293 n. 324. – Cf. G. B. Manieri, epistula d. 29 m. Oct. a. 1914 servata Romae in archivo praefecturae antiquitatum, sub tit. L’Aquila 1914; M. Moretti, Museo nazionale 265; Segenni, Amiternum, 243–244; Buonocore, in Valle di Comino II 31; Ehmig, Donum dedit 29. 115. 137. Puncta triangularia. 1 S(- - -) ad nomen gentilicium pertinere videtur, attamen quomodo sit solvendum, incertum est. De sacris dei Silvani in regione Amiternina colendis vide supra ad tit. n. 8199. Caius Iulius Asper fuit consul ordinarius II a. 212 p. C. n. una cum filio Caio Iulio Camilio Galeria (scil. tribu) Aspro (de quibus, praeter L. Petersen, PIR2 I 334. 182, praesertim vide K. Dietz, Chiron 27, 1997, 483–523). Determinatio duorum consulum etiam memoratur, ex. gr., tit. huius Corporis vol. III 4157, XIV 119, AE 1978, 525 (vide Dietz, l. l. 482 adn. 4).

2177

TITVLI NOVI 8201 tit. sacer Ara ex lapide calcario supra et infra fracta corona et crepidine undique prominentibus praedita in fronte fissuris laesa undique levigata (106,5) x 64 x 49,5. Litt. affabre insculptae 10,5–6,8. Rep. a. 1913 a colono Angelo Maria Ludovici sub regione Torroncino in agro ecclesiae San Paolo di Barete haud longe a praedio, q. d. Campo Santa Maria (de situ vide F. Redi et al., Arch. Med. 41, 2014, 171–194; 42, 2015, 164–181; 43, 2016, 141–163), prope vicum San Vittorino sito. Servatur Romae inter reposita musei nationalis Romani, ubi a. 1993 contuli.

5

Sanc(to) Silva(no) sacr(um). Festus Laber(iae) Crispin(ae) (scil. servus) act(or) d(onum) d(edit).

Im. phot. ex neg. Mus. Nat. Rom. n. 324212–213–C. N. Persichetti, NS 1913, 455 cum im. del.; F. Fornari, ibid. 1917, 341 cum im. del., qui autem titulum nondum editum esse putat (AE 1919, 56); Evans, Cults 114; W. Eck, ZPE 37, 1980, 62 n. VII; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 67–68 n. 12 cum im. phot. (cf. AE 1992, 369); Buonocore, in Fonti latine e greche II 667 n. 375; id., in Dediche sacre 293 n. 323. – Cf. Segenni, Amiternum 71. 88. 151; eand., Athenaeum 89, 2001, 382; Sternini, Romanizzazione 58; V. A. Scalfari, in Lazio & Sabina V 126; Ehmig, Donum dedit 137; S. Segenni, in Amiternum 19; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 44. 49. 50. 54. Puncta triangularia. 3 Laber(ius), Crispin(us) AE (1919). – 4 CRISPINA C T Persichetti. – 3–4 Laber(iae) Crispin(ae) (scil. servus) act(or) iam recte solvit Eck. De deo Silvano vide supra ad tit. n. 8199. De appellatione Sancti deo Silvano fusius attributa praeter Dorcey, Silvanus passim vide S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 352–353. 358 (= eund., Epigrafi I 421–437) et H. Solin, in Vestigia 432 et C. Farre, Epigraphica 80, 2018, 614–615. De Laberia Marcia Hostilia Crispina Moecia Cornelia (cf. tit. huius Corporis vol. VIII 110), filia Manii Laberii Maximi consulis ordinarii bis

TITVLI NOVI

2178

REGIO IV

a. 103 p. C. n. (de quo L. Petersen, PIR2 L 9) et uxore Caii Bruttii Praesentis consulis ordinarii iterum a. 139 p. C. n. (de quo vide E. Groag, PIR2 B 164), vide W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, col. 14 n. 21a; eund., Festschrift Vittinghoff 298–299 n. 48–67; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 144 n. 197; L. Petersen, PIR2 L 15; Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes 478; M. Kajava, Tyche 5, 1990, 31–32 n. 6; Forbis, Municipal Virtues 175 n. 265; Andermahr, Totus in praediis 312–314 n. 290. Actores alios Amiterninos tit. n. 4186. 4513 quoque reperies; de officio actoris, praeter Aubert, Business Managers passim, vide A. Bricchi, in Statuti municipali 335–382. Saec. II medii p. C. n. vel paulo antea esse potest. 8202 = I2 1851 (cf. p. 1049) tit. sacer Epistylium ex lapide calcario fuisse videtur 24 x 115 x 35. Rep. saec. XIX ex. in praedio Pizzano haud longe a vico Collettara, ubi magna statua in lucem est quoque detecta. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Cappelli.

Fuit fortasse: L(ucius) Lucretius Pet(ronis) f(ilius) ded(it) don(um). Im. a Cappelli del. A. Cappelli, NS 1898, 293 cum im. del.; E. Lommatzsch, I2 1851 (cf. p. 1049); Diehl, Altlateinische Inschriften5 403; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 68 n. 13 cum im. del. a Cappelli sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 667 n. 377; id., in Dediche sacre 294 n. 327. – Cf. Segenni, Amiternum 187; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; M. Massaro, Riv. Filol. 129, 2001 (2003), 9; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136. Litt. L cum hasta acclivi loco libratae; litt. C apertissima; litt. E bis indicata est hastis rectis duabus; litt. S hastis obliquis insculpta; litt. P in formam p redacta. – Puncta in formam lineolae directae insculpta. De aliis Lucretiis Amiterninis vide ad tit. n. 4302. 4338. 4381. 4479 (nomen nunc tractavit M. J. Estáran Tolosa, Athenaeum 107, 2019, 397). Pet(ti) dubitanter haud recte Diehl; Pet(ronis) iam recte Rix, Cognomen 180; de praenomine Petronis fusius disseruit Salomies, Vornamen 85–86; id., in Prénoms 31–32 cum amplissimo commentario titulis collectis; etiam vide S. M. Marengo, in Epigrafia e archeologia romana 331–332. Ex eo, quod tit. in opus aquaeductus insertus erat, excludendum non est, quominus colligi possit deo (vel etiam deae) cuidam cum sacris aquarum colendis coniuncto titulum dedicatum esse.

Sal(vius) Qui[- - -], pu(pillus) Pu[- - -], Fla(vus) Vi[- - -], d(onum) [d(ederunt)]. Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1897, 324 cum im. del.; A. La Regina apud Degrassi, I2 3287 cum im. phot. tab. 95 fig. 2; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 68–69 n. 14 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 667 n. 378; id., in Dediche sacre 294 n. 330; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 612 (etiam cf. p. 614. 649). – Cf. Segenni, Amiternum 239; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; Spadoni, I Sabini nell’antichità 118. 1 punctum triangulare, 2–3 puncta triangularia ad formam crucis posita (de qua forma cf. R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 149). 1 SALOVI Persichetti. – 2 Pu(blius), 3 Fla(ccus) dubitanter Degrassi, huius Corporis vol. I2; de praenominibus Salvii et Flavi vide Salomies, Vornamen 88–90. 103; eund., in Prénoms 21. 33–34. De vocabulo pupillus vide eund., Vornamen 64–65. Videntur esse magistri collegii vel fani cuiusdam, vel etiam magistratus vici vel pagi. Quomodo nomina gentilicia recte sint supplenda, incertum manet. Ex litterarum forma saec. I medii a. C. n. vel paulo antea esse potest. 8204 tit. sacer Pars superior epistylii corona prominente praediti ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta (15) x (49) x ?. Litt. circ. 7. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur in vico San Vittorino prope rudera antiquitatum Amiterni sito muro cuidam interiori affixa cryptae sub altari ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

Forma litterarum ad priorem partem saec. II a. C. n. saltem adducit. 8203 = I2 3287 tit. sacer Cippus ex lapide calcario supra marginatus et dimidiatus, a dextra fractus, in fronte levigatus (26,5) x (19) x circ. 11,5. Litt. 3,5. Rep. a. 1897 ab Ignazio Ponzi prope vicum Pizzoli sub praedio, q. d. Osteria dei Cavallari. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixum a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

[- - -]cle(s) dono(m) [dedit].

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Im. phot. a M. B. sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 69 n. 15 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 668 n. 379; id., in Dediche sacre 294 n. 331. Vestigium puncti triangularis. [- - -]++++ dono [dedit] Segenni, quae post litt. E vestigium quartae litterae cuiusdam, scil. A vel etiam V, notavit, quod mihi tamen haud omnino certum esse videtur. De cognominibus, quae terminantur in -cles, vide Solin, Namenbuch2 1522. Litterae ad aetatem rei publicae ex. vel paulo antea adducunt. 8205 tit. sacer Cippus ex lapide calcario instar pyramidis truncae supra, a dextra et infra fractus, capitulo a sinistra quoque prospiciente praeditus in fronte valde attritus (26) x (14) x circ. 2. Litt. 2. Rep. a. 1896 a domino Cocciolone in praedio Vetoio nuncupato haud longe a vico Coppito. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixum a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2179

TITVLI NOVI Nota dominos duos designatos esse praenomine post nomem gentilicium posito. De raro cognomine Aeto (gr. A∞qwn) cf. Solin, l. l. In titulis Amiterninis reperies formam Ancharii (vide n. 4233 et infra 8224. 8242; etiam cf. tit. Nursinum n. 8531, de quo nomine vide Cordella – Criniti, Iscrizioni 32–33). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. vel paulo post tribuerim. 8206 tit. sacer Fragmentum ex lapide calcario. Ubi repertum sit, non traditur. Servabatur muro cuidam infixum fenilium domini Equizio Drago in vico San Lorenzo prope Pizzoli. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti.

Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]s P(ubli) f(ilius) Albi[nus] [- - -]no v(otum) s(olvit). Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1900, 241 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 70 n. 17 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 371); Buonocore, in Fonti latine e greche II 668 n. 381; id., in Dediche sacre 294 n. 332. – Cf. Segenni, Amiternum 235. Supplevit Segenni, quam sequor. – 2 [Quiri]no vel [Silva]no et cet. vel etiam [libens ani]mo. Aetatis imperatoriae incertae. 8207 tit. sacer Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis magna ex parte composita, in fronte valde pessumdata, a tergo levigata 53 x 72,5 x 7. Litt. omnes deturpatae 3– 2,5. Area titulo inscribendo destinata infra eminens excavata cymatio inverso cincta 47 x 76,5. Rep. a. 1966 in effossionibus Amiterni factis in amphitheatro. Ibidem servatur inter reposita praefecturae antiquitatum (inv. n. 9021), ubi a. 1993 contuli.

Aeto Hel(vi) Q(uinti) s(ervus), Silo Ancar(i) Q(uinti) s(ervus), l(ibentes) d(onum) [d(ederunt)]. Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1896, 374 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 69–70 n. 16 cum im. phot. (AE 1992, 370); Buonocore, in Fonti latine e greche II 668 n. 380; id., in Dediche sacre 294 n. 328. – Cf. Persichetti, ms., II serie, b. 10 fasc. cui titulus L’Aquila, scil. epistula d. 20 m. Oct. a. 1896; Segenni, Amiternum 217; H. Solin, Arctos 26, 1992, 121–122 (= eund., Analecta epigraphica 362); eund., in Atti Roma I 389 n. 34; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 722; Ehmig, Donum dedit 203. Puncta triangularia. Dedi talem qualem edidit Segenni praeter v. 1 ex. ubi supplevit Hel[v(i)]. – 2 in. L pro Q Persichetti.

Pro [s]alute Arre[n]ae [..] Romanae coll(egium) venat(orum) d(onum) d(edit). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

TITVLI NOVI S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 70–71 n. 18 cum im. phot. (AE 1992, 372); Buonocore, in Fonti latine e greche II 668 n. 382; id., in Dediche sacre 294 n. 333. – Cf. H. Solin, Arctos 26, 1992, 121 (= eund., Analecta epigraphica 363); Mennella – Apicella, Corporazioni professionali 30; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 371 (cf. AE 2010, 401). Puncta distingui nequent. In supplementis et solutionibus sum secutus Segenni praeter v. 3, ubi [- - -] +vina+ proposuit; de collegio negotiatorum vinariorum est suspicatus Solin cum quo, quamquam non sine dubiis, consentiunt Mennella – Apicella, l. l. Arrenam aliam reperies infra ad tit. n. 8265. Ex litterarum forma saec. II medio p. C. n. tribuenda. 8208 tit. fortasse sacer Cippus ex lapide calcario supra a sinistra et infra fractus, in fronte fissuris rimisque laesus (50) x (23) x circ. 5,5. Litt. 4–3. Rep. circ. a. 1888 prope San Vittorino sub collis San Maolo nuncupati radicibus apud regionem, q. d. Fosso del Frate, in effossionibus a domino Giulio Giorgi in praedio suo factis. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixum a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2180

REGIO IV 1 [- - -]IVS Persichetti. – 5 [- - - d(e)] s(uo) p(osuerunt) vel [- - - d(e)] s(ua) p(ecunia); fortasse praecedit nomen dei vel deae vel etiam cuiusdam operis quod positum est. Videntur nominati esse duo viri, alter ingenuus alter libertus, quorum nomen gentilicium ex. gr. inter Appuleium, Lucceium et Proculeium in titulis Amiterninis iam memoratos seligere potuissem; nota autem Caios Appuleios et Caios Proculeios ibidem quoque nominatos. De cognominibus, quae in -ber terminantur, vide Solin – Salomies, Repertorium2 441. 507. Litterae ad tempus spatii inter saec. I ex. et II in. p. C. n. comprehensum adducunt. 8209 tit. fortasse sacer Epistylium lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis a sinistra fractum. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta. Rep. loco incerto nescio quando. Servari videtur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 15), ubi autem a. 2007 non repperi. Descripsi ut potui a. 2016 ex im. phot.

[- - -] v(otum) d(edit). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35351. Solvi sine dubiis. Iuncturam votum dedit perscriptam habes ex. gr. tit. huius Corporis vol. VII 413f = RIB I 849; VIII 17722 = ILS 3879 = AE 1888, 3; AE 1920, 30; AE 1952, 196 = 2001, 1714. Compendiis scripta, scil. d(edit) v(otum) vel v(otum) d(edit), reperitur tit. AE 1910, 98 et tit. Aveiae rep. n. 3514 (attamen vide, quae supra scripsi ad tit.). Forma litterarum saec. I medio p. C. n. tribuendum videtur.

- - - - - -? [- - -]eius C(ai) f(ilius) [- - -]r, [- - -]eius C(ai) l(ibertus)

8210 = I2 2545 (cf. p. 1049) = ILLRP 507 tit. sacer Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte valde pessumdata (20) x (50) x circ. 5,5. Litt. 1,3–0,8. Rep. circ. a. 1900 in sepulcro quodam dum effoditur crypta aedium domini Bernardino Berardi in vico San Vittorino prope Pizzoli (eodem loco lectus funebris ille ex aere in lucem rediit nunc Chieti in museo nationali antiquitatum servatus, de quo vide A. Pasqui, NS 1907, 145–151 et C. Letta, Mon. Accad. Lincei 52, 1984, 80. 114; etiam cf. M. Milani, in Museo Archeologico 54). L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

[- - -]ber, 5

[- - - d(e)] s(- - -) p(- - -).

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 239 n. 2 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 190 n. XII cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 204 n. XIV.2; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 72 n. 19 cum im. phot. (AE 1992, 373); Buonocore, in Fonti latine e greche II 668 n. 383; id., in Dediche sacre 294 n. 335. – Cf. Segenni, Amiternum 147. Puncta triangularia.

5

-----[- - -]ra ia[- - -] [- - -? d]iu prendere [- - - re]vellere quod in [- - - da]tum est. Seiquis [- - - he]ic rerum fecer(it) [- - -]is piaclu[m - - -] [- - -]++[- - -] - - - - - -.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

N. Persichetti, NS 1901, 441 n. 1 cum im. del., qui autem supplementa pro consuetudine non temptavit; id., ms., 3° serie, b. 11, cui titulus Pizzoli, scil. epistula d. 17 m. Sept. a. 1905; E. Lommatzsch, I2 2545 (cf. p. 1049, cum im. phot. tab. 95 fig. 4); Warmington, Remains 2; Degrassi, ILLRP 507; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 72–73 n. 20 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 668 n. 384; id., in

2181

TITVLI NOVI Dediche sacre 295 n. 340. – Cf. Segenni, Amiternum 156 cum im. phot. tab. XV fig. 1; M. Massaro, Riv. Filol. 129, 2001 (2003), 9; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136. Puncta triangularia. 1 KAIA Persichetti, inde Lommatzsch et Degrassi, quae verba Warmington Ka(lendis) Ia(nuariis) solvere est conatus; [- - -]ra ia[- - -] recte Degrassi apud supplementum huius Corporis vol. I2, quas litteras confirmavit A. La Regina. – 2 IVPRENDERE Persichetti, inde Lommatzsch, Degrassi et Warmington, attamen punctum post iu inspicitur, inde [d]iu dubitanter proposuit Degrassi apud supplementum huius Corporis vol. I2; prendere pro prehendere. – 3 ELLERE Persichetti; [re]vellere iam Lommatzsch. – 4 [eam aedem donum da]tum est temptavit Lommatzsch, cum quo editores posteriores consentiunt (etiam cf. eandem locutionem v. 7 legis aedis Furfensis, scil. n. 3513); seiquis pro si quis. – 5 heic pro hic. – 5–6 fecer|is Warmington. – 6 piaclum pro piaculum, quod verbum ad ius divinum pertinet, de quo, praeter H. Fugier, Recherches sur l’expression du sacré dans la langue latine, Paris 1963, 341–346, vide U. Laffi, in Cultura italica 137–138 (= eund., Studi 535) cum alia bibliographia. – 7 ++ vestigia litterarum incertarum, quas A. La Regina apud Lommatzsch, I2 2545 add. legit IV vel LV. Ut iam Degrassi recte interpretavit, esse videtur fragmentum legis templi cuiusdam. Ex litterarum forma et locutionibus adhibitis saec. II a. C. n. non sine dubiis tribuerim.

8211 (= 4395) tit. honorarius imperatori dedicatus Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se non coniunctis fere composita, infra in usum posteriorem secta, in fronte levigata; pars sin. 30 x 62 x ?; pars dex. (scil. n. 4395) 30 x 28 x ?. Litt. affabre insculptae 5,6–2,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars inferior nunc deperdita. Pars dextra rep. saec. XVIII Civitatomassa muro cuidam exteriori affixa aedium domini Domenico Ruscio; pars sinistra in lucem rediit a. 1952 prope eundem vicum operibus rusticis quibusdam institutis a sacerdote Luigi Spagnoli (cf. breviarium d. 14 m. Ian. a. 1952 servatum in archivo praefecturae antiquitatum Chieti sub tit. Scoppito, frazione Civitatomassa). Duas partes inter se haud recte compositas muro cuidam interiori affixas cauponae Le Tre Mariae nuncupatae L’Aquilae sitae a. 1993 contuli. Attamen post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ubi exstet nescio.

L(ucius) Silvanus Pater[- - -] Caesari Dìvì f(ilio), pont(ifici) maxs(imo), pr[- - - Fo]rulìs lud`os´ Augustos fecit cum L(ucio) R[- - -]; P(ublio) Cornelio L[entulo] Scìpione [T(ito) Quinctio Crispino co(n)s(ulibus)]. Im. phot. a Segenni sumptae et coniunctae. Pars dextra: Mommsen supra n. 4395 cum bibliographia anteriore; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3688. Pars sinistra: V. Zecca, Abruzzo 5, 1967, 80 n. VII; L. Gasperini, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Macerata) 10, 1977, 87 cum im. phot. tab. 2. Titulum supplevit S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 73–75 n. 21 cum im. phot. (AE 1992, 374); Buonocore, in Fonti latine e greche II 641 n. 216; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19. – Cf. R. Gardner, JRS 3, 1913,

212. 214; Segenni, Amiternum 178; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 44; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 49; Spadoni, I Sabini nell’antichità 113; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1073; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 38; M. Mayer, ibid. 189; Segenni, in Epigrafia 2006 II 717; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 371 (cf. AE 2010, 401); R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 170; eand. et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 52; eand., in Rivolu-

TITVLI NOVI

2182

REGIO IV

zione Augusto 76; S. Segenni, in Amiternum 14; A. La Rocca, Sc. Ant. 23.1, 2017, 228. Puncta triangularia. – Litt. T semper supra versum eminens. – 1 ex. litt. I cymatio insculpta. Supplevit Segenni, quam sequor, praeter v. 4 in. – 1 de nomine gentilicio Silvani vide infra ad tit. n. 8330; Pater[nus] vel Pater[culus] et sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 376. 502; H. Solin, Arctos, 36, 2002, 113); fuit fortasse aedilis vel octovir praefecturae Amiterninae vel etiam magister vici Foruli (de quo vico vide L. Finocchietti, in Scritti Gaetano Messineo 167–175). Vocabulum in lacuna casu dativo positum scil. [Augusto vel Imperatori] (vide etiam U. Laffi, Athenaeum, 55, 1977, 373). – 2 maxs(imo) pro max(imo); pr[imus omnium] vel pr[o valetudine] vel potius, ut opinor, pr[o reditu] (etiam cf. tit. n. 4182 Forulis quoque repertum, ex quo praefecturam Amiterninam pro reditu Imperatoris Caesaris Augu-

sti aram cylindratam Fortunae dedicavisse elicitur). – 2–3 ludi Augusti iidem ac ludi Augustales esse videntur; ludi Augustales ex. gr. in regione quarta memorantur tit. n. 6859 Aufidenae reperto (de ludis Augustalibus a. 19 a. C. n. institutis vide inter al. W. D. Lebek, ZPE 75, 1988, 69–71; Fraschetti, Roma e il principe2 19 et passim). – 3 fortasse R[utilio], ex eo, quod Lucii Rutilii in agro Amiternino fusius memorantur (cf. tit. n. 4292–4295. 4462. 8239). – 4 L[entulo] omiserunt omnes; nam dubito, quin v. in litura sit exaratus. Titulus dedicatus a. 2 p. C. n.; nota Augustum pontificem maximum a. 12 a. C. n. esse creatum. De Publio Cornelio Lentulo Cnaei filio Scipione et Tito Quinctio Crispino Valeriano consulibus suffectis inter d. 1 m. Iul. et d. 31 m. Dec. a. 2 p. C. n., vide E. Groag, PIR2 C 1397 et K. Wachtel, ibid. Q 45 (etiam cf. Scheid, Les Frères Arvales 93–94 n. 15; VogelWeidemann, Statthalter 293 cum adn. 595).

8212 tit. honorarius Caesaris Duae partes eiusdem tabulae ex lapide calcario in formam capituli foliis levibus ornati (alt. 29,8) saec. IV medii p. C. n. reductae (de quibus capitulis cf. P. Pensabene, Scavi di Ostia. I capitelli, Roma 1972, 123 n. 475) in fronte levigatae. Litt. affabre insculptae 7. Rep. a. 1977 in effossionibus Amiterni factis prope amphitheatrum. Servantur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 19570–19571), ubi a. 1983 descripsi.

Kaisertabelle6 67–68; G. Alföldy, VI p. 4380–4381 ad n. 40322–40325 cum alia bibliographia; R. Wolters, Chiron 32, 2002, 297–323; V. Morizio, in Museo Civico Archeologico “F. Savini” – Teramo 141–143; E. Weber, ZPE 164, 2008, 245–247; Cenerini, l. l. 107–135; Segenni, l. l. passim; C. Letta, in Valle di Comino VIII 95–103.

Fig. a

8213 tit. honorarius imperatoris Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte levigata (48) x (54,5) x 32,5. In parte postica recessus ad figendum exstat. Litt. affabre insculptae 6,5–4. Rep. a. 1952 prope vicum Civitatomassa fortasse in praedio Piano della Civita in effossionibus a praefectura antiquitatum regionis Aprutinae institutis, ubi nonnullae statuae ex marmore virorum saec. I a. C. n. labentis (cf. Gentes et Principes 36–39 n. 1– 2, 44–47 n. 5–7, 52–53 n. 9) in lucem quoque detectae sunt. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni, ubi a. 2007 contuli.

Fig. b

L(ucio) Caesa[ri] Aug(usti) f(ilio), pr[inc(ipi)] iuentu[tis], co(n)s(uli) desi[gn(ato)]. Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 25889. Fig. b: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 25885. Buonocore, Stud. Class. Orient. 34, 1984, 252–253 n. 7 cum im. phot. tab. XIV fig. 1–2 (AE 1984, 278); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 75–76 n. 22 cum im. phot. (AE 1992, 375); Buonocore, in Fonti latine e greche II 669 n. 385; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; S. Lefebvre, ibid. 296 n. 3; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 78 n. 16 cum im. phot. fig. 13. – Cf. Segenni, Amiternum 85; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 51; S. Lefebvre, in Élites municipales 296 n. 33; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 717–718; G. Cenerini, Riv. Stor. Antichità 40, 2010 (2011), 123; Segenni, Decreta Pisana 61; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 170; eand. et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 52; eand., in Rivoluzione Augusto 76; S. Segenni, in Amiternum 14. Puncta triangularia. 2 litt.T supra versum eminens. L(ucio) Caesa[ri] Aug(usti) f(ilio), pr[incipi] | iuentu[tis], co(n)s(uli) desi[gna(to), aug(uri)] supplere ut in editione priore quoque potuissem. Titulus dedicatus videtur a. 2 a. C. n., cum Lucius Caesar consul creatus esset vel postea; inter omnes constat exstare titulos Lucii Caesaris post mortem dedicatos: cf. tit. urbanos huius Corporis vol. VI n. 40313 (a. 5/6). 40346 (a. 27/28). De Lucio et Caio Caesaribus vide, inter al., D. Sidari, Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti 138, 1979/80, 275–302, A. Vassileiou, ZPE 47, 1982, 119–129 et imprimis S. Panciera, in Mausoleum 98–108 cum bibliographia ampliore; etiam Kienast,

[Ti(berio) Clau]dio Neroni, [pontif]ici, imp(eratori) iter(um), [- - -] patrono. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6643 (adde neg. D. A. I. 61.2265). S. Segenni, Epigraphica 42, 1980, 83–84 n. 3 cum im. phot. fig. 3 (AE 1983, 327); ead., Suppl. It. 9, 1992, 76–77 n. 23 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 669 n. 386; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 20; S. Lefebvre, in Élites municipales 296 n. 32; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 75–76 n. 13 cum im. phot. fig. 3. – Cf. Segenni, Amiternum 85. 180; Højte, Roman Imperial Statue 267 n. 25; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 718; eand., Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 264; R. Tuteri, ibid. 56, 2010, 170; S. Segenni, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 327; R. Tuteri et al., ibid. 52; eand., in Rivoluzione Augusto 76;

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2183

G. Pacifico, in Amiternum 72 cum im. phot.; L. Finocchietti, in Scritti Gaetano Messineo 170; Spadoni, Perugia 108. Puncta triangularia. 3 in lacuna Amiternini vel etiam Forulani supplendi videntur, ut Segenni recte est suspicata, potius quam alterius consulatus appellatio. Dedicatus videtur inter aestatem in. a. 8 a. C. n., quo tempore Tiberius acclamationem imperatoriam secundam accepit, et d. 26 m. Iun. a. 6 a. C. n., cum tribunicia potestate prima est functus; inter a. 6 a. C. n. et 2 p. C. n. Tiberius Rhodis degebat (cf. Kienast, Kaisertabelle6 70–71). Inter a. 7 a. C. n. et 4 p. C. n. Segenni, inter a. 8 a. C. n. et 6 a. C. n. Lefebvre tribuerunt. 8214 tit. honorarius imperatoris et Augustae Tabula ex marmore albo undique fracta, in fronte valde levigata, a tergo paululum scabra (32,5) x (24) x 16. Litt. 1/1,8. Inscripta fuisse videtur titulis duobus. Duae areae titulis inscribendis destinatae paululum excavatae cymatio inverso cinctae, inter se fascia continua separatae. Rep. L’Aquila saec. XX in. in effossionibus ad fontem publicum factis in platea praefecturae prope ecclesiam S. Marci ad meridiem. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 16), ubi 1993 contuli.

TITVLI NOVI 16; Andermahr, Totus in praediis 356–357 n. 363; S. Lefebvre, in Élites municipales 296 n. 35; M. Corbier, in Varia epigraphica 169–170; I. Milano, in Donna e vita cittadina 302. 303 n. 1; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 86; Højte, Roman Imperial Statue 267 n. 26; Segenni, in Epigrafia 2006 II 718; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 371; S. Segenni, in Amiternum 14. Puncta triangularia. Restitui ex spatiis supplendis versuum, qui olim certe concinne ordinati fuisse videntur. – [- - - - - -] Ti. Caesa[ri] | [- - - - - -] divi August[i f(ilio)] | [- - - - - -] Augusto. | [C. Norbanus] Flaccus Segenni. Titulum Tiberio et matri Iuliae Augustae dedicavit C. Norbanus Flaccus, qui fuit consul ordinarius primo semestri a. 15 p. C. n. Praetermittendum quoque non est Romae in circo Flaminio statuas Divo Augusto domuique Augustae certe ante a. 19 ipsum pecunia publica dedicavisse, ut e tabula Siarensi illa sane elicitur (AE 1984, 508; 1991, 20; etiam cf. tit. huius Corporis vol. VI 40348); de re universa vide L. Vidman, PIR2 N 168. Pater C. Norbani Flacci tit. n. 8217 nominatus esse videtur. De Caiis Norbanis Flaccis etiam vide G. Di Giacomo, in Giornata di studi 143–182 et M. Mayer y Olivé, SEBarc 14, 2016, 69–75 (de re universa vide J. M. Iglesias, in Monumenta et memoria 295–325 et F. Oliva, Epigraphica 53, 2021, 613–618). Etiam vide ad tit. n. 4276. 4334. 8217. Si recte supplevi tit. inter a. 15 et 29 p. C. n., quo anno Livia est defuncta, dedicatus videtur (etiam cf. M. Cesarano, Ostraka 21, 2012, 93–98). 8215 tit. honorarius imperatoris Cippus ex lapide calcario, qui ex mensuris basis statuae fuisse videtur, undique levigatus in fronte fissuris laesus 94 x 66 x 51. Litt. affabre insculptae 7,2/3. Rep. a. 1972 in vico Civitatomassa prope ecclesiam S. Gabrielis in effossionibus ad aquam adducendam institutis (cf. breviarium d. 14 m. Apr. a. 1972 servatum in archivo praefecturae antiquitatum Chieti sub tit. Scoppito, frazione Civitatomassa). Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 16), ubi a. 1993 contuli.

Fig. a

Fig. b Col. I:

Col. II:

[Iuliae Augustae] [Drusi f(iliae)] [divi Augusti (scil. uxori)].

Ti(berio) Caesa[ri] dìvì August[i f(ilio)] Augusto.

Infra quas duas columnas inscriptum: [C(aius) Norbanus] Flaccus [co(n)s(ul)?]. Fig. a: Im. phot. a Segenni sumpta (adde neg. Mus. Nat. L’Aquila n. 10895). Fig. b: Im. a M. B. del. N. Persichetti, RM 27, 1912, 305 n. 16 cum im. del., qui autem titulum partis dextrae cum tit. n. 4434 haud recte aequavit, quem est secutus M. Moretti, Museo nazionale 258; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 77–78 n. 24 cum im. phot. (AE 1992, 376); Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 51–54 n. 3 cum im. phot. fig. 3 et im. del. (AE 1998, 409) (= id., Abruzzo e Molise I, 295–298 n. 3); id., in Fonti latine e greche II 669 n. 387; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 20; Várhelyi, Religion 112, quae pendet a Segenni. – Cf. Segenni, Amiternum 85. 223; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997,

5

M(arco) Aurelio Caesari Imp(eratoris) Caes(aris) T(iti) Aeli Hadri[a]ni Antonini Aug(usti) Piì fil(io), trib(unicia) pot(estate), co(n)s(uli) II, Forulani ex re pub(lica) sua.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7236. 7241 (adde neg. D. A. I. 1061.VW.83).

TITVLI NOVI S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 78–79 n. 26 cum im. phot. (AE 1992, 378); Buonocore, in Fonti latine e greche II 669 n. 389; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 23; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 656 (etiam cf. p. 691). – Cf. Segenni, Amiternum 56. 67. 85. 181 cum im. phot. tab. XXXIX fig. 2; Spadoni, I Sabini nell’antichità 113; C. Letta, Stud. Class. Orient. 48, 2005, 86; eund., RCCM 47, 2005, 86; eund., in Samnitice loqui II 307; Todisco, Vici 106; L. Finocchietti, in Scritti Gaetano Messineo 173. Puncta triangularia. 8 agitur de pecunia publica vici Foruli (de re publica nempe “patrimonio pubblico” vide E. Lyasse, Latomus 66, 2007, 598–600; eund., in Quotidien municipal 189–191). Tit. dedicatus est inter a. 145 et 147 p. C. n., ex eo, quod Marcus Caesar consulatum alterum a. 145 gessit et tribuniciam potestatem d. 1 m. a. 147 accepit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 132). 8216 tit. honorarius vel sepulcralis viri ordinis senatorii Tabula lapidis calcarii infra et ab utroque latere fracta ex duabus partibus inter se coniunctis composita, in fronte levigata, a tergo scabra (35) x (60) x 21. Litt. affabre insculptae 15–11. Servabatur, ut videtur, affixa muro cuidam ecclesiae S. Iohannis Baptistae in vico Civitatomassa sitae, ubi post terrae motum a. 1915 in lucem rediit (vide Fornari, ms.). Eodem loco exstat, ubi a. 1993 contuli.

[C(aius) Mucius C(ai) f(ilius) Q(uinti) n(epos) S]caevola [XVvir sacris fac]iundis, -----Im. phot. a. M. B. sumpta. Segenni, Amiternum 84. 182 cum im. phot. tab. XXXVIII fig. 2; ead., Suppl. It. 9, 1992, 80–81 n. 28 cum im. phot. (AE 1992, 380); Buonocore, in Fonti latine e greche II 670 n. 391. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; R. Zucca, in Varia epigraphica 526; S. Segenni, in Amiternum 18; L. Finocchietti, in Scritti Gaetano Messineo 170; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 53. Puncta nulla. Dedi talem qualem edidit Segenni, quamvis rationem nominis casu dativo quoque supplere potuissem. De Caio Mucio Scaevola quindecemviro sacris faciundis a. 17 a. C. n., qui tit. n. 4414. 4444 quoque memoratur, vide Wiseman, New Men 195; etiam Cifarelli, Tra Lazio e Campania 178–181; Andermahr, Totus in praediis 344 n. 348; H. Solin, in Varia epigraphica 419; eund., in Per Renato Badalì 34 adn. 33. De re universa vide Zucca, l. l. 516–527. Vir doctus Mario Torelli (Torelli, Scritti vari 656–664) cogitat Caium Marium Scaevolam domi nobilem in hoc titulo memoratum fuisse filium Caii Mucii fortasse Scaevolae architecti, qui floruit circ. a. 70 a. C. n., et nepotem Caii Mucii architecti Marii, qui floruit circ. a. 100 a. C. n. (cf. AE 2009, 297). De Q. Mucio Scaevola cos. a. 95 a. C. n. vide J.-L. Ferrary, Cahiers du Centre G. Glotz 100, 2012, 157–179. Ratio-

2184

REGIO IV nem nominis illius gentis tractavit O. Salomies, in Miscellanea Gianfranco Paci 564–565. Ut supra demonstrare sum conatus titulus noster et tit. n. 4444 ad eandem tabulam non pertinent propter dissimilitudinem altitudinis litterarum. Saec. I a. C. n. labenti tribuenda. 8217 tit. fortasse honorarius viri ordinis senatorii Tabula ex lapide calcario undique fracta (55) x (30) x ?. Litt. pulchrae et magnae. Servabatur muro ad orientem vergenti affixa ecclesiae S. Severi in praedio Piano di San Severo nuncupato haud longe a L’Aquila, ubi a. 1896 Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti. Fuit fortasse: [C(aio)] No[rbano C(ai) f(ilio)] Flac[co, co(n)s(uli)], XV v[ir(o) s(acris) f(aciundis)], d(ecurionum) [d(ecreto)]. Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1896, 373 cum im.; A. Stein, Bursians Jahresbericht 144, 1909, 282; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 81 n. 29 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 381); Buonocore, in Fonti latine e greche II 670 n. 392. – Cf. I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 53. Supplementa recepi a Stein, cum quo omnes consentiunt. Caius Norbanus Flaccus idem ac consul ordinarius a. 24 a. C. n. esse videtur, qui fuit pater C. Norbani Flacci consulis a. 15 p. C. n. tit. n. 4334. 8214 nominati; de quo vide E. Groag, RE XVII 1, 1936, col. 932 n. 6, L. Vidman, PIR2 N 167, Andermahr, Totus in praediis 356–357 n. 363 et D. Dalla Rosa, Index 46, 2018, 508. De Caiis Norbanis Flaccis vide G. Di Giacomo, in Giornata di studi 143–182 et M. Mayer y Olivé, SEBarc 14, 2016, 69–75. Excludendum non est, quominus gens Norbana in agro Amiternino praedia nonnulla possederit (cf. tit. n. 4276 et fortasse n. 4290). De origine Amiternina huius gentis vide E. Castillo, in Epigrafia e ordine senatorio II 481. 499; res autem tota incerta manet. Saec. I a. C. n. labentis fuisse potest. 8218 tit. honorarius feminae ordinis senatorii Cippus ex lapide calcario undique levigatus, in fronte fissuris laesus 71,5 x 58,5 x 13,5. Litt. affabre insculptae 8–5. Rep. a. 1912 San Vittorino in effossionibus ad plateam ante ecclesiam S. Michaelis Archangelis reficiendam institutis. Ibidem servatur in ipsa ecclesia intrinsecus humi iacens, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

5

Attiae Q(uinti) f(iliae) Piae Iuliani (scil. uxori) vicani forenses; hon(ore) accep(to) impe(n)s(am) remisit. Ìdem huic prìma[e] vìci honor(em) decrev[e]runt.

Im. phot. a M. B. sumpta. N. Persichetti, NS 1912, 148 cum im. del. (AE 1912, 220); id., RM 27, 1912, 307 n. 1 cum im. del.; Buonocore, ZPE 58, 1985, 226 n. 16 (= id., Abruzzo e Molise II 788 n. 16); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 82 n. 30 cum im. phot. (AE 1992, 382); Buonocore, in Fonti latine e greche II 670 n. 393; Tarpin, Vici et pagi 339 n. IV.33.1; Todisco, Vici 107. – Cf. Segenni, Amiternum 68–69. 85. 161–162; H. Solin, Arctos 26, 1992, 121 (= eund., Analecta epigraphica 363); C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40. 45; Spadoni, I Sabini nell’antichità 117; Buonocore, in Donna e vita cittadina 525; E. Todisco, ibid. 492; M.-T. Raepsaet-Charlier, in Epigrafia 2006 III 1035–1036. 1024 n. 124; Buonocore, in Pluralidad 126; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 203; S. Segenni, in Amiternum 19; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33; A. La Rocca, Sc. Ant. 23.1, 2017, 228. Puncta triangularia. 6 ìdem i. e. idem pro iidem (scil. vicani) est interpretata Segenni; ìdem pro item (autem item) nescio an recte Solin (cf. ThLL VII 2, col. 532 lin. 39–42).

2185

TITVLI NOVI Honoratur a vicanis forensibus Attia Pia, filia octoviri Quinti Attii Tergi (vide supra ad tit. n. 4199) et uxor Tiberii Attii Iuliani ordinis senatorii temporis spatii inter saec. II ex. et III in. p. C. n. comprehensi tit. n. 4193 quoque nominati (de quo vide E. Groag, PIR2 A 1357), quae honore signi vel imaginis cum basi accepto impensam remisit (etiam vide supra ad tit. n. 4456, scil. Attiae Q(uinti) f(iliae) Piae | Iuliani (scil. uxori) | municipes | Amiternini; | hon(ore) accep(to) impes(am) remisit); item non praetermittitur quod hic honor ipsi Attiae in vico Foruli primum decretus erat. De femina, tit. Amiterninis n. 4199. 4456 quoque nominata, praeter auctores supra laudatos, vide imprimis E. Groag, PIR2 A 1367; J. Fitz, in Epigrafia e ordine senatorio I 329; M. Torelli, ibid. II 193; Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes 133 n. 124; Andermahr, Totus in praediis 173 n. 73–74; A. Buonopane – M. Chelotti, in Quotidien municipal 654 n. 20–21. 659; M.-Th. Raepsaet-Charlier, Clarissima femina 302. Letta, l. l. coniecit, fortasse recte, vicanos forenses esse eosdem ac incolas omnium vicorum in territorio municipii Amiterni; contra vide W. van Andringa, Riv. Stud. Pomp. 11, 2000, qui non excludit, quin vicani forenses iidem atque incolae vici fori Amiternini fuerint; de vicanis forensibus etiam cf. G. Camodeca, in Pompei 334. De re universa vide cum alia bibliographia I. Iasiello, in E. Lo Cascio – G. D. Merola (Ed.), Forme di aggregazione nel mondo romano (Pragmateiai 13), Bari 2007, 91–92 et Todisco, l. l. Titulus ex eo, quod supra scripsi et ex litterarum forma circ. saec. II posterioris vel fortasse III prioris p. C. n. est.

8219 tit. honorarius viri ordinis equestris Tabula vel fortasse frons basis lapidis calcarii ex quinque partibus inter se fere coniunctis composita supra et ab utroque latere fracta, in fronte perquam adesa nec non fissuris passim laesa (70) x (113) x 35. Cum litterae a sinistra persectae sint, lapidem monumenti magni ex duabus partibus inter se coniunctis compositi partem fuisse constat. Litt. affabre insculptae 4,5/3,5. Rep. a. 1966 in effossionibus Amiterni factis in amphitheatro. Ibidem servatur inter reposita praefecturae antiquitatum (inv. n. 9023), ubi a. 1993 contuli.

5

-----[procura]tori Imper[atorum] Antonini et Veri [Augusto]r(um) provinciae Galatiae, item procur[atori] [ad dilec(tum)] in Mauretania Caesariensi misso ab [divo Anto]nino Aug(usto) Pio, p(atre) p(atriae), praef(ecto) alae Thracum, tribuno [coh(ortis) I milli]ariae Brittonum, praef(ecto) coh(ortis) equitatae [- - -]norum, [- - -] curatori, q(uin)q(uennali), summo magistr`o´ [Septaquis? - - -] [- - - - - -] [- - - 1sestertios2 distribui]t decurion(ibus) [vi]ritim; ae[r]e conlato.

TITVLI NOVI

2186

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. S. Panella, BDASP 66/68, 1976/78, 492–496 n. 5; S. Segenni, Epigraphica 42, 1980, 65–76 n. 1 cum im. phot. fig. 1 (AE 1983, 325); ead., Suppl. It. 9, 1992, 82–84 n. 31 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 670– 671 n. 394; Traverso, Esercito 103 n. 14. – Cf. H. Devijver, ZPE 59, 1985, 229; Segenni, Amiternum 65. 84. 132; Spadoni, I Sabini nell’antichità 102. 121; S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 370; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1039; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 371 (cf. AE 2010, 401); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 203; S. Segenni, in Amiternum 25. Puncta triangularia. In supplementis sum secutus Segenni (nisi quod easdem litteras incertas non habui et praeter ultimum versum), quae amplissime tractavit. – Supra perierunt ratio nominis viri ordinis equestris et fortasse alia officia ab ipso inita. – 1 [procu]r(atori); – 2 procur(atori); – 4 [imp(eratore) Anto]nino; – 5 [coh(ortis) mili]ariae; – 6 [Hispan]orum ([- - -]orum ceteri); 7–8 omisit Panella. – 9 conlato pro collato; [decreto] decurionum viritim aere conlato Panella; [populus e]t decurion[es vi]ritim, ae[r]e conlato vel locutiones similes dubitanter proposuit Segenni; mihi venit in mentem [- - - 1sestertios2 distribui]t decurion(ibus) [vi]iritim; aere conlato. Inde cogito honoratum, postquam ordo Amiterninorum vel sim. titulum ponendum decrevit, divisiones aliquot decurionibus distribuisse et basim cum statua aere collato (qua de locutione vide

REGIO IV S. Mrozek, Epigraphica 43, 1981, 161–163) ipsi dedicatam ponendam curavisse. Viri anonymi, scil. avi cuiusdam gentis Salliorum ut cogitat Segenni, l. l. (res autem incerta manet; cf. AE 1992, 359), cursus in ordine descendenti commemoratur: officio summi magistri Septaquis, quod ad Septem Aquarum pagum in agro Reatino spectare videtur (de quo, praeter Th. Mommsen in commentario tituli n. 4206, etiam vide S. Segenni, Epigraphica 42, 1980, 67), functus est, deinde fuit quinquennalis fortasse Amiterni nec non curator eiusdem rei publicae vel potius civitatis cuiusdam; deinde officiis trium militiarum equestrium est perfunctus: nam fuit praefectus cohortis equitatae [- - -]norum (fortasse Lusitanorum vel etiam Aquitanorum vel Chalcidenorum; parum probabile Hispanorum vel Apamenorum), tribunus cohortis I Ulpiae Brittonum milliariae torquatae civium Romanorum equitatae tendentis in Dacia Porolissensi et praefectus alae II Augustae Thracum. Postremo, postquam ab Imperatore Antonino Augusto Pio ad dilectum agendum in Mauretania Caesariensi missus est, locum procuratoris Augustorum Marci Aurelii et Lucii Veri in Galatia inter a. 161/169 p. C. n. obtinuit. De cursu, praeter auctores supra laudatos, vide PME IV Inc. 166bis (add. VI p. 59) et M. Heil, PIR2 S 75. Ex litterarum forma, cursu honorum quibus magistratus functus est et locutione aere conlato alteri parti saec. II p. C. n. (fortasse inter a. 161–169) tribuenda fuisse videtur.

8220 tit. fortasse sepulcralis tribuni militum Epistylium ex lapide calcario a sinistra fractum, a dextra columna striaturis praedita cinctum. Rep. saec. XX in. inter vicos Preturo et San Vittorino. Servabatur Pizzoli in aedibus domini Pietro Giorgi, ubi Persichetti descripsit. Ubi exstet, nescio. Contuli ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti.

Fuit fortasse: [- - - tri]b(un-) mil(itum).

Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1900, 240 n. 1 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 84 n. 32 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 383); Buonocore, in Fonti latine e greche II 671 n. 395. – Cf. Segenni, Amiternum 240; Spadoni, I Sabini nell’antichità 120; PME Suppl. II p. 2311 n. 136 ter. Vocabulum tribuni nominativo vel etiam dativo solveri potest. Saec. I medii p. C. n. fuisse potest. 8221 tit. sepulcralis militis praetoriani Tabula ex lapide calcario in fronte levigata supra, a dextra et infra fracta (34) x (36) x circ. 4. Litt. 4,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra tantum servatur. Rep. saec. XIX ex. in maceria componenda in praedio domini Augusto Zecca in fundo, q. d. Albereti, prope vicum San Vittorino sito. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

M(arco) Pomp[- - -] L(uci) f(ilio) Pup(inia) Nicero[ti], mil(iti) cohort(is) V [pr(aetoriae)], v(ixit) a(nnis) XXIX, mìlit(avit) a(nnis) [- - -]. N. Persichetti, NS 1895, 84–85 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 84–85 n. 33 cum im. phot. (AE 1992, 384); Buonocore, in Fonti latine e greche II 671 n. 396. – Cf. Segenni, Amiternum 158–159; Forni, Tribù P489; Buonocore, in Tribù romane 25; eund., Epigraphica 72, 2010, 371 (cf. AE 2010, 401). Puncta triangularia. Titulus casu dativo exaratus esse mihi videtur. – 1 de nomine gentilicio Pomponii fortasse agatur. – 2 Niger Persichetti et Segenni. – 3 cohor(tis) omnes. – 4 litt. T supra versum egrediens. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2187

TITVLI NOVI

8222 tabula patronatus Tabula aenea utrimque inscripta, in fronte titulo priore (A) (38) x (57) x 0,3, a tergo capite inverso nec non recte scissa titulo posteriore (B) 57 x 38 x 0,3, undique fissuris et concretionibus laesa. Tituli prioris (A) servantur paucae litterae stilo incisae 2,8/2,5; puncta in formam virgulae acclivis insculpta; area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars infra et a dextra servatur. Titulus posterior (B), i. e. tabula patronatus, olim parieti affixa clavis, quorum foramina duo in angulis superioribus servantur; litt. acu exaratae 1,8–0,3 (v. 1: 1,8–1,2; v. 2: 0,9–0,7; v. 3: 0,8–0,7; v. 4: 1–0,8; v. 5: 0,9–0,7; v. 6: 1–0,8; v. 7: 1–0,9; v. 8: 0,8–0,7; v. 9: 0,8–0,5; v. 10: 0,9–0,8; v. 11: 1–0,7; v. 12: 1–0,7; v. 13: 1–0,6; v. 14: 0,9–0,3; v. 15: 1,1–0,9; v. 16: 0,9–0,7; v. 17: 0,9–0,7; v. 18–20: 1–0,7; v. 21: 1,1–0,3; v. 22: 1,1–0,9; v. 23: 1,1–0,8; v. 24: 1–0,7; v. 25: 0,8–0,6; v. 26: 0,8– 0,7; v. 27: 1–0,7; v. 28: 0,9–0,7; v. 29: 1–0,9; v. 30–31: 0,9–0,3; v. 32: 1,1–0,7; v. 33: 1,1–0,6; v. 34: 0,8–0,6; v. 35: 0,7–0,6; v. 35: 0,6–0,5); puncta in formam crucis haud semper signata. Rep. aestate a. 1929 prope vicum Preturo haud longe a L’Aquila in praedio domini Domenico Cucchiella in regione inter meridiem et ortum solis spectante, quae ab amphitheatro Amiterni non longius 150 m abest. Servabatur usque ad a. 1953 Romae inter reposita musei nationalis Romani (inv. n. 115162); nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 2719), ubi a. 1979 contuli.

Fig. a Tit. antiquior (A): -----Fer(- - -) p(- - -) CCLXXX. Fig. a–b: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26866. Tit. A–B: G. Annibaldi, NS 1936, 94–105 cum im. phot. tab. VI–VII (AE 1937, 119–120); Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 235–241 n. 1 cum im. phot. tab. VII–VIII (cf. AE 1984, 280); id., Epigrafia anfiteatrale 74–76 n. 47 cum im. phot. tab. XXI fig. 1, XXII fig. 1; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 85–90 n. 34, cum im. phot. a Buonocore repetitis (cf. AE 1992, 385); Buonocore, in Fonti latine e greche II 671– 672 n. 397; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1027– 1031 n. 1 (cum versione Gallica) et passim; Ciabarra, Anfiteatri 84–89 n. 2.3.1 cum im. phot. fig. 88–89 (e Buonocore). – Tit. B: Sherk, Municipal Decrees 28–29 n. 21. 89–90; Jaczynowska, Les associations 83–84 n. 116; Ginestet, Organisations de la jeunesse 235–236 n. 113 (etiam cf. p. 133. 157); Fora, Munera gladiatoria 155–156 n. 177; Fusco, Gestione delle acque 108–110 n. 13 (etiam cf. p. 48–49), quae pendet ex Segenni; O. Salomies, Arctos 49, 2015, 161–194 (cum Anglica versione) (AE 2015, 370 cum versione Gallica). – Cf. A. SalaC, LF 65, 1938, 273–277; L. Castiglioni, Rend. Ist. Lomb. 74, 1940/41, 417–418; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 384; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 338. 345; Segenni, Amiternum 57. 65. 68. 81; Sabbatini Tumolesi, Misc. Greca e Romana 15, 1990, 247 cum im. phot. tab. V–VI; E. Thomas – Chr. Witschel, PBSR 60, 1992, 149; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; A. R. Staffa, BCAR 98, 1997, 165; S. Randazzo, Stud. Doc. Hist. Iuris 66, 2000, 216; Spadoni, I Sabini nell’antichità 113–114. 120–121; C. Eilers, Roman Patrons of Greek Cities, Oxford 2002, 67–68; Fagan, Bathing 272–273 n. 121; Tosi, Edifici di spettacoli 270; M. Tornese, Sc. Ant. 12, 2004/5 (2007), 680; Sear, Roman

Theatres 151; D. Gorostidi Pi, in Lazio & Sabina IV 150; A. Parma, in Studi Francesco Grelle 201. 205. 206. 209; Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 37; S. Segenni, in Quotidien municipal 222; Zenodocchio, Viabilità 168; S. Segenni, in Campi aperti 185; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; Chr. Badel – P. Le Roux, in Écriture dans la maison 182 n. 5; Brancato, Repertorium II 99; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 187; E. Cimarosti, SEBarc 10, 2012, 201. 294 n. 3. 295–296. 299 cum im. phot. fig. 4 (pars antica tabulae); B. íaz Ariño, MEFRA 124, 2012, 206; E. Guidoboni et al., Bull. Seism. Soc. Amer. 102, 4, 2012, 1602; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 178; S. Segenni, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 327–328; R. Tuteri et al., ibid. 57; S. Segenni, in Amiternum 16. 20. 25. 32–33 cum im. phot.; B. Díaz Ariño – E. Cimarosti, Chiron 46, 2016, 325. 338. 344. 358 n. 75; Gallo, Prefetti 171. 229; F. Varrico, Cahiers du Centre G. Glotz 28, 2017, 52; V. Belfiore, in Museo Archeologico 76– 77 cum im. phot. fig. 69; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 55; Buonocore, in Errore 38; W. Eck, in Ricerche e scoperte a Pompei 368–369; A. Parma, in Senatus consulta 401. 404; R. Tuteri, in Sallustio 137. Tit. antiquior (A): Fer(ebra) p(edes) CCL Annibaldi, coniciens illud Fer(ebra) esse idem ac castellum aquae, scil. Ferebra, quod tit. n. 8242 coniectura collectum est, nec non numeri notam ut intervallum inter alia castella aquae ductus interiectum; fer(e) p(ondo) CCLXXX ego; Fer(- - -) p(- - -) CCLXXX Segenni. Res autem tota incerta adhuc manet. Tit. posterior (B): Apparatum criticum noli iterare (vide imprimis Buonocore in Misc. Greca e Romana); cum amplis-

TITVLI NOVI

2188

REGIO IV

Fig. b simo commentario Salomies, l. l., qui varias lectiones ab Annibaldi, Buonocore, Segenni et Goddard prolatas fusius tractavit. Attamen vide, quae sequuntur, scil.: 1 consulibus Jaczynowska. – 2 Septi9m0iana litt. A errore scalpta prima parte litt. M inerta Annibaldi; Septimiana, frequentissimo Sherk, Jaczynowska, Ginestet; anno pro anni. – 3 obvenisset Jaczynowska; subest constructio, quae dicitur ad sensum. – 4 litt. usa errore scalptoris adiecta. – 5 sen(atores) omnes attamen sen(ior) non excludit Salomies, cum qua coniectura ego nunc consentio. – 6 floridum Sherk, Jaczynowska, Ginestet; florid9u0m litt. paenultima I errore scalpta in litt. V correcta Annibaldi. – 7 splendorem Ginestet; actrevisse, etiam Jaczynowska; aetiam Ginestet; atcrevisse pro adcrevisse, aetiam pro etiam. – 8 accere in tabula aenea, litt. umus errore scalptoris duplicata; humanitates Jaczynowska, Ginestet; adque pro atque. – 9 simile, quod quod Jaczynowska; nos omiserunt Sherk, Jaczynowska; olim nos fecisse Ginestet; fecisse in aere correctum fuisse ex necisse. – 10 honorem Sherk, Ginestet; hunc honorem comprobare Jaczynowska; conprobare pro comprobare. – 11 Sofronius pro Sophronius; Salii Jaczynowska. – 11–12 Salli Proculi pat(roni), fil(ius)

omisit Ginestet. – 12 ordinis Sherk; Vesti(norum) Jaczynowska, Ginestet. – 14 Annibaldi; exsultet Ginestet; volumptatem pro voluptatem; Ideo in aere correctum fuisse ex Idoo Annibaldi. – 15–16 subest constructio, quae dicitur ad sensum; processerint Ginestet. – 16 verba iterata et quantos et contulit expungenda sunt. – 18 magg(istratibus) iam recte Goddard; splendidissima Sherk, Jaczynowska. – 18 ex.–19 9c0ivita|ti litt. E errore scalpta in litt. C correcta. – 19 ededit pro edidit; dedit Sherk, Jaczynowska, Ginestet. – 20 lacis fortasse pro lacubus; castellisque Sherk, Jaczynowska. – 21 quas pro quae; disperier9a0nt litt. E errore scalpta in litt. A correcta; inpendiis pro impendiis; impediis Jaczynowska; 9sua0 super lineam supra verbum pecunia scalptum. – 22 porticis fortasse pro porticibus; factis omisit Jaczynowska; et pro at Sherk; at pro ad; pulcritudinem Jaczynowska, pulcri(tu)dinem Ginestet. – 24 Nob(embribus) pro Nov(embribus); dedicatio9n0e litt. B errore scalpta in litt. N correcta. – 25 exibuit Ginestet; exs(h)ibuit pro ex(h)ibuit; 9p0r(a)esentia litt. V errore scalpta in litt. P correcta; praesentia Jaczynowska. – 26 aepulis pro epulis; et pro ex Jaczynowska; vi9r0ibus litt. B errore scalpta in litt. R correcta. – 26–27 consen|{se}tiri litt. SE

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2189

TITVLI NOVI

Tit. posterior (B):

5

10

15

20

25

30

35

Paulino et Iuliano coss. (i. e. consulibus) VII idus Dec(embres) Amiterni in curia Septi9m0iana Augustea anno die freqentissimo, cum frequentes numerus decurionum obvenissent ordinis (h)abendi causa {usa}, scribundo adfuit Avidius Iovianus principalis, ibi Atrius Arrenianus et Vergilianus Albinus sen(ior) principale v(erba) f(ecerunt): “Ob honorem florid9um0 ordinis n(ostri) et dignitatem patriae civiumq(ue), spendorem atcrevisse confidemus, d(omini) c(onscripti), quod aetiam vestrum consensum acc7i8re fidi sumus {umus}, pro humanitatis et laborum adque industriam similem ex origine prisca cooptemus, quod quidem nos olim 9f0ecisse oportuerat, ut omnes rogemus hunc (h)onorem nostrum conprobare dignetur C(aius) Sallius Pompeianus Sofronius, pronepos Salli Proculi pat(roni), fil(ius) Sal(li) Proculi patroni, pat(ronus) ord(inis) Aveia{ia}tium Vest(inorum) patronum co{h}optemus, si modo de eius dignatione testimonium perportemus quis etenim immo , et suam proferat volumptatem. (vac.) Id9e0o igitur, domini co(n)scripti, quod ex origine prisca genus eiusdem patronatu{s} olim processerint et labores quantos {et quantos} et quales in nos {contulit} et patriam nostram contulit; quiq(ue) ex suis laboribus munera patronatus dena et sena magg. (i. e. magistratibus) filiorum suorum spledidissima 9c0ivitati n(ostrae) cum favore ededit; Aquas Arentani, quas iam delaps(a)e fuerant, civitati n(ostrae) additis lacis c9a0stellisq(ue) salientes restituit; thermas, quas iam olim disperier9a0nt antiquitus, inpendiis et pecunia `sua´ cum porticis novis factis et omni ornamento at pulcridinem restauravit statuisque decoravit et nomine d(omini) n(ostri) Constanti beatiss(imi) Caes(aris) natale idibus Nob(embribus) dedicavit, quarum dedicatio9n0e biduûm t(h)eatrum et dena Iuvenaliorum spectaculis exs(h)ibuit sub 9p0r(a)esentia Cl(audi) Urani v(iri) p(erfectissimi) corr(ectoris) n(ostri); cives et ordinem n(ostrum) aepulis ex suis vi9r0ibus confrequentavit, ergo merito consen{se}tiri nos et C(aium) Sallium Pompeianum patronum pr(a)eficiamus, cuius defen{s}sionis auxilia concur`r´entibus be5s6ne{ne}ficiis pluria in nos conferri speremus”. Q(uid) d(e) ea r(e) f(ieri) p(laceret) (vac.) universi i(ta) c(ensuerunt): “Placet ius{ius}tae allegationi Atri Arreni`ani´ et Verg(iliani) Albini principalium ordinis n(ostri) recte at ordinem n(ostrum) referentibus consentiri n`o´s, et C(aium) Sallium Sofronium patron9u0m ordinis et patriae n(ostrae) praeficiamus, qui meritus ex origine dignus hunc honorem o{b}blatum a {no} nobis {su}suscipiat patronatus aere inciso tabula hospiti et ubi iusserit confrequentari praecipiat”. Scul(psit) Ant(istius) Lucentius.

errore scalptoris adiectae; con(se)ntiri Sherk, Jaczynowska, Ginestet. – 28 pluria pro plura; defen{s}ionibus litt. S errore scalptoris adiecta, concur9r0entibus cum litt. R minora, b9e0ne{ne}ficiis litt. S errore scalpta in litt. E correcta, litt. NE errore duplicatae. – 29 in nos | conferri Jaczynowska; de ea Sherk, Jaczynowska, Ginestet. – 30 placet nos iustae Sherk, Jaczynowska; ius{ius}tae litt. IVS errore duplicatae; ANI in Arreni9ani0 supra lineam scalptum; Arreniani Sherk, Jaczynowska, Ginestet; Verg(illiani) Ginestet. – 31 at pro ad; et ordine v(estrum) Jaczynowska; referentibus pro referentium; n9o0s cum litt. O minora; no[s] Goddard. – 32 Sofronium pro Sophronium; patron9u0m litt. A errore scalpta in litt. V correcta; et patriae omiserunt, nostri Sherk, Jaczynowska. – 33 in. o{b}blatum et in fine {no} litt. B et litt. NO errore iteratae. – 34 {su}suscipiat litt. SV errore duplicatae; inciso in tabula aenea fortasse pro incisa; hospitii. – 36 Anti. Sherk; Abti(stius) Jaczynowska. De tabula patronatus in loco ut videtur publico posita, in qua incisae sunt praescriptio (v. 2–5), relatio (v. 5–29) et sententia (v. 30–35), Salomies cum alia bibliographia nec non locis similibus adhibitis disseruit, inde idem iterare nolo; attamen quae sequuntur saltem sunt adnotanda. De locutionibus fusius in tabulis patronatus memoratis vide, quae scripsi in ephemeride Tyche 7, 1992, 22–25 cum bibliographia ampliore (= id., Abruzzo e Molise I, 437–448); nunc, inter al., adde Parma, l. l. 201–214 et Cimarosti, l. l. 287–308 (verbum suscipere in tabulis patronatus laudatum tractaverunt

G. Camodeca – U. Soldovieri, Ann. Ist. Orient. Napoli, n. s. 23/24, 2016/17, 283–284). Caius Sallius Pompeianus Sophronius non solum opera nonnulla civitatis Amiterninae (cf. locutionem Amiternina civitas tit. huius Corporis vol. VI 1772 (cf. p. 3174. 3814. 4756) = ILS 1230 annorum 340–350 vel paulo post; de castellis aquae etiam vide J.-P. Adam – P. Varène, Rev. Arch. 2008, 37–72) reficienda restaurandave curavit verum etiam munera ob honorem patronatus per decem dierum forsitan sine ulla intermissione (de locutione munera patronatus dena et sena cf. M. Fora, Misc. Greca e Romana 16, 1991, 195) et alia munera sexto ob honores quosdam a filiis suis adhibitos exhibuit nec non spectaculum in theatro (de quo vide V. Malineau, in Cités de l’Italie 193. 201) biduo et denos lusus Iuvenalium dedit (de collegiis iuvenum praeter Jaczynowska et Ginestet supra laudatas vide Cavallaro, Spese e spettacoli 158–160; Gregori, Epigrafia anfiteatrale 111–112; M. Kleijwegt, Act. Class. 37, 1994, 79–102); de patrono cf. Engesser, Stadtpatronat 163–164. 212–217; Harmand, Le patronat 272; PLRE I Pompeianus 9; Ausbüttel, Verwaltung 44. 55–56; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 274–277 (de Salliis Amiterninis vide eand., ibid. 41, 1991, 395–401 et Zelazowski, Honos bigae 66–70). De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 159. 163. 166. 349. Constantius II, ut inter omnes constat, natus d. 7 m. Aug. a. 317 p. C. n., inter d. 8 m. Nov. a. 324 et d. 9 m. Sept. a. 337 p. C. n. Caesar est appellatus (cf. Kienast, Kaisertabelle6 300–303); inde colligi potest dinume-

TITVLI NOVI rationem dierum in errore versari. De Claudio Uranio correctore Flaminiae et Piceni a. 325 vide PLRE I Uranius 4. De verbo confrequento vide M. Aberson – H. Solin, ZPE 49, 1982, 154. Antistius Lucentius redit in tabula patronatus, quae sequitur. Salomies recte est opinatus textum hinc et illinc turbatum esse, inde ex. gr. restituere est conatus, scil.: Paulino et Iuliano co(n)ss(ulibus) VII Idus Dec(embres). | Amiterni in curia Septimiana Augustea ann7i8 die freqentissimo, | cum frequentes numerus decurionum obvenissent ordinis (h)abendi | causa{usa}, scribundo adfuit Avidius Iovianus principalis, ibi |5 Atrius Arrenianus et Vergilianus Albinus sen(atores) [or perhaps sen(ior)] principale v(erba) f(ecerunt): {ob} honorem floridum ordinis n(ostri) et dignitatem patriae civium/q(ue) spendorem atcrevisse confidemus, d(omini) c(onscripti), quod aetiam vestrum | consensum acc7i8re fidi sumus{umus}, pro humanitatis et laborum {adque} industriam | similem ex origine prisca cooptemus, quod quidem nos olim fecisse opor|10tuerat; 7itaque8 omnes rogemus, hunc (h)onorem nostrum conprobare | dignetur C. Sallius Pompeianus Sofronius, pronepos Salli Procu|li pat(roni), fil(ius) Sal(li) Proculi patroni, pat(ronus) ord(inis) Aveia{ia}tium Vest(inorum); patronum co|{h}optemus, si modo de eius dignatione testimonium perportemus; quis | etenim immo `exultet´, 7cum8 suam proferat volumptatem. Ideo igitur, domini co(n)s|15cripti, quod ex origine prisca genus eiusdem patronatu{s} olim pro|cesserint et labores quantos 5et quantos6 et quales in nos 5contulit6 | et patriam nostram contulit; quiq(ue) ex suis laboribus munera patro|natus dena et sena magg(istratibus) filiorum suorum spledidissimae civita|ti n(ostrae) cum favore ededit; Aquas Arentani, quas (sic) iam delaps(a)e fuerant, |20 civitati n(ostrae) additis lacis castellisq(ue) salientes restituit; | thermas, quas (sic) iam olim disperierant antiquitus inpendiis et pecunia `sua´ | cum porticis novis factis et omni ornamento at pulcridinem restauravit | statuisque decoravit et nomine d(omini) n(ostri) Constanti beatiss(imi) Caes(aris) nata|le Idibus Nob(embribus) dedicavit, quarum dedicatione biduum t(h)eatrum et dena Iuve|25naliorum spectaculis (sic) exs(h)ibuit sub pr(a)esentia Cl(audi) Urani v(iri) p(erfectissimi) corr(ectoris) n(ostri); cives et or|dinem n(ostrum) aepulis ex suis viribus confrequentavit; ergo merito consen|{se}tiri nos et C. Sallium Pompeianum patronum pr(a)eficiamus, | cuius defens{s}ionis auxilia concur`r´entibus bene{ne}ficiis pluria | in nos conferri speremus. Q(uid) d(e) ea r(e) f(ieri) p(laceret), universi i(ta) c(ensuerunt): |30 placet ius5ius6tae allegationi Atri Arreni`ani´ et Verg(iliani) Albini principa|lium ordinis n(ostri) recte at ordinem n(ostrum) referentibus (sic) consentiri nos, | et C. Sallium Sofronium patronum ordinis et patriae n(ostrae) praeficia|mus, qui meritus ex origine dignus hunc honorem obblatum (sic) a {no} | nobis {su}suscipiat patronatus aere incis7a8 tabula hospiti et | ubi iusserit confrequentari praecipiat. | Scul(psit) Ant(istius) Lucentius. Inde hoc modo in sermonem Anglicum ipse vertit: “During the consulship of Paulinus and Iulianus, on the 7th day of the Ides of December; when, on the most frequented day of the year, at Amiternum in the curia Septimiana Augustea an abundant number of decurions had

2190

REGIO IV gathered in order to have a meeting, the secretary being Avidius Iovianus the principalis, the principales Atrius Arrenianus [addo: de cognomine Arreniani vide H. Solin, Arctos 46, 2012, 195] and Vergilianus Albinus senior proposed the following motion: ‘We are confident, gentlemen fellow decurions, that the glorious honour of our order, the dignity of our city and the splendour of our citizens will increase, and we are sure that we will obtain your approval for this, if, because of his diligence in exercising his humanity and industry, similar to that of his ancestors of ancient origins, we coopt …. Sofronius as patron, something which we ought to have done a long time ago; therefore let us all request that C. Sallius Pompeianus Sofronius, great-grandson of Sallius Proculus our patron, son of Sallius Proculus our patron, patron of the senate of Aveia of the Vestini, deign to approve of this honour conferred by us. Let us thus coopt Pompeianus Sofronius as patron, if only we could receive from him an assurance of his compliance (with our wish). Who would not be pleased, or rather rejoice, when he pronounces his assent? Therefore, gentlemen fellow decurions, because his family has provided patrons going back to a distant past and has conferred so many and so great benefactions on us and on our city; and who has from his own resources to great applause offered to our splendid city sixteen gladiatorial shows apposite to a patron in each case at the occasion of the terms of office of his sons; (and because) he has restored for our city the aqueduct, with water running in it, of Arentanum (?) which had already fallen into ruins, adding cisterns and reservoirs; (and because) he has from his own resources and with his own money restored, achieving a beautiful result, the baths which had perished a long time ago, adding new porticoes and every kind of ornamentation, and then decorated them with statues, and dedicated them, giving them the name of our master Constantius the most blissful Caesar, on his (Constantius’) birthday on the Ides of November, at the dedication of which he exhibited two days of theatrical performances and ten spectacles of Iuvenalia in the presence of Claudius Uranius, vir perfectissimus, our corrector; (and because) he has from his own means entertained our citizens and our order with banquets, let us thus with good reason agree to coopt C. Sallius Pompeianus as patron, hoping that he will lend us even more assistance, accompanied by other benefactions, by acting as our defender’. As to what should be done about this matter, the position of everyone was as follows: ‘It is our decision to agree with the justified proposition of Atrius Arrenianus and Vergilianus Albinus, principales of our order, who are correct in having introduced this matter to our order, and let us coopt C. Sallius Sofronius as patron of our order and of our city. Let him, who is both welldeserving and because of his ancestry worthy (of this honour), accept this honour of the patronate conferred by us, the document of the hospitality (agreement) having been inscribed on bronze, and (let him) give instructions as to where he orders (the document) to be publicly exposed’. Engraved by Antistius Lucentius”. Tabula est dedicata d. 7 m. Dec. a. 325 p. C. n. (de consulibus Sexto Anicio Paulino et Iulio Iuliano vide PLRE I Paulinus 15 et Iulianus 29).

8223 tabula patronatus Tabula aenea supra in angulum acutum desinens undique fissuris et concretionibus laesa (45,8) x 27,5 x 0,4. Litt. acu exaratae 1,3–0,4 (v. 1: 1,3–1,2; v. 2: 0,8–0,7; v. 3 0,8–0,5; v. 4: 0,8–0,5; v. 5: 0,8–0,5; v. 6: 0,7–0,5; v. 7: 0,9–0,6; v. 8: 0,7–0,5; v. 9: 0,7– 0,5; v. 10: 0,8–0,5; v. 11: 0,7–0,5; v. 12: 0,7–0,4; v. 13: 0,8–0,6; v. 14: 0,7–0,6; v. 15: 0,7–0,5; v. 16: 0,7–0,6; v. 17: 0,7–0,5; v. 18: 0,8–0,7; v. 19: 1–0,8; v. 20: 0,9–0,7; v. 21: 0,9–0,6; v. 22: 0,9–0,7; v. 23: 0,9–0,6; v. 24: 0,8–0,7; v. 25: 0,9–0,6; v. 26: 0,9– 0,5; v. 27: 0,9–0,6; v. 28: 0,8–0,6; v. 29: 0,9–0,5; v. 30: 0,7–0,6); puncta in formam crucis haud semper signata. Rep. aestate a. 1929 prope vicum Preturo haud longe a L’Aquila in praedio domini Domenico Cucchiella in regione inter meridiem et ortum solis spectante, quae ab amphitheatro Amiterni non longius 150 m abest. Servabatur usque ad a. 1953 Romae inter reposita musei nationalis Romani (inv. n. 1151623); nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 2718), ubi a. 1979 contuli.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2191

TITVLI NOVI

TITVLI NOVI

2192

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26863. G. Annibaldi, NS 1936, 105–107 cum im. phot. tab. VII (AE 1937, 121); Sherk, Municipal Decrees 29 n. 22; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 241–244 n. 2 cum im. phot. tab. IX (cf. AE 1984, 280); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 90– 92 n. 35, cum im. phot. e Buonocore repetita (cf. AE 1992, 386); Buonocore, in Fonti latine e greche II 672–673 n. 398; Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1032–1035 n. 2 (cum versione Gallica) et passim; Tarpin, Vici et pagi 338–339 n. IV.32.3 (v. 1–17). – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 384; Segenni, Amiternum 68; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; Spadoni, I Sabini nell’antichità 113–114. 120– 121; G. Camodeca, in Modalità insediative 419–420; Iasiello, Samnium 143; A. Parma, in Studi Francesco Grelle 205. 206. 209; S. Segenni, in Quotidien municipal 224; eand., Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 274–277; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 178; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 187; S. Segenni, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 327–328; R. Tuteri et al., ibid. 57; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 691; Chr. Badel – P. Le Roux, in Écriture dans la maison 182 n. 6; Brancato, Repertorium II 99; Todisco, Vici 100. 106; E. Cimarosti, SEBarc 10, 2012, 201. 294 n. 5. 299; B. Díaz Ariño, MEFRA 124, 2012, 205; S. Segenni, in Amiternum 20. 34–35 cum im. phot.; G. Fagan, in Handbook 508; O. Salomies, Arctos 49, 2015, 175. 181. 187; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31; B. Díaz Ariño – E. Cimarosti, Chiron 46, 2016, 325. 336. 344. 358 n. 77; L. Finocchietti, in Scritti Gaetano Messineo 173–174; A. La Rocca, Sc. Ant. 23.1, 2017, 228; V. Belfiore, in Museo Archeologico 76–77 cum im. phot. fig. 70; Gallo, Prefetti 168. 171. 229; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 50. 55. 2 Ienuarias pro Ianuarias. – 10 Sofronii pro Sophronii. – 11 filius pro fili, Sofroni pro Sophroni. – 14 adque pro atque. De locutione refoveamus benignum honorem cf. O. Salomies, Arctos 45, 2011, 115. – 17 benivola pro benevola. – 19 pluria pro plura. – 21 benivola pro benevola. – 23 Sofroni pro Sophroni. – 26 pluria pro plura. – Apparatum criticum sumpsi imprimis ex Buonocore in Misc. Greca e Romana, l. l.; errores typographicos auctorum priorum silentio praeterii: 3–4 in [tem]pulo Aug(usti) J. Gagé apud AE; [ae]|pulo Aug(usteo) Aug(usti) Goddard. – 6 ge[neris] id. – 4 Aug(usto), Antisti[us]. – 6 genus Tarpin; ge[neris] Goddard. – 7 Amiternin[o]r(um) Tarpin. – 8 memini[sse] Annibaldi, Sherk, Tarpin. – 10 et patr(iae) omiserunt, Amitern[ni] Annibaldi, Sherk, Amit[ernin(orum)] Tarpin. – 11 patroni ord[inis] Annibaldi,; ord(inis) [et] Tarpin. – 12 patriae pro populi. – 12–13 Reatinorum | Interâmnatium Praetuttinorum om. Tarpin. – 13 Aveium Annibaldi, Sherk; V(estinorum) Tarpin. – 14/15 [reno]vandam Annibaldi, Sherk; [ser]vandam Tarpin. – 15 [hunc] Annibaldi, Sherk; hunc Tarpin. – 16 [vico]

REGIO IV Annibaldi. – 18 process[erit] Annibaldi, Sherk. – 18–19 non dividit Goddard. – 19 praestantia, – 20 e(a) de r(e) f(ieri) recte ut suspicor Goddard, {e} d(e) e(a) r(e) omnes. – iu[sta], – 21 nob[is] Annibaldi, Sherk. – 22 titulo, ha[beri], – 24 virique Annibaldi, Sherk. – 25/26 non dividit Goddard; de[fens]inis, – 27 conferre, digna[cione] Annibaldi, Sherk. – 28 [digna]tione Goddard; inc[iso in] Annibaldi, Sherk. De locutione hanc scripturam nostram cf. G. L. Gregori, in Libitina 254. 276 adn. 305. De tabula patronatus, in qua incisae sunt praescriptio (v. 2– 5), relatio (v. 5–20) et sententia (v. 20–28), fusius ego l. l. cum alia bibliographia disserui, inde idem iterare nolo (etiam vide, quae ad tit. praecedentem adnotavi). Memoratur Caius Sallius Sofronius iunior qui filius Caii Sallii Sofronii Pompeiani nominati in tabula patronatus quae praecedit esse videtur (de Salliis Amiterninis vide supra ad tit. praecedentem). Antistius Lucentius fuit idem ac Antistius Lucentius qui tit. tabulae patronatus supra memoratae sculpsit. Titulum in sermonem Italicum sic vertendum opinor: “Il giorno 18 dicembre durante il consolato di Flavio Costanzo e Rufio Albino [scil. a. 335 p. C. n.] in occasione del banchetto in onore dell’Imperatore [scil. Caius Flavius Valerius Constantinus], ove erano convenuti in massa gli abitanti dell’intera circoscrizione e del villaggio di Foruli, Antistio Lucenzio, loro rappresentante, fece la seguente proposta: ‘Sono certo che voi tutti concittadini qui riuniti vi ricordate di che livello di nobiltà d’animo e di prestigio sia il titolo di patrono sulla nostra città di Amiterno, tradizionale nella famiglia dei Salli; e poiché ci invita la dignità ed il rispetto per Gaio Sallio Sofronio il giovane, già patrono della nostra città di Amiterno, figlio dell’alto dignitario Gaio Sallio Sofronio Pompeiano, patrono degli abitanti delle città di Amiterno, Rieti, Teramo dei Pretuzi ed Aveia dei Vestini, del cui onore e ambìta protezione ci ristoriamo, proponiamo, o decurioni, la nomina a patrono di questo Sallio Sofronio il giovane, la cui fedeltà e stima hanno già reso numerevoli servigi, e della cui protezione speriamo di riavere in futuro altre testimonianze’. Riguardo a quanto fu proposto, tutti così decisero: ‘All’unanimità, considerata la legittimità della proposta, che vengano rese note la fama paterna, a noi e alla nostra patria peraltro già ampiamente familiare, e il sincero sentimento e la lodevole avvedutezza di Sofronio il giovane, da cui si ha la speranza di ricevere, insieme ai benefici, numerose altre testimonianze di affetto; si chieda, pertanto, il suo consenso ad accettare il nostro decreto di nomina a patrono inciso su una lastra di bronzo e che egli ne impartisca le modalità di affissione e di consacrazione, quando lo avrà ritenuto opportuno, nella sua abitazione’”. Tabula est dedicata d. 18 m. Dec. a. 335 p. C. n. (de consulibus Flavio Iulio Constantio et Ceionio Rufio Albino vide PLRE I Constantius 7 et Albinus 14).

8224 tit. sepulcralis duoviri Tabula ex lapide calcario undique ut videtur in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (53) x (130) x 15. Litt. in duabus columnis ordinatae (I–II) accuratissime insculptae 15 (col. I) – 11 (col. II) fascia separatis foliis acanthi ornata. Rep. nescio quando L’Aquila in regione, q. d. Collemaggio. Servatur inter reposita antiquitatum praefecturae in theatro Amiterni prope vicum San Vittorino sita, ubi a. 2007 contuli. Col. I:

Col. II:

- - - - - -? [- Ancharius] C(ai) f(ilius) [ex testa]mento - - - - - -?

v(ivus) [f(ecit)]. L(ucius) Anch[arius - f(ilius) Quir(ina)] Ru[fus] oct(o) [vir].

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2193

TITVLI NOVI

Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 722 n. 1 cum im. phot. fig. 1 (AE 2008, 469); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199 (etiam cf. p. 193); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 6 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. eand., in Amiternum 24 cum im. phot. (p. 25); S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 65; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31.

Puncta triangularia sursum directa. Supplevit non sine dubiis Segenni, nescio an recte. De nomine gentilicio Anc(h)arii in titulis Amiterninis memorato, vide infra ad tit. n. 8242. Ex litterarum forma aetati q. d. Augustea tribuenda videtur.

8225 tit. sepulcralis duoviri Fragmenta duo tabulae ex lapide calcario inter se non coniuncta (a–b) supra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra. – Frg. a (36) x (32,5) x 26. Frg. b (27,5) x (29) x 25,5. Litt. 4,5–3. Rep. nescio quando extra Coppito in praedio, q. d. Vetoio. Servatur inter reposita antiquitatum praefecturae in theatro Amiterni prope vicum San Vittorino sita, ubi a. 2007 contuli.

P(ublio) Fullonio P(ubli) f(ilio) Quir(ina) Basso oct(o)v[ir(o)] mag(istro) ------

Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 722 n. 2 cum im. phot. fig. 2 (AE 2008, 470); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201; S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 7 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. Buonocore, in Tribù romane 34; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. 39. 41. Puncta triangularia.

4 [iuvenum] dubitanter Curchin. Fullonios alios reperies in tit. Amiterninis, scil. n. 4324. 4331. 4454; Segenni, l. l. non excludit, quin etiam P. Fullonius P. f. Celer octovir tit. n. 4324 memoratus filius vel progenies Fullonii nostri fuerit. Litterae ad priorem partem saec. I p. C. n. adducunt.

8226 tit. honorarius fortasse duovirum Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se fere coniunctis composita undique levigata, marginibus laesa 80 x (200) x 30/27. In facie sursus directa exstant recessus duo ad figendum. Litt. affabre insculptae 7–5,5. V. 3 altera litt. T supra versum eminens, v. 4 litt. T supra versum egrediens. Rep. circ. a. 1966 in effossionibus Amiterni factis in amphitheatro. Ibidem servatur inter reposita praefecturae antiquitatum (inv. n. 9024), ubi a. 1993 contuli.

TITVLI NOVI

2194

REGIO IV

[- - -] Proculeis P(ubli) f(iliis) Qui(rina) Galbae et Basilo IIvirìs, populus annóna levátus, aere conlato; [- Proc]uleius P(ubli) f(ilius) Galba Crispus faciundum curavit. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. S. Panella, BDASP 66/68, 1976/78, 488–492 n. IV; S. Segenni, Epigraphica 42, 1980, 76–82 n. 2 cum im. phot. fig. 2 (AE 1983, 326); ead., Suppl. It. 9, 1992, 92–93 n. 36 cum im. phot.; Forbis, Municipal Virtues 167 n. 233; Buonocore, in Fonti latine e greche II 673 n. 399; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201; F. Mitthof, in Studia Géza Alföldy 188 n. 27; S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 27 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. eand., Amiternum 79. 132; Mrozek, Distributions 26. 43; A. Fujisawa, Acme 49, 3, 1996, 193. 195; Spadoni, I Sabini nell’antichità 110. 118; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; eand., in Quotidien municipal 227–228; Forni, Tribù P770–771; Buonocore, in Tribù romane 34; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59; S. Segenni, in Amiternum 15. 24; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 59 n. 6; eund., Latomus 75, 2016, 30. 39. Puncta in formam aculei sagittae incisa. 1 Proculeis pro Proculeiis. – 4 faciundum pro faciendum. 8227 tit. sepulcralis octoviro quoque positus Tabula, ut videtur, lapidis calcarii in usum posteriorem undique scissa ex duabus partibus inter se coniunctis composita, in fronte levigata (47) x (37) x circ. 3. Rep. a. 1900 in regione Via di Preturo appellata haud longe a vico Coppito ab agricola quodam dum segetes aratro subigit. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

5

-----[- S]abin[ius - - -] Vi[- - -] [test]ament[o - - -], [- - -] Q(uinti) f(ilius) Qui(rina) Sal[- - -] [- - -] VIIIvir q[- - -], [arbit]ratu [- - -] ------

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1900, 31 cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 202–203 n. XII; Segenni, Amiternum

Honorati sunt duoviri (nota in titulis Amiterninis officium duoviratus hic solum occurrere), nempe Proculeius Publii filius Galba Crispus et Proculeius Publii filius Basilus, ex eo, quod annonariam pecuniam de suo laxaverant (etiam vide infra ad tit. n. 8241). Attamen non excludo, quin Proculeii magistri eponymi quoque fuerint. De verbo levare, praeter ThLL VII 2, col. 1227–1237, cf. C. Virlouvet, Famines et émeutes à Rome des origines de la République à la mort de Néron (Coll. de l’École Fr. de Rome 87), Rome 1985, 89 et passim nec non Mitthof, l. l. 168. Attamen unus idemque Proculeius Galba Crispus titulum et fortasse signa duovirum facienda curavit. Nomen gentilicium Proculeii saepius in titulis Amiterni repertis invenies (vide infra ad tit. n. 8338). Excludendum non est, quominus Caius Proculeius ille, qui fuit amicus Augusti, eiusdem gentis Proculeiae Amiterninae fuerit (de qua re vide Nicolet, L’ordre équestre I 266 et Wiseman, New Men 9 adn. 4). Forma litterarum ad priorem partem saec. I p. C. n. adducit. 61 adn. 9 n. VIII cum im. phot. tab. LI fig. 2 (etiam cf. p. 64. 66. 212–213); Petraccia Lucernoni, Questori municipali 179 n. 266; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 93–94 n. 37 cum im. phot. (AE 1992, 387); Buonocore, in Fonti latine e greche II 673 n. 400; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201 (etiam cf. p. 202); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 12 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. eand., in Epigrafia 2006 II 719; Forni, Tribù Y554; Buonocore, in Tribù romane 34; eund., Epigraphica 72, 2010, 371 (cf. AE 2010, 401); L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. 41. Puncta in formam trianguli sursum directi insculpta. Supplementa magna ex parte a Segenni recepi. 1 + DI d’Angelo; [- - -]+B+[- - -], 2–3 vi[xit] | [an(nos) - - -]X, men(ses) I[- - -] dubitanter Segenni. – 3 [- - -]A k MENL[- - -] Persichetti; [- - - Cl]ement[- - -] Segenni, in Forme municipali. – 4 Sa+[- - -] Segenni. – 5 VIII k VIR k O [- - -] d’Angelo; illud q[- - -] ad vocabulum quaestoris potius quam quinquennalis vario modo compediis scriptum pertinere Segenni, l. l. est arbitrata, cum qua Petraccia Lucernoni quoque consentit; pro certo autem non habeo, ex eo, quod et quaestores et quinquennales in titulis Amiterni fusius memorantur et eorum

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2195

positio in cursu honorum exarando nullius ponderis est. – 6 [arbit]ratu iam recte Persichetti.

TITVLI NOVI domus cuiusdam iuxta viam Belvedere sitae, ubi a. 1993 quatenus potui contuli.

L(ucius) Taroniu[s - - -] VIIIvir [- - -] arbit(ratu) C(ai), P(ubli) T[- - -].

Ex litterarum forma et ex locutionibus [ex] testamento et arbitratu (de qua formula inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20, 1969, 385–386; A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93) ad saec. I p. C. n. pertinere videtur. 8228 tit. sepulcralis octoviri Tabula ex lapide calcario a dextra fracta, in fronte perquam adesa. Rep. a. 1899 ab Angelo Ciccozzi in fundo Madonna di Corti appellato prope vicum Roio Piano in sepulcreto aetatis Romanae effodiendo. Servatur in vico Santa Rufina loco edito muro cuidam exteriori affixa

Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1900, 150 n. 1 cum im. del.; A. Gallo, Amiternum 41; Segenni, Amiternum 61 adn. 9 n. VII; ead., Suppl. It. 9, 1992, 94 n. 38 cum im. phot. (AE 1992, 388); Buonocore, in Fonti latine e greche II 674 n. 401; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201 (etiam cf. p. 202); S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 11 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. eand., Amiternum 225–226; F. Chausson, JS 1997, 232; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 371 (cf. AE 2010, 401); L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. Puncta distingui nequeunt. 3 T[aroni(orum) - - -] Segenni; quamvis incertum sit, quomodo nomen gentilicium Taroniorum recte sit incisum, non excludo, quin de alio nomine quoque agatur (parum probabile illud T ad praenomen Titi pertinere). Caios, Cnaeos, Lucios et Publios Taronios in tit. Amiterni repertis fusius reperies, scil. tit. n. 4302. 8367–8371. Saec. I medii a. C. n. fuisse videtur (etiam vide locutionem arbitratu de qua cf. tit., qui praecedit, et M. Christol – S. Demougin, ZPE 49, 1982, 143).

8229 tit. operis publici Epistylium aedificii cuiusdam ex lapide calcario supra et a sinistra fractum in fronte levigatum, a tergo paululum scabrum (18) x (215) x 30. Litt. accurate insculptae 6,5. Rep. a. 1915 San Vittorino in praedio Torricello effossionibus institutis in agro ecclesiae S. Pauli vici Barete. Servabatur usque ad a. 1953 Romae in museo nationali Romano (inv. n. 72782); nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23937), ubi a. 1979 descripsi.

[- - -]rius [- - -] Quir(ina) oct(o)vir.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26705.

TITVLI NOVI

2196

REGIO IV

Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 180–181 n. 8 cum im. phot. (AE 1984, 281); Segenni, Amiternum 61 adn. 9 n. II. 153; ead., Suppl. It. 9, 1992, 94–95 n. 39 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 674 n. 402; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 200; S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 2 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. L. Leoni, ms.; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; S. Segenni, in

Epigrafia 2006 II 718. 719. 720; Buonocore, in Tribù romane 34; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. 41. 45. Punctum triangulare. 1 [- Ancha]rius coniecit Segenni (cf. tit. infra tit. n. 8242). Litterae ad alteram partem saec. I a. C. n. adducunt; etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 292 (= eund., Epigrafi I 78 n. 292).

8230 tit. sepulcralis octoviri Fragmentum ex lapide calcario fortasse rep. saec. XIX ex. in praedio Piscella prope vicum San Vittorino. Ubi exstet, ignoratur. Contuli ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti.

1997, 16; S. Segenni, in Epigrafia 2006 II 719; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32.

Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]P[- - -] [- - -] VIIIvir +[- - -] [- - -? Sept]aquis [- - -] - - - - - -? Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1906, 185 cum im.; Segenni, Amiternum 62 adn. 9 n. XV; ead., Suppl. It. 9, 1992, 95 n. 40 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 389); Buonocore, in Fonti latine e greche II 674 n. 403; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201; S. Segenni, in Forme municipali 109 n. 18 (etiam cf. p. 105–107). – Cf. eand., Amiternum 134; eand., in Epigrafia 2006 II 719; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 371; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. 2 + est hasta acclivis, inde A vel M; a[edilis] vel etiam A[miterni] (cf. tit. huius Corporis vol. XIV 3906 = AE 1974, 151) dubitans supplevit Segenni; attamen non excludo, quin m[agister] vel m[ag(ister)] supplendus sit, de quo officio vide supra ad tit. n. 8225, inde de magistro iuvenum vel potius magistro Septaquis fortasse agitur (cf. tit. n. 4206–4208. 4399. 8219, ubi memoratur summus magister Septaquis). Res autem tota incerta manet, cum aliter nec non casu dativo quoque supplere potuerim. Temporis spatio inter saec. I ex. et II in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8231 tit. fortasse sepulcralis octoviri Pars epistylii ex lapide calcario inferne et ab utroque latere fracta ex duabus partibus inter se coniunctis composita, in fronte scalpro dentato levigata, a tergo scabra (49) x (39) x 16. Frons composita ex cymatio recto et ex duabus fasciis sub cymatio sculptis. Litt. affabre insculptae 13,5– 7,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni, ubi a. 2007 contuli.

----[- - -]S M[- - -] - - - - - -? [- - -]ris d[- - -] [- - - o]ct(o)vi[r- - - -] - - - - - -?

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35338. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 96 n. 41 cum im. phot. (AE 1992, 390); Buonocore, in Fonti latine e greche II 674 n. 404; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 201; S. Segenni, in Forme municipali 108 n. 9 (etiam cf. p. 105– 107); Gallo, Prefetti 169. 196. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14,

Puncta in formam aculei sagittae (v. 1) et virgulae acclivis (v. 2) redacta. 2 [- - - Caesa]ris d[ivi f. - - -] dubitanter proponit Segenni. Litterae prioris partis saec. I p. C. n. fuisse videntur. 8232 (= 6352) tit. sepulcralis ab octoviro positus Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa in fronte levigata, a tergo scabra (41) x (38,5) x 20. Litt. affabre insculptae 6–5,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1989 contuli.

Fig. a

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2197

TITVLI NOVI

5

Fig. b

- - - - - -? [- - -]us C(ai) f(ilius) Q[ui(rina) - - -] [aed(ilis)?, V]IIIvir, sib[i et - - -?] [- - -]io C(ai) f(ilio) Qui(rina) [- - -], [- - -]ae T(iti) f(iliae) [- - -] [feci]t [- - -] - - - - - -?

Fig. a: Im. tit. a Hülsen expressa. Fig. b: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8012. 53818. Hülsen supra n. 6352; Buonocore, in Fonti latine e greche II 666 n. 362; id., Epigraphica 72, 2010, 381–382 n. 8 cum im. phot. fig. 12 (AE 2010, 412), attamen in hac dissertatione titulum errore ineditum iudicavi. – Cf. Kubitschek, Imperium 54; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Manni, Storia dei municipi 141; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 59; Forni, Tribù Y1099; Buonocore, in Tribù romane 34; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 32. 41. Puncta triangularia. 1 Q[uir(ina)] quoque supplere potui. – 2 in. supplevi versus velut concinne ordinatos. – 3 Qui[r(ina)] esse quoque potest. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. vel paulo post tribuerim.

8233 tit. opisthographus operis publici Epistylium ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissum inscriptum (tit. A – tit. B) nec non in utraque parte expolitum (11) x (205) x 18. I litt. 9; II litt. 8. Rep. a. 1915 a colono Angelo Maria Ludovici in fundo Torricello appellato in agro ecclesiae S. Pauli vici Barete haud longe a praedio, q. d. Campo Santa Maria (de situ vide supra ad tit. n. 8201), prope vicum San Vittorino sito. Servabatur usque ad a. 1953 Romae inter reposita musei nationalis Romani (inv. n. 72781); nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 24489), ubi a. 1979 contuli.

Fig. a Tit. A in fronte: [- - -] praefectura Amiter[nina - - -]

Fig. b Tit. B a tergo: [- - - A]ttio T(iti) f(ilio) Sabino [- - -]

Fig. a (A): im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26852. Fig. b (B): im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26853. F. Fornari, NS 1917, 340 cum im. del.; Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 182–183 adn. 67; id., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 231–232 cum im. phot. tab. III fig. 3, tab. IV

fig. 4 (AE 1984, 279); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 97 n. 43 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 674 n. 406; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199 (etiam cf. p. 184). – Cf. L. Leoni, ms.; Segenni, Amiternum 59 adn. 4. 155; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; S. Segenni, in

TITVLI NOVI Epigrafia 2006 II 716; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 59; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 30; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 54; S. Sisani, Dial. Hist. Anc. Suppl. 23, 2021, 143. 8234 tit. operis publici Epistylium ex lapide calcario undique fractum in usum posteriorem scissum, a tergo paululum scabrum (48) x (53) x 17 (sin.) – 16 (dex.). Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata cymatio inverso cincta, cuius pars superne tantum servatur, circ. 19. Litt. accuratissime insculptae 11,8. Rep. a. 1915 San Vittorino in praedio Torricello effossionibus institutis in agro ecclesiae S. Pauli vici Barete. Servabatur usque ad a. 1953 Romae inter reposita musei nationalis Romani (inv. n. 72778; im. phot. n. 2908); nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23939), ubi a. 1979 descripsi.

2198

REGIO IV Supplevi. – Tit. B: III k F SABINO Fornari. Litterae ad alteram partem saec. I a. C. n. adducunt; etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 293 (= eund., Epigrafi I 78 n. 293). Fuit fortasse: -----[- - -?] divi Au[- - -] [- - -?] praef[- - -] [- - -?] QV+[- - -] -----Im. a G. Berardinelli del. G. Berardinelli, ms. q. d. Giornale di Scavo in archivo praefecturae antiquitatum Chieti servatus; inde S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 78 n. 25 cum im. del. e Berardinelli repetita (AE 1992, 377); Buonocore, in Fonti latine e greche II 669 n. 388; Spadoni, Prefetti 71–72 n. 74. – Cf. Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 89. Supplementa sub iudice relinquantur. – 1 divi Au[gusti f(il-)] vel divi An[tonini], 2 praef[ectura] vel praef[ectus], 3 qua[estor] temptavit dubitanter Segenni, cum quo consentit Spadoni. Utrum de titulo honorario imperatoris Tiberii vel Antonini a praefectura Amiternina dedicato an de titulo cursum honorum quendam describente agatur, incertum est. Cuius imperatoris aetatis sit, non definio. 8236 tit. fortasse honorarius Tabula vel stela ex lapide calcario supra et a dextra fracta, media in parte in usum posteriorem foramen terebratum, in fronte valde attrita (29) x (28) x circ. 0,8. Litt. 5. Rep. a. 1892 L’Aquila in aedibus quibusdam demoliendis iuxta viam Cavour sitis. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

[- - - praefec]tur[a Amiternina - - -]

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26706. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 181–182 n. 9 cum im. phot.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 97–98 n. 44 cum im. phot. (AE 1992, 392); Buonocore, in Fonti latine e greche II 674 n. 407; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 199 (etiam cf. p. 184). – Cf. L. Leoni, ms.; Segenni, Amiternum 59 adn. 4. 154; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 59; eund., Dial. Hist. Anc. Suppl. 23, 2021, 143. Ex litterarum forma alterius partis saec. I a. C. n. fuisse videtur. 8235 tit. incerti generis Tabula a dextra et infra fracta, superne fortasse resecta. Rep. a. 1966 in effossionibus Amiterni in amphitheatro factis. Ibidem servari videtur inter reposita praefecturae antiquitatum (inv. n. 9022), ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Berardinelli.

-----ob me[rita - - -] l(ocus) d(atus) [d(ecurionum) d(ecreto)].

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER N. Persichetti, NS 1893, 337 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 205 n. XLIII cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 98 n. 45 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 675 n. 408. – Cf. Segenni, Amiternum 224; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 371. 2 punctum in formam hederae redactum. 2 l(ocus) d(atus) d(ecreto) [d(ecurionum)] Segenni. Litterae ad saec. II p. C. n. adducendae videntur.

2199

TITVLI NOVI 8238 tit. sepulcralis tresviri Augustalis Stela ex lapide calcario supra et infra in usum posteriorem scissa, in fronte levigata, a tergo scabra (36,5) x 48,1 x 14,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes ab utroque latere adhuc servantur, ? x 32,8. Litt. 5,5–2,5. Rep. nescio quando San Vittorino in effossionibus ad plateam ante ecclesiam eiusdem vici sitam reficiendam institutis. Ibidem servatur in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

8237 tit. sepulcralis haruspicis Cippus ut videtur rep. a. 1955 prope amphitheatrum Amiterni in effossionibus ad vinetum instituendum factis. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Zecca.

Fuit fere:

5

P(ublius) Manlius P(ubli) l(ibertus) Hilarus, harispex, Aninia 7P(ubli)8 l(iberta) Prima, Fisevia 1mulieris2 l(iberta) Prisca, Fisevia 1mulieris2 l(iberta) Cypare.

Im. e Zecca repetita. V. Zecca, Abruzzo 5, 1967, 79 n. IV cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 98–99 n. 46 cum im. a Zecca sumpta (AE 1992, 393); Buonocore, in Fonti latine e greche II 675 n. 409; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 68 n. 61 attamen cum versuum ordine turbato (etiam cf. p. 42); Haack, Prosopographie 80–81 n. 54. – Cf. Segenni, Amiternum 146; Stalinski, Ritrovamento 207; Haack, Haruspices 80–81; Buonocore, in Dediche sacre 291. 3 harispex pro haruspex (de qua forma vide ThLL VI.3.13, 1936, 2544–2545 et nunc F. Demma, Stud. Etr. s. 3°, 77, 2014 (2015), 245). – 4 litt. I pro P; 7P(ubli)8 iam recte Segenni ex eo, quod in titulis Amiterninis Publii Aninii fusius memorantur. Publius Manlius Hilarus fuit haruspex scil. privatus Amiterni; de haruspicibus publicis et privatis vide, praeter Thulin, Etruskische Disciplin 155–156, eund., Diz. epigr. III, Roma 1922, 645. 648. 650, praesertim M.-L. Haack, REA 104, 2002, 111–133 (titulus ad p. 116; etiam cf. p. 112. 121. 125); eand., l. l.; S. Montero, in Identità e autonomie 355–366. Nomen Fisevii, iam tit. n. 4184 nominatum, rarissimum videtur. Saec. I p. C. n. tribuerim.

5

[L(ucio) Aufidio] L(uci) l(iberto) Eufem`o´ IIIvir(o) Aug(ustali), L(ucius) Aufidius Verecundus l(ibertus) p(osuit) b(ene) m(erenti).

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 5988. Buonocore, ZPE 58, 1985, 226 n. 12 cum im. phot. tab. XVI fig. 12 (AE 1987, 330) (= id., Abruzzo e Molise II 786 n. 12); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 99 n. 47 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 675 n. 410. – Cf. Segenni, Amiternum 78; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; Stalinski, Ritrovamento 71. Puncta in formam circulorum redacta. 2 Eupem`o´ ego haud recte in ZPE 58; Eufemo pro Euphemo. Tresviros Augustales in tit. Amiterninis memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 128–129 (= id., Abruzzo e Molise I 84). De Aufidiis Amiterninis vide supra ad tit. n. 4241. Litterae ad saec. II p. C. n. adducunt. 8239 tit. sepulcralis tresviri Augustalis Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte secta in formam fastigii supra desinens fracta in angulo superiore sinistro undique levigata attamen in fronte valde pessumdata (130) x 52 x 18. In acroteriis et in area fastigiata encarpa sculpta. Litt. affabre incisae 7–4,3. Rep. a. 2013 prope vicum San Vittorino in praedio, q. d. Campo Santa Maria (de situ vide supra ad tit. n. 8201), muro cuidam exteriori affixa exedrae aedificii cuiusdam ad cultum Christianum pertinentis saec. IV–VII. In situ. Descripsi a. 2015 ex scheda Angelo Russi et ad im. phot.

TITVLI NOVI

2200

REGIO IV

5

D(is) M(anibus) s(acrum). Q(uinto) Vario Fortunato IIIviro Augustali Amiterni, Vediena Athenais coniugi incomparavili, cum quo vixi(t) annos XLV; sibi posterisque suis fecit.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 31481. A. La Regina, Studi Miscellanei 10, 1966, 48; id., Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 441 adn. 476; S. Panella, BDASP 66/68, 1976/78, 485–486 n. II; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 100 n. 48 cum im. phot. (AE 1992, 394); Buonocore, in Fonti latine e greche II 675 n. 411. – Cf. Segenni, Amiternum 73; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; Buonocore, in Fides amicorum 103. Puncta triangularia. – 4 incomparavili pro incomparabili. De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 8238. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta et ex litterarum forma temporis spatio inter saec. II ex. et III in. p. C. n. comprehenso tribuerim.

L(ucius) [R]utilius L(uci) l(ibertus) Oriens III1v2ir Aug(ustalis) ------

Im. phot. ex A. Russi repetita. A. Russi, Arch. Med. 41, 2014, 187 n. 1 cum im. phot. fig. 12. Puncta triangularia. 3 fIR Russi. De ratione nominis fusius disseruit Russi, l. l. (etiam vide supra ad tit. n. 8211). De tresviris Augustalibus Amiterninis vide supra ad tit. n. 8238. Propter usum litterae Claudianae F pro litt. V (de qua cf. Tac. ann. 11,13–14; Svet. Claud. 41,3; Qvint. inst. 1,7,26; Prisc. inst. gramm. 1,4,20 et 1,7,42; de re universa vide R. P. Oliver, AJA 53, 1949, 249–257), dedicata videtur inter a. 41 et 54 p. C. n. (etiam cf. tit. huius regionis 4897 et 5973). 8240 tit. sepulcralis tresviri Augustalis Tabula ex lapide calcario in fronte passim scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra 76 x 79 x 23,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 38 x 57,5. Litt. exiles ad actuarias transgredientes 3. Reperta videtur nescio quando in vico Civitatomassa. Servatur inter reposita praefecturae antiquitatum Amiterni (inv. n. 14076), ubi a. 1993 contuli.

8241 tit. sepulcralis tresviri Augustalis Epistylium ex lapide calcario rotundatum, cui pertinent anaglypha illa pompam funeris et munus gladiatorium repraesentantia [de quibus, praeter auctores infra laudatos, vide Sangue e arena 358 n. 73; F. Guidetti, Arch. Class. 57, 2006, 387–403; etiam vide R. Tuteri, in Arte dall’Abruzzo 41; S. Segenni, in Amiternum 60–61 et K. M. D. Dunbabin, JRA 31, 2018, 699. De re universa vide M. Flecker, Römische Gladiatorenbilder. Studien zu den Gladiatorenreliefs der späten Republik und der Kaiserzeit aus Italien (Studien zur antiken Stadt 15), Wiesbaden 2015], undique levigatum (45,5) x (97) x 25. Cum litterae ex parte marginibus sinistro et dextro sint persectae, pars monumenti magni ex tribus saltem tabulis inter se coniunctis compositi fuisse videtur, quamquam margines tabula in usum posteriorem decussa scabri fieri potuerint. In fronte superne area levigata inscribendo destinata alt. 20, infra duae fasciae ad inscribendum adhibitae alt. 6 et 8 a prima area inscripta cymatio Lesbio separatae ita in formam scalarum redactae, ut crassitudo monumenti deorsum decrescat. Litt. affabre insculptae 11–4,5. Rep. a. 1915 a colono Angelo Maria Ludovici in fundo Torricello appellato in agro ecclesiae S. Pauli vici Barete haud longe a praedio, q. d. Campo Santa Maria (de situ vide supra ad tit. n. 8201), prope vicum San Vittorino sito. Servabatur usque ad a. 1953 Romae in museo nationali Romano (inv. n. 72783; im. phot. n. 2905); exstabat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 4424e), ubi a. 1979 contuli. Hodie servatur in museo Civitella, ubi a. 2008 denuo recognovi.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER -----[- - - IIIvi]r Augustalis [- - - annonam frume]nto levavit [- - -] [- - - ] IIIviro Aug[ustali - - -] - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26432. F. Fornari, NS 1917, 339–340 cum im. phot. fig. 8; A. La Regina, Studi Miscellanei 10, 1966, 39–56 cum im. phot. tab. XXVI fig. 61 et im. del.; Felletti Maj, Tradizione italica 356– 358 cum im. phot. tab. LXXVII fig. a–d; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 100–101 n. 49 cum im. phot. (AE 1992, 395); Buonocore, in Fonti latine e greche II 675 n. 412; Guidetti, l. l. 387 adn. 1; A. Lo Monaco, in E. La Rocca – S. Tortorella (Ed.), Trionfi romani. Catalogo della mostra (Roma, Colosseo, 5 marzo-14 settembre 2008), Milano 2008, 149 cum alia bibliographia; R. Tuteri, in G. Gentili (Ed.), Giulio Cesare. L’uomo, le imprese, il mito (Roma Chiostro del Bramante, 23 ottobre 2008 – 13 maggio 2009), Milano 2008, 136–137 n. 9; F. Mitthof, in Studia Géza Alföldy 196 n. 45. – Cf. Paribeni, Terme di Diocleziano2 58–59 n. 30; A. Maiuri, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 2, 1947, 496 n. 6; I. Scott Ryberg, Rites of the State Religion in Roman Art, Roma 1955, 99–100 cum im. phot. tab. XXXI fig. 48a, tab. XXXII fig. 48b; D. Faccenna,

2201

TITVLI NOVI BCAR 76, 1956/57, 63–64 cum im. phot. tab. III; V. Cianfarani, Abruzzo 3, 1965, 298 cum im. phot. tab. 7 fig. b; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 441; Cianfarani, Schede II n. 3; Segenni, Amiternum 73. 79. 151–152. 155; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; Spadoni, I Sabini nell’antichità 118. 119. 121; S. Segenni, in Quotidien municipal 227; M. Silvestrini, ibid. 355; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 253; eand., in Amiternum 15 cum im. phot.; R. Tuteri, in Sallustio 136. Puncta triangularia. Supplementa magna ex parte a Segenni recepi; notam numeri lineis supra ductis notatam Guidetti unus recte inspexit. – 2 ]- - -]NT LEVAVI[- - -] Fornari; [- - - populum annona ex testame]nto La Regina; [- - - ex testame]nto Guidetti; lev[a]vi[t] omnes praeter Guidetti, qui levavi[t] proposuit. – 3 Augustali Guidetti. Monumentum funerarium faciendum curavit tresvir Augustalis prior, qui bene est meritus de re publica Amiternina, ex eo, quod annonariam pecuniam de suo laxavit (etiam vide supra ad tit. n. 8226); qua propinquitate cum tresviro Augustali altero coniunctus sit, incertum est. Ex forma litterarum saec. I medio p. C. n. tribuendum, cui tempori anaglypha illa sane congruunt.

8242 = ILS 5792 (cf. p. CLXXXV) = I2 1853 (cf. p. 1049) = ILLRP 487 (cf. p. 334) tit. operis publici ad aquae ductum pertinentis Tabula lapidis calcarii ex quattuor partibus inter se coniunctis fere composita a sinistra et in angulo inferiore dextro fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra 62 x (49) x 20. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes infra, a dextra et supra servantur, 50,5 x olim circ. 56,7. Litt. 6/2,1. Rep. inter a. 1888/89 San Vittorino in vinea domini Francesco Giuliano sub regione Torroncino effossionibus institutis in agro ecclesiae S. Pauli vici Barete haud longe a praedio, q. d. Campo Santa Maria (de situ vide supra ad tit. n. 8201). Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 112), ubi a. 1993 contuli.

Fig. a

TITVLI NOVI

2202

REGIO IV

Fig. b

5

10

15

[A]rcatio. [Af arcu ad] castellum ped(es) CX; af [cast(ello) ad angu]lum Ferebra et castellum [qui ibi est p(edes)] 1duo milia trecenti viginti2; af castello ad con[fine(m) castel]lum ad vinias Anchariorum ped(es) [1duo milia2?; af vin]ieis Ancharum ad castellum qui [est ad vin]ias Pacianas p(edes) CCCXX; af vinieis [Pacianeis] ad castellum qui est contra [villam] p(edes) 1nongenti quinquaginta2; af villa Paciana ad castel(lum) [qui est s]ub segete Paciana p(edes) 1ducenti octoginta quinque2; af [castell]o qui est sub segete ad castel(lum) ad [angulu]m Traecis p(edes) 1mille ducenti nonaginta2; a7f 8 angulo [Traecis] ad cast(ellum) qui est ad compitum Trae[cis p(edes) CCXX ?]; ab angul(o) Traec(is) ad cast(ellum) qui est sub [segete] Gavidi p(edes) 1trecenti quadraginta quinque2; ab se7g8ete Gavidi ad ca[st(ellum) primu]m ped(es) 1octoginti triginta2. S(umma) pe(des) 1octo milia sescenti septuaginta2.

Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53790 (adde neg. Mus. Nat. L’Aquila n. 10830). Fig. b: Im. a Rodríguez-Almeida del. N. Persichetti, NS 1891, 96 cum im.; F. Barbanei, ibid. 321–323 adiuvantibus viris doctis Luigi Borsari et Christian Hülsen cum im. del.; Dessau, ILS 5792 (cf. p. CLXXXV); O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 189 (e Persichetti); E. Lommatzsch, huius Corporis vol. I2 1853 (cf. p. 1049); E. Diehl, Altlateinische Inschriften (Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen 38/40), Bonn 1909, 33 n. 310; id., Altlateinische Inschriften5 49 n. 408; Degrassi, ILLRP 487 (cf. p. 334); Warmington, Remains IV 192–195 n. 62; Degrassi, Imagines 216; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 101– 103 n. 50 cum im. phot.; Buonocore, JRT 4, 1994, 185–194 cum im. phot. et del. ab A. Zenodocchio sumptis (= id., Abruzzo e Molise II 793–808 cum additamentis) (AE 1994, 557); id., in Fonti latine e greche II 675–676 n. 413; A. Zenodocchio, BDASP 88, 1998 (2000), 21–36 cum im. phot. et del. (AE 1998, 407); E. Rodríguez-Almeida, MEFRA 112, 2000, 231–236 cum im. del. (cf. AE 2000, 381); S. Segenni, Athenaeum 93, 2005, 603–618 cum im. del. (AE 2005, 438); L. Maganzani, in G. Purpura, Revisione ed integrazioni dei Fontes Iuris Romani Anteiustiniani. Studi preparatori, Torino 2012, 121–125 n. 3.2, quae fere pendet a Lommatzsch, cum im. phot. a Segenni repetita et Italica versione; C. Letta, in Miscellanea Gianfranco Paci 357–369 cum im. del. a Rodrí-

guez-Almeida sumpta et Italica versione. – Cf. Persichetti, Viaggio archeologico 179–187 n. I cum im. del.; Martinori, Via Salaria 122–123 cum im. del.; Palmegiani, Rieti 50 cum im. del.; M. Moretti, Museo nazionale 281; Nicolet, L’ordre équestre I 302–304; M. Pasquinucci, in Gabba – Pasquinucci, Strutture agrarie 106–108; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 9–20; Segenni, Amiternum 77–82, 150–151; eand., Stud. Class. Orient. 37, 1987, 475–476; Bruun, Water Supply 133; S. Zenodocchio, Incontri culturali 1, 1992, 93–97 cum im. phot. et del.; N. Purcell, in T. J. Cornell – K. Lomas (Ed.), Urban Society in Roman Italy, London 1995, 165; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; H. Solin, in Atti Roma I 389 n. 34; Spadoni, I Sabini nell’antichità 118; Stalinski, Ritrovamento 53; Clementi, Amiternum 108–112; B. Di Vincenzo, BDASP 95, 2005 (2006), 92; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 245; eand., in Epigrafia 2006 II 722; eand., in Campi aperti 182. 185; eand., Epigraphica 72, 2010, 371–372 (cf. AE 2010, 401); Dupraz, Vestins 201–202; M. Heinzelmann – D. Jordan – C. Murer, JRA 23, 2010, 59–60; R. Tuteri, Stud. Class. Orient. 56, 2010, 179–180; eand., in Fucino V 512; S. Segenni, in Amiternum 17. 26–27 cum im. phot.; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 44. 49–50. 52; I. Di Stefano Manzella, in Miscellanea Gianfranco Paci 252–253; R. Tuteri, in Sallustio 139.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Puncta sursum directa haud semper insculpta. – 4 33CCCXX pro duo millia trecenti viginti. – 6 33 pro duo milia. – 9 DCCCC1 pro nongenti quinquaginta. – 10 CC1XXXV pro ducenti octoginta quinque. – 12 3CCXC pro mille ducenti nonaginta. – 15 CCCX1V pro trecenti quadraginta quinque. – 16 DCCCXXX pro octoginti triginta; 8333DC1XX pro octo milia sescenti septuaginta; de forma numeri 1 nunc vide A. Mincuzzi, Epigraphica 82, 2020, 285 n. 25. Vide af pro ab (v. 2, 4, 7, 9, 10; cf. Di Stefano Manzella, l. l. 252), vinias pro vineas (v. 5, 7) nec non vinieis pro vineis (v. 6, 7); Ancharum pro Anchariorum (v. 6), at pro af i. e. ab (v. 12) et secete pro segete (v. 15). Praetermittenda quoque non est generis permutatio vocabuli castelli, scil. castellum qui [est] (v. 6–7; etiam vide Kruschwitz, Römische Inschriften 58); de castellis aquae vide ThLL III 3, col. 525; inter al. vide G. Tedeschi Grisanti, in Trionfo dell’acqua 151–155 et Del Chicca, Frontino 132–133. 1 [- - -]rcatio Lommatzsch, Dessau, Degrassi, Segenni, Suppl. It.; [me]rcatio Diehl respuens aperte [alte]rcatio; [- - -]rcatio Warmington, qui postulavit [pur]catio pro [pur]gatio (ut Di Stefano Manzella, l. l. 252) vel etiam [a]rcatio, respuens ex. gr. [me]rcatio, [alte]rcatio, [fu]rcatio, [bifu]rcatio, [dema]rcatio; [pu]rgatio ego; [fu]rcatio Rodríguez-Almeida, id est “biforcazione”, “diramazione”, [a]rcatio pro [a]rcuatio Segenni, Athenaeum, i. e. opus arcuarum vel arcuatura; [a]rcatio scil. opus arcuatum Letta: “la scritta in caratteri maggiori a lin. 1 sarebbe come una sorta di cartello indicatore o didascalia del manufatto, mentre alle linee successive sarebbero elencati in sequenza, da castellum a castellum, i vari tratti del percorso con cui l’acquedotto risaliva da queste arcate fino al caput aquae”. – 2 [- - - ad] castellum Lommatzsch, Warmington; [a - - - ad] castellum Dessau, Diehl, Degrassi, Segenni, Suppl. It.; [af lacu ad] castellum Zenodocchio; [af arc(atione)] dubitanter Letta; p(edes) Degrassi, Segenni, Suppl. It. – 3 [- - -]lum Ferebra Lommatzsch, Degrassi; [- - -]lumferebra Dessau addens “vocabulum mirum”, Diehl, Altlateinische Inschriften; [- - -]lum ferebra id. addens “unverständlich, vgl. terebra”; [- - - ad castel]lum Ferebra Warmington, Segenni, Suppl. It.; [ad angu]lum Ferebra ego, Zenodocchio, Letta; [ad angu]lum 7t8erebra Rodríguez-Almeida coniciens terebra[tum] vel terebra[e] vel etiam locutionem angulus [qui dicitur] terebra (“il punto di allaccio chiamato il foro”; “l’angolo ove si è fatta la perforazione per derivare il nuovo dotto”). – 4 [- - -]MMCCCXX ab castello ad co Lommatzsch; [- - - ped(es) - - -]MMCCCXX ab castello ad co Dessau, Diehl; [p(edes) - - -]MMCCCXX ab castello ad co Degrassi; [- - - p(edes)] MMCCCXX ab castello ad co|[llem - - -] Warmington (iam apud Nicolet); [- - - p(edes)] MMCCCXX ab castello ad con Segenni, Suppl. It.; ab pro af editores priores. – 4–5 con|[fin(ium)] non excludit Segenni, Athenaeum, collato loco Front. aq. 5 (scil. in confinio hortorum Torquatianorum). – 5 [- - -]lum Lommatzsch, Dessau, Diehl, Degrassi, Segenni, Suppl. It.; [- - - castel]lum Warmington. – 6 [- - - af vin]ieis Lommatzsch, Dessau, Diehl, Degrassi, Warmington, Segenni, Suppl. It. – 7 [est contra vin]ias Pacianas Lommatzsch, Diehl, Altlateinische Inschriften5, Degrassi, Warmington, Segenni, Suppl. It.; [est ad vin]ias? Pacianas Diehl, Altlateinische Inschriften; [- - -]ias Pacianas Dessau. – 8 [Pacianeis?] Dessau, Diehl. – 9 [- - ped(es)] DCCCCL Dessau, Diehl, Altlateinische Inschriften; [villam p(edes)] DCCCCL Lommatzsch, Diehl, Altlateinische Inschriften5, Degrassi, Warmington, Segenni, Suppl. It. – 10 [quei est s]ub segete Lommatzsch, Diehl, Altlateinische Inschriften5, [compitu]m Traecis Lommatzsch, Dessau, Diehl, qui autem non excludit [angulu]m Traecis, Degrassi, Warmington, Segenni, Suppl. It. – 13 [- - -] Lommatzsch, Dessau, Degrassi, Segenni, Suppl. It.; [Traec(is)?] Diehl, Warmington. – 14 [cis p(edes) - - -] ad Lommatzsch, Dessau, Diehl, Warmington; [cis p(edes) - - -] at Degrassi; [cis

2203

TITVLI NOVI p(edes) - - -] Segenni, Suppl. It.; 14 ex. illud angulo emendandum fortasse compito ut Letta demonstravit, ex eo quod v. qui praecedit legitur ad compitum. – 15 [seg(ete)?] Dessau, Diehl, Altlateinische Inschriften; [secete] Diehl, Altlateinische Inschriften5; p(edes) omiserunt Lommatzsch, Dessau, Diehl, Degrassi, Warmington; segete Degrassi. – 15/16 ad ca|[stellu]m omnes; ad ca|[st(ellum?) imu]m RodríguezAlmeida; ad ca|[st(ellum primu]m quamquam dubitanter Letta, autem fortasse recte. Supplevi nisus emendationibus quae proposuit Letta, scil. v. 1 [arcatio], v. 2 [af arcu] potius quam [af arc(atione)], v. 16 primu[m]. In titulo enumerantur inde a castello usque ad castellum intervalla itineris qua aquae ductus subiret per praedia, vineas et segetes in agro Amiternino posita ab arcubus in caput aquae. Contra vide Rodríguez-Almeida, qui titulum ad furcationem rettulit et opinatus est agi non de tutela et purgatione aquae ductus neque de substructione adhibita ad fulciendum aquae ductum ipsum attamen de opere quodam adiuncto nempe additione aquae ductus qui ante fuit, quae additio vocatur furcatio (nota autem hoc vocabulum usque ad hunc diem in lingua Latina patefactum non esse; de vocabulo furcae etiam vide I. Di Stefano Manzella, ZPE 111, 1996, 222–223), cuius lex quaedam distincte designat rationem, longitudinem, intervalla et cetera (de cursu aquae ductus fusius disseruerunt ego et Zenodocchio); attamen Segenni, l. l. 605 adn. 5 et Letta, l. l. 363 recte cogitaverunt titulum cum lege quadam exaequari non posse. Etiam notandae sunt quae sequuntur, scil.: Nicolet, l. l. Ancharios et Paccios agros possidentes cum “Anchari et Paceni pastoribus” illis in Ciceronis oratione pro Cluentio (161) nominatis esse coniungendos fortasse recte suspicatus est; attamen cf. nomen Paceni vel Pacenii, de quo vide Schulze, Eigennamen 203 et tit. huius Corporis vol. I2 2821 (cf. p. 1089) Patavii repertum; de nomine gentilicio Paccii fusius disseruerunt M. Chelotti, in Canosa II 18–19 et Camodeca, in Valle di Comino VIII 49–50 (alia bibl. inveniri potest supra ad tit. n. 3739). De nomine Gavidii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 452 et H. Solin, in S. Marchesini – P. Poccetti (Ed.), Linguistica è storia. Sprachwissenschaft ist Geschichte. Scritti in onore di Carlo De Simone. Festschrift für Carlo De Simone (Ricerche sulle lingue di frammentaria attestazione 2), Pisa 2003, 169. De vocabulo villae vide E. Maróti, Oikume 1, 1976, 114 adn. 33; de segete cf. V. E. Christmann, in EV IV, Roma 1988, 752–755. Titulum in sermonem Italicum, collatis quoque coniecturis a Letta publici iuris factis, vertere conor: “(Qui è la) parte costruita su arcate. Dalla (prima) arcata fino al (vicino/primo?) serbatoio 110 piedi (= m 32,52); da questo serbatoio fino alla curva detta Ferebra e al serbatoio ivi ubicato 2320 piedi (= m 686,02); da questo serbatoio fino al vicino serbatoio sito presso il vigneto di proprietà degli Ancari [2000 piedi (= m 591,40?]); dal vigneto degli Ancari fino al serbatoio posizionato in prossimità del vigneto di proprietà dei Paci 320 piedi (= m 94,62); dal vigneto dei Paci fino al serbatoio prospiciente alla villa Paciana 950 piedi (= m 280,91); dalla villa Paciana fino al serbatoio collocato nelle vicinanze del seminativo di proprietà dei Paci 285 piedi (= m 84,27); dal serbatoio collocato nelle vicinanze del terreno (di proprietà dei Paci) fino al serbatoio situato presso la curva del Trace 1290 piedi (= m 381,45); dal serbatoio situato presso la curva del Trace fino al serbatoio situato presso il bivio del Trace [220 piedi (= m 65,05)?]; dal serbatoio situato presso la curva (vel potius crocicchio) del Trace fino al serbatoio collocato nelle vicinanze del seminativo di proprietà di Gavidio 345 piedi (= m 102,01); dal serbatoio collocato nelle vicinanze del terreno di proprietà di Gavidio fino al primo (?) serbatoio 830 piedi (= m 245,43). Un totale di 8670 piedi (= m 2563,71)”. Saec. I medii a. C. n. esse potest.

TITVLI NOVI

2204

8243 tit. operis cuiusdam Titulus a sinistra et infra fractus ex tessellis nigris compositus ad opus musivum exstructum ex tessellis albis pertinens. Rep. a. 1878 Preturo. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 1990 ex diagrammate in schedis Angeli Leosini servato.

Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]imius Vet(ti) f(ilius) [- - -?] [- - - fa]ciund(um) [cur(avit)]. Im. a Leosini del. Leosini, ms., b. 6, fasc. 9, scil. epistula d. 22 m. Sept. a. 1878 cum im. del.; inde S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 103 n. 51 cum im. del. a Leosini sumpta (AE 1992, 396); Buonocore, in Fonti latine e greche II 676 n. 414; I. Simon Cornago, in Nacimiento 259 cum im. del. a Segenni sumpta. – Cf. Segenni, Amiternum 190; Buonocore, in Dediche sacre 291; eund., Epigraphica 72, 2010, 372; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 300. Supplevit Segenni, quam sequor. – 1 de nomine gentilicio Septimii fortasse agitur, quod nomen redit tit. n. 4233. 4417. 4508. 4528. 8360; attamen, ex eo, quod tit. antiquior esse videtur, non excludo nomina ex. gr. Dasimii vel Decimii vel al. (vide Solin – Salomies, Repertorium2 243); de raro praenomine Vettii vide Salomies, Vornamen 96; eund., in Prénoms 37. – 2 [fa]ciund(um) pro [fa]ciend(um). – 2–3 [- - fa]ciund(um) | [curavit] Segenni, Lega, Simon Cornago. Ad quod aedificium vel monumentum titulus pertineat, est incertum. Saec. I medii a. C. n. vel paulo antea fuisse videtur.

REGIO IV Epigrafia e ordine senatorio I 152–154; Segenni, Liberti 15. 48–49; Camodeca, in Storia del Mezzogiorno I 61. 78; Simelon, Propriété en Lucanie 95–96; M. Chelotti, in Epigrafia e territorio IV 15–18; Andermahr, l. l.; M. Silvestrini, in Miscellanea Lidio Gasperini 997–1000; S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 25–35 (cf. AE 2002, 398); V. A. Scalfari, in Lazio & Sabina V 125–131. De officio actoris vide A. Bricchi, in Statuti municipali 335–382. Saec. II medio p. C. n. tribuerim. 8245 tit. sepulcralis aerarii Stela lapidis calcarii ex pluribus partibus inter se coniunctis fere composita infra et supra fracta, in fronte levigata (65) x (52) x ?. Corona cum acroteriis et vittis videtur errore superimposita. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars inferior non servatur, ? x 45; in area marginata supra titulum anaglyphum claustri insculptum est (de quo etiam vide infra ad tit. n. 8343 et Felletti Maj, Tradizione italica 362; cf. ex. gr. urnas quae arcam ferratam bullatam nec non claustro praeditam imitantur Corfinii repertas, de quibus praesertim vide G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1959, 299–300; Mattiocco, Contributi 118–203; Van Wonterghem, Forma Italiae 194. 281–282, 298; Diebner, Aesernia 161–163; eand., in Romanisation du Samnium 235–236). Litt. 3/12,5. Rep. saec. XIX ex. casu et fortuito a domino Angelo Maria Ludovici in praedio, q. d. Mandorlicchie, prope vicum San Vittorino sito. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

8244 tit. sepulcralis actoris “Fragm(entum) Inscr(iptionis) ex Amitern(o) nunc ap(ud) Venant(ium) Lupacchinium Aquil(anum)” Antinori. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Antinori.

Fuit fortasse: -----C(ai) Brutti Pr[ae]sentis act(or-) -----Im. ab Antinori del. Antinori, ms. XLIII 71 cum im. del. fig. I. 1; a quo pendet A. Pasqualini, in Scritti Fulvio Grosso 494. 496–497 n. I cum im. del. fig. 1 n. 4 ab Antinori deprompta (AE 1981, 292); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 103 n. 52 cum eadem im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 676 n. 415. – Cf. Segenni, Amiternum 88; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; S. Segenni, in Amiternum 19; I. Trafficante, Acme 61, 2, 2018, 43. 49. 50. 54. Caius Bruttius Praesens fuit consul II a. 139 p. C.; de re universa vide E. Groag, PIR2 B 164 et Andermahr, Totus in praediis 182–187 n. 89. De gente et eius praediis vide, praeter W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, 77 n. 5 et G. Camodeca, in

Erotì, aerario, Baia Lamul7l8a p(osuit). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 213 cum im. del.; id., NS 1896, 537 cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 205 n. XIX; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 104–105 n. 53 cum im. phot. (AE 1992, 397); Buonocore, in Fonti latine e greche II 676 n. 416. – Cf. H. Gummerus, JDAI 28, 1913, 119 n. 9; Segenni, Amiternum 158; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 15–16 n. 16 cum im. phot. 10 (etiam cf. p. 10–11. 13).

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2205

TITVLI NOVI

Puncta in formam virgulae acclivis insculpta. 2 LAMVLIA lapis pro Lamulla; LAMVL[.]A Persichetti, ms. Cognomen Lamullae hic solum occurrit (vide Solin – Salomies, Repertorium2 349. 500). Aerarius i. e. faber aerarius, de quo officio vide von Petrikovits, in Handwerk 84; contra vide Felletti Maj, l. l., quae de custode pecuniae vel de mensario est suspicata. Nomen gentilicium Baii redit tit. n. 4246; vide Sextum Baium Pudentem illum (A. Stein, PIR2 A 36) tit. n. 4964. 8967 Curibus Sabinis repertis memoratum (vide infra ad tit. cum bibliographia), unde Segenni non excludit, nescio an recte, quominus gens Pudentis eadem ac Lumullae fuerit et res rationesque nonnullas in agro Amiternino contraxerit. Litterae ad saec. II medium p. C. n. adducunt. 8246 tit. sepulcralis paedagogi Stela lapidis calcarii a sinistra magna ex parte fracta, in fronte perquam adesa, a tergo levigata 112 x 58 x 28. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fascia continua cincta 92 x 46. Litt. valde attritae 6,5–2 (nota v. 7–9 alia manu adiectos esse). Rep. circ. saec. XX medio prope vicum Coppito in regione, q. d. S. Sebastiano. Servatur Coppito in aedibus gentis Duronio. Amicus Romano Cordella a. 2015 contulit et me certiorem fecit.

5

D(is) M(anibus) s(acrum). C(aio) Iulio C(ai) l(iberto) Hermeti, L(ucius) Iulius C(ai) f(ilius) Maximus optim(o) paedagog(o) et Iuliae Clarae coniugi eius.

Fig. b

Fig. a

Fig. g

TITVLI NOVI

2206

Fig. a: Im. phot. a Segenni sumpta. Fig. b: Im. phot. a Mauro Ciotti facta. Fig. g: Im. phot. a Romano Cordella sumpta ope machinae computatoriae tractata. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 136–137 n. 108 cum im. phot. (AE 1992, 440); Buonocore, in Fonti latine e greche II 685 n. 471; id., Epigraphica 78, 2016, 361–363 n. 13 cum im. phot. fig. 20–21 (AE 2016, 375). – Cf. G. Marinangeli, BDASP 47/50, 1957/1960 (1962), 361. 365 cum im. phot. tab. 10 fig. 19 sine transcriptione; Segenni, Amiternum 212 cum im. phot. tab. LI fig. 1; H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 363); Brancato, Repertorium II 93. Puncta in formam circulorum redacta. 4 C. Iulius, – 6 et Iulia [-2?-]era cog(nato) Segenni coniciens cognomina Glycerae vel Piloterae fuisse, inde ego, in Fonti latine e greche II; [V]era Solin. De officio paedagogi vide inter al. W. V. Harris, Quad. Stor. 27, 1988, 5–26; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 23–31 (cum amplissima bibliographia); Cristofori, Non arma virumque2 522–537; Chr. Laes, Epigraphica 71, 2009, 303– 325. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. I ex. p. C. n. vel paulo postea tribuenda est.

REGIO IV Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 229–230 n. 29 cum im. phot. tab. XVII fig. 29 (= id., Abruzzo e Molise II 792 n. 29); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 131–132 n. 101 cum im. phot. (AE 1992, 433); Buonocore, in Fonti latine e greche II 684 n. 464. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121. 1 [Prot]ogenes, [Di]ogenes, [Arist]ogenes ex. gr. – 7 [Aristo]demus, [Philo]demus et sim. De concubinis vide S. Treggiari, PBSR 49, 1981, 71–81; A. J. McGinn, TAPhA 121, 1991, 335–375 et M. Tramunto, Arch. Ven. n. s. 5°, 206, 2008, 5–31. Videtur fuisse titulus sepulcralis familiae servorum libertorumve. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. p. C. n. et saec. II in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8248 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata (21) x (26) x circ. 0,5. Litt. grandiores affabre sculptae 10,5. Rep. circ. a. 1891 in agro Amiternino forsitan haud longe ab urbe L’Aquila. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

8247 tit. sepulcralis fortasse familiae servorum libertorumve Tabula ex lapide calcario a sinistra, supra et infra fracta, in fronte levigata fissuris laesa (62,8) x (53,2) x ? Litt. 8,6– 4,3. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

-----[- - -]+R[- - -] [- - - e]t Q(uint-) A[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 239 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 190 n. XIV cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 204 n. XV; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 105 n. 54 cum im. phot. errore conversa; Buonocore, in Fonti latine e greche II 676 n. 417. – Cf. eund., Epigraphica 72, 2010, 372. 2 puncta in formam virgulae acclivis insculpta. 1 + est hasta acclivis; 1 VII[- - -] d’Angelo; [- - -]R++[- - -] Segenni. Litterae ad saec. I ex. p. C. n. adducunt.

5

- - - - - -? [- - -]ogenes, [- - - c]oncubinae, [- - - H]eleno, [- - - S]eleuco, [- - - P]rimae, [- - - P]rimillae, [- - -]demus, ------

8249 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam fissuris et lichenibus pessumdata, a tergo paululum scabra 87 x (140) x 12. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata fascia continua cincta, cuius partes supra et infra exstant, 65,7 x ?. Litt. affabre incisae 14/10. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 11), ubi a. 2007 contuli. [Ex testament]o Q(uinti) Acuri Q(uinti) f(ili) Qui(rina), [arbit]ratu [Acuriae Q(uinti) f(iliae) - - -]lae sorori[s].

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2207

TITVLI NOVI N. Persichetti, NS 1895, 475 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 106 n. 56 cum im. phot. (AE 1992, 399); Buonocore, in Fonti latine e greche II 677 n. 419. – Cf. Segenni, Amiternum 159; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 245; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372 (cf. AE 2010, 401). Puncta in formam circuli redacta. 3 omisit Persichetti, +[- - -] Segenni. De nomine gentilicio Acurii vide tit., qui praecedit. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35347 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2237). S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 105 n. 55 cum im. phot. (AE 1992, 398); Buonocore, in Fonti latine e greche II 677 n. 418. – Cf. H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2009, 92; Buonocore, in Tribù romane 34. Puncta triangularia sursum directa et in formam aculei rosae redacta. Supplevit Segenni, quam sequor. – 1 de supplemento [ex testament]o in dubio manent Solin – Caruso, l. l. – 3 [Pol]lae non excludit Segenni. Nomen gentilicium Acurii redit tit. n. 4505. 8250. Ex litterarum forma aetatis Augusteae esse videtur, cui tempori locutiones ex testamento et arbitratu (de quibus inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20. 1969, 385–386; A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et Solin – Caruso, l. l. 92–93) sane congruit.

8251 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam pessumdata (20) x (15) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes 4,8–3. Rep. m. Febr. a. 1892 a domino Vincenzo Caccia effossionibus in praedio suo institutis sito in regione Santa Maria a Colle inter vicos Scoppito et Civitatomassa. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

8250 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, infra fracta, in fronte levigata (37) x (45) x circ. 6. Litt. nunc colore rubro repletae 5,8/5. Rep. a. 1895 in fundo Le Chiuse in vinea effodienda domini Nicola Berardi, prope vicum San Vittorino. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

5

C(aius) Acurius 1mulieris2 l(ibertus) Blandus L(ucius) [- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

-----[- - -]+[- - -] [- - -] P(ubl-) Ael[i- - - -] [- - -]+ ASOL[- - -] [- - -]demo S+[- - -] [- - -]+[- - -] - - - - - -?

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1892, 169 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 197 n. XXXI cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 106 n. 57 cum im. phot. (AE 1992, 400); Buonocore, in Fonti latine e greche II 677 n. 420. – Cf. Segenni, Amiternum 185–186. 2 punctum in formam virgulae acclivis insculptum. 1 + pes hastae rectae. – 3 + vestigium litt. incertae; post litteram A Persichetti punctum notavit. – 4 [- - -]MO Persichetti; + vestigium lineae descendentis rotundatae ad litt. O fortasse pertinens. – 5 + est cornu supra hastae rectae vel declivis. 4 [Aristo]demo, [Philo]demo vel sim. Attamen ratio nominis tota incerta manet. Ex litterarum forma saec. III in. p. C. n. tribuerim.

TITVLI NOVI 8252 tit. sepulcralis “Inscr(iptio) Caesae [i. e. Cese] prop(e) Amitern(um) in curte Dom(inica) Baron(ali). Vidi. Ead(em) excr(ipsit) Sabbatin(ius) [i. e. Ludovicus Sabbatini d’Anfora, episcopus Aquilensis inter a. 1750–1776] Inscr(iptiones) Regn(i)” Antinori; d. 25 m. Nov. a. 1767 titulum contulit Luigi Ernesto Riccomanni (1741–1788) “nel Palazzo de’ Sig.ri Marchesi Quinzi in un loro feudo chiamato le Cese non lungi dalle ruine di Amiterno”. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Antinori et Riccomanni.

Fuit fortasse: Aesuiae 1mulieris2 l(iberta) Charini ded(erunt) fili. Im. ab Antinori del. Antinori, ms. XLIII 158 cum im. del. fig. I. 3; Riccomanni, ms. 121 n. 9; ex Antinori pendet A. Pasqualini, in Scritti sul mondo antico 499–500 n. III cum im. del. fig. 1 n. 4 ab Antinori deprompta (AE 1981, 294); G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 81 n. 38 cum im. del. fig. 5 e Riccomanni (cf. AE 1991, 579); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 107 n. 58 cum im. del. ab Antinori sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 676 n. 415. – Cf. H. Solin, Arctos 26, 1992, 121 (AE 1992, 401) (= eund., Analecta epigraphica 363). 1 Aesu(v)iae Pasqualini, Paci, Aesuiae Segenni, Aesuiae recte Solin. – 2 dat. sing. cognominis Charis quoque Charidi/Chariti reperiri potest (de quo cognomine vide H. Solin, Arctos 54, 2020 [2021], 248). Nomen Aesuii hic solum memorari videtur (etiam cf. Solin – Salomies, Repertorium2 8). Paci, l. l. non excludit, quominus forma Aesuvii ad formam Esuvii reducenda sit. Aetatis imperatoriae incertae. 8253 tit. sepulcralis Cippus potius quam stela supra rotundatus ex lapide calcario infra fractus fissurisque laesus (64) x 64 x ?. Litt. 7–5. Rep. ut tradunt saec. XXI in. prope regionem Costarella nuncupatam inter vicos Preturo et Civitatomassa sita iuxta viam S.S. 17. Servari videtur in praedio domini Ermenegildo De Benedictis sito prope eum locum, ubi in lucem tit. est detectus. Descripsi ut potui a. 2014 e scheda Segenni et ad im. phot.

2208

REGIO IV P(ublius) Aufidius 1mulieris2 l(ibertus) Alexsa, Aufidia Fausta; in agr(o) p(edes) XIIII. Im. phot. e Segenni repetita. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 240 n. II cum im. phot. (AE 2007, 448). – Cf. Zenodocchio, Viabilità 183. Puncta in formam trianguli sursum directi insculpta. 2 Alexsa pro Alexa. Aufidii fusius in tit. Amiterninis memorantur. Tit. n. 4468 ad eosdem pertinet, ubi laudatur pedatura in front(e) p(edes) XII. Ex litterarum punctorumque forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 8254 tit. sepulcralis Tabula lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis fere composita ab utroque latere fracta marginibus superiore et inferiore imminuta, in fronte valde deturpata, a tergo scabra (40) x (85) x 9. Litt. exiles 12–8. Rep. a. 1947 adhibita in sepulcro quodam aetatis posterioris in vico Colle di Roio. Servatur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 23944), ubi a. 1979 descripsi.

- - - - - -? [- A]lfenus L(uci) f(ilius) [- - -] [- - -]++S +++VM[- - -] - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26729. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 182–183 n. 10 cum im. phot.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 107 n. 59 cum im. phot. (AE 1992, 402); Buonocore, in Fonti latine e greche II 677 n. 422. – Cf. Segenni, Amiternum 227. 1 puncta triangularia. 2 + vestigia litt. incertarum; [- - -]++S+++[- - -] ego, Epigraphica. Nomen Alfeni tit. n. 4464 quoque memoratur (de nomine etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 461; R. Lázaro Pérez, in Homenaje Armin U. Stylow 187– 195). Non sine dubiis saec. I p. C. n. tribuerim. 8255 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae. Rep. casu et fortuito saec. XX medio prope vicum Canzatessa. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Marinangeli.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Amiternius [A]ries fec(it). Im. phot. a Marinangeli sumpta. G. Marinangeli, BDASP 47/50, 1957/1960 (1962), 330 cum im. phot. tab. 10 fig. 17; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 190 n. 210 cum im. phot. a Marinangeli deprompta (AE 1992, 502); Buonocore, in Fonti latine e greche II 702 n. 581. – Cf. Segenni, Amiternum 228. 2 supplevit Segenni, cum qua H. Solin, Arctos 45, 2011, 145 quoque consentit. Plumbarius Amiternius Aries libertus civitatis esse videtur (cf. C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 304; F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 183 F13). Nomen gentilicium Amiternii (de quo inter al. vide C. Bruun, in Epigrafia 2006 II 540) in fistula n. 4223 quoque memoratur (etiam vide tit. n. 4231. 4224?. 8256). Aetatis imperatoriae incertae. 8256 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique levigatus autem passim fissuris laesus corona crepidineque in fronte et ab utroque latere prominentibus praeditus 87 x 45 x 32. Litt. ad actuarias transgredientes 7/3,7 (adprecatio in fascia superiore extra aream marginatam incisa est). Rep. a. 1902 prope San Vittorino sub collis San Maolo nuncupati radicibus apud rivum Fosso del Frate haud longe ab amphitheatro Amiterni in effossionibus a domino Enrico Giorgi in praedio suo factis. L’Aquila in vestibulo aedium gentis Salvati-Agnifili in areola del Cavaliere appellata sitarum a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

5

D(is) M(anibus). Amiternius Capriolus Salviae Iuste coiugi dulcissimi b(ene) m(erenti) posuit.

2209

TITVLI NOVI Im. phot. a M. B. sumpta. N. Persichetti, NS 1902, 384 cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 205–206 n. XXI; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 160–161 n. 148 cum im. phot. (AE 1992, 475); Buonocore, in Fonti latine e greche II 691 n. 510. – Cf. Segenni, Amiternum 147. Puncta in formam virgulae acclivis insculpta. 1 omisit Persichetti. – 3–4 SAL|VIAEIVS k T k F Persichetti et d’Angelo. – 4 IVS k T k E vidi in lapide, Iust7e8 Segenni. – 4/5 Iuste coiugi dulcissimi pro Iustae coniugi dulcissimae. De nomine gentilicio Amiternii vide supra ad tit. qui praecedit. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta inter saec. II ex. et III in. p. C. n. tribuerim. 8257 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte scalpro dentato dolata (99,8) x (70,8) x circ. 28. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars infra nunc deest, ? x 62,8. Supra aream marginatam forma trianguli efficta est, in qua rosa insculpta. Litt. accurate insculptae 5/3,7. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur San Vittorino in crypta ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

L(ucius) Annaeus L(uci) l(ibertus) Hieros, Vacúnia P(ubli) l(iberta) -----Im. phot. a. M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 227 n. 22 cum im. phot. tab. XVII fig. 22 (AE 1987, 332) (= id., Abruzzo e Molise II 789– 790 n. 22); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 108–109 n. 61 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 678 n. 424; id., in Annaei 67 n. 108.

TITVLI NOVI

2210

REGIO IV

Puncta triangularia. 1 L(uci) l(ibertus) om. Segenni. Nomen gentilicium Annaei in tit. Italiae repertis memoratum fusius tractavi in Annaei, l. l. 39–72. Nomen Vacunii aliunde ignotum ex nomine deae Vacunae depromptum esse videtur (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 196). Litterae ad saec. I p. C. n. saltem adducunt. 8258 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario semicirculata a dextra fracta 120 x (35) x 30. Litt. parum accurate insculptae. Unde prodierit, ignoratur. Servabatur in fundo Casale prope vicum Scoppito sito in villula marchionissae Betti-Spaventa, ubi a. 1898 Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: Q(uintus) Annalenus L(uci) [f(ilius)], Mamia T(iti) f(ilia). Im. a Persichetti del. N. Persichetti, NS 1898, 424 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 109 n. 62 cum im. del. e Persichetti repetita (AE 1992, 403); Buonocore, in Fonti latine e greche II 678 n. 425. – Cf. Segenni, Amiternum 185. Ex eo, quod Annalenus et Mamia cognominibus carere videntur, non excludo, quominus tit. alterius partis saec. I a. C. n. esse quoque possit. 8259 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in angulo superiore dextro et infra fracta, in fronte perquam pessumdata undique levigata (73) x 44 x 17,5. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius pars inferior deest, ? x 38,5. Litt. affabre insculptae 5/3. Supra aream marginatam insculpta est aedicula fastigio coronata acroteriisque praedita ab utroque latere et infra tribus fasciis continuis distincta, in qua a sinistra efficti sunt homines duo ante dolium stantes manibus extensis coram doliis duobus aliis (quae anaglypha ad effigiem venditionis cuiusdam adducunt); a dextra inspici potest homo alter qui, ut videtur, ante aram encarpo ornatam sacrificium quoddam facit. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni, ubi a. 2007 contuli.

5

Dis Manib(us) sacr(um). Q(uintus) Aponius Q(uinti) l(ibertus) Narcissus Paezusae mat(ri) et ------

Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 61.2264. Zimmer, Berufsdarstellungen 216–217 n. 173 cum im. phot.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 144–145 n. 123 cum im. phot. (AE 1992, 452); Buonocore, in Fonti latine e greche II 687 n. 486; B. Nannarone, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 75–79; Broekaert, Navicularii 460–461 n. 1227. – Cf. A. La Regina, Studi Miscellanei 10, 1966 cum im. phot. tab. 46 fig. 2; Segenni, Amiternum 92. 200 n. 11 cum im. phot. tab. XLVI fig. 2; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 15 n. 4 cum im. phot. fig. 1a et del. fig. 1b (etiam cf. p. 3–4. 12–13). Puncta in formam circuli redacta.

2–4 SACR Q APONIVS | Q L NARCISSVS | PAEZUSAE MAT(tri) ET (sibi) dividit Nannarone. Quintus Aponius Narcissus, ut ex anaglypho elicitur, negotiator vel mercator fuisse videtur. Nomen Aponii tit. n. 4322. 4374 quoque nominatur. Saec. I medio vel paulo post p. C. n. tribuerim, cui tempori formula Dis Manib(us) sacr(um) compendiis scripta sane congruit. 8260 tit. sepulcralis Cippus ut videtur ex lapide calcario a dextra et infra fractus. Litt. affabre insculptae. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur inde ab a. 1894 muro cuidam exteriori affixus aedium privatarum domini Serafino del Zio in praedio Villa Vallicella appellato haud longe a vico Pizzoli, ubi Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: C(aius) App[- - -] C(ai) l(ibertus) Ero[- - -] [i]n f[r(onte) p(edes) - - -], [in agr(o) p(edes) - - -]. Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1894, 195 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 109–110 n. 63 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 404); Buonocore, in Fonti latine e greche II 678 n. 426. – Cf. eund., Epigraphica 72, 2010, 372. 1–2 ratio nominis casu nom. exarata mihi esse videtur, quae autem quomodo restituenda sit, mihi non liquet (titulis Amiterninis collatis, nomen gentilicium Appuleii vel Appaei excludendum non est; cognomen Eros verisimile videtur). De

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER nomine gentilicio Appuleii etiam cf. M. D’Asdia, Arch. Class. 53, 2002, 453. – 3–4 dedi ad exemplum sequens Segenni; attamen v. 3 [(ex) testame]n(to) f(ieri) [i(ussit)] quoque supplere potuissem. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 8261 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte valde pessumdata (24) x (35) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes exstant superne et a sinistra. Litt. 4,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur muro cuidam exteriori affixa aedium dominae Angela Giusti in vico San Vittorino sitarum, ubi a. 1891 Persichetti descripsit; in eodem vico a. 1979 Segenni recognovit muro exteriori affixam aedium privatarum iuxta viam Castello sitarum. Iam inde ab a. 1988 periisse videtur. Descripsi a. 2007 ex scheda Segenni.

2211

TITVLI NOVI T(itus) Aquius Q(uinti) f(ilius), Q(uintus) Aquius Q(uinti) f(ilius) Qui(rina) Canus. Im. a Zenodocchio del. Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 374–375 n. 2 cum im. del. fig. 6 (AE 2010, 406). – Cf. eund., in Tribù romane 34. Non excludo, quominus T. Aquius Q. f. fuerit frater Q. Aquii Q. f. Cani. Nomen gentilicium Aquii in tota regione Amiternina non memoratur; de nomine vide O. Salomies, Arctos 46, 2012, 143. Alterius partis saec. I a. C. n. esse potest. 8263 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta, in fronte valde adesa, a tergo paululum scabra (40) x (37) x 27. Litt. minus accurate insculptae 5/3,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur San Vittorino in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli.

C(aius) Appuleiu[s - - -] +++L++[- - -]. -----Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1891, 97 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 187 n. III cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 110 n. 64 cum im. phot. (AE 1992, 405); Buonocore, in Fonti latine e greche II 678 n. 427. – Cf. Segenni, Amiternum 160. Puncta triangularia videntur. 2 + vestigia litterarum incertarum. Caium Appuleium alterum tit. Amiternino n. 4239 quoque reperies (etiam vide tit. n. 4292). De nomine cf. M. D’Asdia, Arch. Class. 53, 2002, 453. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8262 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra rotundata 65 x 50 x ?. Litt. 6. Rep. saec. XX medio a domino Gregorio Mattei prope ecclesiam vici Sella di Corno. Servari videtur Scoppito muro cuidam interiori affixa aedium gentis Mattei iuxta viam Della Fonte sitarum, ubi a. 1990 Alessandro Zenodocchio descripsit et delineavit. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2009 ad im. del.

-----C(a-) +[- - -] Tert+[- - -] P(ubl-) Arced+[- - -] T(it-) Cetrani[- - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. V. Zecca, Abruzzo 5, 1967, 79 n. I; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 110–111 n. 65 cum im. phot. (AE 1992, 406); Buonocore, in Fonti latine e greche II 678 n. 428. Puncta triangularia. – 1 + est hasta recta inde E Zecca, L Segenni. – 2 TERI Zecca. – 2–3 + vestigium litterae incertae. Rationes nominum utrum casu nominativo an casu dativo positae sint, nescio; immo quomodo recte supplendae, mihi non liquet; v. 2 de cognomine Tertulli vel Tertii vel sim., v. 3 de nomine gentilicio Arcedii vel Arceii cogitari potest; v. 3 Amiterni memoratur nomen Caetranii, scil. tit. n. 4276. Res tota incerta manet (etiam vide Segenni, l. l.). Litterae saec. I medii p. C. n. fuisse videntur vel paulo postea. 8264 tit. sepulcralis “Inscr(iptio) Praetorii [i. e. Preturo] prop(e) Amiternum. Exscripsit Lupacchin(ius)” Antinori. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Antinori.

TITVLI NOVI

2212

REGIO IV

Fuit fortasse: Arpusena Q(uinti) Can7t8i (scil. uxor). Im. ab Antinori del. Antinori, ms. XLIII 142 cum im. del.; inde A. Pasqualini, in Scritti sul mondo antico 497–498 n. II cum im. del. fig. 1 n. 2 ab Antinori deprompta (AE 1981, 293); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 111 n. 66 cum eadem im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 678 n. 429. 3/4 Can7t8i Segenni fortasse recte, ex eo, quod casus gen. sing. m. -ii rarissimus est (cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. VI 11185); CANII Pasqualini, quae de nomine gentilicio Canii putat (de quo nomine vide tit. Amiterninos n. 4471 = I2 1867. 4523?. 8281. 8282); ut constat, vocales geminatae in titulis imperatoriae aetatis nonnumquam errore quadratarii insculptae sunt. Nomen gentilicium Arpuseni aliunde ignotum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 22). Segenni non excludit, quominus tit. saec. I a. C. n. sit tribuendus. 8265 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra rotundata, infra fracta undique levigata in fronte fissuris passim laesa (63,8) x 21,9 x 22,1. In fastigio supra aream inscriptam excuso anaglypha quattuor ad mundum muliebrem pertinentia sculpta, scil. a sinistra balsamarium, acus, speculum et pecten [de quibus anaglyphis vide Buonocore, MEFRA 94, 1982, 727–734 (= eund., Abruzzo e Molise II 692– 697); eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34–35 (= eund., Abruzzo e Molise I 130–131); praesertim L. Sensi, in Civiltà dei Romani 176–186]. Litt. minus accurate insculptae 4,5/1,9 (v. 1 eadem manu postea additus videtur). Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in crypta ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

5

10

D(is) M(anibus) s(acrum). Arrene Marciane; P(ublius) Arrenus Ianuarius, pater, et Albia Maximilla, mater, filiae carissime, que vixit annis XXIII men(sibus) III d(iebus) [- - -] ------

Im. phot. a M. B. sumpta.

Buonocore, ZPE 58, 1985, 222–223 n. 5 cum im. phot. tab. XVI fig. 5 (AE 1987, 328) (= id., Abruzzo e Molise II 784 n. 5 cum im. phot. fig. 54); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 112 n. 67 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 678– 679 n. 430. – Cf. S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 146; Buonocore, Abruzzo, l. l. 34 cum im. phot. tab. X fig. 3 (= eund., Abruzzo e Molise I 131); F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15; Brancato, Repertorium II 92; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 14. Puncta in formam circulorum haud semper signata. 2/3 Arrene Marciane pro Arrenae Marcianae. – 9/10 carissime que pro carissimae quae. – 11 XXII Segenni. Arrenam aliam reperies supra ad tit. n. 8207. Albii fusius in tit. Amiterninis nominantur (vide Segenni, l. l.; eand., Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 460). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II labenti p. C. n. tribuerim. 8266 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Litt. affabre insculptae. Rep. a Francesco Fornari a. 1916 Civitatomassa prope ecclesiam paroecialem. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Fornari.

Fuit fortasse: - - - - - -? Atidiae C(ai) 7f 8(iliae) [- - -] - - - - - -? Im. a Fornari del. Fornari, ms. cum im. del.; inde S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 112–113 n. 68 cum im. del. a Fornari deprompta (AE 1992, 407); Buonocore, in Fonti latine e greche II 679 n. 431.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER - - - - - -? | [- - -?]atidiae C. f. [- - -?] | - - - - - -? Segenni. – Malui cogitare de nomine Atidii potius quam de nomine, quod terminatur in -atidius (vide Solin – Salomies, Repertorium2 231). Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 8267 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta, in fronte parum levigata a tergo paululum scabra infra latior et rudis (131,5) x (56) x 33,5. In latere dextro exstant recessus tres, qui ad titulum figendum adhibiti videntur. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars superior deest, (65) x 33,5. Litt. affabre insculptae 6,5–5 (altera litt. R vocabuli Scurra et verbum vi(vit) postea addita minoris mensurae exarata 2,3). Rep. a. 1985 San Vittorino in effossionibus ad domum quandam restaurandam institutis. Servatur ibidem ante aedes privatas iuxta viam Chiesa vel contrada Costa sitas, ubi a. 1993 contuli.

2213

TITVLI NOVI 8268 = I2 1865 (cf. p. 1050) tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, infra fracta in fronte levigata (37) x (43) x ?. Litt. 3,5/2,8. Rep. a. 1899 a domino Angelo Ciccozzi in fundo Madonna di Corti prope vicum Roio Piano in sepulcreto effodiendo. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

(Vi)vit. C(aius) Attius Labeonus l(ibertus) Philocalus dat Attia[e] Labeonus l(ibertae) Moscini 5

sororei ------

5

- - - - - -? Q(uintus) Atrius Q(uinti) l(ibertus) Zethus, Q(uintus) Atrius Q(uintus) l(ibertus) Scur`r´a,`vi(ivit)´.

Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 113 n. 69 cum im. phot. (AE 1992, 408); Buonocore, in Fonti latine e greche II 679 n. 432. Puncta triangularia sursum directa. De nomine Atrii in tit. Amiterninis memorato vide Segenni, l. l.; eand. in Errore 155. De cognomine Scurrae etiam cf. H. Solin, Arctos 47, 2013, 277. Ex litterarum punctorumque forma priori parti saec. I p. C. n. vel paulo antea tribuerim, cui tempori formula vi(vit) in v. 5 exarata sane congruit; de quo verbo usque in aetatem Neronianam communi vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172. De formula vi(vit) etiam vide C. Molle, in Valle di Comino VI 50–51.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1900, 150 n. 2 cum im. del.; E. Lommatzsch, I2 1865 (cf. p. 1050 cum im. phot. tab. 96 fig. 3); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 113–114 n. 70 cum im. phot. (cf. AE 1992, 409); Buonocore, in Fonti latine e greche II 679 n. 433. – Cf. Fabre, Libertus 117 adn. 212. 209 adn. 374; Segenni, Amiternum 225–226; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247; Brancato, Repertorium II 93. Puncta in formam circulorum insculpta. 2, 4 Labeon(i)s Fabre haud recte emendavit; Labeonus pro Labeonis (de gen. sing. masc. in -us titulorum liberae rei publicae vide A. Degrassi, ILLRP ad p. 497 et H. Krummrey, huius Corporis vol. I2 Index p. 1323). – 4 Moscini pro Moschini vel Moschidi. – 5 sororei pro sorori. M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 193 non excludit, quominus Caius Attius Labeo, qui manumisit fratrem et sororem, quibus cognomina erant Philocalus et Moschis, avus poetae Attii Labeonis (cf. A. Stein, PIR2 A 1358) apud Persium nominati fuerit; cum qua coniectura Segenni quoque consentit; in dubio autem maneo. Ex litterarum forma saec. I a. C. n. tribuerim, cui tempori formula (vi)vit in v. 1 exarata (de quo verbo vide supra ad tit., qui praecedit) sane congruit. 8269 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata infra fracta, in fronte valde adesa (36) x 46 x ?. Litt. affabre insculptae 8/5,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino muro cuidam exteriori affixa aedium privatarum iuxta viam Chiesa vel contrada Costa haud longe ab ecclesia S. Michaelis Archangelis sitarum, ubi a. 1983 contuli.

TITVLI NOVI

2214

Vi(vit). L(ucius) Attius L(uci) l(ibertus) Sosia [- - -]+ -----Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 114–115 n. 71 cum im. phot. (AE 1992, 410); Buonocore, in Fonti latine e greche II 679 n. 434. – Cf. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 245. Puncta triangularia sursum directa. 4 + est pars superior litt. I vel T. Lucium Attium Sosiam eundem ac Lucium Attium Sosiam esse, qui Attiae Syrae posuit titulum n. 4240 a Leosini apud ecclesiam ipsam vici San Vittorino descriptum, Segenni recte est interpretata. Ex litterarum punctorumque forma alterius partis saec. I a. C. n. fuisse videtur, cui tempori formula vi(vit) in v. 1 exarata congruit (de quo verbo vide supra ad tit. n. 8267). 8270 tit. sepulcralis Tabula ut videtur undique fracta. Rep. nescio quando in operibus ad maceriam quandam reficiendam institutis. Servabatur San Vittorino in aedibus privatis dominis Gesualdo Cialoni, ubi a. 1900 Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti.

REGIO IV

[A]ufidien[- - -] [- - -]+dor[a]. Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 117 n. 75 cum im. phot. (AE 1992, 414); Buonocore, in Fonti latine e greche II 680 n. 438. 1 [A]ufidia Segenni et ego; [A]ufidien[a] recte Jansen per litteras (nomen Aufidieni redit in tit. Amiterninis n. 4242. 4396. 8272). – 2 + est hasta recta, inde [Is]idora vel [Pa]ndora vel similia (cf. Solin, Namenbuch2 1498). Saec. I medii a. C. n. fuisse videtur (vide Segenni, l. l.). 8272 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata infra fracta undique perquam adesa (29) x 29 x 31. Litt. valde attritae 5–4,5. Rep. fortasse a. 1879 prope vicum Civitatomassa (Leosini), “entro il perimetro del circondario di Aquila” (Persichetti). Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

Fuit fortasse: D(is) M(anibus) s(acrum). Attia [- - -?] -----Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1900, 32 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 115 n. 72 cum im. a Persichetti deprompta (AE 1992, 411); Buonocore, in Fonti latine e greche II 679 n. 435. De nomine gentilicio Attii fusius in tit. Amiterninis memorato vide Segenni, l. l. Formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis exarata ad saec. II p. C. n. adducit. 8271 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata in fronte levigata autem perquam pessumdata, infra latior et rudis, a tergo scabra 96 x 36 x 14. Litt. valde attritae 4. Rep. Civitatomassa inter a. 1970 et 1975. Ibidem servari videtur in aedibus privatis, ubi a. 1979 S. Segenni descripsit. Frustra quaesivi. Descripsi a. 2007 ut potui ex Segenni et ad im. phot.

Tertia Aufidiena Q(uintus) Accaus ------

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53789. Leosini, ms., b. 5, fasc. 5, 28, scil. epistula d. 3 m. Aug. a. 1879; N. Persichetti, RM 27, 1912, 301 n. 1 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 115–116 n. 73 cum im. phot. (AE 1992, 412); Buonocore, in Fonti latine e greche II 679 n. 436. – Cf. Leosini, Lapidi n. 29; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 245; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372 (AE 2010, 402). 3 omisit Persichetti; +++++s Segenni. De praenomine Tertiae vide Kajava, Praenomina 77–82 et passim cum amplissimo commentario, ubi tituli colliguntur (tit. noster memoratur ad p. 78), etiam C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 16. Nomen Aufidieni tit. Amiterninis n. 4292. 4396. 8271 quoque reperies (de nomine fusius disseruit Ph. Mauget, in Approches épigraphiques 180). Litterae ad partem alteram saec. I a. C. n. adducunt. 8273 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte levigata, infra rudis 91 x 42 x ?. Litt. 5–3. In parte media foramen quadrigonum recentiore tempore terebratum exstat (vide im. phot. a Segenni sumptam). Rep. m. Mai. a. 1912 Preturo in sepulcreto Romanae aetatis prope ecclesiam S. Petri in fundo Strada del Colle appellato sitam in effossionibus ad aquam adducendam institutis. In eodem vico servatur muro cuidam exteriori affixa fontis cuiusdam iuxta viam S.S. 80 bis Amiternina in regione, q. d. Fonte della Peschiera prope vicum Preturo, ubi a. 1993 contuli.

5

P(ublius) Avidius P(ubli) l(ibertus) Alexsand(er); Apicata Q(uinti) l(iberta) Cleopatra; in ag(ro) p(edes) XX.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 5563 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2272).

2215

TITVLI NOVI N. Persichetti, NS 1912, 260 n. 2 cum im. del.; id., RM 27, 1912, 308 n. 3 cum im. del.; S. Segenni, in Actes du Colloque Degrassi 399–400 n. 130 cum im. phot. tab. XLI fig. 2 (AE 1991, 573); ead., Suppl. It. 9, 1992, 117–118 n. 76 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 680 n. 439. – Cf. Segenni, Amiternum 194; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245. Puncta triangularia. 1 Aufidius Persichetti, RM. – 2 Alexander id., NS; Alexsand(er) pro Alexand(er). – 5 agr(o) Persichetti. Rarissimum nomen Apicati, de quo vide Segenni, l. l. (etiam vide supra ad tit. n. 8193). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 8274 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra rotundata in fronte levigata infra fracta (64) x 48 x 22. Litt. profunde incisae 5–3. In facie sursum directa exstant recessus ad figendum. Rep. nescio quando fortasse Preturo in sepulcreto Romanae aetatis prope ecclesiam S. Petri in fundo Strada del Colle appellato sitam (vide tit., qui praecedit). In eodem vico servatur muro cuidam exteriori affixa fontis publici, ubi a. 1993 contuli.

5

P(ublius) Avidius P(ubli) l(ibertus) Alexsand(er); Apicata Q(uinti) l(iberta) Cleopatra; in fr(onte) p(edes) XII.

Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, in Actes du Colloque Degrassi 399–400 n. 131 cum im. phot. tab. XLI fig. 3 (AE 1991, 574); ead., Suppl. It. 9, 1992, 118–119 n. 77 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 680 n. 440. – Cf. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 245. 2 Alexsand(er) pro Alexand(er).

TITVLI NOVI

2216

De nomine gentilicio Apicati vide supra ad tit., qui praecedit. Tit. n. 8273–8274 sunt termini ad idem sepulcrum pertinentes. Est saec. I medii a. C. n. 8275 = I2 3288/9 tit. fortasse sepulcralis Esse videtur pars epistylii ex lapide calcario (de fragmento coronae arae cogitavit A. La Regina ad tit. huius Corporis vol. I2 nescio an recte) infra compositi ex duabus fascis sculptis (20) x (10) x ?. Litt. 3,5. Unde prodierit, ignoramus, profecto autem ex agro Amiternino vel Vestino. Servabatur L’Aquila muro cuidam interiori affixa aedium Persichetti, ubi a. 1991 contuli. Attamen post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ubi exstet nescio.

REGIO IV De Nino, ms., II vers., 1° serie, b. 14, fasc. 238 cum ectypo; id. apud G. Fiorelli, NS 1885, 255 (= id., Scoperte archeologiche 147 = id., Mem. Accad. Lincei s. 4°, 1, 1885, 430) inde, ex ectypo chartaceo, M. Ihm, EE VIII p. 49 n. 199; Buonocore, in Fonti latine e greche II 665 n. 364. – Cf. Segenni, Amiternum 170; eand., Suppl. It. 9, 1992, 60 ad tit. Supplementa non sine dubiis proposuit Segenni. Saec. I labentis a. C. n. fuisse videtur. 8277 fistula fictilis Fragmentum fistulae fictilis prope vicum Collettara saec. XX ex. repertum. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: L(uci) C(- - -) Sabini. Im. e Persichetti repetita. Persichetti, Viaggio archeologico 198 n. XXXII cum im. – Cf. Segenni, Amiternum 185 adn. 63. Aetatis incertae. 8278 tit. sepulcralis Tabula vel potius stela ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata (28) x (27) x circ. 3. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars sinistra servatur. Litt. 4/2,8. Rep. casu et fortuito saec. XX in. prope vicum San Vittorino in praedio, q. d. Piscella. Servabatur L’Aquila muro cuidam interiori affixa aedium Persichetti, ubi a. 1991 contuli. Attamen post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ubi exstet nescio.

- - - - - -? [- - -?] P(ubl-) Bet[- - -] Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. A. La Regina, I2 3288/9 cum im. phot. tab. 95 fig. 3; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 119 n. 78 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 680 n. 441. Punctum triangulare. De nomine gentilicio Betuleni suspicata est, fortasse recte, Segenni (etiam cf. tit. n. 4196. 4513. 8381). Litterae ad priorem partem saec. I a. C. adducunt. 8276 = EE VIII p. 49 n. 199 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (15) x (37) x 12. Rep. a. 1885 casu et fortuito a domino Raffaele Ciancarella in vico Civitatomassa. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda De Nino. Fuit fortasse: - - - - - -? [B]ubulus He[lvi s(ervus)], [A]straga[lus], [S]enecio, Pe[- - -] - - - - - -? Im. a De Nino del.

5

- - - - - -? P(ublio) Ca[- - -] P(ubli) f(ilio) Vi[- - -], Sentia [- - -] sibi et [suis]; in [fr(onte) p(edes) - - -] [in ag(ro) p(edes) - - -].

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER N. Persichetti, NS 1906, 185 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 119–120 n. 79 cum im. phot. (AE 1992, 415); Buonocore, in Fonti latine e greche II 680 n. 442. – Cf. Segenni, Amiternum 134; H. Solin, Arctos 26, 1992, 122 (= eund., Analecta epigraphica 363); C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Puncta triangularia. 1 G[- - -] Persichetti; Ca[- - -] iam recte Segenni. Fortasse nomen gentilicium Canii vel etiam Gavii subest. – 2 in. P k P Persichetti; Vi[llus] vel sim. Segenni; Vi[ctor] vel Vi[talis] et cet. recte Solin. – 3 nomen Sentii tit. n. 4194 quoque nominatur. – 5 [suis] dubitanter iam Segenni. – 5/6 supplementa a Segenni proposita sequor. Litterae ad saec. I p. C. n. vel paulo postea adducunt. 8279 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario in facie sursum directa fractum undique levigatum fortasse ad portam Ditis pertinens 29,5 x 130 x 29. Litt. 5,5. Rep. nescio autem quando prope Preturo. Servatur Amiterni inter reposita praefecturae antiquitatum. Descripsi ut potui a. 2014 e scheda Segenni et ad im. phot.

2217

TITVLI NOVI - - - - - -? [- - -]erbi Calvi [- - -] - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26862. F. Fornari, NS 1917, 340 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 120 n. 80 cum im. phot. (AE 1992, 416); Buonocore, in Fonti latine e greche II 681 n. 443. – Cf. L. Leoni, ms.; Segenni, Amiternum 155. Punctum triangulare. Quomodo ratio nominis certe supplenda sit, incertum est (vide Segenni, l. l.); mea sententia agitur de duobus cognominibus, i. e. prior fortasse [Sup]erbi vel etiam [S]erbi (vide Solin – Salomies, Repertorium2 445). Hic titulus coniungi non potest cum parte epistylii infra n. 8292, ut dubitanter proposuit Segenni, ex eo, quod litterae huius sunt 7,3, illius autem 6. Ex litterarum forma tempori spatii inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8281 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata in angulo inferiore sinistro fracta, in fronte scalpro dentato levigata, infra rudis (100) x 58 x circ. 4. Litt. affabre insculptae 7,8–3,5. Rep. a. 1891 operibus rusticis institutis a domino Bernardo Masci in agro vici Cagnano Amiterno in praedio, q. d. Roscio, haud longe a vico San Giovanni. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1991 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

L(ucio) Caesio L(uci) l(iberto) Hermeti. Im. phot. e Segenni repetita. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 242–243 n. VI cum im. phot. (AE 2007, 452). Puncta triangularia. Caesios alios invenies tit. n. 4200. 4250. 4251. 4505. 4526. Forma litterarum ad saec. I iniens p. C. n. adducit. 8280 tit. fortasse sepulcralis Epistylium ex lapide calcario undique fractum in fronte fissuris laesum (21) x (57) x 46. Litt. profunde insculptae 6. Non excludo, quin epistylium ex pluribus partibus inter se coniunctis compositum sit. Rep. a. 1915 San Vittorino in praedio Torricello effossionibus institutis in agro ecclesiae S. Pauli vici Barete. Servabatur usque ad a. 1953 Romae in museo nationali Romano (inv. n. 72777); nunc exstat Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 24504), ubi a. 1979 contuli.

5

Q(uinto) Cánio C(ai) f(ilio) Labeoni, patri, Considiae L(uci) f(iliae), matri.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

TITVLI NOVI

2218

N. Persichetti, NS 1892, 275 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 197 n. XXIX cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 120–121 n. 81 cum im. phot. (AE 1992, 417); Buonocore, in Fonti latine e greche II 681 n. 444. – Cf. Segenni, Amiternum 244; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247. Puncta triangularia sursum directa in fine versus quoque signata. Nomina Canii et Considii in tit. Amiterninis nominantur (vide Segenni, l. l.). De nomine Canii etiam vide V. Iorio, in Reate e l’Ager Reatinus 118 et R. Antonini, Quad. Coldragonesi 8, 2017, 36–37. De ratione nominis patris et matris vide Nuorluoto, Cognomina 127–128 n. 3. Litterae ad saec. I medium a. C. n. sane adducunt.

REGIO IV infra rudis, a tergo levigata 72,3 x 39,8 x 14,5. Litt. 5–3,3. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in crypta ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

8282 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata 117 x 43 x 17. Litt. affabre insculptae. Rep. a. 1909 operibus rusticis institutis ab agricola Adamo Giusti in agro vici San Vittorino in praedio, q. d. La Costa. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti.

Fuit fortasse: In fr(onte) p(edes) XIII; M(arci) Cani 1mulieris2 l(iberti) Menogenis. Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1909, 217 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 121 n. 82 cum im. a Persichetti deprompta (AE 1992, 418); Buonocore, in Fonti latine e greche II 681 n. 445. – Cf. Segenni, Amiternum 157–158. De nomine Canii vide ad tit. praecedentem. Saec. I medii a. C. n. fuisse videtur. 8283 tit. sepulcralis Sarcophagus lapidis fortasse marmorei ex septem partibus inter se coniunctis fere compositus anaglyphis thiasi marini exornatus. Supra tabulam inscriptionis in fascia, ut videtur, exaratam, figura feminae cuiusdam tuba canentis efficta est. Rep. saec. XX in. a domino Giulio Cicchetti prope vicum Pizzoli in praedio Raiolo appellato. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti. Fuit fortasse: -----[- - - C]omici Seni[oris - - -] -----Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1912, 262 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 181–182 n. 187 cum im. e Persichetti repetita; Buonocore, in Fonti latine e greche II 697 n. 549. – Cf. Segenni, Amiternum 238; N. Ciacio, Quad. Ist. Arch. Chieti 5, 1995, 222 n. 10. Sum secutus supplementa, quae dubitanter proposuit Segenni. Aetatis imperatoriae incertae. 8284 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata in fronte scalpro dentato dolata autem lichenibus passim deturpata,

5

Q(uintus) Considius Albanus, Aniniae Anatoli, P(ublio) Aninio Phronimo, P(ublio) (scil. Aninio) P(ubli) l(iberto) Anteroti, P(ublio) (scil. Aninio) P(ubli) l(iberto) Icaro.

Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 222 n. 4 cum im. phot. tab. XVI fig. 4 (AE 1987, 327) (= id., Abruzzo e Molise II 783 n. 4); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 107–108 n. 60 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 677 n. 423. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 16; Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 247. Puncta triangularia. 3 Anatoli fortasse pro Anatole. De nomine gentilicio Considii vide supra ad tit. n. 8281. Aninius in aliis tit. Amiterni repertis quoque memoratur (vide Buonocore, l. l.). In v. 5–6 nomen gentilicium Aninii ex praecedente repetendum spatio vacuo relicto omissum est. De nomine etiam vide Haack, Prosopographie 80. De cognomine Icari vide H. Solin, Arctos 50, 2016, 150. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. vel paulo postea tribuerim. 8285 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte valde pessumdata, infra rudis et fracta, a tergo scabra 96 x 41,5 x 19,5. Litt. impares 5,5–4,1. Rep. loco incerto

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2219

TITVLI NOVI

nescio quando. Servatur San Vittorino in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani contuli.

5

-----[...] ser(vo) Diomedes patrì ben(e) merito; s(it) t(erra) l(evis).

Im. phot. a Cordella sumpta. Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 363–364 n. 14 cum im. phot. fig. 22 (AE 2016, 376). Puncta in formam hederae insculptae. Ex litterarum punctorumque forma saec. II p. C. n. vel paulo postea tribuerim. Cupiae P(ubli) l(ibertae) Hilara, Cupius P(ubli) l(ibertus) Feli[x] pos(uit). Im. phot. a M. B. sumpta. V. Zecca, Abruzzo 5, 1967, 79 n. III; Buonocore, ZPE 58, 1985, 224 n. 9 cum im. phot. tab. XVI fig. 9 (AE 1987, 329) (= id., Abruzzo e Molise II 785–786 n. 9); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 121–122 n. 83 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 681 n. 446. – Cf. Segenni, Amiternum 162; H. Solin, Arctos 26, 1992, 121 (= eund., Analecta epigraphica 363); A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136. Puncta triangularia videntur. 1 Cusiae Zecca. – 2 Hilara pro Hilarae; quamquam post cognomen Hilarae superficies est ita corrupta, ut utrum inscripta fuerit necne statui non possit, Solin, l. l. non excludit, quin praenomen Publii viri Cupii Felicis eo loco suppleri possit. – 3 fe[cit] Zecca, Fe[lix] Segenni. Ex litterarum forma tempori spatii inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8286 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra et a dextra fracta in fronte levigata calce autem passim oblita (46) x (22) x ?. Litt. 5/3,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Tornimparte muro cuidam interiori ecclesiae S. Pamphilo dicatae a sinistra portae, ubi m. Oct. a. 2015 descripsi una cum Romano Cordella.

8287 tit. sepulcralis Tabula vel potius stela ex lapide calcario undique fracta in fronte scalpro dentato dolata (19) x (30) x circ. 5. Litt. profunde insculptae 2,5/3,8. Rep. a. 1894 a domino Domenico Fratacchione prope vicum San Vittorino in praedio Castello di Chiercone vulgo appellato. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

-----[- - -]um et Dion[- - -] libertae. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

TITVLI NOVI

2220

REGIO IV

N. Persichetti, NS 1894, 252 n. 2 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 122–123 n. 84 cum im. phot. (AE 1992, 419); Buonocore, in Fonti latine e greche II 681 n. 447. – Cf. Segenni, Amiternum 160; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Puncta distingui nequeunt. 1 [- - -]VMETDION[- - -] Persichetti. De supplementis cognominum duarum libertarum vide, quae Segenni temptavit (de re universa cf. Solin, Namenbuch2 ad indices). Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. saltem adducit. 8288 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (20) x (40) x ?. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XIX ex. servabatur muro cuidam exteriori casulae cuiusdam domini Emanuele Paoni affixa, ubi stipes fenestrae usui est, in praedio Villa San Giovanni prope vicum Cagnano Amiterno. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti. Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]li Sex(ti) l(iberti) [- - -] [- - -] L(uc-) l(ibert-) Er[- - -] - - - - - -? Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1900, 72 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 123 n. 86 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 421); Buonocore, in Fonti latine e greche II 681 n. 449. – Cf. Segenni, Amiternum 244. 1 [- - -]li(us) Sex(ti) l(ibertus) [- - -] solvere quoque potuissem; de nominativo singulari breviato -i(us) vide J. Kamio, Arctos 6, 1970, 23–42; praetermittendum non est hoc nominativum breviatum in titulis imperatoriae aetati tribuendis fusius quoque occurrere. Attamen plura ne scribam ignorantia impedior. Segenni, l. l. non excludit, quin tit. saec. I a. C. n. esse possit. 8289 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra et a sinistra fractus, in fronte valde pessumdatus (110) x (63) x 33. Litt. magna ex parte distingui nequeunt. In area infra titulum excavata, scil. 45 x 50, anaglyphum quoddam effingitur ad oculariam medicinam fortasse pertinens: in media area medicus ocularius applicat manum dextram ad caput vel potius ad vultum feminae cuiusdam in scamno considentis; ad terga aegrotae oculis vitiosae inspicitur imago altera instans, a sinistra insculpi videtur minister manu sinistra aliquid tenens, qui manu dextra tangit umerum medici ocularii (de re universa cf. J. Scarborough, Roman Medicine, Ithaca – New York 1969, passim; aliam bibliographiam invenies apud Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni, l. infra l.). Res autem tota incerta manet. Rep. videtur in agro Amiternino (vide Cordella – Criniti, l. infra l.). Servatur in aedibus privatis sitis in regione, q. d. Sant’Angelo prope Norcia (etiam vide tit. 7496 Aufini repertum), ubi descripserunt Cordella et Criniti et comiter me certiorem fecerunt. - - - - - -? [- - -]+ Eridano [-?]V[- - -] [- - -]+++MOTON[- - -] [- - -] Iucund[- - -] p(osuit). Im. phot. a Romano Cordella sumpta.

Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 100–101 n. I cum im. phot. fig. 50; iid., Epigraphica 62, 2000, 182 (AE 2000, 382). – Cf. H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund., Analecta epigraphica 321); Buonocore, in Varia epigraphica 69 (= eund., Abruzzo e Molise I 217); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 103. 137. Supplementa Cordella – Criniti, Epigraphica, sequor. 1 Eridano iam recte Solin; 3 Iucund[us vel -a - - -]. Etiam cf. Cordella – Criniti, Ager Nursinus 204. Incertum an saec. II p. C. n. sit necne. 8290 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (20) x (21) x ?. Litt. affabre insculptae. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XIX ex. servabatur muro cuidam interiori cellae vinariae affixa domini Tommaso Legini, in praedio Casa Mascetti prope vicum Tornimparte. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Persichetti. Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -] et fil[- - -] [- - -]us L(uci) f(ilius) F[- - -] - - - - - -? Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1894, 194 n. 1 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 124 n. 87 cum im. e Persichetti repetita; Buonocore, in Fonti latine e greche II 682 n. 450. – Cf. Segenni, Amiternum 206. 2 mecum ipse quaero, utrum illud L F F ad locutionem L(uci) f(ilius) f(ilius) pertineat necne (de explanatione huius locutionis vide imprimis O. Salomies, Arctos n. s. 27, 1993, 95–101; contra, ex. gr., vide Seston, Scripta Varia 321–331 et S. Priuli, NS 33, 1979, 340–341. Etiam vide M. G. Angeli Bertinelli, in Scritti Mario Pani 29–39). Non excludo, quominus primae aetatis imperatoriae esse possit. 8291 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario corona crepidineque in fronte et ab utroque latere prominentibus praedita undique levigata 60 x 43 x circ. 21. Litt. impares 4/2 (v. 1 et 9 supra et infra

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2221

TITVLI NOVI

aream titulo inscribendo destinatam insculpti). Rep. circ. a. 1888 prope San Vittorino sub collis San Maolo nuncupati radicibus apud regionem, q. d. Fosso del Frate, in effossionibus a domino Giulio Giorgi in praedio suo factis. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. [- - -]i et L(uci) Fabi L(uci) l(iberti) Sup[- - -] Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26704. F. Fornari, NS 1917, 341 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 125 n. 90 cum im. phot. (AE 1992, 424); Buonocore, in Fonti latine e greche II 682 n. 453. – Cf. L. Leoni, ms.; Segenni, Amiternum 155. Puncta triangularia. Sup[eri] vel Sup[erbi] vel sim. suppleverim. Hic titulus coniungi non potest cum parte epistylii supra n. 8280, ut dubitanter proposuit Segenni, ex eo, quod litterae huius sunt 6, illius autem 7,3. Litterae ad saec. I ex. a. C. n. vel paulo postea adducunt. 8293 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in fronte levigata autem passim deturpata infra rudis 108 x 61 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 63 x 44. Litt. affabre insculptae 5,5–5. Rep. m. Mai. a. 1912 Preturo in sepulcreto Romanae aetatis prope ecclesiam S. Petri in fundo Strada del Colle appellato sitam in effossionibus ad aquam adducendam institutis. In eodem vico servatur muro cuidam affixa iuxta viam, q. d. S.S. 80 bis Amiternina, ubi a. 1993 contuli.

5

D(is) M(anibus) s(acrum). L(ucio) Fabio Fortunato et Fabiae Felicitati; L(ucius) Fabius Felicissimus filius bene merentibus de se posuit; s(it) vobis t(erra) l(evis).

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 239 n. 1 cum im. del.; id., Viaggio archeologico n. 189 n. XI cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 203–204 n. XIV.1; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 124 n. 88 cum im. phot. (AE 1992, 422); Buonocore, in Fonti latine e greche II 682 n. 451. – Cf. Segenni, Amiternum 147; Brancato, Repertorium II 95. Puncta triangularia. 4–5 LA FA|BRVS E haud recte d’Angelo. De nomine gentilicio Fabii in tit. Amiterninis memorato vide Segenni, l. l. De tribus libertis fortasse agatur. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta inter saec. II et III p. C. n. tribuerim. 8292 tit. fortasse sepulcralis Epistylium ut videtur ex lapide calcario ab utroque latere fractum, in fronte levigatum, a tergo scabrum 21,5 x (89) x 46. Litt. profunde insculptae 7,3. Rep. a. 1915 San Vittorino in praedio Torricello effossionibus institutis in agro ecclesiae S. Pauli vici Barete. Servabatur usque ad a. 1953 Romae in museo nationali Romano (inv. n. 72784); nunc exstat Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 23938), ubi a. 1979 contuli.

Fabia L(uci) l(iberta) Prìmigenia. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 5566 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2274).

TITVLI NOVI

2222

REGIO IV

N. Persichetti, NS 1912, 260 n. 4 cum im. del.; id., RM 27, 1912, 308 n. 4 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 126 n. 91 cum im. phot. (AE 1992, 425); Buonocore, in Fonti latine e greche II 682 n. 454. – Cf. Segenni, Amiternum 194. Puncta triangularia. De nomine gentilicio Fabii in tit. Amiterninis memorato vide Segenni, l. l. 124. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 8294 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra et a dextra fracta undique levigata (35) x (57) x 31. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes servantur infra et a sinistra. Litt. impares 3,5/3. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 13), ubi a. 2007 contuli.

-----Facultas fili[a] matri piìssima7e8 p(osuit).

Nomen gentilicium Fadii tit. Amiterninis n. 4409. 4419 quoque memoratur. T. Fadius C. f. alter redit tit. Reatino n. 8666. Ex litterarum punctorumque forma saec. I medio a. C. n. tribuerim.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35341 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2270). S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 126–127 n. 92 cum im. phot. (AE 1992, 426); Buonocore, in Fonti latine e greche II 682 n. 455. 2 punctum triangulare inter M et ATRI errore positum; PIÌSSIMAF legendum in lapide. Saec. II in. p. C. n. fuisse videtur.

8296 tit. sepulcralis Tabula vel etiam stela ex lapide calcario supra et a dextra fracta, in fronte scalpro dentato dolata passim autem pessumdata (155) x (39) x ?. Litt. 7–5. Rep. ut tradunt saec. XXI in. prope regionem Costarella nuncupatam inter vicos Preturo et Civitatomassa sita iuxta viam S.S. 17. Servari videtur in praedio domini Ermenegildo De Benedictis sito prope eum locum, ubi in lucem tit. est detectus. Descripsi ut potui a. 2014 e scheda Segenni et ad im. phot.

8295 tit. sepulcralis Stela supra semicirculata ex lapide calcario in fronte levigata nec non passim scalpro dentato dolata infra latior et rudis 117 x 45 x 70. Litt. affabre insculptae 6–3,5. Rep. a. 1972 prope vicum Civitatomassa in praedio, q. d. Ponte San Giovanni. Servatur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 10025), ubi a. 1979 contuli. T(itus) Fadius C(ai) f(ilius); in front(e) p(edes) XIIII, in agr(o) p(edes) XVI. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26449. A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 508–509 n. 13 cum im. phot. tab. V fig. 2 (AE 1980, 377); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 127 n. 93 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 683 n. 456. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 7, 1980, 430 adn. 1; Segenni, Amiternum 184; eand., in Epigrafia e territorio VIII 245. Puncta triangularia sursum directa. 3 a(gro) Marinucci.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER -----Fa+[- - -] Fausta [- - -]. Im. phot. e Segenni repetita. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VII 240–241 n. III cum im. phot. (AE 2007, 449). – Cf. Zenodocchio, Viabilità 183. Puncta distingui nequeunt. 1 + est hasta recta, attamen quomodo nomen gentilicium sit restituendum, incertum. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. adducit.

2223

TITVLI NOVI 8298 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata in fronte scalpro dentato dolata 100 x 50 x circ. 5. In parte superiore rosae duae a sinistra et a dextra insculptae nec non adprecatio D(is) M(anibus) exarata. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 37,8 x 38. Litt. 3/2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vestibulo aedium municipalium vici Pizzoli, ubi a. 1991 contuli.

8297 tit. sepulcralis Stela potius quam tabula undique fracta, in fronte levigata (35,5) x (20) x circ. 4. Litt. cornibus praeditae 4. Rep. a. 1901 prope vicum San Vittorino in praedio Campo Santa Maria (de situ vide supra ad tit. n. 8201) contiguo cum regione, q. d. Piscella, haud longe a via Salaria antiquiore in vinea effodienda domini Ciriaco Pucci. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

5

-----[- - - F]elici [- - -] [- - - ben]e mer(enti). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti s. n. N. Persichetti, NS 1901, 24 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 127–128 n. 94 cum im. phot. (AE 1992, 427); Buonocore, in Fonti latine e greche II 683 n. 457. – Cf. Segenni, Amiternum 134–135; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372. 1 hedera in fine versus. 2 [- - -]MER[- - -] Persichetti, [b(ene)] mer(enti) Segenni. Quominus saec. II p. C. n. sit, non excludo.

D(is) M(anibus). C(aio) Florio Lauro Floria Crine patrono b(ene) m(erenti) fecit et sibi; et Florius Lathimus et Floria Primigenia patri b(ene) m(erenti) pos(terisque) eor(um).

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6541. V. Zecca, Abruzzo 5, 1967, 80 n. VI; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 128–129 n. 95 cum im. phot. (AE 1992, 428); Buonocore, in Fonti latine e greche II 683 n. 458. – Cf. Segenni, Amiternum 240; H. Solin, Arctos 26, 1992, 122–123 (= eund., Analecta epigraphica 363). Puncta triangularia et in formam aculei sagittae in fine versus quoque signata. Errores Zecca praetermisi. – 6 Lathimus fortasse pro Lathymus (cf. tit. huius Corporis vol. VI 21546). De rarissimis cognominibus Crine et Lathimus vide Solin, l. l. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 8299 = I2 1869 (cf. p. 1050) tit. sepulcralis Stela ut videtur ex lapide calcario infra fracta, in fronte perquam adesa (18) x (36) x circ. 4. Litt. 3. Rep. a. 1901 haud longe a vico San Vittorino in regione, q. d. Albereti, prope hortulum aedium domini Augusto Zecca. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

TITVLI NOVI

2224

REGIO IV P(ublio) Fulcinio P(ubli) l(iberto) Dasio, Fulcinia P(ubli) l(iberta) liberta.

P(ublius) Fuficius P(ubli) l(ibertus) Antiocus, Fufic[ia - l(iberta)?] Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1901, 441 n. 2 cum im. del.; E. Lommatzsch, I2 1869 (cf. p. 1050); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 129 n. 96 cum im. phot. (cf. AE 1992, 429); Buonocore, in Fonti latine e greche II 683 n. 459. – Cf. Segenni, Amiternum 158. Puncta triangularia. 1 L k L i. e. L(uci) l(ibertus) Persichetti, ex quo Lommatzsch. – 2 Antiocus pro Antiochus. – 3 FVFI[- - -] i. e. Fufi[cia] Persichetti ex quo Lommatzsch; Fufi[cia l(iberta)?] Segenni, ego, in Fonti latine e greche II. Publius Fuficius alter tit. Amiternino n. 4462 quoque nominatur (etiam vide tit. n. 4380. 4473). Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. adducit. 8300 tit. sepulcrali Stela ex lapide calcario supra semicirculata in fronte levigata autem perquam pessumdata, infra latior et rudis 91 x 38 x ?. Litt. profunde insculptae 5,5–4. Rep. m. Mai. a. 1912 Preturo in sepulcreto Romanae aetatis prope ecclesiam S. Petri in fundo Strada del Colle appellato sitam in effossionibus ad aquam adducendam institutis. In eodem vico servatur muro cuidam affixa iuxta viam, q. d. S.S. 80 bis Amiternina, ubi a. 1993 contuli.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 5564 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2263). N. Persichetti, NS 1912, 260 n. 1 cum im. del.; id., RM 27, 1912, 307–308 n. 2 cum im. del.; S. Segenni, in Actes du Colloque Degrassi 400–401 n. 133 cum im. phot. tab. XLII fig. 2 (AE 1991, 576); ead., Suppl. It. 9, 1992, 129–130 n. 97 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 683 n. 460. – Cf. Segenni, Amiternum 194 cum im. phot. tab. XLV fig. 1; H. Solin, Arctos 25, 1991, 152–153 (= eund., Analecta epigraphica 354–355); Stalinski, Ritrovamento 40; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 245. 4 Liberta Segenni, in Actes du Colloque Degrassi, attamen etiam vide Solin, l. l. et Solin – Salomies, Repertorium2 500. Fulcinios alios tit. Amiterninis n. 4236. 4298. 4418. 4324 quoque reperies (de quo nomine fusius disputavit R. G. Lewis, ZPE 74, 1988, 36–37). De cognomine originis Illyricae Dasii vide, inter al., Alföldy, Personennamen 185 (etiam cf. tit. huius regionis n. 3591 [vicus Fificulanus]. 4149 [Aequiculum]. 8505 [Nursia]). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 8301 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (40) x (20) x ?. Litt. magnae et pulchrae 15. Rep. a. 1906 prope Marana in agro vici Montereale in effodienda vinea quondam domini Giuseppe Soccorsi in praedio, q. d. Prato del Molino, sita. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -] Gavi[- - -] - - - - - -?

Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1906, 162 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 130 n. 98 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 430); Buonocore, in Fonti latine e greche II 683 n. 461. – Cf. Segenni, Amiternum 246. De nomine gentilicio Gavii vel Gavidii agi videtur, quae nomina in tit. Amiterninis fusius nominantur. Cuius aetatis sit, nescio. Attamen litterae magnae et pulchrae, ut traditur, ad saec. I a. C. n. fortasse adducunt. 8302 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Litt. aetatis labentis. Rep. effossionibus a. 1892 ex. factis prope vicum Civitatomassa inter regiones nuncupatas Foraginile et Piano della Civita. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Rivera. Fuit fortasse: [D(is) M(anibus)] s(acrum). [- - -]o Ge[- - -] [- - - c]oiugi [- - -] -----Im. a Rivera del.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Rivera, ms. cum ectypo; id., NS 1893, 437 n. 2 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 130–131 n. 99 cum im. del. a Rivera deprompta (AE 1992, 431); Buonocore, in Fonti latine e greche II 684 n. 462. – Cf. Segenni, Amiternum 187; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Supplementa a Segenni recepi. – 2 quomodo cognomen, quod incipit in Ge-, recte sit restituendum, incertum est. – 3 [c]oiugi pro [c]oniugi. Si formula [D(is) M(anibus)] s(acrum) compendiis scripta recte suppleta est, saec. II p. C. n. vel postea fuisse videtur. 8303 tit. sepulcralis Duo fragmenta non contigua cippi cuiusdam ex lapide calcario utrumque 85 x 15 x ?. Litt. affabre insculptae autem detritae. Rep. nescio quando loco incerto. Servabantur in stabulo domini Enrico Ricci in praedio San Lorenzo prope vicum Pizzoli, ubi alterum stipes fenestrae alterum limen stabuli eius–dem usui fuit. A. 1892 Persichetti descripsit. Alessandro Zenodocchio tit. enotavit in vico S. Lorenzo prope Pizzoli. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

2225

TITVLI NOVI H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 363); Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 247; Brancato, Repertorium II 92. Supplevit Segenni collatis imaginibus a Persichetti sumptis, quam magna ex parte sequor. – 1 He[b]eno, 3 Heb[e]no Segenni; attamen, ut iam Solin, l. l. coniecit, satius existimo fuisse nomen Helveni, quod redit tit. huius Corporis vol. VI 15720 (cf. M. Forte, in Musei Capitolini 276 n. 216) potius quam Hebeni, quod esse videtur cognomen; de re universa etiam vide Solin – Salomies, Repertorium2 483. He[l]veno Segenni, in Epigrafia e territorio, l. l. postquam Alessandro Zenodocchio titulum denuo repperit et ipsi communicavit. Saec. I ex. a. C. n. esse potest. 8304 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario 90 x 45 x ?. Rep. saec. XIX medio adhibita in sepulcro quodam aetatis posterioris in praedio, q. d. Maina, prope vicum Pettino. Inde ab a. 1890 descripsit Persichetti in praedio Rimessa di Branconi appellato, ubi gradus viae, qua ad vineam quandam itur, usui fuit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fig. a

Fuit fortasse: C(aio) Helvi[dio - f(ilio)] Qui(rina) [- - -] [P]hilocalus l(ibertus) p(osuit); in agro 5

Fig. b Fuit fortasse: Q(uinto) He[l]veno P(ubli) f(ilio) [- - -], [Q(uinto)] Hel[ve]no P(ubli) f(ilio) [- - -]ntu[- - -?] 5

ma[ter] pos(uit); [i]n ag(ro) p(edes) X [i]n f(ronte) p(edes) XVI.

Fig. a: Im. del. a Persichetti, ms. Fig. b: Im. e Persichetti, Viaggio archeologico, repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 212, scil. epistula d. 14 m. Dec. a. 1892, cum ectypis; id., NS 1893, 168 n. 3 cum im.; id., Viaggio archeologico 194–195 n. XXIV cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 131 n. 100 cum im. a Persichetti sumptis (AE 1992, 432); Buonocore, in Fonti latine e greche II 684 n. 463. – Cf. Segenni, Amiternum 237;

in fron(te) || p(edes) XV.

Im. e Persichetti, Viaggio archeologico, repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 212, scil. epistula d. 20 m. Sept. a. 1890, cum ectypo; id., Viaggio archeologico 201 n. XXXIX 1 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 132 n. 102 cum im. e Persichetti, Viaggio archeologico, repetita (AE 1992, 434); Buonocore, in Fonti latine e greche II 684 n. 465. – Cf. Segenni, Amiternum 217–218; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247; Buonocore, in Tribù romane 34. Supplevit Segenni collatis imaginibus a Persichetti sumptis, quam sequor. 1 de nomine Helvidii vel etiam Helvii coniecit Segenni. Etiam vide tit. sequentem. – 5 Locutio p(edes) XV ad versus in agro et in fron(te) pertinet. Temporis spatii inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehensi esse potest. 8305 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte levigata autem passim deturpata, a tergo paululum scabra 93 x 44,5 x 22. Litt. affabre insculptae 6–3. Rep. casu et fortuito a. 1922 prope vicum Pizzoli. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 2), ubi a. 2007 contuli.

TITVLI NOVI

2226

REGIO IV nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: -----Her[- - -] C(ai-) C[- - -] Asb[- - -] Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, RM 27, 1912, 302 n. 6 cum im. Ratio nominis quo casu exarata sit, mihi non liquet. – 1 plurima sunt cognomina, quae incipiunt in Her[- - -]. – 3 fortasse de cognomine Asbesti agitur. Res autem tota incerta manet. Aetatem definire non possum. 8307 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in margine inferiore frontis et in margine superiore partis posticae mutilus undique fissuris laesus 110 x 84 x 52. Litt. optimae insculptae 8–6. In latere sinistro, in fronte et in latere dextro ornatus insignibus inter triglypha insculptis, quae magna ex parte ad mundum muliebrem pertinent, scil.: amphora, flos, avis rostro racemum arripiens (lat. sin.), aquila alis expansis, oscillum, cista viminea malis granatis referta, cista altera, speculum (frons), umbraculum vel potius flabellum, oinochoe, unguentaria duo (lat. dex.); frons et utrumque latus duobus sertis capite bovis conexis ornata sunt, super sertorum volutis rosae effinguntur (de forma monumenti et anaglyphorum vide, inter al., M. Torelli, Dial. Arch. 2, 1, 1968, 44, 32–54; Diebner, Aesernia passim; etiam vide ex. gr. titulos Aeserninos supra recensitos). Rep. m. Mai. a. 1912 Preturo in sepulcreto Romanae aetatis prope ecclesiam S. Petri in fundo Strada del Colle appellato sitam in effossionibus ad aquam adducendam institutis. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 78), ubi a. 1993 contuli.

P(ublius) Helvidius P(ubli) l(ibertus) Flaccus, Agria L(uci) f(ilia) uxsor; in fr(onte) p(edes) XX in agr(o) p(edes) XX. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35340. G. B. Manieri apud R. Paribeni, NS 1922, 490 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 132–133 n. 103 cum im. phot. (AE 1992, 435); Buonocore, in Fonti latine e greche II 684 n. 466. – Cf. Segenni, Amiternum 203. 240; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247; Buonocore, in Opinione pubblica 380. Puncta triangularia sursum directa. 3 uxsor pro uxor. Inscriptionis eiusdem exemplum autem fractum alterum, scil. n. 4266, servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum. Utrum libertus Publius Helvidius Flaccus cum Helvidiis Priscis e municipio Cluviis oriundis sit coniungendus necne, in dubio maneo; cf. RE VIII 1, 1912, c. 216–221 n. 1; E. Groag – A. Stein, PIR2 H 59; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 182–83. Etiam vide F. Porrà, Epigraphica 69, 2007, 244–254. Litterarum forma ad aetatem q. d. Augustea adducit. 8306 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta. Rep. “entro il perimetro del circondario di Aquila” Persichetti. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei

Herenniae P(ubli) l(ibertae) Dorini. Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 61.6 (cf. neg. D. A. I. Rom n. 61.7; 978–979.VW.83; neg. Mus. Nat. L’Aquila n. 10810). N. Persichetti, NS 1912, 261 n. 5 cum im. del.; id., RM 27, 1912, 308 n. 5 cum im. del.; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 29 cum im. phot. fig. 2; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992,

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2227

134 n. 105 cum im. phot. (AE 1992, 437); Buonocore, in Fonti latine e greche II 685 n. 468. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 271; Segenni, Amiternum 194; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 27. 34 cum im. phot. tab. V fig. 1 (= eund., Abruzzo e Molise I 121–122. 130); S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 249; F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15. Puncta triangularia sursum directa. 2 in tit. forma Doridi quoque memorata (cf. Solin, Namenbuch2 584–585). Publii Herennii alii tit. Amiternino n. 4473 memorari videntur; etiam vide tit. n. 4296. 4337. Ex forma monumenti litterarumque aetati Augusteae tribuerim. 8308 tit. fortasse honorarius Pars coronae basis statuae ex lapide calcario (42) x 130 x 100. In facie sursum versa foramina quinque terebrata ad statuam figendam destinata. Litt. impares. Rep.

TITVLI NOVI circ. a. 1875 casu et fortuito inter vicos Preturo et San Vittorino. Servabatur Pizzoli in aedibus domini Pietro Giorgi, ubi Persichetti a. 1897 descripsit. Ubi exstet, nescio. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: C(aius) Iegius C(ai) f(ilius) [- - -?] -----Im. e Persichetti repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 212, scil. libellus d. 9 m. Dec. a. 1897 cum im. del.; id., NS 1900, 241 n. 5 cum eadem im.; inde S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 96 n. 42 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 391); Buonocore, in Fonti latine e greche II 674 n. 405. – Cf. Segenni, Amiternum 145. 240. De nomine gentilicio Iegii vide infra ad tit., qui sequitur. Quin saec. I medii p. C. n. sit, non excludo.

8309 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte levigata autem valde pessumdata 57 x (110) x 30. Excludendum non est, quominus tabula ex altera parte a sinistra coniuncta composita erat. Litt. affabre insculptae 8,5/8 [nota primos versus duabus columnis ordinatos]. Rep. autumno a. 1892 a domino Angelo Ciccozzi in fundo Madonna di Corti appellato prope vicum Roio Piano in sepulcro effodiendo. Servatur Santa Rufina muro cuidam exteriori affixa domus cuiusdam iuxta viam Belvedere sitae, ubi a. 1993 contuli.

Col. I:

Col. II:

[C(aio) Iegio - f(ilio) Qui(rina) - - -?] patrì;

C(aio) Iegio C(ai) f(ilio) Qui(rina) Viciae fratri;

Infra quas duas columnas inscriptum: 5

[- - - Phil]otimi l(iberti).

Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1894, 385–386 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 134–135 n. 106 cum im. phot. (AE 1992, 438); Buonocore, in Fonti latine e greche II 685 n. 469. – Cf. Segenni, Amiternum 225 cum im. phot. tab. LVIII fig. 1; Forni, Tribù I12; Buonocore, in Tribù romane 34. Puncta triangularia sursum directa. 5 [arbitr(atu) Phil]otimi l(iberti) Segenni; attamen, praeterquam quod non possum spatium lacunae a sinistra computare nec scire utrum pater cognomine necne careat, non

excludo, quin illud arbitratu vel etiam rogatu per extensum exaratum sit. Caios Iegios alios tit. n. 4182. 4477. 8308 quoque reperies (etiam cf. tit. n. 8322). De raro nomine gentilicio Iegii vide M. R. Picuti, in Valle di Comino V 148 et O. Salomies, Arctos 46, 2012, 156. Publi Iegii tit. Cliterniae reperto n. 4166 quoque memorantur. Forma litterarum punctorumque ad aetatem Augusteam adducere videtur.

8310 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (19,3) x (26,4) x 16,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars exstat superne. Litt. affabre insculptae 5,5. Rep.

nescio quando San Vittorino in effossionibus ad plateam ante ecclesiam eiusdem vici sitam reficiendam institutis. Ibidem servatur in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

TITVLI NOVI

2228

REGIO IV

5

10

C(aio) Iul[io - - -] [.]VIR[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 223–224 n. 7 cum im. phot. tab. XVI fig. 7 (= id., Abruzzo e Molise II 785 n. 7); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 135–136 n. 107 cum im. phot. (AE 1992, 439); Buonocore, in Fonti latine e greche II 685 n. 470. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; Buonocore, in Tribù romane 32. Punctum triangulare. 1 nominis rationem quoque nominativo suppleri posse non negaverim. – 2 [Q]uir(ina) ego, [III]vir(o) [Aug(ustali) - - -] vel [X]vir(-) [st(ilitibus) iud(icandis) - - -] dubitanter Segenni; attamen supplementa sub iudice maneant. Fusius in tit. Amiterninis nomen gentilicium Iulii occurrit (vide Segenni, l. l. 137). Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit.

D(is) M(anibus) s(acrum). Q(uinto) Iulio Iuliaes lib(erto) Italico, coiugi dulcissimo, Iulia Euthucia cum quo vixit annis XV, bene merenti.

Im. phot. a Segenni sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 226–227 n. 17 cum im. phot. tab. XVII fig. 17 (AE 1987, 331) (= id., Abruzzo e Molise II 788 n. 17 cum add.); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 137 n. 109 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 685 n. 472. Puncta triangularia et in formam hederae insculpta. 2–3 Iuliaes pro Iuliae (de forma genetivi feminini -aes pro -ae etiam vide A. Sartori, Riv. Arch. Como 177, 1995 [1996], 92 cum alia bibliographia; de forma Iuliaes vide S. Perea Yébenes – R. González Salinero, Epigraphica 83, 2021, 353). – 5 coiugi pro coniugi. – 7 Eutuchia male ego, ZPE; Euthucia pro Eutychia. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. vel paulo post tribuerim. 8312 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario infra et ab utroque latere fractus, corona undique prominente praeditus, in fronte levigatus autem perquam adesus, a tergo rudis (41) x (41) x 35. Litt. 7–6,5. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat humi iacens Civitatomassa prope pluteum aetatis Romanae, ubi a. 1985 contuli.

8311 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata acroteriis angularibus praedita, in fronte levigata, a tergo paululum rudis 57,5 x 36,8 x 19,8. Litt. impares 5/2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

D(is) M(anibus) s(acrum). L(ucio) Iulio Secu[n]do, L(ucius) I[ulius] -----Im. phot. a Segenni sumpta. Segenni, Amiternum 181 cum im. phot. tab. XXXVIII fig. 1; ead., Suppl. It. 9, 1992, 137–138 n. 110 cum im. phot. (AE 1992, 441); Buonocore, in Fonti latine e greche II 685 n. 473. Supplementa a Segenni, Suppl. It., proposita recepi. 3 ex. I[- - -] Segenni, Amiternum. Litterae et formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta ad saec. II p. C. n. saltem adducunt. 8313 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta, in fronte scalpro dentato dolata (28) x (21) x ?. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso vel etiam fascia continua cincta, cuius pars, quae servatur, decussa videtur. In

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER lucem rediit saec. XIX ex. San Vittorino muro cuidam interiori stabuli domini Alessandro Ponzi infixa. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2229

TITVLI NOVI Heice est situ[s - - -?] [- - -] T(iti) l(ibertus) Le+[- - -] Im. phot. a M. B. sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 139 n. 112 cum im. phot. (AE 1992, 443); Buonocore, in Fonti latine e greche II 686 n. 475. – Cf. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 242; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136. 1 heice pro hic. – 2 + est pes litt. N vel P, inde Len[aeus] vel Lep[idus] (vide Segenni, l. l.). Litterae temporis spatii inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehensi fuisse videntur. 8315 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique levigatus autem passim fissuris laesus corona crepidineque in fronte et ab utroque latere prominentibus praeditus 91 x 41 x 32. Litt. ad actuarias transgredientes 5–4,8. Rep. a. 1902 prope San Vittorino sub collis San Maolo nuncupati radicibus apud rivum Fosso del Frate haud longe ab amphitheatro Amiterni in effossionibus a causarum actore Enrico Giorgi in praedio suo factis. L’Aquila in vestibulo aedium SalvatiAgnifili in areola del Cavaliere appellata sitarum a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

5

-----Iucu[nd- - - -], Iunia[e - - - l(ibertae)] Pile[- - -], Non[iae] L(uci) l(ibertae) A[- - -] ------

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 97 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 188 n. VII cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 138 n. 111 cum im. phot. (AE 1992, 442); Buonocore, in Fonti latine e greche II 686 n. 474. – Cf. Segenni, Amiternum 160; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Supplevit Segenni, quam sequor. – 3 subest cognomen Pilema vel Pilete. – 4 NO[- - -] Persichetti. Ratio nominis casu dativo exarata esse videtur. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8314 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra fracta undique levigata, in fronte perquam adesa 82 x (110) x 30. Excludendum non est, quominus tabula ex altera parte a dextra coniuncta composita sit. Litt. valde attritae 7–7,3. Rep. nescio quando San Vittorino. Servatur inter reposita praefecturae antiquitatum in amphitheatro Amiterni prope vicum San Vittorino sita (n. inv. 14078), ubi a. 2007 contuli.

5

Laelia Maxima Fabio Leporiano, filio b(ene) m(erenti), qui vi[x]it annis XXII menses VI.

Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1902, 384 n. 2 cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 206 n. XXII; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 125 n. 89 cum im. phot. (AE 1992, 423); Buonocore, in Fonti latine e greche II 682 n. 452. – Cf. Segenni, Amiternum 147. Puncta in formam virgulae acclivis insculpta. 3–4 vix|it d’Angelo.

TITVLI NOVI Formulam incipitariam D(is) M(anibus) compendiis scriptam perperam Persichetti add. Nomen gentilicium Laelii tit. Amiterninis n. 4502. 4508 quoque memoratur (etiam vide Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 472). De nomine Fabii in tit. Amiterninis laudato vide Segenni, l. l. 124. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur.

2230

REGIO IV 8317 tit. sepulcralis Duae stelae (A–B) supra semicirculatae ex lapide calcario ad idem sepulcrum pertinentes undique levigatae. Utrique titulus idem. A: 124 x 62 x 23; litt. 5,5. B: 124 x 58,5 x 23; litt. 5. Rep. Preturo nescio autem quando. Servantur Amiterni inter reposita praefecturae antiquitatum. Descripsi ut potui a. 2014 e scheda Segenni et ad im. phot.

8316 tit. sepulcralis Duo fragmenta tabulae lapidis calcarii (a–b) inter se ex parte coniuncta in fronte levigata a tergo paululum scabra crass. 27/25. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes ab utroque latere servantur. Frg. a (dex.): (68) x (48); frg. b (sin.): (29) x (25). Litt. 5/3,5 (nota verba extrema IAE v. 1 extra aream marginatam exarata esse). Rep. circ. a. 1980 in effossionibus Amiterni factis haud longe ab amphitheatro. Ibidem servantur inter reposita praefecturae antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

Menolaus sorori Appini posit.

5

- - - - - -? [- - -]emmiae [- - -] Sex(ti) l(ibertae) [P]rimillae, qu[ae] v(ixit) a(nnis) XXIIII, Luria 1mulieris2 l(iberta) [- - -]ilis mater; [h(oc) m(onumentum) h(eredem)] n(on) s(equetur).

Im. phot. frg. a–b ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. ope machinae computatoriae coniunctae. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 139–140 n. 114 (frg. a) cum im. phot. (AE 1992, 444) + 153 n. 135 (frg. b) cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 686 n. 477. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372 (AE 2010, 403). Puncta triangularia. Supplevi duobus fragmentis coniunctis, quamquam spatium lacunae a sinistra restituendum sub iudice manet; tota tituli ordinatio margini dextro acclinata esse videtur. – 1 [- - -? M]emmiae Segenni; cur non intelligendum quoque est nomen Remmiae? (etiam cf. tit. Aveiates n. 3635. 3636. De nomine Remmii fusius disseruit Dupraz, Vestins 214–215) – 6 [Ag]ilis vel [Fac]ilis ex. gr. proponit Segenni; litt. T supra versum eminens. – 7 [sibi et su]is Segenni. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.

Im. phot. e Segenni repetita. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VII 241–242 n. IV cum im. phot. (AE 2007, 450). 3 punctum triangulare. 1 Menolaus pro Menelaus. – 3 Appini posit pro Apphini posuit. Ex litterarum forma et grammatica priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. 8318 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario a dextra fractus 60 x (44) x ?. In lucem est prolatus a. 1894 muro cuidam exteriori affixus ecclesiae S. Thomae extra vicum Villa Piedi La Costa sitae prope Tornimparte. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: P(ublio) Miccion[io] P(ubli) l(iberto) Eroni, St(atius) Vetius Sthepan[us]. Im. e Persichetti repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 15, fasc. 249, scil. epistula d. 23 m. Ian. a. 1894 cum apographo; id., NS 1894, 194 n. 4 cum eadem im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 140–141 n. 115 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 445); Buonocore, in Fonti latine e greche II 686 n. 479. – Cf. Segenni, Amiternum 206. Supplementa a Segenni proposita repetivi.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 2 de forma Eroni vide infra ad tit. n. 8365. – 3 Vetius pro Vettius (litteras ligatas IV in apographo Persichetti tantum signavit). – 4 Sthepan[us] pro Stephan[us]. Tit. n. 4480 nomen gentilicium Mitsionii reperies. De praenomine Statii vide Salomies, Vornamen 90–91; eund., in Prénoms 34–35. Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso non sine dubiis tribuerim. 8319 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato dolata, ex eo, quod in usum posteriorem est adhibita (49) x (73) x ?. Litt. 5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa in fronte ecclesiae S. Petri in vico Preturo sitae, ubi a. 1993 contuli.

2231

TITVLI NOVI Im. phot. e Segenni repetita. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 239–240 n. I cum im. phot. (AE 2007, 447). – Cf. Zenodocchio, Viabilità 183. Puncta in formam quadrati esse insculpta videntur. Rarum praenomen Octavi (vide Salomies, Vornamen 119). De praenomine Petronis fusius disseruit id., l. l. 85–86. 112–113, id., in Prénoms 31–32. Nonios alios tit. n. 4416 quoque reperies. Esse videtur alteri parti saec. II a. C. n. 8321 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, infra in marginibus mutila, in fronte scalpro dentato dolata infra latior et rudis, a tergo scabra 117 x 48/45 x 22. Litt. 5–4,8. Rep. a. 1972 in effossionibus ad aedes quasdam aedificandas institutis prope vicum Civitatomassa in praedio, q. d. Ponte San Giovanni. Exstat Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 10024), ubi a. 1979 contuli.

- - - - - -? Mitsionia T(iti) f(ilia) -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 5573. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 141 n. 116 cum im. phot. (AE 1992, 446); Buonocore, in Fonti latine e greche II 686 n. 479. – Cf. Segenni, Amiternum 196. Puncta triangularia sursum directa. De nomine gentilicio vide supra ad tit., qui praecedit. Ex litterarum punctorumque forma saec. I medii a. C. n. saltem esse videtur. 8320 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario marginibus fractum fissurisque laesum 55 x 177 x 37. Litt. 7. Rep. ut dicitur saec. XXI in. prope regionem Costarella nuncupatam inter vicos Preturo et Civitatomassa sita iuxta viam S.S. 17. Servari videtur in praedio domini Ermenegildo De Benedictis sito prope eum locum ubi in lucem tit. est detectus. Descripsi ut potui a. 2014 e scheda Segenni et ad im. phot.

Rutila Numesia (vac.) Q(uinti) f(ilia).

Oc(tavus) Nonius Pet(ronis) f(ilius).

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26447. A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 509–510 n. 14 cum im. phot. tab. V fig. 3 (AE 1980, 378); Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 232–233 n. 4 cum im. phot. tab. V n. 5; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 141–142 n. 117 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 686 n. 480. – Cf. G. Iaculli, Quad. Ist. Arch. Chieti 2, 1981, 209; Buonocore, ZPE 58, 1985, 226 (= eund., Abruzzo e Molise II 787); Segenni, Amiternum 184; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. 1 Rutilia haud recte Marinucci, AE. De praenomine muliebri Rutilae, quod tit. Amiterninis n. 4298. 4387 quoque

TITVLI NOVI nominatur (etiam vide infra tit. n. 4666 ubi laudatur Rutila Iepriena T. f. quaedam), vide praesertim I. Kajanto, Arctos, 7, 1972, 17–18; eund., in Onomastique latine 148–150; Kajava, Praenomina 67–68. De cognomine ante nomen posito autem cogitat, ut videtur, H. Solin, Arctos 47, 2013, 277. Litterae ad saec. I medium a. C. n. adducunt. 8322 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte scalpro dentato dolata, infra rudis et contracta, a tergo scabra 65 x 35 x circ. 3. Litt. impares 2,8–2,3. Rep. casu et fortuito in praedio domini Domenico Antonio Circi apud ecclesiam S. Pauli inter vicos Barete et San Giovanni di Cagnano Amiterno sitam. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2232

REGIO IV chthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167–171. Quadrat(us) iam recte Persichetti, Quadrat(us) Segenni. – 5 Iecia fortasse pro Iegia (cf. ad tit. n. 4477. 8308. 8309). De nomine Numisii etiam cf. S. Fortunelli, Epigraphica 63, 2001, 230. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 8323 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique ut videtur fracta (31) x (22) x ?. In lucem rediit saec. XIX ex. muro cuidam exteriori affixa in fronte ad occasum vergente ecclesiae S. Petri in vico Piedi vel Pié La Villa sita haud longe a Tornimparte. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: - - - - - -? M(arco) Ob[idio - - -] Se[- - -] [- Obi]dio [- - -] fil(io) [- - -] - - - - - -? Im. e Persichetti repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 15, fasc. 249, scil. epistula d. 23 m. Ian. a. 1894 cum im. del.; id., NS 1894, 194 n. 2 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 143 n. 119 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 448); Buonocore, in Fonti latine e greche II 687 n. 482. – Cf. Segenni, Amiternum 206; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372 (cf. AE 2010, 401). Supplevit Segenni, quam magna ex parte sequor. – 3 Dio[- - -], – 4 ex. [b(ene) m(erenti) f(ecit)] temptavit Segenni. Nomen Obidii tit. n. 4340. 4341 quoque memoratur. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur (inter saec. I et II p. C. n. Segenni).

5

IXI v(ivit) Sex(tus) Numisius Sex(ti) l(ibertus) Papia pat7e8r, v(ivit) Sex(tus) Numisius Sp(uri) f(ilius) Quadrat(us), v(ivit) Iecia Erotis.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 170 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 195 n. XXV cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4296; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 205 n. XVI; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 142– 143 n. 118 cum im. phot. (AE 1992, 447); Buonocore, in Fonti latine e greche II 687 n. 481. – Cf. Segenni, Amiternum 241; Buonocore, in Temptanda viast 2 adn. 8; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 247. Puncta triangularia haud semper signata. 1 quomodo illud insolens IXI sit recte explanandum, incertum; fortasse subest ex. gr. i(ntroitus) XI ut me Ivan Di Stefano Manzella certiorem fecit per litteras d. 9 m. Ian. a. 2021. – 3 PATFR errore lapicidae, PATER Persichetti. – 4 de locutione Spurii filius in primis vide W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Anti-

8324 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra fracta undique levigata, in fronte deturpata (42) x 36 x 20. Litt. 6 (v. 2 litt. H minoris mensurae exarata). Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in viridario aedium privatarum sitarum in vico Paule prope Sassa, ubi a. 1983 Segenni decripsit. Accessui clausam descripsi ut potui ad im. phot. et ex Segenni a. 2007.

P(ublio) Oppio P(ubli) l(iberto) Pamp`h´ilo. Im. phot. a Segenni sumpta. Segenni, Amiternum 205 cum im. phot. tab. L fig. 1; ead., Suppl. It. 9, 1992, 144 n. 121 cum im. phot. (AE 1992, 450); Buonocore, in Fonti latine e greche II 687 n. 484. Puncta nulla. De nomine gentilicio Oppii fusius in tit. Amiterninis memorato vide Segenni, l. l.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2233

TITVLI NOVI

Ex litterarum forma temporis spatii inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehensi esse potest. 8325 tit. sepulcralis Tabula ut videtur in vico Preturo reperta. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Leosini.

Fuit fortasse: Oppia [-] l(iberta) Chreste, Oppia Glycerium. Im. a Leosini del. Leosini, ms., b. 6, fasc. 9, scil. epistula d. 25 m. Iul. a. 1875 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 144 n. 122 cum im. del. a Leosini sumpta (AE 1992, 451); Buonocore, in Fonti latine e greche II 687 n. 485. De nomine gentilicio Oppii vide supra ad tit. praecedentem. Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso Segenni fortasse recte tribuit. 8326 = EE VIII p. 49 n. 198 tit. fortasse sepulcralis Cippus lapidis calcarii ex duabus partibus inter sese coniunctis fere compositus (127) x (43) x 21. Rep. circ. a. 1880 in regione, q. d. Piano di Santa Croce, fortasse in fundo gentis Ciancarella sito prope vicum Civitatomassa. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda De Nino. De Nino ita:

Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -?] Petr[- - -] - - - - - -? Im. e Persichetti repetita. Persichetti, Viaggio archeologico 135 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 146 n. 124 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 453); Buonocore, in Fonti latine e greche II 687 n. 487. – Cf. Segenni, Amiternum 222. De nomine gentilicio Petronii cogitavit fortasse recte Segenni (cf. tit. n. 4231, ubi memoratur Petronia Kalliste quaedam). Cuius aetatis sit, vestra existimatio maneat. 8328 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio triangulari cum acroteriis angularibus praedita, in quo lineamenta imaginis defuncti usque ad marginem superiorem spatium scripturae vix adumbrata et ab utroque imaginis eiusdem latere rosa insculpta, in fronte levigata, infra rudis, a tergo scabra 152 x 45,5 x 16,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 49 x 25, ubi a sinistra est incisum pedum, quo baculo pastores pecora a discessu intercludebant (de quo anaglypho vide H. Devijver – F. Van Wonterghem, Anc. Soc. 19, 1998, 97–103 et Buonocore, in Ovidio 140–141; etiam cf. supra tit. n. 4230. 7628. 7981). Litt. impares 4,5/3 (nota litteras EC vocabuli fec(it) v. 5 extra aream marginatam esse insculptas). Rep. d. 7 m. Nov. a. 1954 (cf. breviarium d. 7 m. Nov. a. 1954 servatum apud archivum praefecturae antiquitatum Chieti sub tit. Scoppito) in operibus rusticis factis in regione Piano della Civita appellata, haud longe a praedio domini Eugenio Ciancarella, inter vicos Scoppito et Civitatomassa sita. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1991 contuli.

Fuit fortasse:

5

-----[- - -]LIBER[- - -] [- - -]+ Ovio[- - -] [- - -] l(iberto) Steph[an]o [- - -]NIIAFCI[- - -] [- - -]CE[- - -]AE[- - -] - - - - - -?

De Nino, ms., II vers., 1° serie, b. 14, fasc. 238 cum ectypo; id. apud G. Fiorelli, NS 1885, 482 (= id., Mem. Accad. Lincei s. 4°, 1, 1885, 656 = id., Scoperte archeologiche 218); inde, ex ectypo chartaceo, M. Ihm, EE VIII p. 49 n. 198; Buonocore, in Fonti latine e greche II 665 n. 363. – Cf. Segenni, Amiternum 170; eand., Suppl. It. 9, 1992, 60 ad tit. Supplementa sub iudice relinquantur. – 1 quod superest ad vocabulum liberti/libertae vel etiam ad conliberti/conlibertae vario modo per casus ductum pertinere videtur potius quam ad Liberum/Liberam. – 2 Ovio[leno] non excludit Segenni, fortasse recte potius quam Ovio. Aetatis imperatoriae incertae. 8327 tit. sepulcralis Epistylium ut videtur ex lapide calcario undique fractum. Rep. saec. XIX ex. una cum aliis antiquitatum vestigiis a domino Francesco Bernardi in effodienda vinea sua prope vicum Pile sita haud longe a L’Aquila, qui postea muro cuidam casulae ipsius affixit. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti.

5

Pierus, v(ixit) a(nnis) XVI, Chrestus pater filio fec(it).

TITVLI NOVI

2234

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53787 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.26) Segenni, Amiternum 180 adn. 46 cum im. phot. tab. XXXIV fig. 1; ead., Suppl. It. 9, 1992, 146–147 n. 125 cum im. phot. (AE 1992, 454); Buonocore, in Fonti latine e greche II 688 n. 488; Chioffi, Caro 72 n. 90. – Cf. Devijver – Van Wonterghem, l. l. 99 cum im. phot. fig. 3; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 24 cum im. phot. tab. II fig. 2 (= id., Abruzzo e Molise I 117); L. Finocchietti, in Scritti Gaetano Messineo 171; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 16 n. 17 (etiam cf. p. 8). Puncta in formam aculei sagittae in fine versus quoque insculpta. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. saltem adducit. 8329 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta, cuius pars exstat a sinistra. Rep. nescio quando fortasse in agro Amiternino. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi a. 2009 ut potui ad im. phot.

REGIO IV Q(uintus) Pollius C(ai) f(ilius) African[us], Pollia C(ai) f(ilia) Pollitta, C(aius) Pollius Felix pater, Silvana Prima mâter. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35344 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2270). R. Gardner, JRS 3, 1913, 214 n. 1 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 147 n. 126 cum im. phot. (AE 1992, 455); Buonocore, in Fonti latine e greche II 688 n. 489. – Cf. Segenni, Amiternum 203; Brancato, Repertorium II 92. Puncta triangularia. 1 in. C(aius) pro Q(uintus) Gardner. Segenni dubitanter non excludit, quominus Caius Pollius Felix una cum filiis Quinto Pollio Africano et Pollia Pollitta coniunctus sit cum Pollio Felice illo cui poeta Papinius Statius librum tertium silvarum dedicavit, eo magis quod filius in Africa hasta pura donatus est, fortasse in expeditione contra Nasamones a. 86 p. C. n. Res autem incerta manet. De re universa vide L. Petersen – M. Heil, PIR2 P 550. Nomen gentilicium Silvani tit. Amiterninis n. 4427. 4428. 8211. 8365 quoque memoratur. Litterae alterius partis saec. I p. C. n. fuisse videntur. 8331 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata 47 x 32 x ?. Litt. vetustiores fuisse videntur. Rep. effossionibus a. 1892 ex. factis prope vicum Civitatomassa inter regiones nuncupatas Foraginile et Piano della Civita. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Rivera.

-----Pl[- - -] L(uc-) Ca[- - -] con[iugi - - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53813. Punctum triangulare. Supplementa rationis nominis non temptavi. In tit. Amiterninis memorantur, ex. gr., nomina Plaetorii, Plotii; Quinti et Marcii Canii redeunt tit. n. 8281. 8282. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8330 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata autem fissuris laesa (17) x (37) x ?. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sed paululum prominens in margine inferiore cymatio foliis ornato, a sinistra sulco continuo cincta. Litt. 2,5. Rep. saec. XX in. prope vicum Civitatomassa. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 8), ubi a. 2007 contuli.

Fuit fortasse: Q(uinti) Pomponi L(uci) f(ili) Panacio(nis); in agru p(edes) XV in fronte p(edes) XIIII. Im. e Rivera repetita. Rivera, ms. cum ectypo; id., NS 1893, 436 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 148 n. 127 cum im. e Rivera repetita (AE 1992, 456); Buonocore, in Fonti latine e greche II 688 n. 490. – Cf. Segenni, Amiternum 187; H. Solin, Arctos 26, 1992, 122 (= eund., Analecta epigraphica 363); C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 246; F. Guiducci, Arch. Class. 62, 2011, 454 n. 62. 457 n. 62. 1–2 Q. Pomponi(o) L. f. | Panacio Segenni; Q. Pomponi L. f. Panacio(nis) Solin recte ut opinor; ex ectypo et ex im. del. a Rivera sumptis litterae L F, scil. L(uci) f(ili), in fine v. 2 insculptae copulandae videntur adiecta nota cum ratione nominis in versu praecedente exarata (etiam cf. infra ad tit. n. 8340): de hac ratione scribendi fusius disseruit F. Guiducci, l. l. 445–466. – 3 agru pro agro (de qua forma ex. gr. vide, praeter tit. Amiterninum n. 4426, VI 6,3, p. 7). Solvere potuissem in agru(m) ... in fronte(m) (cf. ex. gr. ad tit. Carsiolis rep. n. 8145 et tit. Amiterninum n. 4435 et H. Dessau, ad ILS 7494). Quintos Pomponios alios tit. Amiterninis n. 4285. 4397. 4423 quoque reperies (etiam vide tit. n. 4286. 4287. 4325. 4384. 4422. 4423. 8221. 8332). Saec. I medii a. C. n. esse potest.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2235

TITVLI NOVI

8332 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra et ab utroque latere mutila, in fronte levigata, a tergo rudis (34) x (46) x 28. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 20), ubi a. 2007 contuli.

- - - - - -? Pomponia + [f(ilia)] Rufi (scil. uxor), loco suo. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35354. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 148–149 n. 128 cum im. phot. (AE 1992, 457); Buonocore, in Fonti latine e greche II 688 n. 491. – Cf. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 248. Puncta triangularia sursum directa. 1 + est pes hastae rectae. De Pomponiis Amiterninis vide supra ad tit. qui praecedit. De locutione loco suo, quae redit supra tit. n. 3728, cf. M. Raoss, in Diz. epigr. IV.3, Roma 1964/67, 1590–1591 et passim. Ex litterarum punctorumque forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 8333 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario corona pulvinis ornata et crepidine undique prominentibus praeditus, in fronte et ab utroque latere scalpro dentato dolatus 116 x 51/60 x 38. In parte media coronae semicirculata fascia continua cincta infigitur imago viri insidentis equo dextrorsum gradiente (de quo anaglypho vide inter al. F. Rebecchi, Felix Ravenna s. 4°, 7/8, 1974, 41–87; H. Gabelmann, JDAI 92, 1977, 322–372). In latere dextro patera, in sinistro urceus; in corona semicirculata huius lateris asciam incisam reperies (de quo anaglypho vide cum alia bibliographia Arrigoni Bertini, Simbolo passim; M. Mayer i Olivé, SEBarc 11, 2013, 15–40; A. Ibba, ibid. 14, 2016, 119– 147). Litt. affabre insculptae 3/4,5 (nota litteras D et M exaratas esse in pulvinis frontis). Rep. a. 1936 casu et fortuito in agro domini Domenico Di Carlo prope vicum Lucoli sito. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 113), ubi a. 1993 contuli.

5

D(is) M(anibus). P(ublio) Pompuledio Amando Tebana Amanda filio karissimo fecit.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53786 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.25; neg. Mus. Nat. L’Aquila n. 10825).

Segenni, Amiternum 209; ead., Suppl. It. 9, 1992, 149–150 n. 129 cum im. phot. (AE 1992, 458); Buonocore, in Fonti latine e greche II 688 n. 492. – Cf. breviarium d. 21 m. Iun. et d. 2 m. Aug. a. 1954 servatum apud archivum praefecturae antiquitatum Chieti sub tit. Lucoli; M. Moretti, Museo nazionale 281; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 33 cum im. phot. tab. VIII fig. 1 (= eund., Abruzzo e Molise I 128); L. Migliorati, Riv. Top. Ant. 17, 2007, 125. Puncta triangularia. 5 karissimo pro carissimo. De nomine gentilicio Pompulledii cf. A. Schulten, Klio 2, 1902, 442; A. La Regina, in Italia omnium terrarum parens 302–303; C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 25; L. Migliorati, Sc. Ant. 17, 2011, 740; eand., Rend. Pontif. Accad. Arch. 84, 2011/12, 385. Incertum utrum P. Pompuledius Amandus eques fuerit necne. Excludendum non est, quominus Tebana Amanda fuerit progenies libertorum Publii Tebani Publii filii Gavidii Latiaris sine dubio Amiterno oriundo, qui fuit quaestor divi Claudii, tribunus plebis sub Nerone, praetor, per omnes honores candidatus Augustorum, de quo vide tit. n. 3602; Cébeillac, Quaestores 51–52 n. XXVI; S. Demougin, in Epigrafia e ordine senatorio I 83. 89; M. Torelli, ibid. II 176. 193; Andermahr, Totus in praediis 446–447 n. 527; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VII 135; A. Strobach, PIR2 T 49. Publius Tebanus Gavidius Latiaris alius est ac Publius Tebanus decemvir stlitibus iudicandis tit. n. 4518 memoratus (de quo vide Strobach, l. l. T 48). Tebana P. f. Celsa quaedam laudatur infra tit. n. 8372. Etiam vide supra ad tit. Furfensem n. 7602 et infra ad tit. 6360 prope Salisano repertum ubi laudatur P. Tebanus Sallustianus quidam. Ex litterarum monumentique forma saec. II medio p. C. n. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit.

TITVLI NOVI

2236

8334 tit. sepulcralis Duo cippi (A–B) supra semicirculati ex lapide calcario ad idem sepulcrum pertinentes in fronte scalpro dentato dolati fissuris autem laesi, infra rudes, a tergo paululum scabri. Utrique titulus idem. A: 78 x 37,5 x 19; litt. 5. B: 71 x 36 x 17; litt. 4,8. Publici iuris sunt facti a. 1898 a Persichetti, qui eos vidit humi iacentes in cella lignaria archipresbyteri vici Coppito. Servantur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

REGIO IV Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 213, scil. libellus d. 21 et 24 m. Dec. a. 1896 cum ectypo; id., NS 1897, 157 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 150–151 n. 131 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 460); Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 494. – Cf. Segenni, Amiternum 159. 1 Popiliae pro Popilliae. – Segenni, l. l. non excludit, quominus titulus hoc modo sit legendus, scil.: Popiliae Sabina[e l(ibertae)] Suavi[s]. Res autem incerta manet. Nomen gentilicium Popilii in regione Amiternina aliunde ignotum. Aetatis imperatoriae incertae. 8336 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario infra et ab utroque latere fracta, in fronte levigata (71,5) x (35,5) x 33. Litt. 6–5,7. Rep. saec. XX ex. in praedio La Piaggia appellato prope vicum Arischia. Ibidem servari videtur liminis usui casulae cuiusdam, ubi Fulvio Giustizia descripsit et me certiorem fecit. Descripsi ut potui a. 2009 ex scheda Giustizia et ad im. phot.

cippus A:

cippus B:

Pontia T(iti) f(ilia).

Pontia T(iti) f(ilia).

Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 1040.VW.83 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8021). N. Persichetti, NS 1898, 504–505 cum im. del.; id., RM 27, 1912, 301 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 150 n. 130 cum im. phot. (AE 1992, 459); Buonocore, in Fonti latine e greche II 688 n. 493; id., in L’iscrizione e il suo doppio 204 n. 14. – Cf. Segenni, Amiternum 213–214; eand., in Epigrafia e territorio VIII 247. Puncta triangularia sursum directa. Sextus Pontius quidam tit. n. 4425 quoque memoratur. Forma litterarum punctorumque ad saec. I ex. a. C. n. saltem adducit. 8335 tit. sepulcralis Videtur fuisse aedicula lapidis calcarii a dextra et infra fracta, imagine mulieris magna ex parte pessumdata praedita (53) x (33) x ?. Litt. impares. Rep. a. 1896 in fundo, q. d. Albereti, prope vicum San Vittorino sito in praedio domini Giovanni Ponzi. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: - - - - - -? Popiliae Sabina[e], Suavi[s] -----Im. e Persichetti repetita.

[P]ostuma C(ai) [C]usini s(erva). Im. phot. a G. Curio sumpta. F. Giustizia, in A. Clementi – B. Osella, Chiarino. Rocce, piante, animali, uomini, L’Aquila 2002, 184–185 cum im. phot. tab. X, fig. 1–2; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 375–376 n. 3 cum im. phot. fig. 7 e Giustizia repetita (AE 2010, 407). Puncta triangularia esse videntur. Supplevi non sine dubiis. - - - stum | ac - - -? || - - - [u]sin | is Giustizia. Caius Cusinius quidam memoratur tit. n. 6417 Falerione reperto. Litterae saec. I medii a. C. n. saltem fuisse videntur. 8337 tit. sepulcralis Frons cistae cinerariae lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis fere compositae in angulis superioribus dextro et sinistro mutilae 33,5 x 52 x circ. 4. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 19 x 34. Litt. affabre incisae inter lineas ad delineandum ductas 4,2–3,5 (litt. R vocabuli Ser(gia) v. 2 minoris mensurae adiecta 0,8). Rep. a. 1898 operibus rusticis nonnullis institutis prope vicum Coppito in regione, q. d. Via di Preturo vel Via di Paterno. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. [- - -]fedio `Q(uinti)´ f(ilio) Se`r´(gia) Prisco. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1898, 460 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 151 n. 132 cum im. phot. (AE 1992, 461); Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 495; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 65. – Cf. Segenni, Amiternum 212; Forni, Tribù Y444; Buonocore, in Tribù romane 35 Puncta triangularia. 1 nomen Alfedii Segenni supplere mavult, eo magis quod hoc nomen tit. Aufini reperto n. 3389 quoque memoratur; etiam vide nomen Parfedii (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 228). De re universa vide M. Christol, in Miscellanea Lidio Gasperini 262–264. Etiam cf. T. P. Wiseman, Historia 14, 1965, 334. Tribus Sergiae inter cives Amiterninos redit tit. n. 4519. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8338 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio triangulari acroteriis floralibus ornato praedita infra fracta, in fronte levigata autem fissuris laesa (65) x 50 x circ. 4. In area fastigii videntur insculpta anaglypha nonnulla ad mundum muliebrem pertinentes, scil. a sinistra forficula, speculum et cista viminea vel potius pecten. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes fere omnino exstant, 46,5 x 40. Litt. 5–4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vestibulo aedium municipalium vici Pizzoli, ubi a. 1991 contuli.

Proculeiae P(ubli) l(ibertae) Thaidi fecerunt de suo Eros et Euche.

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6540). V. Zecca, Abruzzo 5, 1967, 80 n. V; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 151–152 n. 133 cum im. phot. (AE 1992, 462); Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 496. – Cf. Segenni, Amiternum 239; Spadoni, I Sabini nell’antichità 119. Puncta triangularia Errores Zecca sprevi. Publios Proculeios saepius in titulis Amiterni repertis invenies, scil. n. 4205. 4289. 4455. 8226.

2237

TITVLI NOVI

Forma litterarum ad saec. I p. C. n. vel paulo postea adducit. 8339 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio praedita infra fracta in fronte valde pessumdata (130) x 65 x ?. Litt. affabre insculptae autem attritae. Litt. O v. 2 minoris mensurae. Rep. a. 1892 in fundo Campo Santa Maria (de situ vide supra ad tit. n. 8201) sub sinistra fluminis Aterni prope molas aquarias domini Galeota haud longe a vico San Vittorino. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: D(is) M(anibus) s(acrum). [- - -]ben`o´ Proculo -----Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1893, 335 n. 1 cum im.; id., Viaggio archeologico 191 n. XVI cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 152–153 n. 134 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 463); Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 497. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. 2 quomodo nomen, quod terminatur in -ebenus, certe restituendum incertum est (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 278. 495). Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. vel paulo antea tribuenda videtur. 8340 = I2 3290 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata infra fracta, in fronte levigata autem fissuris laesa, a tergo rudis (51) x 28 x 18. Litt. 4,2–3. Rep. a. 1902 a structore Francesco Irti in praedio suo q. d. Pietragrossa inter vicum Civitatomassa et ecclesiam Madonna de’ Mazzetti nuncupata sito. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

TITVLI NOVI

2238

REGIO IV F. Guiducci, Arch. Class. 62, 2011, 447 n. 54. 458 n. 54 cum im. phot. fig. 6. Puncta triangularia sursum directa. 3 animadverte notam ante quattuor hastas numeri IIII exaratam cum numero X versus praecedentis copulatam, inde numerus XIIII legendus est (etiam cf. supra ad tit. n. 8331). De hac ratione scribendi fusius disseruit Guiducci, l. l. 445–466. Nomen gentilicium Quirini, quod redit tit. huius Corporis vol. VI 7002, antiquior forma nominis Quirinii esse videtur (cf. supra tit. Aveiatem n. 3634, ubi laudatur C. Quirinius C. f. Proculus quidam). Ex litterarum punctorumque forma non excludo, quominus saec. I medii a. C. n. fuerit. 8341 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae Amiterni repertum. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Leosini.

Fuit fortasse: Q(uintus) R(- - -) 7Fe8licianus 7f 8ec(it). P(ublius) Quirinus P(ubli) f(ilius); in f(ronte) p(edes) XIII, in l(atere) p(edes) X IIII. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8007. N. Persichetti, NS 1902, 123 n. 2 cum im. del.; Degrassi – Krummrey, I2 3290 cum im. phot. tab. 97 fig. 4; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 153–154 n. 136 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 498. – Cf. Segenni, Amiternum 169; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246;

Im. a Leosini del. Leosini, ms., b. 6, fasc. 9, scil. epistula d. 22 m. Sept. a. 1878 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 190 n. 211 cum im. del. e Leosini repetita (AE 1992, 503); Buonocore, in Fonti latine e greche II 702 n. 582. – Cf. H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 364). Restitui rationem nominis ut Solin coniecit; Q. Reflicianus fec(it) Segenni. De cognomine plumbarii cf. C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 319. Aetatis imperatoriae incertae.

8342 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte valde deturpata 70 x 39 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua vel cymatio inverso cincta fuisse videtur. Rep. nescio quando loco incerto. In lucem prolata est circ. a. 1878 muro cuidam interiori affixa culinae domus domini Andrea Cialone in vico San Vittorino sitae (Leosini, Persichetti). Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e schedis Leosini et Persichetti.

Fig. a Fuit fortasse:

5

D(is) M(anibus) s(acrum). T(itus) Resius Lucius, Aufidio Trofimo cognato benemerenti posuit. Ego tibi mi[sero] [feci] qui [facere debuisti (?)]; s(it) t(ibi) t(erra) l(evis).

Fig. b

Fig. g

Fig. d

Fig. a: Im. del. a Leosini, ms. Fig. b: Im. del. a Persichetti, ms. Fig. g: Im. e Persichetti, Viaggio archeologico, repetita. Fig. d: Im. e Persichetti, NS, repetita. Leosini, ms., b. 6, fasc. 9, scil. epistula d. 22 m. Sept. a. 1878 cum im. del.; Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 212 (d. 22 m. Aug. a. 1890) cum im. del.; id., NS 1891, 97 cum im.; id., Viaggio archeologico 188 n. VIII cum im.; id., NS 1894, 252 n. 1 cum im.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 205 n. XVII (qui pendet e Persichetti, NS); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 116–117 n. 74 cum im. del. a Leosini et Persichetti

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER (ms. et NS) sumptis (AE 1992, 413); Buonocore, in Fonti latine e greche II 680 n. 437; id., in Temptanda viast 18 n. 25*. – Cf. Segenni, Amiternum 160; Antolini, Iscrizioni 102. Supplevit Segenni, quam sequor. 4 Trofimo pro Trophimo. – 8 [facere debuisti (?)] sub exemplo tit. huius Corporis vol. VI 8054. Resios alios in regione Amiternina non reperies; attamen vide Titum Resium Titi filium ex oppido Mevania oriundum, 8343 tit. sepulcralis Urna ex lapide calcario ab utroque latere fracta undique levigata (33,5) x (51) x 27. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 11 x 48. Litt. affabre insculptae 5,7. Supra aream marginatam anaglyphum claustri insculptum est (de quo etiam vide supra ad tit. n. 8245 cum bibliographia). Rep. a. 1928 prope vicum Preturo haud longe a L’Aquila, in praedio domini Domenico Cucchiella in regione inter meridiem et ortum solis spectante, quae ab amphitheatro Amiterni non longius 150 m abest. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni, ubi a. 2007 contuli.

2239

TITVLI NOVI qui saec. I ex. a. C. n. legatus pro praetore fuit (de quo vide, praeter Wiseman, New Men 256 n. 357, M. Heil PIR2 R 51). De Aufidiis Amiterninis vide Segenni, l. l. 99 (etiam vide supra ad tit. n. 4241). Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II vel potius III p. C. n. tribuerim.

Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1902, 385 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 154 n. 138 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 465); Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 500. – Cf. Segenni, Amiternum 185; Sternini, Romanizzazione 36. 3 ex. f(ecit) vel f(ecerunt). Sum secutus Segenni. Tertia Rubria quaedam tit. n. 4386 memoratur. Aetatis imperatoriae incertae. 8345 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae long. 130. Litt. eminentes attamen valde pessumdatae. Rep. a. 1902 a domino Giannantonio Consorti in fundo, q. d. Li Perrici, prope amphitheatrum Amiterni sito. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Romana; v(ixit) a(nnis) XIII. Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 61.2267. G. Colonna, Rend. Accad. Lincei, s. 8°, 14, 1959, 302 cum im. phot.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 154 n. 137 cum im. phot. (AE 1992, 464); Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 499; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 62. – Cf. Segenni, Amiternum 144. 201 n. 14; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 235–236; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 16 n. 18 (etiam cf. p. 13). Puncta triangularia. Ancilla altera, cui cognomen Romana fuisse videtur, tit. n. 4330 quoque nominatur. Litterae et forma monumenti ad priorem partem saec. II p. C. n. saltem adducunt. 8344 tit. sepulcralis Cippus ex marmore supra, a dextra et infra fractus (60) x (15) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra tantum servabatur. Rep. nescio quando loco incerto. In lucem rediit a. 1902 muro cuidam exteriori affixus ecclesiolae S. Dorotheae vel S. Peroti vulgo appellatae prope vicum Collettara haud longe a Scoppito sitae. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: -----L(ucio) Rubrio [- - -] Semno [- - -?] p(atri) p(iissimo) f(ec-).

Fuit fortasse: Ex of(ficina) Rufi[ni se]r(vi) Amit(erninorum). Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1902, 122 cum im. (AE 1902, 188); Bruun, Water Supply 335; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 190 n. 212 cum im. e Persichetti repetita; Buonocore, in Fonti latine e greche II 689 n. 500. – Cf. Segenni, Amiternum 147; Weiß, Sklave 204 n. 77; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 373 (AE 2010, 404); C. Ricci, SEBarc 18, 2020, 72. 83 n. 15; F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 177 S1 (etiam cf. p. 171). Supplevit Bruun quem magna ex parte sequor (de cognomine plumbarii etiam cf. eund., Epigraphica 72, 2010, 320); ex of(ficina) Rufi[-3?-]r(-) Amit(erni) Segenni, quae autem arbitratur illud Rufi ad nomen gentilicium Rufius pertinere; Rufi[no?] typothetae errore ut opinor Weiß, qui autem de cognomine Rufi quoque cogitat; de cognomine Rufi vel Rufini Ricci putat. Aetatis imperatoriae incertae. 8346 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata a dextra et infra fracta, in fronte passim scalpro dentato dolata, a tergo levigata infra latior (72) x (61 max.) x 27. Litt. 5/3,4. Rep. nescio quando fortasse in agro Amiternino vel etiam in agro Vestino. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi quatenus potui a. 2016 ex im. phot.

TITVLI NOVI

2240

REGIO IV

Rufion[i] Nepotis s(ervo) Synothe conserva 5

et sibi p(osuit).

Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 1051.VW.83. 2 punctum triangulare. – 3 Synothe pro Synethe i. e. Synete. – 5 iunctura et sibi postquam p(osuit) iam exaratum est videtur insculpta. Rufio fuit servus Sexti Vitulasii Lucii filii Quirina Nepotis consulis suffecti a. 78 p. C. n. ex Aveia fortasse oriundi, qui Romae domum quoque possidebat: vide supra ad tit. Peltuinatem n. 7530. Cuius consulis memorantur Aveiae vilicus, cui nomen Glaucus (tit. n. 3617) et in vico Fificulano serva quaedam (tit. n. 3587). Ut supra scripsi, unde tit. prodierit, ignoratur; inde nescio utrum agro Amiternino an Vestino, scil. Peltuino vel Aveiae vel vico Fificulano, tit. sit tribuendus. Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. tribuerim. 8347 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte levigata autem perquam adesa, infra rudis, a tergo paululum scabra 90 x 36 x 17. Litt. 4–3. Rep. ut videtur prope vicum Civitatomassa nescio autem quando. Ut elicitur e scheda Leosini (vide infra), excludendum non est, quominus stela altera 57 x 44 supra quoque semicirculata ad idem sepulcrum pertinens cum eodem titulo loco ipso a. 1879 in lucem sit prolata. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli. [-] Rutilius Sex(ti) l(ibertus) Pilinus; in fr(onte) p(edes) XIIII in ag(ro) p(edes) X; 5

Fabia Fabiae l(iberta) Pitia.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6041 (adde D. A. I. Rom n. 1040.VW.83). Leosini, ms., b. 5, fasc. 8, 28, scil. epistula d. 3 m. Aug. a. 1879 cum im. del.; N. Persichetti, RM 27, 1912, 303 n. 8 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 155 n. 139 cum im. phot. (AE 1992, 466); Buonocore, in Fonti latine e greche II 690 n. 501. – Cf. Leosini, Lapidi n. 28; H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 364); S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 246. Puncta triangularia sursum directa. 2 [- - -]ILINVS Persichetti. – 3 IN omisit, 4 N AGR, 5 in. [Fab]ia Leosini. – 2 Pilinus pro Philinus. De nominibus gentiliciis Rutilii et Fabii in tit. Amiterni repertis memoratis vide Segenni, l. l. (de nomine Rutilii fusius disseruit C. de Simone, Incidenza dell’antico 4, 2006, 133– 135); nota autem Rutiliam Sexti filiam Rufam quandam tit. n. 4487 nominari. Cognomen Pitia ex cognomine Graeco Puq\a non Pit]a ut coniecit Segenni depromptum (vide Solin, l. l.) Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit. 8348 tit. sepulcralis Fuisse videtur stela ex lapide calcario infra fracta, in fronte levigata (58) x 54,9 x circ. 4,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes exstant superne et ab utroque latere, ? x 28,5. Litt. exiles 7,5–5,5. Rep. circ. a. 1902 casu et fortuito una cum aliis vestigiis antiquitatum a domino Pietro Paolo Ponzi in praedio suo in regione, q. d. Cone di Candelette, prope vicum San Lorenzo sita. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. Rutiliae Eurydice b(ene) m(erenti); o(ro), o(pto), s(it) t(ibi) t(erra) l(evis).

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2241

TITVLI NOVI Capanna siti prope vicum Arischia in regione, q. d. Aja di Luca. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: T(itus) Salarius T(iti) l(ibertus) Alexsander, v(ivit), Tertia Oppia Mus Murtae l(iberta) frugei.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1902, 383 cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 205 n. XX; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 155–156 n. 140 cum im. phot. (AE 1992, 467); Buonocore, in Fonti latine e greche II 690 n. 502. – Cf. Segenni, Amiternum 234; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372. 3 punctum in formam virgulae acclivis. 2 de forma Eurydice vide J. Carlos Saquete, in Memoriae civitatum 242. – 4 O O S T T L Persichetti; 4 OC k S k T k T k L d’Angelo; o(ro), o(pto) ego dubitanter; attamen Segenni non excludit, quominus altera O tamquam litt. Q explicari possit, inde proponit o(pto) q(uod). Meliores videant. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8349 tit. sepulcralis Tabula undique fracta inde ab a. 1894 affixa muro exteriori frontis ad meridiem spectantis casulae domini Giovanni Cipolloni sitae in regione, q. d. Cupelli, prope vicum San Nicola haud longe a Tornimparte. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]AE[- - -] [- - -]+atae Sa[- - -] [- - -]nus Ru+[- - -] [- - -]++[- - -] -----Im. e Persichetti repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 15, fasc. 249, scil. epistula d. 23 m. Ian. a. 1894 cum ectypo; id., NS 1894, 194 n. 3 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 161 n. 149 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 476); Buonocore, in Fonti latine e greche II 691 n. 511. 2, 3, 4 ++++ litt. incertae. – 2 ITAE Persichetti, ms.; [Api]catae, i. e. nomen sub exemplo tit. n. 8273–8274, vel [G]ratae, i. e. cognomen, vel sim. temptavit Segenni (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 470–471). Res eo magis incerta est, quod de aliis supplementis cogitare potui. Cuius aetatis sit, non definio. 8350 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra semicirculatus in fronte valde pessumdatus 42 x 25 x ?. Litt. minus accurate insculptae. Inde ab a. 1897 servabatur affixus muro cuidam exteriori supra portam saepti horti domini Domenico

Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 27, 1897, 535 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 156–157 n. 141 cum im. e Persichetti repetita (AE 1992, 468); Buonocore, in Fonti latine e greche II 690 n. 503. – Cf. Segenni, Amiternum 236; H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 364); Buonocore, in Fides amicorum 103. 2 Alexsander pro Alexander. – 4 Murtae, frugei pro Myrte, frugi. Titos Salarios alios in tit., qui sequitur, reperies. Tertia Oppia Mus liberta (Oppiae) Myrtae cuiusdam fuisse videtur. De praenomine Tertiae vide Kajava, Praenomina 77–82 et passim cum amplissimo commentario ubi tituli colliguntur (titulus noster memoratur ad p. 78) etiam C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 16. De ratione nominis vide U. Kantola – T. Nuorluoto, Arctos 50, 2016, 87. 102 n. 46. De nomine gentilicio Oppii fusius in tit. Amiterninis memorato vide Segenni, l. l. De laudationis formula frugi vide J. N. Bonneville – S. Dardaine, REA 86, 1984, 217–244. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 8351 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato dolata, a tergo levigata 42 x 96 x 25. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 30,5 x 77,5; in media area insculptum est claustrum et iuxta latera supra et infra aequa ad libellam inspiciuntur anaglypha nonnulla, quae ad bullas pertinere videntur; inde, si recte intellexi, tabula potius quam tabulam q. d. lusoria, ut Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista 241. 269 cum im. phot. fig. 47, est suspicatus, cum quo Segenni consensit, frontem arcae ferratae assimulat. Litt. affabre et profunde insculptae 8/5 (ratio nominis v. 2 aetate posteriore insculpta esse videtur). Rep. a. 1896 prope vicum Preturo in regione, q. d. Fonte della Regina. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 205), ubi a. 1993 contuli.

Fig. a

TITVLI NOVI

2242

REGIO IV Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 31479. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 157–158 n. 143 cum im. phot. (AE 1992, 470); Buonocore, in Fonti latine e greche II 690 n. 505. Puncta triangularia in fine versus quoque exarata. 1 litt. T supra versum eminens. Nomen gentilicium Salieni in tota regione quarta aliunde ignotum (de quo vide O. Salomies, in Voce concordi 639). Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. vel paulo postea adducit.

Fig. b T(itus) Salarius T(iti) l(ibertus) `T(itus) Salarius T(iti) l(ibertus) Turulus´ Nicia. Fig. a: Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 975.VW.83 (adde neg. Mus. Nat. L’Aquila n. 10808). Fig. b: Im. del. a Persichetti, NS. N. Persichetti, NS 1896, 332–333 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 157 n. 142 cum im. phot. (AE 1992, 469); Buonocore, in Fonti latine e greche II 690 n. 504. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 271; Segenni, Amiternum 197; H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 364); Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372 (cf. AE 2010, 401); eund., in Officina epigrafica 227–228. Puncta triangularia sursum directa in fine versus quoque insculpta. Nominantur Titus Salarius Titi libertus Nicia et Titus Salarius Titi libertus Turulus. Alios Titos Salarios in tit., qui praecedit, invenies. De cognomine Turuli, quod ex Illyria vel potius ex regione Celtica oriundum esse videtur, vide Solin, l. l. Ex litterarum punctorumque forma saec. I medii a. C. n. esse potest. 8352 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique levigata autem fissuris passim laesa et in marginibus dextro et sinistro fracta 170 x 76 x 20. In parte superiore frontis foramen quadriangulum terebratum. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 139 x 59,5. Litt. affabre insculptae 8/5. Rep. nescio quando fortasse prope vicum Civitatomassa. Servatur inter reposita antiquitatum praefecturae in amphitheatro Amiterni prope vicum San Vittorino sita (n. inv. 14072), ubi a. 2007 contuli.

8353 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fortasse fracta, in fronte levigata (23) x (63) x ?. Litt. grandiores et affabre insculptae 25. Unde prodierit, ignoro. Servari videtur muro cuidam interiori affixa vineti olim domini Tommaso Zecca in vico San Vittorino siti, ubi autem a. 2000 frustra quaesivi. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti et ad im. phot. a Segenni sumptam.

- - - - - -? [- - -?] Salv[- - -] - - - - - -? Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1893, 336 n. 4 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 192 n. XIX cum im. del.; O. d’Angelo, Boll. Antinori 18, 1906, 201 n. VII; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 158 n. 144 cum im. phot. (AE 1992, 471); Buonocore, in Fonti latine e greche II 690 n. 506. – Cf. Segenni, Amiternum 160 cum im. phot. tab. XV fig. 3. SALI[- - -] d’Angelo. De nomine gentilicio Salvii vel Salvideni fortasse agitur, quae nomina in tit. Amiterninis fusius reperies, attamen de praenomine Salutae vel etiam de vocabulo salve quoque cogitare potuissem. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. est tribuenda. 8354 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta. Rep. nescio quando loco incerto. In lucem rediit a. 1902 muro cuidam exteriori affixa domus dominae Antonina Cicolani, ubi stipes fenestrae usui fuit, sitarum in vico Collettara. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse:

5

T(ito) Salieno T(iti) f(ilio) Rufo, T(itus) Salienus T(iti) l(ibertus) Attalus, Saliena T(iti) l(iberta) Rufa.

-----[- - -] Sal[- - - I]aliso [- - -]XXV - - - - - -? Im. e Persichetti repetita.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER N. Persichetti, NS 1902, 385 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 158–159 n. 145 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 472); Buonocore, in Fonti latine e greche II 691 n. 507. – Cf. Segenni, Amiternum 185. 1 illud Sal- ad nomina Salvii, Salvideni, Sal(l)ii pertinere est arbitrata Segenni, quae autem non excludit, quominus sit praenomen Salvii more solito non perscriptum. – 2 supplementum satis certum esse opinor (etiam vide Segenni, l. l.): Ialiso pro Ialyso. – 3 supplementa incerta manent, ex eo, quod illa nota numeri ad locutiones vario modo compendiis exaratas pertinere videtur, scil. ad locum sepulturae vel ad dierum annorumque determinationem. Aetatis imperatoriae incertae. 8355 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta, in fronte levigata autem attrita, infra rudis (97) x 47,5 x circ. 3,2. Litt. affabre insculptae 5,7/3,5. Rep. m. Febr. a. 1892 a domino Vincenzo Caccia effossionibus in praedio suo institutis sito in regione Santa Maria a Colle inter vicos Scoppito et Civitatomassa. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2243

TITVLI NOVI Amiternum 83. 185–186; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. Puncta triangularia. De nomine gentilicio Salvideni vide T. P. Wiseman, Class. Quart. n. s. 14, 1964, 130; Buonocore, Misc. Greca e Romana 59, 1997, 151 (= eund., Abruzzo e Molise II 833); I. Di Stefano Manzella, ZPE 85, 1991, 181; J. Patterson, in San Vincenzo al Volturno II 19; A. Tortiello, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 17, 2004, 555; M. J. Pina, in Homenaje a Ricardo Olmos 205. 207. Ex eo, quod Caius Salvidenus Asclepiades libertus Quinti cuiusdam quoque fuit, excludendum non est, quominus patronus fuerit Quintus Salvid(i)enus Rufus ille, consul designatus a. 39 a. C. n., ex regione Vestina fortasse ex Aveia oriundus (vide auctores supra laudatos). Etiam cf. Salvidienam Rufam Quinti filiam illam, ad cuius familiae sepulcrum pertinet tit. huius Corporis vol. VI 25810 = ILS 7849, quae femina nobilis ex stirpe nisi filia Salvidieni Rufi ipsius supra nominati sine dubio fuit (vide K. Wachtel, PIR2 S 121). Quam ob rem in hoc titulo fortasse liberti eius exhibentur. Cognomen Semiticum Sabbis in tota regione quarta hic tantum occurrit (de cognomine vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 637. 679. 681. 730. 743 et S. Perea Yébenes – R. González Salinero, Epigraphica 83, 2021, 354–355). Litterae ad saec. I ex. a. C. n. adducunt. 8356 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato dolata fissuris autem laesa, a tergo paululum levigata 58 x 120 x 19. Litterae accuratissime insculptae 5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur inter reposita antiquitatum praefecturae in amphitheatro Amiterni prope vicum San Vittorino sita (n. inv. 14035), ubi a. 2007 contuli.

M(arcus) Salvius 1mulieris2 l(ibertus) Asiaticus.

C(aius) Salvidenus C(ai), Q(uinti) l(ibertus) Asclepiades, Salvidena C(ai) l(iberta) Sabbis; 5

in agr(o) p(edes) XIIII.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1892, 169 n. 1 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 197 n. XXX cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 159–160 n. 146 cum im. phot. (AE 1992, 473); Buonocore, in Fonti latine e greche II 691 n. 508. – Cf. Segenni,

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 31480. S. Panella, BDASP 66/68, 1976/78, 483–485 n. I; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 160 n. 147 cum im. phot. (AE 1992, 474); Buonocore, in Fonti latine e greche II 691 n. 509. 1 Asiaticus typothetae errore omisit Panella. Puncta triangularia. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 8357 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata undique fracta in fronte levigata (53) x (55) x ?. Litt. 6,5–5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa fontis cuiusdam iuxta viam, q. d. S.S. 80 bis Amiternina, in regione, q. d. Fonte della Peschiera, prope vicum Preturo, ubi a. 1993 contuli.

TITVLI NOVI

2244

REGIO IV Puncta triangularia sursum directa. 5 + + vestigia litt. incertarum. Supplementa non temptavi, eo magis quod nescio utrum ratio nominis casu nom. an dat. insculpta sit. Ex forma litterarum punctorumque saec. I ex. a. C. n. saltem tribuerim (de forma vivit vide supra ad tit. n. 8267). 8359 tit. sepulcralis Duo cippi (A–B) supra semicirculati ex lapide calcario ad idem sepulcrum pertinentes 95 x 35 x ?. Utrique titulus idem. Litt. vetustiores. Rep. a. 1897 a Felice Bafile in fundo domini Antonio Innamorati in regione Santa Croce prope vicum Coppito sita in lapicidinis vel secturis quibusdam effodiendis. Periisse videntur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

L(ucius) Scandilius Sp(uri) f(ilius) Qui(rina); L(ucius) Scandiliu[s] L(uci) l(ibertus) Bargate[s]. Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, in Actes du Colloque Degrassi 400 n. 132 cum im. phot. tab. XLII fig. 1 (AE 1991, 575); ead., Suppl. It. 9, 1992, 161–162 n. 150 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 691 n. 512. – Cf. eund., in Tribù romane 34; eund., Epigraphica 72, 2010, 372. Puncta triangularia sursum directa. 1 Scandilius, 3 Scandilius Segenni, in Actes du Colloque Degrassi. – 4 Bargate[s] pro Bargathe[s]. De locutione Spurii filius vide supra ad tit. n. 8322. Notandum est Lucium Scandilium tribui Quirinae non Collinae ascriptum (etiam vide G. Forni, in L’Onomastique latine 93– 94). Nomen Scandilii in tota regione Amiternina aliunde ignotum. De cognomine Semitico Bargathes vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 637–638. 677. 680. 730. 736. 742. 750. 758. 565; eund., Nome del testo 19, 2017, 320). Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit. 8358 tit. sepulcralis Stela ut videtur ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata (42) x (19) x ?. Litt. 6. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Lucoli muro exteriori dextro affixa ecclesiae S. Mennae (etiam vide supra ad tit. n. 4339. 4341), ubi m. Oct. a. 2015 descripsi una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque sumpsit.

5

[- - -] v(iv-) [- - -] Secu[- - -] [- - -] serv[- - -] [- - -] T(iti) f(il-) F[- - -] [- - -]+RO+[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a Cordella sumpta. Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 363–364 n. 16 cum im. phot. fig. 24 (AE 2016, 377).

Fuit fortasse: Senicio Rutil`i´ (scil. servus). Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1897, 66 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 162 n. 151 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 477); Buonocore, in Fonti latine e greche II 692 n. 513; id., in L’iscrizione e il suo doppio 204 n. 15. – Cf. Segenni, Amiternum 218. Non excludo, quominus saec. I medii a. C. n. esse possit. 8360 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, a dextra fracta, in fronte valde attrita (72) x (22) x 13. Litt. 5–4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in cella vinaria, ubi gradus usui est, casulae olim domini Antonio Retico sitae prope ecclesiam dirutam in vico Paùle prope Sassa, ubi autem a. 2000 frustra quaesivi. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti et ad im. phot. a Segenni sumptam.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2245

TITVLI NOVI

L(ucius) Sept[imius - l(ibertus)] Steph[anus]; in fr(onte) [p(edes) - - -] in ag(ro) [p(edes) - - -].

-----P(ubl-) Sextil[- - -] [- - - - - -?] P(ubl-) S[extil- - -]

Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti apud F. Barnabei, NS 1908, 298 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 162–163 n. 152 cum im. phot. (AE 1992, 478); Buonocore, in Fonti latine e greche II 692 n. 514. – Cf. R. Gardner, JRS 3, 1913, 214; Segenni, Amiternum 205 cum im. phot. tab. XLIX fig. 2; eand., in Epigrafia e territorio VIII 246. Puncta triangularia sursum directa. 1–2 supplementa recepi a Segenni, quae nomen Septimieni in tit. Amiterninis quoque memoratum reiecit. Ex forma litterarum punctorumque tit. ad saec. I p. C. n. vel paulo antea adduci videtur.

Im. phot. a Segenni sumpta. Segenni, Amiternum 210 cum im. phot. tab. L fig. 2; ead., Suppl. It. 9, 1992, 164 n. 155 cum im. phot. (AE 1992, 480); Buonocore, in Fonti latine e greche II 692 n. 517. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Puncta triangularia. Rationem nominis nominativo vel genetivo supplere potuerim. De Sextiliis Amiterninis vide tit. sequentem. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim.

8361 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario utrimque fortasse fracta (60) x (15) x ?. Litt. valde pessumdatae. Humi iacentem ante aedes domini Vincenzo Cucchiella in vico Pozza prope Preturo sitas a. 1893 Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

8363 = I2 3291 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata marginibus et infra fracta, in fronte levigata fissuris autem laesa (32) x (29) x 4. Litt. impares 5,2–4. Rep. nescio quando loco incerto. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

Fuit fortasse:

5

-----[-?] Ser[- - -] Aga[- - -], [-?] Cae[- - -] Via[- - -]; in [- - -] ------

Im. e Persichetti, NS, repetita. N. Persichetti, NS 1893, 421 n. 4 [errore typothetae scr. 5] cum im.; id., Viaggio archeologico 199 n. XXXV cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 163 n. 153 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 479); Buonocore, in Fonti latine e greche II 692 n. 515. – Cf. Segenni, Amiternum 143. 1–4 ratio nominis sub iudice relinquatur (vide, quae proposuit Segenni). – 5 ex. gr. in [fr(onte) p(edes) - - -] vel in [agr(o) p(edes) - - -]. Aetatis imperatoriae incertae. 8362 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata autem fissuris laesa (47,5) x (74,5) x ?. Litt. affabre insculptae 9,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa sito prope pontem vici Genzano haud longe a Sassa, ubi una cum amico Alessandro Zenodocchio a. 1990 contuli et im. phot. quoque sumpsi.

L(uci) Sextili Trebi T(iti) f(ili). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. A. La Regina apud Degrassi – Krummrey, I2 3291 cum im. phot. tab. 97 fig. 3; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 163–164 n. 154 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 692 n. 516. Puncta triangularia sursum directa. Rationem nominis nominativo quoque supplere potuissem. Lucius Sextilius, filius fortasse naturalis Titi Trebii cuiusdam, adoptatus est a Lucio Sextilio quodam. Immo nota nomen ingenui, ut antiquiore aetate in servis consueverunt, formatum. Lucii Sextilii alii in tit. Amiterninis non memorantur (Caios, Publios et Quintos Sextilios tit. n. 4299. 4426. 8363. 8364 reperies). Nomen gentilicium Trebii in tota regione Amiternina aliunde ignotum (de quo cognomine cf. C. Ricci, in Miscellanea Gianfranco Paci 544). Ex litterarum punctorumque forma saec. I medio a. C. n. vel paulo antea tribuerim. 8364 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario corona undique prominente praedita infra et ab utroque latere mutila (22) x (54) x 31. In fronte coronae, pulvinis praeditae, semicirculatae duae volutae exstant. Litt. affabre incisae 3. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Preturo muro cuidam interiori affixus aedium gentis Nanni (inv. n. 13), ubi a. 2007 contuli.

TITVLI NOVI

2246

REGIO IV

P(ublius) Sextilius P(ubli) f(ilius) Qui(rina) Quadrat(us), [.]intia Anagnostria uxso(r), [P(ublius) Sexti]lius P(ubli) f(ilius) Qui(rina) ++++++VI[.]. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35349 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2277). S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 164–165 n. 156 cum im. phot. (AE 1992, 481); Buonocore, in Fonti latine e greche II 692 n. 518. – Cf. H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 364); C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; Buonocore, in Tribù romane 34; eund., Epigraphica 72, 2010, 372. Puncta triangularia et in formam virgulae acclivis insculpta. 1 Quadrat[us], – 2 [Qu]intia Segenni attamen mihi videtur una littera deperdita in lacuna supplenda, inde [M]intia vel [S]intia (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 272); uxso(r) pro uxo(r). – 3 ex. + reliquiae litt. quae minimae cernuntur ad cognomen quoddam pertinent. De raro cognomine Anagnostriae vide Solin, l. l. et S. Segenni, in Donna e lavoro 157. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. vel paulo postea tribuerim. 8365 tit. sepulcralis Stela lapidis calcarii supra semicirculata, in fronte levigata autem magna ex parte deturpata, infra rudis, a tergo paululum scabra 100 x 53 x 13. Litt. 6/3,5. Videtur fuisse stela altera tit. n. 4427 nunc deperdita. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Preturo humi iacens in aedibus gentis Nanni, ubi a. 2007 contuli. L(ucio) Silvano

De nomine gentilicio Silvani vide supra ad tit. n. 8330. Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit. 8366 tit. sepulcralis Stela lapidis calcarii in fronte scalpro dentato magna ex parte dolata corona semicirculata cum acroteriis floralibus praedita, a tergo levigata 151 x 60,5 x 21. In corona insculpta sunt anaglypha ad calceamenta et loramenta artificii sutrini pertinentia, scil. cultelli crepidarii, mustriculae, novaculae et subulae (de quibus cf. E. Cuq, in DS IV.2, fasc. 45, Paris 1911, 1570–1574). Area titulo inscribendo destinata excavata 101 x 65. Litt. affabre insculptae 5/4 (litt. adiectae v. 1. 4 minoris mensurae 0,8/0,6). Rep. a. 1966 in effossionibus Amiterni factis in amphitheatro. Ibidem servatur inter reposita praefecturae antiquitatum (inv. n. 9026), ubi a. 1993 contuli.

Eroni pu(pilli) C(ai) l(iberto); in agr(o) p(edes) [..].

Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 61.2280. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 165–166 n. 157 cum im. phot. (AE 1992, 482); Buonocore, in Fonti latine e greche II 693 n. 519. – C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 246. Puncta triangularia sursum directa. 2 dativus singularis cognominis Eros saepius invenitur Eroti vel Eroni (etiam cf. supra tit. n. 8318). Non recepi quae Segenni in commentario coniecit, id est Lucius Silvanus Eros fuit libertus patronorum duorum, alterius infantis alterius praediti Caii praenomine. Res autem incerta adhuc manet. De locutione pu(pilli) l(ibertus) semper vide Salomies, Vornamen 64–65.

5

Staphilo P(ubli) R`u´f`r´i Crispini ser(vo), vix(it) an(nis) XXV, Rufria Comm`o´dit(as) filio f(ecit) b(ene) m(erenti).

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 31478. S. Panella, BDASP 66/68, 1976/78, 486–488 n. III; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 166 n. 158 cum im. phot. (AE 1992, 483); Buonocore, in Fonti latine e greche II 693 n. 520. – Cf. Segenni, Amiternum 90; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 35 cum im. phot. tab. XII fig. 3 (= eund., Abruzzo e Molise I 131); Spadoni, I Sabini nell’antichità 119; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 16 n. 19 cum im. del. fig. 13 (etiam cf. p. 13).

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2247

TITVLI NOVI Romanae aetatis effodiendo. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

Cn(aeus) Taronius Pom(ponis) f(ilius); Taronia L(uci) f(ilia).

Puncta triangularia. 1 Staphilo pro Staphylo. Ut iam Segenni, l. l. coniecit, sutor Staphilus Publii Rufrii Crispini praefecti praetorio sub Claudio servus fuisse videtur (vide M. Heil, PIR2 R 169), inde excludendum non est, quominus praefectus in regione Amiternina fundos habuerit et fortasse ab Amiterno oriundus fuerit. De nomine Rufrii vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 245. Ex litterarum forma et ex eo, quod de Publio Rufrio Crispino scripsi, saec. I medio p. C. n. tribuenda videtur. 8367 = I2 3292 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in margine superiore sinistro fracta, in fronte levigata, infra latior et rudis, a tergo scabra 100 x 45 x 12. Litt. profunde insculptae 5/4,2. Rep. a. 1899 a domino Angelo Ciccozzi in fundo Madonna di Corti prope vicum Roio Piano in sepulcreto

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1900, 151 n. 3 cum im. del.; Degrassi – Krummrey, I2 3292 cum im. phot. tab. 99 fig. 2; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 166–167 n. 159 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 693 n. 521. – Cf. Segenni, Amiternum 226; F. Chausson, JS 1997, 232; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 246. Puncta triangularia. De nomine gentilicio Taronii vide supra ad tit. n. 8228. De praenomine Pomponis vide Salomies, Vornamen 86–87; eund., in Prénoms 32–33. Ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. vel paulo postea tribuerim. 8368 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, infra fracta, in fronte levigata, a tergo paululum rudis (32) x 39 x 21. Litt. 5,8. Rep. a. 1880 in effodiendo hortulo ecclesiae paroecialis S. Pietro Apostolo vici Coppito. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

TITVLI NOVI

2248

REGIO IV S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 168 n. 161 cum im. phot. (AE 1992, 485); Buonocore, in Fonti latine e greche II 693 n. 523. – Cf. F. Chausson, JS 1997, 232. Puncta triangularia. De nomine gentilicio Taronii vide supra ad tit. n. 8228. An potest quis dubitare, quin anaglyphum fascis pertineat ad officium quoddam municipale, quo vir quidam, cuius ratio nominis supra autem excidit, est functus. De formula arbitratu vide supra ad tit. n. 8249. Aetatis Augusteae vel paulo antea fuisse videtur. 8370 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta in fronte levigata autem perquam pessumdata infra rudis a tergo scabra (70) x 35 x 17. Litt. impares 5–4. Rep. a. 1880 in effodiendo hortulo ecclesiae paroecialis S. Pietro Apostolo vici Coppito. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

L(ucius) Taronius L(uci) f(ilius) Quirin(a) -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 40 n. 2 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 200 n. XXXVIII. 2 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 167 n. 160 cum im. phot. (AE 1992, 484); Buonocore, in Fonti latine e greche II 693 n. 522. – Cf. Persichetti, RM 27, 1912, 301; Segenni, Amiternum 212; F. Chausson, JS 1997, 232; Forni, Tribù T35; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 246; Buonocore, in Tribù romane 34. Puncta triangularia. De nomine gentilicio Taronii vide supra ad tit. n. 8228. Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit. 8369 tit. sepulcralis Pars fere media ex lapide calcario monumenti magni ex pluribus lapidibus inter se coniunctis compositi in fronte levigata autem valde adesa, a tergo scabra 60 x 71 x 31. In facie sursum versa et in facie deorsum directa recessus ad figendum excavati. Litt. 6. In media area inferiore fascis insculptus est. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 119), ubi a. 2007 contuli.

5

-----arbitratu P(ubli) Taroni P(ubli) f(ili) Isido[ri]. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35389.

L(ucius) Taronius L(uci) l(ibertus) Philoxsenus, L(ucius) Taronius L(uci) l(ibertus) Protio, Toedia 1mulieris2 l(iberta) 7K8alist[e].

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 40 n. 1 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 199–200 n. XXXVII. 1 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 168–169 n. 162 cum im. phot. (AE 1992, 486); Buonocore, in Fonti latine e greche II 693 n. 524. – Cf.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Persichetti, RM 27, 1912, 301; Segenni, Amiternum 212; H. Solin, Arctos 26, 1992, 123 (= eund., Analecta epigraphica 364); F. Chausson, JS 1997, 232; Solin, in Atti Roma I 389 n. 34; Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 246; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372 (cf. AE 2010, 401). Puncta triangularia sursum directa. 2 Philoxsenus pro Philoxenus (etiam cf. supra ad tit. Albensem n. 7989). – 5 IALIST in lapide, IALISI Persichetti, Ialisy Segenni; restitui non sine dubiis Kalist[e] pro Callist[e]. De nomine gentilicio Taronii vide supra ad tit. n. 8228. Nomen gentilicium Toedii in tota regione Amiternina aliunde ignotum. Ex litterarum punctorumque forma saec. I medio a. C. n. tribuenda videtur. 8371 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata undique levigata, a dextra et infra in usum posteriorem recte scissa (49,5) x (24) x 12,5. Litt. 4,8–3,8. Rep. m. Mai. a. 1892 prope L’Aquila in fundo San Giacomo in vinea effodienda domini Ottavio Zolleta. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

2249

TITVLI NOVI N. Persichetti, NS 1893, 336 cum im.; id., Viaggio archeologico 205 n. XLIV cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 169 n. 163 cum im. phot. (AE 1992, 487); Buonocore, in Fonti latine e greche II 693 n. 525. – Cf. N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 224; F. Chausson, JS 1997, 232; Forni, Tribù T36; Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 246; Buonocore, in Tribù romane 34. Puncta triangularia sursum directa. Supplementa Segenni recepi. – 3 IN k F k P k XVII[- - -] Persichetti. De nomine gentilicio Taronii vide supra ad tit. n. 8228. Forma litterarum punctorumque ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit vel paulo postea. 8372 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta undique levigata (24) x (42) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius pars a dextra servatur, ? x (29). Litt. affabre insculptae 4–3. Rep. nescio quando loco incerto. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

-----Tebanae P(ubli) f(iliae) Celsae ------

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 305 cum im. phot. fig. 1 (AE 2011, 318). Non sine dubiis in corpore titulorum Amiterninorum recensui (nam excludendum non est, quominus tit. in agro Aveiae Vestinorum in lucem sit quoque effossus; etiam vide supra ad tit. Furfensem n. 7602). Tebanam Amandam quandam tit. supra n. 8333 reperies. Publii Tebani ex Amiterno oriundi esse videntur (de re universa vide ad tit. n. 8333). Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit.

C(aius) Táron[ius - f(ilius)] Qui(rina) Serra[nus]; in f(ronte) p(edes) XVI i[n a(gro) p(edes) - - -].

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n.

8373 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata ex duabus partibus inter se coniunctis composita, in fronte levigata, infra latior et rudis 32 x 15/12 x circ. 1. Litt. 2,8–2. Rep. circ. a. 1875 prope vicum San Vittorino in praedio, q. d. Colle San Maolo. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

TITVLI NOVI

2250

Sac(rum) Tertullae. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 98 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 189 n. IX cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 169 n. 164 cum im. phot. (AE 1992, 488); Buonocore, in Fonti latine e greche II 694 n. 526. – Cf. Segenni, Amiternum 147. Puncta nulla. 1 non sine dubiis recepi illud sac(rum) a Segenni propositum; nam diu dubitavi, utrum de nomine quodam compendiato, ex. gr. Sacius vel sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 159), agatur necne. Ex litterarum forma saec. II vel III p. C. n. tribuerim.

REGIO IV

Forma litterarum et formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta ad saec. II p. C. n. adducunt. 8375 tit. sepulcralis Operculum urnae ex lapide calcario 24,5 x 64 x 43,5; litt. 5,5. Rep. nescio autem quando in praedio Vetoio appellato prope vicum Coppito sito. Servatur Amiterni inter reposita praefecturae antiquitatum. Descripsi ut potui a. 2014 e scheda Segenni et ad im. phot.

8374 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in fronte levigata autem perquam adesa infra rudis 73 x 45 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 35 x 36. Litt. 4–2,8. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur affixa muro cuidam exteriori frontis ecclesiae S. Stephani in vico Pizzoli sitae, ubi a. 1997 contuli. D(is) M(anibus) s(acrum). Thiophilo -----+++[- - -]+++++ -----Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 170 n. 165 cum im. phot. (AE 1992, 489); Buonocore, in Fonti latine e greche II 694 n. 527. Puncta distingui nequeunt. 2 Thiophilo pro Theophilo. – 3 reliquiae litt. minimae cernuntur, quas Segenni hoc modo interpretata est, scil.: MA+[- - -]++AN+.

Sex(ti) Titi Hilari sitae (!) ossa. Im. phot. e Segenni repetita. S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 242 n. V cum im. phot. (AE 2007, 451). Puncta triangularia sursum directa. 1 sitae pro sita. In tit., qui sequitur, laudatur Q. Titius Naevidia[nus] quidam. Iunctura ossa sita aliunde ignota in regione Amiternina. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuendum esse videtur.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 8376 tit. sepulcralis Quattuor fragmenta (a–d), quae ad idem epistylium alt. 21 pertinere videntur, inter se non coniuncta. Frg. a (lat. 90); frg. b (lat. 35); frg. c (lat. 30); frg. d (lat. 20). Unde prodierunt, ignoratur. Litt. grandiores affabre insculptae. Servabantur muro cuidam exteriori cellae gallinariae dominae Angela Giusti sitae in vico San Vittorino, ubi Persichetti a. 1891 descripsit. A. 2007 quatenus potui e scheda Persichetti descripsi.

Fig. a Frg. a fuit fortasse: Q(uintus) Titìus Naevidia[nus]

Fig. b Frg. b fuit fortasse: [- - -] Q(uinti) f(ilius)

Fig. g Frg. c fuit fortasse: [- - -]e Balb[- - -]

Fig. d

2251

TITVLI NOVI

C(aio) Trel[leno - f(ilio) - - -?] Oppia [- - -]. Im. apographi a Manieri sumpti. G. B. Manieri, epistula d. 30 m. Sept. a. 1914 servata in archivo praefecturae antiquitatum Urbis Romae sign. fasc. Aquila 1914; ex qua S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 171–172 n. 167 cum im. apographi a Manieri sumpti (AE 1992, 491); Buonocore, in Fonti latine e greche II 694 n. 529. – Cf. Segenni, Amiternum 244; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Caium Trellenum alium invenies in tit., qui sequitur (etiam cf. tit. n. 4373. 4488, ubi memorantur P. Trellenus Epicadus et P. Trellen[us - - -]). De nomine gentilicio Oppii fusius in tit. Amiterninis nominato vide Segenni, l. l. 144. Aetatis imperatoriae incertae. 8378 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario undique fractum, a tergo levigatum, fascia continua circumdatum (60) x (67) x 16, ad formam portae redacta (de monumento, q. d. porta Ditis, fusius disseruerunt Letta – D’Amato, Epigrafia 268–269 et passim nec non S. Gelichi, Quad. Ticin. 8, 1979, 117– 130; etiam vide, quae ego adnotavi in MEFRA 94, 1982, 735–741 (= eund., Abruzzo e Molise II 698–705); bibliographiam ampliorem reperies apud Diebner, l. infra l.; M. Donderer, Epigraphica 56, 1994, 41–45; S. Ferracuti, in Poco grano, molti frutti 125–129; M. Corona, Picus 29, 2009, 75–119; J. Ortalli, Ostraka 19, 2010 (2012), 87–88; Dupraz, in Écriture 223–233; etiam cf. supra tit. n. 4472 = EE VIII p. 48 n. 197). Litt. profunde insculptae 7. Rep. nescio quando “entro il perimetro del circondario di Aquila” Persichetti. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

Frg. d fuit fortasse: [- - -]CER[- - -] Fig. a–d: Im. frg. a–d e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1891, 97 cum im.; id., Viaggio archeologico 187–188 n. IV–VI, fragmenta a et b tantum cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 170–171 n. 166 cum im. a Persichetti sumptis (AE 1992, 490); Buonocore, in Fonti latine e greche II 694 n. 528. – Cf. Segenni, Amiternum 160; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 242; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372. Frg. a: Naevidia[nus] recte, ut opinor, Segenni (de cognomine Naevidiani etiam vide G. Prosperi Valenti, Boll. Dep. Umbria 100, 2003, 32–33). – Frg. d: [- - - fe]cer[unt] ego dubitanter. Ex eo, quod litterarum altitudo intellegi non potest, ad quos versus fragmenta pertineant, incertum est. Quin saec. I p. C. n. titulus sit, non excludo.

C(aius) Trell[enus - f(ilius) - - - ?] Ma[- - -].

8377 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario a dextra fracta fortasse marginata. Rep. loco incerto nescio quando. Inde a saec. XX in. servabatur in vico San Giovanni prope Cagnano Amiterno, ubi a. 1914 Giovanni Battista Manieri descripsit. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 2007 ex apographo Manieri.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53777 (adde neg. D. A. I. Rom n. 1037.VW.82). N. Persichetti, RM 27, 1912, 302 n. 3 cum im. del.; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 376–377 n. 4 cum im. phot. fig. 8 (AE 2010, 408). – Cf. S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 38–39 im. phot. fig. 18; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 171– 172 ad n. 167; Buonocore in Officina epigrafica 228.

TITVLI NOVI 2 quid subsit nescio; fortasse agitur de cognomine quod incipit cum Ma- (vide Solin – Salomies, Repertorium2 355– 356. 501; Solin, Arctos 40, 2006, 144–145); attamen non excludo, quominus de nomen gentilicium quod incipit cum Ma-; ma[gister - - -] dubitanter Segenni. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8379 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario 125 x 55 x 25. Litt. affabre insculptae. Rep. casu et fortuito circ. a. 1822 in fundo domini Pietro Sciarra sito in regione Varzolo appellata prope vicum Sala haud longe a Cagnano Amiterno, ubi a. 1892 Persichetti descripsit. Frustra quaesivi. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: Q(uintus) Urbedius Ti(beri) f(ilius) pater, Salia Q(uinti) f(ilia) mater.

2252

REGIO IV Persichetti, ms., 1° serie, b. 10, fasc. 144 cum ectypo; id., NS 1892, 206 n. 1 cum im.; id., Viaggio archeologico 195–196 n. XXVI cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 172–173 n. 169 cum im. a Persichetti (1892) sumpta (AE 1992, 493); Buonocore, in Fonti latine e greche II 694 n. 531. – Cf. Segenni, Amiternum 245. 2 [ux]or vel etiam [uxs]or recte Segenni, potius quam [sor]or. – 3 quomodo recte sit restituendum nomen, quod terminatur in -nus, incertum est; cf. autem tit. n. 4408, ubi memoratur Seiena Tiberii filia quaedam. – 4 [frat]er suspicata est Segenni potius quam [pat]er vel etiam [gen]er. Nomen gentilicium Urbedii in regione Amiternina aliunde ignotum (etiam cf. tit. Reatinum n. 8693). Tit. n. 8379–8380 ad idem sepulcrum spectare videntur. Quominus aetatis Augusteae vel paulo postea fuerit, non excludo (vide supra ad tit., qui praecedit). 8381 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario infra fracta in usum posteriorem resecta in formam fastigii circularis cum pseudo acroteriis supra desinens undique levigata in fronte scalpro dentato dolata a tergo levigata (32) x 41 x 6,5. Litt. 6,2–4,2 (v. 2 litt. IS minoris mensurae circ. 1,5). Rep. a. 2013 prope Amiternum in praedio, q. d. Campo Santa Maria (de situ vide supra ad tit. n. 8201), postea in usum signaculi adhibita sepulcri cuiusdam saec. X–XI in situ. Descripsi a. 2015 ex scheda Angelo Russi et ad im. phot.

Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1892, 206 cum im.; id., Viaggio archeologico 196 n. XXVII cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 172 n. 168 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 492); Buonocore, in Fonti latine e greche II 694 n. 530. – Cf. Segenni, Amiternum 245. De nomine Urbedii vide infra tit. sequentem. De praenomine Tiberii vide Salomies, Vornamen 55–56 et passim; eund., Prénoms 35. Tit. Amiternino n. 4297 memoratur Publius Salius Publii filius quidam posterioris partis saec. I a. C. n. De gente Sallia ab Amiterno oriunda, quae saec. III et IV magni momenti fuit, vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 41, 1991, 395–401 et Zelazowski, Honos bigae 66–70. Ex eo, quod Urbedius et Salia cognomine carent aetatis Augusteae vel paulo postea fuisse videtur. 8380 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte perquam adesa 110 x 50 x ?. Litt. omnes fere detritae. Rep. casu et fortuito circ. a. 1823 in fundo avi paterni domini Pietro Sciarra, de quo ad tit. qui praecedit, in regione Varzolo appellata sito prope vicum Sala haud longe a Cagnano Amiterno. Ibidem servabatur sedilis usui destinata, ubi a. 1892 Persichetti descripsit. Frustra quaesivi. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: [Urb]edia Q(uinti) f(ilia) [ux]or, [- - -]nus Ti(beri) f(ilius) [- - -]er, -----Im. e Persichetti repetita.

D(is) M(anibus) s(acrum). P(ublio) Betuleno Prisco bene m(erenti) MAR [..]+++[..]XIX[.] -----Im. phot. ex A. Russi repetita. A. Russi, Arch. Med. 41, 2014, 187–188 n. 2 cum im. phot. fig. 11. – Cf. F. Savini, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 150 cum im. phot. fig. 3. Puncta triangularia. 4 + vestigia litt. incertarum; mar(ito) parum probabile. – 3– 4 Mar|[ci]a non excludit quamquam dubitanter Russi. Videtur fuisse tit. sepulcralis positus Publio Betuleno (i. d. Vetuleno) Prisco a coniuge, qui vixit vel cum qua vixit annis tot. Amiterni laudatur Niceforus actor, qui inter saec. II et III pro salute Publii Betuleni Apri et liberis eius votum solvit Iovi Optimo Maximo, Libero et Liberae (tit. n. 4513). Etiam vide Lucium Iulium Pompilium Betulenum Apronianum illum, qui III saec. p. C. n. balneas Amiterninis patriae suae dedit (tit. n. 4196).

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit, cui tempori adprecatio D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta sane adducit. 8382 tit. sepulcralis Ara ex lapide calcario undique levigata autem perquam adesa 136 x 58/52 x 8,5. In facie sursum directa focus 20 x 26. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 89 x 37,5. Litt. affabre insculptae 5–3,5. Rep. a. 1920 in effossionibus apud aedes gentis Tomei factis prope vicum Preturo. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 4), ubi a. 2007 contuli.

2253

TITVLI NOVI 8383 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte scalpro dentato dolata autem rima profunde laesa, supra et ab utroque latere fracta, a tergo paululum scabra (74) x (66) x 22. Rep. nescio quando prope vicum Civitatomassa. Servatur Preturo in aedibus gentis Nanni (inv. n. 117), ubi a. 2007 contuli.

P(ublius) Vibius Hilario, Egnatidia Moscario.

5

P(ublius) Vibiedius P(ubli) l(ibertus) Suavis, Vibiedia P(ubli) l(iberta) Stacte, Arescusae l(ibertae).

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35342 (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.2273). A. Venè, NS 1928, 228 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 173 n. 170 cum im. phot. (AE 1992, 494); Buonocore, in Fonti latine e greche II 694 n. 532. – Cf. Segenni, Amiternum 203; eand., in Epigrafia e territorio VIII 249. Puncta triangularia. Publii Vibiedii alii tit. Amiterninis n. 4490. 8197 quoque memorantur. Arescusa Vibiediorum liberta esse quoque videtur. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. saltem adducit.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 35387 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6657; D. A. I. Rom n. 61.2278). S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 173–174 n. 171 cum im. phot. (AE 1992, 495); Buonocore, in Fonti latine e greche II 695 n. 533. Puncta triangularia in fine versus quoque signata. 4 Moscario pro Moschario. Nomen Egnatidiae aliunde ignotum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 482). Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. non sine dubiis tribuerim. 8384 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte levigata autem perquam adesa, infra latior et rudis, a tergo scabra 95 x 38,5 x 12. Litt. valde detritae 3,5–2,5. Rep. saec. XX in. in fundo structoris Francesco Irti in praedio suo, q. d. Pietragrossa, inter vicum Civitatomassa et ecclesiam Madonna de’ Mazzetti nuncupatam sito. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

TITVLI NOVI

2254

REGIO IV

Fuit fortasse: M(arco) Vicrio M(arci) [- - -]. Im. a Cuntz del. O. Cuntz, Jahreshefte d. Österr. Arch. Inst. 7, 1904, 68 n. 145 cum im. del.; ex quo S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 175 n. 173 cum im. del. a Cuntz sumpta (AE 1992, 497); Buonocore, in Fonti latine e greche II 695 n. 535. Supplementa a Segenni recepi. Tit. Amiternino n. 4390 = huius Corporis vol. I2 1889 medii saec. I a. C. n. memoratur Lucius Vicrius Priamus quidam mulierum duarum libertus (de nomine gentilicio Vicrii vide R. Syme, Historia 8, 1959, 210 et Fabre, Libertus 201 adn. 321). Ut Segenni cogitavit, ex tit. n. 4390 supra nominato tabula saec. I a. C. n. tribuenda videtur. Res autem incerta manet.

5

T(itus) Vibius T(iti) l(ibertus) Hilarus Studio et Vibius T(iti) l(ibertus) Primigenius Martinus v(ixit) a(nnis) LX Hilarus.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53778 (adde neg. D. A. I. 1028.VW.83). N. Persichetti, NS 1902, 123 n. 1 cum im. del.; id., RM 27, 1912, 303 n. 10 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 174–175 n. 172 cum im. del. a Persichetti sumptis (AE 1992, 496), ex eo, quod titulum non repperit; Buonocore, in Fonti latine e greche II 695 n. 534. – Cf. Persichetti, RM, l. l. 301; Segenni, Amiternum 169. Puncta triangularia. T k VIBIVS k T k L | HILARVS k STV|DIO k T k VIBIVS | PRIMIGAENIVS | MARIINVS k V k A k LX | HILARVS Persichetti, NS; T k VIBIVS k T k L | HILARVS k STVD | - - VIBIVS k T k L | PRIMIGenENIVS | - - - - - - | - - - - - - Persichetti, RM. Titum Vibium alterum supra tit. n. 4342 invenies. De cognomine Studio, si recte intellexi, cf. fistulam huius Corporis XI 2717 ubi laudatur A(ulus) Volcaci(us) Studio cur(ator); attamen de cognomine Studio(sus) fortasse agitur. Incertum est, utrum hoc exemplar sit idem a Persichetti publici iuris factum in ephemeridibus NS et RM postea in Museo Aquilano translatum an cippus alter cum titulo eodem. Ex forma litterarum non excludo, quominus saec. I labentis a. C. n. esse possit. 8385 tit. sepulcralis Tabula ut videtur supra et a dextra fracta. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur in ecclesia vici Coppito, ubi a. 1904 Otto Cuntz descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Cuntz.

8386 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in fronte levigata autem fissuris laesa corona semicirculata cum acroteriis floralibus praedita in angulo inferiore dextro fracta 41 x 24 x circ. 9. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 24 x 11,9. Litt. impares ad actuarias transgredientes nunc colore rubro repletae 2,9/2,5 (adprecatio in corona semicirculata exarata; litt. v. 11 extra aream marginatam insculptae). Rep. m. Mai. a. 1911 L’Aquila in demoliendo muro aedium baronalium gentis Antonelli iuxta viam Sassa sitarum. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2255

TITVLI NOVI

D(is) M(anibus) s(acrum). Volcasie Septimillae M(arcus) Furius C-

5

ommunis coiugi cum qua vixit ann10

um unum. V(ixit) a(nnum) I.

Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1911, 336 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 175–176 n. 174 cum im. phot. (AE 1992, 498); Buonocore, in Fonti latine e greche II 695 n. 536. – Cf. Segenni, Amiternum 224. Puncta triangularia inter syllabas magna ex parte signata (de punctis inter syllabas et vocabula signatis cf. ex. gr. W. Gardner Hale, Harvard Studies in Class. Philol. 7, 1896, 265). 2/3 Volcasie pro Volcasiae. – 5–7 C|ommu|nis Segenni. – 7 coiugi pro coniugi. – 11 omiserunt omnes. Nomina gentilicia Volcasii Furiique in aliis titulis Amiterninis non memorantur. De cognomine Septimillae vide H. Solin, Arctos 45, 2011, 159. Ex forma litterarum et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta temporis spatio inter saec. II ex. et III in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8387 = CLE 827 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, in fronte perquam adesa, infra rudis, a tergo paululum scabra 110 x (51) x 8,5. Litt. 4. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur San Lorenzo in stabulo domini Vincenzo de Luca, ubi stipiti portae usui fuit. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

Habuit +[-7?-]+ fuit nupta un[-6?-]+erunt unaque [-7?-] servi incolumes salvosque 5

suos in morte reliquit.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1893, 167–168 n. 2 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 193–194 n. XXII cum im. del.; Bücheler, CLE 827; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 176 n. 175 cum im. phot. (AE 1992, 499); Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 46 n. 74 (= id., Abruzzo e Molise I 188 n. 74); id., in Fonti latine e greche II 695 n. 537; id., in Metrische Inschriften 216 n. 10; id., in Temptanda viast 12 n. 59. – Cf. Segenni, Amiternum 90. 235. 237; Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 406 ad n. CLE; M. Massaro, Riv. Filol. 129, 2001, 14; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 186; M. Massaro, in Metrische Inschriften 132 adn. 45; Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 244; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136. Punctum post verbum unaque distingui potest.

1 + est hasta acclivis fortasse litterae V; + vestigium litt. incertae. – 2 + vestigium litt. incertae; nupta un[a liberi fu]erunt proposuit Bücheler, CLE addens “nisi tamen secundi versus finales syllabae retro flexae erant de tertio serv]ierunt”; un[ivira] mihi quoque in mentem venit. – 4/5 cf. hexametrum Vergilianum Aen. 10,673 a Bücheler collatum, scil. quosne, nefas, omnis infanda in morte reliqui (“e tutti li ho abbandonati, che ignominia !, in una morte esecrabile”); etiam cf. Hoogma, Der Einfluss Vergils 327. In hoc titulo commemoratur femina univira quaedam (etiam cf. Buonocore, in Fides amicorum 102; etiam Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae 96), quae in extremo spiritu filios et servos incolumes salvosque reliquit. V. 4–5, scil. dactylus hexameter, in sermonem Italicum vertendos opinor: “E ha lasciato i suoi cari sani e salvi nel momento della morte” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 406 ad n. CLE). Litterae saec. I medii a. C. n. saltem fuisse videntur. 8388 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta (75) x (39) x ? (Persichetti), (39) x (40) x 14 (De Nino). Rep. adhibita in sepulcro quodam aetatis posterioris operibus rusticis nonnullis institutis a. 1899 in praedio domini Antonio Berardi sito in fundo Fonte di Pozza prope vicum Preturo. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e schedis Persichetti et De Nino.

Fig. a Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]ceius L(uci) f(ilius) [- - -?] - - - - - -?

Fig. b

TITVLI NOVI

2256

Fig. a: Im. e Persichetti repetita. Fig. b: Im. e De Nino repetita. N. Persichetti, NS 1899, 499 cum im.; A. De Nino, ibid. 1900, 345 cum im. (= id., Scoperte archeologiche 430); ex quibus S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 177 n. 177 cum im. a Persichetti et De Nino sumptis; Buonocore, in Fonti latine e greche II 696 n. 539. – Cf. Segenni, Amiternum 204. Puncta triangularia esse videntur. [- - -]CEIVS Persichetti, [- - -]+EIVS De Nino. De nominibus, quae in -ceius terminantur, cf. Solin – Salomies, Repertorium2 232. 493; nota tit. Amiternino n. 4270 nomen gentilicium Lucceii occurrere. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur vel paulo antea. 8389 tit. sepulcralis Tabula potius quam stela ex lapide calcario marginibus fracta, in fronte levigata (18) x (22) x circ. 2. Litt. profunde insculptae 4. Rep. m. Nov. a. 1890 a domino Augusto Zecca in fundo suo operibus rusticis institutis sito in regione, q. d. Albereti, haud longe a vico San Vittorino. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

REGIO IV Fuit fortasse: -----[- - -]diu[s - - -?] [- - -]OEIS[- - -] [- - -]io P(ubli) l(iberto) -----Im. a Leosini del. Leosini, ms., b. 6, fasc. 9, scil. epistula d. 22 m. Sept. a. 1878 cum im. del.; ex quo S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 186 n. 200 cum im. del. a Leosini sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 699 n. 562. – Cf. eund., Epigraphica 72, 2010, 373. 3 [- - -]+O++[- - -] Segenni. Supplementa incerta manent (vide Segenni). Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 8391 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte levigata (41) x (26) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et a dextra servantur. Litt. ad actuarias transgredientes 4,5/5. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat Roio Piano in aedibus sacerdotis Pastorelli, ubi a. 1988 una cum Alessandro Zenodocchio descripsi.

Vivit. [- - -]dius [- - -]ros - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 96 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 187 n. II cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 123 n. 85 cum im. phot. (AE 1992, 420); Buonocore, in Fonti latine e greche II 681 n. 448. – Cf. Segenni, Amiternum 158. 2 punctum triangulare sursum directum. 2 titulis Amiterninis collatis de nomine gentilicio Atidii vel Obidii vel Veidii conici potest. – 3 [- l. E]ros Segenni. Forma litterarum ad priorem partem saec. I a. C. n. adducit. 8390 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando in vico San Vittorino. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Leosini.

5

[D(is)] M(anibus) s(acrum). [- - -]diu[s - - -]im[- - -]+I [- - -]C ------

Im. phot. ab A. Zenodocchio sumpta. Puncta triangularia. Forma litterarum ad saec. III p. C. n. adducit. 8392 tit. sepulcralis Tabula vel stela ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta, in fronte levigata (21) x (25) x ?. Litt. 6. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur inde ab a. 1893 muro cuidam exteriori affixa ante aedes domini Domenico

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Ludovici in praedio, q. d. Mandorlicchie, prope vicum San Vittorino sitas; ibidem a. 1979 contulit S. Segenni muro affixam iuxta viam Chiesa appellatam. Attamen iam inde ab a. 1988 periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e schedis Persichetti et Segenni et ad im. phot.

[- - -]+iae L(uci) l(ibertae) [- - -]+aini [- - -]+ - - - - - -?

2257

TITVLI NOVI [- - -]mius L(uci) f(ilius) -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6543. Segenni, Amiternum 217 cum im. phot. tab. LV fig. 2; ead., Suppl. It. 9, 1992, 177–178 n. 178 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 696 n. 540. Puncta triangularia. De nominibus, quae in -mius terminantur, cf. Solin – Salomies, Repertorium2 243–244. 494; O. Salomies, Arctos 32, 1998, 224. Nota in tit. Amiterninis occurrere nomina Firmii, Nummii, Postumii et Septimii (vide recensionem a Segenni, Suppl. It., factam). Ex litterarum punctorumque forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8394 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario supra et a sinistra fracta, in fronte levigata (28) x (53) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius partes exstant inferne et a dextra. Litt. profunde incisae 5,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam edito exteriori ecclesiae, q. d. Santa Maria in Laurentana, sitae in platea maiore vici Collettara, ubi quatenus potui a. 1997 contuli.

Im. phot. a Segenni sumpta. N. Persichetti, NS 1893, 336 n. 3 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 191 n. XVIII cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 178 n. 179 cum im. phot. (AE 1992, 500); Buonocore, in Fonti latine e greche II 696 n. 541. – Cf. Segenni, Amiternum 161. Puncta triangularia. 1 + vestigium litt. incertae. – 2 + pars litt. I vel H vel N, inde videtur quod superest cognominis ex. gr. Athenais (Athenaini pro Athenaidi), Nais (Naini pro Naidi), Thais (Thaini pro Thaidi) vel sim. – 3 + vestigium litt. incertae. Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8393 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte et a tergo levigata, ab utroque latere et infra fracta, supra defixa (28) x (34) x 26. Litt. profunde et affabre insculptae. Rep. inter a. 1970/75 adhibita in sepulcro quodam aetatis posterioris operibus ad viam expeditam, quae Italice autostrada vocatur, inde a L’Aquila usque ad Teramo silice sternendam institutis in praedio Vetoio appellato prope vicum Coppito sito. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 contuli.

-----[- - -]+++ [- - -]nì(-?) C(ai) l(ibert-), [- - -]o C(ai) l(iberto). Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 176–177 n. 176 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 695 n. 538. – Cf. Segenni, Amiternum 185 cum im. phot. tab. XLIII fig. 1; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Puncta triangularia sursum directa. 1 +++ vestigia litt. incertarum. – 2 ratio nominis liberti incertum est utrum nominativo, scil. [- - -]ni(us), an genetivo supplenda sit. Ex forma litterarum punctorumque et ex eo, quod liberti cognomine carent saec. I medio a. C. n. vel paulo postea tribuerim. 8395 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra rotundata undique mutila, in fronte levigata autem passim deturpata (25) x (15) x circ. 2,5. Litt. circ. 5,5. Rep. saec. XX ex. in agro Amiternino (Persichetti). L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

TITVLI NOVI

2258

REGIO IV

[- - -]tieno T(iti) l(iberto) [- - -]+io sibi et

[- - -]niae [- - -] ------

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Persichetti, Viaggio archeologico 190 n. XV cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 180 n. 184 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 697 n. 546. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372. 1 [- - -]+iae Segenni. Non excludo, quominus agatur de nomine, quod terminatur in -nia. Primae aetatis imperatoriae esse potest, attamen in dubio maneo.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 179 n. 182 cum im. phot. (AE 1992, 501); Buonocore, in Fonti latine e greche II 696 n. 545. Puncta triangularia. 1 de nominibus, quae in -tienus terminantur, cf. Solin – Salomies, Repertorium2 280, 495; O. Salomies, Arctos 32, 1998, 224; Segenni non excludit nomen Attieni tit. n. 4390 = I2 1889 memoratum. – 2 + hasta recta videtur. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 8398 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario autem fumoso undique in usum posteriorem recte scissa in fronte levigata (35,2) x (25,4) x ?. Litt. valde detritae 6,6/6,3. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam interiori affixa domus paroecialis ecclesiae S. Michaelis Archangelis sitae in vico San Vittorino, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

8396 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata a sinistra et infra fracta. Rep. a. 1902 a structore Francesco Irti in praedio suo, q. d. Pietragrossa, inter vicum Civitatomassa et ecclesiam Madonna de’ Mazzetti nuncupata sito. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: [- - -]sia T(iti) f(ilia) - - - - - -?

Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1902, 123 n. 3 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 179 n. 181 cum im. e Persichetti repetita; Buonocore, in Fonti latine e greche II 696 n. 543. – Cf. Segenni, Amiternum 169. Quomodo recte restituendum sit nomen, quod terminatur in -sia, in dubio maneo; in tit. Amiterninis memorantur nomina Apisii, Caesii, Numisii, Usii (vide Segenni, l. l.). Cuius aetatis sit, non definio, eo magis quod nescio utrum femina cognomine careat necne. 8397 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (12) x (28) x 25,5. Litt. 4. Rep. nescio quando prope vicum Civitatomassa. Servatur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 13768), ubi a. 1979 contuli.

-----[- - -]us P(ubli) l(ibertus) [- - -] [- - -] P(ubli) l(ibert-) +[- - -] [- - -]o P(ubli) l(iberto) [- - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 228 n. 23 (= id., Abruzzo e Molise II 790 n. 23); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 178 n. 180

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2259

TITVLI NOVI

cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 696 n. 543. Puncta triangularia esse videntur. Forma litterarum ad saec. II vel potius III p. C. n. adducit. 8399 tit. sepulcralis Tabula potius quam stela lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis fere composita undique fracta, in fronte scalpro dentato dolata (31,5) x (25,5) x ?. Litt. affabre insculptae 6–4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino muro cuidam exteriori affixa aedium privatarum iuxta viam Chiesa vel contrada Costa haud longe ab ecclesia S. Michaelis Archangelis sitarum, ubi a. 1983 descripsi.

Buonocore, ZPE 58, 1985, 224 n. 10 (= id., Abruzzo e Molise II 786 n. 10); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 180–181 n. 185 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 697 n. 547. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. [- - - Satur]nini vel sim. Aetatis imperatoriae incertae. 8401 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata (22,9) x (18) x circ. 2. Litt. 4,3. Rep. a. 1888 San Vittorino prope aedes fratrum Zecca. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

5

[D(is) M(anibus)] s(acrum). [- - -]onu[s] [- - -a]e ser(vus), [- - -]nius [- - -]+N[- - -] ------

Im. phot. a M. B. sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 182 n. 188 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 697 n. 550. Puncta triangularia. 2 de cognomine Graecanico [Callig]onus vel [Chrysog]onus vel sim. coniecit dubitanter Segenni (cf. Solin, Namenbuch2 1550). Forma litterarum et formula [D(is) M(anibus)] s(acrum) compendiis scripta ad saec. II p. C. n. adducunt. 8400 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (18,4) x (15,5) x 9. Litt. 4,3/4,1. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi. -----[- - -]nini f(il-) [- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta.

-----[- - -]+N++[- - -] [- - - a]mico [- - -]. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1891, 98 cum im.; id., Viaggio archeologico 189 n. X cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 187 n. 203 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 699 n. 565; Reali, Amicitia 157 n. 107. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. 1 +++ priores sunt hastae rectae, tertia litt. incerta; [- - -]INI[- - -] Persichetti. – 2 supplevit fortasse recte Segenni, cum qua consentit Reali, l. l. De amicitia praeter Reali, l. l. vide Aspects of friendship; M. Reali, in Corolla Epigraphica 612–620; N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beuajard, ibid. 385–391. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. fuisse videtur. 8402 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa in fronte perquam adesa (25,3 ) x (32,1) x ?. Litt. 3,8. Rep. nescio quando loco incerto. Servatam San

TITVLI NOVI

2260

REGIO IV

Vittorino in crypta ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi gradus scalarum usui est, autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

Fuit fortasse:

5

[D(is) M(anibus)] s(acrum). [- - -]s [- - -]s fìlio [- - -]a infeli`x´ [- - -]o fecit [- - - e]t sibi

Fig. a: Im. a Persichetti, ms., del. Fig. b: Im. e Persichetti, NS, repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 212, scil. epistula d. 14 m. Dec. a. 1892, cum im. del.; id., NS 1893, 167–168 n. 2 cum im.; id., Viaggio archeologico 194 n. XXIII cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 183 n. 190 cum im. del. a Persichetti sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 697 n. 552. – Cf. Segenni, Amiternum 235. 237. 5 litt. T supra versum egrediens. 2 omisit Persichetti, NS et Viaggio archeologico. Ex formula [D(is) M(anibus)] s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim.

-----[- - -]o M(arci) l(iberto) V[- - -] Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 223 n. 6 (= id., Abruzzo e Molise II 784–785 n. 6). Puncta in formam virgulae acclivis insculpta. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8403 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra mutila (90) x (38) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes a dextra et infra exstant. Litt. affabre insculptae. Rep. nescio quando loco incerto. Inde ab a. 1893 servabatur San Lorenzo muro cuidam exteriori affixa hortuli fratrum Capanna prospicientes fontem publicum. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fig. a

Fig. b

8404 tit. sepulcralis Stela lapidis calcarii supra et a sinistra in usum posteriorem recte scissa ex duabus partibus inter se coniunctis fere composita, in fronte scalpro dentato dolata. Litt. affabre insculptae. Rep. “Entro il perimetro del circondario di Aquila” Persichetti. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi ut potui ex im. phot.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

5

[D(is) M(anibus)] s(acrum). [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - fil]io [- - - - - -]+ [- - -s]simae [- - - - - -] - - - - - -?

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53780. N. Persichetti, RM 27, 1912, 302 n. 4 cum im. del.; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 378–379 n. 5 cum im. phot. fig. 9 (AE 2010, 409). Puncta in formam falculae in fine versus quoque signata. Supplevi. – [- - -]IO | [- - -]SIMAE tantum Persichetti. 6 + vestigium litterae incertae. – 7 [- - - caris]simae vel [- - dulcis]simae vel sim. Ex litterarum forma et ex formula [D(is) M(anibus)] s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim.

2261

TITVLI NOVI Quid subsit mihi adhuc non liquet. Non est cur excludam, quin colligi possit in v. 2 rationem nominis quandam fuisse, ex. gr. [- - -]mo Un7g8|[elioni an]norum; de nominibus, quae in -mus terminantur, cf. Solin – Salomies, Repertorium2 276. 495; de forma Ungelio pro Angelio vide tit. urbanum saec. III p. C. n. huius Corporis vol. VI 10276 [cf. H. Solin, Arctos 16, 1982, 218 (= eund., Analecta epigraphica 172)]. Attamen illud [- - -]mo esse quoque potest quod superest cognominis cuiusdam. Res eo magis incerta est, ex eo, quod de aliis supplementis cogitare potuerim. Forma litterarum et formula [D(is)] M(anibus) s(acrum) compendiis scripta ad saec. II p. C. n. adducunt. 8406 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte valde pessumdata (44) x (15) x 14. Litt. detritae 6–4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in casula paroeciali ecclesiae S. Michaelis Archangelis sitae in vico San Vittorino, ubi gradus usui est. Ibidem autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

8405 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte levigata autem fissuris laesa, corona semicirculata praedita, a tergo levigata (46) x (30) x 18. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes exstant superne et a dextra. Litt. impares ad actuarias transgredientes 6–5,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur inter reposita antiquitatum praefecturae in amphitheatro Amiterni prope vicum San Vittorino sita (inv. n. 14079), ubi a. 2007 contuli.

[D(is)] M(anibus) s(acrum). [- - -]+OVNC [- - -]++rum -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 182 n. 189 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 697 n. 551. Puncta distingui nequeunt. 2 + est hasta acclivis litt. M potius quam litt. A. – 3 ++ vestigia litt. incertarum.

-----[- - -]AT[- - -] [- - -]S[- - -] [- - -]+AC[- - -] [- - - fe]cit. Im. phot. a Segenni sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 183–184 n. 192 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 698 n. 554. – Cf. eund., Epigraphica 72, 2010, 373. Puncta distingui nequeunt. 4 [- - -]+++[- - -] Segenni. Alia supplementa incerta manent. Cuius aetatis sit, non definio.

TITVLI NOVI

2262

8407 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario supra, a sinistra et infra in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata (57) x (22,5) x ?. Litt. 8,5. Rep. a. 1891 in regione, q. d. Li Rosci, prope vicum Roio Piano sita. Servatam muro cuidam exteriori affixam ecclesiae, q. d. Madonna di Corti, ubi stipes fenestrae usui est, prope vicum Colle di Roio, a. 1997 contuli.

REGIO IV in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

-----[- - -] fili[o - - -] [- - -]mo fecit. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1894, 195 n. 2 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 187 n. 204 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 699 n. 566. – Cf. Segenni, Amiternum 235. 2 [carissi]mo vel [dulcissi]mo vel sim. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 8409 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta undique levigata (21) x (30,3) x 13,8. Litt. 5,2/4,9. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

-----[- - -]o [- - - fec]it. Im. phot. a Segenni sumpta. Persichetti, ms., 1° serie, b. 14, fasc. 227, scil. itineris descriptio d. 20 m. Ian. a. 1891; id., Viaggio archeologico 207 n. 2 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 181 n. 186 cum im. phot. autem conversa; Buonocore, in Fonti latine e greche II 697 n. 548. – Cf. N. Persichetti, NS 1891, 99; Segenni, Amiternum 226; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 373. 2 punctum triangulare. 1 omisit Persichetti. – 2 [- - -]IT Persichetti, [- - -]+T Segenni. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit. 8408 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata (6) x (12) x circ. 1,5. Litt. 3,5. Rep. a. 1894 a domino Domenico di Luca in praedio appellato Cona di Candelette inter vicos San Lorenzo et Arischia prope Pizzoli. L’Aquila

-----++O+[- - -] filio [- - -] Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 225 n. 13 (= id., Abruzzo e Molise II 786–787 n. 13); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 133 n. 104 (AE 1992, 436); Buonocore, in Fonti latine e greche II 684 n. 467. Nunc recte Segenni, l. l. 188 n. 205 cum im. phot., ex qua Buonocore, l. l. II 700 n. 567. 1 + litt. incertae. – 2 filio [- - -] recte Segenni; Her[- - -] male ego, ZPE, hariolans nescio qua causa. Saec. II p. C. n. fuisse videtur.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER 8410 tit. sepulcralis Tabula vel potius stela ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XIX ex. servabatur muro cuidam exteriori affixa vineti domini Andrea Cialone siti in fundo Acquadoria appellato haud longe a vico San Vittorino. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fuit fortasse: -----[- - -]++[- - -] [in] fron(te) [p(edes) - - -].

Im. e Persichetti, Viaggio archeologico, repetita. N. Persichetti, NS 1893, 336 n. 5 cum im.; id., Viaggio archeologico 192 n. XX cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 189 n. 207 cum im. a Persichetti sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 700 n. 569. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. 1 ++ reliquiae litt. minimae cernuntur. Aetatis imperatoriae incertae. 8411 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique fracta in fronte scalpro dentato dolata (26) x (15) x 3 circ. Litt. 4. Rep. saec. XX ex. a domino Domenico Ludovici in praedio, q. d. Mandorlicchie, prope vicum San Vittorino sito. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

2263

TITVLI NOVI -----[- - -] l(iberta) [- - -]a [- - -]r(- - -) p(edes) XII - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1893, 336 n. 2 cum im. del.; id., Viaggio archeologico 191 n. XVII cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 179–180 n. 183 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 696 n. 545. – Cf. Segenni, Amiternum 158; C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Puncta triangularia. 3 [in f]r(onte) vel [in ag]r(o) supplendum. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 8412 tit. sepulcralis Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus (a–b) inter se non coniunctis fere composita in fronte scalpro dentato dolata. Frg. a (sin.): 28,5 x 64,3; frg. b (dex.): 26,4 x 48,7. Litt. affabre insculptae 11. Rep. nescio quando loco incerto. Utrumque fragmentum servatur muro cuidam exteriori affixum ecclesiae S. Michaelis Archangelis in vico San Vittorino, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

-----[libertis liberta]bus(que) et omnibu[s] [posteris no]strorum [- - -]IVS - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 58, 1985, 230 n. 30 cum im. phot. tab. XVI fig. 30 (= id., Abruzzo e Molise II 792 n. 30); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 188 n. 206 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 700 n. 568. 1/2 supplevi. – 3/4 [eam poenam hu]ius | [sepulchri; cura egit] | - - - - - - ego dubitanter sub exemplo tit. saec. II p. C. n. VI 18758; [aut si cui]ius | [monumenti reliquero sine contoversia] vicissim Segenni sub exemplo tit. prioris partis saec. II p. C. n. VI 8432; de quibus locutionibus vide Libitina 340. 376 et passim. Ex litterarum forma et locutionibus adhibitis non excludo, quin saec. II ex. p. C. n. esse possit. 8413 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata. Litt. affabre insculptae. Rep. “Entro il perimetro del circondario di Aquila” Persichetti. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi ut potui ex im. phot.

TITVLI NOVI

2264

REGIO IV

-----[- - -] et [sibi] [- - - (ex)?] testame[nto - - -?] [ius]sit. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53779 (adde n. 8012. 8026). N. Persichetti, RM 27, 1912, 302 n. 7 cum im. del.; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 379–380 n. 6 cum im. phot. fig. 10 (AE 2010, 410). 2 T supra versum egrediens. Supplevi non sine dubiis. [- - -]EI[- - -] | [ex] testame[nto] | [- - -]II[- - -] Persichetti. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8414 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Litt. grandiores affabre insculptae. Rep. circ. a. 1890 sedilis usui destinata a domino notario Giuseppe De Lucia in praedio suo in regione, q. d. Vasche di San Sisto, prope L’Aquila. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: -----[ex testa]mento [- - -?] - - - - - -?

Buonocore, ZPE 58, 1985, 221–22 n. 2 cum im. phot. tab. XVI fig. 2 (= id., Abruzzo e Molise II 782 n. 2); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 189 n. 209 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 700 n. 570. Puncta triangularia. Litterae saec. II p. C. n. fuisse videntur. 8416 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata, a tergo paululum rudis et excavata (22) x (33,2) x 22. Litterae cornibus praeditae 11. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

Im. e Persichetti repetita. Persichetti, Viaggio archeologico 205 n. XLII cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 189 n. 208 cum im. e Persichetti repetita; Buonocore, in Fonti latine e greche II 700 n. 570. Supplevit Segenni. Aetatis imperatoriae incertae. 8415 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta, in fronte et a tergo levigata (72,1) x 59,3 x 25,4. Area titulo inscribendo destinata excavata utrimque cymatio inverso et infra cymatio foliis ornato cincta, cuius partes a dextra, a sinistra et infra exstant, ? x 42,3. Litt. 5,4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in crypta ecclesiae S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi. -----v(ixit) a(nnis) XXIII. Im. phot. a M. B. sumpta.

- - - - - -? [- - -]+[- - -] [- - -]ATES[- - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 184 n. 193 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 698 n. 555.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2265

TITVLI NOVI

1 + est pars inferior hastae rectae. Profecto nullum indicium habemus, cur titulus antiquus non sit; quid autem subsit, nescio. Forma litterarum ad saec. III p. C. n. fortasse adducit. 8417 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Servabatur inde ab a. 1897 muro cuidam exteriori affixa aedium domini Smeraldo Zaccagni in vico San Vittorino sitarum. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: -----[- - -]+CA[- - -] [- - -]+PH[- - -] -----Im. tit. a Persichetti, NS, expressa. Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 212, scil. epistula d. 30 m. Nov. a. 1897, cum im. del.; id., NS 1900, 32 cum im. del.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 184 n. 194 cum im. a Persichetti sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 698 n. 556. 1 + videtur esse hasta acclivis litt. A vel M; attamen apud Persichetti, ms. videtur hasta recta. – 2 + hasta declivis litt. V. Aetatis incertae. 8418 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta. Litt. grandiores. Rep. circ. a. 1880 prope amphitheatrum Amiterninum in pavimento culinae aedium dominae Maria di Cola immissa sitarum in praedio San Lorenzo prope vicum Pizzoli. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

Fig. a

Fig. b

-----[- - -]ER[- - -] [- - -]D+[- - -] [- - -]+[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1895, 475 n. 3 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 185 n. 196 cum im. a Persichetti sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 698 n. 558. – Cf. Segenni, Amiternum 159. 2 + litt. E esse videtur. – 3 + litt. O esse videtur. Supplementa non temptavi. Ex litterarum forma in dubio maneo, utrum titulus antiquus sit necne. 8420 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario utrimque et infra in usum posteriorem recte scissa, ab utroque latere levigata (18,5) x (10) x 3,4. Litt. exiles 7,2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur San Vittorino in ecclesia S. Michaelis Archangelis, ubi autumno a. 1983 una cum Giovanni Giacomo Pani descripsi.

Fuit fortasse: -----[- - -]D R[- - -] [- - -]BIA[- - -] -----Fig. a: Im. a Persichetti, ms., del. Fig. b: Im. e Persichetti, NS, repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 12, fasc. 212, scil. epistula d. 20 m. Mai. a. 1894, cum im. del.; id., NS 1894, 195 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 185 n. 195 cum im. del. a Persichetti, ms. sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 698 n. 557. – Cf. Segenni, Amiternum 237. 2 PIA Persichetti, NS. Quid subsit, mihi non liquet. 8419 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata a tergo, ut traditur, marginata (16) x (8,5) x ?. Litt. 3,5/4,5. Rep. circ. a. 1895 in fundo Le Chiuse in vinea domini Nicola Berardi effodienda prope vicum San Vittorino. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

[- - -]ERN[- - -] [- - -]VIO[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta.

TITVLI NOVI

2266

Buonocore, ZPE 58, 1985, 225 n. 11 (= id., Abruzzo e Molise II 786 n. 11); S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 185–186 n. 197 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 698 n. 559. 1 quominus de nomine gentilicio Hernicii vel sim. agatur, non excludo. – 2 de nomine gentilicio Ovioleni, quod tit. Amiternino n. 4398. 8326 memoratur, suspicatur Segenni. Supplementa autem tota incerta manent. Forma litterarum ad saec. II vel potius III p. C. n. adducit. 8421 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique fracta supra anaglypho ornata, in quo a sinistra effingitur domina in scamno sedens, quae in speculo excepto (scil. Italice a teca aperta; cf. tit. Marruvinum n. 3747) a femina altera, fortasse serva vel liberta, se contemplatur, (57) x (20) x 18/16. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata fascia continua cincta. Litt. affabre insculptae colore rubro repletae 10. Rep. nescio quando fortasse in agro Amiternino. Servatur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1993 descripsi.

REGIO IV Fuit fortasse: -----[- - -]HVC[- - -] -----Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1900, 32 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 186 n. 198 cum im. a Persichetti sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 699 n. 560. – Cf. C. Lega, Suppl. It. 14, 1997, 17. Quid subsit, nescio. Fortasse huc pro hic vel potius vestigium cognominis, ex. gr. Euthucia (cf. tit. n. 8311) vel Callithuce (cf. tit. n. 4416). Aetatis incertae. 8423 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur inde a saec. XIX ex. muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Cosimo in vico Cagnano Amiterno. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: -----[- - -]IO[- - -] -----Im. e Persichetti repetita. Persichetti, ms., 1° serie, b. 10, fasc. 144 cum ectypo; id., NS 1892, 206 n. 2b cum im.; id., Viaggio archeologico 196 n. XXVIIIb cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 186 n. 199 cum im. a Persichetti, NS sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 699 n. 561. – Cf. Segenni, Amiternum 245. Supplementa incerta. Cui tempori tribuenda, nescio. 8424 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam adesa calce passim oblita (30) x (22) x ?. Litt. 3,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Tornimparte muro cuidam interiori affixa ecclesiae S. Pamphilo dicatae a sinistra portae, ubi m. Oct. a. 2015 descripsi una cum Romano Cordella.

[- - -]ES[- - -] [- - -]+A[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53798 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8018). Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 382–383 n. 9 cum im. phot. fig. 13. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 258; I. Valdiserri Paoletti, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 35, 1980, 195 adn. 7; Buonocore in Officina epigrafica 228. 2 + vestigium litt. incertae. Forma litterarum et anaglyphorum ad saec. I medium p. C. n. saltem adducit. 8422 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur inde a saec. XX in. muro cuidam exteriori affixa aedium domini Alfonso Silveri in vico San Vittorino sitarum. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti.

-----[- - -]LA[- - -] [- - -]damu[- - -] -----Im. phot. a Cordella sumpta.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 364–365 n. 15 cum im. phot. fig. 23. 2 ex. gr. [Archi]damu[s], [Eu]damu[s], [Hippo]damu[s], [Lyg]damu[s], [Philo]damu[s]. Litterae saec. I ex. a. C. n. esse videntur. 8425 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte scalpro dentato dolata. Rep. nescio quando fortasse in agro Amiternino. Servari videtur L’Aquila inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1993 non repperi. Descripsi ut potui ad im. phot.

2267

TITVLI NOVI - - - - - -? [- - -]NIVM [- - -] - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. N. Persichetti, NS 1893, 421 n. 5 cum im.; id., Viaggio archeologico 199 n. XXXVI; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 183 n. 191 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 698 n. 553. – Cf. Segenni, Amiternum 143. [- - -]VIVM[- - -] Persichetti, NS; Segenni, l. l. non excludit, quominus illud NIVM fuerit quod superest cognominis cuiusdam generis feminini, ex. gr. Selenium vel sim. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit. 8427 tit. sepulcralis Lapis undique fractus rep. saec. XX ex. Pozza in regione, q. d. Grottoni, haud longe a civitate Amiternina, ubi auxilio dominae Angela Maria Castellani Persichetti a. 1893 descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Persichetti. Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]O L M[- - -] - - - - - -?

-----[- - -]++[- - -] [- - -]+ OR[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53797. Punctum triangulare. 1 + prior litt. L vel E, altera litt. O vel Q fuisse possunt. – 2 + litt. O vel Q fuisse potest. Utrum de ratione nominis quadam an de alia re agatur, nescio. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8426 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata autem perquam pessumdata (6,5) x (9) x ?. Litt. circ. 3,2. Rep. saec. XX ex. haud longe a vico Pozza in praedio gentis Calore sito in regione, q. d. Grottoni, prope civitatem Amiterninam. L’Aquila in aedibus Persichetti intrinsecus muro adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur.

Im. e Persichetti, NS, repetita. N. Persichetti, NS 1893, 421 n. 2 cum im.; id., Viaggio archeologico 198 n. XXXIV cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 139 n. 113 cum im. e Persichetti repetita; Buonocore, in Fonti latine e greche II 686 n. 476. – Cf. Segenni, Amiternum 143; Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 372. Esse potest [- - -]o, L(ucius) M[- - -] vel etiam [- - -] 1mulieris2 l(ibert-) M[- - -]; non excludo, quominus de titulo sacro agatur, inde suppleverim ex. gr. [Ex vot]o vel [Ex imperi]o L(ucius) M[- - -] (cf. supra tit. Albensem n. 7874). Attamen plura ne scribam ignorantia impedior, eo magis quod nescio quid dicam de spatio lacunae. Cuius aetatis sit, non definio. 8428/9 tit. sepulcralis Pila ex lapide calcario cum basi et capitulo Dorico undique fracta rep. nescio quando prope vicum Preturo. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Leosini. Fuit fortasse: -----[- - -]OCR[- - -] -----Im. a Leosini del. Leosini, ms., b. 6, fasc. 9, scil. epistula d. 22 m. Sept. a. 1878 cum im. del.; inde S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 186 n. 201 cum im. del. a Leosini sumpta; Buonocore, in Fonti latine e greche II 699 n. 563. Nomen Ocratii memoratur in tit. finitimae regionis Vestinae; attamen de aliis supplementis cogitare quoque potuissem. Aetatis incertae. 8430 tit. sepulcralis “Fragm(entum) Inscr(iptionis) in a(gro) Praetor(ii) [i. e. Preturo] in dom(o) Anselm(i) Penciae. Vidi ind(e) excr(ipsit) Gaulter(ius)” Antinori. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 e scheda Antinori.

TITVLI NOVI

2268

REGIO IV 8431 signaculum aeneum Signaculum aeneum forma plantae pedis long. 6 (litt. fortasse eminentes insculptae sinistrorsum currentes) a Persichetti emptum a. 1902 ab agricola quodam in vico Collettara. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2007 e scheda Persichetti.

[- - -]VIDV[- - -] [- - -]ATTA[- - -]

Fuit fortasse: Rusticiani

Im. ab Antinori del. Antinori, ms. XLIII 165 cum im. del.; inde A. Pasqualini, in Scritti sul mondo antico 500 n. IV cum im. del. ab Antinori deprompta; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 187 n. 202 cum eadem im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche II 699 n. 564. Subest fortasse aliqua nominis ratio (vide temptamina a Segenni facta).

Im. e Persichetti repetita. N. Persichetti, NS 1902, 385 cum im.; S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 191 n. 213 cum im. a Persichetti sumpta (AE 1992, 504); Buonocore, in Fonti latine e greche II 702 n. 584. – Cf. Segenni, Amiternum 185. Cuius aetatis sit, non definio.

8432–8432g tit. sepulcrales Muro cuidam interiori aedium Persichetti sitarum L’Aquila affixa octo fragmenta ex lapide calcario quae sequuntur a. 1993 descripsi (post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videntur). In agro Amiternino reperta videntur, quamquam non est cur excludam, quin in agro Vestino in lucem quoque sint detecta. Ne memoria eorum excideret, fragmenta hoc loco commodum recensere statui.

8432 Tabula undique fracta in fronte scalpro dentato dolata (29) x (16) x ?. Litt. 4,2–3,8.

[- - -]CTIV[- - -] ------

-----[- - -]+[- - -] [- - -]+BI [- - -]

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Non excludo, quin de nomine quodam in -ctius desinente agatur (vide Solin – Salomies, Repertorium2 270). Litterae ad saec. II p. C. n. adducunt.

[- - -]RNIV[- - -] [- - -]+FVI[- - -]

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. 1–2 + litt. incertae. – 2 punctum triangulare. – 3 fortasse subest nomen gentilicium quod terminatur in -rnius (vide Solin – Salomies, Repertorium2 259–260). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 8432a Tabula undique fracta in fronte scalpro dentato dolata (24) x (24) x ?. Litt. 3,8.

8432b Tabula undique fracta in fronte levigata (15) x (12) x ?. Litt. 5.

-----[- - -]+C+[- - -] [- - -] fecit [- - -?]

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. 1 + + vestigia litt. incertarum.

XC–XCI. AMITERNVM ET AGER

2269

TITVLI NOVI -----[- - -] T(iti) l(ibert-) -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Punctum triangulare. Non excludo, quin saec. I p. C. n. esse possit. 8432e Tabula ab utroque latere et supra fracta infra margine decussata (16) x (11) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes 3.

Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8432c Tabula undique fracta in fronte levigata (18) x (13) x ?. Litt. affabre insculptae 5,5.

-----[- - - me(n)]ses IIII d[ies - - -] Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Puncta in formam aculei insculpta. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. -----[- - -]+E+[- - -] [- - -a]e C(ai) f(il-) [- - -] ------

8432f Stela supra fastigio semicirculato acroteriis angularibus ramo lauri et floribus ornato praedita in fronte levigata ab utroque latere et infra fracta (24) x (24) x ?. Litt. 4,5.

Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. 1 + prior fuisse videtur litt. A vel M, altera incerta manet. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 8432d Stela supra, a sinistra et infra fracta, in fronte scalpro dentato dolata (29) x (12) x ?. Litt. in area regula marginata insculptae 5.

7T(itus)8 Usenus -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Punctum triangulare. – Litt. E indicata est hastis rectis duabus ad perpendiculum directis. Nomen Useni, si recte intellexi, aliunde ignotum in tota regione quarta. Forma litterarum ad saec. II labens p. C. n. saltem adducit.

TITVLI NOVI

2270

REGIO IV

8432g Tabula undique fracta in fronte levigata (16) x (13) x ?. Litt. 4,5. - - - - - -? [- - -]+VS[- - -] [- - -]ST [- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sine nota n. Punctum triangulare. Supplementa non temptavi. – 1 + vestigium litterae incertae. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. tribuerim. 8433 tit. sepulcralis Frons sarcophagi lapidis marmorei undique levigatum, a dextra et a sinistra paululum fractum 34 x (140/138) x 8. In fronte media operculi area titulo inscribendo destinata expolita attamen valde pessumdata 28 x 45, cuius tituli versus 1–8 in formam tabulae securiclatae insculpti. Litt. impares 2,8/2,5 (v. 9 in fascia inferiore exaratus). Ab utroque latere areae titulo inscribendo destinatae paria delphinorum inter fluctus natantium ad titulum versorum (cf. V. Tusa, I sarcofagi romani in Sicilia, Roma 1995, 48, qui autem de cippo quodam cogitavit; A. Teatini, in L’Africa Romana 19, Roma 2012, 2716). Quamquam unde prodierit ignoratur, non excludo, quominus tit. ad Amiternum vel ad eius agrum sit referendus, eo magis, quod in hoc titulo femina ad gentem illam Salliorum pertinens memoratur. Nulla autem est causa, quin sarcophagus in officina urbana strui quoque potuisset. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 73), ubi a. 1993 contuli.

5

Sallia Septimina, h(onesta) f(emina), sanctitate pudicitia castitateque preclara, industria sapientia mira et coniugali merito actuumq(ue) bonorum herens toto corde mariti, nunc in pace quiescit; vix(it) an(nos) XXXV m(enses) V d(ies) XXVI; rec(essit) in pa(ce) VIII idu(s) Octobres. Fl(avius) Herculius v(ir) p(erfectissimus) coniugi dulcissime.

Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 61.15 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 53782; neg. Mus. Nat. L’Aquila n. 7753. 10563). N. Persichetti, RM 27, 1912, 304 n. 14 cum im. del. et im. phot. fig. 2; Buonocore, Riv. Arch. Crist. 70, 1994, 191–196 cum im. phot. (AE 1994, 556) (= id., Abruzzo e Molise II 809– 814); Buonocore, in Fonti latine e greche II 702 n. 585; C. Palumbo, Planus 2007, 16–17 n. 7; Buonocore, in Valle di Comino XII 23 n. 47. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 270; Spadoni, I Sabini nell’antichità 121; Buonocore, in Varia epigraphica 67–68 (= eund., Abruzzo e Molise I, 214– 215); D. Mazzoleni, Riv. Arch. Crist. 79, 2003, 582; S. Segenni, in Epigrafia e territorio VIII 136, quae autem in dubio manet, utrum sarcophagus in agro Amiternino repertus sit necne (etiam cf. eand., Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 251); Buonocore, in Fides amicorum 103. 109–110. Puncta triangularia haud semper signata. 3 preclara pro praeclara. – 5–6 herens toto corde mariti pro haerens, toto corde, marito. – 9 dulcissime pro dulcissimae.

Flavius Herculius, vir perfectissimus aliunde autem ignotus, titulum posuit uxori suae Salliae Septiminae, cuius laudantur sanctitas pudicitia castitas industria sapientia et coniugale meritum. Quin de titulo Christiano agatur, dubium non est, ex eo, quod adhibitae sunt non solum formulae in pace quiescit (v. 6–7) et rec(essit) in pa(ce) (v. 8) verum etiam actuum bonorum (v. 5), quam locutionem ex. gr. reperies apud Ambrosiaster (scil. Rom. VI, 22) et Collectio Avellana (scil. 522,19); etiam cf. illud bonis ac[tibus insistens (?)] tit. huius Corporis vol. XIII 2097 = ILCV 4732 memoratum. De re universa vide ThLL I 2, col. 453–454. Qua autem propinqua cognatione cum gente Salliorum femina coniuncta sit, ignoro; attamen non excludo, quin Sallia Septimina fuerit filia vel potius neptis Caii Sallii Sofronii patronus Amiterni a. 325 p. C. n. vel etiam Caii Sallii Sofronii iunioris patroni eiusdem civitatis a. 335 p. C. n. (vide supra ad tit. n. 8222. 8223). Ex locutionibus adhibitis nec non ex litterarum forma temporis spatio inter saec. IV ex. et V in. p. C. n. comprehenso sarcophagum tribuerim.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2271

ADDENDA ET CORRIGENDA

XCII–XCIII. NVRSIA – AGER NVRSINVS (Norcia p. 20*. 428. 684). Tribus Quirina Postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum et totam regionem diruerunt, magna pars titulorum, quos una cum Romano Cordella recognovi, ubi hodie exstet nescio. 410* Titulum fictum esse admonent R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 42 ad tit., qui appellationem noctilucae fusius tractaverunt. Etiam cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 200. 209; Buonocore, in Varia epigraphica 118 (= eund., Abruzzo e Molise I 276); Stalinski, Ritrovamento 211; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193; eosd., Sabina settentrionale 46. 123. 411* Vide infra tit. n. 8487. 4534 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide L. Benedetti, in Peregrinationes 316. – Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 89r; Ciucci, ms. III f. 45; Rocci, Istoria di Norcia 368; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 5–6; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3530; Evans, Cults 120–121; Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 349; A. Romagnoli – L. Tripaldi, in Nursia e l’ager Nursinus 52. – Cf. M. Durante, in PCIA VI, Roma 1978, 810; Cordella – Criniti, Iscrizioni 18. 22; eosd., Nuove iscrizioni 51; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 42–43 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Stalinski, Ritrovamento 55; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193; C. Zaccagnino, in Umbria 158; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 46. 123; A. Betori, in Da Forum Novum a Vescovio 25; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 166. 1 OIANVS Ciucci, OLANVS Rocci, [- - -]OTATIVS Mommsen in indice nominum virorum et mulierum p. 734, OIATIVS Durante, C. (vel Q.) TATIVS vel [B]OLANVS potius quam OLANVS Criniti. Nomen autem gentilicium Otatii fusius laudatur ex. gr. tit. Carsiolis repertis n. 4072. 8118 = I2 3279. 8119, inde [L(ucius)] Otatius legi potest. – 2 Corymbus pro Corumbus. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos recensui ego, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223– 224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152) et Misc. Greca e Romana 17, 1992, 160. De Iove Statore nunc vide Y. Le Bohec, in Corps du chef 230–231. Quin saec. I ex. p. C. n. vel potius II in. esse possit, non excludo. Attamen in dubio adhuc maneo. 4535 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 357; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 47. – Cf. eosd., Nuove iscrizioni 41; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 43 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Stalinski, Ritrovamento 55. 260; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193; eosd., Sabina settentrionale 123. 1–2 C. Obeli[us] C. Hermo[- - -] Mommsen in indice nominum virorum et mulierum p. 719; C(aius) Obeliu[s - - -], | C(aius) Hermo[nius - - -] fortasse recte Criniti, inde v. 3–4 libe[ntes] | dede[runt]. Caius Obellius mulieris libertus Philocomus quidam memoratur tit. n. 8529. Lucii Hermonii laudantur tit. Firmi Piceni reperto n. 5352 (vide Schulze, Eigennamen 173). Saec. I p. C. n. tribuerim. 4536 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 358. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 43 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 193; eosd., Sabina settentrionale 47. 123.

Quid subsit PONT k LIH, mihi non liquet; fortasse legendum PONT k LIB, inde Pont(- - -), i. e. cognomen, lib(ertus) vel lib(erta); lib(ens) parum probabile; attamen tota res sub iudice relinquatur (etiam cf. infra ad tit. n. 8622). Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 4537 Cippus ex lapide calcario undique fractus, in fronte valde pessumdatus (85) x (61/60) x ?. Litt. 7/15. Puncta triangularia. Etiam hodie exstat eodem loco, quo Ciucci recognovit, nempe Norcia in murum quendam exteriorem insertus ecclesiae S. Laurentii, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella quoque facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016827–28). Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 48; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 10. 11; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3644; Cordella – Criniti, Iscrizioni 18. 22–23 cum im. phot. fig. 2; iid., Suppl. It. 13, 1996, 78–79 n. 12 cum im. phot. (AE 1996, 526); Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 22. – Cf. L’Umbria 255; Petrini – Cordella, Guida 18. 23–24 cum im. phot. fig. 2; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 31; Cordella, Norcia 76–77; L. Sensi, in Identità e civiltà dei Sabini 471; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 200. 204. 209; Spadoni, I Sabini nell’antichità 81; Stalinski, Ritrovamento 56; Højte, Roman Imperial Statue 412 n. 58; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193. 199; C. Zaccagnino, in Umbria 158; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 65. 123. 134.

Titulus sic legendus: Imp(eratori) Caesari | divi Nervae ne[p(oti)] | divi Traiani | Parthici f(ilio) Traian[o] | Hadriano Au[g(usto)], | pontif(ici) max(imo), tr[ib(unicia)] | potes(tate)] XI, co(n)s(uli) III, | c(- - -) d(- - -). – 2 nep(oti) Kajava, ne[p(oti)] Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl.

ADDENDA ET CORRIGENDA It. – 2/3 ne|[poti] id., in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 8 ex. [p(atri) p(atriae)] supplevit Mommsen nescio an recte. – 9 solutio litterarum C et D incerta manet, scil. c(onsulto) d(ecurionum) vel etiam c(onscriptorum) d(ecreto) (cf. infra tit. n. 4539); de re universa vide Criniti, l. l. Titulus dedicatus inter d. 10 m. Dec. a. 126 et 9 m. Dec. a. 127 p. C. n., quo tempore Hadrianus tribuniciam potestatem undecimam habuit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 124). 4538 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 45; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 6; Evans, Cults 121; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 23; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 47 (etiam cf. p. 123). – Cf. Cordella, Norcia 51; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 43 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Stalinski, Ritrovamento 55; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193; A. Romagnoli – L. Tripaldi, in Nursia e l’ager Nursinus 52–53; C. Zaccagnino, in Umbria 158. Recte Mommsen admonet titulum corruptum potius esse quam ficticium, quamquam fieri potest, ut Iupiter stator feretrium ex se generavit (de appellatione Feretrii vide, praeter Evans, l. l., E. De Ruggiero, Diz. epigr. III, Roma 1924, 52); inde Criniti, collato titulo Ostiensi anni 175 p. C. n. XIV 20 add. = ILS 372 (de quo vide CébeillacGervasoni – Caldelli – Zevi, Épigraphie latine 271 n. 76.2 [= 180–181 n. 44.2]), temptavit D(eo) Iovi Feret(rio) [pro salute Imp(eratoris) Antonini Aug(usti)] | et Faustinae [Aug(ustae) liberorumque eorum]. Si res ita accidit, tit. dedicatus ante aestatem a. 176 p. C. n., quo tempore Faustina minor de vita decessit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 137). 4539 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 47; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 7; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3664; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 25. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 18. 23; eosd., Nuove iscrizioni 31. 76; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 43 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 47–48. 123. Fortasse restitui potest [Imp(eratori) Caesari d(omino) n(ostro)] | [M(arco) Antonio] Gordia|no Pio Felici Aug(usto), | pontifici max(imo), | tribuniciae | potestati[s] II, | co(n)s(uli), proco(n)s(uli), | p(atri) p(atriae), | c(onsulto) d(ecurionum) vel etiam c(onscriptorum) d(ecreto) (vide supra ad tit. n. 4537). Tit. dedicatus inter d. 10 m. Dec. a. 238 p. C. n. et d. 9 eiusdem mensis anni sequentis, quo tempore Gordianus III tribuniciam potestatem secundam accepit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 187; M. C. Spadoni, Epigraphica 70, 2008, 144–146. 152). Etiam cf. tit. Fori Novi repertos n. 4781. 8724. 4540 = I2 628 (cf. p. 921) = ILS 21b = ILLRP I2 329. Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 55; Garrucci, Sylloge 894; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 29; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3712; Diehl, Altlateinische Inschriften5 347 add.; M. G. Arrigoni Bertini, Aurea Parma 67, 1983, 124. 133–134 (etiam cf. p. 132–138, ubi publici iuris facta est epistula missa d. 3 m. Oct. a. 1844 ad Michaelem Lopez, in qua Bartholomaeus Borghesi titulum non genuinum esse opinabatur) (= eand., Parma romana 60. 68 et passim); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 48 (etiam cf. 123. 139. 159); Buonocore, Codex 2, 2021, 27 n. 2; M. Mayer i Olive, in Miscellanea Gianfranco Paci 448. – Cf. D. de’ Guidobaldi, Arch. Stor. March. 1, 1879, 207; Paris, Norcia 89–90; Evans, Cults 55. 72; C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 74–76; L’Umbria 278–279; Petrini – Cordella, Guida 103; R. Cordella, in Affreschi 38;

2272

REGIO IV Cordella – Criniti, Iscrizioni 23; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; S. Priuli, in Roma repubblicana 139; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 20. 31–32; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 43–44 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 149. 208. 209; Stalinski, Ritrovamento 48; E. Lippolis, Arch. Class. 55, 2004, 33–38 (cf. AE 2004, 99); C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 86; P. Poccetti, REL 84, 2006 (2007), 27; R. Cordella – N. Criniti, in Via Salaria II 84 (= eosd., Ager Nursinus 151; etiam cf. p. 193. 194. 198. 199); eosd., Ager Veleias 5, 4, 2010, 8; Todisco, Vici 101–102; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 12. 1 Mumius pro Mummius; 2 N(ursinis) solve; N(ursiae) mavult Stalinski. Lucium Mummium, ut recte Degrassi passim apud ILLRP et Degrassi – Krummrey, I2 p. 921 scripserunt, censorem a. 142 a. C. n. Italiam et provincias ex praeda Achaica statuis et tabulis ornavisse Liv., epit. Oxyrh. 7, 168–169 testatur, attamen tit. huius Corporis vol. I2 627– 629. 631. 2930a Mummius consul dicitur, tit. autem I2 630 imperator; scilicet Mummius ad eum annum respicit quo Corinthum cepit. De titulis Mummianis, praeter E. Bizzarri, Epigraphica 35, 1973, 140–142; G. Waurick, JRGZM 22, 1975 (1977), 1–46; L. Pietilä-Castrén, Arctos 12, 1978, 122; eand., Magnificentia publica 139, etiam vide Pape, Griechische Kunstwerke 16 sq.; P. Moreno, in L’art décoratif 188–189; L. Graverini, Maecenas 1, 2001, 105–148; G. Di Leo, Riv. Stor. Antichità 31, 2001, 55–82; P. Kruschwitz, Epigraphica 63, 2001, 154–157; eund., Carmina 142–147; Lippolis, l. l. 25–82; J. L. Moralejo, ZPE 177, 2011, 289–297; M. P. Loar, Class. Philol. 112, 2017, 45–62; M. Cadario, Riv. Arch. 42, 2018 (2019), 59–67; R. Barbera, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 36, 2018 (2020), 189–192; Kreiler, Ober- und Unterkommande 176–182. Tit. alteri parti saec. II a. C. n. tribuendus (etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 3303 [= eund., Epigrafi I 78 n. 303]). 4541 = I2 832 (cf. p. 957) = ILLRP I2 1275a (etiam cf. p. 374) = Degrassi, Imagines 195. Rupes vulgo dicta Lo Scoppio e vocabulo scopuli deprompta sita infra vicum nuncupatum Triponzo (Cerreto di Spoleto) incisa titulo in fronte levigata autem perquam adesa, cuius area titulo inscribendo destinata haud excavata sulco supra et ab utroque latere cincta 54 x 75. Litt. 6,5/6 (v. 1–2). 7,2 (v. 3–4); litt. C aperta, litt. M cum hastis externis eodem fere gradu inclinatis ac internae, litt. P cum parte dextra loco semicirculi angulata (litt. F extremae v. 1–2 extra marginem insculptae). Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie exstat eodem loco, quo Mommsen recognovit, in regione inter Terni et Visso posita iuxta viam, q. d. Strada Statale, sub n. 209 signata ad km 48 in loco appellato Lo Scoppio (vide supra) proprie supra viam antiquam a Suetonio quoque memorata (Vesp. 1), quae a Nursia ibat Spoletium ad Flaminiam, pergens primum ad dextram fluvii, qui nunc est Corno, deinde ubi is in Narem incidit traiecto eo ad dextram Naris Spoletium versus (vide Mommsen supra ad tit. n. 4541). A sinistra tituli est recessus (37 x 25,5 x 4,5), ubi exstant unci duo ferrei ad tabulam quandam infigendam apti. A. 2004 contuli. Im. phot. et del. ab Antolini factae mihi officiose missae. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016829–30). Exemplum repetiverunt Bracceschi, ms. 121v; Anonymus, ms. IV sine nota folii; Jacobilli, ms. I f. 431; Sansi, Edifici 276 n. 14; Patrizi-Forti, Memorie 253 adn. 1; Valentetti, ms. sine nota folii (attamen agitur de exemplo recentiore); Paris, ms. I ad n. CIL; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3715; Lalli, ms. sine nota folii bis repetitum; Fabbi, Visso 5; id., Storia dei Comuni I

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER 589; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 32–33 (etiam cf. p. 89–90) cum im. phot. fig. 24–25; L. Sensi, in Rupes loquentes 243–252 cum im. phot. fig. 2 et im. del. fig. 3 (cf. AE 1992, 505); L. Costamagna, in Studi Giorgio Gullini 35–47; Antolini, Iscrizioni 215–234 n. U1 cum im. phot. tab. XX–XXI (Arch. fot. C.E.L. Macerata) et im. a Mario Chighine del. fig. 19 (AE 2004, 522); S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 123 n. 1 cum im. phot. (etiam cf. p. 12); Gasperini, Spoletium – Nursia 151–153 n. 128. 244–247 cum im. phot. tab. XCVI. – Cf. Rudolph, Stadt und Staat 71 adn. 2; A. Degrassi, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 11, 1963, 141–142 (= eund., Scritti vari III 4); G. Schmiedt, in Atti del III Convegno di Studi Umbri. Gubbio 1965, Perugia 1966, 197 cum im. phot. tab. XI; Bruno, I Sabini 113; Fabbi, Antichità 46; L. Moretti, Riv. Filol. 100, 1972, 173–174 (= eund., Scritti scelti 318–319); R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 18; Cordella – Criniti, Iscrizioni 23–24 cum im. phot. fig. 3; D. Giorgetti, Umbria (Itinerari archeologici 12), Roma 1984, 168; L. Sensi, Spoletium 31, 1986, 40; Golvers, Studie 88. 100 adn. 77; L. Gasperini, in Saxa scripta I 304. 315. 321 (= eund., Archeologia 350. 371. 376); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 44 ad tit.; L. Sensi, in Identità e civiltà dei Sabini 471; L. Costamagna, Spoletium 39, 1998, 60–78; P. Campagnoli – E. Giorgi, Riv. Top. Ant. 10, 2000 [2002], 118; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 200–201. 208. 209; Spadoni, I Sabini nell’antichità 76; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 258–259 (= eosd., Ager Nursinus 37–38); Stalinski, Ritrovamento 50. 63; L. Costamagna, in Mostra archeologica “Umbria antica. Vie d’acqua e di terra”, Perugia, 28 marzo – 23 giugno 2002, Città di Castello 2002, 15; P. L. Dall’Aglio – P. Campagnoli – M. Destro – E. Giorgi, in Sentino 218 adn. 18; R. Cordella – N. Criniti, in Cultus splendore 339 (= eosd., Ager Nursinus 137); G. Mennella, Epigraphica 67, 2005, 573; Cordella – Criniti, in Via Salaria II 99 (= eosd., Ager Nursinus 177; etiam cf. p. 193. 194. 198); C. Zaccagnino, in Umbria 158–159; F. Coarelli, in Nursia e l’ager Nursinus 118; L. Costamagna, ibid. 21–22; S. Sisani, ibid. 12; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 48–49. 123 134. 139; L. Sensi, Picus 28, 2017, 263; A. Buonopane, Manuale di epigrafia latina. Nuova edizione, Roma 2020, 195 cum im. phot. fig. 13; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 166.

1 ex. GN. F. Sansi, C. E. FF. Patrizi-Forti; 2 ex. G. N. F. F. Sansi, Patrizi-Forti, G. N. Fabbi, 4 de locutione d(e) s(enatus) s(ententia) etiam vide Moretti, l. l. Quaestores laudati, qui viam reficiendam potius quam sternendam curavere (vide Antolini, l. l. 224), fuerunt Caius Pomponius Caii filius aliunde autem ignotus et Lucius Octavius Cnaei filius, qui fuit quaestor saec. I in., praetor circ. a. 78 a. C. n. et consul a. 75 (de quo etiam vide J. G. Schovánek, Historia 21, 1972, 237–241). Utrumque nomen fusius in tit. Nursinis et Spoletinis invenies (de

2273

ADDENDA ET CORRIGENDA nomine gentilicio Octavii in tit. Nursinis memorato vide infra ad tit. n. 4580; etiam cf. Antolini, Iscrizioni 225). Ut iam Mommsen est suspicatus, ex eo, quod via publica magis fuit populi Romani (Sensi, l. l. non excludit, quominus via in agro Romano fuerit) quam municipii Nursiae, quaestores non Nursini sed urbani esse videntur (etiam vide Sisani, l. l.); attamen Antolini, l. l. 225–230 opinatur quaestores huius tituli fuisse magistratus coloniae Latinae Spoletii, inde regionem hodie Triponzo nuncupatam non ad Nursiam sed ad Spoletium pertinere (vide eand., 230– 233). Cordella – Criniti, Epigraphica, l. l. iterum affirmant regionem ad Nursiam pertinere. Si questores fuerint urbani, saec. I in. a. C. n. titulum tribuerim vel aetati Gracchorum; si autem Spoletini temporis spatio inter saec. II ex. a. C. n. et I in. Antolini tribuit, immo ante bellum sociale. Utcumque res ceciderit, forma litterarum et punctorum ad saec. I in. a. C. n. saltem adducit (circ. a. 88 a. C. n.). 4542 Fuit epistylium in duabus partibus inter se non coniunctis fractum circ. 67 x 370 (Guardabassi). Servari videtur inde ab a. circ. 1927 (Diotallevi) in fundamentis novae turris campanarum ecclesiae S. Michaelis Archangelis vici Savelli. A. 2006 in lucem rediit fragmentum huius tituli muro cuidam exteriori turris campanarum ecclesiae eiusdem, quod Romano Cordella d. 11 m. Aug. n. 2007 enotavit et me certiorem fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016831). Exemplum repetiverunt Rocci, Istoria di Norcia 360. 361, cuius errores omisi; Guardabassi, Taccuini n. 2288 f. 10v cum im. del. (a quo pendet Mommsen); Paris, ms. I ad n. CIL; Lalli, ms. sine nota folii; Diotallevi, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 49– 50 cum im. phot. fig. 35 (etiam cf. p. 106. 123). – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Paris, Norcia 86; Evans, Cults 121; N. Massenzi, Latina gens [Terra Sabina] 3/4, 1941, 87; Petrini – Cordella, Guida 24; Cordella – Criniti, Iscrizioni 24; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 33; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 44 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 209; Stalinski, Ritrovamento 56; Forni, Tribù C17; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194; Buonocore, in Tribù romane 3; eund., in Antiquitas 44; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 166.

P(ublius) Cae[- - -]us P(ubli) f(ilius) Qui(rina) | V[Ivir] Aug(ustalis) hodie legendum. – 1 Cae[pia]cus vel Cae[li]cus dubitanter Criniti, quae nomina autem rarissima sunt (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 40). Seviros (Augustales) in tit. Nursinis memoratos recensui ego in ZPE 108, 1995, 134 (= id., Abruzzo e Molise I 91–92); etiam vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976,

ADDENDA ET CORRIGENDA 158; Abramenko, Munizipale Mittelschicht 16. 34. 72. 156. 158. 317. 326. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4543 = ILS 6550. Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 50; Anonymus, ms. V f. CCCXIII; Waltzing, Corporations III 413 n. 1582; Rocci, Istoria di Norcia 361, cuius errores sprevi; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 14–15; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4073; Jaczynowska, Les associations 84 n. 119 (etiam cf. p. 19. 42. 65. 108); Ginestet, Organisations de la jeunesse 236 n. 116 (etiam cf. p. 135–136); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Rudolph, Stadt und Staat 71; Evans, Cults 120. 121; Manni, Storia dei municipi 142. 143; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; Staerman – Trofimova, La schiavitù 127; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 332; Cordella – Criniti, Iscrizioni 24–25. 29. 44. 77; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240 n. 6. 241; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 33. 34; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 168. 170–171; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 44–45 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 209; S. Randazzo, Stud. Doc. Hist. Iuris 66, 2000, 215; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; Haack, Prosopographie 33; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194. 199; eosd., Sabina settentrionale 50. 123; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33; Gallo, Prefetti 171. 172; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 166. 5 aed7il8(icia) pot(estate) iam recte restituit Mommsen potius quam aed(ilium) pleb(is) pot(estate). – 6 prim(um) recte solvit Jaczynowska (etiam vide eand., Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti 134, 1975/76, 372); prim(us) inter al. solverunt Waltzing, De Ruggiero – Vaglieri, Dietz (etiam vide Ginestet et Sisani). De officio octoviri aedilicia potestate fusius disseruit Criniti, Suppl. It., l. l. 20–21 cum bibliographia (vide tit. Spoletinum huius Corporis vol. XI 5006 = ILS 6551, ubi laudatur Titus Varrutius Titi filius Quirina Sabinus, qui octovir duovirali potestate Nursiae quoque fuit; etiam cf. Manni, Storia dei municipi 142; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240 n. 4). Magister iuvenum alter redit infra tit. n. 8459 (= 4549) (etiam cf. patronum iuvenum tit. n. 4546). De seviris vel seviris Augustalibus in tit. Nursinis memoratis vide supra ad tit. n. 4542. Quin Sextus Petronius mulieris libertus [Z]maragdus collibertus Sexti Petronii mulieris liberti Urbani tit. n. 4584 memorati fuerit, Criniti, Suppl. It., l. l. fortasse recte non excludit. Petronios alios fusius in tit. Nursinis reperies: cf. tit. n. 4544. 4584. 4585. 8535. 8536. 8537. Alterius partis saec. I p. C. n. esse videtur. 4544 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 14–15. – Cf. Evans, Cults 121; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 33. 34; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 45 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 209; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31; etiam cf. p. 194); eosd., Sabina settentrionale 50. 124. De seviris vel seviris Augustalibus in tit. Nursinis memoratis vide supra ad tit. n. 4542. De Petroniis Nursinis vide ad tit. praecedentem. Caii Licinii alii in regione Nursina non redeunt. De cognomine Vernae inter al. vide, praeter Kajanto, Latin Cognomina 82. 105. 134. 314, Herrmann-Otto, Untersuchungen 14 et F. Sartori, in Studi Albino Garzetti 398. Inter saec. I et II p. C. n. 4545 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata attamen perquam adesa 56 x (84) x ?. Litt. 8,8–7,8 manu recentiore

2274

REGIO IV retractatae. Puncta triangularia. Inde a saec. XVIII medio servabatur in moenibus iuxta Porta del Colle, ubi exstat muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Tebaldeschi – Argentieri, ibi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella quoque facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016832–33). Exemplum repetiverunt Anonymus, ms. V f. CCCXIII; Rocci, Istoria di Norcia 361 cum mendis; Paris, ms. I ad n. CIL; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4074; Cordella – Criniti, Iscrizioni 25–26 cum im. phot. fig. 4; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 50 (etiam cf. 124). – Cf. Rudolph, Stadt und Staat 71; Evans, Cults 120; Manni, Storia dei municipi 142. 146; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; Humbert, Municipium 241; Petrini – Cordella, Guida 78; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240 n. 2; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 34; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 180; Delplace, Romanisation 62; Cordella, Norcia 78; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 45–46 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam cf. p. 194); Haack, Prosopographie 33; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33; Gallo, Prefetti 171. 172; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 167.

Q(uintus) Pompeius [-] f(ilius) | Priscus VIIIvir | IIvir(ali) pot(estate) vidi in lapide. – 1 L(uci) f(ilius) Alföldy. Nomen gentilicium Pompeii non invenies in aliis tit. Nursinis. De cognomine Prisci vide O. Salomies, in Roman Miscellany 82. De officio octoviri aedilicia potestate fusius disseruit Criniti, Suppl. It., l. l. 20–21 cum bibliographia. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit vel paulo postea. 4546 Inde ab a. 1985 servari Norcia videtur condita in pavimento apsidis ecclesiae vocatae S. Maria Argentea. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 27d; Waltzing, Corporations III 413 n. 1583; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 3–4; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4071; Jaczynowska, Les associations 84–85 n. 120 (etiam cf. p. 19. 42. 65. 108); Ginestet, Organisations de la jeunesse 236–237 n. 117 (etiam cf. p. 141). – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Paris, Norcia 55– 56; Angelini – Rota, Spoleto 242–243; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Evans, Cults 120; Morelli, Norcia 39; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; L’Umbria 77; Petrini – Cordella, Guida 78; Humbert, Municipium 241; D.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER Ladage, Chiron 9, 1979, 330; C. Letta, in Studi sulle magistrature 46; Cordella – Criniti, Iscrizioni 26; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239. 240; Cordella, Norcia 49; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 46 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Forni, Tribù S149–150; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194; Buonocore, in Tribù romane 37; Brancato, Repertorium II 94; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 113; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 51. 124; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 30. Saturii alii in tit. Nursinis non laudantur. De patrono municipii vide R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 149 n. 335 et S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009, 270. De patrono collegii iuvenum (etiam vide supra ad tit. n. 4543), praeter Jaczynowska et Ginestet, l. l., vide G. Clemente, Stud. Class. Orient. 21, 1972, 148 n. 60. 173 n. 60 (etiam cf. p. 187). Saec. I p. C. n. tribuerim. 4547 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 59; C. Lalli, apud Anonymum, ms. V f. CCCXIV; Anonymus, ms. VI vol. I f. 247; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 8; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114. – Cf. Rudolph, Stadt und Staat 71; Evans, Cults 120; Manni, Storia dei municipi 142. 146; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; Cordella – Criniti, Iscrizioni 18. 27. 50; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240 n. 3; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 46 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 209; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 257 (= eosd., Ager Nursinus 35; etiam cf. p. 194); Haack, Prosopographie 33; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 51. 124; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33; Gallo, Prefetti 171. 172. 4–5 coloniae A[scu]|lanorum fortasse recte iam Mommsen in indice p. 777 (etiam cf. Delplace, Romanisation 62). T. Septimius Aelianus quidam memoratur tit. n. 8552. Saec. II p. C. n. vel potius III in. tribuerim. 4548 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 9. – Cf. Evans, Cults 121; R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 158; Cordella – Criniti, Iscrizioni 52; eosd., Nuove iscrizioni 35. 76; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 46–47 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 51. 124. 3 VIvir(o) potius quam VIvir(o) [Aug(ustali)] esse videtur (de seviris vel seviris Augustalibus in tit. Nursinis memoratis vide supra ad tit. n. 4542). – 4 Varin[ia] vel Varin[a] supplendum videtur, quod nomen tit. n. 4601 fortasse quoque redit. Nomen gentilicium Turpilii quoque laudatur tit. n. 4600 (Turpilia mulieris liberta Prhygia). 8465 (Turpilia Quinti filia Florentina). 8564 (Lucius Turpilius mulieris libertus Probus). 8565 (Turpili[a -] filia). Quin saec. I p. C. n. esse possit, non est cur excludam. 4549 Vide infra tit. n. 8459. 4550 Vide infra tit. n. 8454. 4551 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 48; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 24. – Cf. eund., Norcia 84; N. Massenzi, Latina gens [Terra Sabina] 3/4, 1941, 85; R. Cordella, in Affreschi 65; Cordella – Criniti, Iscrizioni 30; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 47 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 124. – Ratio nominis tradita scil. C NERVAE NERVI Q k F incertissima manet, ex eo, quod nomen Nervae aliunde ignotum (cognomen Nervae redit

2275

ADDENDA ET CORRIGENDA tit. n. 8502); nomen Nervii rarissimum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 126). Inde mecum ipse quaero quid subsit. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4552 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; Spadoni, Prefetti 78 n. 84; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 204; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114. – Cf. W. Ensslin, RE XXII 2, 1954, col. 1315; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 35. 76; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 47 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 51. 124. praef(ectus) [i(ure) d(icundo) - - -] dubitanter Sisani. Prioris partis saec. I p. C. n. saltem esse videtur vel etiam paulo antea. 4553 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata fortasse in usum posteriorem undique scissa (31,5) x (58) x circ. 3. Litt. affabre insculptae 4,5–3,5 (litt. extrema T v. 3 supra versum egrediens 3). Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco servatur, quo Mommsen recognovit, nempe Nursia muro cuidam interiori affixa una cum tit. n. 4588 vestibuli aedium olim Colizzi nunc Carosi iuxta viam Anicia sub n. 44 sitarum, ubi a. 2012 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 51; Rocci, Istoria di Norcia 361 cum mendis; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 12; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4206; Gummerus, Ärztestand 57 n. 201; Reali, Amicitia 158 n. 109. – Cf. Paris, Norcia 35; Bruno, I Sabini 87–88; Staerman – Trofimova, La schiavitù 133; Petrini – Cordella, Guida 78; Cordella – Criniti, Iscrizioni 30–31 cum im. phot. fig. 6; eosd., Nuove iscrizioni 36; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 47 ad tit.; L. Sensi, in Identità e civiltà dei Sabini 470; A. Cristofori, in N. Bonacasa – M. C. Naro – E. C. Portale – A. Tullio (Ed.), L’Egitto in Italia dall’antichità al Medioevo. Atti del III Congresso Internazionale Italo-Egiziano. Roma, CNRPompei, 13–19 novembre 1998, Roma 1998, 85; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202. 209; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam cf. p.194); Stalinski, Ritrovamento 52; R. Cordella – N. Criniti, ZPE 164, 2008, 238; P. Porena, Epigraphica 72, 2010, 120; eund., Quad. Arch. Abruzzo 3, 2011 (2014), 94; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 51. 124; eosd., Epigraphica 83, 2021, 167. 3 Vettulieno haud recte Reali. Nomen Fretrii in aliis tit. regionis IV non memoratur; nomen gentilicium Vettuleni quoque reperies tit. n. 4605. 4623. 8460. 8572 (etiam cf. tit. n. 8573); de cognomine Serapionis vide Malaise, Inventaire 54 n. 1 (de cognominibus a medicis antiquis sumptis vide H. Solin, in Ancient Medicine 119–142). De officio medici etiam cf. Cristofori, Non arma virumque2 607 n. 66; eund., in Medicina e società 140 n. 68. De medicis in tit. nominatis praeter Gummerus, Ärztestand inter al. vide R. J. Rowland Jr., Epigraphica 39, 1977, 174–179; S. Rémy, ibid. 49, 1987, 261–264; eund., ibid. 63, 2001, 277–283; A. Buonopane, in Donna e lavoro 129–130; Cristofori, Non arma virumque2, l. l. 603–612; eund., in Medicina e società, l. l. 137–141; J. Edmondson, in Homenaje Armin U. Stylow 117–129; A. Ruiz Castellanos, ibid. 319–321. Aliam bibliographiam reperies apud Porena, l. l.; Harris, Popular Medicine; M. Á. Alonso Alonso, in Monumenta et memoria 351–371; eand., in Memoriae civitatum 109– 139. De amicitia praeter Reali, l. l. vide Aspects of friendship; Reali, in Corolla Epigraphica 612–620;

ADDENDA ET CORRIGENDA N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beuajard, ibid. 385–391. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuenda esse videtur. 4554 Cippus ex lapide calcario in fronte supra levigatus, infra rudis undique autem musco circumlitus, a tergo paululum scaber 58 x 44 x 18. Litt. profunde incisae hodie colore rubro repletae 6,5–6. Puncta triangularia. Nunc est usui stipiti portae cellae vinariae cuiusdam sitae inter vias Casali et Pace appellatas vici Campi Basso olim Campi Vecchio, ubi a. 2012 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; Cordella – Criniti, Iscrizioni 31 cum im. phot. fig. 7; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Gasperini, Spoletium – Nursia 210 n. 186. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 47–48 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 51. 124.

AESCINVS k L k POSVIT k IN k AGR k P k XII Mommsen, qui pendet e Forti. Aescinus | l(ibertus) posuit; | in agro | p(edes) XII vidi in lapide. – 1 Aescinus pro Aeschinus. Ex forma litterarum priori parti saec. I p. C. n. tribuerim vel paulo antea. 4555 Desideratur. Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 48 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; L. Fiorini, ibid. 63, 2001, 225; Stalinski, Ritrovamento 48; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 51. 124; eosd., Epigraphica 83, 2021, 167. T(itus) Alliedi(us) Sal(vi scil. filius) Naso lege; de nominibus casu nominativo singulari compendio exaratis vide J. Kaimio, Arctos 6, 1970, 23–42 (etiam vide infra ad tit. Nursinos n. 4557. 4570. 4598. 8478. 8480. 8484. 8509. 8510. 8514. 8517. 8532. 8583. 8587. 8589(?). 8590), quae autem ratio scribendi in tit. imperatoriae aetati tribuendis saepius quoque occurrit. De praenomine Salvii fusius disseruit Salomies, Vornamen 88–90 et passim, id., in Prénoms 33–34 (etiam vide infra ad tit. n. 8501); nota post praenomen indicationem filii more Osco omissam. Lucius Allidius Sexti filius quidam laudatur tit. n. 8565. Aetatis Augusti esse quoque potest. 4556 = I2 1890 (cf. p. 1050). Epistylium ex lapide calcario supra et infra recte scissum, in fronte levigatum, a tergo rude (34) x 180 x 21,5. Area titulo inscribendo destinata

2276

REGIO IV paululum excavata ab utroque latere fascia continua cincta lat. 175. Litt. affabre insculptae circ. 12 (v. 1) – 9 (v. 2–3). Puncta triangularia sursum directa. Usque ad a. 1979 fuit usui epistylio stabuli domini Pierantozzi siti iuxta viam Diaz vici Legogne in regione ad occasum solis spectante haud longe a Nursia, post terrae motum a. 1989 in viridarium adiacens est translatum, ubi a. 2002 contuli. Hodie exstat in introitu musei La Castellina appellati, ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella quoque facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016834). Exemplum repetiverunt Cordella – Criniti, Iscrizioni 31–32 cum im. phot. fig. 8; Gasperini, Spoletium – Nursia 174–175 n. 150. – Cf. Fabbi, Preci 198; Petrini – Cordella, Guida 92–93; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 63–64; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 36– 37. 66; C. Zaccaria, Ant. Alt. 35, 1989, 143. 149; Golvers, Studie 83–84; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 48–49 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 208. 209; eosd., in Varia epigraphica 208 cum im. phot. fig. 4; Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193. 194; eosd., Sabina settentrionale 52. 124; eosd., Epigraphica 83, 2021, 167. Nota in v. 2–3 nomen gentilicium Ancarii vel Ancharii ex praecedente repetendum omissum esse spatio vacuo relicto (etiam vide infra ad tit. n. 4557. 4578. 4623. 8491. 8510). De nominibus gentiliciis Anc(h)arii, Nonii et Rufrii in aliis tit. Nursinis laudatis vide Criniti, Suppl. It., l. l. 49 (de nomine Rufrii etiam vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 245). Fusius in tit. Nursinis reperies nomen casu nominativo singulari in -i(us) desinens exaratum (vide ad tit., qui praecedit). Ex forma litterarum punctorumque saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim (etiam nota viros et mulieres cognomine adhuc carere). 4557 Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta in fronte perquam adesa (39) x (162) x circ. 18. Litt. affabre insculptae 10/9. Puncta triangularia sursum directa. Servatur Norcia prope ecclesiam S. Francisco dicatam in epistylii usum adhibita in caupona Granaro del Monte nuncupata olim aedibus Monte di Pietà, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016835). Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 45; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 6; Cordella – Criniti, Iscrizioni 33 cum im. phot. fig. 9; iid., Suppl. It. 13, 1996, 103 n. 34 cum im. phot.; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 74 (etiam cf. p. 124). – Cf. R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; C. Zaccaria, Ant. Alt. 35, 1989, 143. 149; Golvers, Studie 83–84; Cordella, Norcia 55; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202. 205. 209; Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194. 200.

1 Ankari(us) pro Ancari(us) (quod nomen fusius tractavit Criniti, Suppl. It., l. l. 49); de nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555. – 2 DAVLLIO Mommsen supra, qui pendet e Manutio, inde Ciucci et Paris; Paulla (scil. Ankaria) vidi in lapide, iam recte Criniti, l. l.; de praenomine Paul(l)ae vel Pol(l)ae vide Kajava, Praenomina 50–59 (tit. memoratur ad p. 53); de nomine gentilicio ex praecedente

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER repetendo omisso, spatio vacuo relicto, vide supra ad tit. praecedentem. Litterae et ratio nominis ad saec. I medium a. C. n. saltem adducunt. 4558 = I2 1891 (cf. p. 1050). Stela ex lapide calcario a dextra et infra fracta, a sinistra acroterio magna autem ex parte deperdito praedita in fronte levigata, a tergo scabra (50) x (75) x 31. Litt. 13,8. Punctum triangulare. In lucem denuo rediit Norcia a. 1998 in effossionibus in platea S. Francesco institutis. Ibidem servatur in antiquario municipali, q. d. Criptoportico, sito prope portam Ascolana/Massari appellatam (inv. n. 250417), ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella quoque facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016836–37). Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 51; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 16–17; L. Fiorini, Epigraphica 63, 2001, 225 n. 1 cum im. phot. fig. 1 (AE 2001, 902). – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 33–34; eosd., Nuove iscrizioni 37–38; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 49; eosd., Epigraphica 62, 2000, 208. 209; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193. 194. 205; eosd., Sabina settentrionale 52. 124. 138.

Sal(vius) Annai(us) Pe(tronis) f(ilius) [- - -] nunc vidi in lapide; Pe(ttii) haud recte Criniti, Iscrizioni, l. l. 33 (etiam vide M. Durante, in PCIA VI, Roma 1978, 796). Nomen gentilicium Annaei in tit. Italiae repertis memoratum fusius tractavi in Annaei 39–72. De praenominibus Petronis et Salvii vide Salomies, Vornamen 85–86. 88–90, eund., in Prénoms 31–32. 33– 34, cum amplissimo commentario tit. collectis (etiam vide infra ad tit. n. 8484 et 8501). Forma litterarum ad saec. I a. C. n. medium saltem adducit. 4559 Vide infra tit. n. 8477. 4560 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 53; Rocci, Istoria di Norcia 361; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 16. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Cordella – Criniti, Iscrizioni 82; eosd., Nuove iscrizioni 39; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 49 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 124; eosd., Epigraphica 83, 2021, 167. Apidii alii in tit. Nursinis redire non videntur (attamen vide infra tit. n. 8478. 8479). Saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 4561 Tabula ex lapide Tiburtino utrimque fracta, in fronte levigata, a tergo scabra 54 x (192) x 40. Litt. affabre insculptae 9/8,5. Puncta in formam virgulae acclivis signata. Servabatur Norcia in ambulacro collegii adulescentorum olim coenobii ecclesiae S. Francisci, ubi a. 2002 contuli. Nunc exstat in antiquario municipali, q. d. Criptoportico, sito prope portam Ascolana/Massari appellatam, ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose quoque missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016838–39).

2277

ADDENDA ET CORRIGENDA Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 46; Jacobilli, ms. I f. 31; Rosa, ms. I f. 78–79; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 4–5; Cordella – Criniti, Iscrizioni 35– 35 cum im. phot. fig. 10. – Cf. Paris, Norcia 75; Morelli, Norcia 61; Petrini – Cordella, Guida 68; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 39; Cordella, Norcia 52; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 49–50 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 209; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam cf. p. 194); eosd., Sabina settentrionale 52. 124; R. Cordella in Memorie sagre 73.

1 [pa]tri nunc lapis. Nomen gentilicium Maeciae in aliis tit. regionis Nursinae non reperies; Caesii redeunt tit. n. 4562. 4605. 8465. 8490. 8491. 8513. 8543 (etiam vide Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. 114). Avia et amita infra tit. n. 8454. 8493. 8522 quoque laudantur (etiam cf. tit. Cluviensem n. 6964). Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 4562 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 36; eosd., Nuove iscrizioni 39; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 50 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 124. De Caesiis Nursinis vide supra ad tit., qui praecedit. Aetatis imperatoriae incertae. 4563 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 54; Anonymus, ms. V f. CCCXIX; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 17. – Cf. Bruno, I Sabini 85–86; Cordella – Criniti, Iscrizioni 23. 36. 47; eosd., Nuove iscrizioni 39; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 50 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 149. 209; eosd., Ager Nursinus 194. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 124. 1 Sunero[s] pro Synero[s] (etiam cf. infra ad tit. n. 4588 nec non formam Surillionis tit. n. 8555). Caiedia Salvia in tit. sequente quoque redit; de rarissimo nomine gentilicio Caiedii vide Solin – Salomies, Repertorium2 41; etiam cf. titulum Sulmone reperto, scil. Rix, Sabellische Texte Pg17 = Imagines Italicae SVLMO 5, ubi laudatur Saluta Caiedia C. f. anceta Ceri(a). Primae aetatis imperatoriae esse quoque potest. 4564 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 17. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 23. 36; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 50 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 149. 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 124. 1 quid subsit, nescio. Vide supra ad titulum praecedentem. 4565 Tabula lapidis calcarii discissa in duas partes inter se non coniunctas fere composita, in fronte perquam adesa, in marginibus fracta (142) x (70) x circ. 20. Litt. impares circ. 5 (vocalis I v. 3. 4 supra lineam 7). Puncta triangularia.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2278

Servatur Norcia adhibita in stipite portae aedium domini Filippo Coccia sitarum iuxta viam S. Martino sub n. 26, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella quoque facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016840–44). De traditione manuscriptorum vide L. Benedetti, in Peregrinationes 315. – Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 88v; Ciucci, ms. III f. 50; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 13–14; Cordella – Criniti, Iscrizioni 37–38 cum im. phot. fig. 11–12; iid., Nuove iscrizioni 39– 40. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 25; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella, Norcia 79; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 50 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; O. Salomies, in Onomastica 522; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 53. 124; eosd., Epigraphica 83, 2021, 167.

pars sin.

pars dex.

REGIO IV T(itus) Catunius Sp(uri) f(ilius), | T(itus) Catunius | T(iti) f(ilius) Prìscus, | Varìena Sp(uri) f(ilia) | Prima uxor, | L(ucius) Catunius Diaso[n] vidi in lapide. – 4 Varìena vidi in lapide, quamquam Varìenia quoque legi potest, eo magis quod apud Cordella – Criniti, Suppl. It. l. l. laudatur tit. n. 8466, in quo nomen Varienii memoratur (etiam vide infra ad tit. n. 4601). – 6 Diaso[n] pro Iaso[n] recte iam Kajava, qui correxit DIASCVL[- - -] apud Mommsen (etiam vide apud indices p. 709. 734), qui autem pendet ex auctoribus antiquis (attamen vide illud DIASC ab Holstenio tradito). Nomen rarum Catunii redit tit. infra n. 8498. De locutione Spurii filius vide infra ad tit. n. 8486. Forma litterarum ad alteram partem saec. I p. C. n. adducit. 4566 Cippus ex lapide Tiburtino corona cuspidata et crepidine in fronte et ab utroque latere prominentibus praeditus a tergo rudis 93 x 46 x circ. 35. Litt. 6/5 (v. 1 in corona insculptus). Punctum triangulare in v. 1. Servatur muro exteriori affixus aediculae Sancti Macharionis (olim Sancti Salvatoris) marchionum Quarantotto sitae in vico Casciolino extra Norcia, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Rocci, Istoria di Norcia 361; Paris, ms. I ad n. CIL; Sordini, ms. I ad n. CIL; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 38–39 cum im. phot. fig. 13. – Cf. L’Umbria 267; Petrini – Cordella, Guida 76; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 41. 67; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 50–51 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., in Via Salaria II 94 (= eosd., Ager Nursinus 169; etiam cf. p. 194); eosd., Sabina settentrionale 53. 124; eosd., Epigraphica 83, 2021, 167. 2 Chrysotomidì legendum in lapide, inde Kajava, l. l. opinatur de contaminatione cognominis Chrysothemidis, Chryso[s]tomidi Mommsen. – 4 piìssime vidi in lapide pro piìssimae, piissime Mommsen. Utrumque cognomen rarum esse videtur. Ex forma litterarum saec. I ex. p. C. n. saltem tribuerim, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit. 4567 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 26; Fabbi, Preci 10 n. 5; Gasperini, Spoletium – Nursia 188–189 n. 169. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Bruno, I Sabini 86. 87; Cordella – Criniti, Iscrizioni 39. 64. 81; eosd., Nuove iscrizioni 41. 130; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 51 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Stalinski, Ritrovamento 54; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 53. 124; eosd., Epigraphica 83, 2021, 167. 3 Satridia Fabbi. Quintus Coran[ius - - -] quidam redit tit. infra n. 8500; etiam vide tit. n. 4568. 8501 olim n. 4610. 8502 (de nomine Asisii quoque laudato vide L. Sensi, in Epigrafia di confine 341); alios Satridios in regione Nursina reperies infra tit. n. 8550a. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 4568 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 25; id., ms. III ad n. CIL. – Cf. R. Cordella, in Affreschi 65; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 51 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 53. 124. Titus Coranius Sexti filius Nerva quidam laudatur tit. infra n. 8502; etiam vide supra ad tit. praecedentem. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 4569 Cippus ex lapide calcario passim attritus corona et crepidine in fronte et ab utroque latere prominentibus praeditus

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER ex duabus partibus inter se coniunctis compositus undique levigatus 99 x 56/55 x 40. In fronte coronae, pulvinis praeditae, semicirculatae exstat rosa cum corona vittata. In latere dextro insculpta est patera, in sinistro urceus (de forma monumenti cf. ex. gr. D. Manacorda, in Museo 200). Litt. impares passim deturpatae 5/3,5 (adprecatio in fascia superiore exarata). Etiam hodie eodem loco servatur, quo Mommsen recognovit, nempe Norcia in vestibulo aedium gentis Carosi olim Colizzi sitarum iuxta viam Anicia sub n. 44, ubi a. 2012 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 58; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 28; R. Cordella, in A. R. Cataldi et al. (Ed.), Frascaro di Norcia. Storia, arte, miti e leggende, Perugia 2018, 11–12. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Petrini – Cordella, Guida 105; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 25; Cordella – Criniti, Iscrizioni 39–40 cum im. phot. fig. 14; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 36. 41; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 51–52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Forni, Tribù E8; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194; Buonocore, in Tribù romane 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 53. 125; Brancato, Repertorium II 92; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 167. 4 Corentho pro Corintho, 8 Corenthus pro Corinthus. Nomina gentilicia Egnatieni et Hostidii non laudantur in aliis tit. Nursinis. Forma litterarum ad saec. II in. p. C. n. saltem adducit, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 4570 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 57; Paris, ms. I ad n. CIL; Fabbi, Preci 10 n. 6. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 19 adn. 1; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 108; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 206. 209; Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194; Dupraz, Vestins 415; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 53. 125. 1 FABRIECI traditur, quod nomen Mommsen correxit Fabrici, FABRICI Fabbi. – 2 omisit id. – 1–2 Tit(ulus) Fabrieci(us) | C(ai) f(ilius) lege. Nomen gentilicium Fabriecii aliunde ignotum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 126); de casu nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555. De praenomine Tituli, quod redit tit. Nursinis infra n. 8513. 8526. 8560, vide Salomies, Vornamen 93–94; eund., in Prénoms 35. Saec. I medii a. C. n. saltem esse videtur. 4571 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL et n. 2; id., ms. II p. 14; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 162 n. 5B (etiam cf. p. 168). – Cf. eosd., Suppl. It. 13, 1996, 52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 53–54. 125. 1 FEORICA Paris. – 2–3 C(ai) f(ilius) | Titianus restituerunt fortasse recte Cordella – Criniti, Epigraphica, sequentes Muratori (Novus Thesaurus veterum inscriptionum 3, Mediolani 1740, MDCLXXIV n. 11), qui pendet ex Giacinto Manni, qui cum ipso epistularum commercium a. 1730 habuit (de re universa vide R. Cordella, Ager Veleias 15, 13, 2020, 1–62); nescio qua causa Mommsen hos versos respuerit. Nomen Feronii, ex. gr., memoratur tit. Amiterni et Interamnae Praetuttiorum inventis scil. n. 4230 et n. 5071. 5141. De nomine gentilicio vide P. Aebischer, Rev. Belge

2279

ADDENDA ET CORRIGENDA de Philol. et d’Hist. 13, 1934, 5–23; B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 576. 582; Di Fazio, Feronia 18. 45. Quominus primae aetatis imperatoriae esse possit, non excludo. 4572 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 4. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 125. Lectio tota incerta est; versus duabus columnis ordinatos esse videntur (I–II) – Col. I: 1 [- - -]ZIMVS traditur, attamen quomodo restitui possit, nescio (non excludo, quin cognomen Zosimi subsit; etiam cf. cognomen Lozimi in tit. Ocriculi rep. AE 2010, 428). – 2 [- - - F]estus ex. gr. – Col. II: nomen gentilicium Gavii non laudatur in aliis tit. Nursinis. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4573 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 15. – Cf. Bruno, I Sabini 86; Cordella – Criniti, Iscrizioni 77; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 54. 125. 1 si tabula integra est, illud EVPRO v. 1 fortasse Euplo vel Euporo restituendum esse Criniti arbitratur; Eupro[synus] pro Euphro[synus] non excludit Mommsen in indice p. 714. 735. Lucii Greii alii Nursini redeunt tit. n. 8469 (etiam vide Titos Greios tit. n. 8511). Saec. I p. C. n. tribuerim. 4574 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 194; eosd., Sabina settentrionale 125. Quamvis lectio tota incerta maneat, attamen non excludo, quominus tit. ex. gr. sit restituendus, scil.: - - - - - | [Hil]arus, P(ublia) Amm[ia] | [Hil]ara libertis | f(aciendum) c(uraverunt); in agr(o) p(edes) XII. Nomen gentilicium Ammii vel Amii non invenies in aliis tit. Nursinis (etiam cf. infra ad tit. n. 8567). De praenomine Publiae vide Kajava, Praenomina 63. 110. 181–188. 218– 220. Aetatis imperatoriae incertae. 4575 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. II n. 32 (corrige n. supra p. 431); id., ms. III p. 60. 432; Anonymus, ms. VI vol. I f. 247; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 19. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 40. 99; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 54. 125. De nomine gentilicio Iventii vel etiam Iuventii vide infra ad tit. n. 8484. Primae aetatis imperatoriae esse potest. 4576 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 18–19. – Cf. N. Persichetti, NS 1902, 122; Cordella – Criniti, Iscrizioni 40. 99; Golvers, Studie 83–85; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 52 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 54. 125. Quintus Maltinius Quinti libertus Mida quidam redit tit. n. 8519. De nomine gentilicio vide infra ad tit. n. 8520. Saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 4577 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 18–19; id., ms. III sine nota folii; Fabbi, Preci 10 n. 7. – Cf. N. Persichetti, NS 1902, 122; G. Sordini, Boll. Arte

ADDENDA ET CORRIGENDA 4, 1910, 19 adn. 1; Cordella – Criniti, Iscrizioni 40; eosd., Nuove iscrizioni 37; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 52– 53 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 265 (= eosd., Ager Nursinus 45; etiam cf. p. 195); eosd., Sabina settentrionale 54. 125. 2 ex. Q.F.ALI Fabbi; cognomen Galli restituit fortasse recte iam Mommsen supra p. 717. 736. Vide tit. n. 8434, ubi laudatur Titus Maltinius Titi libertus Anicetus, qui saec. I p. C. n. Apollini votum solvit libens merito. De nomine gentilicio vide infra ad tit. n. 8520. Inter saec. I et II p. C. n. 4578 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 14. – Cf. Bruno, I Sabini 86; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 53 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 125. 2 Ste[phanus], 3 Ste[phane] dubitanter Mommsen, attamen alio modo cognomina restitui possunt. De rarissimo nomine gentilicio Musurrii vide Schulze, Eigennamen 109. 196. 314. Nota in v. 2 nomen Musurrii ex praecedente repetendum omissum esse spatio vacuo relicto (etiam vide ad tit. n. 4556. 4557. 4623. 8491. 8510). Saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 4579 Vide infra tit. n. 8524. 4580 Stela ex lapide Tiburtino in fronte levigata autem fissuris rimisque laesa, infra fracta (75) x 60 x circ. 20. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et ab utroque latere servantur, ? x 40. Litt. impares circ. 5,5 (litt. v. 1–2 supra aream marginatam insculptae minoris mensurae circ. 3,5). Puncta triangularia. Servatur muro cuidam exteriori affixa quondam oratorii adiacentis ad ecclesiam S. Michaelis Archangelis sitam iuxta vicum Savelli, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Guardabassi, Taccuini n. 2288 f. 10v; Paris, ms. I ad n. CIL; Diotallevi, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 42–43. – Cf. Paris, Norcia 87; N. Massenzi, Latina gens [Terra Sabina] 3/4, 1941, 87; Petrini – Cordella, Guida 109; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 41; Cordella – Criniti, Iscrizioni 41–42 cum im. phot. fig. 16; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Herrmann-Otto, Untersuchungen 71; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 53 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 209; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 54. 125. 2 [1mulieris2], 9 piissime, 10 fecerunt Mommsen; lege: D(is) M(anibus). | Octaviae Q(uinti) l(ibertae) | Felicule | Fortunatus | pater et | Ianuaria | mater | filie | pìissime | fecerut | et sibi. – 3 Felicule pro Feliculae, 8 filie pro filiae, 9 pìissime pro pìissimae. Octavios fusius reperies in tit. Nursinis, scil. n. 4541. 4579 = 8524. 4617. 8458. 8530; Quinti Octavii laudantur tit. n. 8458. 8530; de nomine etiam cf. Antolini, Iscrizioni 225. Forma litterarum ad saec. I ex. p. C. n. saltem adducit, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit. 4581 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 22. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 53 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 125. 1 in. [- - -]ma fortasse legendum; 1 ex. Pamp[hila] non excludit Criniti apud Suppl. It. sub exemplo tit. n. 8557 aetatis rei publicae labentis, ubi laudatur Publius Tettule-

2280

REGIO IV nus Vibii 7l8ibertus Pamphilus quidam, nescio autem rectene. Quin prioris partis saec. I p. C. n. fuisse possit, non excludo. 4582 Vide infra tit. n. 8534. 4583 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 43; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 53 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 125. Quomodo ratio nominis recte restituenda nescio, ex eo, quod illud PEIT[- - -] traditum consentaneum mihi non esse videtur. Aetatem definire nequeo. 4584 Stela ex lapide calcario in fronte fissuris rimisque laesa 111 x 61 x 51. Litt. 7,5/6. Puncta triangularia insculpta. Servatur Norcia muro cuidam exteriori affixa in solis occasum vergenti apsidis ecclesiae S. Laurentii, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella quoque facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016845). De traditione manuscriptorum vide L. Benedetti, in Peregrinationes 316. – Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 89r; Ciucci, ms. III f. 48; Anonymus, ms. V f. CDXXXVIII; Rocci, Istoria di Norcia 361; Guardabassi, Taccuini n. 2312 f. 65; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 9. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 78; Cordella – Criniti, Iscrizioni 44. 77 cum im. phot. fig. 18; eosd., Nuove iscrizioni 43; Cordella, Norcia 76; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 52–54 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Stalinski, Ritrovamento 50; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 54. 125; eosd., Epigraphica 83, 2021, 168. Quin Sextus Petronius mulieris libertus Urbanus collibertus Sexti Petronii mulieris liberti [Z]maragdi tit. n. 4543 memorati fuerit, Criniti apud Suppl. It., l. l. fortasse recte non excludit. Petronii fusius in tit. Nursinis memorantur (vide supra ad tit. n. 4543). Ex forma litterarum alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim. 4585 Desideratur. Exemplum repetiverunt Rocci, Istoria di Norcia 361, cuius mendas omisi; Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 54 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; J. Linderski, JRA 13, 2000, 564 (= eund., Roman Questions II 418); Spadoni, I Sabini nell’antichità 83; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 54–55. 125; eosd., Epigraphica 83, 2021, 168. 2–3 Plotiae Q(uinti) | fl(iae) fortasse. De nomine gentilicio Petronii vide supra ad tit. n. 4543. Lucius Plotius Lucii Libertus Suneros quidam redit tit. n. 4588; Lucius Plotius Lucii libertus A[- - -] alter laudatur tit. n. 8540. Ut inter omnes constat, Caius Plotius ille, eques Romanus splendidus Nursinus, memoratur apud Cic., de fin. 2,18,58. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 4586 Desideratur. Exemplum repetiverunt L. Jacobilli, Vite de’ Santi e Beati dell’Umbria I, Foligno 1647 (editio altera lucis perfecta, Bologna 1970), 176; Ciucci, ms. I post n. 48; id., ms. II f. 200; id., ms. III f. 57; Jacobilli, ms. I f. 431; id., ms. II p. 66; Rosa, ms. I f. 52; Paris, ms. I ad n.; Lalli, Miscellanea n. 21; Fabbi, Preci 10 n. 9; Gasperini, Spoletium – Nursia 180–181 n. 158. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 19 adn. 1; Pirri, Abbazia 13 (= ed. alt. 2); Angelini – Rota, Spoleto 228; Cordella – Criniti, Iscrizioni 43–45; eosd., Nuove iscrizioni 43. 124. 171; eosd., Suppl.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER It. 13, 1996, 54 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 55. 125; R. Cordella, in Memorie sagre 47–48; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 168. 1 C k F k T k T k F Jacobilli; C k F k P k T k T Ciucci, inde Mommsen; C. F. I. I. F. Lalli; CkFkTkFk Fabbi; quomodo autem litterae singulares si rectae traditae solvendae sint (etiam cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni, l. l. 45), mihi non liquet; attamen non excludo, quin aetatis recentioris esse quoque possint. – 2 PYSENTIVS Jacobilli, Rosa, Ciucci, ms. II et Fabbi. Quintus Pisentius Sabinus quidam memoratur tit. n. 8482. Aetatis imperatoriae incertae. 4587 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 348; Paris, ms. I ad n.; Fabbi, Preci 11 n. 14; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 44–45. – Cf. eosd., Iscrizioni 45; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 54 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 209; Stalinski, Ritrovamento 40; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 125. 1–2 Plosurn[ia] | Amoen[a] iam Mommsen in indice p. 722, cum quo consentit Criniti. Plosurnia altera laudatur infra tit. n. 8539. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4588 Stela ex lapide calcario supra in formam trianguli volutis lateralibus ornati desinens infra rudis 120 x 75 x ?. In media area fastigata effiguntur columbae duae ad vas ansatum bibentes (eandem effigiem in retro insculptam auctores antiqui testantur); nullum vestigium rosae cuiusdam supra fastigium effictae exstat. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 57 x 58. Litt. affabre insculptae 10–6,5. Puncta triangularia. Servatur Norcia muro cuidam interiori affixa una cum tit. n. 4553 vestibuli aedium olim Colizzi nunc Carosi iuxta viam Anicia sub n. 44 sitarum, ubi a. 2012 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. De traditione manuscriptorum vide L. Benedetti, in Peregrinationes 315. – Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 88v; Ciucci, ms. II n. 16a et f. 224 (corrige n. supra p. 431); id., ms. III f. 49–50; Rocci, Istoria di Norcia 362, cuius errores sprevi; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 12; Jacobilli, ms. I f. 431; Rosa, ms. I f. 58– 59; Anonymus, ms. V f. CCCXIX; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 11–12. – Cf. Paris, Norcia 34; Morelli, Norcia 16; Nicolet, L’ordre équestre II 985; Petrini – Cordella, Guida 69; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 25; Cordella – Criniti, Iscrizioni 46–47 cum im. phot. fig. 19; eosd., Nuove iscrizioni 36. 45. 203; L. Sensi, Boll. Stor. Foligno 14, 1990, 460; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 54–55 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 210; J. Linderski, JRA 13, 2000, 564 (= eund., Roman Questions II 418); Spadoni, I Sabini nell’antichità 83; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 55. 125; eosd., Epigraphica 83, 2021, 168. 2 Suneros pro Syneros (etiam cf. supra ad tit. n. 4563 nec non formas Suri tit. n. 8541 et Surillionis tit. n. 8555). De Plotiis Nursinis vide supra ad tit. n. 4585. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4589 Cippus ex lapide calcario marginibus imminutus corona prospiciente praeditus infra latior undique fissuris laesus, a tergo scaber 74 x 59/63 x 63/66. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 58,5 x 61. Litt. impares 6–4. Puncta triangularia et in formam hederae in v. 3. 6. 6 quoque insculpta. Inde ab a. 1986 servabatur Norcia in subterraneo basilicae S. Benedicti, ubi a. 2002 contuli. Nunc exstat in antiquario municipali, q. d. Criptoportico, (sine inv. n.) sito prope portam Ascolana/Massari

2281

ADDENDA ET CORRIGENDA appellatam, ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. sumpsi. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose quoque missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016846–48). Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 44; Rocci, Istoria di Norcia 362 cum mendis; Guardabassi, Taccuini n. 2312 f. 14v; Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. Guardabassi, Indice 144; Paris, Norcia 60; P. Pirri, Boll. Dioc. Norcia 5, 1915, 14; eund., Arch. Stor. Eccl. Umbria 3, 1916, 413; P. Tremoli, Epigraphica 10, 1948, 71; Petrini – Cordella, Guida 71; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 28–29; Cordella – Criniti, Iscrizioni 47 cum im. phot. fig. 20; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 45. 55; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 55 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202. 210; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31; etiam cf. p. 195); Stalinski, Ritrovamento 38; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 55. 125; R. Cordella in Memorie sagre im. phot. fig. 16; eund., Ager Veleias 15, 13, 2020, 22; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 168. 4–5 kar|issimo pro car|issimo. Didios alios non invenies in tit. Nursinis. Ex litterarum forma saec. II vel potius III p. C. n. tribuerim (etiam cf. locutionem D(is) M(anibus) compendiis scriptam). 4590 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 60; Paris, ms. I ad n.; id., ms. II p. 22; Gasperini, Spoletium – Nursia 193–194 n. 175, 1. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 48; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 55–56 ad tit.; M.-Th. Raepsaet-Charlier, L’Ant. Class. 67, 1988, 431; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 31; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 55. 125. 1 subest fortasse nomen gentilicium Varii, de quo vide infra ad tit. n. 8517. Rufria Quinti filia quaedam laudatur tit. n. 4556 (etiam cf. infra ad tit. n. 8547); de nomine vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 245. Aetatis imperatoriae incertae. 4591 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 60; Paris, ms. I ad n.; id., ms. II p. 22; Gasperini, Spoletium – Nursia 194 n. 175, 2. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 47–48; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 56 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 55. 125. Cuius aetatis sit, non definio. 4592 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n.; id., ms. II p. 22. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Cordella – Criniti, Iscrizioni 47–48; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 55–56 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; Forni, Tribù Y490; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; Buonocore, in Tribù romane 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 56. 125. Primae aetatis imperatoriae esse potest, attamen in dubio maneo. 4593 (cf. p. 684) Tabula ex lapide calcario a sinistra et supra in usum posteriorem recte scissa, in fronte fissuris rimisque laesa (72) x (85) x 36. Litt. affabre insculptae 10–7. Puncta nulla. Etiam hodie exstat eodem loco, quo Guardabassi recognovit, nempe Norcia muro cuidam exteriori affixa turris, q. d. Lu Tiraturu, extra portam vulgo Massari nuncupatam in regione occasum solis prospiciente, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi. Im. phot. a

ADDENDA ET CORRIGENDA Cordella quoque facta mihi officiose missa. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016849). Exemplum repetiverunt Guardabassi, Taccuini n. 2288 f. 12 cum im. del. (a quo pendet Mommsen ad p. 684); Paris, ms. I ad n. CIL; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 48–49 cum im. phot. fig. 21; Spadoni, Prefetti 77 n. 83; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 78; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 47; Cordella, Norcia 88; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 56 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; S. Fortunelli, ibid. 63, 2001, 231; Stalinski, Ritrovamento 32; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 56. 125; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31.

2 [- - - pra]ef(ectus) i(ure) d(icundo) iam apud Mommsen supra p. 484. Praefectum iure dicundo alterum, scil. ex decreto ordinis, tit. n. 4622 quoque reperies. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 4594 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 51; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 12–13; V. Iorio, Salternum 18/19, 2007, 17 n. 2.2. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Bruno, I Sabini 89; Cordella – Criniti, Iscrizioni 49; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 179; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 56 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 56. 125. 4 IIBLECAS traditur; [- - -]blecas Mommsen in indice cognominum ad p. 746; attamen quomodo cognomen restituendum, nescio; mihi venit in mentem formam Helena. Caius Fadenus Bassus, qui fuit dominus Secundi, tit. n. 8454 olim n. 4550 quoque laudatur. De nomine Fadeni etiam cf. G. Paci, Picus 2, 1982, 61 et praesertim Iorio, l. l. 13–28. Non excludo, quin saec. II in. p. C. n. esse quoque possit, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit. 4595 Vide infra tit. n. 8552. 4596 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 16. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 56 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Sabina settentrionale 126. Nomen gentilicium Servii aliunde ignotum in regione Nursina. Aetatis incertae.

2282

REGIO IV 4597 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 45; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 3. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Bruno, I Sabini 91; Cordella – Criniti, Iscrizioni 51. 83; eosd., Nuove iscrizioni 47; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 56 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31; etiam cf. p. 195); eosd., Sabina settentrionale 56. 126. TIDENA vel TIDIENA traditur, lectio autem incerta manet (etiam cf. Schulze, Eigennamen 242); attamen non excludo, quominus nomen sit restituendum [Tet]tidenus, sub exemplo tit. n. 8556, ubi memoratur Titus Tettidenus Titi libertus Sextio quidam. Primae aetatis imperatoriae fuisse potest. 4598 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 58; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 23; Fabbi, Preci 11 n. 10; Gasperini, Spoletium – Nursia 189–190 n. 170. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; T. P. Wiseman, Class. Review 15, 1969, 19–20; Cordella – Criniti, Iscrizioni 51; eosd., Nuove iscrizioni 47; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 56 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 56. 126; De Carlo, Ceto equestre I 275. 1 in. [T(itus)] dubitanter Criniti in Suppl. It., l. l.; quomodo cognomen cum Cr[- - -] incipiens sit restituendum, incertum. – 2–3 TITILENIA, TITILENI Fabbi; ut iam Wiseman fortasse recte diudicavit, formae TITLENIA et TITLENI restituendae sunt, vocale I correpta omissa, Tit(i)lenia et Tit(i)leni. – 3 ex. QFT[- - -] traditur, id est cognomen ut videtur vel etiam initium officii cuiusdam, lectio autem incerta manet. Quominus primae aetatis imperatoriae esse possit, non excludo, eo magis, quod nomina gentilicia v. 1. 3 finiuntur in -i(us) casu nominativo singulari compendio exarata (etiam vide supra ad tit. n. 4555). 4599 Vide infra tit. n. 8438. 4600 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 59; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 15. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Cordella – Criniti, Iscrizioni 52; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 56–57 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 126. 2 Prhygia emendat Mommsen pro Phrygia (de forma Prhygia vide A. López Fonseca, in Estudios 1998, 83); PRYNGIA haud recte Ciucci. De nomine gentilicio Turpilii vide supra ad tit. n. 4548. Venedios alios in tota regione Nursina non reperies. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4601 Videntur fuisse duo tituli ad eandem tabulam autem non pertinentes. Prior, i. e. pars sinistra tit. n. 4601, nunc desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 109; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 57 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 126. 1–2 Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. dubitanter proposuit C(aius) Vari(us) (vel Vari7us8) [- - -] | 7Q8(uintus) (scil. Varius) C(ai) f(ilius) vel C(aio) Varin[i]|o (vel Varin|o, Varie|[n]o vel Varie|[ni]o) C(ai) f(ilio), quae nomina in tit. Nursinis laudantur (n. 4548 [Varinius/Varinus]. 4565 [Varienius/Varienus]. 4590 (etiam cf. tit. n. 8567) [Varius]). Saec. I a. C. n. fuisse potest. Alter, i. e. pars dextra tit. n. 4601, est tabula ex lapide calcario supra in formam cuspidis desinens, a sinistra fracta 86 x (66) x 25. Litt. affabre insculptae magna autem ex

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER parte evanescentes 10–8,5 (litt. T v. 2 supra versum egrediens). Puncta triangularia. Servatur in aedibus privatis sitis extra Norcia, ubi Cordella et Criniti recognoverunt. Accessui clausam contuli a. 2013 quatenus potui ex Cordella – Criniti. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 57 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 126. 1 quomodo restituendum sit nomen gentilicium in -rnadia finiens, adhuc incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 215. 227). – 2 C k ATI Mommsen qui pendet e Patrizi-Forti, cf. supra in indice p. 706 C. Atius; CATI legendum in lapide, inde [- - -]cati(us) vel potius Cati(us), quod nomen redit tit. n. 8497 (Caius Catius Titi filius Chryson); etiam vide tit. n. 4627. 8496. Saec. I a. C. n. Criniti tribuit. 4602 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 18. – Cf. Paris, Norcia 91; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 40; Cordella – Criniti, Iscrizioni 52; eosd., Nuove iscrizioni 71; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 57 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; L. Fiorini, ibid. 63, 2001, 225; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 56. 126; eosd., Epigraphica 83, 2021, 168. De praenomine Salvii fusius in tit. Nursinis laudato vide infra ad tit. n. 8501. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4603 Cippus ex lapide calcario superne semicirculatus in fronte fissuris laesus nec non musco circumlitus 99 x 45 x 26. Litt. profunde incisae 8/7. Puncta triangularia. Servatur Norcia muro cuidam exteriori affixus in viridario aedium gentis Argentieri iuxta viam Cappellini sub n. 9 sitarum, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 50; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 26; Cordella – Criniti, Iscrizioni 52–53 cum im. phot. fig. 23; Gasperini, Spoletium – Nursia 188 n. 169. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Petrini – Cordella, Guida 69; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 57–58 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; Forni, Tribù V624; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; Buonocore, in Tribù romane 37; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 31; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 56. 126.

2283

ADDENDA ET CORRIGENDA 2 QVIR haud recte Mommsen qui pendet ex Ciucci; Qui(rina) vidi in lapide, iam recte Criniti. Nomen gentilicium Verii aliunde ignotum in tota regione quarta. Quin saec. I labentis a. C. n. sit, non excludo ex litterarum forma (virum cognomine carere est quoque notandum). 4604 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 18. – Cf. eund., Norcia 89–90; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; L’Umbria 278– 279; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 38; Cordella – Criniti, Iscrizioni 23; eosd., Nuove iscrizioni 31; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 58 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 149, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 56–57. 126. Nomen gentilicium Veseni aliunde ignotum in tota regione quarta. Cuius aetatis sit, definire non possum. 4605 Cippus ex lapide calcario corona semicirculata cum pulvinis crepidineque a tergo fortasse non prospicientibus praeditus, in fronte fissuris et in margine inferiore sinistro laesus 113 x 63/62 x ?. Corona exornata est speculo et balsamario ab utroque latere speculi efficto [de quibus anaglyphis ad mundum muliebrem pertinentibus vide M. Buonocore, MEFRA 94, 1982, 727–734 (= eund., Abruzzo e Molise II 692–697); eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34–35 (= eund., Abruzzo e Molise I 130–131); praesertim L. Sensi, in Civiltà dei Romani 176–186; etiam F. Squadroni, SEBarc. 6, 2008, 14–15]. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 35 x 44. Litt. 7,5/4 (v. 1 in fascia inferiore coronae exaratus, v. 2 in fascia superiore areae marginatae). Puncta nulla. Servatur muro cuidam exteriori affixus a dextra aediculae Sancti Macharionis (olim Sancti Salvatoris) marchionum Quarantotto sitae in vico Casciolino extra Norcia, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Rocci, Istoria di Norcia 363; Paris, ms. I ad n. CIL; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 53–54 cum im. phot. fig. 24. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; L’Umbria 267; Petrini – Cordella, Guida 76; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 48; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 58 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; Stalinski, Ritrovamento 52; R. Cordella – N. Criniti, in Via Salaria II 94 (= eosd., Ager Nursinus 169); eosd., Ager Nursinus 195; Squadroni, l. l. 15; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 57. 126; eosd., Epigraphica 83, 2021, 168.

ADDENDA ET CORRIGENDA 1 D(is) vidi in lapide. – 2 Vettulene pro Vettulenae. – 3 Brisseidi legendum in lapide pro Briseidi; Briseidi correxit haud recte Mommsen, qui pendet ex auctoribus antiquioribus. – 4 Caesius vidi in lapide. – 6 bene k merenti Mommsen, benemerenti vidi in lapide. De Vettulenis Nursinis vide infra ad tit. n. 8572; omnino notus est Sextus Vettulenus Civica Cerialis dux Reatinus nec non consul suffectus circ. a. 72 p. C. n. (K. Wachtel, PIR2 V 502). De Caesiis Nursinis vide Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. 114. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuendus esse videtur, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 4606 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 61. 45; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 6. 25. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Bruno, I Sabini 87; R. Cordella, in Affreschi 65; Cordella – Criniti, Iscrizioni 18. 46. 54; eosd., Nuove iscrizioni 48; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 58 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; Stalinski, Ritrovamento 51. 52; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 57. 126; eosd., Epigraphica 83, 2021, 168. 1 Vettulla traditur, i. e. cognomen rarissimum (vide Kajanto, Cognomina 171. 302); tit. n. 8569 laudatur Caius Vettidienus Caii filius Vetulus quidam. – 2 Quinti Titii infra tit. n. 8561 quoque redeunt; fortasse Vi(bi) f(ilio); de quo praenomine tit. Nursinis n. 8491. 8557 quoque memorato vide Salomies, Vornamen 96–97 et passim; É. Dupraz, in Prénoms 112–113. 122–123; Salomies, ibid. 37. Primae aetatis imperatoriae vel paulo antea fuisse videtur. 4607 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; Fabbi, Preci 11 n. 12. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 19 adn. 1; Bruno, I Sabini 119; Cordella – Criniti, Iscrizioni 54; eosd., Nuove iscrizioni 48; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 58 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 126. VTINIA II traditur (vestigia autem II Fabbi omisit); fortasse agitur de nomine Utinii aliunde ignoto (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 490); vestigia litterarum, quae sequuntur, ad patris vel patroni indicationem pertinere videntur quomodo autem restituenda ignoro. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4608 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 19. 22; Gasperini, Spoletium – Nursia 194 n. 175, 3. – Cf. Bruno, I Sabini 87; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 58 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 57. 126. Tota lectio incerta manet. 4609 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 57; Paris, ms. I ad n. CIL; Fabbi, Preci 11 n. 13. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 19 adn. 1; Cordella – Criniti, Iscrizioni 54; eosd., Nuove iscrizioni 48. 108; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 58–59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 202– 203. 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 57. 126. TIT Ciucci, T Mommsen, qui pendet e recensione altera Ciucci ipsius, inde de praenomine Tituli vel Titi agitur (de praenomine Tituli, quod tit. Nursinis n. 4570. 8513. 8526. 8560 quoque invenies, vide Salomies, Vornamen 93–94; eund., in Prénoms 35). Illud Libranus, si recte traditur, esse nomen gentilicium potius quam cognomen hic primum laudatum videtur (etiam apud Solin – Salomies,

2284

REGIO IV Repertorium2 et O. Salomies, Arctos 32, 1998, 197–224 non repperi). Cuius aetatis sit, definire non possum. 4610 Vide infra tit. n. 8501. 4611 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Sabina settentrionale 126. Verba, quae praecedunt locutionem in f(ronte) p(edes) X, confusa sunt. Aetatis imperatoriae incertae. 4612 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 55. 399; Rocci, Istoria di Norcia 363, cuius errores sprevi; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 27; Lalli, ms. sine nota folii. – Cf. L’Umbria 279; Petrini – Cordella, Guida 103; Cordella – Criniti, Iscrizioni 18. 54–55; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 126; eosd., Epigraphica 83, 2021, 169. 1 in. mihi venit in mentem solvere os(sa) C(ai) Licini attamen lectio incertissima est. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4613 Vide infra tit. n. 8536. 4614 Desideratur. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 56. 415; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 27–28. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 55; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 195; eosd., Sabina settentrionale 126. C k VEL k VIR k EBDI Ciucci attamen nescio, quid subsit. Cuius aetatis sit, definire non possum. 4615 Desideratur. Exemplum repetiverunt Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 29. – Cf. eund., Norcia 89–90; L’Umbria 278–279; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 38; Cordella – Criniti, Iscrizioni 23; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 31; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 149. 210; eosd., Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 57. 126. Litterae singulares P k C in fine tituli traditae ad locutionem p(onendum) c(uravit) vel c(uraverunt) pertinere videntur. Attamen plura ne scribam ignorantia impedior, eo magis quod nescio quid dicam de spatio lacunae. Aetatis incertae. 4616 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 57. 126. Aetatis imperatoriae esse videtur. 4617 Desideratur. Exemplum repetiverunt Anonymus, ms. V f. LXXXIII; Guardabassi, Taccuini n. 2312 f. 66; Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. Bruno, I Sabini 92. 94; Cordella – Criniti, Iscrizioni 55–56; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191–192; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 48–49; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 126. Tota lectio corrupta videtur, inde quomodo recte sit restituenda adhuc incerta manet. – 2 fortasse subest cognomen Memno(n) vel etiam Menon Kajava (Menoma Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. sub exemplo tituli huius Corporis XI 7231; excludendum quoque non est cognomen Monime), 4 Him7e8ridi, 6–7 C(aius)

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER Oc|tav{n}iu[s] Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. (de nomine gentilicio Octavii in tit. Nursinis memorato vide supra ad tit. n. 4580; etiam cf. Antolini, Iscrizioni 225), quae temptamina veri similiter sunt, attamen constanter non assero. Aetatis imperatoriae incertae. 4618 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 126. Videtur, tit. Nursinis collectis, subesse nomen ex. gr. [Anca]ria, [Musur]ria, [Nume]ria, [Sat]ria, [Satria]ria, [Serto]ria, [Va]ria, [Titu]ria. Cuius aetatis sit, definire non possum. 4619 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 126. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4620 Desideratur. Exemplum repetivit Paris, ms. I ad n. CIL. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 126. Aetatis imperatoriae incertae. 4621 Cippus ex lapide calcario a dextra et infra in usum posteriorem recte scissus in fronte passim umore et fissuris deletus nec non musco circumlitus in fronte foramine terebratus (65) x (75) x 49. Litt. 13. Punctum triangulare sursum directum. Servari videtur in angulum muri cuiusdam immissus curiae ecclesiae Sancti Salvatoris sitae prope vcum Campi Basso, ubi autem conferre non potui, ex eo, quod nunc cippus calce est oblitus, inde pendeo ex scheda Cordella – Criniti, qui tit. a. 1978 et 1991 recognoverunt. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Ciucci, ms. III f. 57. 347; Paris, ms. I ad n. CIL; Fabbi, Preci 11 n. 15; Cordella – Criniti, Iscrizioni 56 cum im. phot. fig. 27; Gasperini, Spoletium – Nursia 204–205 n. 183, 1; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 57–58. 126. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 19 adn. 1; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 59– 60 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196. A k XVIII k PATER Mommsen, qui pendet ex Ciucci; XVII Fabbi; - - - - - - | [- - -] a(nnis) XVIII | [- - -] pater hodie legendum in lapide. Forma litterarum et puncti ad priorem partem saec. I p. C. n. saltem adducit. 4622 = ILS 6552. Cippus ex lapide calcario undique fractus, in fronte levigatus (21) x (28) x ? (Sordini, l. infra l. titulum enotavit a. 1893 in praedio gentis Franceschini apud viam Maltignano urbis Cascia sito supra fractum 85 x 86 x ?; postea titulum inspexit a. 1937 dominus Adolfo Morini). Litt. affabre insculptae 6 (v. 3). 4,5 (v. 2). Puncta triangularia. Rep. a. 1764 apud ecclesiam S. Pamphili sitam in praedio, q. d. Padùle, haud longe a Cascia. Pars media cippi nunc servatur in aedibus domini Enzo Regoli sitis extra Norcia in praedio, q. d. Opaco. Descripsi a. 2013 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot. a Cordella factam mihi officiose missam. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016850). Exemplum repetiverunt Anonymus, ms. III sine nota folii; Franceschini, ms. I f. 4 cum im. del. (etiam cf. f. 6); G. Sordini, NS 1893, 371 n. 2 cum im.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4072; Dessau, ILS 6552; Franceschini, Memorie storiche 14 n. V cum im. del.

2285

ADDENDA ET CORRIGENDA (= Documentazione Ritiana Antica III 67); Fabbi, Storia e arte 25 n. 5; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 178–181 n. 26 cum im. phot. fig. 37 et im. del. fig. 38 (etiam cf. p. 203. 210) (AE 2000, 398); Spadoni, Prefetti 77 n. 82; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 69–70 n. 65; Haack, Prosopographie 32– 24 n. 12; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114. – Cf. Morini, Cascia 186; eund., ms. sine nota folii; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Evans, Cults 121; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; L’Umbria 336; Cordella – Criniti, Iscrizioni 49. 102; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240 n. 8. 241; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 133; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 60 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 81; S. Fortunelli, Epigraphica 63, 2001, 231; Stalinski, Ritrovamento 32. 71. 207. 274; M.-L. Haack, in Élites et leurs facettes 461; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 196. 199. 204; Buonocore, in Dediche sacre 295; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 3. 5. 6; C. Zaccaria, in Pignora amicitiae II 177; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 29. 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 58. 101. 126. 138. 151. 152. 154. 155; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 33; Gallo, Prefetti 171. 172; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 176.

Fig. a (im. phot. a Cordella sumpta)

Fig. b (im. e Sordini repetita)

5

-----[- - - har]ispici +[- - -] vix(it) ann(is) XVIII m(ensibus) V d(iebus) XX Q(uintus) Aufidius Q(uinti) f(ilius) Iustus harispex, VIIIvir, praef(ectus) iur(e) dic(undo) ex decreto ordinis, et Maria C(ai) f(ilia) Maxima parentes.

Sordini tit. descripsit hoc modo (etiam vide Franceschini et Fabbi): - - - - - - | [- - -]ISPICA[- - -] | VIX k ANN k XVIII k M k V k D XX | Q k AVFIDIVS k Q k F | IVSTVS k HARISPEX k VIII k VIR | PRAEF k IVR k DIC k EX k DECRETO | ORDINIS k ET | MARIA k C k F k MAXIMA | PARENTES. – Versum supra v. 2 omisit Mommsen qui pendet ex Manutio; [Au]spica[to qui] Dessau; [- Aufidius

ADDENDA ET CORRIGENDA Q(uinti) f(ilius) A]7u8spica[tus] dubitanter Criniti, Suppl. It.; [har]ispici pro haruspice id., Epigraphica, l. l. 179, quem sequor. – 2 v(ixit) Haack; ANN k XVIIII, D k VI Mommsen; d(ies) XXI Dessau. – 4 harispex pro haruspex (de qua forma vide ThLL VI.3.13, 1936, 2544–2545 et F. Demma, Stud. Etr. s. 3°, 77, 2014 (2015), 245; etiam cf. forma aruspex tit. CIN II 232–234 n. 109). – 7 FILIA Mommsen, Dessau. Quintus Aufidius Quinti filius Iustus fuit haruspex publicus, octovir et praefectus iure dicundo ex decreto ordinis (etiam cf. tit. Teatinum n. 6987, ubi memoratur L. Septimius L. f. Calvus aedilis, quattuorvir iure dicundo et praefectus ex senatus consulto quinquennalicia potestate), qui, ut Humbert est suspicatus, interrex esse videtur (in dubio autem maneo). De haruspicibus publicis et privatis vide, praeter Thulin, Etruskische Disciplin 155–156, eund., Diz. epigr. III, Roma 1922, 645. 648. 650, praesertim M.-L. Haack, REA 104, 2002, 111–133 (tit. Nursinus recensetur ad p. 114; etiam cf. p. 121. 124); eand., l. l.; etiam S. Montero, in Identità e autonomie 355–366. Praefectus iure dicundo alter laudatur tit. n. 4593 (de quo officio inter al. vide Rudolph, Stadt und Staat 71; Manni, Storia dei municipi 142; W. Ensslin, RE XXII 2, 1954, col. 1315; Humbert, Municipium 241; C. Letta, in Studi sulle magistrature 46; Jacques, Privilège 447; Sisani, l. l.; Zaccaria, l. l. 177–179). C. Aufidius C. f. [- - -] et Aufidia C. f. T. n. [- - -] laudantur infra ad tit. n. 8483 (de nomine vide Mathieu, Aufidii passim), C. Marius C. l. Auctus ad tit. n. 8521 (etiam vide ad tit. n. 8522). Ex forma litterarum spatio temporis inter alteram partem saec. I p. C. n. et priorem partem saec. insequentis comprehenso tribuendus esse videtur. 4623 = I2 1893 (cf. p. 1050) = ILLRP I2 632. Desideratur. Exemplum repetiverunt Cesi, Eulogium; Jacobilli, ms. I f. 339; Franceschini, ms. I f. 15 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 365, cuius errores sprevi; G. Sordini, NS 1893, 376 n. 22 cum im. del.; Fabbi, Storia e arte 27 n. 11; Franceschini, Memorie storiche 14–15 n. VI cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 67); G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 70 n. 68. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Evans, Cults 121; Bruno, I Sabini 87; L’Umbria 336; Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Nuove iscrizioni 37. 134; C. Zaccaria, Ant. Alt. 35, 1989, 143. 149; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 60–61 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 203. 208. 210; Stalinski, Ritrovamento 52. 207. 262; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193. 196. 198; Buonocore, in Dediche sacre 295; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 5; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 58. 126. 154; eosd., Epigraphica 83, 2021, 169. Errores Franceschini omisi. – 1 de rarissimo nomine Vettlaei vide Schulze, Eigennamen 379; R. Syme, Historia 8, 1959, 209 (= eund., Roman Papers I 457); etiam vide ad tit. n. 4605. 8572. 8573, ubi laudatur nomen Vettuleni. – 2 C k VELLIDIA T k F traditur (de praenomine Gaiae vide Kajava, Praenomina 38–39; titulus laudatur ad p. 39); “fuerit SVETTIDIA k T k F simileve nomen” Mommsen nescio qua causa. – 3 CESIDIA Sordini; [-] Caesidia non excludit Criniti (etiam vide M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 144). – 5 nomen gentilicium Vettlaei ex praecedente repetendum omissum est spatio vacuo relicto (etiam vide supra ad tit. n. 4556. 4557. 4578. 8491. 8510; cf. Salomies, Vornamen 285. 289). C[- - -]C k F k RVFVS | PONT k dividit Sordini perperam fortasse (pontifices alios tit. n. 4624. 8464 quoque reperies). De cognomine Rufi vide O. Salomies, in Roman Miscellany 82.

2286

REGIO IV Quamquam lectio hic et illic sub iudice manet, dubium non est, quin titulus alteri parti saec. I a. C. n. sit tribuendus. 4624 Epistylium ex lapide calcario a sinistra recte scissum undique fissuris laesum nec non extritum 50 x (123) x ?. Litt. 9–6,5 (litt. T supra versum egrediens). Puncta triangularia sursum directa insculpta videntur. Est limini usui ecclesiae paroecialis vici Sanctae Anatoliae prope Cascia, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Franceschini, ms. I f. 15 cum im. del.; id., ms. II f. 9 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 374 n. 17 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 24 n. XV cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 70); Fabbi, Storia e arte 27 n. 13; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 164–165 cum im. phot. fig. 100; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 70 n. 66. – Cf. Morini, Cascia 122; Evans, Cults 121; Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 61 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 270 (= eosd., Ager Nursinus 51; etiam cf. 196. 199); Stalinski, Ritrovamento 207; Buonocore, in Dediche sacre 295; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 5; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 58. 108. 127. 154. Errores Franceschini sprevi. – [- - -]VS k Q k F k PONTIFEX | [- - -] TESTAMENTO Mommsen, qui pendet ex Holstenius; [- - -]us Q(uinti) f(ilius) pontufex | [e]x testamento vidi in lapide. – 1 pontufex pro pontifex (etiam cf. supra ad tit. praecedentem). Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso tribuerim (etiam nota pontificem cognomine adhuc carere). 4625 = I2 1892 (cf. p. 1050). Fuit cippus ex lapide Tiburtino a dextra fractus (61) x 71 x ? (Sordini). Rep. a. 1764 prope ecclesiam S. Pamphili sitam in vico Padùle haud longe a Cascia. A. 1893 Giuseppe Sordini titulum enotavit in praedio gentis Franceschini apud viam Maltignano urbis Cascia sito. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex scheda Sordini a. 2002. Exemplum repetiverunt Anonymus, ms. III sine nota folii; Franceschini, ms. I f. 6 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 371–372 n. 4 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 21 n. XI cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 69); Fabbi, Storia e arte 28 n. 15. – Cf. Morini, Cascia 186; eund., ms. sine nota folii; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Evans, Cults 121; Cordella – Criniti, Iscrizioni 35. 105; eosd., Nuove iscrizioni 134; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 61–62 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 203. 208. 210; Stalinski, Ritrovamento 38. 274; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 193. 196; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 58. 127. 151; eosd., Epigraphica 83, 2021, 169. Errores Franceschini omisi. – 1 Annieno C(ai) f(ilio) Sordini. – 2 Aviai pro Aviae (de forma genitivi singularis declinationis primae in -ai pro -ae cadentis cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147– 160). – 3 Annienai pro Annienae. – 6 fieri Sordini. Caius Annienus alter redit tit. n. 8476. Nomen gentilicium Avii in tit. Nursinis aliunde ignotum esse videtur. Alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 4626 Delenda est utpote non S. Anatolia prope Cascia sed S. Anatolia in regione Spoletina referenda est; vide Holstenius, ms. II f. 90r; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 211–212; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 62 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 203. 210; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 270 (= eosd., Ager Nursinus 51); eosd., in Cultus

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER splendore 342. 344 (= eosd., Ager Nursinus 140. 143; etiam cf. p. 196); eosd., Ager Veleias 5, 4, 2010, 2; Gasperini, Spoletium – Nursia 122 n. 88, 1; Cordella Criniti, Sabina settentrionale 45. 58. 108. 118. 127. 150; L. Benedetti, in Peregrinationes 316; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 166. Servatur muro cuidam interiori affixa ecclesiae Sanctae Mariae Gratiarum. Etiam cf. Fabbi, Storia dei Comuni I 347; Buonocore, in Varia epigraphica 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276); M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30. 4627 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide L. Benedetti, in Peregrinationes 315. – Exemplum repetiverunt Cesi, Eulogium; Holstenius, ms. II f. 86r; Jacobilli, ms. I f. 339; Franceschini, ms. I f. 24 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 381 n. 42 cum im. del., qui pendet e Cesi; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 67); V. Iorio, Salternum 18/19, 2007, 17–19 n. 3. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Nuove iscrizioni 134. 164; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 62 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 270 (= eosd., Ager Nursinus 51; etiam cf. 196); M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 58. 109. 127. Tota lectio est corrupta; attamen nomina gentilicia Fadeni et Catii laudata esse videntur, de quibus vide ad tit. n. 4594. 8448. 8454 olim n. 4550. 8508 et 4601. 8496. 8497. Aetatis imperatoriae incertae. 4628 Cippus ex lapide calcario corona et crepidine in fronte et ab utroque latere prominentibus praeditus undique fissuris laesus nec non musco circumlitus et valde attritus a tergo scaber 133 x 75/74 x 34. In facie sursum directa est focus; in latere sinistro urceus, in dextro patera. Litt. ad actuarias transgredientes colore rubro retractatae et magna ex parte evanidae 5–3. Puncta triangularia. Servatur Cascia in museo municipali scil. Palazzo Santi, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. De traditione manuscriptorum vide L. Benedetti, in Peregrinationes 316. – Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 89v; Jacobilli, ms. I f. 336; Franceschini, ms. I f. 3 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 370 n. 1 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 13 n. IV cum im. del. (= 67); Fabbi, Storia e arte 27–28 n. 14; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 145–146 cum im. phot. fig. 78; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30–31 n. 1 cum im. phot. – Cf. Morini, Cascia 41; Maturo, Cascia 24; L’Umbria 376. 389; Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 62–63 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 203. 210; Stalinski, Ritrovamento 49. 255; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 58. 127; eosd., Epigraphica 83, 2021, 169.

2287

ADDENDA ET CORRIGENDA D(is) M(anibus). | A(ulo) Memmio A(uli) f(ilio) Auguri|no iun(iori) vixit ann(is) III | m(ensibus) II d(iebus) XIIII | C(aius) Memmius Maximianus | frat(er) et A(ulus) Memmius [Augu]|rinus et Memmia Urbi|ca parentes filio | dulciss(imo) fecer(unt) nunc legendum in lapide. – 6 in. frat(ri) mavult Spadoni. – Memmios alios in tit. Nursinis non invenies. Forma litterarum ad priorem partem saec. II p. C. n. adducit, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 4629 Delenda est utpote non S. Anatolia prope vicum Cascia sed S. Anatolia in regione Spoletina referenda est; vide Holstenius, ms. II f. 90r; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 212–213; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 63 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 203. 210; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 268. 270 (= eosd., Ager Nursinus 48. 51); eosd., in Cultus splendore 342. 344 (= eosd., Ager Nursinus 140. 143; etiam cf. 196); eosd., Ager Veleias 5, 4, 2010, 2; Gasperini, Spoletium – Nursia 122 n. 88, 2; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 45. 59. 109. 119. 127. 150; eosd., Epigraphica 83, 2021, 166. Servatur muro cuidam interiori affixa ecclesiae Sanctae Mariae Gratiarum. Etiam cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Fabbi, Storia dei Comuni I 347; Buonocore, in Varia epigraphica 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276); M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30. 4630 Desideratur. Exemplum repetiverunt Cesi, Eulogium; Jacobilli, ms. I f. 339. 340; Franceschini, ms. I f. 20 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 378 n. 33 cum im. del., qui pendet e Cesi; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del. (= 67). – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Nuove iscrizioni 134; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 63 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 127. CAV | CAE | CAV Cesi, inde Sordini et Franceschini. – Supplementa incerta. Cuius aetatis sit, definire non possum. 4631 Desideratur. Exemplum repetiverunt Cesi, Eulogium; Jacobilli, ms. I f. 340; Franceschini, ms. I f. 20 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 378 n. 32 cum im. del., qui pendet e Cesi; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del. (= 67). – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Nuove iscrizioni 134; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 63 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 127. VIBER[- - -] traditur, qui pars initialis nominis cuiusdam esse videtur (etiam cf. Solin – Salomies, Repertorium2 206); VIBERIVS Jacobilli. Aetatis incertae. 4632 Desideratur. Exemplum repetiverunt Cesi, Eulogium; Jacobilli, ms. I f. 340. 341; Franceschini, ms. I f. 24 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 378 n. 38 cum im. del., qui pendet e Cesi; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del. (= 67). – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Nuove iscrizioni 134; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 63 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; Stalinski, Ritrovamento 54; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 196; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 59. 127. VIVIEN Franceschini. – VLVIENVS | S k AE k F Jacobilli, inde Criniti apud Suppl. It. dubitanter restituit [- H]ulvienus | Sal(vi) f(ilius); Holviena Tituli filia Cluiana quaedam tit. n. 8513 laudatur; etiam vide tit. n. 8514; praetermittenda quoque non est forma [- H]ulvienus tit. n. 8515.

ADDENDA ET CORRIGENDA Praenomen Salvii, de quo vide Salomies, Vornamen 88–90 et passim; eund., in Prénoms 33–34, quoque memoratur tit. n. 4555. 4558. 4602. 8498. 8501. 8524. 8560. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4633 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata, a tergo paululum scabra (60) x (47) x 37. Litt. affabre insculptae 11/9. Puncta triangularia. Servatur Cascia intus in ecclesia S. Francisci, ubi a. 2002 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Cesi, Eulogium; Jacobilli, ms. I f. 19. 24; Franceschini, ms. I f. 24 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 377 n. 26 cum im. del., 380 n. 40 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del., 199 cum im. del. (= 67. 113); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 152 cum im. phot. fig. 83. – Cf. Morini, Cascia 144; Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 63–64 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 203. 210; Stalinski, Ritrovamento 265; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 196; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 59. 127; eosd., Epigraphica 83, 2021, 169.

T | ENIA k S k F | TI Mommsen qui pendet ex Gudio. - - - - - - | [- - -]s T(iti) [- - -] | [- - -]enia[- - -] | [- - -]s T(iti) f(ilius) T(iti) n(epos) [- - -] | [- - -]++[- - -] | - - - - - - vidi in lapide (etiam vide Sordini et Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It.). 4 ++ vestigia litt. incertarum. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4634 Desideratur. Exemplum repetiverunt Cesi, Eulogium; Jacobilli, ms. I f. 340; Franceschini, ms. I f. 20 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 378 n. 34 cum im. del., qui pendet e Cesi; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del. (= 67). – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 102; eosd., Nuove iscrizioni 135; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 64 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; Stalinski, Ritrovamento 272; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 196; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 127. ARA | ONIS LIB..CA Cesi, inde Sordini et Franceschini. – 2 Att7i8ca fortasse recte iam Mommsen in indice cognominum p. 732 (etiam cf. Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 251, eund., Suppl. It. l. l.). Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 4635 Desideratur. Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 64 ad tit.; eosd., Epigraphica 62, 2000, 210; eosd., Ager Nursinus 196; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 59. 127. Infra anaglyphum claustri insculptum esse videtur (cf. ex. gr. urnas, quae arcam ferratam bullatam nec non claustro praeditam imitantur Corfinii repertas, de quibus praesertim vide G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14,

2288

REGIO IV 1959, 299–300; Mattiocco, Contributi 118–203; Van Wonterghem, Forma Italiae 194. 281–282, 298; Diebner, Aesernia 161–163; eand., in Romanisation du Samnium 235–236; G. Paci – S. M. Marengo – S. Antolini, SEBarc 11, 2013, 113–114). Cuius aetatis sit, definire nequeo. 6353 Cippus ex lapide calcario corona crepidineque ab utroque latere et retrorsum non prospicientibus praeditus, undique levigatus 118 x 52/50 x 32/31. Corona praedita est pulvinis et in parte antica tympano superne semirotundo. Litt. impares 7/5 (adprecatio v. 1 in corona insculpta). Puncta nulla. Servatur Norcia in viridario aedium societatis, cui nomen Sodalitas liberalium civium egestati subveniendae (Italice Congregazione di Carità), olim gentis Fusconi, sitarum iuxta viam Manzoni sub n. 12, ubi a. 2012 contuli. Im. phot. a Cordella facta mihi officiose missa. Exemplum repetiverunt Guardabassi, Taccuini n. 2260 f. 18 = f. 28 cum im. del.; id., ibid. n. 2312 f. 64 cum im. del. (a quo pendet Mommsen; cf. G. Asdrubali Pentiti, Epigraphica 121–122 et R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 203. 210); Gasperini, Spoletium – Nursia 185–186 n. 165. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 54; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 25; Cordella – Criniti, Iscrizioni 56–57 cum im. phot. fig. 28; eosd., Nuove iscrizioni 49; R. Chiaverini, in ephemeride La Voce [Perugia] 46, 1992, 20; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 64 ad tit.; eosd., Ager Nursinus 196; eosd., Sabina settentrionale 59. 127.

2/3 Primil|lae, 3/4 be|nemerenti vidi in lapide. Nomina gentilicia Lucceii et Murrenii non redeunt in aliis tit. Nursinis. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER 801* Q(uintus) Sertorius | P(- - -) V(- - -) S(- - -) S(- - -) Rosa, ms. I f. 51–71; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 65 n. 1* cum im. del. a Rosa sumpta et alia bibliographia. – Cf. J. Linderski, JRA 13, 2000, 563 (= eund., Roman Questions II 416); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 59; R. Cordella, in Memorie sagre 67; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 169. Etiam vide infra ad tit. n. 8547. 8550a. 8553.

2289

ADDENDA ET CORRIGENDA Agitur de inscriptione saec. XV (nunc vide Museo Palazzo Santi 112), eo magis quod lineola supra vocalem O (v. 2) ducta significat -on, ut recte Jacobilli notavit, quae ratio scribendi antiqua videtur non esse. Vide Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 42–43 cum im. phot. fig. 30. 82 (etiam cf. p. 90); eosd., Epigraphica 83, 2021, 165. 807* Tit., rep. Norcia a. 1998 in effossionibus in platea S. Francesco institutis, hodie servatur in antiquario municipali Criptoportico appellato sito prope portam q. d. Ascolana/Massari (inv. n. 250410), ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

802* Ab C(aio) Ci[lnio] Maecenate Rosa, ms. II f. 4–5. 71–73; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 65–66 n. 2* cum im. del. a Rosa sumpta et alia bibliographia; eosd., Sabina settentrionale 59; R. Cordella, in Memorie sagre 118. 803* Nos septem genuit sublimis Nursia fratres. | At Mutinensis ager corpora nostra tegit Rosa, ms. I f. 59; R. Cordella – N. Criniti, Spoletium 33, 1988, 16 (= iid., Ager Nursinus 100); iid., Suppl. It. 13, 1996, 66–67 n. 5* cum im. del. a Rosa sumpta et alia bibliographia; etiam cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 203; eosd., Ager Nursinus 199; Buonocore, in Spurii lapides 15; R. Cordella, in memorie sagre 56–57; eund., Ager Veleias 15, 13, 2020, 5. 13; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 177. De carminibus Vergilianis vide I. Frings, ZPE 123, 1998, 89– 100. 804* Nursia, quae a Tuscis fuerat venerata vetustis, | hic me securam condidit alma parens Rosa, ms. I f. 55; R. Cordella – N. Criniti, Spoletium 33, 1988, 16 (= iid., Ager Nursinus 100–101); iid., Suppl. It. 13, 1996, 67 n. 6* cum im. del. a Rosa sumpta et alia bibliographia; iid., Sabina settentrionale 59. 805* titulus a Fabbi, Storia e arte 23, qui pendet ex Morini publici iuris factus, quem Adolfo Morini enotavit muro cuidam affixum baptisterii ecclesiae S. Silvestri haud longe a Cascia, ex eo, quod memoratur Cel(sus) Lau(rus), qui fuit sacerdos rector eiusdem ecclesiae prioris partis saec. XVI. - - - - - - | [- - -]CEL LAV[- - -] | - - - - - De re universa vide Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 44 cum im. phot. fig. 34 (etiam cf. p. 59); eosd., Epigraphica 83, 2021, 165–166. 806* I.D.O.G. | ..... TICO.E G. Sordini, NS 1893, 389 n. 41 cum im. editus; etiam cf. Cesi, Eulogium cum im. del.; Jacobilli, ms. I f. 339 cum im. del.; Franceschini, ms. I f. 24 cum im. del.; eund., Memorie storiche 15 cum im. del. (= 67); inde R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 175 n. 139 cum alia bibl.

- - - - - -? | [- - -]onii +[- - -] | [- - -]T D V[- - -] Im. phot. a M. B. sumpta. M. Giuman, Epigraphica 63, 2001, 231–232 n. 5 cum im. phot. fig. 6 (AE 2001, 906) (etiam cf. Cordella – Criniti, Ager Nursinus 205). – Cf. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 43 cum im. phot. fig. 31 (etiam vide p. 138); Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 542; R. Cordella – N. Criniti, ibid. 83, 2021, 165. 1 + vestigium litterae incertae. Memoratur ut videtur Marco Antonio et Vespasiano gentis Fusconi. Sine ullo dubio saec. XVI ex. est. 808* Terminus F(- - -) M(- - -), muro cuidam exteriori affixus casulae cuiusdam sitae prope vicum Pianezza haud longe a Leonessa, a F. Diosono, in Villa S. Silvestro 130–131 n. 2 cum im. phot. publici iuris factus, quae solvit quamquam dubitanter f(ines) m(unicipi); immo non excludit, quominus de determinatione finium inter agrum Reatinum et agrum Nursinum agatur. f(ines) M(arci) [- - -] Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 43–44 cum im. phot. fig. 32–33. – Cf. Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 542; eund., in Spurii lapides 16–18 cum im. phot. fig. 6; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 165. Solutio f(ines) M(arci) [- - -], i. e. fines agri privati cuiusdam sub exemplo tit. AE 1909, 131, parum probabile videtur. Litterae singulares solvendae F(ilippo) M(azzapioda), qui fuit dominus casulae saec. XIX, ut recte coniecerunt Cordella – Criniti, l. l.

TITVLI NOVI

2290

REGIO IV

Etiam exemi titulos qui, quamquam in regione inventi, aliunde translati esse videntur, scil.: 809* tessera

R. Cordella – N. Criniti, Spoletium 34/35, 1990, 152–158 cum im. phot. fig. 3–4 (AE 1991, 56. 586 a–b) (= iid., Ager Nursinus 103–117 cum im. phot. fig. 47–48); iid., Epigraphica 62, 2000, 190–192 n. 32 cum im. phot. fig. 48–49 (AE 2001, 383). Etiam cf. eosd., Suppl. It. 13, 1996, 30. 35; Buonocore, in Varia epigraphica 73 (= eund., Abruzzo e Molise I 220); R. Cordella – N. Criniti, in Via Salaria II 83 cum im. phot. fig. 4 (= eosd., Ager Nursinus 150–151; etiam cf. p. 112. 134); eosd., Ager Nursinus 204; D. Rigato, Riv. Stor. Antichità 38, 2008, 251; D. Briquel, Gnomon 62, 2010, 373. A. 469/472. 810* (cf. tit. huius Corporis vol. XI 6718 a–b) strigilis autem deperdita reperta a. 1654 in sepulcro effosso prope vicum Nottoria circ. 10 chil. a Norcia situm Fig. a

C(ai) Polli Im. a Cordella del. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 189 n. 30 cum im del. fig. 46 (AE 2000, 400). Etiam cf. eosd., Ager Nursinus 204; Stalinski, Ritrovamento 46; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 13. 103. 811* (= XI 6712, 46) signaculum (‘da Norcia’ Gvard. [Perusiae apud Guardabassium]), servatum Perugia in Museo Archeologico Nazionale dell’Umbria. Fig. b (recto) Sal(vis) dd. nn. (scil. dominis nostri duobus) Leo|ne et Anthe|mio p(er)p(etuis) | Au3g4(ustis). || (verso) Fl(avius) Eugeni|us Asellus, | v(ir) c(larissimus), p(rae)f(ectus) urb(i) f(e)c(it) Fig. a–b: Im. phot. a Cordella sumptae.

Apolausti | Q(uinti) Pla(ni) Tr(uttedi) Pi(i) (scil. servi) G. Camodeca, Epigraphica 81, 2019, 643–648, qui recte restituit. L. Benedetti, in Colonie e municipi 669 n. 28 opinatur signaculum fortasse ex urbe Roma esse translatum; contra Camodeca, l. l. 647–648 non excludit, quin signaculum in regione VI vel “in aree contermini” sit repertus, ubi Q. Planius Truttedius Pius praedia possedisse videtur. Tota res autem incerta manet.

De aliis titulis alienis vel etiam incertae originis vide R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 181–192. 199–200. 208. 211; eosd., in Cultus splendore 332–345 (= eosd., Ager Nursinus 131–143; etiam cf. p. 205–206); eosd., Sabina settentrionale 10– 13. 44–45. 102–105; eosd., Epigraphica 83, 2021, 163. 166. 176. De tribus tesseris signatis memoria Titi Imperatoris et Domitillae vide R. Cordella, in Nursia e l’ager Nursinus 181–182 n. 162 cum im. phot. et Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 141– 145 cum im. phot. fig. 60–64 (AE 2015, 381–383) [Cf. R. Cordella, Ager Veleias 5, 5, 2010, 1-4; G. Poma, Riv. Stor. Antichità 45, 2015, 220; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 541; L. Sensi, Picus 37, 2017, 263; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 179].

8434 tit. sacer Cippus ex lapide calcario praeditus anaglypho fastigii in quo aedicula excavata servatur, olim alt. 160 infra et a dextera fractus (52) x (50) x (34). Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra periit, 15,5 x circ. 42. Infra aream marginatam incisus flos. Litt. 4–3,5. Rep. nescio quando prope vicum Maltignano sub praedio, q. d. Le Piaggie. Servatur in aedibus gentium Mercuri apud ecclesiam Virgini Mariae Perdolenti sitis, ubi a. 2002 contuli. T(itus) Maltinius T(iti) l(ibertus) Anìcetus Apol(lini) v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito).

Im. phot. a Cordella sumpta. Morini, Cascia 180; Fabbi, Storia e arte 30 n. 26; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 171–172 cum im. phot. fig. 104 (AE 1989, 229); iid., Suppl. It. 13, 1996, 67–68 n. 1 cum im. phot.; Stalinski, Ritrovamento 267; Buonocore, in Dediche sacre 295 n. 341; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 53 cum im. phot. fig. 2. – Cf. Evans, Cults 127. 144; L’Umbria 337; Cordella – Criniti, Iscrizioni 105; Golvers, Studie 83–84. 85; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 199 cum im. phot. fig. 32; M. R. Picuti, in Valle di Comino V 138; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 60 im. phot. fig. 37 (etiam cf. p. 135). Puncta triangularia sursum directa.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2291

TITVLI NOVI

Nomen gentilicium Maltinii redit tit. n. 4576. 4577. 8519. 8520. Titulos in regione quarta repertos Apollini dicatos recensui Buonocore in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 218 (= id., Abruzzo e Molise I 144). Observa cultum dei Apollinis in tota regione Sabina hic primum occurrere. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribui potest.

Fig. a

8435 tit. sacer Basis ex lapide calcario pyramidis truncae instar in fronte perquam adesa nec non foro perterebrata ad aquam ducendam adhibito ab utroque latere et a tergo scabra, infra rudis 70 x 40/32 x 40/30. In facie sursum directa exstat recessus ad signum deae Dianae fortasse infigendum (attamen excludendum non est, quominus de thesauro quodam agatur). Litt. profunde incisae 7/4,5. Rep. circ. a. 1990 Norcia in effossionibus ad aedificium civile quoddam exstruendum iuxta viam dei Mugnai haud longe a coenobio olim S. Agostino situm institutis. Servatur Norcia in aedibus privatis. Accessui clausam contuli a. 2012 ut potui ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot. et del.

5

Diana pecunia (scil. sua) aedifica(verunt) Adiuat(or), Benign(us).

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 146–149 n. 1 cum im. phot. fig. 1–2 et im. del. fig. 3 (AE 2000, 383); Buonocore, in Dediche sacre 295 n. 342; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 53 cum im. phot. fig. 1; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 92 (etiam vide p. 137). – Cf. eosd., in Varia epigraphica 218 (= eosd., Ager Nursinus 70 cum im. phot. fig. 28; etiam cf. p. 203); S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 12. 14; A. Bencivenga, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 20.

Fig. b Puncta distingui nequeunt. – Litt. N dextrorsum inclinata. Sequor Criniti, qui autem cogitat versus 3–5 alio modo quoque explicari posse, scil. aedifica | adiua{t} | benign(e) vel etiam aedifica(ndum) | adiuat vel aedifica(vit) | adiuat(or). – 1 Diana esse videtur pro Diana(m) (etiam cf. illud Bonas Deas tit. Albensis supra n. 7874) potius quam Diana(e), quamquam dativum singularem declinationis primae cadentem in -a passim in tit. antiquioribus reperies.

TITVLI NOVI

2292

Memorantur duo servi vel etiam liberti nempe Adiuvator i.e. ut videtur Adiutor et Benignus, qui signum Dianae pecunia sua aedificaverunt i. e. fecerunt. Titulos Dianae sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220 (= id., Abruzzo e Molise I 147); etiam vide D. Isac, Chiron 21, 1991, 345–351 nec non Vincenti, Diana passim et L. Foubert, Anc. Soc. 45, 2015, 187– 204. Ex forma litterarum et grammatica saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 8436 tit. sacer Ara ex lapide calcario corona et crepidine retrorsum haud prospicientibus praedita undique paululum levigata 76 x 34 x 48. Corona praedita est pulvinis. In facie sursum directa est recessus ad signum Herculis figendum. Litt. affabre insculptae nunc colore nigro repletae 6–4. V. 1 in fascia superiore coronae subtiliter incisus. Rep. saec. XIX ex. intus ecclesiam S. Petri, quae ecclesia exstat in colle prope vicum Pòpoli sito. Servatur in ecclesia paroeciali vici Pòpoli, ubi a. 2002 contuli.

REGIO IV iid., Suppl. It. 13, 1996, 68–70 n. 2 cum im. phot.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 46; Stalinski, Ritrovamento 207 cum im. phot. fig. 16 a Cordella sumpta (etiam cf. p. 210); Buonocore, in Dediche sacre 295 n. 344; L. Tripaldi, in Nursia e l’ager Nursinus 57 cum im. phot. fig. 8; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 60–61 (etiam cf. p. 130). – Cf. Evans, Cults 126–127; L’Umbria 278; Petrini – Cordella, Guida 103; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 68–69. 117 cum im. phot. fig. 34; Cordella, Norcia 166 cum im. phot. fig. 255; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 203; Spadoni, I Sabini nell’antichità 46; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 199; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 7; R. Cordella, in Nursia e l’ager Nursinus 182; A. Romagnoli, ibid. 51; A. Stalinski, ibid. 36; Ehmig, Donum dedit 143. Puncta triangularia. 1 omiserunt Paris, Lalli et Massenzi. Nomen gentile Pulsinieni hic solum occurrit (vide Solin – Salomies, Repertorium2 151). Titulos in regione quarta repertos Herculi dicatos recensui Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148–150); etiam vide tit. n. 8437 et n. 8438 olim n. 4599, ubi nominantur Hercules sanctus et Hercules victor. Utrum adprecatio v. 1 D(is) M(anibus) sit incisa ante titulum insculpendum an postea, incertum; nihil impedit, quominus sit exarata una cum titulo, ut Criniti l. l. recte suspicatur (etiam cf. M.-Th. Raepsaet-Charlier, L’Ant. Class. 67, 1988, 431; M. Clauss, Klio 82, 2000, 288). Litterae saec. I medii p. C. n. esse videntur. 8437 tit. sacer Ara ex lapide calcario a sinistra et infra fracta undique perquam adesa corona retrorsum haud prospiciente praedita (94) x (50) x 43. In facie sursum directa est recessus ad signum Herculis figendum. Litt. detritae 5,5–4. Servabatur inde ab a. 1930 in vico Paganelli prope Norcia sito pone aedes gentis Di Bartolomeo, ibidem a. 1985 in lucem denuo prolata. Nunc exstat Norcia in viridario musei municipalis Castellina nuncupati, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

5

D(is) M(anibus) sacrum; Herculi; L(ucius) Pulsinienus Iunianus pro salute mea et meorum dis donum dedi.

Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. I n. 2; id., Norcia 85; Lalli, ms. sine nota folii; N. Massenzi, Latina gens [Terra Sabina] 3/4, 1941, 85–86; R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 38; Cordella – Criniti, Iscrizioni 90–91 cum im. phot. fig. 69 (AE 1983, 310);

Fig. a

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2293

TITVLI NOVI Litt. passim evanidae 3,5–3. In lucem denuo rediit Norcia a. 1975 muro interiori affixa aedium gentis Bucchi – Corazzini iuxta viam Anicia sitarum; ibidem servatur in murum exteriorem immissa aditus aedium gentis Massaroni iuxta viam Cappellini sitarum, ubi a. 2001 contuli.

Fig. a

Fig. b

5

[Her]culi [s]ancto sa[cr]um [Ca]priolus [- - -]NT+OD[- - -?] [ex?] voto ------

Fig. a–b: Im. del. et phot. a Cordella sumptae. Diotallevi, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 117–120 cum im. del. fig. 18 et im. phot. fig. 61–62 (AE 1988, 483); iid., Suppl. It. 13, 1996, 70–71 n. 3 cum im. del. et phot.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 46; Stalinski, Ritrovamento 207 cum im. del. fig. 17 a Cordella sumpta; Buonocore, in Dediche sacre 295 n. 345; L. Tripaldi, in Nursia e l’ager Nursinus 57–58 cum im. phot. et del. fig. 7; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 61 cum im. del. fig. 38–39 (etiam cf. p. 131). – Cf. Cordella, Norcia 178–189 cum im. del. fig. 262; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 203; Spadoni, I Sabini nell’antichità 46; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 199; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 201, 7; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 51; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 169. Puncta distingui nequeunt. – 2 litt. T supra versum eminens. Supplevit Criniti, quem secutus sum. – 3 ex. [D] Stalinski. – 5 [- - -]IT Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni. De deo Hercule vide supra ad tit., qui praecedit. De appellatione sancti vide, inter al., M. G. Granino Cecere, Misc. Greca e Romana 12, 1987, 141–142 et P. Wojciechowski, in Roman Empire 97–117. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8438 (= 4599) tit. sacer Basis ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte valde pessumdata, a tergo scabra (27) x (37) x 24. In facie sursum directa est recessus ad signum Herculis figendum.

Fig. b

Fig. g

5

T(itus) Torenas Anc(- - -) Herc(uli) Vict(ori) d(ono) d(edit), quo ne Lunam auferat Solis lumen sectu[m].

Fig. a: Im. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. a Cordella del. Fig. g: Im. a Cordella ope machinae computatoriae del. Mommsen supra n. 4599, ubi auctores antiquiores laudantur (adde Rocci, Istoria di Norcia 362, cuius errores spernendi); Fabbi, Preci 11 n. 11; Cordella – Criniti, Iscrizioni 51. 69–71 cum im. phot. fig. 40–41 (AE 1983, 295); G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 160–162 cum im. del. fig. 2 et im.

TITVLI NOVI phot. fig. 2 (AE 1989, 202); M. G. Schmidt, ibid. 80, 1990, 183–184; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 71– 73 n. 4 cum im. del. et phot. (AE 1996, 524); Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 46 n. 75 (= id., Abruzzo e Molise I 188 n. 75); G. Alföldy, in H. Köhler – H. Görgemanns – M. Baumbach (Ed.), “Stürmend auf finsterem Pfad …”. Ein Symposion zur Sonnenfinsternis in der Antike (Heidelberger Forschungen 33), Heidelberg 2000, 99–111; Stalinski, Ritrovamento 207 cum im. del. fig. 15 a Cordella sumpta (etiam cf. p. 210–211); Buonocore, in Temptanda viast 18 n. 26*; id., in Dediche sacre 295 n. 343; L. Tripaldi, in Nursia e l’ager Nursinus 55–57 cum im. phot. et del. fig. 6; Gasperini, Spoletium – Nursia 222–223 n. 199; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 61–62 n. 4 (etiam cf. p. 126. 130. 131. 134); F. Marcattili, MEFRA 129, 2017, 345. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 19 adn. 1; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Bruno, I Sabini 89. 91. 92; Petrini – Cordella, Guida 70; R. Cordella, Spoletium 25– 26, 1981, 25; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 192; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239–240; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 37. 57; Cugusi, Aspetti letterari2 385–386 n. 27 (qui pendet ex Alföldy); M. Massaro, Epigraphica 59, 1997, 436–437; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202. 203. 210; Spadoni, I Sabini nell’antichità 46; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 265 (= eosd., Ager Nursinus 45); J. Linderski, JRA 13, 2000, 565 (= eund., Roman Questions II 418); R. Cordella – N. Criniti, in Varia epigraphica 220–221 cum im. phot. fig. 13 (= eosd., Ager Nursinus 71 cum im. phot. fig. 38 et im. ope machinae computatoriae del. fig. 39; etiam cf. p. 195. 199. 205); Antolini, Iscrizioni 231; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146; Buonocore, in Tribù romane 32–33; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 7; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 51; A. Stalinski, ibid. 36; Ehmig, Donum dedit 61. 143; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 169.

2294

REGIO IV sistunt inferna loca [de anthropologica interpretatione huius superstitionis, scil. quod luna, in eclipsibus vel solis vel lunae, ab umbra ecliptica absorberi possit, videas Bayet, Hercule 277–278; Schmidt, l. l.]. De eclipsi vide L. Lunais, Recherches sur la lune. I. Les auteurs latins de la fin des Guerres Puniques à la fin du règne des Antonins, Leiden 1979; etiam Tripaldi, l. l. 56–57. De eclipsi quadam d. 28 m. Mart. a. 5 a. C. n. vel d. 15 m. Febr. a. 17 p. C. n. facta est suspicatus nescio an recte Alföldy l. l. Etiam vide Tripaldi, qui de aliis eclipsibus cogitat, et Marcattili (una dedica ad Hercules Victor affinché difenda proprio la luce della luna forse nel corso di un’eclissi). De re universa vide Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 62. Ex forma litterarum et ex grammatica saec. I medio a. C. n. tribui potest. 8439 tit. sacer Epistylium ut videtur ex lapide calcario undique fractum in fronte perquam adesum (14) x (58) x ?. Litt. circ. 9. Ubi quandoque sit repertum, ignoro. Servabatur Norcia muro cuidam exteriori affixum domunculae iuxta viam, q. d. Govone, sitae. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2002 ex im. phot. a Cordella – Criniti publici iuris facta.

[- - -?] Sabda Iovi +[- - -].

Puncta triangularia sursum directa. Supplevit Criniti, quem magna ex parte sum secutus. – L k TORENAS AN LL | INILENA | T L F | V Mommsen, qui pendet e Ciucci et Lami, inde Fabbi. – 1 in. C(aius) Tripaldi, 1 ex. An(iensi) haud recte Alföldy; quomodo autem illud Anc(- - -) recte sit solvendum, in dubio adhuc manet: de solutione Anc(arius), i. e. cognomen, vel potius Anc(i scil. filius) (de raro praenomine Anci fusius disseruit Salomies, Vornamen 20–21) cogitavit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It.; An+(- - -) Tripaldi. – 2 d(onum) vel d(ecumam) d(edit) Stalinski. – 4 [a]uferat iam Schmidt; [i]nferat proposuerunt Criniti et Alföldy cum quibus consentit Tripaldi. – 5 ex. secta[m] male Dietz. Nomen gentilicium T(h)orenas originis Etruscae non redit in aliis titulis regionis quartae (cf. Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni 71). Iunctura quo ne inde a saec. I medio a. C. n. usque ad aetatem Augusteam passim memorata (cf. inter al. J. B. Hofmann – A. Szantyr, Syntax und Stilistik II, München 1964, 680). Illam sequentiam quo ne lunam auferat Solis lumen sectum (scil. “affinché la luce tagliata del Sole non sottragga allo sguardo la Luna”), quae legitur in v. 3–5, e formula quadam deprecatoria in usu sacerdotali desumptam credo (de metrica vide Massaro, l. l.; etiam vide Cugusi, l. l. et eund., Epigraphica 65, 2003, 208–209, qui de scazonte cogitat, scil. quo né lun(am) áuferát Solís lumén séctum; negaverat autem Massaro l. l., qui monuit in nullo scazonte Latino spondeum pedem pro quinto iambo reperiri, neque umquam iustam caesuram deesse, quae hic desideratur). Quod vero patet ex ipsa inscriptionis dedicatione, quae est Herculi victori (de quo cultu vide supra ad tit. n. 8436–8437; de appellatione Victoris etiam vide F. Cenerini, in Epigrafia del villaggio 358– 360 et P. Wojciechowski, in Roman Empire 97–117), scil. Herculi, qui vicit monstra et tristes sine sole domus quibus con-

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 75–76 cum im. phot. fig. 47 (AE 1983, 297); iid., Suppl. It. 13, 1996, 73–74 n. 5 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 295 n. 347; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 52–53. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 58; Coccia, ms., par. 7.2; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 192; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 59–60; H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund., Analecta epigraphica 320–321); Stalinski, Ritrovamento 55; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 63. 130. Puncta triangularia. Sabda pro Zabda(s), de quo cognomine vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 1224; Iovi[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; + est linea descendens rotundata i. e. D vel S, unde colligi potest supplendum vocabulum d(ono) vel d(edit) vel d(onavit) vel etiam S(tatori). Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos recensui Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152) et Misc. Greca e Romana 17, 1992, 160, ubi autem hunc titulum errore non laudavi. Ex litterarum forma et ex ratione nominis saec. I p. C. n. tribui potest. 8440 tit. fortasse sacer Tabula ex lapide calcario undique scabra in usum posteriorem infra recte scissa (28) x 36 x 16. Litt. 6,5/4,5. Ubi quandoque sit reperta, ignoro. Servabatur prope Norcia in vico Legogne adhibita pro posti exteriore portae stabuli domini Gioacchino Micocci iuxta viam A. Diaz siti. Inde ab a. 1979 periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2002 ex im. phot. a Cordella – Criniti publici iuris facta.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2295

TITVLI NOVI

C(aius) Pompuedius C(ai) l(ibertus), Lib(ero). Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 89–90 cum im. phot. fig. 67 (AE 1983, 309); iid., Suppl. It. 13, 1996, 74 n. 6 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 350; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 53–54 cum im. phot. fig. 3; Gasperini, Spoletium – Nursia 174 n. 149. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 92–93; R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 63–64; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 66; H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund., Analecta epigraphica 321); Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 217 adn. 24 (= eund., Abruzzo e Molise I 142 adn. 24); Stalinski, Ritrovamento 40; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 12; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 63. 130. Puncta triangularia. 3 quomodo vocabulum LIB(- - -) recte solvendum adhuc incertum est; Lib(ero) vel lib(ens) vel lib(rarius) proposuit Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; Lib(o) i. e. cognomen non excludit Solin; Lib(ero?) Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It.; melius autem re perpensa nihil impedit, quominus de voce Lib(ero) litteris maioris mensurae potius quam de voce lib(ertus) repetita sane agatur (de deo Libero vide Bruhl, Liber Pater): titulos Libero sacros in regione quarta repertos recensui Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 153–154). Nomen gentilicium Pompuedii hic solum occurrit (vide Solin – Salomies, Repertorium2 146). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 8441 tit. sacer Parva basis ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte adesa. In lucem est detecta a. 1994 in vico Piediripa 5 km a Norcia sito inter vestigia turris campanarum ecclesiae S. Antonio dicatae conquassatae post terrae motum a. 1979. Post a. 1994 frons basis aversa est in muro quodam turris eiusdem ecclesiae rursus refectae, ita titulus muro insertus ut hodie legi nequeat. A. 2012 descripsi ut potui ex scheda Cordella – Criniti, qui autem tituli mensuras sumere non potuerunt, et ad im. phot. et del. T(itus) Annaie[nus] P(ubli) f(ilius) Qu[ir(ina)] Marti [d(onum) d(edit) (?)]. Fig. a: Im. phot. ab homine quodam facta. Fig. b: Im. a Cordella ope machinae computatoriae del. Fig. g: Im. a Cordella del.

Fig. a

Fig. b

Fig. g R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 149–150 n. 2 cum im. phot. fig. 4 et im. del. fig. 5 (AE 2000, 384); Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 351; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 51. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, in Varia epigraphica 218 (= eosd., Ager Nursinus 70 cum im. auxilio machinae computatoriae del. fig. 29; etiam cf. p. 203); Buonocore, in Tribù romane 35; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 63. 92. 137. Puncta in formam trianguli sursum directi esse videntur. Rarum nomen gentilicium Annaieni redit infra tit. n. 8477 olim n. 4559. Titulos Marti sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 154); etiam vide, quae scripsi in Abruzzo 36, 1993, 69. De re universa vide Cordella

TITVLI NOVI

2296

– Criniti, Nuove iscrizioni 144–145; Cordella, Norcia 167; etiam cf. G. Paci, in Mélanges Marcel Le Glay 603–609 (= eund., Ricerche 309–317) et J.-L. Schenck-David, Cahiers du Centre G. Glotz 21, 2010, 209–233. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et priorem partem saec. I p. C. n. comprehenso tribuerim (etiam nota virum cognomine carere). 8442 tit. fortasse sacer Ara ex lapide calcario (Tiburtino Sordini) in fronte perquam adesa, corona crepidineque undique prospicientibus praedita, supra et infra paululum fracta (117) x 70 x 51. Area titulo inscribendo destinata 46 x 54. Litt. 7/5,5. Rep. a. 1793 extra Cascia sub praedio, q. d. Casale Chiuse, pertinente ad conventum Fratrum Minorum Conventualium. Ibidem servatur humi iacens, ubi a. 2002 contuli.

REGIO IV Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Franceschini, ms. I f. 16 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 376 n. 23 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 11 n. I cum im. del. (= 66); Morini, ms. sine nota folii; Fabbi, Storia e arte 24 n. 1; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 144 cum im. phot. fig. 77 (AE 1989, 220); iid., Suppl. It. 13, 1996, 75–76 n. 7 cum im. phot.; Stalinski, Ritrovamento 273 (etiam cf. p. 52. 272); Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 352; A. Romagnoli, in Nursia e l’ager Nursinus 51. – Cf. Morini, Cursula 180; eund., Cascia 87; Maturo, Cascia 114; Evans, Cults 127; L’Umbria 400; Cordella – Criniti, Iscrizioni 71. 103; eosd., Epigraphica 62, 2000, 203; eosd., Ager Nursinus 199; eosd., Sabina settentrionale 132; Ehmig, Donum dedit 151. Puncta triangularia esse videntur. De titulis Marti sacris in regione quarta repertis vide supra. Sextus Vettulenus alter redit tit. n. 8572 (etiam vide supra ad tit. n. 4605); omnino notus est Sextus Vettulenus Civica Cerialis dux Reatinus nec non consul suffectus circ. a. 72 p. C. n. (K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 352). Ex litterarum monumentique forma alterius partis saec. I p. C. n. esse videtur. 8443 tit. honorarius imperatoris Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte valde adesa (40) x (34,5) x (15). Litt. 11,5–8,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia iam inde a saec. XX in. inserta una cum tit. n. 8447 muro cuidam exteriori aedium domini Gianfranco Rossi inter vias hodie Anicia et Zara nuncupatas sito, ubi a. 2002 contuli et denuo m. Oct. a. 2013 recognovi et im. phot. sumpsi.

Fig. a

- - - - - -? [- - -] Dru[so? - - -] [- - - Ca]esa[ris? - - -] - - - - - -?

Fig. b

5

Marti sacr(um). Sex(tus) Vettulenus Lucifer d(onum) d(edit).

Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. I n. 9; id., ms. III, sine nota folii; Sordini, ms. I n. 2; Cordella – Criniti, Iscrizioni 74–75 cum im. phot. fig. 46; iid., Suppl. It. 13, 1996, 77–78 n. 10 cum im. phot. (AE 1996, 525). – Cf. L’Umbria 255; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 59 cum im. phot. fig. 32; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 203; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43 cum im. phot. fig. 7; etiam cf. p. 199); Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 64. 134. 1–2 [Neroni Claudio Ti(beri) f(ilio)] Dru[so Germanico | fratri Ti(beri) Ca]esa[ris Aug(usti)] Criniti, Suppl. It. ex. gr. supplevit (cf. tit. n. 3663 = ILS 149). Res autem incerta manet. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuerim.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2297

8444 tit. fortasse honorarius imperatoris Tabula ex lapide calcario infra et ab utroque latere fracta, in fronte levigata (26) x (25) x (10). Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars superne servatur. Litt. affabre insculptae 5,5–4,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia inserta moenibus urbanis prope portam Maccarone appellatam ad portam Palatinam versus, ubi a. 2002 contuli.

TITVLI NOVI Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; eund., in Epigrafia d’età augustea 57; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 64. 131. 1 punctum triangulare. Quamquam versus concinne ordinati videntur, ex eo, quod spatium lacunae a sinistra et a dextra definiri non potest, supplementa incerta adhuc manent; [Ti(berio) Caesari div]ì Augu[sti f(ilio) Augusto] vel [Imp(eratori) Caesari div]ì Augu[sti Vespasiani f(ilio) Domitiano] vel etiam [Iuliae Augustae div]ì Augu[sti] temptavit Criniti. [sevir]ì Augu[stales] esse quoque potest. – 2 + est hasta recta fortasse ad vocalem I cum apice signatam. Litterae ad priorem partem saec. I p. C. n. adducunt. 8445 tit. fortasse honorarius imperatoris Tabula, ut videtur, undique fracta a Ludovico Verucci, qui pendet ab Laerzio Cherubini, saec. XVII in. descripta Norcia in monasterio S. Benedicti, quod inde ab anno 1821 Episcopium fuit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex scheda Verucci a Cordella – Criniti publici iuris facta a. 2002. Traditur:

Fuit fere: - - - - - -? [- - -] Aug(- - -) - - - - - -?

[- - - div]ì Augu[sti - - -] [- - -]+nius [- - -] -----Im. phot. a Cordella sumpta. Coccia, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 84 cum im. phot. fig. 42 (AE 1988, 471); iid., Suppl. It. 13, 1996, 78 n. 11 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll.

Im. a Verucci del. Verucci, ms. f. 11r cum im. del.; inde Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 81; iid., Suppl. It. 13, 1996, 81 n. 15 cum im. del. e Verucci repetita. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 45; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 66. Quid subsit, mihi non liquet.

8446 tit. fortasse honorarius viri ordinis equestris Tabula vel stela ex lapide calcario in fronte valde attrita, in usum posteriorem recte scissa (117) x (65) x ?. Litt. 6/3. Rep. m. Sept. a. 1990 Norcia muro interiori sinistro affixa basilicae S. Benedicto claustrum Episcopii versus. Ibidem servatur attamen marginibus calce oblitis cum detrimento verborum nonnullorum, ubi a. 2012 quatenus potui contuli.

Fig. a

Fig. b

TITVLI NOVI

5

10

15

P(ublio) Cutio P(ubli) f(ilio) T(iti) n(epoti) Quir(ina) Aburiano, VIII v(iro) IIvir(ali) pot(estate), patrono plebis Nursinor(um), praef(ecto) al(ae) equit(atae) I Cl(audiae) Gallic(ae), trib(uno) mil(itum) coh(ortis) I Cl(audiae) Bessor(um), praef(ecto) coh(ortis) II Ituriaticae sagitt(ariorum). Ex testamento patris ipsius, arbitratu Q(uinti) Pomponi Cn(aei) f(ili) Pal(atina) trib(u) Naeviani. Ob h(onorem) pat(rocinii) et aed(ilitatis) Nurs(iae) tr(ia) gl(adiatorum) par(ia) dedicatione dedit lib(enter) et plebs Nursin(orum) d(ono) V m(ilium) aur(eorum) sum(mam) acceperunt. L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).

Fig. a: Im. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. a Cordella ope machinae computatoriae del. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 154–160 n. 5 cum im. phot. fig. 10 et im. del. fig. 11 (AE 2000, 386); Traverso, Esercito 110–111 n. 29; Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 43 n. 1; F. Matei-Popescu, Oltenia 16, 2008, 105–108 n. 1 (cf. AE 2008, 88); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 206; id., in Nursia e l’ager Nursinus 115; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 93–94 (etiam vide p. 137. 155); C. C. Petolescu, SCIVA 59/60, 2008/09, 228 n. 1312; Engfer, Private Munifizenz 164-165 n. 247 (etiam cf. p. 175. 187. 206). – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 252–253 (= eosd., Ager Nursinus 30–31 cum im. phot. fig. 10 et im. auxilio machinae computatoriae del. fig. 11); eosd., in Varia epigraphica 218–216 cum im. phot. fig. 9 (= eosd., Ager Nursinus 70; etiam cf. p. 203); Stalinski, Ritrovamento 49; Højte, Roman Imperial Statue 412; Buonocore, in Tribù romane 37; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33. 41. 42; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 175. Puncta in formam aculei sagittae insculpta. Sequor Criniti praeter v. 15 tr(es). – 4 Nursinorum, 5 praef(ecto) al(ae) equit(um), 15 tr(es) gl(adiatorum) par(ia) Petolescu. – 16 dedit liber(alitate) plebs non excludit Criniti mihi autem parum probabile. – 17 acceperunt pro accepit concordantia ad sententiam ut videtur. P. Cutius P. f. T. n. Quirina Aburianus in hoc titulo laudatus idem ac P. Cutius P. f. Palatina Aburianus praefectus equitum alae I Claudiae Gallorum tituli urbani huius Corporis vol. VI 3517 (cf. Forni, Tribù C1752; Matei-Popescu, l. l. 105– 107; Petolescu, l. l. 228 n. 1311) esse videtur tribui autem Palatinae ascriptus: inde consentaneum est Cutium Aburianum nomen tribus per domicilii translationem mutavisse (de re uni-

2298

REGIO IV versa, praeter G. Forni, in Tetraonyma 139–155 [= eund., Scripta minora 71–85], vide G. Galli, Quad. Urb. 18, 1974, 133–148, G. Di Matteo, ibid. 55, 111–117). In v. 2–4 laudantur officia quibus functus est in municipio Nursino: nam fuit octovir duovirali potestate et patronus plebis Nursinorum (patronum plebis Nursinorum alium reperies tit. n. 8454; etiam cf. R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 141 ad n. 114 et S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 269). Cursus honorum in ordine descendenti nominatus: fuit praefectus cohortis II Ituraeorum sagittariorum potius quam equitatae (cf. Wagner, Dislokation 157; Kraft, Rekrutierung 178–189; C. Letta, in G. Bonamente (Ed.), Augusta Perusia. Studi storici e archeologici sull’epoca del bellum Perusinum, Perugia 2012, 145), deinde tribunus militum cohortis I Claudiae Bessorum aliunde autem ignotae: nam usque ad hoc tempus sunt notae cohortes Flaviae Bessorum nec non cohors quaedam I Flavia Bessorum in Moesia Superiore et in Macedonia tendens (cf. praeter Wagner, l. l. 96 et Kraft, l. l. 170, H.-G. Pflaum, Chiron 4, 1974, 453–454); deinde post aetatem Hadriani praefectus alae equitatae I Claudiae Gallicae in Moesia Inferiore tendentis (cf. C. Cichorius, RE I, 1894, col. 1245–1246; Wagner, l. l. 37); in tit. urbano supra laudato legitur praefectus equitum alae I Claudiae Gallorum; etiam vide PME C 263 (add. VI, p. 46). Tit. Carthaginensi huius Corporis vol. VIII 12491 memoratur C. Aburrius Felix Aburianus quidam. De eius cursu vide praesertim Traverso, Matei-Popescu, l. l. et Petolescu, ll. ll. Ob honorem patrocinii (cf. locutionem [in editione vel ob editionem] muneris [gladiatorii] | [ob honorem patr]ocinii [- - -] tit. Nursini infra n. 8455) et aedilitatis (de locutione v. 14 ob h(onorem) pat(rocinii) et aed(ilitatis) Nurs(iae) nunc vide E. Melchor Gil, in Monumenta et memoria 252) tria gladiatorum paria edita sunt et plebs Nursinorum quingenta milia sestertium accepit. Nomen Cutii aliunde ignotum in tota regione Nursina (de nomine vide D. Giovagnoli – D. Nonnis, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 223–224). Quintum Pomponium quendam fortasse reperies tit. n. 8485 (Caius Pomponius redit tit. n. 4541; de nomine gentilicio Pomponii in tit. Nursinis memorato etiam vide Antolini, Iscrizioni 225); Q. Pomponius Cn. f. Palatina Naevianus (de cognomine Naeviani vide H. Solin, Arctos 49, 2015, 208) fuit curator testamenti patris illius, cui titulus est dedicatus nempe Publii Cutii Aburiani. De cognomine Aburiani vide H. Solin, Arctos 43, 2009, 161 (tit. n. 8471 Aburia Caii filia quaedam laudatur). Alias coniecturas Cordella – Criniti proposuerunt, qui titulum fusius tractaverunt cum alia bibliographia. De locutione arbitratu inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20, 1969, 385–386; A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280– 281, A. Sartori, in Epigrafia 2006 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93. Ex forma litterarum et cursu honorum saec. II medio p. C. n. tribuerim.

8447 tit. fortasse honorarius viri ordinis equestris Tabula ex lapide calcario infra et ab utroque latere fracta, in fronte scalpro dentato passim dolata (47,5) x (33,5) x (24). Litt. affabre insculptae 10,5–7. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia iam inde a saec. XX in. inserta una cum tit. n. 8443 muro cuidam exteriori aedium domini Gianfranco Rossi inter vias hodie Anicia et Zara nuncupatas sito, ubi a. 2002 contuli. [- Ve]spas[io - f(ilio) Qui(rina) Pollioni] [praef(ecto)] castr[or(um), trib(uno) mil(itum) - - -] [leg(ionis) p]rìma[e - - -] -----Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae.

Fig. a

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2299

TITVLI NOVI vici Maltignano prope Cascia sito. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex scheda Sordini a. 2002.

Fig. b Sordini, ms. I n. 3; Paris, ms. I n. 9b; id., ms. III sine nota folii; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 29. 58–59 cum im. phot. fig. 31; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 155–160 cum im. del. fig. 1 et im. phot. fig. 1 (AE 1989, 201); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 81–83 n. 16 cum im. phot.; F. Coarelli, in Nursia e l’ager Nursinus 118; S. Sisani, ibid. 180 n. 160 cum im. phot. et del. – Cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni 74 cum im. phot. fig. 46; R. Cordella, in ephemeride La Nazione [Umbria] d. 26 m. Iun. a. 1986; eund., Valnerina 137; Golvers, Studie 114; R. Scuderi, Athenaeum 68, 1990, 575; Cordella, Norcia 15. 78 cum im. del.; Konrad, Plutarch’s Sertorius 34; M.-Th. Raepsaet-Charlier, L’Ant. Class. 67, 1988, 431; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 200. 204; J. Linderski, JRA 13, 2000, 563–564 (= eund., Roman Questions II 416–417); R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001 cum im. phot. fig. 7; eosd., in Varia epigraphica 217–218 (= eosd., Ager Nursinus 69–70 cum im. phot. fig. 27; etiam cf. p. 200); Stalinski, Ritrovamento 46; Coarelli, in Reate e l’Ager Reatinus 135 cum im. del. fig. 2 ex Alföldy repetita; eund., in Falacrinae 24 cum eadem im. del.; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 66. 131. Supplementa recepi magna ex parte ex Alföldy, a quo pendet Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. – 1 [A(ulo) vel L(ucio)] Sisani. – 2–3 [trib(uno) mil(itum) III] | [- P]rima [- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; [tribuno militum] | [leg(ionis) p]rima[e et - - -] Alföldy; [tribuno militum] | [leg(ionis) p]rima[e Germanicae - - -] non excludit Sisani. Gens Vespasia a loco Vespasiae (hodie Forca Vespia) ad sextum miliarium a Nursia Spoletium euntibus oriunda est, ubi, teste Suetonio, Vespasiorum complura monumenta extant: locus […] ad sextum miliarium a Nursia Spoletium euntibus […] ubi Vespasiorum complura monumenta exstant (Vesp. 1,3; etiam vide Coarelli, l. l. 118–120; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 194). Vespasius Pollio, pater Vespasiae Pollae Nursiae honesto genere ortae (K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 438; Álvarez Melero, Matronae equestres 61 n. 2. 277 n. 6. 311 n. 58) et Vespasii senatoris praetoriae dignitatis (K. Wachtel, PIR2 V 436) nec non avus maternus Flavii Vespasiani imperatoris futuri, fuit, ut e cursu in hoc titulo in ordine descendenti commemorato sane elicitur, tribunus militum quoque legionis primae in Germania tendentis, de qua legione etiam vide C. Ricci, Considerazioni 19, 2018, 19– 22 (notandum apud Suetonium l. l. Vespasium Pollionem ter tribunum militum fuisse) et praefectus castrorum a. 15 p. C. n.; de eius cursu vide, praeter auctores supra laudatos, A. Stein, Ritterstand 302; Suolahti, Junior Officers 396 n. 271; Dobson, Primipilares 165 n. 2; PME V 74 (add. p. 1768. 2276– 2277); Demougin, L’ordre équestre 335. 619. 623. 648. 827 n. 192; eand., Prosopographie 171–172 n. 192; M.-Th. Raepsaet-Charlier, in L’ordre équestre 220; D. B. Saddington, in Atti Roma II 309 n. 25; K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 437. Priori parti saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori litterarum forma sane congruit. 8448 = ILS 9069 tit. sepulcralis militis praetoriani Cippus ex lapide calcario 135 x 72 x ?. Rep. a. 1764 apud ecclesiam S. Pamphili sitam in praedio, q. d. Padùle, haud longe a Cascia. A. 1893 vir doctus Giuseppe Sordini titulum descripsit in praedio gentis Franceschini ad viam

5

10

D(is) M(anibus). C(aio) Vedinaco Dextro, mil(iti) chor(tis) II praetor(iae), optioni carcaris (!), mil(itavit) a(nnis) XIIII, vix(it) a(nnis) XXXVII m(ensibus) IIII, M(arcus) Iulius Secundus pater fil(io) pientissimo, equiti Augustor(um), et Fadenae Semelini m(atri) 7e8ius b(ene) m(erenti) f(ecit) et sibi.

Im. e Sordini repetita. Anonymus, ms. III sine nota folii; Franceschini, ms. I f. 21– 22 cum im. del. (etiam cf. f. 6); G. Sordini, NS 1893, 379 n. 35 cum im. (AE 1894, 33); Dessau, ILS 9069; Franceschini, Memorie storiche 22 n. XIII cum im. del. (= 69); Fabbi, Storia e arte 26 n. 6; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 83–84 n. 17 cum im. a Sordini deprompta. – Cf. Morini, Cursula 18; eund., Cascia 186; eund., ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 136. 174; eosd., Epigraphica 62, 2000, 204; Stalinski, Ritrovamento 49. 269. 274; V. Iorio, Salternum 18/19, 2007, 19– 21 n. 3.2; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 196. 200. 204; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 2–3. 6; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 30; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 66–67. 129. 151. 155; Brancato, Repertorium II 95; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 172. 2 VIDINACO Franceschini. – 3 chor(tis) pro c(o)hor(tis). – 5 in. carcaris pro carceris (cf. App. Probi 43 et supra tit. n. 1617 = ILS 2117 add.). – 5 ex. XIII, – 6 XXXVIII Franceschini. – 6 ex. II II traditur. – 8 filio, – 10–11 Semelini | M Franceschini. – 10 Semelini pro Semeleni. – 11 SVIVS traditur, inde eius Franceschini et Fabbi, 7h8uius Dessau, s(uae) viv(u)s AE, 7e8ius fortasse recte Criniti. Caius Vedinacus (de rarissimo nomine Gallico vide Schulze, Eigennamen 15. 101. 412 et A. Holder, Sprachschatz III col. 136) Dexter fuit miles cohortis II praetoriae, optio carceris nec non eques Augustorum; quo de cursu vide Durry, Cohortes prétoriennes 101. 109 et passim; Passerini, Coorti pretorie 68–73; Domaszewski – Dobson, Rang-

TITVLI NOVI

2300

ordnung2 24. 27 et passim; Chr. Bruun, Arctos 22, 1988, 29– 33; Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. 84. Praetorianos in titulis regionis quartae nominatos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214. 216 (= id., Abruzzo e Molise I 140–141). Ex eo, quod nomen patris aliter ac nomen filii est, colligi potest Fadenam, priusquam Marcum Iulium Secundum, Vedinacum quendam sibi matri-

REGIO IV monio iunxisse, ex quo Caius Vedinacus Dexter est natus; de re universa, praeter H. Solin, Quad. Urb. 18, 1974, 120–132, vide Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. 83–84. De nomine Fadeni etiam cf. G. Paci, Picus 2, 1982, 61 et V. Iorio, Salternum 18/19, 2007, 13–28. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis ut traditur scripta saec. I ex. p. C. n. titulum tribuerim vel paulo postea.

8449 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam adesa (27,5) x (38) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes 3/2,5. Rep. loco incerto nescio quando. In lucem rediit a. 1983 muro cuidam exteriori affixa ecclesiae paroecialis S. Felice loco Colle d’Avèndita inter Cascia et Norcia sitae. Ibidem servatur, ubi a. 2002 contuli.

5

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 168–170 cum im. phot. fig. 102 (AE 1989, 228); iid., Spoletium 33, 1988, 14–15 cum im. phot. fig. 15 (= iid., Ager Nursinus 94–97 n. 5 cum im. phot. fig. 45); iid., Suppl. It. 13, 1996, 84–85 n. 18 cum im. phot.; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 46 n. 76 (= id., Abruzzo e Molise I 188 n. 76); id., in Temptanda viast 18 n. 27*. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 204; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 264 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam p. 200); J. Linderski, JRA 13, 2000, 565 (= eund., Roman Questions II 419); Stalinski, Ritrovamento 20; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias, 5, 4, 2010, 6; Buonocore, in Fides amicorum 105; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 67. 111–112. 133. 155–156; Rico, Bovianum 83, qui disputavit de adiectivo infelix. Puncta triangularia (7 punctum inter VIX et ERAT quoque signatum). – 1 + est hasta transversa, inde R vel A. – 5 + est hasta transversa inde excludendum non est, quin [- - - ca]rae suppleri possit. Dedi qualem publici iuris fecit Criniti, qui supplementa, quae sequuntur, ex ingenio quoque proposuit, scil.: 2 in. [revocavit] suum, – 2–3 [praestans] | [servans constan]tiam vel sub-

-----[- - -]+e fratre militante [ - - -] [- - -] suum ad cultum agror[um - - -] [- - -]tiam et fidem maximis opib[us - - -] [- - - f]rugalitate et parsimonio [- - -] [- - -]+ae uxoris, pater III liberor[um - - -] [- - - i]nfelicissimus. Nam uxor [- - -] [- - - anni]s vixerat LVI probitate [- - -] [- - -] antiquis plus [m(inus) - - -] ------

stan]tiam (apud AE quoque invenies [testans]), – 7 ex. probitate [et castimonia], – 8 in. [moribus] antiquis (de qua iunctura cf. Enn., ann., fr. 500 [Vahlen]), – 8 ex. plus vel pius (in dubio autem maneo, utrum m(inus) an minus restituendum sit). Memoratur fortasse veteranus quidam, qui titulum fratri suo posuit, ex eo, quod filios suos aluit; concedam autem quoque apud AE legitur virum quendam fratri suo titulum posuisse, qui fuit, stipendiis confectis, agricola pater trium filiorum nec non uxorem quinquaginta sex annorum amisit. De re universa vide Criniti, l. l. Etiam vide Linderski, l. l., qui non excludit, quin titulus assimulare videatur textum Catonis illius, scil. Ego iam a principio in parsimonia atque in duritia atque industria omnem meam adolescentiam abstinui, agro colendo, saxis Sabinis, silicibus repastinandis atque conserendis (E. Malcovati, ORF2 51, frg. 128). De raro vocabulo parsimonium (v. 4) cf. ex. gr. tit. huius Corporis V 123. 195. 4156 et CLE 516 = AE 2017, 1671 ubi autem forma parcimonii memoratur. Ex litterarum forma et locutionibus adhibitis temporis spatio inter saec. II ex. et saec. III in. p. C. n. tribuerim.

8450–8453a cippi terminales Quinque tituli ex lapide calcario qui sequuntur videntur fuisse cippi terminales, ut Diosono l. infra l. cogitavit, positi ut sane elicitur ex litterarum forma saec. II ex. a. C. n. ad definiendos fines agri privati cuiusdam potius quam regionis Nursinae (litterae quae exstant ad deum Terminum vel ad cognomen Termini vel Terminalis pertinentes non videntur). Etiam vide infra ad tit. n. 8616. 8450 Terminus in fronte perquam adesus (31) x (40) x ?. Litt. circ. 8. Ubi quandoque sit repertus, incertum. Servabatur prope vicum S. Angelo d’Ancarano insertus muro cuidam exteriori casulae gentis Franchi iuxta semitam, qua ad ecclesiam Sanctae Mariae Albae itur, ubi a. 1977 et 1980 viri docti Cordella et Criniti recognoverunt. Nunc sub calce latet. Descripsi ut potui a. 2002 ex im. phot. a Cordella – Criniti publici iuris facta.

Term(inus) [- - -].

Im. phot. a Cordella sumpta.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2301

Cordella – Criniti, Iscrizioni 82 cum im. phot. fig. 55 (AE 1983, 304); iid., Suppl. It. 13, 1996, 76 n. 8 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 354; Gasperini, Spoletium – Nursia 218–219 n. 195. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 83; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 63–64; eosd., Epigraphica 62, 2000, 151; eosd., Ager Nursinus 199; F. Diosono, in Villa S. Silvestro 130 cum im. phot. a Cordella – Criniti sumptis; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 12. 14 cum im. phot. fig. 2; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 63–64. 130; L. Veroni, in Confini di Roma 214. 222. - - - - - -? | [- - -]TER+[- - -] | - - - - - -? Criniti. 8451 Terminus ex lapide calcario pyramidis truncae instar supra fractus undique laesus infra in terra fixus (56) x 52/45 x circ. 20. Litt. impares 10,5. Rep. nescio quando servatur humi iacens haud longe a vico S. Angelo d’Ancarano. Descripsi ut potui a. 2002 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot. et del.

TITVLI NOVI Criniti, Sabina settentrionale 92–93; C. Girardi, in Miscellanea Marc Mayer 395–366; C. Ricci, Considerazioni 2018/19, 19; L. Veroni, in Confini di Roma 215. 222. Puncta nulla. [- - -] Term[ino?] Criniti. 8452 Terminus a dextra et infra fractus (19) x (23) x 9,5. Litt. 6. Rep. a. 2007 extra Norcia in vico Villa S. Silvestro muro exteriori ad meridiem spectante affixus porticus, quae circumcludit templum maiorem. Servatur Norcia inter reposita praefecturae antiquitatum (n. inv. 460583) prope portam Ascolana/Massari appellatam sitis, ubi a. 2012 contuli.

Term(inus) [- - -].

Fig. a

Im. phot. a Diosono sumpta. F. Diosono, in Villa S. Silvestro 130 n. 1 cum im. phot.; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 14; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 64 cum im. phot. fig. 40; L. Veroni, in Confini di Roma 214. 215. 222. Term(- - -) Diosono. 8453 Terminus supra semicirculatus ex lapide calcario in fronte perquam adesus (35) x 43 x 18. Litt. omnes perierunt circ. 6. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro exteriori affixus in usum sedilis adhibitus aedium gentis Consolini in vico Maltignano sitarum, ubi a. 2007 contuli.

Fig. b Term(inus) [- - -]. Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 150–151 n. 3 cum im. phot. fig. 6 cum im. del. fig. 7; Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 355. – Cf. Cordella, Norcia 113; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 76 apud n. 8; eosd., Ager Nursinus 203; F. Diosono, in Villa S. Silvestro 130 cum im. phot. et del. a Cordella – Criniti sumptis; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 14 cum im. phot. fig. 2; Cordella –

Fig. a

TITVLI NOVI

2302

REGIO IV vestro (vide supra ad tit. n. 8452), inter vestigia domus post terrae motum a. 1979 conquassatae. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui m. Dec. a. 2020 ex im. phot. quam Romano Cordella mihi comiter suppeditavit.

Fig. b Ter[m(inus) [- - -]. Fig. a: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. del. a Sordini, ms. Franceschini, ms. I p. 9 cum im. del.; Sordini, ms. III n. 10 cum im. del.; id., NS 1893, 373 n. 10 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. del. (= 113); Cordella – Criniti, Nuove scrizioni 159 cum im. phot. fig. 94; iid., Suppl. It. 13, 1996, 177 n. 144 cum im. del. a Sordini ms. deprompta. – Cf. Morini, Cascia 181; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Epigraphica 62, 2000, 151; Stalinski, Ritrovamento 269; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 14; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 91. Ter(minus) auctores. 8453a Terminus superius a dextra et inferius fractus. In lucem rediit a. 2018 Chiavàno di Cascia, prope vicum Villa S. Sil-

Term(inus) ++[- - -]. Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 170 cum im. phot. fig. 4. + vestigia litterarum incertarum.

Ex litterarum forma saec. II ex. a. C. n. 8454 (= 4550) tit. sepulcralis magistratuum municipalium Tabula lapidis calcarii ex pluribus saxis inter se coniunctis antiquitus composita in tres partes inter se fere conexas fracta, in fronte levigata autem fissuris laesa (76) x (218) x (56). Litt. affabre insculptae 9,5/4,5 [nota primos quattuor versus quattuor columnis ordinatos (I–IV)]. Rep. nescio quando loco incerto. Titulus col. I inde a saec. XVII una cum tit. n. 4584 servabatur Norcia muro cuidam ecclesiae Sancti Laurentii affixus; a. 1942 casu et fortuito quod nunc exstat tabulae in lucem rediit sub fundamentis sacrae turris eiusdem ecclesiae, ubi in pariete exteriori lateris dextri denuo fixum. Ibidem nunc exstat et a. 2002 contuli; denuo m. Oct. a. 2013 recognovi et im. phot. sumpsi.

Fig. a

Fig. b

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2303

TITVLI NOVI

Col. I:

Col. II:

Col. III:

Col. IV:

Col. V:

Col. VI:

C(aio) Fadeno Q(uinti) f(ilio) Qui(rina) Basso VIIIvir(o) IIvir(ali) pot(estate), patrono pleb(is).

[Q(uinto) F]ade[no - f(ilio)] Qu[i(rina)] VIII[vir(o)], patr[i].

[P]etillenae Q(uinti) f(iliae) Maximae, matri.

Fa[denae - f(iliae)] Ma[ximae], a[mitae]

------

------

Sub columnis inscriptum: [Ex t]estamento C(ai) Fadeni [Q(uinti) f(ili) Qui(rina) Bassi] Moderatus [l(ibertus)]. L(ocus) [d(atus) d(ecurionum) d(ecreto)]. Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Mommsen supra n. 4550, ubi auctores antiquiores laudantur; Ciucci, ms. II f. 21; id., ms. III f. 48; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 9; Lalli, ms. sine nota folii; P. Tremoli, Epigraphica 10, 1948, 69–73 cum im. phot. (AE 1950, 89); E. Galli, BCAR 73, 1949/50 [Appendice], 74–75 (cf. AE 1954, p. 20 ad n. 51); Cordella – Criniti, Iscrizioni 29. 58– 61 cum im. phot. 30–31; iid., Nuove iscrizioni 50–54 cum im. del. fig. 5 et im. phot. 29–30; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 176–179 cum im. phot. tab. XI fig. 4 (AE 1989, 204, ubi titulum columnae primae tantum reperies); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 85–88 n. 19 cum im. del. et phot. (AE 1996, 529a–f); V. Iorio, Salternum 18/19, 2007, 15–16 n. 2.1; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205–206; id., in Nursia e l’ager Nursinus 115. – Cf. L’Umbria 255; Petrini – Cordella, Guida 52; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 488; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239. 240 n. 1; Cordella, Norcia 76; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202. 204. 209; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79. 81; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43); Stalinski, Ritrovamento 49; Forni, Tribù F125–126; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194. 200; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; C. Zaccagnino, in Umbria 156 cum im. phot. fig. 4.53; Buonocore, in Tribù romane 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 67–68. 124. 129. 131–132. 134–135; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33. 41; Gallo, Prefetti 171. 172. Puncta triangularia. DENO Q k QVINTO BASSO VIR k II | PATRONO PLEBIS Mommsen, qui pendet e Ciucci. – Ut iam Criniti, Suppl. It.

recte est arbitratus, ex eo, quod litterae concinne ordinatae sunt, a dextra aliae duae columnae inscriptae saltem excisae esse videntur. – Col. I: 4 T supra versum eminens. – Col. II: 4 patr[ono] mavult Dietz. – Col. III: 1 [- - -? P]etillenae iam Tremoli, Criniti l. l. – Col. IV: 3 [sorori] Criniti, Iscrizioni et Nuove iscrizioni, Alföldy. – Sub columnis inscriptum: 1 [Q(uinti) f(ili) Qui(rina) Bassi] supplevit Alföldy, [Bassi] Criniti, Iscrizioni et Nuove iscrizioni. – 2 ex. [lib(ertus)] Alföldy, [l(ibertus)] fortasse recte Criniti, Suppl. It. – 2–3 [fieri] | [poni] i(ussit) dubitanter Criniti, Nuove iscrizioni. – 3 in. pro L(ocus) Alföldy legit hastam ad perpendiculum directam ad notam numeri I referendam, quasi signum officinae ita ut tabulae inter se expedite coniungi potuissent. Res autem in dubio manet. De gente Fadena fusius disseruerunt Cordella – Criniti l. l. et Alföldy (Caium Fadenum Bassum tit. n. 4594 quoque invenies; etiam vide infra ad tit. n. 8508); etiam vide Iorio, l. l. 13–28. Nomen gentilicium Petilleni hic solum occurrit (cf. infra tit. n. 8564, ubi invenies nomen Petilii). Patronum plebis Nursinorum alium reperies tit. n. 8446 (etiam cf. R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 137 adn. [38] et S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 271). Amitam alteram invenies tit. n. 4561. De locutione ex testamento vide H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92. De locutione locus scil. sepulturae decurionum decreto scil. publice datus cf. I. Milano – V. Pistarino, in Quotidien municipal 708–709 n. 100. Forma litterarum ad priorem partem saec. I p. C. n. adducit.

8455 tit. fortasse honorarius magistratus municipalis Tabula ex lapide calcario infra et ab utroque latere fracta, in fronte levigata autem perquam adesa, a tergo scabra (38) x (33) x 31; litt. 6/5. In lucem rediit Norcia muro cuidam affixa supra epistylium fenestrae pone ecclesiam Virgini Mariae Perdolenti dicatam. Servabatur Norcia inter reposita basilicae S. Benedicti, ubi a. 1988 contuli, nunc exstat in antiquario municipali Criptoportico appellato sito prope portam Ascolana/Massari, ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. quoque sumpsi.

Fig. b - - - - - -? [- - -]+onio [- f(ilio) Qui(rina) - - -] [- - - VII]I vir(o) aed(ilicia) [pot(estate), - - -] [in editione] muneris [gladiatorii] [ob honorem patr]ocinii [- - -] - - - - - -? Fig. a

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae.

TITVLI NOVI Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 76–78 cum im. del. fig. 9 et im. phot. fig. 36–37 (AE 1989, 206); Buonocore, Epigrafia anfiteatrale 77–78 n. 49 cum im. phot. tab. XXI fig. 4 et im. del. tab. XXI fig. 5 (e Cordella); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 88–89 n. 20 cum im. del. et phot.; Fora, Epigrafia anfiteatrale 156 n. 178; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114; Engfer, Private Munifizenz 164 n. 246 (etiam cf. p. 175). – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 204; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31; etiam cf. p. 200); Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 68–70. 132 cum alia bibliographia; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33. 42; Gallo, Prefetti 172. 2 punctum triangulare. Dedi qualem publici iuris fecit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., qui recte spatium lacunae computavit. – 1 + est hasta recta inde I vel H vel etiam T supra versum egrediens; quomodo autem nomen restituendum incertum (vide nomen Pulfionii tit. n. 8474 nominatum; etiam cf. tit. n. 8475); de cognomine Ionio Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni cogitavit. – 2 [VIIIvir(o) I]Ivir(ali) aed(ilicia) [pot(estate)] ex. gr. Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. – 3–4 non supplevit Sisani. – 3 [in editione] iam ego; attamen fieri potest ut in principio v. coniunctio quod exarata sit, inde in edit(ione) supplendum. Memoratur magistratus, qui, ex eo, quod patronus est creatus, munus gladiatorium edidit. De locutione in editionem vel ob editionem muneris gladiatorii vide, ex. gr., tit. huius Corporis vol. XI 5716 et AE 1982, 276 (de quibus Gregori, Epigrafia anfiteatrale 36–37 n. 17. 45–54 n. 24). De locutione ob honorem patrocinii etiam cf. G. Camodeca, in Vie della storia 283. Forma litterarum ad saec. I/II p. C. n. adducit. 8456 tit. sepulcralis magistratus municipii Ara ex lapide calcario infra fracta anaglypho fastigii rotundati praedita acroteriis floralibus ornata, in quo rosa una cum duobus foliis vitis insculpta est, undique levigata (87) x (75) x 60. Litt. affabre insculptae 7. Adprecatio v. 1 D(is) M(anibus) in fascia sita supra aream titulo inscribendo destinatam incisa est. In lucem rediit saec. XX in. ante ecclesiam S. Benedicti prope coemeterium haud longe a vico Ancarano. Servatur ibidem humi iacens ante ecclesiam supra dictam, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

5

D(is) M(anibus). Q(uinto) Instadio Q(uinti) f(ilio) Quir(ina) Iusto VIIIvir(o) II[vir(ali)] [pot(estate) - - -] ------

Im. phot. a Cordella sumpta. Sordini, ms. I n. 10; Fabbi, Preci 11 n. 16 cum im. phot.; Cordella – Criniti, Iscrizioni 84 cum im. phot. fig. 58 (AE 1983, 306); iid., Suppl. It. 13, 1996, 89–90 n. 21 cum im. phot.; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114; Gasperini, Spoletium – Nursia 221–222 n. 198. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 78; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239–240 n. 9; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 62. 64–65; Cordella, Norcia 115; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79 cum im. phot. ad p. 82; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31); Stalinski, Ritrovamento 168; Forni, Tribù I21; Buonocore, in Tribù romane 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 70. 130; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33. 41; Gallo, Prefetti 172.

2304

REGIO IV

Puncta triangularia. Errores Fabbi omisi. – 4 VIIIvir(o) II[vir(ali) pot(estate)] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni, qui autem non excludit, quominus VIIIvir(o) II, i. e. bis, tantum sit legendum, cum qua coniectura Dietz quoque consentit (vide infra ad tit. n. 8458–8461). Nomen Instadii adhuc ignotum. Femina docta D. Manconi, Spoletium 31, 1986, 44, coniecit Quintum Instadium Iustum esse eundem ac virum, qui anaglypha munera gladiatoria exprimentia eo loco unde prodit hic titulus reperta facienda curavit vel potius commisit; res autem incerta manet, propterea quod anaglypha priori parti saec. I p. C. n. tribuenda, cum titulus ex forma litterarum nec non ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. saltem esse videatur. 8457 tit. honorarius magistratus municipalis Basis ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, corona prominente praedita, in fronte levigata attamen fissuris laesa (107) x (38) x (55). Litt. affabre insculptae 8/4,5. Rep. Norcia m. Ian. a. 1991 in effossionibus iuxta viam Anicia institutis. Nunc exstat Norcia in antiquario municipali Criptoportico appellato sito prope portam Ascolana/Massari (inv. n. 250407), ubi a. 2012 contuli. Inde ab a. 2013 servatur in museo La Castellina appellato, ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. sumpsi.

5

[- N]umisio [- f(ilio) Qu]ir(ina) Secun[dian]o, VIIIvir(o) [IIvir(ali)] pot(estate) q(uinquennali), q(uaestori) [aer(arii) (?), p]raef(ecto) Nur(si-), [dec]uriones [et] municip(es) [Nur]sini, [d(ecreto) d(ecurionum) aer]e co[- - -] - - - - - -?

Im. a M. B. sumpta.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2305

TITVLI NOVI

Q(uintus) Octavius [- f(ilius) Quir(ina) (?)] VIIIvir II [- - -].

S. Fortunelli, Epigraphica 63, 2001, 229–231 n. 4 cum im. phot. fig. 4 (AE 2001, 905); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 206; id., in Nursia e l’ager Nursinus 115. 180 n. 159 cum im. phot.; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 95–97 cum im. phot. fig. 50 (etiam vide p. 138). – Cf. V. Sinapi, Il Messaggero/Umbria d. 7 m. Iun. a. 1991, 39; [S.N.A.], Corriere Umbria d. 7 m. Iun. a. 1991, 10; [S.N.A.], La Nazione [Umbria] d. 7 m. Iun. a. 1991, 17; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 20–21. 79; Stalinski, Ritrovamento 32; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 199. 205; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33. 41; H. Solin, Arctos 50, 2016, 172 (AE 2016, 378); R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 175. Puncta triangularia. 3–5 supplementa et solutiones recepi a Solin. – [- N]umisio | [- f(ilio) Qu]ir(ina) Secun|[din]o, VIIIvir(o) | [IIvir(ali)] pot(estate) q(uin)q(uennali) | [II, p]raef(ecto) Nur(siae), | [dec]uriones | [et] municip(es) | [Nur]sini, | [d(ecreto) d(ecurionum) aer]e co[ll(ato)] Fortunelli. – 5 ex. Nur(siae) vel Nur(sinorum); [p]raef(ectura) Nur(sina) parum probabile (etiam cf. Fortunelli, l. l. 230 adn. 25 et Criniti, l. l. 21). – 9 co[ll(ato)]) vel etiam co[nl(ato)] restituere potuissem. De locutione aere conlato vel collato vide S. Mrozek, Epigraphica 43, 1981, 161–163 Decuriones et municipes Nursini titulum honorarium posuerunt Numisio Secundino, qui fuit octovir duovirali potestate quinquennalis, quaestor aerarii (vide supra ad tit. n. 4198) nec non praefectus Nursiae (de quo officio etiam cf. tit. n. 4593 [praefectus iure dicundo] et n. 4622 [praefectus iure dicundo ex decreto ordinis]). Ex litterarum forma, cursu honorum quibus magistratus functus est et locutione aere conlato vel collato saec. I ex. p. C. n. tribuenda esse saltem videtur vel paulo postea. 8458 tit. magistratus municipalis Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte fissuris rimisque laesa (61) x (123) x ?. Litt. affabre insculptae 9– 8. Rep. loco incerto nescio quando. In lucem rediit a. circ. 1970 muro cuidam affixa alae sinistrae ecclesiae paroecialis Sancti Salvatoris vici Campi Basso, ubi a. 2002 contuli.

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 86 cum im. phot. fig. 60 (AE 1983, 308); iid., Suppl. It. 13, 1996, 90 n. 22 cum im. phot.; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 204; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114; Gasperini, Spoletium – Nursia 205 n. 183.2. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 88; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239–240 n. 10; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 66; H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund., Analecta epigraphica 321); Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 65; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 70. 130; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33; Gallo, Prefetti 172. Puncta triangularia sursum directa. 2 utrum agatur de octoviro bis an de octoviro duovirali potestate, inde restituendum VIIIvir(o) II [vir(ali) pot(estate)] (vide ex. gr. tit. n. 8456–8457), incertum (etiam cf. tit. huius Corporis vol. XI 3966. 5006 = ILS 6551; vide Curchin, l. l.). De nomine gentilicio Octavii in tit. Nursinis memorato vide supra ad tit. n. 4580 (etiam cf. Antolini, Iscrizioni 225). Litterarum forma ad saec. I medium p. C. n. saltem adducit vel paulo antea. 8459 (= 4549) tit. fortasse magistratus municipalis Tabula ex lapide calcario supra et infra fracta, a sinistra margine decussato ex duabus partibus inter se fere coniunctis composita, in fronte valde pessumdata, a tergo paululum levigata (60) x (95) x 57. Litt. affabre insculptae 6–4,5 (quod exstat v. 1 circ. 10). Inde a saec. XVIII pars sinistra in viridario Confoederationis Oratorii S. Philippi Neri prope ecclesiam S. Iacopi urbis Norcia sito tantum inspici poterat; pars dextra casu et fortuito a. 1935 fortasse ibidem in lucem rediit. Tabula servabatur Norcia muro cuidam interiori turris campanarum aedificii communalis affixa, ubi a. 2002 contuli. Hodie exstat in introitu eiusdem aedificii, ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. quoque sumpsi.

Fig. a

TITVLI NOVI

2306

REGIO IV n. 23 cum im. phot.; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 69 n. 64. – Cf. Lalli, Miscellanea n. 5. 80; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; M. Krascheninnikoff, Philologus 54, 1896, 572–573; Paris, Norcia 65; Angelini – Rota, Spoleto 240; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Rudolph, Stadt und Staat 71; Evans, Cults 120 cum adn. 8; Manni, Storia dei municipi 142; Morelli, Norcia 16. 29; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 305; Bruno, I Sabini 89. 91. 93; R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 158; Petrini – Cordella, Guida 28; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 332 adn. 96; C. Letta, in Studi sulle magistrature 46 et adn. 66; Jacques, Privilège 474 et adn. 141; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240 n. 5. 7, 241; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 35; Kleijwegt, Ancient Youth 104. 325. 330–331; eund., Act. Class. 37, 1994, 84; Buonocore, ZPE 108, 1995, 134 (= eund., Abruzzo e Molise I 92); Cordella, Norcia 31; O. Salomies, Arctos 32, 1998, 293; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202. 204. 209; S. Randazzo, Stud. Doc. Hist. Iuris 66, 2000, 202; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43. 61 cum im. del. sumpta a Cesare Lalli fig. 43); J. Linderski, JRA 13, 2000, 565 (= eund., Roman Questions II 418–419); Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; R. Cordella – N. Criniti, in Varia epigraphica 217 (= eosd., Ager Nursinus 69 cum im. phot. fig. 25–26; etiam cf. p. 194. 200); Stalinski, Ritrovamento 20. 33; S. Ferracuti, in Poco grano, molti frutti 126. 129; Haack, Prosopographie 33; Buonocore, in Dediche sacre 295; O. Tribulato, ZPE 177, 2011, 133; J. Bodel, in Handbook 749; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 70–71. 124. 131; Brancato, Repertorium II 95; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33. 41; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 172.

Fig. b

Puncta triangularia.

Fig. g

5

- - - - - -? Legi[timo]: VIIIvir(o) aed(ilium) pleb(is) potest(ate), sefitio socurtali, magistro iuvenum convocato, VIIvir(o) quinquennali SENTIS Nurs(iae), vixit ann(is) XXIIII. Q(uinto) Luviano Q(uinti) l(iberto) Romulo, Q(uinto) Luviano Q(uinti) l(iberto) Cinnamo VIvir(o), ------

Fig. a: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. a Caesare Lalli del. Fig. g: Im. a G. Alföldy del. Mommsen supra n. 4549, ubi auctores antiquiores laudantur (adde Rocci, Istoria di Norcia, 361. 362, cuius errores spernendi); Ciucci, ms. III f. 46; Waltzing, Corporations III 413 n. 1584; Paris, ms. I ad n. Corporis; id., ms. II p. 8; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4075; Lalli, ms. sine nota folii; Jaczynowska, Les associations 85 n. 121 (etiam cf. p. 20); Cordella – Criniti, Iscrizioni 27–29 cum im. phot. fig. 5; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 167–176 cum im. del. fig. 3 (AE 1989, 203); G. Susini, Epigraphica 51, 1989, 256–259 (= eund., Epigraphica dilapidata 181–184); Ginestet, Organisations de la jeunesse 237 n. 118 (etiam cf. p. 136); I. Di Stefano Manzella, in Segni dei mestieri 16 cum im. del. fig. 1 ex Alföldy repetita (cum versione Italica); W. Donderer, Epigraphica 56, 1994, 52 n. 4 cum im. phot. fig. 4; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 91–93

Supplevit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., quem sequor, praeter v. 1. – 1 lege vel legi[timus] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; legi[te] Alföldy, Susini, Donderer; LEGI[- - -]+[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It.; Dietz, l. l. non excludit, quominus de [Quinto Luviano] Legi[timo] quodam agatur. – 2 aed(ilicia) Jaczynowska inde Ginestet, aed[il(icia)] AE, aed(ilis) Alföldy, qui arbitratus est illud PLEB expungendum esse; inde apud AE restitutum est aed[il(icia)] pot(estate); aed(ilis) pleb(is) Donderer. – 4 magister iuvenum alter redit tit. n. 4543. – 5 VII legendum in lapide, inde Alföldy. – 6 “ex n. 4549 num effeci possit VIIIvir quinquennalicii iuris (vel quinquennali potestate) Nursiae, dubium est” non excludit Mommsen p. 427, qui correxit illud SENTIS; 7g8entis iam Ciucci et Kajava; illud Sentis ad Sentinum referendum coniecit Dietz. – 8–9 OLVVIANO male Ciucci. Ex litterarum forma titulus genuinus esse videtur. Vir doctissimus Alföldy est suspicatus signum praeconiale fuisse, in quo cliens vel etiam viator formas litterarum in officina lapidaria adhibitas, quibus exempla ficta in titulo exarata erant, inspicere potuisset; de hoc modo operandi vide Susini l. l., nec non Donderer, l. l. 41–52, P. Kruschwitz, Gymnasium 106, 1999, 231–253 et E. Castelli, Tyche 31, 2016, 51–73 (etiam vide supra ad tit. Albensem n. 3906. ubi aliam bibliographiam reperies). Attamen mihi videtur titulum magistratus cuiusdam fuisse, cui cognomen Legitimus, in quo enumerantur officia municipalia nonnulla, quibus est functus (viros casu abl. in fine tituli commemoratos fortasse intellegas curam agentes). Officium octoviri aedilium plebis potestate v. 2 hic solum memoratum idem ac officium octoviri aedilicia potestate fusius in titulis nominatum esse videtur, quasi exemplum fictum callide esset. Quidnam in illo sefitio socurtali v. 3 subsit, mihi adhuc non liquet; auctores multum invicem disceptaverunt, nulla autem certa sententia collecta (de sacerdotio ut mihi veri simile

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2307

esse videtur, de nominis ratione, de monstro ut dicam ad linguam Latinam pertinente agi possit: de re universa vide Cordella – Criniti, l. l.). Convocatus v. 5 mea sententia idem ac allectus esse potest; collegium iuvenum redit tit. n. 4543. Illud SENTIS v. 6 obscurissime manet; vide coniecturas supra memoratas, quae autem parum probabiles esse videntur (etiam vide Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 71). Seviros (Augustales) in tit. Nursinis memoratos ego recensui in ZPE 108, 1995, 134 (= id., Abruzzo e Molise I 91–92); etiam vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 158 et supra ad tit. n. 4542. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. et II in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8460 tit. magistratus municipalis Ara ex lapide calcario infra et in margine superiore sinistro fracta corona prominente praedita acroteriis floralibus ornata in fronte perquam adesa nec non lichenibus pessumdata (90) x (72) x 60. Urceus et patera in lateribus dextro et sinistro efficti. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta ? x 47. Litt. 5–4. In lucem rediit saec. XIX in. in regione Collegiacone haud longe a vico Roccaporena prope Cascia. Servatur in oratorio vici Capanne di Collegiacone, ubi a. 2002 contuli.

TITVLI NOVI

5

Sex(to) Vettuleno [- f(ilio)] Pal(atina) Sedato VIIIvir(o) IIvir(ali) potest(ate), L(ucius) Aufillenus L(uci) f(ilius) Onager et L(ucius) Vibusius [- f(ilius)] Pal(atina) Iu[vent]ius, arbi[tratu] ++N+[- - -] ------

Fig. a: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. del. a Sordini, ms. Franceschini, ms. I f. 17 cum im. del.; Sordini, ms. III f. 30 n. 24; id., NS 1893, 376–377 n. 24 cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4076; Franceschini, Memorie storiche 11 n. II cum im. del. (= 66); Fabbi, Storia e arte 26 n. 9; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 140–141 cum im. phot. fig. 72 (AE 1989, 218); iid., Suppl. It. 13, 1996, 93–95 n. 24 cum im. del. e Sordini, ms. repetita et phot.; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 205; id., in Nursia e l’ager Nursinus 114. – Cf. Morini, Cascia 91; L’Umbria 394; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; Stalinski, Ritrovamento 52. 260; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; Forni, Tribù V745. 905; Buonocore, in Tribù romane 37; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias, 5, 4, 2010, 5. 6; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 29; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 71. 132. 155; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33; Gallo, Prefetti 172. Puncta triangularia insculpta. – 1 prior littera T supra versum eminens. – 7 + vestigia litt. incertarum. 4–7 errores auctorum priorum omisi. Supplevit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., quem sequor. De nominum ratione fusius disseruit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. et II in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8461 tit. magistratus municipalis Cippus ex lapide calcario supra in usum posteriorem recte scissus, in fronte valde deturpatus infra scaber, eo magis, quod pro limine ianuae adhibitus est, 54 x (57) x 24. Litt. affabre insculptae 4,5–4. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur muro cuidam exteriori affixus ecclesiae paroecialis S. Iohannis Baptistae in vico Giappiedi sitae iuxta antiquam viam, qua per vallem fluminis Nera ad Cascia itur, ubi a. 2002 contuli.

Fig. a

Fig. b

TITVLI NOVI

2308

REGIO IV

-----[- - - F]eroci VIIIvi[r(o)] IIvir(ali) pot(estate), Corinthus l(ibertus) feci[t]. Im. phot. a Cordella sumpta. Franceschini, ms. I f. 12 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 374 n. 18 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 12– 13 n. III cum im. del. (= 67); Fabbi, Storia e arte 27 n. 10; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 154–155 cum im. phot. fig. 88; iid., Suppl. It. 13, 1996, 95–96 n. 25 cum im. phot. (AE 1996, 530); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 206; id., in Nursia e l’ager Nursinus 115. – Cf. Morini, Cascia 103; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Epigraphica 62, 2000, 204; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; Stalinski, Ritrovamento 265; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200; eosd., Ager Veleias 5, 4, 2010, 6; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 29; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 71. 135. 155; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33.

Fig. a

Puncta distingui nequeunt. Errores auctorum priorum omisi. Supplementa recepi ex Criniti in Cordella – Criniti, Suppl. It. – 1 [- - -]CROCI, – 3 ex. +++CF [?] id. in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni.

Fig. b

Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8462 tit. magistratus municipalis Tabula ut videtur ex lapide calcario (ex lapide Tiburtino Sordini) undique fracta, in fronte paululum levigata (18) x (23) x ?. Litt. affabre insculptae 7–6. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur inde a saec. XIX in vico Maltignano muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Bighi – Ercoli ante ecclesiam S. Martino dicatam sitarum, ubi a. 2002 contuli. -----[- - -]o C(ai) f(ilio) [- - -] VIIIvir(o) [- - -]DV[- - -] Fig. a: Im. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. e Sordini repetita.

Franceschini, ms. I f. 8 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 372 n. 8 cum im.; Franceschini, Memorie storiche 198 cum im. del. (= 113); Fabbi, Storia e arte 31 n. 29; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 158–159 cum im. phot. fig. 93; iid., Suppl. It. 13, 1996, 96 n. 26 cum im. phot. (AE 1996, 531); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 206; id., in Nursia e l’ager Nursinus 115. – Cf. Morini, Cascia 181; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Epigraphica 62, 2000, 204; Spadoni, I Sabini nell’antichità 79; Stalinski, Ritrovamento 269; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 29; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 71. 135; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 33; Gallo, Prefetti 172. Puncta triangularia et in formam aculei sagittae insculpta. 1, 3 omisit Fabbi. Errores Franceschini sprevi. De quo officio duovirali agatur, incertum: nam in titulis invenies octoviratum quinquennalem, octoviratum duovirali potestate, octoviratum aedilicia potestate. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.

8463 tit. magistratus municipalis Epistylium ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissum undique fissuris rimisque perterebratum (15,5) x (132) x (68). Area titulo inscribendo destinata fascia continua cincta 10 x ?. Litt. profunde insculptae 7/6,5. Rep. circ. annis septuaginta saec. XX muro cuidam interiori sub scalis affixum suggestus ecclesiae ruralis S. Salvatoris vici Campi Basso. Ibidem servatur, ubi a. 2002 contuli.

Fig. a

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2309

TITVLI NOVI

Fig. b

[- - -? T]ituri(us) Q(uinti) f(ilius) decur(io) quinq(uennalis) [- - - ].

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Cordella – Criniti, Iscrizioni 88 cum im. phot. fig. 64; iid., Suppl. It. 13, 1996, 96–97 n. 27 cum im. phot. (AE 1996, 532); Gasperini, Spoletium – Nursia 206–207 n. 183.5. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 88; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 204; J. Linderski, JRA 13, 2000, 563 (= eund., Roman Questions II 416); Stalinski, Ritrovamento 198; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 20; eosd., Sabina settentrionale 72. 135 cum im. del. fig. 44; C. Cenati, Tyche 32, 2017, 292; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 172.

8464 tit. pontificis municipalis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte levigatus (45) x (32) x ?. Litt. affabre insculptae 8–6. Rep. nescio quando loco incerto. A. 1893 vir doctus Giuseppe Sordini titulum descripsit muro cuidam affixum pro epistylio adhibitum fenestrae turris campanarum ecclesiae S. Hippolyto dicatae in vico Fogliano sitae haud longe a Cascia. Ibidem servatur, ubi a. 2002 contuli.

Puncta triangularia. [- - -]i Q(uinti) f(ilius) DE[- - -] quinq[- - -] Criniti in Cordella – Criniti, Iscrizioni et dubitanter in Epigraphica, l. l. (etiam vide infra ad tit. Albenses n. 7928. 7942); Q(uintus) Vino[lei(us)] Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. Nomen Titurii fortasse redit tit. n. 8563; Vinoleii autem hic solum in tota regione IV occurrit. Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit.

[- - -]us T(iti) [f(ilius)] [- - -] pont(ifex), [- - -]rtia.

Im. phot. a Cordella sumpta. Franceschini, ms. I f. 19 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 377 n. 27 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. del. (= 113); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 153 cum im. phot. fig. 84–85; iid., Suppl. It. 13, 1996, 97–98 n. 28 cum im. phot. (AE 1996, 533); G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 70 n. 67. – Cf. Morini, Cascia 144; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103: eosd., Epigraphica 62, 2000, 204; Stalinski, Ritrovamento 207. 265; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 29; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 72. 135. 154. Puncta triangularia sursum directa. [- - -]SI[- - -] | [- - -]ONT | [- - -]TIA Franceschini. Incertum quomodo ratio nominis recte supplenda. Pontifices alii tit. n. 4623–4624 quoque memorantur. Ex litterarum punctorumque forma prioris partis saec. I p. C. n. vel paulo antea esse videtur. 8465 tit. sepulcralis a seviro positus Cippus ex lapide calcario in margine sinistro paululum fractus corona crepidineque undique prominentibus praeditus in fronte scalpro dentato passim dolatus 95 x 69 x circ. 9. Area titulo inscribendo destinata 69 x 59. Litt. affabre insculptae 4/3. Unde veniat, ignoratur. In lucem rediit curante domino A. Fabbi circ. annis sexaginta saec. XX muro cuidam interiori affixus alae dextrae ecclesiae Romanicae S. Fortunato dicatae sitae extra vicum Poggioprimocaso 2 km ad solis occasum a Giappiedi distantem. Ibidem servatur, ubi a. 2002 contuli.

TITVLI NOVI

5

10

Turpiliae Q(uinti) f(iliae) Florentinae coniugi b(ene) m(erenti) C(aius) Caesius C(ai) f(ilius) Melior VIvir. [O]blata mihi pignora bi[na] natos teneros reli[qu]isti: doles sis licet, ad Manes posita magn[o]que in robore clusa, secura iaces; nos celere facinus vano dignamu[r] honori: set haec tibi, et mereris, munera dign[a] fero. S(it) t(ibi) t(erra) l(evis).

Im. phot. a Cordella sumpta. Fabbi, Storia e arte 29 n. 18; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 175–177 cum im. phot. fig. 107 (AE 1989, 231); iid., Spoletium 33, 1988, 12–14 cum im. phot. fig. 4 (AE 1991, 585) (= iid., Ager Nursinus 90–94 n. 4 cum im. phot. fig. 44); iid., Suppl. It. 13, 1996, 98–99 n. 29 cum im. phot. (cum Italica versione); Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 46–47 n. 77 (= id., Abruzzo e Molise I 188 n. 77); id., in Temptanda viast 19 n. 28*; id., in Fides amicorum 109 (cum Italica versione); Gasperini, Spoletium – Nursia 166–167 n. 129. – Cf. L’Umbria 335; Cordella – Criniti, Iscrizioni 106; eosd., Epigraphica 62, 2000, 204; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 264 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam cf. p. 200); Stalinski, Ritrovamento 53. 56; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 6; eosd., Sabina settentrionale 72. 111. 133. 155–156. Puncta triangularia. Dedi talem qualem repperi apud Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. – 1–2 FLOREN|TIN Fabbi; Floren|tiae Criniti, in editionibus prioribus. – 2 B. M. E Fabbi. – 2–3 CNE|SIVS Fabbi; Cn[o]|rius Criniti, in editionibus prioribus. – 4 OBLATA, IN Fabbi. – 5–6 REND|ISTI Fabbi. 6 doles pro dolens. – 7 MAGNA Fabbi. – 7–8 magn[a]|que Criniti, in editionibus prioribus. – 8 clusa pro clausa. – 9 SCELERE Fabbi. – 10 DIGNAMVR Fabbi. – 11 honori set pro honore sed. – 11 ex. ET omisit Fabbi. – 12 MERES Fabbi. – 13 S. T. M. Fabbi.

2310

REGIO IV V. 4–13 commatibus vel clausulis dactylicis compositi, in quibus hexametrum fere integrum agnoscas ad Manes posita magnoque in robore clusa v. 6–9; in v. 9–11 notanda clausula vano dignamur honori; hemistichium q. d. dactylicum esse videtur locutio munera digna fero (v. 12–13). De locis similibus ex antiquis auctoribus sumptis vide cum ampla bibliographia Cordella – Criniti, Spoletium, l. l. 13–14 (etiam cf. v. 15– 16 liquissti miseros in luce parentes tit. Saepini rep. n. 6604). Nomina Turpilii Caesiique in aliis tit. huius regionis redeunt (de nomine gentilicio Turpilii vide supra ad tit. n. 4548; de nomine Caesii supra ad tit. n. 4561). De vocabulo pignora fusius disseruerunt Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Pannonica 82; eosd., Carmina Latina Moesica – Thraciae 59. 100; eosd., Carmina Latina province africane 89; praesertim vide ThLL X 1, col. 2125 lin. 33. De seviris et seviris Augustalibus in titulis Nursinis memoratis vide supra ad tit. n. 4542. V. 4–13 sic in sermonem Italicum vertendos opinor (etiam vide Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l.): “Mi hai lasciato, come duplice pegno di amore, questi due figli ancora in tenera età; quantunque tu, posta presso gli dèi Mani, possa soffrirne, ormai riposi serena, chiusa come sei in una bara di rovere. Noi non possiamo prestare alla tua morte repentina che uno sterile onore. Ma adesso ti porto queste giuste offerte, e te lo meriti! Ti sia la terra leggera”. De locutionibus (re)linquere notos (v. 5–6) et munera ferre (v. 13–14) etiam vide Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africana 196. 276; P. Cugusi, Epigraphica 78, 2016, 286. 291. Ex forma litterarum et formulis adhibitis saec. II in. p. C. n. tribuerim. 8466 tit. sepulcralis seviri Stela ex lapide calcario in usum posteriorem infra a tergo resecta, in fronte perquam adesa, a tergo paululum levigata 105 x 54 x 30/18. Area titulo inscribendo destinata excavata cincta supra fascia continua ab utroque latere columna cum capitulo. Infra extra aream marginatam imago vasis efficta. Litt. evanidae 6–5. In lucem rediit m. Dec. a. 1991 Norcia muro cuidam exteriori affixa aedium olim gentis Cianconi inter vias Anicia et Colombo sitarum. Nunc servatur Norcia in introitu monasterii Sanctae Mariae Pacis siti iuxta viam Colombo, ubi m. Oct. a. 2013 descripsi et im. phot. sumpsi.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2311

M(arco) Varienio Corae VIviro +++ -----Im. phot. a M. B. sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 28–30 n. [9] cum im. phot. fig. 15 (AE 2015, 378). – Cf. eosd., Suppl. It. 13, 1996, 50; M. Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 541; L. Sensi, Picus 37, 2017, 263; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 164. 1 punctum in forma virgulae acclivis insculptum. 4 + vestigia litt. incertarum; Aug(ustali) dubitanter Cordella – Criniti. Nomen gentilicium Varienii aliunde ignotum esse videtur (attamen vide supra ad tit. n. 4565). Rarissimum cognomen Corae. De seviris et seviris Augustalibus in titulis Nursinis memoratis vide supra ad tit. n. 4542. Ex forma litterarum et monumenti saec. I ex. p. C. n. saltem tribuerim. 8467 tit. operis publici Tabula ex lapide calcario in fronte valde pessumdata 100 x (212) x 32; ex eo, quod margines sinister et dexter ab antiquo recte secti videntur, colligi potest lapidem esse partem tabulae magnae ex pluribus partibus compositae. Alveoli litterarum 25/24 olim aere repleti, in quibus foramina excavata sunt. In lucem rediit a. 1979 Norcia dum collocatur in aliquo loco sedes novi aheni (Italice caldaia) Episcopii muro sinistro affixa basilicae S. Benedicto dicatae. Ibidem servatur, ubi a. 2002 contuli.

Fig. a

TITVLI NOVI Cordella – Criniti, Iscrizioni 42. 66–67 cum im. phot. fig. 67; iid., Suppl. It. 13, 1996, 99–100 n. 30 cum im. phot. (AE 1996, 534); S. Panciera, in Studi Francesco Grelle 181–191 cum im. phot. fig. 1–2 et im. del. fig. 3 a Cordella sumpta (= id., Epigrafi I 965–976 cum iisdem im. phot.) (AE 2006, 395). – Cf. Bistoni – Bozzi, Norcia 140; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 204–205; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31); eosd., in Varia epigraphica 220– 221 cum im. phot. fig. 12 (= eosd., Ager Nursinus 70–71 cum im. phot. fig. 37); eosd., Ager Nursinus 200; A. E. Cooley – B. Salway, JRS 102, 2012, 229; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 14 cum im. phot. fig. 3 (etiam cf. p. 113); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 72–73. 135. 139; A. Buonopane, SEBarc 13, 2015, 69–86 cum alia bibliographia; Gallo, Prefetti 171; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 172. Puncta triangularia sursum directa. Dedi talem qualem edidit Panciera, qui ex. gr. non excludit, quin titulus hoc modo legi quoque possit, scil. [Colonia Concor]dia Ant(onia) Ult[rix Nursia] | [- - - i]n quo oper[e ille vel illi dederunt HS - - -]; quoniam autem spatium lacunae computari non potest, alia supplementa non temptavi. – 1 [Colonia Concor]dia Ant(oniana) Ult[rix Nursia] coniectura Silvio Panciera adhibita Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. in commentario. – 2 [- - -? ant]iquo id., in Cordella – Criniti, Iscrizioni; [- - - rel]iquo id., in Cordella – Criniti, Suppl. It. et apud Epigraphica. De appellatione coloniae Iuliae Concordiae Antoniae Ultricis Nursiae, quae colonia a triumviro Lucio Antonio inter a. 42 et 32 a. C. n. deducta esse videtur, vide cum amplissimo commentario Panciera, l. l. Tabula ad plateam sternendam pertinere videtur; de quibus titulis inter al. vide G. Susini, A&R 1977, 155–158 (= eund., Epigraphica dilapidata 185–191); J. M. Abascal – G. Alföldy – R. Cebrián, Arch. Esp. Arq. 74, 2001, 117–130; A. Monterroso – D. Gorostidi, MEFRA 117, 2005, 699–746; J. M. Abascal – J. M. Noguera – M. J. Madrid, ZPE 182, 2012, 291–294; A. U. Stylow – Á. Ventura Villanueva, in Tarraco Biennal 301–339; A. Buonopane, SEBarc 13, 2015, 69–86 cum alia bibliographia; D. R. Hernandez, JRA 30, 2017, 39–63 (alia bibliographia invenitur apud Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. 100). Titulus, ut supra scripsi, inter a. 42 et 32 a. C. n. est tribuendus, vel potius inter a. 42–41 ante bellum Perusinum confectum, cui tempori forma sulcorum accurate exculptorum sane congruit. 8468 tit. sepulcralis in quo laudatur haruspex Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte valde pessumdata (28) x (34/26) x 22. Litt. 11,5/11. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in murum fornicis immissa aedium privatarum sitarum iuxta viam della Rondine sub n. 3 in vico Campi Alto prope ecclesiam paroecialem S. Andreae dicatam, qui vicus circ. 10 km ab urbe Norcia distat, ubi a. 2012 contuli.

Fig. b [Colonia Iulia Concor]dia Ant(onia) Ult[rix Nursia] [- - - i]n quo oper[e - - -]. Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae.

-----[- - -]++[- - -] [- - -? h]aru[sp- - -?] [- - -]+[- - -] ------

TITVLI NOVI Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 171 n. 16 cum im. phot. fig. 26 (AE 2000, 395); Haack, Prosopographie 146 n. 121. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 31. 60; eosd., Ager Nursinus 204; eosd., Sabina settentrionale 99. 138. 154. + vestigia litt. incertarum. – 2 [h]aru[spex] vel [h]aru[spici]. Haruspicem alterum invenies tit. n. 4622. De haruspicibus privatis vide M.-L. Haack, REA 104, 2002, 111–133; eand., in Élites et leurs facettes 451–463; eand., Prosopographie, l. l. passim; etiam S. Montero, in Identità e autonomie 355–366. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8469 tit. sepulcralis paedagogi Cippus ex lapide calcario a sinistra et infra fractus, in fronte fissuris laesus (67) x (72) x 40. In facie sursum directa inspicitur recessus aetate recentiore ut opinor defossus. Area titulo inscribendo destinata excavata paululum levigata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et a dextra servantur. Litt. 5. V. 1 in fascia supra aream marginatam insculptus. Inde a saec. XIX ex. servabatur extra urbem Norcia apud ecclesiam, q. d. Madonna di Cascia, in regione Case Sparse sub. n. 534 appellata, ubi in lucem a. 1975 rediit; postquam terrae motus a. 1979 universam regionem vastavit, in casulam domini Giovanni Iucci translatus est in regione Quarantotto nuncupata. Nunc servatur Norcia in atrio musei La Castellina appellati, ubi m. Oct. a. 2013 denuo enotavi et im. phot. sumpsi.

5

[Pa]edagogu[s]; L(ucius) Greìus L(uci) l(ibertus) Secundus, L(ucius) Greìus L. L. (scil. Luciorum duorum) l(ibertus) Lesbius.

Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. I n. 16; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 76–77 cum im. phot. fig. 48 (AE 1983, 298); iid., Suppl. It. 13, 1996, 123 n. 59 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 194–195 n. 176. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 78; Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 36; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 60; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43 cum im. phot. fig. 19); Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 79. 130; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 335. Puncta triangularia.

2312

REGIO IV Lucii Greii alii Nursini redeunt tit. n. 4573 (etiam vide infra ad tit. n. 8511, ubi laudatur Greia Titi liberta quaedam). De officio paedagogi, quo Lucius Greius Secundus functus esse videtur, vide inter al. W. V. Harris, Quad. Stor. 27, 1988, 5– 26; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 23–31 (cum amplissima bibliographia); Cristofori, Non arma virumque2 522–537; Chr. Laes, Epigraphica 71, 2009, 303–325. Cognomen Lesbius tractavit H. Solin, Nome nel testo 19, 2017, 327. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8470 tit. sepulcralis Frons arae vel cippi, ut videtur, ex lapide calcario a dextra et infra in usum posteriorem recte scissa, in fronte perquam adesa (78) x (51) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes a sinistra et supra servantur. Litt. 11,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia muro cuidam exteriori basilicae S. Benedicti inserta, ubi a. 2002 contuli et m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. quoque sumpsi.

+[- - -] T(it-) A+[- - -] -----Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. I n. 2; id., Norcia 85; Cordella – Criniti, Iscrizioni 98 adn. 132 cum im. phot. fig. 90; iid., Suppl. It. 13, 1996, 77 n. 9 cum im. phot. – Cf. P. Pirri, Boll. Dioc. Norcia 5, 1915, 127 adn. 1; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31); Buonocore, in Dediche sacre 295; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 64. 1 + hasta recta esse videtur, inde non excludo, quin de littera D agatur; si recte interpretor, formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta fuit; de nomine dei vel deae conicit Criniti. – 2 punctum triangulare; + est hasta recta ad litt. B vel E vel F vel R vel etiam N ut me certiorem fecit Romano Cordella per litteras d. 16 m. Dec. a. 2021 pertinens. Agitur ut opinor de titulo sepulcrali quodam (titulum sacrum Cordella – Criniti interpretantur), cuius ratio nominis v. 2 casu genetivo vel dativo posita videtur. Litterae ad saec. I p. C. n. saltem adducunt.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER 8471 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et ab utroque latere fracta, in fronte levigata autem passim fissuris laesa, a tergo paululum scabra (32) x (62) x 27. Litt. 9–8,5. Rep. Norcia a. 1998 in effossionibus in platea S. Francesco institutis. Nunc exstat Norcia in antiquario municipali Criptoportico appellato sito prope portam Ascolana/Massari sito (inv. n. 250403), ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. quoque sumpsi.

2313

TITVLI NOVI Im. del. a Jacobilli sumpta. Jacobilli, ms. I f. 340 n. 2; inde Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 167–168 n. II; iid., Suppl. It. 13, 1996, 100–101 n. 31 cum im. del. a Jacobilli sumpta. – Cf. Stalinski, Ritrovamento 52; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 73. 1 illud ALA[- - -] fortasse ad nomen Aelanii est reducendum, quod nomen infra tit. n. 8513. 8517 occurrit; attamen tota lectio incerta manet. – 3 +++ vestigia litt. incertarum. – 5 AELIANI [- - -] Jacobilli in im. del. Aetatis incertae, quamquam non excludo, quin saec. II p. C. n. provecti esse possit. 8473 tit. sepulcralis Stela infra fortasse fracta. Rep. nescio quando loco incerto, servabatur inde a saec. XIX pro gradu scalarum in cella vinaria domini Giovanni Ercoli sita in vico Maltignano haud longe a Cascia, ubi enotavit Marco Franceschini. Attamen iam inde a saec. XIX medio periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2011 ex scheda Franceschini et ad im. del.

Aburia C(ai) f(ilia) [- - -?]. Im. phot. a M. B. facta. L. Fiorini, Epigraphica 63, 2001, 228 n. 3 cum im. phot. fig. 3 (AE 2001, 904); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 94–95 (etiam vide p. 138). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 156; eosd., Ager Nursinus 204. 205. Puncta triangularia. Nomen Aburii fusius laudatur Asisii (cf. G. Forni, in Epigrafi Assisi 116 et L. Sensi, in Epigrafia di confine 341); tit. Albensibus n. 3726. 7952 formam Aburrii quoque invenies (nomen nunc S. Antolini, Epigraphica 80, 2018, 468–469 tractavit). Attamen vide supra tit. n. 8446, ubi memoratur P. Cutius P. f. T. n. Quir(ina) Aburianus saec. II medii p. C. n. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8472 tit. sepulcralis Tabula a dextra et infra ut opinor fracta a Ludovico Jacobilli saec. XVII medio descripta in agro Cassiano. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2002 ex scheda Jacobilli a Cordella – Criniti publici iuris facta.

5

Alce filiae karissimae Alcides et Severa parentes posuerunt. V(ixit) a(nnis) II m(ensibus) [- - -?] - - - - - -?

Im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita. Franceschini, ms. I f. 10 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 366; G. Sordini, NS 1893, 373 n. 13 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 21 n. XII cum im. (= Documentazione Ritiana Antica III 66); Fabbi, Storia e arte 30 n. 23; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 149– 150 n. 96 cum im. a Franceschini, Memorie storiche, l. l. sumpta (AE 1996, 559). – Cf. eosd., Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 135. 157; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 269; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 85. 136; eosd., Epigraphica 83, 2021, 174. 1 FILIAI Sordini inde Franceschini et Fabbi. – 2 karissimae pro carissimae. Saec. II p. C. tribuerim. Fuit fere:

5

Q(uintus) Ala[nius - - -], Ael[ania - - -] Ael[ania]+++[- - -] T(itus) [Aelanius - - -] Aelianus - - - - - -?

8474 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fastigio triangulari praedita, in quo sunt insculptae columbae duae a cantharo poma quaedam rostro arripientes, marginibus imminuta in fronte paululum scabra fissuris laesa et foro perterebrata, a tergo scabra 170 x 70 x 28. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua utrimque et supra cincta ana-

TITVLI NOVI glyphis folia et caduceos exprimentibus ornata 129 x 35. Litt. passim evanidae bene autem incisae 4,5–3 (litt. V vocabuli v(ivit) v. 1 minoris mensurae 2). Rep. a. 1984 in. Norcia in receptaculo sito prope portam Cerèsce vel Ferrata vulgo appellatam. Servabatur Norcia inter reposita basilicae S. Benedicto dicatae, ubi a. 2002 contuli; nunc exstat in antiquario municipali Criptoportico appellato sito prope portam Ascolana/Massari vocatam (inv. n. 250404, ut tit. infra n. 8500), ubi m. Oct. a. 2013 recognovi et im. phot. quoque sumpsi.

5

V(ivit). Alfia C(ai) f(ilia) Sabina sìbì et Pulfioniae C(ai) f(iliae) Secundìnae fìliae.

Im. phot. a M. B. sumpta. R. Cordella, Corriere dell’Umbria d. 31 m. Mart. a. 1984, 3; id., Alta Valnerina 6, 11, 1984, 4 cum im. del.; id., Il Cittadino (Spoleto) d. 16 m. Iun. a. 1984, 3 cum im. phot.; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 78–81 cum im. phot. fig. 38–39 (AE 1989, 207); iid., Suppl. It. 13, 1996, 101–102 n. 32 cum im. phot. – Cf. K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 205; eosd., Ager Nursinus 200; eosd., Sabina settentrionale 73. 132. Puncta triangularia. – 3 litt. T supra versum eminens. Alfios alios non reperies in tota regione Nursina. Rarissimum nomen Pulfionii (etiam cf. tit. huius Corporis vol. XI 4911 Spoletii repertum; vide Solin – Salomies, Repertorium2 150). Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuerim, cui tempori verbum v(ivit) usque in aetatem Neronianam commune sane congruit (de quo vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172).

2314

REGIO IV 8475 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique valde pessumdatus adesusque a dextra, a sinistra et infra fractus corona supra rotundata prominente praeditus (167) x (72) x (77). Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur, (80) x (49). Litt. profunde incisae valde autem attritae 7–5,5 (litt. adprecationis extra aream marginatam insculptae 4). Rep. saec. XIX in. prope agrum q. d. Casale Castellano haud longe ab Ocósce. Servatur in aedibus domini Giulio Coppi in vico Colle d’Avèndita sitis, ubi a. 2002 contuli.

5

10

D(is) M(anibus). Q(uinto) An+ae[- - -] Aionio [fil(io)] dulciss[imo], [v(ixit) a(nnis) VII[-]++[- - -] [.]++[- - -] [- - -]++[- - -] [- - -]++[- - -] [F]elicita[s] [- - -]+[- - -].

Im. phot. a Cordella sumpta. Franceschini, ms. I f. 22–23 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 379 n. 36 cum im. del. et 382 n. 47 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 200 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 24 n. 2; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 142–143 cum im. phot. fig. 73–75; iid., Suppl. It. 13, 1996, 103–104 n. 35 cum im. phot. (AE 1996, 535). – Cf. Morini, Cascia 89; Maturo, Cascia 161; L’Umbria 400; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103. 104; eosd., Epigraphica 62, 2000, 205; Stalinski, Ritrovamento 38. 273; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200; eosd., Sabina settentrionale 74. 135. Puncta distingui nequeunt.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2315

TITVLI NOVI

Dedi talem qualem publici iuris fecit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. – Lectiones priorum auctorum omisi. – + vestigia litt. incertarum. – 2 fortasse de nomine Annaei, Annaedii vel Annaeni agitur. Videtur fuisse cippus, quem parentes, quorum ratio nominis in v. 6–9 insculpta est (cognomen matris Felicitatis tantum servatur), filio suo dulcissimo posuerunt vel fecerunt. Ex forma litterarum nec non ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta priori parti saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 8476 tit. sepulcralis Stela ex lapide ut videtur calcario (ex lapide Tiburtino Sordini) supra semicirculata. Olim servabatur muro cuidam exteriori affixa aedium domini Liberti (Franceschini) in vico Maltignano sitarum haud longe a Cascia, deinde pone aedes fratrum Consolini in eodem vico (Sordini). Periisse videtur. Contuli ut potui a. 2002 ex scheda Sordini a Cordella – Criniti publici iuris facta.

Fig. a

Fig. b

Antistia T(iti) f(ilia) Tertia mater sibi et Sex(to) Annaieno Sex(ti) f(ilio) Qui(rina) Sabino.

Fuit fortasse: - - - - - -? C(aius) Annienus - - - - - -? Im. del. a Sordini, ms. sumpta. Franceschini, ms. I f. 7 cum im. del.; Sordini, ms. III 16 n. 5; id., NS 1893, 372 n. 5 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 198 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 28 n. 16; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 105 n. 36 cum im. del. a Sordini deprompta (AE 1996, 536). – Cf. Morini, Cascia 181; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 135. 157; eosd., Epigraphica 62, 2000, 205; Stalinski, Ritrovamento 38; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200; eosd., Sabina settentrionale 74. 135. C k ANIENVS Franceschini. Alios Caios Annienos reperies tit. n. 4625 haud longe a vico Maltignano reperto. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 8477 (= 4559) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte rimis et lichenibus valde pessumdata nec non foro terebrata undique in usum posteriorem recte scissa (55) x (152) x ?. Litt. affabre insculptae 10,5/6,5. Rep. nescio quando loco incerto. Memorata saec. XVII medio a Ciucci extra Nursiam in fonte vici Pòpoli in lucem rediit a. 1975 muro interiori eiusdem fontis prope ecclesiam S. Petro dicatam siti affixa, ubi a. 2007 contuli. Nunc latet mersa sub aequore eiusdem fontis.

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Mommsen supra n. 4559, ubi auctores antiquiores laudantur; Ciucci, ms. III f. 56; Paris, ms. I n. 19; id., ms. II p. 26–27; id., ms. III, sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 34–35; iid., Nuove iscrizioni 38–39 cum im. del. fig. 3 et im. phot. fig. 26; iid., Suppl. It. 13, 1996, 105–106 n. 37 cum im. phot. et del.; iid., Sabina settentrionale 75 cum im. phot. fig. 45–46 (etiam cf. p. 124). – Cf. L’Umbria 278; Petrini – Cordella, Guida 103; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 209; Stalinski, Ritrovamento 38; Forni, Tribù A642; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 194. 200; Buonocore, in Tribù romane 37. Puncta triangularia sursum directa. Dedi talem qualem publici iuris fecit Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni. – 1 Terti[a] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 2 et Mommsen, qui pendet e Ciucci. – 3 Sex. Anieno Sex. f. Mommsen, qui pendet e Ciucci; [- - -]FV Annaieno [- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 4 omisit Mommsen, qui pendet e Ciucci; [- - -]… VL Sabino Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. Rarum nomen gentilicium Annaieni redit supra tit. n. 8441. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. saltem adducit. 8478 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario infra et ab utroque latere fracta undique levigata (22) x (28,5) x 25. Litt. 9. Rep. circ. a. 1980 casu et fortuito a domino Gaetano Arcangeli in publicis favissis vici Padùle di Cascia. Servatur in aedibus privatis eiusdem domini in vico Maltignano. Accessui clausam conferre non potui, inde descripsi quatenus potui a. 2007 ex schedis Cordella – Criniti.

TITVLI NOVI

2316

REGIO IV Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 121–122 cum im. phot. fig. 64–65 (AE 1988, 484); iid., Suppl. It. 13, 1996, 107 n. 39 cum im. phot. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 75. 131. Puncta triangularia. 1 [-? A]pidius fortasse recte Criniti (etiam cf. supra ad tit. n. 4560, ubi laudatur Apidia Publii liberta Gemella quaedam); de aliis nominibus, quae terminantur in -pidius, vide Solin – Salomies, Repertorium2 230. Ex eo, quod vir cognomine caret, non post saec. I medium p. C. n. tribuerim, cum quo tempore litterarum forma congruere videtur.

- - - - - -? [- - -]++[- - -] [- - -]+ Api[- - -] [- - -]++[- - -] ------

8480 tit. sepulcralis Cippus i. e. terminus sepulcri ex lapide calcario in fronte perquam adesus (92) x (51) x circ. 30. Litt. valde attritae recentiore autem aetate colore nigro quoque retractatae 7,5/6,5. Inde a saec. XVII ex. titulus insertus erat muro cuidam sinistro frontis ecclesiae S. Martino in vico Maltignano sitae, litteris autem v. 1–2 sub calce occultatis. Ibidem servatur, ubi a. 2007 contuli.

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 172–173 cum im. phot. fig. 105; iid., Suppl. It. 13, 1996, 106 n. 38 cum im. phot. (AE 1996, 537). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 205; eosd., Ager Nursinus 200; eosd., Sabina settentrionale 75. 135. Puncta nulla. – 1, 3 + vestigia litt. incertarum. – 2 + est hasta recta inde esse potest I vel N. [- - -]i Api[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni. – Non excludo, ut iam Criniti cogitavit, quin illud [- - -]i, si recte enotatum, ad nomen quod terminatur in -i(us) casu nominativo singulari compendio exaratum pertineat, quem in tit. Nursinis fusius reperies (vide supra ad tit. n. 4555); attamen quod subest praenomini cuidam tribuendum esse quoque videtur, inde, ex. gr., de praenomine Tiberii, cogitari potest. Res autem tota incerta manet. Praeterea utrum nomen an cognomen illud Api[- - -] fuerit, nescio (etiam cf. tit. n. 4560. 8479). De re universa vide Cordella – Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. Litterae ad saec. I ex. a. C. n. adducere possunt. 8479 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique valde pessumdata ab utroque latere in usum posteriorem resecta 61 x (148) x 43,5. Litt. attritae 8,5–6. Fuit usui gradui altaris ecclesiae S. Iulianae extra vicum S. Pellegrino sitae, ubi circ. annis 1980/85 in lucem rediit dum ecclesia ipsa reficitur. Ibidem servatur, ubi a. 2007 contuli.

Sex(tus) Aredi(us) Sex(ti) l(ibertus) Acast(us). In fr(onte) p(edes) XII.

[- - -]pidius L(uci) f(ilius), [- - -]a L(uci) f(ilia) Quarta.

Im. phot. a R. Cordella sumpta. Jacobilli, ms. I f. 338; Franceschini, ms. I f. 8 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 376 n. 7 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 198 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 24 n. 3; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 158 cum im. phot. fig. 92; iid., Suppl. It. 13, 1996, 107–108 n. 40 cum im. phot. (AE 1996, 538). – Cf. Morini, Cascia 181; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; H. Solin, Arctos 23, 1989, 204 (= eund., Analecta epigraphica 322); R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 205; Stalinski, Ritrovamento 269; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200; eosd., Sabina settentrionale 75. 135.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2317

TITVLI NOVI

2 litt. T supra versum egrediens. – 3 puncta triangularia. 1–2 omisit Jacobilli. – 1 SEX [- - -] Franceschini; SEX [- - -]MEDIC[- - -] Sordini inde Fabbi; Sex. [- - -]REDI[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; Sex(tus) Aredi(us) iam recte Solin. – 2 SEX Franceschini; SEX [- - -] LACASTV[- - -] Sordini inde Fabbi; Sex. [- - -]LACAST[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; Sex(ti) l(ibertus) Acast(us) iam recte Solin. – 3 IN FR k P XII Franceschini. Nomen gentilicium Aredii reperies supra tit. n. 4751 = ILS 3486. De nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555. Litterarum forma ad saec. I medium p. C. n. adducit. 8481 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte perquam adesus (28) x (33) x ?. Litt. 12–7. Rep. loco incerto nescio quando in lucem rediit saec. XX in., nunc servatur Norcia muro cuidam exteriori affixus scalarum aedificii municipalis in platea S. Benedetto siti, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

- - - - - -? [- - -] t(- - -) [- - -]i T(iti) l(iberti) Atr[ei] - - - - - -? Im. phot. a Cordella sumpta. Sordini, ms. I n. 5; Paris, ms. I n. 7; id., ms. II 30; Cordella – Criniti, Iscrizioni 71–72 cum im. phot. fig. 42; iid., Suppl. It. 13, 1996, 150 n. 97 cum im. phot. – Cf. K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239. 240; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 57; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 180; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 85. Puncta triangularia. Restituit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It, quem secutus sum. – [- - -]T[- - -?] | [- - -]+ T LATR[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 1–2 [ex testamento fieri iussi]t | [arbitratu - - -]i T(iti) l(iberti) Atr[ei] ex. gr. Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It.; attamen supplementa incerta manent. – 2 [T(itus) - - - u]s T(iti) l(ibertus) Atr[eus] Alföldy. Saec. I p. C. n. tribuerim. 8482 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra in formam fastigii desinens, infra fracta, in fronte levigata, a tergo rudis (123) x 46 x 24. Litt. impares 8/3,5 (litt. Y v. 2 maioris mensurae 6). Rep. d. 21 m. Nov. a. 2001 in regione Móje prope vicum Preci sita. Servatur Norcia inter reposita praefecturae antiquitatum prope portam Ascolana/Massari appellatam sita. Descripsi quatenus potui a. 2015 ex im. phot. a Romano Cordella mihi officiose missa.

5

D(is) M(anibus). Attiae C(ai) f(iliae) Tyche vixit ann(is) XIX mens(ibus) III Q(uintus) Pisentius Q(uinti) f(ilius) Sabinus uxori karissimae.

Im. phot. a Gabriella Sabatini sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 16–18 n. [1] cum im. phot. fig. 5 (AE 2015, 371). – Cf. eosd., in Via Salaria II 85 adn. 30 (= eosd., Ager Nursinus 153 adn. 29), qui pendent ex ore; eosd., Epigraphica 83, 2021, 163. Puncta in formam trianguli et virgulae acclivis insculpta. 8 karissimae pro carissimae. Quintus Pisentius Sexti filius alter laudatur supra tit. n. 4586 (etiam vide infra ad tit. n. 8579); de raro nomine Pisentii fusius disseruerunt Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 18. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. labenti vel paulo postea tribuerim.

TITVLI NOVI 8483 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario rubro supra et a dextra fracta, a sinistra foramine perterebrata, in fronte valde pessumdata (48,5) x (97) x ?. Litt. recentiore aetate colore nigro magna ex parte perperam retractatae 8,5. Rep. nescio quando loco incerto. In lucem rediit circ. annis 1980/85 muro cuidam interiori affixa ecclesiae S. Proculo dicatae in vico Avèndita in confinio urbium Norcia et Cascia sito. Ibidem servatur, ubi a. 2007 contuli.

- - - - - -? Audena [- - -], C(aius) Aufidius C(ai) f(ilius) [- - -], Sex(tus) Furfanu[s - - -], Aufidia C(ai) f(ilia) T(iti) n(epos) [- - -]. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 166–167 cum im. phot. fig. 101 (AE 1989, 227; etiam cf. ibid. 1996 ad n. 542); iid., Suppl. It. 13, 1996, 109 n. 42 cum im. phot. – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 205; Stalinski, Ritrovamento 49; Haack, Prosopographie 33; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200; eosd., Sabina settentrionale 75. 132; C. Letta, in Valle di Comino XII 47. Puncta triangularia. Nomen Audeni hic solum occurrit (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 480 et O. Salomies, Arctos 32, 1998, 293; eund., in Voce concordi 639). Notandus Q. Aufidius Q. f. Iustus ille tituli n. 4622, qui fuit haruspex, octovir et praefectus iure dicundo ex decreto ordinis; de nomine gentilicio vide Mathieu, Aufidii passim (cf. p. 239. 248); etiam vide tit. sequentem. Sex. Furfanum tit. n. 8509 invenies. Forma litterarum ad temporis spatium inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehensum adducit.

2318

REGIO IV Im. phot. a Cordella sumpta. P. Pirri, Boll. Dioc. Norcia 5, 1915, 14 adn. 1, qui autem v. 2 perperam tantum descripsit; Cordella – Criniti, Iscrizioni 98–99 cum im. phot. fig. 89; iid., Suppl. It. 13, 1996, 125–126 n. 63 cum im. phot. (AE 1996, 545). – Cf. G. Sordini, Boll. Dioc. Norcia 3, 1913, 128–131; Angelini – Rota, Spoleto 247; E. Galli, BCAR 73, 1949/50 [Appendice], 75; Petrini – Cordella, Guida 21–22; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 240; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 73; H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund., Analecta epigraphica 321); R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31; etiam cf. p. 201); Stalinski, Ritrovamento 71; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 79–80. 136. Punctum triangulare sursum directum. 1 [-]+ufidia Criniti. – 2 [- - -] f. Aventi[nus] non excludit Solin. Nomen Aufidii redit tit. n. 4622. 8483. De praenomine Petronis fusius disseruit Salomies, Vornamen 85–86; id., in Prénoms 31–32, cum amplissimo commentario titulis collectis (etiam eund., in Onomastica 517; vide ad tit. n. 4558. 8510). Nomen gentilicium Iventii vel potius Iuventii, si recte descriptum est, tit. Nursino n. 4575 quoque memoratum esse videtur (etiam vide infra ad tit. n. 8579); tit. Trebulae Mutuescae reperto n. 8922 nominatur Quintus Iuventius Ingenuus quidam. Litterae ad saec. I medium a. C. n. saltem adducunt (de nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555). 8485 tit. sepulcralis Stela ut videtur ex lapide calcario supra et ab utroque latere fracta, in fronte levigata (56) x (50) x ?. Litt. 10/7. Rep. nescio quando loco incerto. Usque ad a. 1985 fuit muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Marignoli sitarum Norcia iuxta viam Foscolo sub n. 32, pone ecclesiam Misericordiae, descripta a domino Dante Coccia, qui im. phot. quoque sumpsit. Nunc latet sub muro calce illita aedium ipsarum. Descripsi ut potui a. 2007 ex scheda Cordella – Criniti.

8484 tit. sepulcralis Ingens parallelepipedum ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissum passim fissuris rimisque laesum (42) x (119) x (45). Litt. affabre insculptae 13,5. Rep. Norcia inter a. 1912 et 1913 effossionibus institutis in crypta basilicae S. Benedicti. Ibidem est usui columnae, ubi a. 2007 contuli.

- - - - - -? [A]ufidia Q(uinti) f(ilia) [- - -?] [P]e(tro) Iventi(us) [- - -] - - - - - -?

- - - - - -? [-?] Autro[- - -] Pomp[- - -] Q(uint-) Pompo[- - -].

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER Im. phot. a D. Coccia sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 89–90 cum im. phot. fig. 46 (AE 1988, 476); iid., Suppl. It. 13, 1996, 110 n. 43 cum im. phot. – Cf. L. Gasperini, in Atti Roma I 408; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 205; eosd., Ager Nursinus 200; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 12; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 75. 131; eosd., Epigraphica 83, 2021, 172. Puncta distingui nequeunt. 1 de nomine gentilicio Autronii fortasse agitur (de nomine vide D. Manacorda, in Museo 208; etiam cf. infra ad tit. n. 8536 olim n. 4613, ubi reperies nomen quod terminatur in [- - -]tronius fortasse autem supplendum [Pe]tronius potius quam [Au]tronius). Nota, ut me certiorem Cordella fecit, haud longe a vico Villa S. Silvestro (Cascia) vicum Trognano (< *Autronianum?) exstare. – 2–3 videtur fuisse nomen Pomponii; Caius Pomponius quidam tit. n. 4541 nominatur (de nomine gentilicio Pomponii in tit. Nursinis memorato etiam vide Antolini, Iscrizioni 225). Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 8486 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et ab utroque latere fracta, in fronte levigata, a tergo rudis (37) x (44) x 23. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars infra tantum servatur. Litt. 5,5/4,5. Rep. a. 1984 Norcia operibus ad murum quendam gentis Altavilla iuxta viam dei Priori situm evertendum institutis. Nunc servatur extra Norcia in aedibus privatis. Accessui autem clausam descripsi quatenus potui a. 2011 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

- - - - - -? [- - -] l(ibert-) Bar[..], [- - -] l(iberta) Martha [- - -]nia Sp(uri) f(ilia) Prim[a]. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 87–88 cum im. phot. fig. 44 (etiam cf. p. 60) (AE 1988, 474); iid., Suppl. It. 13, 1996, 150–151 n. 98 cum im. phot. – Cf. H. Solin, Arctos 23, 1989, 203 (= eund., Analecta epigraphica 321); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 85. 131; eosd., Epigraphica 83, 2021, 174. Puncta triangularia. Supplementa incerta. – 1 agitur de cognomine Barna potius quam Barba, ex eo, quod ut est suspicatus Solin in v. 2 laudatur cognomen Martha (de quo vide eund., in ANRW II 29, 2, 1983, 678. 730. 743. 750. 751). – 3 Prim[- - -] Criniti; spatio autem lacunae melius perpenso, Prim[a] potius quam Prim[illa] mihi videtur supplementum certum. De locutione Spurii filius, quae redit tit. n. 4565. 8545, in primis vide W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Pan-

2319

TITVLI NOVI ciera, in L’Onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167–171; Nowak, Illegittimità passim. Forma litterarum ad saec. I labens p. C. n. adducit. 8487 (= 411*) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata (50) x (79) x ?. Litt. 11,5. Rep. circ. saec. XVII medio extra urbem Norcia in ecclesia S. Scholasticae. Ibidem in lucem rediit a. 1978 operibus ad ipsam ecclesiam restituendam factis muro cuidam interiori presbyterii affixa, ubi a. 2007 contuli.

[- - -? B]olani C(ai) f(ili) [- - -?] [- - -? B]olana T(iti) [f(ilia) - - -?]. Im. phot. a Cordella sumpta. Mommsen supra n. 411*; Ciucci, ms. III f. 20–21; PatriziForti, Memorie 70–71; Paris, ms. II p. 23–24; id., Norcia 56 ss.; ex titulo nuper in lucem prolato Cordella – Criniti, Iscrizioni 21–22. 78 cum im. phot. fig. 1; iid., Suppl. It. 13, 1996, 110–111 n. 44 cum im. phot. (AE 1996, 539). – Cf. Petrini – Cordella, Guida 101; G. Floridi, Floridiana, Guarcino (FR) 1980, 28; Marinucci de’ Reguardati, S. Benedetto 8; R. Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 37; eund., in Affreschi 64. 68 cum im. phot.; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 31. 85; H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund., Analecta epigraphica 321); Cordella, Norcia 107; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 170. 205. 209; Buonocore, in Varia epigraphica 118–119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276); R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 256. 263 (= eosd., Ager Nursinus 35. 43); eosd., in Cultus splendore 331–332 (= eosd., Ager Nursinus 131; etiam cf. p. 193. 200. 204); P. Camerieri, in Nursia e l’ager Nursinus 25–34; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 76. 113. 123. 135; R. Cordella, in Memorie sagre im. phot. fig. 15; eund., Ager Veleias 15, 13, 2020, 5. 19. 22. 24; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 172–173. Puncta triangularia sursum directa. OL. ANICI C. OL. ANIC. T Ciucci inde Ol(imbri) Anici(ani), C(ladi) Ol(imbri) Anic(iani) t(umulus?), quas coniecturas et solutiones Mommsen respuit et titulum inter falsos relegavit. – 1–2 [B]olani, [B]olana iam fortasse recte Solin, quamquam alia supplementa excludenda non sunt (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 278. 508). De raro nomine gentilicio Bolani vide O. Salomies, in Prosopographie und Sozialgeschichte 7 et A. Sartori, in Donna e lavoro 16 (etiam cf. supra ad tit. Albensem n. 7962). Forma litterarum ad alteram partem saec. I a. C. n. adducere potest.

TITVLI NOVI

2320

REGIO IV

8488 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, infra fracta, in fronte scalpro dentato dolata (34) x 32 x ?. Litt. dissimiles 4–3. Rep. nescio quando loco incerto (excludendum autem non est, quin titulus Romae detectus sit; vide Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 76). Iam pridie servatur muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Andreuzzi haud longe ab ecclesia S. Vito sitarum in vico Agriano, ubi a. 2007 contuli.

Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 68– 69 cum im. phot. fig. 39 (AE 1983, 294); iid., Suppl. It. 13, 1996, 112–113 n. 46 cum im. phot. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 70; R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 26; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 39. 56; Cordella, Norcia 81; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 205; eosd., Ager Nursinus 200; eosd., Sabina settentrionale 76. 130. Puncta triangularia. Nomen Caesiari aliunde ignotum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 40); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 76 non excludunt, quin errore lapicidae sit restituendum nomen Caesarii. + est hasta leviter tranverse redacta inde M fortasse fuit; inde illud PO+ vel POM ad cognomen potius quam ad tribum Pomptinam pertinere videtur (contra vide Forni, Tribù C255; Buonocore, in Tribù romane 37 adn. 64). Ex forma litterarum saec. I medio p. C. n. tribuerim.

5

P(ublius) Caesennius P(ubli) l(ibertus) Yppolitus, L(ucius) Nonius L(uci) l(ibertus) Phileros 7s8ib(i) et Cnaeae - - - - - -?

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 104–106 cum im. phot. fig. 54 (AE 1989, 210); iid., Suppl. It. 13, 1996, 111–112 n. 45 cum im. phot.; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 76 (etiam vide p. 132). – Cf. F. Schippa, Alta Valnerina 4, 1982, 3; H. Solin, Arctos 23, 1989, 203 (= eund., Analecta epigraphica 321–322). Puncta triangularia sursum directa. 2 Yppolitus pro Hippolitus. – 5 in. TIB legendum in lapide. – 5 ex. Cai7ae8 Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; Caienae AE; Cn(aeo) Fad[eno] Solin, Cnaeae fortasse recte Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. qui autem non excludit Calenae. Lectio autem incerta adhuc manet. Caesennios alios non invenies in tit. Nursinis. C. Nonius Tit(uli) f. quidam memoratur tit. n. 8526. Quominus ex litterarum forma saec. I medii p. C. n. esse possit, non excludo.

8490 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario infra et a dextra fractus, in fronte paululum levigatus, a tergo calce illitus (80) x 55 x 23. In parte superiore incisum est anaglyphum quoddam helicibus praeditum singulari artificio effectum (de forma vide tit. n. 8526. 8577; etiam cf. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 66. 120–121 cum im. phot. fig. 187–188). Litt. valde attritae 9. In lucem rediit a. 1986 posti usui ianuae casulae vulgo appellatae Campiana sitae prope Norcia in regione, q. d. Patìno, ubi a. 2007 contuli.

8489 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario a dextra fractum, in fronte paululum levigatum 45 x (132) x ?. Litt. affabre insculptae 8. Rep. nescio quando loco incerto. Iam inde ab a. 1920 circ. servatur Norcia muro cuidam exteriori affixum aedium gentis olim Battaglia nunc Moretti sitarum inter viam, q. d. Massimo d’Azeglio, et semitam qua ad Seminarium itur, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi. Q(uintus) Caesiarus T(iti) f(ilius) Po+[- - -]. Im. phot. a Cordella sumpta.

Fig. a

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2321

TITVLI NOVI

Fig. a

Fig. b

Fig. b

Ca(- - -) Caesio (vac.) T(iti) f(ilio).

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 97–99 cum im. del. fig. 14 et im. phot. fig. 49 (AE 1988, 478); iid., Suppl. It. 13, 1996, 113–114 n. 47 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 225 n. 203. – Cf. H. Solin, Arctos 23, 1989, 203 (= eund., Analecta epigraphica 321); L. Sensi, in Actes du Colloque Degrassi 401; Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 77. 131. Puncta triangularia sursum directa. – Litt. A cum hasta angulata loco hastae libratae; litt. S fere sinuosa. 1 quomodo praenomen, quod incipit cum Ca(- - -), recte sit solvendum, incertum: ex. gr. Ca(ius) i. e. Ga(ius) (in tit. Graecis reperies Ga); etiam cf. C. Letta, in Assisi e gli Umbri nell’antichità 323; parum probabile Ca(no) pro Ka(no) vel Ca(nus); de re universa vide Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. 114 et Salomies, Vornamen 124. Caesii alii fusius in tit. Nursinis nominantur (vide Cordella – Criniti, l. l.). Forma litterarum ad priorem partem saec. I a. C. n. saltem adducit. 8491 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario undique in usum posteriorem resectum, in fronte paululum levigatum (32) x (146) x 17. Litt. 7 (cave aetate posteriore post rationem nominis viri in v. 1 insculptam adiectas esse litteras, quae sequuntur, scil. T k T k FT k N). Fuit iam inde a saec. XVII medio posti usui ianuae aedium nunc gentis Cherubini sitarum in vico Maltignano iuxta viam Roma sub n. 16 et in lucem rediit a. 1980 operibus ad ipsas aedes restituendas factis, ubi a. 2007 contuli.

Fig. g

T(itus) Caesius T(iti) f(ilius), Propertia V(ibi) f(ilia).

Fig. a: Im. a Jacobilli del. Fig. b: Im. e Sordini repetita. Fig. g: Im. phot. a Cordella facta. Cesi, Eulogium; Jacobilli, ms. I f. 338; Franceschini, ms. I f. 7 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 366 cum mendis; G. Sordini, NS 1893, 372 n. 6 cum im.; Franceschini, Memorie storiche 23 n. XIV cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 69); Fabbi, Storia e arte 30 n. 24; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 157–158 cum im. phot. fig. 91 (AE 1989, 224); iid., Suppl. It. 13, 1996, 114–115 n. 48 cum im. phot.; iid., Sabina settentrionale 77 (etiam vide p. 132). – Cf. Morini, Cascia 181; L. Sensi, in Identità e civiltà dei Sabini 471; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 205; Stalinski, Ritrovamento 51. 53. 269; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; M. Bonamente, Boll. Dep. Umbria 109, 2012, 450; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 173. Puncta triangularia. 1 CESIVS Franceschini; a dextra Sordini enotavit litteras singulares fortasse adiectas hodie autem deperditas, scil. T k T k FT k N; Criniti, Epigraphica l. l. non excludit, quominus litterae T(itus) (Caesius) T(iti) f(ilius) T(iti) n(epos) sint solvendae (de nomine gentilicio ex praecedente repetendo omisso, spatio vacuo relicto, etiam vide ad tit. n. 4556. 4557. 4578. 4601. 4623. 8510). – 2 ex. v(ivi) f(ecerunt) parum probabile. De Caesiis in tit. Nursinis memoratis vide supra ad tit., qui praecedit. De nomine gentilicio Propertii vide G. Forni, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 40, 1986, 205–223 (ubi autem hic titulus

TITVLI NOVI

2322

REGIO IV

non recensetur); L. Sensi, in Epigrafia di confine 329–331, Bonamente, l. l. 445–462 et praesertim G. Bonamente – R. Cristofoli – C. Santini (Ed.), Properzio e l’età augustea: cultura, storia, arte. Proceedings of the Nineteenth International Conference on Propertius. Assisi – Perugia. 25–27 May 2012, Perugia 2014. De praenomine Vibii vide Salomies, Vornamen 96–97 et passim; É. Dupraz, in Prénoms 112–113. 122–123; Salomies, ibid. 37. Etiam vide ad tit. n. 4606. 8504. 8557. Ex forma litterarum monumentique saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 8492 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario undique fracta rep. saec. XVII medio “in campo Cassiano” (Cesi) apud fontem publicum vici Maltignano (Jacobilli). Iam inde a saec. XIX periisse videtur. Descripsi ut potui ex auctoribus antiquioribus a. 2008.

Fuit fere: - - - - - -? [-] Calfur[- - -] -----uxori [- - -] -----Im. del. e Cesi repetita. Cesi, Eulogium cum im. del.; Jacobilli, ms. I f. 338; Franceschini, ms. I f. 20 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 366 interpolans cum mendis; G. Sordini, NS 1893, 378 n. 31 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 67); Fabbi, Storia e arte 28 n. 16; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 115 n. 49 cum im. del. a Cesi sumpta (AE 1996, 540). – Cf. eosd., Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 135. 157; eosd., Epigraphica 62, 2000, 205; Stalinski, Ritrovamento 269; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 77. 135; eosd., Epigraphica 83, 2021, 173. CALPVRNIVS | CALPVRN . VXORI | VERIEN Fabbi, qui pendet ex Jacobilli. – 1 [-] Calfur[nius - - -] Cordella – Criniti. 1 ex. gr. Calfur[nius - - -] sub exemplo tit. huius Corporis XI 3045 vel etiam Calfur[ius - - -] sub exemplo tit. urbani huius Corporis VI 20712. De raro nec non controverso nomine Calfurnii (fortasse autem restituendum nomen Calpurnii) vide Schulze, Eigennamen 137–138. 206; etiam H. Solin, Arctos 47, 2013, 283 adn. 38. Incertum est, utrum hoc fragmentum idem ac fragmentum infra n. 8605 sit necne (de re universa vide Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. 173 ad n. 136). De aetate consilium capere noluerim. 8493 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra et infra fracta. Rep. videtur circ. a. 1984 in vico Capodelcolle d’Ancarano. Ubi extet, ignoratur. Descripsi quatenus potui a. 2011 e scheda Cordella – Criniti, qui usi sunt im. a viro quodam del. m. Mai. exeunte a. 1984 ipsis transmissa.

5

10

-----[- - -? Callir]hoe e[t S]uccesso nepoti[b(us)] dulcissimis et pientis[s]im[is], Phoebe avia et sibi et Simpl7e8x pater et MS[- - -] - - - - - -?

Im. del. e Cordella – Criniti repetita. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 109–111 cum im. del. fig. 15; iid., Suppl. It. 13, 1996, 158–159 n. 109 cum im. del. (AE 1996, 567); Gasperini, Spoletium – Nursia 219 n. 196. – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 87. 137. Supplementa Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. recepi. – 1–2 [- - -?] Callir|hoe Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. fortasse typothetae errore. – 2 [P]hoeb[o?], 3– 4 ne|poti, 10 Simplix id., in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni. Aviam alteram tit. n. 4561. 8522 invenies. Aetatis imperatoriae incertae. 8494 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario corona et crepidine undique prominentibus praeditus, in fronte magna ex parte foedatus undique levigatus 132 x 73 x 51. Litt. affabre insculptae 9–5,5 (nota adprecationem v. 1 in media corona insculptam esse). Rep. a. 1908 in vico Abeto haud longe a Preci. Ibidem servatur prope gradus ecclesiae S. Martino in platea q. d. A. Cesqui sitae, ubi a. 2007 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2323

TITVLI NOVI

- - - - - -? C. Carfa[nius - - -] Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 86 cum im. phot. fig. 43 (AE 1988, 473); iid., Suppl. It. 13, 1996, 116–117 n. 51 cum im. phot. – Cf. H. Solin, Arctos 23, 1989, 203 (= eund., Analecta epigraphica 321); Cordella, Norcia 91; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 77. 131. Punctum triangulare. C. Cari(us) A[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; Carfa[nius - - -] recte Solin (nomen gentilicium Carfanii rarissimum est: vide Solin – Salomies, Repertorium2 47). Litterae ad temporis spatium inter alteram partem saec. I a. C. n. et priorem partem saec. insequentis comprehensum adducunt.

D(is) M(anibus). Capiae Felicitati C(aius) Capius 5

Epitanus coniugi

8496 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra in formam trianguli rosa efficta praediti desinens, in fronte valde attrita, a tergo et infra scabra 118 x 60 x 27. Litt. impares et passim evanidae 6/5,5. Rep. circ. a. 1990 medio in vico Agriano prope Norcia sito in operibus ad pavimentum reficiendum ecclesiae Sancto Vito dicatae institutis. Ibidem exstat muro cuidam exteriori affixa, ubi a. 2012 contuli.

benemerenti et sibi. Im. phot. a Cordella sumpta. Sordini, ms. I n. 11; Fabbi, Preci 9–10 n. 2 cum im. phot.; Cordella – Criniti, Iscrizioni 104–105 cum im. phot. fig. 75 (AE 1983, 314); iid., Nuove iscrizioni 124–125; iid., Suppl. It. 13, 1996, 115–116 n. 50 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 179–180 n. 157. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 19 adn. 1; Angelini – Rota, Spoleto 232; Fabbi, Antichità 124; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 77. 130. Puncta triangularia. Alii Capii non redeunt in tota regione quarta. De rarissimo cognomine Epitani vide Criniti, l. l. Nomen gentilicium Epitani quoque notandum ex. gr. tit. huius Corporis vol. V 6792 (= Inscr. It. XI 2, 17) et XI 3970. Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. tribuo, cum quo tempore formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 8495 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte valde pessumdata nec non lichenibus deturpata in usum posteriorem undique recte scissa fortasse ad cippum pertinens (27) x (50,5) x circ. 26. Litt. affabre insculptae 9. In lucem rediit a. 1982 Norcia muro cuidam exteriori affixa portae, quae hodie dicitur Sancti Ioannis olim Porta Ancarano nuncupata, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

Fig. a

TITVLI NOVI

2324

REGIO IV sinistra et supra fractus, in summa fronte valde dolatus ita ut anaglypha omnia erasa sint (62) x (52) x circ. 28. Litt. affabre insculptae 5,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur inde a saec. XVII medio pro limine ianuae pone ecclesiam paroecialem S. Ioannis Baptistae in vico Giappiedi sitae iuxta antiquam viam, qua per vallem fluminis Nera ad Cascia itur, ubi a. 2002 contuli.

C(aio) Catìo T(iti) f(ilio) Qu[i(rina)] Chrysonì[co] -----Fig. b

5

[-] Ca[t]io Aulico Ma[ni]b(us) dato, Catia T(iti) f(ilia) Quinta mater p(osuit). Stat diu mesta.

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 151–154 n. 4 cum im. phot. fig. 8 et im. del. fig. 9 (AE 2000, 385); Buonocore, in Temptanda viast 19 n. 30*; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 93 (etiam vide p. 137. 138). – Cf. H. Solin, Arctos 37, 2003, 202 (AE 2003, 575); Cordella – Criniti, Ager Nursinus 203. Puncta triangularia sursum directa. Secunda litt. T v. 5 supra versum eminens. 1 Aufido Criniti, Aulico dubitanter Solin, quem non sine dubiis sequor. – 2 Ma[ni]bus Criniti. – 5 mesta pro maesta. Nomen gentilicium Catii redit tit. n. 4601b. 4627. 8497; de cognomine Quintae vide O. Salomies, in Roman Miscellany 90. De locutione Manibus dato (scil. “consegnato in braccio alla morte ed affidato agli dei Mani”) cf. ex. gr. data sum Diti tit. n. 1837 = CLE 960 = I2 1732 (cf. p. 1031) = ILLRP 985; VI 29856; stat diu reperies, si vis, apud Ov. met. 1,133, 3,549 et pont. 1,10,14; de re universa vide Cordella – Criniti, l. l. 154. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 8497 tit. sepulcralis Cippus ut videtur supra paululum fastigatus ex lapide calcario a dextra et infra in usum posteriorem recte scissus, a

Im. phot. a Cordella sumpta. Jacobilli, ms. I f. 339; Franceschini, ms. I f. 11 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 365 interpolans cum mendis; G. Sordini, NS 1893, 374 n. 15 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 17 n. VIII cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 6); Fabbi, Storia e arte 26 n. 8; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 155–156 cum im. phot. fig. 89 (AE 1989, 223); iid., Suppl. It. 13, 1996, 117–118 n. 52 cum im. phot. – Cf. Morini, Cascia 103; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; Stalinski, Ritrovamento 265; Forni, Tribù C712; Buonocore, in Tribù romane 37; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 5; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 29; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 78. 132. 154; eosd., Epigraphica 83, 2021, 173. Puncta triangularia. 1 CATIO Sordini, inde Fabbi; QVE Fabbi. – 2 CRISONI Franceschini et Fabbi, Chrysoni ceteri. Ex eo quod cognomen Chryson aliunde ignotum est, excludendum non est quin de cognomine Chrysonici (cf. ex. gr. tit. urbanos huius Corporis vol. VI 1424. 1623. 21334 ubi laudatur C. Mussius Chrysonicus) potius quam Chrysonis agatur. De nomine gentilicium Catii etiam vide supra ad tit. n. 4601. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8498 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique levigatus fissuris autem laesus 83 x 29 x 21. Litt. impares profunde insculptae 5/4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia pro posti dextro cellae vinariae aedium dominae Anna Ansuini sitarum in platea Nazario Sauro sub n. 10, ubi m. Oct. a. 2013 cum Romano Cordella contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2325

TITVLI NOVI Titum Caesium Felicionem tit. n. 4605, Titum Caesium Titi filium in tit n. 8491 et Ca(- - -) Caesium Titi filium quendam tit. n. 8490 quoque invenies; alia supplementa autem excludenda non sunt (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 265– 269); quomodo recte sit restituendum cognomen, quod incipit Cin[- - -], incertum (ex. gr. Cin[namis], Cin[namus], Cin[yra] et cet.: vide Solin – Salomies, Repertorium2 265–269. 314; Solin, Namenbuch2 1646). Forma litterarum et punctorum ad saec. I medium p. C. n. saltem adducit.

Sa(lvius), Q(uintus) Catunies T(iti) f(ilii). Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 19–20 n. [2] cum im. phot. fig. 6–7 et im. del fig. 8 (AE 2015, 372). – Cf. eosd., Epigraphica 83, 2021, 164. Puncta triangularia sursum directa. 1–2 Catunies pro Catunii (Lucii et Titi Catunii memorantur supra tit. n. 4565). Etiam cf. formam Modies pro Modii tit. Amiternini n. 4498. De praenomine Salvii vide infra ad tit. n. 8501. Ex litterarum forma et ex grammatica non excludo, quin saec. I in. a. C. n. esse quoque possit. 8499 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta ad monumentum sepulcrale pertinens in fronte valde adesa (39) x (46) x 36. Litt. 9. Rep. a. 1983 in vico Piediripa, qui 5 km a Norcia distat, prope marginem agri siti ad bivium viae Norcia – Cittareale. Inde ab a. 1988 periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2010 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

[- - -]sius T(iti) l(ibertus) Cin[- - -]. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 120 cum im. phot. fig. 23; iid., Suppl. It. 13, 1996, 152 n. 100 cum im. phot. (AE 1996, 561). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 149. 207; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 86. 136. Puncta triangularia sursum directa. Ci+[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni.

8500 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario undique fractum, in fronte rosis duabus inter triglypha ornatum, a tergo scabrum (61) x (71) x 45/18. Litt. affabre insculptae 12. Rep. Norcia ante a. 1975 in casula quadam postea solo aequata inter portam, q. d. Ascolana/Massari, et coenobium Virginis ab Angelo salutatae dictum sita. Servabatur Norcia inter reposita basilicae S. Benedicti, ubi a. 2002 contuli; nunc exstat in antiquario municipali (inv. n. 250404, ut tit. supra n. 8474) Criptoportico appellato sito prope portam Ascolana/Massari nuncupatam, ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. quoque sumpsi.

Q(uintus) Coran[ius - - -]. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 64 cum im. phot. fig. 33 (AE 1983, 293); iid., Suppl. It. 13, 1996, 118 n. 53 cum im. phot. – Cf. L’Umbria 255; Petrini – Cordella, Guida 34; R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 28; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 54–55; L. Sensi, in Actes du Colloque Degrassi 401; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 205; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam cf. p. 201); Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 78. 130. Punctum triangulare. Nomen Coranii, quamquam rarum, in tit. agri Nursini fusius memoratum, scil. n. 4568. 4610 (= 8501) (etiam vide tit. n. 4567). De nomine nunc vide M. J. Estarán Tolosa, Athenaeum 107. 2019, 399. Forma litterarum monumentique ad saec. I medium a. C. n. adducit. 8501 (= 4610) tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra et supra fracta vestigiis floralibus praedita (de quibus anaglyphis vide N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 193–194), in fronte perquam adesa (45) x (73) x (25). Litt. 10/8. In lucem rediit saec. XVII medio Norcia muro cuidam exteriori affixa ecclesiae Sancti Laurentii. Ibidem loco edito servatam contuli quatenus potui a. 2012.

TITVLI NOVI

2326

REGIO IV

Fig. b Sa(lvius) Coranius C(ai) f(ilius). Im. phot. a Cordella sumpta. Ciucci, ms. I f. 16; id., ms. II f. 54; id., ms. III f. 48; id., ms. IV f. 77; Mommsen supra n. 4610, qui pendet ex Ciucci, ms. I et II; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 10. 11; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica, l. l. 177–178 n. 25 cum im. phot. fig. 36 (etiam cf. p. 203. 210) (AE 2000, 397). – Cf. eosd., Iscrizioni 18; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 59 ad tit.; eosd., Ager Nursinus 195. 199. 204; eosd., Sabina settentrionale 101. 126. 138. Puncta triangularia sursum directa. M k COR k M | +VL k I Ciucci inde Mommsen addens “litteris insolitis”. Dedi talem qualem publici iuris Criniti fecit. De praenomine Salvii tit. Nursinis n. 4555. 4558. 4579 (= 8524). 4602. 4632. 8498. 8560 quoque memorato vide Salomies, Vornamen 88–90 et passim; eund., in Prénoms 33– 34. De nomine Coranii vide supra tit. praecedentem. Ex forma litterarum punctorumque non excludo, quominus saec. I medii a. C. n. esse possit (etiam nota virum cognomine carere). 8502 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra olim in formam fastigii desinens (etiam cf. formam tit. n. 8513. 8538), in fronte perquam fissuris rimisque laesa (40) x (138) x ? (olim 60 x 140 x 23). Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius partes infra et a dextra servantur. Litt. 11–6. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XX in. in lucem rediit Norcia muro cuidam exteriori affixa turris, q. d. Lu Tiraturu, extra portam vulgo Massari nuncupatam, ubi titulum quamquam calce magna ex parte illitum a. 2002 contuli et denuo m. Oct. a. 2013 recognovi et im. phot. quoque sumpsi.

Fig. a T(iti) Corani Sex(ti) f(ili) Nervae. Fig. a: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. del. e Lalli repetita.

Paris, ms. I n. 6; id., ms. II p. 30; Lalli, ms. sine nota folii cum im. del.; Cordella – Criniti, Iscrizioni 73–74 cum im. phot. fig. 45 (AE 1983, 296); iid., Suppl. It. 13, 1996, 119 n. 54 cum im. phot. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 74; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 57–58; Cordella, Norcia 88; Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 78. 130. Puncta triangularia sursum directa. De nomine gentilicio Coranii vide supra ad tit. n. 8500. Etiam vide supra ad tit. n. 4551. Ex litterarum punctorumque forma non excludo, quominus tit. saec. I ex. a. C. n. esse quoque possit (contra vide Cordella – Criniti, l. l., qui de saec. I p. C. n. opinantur). 8503 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte valde adesa, a tergo in usum posteriorem secta (38) x (17) x 10. Area titulo inscribendo destinata sulcis duobus ab utroque latere ad perpendiculum directis cincta. Litt. 3,5/3,2 (nota formam litt. E v. 1 minoris mensurae 1,2). Rep. Norcia a. 1981 in effossionibus institutis in crypta basilicae S. Benedicti. Ibidem servabatur inter reposita eiusdem basilicae, ubi a. 2002 contuli. Post motum terrae d. 30 m. Oct. a. 2016 exstat Spoleto inter reposita MiBACT q. d. Santo Chiodo, ubi Romano Cordella d. 17 m. Sept. a. 2020 titulum denuo recognovit et imaginem photographicam mihi comiter quoque dedit.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER [C]hrist`e´ Mari (scil. servae). Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 98 cum im. phot. fig. 88; G. Orioli, Ravenna. Studi e ricerche 1 (1994), 252–253 (AE 1994, 558); Cordella – Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 151 n. 99 cum im. phot. (AE 1996, 560); eosd., Sabina settentrionale 85–86 (etiam vide p. 134. 136). – Cf. K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 73; H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund., Analecta epigraphica 321); G. Orioli, in ephemeride La Voce [Perugia] 12 et 13, 1993, 20; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31); eosd., in Cultus splendore 331 (= eosd., Ager Nursinus 130; etiam cf. p. 202); eosd., Epigraphica 83, 2021, 174. Puncta in formam trianguli stilo exarata. 1 Christe pro Chreste. – 2 de nomine gentilicio Marii recte, ut opinor, iam cogitavit O. Salomies apud AE 1996 (de quo nomine vide supra ad tit. n. 4622); de cognomine Semitico Maris est suspicatus Criniti. – Orioli l. l. colligit titulum esse posse invocationem Christo Domino et Deo nostro factam. Mihi autem alia mens est (etiam vide AE, l. l.). Ex forma litterarum, quas autem non sine dubio antiquae mihi esse videntur, saec. IV p. C. n. tribuerim. 8504 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam adesa (15,5) x (31) x circ. 15. Litt. 8,5/7,5. In lucem rediit Norcia inter a. 1999 et 2000 in murum quendam exteriorem immissa sacrarii (Italice sagrestia) ecclesiae S. Maria Argentea sitae iuxta viam Solferino sub n. 9A, ubi m. Oct. a. 2013 contuli.

2327

TITVLI NOVI 8505 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam pessumdata (23) x (44) x ?. Litt. 4,5. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XVII servatur muro cuidam exteriori affixa molendini dello Schioppo vulgo nuncupati 1 km a Cascia distantis, ubi a. 2002 contuli.

- - - - - -? [- - -] 1mulieris2 l(ibertus) Dasius. Im. phot. a Cordella sumpta. Jacobilli, ms. I f. 338; Franceschini, ms. I f. 25 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 381 n. 45 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 200 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 161 cum im. phot. fig. 96; iid., Suppl. It. 13, 1996, 152–153 n. 101 cum im. phot. (AE 1996, 562). – Cf. Morini, Cascia 187; Stalinski, Ritrovamento 40. 264; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 86. 136. Puncta triangularia. S k L k DASIVS Franceschini. De cognomine originis Illyricae Dasii vide, inter al., Alföldy, Personennamen 185 (etiam cf. tit. huius regionis n. 3591 [vicus Fificulanus]. 4149 [Aequiculum]. n. 8300 [Amiternum]). Excludendum non est, quin saec. I p. C. n. esse possit. 8505a tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra rotundatus ex lapide calcario in usum posteriorem undique fractus, in fronte levigatus, a tergo paululum scaber (14,5) x (14) x 22. Litt. 5–4. In lucem rediit inter rudera oppidi Norcia postquam ager Nursinus d. 24 m. Aug. d. 26 et d. 30 m. Oct. a. 2016 ingentibus concussus motibus est. Usque ad m. Oct. a. 2016 servabatur Norcia inter reposita Soprintendenza Beni Archeologici dell’Umbria. Romano Cordella et Tiziana Biganti d. 22 m. Febr. et d. 20 m. Mai. a. 2019 titulum descripserunt Spoleto inter reposita MiBACT q. d. Santo Chiodo.

- - - - - -? Vi(b-) Da[- - -] - - - - - -? Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 20–21 n. [3] cum im. phot. fig. 9 (AE 2015, 373). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 164; eosd., in Varia epigraphica 208 cum im. phot. fig. 5; eosd., Epigraphica 83, 2021, 164. Puncta triangularia. De praenomine Vibii cf. Salomies, Vornamen 96–97; eund., in Prénoms 37. De nomine gentilicio Dasimii vel Dasumii cogitari potest. Ex litterarum forma aetati liberae reipublicae labenti vel paulo postea tribuerim.

Eleutheris filia de suo fec[it].

TITVLI NOVI

2328

Im. phot. a Cordella sumpta ope machinae computatoriae tractata. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 155–156 n. 2 cum im. phot. fig. 1. V. 3 punctum triangulare. Ex litterarum forma saec. I in. p. C. n. saltem tribuerim. 8506 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario ab utroque latere fractus undique fissuris rimisque valde pessumdatus, in fronte foramine quoque perterebratus corona crepidineque in fronte prominentibus praeditus 140 x (58) x (76). Litt. 8,8–5 (litt. adprecationis in media corona insculptae). Rep. saec. XIX in. prope agrum q. d. Casale Castellano haud longe ab Ocósce in usum aquarii adhibitus. Hodie servatur in aedibus domini Giulio Coppi in vico Colle d’Avèndita sitis, ubi a. 2002 contuli.

REGIO IV Suppl. It. 13, 1996, 119–120 n. 55 cum im. phot. – Cf. Morini, Cascia 87; Maturo, Cascia 161; L’Umbria 400; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; Buonocore, in Fides amicorum 103; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 78. 132. Puncta distingui nequeunt. Dedi talem qualem publici iuris Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. fecit. – Errores Franceschini, Sordini et Fabbi omisi. – 2 Enius pro Ennius. – 5–7 dulc[i - - -] | [- - -]V+ION[- - -] | [- - -]M + [- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni. Nomina gentilicia Ennii et Sulpicii non redeunt in aliis tit. Nursinis. Litterae ad saec. II ex. p. C n. adducunt, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 8507 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam adesa (36) x (26) x 25. Litt. 8–5,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Maltignano haud longe a Cascia muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Valentini, ubi m. Oct. a. 2013 contuli.

- - - - - -? C(ai-) [- - -], C(ai-) F[- - -], [- - -]+ana C(ai) [- - -] - - - - - -?

5

D(is) M(anibus). Enius Onesim[us] Sulpicia[e] [G]alati[ae] dulc[is][si]m[a]e c[o]niu[gi] [benemer]enti et sibi fecit.

Im. phot. a Cordella sumpta. Franceschini, ms. I f. 23 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 380 n. 37 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 200 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 31 n. 34; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 143–144 cum im. phot. 73. 76 (AE 1989, 219); iid.,

Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 21–22 n. [4] cum im. phot. fig. 10. – Cf. eosd., Epigraphica 83, 2021, 164. Puncta triangularia. 2 potius quam C(ai) f(il-). – 3 + vestigium litt. incertae (de litt. V Cordella – Criniti dubitanter cogitant); [f(ilia) vel l(iberta)] supplere potuissem. Quomodo ratio nominis recte supplenda, nescio. Forma litterarum ad saec. I in. p. C. n. adducit vel paulo antea. 8508 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique ut videtur fractus (80) x (68) x circ. 25. Inde a saec. XIX ex. fuit usui gradui altaris ecclesiae nunc dirutae S. Mariae vici Rocca Tervi prope Cascia siti, ubi inter a. 1892/93 Giuseppe Sordini enotavit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2007 ex scheda Sordini.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2329

TITVLI NOVI (30) x (156) x 53. Litt. affabre insculptae 10. Inde a saec. XIX servabatur in viridario quodam sito prope ecclesiam Matri Sanctae Dei dicatam haud longe a vico Colforcella in regione, q. d. Pacchiano, ubi inter a. 1892/93 Giuseppe Sordini enotavit. Nunc servatur in aedibus privatis sitis in regione La Reggia nuncupata haud longe a Cascia, ubi a. 2002 contuli.

[- - -?] Sex(ti) Furfani Sex(ti) l(iberti) ------

Fuit fortasse:

5

10

[C(aius) Fa]d[enus] C(ai) 7l8(ibertus) Fau[stus] C(aio) Faden[o - - -?] Fortuna[to], patri, patrono bene mer[en]ti, v(ixit) an(nis) LXXX, sibi et posteri[s]qe suis.

Im. e Sordini, NS, repetita. Sordini, ms. III 38 n. 46; id., NS 1893, 381 n. 46 cum im.; Franceschini, Memorie storiche 198 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 28 n. 17; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 121 n. 56 cum im. a Sordini deprompta (AE 1996, 541); V. Iorio, Salternum 18/19, 2007, 21 n. 3.3. – Cf. Morini, Cascia 116; Cordella – Criniti, Iscrizioni 104; eosd., Nuove iscrizioni 136; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 255; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 78. 135. Errores Sordini, Franceschini et Fabbi omisi. Sum secutus coniecturas a Criniti publici iuris factas. Qui titulum posuit fuisse videtur filius non legitimus idemque manumissus (de re universa vide Fabre, Libertus passim et J. F. Gardner, Phoenix 43, 1989, 236–257) ex viro quodam ad gentem Fadenam pertinente, qua de gente in tit. huius regionis memoratis vide supra ad tit. n. 8454 olim n. 4550. De iunctura pater patronus vide exempla a Gardner, l. l. 253–257 recensita, ad quae tit. urbanum huius Corporis vol. VI 10216 = ILS 6058 addere quoque potes nec non tit. huius Corporis vol. I2 3449b. Quin ex locutionibus adhibitis saec. I ex. p. C. n. sit, excludendum non est. 8509 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario a sinistra et infra ut videtur in usum posteriorem recte scissum undique levigatum, a dextra capitulo columnae foliis acanthi ornato praeditum

Im. phot. a Cordella sumpta. Franceschini, ms. I f. 14 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 375 n. 21 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 31 n. 28; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 150–151 cum im. phot. fig. 81; iid., Suppl. It. 13, 1996, 121–122 n. 57 cum im. phot. (AE 1996, 542); iid., Sabina settentrionale 78–79 (etiam vide p. 135). – Cf. Morini, Cascia 125; L’Umbria 331; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Epigraphica 62, 2000, 199. 206; Stalinski, Ritrovamento 49. 259; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201. Puncta triangularia. In tres versus Fabbi errore dividit. Furfanus redit supra ad tit. n. 8483 (nomen gentilicium Furfani / Furfanii tractavit A. Raggi, Epigraphica 81, 2019, 571–572). Si autem, ut Criniti, l. l. cogitavit, laudatur nomen Furfanius, ratio nominis casu nominativo quoque exarata potuisset, inde non excludo, quominus illa tamquam Sex(tus) Furfani(us) Sex(ti) l(ibertus) sit legenda (de nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555). Attamen in dubio maneo. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. vel paulo ante adducit. 8510 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa in fronte perquam adesa ad monumentum sepulcrale pertinens (65) x (170) x ?. Litt. affabre insculptae 14,5. Inde a saec. XX in. servabatur extra urbem Norcia muro cuidam exteriori affixa in ecclesia S. Scholasticae, ibidem in lucem rediit a. 1978 operibus ad ipsam ecclesiam restituendam factis muro cuidam interiori presbyterii affixa, ubi a. 2007 contuli.

Fig. a

TITVLI NOVI

2330

REGIO IV - - - - - -? [- - - G]reia T(iti) l(iberta), [- - -]us Q(uinti) [- - -], - - - - - -?

Fig. b L(ucius) Grai(us) Pe(tronis) f(ilius), L(ucius) (scil. Graius) L(uci) f(ilius) Pe(tronis) n(epos). Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Paris, ms. I n. 20; Sordini, ms. I n. 15; Cordella – Criniti, Iscrizioni 79 cum im. phot. fig. 51 (AE 1983, 301); iid., Suppl. It. 13, 1996, 122–123 n. 58 cum im. phot. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 101; Cordella, Spoletium 25/26, 1981, 36–37; eund., in Affreschi 64; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 61; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 256. 263 (= eosd., Ager Nursinus 35. 43); Stalinski, Ritrovamento 53; S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 12; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 79. 130. Puncta triangularia sursum directa. Dedi talem qualem publici iuris Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. fecit. – 1 L k GRAN k I Sordini; L(ucii) Graii L(ucii) f(ilii) Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 2 omisit Sordini; L[- - -]PE++[-1?-] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. Graii alii in tota regione quarta non laudantur (de nomine gentilicio ex praecedente repetendo omisso, spatio vacuo relicto, etiam vide ad tit. n. 4556. 4557. 4578. 4601. 4623. 8491). De nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555. De praenomine Petronis vide supra ad tit. n. 8484. Litterae ad saec. I medium a. C. n. vel paulo antea adducunt. 8511 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario supra a sinistra et infra fracta in fronte valde pessumdata a tergo scabra (37) x (66) x 48. Litt. 12–10. Rep. Norcia m. Iun. a. 2007 moenibus urbanis insertus prope portam delle Ceresce alias Ferrata alias Molara appellatam. Servabatur Norcia in museo La Castellina appellato, ubi m. Oct. a. 2013 contuli. Post motum terrae d. 30 m. Oct. a. 2016 translata est Spoleto inter reposita MiBACT q. d. Santo Chiodo, ubi Romano Cordella d. 17 m. Sept. a. 2020 titulum denuo recognovit et imaginem photographicam mihi comiter quoque dedit.

Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 22–23 n. [5] cum im. phot. fig. 11 (AE 2015, 374). – Cf. eosd., Epigraphica 83, 2021, 164. Puncta triangularia 2 [l(ibertus)] vel etiam [f(ilius)] suppleverim. De Greiis Nursinis vide ad tit. n. 4573. 8469. Ex forma litterarum primae aetati imperatoriae tribuerim. 8512 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte valde adesus (17) x (31) x 7/6 circ. Litt. 7. Rep. nescio quando loco incerto. Inde ab a. 1973 servatur muro cuidam exteriori affixus aedium gentis Ruggeri sitarum Norcia iuxta viam Forno Pubblico n. 4, ubi a. 2002 contuli.

- - - - - -? [- - -] Helen[- - -] 1Mani-2 Pacc[- - -] - - - - - -. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 96–97 cum im. phot. fig. 48 (AE 1988, 477); iid., Suppl. It. 13, 1996, 131–132 n. 71 cum im. phot. – Cf. L. Gasperini, in Atti Roma I 408; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 54; Sternini, Romanizzazione 37; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 80. 131. 2 punctum in formam trianguli redactum. Ratio nominis casu nom. vel dat. exarata. – 1 fortasse agitur de liberto vel liberta, de cuius cognomine, quod incipit cum Helen[- - -], vide Solin, Namenbuch2 1669–1670. – 2 nomen Paccii hic solum in regione Nursina memoratur (de nomine vide supra ad tit. n. 3739). Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. est tribuendus. 8513 tit. sepulcralis Fastigium cuspidatum tabulae ex lapide calcario (etiam cf. formam tit. n. 8502. 8538) supra et a dextra fractum, in media fronte rosa ornatum, a tergo paululum scabrum, 66 x 130 x 36. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta. Litt. exiles 8. Inde a saec. XVII ex. servabatur affixum posti usui fenestrae casulae cuiusdam dirutae sitae in platea appellata S. Eutizio in vico Alièna haud longe ab urbe Norcia; postquam terrae motus a. 1979 universam regionem vastavit, in ecclesiam S. Eutizio eiusdem vici translatum est, ubi a. 2007 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2331

TITVLI NOVI Paris, ms. III sine nota folii cum im. del.; inde R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 125 n. 61 cum im. del. a Paris deprompta (AE 1996, 543). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 54; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 79. 135. 1 supplevi non sine dubiis; [- - -]ODIG+V[- - -] Criniti. Nomina gentilicia, quae terminantur in [- - -]odius (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 231–232), non reperies in titulis Nursinis; inter quae vide Modium vel Clodium (de casu nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555). Nomen Holvieni redit in tit., qui praecedit. Primae aetatis imperatoriae esse videtur.

Holviena Tit(uli) f(ilia) Cluian(a), T(itus) Aelanius Q(uinti) f(ilius), Caesia Sex(ti) f(ilius) Ael(ani scil. uxor). Im. phot. a Cordella sumpta. Jacobilli, ms. I f. 431; Fabbi, Storia e arte 31 n. 33; R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 53–54; Cordella – Criniti, Iscrizioni 105 adn. 12 cum im. phot. fig. 77; iid., Nuove iscrizioni 107–108 cum im. phot. fig. 55–56 (AE 1988, 479); iid., Suppl. It. 13, 1996, 124 n. 60 cum im. phot. – Cf. Fabbi, Studio 12; L’Umbria 77; Petrini – Cordella, Guida 100; L. Sensi, in Actes du Colloque Degrassi 401; Cordella, Norcia 164; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202; Stalinski, Ritrovamento 53. 54; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 79. 131. Puncta in formam ancorae insculpta (etiam vide infra ad tit. n. 8517). Dedi talem qualem publici iuris Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. fecit, ubi varias lectiones priorum editorum reperies. De rarissimis nominibus Holvieni vel etiam Hulvieni et Aelani vide Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It.; Holvienus/Hulvienus redit tit. in regione Nursina repertis n. 4632. 8514. 8515; Aelanius fortasse tit. n. 8472 (etiam vide infra ad tit. n. 8517). De Caesiis Nursinis vide supra ad tit. n. 4561. De praenomine Tituli vide Salomies, Vornamen 93–94; eund., in Prénoms 35 (etiam vide ad tit. n. 4570. 4609. 8526. 8560). Ex litterarum monumentique forma fastigium ad saec. I medium p. C. n. tribuerim. 8514 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario undique fracta. Rep. incerto loco saec. XX in. Periisse videtur. Descripsi a. 2007 ex scheda Paris.

8515 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario undique fracta. In lucem rediit saec. XVII medio in vico Avèndita in confinio urbium Norcia et Cascia sito. Ubi exstet, nescio. Periisse videtur. Descripsi ex scheda Jacobilli.

Fuit fere: - - - - - -? [- H]ulvienus [- - -] [-] Titius Rufus - - - - - -? Im. a Jacobilli del. Jacobilli, ms. I f. 431 cum im. del.; inde Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 124 adn. 20; iid., Suppl. It. 13, 1996, 125 n. 62 cum im. del. a Jacobilli deprompta (AE 1996, 544). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 54; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 79. 135. 1 de raro nomine gentilicio Hulvieni potius quam Ulvieni vide supra ad tit. n. 8513. Nota eandem formam [- H]ulvienus memorari tit. n. 4632. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 8516 tit. sepulcralis Tabula, ut videtur, undique fracta a Ludovico Verucci, qui pendet ab Laerzio Cherubini, saec. XVII in. descripta Norcia in monasterio S. Benedicti, quod inde ab a. 1821 Episcopium fuit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2002 ex scheda Verucci a Cordella – Criniti publici iuris facta.

Fuit fere: - - - - - -? [- - -]odi(us) C(ai) f(ilius) V[- - -] [H]olvienae Q(uinti) [f(iliae)] - - - - - -? Im. a Paris del.

Fuit fere: - - - - - -? [- - - I]unio et Numer[io - - -] - - - - - -? Im. a Verucci del. Verucci, ms. f. 4 cum im. del.; inde Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 81; iid., Suppl. It. 13, 1996, 130 n. 68 cum

TITVLI NOVI

2332

REGIO IV

im. del. e Verucci repetita (AE 1996, 546). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 80. 136. Non sine dubiis titulum recepi. Cuius aetatis sit, non definio. 8517 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ex duabus partibus inter se coniunctis composita fissuris laesa, ab utroque latere imminuta, in fronte paululum levigata (42) x (61) x circ. 11. Litt. affabre insculptae 6,5–4 (nota v. 4 postea exaratum esse). A. 1983 in lucem rediit muro cuidam exteriori affixa casulae dirutae sitae in vico Alièna haud longe ab urbe Norcia. Nunc servatur in aedibus domini Giulio Coppi in vico Colle d’Avèndita, ubi a. 2007 contuli.

Fig. a

Fig. b

- - - - - -? T(itus) Literri(us) C(ai) f(ilius), Aelania Q(uinti) f(ilia), Varia Q(uinti) f(ilia), Q(uintus) Literri(us) T(iti) f(ilius).

Col. I:

Col. II:

[- - - - - -] [- - -] Macco [- - -] [- - -] [- - -]

- - - - - -? RA[- - -] CA[- - -] CV[- - -] +NA[- - -]

Sub columnis inscriptum: 5

+[- - -] L(uci) f(il-) [- - -].

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 108–109 cum im. phot. fig. 57 (AE 1988, 480); iid., Suppl. It. 13, 1996, 126–127 n. 64 cum im. phot. – Cf. Stalinski, Ritrovamento 52; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 80. 131. Puncta triangularia (v. 1–3) et in formam ancorae (v. 4; etiam cf. supra ad tit. n. 8513) insculpta. 2 Aelonia haud recte AE. Nota rarissimum nomen gentilicium Literrii (cf. Schulze, Eigennamen 181) in titulo Sorae reperto, scil. huius Corporis vol. X 5737, quoque memoratum. De Aelania vide supra ad tit. n. 8513. Alios Varios invenies tit. n. 4590. 4601 (etiam cf. tit. n. 8567). Ex litterarum forma et ex nominis ratione (de nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555) saec. I medio a. C. n. tribuerim.

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Cordella – Criniti, Iscrizioni 87–88 cum im. phot. fig. 62– 63; iid., Suppl. It. 13, 1996, 153 n. 102 cum im. phot. et del. (AE 1996, 563); Gasperini, Spoletium – Nursia 206 n. 183.4. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 88; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 66; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 86. 136. Puncta triangularia. ++ vestigia litt. incertarum. De cognomine Macci (etiam vide tit. n. 4148), quod ex Oscorum lingua fluxisset, vide ThLL VIII 1, col. 2; etiam cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 139 et G. Alföldy, in F. Heidermanns – H. Rix – E. Seebold (Ed.), Sprachen und Schriften des antiken Mittelmeerraums. Festschrift für Jürgen Untermann zum 65. Geburstag, Innsbruck 1993, 5. Contra vide Criniti, qui de nomine gentilicio putavit. Non excludo, quin saec. I in. p. C. n. esse possit.

8518 tit. sepulcralis Epistylium ad monumentum sepulcrale fortasse pertinens ex lapide calcario in media parte ad usum sarcophagi perterebratum cum inscriptionis detrimento undique fractum (61) x (222) x 40. Litt. in duabus columnis ordinatae profunde incisae 9,5/9. Rep. inter a. 1970/80 in operibus ad pavimentum silice sternendum presbyterii vetustae ecclesiae S. Salvatoris in vico Campi Basso sitae institutis. In eadem ecclesia servatur, ubi a. 2002 contuli.

8519 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra cymatio praedita undique laesa, infra fracta, in fronte et a tergo levigata (86) x 146 x 30. Litt. exiles nunc colore nigro repletae 12/10. Rep. circ. a. 1902 Casali di Legogne in praedio vulgo appellato Quattro Cascine ab urbe Norcia 2 km distante. Tabula, nunc Norcia servata, est usui limini aedium gentis Fraschetti iuxta viam Massimo d’Azeglio sitarum, ubi a. 2007 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2333

TITVLI NOVI

Fig. a

Fig. b Q(uinti) Maltini Q(uinti) l(iberti) Midae. H(oc) m(onumentum) h(eredem) n(on) s(equetur).

Fig. a

Fig. a: Im. del. e Persichetti repetita. Fig. b: Im. phot. a Cordella a. 1977 sumpta. N. Persichetti, NS 1902, 122 cum im. del.; Paris, ms. I n. 4; id., ms. II p. 30; id., ms. III sine nota folii; Lalli, ms. sine nota folii; Fabbi, Preci 10 n. 3; Cordella – Criniti, Iscrizioni 57– 58 cum im. phot. fig. 29 (AE 1983, 303); iid., Suppl. It. 13, 1996, 127–128 n. 65 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 226–227 n. 204. – Cf. R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 26; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 49–50; Golvers, Studie 83–84. 85; Cordella, Norcia 81; Stalinski, Ritrovamento 265; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 80. 130. Puncta triangularia. V. 1 in duos versus dividit Fabbi. De nomine gentilicio Maltinii etiam vide ad tit. n. 4576. 4577. 8434. 8520. Rarum est cognomen Mida(s) (vide ex. gr. Solin, Namenbuch2 546). De locutione v. 2, scil. h(oc) m(onumentum) h(eredem) n(on) s(equetur), vide García Valdecasas, La fórmula passim; Libitina passim. Ex litterarum forma saec. I medii p. C. n. esse quoque potest. 8520 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra in formam trianguli marginati desinens, in quo rosa efficta (de forma etiam vide ad tit. n. 8571), in fronte adesa, a dextra imminuta 92 x 53 x 25. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra, a sinistra et infra servantur. Litt. 5,5 (altera vocalis I v. 1 et litt. T v. 2 supra versum egedriens 7). Rep. nescio quando loco incerto nunc exstat Norcia in viridario aedium privatarum. Accessui clausam a. 2012 descripsi ut potui ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot. Maltìnia P(ubli) l(iberta) Daphine sibi et Secundioni et Anteroni s(ervis). Fig. a: Im. phot. ab A. Di Leo sumpta. Fig. b: Im. a Cordella del.

Fig. b

R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 160 n. 6 cum im. phot. fig. 12 et im. del. fig. 13 (AE 2000, 387). – Cf. H. Solin, Arctos 37, 2003, 202–203 (AE 2003, 576); Cordella – Criniti, Ager Nursinus 203; eosd., Sabina settentrionale 95. 138. Puncta triangularia esse videntur.

TITVLI NOVI 2 Daphinie Criniti, qui pendet e Di Leo; Daphine correxit Solin, fortasse recte, pro Daphne (etiam cf. infra tit. Reatinum n. 8686 et formam Dafine tit. CIN II 263–265 n. 124). In tit. Nursinis laudantur Titi et Quinti Maltinii (cf. tit. n. 4576–4577. 8434. 8519). Ex forma litterarum et monumenti saec. I p. C. n. esse potest.

2334

REGIO IV 8522 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam adesa nec non fissuris laesa, in usum posteriorem recte scissa (90) x (60) x circ. 23. Litt. magna ex parte evanidae 6/3. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in platea vici S. Pellegrino distantis 7 km a Norcia inserta in aquatione (Italice abbeveratoio) fontis publici. A. 2015 descripsi quatenus potui ex scheda et ad im. phot. Cordella – Criniti.

8521 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra semicirculatus, infra rudis, in area tituli caelo dolatus minus scaber nec non foramine rotundo perterebratus, a tergo impolitus 115 x 43 x 39. Litt. haud bene insculptae 6,5–5. Rep. saec. XIX Maltignano in cella vinaria aedium gentis Celi sitarum; ibidem servatur, ubi a. 2007 contuli.

G(aio) Mario C(ai) l(iberto) Auctus (!). Im. phot. a Cordella sumpta. Franceschini, ms. I f. 14 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 375 n. 20 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 19 n. IX cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 66); Fabbi, Storia e arte 25 n. 4; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 159–160 cum im. phot. fig. 95 (AE 1989, 225); iid., Suppl. It. 13, 1996, 128–129 n. 66 cum im. phot. – Cf. Morini, Cursula 21; eund., Cascia 181–182; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; H. Solin, Arctos 23, 1989, 204 (= eund., Analecta epigraphica 322); Stalinski, Ritrovamento 269; Haack, Prosopographie 33; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 80. 132. Puncta triangularia. 1 litt. singularem praenominis Cai in formam fere litt. G exaratam esse recognovi. – 2 Auctus esse videtur pro Aucto, quamquam excludendum non est, quin Auctus quidam titulum Caio Mario Cai liberto posuerit (etiam cf. AE, l. l.). Maria C. f. Maxima quaedam memoratur tit. n. 4622. Litterae et forma monumenti ad saec. I ex. a. C. n. adducunt.

- - - - - -? M[a]riae [- - -] denus Sim[- - -] patr(-), avia E[- - -] par(entibus) piis[simis] ------

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 33–34 n. [11] cum im. phot. fig. 19–21 (AE 2015, 379). – Cf. Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 541; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 165. Puncta triangularia. 1 C. [- - -], 2 [- - -]denus Cordella – Criniti; de nomine Audeni vel Fadeni vel etiam Tettideni ex. gr. cogitari potest, quae nomina in tit. regionis Nursinae invenies; Sim[plex] vel Sim[ilis] (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 404); attamen forma Sym[- - -] pro Sim[- - -] excludenda quoque non est. – 3 patr(i) vel patr(uo) aviae Cordella – Criniti. De Mariis Nursinis vide supra ad tit., qui praecedit. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2335

TITVLI NOVI

8523 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra, a sinistra infra fracta, in fronte levigata attamen fissuris undique laesa, a tergo rudis (70) x (43) x 25. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars superior periit, ? x 30. Litt. impares 4/3,5. Rep. a. 1970 in. in vico Casali di Legogne sito in regione inter septentriones et occasum solis spectante, quae circ. 5 km a Norcia distat, scil. iuxta callem, qua ad vicum Montebufo itur. Ibidem servatur prope ecclesiam agrestem S. Antonio dicatam, ubi a. 2002 contuli.

[T(itus)] Mentedius Sal(vi) f(ilius), Octavia P(ubli) f(ilia), [M]entedia T(iti) f(ilia), [Me]ntedia Doris.

5

-----[- - -]+lae [M]axsimus et Saturninus sorori 7p8ientissimae.

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 84–82 cum im. phot. fig. 59 (AE 1983, 307); iid., Suppl. It. 13, 1996, 153–154 n. 103 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 177–178 n. 155. – Cf. R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 55; Petrini – Cordella, Guida 88; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 65; eosd., Sabina settentrionale 86. 130. Puncta triangularia. 1 + est pes hastae rectae; [- - -]+[-]lae Criniti. – 2 Maxsimus pro Maximus. – 5 in. R pro P errore lapicidae. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8524 (= 4579) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique resecta, in fronte passim scalpro dentato dolata (58) x (155) x circ. 40. Litt. nunc colore nigro repletae affabre insculptae 9,5–8,5. In lucem denuo rediit a. 1908 circ. Campi Alto muro exteriori conversa affixa ecclesiae paroecialis S. Andreae dicatae. Ibidem servatur, ubi a. 2007 contuli.

Im. phot. a Cordella sumpta. Mommsen supra n. 4579, qui pendet e Forti, ms., i. e. Patrizi-Forti, Memorie; Paris, ms. I ad n. CIL; Sordini, ms. I n. 9; Lalli, ms. sine nota folii; Fabbi, Preci 10 n. 8 cum im. phot. (etiam cf. p. 59); Cordella – Criniti, Iscrizioni 40–41 cum im. phot. fig. 15; G. Alföldy, ZPE 77, 1989, 180 (AE 1989, 205); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 129–130 n. 67 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 216–217 n. 192. – Cf. G. Sordini, Boll. Arte 4, 1910, 5 adn. 1; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Fabbi, Storia dei Comuni I 749 im. phot. tantum; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 41–42. 62; H. Solin, Arctos 23, 1989, 200 (= eund., Analecta epigraphica 320); Cordella, Norcia 122; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202. 206. 209; L. Fiorini, Epigraphica 63, 2001, 225; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195. 201; eosd., Sabina settentrionale 80. 125. 132. Puncta triangularia sursum directa. Suppleverunt Alföldy et Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It., quos sequor. – AENTEDIAS k SAL k F | OCTAVIA k P k F | ENTEDIA | ENTEDIA k DOM Mommsen. – 1 M. ENTEDIVS, 5 ex. DOMV... Fabbi. – 4 ex. DOFI[-1?-]S Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; Doris iam recte Solin. Titus Mentedius Salvii filius uxorem duxit Octaviam Publii filiam, ex quibus nata est Mentedia scil. Titi filia; Mentedia Doris eorum liberta esse videtur. Nomen gentilicium Mentedii aliunde ignotum est; de nomine Hermentedii cogitaverunt Solin – Salomies, Repertorium2 92; etiam vide Kajava, l. l.; O. Salomies, Arctos 32, 1998, 293. De nomine gentilicio Octavii in tit. Nursinis memorato vide supra ad tit. n. 4580 (etiam cf. Antolini, Iscrizioni 225). De praenomine Salvii vide supra ad tit. n. 8501. Ex litterarum punctorumque forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 8525 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta in fronte passim fissuris laesa (108) x 50 x 25. Litt. impares fortasse retractatae 7,5. Rep. a. 1996 in operibus ad vaporem vel spiritum, q. d. metano, adducendum institutis extra Norcia in praedio domini Dino Franceschini sito in regione Capo dell’acqua vulgo nuncupato prope Campi Basso. Ibidem servatur in aedibus Franceschini. Accessui clausam descripsi quatenus potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

TITVLI NOVI

2336

REGIO IV

Fig. a

C(aio) Mito C(ai) Q(uinti) f(ilio) Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 168 n. 13 cum im. phot. fig. 22 (AE 2000, 394); iid., Sabina settentrionale 98 cum im. phot. fig. 51 (etiam vide p. 138). – Cf. eosd., Ager Nursinus 204; C. Cenati, Tyche 32, 2017, 292; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 172. Puncta nulla. Sequor Criniti, in Cordella – Criniti, Sabina settentrionale. – 1 Empto vel Em(p)to Criniti, in Cordella – Criniti, Epigraphica, quoque intellegunt (de rarissimo cognomine Empti vide Kajanto, Cognomina 351; Emtus quidam fortasse redit tit. urbano huius Corporis vol. VI 19597, quod cognomen attamen in Em[eri]tus emendandum esse videtur). Nomen gentilicium Miti aliunde ignotum. Tota res autem incerta manet. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 8526 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in formam cuspidis desinens supra et ab utroque latere fracta, passim levigata, in fronte perquam adesa (214) x 51/43 x 26/19,5. Litt. affabre insculptae 10. In parte superiore incisum est anaglyphum quoddam helicibus praeditum singulari artificio effectum (de forma vide tit. n. 8490. 8577; etiam cf. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 66. 120–121 cum im. phot. fig. 187–188). Rep. saec. XX ex. in agro quodam sito in regione, q. d. Grotti prope Norcia, iuxta viam, qua itur ad vicos Casciolino et S. Pellegrino. Ibidem servatur, ubi autem a. 2012 non repperi. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot. et del.

Fig. b C(aio) Nonio Tit(uli) f(ilio). Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 162 n. 7 cum im. phot. fig. 14–15 et im. del. fig. 16 (AE 2000, 388). – Cf. eosd., in Via Salaria II 94 (= eosd., Ager Nursinus 169); eosd., Ager Nursinus 203 cum im. phot. fig. 31; eosd., Sabina settentrionale 95. 138. Puncta triangularia. Vide Noniam C. f. tituli aetatis rei publicae labentis supra n. 4556; L. Nonius L. l. Phileros quidam laudatur tit. n. 8488. De praenomine Tituli vide supra ad tit. n. 8513. Ex litterarum monumentique forma saec. I medio a. C. n. tribuenda esse videtur (etiam nota virum cognomine adhuc carere). 8527 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam pessumdata (24,5) x (43) x circ. 24. Litt. impares 9– 6,5. Rep. nescio quando loco incerto. Est usui posti ianuae stabuli Casciano appellati, quod stabulum hodie est collegii Istituti Riuniti di Beneficenza siti in praedio Valle Sanaria, quod distat a Porta S. Giovanni urbis Norcia circ. 1 km, ubi a. 2012 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2337

Fig. a

TITVLI NOVI

- - - - - -? C(ai-) Nu[- - -] - - - - - -? Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 162–163 n. 8 cum im. phot. fig. 17 (AE 2000, 389). – Cf. eosd., Ager Nursinus 203; eosd., Sabina settentrionale 95. 138. Punctum triangulare sursum directum. Quomodo sit restituendum nomen gentilicium, incertum; in titulis regionis Nursinae laudantur Numerius (n. 8516) et Numisius (n. 8457). Forma litterarum et puncti ad priorem partem saec. I a. C. n. adducit.

Fig. b

------

8529 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique in usum posteriorem scissus nullo autem tituli detrimento in fronte et a tergo levigatus attamen fissuris laesus (45) x (50) x 30. Litt. affabre insculptae 7,5–4,5. Adolfo Morini a. 1911 titulum inspexit muro cuidam exteriori affixum ecclesiae nunc dirutae S. Pamphili sitae in fundo Padùle prope Cascia. Inde ab a. 1996 servatur in eadem regione humi iacens prope domum domini Antonio Palombi, ubi a. 2002 contuli.

NOVERC[- - -] po[- - -] - - - - - -?

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica, 62, 2000, 171–173 n. 17 cum im. phot. fig. 27 et im. del. fig. 28 (AE 2000, 396). – Cf. eosd., in Varia epigraphica 218 cum im. phot. fig. 10 (= eosd., Ager Nursinus 70 cum im. phot. fig. 30; etiam cf. p. 204); S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 12; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 100. 138. Puncta nulla. Litt. N dextrorsum inclinata; litt. R cum parte dextra inferiore angulata loco lineolae declivis. Supplementa incerta manent. – 1 noverc[a aut -ae - - -] vel Noverc[inius aut -inio]. – 2 po[suit] vel po[suerunt] Criniti. De noverca vel de rarissimo nomine gentilicio Novercinii vide Criniti, l. l. Attamen quid dicam, nescio. Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. tribuenda esse videtur. 8528 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus, in fronte perquam pessumdatus (30) x (40) x ?. Litt. profunde incisae circ. 10. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia muro cuidam interiori affixus camerae turris campanarum aedium municipalium sitarum in platea S. Benedetto, ubi a. 2012 contuli.

Fig. a

Fig. b C(aius) Obellius 1mulieris2 l(ibertus) Philocomus. Fig. a: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. e Morini repetita.

TITVLI NOVI

2338

REGIO IV

Morini, Cascia 185 cum im.; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 174–175 (AE 1989, 230); iid., Suppl. It. 13, 1996, 130–131 n. 69 cum im. e Morini repetita; iid., Epigraphica 62, 2000, 181 n. 27 cum im. phot. fig. 39 (cf. AE 2000, 399). – Cf. eosd., Ager Nursinus 204; eosd., Sabina settentrionale 80. 102. 133. 138. Puncta triangularia sursum directa. Formam Obelii invenies tit. n. 4535. Ex forma litterarum et punctorum saec. I medii p. C. n. saltem esse videtur vel paulo antea. Fig. b 8530 tit. sepulcralis Cippus ut videtur ex lapide Tiburtino supra et infra fractus. Litt. affabre insculptae. Rep. saec. XIX ex. in sepulcreto quodam ab urbe Cascia circ. 10 km distante sito inter meridiem et occasum solis haud longe a Monteleone di Spoleto. Periisse videtur. Descripsi a. 2002 ut potui ex scheda Morini a Cordella – Criniti publici iuris facta.

Fuit fere: - - - - - -? Q(uintus) Octavius - - - - - -? Im. e Morini repetita. Morini, Scoperta 11–12 cum im.; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 131 n. 70 cum im. e Morini repetita (AE 1996, 547). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 80. 136. De nomine gentilicio Octavii in tit. Nursinis memorato vide supra ad tit. n. 4580 (etiam cf. Antolini, Iscrizioni 225). Primae aetatis imperatoriae esse potest. 8531 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra fracta, supra et infra in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata autem passim dolata, a tergo paululum scabra (59) x (108) x 44. Litt. 11. Rep. nescio quando Norcia intus in ecclesia S. Francisco dicata. A. 1908 Giuseppe Sordini currenti oculo Norcia descripsit muro cuidam exteriori affixam in aedibus domini Giacomo Spanicciati in platea Garibaldi sitis. Nunc exstat Norcia in antiquario municipali Criptoportico appellato sito prope portam Ascolana/Massari vocatam sito (sine inv. n.), ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

Fig. a

C(ai-) Ofani[- - -] T(it-) Ancar[i- - - -] - - - - - -? Fig. a: Im. phot. a M. B. facta. Fig. b: Im. del. a Sordini deprompta. Sordini, ms. I n. 6; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 85 cum im. del. fig. 10 a Sordini sumpta (AE 1988, 472); iid., Suppl. It. 13, 1996, 102 n. 33 cum im. del. a Sordini deprompta; S. Fortunelli, Epigraphica 63, 2001, 226–227 n. 2 cum im. phot. fig. 2 (AE 2001, 903); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 73–74 (etiam vide p. 131. 138). – Cf. H. Solin, Arctos 23, 1989, 202 (= eund. Analecta epigraphica 321. 407); R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 205; Stalinski, Ritrovamento 53; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 200. 205. Puncta triangularia sursum directa. 1 recte Criniti, in Cordella – Criniti, Sabina settentrionale; Olan[i- - -] id., in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni et Fortunelli; de ratione nominis ad Caium Olanum quendam casu incerto exarata vel etiam ad Co7r8aniam, quod nomen supra ad tit. n. 8500–8502 redit, pertinente Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni et in Suppl. It. cogitabat; quin de Coiania agatur, non excludebant Solin – Salomies, Repertorium2 481–482. – 2 recte Cordella – Criniti, Sabina settentrionale; Anca[ri- - -] iid., Nuove iscrizioni et Fortunelli. Rationes nominum utrum casu nominativo an casu dativo positae sint, nescio. Nomen Ofanii tit. Peltuini repertis scil. n. 3479. 3494 quoque invenies (nomen Ofanii/Offani tractavit S. Greggi, Ann. Ass. Nomentana n. s. 2007, 64). De nomine Anc(h)arii vel Ankarii fusius in tit. Nursinis nominato vide Cordella – Criniti, Iscrizioni 32–33. Etiam vide tit. Amiterninos n. 4233. 8205. 8224. 8242. Ex forma litterarum et punctorum saec. I ex. a. C. n. saltem esse videtur. 8532 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario in fronte perquam adesum ab utroque latere et infra in usum posteriorem recte scissum (25) x (82) x circ. 10. Litt. 9. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixum casulae gentis Sarti sitae prope vicum Capodelcolle d’Ancarano appellato iuxta viam Rossini, ubi m. Oct. a. 2013 contuli.

[-] Opponi(us) Q(uinti) f(ilius) Tre[- - -] C(aius) T+++++[- - -] - - - - - -?

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2339

Im. phot. a. M. B. sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 23–25 n. [6] cum im. phot. fig. 12 (AE 2015, 375). – Cf. eosd., Epigraphica 83, 2021, 164. Puncta triangularia esse videntur. 1 ex. +R+ [- - -] Criniti. – 2 + vestigia litterarum incertarum. Nomen gentilicium Opponii hic solum in tota regione occurrit; vide Cordella – Criniti, l. l. 24–25 (de nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555). Saec. I ex. a. C. n. esse potest. 8533 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio triangulari acroteriis floralibus ornato praedita infra et a sinistra fracta undique levigata (93) x (177) x circ. 33. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta circ. 33 x 70; supra titulum asciam incisam reperies (de quo anaglypho praeter Lazzarini, Sepulcra familiaria passim et F. Fabbrini, Nuova Riv. Stor. 77, 1993, 117–123 vide M. G. Arrigoni Bertini, in Atti Roma I 629–637; eand., Simbolo passim; M. Mayer i Olivé, SEBarc 11, 2013, 15– 40). Litt. affabre insculptae 9–7. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XIX servabatur in murum quendam exteriorem immissa ecclesiae nunc dirutae S. Mariae vici Rocca Tervi; hodie exstat Cascia intus in ecclesia S. Francisco dicata, ubi a. 2002 contuli.

TITVLI NOVI Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Franceschini, ms. I f. 13 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 361 cum mendis; G. Sordini, NS 1893, 375 n. 19 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 198 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 117); Fabbi, Storia e arte 29 n. 19. 31 n. 31; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 162–164 cum im. del. fig. 21 et im. phot. fig. 98–99 (AE 1989, 226); iid., Suppl. It. 13, 1996, 154–155 n. 104 cum im. phot. et del.; Gasperini, Spoletium – Nursia 169–170 n. 142. – Cf. Morini, Cascia 116; Cordella – Criniti, Iscrizioni 106; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; Stalinski, Ritrovamento 255; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 86–87. 132; eosd., Epigraphica 83, 2021, 174. Puncta triangularia. Errores Franceschini et Fabbi omisi. – 3 [- - -]REN k SIBI SVIS k FEC Sordini. Rarum cognomen Pappi (cf. ex. gr. Solin, Namenbuch2 1030). De cognomine Epidorae vide H. Solin, in Instrumenta Inscripta V 382. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit. 8534 (= 4582) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa in fronte levigata (62) x (96) x ?. Litt. 11–10 [inter v. 2–3 inspicitur litt. A minoris mensurae 5 exarata, quae mea sententia ad probationem styli vel etiam ad emendationem aliquam referenda videtur; contra vide Cordella – Criniti, Suppl. It., qui de alia nominis ratione compendiis scripta, i. e. 9(Peducae)a (scil. St. f.)0, postea addita cogitant]. In lucem rediit a. 1979 Norcia dum collocatur in aliquo loco sedes novi aheni (Italice caldaia) Episcopii muro sinistro affixa basilicae S. Benedicto dicatae. Ibidem servabatur, ubi a. 2002 contuli; nunc exstat inter reposita pone basilicam ipsam sitis, ubi a. 2012 denuo recognovi.

Fig. a

Q(uintus) Peducaeu(s) St(ati) f(ilius), T(itus) Peducae(us) St(ati) f(ilius), Septumiena T(iti) f(ilia).

Fig. b [- - -]s Pappi l(ibertus) Papia, [- - -]a Q(uinti) l(iberta) Epidora, [- - - pa]rentib(us) suis fec(it) - - - - - -?

Im. phot. a Cordella sumpta. Ciucci, ms. III f. 44 n. 3; Mommsen supra n. 4582; Paris, ms. I ad n. CIL; Cordella – Criniti, Iscrizioni 42–44 cum im. phot. fig. 17; iid., Suppl. It. 13, 1996, 132–133 n. 72 cum im. phot. – Cf. Nicolet, L’ordre équestre 985 cum adn. 2; R. Syme, Historia 13, 1964, 121 (= eund., Roman Papers II, 599); M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 194; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 191; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239. 240; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 43; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206. 209; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253. 263 (= eosd., Ager Nursinus 31. 43); J. Linderski, JRA 13, 2000, 564 (= eund., Roman Questions II 418); Spadoni, I Sabini

TITVLI NOVI nell’antichità 82; Stalinski, Ritrovamento 49; A. Baroni, Ricerche sulle strutture agrarie dell’Alta Sabina tra Tardo Antico e Alto Medio Evo, Pisa – Trento 2002, 28; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 195. 201; eosd., Sabina settentrionale 80–81. 125. Puncta triangularia. Q k PEDVCAI k SE | T k PEDVCAI k S Mommsen, qui pendet e Ciucci. – Q(uintus) Peducai(us) St(atii) f(ilius) | T(itus) (scil. Peducaius Statii filius) Peducaea St(atii) f(ilia) | Septumiena T(iti) f(ilia) Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; Q. Peducaeu(s) St. f. | T. Peducae(us) St. f. | 9(Peducae)a (scil. St. f.)0 | Septumiena T. f. Cordella – Crinti, Suppl. It. De Peducaeis Nursinis vide Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 28–29; etiam cf. tit. urbanum huius Corporis vol. VI 23896, ubi laudantur T. Peducaeus T. f. Qui(rina) Florus et T. Peducaeus T. f. Qui(rina) Severus (vide Forni, Tribù P133–134). Septumieni alii non laudantur in tit. regionis Nursinae. De praenomine Statii fusius disseruit Salomies, Vornamen 90–91 et passim, eund., in Prénoms 34–35. Litterae et notae compendiariae ad saec. I medium a. C. n. sane adducunt.

2340

REGIO IV 8536 (= 4613) tit. sepulcralis Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se non coniunctis fere composita in fronte attrita. Excludendum non est, quin titulus in duabus columnis sit ordinatus. Frg. a: (60) x (64) x ?, frg. b: (60) x (60) x ?. Litt. bene insculptae 12. Rep. loco incerto nescio quando. Frg. a inde a saec. XVII in terra iacebat prope ecclesiam olim S. Salvatoris nunc S. Macarii sitam in regione, q. d. Quarantotto. Utraque pars servatur muro cuidam exteriori eiusdem ecclesiae affixa, ubi a. 2002 contuli.

8535 tit. sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino supra et ab utroque latere fracta, in fronte fissuris valde laesa (58) x (96) x 40. Litt. affabre insculptae 9. Inde a saec. XIX ex. servabatur extra urbem Norcia apud ecclesiam, q. d. Madonna di Cascia, in regione Case Sparse sub. n. 534 appellata, ubi in lucem a. 1975 denuo rediit; postquam terrae motus a. 1979 universam regionem vastavit, in casulam domini Giovanni Iucci translata est in regione Quarantotto nuncupata, ubi a. 2007 contuli.

Frg. a: [- Petr]onio Sex(ti) f(ilio) Ra[- - -] [- Pe]tronio Q(uinti) f(ilio) A[- - -], Petronia [- - -]. Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. I n. 17; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 77 cum im. phot. fig. 49 (AE 1983, 299); iid., Suppl. It. 13, 1996, 133–134 n. 73 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 195–196 n. 177. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 78; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 60– 61 cum im. phot. fig. 33; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43); Stalinski, Ritrovamento 50; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 81. 130. Puncta triangularia. 1 ex. RA[- - -] iam Lalli, R[- - -] Criniti. Quae cognatio inter duos Petronios fuerit, incertum est, inde praenominum supplementa non temptavi. Petronii fusius in tit. Nursinis memorantur (cf. tit. n. 4543. 4544. 4584. 4585. 8536 olim n. 4613. 8537). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.

[C(aius) Pe]tronius [C(ai) f(ilius) Qui(rina)] [- Petronius] C(ai) f(ilius) [Qui(rina)]. Frg. b: [C(aius) Petronius C(ai) f(ilius)] Qui(rina), [- - -]F.

Im. phot. a Cordella sumpta. Frg. a: Ciucci, ms. III f. 61; inde Mommsen supra n. 4613; Paris, ms. I ad n. CIL; id., ms. II p. 26; frg. a–b: Cordella – Criniti, Iscrizioni 54–55 cum im. phot. fig. 25–26; iid., Suppl. It. 13, 1996, 134–135 n. 74 cum im. phot. (AE 1996, 548). – Cf. Petrini – Cordella, Guida 103; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 203. 206. 210; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43); Stalinski, Ritrovamento 50; Forni, Tribù Y1103; R. Cordella – N. Criniti, in Via Salaria II 94 (= eosd., Ager Nursinus 169; etiam cf. p. 195. 201); Buonocore, in Tribù

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER romane 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 81. 126. 136. Frg. a: punctum triangulare. Supplementa non sine dubiis a Criniti recepi (attamen excludendum non est, quin de nomine Autronii quoque colligi potest sub exemplo tit. supra n. 8485). – Frg. a: [- - -]RONIVS Mommsen, qui pendet e Ciucci. – Frg. b: 2 quomodo lacuna sit supplenda, incertum; attamen potius quam de ratione nominis feminae cuiusdam, ut Criniti, de locutione ex testamento vario modo compendiis insculpta cogito, inde illud F solverim f(ecit) vel f(ecerunt); res autem incerta manet. Petronios alios fusius in tit. Nursinis invenies (vide supra ad tit. qui praecedit). Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. I medium a. C. n. et saec. I medium p. C. n. comprehenso tribui potest. 8537 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fissuris laesus, in cuius facie sursum directa recessus exstat, 63 x 54 x circ. 38. Litt. affabre insculptae 7,5–5,5. Rep. inter a. 1919/39 a domino M. Falconi in praedio, q. d. Funnu le Monache, sito in regione Capo del Campo appellata haud longe ab ecclesia S. Scholasticae. Servatur in vico Valcaldara in aedibus domini Falconi eiusdem iuxta viam Ermellino sub n. 7 sitis, ubi a. 2002 contuli.

2341

TITVLI NOVI Puncta triangularia esse videntur. – 1 litt. T supra versum eminens. Petronios alios fusius in tit. Nursinis invenies (vide supra ad tit. n. 8535). Nomen autem Volusii hic solum in tota regione Nursina occurrit. Marci Volusii in tit. Interpromii repertis, scil. n. 7061. 7085, memorantur. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 8538 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra cuspidata (etiam cf. formam tit. n. 8502. 8513), in angulo inferiore sinistro fracta, in fronte levigata, a tergo scabra 81 x 103 x 27. In fastigio rosa insculpta est. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 35,5 x 83. Litt. affabre insculptae 6,5–4 (in v. 1 prior vocalis I et litt. T vocabuli T(iti) maioris mensurae 7). Rep. d. 19 m. Oct. a. 2003 in regione Piano di S. Scolastica nuncupata prope bivium, qua itur ad Agriano. Servabatur Norcia inter reposita quaedam praefecturae antiquitatum regionis Umbriae. Descripsi a. 2013 quatenus potui ad im. phot. a Cordella mihi officiose missam. Post terrae motum d. 30 m. Oct. a. 2016 translata est Spoleto inter reposita MiBACT q. d. Santo Chiodo, ubi Cordella ipse d. 17 m. Sept. a. 2020 titulum denuo recognovit et imaginem photographicam mihi comiter quoque dedit.

T(ito) Pítuanio T(iti) l(iberto) Optato Gallus l(ibertus) et sibi.

Petroniae P(ubli) f(iliae) Volusia P(ubli) f(ilia) matri.

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 96 cum im. phot. fig. 74 (AE 1983, 312); iid., Suppl. It. 13, 1996, 135 n. 75 cum im. phot. – Cf. eosd., Nuove iscrizioni 71; Stalinski, Ritrovamento 50; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 81. 130; eosd., Epigraphica 83, 2021, 173.

Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 25–26 n. [7] cum im. phot. fig. 13 (AE 2015, 376). – Cf. eosd., Epigraphica 83, 2021, 164. Puncta triangularia. Lucios Pituanios reperies tit. Reatino n. 4694 saec. I ex. p. C. n. vel paulo postea (etiam cf. Spadoni Cerroni, Rieti 79–80). Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8539 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra et a tergo levigatus, infra rudis, in fronte passim fissuris laesus 99 x 45/44 x 20. Litt. 8. Repertus videtur nescio quando in regione La Città appellata prope vicum Campi Basso in agro ante ecclesiam Sancti Salvatoris sita. Servatur in eodem vico applicatus domui rusticae cuidam in via della Pace sitae, ubi a. 2002 contuli.

TITVLI NOVI

2342

REGIO IV

Fig. a

Plosurnia.

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 111–112 cum im. phot. fig. 58 (AE 1988, 481); iid., Suppl. It. 13, 1996, 136 n. 76 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 210–211 n. 187. – Cf. Stalinski, Ritrovamento 40; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 81. 131. Rarum nomen Plosurnii nempe Plausurnii (cf. Schulze, Eigennamen 211. 366), quod redire videtur tit. n. 4587 in eodem regione reperto. Ex forma litterarum non excludo, quominus prioris partis saec. I p. C. n. esse possit. 8540 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario convexa in fronte levigata, a tergo paululum scabra 77 x 106 (frons)/78 (post.) x 41/42. Litt. affabre insculptae 11–9. Cum litterae margine dextro sint persectae, lapidem in monumentum rotundum insertam ex duabus partibus inter se coniunctis saltem compositam fuisse constat. Rep. saec. XX ex. Norcia in operibus ad cryptoporticum detegendam institutis. Servatur in antiquario municipali, q. d. Criptoportico, sito prope portam Ascolana/Massari appellatam, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

L(ucius) Plotius L(uci) l(ibertus) A[- - -], Vedía 1mulieris2 l(iberta) Proto[genia] concubin[a].

Fig. a–b: Im. phot. a Cordella sumptae. Fig. g: Im. a Matilde Cante del.

Fig. b

Fig. g D. Manconi, in Via Salaria II 56 cum im. del. 13. 16–17 (AE 2008, 472); Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 106– 107 cum im. phot. fig. 58 (etiam vide p. 139). – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 202; C. Zaccagnino, in Umbria 158. Puncta triangularia. Supplevi versus concinne ordinatos. – 2 Proto[- - -], 3 concubina Manconi. Lucius Plotius Lucii libertus Suneros quidam laudatur tit. n. 4588. Vedios alios non reperies. De concubinis vide S. Treg-

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2343

giari, PBSR 49, 1981, 71–81, A. J. McGinn, TAPhA 121, 1991, 335–375, M. Tramunto, Arch. Ven. n. s. 5°, 206, 2008, 5–31 et eand., Concubini passim. Ex forma litterarum et monumenti saec. I medio p. C. n. tribuerim. 8541 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique levigata, in fronte autem perquam adesa in usum mensae altaris inde gradus ecclesiae paroecialis adhibita in fronte foramine 36 x 32 perterebrata (88) x (147) x 33. Litt. affabre insculptae 9–6. Rep. nescio quando loco incerto, servatur apud introitum ecclesiae S. Ilario in vico Chiavano sitae, ubi a. 2002 contuli.

Fig. a

TITVLI NOVI 14 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 24 n. XVI cum im. (= Documentazione Ritiana Antica III 70); Fabbi, Storia e arte 33; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 149–150 cum im. phot. fig. 80; iid., Suppl. It. 13, 1996, 136–137 n. 77 cum im. phot. et im. e Franceschini sumpta (AE 1996, 549); F. Diosono, in Villa S. Silvestro 131 n. 3 cum im. phot. – Cf. Morini, Cursula 172; L’Umbria 349; Cordella – Criniti, Iscrizioni 89. 103; L. Sensi, in Identità e civiltà dei Sabini 468; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 40. 257; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 81. 136; eosd., Epigraphica 83, 2021, 173. Puncta triangularia sursum directa. 1 POMPV tantum Fabbi; – 1 ex. Suro Franceschini. – 2 ex. tes[tame]nto Franceschini, -mto pro -nto apud Franceschini errore typothetae. Supplementum nomen Pompusii potius quam Pompuedii vel Pompullii certum, ex eo, quod tres litterae in lacuna exaratae esse videntur (nomen gentilicium in regione quarta apud Aequiculos inveniri potest: cf. tit. n. 4107. 8172 olim 4150, ubi laudatur Pompusia Caii filia Ennia Primilla quaedam); Pompu[edio] mavult Diosono. Ex locutione ex testamento (de qua vide supra ad tit. n. 8446) aetati Augusteae vel etiam priori parti saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori forma litterarum et punctorum certe congruit (de saec. I ex. a. C. n. cogitat Diosono). 8542 tit. sepulcralis

Fig. b

Pars superior cippi ex lapide calcario in fronte levigata supra in formam trianguli desinens (29) x (24) x ?. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta fuisse videtur. Litt. 5. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur saec. XIX ex. in murum quendam exteriorem immissa aedium gentis olim Mazzanti postea Conti in vico Maltignano sitarum. Inde ab a. 2002 exstat, ut me certiorem fecit Romano Cordella, muro cuidam exteriori affixa hortuli gentis Paoloni-Angelici siti in eodem vico. Descripsi a. 2011 e scheda Cordella – Criniti et ex im. phot.

Fig. g

C(aio) Pompu[sio] Q(uinti) f(ilio) Suro ex tes[tame]nto.

Fig. a: Im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita. Fig. b: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. g: Im. phot. a Diosono sumpta. Franceschini, ms. I f. 11 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 366 interpolans cum mendis; G. Sordini, NS 1893, 374 n.

Fig. a

TITVLI NOVI

2344

Fig. b [Dis] Manib(us) [sacr(um)] [- P]ontidi[- - -] -----Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Franceschini, ms. I f. 8 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 373 n. 9 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 198 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 165 n. 119, cum im. del. a Sordini sumpta; iid., Sabina settentrionale 88– 89 cum im. phot. fig. 48 et im. del. 49. – Cf. Morini, Cascia 181; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 135. 157; Stalinski, Ritrovamento 269; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 174. [- - -]MANTI | ANTII Franceschini. Supplevi non sine dubiis (ratio nominis utrum casu genetivo an dativo posita sit, nescio). – [Dis] Manib[us | - - -]ontid[i - - -] Criniti, qui de cognomine Frontis cogitavit. Nomen Pontidii in aliis tit. regionis Nursinae non redit; nomen Frontidii non reperies in titulis orbis Romani. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 8543 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata undique levigata, a dextra et infra fracta (35) x (44) x 25. Area titulo inscribendo destinata haud excavata tribus sulcis nunc colore nigro repletis cincta. Litt. affabre insculptae 6. Rep. nescio quando loco incerto. In lucem rediit saec. XX in. in murum quendam immissa cellae vinariae domini Pietro Berardi sitae in vico Savelli, qui distat 9 km a Norcia. Servatur muro cuidam exteriori affixa aedium domini G. Amici iuxta viam Paradiso eiusdem vici sitarum sub n. 27, ubi a. 2002 contuli.

Princi[pi] Sex(ti) Cae[si] -----Im. phot. a Cordella sumpta.

REGIO IV Paris, ms. I n. 1; id., Norcia 87; Diotallevi, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 94–95 cum im. phot. fig. 73; iid., Suppl. It. 13, 1996, 155–156 n. 105 cum im. phot. (AE 1996, 564). – Cf. N. Massenzi, Latina gens [Terra Sabina] 3/4, 1941, 88; L’Umbria 281; Petrini – Cordella, Guida 109; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 69–70; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; Stalinski, Ritrovamento 33; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 87. 136. Puncta distingui nequeunt. 1 Princeps Paris et Diotallevi, Princi[pi] iam recte Criniti. – 2 SAB[- - -], Paris et Diotallevi, Sex(ti) +++[- - -] Criniti; Cae[si] ego, attamen non sine dubiis (cf. tit. n. 8513, ubi memoratur Caesia Sexti filius Aelani uxor). Si recte sum interpretatus laudatur Princeps, qui fuit servus Sexti Caesii cuiusdam (nomen gentilicium Caesii tit. n. 4561. 4562. 4605. 8465. 8490. 8491. 8513 quoque reperies). Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8544 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta undique passim laesa (50) x (48) x circ. 15. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius partes ab utroque latere servantur, ? x 31. Litt. 5. Rep. saec. XX in. prope vicum Ocrìcchio, qui distat 5,68 km a Norcia. Inde ab anno 1977 servatur in eodem vico ante domum domini M. Micocci iuxta viam Caio Licinio sub n. 24 sitam, ubi a. 2002 contuli.

-----Priscae matri. Im. phot. a Cordella sumpta. G. Sordini, Boll. Reg. Dep. Umbria 13, 1907, 517 adn. 1; id., ms. I n. 13; Paris, ms. I n. 21–22; Cordella – Criniti, Iscrizioni 90 cum im. phot. fig. 68; iid., Nuove iscrizioni 67; iid., Suppl. It. 13, 1996, 156–157 n. 106 cum im. phot. (AE 1996, 565). – Cf. Angelini – Rota, Spoleto 33; L’Umbria 279; Petrini – Cordella, Guida 103–104; R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 38; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 87. 136. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8545 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra cuspidata in angulo superiore dextro fracta, in fronte levigata, a tergo scabra 83 x 66 x 26. In fastigio et in area marginata inter litteras D(is) et M(anibus) rosa insculpta est. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 47 x 44,5. Litt. 8–5. Rep. d. 19 m. Oct. a. 2003 in regione Piano di S. Scolastica nuncupata prope bivium, qua itur ad Agriano. Servabatur Norcia inter reposita quaedam praefecturae antiquitatum regionis Umbriae. Descripsi a. 2013 quatenus potui ad im. phot. a Cordella mihi officiose missam. Post

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2345

TITVLI NOVI

terrae motum d. 30 m. Oct. a. 2016 translata est Spoleto inter reposita MiBACT q. d. Santo Chiodo, ubi Cordella ipse d. 17 m. Sept. a. 2020 titulum denuo recognovit et imaginem photographicam mihi comiter quoque dedit.

D(is) M(anibus). T(ito) Pupio Sp(uri) f(ilio) Gemno. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 26–28 n. [8] cum im. phot. fig. 14 (AE 2015, 377). – Cf. Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 541; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 164. Puncta insculpta non esse videntur. 1 (Manibus) Cordella – Criniti typothetae errore (etiam cf. C. Cenati, Tyche 32, 2017, 292). Pupios alios in tit. Nursinis non inveni. De locutione Spurii filius vide supra ad tit. n. 8486. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis exarata congruit.

Sordini, ms. I n. 8; Paris, ms. I n. 18; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 96–97 cum im. phot. fig. 87 (AE 1983, 313); iid., Suppl. It. 13, 1996, 157 n. 107 cum im. phot. – Cf. eosd., Nuove iscrizioni 71. 73; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 87. 130. Puncta triangularia esse videntur. – 1, 5 + vestigia litt. incertarum; 4 litt. T supra versum eminens. Dedi eodem fere modo talem qualem Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. edidit. – 1 [- - -]+R+[- - -], 4 [- - -]ti com[pari] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. Quomodo sit restituendum cognomen incipiens cum Com[- - -], incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 316. 498). Litterarum forma ad saec. I p. C. n. adducit. 8547 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata undique valde pessumdata nec non fissuris laesa (70) x (51) x 49/39. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta cuius pars superior excidit ? x 34. Litt. 5,5–5. Rep. saec. XIX in. in puteo ecclesiae paroecialis S. Proculi vici Avèndita inter Cascia et Norcia sitae; postquam stela in aedes municipales urbis Cascia est translata, nunc servatur inter reposita ecclesiae S. Francisci destinatis ad museum lapidarium eiusdem urbis, ubi a. 2002 contuli.

8546 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus, in fronte levigatus autem perquam adesus, a tergo rudis (33) x (35) x 26. Litt. 6–5. Rep. Norcia circ. saec. XX in. in effossionibus ad murum externum diruendum ecclesiae S. Francisci institutis, in lucem denuo rediit a. 1981 in crypta basilicae S. Benedicti. Norcia servabatur inter reposita eiusdem basilicae, ubi a. 2002 contuli; nunc exstat in antiquario municipali, q. d. Criptoportico, sito prope portam Ascolana/ Massari appellatam (inv. n. 250409), ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. sumpsi.

5

- - - - - -? [- - -]AR+[- - -] [- - -]us 1mulieris2 l(ibertus) Pylad[es], [- - - a]e 1mulieris2 l(ibertae) Rufae, [- - -] T(iti) l(ibert-) Com[- - -], [- - -]C+[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a Cordella sumpta.

Fig. a

TITVLI NOVI

2346

REGIO IV

Fig. b

Fig. g - - - - - -? [- - -]rius P(ubli) f(ilius) Qui(rina) Rufus. Fig. a: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. e Sordini, NS, repetita. Fig. g: Im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita. Franceschini, ms. I f. 24 cum im. del.; Sordini, ms. III 37 n. 43; id., NS 1893, 381 n. 43 cum im.; Franceschini, Memorie storiche 17 n. VII cum im. (= Documentazione Ritiana Antica III 68); Fabbi, Storia e arte 26 n. 7; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 138–139 cum im. phot. fig. 69–70 (etiam cf. p. 55. 126); iid., Suppl. It. 13, 1996, 157–158 n. 108 cum im. phot. (AE 1996, 566); M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 31 n. 2 cum im. phot. – Cf. Morini, Cascia 143; L’Umbria 331; Cordella – Criniti, Iscrizioni 35. 48. 104; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 207; Stalinski, Ritrovamento 47. 253; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; Forni, Tribù Y523; Buonocore, in Tribù romane 37; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 5; eosd., Sabina settentrionale 87. 136. 154. Puncta distingui nequeunt. 1 [- - -]ENVS Franceschini, ms., ANIENVS id., Memorie storiche inde Fabbi; vestigium litterae S in initio v. Sordini fortasse enotavit, inde excludendum non est, quominus de nomine Sertorii agatur, attamen tota res incerta manet; cave in latere AE 1988, 485 [= R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 141 n. 83; eosd., Sabina settentrionale 83. 131; etiam cf. J. Linderski, JRA 13, 2000, 563 (= eund., Roman Questions II 416); Stalinski, Ritrovamento 47; R. Cordella, in Memorie sagre 116] rep. a. 1645 in praedio, q. d. Cervara, iuxta fluvium Nera prope vicum Castelvecchio Quintum Sertorium Rufum quendam laudari (etiam vide infra ad tit. n. 8553). De nominibus, quae terminantur in -rius, vide Solin – Salomies, Repertorium2 261–265. 495; ex. gr. spatio lacunae diligenter perpenso [Ruf]rius vel [Sat]rius vel [Va]rius vel sim. sub exemplo tit. Nursinorum restitui potest. – 2 T k F Sordini; QVE pro QVI Fabbi. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8548 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario in fronte perquam adesa, ab utroque latere et a sinistra fracta (63) x (65–40) x 40. Litt. 9. Rep. nescio quando fortasse in vico Palmaiolo haud longe a Cascia sito, nunc servatur in eodem vico apud ecclesiam S. Nicolao dicatam prope ecclesiam S. Maria de Fornacibus appellatam, ubi a. 2011 contuli.

-----[- - -]io Sa[- - -]. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 175 cum im. phot. fig. 106; iid., Suppl. It. 13, 1996, 137 n. 78 cum im. phot. (AE 1996, 550); iid., Sabina settentrionale 82 cum im. phot. fig. 47 (etiam vide p. 136). – Cf. L’Umbria 335; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Ager Veleias 5, 4, 2010, 4–5. Punctum triangulare. Quomodo ratio nominis recte sit restituenda, nescio. Sa[crum] vel Sa[ncto] vel Sa[nco] non excluderunt Cordella – Criniti, Ager Veleias, l. l. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8549 tit. sepulcralis Stela lapidis calcarii undique scabra, in angulo inferiore dextro fracta 99 x 47 x 13. Litt. 8. Rep. a. 1974 circ. in agro domini R. Naticchioni sito in praedio, q. d. Opaco, 2 km ab urbe Norcia distante. Periisse videtur. Descripsi a. 2011 ex scheda et ad im. del. Cordella – Criniti.

T(ito) Satriario. Im. a Cordella del. Cordella – Criniti, Iscrizioni 80–81 (AE 1983, 302); iid., Suppl. It. 13, 1996, 138 n. 79 cum im. del. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 78; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 62. 130; Stalinski, Ritrovamento 54; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 82. 130. Punctum triangulare sursum directum. Nomen gentilicium Satriarii aliunde ignotum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 163). Etiam vide tit. sequentem, ubi memoratur Satria Cai filia quaedam. Attamen non excludo quin tit. legendus sit T(iti) Satri Ario(nis) (cf. illud Panacio(nis) tit. n. 8331). Ex forma litterarum et punctorum, testibus Cordella – Criniti, saec. I medii a. C. n. esse videtur. 8550 tit. sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino in fronte passim deturpata, a tergo scabra 29 x 63 x 24. Litt. 9,5–6,5. Rep. videtur circ. a. 1950 in vico Todiano, ubi servatur in aedibus domini L. Procacci iuxta semitam dei Preci sub n. 39 sitis. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2347

TITVLI NOVI 8551 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta (18) x (23) x 16. Litt. 5. Rep. saec. XX in. extra Cascia in vico Coronella haud longe a coemeterio. Servatur in aedibus privatis sitis in eodem vico. Accessui clausam descripsi quatenus potui a. 2012 ex scheda et ad im. phot. Diosono.

Satria C(ai) f(ilia), C(aius) Sentius Q(uinti) f(ilius). Im. phot. a Cordella sumpta. Fabbi, Preci 10 n. 4 (etiam cf. p. 9); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 129–130 cum im. phot. fig. 66; iid., Suppl. It. 13, 1996, 138–139 n. 80 cum im. del. (AE 1996, 551); Gasperini, Spoletium – Nursia 183–184 n. 162. – Cf. L’Umbria 226; Cordella – Criniti, Iscrizioni 81. 105; eosd., Spoletium 33, 1988, 152; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 54; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; eosd., Sabina settentrionale 82. 136; eosd., Epigraphica 83, 2021, 173. Puncta triangularia. 2 in. C omisit Fabbi. Satrios alios in regione Nursina non reperies (cf. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 130; M. F. Petraccia, in Pluralidad e integración 58). In tit., qui praecedit, fortasse laudatur Titus Satriarius quidam. C. Sentius alter redit in tit. 8551. Forma litterarum ad saec. I a. C. n. medium adducit (etiam cave Satriam et Satrium cognomine carere). 8550a tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta rep. nescio quando loco incerto. In lucem rediit circ. a. 1930 muro cuidam inserta viridarii casulae olim gentis Massenzi sitae in vico Villa di Serravalle circ. km 3 prope Norcia. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2020 ex scheda Cordella – Criniti l. infra l., qui pendent ex Lalli.

Fuisse videtur: -----[- - -] Sat7ri8di T(iti) f(ili) [- - -] Sertoria [- - - Satri]diu[s] -----Im. a Lalli del. Lalli, Miscellanea n. 81; inde R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 161–162 n. 5A. – Cf. R. Cordella, in Petrini – Cordella, Guida 95; Cordella – Criniti, Iscrizioni 85; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 180 n. 153. Titum Satridium alium, quod nomen Cordella – Criniti recte restituerunt, habes tit. supra n. 4567, ubi Satridia quaedam memoratur. De nomine Sertorii vide infra ad tit. n. 8553. Attamen quoque non excludendum, quin Sa(lvius) Tadi(us) Ti(beri) [f(ilius)] | Sertoria [- - -] | [- - - Ta]diu[s - - -] | - - - - - - ? sit restituendum; certum autem consilium capere non possum, eo magis, quod nescio quid dicam de spatio lacunae. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur.

C(aio) Sen[- - -] Sen[- - -] fratr[i - - -] - - - - - -? Im. phot. a Diosono sumpta. F. Diosono, in Villa S. Silvestro 131 n. 4 cum im. phot.; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 82. 1 punctum triangulare. De nomine Sentii auctores cogitaverunt (Caium Sentium alterum in tit. n. 8550 invenies). Attamen de aliis nominibus gentiliciis, quae cum Sen[- - -] incipiunt, vide Solin – Salomies, Repertorium2 167. Ex forma litterarum saec. I ex. p. C. n. tribuerim. 8552 (= 4595) tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in fronte perquam adesus corona et crepidine prominentibus praeditus 121 x 54 x ?. Litt. impares nunc colore nigro repletae 7–4 (v. 1 in corona v. 2 in fascia superiore areae titulo inscribendo destinatae insculpti). Rep. a. 1756 extra Norcia in fundo, q. d. Quarantotto, una cum tit. n. 4566. 4605. Servatur in eodem fundo muro cuidam exteriori affixus a dextra portae ecclesiae S. Macario, ubi a. 2002 contuli.

TITVLI NOVI

5

10

2348 D(is) M[an(ibus)] sa[cr(um)]. T(ito) Septimio T(iti) li[b(erto)] Aeliano, vixit ann(os) XXV mens(es) VÍI dies 7X8X VI[I], Septimii Ca+[..]opus et Sucessa parent(es).

Im. phot. a Cordella sumpta. Mommsen supra n. 4595 cum alia bibliographia; Paris, ms. I ad n. 4595; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 49–51 cum im. phot. fig. 22; iid., Suppl. It. 13, 1996, 139–140 n. 81 cum im. phot. (AE 1996, 552). – Cf. L’Umbria 267; Petrini – Cordella, Guida 76; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 47; H. Solin, Arctos 23, 1989, 201–201 (= eund., Analecta epigraphica 320); R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 202. 206. 210; eosd., in Via Salaria II 94 (= eosd., Ager Nursinus 169); eosd., Ager Nursinus 195. 201; eosd., Sabina settentrionale 83. 126. 136. Puncta triangularia. – 9 + vestigium litt. incertae. Sequor Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. – 1 D k M Mommsen, qui pendet ex Oderici, Guarnieri et Galletti D(is) M(anibus) Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; D M [S] non excludit Solin. – 2 omisit Mommsen; [Suce]ssa [?] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 3 C k SEPTIMIO Mommsen; C(aio) Septimio Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 4 in. T k [F]I[L] Mommsen; T(iti) lib(erto) Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; T(iti) iam recte Salomies, Vornamen 234 adn. 219 et Solin. – 7 VIII k DIES k 7X8X Mommsen; VI[I]I dies 7X8X Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; CX pro XX. – 8 VI[I, S]eptimii Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 9 in. CALLIOPVS Mommsen; C[alli]opus Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; Ca[lo]pus vel Ca[no]pus Solin. – 10 in. [S]VCESSA Mommsen; [Suc]essa Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni; Sucessa pro Successa. Titum Septimium Blastum quendam tit. n. 4547 quoque invenies. Forma litterarum et monumenti ad saec. II p. C. n. adducit.

REGIO IV Q(uintus) Sertorius Q(uinti) [l(ibertus)] Eutichus, Sertoria Q(uinti) l(iberta) Antiopa. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 63–64 cum im. phot. fig. 32 (AE 1983, 292); iid., Suppl. It. 13, 1996, 140–141 n. 82 cum im. phot. – Cf. [S.N.A.] in ephemeride La Nazione [Umbria] d. 17 m. Sept. a. 1975; L’Umbria 255. 278; Petrini – Cordella, Guida 34. 103; N. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 29; R. Scuderi, Clio 19, 1983, 489; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 54–55; K. G. Rijkhoek, Studien zu Sertorius 123–83 v. Chr. (Habelts Dissertationsdrucke. Reihe Alte Geschichte), Bonn 1992, 23. 45 adn. 165; Konrad, Plutarch’s Sertorius 35; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 206; J. Linderski, JRA 13, 2000, 563 (= eund., Roman Questions II 416); Stalinski, Ritrovamento 47; C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 99; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; F. Coarelli, in Nursia e l’ager Nursinus 117; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 83. 129; eosd., Epigraphica 83, 2021, 174. Puncta triangularia. 1, 4 litt. T supra versum egrediens. – 2 Eutichus pro Eutychus. – 4 Antiope haud recte AE. Teste Plvt. Sert. 2,1 (scil. Koºnt} Sertwr\} gånov ün o_k 2shmætaton Jn pælei No]ssoiv tZv Sab\nwn) gens Sertoria ex Nursia oriunda fuisse videtur (praeter Schulten, RE II A 2, 1923, col. 1746–1754 Sertorius 3, vide Rijkhoek, l. l. passim; etiam cf. Taylor, Voting Districts 254 et Coarelli, l. l. 117– 118). Nihil impedit, quominus Eutychus et Antiopa progenies libertorum Sertorii illius fuerint; etiam vide S. M. Marengo, Studia Patavina 66, 2001, 8–9. Etiam cf. laterem Q. Sertorius Rufus signatum, de quo vide supra ad tit. n. 8547. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 8554 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte perquam pessumdatus (45) x (42) x circ. 20. Litt. 7–6. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixus domus olim gentis Pierantoni in vico Giappiedi sitae, ubi a. 2002 contuli.

8553 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata (de forma cf. D. Manacorda, in Museo 216) undique perquam adesa, in parte superiore levigata, infra rudis, a tergo paululum scabra 97 x 49 x 29. Litt. 5/4. Rep. casu et fortuito a. 1975 prope vicum Pòpoli in fundo Valle Noce nuncupato. Servabatur Norcia inter reposita basilicae S. Benedicto dicatae, ubi a. 2002 contuli, nunc exstat in antiquario municipali Criptoportico appellato sito prope portam Ascolana/Massari vocatam (inv. n. 250408), ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im. phot. sumpsi.

[-] Sillien7i8 C(ai) f(ili) Pilioni ara. Im. phot. a Cordella sumpta. Jacobilli, ms. I f. 339; Franceschini, ms. I f. 11 cum im. del.; Rocci, Istoria di Norcia 366 interpolans cum mendis; G. Sordini, NS 1893, 374 n. 16 cum im. del.; Franceschini, Memo-

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER rie storiche 199 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 31 n. 32; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 153. 156–157 cum im. phot. fig. 90; iid., Suppl. It. 13, 1996, 142 n. 84 cum im. phot. (AE 1996, 553). – Cf. Morini, Cascia 103; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 54. 265; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 5; eosd., Sabina settentrionale 83. 136; eosd., Epigraphica 83, 2021, 174. Puncta distingui nequeunt. 1 litt. L pro I, SILLIENI Sordini, SILLIEN Franceschini, SILLENI Fabbi. – 2 PHIONI Franceschini, ms., PILLIONO id., ed. – 3 ARA+ Sordini; ARA Franceschini et Fabbi; [- - -]ARA[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; ARA[- - -] id., in Cordella – Criniti, Suppl. It. Nomen Sillieni rarissimum; cognomen Pilionii aliunde ignotum esse videtur; attamen O. Salomies, Arctos 32, 1998, 221, non excludit, quominus de nomine gentilicio agatur in usum cognominis adhibito. De ara, i. e. sepulcrum, cf. Diz. epigr. I, Roma 1895 (1961), 601–603. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. esse videtur. 8555 tit. sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino 33 x 42 x ? (Sordini). Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XVII servabatur in vico Maltignano iuxta viam publicam (Jacobilli), postea saec. XIX ex. Sordini titulum recognovit in eodem vico muro cuidam exteriori affixum aedium gentis Mercuri. Periisse videtur. Descripsi a. 2011 a scheda Cordella – Criniti.

- - - - - -? Surillioni l(iberto) - - - - - -? Im. e Sordini, NS, repetita. Jacobilli, ms. I f. 338; G. Sordini, NS 1893, 382 n. 49 cum im.; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 159 n. 110 cum im. a Sordini sumpta (errore scr. Franceschini) (AE 1996, 568). – Cf. Morini, Cascia 182; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 137. 150. 157; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; Stalinski, Ritrovamento 41. 269; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 87. 137. In dubium maneo, utrum supra et infra aliquid ceciderit necne. 1 Surillioni pro Syrillioni (etiam cf. tit. Nursinos n. 4563 et n. 4588, ubi reperies formam Suneros). De raro cognomine Syrillionis cf. A. Holder, Sprachschatz II 1675; Alföldy, Personennamen 303; H. Solin, in L’Onomastique latine 135. Cuius aetatis sit, non definio. 8556 tit. sepulcralis Cippus undique passim laesus in fronte perquam adesus 44 x 44 x 22. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 35 x 38. Litt. 4. In lucem rediit a. 1977 in murum quendam immissus receptaculi redarum motoriarum (Italice autorimessa) domini A. Castelli iuxta viam S. Angelo sub n. 1, siti in vico S. Angelo d’Ancarano. Ibidem servatur, ubi a. 2002 contuli.

2349

TITVLI NOVI

T(iti) Tettìdeni T(iti) l(iberti) Sextionis. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 51. 82–83 cum im. phot. fig. 56 (AE 1983, 305); iid., Suppl. It. 13, 1996, 142–143 n. 85 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 217–218 n. 194. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 83; M. Kajava, Arctos 18, 1984, 192; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 64; Stalinski, Ritrovamento 51; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 83. 130. Puncta triangularia. 1 secunda litt. T vocabuli Tettideni, 2 litt. T supra versum egredientes (litt. S in fascia incisa). – 1 Tettidieni haud recte AE et Kajava. Forma nominis gentilicii Tettideni aliunde ignotum esse videtur (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 185; O. Salomies, in Voce concordi 641); attamen cf. supra tit. n. 4597. Ex forma litterarum non est cur excludam, quominus saec. II in. p. C. n. esse possit. 8557 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte fissuris laesa (65) x (145) x ?. Litt. affabre insculptae colore autem nigro retractatae 8,5–8. In margine superiore exaratae sunt fortasse saec. XV litterae singulares YHS i. e. IHSOUS. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia inde ab a. 1992 muro cuidam interiori inserta pilae ecclesiae Sancto Ioanni dicatae, ubi a. 2012 quatenus potui contuli.

P(ubli) Tettuleni V(ibi) 7l8(iberti) Pamphili, Rufrena 1mulieris2 l(iberta) Salvia. Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 163–164 n. 9 cum im. phot. fig. 18 (AE 2000, 390). – Cf. H. Solin, Arctos 37, 2003, 203 (AE 2003, 577); Cordella – Criniti, Ager Nursinus 204; eosd., Sabina settentrionale 97. 138; eosd., Epigraphica 83, 2021, 175.

TITVLI NOVI Puncta triangularia sursum directa etiam in fine v. 2 insculpta. 1 Vi(bi scil. liberti) Criniti (cf. supra ad tit. n. 4606), Vi(bi) Cordella – Criniti; V(ibi) 7l8(iberti) iam recte Solin, etiam cf. eund. in commentario apud AE 2000, 390 (de praenomine Vibii compendiis scripto V. cf. Salomies, Vornamen 96–97, eund., in Prénoms 37. Etiam vide supra ad tit. n. 8491); praenomen Vi(bi) redit tit. n. 8504 reperto Norcia in ecclesia cathedrali vulgo appellata S. Maria Argentea. Titus Tettulenus Titi libertus Vitulus quidam laudatur in tit., qui sequitur. Publii Tettuleni Mutinae quoque redeunt: vide D. Rigato, Atti Mem. Modena s. 11, 35, 2013, 275, quae coniecit Publios Tettulenos Nursinos nonnullos aetate Augusti Mutinam migravisse. Rufrenos alios in titulis huius regionis non invenies. Ex forma litterarum et punctorum saec. I ex. a. C. n. tribuerim.

2350

REGIO IV excavata cymatio inverso cincta esse videtur hodie autem magna ex parte decussa. Litt. impares 4,5–4 (litt. AE v. 3 minoris mensurae 3,5). Inde a saec. XX in. servabatur extra urbem Norcia muro cuidam exteriori affixa in ecclesia S. Scholasticae, ibidem in lucem rediit a. 1978 operibus ad ipsam ecclesiam restituendam factis, ubi a. 2007 contuli.

8558 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra cuspidata, infra fracta, in fronte passim deturpata (43) x (58) x 30. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars inferior non servatur. Litt. colore fusco retractatae 4. Rep. circ. a. 1990 extra Norcia in vico Campi Basso. Nunc servatur Visso in aedibus privatis. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

T(itus) Tettulenus T(iti) l(ibertus) Vitulus - - - - - -? Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 164–166 n. 10 cum im. phot. fig. 19 (AE 2000, 391). – Cf. eosd., in Cultus splendore 335 (= eosd., Ager Nursinus 134 cum im. phot. fig. 57; etiam cf. 204); eosd., Sabina settentrionale 138; eosd., Epigraphica 83, 2021, 175. Puncta distingui nequeunt. – 1 tertia litt. T supra versum egrediens. De rarissimo nomine gentilicio Tettuleni vide supra ad tit. n. 8557. De cognomine Vituli vide Kajanto, Cognomina 86. 329 et T. Ritti, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 21, 1977, 305–306. 398. Etiam cf. tit. Teatinum n. 6988, ubi memorantur cognomina Vituli et Armentarii. Ex litterarum forma non excludo, quin saec. I ex. p. C. n. esse possit. 8559 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario venis roseis perfuso in fronte valde pessumdata, supra et infra fracta, ab utroque latere imminuta (68) x (57) x ?. Area titulo inscribendo destinata

5

10

- - - - - -? Thymelo et Amando servis Verae familia urbana conservis b(ene) m(erentibus) Thymelicus pater filis carissimis faciundum cur[averunt].

Im. phot. a Cordella sumpta. Sordini, ms. I n. 14; Paris, ms. I n. 23; id., ms. II p. 30; Cordella – Criniti, Iscrizioni 78–79 cum im. phot. fig. 50 (AE 1983, 300); iid., Suppl. It. 13, 1996, 159–160 n. 111 cum im. phot. – Cf. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 36–37; eund., in Affreschi 64; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 61; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 256. 264 (= eosd., Ager Nursinus 35. 43); Stalinski, Ritrovamento 20; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 87. 130. Puncta nulla. Errores Sordini et Paris sprevi. – 11 faciundum pro faciendum. – 12 cur[avit] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER Rariora sunt cognomina Thymeli et Thymelici (cf. ex. gr. Solin, Namenbuch2 1253); etiam nota cognomen filii ab illo patris ductum esse: de re inversa, inter al., vide H. Thylander, Étude sur l’épigraphie latine. Dates des inscriptions, noms et dénomination latine, noms et origine des personnes (Skrifter utgivna av Svenska institutet i Rom. 8°, 5), Lund 1952, 110– 111. De familia urbana vide ThLL VI 1, col. 238–239 (cf. tit. n. VI 1747 = 41426. IX 825. XII 1025 = ILS 7366). Etiam cf. tit. Teatinum n. 3028, ubi laudatur familia rustica quaedam. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit.

2351

TITVLI NOVI 5. Rep. circ. a. 1990 casu et fortuito in praedio domini Fulvio Naticchioni extra Norcia sito. Nunc exstat Norcia in antiquario municipali, q. d. Criptoportico, sito prope portam Ascolana/Massari appellatam (inv. n. 250406), ubi m. Oct. a. 2013 denuo recognovi et im phot. quoque sumpsi.

8560 tit. sepulcralis Fuisse videtur cippus ex lapide calcario supra fractus. Litt. impares 8–7,3. Rep. a. 1889 muro cuidam exteriori affixus extra urbem Norcia in regione, q. d. Piano di Santa Scolastica dum in lucem detegitur sepulcrum saec. III ex. vel potius II in. a. C. n., ubi reperti sunt duo lecti ex osso nunc servati Romae in museo nationali Romano (nunc vide L. Costamagna, in Nursia e l’ager Nursinus 169–171). Periisse videtur. Descripsi a. 2011 ut potui ex scheda Pasqui et ad im. del.

Q(uintus) Titius Q(uinti) l(ibertus) Auctus, Tamudia Q(uinti) l(iberta) [Ph]ilomene,

Fuit fortasse: 5

------

[Q(uintus)] Titius Q(uinti) l(ibertus) ------

Sa(lvio) Titedieno Tit(uli) f(ilio). Im. e Pasqui repetita. A. Pasqui, Mon. Accad. Lincei 1, 1890, col. 233 cum im.; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 26–27 (etiam cf. p. 47. 64); iid., Suppl. It. 13, 1996, 143 n. 86 cum im. e Pasqui repetita (AE 1996, 554). – Cf. L’Umbria 267; Cordella – Criniti, Iscrizioni 50 adn. [8]. 51; C. Letta, Mon. Accad. Lincei s. Miscellanea 3, 3, 1984, col. 104; L. Sensi, Spoletium 31, 1986, 35 cum adn. 41; H. Solin, in Atti Roma I 389 n. 35; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 206; L. Fiorini, Epigraphica 63, 2001, 225; Stalinski, Ritrovamento 51; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; L. Costamagna, l. l. in Nursia e l’ager Nursinus, l. l. 63. 70– 71. 154–155; S. Ranucci, ibid. 100; S. Sisani, ibid. 12; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 83–84. 136. 1/2 Titidie|no Solin. Nomen gentilicium Titedieni aliunde ignotum esse videtur (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 489; O. Salomies, in Voce concordi 641); etiam cf. supra ad tit. n. 4597. De praenominibus Salvii et Tituli vide supra ad tit. n. 8501 et 8513. Ex nominis ratione nec non ex antiquitatum reliquiis in sepulcro inventis temporis spatio inter saec. II ex. a. C. n. et I in. comprehenso tribuerim. 8561 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario pseudocuspidata cum acroteriis floralibus infra fracta, in fronte valde laesa, a tergo levigata (62) x 70 x 21. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars inferior non servatur, ? x 55; in parte superiore effigitur rosa. Litt. valde attritae

Im. phot. a M. B. sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 166–167 n. 11 cum im. phot. fig. 20 (AE 2000, 392); M. Giuman, ibid. 63, 2001, 232–234 n. 6 cum im. phot. fig. 6 (AE 2001, 907); Cordella – Criniti, Ager Nursinus 204. 205; iid., Sabina settentrionale 97–98 (etiam vide p. 138). – Cf. eosd., Suppl. It. 13, 1996, 129. Supplevit Criniti praeter supplementum praenominis in lacuna v. 5, de quo vide Giuman. – 3 Mudia haud recte Giuman. – 4 [- - -]omene id., qui de supplementis ex. gr. [Er]omene vel [Soz]omene cogitat; [Ph]ilomene pro [Ph]ilumene. – 5 [Q. l.] errore AE 2001; [- -]atius inde [- C]atius non excludit quamquam dubitanter Criniti. Alios Titios in tit. Nursinis reperies ad tit. n. 4606 (vide Cordella – Criniti, Epigraphica, l. l. 166–167). Tamudia Marci filia Severa quaedam in tit. fortasse Amiternino n. 4200 quoque laudatur. Ex forma litterarum et monumenti saec. I medio p. C. n. saltem tribuerim. 8562 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio triangulari praedita, in quo anaglyphum quoddam florale incisum, in fronte passim fissuris laesa 136 x 77 x 28 circ. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 70 x 56 circ. Litt. exiles et impares 8/7. Rep. saec. XIX in fundo Sottocolle vulgo dicto haud longe ab ecclesia paroeciali S. Felicis in vico Colle d’Avèndita inter Cascia et Norcia sito. Servatur in eodem vico muro cuidam exteriori affixa in aedibus gentis Nardi, ubi a. 2002 contuli.

TITVLI NOVI

2352

REGIO IV

Im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita. Franceschini, ms. I f. 9 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 373 n. 12 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 30 n. 25; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 144–145 n. 88 cum im. del. a Franceschini sumpta (AE 1996, 556). – Cf. Morini, Cascia 179; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 137. 157; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 198. 269; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 84. 136. Supplevit Criniti, quem sequor. – [V]eturius esse quoque potest. Nomen Titurii fortasse redit tit. n. 8463. Non excludo, quominus saec. I p. C. n. saltem esse possit.

C(aius) Tittidienus P(ubli) f(ilius) Qui(rina). Im. phot. a Cordella sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 344.VW.83). G. Sordini, NS 1893, 382 n. 50 cum im. del.; Fabbi, Storia e arte 31 n. 27; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 151–152 cum im. phot. fig. 82 (cf. p. 47. 64); iid., Suppl. It. 13, 1996, 144 n. 87 cum im. phot. (AE 1996, 555). – Cf. Morini, Cascia 141–142; Fabbi, Studio 12; L’Umbria 330; Cordella – Criniti, Iscrizioni 51. 104; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 41 cum im. phot. fig. 23; R. Cordella – N. Criniti, Spoletium 33, 1988, 14; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; Stalinski, Ritrovamento 51; Forni, Tribù T234; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 201; Buonocore, in Tribù romane 37; R. Cordella – N. Criniti, Ager Veleias 5, 4, 2010, 5; M. C. Spadoni, in Museo Palazzo Santi 29; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 84. 136. 154. Puncta triangularia. 1 TITTkIDIENVS Sordini, TIDIENVS Fabbi. Nomen Tittidieni rarum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 188; O. Salomies, in Voce concordi 641). Usque ad hoc tempus mentio tribus Quirinae memorata in titulis huius regionis Nursinae antiquissima esse videtur (etiam cf. tit. urbanum a. 197 p. C. n. VI 32521) Ex forma litterarum et ex eo, quod Caius Tittidienus cognomine caret, alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 8563 tit. sepulcralis Cippus ut videtur a sinistra et infra fractus rep. nescio quando loco incerto. Saec. XIX in. titulum in usum posteriorem adhibitum sedili usui aediculae S. Fortunati olim sitae in vico Maltignano Marco Franceschini enotavit. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2011 ex scheda Franceschini et ad im. del. Fuit fortasse: [- T]iturius 1mulieris2 l(ibertus) Nestor - - - - - -?

8564 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio triangulari cum acroteriis praedita, in quo effigitur anaglyphum rosae male incisae, in fronte passim fissuris laesa, infra autem perterebrata 87 x 60 x 15. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata cymatio inverso cincta 63 x 47. Litt. exiles et impares 7–4 (litt. O v. 2 minoris mensurae 3,5). Rep. a. 1863 haud longe a Cascia. Postquam muro cuidam exteriori affixa est putei, q. d. pozzuolo delle Canale, domini Pietro Marinelli in fundo Tintarella prope rivum Corno siti, dominus Giovanni Battista Romoli a. 1889 Giuseppe Sordini titulum denuntiavit, inde ab a. 1926 servatur in museo nationali urbis Spoleto, ubi a. 2002 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

5

L(ucio) Turpilio 1mulieris2 lib(erto) Probo P(ublius) Petilius Homerus patri. D(is) M(anibus).

Im. phot. a Cordella sumpta. G. Sordini, NS 1893, 382 n. 48 cum im. del.; A. Rambaldi Spoletium 12, 1966, 28 ad n. 5 (AE 1983, 360); Fabbi, Storia e arte 30 n. 21; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 147– 149 cum im. phot. fig. 79 (etiam cf. p. 54) (AE 1989, 221); iid., Suppl. It. 13, 1996, 145–146 n. 89 cum im. phot.; iid., Sabina settentrionale 84 (etiam vide p. 130. 132). – Cf. Morini, Cascia 38–39; Angelini Rota, Spoleto 34; Cordella – Criniti, Iscrizioni 104; H. Solin, Arctos 23, 1989, 203–204 (= eund., Analecta epigraphica 322); Stalinski, Ritrovamento 53. 255; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; Brancato, Repertorium II 98. Puncta triangularia vel in formam virgulae acclivis insculpta. 2 D. LIB. Fabbi. – 3 PETILLVS Sordini, Fabbi et Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; Petilius iam recte Solin. – 4 omisit, 6 S. M. Fabbi. De nomine gentilicio Turpilii vide supra ad tit. n. 4548. – Cf. supra tit. n. 8454 olim n. 4550, ubi invenies nomen Petilleni (etiam vide tit. n. 4740. 4829. 4866). Forma litterarum ad saec. II ex. p. C. n. vel paulo postea adducit, cui tempori locutio postea addita D(is) M(anibus) compendiis exarata congruit. 8565 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio triangulari excavato cum anaglypho rosae praedita, in quo protome defunctae sculpta fuit, in fronte valde deturpata, ex eo, quod in usum posteriorem pro limine domus cuiusdam adhibita erat, 112 x (65) x 30. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata supra et ab utroque latere cymatio inverso cincta 32 x 52. Litt. affabre insculptae autem impares 5–4 [litt. EC vocabuli fec(it) v. 4 minoris mensurae circ. 2]. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur muro cuidam exteriori affixa sito prope ecclesiam paroecialem S. Iohannis Baptistae in vico Giappiedi iuxta antiquam viam, qua per vallem fluminis Nera ad Cascia itur, ubi a. 2002 contuli.

2353

TITVLI NOVI Turpili[ae -] f(iliae) matri L(ucius) Allìdius Sex(ti) f(ilius) f`ec´(it).

Im. phot. a Cordella sumpta. Jacobilli, ms. I f. 339; Franceschini, ms. I f. 5 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 371 n. 3 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 20 n. X cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 69); Fabbi, Storia e arte 29 n. 20; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 154 cum im. phot. fig. 87 (etiam cf. p. 154) (AE 1989, 222); iid., Suppl. It. 13, 1996, 146–147 n. 90 cum im. phot. – Cf. Morini, Cascia 102; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; Stalinski, Ritrovamento 48. 53. 265; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 85. 132. Puncta triangularia. – Litt. L verborum Turpili[ae -] et Allìdius supra versum eminens. TVRPILIE | MATRI | L. ILLIDIVS | SEX. F. F. Fabbi. – 1 TVRPIL[- - -]F Sordini, TVRPILIE Franceschini; Turpili[ae -] recte Criniti. – 3 L k ELIDIVS Franceschini. De nomine gentilicio Turpilii vide supra ad tit. n. 4548. Tit. n. 4555 laudatur T. Alliedius Sal(vi scil. f.) Naso quidam. Ex forma litterarum et ex eo, quod Turpilia et Allidius cognomine carent, saec. I medio p. C. n. saltem tribuerim. 8566 tit. sepulcralis Pars epistylii ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte perquam pessumdata (35) x (120) x circ. 30. Litt. affabre insculptae autem nunc colore rubro repletae circ. 10. Rep. a. 1978 in vico S. Pellegrino qui distat 7 km a Norcia adhibita pro gradu domus gentis Simoni iuxta viam Marsala sub n. 25 sita. Ibidem servatur, ubi a. 2002 contuli.

C(aius) Valenus [- - -] - - - - - -? Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 92 cum im. phot. fig. 70 (AE 1983, 311); iid., Suppl. It. 13, 1996, 147 n. 91 cum im. phot. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 104; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 69; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 85. 130. Puncta triangularia. Nomen gentilicium Valeni aliunde ignotum (vide Solin – Salomies, Repertorium2 197, qui autem non excludunt, quin de nomine Vaieni agatur; etiam vide O. Salomies, Arctos 32, 1998, 223). Forma litterarum ad temporis spatium inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehensum adducit. 8566a tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario, q. d. caciolfa, supra et infra fracta, in fronte levigata (81) x 45 x 24. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 33 x 34. Litt. affabre insculptae 4–3. Stela, ut sane elicitur ex anaglyphis infra titulum effictis, redacta est ad formam portae duabus

TITVLI NOVI

2354

REGIO IV

columnis cum contignatione capitulo Corinthio superimpositis circumdatae, i. e. monumentum illud porta Ditis valvata nuncupatum, quod in regione Marsa fusius occurrit (vide supra ad tit. n. 3324). Servabatur affixa muro exteriori ecclesiae abatialis S. Eutizio in Valcastoriana, quae distat circ. km 3 a vico Preci, insculpta pone imaginem bovis evangelistae Lucae symboli. Ecclesia d. 30 m. Oct. a. 2016 ingentibus motibus concussa, translata est a. 2019 Spoleto inter reposita MiBACT q. d. Santo Chiodo, ubi Tiziana Biganti d. 29 m. Mai. a. 2019 titulum descripsit et me certiorem fecit. Romano Cordella d. 17 m. Sept. a. 2020 titulum una cum Nicola Bruni denuo recognovit et im. phot. mihi comiter quoque dedit.

Fig. b Litterae ad saec. I ex. p. C. n. adducunt, cui tempori formula [D(is)] M(anibus) compendiis scripta et forma monumenti sane congruunt. 8567 tit. sepulcralis Stela potius quam cippus ex lapide calcario supra et a dextra fracta undique perquam adesa (53) x (20) x 17. Litt. ad actuarias transgredientes 9–8. Reperta videtur nescio autem quando in regione La Città appellata prope vicum Campi Basso in valle Campiana situm. Ibidem servatur in domo quadam iuxta viam Pace sita. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2011 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

Fig. a

5

[D(is)] M(anibus) C(ai) Valeri Primigeni et Volusiae Synethes Valeria Creusa optimis parent(ibus).

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 158–161 n. 4 cum im. phot. fig. 3a–c. Puncta triangularia. 4 Synethes pro Synetes. In regione Nursina laudatur Volusia Publii filia quaedam (vide supra tit. n. 8537); nomen autem Valerii adhuc ignotum. Rarum cognomen Creusae (cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. III 4500 (cf. p. 1770); AE 1969/70 242; 1948, 82; 2012, 285).

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2355

TITVLI NOVI

- - - - - -? Var[- - -] C(ai-) Am[- - -]. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 112 cum im. phot. fig. 59; iid., Suppl. It. 13, 1996, 147–148 n. 92 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 211–212 n. 188. – Cf. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 85. Puncta triangularia. Supplementa incerta manent (ex. gr. vide supra ad tit. n. 4574 et 8517). Non excludo, quin saec. II p. C. n. esse possit. 8568 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario ab utroque latere fracta rep. saec. XVII medio “in campo Cassiano” (Cesi). Iam inde a saec. XIX periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2008 ex auctoribus antiquioribus.

Fig. a

Fig. b

C(ai) Vettidieni C(ai) [f(ili)] Vetuli. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 82 cum im. phot. fig. 40–41 (AE 1989, 208); iid., Suppl. It. 13, 1996, 148–149 n. 94 cum im. phot. – Cf. Cordella, Norcia 77; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 85. 132; eosd., Epigraphica 83, 2021, 174. Puncta triangularia. Nomen gentilicium Vettidieni rediit in tit., qui sequitur (vide Solin – Salomies, Repertorium2 490). Tit. supra n. 4606 traditur cognomen Vettullae; de cognomine Vetuli vide H. Solin, Arctos 46, 2012, 218; eund., ibid. 48, 2014, 381. Forma litterarum ad alteram partem saec. I a. C. n. vel paulo postea adducit. 8570 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus circ. (100) x (50) x ?. Rep. nescio quando fortasse prope vicum Capodelcolle d’Ancarano. A. 1990 titulum currenti oculo Nursia enotavit Pietro Marchetti apud perantiquarum rerum negotiatorem quendam et imaginem delineavit.

Fuit fere: - - - - - -? Q(uint-) Vela[- - -] [- - -]a Fl+[- - -] T(it-) [- - -]. Fig. a: Im. del. e Cesi repetita. Fig. b: Im. del. a Jacobilli, ms. sumpta. Cesi, Eulogium cum im. del.; Jacobilli, ms. I f. 338 cum im. del.; Franceschini, ms. I f. 24 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 380 n. 39 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 15 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 67); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 148 n. 93 cum im. del. a Cesi et Jacobilli sumptis (AE 1996, 557). – Cf. eosd., Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 136; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 85. 136. 2 [- - -]AFL+[- - -] Criniti. 1 de nomine Velanii cogitavit Schulze, Eigennamen 377; de nomine Velatii vide R. Syme, Historia 5, 1956, 212 (= eund., Roman Papers I, 321). Attamen supplementa sub iudice relinquantur. Aetatis imperatoriae incertae. 8569 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario a dextra et infra fractum, in fronte valde pessumdatum (55) x (144) x ?. Litt. affabre insculptae 14–11,5. In lucem rediit a. 1986 Norcia muro cuidam exteriori affixum in fundamentis muri ecclesiae S. Laurentio dicatae. Postea rursus calce tectum est, inde a. 2002 enotare non potui. Descripsi a. 2011 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

[D(is)] M(anibus). Q(uintus) Vettidienus Q(uinti) [f(ilius)? - - -] - - - - - -? Im. a P. Marchetti del. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 167 n. 12 cum im. del. fig. 21 e Marchetti repetita (AE 2000, 393). – Cf. eosd., Ager Nursinus 204; eosd., Sabina settentrionale 98. 138. De rarissimo nomine Vettidieni vide supra ad tit. praecedentem. Non ante saec. I ex. p. C. n. 8571 tit. sepulcralis Stela lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis fere composita infra fracta, supra fastigio triangulari rosa ornato praedita (de forma vide tit. n. 8520), in fronte levi-

TITVLI NOVI gata (70) x (69) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et ab utroque latere servantur, ? x 55,5. Litt. exiles affabre autem insculptae 6–4. Rep. nescio quando Visso vel in regione finitima. Servabatur muro interiori sinistro affixa ecclesiae dirutae S. Bartholomaei dicatae extra vicum S. Antonio sitae haud longe a Visso, ubi a. 1992 contuli. Nunc exstat Visso in Museo Civico Diocesano, ut me certiorem fecit Romano Cordella per litteras m. Dec. a. 2020.

2356

REGIO IV 28; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 268. 272 [= eosd., Ager Nursinus 48. 53]). Nomen gentilicium Vettii in regione Sabina invenies tit. n. 4676. 4741. 4862. Ex forma litterarum et monumenti saec. I ex. p. C. n. saltem tribuerim. 8572 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere fracta supra in formam trianguli desinens undique levigata passim autem fissuris laesa (81) x (148) x 16,5. Litt. 4,5–5. Reperta videtur attamen nescio quando in regione nuncupata Forca di Usìgni prope vicum Poggiodomo (PG) inter Cascia et Monteleone di Spoleto. Servatur in claustro coenobii ecclesiae S. Francisci siti Monteleone di Spoleto, ubi a. 2012 contuli.

Sex(tus) Vettulenus P(ubli) f(ilius) Gragus, Vettulena Sex(ti) f(ilia) uxor, v(ivi).

5

C(aio) Vettio C(ai) f(ilio) Hor(atia) Sabino C(aius) Vettius C(ai) l(ibertus) [P]rimio pater, [Vettia?] C(ai) l(iberta) Hedone [mater - - -?].

Im. phot. a Cordella sumpta. G. Gatti, NS 1900, 603–604 cum im. del. deprompta ex im. phot. ad ipsum missa a Luigi Fumi (AE 1901, 165); L. Fumi, L’Archivio della città di Visso, Roma 1901, V–VI; G. B. Riccioni, Saggio di memorie storiche della città di Visso, Camerino (MC) 1902, 15 n. 15. 87–88; P. Pirri, in Aspetti dell’Umbria dall’inizio del secolo VIII alla fine del secolo XI. Atti del III Convegno di Studi Umbri. Gubbio, 23–27 maggio 1966, Perugia 1966, 228; Fabbi, Visso 19 (= ed. altera 50) cuius errores omisi; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 198–199 cum im. phot. fig. 119. – Cf. eosd., Iscrizioni 105– 106; Antolini, Iscrizioni 230; R. Cordella – N. Criniti, in Cultus splendore 335. 338 (= eosd., Ager Nursinus 137 cum im. phot. fig. 61); Forni, Tribù V723; Buonocore, in Tribù romane 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 115. 129; eosd., Epigraphica 83, 2021, 177. Puncta in formam aculei sagittae incisa. Quamquam laudatur tribus Horatiae, cui tribui cives Spoletini plerumque adscripti, excludendum non est, quin Vettius Sabinus in regionem Nursinam migravit, ubi vicus hodie Visso antiquitus fuisse videtur (etiam vide Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 199; contra vide eosd., Suppl. It. 13, 1996,

Im. phot. a Cordella sumpta. Nessi – Ceccaroni, Spoleto 43; Fabbi, Storia e arte 30 n. 22; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 207–208 cum im. phot. fig. 126 (AE 1989, 216). – Cf. Fabbi, Antichità 76; A. Corona, Monteleone di Spoleto, Spoleto 1980, 18; Cordella – Criniti, Iscrizioni 105; eosd., Sabina settentrionale 106–113. 132. 1 Vettulenus Sp(uri) f(ilius) haud recte Criniti, Iscrizioni. – 3 ex. V omisit Fabbi. Puncta triangularia sursum directa. Titulum in hoc volumine dubitanter recepi, ex eo, quod non est cur excludam, quominus locus unde titulus prodierit ad regionem quartam non pertineat (cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 28). Sextus Vettulenus Lucifer et Sextus Vettulenus Sedatus, qui fuit VIIIvir duovirali potestate, memorantur tit. n. 8442. 8460 (etiam cf. tit. n. 4553. 4605. 4623. 8573. 8591); de nomine etiam vide R. Cordella – N. Criniti in Cultus splendore 326 (= eosd., Ager Nursinus 126). Cognomen Gragus aliunde ignotum fortasse ex Gracc(h)us depromptum. Etiam vide titulum ex lapide Tiburtino huius Corporis I2 3100b rep. in agro Nomentano ubi laudatur L. Vetius C. l. Grag(ulus), quod cognomen ex Grac(c)ulus depromi videtur (formam Gragu(lus) in nummis I2 app. p. 159 quoque invenies). Forma litterarum et punctorum ad saec. I ex. a. C. n. saltem adducit. 8573 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra cuspidata in fronte levigata, a tergo scabra 123 x 36 x 15. Litt. 5. Rep. circ. a. 1970 in regione nuncupata Forca di Usìgni prope vicum Poggiodomo (PG) inter Cascia et Monteleone di Spoleto. Periisse videtur. A. 2012 descripsi ut potui ex scheda Cordella – Criniti et ad im. del.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2357

TITVLI NOVI

Ex litterarum et punctorum forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim.

C(aius) Vetlenu(s) C(ai) [f(ilius)?]. Im. a Cordella del. R. Cordella – N. Criniti in Cultus splendore 324–326 cum im. del. fig. 2 (AE 2003, 560) (= iid., Ager Nursinus 124–126 cum im. del. fig. 50). – Cf. D. Rigato, Riv. Stor. Antichità 38, 2008, 251; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 113. 138. Puncta triangularia sursum directa. Vetlenu(s) pro Vettulenu(s) ut videtur (etiam cf. formam Vettlaei tit. n. 4623). De nomine vide supra tit. praecedentem. Ex litterarum et punctorum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim, cui tempori grammatica quoque congruit.

8574 tit. sepulcralis Partes duae tabulae ex lapide calcario inter se non coniunctae ab utroque latere in usum posteriorem recte scissae in fronte levigatae ad monumentum sepulcrale pertinentes crass. circ. 45. Pars a: (56) x (58). Pars b: (60) x (75). Litt. affabre insculptae 13–12,5. Rep. nescio quando loco incerto. Pars a inde a saec. XX in. servatur Norcia moenibus urbanis regionis Sportella immissa in angulum prope aedes q. d. Americana, iuxta viam Circonvallazione sub n. 14. Ibidem servatur. Pars b: servatur iam inde a saec. XVII muro cuidam exteriori affixus aedium olim gentis Tebaldeschi sitarum iuxta viam Legnano prope angulum viae Anicia urbis Norcia. Utramque partem m. Oct. a. 2013 contuli.

8573a tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ad titulum pluribus partibus inter se coniunctis compositum monumenti funeraticii pertinens infra fracta, in fronte perquam adesa, a tergo paululum levigata (56,3) x 71,3 x 38. Litt. 9–8,5. In lucem rediit Norcia inter rudera pone ecclesiam S. Scholasticae 3 km extra Norcia sitam postquam ager Nursinus d. 24 m. Aug., d. 26 et d. 30 m. Oct. a. 2016 ingentibus concussus motibus est. Prostat pone ecclesiam ipsam, ubi descripsit et im. phot. quoque sumpsit d. 11 m. Iul. a. 2017 Romano Cordella, qui m. Iun. a. 2020 me certiorem fecit. [Ve]ttulla Iu[- - -] Viselina C(ai) f(ilia) [- - -] Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella, Spoletium 54/55 (2017/18) 121 cum im. phot.; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 83, 2021, 156–158 n. 3 cum im. phot. fig. 2. – Cf. R. Cordella, in Memorie sagre 15–16 adn. 37. Puncta triangularia sursum directa. In agro Nursino tit. n. 4606 traditur cognomen Vettullae, quamquam excludendum non est, quin de nomine Vettullae agatur. Usque ad hoc tempus nomen autem Viselini ignotum.

Fig. a Pars a: - - - - - -? [- - - V]etur[i- - - -] - - - - - -?

TITVLI NOVI

2358

REGIO IV

Fig. b

Pars b: -----[- - -] ex testa[mento] [fieri] iussit.

Fig. a–b: Im. phot. a Cordella sumptae. Pars a: Paris, ms. I n. 5; id., ms. II f. 30; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 73 im. phot. fig. 69; iid., Suppl. It. 13, 1996, 149 n. 95 cum im. phot. (AE 1996, 558). – Cf. Petrini – Cordella, Guida 78; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 267; eosd., Epigraphica 62, 2000, 206; eosd., Ager Nursinus 202. – Pars b: Memorie di Norcia p. LXXII; Rocci, Istoria di Norcia 362; Guardabassi, Taccuini n. 2312 f. 66; Sordini, ms. I n. 4; Lalli, ms. sine nota folii; Cordella – Criniti, Iscrizioni 72–73 cum im. phot. fig. 43; iid., Suppl. It. 13, 1996, 171 n. 131 cum im. phot. (AE 1996, 569). – Cf. L’Umbria 276; Petrini – Cordella, Guida 73; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 57; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 203; eosd., Epigraphica 83, 2021, 165. – Utramque partem ad eandem tabulam pertinere recte nunc coniecerunt Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 31–32 n. [10] cum im. phot. fig. 17–18 (etiam cf. p. 85. 89. 137). Puncta triangularia. Pars b: 2 [fieri] vel [poni]. Nomen gentilicium Veturii fusius in titulis regionis Sabinae invenies (cf. Cordella – Criniti, Iscrizioni et Sabina settentrionale, l. l.). Incertum autem est, utrum ratio nominis nominativo an dativo supplenda sit. Locutio ex testamento fieri iussit (de quo inter al. etiam vide L. Harmicar – I. MilotiC, Histria, godisnjak Istarskog povijesnog drustva 2, 2012, 15–36) et litterarum forma ad saec. I p. C. n. sane adducunt. 8575 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta undique levigata autem passim deturpata ad monumentum sepulcrale quoddam pertinens (65) x (113) x 41. Litt. affabre insculptae 12/11,5. Rep. circ. a. 1995 extra Norcia in fundo, q. d. Quarantotto, prope ecclesiam dirutam S. Macario olim Salvatore, ubi in lucem sunt detectae aliae tres tabulae titulo autem carentes, quae ad idem monumentum sepulcrale pertinere videntur. Ibidem exstat. Descripsi a. 2015 quatenus potui ex scheda et ad im. phot. Cordella – Criniti.

-----[- - -]a T(iti) f(ilia) -----Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 36–37 n. [13] cum im. phot. fig. 23. Puncta triangularia. Forma litterarum et monumenti ad priorem partem saec. I p. C. n. adducit. 8576 tit. fortasse sepulcralis Tabula ab utroque latere saltem fracta a Ludovico Jacobilli saec. XVII medio enotata in agro Cassiano. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Jacobilli a Cordella – Criniti publici iuris facta.

Fuit fere: [- - -]AE[- - -?] [- - -] Q(uinti) f(il-) [- - -?] Im. del. ex Jacobilli repetita. Jacobilli, ms. I f. 340 n. I cum im. del.; inde Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 167; iid., Suppl. It. 13, 1996, 168 n. 125 cum im. del. a Jacobilli sumpta. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 89. Aetatis imperatoriae incertae. 8577 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in fronte perquam adesa in marginibus undique fracta (102) x (51) x ?. Litt. 8–6. In parte superiore incisum est anaglyphum quoddam helicibus praeditum singulari artificio effectum (de forma vide tit. n. 8490. 8526; etiam cf. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 66. 120–121 cum im. phot. fig. 187–188). Rep. videtur nescio autem quando in regione appellata Forca di S. Croce haud longe a Norcia, a. 1977 in lucem rediit pro limine domus cuiusdam adhibita sita in vico S. Pellegrino prope Norcia. Ibidem servatur in aedibus gentis Simoni iuxta viam Tricaio sub n. 14 ipsius urbis sitis, ubi a. 2002 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2359

TITVLI NOVI iid., Suppl. It. 13, 1996, 161 n. 112 cum im. phot. et del.; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 47 n. 78 (= id., Abruzzo e Molise I 188 n. 78); id., in Temptanda viast 18 n. 29*; id., in Metrische Inschriften 221 n. 2*; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 110. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 104; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 69–70 tantum im. del. fig. 7 et im. phot. fig. 35 (etiam cf. p. 121); M. Kajava, Arctos 18, 1984, 192; L. Sensi, in Actes du Colloque Degrassi 401; L. Gasperini, in Atti Roma I 408; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 264 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam cf. p. 202); eosd., Sabina settentrionale 88. 133. Puncta triangularia. 1 + prior vestigium litt. incertae, + altera est hasta recta. – 3–5 bonom boneis habueront pro bonum bonis habuerunt. Dedi talem qualem edidit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. – 1–4 [- - -] | +AFQVE | [- - -] bonos | [- - -] boneis id., in Cordella – Criniti, Iscrizioni; [?]+++NES+++ | [- - -? S]a(lvi) f(ilius, -ilio) Que[i(rina tribu)?] [- - -] bono+ | [- - -?] boneis id., in Cordella – Criniti, Spoletium. – 1 [- - -]ius vel [- - -]nius dubitanter Kajava. Ratio nominis v. 1 incerta adhuc manet; de praenomine Salvii et de nomine autem aliunde ignoto gentilicio Anesii Criniti, Suppl. It. conicit, qui etiam non excludit, quominus illud habueront pars ultima hexametri esse possit; in dubio autem maneo. Locutio bonom boneis scil. bonum bonis (Italice diptòto) eadem ac amicus amicis esse videtur, de qua iunctura vide M. Massaro, in Scritti Mario Pani 299–300. Forma litterarum ad saec. I a. C. n. adducit.

Fig. a

8578 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa in fronte valde adesa ad monumentum sepulcrale quoddam pertinens (47) x (58) x circ. 18. Litt. 9–8,5. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XIX ex. servatur in aedibus gentis Cartocci in vico Avèndita sitis. Ibidem servatur muro cuidam interiori affixa in introitu, ubi a. 2002 contuli.

Fig. a

Fig. b

5

[-]+anes+[-] [St]a(ti) f(il-), quem bonom boneis habueront.

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Cordella – Criniti, Iscrizioni 93–94 im. phot. fig. 72; iid., Spoletium 33, 1988, 8–9 n. 1 cum im. phot. fig. 1 (AE 1991, 584) (= iid., Ager Nursinus 81–84 n. 1 cum im. phot. fig. 41);

Fig. b [- - -]asia T(iti) f(ilia), [- - -]enus T(iti) f(ilius) [- - -] p(osuerunt) v(ivi). Fig. a: Im. phot. a Cordella sumpta. Fig. b: Im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita.

TITVLI NOVI Franceschini, ms. I f. 19 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 377 n. 28 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. (= Documentazione Ritiana Antica III 70); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 138 cum im. phot. fig. 67–68; iid., Suppl. It. 13, 1996, 162 n. 113 cum im. phot. et im. a Franceschini sumpta. – Cf. Morini, Cascia 143; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; Stalinski, Ritrovamento 253; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 88. Puncta triangularia sursum directa. 1 [- - -]ASIA Sordini. – 2–3 [- - -]VENVST | CE - FGR - V - - Franceschini. – 3 [- - -]P V Sordini; p(osuerunt) v(otum) dubitanter Criniti. Incertum, quomodo nomina gentilicia, quae in -asia et in -enus terminantur, recte sint supplenda (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 265–266. 278–282. 495). Forma litterarum et punctorum ad saec. I in. p. C. n. saltem adducit (etiam notandum feminam et virum fortasse uxorem et maritum cognomine adhuc carere). 8579 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario ab utroque latere in usum posteriorem recte scissum, in fronte valde pessumdatum fortasse ad monumentum sepulcrale pertinens (25,5) x (76,1) x 17,5. Litt. circ. 11/10,5. Rep. nescio quando loco incerto, nunc servatur Norcia pro posti dextro cancellorum apud aedes gentis Verucci sitas iuxta viam Vergini haud longe ab ecclesia appellata Crocifisso olim S. Spirito, ubi a. 2002 contuli.

[- - -]entiai L(uci) f(iliae) [- - -?] - - - - - -? Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 88 cum im. phot. fig. 45 (AE 1988, 475); iid., Suppl. It. 13, 1996, 162–163 n. 114 cum im. phot. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 88. 131. Puncta triangularia sursum directa. [- - -]entiai pro [- - -]entiae (de casu dat. sing. in -ai cadente cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). Inter nomina gentilicia, quae terminantur in -entius (etiam cf. Solin – Salomies, Repertorium2 272. 495), cf. Iventius et Pisentius, quae nomina in tit. Nursinis, scil. n. 4575. 8484 et 4586. 8482, quoque invenies. Forma litterarum et punctorum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit. 8580 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa, in fronte levigata autem fissuris laesa ad monumentum sepulcrale quoddam pertinens (54) x (72) x ?. Litt. affabre insculptae 10,5. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XX in. servabatur Norcia muro cuidam exteriori ecclesiae cathedralis nuncupatae S. Maria Argentea iuxta viam Zara, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

2360

REGIO IV

[- - -] Fab(ia) [- - -]or -----Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. I n. 18; id., ms. II p. 30; id., ms. III, sine nota folii; Sordini, ms. III n. 11; Cordella – Criniti, Iscrizioni 68 cum im. phot. fig. 38; iid., Suppl. It. 13, 1996, 165–166 n. 120 cum im. phot. – Cf. L’Umbria 255; Petrini – Cordella, Guida 51; K. Dietz, Gnomon 59, 1987, 239; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 56; Stalinski, Ritrovamento 32; Buonocore, in Tribù romane 37; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 89. 1 [- - - praef(ectus)] fab(rum) vel [- - - coll(egi)] fab(rum), 2 [- - - quaest]or Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni in apparatu. Tribum Fabiae in aliis titulis Nursinis non invenies. Quomodo cognomen in -or finiens restituendum sit, nescio; attamen non excludo illud [- - -]or, quin ad officium quoddam pertinere quoque possit. In dubio adhuc maneo. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 8581 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et ab utroque latere fracta, in fronte valde pessumdata (22) x (80) x ?. Litt. affabre insculptae circ. 13. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in murum quendam immissa aedium gentis Fiorucci sitarum in praedio appellato S. Angelo, quod distat circ. 2 km a Norcia. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti.

- - - - - -? [- - -]+ia L(uci) f(ilia) -----Im. a Cordella del. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 175 n. 22 cum im. del. fig. 33. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 101. Punctum triangulare; [- - -]+la vel [- - -]+ta editores quoque non excludunt. Inter saec. I et II p. C. n.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER 8582 tit. sepulcralis Stela vel etiam tabula ex lapide calcario undique ut videtur fracta (55) x (110) x 42. Litt. 15 (Sordini). Rep. nescio quando loco incerto. Fuit usui sedili prope portam ecclesiae collegiatae S. Maria sitae Cascia (Franceschini), ubi a. 1898 Sordini quoque enotavit (etiam vide infra ad tit. n. 8628). Ubi autem exstet, nescio. Descripsi a. 2011 e scheda Cordella – Criniti.

- - - - - -? [- - -]iccio [- - -?] - - - - - -? Im. e Sordini, NS, repetita. Franceschini, ms. I f. 20 cum im. del.; G. Sordini, NS 1893, 378 n. 30 cum im.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 70); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 148; iid., Suppl. It. 13, 1996, 163 n. 115 cum im. a Sordini sumpta. – Cf. Morini, Cascia 41; Cordella – Criniti, Iscrizioni 107; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; Stalinski, Ritrovamento 255; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 88. Nescio, utrum illud [- - -]iccio ad nomen finiens in -iccius (ex. gr. Iccius) an ad cognomen ex. gr. Miccio pertineat (etiam cf. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni, l. l.; M.-Th. Raepsaet-Charlier, L’Ant. Class. 67, 1988, 431. De cognomine Miccio vide A. Holder, Sprachschatz II 581–582; etiam cf. ex. gr. tit. urbanum huius Corporis vol. VI 4528 aetatis Tiberianae). Non excludo, quominus primae aetatis imperatoriae esse possit. 8583 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte perquam adesa (45) x (73) x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fascia continua cincta, cuius pars supra tantum servatur. Litt. 11,5/11. In lucem rediit a. 1978 operibus ad ecclesiam S. Scholasticae extra urbem Norcia restituendam factis in pavimento inserta a sinistra presbyterii. Ibidem servatur, ubi a. 2007 contuli.

[- - -]i(us) T(iti) f(ilius) T(iti) n(epos) [- - -?] -----Im. phot. a Cordella sumpta.

2361

TITVLI NOVI Cordella – Criniti, Iscrizioni 80 cum im. phot. fig. 51; iid., Suppl. It. 13, 1996, 169–170 n. 128 cum im. phot. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 101; R. Cordella, Spoletium 25–26, 1981, 37; R. Cordella – N. Criniti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 256 (= eosd., Ager Nursinus 35); eosd., Sabina settentrionale 89. Puncta triangularia sursum directa. Illud [- - -]i(us) omisit Criniti; non excludo, quin illud [- - -]i ad nomen quod terminatur in -i(us) casu nominativo singulari compendio exaratum pertineat, quamquam in aliis tit. incertum est, utrum nomen in -i desinens accipiendum sit pro genetivo an pro nominativo (de casu nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555). Attamen in dubio maneo, utrum titulus idem ac tit. infra n. 8595, scil. [- - -]us T(iti) f(ilius) T(iti) n(epos) [- - -], sit necne. Ex forma litterarum et punctorum temporis spatio inter saec. I medium a. C. n. et saec. I medium p. C. n. comprehenso tribui potest. 8584 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte perquam adesa (22) x (39) x circ. 24. Litt. valde evanidae 7,5–4,5. In lucem rediit Norcia a. 1986 in murum quendam exteriorem immissa sacrarii (Italice sagrestia) ecclesiae S. Maria Argentea sitae iuxta viam Solferino sub n. 9A, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

- - - - - -? [- - -]nio T(iti) f(ilio) +[- - -] [- - -]+++++[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a M. B. sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 94 cum im. phot. fig. 47; iid., Suppl. It. 13, 1996, 163–164 n. 116 cum im. phot. – Cf. H. Solin, Arctos 23, 1989, 203 (= eund., Analecta epigraphica 321); R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 263 (= eosd., Ager Nursinus 43; etiam cf. p. 202); eosd., Sabina settentrionale 88. Puncta triangularia esse videntur. 1 Tr+[- - -] vel T. f. +[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; + vestigium litt. O videtur. – 2 + vestigia litt. incertarum; [- - -]+AOVIR[- - -]+ Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni, qui etiam de vocabulo Quir(ina scil. tribu) cogitavit; [- - -]AQVIN[- - -] Solin. Saec. I vel potius II p. C. n. tribuerim.

TITVLI NOVI 8585 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra muro oblita infra fracta, in fronte valde pessumdata (59) x (112) x circ. 33. Litt. 9,5–7,5. Rep. loco incerto nescio quando. In lucem rediit a. circ. 1970 muro cuidam affixa navis sinistrae ecclesiae paroecialis Sancti Salvatoris vici Campi Basso, ubi a. 2002 contuli.

2362

REGIO IV (nota numeri XXX v. 2 minoris mensurae 3,5). Rep. saec. XIX ex. prope vicum Avèndita in regione, q. d. Viezzu, penes “immagine del Pizzicone” (Sordini) in murum quendam exteriorem aedium gentis Cartocci in vico Avèndita sitarum est immissus. Inde ab a. 1979 servatur in casula paroeciali ecclesiae S. Proculi. Attamen non vidi et qua causa descripsi ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

[- - -]nius L(uci) f(ilius), [- - -]a Q(uinti) f(ilia), [- - -] L(uci) f(il-), [- - -]+++danu[s].

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 86–87 cum im. phot. fig. 61; iid., Suppl. It. 13, 1996, 164 n. 117, cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 205–206 n. 183.3. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 88; eosd., Sabina settentrionale 88. Puncta triangularia. 2 [- - -]a omisit, 3 f(ilius), 4 [- - -]D+NV[-] Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. – 4 quin illud -danu[s] fortasse ad cognomen Rhodani pertineat, non excludit Criniti, in Cordella – Criniti, Suppl. It. (vide autem cognomina Dardani vel Eridani); attamen tota lectio incerta adhuc manet. + vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8586 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte perquam pessumdatus nec non nigro colore fumi aheni (Italice caldaia) cuiusdam infectus (60) x (47) x 23. Litt. 9–8,5

[- - -]nus C(ai) l(ibertus), [- - -]mus, a(nnorum) XXX.

Im. phot. a Cordella sumpta. G. Sordini, NS 1893, 383 n. 51 cum im. del.; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 139 cum im. phot. fig. 71; iid., Suppl. It. 13, 1996, 164–165 n. 118 cum im. phot. – Cf. Morini, Cascia 143; Cordella – Criniti, Iscrizioni 104; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 88. Puncta triangularia. Quomodo ratio nominis v. 1–2 sit restituenda, incertum. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. vel paulo postea adducit, cui tempori locutio a(nnorum) congruit. 8587 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique fracta nec non in fronte perquam adesa fortasse marginata (35) x (50) x ?. Litt. 8– 6. In lucem rediit a. 1978 in murum quendam exteriorem immissa suilis domini E. Severini siti iuxta viam Grillo sub n. 1 vici S. Pellegrino prope Norcia, ubi a. 1990 contuli. Attamen inde ab a. 1995 incuria hominum calce oblita est.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2363

TITVLI NOVI - - - - - -? [- - -] SE[- - -] [- - -]resi[- - -] - - - - - -?

[- - -] C(ai) f(il-), [- - -]rdi(us) C(ai) f(ilius) [si]bi et suis. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 92–93 cum im. phot. fig. 71; iid., Suppl. It. 13, 1996, 166–167 n. 121 cum im. phot. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 104; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 69; eosd., Sabina settentrionale 89. Puncta redacta in formam trianguli sursum directi et hederae distinguentis (v. 2) more autem insolito insculptae. 1–2 [- - -] C(ai) f(ili-?) | [- - -]rdi C(ai) f(ilii) Criniti, in Cordella – Criniti, Iscrizioni. Nomen gentilicium supplendum videtur Cordius, ut Criniti proposuit, fortasse recte, quod nomen autem in regione Nursina non laudatur (attamen etiam vide Solin – Salomies, Repertorium2 232). Forma litterarum et punctorum ad priorem partem saec. I p. C. n. fortasse adducit (etiam nota viros laudatos cognomine carere). De casu nominativo singulari breviato -i(us), quem in tit. Nursinis fusius reperies, vide supra ad tit. n. 4555; praetermittendum autem non est hoc nominativum breviatum in tit. imperatoriae aetati tribuendis quoque occurrere. 8588 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (38) x (29) x 10 circ. Litt. 10/9. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam interiori affixae vestibuli ecclesiae paroecialis S. Hyppoliti vici Fogliano haud longe a Cascia, ubi a. 1995 contuli.

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 170–171 cum im. phot. fig. 103; iid., Suppl. It. 13, 1997, 167 n. 122 cum im. phot. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 89. Supplementa rationis nominis incerta. – 2 [- - -]ESI[- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni; de nomine gentilicio, quod terminatur in -resi[dius] vel -resi[us] (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 230. 266), vel etiam de cognomine ex. gr. Chresimi cogitavit id., in Cordella – Criniti, Suppl. It. Res autem incerta adhuc manet. Saec. I p. C. n. vel paulo postea esse videtur. 8589 tit. fortasse sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario a sinistra, supra et infra fracta. Rep. circ. saec. XVII medio prope vicum Ancarano in ecclesia nunc diruta Sanctae Mariae Antiquae. Periisse videtur. Descripsi a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti, qui pendent ex Fortunato Ciucci.

- - - - - -? [- - -]ti [- - -] Q(uinti) f(il-) - - - - - -?

Im. a Ciucci del. Ciucci, ms. IV f. 355r cum im. del.; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 177 n. 24 cum im. del. fig. 35 e Ciucci repetita. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 101. Supplementa non temptavi. – 1 fortasse subest cognomen quoddam casu gen. vel dat. flexum potius quam nomen gentilicium casu nom. scil. [- - -]ti(us) vel etiam casu gen. Aetatis imperatoriae incertae. 8590 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in usum posteriorem recte undique scissus, in fronte levigatus (56) x (72) x ?. Litt. affabre insculptae 14. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia muro interiori affixus epistylii portae turris campanarum basilicae S. Benedicti, qua itur ad cryptam eiusdem ecclesiae, ubi a. 2012 contuli.

TITVLI NOVI

2364

REGIO IV Im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita. Franceschini, ms. I f. 19 cum im. del.; id., Memorie storiche 199 cum im. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 161; iid., Suppl. It. 13, 1996, 167–168 n. 123 cum im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita. – Cf. Stalinski, Ritrovamento 269; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 89. [- - -]ulene pro [- - -]ulenae. De nomine Vettuleni vide supra ad tit. n. 8572; attamen crebra sunt nomina gentilicia, quae terminantur in -ulenus (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 281. 495). Aetatis imperatoriae incertae.

Fig. a

8592 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte fissuris laesa (17) x (37) x 13. Litt. 11. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur extra urbem Norcia muro cuidam exteriori affixa aedium olim gentis Bucchi-Accica in regione Case Sparse sub. n. 406 appellata, ubi a. 2013 m. Oct. contuli.

Fig. b [- - -]nti(- - -?) T(iti) f(il-) [- - -] [- - -]+I -----Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 168–170 n. 14 cum im. phot. fig. 23 et im. del. fig. 24; iid., Sabina settentrionale 98–99 cum im. phot. fig. 52. – Cf. eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 253 (= eosd., Ager Nursinus 31). Punctum triangulare sursum directum. 1 [- - -]ti(- - -?) T(iti) f(il-) [- - -] Criniti, in Cordella – Criniti, Epigraphica. – Non excludo, quin illud [- - -]nti ad nomen, quod terminatur in -nti(us), casu nominativo singulari compendio exaratum pertineat, quem in tit. Nursinis fusius invenies (vide supra ad tit. n. 4555), potius quam ut editores sunt suspicati ad nomen -ntius casu genetivo; titulis Nursinis collectis, supplere potuissem nomina scil. Iventius, Pisentius, Scantius, Sentius, Titius vel sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 269–274. 495). – 2 + vestigium litt. E vel F vel T. Forma litterarum et puncti ad temporis spatium inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehensum adducit. 8591 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta posita apud ecclesiam S. Valentini vici Maltignano haud longe a Cascia. Periisse videtur. Descripsi a. 2011 quatenus potui ex scheda Franceschini.

Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]ulene C(ai) l(ibertae) ------

-----[- - -]us C(ai) f(ilius) [- - -] -----Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 37–38 n. [14] cum im. phot. fig. 24. Puncta triangularia sursum directa. Primae aetatis imperatoriae esse potest. 8593 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam dolata (24) x (57) x circ. 40. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius pars supra servatur. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat in ecclesia diruta intus nuncupata S. Salvatore vici Campi Basso pilae alae mediae inserta, ubi a. 1995 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2365

TITVLI NOVI

[- - -]us C(ai) f(ilius) [- - -] -----Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 88 cum im. phot. fig. 66; iid., Suppl. It. 13, 1996, 168 n. 124 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 207 n. 183.6 (b). – Cf. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 89. Punctum triangulare. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. est tribuenda. 8594 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa, in fronte perquam adesa (35) x (32) x ?. Litt. affabre insculptae 11. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur apud Norcia in ecclesia S. Scholasticae muro cuidam affixa inter pilam et fontem antiquum presbyterii, ubi a. 2012 contuli. Fig. b

Forma litterarum et puncti primae aetatis imperatoriae esse videtur. 8595 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (65) x (81) x 40. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XVII usui sedili fuit ante ecclesiam S. Valentini vici Maltignano haud longe a Cascia (cf. Sordini). Periisse videtur. Descripsi a. 2010 ut potui ex schedis Franceschini et Cordella – Criniti.

Fuit fere: - - - - - -? [- - -]us T(iti) f(ilius) T(iti) n(epos) [- - -?] - - - - - -?

Fig. a [- - -]us C(ai) f(ilius) Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 174 n. 20 cum im. phot. fig. 31; iid., Sabina settentrionale 100 cum im. del. fig. 54. – Cf. eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 256 (= eosd., Ager Nursinus 35). Puncta triangularia sursum directa. - - - - - - | [- - -]+++ F[- - -] | - - - - - - Criniti, in Cordella – Criniti, Epigraphica.

Im. del. a Sordini, ms. sumpta. Franceschini, ms. I f. 24 cum im. del.; Sordini, ms. III f. 31 cum im. del.; id., NS 1893, 377 n. 25 cum im. del. (etiam cf. p. 381 n. 44 cum im. del.); Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 160–161; iid., Suppl. It. 13, 1996, 170 n. 129 cum im. del. e Sordini repetita. – Cf. Morini, Cascia 182; L’Umbria 377; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; Stalinski, Ritrovamento 269; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 89. [- - -]T k F k T k N Sordini (NS n. 25), T k R k D k B k T k P id. (NS n. 44), qui non excludit, quominus idem titulus sit. – in. [- - -]++ Criniti. Attamen in dubio maneo, utrum hic titulus idem ac tit. supra n. 8583, scil. [- - -]i(us) T(iti) f(ilius) T(iti) n(epos) [- - -?], sit necne. Saec. I p. C. n. saltem esse videtur.

TITVLI NOVI

2366

8596 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte valde pessumdata (40) x (39) x ?. Litt. circ. 11. Reperta nescio quando loco incerto, servatur muro cuidam interiori affixa putei pone ecclesiam S. Scholasticae sitae extra urbem Norcia, ubi a. 2012 contuli.

REGIO IV 8597 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam pessumdata (25) x (24) x ?. Litt. 19. Rep. nescio quando loco incerto. Inde a saec. XVII servabatur muro cuidam exteriori affixa molendini Schioppo vulgo nuncupati 1 km a Cascia distantis. Nunc periit et qua causa descripsi ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

Fig. a

-----[- - -] T(it-) [- - -] ------

Fig. b

[- - -]FIT+[- - -?]

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 170–171 n. 15 cum im. phot. fig. 25; iid., Sabina settentrionale 99 cum im. del. fig. 53. – Cf. eosd., Ager Nursinus 35. Puncta triangularia sursum directa. [- - -] f(il-) T(iti) n(epo-) [- - -?] Criniti, in Cordella – Criniti, Epigraphica. – + est hasta recta. De locutione f(ieri) i(ussit) (ex) t(estamento) Criniti, in Cordella – Criniti, Sabina settentrionale quamquam dubitanter cogitat. Attamen tota res incerta manet. Saec. I p. C. n. esse videtur.

Im. phot. a Cordella sumpta. G. Sordini, NS 1893, 383 n. 52 cum im. del.; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 162 cum im. phot. fig. 97; iid., Suppl. It. 13, 1996, 168–169 n. 126 cum im. phot. – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; Stalinski, Ritrovamento 264; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 202; eosd., Sabina settentrionale 89. Punctum triangulare. Ex forma litterae saec. I p. C. n. tribuerim. 8598 tit. sepulcralis Pars sinistra tabulae ex lapide calcario undique levigata, a dextra fracta 108 x (50,5) x 22. Est pars tituli in monumentum grande inserti ex pluribus lapidibus inter se coniunctis saltem compositi. Area titulo inscribendo destinata excavata a sinistra fascia continua cincta. Litt. affabre insculptae 9,5. Rep. a. 1984 in sepulcro in rupe insculpto in regione, q. d. Sette Grotte, haud longe a vico Fiano sito prope Norcia iuxta antiquissimum iter, qua a Forca Croce Norcia itur ad vallem Campiana. Est usui basi labri aedium privatarum quarundam vici Todiano, ubi R. Cordella et N. Criniti a. 1984 enotaverunt. Descripsi a. 2005 ex scheda Cordella – Criniti.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2367

TITVLI NOVI

5

- - - - - -? [- - -]++ fato reliquisti bene merenti posuit; actorq(ue) fuit ------

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 34–36 n. [12] cum im. phot. fig. 22 (etiam vide p. 156) (AE 2015, 380). – Cf. eosd., Epigraphica 83, 2021, 165. Puncta distingui nequeunt. 1 ++ vestigia litt. incertarum. De iunctura fato reliquisti vide Criniti, qui cogitat fortasse recte actorem eundem ac scriptorem immo curatorem tituli fuisse. Ex forma litterarum saec. II labentis p. C. n. esse videtur vel paulo postea.

T(it-) [- - -]

8600 tit. sepulcralis Pars superior cippi ex lapide calcario undique passim umore et fissuris deleta nec non musco circumlita corona in fronte prominente praedita (54) x (63) x (8). In fastigio corona cum vitta ornato effiguntur a sinistra canis a dextra fortasse venator, qui aprum aggreditur. Litt. valde attritae 2 (litt. adprecationis exaratae in fascia superiore coronae 3,5). Rep. nescio quando loco incerto. Iam pridie servatur muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Ruggeri sitarum in platea ecclesiae S. Vito vici Agriano, ubi a. 2007 contuli.

Im. a Cordella del. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 45–46 cum im. del. fig. 4; iid., Suppl. It. 13, 1996, 169 n. 127 cum im. del. – Cf. eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 202. Punctum triangulare. Forma litterae ad saec. I p. C. n. adducit. 8599 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata autem perquam adesa (25) x (46) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes 3,5–2,5 (inter ME et RENTI v. 3 spatium vacuum relictum). Rep. ut traditur Maltignano apud Cascia circ. a. 2000 a domino Mario Primucci in praedio Piè della Selva prope ecclesiam S. Leonardo dicatam. Servatur in eodem vico muro cuidam exteriori affixa thermopolii eiusdem domini. Descripsi a. 2015 ut potui ex scheda et ad im. phot. Cordella – Criniti.

D(is) M(anibus) Ante d(iem) septi[mum - - - sep]tem[bres? - - -] [- - -?]que om+[- - -] -----Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 103–104 cum im. phot. fig. 53; iid., Suppl. It. 13, 1996, 170–171 n. 130 cum im. phot. – Cf. Fabbi, Studio 73; L’Umbria 278; Petrini – Cordella, Guida 99; Cordella – Criniti, Iscrizioni 104–105 cum im. phot. fig. 76; F. Schippa, Alta Valnerina 4, 3, 1982, 3; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 89. Puncta triangularia. 3 + est pes hastae rectae, inde litt. I vel N; quid subsit autem mihi non liquet. De nota diei mortis in tit. non Christianis cf. ex. gr. tit. n. 2095. 5919 (vide Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni, l. l. 104 cum bibliographia). Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. saltem tribuerim, cum quo tempore formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit.

TITVLI NOVI

2368

8601 tit. sepulcralis Terminus sepulcri ex lapide calcario rep. Norcia inter a. 1912/13 effossionibus institutis in crypta basilicae S. Benedicti prope gradus, qua aditus est ad medium spatium eiusdem ecclesiae. Periisse videtur. Descripsi a. 2012 quatenus potui ex Cordella – Criniti.

- - - - - -? In fr(onte) p(edes) XII [- - -?] - - - - - -? Im. e Pirri repetita. P. Pirri, Boll. Dioc. Norcia 5, 1915, 14 adn. 1 cum im.; Cordella – Criniti, Iscrizioni 98 adn. 133; iid., Suppl. It. 13, 1996, 172 n. 133 cum im. a Pirri sumpta. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 90. Cuius aetatis sit, nescio. 8602 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra fracta in fronte perquam adesa (32) x (96) x ?. Litt. impares profunde incisae (litt. TVS v. 2 in margine dextro insculptae). Rep. nescio quando loco incerto servatur in ecclesia diruta intus nuncupata S. Salvatore vici Campi Basso pilae haud longe a presbyterio inserta, ubi a. 1995 contuli.

REGIO IV

- - - - - -? [- - -] liberte - - - - - -? Im. e Franceschini, Memorie storiche, repetita. Franceschini, ms. I f. 20 cum im. del.; G. Sordini NS 1893, 377 n. 29 cum im. del.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); Fabbi, Storia e arte 31 n. 30; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 173 n. 135 cum im. a Franceschini sumpta. – Cf. Morini, Cascia 125; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 136; Stalinski, Ritrovamento 259; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 90. Illud liberte pro libertae intellege, attamen ad quem casum sit referendum, nescio. De aetate consilium capere noluerim. 8604 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique scissa in fronte levigata circ. (45) x (35) x ?. Litt. affabre insculptae circ. 10. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia loco edito muro cuidam exteriori affixa aedificii Castellina vulgo nuncupati ecclesiam S. Maria versus, ubi a. 2012 contuli.

-----[- - -?] leibertus. Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 88 cum im. phot. fig. 65; iid., Suppl. It. 13, 1996, 172–173 n. 134 cum im. phot.; Gasperini, Spoletium – Nursia 207 n. 183.6 (a). – Cf. Petrini – Cordella, Guida 89; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 90. 1–2 leibertus pro libertus. Ex forma litterarum saec. I labentis a. C. n. esse videtur, cum quo tempore forma leibertus congruit. 8603 tit. sepulcralis Tabula fortasse ex lapide calcario undique fracta. Inde a saec. XIX in. servabatur muro cuidam affixa domus viduae Gatti, postea uxoris domini Alessandro Balsanetti apud vicum Colforcella in praedio, q. d. Pacchiano, ubi Franceschini enotavit. Periisse videtur vel potius calce oblita latet. Descripsi ut potui a. 2002 e scheda Franceschini.

-----[- - -? h]oc mo[- - -] - - - - - -? Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 65 cum im. phot. fig. 34; iid., Suppl. It. 13, 1996, 172 n. 132 cum im. phot. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 90. Punctum triangulare. Quin illud mo[- - -] ad vocabulum monumentum compendio quodam fortasse exaratum pertineat, non excludo (etiam vide Cordella – Criniti, Iscrizioni, l. l.). Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. saltem adducit.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER 8605 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (60) x (125) x 37. Litt. affabre insculptae 19 (Sordini, l. infra l.). Saec. XIX servabatur fonti publico affixa in vico Maltignano, ubi Franceschini et Sordini enotaverunt. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2002 e scheda Sordini.

- - - - - -? [- - -]IV[- - -] [- - -]ai uxor[i] ------

2369

TITVLI NOVI -----[- - -]++A RE[- - -]

Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. I n. 15 cum im. del.; Sordini, ms. I n. 7 cum im. del.; Cordella – Criniti, Iscrizioni 66 cum im. phot. fig. 36; iid., Suppl. It. 13, 1996, 175 n. 140 cum im. phot. – Cf. eosd., Nuove iscrizioni 56; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 203; eosd., Sabina settentrionale 90. Punctum triangulare. + prior est vestigium litterae incertae, altera esse videtur pars hastae rectae, inde litt. E vel L. Litterarum forma ad saec. I p. C. n. adducit. 8607 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta, in fronte scalpro dentato dolata (35) x (39) x ?. Litt. affabre insculptae circ. 10. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa partis posticae ecclesiae S. Scholasticae sitae extra urbem Norcia, ubi a. 2007 contuli.

Im. e Sordini, NS, editum. Franceschini, ms. I f. 9 cum im. del.; G. Sordini NS 1893, 373 n. 11 cum im.; Franceschini, Memorie storiche 199 cum im. del. (= Documentazione Ritiana Antica III 113); R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 173–174 n. 136 cum im. a Sordini sumpta. – Cf. Morini, Cascia 182; Cordella – Criniti, Iscrizioni 103; eosd., Nuove iscrizioni 135. 157; Stalinski, Ritrovamento 268–269; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 90. Punctum triangulare. [- - -]MVOI[- - -]OR Franceschini. – 2 [- - -]ai pro [- - -]ae. Incertum est, utrum hoc fragmentum idem ac fragmentum supra n. 8492 sit necne (etiam vide Cordella – Criniti, Suppl. It., l. l. 173). Ex forma dativi singularis declinationis primae in -ai pro -ae cadentis (cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160) saec. I medio a. C. n. vel paulo postea tribuerim. 8606 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra fractus crepidine in fronte et ab utroque latere ut videtur prominente praeditus (62) x (70) x 60. Litt. circ. 6. Rep. nescio quando; usque ad a. 1978 servabatur in murum quendam immissus aedium quarumdam sitarum Norcia inter angiportum Oca et plateam Garibaldi prospicientem ecclesiam Misericordiae appellatam. Nunc exstat penes privatos. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

- - - - - -? A[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a Cordella sumpta. Sordini, ms. I n. 16 cum im. del.; Cordella – Criniti, Iscrizioni 80 cum im. phot. fig. 53; iid., Suppl. It. 13, 1996, 174 n. 138 cum im. phot. – Cf. R. Cordella, in Affreschi 64; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 61; eosd., Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 256 (= eosd., Ager Nursinus 35); eosd., Sabina settentrionale 90. Ex forma litterae non excludo, quominus saec. I p. C. n. esse possit. 8608 terminus incerti generis Cippus ut videtur ex lapide calcario undique adesus infra rudis 77 x 19 x 19. Litt. circ. 8. Rep. nescio quando fortasse prope Presenzano vel potius prope ecclesiam Sancti Salvatoris vici Campi Basso. Servatur extra Norcia in viridario domus cuiusdam vici Campi Basso. Accessui clausum contuli quatenus potui ex scheda Cordella – Criniti.

TITVLI NOVI

2370

REGIO IV

C[- - -] T(it-) [- - -] D[- - -]. Im. a Cordella del. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 174–175 n. 21 cum im. del. fig. 32. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 100–101. 2 punctum triangulare sursum directum. Ex forma litterarum et puncti temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. tribuenda esse videtur. 8610 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario fortasse in monumentum sepulcrale quoddam inserta undique fracta (49) x (140) x 49. Litt. 14. Rep. videtur saec. XX in. prope ecclesiam dirutam S. Petri, quae distat circ. 2 km a Cascia. Periisse videtur. Descripsi a. 2012 e scheda Cordella – Criniti, qui pendent ex Adolfo Morini.

AEI p(osuit). Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 173 n. 18 cum im. phot. fig. 29. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 100. 2 Pl(osurnii) Criniti quamquam dubitanter quoque non excludit. Litterae singulares ad rationem nominis quandam pertinere videntur; attamen quo modo solvendae sint, nescio. Non excludo, quominus cippus aream sepulcralem potius quam privatam terminaverit. Tota res autem sub iudice relinquatur. Aetatis imperatoriae incertae. 8609 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et infra in usum posteriorem scissa, in fronte perquam adesa (88) x (28) x ?. Litt. 9/7. Rep. nescio quando loco incerto. Hodie servatur muro cuidam exteriori affixa a dextra portae a latere ecclesiae abatialis S. Eutizio a vico Preci circ. 3 km sitae, ubi a. 2012 quatenus potui contuli.

-----[- - -]COC[- - -] -----Im. a Morini del. Morini, ms. f. 114r cum im. del.; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 175. 177 n. 23 cum im. del. fig. 34 e Morini repetita. – Cf. Evans, Cults 127; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 145 adn. 78; eosd., Sabina settentrionale 101. Quid subsit, nescio. Non excludo, quominus primae aetatis imperatoriae esse possit.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2371

TITVLI NOVI

8610a tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta (16) x (42,5) x (23). Litt. affabre insculptae 12. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur affixa muro cuidam exteriori sito in regione appellata Villa San Silvestro (ubi in lucem detecta sunt vestigia fani cuiusdam) prope vicum Scheggino (PG). Ibidem Romano Cordella et Sandro Sabatini d. 10 m. Apr. a. 2008 descripserunt. Gratias ago amico Cordella, qui me certiorem fecit.

Fig. a

-----[- - -]+EN[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Iscrizioni 65 cum im. phot. fig. 35; iid., Suppl. It. 13, 1996, 175–176 n. 141 cum im. phot. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 90. + esse videtur litt. O potius quam lit. D. Quin prima littera D potius quam O sit intellegenda, Criniti non excludit, immo de nomine gentilicio Fadeni vel Tettideni quoque cogitat. In Cordella – Criniti, Iscrizioni exempli gratia de vocabulo moenia cogitabatur. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. vel paulo postea tribuerim.

Fig. b -----[- - -]N VI[- - -] ------

8612 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in usum aquarii postea excavatus ab utroque latere levigatus 103 x 60/52 x 43. Litt. 5,5. Rep. nescio quando fortasse in regione Piano di S. Scolastica sita inter Norcia et S. Pellegrino. Servabatur usque ad a. 1986 humi iacens haud longe a Casa Cantoniera iuxta callem, qua itur ad Piano Grande del Castelluccio. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

Fig. a–b: Im. phot. a Cordella sumptae. R. Cordella – N. Criniti, Sabina settentrionale 38–40 n. 15 cum im. phot. fig. 25. – Cf. eosd., Ager Veleias 5, 4, 2010, 11 adn. 55. Supplementa non temptavi. In dubio adhuc maneo, utrum tit. ad agrum Nursinum an ad regionem VI pertineat (vide R. Cordella – N. Criniti, ll. ll.). Ex forma litterarum priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 8611 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa in fronte perquam adesa (28) x (42) x ?. Litt. circ. 12. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur calce laesa Norcia loco edito muro cuidam exteriori affixa aedificii Castellina vulgo nuncupati. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. phot.

Fig. a

TITVLI NOVI

2372

REGIO IV -----[- - -]+RR[- - -] Im. a Cordella del. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 177 n. 143 cum im. del. – Cf. eosd., Iscrizioni 74; eosd., Sabina settentrionale 91. + vestigium litt. incertae. Quid subsit, mihi non liquet. Aetatis imperatoriae incertae. 8614 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata (23) x (22) x ?. Litt. circ. 8. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia muro cuidam interiori hypogei affixa cauponae Cantina de Norsia vulgo appellatae sitae iuxta viam Dante sub. n. 25, ubi m. Oct. a. 2013 contuli.

Fig. b PR[-9?-]O CI[-9?-]NA Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 44 cum im. phot. fig. 27–28; iid., Suppl. It. 13, 1996, 176 n. 142 cum im. phot. et im. del. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 112; Cordella – Criniti, Iscrizioni 45 adn. 136; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; eosd., Ager Nursinus 203; eosd., Sabina settentrionale 90. Supplementa incerta. Saec. I p. C. n. fuerit. 8613 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus (98) x (33) x 23. Litt. 5,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servabatur usque ad a. 1991 Norcia muro cuidam exteriori affixus portae, quae hodie dicitur Sancti Ioannis olim Porta Ancarano nuncupata; nunc calce oblitus vel in alium locum translatus. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. del.

-----[- - -]+kIL[- - -] [- - -]TkV+[- - -] [- - -]+k++[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 40–41 n. [16] cum im. phot. fig. 27. Puncta triangularia. 1 + fuit fortasse litt. S. – 2 + esse videtur litt. A. – 3 + prior fuit fortasse litt. T, altera litt. M fuisse videtur, tertia litt. E fuisse potest. Supplementa incerta manent. De aetate consilium capere noluerim. 8615 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa in fronte perquam adesa (30) x (18) x ?. Litt. 13. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia muro cuidam exteriori affixa domus rusticae iuxta viam Legnano sub n. 7A sitae haud longe a Porta Massari, ubi a. 2012 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2373

TITVLI NOVI - - - - - -? [- - -]VkF[- - -] - - - - - -?

-----[- - -]T[- - -] -----Im. phot. a Cordella sumpta. R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 173–174 n. 19 cum im. phot. fig. 30. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 100. Forma litterae ad saec. I p. C. n. adducit.

Im. phot. a Cordella sumpta. Paris, ms. III sine nota folii; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 174 n. 137 cum im. phot. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 90. Punctum triangulare. Intellege V(ibi) f(il-) vel v(ivus/a) f(ecit) vel v(ivi) f(ecerunt). Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8618 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte valde deturpata (50) x (15) x circ. 22. Litt., quae inspici possunt, 7/6,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Norcia muro cuidam exteriori affixa aedium privatarum sitarum iuxta viam Anicia, ubi stipes fenestrae usui est. Contuli m. Oct. a. 2013.

8616 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus (93) x (33) x 23. Litt. 12. Rep. nescio quando loco incerto. In lucem rediit saec. XX apud aedes domini Pietro Coccia alias “Tagliolino” sitas Norcia iuxta viam Alfieri. Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. a Sordini del.

- - - - - -? [- - -]TER[- - -] - - - - - -? Im. a Sordini del. Sordini, ms. I n. 17 cum im. del.; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 86–87 cum im. del. a Sordini deprompta; iid., Suppl. It. 13, 1996, 177 n. 145 cum eadem im. del. – Cf. S. Sisani, in Nursia e l’ager Nursinus 14; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 91. Supplementa incerta; nescio utrum de termino sepulcri agatur necne. Attamen plura ne scribam ignorantia impedior, eo magis quod nescio quid dicam de spatio lacunae. Etiam vide supra ad tit. n. 8450–8453a. Cuius aetatis sit, non definio. 8617 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte passim deturpata (24) x (28) x ?. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa muri urbis Norcia inter turres olim vulgo nuncupatas Lu Tiraturu et Buttero, ubi m. Oct. a. 2013 contuli et im. phot. sumpsi.

- - - - - -? [- - -]VND[- - -] [- - -]+++[- - -] [- - -]+++[- - -] [- - -]+++[- - -] - - - - - -? Im. phot. a R. Cordella sumpta. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 41–42 n. [17] cum im. phot. fig. 28–29. Puncta distingui nequeunt. + vestigia litt. incertarum. Supplementa non temptavi. Non excludo, quin primae aetatis imperatoriae esse possit.

TITVLI NOVI

2374

REGIO IV

8619–8622 fragmenta titulorum incerti generis Quattuor fragmenta, quae sequuntur, nunc autem deperdita nec non aetatis incertae a Vincenzo Paris in adversariis suis publici iuris inter saec. XIX ex. et XX in. facta non suppressi, ex eo, quod viri docti publicare voluerunt, nec facile omittenda sunt in hac sylloge titulorum plena si qua antea prodierunt. 8619 Servabatur Norcia in aedibus gentis Cortelli.

-----[- - -]ILM+[- - -] -----Im. a Paris del. Paris, ms. I n. 11 cum im. del.; inde R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 178 n. 146 cum im. del. e Paris repetita. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 91. + pars sinistra litterae C vel O esse videtur. 8620 Rep. fortasse Norcia.

Im. a Paris del. Paris, ms. I n. 14 cum im. del.; id., ms. III sine nota folii cum im. del.; inde R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 178 n. 148 cum im. del. e Paris repetita. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 91. 1 punctum triangulare sursum directum esse videtur; + vestigium litt. incertae. Litterae, quae exstant, ad Nursia vel ad Nursini fortasse pertinent, attamen tota res sub iudice relinquatur. 8622 Servabatur Norcia ad extremum scalarum, qua itur ad locum Grotta del Vescovado nuncupatum.

-----[- - -]IVL[- - -] -----Im. a Paris del. Paris, ms. III sine nota folii cum im. del.; inde R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 178 n. 147 cum im. del. a Paris deprompta. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 91. 8621 Servabatur Norcia in pavimento insertum ante aedificium archivi tabellionum. -----[- - -]kNV+[- - -] [- - -]VEM[- - -] ------

8623 tit. incerti generis Parallelepipedum rep. a. 1764 una cum tit. n. 4625 apud ecclesiam S. Pamphilo dicatam in vico Padùle haud longe a Cascia sito. Iam inde a saec. XIX medio periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2012 ex scheda Cordella – Criniti et ad im. a Franceschini del.

-----[- - -]TIAIH[- - -] -----Im. a Paris del. Paris, ms. I n. 12 cum im. del.; P. Pirri, Boll. Dioc. Norcia 5, 1915, 14 adn. 1 cum im. del.; a Paris pendent R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 178 n. 149 cum im. del. – Cf. eosd., Sabina settentrionale 91. Criniti, l. l. non excludit, quin hoc fragmentum ad tit. n. 4536 fortasse sit referendum.

Im. del. a Franceschini sumpta. Franceschini, ms. I f. 6 cum im. del.; inde G. Sordini, NS 1893, 372 in commentario tituli n. 4; a Franceschini pendent R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 13, 1996, 179 n. 150 cum im. del. – Cf. Stalinski, Ritrovamento 274; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 91. Quid subsit mihi non liquet. – v(otum) | r(eddidit) | A(pollini) sine idonea causa Stalinski. Aetatis incertissimae. 8624 tit. Christianus

V(- - -) R(- - -) A(- - -).

Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta undique levigata in usum posteriorem recte scissa (36) x (36) x 4 . Litt. cornibus praeditae circ. 4. Rep. a. 1922 in regione Castel San Felice sita prope Sant’Anatòlia di Narco (Perugia) in effossionibus ad ecclesiam S. Felice di Narco appellatam institutis. Servatur in eadem ecclesia muro cuidam interiori affixa secretarii, ubi a. 2012 contuli.

XCII–XCIII. NVRSIA ET AGER

2375

TITVLI NOVI

5

Fig. a

Fig. b

[- - -? Ho]noratus l(audabilis) r(ecordationis) v(ir) [hic requ]iescit [in pace, qui vixit an(nis)] XXVIII, mens(ibus) V, [di(ebus) - - -; depositus su]b d(ie) III id(us) Ianuar(ias), [- - - c]onsul(e) 1hedera2.

Fig. a–b: Im. phot. et del. a Cordella sumptae. Fausti, Chiesa 11; Nessi – Ceccaroni, Spoleto 16; Fabbi, Storia dei Comuni I 351; id., Guida 157; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 200–201 (AE 1989, 214); iid., in Cultus splendore 327–332 cum im. phot. fig. 3 et im. del. fig. 2 (AE 2003, 561) (= iid., Ager Nursinus 126–131 cum im. phot. fig. 51 et im. del. fig. 52); Gasperini, Spoletium – Nursia 127; Buonocore, in Valle di Comino XII 23–24 n. 48 cum im. phot. fig. 9. – Cf. L’Umbria 102; L. Pani Ermini, Il Ducato di Spoleto, Spoleto 1982, 550 adn. 33; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 207; U. Santi, in San Felice di Narco ieri e oggi, Spoleto (PG) 2001, 13–14; D. Rigato, Riv. Stor. Antichità 38, 2008, 251–252; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 113. 116. 132. 138. Puncta nulla praeter hederam in fine v. 5 signatam. Sequor Criniti, in Cordella – Criniti, in Cultus splendore praeter v. 1. (vide infra); errores priorum auctorum et Gasperini omisi. 1 de locutione l(audabilis) r(ecordationis) v(ir) me certiorem fecit vir doctus V. Fiocchi Nicolai per litteras (etiam cf. tit. ILCV 301. 1652. 1441. 2822); nescio autem qua causa hanc solutionem Criniti respuit: vide Cultus splendore, l. l. 330 adn. 30 (= Ager Nursinus 129 adn. 23); l(audabilis) r(eligiosus) v(ir) Criniti, quamquam haec locutio adhuc ignota esse videtur. Ex forma litterarum et locutionibus adhibitis saec. V p. C. n. esse saltem videtur.

8625–8630 memoria titulorum incerti generis Sequitur memoria quinque titulorum, qui hodie non exstant, attamen a R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. laudati. 8625 “Mutinensi, i. d. Perusina, acie interemptorum civium tumulo publice extructo ascripserant pro libertate eos occubuisse” (Svet. Aug. 12,2; etiam cf. Dio 48,13,6). – Cf. R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 179 n. 151 cum alia bibliographia; eosd., Epigraphica 62, 2000, 207; Stalinski, Ritrovamento 55; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 203; eosd., Sabina settentrionale 72–73. 91. 8626/7 “Frammento di ara funeraria con iscrizione consunta e non più leggibile, incassato in un muretto a secco, sul retro della parrocchiale di S. Gregorio ad Atri, nel Casciano, occultato dagli anni Settanta del nostro secolo”. – Cf. L’Umbria 383; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 154; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 179–180 n. 152. 8628 “Cippo iscritto, a lettere consunte, murato e ricoperto nel 1898 [fortasse una cum tit. n. 8582] nella nuova canonica della collegiata di S. Maria a Cascia”. – Cf. Morini, Cascia

41; L’Umbria 376; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 148; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 180 n. 154. 8629 “Iscrizione romana esistente fino agli Sessanta/Settanta all’interno di casa Colantoni a Legogne”. – Cf. Petrini – Cordella, Guida 93; R. Cordella – N. Criniti, Iscrizioni 89; eosd., Suppl. It. 13, 1996, 180 n. 155. 8630 “Nella saccheggiata e da tempo demolita chiesa rinascimentale dell’Annunziata, annessa all’omonimo convento nursino, oggi Ospedale civile, venne segnalato ai primi del secolo sul pavimento, in fondo a sinistra, il coperchio di un sepolcro costituito da una lastra recante un’iscrizione romana-cristiana”. – Cf. Angelini – Rota, Spoleto 250– 251; R. Cordella – N. Criniti, Suppl. It. 180 n. 156; eosd., in Cultus splendore 331 (= eosd., Ager Nursinus 130); eosd., Ager Nursinus 203; eosd., Sabina settentrionale 91.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2376

REGIO IV

XCIV–XCVIII. REATE – AGER REATINVS (Rieti p. 21*. 49*. 434. 684). Tribus Quirina 412* (cf. p. 49*) Tabula ex marmore in fronte levigata 37,5 x 49,5 x ?. Area titulo inscribendo destinata haud excavata fascia continua cincta 28 x 41. Litt. 4/2,8. Servatur muro cuidam interiori affixa in aedibus Villa Mentuccia prope vicum Antrodoco sita, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009073–74). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 153 n. 89. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 58–59 ad tit., quae titulum inter saec. XV et XVI exaratum esse recte suspicatur; Buonocore, in Varia epigraphica 109 (= eund., Abruzzo e Molise I 277); A. Ruggeri, in A. Englen – B. Fratoddi – A. Ruggeri – F. Svizzeretto (Ed.), Museo Civico “Cola Filotesio” di Amatrice. Sezione storico-artistica (Quaderni del Museo Civico di Amatrice 1), Ariccia (RM) 2005, 32.

Titulus sic legendus: dis manibus | dumitillae vespasiae | vespasiani filiaeque | non perannavit. 413* Cf. Spadoni, Antiquaria 113, quae titulum falsum recte iudicat. 421* Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 156 n. 101, qui titulum genuinum esse suspicatur. 423* Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 134 n. 43. 424* Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 134 n. 44. – Cf. Spadoni, Antiquaria 133 adn. 21. 425* Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 119 n. 19 et Spadoni, Antiquaria 76 adn. 22. 113 adn. 73, titulum falsum recte iudicantes. 426* Exemplum repetivit Reggiani, Museo Civico1 41 n. 59 cum im. phot. tab. XXI, quae titulum aetatis recentioris esse recte suspicatur. 427*, 1 = VI 2562 (cf. p. 3369). – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 2 = VI 2689. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 131 n. 37. – Cf. Spadoni, Antiquaria 133 adn. 21; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 3 = VI 9263. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 4 = VI 10873. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 146–147 n. 72. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 5 = VI 11959. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 172 n. 150. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278).

427*, 6 = VI 13621. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 146 n. 70. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 7 = VI 13798. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 153–154 n. 90. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 8 = VI 14351. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 172 n. 149. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 9 = VI 18746. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 157 n. 102. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 10 = VI 18752. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 11 = V 457*, 3 = VI 18840 (neg. D. A. I. Rom n. 61.1605). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009075. 9077). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 136–137 n. 48; Reggiani, Museo Civico1 57 n. 94 cum im. phot. tab. XXVIII; ead., Museo Civico2 83 n. 161 cum im. phot. tab. XLVII. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 56; Buonocore, in Varia epigraphica 120(= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 12 = VI 19991. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 145 n. 68. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 73; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 13 = VI 10302 (cf. p. 3909). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 120 n. 23–23a. – Cf. Spadoni, Antiquaria 135 adn. 35; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 14 = VI 21830. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 145 n. 69. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 15 = VI 25321. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 148 n. 75. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 16 = VI 25543 (cf. p. 3532). – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 17 = VI 25606. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 147 n. 73. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 18 = VI 9895. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 141 n. 59. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 19 = VI 9460 (cf. p. 3470) (neg. D. A. I. Rom n. 61.1607). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009076–77). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 127 n. 30; Reggiani, Museo Civico1 57–58 n. 95 cum im. phot. tab. XXVIII; ead., Museo Civico2 82–83 n. 159 cum im. phot. tab. XLVII. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 68; eand., Suppl. It. 18, 2000, 56; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 20 = VI 26412. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 145 n. 71. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 21 = VI 27324. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 172 n. 148. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278).

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER 427*, 22 = VI 28116 (cf. p. 3918). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 147 n. 74. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 23 = VI 28380. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 154 n. 91. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 427*, 24 = VI 3067*. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 428*, 1 = VI 769 = 30827 (cf. p. 838. 3757). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 93 n. 5. – Cf. Spadoni, Antiquaria 84 adn. 54. 135 adn. 31; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 428*, 2 = VI 10977 (neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.50). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009078). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 136 n. 46; Reggiani, Museo Civico1 38 n. 50 cum im. phot. tab. XIX; ead., Museo Civico2 84 n. 165 cum im. phot. tab. XLVII. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 68; eand., Suppl. It. 18, 2000, 56; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 428*, 3 = VI 9961 = ILS 8327. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009079). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 137 n. 49; Reggiani, Museo Civico1 37 n. 48 cum im. phot. tab. XVIII; ead., Museo Civico2 84 n. 164 cum im. phot. tab. XLVI. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 68; eand., Suppl. It. 18, 2000, 56; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 278). 428*, 4 = VI 13015. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 143–144 n. 65. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 73; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 428*, 5 = VI 25542. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 144 n. 66. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 73; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 428*, 6 = VI 1180 = 31253 (cf. p. 3778. 4333). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 112 n. 14a. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 428*, 7 = VI 1181. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 112 n. 14b. – Cf. Spadoni, Antiquaria 134 adn. 29; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 428*, 8 = VI 13074 (cf. p. 3512. 3911). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009080. 9077). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 138 n. 51; Reggiani, Museo Civico1 37–38 n. 49 cum im. phot. tab. XIX; ead., Museo Civico2 84–85 n. 165 cum im. phot. tab. XLVII. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 68. 136 adn. 39; eand., Suppl. It. 18, 2000, 56; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 428*, 9 = VI 15299 (cf. 3517). Exempla repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 143 n. 64. 144 n. 67. – Cf. Spadoni, Antiquaria 113 adn. 73; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 429*, 1 = VI 12348. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 142 n. 62. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 429*, 2 = VI 24691. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009081. 9077). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 139–140 n. 54; Reggiani, Museo Civico1 58 n. 96 cum im. phot. tab. XXIX; ead., Museo Civico2 83 n. 162 cum im. phot. tab. XLVI. – Cf. M. C.

2377

ADDENDA ET CORRIGENDA Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 56; Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 430*, 1. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 156 n. 100. 430*, 2 = XI 4273. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 430*, 3 = XI 4171. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 430*, 4 = XI 4220. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 430*, 5 = XI 5287. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 140 n. 55. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 430*, 6 = VI 9693 (cf. p. 3470). – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 1 = IX 4705. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 2 = VI 34670. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 3 = VI 15102 = IX 4711. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 4 = VI 15461. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 120 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 5 = VI 15680. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 6 = VI 15849a = IX 4713. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 7 = VI 15937 = IX 4714. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 8 = VI 17126. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 9 = VI 19651 = IX 4723. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 10 = VI 19715 = IX 4724. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 11 = VI 22473. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 12 = VI 24582. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). p. 49* ad 427*, 13 = VI 24681. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 279). 4636 (cf. p. 684) = I2 1844 (cf. p. 1048) = ILS 3484 = ILLRP 265. Ara ex lapide calcario in usum posteriorem undique scissa, in fronte levigata (56) x (57) x (25). Litt. detritae affabre insculptae 6/5. Puncta triangularia. In vico Laculo postis interioris usui est ecclesiae S. Petri, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. Exemplum repetiverunt N. Persichetti, NS 1891, 37–40; id., Viaggio archeologico 173 cum im. del.; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 102; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3591; Martinori, Via Salaria 142; S. Silberstein Trevisani, ZPE 34, 1979, 275 litt. A; Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 369; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 166–167 n. 128 cum im. phot. (etiam cf. p. 24. 113); P. Sangriso, Stud. Class. Orient. 59, 2013, 213; Santilli, Aquae Cutiliae 116; A. Borlenghi, Arch. Class. 51, 2020, 52–53 cum im. phot. fig. 2 et alia bibl.; F. Giletti, ibid. 66. – Cf. Guattani, Monumenti sabini I 95. II 266; G. Pansa, Rend. Accad. Lincei s. 5°, 29, 1920, 76–80; A. M. Van Buren, Diss. Pontif. Accad. Arch. n. s., 14, 1920, 47; Palmegiani, Rieti 48; Evans, Cults 97. 99; Pietrangeli, Sabina 50. 56 cum im. phot. p. 134; Coarelli, Lazio 26; Wachter, Altlateinische Inschriften 226; C. Letta,

ADDENDA ET CORRIGENDA MEFRA 104, 1992, 120 adn. 79; Spadoni Cerroni, Rieti 91 adn. 3; Reggiani Massarini, Rieti 152. 164; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 59 ad tit.; Stalinski, Ritrovamento 276; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 32 cum im. phot. fig. 10; F. Coarelli, in Reate e l’Ager Reatinus 131; A. De Santis, in Falacrinae 32; V. Gasparini, ibid. 32 cum im. phot. fig. 3; P. Camerieri – T. Mattioli, in Lazio & Sabina VII 120; Ehmig, Donum dedit 25. 79. 117; M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 44; Tulli, Sabini 115. 117; Borlenghi – Giletti – Poux, Montenero e Vacuna 9. Q k MVRRIVS k CN k FILIVS | VACVNAE k VOTVM | DAT k LVBENS k MERITO Mommsen ex prioribus; titulus autem, quem primum Persichetti l. l. inspicere potuit, sic legendus: Q(uintus) Murrius Cn(aei) f(ilius) | Vacunae vot(um) | dat lubens merit(o). – 3 lubens pro libens; merit[o] Cenci. Titulos Vacunae sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228 (= id., Abruzzo e Molise I 158–159); de eius cultu vide infra ad tit. n. 4751. Etiam vide infra ad tit. Trebulanum n. 8878. Coarelli, l. l. firmiter asserit Quintum Murrium in hoc lapide laudatum eundem ac Murrium illum amicum Varronis fuisse; quae autem coniectura quantum a veritate abhorreat, nescio. De nomine gentilicio Murrii vide Sangriso, l. l. 207–227. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4637 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 165v; Buonocore, Boll. Arch. 28–30, 1994 (1999), 24; id., in Dediche sacre 298 n. 374; F. Giletti, Arch. Class. 51, 2020, 65–66. – Cf. Evans, Cults 99; Pietrangeli, Sabina 50. 56; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 59 ad tit.; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 34; Buonocore, in Homenaje José Remesal Rodríguez 1016. Restituerim: [Iuliae] Augusta[e] | [Piae F]elici ma[tri] | [Im]p(eratoris) Antonin[i] | [Pii Fel]icis Aug(usti) [et] |5 [cas]trorum [et] | [senat]us ac p[a]|[t]riae | [s]anctissim[ae] | ac | Victori[ae]. – [Iuliae Domnae] | Augusta[e Piae] | [F]elici ma[tri] | [Im]p(eratoris) Antonin[i Pii] | [Fel]icis Aug(usti) [et] | [cas]trorum [et] | [senat]us ac p[a]|[t]riae | [s]anctissimae | [et] (?) Victoria[e] exempli instar Mommsen, inde Giletti. Augustam et Victoriam sic coniungi praeter consuetudinem est; titulos Victoriae sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 229 (= id., Abruzzo e Molise I 160); de eius cultu vide L. Girard, in ANRW II 17, 1981, 203–232. Iulia Domna (de qua vide L. Petersen, PIR2 I 663) a. 210 Pia Felix et ante d. 4 m. Febr. a. 211 mater castrorum et senatus et patriae appellata est (cf. Kienast, Kaisertabelle6 152); consecrata fuit post m. Apr. a. 217, quo tempore defuncta; inde titulus positus esse videtur inter a. 211 et 217 p. C. n. De appellationibus Iuliae Domnae cf. Kettenhofen, Die syrischen Augustae 86–97; W. Kuhoff, ZPE 97, 1993, 259–271; K. Maksymiuk, Meander 54, 1999, 449–545 (cf. AE 1999, 43); G. G. Belloni, Arch. Class. 55, 2004, 393–398; A. Kolb, in Augustae 11. De re universa vide C. Rowan, PBSR 79, 2011, 253–256, R. Bertolazzi, ZPE 184, 2013, 304–308; C. T. Mallan, Mnemosyne 66, 2013, 734–760; R. Bertolazzi, Acta Ant. Hung. 55, 2015, 413–432; A. G. Scott, TAPhA 147, 2017, 413–433; R. Bertolazzi, Class. Journ. 114, 2019, 464–486 et M. Bono, =Ormov 11, 2019, 49–70. 4638 (cf. p. 684) Delenda est utpote non Vallis Velini superioris sed agri Amiternini sit suo loco relata.

2378

REGIO IV Cf. Kubitschek, Imperium 56; N. Persichetti, RM 27, 1912, 300; Segenni, Amiternum 245; eand., Suppl. It. 9, 1992, 58–59 ad tit.; M. C. Spadoni, ibid. 18, 2000, 59 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 275. 277). 4639 (cf. p. 684) Delenda est utpote non Vallis Velini superioris sed agri Amiternini sit suo loco relata. Cf. Kubitschek, Imperium 56; Segenni, Amiternum 246 cum im. phot. tab. 45 fig. 2; eand., Suppl. It. 9, 1992, 59 ad tit.; M. C. Spadoni, ibid. 18, 2000, 59 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 275–276. 277) 4640 (cf. p. 684) Delenda est utpote non Vallis Velini superioris sed agri Amiternini sit suo loco relata. De traditione manuscriptorum vide Pasqualini, in Antinoriana I 119. – Cf. S. Segenni, Suppl. It. 9, 1992, 59 ad tit.; M. C. Spadoni, ibid. 18, 2000, 59 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276. 277). 4641 (cf. p. 684) Delenda est utpote non Vallis Velini superioris sed agri Amiternini sit suo loco relata. Cf. Segenni, Amiternum 245; eand., Suppl. It. 9, 1992, 59 ad tit.; M. C. Spadoni, ibid. 18, 2000, 59 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276. 277). 4642 = I2 1845 (cf. p. 1049). Tabula ex lapide calcario in margine superiore dextro fracta nullo autem inscriptionis detrimento, in fronte levigata 62 x 129,5 x ?. Litterae parum accurate insculptae 4,5. Punctum triangulare. In eodem titulo legitur longa inscriptio medii aevi, ubi laudatur sacerdos Takebrandus, qui a. 924 ecclesiam S. Silvestri post vastationem Saracinorum restauravit (inter al. cf. A. Esch, Rend. Pontif. Accad. Arch. 85, 2012/13, 97–98 cum im. phot. fig. 9). Nunc servatur Bricca di Cittareale affixa muro cuidam exteriori ecclesiae S. Silvestro dicatae, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt Persichetti, Viaggio archeologico 82; Martinori, Via Salaria 145 adn. 3. – Cf. Pietrangeli, Sabina 51. 56; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 59–60 ad tit.; Cordella – Criniti, Ager Nursinus 172 cum im. phot. fig. 89; F. Coarelli, in Epigrafia 2006 84; eund., in Falacrinae 21. Staatius pro Statius (de nomine vide O. Salomies, Arctos 46, 2012, 174–175; etiam cf. tit. Albensem supra n. 8008). Coarelli, l. l. opinatur ad Sex. Statium filium fortasse Sexti Statii praefecti Pompeii a. 51 a. C. tribuendum esse tit. infra n. 8644; attamen in dubio maneo. Ex litterarum forma et ex eo, quod vir cognomine caret, saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 4643 (cf. p. 684) Delenda est utpote non Vallis Velini superioris sed agri Amiternini sit suo loco relata. Cf. Segenni, Amiternum 245; eand., Suppl. It. 9, 1992, 59 ad tit.; M. C. Spadoni, ibid. 18, 2000, 60 ad tit.; 118. 119 (= eund., Abruzzo e Molise I 276. 277). 4644 = ILS 3857. Tabula ut videtur ex lapide calcario in usum posteriorem undique scissa, in fronte levigata (41) x (41,5) x ?. Litt. 4/5 (vocalis vocabuli cos in fine v. 3–4 exarati minoris mensurae circ. 1,8). Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Stevenson recognoverunt, nempe affixa muro cuidam exteriori ecclesiae SS. Dionysii et Eleutherii extra vicum Borgovelino sitae, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi; m. Oct. a. 2015 denuo recognovi una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009082–85. 16918). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt Anonymus saec. XIX, in

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER codice Vat. lat. 10517 f. 54v (Iscrittione antica nella porta della chiesa di S. Dionisio arcipresbiterato del Borghetto di Civita Ducale); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 161–162 n. 118; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3548; Persichetti, Viaggio archeologico 43–44; Martinori, Via Salaria 104–105; Palmegiani, Rieti 446; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 34. 36; Buonocore, in Dediche sacre 297 n. 362; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 165 n. 122 cum im. phot.; V. Gasparini, in Falacrinae 33 cum im. phot. fig. 5 ad p. 34. – Cf. Evans, Cults 101; Pietrangeli, Sabina 49. 55 cum im. phot. p. 131; G. Alvino, Le alte valli del Velino e del Tronto. Sulle tracce della storia, Roma 1999, 17–18; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 60 ad tit.; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 43; Guérin-Beauvois, Thermalisme 230. 448; A. Bencivenga, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 20. Synhistor, qui fuit dispensator Sabidiae Caii filiae (de quo officio vide Carlsen, Vilici 148 adn. 492, qui autem Sabidiam dispensatricem fuisse sine idonea causa cogitat; M. Christol – M. Heijmans, L’Ant. Class. 71, 2002, 101), titulum Lymphis Dianae reducis a. 5 a. C. n. dicavit. Lymphae in tota regione hic solum occurrunt; titulos Dianae sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220 (= id., Abruzzo e Molise I 147); etiam vide D. Sabbatucci, Diz. epigr. IV, 3, 1973, 2325; D. Isac, Chiron, 21, 1991, 345– 351; Vincenti, Diana passim. De nomine Sabidii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 479; M. Bonamente, Boll. Dep. Umbria 109, 2012, 456. De consule ordinario Lucio Cornelio Sulla a. 5 a. C. n. una cum Augusto cos. XII vide E. Groag, PIR2 C 1460. 4645 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 373. – Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 59 ad tit. Litterae singulares V S L M solvendae more solito v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito) vel etiam v(otum) s(olverunt) l(ibentes) m(erito). Aetatis incertae. 4646 = I2 1843 (cf. p. 1048). Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. – Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; Wachter, Altlateinische Inschriften 411; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 60 ad tit. 2 uxsor pro uxor. De praenomine muliebri Paul(l)ae / Pol(l)ae vide I. Kajanto, Arctos 7, 1972, 29; Salomies, Vornamen 71. 132. 239. 320–323. 332. 334 et Kajava, Praenomina 50– 59 et passim (tit. memoratur ad p. 53). Temporis spatio inter aetatem rei publicae ex. et imperatoriam in. comprehenso tit. tribuendum esse mihi videtur. 4647 Stela ex lapide calcario in usum posteriorem undique scissa, in fronte passim scalpro dentato dolata (119) x (60) x (10). Litt. perquam detritae 6/5,5. Puncta rotunda (v. 1–2) et triangularia (v. 3). Etiam hodie eodem loco, quo Brocchi, Brunn et Stevenson descripserunt, nempe gradus scalarum, quibus itur ad altare maximum ecclesiae S. Mariae, usui est extra vicum Antrodoco, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 158r. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Pietrangeli, Sabina 49. 55; Forni, Tribù A1537–1538; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 60–61 ad tit.; O. Salomies, Arctos 35, 2001, 271; Buonocore, in Tribù romane 37.

2379

ADDENDA ET CORRIGENDA 1–2 [- A]vaeus T(iti) f(ilius) Qu[i(rina)], | Q(uintus) Avaeus T(iti) f(ilius) Qui(rina) nunc vidi in lapide et supplevi. Rarum est nomen Avaei, quod redit ex. gr. tit. Amiternino n. 4457.

Ex litterarum forma et ex eo, quod homines et femina cognomine carent inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. tribuerim. 4648 Desideratur. Fuit plinthus, ut videtur, ex lapide calcario in fronte perquam adesa (200) x (360) x ?. Exemplum repetiverunt Persichetti, Viaggio archeologico 120, qui titulum vidit extra vicum Antrodoco in regione, q. d. S. Terenziano humi iacentem in praedio domini Luigi Grassi; Martinori, Via Salaria 111. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; O. Salomies, Arctos 35, 2001, 271; Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 61 ad tit. 2 in. [- - -]IALFVS Mommsen supra secundum antiquiores, C[- - -]IALFVS Persichetti; quomodo autem hoc vocabulum recte restituendum sit, incertum; 2 ex. vivos pro vivus. Fuisse potest saec. I medii a. C. n. 4649 Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem scissa, in fronte levigata (82) x (60) x (19). Litt. affabre insculptae 10,5–8,5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Brocchi, Kramer, Brunn et Stevenson descripserunt, nempe gradus scalarum, quibus itur ad altare maximum ecclesiae S. Mariae, usui est extra vicum Antrodoco, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 158r. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 59 ad tit.; Forni, Tribù C492; Buonocore, in Tribù romane 37. 1 nomen ex. gr. restituendum [C]amurius vel etiam [M]amurius (vide Solin – Salomies, Repertorium2 265). Ex litterarum forma et ex eo, quod vir cognomine caret, alterius partis saec. I a. C. n. esse potest. 4650 Desideratur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 161v. – Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 59 ad tit. 2 potius quam [B]ambilio, ut Mommsen est suspicatus (etiam cf. ad p. 732), legerim Amphio. Quin primae aetatis imperatoriae esse possit, non excludo, ex eo, quod litteras bonas Stevenson descripsit. 4651 (cf. p. 684) Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa, in fronte scalpro dentato passim dolata. Puncta distingui nequeunt. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Stevenson recognoverunt, nempe extra vicum Antrodoco, muro cuidam exteriori turris campanarum ecclesiae S. Mariae extra moenia loco edito, ubi a. 1997 contuli quatenus potui et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetivit S. Segenni, in Proprietà imperiali 133 (etiam cf. p. 128). – Cf. Pietrangeli,

ADDENDA ET CORRIGENDA Sabina 49. 55; Reggiani Massarini, Rieti 164 cum im. phot. fig. 39; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 61 ad tit. De Tito Flavio Clymeno Augusti liberto etiam vide Boulvert, Domestique 67 et adn. 392. Ex litterarum forma et ex formula Dis Manibus sine compediis scripta alteri parti saec. I p. C. n. tribuo. 4652 Desideratur. Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 61 ad tit. 5 Fortunate pro Fortunatae. Aetatis imperatoriae incertae. 4653 (cf. p. 684) Tabula ex lapide calcario ex duabus partibus inter se coniunctis composita in fronte levigata 58 x 86,8 x ?. Litt. actuariae 5,5/3. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Servatur muro cuidam interiori affixa aedium, q. d. Villa Mentuccia, prope vicum Antrodoco sitarum, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009086–88). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 165–166 n. 125; Palmegiani, Rieti 440, cuius errores sprevi; Reali, Amicitia 158 n. 110; Buonocore, in Varia epigraphica 109 (= id., Abruzzo e Molise I 277). – Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 61–62 ad tit.; Brancato, Repertorium II 97.

5 ex. Entelli Mommsen secundum antiquiores, Entellì vidi in lapide. – 6 de vocabulo filiaster vide P. Watson, Class. Quart. 39, 1989, 536–548. In dubio adhuc maneo, utrum titulus in Sabinos ex urbe Roma sit translatus (nomen Laelii Reate aliunde ignotum; de nomine etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 472). Ex litterarum forma saec. II ex. p. C. n. vel paulo post saltem tribuerim. 4654 Desideratur. Cod. Barb. XXX. 92 in Bibliotheca Vaticana servatus nunc est sign. Barb. lat. 2019. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 169 n. 138. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Martinori, Via Salaria 135; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 62 ad tit.; Forni, Tribù V664–665; Buonocore, in Tribù romane 37; Brancato, Repertorium II 94. 11 Calethyce pro Caletyche. – 13 de forma Nobilini vide F. Biville, in Estudios 834. Nomen Vettesii hic solum in tota regione occurrit (cf. Schulze, Eigennamen 244); de nomine Tetuleni vide infra tit. n. 8646. De praenomine Statii vide Salomies, Vornamen 90–91 cum amplissimo commentario titulis collectis (tit. noster memoratur ad p. 90), eund., in Prénoms 34–35. Saec. I p. C. n. dubitanter tribuerim. 4655 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 166 n. 126. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18,

2380

REGIO IV 2000, 62 ad tit.; Forni, Tribù V733; Buonocore, in Tribù romane 37. Nomen Vettii redit tit. Reatinis n. 4676 et n. 4741; de raro cognomine Surini vide Solin – Salomies, Repertorium 409. Notanda locutio pedaturae perscripta casu acc. pro casu abl. insculpta (etiam vide supra tit. 2625. 3981. 4435. 7974. 8145. 9048 et H. Dessau, ILS 7494). Saec. I p. C. n. tribuo. 4656 Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte et transverse scissa in duas partes inter se non coniunctas fracta, in fronte levigata anaglypho fastigii triangularis ornata crass. circ. 12; frg. supra 40 x 39; frg. infra 36 x 39. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta ? x 35,5. Litt. 4,8/3; adprecatio D(is) M(anibus) in fascia extra aream marginatam incisa. Puncta in formam circuli haud semper signata. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Stevenson descripserunt, nempe affixa muro cuidam exteriori ecclesiae SS. Dionysii et Eleutherii extra vicum Borgovelino sitae, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi; m. Oct. a. 2015 denuo recognovi una cum Romano Cordella, qui im. phot. quoque fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009089–94. 16919). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 155r. – Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 62 ad tit.

Supplementa incerta manent. 3–5 Pom|[po]nia Ama|[bili]s fortasse. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo p. C. n. tribuerim. 4657 Stela ex lapide calcario superus semicirculata, in usum posteriorem undique scissa, in fronte perquam adesa (154) x (31) x 15. Litt. detritae 3. Puncta distingui nequeunt. Etiam hodie eodem loco, quo Brocchi, Brunn et Stevenson descripserunt, nempe gradus scalarum, qua itur ad altare maximum ecclesiae S. Mariae, usui est extra vicum Antrodoco, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 62–63 ad tit. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 4658 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit Stevenson,

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER ms. n. 10561 f. 158v. 159r. 159v. – Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 63 ad tit. Aetatis incertae. 4659 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 158v. 159r. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 63 ad tit.; Forni, Tribù Y1100; Buonocore, in Tribù romane 37. Aetatis incertae. 4660 Pila ex marmore, quae supra capitulum floribus ornatum habet, basi carens, in usum posteriorem ad titulum Christianum insculpendum adhibita; in facie sursum directa exstat foramen rotundatum aetate recentiore excavatum; utrimque scalpro dentato dolata (39) x 30 x 26. Litt. actuariae 5/3,5. Puncta nulla. Servatur in aedibus municipalibus vici Antrodoco, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 72.2485–2486. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009095–96). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 201r (ectypum). 204rv; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 166 n. 127; G. G. Pani, ICI III, 57–58 n. 42 cum im. phot.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 150–152 cum im. phot. 120–121 (cum alia bibliographia); Buonocore, in Valle di Comino XII 24 n. 49. – Cf. ILCV 2195 adn.; A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.-Mol. I 3; V. Monachino, in Basilica di Valva 56; Pietrangeli, Sabina 49. 55; De Luca, Pagine di storia 161; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 63 ad tit.; Verani, Affreschi 19; De Francesco, Ricerche 92 cum im. phot. fig. 87. 1–2 Custan|tina bibas pro Constan|tina vivas. Ex litterarum forma et ex verbis laudationis tit. saec. V in. p. C. n. tribuendus videtur. 4661/2 Pila ex marmore, quae supra capitulum floribus ornatum habet, basi carens, in usum posteriorem ad titulum Christianum insculpendum adhibita, (57) x 28 x 16. Litt. actuariae 5/3. Puncta nulla. Etiam hodie eodem loco, quo Brocchi, Brunn et Stevenson descripserunt, nempe gradus scalarum, quibus itur ad altare maximum ecclesiae S. Mariae, usui est extra vicum Antrodoco, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 202r (ectypum). 204rv; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 166 n. 128; ILCV 2194 adn.; G. G. Pani, ICI III, 59 n. 43 cum im. phot.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 150–152 cum im. phot. 119 (cum alia bibliographia); Buonocore, in Valle di Comino XII 24 n. 50. – Cf. ILCV 2194 adn.; A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.Mol. I 3; V. Monachino, in Basilica di Valva 56; Pietrangeli, Sabina 49. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 63 ad tit.; Verani, Affreschi 19; De Francesco, Ricerche 92 cum im. phot. fig. 88. De cognomine Olympii inter Christianos memorato etiam vide C. Mercurelli, Riv. Arch. Crist. 16, 1939, 73– 99. Ex litterarum forma et ex verbis laudationis titulus saec. V in. p. C. n. videtur tribuendus. 4663 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 161 n. 117; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3518; Martinori, Via Salaria 99 adn. 1; Day, Architectural Terminology 86 n. 45 (etiam cf. p. 42); Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 372; Santilli, Aquae Cutiliae 99; A. Betori, Arch. Class. 51, 2020, 64. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Evans, Cults 93; Pietrangeli, Sabina 47. 54; Spadoni Cerroni, Rieti 98. 99;

2381

ADDENDA ET CORRIGENDA C. Letta, MEFRA 104, 1992, 113 adn. 45. 120. 123; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 63 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 40; Tosi, Edifici di spettacoli 274; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 34; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 111. 113; V. Gasparini, in Falacrinae 33. 34; Forni, Tribù Y262; Buonocore, in Tribù romane 37; De Francesco, Ricerche 88. 189; Guérin-Beauvois, Thermalisme 417. 447; A. Buonopane, in Iscrizione esposta 149. Quamquam de supplementis adhuc in dubio maneo, in hoc titulo fortasse memoratur aedes quaedam Iovi Optimo Maximo dicata, quam ponendam curavit [- - -] Titi filius Quirina Iulianus aliunde ignotus, qui etiam, ut videtur, signa fortasse marmorea Veneris et Spei in aede ipsa collocanda nec non scaenam et proscenium et porticum restituenda vel reficienda curavit (de vocabulo aedes vide inter al. A. Dubourdieu – J. Scheid, in Lieux sacrés 68–71; de munificentia etiam cf. Jouffroy, La construction publique 349). Titulos Iovi et Spei et Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224. 228–229 (id., Abruzzo e Molise I 151–152. 158. 159–160). Saec. I p. C. n. tribuerim. 4664 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3572; Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 367; Santilli, Aquae Cutiliae 99– 100. – Cf. Persichetti, Viaggio archeologico 38; A. von Domaszewski, Philologus 61, 1902, 11; Evans, Cults 94; Pietrangeli, Sabina 47. 54; Spadoni Cerroni, Rieti 99; Reggiani Massarini, Rieti 153; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 63 ad tit.; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 34; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; V. Gasparini, in Falacrinae 33; De Francesco, Ricerche 88; Guérin-Beauvois, Thermalisme 447; D. Rigato, Riv. Stor. Ant. 48, 2018, 60–61. 69 n. 9. 1 Cinura pro Cinyra (de cognomine etiam vide C. H. Moore, Harvard Studies in Class. Philol. 20, 1909, 4). – 2 VILICO traditur; potius quam de vilico quodam cogitare maluerim de appellatione in casu dat. expressa ad Silvanum pertinente, inde colligi potest v. 2–3 Vilico Silvano legendos (etiam vide P. Dorcey, ZPE 79, 1989, 293–295; eund., Silvanus 30. 52, 69, 160; H. Solin, in Vestigia 431). Titulos Silvano sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158); aliam bibliographiam de deo Silvano recensuerunt C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224. Vilici alii Aquis Cutiliis non redeunt; de vilicis cf. Sirago, L’Italia agraria 141; vide etiam quae disseruerunt L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Aubert, Business Managers 454 n. B123; praesertim Carlsen, Vilici 67; U. Roth, PBSR 72, 2004, 122; vilicos saepius in tit. regionis quartae memoratos recensui in Stud. Class. Orient. 36, 1986, 285 (= id., Abruzzo e Molise I 67); in Epigraphica 59, 1997, 244 adn. 49–61 (= id., Abruzzo e Molise I 328–329 adn. 49–60); id., in Antiquitas 42–43. Saec. I p. C. n. esse potest. 4665 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4195; Santilli, Aquae Cutiliae 99–100. – Cf. Persichetti, Viaggio archeologico 38; eund., RM 24, 1909, 242 (= eund., Via Salaria 144); Pietrangeli, Sabina 47. 54; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 63–64 ad tit.; Guérin-Beauvois, Thermalisme 447. De officio dispensatoris imprimis vide Carlsen, Vilici passim. Nomen gentilicium Sarrenii perrarum est (vide

ADDENDA ET CORRIGENDA Schulze, Eigennamen 224; Solin – Salomies, Repertorium 163). Tit. cuius saec. p. C. n. sit, sub iudice relinquatur. 4666 = I2 1842 (cf. p. 1048). Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte levigata, in lateribus et a retro scalpro dentato dolata 25 x (125) x ?. Litt. detritae 9,5/7. Puncta triangularia sursum directa. Servatur in vico Cittaducale muro cuidam interiori affixa aedium gentis Canali iuxta viam Garibaldi sitarum, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 155r; Persichetti, Viaggio archeologico 37; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 724; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 152–153 n. 87; Martinori, Via Salaria 94; Diehl, Altlateinische Inschriften5 634; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 47 n. 79 (= id., Abruzzo e Molise I 189 n. 80); id., in Metrische Inschriften 221–222 n. 3*; id., in Temptanda viast 19 n. 31*; Santilli, Aquae Cutiliae 100–101 cum im. phot. – Cf. G. D. Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 163; Pietrangeli, Sabina 47. 54; Coarelli, Lazio 25; Wachter, Altlateinische Inschriften 227 adn. 623. 250; S. M. Marengo, in Atti Roma I 778; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 64 ad tit.; Massaro, Riv. Filol. 129, 2001 (2003), 21; Kruschwitz, Römische Inschriften 49. 116; Massaro, in Metrische Inschriften 161; GuérinBeauvois, Thermalisme 447. 3 suieis pro suis (etiam cf. W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 449). – 5 faciundum coeraverunt pro faciendum curaverunt. De praenomine muliebri Rutilae vide praesertim I. Kajanto, Arctos 7, 1972, 17–18; eund., in Onomastique latine 148–150; Kajava, Praenomina 67, ubi, autem, Rutilia errore fortasse typothetae scriptum. Nomen gentilicium Ieprieni hic solum occurrit (vide Schulze, Eigennamen 213; Solin – Salomies, Repertorium2 151). De locutione hic est ille situs, qui est hemiepes, cf. Cugusi, Aspetti letterari2 250 et M. Massaro, in Scritti Mario Pani 296– 298. Ex litterarum forma et ex nominis ratione alteri parti saec. I a. C. n. tribuo. 4667 Tabula ex lapide calcario a dextera paululum imminuta undique levigata 25 x 26,5 x 3. Litt. 4/1,8. L’Aquila in aedibus Persichetti in platea S. Roio Piano sitis muro cuidam interiori adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009097). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 170 n. 139; Santilli, Aquae Cutiliae 101. – Cf. Pietrangeli, Sabina 48. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 64 ad tit.; Guérin-Beauvois, Thermalisme 447.

2382

REGIO IV Titulus sic legendus: Q(uintus) Salustius | Dioscura[s] | vix(it) (anno) I, | Eunom[us vel -ea - - -]. – 1 Salustius pro Sallustius. – 2 Dioscura[s] pro Dioscora[s]. – 3 ut iam Leosini apud Fiorelli, NS 1878, 298 recte scripsit, inter verba VIX et I est spatium vacuum relictum; VIXI haud recte Mommsen secundum Leosini, inde Santilli. – 4 Eunom(i) haud recte Santilli. Nomen Sallustii in regione Reatina hic solum occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 83). De nomine vide J. Kolendo, Acta Arch. Slov. 28, 1977, 255–277. Etiam cf. tit. urbanum huius Corporis vol. VI 8199, ubi laudatur Q. Sallustius Q. f. Quir(ina) Natalis quidam, de quo vide Forni, Tribù S44 et Buonocore, in Tribù romane 34. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4668. 4869 Desiderantur. Exempla repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 151 n. 86–86a; Santilli, Aquae Cutiliae 101– 102. – Cf. Persichetti, Viaggio archeologico 39; Martinori, Via Salaria 97; Pietrangeli, Sabina 47. 54; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 64 ad tit. De verbo v(ivit) usque in aetatem Neronianam communi vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172. Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tituli tribui possunt. 4670 Desideratur. Fuit stela ex lapide Tiburtino supra anaglypho fastigii fortasse triangularis ornata a sinistra et a dextra areae titulo inscribendo destinatae columnis duabus cincta 160 x 80 x ? (vide Persichetti infra, l. l.). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 157v. 165v. 185r (ectypum); Persichetti, Viaggio archeologico 39; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 151 n. 85; Martinori, Via Salaria 94; Santilli, Aquae Cutiliae 102. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Pietrangeli, Sabina 47. 54; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 64 ad tit.; Guérin-Beauvois, Thermalisme 447. Nomen gentilicium Urvini redit tit. n. 4743. 8694 (vide Spadoni Cerroni, Rieti 88). Aetatis imperatoriae fuisse videtur. 4671 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 119. – Cf. Pietrangeli, Sabina 48. 55; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 64 ad tit.; GuérinBeauvois, Thermalisme 447; Santilli, Aquae Cutiliae 102. Cui aetati titulus recte tribuendus sit, nescio; esse potest saec. II p. C. n., ex eo, quod formula, si recte traditur, D(is) M(anibus) compendiis scripta est. 4672 (cf. p. 684) = I2 632 (cf. p. 725 [ubi lege p. 339 pro 239]. 833. 922) = ILS 3410 = CLE 248 = ILLRP I2 149 = Degrassi, Imagines 710. Ara convexa ex lapide calcario in fronte levigata undique in usum posteriorem scissa ex quattuor partibus inter se coniunctis composita (60) x (92) x (15). Litt. 4,5/3,5. Puncta triangularia sursum directa haud semper signata. Olim anaglyphis, quae Ligorio descripsit, ornata, in quibus cum aliis figuris Hercules effictus erat; vestem Herculis in monumento efficti, quippe qui non ex Graecis sed ex Phoenicibus Romam venisset, fuisse eandem atque sacerdotum eius omniumque sacerdotum orientalium, scil. tunicam manicatam, monuit D. van Berchem, Syria 44, 1967, 317–319. A tergo a. 1710 dedicatus titulus in honorem Herculis ab Aragonensi gubernatoris civitatis Reatinae (vide Reggiani, Museo Civico1 50). Cum inde a saec. XVII latuisset, imminuta denuo apparuit circ. a. 1897/98; hodie servatur Reate in museo municipali (olim inv. n. 341; nunc inv. n. MCR_0014_AR), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009098).

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER De traditione manuscriptorum vide praeter auctores l. infra l. Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 95. 96; A. Guzmán Almagro, in Acta Barcelona I 687; eand., La tradició de l’epigrafia romana 65 n. 13; eand., Orthographia alphabetica 165. 219 n. 408. Exemplum repetiverunt codex saec. XVI q. d. Chlumczansky f. 41v, scil. n. XVII A 6, servatus Praha in Národní galerie (de re universa vide V. JUREN, Monuments et Mémoires 68, 1986, 105– 177; cf. p. 140. 147); F. Orsini, Familiae romanae quae reperiuntur in antiquis numismatibus ab Urbe condita ad tempora divi Augusti ex bibliotheca Fulvi Ursini. Adiunctis familiis XXX ex libro Antonii Augustini ep(iscopi) Leridensis, Romae, heredes Tramezini, 1577, 289–290 (cf. J. Vagenheim, REL 81, 2003 (2004), 291–292); De Guidobaldi, Iscrizione arcaica 27; Wilmanns, Exempla 27b; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 85–90 n. 1; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3495; R. Sabbadini, La cultura 25, 1908, 15–17; G. Calza, Rend. Accad. Lincei s. 5°, 20, 1911, 339–344; Bücheler, Kleine Schriften I 406–407; Palmegiani, Rieti 177; Evans, Cults 69–76. 238–239 cum im. phot. tab. III fig. 1; Warmington, Remains IV 83; G. Q. Giglioli, Athenaeum 28, 1950, 267–275 cum im. phot. et del. (cf. AE 1952, 14); B. Riposati, Epigraphica 12, 1950, 137–149 (= id., Rieti 7, 1974, 1–14); Diehl, Altlateinische Inschriften5 92 add.; FIRA2 III 77a; Ernout, Recueil4 130; G. Bodei Giglioni, Riv. Stor. Ital. 1977, 23 (= ead., Studi su Praeneste 53); De Rosalia, Iscrizioni latine arcaiche2 54. 129–131 n. 50; Reggiani, Museo Civico1 50–52 n. 87 cum im. phot. tab. XXVI; M. Vérzar Bass, MEFRA 97, 1985, 295–323 cum im. phot.; G. Maselli, Didattica del classico 3, 1990, 534– 541 (cum Italica versione); Reggiani Massarini, Museo Civico2 68–69 n. 115 cum im. phot. tab. XXXIV; Spadoni Cerroni, Rieti 94. 75–76. 113–114 cum im. phot.; Courtney, Musa Lapidaria 38–39. 212–214; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 47 n. 80 (= id., Abruzzo e Molise I 189 n. 80); Spadoni, I Sabini nell’antichità 46– 47 cum im. phot. et del. a Ligorio sumpta; France, Quadragesima Galliarum 268–269 n. 2A; Buonocore, in Metrische Inschriften 216–217 n. 11; id., in Temptanda viast 12 n. 60; id., in Dediche sacre 297 n. 360; L. Tripaldi, in Reate e l’Ager Reatinus 167–168 n. 131 cum im. phot. (etiam cf. p. 123 cum im. phot. fig. 1 ex apographo Ligorii et im. phot. ad p. 128). – Cf. F. Ritschl, Rhein. Mus. 8, 1853, 491; eund., ibid. 14, 1859, 398–399; V. Boschi, Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 321; J. M. Stowasser, WS 25, 1903, 260–261; G. Wissowa, Berliner philologische Wochenschriften 1904, 1052; Purdie, Latin Verse 144; Sacchetti Sassetti, Ultime vicende 13; V. Pisani, Paideia 7, 1952, 279–280; Pietrangeli, Sabina 27. 32 cum im. phot. p. 118; M. G. Arrigoni Bertini, Aurea Parma 67, 1983, 127. 134; Andreau, La vie financière 690; Coarelli, Lazio 22. 31, cum versione Italica a Riposati sumpta; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 118–119; Massaro, Epigrafia metrica latina 54–55; Reggiani Massarini, Rieti 152. 188; F. Van Wonterghem, in Héraclès 331–332; S. Busch, Gnomon 71, 1999, 507; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 64–67 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 46–48; L. Gamberale, Riv. Filol. 128, 2000 (2002), 486; Massaro, ibid. 129, 2001 (2003), 14. 20; Stalinski, Ritrovamento 201–202; Massaro, in Asta ac pellege 36; M. Rodríguez-Pantoja, ibid. 56; Kruschwitz, Römische Inschriften 105; Massaro, in Metrische Inschriften 132; C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 86; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146; A. Kuznetsov, ZPE 187, 2013, 136; O. Salomies, in Handbook 167; Ehmig, Donum dedit 50. 231; M. Massaro, in Valle di Comino XV 58; A. M. Morelli,

2383

ADDENDA ET CORRIGENDA CLEiLAR I 41; M. C. Spadoni, Boll. Dep. Umbria 117, 2020 (2021), 12; Solin, Rodolfo Pio 126.

1 Sanctum esse Semonem Sancum vix recte contendit Riposati; sanctus enim, ut constat, vel sanctissimus dicitur Hercules in compluribus titulis (etiam cf. G. Capdeville, in Identità e civiltà dei Sabini 81). – 2 decuma pro decima; victor i. e. voti compos, ut recte Riposati est interpretatus; tibei pro tibi; Mu[m]ius Mommsen, Munius vidi in lapide. – 3 moribus vidi in lapide; antiqueis pro antiquis (de iunctura moribus antiquis vide P. Cugusi, in Metrische Inschriften 22 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 120); quod Ritschl l. l. putavit post hoc excidisse quod a Riposati probatur; Pisani autem visum in v., qui sequitur, memoratum cum perfecit coniungens, scil. “condusse a compimento il suo disegno”, nullum quod desiderat. – 4 visum vidi in lapide; Pisani locutionem tua pace cum faxseis v. sequentis composuit; de qua locutione vide, praeter tit. n. 3569 = I2 1805 (cf. p. 1044) = CLE 5 app. (de quo titulo vide supra), H. Vagenvoort, Mnemosyne s. 4° 17, 1964, 57–58, perperam autem titulum ad L. Mummium referentem. – 5 cogendei vidi in lapide; disolvendei Mommsen, dissolvendei lapis; cogendei dissolvendei pro cogendi dissolvendi; cogere et dissolvere sunt “exigere / accipere” et “solvere” ut Andreau, l. l. recte suspicatus est (quem etiam secutus est France, l. l.), non “emere” et “vendere” ut proposuit Degrassi: genetivus gerundii hic est usui pro infinitivo vel pro substantivo verbali [cf. E. Löfstedt, Eranos 8, 1908, 90; A. Ernout, Philologica I (Études et Commentaires 26), Paris 1957, 219 cum quo Riposati quoque consentit]; ut pro quo; faxseis pro faxis i. e. feceris [cf. ex. gr. locutiones faxit tit. n. 782 = I2 401 (cf. p. 730. 832. 883) et faxsit tit. huius Corporis vol. I2 2676 (cf. p. 915)]; facilia faxseis idem videtur quod “facultatem faxis”, ut recte iam proposuerat Ritschl, Rhein. Mus. 8, l. l., quem Riposati et Pisani sunt secuti (de locutione etiam vide M. Massaro, Epigraphica 70, 2008, 73). – 6 perficias vidi in lapide; decumam pro decimam; deus perficere debet, ut Lucius Munius rectam rationem decimae solvendae ineat, ne error computandi fraudi sibi sit (cf. Liv. 5,23,9–10); de decuma etiam vide J. Núñez – X. Dupré, Chiron 30, 2000, 333–348. – 7 proquo vidi in lapide; alieis pro aliis; donìs Lommatzssch, I2 haud recte; de significatione adiectivi dignus vide J. Hellegouarc’h, REL 38, 1960, 46–47; de locutione des digna merenti vide Cugusi, in Metrische Inschriften 23 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 122). De grammatica etiam vide M. L. Porzio Gernia, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 17, 1974, 144. De re universa vide Morelli, l. l. 51 adn. 61. Cum ex lapide evidenter appareat Lucium Munium, privatum hominem, coactorem potissimum non mercatorem (vide Andreau, l. l.), lapidem Sancto Herculi dedicavisse, titulus ex Mummianis eximendus et inter reliquos

ADDENDA ET CORRIGENDA agri Reatini ponendus (de tit. Mummianis cf. G. Waurick, JRGZM 22, 1975 (1977), 1–46; L. Pietilä-Castrén, Arctos 12, 1978, 122 et passim; eand., Magnificentia publica passim; Pape, Griechische Kunstwerke 16–17; P. Moreno, in L’art décoratif 188–189; E. Lippolis, Arch. Class. 55, 2004, 25–81; J. L. Moralejo, ZPE 177, 2011, 289–297). Etiam vide infra ad tit. Trebulanum n. 8888a. Sine idonea causa, ut opinor, G. Clemente [I Romani nella Gallia meridionale (II–I sec. a. C.), Bologna 1974, 237], Munium huius tituli eundem atque Munium illum nominatum apud Cic., Font. 9. 19, fuisse suspicatus est. V. 2–7 sunt dactyli hexametri (nota autem v. 5 facilia proceleusmaticum pro dactylo, de qua re vide Massaro, Riv. Filol. 129, 2001, 19–20; eund., in Metrische Inschriften 132; Sabbadini, l. l. perperam titulum fictum esse putavit), quos in sermonem Italicum Riposati collato sic vertendos opinor: “O (Ercole) santo, Lucio Munio pago nei suoi voti, come anticipo della decima, secondo le antiche usanze, (questo) dono, proprio questo (che) gli era sembrato opportuno in cuor suo concedere, a te ha offerto con tua soddisfazione, pregandoti di rendere facili le attività di riscossione e di pagamento, di far in modo che possa compiere una decima secondo la vera ratio e di concedergli per questo e per gli altri donativi ricompense degne di chi ha ben meritato” (sermonem Hispanicum invenies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 169–170 ad n. CLE). De titulis metricis Herculi dicatis cf. H. Solin, in Epigrafia 2006 III 1352. Ex grammatica et ex litterarum forma saec. II ex. a. C. n. esse videtur [etiam vide S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 305 (= eund., Epigrafi I 78 n. 311)]. 4673 = ILS 7325. Desideratur. Exemplum repetiverunt Gaetano Marini cod. sign. Vat. lat. 9127 f. 245r (“Reate in Fistula aquaeductuum fontis Neminii. misit Antonius Antinori”); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 94–98 n. 7; Waltzing, Corporations III 413 n. 1585; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4107; Palmegiani, Rieti 177; G. Bodei Giglioni, Riv. Stor. Ital. 1977, 37 (= ead., Studi su Praeneste 67). – Cf. Guattani, Monumenti sabini II 281; V. Boschi, Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 311; Bayet, Hercule 310; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 269; Pietrangeli, Sabina 26. 31; Ausbüttel, Untersuchungen 50. 61; Spadoni Cerroni, Rieti 98; eand., Suppl. It. 18, 2000, 67 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 48; Stalinski, Ritrovamento 50. 205; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 34; Diosono, Collegia 51; F. Cerrone, in Epigrafia 2006 II 838; Buonocore, in Dediche sacre 296; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; L. Tripaldi, ibid. 123; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 146; Wojciechowski, Cultores Deorum 37; M. C. Spadoni, Boll. Dep. Umbria 117, 2020 (2021), 12. 3 resp(onsalis) sine idonea causa solvere est conatus Boschi. Q. Octavius Communis et T. Fundilius Quartio ampliaverunt locum sepulturae cultorum Herculis (de collegio etiam cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 118), qui deus appellatur respiciens sub quadriga (nota est Fortuna dea respiciens, de qua vide E. Breccia, in Diz. epigr. III 194; I. Kajanto, in ANRW II 17, 1, 1981, 502–558; Champeaux, Fortuna passim), quae appellatio aliunde est ignota (praeter Waltzing, l. l. vide Diz. Epigr. II 1034); titulos Herculi sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148–150). Nomina Octavii et Fundilii fusius in titulis Reatinis redeunt, de quibus vide Spadoni Cerroni, Rieti 71. 77– 78; etiam vide Cicala, Instrumentum 226–227. 235.

2384

REGIO IV Temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso titulus tribuendus mihi esse videtur. 4674 Ara ex marmore in lateribus fracta corona prominente praedita undique levigata (128) x (29) x 23,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 50 x 21. Litt. affabre insculptae 3,8/2,8. Puncta triangularia angulis prolongatis praedita. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. MCR_0089_AR), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009099–9100). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 90–91 n. 2; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3528; Colasanti, Reate 288–289; Reggiani, Museo Civico1 30 n. 34 cum im. phot. tab. XV; Reggiani Massarini, Museo Civico2 70 n. 117 cum im. phot. tab. XXXIV; ead., in Sabini 93 n. 15.5 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 297 n. 361; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 164 n. 120 cum im. phot. (etiam cf. p. 111. 112). – Cf. Bayet, Hercule 310; Palmegiani, Rieti 176. 177; Evans, Cults 69; Pietrangeli, Sabina 26. 31; Spadoni Cerroni, Rieti 96. 98; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 100; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 67–68 ad tit.; Stalinski, Ritrovamento 205; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 34; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 189; Tulli, Sabini 46; Buonocore, in Studi Cesare Pasini 51.

6 quomodo litterae singulares C(- - -) F(- - -) T(- - -) R(- - -) certe solvendae sint, incertum est: c(uravit) f(ieri) t(itulum) r(espublica) proposuit sine idonea causa L. Schenardi, Antiche lapidi reatine dilucidate, Rieti 1829, 12, quas solutiones Mommsen iam respuit, qui etiam solvere est conatus C(aius) F(lavius) T(ertullus) r(estituit); c(ollegium) f(abrum) t(ignuariorum) R(eatinorum) iam temptavit, fortasse recte, vir doctus N. Krascenninikoff apud

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER De Ruggiero – Vaglieri, quem sequuntur Reggiani Massarini et Spadoni Cerroni, l. l.; c(ollegium) f(abrum) t(ignariorum) r(estituit) non excludo. Titulos sacros Fortunae, Herculi, Iovi et Minervae sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220–221. 221– 222. 223–224. 225–226 (= id., Abruzzo e Molise I 148. 148–150. 151–152. 155); etiam vide infra ad tit. n. 8650. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 4675 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 93–94 n. 6; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3559; Arnaldi, Neptunus 138–140 n. 19; Buonocore, in Dediche sacre 297 n. 364. – Cf. Pietrangeli, Sabina 26. 32; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 122 adn. 95; Spadoni Cerroni, Rieti 98; L. Saladino – M. C. Somma, MEFRA 105, 1993, 31 adn. 20; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 68 ad tit.; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 34; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 198. Cognomen Neptunialis ex nomine Neptuni, cui deo ara, ut videtur, est dicata, depromptum (cf. etiam infra tit. huius Corporis vol. XI 4175 = n. 8633); nomen gentilicium Allii hic solum in tit. Reate repertis redit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 60). Aetati imperatoriae tribui potest. 4676 = ILS 4033. Plinthus ex marmore a sinistra et infra fracta, in fronte et in lateribus dextro et sinistro scalpro dentato passim dolata a tergo paululum scabra (73) x 88 x 28. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta, cuius partes supra, a sinistra et a dextra servantur, (55) x 77. Litt. affabre insculptae 6,8/3,8; in latere dextero litt. 2,3. Puncta triangularia. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. MCR_0090_AR), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 61.1613. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009101–03). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 92–93 n. 4; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3567; Reggiani, Museo Civico1 52 n. 88 cum im. phot. tab. XXVI; ead., Museo Civico2 69 n. 116 cum im. phot. tab. XXXIV; Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 365; L. Tripaldi, in Reate e l’Ager Reatinus 168 n. 132 cum im. phot. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Bayet, Hercule 310; Museo Civiltà Romana 286 n. 26; E. Peruzzi, Maia 14, 1962, 135; Pietrangeli, Sabina 26. 27. 32 cum im. phot. p. 121; Spadoni Cerroni, Rieti 52. 95; Reggiani Massarini, Rieti 152. 164. 188; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 68–69 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 48; Stalinski, Ritrovamento 205. 214; C. Letta, in Valle di Comino II 89; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; A. De Santis, ibid. 34; Di Fazio, Feronia 78; Tulli, Sabini 53. 1 Reatìno Mommsen, Reatìnó vidi in lapide. – 2 locutio ob honorem Augustorum eadem ac ob honorem domus Augustae esse videtur (cf. tit. huius Corporis vol. II 5354. 6339). – 4 Betuinus Mommsen, Betuìnus vidi in lapide. – 6 litt. T supra versum egrediens in vocabulo Moderátus. – Quomodo ratio nominis v. 5–9 sit supplenda, incertum; restituerim autem auctoribus antiquioribus collatis hoc modo: [A(ulus)] Licinius Successus, | [T(itus) P]omponius Moderatus, | [P(ublius) V]ettius Moderatus, | [L(ucius) Flav]ius Hermeros | [C(aius) Sabin(i) vel Sabini]us Achoristus.

2385

ADDENDA ET CORRIGENDA

De Patre Reatino vide Briquel, Pélasges 481–482; G. Colonna, Rend. Pontif. Accad. Arch. 64, 1991/92 (1994), 115; D. Briquel, in Identità e civiltà dei Sabini 29– 40; etiam Spadoni, Suppl. It., l. l. 27–28 et G. Capdeville, in Identità e civiltà dei Sabini 76–77 cum alia bibliographia; de appellatione etiam vide S. Panciera, Med. Antico 16, 2013, 619. Seviros Augustales, una cum seviris vel Augustalibus, saepius in tit. Reatinis memoratos recensui ego in ZPE 108, 1995, 135–136 (= id., Abruzzo e Molise I 93–94). De nominibus gentiliciis Betuini, Flavii, Licinii, Pomponii, Sabini(i) et Vettii in titulis Reatinis laudatis vide Spadoni Cerroni, Rieti 64. 69–70. 73. 80. 82. 87 (nota nomina Betuini et Sabini hic solum in agro Reatino occurrunt). Ex litterarum forma saec. I in. p. C. n. esse videtur. 4677 = ILS 6543. Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta in fronte levigata, nunc opere gypseo restituta et suppleta 43 x 56 x 6,3. Litt. affabre insculptae nunc colore rubro pictae 8,3/7. Puncta triangularia. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009104–07). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 116 n. 15; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3620; Daniel, Agrippa 89 n. 20; Reggiani, Museo Civico1 27 n. 26 cum im. phot. tab. XII; Roddaz, Agrippa 302 adn. 14; Reggiani Massarini, Museo Civico2 70–72 n. 118 cum im. phot. tab. XXXIV; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; S. Lefebvre, in Élites municipales 299 n. 58; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 47 n. 7 cum im. phot. fig. 6; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 177. 216. – Cf. Pietrangeli, Sabina 25. 31; Coarelli, Lazio 18; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 195; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 289 adn. 30; Spadoni Cerroni, Rieti 40. 42; Reggiani Massarini, Rieti 171; Hurlet, Les collègues du prince 468 adn. 228; Romeo, Ingenuus Leo 100. 116; A. M. Reggiani, in Cottanello 11; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 69 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 95.104; Sternini, Romanizzazione 97; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 67; F. Lezzi, ibid. 75; S. Sisani, ibid. 59; F. Lezzi, in Lazio & Sabina VI 162; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 263; eand., Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 263; eand., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 327; F. Cerrone – A. Gallo, in Epigrafia e territorio X 145; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 186; Gallo, Prefetti 166. 168. 191. 196; F. Lezzi, in Ricerche archeologiche in Sabina 57. 62; F. Luciani, in Amministrazione 169; Rico, Bovianum 72; E. Zuddas, in Scritti Anna Maria Biraschi 643–644; S. Sisani, Dial. Hist. Anc. Suppl. 23, 2021, 143.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2386

REGIO IV Richier, Centuriones 497; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280); Faure, Centurions 483 adn. 284.

1 [Ag]rippai pro [Ag]rippae; [Ag]rippae male Reggiani, Museo Civico1. De Agrippa cf. W. Ameling, Chiron 24, 1994, 1–28. De praefectura Reatina vide Spadoni, Suppl. It., l. l. 33–34 cum bibliographia ampliore. Titulus dedicatus esse videtur inter a. 27 a. C. n., quo anno Agrippa consul III una cum Augusto VII appellatus, et a. 18 a. C. n., quo tempore tribuniciam potestatem sumpsit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 66); contra vide Roddaz, l. l., qui titulum inter a. 23–18 dedicatum putat, ex eo, quod consul tert(ium) non consul III in hoc titulo scriptus, quem Spadoni, Suppl. It., l. l. quoque sequitur. De re universa etiam vide M. T. Boatwright, ZPE, 255–264, P. SAWINSKI, Palamedes 8, 2013, 141–154, M. Heil, PIR2 V 674 et F. Coarelli – L. Lombardi, PBSR 88, 2020, 111– 128. 4677a (cf. p. 685) Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 170 n. 142; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3639; S. Lefebvre, in Élites municipales 299 n. 59; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 21. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 69 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 105; Højte, Roman Imperial Statue 355 n. 10. 4 litteras singulares F(- - -) R(- - -) P(- - -) R(- - -) solvendas f(ecit) r(es) p(ublica) R(eatinorum) primus est suspicatus, fortasse recte, vir doctus N. Krascenninikoff apud De Ruggiero – Vaglieri, quem omnes secuti sunt; etiam cf. fistulam Reatinam n. 4699 ubi legitur Q k REATINVS k SALLVSTIANVS LIB R P R F, i. e. Q(uintus) Reatinus Sallustianus lib(ertus) r(ei) p(ublicae) R(eatinorum) f(ecit). Dedicatus esse videtur inter a. 81 et 83 p. C. n., quo anno Domitianus Germanicus appellatus est (cf. Martin, Titulature épigraphique 61; Kienast, Kaisertabelle6 109); observa autem appellationem Caesaris non esse memoratam. 4678 Tabula ex marmore supra et a dextra fracta undique levigata autem passim dolata (42) x (47) x 14. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra et infra servatur. Litt. 5–4. Puncta triangularia. Ex eo, quod ignoramus unde titulus certe prodierit, nihil impedit, quominus ipse in Sabinos ex urbe Roma sit translatus. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.40. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009108). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 121–122 n. 25; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3769; Freis, Cohortes urbanae 121; Reggiani, Museo Civico1 40 n. 57 cum im. phot. tab. XXI; ead., Museo Civico2 77 n. 139 cum im. phot. tab. XXXVII; Buonocore, in Varia epigraphica 121. – Cf. Spadoni Cerroni, Rieti 42. 53; Sablayrolles, Libertinus miles 573–574 n. 57; M. F. Petraccia – M. Traverso, in Légions de Rome 678; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 68–69 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103;

Quin in lapide fortasse honorario potius quam sepulcrali supra fracto nominis ratio viri Valerii ordinis equestris exciderit, dubio non est (vide J. Heinrichs, PIR2 V 27a); quamquam supplementa incerta adhuc manent, v. 1–5, qui cursum honorum in ordine ascendenti commemoratum tradunt, hoc modo suppleri possunt (de cursu praesertim vide Domaszewski – Dobson, Rangordnung2 115. 120; Thomasson, Statthalter 287 adn. 158; Pflaum, Carrières 339– 341 n. 143; Dobson, Primipilares 162; Thomasson, Laterculi I 42 col. 424 n. 41; Magioncalda – Christol, Studi 12. 36. 76. 149, tab. IIb n. 14; Faoro, Praefectus 363 n. 41 cum alia bibliographia): - - - - - - | p(rimo) p(ilo), praef(ecto) le[g(ionis) - - -, trib(uno) coh(ortis) - - vig(ilum), trib(uno) coh(ortis)] | XIIII urb(anae), trib(uno) c[oh(ortis) - - - pr(aetoriae), p(rimo) p(ilo) II, proc(uratori) prov(inciarum) Gallia]|rum Lug(udunensis) et Aqu[it(anicae) - - -] | proc(uratori) pro leg(ato) pro[v(inciae) Maur(etaniae) Caes(ariensis) vel Ting(itanae) (?) - - - coniu]|gi et Val(erio) Iuliano f[ilio - - -]. Valerius idem ac Q. Valerius procurator Mauretaniae Caesariensis sub Maximino imperatore esse videtur (vide J. Heinrichs, PIR2 V 32). De filio Valerio Iuliano vide M. Heil, PIR2 V 101. Valerios alios in tit. Reatinis invenies (cf. Spadoni Cerroni, Rieti 85). In dubio autem adhuc maneo, ut supra scripsi, utrum inter titulos urbis Reate sit delendus necne. Ex litterarum forma et ex cursu honorum saec. III p. C. n. tribuo. 4679 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 120 n. 22; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3763; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 19 n. 2e cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. i. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 70 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 104; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 2 ex. pon[i iussit], – 3 ex. pa[tronus] supplementa mihi certa videntur. Praefectus urbi in hoc titulo memoratus, de cuius rationis nomine [- - -]tus tantum servatur, esse potest vel Ser. Cornelius Scipio L. (?) Salvidienus Orfitus, qui fuit praefectus urbi circ. a. 138 et cos. ord. a. 149 et proconsul Africae circ. a. 163/164 (de quo vide E. Groag, PIR2 C 1447; Thomasson, Laterculi I 382–383 n. 94; Alföldy, Konsulat 209 cum adn. 16; Raepsaet-Charlier, Prosopographie 246; Thomasson, Fasti 66–67 n. 82; etiam G. Alföldy, apud VI 41121 cum alia bibliographia) vel Aulus Caecina Tacitus, qui fuit praefectus urbi ante a. 254 et cos. suff. saec. III medii (vide E. Groag, PIR2 C 107 = PLRE I Tacitus 2) vel etiam aliqua verisimili ratione Mar-

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER cus Oclatinius Adventus, qui fuit praefectus urbi una cum Macrino a. 217 (vide K.-P. Johne, PIR2 O 9); de quibus praefectis urbi vide Vitucci, Praefectura urbi 117 n. 22. 120 n. 37. 123 n. 50. De re universa etiam vide Spadoni Cerroni, Rieti 42–42 et adn. 29. 53. 54; eand., Suppl. It., l. l. 70 cum alia bibliographia. Ex eo, quod supra scripsi prioris partis saec. III p. C. n. esse potest. 4680 = ILS 7484. Tabula ex lapide calcario ex duabus partibus inter se coniunctis efformata in margine superiore dextro fracta 50 x 46 x 5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inversa cincta 46 x 40. Litt. affabre insculptae 5–2. Puncta triangularia. Servabatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi; nunc autem latet vel periit. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.47. – Cf. ectypum in ACE sub n. (inv. n. EC0006449). Exemplum repetiverunt Gaetano Marini cod. sign. Vat. lat. 9126 f. 331r. 332r (“In agro Reatino lapis effossus A(nno) 1769 [attamen f. 331r legitur “1768”]. Statimque in aedes decurionales Reate advectus”); Wilmanns, Exempla 2511; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 126 n. 28; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3785; Reggiani, Museo Civico1 55–56 n. 93 cum im. phot. tab. XXVIII; ead., Museo Civico2 74 n. 130 cum im. phot. tab. XXXVII; Broekaert, Navicularii 65–66 n. 83. 163 n. 292 cum alia bibliographia. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32 cum im. phot. p. 121; Andreau, La vie financière 669; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 70–71 ad tit.; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 13. 7 vivos pro vivus. Aulus Herennuleius Cestus, lictor (de quo officio vide N. Purcell, PBSR 51, 1983, 151 et David, Appariteurs 281), fuit Romae loco, q. d. Septem Caesares, qui locus prope hortos Caesaris in regione Transtiberina exstitisse videtur [de re universa vide inter al. S. Panciera in Seaborne Commerce 239 (= eund., Epigrafi I 294); R. E. Palmer, Proc. Am. Philos. Soc. 125, 1981, 368–369; C. Lega, in Lexicon Topographicum IV, Roma 1999, 266], negotiator vinarius et mercator omnis generis mercium transmarinarum: de officio cf. J. Rougé, Recherches sur l’organisation du commerce maritime en méditerranée sous l’empire romain, Paris 1966, 289; Höbenreich, Annona 51. 216. 222. 287–288; Morelli, CLEiLAR I 112 adn. 29 (de locutione inter al. vide J. Remesal Rodríguez, in Epigrafia 2006 I 354). Nomen gentilicium Herennuleii hic solum Reate occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 72); Aulos Herennuleios alios libertino loco natos in tit. urbanis fusius reperies; inde vix non est credendum, titulum, ut iam Spadoni, Suppl. It., l. l. recte cogitaverat, in Sabinos ex urbe Roma esse translatum deinde in agro Reatino a. 1769 in lucem denuo detectum. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuo. 4681 (cf. p. 685) = ILS 1865. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 142 n. 61; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3880. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 71 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 179. De locutione Spurii filius in primis vide W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’Onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi II 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146 et M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167–171. Varios alios in tit. Reatinis invenies (vide Spadoni Cerroni, Rieti 85). Hyginus fuit vilicus vigesimae libertatis (de quo officio vide inter al. D. Danieli, Stud. Doc. Hist. Iuris 19, 1953, 342–343;

2387

ADDENDA ET CORRIGENDA C. Wesener, RE VIII A, 2, 1958, col. 2471–2472; Boulvert, Esclaves 131–133; Fabre, Libertus 272–273; Eck, Organisation 114–116 (= L’Italia nell’impero romano 120–121); Aubert, Business Managers 184. 337–338. 454 n. B124; Carlsen, Vilici 45 adn. 71); de forma vil(icus) cf. A. Parma, Oebalus 13, 2018, 108. Etiam cf. supra ad tit. Telesinum n. 6437. Ex nominis ratione saec. I ex. p. C. n. fuisse potest. 4682 Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte et transverse scissa, in fronte levigata anaglypho fastigii triangularis ornata, in quo exstant utrimque duae figurae rosae in formam geometricam redactae et in media parte corona vittata et a dextra avis rostro arripiens, (93,5) x (51) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 49,5 x 47. Extra aream v. 10 et 11 insculpti sunt. Litt. optime insculptae 5,4–2,5. Puncta in formam hederae in fine versus saepius quoque signata. Exstat Reate muro cuidam exteriori ecclesiae beati Petri affixa iuxta viam Roma sitae, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem adhuc servatur, ut me certiorem fecit per litteras m. Apr. a. 2016 amicus Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Neg. D. A. I. Rom n. 61.2276. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009109. 16920). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 95. 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 129–130 n. 34; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3800; B. Rémy – F. Kayser, Les Viennois hors de Vienne (Mémoires 15), Bordeaux 2005, 74–75 n. XXVI–XXVIII; A. De Santis, in Reate e l’Ager Reatinus 147 n. 5 cum im. phot.; Redaelli, Veterani 60–61. – Cf. F. Hampl, Rhein. Mus. 95, 1952, 76; Pietrangeli, Sabina 25. 31; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 42 cum im. phot. fig. 25; Reggiani Massarini, Rieti 172; Forni, Tribù C541; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 71–72 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103; P. Camerieri, in Reate e l’Ager Reatinus 45; A. De Santis, ibid. 33; Buonocore, in Tribù romane 37; M. Christol, Cahiers du Centre G. Glotz 27, 2016, 39.

9 Epaenetene haud recte Spadoni; nescio utrum sint alii tituli, ubi laudatur cognomen Epaenete necne (cf. cognomen Epaeneti). – 10 ex. suis nunc vidi in lapide. – 11 IN k AGRO k P k VI k IN k F k P k V Mommsen; in agr(o) p(edes) VI in f(ronte) p(edes) X Spadoni; in agr(o) p(edes) VI in f[ron]te p(edes) X, vidi in lapide.

ADDENDA ET CORRIGENDA Memoratur Caius Carantius Caii filius Voltinia Verecundus e civitate Vienna oriundus [cf. A. Pelletier, Vienne antique, Roanne 1992, 254–255; C. Ricci, Rev. Arch. Narb. 25, 1992, 313 n. B.7; eand. Soldati 25. 55; Fr. Bérard, L’armée romaine à Lyon (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 265), Rome 2015, 39] veteranus cohortis septimae praetoriae; praetorianos alios cohortis septimae ex regione quartae Augusteae oriundos habes tit. n. 2983 (e Cluviis Carricinorum), 7451 (e Pinna Vestina), n. VI 32520b, 34 (ex Amiterno) et n. 3922. 3923 (ex Alba Fucente). Praetorianos in tit. regionis quartae nominatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214. 216 (= id., Abruzzo e Molise I 140–141). Nota Romae memoratum Publium Carantium Verum Albingaunum praetorianum; tit. huius Corporis vol. VI 2529), qui a Vespasiano Reate deductus est (vide L. Keppie, PBSR 52, 1984, 94. 112 n. 25; Spadoni Cerroni, Rieti 65; Todisco, Veterani 61–66). Tit. dedicatus post d. 8 m. Sept. a. 79 p. C. n., quo tempore Vespasianus defunctus est et consecratus (cf. Kienast, Kaisertabelle6 101). 4683 Stela marmorea ex duabus partibus inter se compositis efformata, a dextra et infra autem imminuta, in fronte levigata nec non clavis pessumdata, a tergo paululum scabra (79) x (52) x 6. Anaglypho fastigii triangularis cum acroteriis pseudofloralibus magna ex parte hodie deperdito ornata, in cuius media parte exstant vestigia viri cuiusdam habitu militari induti. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra et a sinistra superest. Litt. affabre insculptae 8/4. Puncta triangularia. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.66. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009110). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 127–128 n. 31; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3801; Reggiani, Museo Civico1 59 n. 98 cum im. phot. tab. XXIX; ead., Museo Civico2 77–78 n. 141 cum im. phot. tab. XLI; Redaelli, Veterani 61. – Cf. F. Hampl, Rhein. Mus. 95, 1952, 76; Pietrangeli, Sabina 25. 30. 31. 33; Reggiani Massarini, Rieti 172; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 72 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103; P. Camerieri, in Reate e l’Ager Reatinus 45; A. De Santis, ibid. 33.

2388

REGIO IV 4 centurio Reggiani, Museo Civico1. – 5 [ab divo] Reggiani Masssarini, Museo Civico2. Caius Cominius [- - -], fortasse e regione Aequiculanorum oriundus (vide, quae scripsit, nescio an recte, Spadoni Cerroni, Rieti 67), veteranus cohortis cuius numeri nescio praetoriae centuria Martialis (cf. C. Ricci, Soldati 25; de praetorianis Reatinis vide supra ad tit. praecedentem; tit. urbano huius Corporis vol. VI 2758 nominata cohors X praetoria centuria Martialis), a Vespasiano Reate deductus est (vide L. Keppie, PBSR 52, 1984, 94. 113 n. 26; Todisco, Veterani 61–66). Tit. dedicatus post d. 8 m. Sept. a. 79 p. C. n., quo tempore Vespasianus defunctus est et consecratus (cf. Kienast, Kaisertabelle6 101). 4684 (cf. p. 685) = ILS 2460. Tabula ex lapide calcario a tergo in usum posteriorem scissa ex duabus partibus inter se coniunctis recomposita 121 x 83 x (16). Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 100 x 54. Litt. affabre insculptae 6–2,5. Puncta triangularia et in formam hederae redacta. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. MRC_0079_AR), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 61.1609; Arch. Sopr. Lazio n. 81.23. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009111–12). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 95. 96. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2095; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 128–129 n. 33; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3863; Reggiani, Museo Civico1 36 n. 46 cum im. phot. tab. XVIII; ead., Museo Civico2 78 n. 142 cum im. phot. tab. XLI; Lassère, Manuel2 II 772–773 n. 430; A. De Santis, in Reate e l’Ager Reatinus 147 n. 6 cum im. phot.; D. Fasolini, in Identità e autonomie 251–252. 254–255. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; F. Hampl, Rhein. Mus. 95, 1952, 76; G. Forni, in Tetraonyma 140; Pietrangeli, Sabina 25. 31; Forni, in Actes Constantza 216; Reggiani Massarini, Rieti 172; G. Prosperi Valenti, Boll. Dep. Umbria 97, 2000, 199; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 72–73 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103; M. Reali, in Légions de Rome 665; Forni, Tribù I432; P. Camerieri, in Reate e l’Ager Reatinus 45; A. De Santis, ibid. 33; R. Lázaro Pérez, in Homenaje Armin U. Stylow 191; Buonocore, in Tribù romane 37; M. Christol, Cahiers du Centre G. Glotz 27, 2016, 39.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER 1 Dis, – 2 Iulio, – 5 Philippis, – 7 Aug(ustae), – 10 vivo, – 11 Iuliae, – 12 Helpidi, – 13 Iulio, – 14 posterisque nunc vidi in lapide. Caius Iulius Caii filius Longinus e Philippis Macedonia oriundus, cuius cives tribui Voltiniae adscripti erant, veteranus legionis VIII, a Vespasiano Reate est deductus (vide L. Keppie, PBSR 52, 1984, 94. 113 n. 27; Todisco, Veterani 61–66; Brélaz, Corpus 397 n. 13), ubi tribui Quirinae est adscriptus, ut fere omnes cives Reatini (praeter Forni, l. l. [= eund., Scripta minora 72. 78. 196. 256], cf. Jacques, Privilège 659; G. Di Matteo, Quad. Urb. n. s. 55, 1997, 116–117). De Iuliis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 72–73. Tit. dedicatus post d. 8 m. Sept. a. 79 p. C. n., quo tempore Vespasianus defunctus est et consecratus (cf. Kienast, Kaisertabelle6 101). 4685 (cf. p. 685) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 98. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 130 n. 35; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3862. – Cf. F. Hampl, Rhein. Mus. 95, 1952, 76; Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 25. 31; Reggiani Massarini, Rieti 172; F. Bérard, in Légions de Rome 65; L. Keppie, ibid. 28; Spadoni Cerroni, Rieti 41; Tramunto, Concubini 274 n. 900; M. C. Spadoni Cerroni, Suppl. It. 18, 2000, 73 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103; Stalinski, Ritrovamento 50; Forni, Tribù O80–81; P. Camerieri, in Reate e l’Ager Reatinus 45; A. De Santis, ibid. 33; R. Bertolazzi – V. La Monaca, in Tribù romane 287; Buonocore, ibid. 37–38; C. E. Roncaglia, in Ancient Documents 203; M. Christol, Cahiers du Centre G. Glotz 27, 2016, 39. 9 [- - -]s sui[sque] Mommsen, [liberti]s sui[s] fortasse recte Spadoni. Caius Octavius Publii filius Pastor e Verona oriundus, cuius cives tribui Publiliae adscripti plerumque erant, signifer legionis IX (de legione IX Hispana vide Keppie, l. l. 25– 37; etiam cf. infra tit. n. 4689; de signiferis vide F. Mitthof – K. Stauner, Tyche 31, 2016, 205–225), a Vespasiano Reate deductus est (vide L. Keppie, PBSR 52, 1984, 94. 113 n. 28; Todisco, Veterani 61–66), ubi tribui Quirinae est adscriptus, ut omnes cives Reatini (cf. G. Di Matteo, Quad. Urb. 55, 1997, 117); etiam vide tit., qui praecedit. Octavios alios fusius in tit. Reatinis reperies (vide Spadoni Cerroni, Rieti 77–78). Titulus dedicatus post d. 8 m. Sept. a. 79 p. C. n., quo tempore Vespasianus defunctus est et consecratus (cf. Kienast, Kaisertabelle6 101). 4686 Basis ex marmore in fronte levigata, infra et in lateribus scalpro dentato dolata, a tergo autem in usum posteriorem scissa 128 x 78 x (39). In facie sursum directa sunt recessus ad statuam superimpositam figendam. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 78,5 x 54,5. Litt. frontis laterisque dextri affabre insculptae 6,8/3,4 (frons) – 5,5/5 (latus). Puncta in formam aculei sagittae redacta. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 61.1612–1613; Arch. Sopr. Lazio n. 81.12; n. 81.17. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009113–16). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 116–118 n. 17; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3789; Reggiani, Museo Civico1 28 n. 28 cum im. phot. tab. XIII; ead., Museo Civico2 71 n. 119 cum im. phot. tab. XXXV; Forbis, Municipal Virtues 173 n. 253; Traverso, Esercito 114 n. 34. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 25. 27. 31. 32 cum im. phot. p. 119; L. Keppie, PBSR 52, 1984, 94; A. M. Reggiani, QuadAEI 14, 1987, 370;

2389

ADDENDA ET CORRIGENDA E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; Spadoni Cerroni, Rieti 54; W. Eck, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 216; O. Salomies, ibid. 270. 285; A. Fujisawa, Acme 49, 3, 1996, 197; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 73–74 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 104; Goffin, Euergetismus 22; Sternini, Romanizzazione 86; Forni, Tribù O176; Buonocore, in Dediche sacre 296; F. Lezzi, in Reate e l’Ager Reatinus 75; eand., in Lazio & Sabina VI 162; Buonocore, in Tribù romane 37; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 188; Gallo, Prefetti 168; F. Lezzi, in Ricerche archeologiche in Sabina 57. 62; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 70.

Latus dex.: 1 idib[us] vidi in lapide. Lucius Oranius Lucii filius Quirina Iustus fuit primus pilus (cf. Dobson, Primipilares 268 n. 152R), praefectus castrorum legionis III Cyrenaicae, Laurens Lavinas sacerdos (cf. M. G. Granino Cecere, in L’orde équestre 164), flamen Augustalis (de quo vide, praeter Fishwick, Imperial Cult I 150–168; eund. II 609–616, etiam M. S. Bassignano, in Studi Albino Garzetti 49–71) et patronus Reatinorum (etiam cf. Harmand, Le patronat 259; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 147 n. 277; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 269); ob eius munificentiam plebs Reatina patrono basim cum statua dicavit (de munificentia vide inter al. R. Duncan-Jones, PBSR 11, 1963, 267 n. 1018a. 278 n. 1180 (= eund., Economy2 209 n. 1180. 268 n. 152); Mrozek, Distributions 20–21. 43. 44. 95; G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 307. 310; S. Mrozek, Anc. Soc. 30, 2000, 122 adn. 32, qui de nota sestertii fusius disseruit; S. Segenni, in Quotidien municipal 227). De locutione ad annonae comparationem vide J. Bodel et al., JRA 32, 2019, 165. 169. De locutione honore contentus vide inter al. Eck, Scritti scelti 321. 336 adn. 26. Nomen gentilicium Oranii hic solum in tota regione Reatina occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 42– 43. 78). Dedicata idibus mensis incerti a. 184 p. C. n.; de Lucio Cossonio Eggio Marullo et Cnaeo Papirio Aeliano consulibus vide E. Groag, PIR2 E 10 et L. Petersen, ibid. P 107; F. Mitthof, in Studia Géza Alföldy 182–183 n. 14 (cf. AE 2013, 431). 4687 Stela lapidis Tiburtini ex duabus partibus inter se coniunctis composita, in margine dextro autem imminuta undique valde dolata, a tergo paululum scabra 147 x (70) x 27. Anaglypho fastigii triangularis cum acroteriis pseudoflorali-

ADDENDA ET CORRIGENDA bus magna ex parte deperdito ornata, in cuius media parte exstant duae paterae vel potius duae rosae. Area titulo inscribendo destinata excavata sulco continuo cincta 95 x 61,5. Litt. 8/5. Puncta triangularia. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 61.1608; Arch. Sopr. Lazio n. 81.36. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009117–19). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 131 n. 38; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3865; Reggiani, Museo Civico1 54– 55 n. 91 cum im. phot. tab. XXVII; ead., Museo Civico2 79 n. 144 cum im. phot. tab. XLII. – Cf. Pietrangeli, Sabina 25. 31. 47. 53; E. M. Menotti, QuadAEI 14, 1987, 375; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 101; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 74 ad tit.: eand., I Sabini nell’antichità 103.

1 Mari[- - -] Mommsen supra ex Stevenson et Guardabassi, qui descripserunt, Reggiani, Museo Civico1; Mari Reggiani Massarini, Museo Civico2, cogitans de cognomine Marus; Mari proposuit non sine dubiis Spadoni, suspicans de cognomine Mas aliunde ceterum ignoto; restituerim Mari[no] cum litteris minoris mensurae nec non conexis exaratis (vide infra ad v. 4). – 4 Expectaa Mommsen supra ex Stevenson et Guardabassi, qui descripserunt, Expectata Reggiani, Expecta`ta´ recte Spadoni. – 6 faciundum pro faciendum. Ex eo, quod Lucius Titius Mari[nus?] fuit veteranus legionis XI Piae Claudiae Fidelis, quae legio ut constat Vespasianum defendit, nihil impedit, quominus suspicemur veteranum ipsum a Vespasiano Reate esse deductum (vide L. Keppie, PBSR 52, 1984, 94. 114 n. 29; Todisco, Veterani 61–66). Titii alii redeunt in tit. regionis Reatinae (vide Spadoni Cerroni, Rieti 65). Si recte sum interpretatus, titulus ad annos postremos saec. I p. C. n. spectare videtur. 4688 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 98. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 130 n. 36. – Cf. Pietrangeli, Sabina 25. 31; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18,

2390

REGIO IV 2000, 74 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103; Forni, Tribù 94; Buonocore, in Tribù romane 37; S. Giorcelli Bersani – M. Balbo, ibid. 295. 10 solve t(estamento) p(oni) i(ussit). Ut iam Spadoni, l. l. recte cogitavit, Caius Valerius Caii filius Stellatina Caratinus (de quo cognomine vide Mócsy, Nomenclator 67), oriundus e civitate Augusta Taurinorum (etiam cf. C. Ricci, Soldati 19), miles cohortis VI praetoriae centuria Egati (de praetorianis in tit. regionis quartae nominatos vide supra ad tit. n. 4682), qui militavit annis VII annisque XXVII vixit, a Vespasiano Reate est deductus videtur. De Valeriis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 85. Si res ita est, alteri parti saec. I p. C. n. titulus tribui potest, cui tempori formula Dis Man(ibus) compendiis scripta, ut traditur, sane congruit. 4689 (cf. p. 685) Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis composita, a sinistra in usum posteriorem recte scissa undique levigata 82 x (52) x 10. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta 56 x 38,5. Litt. affabre insculptae 5,2–3 (litt. us vocabuli Fortunatus v. 8 minoris mensurae 1,8). Puncta triangularia. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. MRC_0079_AR), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.46. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009120). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 128 n. 32; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3866; Reggiani, Museo Civico1 33 n. 41 cum im. phot. tab. XVII; ead., Museo Civico2 78 n. 143 cum im. phot. tab. XLII; A. De Santis, in Reate e l’Ager Reatinus 147 n. 7 cum im. phot., F. Mitthof, in Studia Géza Alföldy 182–183 n. 14; Engfer, Private Munifizenz 167 n. 251 (etiam cf. p. 206. 243. 246). – Cf. F. Hampl, Rhein. Mus. 95, 1952, 76; Pietrangeli, Sabina 25. 31; Reggiani Massarini, Rieti 172; L. Keppie, in Légions de Rome 28; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 74–75 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103; P. Camerieri, in Reate e l’Ager Reatinus 45; A. De Santis, ibid. 33; M. Christol, Cahiers du Centre G. Glotz 27, 2016, 39.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER 3 VIII haud recte, 7 Cale(nae?) sine idonea causa Reggiani, Museo Civico1; 8 Fortunatu Mommsen supra, inde Reggiani, Museo Civico1; Fortunatus cum litteris us minoris mensurae exaratis recte Spadoni, l. l. Lucius Valerius Valens originis incertae fuit veteranus legionis IX (de legione IX Hispana vide Keppie, l. l. 25–37; etiam cf. supra tit. n. 4685) a Vespasiano Reate deductus (vide eund., PBSR 52, 1984, 94. 113 n. 30; Todisco, Veterani 61–66). De Valeriis Reatinis vide supra tit. praecedentem. Titulus dedicatus post d. 8 m. Sept. a. 79 p. C. n., quo tempore Vespasianus defunctus est et consecratus (cf. Kienast, Kaisertabelle6 101). 4690 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 132 n. 40. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 75 ad tit.; Brancato, Repertorium II 95. Tiberii Claudii alii redeunt in tit. Reatinis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 66). De seviris Augustalis vide supra ad tit. n. 4676. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta, si recte traditur, saec. I ex. p. C. n. fere fuit. 4691 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 95. 96. Exemplum repetiverunt Maturanzio, ms. f. 82v (cf. L. Sensi, in Epigrafia 2006 III 1514); Michaeli, Memorie storiche I 119–120 n. 20; Waltzing, Corporations III 413–414 n. 1586; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4101; A. Pasqualini, Helikon 9/10, 1969/1970, 292 n. 29; Jaczynowska, Les associations 85 n. 122; Ginestet, Organisations de la jeunesse 237 n. 119 (etiam cf. p. 175–176); Forbis, Municipal Virtues 173 n. 254. – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 279. 305–306. 356; Pietrangeli, Sabina 27. 32; Ladage, Chiron 9, 1979, 328. 333; Ausbüttel, Untersuchungen 59. 68; Spadoni Cerroni, Rieti 52 adn. 29. 54. 106; eand., Suppl. It. 18, 2000, 75 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 104; Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale 25; H. Mouritsen, in Handbook 240; Laird, Civic Monuments 91; Engfer, Private Munifizenz 44. 149. Augustales Reatini (de quibus vide supra ad tit. n. 4676) Tito Fundilio Gemino seviro Augustali, patrono, quinquennali perpetuo nec non magistro iuvenum (etiam vide D. Lagade, Chiron 9, 1979, 328. 332; M. Jaczynowska, in Recherches sur les structures sociales 267. 270; cf. infra tit. n. 4696. 4753. 4754), ob eius munificentiam basim cum statua dedicaverunt [de munificentia vide praeter auctores l. supra l. Laum, Stiftungen II 175 n. 37; G. Barbieri, Epigraphica 3, 1941, 294 (= eund., Scritti minori 233); R. Duncan-Jones, PBSR 11, 1963, 251 n. 683. 271 n. 1089 (= eund., Economy2 178 n. 683); S. Mrozek, Epigraphica 34, 1972, 37; eund., Athenaeum 50, 1972, 297; J. Andreau, Ktèma 2, 1977, 163. 168. 174. 193. 197, 200; Mrozek, Distributions 9. 10, 25. 33. 44. 47. 49. 70 n. 4. 86. 88. 91; Abramenko, Munizipale Mittelschicht 137. 148; Tomasi, Epigrafia termale 222; Morelli, CLEiLAR I 189–190]. Arca Augustalium ex. gr. nominatur supra tit. Albensi n. 7946 (de re universa vide Abramenko, l. l. passim et M. Adamo Muscettola, RM 107, 2000, 79–108). De Fundiliis Reatinis fusius disseruerunt Spadoni Cerroni, Rieti 71; ead., Suppl. It., l. l. et Cicala, Instrumentum 226–227. 235. Ex locutionibus adhibitis temporis spatio inter saec. I ex. et saec. II in. p. C. n. tribuerim.

2391

ADDENDA ET CORRIGENDA 4692 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 132 n. 39. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; Reggiani Massarini, Rieti 155; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 75 ad tit.; Buonocore, in Fides amicorum 102. De seviris Augustalibus Reatinis vide supra ad tit. n. 4676. Iulios alios in titulis Reate repertis fusius invenies (vide Spadoni Cerroni, Rieti 72–73). Ex nominis ratione et ex eo, quod vocabulum benemerens adhuc perscriptum (vide ex. instar P. Huttunen, Arctos 4, 1966, 54) saec. I p. C. n. esse potest. 4693 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 135 n. 44 bis. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 75–76 ad tit. Publium Memmium alterum aetatis Traianeae habes tit. n. 4753 (vide Spadoni Cerroni, Rieti 75). De seviris Augustalibus Reatinis vide supra ad tit. n. 4676; cognomen Mercurialis saepius in nominis ratione sevirum Augustalium reperiri potest. De vocabulo nonni/monni etiam vide H. Solin, in Wie die Blätter 78 et S. Orlandi, in Errore 45. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta, si recte traditur, saec. II p. C. n. fere fuit. 4694 (cf. p. 685). Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis composita undique levigata 87 x 84 x 17. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 73,8 x 70,5. Litt. affabre insculptae 4,7– 2,8. Puncta triangularia. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 61.1606; Arch. Sopr. Lazio n. 81.34. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009121–22). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 95. 96. Exemplum repetiverunt Gaetano Marini cod. sign. Vat. lat. 9127 f. 246r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 125–126 n. 27; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4103; Reggiani, Museo Civico1 35 n. 45 cum im. phot. tab. XVIII; ead., Museo Civico2 74–75 n. 131 cum im. phot. tab. XXXVII. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 76 ad tit. (dele ILS 1363 ex eo, quod tit. a Dessau recensito ad tit. infra n. 4964 pertinet); Horster, Bauinschriften 190; Buonocore, in Varia epigraphica 111 (= eund., Abruzzo e Molise I 264); O. Salomies, Arctos 35, 2001, 271; Brancato, Repertorium II 93. 97.

ADDENDA ET CORRIGENDA 6 seviro haud recte Reggiani, Museo Civico1; 9 ex. EIL Mommsen, inde Reggiani, Museo Civico1; FIL i. e. fil(iae) recte Spadoni. Nomen gentilicium Pituanii redit tit. Nursino n. 8538 (vide Spadoni Cerroni, Rieti 79–80; etiam cf. tit. huius Corporis vol. III 703, ubi memoratur Pituanius Secundus quidam saec. III p. C. n., qui fuit praefectus cohortis III Gallorum in Britannia; de quo vide PME II p. 643 n. 37; V p. 2200 n. 37); nomen autem Mucii tit. n. 4670 quoque redit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 75). De officio redemptoris operum Caesarum vide R. Leonhard, RE I A.1, 1914, col. 447–448 et Kolb, Curatores 317 n. 13. Ex litterarum forma saec. I ex. vel potius saec. II in. p. C. n. esse potest. 4695 (cf. p. 685) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 133 n. 42. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 76 ad tit.; Brancato, Repertorium II 98. De seviris Augustalibus Reatinis vide supra ad tit. n. 4676; cognomen Martialis saepius in nominis ratione sevirum Augustalium reperiri potest. Nomina gentilicia Pompeii et Valerii occurrunt in aliis tit. Reatinis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 80. 85). Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta, si recte traditur, saec. II p. C. n. quoque fere fuit. 4696 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 132–133 n. 41; Waltzing, Corporations III 414 n. 1587; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4108; Jaczynowska, Les associations 85 n. 123; Ginestet, Organisations de la jeunesse 237 n. 120 (etiam cf. p. 138). – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; Reggiani Massarini, Rieti 164; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 76 ad tit.; Rawson, Children 324; Gorostidi Pi, Inscripciones 285. Cum coniectura quam Mommsen in adparatu scripsit, scil. “Potest titulo status controversia moveri, cum T. Flavius Sabinus in Reatino titulo vel per se suspectus sit, praeterea 6. 7 redeant n. 4691 v. 2, denique puella in corpus iuvenum admissa sane offendat” addens autem “Sed cum veniat ab auctore idoneo, scil. Angelotti, eicere nolui”, non consentio. De officio magistri iuvenum, quod officium redit tit. n. 4691. 4753. 4754, etiam vide D. Lagade, Chiron 9, 1979, 328. 332–333; M. Jaczynowska, in Recherches sur les structures sociales 267; Abramenko, Munizipale Mittelschicht 137; M. Kleijwegt, Act. Class. 37, 1994, 85; M. Vesley, Échos du monde classique 17, 1998, 85–93; S. Randazzo, Stud. Doc. Hist. Iuris 66, 2000, 215. De seviris Augustalibus Reatinis vide supra ad tit. n. 4676. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta, si recte traditur, saec. II p. C. n. quoque tribuerim. 4697 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 118–119 n. 18; Waltzing, Corporations III 414 n. 1588; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4109; A. Pasqualini, Helikon 9/10, 1969/1970, 292 n. 28; Jaczynowska, Les associations 85 n. 124; Ginestet, Organisations de la jeunesse 237 n. 121 (etiam cf. p. 175–176); A. Kolb – C. Campedelli, in Donna e vita cittadina 141 n. 8. – Cf. Spadoni Cerroni, Rieti 53; O. Salomies, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 285; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 76–77 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 104; Engfer, Private Munifizenz 221.

2392

REGIO IV 6 [- - -]NIBVS traditur; [decurio]nibus supplevit Mommsen; [Augusta]libus temptavit Spadoni; [iuve]nibus esse quoque potest (cf. D. Lagade, Chiron 9, 1979, 328). De munificentia, praeter auctores l. supra l., vide S. Mrozek, Epigraphica 34, 1972, 47. 48; DuncanJones, Economy2 195 n. 970a; Mrozek, Distributions 21. 25. 33. 86. 91. 94. 96; 21. 96; eund., Anc. Soc. 30, 2000, 122 adn. 32, qui fusius de nota sestertii disseruit; M. Corbier, Epigraphica 67, 2005, 358. De plebe urbana cf. A. La Rocca, Sc. Ant. 23.1, 2017, 225. 226. Dedicata a. 181 p. C. n.; de Lucio Antistio Burro et Commodo imp. III consulibus bis vide E. Groag, PIR2 A 757 et A. Stein, ibid. A 1482. 4698 Desideratur. Exemplum repetivit V. Boschi, Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. k. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; Spadoni Cerroni, Rieti 52; eand., Suppl. It. 18, 2000, 77 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 2 omisit Boschi. De seviris Augustalibus Reatinis vide supra ad tit. n. 4676. Saec. II p. C. n. tribuerim. 4699 (cf. 685) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120; L. Benedetti, in Peregrinationes 316. Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 90v: R. Lanciani, Mem. Accad. Lincei s. 3°, 4, 1879/80, 483 n. 438 (= id., Acque 271 n. 438); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 112–115 n. 15a–d. l; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4104; M. C. Spadoni Cerroni, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) n. s. 2, 1978/79 (Studi classici), 173. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; C. Bruun, Rend. Pontif. Accad. Arch. 64, 1991/92 (1994), 240; S. De Caro, in Incidenza dell’antico 417; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 77 ad tit.; F. Luciani, in Praxis municipale 278; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 176. 199; F. Luciani, in Esclaves 49; G. Dionisi, in Ricerche archeologiche in Sabina 148; F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 183 F16. Memoratur plumbarius Q(uintus) Reatinus (Reatinius errore typothetae ut opinor Ricci, l. infra l.) Sallustianus [etiam vide infra fistulam n. 8681a ubi laudatur Q(uintus) R(eatinus) Felicianus] lib(ertus) r(ei) p(ublicae) R(eatinorum) (de plumbario vide Bruun, Water Supply 333; eund., Epigraphica 72, 2010, 320). De liberto publico vide Halkin, Les esclaves publics 244; Weiß, Sklave 205 n. 88. 238 n. L25; C. Ricci, SEBarc 18, 2020, 84 n. 30–31 (quae una cum Weiss arbitratur fuisse duas fistulas signatas); F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 178 S4. 181 F2 (etiam cf. p. 170). De nomine gentilicio Reatini vide Spadoni Cerroni, Rieti 82. Aetatis imperatoriae incertae. 4700 Desideratur. Exemplum repetiverunt Gaetano Marini cod. sign. Vat. lat. 9127 f. 245r; R. Lanciani, Mem. Accad. Lincei s. 3°, 4, 1879/80, 483 n. 440 (= id., Acque 271 n. 440); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 112–115 n. 15g–h; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4105; M. C. Spadoni Cerroni, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) n. s. 2, 1978/79 (Studi classici), 173. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; C. Bruun, Rend. Pontif. Accad. Arch. 64, 1991/92 (1994), 240; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 77 ad tit.; F. Luciani, in Praxis municipale 278; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 199; F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 183 F16. Memoratur plumbarius A(ulus) Reatin(us) Callimorphus (de plumbario vide Bruun, Water Supply 333; eund., Epigraphica 72, 2010, 305); de nomine gentilicio Reatini vide supra tit. n. 4699. Aetatis imperatoriae incertae.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER 4701 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 112–115 n. 15e-f; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4106; M. C. Spadoni Cerroni, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) n. s. 2, 1978/79 (Studi classici), 173. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; C. Bruun, Rend. Pontif. Accad. Arch. 64, 1991/92 (1994), 240; S. De Caro, in Incidenza dell’antico 417; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 77 ad tit.; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 199. Nominatur plumbarius Clodius Fortuna(tus) r(ei) p(ublicae) Reatinorum (de plumbario vide Bruun, Water Supply 331; eund., Epigraphica 72, 2010, 311); de nomine gentilicio Clodii vide Spadoni Cerroni, Rieti 66; Antolini, Iscrizioni 180. Aetatis imperatoriae incertae. 4702 (cf. p. 685) Stela ex lapide calcario supra semicirculata, nonnullis locis fissuris laesa in area tituli caelo dolata minus scabra quam infra, pars inferior latior et rudissima, a tergo paululum scabra 94 x 44 x 29. Litt. 7–5. Puncta triangularia. In lucem denuo rediit Reate a. 1973, operibus ad ecclesiam S. Maroni dicatam restituendam factis; ibidem in platea ante ecclesiam ipsam sita servatur humi iacens, ubi a. 1997 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009123). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 172 n. 147; M. C. Spadoni, Athenaeum 63, 1985, 483–485 cum im. phot.; ead., Rieti 114; ead., Suppl. It. 18, 2000, 111–112 n. 27 cum im. phot. (AE 2000, 424). – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 25. 30. 31. 33; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 100; Forni, Tribù A35; O. Salomies, Arctos 35, 2001, 271; Buonocore, in Tribù romane 37.

[L.] k ACCIVS k C k MIDIO | M k ACCIVS k C k [F.] k QVI | IN k FRONTE k P k XX Mommsen supra, qui pendet ex codicibus Vallicelliano et Vaticano; nunc autem titulus sic legendus: C(aius) Accius C(ai) | M(arci) l(ibertus) Dio, | M(arcus) Accius C(ai) f(ilius) | Qui(rina); | in fronte p(edes) XX. – 6 [i]n ag[ro p(edes) - - -] haud recte Spadoni, Athenaeum et Rieti.

2393

ADDENDA ET CORRIGENDA De ratione nominis etiam vide Salomies, Vornamen 296 n. 10. Accios alios non reperies in tit. Reatinis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 59). Ex litterarum forma et ex eo, quod Marcus Accius filius Caii Accii Caii et Marci liberti Dionis cognomine caret alterius partis saec. I a. C. n. esse saltem potest. 4703 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 95. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 154 n. 92. – Cf. Taylor, Voting Districts 188; Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 77 ad tit. 1 ALBINVS Gori. Albii Reate inde a saec. II a. C. n. sunt nominati (vide Spadoni Cerroni, Rieti 60; etiam S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 460; de re universa vide G. Paci, in Atti Tibullo 275–290). Saec. I p. C. n. dubitanter tribuerim. 4704 Stela ex lapide Tiburtino anaglypho fastigii triangularis instar cum pseudoacroteriis floralibus ornata infra fracta, a sinistra in margine superiore imminuta, in fronte fissuris laesa, a tergo paululum scabra (118) x 78 x 25. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra a dextera et a sinistra servantur, ? x 58. Litt. 6/2,5 (notandum spatium inter litteras saepe intermissum, cum lapis iam laesus fuisse videatur, antequam titulus est inscriptus). Puncta triangularia. Servatur Reate in museo municipali inv. n. 391, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 61.1611; Arch. Sopr. Lazio n. 81.29. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009124–25). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 158–159 n. 107; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 18–19 n. 2a cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. e; Reggiani, Museo Civico1 44 n. 71 cum im. phot. tab. XXIII; ead., Museo Civico2 73 n. 127 cum im. phot. tab. XXXVIII. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 77 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 140. 142.

ADDENDA ET CORRIGENDA 3 m(a)tri haud recte Reggiani, Museo Civico1 – 8 in f(ronte) p(edes) XX agro XX male Boschi; [in f(ronte) p(edes) X in (agro) XX] Reggiani, Museo Civico1 Mommsen perperam sequens, quomodo autem hic versus nunc deperditus recte legendus sit, adhuc incertum (de re universa vide Spadoni, Suppl. It., l. l.). Nomen gentilicium Anchareni non redit in aliis tit. Reate repertis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 60). Etiam cf. nomen Anc(h)arii vel Ankarii fusius in tit. Nursinis nominato, de quo vide Cordella – Criniti, Iscrizioni 32–33, et tit. Amiterninis n. 4233. 8205. 8242. Ex litterarum forma et ex materia tituli adhibita alteri parti saec. I p. C. n. tribuo. 4705 (cf. p. 685) = VI 34407. Inter titulos urbis Reate delendus. Urna ex marmore a dextra fracta, a tergo in usum posteriorem scissa (26,5) x (16,5) x (13,5). Area titulo inscribendo destinata excavata paululum scalpro dentato dolata 7,5 x (7,5). In parte sinistra incisa sunt figura erotis alati vittam tenentis et encarpum, quod sustinet mulier quaedam supra efficta. Litt. 1–0,6. Puncta triangularia. Servatur Genuae in aedibus privatis, ubi vir doctus Giovanni Mennella contulit et im. phot. sumpsit. Descripsi ut potui ex im. phot. et ex Mennella a. 2001. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 171 n. 143; G. Mennella, Epigraphica 56, 1994, 185–188 cum im. phot. fig. 12 (AE 1994, 114). – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 56. 77 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280). – Fecit | P(ublius) Annius | Hippolytus | c(oniugi) b(ene) m(erenti) c(um) q(ua) | v(ixit) a(nnos) XLI[- - -], | d(ies) X, [- - -?] recte Mennella. Ex forma et litterarum et urnae alterius partis saec. I p. C. n. esse potest. 4706 (cf. p. 685) Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 171 n. 144. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 77–78 ad tit.; V. A. Scalfari, in Falacrinae 66. Nomen Attieni hic solum in tota regione Reatina occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 62); de gentilicio Appaei vide infra ad tit. n. 8658. Saec. I p. C. n. dubitanter tribuerim. 4707 (cf. p. 685) = I2 1841 (cf. p. 1048). Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 169–170 n. 138. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 25. 31; Forni, Tribù Rep. 71–73. 358; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 78 ad tit.; D’Eredità, Aveia 114; Buonocore, in Tribù romane 37. 1 ex traditione manuscriptorum legendum At(ti) f(ilius) vel etiam Ap(pii) f(ilius); de re universa, praeter Buonocore et Spadoni supra laud., vide Salomies, Vornamen 22. 69; eund., in Prénoms 20. De Oppiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 78 (etiam cf. infra tit. n. 4729). Nomen Aveii in tit. Reatinis hic solum occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 63); quamvis, ubi titulus in lucem sit detectus, incertum sit, corpori titulorum Reatinorum sine ullo dubio titulum Spadoni l. l. tribuit, ex eo, quod tribus Quirina nominatur; cave autem cives Aveiates, in qua urbe fusius nomen gentilicium Aveii memoratur (cf. tit. n. 3614. 3643), tribui Quirinae quoque adscriptos esse. Si recte sum interpretatus, utrum titulus urbi Reate an Aveiae sit tribuendus, nescio. De cognomine Rufi vide O. Salomies, in Roman Miscellany 82. Ex locutione ex testamento arbitratu (de qua formula inter al. vide A. Magioncalda, in Finanze municipali 207

2394

REGIO IV bibliographia ampliore collecta, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281, A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340, H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93, H. Solin – P. Tuomisto, in Studi storico-epigrafici 24 et G. Vettori, Epigraphica 82, 2020, 380–387) et ex eo, quod Publius Aveius et Lucius Oppius cognomine carent, aetati Augusteae vel etiam alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 4708 (cf. p. 685). Tabula ex lapide calcario undique levigata 61 x 47 x 6,6. Litt. affabre insculptae 7–4,5. Puncta triangularia in fine v. 4–5 quoque signata. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.37. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009126). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 139 n. 52; Reggiani, Museo Civico1 36 n. 47 cum im. phot. tab. XVIII; ead., Museo Civico2 75–76 n. 134 cum im. phot. tab. XL. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 78 ad tit.; Buonocore, in Fides amicorum 102. 5 Eufrosinus pro Euphrosynus. De Aureliiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 63 (de ratione nominis Aureliae Marcianae cf. Nuorluoto, Cognomina 88). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo p. C. n. tribuerim (etiam nota Aurelium Euprosinum praenomine carere). 4709 Desideratur. Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 78 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. Vide Sextum Baium Pudentem illum tit. Curensibus n. 4964. 8967 saec. II medii p. C. n. laudatum (etiam cf. quae scripsi ad tit. Amiterninum n. 8245). 4710 Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem scissa in fronte valde pessumdata (54) x (90) x ?. Litt. 7,7/7,4. Punctum triangulare. Servatur Reate muro cuidam exteriori affixa in aedibus quibusdam iuxta viam Vignola sitis, ubi a. 1999 contuli et im. phot. sumpsi. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 156 n. 99. – Cf. Pietrangeli, Sabina 28. 33; A. M. Reggiani, QuadAEI 14, 1987, 368; eand., Rieti 176; L. Saladino – M. C. Somma, MEFRA 105, 1993, 36– 37 cum im. phot. tab. Va; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 78–79 ad tit. – Cf. F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 176. Nomen Calvii hic solum in tota regione Reatina occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 65). Primae aetati imperatoriae tribuerim. 4711 (cf. p. 49*. 685) = VI 15102. Inter titulos urbis Reate delendus. Tabula ex marmore undique levigata 30 x 44 x 3. Litt. actuariae 2,8/2,5. Puncta triangularia et in formam hederae in fine v. 7 signata. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 81.739; Arch. Sopr. Lazio n. 81.63. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009127). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 154 n. 93; Reggiani, Museo Civico1 39 n. 55 cum im. phot. tab. XX; ead., Museo Civico2 82 n. 157 cum im. phot. tab. XLV. – Cf. Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 102; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280). 7 aeorum pro eorum. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4712 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 156 n. 98. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER De Claudiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 66. Ex formula Dis Man(ibus) compendiis scripta saec. I postremo p. C. n. tribuo. 4713 (cf. p. 685) = VI 15849a. Desideratur. Inter titulos urbis Reate delendus. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 142 n. 63. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280). 3 Tacino pro Tachino. De Clodiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 66. Ex formula Diis Man(ibus) compendiis scripta saec. I postremo p. C. n. tribuerim. 4714 (cf. p. 49*. 685) = VI 15937. Inter titulos urbis Reate delendus. Tabula ex marmore undique levigata marginibus fracta 38 x 36 x 6,5. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta 34 x 32. Litt. actuariae 2,5. Puncta nulla. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.57. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009128. 9077). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 139 n. 53; Reggiani, Museo Civico1 58 n. 97 cum im. phot. tab. XXIX; ead., Museo Civico2 83 n. 160 cum im. phot. tab. XLVI. – Cf. Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 103; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) sac(rum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuo. 4715 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 140 n. 57. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit. De Corneliis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 67; nomen gentilicium Hostilii redit infra ad tit. n. 8672 (de nomine etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 470). Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. I ex. vel potius II in. p. C. n. tribuerim. 4716 (cf. p. 685) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 95. 96. Exemplum repetiverunt Maturanzio, ms. f. 82v (cf. L. Sensi, in Epigrafia 2006 III 1514); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 148 n. 77. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit.; Buonocore, in Fides amicorum 103. 104. 9 quaerella pro querella. De Corneliiis Reatinis vide supra tit., qui praecedit. Ex formula D(is) M(anibus), si recte tradita, compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4717 (cf. p. 685) Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 171 n. 145. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit. 2 ex. SICEACOSF traditur; cognomen autem quomodo interpreter, ignoro. Cosios alios in regione Reatina non invenies (Spadoni Cerroni, Rieti 67); attamen vide galeam aeneam illam repertam fortasse Fori Novi signatam Q. Cossi Q. (scil. f.) I2 2389 (cf. p. 1147) = ILLRP 1254 (aliam bibliographiam reperies apud G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171–172; eund., in Da Forum Novum a Vescovio 43; etiam vide R. Zucca, in A. Mastino – P. G. Spanu – R. Zucca (Ed.), Naves plenis velis euntes (Tharros Felix 3. Collana del Dipartimento di Storia dell’Università degli Studi di Sassari 36), Sasssari 2009, 34; P. Poccetti, in R. Graells i Fabregay – F. Longo (Ed.), Arme votive in Magna Grecia

2395

ADDENDA ET CORRIGENDA (Römisch-Germanisches Zentralmuseum. Leibniz-Forschungsinstitut für Archäologie 36), Mainz 2018, 219 n. 20; eund., in M. J. Estarán Tolosa – E. Dupraz – M. Aberson (Ed.), Des mots pour les dieux. Dédicaces cultuelles dans les langues indigènes de la Méditerranée occidentales (Études genevoises sur l’Antiquité 8), Berne 2021, 125 n. 15). Ex formula D(is) M(anibus), si recte traditur, compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4718 = I2 1839 (cf. p. 1048). Plinthus lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis ex parte composita, in margine superiore sinistro fracta, in fronte passim scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra 60 x 84 x 30. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, quod in angulo superiore sinistro tantum desideratur, 33 x 63. Litt. 9–5. Puncta in formam circuli redacta. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.33. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009129–30). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 156 n. 97; Reggiani, Museo Civico1 39 n. 54 cum im. phot. tab. XX; ead., Museo Civico2 72–73 n. 125 cum im. phot. tab. XXXV. – Cf. G. D. Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 173; H. Solin, Arctos 18, 1984, 140–141 (= eund., Analecta epigraphica 214); Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 104; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79 ad tit.; G. L. Gregori, in Comunicazione 109.

QVARTA k DECIA k L k L k SALVE | [CO]ERAVIT k C k FILIVS Mommsen, qui pendet ex Angelotti, inde Gori et Reggiani, Museo Civico1; titulus, ut iam Solin recte proposuit, sic legendus: Quarta | Decia L(uci) l(iberta), salve; | coeravit [h]oc (scil. ex. gr. monumentum) filius. – 3 coeravit pro curavit. De praenomine muliebri Quartae vide Kajava, Praenomina 64–65 cum amplissimo commentario titulis collectis (tit. noster memoratur ad p. 64. 233–234); locutio salve saepius in tit. regionis quartae inveniri potest [Spadoni Cerroni, Rieti 67 de Quarta Decia L(uci) l(iberta) Salva nescio qua causa cogitat]. Nomen gentilicium Decii hic solum in tit. Reatinis occurrit (vide eand., l. l.; etiam cf. S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 468). Ex forma et litterarum et monumenti saec. I medii a. C. n. esse potest. 4719 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori, in Michaeli, Memorie storiche 157 n. 103. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 79–80 ad tit. CLALCIDI[- - -] Gori.

ADDENDA ET CORRIGENDA De Falcidiis, qui e Reate oriundi esse videntur, vide Spadoni Cerroni, Rieti 68–69. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 4720 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 160–161 n. 116. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit. – Nescio qua causa Gori, l. l. in principio tituli addidit hos versus, scil. LANI IVV | DECIMIA L k L. Decimios alios in tit. Reatinis non reperies. Saec. I p. C. n. esse potest. 4721/2 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 170 n. 140; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 19 n. 2d cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. h. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit.; O. Salomies, Arctos 35, 2001, 271; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 3–6 omiserunt Gori et Boschi. De officio furnarii, praeter ThLL VI 7, col. 1621 et Diz. epigr. III 1962, 353, vide H. von Petrikovits, in Handwerk 98; eund., ZPE 43, 1981, 300 et A. Storchi Marino, Economia, amministrazione e fiscalità nel mondo romano. Ricerche lessicali (Documenti e studi 36), Bari 2004, 130. Nomen gentilicium Fonteii in agro Reatino hic solum occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 70). Fuisse potest primae aetatis imperatoriae. 4723 (cf. p. 49*. 685) = VI 19651. Inter titulos urbis Reate delendus. Tabula ex marmore infra in usum posteriorem recte scissa undique levigata (37) x 27 x 4. Area titulo inscribendo destinata sulcis duobus cincta, cuius pars infra periit, (33) x 20. Litt. actuariae 2,3/1,3. Puncta triangularia haud semper signata. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 61.1604; Arch. Sopr. Lazio n. 81.54. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009131). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 136 n. 47; Reggiani, Museo Civico1 33 n. 42 cum im. phot. tab. XVII; ead., Museo Civico2 82 n. 158 cum im. phot. tab. XLVI. – Cf. Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 105; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II vel potius III in. p. C. n. tribui potest. 4724 = 427*, 10 (cf. p. 49*. 685) = VI 19715. Inter titulos urbis Reate delendus. Stela ex marmore in fronte levigata a tergo paululum scabra 65 x 25 x 8. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 27 x 21. In parte inferiore frontis foramen rotundum terebratum. Litt. 3,4/3. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.39. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009132). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 158 n. 106; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 20 n. 3 cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314; Reggiani, Museo Civico1 38 n. 51 cum im. phot. tab. XX; ead., Museo Civico2 83 n. 163 cum im. phot. tab. XLV. – Cf. H. Solin, Arctos 18, 1984, 140 (= eund., Analecta epigraphica 214); Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 109; G. Mennella, Epigraphica 56, 1994, 185. 188; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280). 6 benemerenti male Boschi.

2396

REGIO IV

Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta priori parti saec. III p. C. n. tribuerim. 4725 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 157 n. 104. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit.; Brancato, Repertorium II 92. De ascia infra insculpta praeter Lazzarini, Sepulcra familiaria passim et F. Fabbrini, Nuova Riv. Stor. 77, 1993, 117–123, vide Arrigoni Bertini, Simbolo passim et M. Mayer i Olivé, SEBarc 11, 2013, 15–40. De Iuliis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 72–73. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4726 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 141 n. 58. 171 n. 146. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit. De Iuliis Reatinis vide supra tit. praecedentem. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribui potest. 4727 Inter titulos urbis Reate fortasse delendus ex eo quod titulus in Sabinos ex urbe Roma esse translatus videtur. Stela ex marmore supra semicirculata cum pseudoacroteriis in margine superiore fracta undique levigata 57 x 35– 39 x 7. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 36 x 32. In parte inferiore frontis foramen rotundum terebratum. Litt. actuariae 2,5/2 (litt. os vocabuli Syneros v. 6 minoris mensurae 0,7). Puncta triangularia etiam in fine v. 1. 5. 7. quoque signata. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 569), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 81.738; Arch. Sopr.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER Lazio n. 81.62. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009133). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 158 n. 105; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 20 n. 3 cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314; Reggiani, Museo Civico1 38–39 n. 52 cum im. phot. tab. XX; ead., Museo Civico2 76 n. 135 cum im. phot. tab. XXXVIII. – Cf. G. Mennella, Epigraphica 56, 1994, 185. 188; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 106; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 56. 80 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280).

6 ex. Syner male Boschi. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II vel potius III in. p. C. n. tribuerim. 4728 Plinthus ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte et a tergo levigata (52) x (16) x 25. Litt. affabre scalptae 5,5/5. Puncta in formam virgulae acclivis incisa. In lucem denuo rediit a. 2014 Reate in effossionibus ad palatium Aluffi nuncupatum olim castra stativa militum custodum (Italice Carabinieri) iuxta viam Cintia sub n. 106 situm restituendum institutis. Servatur Rieti inter reposita musei communalis, ubi m. Sept. a. 2019 Alessandro Betori enotavit, me certiorem fecit et im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016921). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 159 n. 108; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 19 n. 2b cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. f. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. Naevios alios non reperies tit. Reate repertis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 76; de nomine fusius disseruit M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 48–49). De raro cognomine Antipatrae vide H. Solin – P. Caruso, Oebalus 12, 2017, 207. Saec. I p. C. n. dubitanter tribuo.

2397

ADDENDA ET CORRIGENDA 4729 (cf. p. 685) Tabula ex lapide calcario in fronte levigata, a tergo scalpro dentato dolata, in parte inferiore foramen rotundum terebratum, in facie sursum directa recessus ad figendum exstant, 40 x 69 x 14. Litt. affabre insculptae 8– 6,5. Servatur in vico Piediluco muro interiori affixa ecclesiae S. Francisci, ubi a. 2000 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96; D. Rigato, in Atti della quarta giornata amaduzziana. Rubiconia Accademia dei Filopatridi, Savignano sul Rubicone – 4 aprile 2004, V, Viserba (Rimini) 2005, 94–95 n. 17. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 170 n. 141. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 25. 31; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit.; Forni, Tribù O162; Buonocore, in Tribù romane 37. 3 vixsit pro vixit. De Oppiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 78 (observa eodem loco, unde hic titulus prodiit, in lucem detectum tit. n. 4707, ubi Lucius Oppius quidam quoque nominatur). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 4730 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 165 n. 123. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit. Petronios alios non reperies in titulis Reate repertis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 79). Saec. I p. C. n. dubitanter tribuo. 4731 (cf. p. 685) Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 140 n. 56. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80 ad tit. 1 rarum cognomen Axiothea (gr. BAxioqåa) quod in Italia memorari non videtur ut me certiorem fecit per litteras d. 7 m. Dec. a. 2020 Heikki Solin. De nomine gentilicio Pompeii iterum Reate nominato vide Spadoni Cerroni, Rieti 80; etiam cf. S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 477. De munificentia Sexti Pompeii Antigoni cf. R. Duncan-Jones, PBSR N. S. 11, 1963, 242 n. 577; eund., Economy2 167 n. 577. Ex eo, quod memorata locutio arbitratu (de qua formula vide supra ad tit. n. 4707) primae aetati imperatoriae tribui potest. 4732 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 164 n. 122. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 80–81 ad tit. 1 Nicanor{is} fortasse restituendum. De Pomponiis Reatinis fusius memoratis vide Spadoni Cerroni, Rieti 80. Saec. I p. C. n. dubitanter tribuo. 4733 Stela ex lapide calcario supra et in marginibus imminuta, in fronte passim scalpro dentato dolata, infra rudis a tergo scabra (113) x (52) x 28,5. Litt. 5–4,4. Puncta triangularia. Servatur Reate humi iacens in claustro ecclesiae fratrum Capuccinorum in colle, q. d. S. Mauro, sitae, ubi a. 2000 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 151 n. 84; M. C. Spadoni Cerroni, in Athenaeum 73, 1985, 484–485 n. 9 cum im. phot. fig. 1; ead., Rieti 114; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 81 ad tit. Versuum divisio haec est: Pomponia P(ubli) l(iberta) | Cleopatra; | Volumnia | Prisca; | in agro p(edes) XII. De Pomponiis Reatinis vide supra ad tit., qui praecedit; nomen autem gentilicium Volumnii hic solum in tota

ADDENDA ET CORRIGENDA regione Reatina occurrit (vide Spadoni Cerroni, Rieti 88; de nomine eand., in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 698–708). Apicata Quinti liberta Cleopatra quaedam redit tit. Amiternino n. 8273. 8274. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuenda. 4734 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 148 n. 76. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 25. 30. 31. 33; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 81 ad tit.; Stalinski, Ritrovamento 50; Forni, Tribù P631; Buonocore, in Tribù romane 37. Nomen gentilicium Pontii redit tit. n. 8650 (vide Spadoni Cerroni, Rieti 80–81). De cognomine Repentini vide O. Salomies, in Roman Miscellany 82. Ex eo, quod Quintus Pontius cognomine caret, primae aetatis imperatoriae esse saltem potest. 4735 = VI 25962. Inter titulos urbis Reate delendus. Tabula ex marmore undique levigata 28,5 x 43 x 6. Litt. actuariae 3/2,4. Puncta triangularia haud semper signata. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009134– 35). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche 137–138 n. 50; Reggiani, Museo Civico1 41 n. 58 cum im. phot. tab. XXI; ead., Museo Civico2 84 n. 166 cum im. phot. tab. XLV. – Cf. Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 107; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 81 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121 (= eund., Abruzzo e Molise I 280); J. Carbonell Manils, in Peregrinationes 28.

1 Salfeia pro Salfeiae. – 5 Cresces con pro Crescens cum. – 6 vocabula a [i. e. qu|a] vix(it) ann(o) uno menses in litura scripta. De raro nomine gentilicio Salfeiae vide Solin – Salomies, Repertorium2 160, ubi etiam memoratus tit. Florentiae repertus NS 1914, 229 (nescio qua causa Reggiani, Museo Civico1 emendare sit conata Salfeia pro Saufeia). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo vel potius III in. p. C. n. tribuerim. 4736 Vide infra tit. n. 8686. 4737 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 141 n. 60. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 81 ad tit. In dubio adhuc maneo, utrum titulus in Sabinos ex urbe Roma sit translatus (nomina Serii et Spellii Reate aliunde sunt ignota). Ex formula D(is) M(anibus) si recte tradita compendiis scripta saec. II vel potius III p. C. n. tribuerim. 4738 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori

2398

REGIO IV apud Michaeli, Memorie storiche I 155 n. 96. – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 81 ad tit., quae versus divisit Vittori sequens. De Aureliis et Valeriis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 63. 85. Cui aetati tit. recte tribuendus sit, nescio. 4739 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 150 n. 82. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 81 ad tit.; Forni, Tribù F458; Buonocore, in Tribù romane 37. [-] Varinus Q(uinti) [f(ilius)] | [Q]uir(ina) Vaccula temptavit Spadoni fortasse recte. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 4740 Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra fracta, in fronte scalpro dentato dolata (30) x (85) x ?. Litt. affabre insculptae 5. Puncta triangularia. Servatur pro epistylio aditus ecclesiae S. Susannae in vico Pié di Colle prope Rivodutri sitae, ubi a. 2000 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 150 n. 81. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 25. 31; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 81–82 ad tit.; Forni, Tribù P185. V636–638; Buonocore, in Tribù romane 37; Brancato, Repertorium II 94.

Titulus nunc sic legendus: [T(itus) Veser]enus T(iti) f(ilius) Qui(rina), Veserena [T(iti) f(ilia) (?)], | [T(ito) Ve]sereno C(ai) f(ilio) Qui(rina) patri suo, | [- V]esereno C(ai) f(ilio) Qui(rina) fratri suo, | testamento suo fieri iussit | arbitratu | [Q(uinti)] Petilli Q(uinti) f(ili) Qui(rina) Celeris. – 6 inter verba [Q(uinti)] Petilli Q(uinti) f(ili) et Qui(rina) Celeris spatium vacuum relictum non est. De nomine Vesereni praeter Spadoni Cerroni, Rieti 86 etiam vide Andreau, La vie financière 295. 396; Quintus Petillius alter in fistula saec. I p. C. n. infra tit. n. 8703 quoque nominatus, scil. Geminus Q(uinti) Petili Agricol(ae) serv(us) fecit. | Ti(beri) Claudi Saturnini. Ex litterarum forma et ex locutione testamento suo fieri iussit arbitratu (de qua vide supra ad tit. n. 4707) et ex eo, quod omnes Vesereni cognomine carent priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 4741 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 150 n. 83. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 82 ad tit.; Stalinski, Ritrovamento 214; D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 530. De Vettiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 87. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 4742 Stela ex lapide calcario infra fracta, anaglypho fastigii triangularis cum pseudoacroteriis floralibus ornata, in quo patera umbilicata sculpta est, in fronte passim scalpro dentato dolata, a tergo levigata (48) x 30,5 x 5. Area titulo inscribendo destinata sulco continuo cincta (38,5) x 28,5. Litt. 2,8–2,2. Puncta triangularia in fine v. 2. 5. 7. 9 quoque signata. In fine v. 6 efficta est ascia (de quo anaglypho vide supra ad tit. n. 4725). Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.62. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009136. 9257).

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 155 n. 94; Reggiani, Museo Civico1 40 n. 56 cum im. phot. tab. XVIII; ead., Museo Civico2 75 n. 132 cum im. phot. tab. XL. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 82 ad tit.; O. Salomies, Arctos 35, 2001, 271; Stalinski, Ritrovamento 52; Buonocore, in Fides amicorum 102. De Vettulenis Reatinis vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 194–195; Spadoni Cerroni, Rieti 87 (notandum in fistula saec. I p. C. n. fortasse tribuenda infra tit. n. 8704 Sextum Vetulenum Crescentem quendam memorari). De marita / marito praeter ThLL VIII 13, col. 406–407 vide S. Agusta-Boularot – M. Bousbba, in L’Africa Romana 11, Sassari 1995, 168 et L. Bivona, in Miscellanea Lidio Gasperini 90–91. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo p. C. n. tribuerim. 4743 Desideratur. Cf. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 82 ad tit. Nomen gentilicium Urvini redit tit. n. 4670. 8694 (vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188 et Spadoni Cerroni, Rieti 88; etiam cf. tit. Trebulae Mutuescae n. 8902, ubi laudatur C. Urvinius Senecio quidam). Aetatis imperatoriae esse videtur. 4744 Vide infra tit. n. 8663. 4745 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 159 n. 109; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 18 n. 1c cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. b. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 82 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. 1–2 [- - -] co[niugi - - -] | [- - - vi]xit [- - -] fortasse recte Boschi. Aetatis incertae. 4746 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 159 n. 110; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 17 n. 1b cum im. del. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 82 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143 3 omisit Boschi. Cuius aetatis sit, non definio. 4747 Vide infra tit. n. 8686. 4748 Fragmenta duo (a–b) eiusdem ut videtur tabulae marmoreae inter se non coniuncta undique fracta in fronte levigata, cuius tabulae alterum (a) superius alterum (b) inferius mihi esse videntur. Frg. a (17) x (7,5); litt. 3,5/3. Frg. b (14) x (15); litt. 3,5/3. Servantur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.35. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009137–38. 9280). Exempla repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 160 n. 112; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 18 n. 1c–d cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. c; Reggiani, Museo Civico1 46 n. 76 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 80 n. 149 cum im. phot. tab. XLIII; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 134–135 n. 61 cum im. phot. (AE 2000, 455 a–b), quae autem partes duas non eiusdem tabulae fuisse suspicata est. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. Supplementa incerta adhuc manent; auctores omnes, praeter Spadoni, e Mommsen pendent. Frg. a: 2 [- - me]ns[ibus - - -] Mommsen; [- - -me]ns(ibus) [- - -] Spadoni; [- - - co]ns(erv-) [- - -] esse quoque potest. – Frg. b: 1 [- - - cu]m quo vi[xit - - -] Mommsen fortasse recte;

2399

ADDENDA ET CORRIGENDA [- - -]+QVO vi[- - -] Spadoni. – 3 [- - -]us feci[- - -] Mommsen; [- - -]IS feci[t - - -] recte Spadoni. - - - - - - | [- - -]nt[- - -] cum quo vi[xit] | [me]nsi[bus - - -] | [- - d]iebus VII [- - -] | [posteri]sque | [- - - viv]us fecit [- - -] | - - - - - - Reggiani, Museo civico1 et ead., Museo civico2 in ed. suis, quae, ut supra scripsimus, e Mommsen pendet.

Frg. a

Frg. b Mommsen ad titulum Christianum haec fragmenta pertinere cogitavisse Spadoni, l. l. haud recte scripsit. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 4749 Desiderantur. Exempla repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 160 n. 114; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 19 n. 2c cum im. del.; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. g. – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 82–83 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. Mommsen ad titulum Christianum haec fragmenta pertinere cogitavisse Spadoni, l. l. nescio qua causa scripsit. Aetatis incertae. 4750 Tabula marmorea undique fracta ex duobus fragmentis inter se coniunctis efformata, in fronte levigata (14) x (19) x ?. Litt. actuariae 3,5–1,4. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Puncta nulla. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.8. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009139). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 160 n. 113; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 9 cum im. phot. fig. 2 (sine supplementis);

ADDENDA ET CORRIGENDA id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 147; Reggiani, Museo Civico1 47 n. 78 cum im. phot. tab. XXV; ead., Museo Civico2 81 n. 153 cum im. phot. tab. XLIV; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 145–146 cum im. phot. fig. 114; Buonocore, in Valle di Comino XII 24 n. 51. – Cf. Spadoni Cerroni, Rieti 102; eand., Suppl. It. 18, 2000, 83 ad tit.

1 Leontiu[- - -] nunc vidi in lapide; Leont[- - -] Reggiani, Museo Civico1; ante autem vocabulum Leontiu[- - -] vestigium litterae S mihi esse videtur, inde [depo]s(itus) vel [depositu]s vel similia restituerim. – 3 V Mommsen supra; agitur autem de signo ad “X” reducendo aetate non antiqua exarato. Cognomen Leontii in titulis Christianis passim nominatum. Ex litterarum forma saec. IV vel potius V p. C. n. esse potest. 4751 = ILS 3486. Ara ex marmore ravo corona cum acroteriis floralibus et foco et crepidine undique prominentibus ex parte conservatis praedita, in fronte levigata, a tergo et in lateribus scalpro dentato dolata 60 x 34,5 x 18. In media parte frontis palmae duae et corona lemniscata incisae sunt. Litt. 3,8–2. Puncta triangularia. Servatur Romae in museo nationali Romano in Giardino dei Cinquecento S/IV/1 (inv. n. 34228), ubi a. 2000 contuli (nunc exstat in claustro appellato Chiostro Valdarnini). Neg. Mus. Nat. Rom. n. 146286L; 169209L. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009140–42). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 154r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 98–99 n. 8 bis; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3590; Evans, Cults 83–87; S. Silberstein Trevisani, ZPE 34, 1979, 275 litt. B.; M. L. Micheli – P. Sabbatini Tumolesi, in Sculture I 7, 1, 136–137 n. V 10 cum im. phot.; A. Roselli, Territorio 1, 3, 1984/85, 223–228; Buonocore, Misc. Greca e Romana 14, 1989, 235 adn. 2; id., in Scritti Carlo Pietrangeli 100 adn. 14; C. Noviello, in Sabini 83–84 n. 9. 1 cum im. phot.; Bertolotto, Città antiche 277–294 n. 22 cum im. phot. tab. XVII.1, XVIII.2–3; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 87–89 n. 3 cum im. phot. (AE 2000, 403); ead., I Sabini nell’antichità 42 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 370; A. De Luigi, in Reate e l’Ager Reatinus 166 n. 126 cum im. phot.; Santilli, Aquae Cutiliae 116; Tulli, Sabini 57 cum im. phot. fig. 7 (etiam cf. p. 117); A. Borlenghi, Arch. Class. 51, 2020, 50–51 cum im. phot. fig. 1a et alia bibl. – Cf. N. Persichetti, RM 24, 1909, 245 (= eund., Via Salaria 147); E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; G. Pansa, Rend. Accad. Lincei s. 5°, 29, 1920, 76–80; A. M. Van Buren, Diss. Pontif. Accad. Arch. n. s., 14, 1920, 47; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 120 adn. 79; Spa-

2400

REGIO IV doni Cerroni, Rieti 91 adn. 4. 92. 93; Reggiani Massarini, Rieti 152; Stalinski, Ritrovamento 276; H. Solin, Arctos 38, 2004, 195–196 (AE 2004, 499); G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 32 cum im. phot. fig. 12; De Maria – Toro, Ritrovamenti 51 n. 97; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Gasparini, in Falacrinae 33 cum im. phot. fig. 3; Guérin-Beauvois, Thermalisme 421; Borlenghi – Giletti – Poux, Montenero e Vacuna 9.

1 ex. Africa fortasse nunc legendum; Afric(a) Spadoni nescio an recte. – 2 ex. Daph[ne] proposuit Mommsen ad p. 705 col. 4 sub indice nominum virorum et mulierum (cf. etiam p. 734 col. 2 sub indice cognominum virorum et mulierum), quem omnes sunt secuti, praeter Roselli, quae perperam Daph(na) edidit, Bertolotto, quae Dapdn(e) restituit et Spadoni, quae Daphn(i)u(m) solvit; Dappfn[e] pro Dapfne i. e. Daphne fortasse recte Solin. Titulos Vacunae sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228 (= id., Abruzzo e Molise I 158–159); de eius cultu fusius disseruerunt Spadoni, Suppl. It., l. l. 50–51 cum bibliographia ampliore (adde inter al. Van Buren, l. l. 43– 48; A. Uda, MEFRA 102, 1990, 346–349 et V. Iorio, Reate e l’Ager Reatinus 121–122; Santilli, l. l. 103–118) et praesertim A. Saggioro, in Dieux des Grecs 187–198 et A. Borlenghi – A. Betori – F. Giletti, Arch. Class. 51, 2020, 41–84. De Pomponiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 80; nomen Acestii non redit in aliis tit. hoc loco repertis. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuendam opinor. 4752 = ILS 3485. Ara marmorea supra fracta, infra crepidine undique prominente praedita, in fronte et in lateribus scalpro dentato dolata, a tergo scabra (88) x (47) x 45. In media parte frontis palmae corona lemniscata incisa est; in latere dextro flos, in sinistro urceus exstant. Litt. detritae 6/3. Puncta triangularia. Servatur Romae in museo nationali Romano in Giardino dei Cinquecento P/I/2 (inv. n. 34227), ubi a. 2000 contuli (nunc exstat in claustro appellato Chiostro Valdarnini). Neg. Mus. Nat. Rom. n. 166289L. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009143–44). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. – Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 154r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 98–99 n. 9; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3592; Evans, Cults 83–87; S. Silberstein Trevisani, ZPE 34, 1979, 275 litt. C.; M. L. Micheli – P. Sabbatini Tumolesi, in Sculture I 7.1, 134– 136 n. V 9 cum im. phot.; Buonocore, Misc. Greca e Romana 14, 1989, 235 adn. 2; id., in Scritti Carlo Pietran-

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER geli 100 adn. 14; C. Noviello, in Sabini 84 n. 9. 2 cum im. phot.; Bertolotto, Città antiche 295–299 n. 23 cum im. phot. tab. XVII.2, XVIII.1; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 90–91 n. 5 cum im. phot. (AE 2000, 404); ead., I Sabini nell’antichità 42; Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 371; A. De Luigi, in Reate e l’Ager Reatinus 166 n. 127 cum im. phot.; Santilli, Aquae Cutiliae 117; Tulli, Sabini 57 cum im. phot. fig. 6 (etiam cf. p. 117); A. Borlenghi, Arch. Class. 51, 2020, 51–52 cum im. phot. fig. 1b et alia bibliographia. – Cf. G. Pansa, Rend. Accad. Lincei s. 5°, 29, 1920, 76–80; A. M. Van Buren, Diss. Pontif. Accad. Arch. n. s. 14, 1920, 47; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 120 adn. 79; Spadoni Cerroni, Rieti 92; O. Salomies, Arctos 35, 2001, 271; Stalinski, Ritrovamento 276; H. Solin, Arctos 38, 2004, 196; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 32 cum im. phot. fig. 11; De Maria – Toro, Ritrovamenti 51 n. 96; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Gasparini, in Falacrinae 33 cum im. phot. fig. 3; Guérin-Beauvois, Thermalisme 421; M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 44; Borlenghi – Giletti – Poux, Montenero e Vacuna 9.

1 [P]esuvius Mommsen, supra quem sunt secuti De Ruggiero – Vaglieri, Evans et Noviello; [P]esuvius vel [V]esuvius restituit Sabbatini Tumolesi; [-] Esuvius proposuit Spadoni nescio an recte; quae nomina gentilicia in tota regione Reatina desunt. De dea Vacuna vide supra tit., qui praecedit. Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. dubitanter tribuo. 4753 = ILS 1350. Tabula sepulcralis ex lapide calcario ex duabus partibus inter se coniunctis composita marginibus passim dolata. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Amaduzzi et Stevenson recognoverunt, nempe in vico Contigliano muro cuidam exteriori loco edito affixa aedium gentis Solidati Tiburzi, ubi a. 1992 contuli quate-

2401

ADDENDA ET CORRIGENDA nus potui. Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 80.1200. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009145–46). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 122–125 n. 26; Waltzing, Corporations III 414 n. 1589; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3768; Jaczynowska, Les associations 85–86 n. 125; A. Roselli, Territorio 1, 1984, 105–106 cum im. phot.; Buonocore, Misc. Greca e Romana 14, 1989, 235– 236 adn. 2; id., in Scritti Carlo Pietrangeli 100 adn. 14; Ginestet, Organisations de la jeunesse 238 n. 122 (etiam cf. 136); C. C. Petolescu, Inscriptiones Daciae romanae: inscriptiones extra fines Daciae repertae Graecae et Latinae (saec. I.II.III). I: Italia et pars occidentis, Bucarest 1996, 112; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 102–104 n. 17 cum im. phot. (AE 2000, 415); Traverso, Esercito 113 n. 33. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; G. Winkler, Römisches Österreich 1, 1977, 61–66 (cf. AE 1974, 467); Pietrangeli, Sabina 25. 27. 31. 32 cum im. phot. p. 120; Ausbüttel, Untersuchungen 97; L. Keppie, PBSR n. s. 52, 1984, 94; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; Spadoni Cerroni, Rieti 42; Reggiani Massarini, Rieti 181; Spadoni, I Sabini nell’antichità 104. 134; Sablayrolles, Libertinus miles 485 adn. 34; O. Salomies, Arctos 35, 2001, 270. 271; A. De Carlo, Ann. Ist. Orient. Napoli n. s. 9/10, 2002/03, 294; M. G. Granino Cecere, in Lazio & Sabina I 106; A. S. Stefan, Les guerres daciques de Domitien et de Trajan. Architecture militaire, topographie, images et histoire (Coll. de l’École Fr. de Rome 353), Rome 2005, 672; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 62; Forni, Tribù M428. P743; Buonocore, in Tribù romane 37; Brancato, Repertorium II 98; Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 216; E. Melchor Gil, Riv. Stor. Antichità 43, 2013, 134; Gallo, Prefetti 168; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 78.

1 in. T(ito) vidi in lapide (cf. etiam Salomies, Nomenclature 34 n. 3); [P(ublio)] supplevit Mommsen. – Errores Roselli omisi. Publius Memmius Apollinaris (cf. L. Petersen, PIR2 M 458) titulum sepulcralem fecit patri suo piissimo Publio Memmio Apollinari (Publium Memmium alterum aetatis

ADDENDA ET CORRIGENDA Traianeae habes tit. n. 4693), qui videtur esse adoptatus a Tito Prifernio Paeto cos. suff. a. 96 p. C. n. (cf. K. Wachtel, PIR2 P 934) una cum collega Q. Fabio Postumino (E. Groag, PIR2 F 54), inde nominatus Titus Prifernius Publii filius Quirina Paetus Memmius Apollinaris (etiam vide I. Rodá, Epigraphica 67, 2005, 272–273 et A. Magiocalda, in Acta Barcelona II 867 n. 2). Hic fuit, ut sane elicitur ex cursu honorum equestri in ordine ascendenti commemorato, praefectus cohortis III Breucorum in Britannia vel in Germania inferiore ante a. 100, tribunus legionis X Geminae in Germania inferiore tendentis circ. a. 100, praefectus alae I Asturum ex Moesia inferiore in Daciam tendentis (cf. Wagner, Dislokation 10–11), donis donatus expeditione Dacica nempe prima a. 102 cum absit II, ab imperatore Traiano hasta pura, vexillo, corona murali, postea procurator provinciae Siciliae centenarius a. 102, procurator provinciae Lusitaniae ducenarius a. 104, procurator XX hereditatium (de officio vide C. Tolsa Domènech, SEBarc 9, 2011, 177–192; M. M. Perilli, Maia 71, 2019, 467–480) Romae circ. a. 105, procurator provinciae Thraciae veri simile paullo ante a. 110, procurator provinciae Noricae ducenarius, quam provinciam administravit ante a. 117 ex eo, quod in titulo Traianus nondum Divus appellatus (de cursu vide imprimis A. Stein, Thracia 73; Pflaum, Carrières 166–167 n. 71; Winkler, Noricum 40–42 n. 6; Alföldy, Noricum 243; Roldán Hervás, Hispania y el ejército 243; PME II 680–681 n. 107; IV 1691–1692 n. 107; V 2212 n. 107; Thomasson, Laterculi I 162, n. 6; K. Wachtel, PIR2 P 936 cum alia bibliographia; W. Eck – E. Paunov, Chiron 27, 1997, 348–349; A. Magioncalda, in L’orde équestre 418. 445 n. 21; M. G. Granino Cecere, in Usi e abusi 21–22 cum im. phot. fig. 11; Faoro, Praefectus 283–284 n. 8; C. Zaccaria, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 304). Postea Reate rediit (ut iam Spadoni, l. l. recte est suspicata), ubi fuit quattuorvir iure dicundo quinquennalis et magister iuvenum (de quo officio tit. Reatinis n. 4691. 4696. 4754 quoque memorato vide M. Jaczynowska, in Recherches sur les structures sociales 268; etiam cf. D. Lagade, Chiron 9, 1979, 327. 332. 333). De Priferniis Paetis vide K. Wachtel, PIR2 P 934–939 (etiam cf. infra tit. Trebulae Mutuescae n. 8891–8894; de gente etiam vide Rodá, l. l.). De Memmiis tribui Quirinae adscriptis etiam vide G. Della Valle, Rend. Accad. Lincei s. 6°, 14, 1938, 743–744. Ex eo, quod, ut supra scripsi, Traianus nondum Divus appellatus, tabula tribuenda ante a. 117 p. C. n., quo anno decessit. 4754 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. 100. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 126–127 n. 29; Waltzing, Corporations III 414 n. 1590; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3796; Palmegiani, Rieti 378; Jaczynowska, Les associations 86 n. 126; Buonocore, Misc. Greca e Romana 14, 1989, 236 adn. 2; Ginestet, Organisations de la jeunesse 238 n. 123 (etiam cf. p.

2402

REGIO IV 136); C. Ricci, Soldati 57; Buonocore, in Annaei 67 n. 109–110; Redaelli, Veterani 62. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; N. Persichetti, RM 24, 1909, 246 (= eund., Via Salaria 148); E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Pietrangeli, Sabina 25. 27. 31. 32; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 333; Ausbüttel, Untersuchungen 97; Forni, Tribù A637–638; E. M. Menotti, in Ponte Romano 16; Spadoni Cerroni, Rieti 41; eand., Suppl. It. 18, 2000, 83 ad tit.; eand., I Sabini nell’antichità 103; M. Silvestrini, Quad. Storia 58, 2003, 203; P. Camerieri, in Reate e l’Ager Reatinus 45; A. De Santis, ibid. 33; S. Sisani, ibid. 62; Buonocore, in Tribù romane 37; Brancato, Repertorium II 95; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 216; E. Melchor Gil, Riv. Stor. Antichità 43, 2013, 134; T. Blokzijl, Talanta 48/49, 2016/17 (2018), 191; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 78. Laudantur Caius Annaeus Caii filius Quirina Pudens, qui fuit miles cohortis quartae praetoriae [praetorianos in titulis regionis quartae nominatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214. 216 (= id., Abruzzo e Molise I 140–141] nec non veteranus (notandum Annaeum Pudentem militem et veteranum appellatum una esse; cf. Ricci, l. l. 24), et filius eius C. Annaeus C. f. Quirina Pastor, qui fuit quattuorvir iure dicundo aedilicia potestate, magister iuvenum (de quo officio vide supra ad tit., qui praecedit) et quaestor rei publicae (de eius cursu etiam vide Petraccia Lucernoni, Questori municipali 180–181 n. 269); C. Annaeus Pudens a Vespasiano Reate deductus videtur (vide L. Keppie, PBSR n. s. 52, 1984, 94. 114 n. 31; Todisco, Veterani 61–66). Nomen gentilicium Annaei in tota regione Sabina Amiterni et in agro inter Forum Novum et Cures tantum redit (cf. tit. n. 4234. 4235. 4860. 8257). De Annaeis fusius disserui in Annei, l. l. 39–72; etiam vide G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102. Ex eo, quod supra scripsi et ex formula D(is) M(anibus) compendiis si recte tradita scripta saec. I postremo p. C. n. saltem tribuerim. 4755 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 149 n. 80; Buonocore, Misc. Greca e Romana 14, 1989, 236 adn. 2; J. Bellemore – B. M. Rawson, ZPE 83, 1990, 5; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 100 adn. 14; Brancato, Alumni 87 n. 317. – Cf. Spadoni Cerroni, Rieti 102; eand., Suppl. It. 18, 2000, 83 ad tit.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 143. De Anc(h)ariis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 60–61 (etiam supra ad tit. n. 4704). De alumnis inter al. vide H. S. Nielsen, Class. Med. 38, 1987, 141–188; Bellemore – Rawson, l. l. 1–9; C. Saviato, Epigraphica 61, 1999, 288–292; Brancato, l. l. passim. Ex locutionibus adhibitis saec. I p. C. n. dubitanter tribuo. 6354 Vide infra tit. n. 8676a.

In hoc capite titulos in regione oppidi Amatrice quoque recensui, scil. tit. n. 8645. 8652a. 8674. 8675. 8705. 8706a, tamen adhuc dubito utrum haec regio perticae municipii Reatini an coloniae Asculi Piceni tribuenda sit; quae autem regio in tabula regionis quintae (tab. 4) Heinrich Kiepert manu delineata in Piceno posita est, sine autem ulla explanatione; Mommsen ipse in praefatione capitis CXI Asculi Piceni (supra p. 494) scribit: “Contribui cum urbanis Asculanis titulos repertos in proximis vicis tam in dextra ripa Truenti fluvii Rocca di Muro prope Maltignanum, Folignano, S. Mariae a Capriglia, quam in sinistra Polesio, Vena grande, Vena rotta, item in superiore valle fluvii Truenti Cavaceppi et Acquasantae, denique unicum repertum ad vicum Comunanza”. Praeterea vide G. Conta, in Asculum II. 1. Il territorio di Asculum in età romana (Bibl. Stud. Antichi 31), Pisa 1982, 80. 89, quae, sequens Mommsen, opinatur saltum pervium vici Torrita di Amatrice agro Asculano fuisse, immo F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 7–8 (vide etiam eand., in Lazio & Sabina VI 177–179) totam regionem oppidi Amatrice perticae agri Asculani ascribit. De re universa etiam vide A. Betori – C. Vitali, in G. Cassio et al. (Ed.), Ai piedi della Laga. Per uno sguardo d’insieme al patrimonio culturale ferito dal sisma nel Lazio, Milano 2019, 38–53. Est incerta M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 36, quae autem tit. infra n. 8645 rep. a. 1918

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2403

TITVLI NOVI

prope vicum Torrita di Amatrice in praedio dicto Campo ascribit agro Reatino (Spadoni, l. l. 99 n. 15 cum im. phot.). Animadvertendum quoque est oppidum Amatrice cum agro suo inde ab origine ad territorium dioecesis Asculanae pertinere, attamen, ut inter omnes constat, limites dioecesis cuiusdam limitibus aetatis Romanae agri municipii vel coloniae superponi haud semper possunt. Dubium non est, quin titulos illos scil. 8645. 8652a. 8674. 8675. 8705. 8706. 8706a ex hoc Corpore auctores, novis repertis indiciis, admovere possint et in Corpus vol. IX sub capite Asculi Piceni inserere. Etiam notandi sunt supra tit. 4756–4768. 6355–6356 reperti Colmartino, Collescipoli, Moggio Reatino, S. Antimo, Stroncone et Voscigliano, quos Mommsen quamquam dubitans ad Sabinos pertinere diiudicaverat, postea autem a Bormann rebus melius perpensis recte tributi sunt Interamnae Nahartium et in Corpore vol. XI denuo editi, scil. 4176. 4188. 4192. 4197. 4211. 4214. 4234. 4241. 4275. 4278. 4283. 4298. 4300. 4305a. 4308. 4313. 4318. 4325. 812* Ex Corpore exemi titulum, qui sequitur, ex eo, quod non antiquus esse videtur. T(itus) Flavius | divae Iuliae T(iti) Imp(eratoris) filiae | Aug(ustae) lib(ertus) Helicurus | Regulianus | VI vir Aug(ustalis) Reate viv(u)s | feci sibi et | Memmiae Merope | uxori carissimae | suisque omnibus | posteris. A. Guzmán Almagro, Faventia 27, 2, 2005, 17–24 cum im. del. a codice servato in Biblioteca Universitaria de Barcellona sign. n. 99 f. 14v deprompta (AE 2005, 440); ead., La tradició de l’epigrafia romana 58 n. 8. – Cf. G. L. Gregori, in Fr. Morandini – P. Panazza (Ed.), Divus Vespasianus. Pomeriggio di studio per il bimillenario della nascita di Tito Flavio Vespasiano imperatore romano. Brescia, 8 dicembre 2009. Atti (Commentari dell’Ateneo di Brescia. Supplemento), Brescia 2012, 121, qui titulum fortasse non antiquum recte iudicat. 813* Non inserui lamellam illam perforatam ex eo, quod origo incertissima manet. Primigenii | summa III s(emis) | Canusinis; || p(ondo) XXII | X (?) | n(ummi?) XXVI; | V vel v(ectigal) vel v(elatura) vel v(ellera). F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 18–23 cum im. phot. fig. 8 cum im. del. (AE 2008, 484 a–b), ead., in Lazio & Sabina VI 179–180 cum im. phot. fig. 4–5. Saec. I p. C. n.

8631 = ILS 4007 tit. sacer Ara ex marmore supra fracta, infra crepidine undique prominente praedita, in fronte et in lateribus scalpro dentato dolata, a tergo scabra (75) x 45 x 45. In latere dextro patera, in sinistro urceus. Litt. 4. Rep. a. 1872 extra Reate in praedio, q. d. S. Maria dei Cesoni, domini Augusto Bonafaccia. Servabatur Romae inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii (inv. n. 143030), ubi a. 2000 contuli et im. phot. sumpsi. Nunc exstat, ut me certiorem fecit Alessandro Betori per litteras d. 30 m. Nov. a. 2021, Reate in museo municipali.

T(itus) Fl(avius) Iulianus l[ib(ertus)] duodecim Dis sanctissimis posuit.

Im. phot. a M. C. Spadoni sumpta.

814* = VI 18036 Reate in museo municipali servatur tabula ex lapide calcario a sinistra et in margine superiore dextro fracta in fronte perquam adesa a tergo levigata (47) x (36) x 8 (in media area ex usu posteriore capitibus fistularum duobus accipiendis perfossa). Im. phot. neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.72. Contuli a. 1992. Attamen tabula servabatur Romae (teste Smetio) “in aedibus Hieronymi Alterii ad S. Marcum”.

D(is) M(anibus) s(acrum). | T(itus) Flavius Cyrillus et | Cn(aea) Liburnia Epictesis | emerunt sibi et suis libertis | libertabusque suis posterisque | eorum. | In fronte pedes XXIII, | in agro pedes XVII.

M. C. Spadoni Cerroni, Suppl. It. 18, 2000, 116 n. 33 cum im. phot. (AE 2000, 430). Etiam vide eand., Athenaeum 66, 1988, 192 n. 2 cum im. phot. fig. 2 (AE 1990, 289); Reggiani Massarini, Museo Civico2 76 n. 136 cum im. phot. tab. XXXIX; Spadoni Cerroni, Rieti 113 n. 201. [D(is) M(anibus)] s(acrum). | [- - -]rillus e[t] | [- - -]a Epictesis | [fecerunt sibi et s]uis libertis | [libertabusque p]osterisque | [eoru]m. | [In fr(onte) p(edes)] XXIII, | [in agr(o) p(edes)] XVII Spadoni, Suppl. It.

TITVLI NOVI N. Persichetti, NS 1891, 39, inde F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 168 n. 134; Persichetti, Viaggio archeologico 162; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3466; Dessau, ILS 4007; Spadoni Cerroni, Rieti 98–99. 107 n. 155; M. G. Granino Cecere, in Sabini 84–85 n. 10. 1 cum im. phot.; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 86–87 n. 1 cum im. phot. (AE 2000, 401); Buonocore, in Dediche sacre 296 n. 359; M. G. Granino Cecere, in Reate e l’Ager Reatinus 158–159 n. 78 cum im. phot.; Santilli, Aquae Cutiliae 98–99. – Cf. Martinori, Via Salaria 99; Evans, Cults 93–94; Pietrangeli, Sabina 47. 50. 54. 56; Reggiani Massarini, Rieti 152; Alvino, Sabina 27; Spadoni, I Sabini nell’antichità 40; H. Solin, Arctos 38, 2004, 194–195 (AE 2004, 498); G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 99; S. Cenci, ibid. 113; V. Gasparini, in Falacrinae 33 cum im. phot. fig. 4; De Francesco, Ricerche 89. Puncta nulla. 1 in. T iam recte Persichetti, P Gori; 1 ex. L Persichetti, omiserunt De Ruggiero – Vaglieri; L[- - -] Dessau, Granino Cecere; l(ibertus) Spadoni Cerroni, Rieti, l(ibens?) ead., Suppl. It. inde Santilli; l[ib(ertus)] non excludunt Solin et Granino Cecere in Reate e l’Ager Reatinus (etiam cf. supra tit. Bovianensem n. 6674). – 2 ex. Dis iam recte De Ruggiero – Vaglieri; DII Persichetti; dii[s] Gori, Dessau, dii(s) Spadoni Cerroni, Rieti; Di(s) Santilli; di[s] Granino Cecere. Duodecim Dii i. e. Dei Consentes (vide Granino Cecere, l. l. cum alia bibliographia) memorati quoque sunt in titulis Marsis apud lacum Fucinum repertis huius Corporis vol. I2 393. 2874 [cf. Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 219 (= eund., Abruzzo e Molise I 146)]. De Flaviis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 69–70. Ex litterarum forma priori parti saec. II p. C. n. tribuerim. 8632 tit. sacer Tabula ex lapide calcario a dextra fracta, in fronte levigata, a tergo scalpro dentato dolata 31 x (26,5) x 4,5. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 26,5 x ?. Litt. 7/5. Rep. casu et fortuito d. 1 m. Sept. a. 2014 (notitia domini Claudio Pitotti) prope vicum Contigliano haud longe ab ecclesia S. Lorenzo, ut dominus Claudio Pitotti d. 9 m. Ian. a. 2014 nuntiavit. Servatur in eodem vico in aedibus privatis, ubi Alessandro Betori et Claudio Molle titulum inspexerunt et me m. Oct. a. 2016 comiter certiorem fecerunt.

2404

REGIO IV

5

C(aius) Iulius [C(ai) lib(ertus)] Redibitu[s], áram, mìl[iar(ium)] et órnamenta [quae ibid(em)] sunt et h[orolog(ium)] Laribus A[ugustis] d(onum) [d(edit)].

Im. phot. a Silvia Festuccia sumpta. Buonocore, in Estudios Marc Mayer 61–67 cum im. phot. fig. 1. Puncta triangularia fere sursum directa. Supplevi quatenus potui versus concinne utpote ordinatos, coniecturis praesertim v. 3–4, quas Cesare Letta per litteras d. 8 m. Nov. a. 2016 officiose misit, quoque usus. – 1 [Aug(usti) l(ibertus)] quoque supplevissem. – 2 Redibitus pro Redhibitus, quod cognomen, si recte intellexi, adhuc ignotum videtur (cf. cognomen Redempti). – 3 miliarium i. e. vas ad aquam calefaciendam aptum, quod in fano Laribus Augustis dicato inveniri quoque potuit (cf. Sen. nat. 3, 24, 2, scil.: Facere solemus dracones et miliaria et complures formas, in quibus aere tenui fistulas struimus per declive circumdatas, ut saepe eundem ignem ambiens aqua per tantum fluat spatii, quantum efficiendo calori sat est: frigida itaque intrat, effluit calida); etiam vide tit. Ostiensem a. 143 p. C. n. (AE 1940, 62), ubi memoratur Ti. Claudius Threptus, qui miliarium cum caldario dono dedit. – 4–5 cf. tit. huius Corporis vol. XI 3124 (cf. p. 1323) = AE 1991, 676. – 4 ibid(em) potius quam ibi Olli Salomies per litteras d. 29 m. Nov. a. 2016. – 5 h[emicyc(lium)] vel h[ermas] vel etiam h[ortulum] Letta quoque non excludit. Si recte sum interpretatus, agitur de titulo, in quo memoratur res nonnullae a liberto C. Iulio Redhibito dono datae in fano Laribus Augustis dicato. In eodem loco inventus est later signatus C. Iulii Primi cuiusdam: incertum autem est utrum de patrono liberti Redhibiti agatur necne. Forma litterarum ad priorem partem saec. I p. C. n. saltem adducit. 8633 = XI 4175 = ILS 3289 tit. sacer Ara ex marmore undique scalpro dentato passim dolata praedita corona et crepidine undique prominentibus cum pulvinis, in fronte personis tragicis, a tergo ramis palmae ornatis, in fronte perquam adesa, a tergo bene servata 97 x 88 x 69. Litt. 5/3,3. In media fronte insculptus est Neptunus stans tergo bracchioque sinistro velatis, ceterum nudus, dextera sublata tenens tridentem, sinistra demissa piscem; in parte media postica est sacerdos imberbis velatus ad aram sacrificans (agitur de Menandro illo in titulo nominato); ab utroque latere sculpti sunt homines terni navigantes in scapha. Utraque area titulo inscribendo destinata 50 x 80. Rep. fortasse saec. XVI medio ad lacum Velinum prope Piediluco. Servatur Terni in aedibus Carrara, ubi a. 2001 contuli. in fronte: Neptuno sacrum. L(ucius) Valerius Nigri lib(ertus) Menander portitor Ocrìsìvae. a tergo: Neptuno sacrum. L(ucius) Valerius Nigrì l(ibertus) Menander portitor Ocrisiva(e). Fig. a–b: Im. phot. a M. Fora sumptae.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2405

Fig. a (in fronte)

TITVLI NOVI Umbrica (etiam vide inter al. Darling Buck, Grammar 61; G. B. Pellegrini, in PCIA VI, Roma 1978, 85. 111; Alessio – di Giovanni, Preistoria e protostoria 58–59; F. Roncalli, in Italia omnium terrarum alumna 398), quam etiam in linguam Latinam transtulerunt poetae aliquot vetustiores (de voce ocris etiam vide ThLL IX 2, col. 417, nec non Untermann, Wörterbuch 791–793; etiam vide supra ad tit. n. 7150 Sulmone repertum). – Cf. etiam supra tit. n. 4675, ubi nominatur Caius Allius Neptunialis, qui deo Neptuno votum solvit (de deo, praeter auctores supra laudatos, etiam vide H. Petersmann, Lingua et Religio. Ausgewählte kleine Schriften zur antiken Religionsgeschichte auf sprachwissenschaftlicher Grundlage, hrsg. von B. Heßen (Hypomnemata. SupplementReihe 1), Göttingen 2002, 69–88. Valerii fusius in titulis Reatinis nominantur (vide Spadoni Cerroni, Rieti 85). Ex litterarum et monumenti forma saec. I p. C. n. tribuenda. 8634 tit. sacer Fragmentum ex lapide calcario. In lucem rediit, ut traditur, operibus ad turrim campanarum cathedralis Reatinae restituendam a. 1899 institutis, ubi muro exteriori ad orientem vergenti loco edito affixam descripsit Gori. Ibidem exstat, ubi a. 2017 Francesca Lezzi quatenus potuit contulit et me certiorem fecit.

Fig. b (a tergo) E. Bormann, tit. huius Corporis vol. XI 4175, ubi auctores antiqui laudantur; Dessau, ILS 3289; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 104. 238 n. CLIV; Felletti Maj, Tradizione italica 371–372 cum im. phot. fig. 191a–c; C. Andreani, Memoria Storica. Rivista del Centro Studi Storici Terni 7, 1995, 115–117; W. Mazzilli, ibid. 127–135; Arnaldi, Neptunus 140–143 n. 20 cum im. phot. fig. 15a–c; Buonocore, in Dediche sacre 297 n. 363; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 164–165 n. 121 cum im. phot. et alia bibliographia; E. Zuddas, in Epigrafia dei porti 143 cum im. phot. fig. 3. – Cf. E. Rossi Passavanti, Storia di Terni dalle origini al medio-evo, Roma 1932, 102. 117. 298; P. Adorno, L’arte in Terni. Catalogo della mostra fotografica, Roma 1974, 63; P. Rinaldi, Materiali per il Museo Archeologico di Terni, Terni [s.d.], 76; E. Schraudolph, Römische Götterweihungen mit Reliefschmuck aus Italien, Heidelberg 1993, 235 (L 132) cum im. phot. tab. 39; L. Sensi, Athenaeum 83, 1995, 293–294; P. Renzi, in Interamna Nahartium. Materiali per il Museo Archeologico di Terni (Bibliotheca di Memoria Storica 1), Arrone (TR) 1997, 83–84; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 84–85 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 121– 122 (= eund., Abruzzo e Molise I 280); C. Andreani – M. Fora, Suppl. It. 19, 2002, 50–51 ad tit.; G. L. Gregori, in Terminavit sepulcrum 113; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112. Puncta in formam circulorum haud semper signata. Frons: 3 OCRISIVA haud recte Bormann. Ut constat (vide, praeter auctores l. supra l., Pietrangeli, Sabina 35) lacus Velinus ad agrum Reatinum pertinet, inde hic titulus inter tit. Corporis XI est delendus. Lucius Valerius Nigri libertus Menander fuit portitor (i. e. qui portui praepositus est ibique vectigalia exigit: vide ThLL X 2, col. 41–43) Ocrisivae apud lacum Velinum: videtur Ocrisivae, ut iam recte Bormann monuit, positum nomen loci alicuius quod derivatum est perinde atque Ocriculum ab ocre = monte voce

- - - - - -? Sancto S[ilvano] v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito). Im. phot. a Massimo Alviani sumpta. F. Gori, Vita Sabina 2, 1900, 57 (= id., Relazione 5–6); inde Boschi, Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 310; Spadoni Cerroni, Rieti 95 [adn. 33]. 107–108 n. 160; ead., Suppl. It. 18, 2000, 87 n. 2 cum im. del. e Gori sumpta (AE 2000, 402); Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 366. – Cf. Pietrangeli, Sabina 27. 32; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 183 cum im. phot. fig. 16. 1 ex. S[anco] Gori, Boschi et Spadoni Cerroni, Rieti; S[ilvano - - -?] Spadoni, Suppl. It. Titulos Silvano sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158); aliam bibliographiam de deo Silvano recensuerunt C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–

TITVLI NOVI 224; de appellatione Sancti ad deum Silvanum fusius attributa praeter Dorcey, Silvanus passim vide S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 352–353 (= eund., Epigrafi I 421–437), H. Solin, in Vestigia 432 et C. Farre, Epigraphica 80, 2018, 614–615. Quamquam in dubio maneo, saec. I vel potius II p. C. n. tribuo. 8635 = ILS 9248 tit. sacer Ara ex lapide calcario scalpro dentato dolata aetate autem recentiore ita in labri formam redacta, ut undique desecta et a tergo excavata nec non in fronte in angulo inferiore sinistro foramine rotundato perforata sit, (76) x (55) x (49). Litt. affabre insculptae 4,3–4,2. In lucem a. 1906 est detecta in viridario domini Santucci in vico Posta sito. Servatur Posta in aedibus heredis nec non nepotis domini A. M. Santucci, ubi a. 2000 contuli. Coarelli l. infra l. non excludit, quin fastigium quoddam ibidem servatum in quo exsculpti sunt tritones duo qui sustinent clipeum capite Medusae ornatum titulo pertineat; res autem incertissima manet ut iam Borleghi l. infra l. 54–55 cum im. phot. fig. 4 significavit.

2406

REGIO IV in Reate e l’Ager Reatinus 167 n. 129 cum im. phot.; Santilli, Aquae Cutiliae 115–116; Tulli, Sabini 57 (etiam cf. p. 117); A. Borlenghi, Arch. Class. 51, 2020, 53–54 cum im. phot. fig. 3 et alia bibl. – Cf. A. M. Van Buren, Diss. Pontif. Accad. Arch. n. s., 14, 1920, 47; Pflaum, Carrières 1042; Coarelli, Lazio 26; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 120 adn. 79; Demougin, Prosopographie 628 n. 735; Stalinski, Ritrovamento 276; G. Alvino – T. Leggio, in Usus veneratioque fontium 32; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Gasparini, in Falacrinae 33 cum im. phot. fig. 3; M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 44; Borlenghi – Giletti – Poux, Montenero e Vacuna 9. Puncta triangularia sursum directa in fine v. 1–3 quoque signata. 1 FLAVDIVS typothetae errore ut opinor Martinori. – 2 Septuminus pro Septiminus. – 3 classi(s) Demougin. Titulos Vacunae sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228 (= id., Abruzzo e Molise I 158–159); de eius cultu fusius disseruerunt Spadoni, Suppl. It., l. l. 50–51 cum bibliographia ampliore (adde inter al. Van Buren, l. l. 43–48; A. Uda, MEFRA 102, 1990, 346–349 et V. Iorio, Reate e l’Ager Reatinus 121–122; Santilli, l. l. 103–118) et praesertim A. Saggioro, in Dieux des Grecs 187–198 et A. Borlenghi – A. Betori – F. Giletti, Arch. Class. 51, 2020, 41–84. Publius Flavidius Lucii filius Septuminus fuit praefectus classis incertae pro pretore vel pro consule (de re universa vide Kienast, Kriegsflotten 29–47; Reddé, Mare nostrum 673). Coarelli, l. l. suspicatur Flavidium Septiminum praefecti classi officio esse functum tempore bellorum civilium (contra vide Demougin, l. l., quae de aetate Iulio-Claudia nescio autem qua causa cogitat). Nomen gentilicium Flavidii hic solum in tota regione Reatina occurrit (cf. tit. huius Corporis vol. VIII 2403c). Ex litterarum forma saec. I medio I a. C. n. tribuerim. 8636 tit. fortasse honorarius Caesaris Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo levigata (27) x (30) x 4,5. Litt. affabre insculptae 5,2. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

P(ublius) Flavidius L(uci) f(ilius) Septuminus, praef(ectus) classì, Vacunae. Im. phot. a M. C. Spadoni sumpta. N. Persichetti, NS 1906, 465–466 (AE 1907, 212); L. Cantarelli, BCAR 35, 1907, 236–237; N. Persichetti, RM 24, 1909, 244–245 (= id., Via Salaria 146–147); Dessau, ILS 9248; G. Pansa, Rend. Accad. Lincei s. 5°, 29, 1920, 76–80; Martinori, Via Salaria 142; Evans, Cults 98; S. Silberstein Trevisani, ZPE 34, 1979, 275 litt. D; Spadoni Cerroni, Rieti 91 adn. 5. 109 n. 171; ead., Suppl. It. 18, 2000, 89–90 n. 4 cum im. phot.; ead., I Sabini nell’antichità 41–42 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 298 n. 368; F. Coarelli,

-----[Germanico Ca]e[sari] [Ti(beri) Caes]aris A[ug(usti) f(ilio)] [divi Au]gusti [n(epoti)] -----Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.10).

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER M. C. Spadoni Cerroni, Athenaeum 66, 1988, 193 n. 6 cum im. phot. fig. 6 (AE 1990, 293); Reggiani Massarini, Museo Civico2 72 n. 122a cum im. phot. tab. XXXIX; Spadoni Cerroni, Rieti 113 n. 205; ead., Suppl. It. 18, 2000, 92 n. 7 cum im. phot. (AE 2000, 406); H. Solin, Arctos 38, 2004, 196– 197 (AE 2004, 500). – Cf. Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 88; M. Mayer, ibid. 189. Puncta triangularia. Supplementa recepi e Spadoni, Suppl. It.; - - - - - - | [- - -]l[- - -] | [- - -]aris A[- - -] | [- - -]gusti [- - -] | - - - - - - Reggiani et Spadoni. Attamen vide Solin, qui de tit. quodam Tiberio vel Neroni dicato cogitat, scil. ex. gr.: [pro salute vel similia Ti. Caes]aris A[ug. f.] vel [Neroni Claudio - - - Ti. Caes]aris A[ugusti pronepoti] | [divi Au]gusti abnepoti - - -]; res tota incerta manet. Titulus recte suppletus et explicatus videtur a Spadoni, Suppl. It., quae cogitavit de inscriptione Germanico dedicata (de quo inter al. vide G. L. Gregori, Arch. Class. 45, 1993, 351–366 cum amplissima bibliographia). Si a Spadoni recte suppletus, tit. dedicatus est ante d. 10 m. Oct. a. 19 p. C. n., quo tempore Germanicus est defunctus, vel a. 19 ex. vel paulo post, cum senatus consultum de honoribus Germanici Caesaris post obitum eius factum est (cf. Kienast, Kaisertabelle6 73–75). 8637 tit. operis publici ab imperatore dedicati Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta (110) x (60) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes a dextera et infra servantur, (60) x (50). Litt. affabre insculptae circ. 4,5. In lucem detecta Reate a. 1939 affixa muro plutei pontis, q. d. Romanus. Ubi autem exstet, ignoro; descripsi ut potui ad im. phot. et ex Paribeni a. 2001.

2407

TITVLI NOVI

5

-----[pont]ifex max[imus], [tri]bunicia [pot]estate II, co(n)s(ul) II, faciundum curavit.

Im. phot. a Paribeni publici iuris facta. R. Paribeni, Epigraphica 1, 1939, 13–16 cum im. phot. (AE 1940, 56); Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 177; ead., Suppl. It. 18, 2000, 92–93 n. 8 cum im. phot. e Paribeni repetita (AE 2000, 407). – Cf. Pietrangeli, Sabina 28. 32; Reggiani Massarini, Rieti 174; G. Frezza, Riv. Stor. Antichità 42, 2012, 253. Puncta nulla. 5 faciundum pro faciendum. In lacuna partis superioris Paribeni supplevit quae sequuntur, scil. [Ti(berius) Claudius Drusi f(ilius)] | [Caesar Aug(ustus) Germanicus]; [Tiberius Claudius Drusi filius] | [Caesar Augustus Germanicus] Spadoni, Rieti. – 1 [pont]ifex maximus Paribeni, [ponti]fex max(imus) Spadoni, Rieti, [ponti]fex max[imus] ead., Suppl. It. – 3 potestate Paribeni. – 4 co(nsul) Paribeni, con(sul) Spadoni, Rieti, co(n)sul ead., Suppl. It. Qui imperator pontem Velini faciendum curaverit, incertum est (etiam cf. G. Frezza, Riv. Stor. Antichità 42, 2012, 254). Cum autem tit. ex litterarum forma aetatis Iuliae Claudiae vel etiam primae Flaviae videatur, et ex loco, ubi tabula in lucem est prolata, et ex eo, quod appellatio tribuniciae potestatis secundae una cum illa consulatus secundi memorata (cf. Kienast, Kaisertabelle6 70–71. 78–80. 101–107), cogitare potes de refectione pontis Velini a Tiberio (etiam cf. Tac., ann. 1,76. 79) vel a Vespasiano vel a Tito facta. 8638 tit. honorarius fortasse imperatoris Epistylium, ut videtur, ex lapide calcario a sinistra fractum in usum posteriorem recte scissum, in fronte scalpro dentato dolatum, in lateribus levigatum (58) x (121) x 36. In facie sursum directa exstant tres recessus ad figendum. Litt. affabre insculptae 14. Rep. Reate saec. XX in. casu et fortuito in ecclesia S. Eleutherii. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 671), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

[- - -]ari [- - -]iae. Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.34). V. Boschi, Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 313; Reggiani, Museo Civico1 42 n. 60 cum im. phot. tab. XX; ead., Museo Civico2 71 n. 120; Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 167; ead., Suppl. It. 18, 2000, 93–94 n. 9 cum im. phot. (AE 2000, 408). – Cf. Reggiani Massarini, Rieti 154 cum im. phot. fig. 23; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57; H. Solin, Arctos 38, 2004, 197; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142.

TITVLI NOVI

2408

REGIO IV

1 [- - -]iri Boschi; [- - -]ri Reggiani, Museo Civico1, Spadoni Cerroni, Rieti; [- - -]+ri Reggiani, Museo Civico2. – Titulum ad exemplum supplere est conata Spadoni, Suppl. It. hoc modo: [Neroni Claudio divi Claudi f(ilio) Germ(anici) Caesaris n(epoti) Ti(beri) Caesaris pron(epoti) divi Aug(usti) abn(epoti) Caes]ari | [Augusto Germanico, pont(ifici) max(imo), trib(unicia) pot(estate) - - -, co(n)s(uli) - - -, imp(eratori) - - -, patri patr]iae. Res tamen in incerto relinquenda est. Si nominatur Nero, tit. dedicatus videtur inter a. 55/56, cum Nero pater patriae appellatus, et mortem eius d. 9 m. Iun. a. 68 (cf. Kienast, Kaisertabelle6 88–89). 8639 tit. honorarius Augustae Tabula marmorea ex duabus partibus coniuncta a sinistra, a dextra et infra fracta, undique levigata (30) x (31) x 4. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulco continuo cincta, cuius pars supra tantum exstat. Litt. actuariae 4,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

- - - - - -? [- - -]+++[- - -] [- - - c]o(n)s(ul-) I[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.59). Reggiani Massarini, Museo Civico2 72 n. 122b; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 95 n. 11 cum im. phot. (AE 2000, 410). – Cf. Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57. Punctum triangulare. 1 + vestigia litt. incertarum. – - - - - - - | [- - -]losi[- - -] | - - - - - - Reggiani Massarini. De titulo ab imperatore quodam dedicato cogitavit Spadoni ex mensura formaque litterarum. Sed res minus certa est; cogitare potui ex. gr. de titulo quoque hominis cuiusdam ordinis senatorii. Ex forma litterarum punctique saec. I p. C. n. tribuerim. 8641 tit. honorarius viri ordinis senatorii Cippus ex lapide calcario aetate recentiore ita in mortarii formam redacta, ut undique desecta et in fronte foramine rotundato perforatus sit, (62) x (57) x (30). Rep. nescio quando a domino Antonio Mancini in crypta ecclesiae S. Mariae ad Nives nuncupatae in vico Bacugno sitae, ubi fuit Forum Decii. Ubi autem exstet, nescio; descripsi ut potui ad im. del. et ex Persichetti a. 2001.

[Iuliae M]aesae [Aug(ustae) caris]simae [et sanctissi]mae avia[e] 5[Imp(eratoris) Caes(aris) M(arci) Aureli - - -]6 -----Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.6). M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 94–95 n. 10 cum im. phot. (AE 2000, 409). Puncta triangularia. Supplementa magna ex parte e Spadoni recepi. – 1 Mesae Spadoni. – 2 de supplemento [caris]simae dubitat O. Salomies apud AE. – 4 Caesar(is) Spadoni. Iulia Maesa fuit avia Heliogabali et Severi Alexandri, inde versus erasus sine dubio nomina alterutrius imperatoris continuit. Dedicata videtur inter d. 30 m. Mai. (?) a. 218, quo tempore Iulia Maesa Augusta appellata, et d. 3 m. Aug. a. 224 (?), quo anno est defuncta (cf. L. Petersen, PIR2 I 678; Kienast, Kaisertabelle6 168–169; C. Rowan, PBSR 79, 2011, 263– 267). 8640 tit. incerti generis fortasse imperatoris Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (18) x (40) x 5. Litt. affabre insculptae circ. 14,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

Fuit fere: -----[- - - C]n(aei) f(ilio) Rufo pr(aetori), De[cia]nei. Im. del. a Persichetti publici iuris facta. Persichetti, Viaggio archeologico 77–78 cum im. del. (sine supplementis); inde F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 167 n. 131, Martinori, Via Salaria 144 et Palmegiani, Rieti 48; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 97 n. 13 cum im. del. a Persichetti sumpta (AE 2000, 411). – Cf. Pietrangeli, Sabina 51. 56.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER Supplevit Spadoni, quam sum secutus. – 1 ex im. del. a Persichetti publici iuris facta non excludo, quin sit legendum V(ibi) f(ilio) pro [C]n(aei) f(ilio); [- - -]F RVFO Martinori, Palmegiani. De[cia]nei pro De[cia]ni iam recte Persichetti proposuit in commentario (etiam cf. Evans, Cults 96). Deciani, qui cives Forii Decii esse videntur, titulum posuerunt [- - - C]n. f. Rufo praetori aliunde ignoto. Ex grammatica saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 8642 tit. sepulcralis viri ordinis equestris Stele ex lapide calcario in fronte et a tergo levigata anaglypho fastigii triangularis ornata, in quo parma et hasta sunt perite sculptae, 120 x 62 x 11. Area titulo inscribendo destinata haud excavata cymatio inverso scalpro dentato dolato cincta 53 x 44. Litt. actuariae valde autem praesertim in fine detritae 4,8–2,5 (litt. O vocabulorum Valentino [v. 2] et Panno(nio) [v. 3] minoris mensurae 0,8). Rep. a. 1957 prope Reate cum effoderetur aquae ductus monasterii in colle S. Mauri siti. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

2409

TITVLI NOVI ter 363–364 cum im. phot.; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 97–98 n. 14 cum im. phot. (AE 2000, 413). Puncta triangularia. 2 Valent(i)no Reggiani, Museo Civico1, Valenti Spadoni Cerroni, Rieti. – 3 Panno(niae) Reggiani, Spadoni Cerroni, Rieti. – 6 VIII pro U7lp8i; tur(mae) VIII Prisci, – 8 cura agent(e), – 9 signif[ero] Reggiani, Spadoni Cerroni, Rieti. Hic primum in tota regione quarta eques singularis Augusti quidam nominatur; Publio Aelio Valentino Pannonio turma Ulpi Prisci ex urbe Flavia Siscia oriundo [qua de urbe vide J. SASEL, Opera selecta (Situla 30), Ljubjana 1992, 335–336) titulum posuit eius signifer nec non heres Claudius Titianus (de signiferis vide F. Mitthof – K. Stauner, Tyche 31, 2016, 205–225). Ex litterarum forma et ex nominis ratione saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 8643 tit. sepulcralis quattuorviri Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte pessumdata (30) x (40) x ?. Litt. profunde incisae 3,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa domus rusticae sitae in praedio appellato Cognolo in regione Reatina, ubi a. 2014 una cum Giuseppe Chisari descripsi.

-----[- - -] Qui(rina) [- - -]mus tr(ibunus) mil(itum), [- - -] IIIIvir ------

5

D(is) M(anibus). P(ublio) Aelio Valentino Flavia Siscia Panno(nio) equiti sing(ulari) Aug(usti), militavit annis VIIII, tur(ma) U7lp8i Prisci, vix(it) annis XXVI; cura(m) agente herede Claudio Titiano si{n}gnif(ero).

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 79.3769; Arch. Sopr. Lazio n. 81.28). Reggiani, Museo Civico1 48–49 n. 85 cum im. phot. tab. XXV; ead., Museo Civico2 79–80 n. 145 cum im. phot. tab. XLII; Spadoni Cerroni, Rieti 111 n. 189; Speidel, Kaiserrei-

Im. phot. a G. Chisari sumpta. Chisari, Guardiola 31–34 cum im. phot. fig. 24; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 366–367 n. 17 cum im. phot. fig. 25 (AE 2016, 379). Puncta triangularia sursum directa. Cf. tit. n. 4753, ubi laudatur T. Prifernius P. f. Quirina Paetus Memmius Apollinaris, qui ante a. 117 p. C. n. Reate inter al. fuit quattuorvir iure dicundo quinquennalis, et tit. n. 4754, ubi memoratur C. Annaeus C. f. Quirina Pastor, qui saec. I postremo ut videtur p. C. n. fuit quattuorvir iure dicundo aedilicia potestate (de quattuorviratu cf. S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 78). Ex forma litterarum punctorumque priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 8644 tit. honorarius Basis ex lapide calcario infra latior ab utroque latere et infra fracta undique levigata (13,3/12,5) x (12,5) x (14,3). In facie sursum directa exstat recessus ad statuam tripedaneam superimpositam infigendam alt. circ. 90 (Coarelli). Tit. incisi in latere a et b. Litt. impares 1,2–0,8. Rep. ut traditur aestate a. 2004 in regione appellata Pallottini sita circ.

TITVLI NOVI

2410

REGIO IV

2 km a vico Cittareale. Servatur in aedibus municipalibus eiusdem vici, ubi a. 2008 contuli una cum amico Giorgio Filippi.

Fig. d Latus b:

5

Fig. a

Fig. b Latus a:

5

[- - -] aarmeis Italia [- - -]a et scelerata [- - -]om atque dearum [- - -] Romaani [- - -]m virtute [- - -]nicaeque pat[- - -] [- - -] contu[- - -].

Omnes fusseis fug[- - -] liberatast Italia [- - -] auctast praeda [- - -] maxsuma quom [- - -] hisc rebus bene ac[- - -] [- - -]oto tuo tibi s[- - -] [- - -]i ipsi iub[- - -]

Fig. a: Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Fig. b: Im. del. e Filippo Coarelli repetita. Fig. g: Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Fig. d: Im. del. e Filippo Coarelli repetita. F. Coarelli, in Epigrafia 2006 I 79–86, cum im. phot. fig. 1– 4 et im. del. (AE 2008, 473); id., in Falacrinae 19–22 cum im. phot. fig. 1; id. [– S. Kay – H. Patterson], PBSR 76, 2008, 52–55 cum im. phot. fig. 4 (cum Anglica versione). – Cf. A. Blasetti, Falacrina. Periodico dell’Associazione turistica pro loco di Cittareale 1, 1, giugno 2004, 40–41; R. Cordella – N. Criniti, Ager Nursinus 172 cum im. phot. fig. 90; Buonocore, in L’ombelico d’Italia 84; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 72; De Francesco, Ricerche 96–97 cum im. phot. fig. 93; A. Raggi, in Storia di Ascoli 95 cum im. phot. (p. 97). Puncta in formam circulorum insculpta. – Litt. B cum ansa superiore maioris mensurae ac inferioris; litt. E indicata est hastis rectis tribus eiusdem mensurae; litt. M cum hastis externis eodem fere gradu inclinatis ac internae; litt. O minoris mensurae; litt. P aperta; litt. Q cum hasta inferiore librata; litt. R cum parte dextra inferiore fere angulata loco lineolae declivis. Hoc modo Coarelli, in Falacrinae restituit:

5

10

Fig. g

[Quom urbi nostrae iniusteis] aarmeis Italia [indeixit bella impi]a et scelerata [spretis legibus sancteis div]om atque dearum [- - -] Romaani [- - - magna quo]m virtute [Italicos vicerunt u]nicaeque pat[riae] [civitate donatos simul] contu[lere] Omnes fusseis fug[ateis hostibus laetantur] liberatast Italia [a pereicleis magnis] auctast praeda [facta rerum pecorumque] maxsuma quom [copia auri argentique] hisc(e) rebus bene ac[tis in proelis multis] [ex v]oto tuo tibi s[ignum merito decretum] [magistr]i ipsi iub[ent in hoc loco poni].

1 aarmeis pro armis; [Quom insolens iniusteis] aarmeis Italia Coarelli, in Epigrafia 2006 I; [Quom urbi nostrae iniusteis] aarmeis Italia id. [– S. Kay – H. Patterson], PBSR. – 2 [indeixit bella impi]a et scelerata id. [– S. Kay – H. Patterson], PBSR. – 3 divom pro divorum, – 3–4 [violato iure sancto div]om atque dearum | [acie sua instructa ultores] Romaani Coarelli, in Epigrafia 2006 I. – 6–7 [- - - u]nicaeque pat[riae] | [inter cives receptos simul] contu[lere] Coarelli, in Epigrafia 2006 I; 8 fusseis pro fusis; 8 Omnes fusseis fug[ateis hostibus laetati] id. [– S. Kay – H. Patterson], PBSR. – 9 liberatast pro

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2411

TITVLI NOVI

liberata est. – 10 auctast pro aucta est. – 11 maxsuma quom pro maxima cum. – 12 hisc(e) pro his. Auctoritates a Coarelli confectae quae sequuntur, scil. 1 Pl. amph. 247 Samnites Sidicinis iniusta arma cum intulissent; Vell. 2,15,1 universa Italia […] arma adversus Romanos cepit (de vocabulo Italiae vide cum amplissimo commentario S. Sisani, Historiká 6, 2016, 83–98). – 2 Flor. 2,6 (3,18) Asculo furor omnium erupit, in ipsa quidem ludorum frequentia trucidatis qui tunc aderant ex urbe legatis: hoc fuit impii belli sacramentum; Cic. Phil. 11,1 contra patriam scelerata arma capere; Verg. Aen. 7,461 scelerata insania belli. – 6 Cic. leg. agr. 2,86 contra hanc Romam […] communem patriam omnium nostrorum. – 7 Liv. 40,52,5 classis regis Antiochi antea invicta fusa, contusa, fugataque est; Plin. n. h. 7,97 Pompeius Magnus imperator bello XXX annorum confecto fusis fugatis occisis in deditionem acceptis hominum centies. – 8 Cic. Cat. 3,15 Italiam bello liberassem; id. Sull. 33 vastitate Italiam […] liberavi; tit. Interamnae Nahartis imperatoriae in. autem aetatis huius Corporis vol. XI 4213 = I2 2510 (cf. p. 941) = ILS 6629 = ILLRP 364 […] quod eius opera universum municipium ex summis pereiculeis et difficultatibus expeditum et conservatum est. – 10 Caes. b. G. 6,13 ut si quid esset in bello detrimenti acceptum, non modo id brevi tempore sarciri, sed etiam maioribus augeri copiis possit; id. ibid. 12 6.3.2 magno pecoris atque hominum numero capto atque ea praeda militibus concessa; Liv. 2,64,3 ingentes […] praedas hominum pecorumque egere. – 11 Cic. rep. 2,44 maxima auri argentique praeda locupletatus, Liv. 27,49,6 magna praeda alia cum omnis generis, tum auri etiam argentique. – 12 tit. q. d. Mummianus Romae rep. saturniis versibus compositus huius Corporis vol. VI 331 = I2 626 (cf. p. 921) = ILS 20 = ILLRP 122 ob hasce res | bene gestas quod | in bello voverat. Ut recte Coarelli monuit, videtur esse tabula triumphalis, quam, teste Caesio Basso (VI p. 265 K), triumphatori decus in Capitolio fingebant victoriaeque suae saturniis versibus prosequebantur. Attamen ratio metrica aliqua in hoc tit. non invenitur. Memoratur bellum sociale illud, cui vir interfuit (Coarelli quamquam dubitater cogitat de Sexto Staatio Sexti filio laudato tit. n. 4642, immo quin Sextus Statius, praefectus Pompeii a. 51 a. C. n. apud Cic. Att. 6,1,6 memoratus filius eius fuerit, non excludit. Tota res autem incerta manet). Basi superimposita statua tripedanea honorati Phalacrinis oriundi fortasse in villa vel domo publica aetatis rei publicae labentis, ubi militum delectus agebatur, cuius vestigia villae in lucem sunt detecta eodem loco unde tit. prodiit. Coarelli non excludit, quin honoratus fuerit inter Pompeii Strabonis clientes obsidionis civitatis Asculi participes. In sermonem Italicum verte, scil.: “Quando l’Italia con armi ingiuste indisse una guerra empia e scellerata alla nostra città, disprezzando le leggi sacre degli dei e degli uomini, schierato il loro esercito, i Romani vendicatori, vinsero gli Italici, e li inclusero, concedendo ad essi la cittadinanza, in un’unica patria. Tutti furono lieti per la sconfitta e la fuga dei nemici, e l’Italia fu liberata da grandi pericoli; la preda di cose e di animali fu accresciuta da una gran quantità di oro e di argento. Per tali imprese, compiute in numerose battaglie e in seguito ad un tuo voto, i magistrati decretarono che in questo luogo venisse collocata per te una ben meritata statua”. Aetatis rei publicae liberae labentis.

vide L. Quilici, in M. Silvestrini – T. Sabatini (Ed.), Fabriano e l’area appenninica dell’alta valle dell’Esino dall’età del bronzo alla romanizzazione. L’identità culturale di un territorio fra Adriatico e Tirreno. Atti del convegno di studi di archeologia, Fabriano (AN), Complesso di San Domenico, 19–21 maggio 2006, Ancona 2009, 153– 178). Servabatur in aedibus municipalibus vici Amatrice, ubi a. 1988 una cum amico Giulio Anniballi descripsi et im. phot. sumpsi. Quamquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, tit. eodem loco inter ruinas adhuc servari videtur. Nam, ut Alessandro Betori d. 18 m. Febr. a. 2021 me certiorem fecit, titulus denuo in lucem feliciter rediit et nunc translatus est inter reposita instituendarum aedium municipalium oppidi Amatrice.

8645 tit. sepulcralis militis praetoriani Stela ex lapide calcario in fronte valde pessumdata anaglypho fastigii triangularis cum pseudoacroteriis floralibus ornata, in quo adprecatio D(is) M(anibus) s(acrum) incisa, a tergo paululum scabra 94 x 52 x 15. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 54 x 42. Litt. detritae 8,5–3. Rep. a. 1918 prope vicum Torrita di Amatrice sub praedio dicto Campo, ubi in lucem mansionis cuiusdam vestigia sunt detecta (de re universa

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 369.VW.83). Buonocore, Misc. Greca e Romana 13, 1988, 147–149 n. 1 cum im. phot. tab. III fig. 3–4 (AE 1988, 469); M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 99 n. 15 cum im. phot. – Cf. H. Solin, Arctos 23, 1989, 216 (= eund., Analecta epigraphica 329); Reggiani Massarini, Rieti 287; Reali, Amicitia 159 n. 116; G. Alvino, Le alte valli del Velino e del Tronto. Sulle tracce della storia, Roma 1999, 19; H. Solin, Arctos 38, 2004, 197;

5

D(is) M(anibus) s(acrum). C(aio) Securio Vestigatori m(iliti) co(ho)r(tis) IIII praet(oriae), Q(uintus) Salvidenus Maximus et L(ucius) Ateius Adiutor posuerunt amico bene merenti.

TITVLI NOVI Quilici, l. l. 156; F. Squadroni, in Lazio & Sabina VI 180 n. 1. Puncta in formam aculei rosae in v. 1 tantum inspici possunt. – 5 littera S extra aream marginatam incisa. – 6 L supra versum egrediens. 3 pro m(iliti) co(ho)r(tis) Spadoni ++++ legere mavult. Praetorianos in titulis regionis quartae nominatos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214. 216 (= id., Abruzzo e Molise I 140–141); cf. eund., Epigraphica 59, 1997, 246 (= eund., Abruzzo e Molise I 330); etiam cf. O. Bohn, in EE V, Romae – Berolini 1884, 255 et Menendez Arguin, Pretorianos 211. Nomina gentilicia Ateii,

2412

REGIO IV Securii et Salvideni non redeunt in aliis tit. Reatinis; de nomine Securii et de cognomine Vestigatoris vide Solin, l. l. (de cognomine Vestigatoris etiam cf. Rico, Bovianum 87). De nomine Ateii vide H. Solin, Pegasus 9, 2007, 45 adn. 124. In regione quarta vide signaculum supra n. 6083, 164 (etiam cf. AE 1995, 395) signatum Vestigator p(ublicus) Iuvan(ensium), de quo Weiß, Sklave 205 n. 87. De amicitia praeter Reali, l. l. vide Aspects of friendship; M. Reali, in Corolla Epigraphica 612– 620; N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beuajard, ibid. 385–391 Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuo.

8646 = I2 2661 (cf. p. 920) = ILLRP 695 tit. operis publici Fuit epistylium ex lapide calcario olim 50 x 250 x 43 nunc fractum in duas partes (frg. a: pars sinistra; frg. b: pars dextra) inter se autem non coniunctas. Pars sinistra (a) in fronte perquam adesa a tergo rudis: (25) x (46); litt. 7 (v. 1), 5 (v. 2). Pars dextra (b), in fronte passim perterebrata in usum posteriorem hominum incuria saec. XX in. resecta et in formam scalarum redacta, ut fascia superior minus egrediatur quam inferior, ita ut fascia superior tota deleta sit et litterae omnes deperditae: (212) x (48); litt. 5/4,5; ex eo quod lapis inversa est, memoria tituli centum iam amplius anno excidit. Quamquam ignoratur ubi et quando utraque pars epistylii sit reperta, dominus Andrea Fulvio Bragoni in vico Cantalice inspexit a. 1885 partem dextram (b) humi prostantem in platea ante ecclesiam S. Gregorii et partem sinistram (a) insertam parieti exteriori portae eiusdem ecclesiae. Deinde a. 1896 Fabio Gori partem dextram (b) recognovit pro gradu altaris maioris ecclesiae S. Gregorii adhibitam attamen partem sinistram (a) frustra quaesivit. Pars dextra (b), in lucem quamquam dimidiata denuo relata operibus a. 2012 institutis ad ecclesiam reficiendam, ibidem intus exstat, ubi d. 8 m. Apr. a. 2021 Grazia Dionisi accurate recognovit, imagines photographicas sumpsit et me certiorem comiter fecit. Pars sinistra (a) nunc servatur in aedibus privatis sitis prope vicum Castelfranco inter Cantalice et Rieti, ubi Alessandro Betori m. Iul. a. 2019 enotavit et im. phot. ab architecto Reatino Stefano Eleuteri sumptam mihi officiose suppeditavit; d. 9 m. Apr. a. 2021 Grazia Dionisi denuo titulum recognovit et im. phot. quoque sumere potuit.

Fig. a

Fig. b

Fig. g

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2413

TITVLI NOVI

Fig. d [-] Titul[e]no(s) V(ibi) [f(ilius), - H]erenio(s) Pe(tronis) f(ilius), T(itus) Carpinio(s) [-] f(ilius), [- - -]o(s) Tit(uli) f(ilius), magistres faciedo corave[ru]nt heice lemena locata p(edes) 1mille centum2 co(n)s(ulibus) C(aio) Casio, P(ublio) Licnio [- - -?].

Fig. a: Im. del. a Domenico Leonardi sumpta. Fig. b: Im. a Gori del. Fig. g: Im. phot. frg. a a Grazia Dionisi sumpta. Fig. d : Im. phot. frg. b a Grazia Dionisi sumpta. A. F. Bragoni, Cantalice descritto ed illustrato, Rieti 1885, 80–81 cum im. del. a Domenico Leonardi facta, sine autem supplementis (libellus lucis ope iterum impressus Rieti 1982, 65–66 cum eadem im. del.); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 173–176 n. 151 cum im. del. sine autem supplementis; Lommatzsch, I2 2661 cum im. del. a Leonardi deprompta, ubi legitur: “Imago repetita ex delineatione tituli cuiusdam, quam olim Dessauio tradidit Mommsenus et ex longa oblivione resuscitatam ante annum mihi misit Dessau: neque sese a Mommseno certiorem factum esse, ubi aut a quo repertus esset titulus, nisi quod constare videretur missam esse delineationem aut ab ipso Mommseno allatam ex Italia. Hanc delineationem satis accurate ut videtur factam repetendam duximus propter aetatem tituli certam”; Degrassi, ILLRP 695; Warmington, Remains IV 144–145 n. 3; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 100–102 n. 16 cum im. del. e Leonardo et Gori sumptis (AE 2000, 414); S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 612 (etiam cf. p. 649). – Cf. A. Degrassi, I2 p. 920 ad n. 2661; Wachter, Altlateinische Inschriften 53 adn. 124. 231. 277 adn. 686. 353. 459–460. 519 adn. 555; P. Vine, Studies in Archaic Latin Inscriptons, Insbruck 1993, 291. 305–306. 317. 336. 340; H. Solin, Arctos 38, 2004, 197; A. Calderini, in Studi Luciano Agostiniani 69; Buonocore, in Dediche sacre 296; O. Salomies, in Onomastica 517; F. Coarelli, in Reate e l’Ager Reatinus 15; eund., in Falacrinae 16; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 216. Puncta in formam circuli haud semper in media altitudine insculpta. De forma litterarum etiam ex imagine delineata: litt. C apertissima; litt. E cum tribus hastis fere libratis eiusdem longitudinis; litt. G cum hasta sinistrorsum paululum inclinata; litt. L cum hasta acclivi loco libratae; litt. M dextrorsum inclinata; litt. N cum hastis angulatis dextrorsum inclinata; litt. O rotunda; litt. P cum parte dextra loco semicirculi bis angulata; litt. R cum parte dextra inferiore angulata loco lineolae declivis; litt. S sinistrorsum ducta cum tribus hastis rectis. – 2 3C pro mille centum. Supplevi imagine delineata a Gori sumpta quoque nisus. – [P]e. Remo(s) Pe. f. T. Carp(i)niu(s) [- - -]o Tit. Titu[le]no(s) V. | f. macis[t]res facie(n)do corave[ru]/nt, h[e]ice lemena [l]ocata 8647 tit. honorarius fortasse ordinis senatorii Tabula lapidis calcarii ex sex partibus inter se coniunctis ex parte composita, a dextra imminuta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra (91) x (59) x 19–17. A dextra anathyrosis, fuit pars monumenti ex duabus lapi-

[p.?] MC | cos. C. Ca(s)sio P. Lic(i)nio Lommatzsch; [P]e(tro) Remo(s) Pe(tronis) f., T. Carpnius [- - -]o Tit(- - -) Titu[le]no(s) V(ibi) | f. macis[t]res facie(n)do corave[ru]|nt. H[e]ice lemena [l]ocata [p(edes?)] MC co(n)s(ulibus) C. Casio, P. Lic(i)nio Degrassi inde Warmington, qui autem Carpniu pro Carpnius scripsit; [-] Titu[le]7n8o V(ibi) [f., - H]erenio Pe(tronis) f., T. Carp(i)nio [-] f., [- - -]o Tit(uli?) f., magistres faciedo | coirave[ru]nt heice leimena locata +++ co(n)s(ulibus) C. Casio, P. Licinio Spadoni, inde Sisani. – 1 [H]erenio iam Vine pro [H]erennio; Erenio parum probabile; magistres (etiam cf. supra tit. n. 3574. 4372. 7641) faciedo pro magistri faciendo. – 2 corave[ru]nt heice lemena locata pro curave[ru]nt hic limina locata [vide ex. gr. illud coravero(nt) tit. huius Corporis vol. XIV 2847/8 = I2 59 (cf. p. 868)]; Casio, Licnio pro Cassio, Licinio; excludendum non est, quin in lacuna determinatio mensis et diei scalpta sit (ex. gr. cf. tit. ILLRP 209. 211. 511. 513. 1271b). Videntur esse nominati quattuor magistri pagi, qui pagus Septem Aquae vel etiam Septemaquae apud titulos et rerum antiquarum scriptores est nuncupatus (vide Spadoni Cerroni, Rieti 37–38; eand., Suppl. It., l. l. 38), qui aream fani vel templi cuiusdam saepiendam curaverunt nec non locaverunt (vide ThLL VII 2, col. 1403 lin. 43–44 et E. De Ruggiero – G. Carettoni, in Diz. epigr. IV, 1959, 1073): cf. ex. gr. tit. huius Corporis XII 4338 = ILS 3298, ubi legitur aream saepiendam coer(averunt), et I2 1894 (cf. p. 1051), ubi legitur sacellum d(e) s(enatus) s(ententia) saepiundum couraverunt; praetermittendus quoque non est ille Vercellis repertus I2 3403a de quo vide ex. gr. S. Giorgelli Bersani, in Usi e abusi 201–216 cum bibliographia et amplissimo commentario (adde AE 2010, 604). Nomina gentilicia Carpinii et Herennii non redeunt in aliis tit. Reatinis; Titulena T. f. Polla quaedam supra tit. n. 4654 saec. I p. C n. quoque laudatur. De nominativo singulari breviato -o(s) vel -io(s) fusius in tit. aetatis liberae rei publicae memorato etiam vide ex. gr. G. Alföldy, ZPE 43, 1981, 5. 9–11 (= eund., Estudios 151. 155–157), ubi index exemplorum invenitur; de praenominibus Petronis, Tituli et Vibii vide Salomies, Vornamen 85–86. 93–94. 96–97; eund., in Prénoms 31–32. 35. 37. Titulus dedicatus d. 15 m. Oct a. 171 a. C. n. (de consulibus Caio Cassio Longino et Publio Licinio Crasso vide E. Münzer, RE III 2, 1899, col. 1726 n. 55; eund., ibid. XIII 1, 1926, col. 286–287 n. 60).

dibus inter se coniunctis compositi. Litt. affabre insculptae 9/4,5. Rep. Reate a. 1989, cum via Roma silice sterneretur, qua ad viam Cappelletti itur. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 descripsi et im. phot. sumpsi.

TITVLI NOVI

2414

REGIO IV 8648 tit. honorarius Cippus ex lapide calcario supra et in lateribus fractus, in fronte scalpro dentato dolatus, a tergo scaber (50) x (44) x 34. Litt. 4,6/4. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

5

-----[- - -]o Cla[- - -] [- - -] Na[- - -] [- - -]ci Triari [- - -] [- - -]nae et civ[- - -] [- - -]um cuius [- - -] [- - -] cives extol[- - -] [- - - me]rita et inlustrium [- - -] adfec[tion-?]. [L(ocus)] d(atus) [d(ecurionum) d(ecreto)].

Im. phot. a M. B. sumpta. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 104–105 n. 18 cum im. phot. (AE 2000, 416). – Cf. eand., Rieti 113 n. 206. Puncta triangularia. Supplementa adhuc incerta manent. – 4 [patrono praefecturae Reati]nae et civ[itatis - - -], 5 [- - -balne]um vel [- - - theatr]um vel etiam [- - - Augustali]um, 6 cives extol[lendum - - -], 7–8 [- - - ob cuius me]rita et inlustrium [avorum] | adfec[tionem] ex. gr. Spadoni. Videtur memorari vir quidam aliunde ignotus, in cuius nominis ratione sunt nomina Erucii Triariique (v. 3) et cognomen Clari (v. 1), inde parentela coniunctus videtur cum Eruciis Claris et eorum filiis consulibus saec. II p. C. n. (vide PIR2 E 94–98. I 525; etiam cf. Salomies, Nomenclature 103–104 et A. Filippini, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 753–756); de nomine Erucii vide J.-M. Lassère, Ubique populus. Peuplement et mouvements de population dans l’Afrique romaine de la chute de Carthage à la fin de la dynastie des Sévères (146 a.C. – 235 p.C.) (Études d’antiquités africaines), Paris 1977, 120–123 et passim et N. Kallala, in L’Africa Romana 17, Roma 2008, 1930–1941. Hic fuit patronus praefecturae Reatinae et civitatis (v. 4), qui vel opus quoddam restituit vel divisiones quasdam fecit; cui viro cives Reatini ob eius merita nec non ob inlustrium avorum adfectionem (de quo vocabulo inter al. etiam vide A. Pistellato, in Quotidien municipal 626 et G. Paci, Picus 33, 2013, 246–247) in foro basim fortasse cum statua decurionum decreto posuerunt. Ex locutionibus adhibitis et ex forma litterarum saec. II p. C. n. tribuerim.

-----[- - -]lossì fil(i-) c[- - -] [- - -]ìs. L(ocus) d(atus) d(ecurionum) d(ecreto). Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.32). M. C. Spadoni Cerroni, Athenaeum 66, 1988, 193 n. 4 cum im. phot. fig. 4 (AE 1990, 291); Reggiani Massarini, Museo Civico2 76–77 n. 138 cum im. phot. tab. XXXVIII; Spadoni Cerroni, Rieti 113 n. 203; ead., Suppl. It. 18, 2000, 105 n. 19 cum im. phot. (AE 2000, 417). Puncta in formam aculei rosae. 1 [- - -]lossi fil(ius) C[- - -] Spadoni Cerroni, Athenaeum et Rieti; quomodo nomen gentilicium quod terminatur in -lossius recte sit restituendum nescio (vide Solin – Salomies, Repertorium2 268). – 1–2 supplementa incerta manent; [nomine -? B]lossi fil(i) c[arissimi] | [- - - municipibus vel impensis su]is Spadoni, Suppl. It., est conata restituere. Si res ita est, in hoc titulo nominatur opus quoddam aedificatum vel etiam restitutum a viro quodam nomine suo et filii sui, qui vir divisiones civibus quoque fecit. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse potest. 8649 tit. incerti generis Fragmentum ex lapide incerto, cuius litterae rubricatae fuisse videntur. Rep. anno incerto prope vicum Cittaducale in fundamentis fani cuiusdam aetatis Romanae. Desideratur; descripsi ut potui ad im. del. et ex Gori a. 2001.

Fuit fere: -----[- - -? g]7l8ad(iatorum) par(ia) V[- - -] ------

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER Im. a Gori publici iuris facta. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 152 n. 87 sine supplementis, inde M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 106 n. 20 cum im. a Gori sumpta (AE 2000, 418); Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 45 n. 4; H. Solin, Arctos 38, 2004, 197. Supplevi eodem fere modo ac Spadoni, quae in fine v[- - -] restituit. Utrum de edicto muneris cuiusdam agatur necne, incertum. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 8650 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a dextra et infra fracta anaglypho fastigii triangularis ornata, in quo imago palmae insculpta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo levigata (67) x (49) x 27. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius vestigia a sinistra et supra servantur, (40) x (40). Litt. affabre insculptae 5–3,5. Rep. Reate in fundamentis aedium olim gentis Crispolti iuxta viam Garibaldi sitarum. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 644), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

2415

TITVLI NOVI 21 cum im. phot. (AE 2000, 419). – Cf. H. Solin, Arctos 18, 1984, 140 (= eund., Analecta epigraphica 213); eund., ibid. 38, 2004, 197 (AE 2004, 501); Buonocore, in Dediche sacre 296. Puncta in formam virgulae acclivis in v. 1 et 5, triangularia in v. 4 redacta. – Littera T supra versum egrediens constanter scripta. 3 Pontiae Prim[i l(ibertae)] non excludit Spadoni, Suppl. It. – 4 Mercatae [fil(iae)] fortasse recte iam Solin. – 5 ex. P(ubli) f(iliae) male Gori; Ph[asi] vel Ph[ile] proposuit Spadoni, Suppl. It. De cognomine Mercatae vide Solin l. l. Nomina gentilicia Pomponii et Pontii redeunt in aliis tit. Reatinis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 80–81). Sacerdotes in hoc titulo nominati esse videntur iidem ac ministri sacris domus imperatoriae praepositi (de re universa vide Spadoni, Suppl. It., l. l.); de sacerdotibus Iovis Minervae Fortunae Herculisque est suspicatus Gori, l. l., ex eo, quod prope locum, unde titulus noster prodit, in lucem est detectus tit. n. 4674 Iovi Optimo Maximo Minervae Fortunae Herculi sacer. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8651 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide incerto. Rep. Reate nescio quando in fundamentis theatri municipalis, q. d. Flavio Vespasiano. Periit. Descripsi ut potui ad im. del. et ex Gori a. 2001.

Fuit fere: [- - -]dilio [- - -] vir(o) [- - -? bene mer]enti [- - -? coniug]i p(osuit).

Sacerdotibu[s] C(aio) Pontio Suav[i], Pontiae Prim[ae] Mercatae [fil(iae)], 5

Pomponiae Ph[- - -] matri ------

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 79.3766; Arch. Sopr. Lazio n. 81.11). F. Gori, Vita Sabina 2, 1900, 57 (= id., Relazione 6); Reggiani, Museo Civico1 31 n. 35 cum im. phot. tab. XV; ead., Museo Civico2 75 n. 133 cum im. phot. tab. XL; Spadoni Cerroni, Rieti 107 n. 159; ead., Suppl. It. 18, 2000, 106–107 n.

Im. a Gori publici iuris facta. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 120 n. 21 sine autem supplementis, inde Spadoni Cerroni, Rieti 106 n. 150; ead., Suppl. It. 18, 2000, 107–108 n. 22 cum im. a Gori sumpta (AE 2000, 420). Supplevit dubitanter Spadoni Cerroni, Suppl. It., quam ego sum secutus. – [FVN]DILIO | VIR | ENTI | I P Gori, quem secuta est Spadoni Cerroni, Rieti. – 1 quomodo nomen gentilicium, quod terminatur in -dilius, recte sit restituendum, nescio (vide Solin – Salomies, Repertorium2 238); cave Reate nomen Fundilii fusius memoratum (vide Spadoni Cerroni, Rieti 71). – 2 [- - - VI]vir(o) vel etiam [- - - VIII]vir(o) esse potest. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 8652 tit. operis cuiusdam Tabula ex marmore supra, a dextra et a sinistra fracta in fronte levigata (25) x (23,5) x 1,5. Litt. actuariae 4–2. Rep. saec. XX ex. prope vicum Cittaducale apud aedes gentis Falconi sub praedio, q. d. Valviano, sitas. Periit. Descripsi ut potui ad im. phot. et ex Chiodini a. 2001.

TITVLI NOVI

2416

REGIO IV Matteo Chiappini, qui titulum repperit, titulum descripserunt Alessandro Betori, Carlo Vitali et Cesare Castellani, qui me comiter certiorem fecerunt. Servatur Romae inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii.

5

- - - - - -? [- - -]+CO++[- - -] [vestust]ate dìlaps[am] [ii qui inf]ra scripti [sunt; contulerunt?] [- - -] lìb(ertus) Lucanu[s - - -] [- - -] lìb(ertus) Carpus [- - -].

Im. phot. a Chiodini sumpta. Persichetti, Viaggio archeologico 152–153; inde F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 168 n. 132; F. Chiodini, Arch. Class. 27, 1975, 190–193 cum im. phot. tab. XXXV fig. 1, quae titulum nondum editum haud recte est suspicata (AE 1980, 379), inde M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 108 n. 23 cum im. phot. e Chiodini sumpta (AE 2000, 421) et F. Giletti, Arch. Class. 51, 2020, 62 adn. 131. – Cf. Buonocore, in Dediche sacre 296; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Iorio, ibid. 115–119; V. Gasparini, in Falacrinae 33. Puncta triangularia. Supplementa, quae Spadoni proposuit, magna ex parte recepi. – 1 +++ vestigia litt. incertarum; [- - -]I k CO+[- - -] Persichetti; [Ex] c(onscriptorum) c(onsulto) Chiodini; [- - -]CO[- - -] dubitanter AE in adp.; [- - -]++++[- - -] Spadoni. – 2 [- - -]E DILAPS[- - -] Persichetti; [vestust]ate dilaps[- - -] Chiodini; [vestusta]te Spadoni, quae iam proposuerat dilaps[am vel -um a solo refecerunt]. – 3 [- - -]RA SCRIPTI[- - -] Persichetti; [inf]ra scripti Chiodini. – 4 Lucanu[s] Chiodini. Nominatur aedes quaedam sacra, quam liberti fortasse quattuor vetustate dilapsam a solo refecerunt; de aede deae Feroniae dicata Chiodini nescio qua causa cogitavit. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8652a tit. sepulcralis Cippus ex marmore supra, a sinistra et infra fractus, in fronte paululum adesus, a tergo scaber 34 x 20 x 17. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius vestigia a sinistra servantur. Litt. 3 (litt. T supra versum eminens 5,5). In lucem rediit a. 2020 ex. inter rudera ecclesiae vici Villa San Lorenzo a Flaviano a. 1952 restitutae terrae autem motu illo d. 24 m. Aug. a. 2016 fere totius subversae, qui vicus distat circ. 7 km ab oppido Amatrice. Eodem vico d. 17 m. Febr. a. 2021 penes dominum

5

[Be]ne [me]renti ex [co]llegio [Ma]rtis, [de sen]tent(ia) ------

Im. phot. a Castellani sumpta. Restitui consilio amicissimi Ivan Di Stefano nisus. Videtur tabula olim fronti basis affixa dicata viro quidam, qui fuit officialis collegii Martis, loco fortasse publico sententia decurionum vel potius sodalium collegii ipsius. Imago defuncti superposita cippo esse videtur. Ex eo quod ecclesia a. 1952 post secundum bellum inter omness gentes est refecta, nescio titulus in regione vici Villa San Lorenzo a Flaviano sit repertus an ex alio loco sit advectus. Titulos Marti sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 154); etiam vide quae scripsi in Abruzzo 36, 1993, 69; cf. G. Paci, in Mélanges Marcel Le Glay 603–609 (= eund., Ricerche 309– 317). De titulis Martis dicatis in finitima regione Nursina in lucem detectis semper vide Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 144–145; Cordella, Norcia 167. Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. I p. C. n. ex. et II in. comprehenso tribuerim.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER 8653 tit. sepulcralis vilicae Cippus ex lapide Tiburtino (De Nino) anaglypho fastigii triangularis ornatus, in quo imago cupressi insculpta (Persichetti), a dextra ut videtur fractus corona et crepidine prominentibus praeditus 150 x (50) x 40. Area titulo inscribendo destinata marginibus cincta; infra titulum videntur insculptae soleae duae et cista (ex eo, quod haec anaglypha sunt referenda ad mundum muliebrem, mihi venit in mentem imaginem illam cupressi ut testatur Persichetti in fastigio insculptam speculum esse posse; etiam vide infra tit. n. 8670). De quibus anaglyphis vide Buonocore, MEFRA 94, 1982, 727–734 (= eund., Abruzzo e Molise II 692–697); eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34–35 (= eund., Abruzzo e Molise I 130–131); praesertim L. Sensi, in Civiltà dei Romani 176–186. Rep. a. 1890 in demoliendo fonte publico sito in platea populi vici Santa Rufina prope Cittaducale. Ibidem titulum apud aedes domini Raffaele Roselli humi iacentem descripserunt De Nino et Persichetti. Ubi autem hodie exstet nescio; descripsi ut potui ex De Nino et Persichetti a. 2001.

2417

TITVLI NOVI 8654 tit. sepulcralis tabularii rationis chartariae Tabula ex marmore a sinistra fracta supra et infra imminuta undique levigata (29) x (30) x 4. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulco continuo cincta, cuius pars a sinistra tantum restat. Litt. actuariae 2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 descripsi et im. phot. sumpsi.

Fuisse videtur: Calliste Att[iae] Piae vilica, Daphinus co[ns(ervus)] fecit. Im. a Persichetti publici iuris facta. A. De Nino, NS 1894, 148 (= id., Scoperte archeologiche 332); Persichetti, Viaggio archeologico 37–38; inde F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 167 n. 129; Spadoni Cerroni, Rieti 106 n. 151; ead., Suppl. It. 18, 2000, 109 n. 24 (AE 2000, 422). – Cf. Pietrangeli, Sabina 47. 54. Supplevi non sine dubiis. – 1 Callista pro Calliste; Ati[- - -] omnes. – 3 Daphinus pro Daphnus; co[- - -] De Nino et Persichetti; co[niugi] Spadoni Cerroni, Rieti; co[niux] Gori, co[niux?] Spadoni, Suppl. It.; attamen excludendum non est, quin co[lon(us)] vel co[lonus] supplendum quoque sit (etiam cf. AE). Si recte sum interpretatus, Calliste esse videtur vilica Attiae Piae in tit. Amiterninis fusius memoratae, scil. tit. n. 4199. 4456. 8218; de Attia Q. f. Pia, quae vixit inter saec. II ex. et III in. p. C. n., Q. Attii P. f. Tergi VIIIviri filia nec non Ti. Attii Iuliani ordinis senatorii uxore, vide E. Groag, PIR2 A 1367; J. Fitz, in Epigrafia e ordine senatorio I 329; M. Torelli, ibid. II 193; Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes 133 n. 124; Andermahr, Totus in praediis 173 n. 73–74; A. Buonopane – M. Chelotti, in Quotidien municipal 654 n. 20–21. 659. Vilicos fusius in tit. regionis quartae memoratos recensui in Epigraphica 59, 1997, 244 (= id., Abruzzo e Molise I 328–329) et in Antiquitas 42–43 (de re universa imprimis vide Carlsen, Vilici passim; de vilica cf. M. Mongardi, in Homenaje José Remesal Rodríguez 1088). Ex eo, quod supra scripsi saec. II/III p. C. n. tribui potest.

5

D(is) M(anibus) [s(acrum)]. Iudici Caesar[is n(ostri) s(ervo)] tabulario ra[tionis] charta[riae], parentes fili[o - - -].

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.58). M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 109–110 n. 25 cum im. phot. (AE 2000, 423); Buonocore, in Varia epigraphica 85– 86 cum im. phot. fig. 12 (= id., Abruzzo e Molise I 229). – Cf. H. Solin, Arctos 38, 2004, 197. 1 punctum in formam hederae redactum; 2–3. 5 puncta triangularia. Supplevit Spadoni. – 5 [dulciss(imo)] ead. proponit; [cariss(imo)] vel sim. quoque esse potest. De raro cognomine Iudicis cf. Solin, l. l. Officium rationis chartariae memoratur, ex. gr., tit. Romae AE 1975, 79; 1977, 23; 1979, 98; de quo officio vide Boulvert, Domestique 77– 80. 124. 195; Weaver, Familia Caesaris 244–245 et passim; etiam M. Christol – S. Demougin, MEFRA 102, 1990, 184 cum adn. 129 et M. Maiuro, in M. Faraguna – S. Segenni (Ed.), Forme e modalità di gestione amministrativa nel mondo greco e romano: terra, cave, miniere (Consonanze 23), Milano 2020, 315. In dubio autem maneo, utrum titulus in Sabinos ex urbe Roma sit translatus (etiam vide Solin, l. l. 250–251). Ex litterarum forma saec. II ex. p. C. n. vel paulo post saltem tribuerim. 8655 tit. sepulcralis praeconis Tabula concava ex lapide calcario ad sepulcrum quoddam rotundum (de sepulcris rotundis inter al. vide Eisner, Grabbauten passim) pertinens in fronte levigata, a tergo scabra (47) x (113/84) x 32/24; in facie sursum directa scalpro dentato dolata exstant tres recessus ad figendum.

TITVLI NOVI

2418

REGIO IV

Margines inferior et sinister et dexter scabri recte secti; unde colligi potest lapidem esse partem tabulae magnae ex pluribus partibus sine dubio inscriptione carentibus compositae. Litt. affabre insculptae 6,5–5,5. Rep. casu et fortuito a. 1894 prope vicum Greccio in praedio domini Antonio Felicioni in regione, q. d. Lame sito. Servatur in viridario aedium municipalium vici Limiti di Greccio, ubi a. 1988 contuli et im. phot. sumpsi.

5

Q(uintus) Pomponius Q(uinti) l(ibertus) Pylades praeco, v(ivit) Pomponia Q(uinti) l(iberta) Lycnhis. Arbitratu C(ai) Cartilì C(ai) l(iberti) Bassì et Pussiae 1mulieris2 l(ibertae) Lycnhidis.

Im. phot. a M. B. sumpta. F. Gori, Vita Sabina 2, 1900, 57 (= id., Relazione 5–6); Buonocore, Misc. Greca e Romana 14, 1989, 236–243 cum im. phot. tab. II fig. 1–3 (AE 1989, 235); Spadoni Cerroni, Rieti 107 n. 159; ead., Suppl. It. 18, 2000, 110–111 n. 26 cum im. phot. – Cf. Stalinski, Ritrovamento 38; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina VI 174. Puncta triangularia. 3 v(ivit) omiserunt Gori, Spadoni Cerroni, Rieti. – 3 Lycnhis pro Lychnis; Lychnis errore Spadoni Cerroni, Rieti. – 5 Lycnhidis pro Lychnidis; Lychnidis errore Spadoni Cerroni, Rieti. De praeconibus municipalibus vide inter al. N. Purcell, PBSR 51, 1983, 147–148; Buonocore, l. l. 240–241; N. K. Rauch, Historia 38, 1989, 451–471; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 165. 168–170, cum alia bibliographia; David, Appariteurs 291. De Pomponiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 80. Nomen gentilicium Cartilii in tota regione quarta non occurrit; immo Pussii hic solum memoratur (vide Solin – Salomies, Repertorium2 487). Ex litterarum forma et de formula arbitratu (de qua inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20. 1969, 385–386, A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281, A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93) aetatis Augusteae esse potest. 8656/7 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte perquam adesa anaglypho fastigii triangularis ornata in usum posteriorem recte et transverse scissa, a sinistra et infra fracta (63) x (22) x 25. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, quod supra et a dextra servatur. Litt. detritae 3,5–3. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat Reate in museo municipali, ubi a. 1992 descripsi et im. phot. sumpsi.

5

[D(is)] M(anibus). Antes[ti][a]e Fo[rt]unatae coniu[g]i carissimae ben[e] merent(i) ------

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.22). M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 112 n. 28 cum im. phot. (AE 2000, 425); Buonocore, in Varia epigraphica 86 (= id., Abruzzo e Molise I 229). – Cf. H. Solin, Arctos 38, 2004, 197. 2, 5 puncta in formam virgulae acclivis redacta. Supplevi ea fere, quae proposuit Spadoni. – 1–2 [A]ntes[ti]|[ae], 5–6 [c]oniu|[g]i, 8 [b]en[e] Spadoni. Reate nominantur alii Antistii (vide tit. n. 4651. 4653). In dubio semper maneo, utrum titulus in Sabinos ex urbe Roma sit translatus (etiam vide Solin, l. l. 250–251). Ex litterarum forma et ex formula [D(is)] M(anibus) compendiis scripta saec. II ex. p. C. n. vel paulo post saltem tribuerim. 8658 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario anaglypho fastigii rotundati ornata, in quo imago floris incisa, supra et infra fracta 49 x

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER (43,5) x 8,6. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius partes supra, a sinistra et a dextera servantur, ? x 37,5. Supra aream marginatam est repraesentata tabula ansata. Litt. 5–4. Rep. a. 1973 Reate operibus ad frontem ecclesiae in colle S. Mauri sitae restituendam institutis; ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa in platea eiusdem collis, ubi a. 2001 contuli et im. phot. sumpsi.

2419

TITVLI NOVI vatur Reate in museo municipali (inv. n. 669), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

Ar[- - -]

P(ublio) Appáeo Iucundo ------

Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Athenaeum 63, 1985, 481–482 n. 4 cum im. phot. fig. 4; ead., Rieti 112 n. 196; ead., Suppl. It. 18, 2000, 113 n. 29 cum im. phot. (AE 2000, 426). 1 punctum triangulare. Utrum P. Appaeus Iucundus sit idem ac P. Appaeus Iucundus tit. n. 4706 nominatus necne, incertum; cave tit. n. 4706, cuius autem versuum divisio incerta est ex eo, quod in codicibus tantum servata, una cum P. Appaeo Iucundo memorari Attienam Q. f. Tertiam quandam; ut iam Spadoni, Suppl. It., l. l., recte est suspicata, nihil impedit, quominus de titulo eodem agatur vel etiam sub tit. n. 4706 duo tituli inter se diversi tradantur, alter cum inscriptione Attienae Q. f. Tertiae alter cum inscriptione P. Appaei Iucundi. Res incerta manet. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuenda. 8659 tit. sepulcralis Parallelepipedum ex lapide calcario a tergo levigatum ex duabus partibus inter se non coniunctis compositum infra fractum, i. e. pars monumenti sepulcralis, cuius area excavata levigataque fascia continua cincta imaginibus a sinistra iuvenis togati a dextra mulieris palliatae est exornata (74) x (180) x 35. Litt. 8. Rep. nescio quando extra Reate sub praedio, q. d. Macelletti, apud rivum Turano sito. Ser-

Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 61.1631. Reggiani, Museo Civico1 53–54 n. 90 cum im. phot. tab. XXVII; ead., Museo Civico2 46 n. 47 cum im. phot. tab. XVII; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 141–142 n. 75 cum im. phot. – Cf. Palmegiani, Rieti 233; Pietrangeli, Sabina 30. 34 cum im. phot. p. 117; Reggiani Massarini, Rieti 154 cum im. phot. fig. 24. A(ulus) R[- - -] proposuit Spadoni. In tit. Reatinis habes nomina gentilicia Arediorum et Arriorum (vide Spadoni Cerroni, Rieti 62). Ex forma monumenti (de quo vide Reggiani Massrini, Museo Civico2 et Spadoni, Suppl. It. cum bibliographia) et litterarum aetati Augusteae tribuerim. 8660 = I2 3282 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa, in fronte perquam adesa nec non aetate recentiore signis et figura columnae potius quam gladii deturpata, a tergo levigata (53) x (61,5) x 10,5. Litt. detritae 9,2–6,8. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

Fig. a

TITVLI NOVI

2420

Fig. b

5

+ Attius M(arci) f(ilius) [- - -] [- - -]A[- - -]EXLEG[- - -] [- - -]IVCO+[- - -] [- - -]M 1MMDC2[- - -] [- - -]ODV+[- - -] - - - - - -?

Fig. a: Im. del. ex im. phot. ab H. Krummrey. Fig. b: Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.1608). A. Degrassi – H. Krummrey, I2 3282 cum im. del. et im. phot. tab. 93 fig. 3; Reggiani Massarini, Museo Civico2 77 n. 140 cum im. phot. tab. XLI; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 113–114 n. 30 cum im. phot. (AE 2000, 427) – Cf. Sternini, Romanizzazione 45. 4 33DC pro MMDC. Supplementa, ut iam Spadoni, l. l., non temptavi, ex eo, quod litterae difficiliores lectu sunt. – L. vel [T]i. Attius M. f. [- - -] | ha[rusp]ex leg(ionis) [- - -], | an. [.]XIV. Con[stat] | [HS .]33DC[- - -]. |5 [Fecit -] Obulc[ius] | [- - -] Degrassi; de qua lectione v. 2 et 3 iam dubitavit H. Krummrey, I2, qui scripsit: “Titulus haruspicis legionis sola inscriptione Lambaesitana VIII 2809 notus esse videtur. Si fuit punctum ante EX, legendum est fortasse ex leg(ione). Vestigia litterae ante IV ad X non pertinere possunt; fuitne C?”. – [- - -] Attius M(arci) f(ilius) [- - -] | [- - - ]ex leg(ionis) [- - -] | [- - -]XIV con[- - -] | [- - -]33DC | [- - -] Obulc[- - -] Reggiani Massarini. – 1 + vestigium litterae incertae. – 2 de locutione translatus vel promotus ex legione dubitanter cogitavit Spadoni (cf. tit. huius Corporis vol. VI 2649. 3584). Nomen gentilicium Attii non redit in aliis tit. Reatinis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 63). Ex litterarum forma saec. I a. C. n. esse potest. 8660a tit. sepulcralis Stela ut videtur supra fortasse rotundata ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (29) x (19) x 17,5. Litt. 6,5/6. Rep. nescio quando loco incerto, servatur in aedibus privatis sitis in vico Contigliano, ubi d. 1 m. Sept. a. 2015 dominus Claudio Pitotti descripsit et certiorem fecit Carlo Molle, qui im. phot. mihi comiter suppeditavit. Bie[- - -] T(itus) Satr[- - -] -----Im. phot. a Molle sumpta. Puncta distingui nequeunt. 2 litt. T supra versum egrediens.

REGIO IV

De nomine gentilicio Bien(n)ii vel Bien(n)i vel etiam Biesii vel Bietii cogitaverim. Nomen Satrii fusius in tota regione laudatur. Litterae ad saec. II medium p. C. n. saltem adducunt. 8661 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario in angulo inferiore sinistro fracta, in marginibus imminuta, in fronte levigata fissuris autem laesa, a tergo paululum scabra 58,5 x 115,5 x 30. In facie sursum directa exstant duo recessus ad figendum. Litt. affabre insculptae 9–7,4. Rep. Reate a. 1970 dum effoderetur platea ante coemeterium sita; servatur ibidem muro cuidam exteriori affixa porticus ecclesiae coemeterii ipius, ubi a. 2001 contuli et im. phot. sumpsi.

5

T(itus) Carfidius T(iti) l(ibertus) Aristo l(ibertus), T(ito) Carfidio T(iti) l(iberto) Nìcomaco, Carfidiae T(iti) l(ibertae) Hermionae l(ibertae), Carfidiae T(iti) l(ibertae) Philemae, [T(iti) M]unnini T(iti) l(iberti) Alexandri.

Im. phot. a Spadoni sumpta. E. de Rossi, Rieti 1, 4/5, 1973, XVII–XVIII cum im. phot.; Spadoni Cerroni, Rieti 110 n. 180; ead., Suppl. It. 18, 2000, 114–115 n. 31 cum im. phot. (AE 2000, 428). – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; H. Solin, Arctos 38, 2004, 197 (AE 2004, 502); Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. Puncta triangularia sursum directa. – 1 littera T vocabuli Aristo supra versum eminens. 2 Nicomaco pro Nicomacho. – 3 Hermionae pro Hermione. – 5 [- - -]nini de Rossi, Spadoni Cerroni, Rieti; [- - -]+nini ead., Suppl. It.; restitui nomen gentilicum Munninii sub exemplo tit. urbani VI 22709 ubi memoratur [T.] Munnin[i]us T. l. Philocles Reatinus, cui coniecturae non repugnat Solin, l. l. (etiam cf. M. Bang, RM 25, 1910, 242). T. Munninius T. l. Alexander maritus Carfidiae T. l. Philemae esse quoque potest, inde v. 4–5 legendi Carfidiae T(iti) l(ibertae) Philemae | [T(iti) M]unnini T(iti) l(iberti) Alexandri

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2421

TITVLI NOVI

(scil. uxori); res autem incerta manet. Nomen gentilicium Carfidii hic primum occurrit; Munninii, si recte restitui, non redit in aliis tit. Reatinis. Ex litterarum punctorumque forma aetati Augusteae saltem tribuerim. 8662 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra et a sinistra fracta in fronte scalpro dentato dolata (97) x (57) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, quae a sinistra a dextra et infra servatur, (70) x 45. Litt. actuariae nunc colore rubro pictae 5/3,5. Rep. a. 1882 extra vicum Antrodoco dum via ferrata Romana fit. L’Aquila in aedibus Persichetti in platea S. Roio Piano sitis muro cuidam interiori adfixam a. 1993 contuli. Post motum terrae d. 6 m. April. a. 2009 ibidem servari videtur. D(is) M(anibus). Cassiae Servandae coniugi b(ene) m(erenti), L(ucius) Pompilus Faustinus fecit, cum qua vixit annis XII m(ensibus) V, s(ibi) p(osteris)q(ue) s(uis).

5

Im. phot. a Spadoni sumpta. Persichetti, Viaggio archeologico 117–118 cum im. del.; inde Martinori, Via Salaria 106 adn. 2; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 115–116 n. 32 cum im. phot. (AE 2000, 429). – Cf. Pietrangeli, Sabina 49. 55; H. Solin, Arctos 38, 2004, 198. Puncta triangularia.

4–5 POM|PILVS Persichetti, POM|PILIVS Martinori; Pom|p7e8ius legere mavult Solin. Cassios et Pompilios alios non reperies in regione Reatina. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II ex. p. C. n. vel paulo post tribuerim.

8663 (= 4744) = CLE 1211 tit. sepulcralis Lapis nescio cuius generis a sinistra fractus 39 x (114) x ?. “Reate in domo domini Danielis” Pighius; “ex eadem domo, hodie Vincenti, deiecta porta hortorum e regione fori S. Rufi m. Iun. a. 1864 titulus denuo prodiit” Guardabassi. “Daniel Cerronius carmine hoc pro suo usus antiquum titulum litteris absconditis muro infigendum curavit” Mommsen, qui edidit praescriptum, scil.: D(omino) O(ptimo) M(aximo). Daniel Cer(r)onius Lucretia Aligera parent(es) moest(i)ss(iimi) p(osuerunt), subscriptum: Diambra, Propersia Funilia Adrianus Anibal Metellus. Periit.

[- - -] 7l(ibertus)8 Chila.

5

Col. I:

Col. II:

[Ter ternis annis cursum confec]erat annus, [cum ab matre ad matrem defer]or exanimis; [non licuit mihi flore genas vesti]re virili, [debita nec sanctis vota referre] deis; [quod si fata suos egissent ordine] cursus, [me ferre exequias par fuit] ante meis;

nunc pater et mater nato fecere sepulchrum, osaque funestis fletibus adluerunt; sed quoniam multi talem sensere dolorem, nec quisquam leti vincere vim potuit; desinite extinctum, dulces, me flere, parentes, desinite et fati tristia iura queri!

TITVLI NOVI

2422

REGIO IV

Im. del. ex Mingazzini repetita. St. V. Pighius in sylloge q. d. Luzaciana olim 278 (hodie: Ms. lat. fol. 61 h, f. 138v n. 3); inde I. Gruterus, Inscriptiones antiquae totius orbis Romani in corpus absolutissimum redactae, Heidelbergae ex Officina Commeliniana, 1601, 1126 n. 8; P. Burmann, Anthologia Veterum Latinorum Epigrammatum et Poëmatum, Amstelaedami ex Officina Schouteniana 1773, II, 180 n. 239; M. Guardabassi ms. (non vidi); inde Mommsen supra n. 4744; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 164 n. 121; Bücheler, CLE 1211; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 547; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4244; P. Mingazzini, BCAR 53, 1925, 212–214 n. 31 cum im. del.; H. Armini, Eranos 31, 1933, 47–48; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 47–48 n. 81 (= id., Abruzzo e Molise I 189 n. 81); id., in Temptanda viast 12–13 n. 61; id., in L’iscrizione e il suo doppio 197–201 cum im. del. e Mingazzini repetita. – Cf. L. Castiglioni, Boll. Filol. Class. 33, 1926, 122–123; Pietrangeli, Sabina 27. 32; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 82 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 102; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 143; Buonocore, in Fides amicorum 102. Col. II: 2 osaque pro ossaque. Praescripta fortasse nomina patris et matris, cuius exstant [- - -] 7l(ibertus)8 Chila; sequuntur duodecim versus, quorum sex priores magna ex parte deperditi laevam partem lapidis tenuere, posteriores dextram. Si supplementa partis laevae Bücheler non temptavit (ad v. 2 [- - - tumulo conteg]or adque v. 3 [- - - deco]re tantum proposuit), Cholodniak v. 1–6 ad sententiam hoc modo explevit collatis tit. n. 5566 (de v. 2) et 4810 (de v. 5): [aetatis decimus vix me suscep]erat annus, | [en cinis in tumulo hoc iam mor]or exanimis! | [infantis viguit mens tunc mea mo]re virili, | [sed placuit miserum destituisse] deis! | [quod nisi fatorum properasset tam cito] cursus, | [fecissem tumulum hunc dulcibus] ante meis. Quae supplementa ex ingenio tantum restituta nunc sunt spernenda, ex eo, quod hoc carmen (vide im. del.), ut Castiglioni primus intellexit quem Armini est secutus, idem fere ac carmen in lucem Romae detectum publici iuris factum a P. Mingazzini, BCAR 53, 1925, 212 (AE 1928, 72; Zarker, Studies 94), ad verbum fere consentiens (etiam nota utrumque carmen columnis duabus esse ordinatum), nisi quod illud puero hoc puellae consecratum fuit; inde sex dactyli elegiaci (col. II, v. 2 lege adluerunt) Reatini ad carminis urbani exemplum restitui teste Armini pos-

sunt. – Col. I: 3 carmen Romanum habet non me passa Venus thalamos intrare iugalis quod puellae aptum est; [toga - - orna]re virili proposuit Castiglioni; toga autem virilis admodum raro in titulis metricis occurrit, ut iam recte Armini cogitavit, qui equidem maluit barbam inducere, cuius in epigrammatis tristior est mentio (praeter Verg. Aen. 8,160 vide CLE 1170, 3–4; cf. Hoogma, Der Einfluss Vergils 305). Titulum sic in sermonem Italicum vertendum opinor: “L’anno aveva compiuto il suo corso per tre volte tre anni, ed ecco che vengo riportato esanime via da mia madre alla madre (terra); non mi è stato possibile ricoprire le guance della prima peluria virile né tributare in quell’occasione alle sante divinità le dovute offerte di voto; che se il destino avesse rispettato il corso naturale delle cose, sarebbe stato giusto che fossi stato prima io a fare le esequie per i miei cari; ora (invece) il padre e la madre hanno dovuto erigere il sepolcro per un loro figlio, nonché bagnare le sue ossa con funebri pianti; ma dal momento che molti altri (genitori) hanno sperimentato un simile dolore e nessuno è riuscito mai a vincere la violenza della morte, cessate o amati genitori di piangere me ormai spento e di imprecare contro i funesti diritti del fato!” (etiam cf. versionem Hispanicam columnae dextrae apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 34 ad n. CLE). De locis similibus vide, praeter auctores l. supra l., B. Lier, Philologus n. s., 16, 1903, 569; Galletier, Étude 270; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 193; P. Cugusi, Boll. Stud. Lat. 33, 2003, 453–454 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 268–269); M. Massaro, in Temptanda viast 13; M. T. Sblendorio Cugusi, Mem. Lincei s. 9°, 22, 2007, 208–209 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 532); Massaro, Stud. Phil. Valentina 11, 2008, 294–297; P. Cugusi, Ostraka 19, 2010, 45 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi], l. l. 1192). De carminibus epigraphicis Latinis ut dicam duplicatis vide P. Cugusi, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 3, 1980/81, 11– 19 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 253–261); Massaro, Inv. luc. 12, 1990, 195–205; Cugusi, Boll. Studi Latini, l. l. 449–466 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 263–286); eund., ibid. 36, 2006, 450–459 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 287–297); eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 80, 2007/08, 393–428 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 299–341); eund., Epigraphica 70, 2008, 247–254 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 343–351). Saec. II vel potius III p. C. n. esse potest.

8664 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (22) x (25) x 9/3. Litt. affabre insculptae 7,5–6. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Contigliano in ecclesia S. Laurentii, ubi Carlo Molle d. 1 m. Sept. a. 2014 tit. descripsit et im. phot. quoque sumpsit. Alessandro Betori et Molle ipse me certiorem fecerunt m. Sept. a. 2017.

Im. phot. a Molle sumpta. Punctum in formam virgulae acclivis redactum. Arbitror fuisse tit. a C. Iulio quodam positum viro vel feminae de cuius ratione nomine cognomen incipiens cum Io[- - -], scil. Ionicus vel Iovianus vel Iovinianus vel Iovius et cet., tantum servatur. Prope vicum Contigliano in lucem rediit tit. supra n. 8632, ubi laudatur C. Iulius Redhibitus ille, qui in fano Laribus Augustis dicato dona dedit. In tit. n. 8676 memoratur C. Iulius Caesari[s lib(ertus)] Malchio. Excludo, quin de titulo Iovi dicato agatur. Ex litt. forma saec. I medio p. C. n. tribuerim. 8665 tit. sepulcralis

- - - - - -? Io[- - -] C(aius) Iu[lius - - -] - - - - - -?

Stela ex marmore infra fracta anaglypho fastigii triangularis ornata in fronte levigata (31) x 23,5 x ?. Ab utroque latere anaglypha incisa sunt a sinistra urceus a dextra patera. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta, quod exstat supra, a sinistra et a dextera, ? x 18. Litt. actuariae nunc colore rubro pictae 4–3,5. Rep. a. 1973 Reate operibus ad frontem ecclesiae in colle S. Mauri sitae restituendam institutis; ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa in monasterio, ubi a. 2001 contuli.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

D(is) M(anibus). [C]luiiae [- - -]ni -----Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Athenaeum 63, 1985, 482 n. 5 cum im. phot. fig. 5; ead., Rieti 112 n. 197; ead., Suppl. It. 18, 2000, 121– 122 n. 41 cum im. phot. (AE 2000, 437). Puncta nulla. 2 [C]luiiae pro [C]luviae (etiam cf. tit. huius Corporis vol. XIII 13483); praetermittenda quoque non est Cluia C. l. Epidora tit. Foronovano n. 4826 laudata. – 2–3 Iuliae | [- - -] Spadoni, Athenaeum et Rieti. – 3 [- - -]++ Spadoni, Suppl. It., cogitans de litt. NI vel LI. Nomen gentilicium Cluvii non redit in aliis tit. Reatinis (de hoc nomine fusius disseruit I. Di Stefano Manzella, in Miscellanea Lidio Gasperini 309–319). Excludendum autem non est, quin originis urbanae sit. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II ex. vel potius III in. p. C. n. tribuerim.

2423

TITVLI NOVI

M. C. Spadoni Cerroni, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) 5, 1981/82 (Studi classici), 319–320 n. 1 cum im. phot. tab. I fig. 1 (AE 1986, 217); ead., Rieti 112 n. 191; ead., Suppl. It. 18, 2000, 117 n. 34 cum im. phot. (AE 2000, 431). – Cf. Forni, Tribù F32; H. Solin, Arctos 38, 2004, 198; Buonocore, in Tribù romane 37. 1 puncta triangularia sursum directa. Supplementa a Spadoni, Suppl. It., facta magna ex parte recepi. Versus concinne fere ordinati fuisse videntur. – 1–2 T(ito) Fadio C(ai) [f(ilio) - - -] | Diphilus [T(iti) l(ibertus)] Spadoni Cerroni in suis duabus editionibus prioribus. – 3 patrono Spadoni, Suppl. It., typothetae errore ut videtur; patro[no] iam recte Solin. Nomen gentilicium Fadii non redit in aliis tit. Reatinis (vide Spadoni Cerroni, Rieti 68). T. Fadius C. f. alter redit tit. Amiternino n. 8295. Litterae et puncta aetatis Augusteae esse videntur. 8667 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario a sinistra et a dextra fracta 27 x (96). Litt. pulchrae et magnae. Ubi quandoque sit reperta, ignoro. In lucem denuo prolata dum effoderentur fundamenta aedium domini Costantino Orsini sitarum iuxta viam qua ad vicum Posta itur, ubi a. 1896 Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex Persichetti a. 2001.

Fuit fortasse: 8666 tit. sepulcralis Pinthus ex lapide Tiburtino a dextra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra. Rep. a. 1977 extra urbem Reate sub praedio, q. d. Quattro Strade, iuxta viam Lama in fundamentis aedium privatarum, ubi vestigia praedii cuiusdam aetatis Romanae fuisse videntur. Ubi autem exstet, nescio; descripsi ut potui ad im. phot. et ex Spadoni Cerroni a. 2001. T(ito) Fadio C(ai) [f(ilio) Qui(rina)], Diphilus [lib(ertus)] patro[no]. Im. phot. ex neg. Arch. Sopr. Lazio n. 77.761.

[- - -]vus L(uci) f(ilius) Qui(rina) Strab[o] [sibi et - - -]ae Funisulanae T(iti) f(iliae) uxori s(uae). Im. a Persichetti publici iuris facta. N. Persichetti, NS 1896, 105 sine autem supplementis. – Cf. Forni, Tribù Y630; Buonocore, in Tribù romane 37. 1 in. [Acca]vus vel [Anna]vus vel sim.; 1 ex. fortasse Strat[o] quoque legendum; cognomen Strabonis habes infra tit. n. 8689. – 2 quomodo praenomen recte restituendum incertum. Nomen gentilicium Funisulani in tota regione quarta hic primum occurrit; de quo nomine etiam vide F. Cenerini, Atti Mem. Bologna 49, 1998 (1999), 26–27 et P. Le Roux, in Epigrafia 2006 III 1017. Saec. I p. C. n. tribuerim.

TITVLI NOVI

2424

REGIO IV

8668 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata, a sinistra imminuta, in fronte perquam adesa passim scalpro dentato dolata, infra rudis, a tergo scabra 92 x 41 x 28. Litt. 6,7– 4,9. Rep. a. 1973 Reate operibus ad frontem ecclesiae in colle S. Mauri sitae restituendam institutis; ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa in platea eiusdem collis, ubi a. 2001 contuli et im. sumpsi.

Fig. a Cippus A: C(aius) Gavius C(ai) f(ilius) Qui(rina) Carpus - - - - - -?

Cn(aeus) Fulvìnius Bassus, Gresia Grapte. In agr(o) p(edes) XIII.

Fig. b Cippus B: [C(aius)] Gavius C(ai) f(ilius) Qu[i(rina)] Carpus - - - - - -?

Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni Cerroni, Athenaeum 63, 1985, 479–480 n. 1 cum im. phot. fig. 1; ead., Rieti 112 n. 193; ead., Suppl. It. 18, 2000, 117–118 n. 35 cum im. phot. (AE 2000, 432). Puncta triangularia haud semper signata. – 3 litt. T supra versum egrediens. 1 [C]n(aeus) Spadoni Cerroni, Athenaeum et Reate, C(aius) ead., Suppl. It.; Fulvinius Spadoni Cerroni. Nomina Fulvinii et Gresii hic solum in tota regione Reatina memorantur. Ex litterarum forma prioris partis saec. I p. C. n. vel paulo antea mihi esse videtur.

Fig. a–b: Im. phot. a van Essen sumptae. C. C. van Essen, PBSR 15, 1960, 6 cum im. phot. tab. III (AE 1962, 303); M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 118 n. 36 cum im. phot. a van Essen sumptis (AE 2000, 433); Buonocore, in L’iscrizione e il suo doppio 204 n. 18. – Cf. Pietrangeli, Sabina 47. 53; E. M. Menotti, QuadAEI 14, 1987, 375; Forni, Tribù Rep. 220; Buonocore, in Tribù romane 37. Puncta distingui nequeunt. A–B: 1, Q[uirina tribu] van Essen, Q(uirina) AE. Gavios alios non invenies in tit. Reatinis. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.

8669 tit. sepulcralis Duo cippi (A–B) supra semicirculati ex lapide calcario ad idem sepulcrum pertinentes in fronte perquam adesi nec non deturpati. Utrique titulus idem. Publici iuris sunt facti a. 1960 a viro docto van Essen, qui eos enotavit humi iacentes iuxta viam Salariam inter km 83,9 et 84. Ubi autem exstent, nescio; descripsi ut potui ad im. phot. et ex van Essen a. 2001.

8670 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario ex duabus partibus inter se coniunctis composita a dextra et infra a sinistra fracta anaglypho fastigii rotundati ornata, in quo speculum incisum, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra 106 x 59 x 10. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 51 x 42. Adprecatio D(is) M(anibus) supra in fastigio inscripta est. Litt. 8–4. Rep. saec.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER XIX ex. extra Reate prope villam, q. d. Stoli iuxta viam Salariam. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

5

D(is) M(anibus). Heroidi coiugi benemerenti Hermes fe(cit), con qu[a v(ixit)] an(nis) II m(ensibus) VI[-1?-] d(iebus) V.

Im. phot. a M. B. sumpta. F. Gori, Vita Sabina 2, 1900, 41 (= id., Relazione 4); Spadoni Cerroni, Rieti 107–108 n. 157; ead., Suppl. It. 18, 2000, 118–119 n. 37 cum im. phot. (AE 2000, 434). – Cf. Pietrangeli, Sabina 47. 54; F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 14. Puncta in formam circuli redacta. 1 D(is) M(anibus) omisit Gori. – 3 coiugi pro coniugi. – 6 L(uci) l(ibertus) pro fe(cit) Gori et Spadoni Cerroni, Rieti; con q(ua) [vixit] Spadoni Cerroni, Suppl. It.; con pro cum. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. esse videtur. 8671 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata undique valde pessumdata 108 x 42–30 x 21. Litt. detritae circ. 5. Rep. a. 1986 effossionibus in sepulcro quodam iuxta viam Sala-

2425

TITVLI NOVI riam km 88 circ. sito a praefectura regionis Latii antiquitatum institutis. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

- - - - - -? +[- - -]+++[- - -]+ [- - -]natia P(ubli) l(iberta) Hilara. In fr(onte) p(edes) XII in a(gro) p(edes) XII. Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 1804). E. M. Menotti, QuadAEI 14, 1987, 374 cum im. phot. fig. 3; ead., Il Territorio 6, 1, 1990, 58–59; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 119–120 n. 38 cum im. phot. (AE 2000, 435). Puncta distingui nequeunt. 1–2, 4 omisit Menotti. – 1 + vestigia litt. incertarum; +3? +OD+3?+ temptavit Spadoni. Supra periisse videtur ratio nominis viri cuiusdam. De nominibus gentiliciis, quae terminantur in -natius, vide Solin – Salomies, Repertorium2 269–270. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8672 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte levigata 27,5 x 59 x 13,5. A tergo est recessus ad figendum. Litt. 8–5,8. Rep. nescio quando prope vicum Colli sul Velino in regione, q. d. Paduli. Ubi exstet, ignoro; descripsi ut potui ad im. phot. et ex Spadoni a. 2001.

TITVLI NOVI

2426

REGIO IV Diìs Mánib(us). Hygìno. Diìs Mánib(us). Tityró.

P(ublius) Hostilius T(iti) f(ilius) Quir(ina). Im. phot. a Spadoni sumpta. Spadoni Cerroni, Rieti 113 n. 207; M. Matteini Chiari – S. Massetti – F. Posi, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) 18, 1995/97 (Studi classici), 293 cum im. phot. (AE 1999, 576); M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 120 n. 39 cum im. phot. – Cf. Buonocore, in Tribù romane 37. 1 puncta in formam circuli signata; litt. T vocabuli T(iti) supra versum egrediens. Nomen Hostilii redit tit. n. 4715. De Publiis Hostiliis etiam cf. L. Coppola, in Valle di Comino VIII 15–16. Litterae imperatoriae aetatis in. vel aetatis liberae rei publicae ex. esse possunt. 8673 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra et a dextra deturpata anaglypho fastigii rotundati cum acroteriis floralibus ornata, in quo aves duae insculptae sunt rostro arripientes in vaso altera malum granatum altera racemum (de quibus anaglyphis in tit. sepulcralibus saepius insculptis vide V. Macchioro, Mem. Reale Accad. Napoli 1, 2, 1911, 52 et passim), in fronte levigata a tergo passim scalpro dentato dolata 110 x 48 x 28. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 47 x 36. Litt. affabre insculptae 6,5–4,5. Rep. a. 1961 extra Reate in Villa, q. d. Reatina. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.18; D. A. I. Rom n. 81.744). Reggiani, Museo Civico1 53 n. 89 cum im. phot. tab. XXVII; ead., Museo Civico2 73 n. 126 cum im. phot. tab. XXXVI; Spadoni Cerroni, Rieti 111 n. 190; A. M. Reggiani, in Sabini 92–93 n. 15. 3 cum im. phot.; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 120–121 n. 40 cum im. phot. (AE 2000, 436). 1, 3 puncta in formam circuli redacta. – 4 prior litt. T supra versum eminens. 1, 3 Diis Manibus omnes praeter Spadoni, Suppl. It. Ex litterarum forma et ex formula Diis Manib(us) scripta alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim. 8674 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus (45) x (19) x ?. Rep. circ. a. 1898 casu et fortuito apud vicum Faizzone prope Villa San Lorenzo a Flaviano haud procul ab Amatrice positum. Ibidem servabatur penes dominum Vincenzo Boni, ubi a. 1892 Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex Persichetti a. 2001.

Fuit fortasse: -----+ Hel[v- - - -] Clien[- - -] vixsit a(nnis) X[- - -] - - - - - -? Im. a Persichetti publici iuris facta. N. Persichetti, NS 1892, 320. 1 + esse potest P vel T. – 3 vixsit pro vixit. Memoratur, ut videtur, Publius vel Titus Helvius [- - -] Cliens forma quidem declinationis incerta. Saec. I/II p. C. n. esse potest. 8675 tit. sepulcralis Stela supra semicirculata lapidis calcarii ex tribus partibus inter sese coniunctis composita undique levigata 89 x 73 x 10. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 50 x 34,2. Litt. 4,3–3,3. In parte superiore et inferiore utraque marginata efficta sunt anaglypha ad mundum muliebrem pertinentia, scil. in sup. a sinistra balsamarium, speculum et acus, in inf. a sinistra cathedra, soleae et umbella duo clausa potius quam inaures duae (de quibus anaglyphis vide praeter Buonocore, MEFRA 94, 1982, 727–734 (= eund., Abruzzo e Molise II 692–697), eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34–35 (= eund., Abruzzo e Molise I 130–131), praesertim L. Sensi, in Civiltà dei Romani 176–186). Rep. nescio quando loco incerto. A. 2008 una cum femina docta Floriana Svizzeretto descripsi (in archivo praefecturae antiquitatum regionis Latii servatur scheda n. inv. 65094) intus in ecclesia S. Petri in Campo sita in vico Sommati haud longe ab Amatrice (in eodem loco in lucem detectae tres fistulae, infra n. 8705–8706). Attamen post terrae motum d. 24

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2427

TITVLI NOVI

m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 (o indignum facinus, ex eo, quod amicissima Floriana illo calamitoso exitu e vita decessit!) servatur Amatrice in aedificio vocato Sala Urcioli, ubi Alia Anglen d. 31 m. Aug. a. 2021 denuo recognovit et im. phot. quoque mihi comiter suppeditavit. 5

10

D(is) M(anibus). Ianuariae L(ucius) Mindius Ampliatus coniugi bene mer(enti), cum q(ua) v(ixit) a(nnis) XXXI {S} et sibi; s(it) t(ibi) t(erra) l(evis).

Im. phot. a Floriana Svizzeretto sumpta. F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 13–17 cum im. phot. fig. 17a– 17b (AE 2008, 483); Buonocore, Epigraphica 71, 2009, 357–359 cum im. phot. fig. 16. – Cf. L. M. Celani, Storia del Piceno. Avvio alla conoscenza estetica della Valle del Tronto, Ascoli Piceno 1982, 19; F. Squadroni, in Lazio & Sabina VI 179 cum im. phot. fig. 3. Puncta triangularia (v. 2. 10) et in formam hederae (v. 9) insculpta. 9 in. s(- - -?) Squadroni in SEBarc, quae potius quam s(uis) solvere conata est s(emis), i. e. XXXI s(emis); in Lazio & Sabina diudicat illam hederam sequentem ut litteram Q male insculptam inde non excludit, quin legi possit s(ine) q(uerella). Mea autem sententia lapicida scripturus locutionem s(it) t(ibi) t(erra) l(evis), attamen, ex eo, quod percepit se oblitum esse formulam et sibi, intermisit istam formulam. Mindios alios in regione Reatina non invenies (etiam vide supra ad tit. Histoniensem n. 6920 et Marruvinos n. 3668. 3687). Forma litterarum ad alteram partem saec. I p. C. n. adducit vel etiam paulo postea.

8675a fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae long. 66, diam. 10/6,5. Litt. eminentes 2,6. Rep. Reate a. 2015 a viro docto Giovanni Svevo prope ecclesiam cathedralem iuxta viam Cintia sub n. 110. Servatur Reate inter reposita musei municipalis, ubi a. 2017 Francesca Lezzi descripsit et me officiose certiorem fecit.

Lorentinus r(ei) p(ublicae) R(eatinorum) ser(vus) fec(it) 1ramus palmae2

Im. phot. a Monica De Simone sumpta. F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 182 cum im. phot. fig. 15. Puncta in formam circuli scalpta. Lorentinus fuit servus publicus municipii Reatinorum; etiam vide supra fistulam n. 4699, ubi memoratur Q(uintus) Reatinus Sallustianus, qui fuit lib(ertus) r(ei) p(ublicae) R(eatinorum). Litterae singulares R P R in tit. n. 4677a (cf. p. 685) quoque redeunt. Cognomen plumbarii Lorentini rarissimum

est (vide H. Solin, Arctos 51, 2017, 169); etiam cf. fistulam huius Corporis vol. XV 7236, ubi memoratur LORENTINVS quidam, quem autem viri docti [F]lorentinus suppleverunt. Non excludo, quin in fistula Reatina littera incipiens F exciderit sine autem ullo vestigio huius litterae inde cognomen [F]lorentinus quoque restituendum sit. De cognomine plumbarii Florentini vide C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 311. Ex litterarum forma priori parti saec. II p. C. n. tribuerim.

TITVLI NOVI

2428

8676 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra fracta. Rep. a. 1930 (Palmegiani) prope vicum Cantalice in regione, q. d. La Torretta. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. Palmegiani ad im. phot. de Rossi et ex Spadoni a. 2001. Traditur: Palmegiani

de Rossi

Fig. a

Fig. b

Fuit fortasse:

5

C(aio) Iulio Caesari[s lib(erto)] Malchioni, Iuliae Diotimae, C(aio) Iulio C(ai) f(ilio) [Qui(rina)] Nigro ++ [- - -?].

Fig. a: Im. e Palmegiani repetita. Fig. b: Im. e de Rossi repetita. Palmegiani, Rieti 182; E. de Rossi, Rieti 1, 2/3, 1973, I cum im. phot. (sine supplementis), qui titulum ineditum esse suspicatur; a de Rossi pendet Spadoni Cerroni, Rieti 110 n. 179; ead., Suppl. It. 18, 2000, 122 n. 42 cum im. del. e de Rossi repetita (AE 2000, 438); S. Segenni, in Proprietà imperiali 133 (etiam cf. p. 128). – Cf. Sternini, Romanizzazione 43; H. Solin, Arctos 38, 2004, 198 (AE 2004, 503). Supplevit Spadoni, Suppl. It., quam secutus sum. – Caesari | Malchioni, | Iuliae Dioti[- - -], | C(aio) Iulio C(ai) f(ilio) | Nigro I[- - - ] Spadoni Cerroni, Rieti. C(aio) Iulio Caesari[s lib(erto)] | Malchioni, | Iuliae Diotim[ae], | C(aio) Iulio C(ai) f(ilio) [Qui(rina)?] | Nigro ++ [- - -?] ead., Suppl. It. De locutione Caesaris lib. vide P. R. C. Weaver, Class. Quart. 14, 1964, 134–135; eund., Familia Caesaris 48–54 (Malchio Imperatoris Caligulae libertus fuisse quoque videtur). Cognomen Semiticum Malchionis redit tit. Carsiolis reperto n. 8137, Corfinii n. 3188 et Amiterni n. 4416 (de cognomine vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 634–635. 677–678. 680. 729–730. 735–736. 743. 750–751. 758. 766; eund., Oebalus 5, 2010, 274; eund., Nome nel testo 19, 2017, 320). Saec. I p. C. n. esse potuit. 8676a (= 6354) fistula plumbea Fragmenta duarum fistularum (a–b) ex plumbo. Utrique titulus ut videtur fere idem; litt. eminentes (b: litt. 2,5/2). Fistulam a descripsit a. 1649 Lucas Holstenius, qui asserit ipsam prodiisse ex vetere aquaeductu Reate et exstare in cella vinaria domus prope portam arcis (cf. L. Benedetti, in Peregrinationes 316). Periisse videtur. Fistula b valde pessumdata a domino Luigi Tomassetti rep. saec. XXI in. in coemeterio vici Castelranieri siti prope Longone Sabino. Servatur Castelranieri in aedibus domini Tomassetti. Descripsi ut potui m. Febr. a. 2017 ex scheda, quam mihi Alessandro Betori comiter misit, qui etiam me certiorem fecit Alessandra Gatti et Francesca Lezzi fistulam publici iuris nescio autem quando facturas esse.

REGIO IV a: M(arcus) Marius Crescentianus. b: M(arcus) Ma[riu]s Crescentianus f(ecit). Im. phot. a Betori sumpta (fistula b). Fistula a: Holstenius, ms. II f. 90v inde Mommsen supra n. 6354; R. Lanciani, Mem. Accad. Lincei s. 3°, 4, 1879/80, 483 n. 439 (= id., Acque 271 n. 439). – Cf. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 84 ad tit.; Chisari, Guardiola 30. Puncta in formam circuli redacta in fistula b inveniuntur. Marios alios in tit. Reate repertis non invenies (vide Spadoni Cerroni, Rieti 74). – De cognomine plumbarii vide C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 307. Praetermittendum quoque non est sepulcrum quoddam aetatis medii aevi labentis vel potius saec. XV in quo scalpta est ratio nominis quae sequitur, scil. marivs crescentianvs, exstare Reate in crypta ecclesiae cathedralis, de quo me certiorem fecit Francesca Lezzi.

Ex litterarum forma priori parti saec. II p. C. n. tribuerim. 8677 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata (13) x (16) x ?. Litt. actuariae 3,2–3,5. Rep. Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 294), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

-----[q(ui) vixi]t annis [-1?-] [- - -] diebus XX[-1?-], Iustina pa[tri] [d]ulciss[imo fec(it)]. Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.35). Reggiani, Museo Civico1 46 n. 75 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 80 n. 146 cum im. phot. tab. XLIII; Spadoni Cerroni, Rieti 111 n. 185; ead., Suppl. It. 18, 2000, 137–138 n. 67 cum im. phot. – Cf. Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. Puncta triangularia. Supplevi. – 1 [- - -] anni[- - -] Reggiani, Museo Civico1; [- - - vixit] anni[- - -] Reggiani Massarini, Museo Civico2;

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER [- - -] vixit anni[- - -] Spadoni, Rieti; [q(ui) vixi]t annis Spadoni, Suppl. It. – 2 [- - -] diebus [- - -] Reggiani, Museo Civico1; [- - -] diebus XX [- - -] Reggiani Massarini, Museo Civico2 et Spadoni, Rieti; [- - -] diebus XX Spadoni, Suppl. It. – 3 [- - - I]ustina P[- - -] Reggiani, Museo Civico1; [- - Fa]ustina pa[tri] Reggiani Massarini, Museo Civico2 et Spadoni, Rieti; [Fa]ustina pa[t(ri)] Spadoni, Suppl. It. – 4 [- - -]viciss[- - -] Reggiani, Museo Civico1; [d]ulciss[imo fecit vel posuit] Reggiani Massarini, Museo Civico2; [d]ulciss[imo fecit vel posuit] Spadoni, Rieti; [d]ulciss[im(o) fec(it)] Spadoni, Suppl. It. – 5 [- - - sim] Reggiani, Museo Civico1. Titulum ex loco, ubi in lucem prodiit, Christianum esse Reggiani et Spadoni suspicatae sunt; cum quibus non consentio. Ex litterarum forma saec. IV p. C. n. esse potest.

2429

TITVLI NOVI descripsit et im. phot. sumpsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex im. phot. et ex Spadoni a. 2001.

8678 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte perquam adesa, in usum posteriorem recte scissa (70) x (90) x 9. Litt. detritae 6–5. Inde ab a. 1780 servatur in praedio, q. d. Piediserra, prope vicum Cerchiara sito muro cuidam interiori affixa ecclesiae olim Sanctae Mariae Nobilium nunc Sanctorum Martyrum, ubi a. 2001 contuli.

5

L(ucius) Liguri(us) L(uci) f(ilius) Qui(rina), Quarta Viblena T(iti) f(ilia). Im. phot. a Spadoni sumpta. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 98 n. 8; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 123 n. 43 cum im. phot. (AE 2000, 439). – Cf. Buonocore, in Tribù romane 37. Puncta triangularia. 1 L k LIGVRI k L k F k QVI Gori; L. Liguri L. f. Qui. Spadoni. – 2 Viblena pro Vibulena opinor (cf. autem tit. huius Corporis vol. XI 8114, 11; vide Solin – Salomies, Repertorium2 207). Nomina Ligurii et Vib(u)leni non redeunt in aliis tit. Reatinis; de nominativo singulari breviato -i(us) vide J. Kamio, Arctos 6, 1970, 23–42; praetermittendum non est hoc nominativum breviatum in titulis imperatoriae aetati tribuendis fusius quoque occurrere. De praenomine muliebri Quartae vide Kajava, Praenomina 64–65 cum amplissimo commentario titulis collectis (etiam vide supra ad tit. n. 4718 = I2 1839). Ex litterarum forma et ex eo, quod supra scripsi, saec. I medii a. C. n. esse potest. 8679 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario marginibus imminuta infra fracta, in fronte levigata fissuris autem laesa, a tergo paululum scabra (54,1) x (41,6) x 13. Litt. affabre insculptae 5,5–4,5. Rep. Reate circ. a. 1925 in loco, q. d. Ortaccio. Servabatur in viridario aedium gentis Potenziani in colle S. Mauri sitarum, ubi a. 1979 Maria Carla Spadoni

L(ucio) Nonio Várillae lìb(erto) Athenionì M(arci) Lúrì Várì procuratorì, L(ucius) Nonius Athenio fìlius [fecit].

Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni Cerroni, Athenaeum 57, 1979, 306–310 cum im. phot. (AE 1992, 506); ead., Rieti 111 n. 183; ead., Suppl. It. 18, 2000, 123–124 n. 44. – Cf. M. G. Granino Cecere, in Lazio & Sabina I 106; Sternini, Romanizzazione 40; M. G. Granino Cecere, in Usi e abusi 20; C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 98; Brancato, Repertorium II 95. Puncta triangularia. Litt. T supra versum constanter egrediens. 6 filius [fecit vel curavit] Spadoni Cerroni, Athenaeum; filius [- - -] AE; filius [fecit] ead., Rieti; filius [fecit?] ead., Suppl. It. Lucius Nonius Athenio titulum posuit patri suo Lucio Nonio Athenioni, qui fuit libertus Noniae Varillae nec non procurator Marci Lurii Vari, qui esse videtur idem ac Lurius Varus (L. Petersen, PIR2 L 428); fuit proconsul Asiae a. 57 p. C. n. et maritus Noniae Varillae (de qua vide RaepsaetCharlier, Prosopographie 476 n. 576), cuius feminae frater fortasse fuit Lucius Nonius Quinctilianus (L. Vidman, PIR2 N 117). Contra vide Spadoni l. l., quae M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 195 sequens interpretatur Marcum Lurium Varum esse fratrem Noniae Varillae uxoris vel Nonii Quinctiliani tribuni plebis a. 32 et consulis suffecti a. 38 p. C. n. vel Lucii Nonii Quinctiliani tit. n. 4855 quoque memorati, nepotis Sexti Nonii Quinctiliani consulis a. 8 p. C. n.; cuius avus fuit M. Lurius Varus proconsul Sardiniae a. 40 a. C. n., pater P. Lurius Agrippa triumvir monetalis inter a. 12 et 13 a. C. n. Nonii alii non redeunt in tit. Reatinis. Etiam vide infra ad tit. n. 4855. De cognomine Varillae vide H. Solin, Arctos 48, 2014, 380. Ex litterarum forma et ex eo, quod scripsi saec. I medii p. C. n. esse potest.

TITVLI NOVI

2430

8680 tit. sepulcralis Tabula ex marmore. Servabatur in pavimento culinae domunculae ecclesiae paroecialis in vico Canetra sitae. Ubi extet, nescio. Descripsi ut potui ex Gori a. 2001. Ottia Cipare vix(it) an(nis) VIII. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 169 n. 137; inde M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 124 n. 45 (AE 2000, 440). 2 Cipare pro Cypare. Nomen gentilicium Ottii, si recte traditur, rarum est (vide Solin – Salomies, Repertorium2 135). Saec. I p. C. n. tribuerim. 8681 tit. sepulcralis Tabula marmorea ex septem fragmentis inter se coniunctis magna ex parte composita, in fronte levigata in margine dextro et in angulo inferiore sinistro fracta 40,5 x 29 x ?. Litt. actuariae 3,5/3,3. Rep. Reate circ. a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 407), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

REGIO IV Pescennio Ireneo Quintiana marito suo posuit. cum quo vixit annis X et dies X male Boschi. – 1 Pescenio pro Pescennio, 1–2 Ireneo pro Irenaeo, 2–3 Quintiane pro Quintiana. Nomen Pescennii hic solum in tota regione Reatina memoratur (notandum Pescennium Reatinum quendam redire in tit. vici Fificulani n. 7614). Titulum ex loco, ubi in lucem prodiit, Christianum esse Boschi et Reggiani suspicati sunt; cum quibus et Spadoni et ego non consentimus. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. esse potest. 8681a fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae duodenariae long. 48 x diam. 25. Litt. eminentes 2,5. Rep. m. Oct. a. 2012 prope Rieti in praedio appellato San Pietro Basso, ubi eruta sunt vestigia aetatis Romanae. Servatur Rieti inter reposita musei municipalis. Descripsi m. Nov. a. 2019 ut potui ex im. del. et phot. a Grazia Dionisi sumptis.

Fig. a

Fig. b Q(uintus) R(eatinus) Felicianus. Fig. a–b: Im. phot. et del. a Dionisi sumptae. G. Dionisi, in Ricerche archeologiche in Sabina 148–149 cum im. phot. et del. 9–10. Puncta in formam circulorum scalpta. Vide supra fistulam Reatinam n. 4699 ubi laudatur plumbarius Q(uintus) Reatinus Sallustianus lib(ertus) r(ei) p(ublicae) R(eatinorum). Libertus publicus Felicianus aliunde ignotus (de cognomine etiam vide Bruun, Water Supply 318. 320; eund., Epigraphica 72, 2010, 312). De nomine gentilicio Reatini vide Spadoni Cerroni, Rieti 82. Aetatis imperatoriae incertae.

5

Pescenio Ireneo Quintiane marito suo posuit cum [q]uo vixit ann[o]s X et menses IIII [e]t [d]ies X.

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.7). V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 10–11 cum im. phot. fig. 5 (sine supplementis); id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 147; Reggiani, Museo Civico1 45 n. 73 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 80 n. 148 cum im. phot. tab. XLIII; Spadoni Cerroni, Rieti 108 n. 164; ead., Suppl. It. 18, 2000, 124–125 n. 46 cum im. phot. (AE 2000, 441). – Cf. Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. Puncta triangularia haud semper signata.

8682 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta (10) x (8) x ?. Rep. saec. ut videtur XIX ex. prope vicum Cittaducale in regione, q. d. Ortali. Servabatur ibidem in aedibus domini Bonafaccia, ubi a. 1893 Persichetti descripsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex Persichetti a. 2001.

Fuit fortasse: -----[- - -] l(ibert-) Ruf[- - -] [vixit] anni[s - - -] - - - - - -.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER Im. a Persichetti publici iuris facta. Persichetti, Viaggio archeologico 161 cum im. del. (sine supplementis); inde Spadoni Cerroni, Rieti 107 n. 152; ead., Suppl. It. 18, 2000, 125 n. 47 cum im. del. a Persichetti sumpta (AE 2000, 442); Santilli, Aquae Cutiliae 102. 1 supplevit Spadoni, Suppl. It. – 2 [vixit] an(nos) n(umero) I[- - -] legere est conata Spadoni, Suppl. It. inde Santilli; mea autem sententia signum inter syllabas signatum fuit punctum triangulare. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 8683 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario marginibus fracta sine autem textus detrimento (38) x (82) x 30,5. Litt. 7–5,5. Rep. nescio quando prope vicum Cantalice situm in regione, q. d. Fosso Fossato sub praedio Papena nuncupato. Servatur, ut traditur, ibidem in aedibus privatis. Non vidi. Descripsi ex im. phot. et ex Spadoni a. 2001.

2431

TITVLI NOVI Reggiani, Museo Civico1 39 n. 53 cum im. phot. tab. XV; ead., Museo Civico2 71 n. 121 cum im. phot. tab. XXXIX; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 126 n. 49 cum im. phot. (AE 2000, 444). – Cf. eand., Rieti 82. 1 punctum in formam virgulae acclivis redactum. 1 [L(ucius) Salvius] Reggiani, Museo Civico1; [- - L](ucius) Salvius Reggiani Massarini, Museo Civico2; [- - -] l. Salvius [- - -?] Spadoni. – 2 omisit Reggiani, Museo Civico1; restituerim non sine dubiis [praec]o; praeco municipalis Reatinus alter redit tit. n. 8655. – 3 [- - -]ot[- - -] Reggiani, Museo Civico1; [- - -]ni otimu[- - -] Reggiani Massarini, Museo Civico2. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8685 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a dextra in usum posteriorem recte scissa, in angulo inferiore sinistro fracta, in fronte et a tergo levigata 80 x (27) x 30,5. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fascia continua cincta, quae a sinistra servatur, 68 x ?, olim expolita titulo antiquiore (A) iterum inscripta (B). Litt. tit. A 3,3/2,7; litt. actuariae tit. B 2,7. Ubi quandoque sit reperta, ignoro. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 404), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

C(aius) Rufelius Eracli(us), Apidia Q(uinti) l(iberta) Philematium. Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 125–126 n. 48 cum im. phot. (AE 2000, 443). Puncta triangularia sursum directa. 1 Eracle[s] Spadoni; Eracli(us) pro Heracli(us). – 2–3 Philematium pro Philematio. Nomina gentilicia non redeunt in aliis tit. Reatinis. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 8684 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (38) x (56) x 27. Litt. 9. Rep. Reate nescio quando prope locum, ubi theatrum fuisse dicunt. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 407), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

Tit. A:

5

[- - -] l(ibertus) Salvius [- - -]o, [- - - Ph]ilotimi l(ibertus) -----Im. phot. a M. B. sumpta.

5L(ucius) Manl[ius - - -]6 5et6 5Manlia [- - -]6 5locum [emerunt sibi et]6 5libertis li[bertabusque]6. 5In fr(onte)[p(edes) - - -]6 5in ag[r(o) p(edes) - - -]6. Tit. B: Saturiae [- - -] M(arcus) Lici[nius - - -] ------

TITVLI NOVI

2432

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.44; D. A. I. Rom n. 81.746). M. C. Spadoni Cerroni, Athenaeum 66, 1988, 192 n. 3 cum im. phot. fig. 3 (AE 1990, 290); Reggiani Massarini, Museo Civico2 76 n. 137 cum im. phot. tab. XXXIX; Spadoni Cerroni, Rieti 113 n. 202; ead., Suppl. It. 18, 2000, 126–127 n. 50 cum im. phot. (AE 2000, 445 a–b). – Cf. H. Solin, Arctos 38, 2004, 198. Tit. A: puncta triangularia. – Tit. B: punctum in formam circuli redactum. Supplementa magna ex parte recepi e Spadoni, Suppl. It., quae aream titulo inscribendo destinatam titulo antiquiore eraso iterum inscriptam recte suspicata est. – Tit. A: 4 locum [sepulturae] Spadoni Cerroni, Athenaeum et Rieti, Reggiani Massarini. – 5 libertis li[bertabus(que)] Reggiani Massarini. – 6–7 in fr[onte - - -] | in ag[ro - - -] Spadoni Cerroni, Athenaeum; in fr(onte) [- - -] | in ag(ro) [- - -] ead., Rieti; in fr[(onte) - - -] | in ag[r(o) - - -] Reggiani Massarini; in fr[(onte) - - -] | in ag[(ro) - - -] Spadoni, Suppl. It. – Tit. B: 1– 2 Saturia[e - - -], | M(arco) Lici[nio - - -] Spadoni Cerroni, Athenaeum et Rieti, Reggiani Massarini. Saturia est cognomen ut Solin recte asseruit. De Manliis et Liciniis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 73. 74. Litterae tit. A saec. I p. C. n. esse videntur, illae tit. B paulo posteriores.

REGIO IV 8686 (= 4736 + 4747) tit. sepulcralis Tabula marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis composita undique fracta in fronte levigata (29,5) x 20 x ?. Litt. 4,5–4. Rep. Reate a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 404), ubi a. 1992 descripsi et im. phot. sumpsi.

8685a tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa undique valde pessumdata (40) x (60) x 30. Litt. 13. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Castelfranco prope Rieti muro cuidam exteriori affixa portae qua itur ad vicum antiquum oppidi eiusdem iuxta viam Tavola d’Argento, ubi m. Mart. a. 2021 architectus Stefano Eleuteri inspexit. Descripsi ut potui ex im. phot. comiter mihi ab Eleuteri ipso suppeditata.

5

[- - -]ia Sa[- - -] tit[ulum] [posuit] -----Im. phot. ab Eleuteri sumpta. 1 punctum triangulare. Memorari videtur femina [- - -]ia Sa[- - -], quae viro vel feminae cuidam titulum posuit; attamen excludendum non est, quin de initio vocabuli sa[cerdos] cogitari quoque possit. Ex forma litterarum, quae aetatis recentioris esse non videntur postea autem retractatae, saec. I p. C. n. tribuerim.

- - - - - -? Saturni[o], Manlia Daphine coniu[gi] carissim[o].

Im. phot. a. M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.9). Duas partes inter se non coniunctas ediderunt Mommsen, supra tit. n. 4736 et 4747 et F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I, 159 n. 111. 160 n. 115, qui e V. Palmegiani, ms. f. 152 pendent; tabulam ex duabus fragmentis recompositam ediderunt V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 16–17 n. 1a cum im. phot. fig. 7 (sine supplementis); id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 314 litt. a; Reggiani, Museo Civico1 45 n. 72 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 80 n. 147 cum im. phot. tab. XLIII; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 127–128 n. 51 cum im. phot. (AE 2000, 446). – Cf. Pietrangeli, Sabina 30. 33; Spadoni Cerroni, Rieti 80; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 99 cum im. phot. fig. 108; H. Solin, Arctos 38, 2004, 198 (AE 2004, 504); Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. Supplevi versus concinne ordinatos. – 1 litt. T supra versum eminens. – 1 Saturni[nae] Boschi, Reggiani, Museo Civico1; Saturni[ae] Reggiani Massarini, Museo Civico2, Spadoni; Saturni[nae] potius quam Saturni[ae] Solin. – Manli[us] Boschi, Reggiani, Museo Civico1, Reggiani Massarini, Museo Civico2, Spadoni. – 3 Daphin[us] Boschi, Reggiani, Museo Civico1, Reggiani Massarini, Museo Civico2, Spadoni; Daphine pro Daphne (etiam cf. supra tit. Nursinum n. 8520; etiam cf. formam Dafine tit. CIN II 263–265 n. 124). – 5 carissi[mae] Boschi, Reggiani, Museo Civico1, Reggiani Massarini, Museo Civico2, Spadoni. Nomen gentilicium Manlii redit in tit. n. 8685. Ex litterarum forma saec. I vel potius II p. C. n. tribuerim.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER 8687 tit. sepulcralis Tabula marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis composita supra et infra fracta, in fronte perquam adesa (24,5) x 23,4 x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fascia continua cincta, quae a sinistra et a dextra servatur, ? x 18,5. Litt. detritae nunc colore rubro pictae 3,8/3. Rep. a. 1973 Reate operibus ad frontem ecclesiae in colle S. Mauri sitae restituendam institutis; ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa in monasterio, ubi a. 2001 contuli.

[D(is) M(anibus)] Saturninae, Posid-

2433

TITVLI NOVI Titulus positus videtur a Primitia coniugi suo, cui cognomen est Posides, et filiabus Saturninae et Nicetae. Ex litterarum forma saec. III p. C. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 8688 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et infra et a dextra fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum levigata (22) x (22,5) x 9. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, quod a sinistra servatur. Litt. 5–4,3. Rep. a. 1973 Reate operibus ad frontem ecclesiae in colle S. Mauri sitae restituendam institutis; ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa in platea eiusdem collis, ubi a. 2001 contuli.

D(is) M(anibus). Secundillae b(ene) m(erenti) ------

is, Nicetae, 5

Primitia `[coniu]gi´ suo ------

Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Athenaeum 63, 1985, 480–481 n. 3 cum im. phot. fig. 3; ead., Rieti 112 n. 195; ead., Suppl. It. 18, 2000, 128–129 n. 52 cum im. phot. (AE 2000, 447). – Cf. H. Solin, Arctos 38, 2004, 198. Puncta distingui nequeunt. 5 Primitia pro Primitiva. Quamquam dubitanter recepi supplementa a Spadoni, Suppl. It. proposita. – Saturni|nae, Posid|is, Nicetae | Primitia [c]on[iu]gi suo Spadoni, Athenaeum et Rieti.

Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Athenaeum 63, 1985, 480 n. 2 cum im. phot. fig. 2; ead., Rieti 112 n. 194; ead., Suppl. It. 18, 2000, 129– 130 n. 53 cum im. phot. (AE 2000, 448). 4 punctum in formam aculei sagittae redactum. 4 b(ene) [m(erenti)] Spadoni, Suppl. It. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 8689 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario a sinistra et a dextra fracta, in fronte et in facie sursum directa scalpro dentato dolata, a tergo scabra 41 x (68) x 22. Litt. 8–6. Rep. Reate a. 1927 in regione, q. d. Ortaccio pone palatium comunale, sita. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 404), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

TITVLI NOVI

2434

REGIO IV

[- - -]s Q(uinti) l(ibertus) Strabo sibi [et] [- - -]ae Iconioni lìbert[ae] vìvos fecit. [In fr(onte) p(edes) - - -] in agr(o) p(edes) XIIII. Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.31). R. Paribeni, NS 1927, 288 (sine supplementis); Reggiani, Museo Civico1 25 n. 17 cum im. phot. tab. XI; ead., Museo Civico2 72 n. 124 cum im. phot. tab. XXXV; Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 176; ead., Suppl. It. 18, 2000, 130 n. 54 cum im. phot. (AE 2000, 449). – Cf. H. Solin, Arctos 18, 1984, 140 (= eund., Analecta epigraphica 213); eund., ibid. 38, 2004, 198. Puncta triangularia sursum directa. Litt. T v. 2 supra versum eminens. 1 [- - -] S(i) Q(uis) L(aeserit) Strabo Reggiani, Museo Civico1; [- - - -iu]s Q(uinti) l(ibertus) Strabo sibi Solin; [- - -]s Q(uinti) l(ibertus) Strabo Reggiani Massarini, Museo Civico2, Spadoni Cerroni, Rieti; [- - -]s Q(uinti) l(ibertus) Strabo sibi [et?] Spadoni, Suppl. It. – 2 [- - -]ae Iconioni Liber[(tis)] Reggiani, Museo Civico1. – 2 ex. liber[(tae)] Reggiani Massarini, Museo Civico2, libert(ae) Spadoni, Rieti. – 3 [- - -] vivos fecit Reggiani Massarini, Museo Civico2; vivos pro vivus. – 4 in agr(o) p(edes) XIIII Reggiani, Museo Civico1. – 4–5 [In fr(onte) p(edes) - - -] | in agr(o) p(edes) XIIII Reggiani Massarini, Museo Civico2, Spadoni Cerroni, Rieti. Cognomen Strabonis fortasse redit supra tit. n. 8667. Ex litterarum punctorumque forma aetatis Augusteae esse potest.

Puncta triangularia sursum directa. De Titiis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 84–85 (attamen cf. tit. huius Corporis vol. V 7618, ubi laudatur T. Titius Felix Reatinus tribu Pollia (cf. Forni, Tribù T203; Buonocore, in Tribù romane 37). Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8691 tit. sepulcralis “In una lapide di calcio carbonato [agitur, ut videtur, de cippo ex lapide calcario] alta due palmi e mezzo, larga circa 2 e di spessore un mezzo palmo si legge la seguente iscrizione in caratteri maiuscoli. La medesima esiste in Torrita [G. Amati addens: villaggio presso Falacrino, cinque miglia distante da Accumoli, e dove appunto sorge il Velino, e nelle vicinanze, o sulla via Salaria medesima]” Anonymus. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. ab Anonymo a. 1988.

8690 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra semicirculata infra fracta, in fronte levigata passim autem fissuris laesa, infra latior et scabra, a tergo haud levigata (136) x 43 x 24. Litt. detritae 4,3–4. Rep. a. 1971 extra Reate in regione, q. d. Sala-Belvedere. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 404), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

5

P(ubli) Titi P(ubli) l(iberti) Servi. In front(e) p(edes) XX in agr(o) p(edes) XX.

Im. phot. a M. B. sumpta. P. Ambrosini – F. Cesaretti – M. Fiorenza, in Atti del III Convegno dei Gruppi Archeologici del Lazio. Roccagorga (Latina), 8–10 dicembre 1978, Roma 1980, 139–143 cum im. phot. tab. XXVIII fig. 1; Reggiani, Museo Civico1 48 n. 84 cum im. phot. tab. XXV; ead., Museo Civico2 72 n. 123 cum im. phot. tab. XXXVI; Spadoni Cerroni, Rieti 110 n. 181; ead., Suppl. It. 18, 2000, 130–131 n. 55 cum im. phot. (AE 2000, 450). – Cf. E. M. Menotti, QuadAEI 14, 1987, 375.

5

L(ucius) Trebius L(uci) l(ibertus) Modestus sibi et Audienae Chrestine concubinae suae et suis; in agr(o) p(edes) XX.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER Im. del. ex Cod. Vat. Lat. sign. 9776 f. 193. Anonymus, Cod. Vat. Lat. sign. 9776 f. 193 inde Buonocore, Misc. Greca e Romana 13, 1988, 149–151 n. 2 cum im. phot. tab. IV fig. 5 (AE 1988, 470). – Cf. eund., Codices Vaticani 115 n. 366; F. Squadroni, in Lazio & Sabina VI 180 n. 2. Nomina gentilicia Trebii et Audieni non redeunt in aliis titulis regionis Reatinae. De concubinis vide S. Treggiari, PBSR 49, 1981, 71–81; A. J. McGinn, TAPhA 121, 1991, 335–377; M. Tramunto, Arch. Ven. n. s. 5°, 206, 2008, 5– 31; eand., Concubini 229 n. 495. Saec. I p. C. n. tribuerim.

2435

TITVLI NOVI 8694 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissus (118) x (62) x 23. Rep. a domino Antonio Pica circ. a. 1860 ut traditur in vico Posta; a. 1893 Persichetti titulum recognovit humi iacentem extra ecclesiam S. Rochi sitam in vico Villa Camponeschi prope Posta. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. et ex Persichetti a. 2001.

8692 tit. sepulcralis Stela ut videtur infra et ab utroque latere mutila (66,6) x (40) x ?. Rep. Reate m. Iul. a. 1929 extra Portam Romanam. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex Palmegiani a. 2001. P(ublius) Urvinus Q(uinti) f(ilius) T(iti) n(epos) Qui(rina) Mago.

5

D(is) M(anibus) Trophime [c]ara suis v(ixit) a(nnis) XVIII, [- - -]i Carini [- - -?] ------

Im. a Palmegiani publici iuris facta. Palmegiani, Rieti 180 adn. 1. 5 subest fortasse dat. sing. fem. exiens in -ai; Carini pro Charini. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim.

Im. a Persichetti publici iuris facta. N. Persichetti, NS 1891, 294; id., Viaggio archeologico 172 cum im. del.; Martinori, Via Salaria 141 adn. 4; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 131 n. 56 cum im. del. a Persichetti sumpta (AE 2000, 451). – Cf. Forni, Tribù U70; Buonocore, in Tribù romane 37. Urvinos alios Reatinos habes tit. n. 4670. 4743. Imperatoriae aetatis in. vel aetatis liberae rei publicae ex. esse potest. 8695 tit. sepulcralis Stela ex lapide Tiburtino supra, a sinistra et a dextra fracta, in fronte perquam adesa, infra latior et rudis, a tergo scabra (118) x (52) x 17. Litt. 6. Rep. Reate a. 1982 prope sepulcretum ut videtur sub colle S. Mauri situm. Servabatur Reate in castris militum custodum, ubi a. 1982 Spadoni descripsit et im. phot. sumpsit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. phot. et ex Spadoni a. 2001.

8693 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta nec non in fronte scalpro caesa (27,5) x (57) x circ. 23. Servatur Cittareale muro cuidam exteriori affixa ecclesiae Sanctae Mariae, ubi a. 2005 vir doctus Pierfrancesco Porena enotavit et mihi certiorem fecit. Descripsi ut potui a. 2014 ex im. phot. a Porena ipso sumpta. Denuo me certiorem fecit per litteras d. 12 m. Ian. a. 2021 Romano Cordella.

-----Urbedia Ex[- - -] -----Im. phot. a Porena facta. Quintos Urbedios reperies tit. Amiterninis n. 8379–8380. De raro nomine vide Schulze, Eigennamen 361. 381. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. saltem adducit.

- - - - - -? [- - -]cari [- - -?], [- - -]cei Tit(uli) f(ili) Qui(rina). In fr(onte) p(edes) XXX in ag(ro) p(edes) XVI. Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni Cerroni, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) 5, 1981/82 (Studi classici), 320–321 n. 1 cum im. phot. tab. I fig. 2 (AE 1986, 218); ead., Rieti 112 n. 192; ead., Suppl. It. 18, 2000, 132 n. 57 cum im. phot. (AE 2000, 452). – Cf. Stalinski, Ritrovamento 53; Buonocore, in Tribù romane 37.

TITVLI NOVI

2436

REGIO IV

Puncta triangularia sursum directa. Restitui non sine dubiis. – 1 [- - -] CARI Spadoni, Suppl. It. – 2 [- - -] T(iti) f(ilio) Qui(rina tribu) ead., Ann., l. l. et Rieti, [- - -]+++ Tit(uli) f. Qui. ead., Suppl. It. – 3 inter XX et X spatium vacuum relictum, ex eo, quod lapis foro perterebratus. – in 4 p(edes) XV ead., Ann., l. l. et Rieti. Quomodo nomina gentilicia, quae terminantur in -carius et in -ce(i)us, recte supplenda, incertum est; de nomine Ancarii Spadoni, Ann., l. l. 321 et Rieti 60, fortasse recte cogitavit (nota hoc nomen redire tit. Reatino n. 4755). De raro praenomine Tituli tit. n. 8697 quoque memorato vide Salomies, Vornamen 93–94, eund., in Prénoms 35–36. Ex litterarum forma et ex eo, quod vir in v. 2 nominatus cognomine caret saec. I medii a. C. n. esse potest. 8695a tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (23,5) x (17) x 8,5. Litt. 5–4,7. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Contigliano in ecclesia S. Laurentii, ubi Carlo Molle d. 1 m. Sept. a. 2014 tit. descripsit et im. phot. quoque sumpsit. Alessandro Betori et Molle ipse me certiorem fecerunt m. Sept. a. 2017.

Tit. B: [- - -] 7f 8rat(-) [- - -]ON ------

-----[- - - A]ug(usti) l(ibertae) [- - -]rae -----Im. phot. a Molle sumpta. Saec. I labentis p. C. n. vel paulo postea esse videtur. 8696 tit. sepulcralis Tabula ex marmore a sinistra supra et infra fracta in fronte levigata (27) x (12) x ? , ubi duo tituli (A–B) sunt inscripti. Litt. actuariae tit. A 2/1,8; litt. subtiles tit. B 2,5. Rep. Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 295), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. Tit. A: -----[- - -]ocia [bene mer]enti [- - -]utia [- - -] filio.

Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.35). Reggiani, Museo Civico1 48 n. 81 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 81 n. 151 cum im. phot. tab. XLIII; Spadoni Cerroni, Rieti 111 n. 186; ead., Suppl. It. 18, 2000, 132–133 n. 58 (AE 2000, 453 a–b). – Cf. H. Solin, Arctos 38, 2004, 198 (AE 2004, 505); Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. Tit. A: pro punctis lineolae oblique positae. Secutus sum magna ex parte Spadoni, Rieti, quae de duobus titulis recte opinata est. – [- - -]ocia | [- - - benemer]entii (sic) | [- - - tia] | [- - -] filio | [- - -] trat Reggiani, Museo Civico1; [- - -]ocia | [- - - benemer]enti | [- - -]tia | [- - -] filio | [- - -] frat(res) ead., Museo Civico2; [- - -]ocia | [- - - benemer]enti | [- - -]tia | [- - -] filio | [- - -] fratres Spadoni, Rieti. – Tit. A: 1 [- - - Fer]ocia, 3 [- - - Corn]utia dubitanter supplevit Spadoni, Suppl. It.; [- - -]ntia non excludit Solin, inde de supplemento [Vince]ntia cogitat. – Tit. B: 1 [- - -]TRAT Spadoni, Suppl. It. Litterae tit. A saec. II vel potius III p. C. n. esse videntur, illae tit. B paulo posteriores. 8696a tit. sepulcralis Urna marmorea operculo carens in fronte clausa ab utroque latere columna cum basi et capitulo ordinis Corinthii definita, in media area supra capite Medusae infra encarpis cum teniis ornata, (30) x 30 x 30. In latere dextro titulus postea adiectus videtur. Litt. 5/4. Rep. loco incerto nescio quando. Servabatur Reate in aedibus gentis Flacchi-Solivetti. Nunc exstat in aedibus domini Francesco Maria Solivetti sitis Rocca di Posticciola prope vicum Rocca Sinibalda, ubi Alessandro Betori m. Mai. a. 2019 enotavit et me certiorem fecit.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2437

TITVLI NOVI Civico2 73–74 n. 128 cum im. phot. tab. XXXVIII; Spadoni Cerroni, Rieti 113 n. 204; ead., Suppl. It. 18, 2000, 133 n. 59 cum im. phot. (AE 2000, 454). Puncta triangularia. [- - -]us T(iti) f(ilius) Spadoni, Athenaeum et Rieti; - - - - - | [- - -]us T(iti) | - - - - - - Reggiani Massarini. Tit(uli) iam recte AE 2000. De praenomine Tituli vide supra ad tit. n. 8695. Litterae aetatis Augusteae esse possunt. 8697a tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario ad formam ut videtur portae redacta (de monumento q. d. Porta Ditis vide supra ad tit. Marruvino n. 3324) a sinistra et inferius fracta, undique levigata (56) x (74) x circ. 40. Tit. incisus est in fascia superiore, litt. affabre insculptae 9,5/9. Rep. a. 2014 Reate in effossionibus ad palatium Aluffi nuncupatum olim castra stativa militum custodum (Italice Carabinieri) iuxta viam Cintia sub n. 106 situm restituendum institutis. Servatur inter reposita eiusdem palatii, ubi Francesca Lezzi descripsit et me officiose certiorem fecit.

[- - -]uniae Alce. Im. phot. a Betori sumpta. Quomodo recte nomen gentilicium, quod in -unia terminatur, sit supplendum, incertum: ex. gr. [Vac]uniae vel [Vib]uniae vel similia (vide Solin – Salomies, Repertorium2 260. 494). Quamvis urna, ut me certiorem fecit Sylvia Diebner per litteras d. 24 m. Mai. a. 2019, in officina Picena vel etiam Umbra strui potuisset, excludendum non est, quin titulus in area agri Reatini scalptus sit. Tota res autem incertissima manet. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit vel paulo postea. 8697 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte levigata (30) x (30) x 8. Litt. affabre insculptae 8/7. Ubi quandoque sit reperta, nescio. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

[- - -] T(iti) f(il-) Qui(rina). Im. phot. a Lezzi sumpta. Ex forma litterarum punctorumque saec. I a. C. n. labenti saltem tribuerim 8698 tit. sepulcralis Tabula ex marmore a sinistra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata fissuris autem laesa (29,6) x (40,3) x (9). Litt. 4,9–4,2. Rep. a. 1973 Reate operibus ad frontem ecclesiae in colle S. Mauri sitae restituendam institutis; ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa in platea eiusdem collis, ubi a. 2001 contuli et im. phot. sumpsi.

[- - -]us Tit(uli) f(ilius) [- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.41). M. C. Spadoni Cerroni, Athenaeum 66, 1988, 193 n. 5 cum im. phot. fig. 5 (AE 1990, 292); Reggiani Massarini, Museo

[Dis] Manibus [s]acrum - - - - - -?

TITVLI NOVI Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Athenaeum 63, 1985, 482–483 n. 6 cum im. phot. fig. 6; ead., Rieti 112 n. 198; ead., Suppl. It. 18, 2000, 134 n. 60 cum im. phot. Ex litterarum forma et ex eo, quod adprecatio sine compendiis scripta alteri parti saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 8699 tit. sepulcralis Tabula potius quam stela lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis supra et a dextra fracta, in fronte levigata, infra scalpro dentato dolata (39) x (35) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, quod a sinistra et infra servatur. Litt. ad actuarias transgredientes 2,5/5. Infra aream titulo inscribendo destinatam exstat area altera eademque excavata et marginata, in qua a sinistra incisa sunt anaglypha vasculi rotundi, asciae, cultri, mensae lanienae et vestigii cuiusdam rei (cf. C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 17 n. 33; de cultro cf. bibliographiam collectam ab U. Soldovieri, PP 74, 2019 (2020), 229). Rep. saec. XX medio casu et fortuito in regione vici Cittareale. Prope Cittareale in regione, q. d. Conca di Sotto, servatur muro cuidam exteriori fontis publici affixa, ubi a. 2001 contuli et im. phot. sumpsi.

2438

REGIO IV meterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 295), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

-----et si[bi et lib(ertis) lib(ertabus)q(ue)] posterisq[ue eorum]. Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.35). Reggiani, Museo Civico1 45–46 n. 74 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 81 n. 150 cum im. phot. tab. XLIII; Spadoni Cerroni, Rieti 111 n. 184; ead., Suppl. It. 18, 2000, 136 n. 63 (AE 2000, 457). – Cf. Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 1 punctum triangulare. Supplevit Spadoni, Suppl. It., quam secutus sum. – 1–2 et si[bi - - -] | posterisq[ue - - -] priores. Titulum ex loco, ubi in lucem prodiit, Christianum esse Reggiani suspicata est; cum qua et Spadoni et ego non consentimus. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. esse potest. 8701 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam adesa nec non calce passim contecta a tergo scabra (29) x (23) x 27 [(14) x (25) x 2 Paribeni]. Litt. 4/2,5 [4–3 Paribeni]. Rep. Reate a. 1927 in regione, q. d. Ortaccio, pone palatium communale sita. Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 309), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+++[- - -]to facti redieru[nt - - -]nes; vixsit annis [- - -] mises VI dies III oras [- - -]. Im. phot. a Spadoni sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 85.1776). Chioffi, Caro 72–73 n. 92 cum im. phot. fig. 41; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 135–136 n. 62 cum im. phot. (AE 2000, 456). Puncta nulla. Supplementa incerta. – 1 omiserunt omnes; +++ vestigia litt. incertarum. – 1–2 [compotes vo]|to redieru[nt om]|nes proposuit Spadoni. – 2 vixsit pro vixit. – 3 mises pro menses, oras pro horas. De locutione voti compotem aliquem facere vide M. C. González Rodríguez – E. Ortiz-de-Urbina, Epigraphica 79, 2017, 253–274. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8700 tit. sepulcralis Tabula ex marmore supra et a dextra fracta in fronte levigata (11,5) x (19) x ?. Litt. 2,5. Rep. Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coe-

Fig. a

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2439

TITVLI NOVI

Supplevi. – Supra v. 1 - - - - - - Reggiani Massarini, Museo Civico2; - - - - - -? Spadoni, Suppl. It. – 1 [- - -]atr Reggiani, Museo Civico1; [- - - f]ratri [- - -] Reggiani Massarini, Museo Civico2 et Spadoni, Rieti; [- - - ]+ATRI[- - -] Spadoni, Suppl. It. – 2 [- - -]to Reggiani, Museo Civico1; [- - -]to[- - -] | - - - - - - Reggiani Massarini, Museo Civico2 et Spadoni, Rieti; [- - -] TO[- - -] | - - - - - -? Spadoni, Suppl. It. – Infra v. 2 - - - - - - Reggiani Massarini, Museo Civico2; - - - - - -? Spadoni, Suppl. It. Titulum ex loco, ubi in lucem prodiit, Christianum esse Reggiani suspicata est, cum qua et Spadoni et ego non consentimus. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. esse potest. Fig. b -----[- - -] posteri[sque] [ei]us. Fig. a: Im. phot. a Spadoni sumpta. Fig. b: Im. a Domenico Alfonsetti del. R. Paribeni, NS 1927, 288 (sine supplementis); Reggiani, Museo Civico1 25 n. 18 cum im. del. tab. XI; ead., Museo Civico2 74 n. 129; Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 175; ead., Suppl. It. 18, 2000, 136–137 n. 64 (cum im. phot.) = 137 n. 65 cum im. del. a Paribeni sumpta. Supplevi. – 1 [- - - p]osteris[que - - -] Reggiani, Museo Civico1; [- - -] posteris que (sic) [- - -] Reggiani Massarini, Museo Civico2; [- - -]poster[- - -] Spadoni, Rieti; [- - -] POSTE[- - -] Spadoni, Suppl. It. – 2 [- - -]eius [- - -] Reggiani, Museo Civico1 et Museo Civico2; [- - -]us[- - -] Spadoni, Rieti; [- - -]VS [- - -] Spadoni, Suppl. It. – Infra v. 2 - - - - - - Reggiani Massarini, Museo Civico2; - - - - - -? Spadoni, Suppl. It. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8702 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata (11,5) x (12) x ?. Litt. actuariae 5/3,8. Rep. Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi. -----[- - - f]ratri [suo] [ex testamen]to. Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.35). Reggiani, Museo Civico1 48 n. 83 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 81 n. 152b cum im. phot. tab. XLIII; Spadoni Cerroni, Rieti 111 n. 182; ead., Suppl. It. 18, 2000, 137 n. 66. – Cf. Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143.

8703 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae long. (222) diam. 8. Litt. eminentes. Rep. a. 1902 prope Colli sul Velino, ubi exstat praedium Romanum Villa d’Assio nuncupatum (de loco fusius disseruit M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 38–39 cum bibliographia). Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Spadoni Cerroni.

Geminus Q(uinti) Petili Agricol(ae) ser(vus) fec(it). Ti(beri) Claudi Saturnini. Im. e Colarieti Tosti repetita. Colarieti Tosti, Villa 59–60 cum im.; Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 168 (etiam cf. p. 66. 79); ead., Suppl. It., l. l. 145 n. 83 cum im. a Colarieti Tosti deprompta (AE 2000, 461); C. Bruun, Rend. Pontif. Accad. Arch. 64, 1991/92 (1994), 237–240 n. 2 (AE 1993, 587 a). – Cf. Pietrangeli, Sabina 37; M. C. Spadoni, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) 16, 1978/79, 173 (AE 1993, 587a); E. M. Menotti, Il Territorio 3, 2, 1987, 33; eand., ibid. 5, 1–2, 1989, 56; Reggiani Massarini, Rieti 155. 2 (ex officina) Ti(beri) Claudi Saturnini non excludit Bruun. Memorari videntur domini duo, scil. Q. Petilius Agricola et Ti. Claudius Saturninus, et plumbarius domesticus Geminus (de cognomine vide C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 312). Incertum est, qua propinquitate domini fistulae Claudiis Saturninis et Petil(l)is ordinis senatorii sint coniuncti (de re universa fusius disseruit Bruun, Rend. Pontif. Accad. Arch., l. l.). [-] Petillium Q. f. Qui. Celerem quendam invenies tit. Reatinum n. 4740 prioris partis saec. I p. C. n.; Claudius Saturninus quidam, qui fuit duovir iure dicundo, laudatur tit. n. 4127 saec. II p. C. n. reperto in agro Aequiculanorum, nempe in vico Pagliara di Mareri. Saec. I p. C. n. dubitanter tribuerim.

TITVLI NOVI

2440

8704 fistula plumbea Fragmenta duarum fistularum (a–b) ex plumbo long. 60 (a), 52 (b); b: diam. 10/6, spiss. 0,5. Utrique titulus ut videtur fere idem; litt. eminentes (b: spatium scripturae 30,5; litt. 2). Utrumque fragmentum rep. prope Rieti in praedio rustico villa di Assio nuncupato (de loco fusius disseruit M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 38–39 cum bibliographia), scil. a a. 1902, b ante d. 10 m. Dec. a. 1901. Fistula a periisse videtur, inde descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Spadoni Cerroni. Fistula b servatur Lecco inter reposita musei municipalis siti in Palazzo Belgiojoso (inv. n. MCL 347), ubi d. 11 m. Dec. a. 2015 vir doctus Francesco Muscolino descripsit et mihi officiose suppedi– tavit.

REGIO IV 8705 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae long. (17) diam. 8. Litt. eminentes. Rep. inter a. 1890 et 1892 apud ecclesiam S. Petri in Campo sitam in vico Sommati haud longe ab Amatrice, ubi in lucem vici cuiusdam vestigia sunt detecta. Servabatur muro cuidam ecclesiae eiusdem affixa; postea vir doctus Persichetti a. 1892 descripsit in vico Casale apud dominum Angelo Pandolfi. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 2014 ex scheda Persichetti. [- - -]ellus fecit. Persichetti, NS 1892, p. 319 (= id., Viaggio archeologico, 176–177). – Cf. Massimi, Amatrice 177–178; Buonocore, Epigraphica 71, 2009, 357. Quomodo cognomen plumbarii, quod terminatur in -ellus, recte sit restituendum, incertum (vide Solin – Salomies, Repertorium2 452. 507; Solin, Namenbuch2 1544). Aetatis imperatoriae incertae.

Fig. a 8706 fistulae plumbeae Fragmenta duarum fistularum (a–b) ex plumbo long. 25 (frg. a), 17 (frg. b). Litt. eminentes. Rep. inter a. 1890 et 1892 apud ecclesiam S. Petri in Campo sitam in vico Sommati haud longe ab Amatrice, ubi vici cuiusdam in lucem prodierunt. Servabantur muro cuidam eiusdem ecclesiae affixa; postea vir doctus Persichetti a. 1892 descripsit in vico Casale apud dominum Angelo Pandolfi. Periisse videntur. Descripsi quatenus potui a. 2014 ex scheda Persichetti.

Sex(tus) Vetulenus Cresces fec(it).

Fig. b IIIIV Sex(tus) Vetulenus Cresces fec(it).

Fig. a (fistula a): Im. del. a Colarieti Tosti sumpta. Fig. b (fistula b): Im. phot. a Muscolino sumpta. Fistula a: Colarieti Tosti, Villa 60; Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 169 (etiam cf. p. 87); ead., Suppl. It., l. l. 145–146 n. 84 cum im. del. a Colarieti Tosti deprompta (AE 2000, 462); C. Bruun, Rend. Pontif. Accad. Arch. 64, 1991/92 (1994), 237–240 n. 2 (AE 1993, 587 b). – Cf. Pietrangeli, Sabina 37; M. C. Spadoni, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) 16, 1978/79, 173; E. M. Menotti, Il Territorio 3, 2, 1987, 33; eand., ibid. 5, 1–2, 1989, 56; Reggiani Massarini, Rieti 155. – Fistula b: F. Muscolino, ZPE 201, 2017, 258–260 cum im. phot. fig. 1 (AE 2017, 384). Cresces pro Crescens. – Fistula b: excludendum quoque non est fec[it]; a sinistra della quale [scil. iscrizione] vi sono cinque nervature verticali, alla distanza di cm. 1,5/2,5 l’una dall’altra, e una nervatura obliqua, a una distanza massima di cm 5,5 dalla nervatura verticale più vicina Muscolino; attamen, ut me certiorem fecit amicissimus Bruun, de nota numeri scil. VIII in fistulis incisa agitur (de re universa semper vide eund., Water Supply 44–55). Quamquam incertus adhuc maneo utrum fistula a Colarieti Tosti publice iuris facta eadem ac fistula servata Lecco inter reposita musei municipalis sitis in Palazzo Belgiojoso sit, nescio qua causa auctor qui bonae fidei fuisse videtur notam numeri recognoscere oblitus esset. Inter omnes constat Sex. Vettulenum Cerialem consulem suffectum a. 71 ex. vel a. 72 p. C. n. e Reate oriundum esse (K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 351; de Vettulenis Reatinis vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 194–195; Spadoni Cerroni, Rieti 87; Bruun, l. l. 239). Tit. Reatino supra n. 4742 saec. II p. C. n. memoratur Sex. Vettulenus Sex. f. Marcianus, qui libertus gentis consulis esse videtur. De cognomine plumbarii vide C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 306; etiam cf. eund., Water Supply 334. Priori partis saec. II p. C. n. dubitanter tribuerim.

Frg. a: [- - -] fecit. Frg. b: [- - -] fecit. Persichetti, NS 1892, p. 319 (= id., Viaggio archeologico, 176–177). – Cf. Massimi, Amatrice 177–178; Buonocore Epigraphica 71, 2009, 357. In lacuna memorabatur ratio nominis plumbarii fortasse [- - -]ellus cognominati. Res autem incerta manet. Aetatis imperatoriae incertae. 8706a tit. sepulcralis Tabula ex marmore supra, a sinistra et infra fracta rep. nescio autem quando operibus ab agricolis quibusdam institutis prope vicum Nommisci, qui vicus distat circ. 5 km ab Amatrice, in regione Macerine nuncupata. In aedibus privatis eiusdem vici vir doctus Adriano Ruggeri m. Aug. a. 1995 titulum descripsit et m. Aug. a. 1999 im. phot. sumpsit, quam m. Mart. a. 2018 mihi comiter misit.

-----[- - -]bae. Im. phot. a Ruggeri sumpta. Videtur esse scalptum cognomen, quod terminatur in [- - -]ba, inde de cognomine Albae, Barbae, Gibbae vel sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 429) cogitaverim. Ex forma litterarum ad saec. I in. p. C. n. saltem tribuerim.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

2441

TITVLI NOVI

8707 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (20) x (23) x ?. Rep. Reate a. 1927 in regione, q. d. Ortaccio, pone palatium communale sita. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex im. del. et ex Paribeni a. 2001.

[- - -]MAR[- - -] [- - -]OS[- - -] Im. a Paribeni publici iuris facta. R. Paribeni, NS 1927, 288; Reggiani, Museo Civico1 25 n. 19; ead., Museo Civico2 74 n. 129c; Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 174; ead., Suppl. It. 18, 2000, 142 n. 76. Supplere conatus non sum. Aetatis incertae. 8707a tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (27) x (15) x 2. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta cuius vestigium supra tantum servatur. Litt. 15,5. Rep. inter a. 2014 et 2015 Rieti in effossionibus a praefectura antiquitatum regionis Latii in area ecclesiae cathedralis institutis. Servatur Rieti inter reposita eiusdem praefecturae, ubi Francesca Licordari descripsit et me certiorem fecit.

-----[- - -]NA[- - -] [- - -]TR[- - -] -----Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Athenaeum 63, 1985, 483 n. 7 cum im. phot. fig. 7; ead., Rieti 112 n. 199; ead., Suppl. It. 18, 2000, 142– 143 n. 77 cum im. phot. Supplementa non temptavi. Litterae saec. I medii a. C. n. esse saltem videntur. 8708a tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte scalpro dentato dolata (8,5) x (10,5) x ?. Litt. circ. 4. Rep. ut traditur a. 2015 Reate in effossionibus ad plateam Vittorio Emanuele II restituendam institutis. Servari videtur in repositis musei municipalis. Descripsi quatenus potui a. 2017 usus im. phot. quam Francesca Lezzi mihi officiose misit.

[- - -]+IF[- - -] -----Im. phot. a Licordari sumpta. Excludendum non est, quin tit. fortasse honorarius fuerit (etiam nota altitudinem litterarum). Saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 8708 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo levigata (31) x (16,6) x 13. Litt. affabre insculptae 11,3–9,3. Rep. a. 1973 Reate operibus ad frontem ecclesiae in colle S. Mauri sitae restituendam institutis; ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa in platea eiusdem collis, ubi a. 2001 contuli et im. sumpsi.

-----[- - -]one[- - -] [- - -]O[- - -] - - - - - -? Im. phot. a Lezzi sumpta. Quid subsit, mihi non liquet. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.

TITVLI NOVI

2442

8709 tit. incerti generis Tabula ex lapide Tiburtino undique in usum posteriorem recte et transverse scissa, in fronte adesa (62) x (75) x ?. Litt. impares cornibus praeditae 8,3/13. Rep. Reate loco incerto. Ibidem servatur moenibus antiquioribus extrinsecus affixa a sinistra portae, qua ad viam Giacomo Vignola nuncupatam ducitur, ubi a. 2001 contuli.

REGIO IV Im. phot. a Lezzi sumpta. Puncta nulla. Supplementa non temptavi. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit. 8710 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta anaglyphis quibusdam ad res Christianas fortasse pertinentibus ornata (Boschi). Rep. Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. phot. et ex Boschi a. 2001.

-----[- - -]OR [- - -] VÌ. Im. phot. a Spadoni sumpta. R. Consiglio, Rieti. Evoluzione di una struttura urbana, Napoli 1990, 14–15; L. Saladino – M. C. Somma, MEFRA 105, 1993, 36–37; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 143 n. 78 ineditam habens. – Cf. F. Lezzi, in ATTA 11, 2017, 176. Supplementa incerta manent. Litterae saec. I p. C. n. esse possunt. 8709a tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique redacta in usum posteriore fortasse scissa, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo levigata (14,5) x (10) x 8,4. Litt. 6. Rep. a. 2015 Reate in effossionibus ad plateam Vittorio Emanuele II restituendam institutis. Servatur in repositis musei municipalis, ubi Francesca Lezzi a. 2017 descripsit et me officiose certiorem fecit.

- - - - - -? [- - -]S [- - -]T [- - -]XV [- - -]VS - - - - - -? Im. phot. a Boschi publici iuris facta. V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 10 im. phot. fig. 4 tantum praebens; inde M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 143–144 n. 79 cum im. phot. e Boschi repetita. – Cf. Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. 3–4 [- - -]+V | [- - -]+S Spadoni. Titulum ex loco, ubi in lucem prodiit, et ex anaglyphiis, quae hodie autem ex im. phot. distingui nequeunt, Christianum esse Boschi suspicatus est, cum quo Spadoni et ego non consentimus. Saec. III vel potius IV p. C. n. tribuerim (attamen ex im. phot. mihi videtur intellegi posse supra litt. V v. 2 signum compendii aetatis recentioris).

-----[- - -] pro[- - -] [- - -]+[- - -] - - - - - -?

8710a tit. fortasse sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (13,2) x (5,1) x 2,5. Litt. 4,4. Rep. a. 2013 per declive montis Colle d’Oro nuncupati haud longe a vicum Greccio. Servatur inter reposita municipalia vici Colli sul Velino, ubi descripserunt domini Alessandro Maria Jaia et Carlo Virili; Alessandro Betori m. Nov. a. 2017 me certiorem fecit.

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER

-----[- - -]NVSI[- - -] -----Im. phot. a Virili sumpta. Pars rationis nominis esse videtur. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8711 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse scissa, in fronte scalpro dentato dolata (18) x (25) x ?. Litt. 9. Unde quandoque prodierit, ignoro. Nunc extra vicum Posta postis usui est ianuae ecclesiae S. Felicis, ubi a. 1984 contuli.

2443

TITVLI NOVI

- - - - - -? [- - -]+TR+[- - -] [- - -]+ AV[- - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.35). Reggiani, Museo Civico1 48 n. 82 cum im. phot. tab. XXIV; ead., Museo Civico2 81 n. 152a cum im. phot. tab. XLIII; Spadoni Cerroni, Rieti 111 n. 187; ead., Suppl. It. 18, 2000, 144 n. 81 cum im. phot. – Cf. Fiocchi Nicolai, Cimiteri 142. 143. 1–2 + vestigia litt. incertarum. – Supra v. 1 - - - - - - Reggiani Massarini, Museo Civico2; - - - - - -? Spadoni, Suppl. It. – 1 [- - -]TR[- - -] Reggiani, Museo Civico1 et Spadoni, Rieti; [- - -]TR+[- - -] Reggiani Massarini, Museo Civico2 et Spadoni, Suppl. It. – 2 [- - -]A[- - -] Reggiani, Museo Civico1 et Spadoni, Rieti; [- - -]+AV[- - -] Reggiani Massarini, Museo Civico2 et Spadoni, Suppl. It., quae ex. gr. supplevit [- - -] tr[ib(unus) mil(itum) | leg(ionis) II]I Aug(ustae) [- - -]. Titulum ex loco, ubi in lucem prodiit, Christianum esse Reggiani suspicata est, cum qua Spadoni et ego non consentimus. Ex litterarum forma saec. I vel II p. C. n. tribuerim. 8713 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta (60) x (58) x 2,8. Rep. Reate a. 1927 in regione, q. d. Ortaccio, pone palatium communale sita. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. et ex Paribeni a. 2001.

Fuit fere: - - - - - -? [- - -]tius[- - -] - - - - - -? Im. phot. a Spadoni sumpta. N. Persichetti, NS 1892, 34; id., Viaggio archeologico 71 cum im. del.; M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 144 n. 80 cum im. phot. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8712 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata (12) x (10) x ?. Litt. 5–4. Rep. Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

- - - - - -? [- - -]VS - - - - - -? Im. a Paribeni publici iuris facta. R. Paribeni, NS 1927, 288 cum im. del.; Reggiani, Museo Civico1 25 n. 20; ead., Museo Civico2 74 n. 129b; Spadoni Cerroni, Rieti 109 n. 173; ead., Suppl. It. 18, 2000, 145 n. 82. Supplere conatus non sum. Aetatis incertae. 8714 tit. incerti generis Plinthus ex lapide Tiburtino, quam Fabio Gori inspexit Reate in aedibus privatis in angiportu, q. d. Centurioni, sitis. Litt. magnae. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex Gori a. 2001.

TITVLI NOVI

2444

Fuit fortasse: -----[- - -] adeunto [- - -] -----Im. e Gori repetita. F. Gori, Vita Sabina 2, 1900, 58 (= id., Relazione 6); inde Spadoni Cerroni, Rieti 108 n. 161; ead., Suppl. It. 18, 2000, 141 n. 74 cum im. e Gori sumpta. – Cf. Pietrangeli, Sabina 29. 33. Nolui repudiare optimi auctoris testimonium, quamquam antiquam inscriptionem esse ipse minime praesto. De locutione cf. tit. huius Corporis vol. VI 10298, v. 19. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur.

REGIO IV 1 laudari Innocentius vel Innocentia (de cognomine vide H. Solin, Oebalus 5, 2010, 242–243) videtur, quamquam excludendun non est, quominus de appellatione innocentii vel etiam innocentiae quoque agatur. – 2 de cognomine ex. gr. Liberii/iae vel Liberati/ae vel etiam de verbo liberti/ae cogitare potuisses (de raro vocabulo liberti vel libertae in tit. Christianis memorato vide M. L. Costantini, in Iscrizioni dei cristiani 181–183). Litterae saec. V p. C. n. esse possunt. 8716 = ICVR, N. S. I 3654 tit. sepulcralis Christianus Tabula ex marmore albo ex sex partibus inter se coniunctis composita in fronte levigata 27,5 x 23 x ?. Litt. impares tenuiores et inclinatae 4/3. Rep. nescio quando loco incerto, attamen in lucem detectam Romae in cometerio quodam videtur (Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum Boschi). Servatur Reate in museo municipali (inv. n. 406), ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

8715 tit. sepulcralis Christianus Tabula vel etiam stela lapidis calcarii undique fracta ex duabus partibus inter se coniunctis fere composita in fronte levigata a tergo paululum scabra (14) x (25,5) x 3/2,8. Litt. 4,7–3,8. Rep. Reate fortasse a. 1821 cum dirueretur ecclesia S. Eleutherii ad novum coemeterium faciendum. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 descripsi et im. phot. sumpsi.

Fig. a -----1monogramma Christi2 Innoce[nt- - -] LIBE[- - -] -----Im. phot. e Fiocchi Nicolai repetita (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.35). V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 10 cum im. phot. fig. 3 (sine supplementis) et id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 147, qui recte partes inter se coniunxit; contra vide Reggiani, Museo Civico1 46 n. 77 cum im. phot. tab. XXIV; eand., Museo Civico2 82 n. 156 cum im. phot. tab. XLIII; Spadoni Cerroni, Rieti 108 n. 163; eand., Suppl. It. 18, 2000, 138 n. 68. 139–140 n. 71 cum im. phot., quae autem duas partes inter se non coniunxerunt; recte Fiocchi Nicolai, Cimiteri 143–144 cum im. phot. 111; Buonocore, in Valle di Comino XII 24–25 n. 52 cum im. phot. fig. 10. 1monogramma Christi2 vel etiam 1corona2. – 1 litt. N retrorsum scripta. Supplevit Fiocchi Nicolai, quem sum secutus. – Innoce[ntio] | Libe[rius vel -ratus] Boschi. – Pars dextra [- - -] Innoce[ntius - - -] Reggiani, Museo Civico1; [- - Inn]oce[ntius - - -] ead., Museo Civico2, Spadoni, Rieti; [- - In]noce[ntius - - -] ead., Suppl. It. – Pars sinistra in p[ace? - - -] | Libe[- - -] Spadoni, Suppl. It.

Fig. b

XCIV–XCVIII. REATE ET AGER Martura coscit in pace, que bixyt annus VIIII. Fig. a: Im. del. a codice Marini deprompta. Fig. b: Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Lazio n. 81.5). C. [= G.] Marini, cod. Vat. lat. 9072 p. 326 n. 4, n. 3338e [“Reate in sacello episcopi cum lipsanis martyris Martyrae e Coem(eterio) Urbis”]; inde A. Mai, Scriptorum veterum nova collectio e vaticanis codicibus V. 1, Romae 1831, 441 n. 5, qui memorat epistulam episcopi Reatini ad Marini ipsum d. 26 m. Ian. a. 1796 missam cum exemplari tituli ad verum expressi; ICVR, N. S. 3654; V. Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria 8, 1902, 13 cum im. phot. fig. 6; id., Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 148. 308; Reggiani, Museo Civico1 47 n. 79 cum im. phot. tab. XXV; ead., Museo Civico2 81–82 n. 155 cum im. phot. tab. XLIV; Spadoni Cerroni, Rieti 108 n. 165; ead., Suppl. It. 18, 2000, 138–139 n. 69 cum im. phot.; Buonocore, in Valle di Comino XII 25 n. 53 cum im. del. a Marini sumpta. – Cf. H. Solin, Arctos 18, 1984, 141 (= eund., Analecta epigraphica 213); Fiocchi Nicolai, Cimiteri 143 adn. 783. Puncta nulla. 1–3 Martura costis (loco costes idest constes) in pace A. Silvagni apud ICVR, N. S. – Marta | recoscit in | pace quae bixi|t annos VIIII Boschi, Boll. Reg. Dep. Umbria; Marta | recoscit in | pace que bixi|t annos VIIII Boschi, Miscellanea di Storia Ecclesiastica; Marta | recoscit in | pace quae bixi|t annos VIIII Reggiani, Museo Civico1; Martura | recoscit in | pace quae bixi|t annos VIIII Reggiani Massarini, Museo Civico2, Spadoni, Rieti. – Martu|ra coscit in | pace que bixy|t annus VIIII pro Marty|ra quiescit in | pace quae vixi|t annos VIIII (etiam cf. Solin, l. l.). Quamquam titulus Christianus e coemeteriis Urbis advectus esse videtur, in hoc Corpore recensere malui. Ex litterarum forma saec. V p. C. n. saltem tribuerim. 8717 tit. sepulcralis Christianus Tabula marmorea a dextra in usum posteriorem scissa ex octo partibus inter se coniunctis fere composita, in fronte et a tergo levigata 29,5 x (34,5) x 2. Litt. actuariae 4,1–3,7. Ubi quandoque sit reperta, nescio. Servatur Reate in museo municipali, ubi a. 1992 contuli et im. phot. sumpsi.

5

Primigeni[- - -] pr(idie) idus D[ecembres - - -] memor[iam posuit - - -] coiugi s[u- - - -] be(ne) [me(renti)].

2445

TITVLI NOVI Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 61.1610). M. C. Spadoni Cerroni, Athenaeum 66, 1988, 191–192 n. 1 cum im. phot. fig. 1 (AE 1990, 288); Reggiani Massarini, Museo Civico2 81 n. 154 cum im. phot. tab. XLIV; Spadoni Cerroni, Rieti 112 n. 200; ead., Suppl. It. 18, 2000, 139 n. 70 cum im. phot.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 145 cum im. phot. 112–113; Buonocore, in Valle di Comino XII 25–26 n. 54. Pro punctis lineolae oblique positae. 3 memor[iam posuit vel fecit - - -]. – 4 s[uo] vel s[uae]. Quamquam supplementa incerta manent, magna ex parte recepi ex Spadoni, Suppl. It., et ex Fiocchi Nicolai; versus concinne fere ordinati fuisse videntur. – 1 Primigeni[o] vel etiam Primigeni[ae]; post cognomen locutiones nonnullae fuisse videntur, ex. gr., depositus (-i) / -a (-ae), defunctus (-i) / -a (-ae) vel sim.; Primigeni[o, qui decessit] Spadoni, Athenaeum; Primigeni[o, qui decessit] Reggiani Massarini, Spadoni, Rieti et Spadoni, Suppl. It. – 2 pr(idie) idus D[ecembris] Spadoni, Athenaeum; pr(idie) Idus D[ecembris] Reggiani Massarini; pr(idie) Idus D(ecembres] (sic) Spadoni, Rieti; pr(idie) Idus D[ec(embres) - - -] Spadoni, Suppl. It. – 3 memor[iam posuit vel fecit - - -]; memor[iam posuit] Spadoni, Athenaeum, Reggiani Massarini; memor(iam posuit] (sic) Spadoni, Rieti; memor[iam posuit - - -] Spadoni, Suppl. It. – 4 coiugi pro coniugi; co(n)iugi s[anctissimo] Spadoni, Athenaeum; co(n)iugi s[anctissimo?] Reggiani Massarini; co(n)iugi s(anctissimo] (sic) Spadoni, Rieti; co(n)iugi s[uo - - -] Spadoni, Suppl. It. – 5 be[nemerenti] Spadoni, Athenaeum, Reggiani Massarini, Spadoni, Rieti, Spadoni, Suppl. It. et Fiocchi Nicolai. Ex litterarum forma saec. IV vel potius V p. C. n. tribuenda. 8718 tit. sepulcralis Christianus Tabula ex marmore undique fracta, in fronte perquam adesa nec non calce passim contecta, a tergo levigata (18) x (20) x 4. Litt. actuariae 3,5. Unde prodierit, ignoro. Servabatur humi iacens in ecclesia S. Mariae extra moenia vici Antrodoco sita, ubi a. 1997 Spadoni descripsit et im. phot. sumpsit. Non repperi; descripsi ut potui ad im. phot. et ex Spadoni a. 2001.

-----[- - -]MOD+[- - -] [- - -]o suo [- - -] [- - - bene mere]nti fec[it - - -] [- - - No]vemre[s - - -] -----Im. phot. a Spadoni sumpta. M. C. Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 140 n. 72 cum im. phot.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 149 cum im. phot. 118; Buonocore, in Valle di Comino XII 26 n. 55.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2446

REGIO IV

Puncta nulla. – 1 + vestigium litt. incertae. Supplevi non sine dubiis. - - - - - - | [- - -]D+[- - -] | [- - -]O[- - -] | [- - -]VTI REC[- - -] | [- - -]EM RE[- - -] | - - - - - Spadoni. – 4 [- - - d]iem re[quiescit] vel re[cessit] dubitanter Fiocchi Nicolai. Litterae saec. V p. C. n. saltem esse videntur. 8718a tit. sepulcralis Christianus Tabula marmorea undique fracta in fronte levigata (18) x (20) x ?. Litt. ad actuarias trangredientes incisae 3,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servabatur Reate in aedibus gentis Flacchi-Solivetti. Nunc exstat in aedibus domini Francesco Maria Solivetti sitis Rocca di Posticciola prope vicum Rocca Sinibalda, ubi Alessandro Betori m. Mai. a. 2019 enotavit et me certiorem fecit. - - - - - -? [- - -]us So[- - -] [- - -] b(ene)d(ictus) [- - -] [- - -]+[- - -] - - - - - -? Im. phot. a Betori sumpta. 2 punctum in formam hederae insculptum.

1 ratio nominis incerta. – 2 de compendio vocabuli benedicti vel benedictae vide ex. gr. titulos repertos in coemeterio urbano in lucem detecto iuxta via Anapo ICUR 24684. 24740. 24755. 24678. 24639. 24768. 24686 et cet. (gratias ago amico Vincenzo Fiocchi Nicolai, qui me docuit). – 3 + litt. incerta. Excludendum non est, quin tit. ex urbe Roma sit advectus. Saec. V p. C. n. tribuerim.

XCIX. Collescipoli. Stroncone (p. 22*. 451. 685). Ager vicos hodie Colmartino, Collescipoli, Moggio Reatino, S. Antimo, Stroncone et Voscigliano complectens, quem agrum quamquam dubitans Mommsen ad Sabinos pertinere diiudicaverat, Interamnae Nahartium, ut iam Bormann rebus melius perpensis huius Corporis vol. XI recte demonstravit (cf. p. 611), est tribuendus. Quam ob rem de hoc Corpore tit. n. 4756–4768. 6355–6356 eximendi sunt, ex eo, quod suo loco nempe Interamnae Nahartium relati sunt. Nihilominus idoneum mihi videtur adscribere maiores nec non recentiores dissertationes ad singulos titulos pertinentes, ubi lectores de iis melius cognoscere et bibliographiam ampliorem reperire possint. De re universa vide C. Angelelli, Epigraphica 61, 1999, 205–215; Buonocore, in Varia epigraphica 122 (= eund. Abruzzo e Molise I 281) et praesertim M. Fora, Suppl. It. 19, 2002, 40 et passim. 430*, 3 = XI 4171 = ILS 3793. – Cf. Fora, l. l. 49 ad tit. huius Corporis vol. XI 4171. 434* = VI 15680. 4756 (add. p. 685) = XI 4188 (add. p. 1366) = CLE 409 (add. p. 855). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 208 n. LXXII; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 548; Courtney, Musa Lapidaria 162–163, 371 n. 172 (cum Anglica versione); Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 48 n. 82 (= id., Abruzzo e Molise I 189–190 n. 82); id., Temptanda viast 13 n. 62 (ubi aliam bibliographiam invenies; adde M. T. Sblendorio Cugusi, Atti Mem. Arcadia s. 3˚, 7, 1978, 167. 170 [= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 871. 874]). Sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 232–233 ad n. CLE). – Cf. Brancato, Repertorium II 92; Angelelli, l. l. 209–210 (AE 1999, 577); Fora, l. l. 57 ad tit. huius Corporis vol. XI 4188; 4756. De locutione v. 11, scil. spes et fortuna valete, vide G. A. Cellini, Quad. Ticin. 37, 2008, 308. De Liciniis vide Cicala, Instrumentum 236. 4757 = XI 4197. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0008788). Exemplum repetiverunt R. Cordella – N. Criniti, in Via Salaria II 106 cum im. phot. (AE 2008, 475), qui autem titulum ineditum diudicaverunt nec non nomen gentile Appali pro Appaei haud recte restituerunt (attamen vide eosd., Sabina settentrionale 45. 127. 137. 139); inde apud AE, l. l. legitur “Le gentilice Appalus n’était pas attesté

jusqu’à présent”. – Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 208 n. LXXIII; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Angelelli, l. l. 210–211 cum im. phot. fig. 2 (AE 1999, 578); Fora, l. l. 61–62 ad tit. huius Corporis vol. XI 4197. 4758 = XI 4211. Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 207 n. LXXI; Angelelli, l. l. 211 (AE 1999, 579); Fora, l. l. 67– 68 ad tit. huius Corporis vol. XI 4211. 4759 = XI 4214. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0008789). Cf. Angelelli, l. l. 211 cum im. phot. fig. 3 (AE 1999, 580); Fora, l. l. 70 ad tit. huius Corporis vol. XI 4214. De locutione vir ornatus cf. G. L. Gregori, in Quotidien municipal 666. 4760 = XI 4192. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0008790). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120. – Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 237 n. CXLIX; Angelelli, l. l. 211–212 cum im. phot. fig. 4 (AE 1999, 581); Fora, l. l. 59–60 ad tit. huius Corporis vol. XI 4192. 4761 = XI 4241. – Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 237 n. CL; Angelelli, l. l. 213 (AE 1999, 582); Fora, l. l. 76 ad tit. huius Corporis vol. XI 4241. 4762 = XI 4234 (add. p. 1366). – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 443; Angelelli, l. l. 213 (AE 1999, 583); Fora, l. l. 59–74 ad tit. huius Corporis vol. XI 4234. 4762a = XI 4278. – Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 237 n. CLI; Angelelli, l. l. 213 (AE 1999, 584);

C. FORVM NOVVM Fora, l. l. 83 ad tit. huius Corporis vol. XI 4278. 4763 = XI 4283. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0008791). Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 236 n. CXLVII; Angelelli, l. l. 213 cum im. phot. fig. 5 (AE 1999, 585); Fora, l. l. 84 ad tit. huius Corporis vol. XI 4283. 4763a = XI 4298. – Cf. Angelelli, l. l. 213–214 (AE 1999, 586); Fora, l. l. 87 ad tit. huius Corporis vol. XI 4298. 4763b = XI 4305a. – Cf. Angelelli, l. l. 214 (AE 1999, 587); Fora, l. l. 88 ad tit. huius Corporis vol. XI 4305a. 4764 = XI 4308 (add. p. 1366). – Cf. Reali, Amicitia 158 n. 111 = 161 n. 120; Angelelli, l. l. 214 (AE 1999, 588); Fora, l. l. 89 ad tit. huius Corporis vol. XI 4308.

2447

ADDENDA ET CORRIGENDA 4765 = XI 4313. – Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 236 n. CXLVI; Angelelli, l. l. 214–215 (AE 1999, 589); Fora, l. l. 90 ad tit. huius Corporis vol. XI 4313. 4766 = XI 4318. – Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 237 n. CXLVIII; Angelelli, l. l. 215 (AE 1999, 590); Fora, l. l. 91–92 ad tit. huius Corporis vol. XI 4318. 4767 = XI 4176. – Cf. Angelelli, l. l. 215 (AE 1999, 591); Fora, l. l. 51 ad tit. huius Corporis vol. XI 4176. 4768 = XI 4325. – Cf. Angelelli, l. l. 215 (AE 1999, 592); Fora, l. l. 92 ad tit. huius Corporis vol. XI 4325. 6355 = XI 4275. – Cf. Fora, l. l. 82 ad tit. huius Corporis vol. XI 4275. 6356 = XI 4300. – Cf. Fora, l. l. 87 ad tit. huius Corporis vol. XI 4300.

C. FORVM NOVVM (Santa Maria in Vescovìo prope Torri in Sabina p. 23*. 49*. 453. 685). Tribus Clustumina 436* Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 91–92 n. 3, qui titulum non suspectum esse sine idonea causa interpretatur. 494* In casula domini Remo Di Claudio sita in fundo appellato Grotti prope vicum Vacone (RI) servatur in usum posteriorem epistylii adhibitum exemplum novicium huius tituli: vide M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 50–51 cum im. phot. fig. 5; etiam cf. G. Filippi, Boll. Ass. Ital. Cart. 72/74, 1988, 373. 4769 = I2 p. 220 n. VII. Tabula fracta marmorea ad Fastos anni Iuliani Sabinos pertinentes ex duabus partibus inter se nunc coniunctis composita in fronte levigata ab utroque latere et infra imminuta (60,5) x (24,5) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio foliis ornato cincta, cuius pars supra servatur. Litt. rubro colore ab imperito homine pictae nonnullis locis attritae 2,5/0,5. Etiam hodie eodem loco, quo Henzen et Gatti contulerunt, nempe Romae in claustro monasterii S. Pauli extra moenia muro cuidam adfixa (scil. Lapidario Paoliano parieti n. XXVI; inv. n. 1805), ubi a. 1993 contuli. Neg. Mus. Vat. n. XXVI. 9. 21/55; im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006133). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3448; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 230 n. 130; Degrassi, Inscr. It. XIII 2, 51–54 n. 5 cum im. phot. tab. VIII. – Cf. Evans, Cults 45; Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 157 ad tit.; Rüpke, Kalender 125–126; G. Filippi, Indice della raccolta epigrafica di San Paolo fuori le Mura (ISS 3), Roma 1998, 56. 93. 175 cum im. phot. fig. 193; A. M. Reggiani, in Cottanello 13. Col. sin.: Sept. 8 F C C ludi, – Sept. 9 G D G ludi, – Sept. 13 D H EID Iovi epul, – Sept. 17 A D C [i]n circ[o], Sept. 18 BE E C [in] circo iam recte Degrassi, Inscr. It., l. l.; col. dex.: Oct. 10 supplementum M[on(etae)] iam ex fastis Antiatibus maioribus factum est, ut recte Degrassi est interpretatus, – Oct. 19–21 num adnotationes adscriptae fuerint, non discernitur, – Oct. 22–25 cum lapis hoc loco minus sit corrosus, nullae adnotationes adscriptae esse videntur, – Oct. 27 infra vocabulum ludi vestigia litterarum fuisse non videntur. Tabula ad menses Septembrem et Octobrem pertinet. Fasti Sabini post a. 19 a. C. n. incisi esse videntur, ex eo, quod Augustalia memorantur (de ludis Augustalibus a. 19 a. C. n. institutis vide inter al. W. D. Lebek, ZPE 75, 1988, 69–71); de litteris hebdomadalibus vide A. Degrassi,

Inscr. It. XIII 326. Utrum autem Fori Sabini titulus sit repertus, incertum (cf. Filippi, Suppl. It., l. l.).

4770 = I2 p. 252 n. XIX. 10. Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta in fronte perquam adesa (35,5) x (24,5). Litt., ut videtur, aeneae in alveolos scriptae vel etiam ex opere tectorio colore illito incrustatae 4–2. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe muro cuidam exteriori in fronte ecclesiae parochialis adfixa in vico Montebuono in platea Umberto I, ubi a. 1993 contuli. Im.

ADDENDA ET CORRIGENDA phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006134). Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 6r n. 8 (“Amati itiner. ms. a. 1818” apud Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 4); Stevenson, ms. n. 10561 f. 168r; Degrassi, Inscr. It. XIII 2, 156 n. 21 cum im. phot. tab. LIII. – Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 230; Pietrangeli, Sabina 87. 89. 92. 93; G. Filippi, Boll. Ass. Ital. Cart. 72/74, 1988, 37; eund., Suppl. It. 5, 1989, 157 ad tit.; Santuario 9; Sternini, Romanizzazione 94; G. Alvino, in Montebuono 44. 46 cum im. phot. fig. 10 et im. del. fig. 11.

Nov. 1 [D] A k(alendae) Nov(embres); 2 [E] B f(astus). – Dec. 1 F G k(alendae) D[ec(embres), n(efatus)], – 2 G H [n(efastus)] recte Degrassi. Tabula, ad menses Novembrem et Decembrem pertinens, fastos Foronovanos, qui aetati Augusti tribuendi esse videntur, ostendit. Utrum de Caio Caesare an de Lucio Caesare an de Tiberio, qui a. 4 p. C. n. adoptatus est, in praescriptione agatur, incertum. Utcumque res est, fastos aetati Augusti tribuendos magistratus vel homines privati Foronovanis dederunt. Litterae hebdomadales additae sunt. De re universa vide A. Degrassi apud Inscr. It., l. l. 4771 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3478; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 230 n. 130; Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 375. – Cf. Evans, Cults 46; C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; eund., Sabina 87. 88. 92. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 157–158 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 95; C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 98; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 111; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Tulli, Sabini 46. De dea Fortuna vide E. Breccia, in Diz. epigr. III 194; I. Kajanto, in ANRW II 17, 1, 1981, 502–558; Champeaux, Fortuna passim; H. Solin, in Miscellanea Lidio Gasperini 1006–1007; G. Prosperi Valenti, Boll. Dep. Umbria 98, 2001, 198–200 et passim; titulos Fortunae sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220–221 (= id., Abruzzo e Molise II 148).

2448

REGIO IV Quamquam Mommsen nostro titulum suspectum esse videtur, saec. I p. C. n. tribuerim. In dubio autem maneo. 4772 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3508; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 206 n. 67. 234 n. 142; SIRIS 225 n. 478; Malaise, Inventaire 53 n. 1 (etiam cf. p. 53. 359. 364); Bricault, Recueil 623 n. 508/0701; Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 375. – Cf. SALAC, Isis 70; Evans, Cults 46– 47; C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; Malaise, Conditions 40–41. 55. 57. 64–65. 346. 350; Pietrangeli, Sabina 87. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 158 ad tit.; Sirago, Sannio romano 178; Sternini, Romanizzazione 94; Bricault, Atlas 141; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 41 n. 13. 1 Iìsidi pro Isidi. – 2. Arphocr[atidi - - -] i. e. “le nom du dieu-enfant” Bricault, Recueil, l. l.; attamen mihi videtur parum probabile (etiam cf. Mora, Prosopographia Isiaca 394 n. 23; E. Roscini, Arch. Class. 61, 2020, 136); Arphocr[- - -] pro Arpocr[- - -]: agitur fortasse de servo qui donum dedit libens merito, cui cognomen ex. gr. Arpocras, Arpocrates, Arpocratianus, Arpocratio. Titulos Isidi et Sarapidi sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 222. 227 (= id., Abruzzo e Molise II 150–151. 157). De grammatica etiam vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 449. Saec. II p. C. n. tribuerim. 4773 Ara marmorea in duas partes inter se non coniunctas fracta, quod ex ea in usum posteriorem scissa postes duo fenestrae facti sunt; servantur vestigia crepidinis undique prominentis; pars sin. (92) x (23) x (18); pars dex. (92) x (23) x (20). Litt. maxima ex parte evanuerunt 8,8–3,7. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori in fronte ecclesiae paroecialis S. Mariae delle Murelle vulgo dictae adfixa extra vicum Montasola sitae, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3517; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 234–235 n. 143; S. Segenni, in Proprietà imperiali 133 (etiam cf. p. 127–128); Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 377. – Cf. Evans, Cults 45; Pietrangeli, Sabina 87. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 158 ad tit.; Santuario 9; Sternini, Romanizzazione 93; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 111; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; A. Esch, in Inschriftenkulturen 206 cum im. phot. fig. 4; V. Petraroli, in G. Giletti (Ed.), Città scomparse della Sabina (Memorabilia. Atti, Ricordi e Miscellanee 4), Monte Compatri (RM) 2019, 84 cum im. phot. fig. 6–5. 3 sacrum, – 4 Chr[y]sero[s] vidi in lapide. – 6 PEG perperam Guardabassi, inde omnes; proc(urator) recte Filippi, l. l. De Chryserote Augusti liberto etiam vide Bruun, Water Supply 258. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224 (= id., Abruzzo e Molise II 151–152). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuenda esse videtur. 4774 Ara compitalis (de forma vide M. Hano, in ANRW II 16, 3, 1986, 2333–2381) ex marmore in duas partes fracta supra, a dextra et infra imminuta, corona et crepidine undique prominentibus praedita (94,5) x (56) x 56,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio Ionico foliis loti ornato cincta 68,7 x ?. Litt. fusius detritae lectu difficiliores 3,7–3. Puncta in formam aculei sagittae redacta.

C. FORVM NOVVM Supra vestigia anaglyphi exstant, scil. capita bovis, florium frondumque corollae (de aliis exemplis ad aras plerumque Laribus dicatas pertinentibus vide Altmann, Grabaltäre 59–67. 174–187 nec non Honroth, Stadtrömische Girlanden 22–23; etiam vide infra). Nunc exstat in viridario aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006135). Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 4r n. 4 (cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 4); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 226 n. 121; Melchiori, Forum Novum 23; Evans, Cults 44; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 306 n. 1; Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 378. – Cf. Pietrangeli, Sabina 87. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 158 ad tit.; Santuario 9; Sternini, Romanizzazione 199; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; Ehmig, Donum dedit 152.

Supra extra aream marginatam versum, qui sequitur, vir doctus Filippi, l. l. primum inspexit, scil. L(ucius) Cur[.]i[u]s L(uci) [- - -]; de quo autem nomine agatur, incertum (cf. Curfium, Currium, Cursium, Curtium, Curvium, quae nomina in titulis Foronovanis non occurrunt; vide Solin – Salomies, Repertorium2 65). – 2–3 Lar[ibus] | d(onum) d(edit) iam recte Gori. De Larum cultu vide G. Vitucci, Diz. epigr. IV, 394– 406; Latte, Religionsgeschichte 90–91. 97. 101; Radke, Die Götter Altitaliens2 166–168. Titulos in regione quarta repertos Laribus dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 224 (= id., Abruzzo e Molise II 152–153); de aris compitalibus praeter Hano, l. supra l. etiam vide S. Panciera, in L’Urbs, 62–73 (= eund., Epigrafi I 345–352) et Stek, Cult places 187–212.

2449

ADDENDA ET CORRIGENDA Ex litterarum monumentique forma saec. I medio p. C. n. tribuerim. 4775 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 379. – Cf. Evans, Cults 45–46; C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; eund., Sabina 87. 89. 92. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 158 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 199; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit. Titulos in regione quarta repertos Mercurio dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise II 154–155). Utrum priori parti saec. I p. C. n. titulus fortasse tribuendus necne, incertum (etiam nota, teste Amati, cuius autem schedam in codicibus suis in Bibliotheca Vaticana asservatis non repperi, litteras priscae pulchritudinis fuisse). 4776 = ILS 3596. Epistylium ex marmore in quinque partes inter se coniunctas fractum, in fronte levigatum, in margine inferiore dextro imminutum 24 x 190 x ?. Litt. affabre insculptae 6. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, muro cuidam exteriori in fronte ecclesiae paroecialis adfixum in vico Montebuono in platea Umberto I, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006136). Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 129 (cf. G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 84 n. 46); Amati, ms. n. 9734 f. 6r n. 6 (“Amati in itinerario ms. a. 1818” apud Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 4); Stevenson, ms. n. 10561 f. 168r; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3563; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 229 n. 128; Lassère, Manuel2 I 211 n. 122; Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 380; Várhelyi, Religion 110. – Cf. Waltzing, Corporations III 413 ad n. 1591; Palmegiani, Rieti 518; Evans, Cults 46; Pietrangeli, Sabina 87. 88. 92. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 158–159 ad tit.; A. M. Reggiani, in Cottanello 13; Sternini, Romanizzazione 35. 94; G. Alvino, in Montebuono 44. 46 cum im. phot. fig. 10 et im. del. fig. 11; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; Guérin-Beauvois, Thermalisme 402.

1 Deìs pro Dis; Penátibus Familiáribus, – 2 Fúlvius, cós fecìt vidi in lapide; litt. T supra versum egrediens in vocabulo fecit. De Marco Fulvio Gillone cos. suff. a. 76 p. C. n. et procos. Asiae circ. a. 91 vide E. Groag, PIR2 F 543; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 195–196. Praedia videtur habuisse in ea parte agri Sabini, ubi tit. n. 4794 quoque repertus. 4777 Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta in fronte perquam adesa nec non ex usu posteriore duobus foraminibus perfossa (33) x (86) x ?. Litt. valde detritae 5–3,7. Puncta triangularia. Servatur in vico Foglia prope Magliano Sabino, in praedio, q. d. Piantoneto – Villa Pietramellara, ubi a. 1993 quatenus potui contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Exemplum repetivit Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 382. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 159 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 89. V k M | ILLA ET APONIA k V F k VXOR VOTVM C E RVFVS Mommsen supra in exemplo, qui e Sperandio pendet; titulum autem sic Filippi, l. l. recte restituit: [- - -]

ADDENDA ET CORRIGENDA s[ac]rum. | [- - - f]ilia et Aponia V(ibi) f(ilia) [u]xsor votum, | [- - -] C(ai) f(ilius) Rufus fec(it). Ex litterarum forma aetati liberae rei publicae ex. vel Augusteae in. tribuenda. 4778 Parallelepipedum ex marmore Graeco, q. d. cipollino, i. e. basis hermae ut videtur infra fractum undique levigatum (73) x 28 x 20,6. Litt. affabre insculptae 3,6. Sub versibus foramen membro virili aeneo ut videtur infigendo terebratum (de re universa vide Wrede, Herme 63–79). Servabatur eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe in aedibus gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitis, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Nunc exstat in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito ut me certiorem fecit m. Ian. a. 2022 Giorgio Filippi. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006137). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 224 n. 118; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 306 n. 3. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 159 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 199; F. Marzilli, in Lazio & Sabina VII 132. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4779 Tabula ex lapide calcario in duas partes inter se coniunctas fracta a sinistra et infra imminuta (27,5) x (61) x ?. Litt. affabre insculptae 6,5–4. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe muro cuidam exteriori ecclesiae paroecialis adfixa in vico Montebuono in platea Umberto I, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006138). Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 6r n. 7 (“Amati itiner. ms. a. 1818” apud Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 4); Stevenson, ms. n. 10561 f. 168r; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3621; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 207 n. 70; Melchiori, Forum Novum 31 n. 2; Daniel, Agrippa 90 n. 21; Roddaz, Agrippa 302 adn. 14; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; Spadoni, I Sabini nell’antichità 150. 153; S. Lefebvre, in Élites municipales 298 n. 46; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 47 n. 8 cum im. phot. fig. 7. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; Coarelli, Lazio 31; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 159 ad tit.; A. M. Reggiani, in Cottanello 11; Sternini, Romanizzazione 94. 97; G. Alvino, in Montebuono 44. 46. 57 cum im. phot. fig. 10 et im. del. fig. 11; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 75; F. Coarelli, ibid. 49.

2 tert(ium) vidi in lapide. Tit. dedicatus esse videtur inter a. 27 a. C. n., quo anno Agrippa consul III una cum Augusto VII appellatus, et a. 18 a. C. n., quo tempore tribuniciam potestatem sumpsit (utrum in titulo mentio occurrat necne, incertum est; cf. Kienast, Kaisertabelle6 65–66); contra vide Roddaz, l. l., qui titulum inter a. 23–28 dedicatum putat, ex eo, quod consul tert(ium) non consul III in hoc titulo scriptus. De re

2450

REGIO IV universa etiam M. T. Boatwright, ZPE 189, 2014, 255– 264, P. SawiNski, Palamedes 8, 2013, 141–154, M. Heil, PIR2 V 674 et F. Coarelli – L. Lombardi, PBSR 88, 2020, 111–128. 4780 (cf. p. 685) Basis ex marmore albo supra imminuta in media parte mutilata, quod ex ea lavacrum factum est, (55) x (46) x (24). Area titulo inscribendo destinata haud excavata fascia continua cincta, cuius partes ab utroque latere servantur, ? x 38,6. Litt. actuariae 4–3,5. Servabatur muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Nunc exstat in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito ut me certiorem fecit m. Ian. a. 2022 Giorgio Filippi. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006139) et ectypum (inv. n. EC0005955). Exemplum repetiverunt H. Grisar, Civiltà Cattolica s. 16°, 7, 1896, 222; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3668; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 192 n. 36. 222 n. 110; Melchiori, Forum Novum 14 adn. 2. 44; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 307 n. 6; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19. – Cf. Pietrangeli, Sabina 87. 92; G. Filippi, Boll. Ass. Ital. Cart. 72/74, 1988, 370; eund., Suppl. It. 5, 1989, 159–160 ad tit.; A. M. Reggiani, in Cottanello 13; Santuario 9; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; F. Verga, PBSR 70, 2002, 91; Sternini, Romanizzazione 26. 65. 199; M. C. Spadoni, Epigraphica 70, 2008, 145. 152; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 76; H. Patterson, ibid. 53.

Supra v. 1 [Pro salute (?)] temptavit Pietrangeli; 4–7 [- - -] | D[- - -]I | M[- - -]E | [- - - - - -] vidi in lapide. Teste Mariano Vittori manuscripto qui inscribitur De antiquitatibus Reatis in bibliotheca municipali Reatina servato (ms. F. 3. 16, f. 92v), titulum Furiae Tranquillinae Gordiani III uxori tribuendum Filippi, l. l. recte suspicatur. Inde suppleri potest (partis superioris versus quidem quomodo digesti fuerint, incertum est) [Furiae Sabiniae | Tranquillinae | sanctissimae (ut tit. n. 1458) vel piissimae (ut tit. n. 3833) | Augustae con(iugi)] | d(omini) n(ostri) M(arci) Antoni | Gordiani | Pii Fel(icis) Aug(usti) | [Foronovani] | d[evoti numin]i | m[aiestatiqu]e | [eorum]. Titulus dedicatus est inter m. Mai. (?) a. 241, cum Sabinia Tranquillina Gordiano III nupsit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 189), et menses Ian. et Mart. a. 244, cum Gordianus III defunctus est (cf. Kienast, l. l. 187; etiam Spadoni, l. l. 143–153). 4781 Desideratur. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 196v; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 307 n. 7. – Cf. eund., Sabina 87. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 160 ad tit.; Santuario 9; Sternini, Romanizzazione 65. Etiam vide infra ad tit. n. 8724.

C. FORVM NOVVM 4782 Tabula marmorea ex tribus partibus inter se coniunctis composita in fronte passim rudis 37,4 x 60,6 x ?. Area titulo inscribendo destinata in formam tabulae ansatae redacta sulco continuo cincta 30 x 42,3. Litt. ad actuarias transgredientes 3,4–3. Puncta in formam circulorum parvorum signata. Servatur muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006140). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4874; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 223 n. 113; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 308 n. 8; S. Segenni, in Proprietà imperiali 133 (etiam cf. p. 127–128). – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 160 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 59. 199; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 45; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 72.

2451

ADDENDA ET CORRIGENDA eund., Codices Vaticani 5); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 234 n. 141. – Cf. M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 70; Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 160 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 60. 194; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Y. Le Bohec, in Corps du chef 220. 1 in. [- - -]OLIVS Stevenson supra apud Mommsen (cf. etiam indicem cognominum p. 740 s. v. Nepos); nescio autem occurratne nomen Olii (cf. Schulze, Eigennamen 424), quod nomen Carsiolis memoratur (vide supra tit. n. 4063. 8128. 8136); 1 ex. specul(atori) coh(ortis) III pr(aetoriae) omisit Gori. Praetorianos in tit. regionis quartae nominatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214. 216 (= id., Abruzzo e Molise II 140–141). De speculatoribus vide Le Bohec, l. l. 213–224. Ex litterarum forma alteri parti saec. II p. C. n. tribuerim. 4784 = XI 4084. Inter titulos Fori Novi delendus. Est Ocriculanus suo loco relatus huius Corporis vol. XI 4084. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 232 n. 134. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 160; Buonocore, in Varia epigraphica 122 (= eund., Abruzzo e Molise I 281); Sternini, Romanizzazione 197; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 72.

2 P(ublio) Aelio Karissimo male Mommsen, cui descripsit Guardabassi, De Ruggiero – Vaglieri et Pietrangeli, qui pendunt e Guardabassi. – 2–3 P(ublio) Aelio Taioni | filio karissimo iam recte Gori, qui autem praenomen Lucii pro Publio haud recte legit; karissimo pro carissimo. – 3 verbum advivere rarum est; ex. gr. cf. tit. huius Corporis vol. VI 9403 (cf. p. 3895) = CLE 208 = ILS 7713. 10215 (cf. p. 3907). 12735 (cf. p. 3511). 28005; X 3529; AE 2001, 445. – 6 Daphnis male Mommsen, cui descripsit Guardabassi, De Ruggiero – Vaglieri et Pietrangeli, qui pendunt e Guardabassi; Daphnus iam recte Gori. Filippi l. l. non excludit, quin Taio(n) restitui quoque possit, attamen cognomen Tatio(n) est generis feminini (vide Solin, Namenbuch2 1032); etiam est notum Tato (cf. VI Indices. fasc. II p. 339). De officio adiutoris tabulariorum vide Weaver, Familia Caesaris 141 n. 3. 239–240 et passim cum alia bibliographia. In dubio autem maneo, utrum titulus in Sabinos ex urbe Roma vel aliunde sit translatus (etiam vide supra ad tit. Reatinum n. 8654 tabularii cuiusdam rationis chartariae). Ex litterarum forma et ex nominis ratione saec. III p. C. n. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 4783 Tabula ut videtur ex lapide calcario a sinistra fracta. Litt. detritae. Puncta distingui nequeunt. Servatur Tarani loco edito affixa muro cuidam exteriori ecclesiae S. Mariae, ubi a. 1998 quatenus potui recognovi. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 7v n.12 (“Amati in itinerario a. 1818” Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244;

4785 Sarcophagus ex marmore Graeco in duas partes nunc coniunctas fractus in usum posteriorem recte scissus, cuius operculum periit (53,5) x 212 x 67. In fronte media sarcophagi area titulo inscribendo destinata levigata haud excavata sulco continuo cincta 15,5 x 24,5; ab utroque latere eius ornamenta in formam strigilium redacta. Litt. actuariae impares 2,5. Puncta triangularia. Supra anaglypha, scil. protome viri et protome mulieris cum pueris duobus, perierunt [de quibus vide F. P. Sperandio, Sabina sagra e profana, Roma 1790, 24 et P. L. Galletti apud codicem Vaticanum Latinum sign. 7926 f. 246r; cf. W. D. Albert, in Pergamon: Gesammelte Aufsätze (Pergamenische Forschungen 1) Berlin 1972, 29]. Servabatur affixus muro cuidam exteriori ecclesiae S. Mariae, nunc exstat in antiquario vici Vescovìo (Torri in Sabina), ubi a. 1993 contuli. Denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 et im. phot. sumpsi. Im. phot. a G. Filippi quoque facta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006141–42). Exemplum repetiverunt Marini, ms. n. 9072 p. 503 n. 10; Stevenson, ms. n. 10561 f. 191v. 197r (ectypum); H. Grisar, Civiltà Cattolica s. 16°, 7, 1896, 221; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4026; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 202 n. 58; A. Pasqui, in Carta archeologica 347. 367 n. 48; Diehl, ILCV 194; Melchiori, Forum Novum 42; B. M. Apollonj Ghetti, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 255; C. Pietrangeli, ibid. 310 n. 18; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 175–178 cum im. phot. fig. 144–145 et alia bibliographia (etiam vide p. 173 adn. 937); Buonocore, in Valle di Comino XII 26 n. 55 cum im. phot. fig. 12. – Cf. Pietrangeli, Sabina 87. 92; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 137 adn. 38; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 160–161 ad tit.; Santuario 10 cum im. phot.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 154; Sternini, Romanizzazione 26. 60. 199. 200; Buonocore, Misc. Bibl. Ap. Vat. 12, 2005, 19; eund., in Epigrafia 2006 572; V. Fiocchi Nicolai, in Mercator placidissimus 538; L. D’Alessandro, in Lazio & Sabina VII 166. 169; Buonocore, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 319–320; C. Sfameni, in Dinamiche insediative 127; F. Giletti, in Da Forum Novum a Vescovio 40.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2 quomodo litterae singulares p(- - -) c(- - -) recte sint solvendae, adhuc incertum; c(oloniae) Mommsen supra p. 453 et 797 (vide autem p. 781 s. v. Forum Novum, ubi “c(ivitas) potius quam c(olonia)” legitur); p(atrono) c(ivitatis) iam De Ruggiero – Vaglieri, l. l. (etiam cf. tit. Teatino n. 3022), cum quibus ego, in Valle di Comino quoque consensi; de solutione p(uero) c(larissimo) cogitat H. Diehl, ILCV, l. l.; p(atri) c(arissimo) solvit Fiocchi Nicolai, qua coniectura mihi verisimilis esse videtur. De re universa vide Filippi, l. l. 148–149, ubi alia bibliographia invenitur. – 3 QVIXIT vidi in lapide: esse potest q(ui) vixit vel potius qui xit vel etiam q vixit; de forma quixit etiam vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 466. Est prioris partis saec. I p. C. n. 4786 = ILS 5767 = FIRA2 III, 79a. Tabula marmorea in usum posteriorem ut videtur in duas partes inter se non coniunctas fere aequales recte scissa superne fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra 84,5 x 106 x 7,5. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta 72,5 x 94. Litt. affabre insculptae 3,8/2,8. Puncta triangularia. Pars laeva ex duobus fragmentis composita servabatur muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1990 contuli; nunc exstat in antiquario vici Vescovìo (Torri in Sabina); pars altera ex duobus fragmentis efformata, olim muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Mariae, servabatur in eodem loco, ubi a. 1993 contuli. Titulus plenior nunc exstat in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi. Im. phot. quoque a G. Filippi factae. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006143–44) et ectypum (inv. n. EC0005956). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4027; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 202 n. 57 (etiam cf. p. 222); Rockwell, Private Baustiftungen 65 n. 506; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 308 n. 9; H. Devijver – F. Van Wonterghem, ZPE 54, 1984, 196 n. 4; Fagan, Bathing 309 n. 226; F. Coarelli, PBSR 73, 2005, 85–98 cum im. phot. fig. 1 (AE 2005, 441); id., in Reate e l’Ager Reatinus 153 n. 44 cum im. phot. (etiam cf. p. 24); Borlenghi, Campus 240–242 n. 17a cum im. phot. fig. 105 et amplissimo commentario et alia bibliographia (etiam cf. p. 130. 167); Fusco, Gestione delle acque 112–113 n. 16 (etiam cf. p. 42. 211); Engfer, Private Munifizenz 159–160 n. 239 (etiam cf. p. 138). – Cf. Melchiori, Forum Novum 23 adn. 2; F. Castagnoli, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 1, 1947, 129–130; Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; eund., Sabina 87. 92; Ruoff-Väänänen, Italian fora 49. 51; G. Filippi, Boll. Ass. Ital. Cart. 72/74, 1988, 370; eund., Suppl. It. 5, 1989, 161 ad tit.; F. Verga, PBSR 70, 2002, 91; F. Cenerini, Riv. Stor. Antichità 17/18, 1987/88, 215; G. Mennella, MEFRA 106, 1994, 123; R. Cattani, Epigraphica 62, 2000, 259; A. M. Reggiani, in Cottanello 13;

2452

REGIO IV Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Goffin, Euergetismus 89 adn. 303; Tosi, Edifici di spettacoli 283; Sternini, Romanizzazione 27. 32. 43. 199; A. Bouet, Les thermes privés et publics en Gaule Narbonnaise I (Coll. de l’École Fr. de Rome 320), Rome 2003, 145; Buonocore, Misc. Bibl. Ap. Vat. 12, 2005, 19; H. Solin, in Valle di Comino III 92 (= eund., Miscellanea atinate 84); S. Segenni, in Quotidien municipal 222; V. Gasparini, in Falacrinae 56; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; F. Marzilli, in Lazio & Sabina VI 140 (errore scr. 4790); S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 616; L. Maganzani, Min. Epigr. Papyr. 12/15, 2009/12, 190; G. Camodeca, Valle di Comino X 130–131; A. Gallo, in Forme municipali 153; eand., Prefetti 73, C. Zaccaria, Ant. Alt. 88, 2018, 43; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71–72; F. Coarelli, ibid. 49–50 cum im. phot. fig. 30; H. Patterson, ibid. 58. 3 novom pro novum. – 7 loci male Gori; soli iam recte Pietrangeli, solì ceteri. Titulus idem redit infra ad tit. n. 8733. De Publio Faianio Plebeio fusius disseruit Coarelli, l. l. 94–98, qui non excludit, quin idem ac Faianius ille medicus eques Romanus a. 15 p. C. n. maiestatis accusatus (A. Stein, PIR2 F 107) a Tacito laudatus (ann. 1,73,1–2) esse possit. De campo urbis vide H. Devijver – F. Van Wonterghem, Acta Arch. Lov. 20, 1981, 33–68; eosd., ibid. 21, 1982, 93–98; eosd., ZPE, l. l. 195–206; eosd., ibid. 60, 1985, 147–158; Jouffroy, La construction publique 72. 350. De re universa vide Borlenghi, l. l. De Plebeii munificentia inter al. vide Capogrossi Colognesi, Ricerche, 89; M. Corbier, REL 62, 1984, 253. 272; eand., in Sestinum 180. 187; R. Biundo, in Quotidien municipal 372. De locutione municipium Forum Novum vide S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 188. De locutione aquam … fecit cf. S. Antolini – P. Fortini, Picus 31, 2001, 212–213; de vocabulo commodo cf. Tomasi, Epigrafia termale 107. Est prioris partis saec. I p. C. n. (praeterea praetermittendum non est, quin ut inter omnes constat vocabulum balneum usque ad primam aetatem imperatoriam commune fuerit; postea in usum vocabulum thermae plerumque fuit: etiam vide F. Cancrini – S. M. Marengo, in Evergetismo 61–62 et CIN II 170; de re universa semper vide R. Rebuffat, in Thermes romains 23–28). 4787 Tabula marmorea supra et ab utroque latere fracta in fronte levigata (23,5) x (36) x ?. Litt. affabre insculptae 5– 4,5. Puncta in formam falculae redacta. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006145) et ectypum (inv. n. EC0008058). Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 161 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 36. 1 de locutione ex decreto centumvirum cogitat, fortasse recte, Filippi, l. l. (etiam vide infra tit. n. 8738. 8740). Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 4788 Tabula marmorea undique fracta in fronte valde deturpata (47) x (65) x ?. Litt. optime insculptae 7–6. Puncta triangularia. Servatur muro cuidam interiori affixa in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006146). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 203 n. 59 (cf. p. 216 ad n. 94); C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 310 n. 15. – Cf. eund., Epigraphica 2, 1940, 291; eund., Sabina 87.

C. FORVM NOVVM 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 161 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 153; Sternini, Romanizzazione 199; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.

1 Timo(s) fortasse pro Thymus. – 4 [f]rugalissumae pro [f]rugalissimae (mulier vel uxor frugalissima saepius dicitur; cf. ThLL VI 6, col. 1400 lin. 32–36); etiam vide ex. gr. tit. huius Corporis vol. V 4754 = CLE 196 = Inscr. It. 571; VI 11252 (cf. p. 3508) = CLE 1567; VI 27359. – 5 ex. liber[ti] haud recte Gori. Seviros, una cum seviris Augustalibus, in titulis Foronovanis memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 132 (= id., Abruzzo e Molise I 89). Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. esse saltem videtur, cui tempore vocabulum arbitratu (de qua formula vide infra ad tit. n. 4844) sane congruit. 4789 Tabula concava ex marmore ad sepulcrum quoddam rotundum (de sepulcris rotundis inter al. vide Eisner, Grabbauten passim) pertinens in fronte perquam adesa, infra scalpro dentato dolata, in marginibus imminuta, a tergo paululum scabra (29) x (162) x 26. Litt. detritae 6,5–5,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Nissen descripsit et Stevenson recognovit, servatur in vico S. Polo prope Tarano, in platea appellata Piacentini, ubi sedilium usui est; a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 168v; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4028; A. Pasqui, in Carta archeologica 367 n. 46; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 232 n. 135; Bispham, Municipalization 507 n. D11. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; eund., Sabina 87. 89. 92. 93; Ruoff-Väänänen, Italian fora 49. 51; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 161 ad tit.; Santuario 8; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 197; Antolini, Iscrizioni 179; Forni, Tribù T253; Buonocore, in Tribù romane 36; A. Gallo, in Forme municipali 153; eand., Prefetti 73. 1 des(ignato) solvendum. Ex litterarum monumentique forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso tribuerim (etiam nota et virum et mulierem cognomine carere). 4790 Tabula ex lapide calcario a sinistra imminuta in fronte scalpro dentato dolata 25 x (35) x ?. Litt. affabre insculptae 5,5–4,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe muro cuidam exteriori frontis ecclesiae parochialis adfixa in vico Montebuono in platea Umberto I sitae, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006147). Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 6v n. 9 (“Amati itinerar. ms. a. 1818” Mommsen supra ad. tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244;

2453

ADDENDA ET CORRIGENDA eund., Codices Vaticani 4–5); Stevenson, ms. n. 10561 f. 168r. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; eund., Sabina 87. 89. 92. 93; Ruoff-Väänänen, Italian fora 49. 51; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 161–162 ad tit.; Santuario 8; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 32. 94. 95; F. Verga, PBSR 70, 2002, 91; Forni, Tribù Y759; G. Alvino, in Montebuono 44. 46 cum im. phot. fig. 10 et im. del. fig. 11; Buonocore, in Tribù romane 36; A. Gallo, in Forme municipali 153; eand., Prefetti 73. Nota tribum Claudiam redire tit. n. 8729. Litterae prioris partis saec. I p. C. n. esse videntur. 4791 = ILS 6013. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4317; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 234 n. 140; G. Paci, Picus 8, 1988, 226; Pavese, Iter actus 56–60 (etiam cf. p. 119); Campedelli, Amministrazione 106–107; M. F. Cursi, Min. Epigr. Papyr. 23. 25, 2020, 190. – Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 162 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 52. 104; G. Filippi, in Da Forum Novum a Vescovio 46. 1 ager fortasse emendandus (vide Pavese, l. l. cum bibliografia ampliore). – 5 rivom pro rivum (de qua forma praesertim vide H. Devijver – F. Van Wonterghem, ZPE 58, 1985, 176 adn. 43). In hoc titulo memorantur iura praediorum ad fontem et servitutem itineris privati pertinentia, de quibus vide Capogrossi Colognesi, Ricerche 114–116; eund., Struttura II 215–217. 245; Pavese, l. l. passim; R. Bertolazzi, Epigraphica 82, 2020, 393–396; M. F. Cursi, Min. Epigr. Papyr. 23. 25, 2020, 188–189; Cursi, l. l. 183–199; M. Pavese, ATTA 31, 2021, 26–32. L’iscrizione attesta l’esistenza di una strada lunga 1200 piedi (poco più di 355 metri) e larga 10 (poco meno di 3 metri), estesa fra una sorgente di proprietà di un personaggio nominativamente indicato e un rio denominato Consuletus; di tale via si afferma esplicitamente l’appartenenza esclusiva al soggetto menzionato, da intendere come dominium sulla sede stradale Pavese, Iter actus 57–58. Nomen rivi Consuleti aliunde ignotum (cf. ThLL. Onomasticon II 4, col. 580 lin. 39–40). Quamvis cui tempori tribuendus incertum sit, nihil impedit quominus titulus saec. II p. C. n. esse videatur. 4792 = ILS 6006. Desideratur. Exemplum repetiverunt Maturanzio, ms. f. 81v (cf. L. Sensi, in Epigrafia 2006 III 1513); De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4318; Pavese, Iter actus 61– 62 (etiam cf. p. 5. 122. 136); M. F. Cursi, Min. Epigr. Papyr. 23. 25, 2020, 190. – Cf. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; eund., Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 162 ad tit.; Santuario 8; Sternini, Romanizzazione 52. 193; O. Salomies, Arctos 42, 2008, 194; L. D’Alessandro, in Lazio & Sabina VII 173; G. Filippi, in Da Forum Novum a Vescovio 46. All’indicazione di un percorso viario inteso nella sua materialità segue la clausola che prescrive, sempre con l’uso di debeo nella forma passiva impersonale, l’obbligo di consentire il passaggio a favore del fondo dominante, di cui si indica il nome del proprietario Pavese, l. l. 136. Locutio iter actus eadem ac servitus viae esse videtur (cf. Capogrossi Colognesi, Struttura II 199. 242–243. 245; Pavese, l. l. passim; R. Bertolazzi, Epigraphica 82, 2020, 393–396; Cursi, l. l. 183–199; M. Pavese, ATTA 31, 2021, 26–32). Saec. II p. C. n. tribuerim. 4793 Tabula ex lapide calcario a dextra fracta in fronte paululum scabra 56 x (82) x circ. 29. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius

ADDENDA ET CORRIGENDA pars a dextra periit, 46 x circ. 79. Litt. affabre insculptae 7–4,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006148). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4029; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 191 n. 32 (cf. p. 222 ad n. 110). – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 162 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 153; Sternini, Romanizzazione 52. 201; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.

2 ex. post VI exstant punctum et vestigium litterae cuiusdam, fortasse R, unde intelligendum VI k R, i. e., ut iam Filippi, l. l. recte est suspicatus, VIr; vi[v(us)] proposuit Mommsen supra, inde Gori. Seviros, una cum seviris Augustalibus, in tit. Foronovanis memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 132 (= id., Abruzzo e Molise II 89). De officio argentarii praeter Andreau, La vie financière 107. 287. 319. 404. 406–408. 521, vide von Petrikovits, in Handwerk 85; eund., ZPE 43, 1981, 297. Non sine dubiis saec. I p. C. n. tribuerim. 4794 = ILS 7332. Ara marmorea undique fissuris laesa cum corona pulvinis praedita et crepidine undique prospicientibus, floribus ornata, supra fracta, in fronte et ab utroque latere levigata, a tergo scalpro dentato dolata 113 x 73 x 69. In latere sinistro patera, in latere dextro urceus. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 50 x 44,5. Litt. 6,5–4. Puncta triangularia. Exstat in museo municipali (Palazzo Gori) vici Magliano Sabina, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Exemplum repetiverunt Waltzing, Corporations III 413 n. 1591; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4030; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 206 n. 66 (ubi 4797 pro 4794 typothetae errore scriptum est). – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 293; Pietrangeli, Sabina 88. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 162–163 ad tit.; Millesimi, Sabina 127; Spadoni, I Sabini nell’antichità 153; Sternini, Romanizzazione 35. 89; Guérin-Beauvois, Thermalisme 402; Colosi – Costantini, Sabina Tiberina 178; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 72–73. 1 Deis pro Dis, – 3 Leiti pro Leti, – 5 domuus pro domus (de hac forma casu genetivo singulari posita cf. ThLL V 9, col. 1949 lin. 30, ubi praeter hunc titulum Foronovanum tit. huius Corporis vol. XII 1782 a. 184 p. C. n. quoque memoratur; vocales geminatae “uu” redeunt ex. gr. in tit. aetatis imperatoriae repertis Supini n. 3868, Marruvii n. 3738; etiam cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129; M. G. Granino Cecere, in Musei Capitolini 36).

2454

REGIO IV Decuriones non ad rem publicam sed ad decuriam servorum domus pertinere videntur (etiam cf. G. Clemente, Stud. Class. Orient. 21, 1972, 173 n. 61; S. Mrozek, Ktèma 19, 1994 (1997), 320; vide infra ad tit. n. 8745). Ex forma locutionis sine compendiis Deis Manibus aetatis Iuliae-Claudiae esse videtur (de ara etiam cf. Boschung, Grabaltäre 11–12 n. 915. 923 cum im. phot. tab. 51); nescio praeterea utrum patronus M. Fulvii Leiti idem ac sit M. Fulvius M. f. Gillo cos. suff. a. 76 p. C. n. in titulo n. 4776 memoratus, necne. Incertum autem an titulus urbanus sit. 4795 Urna parva marmorea cum operculo acroteriis et palma ornato undique levigata 32,8–24 x 29,6 x 29. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 18 x 24,4. Litt. optime insculptae 2,5–1,6. Puncta in formam falculae redacta. Servabatur eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe in aedibus Camuccini in vico Torri in Sabina sitis, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Nunc exstat in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito ut me certiorem fecit m. Ian. a. 2022 Giorgio Filippi. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006149) et ectypum (inv. n. EC0008059). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4200; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 224 n. 115; J. Pèrez González, Latomus 78, 2019, 1025 n. 28. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 163 ad tit.; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. 2 GIMMARI perperam Gori. De officio gemmarii vide H. von Petrikovits, in Handwerk 99; eund., ZPE 43, 1981, 300; Pèrez González, l. l. passim et praesertim G. Di Giacomo, ZPE 202, 2019, 291–300; eand., RCCM 63, 2021, 499–517. Ex litterarum monumentique forma (de qua cf. Sinn, Marmorurnen 27 n. 23) saec. I p. C. n. tribuerim. Diu dubitavi utrum titulus originis urbanae sit an ad Forum Novum pertineat (etiam lege Mommsen supra ad tit.: “origine fortasse urbana”). 4796 (cf. p. 686) = ILS 7542 = CLE 437. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4211; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 205 n. 65; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 723; Bolkestein, Wohltätigkeit 473–474; M. R. P. McGuire, AJA 67, 1946, 131–136 (AE 1947, 20); S. Panciera, Rend. Pontif. Accad. Arch. 61, 1989/89 (1990), 369 litt. f (= id., Epigrafi I 385 litt. f); Courtney, Musa Lapidaria 336–337 n. 128 (etiam cf. p. 126–127); Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 48 n. 83 (= id., Abruzzo e Molise II 190 n. 83); Chioffi, Caro 73–74 n. 93; Buonocore, in Temptanda viast 13 n. 63; Broekaert, Navicularii 476–477 n. 1261 cum alia bibliographia. – Cf. B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 594; Purdie, Latin Verse 61. 97; Liou, Praetores 61; G. Barbieri, Misc. Greca e Romana 4, 1976, 327. 365 n. 12; Pikhaus, Levensbeschouwing 65– 66; Pietrangeli, Sabina 88. 92; Andreau, La vie financière 109; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 163 ad tit.; Reali, Amicitia 159 n. 113; Cristofori, Non arma virumque2 91. 443; Sternini, Romanizzazione 62. 89; R. C. Knapp, in Acta Barcelona I 776; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; C. Lis – H. Soly, in Work, Labour and Professions 268; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 77–79. 5 de locutione liber nunc curis fuerim cf. P. Cugusi, Epigraphica 78, 2016, 279; de verbo lector vide Pikhaus, l. l. – 6 locutio Urbs sacra eadem ac Roma: cf. P. Cugusi, Athenaeum 99, 2011, 7–10 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 473–475), Chioffi, l. l. 74; etiam vide CLE 249, 12, scil. notus in Urbe sacra, id est hemie-

C. FORVM NOVVM pes. – 9 in. veata pro beata; de iunctura vita beata cf. P. Cugusi, Epigraphica 67, 2005, 177 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 1253); 9 ex. feci correxit Bücheler apud CLE. – 9–10 cf. locutionem apud Pavl. Pell. Euch. 199– 201, scil. ultro libens primus fiscalia debita certo | tempore persolvens propere mihi fida paravi | otia, privatae post impendenda quieti. – 10 de officio mancipis fusius disseruerunt A. Steinwenter, RE XIV.2, 1928, col. 992–993, F. Vittinghoff, ThLL VIII 1, col. 252 et M. Malavolta, Studi sull’Oriente Cristiano 6, 2002 [Miscellanea Capizzi], 177–202, praesertim p. 186, ubi bibliographia amplior inveniri potest. – 11–13 de locutione vide Giardina, La terza età 84. – De locutione v. 12, scil. ut potui, nec non subveni saepe petenti vide A. M. Morelli, in Valle di Comino XV 140; eund., CLEiLAR I 196–197. – 15 de vocabulo tutamina, iam in titulis aetatis rei publicae laudato, cf. inter al. Prvd. perist. 5, 341–344, scil. plerique vestem linteam | stillantem tingunt sanguine. | Tutamina ut sacrum suis | domi resuerent posteris et CLE 1190, 1–2, scil. hic lapis et tutamen erit post morte sepulcri | et dabit iudicium obitos hic esse sepultos. – 18 ex. de locutione me fama loquetur cf. inter al. Ps. Sen. Herc. Oet. 206, scil. volucrem Iolen fama loquetur, Mart. Spect. 1. 8, scil. unum pro cunctis fama loquetur opus, Evg. Tol. carm. 27,5, scil. Nicolaus ille, perpes quem fama loquetur. – 19 ex. locutionem dum vita manebat fusius reperies, exempli instar, apud Verg. Aen. 5,724; 6,608. 661 (de re universa vide Hoogma, Der Einfluss Vergils 274. 347). De acrostichis carminibus vide G. Sanders, Roc. Hum. 27, 3, 1979, 57–75 (= eund., Lapides memores 183–205). De cognomine Mithres H. Solin, in L’onomastique latine 125; eund., Namenbuch2 405. – V. 5–20 sunt sedecim dactyli hexametri, scil. Liber nunc curis fuerim qui, respice lector: | notus in Urbe sacra vendenda pelle caprina, | exhibui merces popularibus usibus aptas; | rara fides cuius laudata est semper ubique; | vita veata fuit, struxi mihi marmora, feci | secure, solvi semper fiscalia manceps, | in cunctis simplex contractibus, omnibus aequus, | ut potui, nec non subveni saepe petenti, | semper honorificus, semper communis amicis; | maior ad `huc´ hic laudis honor, potior quoque cunctis, | ipse meis quod constitui tutamina membris | taliaqu7e8 feci non tam mihi providus uni, | heredum quoque cura fuit; tenet omnia secum | re propria, quicumque iacet: me fama loquetur; | exemplum laudis vixi, dum vita manebat, | sollicitus multis, requiem feci quoque multis, quos in sermonem Italicum sic vertendos opinor: “Guardami, lettore, ora che sono ormai libero dalle preoccupazioni (terrene). (Ero da vivo) assai conosciuto nella città sacra vendendo pelli di capra. Misi in commercio merci d’uso popolare e sempre e dovunque fu lodata la mia rara onestà. Vissi felicimente, mi sono costruito questa tomba di marmo e lo feci con la coscienza a posto, dal momento che ho sempre pagato le tasse come padrone e non sono stato mai esoso nello stipulare i contratti, comportandomi con giustizia con tutti secondo le mie possibilità e venendo spesso incontro a chi chiedeva per bisogno. Sono stato sempre onorato e trattato con simpatia dagli amici. Ma il maggior motivo che mi ha fatto lodare, il migliore di tutti è che questo luogo che deve conservare il mio corpo l’ho progettato tale che non servisse soltanto a me ma anche ai miei eredi. Chi muore ed è sepolto porta tutto con sé come sua proprietà. La fama parlerà di me. Io, che sono stato esempio di lode finché sono rimasto in vita, mi sono preoccupato degli altri e ho preparato anche per loro il luogo dell’estremo riposo” (sermonem Hispanicum apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 247 ad n. CLE quoque reperies). De locis similibus etiam vide Galletier, Étude 99. 102. 109. 247; Söderström, Epigraphica Latina 112; P. Cugusi, Ann. della Fac. di Lettere

2455

ADDENDA ET CORRIGENDA e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1, 1981, 9 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 363); Sanders, Lapides memores, l. l. 198. 202. 240. 457; Cugusi, Aspetti letterari2 329. 342; L. Gamberale, Riv. Filol. 128, 2000 (2002), 486; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 194; Sblendorio Cugusi, Composti nominali 18. 19. 53. 81. 92. 102. 107. De amicitia praeter Reali, l. l. vide Aspects of friendship; M. Reali, in Corolla Epigraphica 612–620; N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beuajard, ibid. 385–391. Tribuerim alteri parti saec. III p. C. n., cui tempori etiam locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 4797 = I2 1840 (cf. p. 1048) = ILLRP 782. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4191; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 310 n. 16. – Cf. eund., Sabina 87. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 163 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 29. 199. 2 Alexsa aurufex pro Alexa aurifex. De officio aurificis praeter H. Gummerus, Klio 14, 1914, 129–189; eund., ibid. 15, 1918, 256–302; S. Panciera, Arch. Class. 22, 1970, 131–138; eund., in L’Urbs 85–86 (= eund., Epigrafi I 365–366); vide H. von Petrikovits, in Handwerk 86–87; eund., ZPE 43, 1981, 297. Ex grammatica saec. I medii a. C. n. esse quoque potest. 4798 Tabula lapidis calcarii ex tribus partibus nunc coniunctis composita in fronte levigata fissuris autem laesa 57 x 88,5 x ?. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre incisae 7. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006150). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 223 n. 112. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Pietrangeli, Sabina 87. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 163 ad tit.; Forni, Tribù A9–10; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 93; Buonocore, in Tribù romane 36; F. Marzilli, in Lazio & Sabina VII 132. 3 litt. L supra versum egrediens iam recte Gori. Idem Dama libertus redit in tit., qui sequitur. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuerim. 4799 Tabula marmorea in fronte levigata fissuris autem laesa 57 x 89,5 x ?. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre incisae 6,6–5,5. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006150) et ectypum (inv. n. EC0008060). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 223 n. 111. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 163–164 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 93; F. Marzilli, in Lazio & Sabina VII 132. 5 Teria restituendum. Lucius Abidius Luci libertus Dama idem ac libertus in tit., qui praecedit, esse videtur. Patronum Lucium Abidium eundem ac Abidium Bassum saec. II/III p. C. n. tribunum legionis III Augustae nec non curatorem municipii Masculitani, qui Aquae Flavianae in Numidia numini Nympharum et Draconi votum dedit (vide tit. huius Corporis vol. VIII 17722 = ILS 3879), Italicum origine Foronovana, in quo municipio nomen gentilicium Abidii fusius memoratur

ADDENDA ET CORRIGENDA nec non una cum cognomine Bassi (cf. etiam tit. praecedentem), fuisse H. Devijver suspicatur apud PME A 2 (cum add. II p. 1979); quod mihi tamen haud omnino certum videtur (de Abidio Basso etiam vide M. SASEL KOS, Tyche 6, 1991, 183–193). Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuo, cui tempori verbum v(ivit) usque in aetatem Neronianam commune (de quo vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172) sane congruit. 4800 (cf. p. 686) Desideratur. – Delenda est, utpote non Foronovana, sed urbana: cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 122 (= eund., Abruzzo e Molise I 282). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 233 n. 139. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Pietrangeli, Sabina 88. 92; M. Mayer, in Misurare il tempo 221; Brancato, Repertorium II 93; Buonocore, in Fides amicorum 102; eund., in Da Forum Novum a Vescovio 73. 14 karissimae pro carissimae. Nota codicem Alciatum Feae in Bibliotheca Vaticana servatum nunc esse Vaticanum Latinum sign. 10546, ubi in f. 77r (olim f. 20r) titulus nominatur. 4801 Epistylium marmoreum a dextra imminutum in fronte scalpro dentato dolatum ita inscriptum, ut v. 1 et 2 fascia separentur 12,8 x (44,5) x ?. Litt. affabre insculptae 3,5– 3. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori affixum porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006151). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 224 n. 117. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 52. 199.

1 in. Q recte iam Gori. Litterae saec. I ex. p. C. n. esse videntur. 4802 Desideratur. Exemplum repetivit C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 310 n. 17. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 200. 2 P AEL[- - -] temptavit Pietrangeli. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 4802a Desideratur. Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 89; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 184; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. De raro nomine Aerus(s)ii cf., ex. gr., tit. huius Corporis XI n. 4122, ubi laudantur pater L. Aerussius C. f. Rufus qui fuit quattuorvir aedilis Narniae et filius L. Aerussius L. f. Rufus (vide D. Manacorda, in Museo 202). Ex eo, quod ignoramus unde titulus prodierit, colligi potest titulum Forum Novum ex urbe Roma translatum esse. Non est, cur excludam tit. saec. I p. C. n. esse. 4803 Cinerarium marmoreum, origine, ut videtur, urbana non Foronovana, ex duabus partibus inter se coniunctis efformatum operculo autem carens undique levigatum 16 x 31 x 18. In latere dextro et sinistro effiguntur hastae binae

2456

REGIO IV decussatae. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 8,5 x 19,3. Litt. 2,7/1,4. Puncta triangularia. Servatur, ut me certiorem fecit m. Ian. a. 2022 Giorgio Filippi, Collevecchio in aedibus gentis Filippi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006152–53). De traditione manuscriptorum vide H. Solin, in Ad itum liberum 85; eund., Pegasus 9, 2007, 44 adn. 101. Exemplum repetiverunt A. Pasqui, in Carta archeologica 368 n. 49; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 204 n. 63. – Cf. Bücheler, Kleine Schriften I 157; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164 ad tit.; G. Camodeca, in Finanze municipali 5 adn. 14, qui recte suspicatur titulum ex urbe esse advectum; Buonocore, in Varia epigraphica 122–123 (= eund., Abruzzo e Molise I 282); Verga, Ager 67; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; L. D’Alessandro, in Lazio & Sabina VII 173; J. Carbonell Manils, in Peregrinationes 38; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. Saec. I p. C. n. labentis esse videtur. 4804 Sarcophagus marmoreus, cuius operculum periit, ex duabus partibus inter se coniunctis compositus, ab utroque latere fractus, in fronte perquam adesus, a tergo imminutus (45,5) x (164) x (56). Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 37 x 16. Ab utroque latere tabellae figurae genii paludamento vestiti et pavonis rostro uvae acinos arripientis, a dextra fax a sinistra cornu copiae. Litt. passim detritae male incisae 2,5. Puncta in formam hederae haud semper signata. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe humi iacens in aedibus gentis Filippi in vico Collevecchio sitis, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006154–55). Exemplum repetiverunt A. Pasqui, in Carta archeologica 368 n. 50; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 231 n. 133. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 59. 197; Brancato, Repertorium II 92; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73.

3–4 Chruseroti pro Chryseroti. – 10 SPARENTIVS haud recte Gori. – 11–12 de ratione nominis Ulpiae Marcianae cf. Nuorluoto, Cognomina 88.

C. FORVM NOVVM Ex litterarum monumentique forma alteri parti saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit. Quamquam sarcophagus apud officinam quandam urbis Romae effictus videtur, nihil impedit, quominus titulus Fori Novi sit exaratus. 4805 Sarcophagus ex marmore operculo carens undique fissuris laesus 59 x 210 x 57. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata passim deturpata. Ab utroque latere eius ornamenta in formam strigilium redacta. Ad margines laterales effictum est anaglyphum erotis nudati stantis cum encarpo et taeda. Servatur Romae penes Villa Attolico iuxta viam Porta Latina sub n. 15 appellatam (cf. schedam RA 9854010 praefecturae antiquitatum Urbis Romae). Accessui autem clausum descripsi ut potui a. 2015 ex scheda Laura Buccino et Francesca Cerrone (vide infra). Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 130 (cf. G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 84 n. 47); Amati, ms. n. 9734 f. 7 n. 11 (“Amati itin. ms. a. 1818” Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 5); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 204 n. 64; L. Buccino – F. Cerrone, in D. Manacorda – R. Santangeli Valenzani (Ed.), Il primo miglio della via Appia a Roma. Atti della Giornata di studio (Roma – Museo Nazionale Romano, 16 giugno 2009), Roma 2010, 236 cum im. phot. fig. 10. – Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 60. 194; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. 2 ex. SEMIS male Gori. – 2–3 7T 8emis|thocleti pro 7T8hemis|tocleti. – 4 Aureliane pro Aurelianae. Ex nominis monumentique ratione et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta priori parti saec. III p. C. n. tribuerim. Quamquam sarcophagus apud officinam quandam urbis Romae effictus videtur, nihil impedit, quominus titulus Fori Novi sit exaratus. 4806 Tabula ex lapide Tiburtino in usum posteriorem undique recte scissa in fronte perquam adesa (57,5) x (143) x circ. 9. Litt. affabre insculptae autem detritae 20–15. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe in praedio, q. d. Cantaro vici Stimigliano, ubi labri lavatorii usui est; a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006156). Cf. Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 164–165 ad tit.; Buonocore, in Annaei 39; Sternini, Romanizzazione 33. 193; Verga, Ager 67; C. Ranieri, in Lazio & Sabina IX 123.

1 in. et 2 in. [- - -]N Guardabassi, [- - -]N Mommsen supra, [- - -]V ego, inde [- - - Cl]u(stumina) vel etiam [- - Cla]u(dia) suppleri potest (Fori Novi tribus Claudiae redit tit. n. 4790 et infra n. 8729). – 2 ex. altera litt. P minoris mensurae redacta. Quin vir in hoc lapide memoratus referendus sit ad Annaeos Foronovanos, ex quibus C. Annaeus C. f. Clustumina aedilis fortasse a. 73 circ. a. C. n. fuit, Wiseman, New Men 212 n. 26 et M. Torelli, in Epigrafia e ordine

2457

ADDENDA ET CORRIGENDA senatorio II 195 non excludunt; res autem parum probabilis mihi videtur. Litterae temporis spatii inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehensi esse videntur. 4807 Desideratur. Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 211; Sternini, Romanizzazione 39. 93. 2 Sumperusa pro Sympherusa. Saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori verbum v(ivit) in v. 1–2 memoratum usque in aetatem Neronianam commune (de quo vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172) sane congruit. 4808 Desideratur. Titulum repetivit Giovanni Ranaldi vici Montasola in epistula ad Enrico Stevenson d. 13 m. Iul. a. 1878 missa in Cod. Vat. Lat. sign. 10561, f. 164v servata, qui pendet e Sperandio. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165 ad tit.; Forni, Tribù C707; Santuario 8; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 52. 93; Buonocore, in Tribù romane 36. 3 quid subsit, nescio. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 4809 Desideratur. Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 47. 94. De nomine Clodii in regione Sabina memorato cf. Antolini, Iscrizioni 180. Aetatis incertae. 4810 = CLE 1305. Desideratur. Exemplum repetiverunt Cod. Barb. sign. olim XXX. 182 nunc Barb. lat. sign. 2109 f. 51v; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4245; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 230–231 n. 132; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 240; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 48–49 n. 84 (= id., Abruzzo e Molise I 190 n. 84); id., in Temptanda viast 13 n. 64. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165 ad tit.; O. A. B. Bologna, Misc. Greca e Romana 19, 1995, 224; Sternini, Romanizzazione 95; Buonocore, in Fides amicorum 103; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Buonocore, in Fides amicorum 103. 107; eund., in Da Forum Novum a Vescovio 73. 2 dunc pro dum (cf. ThLL V 1, col. 2199 lin. 60. col. 2214 lin. 12–13). – 3 ex. prob[itate maritum], – 6 ex. defunctorumq[ue quietem] Bücheler, Laethem pro Lethem. – 6 in. narrabant pro narrabam temptavit fortasse recte Bücheler. – 7 nil pro nihil; Laethei pro Lethaei. – 8 ex. a7d8 [Stygis undas] Bücheler, ab[sque remissa] Cholodniak. – 9 ex. coniug[is e thalamo] Bücheler, coniug[is e gremio] Cholodniak. Supplementa a Bücheler apud CLE prolata sequor. Sunt dactyli elegiaci (at v. 4 soluta oratione insertus; v. 3 in sequens prior syllaba prave producta), scil. Aspecto paulum tumulo subsiste, viator, | nescis dunc vitae tempora parva meae. | Coelia nomen erat sequens probitate maritum, | viximus annos tredecim menses quattuor, | et sic me miseram destituere dei; | narrabam Laethem defunctorumque quietem: | nil mihi Laethei profuit amnis aqua, | durat et infixus noster dolor ad Stygis undas | a `f´atis raptae coniugis e(x) thalamo, quos in sermonem Italicum sic vertendos opinor: “Soffèrmati, o viandante, se volgi lo sguardo un po’ su questa tomba. Non sai quanto breve sia stata la mia vita. Il mio nome era Celia, e fui onesta come mio marito. Siamo vissuti (insieme) per tredici anni e quattro mesi, e poi gli dèi, povera me!, mi hanno abbandonato. Parlavo del Lete e della quiete dei morti: ma a me non giovò affatto l’acqua del fiume Lete. (Qui) presso le onde dello Stige perdura e rimane fisso il nostro dolore di moglie

ADDENDA ET CORRIGENDA strappata dal talamo nuziale ad opera dei fati” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 69 ad n. CLE). De locis similibus etiam vide Galletier, Étude 121; M. L. Ricci, in Convegno Virgiliano 205; Sanders, Lapides memores 374; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 194. Saec. II vel potius III p. C. n. fuisse videtur. 4811 Tabula ex lapide Albano a sinistra fracta in fronte perquam adesa (58,5) x (91) x circ. 26. In facie sursum directa est recessus aetatis autem recentioris. Litt. maxima ex parte evanuerunt 6,7–6. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe muro cuidam exteriori infixa ad gradus ecclesiae S. Salvatoris vici Selci, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 10r n. 17 (“Amati itin. ms. a. 1818” Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 5); A. Pasqui, in Carta archeologica 347. 367 n. 45; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 203 n. 60. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Pietrangeli, Sabina 90. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 34. 190; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit. 4 annis Amati. De raro nomine Corfidii vide H. Solin, in Valle di Comino X 124. Delicia vel etiam delicatos in tit. regionis quartae passim reperies (de quibus vide H. S. Nielsen, Anal. Rom. Inst. Dan. 19, 1990, 79–88; V. La Monaca, in Est enim ille flos Italiae 211–218; eand., Epigraphica 69, 2007, 169–180; eand., Anc. Soc. 43, 2013, 191–212). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim (de formula arbitratu vide infra ad tit. n. 4844). 4812 Stela marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis composita infra fracta in fronte passim levigata, corona pulvini instar aquila cum alis expansis acroteriisque pseudofloralibus ornata praedita, (28,5) x 32,5 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata cymatio inverso cincta, cuius partes a sinistra, a dextera et supra servantur, ? x 24,6. Litt. 2,7–2,4. Puncta triangularia. Servabatur eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Nunc exstat in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito ut me certiorem fecit m. Ian. a. 2022 Giorgio Filippi. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006157) et ectypum (inv. n. EC0008061). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 225 n. 120. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 197; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta et ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse videtur. Sane autem probabile est titulum originem ducere ex urbe Roma. 4813 + 4847 Fragmenta duo non contigua ex marmore undique levigata ad eandem tabulam crass. 5,8, ut iam vir doctus G. Filippi infra, l. l. recte est suspicatus, pertinentia. 4813: (19,5) x (14,5); 4847: (15) x (17). Litt. ad actuarias transgredientes 3,3–2. Supra vestigia marginis cernuntur. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson descripsit, nempe in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006158–59). Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165. 171 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 45. 78. 79.

2458

REGIO IV

Fig. a (n. 4813)

Fig. b (n. 4847) 4813: 1 D(is) [M(anibus)] omisit Mommsen supra secundum Stevenson; iam recte restituit Filippi, l. l. – 2 Eufrosin[- - -] pro Euphrosyn[- - -]. – 3 [- - -]PI+[- - -] Mommsen supra ex Stevenson; [- - -]SPIN[- - -] vidi in lapide, inde de cognomine Spintheris vel sim. cogitaverim. – 4847: 3 est punctum in formam hederae; – 4 exstant reliquiae litterarum, quae certe legi nequeunt; [fi|l]iae et [- - -] temptaverim. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. vel etiam IV tribuerim. 4814 Desideratur. – In dubio autem adhuc maneo, utrum inter titulos Foronovanos sit delendus necne: cf. Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 282). Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 104; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. 2 Faentino pro Faventino. Nota cognomen Faventini quod in aliis tit. regionis quartae redit, scil. n. 2270 (Telesia). 3054 (Interpromium). 3405 (Aufinum). 3687 (Marruvium). 4244 = 4292 (Amiternum). 8877 Tit. B IV.12 (Trebula Mutuesca). Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta et ex punctorum forma saec. II p. C. n. esse saltem videtur. 4815 Tabula marmorea a dextra fracta (100) x (57) x 20. Area titulo inscribendo destinata cymatio ut videtur inverso cincta 42 x 43. Litt. actuariae cornibus praeditae. Ante ecclesiam S. Laurentii prope vicum Fianello (Montebuono) humi iacentem vir doctus Domenico Faccenna contulit et me certiorem fecit; nunc periit aut latet. Exemplum repetivit D. Faccenna, NSA 1951, 75. – Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989,

C. FORVM NOVVM 165 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 104; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71. FAVSTINO k P k QVI k VIXIT k ANN k XIIII | MENS k X k PARENTES k PIISSIMI k FILIO .. ERANI Sperandio et Marocco, inde Mommsen supra. Titulum sic legit Faccenna: D(is) M(anibus) | Faustino P[- - -] | qui vixit | ann(is) XIIII mens(ibus) X | parentes piissimi | filio [fec]erunt. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuendam esse Faccenna suspicatur, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit. 4816 = CLE 129. Tabula magna ex marmore in angulo superiore sinistro fracta, in fronte perquam adesa 61 x 125 x circ. 36. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 45 x 108,5. Litt. valde detritae 6,3– 2,2. Puncta in formam circulorum redacta. Nunc exstat muro cuidam exteriori affixa in viridario aedium gentis Forani in vico Casperia sitarum, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006160). De traditione manuscriptorum vide H. Solin, in Ad itum liberum 85; eund., Pegasus 9, 2007, 42 adn. 73; eund., in Studi Calabi Limentani 305. Exemplum repetiverunt Maturanzio, ms. f. 81v (cf. L. Sensi, in Epigrafia 2006 III 1513); De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4248; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 204 n. 63; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 806; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 49 n. 85 (= id., Abruzzo e Molise I 190 n. 85); id., in Temptanda viast 13– 14 n. 65. – Cf. Bücheler, Kleine Schriften I 157; Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 165– 166 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 49. 79. 193; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; L. Sensi, Boll. Stor. Foligno 37, 2014, 294; J. Carbonell Manils, in Peregrinationes 38; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 78–79.

8 optarit pro optaverit. 7–8 sunt duo iambi senarii, scil. Quod quisque vestrum mortuo optarit mihi, | id illi eveniat semper vivo et mortuo (de iunctura quisque vestrum cf. ex. gr. H. Solin, Samnium 80, 2007, 73), quos in sermomen Italicum hoc modo verto: “ciò che ciascuno di voi desidererà per me che sono morto, questo accada a lui, in vita o in morte” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 138 ad n. CLE); eandem sententiam invenies ad tit. huius Corporis vol. VI 6467 = CLE 130, scil. quod quisque vestrum mortuo optarit mihi, | id illi di faciant semper vivo et mortuo. De hac sententia fusius disseruerunt C. Fernández Martínez, Carmina Latina epigráfica de la Bética Romana (Lingüística 32), Sevilla 2007, 141, P. Cugusi, Epigraphica 72, 2010, 348 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 199), Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Hispanica 137–138 et M. Massaro, in Ex officina 268–272. De locis similibus etiam vide F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 194; P. Cugusi, Boll.

2459

ADDENDA ET CORRIGENDA Stud. Lat. 33, 2003, 451 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 265). Forma litterarum saec. I/II p. C. n. esse videtur. 4817 Frons sarcophagi ex marmore in fronte levigata (48) x (72,5) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata lat. 40 in formam tabulae securiclatae efformata et ab utroque latere circumdata columna cum capitulo Ionico. A latere dextro tabulae servantur vestigia ornamentorum in formam strigilium redactorum. Litt. 6,2–3. Puncta triangularia. Servatur Fianello muro cuidam interiori affixa ecclesiae nuncupatae S. Maria Assunta, ubi a. 2014 una cum Tersilio Leggio contuli. Im. phot. a Leggio sumptae. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016923–27). Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 166 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 41. 104; G. Alvino, in Montebuono 142 cum im. phot. fig. 5; Brancato, Repertorium II 92.

D(is) M(anibus) | Fonteiae Rufinae | filiae dulcissim(ae) | Fonteius Dionysi|us fecit, q(uae) v(ixit) a(nnis) XXIX | [m(ensibus) - - -] d(iebus) XX vidi in lapide. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 4818 Urna marmorea cuius operculum periit undique passim fissuris laesa 20 x 41 x 16. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 18 x 20; ab utroque latere tabulae inscriptionis supra imago genii infra caput arietis cum encarpis. In media area ex usu posteriore foramen rotundum terebratum, inde colligi potest ad manus lavandas labellum vel potius truam fuisse. Servabatur in ecclesia S. Mariae Assumptionis vici Tarano, ubi a. 1976 G. Filippi contulit et im. phot. sumpsit. Nunc periit aut latet. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 8r n. 14 (“Amati itin. ms. a. 1818” Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 5); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 238 n. 152. – Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 166 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 282); Sternini, Romanizzazione 194; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. Litterarum anaglyphorumque forma saec. II p. C. n. esse videtur. Sane autem probabile est urnam originem ducere ex urbe Roma (cf. Sinn, Marmorurnen 205–206 n. 474). 4819 Ara ex lapide calcario ornata anaglypho fastigii rotundati cum acroteriis pseudofloralibus in quo roseus flos incisus, corona crepidineque undique prospicientibus praedita in fronte passim fissuris laesa 110 x 58 x 46. In latere dextro patera in sinistro urceus. Area titulo inscribendo destinata excavata paululum excavata cymatio inverso cincta 53,5 x 39. Litt. affabre insculptae 4–2,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Tomassetti recognovit, nempe in aedibus gentis Mariotti in vico Magliano

ADDENDA ET CORRIGENDA Sabina sitis, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Exemplum repetiverunt G. Calincri, Saggio statisticoistorico del Pontificio Stato, Perugia 1829, 201; G. Eroli, Notizie sugli scavi di S. Urbano di Narni, di Magliano in Sabina, di Vitorchiano nel Viterbese e di altri luoghi (separatim expressum ex ephemeride Il Buonarroti s. 2°, 14, m. Aug. 1880), s. l. 1881, 5, qui asserit titulum Calvi in lucem esse detectum; Stevenson, ms. n. 10561 f. 167r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 238 n. 153. – Cf. epistulam Giovanni Eroli scriptam a. 1878 ad Enrico Stevenson missam in codice Bibliothecae Apostolicae Vaticanae Vat. lat. sign. 10561 f. 167r nunc servatam; Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 166 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 42; Colosi – Costantini, Sabina Tiberina 178. Ex forma litterarum monumentique (de quo inter al. cf. Boschung, Grabaltäre 14–15. 78–80 n. 1–61) saec. I p. C. n. esse videtur, cui tempori formula Dis Manibus sine compendiis scripta congruit. 4820 Tabula marmorea ab omni parte imminuta in fronte levigata (46) x (50) x ?. Litt. affabre incisae 5,9–5. Puncta triangularia. Servabatur affixa muro cuidam exteriori porticus ante ecclesiam S. Mariae, q. d. in Legarano, prope vicum Casperia sitam, ubi a. 1993 contuli. Nunc autem furto ablata est. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 216 n. 93. – Cf. P. Salmon, Rend. Pontif. Accad. Arch. 34, 1961/62, 142 cum im. phot. fig. 13; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 166–167 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 41. 68. 82; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71.

Iunia Sympherusa | sibi et | M(arco) Iunio Sabino | conìugi suo carissimo | et libertis lìbertabusque | suis posterisque eorum nunc legendum in lapide. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 4821 = VI 21104 (cf. p. 3526). Titulum periisse me docuit G. Filippi. Ex eo, quod Romae effossus, inter titulos Foronovanos delendus (cf. tit. huius Corporis vol. VI 21104, ubi autem tit. n. 4821 non memoratur). Cf. Stevenson, ms. n. 10561 f. 152r; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 282); Tramunto, Concubini 192 n. 225; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. 4822 = XIV 1236. Dele; est Ostiensis suo loco relatus. Servabatur eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Nunc exstat in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito ut me certiorem fecit m. Ian. a. 2022 Giorgio Filippi. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006150. 6161) et ectypum (inv. n. EC0009746). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4273; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 224 n. 116; M. De Paolis, Arch. Class. 61, 2010, 619 n. F7. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 282–283);

2460

REGIO IV eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; eund., in Da Forum Novum a Vescovio 73. Ex litterarum forma et sestertium nota saec. III p. C. n. tribuo. 4823 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 232 n. 136. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 27. 197. De cognomine Teres vide H. Solin, in Studia Georgi Mihailov 440–441. De concubinis vide S. Treggiari, PBSR 49, 1981, 71–81, A. J. McGinn, TAPhA 121, 1991, 335–375, M. Tramunto, Arch. Ven. n. s. 5°, 206, 2008, 5–31, eand., Concubini 289 n. 1033 et T. Sandon – L. Scalco, PBSR 88, 2020, 167. Saec. I p. C. n. esse videtur. 4824 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 228 n. 126; A. Pasqui, in Carta archeologica 368 n. 51. – Cf. Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 193; Buonocore, in Fides amicorum 102. 3 Gratiste traditur fortasse pro Cratistae (Calpurniam Cratistam quandam tit. n. 238 invenies). – 6–7 restituerim cum | [qua vixit ann(is) - - -] vel sim. Cui aetati titulus recte tribuendus sit, nescio; fuisse videtur saec. II p. C. n., ex eo, quod formula D(is) M(anibus) s(acrum), si recte traditur, compendiis scripta est. 4825 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 229 n. 127. – Cf. Pietrangeli, Sabina 90. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 58. 192; Brancato, Repertorium II 95. 5 litteram T vocabuli fecit supra versum egredientem adnotavit Gori. De cognomine Vindicio vide H. Solin, Arctos 49, 2015, 216 (in indice nominum p. 718 recte laudatur Messius Vindicio, attamen in indice cognominum p. 746 Vindicia quaedam errore memoratum). Saec. II p. C. n. tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus), si recte traditur, compendiis scripta sane conguit. 4825a Desideratur. Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 89; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. De nomine gentilicio Mulvii fusius disseruit M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 53–54. Ex eo, quod ignoramus unde titulus prodierit, colligi potest titulum Forum Novum ex urbe Roma translatum esse. Titulus cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4826 Plinthus ex lapide calcario in margine inferiore dextro mutila, in fronte perquam adesa 60 x (108) x ?. In facie sursum directa duo foramina ad figendum inspici possunt. Litt. affabre insculptae nonnullis autem locis detritae 7,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, muro cuidam exteriori adfixa turris campanarum ecclesiae campestris dirutae S. Stephani sitae apud rudera villae antiquae cuiusdam, prope vicum Vacone, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta; adde Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 87. 3518. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006162–63). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 207 n. 69. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167 ad tit.; M. Giuman, Epigraphica 63, 2001, 234; Sternini, Romanizzazione 41. 203; M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 49 cum im. phot. fig. 4.

C. FORVM NOVVM

1 ex. Hila[rio vel -rus] Filippi, qui litteram L supra versum egredientem recte quoque adnotavit. – 2 Cluia pro Cluvia (etiam cf. tit. huius Corporis vol. XIII 13483); agitur de vocali U omissa in terminationibus -(u)us; de cognomine Epidorae etiam vide H. Solin, in Instrumenta Inscripta V 382. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4827 Cippus marmoreus a tergo in usum posteriorem recte scissus in fronte perquam adesus 100 x 63 x (26). Corona est praedita pulvinis, quorum frons exornata est rosa in formam geometricam redacta; in fronte coronae mediae semicirculatae duae volutae exstant. Crepido undique prospiciens. In lateribus sinistro patera, dextro urceus. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 46 x 45,5. Litt. affabre insculptae 4,5–2,7. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, i. e. humi iacens in aedibus gentis olim Pistolini nunc domini Angelo Contessa sitis iuxta viam Tre Colli sub n. 66, qua itur ad vicum Cicignano, in vico Tarano sub fundo, q. d. S. Martino, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006164). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 167ar; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 233 n. 138. – Cf. epistulam Giovanni Eroli scriptam a. 1878 ad Enrico Stevenson missam in codice Bibliothecae Apostolicae Vaticanae Vat. lat. sign. 10561 f. 167r nunc servatam; Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 167–168 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 37.

2461

ADDENDA ET CORRIGENDA 4 Paccì iam recte Filippi. De nomine gentilicio Pac(c)ii, quod redit in tit. qui sequitur, etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 476. De cognomine Nerei vide J. Lewis, Epigraphica 77, 2015, 226. Ex litterarum forma et ex formula Dìs Manibus sine compendiis scripta alterius partis saec. I p. C. n. esse videtur. 4828 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 232 n. 137. – Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; Sternini, Romanizzazione 37. 82. 4–5 Apr7h8odisia restituit Mommsen pro Aphrodisia. Ex formula Dis Manibus sine compendiis ut traditur scripta alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim (etiam cf. tit. praecedentem). 4829 Desideratur. Fortasse originis urbanae. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 3r n. 2 (“Amati in itinerario a. 1818” Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 4), 9776, f. 98r n. 121 (cf. eund., Codices Vaticani, l. l. 105); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 203 n. 61. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 168 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 283); Sternini, Romanizzazione 47. 73; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. Saec. I ex. p. C. n. vel paulo post esse videtur, cui tempori formula Dìs Man(ibus) ut traditur compendiis scripta sane congruit. 4830 Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra in usum posteriorem recte scissa. Puncta triangularia. Servatur eodem loco, ubi Stevenson recognovit, scil. Tarano muro cuidam exteriori affixa loco edito sito ante ecclesiam S. Mariae, ubi Alessandro Betori a. 2018 contulit et im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016928). Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 168 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 194. Rodo pro Rhodo. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4831 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 228 n. 124. – Cf. Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 168 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 35; Verga, Ager 67; Brancato, Repertorium II 98; L. D’Alessandro, in Lazio & Sabina VII 173; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. 6 iuncturam duabus sororib(us) ex. gr. reperies tit. huius Corporis vol. V 5970. – 7 Philoterae pro Philotaera. In dubio adhuc maneo, utrum titulus in Sabinos ex urbe Roma sit translatus. Ex formula Dis Mán(ibus) compendiis ut traditur scripta saec. I ex. p. C. n. vel paulo post tribuerim. 4832 Urna marmorea operculo praedita 40 x 32 x 32 undique anaglyphis floralibus cum avibus ornata; in lateribus murum opere isodomo repraesentantibus sinistro urceus et patera dextro. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inversa cincta 11,7 x 14,7. Litt. affabre insculptae 1,6–0,8. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, scil. in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006165–67). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 201 n. 56. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 168 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 49. 68; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73.

ADDENDA ET CORRIGENDA Cum ignoremus, unde prodierit, estne urna origine urbana (cf. Sinn, Marmorurnen 37–40. 166 n. 298 im. phot. tab. 52e). Ex formula Dis Man(ibus) compendiis ut traditur scripta saec. I ex. p. C. n. vel paulo post tribuerim. 4833 Urna marmorea operculo carens manibus lavandis aetate recentiore destinata a sinistra, a dextra et a retro levigata 31,5 x 26 x 26. In lateribus dextro et sinistro arbores lauri cum duabus avibus oppositis inspiciuntur. Frons superior his anaglyphis ornata, nempe viro et muliere manibus iunctis, a sinistra vestigiis ad volumina fortasse pertinentibus, ab utraque parte columnis; infra exstat area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 8,3 x 13. Litt. affabre insculptae 1,5–1. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, scil. in sacristia ecclesiae parochialis S. Mariae Assumptionis vici Gavignano, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006168– 69). Exemplum repetiverunt A. Pasqui, in Carta archeologica 353–354. 368 n. 53; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 200 n. 54. – Cf. Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 168 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 283); Sternini, Romanizzazione 50. 87; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73–74.

2–3 Pri|tivus pro Pri|tivus ut videtur. – 3 STIVVS haud recte Pasqui. – 4 Feste pro Festae. – 5 inconparabili haud recte Pasqui; fecit perperam Gori. Ut iam vir doctus Filippi, l. l. recte suspicatus est, urna originis urbanae esse videtur (cf. Sinn, Marmorurnen 158 n. 268. 217–218 n. 522. 241 n. 617 cum im. phot. tab. 48. 78. 90). Ex litterarum anaglyphorumque forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4834 = XI 4000 (cf. p. 1359) = EE VIII p. 49 n. 201. Urna marmorea fortasse originis urbanae (etiam cf. Solin, Namenbuch2 1030) cum operculo ad ipsam ut videtur non pertinente in usum posteriorem ad manus lavandas adhibita 29 x 30 x 26. In fronte anaglyphis ornata, scil. a dextra et a sinistra sunt duae columnae formae Ionicae cum encarpo, infra caput Medusae nec non duae personae barbatae ad Silenum pertinentes; in lateribus dextro et sinistro hastae duae inter se decussatae (de monumento cf. Sinn, Marmorurnen 157 n. 266). Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 9 x 11. Litt. affabre insculptae circ. 1. Puncta triangularia. Nunc exstat Lutetiae Parisiorum in museo Louvre (inv. n. MND 2192), ubi a. 1999 contuli et im. phot. sumpsi. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 7r n. 10. 9r n. 15 (“Amati in itininerario ms. a. 1818” Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 5); Dressel apud

2462

REGIO IV Ihm, EE VIII p. 49 n. 201; G. Tomassetti, Arch. Soc. Rom. Stor. Patria 7, 1884, 372, inde errore inter Capenates receptum; Bormann, XI 4000 (cf. p. 1359); Ducroux, Catalogue 162 n. 599. – Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 168–169 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 283); Sternini, Romanizzazione 49. 82; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 74. 2 Affi pro Apphi. Ex litterarum anaglyphorumque forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4835 Urna marmorea pro lavacro in usum posteriorem adhibita cum operculo ad ipsam non pertinente 23,3 x 31 x 26,5. In lateribus dextro et sinistro scalpro dentato dolatis hastae duae inter se decussatae. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 12,3 x 9; spatium scripturae in duas partes sulco continuo divisum, pars autem dextra scriptura vacua; ab utroque latere areae marginatae arbor exculpta. Litt. optime incisae 1,1. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Guattani descripsit, nempe in Museo Camuccini in vico Cantalupo in Sabina sito, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006170–71). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 216 n. 94. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 169 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 38. 68; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 74.

Tit. sic legendus: Dìs Manìbus | Sextiliae | C(ai) l(ibertae) Suavis | vix(it) ann(is) | XVIIII. Ex litterarum anaglyphorumque forma et ex formula Dis Manibus sine compendiis scripta saec. I p. C. n. tribuerim. Quamquam urna apud officinam quandam urbis Romae efficta videtur, nihil impedit, quominus titulus Fori Novi sit exaratus [cf. D. Manacorda, in M. L. Gualandi – L. Massei – S. Settis (Ed.), APARCAI. Nuove ricerche e studi sulla Magna Grecia e la Sicilia antica in onore di P. E. Arias (Biblioteca di Studi antichi 35. 2), II, Pisa 1982, 720– 723 cum im. phot. tab. 211–212]. 4836 Tabula ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte levigata passim autem fissuris laesa 58,5 x 64,5 x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta 45 x 54. Litt. affabre insculptae 4–5. Puncta triangularia. Exstat muro cuidam exteriori inserta moenium vici Stimigliano meridionem versus, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006172).

C. FORVM NOVVM Exemplum repetivit A. Pasqui, in Carta archeologica 368 n. 52. – Cf. Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 169 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 46. 193; Verga, Ager 67.

1 Philem(a) vidi in lapide, iam recte Pasqui. – 3 ex. solve arbitr(atu), de qua locutione vide infra ad tit. n. 4844. Alios Sulpicios habes in tit., qui sequitur. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur, cui tempori locutio supra memorata sane congruit. 4837 Ara marmorea operculo carens fissuris undique laesa, a tergo levigata, in usum posteriorem ad manus lavandas destinata 87 x 64,5 x 59. Anaglyphis ornata, scil. in fronte in serto multiplici ad capita ovina religato sunt caput Medusae et tabula inscriptionis marginata, infra delphini duo ante cochleam; in utroque angulo inferiore imago Sphingis exsculpta. In latere sinistro patera, in latere dextro urceus item in serto, sub quo delphis exstat; in utroque angulo inferiore aquila alis expansis subvolans. Crepido undique prospiciens. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 24 x 26,5. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 2,5– 2. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, scil. in ecclesia S. Michaelis humi iacens dextra intrantibus in vico Magliano Sabina sita, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006173–74). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3807; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 206 n. 67. – Cf. Pietrangeli, Sabina 88. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 169–170 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 46. 89; Colosi – Costantini, Sabina Tiberina 177; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 74. 1 scalpro deletus. Ex litterarum anaglyphorumque forma (de ara cf. Boschung, Grabaltäre 43. 100 n. 701–713; praesertim n. 706 im. phot. tab. 26 et 710 im. phot. tab. 27) et ex formula Dis Manibus sine compendiis scripta saec. I p. C. n. tribuerim. Quamquam urna apud officinam quandam urbis Romae efficta videtur, nihil impedit, quominus tit. Fori Novi sit exaratus. 4838 Desideratur. Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Pietrangeli, Sabina 91. 94; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 29. 193. Marcos Surredios quosdam reperies Aquini, scil. tit. aetatis Augusteae AE 1996, 349; 2008, 298. Negare non possum, quin titulus saec. I p. C. n. sit.

2463

ADDENDA ET CORRIGENDA 4839 Tabula marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis composita supra fracta in fronte levigata nonnullis autem locis valde pessumdata (13,5) x 44 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur ? x 10. Litt. 2. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Guardabassi descripsit, nempe muro cuidam exteriori porticus adfixa in aedibus gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitis, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 197. Traecida pro Thraecida. Ex litterarum forma saec. II vel potius III in. p. C. n. dubitanter tribuerim. 4840 = ILS 8166 = CLE 1496. Ara marmorea operculo carens marginibus fracta undique levigata 80,5 x 52 x 40,5. In fronte coronae mediae semicirculatae duae volutae exstant, quas iuvenes bini tenent alter sinistra mento suffixa alter dextra. Crepido undique prospiciens. In lateribus sinistro patera et titulus CLE 1496, dextro urceus exculpti. In parte postica ramus lauri. Litt. affabre insculptae 4,5/3. Servatur Pisauri in Museo Oliveriano (inv. n. 98), ubi a. 1993 contuli. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006175–77). Exemplum repetiverunt C. Cinelli, Marmi Oliveriani, Pesaro 1898, 68–69 cum im. phot. tab. 27; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4263; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 241; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 201 n. 55; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 49 n. 86 (= id., Abruzzo e Molise I 190–191 n. 86); id., in Temptanda viast 14 n. 66. – Cf. Melchiori, Forum Novum 30 adn. 1; Pietrangeli, Sabina 91. 94; M. C. Vico, Cantalupo 40; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170 ad tit.; A. M. Reggiani, in Cottanello 14; Sternini, Romanizzazione 57. 72; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Buonocore, in Fides amicorum 102; P. Pensabene – E. Gasparini, in Ricerche archeologiche in Sabina 107; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 74. 78–79. Frons: 4 Tulli vel Tulli, – 7 optumae pro optimae, coniugi vel coniugi. In latere sinistro incisum est distichon olim non fuimus nati sumus, unde quieti | nunc sumus ut fuimus: cura relicta, vale (Italice: “Un tempo non esistevamo, siamo nati, e da quella condizione (ora) tranquilli (i. e. morti) ora siamo come fummo (prima di nascere); addio”; sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 151 ad n. CLE; de locutione cura relicta vale cf. R. Carande Herrero – S. Ordóñez Agulla – S. García-Dils de la Vega, in Ex officina 47); de quo, praeter Purdie, Latin Verse 34–35 et Pikhaus, Levensbeschouwing 387 n. 1496, cf. sententiam sumus mortales immortales non sumus tit. huius Corporis vol. XI 856 = CLE 191. Etiam vide B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 592 et F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 189. De locutione vale et tu vide, inter al., G. Paci, Misc. Greca e Romana 7, 1980, 514–515 (= eund., Ricerche 65). Utrum ara origine urbana fuerit necne, incertum. Ex litterarum anaglyphorumque forma (de ara praesertim cf. Honroth, Stadtrömische Girlanden passim et Boschung, Grabaltäre 22–27) et ex formula Dis Manibus sacrum sine compendiis scripta saec. I p. C. n. tribuerim. 4841 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Fiocchi Nicolai, Cimiteri 460 adn. 2204. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 30. 93; Brancato, Repertorium II 93. De nomine gentilicio Turranii vide G. Filippi – E. A. Stanco, in Bolli laterizi 156.

ADDENDA ET CORRIGENDA 5 coniuxs pro coniux vel coniunx. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis ut traditur scripta saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 4842 Tabula ex lapide Tiburtino in angulis superioribus fracta, in fronte perquam adesa 42,5 x (90) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 33,5 x 78,5. Litt. passim detritae 6,5–5,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, scil. muro cuidam exteriori adfixa sub platea S. Michaelis Archangeli in vico Montasola sita, ubi a. 1993. Im. phot. a G. Filippi sumpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006178). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 228 n. 125. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 291; F. De Visscher – F. De Ruyt, Bull. Acad. Belgique s. 5°, 39, 1953, 526; Pietrangeli, Sabina 87. 92; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170 ad tit.; Santuario 8; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 29. 93; Forni, Tribù V791; Buonocore, in Tribù romane 36; eund., in Da Forum Novum a Vescovio 80.

3 pudes pro pudens (Sabina pudens quaedam redit supra tit. n. 4807). – 4 in. v(ivit) omisit Gori; 4 ex. Crestus pro Chrestus. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuo, cui tempori verbum v(ivit) usque in aetatem Neronianam commune (de quo vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172) sane congruit. Etiam nota Caium Vibium patrem fortasse ex Narnia oriundum (cf. infra ad tit. n. 8754) cognomine carere. 4843 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 229 n. 129. – Cf. Pietrangeli, Sabina 89. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 29. 95. V. aliter legit Gori nescio rectene, scil. 2 Vìbiae, 3–4 incom|parabili. – 2–3 Afrodite pro Aphrodite. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis ut traditur scripta saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 4844 = 6358 Desideratur. Cf. Pietrangeli, Sabina 90. 93; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170–171. 172 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 192. Ex eo, quod memoratum vocabulum arbitratu (de qua formula inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20. 1969, 385–386, A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 1327–1340; H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93; H. Solin – P. Tuomisto, in Studi storico-epigrafici 24 et G. Vettori, Epigraphica 82, 2020, 380–387) primae aetati imperatoriae tribui videtur. 4845 Tabula marmorea undique fracta in fronte et a tergo levigata (25,5) x (29) x 6. Litt. detritae 5,5–4,2. Punctum triangulare v. 2. A tergo exstat tit. n. 8731. Titulum Stevenson descripsit Vescovìo (Torri in Sabina) in pavimento

2464

REGIO IV ante ingressum ecclesiae. Nunc servatur in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi contuli d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi. Etiam vide im. phot. G. Filippi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016929–32). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 196v; A. Pasqui, in Carta archeologica 347. 367 n. 47; C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 311 n. 22. – Cf. F. De Visscher – F. De Ruyt, Bull. Acad. Belgique s. 5°, 39, 1953, 526; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 200.

- - - - - -? | [- - -]mine [- - -] | [- - -] fuit in [- - -] | [- - an]nìs mil[itavit?] | - - - - - - vidi in lapide. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4846 Desideratur. Exemplum repetivit Amati, ms. n. 9734 f. 2r n. 1 (“Amati in itinerario a. 1818” Mommsen supra ad tit.; cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 244; eund., Codices Vaticani 3–4). – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 68. Ex eo, quod Amati enotavit litteras pulcherrimas fuisse, non excludo, quin tit. primae aetatis imperatoriae esse quoque possit. 4847 Vide supra ad n. 4813. 4848 Desideratur. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 45. 78. 79. Aetatis incertae. 4849 Delenda est, utpote saec. XVI post medium tribuenda. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006179). Cf. Marocco, Monumenti I 133; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171 ad tit.; Buonocore, in Varia epigraphica 123 (= eund., Abruzzo e Molise I 283); Verga, Ager 67; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 74. Titulus sic legendus: VESTRIS | IN ME SINT PARIA | VOTA. 4850 Desideratur. Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 95. [- - - fec]erunt vel [- - - probav]erunt vel sim. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4851 Desideratur. Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171 ad tit.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 154; Sternini, Romanizzazione 95. Aetatis incertae.

C. FORVM NOVVM

2465

TITVLI NOVI

4851a Sarcophagus marmoreus ex tribus partibus inter se fere coniunctis compositus, cuius operculum et pars postica perierunt, ab utroque latere fractus passim umore et fissuris deletus nec non musco circumlitus 69 x 214,5 x circ. 60. In fronte media sarcophagi area titulo inscribendo destinata levigata in formam tabulae securiclatae redacta, ab utroque latere eius ornamenta in formam strigilium redacta. A dextra et a sinistra extremae frontis insculpta columna cum capitulo foliis ornato (de arca etiam vide V. Fiocchi Nicolai, in Mercator placidissimus 540–542 cum im. phot. fig. 9–11). Litt. impares 2,9/1,9 (infra titulum incisa duo folia hederae inter se nexa). Puncta triangularia in initio et in fine versus quoque insculpta. Tabula inscriptionis imposita basi, in qua incisus est saec. XIII vel potius XIV titulus, qui memorat Petrum episcopum quendam (vide Fiocchi Nicolai, Cimiteri 187). Servatur inde ab saec. XIX ex. in viridario villae comitis Stefano Cencelli sitae in regione S. Cristina appellata haud longe a vico Magliano Sabina, ubi vir doctus Vincenzo Fiocchi Nicolai saec. XXI in. contulit et im. phot. sumpsit. Maximas gratias amico Vincenzo ago, ex eo, quod me certiorem fecit et im. phot. misit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016933–35).

Exemplum repetiverunt Diehl, ILCV 3911B; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 184–187 cum im. phot. fig. 152–154; Buonocore, in Valle di Comino XII 26–27 n. 57 cum im. phot. fig. 13. – Cf. G. F. Gamurrini, apud ms. sign. Fondo Guardabassi n. 2359 f. 146rv servatum Perugia in Biblioteca Augusta, ubi reperies epistulam a Gamurrini d. 19 m. Sept. a. 1879 missam ad Mariano Guardabassi de loco ubi tit. est inventus; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 171 ad tit.; Sternini, Romanizzazione 89; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220 ad tit.; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 73. 74. Titulus plane hoc modo legendus, scil.: D(is) M(anibus) | Caecilio Exxuperio | qui vixit annos | XLIIII me(n)s(es) VIIII di|es XXI, decessit | V Kal(endas) Ian(uarias), de|positus pri(die) | Kal(endas) suprascr/iptas, dor(mit) in pace. – D. k M. | Caecilio k Exxuperio | [q]ui k vixi[t] k annos k X[V]III | mes[e]s k VI k [di]es k XXI | Dec. k V Ka[l]. k Ian. | de[po]sit[us] k pri. k Kal. k su[p]ra|[scriptas], 9 om. Mommsen, qui pendet a Gamurrini, cui titulum misit homo quidam litterarum paene ignarus. – 2 Exxuperio pro Exsuperio. De formula D(is) M(anibus) vel etiam D(is) M(anibus) s(acrum) in titulis Christianis scripta vide inter al. M. L. Caldelli, in Iscrizioni dei cristiani 185–187 cum bibliographia ampliore; adde C. Carletti, Vet. Christ. 36, 1999, 21 (= eund., Miscellanea Lidio Gasperini p. 195); R. Greco, Pagani e cristiani a Siracusa tra il III e il IV secolo d. C. (Supplementi a “Kókalos” 16), Roma 1999, 90–97; Buonocore, Vet. Christ. 37, 2000, 224–225; C. Carletti, Epigrafia dei cristiani in Occidente dal III al VII secolo (Inscriptiones Christianae Italiae. Subsidia 6), Bari 2008, 72–73; L. D’Alessandro, in Lazio & Sabina VII 170. Ex eo, quod ignoramus unde titulus prodierit, colligi potest titulum Forum Novum ex urbe Roma translatum quoque esse. Ex forma monumenti litterarumque priori parti saec. IV p. C. n. tribuerim. 6357 Desideratur. Exemplum alterum huius fistulae repertum fortasse Paranzano, ubi villa aetatis Romanae in lucem est detecta, servatur in vico Cantalupo in Sabina muro cuidam exteriori affixum in aedibus baronis Vincenzo Camuccini sitis, ubi a. 1986 contuli; quod publici iuris fecit G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 232 n. 92 cum im. phot. (cf. eund., l. l. 172 ad tit. n. 6357). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0006180). Cf. Sternini, Romanizzazione 44. 76. Utroque titulo collecto, sic legerim: V (i. e. nota numeri) Antonia C(ai) l(iberta) Pallanti(ana); si recte sum opinatus, agitur de plumbaria quadam aliunde ignota (de re universa vide Bruun, Water Supply 343–344). Saec. II p. C. n. esse videtur. 6358 = 4844 Vide supra.

815* = I2 2675a (cf. p. 863) = ILLRP 150 = Imagines 65 Originis urbanae esse videtur tabella aenea, servata in vico Cantalupo in Sabina in aedibus gentis Camuccini.

De nomine vide O. Salomies, Arctos 46, 2012, 164; de praenomine vide eund., Vornamen 95. Etiam cf. Buonocore, in Dediche sacre 233 adn. 433; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112 cum alia bibliographia; Ehmig, Donum dedit 112; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 74. Saec. II a. C. n.

Turp(os) Orcio(s) P(ubli) f(ilios) | Hercole dono | dat lubes merto

8719 tit. sacer Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis composita a dextra fracta in fronte et a tergo levigata (33,2) x (37,5) x 4,8. Litt. affabre insculptae 8,2–4,7. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Ser-

vabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 18), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in Antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

TITVLI NOVI

2466

Vener[i - - -] Lìvia Pi[a - - -] aede[m - - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 286 n. 1 (AE 1945, 40); id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 306 n. 2; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 172–173 n. 1 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 381. – Cf. Alvino, Forum Novum 15; Santuario 8; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 200; Buonocore, in Donna e vita cittadina 530; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71; F. Coarelli, ibid. 49 cum im. phot. fig. 28. Puncta triangularia. Supplevit Filippi. – 1 fortasse restituendum Vener[i Augustae] vel Vener[i sacrum] vel sim.; titulos Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228–229 (= id., Abruzzo e Molise II 159– 160). Livia Pia aliunde ignota aedem Veneris quandam fecit vel potius restituit. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8719a tit. sacer Tabella ex lapide calcario in fronte perquam pessumdata, a tergo levigata 20,5 x 43,5 x 2,5. Litt. 4/3,3. In lucem rediit nescio quando muro cuidam inserta moenium vici Selci siti haud longe a Vescovìo (Torri in Sabina). Servatur Selci in aedibus domini Massimo Veschi, ubi a. 2018 Giorgio Filippi descripsit et me d. 31 m. Oct. eiusdem anni per litteras certiorem fecit.

REGIO IV Im. phot. a Filippi sumpta. G. Filippi, in Da Forum Novum a Vescovio 44 cum im. phot. 25. Puncta in formam circuli scalpta. Supra excidit nomen dei vel deae, cui titulus est dedicatus. Nomen Casieni rarum est; in tota regione quarta memorantur Lucii Casieni rei publicae Aequiculanorum primae aetatis imperatoriae (vide supra tit. n. 4142) et fortasse Titus Casie[nus - - -] quidam tit. n. 3578 in vico Fificulano rep., qui titulus saec. I p. C. ex. tribuendus esse videtur. Cognomen Synerotis non perscriptum redit, ex. gr., tit. huius Corporis XV 972 [Cuspi Suner(otis)] et tit. signaculi a M. Pagano publici iuris facto, scil. I diari di scavo di Pompei, Ercolano e Stabia di Francesco e Pietro La Vega (1764–1810): raccolta e studio di documenti inediti, Roma 1997, 163 [M. Valer(i) Syner(otis)]. Syner(gus) supplere quoque potuissem, attamen parum probabile. In regione, ubi nunc exstat vicus Selci, vicus quidam fuisse antiquitus videtur. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. vel potius saec. I in. p. C. n. tribuerim. 8720 tit. honorarius imperatoris Tabula marmorea a sinistra, a dextra et infra fracta undique levigata (18) x (59) x 10,3. Litt. affabre insculptae 6,7. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 20), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

Fig. a

Fig. b [Germanico Caesari Ti(beri)] Augustì [fil(io)] [divi Augusti nep(oti) divi Iu]lì pro n[ep(oti)], [augur(i), flamini Augustali, co(n)s(uli) II, imp(eratori) II], [publica pecunia].

-----sacrum [- C]asienus Syner(os) mag(ister) vìcì.

Fig. a: Im. phot. a M. B. sumpta. Fig. b: Im. a M. B. ope machinae computatoriae del. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 286 n. 2 (AE 1945, 41); A. Degrassi, ibid. 3, 1941, 28–29 (= id., Scritti vari I 552–553) (AE 1945, 47); C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 306 n. 4; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 173 n. 2 cum im. phot.; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 60–64 n. 5 cum im. phot. fig. 5 (= id., Abruzzo e Molise I 304–308 n. 5) (AE 1998, 411 a). – Cf. Hurlet, Les collègues du prince 582 n. 53; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 20; S. Lefebvre, in Élites municipales 298 n. 48; Sternini, Romanizzazione

C. FORVM NOVVM

2467

200; F. Coarelli, PBSR 73, 2005, 97; Fasolini, Aggiornamento 36; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 88; M. Mayer, ibid. 189; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 220– 221; A. Buonopane, in Tribù romane 402; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71. 75–76; F. Coarelli, ibid. 49. Supplevi versus concinne ordinatos. – [Germanico Caesari. Ti.] Augusti. Pietrangeli, Epigraphica; [Germanico Caesari Ti.] Augusti [filio] Filippi, Lefebvre; [Germanico Caesari Ti(berii)] Augusti [f(ilio)] Hurlet. – 2 [f. divi Augusti n. divi Iu]li pro. n. Pietrangeli, Epigraphica; [divi Augusti nep(oti) divi Iu]li pro n[epoti, | auguri, flamini Augustali, | co(n)s(uli) II, imp(eratori) II, | publica pecunia] Filippi, Lefebvre; [diui Augusti n(epoti), diui Iu]li pro n[ep(oti)] Hurlet. – 3 [auguri, flamini Augustali] Filippi, Lefebvre; [auguri, flamini Augustali] Hurlet. – 4 [co(n)s(uli) II, imp(eratori) II] Filippi, Lefebvre, Hurlet. – infra v. 4 [publica pecunia] Filippi, Lefebvre, Hurlet. Sine divisone versuum [Germanico Caesari Ti.] Augusti [f., divi Augusti n., divi Iu]li pron., [auguri, flamini Augustali, cos. II, imp. II, publica pecunia] Degrassi et [Germanico Caesari Ti(beri)] Augusti [f(ilio) divi Augusti n(epoti) divi Iu]li pro n(epoti) [auguri, flamini Augustali co(n)s(uli) II imp(eratori) II publica pecunia] Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. Vide infra tit., qui sequitur. 8721 tit. honorarius imperatoris Tabula marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis composita undique fracta, in fronte et a tergo levigata (48,5) x (49) x 6,9–6,3. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 5,4–5,2. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 9. 13), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

Fig. a

TITVLI NOVI Fig. a: Im. phot. a M. B. sumpta. Fig. b: Im. a M. B. ope machinae computatoriae del. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 287 n. 3 (AE 1945, 42); A. Degrassi, ibid. 3, 1941, 28–29 (= id., Scritti vari I 552– 553) (AE 1945, 48); C. Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 307 n. 5; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 173–174 n. 3 cum im. phot.; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 60–64 n. 5 cum im. phot. fig. 6 (= id., Abruzzo e Molise I 304–308 n. 5) (AE 1998, 411 b). – Cf. Hurlet, Les collègues du prince 582 n. 54; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 20–21; S. Lefebvre, in Élites municipales 298 n. 49; Santuario 9; Sternini, Romanizzazione 200; F. Coarelli, PBSR 73, 2005, 97; Fasolini, Aggiornamento 36; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 88; M. Mayer, ibid. 189; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; A. Buonopane, in Tribù romane 402; D. Gorostidi Pi, in Lazio & Sabina IX 186; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71. 76; F. Coarelli, ibid. 49. Supplevi versus concinne ordinatos. – [Druso Caesari. T]i. Au[gusti] Pietrangeli, Epigraphica; [Druso Caesari T]i. Au[gusti filio] Filippi; Druso Caesari T]i(berii) Au[gusti f(ilio)] Hurlet; [Druso Caesari T]i. Au[gusti filio] Levebvre. – 2 [f. divi Augusti n. d]ivi. I[uli pro. n] Pietrangeli, Epigraphica; [divi Augusti nep(oti), d]ivi I[uli pronep(oti)] Filippi; [Diui Augusti n(epoti), D]iui I[uli(i) pronep(oti)] Hurlet; [divi Augusti nep(oti), d]ivi I[uli pronep(oti)] Levebvre. – 3 [pontifici. auguri. s]odali. aug. Pietrangeli, Epigraphica; [pontifici, auguri, s]odali Aug[ustali] Filippi; [pontifici, auguri, s]odali aug[ustali] Hurlet; [pontifici, auguri, s]odali Aug[ustali] Levebvre. – 4 [cos. tribunicia. p]otesta[te.] Pietrangeli, Epigraphica; [co(n)s(uli) II, tribunicia p]otesta[te II] Filippi; [co(n)s(uli) II, tribunicia p]otesta[te II] Hurlet; [co(n)s(uli), tribunicia p]otesta[te II] Levebvre. – 5 ....unia... Pietrangeli, Epigraphica; [publica pec]unia Filippi, Hurlet, Levebvre. Sine divisione versuum [Druso Caesari T]i. Au[gusti f., divi Augusti n., d]ivi I[uli pron., pontifici, auguri, s]odali Aug., [cos. II, tribunicia p]otesta[te II, publica pec]unia Degrassi; [Druso Caesari T]i(beri) Au[gusti f(ilio) divi Augusti n(epoti) d]ivi I[uli pro n(epoti) pontifici auguri s]odali aug(ustali) [co(n)s(uli) II tribunicia p]otesta[te II publica pec]unia Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. Tituli n. 8720–8721 videntur positi prior, scil. n. 8720, Germanico alter, scil. n. 8721, Druso iam defunctis (Germanicus d. 10 m. Oct. a. 19 p. C. n. in Syria est defunctus, Drusus a. 23, paulo postquam tribuniciam potestatem prorogatam obtinuerat); tit. Germanico dedicatus ex senatus consulto a. 19 ex. de honoribus eius facto positus. Praeterea ex eo, quod mensurae titulorum litterarumque paululum differentes esse videntur colligi potest titulos non eodem tempore positos esse [de titulis Tiberio et Germanico vel Germanico et Druso simul dedicatis vide P. Liverani, Municipium Augustum Veiens (Studia Archaeologica 43), Roma 1987, 82; cf. H. von Hesberg, Kölner Jahrbuch für Vor- und Frühgeschichte 23, 1990, 109–116]: titulorum prior Germanici circ. a. 20, alter Drusi (sine dubio ex senatus consulto simili post mortem de honoribus eius facto positus) circ. a. 23 attribuendus est. De titulis Germanici Caesaris vide amplius M. G. Angeli Bertinelli, in Germanico 25–51; de re universa vide M. Corbier, in Varia epigraphica 155–199. Etiam vide, quae disseruit G. Alföldy huius Corporis vol. VI p. 4304–4305.

Fig. b

5

[Druso Caesar(i) T]i(beri) Au[gusti filio] [divi Aug(usti) nep(oti) d]ivì I[uli pronep(oti)], [pontif(ici), augur(i), s]odalì Aug[ustal(i)], [co(n)s(uli) II, tribunicia p]otesta[te II], [publica pec]unia.

8722 tit. honorarius (?) imperatoris vel Caesaris Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata. Litt. actuariae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

TITVLI NOVI

2468

REGIO IV

-----[divi Antoni]ni Pii p[ronep(oti)] [divi Hadri]ani ab[nep(oti)] [divi Tra]ian[i Parth(ici)] [et divi] N[ervae adn(epoti)] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 174–175 n. 4 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 24; Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 76. Puncta triangularia. Supplevi versus concinne ordinatos. 1 ex. p[ron(epoti)], – 2 ab[n(epoti)] Filippi. Est Caracallae vel fortasse Getae. Nomina nominativo quoque supplere potuissem, titulum tamen ex litteris minore modulo insculptis et ex ordinatione versuum, qui breves fuisse videntur, basis statuae i. e. honorarium fuisse opinor. Dedicatus videtur inter a. 198 et 217 p. C. n. (cf. Kienast, Kaisertabelle6 156–159). 8723 tit. honorarius imperatoris Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata. Litt. actuariae inter lineas ad delineandum ductas insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

5

10

[Imp(eratori) Caes(ari) divi] [Septimi Severi] [Pii Ar]ab(ici) A[diaben(ici)] [Parth(ici)] max(imi) B[rit(annici) max(imi) f(ilio)] [divi M(arci)] Anto[nini] [Pii Germ(anici) Sarm(atici) n(epoti)] [divi Antonini Pii] [pron(epoti) divi Hadr(iani) abn(epoti)] [divi Traiani Parth(ici)] [et divi Nervae adn(epoti)] [M(arco) Aurelio Antonino] [Pio Felici Augusto] ------

Fig. a

Fig. b Fig. a: Im. phot. a G. Filippi sumpta. Fig. b: Im. a M. B. ope machinae computatoriae del. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 175–176 n. 5 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 24; Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 76. Puncta triangularia. In v. 1–6 supplendis secutus sum magna ex parte Filippi. Titulum supplevi, quamquam non sine dubiis, versibus, ut videtur, concinne fere ordinatis. Formae litterarum actuariarum minore modulo inscriptarum cum aetate Severorum congruunt. – [Imp(eratori) Caes(ari) divi] | [Septimi Severi] | [Pii Ar]ab(ici) A[diab(enici)] | [Parth(ici)] max(imi) B[rit(annici) max(imi) f(ilio)] | [divi M(arci)] Anto[nini] | [Pii Germ(anici) Sarm(atici) n(epoti)] | - - - - - - Filippi. Esse Caracallae videtur. Nomina appellationesque nominativo quoque vel ablativo supplere potuissem; titulum quidem ex litteris minore modulo inscriptis non operis cuiusdam publici sed monumenti minoris imperatori dedicati fuisse opinor. Si res ita est, dedicatus inter d. 4 m. Febr. a. 211, cum Septimius Severus decessit, et d. 8 m. Apr. a. 217, cum Caracalla vita cessit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 150. 156–157).

8724 tit. honorarius imperatoris Tabula ex marmore undique fracta in fronte perquam adesa (11) x (72,5) x ?. Litt. detritae 4,5–3,5. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) muro cuidam exteriori loco edito affixa sacrae turris

C. FORVM NOVVM

2469

TITVLI NOVI

ecclesiae S. Mariae, ubi a. 1988 contuli. Denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

[Imp(eratori) Caesari d(omino) n(ostro)] [M(arco) A]ntonio Gordiano Pio Fel(ici) Invic(to) Aug(usto), [pont(ifici) max(imo), trib(unicia) pot(estate) - - - , co(n)s(uli) - - -]. -----Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 176–177 n. 6 cum im. phot. (AE 1990, 247). – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 25; Sternini, Romanizzazione 65; M. C. Spadoni, Epigraphica 70, 2008, 145. 172; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 76. Puncta triangularia. 1 [Imp(eratori) Caesari] Filippi. – 4 supplevi sub exemplo tit. n. 4781 (vide supra), quem titulum Stevenson descripsit in

vico Vescovìo angulo muri cuiusdam ad ingressum affixum. Tit. dedicatus est inter a. 238 et 244. Ut autem iam Filippi recte est suspicatus, nihil impedit, quod tit. n. 4781, scil. PONT k MAX k TRIB k POT k II k COS, esse possit v. 4 tituli nostri; inde colligi potest, titulum dedicatum esse inter d. 10 m. Dec. a. 238 et d. 9 m. Dec. a. 239, cum Gordianus III secundam tribuniciam potestatem sumpsit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 187; M. C. Spadoni, Epigraphica 70, 2008, 143– 153). Res tamen incerta omnino manet.

8725 tit. honorarius Caesaris Tabula marmorea undique fracta in fronte levigata. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

[M(arco) Iulio Philippo] [nobilissimo] Caes[ari], [princ(ipi) iuvent]utis, f[ilio] [Imp(eratoris) Caes(aris) M(arci) I]uli Ph[ilippi] [Inv(icti) Pii Feli]cis A[ugusti] ------

5

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 177 n. 7 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 25; Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 76. Puncta in formam mucronis sagittae redacta. Supplevit Filippi, quem sum secutus. Si supplementa certa manent, tit. dedicatus est inter aestatem a. 244, cum Philippus iunior Caesar factus est, et aestatem a. 247, cum nomen Augusti accepit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 192). 8726 tit. incerti generis imperatoris Tabula marmorea undique fracta in fronte scabra, a tergo levigata (9) x (12) x 3. Litt. affabre insculptae 5,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

- - - - - -? [- - -]CA[- - -] [- - - Aug]usti [- - -] ------

Im. phot. a G. Filippi sumpta.

TITVLI NOVI

2470

REGIO IV

G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 178 n. 8 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; S. Lefebvre, in Élites municipales 298 n. 47; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57; Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Ex eo, quod litterae primae aetatis imperatoriae sunt, nihil obstare mihi videtur, quin supplementa quamquam non sine dubiis a Filippi proposita, scil. [Ti(berio)] Ca[esari divi | Aug]usti [f(ilio) Augusto], tam incerta sint. 8727 tit. incerti generis imperatoris Tabula marmorea undique fracta in fronte et a tergo levigata (18) x (17) x 3,5. Litt. affabre insculptae 7/6,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Lati. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

Fig. b Frg. b: [- - -]NI[- - -] ------

Fig. g Frg. c: -----[- - -]+[- - -] [- - - Caes]arì d[ivi f(il-) - - -] [- - -]+[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 178 n. 9 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; S. Lefebvre, in Élites municipales 299 n. 53; Sternini, Romanizzazione 200; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. 2 + est hasta acclivis, unde est pars litt. V vel etiam X vel pars notae numeri cuiusdam. Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur. 8728 tit. incerti generis imperatoris Quattuor fragmenta tabulae marmoreae inter se non coniuncta (a–d) undique levigata crass. 6–5,7. Frg. a ex duabus partibus compositum (23) x (33), litt. 15; frg. b (16,5) x (24,5); frg. c (11) x (14); frg. d (9,5) x (16,3). Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videntur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

Fig. a Frg. a: [- - -]T fìl[- - -] ------

Fig. d Frg. d: -----[- - -]++[- - -] Fig. a–d: Im. phot. a G. Filippi sumptae. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 178–179 n. 10 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; S. Lefebvre, in Élites municipales 299 n. 50; Sternini, Romanizzazione 200; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Frg. a: punctum triangulare; frg. c: + est hasta acclivis, unde est pars litt. V vel M vel etiam X vel pars notae numeri cuiusdam; infra litteram inspicitur vestigium hastae transversae supra notam numeri cuiusdam certe positae; frg. d: + prior est hasta acclivis, unde est pars litt. V vel M vel etiam X vel pars notae numeri cuiusdam; + alter est vestigium litterae incertae. Quid subsit, nescio. Fragmenta a–b coniungere conatus est Filippi, inde supplevit ex. gr. [Neroni Claudio Caesari Augus]t(i) fil(io) [Germa]ni[co]. Res autem tota incerta manet. Ex forma litterarum inter a. 27 a. C. n. et 68 p. C. n. titulus dedicatus videtur. 8729 tit. honorarius imperatoris vel Caesaris Tabula marmorea supra et a dextra fracta, in fronte levigata (44,3) x (65) x 7/6. Pars postica aspera ita in gradus formam redacta, ut crassitudo tabulae ad marginem dextrum decrescat. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in

C. FORVM NOVVM

2471

TITVLI NOVI

Sabina) inter reposita musei (inv. n. 1), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

-----[- - - tribunicia] potest[ate - - -] ------

-----[tr]ibunici[a potestate - - -], L(ucius) Carius L(uci) f(ilius) C[l- - -], M(arcus) Atius M(arci) f(ilius) Cla(udia) [- - -] p(ecunia) p(ublica) [p(osuerunt)]. Im. phot. a M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 287 n. 5 (AE 1983, 315); id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 309 n. 12; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 179–180 n. 11 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; S. Lefebvre, in Élites municipales 298 n. 51; Forni, Tribù A1238 = 1240. C561; Sternini, Romanizzazione 32; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Tribù romane 36; eund., in Da Forum Novum a Vescovio 76. Puncta triangularia. Supplevit Filippi, quem secutus sum. – 1 [tr]ibunic[- - -] Pietrangeli, Epigraphica; [tr]ibunic(ia) potestat(e) [- - -] AE; [tri]bunici[a potestate - - -] Pietrangeli, Riv. Arch. Crist., qui etiam non excludit supplementum [viator tr]ibunic[ius - - -]. – 2 ex. C[la - - -] Pietrangeli, Epigraphica; C[laud(ia) - - -] AE; C[laudia tribu] Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. – 3 ex. Cla[ud(ia) - - -] AE, Cl[a - - -] Lefebvre. – 4 litteras singulares P P p(osuerunt) solvere sine idonea causa Pietrangeli, Riv. Arch. Crist. conatus est; [p(osuerunt)] omiserunt Pietrangeli et AE. Dedicantes fortasse sunt duoviri Fori Novi; cui tribui prior sit adscriptus, incertum; fortasse agitur de tribu Claudia, cui tribui est adscriptus Marcus Atius (etiam cf. tit. n. 4790); nihil autem impedit, quominus de tribu Clustumina agatur, quae tribus fusius in tit. Fori Novi repertis invenitur (de re universa vide Filippi, l. l. 152). Nomen gentilicium Carii hic solum in tota regione nominantur. Atios alios tit. Albensibus n. 3973. 7877 quoque invenies. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8730 tit. incerti generis imperatoris Tabula marmorea a sinistra integra in fronte levigata. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 180 n. 12 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; S. Lefebvre, in Élites municipales 299 n. 52; Sternini, Romanizzazione 200; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 57; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Ex forma litterarum inter a. 27 a. C. n. et 68 p. C. n. titulus dedicatus videtur. 8731 tit. opistographus incerti generis Tabula undique fracta ex lapide calcario in fronte levigata (29) x (25,5) x 6. Litt. affabre insculptae 6,8–4,5. A tergo exstat tit. n. 4845 a Stevenson descriptus Vescovìo in pavimento ante ingressum ecclesiae. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servatur in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi contuli d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]BLICA[- - -] [- - -] PROC[- - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 287 n. 4; id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 309 n. 11. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 170 ad n. tit. n. 4845. 2 in. punctum triangulare. [- - - respu]blica [- - -] | [- - -] proc(urator) non sine dubiis proposuit Pietrangeli, attamen quid subsit, incertum. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur.

TITVLI NOVI

2472

REGIO IV

8732 tit. fortasse honorarius viri ordinis equestris Tabula marmorea supra, a dextra et infra fracta, in fronte perquam adesa (22) x (13,5) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes 3/2,4. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) muro cuidam exteriori loco edito affixa turris sacrae ecclesiae S. Mariae, ubi a. 1988 contuli. Denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

5

-----[- - -]+[- - -] [.]+M IIvi[r(o), iudici ex V (?)] decuriìs, [- - -] quod id[- - -] innoc[ens? - - -] que ci[- - -] ST+[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 180–181 n. 13 cum im. phot. (AE 1990, 248). – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; R. Cattani, Epigraphica 82, 2000, 259; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia. 1 + vestigium litt. incertae. – 2 + est hasta recta. – 6 ci[ves - - -?]. – 7 sta[tuam? - - -]. Supplevit Filippi, quem sum secutus. – Cives Foronovani videntur statuam dedicavisse viro cuidam, qui fuit duovir Fori Novi et iudex ex quinque decuriis, cum quo officio vocabulum innocens sane congruit (de iudicibus vide S. Demougin, Anc. Soc. 6, 1975, 143–202; eand., L’ordre équestre 444–498). Res tamen incerta manet. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8733 tit. operis publici Duae partes tabulae marmoreae inter se non coniunctae, in fronte levigatae, in usum posteriorem recte scissae. Pars a ex duobus fragmentis composita (68,5) x (20) x ?; pars b (66,5) x (20,5) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes servantur a dextra et infra. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Contuli a. 1988 Casperia muro cuidam exteriori affixas porticus sitae ante ecclesiam S. Maria in Legarano. Attamen, ut me certiorem fecit Giorgio Filippi, furtim subductae sunt.

5

10

[P(ublius) Faianius Ple]be[ius IIvir it]er(um) [aquam ex agro su]o in [munici]pium [Forum Novom pe]cunia [sua a]dduxit [et lacus om]nes fecit e[t pis]cinam, [quae in camp]o est, s[alien]dam [curavit i]demque [pro]bavit, [et cum venditor] soli in quo [balne]um est [parum caviss]et empto[ri de] aqua, [ut posset in] balneo f[luere a]quam [suam, in id b]alneum n[e ca]rerent [commodo mu]nicipes [P(ublius) Faianius] Plebei[us de]dit.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 181–182 n. 14 cum im. phot.; F. Coarelli, PBSR 73, 2005, 85–98 (cf. AE 2005, 441); Borlenghi, Campus 240–242 n. 17b cum im. phot. fig. 105 amplissimo commentario et alia bibliographia (etiam cf. p. 130. 167). – Cf. P. Salmon, Rend. Pontif. Accad. Arch. 34, 1961/62, 141–143 cum im. phot. fig. 12; Pietrangeli, Sabina 87. 92; R. Cattani, Epigraphica 62, 2000, 259; Sternini, Romanizzazione 26. 27. 32. 43. 82; Patterson, Landscapes and Cities 154–155; S. Segenni, in Quotidien municipal 222; Coarelli, in Reate e l’Ager Reatinus 147; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Engfer, Private Munifizenz 159. Recte supplevit Filippi ad exemplum tit. n. 4786, quem sequor (praeter v. 3 ubi incertum maneo utrum Novom ut supra tit. n. 4786 an Novum ut Filippi cogitat sit restituendum). Haud recte Salmon cogitavit haec duo fragmenta fuisse partem dextram tituli illius n. 4786, qui titulus, ut supra scripsi, olim affixus muro cuidam exteriori ecclesiae S. Mariae in vico Vescovìo (Torri in Sabina) nunc ibidem servatur in Museo territoriale dell’agro foronovano. Vide supra ad tit. n. 4786. Est prioris partis saec. I p. C. n. 8734 tit. operis publici Tabula ex lapide Tiburtino a sinistra et infra fracta, in fronte valde adesa, in usum posteriorem excavata nec non duobus foraminibus terebrata, a tergo paululum scabra (101) x (56,5) x 15,5. Litt. detritae 5,5–3,5. Rep. nescio

C. FORVM NOVVM quando loco incerto in area antiquae urbis. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei ecclesiae Sanctae Mariae (inv. n. 17), ubi a. 1986 contuli.

2473

TITVLI NOVI regionis Latii (inv. n. 142856). Descripsi ut potui ex scheda Lezzi et ad im. phot. a. 2014.

-----[- - -]vit +[- - -] [- - -]am pa[- - -] [- - -]labsa[- - -] - - - - - -? Pollio III et Manlianus IIviri restituerunt (vac.?) [- - -]NA - - - - - -? Im. phot. a G. Filippi sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 288 n. 6 (AE 1945, 43); id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 308 n. 10; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 182–183 n. 15 cum im. phot.; Bispham, Municipalization 507–508 n. D12; Engfer, Private Munifizenz 160 n. 240. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 30; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta distingui nequeunt. 3 vir pro viri Pietrangeli. – 4 litterae NA quomodo recte supplendae sint, in dubio reliquit Filippi, qui autem cogitavit, ex. gr., [- - - maenia]na; [- - - culi]na(m) vel potius [- - pisci]na(m) vel sim. quoque suppleverim. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8735 tit. operis publici Tabula ex marmore albo supra et ab utroque latere fracta undique ut videtur levigata (21) x (10,5) x 3,5. Litt. ad actuarias transgredients 5/3,5. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum

[- - - s]ua p[ecunia - - -]. -----Im. phot. a Lezzi sumpta. F. Lezzi, in Reate e l’Ager Reatinus 154 n. 47 cum im. phot. – Cf. Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 76–77. Puncta triangularia insculpta. 1 [- - - repara]vit vel [- - - restaura]vit iam Lezzi; + est hasta fere inclinata. – 2 [- - -]m Lezzi, quae de aede quadam cogitavit; ex. gratia [- - - crypt]am pa[latii - - -] (cf. tit. Ostiensem huius Corporis vol. XIV 66 = ILS 4227); attamen de aedicula, basilica vel similia cogitaverim. – 3 [- - -]labs[- - -] Lezzi; [- - - con]labsa[m - - -] vel [- - - con]labsa[s - - -] pro [- - con]lapsa[m - - -] vel [- - - con]lapsa[s - - -]. – 4 [- - - pecunia s]ua +[- - -] Lezzi. Quamvis supplementa incerta maneant, colligi potest in titulo memorari opus vel opera vi terrae motu cuiusdam collapsa, quae vir quidam (non excludo quin de viro ordinis senatorii agatur) sua pecunia restauravit. Forma litterarum ad saec. IV p. C. n. saltem adducit. 8736 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata (14,7) x (84) x (19). Latera dextrum et sinistrum ita secta, ut, si in usum posteriorem non abscisa, sunt pars tabulae ex duabus partibus inter se coniunctis compositae. Litt. affabre insculptae 7. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Cottanello muro cuidam exteriori affixa aedium quarundam iuxta viam Palombara sub n. 8 sitarum, ubi a. 1985 contuli.

TITVLI NOVI

2474

[- - -] T(iti) f(ilius) Clu(stumina) Marsus [- - -?] [- - -] IIIIviri gener (vac.) - - - - - -?

REGIO IV 8738 tit. operis publici Opus musivum i. e. pavimentum aedis cuiusdam in media area fori antiquae urbis exstructae ex tessellis albis compositum 220 longum a dextra fractum. Area inscripta alt. 46. Litt. ex tessellis nigris accuratissime compositae 17–12. Rep. in effossionibus in media area fori antiquae urbis Vescovìo (Torri in Sabina) a. 1971–1975 institutis in situ suo. Contuli ut potui a. 2001 ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001. Denuo recognovi in situ d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 183–184 n. 17 cum im. phot.; M. Sternini, in Cottanello 190 cum im. phot. fig. 3. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 33. 85; Forni, Tribù Y315; Buonocore, in Tribù romane 36. Puncta in formam fere virgulae acclivis redacta. De cognomine Marsi fusius disseruit C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 112 adn. 3; id., Athenaeum 56, 1976, 4 adn. 4 (adde quae scripsi in Epigraphica 44, 1982, 177–178; etiam cf. tit. AE 2001, 297; 2007, 632). Socer [- - -] Titi filii Marsi, ex eo, quod quattuorvir fuit, magistratus non Fori Novi, ubi nominantur semper duoviri, sed in alio municipio fuisse videtur (de re universa vide Filippi, l. l.). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8737 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (15) x (20,5) x 3. Litt. circ. 6. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Fig. a

Fig. b C(aius) Vìbius C(ai) f(ilius) Clu(stumina) Celer Státór, ex decretó Cvirum s(ua) p(ecunia) f(ecit).

-----[- - -]la [- - -] aedi[lis] -----Im. phot. a M. B. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 226–227 n. 80 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Cogitaverim de titulo magistratus cuiusdam Foronovani, cuius cognomen finiens in -la legi possit (quomodo autem cognomen, quod cadit in -la, recte supplendum, nescio; vide Solin – Salomies, Repertorium2 430–434), qui inter cet. aedilis appellatus fuerit. Attamen res minus certa est, ex eo, quod de titulo quoque hominis ordinis senatorii cogitare potuerim (de re universa vide Filippi, l. l.). Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur.

Fig. a–b: Im. phot. a Betori sumptae. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 184–186 n. 18 cum im. phot. (AE 1990, 250); D. Nonnis, in Sanctuaires 50 n. 177 (etiam cf. p. 27. 29. 38); Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 384; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 301; Engfer, Private Munifizenz 158–159 n. 238 (etiam cf. p. 116. 118. 125); I. Simon Cornago, in Nacimiento 283 n. 26. – Cf. W. von Sydow, AA 1976, 372; M. Santangelo, Fast. Arch. 30/31, 1975/1976, 805–806 n. 1178; J. Linderski, JRA 11, 1998, 473 (= eund., Roman Questions II 395); Spadoni, I Sabini nell’antichità 148–149. 153; Sternini, Romanizzazione 26. 29. 200; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 46; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 111; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Tribù romane 36; P. L. Dall’Aglio – N. Frapiccini – G. Paci, Picus 12/13, 1992/93 (1994), 31 n. 9; E. Piccardi, in AISCOM XVIII 339; A. Betori – G. Filippi, in Oltre la Villa 97 cum im. phot. fig. 14; A. Betori, in Da Forum Novum a Vescovio 22; Buonocore, ibid. 80 cum im. phot. fig. 41; F. Coarelli, ibid. 49 cum im. phot. tab. VIIc. Puncta triangularia sursum directa. 1 Stator esse videtur cognomen alterum Caii Vibii (de cognomine etiam vide Kajanto, Cognomina 319); stator scil.

C. FORVM NOVVM centumviri Linderski; stator [leg(ionis) vel Aug(usti)] Zocchi, qui lacunam fuisse arbitratur, attamen nescio rectene; de epitheto Iovis sine idonea causa cogitat Cenci (etiam vide Coarelli). Hunc tit. non recenset Y. Le Bohec, in Corps du chef 230–231, qui de cultu Iovis Statoris disputavit. Incertum de supplemento Statori Iovi vario modo compediis scripto agatur necne.

2475

TITVLI NOVI Vibii fusius nominantur in agro Foronovano (cf. tit. n. 4842. 4843). Notandum decuriones hic primum ut Veiis et Curibus Sabinis centumviros appellari (etiam cf. tit. n. 8740). Ex litterarum forma parti alteri saec. I a. C. n. tribuendum, cui tempori effossionum exitus sane congruunt [etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 302 (= eund., Epigrafi I 78 n. 302)].

8739 tit. operis publici Opus musivum i. e. pavimentum basilicae in foro sitae exstructum ex tessellis albis. Litt. ex tessellis nigris compositae circ. 10. Rep. circ. a. 1980 in media area fori antiquae urbis Vescovìo (Torri in Sabina) in effossionibus ad basilicam ipsam restaurandam peractis. Non vidi. Descripsi ut potui ex scheda Alvino et ad im. phot. et del. a. 2001. Denuo recognovi a. 2016 ex im. phot. ab Alessandro Betori sumpta et me comiter missa.

Fig. a

Fig. b

TITVLI NOVI

2476

REGIO IV

Fig. g

Fig. d

L(ucius) Volsienus pu(pilli) l(ibertus) aedem pingenda(m), pavimentu(m) de sua pequnia coeravit.

Fig. a: Im. phot. ab Alvino sumpta. Fig. b: Im. phot. a praefectura antiquitatum regionis Latii sumpta. Fig. g: Im. ab Alvino del. Fig. d: Im. phot. ab Alessandro Betori sumpta. G. Alvino, in I. Bragantini – F. Guidobaldi (Ed.), Atti del II Colloquio dell’Associazione italiana per lo studio e la conservazione del mosaico. Roma, 5–7 dicembre 1991, Bordighera 1995, 506–507 cum im. phot. et del. (AE 1998, 412); Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 383; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 222–223 n. 96 cum im. phot. e Alvino sumpta; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 299 n. 5 cum im. phot. fig. 7; I. Simon Cornago, in Nacimiento 283 n. 25. – Cf. Sternini, Romanizzazione 43. 201; D. Nonnis, in Sanctuaires 50 n. 176 (etiam cf. p. 29. 38); Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 46; D. Nonnis – F. Pompilio, ibid. 468– 469; Alvino, in Lazio & Sabina III 77; E. Piccardi, in AISCOM XVIII 339; A. Betori, in Da Forum Novum a Vescovio 23; Buonocore, ibid. 79–80 cum im. phot. fig. 27; F. Coarelli, ibid. 48 cum im. phot. fig. 27.

Puncta in formam fere quadrati insculpta. Pu(bli), coeravi(t) Alvino; pu(pilli) iam recte Salomies apud AE emendavit; coeravit id. coniectura apud AE; pequnia coeravit pro pecunia curavit. Ex eo, quod nomen Volsieni rarissimum est, excludendum non est, quin L. Volsienus ex Asisio oriundus sit, ubi laudantur marones T. et V. Voisinier/Voisieni i. e. Volsieni, fortasse pater et filius (vide tit. huius Corporis vol. XI 5389–5390; nunc G. Forni, in Epigrafi Assisi 32–33 n. 25–26; E. Zuddas, Suppl. It. 23, 2007, 276–279 ad tit.; M. F. Petraccia, Atti dell’Accademia Properziana del Subasio di Assisi s. 9°, 1, 2019, 23–36). De locutione pu(pilli) l(ibertus) vide Salomies, Vornamen 64–65. Ex eo, quod libertus cognomine caret [de re universa inter al. vide H. Solin, Quad. Urb. 18, 1974, 125–130 et S. Panciera, in Onomastique latine 192–198 (= eund., Epigrafi 1841–1847. 1853)] saec. I medio a. C. n. tribuerim, cui tempori litterarum forma sane congruit (de tempore inter saec. II ex. et I in. a. C. n. comprehenso cogitat Nonnis, de saec. II ex. Coarelli).

C. FORVM NOVVM

2477

TITVLI NOVI

8740 tit. operis publici Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata. Litt. affabre insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 187–188 n. 21 cum im. phot. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 26. 200. Puncta triangularia subtiliter redacta. 1 quomodo nomen gentilicium Papi[- - -] recte restituas, incertum; de Papio vel etiam de Papirio cogitavit Filippi. Cnaeus Papi[- - -] Tertius fuisse videtur patronus, cui Foronovani aliquid publice decreverunt. Pratermittendus quoque non est tit. huius Corporis vol. VI 1076 (cf. p. 4739–4740), quem Foronovani Cheionio nempe Caeionio vel Ceionio Contucio signo Gregario d. 19 m. Nov. a. 400 posuerunt [de quo vide C. Letta, in Terra dei Marsi 9–12 (= eund., Scritti Gioia Conta 261–265)]. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. vel III prioris esse videtur.

-----[- - -]S[- - -] (vac.) [- - - c]ontuler[unt - - -] [- - -]+ viru[m - - -] - - - - - -?

8742 tit. fortasse honorarius Tabula marmorea supra et ab utroque latere fracta undique levigata 25 x 50 x 3,5. Litt. 3,5. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Vescovìo (Torri in Sabina) in antiquario nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi descripsi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 186 n. 19 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 26. 200. 3 + vestigium lineolae transversae super litteram quandam positum; ex eo, quod post hanc lineolam exaratum vocabulum virum, excludendum non est, ut iam Filippi recte est suspicatus, quin suppleri possit locutio ex decreto C virum vel sim. (etiam cf. tit. n. 8738). Litterae saec. I/II p. C. n. esse videntur. 8741 tit. honorarius Tabula ex marmore supra, a dextra et infra fracta, in fronte perquam adesa. Litt. affabre insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001. Cn(aeo) Papi[- - -] Tertio [- - -] Forono[vani - - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta.

-----[- - -] Foron[ovani - - -]. Im. phot. a. M. B. sumpta. Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 75 cum im. phot. fig. 40. Punctum in formam virgulae insculptum. [- - -] Foro N[ovo - - -] supplere quoque potuissem sub ex. tit. infra n. 8745. Fuit fortasse pars tituli honorarii, ubi memoratur vir quidam, cui Foronovani aliquid publice decreverunt. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit vel paulo postea.

TITVLI NOVI

2478

REGIO IV

8743 tit. fortasse honorarius Tabula ex marmore supra, a dextra, a sinistra fracta, in fronte perquam adesa. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulco continuo cincta, cuius pars exstat infra. Litt. actuariae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

Fig. b Frg. b: -----[- - -]A[- - -] [- - -]ONO[- - -] ----------[Foron]ovan[i - - -]. Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 188 n. 22 cum im. phot. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 26. 200. Fuit fortasse pars tituli honorarii, ubi memoratur vir quidam, cui Foronovani aliquid publice decreverunt. Ex forma litterarum saec. III p. C. n. tribuerim. 8744 tit. incerti generis Tabula ex marmore nigro in quattuor partes (a–d) inter se non coniunctas fracta undique levigata crass. 1,8; frg. a: (13) x (12), litt. 6,2; frg. b (7) x (15,5); frg. c (7) x (7); frg. d (6,5) x (8,5). Rep. a. 1998 in effossionibus institutis in vico Vescovìo (Torri in Sabina) pone apsida ecclesiae S. Mariae. Servantur in Antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano (inv. n. 9211), ubi descripsi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori.

Fig. g Frg. c: -----[- - -]OM[- - -] ------

Fig. d

Fig. a Frg. a: -----[- - -]+EVA[- - -] [- - -]OR[- - -] ------

Frg. d: -----[- - -]VO[- - -] -----Fig. a–d: Im. phot. a M. B. sumptae.

C. FORVM NOVVM Supplementa incerta manent. – Frg. a: + est hasta obliqua inde litt. ex. gr. A vel M vel N esse potest. Non excludo, quin in v. 2 frg. a et b subsit vocabulum [- - F]orono[vani - - -]. Etiam vide supra ad tit. praecedentem. Ex forma litterarum saec. III p. C. n. saltem tribuerim. 8745 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata (24) x (37,5) x ?. In media area ex usu posteriore capite fistulae accipiendo perfossa. Area titulo inscribendo destinata fascia continua cincta, quae in usum posteriorem est decussa. Litt. affabre insculptae 5,5–3,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Gavignano muro cuidam exteriori fontis publici affixa, ubi a. 1988 contuli.

[- - -]liae C(ai) l(ibretae) Hila[rae] [- - -] in Sabi[ni]s Foro N[ovo] [- - - m]unus gladiator[ium] [- - -]+iones eìu[s? - - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 190–191 n. 25 cum im. phot. (AE 1990, 252); Buonocore, Epigrafia anfiteatrale 76–77 n. 48 cum im. phot. tab. 21 fig. 1; Fora, Munera gladiatoria 156 n. 179; V. Gaffney, JRA 14, 2001, 72. – Cf. O. Salomies, Arctos 24, 1990, 196; Sternini, Romanizzazione 26. 27. 43. 87; Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 37; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; H. Patterson, in Da Forum Novum a Vescovio 57. Puncta in formam aculei sagittae redacta. 2 in Sabi[ni]s, Foro N[ovo] Filippi; in Sabi[ni]s Foro N[ovo] iam recte Salomies, l. l. cum quo ego iam consensi Epigrafia anfiteatrale, l. l. – 4 + vestigium litt. incertae; suppleverim non sine dubiis [decur]iones; eiu[s domus - - -] temptaverim. Supplementa incerta manent. – Non excludo, quin memoretur femina quaedam nominata [- - -]lia Caii liberta Hila[ra], cui decuriones fortasse domus (cf. ex. gr. supra tit. n. 4794, ubi laudantur decuriones domuus patroni) ob eius merita nonnulla munus gladiatorium i. e. munus funebre in Sabinis Foro Novo [cf. locutionem Mars(is) Antino tit. n. 3839] dederunt, quod munus in amphiteatro, cuius vestigia in regione inter occasum brumalem et meridiem spectante sita in lucem sunt detecta, potius quam in campo editum esse videtur (etiam cf. Gaffney, l. l.). De munere funebri vide Ville, Gladiature en Occident 202–203; etiam vide, quae scripserunt ego, Latomus 44, 1985, 173–177 et Fora, Munera gladiatoria 58 cum alia bibliographia. Ex litterarum forma et ex eo, quod si recte sum interpretatus memoratur munus funebre quoddam saec. I medio p. C. n. tribuerim.

2479

TITVLI NOVI 8746 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique fracta in fronte et a tergo levigata (16,2) x (21) x 6,7/5. Pars postica aspera ita in gradus formam redacta, ut crassitudo tabulae ad marginem dextrum decrescat. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur. Litt. affabre insculptae 3,5–2,4. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 12), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

[- - - A]mynta[s - - -] [- - -]s sévir Augu[stalis - - -] [- - -]+O+V[..] patr[i - - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 288 n. 7 (AE 1945, 44); id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 309 n. 14; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 188–189 n. 23 cum im. phot. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 153; Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. 2 punctum triangulare. Supplevit Filippi. – 1 MINTA Pietrangeli; de cognomine vide H. Solin, Arctos 42, 2008, 237. – 2 [- - - adlectu]s temptavit idonea causa Filippi (adlectionem supra numerum fusius invenies in titulis ex. gr. Trebulae Mutuescae repertis, scil. tit. n. 4891. 4896). – 3 + litt. incertae; OV SATR haud recte Pietrangeli; [- - -]O+V[..]+ATR[- - -] Filippi. Seviri Augustales hic solum Fori Novi nominantur [praeter R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 167. 196, ubi autem hic titulus ad Forum Novum regionis VIII errore tribuitur, cf. Buonocore, ZPE 108, 1995, 132 (= eund., Abruzzo e Molise I 89)]; de seviris Foronovanis vide supra tit. n. 4788. 4793. 8747. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribui potest. 8747 tit. sepulcralis Tabula ex marmore in angulo superiore sinistro imminuta, a dextra fracta undique levigata 28,5 x (37) x ?. Litt. affabre insculptae 4–3,5 (litt. v. 2 minoris mensurae scriptae 1,5). Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa porticus aedium gentis Camuccini in vico Torri in Sabina sitarum, sub praedio Colle Calvio appellato, ubi a. 1986 contuli.

TITVLI NOVI

2480

REGIO IV Tit. A in fronte: -----[- - -]+[- - -] [- - -]EX[- - -] [- - -]+[- - -] ------

5

M(arcus) Lollius M(arci) l(ibertus) S[- - -] `sexvir´, Lollia M(arci) l(iberta) +[- - -], arbitrat[u] Lolliae M(arci) l(ibertae) +[- - -].

Im. phot. a G. Filippi sumpta. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 223 n. 114; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 189–190 n. 24 cum im. phot. (AE 1990, 251). – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 153; Sternini, Romanizzazione 50. 197; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. 3, 5 + est hasta recta. – Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Nomen Lollii redit tit. n. 4824. Alii seviri memorantur tit. n. 4788. 4793. 8746 [cf. Buonocore, ZPE 108, 1995, 132 (= eund., Abruzzo e Molise I 89)]. De locutione arbitratu inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20. 1969, 385–386, A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281, A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8748 tit. incerti generis opistographus Tabula marmorea undique fracta, inscripta in utraque parte expolita (16) x (12) x 57. Tit. A litt. 6,8; tit. B litt. 4,4–3,7. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Nunc exstat in antiquario vici Vescovìo (Torri in Sabina) nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi contuli d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

Fig. b Tit. B a tergo: -----[- - -]V[- - -] [- - -]SPE[- - -] [- - -]T 1sestertium2 +[- - -] [- - -]+[- - -] -----Fig. a–b: Im. phot. tit. A–B a M. B. sumptae. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 191 n. 26 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Tit. A - - - - - - | [- - -]EX[- - -] | - - - - - - Filippi. – 1, 3 + est hasta recta. Tit. B 2 fortasse spe[ctaculum] supplendum potius quam spe[cus] ut iam Filippi cogitavit. – 3 H pro sestertium; 3 in. [dedi]t vel sim.; 3 ex. inspicitur vestigium lineolae transversae super notam numeri vel potius supra n(umero). – 4 omisit Filippi; + est hasta recta. Colligi potest, in hoc titulo memorari virum quendam cui Foronovani statuam ob eius merita posuerunt, qui vir ob cuius dedicationem spectaculum quoddam edidit et divisiones nonnullas civibus suis dedit. Res autem in dubio manet, cum aliter quoque supplere potuerim. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8749 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata nonnullis autem locis adesa. Litt. ad actuarias transgredientes. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

Fig. a

-----[- - - loc]ari cave[ndum - - -] [- - - a]vitum D[- - -] [- - - in]teresset +[- - -] ------

C. FORVM NOVVM

2481

TITVLI NOVI Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 192–193 n. 28 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Supplevi non sine dubiis. – 2 + est litt. B vel P; suppleri potest iunctura [- - - offer]imus ob[tinuit - - -] vel op[tinuit - - -]. – 5 [- - -]+I S[- - -] Filippi. Nihil impedit, quominus agatur de decreto decurionum in area antiquae urbis posito pro cive insigni quodam, qui tabulam patronatus accepit suorum meritorum erga Foronovanos factorum gratia, inter quae spectaculum memorari quoque videtur. In dubio res adhuc manet. Etiam vide tit. praecedentem et quae Filippi disseruit. Ex litterarum forma saec. II/III p. C. n. tribuerim.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 191–192 n. 27 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta in formam hederae redacta. 1 supplevi non sine dubiis; [- - -]ARI CAV+[- - -] Filippi. – 3 + est linea descendens rotundata i. e. C vel O vel Q. Ex loco, ubi tit. in lucem prodiit, cogitare potuissem de titulo publice dicato, in quo memoratum opus quoddam ad communem utilitatem una cum locatione perpetua a municipio factum. De vocabulo avitum fusius disseruerunt H. Solin, Rend. Pontif. Accad. Arch. 53/54, 1980/82 (1984), 110–115 et A. Magioncalda, in Finanze municipali 187–188, ubi alia bibliographia est collecta. In dubio res adhuc manet. Etiam vide tit. sequentem et quae Filippi disseruit. Ex litterarum forma saec. II/III p. C. n. tribuerim.

8751 tit. operis cuiusdam Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (14,5) x (19,5) x 3–2,7. Litt. affabre insculptae circ. 7. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

8750 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata nonnullis autem locis adesa. Litt. ad actuarias transgredientes. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

-----[- - - cur]aver(unt).

Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 193 n. 29 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Titulus veri similiter ad opus quoddam faciendum pertinet. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. -----[- - -]COI[- - -] [- - -]IMVS O+[- - -] [- - -] avita me[moria? - - -] [- - - q]uod spect[aculum - - -] 5

[- - -]NI S[- - -] ------

8752 tit. operis cuiusdam Tabula marmorea supra, a sinistra et a dextra fracta in fronte scalpro dentato dolata. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta. Litt. affabre insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

TITVLI NOVI

2482

REGIO IV interiori affixa turris campanarum ecclesiae S. Mariae, ubi a. 1988 contuli. Denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]nia [- - -]. Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 193 n. 30 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Fortasse supplendum [- - - pecu]nia [publica] (vide supra tit. n. 8720–8721). Litterae primae aetatis imperatoriae esse possunt. 8753 tit. operis cuiusdam Tabula marmorea supra et in utroque latere imminuta, in fronte levigata fissuris autem laesa (19) x (28,9) x ?. Litt. affabre insculptae 6,2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) muro cuidam

-----[- - - p]osuerun[t - - -]. Im. phot. a G. Filippi et M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 289 n. 12; id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 312 n. 23; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 194 n. 31 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Utrum de titulo publico an privato agatur, in dubio maneo (cf. Filippi, l. l.). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. vel potius II in. esse videtur.

8754 tit. incerti generis Tabula marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis fere composita supra et a dextra fracta undique levigata (51) x (64) x 3. Litt. affabre insculptae 4/3,5. Rep. nescio quando apud vicum Forano sub praedio, q. d. Celsetta, effossionibus ad vinetum quoddam faciendum institutis. Ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa cavaedii aedium domini Angelo Donati, ubi a. 1984 Filippi recognovit. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

5

- - - - - -? [M(arcus)] Cocceius M(arci) f(ilius) Pap(iria) Ne[rva, - - -?], T(itus) Flavius T(iti) f(ilius) Qui(rina) Attic[us, - - -?] M(arcus) Cocceius Faustu[s, - - -?], Ti(berius) Claudius Phalla[s, - - -?], (vac.) ann[o- - -] ------

C. FORVM NOVVM

2483

TITVLI NOVI

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 195–196 n. 33 cum im. phot. (AE 1990, 254). – Cf. Forni, Tribù C1267. F256; Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 48. 87; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Tribù romane 36. Puncta in formam caudae hirundinis redacta. Supplevit, fortasse recte, Filippi, praeter v. 3, qui dubitanter supplere mavult Faustu[lus]. Quamvis Marcus Cocceius Nerva Papiriae tribui (etiam cf. supra ad tit. n. 4842) et Titus Flavius Atticus Quirinae tribui adscripti prior ex Narnia alter ex Reate oriundi esse videantur, nihil impedit, quominus in hoc titulo memorentur homines col-

legii cuiusdam potius quam magistratus municipii Fori Novi per annos singulos enumerati; res autem incerta manet. Non est, cur excludam Marcum Cocceium Marci filium Nervam fuisse Nervam illum, qui postea imperavit (cf. tit. huius Corporis vol. XI 5743 = ILS 273; A. Stein, PIR2 C 1227; inde titulus esse videtur ante a. 65, quo anno praetor est designatus). De Cocceiis Nervis vide M. Gaggiotti – L. Sensi, Epigrafia e ordine senatorio II 259; etiam H. Solin, in Varia epigraphica 418; eund., in Per Renato Badalì 29. De Titis Flaviis Reatinis vide Spadoni Cerroni, Rieti 69–70. Rarissimum cognomen Phallae (cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. VI 18737; vide Solin, Namenbuch2 1402). Ex litterarum forma alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim.

8755 = EE VIII p. 50 n. 202 tit. sepulcralis Tabula marmorea ex pluribus partibus inter se coniunctis composita (53) x (38) x 4. Litt. affabre insculptae. Rep. prope vicum Cantalupo in Sabina loco, q. d. Limite, sub praedio domini Antonio Egidi. Periisse videtur. Descripsi ut potui ex Nardi a. 2001.

[C(aius) Aconius C(ai) l(ibertus)] [Phi]lomus(us), [C]atia T(iti) l(iberta) Rufa, [P]rinceps Acon(i) (scil. servus), C(aius) Aconius C(ai) l(ibertus) Tertius fecit; in fr(onte) p(edes) X, in ag(ro) p(edes) XII.

P(ublius) Attius P(ubli) [f(ilius) - - -] arbitratu Prin[cipis - - -]. E. Nardi apud G. Fiorelli, NS 1889, 229; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 50 n. 202. – Cf. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 172 ad tit.; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 70. 2 supplevi cognomen Principis sub exemplo tituli, qui sequitur. De locutione arbitratu vide supra ad tit. n. 4844. Saec. I p. C. n. tribuerim. 8756 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcareo supra et a sinistra fracta fissuris passim laesa undique scabra (84) x (50) x 21. Litt. 6/4. Rep. circ. a. 1940 casu et fortuito apud vicum Cottanello sub praedio, q. d. Castiglione, in platea ante casulam quandam. Nunc ibidem posti usui est stabuli gentis De Angelis, ubi a. 1988 contuli.

5

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 196–197 n. 34 cum im. phot. (AE 1990, 255). – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 152; Sternini, Romanizzazione 38. 85; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia. Supplevit Filippi, quem magna ex parte sequor. – 1 [C(aius) Aconius - - -], – 2 [Phi]lomus[us?] Filippi. Caius Aconius Philomusus et Catia Rufa nuptiis ut videtur inter se iuncti sunt domini servi Principis nec non patroni liberti Caii Aconii Tertii. De Aconiis fusius ex. gr. Faleriis Novis memoratis vide I. Di Stefano Manzella, Mem. Pontif. Accad. Arch. 12, 2, 1979, 120–125. Etiam vide tit. sequentem. Litterae saec. I medii p. C. n. viderentur. 8757 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata. Ab utroque latere servantur vestigia cymatii inversi, quod cingebat aream ad titulum inscribendum destinatam. Rep. nescio quando Cottanello in operibus institutis ad reficiendas aedes nunc vocatas Ostello Le Prata iuxta viam Palombara sub n. 15 (olim Convento degli Agostiniani), ubi usui epistylio fuit. Ibidem exstat. Descripsi a. 2014 ex Sternini et ad im. phot.

-----[- A]conius L(uci) f(ilius) Clu(stumina) +[- - -] -----Im. phot. e Sternini repetita. Sternini, Romanizzazione 38 cum im. phot. fig. II.18 (AE 2004, 506); inde M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 233 n. 97 cum im. phot. a Sternini deprompta; Buonocore, in Tribù romane 36; eund., in Da Forum Novum a Vescovio 74. Puncta triangularia. In tit., qui praecedit, laudantur Caii Aconii. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit.

TITVLI NOVI

2484

REGIO IV

8758 tit. sepulcralis Tabula ex marmore ab utroque latere fracta, in fronte levigata. Area titulo inscribendo destinata sulco continuo cincta. Litt. affabre insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

5

[Dis M]anibu[s]. [-5?-]atia Amm[- - -] [q(uae) vix(it) a]nn(is) XXVI[- - -], [-5?-]chis soro[r f(ecit)].

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 197–198 n. 35 cum im. phot. (AE 1990, 256). – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta in formam hederae signata. Supplevit Filippi. – 2 nomen gentilicium Minatii redit tit. Foronovano n. 4825a; Amm[e] vel Amm[ia] vel etiam Amm[is] (cf. Solin, Namenbuch2 1630). – 4 quomodo recte restituendum cognomen cadens in -chis nescio; [Col]chis ex. gr. quoque suppleverim. Ex litterarum forma et ex eo, quod adprecatio Dis Manibus sine compendiis scripta videtur saec. I ex. vel potius II p. C. n. ineunti tribuerim. 8759 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ex tribus partibus inter se coniunctis composita marginibus imminuta undique levigata (34) x (42,8) x 2,5. Litt. ad actuarias transgredientes 2,8– 2. Rep. a. 1972 apud vicum Cottanello sub praedio, q. d. Colle Secco, ubi in lucem est detectum praedium quoddam aetatis Romanae (de situ vide inter al. Cottanello passim; P. Pensabene – C. Sfameni (Ed.), La villa romana di Cottanello: ricerche 2010–2016 (Bibl. Arch. 44), Bari 2017; C. Sfameni, in Dinamiche insediative 121–138; eand., in Oltre la Villa 29–69; R. Nardi – G. M. Porcheddu, ibid. 71–80; C. Sfameni et al., in Lazio & Sabina XII 19–28). Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

D(is) M(anibus). Iuliae Felicitati dulcissime, Iul(i) Fortunati et Coeliae Primitive filiae, Ìuliìs (!) Fortunati et Iuvenili et Gemelli sed et Maximì sorori, Ulpi Florentini scribae r(ei) p(ublicae) Foron(ovanorum) coniugi pientissime b(ene) m(erenti) fecerunt.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 194–195 n. 32 cum im. phot. (AE 1990, 253); M. Sternini, in Cottanello 189 cum im. phot. fig. 1. – Cf. eand., Romanizzazione 26. 59. 85; Buonocore, Samnium 80, 2007, 106; J.-M. David, in Quotidien municipal 392; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Brancato, Repertorium II 95; Buonocore, in Fides amicorum 103; C. Sfameni, in Dinamiche insediative, l. l. 129 cum im. phot. fig. 6 (ad p. 132) Puncta triangularia haud semper signata. 2 dulcissime pro dulcissimae. – 4 Primitive pro Primitivae, Iuliis pro Iuliorum. – 5 non exludo, quin de cognomine Iuvenilius adhuc autem ignoto casu genetivo posito agatur. De cognomine Iuvenilis vide H. Solin, Arctos 46, 2012, 205, qui de casuum confusione quadam cogitat. – 8 pientissime pro pientissimae. Nominatur femina Iulia Felicitas, quae fuit filia Iulii Fortunati et Coeliae Primitivae, soror Iuliorum Fortunati Iuvenilis Gemelli et Maximi, nec non uxor Ulpii Florentini scribae rei publicae Foronovanorum (alios scribas in regione quarta Aeserniae Sulmoneque tantum invenies, scil. tit. n. 2675. 3101; de scribis municipalibus vide David, l. l. 391–403 et Hartmann, Scribes 168 n. 293; de locutione res publica vide inter al. A. Mócsy, Acta Ant. Hung. 10, 1962, 367–384 et J. Gascou, MEFRA 91, 1979, 383–398); omnes familiares hic nominati titulum feminae, ut videtur, posuerunt. Notandum Ulpios affinitatem cum Iuliis saepius iunxisse [de re universa videas M. Väisänen, Su una gens romana: gli Ulpii (Comment. Human. Litt. 65), Helsinki 1979]. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta et ex grammatica saec. III in. p. C. n. esse videtur. 8760 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ex duabus partibus inter se coniunctis composita in utroque latere et infra fracta in fronte perquam adesa, a tergo paululum scabra (36,5) x (33) x 11. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars superior tantum servatur. Litt. detritae 4–3,5. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 24), ubi a. 1986 con-

C. FORVM NOVVM

2485

TITVLI NOVI [- - -]lius D(ecimi) l(ibertus) Pat[...],

tuli. Nunc exstat in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

[- - -]a D(ecimi) l(iberta) Nicobu[le], [- - -]ius D(ecimi) l(ibertus) Philoc[les], [- - -] Apollon[ius], 5

[- - -] C(ai) l(ibertus) Alex[- - -], ------

Im. phot. a M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 288 n. 8 (AE 1983, 316); id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 311 n. 19; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 198 n. 36 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia. Supplevi magna ex parte eodem modo, quo fecerunt Pietrangeli et Filippi. – 1 quomodo recte sit restituendum cognomen, incertum: vide Solin – Salomies, Repertorium2 375–376. 502; PAI[- - -] Pietrangeli; Par[is] quamquam dubitanter Filippi. – 2 ex. Nicobu[le] iam Pietrangeli, Nicobu[la] Filippi. – 4 Apollon omnes. – 5 Alex[ander] Pietrangeli, Epigraphica, fortasse recte, Alex(ander) id., Riv. Arch. Crist.; Alex[a] vel Alex[ias] vel Alex[io] vel Alex[is] vel Alex[us] non excludit Filippi. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.

8761 tit. sepulcralis Duae partes inter se non coniunctae tabulae ex lapide calcario ad sepulcrum quoddam pertinentis in fronte scalpro dentato dolatae fissuris autem passim adesae, a tergo paululum scabrae; margines sinister et dexter partis b recte secti; unde colligi potest tabulam ex pluribus partibus compositam esse. Pars a in utroque latere et infra fracta; in facie sursum directa exstat recessus ad figendum (33) x (58) x 29. Pars b infra fracta (44) x (56) x 28,5. Litt. affabre insculptae 8,5/6,5; v. 1–2 tribus ut videtur columnis ordinatae. Rep. nescio quando loco incerto. Servantur apud vicum Torri in Sabina loco, q. d. Colle Calvio, in silva baronis Vincenzo Camuccini, ubi a. 1986 contuli.

Fig. a (pars a)

Fig. b (pars b)

Col. I:

Col. II:

Col. III:

[L(ucius) A]ttilius L(uci) f(ilius) Clu(stumina) [L]acer f(ilius);

L(ucius) Attili[us L(uci) f(ilius) Clu(stumina)] Lace[r -1?-]; [e]x testam[ento].

[- - - - - -?] [- - - - - -?];

Fig. a–b: Im. phot. a G. Filippi sumptae. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 199–200 n. 37 cum im. phot. (AE 1990, 257). – Cf. Forni, Tribù A1251; Sternini, Romanizzazione 34. 197; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Tribù romane 36. Puncta triangularia.

Supplevi. – Col. I: [- - - A]ttilius L. f. Clu(stumina) | [- - -]acer +[- - -] Filippi. – 1 ex. litt. C parte a et litt. LV parte b insculptae sunt. – Col. II: 2 Lace[r p(ater)] restituerim. – Col. III: omisit Filippi. Nomen Attilii non redit in aliis tit. Foronovanis. Cognomen Laceri rarum est. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse videtur.

TITVLI NOVI

2486

REGIO IV

8762 tit. sepulcralis Urna cylindrata ex marmore operculo foliis ornato praedita manibus lavandis recentiore aetate destinata alt. 43, diam. 53–42. In facie cylindrata sunt effictae tres figurae genii encarpa sustinentes [de quibus anaglyphis vide P. Pensabene, in R. Calza (Ed.), Antichità di Villa Doria Pamphilj, Roma 1977, 123–124 n. 145 cum im. phot. tab. 17; Sinn, Marmorurnen 221 n. 534 cum im. phot. tab. 79d]. In fronte exstat area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta 14,5 x 17,5; in lateribus sinistro patera dextro urceus. Litt. opere gypseo repletae 2,5–2. Rep. in vico Cantalupo in Sabina nescio quando operibus ad ecclesiam S. Maria Assumptionis restituendam institutis. Ibidem servatur prope baptisterium, ubi a. 1986 contuli.

Fig. a

Fig. g 5D(is) M(anibus)6. 5C(aio) Catilio6 5Athenodo6ro. 5

Im. phot. a G. Filippi sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 69.862). G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 200–201 n. 38 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 56. 68. Quamquam urna apud officinam quandam urbis Romae efficta videtur, nihil impedit, quominus titulus Fori Novi sit exaratus (de re universa vide Filippi, l. l.). Observa nomen gentilicium Catilii hic primum in tota regione quarta memorari. Ex litterarum urnaeque forma primae aetati Antoninorum i. e. circ. a. 120–150 p. C. n. est tribuenda (cf. Pensabene et Sinn, l. l.). 8763 tit. sepulcralis Duae partes ex marmore inter se non coniunctae ad eandem tabulam pertinentes in formam capituli recentiore aetate redactae. Pars a (52) x (30,5) x (27,5). Pars b (50,5) x (31) x (27). Litt. affabre insculptae 6–4. Rep. nescio quando loco incerto. Servantur in vico Fianello in crypta ecclesiae S. Mariae, quae ecclesia exstructa est supra villam Romanam imperatoriae aetatis, ubi a. 1986 contuli.

Fig. b

Fig. d

C(aius) P[- - -]ILN[- - -] l(ibertus) [- - -]o, [S]ex(tus) [- - -]AD[- - -]N[- - -]m(us), A[- - -] l(iberta) Hilara, [S]ex(tus) [- - -]R[- - -] C(ai) l(ibertus) Philergu[r(us)], C(aius) P[- - -]NA[- - -] Clarus, C(aius) P[- - -]NA[- - -]us, C(aius) P[- - -]NA[- - -] (vac.)

Fig. a–b: Im. phot. partis a a G. Filippi sumptae. Fig. g–d: Im. phot. partis b a G. Filippi sumptae. D. Faccenna, NS 1951, 75; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 201–203 n. 39 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 105; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71. Puncta triangularia. Supplementa non temptavi. – Pars b: 4 ex. Philergur(us) Filippi; Philergur(us) pro Philargyr(us). Forma litterarum saec. I p. C. n. esse videretur. 8764 tit. sepulcralis Tabula marmorea a sinistra et infra fracta undique levigata (25) x (20,5) x 6,4–5,5. Litt. 5,8–3,8. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 16), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in Antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

C. FORVM NOVVM

2487

TITVLI NOVI

5

-----[E]ridan[o - - -]a Cione c[on]iug(i) cariss[imo] cum quo [- - -] vixit ann[is - - -] b(ene) m(erenti) [- - -].

Im. phot. a Betori sumpta. Puncta triangularia in initio versus quoque posita. Supplevi non sine dubiis. – 1 Eridanum alterum invenies tit. Amiternino supra n. 8289. – 2 Cione pro Chione (cf. titulum Ostiensem F. Zevi, in Epigrafia ostiense 79 n. 169, ubi laudatur Caedicia Cione quaedam). Dubitanter in Corpore titulum recensui, ex eo quod non excludo, quin tit. ex Urbe sit advectus. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit.

[- - -]ius Curin(us), [- - - P]rimi [- - -] Rufae ------

8765 tit. sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra 57 x 65 x 16. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 36 x 47. Litt. affabre insculptae 5,5. Rep. a. 1895 apud vicum Vacone loco, q. d. Piani, sub praedio domini Benigno Ferri. Servatur in vico Cantalupo in Sabina muro cuidam exteriori affixa in aedibus baronis Vincenzo Camuccini, ubi a. 1986 contuli.

Im. phot. a M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 288 n. 9; id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 311 n. 20; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 203 n. 40 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 punctum triangulare. Supplevit Pietrangeli, quem Filippi et ego sumus secuti. – 1 Curin(us) pro Cyrin(us) esse videtur. Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. tribuo. 8764a tit. sepulcralis Tabula marmorea supra a dextra et infra fracta in fronte levigata (29) x (26,5) x ?. Litt. 4,5/4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Collevecchio muro cuidam inserta aedium dominae Laura Garroni, ubi Alessandro Betori enotavit et me certiorem fecit. T(itus) Fesinius T(iti) l(ibertus) Diogenes, Fesinia T(iti) l(iberta) Europa. Im. phot. a G. Filippi sumpta. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 218 n. 99; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 203–204 n. 41 cum im. phot. (AE 1990, 258). – Cf. Sternini, Romanizzazione 47. 94; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 70. Puncta triangularia. Litt. T [v. 1, scil. T(itus), et v. 3] supra versum eminens. Nomen gentilicium Fesinii est rarissimum (vide Solin – Salomies, Repertorium2 483). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuenda. 8766 tit. sepulcralis Tabula marmorea a dextra et infra fracta undique levigata (33) x (25) x 5,6–3,5. Litt. affabre insculptae 4/2,5. Rep. a. 1897 in vico Cantalupo in Sabina prope ecclesiam S. Blasii dum effoderetur praedium quoddam baronis Vincenzo Camuccini. Servatur in vico Cantalupo in Sabina in Museo Camuccini, ubi a. 1986 contuli.

TITVLI NOVI

5

Q(uintus) Furiu[s - - -] feci[t], Furia Q(uinti) l(iberta) [- - -], Furia Q(uinti) l(iberta) [- - -], Furia Q(uinti) [l(iberta) - - -], +[- - -] Q(uintus) Furiu[s - - -], ++++[- - -] - - - - - -?

2488

REGIO IV

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 230 n. 89 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 pro puncto hedera. 1–2 D(is) M(anibus) s(acrum). +[- - -] | Iuvin(i-) Va[- - -] Filippi. De rarissimo nomine Iuvinii nunc vide Navarro Caballero, Perfectissima femina II 534. Titulum ex litterarum forma Christianum esse Filippi suspicatus est; cum quo autem non consentio. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. IV p. C. n. esse videtur. 8768 tit. sepulcralis Tabula marmorea in utroque latere fracta undique levigata 23,5 x (17) x 7/6,6. In marginibus superiore et inferiore exstant recessus ad tabulam figendam. Litt. 5,7–3,4. Rep. a. 1969 prope vicum Poggio Sommavilla sub praedio, q. d. Seminario, effossionibus ad vinetum quoddam faciendum institutis in area, ubi in lucem venerunt vestigia villae rusticae aetatis Romanae. Servatur in vico Collevecchio in aedibus municipalibus, ubi a. 1986 contuli.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 220 n. 108 sine supplementis; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 204–205 n. 42 cum im. phot. (AE 1990, 259). – Cf. M. C. Vico, Cantalupo 39 cum im. phot.; Sternini, Romanizzazione 37. 68; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 70. Puncta triangularia. Recte supplevit Filippi, quem sequor. – 5 FVRIA k Q k L [- - -] Gori, [l(iberta) - - -] Filippi. – 6 omisit Gori; + est hasta recta, unde restituerim e[t]; h(eres) [p(osuit)] non excludit Filippi. – 8 omiserunt omnes; ++++ vestigia litt. incertarum. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8767 tit. sepulcralis Tabula ex marmore a dextra et infra mutila, in fronte et a tergo levigata passim autem pessumdata. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001. D(is) M(anibus) s(acrum). Iuvin(ius) Va[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta.

[P(ubli)? - - -]ti M(arci) f(ili) +[- - -], [- - -]tiae P(ubli) l(ibertae) Sa[- - -], [- - -]ti P(ubli) l(iberti) Philo[- - -], [- - - ti]ae P(ubli) l(ibertae) Helen[ae - - -]. Im. phot. a G. Filippi sumpta.

C. FORVM NOVVM G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 205–206 n. 43 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 84. Puncta triangularia sursum directa. Supplevi. 1 + est linea descendens rotundata i. e. C vel O vel Q; utrum de initio cognominis an de initio vocabuli C[lu(stumina)] agatur, incertum. – 4 [- - -]ae P. l. Helen[ae] Filippi. Memorantur duo homines et duae feminae ad unam eandemque gentem, cuius nomen in -tius cadit, pertinentes; homo ingenuus in v. 1 laudatur esse videtur patronus eorum, qui in v. 2–4 nominantur. Ex litterarum forma alterius partis saec. I a. C. n. esse videtur (contra vide Filippi, qui titulum saec. I p. C. n. tribuit).

2489

TITVLI NOVI 8770 tit. sepulcralis Tabula marmorea in utroque latere fracta undique levigata 23 x (19,5) x 3,3/2,3. Litt. accurate insculptae 3,2–2,1. Rep. loco incerto fortasse post a. 1897, ex eo, quod hic titulus non recensetur in F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche. Servatur in vico Cantalupo in Sabina in Museo Camuccini, ubi a. 1986 contuli.

8769 tit. sepulcralis Tabula ex marmore a sinistra fracta undique levigata in fronte autem perquam adesa 30,5 x (34) x 11–9. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio foliis ornato et astragalo Lesbio cincta, cuius pars a sinistra periit, 19 x ?. Litt. affabre insculptae passim autem attritae 3/2 (v. 6 infra aream marginatam insculptus). Rep. in vico Vescovìo circ. a. 1960 exeunte. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita ecclesiae S. Mariae, ubi a. 1988 contuli. Nunc exstat in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

Himeri [v]ix(it) ann(is) XXII, [M]ahes pate[r], [- - -]e mater 5

5

[- - -]the, Q(uintus) Herbulei`u´s [- - -]ocus Phoebi [lib(ertus)?, v(ixit) a(nnis)] XIIII m(ensibus) V d(iebus) XII [et To]rquatiano [- - -]niae Priscae (scil. servo?) [fecit et] sibi et suis.

Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 206–207 n. 44 cum im. phot. (AE 1990, 260). – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia et in formam hederae in fine v. 3 redacta. Versus fere concinne ordinatos idonea causa supplevit Filippi, quem sequor. – 1 [Epaga]the, – 2 [Anti]ocus pro [Anti]ochus, – 5 [Calpur]niae proposuit ex. gr. Filippi. Nomen gentilicium Herbuleii hic primum occurrit (vide Solin – Salomies, Repertorium2 483). Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. p. C. n. et II in. comprehenso tribuerim.

[et] Sagar(is) u[xor].

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 207 n. 45 cum im. phot. (AE 1990, 261). – Cf. H. Solin, Arctos 26, 1992, 120 (= eund., Analecta epigraphica 362); M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta in formam aculei sagittae et lineolae oblique positae redacta. Supplevit Filippi, quem magna ex parte sum secutus. – 1 Himeri[us] Filippi, Himeri correxit Solin, i. e. cognomen Himer(us) casu genetivo singulari positum (de quo cognomine cf. C. Ricci, in Miscellanea Gianfranco Paci 540). – 3 de cognomine Mahenis fusius disseruit H. Solin, Arctos 21, 1987, 136 (= eund., Analecta epigraphica 295. 407); etiam cf. eund., Sklavennamen 607. Ex litterarum forma inter saec. I et II p. C. n. tribuerim. 8771 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato passim dolata perquam pessumdata, a tergo levigata (32) x (26,5) x 4. Area titulo inscribendo destinata fascia continua cincta autem passim perterebrata 29,5 x 22,5. Litt. 3,5–2,5. Tabulam invenit casu et fortuito dominus Daniele Pinardi a. 2013 Poggio Sommavilla (RI) apud ecclesiam Immaculatae Conceptionis. Servatur inter reposita eiusdem ecclesiae, ubi a. 2014 descripsi una cum Umberto Longo, qui me certiorem fecit.

TITVLI NOVI

2490

REGIO IV

5

D(is) M(anibus). L(ucius) Laberius Faustinus fecit sibi.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 208 n. 46 cum im. phot. (AE 1990, 262). – Cf. Sternini, Romanizzazione 57. 88; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia vix distingui possunt. Nomen gentilicium Laberii Fori Novi primum memoratum redit Trebulae Mutuescae (tit. n. 8889). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. III in. p. C. n. mihi esse videtur.

5

D(is) M(anibus). Ti(berius) Iulius Primitius Ti(berio) Iulio Philadelfo patri suo fecit.

Im. phot. ab Umberto Longo sumpta. Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 367 n. 18 cum im. phot. fig. 26 (AE 2016, 380). – Cf. eund., in Da Forum Novum a Vescovio 75 cum im. phot. fig. 39 Puncta triangularia. 3 Primitius i. e. Primitivus, 5 Philadelfo pro Philadelpho. Forma litterarum ad saec. I ex. p. C. n. adducit, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 8772 tit. sepulcralis Frons arae ex marmore in utroque latere fracta corona cum acroteriis pseudo floralibus ornata praedita in fronte perquam adesa (46) x (16) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes valde attritae 3. Ubi quandoque sit repertus, ignoro. Servatur Gavignano muro cuidam exteriori coemeterii affixa, ubi a. 1988 contuli.

8773 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam adesa (15) x (29) x ?. Litt. 4–3. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur in vico Roccantica muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Laurentii, ubi a. 1986 contuli.

-----[-] Macretius T(iti) [f(ilius)] [A]lexsander [vi]vos sibei fecit. Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 209 n. 48 cum im. phot. (AE 1990, 263). – Cf. Sternini, Romanizzazione 27. 190; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia in fine v. 2 quoque signata. Supplevit Filippi, quem secutus sum. 2–3 [A]lexsander | [vi]vos sibei pro [A]lexander | [vi]vus sibi. Nomen Macretii aliunde ignotum. Ex litterarum forma et ex grammatica saec. I medio p. C. n. saltem tribuerim. 8774 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario undique levigatum 12 x 59,5 x 23. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 8 x 55,5. Litt. affabre insculptae 3,3–2,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Nunc servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) in Antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi contuli d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi. C(aius) Maruleius T(itus) Flavius Aug(usti) l(ibertus) Primigenius. Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 209–210 n. 49 cum im. phot. (AE 1990, 264); S. Segenni, in Proprietà imperiali 133 (etiam cf. p. 127–128). – Cf. J. Linderski, JRA 11, 1998, 473 (= eund., Roman Questions II 395); Sternini, Romanizzazione 49. 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221.

C. FORVM NOVVM

Puncta triangularia. Ut iam Filippi recte est opinatus, memoratur Titus Flavius Augusti libertus Primigenius, qui postea a Caio Maruleio quodam est adrogatus, inde vir in titulo nominatur Caius Maruleius Titus Flavius Augusti libertus Primigenius, quae ratio nominis rarissima est [de instituto adrogationis libertinae vide S. Panciera, NS 1975, 226–229 cum bibliographia ampliore (= eund., Epigrafi I 234–238. 240)]. Ex litterarum forma et ex eo, quod adrogatus Titus Flavius Augusti libertus quoque nominatus, inter a. 69 et 96 p. C. n. epistylium positum videtur. 8775 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra fracta, in fronte scabra et fissuris laesa (57,5) x (96) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra et infra servatur. Litt. inter lineas ad delineandum ductas accurate insculptae 9,5–4. Rep. nescio quando fortasse loco incerto in area antiquae urbis. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) in pavimento pulpiti ecclesiae S. Mariae inserta, ubi a. 1988 et 2015 contuli.

2491

TITVLI NOVI

R. Bartoccini, NS 1920, 238; inde G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 232–233 n. 93 cum im. del. a Bartoccini deprompta. – Cf. Sternini, Romanizzazione 86; A. Betori – G. Filippi, in Oltre la Villa 101; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 70. Ex eo, quod ratio nominis casu nominativo scripta, colligi potest Oranium Craterum plumbarium potius quam dominum praedii fuisse. Nomen gentilicium Oranii redit tit. Reatino n. 4686, ubi memoratur Lucius Oranius Lucii filius Quirina Iustus, qui fuit primus pilus, praefectus castrorum legionis III Cyrenaicae, Laurens Lavinas sacerdos, flamen Augustalis et patronus Reatinorum, ob cuius munificentiam plebs Reatina patrono basim cum statua idibus mensis incerti a. 184 p. C. n. dicavit. De cognomine plumbarii cf. C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 306. Saec. II p. C. n. esse videtur. 8777 tit. sepulcralis Tabula ex marmore supra, a sinistra et a dextra fracta, in fronte levigata (17) x (21,5) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes 2,5. Rep. nescio quando operibus institutis ad ecclesiam S. Mariae, q. d. in Legarano, prope vicum Casperia sitam restituendam. Ibidem servabatur affixa muro cuidam exteriori porticus ante eandem ecclesiam sitae, ubi a. 1988 contuli. Nam hodie furto ablata est.

- - - - - -? [- - -] L(uci) l(ibertus) Menodot`us´. [Dis I]nfer(is) sacr(um). Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 210–211 n. 50 cum im. phot. (AE 1990, 265). – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia. Ex eo, quod adprecatio [Dis I]nfer(is) sacr(um) litteris minoris mensurae in fine tituli exarata rationem nominis sequitur, colligi potest titulum sepulcralem non sacrum fuisse (etiam cf. tit. huius Corporis vol. VI 7800 = ILS 8000). Ex litterarum forma et ex cognomine Menodoti (de quo vide H. Solin, in L’onomastique latine 125; eund., Namenbuch2 112) saec. I medio p. C. n. tribui potest. 8776 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae (diam. circ. 6,5–4,5). Litt. prominentes 2,3. Rep. a. 1914 sub praedio, q. d. Giardini, prope vicum Forano in area praedii cuiusdam primae aetatis imperatoriae. Desideratur. Descripsi ut potui a. 2002 ex Filippi, qui pendet ex apographo Bartoccini. Oran(ius) Craterus. Im. a R. Bartoccini del.

5

-----[- - - qui] vixit [ann(is) - - -]II m(ensibus) VIII d(iebus) XV, [- - - P]hileros pater [dul]cissimo [filio fec(it)].

Im. phot. a G. Filippi sumpta. P. Salmon, Rend. Pontif. Accad. Arch. 34, 1961/62, 140 cum im. phot. fig. 14; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 211 n. 51 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 82; Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 71. 2 pro puncto hedera. Supplevit Filippi, quem secutus sum. – 1 [- - -] vixit, – 2 [a(nnis) - - -]II, – 3 [P]hileros, – 5 [filio] Salmon. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8778 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra fracta in fronte perquam adesa (45) x (50) x circ. 20. Litt. attritae 3,7. Rep. circ. a. 1950 effossionibus factis in praedio, q. d. Le Colline (ubi erant vestigia ecclesiae S. Angeli), prope vicum Vacone sito. Servatur in vico Cottanello muro cuidam exte-

TITVLI NOVI

2492

riori affixa aedium domini Amaranto Mellini iuxta viam Castagneto sitarum, ubi a. 1986 contuli.

[L(ucius) Po]mpeius L(uci) l(ibertus) Philemio, [Pompe]ia L(uci) l(iberta) Glucera. Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 211–212 n. 52 cum im. phot. (AE 1990, 266). – Cf. Sternini, Romanizzazione 36. 203; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia. Supplevit Filippi. – 1 [L(ucius) A]mpeius supplere quoque potuerim, quod autem supplementum ex spatio respuerim. – 3 Glucera pro Glycera. Observa cognomen Philemio esse rarissimum. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 8779 tit. honorarius vel sepulcralis Tabula ex marmore a dextra et infra fracta in fronte levigata. Litt. affabre insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

A(ul-) Popo[n- - - -] Pu++[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 187 n. 20 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 27. 200. 1 punctum in formam aculei sagittae redactum. Supplere potui nominis rationem casu nominativo vel dativo. – 1 Popo[nio - - -] Filippi (de nomine gentilicio Poponii hic primum in tota regione quarta memorato vide Solin – Salomies, Repertorium2 147). – 2 + prior fuit litt. B vel P, altera est hasta recta i. e. litt. I vel L; PVBL[- - -] Filippi, qui cogitat vel de cognomine quodam ex. gr. Publianus vel de locutione publice decreto decurionum, unde tabula i. e. titulus operis publici cuiusdam ex pluribus partibus inter se coniunctis composita fuit. Litterae primae aetatis imperatoriae esse possunt.

REGIO IV 8780 fistula plumbea Fragmenta duarum fistularum (a–b) ex plumbo long. 60 x 9, diam. 6,5 (a), 32 x 11. diam. 9/6 (b). Utrique titulus fere idem; litt. eminentes 2,3 (a), 2,5 (b). Tit. a rep. circ. a. 1984 sub praedio, q. d. Colle Romano prope vicum Forano effossionibus ad vinetum quoddam faciendum institutis. Servatur in vico Forano in aedibus domini Gianfranco Terribili. Tit. b rep. a. 2015 in vico Stimigliano a domino Sergio Narduzzi prope viam del Nocchieto et ab ipso servatus in praedio q. d. Casoni. Gratias ago Giorgio Filippi, qui mihi communicavit.

Fig. a a: A(ulus) Porcius Ianuarius fec(it).

Fig. b b: [A(ulus) Por]cius Ianuarius fec(it). Fig. a–b: Im. phot. a G. Filippi sumptae. Fistula a: G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 233 n. 94 cum im. phot. (AE 1990, 271). – Cf. Sternini, Romanizzazione 193; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Nomen gentilicium plumbarii hic primum in tota regione quarta occurrit; de cognomine cf. C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 314 Ex litterarum forma saec. II p. C. n. non sine dubiis tribuerim. 8781 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta undique levigata (17) x (22,5) x 3,5. Area titulo inscribendo haud excavata duplici sulco continuo cincta, cuius pars supra tantum servatur. Litt. actuariae cornibus praeditae 3,5. Rep. a. 1972 apud vicum Cottanello sub praedio, q. d. Colle Secco, ubi in lucem est detectum praedium quoddam aetatis Romanae (vide supra ad tit. n. 8759). Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001. [D(is)] M(anibus). [- - -] Primilla [- - - Vi]talis -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 212 n. 53 cum im. phot.; M. Sternini, in Cottanello 190 cum im. phot. fig. 2. – Cf. eand., Romanizzazione 85.

C. FORVM NOVVM

2493

TITVLI NOVI operibus ad ecclesiam S. Benedictis prope vicum Montebuono sitam institutis. Ibidem servabatur humi iacens, ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in ecclesia S. Maria Assunta eiusdem vici.

1 ex. ramus palmae pro puncto. 2 [- - - P]rimilla, 3 [- - -]+alis Filippi inde Sternini. Ex litterarum forma et ex formula [D(is)] M(anibus) compendiis scripta saec. III p. C. n. tribuerim. 8782 tit. sepulcralis Ara marmorea undique fracta in fronte levigata (23) x (34) x circ. 25. Area titulo inscribendo destinata excavata cincta columna caelata, cuius pars a dextra servatur, et cymatio inverso, cuius partes a dextra et infra exstant. Litt. affabre insculptae 2,2–1,8. Rep. circ. a. 1960 in praedio, q. d. S. Giovanni, prope vicum Cantalupo in Sabina sito. Servatur in eodem vico in cavaedio aedium gentis Vico iuxta viam S. Biagio sub n. 10, ubi a. 1986 contuli.

5

5

-----[- - -] dieb[us - - -] [- - -] Procu[lus et] [- - -]lia parentes [- - - fi]lio et dulcissimo [et bene m]erenti fecerunt.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 213 n. 54 cum im. phot. (AE 1990, 267). – Cf. M. C. Vico, Cantalupo 39 cum im. phot.; Sternini, Romanizzazione 69; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia. Supplevit Filippi. Litterae saec. I ex. p. C. n. esse videntur. 8783 tit. sepulcralis Stela marmorea a dextra mutila anaglypho fastigii semicirculati cum acroteriis floralibus et sulco continuo foliis praedito ornata, in quo incisae sunt corona vittata et tres rosae, undique levigata 75 x (38,5) x 7. Area titulo inscribendo destinata haud excavata fascia continua cincta 40 x ?. Litt. affabre insculptae 4,5. Rep. casu et fortuito nescio quando

D(is) M(anibus) [s(acrum)]. Secu[ndo] Speu[dusa] fra[tri] pientis[simo] f(ecit).

Im. phot. a G. Filippi sumpta (adde neg. Arch. Sopr. Beni Artistici Storici Roma n. 173771). G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 214 n. 55 cum im. phot. (AE 1990, 268). – Cf. Sternini, Romanizzazione 55. 96; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta nulla. Versus concinne ordinatos recte supplevit Filippi. – 5 pienti[ssimo] id. Cognomen Speudusae redit tit. Curium Sabinorum n. 4994 (de quo cognomine etiam vide AE 1998, 390). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) [s(acrum)] compendiis scripta saec. III p. C. n. tribuerim. 8784 tit. fortasse sepulcralis Tabula marmorea a sinistra, a dextra et infra fracta in fronte levigata. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur. Litt. affabre insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

TITVLI NOVI

2494

REGIO IV ----[- T]urra[n- - -] [- - -] fì[l- - -] ------

[. Tu]rranius C(ai) f(ilius) C[- - -], [. Ve]ttidius C(ai) f(ilius) [- - -], [M]anlia N[- - -] [- - -]+ +[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 183 n. 16 cum im. phot. (AE 1990, 249). – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Forni, Tribù T362; Sternini, Romanizzazione 30; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221; Buonocore, in Tribù romane 36. Puncta triangularia 3 + + sunt hastae rectae. Supplevit Filippi, quem ex parte secutus sum. – 1 nomen Turranii redit tit. n. 4841. 8785; C[lu(stumina) - - -?] Filippi. – 2 nomen Vettidii invenies tit. n. 8788. – 3 [M]anlian[us - - -] Filippi, inde ipse cogitavit de viro quodam, cuius ratio nominis fuit [. Ve]ttidius C(ai) f(ilius) [. n(epos) (?) Clu(stumina) | M]anlian[us]; nota autem esse spatium vacuum inter litt. A et N; nomen Manliae redit tit. n. 4833. Ex eo, quod tit. ut traditur in area antiquae urbis esse repertus videtur, Filippi interpretatur in hoc titulo duoviros esse memoratos, cum qua coniectura autem non consentio. Litterae saec. I p. C. n. esse possunt. 8785 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata autem passim deturpata (39) x (31) x ?. Litt. 13. Rep. nescio quando loco incerto, quamvis excludendum non sit, quin tit. in lucem sit detectus in area villae aetatis Romanae sitae in regione nuncupata Colli Rotti haud longe a vico Gavignano. Servatur muro cuidam exteriori affixa coemeterii eiusdem vici, ubi vir doctus Marco Zocchi a. 2006 contulit et me certiorem fecit.

Im. phot. a M. Zocchi sumpta.

Sternini, Romanizzazione 30 cum im. phot. fig. II.3; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 233–234 n. 98 cum im. phot. (AE 2009, 299). – Cf. Buonocore, in Da Forum Novum a Vescovio 74. 2 punctum triangulare. 1 de nomine gentilicio Turranii cogitat fortasse recte Zocchi sub exemplo tit. praecedentis, quem sequor (de nomine vide G. Filippi – E. A. Stanco, in Bolli laterizi 153); attamen ratio nominis utrum casu nominativo an casu dativo posita sit, nescio. Saec. I p. C. n. esse videtur. 8786 tit. sepulcralis Tabula ex marmore in fronte levigata passim autem adesa 40 x 49 x ?. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulcis tribus cincta 33 x 42. Litt. affabre insculptae 3,7/2,7. Ubi quandoque sit reperta, ignoro. Servatur in vico Tarano in regione, q. d. S. Martino iuxta viam Tre Colli sub n. 66, qua itur ad vicum Cicignano, muro cuidam exteriori affixa prope viridarium gentis olim Pistolini nunc domini Angelo Contessa, ubi a. 1986 contuli.

5

D(is) M(anibus). Utiae Maximillae coiugi b(ene) m(erenti) et Utiae {Utiae} Eutychiae filiae fecit Utius Eutychus sibi libertis libertabus posterisque eorum.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 215–216 n. 57 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 60. 196; Brancato, Repertorium II 92. Puncta triangularia. 3 coiugi pro coniugi. De raro nomine gentilicio Utii, quod nomen in regione quarta invenies Aeserniae, scil. tit. n. 2655 = 6763. 6783 (?). 2691, Iuvani, scil. tit. n. 2975, et Peltuini, scil. tit. n. 7579, fusius disseruit S. Priuli, Arch. Class. 37, 1985 (1988), 221– 226; etiam vide M. Buroni, in Musei Capitolini 126–127 adn. 566; M. A. Barreda Pascual, in Atti Roma I 458–460, C. Zaccaria, in Hiberia–Italia 69–79 et O. Salomies, Arctos 46, 2012, 177. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim.

C. FORVM NOVVM 8787 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae (diam. 6,1/4), long. 30, alt. 8. Litt. prominentes 2,7. Rep. a. 1896 sub praedio, q. d. Chiorano Basso, prope vicum Magliano Sabina effossionibus ad vinetum quoddam faciendum a domino Giuseppe Corsetti institutis. Exstat Magliano Sabina in museo municipali (Palazzo Gori), ubi a. 1993 contuli.

L(ucius) Valentius Cere[- - -].

2495

TITVLI NOVI 1 pro punctis a sinistra sarmentum vitis a dextra hedera; 2– 7 puncta in formam aculei sagittae nonnullis locis hasta praediti in fine quoque versus redacta. De nomine gentilicio Vettidii vide supra ad tit. n. 8784. De raro nomine Malii vide H. Solin, Oebalus 5, 2010, 280. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. III p. C. n. tribuerim. 8789 tit. incerti generis Tabula ex marmore nigro undique fracta, in fronte et a tergo levigata (8) x (6) x 1,8. Litt. circ. 7. Rep. a. 1998 in effossionibus institutis in vico Vescovìo (Torri in Sabina) pone apsida ecclesiae S. Mariae. Servatur in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano (inv. n. 9211), ubi descripsi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 233–234 n. 95 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 91. Quomodo cognomen recte restituendum, incertum. Nomen gentilicium plumbarii hic primum in tota regione quarta occurrit. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. non sine dubiis tribuerim. 8788 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique levigata 33,5 x 37 x 3. In angulo superiore dextro foramen rotundum ad figendum terebratum. Litt. actuariae inter lineas ad delineandum ductas insculptae 2,5–2. In v. 1 inter litteras singulares D et M delineata imago defuncti. Rep. a. 1929 a domino Primo Benedetti operibus agricolis factis apud vicum Montasola in loco, q. d. Piani. Servatur in vico Montasola in aedibus municipalibus, ubi a. 1986 contuli.

-----[- - -]A+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. + est hasta recta, inde litt. ex. gr. E vel F vel I vel sim. Forma litterae ad saec. I p. C. n. adducit. 8789a tit. incerti generis Tabula ex marmore albo supra, a dextra et infra fracta, in fronte et a tergo levigata (14) x (10) x 13. Litt. circ. 4. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius vestigium a sinistra tantum servatur. Rep. a. 2019 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita antiquarii eiusdem vici nuncupati Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi a. 2019 cum Alessandro Betori descripsi.

5

D(is) M(anibus). Q(uinto) Vettidio Q(uinti) fil(io) Secundo, Malia Tyche marito bene merenti et Vettidia Q(uinti) fil(ia) Secunda patri dulcissimo fecer(unt).

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 216–217 n. 58 cum im. phot. (AE 1990, 269). – Cf. Sternini, Romanizzazione 31. 94; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221.

-----A[- - -] -----Im. phot. a Betori sumpta. Aetatis imperatoriae incertae.

TITVLI NOVI

2496

REGIO IV

8790 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (5) x (4) x 2. Litt. 3,3. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]A+[- - -] [- - -]+[- - -] ------

-----[- - -]A[- - -] [- - -]+N[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. 2 + vestigium litt. incertae. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8791 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (8) x (11) x 6. Litt. 6. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Im. phot. a M. B. sumpta. 1 + est pes hastae rectae fortasse litt. I vel T vel F. – 2 + fuit litt. O vel Q. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8793 tit. incerti generis Tabula marmorea supra, a sinistra et infra fracta undique levigata autem passim adesa (14,5) x (12,8) x 4,6/4. Litt. circ. 5,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]II [- - -]A ----------[- - -]AC[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim.

Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 223 n. 71 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 [- - -]++ Filippi; nota numeri mihi esse videtur. – 2 post vocalem A punctum triangulare signatum. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur.

8792 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (8) x (10) x 2. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

8794 tit. incerti generis Tabula ex marmore supra et ab utroque latere fracta undique levigata (17) x (17) x 3,5. Litt. accuratissime insculptae 8. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

C. FORVM NOVVM

2497

TITVLI NOVI -----[- - -]+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Vestigium puncti in formam trianguli insculpti. + litt. C vel G vel O vel Q fuisse potest. Ex litterae forma saec. III p. C. n. tribuerim.

-----[- - -]AT+[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 223–224 n. 72 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. + est hasta recta; ex loco, ubi tabula est reperta, Filippi non excludit, quin de supplemento ex. gr. [- - - p]atr[ono - - -] agatur. Res autem incertissima manet. Saec. I p. C. n. esse potest. 8795 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a retro levigata (8) x (5) x 3. Litt. circ. 4,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

8797 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (18,5) x (8) x 3. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]C[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterae forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8798 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta in fronte scabra a tergo levigata (12) x (9) x 3. Litt. affabre insculptae circ. 6. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]B[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterae forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8796 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (10) x (4) x 2,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 710), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]CA[- - -] [- - -]NI[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 224 n. 73 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 [- - -]C+[- - -] Filippi. Saec. I/II p. C. n. esse videtur.

TITVLI NOVI

2498

8799 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a retro levigata (12,5) x (5) x 6. Litt. 4. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+C[- - -] [- - -]E+[- - -] ------

REGIO IV [- - -] L(uci) f(ilius) Clu(stumina) [- - -]s, [- - -] P(ubli) l(ibert-) -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 217–218 n. 60 cum im. phot. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 191; Forni, Tribù Y774; Buonocore, in Tribù romane 36. Puncta triangularia. 3 casu nominativo vel dativo solvere potes. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8801 tit. incerti generis Epistylium ut videtur ex marmore in utroque latere mutilum in fronte levigatum 21 x (21,7) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et infra servantur, 18,5 x ?. Litt. 9. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) muro cuidam interiori affixum turris campanarum ecclesiae S. Mariae, ubi a. 1988 contuli. Denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

Im. phot. a M. B. sumpta. + vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8800 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario infra et a sinistra mutilus, in fronte levigatus, a tergo paululum scaber (50) x (38) x 19. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et a dextera servantur. Litt. 6,5. Rep. nescio quando loco incerto. Humi iacet prope aedes domini Antonio Urbani in vico Selci sitas, iuxta viam Vallerosa sub n. 13, ubi a. 1986 contuli.

-----[- - -] Clu(stumina) V[- - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 289 n. 11 sine supplementis; id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 309 n. 13; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 215 n. 56 cum im. phot. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; Sternini, Romanizzazione 200; Forni, Tribù Y656; Buonocore, in Tribù romane 36. Punctum triangulare. Suppleverunt Pietrangeli, Riv. Arch. Crist., et Filippi, quos sequor. Utrum de titulo publico an privato agatur, in dubio maneo (cf. Filippi, l. l.). Ex litterarum forma saec. I vel potius II in. p. C. n. esse videtur. 8802 tit. incerti generis Tabula ex marmore flavo venis obscuris perfuso undique fracta, in fronte et a tergo levigata (11) x (12) x 4. Litt. accuratissime insculptae circ. 4,2. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii (inv. n. 142848). Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

C. FORVM NOVVM

2499

TITVLI NOVI

-----[- - -] C(ai) f(il-) [- - -] [- - -]SI[- - -] ------

-----[- - -]MV[- - -]

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 217 n. 59 cum im. phot.; F. Lezzi, in Reate e l’Ager Reatinus 154 n. 46 cum im. phot., quae autem titulum ineditum esse cogitat. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Punctum triangulare. Ex litterarum forma et praesertim ex loco unde prodiit non excludo, quin de titulo fortasse honorario viro cuidam posito potius quam sepulcrali agatur. Litterae saec. I p. C. n. sunt (saec. II/III Lezzi). 8802a tit. incerti generis Tabula ex marmore albo undique fracta in fronte et a tergo levigata (18) x (19) x 7. Litt. circ. 9. Rep. a. 2019 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita Antiquarii eiusdem vici nuncupati Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi a. 2019 cum Alessandro Betori descripsi.

[- - - c]onsilìs [- - -]. Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 221–222 n. 68 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 [- - -]+V[- - -] Filippi. Quid significet, mihi non liquet. Ex eo, quod, ut traditur, in area antiquae urbis est repertus, titulus sepulcralis non esse videtur. Litterae saec. I/II p. C. n. esse videntur. 8804 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a retro levigata (8) x (9) x 3,8. Litt. circ. 6. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

------

------

[- - -]M

[- - -]E[- - -]

------

------

Im. phot. a Betori sumpta. Aetatis imperatoriae incertae.

Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterae forma saec. II p. C. n. tribuerim.

8803 tit. incerti generis Tabula ex marmore supra et ab utroque latere mutila, in fronte levigata. Litt. affabre insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

8805 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (8,5) x (6) x 2. Litt. 4. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 908), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

TITVLI NOVI

2500

-----[- - -]E+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Punctum in formam crucis insculptum. + litt. C vel G vel O vel Q fuisse potest. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8806 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta undique levigata (9) x (14,7) x 2,5. Litt. 5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]ENT[- - -]

REGIO IV

-----[- - -]EP[- - -] Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8808 tit. sepulcralis Tabula marmorea a sinistra, supra et infra fracta, in fronte levigata (22) x (12) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius pars a dextera servatur. Litt. 7. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat in vico Montebuono muro cuidam exteriori affixa iuxta viam Roma, muro cuidam exteriori prope viridarium aedium gentis Mostocotto, ubi a. 1986 contuli.

-----[- - -]er [- - -]er ------

-----Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 224 n. 74 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Fuit [- - - monum]ent[o - - -] vel [- - - par]ent[es - - -] vel [- - - pi]ent[issimo - - -] vel sim., quamquam non est, cur [- - testam]ent[to - - -] quoque excludam. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 219 n. 64 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 95. Verba cadentia in -er supplenda vocabula ad necessitudines quasdam pertinentia, scil. [frat]er vel [mat]er vel [pat]er, potius quam cognomina finientia in -er (vide Solin – Salomies, Repertorium2 441). [S]er(gia) parum probabile mihi esse videtur. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur.

8807 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (8,5) x (10) x 3,5. Litt. circ. 10. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

8809 tit. incerti generis Tabula marmorea ab utroque latere et infra mutila undique levigata (12,2) x (10) x 5. Litt. optime insculptae 6,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

C. FORVM NOVVM

-----[- - -]ES[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 224 n. 75 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Saec. I/II p. C. n. esse videtur. 8810 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte perquam adesa a tergo levigata (10,8) x (5,4) x (2,7). Litt. 4,2. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+[- - -] [- - -]ET[- - -] [- - -]++[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 225 n. 76 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 + est hasta recta. – 3 + prior litt. I vel M vel N fuisse potest, altera fuit fortasse litt. O. Saec. I/II p. C. n. esse videtur. 8811 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in usum posteriorem adhibita, in fronte et a tergo levigata (24) x (27) x 14,5. Litt. affabre insculptae circ. 8,5. Rep. nescio quando prope vicum Forano sub praedio, q. d. S. Pietro, ubi in lucem sunt detecta vestigia villae aetatis Romanae. Ibidem servatur in aedibus gentis Tantucci, iuxta viam S. Pietro sub n. 31, ubi Marco Zocchi a. 2006 descripsit et me certiorem fecit.

2501

TITVLI NOVI

-----[- - -]EV[- - -] [- - -]SP[- - -] -----Im. phot. a M. Zocchi sumpta. M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 234 n. 99 cum im. phot. 2 punctum triangulare. Supplementa incerta. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 8812 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata. Area titulo inscribendo destinata sulco continuo cincta, cuius pars superne servatur. Litt. accuratissime insculptae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

[- - -]FM[- - -] [- - -]M[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 208–209 n. 47 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 punctum triangulare sursum directum. 1 [- - -] f(il-) M[- - -] Filippi. Ex litterarum forma et praesertim ex loco unde prodiit non excludo, quin de titulo fortasse honorario viro cuidam vel etiam imperatori cuidam posito potius quam sepulcrali agatur. Inde colligi potest supplementa v. 1 vel [- - -] f(il-) M[- - -] ut iam proposuit Filippi vel etiam [- - - ponti]f(-) m[axim(-) - - -] esse. Res autem omnino incerta manet. Praetera ex litterarum punctorumque forma non excludo, quin hoc fragmentum sit pars tit. n. 8823. Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur.

TITVLI NOVI

2502

8813 tit. sepulcralis Tabula ex lapide sectili (Italice ardesia) undique levigata, infra scalpro dentato dolata (38) x (42,5) x 5,6. In margine inferiore foramen rotundum ad figendum terebratum. Litt. cornibus praeditae 5/4,5. Rep. a. 1975 operibus agricolis a Mario Cerquetani factis prope vicum Selci loco, q. d. Colle Aurano. Ibidem servatur in aedibus domini Andrea di Mario iuxta viam Aurano sub n. 25 sitis, ubi a. 1986 contuli.

REGIO IV 8815 tit. incerti generis Tabula ex marmore supra et ab utroque latere fracta undique levigata (9,5) x (8) x 4. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars infra servatur. Litt. circ. 3. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+I[- - -] -----[- - -]++[- - -] [- - -] fratris. Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 222 n. 69 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 192. 1 omisit Filippi; + vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. non sine dubiis tribuerim. 8814 tit. incerti generis Tabula ex marmore ravo undique fracta in fronte et a tergo levigata (4) x (7) x 1,7. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. + est hasta recta, fortasse litt. I. Ex litterae forma saec. I p. C. n. tribuerim.

Im. phot. a M. B. sumpta. + vestigium litt. incertae. Ex litterae forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8816 tit. incerti generis Duo fragmenta ex marmore undique levigata ad eandem tabulam crass. 1,6 pertinentia inter se non coniuncta: frg. a (4) x (3,5), frg. b (7,5) x (8). Litt. circ. 3. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Frg. a:

Frg. b:

-----[- - -]+[- - -] [- - -]IA[- - -] ------

-----[- - -]+[- - -] [- - -]VS[- - -] ------

Im. phot. a M. B. sumpta.

C. FORVM NOVVM

2503

TITVLI NOVI

Frg. a 1 + vestigium litt. incertae. – Frg. b 1 + vestigium litt. incertae. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8817 tit. incerti generis Tabula marmorea ab utroque latere et infra fracta undique levigata (13,5) x (11,5) x 3,5. Litt. 7. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

-----[- - -]ISP+[- - -] ------

-----[- - -]IA[- - -] Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 225 n. 77 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Saec. I/II p. C. n. esse videtur. 8818 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (14) x (15) x 7. Litt. circ. 8. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 325), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]++[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. + prior est hasta recta fortasse litt. I, altera litt. O fuisse potest. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8819 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte scabra, a tergo levigata (11,5) x (10) x 7,5. Litt. actuariae 6,6. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 225–226 n. 78 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. + pars superior fortasse litt. E. Supplementa incertissima, de quibus vide, quae proposuit Filippi cogitans de Hispellum vel de Hispellates vel de Ispenicus vel etiam de Hispellas, Hispellatius vel Hispellus. Ex litterarum forma saec. III vel potius IV p. C. n. tribuerim. 8820 tit. incerti generis Epistylium ut videtur ex marmore ab utroque latere mutilum undique paululum scabrum. Infra exstat fascia in graduum formam redacta. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

[- - -]+VS[- - -] Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 226 n. 79 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. + est pes hastae rectae fortasse litt. I vel A vel M. Litterae quae supersunt ad nominis rationem pertinere videntur. In dubio autem maneo, utrum titulus aetatis Romanae sit. 8821 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et retro levigata (6,5) x (9,5) x 3,8. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio

TITVLI NOVI

2504

REGIO IV

d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]L[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Punctum triangulare. Ex litterae forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8822 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (8,5) x (7,5) x 7,5. Litt. 2,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

[- - -]L+[- - -] [- - -]M+[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 218 n. 61 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia sursum directa. 1–2 + est hasta recta. Litterae quae exstant ad praenomina pertinere videntur, attamen in dubio maneo. Ex litterarum punctorumque forma non excludo, quin hoc fragmentum sit pars tit. n. 8812. Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur. 8824 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (10) x (6) x 1,8. Litt. 6. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]++[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. + prior fortasse litt. L, altera vestigium litt. incertae. Ex litterae forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8823 tit. incerti generis Tabula ex marmore in utroque latere et infra mutila undique levigata (42,5) x (18) x 5,5–4,6. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, quod supra tantum servatur. Litt. accuratissime insculptae 14– 13,5. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 15), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat in duas partes fracta in antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]++[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. + prior est pars hastae inferioris fortasse litt. L, altera fuit litt. L vel E. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim.

C. FORVM NOVVM 8825 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (7) x (3) x 2,5. Litt. circ. 9. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]M[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterae forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8826 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (10,7) x (11) x 4,7. Litt. 5,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

2505

TITVLI NOVI una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+[- - -] [- - -]N[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. 1 + vestigium litt. incertae. Ex litterae forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8828 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (3,5) x (8) x 4. Litt. circ. 3. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+[- - -] [- - -]+M[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 227 n. 81 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 1 + vestigium litt. incertae; omisit Filippi. – 2 + est hasta acclivis. Saec. I/II p. C. n. tribuo. 8827 tit. incerti generis Tabula ex marmore ravo undique fracta in fronte et a tergo levigata (7) x (5) x 1,8. Litt. circ. 4. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 791), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015

-----[- - -]NI[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8829 tit. sepulcralis Cippus ex marmore supra, a sinistra et infra fractus, in fronte levigatus, a tergo scaber (26) x (28) x 27. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, quod a dextera superest. Litt. circ. 4,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

TITVLI NOVI

2506

REGIO IV

-----[- - -]OB+[- - -] ----------[- - -]+nus [b(ene)] m(erenti) [p(osuit)]. Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 220 n. 65 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Supplevi ex. gr. non sine dubiis. 1 + est hasta recta fortasse litt. I. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8830 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (6) x (9) x 2. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 227 n. 82 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. + est hasta recta, inde non est cur, excludam supplendum sit, ut iam Filippi est suspicatus, [- - - P]obl[ilius - - -]. Ex forma litterarum oblongarum accurate insculptarum, quae saec. I p. C. n. esse videantur, fortasse de titulo publico cogitare potui. 8832 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta, in fronte et a tergo levigata (27,5) x (21,5) x 2,2. Litt. inter lineas ad delineandum ductas 5,5. Rep. nescio quando loco, q. d. Pontinovi, prope vicum Magliano Sabina sito. Servatur Romae inter reposita musei nationalis Romani (inv. n. 58699), ubi a. 1986 contuli.

-----[- - -]+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Vestigium puncti in formam trianguli insculpti. + litt. O vel C vel Q fuisse potest. Ex litterae forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8831 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta ex duabus partibus inter se coniunctis composita in fronte et a tergo levigata (28) x (25) x 7. Litt. accurate insculptae circ. 16. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

-----[- - -]OLINA[- - -] Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 227–228 n. 83 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 91. Punctum triangulare; infra est hedera. Quid subsit, non intellego; non est autem cur, excludam quin supplenda ratio nominis quaedam casu genetivo posita, scil. [- - -]oli Na[- - -]. Litterae saec. II p. C. n. saltem esse videntur.

C. FORVM NOVVM 8833 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta, in fronte et a tergo levigata (11) x (12,5) x 4. Litt. actuariae circ. 5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 326), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

2507

TITVLI NOVI ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]P[- - -] ----------[- - -]OMA[- - -] [- - -]+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 228 n. 84 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. + vestigium litt. incertae. Litterae esse videntur saec. II p. C. n.

Im. phot. a M. B. sumpta. Punctum in formam crucis insculptum. Ex litterae forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8836 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (7) x (5) x 3. Litt. circ. 5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

8834 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (7) x (5) x 2. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]R[- - -] ----------[- - -]P[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterae forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8835 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (8) x (5) x 2,5. Area titulo inscribendo destinata videtur fascia continua cincta, cuius pars infra servatur. Litt. 3,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 877),

Im. phot. a M. B. sumpta. Ex litterae forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8837 tit. incerti generis Duae partes inter se non coniunctae ad eandem tabulam marmoream in fronte levigatam a tergo paululum scabram pertinentes. – Pars a supra, a dextra et infra fracta (15) x (12) x 5. Litt. 5–3,5. – Pars b supra et infra et a sinistra fracta (15) x (15,5) x 5. – Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei Antiquario ecclesiae S. Mariae, nunc exstat ibidem in Antiquario eiusdem vici nuncupato Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi a. 2015 contuli.

TITVLI NOVI

2508

REGIO IV tae, unde quod tituli superest ex. gr. hoc fere modo restituere potui: - - - - - - | Ru[bria - Fl]ora vel Diod]ora, | Aem[ilia Q]uarta. Res autem in dubio manet, cum aliter quoque suppleri possit. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8838 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta, in fronte et a tergo levigata (12,5) x (8,5) x 3,2. Litt. affabre insculptae 4,3. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

Fig. a Pars a: -----RV[- - -] AE+[- - -]

-----[- - -]RN[- - -] -----Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 229 n. 86 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur.

Fig. b Pars b: -----[- - -]ora [- - - Q]uarta Fig. a–b: Im. phot. a Filippi sumptae. Pars a: G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 228 n. 85 cum im. phot. – Pars b: C. Pietrangeli, Epigraphica 2, 1940, 288 n. 10; id., Riv. Arch. Crist. 23/24, 1947/48, 311 n. 21; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 219 n. 63 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Pars a: 2 + est hasta recta. Coniunxi. – Pars a: 1 R[- - -] Filippi. – Pars b: 1 [Fl]ora vel [Di]ora ex. gr. proposuit Filippi. – 2 [- - - Q]uarta iam recte Pietrangeli; [- - -]arta Filippi, qui supplere est conatus [Qu]arta vel [M]arta. Ex duorum versuum interstitio et ex litterarum forma partes ad eosdem versus pertinere videntur; si res ita est, non excludo, quin nomina duarum feminarum sint saltem memora-

8839 tit. incerti generis Duo fragmenta ex marmore undique levigata ad eandem tabulam crass. 3,5 pertinentia inter se non coniuncta: frg. a (12) x (7), frg. b (13) x (12). Litt. circ. 8. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servantur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 325), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

C. FORVM NOVVM

2509

Frg. a:

Frg. b:

-----[- - -]+S[- - -] ------

-----[- - -]+A[- - -] ------

Im. phot. a M. B. sumpta. Frg. a + vestigium litt. incertae. – Frg. b + est hast recta, quae fortasse litt. I vel T fuit. Ex litterarum forma saec. I vel potius II p. C. n. tribuerim. 8840 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra (11) x (27) x 17. Litt. circ. 6,6. Rep. nescio quando loco incerto in area antiquae urbis. Servabatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) inter reposita musei (inv. n. 19), ubi a. 1986 contuli. Nunc exstat inter reposita Antiquarii eiusdem vici nuncupati Museo territoriale dell’agro foronovano, ubi a. 2019 cum Alessandro Betori recognovi.

TITVLI NOVI -----[- - -]ssi[mo] [- - -]mo qui [vixit ann]os XI et m(enses) [-1?-]. Im. del. a Guardabassi deprompta. M. Guardabassi, in codice sign. 2302 in Bibliotheca Augusta Perusina servato f. 68r; inde G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 222–223 n. 70 cum im. del. a Guardabassi deprompta. – Cf. Sternini, Romanizzazione 45. 78. 1–2 [filio dulci]ssi[mo] | [et piissi]mo supplevit idonea causa Filippi vel sim. – 3 [vixit ann]is XI et m(ense) I id. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 8842 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta, in fronte levigata passim autem adesa. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulco continuo cincta, cuius pars a dextra superest. Litt. ad actuarias transgredientes. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

[- - -]s Sex(ti) [- - -] ------

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 218 n. 62 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Punctum triangulare. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 8841 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta. Rep. circ. a. 1872 prope Paranzano, ubi villa aetatis Romanae in lucem est detecta (eo loco est reperta fistula tit. n. 6357). Periisse videtur. Descripsi ut potui a. 2002 ex Filippi, qui pendet e Guardabassi.

5

-----[- - -]XV [- - -]V [- - -]tiva vixit [a]nnos V [- - - h]oras III ------

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 220–221 n. 66 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Puncta nulla. Supplevit Filippi, quem magna ex parte sequor. – 3 quomodo cognomen cadens in -tiva recte restituendum, ignoro (vide Solin – Salomies, Repertorium2 473). – 4 [an]nos, 5 [et ho]ras III Filippi. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8843 tit. sepulcralis Tabula marmorea supra, a sinistra et a dextra mutila, in fronte levigata fissuris autem laesa, a tergo scabra (14,5) x (13,8) x 5,8. Litt. actuariae 2. Rep. nescio quando in vico Cantalupo in Sabina, prope locum Tulliano, ubi villa aetatis Romanae in lucem est detecta. Servatur in eodem vico in aedibus gentis Di Carlo sitis iuxta viam Fonte Pescina, ubi a. 1986 contuli.

TITVLI NOVI

2510

REGIO IV

-----[- - -]VS[- - -] ------

5

-----[- - -]va, [- - -]o con[iugi ben]emeren(ti) [et - - -]s fil(ius) [fecerun]t.

Im. phot. a G. Filippi sumpta. A. Pasqui, in Carta archeologica 349 sine supplementis; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 221 n. 67 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 57. 72. Pro punctis lineolae oblique positae. Supplevit Filippi. Litterae saec. II p. C. n. vel potius III in. p. C. n. esse videntur. 8844 tit. incerti generis Tabula ex marmore supra, a sinistra et a dextra fracta undique levigata (11) x (12) x 5. Litt. 5,7. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 327), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 229 n. 88 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. Non excludo, quin titulus lapide inverso fortasse sit legendus - - - - - - | [- - -]SA[- - -] | - - - - - -. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8846 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (6) x (7) x 2,5. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - -]+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. + vestigium litt. incertae. Aetatis incertae.

-----[- - -]VB [- - -]+S ------

8847 tit. sepulcralis Christianus Tabula marmorea ex tribus partibus inter se coniunctis composita supra et ab utroque latere mutila undique levigata. Litt. actuariae. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servari videtur in Villa Adriana inter reposita musei praefecturae antiquitatum regionis Latii. Descripsi ut potui ex scheda Filippi et ad im. phot. a. 2001.

Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 229 n. 87 cum im. phot. – Cf. Sternini, Romanizzazione 200. 2 + est pars superior hastae rectae fortasse litt. I. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8845 tit. incerti generis Tabula ex marmore undique fracta utrimque levigata (7) x (7) x 3. Litt. 6. Rep. inter a. 1971 et 1975 loco incerto in area antiquae urbis. Servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole (cass. n. 328), ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

-----[- - - Va]lentiniano [- - -] [- - - deposit]us in pace requ[iescit].

CI. Inter Forum Novum et Cures

2511

ADDENDA ET CORRIGENDA

Im. phot. a G. Filippi sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 230–231 n. 90 cum im. phot. (AE 1990, 270); Fiocchi Nicolai, Cimiteri 179–180 cum im. phot. fig. 148 e Filippi repetita; Buonocore, in Valle di Comino XII 27 n. 58. – Cf. Sternini, Romanizzazione 62. 200; M. Zocchi, Suppl. It. 24, 2009, 221. Puncta triangularia cornibus praedita. Supplevit Filippi. – 1 de consule quodam Valentinianus nominato cogitat Fiocchi Nicolai, nescio autem rectene. – 2 [- - -]us in pace requ[iescit] id. Ex litterarum forma saec. IV p. C. n. vel potius V tribuerim. 8848 tit. sepulcralis Christianus Frons sarcophagi undique fracta (8) x (42) x circ. 25. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta cuius pars a sinistra et infra superest; a latere sinistro vestigium anaglyphi cuiusdam insculptum. Litt. actuariae 2,8. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Vescovìo (Torri in Sabina) affixa muro cuidam exteriori domus cuiusdam iuxta ecclesiam S. Mariae sitae, quae ad usum repositorium eiusdem ecclesiae fuit, ubi a. 1985 contuli. Denuo recognovi d. 7 m. Mart. a. 2015 una cum Alessandro Betori et im. phot. sumpsi.

-----in pace [- - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 231 n. 91 cum im. phot.; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 178 cum im. phot. fig. 146; Buonocore, in Valle di Comino XII 27 n. 59. – Cf. Sternini, Romanizzazione 62. 200. Litterae saec. IV p. C. n. esse viderentur.

CI. INTER FORVM NOVVM ET CVRES (p. 23*. 49*. 461. 686. 698). In hoc capite recensui titulos, Mommsen sequens, repertos vel etiam servatos in agro inter Forum Novum et Cures sito, scil. in vicis Bocchignano, Mompeo, Montopoli in Sabina, Poggio Catino, Poggio Mirteto, Salisano, San Valentino. Attamen adhuc in dubio maneo, utrum magna pars titulorum ex urbe Roma sit advecta necne. Fieri potest, ut tituli, novis repertis indiciis, admoveri possint et in caput alicuius municipii vel etiam Romae ipsius inseri. 471* (add. p. 49*) = 4855a. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 124 (= eund., Abruzzo e Molise I 284). 495* Cf. E. Brucchietti, in Via del sale 64. 4852 = III 150*, 3. Ara ex lapide calcario supra et infra fracta corona crepidineque undique prominentibus praedita. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta. Litt. affabre insculptae. Servatur in vico Bocchignano inter reposita aedium privatarum, ut me certiorem fecit Giorgio Filippi, qui im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010479–85). Exemplum repetiverunt István Szamosköi, S. I. (1565–1613), nempe Stephanus Zamoscius (de quo vide Mommsen, huius Corporis vol. III p. 165), in libro manu scripto, cui titulus Inscriptiones Romano Dacicae praecipuae ad p. 2 n. 4, scil. codice in Bibliotheca Vaticana asservato Vat. lat. 9134 (de quo testimonio fusius disserui in Codici epigrafici 137. 281–290 cum im. phot. fig. 40–42; de re universa vide G. P. Marchi – J. Pál, Epigrafe romane di Transilvania raccolte da Giuseppe Ariosti e postillate da Scipione Maffei. Biblioteca Capitolare di Verona. Manoscritto CCXLVII. Studi e ricerche, Verona 2010); Marocco, Monumenti III 64; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3525; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 199 n. L; Palmegiani, Rieti 586; Buonocore, in Varia epigraphica 124–125 cum im. phot. a Filippi sumpta (= id., Abruzzo e Molise I 284); id., in Dediche sacre 300 n. 386. – Cf. Evans, Cults 47–48; Pietrangeli, Sabina 99. 104; Sternini, Romanizzazione 59. 107; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 111; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 303 (cf. AE 2011, 319); G. L. Gregori, in Poggio Mirteto 101 cum im. phot. fig. 1; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 44.

Errores Szamosköi et Palmegiani sprevi. – 3 Servatori Mommsen et Michaeli qui pendent ex editionibus manu scriptis prioribus. – 3 Salutari legendum in lapide. – 7–8

ADDENDA ET CORRIGENDA consacravit pro consecravit (etiam cf. supra tit. n. 3107). – Titulus sic legendus: Iovi | Optimo Maxi|mo Salutari | Conservatori | P(ublius) Aelius Chrestus | ex voto susce|pto aram consa|cravit (de Iove Conservatore inter al. cf. tit. AE 1977, 323 = 1978, 348). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 4853 Desideratur. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010486). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 83 n. 44. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 126; A. Pasqui, in Carta archeologica 367 n. 44; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3663; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 214 n. LXXXIX; Palmegiani, Rieti 556; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 25. – Cf. Nardi, ms. fasc. XVI cum im. phot. tab. II fig. 3 (attamen de exemplo recentiore agitur); Lugli, ms. cum im. phot. tituli recentioris; Pietrangeli, Sabina 99. 104; M. P. Muzzioli, Quad. Ist. Top. Roma 9, 1981, 115; Sternini, Romanizzazione 40. 65. 117 cum im. phot. fig. II. 63 e Nardi repetita; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 303 (cf. AE 2011, 319); G. L. Gregori, in Poggio Mirteto 100–101; Solin, Rodolfo Pio 292.

6 Divi Sever[i Pii nep(oti)] suppleverim. Tit. Antonini Severi filio (q. d. Heliogabalus) dedicatus inter a. 218 et 222 p. C. n. (cf. Kienast, Kaisertabelle6 165; de re universa vide A. Kemezis, Historia 65, 2016, 348– 390). 4854 = I2 p. 201 n. XXXVII = VI 41022. Desideratur. – Quamvis teste Augustino in vico Sabinorum Bocchignano titulus, i. e. elogium, repertus inde a Fulvio Ursino Romam translatus videatur, vir autem doctissimus noster Géza Alföldy non excludit, quominus in Sabinos, si re vera ibi descripta fuit, fortasse ex urbe Roma translatus sit. Attamen in dubio adhuc maneo, utrum inter titulos urbanos collocandos necne (vide Solin, Rodolfo Pio 290–292 n. 23, qui cogitat titulum Romae non repertum esse). Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 615; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3710; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 199 n. XLIX; Degrassi, Inscr. It. XIII 3, 89 cum bibliographia ampliore et locupletissimo commentario; Alföldy, huius Corporis vol. VI 41022, qui opere Degrassi fusius est usus. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Buonocore, in Varia epigraphica 125 (= eund., Abruzzo e Molise I 284); Sternini, Romanizzazione 107–108; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 303–304 (cf. AE 2011, 319). Supra v. 1 [P(ublius) Cornelius P(ubli) f(ilius)] auctores supra laudati restituerunt. De P. Cornelio Scipione Africano maiore, qui fuit tribunus militum a. 216 a. C. n., aedilis curulis a. 213, proconsul a. 210–216 et 204–201, consul a. 205 et 194, censor a. 199 et de Hannibale et de Poenis et de Syphace a. 201 quoque triumphavit, vide O. Henze, RE IV 1, 1900, col.

2512

REGIO IV 1462–1470 n. 336; Broughton, Magistrates II 55 et III 71; Scullard, Scipio Africanus; F. Cássola, in EV IV, Roma 1988, 729–730. De exemplo recenti nunc Veronae in museo antiquitatis sito in theatro Romano (inv. n. 22496) asservato tituli Graeci ad poetam Menandrum pertinentis in eodem vico Bocchignano reperti a Mommsen in apparatu laudati, scil. IG XIV 1184 = IGUR 1527, fusius disseruit A. Buonopane, in L’iscrizione e il suo doppio 305 n. 10 cum im. phot. fig. 7 (etiam cf. p. 313). Cf. Solin, Rodolfo Pio 333 n. 71. Cuius certi temporis sit, sub iudice relinquo, quamvis, ut inter omnes constat, elogia virorum rei publicae plurima fortasse aetati Augusti sint tribuenda. 4855 = ILS 934. Cippus ex lapide calcario infra crepidine paululum prominente praeditus undique levigatus 30 x 33 x 30. Fascia superior in usum posteriorem decussa; in facie sursum directa exstant recessus ad figendum. Litt. profunde incisae 2,8–2,3. Puncta in formam falculae insculpta. Servari videtur in aedibus gentis Antinelli in vico Ronciglione prope Viterbo sitis, iuxta viam, qua itur vicum Sutri. Accessui clausum, contuli a. 2008 ut potui ex scheda Guzzo. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010487). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 82 n. 43 cum im. del. fig. 5. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 124; A. Pasqui, in Carta archeologica 366 n. 43; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3743; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 198 n. XLVIII; Palmegiani, Rieti 586; P. G. Guzzo, Arch. Class. 23, 1971, 241–242 n. 1 cum im. phot. tab. LIX fig. 3, qui autem m. Apr. a. 1969 cippum rursum describere non potuit. – Cf. Nardi, ms. fasc. XIX, p. 5 cum im. phot. tab. II fig. 6 ex extypo sumpta; Pietrangeli, Sabina 99. 104; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 195; A. Tortoriello, Ann. Ist. Orient. Napoli n. s. 8, 2001, 187. 202; M. G. Granino Cecere, in Usi e abusi 20; eand., in Lazio & Sabina I 106; Sternini, Romanizzazione 40. 108. 147 cum im. phot. fig. II. 21 e Guzzo repetita; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 304 (cf. AE 2011, 319); E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; G. L. Gregori, in Poggio Mirteto 102–103 cum im. phot. fig. 4.

2 nota formulam L(uci) f(ilius) Sex(ti) n(epos) post cognomen exaratam esse. Lucius Nonius Quintilianus fuit augur et salius Palatinus (de quo, praeter L. Vidman, PIR2 N 151, etiam vide W. Eck, ZPE 43, 1981, 129); ex eo, quod salii a patriciis legebantur, aut ipse aut eius pater homonymus aliunde autem ignotus inter patricios adlectus esse videtur; de re universa vide Vogel-Weidemann, Statthalter 226 (de saliis Palatinis vide C. Letta, in Miscellanea Lidio Gasperini 521–539). Fuit nepos Sexti Nonii Quinctiliani, consulis ordinarii una cum Marco Furio Camillo a. 8 p. C. n. (L. Vidman, PIR2 N 152), et pronepos Caii Sosii consulis

CI. Inter Forum Novum et Cures triumphalis a. 32 a. C. n. (ex Iudaea triumphavit a. 30) (M. Heil, PIR2 S 776). Patruus eius fuit Sextus Nonius Quinctilianus, consul suffectus a. 38 p. C. n. inde a kal. Iuliis cum Servio Asinio Celere, filius consulis a. 8 homonymi supra memorati (L. Vidman, PIR2 N 153). Animadvertendum quoque est Sextum Nonium Quinctilianum illum fratrem videri fuisse minorem Lucii Nonii Asprenatis consulis a. 6 p. C. n. (L. Vidman, PIR2 N 118) nec non maritum Sosiae cuiusdam, filiae, ut elicitur, Caii Sosii consulis a. 32 a. C. n. (M. Heil, PIR2 S 778). De re universa etiam vide cum alia bibliographia S. Antolini – S. M. Marengo, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 683–684. Etiam vide supra quae scripsi ad tit. Reatinum Lucii Nonii Varillae liberti Athenionis n. 8679. Ex litterarum forma et ex eo, quod supra scripsi, saec. I medii p. C. n. esse videtur. 4855a Desideratur. Exemplum repetiverunt Marocco, Monumenti III 64; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 213 n. LXXXV; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3828. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Sternini, Romanizzazione 56. 107; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 305; G. L. Gregori, in Poggio Mirteto 103; Solin, Rodolfo Pio 291. Lucius Flavius Novatus Victor Iunianus fuit praefectus cohortis secundae classicae in Syria (vide C. Cichorius, RE IV, 1901, col. 373) et tribunus legionis III Cyrenaicae in Arabia (vide E. Ritterling, RE XII, 1925, col. 1514). De eius cursu vide PME F 63 (cum add. VI, pp. 66. 147). De uxore Flavia Quiete vide Álvarez Melero, Matronae equestres 293 n. 27. Saec. II p. C. n. fuisse videtur. 4856 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 214 n. LXXXVI; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3786. – Cf. Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 305; G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102; Solin, Rodolfo Pio 291. 1 Atedia[nus] Michaeli, qui pendet e Grutero. – 3 viator co(n)s(ularis) pr(aetorius) dubitanter De Ruggiero – Vaglieri. Caius Plotius Atedianus Asiaticus, hoc modo Mommsen nominis rationem restituit (vide ad Indicem nominum virorum et mulierum p. 722), fuit viator consulum praetorumque (cf. tit. huius Corporis vol. III 6589 = ILS 1920; XI 3613 = ILS 5052; XIV 3443 = ILS 1922; vide David, Appariteurs 268). De re universa vide Chr. Habicht, RE VIII.A 2, 1958, col. 1928–1940. Ex eo, quod locutiones hic situs / hic sita exaratae, non excludo, quominus titulus saec. I p. C. n. esse possit. 4857 = XV 7913. Desideratur. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010488). Exemplum repetiverunt C. Nardi apud G. Fiorelli, NS 1881, 438; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 200 n. LII. – Cf. Lugli, ms. cum im. phot.; Pietrangeli, Sabina 99. 104; Muzzioli, Cures 147, cum im. phot. fig. 140 deprompta a manu scripto Nardi servato Romae in bibliotheca Instituti Nationalis ad veterum artis monumenta spectantis (Italice Istituto Nazionale di Archeologia e Storia dell’Arte); Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 305 (cf. AE 2011, 319). Cuius certi temporis sit, sub iudice relinquerem. 4858 Desideratur. – Fuit fistula long. 39, diam. 6,9/3,5. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010489). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 163r cum im. del.; R. Lanciani, Mem. Accad. Lincei s. 3°, 4, 1879/80, 483 n. 436 (= id., Acque 271 n. 436); Nardi, ms. fasc. I cum im. phot. tab. III fig. 10; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 199 n. LI. – Cf. Lugli, ms.

2513

ADDENDA ET CORRIGENDA cum im. phot.; Pietrangeli, Sabina 100. 104; M. P. Muzzioli, Quad. Ist. Top. Roma 9, 1981, 114; Sternini, Romanizzazione 110. 185 cum im. phot. tab. III fig. 63 a Nardi deprompta; D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 529; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 305 (cf. AE 2011, 319); G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102; P. Armellin, in Ricerche archeologiche in Sabina 125.

Ex im. phot. a Nardi sumpta legendum Sabinianus, inde dele illud Sabininianus a pluribus auctoribus male descriptum; littera T vocabuli fecit minoris mensurae insculpta est. De plumbario Publio Thebanio Sabiniano vide Bruun, Water Supply 334; eund., Epigraphica 72, 2010, 320. Praetermittendus quoque non est tit. eiusdem agri n. 6360, ubi laudatur Publius Tebanus Sallustianus quidam. Nomen gentilicium Tebani laudatur tit. Amiterninis n. 4518. 8333. 8372, Furfonensi n. 7602 et praesertim tit. Aveiae reperto n. 3602, ubi memoratur P. Tebanus P. f. Gavidius Latiaris, qui fuit quaestor divi Claudii, tribunus plebis, praetor, per omnes honores candidatus Augustorum, Amiterno oriundus et fortasse a P. Tebano quodam adoptatus, de quo vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 193. Saec. II p. C. n. esse potest. 4859 Tabula lapidis calcarii ex quattuor partibus inter se coniunctis composita infra fracta in fronte perquam adesa (31) x 33,5 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius pars inferior nunc deperdita ? x 29,5. Litt. affabre insculptae 3,5/3. Puncta triangularia in fine versus quoque signata. Etiam hodie exstat eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe muro cuidam exteriori affixa domus paroecialis vici Montopoli, ubi a. 2008 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 418.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010490). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 79 n. 25. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 116; A. Pasqui, in Carta archeologica 366 n. 41; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 212 n. LXXXII. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Muzzioli, Cures 138. 139 cum im. phot. fig. 123; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 305 (cf. AE 2011, 319). 2 de locutione Sp(urii) f(ilius/a) in primis vide W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’Onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146. Ex litterarum forma alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori locutio Dis Manibus sine compendiis exarata sane congruit. 4860 Tabula ex lapide calcario (puddinga) in fronte valde pessumdata 50 x 73 (sup.)–66 (inf.) x 30. Litt. profunde incisae 10 (v. 1) – 8 (v. 2). Puncta triangularia. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur prope Poggio Mirteto in regione appellata S. Savino in aedibus domini Giuseppe Urbani iuxta viam Catino sub n. 1 sitis, ubi m. Dec. a. 2021 Giorgio Filippi una cum Priscilla Armellini recognovit et im. phot. sumspit, quam comiter mihi sippeditavit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010491–92). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 79 n. 26. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 116; Stevenson, ms. n. 10561 f. 158v cum im. del.; Nardi, ms. fasc. VII cum im. phot. tab. II fig.

ADDENDA ET CORRIGENDA 1–2; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 216 n. XCI. – Cf. Lugli, ms. cum im. phot.; Pietrangeli, Sabina 100. 104; Sternini, Romanizzazione 32–33. 157 cum im. phot. tab. II fig. 12 a Nardi desumpta; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 305–306 cum im. phot. fig. 2 a Nardi deprompta (AE 2011, 320); G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102 cum im. phot. fig. 3.

C ANNAECL[- - -] | NICOMAC[HI] traditur; attamen ex im. phot. lego C(aio) Annae C(ai) l(iberti) | Nicomaci. – 2 Nicomaci pro Nicomachi. Annaeos in titulis Italiae repertis memoratos fusius tractavi in Annaei 39–72. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 4860a Desideratur. – Fuit epistylium ex lapide Tiburtino a dextra fractum 15 x (60) x 60. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0010493). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 214 n. LXXXVII. – Cf. Nardi, ms. fasc. XIX cum im. phot. tab. II fig. 3; G. Lugli, in schedis servatis apud archivum instituti, q. d. Topografia Antica, sedis Litterarum urbis Romae, cui Athenaeo nomen Sapienza est impositum, qui autem non excludit, quominus titulus antiquus non sit; Sternini, Romanizzazione 147 cum im. phot. tab. III fig. 103 a Nardi desumpta; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 306–307 (cf. AE 2011, 319).

2514

REGIO IV DEPRELIVM recte Michaeli, qui pendet e scheda a Nardi missa; DEPRELIS k M Mommsen, qui pendet e Guardabassi, immo Mommsen cogitavit epistylium pertinere ad inscriptionem cellae cuiusdam accommodatae ad exprimendum sucum uvarum vel potius olivarum [scil.: “In principio quod cernitur spatium scabrosum litteras nullas videtur habuisse. Sine dubio titulus hic pro cella vinaria oleariave prostitit; extrema littera, si sumere licet in altero saxo simili titulum continuatum fuisse, praenomen est domini fundi, si minus, significatur fundi ipsius vocabulum littera singulari, puta de prelis M(arianis)”], cum qua coniectura consentit Werner, apud ThLL X 2, s. v. prelum col. 1166 lin. 56–57. Quamquam litterae videntur antiquae, i. e. aetatis imperatoriae, quid subsit adhuc mihi non liquet. Videant meliores. 4861 = 6364 (cf. p. 698). Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Varia epigraphica 124 (= eund., Abruzzo e Molise I 284). Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 214 n. LXXXVIII. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Pietrangeli, Sabina 100. 105; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 373; Forni, Tribù C1539; Sternini, Romanizzazione 107; Buonocore, in Tribù romane 36; eund., Epigraphica 83, 2011, 307. Etiam vide tit. urbanum huius Corporis vol. VI n. 32729 saec. I p. C. n., ubi laudatur T. Populeius T. f. Restitutus Curibus Sabinis mil(es) coh(ortis) XI urb(anae) tribui Sergiae adscriptus (cf. Forni, Tribù P837; Buonocore, in Tribù romane 36). Aetatis imperatoriae incertae. 4862 (add. p. 686) Tabula ex lapide calcario in fronte levigata 34,5 x 45 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 25 x 35. Litt. exiles et ad actuarias transgredientes 5,5/5. Puncta triangularia. Inde ab a. 2013 servatur Salisano muro cuidam interiori affixa archivi historici communalis, ut me certiorem fecerunt Cristiano Ranieri et Alessandro Betori, qui im. phot. quoque sumpsit. Contuli m. Iun. a. 2015. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016936). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 212 n. LXXX; D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 530 n. 7. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Brancato, Repertorium II 94. 97; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 307. Ex forma litterarum saec. III p. C. n. saltem tribuerim. 4863 Urna operculo carens ex lapide calcario undique fissuris laesa 19 x 30 x 20. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 8 x 15; ab utroque latere tabulae inscriptionis supra caput arietis cum encarpis, intra quae duae aves oppositae inspiciuntur. Litt. 1. Puncta triangularia. Etiam hodie exstat eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe Poggio Catino in ecclesia S. Nicola da Bari dicata in usum posteriorem ad manus lavandas destinata, scil. pro aqua lustrali, ubi a. 2008 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 419.VW.83. Exemplum repetiverunt Nardi, ms. fasc. IX cum im. phot. tab. II fig. 4; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 200 n. LIII; Palmegiani, Rieti 587; Montagna, Topografia cap. V, 9. – Cf. Lugli, ms. cum im. phot.; Pietrangeli, Sabina 100. 105; Sternini, Romanizzazione. 39–40. 122 cum im. phot. fig. II.20; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 307 (cf. AE 2011, 319). 1 D k M k N GERGENIA legendum in lapide; inde Mommsen solvit non sine dubiis D(is) M(a)n(ibus) cum qua coniectura consentio (etiam cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. VI 8788); contra Sternini non excludit, quominus illud N ad praenomen Gergeniae, quod nomen ad Cercenium fusius in aliis titulis nominatum referendum est, tribui

CI. Inter Forum Novum et Cures quoque possit, inde solvendum N(umeria); res autem incerta manet. De raro praenomine Numeriae vide Kajava, Praenomina 49, ubi autem titulus noster non est recensitus; CERCENIA Nardi. – 4 ex. f(ecit) m(ater) fil(iae) non sine dubiis explicaverim. Quamquam urna apud officinam quandam urbis Romae efficta videtur, nihil impedit, quominus tit. in regione inter Forum Novum et Cures Sabinos sita exaratus sit. Ex locutione Dis Manibus compediis scripta saec. II p. C. n. tribuo, cui tempori forma litterarum congruit. 4864 (add. p. 686) = VI 11456 = 34043 = ICVR, N. S. IX 23968. Tit. delendus est, ex eo, quod repertus in urbe Roma inter primum et alterum miliarium viae Salariae, i. e. inter coemeterium S. Felicitatis et coemeterium quod est ad viam Anapo. De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 80 n. 29 cum im. del. fig. 2. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 119; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 213 n. LXXXIV; Ortiz de Zárate, Nutrices 61–62 (etiam vide p. 173; II 34. 43. 56. 73. 78. 89. 106. 114. 146. 258. 297. 305). – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Muzzioli, Cures 138; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 307 (cf. AE 2011, 319); P. D. Conesa Navarro, Dial. Hist. Anc. Suppl. 19, 2019, 187, qui de iunctura mater et nutrix disputavit. Titulum et eius originem fusius tractavit A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 55, 1979, 301–302, qui pendet ex scheda Sauresii servata in codice Bibliothecae Vaticanae nunc sign. Vat. Lat. 9140 f. 4r. 4865 Desideratur. – Tit. fortasse ad perticam Trebulae Mutuescae tribuendus esse videtur (vide infra ad tit. Trebulanos n. 8916. 8928. 8934. 8949). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 211 n. LXXIX; Raspini, Mompeo 9. 23; D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 530 n. 8. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Pietrangeli, Sabina 99. 104; F. Giletti – D. Carrafelli, Temporis signa 4, 2009, 200; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 307; E. Brucchietti, in Via del sale 64. 4 HIMER traditur (de cognomine Himer/Himerus cf. C. Ricci, in Miscellanea Gianfranco Paci 540); Himer(ius) haud recte Carrafelli – Giletti. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4866 Desideratur. – Tit. fortasse ad perticam Trebulae Mutuescae tribuendus esse videtur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Codici epigrafici 124. 133. Exemplum repetiverunt canonicus Gregorio Palmieri (1828–1918) in epistula missa ad Giovanni Battista de Rossi d. 3 m. Sept. a. 1863 nunc in ms. Vat. Lat. sign. n. 14244 f. 311r n. 208 servata (cf. Buonocore, RM 103, 1996, 296); Stevenson, ms. n. 10561 f. 162v cum im. del.; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 211 n. LXXVIII; Raspini, Mompeo 9. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; L. Costamagna, in Studi Giorgio Gullini 38; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 307; E. Brucchietti, in Via del sale 64. 2 Ethaera pro Hetaera. – 3 v(ivus) vel v(ivit) omisit Michaeli; Suneros pro Syneros. – 4 conlibertae pro collibertae. Saec. I medii p. C. n. esse videtur, eo magis quod verbum v(ivus) vel v(ivit) in v. 3 exaratum usque in aetatem Neronianam commune est, de quo vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172. 4867 (add. p. 686) Desideratur. Exemplum repetiverunt D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 531 n. 9. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308.

2515

ADDENDA ET CORRIGENDA 1 [A]pronio vel [Sem]pronio restituerim (de aliis nominibus, quae terminantur in -pronius, vide Solin – Salomies, Repertorium2 258. 494). Saec. I p. C. n. tribuerim. 4868 Tabula ex marmore undique levigata 28,5 x 50 x 3,5. Area titulo inscribendo destinata sulco continuo cincta 26 x 46. Litt. affabre insculptae 4–2,5. Puncta triangularia deorsum incisa. Usque ad m. Febr. a. 1962 servabatur Romae in aedibus domini Domenico Cerutti (inv. n. 67); nunc exstat Civitavecchia inter reposita musei antiquitatum, ubi vir doctus Carlo Slavich, cui gratias maximas ago, a. 2014 casu et fortuito enotavit, me certiorem fecit et im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016937). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 212–213 n. LXXXIII; Raspini, Mompeo 20. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Muzzioli, Cures 139; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308; E. Brucchietti, in Via del sale 63.

4 coiugi Mommsen, qui pendet ex scheda Giovanni Eroli; coniugi legendum in lapide. Forma litterarum ad saec. I ex. p. C. n. vel paulo postea saltem adducit. 4869 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 79 n. 27. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 117; E. Nardi apud G. Fiorelli, NS 1881, 438; A. Pasqui, in Carta archeologica 366 n. 42; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 212 n. LXXXI; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308. – Cf. Pietrangeli, Sabina 99. 104; Muzzioli, Cures 139. Ex eo, quod locutio Diis Manibus sine compendiis exarata est, saec. I ex. p. C. n. tribuerim vel paulo antea. 4870 Desideratur. Exemplum repetiverunt Nardi, ms. fasc. IX; Lanciani, ms. Vat. Lat. sign. n. 13046 f. 275r; Michaeli, Memorie storiche I 216 n. XCII; Montagna, Topografia cap. III, 24. – Cf. Pietrangeli, Sabina 100. 105; Sternini, Romanizzazione 154; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308. De nomine Vitudii vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 248. Aetatis Augusteae esse videtur. 4871 Desideratur. Cf. Muzzioli, Cures 138; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308. Quid subsit, mihi non liquet, ex eo magis quod supplementa incertissima manent. Ex eo, quod litterae magnae et pulchrae fuisse videntur, non excludo, quominus tit. saec. I labentis a. C. n. esse quoque possit. 4872 Desideratur. Exemplum repetivit N. Laubry, Arch. Class. 71, 2020, 181. – Cf. Brancato, Repertorium II 94; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308; G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102.

ADDENDA ET CORRIGENDA Tabernam, quod aedificium apud sepulcra haud rare construi poterat, tituli fusius memorant (ex. gr. vide bibliographiam a M. G. Granino Cecere collectam in Libitina 436; vide R. MacMullen, Historia 66, 2017, 123 et praesertim Laubry, l. l. 147–187; de re universa etiam vide G. L. Gregori, BCAR 92, 1987/88, 175–188). Cuius aetatis sit, non definio. 6359 Desideratur. Exemplum repetiverunt D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 531 n. 10. – Cf. Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308. Quomodo ratio nominis libertorum certe restitui possit, incertum est. De nominibus, quae terminantur in -lonius vide Solin – Salomies, Repertorium2 256. 494; etiam cf. O. Salomies, Arctos 32, 1998, 224. Inter cognomina, quae incipiunt in Labi[- - -], memorantur Labicanus vel etiam Labiculus, de quo fusius disputavit H. Solin, Arctos 38, 2004, 192.

2516

REGIO IV Non sine dubiis saec. I p. C. n. tribuerim. 6360 Desideratur. Exemplum repetiverunt D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 529 n. 6 (etiam cf. p. 531–532). – Cf. Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 308; G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102. 3–4 Salistiano pro Sallustiano proposuit Mommsen; Sall[u]stiano Carrafelli – Giletti. – 6–7 vicsit pro vixit. De nomine Tebani vide supra ad tit. n. 4858. Locutio Dis Man(ibus) compendiis exarata et in superiore et inferiore parte tituli ordinata et puncta ad formam hederae insculpta adducunt ad saec. II in. p. C. n. 6364 = 4861 (cf. p. 698). Dele ex eo, quod legitur supra ad n. 4861. Cf. Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 59 adn. 36; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 373; eund., Epigraphica 83, 2011, 308.

816* = VI 38053 Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit titulum qui sequitur affixum muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40. Attamen tit., qui periisse videtur, rep. est a. 1906 Romae iuxta viam Nomentanam prope coemeterium S. Agnetis ut sane probaverunt G. Gatti, NS 1906, 250; id., BCAR 34, 1906, 333; A. Bevignani apud O. Marucchi, Nuovo Bull. Arch. Crist. 12, 1906, 148 (inde tit. est recensitus in hoc Corpore vol. VI 38053; etiam cf. G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102). Nihil igitur impedit, quominus colligi possit hunc titulum in Sabinos ex urbe Roma esse translatum (ex. gr. vide tit. Foronovanos n. 4782. 4802a. 4812. 4818. 4821. 4825a. 4851a). Qua de re in hoc corpore titulos alios non sine dubiis recenseo, qui inter titulos urbanos collocandi viderentur ex eo, quod sub iudice manent, ubi sint reperti. D(is) M(anibus). | Q(uintus) Atticius Felicissimus | Q(uinti) l(ibertus) et Aegrilia Fyrmina | Fyrm(i) fil(ia) hoc monimentum | se bibo sibi et suis fecerunt libertis | libertabusque posterisque eor(um); | h(uic) m(onumento) d(olus) m(alus) abest(o). Exemplum repetiverunt Montagna, Topografia cap. IV, 34, quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; Sternini, Romanizzazione 156 n. 7; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 300–301 n. 2 (AE 2011, 322). 817* = VI 20287. Arula ex marmore corona pulvini instar cum acroteriis lateralibus crepidineque prominentibus praedita in fronte levigata fissuris autem passim laesa (24 x 16,5 x 8 circ.; litt. impares 1). Rep. Romae “in vinea Curtii Sacco[tii] de Sanctis sita in monte Coelio ad primum lapidem extra portam Labicanam nunc Maiorem” a Manutio (cod. Vat. lat. 5258 f. 340) inspecta “in atrio aedium eiusdem vineae”, nunc servata Salisano muro inserta aedium gentis Neri. D(is) M(anibus) | Sex(ti) Iuli [S]ym|phorì, Iu[lia -] | lib(erto) et alum[no] | b(ene) m(erenti) f(ecit) v(ixit) a(nnis) [-1?-]. Im. phot. e Carrafelli – Giletti sumpta. D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 523–524 n. 2 cum im. phot. fig. 3 (AE 2007, 460).

D. k M. | Sex. k Iuli k [Sy]m|phori k Iu[lia Cal]|liste k alum[no] | b. k m. k f. k v. k a. k [- - -] Manutio (inde W. Henzen, VI 20287 cum alia bibliographia). 818* = VI 38679. Tabula ex lapide calcario muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Chiari in vico Poggio Catino sitarum, quam Nardi a. 1885 descripsit. Rep. Romae “in angulo viarum Tor di Nona et della Rondinella prope pontem Aelium” Gatti. D(is) M(anibus). | Nymphico | fecit | Pastor. Nardi, ms. fasc. XI–XI', p. 1–7 (inde Montagna, Topografia cap. V, 7 quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur); G. Gatti, NS 1902, 357; id., BCAR 1902, 197 (inde M. Bang, VI 38679). – Cf. Sternini, Romanizzazione 130. 819* Titulus servatus muro exteriori casulae cuiusdam affixus sitae iuxta viam Ottorino Caproni in praedio San Luigi haud longe a vico Poggio Mirteto, aetatis recentioris esse videtur.

CI. Inter Forum Novum et Cures

2517

TITVLI NOVI

- - - - - - | PU[- - -]

Im. phot. ab Armellin sumpta.

P. Armellin, in Poggio Mirteto 106 cum im. phot. fig. 3–4.

8849 = I2 1838 (cf. p. 1048) = ILS 3065 = ILLRP 193 tit. sacer Pars epistylii reperta ut videtur prope vicum Poggio Mirteto, ubi parochus eius regionis descripsit. Periit aut latet.

Supplementa non temptavi. – 2 fortasse subest [Curensibus Sabi]nis et Foron[ovanis]. – 3 ad vocabulum stationarii fortasse pertinet: de re universa vide Petraccia Lucernoni, Stationarii; eand., in L. Zerbini (Ed.), Culti e religiosità nelle province danubiane. Atti del II Convegno internazionale, Ferrara 20–22 novembre 2013 (LAD 2), Bologna 2015, 593–602. Cuius aetatis sit, non definio.

Iovei Leibero s[acrum]. H. Jordan, Analecta epigraphica, Regimontii 1886/87, 3, cui dedit W. Helbig descriptam a parocho quodam eiusdem regionis; inde Lommatzsch, I2 1838; Dessau, ILS 3065; Degrassi, ILLRP 193; Diehl, Altlateinische Inschriften5 131; Buonocore, in Dediche sacre 299 n. 385. – Cf. Evans, Cults 53–54; Pietrangeli, Sabina 100. 105; Coarelli, Lazio 32; M. Nota Santi, in Sabini 85–86; D. Nonnis, in Sanctuaires 50 n. 175; Sternini, Romanizzazione 141; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 111; G. Bianchini, in Poggio Mirteto 100. Iovei Leibero pro Iovi Libero. Quamquam non sine dubiis in hoc Corpore titulum recenseo, ex eo, quod sub iudice manet, ubi sit repertus. Iovi Libertati vel Libero sacra ut inter omnes constat Romae fiebant d. 13 m. Apr. et 1 m. Sept. (de re universa cf. M. Andreussi, in Lexicon Topographicum III 144); vide praesertim tit. illum dedicationis d. 13 m. Iul. a. 58 a. C. n. aedis Iovis Liberi Furfone in regione Vestina repertum (supra tit. n. 3513); Veiis Iovi Libertati ara saec. III a. C. n. dedicata quoque est: tit. huius Corporis vol. I2 2630 (cf. p. 1067) = Degrassi, ILLRP 29. Temporis spatio inter saec. II ex. et saec. I in. a. C. n. non sine dubio tribuerim. 8850 tit. sepulcralis fortasse stationarii Tabula ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sita. Muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini affixam in vico eodem sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40 Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit. Nunc latet vel potius periit, ut iam Maria Sternini mihi comprobavit. Descripsi ut potui ex scheda Lugli a. 2009. -----[- - -]RINE[- - -] [- - -]NISET k FOROM[- - -] [- - -]TATIONA[- - -] [- - -]NVO[- - -] -----Montagna, Topografia cap. IV, 31, quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; inde Sternini, Romanizzazione 155 n. 1; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 300 n. 1 (AE 2011, 321).

8851 tit. sepulcralis Tabula materiae incertae a dextra et infra fracta. Litt. fere actuariae. Rep. nescio quando prope vicum Montopoli in Sabina in praedio, q. d. Giardinaccio. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi ut potui ex scheda Nardi a. 2009.

D(is) M(anibus). P(ublius) Aem[ili]us +[- - -] -----Im. phot. ectypi a Nardi sumpta. Nardi, ms. fasc. XIX cum im. phot. ab ectypo deprompta tab. II fig. 13; inde Muzzioli, Cures 134 cum im. phot. fig. 117bis (AE 1980, 362). Puncta in formam circuli insculpta. – 3 + est hasta recta. Nota, quomodo littera D exarata sit. Dedi talem qualem publici iuris fecit AE. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. esse videtur, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit. 8852/3 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte fissuris passim laesa (40) x (20) x ?. Litt. 4–3 (vocalis altera I v. 3 minoris mensurae 1,7). Rep. nescio quando prope vicum Salisano in regione, q. d. Casale Piede. Ibidem servatur muro cuidam exteriori affixa. Descripsi a. 2014 ex scheda Carrafelli – Giletti et ad im. phot.

TITVLI NOVI

2518

REGIO IV scil. maenas, quae sustinet manu dextra tropaeum quoddam, deinde imagines Satyri et Panis (utraque imago pedo praedita), qui deus imminet cistae ex qua anguis quidam capite solo exstat. A dextra tabulae inscriptionis vestigium menadis tantum servatur. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Castel San Pietro prope Poggio Mirteto sito muro cuidam interiori affixa aedium nempe castelli gentis Orsini-Mattei. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Carrafelli et ad im. phot.

Pollae Apidiena{i}e Apidiena 1mulieris2 l(iberta) Hilara, Sex(tus) Nassius 1mulieris2 l(ibertus) Nedi[m(us)], P(ublius) Apidienus D(ecimi) f(ilius) pat(er). Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta. D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 527–528 n. 5 cum im. phot. fig. 6 (AE 2007, 462). Puncta in formam circuli insculpta. 1 Apidienaie videtur fuisse pro Apidienae vel etiam pro Apidienai. – 3 Nedimus pro Nedymus. De praenomine Paul(l)ae / Pol(l)ae vide Kajava, Praenomina 50–59. 128–131. Nomen Apidieni novum in tota regione. Ex forma litterarum saec. I ex. p. C. n. tribuerim (etiam nota patrem cognomine carere). 8854 tit. sepulcralis Tabula ex marmore a sinistra fracta, in fronte levigata 9 x (20) x ?. Litt. 2–1. Rep. nescio quando prope vicum Salisano in regione, q. d. Vallocchie, eo loco, ubi in lucem sunt detecta vestigia antiquitatum ad villam aetatis Romanae pertinentia. Servatur Salisano in aedibus gentis Neri. Descripsi a. 2014 ex scheda Carrafelli – Giletti et ad im. phot.

5

D(is) M(anibus). Claudia Hygia comparavit Iuliae Iuste f(iliae) suae benemerenti que vixit an(nis) XXXII diebus XVIII.

Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta. D. Carrafelli, Arch. Class. 61, 2010, 632–634 n. 1 cum im. phot. fig. 4. Puncta in formam trianguli in fine v. 7 quoque insculpta. 4 Iuste pro Iustae, 5 que pro quae. Forma litterarum monumentique ad saec. III in. p. C. n. adducit. 8856 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta (29) x (19,5) x ?. Litt. 3,5–3. Rep. nescio quando in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sita. Muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini affixam in vico eodem sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40 Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit. Nunc latet vel potius periit, ut Maria Sternini mihi comprobavit. Descripsi ut potui ex scheda Lugli a. 2009. Sic traditur:

Caecilia Iucunda v(ixit) an(nnis) XI. Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta. D. Carrafelli – F. Giletti, Arch. Class. 58, 2007, 521–523 n. 1 cum im. phot. fig. 2 (AE 2007, 459). Puncta in formam virgulae acclivis in fine versus quoque insculpta. Carrafelli – Giletti non excludunt, quin ager vici Salisani ad perticam Trebulae Mutuescae pertineret, inde tit. n. 4862. 4865. 4867. 6359–6360 ad eius caput sint referendae. In dubio autem maneo et in hoc capite, scil. inter Forum novum et Cures, eas recensere malui. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit. 8855 tit. sepulcralis Frons sarcophagi lapidis marmorei ab utroque latere fracta (24) x (32) x ?. In fronte media operculi area titulo inscribendo destinata in formam tabulae securiclatae redacta. Litt. 3,5–2. A sinistra effiguntur thiasus, q. d. Dionysiacus,

- - - - - -? [- - -]MALLVS[- - -] [- - -]V k AN k XXXIIX[- - -] [- - -]MATER k CALAMIT[- - -] - - - - - -? Fuit fortasse: - - - - - -? [- - - Chryso]mallus [- - -] [- - -] v(ixit) an(nis) XXXIIX [- - -] [- - -] mater calamit[osa - - -] - - - - - -? Montagna, Topografia cap. IV, 33, quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; inde Sternini, Romanizzazione 156 n. 6; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 301 n. 3 (AE 2011, 323). – Cf. G. Bianchini, in Poggio Mirteto 102. Supplevi non sine dubiis. Calamitosa i. e., calamitate oppressa, scil. malis et calamitatibus praegravata vel miser vel infelix; cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. VI 12011 saec. I p. C. n., ubi laudatur mater calamosita, quae filiis duobus suis uno tempore amissis titulum

CI. Inter Forum Novum et Cures posuit; de fontibus cf. ThLL III 1, col. 121; etiam M. Massaro, in Scritti Mario Pani 304, qui colligit tit., in quibus laudatur iunctura mater calamitosa (etiam cf. tit. huius Corporis vol. VI 37805). Saec. I p. C. n. esse videtur.

2519

TITVLI NOVI Roberto Lai Luogotenente del Reparto Operativo Carabinieri Tutela Patrimonio Culturale di Roma. Nunc exstat Anzio in museo archaeologico, ubi Laura Chioffi d. 27 m. Oct. a. 2017 et Gianluca Mandatori d. 7 m. Iun. a. 2019 recognoverunt.

8857 tit. incerti generis Tabula ex marmore Lunensi undique fracta in fronte levigata (31,5) x (40,5) x 20. Litt. affabre incisae circ. 8,5. Rep. nescio quando prope vicum Montopoli in Sabina in praedio, q. d. Grottoni-Torrette. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi ut potui ex scheda Nardi a. 2009.

5

-----[- - -]EGR[- - -] FV[- - -] -----Im. phot. e Nardi repetita. Nardi, ms. fasc. XVIII, p. 1 cum im. phot. tab. II fig. 4; inde Muzzioli, Cures 139 cum im. phot. fig. 124. 1 de nomine gentilicio Egrilii fortasse agitur . – 2 cognomen Fusci vel sim. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. sane adducit. 8858 tit. sepulcralis Tabula ut videtur undique fracta ex lapide calcario muro cuidam exteriori affixa aedium gentis Chiari in vico Poggio Catino sitarum, ubi a. 1885 Nardi descripsit. Frustra quaesivi. Traditur: M. | FLORO | O. VIXIT Fuit fortasse: [D(is)] M(anibus) [- - -] Floro [- - -] q(ui) vixit -----Nardi, ms. fasc. XI-XI’, p. 1–7; Montagna, Topografia cap. V, 7 quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; inde Sternini, Romanizzazione 130. Supplevi non sine dubiis. Ex locutione [D(is)] M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim.

D(is) M(anibus). Helviae Firminae que vixit ann(is) XVII m(ense) I d(iebus) VIII, C(aius) Allenius Onesimus con qua vixit ann(o) I marit(ae) b(ene) m(erenti) f(ecit).

Im. phot. a Roberto Lai sumpta. Montagna, Topografia cap. IV, 34, quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; inde Sternini, Romanizzazione 156 n. 8; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 302 n. 4 (AE 2011, 324); id., ibid. 77, 2015, 400–401 n. 2 cum im. phot. fig. 2 (cf. AE 2015, 385); Chioffi, Antium 14–15 n. 5 cum im. phot.; H. Solin, in Studi storico-epigrafici 134–135 n. 102 cum im. phot. fig. 88 (etiam cf. p. 158). – Cf. G. Bianchini, in Poggio Mirteto 101–102. Puncta triangularia haud semper signata (in fine v. 7 punctum quoque scalptum). 3 que pro quae; 6–7 con pro cum (etiam cf. tit. Amiterninum n. 4441 ubi laudatur iunctura con qua; de re universa vide, inter al., A. Traina, L’alfabeto e la pronuncia del latino5, Bologna 2002, 60). – 8 marit(us) quoque solvere potuissem (de qua forma vide ThLL VIII 1, col. 406–407). Nomina Helvii et Allenii in aliis titulis huius agri non reperies. Ex forma litterarum et ex locutione D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 8860/1 tit. fortasse sepulcralis Cippus ex lapide calcario. Rep. nescio quando in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sita. Muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini affixum in vico eodem sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40 Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit. Nunc latet vel potius periit, ut iam Maria Sternini mihi comprobavit. Descripsi ut potui ex scheda Lugli a. 2009. Traditur:

8859 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo 23 x 28 x 3. Litt. 2/2,5. Rep. nescio quando in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sita. Servabatur muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini affixa in vico eodem sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40, ubi Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit. Servabatur Anzio in aedibus privatis. A. 2014 descripsi ut potui ex im. phot., quam mihi officiose dedit amicissimus

5

-----[- - -]C k LIBAR[- - -] [- - -]SEPVLC[- - -] [- - -]IE SQV[- - -] [- - -]IAINAINI[- - -] [- - -]MONVM[- - -] [- - -]P k TASSVN[- - -] ------

TITVLI NOVI Montagna, Topografia cap. IV, 33 quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; inde Sternini, Romanizzazione 156 n. 5; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 302 n. 5 (AE 2011, 325). Supplementa quae propono sub iudice relinquantur: 1 C(aius) Libar[nius], 2 sepulc[rum] vel sepulc[hrum], 3 [cotid]ie squ[alore], 5 monum[entum], 6 P(ublius) Tassun[ius], quod nomen autem aliunde ignotum est. – 1 Olli Salomies apud AE non excludit, quominus legendum [- - -] C(ai) lib(ert-) Ar[- - -]. Aetatis imperatoriae incertae.

2520

REGIO IV 8863/4 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata (16) x (12) x ?. Litt. circ. 2,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Castel San Pietro prope Poggio Mirteto sito muro cuidam interiori affixa aedium nempe castelli gentis Orsini-Mattei. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Carrafelli et ad im. phot.

8862 tit. sepulcralis Tabula ex marmore a dextra fracta in fronte levigata attamen undique fissuris laesa 39 x (31) x ?. Litt. valde detritae circ. 3/2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Castel San Pietro prope Poggio Mirteto sito muro cuidam interiori affixa aedium nempe castelli gentis OrsiniMattei. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Carrafelli et ad im. phot.

-----[- - -]pi Pub+[- - -] [- - - t]umulo[- - -] [- - -] superos [- - -].

5

10

D(is) M(anibus). Marie Sabine coiugi benemerenti, cum qua vixit annis XXVI me(n)s(ibus) IIII diis XVIIII s(emis), For(- - -) coiugi et fili matri benemerenti fecerunt.

Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta. D. Carrafelli, Arch. Class. 61, 2010, 636 n. 3 cum im. phot. fig. 6. Puncta in formam circuli insculpta. 2–3 Marie Sabine coiugi pro Mariae Sabinae coniugi; 8 diis pro diebus; 9 For(tunatus) solvit fortasse recte Carrafelli, coiugi pro coniugi. Maria Sabina altera, ut videtur, laudatur tit. urbano huius Corporis vol. VI 22246. Ex forma litterarum saec. II postremo p. C. n. saltem tribuerim vel paulo postea, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit.

Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta. D. Carrafelli, Arch. Class. 61, 2010, 637–638 n. 4 cum im. phot. fig. 7. 1 punctum in formam circuli redactum. 1 + est pes hastae rectae, inde litt. E vel I vel L fuisse videtur. Attamen ratio nomis incerta manet. De cognomine Publiani vel etiam de nomine Publieni vel Publicii cogitat Carrafelli. Supplementa non temptavi. Attamen non excludo, quin laudentur ossa [- - -]pi Pub+[- - -] in tumulo quodam iacentia, qui defunctus coluit deos superos. Tota res incerta manet. Etiam vide coniecturas a Carrafelli factas, quae contulit tit. huius Corporis vol. XIV 1597 = CLE 499 et XIV 3869 = Inscr. It. IV 1, 1758 nec non tit. urbanos, scil. VI 5886 et 10407 (in parte superna), ubi reperiuntur formulae rogo per deos superos inferosque et neque apud deos superos nec inferos accept(atus) sit. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit. 8865 tit. sepulcralis Ara marmorea a sinistra et infra fracta supra corona prospiciente praedita (a dextra fortasse vestigium cornus copiae) (65) x 52 x 31. Patera in latere dextro, urceus in sinistro. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 36,5 x 43,5. Litt. affabre scalptae 4,4/3,5. Rep. nescio quando prope vicum San Savino haud longe a Poggio Mirteto situm. Servatur prope vicum Poggio Mirteto in regione appellata S. Luigi in viridario casulae cuiusdam haud longe ab ecclesia olim S. Savino dicata iuxta viam Catino sub n. 3, ubi Priscilla Armellin d. 29 m. Dec. a. 2021 titulum recognovit et im. phot. quoque sumpsit, quam comiter mihi suppeditavit. Gratias quoque ago Giorgio Filippi, qui mihi certiorem fecit.

CI. Inter Forum Novum et Cures

5

D(is) M(anibus) Stertiniae Q(uinti) f(iliae) Philetes Tertyllae Stertinia Cratiste quae Tertylla socrui optimae fecit et sibi.

Im. phot. a Sternini sumpta. Montagna, Topografia cap. IV, 29–30, quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; Sternini, Romanizzazione 53. 55–56. 160 cum im. phot. fig. II.49 (AE 2004, 507); J. M. Abascal Palazón, Emerita 83, 2015, 361. – Cf. G. Bianchini, in Poggio Mirteto 101–102 cum im. phot. fig. 2. Puncta triangularia. 3 Tertyllae pro Tertullae, 5 Tertylla pro Tertulla. – 6 de forma socrui fusius disseruit Abascal Palazón, l. l. 359–368. Gens Stertinia notissima est praesertim saec. I p. C. n. (vide K. Wachtel, PIR2 S 900–915 nec non Sternini, l. l. 55–56); de Quinto (?) Stertinio, fratre Caii Stertinii Xenophontis medici celeberrimi imperatoris Claudii, vide K. Wachtel, PIR2 S 905. Nescio autem ad quem ramum huius gentis mulieres ambae referendae sint (etiam cf. lateres huius Corporis vol. XV 2201– 2205). Litterae ad saec. I ex. p. C. n. sane adducunt, cui tempori locutio D(is) M(anibus) compendiis scripta congruit.

2521

TITVLI NOVI

Nardi, ms. fasc. XIX, cum im. phot. fig. 8. Videntur laudari parentes duo, scil. Turpilius [- - -]nius e Hi[- - -]sidia, qui tabulam filio suo posuerunt. Nomen Turpilii, ex. gr., fusius memoratur in titulis Nursinis (vide infra ad tit. n. 4548). Non excludo, quin, teste Solin, in nominis ratione matris, nomen post cognomen positum sit, inde de Hilara Considia vel Pompusidia vel al. quadam agitur. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. 8867 tit. sepulcralis Tabula ex marmore in fronte perquam adesa nec non lichenibus pessumdata 29 x 33 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inversa cincta 24,5 x 27,5. Litt. exiles 2,2/2 (nota inter litteras PRIM et GENIAE spatium infundibuli; litteram S cognominis Blasti extra aream marginatam incisam esse). Rep. nescio quando in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sita. Muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini affixam in vico eodem sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40 Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit. Ibidem Priscilla Armellin d. 29 m. Dec. a. 2021 titulum recognovit. Im. phot. Giorgio Filippi sumpsit et mihi comiter certiorem fecit.

8866 tit. sepulcralis Tabula ex marmore supra a dextra et infra fracta undique levigata. Rep. saec. XIX ex. in regione appellata S. Maria in Turano inter vicos Poggio Mirteto et Montopoli in Sabina sita “lavorando il terreno posto al lato Sud-West della località descritta, al di là della proprietà Bentivoglio, Voc. Volpignano, proprietà Bucci Giuseppe” (Nardi). Ubi extet ignoro. Descripsi ut potui a. 2016 ex scheda Nardi.

5

D(is) [M(anibus) s(acrum)]. Turpili[us - - -]nius et Hi[- - -]sidia fec(erunt) [- - - f(ilio)] suo q(ui) v(ixit) [- - -].

Im. phot. e Nardi repetita (gratias ago Priscilla Armellin et Alessandro Betori, qui mihi suppeditaverunt).

Dis Man(ibus). Valeriae Primigeniae, Valerius Blastus lib(ertus) b(ene) m(erenti) de se. Im. phot. a Filippi sumpta.

TITVLI NOVI

2522

Montagna, Topografia cap. IV, 32–33 quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; Sternini, Romanizzazione 156 n. 4 cum im. phot. tab. III.112 (AE 2004, 508). – Cf. Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 299; eund., ibid. 77, 2015, 400. Puncta triangularia. 1 Valeriae omnes, omisit AE. Forma litterarum et locutio Dis Man(ibus) compendiis scripta ad saec. I ex. p. C. n. adducunt. 8867a tit. sepulcralis Tabula ex marmore ab utroque latere et infra fracta, in fronte levigata (39) x (46) x circ. 26. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur. Litt. affabre insculptae 15–8. Rep. nescio quando in agro praedii Santa Maria vocati haud longe a vico Montopoli in Sabina. Servatur muro exteriori affixa casulae gentis Salustri in eodem praedio sitae, ubi d. 20 m. Ian. a. 2018 Andrea Fiori descripsit et im. phot. sumpsit. Gratias ago Fiori, qui me certiorem fecit.

REGIO IV Montagna, Topografia cap. IV, 32, quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; inde Sternini, Romanizzazione 155–156 n. 3; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 302– 303 n. 6 (AE 2011, 326). Supplementa incertissima manent. Attamen ex. gr.: 2 tunc, 3 [vo]luptatem, 4 quae sui, 5 annis hoc, 6 Larum natalis vel [epu]larum natalis m[ei] ut proponit M. Aberson apud AE, 7 [ve]l cines tra(n)sferet, 8 ut cum in rebus hu[ius], verba quae mihi manifesta esse videntur. Aetatis imperatoriae incertae. 8868a tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (14,4) x (13) x 2. Infra servatur sulcus continuus, qui aream titulo inscribendo destinatam cingebat. Litt. affabre insculptae 3,9. Rep. nescio autem quando prope vicum Montopoli in Sabina sub praedio Pontesfondato nuncupato prope Colle dell’Orso, ubi vestigia coemeterii, q. d. Sancti Getulii, in lucem esse detecta videntur (de re universa semper vide Fiocchi Nicolai, Cimiteri 157–161 cum alia bibliographia). Servatur muro interiori affixa turris campanarum ecclesiae paroecialis eiusdem vici, ubi m. Mart. a. 2018 Andrea Fiori recognovit et mihi certiorem fecit.

[- - -]aetro[- - -] [- - -]glyf[- - -] -----Im. phot. a Fiori sumpta. A. Fiori, in Poggio Mirteto 107 cum im. phot. fig. 5–6 (AE 2018, 619). 1 de nomine Caetronii potius quam Aetronii cogitaverim (neutrum nomen in agro inter Forum Novum et Cures posito memoratur). – 2 [- - -]CLYD[- - -] Fiori; fortasse, attamen in dubio adhuc maneo, subest Glyfeus vel Glyfius pro Glypheus vel Glyphius (maximas agro gratias amicissimo Solin, qui per litteras d. 25 m. Ian. a. 2018 comiter mihi suppeditavit). Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit. 8868 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (26,5) x (27) x ?. Rep. nescio quando in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sita. Muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini affixam in vico eodem sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40 Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit. Nunc latet vel potius periit, ut iam Maria Sternini mihi comprobavit. Descripsi ut potui ex scheda Lugli a. 2009. Traditur:

5

-----[- - -]OMN[- - -] [- - -]RE k TVNC[- - -] [- - -]LVPTATEM[- - -] [- - -]M k QVAESVI[- - -] [- - -]IS k ANNIS k HOC[- - -] [- - -]LARVM k NATALIS kM[- - -] [- - -]LCINES k TRASFERET[- - -] [- - -]VTCVM IN REBVS HV[- - -] ------

-----[- - -] libe[rtis] [libertabusque poster]isque [eius]. Im. phot. a Fiori sumpta. Supplevi ad exemplum. Forma litterarum ad saec. II medium p. C. n. adducit. 8869 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando in regione, q. d. S. Luigi, prope vicum Poggio Mirteto sita. Muro cuidam exteriori aedium olim gentis Bedini affixam in vico eodem sitarum iuxta viam Ottorino Caproni sub n. 40 Giuseppe Lugli ante secundum inter omnes gentes bellum inspexit et descripsit. Nunc latet vel potius periit, ut iam Maria Sternini mihi comprobavit. Descripsi ut potui ex scheda Lugli a. 2009. Traditur: -----[- - -]VRIVM k S[- - -] [- - -]TSIT[- - -] -----Montagna, Topografia cap. IV, 31, quae ex schedis G. Lugli sibi transmissis pendere videtur; inde Sternini, Romanizzazione 155 n. 2; Buonocore, Epigraphica 83, 2011, 306 n. 7. Quid subsit, mihi non liquet.

CII. TREBVLA MVTVESCA 8870 tit. sepulcralis Tabula ex marmore venis obscuris perfuso undique fracta in fronte levigata (14) x (4) x circ. 2. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulco continuo cincta, cuius pars a dextra servatur. Litt. 2. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat muro cuidam exteriori affixa cisternae villae cuiusdam aetatis Romanae sitae in regione, q. d. Castellaccio prope vicum Poggio Mirteto, ubi d. 28 m. Nov. a. 2015 Priscilla Armellin et Alessandro Betori descripserunt et me m. Dec. eiusdem anni officiose certiorem fecerunt.

2523

ADDENDA ET CORRIGENDA Im. phot. a Priscilla Armellin sumpta. P. Armellin – A. Betori, in Poggio Mirteto 105 cum im. phot. fig. 1–2. 2 + vestigium litt. incertae. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit. 8870a tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (10,5) x (9,2) x 1,8. Litt. ad actuarias transgredientes impares 2/1,9. Rep. nescio autem quando prope vicum Montopoli in Sabina sub praedio Pontesfondato nuncupato prope Colle dell’Orso, ubi vestigia coemeterii, q. d. Sancti Getulii, in lucem esse detecta videntur (de re universa semper vide Fiocchi Nicolai, Cimiteri 157–161 cum alia bibliographia). Servatur muro interiori affixa turris campanarum ecclesiae paroecialis eiusdem vici, ubi m. Mart. a. 2018 Andrea Fiori recognovit et mihi certiorem fecit.

-----[- - -]RI [- - -] [- - -]XII M[aias - - -] [- - -] m(ensibus) X[- - -]. -----[- - -]NA [- - -]+ ------

Im. phot. a Fiori sumpta. Supplevi non sine dubiis. – 2 fortasse locutio more Christiano ad depositionem pertinens subest. Ex litterarum forma saec. V p. C. n. tribuerim.

CII. TREBVLA MVTVESCA (Monteleone Sabino p. 23*. 463. 686. 698). Tribus Quirina 460* Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 111 n. 12. 4873 = VI 146 (cf. p. 3004. 3755) = I2 1832 (cf. 1047) = ILS 3478 = ILLRP I2 90. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3471; Evans, Cults 57; Spadoni, I Sabini nell’antichità 32; Buonocore, in Dediche sacre 300 n. 388; Di Fazio, Feronia 124 n. 12 (etiam cf. p. 47–49). – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; S. Silberstein Trevisani, ZPE 34, 1979, 274; Buonocore, in Varia epigraphica 125 (= eund., Abruzzo e Molise I 284); S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 9 (= eund., Viabilità 94); Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria 12;

Donati – Stefanetti, Dies natalis 145; G. Vallarino, in Lazio & Sabina IV 91; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Iorio, ibid. 115–119; M. Tramunto, in Identità e autonomie 265; B. Di Vincenzo, BDASP 101, 2010 (2011), 22–24; Engfer, Private Munifizenz 92; Tulli, Sabini 78. Dea Feronia Trebulae Mutuescae fusius nominatur, vide infra tit. n. 4874–4875; titulos in regione quarta repertos Feroniae dicatos ego recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220 (= id., Abruzzo e Molise I 147); de eius cultu, praeter Di Fazio, l. l. passim, etiam vide P. Aebischer, Rev. Belge de Philol. et d’Hist. 13, 1934, 1–23. Ut iam recte Mommsen in commentario huius tituli scripsit, Romae rep. ad vineam Sebastiani ait Henzen,

ADDENDA ET CORRIGENDA errore ad hunc titulum trahens quod Fabretti posuit de alio tit. huius Corporis vol. VI n. 971 [etiam cf. Buonocore, in Varia epigraphica 125 (= eund., Abruzzo e Molise II 284)]. Ex eo, quod Sextus Audienus (de quo nomine vide O. Salomies, in Voce concordi 639 et M. J. Pena, MEFRA 127, 2015, 191) Caii libertus praenomine caret [de re universa inter al. vide H. Solin, Quad. Urb. 18, 1974, 125– 130 et S. Panciera, in Onomastique latine 192–198 (= eund., Epigrafi III 1841–1847)], saec. I medio a. C. n. tribuerim. 4874 = I2 1833 (cf. 1047) = ILLRP I2 91. Desideratur. Exemplum repetiverunt Palmegiani, Rieti 617 adn. 1; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3473; Evans, Cults 57; FIRA2 III 77b; Spadoni, I Sabini nell’antichità 32; Buonocore, in Dediche sacre 300 n. 389; Di Fazio, Feronia 124 n. 13 (etiam cf. p. 47–49). – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 9 (= eund., Viabilità 94); Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria 12; Donati – Stefanetti, Dies natalis 145; G. Vallarino, in Lazio & Sabina IV 91; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Iorio, ibid. 115–119; M. Tramunto, in Identità e autonomie 265; B. Di Vincenzo, BDASP 101, 2010 (2011), 22–24; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 589; Ehmig, Donum dedit 112. 162; Engfer, Private Munifizenz 92; Tulli, Sabini 78. 2 Modius De Ruggiero – Vaglieri. – 3 Manc(- - -) do(navit) Evans, Manc(inus) vel Manc(ia) do(num) Degrassi apud ILLRP; man(cipio) do(nat) iam recte intellexerunt De Ruggiero – Vaglieri; man(cipio) do(no) Arangio-Ruiz apud FIRA2. Agitur de donatione per mancipationem facta; alias mancipationes donationis causa collegit Arangio-Ruiz apud FIRA2 III 80d–i. 93–95; vide M. Malavolta, Stud. Orient. Crist. 6, 2002 [Miscellanea Capizzi], 182 et passim. De dea Feronia Trebulae Mutuescae fusius nominata vide supra ad tit., qui praecedit. Saec. I medio a. C. n. tribuerim (nota Caium Modieium cognomine carentem). 4875 = I2 1834 (cf. 1047 cum im. phot. tab. 92 fig. 1) = ILS 3479 = ILLRP I2 92. Columna ex lapide calcario undique valde pessumdata marginibus fracta alt. (80) diam. 40. Litt. 4–3. Puncta in formam circuli et quadrati signata. Servatur eodem loco, ubi Fabretti viderat, scil. in vico Monteleone Sabino muro cuidam exteriori affixa ante fores ecclesiae S. Victoriae ad laevam intrantium, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani titulum recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000760). Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 75; Palmegiani, Rieti 617 adn. 1; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3474; De Rosalia, Iscrizioni latine arcaiche2 37. 87–88 n. 19; Evans, Cults 57; Pisani, Testi latini arcaici2 A 28; Diehl, Altlateinische Inschriften5 58; Spadoni, I Sabini nell’antichità 32; D. Nonnis, in Sanctuaires 50 n. 174 (etiam cf. p. 29. 38); M. Mancini, Daidalos 6, 2004, 13 n. 7; Donati – Stefanetti, Dies natalis 145; G. Vallarino, in Lazio & Sabina III 90–91; Buonocore, in Opinione pubblica 396; G. Vallarino, Epigraphica 69, 2007, 370–375 cum im. phot. et del. (AE 2007, 456); Buonocore, in Dediche sacre 300 n. 390; V. Iorio, in Reate e l’Ager Reatinus 165–166 n. 124 cum im. del. e Vallarino repetita (etiam cf. p. 115–119); Di

2524

REGIO IV Fazio, Feronia 124 n. 1 cum im del. fig. 12 a Vallarino sumpta (etiam cf. p. 47–49). – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 37; Coarelli, Lazio 18; Alvino, Trebula Mutuesca 16; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 9 (= eund., Viabilità 94); A. Camilli, in Trebula Mutuesca 11; Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria 12; G. Vallarino, in Lazio & Sabina IV 91; W. Broekaert, ZPE 167, 2008, 204; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; G. Vallarino, ibid. 106; G. Masci, in Lazio & Sabina V 152; M. F. Perotti, ibid. 148; M. Tramunto, in Identità e autonomie 265; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 39; V. Tomassetti, ibid. 70; B. Di Vincenzo, BDASP 101, 2010 (2011), 22–24; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 589; M. Di Fazio, in Fanum Voltumnae 384–385; G. Vallarino, in Instrumenta Inscripta III 135– 136. 140; Engfer, Private Munifizenz 92; Tulli, Sabini 56. 77. 1 de nomine Pescennii agitur potius quam de Pescennini vel etiam Pescennedii. – 2 colomnas pro columnas. – 4 Feronae male Palmegiani; Feroneae nunc vidi in lapide, Feroneae pro Feroniae. – 6 colomnas pro columnas. De dea Feronia Trebulae Mutuescae fusius nominata vide supra ad tit. n. 4873. Crepido una cum columnis quoque nominatur tit. huius Corporis vol. XIII 2499 et AE 1896, 12 (de re universa vide G. Mennella, ZPE 133, 2000, 240 et Vallarino, l. l. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 34). Alii Quinti Pescennii Trebulae Mutuescae non inveniuntur. Ex eo, quod Q. Pescennius cognomine caret, saec. I medio a. C. n. tribuerim, cui tempori litterarum punctorumque forma sane congruit [etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 308 (= eund., Epigrafi I 78 n. 308). Contra vide Vallarino, l. l., qui de saec. II medio cogitat (cum quo Di Fazio quoque consentit). 4876 = ILS 3076. Plinthus ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam adesa 28 x (98,5) x (27). Litt. colore nigro et retractatae 9. Servatur Orvinio pro gradum scalarum tabernae cuiusdam aedium Taschetti sitis iuxta Salita del Borgo sub n. 38, ubi d. 1 m. Aug. a. 2020 contuli una cum Cesare Castellani, qui im. phot. sumpsit. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 187 n. 24; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3473; F. Sciarretta, Atti Mem. Soc. Tiburtina 75, 2002, 16–17 cum im. phot. fig. 16 a Gilberto De Angelis sumpta; Buonocore, in Dediche sacre 300 n. 391; P. Terenzi, Orvinio tra leggenda e realtà, Cittaducale (RI) 2009, 166–172 cum im. phot.; id., Aequa 12, 40, 2010, 13–15 cum im. phot. – Cf. Evans, Cults 59; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 70. 73; O. Amore, Atti Mem. Soc. Tiburtina 52, 1979, 224 cum im. phot. tab. XL; eand., in Monti Lucretili 662–664; R. Gelsomino, ibid. 706; A. R. Staffa, in É. Hubert (Ed.), Une région frontalière au Moyen Age. Les vallées du Turano et du Salto entre Sabine et Abruzzes. Actes du colloque tenu à Collalto Sabino (province de Rieti) du 5 au 7 juillet 1996 [Recherches d’archéologie médiévale en Sabine 1] (Coll. de l’École Fr. de Rome 263), Roma 2000, 193; Stalinski, Ritrovamento 246; Z. Mari, in L’ombelico d’Italia 137 cum im. phot. 32; Di Fazio, Feronia 74; Z. Mari, in A. Capoferro – L. D’Amelio – S. Renzetti (Ed.), Dall’Italia. Omaggio a Barbro Santillo Frizell, Firenze 2013, 158; G. Alvino, in Lazio & Sabina X 25 cum im. phot. fig. 9.

CII. TREBVLA MVTVESCA

[Io]vi Gori, Iovi Pietrangeli. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152). De appellatione cacunus ex cacumine depromptum cf. tit. huius Corporis vol. VI 371 nec non ThLL. Onomasticon II, col. 6 (attamen vide Latte, Religionsgeschichte 80 adn. 1); etiam cf. Iovem Ocriticanum tit. Sulmone repertum supra n. 7150. Quamquam in forma litterarum dubitatione aestuo (vide praesertim formam litt. N) aetati Augusteae tribuerim. 4877 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Cappelli, in Anton Ludovico Antinori 50; A. Pasqualini, in Antinoriana I 120. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3582; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 328–329 adn. 3–4, cum im. del. fig. 2; id., in Dediche sacre 301 n. 394. – Cf. A. von Domaszewski, Philologus 61, 1902, 11; W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130; Evans, Cults 59; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 45. 53. 67. 71; Andermahr, Totus in praediis 263– 264 ad n. 203; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 282–283 n. 1; eund., in Valle di Comino II 31; eund., in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; G. Vallarino, ibid. 109; D. Rigato, Riv. Stor. Ant. 48, 2018, 60. 69 n. 10. 2 supplendum fortasse [ob] inperatum; inperatum pro imperatum; imperatum De Ruggiero – Vaglieri. – 4 Flavi Sa[bini?] iam temptavit Mommsen, etiam vide Andermahr (de Flaviis Sabinis vide Townend, JRS 51, 1961, 54 sq.; Vogel-Weidemann, Statthalter 205 sq.). – 5 si recte traditur restituendum fortasse cognomen [V]ersu[s]. Titulos Silvano sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158); aliam bibliographiam de deo Silvano recensuerunt C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224; de appellatione Sancti ad deum Silvanum fusius attributa praeter Dorcey, Silvanus passim vide S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 352–353 (= eund., Epigrafi I 421–437), H. Solin, in Vestigia 432 et C. Farre, Epigraphica 80, 2018, 614–615. Vilici alii Trebulae Mutuescae non redeunt (de quibus cf. Sirago, L’Italia agraria 141; etiam vide, quae disseruerunt L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 279–292 (= id., Abruzzo e Molise I 59–74); Aubert, Business Managers 454 n. B125 et praesertim Carlsen, Vilici passim (cf. p. 67) et U. Roth, PBSR 72, 2004, 101–124 (de tit. cf. p. 122); titulos in regione quarta repertos vilicos memorantes recensui in Epigraphica 59, 1997, 244 (= id., Abruzzo e Molise I 328–329) et in Antiquitas 42–43. Notandum hunc titulum, teste Lupacchini apud Antinori, prope vicum Ginestra haud longe a Trebula Mutuesca situm esse repertum; inde non est, cur excludam (ut iam Kubitschek l. l. cogitavit) titulum detectum

2525

ADDENDA ET CORRIGENDA eo loco prope vicum Ginestra sito, ubi a. 1928 inscriptiones ad familiam Silvani pertinentes n. 8877 in lucem venerunt; etiam vide formam inperatum huius tituli et formas inmunitatem et inpensa tit. eiusdem familiae Silvani n. 8877 Tit. A. Tit. B (etiam vide tit. n. 8876). Si recte sum interpretatus, alterius partis saec. I p. C. n. esse videtur, ex eo magis quod omnes tituli familiae Silvani circ. a. 60 p. C. n. saltem tribuendi. 4878 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 181 n. 9; Buonocore, in Dediche sacre 302 n. 400. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 69. 72; Antolini, Iscrizioni 181; A. R. Staffa, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 15, 2004, 445. Aetatis imperatoriae incertae. 4879 Tabula ex marmore a sinistra a dextra et infra fracta undique levigata (24) x (24) x 5. Litt. affabre insculptae 8. Servatur in vico Monteleone Sabino in museo municipali ubi a. 2004 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 19 m. Aug. a. 2018 Cesare Castellani titulum denuo contulit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. Vat. Lat. sign. n. 10561 f. 199av cum im. del.; Buonocore, in Dediche sacre 302 n. 401. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246 n. 1 cum im. phot. tab. 1 fig. 1; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 278; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Iorio, ibid. 115– 119; V. Tomassetti, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 70; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13. [- - -a]e sac[rum - - -] | [facie]ndu[m curavit - - -] restituit Torelli. Trebulae Mutuescae tit. Feroniae (n. 4873–4875) et Angitiae (n. 8871) dicatos tantum reperies. Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur. 4880 = XIV 411* b 1 = ILS 442. Basis ex marmore supra et infra in usum posteriorem pessumdata, in fronte levigata 106 x 56 x ?. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta. Litt. affabre insculptae. Puncta triangularia in fine v. 1–2 quoque signata. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe in vico Monteleone Sabino affixa muro cuidam exteriori turris campanarum ecclesiae S. Victoriae loco edito, ubi a. 1993 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. M. Oct. a. 2018 Luigi Bernardinetti titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit. Ibidem d. 22 m. Iul a. 2018 titulum Cesare Castellani recognovit. Neg. D. A. I. Rom n. 68.4335. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004369–70. 16938). De traditione manuscriptorum vide L. Sensi, Boll. Stor. Foligno 20/21, 1996/97, 185; H. Solin, Pegasus 9, 2007, 42 adn. 73; L. Benedetti, in Peregrinationes 314. Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 22v; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 209 n. 74; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3658; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 24; id., in Homenaje José Remesal Rodríguez 1014 n. 5. – Cf. W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 244; Pietrangeli, Sabina 67. 68. 71. 72; D. Monaco, in Monteleone Sabino 31; Buonocore, in Studi Jean Coste 173. 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836. 837); Spadoni, I Sabini nell’antichità 123; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 13; G. Filippi – E. A. Stanco, in Bolli laterizi 156; G. Baratta, SEBarc 7, 2009, 99 cum im. phot. fig. 23; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 35; V. Tomassetti, ibid. 80; A. Kolb in Augustae 28.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2526

REGIO IV Andermahr, Totus in praediis 479–480 n. 575; I. Di Stefano Manzella, in Epigrafia 2006 I 311; N. Laubry, MEFRA 119, 2007, 184 n. 9; Masciangelo, Frasso Sabino2 75. – Cf. Kubitschek, Imperium 57; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; eund., MEFR 81, 1969, 611; Pietrangeli, Sabina 45. 53; F. Catalli – J. Scheid, Rev. Num. s. 6°, 36, 1994, 63; Forni, Tribù C107; L. Wierschowski, Die regionale Mobilität in Gallien nach den Inschriften des 1. bis 3. Jahrhunderts n. Chr. Quantitative Studien zur Sozial- und Wirtschaftsgeschichte der westlichen Provinzen des römischen Reiche (Historia. Einzelschriften 91), Stuttgart 1995, 282. 315. 325; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 283 n. 2; eund., ibid. 75, 2002/03, 373; eund., Epigraphica 65, 2003, 58; M. Mayer y Olivé, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 47; Buonocore, in Tribù romane 39; M. S. Bassignano, Atti Mem. Treviso n. s. 26, 2008/09 (2010), 341.

1 Ìuliae, – 7 ìmp(eratoris) vidi in lapide. Dedicata videtur inter a. 195, cum Iulia Domna (de qua vide L. Petersen, PIR2 I 663) mater castrorum appellata est, et autumno a. 197, cum mater Augusti et Caesaris nominata (Kienast, Kaisertabelle6 152–153), et ante a. 210, cum Pia Felix appellata est. De appellationibus Iuliae Domnae cf. Kettenhofen, Die syrischen Augustae 86–97; W. Kuhoff, ZPE 97, 1993, 259–271; K. Maksymiuk, Meander 54, 1999, 449–455 (cf. AE 1999, 43); G. G. Belloni, Arch. Class. 55, 2004, 393–398; A. Kolb, in Augustae 11. Nota Iuliam Domnam in titulo vallis Velini superioris n. 4637 inter a. 211 et 217 p. C. n. quoque honoratam (etiam cf. infra tit. Trebulanum n. 8887). De re universa vide C. Rowan, PBSR 79, 2011, 253–256, R. Bertolazzi, ZPE 184, 2013, 304–308 et C. T. Mallan, Mnemosyne 66, 2013, 734–760. 4881 = ILS 8390. Tabula marmorea ex quattuor partibus inter se fere coniunctis composita, a dextra fracta, in fronte levigata 76 x (108) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra a sinistra et infra servantur, 61 x ?. Litt. affabre insculptae 8–3. Puncta triangularia. Exstat, ut iam Mario Torelli a. 1953 enotavit, Romae in viridario domus cuiusdam sitae iuxta viam Tre Madonne sub n. 12a, ubi vir doctus Giorgio Crimi contulit d. 26 m. Nov. a. 2016 et im. phot. quoque sumpsit. Gratias ago maximas Crimi, qui per litteras d. 27 m. Nov. eiusdem anni me certiorem fecit, eo magis quod ego a. 2002 tit. inspicere non potui. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016939). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 189 n. 29; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3794; N. Persichetti, RM 24, 1909, 149. 156 (= id., Via Salaria 89. 96), qui titulum vidit adhuc servatum in vico Frasso Sabino in aedibus domini Domenico Porfili; Martinori, Via Salaria 75; Leoni, La Sabina 83; W. Spickermann, Historia 43, 1994, 213–214 n. 44;

2 ex. colonia [- - -] Gori, De Ruggiero – Vaglieri; de colonia Iulia Paterna Claudia Narbone compendiis varie in lacuna scripta cogitavit Pietrangeli; de colonia Cabellionis est arbitratus idonea causa Spickermann, l. l. 213 cum adn. 133. – 4 Long[o] iam Dessau (cum quo consentit Spickermann, l. l. 214); esse quoque potest Long[ino] vel sim. (cf. Torelli, MEFR, l. l. 611 et Solin – Salomies, Repertorium2 352–353). – 5 permi[ssu ex vetere] Dessau nescio an recte ex eo, quod supplementum in lacuna mihi videtur esse brevius (etiam cf. Laubry, l. l.). – 6 tral[atum est] fortasse recte Dessau; etiam cf. locutionem corporibus tralatis perm(issu) trib(unorum) pl(ebis) tit. huius Corporis vol. VI 20863 = ILS 8389. De locutione in hoc tralatum vide Fr. Van Haeperen, Le collège pontifical (3ème s. a. C. – 4ème s. p. C.). Contribution à l’étude de la religion publique romaine (Inst. Hist. Belge de Rome. Études de philologie, d’archéologie et d’histoire anciennes 39), Bruxelles – Brussel – Rome 2002, 323; A. M. Morelli, CLEiLAR I 119. De permissu corpora transferri vide Laubry, l. l. 149– 188; I. Di Stefano Manzella, in Temptanda viast (CD). Etiam adde O. Estiez, in Chr. Landes et al. (Ed.), La mort des notables en Gaule Romaine. Catalogue de l’exposition, Lattes 2002, 101–108 et C. Lo Giudice, in Libitina 280. – 7 [suae], – 8 ex. LA[- - -] Martinori. Quintus Vibius Crispi libertus A[- - -] in v. 8 nominatus fuisse videtur libertus Lucii Iunii Quinti Vibii Crispi Vercellis nati (defuncti antequam Quintilianus edidit oratorias institutiones scil. a. 93), qui fuit curator aquarum a. 68, legatus Augusti pro praetore censibus accipiendis Hispaniae citerioris, a. 74 consul II suffectus inde ab idibus Martiis usque ad pridie iduus Maias, proconsul Africae (vide cum amplissimo commentario K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 543). De cognomine Aulinae, ex praenomine Auli

CII. TREBVLA MVTVESCA deprompto, vide O. Salomies, in Roman Miscellany 90 et Nuorluoto, Cognomina 82. 212. Vocabulum mammae fusius tractaverunt H. S. Nielsen, Class. Med. 40, 1989, 191–196; S. Borrello, ZPE 206, 2018, 217–224; G. Gianni, JES 4, 2021, 189–207. Saec. I labenti p. C. n. tribuerim. 4882 Vide infra tit. n. 8888a. 4883 Basis ex lapide calcario a dextra fracta undique perquam adesa (43) x (38) x 140. Litt. valde attritae 4,5–2. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson descripsit, nempe in vico Monteleone Sabino parieti cuidam exteriori affixa in angulo turris campanarum ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani et m. Oct. eiusdem anni Luigi Bernardinetti titulum recognoverunt. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004372. 16940–41). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 199a cum im. del.; Waltzing, Corporations III 415 n. 1592; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3747; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 302 n. 4; ead., Les associations 87 n. 134; Ginestet, Organisations de la jeunesse 163. 239 n. 131; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 194 (etiam cf. p. 196). – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Evans, Cults 59; Manni, Storia dei municipi 143; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 240. 246 n. 2 cum im. phot. tab. 1 fig. 2; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 333; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29; Ausbüttel, Untersuchungen 20; A. Buonopane, in Mélanges Chevallier 169. 170; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); Spadoni, I Sabini nell’antichità 133. 149; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 283–284 n. 3; eund., Epigraphica 65, 2003, 52; Haack, Prosopographie 33; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 369; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Buonocore, in Tribù romane 39; Brancato, Repertorium II 94; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 32; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 31. 34; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 19.

2527

ADDENDA ET CORRIGENDA Titulum casu dativo positum legerim; contra vide Torelli, qui de casu nominativo cogitat (e Torelli pendent Jaczynowska et Ginestet). – 2 C[- - -] Waltzing; omiserunt De Ruggiero – Vaglieri; Q[ui(rina)] restituerim. – 3 Mu[sso] ex. gr. suppleverim. – 4 VIII VIR DV+[- - -] Stevenson apud Mommsen supra in exemplo (inde VIII VIR QVINQ cogitavit Mommsen); VIIIvir(o) [q]ui[unq(uennali)] Waltzing, De Ruggiero – Vaglieri; VIIIvir qui[nq(uennalis), - - -] recte Torelli. – 5 mag(istro) Waltzing, De Ruggiero – Vaglieri. – 5–6 mag(ister) iuven[t(utis), - - - pater] | conscript[us - - - factus?] fortasse recte Torelli. – 6 solutionem cons(ilium) ord(inis) Mommsen nostro tribuit sine idonea causa Torelli, cons(uli) ord[inario] Waltzing, De Ruggiero – Vaglieri. De magistro iuventutis praeter auctores supra laudatos vide D. Lagade, Chiron 9, 1979, 332. Colligi potest viro cuidam Trebulano honoribus functo basim cum statua fortasse equestri ex decurionum decreto in foro positam esse. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4884 Desideratur. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9749 f. 26r n. 45; id., ms. n. 9776 f. 152r n. 234; Leoni, La Sabina 84. – Cf. H. Dressel, apud tit. huius Corporis vol. XV 3178; N. Persichetti, RM 24, 1909, 149. 150 (= eund., Via Salaria 89. 90); M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 45. 53; PME p. 961 n. 166; Buonocore, Codices Vaticani 47. 109; eund., Epigraphica 65, 2003, 60; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 356. 374; Forni, Tribù Y1124; Buonocore, in Tribù romane 39; Masciangelo, Frasso Sabinoo2 64; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. 1 Ser(gia) solvi potest. De gente Ludia vide Demougin, Prosopographie 311. Ex eo, quod titulus lapidis Tiburtini esse videtur et homines feminaeque cognomine carent, medio saec. I p. C. n. tribuerim. 4885 = XIV 411* b 2 = ILS 2745 (add. p. CLXXIX). Ara ex lapide calcario supra fracta crepidine in fronte prominente praedita undique levigata perquam autem adesa (120) x 63 x 57. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius a sinistra a dextra et infra servatur, 86 x 51. Litt. valde attritae 5,5–4. Puncta triangularia et in formam hederae signata vix distingui possunt. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson “diligentissime” recognovit, nempe in vico Monteleone Sabino ante ecclesiam S. Victoriae in hortis ad laevam, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani titulum recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004373) et ectypum (inv. n. EC0005957). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120; G. Paci, in D. Poli (Ed.), Il Piceno antico e il Settecento nella cultura di Giuseppe Colucci. Atti del Convegno di Studi. Penna San Giovanni, 18–19 marzo 1996, Roma 1998, 203–204; H. Solin, Pegasus 9, 2007, 42 adn. 73; L. Benedetti, in Peregrinationes 314. Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 22rv; Wilmanns, Exempla 1621a; Stevenson, ms. n. 10561 f. 199av cum im. del.; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 209 n. 75; Waltzing, Corporations III 415 n. 1593; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3833; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 301 n. 2; ead., Les associations 87 n. 133; G. Alföldy, ZPE 71, 1988, 281–284 cum im. phot. tab. 10 fig. 1. 3 (AE 1988, 489); Ginestet, Organisations de la jeunesse 163. 239 n. 130; Traverso, Esercito 122 n. 48a; Engfer, Private Munifizenz 178 n. 270. – Cf. Mommsen, Staatsrecht3 I 303 adn. 2; Kubitschek, Imperium 57; Dessau, ILS p. CLXXIX ad tit.; W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130; Schnorr von Carolsfeld,

ADDENDA ET CORRIGENDA Geschichte der juristischen Person 306; Evans, Cults 59; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 244; Domaszewski – Dobson, Rangordnung2 130 adn. 4. 253; Alföldy, Hilfstruppen 199 n. 111; Pietrangeli, Sabina 67. 71; Ausbüttel, Untersuchungen 20; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29. 30; Buonocore, in Studi Jean Coste 173. 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836. 838); Spadoni, I Sabini nell’antichità 123. 125. 133. 155; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 284– 285 n. 4; eund., ibid. 75, 2002/03, 355–356. 373; eund., Epigraphica 65, 2003, 57–58; Forni, Tribù L332; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Buonocore, in Tribù romane 39; Brancato, Repertorium II 92; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 34; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 699; Buonocore, in Colons et colonies 295; Bourdin, Les peuples 140; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 19.

3 ducenar(io) Wilmanns, Mommsen supra ad tit., inde De Ruggiero – Vaglieri, Jaczynowska et Ginestet; Duceniano iam recte Ligorius et Alföldy. – 5 semens(tri) Wilmanns, Mommsen, Waltzing, De Ruggiero – Vaglieri, Jaczynowska et Ginestet; sem(estri) recte Alföldy. – Titulum sic Alföldy legit, quem sequor: Q(uinto) Livio Q(uinti) f(ilio) Pala(tina) | Velenio Pio Severo | Duceniano, trib(uno) sem(estri) | leg(ionis) XXII Primig(eniae), praef(ecto) | sem(estri) coh(ortis) I classic(ae) | patrono Aequicula|nor(um), Caeninensi, ma|gistr(o) ìuvent(utis) Trebul(ae) | Mutuescae; qui, obla|ta sibi statua ab | eis, honore conten|tus, impensam remisit. | L(ocus) d(atus) d(ecurionum) d(ecreto). Quintus Livius Quinti filius Palatina Velenius Pius Severus Ducenianus fuit tribunus seme(n)stris legionis XXII Primigeniae nempe piae fidelis Mogontiaci in Germania Superiore degentis (cf. E. Ritterling, RE XII, 1925, col. 1820–1821; H. von Petrikovits, ibid. VIII A, 2, 1958, col. 1826), praefectus seme(n)stris cohortis I classicae nempe piae fidelis in Germania Inferiore tendentis (de milite semenstri fusius disseruerunt E. Birley, Roman Britain and the Roman Army2 137–138; Alföldy, Hilfstrup-

2528

REGIO IV pen 131; id., Heeresgeschichte 103), deinde patronus Aequiculanorum (vide Harmand, Le patronat 267; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 144 n. 200; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 269), sacerdos Caeninensis et magister iuventutis Trebulae Mutuescae (de quo vide Jaczynowska et Ginestet, l. l.; etiam cf. G. Forni, Epigraphica 52, 1990, 34). Alios sacerdotes Caeninenses in regione quarta non invenies. De eius cursu praeter auctores supra laudatos vide Ritterling, Fasti 143; Stein – Ritterling, Beamte 183–184; PME L 24 (cum add. II p. 2159; VI, pp. 66, 182); Demougin, L’ordre équestre 328; M. G. Granino Cecere, in L’ordre équestre 152 n. 3. Tit. est positus ante a. 89 p. C. n., quo tempore cohors I classica et legio XXII Primigenia cognomina piae fidelis acceperunt (de re universa vide Alföldy, ZPE, l. l. 284); male tribuerunt saec. I ex./II in. Granino Cecere, aetati Traianeae Torelli, saec. II in. Pietrangeli, inter a. 70– 150 Demougin. 4886 = ILS 2744 add. Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte levigata a tergo paululum scabra (60) x (51,5) x 18. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra et a sinistra servatur. Litt. 4,5–3,8. Puncta triangularia. Exstabat inter reposita ecclesiae S. Victoriae vici Monteleone Sabino sito, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Inde ab a. 2001 servatur inter reposita musei municipalis eiusdem vici, ubi d. 19 m. Aug. 2018 Cesare Castellani titulum denuo contulit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit. Neg. D. A. I. Rom n. 68.4332. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004374–75). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3833; G. Alföldy, ZPE 71, 1988, 281– 284 cum im. phot. tab. 10 fig. 2 (AE 1988, 489); Traverso, Esercito 122 n. 48b. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 244. 246; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 30; Spadoni, I Sabini nell’antichità 155; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 23; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 286 n. 5; eund., ibid. 75, 2002/03, 355–356; eund., Epigraphica 65, 2003, 57–58; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 34; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 699; Buonocore, in Colons et colonies 295; Bourdin, Les peuples 140; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13.

3 ducen[ario] Stevenson apud Mommsen supra in exemplo, inde De Ruggiero – Vaglieri; sub exemplo

CII. TREBVLA MVTVESCA tituli praecedentis Ducen[iano] supplendum. – Lege (etiam cf. Alföldy, l. l.): Q(uinto) Livio Q(uinti) f(ilio) [Pala(tina)] | Velenio Pi[o] | Severo Ducen[iano], | trib(uno) sem(estri) leg(ionis) XX[II] | Primig(eniae), praef(ecto) sem(estri) coh(ortis) [I] | classicae patrono A[equi]|culanorum, Caenin[ensi], | mag(istro) ìuve[nt(utis) Trebul(ae)] | [Mutuescae - - -] | - - - - - -. Facere non possum, quin arbitrer hunc titulum sepulcralem esse et ad monumentum Quinti Livii Venelii Pii Severi Duceniani pertinere. De eius cursu vide supra ad tit., qui praecedit. 4887 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 181 n. 10; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3835; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 118 n. 7. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 47. 53; E. M. Menotti, QuadAEI 14, 1987, 375; A. Buonopane, in Mélanges Chevallier 170; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 286 n. 6; eund., ibid. 75, 2002/03, 356. 374; eund., Epigraphica 65, 2003, 60; Antolini, Iscrizioni 176; Forni, Tribù L491. O153; Buonocore, in Tribù romane 39; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. De tribunatu militum, quo Caius Ludius Caii filius Rufus est functus, vide PME L 38 (cum add. II p. 2161); Demougin, L’ordre équestre 832 n. 371; eand., Prosopographie 310–311 n. 371. De gente Ludia vide Demougin, Prosopographie 311. Ex litterarum forma, quae cubitales fuisse videntur, et ex eo, quod Titus Opidienus Titi filius cognomine caret, nihil impedit, quominus tit. aetati Augusteae vel potius priori parti saec. I p. C. n. tribuendus sit, cui tempori locutio arbitratu (de qua formula inter al. vide A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 1327– 1340; H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93; H. Solin – P. Tuomisto, in Studi storico-epigrafico 24 et G. Vettori, Epigraphica 82, 2020, 380–387) sane congruit. 4888 = ILS 6555. Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte perquam adesa (30) x (62) x ?. Area titulo inscribendo destinata exavata cymatio inverso cincta cuius partes supra et a dextra servantur. Litt. 6,5–6. Puncta in formam circuli esse videntur. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson recognovit, scil. in vico Monteleone Sabino affixa muro cuidam exteriori ad meridiem ecclesiae S. Victoriae, ubi inspexi d. 26 m. Oct. 2018 una cum Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. De traditione manuscriptorum vide L. Sensi, Boll. Stor. Foligno 20/21, 1996/97, 186. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 199a cum im. del.; Waltzing, Corporations III 415 n. 1594; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3835; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 301 n. 1; ead., Les associations 86 n. 130; Ginestet, Organisations de la jeunesse 163. 239 n. 127; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 118 n. 9. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 306; Evans, Cults 59; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 333; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 278; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997, 9 (= eund., Viabilità 94); Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 59; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 357. 373–374; Antolini, Iscrizioni 179, 181; Forni,

2529

ADDENDA ET CORRIGENDA Tribù P279; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Buonocore, in Tribù romane 39; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 32; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. adn. 16. 19. 28. Titus Petronius Titi filius Sabinus fuit tribunus militum et magister iuventutis (de quo vide supra ad tit. n. 4883); de eius cursu vide inter al. PME P 26 (cum add. I p. 1680; II p. 2199); Demougin, L’ordre équestre 846 n. 748; eand., Prosopographie 636–637 n. 748. Aetatis Iuliae Claudiae esse videtur. 4889 Tabula marmorea a sinistra fracta in fronte levigata 30 x (110) x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta, quod a sinistra deest, 20,5 x ?. Litt. affabre insculptae 6–5. Puncta in formam aculei sagittae incisae. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson recognovit, scil. in vico Monteleone Sabino affixa cum tit. n. 4923 muro cuidam interiori turris campanarum ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 16 m. Oct. a. 2020 titulum Cesare Castellani denuo recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004376). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 200v cum im. del.; Waltzing, Corporations III 415 n. 1595; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4176; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 302 n. 3; ead., Les associations 86 n. 129; Ginestet, Organisations de la jeunesse 135. 163. 238–239 n. 126; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195 (etiam cf. p. 196). – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Evans, Cults 59; Manni, Storia dei municipi 143; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 333; A. Buonopane, in Mélanges Chevallier 169. 170; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 11. 31 cum im. phot.; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 59; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 374; Antolini, Iscrizioni 179; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Forni, Tribù Y531; G. Alvino, in Mercator placidissimus 890; Buonocore, in Tribù romane 39; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 35. 41; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. De praefectura fabrum vide B. Dobson, in Britain and Rome 61–84; etiam M. Cerva, in Élites municipales 177– 196; M. Verzár-Bass, ibid. 197–224; Cafaro, Praefectura fabrum 496 n. 366. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4890 Tabula ex lapide Tiburtino ab utroque latere in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata. Non vidi. Descripsi ut potui ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Exemplum repetivit S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195 (etiam cf. p. 196). – Cf. Manni, Storia dei municipi 143; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246 n. 3 cum im. phot. tab. 1 fig. 3; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29; A. Buonopane, in Mélanges Chevallier 169; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 31; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145– 146; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 35. 38; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 32. 3 [- - - aedi]l(is) bis recte Torelli. De praefecto fabrum vide Cafaro, Praefectura fabrum 508–509 n. 26 anonymus (etiam cf. p. 531. 602). Litterae saec. I p. C. n. esse videntur.

ADDENDA ET CORRIGENDA 4891 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4173; Jacques, Privilège 596 adn. 77; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 183–184 n. 274; Forbis, Municipal Virtues 176 n. 267; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 196–197. – Cf. Evans, Cults 59; Manni, Storia dei municipi 142. 146; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 304; Pietrangeli, Sabina 67. 70. 71. 73; A. R. Staffa, Xenia 6, 1983, 40. 44; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29. 34; V. Tomassetti, ibid. 106; Bonanni – Zacchia, La pietra scritta 50; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 278; A. Abramenko, Athenaeum 81, 1993, 23. 25; A. Buonopane, in Mélanges Chevallier 169; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 286– 287 n. 7; eund., Epigraphica 65, 2003, 53 adn.; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 369; Wohlmayr, Kaisersaal 155; Haack, Prosopographie 33; A. Pistellato, MEFRA 119, 2007, 381; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; Buonocore, in Dediche sacre 300; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Brancato, Repertorium II 99; A. Del Vescovo, Aequa 13, 47, 2011, 22; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34. 38; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 32; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 14. 18 adn. 28. 3 numer[um sevirum Augustalium] non excludit Abramenko sub exemplo tit. n. 4896. Titulum restituit ut potuit Mommsen, quem sequor; nepotes et pronepotes ipse tituli scriptor male confudisse videtur; fortasse duo primi ter octoviratu functi nempe octoviratu aedilicia potestate fanorum et aerarii nepotes fuerunt, scil. C. Abelasius Sabinianus et C. Abelasius Castor, quattuor reliqui pronepotes, qui octoviri aedilicia potestate tantum fuerunt, scil. C. Abelasius Proculeianus iunior, C. Abelasius Castor alter, C. Abelasius Sabinus et C. Abelasius [- - -]; de re universa vide Jacques, Privilège 595–596. 607. Etiam notanda est adlectio supra numerum inter seviros Augustales ex decreto utriusque ordinis et decurionum et sevirum Augustalium (de utroque ordine vide A. C. Johnston, Epigraphica 81, 2019, 674), qua avus C. Abelasius Proculeianus est functus (de re universa inter al. vide R. Duthoy, in ANRW II 16, 2, 1978, 1275). Seviros Augustales una cum seviris saepius in tit. Trebulanis memoratos recensui ego in ZPE 108, 1995, 138–139 (= id., Abruzzo e Molise I 98). De munificentia etiam vide E. Forbis, Athenaeum 81, 1993, 498. Saec. II p. C. n. tribuerim. 4892 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4174; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195. – Cf. Kubitschek, Imperium 57; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Manni, Storia dei municipi 143; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 241. 245; C. Letta, in Campanile – Letta, Studi sulle magistrature 45; Pietrangeli, Sabina 67. 69. 71. 72; D. Monaco, in Monteleone Sabino 25. 29; Forni, Tribù A509; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 52; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 369; Antolini, Iscrizioni 179. 182; S. Segenni, in Epigrafia 2006 721; Buonocore, in Tribù romane 39; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 37; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 24. 32. 1 Alfenus De Ruggiero – Vaglieri. De nomine Alfeni etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 461 et R. Lázaro Pérez, in Homenaje Armin U. Stylow 187–195. Saec. I p. C. n. tribuenda esse videtur.

2530

REGIO IV 4893 = ILS 6557. Patera aerea umbilicata valde pessumdata nigro colore obducta (alt. 6 x diam. 24) cum titulo circum marginem exteriorem graphio scripto. Litt. 1–2/0,7. Servatur Romae inter reposita antiquarii Mus. Civ. Rom. (inv. n. Ant. Com. 2164). Gratias ago Carla Martini, quae me certiorem fecit et im. phot. mihi quoque comiter suppeditavit. Ad pateram pertinet ansa aenea quaedam exiens in species capitis arietini ibidem servata (inv. n. Ant. Com. 1589). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016942–43). Exemplum repetiverunt Hübner, Exempla 890 cum im. del.; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 184 n. 15; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4177; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 12. – Cf. W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130; Evans, Cults 59; A. R. Staffa, Xenia 6, 1983, 41. 44; Pietrangeli, Sabina 67. 69. 71. 72; D. Monaco, in Monteleone Sabino 27. 31; Buonocore, in Studi Jean Coste 173. 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836. 838); Spadoni, I Sabini nell’antichità 123. 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 22; S. Antolini, ZPE 147, 2004, 209; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 26–27. 32.

2 solve Treb(ulae) Mutuesc(ae) potius quam Treb(ulanis) Mutuesc(anis), vide Antolini. l. l. De seviris Augustalibus Trebulanis vide supra ad tit. n. 4891. Saec. I p. C. n. esse videtur. 4894 = ILS 6554. Basis ex marmore undique perquam adesa ab utroque latere imminuta (71) x (56) x 68. Litt. ad actuarias transgredientes 4/2,8. Puncta in formam virgulae acclivis signata. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe extra vicum Monteleone Sabino ante coenobium Sanctae Mariae PP. Franciscanorum sub crucifixo iuxta viam S. Nicola, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Oct. d. 19 m. Aug. a. 2018 Cesare Castellani ibidem titulum contulit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004377). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 182–183 n. 12; Waltzing, Corporations III 415–416 n. 1596; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4172; Forbis, Municipal Virtues 175– 176 n. 266; Cristofori, Non arma virumque2 378–379 n. 4. – Cf. W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 311; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 244 (typothetae errore scriptum 4849). 247 n. 4 cum im. phot. tab. 1 fig. 4; Pietrangeli, Sabina 68. 72; O. Salomies, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 284; D. SaavedraGuerrero, L’Ant. Class. 68, 1999, 193; Buonocore, in Studi Jean Coste 173. 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 837. 838); Spadoni, I Sabini nell’antichità 123. 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 13 (typothetae errore scr. 4849); Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 287–288 n. 8 cum im. phot. fig. 1; eund., in Donna e vita cittadina 525; R. Cordella – N. Criniti,

CII. TREBVLA MVTVESCA ZPE 164, 2008, 233; E. A. Hemelrijk, in Amicitia 59; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 35–36; V. Tomassetti, ibid. 57; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 194; Buonocore, in Fides amicorum 103; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 30; M. Flexenhar III, Tyche 31, 2016, 146; Buonocore, in Homenaje José Remesal Rodríguez 1018; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 18.

2–3 honestissima[e] | et pudicissimae vidi in lapide; femine pro feminae. – 4 coiugi pro coniugi. – 4–5 pro[c(uratoris) | L]X, i. e. procuratoris sexagenarii recte restituit et interpretatus est Torelli. – 5 in. [C] ET Gori; de forma municipiì vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 452. – 10–12 nunc sub terra latent. Tricliniares, ut iam Mommsen recte in commentario huius tituli demostravit, intellegendi videntur de collegio aliquo, quod Trebulae Mutuescae in tricliniis publice epularetur (etiam cf. G. Clemente, Stud. Class. Orient. 21, 1972, 148. 173 n. 62; Cébeillac-Gervasoni, Magistrats 108; de re universa Dunbabin, Roman Banquet passim et C. Ricci, in Iscrizione esposta 91–92). De patrona Aurelia Crescentia, fortasse oriunda e Trebula Mutuesca, etiam vide A. Stein, PIR2 A 1468; Harmand, Le patronat 267; Engesser, Stadtpatronat n. 893; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 139 n. 57; M. Kajava, Tyche 5, 1990, 30 n. 2; D. Saavedra-Guerrero, L’Ant. Class. 68, 1999, 203; E. P. Forbis, AJPh 111, 1990, 512 n. 31; E. A. Hemelrijk, Historia 53, 2004, 235 n. 9. 236. 238. 239. 240; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 270; Álvarez Melero, Matronae equestres 65 n. 27. De locutione v. 6–7 ob merita et beneficia saepe inter se conlata cf. P. Sabbatini Tumolesi, in Musei Capitolini 321. De munificentia etiam vide E. Forbis, Athenaeum 81, 1993, 498. De Aurelio Felicissimo eminentissimo viro et procuratore vide Pflaum, Carrières Suppl. 150. De locutione patronus municipi in tit. sepulcrali uxori dicato vide H. Solin, Epigraphica 50, 1988, 94–95. Dedicata d. 16 m. Ian. a. 243 p. C. n.; de consulibus Lucio Annio Arriano et Caio Cervonio Papo vide E. Groag, PIR2 A 635, et ibid., C 684 (Torelli facere non potest, quin cogitet consulatus determinationem posterius esse exaratam).

2531

ADDENDA ET CORRIGENDA 4895 Columna ex lapide ut videtur calcario undique perquam adesa. Puncta triangularia. Servatur prope vicum Monteleone Sabino in horti gentis De Luca. Accessui autem clausam descripsi ut potui ex im. phot. Arch. Sopr. Lazio n. 77. 817 et ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Attamen ut me certiorem fecit Giorgio Filippi d. 14 m. Ian. a. 2022 tit. furto ablatus est. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004378). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 183 n. 13; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195. – Cf. Manni, Storia dei municipi 143; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 241. 245. 247 cum im. phot. tab. 1 fig. 5; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 302; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29; A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 169. 170; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 289 n. 9; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 32.

1 P(ublius) Mummius L(uci) f(ilius) [- - -] nunc legendum in lapide. – 2 T k VIR k TEST Mommsen ex Chaupy (fuisse locutionem OCT k VIR iam Mommsen suspicatus erat); OCT k VIR k TERT legendum in lapide, inde solve, ut iam recte proposuit Torelli, oct(o)vir tert(ium). – 4 DE k CONSCRIPTVM k SENTENTIA k P k C Mommsen, qui pendet ex Chaupy; sunt autem duo versus, qui sunt legendi de conscriptum | sententia f(aciundum) c(uravit); conscriptum pro conscriptorum, f(aciundum) pro f(aciendum). Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 4896 = XIV 411* b 3 = ILS 6553. Basis ex lapide calcario, cuius corona et crepido in usum posteriorem decussae, undique levigata 117 x 51 x 58. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 68,5 x 44. Litt. affabre insculptae circ. 4,5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Helbig descripsit et Stevenson recognovit, scil. in vico Monteleone Sabino usui est pilae interioris ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 25 m. Oct. a. 2018 Cesare Castellani denuo recognovit. Neg. D. A. I. Rom n. 68.486. Exemplum novicium servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole, ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004379–81. 16944). De traditione manuscriptorum vide L. Sensi, Boll. Stor. Foligno 20/21, 1996/97, 185; H. Solin, Pegasus 9, 2007, 42 adn. 73; L. Benedetti, in Peregrinationes 314. Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 22r; Wilmanns, Exempla 2094; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 210 n. 76; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4175; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 183 n. 273; Forbis, Municipal Virtues 176 n. 268; S. Sisani,

ADDENDA ET CORRIGENDA Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 197. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Kubitschek, WS 47, 1929, 130; Manni, Storia dei municipi 142–143. 146; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 304; Pietrangeli, Sabina 67. 68. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29. 31. 34 cum im. phot. fig. 30; Jacques, Cités 42; A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 169; Buonocore, in Studi Jean Coste 173. 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 838); Spadoni, I Sabini nell’antichità 123. 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 53 adn. 57; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 369. 372; Forni, Tribù P175; G. Prosperi Valenti, Boll. Dep. Umbria 102, 2005, 48; Haack, Prosopographie 33; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; Buonocore, in Dediche sacre 300; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Buonocore, in Tribù romane 39; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34. 38; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 36 cum im. phot.; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 14.

8 PLEBS male Gori, pleps pro plebs (qua de forma etiam vide infra ad tit. n. 8901). Titus Petidius Titi filius Cessinus tribui Fabiae adscriptus (etiam cf. tit. a. 197–218 p. C. n. huius Corporis vol. VI 32526 a III. 7, ubi laudatur urbanicianus C. Safinius C. f. Fab(ia) Primus Treb(u)l(a/ae); cf. O. Bohn, in EE V, Romae – Berolini 1884, 257; A. Pagnoni, Epigraphica 10, 1942, 27; Forni, Tribù S22; Buonocore, in Tribù romane 39), qui fuit adlectus supra numerum inter seviros Augustales, functus est ter octoviratu nempe octoviratu aedilicia potestate fanorum et aerarii (vide supra ad tit. n. 4891). De locutione numerum sevirum Augustalium cf. A. Abramenko, Athenaeum 81, 1993, 23. 25. 29. De munificentia etiam vide E. Forbis, Athenaeum 81, 1993, 498. De seviris Augustalibus Trebulanis vide supra ad tit. n. 4891. De nomine Petiedii ex. gr. etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345; P. Poccetti, in Miscellanea Lidio Gasperini 760; S. Patriarca, in Valle di Comino VI 64–65; H. Solin, ibid. VII 138; G. Corbo, Arch. Class. 69, 2018, 789.

2532

REGIO IV Litterae saec. II in. p. C. n. esse saltem videntur. 4897 Stela ex lapide calcario in fronte perquam adesa fissuris undique laesa 116 x 67 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta. Litt. affabre insculptae 5–3,5. Puncta distingui nequeunt. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe in vico Monte– leone Sabino affixa muro cuidam exteriori turris campanarum ecclesiae S. Victoriae loco edito, ubi a. 1993 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. M. Oct. a. 2018 Luigi Bernardinetti titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani et m. Oct. eiusdem anni Luigi Bernardinetti titulum denuo recognoverunt et im. phot. quoque sumpserunt. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004382–83. 16945–54). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 183 n. 14; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Manni, Storia dei municipi 143; Evans, Cults 59; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 243; A. R. Staffa, Xenia 6, 1983, 41. 44; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29. 30. 34; A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 169; M. Silvestrini, in Élites municipales 444; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 289 n. 10 cum im. phot. fig. 2 (ad p. 290); eund., ibid. 75, 2002/03, 354. 358. 374; eund., Epigraphica 65, 2003, 60; Antolini, Iscrizioni 176; Forni, Tribù P85; S. Segenni, in Epigrafia 2006 721; Buonocore, in Tribù romane 39; Brancato, Repertorium II 97; A. D. Rizakis, in Colons et colonies 101; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 32. 34; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34. 38. 42; Tulli, Sabini 83; S. Antolini, in G. Baratta (Ed.), L’ABC di un impero: iniziare a scrivere a Roma (Armariolum. Studi dedicati alla vita quotidiana nel mondo classico 1), Roma 2019, 174. 179; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9 (typothetae errore scr. 4987); E. Zuddas, in Scritti Anna Maria Biraschi 639.

CII. TREBVLA MVTVESCA 6 FRATRES male Gori. – 7 Caricho liberto lego. – 10 omisit Gori; C k PLAETORIO k C k LIB k LVPERCO Stevenson supra apud Mommsen, attamen, ut Enrico Zuddas per litteras a. 2018 me certiorem quoque fecit (etiam vide eund., l. l.), legendum C(aio) Plaetorio C(ai) f(ilio) Ser(gia) Luperco, qui fuit octovir Trebulae (etiam cf. infra tit. n. 8902). – 14 NIPCIMIO Stevenson apud Mommsen supra in exemplo, inde Gori; Alcimo mihi videtur. Caius Plaetorius Lupercus (de nomine ex. gr. vide C. Marangio, in Acta Barcelona II 904) octovir nude nominatus: aliquo octaviratu Trebulano eum esse functum iam cogitavit Mommsen supra p. 463, cum quo consentit Silvestrini, l. l.; contra vide, inter al., C. Letta, in Studi sulle magistrature 63 adn. 150, quem Buonopane est secutus, qui, lectione Stevenson nisus, octovirum collegii Augustalium Plaetorium Lupercum fuisse arbitratur; nota autem Trebulae Mutuescae seviros Augustales et seviros tantum esse nominatos. De ratione nominis seviri Augustalis C. Plaetorii Flori l. Phaedimi etiam vide M. Alassio, in Studi di storia antica in memoria di Luca de Regibus (Pubblicazioni dell’Istituto di storia antica e scienze ausiliari dell’Università di Genova 6), Genova 1969, 212. C. Plaetorius Rufus redit tit. infra n. 4909. 8900. De nomine gentilicio Plaetorii vide Schulze, Eigennamen 44; B. M. Bruno, Rend. Ist. Lomb. 96, 1962, 575 et Gorostidi Pi, Inscripciones 112. De nomine Papirii vide C. Ricci, in Voce concordi 587. Propter usum litterae Claudianae F pro litt. V (de qua cf. Tac. ann. 11,13–14; Svet. Claud. 41,3; Qvint. inst. 1,7,26; Prisc. inst. gramm. 1,4,20 et 1,7,42; de ea re vide R. P. Oliver, AJA 53, 1949, 249–257 et praesertim Antolini, l. l. 170–180), dedicata videtur inter a. 47/48 et 54 p. C. n. Temporis spatio inter Flavios et saec. II in. comprehenso tribuit Silvestrini, l. l. 4898 Desideratur. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245. De munificentia vide S. Mrozek, Epigraphica 34, 1972, 45; eund., Distributions 25. 41. Caius Vipstanus Apronianus consul ordinarius fuit a. 59 p. C. n. (K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 687) una cum C. Fonteio Capitone (E. Groag, PIR2 F 471). 4899 Vide infra tit. n. 8894. 4900 Fuerunt quattuor fragmenta ad “sepulcrum antiquissimum ex lapide quadrato” pertinentia (Metellus); nunc desiderantur. De traditione manuscriptorum vide N. Persichetti, RM 23, 1908, 296. 300 (= eund., Via Salaria 28. 30); eund., ibid. 24, 1909, 166–167 (= eund., Via Salaria 106– 107); L. Benedetti, QFIAB 94, 2014, 169–170; eund., in Peregrinationes 305. 313–314. 316. Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 16v. 91v (frg. a–b. d); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 182 n. 11; id., Vita Sabina 2, 1900, 59 (= id., Relazione 7) inde V. Boschi, Miscellanea di Storia Ecclesiastica 1, 1903, 321–322; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 181 n. 270; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 197 (frg. c); Masciangelo, Frasso Sabino2 38–39. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; Manni, Storia dei municipi 143. 146; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 243 adn. 47. 245; Leoni, La Sabina 78–79; Pietrangeli, Sabina 46. 53. 67. 71; A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 169. 170; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 59; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 358. 373; Forni, Tribù V8; Antolini, Iscrizioni 179; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Buonocore, in Tribù romane 39; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 35; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9.

2533

ADDENDA ET CORRIGENDA Frg. b: Se[r(gia)] non excludit Torelli. Marci Valerii in tit. Trebulae Mutuescae repertis fusius occurrunt. Ex monumenti forma prioris partis saec. I p. C. n. esse saltem videtur, cui tempori locutio arbitratu (de qua vide supra ad tit. n. 4887) sane congruit. 4901 = ILS 6556. Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa in fronte levigata passim autem pessumdata (90) x (75) x 70. Litt. affabre insculptae 7– 4,5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Nissen descripsit et Stevenson recognovit, nempe in vico Monteleone Sabino affixa muro cuidam exteriori turris campanarum ecclesiae S. Victoriae loco edito, ubi a. 1993 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani denuo recognovit, m. Oct. a. 2018 Luigi Bernardinetti titulum inspexit et im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004384. 16955–56). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 193 n. 38; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4178. – Cf. Evans, Cults 59; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 243; Pietrangeli, Sabina 67. 71; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 278; D. Monaco, in Monteleone Sabino 34; M. Silvestrini, in Élites municipales 442. 450; Spadoni, I Sabini nell’antichità 132. 133; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 349. 358; Antolini, Iscrizioni 181; Brancato, Repertorium II 95; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 28. Notanda iteratio seviratus Augustalis, quo Marcus Valerius Sabinus et Marcus Valerius Phoebus functi sunt. De seviris Augustalibus vide supra ad tit. n. 4891. Utrum M. Valerius Phoebus in hoc titulo memoratus sit idem ac M. Valerius Phoebus quaestor familiae Silvani (infra tit. n. 8877 Tit. B, col. I, 2) necne, incertum (cf. Torelli, l. l.). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 4902 Tabula ex lapide calcario supra et a dextra fracta, in fronte levigata autem perquam adesa (27) x (40) x 9–12. Litt. 5–4. Puncta in formam caudae hirundinis redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe in vico Monteleone Sabino affixa muro cuidam exteriori hortorum ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani denuo recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004385–86). Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 199av cum im. del. – Cf. Manni, Storia dei municipi 143; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 241; C. Letta, in Studi sulle magistrature 45; Pietrangeli, Sabina 67. 71; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; G. Baratta, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 26–27 cum im. phot.; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 37.

ADDENDA ET CORRIGENDA 2 quinq(uennalis) vidi in lapide. Publios Vassios tit. n. 4936–4937 quoque reperies (etiam cf. G. Camodeca, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 265). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 4903 Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se non coniunctis fere composita in fronte levigata passim autem scalpro dentato dolata. Frg. maius: (72) x (60) x circ. 8; litt. 6,5–6. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson descripsit, nempe in vico Monteleone Sabino parieti cuidam interiori affixa in secretario ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani denuo recognovit. Frg. minus servari videtur inter reposita eiusdem ecclesiae; accessui autem clausum describere non potui. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004387). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 199av cum im. del.; Rockwell, Private Baustiftungen 66 n. 519; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 247 n. 6 cum im. phot. tab. 2 fig. 1 (etiam cf. p. 241. 243. 246); Engfer, Private Munifizenz 179 n. 271 (etiam cf. p. 138. 152). – Cf. Manni, Storia dei municipi 143; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303. 302; Pietrangeli, Sabina 67. 71; Coarelli, Lazio 19; D. Mo-naco, in Monteleone Sabino 29. 34; Alvino, Trebula Mutuesca 11; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); Spadoni, I Sabini nell’antichità 127; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 12. 31; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 290–291 n. 11; eund., in Epigrafia d’età augustea 55; G. Alvino, in Mercator placidissimus 890; S. Segenni, in Quotidien municipal 222; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 32–33; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195; L. Cappelletti, Index 42, 2014, 533; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 37.

Fragmentum minus a sinistra non a dextra fragmenti maioris ponendum recte censuit Torelli, qui praeterea cogitavit hoc fragmentum idem ac tit. n. 4947 esse; inde

2534

REGIO IV utroque fragmento collecto titulum sic legerim magna ex parte Torelli secutus: [- - -] aedi[lis] | [- - - c]anales lap[ideos] | [- - - per] p(edes) CCCLXXXXVI[-4?-] | [- - in] foro de con[scr(iptorum)] | [sent(entia), - - -] | [- - - p]ro ludís faci[undis] | [- - - e]x sua [pe]cunia [- - -] | [- - f]aciund[um cura]v[it]. Sic Torelli: [- - -] aedi[- - -] | [- - c]anales lap[ideos - - -] | [- - -] p(edes) CCCLXXXXVI [- - -] | [- - -] foro de con[scriptorum sententia, - - -] | [- - p]ro ludis f[aciundis? - - -] | [- - - e]x sua [pe]cunia - - -] | [- - - f]aciund[um cura]v[it? - - -]. – [- - - in] foro de con[scr(iptorum)] | [sent(entia) - - -] Engfer nescio an recte. Fortasse agitur de canalibus lapide structis per passus saltem trecentos nonaginta sex inde a foro, quod opus magistratus ignotus pro ludis faciendum curavit. De locutione pro ludis vide M. Corbier, in Sestinum 179; S. M. Marengo, in Finanze municipali 79; Horster, Bauinschriften 126; J. Thornton, in Epigrafia 2006 II 917. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4904 Desideratur. Cf. Evans, Cults 59; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245. 259; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 34; S. Antolini, ZPE 147, 2004, 209. [- - -]SEVIRI ANI[- - -] traditur; Torelli, l. l. 259 non excludit, quin [- - -] seviri Au[gustales] legi possit. De seviro quodam autem nude dicto aliunde Trebulae Mutuescae ignoto fortasse agitur; attamen res incerta manet. De seviris Augustalibus vide supra ad tit. n. 4891. Cuius aetatis sit, nescio. 4905 Fuerunt fragmenta quattuor ex marmore in fronte levigata litteris magnis ad eundem titulum pertinentia. Frg. n. 1 et 2 iam inde ab a. 1961 perierunt; frg. n. 3 [(28) x (40,5) x ?, litt. circ. 22] est insertum in pavimento ecclesiae S. Victoriae in vico Monteleone Sabino sitae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi (ibidem d. 25 m. Oct. a. 2018 Cesare Castellani denuo recognovit); frg. n. 4 servari videtur inter reposita eiusdem ecclesiae, ubi autem frustra quaesivi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004388). Exempla repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 199a cum im. del. (4905 frg. n. 1). 199av cum im. del. (4905 frg. n. 2. 3). 200v cum im. del. (4905 frg. n. 4). – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836). Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4906 (add. p. 686) = XV 7912a. Fuit fistula nunc autem deperdita. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9744, f. 7v n. 28 (cf. Buonocore, Codices Vaticani 36); R. Lanciani, Mem. Accad. Lincei s. 3°, 4, 1879/80, 483 n. 437 (= id., Acque 271 n. 437); Leoni, La Sabina 108; Masciangelo, Frasso Sabino2 63–64. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 63. 65; Alvino, Trebula Mutuesca 14; S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 27; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 291 n. 12; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 108. De nota numeri V vide Bruun, Water Supply 48. 69. Vide infra tit. n. 4920, ubi memoratur Hermes quidam, qui fuit servus Bruttii Praesentis. Caius Bruttius Praesens consul II a. 139 p. C. n. potius unus ex posteris esse videtur idem ac C. Bruttius Praesens quoque nominatus in fistula huius Corporis vol. XV 7912 nec non in tegulis IX p. 686 et XV 331 in agro Trebulano repertis; inde colligi potest Bruttios Praesentes prope Trebulam Mutuescam fundos possedisse, ut e lapidibus quoque ibi erutis sane elicitur (cf. tit. n. 4915 + 4943. 4920. 8889. 8896). Praetermittendum

CII. TREBVLA MVTVESCA non est praedia huic genti Amiterni quoque fuisse (cf. tit. n. 4232. 4512. 8244). De re universa vide E. Groag, PIR2 B 164 et Andermahr, Totus in praediis 182–187 n. 89. De gente et eius praediis vide, praeter W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, 77 n. 5 et G. Camodeca, in Epigrafia e ordine senatorio I 152–154, Segenni, Liberti 15. 48–49; M. Chelotti, in Epigrafia del villaggio 444–455; G. Camodeca, in Storia del Mezzogiorno I 61. 78; Simelon, Propriété en Lucanie 95–96; M. Chelotti, in Epigrafia e territorio IV 15–18; Andermahr, l. l.; M. Silvestrini, in Miscellanea Lidio Gasperini 997–1000; Brusini, l. l. 25–35 (cf. AE 2002, 398); L. Chioffi, in Suburbium 450–451; V. A. Scalfari, in Lazio & Sabina V 125–131; H. De Giuseppe – A. Russo, SEBarc 10, 2012, 405–423. Si res ita est, fistula priori parti saec. II p. C. n. tribuenda. 4907 = ILS 8626e. Tabula lusoria ex marmore in angulo inferiore sinistro fracta, in fronte levigata, a tergo scabra 48 x 103 x circ. 7. Litt. 4/3,5. Servatur Romae in museo nationali Romano inter reposita (inv. n. 29291), ubi a. 2002 contuli. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2826a; M. Ihm, Bonner Studien. Aufsätze aus der Altertumswissenschaft Reinhard Kekulé zur Erinnerung an seine Lehrthätigkeit in Bonn gewidmet von seinen Schülern, Berlin 1890, 236 n. 39; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 184 n. 16; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4325; A. Ferrua, Epigraphica 8, 1946 (1948), 65 n. 21; Pietrangeli, Sabina 69. 72; A. Ferrua, Tavole lusorie epigrafiche. Catalogo delle schede manoscritte, introduzione e indici a cura di Maria Busia (Sussidi allo studio delle Antichità Cristiane 14), Città del Vaticano 2001, 113 n. 85, ubi alia bibliographia est collecta; G. G. Fagan, in Handbook 505. – Cf. G. Gatti, BCAR 1887, 191; M. Ihm, RM 5, 1891, 210–211; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; D. Monaco, in Monteleone Sabino 27; G. Montesano, Diz. epigr. IV 2234; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 291–292 n. 13; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 27; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 40. Hoc modo Fagan titulum in sermone Britannico vertit, scil. “Circus full, applause of the people, citizen enjoying themselves!”. Ex eo, quod Trebulae Mutuescae inventa est haec tabula lusoria E. De Ruggiero, Diz. epigr. I, 241 et L. Pollack, RE III, 2, 1899, col. 2584 sunt suspicati ibidem circum quendam fuisse; contra recte vide A. Degrassi, Riv. Filol. 54, 1926, 370 (= eund., Scritti vari I 479). Saec. IV in. p. C. n. esse videtur. 4908 = I2 1835 (cf. 1047 cum im. phot. tab. 93 n. 1) = ILLRP II 788. Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte valde pessumdata, a tergo scabra (16) x (21) x 8. Litt. 3,4. Puncta triangularia sursum directa. In lucem denuo rediit a. 1958 in vico Monteleone Sabino operibus ante fores ecclesiae S. Victoriae institutis. Servabatur in antiquario prope eandem ecclesiam sito, ubi a. 1993 contuli. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000761). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4179; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 247–248 n. 7 cum im. phot. tab. 2 fig. 2; Haack, Prosopographie 36 n. 16. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Evans, Cults 59; Pietrangeli, Sabina 67. 71; R. Wiegels, Mitt. Hist. Ver. Pfalz 86, 1988, 20; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 292 n. 14; Ramelli, Cultura 213; Buonocore, in Dediche sacre 300. Q(uintus) Caedi(us) Q(uinti) l(ibertus) Sar[- - -] | haruspex nunc vidi in lapide. – 1 Sar[dus] non excludit Haack,

2535

ADDENDA ET CORRIGENDA quae autem de cognomine ex. gr. Sar[da] vel Sar[danus] vel Sar[dinarius] vel Sar[dinia] vel Sar[dicus] vel Sar[dillus] vel etiam Sar[anus] quoque cogitat. Excludendum, quin Sa7b8(atina) legendum sit.

De haruspicibus publicis et privatis vide, praeter Thulin, Etruskische Disciplin 155–156; eund., Diz. epigr. III, Roma 1922, 645. 648. 650; praesertim M.-L. Haack, REA 104, 2002, 111–133 (titulus recensetur ad p. 114; etiam cf. p. 124); eand., l. l.; etiam S. Montero, in Identità e autonomie 355–366; haruspex Trebulae Mutuescae videtur privatus potius quam publicus (vide Haack, REA, l. l. 114. 124). Ex litterarum forma Torelli putat titulum esse recentiorem, i. e. post saec. I p. C. n.; cum quo autem non consentio, ex eo, quod litterarum punctorumque forma aetatis recentioris mihi videtur non esse; nota nominativum breviatum -i(us) (de quo vide J. Kaimio, Arctos 6, 1970, 23– 42) in titulis primae imperatoriae aetati tribuendis fusius quoque occurrere. Inde colligi potest hunc titulum alteri parti saec. I a. C. n. vel potius primae aetati imperatoriae saltem tribuendum (de aetate rei publicae labentis opinatur Haack, l. l.). 4909 Stela ex lapide Tiburtino in fronte perquam adesa nec non musco circumlita supra fastigio triangulari praedita, in quo anaglypha efficta sunt, scil. a sinistra theca calamaria, capsa et volumen [de quibus anaglyphis fusius ego disserui in Scrittura e civiltà 17, 1993, 309–315; id., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 24–25 (= id., Abruzzo e Molise I 117– 120); etiam vide G. Baratta, in Officina epigrafica 124– 134; eand., Min. Epigr. Papyr. 24 (26), 2021, 67–86], a tergo paululum levigata, 183 x 89,5 x 27,5. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 116 x 75. Litt. valde detritae 6/4. Puncta distingui nequeunt. Servatur in viridario aedium gentis Ferri sito in regione Casale di Nardone prope Monteleone Sabino, ubi Giorgio Filippi d. 14 m. Nov. a. 2021 contulit, quatenus potuit im. phot. sumpsit et me certiorem fecit. Destinata museo municipali vici Monteleone Sabino ut me docuit per litteras d. 28 m. Dec. 2021 Alessandro Betori. – Cf. ectypa in ACE sub n. (inv. n. EC0006461–62). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 184 n. 17; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4188. – Cf. M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 30; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3, 5, 1987, 41; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 34; C. Ricci – D. Fasolini, MEFRA 132, 2020, 17–18 n. 40 (etiam cf. p. 13).

ADDENDA ET CORRIGENDA

Video in lapide: Eileiso et Ionio | fidelissimeis a manu ser(vis) | C(aius) Plaetorius Florus. – 1 Eileisio De Ruggiero – Vaglieri; Eileiso pro Ilisso iam est opinatus Mommsen. – 2 FIDELISSIMIS Gori; fidelissimeis pro fidelissimis. Ilissus et Ionius fuerunt servi a manu Caii Plaetorii Flori, qui vir redit tit. n. 8900 (etiam cf. supra tit. n. 4897). Ex eo, quod libertus quidam cognomine Phaedimus eiusdem Caii Plaetorii Flori tit. n. 4897 imperante Claudio scripto quoque nominatus, nihil impedit, quominus hic titulus aetati Augusteae labenti vel paulo post attribuatur, cui tempori scripturae ratio congruit. 4910 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4217. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 356; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 165. 167. 1 L(ucio) Marcio L(uci) [l(iberto)] Stannoni temptaverunt Nissen et Guardabassi apud Mommsen supra ad tit.; L(ucio) Marcio L(uci) [f(ilio)] Stabilioni maluit Mommsen in apparatu, qui autem in Indice p. 717. 745 de cognomine Stanno cogitat. De praecone municipali vide M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 165. Etiam vide ad tit. Reatinum n. 8655. Cuiusnam aetatis sit, non definio. 4911 Tabula ex lapide calcario in angulo superiore dextro fracta, in fronte perquam adesa nec non fissuris laesa 55,5 x 30 x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta 38 x 22,5. Litt. 3. Puncta in formam circuli v. 1 et hederae v. 7 signata. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe est inserta in pavimento ecclesiae S. Victoriae in vico Monteleone Sabino sitae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 25 m. Oct. a. 2018 Cesare Castellani denuo recognovit. Neg. D. A. I. Rom n. 68.4341. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004389–90).

2536

REGIO IV Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 162v; Buonocore, in Opinione pubblica 391. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; V. Tomassetti, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 70; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 63. Rarum nomen Amarfii redit, ex. gr., tit. huius Corporis n. 1459 (Ligures Baebiani). 1741–1742 (Beneventum). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo p. C. n. saltem tribuerim. 4912 Partes duae ad idem magnum epistylium crass. 22 pertinentia inter se non coniunctae inferius capitibus bovinis duobus et rosis duabus fortasse inter triglypha ornatae (de quibus anaglyphis vide supra ex. gr. ad tit. Aeserninos). Pars sinistra: (54) x (67) x ?; pars dextra: (54) x (153) x 22. Litt. 12. Puncta triangularia fere sursum directa. Utraque pars servatur eodem loco ubi Stevenson recognovit, nempe extra vicum Poggio Moiano muro exteriori ecclesiae S. Martini, ubi d. 23 m. Iul. a. 2018 contuli una cum Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Exempla novicia utriusque fragmenti servantur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole, ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi [pars sinistra: (49) x (73,5) x ?; pars dextra: (50) x (149) x ?. Litt. 10. Puncta triangularia]. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016957–58, ex. novic.). Exempla repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 185 n. 19; Palmegiani, Rieti 541; V. Tomassetti, in Monteleone Sabino 106; A. Del Vescovo, Aequa 47, 2011, 21–22; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 42. – Cf. N. Persichetti, RM 24, 1909, 159 (= eund., Via Salaria 99); Pietrangeli, Sabina 70. 73; Brancato, Repertorium II 94; A. Esch, in Inschriftenkulturen 203 cum im. phot. fig. 2.

L(ucius) Atrius L(uci) l(ibertus) Philonicus vidi in lapide; L L PHILONICVS | LAIRIVS male Palmegiani; LATRIVS L L PILONICVS haud recte Tomassetti. Ex anaglyphorum et litterarum saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 4913 Desideratur. Cf. Kubitschek, Imperium 56; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Forni, Tribù A1554; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 292 n. 15; eund., Epigraphica 65, 2003, 60; Antolini, Iscrizioni 179. 182; Buonocore, in Tribù romane 39; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. Quin hic titulus traditus a Ligorio sit idem ac titulus in atrio ecclesiae S. Victoriae nunc servatus, de quo vide infra tit. n. 8912, dubito. Contra vide M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 248 n. 8.

CII. TREBVLA MVTVESCA Saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori locutio arbitratu (de qua vide supra ad tit. n. 4887) congruit. 4914 Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata (23) x (23) x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur. Litt. affabre insculptae 6,5. Puncta in formam lineolae rectae incisa. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe est inserta in pavimento ecclesiae S. Victoriae ad laevam altaris maximi in vico Monteleone Sabino sitae ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 25 m. Oct. a. 2018 Cesare Castellani denuo recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004391). Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 199a cum im. del. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= Abruzzo e Molise II 836).

1 [-] Aurel[lio - - -] proposuit Mommsen in exemplo nescio an recte; attamen in Indice p. 706 de nomine Aurelii cogitare maluit. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 4915 Fuit tabula a sinistra et infra fracta. Desideratur. Exemplum repetivit Leoni, La Sabina 109. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; eund., Epigraphica 24, 1962, 66; Andermahr, Totus in praediis 186; S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 27; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 292 n. 16; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 108; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 63. Ut iam Mommsen est suspicatus, tabula fortasse iungenda cum tit. n. 4943, unde colligi potest titulum sic restituendum: D(is) M(anibus) [s(acrum)]. | C(aio) Bruttio [- - -] | R[- - -], | C(aio) B[ruttius - - -] | - - - - - -. De Caio Bruttio Praesente vide supra ad tit. n. 4906 et infra ad tit. n. 8889. 8896. Ex formula D(is) M(anibus) [s(acrum)] compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4916 Stela ex lapide calcario supra semicirculata, infra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (42) x 37 x 14. Litt. 5/3,8. Puncta triangularia. Servabatur inter reposita ecclesiae S. Victoriae in vico Monteleone Sabino, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Inde ab a. 2001 exstat inter reposita musei municipalis eiusdem vici, ubi d. 19 m. Aug. a. 2018 Cesare Castellani titulum contulit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004392). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 200v cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4285; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 248–249 n. 9 cum im. phot. tab. 2. fig. 4. – Cf. Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 30; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); L. Costamagna, in Studi Giorgio Gullini 38; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 24; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 292–

2537

ADDENDA ET CORRIGENDA 293 n. 17; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 34; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13; Cafaro, Praefectura fabrum 356.

2 PV k PV k L vidi in lapide; puellarum duarum libertus proposuit Mommsen dubitanter, quem De Ruggiero – Vaglieri dubitanter sunt secuti; 1puporum duorum2 l(ibertus) solvere mavult Torelli; 1pupillorum duorum2 l(ibertus) idonea causa proposuit Salomies, Vornamen 64 cum quo consentio [etiam cf. H. Solin, Arctos 22, 1988, 151–152 (= eund., Analecta epigraphica 305) et Kajava, Praenomina 64]. De gente Critonia vide Demougin, Prosopographie 640 (etiam cf. infra ad tit. n. 8903). De tegula urbana aetatis Augusti a Mommsen in apparatu memorata vide huius Corporis vol. XV 863 (etiam cf. L. Camilli – F. Taglietti, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 34, 1979, 206 n. 65). Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 4917 Desideratur. Cf. Kubitschek, Imperium 57; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Forni, Tribù F116; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 293 n. 18; eund., ibid. 75, 2002/03, 375; eund., Epigraphica 65, 2003, 61; eund., in Tribù romane 39; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 1. C(aio) Fabric[io] | C(ai) f(ilio) Vot(uria) M[- - -] | Tadio Mo[- - -], | Vett[ia -1?-] | Paullin[a] | coniug(i) op[timo] | [p(osuit)] restituerim non sine dubiis. Etiam vide tit. n. 4119, ubi laudatur Sex(tus) Tadius Sex(ti) f(ilius) Vol(tinia) Lusius Nepos Paullinus ille. Cuiusnam aetatis sit, non definio. 4918 = VI 19254. Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 187 n. 25; Buonocore, in Opinione pubblica 378–385. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 70. 73: S. Vian, Temporis signa 2, 2007, 243; Buonocore, in L’iscrizione e il suo doppio 217. De origine huius tituli fusius disserui in Opinione pubblica, l. l., inde iterare nolo. Saec. I p. C. n. fuisse potest. 4919 Desideratur. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 355; A. Del Vescovo, Aequa 13, 47, 2011, 21–22. 3 Fufiai pro Fufiae (de forma genitivi singularis declinationis primae in -ai pro -ae cadentis cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160); de nomine Fufii vide S. Sisani, in Trieste e l’Istria 198. Dubitanter saec. I medio p. C. n. tribuerim.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2538

REGIO IV

4920 Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 186 n. 22; Leoni, La Sabina 119; Andermahr, Totus in praediis 184; Masciangelo, Frasso Sabino2 63. – Cf. N. Persichetti, RM 24, 1909, 149 (= eund., Via Salaria 89); M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 45. 53. 63. 65; S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 27; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 108; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9; eund., ibid. 58, 2020, 16 adn. 62. De Caio Bruttio Praesente vide supra ad tit. n. 4906 et infra ad tit. n. 8889. 8896. 5–6 De forma Philumene vide M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 55. Ex formula Dis Man(ibus) compendiis scripta saec. I postremo p. C. n. vel potius II in. tribuerim. 4921 Duo fragmenta huius tituli servabantur in vico Monteleone Sabino in pavimento inserta pronai ecclesiae S. Victoriae, ubi inter a. 1958 et 1961 Torelli contulit. Frustra quaesivi. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 356. 7 Fabiae Marcella[e] dubitanter restituerim. De gente Ludia vide Demougin, Prosopographie 311. Delicia vel etiam delicatos in tit. regionis IV passim reperies (de quibus vide H. S. Nielsen, Anal. Rom. Inst. Dan. 19, 1990, 79–88; V. La Monaca, in Est enim ille flos Italiae 211–218; eand., Epigraphica 69, 2007, 169–180; eand., Anc. Soc. 43, 2013, 191–212). Saec. I p. C. n. esse videtur. 4922 = I2 1836 (cf. p. 1048) = CLE 62. Pars sinistra tabulae ex lapide calcario in fronte levigatae 51/47 x (148/127) x 30/20. Litt. 14 (v. 1) – 7/6 (v. 2–5) [litt. T vocabulorum fuit v. 2 et parenti v. 3 supra fere versum]. Puncta triangularia. Servatur Frasso Sabino in usum sedilis adhibita ante domum heredum domini Venanzio Benedetti iuxta viam Fontemura, ubi d. 10 m. Iun. a. 2020 contuli una cum Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Codices Vaticani 55. 109, scil. de schedis ab Amati factis servatis in ms. n. 9752, f. 27r n. 74 et n. 9776, f. 153r n. 236. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 186 n. 21; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4251; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 242; Warmington, Remains IV, 63; Diehl, Altlateinische Inschriften5 663; Leoni, La Sabina 84; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 49 n. 87 (= id., Abruzzo e Molise I 191 n. 87); P. Kruschwitz, Tyche 18, 2003, 59– 64 cum amplissimo commentario cum im. phot. tab. Va–b (im. del. ex Amati sumptis); Buonocore, in Metrische Inschriften 218–219 n. 12; id., in Temptanda viast 14 n. 67; Masciangelo, Frasso Sabino2 64 cum im. phot. fig. 20a; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 28. 30. – Cf. N. Persichetti, RM 24, 1909, 149 (= eund., Via Salaria 89); M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 45. 53; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 278; Massaro, Epigrafia metrica latina 19; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 293–294 n. 19; Antolini, Iscrizioni 181; Kruschwitz, Römische Inschriften 100. 107; Massaro, in Metrische Inschriften 147. 293; G. L. Gregori, in Comunicazione 109; Dupraz, Vestins 402; Buonocore, in Fides amicorum 102. 108; V. Fiocchi Nicolai, in Lazio & Sabina VIII 188 cum im. del. fig. 7 a codice Hieronymi Amati supra memorato deprompta (errore scr. 4992).

Sic legi in lapide: Manlia L(uci) f(ilia) Sabi[na] | parentem amavi qua mihì fuit [- - -] | parens virum parenti proxum[um - - -] | ita casta veitae constitit rat[- - -] | valebis hospes (vac.) veive tibi iam m[ors - - -]. 4 COSTITIT Amati, ms. 9752, CONSTITIT id., ms. 9776. Bücheler apud CLE metrum secutus Graeca lege institutum primum versum aliter descripsit ac Mommsen, qui autem, teste Amati, v. 2 ex. fuit [- - -] et v. 2 in. a parentem fecit. – 2 parentem amavi qua mihi fuit parens restituere est conatus Bücheler, CLE; 2 ex. [optumus] Bücheler apud Mommsen supra, Cholodniak. – 3 ex. virum parenti proxum[o colui loco] Bücheler, CLE; 3 ex. proxum[um amplius] Bücheler apud Mommsen supra, proxum[um colui] recepi e Cholodniak; proxum[um] pro proxim[um]. – 4 veitae pro vitae. – 5 veive pro vive. V. 2–5 sunt quattuor iambi senarii, scil. parentem amavi, qua mihi fuit optumus | parens, virum parenti proxumum colui (!); | ita casta veitae constitit ratio meae; | valebis, hospes: veive tibi, iam mors venit!, quos sic in sermonem Italicum vertendos opinor: “Amai mio padre, finché mi fu (vivo) come ottimo padre, quindi, dopo il padre, (mio) marito. In questo è consistita la pudìca ragione della mia vita. Sta’ bene, viandante: vivi pure, anche per te arriva la morte” (sermonem Hispanicum invenies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 111–112 ad n. CLE). De locis similibus, praeter auctores supra laudatos, etiam vide Galletier, Étude 211; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 194; M. F. del Barrio Vega in X. Gómez Font – C. Fernández Martínez – J. Gómez Pallarès (Ed.), Literatura epigráfica. Estudios dedicados a Gabriel Sanders, Zaragoza 2009, 70; R. Hernández Perez, in Sub ascia 255–256 et A. M. Morelli, CLEiLAR I 45 adn. 34 (praesertim de v. 1). De ratione nominis Manliae Sabinae cf. Nuorluoto, Cognomina 304. Ex litterarum forma et grammatica saec. I medio p. C. n. tribuerim. 4923 Tabula ex lapide calcario in angulo superiore dextro fracta 33 x 40 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 21,5 x 26,5; a sinistra eiusdem areae marginatae est insculptus gladius, in quo supra littera S exarata, ad verbum ut opinor statorem pertinens. Litt. 2,8–1,4. Puncta triangularia. Servatur muro cuidam interiori affixa cum tit. n. 4889 muro cuidam interiori turris campanarum ecclesiae S. Victoriae in vico Monteleone Sabino sitae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 16 m. Oct. a. 2020 titulum Cesare Castellani denuo recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004393). Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 249 n. 10; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 31; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 356. 1–3 L(ucio) Mario [L(uci) l(iberto)] | Verno | statori pr(aetorii) nunc vidi in lapide (de officio inter al. vide Durry, Cohortes prétoriennes 20; Passerini, Coorti pretorie 84) et praesertim Y. Le Bohec, in Corps du chef 225– 229. De cognomine Verni cf. U. Ehmig, ZPE 207, 2018, 293–294.

CII. TREBVLA MVTVESCA

Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4924 Servabatur in vico Monteleone Sabino in cavaedio aedium domini Angelo Scoccia, ubi gradus scalarum usui fuit; a. 1961 Torelli titulum inspexit. Accessui autem clausum describere non potui. Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 63. 5 Sosima pro Zosime. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 4925 Rupes 350 x 400/380 incisa titulo sepulcrali, cuius litterae 31/29 sunt, in fronte paululum levigata autem perquam adesa; in facie sursum directa cavum diam. circ. 50 excavatum est, in margine superiore sunt quattuor recessus ad aliquid figendum. Puncta distingui nequeunt. Etiam hoc die eodem loco, quo priores recognoverunt, scil. prope vicum Paganico iuxta viam Strada Provinciale Turanense 34 signata octavo lapide a Carsiolis ad Toranum flumen, ubi a. 2002 contuli. Ibidem d. 10 m. Iul. a. 2020 Cesare Castellani titulum inspexit et me certiorem fecit. Im. phot. et del. ab Antolini factae mihi officiose missae. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 186 n. 23, qui pendet e prioribus; e lapide auctores, qui sequuntur, scil. Novelli, Castel di Tora 66 cum im. phot.; Bonanni – Zacchia, La pietra scritta 51–67 cum im. phot. et del.; I. Di Stefano Manzella, in Bonanni – Zacchia, La pietra scritta 13–15; id., in Actes du Colloque Degrassi 403– 405 n. 139 cum im. phot. tab. 44 fig. 1 (cf. AE 1991, 587); S. M. Marengo, in Rupes loquentes 273–282 n. 1 cum im. phot. 2–4 (AE 1992, 507); Antolini, Iscrizioni 173–183 n. SAB1 cum im. phot. tab. XIV fig. 3. XV fig. 1 et im. a Mario Chighine del. fig. 15 (etiam cf. p. 209). – Cf. Kubitschek, Imperium 56; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 70. 71. 73; A. R. Staffa, Xenia 6, 1983, 40 im. phot. fig. 4. 41. 44; Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista 42 adn. 41; H. Solin, Arctos 25, 1991, 153 (= eund., Analecta epigraphica 355); G. Alvino, Il territorio 9, 1993, 111 cum im. phot. fig. 2; L. Gasperini, in Saxa scripta I 304. 325 (= eund., Archeologia 351. 380–381); M. Chighine, ibid. 431–433; G. Alvino, La valle del Turano. Sulle tracce dell’antico, Roma 1999, 9–11; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 294 n. 20; eund., ibid. 75, 2002/03, 374; eund., Epigraphica 65, 2003, 59–60;

2539

ADDENDA ET CORRIGENDA G. Mennella, Epigraphica 67, 2005, 574; Forni, Tribù M475; Buonocore, in Tribù romane 39; Brancato, Repertorium II 95; G. Alvino, in Lazio & Sabina X 25; L. Chioffi, in Handbook 629; E. D’Ignazio, in Paesaggi rurali 437; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. 18 adn. 28. P(ublius) Muttìnus P(ubli) f(ilius) pater, | Clodia (vac.) mater, | P(ublius) Muttìnus P(ubli) f(ilius) Ser(gia) Sabin(us) f(ilius) nunc vidi in lapide. – 1 P(ubli) f(ilius) Marengo. – 3 Sabin(us) iam recte Mommsen (etiam vide O. Salomies, in Onomastica 523; eund., in Roman Miscellany 82. 85); Sabin[us] Torelli, Sabini(us) vel Sabini(o) Di Stefano Manzella in Bonanni – Zacchia; Sabini(anus) dubitanter proposuit Solin, qui lectionem viri docti Di Stefano Manzella corrigere conatus est, cum quo Chioffi quamquam dubitanter consentit; f(ilius) omiserunt omnes praeter Marengo, Chioffi, Antolini. Rarum nomen gentilicium Muttini. Ex litterarum forma et ex eo, quod et pater et mater cognomine carent alterius partis saec. I a. C. n. esse videtur. 4926 (cf. p. 686) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120. Exemplum repetivit Lugini, Memorie storiche 104 n. XXXIII, qui pendet ex Martelli et ad Aequiculanos titulum sine idonea causa tribuit. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 170; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 351. 356; eund., in Valle del Salto 88; eund., Epigraphica 70, 2008, 271. Saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori locutio arbitratu (de qua vide supra ad tit. n. 4887) congruit. 4927 Desideratur. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245. Saec. I p. C. n. fuisse videtur ex eo, quod litterae teste Stevenson “magnae et bonae” fuisse videntur. 4928 Desideratur. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 30; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 352; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 34. 5 [A]erelius vel [C]erelius vel [G]erelius vel [P]erelius (vide Solin – Salomies, Repertorium2 237), quae autem nomina non laudantur in tit. Trebulanis. De nomine Alii in tit. Trebulanis laudato vide L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39–40. Saec. II p. C. n. saltem fuisse videtur. 4929 Tabula ex lapide calcario supra et infra fracta, in fronte levigata (33) x (55) x ?. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra et a dextra servatur, ? x 45,5. Litt. 3–2,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe est inserta in pavimento navis sinistrae ecclesiae S. Victoriae in vico Monteleone Sabino sitae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004394). Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246; M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 30; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 42; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 34; Tulli, Sabini 83.

ADDENDA ET CORRIGENDA

1 [C(aius) Plaet]or[ius] C(ai) l(ibertus) Stevenson apud Mommsen supra; [C(aius) Plae]torius C(ai) [l(ibertus)] nunc legerim. – 3 PLAEIORIAE vidi in lapide, i. e. Plae7t8oriae. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 4930 Tabula ex lapide calcario a dextra fracta. Puncta triangularia sursum directa. Servabatur Monteleone Sabino in praedio Villa Pepoli olim Fondazione Pepoli appellato, ubi a. 1959 vir doctus Adriano La Regina contulit. Iam inde ab a. 1962 periisse videtur. Descripsi ut potui ex im. phot. Arch. Sopr. Lazio n. 157186. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004395). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 120. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245.

2 ex.–3 C(ai) l(iberta) L[- - -], | patrono [- - -] legendum in lapide. Saec. I p. C. n. esse potest. 4931 Desideratur. Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 243. 245; A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 170; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 358; Brancato, Repertorium II 95. 1 Hedulio pro Hedylio. – 2 Hedulionis pro Hedylionis. Nomina gentilicia Rosiceii et Andivii hic solum in tota regione quarta occurrunt. Saec. I p. C. n. saltem tribuerim, cui tempori locutio ex testamento … arbitratu (de qua vide supra ad tit. n. 4887) congruit.

2540

REGIO IV 4932 Pars dextra magnae tabulae ex lapide calcario in fronte levigatae (60) x (60) x ?. Litt. 10–8,5. Servatur Monteleone Sabino eodem loco, ubi Nissen descripsit et Stevenson recognovit, nempe muro cuidam exteriori affixa domus cuiusdam sitae iuxta viam Castello sub. n. 94, ubi m. Sept. a. 2018 contuli una cum Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Cf. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 21. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 4933 = I2 1837 (cf. p. 1048) = Ritschl, Monumenta tab. LXXIV litt. Aa–d = XIV 101* b = CLE 54 = ILLRP II 971. Tres partes quae exstant ex lapide calcario ad eandem tabulam (lat. circ. 215 crass. 17) pertinentes inter se autem non coniunctae in fronte passim umore et fissuris deletae nec non musco circumlitae. Pars superior sinistra (scil. a) (44) x (136), litt. 6,5; pars superior dextra (scil. b) (44) x (76); litt. 6,5; pars inferior sinistra (scil. c) (46) x (98,5); litt. 5 (v. 1) – 4 (v. 2–6). Pars inferior dextra nunc periit. Puncta triangularia sursum directa. In fascia superiore tantum servatur a sinistra aedicula 30 x 30, in qua efficta protome defunctae et imagines duae avium duarum uvis vescentium; protome altera et bucrania nunc deperdita. Servantur Genzano Romano muro cuidam affixae aedium viridarii gentis Sforza-Cesarini, ubi d. 13 m. Sept. a. 2014 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016959–61). Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 563; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 185 n. 20; Bücheler, Kleine Schriften I 162; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4261; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 549; Warmington, Remains IV 51; Diehl, Altlateinische Inschriften5 602; Leoni, La Sabina 85; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 49 n. 88 (= id., Abruzzo e Molise I 191 n. 88); id., in Metrische Inschriften 219–220 n. 13; id., in Temptanda viast 14 n. 68; 4933; M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 81 n. 39; Masciangelo, Frasso Sabino2 82–84 (typothetae errore scriptum 4993). – Cf. Martinori, Via Salaria 76– 77; Pietrangeli, Sabina 45. 53; Massaro, Epigrafia metrica latina 85. 100. 151; O. A. Bologna, Misc. Greca e Romana 19, 1995, 211; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 294–295 n. 21; M. J. Pena, in Asta ac pellege 55–56. 61; Massaro, in Metrische Inschriften 146–147; G. L. Gregori, in Comunicazione 109; M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 81 n. 39; R. Pagano – C. Silvi (Ed.), La Valle del Salto nei disegni e nei racconti dei viaggiatori europei dell’Ottocento. Il caso delle mura poligonali (Quaderni Valle del Salto 3), Roma 2011, 149; P. Keegan, Roles for men and women in Roman epigraphic culture and beyond: gender, social identity and cultural practice in private Latin inscriptions and the literary record (BAR international series 2626), Oxford 2014, 74–77 (cum Anglica versione) cum im. phot. fig. 11a a Renato Studer sumpta.

frg. a

CII. TREBVLA MVTVESCA

2541

frg. b

frg. c Nunc legitur: Posilla Senenia Quart(ae) f(ilia); Quarta Senenia C(ai) l(iberta). | Hospes, resiste et pa[rite]r scriptum perlig[e]: | matrem non licitum ess[e uni]ca gnata fruei, | quam nei esset, credo, nesci[o qui] inveidit deus; | eam quoniam haud licitum [est v]eivam a matre ornarie[r] | post mortem hoc fecit aeq[uo]m extremo tempore, | decoravìt eam monumento, quam deilexserat. – 2 pa[rvom] pro pa[rite]r proposuerat Bücheler, Kleine Schriften, l. l.; perlig[e] pro perleg[e]. – 3 gnata fruei pro nata frui (qua de locutione etiam vide Fabre, Libertus 178. 196). – 4 nei pro ni; inveidit pro invidit. – 5 [v]eivam pro [v]ivam; ornarier pro ornari. – 6 a(t)q(ue) extremo restituerat Bücheler, Kleine Schriften, l. l. pro aeq[uo]m extremo; aeq[uo]m pro aeq[uu]m. – 7 deilexserat pro dilexerat. De praenominibus Posillae et Quartae vide Kajava, Praenomina 60. 64 et U. Kantola – T. Nuorluoto, Arctos 50, 2016, 86. De celeberrima locutione hospes resiste vide inter al. M. Massaro, Epigraphica 60, 1998, 201; eund., in Valle di Comino XV 50–51; A. M. Morelli, CLEiLAR I 76. 113. 151 et passim. V. 2–7 sunt sex iambi senarii saec. I medio a. C. n. saltem tribuendi, scil. hospes, resiste et pariter scriptum perlige: | matrem non licitum esse unica gnata fruei, | quam nei esset, credo, nescio qui inveidit deus; | eam quoniam haud licitum est veivam a matre ornarier | post mortem hoc fecit aequom extremo tempore, | decoravit eam monumento, quam deilexserat, quos hoc modo in sermonem Italicum vertendos opinor: “O passeggero, soffermati un po’ e nel frattempo leggi attentamente questo scritto: che a una madre non fu concesso di godere dell’unica figlia, che non so quale dio con animo ostile volle – come credo – che fosse estinta. Giacché non fu concesso che quella da viva fosse ornata dalla madre, (la madre) dopo la sua morte fece questo che è giusto al termine di una vita, e ornò con questa tomba quella (figlia) che aveva amata” (sermonem Hispanicum invenies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 107–108 ad n. CLE). De locis similibus, praeter auctores supra laudatos, etiam vide G. D. Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6,

ADDENDA ET CORRIGENDA 1897, 164; B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 474; Galletier, Étude 38. 133. 203. 211; M. T. Sblendorio Cugusi, Atti Mem. Arcadia s. 3°, 7, 1978, 165 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 863); P. Carletti Colafrancesco, in Convegno Virgiliano 220; M. Rodríguez-Pantoja, in Asta ac pellege 117; F. Socas Gavilán, ibid. 194; Kruschwitz, Römische Inschriften 39. 40; P. Cugusi, in Metrische Inschriften 2 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 119); P. Poccetti, ibid. 258. De verbo decorare cf. M. C. Franco, Epigraphica, 33, 1971, 90. Ex forma litterarum punctorumque saec. I medio a. C. n. tit. tabula tribuenda esse videtur. 4934 Cippus ex lapide calcario supra et a dextra fractus, in fronte levigatus autem perquam pessumdatus a tergo paululum scaber (86) x (52) x 27. Litt. 2,5–2,3. Puncta distingui nequeunt. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit descriptum a Nissen et ab Helbig, nempe prostat in campo ante ecclesiam S. Victoriae in vico Monteleone Sabino sitam, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004396–97). De nomine gentilicio Trebii, Trebonii, Trebulani, Trebellii vel sim. cogitare potuissem. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 4935 Desideratur. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 278; Antolini, Iscrizioni 181. 1 Vargu[nteius] supplevit fortasse recte Mommsen. Etiam cf. nomen Vargunii memoratum fortasse in tit. G. Susini, Fonti per la storia greca e romana del Salento, Bologna 1962, 158 n. 119 (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 197). Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4936 = I2 3281. Epistylium ex lapide calcario, i. e. pars monumenti sepulcralis, a dextra fortasse in usum posteriorem resectum (non excludo, quominus epistylium ex duabus partibus compositum sit) in fronte perquam adesum superne fascia egrediente duobus scutis et imagine defuncti inter triglypha ornata praeditum (58) x 113 x 25 (de quibus anaglyphis vide M. Torelli, Dial. Arch. 2, 1, 1968, 32–54; Diebner, Aesernia passim; etiam cf. Polito, Fulgentibus armis 137 et M. Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 27–28 (= eund., Abruzzo e Molise I 120–122) ubi alia bibliographia inveniri potest). Infra duae fasciae inter se sulco continuo separatae ad titulum inscribendum destinatae. Litt. affabre insculptae 8. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson recognovit descriptum a Nissen et a Ricci, nempe in vico Monteleone Sabino muro cuidam exteriori affixum in hortis ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani titulum recognovit. Neg. D. A. I. Rom n. 68.4348; Arch. Sopr. Lazio n. 86.435. Exemplum novicium servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole, ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001225. 4398– 4400). Exemplum repetivit A. Degrassi, I2 3281 cum im. phot. tab. 92 fig. 3. – Cf. U. Tarchi, L’arte etrusco-romana nell’Umbria e nella Sabina, Milano 1936 cum im. phot. tab. CCLXXX; Pietrangeli, Sabina 68. 72; D. Monaco, in Monteleone Sabino 26; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 29; Alvino, Trebula Mutuesca 18 cum im. phot. fig. 17; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 295 n. 22; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 25. 27. 28 cum im. phot.

ADDENDA ET CORRIGENDA

2 ex. Ru[fa] vel Ru[fina] supplendum (cf. Degrassi, l. l.). Trebulae Mutuescae memorantur Publii et Quinti Vassii (cf. tit. n. 4902. 4937). Ex litterarum monumentique forma nihil impedit, quominus titulus aetatis Augusti sit. 4937 Desideratur. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 25. De Publiis Vassiis vide supra ad tit. n. 4936. Cuius aetatis sit, nescio. 4938 Desideratur. Exemplum repetivit F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 194 n. 39. – Cf. Kubitschek, Imperium 57; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 70. 73; D. Monaco, in Monteleone Sabino im. phot. fig. 19; Forni, Tribù F493; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 372; eund., Epigraphica 65, 2003, 56; eund., in Tribù romane 39. De nomine gentilicio Verani(i) vide ex. gr. A. Degrassi, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1969, 139 (= eund., Scritti vari IV 35–36). C. Frigidius, ut Mommsen ipse iam statuit, videtur oriundus esse e Carsiolis vel e Tibure vel etiam ex aliquo municipio. Saec. I p. C. n. fuisse videtur. 4939 Vide infra tit n. 8908. 4940 Desideratur. Cf. Kubitschek, Imperium 57; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 296 n. 23; eund., ibid. 75, 2002/03, 370; eund., Epigraphica 65, 2003, 55; Forni, Tribù Y1101; Buonocore, in Tribù romane 39. 1 ex. Qui(rina) vel Qui[r(ina]. – 2 [Herac]lit(us) vel [Inc]lit(us) vel sim. suppleverim (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 472) potius quam [- - -] tulit vel [- - - ob]tulit vel [- - - op]tulit vel sim. Non excludo, quin prioris partis saec. I p. C. n. sit. 4941 = CLE 1700. Desideratur. Exemplum repetiverunt Cholodniak, Carmina sepulcralia2 550; Engström, Carmina 72 n. 234; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 49–50 n. 89 (= id., Abruzzo e Molise I 191 n. 89); id., in Temptanda viast 14 n. 69. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 296 n. 24. 1 [- - - qu]oque te[- - -] Bücheler, [- - -]oque iei[- - -] Engström. – 2 [- - -? marit]us en maria[- - -] Bücheler, [- - -]us en marii[- - -] Engström. – 3 [- - -]o desine l[uctu? - - -] Bücheler, [- - -]o desine i[- - -] Engström. – 4 [- - -]er quoq[- - -] Bücheler, [- - -]fr quoc[- - -] Engström. – 5 [- - -]ru[- - -] Bücheler, [- - -]ru[- - -] Engström. Versus quomodo recte sint restituendi, incertum est. Sic supplevit Cholodniak sensum adsecutus: [Praeteriens,

2542

REGIO IV mone]oque pet[oque, resiste, viator]: | [iste lapis non magn]us en Marii [tegit ossa]; | [iam dulcis genetrix] o desine f[lere sepultum]; | [casus enim ille mis]er quoc[irca contigit uni] | [non tibi: torquentu]r [reges quoque funere nati]. Si res ita est, videntur dactyli hexametri, quos in sermonem Italicum sic vertendos opinor: “Viandante che passi, fermati, ti esorto con preghiere: ecco, dunque, questa pietra, seppur non grande, copre le ossa di un Marius; ma ormai, o (mia) dolce madre, non persistere nel pianto di me che sono sepolto ! Proprio perché infatti quella miserevole situazione è capitata a me solo, non a te; anche i re sono tormentati dal lutto di un (proprio) nato”. Saec. III p. C. n. tribuerim. 4942 Desideratur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 199v cum im. del. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836). Supplementa non temptavi. Aetatis incertae. 4943 Iam inde ab a. 1961 desideratur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 200v cum im. del. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 108. Ut iam Mommsen est suspicatus, tabula fortasse iungenda cum tit. n. 4915 (vide supra ad tit.). 4944 Desideratur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 200r cum im. del. – Cf. Kubitschek, Imperium 56; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 374; eund., Epigraphica 65, 2003, 60; Forni, Tribù C553; Buonocore, in Tribù romane 39. 1 [Car]rinas dubitanter Mommsen; ex. gr. etiam [La]rinas vel [Su]rinas (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 221). – 2 [- - - S]er(gia) iam recte solvit Kubitschek, Imperium 56, potius quam [pat]er, [frat]er, [mat]er vel cognomen quoddam in -er desinens. Ex eo, quod fuit lapis Tiburtinus magnae molis, saec. I medii p. C. n. esse saltem videtur vel paulo antea. 4945 Desideratur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 184r. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Pietrangeli, Sabina 70. 73; V. Tomassetti, in Monteleone Sabino 106; S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 27; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 108. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 4946 Desideratur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 184r. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245. Aetatis incertae. 4947 Est pars minor tituli n. 4903. Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246. Vide supra ad tit. n. 4903. 4948 Delendus est, utpote medio aevo tribuendus. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 200v cum im. del.; Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria 76 n. 5 cum im. del. fig. 78 a Stevenson deprompta (etiam cf. p. 15). – Cf. N. Gray, PBSR 16, 1948, 83–84; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 246; Buonocore, in Varia epigraphica 125 (= eund., Abruzzo e Molise I 284–285). Titulus sic legendus: 1signum crucis2 in D(omin)i n(omine) [- - -].

CII. TREBVLA MVTVESCA

2543

TITVLI NOVI

4949 Desideratur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 203r. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245. Cuius aetatis sit, incertum. 4950 Desideratur. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 203r; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3642. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245. Cuius aetatis sit, incertum. 4951 Servatur, ut traditur, in villa rustica marchionissae Cavalletti in colle Gioiello appellato sita. Titulum accessui clausum describere non potui. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 200 cum im. del. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 245; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836).

Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 6361 Vide infra tit. n. 8883. 6362 Vide infra tit. n. 8884. 6363 Desideratur. Cf. Manni, Storia dei municipi 143; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 240. 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29; A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 169. 170. Primae aetatis imperatoriae esse quoque potest. 6364 = 4861 (cf. p. 698). Dele ex eo, quod legitur supra ad n. 4861. Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 124 (= eund., Abruzzo e Molise I 285); eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 373; eund., Epigraphica 65, 2003, 59 adn. 36.

8871 tit. sacer Epistylium ex marmore super aediculam quandam impositum a sinistra et a dextra fractum corona prominente cymatio inverso ornata praeditum undique scalpro dentato paululum dolatum 19 x (72) x 33; sub corona est fascia supra et infra sulco continuo cincta 19 x ?. Litt. affabre insculptae 3. Rep. casu et fortuito a. 1958 in vico Monteleone Sabino ante ecclesiam S. Victoriae. Ubi autem exstet, nescio. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002.

I 144). Rarissimum est nomen Calestro (de quo vide Torelli, l. l. 252). Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuendum. 8872 tit. sacer Cippus ex lapide calcario corona et crepidine in fronte et ab utroque latere prominentibus praeditus supra a dextra fractus in fronte levigatus autem valde adesus utrimque et a tergo paululum rudis 78 x 39 x 15. Litt. 4. Rep. nescio quando prope vicum Longone fortasse in regione, q. d. Capoterra. Servabatur pro gradu scalarum aedium gentis Altobelli in Longone sitis, inde ab a. 1975 exstat in cella vinarum earumdem aedium, ubi a. 2003 Maria Flavia Perotti descripsit et me certiorem fecit. Accessui clausum descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Perotti et ad im. phot.

[A]ngitiae sacr(um). P(ublius) Calestro Agr[- - -]. Im. phot. a M. Torelli sumpta (adde Neg. Arch. Sopr. Lazio n. 77.3245). M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 250–252 n. 1 cum im. phot. tab. 3 fig. 1 (AE 1964, 15); Buonocore, in Dediche sacre 300 n. 387; Tulli, Sabini 78–79. – Cf. A. Degrassi, in Acta Congr. Epigr. Cambridge 165 (= eund., Scritti vari IV 57); Jouffroy, La construction publique 78; Spadoni, I Sabini nell’antichità 127; Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria 12; G. Vallarino, in Lazio & Sabina IV 91; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 114; G. Vallarino, in Instrumenta Inscripta III 135–136; M. J. Falcone, Aevum 85, 2011, 90; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 40; Di Fazio, Feronia 49; Grossi, Ricerca 16. Puncta triangularia. Quomodo certe sit supplendum cognomen incipiens in Agr[- - -], incertum. De Angitia, quae dea Trebulae Mutuescae primum occurrit, vide, inter al., G. Pansa, BCAR 51, 1923, 152; Letta, I Marsi e il Fucino 61–63 et passim; eund., in Epigrafia dei Marsi 302–303 et passim; M. Durante, in PCIA VI, 1978, 795; Radke, Die Götter Altitaliens 65–66; P. Poccetti, Abruzzo 22, 2, 1984 (1990), 207–229; L. Luschi, in Parco Nazionale d’Abruzzo 197–201; C. Letta, Abruzzo 31, 1993, 30–31; G. Rocca, in Tavola di Agnone 652 et passim; C. Letta, Epigraphica 61, 1999, 9–26; etiam vide Falcone, l. l. 81–98 et M. Di Fazio, MEFRA 129, 2017, 124–126, ubi alia bibliographia inveniri potest. Titulos in regione quarta repertos Angitiae dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 218 (= id., Abruzzo e Molise

5

C(aius) Cresidius Severus VIIIvir II fan(orum), mag(ister) iuvent(utis), aram Herculi(s) restituit.

Im. phot. a Perotti sumpta. M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 141–149 cum im. phot. fig. 6–9; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 198. – Cf. Buonocore, in Opinione pubblica 396; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34. 42; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 20. Puncta distingui nequeunt.

TITVLI NOVI

2544

1 de nomine Caesidii quoque cogitat Perotti. – 4–5 Herculi quoque legere potuissem. C. Cresidius Severus, octovir bis fanorum (de quo officio etiam cf. ad tit. n. 4891. 4896. 8894 (olim n. 4899). 8899. 8901) et magister iuventutis (vide ad tit. n. 4883. 4885. 4888. 4889. 8894 (olim n. 4899). 8899. 8901. 8903. 8903a) aram

REGIO IV Herculis fortasse una cum signo superimposito restituit. Titulos Herculi sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148–150). L. Cresidius L. f. Bassus quidam laudatur tit. Aequiculano n. 4128. Forma litterarum ad saec. II medium p. C. n. adducit.

8873–8877 tit. ad lucum Silvani pertinentes Anno 1928 sub praedio quodam prope confluentes Buida et Carraccio sito haud longe a vico Ginestra appellato in lucem detecta sunt vestigia antiquitatum ad lucum Silvani pertinentia; inter quae sunt effossae inscriptiones nonnullae a Roberto Paribeni primum editae. Tituli qui exstant Romae in museo nationali Romano servantur, ubi a. 2003 contuli. 8873 Arula ex marmore corona crepidineque retrorsum haud prospicientibus praedita, in fronte levigata valde autem adesa, a tergo paululum scabra 51 x 28,5 x 23. Corona praedita est pulvinis, quorum frons exornata est rosa in formam geometricam redacta; in fronte coronae semicirculatae media duae volutae extant. In latere dextro patera, in sinistro urceus. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 21,5 x 17,5. Litt. affabre insculptae 2,7–1,5. M. N. R., Magazzino epigrafico, N, IV, 4, inv. n. 108771.

nione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; G. Vallarino, ibid. 109. Puncta triangularia. 4 S k TRICTVS Palmegiani. Non excludo, quin C. Iulius Strictus postquam album est exaratum (de quo infra ad tit. n. 8877 Tit. B) in familiam Silvani pervenerit. Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. tribuerim. 8874 Cippus ex lapide Tiburtino magna ex parte scalpro dentato dolatus 30 x 47 x 20. Litt. 4–3,8. M. N. R., Magazzino epigrafico, R, IV, 2, inv. n. 108770.

Silvano consacrar(unt) familia hunc locum.

5

Silvano sacrum C(aius) Iulius Strictus v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito).

Im. phot. ex neg. M. N. R. n. 166327L. R. Paribeni, NS 1928, 397 (AE 1929, 164); Evans, Cults, 65; M. E. Micheli – S. Priuli, in Sculture I 7, 1, 137–138 n. V 11 cum im. phot.; Bertolotto, Città antiche 255–257 n. 21 cum im. phot. tab. XVI.1–2; Galli, Ricerche 137 n. 8; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 328 adn. 2. 355 adn. 62; id., in Dediche sacre 301 n. 393. – Cf. Palmegiani, Rieti 621; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 281; Aurigemma, Terme di Diocleziano6 51 n. 119; Spadoni, I Sabini nell’antichità 134; Buonocore, in Opi-

Im. phot. ex neg. M. N. R. n. 600655. R. Paribeni, NS 1928, 396 (AE 1929, 163); F. M. de Robertis, Ann. Semin. Bari 5, 1932, 56 (= id., Contributi 4 = id., Scritti varii 18); Evans, Cults 65; E. Vetter, in Studi Giovanni Brusin 99; Bertolotto, Città antiche 252–254 n. 20; Galli, Ricerche 136–137 n. 7; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 328–329 adn. 3; id., in Dediche sacre 301 n. 394. – Cf. Palmegiani, Rieti, 621; Paribeni, Terme di Diocleziano2 60 n. 33; Aurigemma, Terme di Diocleziano6 51 n. 119; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; G. Vallarino, ibid. 109. Puncta triangularia. Titulus magni momenti esse videtur, ex eo, quod conficitur ut consecratione deo Silvano a familia facta locus mancipio detur (de verbo consecrare cf. ThLL IV 1, col. 379–385). Si res ita est, tit. saec. I medio p. C. n. tribuendus, ante a. 60 p. C. n., quo tempore album et lex incisa sunt (cf. infra ad tit. n. 8877 Tit. B et D).

8875 Duo fragmenta lapidis Tiburtini inter se non coniuncta ad idem epistylium ut videtur pertinentia; fortasse hoc epistylium positum fuit supra basim ingentem “in muratura a pianta quadrata, di m. 0.85 x 0.85, con gradino rientrante e troncato sì da raggiungere un’altezza massima di m. 0.35 … ricoperta di grosso intonaco colorito in rosso” Paribeni, quae ante amplam aediculam prope rivum Carraccio sitam reperta est. – Frg. a undique fractum in fronte expolitum in facie sursum directa scalpro dentato dolatum in facie autem deorsum versa scabrum (11) x (54) x (46). Litt. 4–3,5. M. N. R., Magazzino epigrafico, R, IV, 2, inv. n. 108769. – Frg. b periit aut latet (50) x (12) x (62); descripsi ut potui ex scheda Paribeni a. 2002. Frg. a: [- - - si]gnum posuit M(arcus) Valerius [- - -].

CII. TREBVLA MVTVESCA

2545

TITVLI NOVI

Frg. b: [- - -?] Ner[one Claudi]o Caesare M(arco) [Valerio Messalla co(n)s(ulibus) (?)]. R. Paribeni, NS 1928, 396 (AE 1929, 162); F. M. de Robertis, Ann. Semin. Bari 5, 1932, 56 (= id., Contributi 4 = id., Scritti varii 18); Bertolotto, Città antiche 247–251 n. 19 cum im. phot. tab. XV1.3; Galli, Ricerche 132–135 n. 5–6; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 329 adn. 4; id., in Dediche sacre 302 n. 397. – Cf. de Robertis, Diritto associativo 55–90; Paribeni, Terme di Diocleziano2 60 n. 33; Aurigemma, Terme di Diocleziano6 51 n. 119; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; G. Vallarino, ibid. 109.

Frg. b supplevi. – NEP[- - -]O k CAESARE k M Paribeni inde de Robertis. Si recte supplevi, titulus a. 58 p. C. n. tribuendus, quo anno inter menses Ian. et Apr. Nero imperator fuit cos. III (A. Stein, PIR2 D 129) una cum M. Valerio Messalla Corvino (J. Heinrichs, PIR2 V 91). Inde colligi potest, ut W. Kubitschek, WS 47, 1929, 133 et passim est suspicatus, hunc lucum iam ante a. 60 p. C. n., cui tempori tituli familiae infra n. 8877 adscribendi, deo Silvano a collegio quodam consecratum esse, quod collegium postea a familia ipsa sibi iniunctum.

8876 = VI 610 (cf. p. 3757) = ILS 5429. Romae “apud Achillem Mapheium” Pighius. Periit.

Topographicum V, Roma 1999, 324; J. Aronen, ibid. 324; C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1112; Buonocore, in Opinione pubblica 396.

5

Luco Silvanì scyphum, marmore incluso, ìnpensa sua C(aius) Iulius Abascantus donum dedit et maceriem corrupta(m) inpensa sua restituit.

3, 6 inpensa pro impensa.

St. V. Pighius, Cod. Berolinensis, sign. Liber pict. A 61 (ms. saec. XVI medii), f. 61r; inde Henzen, huius Corporis vol. VI 610 cf. p. 3757; Dessau, ILS 5429; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 331 adn. 4 cum im. del. fig. 3 a Corpore deprompta; id., in Dediche sacre 301 n. 396. – Cf. A. Pasqualini, Diz. epigr. IV, 1977; L. Chioffi, in Lexicon

Titulus ubi sit repertus, incertum. Non excludo, quin C. Iulius Abascantus idem atque C. Iulius Abascantus memoratus in albo familiae (8877 Tit. B, col. III, 21) sit; etiam vide litteram N pro M ante P in vocabulo inpensa bis exaratam, quod vocabulum eadem ratione in titulo B eiusdem albi quoque scriptum (etiam cf. vocabulum inmunitatem tituli A). Inde nihil impedit, quominus colligi possit hunc titulum potius quam ad lucum quendam Silvani Romae aliunde autem ignotum ad lucum Silvani ipsum Trebulae Mutuescae referendum esse, cui luco C. Iulius Abascantus impensa sua scyphum, marmore incluso, donum dedit et maceriem corruptam restituit. Saec. I medii p. C. n. esse videtur.

8877 Magnum parallelepipedum lapidis Tiburtini ex quattuor partibus (A–D) inter se coniunctis compositum a tergo levigatum 150 x 204/205 x 58. Pars A, i. e. titulus dexter, et pars C, i. e. titulus laevus, sunt basis alter partis B alter partis D. Adhuc inspiciuntur alveoli transverse ad clavos infigendos excavati. – Tit. A: plinthus marginibus imminuta in fronte scalpro dentato passim dolata 56 (ant.) – 60 (post.) x 158 x 58. Litt. 4–2,5. M. N. R., Museo Epigrafico, inv. n. 108765. – Tit. B: tabula in angulo superiore sinistro fracta fascia continua (sup. et inf. 5, a sin. et a dex. 5,5) marginata 90 x 161 x 17/18. Duae areae (utraque 78 x 72) titulis inscribendis destinatae excavatae expolitae inter se fascia continua 5,5 separatae. In fascia superiore incisus est titulus Marci Valerii Dextri (litt. 3,2–2,9), qui titulus, oscitatione quadratarii, paululum continuatur ad perpendiculum incisus in fascia dextra. Litt. utriusque areae in duabus columnis ordinatae [I (v. 1–19) – II (v. 1–18); III–IV (v. 1–20)] 1–1,8, praeter primum versum areae sinistrae, qui occupat in longitudinem totum spatium scripturae, cuius litt. 3,2–3. Interstitia versuum circ. 1,5–1. Supra spatium haud scriptum 2, infra sub tit. I 3,5, sub tit. II 6, sub tit. III-IV 6,5. Unus idemque quadratarius totum titulum exaravit, quamvis nihil impediat, quin altera manus eiusdem autem aetatis versus postremos scripserit (vide v. 21 col. I, v. 20–21 tit. III, v. 18–21 col. IV). M. N. R., Museo Epigrafico, inv. n. 108766. – Tit. C: cippus infra fractus in fronte passim scalpro dentato dolatus 45 (ant.) – 60 (post.) x 46 x 58. Litt. 4,5. M. N. R., Museo Epigrafico, inv. n. 108767. – Tit. D: tabula in margine dextro paululum fracta 90 x 54 x 18. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita supra et infra et a sinistra fascia continua 5,5 cincta 79 x 48. Litt. magna ex parte compresse insculptae circ. 2,5 [litterae incipitariae maiores ad initium quattuor capitum legis pertinentes (scil. B vocabuli B(ona) v. 2, Q vocabuli Qui v. 10, I apice quoque notata vocabuli Item v. 16, D vocabuli Decumani v. 21) 3, 2,8, 3 et 3,5]; litt. versus primi 4. Interstitia versuum circ. 1–0,8. Supra spatium haud scriptum 2, infra 5,5. Unus idemque quadratarius ut constat totum titulum exaravit. Notandum locutionem d(are) d(ebeat) 1sestertios2 X v. 15 a quadratario in fascia sinistra tabulae album referentis incisam esse; etiam vide sola verba divisa v. 8–9 extrani|um, v. 10–11 confe|rant, v. 12–13 fece|rit. Vocales fusius apice notatae. M. N. R., Museo Epigrafico, inv. n. 108768.

Supra: tit. D, tit. B; infra: tit. C, tit. A

TITVLI NOVI

2546

REGIO IV

8877 Tit. A:

M(arco) Manilio Vopisco C(aio) Velle5a6o Paterculo co(n)s(ulibus) Ìdibus Iulis dedicavit; familiae Silvani crustulum mulsum ab se dedit; decrevit familia Silvani M(arco) Valerio Dextro inmunìtatem. Im. phot. ex. neg. D. A. I. 69.2343; 70.199. R. Paribeni, NS 1928, 388 n. 1, tab. V (AE 1929, 161, 1); F. M. de Robertis, Ann. Semin. Bari 5, 1932, 57 (= id., Contributi 5 = id., Scritti varii 19); Evans, Cults, 60; E. Vetter, in Studi Giovanni Brusin 96; Bertolotto, Città antiche 173– 178 n. 15 cum im. phot. tab. XIII, XIV.3; Galli, Ricerche 77– 83 n. 2 cum im. phot. tab. III; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 337 im. phot. fig. 4, 12 (AE 2002, 397 a); id., in Dediche sacre 300–301 n. 392A; id., in Terme di Diocleziano II 110–115 n. 28A, cum im. phot. – Cf. Palmegiani, Rieti, 621; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 284; eund., in Forma 222 cum im. phot.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 131–132; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112. Puncta triangularia. 1 Velleio Paribeni, de Robertis, Evans, Vetter. – 2 idibus Paribeni, de Robertis, Evans. – 4 immunitatem Paribeni, de Robertis, Evans. M. Valerius Dexter, fortasse magister familiae Silvani (de magistris collegii etiam vide J.-J. Aubert, Cahiers du Centre G. Glotz 10, 1999, 49–69), idem ac M. Valerius Dexter in tit., qui sequitur, memoratus esse videtur; inde colligi potest utrumque titulum deo Silvano ab ipso consecratum nec non familiae Silvani donatum esse. Praeterea, eo die quo uterque titulus dedi8877 Tit. B:

catus est, M. Valerius Dexter familiae Silvani crustulum mulsum de suo dedit. Qua re familia Silvani ei immunitatem obtulit. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 77; Mrozek, Distributions 18; eund., in Acta Colloquii Epigraphici Latini 310. Titulos Silvano sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158); aliam bibliographiam de deo Silvano recensuerunt C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224; de appellatione Sancti ad deum Silvanum fusius attributa praeter Dorcey, Silvanus passim vide S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 352–353 (= eund., Epigrafi I 421–437). Titulus positus est d. 15 Iul. a. 60 p. C. n.; de consulibus M. Manilio Vopisco et C. Velleio Paterculo vide L. Petersen, PIR2 M 140 (adde W. Eck, RE Suppl. XV, 1978, col. 129 n. 29a et F. des Boscs-Plateaux, Un parti hispanique à Rome? Ascension des élites hispaniques et puvoir politique d’Auguste à Hadrien (27 av. J.-C. – 138 ap. J.-C.) (Bibliothèque de la Casa de Velázquez 32) Madrid 2005, 455–456 n. 13) et K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 359. De re universa ego, Rend. Pontif. Accad. Arch., l. l. 344–348.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2547

TITVLI NOVI

Silvano consacravit et familiae M(arcus) [Va]lerius M(arci) f(ilius) Dexter inpensa su[a] donum dedit.

5

10

15

20

5

10

15

20

Col. I:

Col. II:

M(arcus) Valerius Phoebus quaestor, C(aius) Flavenus C(ai scil. filius) Qui(rina) Firmus, L(ucius) Flavenus C(ai scil. filius) Qui(rina) Rufus, P(ublius) Petronius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Sabinus, T(itus) Mescìnius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Eros, M(arcus) Pìlius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Priscus, M(arcus) Valerius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Ianuarius, M(arcus) Valerius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Martialis, Ti(berius) Claudius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Felicio, C(aius) Ludius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Celer, M(arcus) Patuleius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Sabinus, Q(uintus) Herennius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Virgula, L(ucius) Matutinus Sp(uri scil. filius) Col(lina) Crescens, P(ublius) Ussienus Sp(uri scil. filius) Col(lina) Tertius, M(arcus) Valerius M(arci scil. filius) Qui(rina) Burrus, M(arcus) Valerius M(arci scil. filius) Qui(rina) Firmus, M(arcus) Patuleius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Atimetus, T(itus) Sextius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Clemens, L(ucius) Albius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Proculus, P(ublius) Decius P(ubli scil. filius) Qui(rina) Salinus.

C(aius) Flavenus Faustus, C(aius) Flavenus Natalis, L(ucius) Pomponius Certus, C(aius) Appuleius Faustio, P(ublius) Alfius Surus, P(ublius) Gavius Crescens, Q(uintus) Sal5i6enus Asticus, Sex(tus) Avonius Nymphodotus, 3L(ucius) Sempronius Ochlus4, Q(uintus) Vettedius Diaconus, 3M(arcus) Mamius Modestus4, C(aius) Flavenus Gemellus, C(aius) Nonius Castus, 3P(ublius) Terentius Albanus4, 3P(ublius) Meclonius Optatus4, C(aius) Nonius Mnester, C(aius) Annius Comes, Q(uintus) Allius Ferox.

5

10

15

20

Col. III:

Col. IV:

P(ublius) Aquilius Chius, T(itus) Messius Clemens, T(itus) Zonius Mercatio, Q(uintus) Villius Valens, M(arcus) Mamius Felicio, 3T(itus) Cosidius Angelus4, C(aius) Marius Horus, C(aius) Nonius Herma, C(aius) Nonius Sabinus, C(aius) Nonius Ampelus, L(ucius) Sempronius Clemens, P(ublius) Plautius Fortior, (vac.) Mopsus, P(ublius) Papurius Faustio, M(arcus) Lìvius Crescens, 3Sex(tus) Cae4senius Nymphodotus, M(arcus) Valerius Martialis, C(aius) Flavenus Spendo, A(ulus) Terentius Albanus, C(aius) 7I8ulius Abas(cantus).

L(ucius) Aelius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Niger, Q(uintus) Salenus Q(uinti scil. filius) Qui(rina) Fortunat(us), 3P(ublius) Tirienus P(ubli scil. filius) Qui(rina) Restitutu(s)4, L(ucius) Folius L(uci scil. filius) Qui(rina) Clemens, Q(uintus) Salenus Q(uinti scil. filius) Qui(rina) Pulcher, C(aius) Osennius C(ai scil. filius) Lem(onia) Secund(us), L(ucius) Titius Primus, L(ucius) Sempronius Priscus, L(ucius) Sergius Apollinaris, T(itus) Sextius Cynthius, Sex(tus) Vitusius Faventinus, L(ucius) Aelius Nilus, Cn(aeus) Pompeius Amabilis, L(ucius) Marcius Polybius, Q(uintus) Articuleius Fortunat(us), 3C(aius) Folius Fortunatus4, C(aius) Sirmulius Crescens, L(ucius) Maecius Crescens, L(ucius) Tarutilius Priscus, M(arcus) Patuleius Crescens.

5

10

15

20

Im. phot. ex neg. D. A. I. 69.2343; 70.196–198. R. Paribeni, NS 1928, 389–391 n. 2 cum im. phot. tab. V (AE 1929, 161, 2); E. Vetter, in Studi Giovanni Brusin 95–97. 98– 105; Bertolotto, Città antiche 179–209 n. 16 cum im. phot. tab. XIII, XIV.1–2; Galli, Ricerche 77–79. 84–103 n. 1a. 3 cum im. phot. tab. III; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 338–340, 348–380 cum im. phot. fig. 6–7, 9–10, 13–18 (AE 2002, 397 b); id., in Terme di Diocleziano II 110–115 n. 28B, cum im. phot. – Cf. W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; Palmegiani, Rieti, 621; Evans, Cults, 60–61; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 280–284; eund., in Forma 222 cum im. phot.; Forni, Tribù A231; 490. C926. D30. F215; 472. H141. L490. M409; 460. O198. P110, 114; 276; 307. S29–30; 493. U72. V83; 157; 187; 223; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 55. 56. 57; id., in Dediche sacre 300–301 n. 392B.; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 33–34 cum im. phot.; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V

144. 148; Buonocore, in Tribù romane 39; A. Ferraro – V. Gorla, ibid. 345; P. Wojciechowski, Electrum 21, 2014, 158; eund., Eos 102, 2015, 309–310. 312; eund., Cultores Deorum 200–201 n. 3; Buonocore, in Errore 23-27 cum im. phot. fig. 4-5; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 17. 18 adn. 28; Rico, Bovianum 93. Puncta triangularia semper signata. Litt. Y cognominis Nymphodoti (v. 10 col. II, v. 17 col. III) supra versum eminens. 1 V[a]lerius Vetter; consacravit pro consecravit; inpensa pro impensa; inpensa s[ua] iam recte Kubitschek 1929; impensas[- - -] Paribeni, inpensas Vetter. Col. I: 4 Oui pro Qui(rina) Paribeni, Qui(rina) omisit Torelli. – 6 Mescinius Paribeni, Torelli; Mescenius Vetter. – 7 Pilius Paribeni, Torelli. – 15 Pussienus Paribeni. – 18 Patelius Vetter. – 21 Sabinus Torelli. – Col. II: 9 Salenus Paribeni, Vetter, Torelli. – 11 L(ucius) Sempronius Ochlus Paribeni, Vetter, Torelli. – 13 M(arcus) Mamius Modestus Paribeni, Vetter, Torelli. – 16 P(ublius) Terentius Albanus

TITVLI NOVI Paribeni, Vetter, Torelli. – 17 P(ublius) Mecionius Optatus Paribeni, Torelli; P(ublius) Meclonius Optatus Vetter; Mecionius Kubitschek. – Col. III: 4 Mercator Paribeni, Torelli. – 7 T(itus) Cosidius Angelus Paribeni, Vetter, Torelli. – 16 Livius Paribeni, Torelli. – 17 Sex(tus) Caesenius Nymphodotus Paribeni, Sex(tus) Caesinius Nymphodotus Vetter, Sex(tus) Caesennius Nymphodotus Torelli; Caesenius Numphodotus Kubitschek. – 21 C(aius) Iulius Abas Paribeni, Vetter, Torelli (cf. supra ad tit. rep. Corfinii n. 7274 et Peltuini n. 3465; utrum cognomen Semiticum Abas esset necne, in dubio maneo; de cognomine vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 676. 679. 720). – Col. IV: 3 Fortuna(tus) Paribeni, Vetter, Torelli. – 4 P(ublius) Tirienus P(ubli) (filius) Qui(rina) Restitutu(s) Paribeni, Vetter, Torelli. – 7 C(aius) Osennius Clem. Secundus Paribeni, cundus Torelli. – 17 C(aius) Folius Fortunatus Paribeni, Torelli. – 18 Sermutius Paribeni, Vetter, Torelli. – 20 Tarvillius Paribeni, Torelli. – 21 Clemens pro Crescens Torelli. Utrum M. Valerius Phoebus in hoc titulo nominatus idem ac M. Valerius Phoebus tituli n. 4901 necne, incertum (cf. Torelli, l. l.). Memorantur septuaginta septem homines, qui, ob eorum nominis rationem, quadripartito dividi possunt, scil.: 10 ingenui cum praenomine, nomine, praenomine patris, tribu et cognomine (col. I, 3–4. 16–17. 21; col. IV, 3–7), 15 ingenui cum praenomine, nomine, locutione Sp(urii filius) [de qua locutione in primis vide Kubitschek, l. l., qui coniecturas a Paribeni factas recte respuit; S. Panciera, in L’Onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes,

2548

REGIO IV PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146), tribu et cognomine (col. I, 5–15. 18–20; col. IV, 2), 51 liberti cum praenomine, nomine et cognomine (col. II, 3–20; col. III, 2–13. 15–21; col. IV, 8–21), 1 servus cum cognomine (col. III, 14; notandum ante cognomen spatium vacuum non abrasum extare videri; inde colligi potest hunc servum manumissum iri et in lacuna praenomen et nomen gentile patroni insculptum; de re universa vide Fabre, Libertus 84 et passim). De nominis ratione vide praesertim quae scripsi Rend. Pontif. Accad. Arch., l. l. 350–375, ubi bibliographiam ampliorem collegi (de nomine gentilicio Caesenii vide H. Solin, Samnium 80, 2007, 37; de nomine Decii etiam cf. tegulam Trebulanam n. 6078, 71, de qua vide Buonocore, in Tribù romane 39; de nomine Salieni/Saleni vide O. Salomies, in Voce concordi 639; de cognomine Burri vide H. Solin, Arctos 40, 2006, 134 et supra ad tit. Superaequanum n. 7383; de cognomine Mercationis vide eund., ibid. 38, 2004, 178; eund., ibid. 48, 2014, 372. De tribu Collinae vide Ferraro – Gorla, l. l. 344–345). Ut iam Kubitschek et Vetter recte perscrutati sunt, ratio nominis octo hominum (scil. col. II, 11. 13. 16–17; col. III, 7. 17; col. IV, 4. 17) in litura scripta est. Mea quidem sententia, haec nominis rationes erasae sane congruunt cum versibus 14–15 ipsius legis (infra ad tit. n. 8877 Tit. D), scil. ex cuius decuria deliquerit eorum cura erit tollere; etiam cf. iuncturam nomen tollere apud Cic., Att. 13,44,3 (ut id nomen ex omnibus libris tollatur) et fam. 6,7,1 (cum mendum scripturae litura tollatur); rem universam tractavi apud Rend. Pontif. Accad. Arch., l. l. 375–380. Etiam vide Chr. Bruun, in Epigrafia 2006 II 542.

8877 Tit. C:

M(arcus) Valerius Firmus titulum adiecit ap se d(ecreto) f(amiliae).

Im. phot. ex neg. neg. D. A. I. 69.2343; 70.195. R. Paribeni, NS 1928, 391–393 n. 3 cum im. phot. tab. V (AE 1929, 161, 3); F. M. de Robertis, Ann. Semin. Bari 5, 1932, 57–58 (= id., Contributi 5–6 = id., Scritti varii 19–20); Evans, Cults, 65; E. Vetter, in Studi Giovanni Brusin 96; Bertolotto, Città antiche 210–212 n. 17 cum im. phot. tab. XIII, XIV.2; Galli, Ricerche 104–107 n. 3 cum im. phot. tab. III; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 340– 341 cum im. phot. fig. 5, 11 (AE 2002, 397 c); id., in Dediche sacre 300–301 n. 392C; id., in Terme di Diocleziano II 110–

115 n. 28C, cum im. phot. – Cf. W. Kubitschek, WS 47, 1929, 132; Palmegiani, Rieti, 621; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 280–284; eund., in Forma 222 cum im. phot.; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112. Puncta triangularia in fine versu quoque notata. 3 ap pro ab. – 4 d(edit) f(amiliae) Paribeni, de Robertis, Evans; d(onum) f(amiliae) AE; d(onatione) vel d(edicatione) f(acta) Kubitschek inde Bertolotto; d(ecreto) f(amiliae) iam Vetter., quem secutus sum.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2549

TITVLI NOVI

8877 Tit. D:

5

10

15

20

Lex familiae Silvani. B(ona) f(ortuna). Qui ex familia magistri facti erunt ad sacrum faciendum deó, accipient ex arcá 1sestertios2 CCXL, suó quique dié, et ni minus adicere debeat ap sé 1sestertios2 CCX[L]; si ita nón fécerit, d(are) d(ebeat) 1sestertios2 CCC. Cum ad sacrum ventum erit, ni quis litiget nive rixam faciat nive extranium invitet eá dié; si ita fécerit d(are) d(ebeat) 1sestertios2 XX. Qui ex eá familiá décesserit, ut ei conferant singuli 1sestertios2 VIII. Niquis decumánis moram faciat plus triduó; qui ita fécerit aut exequiás nón fuerit nisi certá causá, d(are) d(ebeat) 1sestertios2 XX. Ex cuius decuriá deliquerit eorum cúra erit tollere; si ita nón fécerit d(are) d(ebeat) 1sestertios2 X. Ìtem qui ex eó corpore decesserit, sequi eum débeat aut heredem eius 1sestertios2 DLX et locus eius 1sestertiorum2 C si tamen testamentó suó nominarit, si minus caducum erit. Hóc amplius dare légáre debeat familiae 1sestertios2 L n(ummos). Decumani, quisquis decuriae suae non denuntiarit, d(are) d(ebeant) 1sestertios2 V in singulos hom(ines).

Im. phot. ex neg. D. A. I. 69.2343; 70.194. R. Paribeni, NS 1928, 392–396 n. 4 cum im. del. fig. 1 et im. phot. tab. V (AE 1929, 161, 4); F. M. de Robertis, Ann. Semin. Bari 5, 1932, 55–90 (= id., Contributi 3–42 = id., Scritti varii 20–56); Evans, Cults, 59–65; V. Arangio-Ruiz, FIRA2 III 109–111 n. 37; M. Flambard, in La mort, les morts 221–223 n. 2.4; Dorcey, Silvanus 85–86; Bertolotto, Città antiche 213–246 n. 18 cum im. phot. tab. XIII, XIV.1.3; Galli, Ricerche 107–132 n. 4 cum im. phot. tab. II.III; M. Buonocore – O. Diliberto, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 341–343. 380–387 cum im. phot. fig. 8 (AE 2002, 397 d); R. Friggeri, La collezione epigrafica del Museo Nazionale Romano, Roma 20032, 173–174 cum im. phot.; Buonocore – Diliberto, Min. Epigr. Papyr. 9, 2006 [Miscel-

lanea Mario Amelotti], 210–254 cum im. phot.; Buonocore, in Dediche sacre 300–301 n. 392D; id., in Terme di Diocleziano II 110–115 n. 28D cum im. phot.; M. Giovagnoli, Riv. Filol. 142, 2014, 99–100. – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 358, 363, 364, 365, 370, 372, 374, 376–380, 388; W. Kubitschek, WS 47, 1929, 132; Palmegiani, Rieti 621; V. Arangio-Ruiz, Stud. Doc. Hist. Iuris 2, 1936, 476–477; L. Schnorr von Carolsfeld, Zeitschr. d. Savigny-Stiftung, Rom. Abt. 56, 1936, 319–320; de Robertis, Diritto associativo 254, 256, 266, 299, 319; G. Tibiletti – G. Barbieri, Diz. epigr. IV, 780; E. Vetter, in Studi Giovanni Brusin 96; de Robertis, Storia delle corporazioni 287; Pietrangeli, Sabina 46. 53 cum im. phot.; de Robertis, Il fenomeno associativo2 66; Duncan-Jones,

TITVLI NOVI Economy2 221–222 n. 1377–1388, 237 ad n. 1377 et 1387; Ausbüttel, Verwaltung 27, 34, 38–39, 43, 44, 46, 47–48, 52, 53–54, 57, 60–61, 63, 64, 66–67, 69, 70, 72, 84, 86, 103 (AE 1983, 317); M. Torelli, in Forma 222 cum im. phot.; Alvino, Trebula Mutuesca 14; Perea Yébenes, Collegia militaria 66–68. 72; C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1105. 1113 et passim; St. Schrumpf, Bestattung und Bestattungswesen im römischen Reich. Ablauf, soziale Dimension und ökonomische Bedeutung der Totenfürsorge im lateinischen Westen, Göttingen 2006, 185–187; Diosono, Collegia 55–56; Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 112; G. Paci, in Epigrafia 2006 II 665; N. Laubry – F. Zevi, in Tribù romane 459; M. G. Granino Cecere – G. Di Giacomo, in Terme di Diocleziano, l. l. 124; M. Kajava, in Handbook 413; G. G. Fagan, ibid. 498; A. Cristofori, in A. Marcone (Ed.), Storia del lavoro in Italia I: L’età romana. Liberi, semiliberi e schiavi in una società premoderna, Roma 2016, 51. Puncta triangularia in fine versus (scil. v. 8, 11, 13, 19, 20) quoque notata. Prior hasta recta notae HS plerumque supra versum egrediens (v. 4, 5, 6, 11, 14, 15, 17, 20). Signum virgae inter capita quoque exaratum (v. 6 et 19). 1 Silvan[i] Paribeni, FIRA2, Vetter, Flambard, Silvan(i) Kubitschek, Dorcey. – 2 b(ene) f(iat) vel b(onum) f(actum) vel b(ona) f(ortuna) Paribeni, Schnorr von Carolsfeld; b(onum) f(actum) vel b(onae) f(ortunae) AE, b(ene) f(acto) vel b(ona) f(ortuna) de Robertis, b(ene?) f(iat?) Evans, b(- - -) f(- - -) Vetter (“Glückauf!”), Dorcey; cf. etiam tit. huius Corporis vol. I2 2981 (de re universa vide H. F. Rebert, Class. Philol. 21, 1926, 75–77; J. W. Ermatinger, ZPE 79, 1989, 161–162); erunt Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey. – 3 deo accipient Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey. – 4 arca Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey; suo Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; die Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; ne Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Flambard, Dorcey, n[e] Vetter. – 5 se Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; CCV[- - -] Paribeni, CCV de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Flambard, CCXL[V] Vetter, Dorcey. – 6 non fecerit Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; d(ebebit) Vetter. – 7 nequis Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, Vetter, Dorcey; ne quis FIRA2, Flambard. – 8 neve … neve Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey. – 8–9 extrane|um Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey. – 9 ea die Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; fecerit Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; d(ebebit) Vetter. – 10 ea familia decesserit Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey. – 11 nequis Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, Vetter, Dorcey; ne quis FIRA2, Flambard; decumanis Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey. – 12 triduo Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; 12–13 fece|rit Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey. – 13 exequias non Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey;

2550

REGIO IV exequias non fuerit (scil. secutus) Paribeni et Evans; exequias pro exequiis mavult de Robertis. – 13–14 certa | causa Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey. – 14 d(ebebit) Vetter; decuria deliquerit Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey. – 14–15 versus sine divisione Evans. – 15 cura Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; non Paribeni, Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; fecerit Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, Vetter, Dorcey; fecerit FIRA2, Flambard; d(ebeant) FIRA2, Flambard, d(ebebit) Vetter. – 16 item Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Flambard, Dorcey; eo Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey. – 17–18 versus divisione neglecta Vetter. – 17 debeat Paribeni, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey; 1sestertii2 Flambard. – 18 testamento suo Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey; nominarit Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Ausbüttel, Flambard, Dorcey, nominari[t] Vetter. – 19 hoc Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey; hoc non amplius typothetae errore de Robertis. – 20 legare Paribeni, de Robertis, Schnorr von Carolsfeld, Evans, FIRA2, Vetter, Ausbüttel, Flambard, Dorcey; n(ummum) Vetter, Ausbüttel. – 22 d(- - -) d(- - -) Vetter (“werden zu zahlen haben”); d(ebent) Flambard. Agitur de lege collegii ad sacra dei Silvani facienda praepositi, quae lex sodalibus huius collegii erat observanda; summatim eius capita exponam. Quisque familiae magister ad sacra deo facienda creatus erit, accipiet ex arca collegii eo die quo est factus sestertios ducentos et quadraginta et de suo saltem tantumdem adiciet; quod nisi fecerit, sestertios trecentos inferet. Sequitur caput pertinens ad interdictionem et seditionis et rixae et extranei invitandi (de qua interdictione cf. legem collegii funeraticii Lanuvini FIRA2 III, p. 99–105 n. 35, p. II v. 25–28; Flambard, l. l. 225–234 n. 2.6). Ipso die quo aliquis de vita decesserit, sodales conferent pro hoc obitu sestertios octo. Si quis sodalium decumanis plus triduo interposuerit vel exequias funeris nisi certa causa prosecutus erit, exsolvet sestertios viginti. Praeterea decumani curabunt, ut nomen illius, qui vita est defunctus, de sodalium numero eximatur, quod nisi fecerint decem sestertios persolvent (de decumanis etiam vide M. L. Caldelli, in K. Coleman – J. Nelis-Clément (Ed.), L’organisation des spectacles dans le monde romain, VandoeuvresGenève 2012, 150–153; M. Giovagnoli, Arch. Class. 60, 2009, 382–384; eund., l. l. 94–99). Deinde si quis sodalium ex collegio vel morte vel ex iure suo (qua de locutione cf. Liv. 3,33,10) decesserit, eum aut ipsum heredem sestertii quingenti et sexaginta sequentur (cf. legem collegii funeraticii Lanuvini supra memoratam p. I v. 24; etiam vide legem collegii cornicinum legionis III Augusteae FIRA2 III, p. 97–99 n. 34, v. 36); qua re locum illum vacantem, qui sestertiorum centum pretium habet, heres a testatore nominatus (cf. legem collegii funeraticii Lanuvini p. II v. 1–2), qui pecuniam sestertiorum quinquaginta solverit, obtinere tantum poterit, si minus locus ipse caducus erit. Denique, si quis de collegio decesserit, decumanus ille, qui illum non nuntiaverit, in singulos homines exstantes sestertios quinque solvere debebit (cf. tit. huius Corporis vol. VIII 14683 = ILS 6824 = A. Merlin, Inscriptions latines de la Tunisie, Paris 1944, n. 1262). De re universa vide, quae vir doctissimus Oliviero Diliberto amplissimo commentario usus totaque bibliographia recognita scripsit apud Rend. Pontif. Accad. Arch., l. l. 380–387; etiam vide K. Stern, in Acta Barcelona II 1387–1404; N. Laubry – F. Zevi, Arch. Class. 63, 2012, 327–

CII. TREBVLA MVTVESCA

2551

TITVLI NOVI

338; Wojciechowski, Cultores deorum 133–152. Quam legem sic in sermonem Italicum vertendam puto: “Statuto della familia di Silvano. Alla buona sorte ! Quelli della familia che saranno creati magistri (per sovrintendere) alle funzioni sacre per il dio riceveranno dall’arca 240 sesterzi, ognuno nel suo (i. e. del dio) giorno, e ciascuno di tasca propria aggiunga almeno 240 sesterzi; se così non avrà fatto, (ne) versi 300. Quando si sarà giunti al momento della cerimonia sacra, in quel giorno nessuno litighi o provochi una rissa o inviti un estraneo; se così avrà fatto, versi 20 sesterzi. Chi di quella familia sarà morto, i singoli (soci) per lui versino 8 sesterzi. Nessuno faccia aspettare i decumani oltre tre giorni; chi così avrà

fatto o non sarà stato presente alle esequie senza giustificazione versi 20 sesterzi. Sarà cura di loro (decumani) far cancellare (il nome) dalla decuria da cui è venuto a mancare; se così non avrà fatto, versi 10 sesterzi. Parimenti, chi sarà venuto a mancare da questa associazione, 560 sesterzi vadano a lui o al suo erede, e il suo posto sarà di cento sesterzi se l’avrà nominato nel suo testamento, altrimenti sarà cosa caducata. S’istituisca inoltre un legato a favore della familia di 50 sesterzi. Qualunque decumanus che non avrà dato comunicazione (di un decesso) alla propria decuria, versi 5 sesterzi per quanti sono i singoli componenti rimasti”.

8878 tit. sacer Stela potius quam cippus ex lapide calcario infra largior quam supra corona et crepidine in fronte prominente praedita fissuris undique laesa (93) x 36/29 x 20. Litt. 4. Rep. circ. a. 1950 in praedio Leone nuncupato domini Salvati prope vicum Montenero Sabino sito. In eodem vico hodie servatur in bibliotheca municipali (Palazzo Bonacasata) iuxta viam Roma sita ut me certiorem fecit m. Dec. a. 2021 Giorgio Filippi.

A. Borlenghi – A. Betori – F. Giletti, Arch. Class. 51, 2020, 41–84. Etiam vide G. Vallarino, Epigraphica 69, 2007, 366–367 n. 3, eund., in Instrumenta Inscripta III 135– 141 (cf. AE 2012, 439). Ex forma litterarum alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 8879 = EE VIII p. 49 n. 200 tit. sacer Arula ex lapide calcario corona et crepidine in fronte prominentibus praedita undique levigata 66 x 44 x 37. Litt. affabre insculptae 5,5/3,5. Rep. a. 1888 in vico Poggio Moiano. Ibidem servari videtur sub praedio, q. d. Villa Adriana. Non repperi. Descripsi ut potui ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Exemplum novicium (ubi autem ratio nominis scalpta Cattelia Chanitas) servatur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole, ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Q(uintus) Tossius Q(uinti) f(ilius) Vaconae d(onum) d(edit) l(ibens) m(erito). Im. phot. a Cristiano Ranieri sumpta. S. Silberstein Trevisani, ZPE 34, 1979, 273–276 cum im. phot. tab. XIVa (AE 1979, 199); Spadoni Cerroni, Rieti 110–111 n. 182; ead., I Sabini nell’antichità 42; Buonocore, in Dediche sacre 302 n. 399; F. Giletti, Sabini 11 12; Santilli, Aquae Cutiliae 117; A. Borlenghi, Arch. Class. 51, 2020, 55–56 cum im. phot. fig. 5 et alia bibl; Borlenghi – Giletti – Poux, Montenero e Vacuna 12–13 cum im. phot. fig. 4. – Cf. Buonocore, in Opinione pubblica 396; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 113; V. Gasparini, in Falacrinae 33 cum im. phot. fig. 3; M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 44. Puncta triangularia. 1 [f(ilius)] omnes. – 2 Vaconae pro Vacunae. Quintos Tossios alios in regione quarta non invenies. Titulos Vacunae sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228 (= id., Abruzzo e Molise I 158–159); de eius cultu fusius disseruerunt Spadoni, Suppl. It. 18, 2000, 50–51 cum bibliographia ampliore (adde inter al. A. Uda, MEFRA 102, 1990, 346–349; V. Iorio, Reate e l’Ager Reatinus 121–122; Santilli, l. l. 103–118) et praesertim A. Saggioro, in Dieux des Grecs 187–198 et

Cattedia Charitis v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito). Im. phot. ex. novic. a M. B. sumpta. G. Tomassetti, Museo italiano di antichità classica 2, 1888, 504–506; inde M. Ihm, EE VIII p. 49 n. 200, qui titulum agro Reatino perperam tribuit; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 252 n. 2 cum im. phot. tab. 3 fig. 2 (AE 1964, 16), qui autem titulum nondum publici iuris factum esse suspicatus; Buonocore, in Dediche sacre 302 n. 399. – Cf. eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 217 (= eund., Abruzzo e Molise I 142–143); eund., in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 835).

TITVLI NOVI

2552

REGIO IV

1 Cattelia Tomassetti, inde EE. – 2 Chartis AE typothetae errore, ut opinor. Cui deo Cattedia Charitis votum solverit libens merito, incertum; de Charitibus cogitat C. Regling in indice EE p. 577, interpretans illud Carithis v. 2 tamquam ut dat. plur. vocabuli Charites; de deo Silvano qua causa nescio cogitavit Torelli, l. l. Romae est nominatus Publius Cattedius Publii filius Quirina Probus (tit. huius Corporis vol. VI 5066), qui, ut e tribu Quirina sane elicitur, e regione Sabina oriundus esse videtur (vide Torelli, l. l.; etiam cf. tit. AE 2001, 449). De raro cognomine Charitis vide ThLL. Onomasticon II, col. 378 et tit. huius Corporis vol. XV 3823. Litterae I saec. p. C. n. esse videntur. 8880 tit. sacer divi Augusti Tabula marmorea, quae fronti basis affixa fuit, ex duabus partibus inter se coniunctis undique fracta, in fronte et a tergo levigata (35) x (54) x 3,5. Litt. duabus saltem columnis ordinatae affabre insculptae 7,7–5,8 (col. I), 10 (col. II). Rep. effossionibus ad amphitheatrum Trebulae Mutuescae in lucem detegendum a praefectura antiquitatum regionis Latii a. 2007 institutis. Servatur Monteleone Sabino inter reposita musei municipalis, ubi m. Nov. a. 2016 descripsi una cum Alessandro Betori. Ibidem d. 10 m. Dec. a. 2018 Cesare Castellani una cum Monica De Simone denuo recognovit.

Col. I:

Col. II:

-----[- - - pont(ifex)] max(imus) [- - -? patronus muni]cipi.

[Divo] Tito V[espasiano] A[ugusto].

Im. phot. a Betori sumpta. Buonocore, in Homenaje José Remesal Rodríguez 1017– 1018 cum im. phot. Puncta in formam falculae redacta. Si recte intellexi, titulus ab Imperatore Domitiano dedicatus Divo Tito videtur. Trebula Mutuesca municipii loco fuit teste iam tit. n. 4894 dedicato d. 16 m. Ian. a. 243, ubi laudatur Aurelius Felicissimus eminentissimus vir et procurator, qui patronus municipii Trebulanorum Mutuescanorum fuit. Post a. 81 p. C. n. 8881 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata valde autem adesa (37) x (52) x ?. Litt. attritae 5,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servabatur in vico Monteleone Sabino in pavimento inserta pronai ecclesiae S. Victoriae, ubi inter a. 1958 et 1961 Torelli contulit. Frustra quaesivi. Descripsi ut potui ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002.

- - - - - -? [- - - C]aesarem +[- - -] [- - -]SCIT impen[sa - - -] -----Im. phot. a M. Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 254 n. 5 cum im. phot. tab. 3 fig. 5 (AE 1964, 17). – Cf. A. Degrassi, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1967, 13 (= eund., Scritti vari III 104– 105); eund., in Acta Congr. Epigr. Cambridge 165 (= eund., Scritti vari IV 57); Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; M. Mayer, in Epigrafia 2006 I 134. Puncta triangularia. 1 + vestigium litterae ad P vel ad D pertinere potest. – 2 [- - - plebi]scit(um) vel etiam p[le|bi]scit(um) temptavit Torelli. Titulum quomodo sit explicandum, nescio. Valde incertum est, ut Torelli cogitaverat, an hoc titulo Trebulano admodum mutilo Caesar dictator lege Rufrena honoratus sit (cf. Degrassi, l. l.), qua lege, ut constat, in omnibus municipiis coloniisve, fortasse etiam vicis celebrioribus, statuae Divo Iulio collocabantur (de re universa inter al. vide P. Cavuoto, Misc. Greca e Romana 8, 1982, 490–499). Litterae alterius partis saec. I a. C. n. esse videntur. 8882 tit. honorarius imperatoris Epistylium ex lapide calcario a dextra fractum, in fronte scalpro dentato dolatum, a tergo paululum scabrum 70 x (190) x 29. Litt. affabre insculptae 29. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Monteleone Sabino in viridario aedium (olim Convento Francescano) marchionis Filippo Cavalletti ubi a. 1993 contuli. Ibidem Cesare Castellani una cum Alessandro Betori d. 26 m. Sept. a. 2020 titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit quam mihi comiter suppeditavit.

Imp(erator-) Caesa[r- - - -]. Im. phot. a Cesare Castellani sumpta (adde im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 71.1434). M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 254–255 n. 6 cum im. phot. tab. 4 fig. 1; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 296 n. 25; id., in Homenaje José

CII. TREBVLA MVTVESCA

2553

Remesal Rodríguez 1013 n. 2. – Cf. eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; eund., in Epigrafia d’età augustea 57. Punctum triangulare sursum directum. Ex forma litterarum Augusti aut Iuliorum Claudiorumve aevo Torelli non sine dubiis tribuit, attamen iunctura Imp. Caesa[r-] ante Vespasianum ad solum Augustum spectat. De

TITVLI NOVI titulo operis cuiusdam publici ab imperatore dedicati cogitare potui. Res tamen in dubio manet, eo magis quod nescio, nomen imperatoris utrum nominativo an dativo supplendum sit. Attamen non exludo, quin titulus ad Imperatorem Traianum quoque referri potest (vide infra ad tit. n. 8886).

8883 (= 6361) tit. honorarius imperatoris Tabula marmorea ab utroque latere et infra fracta. Litt. affabre insculptae. Rep. fortasse a. 1881 a marchione Arturo GallettiCambiagi in cisterna antiqua 2 km a Monteleone Sabino in loco, q. d. il Castellano, ubi amphitheatri rudera cernebantur; nunc periisse videtur. Descripsi ut potui ex schedis Nardi a. 1998.

5

[Ti(berio) Claudio Drusi f(ilio)] [Ca]esa[ri Augusto] Ger[manico], [p]ontif(ici) m[ax(imo), tr(ibunicia) pot(estate) VI , co(n)s(uli) III], [c]o(n)s(uli) de[sig(nato) IIII, p(atri) p(atriae), - - -] - - - - - -?

E. Nardi apud Fiorelli, NS 1881, 244–245 (= Mem. Accad. Lincei, s. 3°, 7, 1881, 536); inde Mommsen, supra n. 6361 et De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3633; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 68–69 (= id., Abruzzo e Molise I 312) (AE 1998, 414); id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 21; S. Lefebvre, in Élites municipales 301 n. 74; Buonocore, in Homenaje José Remesal Rodríguez 1013 n. 1. – Cf. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 243. 245; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29; Alvino, Trebula Mutuesca 11; Spadoni, I Sabini nell’antichità 127; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 12; G. Alvino, in Mercator placidissimus 890; Højte, Roman Imperial Statue

296 n. 14; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 70; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 33. Supplevi versus ut videtur cas. dat. concinne ordinatos. – [Ti(berio) Claudio Ca]esa[ri] | [Augusto] Ger[manico], | [p]ontif(ici) m[aximo], | [- - - c]o(n)s(uli) de[sig(nato) - - -] Mommsen; [Ti(berio) Claudio Drusi f(ilio) Ca]esa[ri) (!)] | [Augusto] Ger[manico], | [p]ontif(ici) m[aximo, trib(unicia (!) pot(estate) - - -], co(n)s(uli) de[sig(nato) - - -] | [- - -] Lefebvre. – 4–5 [p]ontif(ici) m[ax(imo), tr(ibunicia) pot(estate) - - -], | [c]o(n)s(uli) de[sig(nato) - - -] ego, Epigraphica. Si recte supplevi, titulus dedicatus inter d. 25 m. Ian. et d. 31 m. Dec. a. 46 p. C. n.

8884 (= 6362) tit. honorarius Augustae Tabula marmorea ex tribus partibus inter se coniunctis composita in fronte levigata, a tergo in usum posteriorem resecta, quarum prior (a) et tertia (c) exstant. Frg. a: (32) x (20,7) x 8; frg. c: (23) x (20,8) x 3,7. Litt. affabre insculptae circ. 5. Frg. b repperit a. 1881 marchio Arturo Galletti-Cambiagi in cisterna antiqua 2 km a Monteleone Sabino in loco, q. d. il Castellano, ubi amphitheatri rudera cernebantur; nunc periisse videtur. Frg. a et c rep. loco incerto nescio quando; num fragmenta, quae olim servabantur apud vicum Monteleone Sabino in aedibus marchionis Cavalletti sub praedio, q. d. Colle del Castellano, adhuc extent, nescio. Descripsi ut potui ex schedis Nardi et Torelli et ad im. phot. a. 1998.

Fig. b

Fig. g

Fig. a

Fig. a: Im. phot. frg. a a M. Torelli sumpta. Fig. b: Im. phot. frg. c a M. Torelli sumpta. Fig. g: Im. a M. B. del.

TITVLI NOVI

2554

Frg. b E. Nardi apud Fiorelli, NS 1881 p. 245 (= Mem. Accad. Lincei, s. 3°, 7, 1881, 536); inde Mommsen, supra n. 6362 et De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3634; titulum pleniorem fragmentis a–c collectis edidit M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 255–256 n. 7 cum im. phot. tab. 4 fig. 2–3 (cf. AE 1964, p. 14); Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 64–67 n. 6 im. phot. fig. 7–8 (= id., Abruzzo e Molise I 308–310 n. 6 cum im. phot. fig. 14–15) (AE 1998, 413); id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 21; I. Cogitore, in Élites municipales 264; S. Lefebvre, ibid. 301 n. 75; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 87; id., in Homenaje José Remesal Rodríguez 1013 n. 3. – Cf. Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 29; Alvino, Trebula Mutuesca 11; Spadoni, I Sabini nell’antichità 127; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 12 (errore scr. 6302); G. Alvino, in Mercator placidissimus 890; Højte, Roman Imperial Statue 296 n. 14; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 70; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 33. Puncta in formam aculei sagittae redacta. Supplevi versus cas. dat. concinne ordinatos. – 1 Iulia[e

REGIO IV Agrippinae] Mommsen; Iulia[e Agrippinae] Torelli; Iulia[e Agrippinae] Cogitore; Iulia[e Agrippinae] Lefebvre. – 2 [Ger]manici Caes[aris f(iliae)] Mommsen; Germanici Caesaris [filiae] Torelli; [Ger]manici Cae[saris f(iliae)] Cogitore; [Ger]manici Caes[saris(!) f(iliae)] Lefebvre. – 3 [Ti(beri) C]aesaris A[ugusti n(epti)] Mommsen; Ti(beri) Caesaris Aug(usti) n(epoti)] Torelli; [Ti(beri) C]aesaris A[ugusti n(eptis)] Cogitore; [Ti(beri) C]aesaris A[ugusti n(epti)] Lefebvre. – 4 [divi] Augusti [pron(epti)] Mommsen; Div[i] Augusti pron(epoti)] Torelli; [divi] Augusti [pron(eptis)] Cogitore; [divi] Augusti [pron(epti)] Lefebvre. – 5 [Ti(beri) Claudi Caesaris Aug(usti uxori) ?] Lefebvre. Cum Agrippina minor Claudii uxor inde ab a. 50 p. C. n. Augusta appelletur, tit. a. 49 p. C. n. esse videtur, quo tempore Claudius Agrippinam uxorem duxit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 86–87). De Agrippina minore vide E. Bianchi, in R. Cristofoli – A. Galimberti – F. Rohr Vio (Ed.), Lo spazio del non-allineamento a Roma fra Tarda Repubblica e Primo Principato. Forme e figure dell’opposizione politica (Monografie. Centro ricerche e documentazione sull’antichità classica 36), Roma 1984, 183–204.

8885 tit. honorarius imperatoris Tabula marmorea quae fronti basis affixa fuit, ex quattuordecim fragmentis inter se coniunctis vel paene coniunctis in fronte passim scalpro dentata dolata a tergo levigata (74) x (83) x ?. Litt. affabre insculptae 10,8 (v. 1), 9 (v. 2), 8,1 (v. 3), 5,9 (v. 4). Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio cincta inverso, quod exstat superne et infra. Litt. affabre insculptae. Rep. effossionibus ad amphitheatrum Trebulae Mutuescae in lucem detegendum a praefectura antiquitatum regionis Latii a. 2007 institutis. Servatur Monteleone Sabino inter reposita musei municipalis, ubi m. Nov. a. 2016 Alessandro Betori descripsit et me certiorem fecit. Ibidem d. 10 m. Dec. a. 2018 Cesare Castellani una cum Monica De Simone denuo recognovit.

Exemplum restitui: [Imp(eratori) Caes]ari [divi Nervae f(ilio)] [Ne]rva[e Traiano] [A]ug(usto) Ger(manico) Daci[c(o) pont(ifici) max(imo)] [trib(unicia) pot(estate) - c]o(n)s(uli) V p(atri) p(atriae) optimo prin[cipi]. Im. phot. a Betori sumpta.

CII. TREBVLA MVTVESCA Buonocore, in Homenaje José Remesal Rodríguez 1018– 1020 cum im. phot. Puncta in formam trianguli deorsum directi signata. Supplevi versus concinne fere ordinatos. Dacici cognomen Traiano inditum esse a. 102 ex. p. C. n.; consul quintum processit Traianus kal. Ian. a. 103. De titulis,

2555

TITVLI NOVI quibus imperator iam ante m. Aug. a. 114 (cf. Kienast, Kaisertabelle6 117) optimus princeps appellatus est, cf. R. FreiStolba, Mus. Helv. 25, 1969, 26–27 et praesertim M. Fell, Optimus Princeps? Anspruch und Wirklichkeit der imperialen Programmatik Kaiser Traians (Quellen und Forschungen zur antiken Welt 7), München 1992, 52–61. 58–59.

8886 tit. operis publici ab imperatore dedicati Duo tituli fere gemelli ad refectionem amphitheatri Trebulani ab Imperatore Traiano factam pertinentes reperti inter annos 1999/2000 a praefectura antiquitatum regionis Latii. Descripsi in situ et im. phot. sumpsi a. 2004. – Tit. A: tabula marmoris Graeci ex duodecim fragmentis inter se coniunctis composita undique scalpro dentato dolata a tergo autem levigata, ubi adhuc cernuntur vestigia fasciae in usum posteriorem, ut videtur, decussae, 102 x 340 x 31. Facies sursum sinistrorsum et dextrorsum versae recessus ad figendum praebent. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta 73 x 306. Litt. affabre insculptae 13 (v. 1; 13,5 litt. I longa), 9,5 (v. 2), 8 (v. 3–5). Nunc servatur in vico Monteleone Sabino in museo municipali, ubi d. 19 m. Aug. a. 2018 Cesare Castellani titulum denuo contulit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit. – Tit. B: tabula marmoris Graeci ex quattuor fragmentis inter se coniunctis composita undique scalpro dentato dolata a tergo autem scabra 106 x 410 x 32. In facie sursum versa recessus ad figendum extant. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta 384 x 73. Litt. magna ex parte rubricatae affabre insculptae 12 (v. 1; 14 litt. I longa), 11 (v. 2), 9,5 (v. 3), 8 (v. 4).

Fig. a Tit. A:

5

Ìmp(erator) Caesar divi Nervae fìl(ius) Nerva Traianus Optimus Aug(ustus) Germ(anicus) Dacicus, pontif(ex) maximus, tribunic(ia) potest(ate) XVIIII, imp(erator) XI, co(n)s(ul) VI, p(ater) p(atriae), refecit.

Fig. b Tit. B: Ìmp(erator) Caesar dìvi Nervae fìl(ius) Nerva Traianus Optimus Aug(ustus) German(icus) Dacicus, pontif(ex) m[a]x(imus), tribunic(ia) potest(ate) XVIIII, imp(erator) XI, co(n)s(ul) VI, p(ater) p(atriae), refecit. Fig. a: Im. phot. a Cesare Castellani sumptae. Fig. b: Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Epigraphica 68, 2006, 241–244 (AE 2006, 396– 397); id., in Ex adversis fortior resurgo 46–47 n. 5; id., in Homenaje José Remesal Rodríguez 1014 n. 4. – Cf. G. Alvino, Forma Urbis 9, 2, 2002, 13–14 cum im. phot. tit.

B ad p. 15; eand., in Ludi Trebulani 7 cum im. phot. ad p. 7. 10; eand., in Mercator placidissimus 891–895 cum im. phot. fig. 4 (tit. B); D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 22 cum im. phot. (tit. B); C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13. Puncta triangularia.

TITVLI NOVI

2556

REGIO IV

Uterque titulus introitui amphitheatri affixus, scil. tit. A ad occasum, tit. B. ad orientem versus positus.

Titulus dedicatus inter d. 10 m. Dec. a. 114 et d. 9 m. Dec. a. 115 p. C. n. (cf. Kienast, Kaisertabelle6 117).

8887 tit. honorarius Augustae Basis ex marmore a sinistra et infra recte scissa, in fronte in usum posteriorem scalpro dentato perquam dolata, corona prominente quae superest praedita in latere dextro levigata, a tergo paululum scabra (94) x (30) x 28,8. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars superior servatur, pars dextra autem decussa. Quem in usum posteriorem lapis ita adhibitus fuit, ut latus dextrum in margine cymatiis decussis imminutum sit et frons magna ex parte scalpro dentato sit dolata, ut lapis parieti cuidam inseri posset; inde colligi potest versus quae perierunt non erasos damnationis cuiusdam memoriae causa sed pro usu posteriore de qua diximus postea deletos. Litt. affabre insculptae 6. Ubi quandoque sit reperta, ignoratur. Nunc servatur Monteleone Sabino inter reposita musei municipalis, ubi a. 1993 contuli. Ibidem d. 10 m. Dec. a. 2018 Cesare Castellani una cum Monica De Simone denuo recognovit.

152–153) et ante a. 210, cum Pia Felix appellata est (vide supra ad n. 4880). De appellationibus Iuliae Domnae cf. Kettenhofen, Die syrischen Augustae 86–97; W. Kuhoff, ZPE 97, 1993, 259–271; K. Maksymiuk, Meander 54, 1999, 449–455 (cf. AE 1999, 43); G. G. Belloni, Arch. Class. 55, 2004, 393– 398; A. Kolb, in Augustae 11. De re universa nunc vide C. Rowan, PBSR 79, 2011, 253–256, R. Bertolazzi, ZPE 184, 2013, 304–308, C. T. Mallan, Mnemosyne 66, 2013, 734–760, R. Bertolazzi, Acta Ant. Hung. 55, 2015, 413– 432, A. G. Scott, TAPhA 147, 2017, 413–433, R. Bertolazzi, Class. Journ. 114, 2019, 464–486 et M. Bono, =Ormov 11, 2019, 49–70. Nota Iuliam Domnam in titulo vallis Velini superioris n. 4637 inter a. 211 et 217 p. C. n. quoque honoratam. De re universa vide C. Rowan, PBSR 79, 2011, 253–256, R. Bertolazzi, ZPE 184, 2013, 304–308 et C. T. Mallan, Mnemosyne 66, 2013, 734–760.

5

10

[Iuli]ae Aug(ustae) [Imp(eratoris) Caes]a[ri]s [L(uci) Septimi Severi] [Pertinacis Aug(usti) et] [M(arci) Aureli Antonini] [Caesaris Imp(eratoris) destinati] [parenti], [matri castrorum], [Trebulani] [Mutuescani].

Im. phot. a M. B. sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 252–253 n. 3 cum im. phot. tab. 3 fig. 3 (cf. AE 1964, p. 14); Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 296–298 n. 26 cum im. phot. fig. 3; id., in Homenaje José Remesal Rodríguez 1014 n. 6. – Cf. eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29. 1 punctum triangulare. Supplevi versus concinne ordinatos non sine dubiis sub exemplo tituli n. 4880. – [- - -]ae Aug(ustae) | [- - -]ae | [- - -] | [- - -] | [- - -] Torelli. Si recte sum interpretatus, titulus dedicatus videtur inter a. 195, cum Iulia Domna (de qua vide L. Petersen, PIR2 I 663) mater castrorum appellata est, et autumno a. 197, cum mater Augusti et Caesaris nominata (vide Kienast, Kaisertabelle6

8888 tit. honorarius imperatoris Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte expolita sed adesa, a tergo scabra (25) x (36) x ?. Litt. actuariae 5. Rep. nescio quando loco incerto. Num lapis, qui olim servabatur apud vicum Monteleone Sabino in aedibus marchionis Cavalletti sub praedio, q. d. Colle del Castellano, adhuc extet, nescio. Descripsi ut potui ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002.

[Imp(eratori) Caes(ari) Fl(avio) Va]lerio C[onstantino - - -] [- - -] Maximo [P(io) F(elici) - - -] [- - -] Invic[to semper Aug(usto) - - -] -----Im. phot. a M. Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 253–254 n. 4 cum im. phot. tab. 3 fig. 4 (cf. AE 1964, p. 14); Buonocore, in Homenaje José Remesal Rodríguez 1014 n. 7. – Cf. eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; Spadoni, I Sabini nell’antichità 125; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 36. Titulum dedi, qualem publici iuris fecit Torelli, qui de Constantino I potius quam de Constantio I cogitavit; de supplementis autem in dubio adhuc maneo.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2557

Si recte Torelli est interpretatus, titulus dedicatus videtur inter a. 312 et 324, ex eo, quod Constantinus cognomen Invicti a. 324 deposuit et ex tempore Victor dictus est [praeter Kienast, Kaisertabelle6 286–291; cf. A. Chastagnol, Latomus 25,

TITVLI NOVI 1966, 537–552; eund., in La terza età 30–32; Th. Grünewald, Constantinus Maximus Augustus. Herrschaftspropaganda in der zeitgenössischen Überlieferung (Historia Einzelschriften 64), Stuttgart 1990, 136–137].

8888a (= 4882) = I2 627 cf. p. 921 = ILS 21 = ILLRP I2 327. Donaria a viro ordinis senatorii posita scil. tituli q. d. Mummiani Iam inde a saeculo XVIII labente Monteleone Sabino exstabant binae inscriptiones (tit. A–B) iisdem verbis totidem basibus consignatae, super quibus imposita erant signa elaboratissimae industriae, quae una cum statuis et tabulis Corinthiis consul Lucius Mummius (de quo inter al. praesertim vide G. Di Leo, Riv. Stor. Antichità 31, 2001, 55–82; E. Lippolis, Arch. Class. 55, 2004, 25–81; J. Moralejo Álvarez, ZPE 177, 2011, 289–297 (cf. AE 2004, 99); M. P. Loar, Class. Philol. 112, 2017, 45–62), Achaia capta et Corintho deleto a. 146 a. C. n. (nunc vide Kreiler, Ober- und Unterkommande 176–182), distribuit a. 145 ex. circa oppida et Romam ornavit (ex. gr. cf. Liv. per. 52, 5; 53, 4; Cic. Verr. II 1, 55; off. II 76; Vell. I, 13, 4. De titulis Mummianis, praeter E. Bizzarri, Epigraphica 35, 1973, 140–142; G. Waurick, JRGZM 22, 1975 (1977), 1–46; L. Pietilä-Castrén, Arctos 12, 1978, 122; eand., Magnificentia publica 139, etiam vide ex. gr. P. Moreno, in L’art décoratif 188–189; L. Graverini, Maecenas 1, 2001, 105–148; Di Leo, l. l.; P. Kruschwitz, Epigraphica 63, 2001, 154–157; eund., Carmina 142–147; Lippolis, l. l.; J. Moralejo, l. l.; Loar, l. l.; M. Mayer i Olivé, in Miscellanea Gianfranco Paci 441–457). Bases repertae sunt “inter rudera Trebulanae coloniae” una cum binis imaginibus olim Graecorum quorundam heroum quae certe super ipsas bases impositae non erant (de quibus statuis nunc vide M. Cadario, Riv. Arch. 42, 2018 (2019), 59–67). Utramque basim contuli Monteleone Sabino d. 9 m. Oct. a. 2020 cum marchione Filippo Cavalletti et viris doctis Alessandro Betori et Cesare Castellani et im. phot. sumpsi. Tit. A: Parva basis ex lapide Tiburtino eiusdem loci corona et crepidine undique prospicientibus praedita in marginibus superiore et inferiore dextro fracta, in fronte et ab utroque latere levigata a tergo autem scabra in usum posteriorem intus 23/20 excavata alvei usui adhibita 42 x 60 x 60. Litt. 4,5 (v. 1, illud autem COS minoris mensurae, scil. 4), 3,5 (v. 2). Rep. nescio quando loco incerto. Nunc exstat in stabulo aedium domini Luciano Gatti sito iuxta viam Leonina sub n. 37 (olim, teste M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 249, servabatur in aedibus privatis sitis iuxta viam Castello).

L(ucius) Mummius co(n)s(ul) vico. Fig. a: Im. phot. a Castellani sumpta. Fig. b: Im. phot. a Buonocore sumpta. Mommsen, supra n. 4882, ubi antiquiores laudantur, inde Lommatzsch I2 627 a; Dessau, ILS 21a; Degrassi, ILLRP I2 327 add.; id., Imagines p. 101 cum im. phot. fig. 145b a Torelli sumpta; etiam cf. eund. I2 p. 921 ad tit. n. 627 a. Exemplum quoque repetiverunt Wilmanns, Exempla 27c; Garrucci, Sylloge 224 n. 893; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 184–185 n. 18; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3713; M. Mayer i Olivé, in Miscellanea Gianfranco Paci 448. Puncta triangularia formam stellulae imitantia. Tit. B: Agitur, ut tit. A, de parva basi ex lapide Tiburtino eiusdem loci corona et crepidine undique prominentibus praedita in margine superiore sinistro fracta, in fronte et ab utroque latere levigata autem passim scalpro dentato dolata nec non fissuris laesa a tergo autem scabra, intus (cm 13/10) in usum posteriorem ad manus lavandas ut videtur destinata, 46 x 63 x 60. Litt. 4 (v. 1), 3 (v. 2). Servatur in viridario aedium (olim Convento Francescano) marchionis Filippo Cavalletti.

Fig. a

L(ucius) Mummius co(n)s(ul) vico. Fig. b

Im. phot. a Castellani sumpta (adde im. phot. neg. D. A. I. Rom n. 71.1439).

TITVLI NOVI G. Tomassetti, BCAR 1890, 109 n. 13 (Base di travertino. L’ho trascritta, perché intiera; e corrisponde a quella frammentata, edita nel C.I.L. IX, 4882); inde Ihm, EE VIII p. 50 n. 203; Lommatzsch I2 627 b; Degrassi, ILLRP I2 327 add.; id., Imagines p. 101 cum im. phot. fig. 145a a Torelli sumpta; etiam cf. eund. I2 p. 921 ad tit. n. 627b. Punctum a sinistra in formam stellulae alterum a dextra triangulare sursum directum. Exempla tit. A–B quoque repetiverunt Diehl, Altlateinische Inschriften5 347 add.; Tarpin, Vici et pagi 338 n. IV.31.1; Todisco, Vici 101–102. – Cf. inter al. praeter auctores supra laudatos A. Schulten, Philologus 53, 1894, 660; Andreozzi, Antiche diocesi 52; Torelli, l. l. 242. 249–250; Pietrangeli, Sabina 67. 71; D. Monaco, in Monteleone Sabino 28; C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 74-76; M. G. Arrigoni Bertini, Aurea Parma 67, 1983, 124. 133 (= eand., Parma romana 60); H. Devijver – F. Van Wonterghem, Anc. Soc. 21, 1990, 88; Alvino, Trebula Mutuesca 9 cum im. phot. fig. 9 tit. B ad p. 15; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); Spadoni, I Sabini nell’antichità 149; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 10–11; M. G. Arrigoni Bertini, in Varia epigraphica 8–9; Stalinski, Ritrovamento 48; C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 86; R. Antonini, Miscellanea Pompeiana 1, 2007, 71. 104; P. Poccetti, REL 84, 2006, (2007), 27; G. Vallarino, in Lazio & Sabina III 91; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 70; F. Coarelli, ibid. 15; L. Tripaldi, ibid. 168; F. Coarelli, in Falacrinae 16. 20; M. Mayer Y Olivé, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 44–45; D. Monaco, ibid. 31; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 692; M. Giovagnoli, in Terme di Diocleziano I 201; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 30. Ex litterarum punctorumque forma mihi videtur utramque basim Augusti aetate ex antiquis exemplaribus esse repetitam: nam cf. titulos illos a Lucio Mummio ipso dicatos huius Corporis I2 629. 630 (etiam cf. supra ad n. I2 616 et quae scripsi ad titulum Marruvinum n. 6348). Contra omnes semper statuerunt has bases Trebulanas alterius partis saec. II a. C. n. esse [etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 306 (= eund., Epigrafi I 78 n. 306)]; animadvertendum quoque est aetate Augusti Trebulam adhuc vicum esse (teste Strab. 5. 3. 1, illo tempore Trebula kfimh appellabatur) et fortasse aetate Flaviorum locum municipii obtinuisse (de re universa etiam vide

8889 tit. honorarius feminae ordinis senatorii Basis ex lapide calcario undique fracta in fronte valde pessumdata (100) x (66) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 61 x 66. Litt. affabre insculptae 6–5,3. In lucem rediit a. 1958 operibus ad ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino restituendam institutis (cf. M. G. Ercolino, in Reimpiego in architettura 337–338 et passim). Servatur in fundamentis muri ad meridiem versus eiusdem ecclesiae exstrinsecus inserta, ubi quatenus potui a. 1993 contuli. Ibidem titulum adhuc exstare mihi certiorem fecit Cesare Castellani per litteras d. 22 m. Iul. a. 2018. [L]aberiae Hostilia[e] Crispinae M(arci) (!) Laber[i] Maximi bis co(n)s(ulis) filiae [C(ai)] Brutti Praesentis 5

[b]is consulis uxori mulieres Trebulana[e] [a]ere conlato patro[n]ae ob merita.

2558

REGIO IV S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010, 193–199. 218– 219; eund., Gerión 39.1, 2021, 51).

Tit. C: Ut iam Giulio Quirino Giglioli docuerat Attilio Degrassi, ILLRP I2 327, videntur in vico Monteleone Sabino fuisse tres tituli iisdem verbis totidem basibus consignati a consule Lucio Mummio dicati. Hunc titulum tertium autem dimidiatum Enrico Stevenson a. 1877 enotavisse videtur in fronte aedium quarundam sitarum iuxta viam, q. d. Castello, ubi autem frustra quaesivi.

Fuit fortasse: [L(ucius)] Mum[mius co(n)s(ul)] [vi]co. Im. a Stevenson delineata ex codice suo Vat. lat. sign. n. 10561 f. 199v repetita. Supplementa [L(ucius)] Mum[mius L(uci) f(ilius)] | co[(n)s(ul)] parum probabilia mihi esse videntur. Iam Mommsen affirmavit supra p. 465 hunc frustulum ad tit. A pertinuisse (“descripsit Stevenson quod superest”), cum quo Torelli, l. l. 249 quoque consensit (etiam vide Degrassi apud ILLRP I2 327 add. p. 326 e apud I2 p. 921 ad tit. n. 627). Attamen mihi videtur hunc frustulum a Stevenson recognitum non esse partem tit. n. 4882 (scil. tit. A) sed partem basis alterius vel potius tabulae cuiusdam. Aetatem autem definire non possum. Titulos Mummianos Trebulanos tractavi cum bibliographia ampliore et commentario in Codex 2, 2021, 19–31 inde iterare nolo.

Fig. a: Im. phot. M. Torelli sumpta. Fig. b: Im. a M. Torelli del. M. Torelli, Epigraphica 24, 1962, 55–68 cum im. phot. fig. 1 et im. del. fig. 2 (AE 1964, 106); inde Leoni, La Sabina 110; Forbis, Municipal Virtues 175 n. 265; Andermahr, Totus in praediis 313. – Cf. A. Degrassi, in Acta Congr. Epigr. Cambridge 165 (= eund., Scritti vari IV 57); Pietrangeli, Sabina 45. 53; Coarelli, Lazio 14–15; M. T. Boatwright, Chiron 19, 1989, 248; M. Kajava, Tyche 5, 1990, 31–32 n. 6; Alvino, Trebula Mutuesca 11–12 cum im. phot. fig. 3 et im. del. fig. 4 a Torelli deprompta; Buonocore, in Studi Jean Coste 173. 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 838); S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 27 (cf. AE 2002, 398); S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 405; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 12–13 cum im. del. a Torelli deprompta; Buonocore, in Donna e vita cittadina 526; A. Buonopane – M. Chelotti, in Quotidien municipal 646. 655 n. 31. 659; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 267; M. Mayer y Olivé, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 47; M.-T. Raepsaet-Charlier, in Epigrafia 2006 III 1033. 1038. 1043 n. 478; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 108. 110. Puncta in formam circuli numquam omissa.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2559

Fig. a

TITVLI NOVI Supplevit Torelli, quem sequor. – 1 ex. Hostiliae, 4 in. C. Torelli. – 6 de locutione mulieres Trebulanae vide M. Corbier, Epigraphica 67, 2005, 352. 360. De Laberia Marcia Hostilia Crispina Moecia Cornelia (cf. tit. huius Corporis vol. VIII 110), filia Manii Laberii Maximi consulis ordinarii bis a. 103 p. C. n. (de quo L. Petersen, PIR2 L 9; notandum praenomen eius in aliis titulis, ut in nostro Trebulano, scriptum Marcum) et uxor Caii Bruttii Praesentis consulis ordinarii bis a. 139 p. C. n. (de quo vide E. Groag, PIR2 B 164; etiam vide infra ad tit. n. 8896), praeter auctores supra laudatos vide W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, col. 14 n. 21a; eund., Festschrift Vittinghoff 298–299 n. 48–67; R. Duthoy, L’Ant. Class. 50, 1981, 302; eund., Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 144 n. 197; L. Petersen, PIR2 L 15; E. P. Forbis, AJPh 111, 1990, 510 n. 13; Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes 478; Andermahr, l. l. 312–314 n. 290; S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 382. 405; M. Silvestrini, in Miscellanea Lidio Gasperini 998; A. Masier, in Donna e vita cittadina 600; E. A. Hemelrijk, Historia 53, 2004, 236 n. 15. 237. 238. 239. 240; G. Bazzucchi – F. Lezzi, in Lazio & Sabina III 79–84; F. Lezzi, ibid. IV 77– 82 (cf. AE 2007, 457–458); G. Bazzucchi, ibid. 83–90; V. A. Scalfari, ibid. V 125–131; Migliorati, Iscrizioni 173. Cf. etiam militem praetorianum Manium Laberium Geminum e Trebula scil. Mutuesca oriundum in laterculo a. 144 p. C. n. memoratum (huius Corporis vol. VI 2379a, IV, 42 = 32520). De nomine Laberii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 471. Etiam vide supra ad tit. Amiterninum n. 4512. Temporis spatio inter a. 153 et 179 p. C. n. comprehenso titulus tribuendus. 8890 tit. instrumenti domestici Fistula plumbea rep. a. 1804 penes ecclesiam S. Victoriae extra vicum Monteleone Sabino. Ubi exstet, nescio. Descripsi ex scheda Torelli a. 2002. [L]aberiae M(arci) (!) f(iliae) Crispinae.

Fig. b

M. Torelli, Epigraphica 24, 1962, 67, qui pendet ex Atti del Camerlengato Romano IV, 2696 (cf. AE 1964, p. 42 ad n. 106); Andermahr, Totus in praediis 313. – Cf. Bruun, Water Supply 291 adn. 40; eund., in Acta Colloquii Epigraphici Latini 47; eund., in Suburbium 491; S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 382; M.-T. Raepsaet-Charlier, in Epigrafia 2006 III 1035; H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 110. [Ex indulgentia vel sim. L]aberiae non excludit Bruun, in Acta Colloquii Epigraphici Latini, l. l. De Laberia Crispina vide supra ad titulum praecedentem. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 128. Temporis spatio inter a. 153 et 179 p. C. n. comprehenso titulus tribuendus.

8891 tit. honorarius viri ordinis senatorii Tabula marmorea ex duodecim fragmentis inter se coniunctis composita in usum autem posteriorem adhibita in fronte expolita, a tergo levigata, a sinistra et a dextra fracta, marginibus superiore inferioreque ex parte conservatis (84) x (188) x 8–3,5. Litt. affabre insculptae 6,7–4,5. Rep. casu et fortuito effossionibus ad amphitheatrum Trebulae Mutuescae in lucem detegendum a praefectura antiquitatum regionis Latii circ. a. 1995/2000 institutis. Servatur in vico Monteleone Sabino inter reposita praefecturae antiquitatum, ubi a. 2003 contuli.

TITVLI NOVI

2560

REGIO IV

Fig. a

Fig. b

5

10

[T(ito) Prifernio] Sex(ti) f(ilio) Qui(rina) [Paeto Rosiano Nonio Gemino Laecanio] [Basso(?) Fro]ntoni co(n)s(uli), [auguri, proco(n)s(uli) prov(inciae) Africae, curatori] [aedium s]acrarum oper[um loco]r[umq(ue) publicorum, leg(ato) divi Hadriani] [prov(inciae) Cappad]ociae, Isauriae, Lycao[niae, Arm]enia[e Mi]noris Po[nti - - -] [- - - pl]urium nationum, leg(ato) [pro p]r(aetore) eius[dem] dìvi Ha[driani - - - proco(n)s(uli) Achaiae (?)] [legato di]vi Traiani Parth[ici] leg(ionis) XI Cl(audiae) p(iae) f(idelis), [curatori viarum] [Tiburtinae] Valeriae Sabiniensis Sublaquiensis, praetori [inter peregrinos?], [tribuno] pleb(is), in quibus honoribus candidatus [divi Traiani fuit], [quaestori, trib(uno)] milit(um) leg(ionis) I Minerviae p(iae) f(idelis), X viro stlitib[us iudicandis], [- - - ex A]frica patrono optimo per T(itum) Afran[ium - - - legatum].

Fig. a–b: Im. phot. et del. a M. G. Granino Cecere sumptae. M. G. Granino Cecere, in Usi e abusi 1–28 cum im. phot. fig. 1–4 et im. del. fig. 10 (AE 2003, 579); ead., in Lazio & Sabina I 99–108 cum im. phot. fig. 1 et im. del. fig. 7. – Cf. Erkelenz, Optimo praesidi 272 n. 642, 325 n. 642; G. Alvino, Forma Urbis 9, 2, 2002, 14–15 cum im. phot.; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 53; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 371–372; M. G. Granino Cecere, in Ludi Trebulani 12–13 cum im. phot. fig. 1 et im. del. fig. 2; Buonocore, Epigraphica 68, 2006, 244; eund., in Ex adversis fortior resurgo 46–47; eund., in Tribù romane 39; C. Zaccaria, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 304–305. Puncta triangularia scalpta. – Supplementa recepi e Granino Cecere. Titus Prifernius Sexti filius Quirina Paetus Rosianus Nonius Geminus Laecanius Bassus Fronto (?) (de nominis

ratione vide Salomies, Nomenclature 51–52), oriundus e Trebula Mutuesca (nota cives tribui Quirinae potissimum esse adscriptos; inter al. cf. R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 149 n. 314 et quae scripsi in Epigraphica 65, 2003, 47–61; etiam vide I. Rodá, ibid. 67, 2005, 272–273. De origine Reatina haud recte cogitat J. Devreker, Gnomon 52, 1980, 353) augur veri simile sub Hadriano et consul suffectus circ. a. 125 p. C. n. (cf. etiam P. M. M. Leunissen, ZPE 89, 1991, 240), fuit decemvir stlitibus iudicandis, tribunus militum angusticlavius legionis I Minerviae in Germania inferiore Bonnae tendentis circ. a. 97/98 (de qua legione vide Y. Le Bohec, in Légions de Rome 83–87 et W. Eck., ibid. 87–93), quaestor Caii Plinii Caecilii Secundi consulis a. 100 (Plin., epist. 10,26; quae epistula inter d. 24 Nov. a. 110 et d. 3 Ian. a. 111 p. C. n. tribuenda), qui ad ipsum aegrotantem Lugduni in Gallia

CII. TREBVLA MVTVESCA morantem circ. a. 107 scripsit [praeter L. Vidman, PIR2 P 490, vide G. Alföldy, Acta Ant. Hung. 39, 1999, 21–44 (= eund., Gallia Cisalpina 221–251)]; decem fere annis post suffragio imperatoris Traiani in praetura fortasse inter peregrinos et in tribunatu candidatus eius dictus est item cura viae Tiburtinae Valeriae una cum cohaerentibus Sublaquiensi (vel etiam Sublacensi dicta) et Sabiniensi, quae via adhuc ignota, est functus (cf. bibliographiam a Granino Cecere, l. l. 8–11 collectam); circ. a. 117 bello Partico fuit legatus Traiani legionis XI Claudiae piae fidelis in Moesia inferiore Durostori degentis (vide R. Fellmann, in Légions de Rome 127–131), deinde veri similiter proconsul Achaiae circ. a. 122/123 [etiam cf. titulum Patris repertum a genero eius Q. Pactumeio Clementi (L. Petersen, PIR2 P 37), qui eum legatus in Achaiam comitatus est circ. a. 122 sq., eidem dicatum: A. D. Rizakis Epigraphica 51, 1989, 21–27 inde AE 1989, 660; de quo vide Granino Cecere, l. l. 12–15 novis supplementis adhibitis] secutus Clodium Gratianum et praedecens Lucium Antonium Albanum (cf. W. Eck, Chiron 31, 1983, 157. 164) et legatus pro praetore Hadriani in provincia incerta; a. 129 fuit legatus Hadriani pro praetore provinciae Cappadociae (cf. titulum in colonia Archelaide repertum: D. French, ZPE 27, 1977, 247–248; inde AE 1976, 675; Granino Cecere, l. l. 16) Isauriae Lycaoniae Armeniae Minoris Ponti, scil. missus exempli gratia ad census accipiendos vel ad statum ordinandum vel ad rationes putandas vel similia complurium nationum (de re universa vide B. Rémy, L’evolution administrative de l’Anatolie aux trois premiers siècle de notre ère, Lyon 1986, 65–73; eund., Les carrières sénatoriales dans les provinces romaines d’Anatolie au

2561

TITVLI NOVI Haut-Empire, Istanbul – Paris 1989, 211–213 n. 168). Romam reversus cura aedium sacrarum operum locorumque publicorum functus est (de qua appellatione vide Kolb, Curatores 90– 95); cum curatorum aedium sacrarum operum locorumque publicorum alter curam aedium sacrarum alter curam operum locorumque publicorum ageret, non excludo, quin Prifernio ad tempus utraque cura oblata fuisset collega eius fortasse defuncto (de re universa vide Alföldy, Konsulat 26). Postremo fuit proconsul provinciae Africae circ. a. 140/141 [cf. R. Syme, REA 61, 1959, 317–318 (= eund., Roman Papers I 467–468); eund., Historia 9, 1960, 371–372 (= eund., Roman Papers II 487–488); eund., Historia 18, 1969, 357 (= eund., Roman Papers II 779)], ex eo, quod Quintus Pactumeius Clemens (vide supra), gener eius, qui eum legatus in Africam est comitatus, inde ad a. 136 usque ad a. 139 legatus pro praetore in Cilicia degerat. Propterea quod filius eius T. Prifernius Paetus tit. n. 8894 nominatus inter augures cooptatus est, nihil impedit, quominus colligi possit augurem ipsum fuisse. De eius cursu in hoc titulo in ordine descendenti commemorato vide Granino Cecere, l. l. cum ampla bibliographia (etiam cf. K. Wachtel, PIR2 P 938 et Zaccaria, l. l. 304–306). Civitas quaedam Africae proconsularis (vel etiam cives cuiusdam urbis ipsius provinciae) misit Trebulam Mutuescam legatum suum Titum Afranium, qui monumentum patrono optimo dedicaret; agitur fortasse de civitate Thugga, ut opinatur Granino Cecere, l. l. 4 adn. 5, ex eo, quod nomen Afranii fusius in titulis ibi repertis nominatum. De gente Prifernia etiam vide I. Rodá, Epigraphica 67, 2005, 272–273. Saec. II medio p. C. n. tribuo.

8892 tit. honorarius viri ordinis senatorii Tabula marmorea, quae fronti basis affixa fuit, in duas partes inter se coniunctas undique fracta in fronte et a tergo levigata (29) x (31) x 3,2. Litt. affabre insculptae 5,7. Rep. effossionibus ad amphitheatrum Trebulae Mutuescae in lucem detegendum a praefectura antiquitatum regionis Latii a. 2007 institutis. Servatur Monteleone Sabino inter reposita musei municipalis, ubi m. Nov. a. 2016 descripsi una cum Alessandro Betori.

- - - - - -? [- - -]+++[- - -] [- - -]nio Ge[- - -] [- - -]R+ [- - -] - - - - - -?

Im. phot. a Betori sumpta. 1 + vestigia litt. incertarum. – 2 nomen finiens in -nio et cognomen incipiens cum Ge- esse videntur, inde non excludo, quin basis dicata sit Tito Prifernio Sexti filio Quirina Paeto Rosiano Nonio Gemino Laecanio Basso Frontoni, oriundo e

Trebula Mutuesca, qui fuit augur veri simile sub Hadriano et consul suffectus circ. a. 125 p. C. n (de quo vide supra ad tit. n. 8891). – 3 + est hasta recta, fortasse litt. I, inde non excludo supplendum [- - - augu]ri. Saec. II medio p. C. n. tribuerim.

8893 tit. sepulcralis viri ordinis senatorii Tabula lapidis calcarii a sinistra et a dextra in usum posteriorem resecta, ex tribus partibus inter se coniunctis composita undique fracta in fronte perquam fissuris laesa a tergo levigata (55) x (88) x 18. In facie sursum versa scabra recessus ad figendum excavati. Litt. 12/9 (notandum litteras OS vocabuli proco(n)s(uli) v. 1 minoris mensurae exaratas 0,8). Rep. a. 1958 operibus ad ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino restituendam institutis. Nunc servatur in vico Monteleone Sabino in museo muncipali, ubi a. 2003 contuli.

TITVLI NOVI

2562

REGIO IV

Fig. a

Fig. b -----[- - - o]per(um) p(ublicorum), proco(n)s(uli) in [- - -] [- - - leg(ato)] leg(ionis) XI Cl(audiae) p(iae) f(idelis), cur(atori) v[iarum], [- - - tr(ibuno) mi]l(itum) leg(ionis) I M(inerviae) p(iae) f(idelis), Xvir(o) [stl(itibus) iud(icandis)], [- - -]lae (scil. uxori?) eius. Fig. a–b: Im. phot. et del. a M. G. Granino Cecere sumptae (adde Arch. Sopr. Lazio n. 157187–157188). M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 256–257 n. 8 cum im. phot. tab. 4 fig. 4 (AE 1964, 18); Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 298 n. 27; M. G. Granino Cecere, in Usi e abusi 25–27 cum im. phot. fig. 13– 14 et im. del. fig. 15; ead., in Lazio & Sabina I 104–105 cum im. phot. fig. 9 et im. del fig. 10. – Cf. A. Camilli, in Trebula Mutuesca 23; M. G. Granino Cecere, in Ludi Trebulani 12– 13 cum im. phot. 3; Buonocore, Epigraphica 68, 2006, 244; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13. Puncta triangularia numquam omissa. Supplementa Granino Cecere recepi, quae etiam cogitavit versus 1–3 exempli gratia hoc modo supplendos: [- - co(n)s(uli), auguri, cur(atori) aed(ium) sacr(arum) o]per(um) p(ublicorum), proco(n)s(uli) in [Africa], | [leg(ato) pr(o) pr(aetore) Cappadociae, leg(ato) pr(o) pr(aetore) - - proco(n)s(uli) Achaiae, leg(ato)] leg(ionis) XI Cl(audiae) p(iae) f(idelis), cur(atori) v[iarum] | [Tiburtinae Valeriae, praet(ori), trib(uno) pl(ebis), cand(idato) divi Traiani, q(uaestori),

tr(ibuno) mi]l(itum) leg(ionis) I M(inerviae) p(iae) f(idelis), Xvir(o) [stl(itibus) iud(icandis)]. – Supra v. 1 - - - - - - ego in Rend. Pontif. Accad. Arch. – 1 [- - -] Per(petuo) Proc(ulo) vel Proci(liano)[- - -] Torelli; [- - - flam(ini)] perp(etuo), proc(uratori) (!) ++[- - -] ego in Rend. Pontif. Accad. Arch. – 2 [- - - leg(ato)] leg(ionis) XI Cl(audiae) p(iae) f(idelis), cur(atori) V(iae) [- - -] Torelli; [- - - leg(ato)] leg(ionis) XI Cl(audiae) p(iae) f(idelis), cur(atori) v[iae - - -] ego in Rend. Pontif. Accad. Arch. – 3 [- - - tr(ibuno) mi]l(itum) leg(ionis) I M(inerviae) p(iae) f(idelis), Xvir(o) [stl(itibus) iud(icandis)] Torelli; M(inerviae) p(iae) f(idelis), Xvir(o) [stl(itibus) iud(icandis)] ego in Rend. Pontif. Accad. Arch. – 4 [fil]iae eius ego in Rend. Pontif. Accad. Arch. Quin in lapide supra fracto nomen viri ordinis senatorii, cuius cursus in ordine descendenti est memoratus, exciderit, dubium non est. De Prifernio Paeto patre in tit., qui praecedit, memorato recte cogitavit Granino Cecere, l. l. De gente Prifernia etiam vide I. Rodá, Epigraphica 67, 2005, 272–273. Titulus positus est non ante a. 140/141 p. C. n., quo tempore Prifernius Paetus pater fuit proconsul provinciae Africae.

8894 (= 4899) tit. honorarius viri ordinis senatorii Cippus ex lapide calcario a sinistra fractus corona et crepidine undique prominentibus praeditus, in fronte perquam adesus, a tergo levigatus 144 x 64 x 64; in facie sursum directa sunt recessus ad statuam pedestrem figendam. In latere dextro patera, in sinistro urceus. Litt. valde attritae 5,4/3. In lucem rediit a. 1962 operibus ad ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino restituendam institutis. Prostat ante eandem ecclesiam, ubi a. 1993 contuli. Ibidem d. 22 m. Iul. a. 2018 Cesare Castellani titulum denuo contulit et me certiorem fecit. Fig. a–b: Im. phot. a M. B. sumptae. Titulum lateris dextri recognovit Stevenson descriptum a Nissen et Ricci supra n. 4899; id., ms. n. 10561 f. 200r cum im. del.; titulum pleniorem edidit M. Torelli, MEFR 81, 1969, 601–626 cum im. phot. fig. 1 (AE 1972, 153); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 197 (etiam cf. p. 194). – Cf. M. T. Boatwright, Chiron 19, 1989, 248; Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); Andermahr, Totus in praediis 402–403; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 54; eund., Rend. Pontif.

Accad. Arch. 75, 2002/03, 367. 371–372; M. G. Granino Cecere, in Usi e abusi 23 cum im. phot. fig. 12; eand., in Lazio & Sabina I 103–104 cum im. phot. fig. 8; Forni, Tribù P764; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; Buonocore, in Dediche sacre 300; M. Mayer y Olivé, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 45; Buonocore, in Tribù romane 39; Chisari, Guardiola 30–31; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 30. 34. 37; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 21; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 19. Puncta in formam circuli haud semper signata.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2563

TITVLI NOVI

Fig. a (in fronte)

Fig. b (lat. dex.)

In fronte:

5

10

15

20

[T(ito) Pri]fernio T(iti) f(ilio) Quir(ina) [Paet]o Rosiano Noni[o] [-5?-]olae C(aio) Labeon[i T]et[tio?] [Gemino (?)] co(n)s(uli), auguri, p[ro]c[o(n)s(uli)] [prov(inciae) Afri]cae, leg(ato) Aug(usti) ad ce[nsus] [accip(iendos) p]rov(inciae) Aquitanicae, [leg(ato)] [pro pr(aetore) di]vi Pii prov(inciae) Delmatiae, +[- - -] [- - -]orum, cur(atori) alvei [Tiberis et] [cloacar]um Urbis, lega[t(o) p]ro [pr(aetore)] [div]i [Pi]i prov(inciae) [Aq]uitanic[a]e, [leg(ato)] eiusdem leg[ionis - - -]V [- - -]ae, praet(ori) ca[ndid(ato) d]ivi [Had]riani, trib(uno) [ple]b(is) c[andid(ato)], [qua]est(ori) candid(ato), [tr]ibu[no] mil(itum) [lat]icl(avio) legionis X Fre[t]e[nsis], [dec]emviro stlitibus iud(icandis), cu[r]at(ori) municipi dat(o) a divo Hadr[i]a[no], VIIIvir(o) III aed(ili) q(uin)q(uennali), VIIIvir(o) IIII [f]an(orum)] q(uin)q(uennali), mag(istro) iuventu[t(is), c]ivi [am]a[ntissimo?] patrono. In latere dextro: Cur(am) ag(entibus) Cn(aeo) Titinio Successo et C(aio) Coelio Fortunato.

Supplementa recepi magna ex parte e Torelli. – Frons: 3 in. [Agric]olae vel potius [Scaev]olae proposuit Torelli; 3 ex. [M]et[tio] vel [T]et[tio] vel [V]et[tio] cogitat Torelli. – 4 ex.

p[roc]o(n)[s(uli)] legere quoque potui, ut iam Torelli est suspicatus. – 6 [leg(ato)] potius quam [legat(o)] ex spatio supplendo. – 7 in. [pro pr(aetore)] potius quam [pr(o) pr(aetore)]

TITVLI NOVI

2564

REGIO IV

ex spatio supplendo. – 7–8 + fuit. litt. C vel P; inde supplendum vel c[urat(ori)] civitatis cuiusdam, ex. gr. [Puteolan]orum vel sim., vel potius p[raef(ecto)] | [aliment]orum. – 11–12 leg[ionis I]V | [Scythic]ae vel leg[ionis XI]V | [Gemin]ae. – 13 ex. c[ur(atori) actor(um) sen(atus)] non excludit Torelli sub exemplo tit. n. 2456. – 18 ex. VIIIvir(o) iter(um) [f]an(orum)] non excludit Torelli. Titus Prifernius Titi filius Quirina Paetus Rosianus Nonius Agricola (?) Caius Labeo Tettius (?) Geminus (etiam cf. tit. urbanum huius Corporis vol. VI 1499 = 41115, de quo etiam vide L. Chioffi, in Suburbium 475; de eius nominis ratione vide Salomies, Nomenclature 51–52; de nomine Tettii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 481), oriundus e Trebula Mutuesca (vide supra ad tit. n. 8891), cooptatus inter augures (vide supra ad tit. n. 8891) veri simile sub Antonino Pio (cf. Schumacher, Priesterkollegien 54) et consul suffectus a. 146 p. C. n. cum P. Mummio Sisenna Rutiliano (L. Petersen, PIR2 M 711; etiam vide Andermahr, Totus in praediis 402–403 n. 435), fuit decemvir stlitibus iudicandis, tribunus militum laticlavius legionis X Fretensis Hierosolymis in Iudaea tendentis (de qua legione etiam vide I. Piso – G. Cupcea, Tyche 29, 2014, 115–123), quaestor candidatus, tribunus plebis candidatus, praetor candidatus divi Hadriani (qui ad eum fortasse praetorem rescripsit Dig. 48,5,6,2), legatus pro pretore divi Pii legionis XIV Geminae Carnunti in Pannonia superiore vel IV Scythicae in Syria degentis, legatus pro praetore divi Pii provinciae Aquitanicae, consul suffectus a.

146 (vide supra), curator alvei Tiberis et cloacarum Urbis (de qua appellatione vide Kolb, Curatores 90–95), praefectus alimentorum (cf. autem Jacques, Curateurs 26–27), legatus pro praetore divi Pii provinciae Delmatiae inter a. fere 156 et 159, legatus Augusti ad census accipiendos provinciae Aquitanicae (quo praesidatu sub Antonino Pio circ. a 160/161 gesto; cf. F. Jacques, Ktèma 2, 1977, 295–295 et G. Alföldy, ad tit. huius Corporis vol. VI 41115), proconsul provinciae Africae a. 160/161 [cf. R. Syme, REA 61, 1959, 317–318 (= eund., Roman Papers I 467–468); eund., Historia 9, 1960, 371–372 (= eund., Roman Papers II 487–488); eund., Historia 18, 1969, 357 (= eund., Roman Papers II 779)]. Trebulae Mutuescae fuit curator municipii datus a divo Hadriano [vide Eck, Organisation 237 (= eund., L’Italia nell’impero romano 240); S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 370], magister iuventutis, octovir tertium aedilis quinquennalis, octovir quartum fanorum quinquennalis et patronus. De eius cursu in hoc titulo in ordine descendenti commemorato praeter auctores supra laudatos vide inter al. W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, col. 484– 485 n. 2; Alföldy, Konsulat 354–359 et passim; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 196; Thomasson, Laterculi I 381 n. 83; Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes ad n. 653; K. Wachtel, PIR2 P 939. De Priferniis Paetis etiam vide Spadoni Cerroni, Rieti 81. De gente Prifernia etiam vide I. Rodá, Epigraphica 67, 2005, 272–273. Positus haud longe post Antoninum Pium a. 161 defunctum.

8895 tit. fortasse honorarius viri ordinis senatorii Tabula ex marmore supra, a sinistra et infra fracta (20) x (25) x 5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra servatur. Rep. loco incerto nescio quando. Servabantur prope vicum Monteleone Sabino in aedibus marchionis Cavalletti sub praedio, q. d. Colle del Castellano, ubi vir doctus Torelli m. Apr. a. 1978 descripsit. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui ex scheda Torelli et ad im. del. a. 2002.

1 + prior fuit litt. F vel I vel M vel T, altera fuit litt. V vel O. – 6 + prima fuisse videtur litt. A, altera fuit litt. C, tertia fuit litt. I vel L. Supplementa ex Torelli recepi, qui titulum casu nominativo positum legere mavult. Quin in lapide supra fracto nomen viri ordinis senatorii, cuius cursus in ordine descendenti est memoratus, exciderit, dubium non est; propterea quod triumviratus monetalis nominatus, virum a familia senatoria oriundum esse colligi potest. Si recte Torelli est interpretatus, notandus tribunatus aliunde ignotus militaris legionis cuiusdam sub Geminiano quodam scil. patre vel avunculo vel patruo vel sim.; notandum Trebulae Mutuescae honoratos esse patrem et filium utrumque Geminum cognominatum (vide supra tit. n. 8891–8894); etiam cf. militem praetorianum Manium Laberium Geminum e Trebula Mutuesca oriundum, de quo supra scripsi ad tit. n. 8889. Titulus post a. 161 p. C. n. positus.

5

-----[- - -]++N[- - -] [- - - q]uaest(or) cand(idatus) [divi Anto]nini Pii, trib(unus) [mil(itum) leg(ionis) - sub Ge]miniano, [- - - IIIv]ir moneta[lis - - -]+++[- - -] ------

Im. del. ex Torelli sumpta. M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio I 511–512 cum im. del. (AE 1985, 324).

8896 tit. fortasse sepulcralis viri cuiusdam ordinis senatorii Tabula marmorea undique fracta (22) x (22) x ?. Litt. affabre insculptae 5,5–4,5. Rep., ut traditur, prope vicum Osteria Nuova, ubi antiquitus Vicus Novus fuit. Servabatur infixa muro exteriori fenilium domini Carlo d’Annibali prope vicum Frasso Sabino sub praedio, q. d. Costa del Lepre vel Casale, ubi a. 1909 Persichetti descripsit. Casali di Frasso d. 21 m. Oct. a. 2018 et d. 31 m. Mai. a. 2020 Cesare Castellani titulum affixum muro exteriori aedium domini Armando Eleuteri (olim fenilium domini Carlo d’Annibali) sitarum iuxta viam Mirtense sub n. 55 contulit, im. phot. quoque sumpsit et me certiorem fecit.

-----[- - -] Praesent[is - - -] [- - - c]o(n)s(ulis), abne[p(oti)] [- - - Pra]esenti[s - - -] [- - - u]xor [- - -] ------

CII. TREBVLA MVTVESCA

2565

TITVLI NOVI

5

Im. phot. a Castellani sumpta. N. Persichetti, RM 24, 1909, 157 (= id., Via Salaria 97); Buonocore, Epigraphica 68, 2006, 244–247 (AE 2006, 398); Masciangelo, Frasso Sabino2 76–77 cum im. phot. fig. 30 (ad p. 98); C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 31–32. – Cf. S. Brusini, RINASA 55, 2000 (2001), 27. Puncta in formam aculei sagittae scalpta. Supplevi quatenus potui. Si recte intellexi, videtur memoratus vir quidam Praesens cognominatus, cui uxor titulum dedicavit. Non excludo, quin in titulo memoretur L. Bruttius Quintius Crispinus cos. a. 187 p. C. (E. Groag, PIR2 B 169), qui fuit filius C. Bruttii Praesentis cos. a. 153, II a. 180 (E. Groag, PIR2 B 165; etiam L. Chioffi, in Suburbium 450–451), nepos C. Bruttii Praesentis cos. II a. 139 (E. Groag, PIR2 B 164; vide supra ad tit. n. 8889) et abnepos Bruttii Praesentis, ad quem scripsit Plin. ep. 7,3 (E. Groag, PIR2 B 161). De gente et eius praediis vide, praeter W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, 77 n. 5 et G. Camodeca, in Epigrafia e ordine senatorio I 152–154; Segenni, Liberti 15. 48–49; G. Camodeca, in Storia del Mezzogiorno I 61. 78; M. Chelotti, in Epigrafia del villaggio 444–455; Simelon, Propriété en Lucanie 95–96; M. Chelotti, in Epigrafia e territorio IV 15–18; Andermahr, Totus in praediis 182–187; M. Silvestrini, in Miscellanea Lidio Gasperini 997–1000; Brusini, l. l. 25–35 (cf. AE 2002, 398); L. Chioffi, in Suburbium 450–451; V. A. Scalfari, in Lazio & Sabina V 125–131; H. De Giuseppe – A. Russo, SEBarc 10, 2012, 405–423; G. Alvino – F. Lezzi – F. Santini, in Lazio & Sabina XII 137–147. Colligi quoque potest titulum honorarium esse a civibus Vici Novi dicatum. Res autem tota incerta est. Alterius partis saec. II p. C. n. esse videtur. 8897 tit. sepulcralis viri ordinis equestris Duae partes inter se coniunctae tabulae grandis marmoreae ex pluribus partibus olim inter se coniunctis compositae supra, a sinistra et a dextra fractae, in fronte levigatae, a tergo scabrae (61) x (120) x 41,5. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio Lesbio cincta, cuius pars infra superest. Litt. affabre insculptae 7,4 (v. 3) – 6,9 (v. 1–3). Rep. circ. a. 1930 prope vicum Osteria Nuova ubi antiquitus Vicus Novus fuit. Servantur in viridario aedium gentis Savioli in vico Poggio Nativo sitarum, ubi autem accessui clausas inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Amicissimus Cesare Castellani m. Febr. a. 2020 titulum frustra quaesivit Poggio Nativo apud gentem Savioli.

-----[- - - praefe]ctus castrorum A[- - -] [- - - L(ucio)] Caesare Augustì [f(ilio) - - -] [- - - C(aio) Ca]esare Augustì f(ilio) i[n - - -] [- - -] Ilurico, Arm[enia - - -], [- - - ] Agrippa [- - -].

Im. phot. a M. Torelli sumpta. M. Torelli, Epigraphica 24, 1962, 68–77 cum im. phot. fig. 3 (AE 1964, 107); Dobson, Primipilares 168–169 n. 7; Demougin, Prosopographie 113–114 n. 109; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 118 n. 8, quae pendet e Torelli; Masciangelo, Frasso Sabino2 65–66 qui pendet e Torelli. – Cf. J. Reynolds, JRS 56, 1966, 119; A. Degrassi, in Acta Congr. Epigr. Cambridge 165 (= eund., Scritti vari IV 57–58); Pietrangeli, Sabina 45. 53; C. Letta, Egitto e Vicino Oriente 9, 1986, 2; Demougin, L’ordre équestre 825 n. 311. Puncta triangularia. Supplementa incerta manent, propterea quod spatium lacunae et a sinistra et a dextra definiri non potest. – [praefe]ctus castrorum a[nnis - - -] | [sub Ti(berio)] Caesare Augusti [f(ilio) item] | [sub C(aio) Ca]esare Augusti f(ilio) i[n Hispa|nia], Ilurico, Arm[enia], | [item sub vel creatus/factus ab] Agrippa Torelli. – 1 A[egypti] ex. gr. proposuit Demougin, Prosopographie. – 2 in. [sub Tib(erio)] AE typothetae errore ut opinor; apud AE non excluditur, quin suppleri possit sub L(ucio). – 4 Ilurico pro Illyrico. Ex eo, quod expeditiones, ut Torelli est suspicatus, in ordine descendenti exaratae videntur, colligi potest virum ordinis equestris, cuius ratio nominis in lapide supra fracto excidit, primum in Hispania a. 19 a. C. n. sub Agrippa deinde in Illyrico a. 13–9 a. C. n. sub Tiberio postremo in Armenia a. 2– 4 p. C. n. sub Caio Caesare praefectura castrorum per annos circ. viginti quinque esse functum (cf. Sextum Aulienum Sexti filium, qui fuit praefectus castrorum Imperatoris Caesaris Augusti et Tiberii Caesaris Augusti: tit. huius Corporis vol. X 4868 = ILS 2688; PME A 201; quo de titulo vide Capini, Venafrum 58–59 n. 31). Attamen, ut Demougin recte cogitavit, cursus in ordine ascendenti exaratus est, unde colligi potest in titulo memorari Lucius Caesar, Caius Caesar et Agrippa Postumus (de quo vide G. Pisani Sartorio, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 70–74), qui, ut inter omnes constat, in insulam Planasiam ab Augusto a. 7 p. C. n. reiectus est (Tac. ann. 1,3,4); etiam cf., ex. gr., duos titulos AE 1967, 470. 1988, 723, ubi nominantur Lucius Caesar, Caius Caesar et Agrippa Postumus. Titulus dedicatus videtur ante a. 2 p. C. n., quo anno L. Caesar defunctus est, vel etiam inter mensem Iun. a. 4 p. C. n., quo tempore Agrippa Postumus ab Augusto adoptatus est, et annum 7 p. C. n., quo anno Postumus in offensionem cecidit (notandum Augustum Divum nondum appellatum esse).

TITVLI NOVI

2566

REGIO IV

8898 tit. honorarius Basis statuae ex lapide calcario supra, a sinistra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo passim scabra (30) x (16) x 61. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fascia continua cincta, cuius pars a dextra tantum servatur. Litt. actuariae longiusculae 5–3,8. Rep. casu et fortuito a. 1971 in aedibus, q. d. Dello Zingaro, prope ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino sitis. Nunc servatur Monteleone Sabino inter reposita musei municipalis, ubi a. 1993 descripsi. Ibidem d. 10 m. Dec. a. 2018 Cesare Castellani una cum Monica De Simone denuo recognovit.

5

5

-----[Prae]nest(inorum), [- - - i]temque [Trebulan(orum)] Mutue(scanorum) [ad memo]riam; [l(ocus) d(atus) d(ecurionum)] d(ecreto).

Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, in Studi Jean Coste 173–175 cum im. phot. (AE 1999, 593) (= id., Abruzzo e Molise II 835–841 cum im. phot. fig. 58). – Cf. Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria 9. Puncta in formam falculae redacta. Supplementa certa mihi esse videntur, eo magis quod versus concinne ordinati sunt. – 3 nomen Trebulanorum variis modis in titulis nominatum, scil. Trebulani Mutuescani (tit. n. 4880), Trebulan[i] Mut(uescani) (tit. n. 4894), Treb(ulanis) Mutuesc(anis) (tit. n. 4893), pleps Trebulana (tit. n. 4896), [p]leps Trebulana (tit. n. 8901 = AE 1964, 21), mulieres Trebulana[e] (tit. n. 8889 = AE 1961, 106), Trebul(ae) Mutuescae (tit. n. 4885). – 4 cf. locutionem ad aeternam memoriam tit. huius Corporis vol. IX 1596 = ILS 5511. Utrum de patrono an de curatore rei publicae agatur, in dubio adhuc maneo (vide, quae scripsi in Studi Jean Coste, l. l., ubi bibliographiam ampliorem collegi). Ex litterarum forma saec. III medio p. C. n. tribuerim. 8898a tit. honorarius fortasse patroni Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra fracta undique levigata (33) x (50) x 27. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes a dextra et infra servantur. Litt. 5/4,5 (litt. M v. 2 minoris mensurae 2,5). Rep. a. 1992 loco autem incerto Monteleone Sabino. Ibidem servatur in Museo Civico, ubi cum Cesare Castellani m. Oct. a. 2018 descripsi.

-----[- - - patrono] [Trebul]anorum [Mutu]escanorum [item] sevirum [Augus]talium. [L(ocus) d(atus)] d(ecurionum) d(ecreto).

Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 13 n. 3 cum im. phot. fig. 3. Puncta triangularia. Supplementa certa esse videntur. De nomine Trebulanorum variis modis in titulis nominato vide, quae scripsi ad tit. n. 8898. De seviris Augustalibus Trebulanis vide supra tit. n. 4891. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit. 8898b tit. sepulcralis praefecti cuiusdam Tabula ex marmore albo venis roseis perfuso supra, a dextra et infra fracta in fronte levigata attamen valde deturpata. Litt. affabre insculptae. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Poggio Moiano vico muro exteriori affixa aedium privatarum sitarum iuxta viam Licinese sub n. 60, ubi d. 13 m. Mart. a. 2019 una cum Cesare Castellani contuli et im. phot. quatenus potui quoque sumpsi.

- - - - - -? +[- - -] Q(uint-) Can[inio - - -] praef[- - -] Caninia [- - -] ------

CII. TREBVLA MVTVESCA Im. phot. a M. B. sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 16 n. 19 cum im. phot. fig. 19. 1 punctum triangulare leviter insculptum. – 1 + fortasse litt. C vel O. Nomen Caninii aliunde ignotum in tota regione. Incertum quomodo recte restituendum illud praef[- - -] v. 3; Trebulae Mutuescae laudatur ex. gr. officium praefecti fabrum (tit. n. 4889. 4890. 8903 col. I), praefecti cohortis (tit. n. 8899), attamen vario modo supplere potuisses. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 8899 tit. honorarius magistratus municipalis Basis ex lapide calcario in usum posteriorem ab utroque latere et a tergo scissa, in fronte perquam adesa nec non musco umoreque circumlita (110) x (68) x (16). In fronte cymatium decussum est. Litt. affabre insculptae 4,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servari videtur in cavaedio aedium gentis Scoccia in vico Monteleone Sabino sitarum. Accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot.

5

10

L(ucio) Coelio L(uci) f(ilio) Pal(atina) Ve[ro], VIIIviro mag(istro) iuv[ent(utis)], VIIIviro II fano[rum], VIIIviro III aera[ri], praef(ecto) coh(ortis) I Hispanor(um), VIIIviro IIII aer(ari) q(uin)q(uennali), curatori muneris Reginiani, decuriones et Augustales, aere conlato. L(ocus) d(atus) d(ecurionum) d(ecreto).

Im. phot. a M. Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 257–259 n. 9 cum im. phot. tab. 5 fig. 2 (AE 1964, 19); M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 302 n. 5; ead., Les associations 86 n. 131; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 182 n. 272; Ginestet, Organisations de la jeunesse 163. 239 n. 128; Buo-

2567

TITVLI NOVI nocore, Epigrafia anfiteatrale 38–39 n. 14 cum im. phot. tab. 9 fig. 2 e Torelli repetita; Fora, Munera gladiatoria 156 n. 180; M. Traverso, in Acta Barcelona II 1456; id., Esercito 123 n. 49; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 197; Bonkoffsky, Curatores II, 32 n. I.109. – Cf. Leoni, La Sabina 81; Jacques, Cités 42; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 58; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 373; Tosi, Edifici di spettacoli 313; Forni, Tribù C1309; Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 34; S. Segenni, in Epigrafia 2006 720; Buonocore, in Dediche sacre 300; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; M. Mayer y Olivé, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 46; Buonocore, in Tribù romane 39; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34. 37. 41; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 19. Puncta triangularia subtiliter signata. 6 VIIIviro IIII aer(ari) q(uin)q(uennali) haud recte Bonkoffsky. – 10 conlato pro collato. Lucius Coelius Verus (nota tribum filii libertini Palatinam) omnibus honoribus municipalibus est functus, cuius cursus in ordine ascendenti commemoratur: fuit octovir magister iuventutis (de quo officio praeter Jaczynowska et Ginestet, l. l. vide D. Ladage, Chiron 9, 1979, 332–333 et passim; S. Randazzo, Stud. Doc. Hist. Iuris 66, 2000, 215), octovir bis fanorum, octovir ter aerarii municipalis, deinde militiam equestrem iniit et cohorti I Hispanorum praefuit (de qua cohorte vide Wagner, Dislokation 146–152; Kraft, Rekrutierung 37); postea Trebulam Mutuescam rediit ubi fuit octovir quartum aerarii municipalis nec non octovir quinquennalis et curator muneris Reginiani (de quo officio vide Ville, Gladiature en Occident 197–201; P. Sabbatini Tumolesi, Riv. Filol. 112, 1984, 104; eand., BCAR 89, 1984, 31). De eius cursu praeter Torelli, l. l. vide PME C 217 [add. p. 2077; VI, p. 85]). Basis cum statua a decurionibus et Augustalibus (de seviris Augustalibus Trebulanis vide supra ad tit. n. 4891) aere collato (qua de locutione vide S. Mrozek, Epigraphica 43, 1981, 161–163) est dedicata. Ex litterarum forma et ex cursu honorum quibus magistratus functus est alteri parti saec. II p. C. n. tribuenda esse videtur. 8900 tit. honorarius magistratus municipalis Basis ex marmore Lunensi in plurimas tabulas in usum posteriorem scissa, quarum una tantum hodie servatur, in fronte levigata (22) x (176) x (95). Litt. affabre insculptae circ. 7. Rep. nescio quando loco incerto. Nunc in vico Monteleone Sabino epistylii usui est tabernaculi ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 contuli. Ibidem d. 16 m. Oct. a. 2020 Cesare Castellani titulum denuo contulit et me certiorem fecit.

C(aio) Plaetorio C(ai) f(ilio) Ser(gia) Floro, mag(istro) iuventut(is) VIIIviro iter(um), -----Im. phot. a M. B. sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 259–261 n. 10 cum im. phot. tab. 5 fig. 1 (AE 1964, 20); M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303 n. 6; ead., Les associations 86 n. 128; Ginestet, Organisations de la jeunesse 163, 238 n.

TITVLI NOVI 125; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 298–299 n. 28; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195 (etiam cf. p. 196). – Cf. Leoni, La Sabina 98; D. Ladage, Chiron 9, 1979, 333; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 30; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 59; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 373; Antolini, Iscrizioni 179; Forni, Tribù P340; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Buonocore, in Tribù romane 39; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34. 38. 41. 42; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. 19. Puncta triangularia. Caius Plaetorius Florus (de nomine ex. gr. vide C. Marangio, in Acta Barcelona II 904), cuius cursus officium octoviri iterum magistri iuventutis tantum exstat (de quo vide supra ad tit. praecedentem), idem ac Caius Plaetorius Florus potius quam eius pater tit. n. 4909 memoratus esse videtur (etiam cf. tit. n. 4897, ubi laudatur Caius Plaetorius Phaedimus libertus Flori). Quin in lapide infra fracto appellationes aliorum officiorum a Caio Plaetorio Floro gestorum exciderint, dubium non est. Ex litterarum forma et ex eo, quod de Caio Plaetorio Floro supra ad tit. n. 4897 et n. 4909 scripsi, aetati Augusteae labenti vel paulo post attribuatur. 8901 tit. honorarius magistratus municipalis Basis ex marmore a sinistra fracta corona et crepidine retrorsum haud prospicientibus praedita in fronte et a tergo levigata 100 x (61) x 48. In summa facie levigata foramen rotundatum terebratum ad imaginem sustinendam aptum. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra, a dextra et infra servatur, 59,8 x ?. Litt. affabre insculptae 5–3,5 (litt. v. 5 postea additae 2,2). Rep. nescio quando loco incerto. Servatur inde ab a. 1949 Monteleone Sabino in viridario aedium (olim Convento Francescano) marchionis Filippo Cavalletti ubi a. 1993 contuli. Ibidem Cesare Castellani una cum Alessandro Betori d. 29 m. Sept. a. 2020 titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit.

2568

REGIO IV

5

10

[C(aio)?] Vibio C(ai) f(ilio) Quir(ina) [A]ureliano [eq]uo publico, [VII]Ivir(o) II aerari, 9VIIIviro III fanor(um) q(uin)q(uennali)0, [m]agistro iuventutis, [p]leps Trebulana, quibus, honore [c]ontentus, impensam [r]emisit. L(ocus) d(atus) d(ecurionum) d(ecreto).

Im. phot. a Cesare Castellani sumpta (adde im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 71.1438). M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 261–262 n. 11 cum im. phot. tab. 5 fig. 3 (AE 1964, 21); M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303 n. 7; ead., Les associations 86– 87 n. 132; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 181– 182 n. 271; Ginestet, Organisations de la jeunesse 163. 176. 239 n. 129; S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 197; Engfer, Private Munifizenz 178 n. 269 (etiam cf. p. 156. 157). – Cf. D. Ladage, Chiron 9, 1979, 333; Spadoni, I Sabini nell’antichità 123. 133; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 52; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 369; Antolini, Iscrizioni 179; Forni, Tribù V811; Buonocore, in Dediche sacre 300; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145– 146; Buonocore, in Tribù romane 39; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 34. 37. 38. 41; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. Puncta triangularia. 4 viro omnes. – 5 verba postea addita. – 7 pleps pro plebs (etiam cf. tit. n. 4896). 1 supplevi praenomen Caii non sine dubiis; Vilio pro Vibio AE, Petraccia Lucernoni. Caius (?) Vibius Aurelianus, eques Romanus (de locutione equo publico vide Demougin, L’ordre équestre 188–272 et passim), fuit magister iuventutis (vide supra ad tit. n. 8899), octovir bis aerarii, octovir ter fanorum quinquennalis. De ordine turbato officiorum octoviratus vide S. Sisani, l. l. Ex litterarum forma alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim. 8902 tit. sepulcralis magistratus municipii Tabula ex lapide calcario undique levigata in fronte autem perquam adesa 60,5 x 138 x 7,2. Litt. rubricatae inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 7–5. Ubi quandoque sit reperta, ignoratur. Servabatur Mediolani apud perantiquarum rerum negotiatorem quendam, ubi a. 1992 vir doctus A. Buonopane descripsit. Ubi autem exstet, nescio. Descripsi ut potui ex scheda Buonopane et ad im. phot. a. 2002.

5

Q(uintus) Vibius P(ubli) f(ilius) Qui(rina) Kanio VIIIvir Trebula; P(ublius) Vibius P(ubli) f(ilius) Qui(rina) frater. Arbitratu C(ai) Urvini Senecionis et T(iti) Serreni Gemni.

Im. phot. ab Alfredo Buonopane sumpta.

CII. TREBVLA MVTVESCA A. Buonopane, in Mélanges Raymond Chevallier 167–174 cum im. phot. (AE 1994, 559); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195. – Cf. H. Solin, Arctos. 31, 1997, 143 (cf. AE 1997, 24) (= eund., Analecta epigraphica 396– 397); Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 52 cum adn.; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 369; S. Antolini, ZPE 147, 2004, 209; S. Segenni, in Epigrafia 2006 721; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Buonocore, in Tribù romane 33. 39; Brancato, Repertorium II 93; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 35. 38. 41. Puncta triangularia. 1 Kanio pro Canio (vide V. Iorio, Reate e l’Ager Reatinus 118–119, quae sine idonea causa de nomine gentilicio Kanii disseruit). – 2 Trebula(e) Buonopane, Trebula iam recte Solin i. e. casu ablativo locativo. – 4–5 P(ublius) Vibius P(ubli) f(ilius) Qui(rina) frater arbitratu non dividit AE inde Sisani.

2569

TITVLI NOVI Nomina gentilicia Serrenii et Urvini hic primum Trebulae Mutuescae occurrunt (etiam cf. Urvinis Reatinis laudatis tit. n. 4670. 4743). Excludendum autem non est, quin tit. Trebulae Mutuscae non sit repertus, inde colligi poetst Quintum Vibium sepultum esse alio loco (cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. XIV 3906, ubi laudatur P. Apidius P. f. Bassus octovir Amiterni, cuius tit. sepulcralis in lucem est detectus haud longe ab urbe Roma). Ex litterarum forma et ex eo, quod Publius Vibius Publii filius Quirina cognomine caret, priori parti saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori locutio arbitratu (de qua formula inter al. vide A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93) sane congruit.

8903 tit. sepulcralis magistratus municipii Tabula marmorea ex undecim partibus inter se coniunctis composita ab utroque latere fracta undique levigata supra cymatio inverso cincta 44 x (93) x 4,8. Litt. in duabus columnis ordinatae accuratissime insculptae 5,5–4,7 (litt. I longa 5,5). Rep. circ. a. 1956 extra vicum Monteleone Sabino iuxta viam, q. d. dei Carli, prope collem Castellano appellatum. Servata in museo municipali eiusdem vici (n. inv. Arch. Sopr. Lazio 56239; n. inv. Mus. 81), ubi a. 1993 contuli. Ibidem d. 19 m. Aug. a. 2018 Cesare Castellani titulum denuo contulit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit.

Col. I:

Col. II:

[- - - - f(ilius)] Qui(rina) Rufus, [prae]f(ectus) fabr(um), mag(ister) [iuvent]utis, aedìlis [VIIIvir it]er(um) quinq(uennalis), augur.

Crìto[nia - f(ilia)] Te[rtia] ma[ter].

Im. a M. B. sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 262–264 n. 12 cum im. phot. tab. 6 fig. 1 (AE 1964, 22); M. Jaczynowska, Eos 57, 1967/68, 303–304 n. 8; ead., Les associations 86 n. 127; Ginestet, Organisations de la jeunesse 163. 238 n. 124; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 299–300 n. 29 cum im. phot. fig. 4; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 118 n. 10 (col. I tantum); S. Sisani, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 21, 2010 (2011), 195 (etiam cf. p. 196). – Cf. D. Ladage, Chiron 9, 1979, 327. 333; Demougin, Prosopographie 639–640 n. 753; Schede Museo Civico Archeologico Trebula Mutuesca, Monteleone Sabino 1999, n. 9a cum im. phot.; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 24 cum im. phot.; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 52 cum adn.; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 369; Antolini, Iscrizioni 176. 179; S. Segenni, in Epigrafia 2006 721; Buonocore, in Dediche sacre 300; M. F. Perotti, in Lazio & Sabina V 145–146; Forni, Tribù Y524; M. Mayer y Olivé, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 46; Buonocore, in Tribù

romane 39; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 266; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 35. 37. 38. 41; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13. 19. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Restitui ut potui versus concinne ordinatos imprimis ex spatiis supplendis, quae supplementa magna ex parte a Torelli recepi. – Col. I: 3–4 aedilis | [it]er(um) Torelli inde AE; aedilis, | [IIvir it]er(um) Demougin. – 4 ex. august… AE. – Col. II: 2 Te[rtulla?] Torelli (inde AE), qui autem non excludit Te[rtia]. Etiam vide Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 203. Ut constat, v. 1 col. II est longior tribus litteris quam v. insequentes 2–3; inde nihil impedit, quominus lacuna a sinistra v. 1 col. I, ubi praenomen, nomen et praenomen patris exarata essent, longior quam v. 2–3 insequentes saltem fuerit; v. 4 autem a sinistra longior quam v. 2–3 praecedentes esse potuit, eo magis, quod locutio aedilis | [VIIIvir it]er(um) quam supplevi esse videtur eadem ac illa octoviri aedilicia potestate (tit. n. 4891) vel octoviri aediliciae potestatis (tit. n. 4896); etiam vide supra tit. n. 8900, ubi locutio octoviri sequitur illam magi-

TITVLI NOVI

2570

REGIO IV

stri iuventutis. Si res ita est, vir praefectura fabrum (vide Cafaro, Praefectura fabrum 356 n. 147), magistratu iuventutis et auguratu Trebulae Mutuescae aliunde ignoto (vide M. S. Bassignano, Epigraphica 79, 2017, 154–155 n. 82), octovi-

ratu bis aediliciae potestatis quinquennali quoque est functus. Nomen gentilicium Critonii redit in titulo Trebulano n. 4916 (vide Torelli, l. l. 264). Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuerim.

8903a tit. sepulcralis magistri iuventutis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (21) x (20) x 11. Litt. 5–4. Rep. a. 1980 dum a fundamentis aedes dominorum Domenico Capitani et Zefferina Renzi sitae iuxta viam degli Ulivi sub n. 5 aedificantur. Ibidem exstat, ubi cum Cesare Castellani m. Oct. a. 2018 descripsi.

8904a tit. operis cuiusdam Ara ut videtur ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam adesa, cornice prominente infra praedita in usum posteriorem ad manus lavandas adhibita (50) x (62/54) x (38/32). Litt. exiles 4,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Frasso Sabino in ecclesia S. Pietro in Vincoli intus, ubi d. 13 m. Mart. a. 2019 una cum Cesare Castellani et Benis Benedetti descripsi.

-----[- - -]CE[- - -] [- - - ma]g(istro) iuven[t(utis) - - -] [- - - qui vixit anni]s XI[- - -] -----Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 14 n. 8 cum im. phot. fig. 8. 2 punctum triangulare. De magistro iuventutis vide supra ad tit. n. 8899. Saec. II p. C. n. fuisse videtur. 8904 tit. operis fortasse publici a magistratu municipali dedicati Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte scabra (18) x (60) x ?. Litt. 7,5 (v. 2). Rep. loco incerto nescio quando. Servatur in vico Monteleone Sabino muro cuidam exteriori affixa viae, q. d. Trebulana sub n. 63, ubi a. 1993 descripsi. Ibidem d. 16 m. Sept. a. 2018 Cesare Castellani titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit.

-----[- - -] et pr[ob(av-)]. Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 15–16 n. 16 cum im. phot. fig. 16. Supplementa incerta manent. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8905 tit. sepulcralis seviri Augustalis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte perquam adesus nec non fissuris laesus (55,5) x (46) x circ. 12. Litt. valde attritae 2,5–2. Rep. nescio quando, prope vicum Corneto. Servatur muro cuidam exteriori insertus ecclesiae parochialis vici Castel di Tora, ubi a. 2002 contuli. Ibidem d. 21 m. Iun. a. 2020 Cesare Castellani titulum denuo recognovit.

-----[- - - d]esig(natus), VIv[ir Aug(ustalis) (?)] [pec(unia) su]a ref(iciend-) [cur(avit)]. Im. phot. a M. B. sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 14 n. 10 cum im. phot. fig. 10. Supplevi non sine dubiis. Seviros Augustales una cum seviris saepius in titulis Trebulanis memoratos recensui ego in ZPE 108, 1995, 138–139 (= id., Abruzzo e Molise I 98). Litt. saec. I p. C. n. esse videntur.

Fig. a

CII. TREBVLA MVTVESCA

2571

TITVLI NOVI dubium non est. Nomen Pasidii hic solum in tota regione Sabina occurrit. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8905a tit. sepulcralis fortasse seviri Augustalis Tabula marmorea supra, a sinistra et infra fracta, in fronte levigata (26) x (25) x ? . Litt. 6 (v. 1), 10 (v. 2). Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Monteleone Sabino muro cuidam exteriori affixa aedium privatarum sitarum iuxta viam S. Nicola haud longe ab aedificio communali, ubi cum Cesare Castellani m. Oct. 2018 descripsi.

Fig. b

5

- - - - - -? AN[..]++[.]M+++NI+ CO++[.]S[- - -] NIO+[.]I[- - -] filio dulcissimo fecit 9et T(ito) Pasidio0 9Felici VIvir(o) Aug(ustali)0 9Trebulae con(iugi)0 9b(ene) m(erenti) f(ecit)0.

Fig. a: Im. phot. ab A. R. Staffa sumpta. Fig. b: Im. a S. Antolini del. A. R. Staffa, Xenia 6, 1983, 41 cum im phot. fig. 5; Bonanni – Zacchia, La pietra scritta 40–41; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 300–301 n. 30 cum im. phot. fig. 5 (AE 2001, 908); S. Antolini, ZPE 147, 2004, 208–209 cum im. phot. fig. 1 et im. del. fig. 2 (AE 2004, 509). – Cf. G. Novelli, Castel di Tora. Realtà e leggenda su un antico borgo medioevale, Pisa 1983, 62–63 cum im. phot.; A. R. Staffa, Arch. Class. 36, 1984, 233; T. Leggio, in Studi Jean Coste 392; De Francesco, Ricerche 80–81 cum im. phot. fig. 75; L. Cappelletti, Index 42, 2014, 533. Puncta triangularia. + vestigia litt. incertarum. – 1–3 sequor Antolini; 1 AN[- - -]MIS[- - -]S, 2 omisi, 3 NI[- - -] ego, Rend. Pontif. Accad. Arch. – 6–9 add. esse videntur. – 5–9 PISSIMO FECIT | ....... PASIDIO | (MAGISTE)R VICI VI VIR AUG(USTALIS) | RIB VIAE CON | D(IIS) M(ANIBUS) Staffa, inde Bonanni – Zacchia, quas coniecturas sprevi. Memoratur Titus Pasidius Felix sevir Augustalis Trebulae Mutuescae, cui viro et filio suo mulier titulum dedicavit. Quin in lapide supra fracto nomina feminae et filii exciderint, mihi

-----[- - - sev]ir(-) Aug(ustal-). [l(ocus) d(atus)] d(ecurionum) d(ecreto).

Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 14 n. 7 cum im. phot. fig. 7. Puncta triangulare (v. 1) et in formam rosae aculei (v. 2) insculpta. 1 incertum quomodo recte vocabula sint solvenda; utrum de seviro Augustali an de patrono sevirum Augustalium an de severis Augustalibus qui titulum posuerunt agatur, in dubio maneo. Ex litterarum forma saec. II ex. p. C. n. saltem tribuerim. 8906 tit. sepulcralis militis urbaniciani Stela marmorea supra cuspidata ex sex partibus inter se coniunctis composita infra fracta undique levigata (61) x (33) x 6. Litt. ad actuarias transgredientes 3,2–1,8. Inter litt. D(is) M(anibus) v. 1 incisa corona vittata. Rep. a. 1953 prope vicum Osteria Nuova, ubi antiquitus Vicus Novus fuit; servari videbatur in aedibus domini Domenico Cremisini in vico Poggio Nativo sitis, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Ut me certiorem fecit m. Febr. a. 2020 Cesare Castellani aedes olim gentis Cremisini nunc sunt gentis Ubertini, quae aedes ipsas funditus refecit.

TITVLI NOVI

2572

REGIO IV potius regula et malleus incisi (de anaglyphis etiam cf. A. Buonopane, SEBarc 11, 2013, 73–82). Litt. impares 8,3–8. Rep. a. 1950 prope vicum Osteria Nuova, ubi antiquitus Vicus Novus fuit. Ibidem servatur in hortis villae rusticae gentis olim Pochini hodie Caporicci. Accessui autem clausum inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Titulum Cesare Castellani d. 1. m. Apr. 2019 in aedibus heredum gentis Caporicci frustra quaesivit.

5

10

D(is) M(anibus) C(aio) Veturio C(ai) filio Pup(inia) Paulo Sassina; miles coh(ortis) X urb(anae) 1centuriae2 Nigrini; militavit ann(is) XVII. Cura agente Oppia Soteride; amico b(ene) m(erenti) fec(it).

Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 264–265 n. 13 cum im. phot. tab. 5 fig. 4 (AE 1964, 23); Freis, Cohortes urbanae 136 (etiam cf. p. 54. 66); Leoni, La Sabina 99. – Cf. Pietrangeli, Sabina 45. 53; G. Forni, Boll. Dep. Umbria 79, 1982, 47; Reali, Amicitia 158 n. 112; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 58; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 373; Forni, Tribù V763; Buonocore, in Tribù romane 39; Tramunto, Concubini 215 n. 380. Puncta triangularia haud semper signata. 7 cura AE. – 10 ab altera manu scriptus esse videtur; f(ecit) Torelli. In regione quarta miles urbanicianus alter eiusdem cohortis redit tit. Anxani reperto n. 2995 = huius Corporis vol. XVI 124. De tribu Pupiniae municipii Sassinatis fusius diserruit Forni, l. l. 47–48; in hoc municipio nominantur Titi Veturii (tit. huius Corporis vol. XI 6537). Nomen Oppii hic solum Trebulae Mutuescae redit; quod nomen autem in Sabina fusius reperies Reate (tit. n. 4707. 4729) et Amiterni (tit. n. 4278. 4279. 4382. 4418. 4475. 8324. 8325. 8350. 8377; de re universa vide H.-G. Pflaum, Cahiers Alsaciens d’Archéologie, d’Art et d’Histoire 14, 1970, 85 sq.). De amicitia praeter Reali, l. l. vide Aspects of friendship; Reale, in Corolla Epigraphica 612–620; N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beaujard, ibid. 385–391. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II ex. p. C. n. saltem tribuo. 8907 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in fronte levigatus a tergo scaber corona pulvinis praedita et crepidine undique prospicientibus ornatus 110 x 60 x 42. In fronte coronae circinus vel

Martiali, Surra fabro s(uo). Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 275 n. 30 cum im. phot. tab. 9 fig. 2. Puncta nulla. 2 Surra pro Sura (excludendum quoque non est Surra restitui posse). – 2 fabro s(ervo) non excludit Torelli. De officio fabri vide H. von Petrikovits, in Handwerk 96; eund., ZPE 43, 1981, 299. Saec. II p. C. n. esse videtur. 8908 (= 4939) tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario cuius pars dextra inferior sub muro latet. Etiam hoc die eodem loco, quo Stevenson descripsit, nempe in vico Monteleone Sabino parieti cuidam interiori affixus ecclesiae S. Victoriae pro epistylio ianuae qua ascendis ambonem, ubi quatenus potui a. 1993 contuli. Periisse videtur ut me certiorem fecit per litteras d. 16 m. Oct. a. 2020 Cesare Castellani.

5

P(ublius) Albius P(ubli) f(ilius) Statius, Urbana L(uci) l(iberta), Phrygia L(uci) l(iberta), in fron(te) p(edes) X[- - -], in agr(o) p(edes) X[- - -].

CII. TREBVLA MVTVESCA

2573

TITVLI NOVI

Stevenson, ms. n. 10561 f. 199a cum im. del., inde Mommsen supra n. 4939; titulum pleniorem edidit M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 249 n. 11. – Cf. Buonocore, in Studi Jean Coste 175 (= eund., Abruzzo e Molise II 836); A. Camilli, in Trebula Mutuesca 31; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 351. Puncta numquam omissa. Supplementa recepi ex Torelli. – VRBANA k L k E[T] | PHRYGIA k I[- - -] | IN k FRON k P k X[- - -] | IN k AGR k P k X[- - -] Stevenson, inde Mommsen. Litterae prioris partis saec. I p. C. n. esse possunt. 8909 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra et infra in usum posteriorem recte scissa, in fronte valde adesa (58,5) x (43) x 35. Litt. 9. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro exteriori ad meridiem vergenti affixa alae ecclesiae abbatialis nuncupatae S. Maria del Piano sitae haud longe a vico Orvinio, ubi a. 2007 descripsi et d. 9 m. Sept. a. 2018 una cum Cesare Castellani denuo recognovi. Tit. aestate a. 2016 recognovit Alessandro Betori et im. phot. sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit.

Supplementa, quamquam incerta manent, magna ex parte a Torelli recepi. – [- - -] V | [- - -]gi | [- - - co]niugi | [- - -] Arabi|[cus cum] qua vi|[xit] a(nnos) XXXIIII | [- - -? b(ene) m(erenti) feci]t Torelli. Litterae saec. II ex. p. C. n. esse videntur.

T(it-) Allien[- - -] ------.

8911 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte perquam adesus (72) x (65) x ?. Litt. ex parte evanidae 9,4– 4,9. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur extra vicum Monteleone Sabino prope ecclesiam S. Victoriae muro cuidam exteriori stabuli domini Sante Marcari iuxta viam, q. d. Via Romana, siti, ubi a. 1993 contuli.

Im. phot. a Betori sumpta. Buonocore, in Opinione pubblica 394–395 n. 4 cum im. phot. fig. 10 a Sara Vian deprompta. Punctum triangulare. Nomen Allieni aliunde ignotum in tit. Trebulanis. Non excludo, quin primae aetatis imperatoriae esse possit. 8910 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra fracta, in fronte perquam adesa (31) x (17) x 8,8. Area titulo inscribendo destinata excavata sulco continuo cincta, cuius pars a dextra tantum servatur. Litt. impares 3–2,5. Rep. a. 1958 operibus ad ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino restituendam institutis. Servari videtur inter reposita praefecturae antiquitatum prope eandem ecclesiam sitis, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002.

5

[D(is)] M(anibus). [- - -]gi [co]niugi [suo] Arabi[cus cum] qua vi[xit] a(nnis) XXXIIII [b(ene) m(erenti)] f(ecit).

Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 275–276 n. 32 cum im. phot. tab. 10 fig. 1.

P(ubli-) Arulen[- - -] Antig[- - -], Coc[- - -]. Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 265–266 n. 14 cum im. phot. tab. 6 fig. 2. Punctum triangulare sursum directum. Nescio, utrum nomen casu nominativo an dativo supplendum sit. – P(ublius) Arulen[us P(ubli) l(ibertus) (?)] | Antio[chus? - - -] | Coc[ceia? - - -] supplevit Torelli. – 1 de nomine Aruleni vide Torelli, l. l. 266. – 2 subest cognomen ex. gr. vel Antigenes vel Antigonus. – 3 quomodo nomen recte supplendum, incertum; de nomine Cocceii cogitavit Torelli,

TITVLI NOVI

2574

qui supplementum coc[us] vel coc[us optimus] sub exemplo tit. Albensis n. 3938 quoque non excludit; etiam vide ex. gr. nomina Coccii, Cocidii, Cocilii. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae tribuerim. 8912 tit. sepulcralis Tabula ex marmore Lunensi ab utroque latere et infra fracta undique levigata (44) x (43) x 21,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra et a sinistra exstat. Litt. affabre insculptae 6,3–5. Rep. a. 1958 operibus ad ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino restituendam institutis. Servatur in vico Monteleone Sabino inter reposita praefecturae antiquitatum, ubi a. 1993 contuli. In museo praefecturae eiusdem d. 19 m. Aug. a. 2018 Cesare Castellani titulum denuo contulit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit.

REGIO IV turris campanarum. Fragmenta a et b aestate a. 2007 descripsi. Frg. c enotavit Cesare Castellani m. Oct. a. 2018 et me certiorem fecit. Exempla novicia fragmentorum a et b servantur Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole, ubi d. 27 m. Iul. a. 2015 una cum Lucilla D’Alessandro contuli et im. phot. sumpsi.

Fig. a Frg. a: -----[- - -]CAESI[- - -] ------

Fig. b Frg. b:

5

Sex(tus) Avi[dius - - -], Sex(tus) Avi[dius - - -], et [sibi et] Avidiae [- - -], Avid[iae - - -], et Mod[esto - - -] - - - - - -?

Im. phot. a M. B. sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 249 n. 8 cum im. phot. tab. 2 fig. 3 (cf. AE 1964, p. 13); Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 302 n. 32 cum im. phot. fig. 6 (AE 2001, 909). – Cf. A. Camilli, in Trebula Mutuesca 22– 23; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13. Puncta triangularia. Quin hic titulus sit idem ac titulus a Ligorio traditus (supra n. 4913), dubito. Contra vide Torelli et Camilli, ll. ll. Litterae saec. I p. C. n. esse viderentur. 8913 tit. sepulcralis Fragmenta tria ad eandem tabulam ex lapide calcario fortasse in monumentum sepulcrale insertam undique in usum posteriorem recte scissa in fronte levigata pertinentia. Frg. a: (55) x (103) x ?. Frg. b: (44,5) x (68) x ?. Frg. c: (25) x (42) x ?. Litt. affabre insculptae 29,6. Rep. nescio quando loco incerto. Frg. a et c servantur muro exteriori ad septemptrionem vergenti affixa turris campanarum ecclesiae abbatialis nuncupatae S. Maria del Piano sitae haud longe a vico Orvinio: Frg. b exstat affixum loco edito eiusdem

-----[- - -]TER[- - -] ------

Fig. g Frg. c: -----[- - -]OV[- - -] -----Fig. a: Im. phot. frg. a a Sara Vian sumpta. Fig. b: Im. phot. frg. b a M. B. sumpta. Fig. g: Im. phot. frg. c a Castellani sumpta. Buonocore, in Opinione pubblica 390–393 n. 1a–b cum im. phot. fig. 6–7 (etiam cf. im. phot. fig. 5). – Frg. a: cf. A. Esch, Wiederverwendung von Antike im Mittelalter. Die Sicht des Archäologen und die Sicht des Historikers (Akademieunternehmen “Griechische Christliche Schriftsteller” der BerlinBrandenburgischen Akademie der Wissenschaften. Hans-

CII. TREBVLA MVTVESCA Lietzmann-Vorlesungen 7), Berlin – New York 2005, 38 cum im. phot. fig. 10; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 85, 2012/13, 92 cum im. phot. fig. 3; eund., in Inschriftenkulturen 215–216 cum im. phot. fig. 10. – Frg. b: cf. L. Fiocca, Boll. Arte 5, 1911, p. 413. – Frg. c: C. Castellani, Lumen 57, 2020, 15 n. 14 cum im. phot. fig. 14. Frg. a: punctum triangulare sursum directum. Frg. a: CAES[- - -] Esch. – Frg. b: [- - -]VER[- - -] Fiocca. Frg. a: fortasse subest nomen gentile Caesii, quod nomen tit. n. 4911 quoque memoratur, quamvis de nominibus ex. gr. Caesidii, Caesiedii, Caesieni, Caesionii cogitare quoque potuisses. Nescio autem utrum ratio nominis casu nominativo an casu dativo posita sit. Non excludo, quin Caesi(us) sit legendum. In dubio autem maneo. – Frg. b: quid subsit nescio. De praenomine Tertii (vide Salomies, Vornamen 116–118) vel etiam de cognomine, quod terminatur in -ter, fortasse agitur (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 441) potius quam de cognomine Tertii; attamen de supplementis ex. gr. [pa]ter vel [ma]ter vel etiam [fra]ter cogitare quoque potuisses. Etiam non excludo, quin insculptum sit nomen tribui Ter(etina), cui autem cives Trebulani adscripti non sunt. – Frg. c: quid subsit nescio. Forma litterarum et puncti ad aetatem Augusti adducit. 8914 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in fronte levigatus a tergo scaber corona pulvinis praedita et crepidine undique prospicientibus ornatus 106 x 58 x 50. Litt. ad actuarias transgredientes 6. Rep. a. 1950 prope vicum Osteria Nuova, ubi antiquitus Vicus Novus fuit. Ibidem servatur in hortis villae rusticae gentis olim Pochini hodie Caporicci. Accessui autem clausum inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Titulum Cesare Castellani d. 1. m. Apr. 2019 in viridario aedium heredum gentis Caporicci sitarum iuxta viam Quinzia quoque contulit.

2575

TITVLI NOVI D(is) M(anibus). Campano Campanus patri 5

b(ene) m(erenti) f(ecit).

Im. phot. a Cesare Castellani sumpta (adde Arch. Sopr. Lazio n. 77.247). M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 274 n. 29 cum im. phot. tab. 9 fig. 1 (AE 1964, 33). Puncta triangularia. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 8915 tit. sepulcralis Cista cineraria parallelepipedi instar ex marmore operculo carens supra et a dextra fracta (28) x (27) x 21. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra et infra servatur. Litt. 2,3–1,8. Rep. a. 1958 operibus ad ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino restituendam institutis. Servari videtur inter reposita praefecturae antiquitatum prope eandem ecclesiam sita, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002.

-----L(uci) f(ilius) C[ol(lina)] Celsus vixi[t] annos VII.

Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 276 n. 33 cum im. phot. tab. 9 fig. 4. – Cf. Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 57; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 372; eund., in Tribù romane 39. Puncta in formam circuli signata. Tribus Collinae redit tit. n. 8877 (Tit. B) et 8947. Saec. I p. C. n. tribuit Torelli. 8916 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte levigata (22) x (12) x ?. Litt. 5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Mompeo muro cuidam interiori affixa aedium gentis Raspini. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Giletti et ad im. phot.

TITVLI NOVI

2576

REGIO IV Cicereia G(ai) l(iberta) Thais fecit sibì et Montano G(ai) Cicerei servo. Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 266–267 n. 15 cum im. phot. tab. 6 fig. 3 (AE 1964, 24); Leoni, La Sabina 99. Puncta triangularia in fine versus quoque signata. Notanda ratio scribendi praenominis Cai, ex eo, quod ut auctores antiqui testantur Gaius praenomen inde C notatur G sonat (GL VI 351); de re universa cum alia bibliographia vide Salomies, Vornamen 28–29. Nomen Cicereii hic solum in tota regione quarta occurrit. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.

-----[-? Ce]rvar[- - -] [- - -?] coniu[- - -] [-? Cer]vario [- - -] ------

8918 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique fracta in fronte levigata (37) x (38) x circ. 4,3. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori villulae gentis Cavalletti sitae in monte Ginestra appellato, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot.

Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta. F. Giletti, Arch. Class. 61, 2010, 640 n. 6 cum im. phot. fig. 9. De nomine gentilicio Cervarii Giletti iam recte cogitavit. Attamen ratio nominis v. 1 utrum casu nominativo an casu dativo posita sit, nescio. Nomen Cervarii extra urbem Romam rarissimum est (cf. Schulze, Eigennamen 416); etiam cf. supra tit. Marruvinum n. 3688, ubi laudatur quattuorvir quinquennalis [-] Cervarius P. f., qui una cum Octavio Laenate saec. I labente a. C. n. viam post Capitolium silice sternendam ex decurionum decreto locarunt idemque probarunt. Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8917 tit. sepulcralis Tabula lapidis calcarii in duas partes inter se coniunctas composita, in marginibus fracta, in fronte levigata 35 x 49 x 7. Litt. oblongae 5,8–4. Rep. a. 1953 prope vicum Poggio Nativo sub praedio Casali nuncupato. Servari videbatur in aedibus domini Domenico Cremisini in vico Poggio Nativo sitis, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Ut me certiorem fecit m. Febr. a. 2020 Cesare Castellani aedes olim gentis Cremisini nunc sunt gentis Ubertini, quae aedes ipsas funditus refecit.

5

[D(is)] M(anibus). [Co]elia[e ..] [S]abina[e], [C]oelia [..] [- - -]++[- - -] - - - - - -?

Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 267 n. 16 cum im. phot. tab. 6 fig. 4. – Cf. Antolini, Iscrizioni 181; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 28. Supplevi magna ex parte Torelli sequens. – [- - -]IV[- - -] | [- - - Co]elia[- - -] | [- - - S]abina[- - -] | [- - - C]oelia[- - -] | [- - -]S[- - -] Torelli. – 1 [D(is)] M(anibus) iam cogitaverat Torelli. – 5 + alterum est pars litt. C vel G vel S; quin in lapide infra fracto cognomen mulieris exciderit, mihi dubium non est. Nomen Coelii redit in titulis Trebulanis n. 8894 olim 4899. 8899. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 8918a tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario infra fractus undique levigatus autem perquam pessumdatus in parte superiore coronis duabus floralibus decoratus (50) x 80 x 28. Litt. 5,5. Rep. circ. a. 1970 in Villa Pepoli (olim Fondazione Pepoli), prope Monteleone Sabino, in regione appellata Cavallare.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2577

TITVLI NOVI

Servatur in viridario aedium domini Nazzareno Tomassetti sitarum Villa Pepoli, ubi cum Cesare Castellani m. Oct. a. 2018 descripsi.

C(aio) Fol[io C(ai) l(iberto)] Arbe[iano] co[llib(erto)] C(aius) Folius [C(ai) l(ibertus)] ------

C(aius) Coti(us) Sex(ti) f(ilius) Geta - - - - - -? Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 15 n. 13 cum im. phot. fig. 13. Puncta triangularia esse videntur. Nomen Cotii in tit. Trebulanis 8919. 8939 invenies. De nominibus casu nominativo singulari compendio exaratis vide J. Kaimio, Arctos 6, 1970, 23–42, quam autem rationem scribendi, ut inter omnes constat, in titulis primae imperatoriae aetati tribuendis saepius quoque reperies. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. medii tribuerim. 8919 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam adesa (16) x (26,5) x ?. Litt. affabre insculptae 5,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in vico Monteleone Sabino muro cuidam exteriori Portae Novae appellatae affixa iuxta viam, q. d. Trebulana sub n. 37, ubi a. 1993 descripsi. Ibidem d. 16 m. Sept. a. 2018 Cesare Castellani titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit.

Im. phot. a Masciangelo sumpta. Masciangelo, Frasso Sabino2 78 cum im. phot. fig. 32 (ad p. 99); C. Castellani, Lumen 57, 2020, 16 n. 18 cum im. phot. fig. 18. Puncta sursum directa esse videntur. Supplevi non sine dubiis. In albo familiae Silvani tit. n. 8869 laudantur L. Folius L. (scil. filius) Qui(rina) Clemens (col. IV. 5) et C. Folius Fortunatus (col. IV. 17). Etiam vide tit. sequentem. Ex forma litterarum aetati Augusteae tribuerim. 8919b tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra rotundata undique levigata infra fracta (44) x 38 x 10. Litt. colore rubro valde retractatae 5/4,5. Rep. ut traditur saec. XXI in. prope vicum Osteria Nuova ubi antiquitus mansio fuit ad Novas vel Vicus Novus; nunc servatur Frasso Sabino in ecclesia S. Pietro in Vincoli intus, ubi d. 13 m. Mart. a. 2019 una cum Cesare Castellani et Benis Benedetti descripsi et im. phot. sumpsi.

-----[-] Cotiu[s - - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 14 n. 9 cum im. phot. fig. 9. Cotiam Secundam quandam tit. n. 8939 reperies. Litterae primae aetatis imperatoriae mihi esse videntur. 8919a tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario a dextra et infra fractus undique levigatus (50) x (40) x 30. Rep. a. 1987 Poggio Moiano prope Ponte Buida iuxta viam Salaria Vecchia, effossionibus ad reficiendum aquae ductum institutis. Descripsi ut potui ex im. phot. ab Aldo Masciangelo publici iuris facta.

5

Folia L(uci) l(iberta) Yaesiona, Folia 1mulieris2 l(iberta) Clara; [i]n fr(onte) p(edes) XI - - - - - -?

TITVLI NOVI

2578

Im. phot. a M. B. sumpta. Masciangelo, Frasso Sabino2 64–65; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 16 n. 17 cum im. phot. fig. 17. 5 vestigium puncti triangularis sursum directi. 2 Yaesiona pro Aesiona i. e. Hesiona/e (cf. ex. gr. tit. huius Corporis II2/7, 308; VI 27823). De nomine gentilicio Folii vide supra tit. praecedentem. Ex forma litterarum et puncti saec. I medio p. C. n. saltem tribuerim. 8919c tit. sepulcralis Parallelepipedum ex lapide calcario a sinistra et infra fractum, in fronte levigatum autem valde adesum et lichenibus circumlitum, a tergo paululum scabrum (54) x (100) x 30. Litt. affabre insculptae 5,5. Cum litt. a sinistra persectae sunt, est pars tituli in monumentum sepulcrale grande inserti ex duabus lapidibus inter se coniunctis saltem compositi. A dextra servatur pars superior ut videtur columnae prominentis. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Monteleone Sabino in viridario dominae Giovanna Cavalletti sito in praedio, q. d. Colle del Castellano, ubi Cesare Castellani una cum Alessandro Betori d. 16 m. Oct. a. 2020 descripsit et im. phot. sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit.

Fig. a

REGIO IV riae 4,2. Rep. loco incerto ante secundum inter omnes gentes bellum. Servatur extra vicum Monteleone Sabino prope ecclesiam S. Victoriae apud monumentum omnium virorum, qui pro patria a. 1944 occiderunt, ubi a. 1993 contuli. Ibidem Cesare Castellani d. 18 m. Iul. a. 2018 titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit.

Hilarae. Im. phot. a M. B. sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 278 n. 36 cum im. phot. tab. 10 fig. 4. – Cf. A. Camilli, in Trebula Mutuesca 32 cum im. phot.; D. Monaco, in Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca 26. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8921 tit. sepulcralis Cista cineraria ex marmore operculo carens a sinistra fracta 21,8 x (28,8) x 12,9. Area titulo inscribendo destinata, ita ut latus dextrum, excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra tantum deest, 12,7 x ?. Litt. affabre insculptae 1,8–1,5. Rep. a. 1949 operibus institutis ad cisternam praedii, q. d. Colle Castellano, purgandam. Servatur in aedibus gentis Cavalletti ad monasterium quondam adhibitis. Accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Attamen Cesare Castellani et Alessandro Betori d. 26 m. Sept. a. 2020 titulum frustra quaesiverunt.

Fig. b [- - -] Hilarus -----Fig. a–b: Im. phot. et del. a Castellani sumptae. Ex forma litterarum monumentique saec. I p. C. n. in. tribuerim.

[Iuliae] Ti(beri) Iuli [lib(ertae)] Haline, [Ti(berius) Iuliu]s Potitus.

8920 tit. sepulcralis Leo ex lapide calcario ad signaculum sepulcri potius quam ad monumentum sepulcrale quoddam pertinens (de quo vide Torelli infra, l. l.); in fronte adversa pectoris est area titulo inscribendo destinata levigata 5,7 x 18,8. Litt. actua-

Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 267–268 n. 17 cum im. phot. tab. 6 fig. 5; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 355. Puncta triangularia.

CII. TREBVLA MVTVESCA 1–2 cas. nom. supplevit Torelli. Saec. I medio p. C. n. tribuerim.

2579

TITVLI NOVI contuli. Ibidem Cesare Castellani d. 19 m. Aug. a. 2018 titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit.

8922 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique levigata supra fracta (38) x 28 x 2,5. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulco continuo cincta 30 x 25; infra aream marginatam incisum sertum hederae. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 4,3/3. Rep. a. 1950 extra vicum Monteleone Sabino prope aedes domini Sante Marcari iuxta viam, q. d. Via Romana, apud ecclesiam S. Victoriae sitas. Servatur inter reposita ecclesiae S. Victoriae in vico Monteleone Sabino sita, ubi autem inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Ibi autem Monica De Simone et Cesare Castellani d. 10 m. Dec. a. 2018 frustra quaesiverunt.

5

5

D(is) M(anibus). Q(uinto) Ìuventio Ingenuo, Compse patri b(ene) m(erenti).

Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 268 n. 18 cum im. phot. tab. 7 fig. 1 (AE 1964, 25). Puncta triangularia. Nomen Iuventii in regione quarta tit. n. 4575. 6848 tantum redit. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuo. 8923 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem scissa, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (65) x (38) x 12. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta undique autem scalpro dentato dolata. Litt. ad actuarias transgredientes 5,5–2,3 (vocalis E saepe cum voc. I confunditur). Rep. nescio quando prope vicum Monteleone Sabino. Servata in museo municipali eiusdem vici (n. inv. Arch. Sopr. Lazio 56344; n. inv. Mus. 76), ubi a. 1993

D(is) M(anibus). T(ito) Maltinio Próculo vixit annó uno mens(ibus) III dieb(us) XX. Q(uintus) Vettedius Primitius et Maltinia Epyre filio karissimo.

Im. phot. a M. B. sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 268–269 n. 19 cum im. phot. tab. 7 fig. 2 (AE 1964, 26). – Cf. Schede Museo Civico Archeologico Trebula Mutuesca, Monteleone Sabino 1999, n. 10 cum im. phot.; A. Camilli, in Trebula Mutuesca 24 cum im. phot.; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 359; Brancato, Repertorium II 96; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 13. 1 inter litteras singulares D et M hedera incisa; alia puncta sunt triangularia et in formam virgulae acclivis signata. 6–7 Primitius pro Primitivus. – 8 Epyre pro Ephyre. – 9 karissimo pro carissimo. Rarissimum nomen Maltinii quod in regione quarta in titulis Nursinis n. 4756. 4757. 8434. 8519. 8520 tantum redit. Quintus Vettedius alter occurrit tit. n. 8877 Tit. B col. II, 12. Litterae saec. II p. C. n. fuisse videntur, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 8924 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte perquam adesa 25 x 29 x circ. 7. Litt. 5,3/4,1. Rep. nescio

TITVLI NOVI quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori inserta aedium quarundam in vico Monteleone Sabino pone curiam publicam sitarum, ubi a. 1993 contuli. Attamen Cesare Castellani d. 16 m. Oct. a. 2020 titulum non repperit (excludendum non est, quin tit. calce oblitus sit).

L(ucius) Marius L(uci) l(ibertus) Diomedes. Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 269 n. 20 cum im. phot. tab. 7 fig. 3; Leoni, La Sabina 98. – Cf. Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 356. Puncta triangularia. Lucii Marii alii Trebulae Mutuescae occurrunt tit. n. 4923. 4926; etiam cf. tit. n. 8877 Tit. B col. III, 8, ubi Caius Marius Horus quidam memoratur. Litterae saec. I medii a. C. n. mihi esse videntur (contra vide Torelli, qui titulum saec. I p. C. n. tribuit). 8925 = I2 3280 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario corona prominente praeditum, in fronte perquam adesum, ab utroque latere in usum posteriorem scissum infra fractum (24) x (116) x circ. 49. Litt. profunde insculptae impares 5/4,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur inter vicos Poggio Moiano et Orvinio sub loco, q. d. S. Vittorino, muro cuidam exteriori affixum praedii olim Fondazione Pepoli nunc Villa Pepoli appellati, ubi autem accessui clausum inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. M. Oct. a. 2018 Cesare Castellani ibidem titulum contulit, im. phot. quoque sumpsit et me certiorem fecit.

Q(uintus) Nonio(s) Po(mponis) f(ilius), salve. Im. phot. a Castellani sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 269–270 n. 21 (typothetae errore scriptum 20) cum im. phot. tab. 7 fig. 5 (AE 1964, 27); A. Degrassi, I2 3280 cum im. phot. tab. 93 fig. 2 a Torelli sumpta; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 74, 2001/02, 301–302 n. 31. – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 134; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 357; eund., in Opinione pubblica 386; A. Del Vescovo, Aequa 13, 47, 2011, 22; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 25. Puncta triangularia sursum directa. Litt. E duabus hastis ad perpendiculum directis indicata.

2580

REGIO IV Talem qualem dedi publici iuris quamquam dubitanter fecit Degrassi, cum quo Salomies, Vornamen 86 quoque consentit. – Q(uinto) Nonio Po(bli) f(ilius) salve haud recte Torelli. De nominibus gentiliciis casu nominativo cadentibus in -o(s) vide G. Alföldy, ZPE 43, 1981, 9–11; de praenomine Pomponis vide Salomies, l. l. 86–87; eund., in Prénoms 32– 33. Locutionem salve fusius reperies ex. gr. in titulis vallis Pelignae. Caii Nonii redeunt tit. n. 8877 Tit. B col. II, 15. 18, col. III, 9–11; etiam vide tegulam Trebulanam n. 6078, 117. Ut iam Degrassi, l. l. recte suspicatus est, ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. esse potest (contra vide Torelli, l. l., qui titulum alteri parti saec. I a. C. n. tribuendum esse censet). 8926 tit. sepulcralis Tabula marmorea infra fracta (13) x (20) x 4,3. Litt. affabre insculptae 3,8–3. Rep. a. 1956 prope ecclesiam vici S. Severino sub praedio, q. d. Pieve di Scandriglia. Servari videbatur in aedibus domini Domenico Cremisini in vico Poggio Nativo sitis, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli a. 2002. Ut me certiorem fecit m. Febr. a. 2020 Cesare Castellani aedes olim gentis Cremisini nunc sunt gentis Ubertini, quae aedes ipsas funditus refecit. D(is) M(anibus) P(ubli) Numisi [- - -]PT[- - -] -----M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 270 n. 22. Dedi talem qualem publici iuris dubitanter fecit Torelli. – 3 de cognomine Optati vel Optimi vel sim. agitur. Tit. fortasse ad agrum Curium Sabinorum pertinet. Saec. I p. C. n. tribuendam esse Torelli censet. 8927 tit. sepulcralis Tabula ex marmore in angulo superiore sinistro, a dextra et infra fracta undique levigata (24) x (21) x 2. Litt. 3,5/3,2. Rep. abhinc aliquot annos in praedio appellato Colle Coccetta haud longe a vico Ornaro Basso prope Ponte Sambuco. Servatur Torricella Sabina in aedibus privatis, ubi aestate nova a. 2016 Alessandro Betori contulit et me certiorem fecit.

CII. TREBVLA MVTVESCA

5

1ramus palmae2 D(is) M(anibus). Panniae [- - -] quae vixi[t ann(is)] XVII men[s(ibus) - - -] fecit C(aius) Iu[lius - - -]manus [- - -] - - - - - -?

2581

TITVLI NOVI Ubertini denuo recognoverunt. Maximas gratias denuo ago Alessandro Betori, qui me certiorem fecit et im. phot. comiter suppeditavit.

Im. phot. a Betori sumpta. Puncta in formam hederae (v. 1) et trianguli (v. 3–5) insculpta. 5–6 [Fir]manus vel [Ger]manus vel [Ro]manus vel sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 464). Cf. formam Panii tit. huius Corporis vol. VI 23746 et X 7456. In dubio autem maneo, utrum tit. ex urbe Roma sit advectus necne. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit. 8927a tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (22) x (29) x 10. Litt. 8–4. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Monteleone Sabino inter reposita musei municipalis, ubi d. 10 m. Dec. a. 2018 Cesare Castellani una cum Monica De Simone descripsit et me certiorem fecit.

Fig. a

-----[-?] Petr[- - -] [- - -]++[- - -] -----Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 13 n. 6 cum im. phot. fig. 6. 1 de nomine Petronii/Petroniae cogitare potuissem, quod nomen tit. Trebulanis 8877 tit. B col. I. 8930 quoque laudatur (etiam cf. tit. n. 8944). – 2 + prior litt. O esse videtur, altera vestigium litt. V. Ex litterarum forma, quae antiquae esse videntur, saec. II p. C. n. non sine dubio tribuerim. 8927b tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in fronte levigata a tergo scabra, i. e. monumentum sepulcrale imagine pueri defuncti aliquid manibus tenentis exornatum 171 x 68 x 25. Litt. in area (68 x 22) supra aediculam excavata (88 x 39 x 8) circ. 4,5/4 (prima litt. T v. 1 alt. 5,5). Rep. casu et fortuito m. Iun. a. 2021 a domino Giuseppe Coccia prope Poggio Moiano in regione Valle Contra nempe praedio Quercia della Pioverella vulgo appellato in sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. Exstat inter reposita aedium municipalium oppidi Poggio Moiano ubi d. 7 m. Dec. a. 2021 Cesare Castellani et Fernando

Fig. b 7P8ìramo vixit annos VIIII puero ingeniosissimo Q. Vassius Zethus. Fig. a–b: Im. phot. a Betori sumptae. Puncta triangularia. 1 Tìramo video in lapide; Piramo pro Pyramo. Homo ingeniosissimus quidam laudatur tit. huius Corporis vol. VIII 15597 = A. Merlin, Inscriptions latines de la Tunisie, Paris 1944, 1547. VIII 8501 (cf. p 1920) = ILS 7757 (add. p. 189); etiam vide musicarium ingeniosissimum illum tit. huius Corporis vol. VI 9649 = ILS 5254 et medicum quendam ingeniosum VI 37805a = ILCV 742; praetermittendi quoque non sunt Marcius Urbanus filius dulcissimus adque pientiss[imus] omni re ingeni[osus] tit. huius Corporis vol. VI 22112 (cf. p.

TITVLI NOVI

2582

REGIO IV

3257) et Dalmatius filius dulcissimus totius ingeniositatis ac sapientiae puer tit. VI 33929 = C. Carletti, Iscrizioni cristiane a Roma. Testimonianze di vita cristiana (secoli III–VII), Firenze 1986, 18. Quintum Vassi[um - - -] quendam, qui fuit aedilis quinquennalis, tit. n. 4902 reperies; Publius Vassius Publii libertus (n. 4936) et Vassia Publii filia Tertia (n. 4937) praetermittendi quoque non sunt . Ex forma litterarum primae aetatis Augusteae vel potius priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 8928 tit. sepulcralis Tabula marmorea ex sex partibus inter se non coniunctis fere composita fortasse marginata. Rep. circ. a. 1977 extra vicum Mompeo in regione, q. d. Valli, in operibus ad locum oliveto arbustandum factis. Ubi exstet, ignoro. Descripsi a. 2014 quatenus potui ad im. del. a Raspini publici iuris facta.

5

Fuisse videtur:

5

C(aio) P[o]ntidio [C(ai)] f(ilio) Q(uinti) n(epoti) [- - - - - -?] [- - -] Quin[- - -] [- - -] f(ilia) Poll[a - - -] [- - -]vera uxo[r - - -] [- - -] et sib[i et suis].

Im. del. e Raspini repetita. Raspini, Mompeo 23–24 cum im. del. Restitui ex ingenio. Videtur fuisse tit. sepulcralis C. Pontidio C. f. Q. n. [- - -] Quin[- - -] positus a filia Polla nec non ab uxore Vera vel Severa vel alio modo cognominata. Tota res autem sub iudice manet. Aetatis imperatoriae incertae. 8929 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte passim deturpata 30 x 27 x ?. Litt. ad actuarias transgredientes aetate autem recentiore valde colore nigro retractatae 3,5/3. A. 1928 circ. prope vicum Poggio Moiano rep. et ibidem in aedibus domini Giuseppe Nobili a Roberto Paribeni descripta, servatur in eodem vico muro exteriori affixa aedium privatarum sitarum iuxta viam Licinese sub n. 58/60, ubi d. 13 m. Mart. a. 2019 una cum Cesare Castellani quatenus potui contuli et im. phot. quoque sumpsi.

D(is) M(anibus). Sex(tus) Rosius Clementi(nus); bene merenti, qui vixit annis XXXV; fecit soror.

Im. phot. a M. B. sumpta. R. Paribeni, NS 1928, 397 cum im. del.; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 38. – Cf. Salomies, Nomenclature 51; M. G. Granino Cecere, in Usi e abusi 20. Puncta in formam lineolae insculpta. In fine v. 7 hedera. 3 CLEMENTI Paribeni; Clementi[nus] Salomies, inde Granino Cecere. – 6–7 SO|RORO 1hedera2 Paribeni. – 7 in. colore nigro adhibito, manus recentior nec non imperita litteram R in S mutavit. De Sexto Rosio Clementino vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 196. Ex forma litterarum punctorumque saec. II ex. vel etiam III in. p. C. n. esse videtur. 8930 tit. sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino ab utroque latere et infra fracta, in fronte passim scabra (17) x (49) x ?. Litt. 8–6,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur prope vicum Monteleone Sabino in aedibus marchionis Cavalletti sub praedio, q. d. Colle del Castellano, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Ibidem Cesare Castellani una cum Alessandro Betori d. 9 m. Oct. a. 2020 titulum denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit.

Petronia[e - - -] [P(ublius)] Talonicus P(ubli) [- - -] ------

CII. TREBVLA MVTVESCA

2583

TITVLI NOVI

Im. phot. a Cesare Castellani sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 270–271 n. 23 cum im. phot. tab. 7 fig. 4; Leoni, La Sabina 98. – Cf. Demougin, Prosopographie 637; Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 357. 2 punctum triangulare. Supplevi. – [- - -] Petronia [- - -] | [- - -] Talonicus p[ater - - -] vel p[atronae - - -] Torelli. P. Petronius Sp(uri scil. filius) Col(lina) Sabinus occurrit tit. n. 8877 Tit. B col. I, 5. Nomen Talonici hic primum, si recte sum interpretatus, occurrit; de cognomine Talonici vel Attalonici vel Catalonici dubitanter putat Torelli (etiam cf. cognomen Thelonici: vide Solin, Namenbuch2 73). Litterae alterius partis saec. I a. C. n. esse saltem videntur (contra vide Torelli, qui tabulam saec. I p. C. n. tribuit). 8931 tit. sepulcralis Cippus supra rotundatus ex lapide calcario infra imminutus in fronte levigatus autem perquam adesus (31) x (43) x ?. Litt. 5–2,5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur in vico Monteleone Sabino insertus muro cuidam exteriori aedium domini Luigi Monaci iuxta viam Trebula Mutuesca sub n. 84 nuncupatam sitarum, ubi a. 1993 et 2004 descripsi. Ibidem d. 9 m. Oct. a. 2020 denuo recognovi et im. phot. quoque sumpsi.

5

[V]iv(it). Postumulena P(ubli) l(iberta) Agapema; in fronte ped(es) XIII in agro ped(es) XV.

Im. phot. a M. Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 271 n. 25 cum im. phot. tab. 8 fig. 2 (AE 1964, 29). Puncta distinqui nequeunt. 1 IV Torelli de nota numerorum ignota cogitans. Rara sunt nomen Postumuleni et cognomen Agapemae. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribui, cui tempori verbum viv(it) si recte sum interpretatus usque in aetatem Neronianam commune (de quo vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172) congruit. Tit. fortasse ad agrum Curium Sabinorum pertinet. C(aius) Plaetorius C(ai) l(ibertus) Dius emit; in fronte pedes XVIII in agro pedes XVII. Im. phot. a M. B. sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 271 n. 24 cum im. phot. tab. 8 fig. 1 (AE 1964, 28). – Cf. Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 42; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 22. Puncta triangularia. C. Plaetorius C. f. Florus redit tit. n. 4897. 4909. 8900. Ex litterarum forma aetati Augusteae labenti vel paulo post attribuitur (etiam vide, quae de Caio Plaetorio Floro supra ad tit. n. 4897 et n. 4909 scripsi). 8932 tit. sepulcralis Cippus supra rotundatus ex lapide calcario in fronte perquam adesus, a tergo scaber 80 x 41 x ?. Litt. valde attritae 5,8–1,8. Rep. circ. a. 1935 prope vicum Osteria Nuova, ubi antiquitus Vicus Novus fuit. Servatur in aedibus gentis Troiani sitis sub praedio, q. d. Colle Cavallaro vel Cavaliere, haud longe a vico Ponticelli. Accessui clausum inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot.

8932a tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte levigata (18) x (27) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta, cuius pars superior tantum servatur. Litt. 4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro exteriori domus gentis Tascioni sitae Ornaro iuxta viam Colle sub n. 10, ubi m. Oct. a. 2018 Cesare Castellani descripsit et me certiorem fecit.

[- - -] sorori [- - -] [- - - S]abini +[- - -] -----Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 15 n. 15 cum im. phot. fig. 15. 1 punctum triangulare. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. sane adducit.

TITVLI NOVI

2584

8933 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et infra in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata (60) x (102) x ?. Litt. affabre scalptae 9–6,5. Non excludo, quin tabula ex pluribus partibus inter se coniunctis composita sit et titulus in columnis ordinatus. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro exteriori ad septentrionem vergenti affixa turris campanarum ecclesiae abbatialis nuncupatae S. Maria del Piano sitae haud longe a vico Orvinio, ubi aestate a. 2007 descripsi. Titulum aestate a. 2016 denuo recognovit Alessandro Betori et im. phot. sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit. Ibidem d. 9 m. Sept. a. 2018 Cesare Castellani tit. denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit, quam mihi officiose suppeditavit.

REGIO IV F. Giletti, Arch. Class. 61, 2010, 638–640 n. 5 cum im. phot. fig. 8; id., in Cures 167 adn. 43. Ex forma litterarum et ex eo, quod in ratione nominis alterius hominis cognomen ut videtur caret temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8935 tit. sepulcralis Tabulae duae (a–b) ex lapide calcario crass. 30 ad idem monumentum pertinentes inter se non coniunctae. Pars a: a sinistra et supra fracta in fronte perquam adesa nec non lichenibus pessumdata (60) x (90). Litt. 10–8. Pars b: supra et ab utroque latere fracta in fonte levigata pro limine ianuae postea adhibita (60) x (149,5). Litt. 10–8. Rep. nescio quando in praedio appellato Piane Sole haud longe a vico Montenero Sabino sito, ubi adhuc servantur (me certiorem fecit Cesare Castellani per Federico Giletti). Descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Giletti et ad im. phot.

-----[- - -]RAIO [- - - - - -] [- - -] sibi [- - -] Rufi. Im. phot. a Castellani sumpta. Buonocore, in Opinione pubblica 393–394 n. 2 cum im. phot. fig. 8. 1 subest fortasse nomen Raii. – 2 ante illud Rufi locutio sub exemplo ex testamento vel permissu vel etiam arbitratu insculpta esse videtur. Tota res autem incerta manet. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 8934 tit. sepulcralis Tabula lapidis Tiburtini ab utroque latere et infra fracta ex duabus partibus inter se coniunctis fere composita in fronte levigata (58) x (258) x ?. In facie sursum directa exstant recessus ad tabulam infigendam. Litt. affabre insculptae 13. Rep. a. 1959 prope vicum Mompeo haud longe a via, qua itur ad Poggio Mirteto, sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. Servatur Mompeo muro cuidam interiori affixa aedium gentis Raspini. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Giletti et ad im. phot.

[- - - S]er(gia) Secundus, [- - -] Ser(gia), -----Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta.

Fig. a Pars a: [- - -]ius T(iti) l(ibertus) Seleucus, [- - -]a A(uli) f(ilia) Rufa.

Fig. b Pars b: - - - - - -? [- - -?] ex testamento P(ubli) Vi[- - -]M[- - -]. [- - -]D[- - -].

Fig. a–b: Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumptae. F. Giletti, Arch. Class. 61, 2010, 641–643 n. 8–9 cum im. phot. fig. 11–12; id., Sabini 19–30 cum im. phot. fig. 21–22. – Cf. Borlenghi – Giletti – Poux, Montenero e Vacuna 8. Puncta in formam circuli et trianguli insculpta. Pars b: 1 Publii Vibii alii memorantur tit. Trebulano n. 8902; Villios fusius quoque ibidem reperies; attamen supplementum incertum manet. – 2 locutio faciundum curavit subesse videtur. Ex forma litterarum primae aetati imperatoriae tribuerim.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2585

TITVLI NOVI

8935a = EE VIII p. 50 n. 205 tit. sepulcralis Tabula ex marmore a. 1889 rep. prope vicum Monte S. Maria in praedio sacerdotis Ettore Bernardini. Ubi exstet, nescio. Descripsi ut potui ex Nardi a. 2001. Fig. b

P(ublius) Servenius 1mulieris2 l(ibertus) Philocles, P(ublius) Servenius P(ubli) l(ibertus) 5

C(aius) Terentius L(uci) f(ilius) Ser(gia) Varro,

Philogenes, Tullia M(arci) l(iberta) Hilara.

Terentia C(ai) l(iberta) Caletuce.

E. Nardi apud G. Fiorelli, NS 1889, 229; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 50 n. 205 et Leoni, La Sabina 92. 3 inter vocabula Servenius et P(ubli) hedera signata. 2 1mulieris2 omisit, 5 ex. HILARIAE Leoni. Saec. I p. C. n. esse videtur. 8936 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra in usum posteriorem recte scissa. Litt. affabre insculptae. Servatur muro cuidam exteriori affixa loco edito turris, q. d. d’Angelo, in vico Monteleone Sabino sitae, ubi a. 1993 quatenus potui descripsi.

[- - -] f(il-) Si[- - -] ------

Fig. a: Im. phot. a Cesare Castellani sumpta. Fig. b: Im. a M. Torelli del. Palmegiani, Rieti 474; M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 271–272 n. 26 cum im. del. fig. 2 (AE 1964, 30); Leoni, La Sabina 100–101 n. 26 cum im. phot. fig. 3; Bonanni – Zacchia, La pietra scritta 69–73 cum im. phot. et del.; S. M. Marengo, in Rupes loquentes 282–289 n. 2 cum im. phot. 5–6 (AE 1992, 508); Antolini, Iscrizioni 207–212 n. SAB4 cum im. phot. tab. XVIII–XIX et im. a Mario Chighine del. fig. 18. – Cf. Pietrangeli, Sabina 98; Spadoni, I Sabini nell’antichità 133; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 60; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 358. 374; G. Mennella, Epigraphica 67, 2005, 574. 575–576; Forni, Tribù T131; Buonocore, in Tribù romane 39; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. Puncta triangularia. 2 Caletuce pro Caletyche. 1 ex. Servato Palmegiani, Servarto Leoni. – 2 ex. Galetnce Palmegiani; Galetuce Leoni, Bonanni – Zacchia. De Terentiis Varronibus e Sabina oriundis praeter Torelli, Marengo et Antolini, l. l. vide H. Solin, in Varia epigraphica 420; eund., in Per Renato Badalì 30. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 8938 fistula plumbea Fistula plumbea (60 x diam. 13) rep. a. 1905 in fundo domini Rocco Paoletti in praedio, q. d. Moglie (Moje), prope vicum Poggio S. Lorenzo. Desideratur. Descripsi ut potui ex scheda Persichetti a. 2002.

Im. phot. a M. B. sumpta. Punctum triangulare. Litterae saec. I/II p. C. n. esse videntur. 8937 tit. sepulcralis Rupes 373 x 498 incisa titulo sepulcrali, cuius litterae circ. 16/15, in fronte paululum levigata autem perquam adesa, supra tribus fasciis continuis paululum prominentibus ornata. Exstat prope vicum Poggio Nativo sub praedio, q. d. Le Selve, ubi a. 1993 contuli. Ibidem Cesare Castellani d. 1 m. Apr. a. 2019 titulum denuo recognovit.

Fig. a

Ex of(ficina) T(iti) Treb[- - -].

N. Persichetti, NS 1906, 384; id., RM 24, 1909, 169 (= id., Via Salaria 109). – Cf. Bruun, Water Supply 334; Buonocore, in Tribù romane 33; F. Luciani, in Instrumenta Inscripta VIII 183 F17. Quomodo nomen plumbarii certe restituendum, incertum (etiam cf. tit. AE 2001, 449 et praesertim C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 325); Luciani, l. l. non excludit, quamquam dubitanter, Treb[ulanus - - -]. 8939 tit. sepulcralis Tabula ex marmore in fronte levigata autem passim fissuris laesa, a tergo paululum scabra 69 x 39 x 3. Litt. affabre insculptae 5–2 (litt. v. 10 ab alia manu postea insculptae esse videntur). Rep. casu et fortuito m. Iun. a. 2011 prope vicum Ornaro Basso, dum agricolae in agros arandos incumbunt, haud longe a via Salaria Vecchia prope miliarium XL n. 5945. In situ. A. 2014 contuli quatenus potui ex scheda Gianolio et ad im. phot. ab ipso mihi comiter missam.

TITVLI NOVI

2586

REGIO IV

5

10

Dìs Man(ibus) Q(uintus) Trebonius Crescens sibi et Cotiae Secundae conìugi opt(imae) bene de se merìt(ae); in agr(o) ped(es) L in fr(onte) p(edes) XL; 9posterisque suis fecit0.

Im. phot. a Simone Gianolio sumpta. S. Gianolio, Epigraphica 74, 2012, 403–406 cum im. phot. (AE 2012, 440). – Cf. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 23. Puncta in formam hederae in fine versus quoque passim incisa. 8 merìt(o) Gianolio nescio qua causa; merìt(ae) iam recte S. Dardaine, AE. Cotius quidam supra tit. n. 8919 quoque laudatur. Trebonios alios in regione quarta non invenies. Trebonius Crescens quidam fortasse laudatur in tit. urbano NS 1923, 371. Ex litterarum punctorumque forma temporis spatio inter saec. I ex. p. C. n. et saec. II in. comprehenso tribuerim, cui tempori formula Dis Man(ibus) compendiis scripta sane congruit. 8940 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario ab utroque latere frontis ornatum imagine in circulo efficta columbae retrospicientis racemum rostro arripientis, in facie sursum directa scalpro dentato dolatum, a tergo paululum scabrum 45 x 234 x 13. Litt. affabre insculptae 7– 3,5. Rep. autumno a. 1958 in regione Pontorio sita haud longe a vico Rocca Sinibalda, ubi sepulcretum aetatis Romanae erutum est in praedio domini Giacinto Proietti in operibus ad suile feciendum institutis, sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. Servatur Romae in museo nationali Romano (Aula IX), ubi d. 22 m. Febr. a. 2016 una cum Carlotta Caruso contuli.

L(ucius) Velitius L(uci) f(ilius) Qui(rina), Flavena C(ai) Flaveni et C(ai) Pasidieni l(iberta) Stratonice ex test(amento) arbitr(atu) L(uci) Curioni C(ai) f(ili) Ser(gia). Im. phot. ex neg. M. N. R. n. 598869. G. Alvino, Il territorio 9, 1993, 111–112 cum im. del. fig. 4; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 368–369 n. 19 cum im. phot. fig. 27a–b (AE 2016, 381). Puncta triangularia sursum directa. – 4 litt. T supra versum eminentes. Caii Flaveni fusius laudantur in albo familiae Silvani, de quo vide supra ad tit. n. 8877 Tit. B. Nomen gentilicium Curio-

nii rarissimum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 65). Velitii alii non laudantur in regione quarta. Tribum Quirinae et Sergiae passim in tit. Trebulae Mutuescae repertis invenies. De locutione ex testamento arbitratu fusius disseruit G. Vittori, Epigraphica 82, 2020, 365–387. Primae aetati imperatoriae tribuerim (nota Lucium Velitium cognomine adhuc quoque carere).

8940a tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique scaber 153 x 71 x 60; pars media 84 x 61 x 54. Corona est praedita pulvinis, quorum frons exornata est rosa in formam geometricam redacta; in fronte coronae mediae semicirculatae duae

volutae exstant. Crepido undique prospiciens. Litt. detritae lectu difficiliores 8/4,5. Rep. circ. a. 1980 a domino Paolo Falconi in loco dicto Aretta sito Casaprota prope vicum Collelungo, ubi a. 2001 descripsi.

CII. TREBVLA MVTVESCA

5

D(is) M(anibus) s(acrum). Vettienae Sp(uri) fil(iae) Secundinae optimae uxori L(ucius) Fulcinius Saecularis [po]suit [et] [si]bi.

Im. phot. a M. B. sumpta. Puncta distingui nequeunt. De locutione Sp. f. vel Sp. fil. vel etiam sine compendio Spuri f. scripta vide supra ad n. 4967. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II postremo p. C. n. tribuerim.

2587

TITVLI NOVI

Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 272–273 n. 27 cum im. phot. tab. 8 fig. 3 (AE 1964, 31). 8 pientissimo AE. Puncta in formam circuli haud semper signata. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 8942 tit. sepulcralis Tabula marmorea marginibus fracta undique levigata 38 x 44 x 8. Area titulo inscribendo destinata excavata sulco continuo cincta 32 x 42. Litt. actuariae 3/2,4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur in Villa Pepoli (olim Fondazione Pepoli appellata) prope vicum Poggio Moiano sita, ubi autem accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Ibidem, ut me certiorem fecit Cesare Castellani per litteras m. Oct. a. 2018, titulus servari non videtur.

8941 tit. sepulcralis Cippus ex lapide Tiburtino undique perquam adesus 97 x 42 x 34. Area titulo inscribendo destinata supra et infra fascia continua prominente cincta 59 x 38. Litt. impares minus accurate insculptae 4/2,8. Rep. a. 1947 prope praedium, q. d. Viario, loco Matone appellato. Servatur iuxta viam, qua itur ad villam rusticam gentis Cavalletti in colle Gioiello sitam. Accessui clausum inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot.

5

10

D(is) M(anibus) s(acrum). C(aio) Vibio C(ai) f(ilio) Martiniano, qui vixit annis XXVIII et mens(ibus) V et diebus V[-1?-], parentes pientissimi filio fecerunt.

5

[C(aius) V]illius C(ai) et 1mulieris2 l(ibertus) Acastus sibi et suis Villiae C(ai) f(iliae) Sabinae filiae, Villiae C(ai) l(ibertae) Primae l(ibertae), C(aio) Villio C(ai) l(iberto) Linteri l(iberto), M(arco) Allio Sabino.

Im. phot. a Torelli sumpta (adde Arch. Sopr. Lazio n. 157189).

TITVLI NOVI M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 273–274 n. 28 cum im. phot. tab. 8 fig. 4 (AE 1964, 32). – Cf. Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 353. 359; Antolini, Iscrizioni 181; Buonocore, in Opinione pubblica 386; Brancato, Repertorium II 95; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 28. Puncta triangularia. 1 C. et D. l.; – 4 libertae AE. – 5 C. f. Linteri Torelli inde AE. In dubio autem maneo, utrum legendum 7H8imeri pro 7H8imero. Villios Alliosque alios in titulis Trebulanis fusius reperies (de nomine Allii vide L. A. Curchin, Latomus 75, 2016, 39– 40). Cognomen Linter hic primum occurrit (illud Linteri fortasse Lintri emendandum). Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8943 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario a sinistra fractus corona pulvinis praedita et crepidine undique prospicientibus ornatus in fronte perquam adesus 130 x (72) x 63. Litt. lectu difficiliores 4,5–3 (altera voc. I vocabuli coiugì 7). Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur prope vicum Ornaro extra vicum Torricella Sabina sub praedio, q. d. Fosso della Cesa di Filippone in hortis gentis Ortensi, ubi a. 1907 Persichetti descripsit et ectypum sumpsit. Nunc exstat Ornaro Basso in ecclesia Virgini dicata, ubi aestate nova a. 2016 Alessandro Betori recognovit et me certiorem fecit.

2588

REGIO IV N. Persichetti, RM 24, 1909, 211 (= id., Via Salaria 113); Martinori, Via Salaria 80; Chisari, Guardiola 10, qui pendet ex im. del. a domino Masci facta. Puncta triangularia. – 4 coiugì pro coniugì; litt. T supra versum eminens. VILLIAE k Q k L | [- - - - - -] | VALERIO k L k F k FLORO | COIVGI k BENEMERENTI | DE SE | SVIS Persichetti, inde Martinori; VAILIAEQ | SVCCESSAL | VALERIOLIFQI | CONIVGI BENEMEENTI | M F Masci apud Chisari. – 4 coiugi pro coniugi. Valerios et Villios in tit. Trebulanis passim reperies. Ex litt. forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8944 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ex duabus partibus inter se coniunctis composita undique fracta (60) x (51) x 25. Litt. affabre insculptae 11–9,5. Rep. ut traditur circ. a. 1935 in agro domini Loreto Troiani prope vicum Osteria Nuova, ubi antiquitus Vicus Novus fuit. Servatur dimidiata in aedibus gentis Troiani sitis sub praedio, q. d. Colle Cavallaro vel Cavaliere, haud longe a vico Ponticelli iuxta viam Salariam, ubi m. Oct. a. 2018 contuli una cum Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

Fig. a

Fig. b [- - -]lnius L(uci) f(ilius) [S]er(gia), [- - -]onia C(ai) f(ilia).

5

Villiae Q(uinti) l(ibertae) Successae, [-?] Valerio L(uci) f(ilio) Floro coiugì bene merit[o] de se (vac.) [p]os[teris]q(ue) suis.

Im. phot. a Betori sumpta.

Fig. a: Im. phot. a M. Torelli sumpta. Fig. b: Im. phot. a Castellani sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 277–278 n. 35 cum im. phot. tab. 10 fig. 3; Leoni, La Sabina 98; Masciangelo, Frasso Sabino2 65; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 9. – Cf. Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 60; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 357. 374; eund., in Tribù romane 33. 39 Puncta triangularia.

CII. TREBVLA MVTVESCA

2589

TITVLI NOVI

2 supplevi; supplementa autem nominis rationis non temptavi. – 1 [Vo]lnius vel [Ci]lnius vel [Ogo]lnius, – 2 [pat]er potius quam cognomen quoddam, – 3 [Petr]onia potius quam [Scrib]onia Torelli (cf. Demougin, Prosopographie 637); Trebulae Mutuescae memorantur tit. n. 8877 Tit. B Avonius (col. II, 10), Meclonius (col. II, 17), Nonius (col. II, 15. 18; col. III, 9–11; etiam vide tit. n. 8891. 8894. 8925), Petronius (col. I, 5; etiam vide tit. n. 8930), Pomponius (col. II, 5), Sempronius (col. II, 11; col. III, 12; col. IV, 9), Zonius (col. III, 4); tit. n. 4916 et 8903 nominatur Critonius. In dubio adhuc maneo utrum tit. ad Trebulam Mutuescam an ad agrum Curium Sabinorum pertineat. Ex litterarum forma saec. I p. C. a. tribuerim. 8945 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata (19) x (22,5) x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra et supra tantum exstat. Litt. 6,5. Supra aream marginatam insculpta est effigies leoni delitescentis. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur in vico Monteleone Sabino inserta muro cuidam exteriori aedium domini Luigi Monaci iuxta viam Trebula Mutuesca sub n. 84 nuncupatam sitarum, ubi a. 1993 et 2004 descripsi. Ibidem d. 9 m. Oct. a. 2020 denuo recognovi cum Cesare Castellani et im. phot. quoque sumpsi.

[D(is) M(anibus)] s(acrum) [- - -]ulliae [- - -]ORE[- - -] -----Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 13 n. 4 cum im. phot. fig. 4. 2 [- - -]vilia Castellani; [Prim]ulliae mihi venit in mentem. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 8946 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et ab utroque latere fracta, in fronte pessumdata (19) x (14) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars infra tantum exstat. Litt. actuariae 2,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori inserta aedium quarundam iuxta viam, q. d. Castello, vici Monteleone Sabino. Accessui clausam inspicere non potui. Descripsi ex scheda Torelli et ad im. phot. a. 2002. Ibidem autem, ut me certiorem fecit Cesare Castellani per litteras d. 16 m. Oct. a. 2018, titulus servari non videtur.

[D(is)] M(anibus). [- - -]++++[.] -----Im. phot. a M. B. sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 14 n. 11 cum im. phot. fig. 11. 1 punctum triangulare. 2 + prior est hasta recta litt. incertae, + altera esse videtur litt. N, tertia litt. I, quarta litt. L. [- - -]li L(uci) l(iberti) non excludit Castellani. Saec. II p. C. n. esse videtur, cui tempori formula [D(is)] M(anibus) compendiis scripta congruit. 8945a tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (11) x (8) x 4,5. Litt. ad actuarias transgredientes 2,8. Rep. effossionibus a praefectura antiquitatum regionis Latii a. 2005/06 institutis extra Monteleone Sabino in praedio Pantano vocato ad fanum quoddam situm prope amphitheatrum et ecclesiam Sanctae Victoriae in lucem detegendum. Servatur inter reposita musei municipalis eiusdem vici (inv. n. Special Finds 157.372-31), ubi d. 10 m. Dec. a. 2018 Cesare Castellani una cum Monica De Simone descripsit et me certiorem fecit.

-----[- - -]venil[- - -] [- - - vix(it)] a(nnis) VIIII [- - -], [- - -]ia M(arci) f(ilia) [- - -]. Im. phot. a Torelli sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 275 n. 31 cum im. phot. tab. 9 fig. 3. Puncta in formam circuli signata. [- - - Iu]venil[i] (vel [- - - Iu]venil[lae]) | [- - - qui (vel quae) vixit] a(nnis) VIIII | [- - -]ia m(ater) f(ecit) Torelli. Quomodo ratio nominis recte sit supplenda, incertum. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur.

TITVLI NOVI

2590

REGIO IV

8947 tit. sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino infra et ab utroque latere imminuta in usum posteriorem scissa, in fronte paululum levigata (45) x (71) x 27. Litt. affabre insculptae 11,5/9,4. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Monteleone Sabino in viridario aedium (olim Convento Francescano) marchionis Filippo Cavalletti ubi a. 1993 contuli. Ibidem Cesare Castellani d. 26 m. Sept. a. 2020 titulum una cum Alessandro Betori denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit.

[- - -]us P(ubli) f(ilius) Col(lina) pa[ter], [- - -]ttia P(ubli) f(ilia) ma[ter], [- - -] P(ubli) f(ilius) Qui(rina), [- - - P(ubli)] f(ilius) Qui(rina), -----Im. phot. a Castellani sumpta. M. Torelli, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 18, 1963, 276–277 n. 34 cum im. phot. tab. 10 fig. 2. – Cf. Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 51. 55. 56; eund., Rend. Pontif. Accad. Arch. 75, 2002/03, 370. 372; Antolini, Iscrizioni 182; Forni, Tribù Y790–792; Buonocore, in Tribù romane 39. Puncta triangularia sursum directa. 1–3 supplevit Torelli, quem sum secutus. – 2 [A]ttia vel [Bru]ttia (vide supra tit. n. 4915. 4943) vel [Ve]ttia vel sim. – 4 [- - -] P(ubli) f(ilius) Qui(rina) Torelli, [- - - P(ubli)] f(ilius) Qui(rina) vidi in lapide. Notandum patrem Collinae tribui Quirinae autem filios, ut constat, adscriptos (etiam cf. tit. Curensium Sabinorum n. 4967). Tribus Collinae redit tit. n. 8877 Tit. B et 8915. Ex litterarum forma et ex eo, quod omnes, ut videtur, cognomine carent, priori parti saec. I p. C. n. vel paulo antea tribuenda.

Puncta triangularia. Non excludo, quin saec. II p. C. n. esse possit. 8947b tit. ad opus quoddam fortasse pertinens Epistylium ex marmore albo undique fractum, a tergo levigatum in fronte scalpro dentato dolatum (51) x (21) x 7/5,5. Duae saltem fasciae ab area inscripta et inter se cymatiis et astragalis Lesbiis separatae. Litt. affabrae scalptae 7–6. Rep. prope Trebulam Mutuescam nescio autem quando. Servatur Monteleone Sabino in aedibus dominae Giovanna Cavaletti sitis in praedio Colle Castellano nuncupato, ubi m. Dec. a. 2018 Alessandro Betori descripsit et me certiorem fecit.

8947a tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra paululum rotundatus undique levigatus autem fissuris laesus 90 x 60 x 30. Litt. 8. Rep. circ. a. 1950 inter vicos Scandriglia et Ponticelli in praedio Villa Renzetta nuncupato. Servatur in aedibus privatis sitis Poggio Moiano, ubi cum Cesare Castellani m. Oct. a. 2018 descripsi. In fr(onte) p(edes) XX in ag(ro) p(edes) XX. Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 16–17 n. 20 cum im. phot. fig. 20.

- - - - - -? [- - -]CAE[- - -] [- - -]EDI[- - -] Im. phot. a Betori sumpta.

CII. TREBVLA MVTVESCA Supplementa incerta manent. – 1 videtur fuisse nomen, titulis Trebulanis collectis, Caedii vel Caesenii potius quam cognomen ex. gr. Scaevolae, quamquam non est cur excludam, quin illud CAE ad imperatorem quendam sit referendum. – 2 potius quam de munere aedilis cogitare potuerim de vocabulis aedis, aediculae, aedificii vel etiam de verbo aedificare. Ex forma monumenti litterarumque priori parti saec. I p. C. n. tribuo.

2591

TITVLI NOVI 8948 tit. sepulcralis Tabula ex marmore supra et a dextra fracta undique levigata (13,5) x (15) x 2. Litt. 2,5. Rep. abhinc aliquot annos in praedio appellato Colle Coccetta haud longe a vico Ornaro Basso prope Ponte Sambuco. Servatur Torricella Sabina in aedibus privatis, ubi aestate nova a. 2016 Alessandro Betori descripsit et me certiorem fecit.

8947c tit. sepulcralis Cippus ex marmore undique fractus (38) x (52) x (25/15). Servatur vestigium crepidinis in fronte prominentis. Litt. affabre insculptae 7. Rep. loco incerto nescio quando. Exstat Trebula Mutuesca inter reposita musei municipalis, ubi d. 10 m. Dec. a. 2018 Cesare Castellani una cum Monica De Simone descripsit et me certiorem fecit.

5

-----[- - -]CO[- - -] Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 13 n. 5 cum im. phot. fig. 5. Forma litterarum ad primam aetatem imperatoriam adducit. 8947d tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte levigata (36) x (56) x ?. Litt. quae superest 15. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Monteleone Sabino muro cuidam exteriori affixa domus cuiusdam sitae in platea XXIV Aprile nuncupata sub n. 14, ubi cum Cesare Castellani m. Oct. 2018 descripsi.

-----[- - - cum] [q]ua vix(it) [ann(is) .] mens(ibus) V[. dieb(us) .] carae [uxori] 1ramus palmae2 b(ene) [m(erenti)].

Im. phot. a Betori sumpta. Puncta in formam rosae aculei insculpta. In dubio autem maneo, utrum tit. ex urbe Roma sit advectus necne. Forma litterarum ad saec. II labens p. C. n. saltem adducit. 8949 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte levigata (14) x (16) x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta, cuius vestigium supra tantum servatur. Litt. 5,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Mompeo muro cuidam interiori affixa aedium gentis Raspini. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2014 ex scheda Giletti et ad im. phot.

[- - -]ex X[- - -] [- - -]V[- - -] -----[- - -] T(iti) [f(il-)] -----Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 14–15 n. 12 cum im. phot. fig. 12. Aetatis imperatoriae incertae.

Im. phot. a D. Carrafelli – F. Giletti sumpta. F. Giletti, Arch. Class. 61, 2010, 640–641 n. 7 cum im. phot. fig. 10. 1 punctum in formam trianguli insculptum. Supplementa incerta manent. Giletti memorat tit. huius Corporis vol. X 8132 = ILS 6336 = ILCV 369, ubi laudatur Iulius Longinus principalis coloniae Miseni ex decem primis,

TITVLI NOVI

2592

qui vixit annos LIIII dies IV. Attamen nescio utrum vir in hoc titulo Trebulano laudatus ex decem primis decurionibus fuerit necne. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 8950 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario ad monumentum sepulcrale quoddam pertinens a sinistra et infra fractum, quod a latere dextro partis anticae exornatum est columna capitulum q. d. Corinthium ferente, (30) x (135) x 32. Litt. 10,5. Rep. ut videtur a. 1958 operibus ad ecclesiam S. Victoriae vici Monteleone Sabino restituendam institutis. Ibidem servatur ante ecclesiam, ubi a. 1993 descripsi. Titulum Cesare Castellani d. 22 m. Iul. a. 2018 eodem loco denuo recognovit.

REGIO IV -----in front(e) p(edes) V[- - -] in agr(o) p(edes) X [s(emis)]. Im. phot. a Castellani sumpta. Puncta triangularia sursum directa. 2 post notam numeri X est exaratum punctum, inde non excludo supplementum quod quamquam dubitanter proposui. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse videtur. 8952 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte valde adesa (60) x (95) x 23,5. Litt. 13. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro exteriori ad orientem vergenti affixa turris campanarum ecclesiae abbatialis nuncupatae S. Maria del Piano sitae haud longe a vico Orvinio, ubi aestate a. 2007 descripsi. Titulum aestate a. 2016 denuo recognovit Alessandro Betori et im. phot. sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit. Ibidem d. 9 m. Sept. a. 2020 titulum denuo recognovit Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

[- - -] l(ibert-) [- - -]s -----Im. phot. a M. B. sumpta. Ex monumenti forma saec. I p. C. n. tribuas. 8951 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta, in fronte scalpro dentato passim dolata, infra scabra (60) x 35,5 x ?. Litt. 5. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Monteleone Sabino in pavimento inserta ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 descripsi. Ibidem d. 16 m. Oct. a. 2020 titulum denuo recognovit Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

-----[- - -]S5[- - -]6 [- - -]ET5[- - -]6. Im. phot. a Sara Vian sumpta. Buonocore, in Opinione pubblica 394 n. 3 cum im. phot. fig. 9. Aetatis imperatoriae incertae. 8953 tit. incerti generis Fragmentum lapidis marmorei (26) x (29) x 4,5. Rep. effossionibus ad amphitheatrum Trebulae Mutuescae in lucem detegendum a praefectura antiquitatum regionis Latii a. 2007 institutis. Servatur Monteleone Sabino inter reposita musei municipalis, ubi m. Nov. a. 2016 descripsi una cum Alessandro Betori.

-----[- - -]+[- - -] ------

CIII. CVRES SABINI

2593

ADDENDA ET CORRIGENDA

Im. phot. a Betori sumpta. + litt. O vel Q fuisse potest. Ex eo, quod tit. repertus est eodem loco, ubi in lucem sunt detecti tit. n. 8880. 8885 et 8892, excludendum non est, quin de tabula affixa fronti basis cuiusdam viro ordinis senatorii vel equestris dicatae agatur. 8954 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte valde levigata (17) x (35,5) x circ. 15. Litt. 10. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Monteleone Sabino muro cuidam interiori affixa ecclesiae S. Victoriae, ubi a. 1993 descripsi. [- - -]TV[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Stevenson, ms. n. 10561 f. 199a cum im. del.

Aetatis imperatoriae incertae.

CIII. CVRES SABINI (Arci prope Passo Corese p. 23*. 471. 687. 698). Tribus Sergia (?) 442* Cf. Muzzioli, Cures 10. 450* Cf. Muzzioli, Cures 10. 454* Cf. Muzzioli, Cures 10. 456* Exemplum fictum alterum nec non interpolatum nunc Veronae in museo antiquitatis sito in theatro Romano (inv. n. 22519) asservatum fusius tractavit A. Buonopane, in L’iscrizione e il suo doppio 302–303 n. 7 cum im. phot. fig. 7 (etiam cf. p. 313). – Cf. Muzzioli, Cures 10. 458* Cf. F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 227 n. CXXIII; G. Pansa, Rend. Accad. Lincei s. 5°, 29, 1920, 80–81 adn. 6, qui sine argumentis titulum genuinum fuisse suspicat addens: “Alle iscrizioni riportate dal Corpus è da aggiungere la seguente, che proviene dalla rovine di Curi Sabina, la quale / non vi figura perché da un pezzo sparita”; Palmegiani, Rieti 27; Muzzioli, Cures 10; Spadoni Cerroni, Rieti 91 adn. 1; Buonocore, in Varia epigraphica 125–126 (= eund., Abruzzo e Molise I 285); eund., in Dediche sacre 302; A. Borlenghi, Arch. Class. 51, 2020, 56–57. Attamen in dubio adhuc maneo utrum tit. a Ligorio illo traditus genuinus sit fortasse autem interpolatus necne. Rarum nomen Coccilii redit, ex. gr., in tit. Tarvisii rep., ubi laudatur P. Coccilius Q. f. quidam (AE 2009, 378); cognomen Levini pro Laevini et tribus Crustuminae pro Clustuminae in tit. quoque memorantur; legio XIV Gemina emendari videtur. 465* Cf. H. Solin, in Studi Calabi Limentani 305. 484* Cf. Muzzioli, Cures 10. 486* Cf. Muzzioli, Cures 10. 493* Cf. Palmegiani, Rieti 52; M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 54. 494* Cf. Palmegiani, Rieti 580. 496* Cf. M. Notarian – D. Bloy – G. D. Farney, Mem. Amer. Acad. Rome 61, 2016, 54. 498*, 1 = VI 36327. Agitur de tabula marmorea supra et a sinistra fracta undique levigata (18,5) x (41) x 2,5. Litt. in parte antica 2, in parte postica 2,8. Puncta triangularia. A. 1833 servabatur Toffia in ecclesia S. Lorenzo. Ecclesia circ. a. 1960 refecta, tit. translatus est inter reposita abbatiae Farfensis, ubi d. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani contulit et im. phot. sumpsit. Denuo a. 2020 ibidem ipse recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016963–64).

Exemplum repetiverunt G. C. Amaduzzi, in epistula ad Marini missa d. 10 m. Oct. a. 1786 servata in ms. Vat. Lat. sign. n. 9042 f. 207r–208v; Palmegiani, Rieti 488; A. Vico, Brevi Memorie 45; Leoni, La Sabina 90; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 14 n. 16 cum im. phot. fig. 14. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 285); eund., in Giornata Amaduzziana 97–99; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 80. 498*, 2. – Cf. ICVR, N. S. 2814; Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 285); Fiocchi Nicolai, Cimiteri 187. 498*, 3 = VI 24218. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 285). 498*, 4–5 = VI 8186. 8191 (cf. p. 3455). – Cf. im. phot. in ACE sub n. VI 8191 (inv. n. PH0009002). Exempla repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 14r. 15r cum im. del.; Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 245–246 cum im. phot. fig. 2–3 ex Amati sumptis; id., in Varia epigraphica 126 (= id., Abruzzo e Molise I 286). – Cf. eund., Codices Vaticani 5–6 n. 23–24. In dubio adhuc maneo, utrum tituli duo Curibus reperti Romam deportati sint an in Sabinos ex urbe Roma sint translati; etiam nota in Sabinis prope Aquas Cutilias Quintos Sallustios alios memoratos tit. n. 4667. 499*, 1 = XVI 2947. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 286). 499*, 2 = VI 43*. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 286). 499*, 3 = VI 1345*. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 286). 499*, 4 = XI 51*, 2. Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 286). Titulum, scil. D(is) M(anibus). | C(aio) Fonteio Spuriano Fonteius | Dionysius et Aurunceia Flora | fec(erunt) et sibi posterisque suorum, Curibus Sabinorum tribuit a. 1888 Bormann (XI p. 10* ad n. 51*, 2: “Titulum, qui videtur Curensis esse, d. m. C. Fonteio Spuriano (supra n. 4996) Smetius ed. 137, 22 a Pighio vel Morillonio acceptum exhibet praescribens ibidem, cum praecedat Cesenae in Flaminia. Hinc ut Caesenatem sumpserunt Grut. 684, 8; Braschi mem. Caes. p. 83; Masini zolfo p. 156; Fattiboni opere p. 155”). At n. supra laudatus 4996 nusquam editus est (nam vide supra n. 4995/6). Qua re, titulus publici iuris

ADDENDA ET CORRIGENDA factus non est in Corpore. Tit. genuinus esse videtur, attamen quae eius origo fuerit sub iudice adhuc relinquatur. Tituli fontes ad hunc titulum pertinentes, cui versus duo aliunde ignoti scil. nec gravius puto, nec brevius superante parente. | Hic iacet aeterna filius in requie esse additi videntur, recensuit recognovit M. Massaro, in Spurii lapides 123–124 (praesertim vide adn. 102). 4952 = ILS 3702. Titulus sacer inter Curenses fortasse delendus, ex eo, quod originis municipii Blerae esse videtur (vide infra Pietrangeli). Tabula marmorea fracta ex pluribus fragmentis inter se coniunctis ex parte composita detrimento scripturae (25) x (51) x 2,5. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 22 x 48. Litt. affabre insculptae nunc colore rubro pictae 3,5–2. Puncta triangularia et in virgulae acclivis formam redacta. In parte antica reliquiae tituli Domitiani consulis (infra tit. n. 4955). Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen recognovit, nempe in Museo Vaticano parieti Ambulacri Iuliani (scil. Galleria Lapidaria 47. 22) adfixa (inv. n. 6772), ubi a. 1998 contuli. Neg. Mus. Vat. n. XXVIII. 13. 89; XXXVI. 31.94/1. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009003. 16965) et ectypum (inv. n. EC0009961). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3481; Calabi Limentani, Studi 178 n. 217; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 22; id., Epigraphica 73, 2011, 317–319 n. 3 cum im. phot. fig. 9 (cf. AE 2011, 327 = 372). – Cf. Manni, Storia dei municipi 178. 179; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45. 46. 53; I. Di Stefano Manzella, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 3, 1982, 28; C. Pietrangeli, ibid. 13, 1993, 69 adn. 299: in hac dissertatione publici iuris factum est regestum nunc in Tabulario Romano asservatum (scil. Archivio di Stato di Roma, Camerale, II, A. B. A. 17), ubi legitur: “All’ab. Giovanni Brunati […] per una lapide scritta da due parti con una iscrizione di Domiziano chiamato sacerdote di tutti i Collegi, ed altra (dall’altra parte) alla Fortuna per l’imperatore Adriano venuta da Bieda. 13 luglio 1782”; Di Stefano Manzella, Ambulacrum Iulianum 77. 137 cum im. phot. tab. 58b; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143. 144; Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 286–287); eund., in Dediche sacre 302; S. Cenci, in Reate e l’Ager Reatinus 111; S. Sisani, ibid. 63; Tulli, Sabini 46; D. F. Maras, in E. Bianchi – C. Pelloso (Ed.), Roma e l’Italia tirrenica. Magistrature e ordinamenti istituzionali nei secoli V e IV a. C. (Classica Philosophica et Iuridica. Saggi 5), Alessandria 2020, 158.

Lege: Pro salute Imperat(oris) | Hadriani Aug(usti) p(atris) p(atriae) | Fortun(ae) Red(uci) decreto c(entum) v(irum) | pec(unia) publ(ica) ex arg(enti) p(ondo) X (et) 1quincunx2; cur(am) a9g0(entibus) | P(ublio) Aburtennio Prisco, P(ublio) Aburtennio Restituto, | IIIIvir(is). De munificentia vide R. Duncan-Jones, PBSR 11, 1963, 240 n. 519 (= eund., Economy2 164 n. 519). De Fortuna vide E. Breccia, in Diz. epigr. III 194; I. Kajanto, in

2594

REGIO IV ANRW II 17, 1, 1981, 502–558; Champeaux, Fortuna I– II passim; S. M. Marengo, Stud. Picen. 70, 2005, 7–14. Tit. dedicatus est inter a. 128, cum Hadrianus pater patriae appellatus est, et decessum eius a. 138 (cf. Kienast, Kaisertabelle6 123). Praetermittendus quoque non est tit. Curensis IG XIV 2239 = IGR 1, 474 = SEG LIV 951, ubi laudatur Vibia Sabina uxoris Hadriani (cf. K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 600). 4953 Fragmentum marmoreum undique fractum, cui titulus sacer inscriptus. Num adhuc exstet, nescio. Exemplum repetiverunt Lanciani, ms. n. 13046 f. 234v cum im. del. 272; Buonocore, in Dediche sacre 302 n. 403. Aetatis incertae. 4954 Fuit tabula ex marmore caeruleo ut traditur undique fracta. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. 97. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 17r n. 25; Stevenson, ms. n. 10561 f. 160v cum im. del. – Cf. Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 245; eund., Codices Vaticani 6 n. 27; eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; eund., in Epigrafia d’età augustea 57. Supplementa incerta manent; nam est incertum, de qua Diva agatur. Ex autem litterarum forma, quae sunt “magnae et pulchrae”, tit. priori parti saec. I p. C. n. tribuendus; inde vel de Diva Augusta vel de Diva Drusilla vel etiam de Diva Poppaea Augusta cogitari ex. gr. potest. 4955 = ILS 267. Titulus sacer inter Curenses fortasse delendus, ex eo, quod originis municipii Blerae esse videtur (vide supra ad tit. n. 4952). Tabula marmorea fracta ex pluribus partibus inter se coniunctis ex parte composita detrimento scripturae (25) x (51) x 2,5. Litt. affabre insculptae 4,5–4. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. In parte postica reliquiae tituli imperatoris Hadriani (supra tit. n. 4952). Servatur Romae in museo Vaticano parieti ambulacri Iuliani (scil. Galleria Lapidaria 47. 22) adfixa (inv. n. 6772), ubi a. 2010 contuli. Neg. Mus. Vat. n. XXXVI. 31.94/2. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016966). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3638; Evans, Cults 40; MacCrum – Woodhead, Select Documents 50 n. 115; S. Lefebvre, in Élites municipales 298 n. 45; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 21; id., Epigraphica 73, 2011, 317– 319 n. 3 cum im. phot. fig. 10 (cf. AE 2011, 327). – Cf. Muzzioli, Cures 45; I. Di Stefano Manzella, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 3, 1982, 28; Scheid, Romulus et ses frères 235; Lafer, Omnes collegiati 79. 252. 284; Spadoni, I Sabini nell’antichità 144; Buonocore, in Varia epigraphica 126 (= eund., Abruzzo e Molise I 286–287); Højte, Roman Imperial Statue 355 n. 9; E. Roscini, ZPE 196, 2015, 243.

Lege: Domitiano co(n)s(uli) I[I], | sacerdoti | [c]onlegiorum omniu[m], | [p]rincipi iuventuti[s].

CIII. CVRES SABINI Appellatio sacerdos omnium collegiorum redit tit. huius Corporis vol. III 12218 (etiam vide, quae disseruit G. Alföldy ad tit. huius Corporis vol. VI 40350); princeps iuventutis tit. huius Corporis vol. III 318. 12218; VI 932 (cf. p. 3070. 3777. 4307). Positus est post kal. Ian. a. 73, quo die Domitianus processit consul iterum (cf. A. Stein, PIR2 F 259; Martin, Titulature épigraphique 61; Kienast, Kaisertabelle6 110). 4956 Desideratur. Exemplum repetiverunt Marini, ms. n. 9125 f. 147r a Galletti sumptum (Mommsen supra ad tit. sic legitur: “Galletti apud Marinium ms.”); Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 22. – Cf. Muzzioli, Cures 45; A. De Carlo, Ann. Ist. Orient. Napoli n. s. 9/10, 2002/03, 295; Højte, Roman Imperial Statue 377 n. 30. Sic supplendum: [Imp(eratori) Caes(ari) N]erva[e | Traiano Optim]o Aug(usto) | [German(ico) Dacico] Parthic(o), | [pont(ifici) max(imo), tr(ibunicia) p(otestate) XXI], imp(eratori) XIII, | [co(n)s(uli) VI, p(atri)] p(atriae). Tit. ex acclamatione imperatoria decima tertia et ex supplementis, quae certa esse videntur, dedicatus est inter d. 10 m. Dec. a. 116 et d. 7 a. insequentis (cf. Kienast, Kaisertabelle6 117). Curibis Sabinis tit. alter Traiano a. 117 est dedicatus (vide infra tit. n. 8957). 4957 Basis ex marmore in fronte levigata, a tergo caelo passim dolata, in margine inferiore dextro fracta, corona et crepidine undique prospicientibus praedita 85 x 55,5 x 51,5. In facie sursum directa exstant recessus duo ad signum Marci Aurelii Caesaris figendum pertinentes. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 75 x 45. Litt. affabre insculptae 4,5–2. Puncta triangularia haud semper signata. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen et Stevenson recognoverunt, nempe in praedio Casino d’Arci ad bivium viarum Arci et Santuario della Madonna dell’Arci prope vicum Passo Corese sito in aedibus Silvestri (hodie heredum gentis Silvestri-Pizzino), ubi a. 1987 contuli; im. phot. Maria Pia Muzzioli mihi comiter suppeditavit. D. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani tit. denuo recognovit et im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009004. 16967). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 189r. 190v n. 2 et 7 cum im. del.; Lanciani, ms. n. 13046 f. 234r cum im. del. 269r–270r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 196 n. XLIII; A. Pasqui, in Carta archeologica 365 n. 36; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3652; Leoni, La Sabina 86–87; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 23; D. Fasolini, in Renovación 145. – Cf. Bücheler, Kleine Schriften III 52; Manni, Storia dei municipi 178. 179; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45. 56. 57. 59. 60. 69; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 89; O. Salomies, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 281; Fishwick, Imperial Cult II 491; Horster, Bauinschriften 298; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143. 144; S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 377. 403; Sternini, Romanizzazione 36; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 70; S. Sisani, ibid. 63; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30. 31; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 57 n. 14; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. 18 adn. 29. Errores Leoni omisi. – Tit. frontis: 12 clustrum pro crustulum (cf. etiam tit. n. 4970. 4976). – 14 L D D [- - -] Pasqui; tit. lateris: 1 VL legendum in lapide i. e. VI. – 3 MESSALINO Lanciani. – 6 SCREVINO Pasqui, qui vocalem I longam saepe quoque omisit. Nota annum esse quoque significatum per quattuorviros iure dicundo autem numero tres (etiam cf. infra ad tit. n. 4958. 4959. 4970. 4972. 4975. 4976).

2595

ADDENDA ET CORRIGENDA

Basim Marco Aurelio Caesari seviri Augustales Curenses dedicaverunt; ex his fuerunt Quinti Veranii Asclepiades et Sabinus ob cuius dedicationem decurionibus et populo crustulum et mulsum dedere (de eorum munificentia vide, inter al., S. Mrozek, Epigraphica 30, 1968, 169; eund., Athenaeum 50, 1972, 294. 298; eund., Epigraphica 34, 1972, 37. 46; N. Criniti, Aevum 47, 1973, 498; Mrozek, Prix et rémunération 20. 39. 71 et passim; eund., Acta Ant. Hung. 39, 1981, 373; Duncan-Jones, Economy2 284; Mrozek, Distributions 20. 39. 67. 71 n. 15. 87; A. M. Morelli, CLEiLAR I 190. 192); seviros Augustales una cum seviris saepius in tit. Curensibus memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 131–132 (= id., Abruzzo e Molise I 88); de centumviris vide E. Incelli, in Forme municipali 48. Dedicata d. 26 m. Apr. a. 147; notandum d. 1 m. Dec. eiusdem anni Marcum Caesarem tribuniciam potestatem accepturum; de consule L. Annio Largo vide E. Groag, PIR2 A 663; de consule C. Pacato Prastina Messallino vide R. Hanslik, RE XXII 2, 1954, col. 1720–1721; W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, col. 478 n. 2; Alföldy, Konsulat 152. 231. 247 cum bibliographia ampliore; K. Wachtel, PIR2 P 926. 4958 Tabula, quae ut videtur fronti basis affixa fuit, ex marmore a dextra fracta, in fronte passim deturpata 109,5 x (42) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra, a sinistra infra servatur 97,5 x 36. Litt. actuariae nunc colore rubro retractatae 4,5/3,5. Puncta triangularia. Etiam hodie exstat eodem loco, quo Mommsen recognovit, nempe in Museo Vaticano parieti Ambulacri Iuliani (scil. Galleria Lapidaria 43. 7) adfixa (inv. n. 6876), ubi a. 1998 contuli. Neg. Mus. Vat. n. XXVIII. 13. 374. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009005) et ectypum (inv. n. EC0002557).

ADDENDA ET CORRIGENDA De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9776 f. 185v; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 197 n. XLIV; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3661; Leoni, La Sabina 88; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 25. – Cf. Manni, Storia dei municipi 178. 179; Taylor, Voting Districts 61; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103 cum im. phot. p. 155; Muzzioli, Cures 44. 45. 53; I. Di Stefano Manzella, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 3, 1982, 28; Buonocore, Codices Vaticani 115 n. 357; C. Pietrangeli, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 13, 1993, 52 adn. 29; Di Stefano Manzella, Ambulacrum Iulianum 55. 137 cum im. phot. tab. 54; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 143. 144; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; A. Kolb, in Augustae 28; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 61 n. 22; R. González Fernández – P. D. Conesa Navarro, Latomus 77, 2018, 680–682; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 74–75.

1–2 omiserunt Amati et Leoni. – 4 ex. nu[rui] vel nu[trici] Mommsen in ind. p. 810, nu[rui] in editione sua. – 9 omisit Leoni. – 8 M(arco) Ulpio [Titiano] restituendum sub exemplo tit. sequentis, ut iam recte suspicatus est Mommsen ad p. 730 col. 1 sub indice nominum virorum et mulierum (etiam vide ad p. 745). Vir egregius M. Ulpius Titianus, qui fuit curator rei publicae [cf. Eck, Organisation 237 (= eund., L’Italia nell’impero romano 240)], redit in tit., qui sequitur; de quo vide G. Camodeca, in ANRW II 13, 1980, 484. 506–507; Jacques, Privilège 118; S. Evangelisti, in Epigrafia d’età augustea 357; M. Klein – J. Heinrichs, PIR2 V 789.

2596

REGIO IV Tit. dedicatus est inter d. 9 et 15 m. Apr. a. 202 p. C. n., cum Plautilla Caracallae nupsit et Augusta appellata est (cf. Kienast, Kaisertabelle6 161 et González Fernández – Conesa Navarro, l. l.). Nota annum esse quoque significatum per quattuorviros iure dicundo (etiam vide ad tit. n. 4957. 4959. 4970. 4972. 4975. 4976; etiam cf. supra tit. n. 3015); de centumviris vide E. Incelli, in Forme municipali 48. 4959 = ILS 460. Tabula lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis fere composita in angulis superiore dextro et inferioribus imminuta ab utroque latere levigata 101 x 46 x 3. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta (recentiore aetate colore nigro est retractata), cuius partes utrimque et infra servantur, ? x 44. A tergo exstant recessus ad tabulam figendam fortasse in fronte basis. Litt. rubricatae ad actuarias fere transgredientes 4,9/2,1. Puncta in formam virgulae acclivis in fine versus quoque signata. Servatur inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Umbriae sita Ponte S. Giovanni – Perugia (n. inv. Vermiglioli 35; inv. a. 1886, 323; inv. Bellucci Lapidario 97), ubi Maria Carla Spadoni titulum m. Iun. a. 2015 contulit et im. phot. mihi suppeditavit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0014692. 16968–74). Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 991; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 190 n. XXXI; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3662; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 24. – Cf. Manni, Storia dei municipi 178; Pflaum, Carrières 738. 981 et passim; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45; G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 175; A. Abramenko, Athenaeum 81, 1993, 19; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143. 144; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 7. 17. 30; De Carlo, Ceto equestre I 275; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 61 n. 23; Laird, Civic Monuments 211; Engfer, Private Munifizenz 38; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 29. De viro egregio M. Ulpio Titiano vide supra ad tit., qui praecedit. De centumviris vide E. Incelli, in Forme municipali 48. De nominibus Getae erasis cf. amplius A. Mastino, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 2 (39), 1981, 47–81; eund., Le titolature di Caracalla e Geta attraverso le iscrizioni. Indici (Studi di storia antica dell’università di Bologna 6), Bologna 1981, passim; nuperrime eund., in Studi Calabi Limentani 147– 175. Tit. dedicatus est a. 211 post Severum d. 4 m. Febr. defunctum et ante d. 10 m. Dec., cum tribuniciam potestatem quartam P. Septimius Geta accepit (vide Kienast, Kaisertabelle6 160). Nota annum esse quoque significatum per quattuorviros iure dicundo (etiam cf. ad tit. n. 4957. 4958. 4970. 4972. 4975. 4976). 4960 Desideratur; Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 190v n. 5 cum im. del.; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 24; Horster, Bauinschriften 299 n. IV 2.2 (etiam cf. p. 94. 230). – Cf. Muzzioli, Cures 56; Spadoni, I Sabini nell’antichità 144; G. Alföldy, Epigraphica 64, 2002, 142 (AE 2002, 400); R. González Fernández – P. D. Conesa Navarro, Athenaeum 105, 2017, 150; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Legerim: [Imp(erator) Caesar M(arcus) Au]rellius Antonin[us Pius Felix Aug(ustus)] | [Parthic(us) max(imus) Brita]nnic(us) max(imus) Germ(anicus) [max(imus), pontif(ex) max(imus)] | - - - - - -.

CIII. CVRES SABINI

2597

ADDENDA ET CORRIGENDA

Dedicatus videtur inter m. Sept. ex. a. 213, cum Caracalla Germanicus maximus dictus est, et mortem eius d. 8 m. Apr. a. 217 (vide Kienast, Kaisertabelle6 157). 4961 Desideratur. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009006). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 190v n. 6 cum im. del.; Lanciani, ms. n. 13046 f. 234v cum im. del. 271r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 194 n. XL; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3672; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 26. – Cf. Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103; Muzzioli, Cures 29. 44. 45. 54. 56. 58; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 89; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 143. 144; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 70; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30. 3 Galleni pro Gallieni. De curatore rei publicae Sabinorum vide Eck, Organisation 237 (= eund., L’Italia nell’impero romano 240); G. Camodeca, in ANRW II 13, 1980, 506–507; Jacques, Privilège 118. De titulis municipalibus Gallieno (de quo imperatore vide I. Piso, Tyche 29, 2014, 125–146 et C. P. Petolescu, Dacia 61, 2017, 243–246) dicatis vide G. Barbieri, Stud. It. Filol. Class. 11, 1934, 332 (= eund., Scritti minori 100) et F. Sirano, Rend. Accad. Arch. Napoli 72, 2003, 119 n. 14. Tit. dedicatus est inter a. 254, cum Cornelia Salonina Augusta appellata, et a. 268 circ. m. Sept., cum defuncta est (vide Kienast, Kaisertabelle6 212; E. Gritti, Prosopografia romana fra le due partes imperii (98–604). Contributo alla storia dei rapporti fra Transpadana e Oriens I (Munera 45), Bari 2018, 300–307 n. 67). 4962 = ILS 650a. Basis ex marmore in fronte passim levigata, a dextra et in angulo inferiore fracta (120) x (65) x ?; superne corona prominente, infra crepidine ex parte fracta praedita. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 70,5 x (58). Litt. actuariae nunc colore rubro repletae 5,8/4,7. Puncta triangularia et in falculae formam redacta. Etiam hodie exstat eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in museo Vaticano parieti ambulacri Iuliani (scil. Galleria Lapidaria 43. 11) adfixa (inv. n. 6880), ubi a. 1998 contuli. Neg. Mus. Vat. n. XXVIII. 13. 378. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009007). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 83 n. 45. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 126; Marini, ms. n. 9071 p. 107 n. 13. p. 115 n. 1; id., ms. n. 9125 f. 147v a Galletti sumptum (Mommsen supra ad tit. sic legitur: “Marini ms.”); F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 189 n. XXX; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3681; Palmegiani, Rieti 53; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 27. – Cf. M. Armellini, Cronichetta mensuale s. 2°, 1, 1, 1875, 96; Martinori, Via Salaria 61; Taylor, Voting Districts 61; Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103 cum im. phot. p. 155; Muzzioli, Cures 11. 44. 45. 53; I. Di Stefano Manzella, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 3, 1982, 28; C. Pietrangeli, ibid. 13, 1993, 52 adn. 29; Di Stefano Manzella, Ambulacrum Iulianum 55. 137 cum im. phot. tab. 54; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 144; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 31; V. Fiocchi Nicolai, in Cures 78 cum im. phot. fig. 1. 2 CAIO male Palmegiani; Fabio legendum in lapide; Flavio correxit Dessau, ILS. – 7 D k N k M k Q k E k R Palmegiani.

Dedicatus est inter d. 1 m. Mai. a. 305 et d. 25 m. Iul. a. 306 (vide Kienast, Kaisertabelle6 269). 4963 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 26. – Cf. Taylor, Voting Districts 61; Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103; Muzzioli, Cures 45; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 144; V. Fiocchi Nicolai, in Cures 78. Titulum sic restituerim: [Imp(eratori) Caes(ari) M(arco) Aur(elio) Val(erio)] | Maxim[iano Pio] | Felici Invic[to] | Aug(usto), | Cures Sabini | d(evoti) n(umini) m(aiestati)q(ue) e(ius). – Dedicatus inter a. 286 et 305 p. C. n. (vide Kienast, Kaisertabelle6 262–265). 4964 = ILS 1363 add. Desideratur. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009008). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Amati, ms. n. 9734 f. 14r n. 19 (pars dex.). 15r n. 22 (pars sin.); De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3764; Leoni, La Sabina 85. 90. – Cf. R. Paribeni, NS 1928, 386; Passerini, Coorti pretorie 309–310; Pietrangeli, Sabina 97. 98. 103. 104; S. Panella, BDASP 66/68, 1976/78, 496; Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 245; eund., Codices Vaticani 6 n. 22; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 91; Spadoni, I Sabini nell’antichità 144 (err. scr. 4694); Richier, Centuriones 504; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 84; S. Demougin – S. Lefebvre, REA 104, 2002, 206 n. 22; S. Panciera, in Pflaum historien 475 n. 6; Thomasson, Laterculi I Suppl. 31; Migliorati, Iscrizioni 448 n. 1; Brancato, Repertorium II 94; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 60. Sextus Baius Pudens fuit a. 153 tribunus equitum singularium (cf. AE 1951, 184 = 1954, 83), primus pilus bis fortasse inter a. 153–160 (vide infra ad tit. n. 8967), procurator provinciae Norici circ. a. 162, procurator ducenarius Augusti provinciae fortasse Hispanicae circ. a. 163– 164, procurator provinciae Raetiae Vindeliciae circ. a. 165

ADDENDA ET CORRIGENDA et procurator provinciae Mauretaniae Caesariensis circ. inter a. 167–169; de eius cursu vide imprimis auctores, qui sequuntur, ubi alia bibliographia inveniri potest: A. Stein, PIR2 A 36; Pflaum, Carrières 423–434 n. 173. II 981 ad n.; Winkler, Noricum 60–61 n. 20; Dobson, Primipilares 253–254 n. 133; Pflaum, Carrières Suppl. 122. 143. 150; G. Winkler, RE Suppl. XIV, 1974, col. 72; Thomasson, Laterculi I 16 col. 85 n. 21. 15 col. 79 n. 17; Magioncalda – Christol, Studi 58–60 n. 190–193; Thomasson, Laterculi III 15. 17. 41 col. 41 n. 16; A. Magioncalda, in L’ordre équestre 395. 419–420. 427. 451; R. Sablayrolles, ibid. 352; S. Demougin – S. Lefebvre, REA 104, 2002, 206 n. 22; S. Panciera, in Pflaum historien 475 n. 6; Faoro, Praefectus 275–276 n. 21; Migliorati, l. l. 448–451. Eius filia in hoc titulo memorata Baia Pudentilla esse videtur (cf. A. Stein, PIR2 A 37). Notandum est prope vicum Passo Corese a. 1928 inventam esse fistulam signatam Sex(ti) Baii Pudentis p(rimi) p(ili) infra ad tit. n. 8967, unde colligi potest in regione Curium Sabinorum fundum vel potius villam ipsum possedisse (cf. Alvino, l. l. 90 adn. 9). Ex eo, quod supra scripsi, tit. ante Marcum Aurelium, scil. post a. 169, defunctum tribuendus. 4965 = ILS 1026. Tabula ex lapide calcario marginibus effracta in fonte levigata 115 x 157 x circ. 6. Litt. affabre insculptae 9–3,5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Bormann recognovit, nempe Pisauri in Museo Olivieriano parieti cuidam exteriori affixa, ubi a. 1994 contuli una cum viro docto Antonio Brancati praefecto bibliothecae Olivierianae, qui im. phot. sumpsit et mihi dono dedit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009009). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 1159; Stevenson, ms. n. 10561 f. 183r. 189r cum im. del.; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 194–195 n. XLI; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3730. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Gordon, Album II 17–18; Salomies, Nomenclature 134–135 n. 11; Muzzioli, Cures 45. 56. 82; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 91; J. Patterson, in San Vincenzo al Volturno II 23; Spadoni, I Sabini nell’antichità 140; Forni, Tribù I463; Buonocore, in Tribù romane 36; S. Zoia, Riv. Stor. Ant. 41, 2011, 157–158; Buonocore, in Terme di Diocleziano I 328; A. Daguet-Gagey, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 117. 11 provincia pro provincia potius quam provincia(rum). Lucius Iulius Marinus Caecilius Simplex (de eius origine, praeter auctores infra laudatos, vide G. W. Bowersock, in Epigrafia e ordine senatorio II 667 et Andermahr, Totus in praediis 304 n. 272) frater Arvalis in actis nominatus a. 91 m. Mai. tum anno incerto sub Domitiano deinde vere a. 101 et inter a. 91/105 (vide J. Scheid, Rechérches archéologiques à la Magliana. Commentarii fratrum Arvalium qui supersunt. Les copies épigraphiques des protocoles annuels de la confrérie arvale (21 av. – 304 ap. J.-C.) [Roma antica 4], Paris – Rome 1998, 164–166. 177–184), cursum honorum senatorium in ordine ascendenti commemoratum sub Domitiano iniit (de eius cursu in tit. sepulcrali n. 8959 quoque memorato vide, inter al., L. Petersen, PIR2 I 408; Halfmann, Senatoren 118 n. 23; W. Eck, Chiron 12, 1982, 316–317. 327 n. 181. 332–333. 326–327; eund., Scritti scelti 44. 45. 61. 67. 70. 74. 332. 337; P. M. M. Leunissen, ZPE 89, 1991, 226–227; etiam vide tit. AE 1981, 830 = Maurizi, Cursus honorum 256 n. 230; eund., in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 503 n. 3): fuit quattuorvir viarum curandarum (vide Eck, Organisation 85; etiam M. Sar-

2598

REGIO IV tori, Athenaeum 67, 1989, 14), tribunus militum legionis IIII Scythicae, quae in Syria tendebat (de qua legione vide S. Crea, Rend. Pontif. Accad. Arch. 72, 1999/2000 (2001), 262–264 cum bibliographia ampliore), quaestor pro praetore provinciae Macedoniae ante a. 89 (cf. M. G. Granino Cecere, Diz. epigr. V, 2, 1987, 59), aedilis plebis, praetor, legatus pro praetore provinciae Cypri (T. B. Mitford, in ANRW II 7, 2, 1980, 1306), legatus pro praetore provinciae Ponti et Bithyniae a. 89/90 sub proconsulatu patris sui Iulii Mar[- - -], qui postea fuit legatus ut videtur Moesiae inferioris m. Ian. a. 97 (vide L. Petersen, PIR2 I 401), curator viae Tiburtinae (de qua curatela videas L. Cantarelli, BCAR 19, 1981, 124 et Ertman, Curatores viarum 234–235 n. 85), legatus Augusti legionis XI Claudiae Piae Fidelis (vide Thomasson, Legatus 137. 141; eund, Laterculi I Suppl. 116), legatus Imperatoris Nervae Traiani Augusti Germanici nondum Dacici provinciae Lyciae et Pamphyliae inter a. 96/97, pro consule provinciae Achaiae ab aestate a. 100 aut iam a. 99/100; consul fuit a. 101 una cum L. Arruntio Stella [de consulatu cf. R. Syme, JRS 58, 1968, 144 (= eund., Roman Papers II 709); Eck, Senatoren 41. 73 adn. 109. 148 adn. 152. 154–155; F. Zevi, PP 34, 1979, 196–197 [cf. AE 1983, 83]; Syme, PBSR n. s. 51, 1983, 102 (= eund., Roman Papers IV 173)]. De cursu praeter auctores supra laudatos vide Maurizi, Cursus honorum 20. 34. 74. 120. 125–126. 140. 150. 157. 167. 193. 195. 256–257 n. 232 (in hac dissertatione saepius scr. n. 4695 pro n. 4965). De viro etiam vide Kubitschek, Imperium 55, qui e Curibus Sabinis fuisse oriundum putat; Syme, Tacitus II, Oxford 1958, 17 et Alföldy, Legionslegaten 20. 27, qui Italicum filium senatoris cuiusdam fuisse cogitant; A. Birley, Gnomon 40, 1968, 384, qui oriundum e Beryto fuisse suspicatur; Kreiler, Statthalter 143 (cf. J. Devreker, Epigraphica 38, 1976, 188); R. Syme, Some Arval Brethren, Oxford 1980, 54. 90, qui oriundum ex Aquitania fuisse cogitat. Titulus ex eo, quod supra scripsi et ex litterarum forma prioribus annis saec. II p. C. n. tribui potest (potissimum post a. 101). 4966 = I2 631 (cf. p. 921) = ILS 21 = ILLRP 328. Desideratur. Exemplum repetiverunt inter al. Marini, ms. n. 9071 p. 30 n. 3; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3717; Buonocore, Codex 2, 2021, 27 n. 3; M. Mayer i Olive, in Miscellanea Gianfranco Paci 448. – Cf. E. Bizzarri, Epigraphica 35, 1973, 142; C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 74–76; Pietrangeli, Sabina 95. 102. 103; G. Waurick, JRGZM 22, 1975 (1977), 1–46; L. PietiläCastrén, Arctos 12, 1978, 122; M. G. Arrigoni Bertini, Aurea Parma 67, 1983, 127. 134 (= eand., Parma romana 62. 68); A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 91; Pietilä-Castrén, Magnificentia publica 139; E. Lippolis, Arch. Class. 55, 2004, 33–38 (cf. AE 2004, 99); C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 86; R. Antonini, Miscellanea Pompeiana 1, 2007, 71. 104; P. Poccetti, REL 84, 2006 (2007), 27; Todisco, Vici 101. [L(ucius) Mummius] co(n)s(ul) Achaea capta titulus restituendus. Lucium Mummium, ut recte Degrassi passim apud ILLRP scripsit, censorem a. 142 a. C. n. Italiam et provincias ex praeda Achaica statuis et tabulis ornavisse Liv., epit. Oxyrh. 7,168–169 testatur, attamen tit. huius Corporis vol. I2 627–629. 631. 2930a Mummius consul dicitur, tit. autem I2 630 imperator; scilicet Mummius ad eum annum respicit quo Corinthum cepit [etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 286 n. 300 (= eund., Epigrafi I 78 n. 300). De titulis Mummianis, praeter auctores supra laudatos, etiam vide Pape, Griechische Kunstwerke 16 s.; P. Moreno, in L’art décoratif 188–189; L. Graverini,

CIII. CVRES SABINI Maecenas 1, 2001, 105–148; G. Di Leo, Riv. Stor. Antichità 31, 2001, 55–82; P. Kruschwitz, Epigraphica 63, 2001, 154–157; eund., Carmina 142–147; Lippolis, l. l. 25–82; J. L. Moralejo, ZPE 177, 2011, 289–297; M. P. Loar, Class. Philol. 112, 2017, 45–62; M. Cadario, Riv. Arch. 42, 2018 (2019), 59–67; R. Barbera, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 36, 2018 (2020), 189–192; Kreiler, Ober- und Unterkommande 176–182. 4967 (cf. p. 687) Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3784; D. Fasolini, in Renovación 139– 140. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Forni, Tribù S387– 388; Buonocore, Epigraphica 65, 2003, 51; Stek, Cult places 165; Buonocore, in Tribù romane 36; A. Ferraro – V. Gorla, ibid. 345; Brancato, Repertorium II 95. 9 CV: “quid lateat nescio; fortasse ITVS” sic Mommsen. Notandum patrem Caium Calpurnium Spurii filium Apollinarem (de locutione Sp. f. vel sine compendio Spuri f. disseruerunt Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’Onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167–171), qui fuit apparitor Augusti praeco decuriae Iuliae (de quo officio vide N. Purcell, PBSR 51, 1983, 147–148; Christol, l. l. 168–170; David, Appariteurs 290), Collinae tribui adscriptum, Quirinae autem filium eius C. Calpurnium C. f. Apollinarem, qui titulum matri Iuliae M. f. Iulittae (de cognomine etiam vide H. Solin, Arctos 41, 2007, 95 et Nuorluoto, Cognomina 106) et sorori Calpurniae C. f. Telluri et Calpurniae C. lib. Daphne posuit (de re universa etiam vide Forni, Scripta minora 213. 218); praeterea observa nomen gentilicium Iulii saepius in tit. Curensibus redire: praeter tit. n. 4965. 4970, adde titulum Graecum saec. II p. C. n. Kaibel, IG XIV 1676 (cf. etiam NS 1882, 327; nota autem Moretti apud IGUR hunc titulum non recepisse), ubi nominantur BIo]liov D0fnov, BIoul\a Crhste¥na et BIo]liov quidam. Saec. I p. C. n. tribuerim. 4968 = ILS 5543. Desideratur. Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 197 n. XLIV; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3848; Rockwell, Private Baustiftungen 27 n. 143; Palmegiani, Rieti 54; Leoni, La Sabina 89; Spadoni, Prefetti 76–77 n. 81; Traverso, Esercito 106 n. 20; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 118 n. 6; Engfer, Private Munifizenz 154–155 n. 231 (etiam cf. p. 110. 156. 157). – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Taylor, Voting Districts 61; Manni, Storia dei municipi 178. 179; Pietrangeli, Sabina 95. 96. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45. 53; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 143; Forni, Tribù T310; O. Salomies, Arctos 42, 2008, 187; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; Buonocore, in Tribù romane 36; P. Porena, Epigraphica 72, 2010, 118; eund., Quad. Arch. Abruzzo 3, 2011 (2014), 94; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 29. 30; T. Blokzijl, Talanta 48/49, 2016/17 (2018), 191; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 74–75. 3 ex. PRALI haud recte Leoni. – 5 HAC pro HAS Palmegiani errore typothetae ut opinor. Lucius Tuccius (de nomine fusius disseruit Porena, l. l. 118–120; eund., l. l. 94–95) Publii filius Collina tribu Maximus fuit tribunus militum legionis XV Apollinaris in Pannonia tendente (cf. E. Ritterling, RE XII, 1925, col. 1756; A. Mócsy, RE Suppl. IX, 1962, col. 612–613; Mosser, Steindenkmäler passim [etiam cf. p. 182]), praefectus fabrum (cf. B. Dobson, in Britain and Rome 69–70 adn.

2599

ADDENDA ET CORRIGENDA 43; Cafaro, Praefectura fabrum 373 n. 170), Curibus Sabinis quattuorvir et praefectus Neronis Caesaris Augusti (de qua praefectura etiam vide I. Didu, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1983/84, 53–92; G. Mennella, Epigraphica 50, 1988, 65–85; M. S. Bassignano, in Actes du Colloque Degrassi 515–537; G. Amodio, in Élites municipales 71–98; G. Bandelli, ibid. 149– 157; M. Horster, in Roman Rule 331–351 (praesertim vide p. 338. 351 n. 47); E. Melchor Gil – V. A. TorresGonzález, Epigraphica 81, 2019, 487–526). De eius cursu, praeter auctores supra laudatos, vide imprimis PME II 793 n. 40; D. B. Saddington, in Festschrift A. Betz, Wien 1985, 534 n. 69; PME IV 1741 n. 40; Demougin, L’ordre équestre 841 n. 611; eand., Prosopographie 511 n. 611, quae est opinata eius gentem a Roma ortam esse; PME V 2256 n. 40. Incertum est, utrum Tuccius Maximus noster sit idem ac M. Tuccius C. f. Collina tribu Maximus Tiberiopoli (quae urbs Tiberiopolis Pappa Pisidiae esse videtur), qui fuit miles cohortis VII praetoriae centuria Marcelli in titulo urbano huius Corporis vol. VI 32699 = ILS 9063 memoratus. De eius munificentia etiam vide G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 302; M. Verzár-Bass, in Élites municipales 214. Nota Tuccium Maximum praefectum Neronis Caesaris fuisse (de quo officio etiam cf. G. Gregori, in Élites municipales 161). De cognomine Maximi vide O. Salomies, in Onomastica 528. Aetatis Neronianae. 4969 (cf. p. 698). Desideratur. Exemplum repetiverunt Marini, ms. n. 9125 f. 147r a Galletti sumptum; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4013. – Cf. Taylor, Voting Districts 61; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 96. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 143; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 66; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30; E. Brucchietti, in Poggio Mirteto 131. 2 nimpheum pro nymphaeum (cf. Jouffroy, La construction publique 350). De curatore rei publicae vide G. Camodeca, in ANRW II 13, 1980, 484. 506–507, qui titulum tribuit inter saec. III et IV p. C. n. 4970 = ILS 6559. Basis ex marmore fissuris laesa in fronte levigata, a dextra, a sinistra et a tergo caelo passim dolata 114 x 73 x 58; superne corona prominente infra crepidine praedita. In facie sursum directa exstat recessus ad signum Baebiae Pontiadis figendum pertinens. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 98 x 62. In latere dextero patera in sinistro urceus eleganter insculpti. Litt. affabre incisae 8,5/4,8 (v. 3 ex. litt. N minoris mensurae 1,3). Puncta triangularia haud semper signata. Servatur in aedibus privatis in vico Montegrottone sitis, ubi a. 1993 contuli; im. phot. Maria Pia Muzzioli mihi comiter suppeditavit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009010–11). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 190v cum im. del.; A. Pasqui, in Carta archeologica 365 n. 35–35bis; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4014; Leoni, La Sabina 87– 88; Forbis, Municipal Virtues 170–171 n. 245; D. Fasolini, in Senados municipales 64. – Cf. Bücheler, Kleine Schriften III 52; Manni, Storia dei municipi 178. 179; Taylor, Voting Districts 61; Pietrangeli, Sabina 95. 96. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45. 59. 60. 72; A. Abramenko, Athenaeum 81, 1993, 19; O. Salomies, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 270. 285; Spadoni, Prefetti 76; eand., I Sabini nell’antichità 135. 143. 144; A. Buonopane – M. Chelotti, in Quotidien municipal 653 n. 3; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; M. Cavalieri et

ADDENDA ET CORRIGENDA al., JFO 2015, 30. 31; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 57 n. 17; D. Rigato, Riv. Stor. Ant. 48, 2018, 59; J. Bodel et al., JRA 32, 2019, 169; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 74–75. Tit. frontis: 4 consesus fortasse pro consessus potius quam pro consensus. – 10 ob cuius dedicatione pro ob cuius dedicationem. – 11 clustrum pro crustulum (cf. etiam tit. n. 4957. 4976). – 16 in. III VIR Pasqui. – Tit. in latere: 3–4 Zeusippus pro Zeuxippus; de locutione cura agentibus vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 463. De nomine Pac(c)ii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 476. De munificentia vide A. Pasqualini, Helikon 9/10, 1969/70, 292 n. 27; S. Mrozek, Epigraphica 34, 1972, 38. 46; eund., Athenaeum 50, 1972, 294. 298; eund., Prix et rémunération 33. 39. 75. 89 et passim; Duncan-Jones, Economy2 284; Jacques, Privilège 392. 411; Mrozek, Distributions 10. 33. 39. 75 n. 5. 89; G. L. Gregori, in Finanze municipali 33; Buonocore, in Donna e vita cittadina 527; M. Colombo, Arctos 51, 2017, 51; M. Corbier, Epigraphica 67, 2005, 363; A. M. Morelli, CLEiLAR I 190. De locutionibus consesu decurionum et postulante plebe etiam vide S. Segenni, in Identità e autonomie 455–464. Dedicata a. 173 p. C. n.; de Ti. Claudio Pompeiano et Cn. Claudio Severo consulibus bis vide E. Groag, PIR2 C 973. 1024 et G. Migliorati, in Analecta Brixiana II 207– 246. Nota annum esse quoque significatum per quattuorviros iure dicundo (etiam cf. ad tit. n. 4957. 4958. 4959. 4972. 4975. 4976). De formula decreto ordinis Curium Sabinorum vide E. Incelli, in Forme municipali 48. 4971 = ILS 6560. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. Descripsi, ut potui, ex im. del. a Lanciani: agitur de tabula ex marmore in duas partes inter se coniunctas efformata a dextra et in angulo inferiore sinistro fracta 46 x (75) x ?. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta. Litt. optime insculptae. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009037). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 190v n. 4 cum im. del.; Lanciani, ms. n. 13046 f. 234v cum im. del. 272r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 188 n. XXVIII; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4019; Leoni, La Sabina 85. – Cf. Pietrangeli, Sabina 96. 103; Muzzioli, Cures 45. 46. 56. 58; A. Abramenko, Athenaeum 81, 1993, 19; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143. 144; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30; E. Incelli, in Forme municipali 48; Engfer, Private Munifizenz 43. 214. Errores Leoni sprevi. De munificentia vide S. Mrozek, Epigraphica 34, 1972, 37. 41; eund., Prix et rémunération 26. 41. 47. 75 et passim; Duncan-Jones, Economy2 283–286. 304; J. Andreau, Ktèma 2, 1977, 163. 169. 190. 193. 197, 200; Mrozek, Distributions 26. 41. 47. 75 n. 10. 96; W. J. Slater, Phoenix 54, 2000, 114–115; Dunbabin, Roman Banquet 79. 224; Buonocore, in Donna e vita cittadina 527– 528; A. Magioncalda, ibid. 512 cum alia bibliographia. Saec. II p. C. n. esse potest. 4972 (cf. p. 698) Tabula ex marmore in septem partes inter sese coniunctas fracta, marginibus imminuta nullo autem detrimento scripturae, in fronte levigata (51) x (105) x ?. Litt. actuariae 6–3,5. Puncta triangularia et in falculae formam redacta in fine v. 1. 2. 3. 5. 6 quoque signata. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen recognovit, nempe in museo Vaticano parieti ambulacri Iuliani (scil. Galleria Lapidaria 37. 3) adfixa loco edito (inv. n. 6920), ubi

2600

REGIO IV a. 1998 quatenus potui contuli. Neg. Mus. Vat. n. XXVIII. 13. 249. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009012). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Marini, ms. n. 9125 f. 147r a Galletti sumptum (Mommsen supra ad tit. sic legitur: “Marini ms. ex lapide”); Amati. ms. n. 9776 f. 88v; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4015. – Cf. Manni, Storia dei municipi 178. 179; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 102; Muzzioli, Cures 44. 53; I. Di Stefano Manzella, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 3, 1982, 28; Buonocore, Codices Vaticani 105 n. 113; C. Pietrangeli, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 13, 1993, 52 adn. 29; Di Stefano Manzella, Ambulacrum Iulianum 51. 137 cum im. phot. tab. 48a; O. Salomies, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 283; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143; O. Salomies, Arctos 42, 2008, 194; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 57–58 n. 22; E. Brucchietti, in Poggio Mirteto 131; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 74–75. 3 male sextus casus positus est pro quarto, iam Mommsen supra ad tit. De curatore rei publicae Lucio Egnatio Marciano vide Eck, Organisation 237 (= eund., L’Italia nell’impero romano 240); G. Camodeca, in ANRW II 13, 1980, 506– 507; Jacques, Privilège 118; M. Sartori, Athenaeum 67, 1989, 14. Dedicata d. 26 m. Sept. a. 215 p. C. n.; de consulibus Q. Maecio Laeto bis et M. Munatio Sulla Ceriale vide, praeter Pflaum, Carrières 582, imprimis L. Petersen, PIR2 M 54. 735. Nota annum esse quoque significatum per quattuorviros iure dicundo (etiam cf. ad tit. n. 4957. 4958. 4959. 4970. 4975. 4976). 4973 Inter titulos Curium Sabinorum delendus, ex eo, quod titulus, ut vir doctus Giglioli, l. infra l. recte demonstravit, prope vicum Montecelio repertus, inde ad Corpus vol. XIV, ubi inscriptiones Tiburtinae recensitae, referendus. Tabula marmorea in duas partes inter se non coniunctas fracta in fronte et a tergo levigata. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia et cymatio foliis ornato cincta, cuius partes supra et infra et in angulis superioribus dextero et sinistro supersunt. Litt. affabre insculptae 7/4. Frg. dex. (4973) 59 x 69 x ? asservatur in Mus. Vat. in Lap. Prof. Ex.-Lat. (inv. n. 25395), ubi a. 2001 contuli; neg. Mus. Vat. n. XXXIII. 26. 20. Frg. sin. in lucem detectum in vico S. Angelo Romano nunc servatum in museo municipali vici Montecelio 25 x 43 x ?. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009013–14. 16975–76). Frg. dex. repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4016; Waltzing, Corporations III 416 n. 1597; Donahue, Roman Community 2004 n. 180; G. G. Giglioli, BCAR 73, 1949/50 (1952), 53–54 cum im. phot. fig. 19; Engfer, Private Munifizenz 155 n. 232 (etiam cf. p. 206. 211. 215). – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Taylor, Voting Districts 61; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 102; Muzzioli, Cures 44. 45. 46. 53. 59; I. Di Stefano Manzella, Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. 3, 1982, 28; Z. Mari, Atti Mem. Soc. Tiburtina 56, 1983, 29 adn. 29 (AE 1983, 140); M. T. Petrara – M. Sperandio, in Studi Jean Coste 520; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 143; Lafer, Omnes collegiati 253. 284; Buonocore, in Varia epigraphica 126– 127 (= eund., Abruzzo e Molise I 287); eund., in Tribù romane 32; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63.

CIII. CVRES SABINI

Titulum pleniorem novo fragmento adhibito (scil. AE 1983, 140), cuius im. phot. et im. del. G. Filippi mihi libenter dedit, hoc modo restituerim: L(ucio) Asinio [L(uci) f(ilio)] Pal(atina) Labeoni | IIIIvir(o) iur[e dicu]ndo bis Curib(us) Sabin(is), | qui ludos C[er(iales) co]llegiìs ex c(entum) viror(um) decr(eto) féc(it) | ita ut i[n tab(ula) pat]r(ocinali vel -onatus) incisum est (!) (vacat); secund[o] |5 [quattuorvira]tu epulum populo ded(it); pri[m(us)] | [omnium inte]r selectos iudic(es); vìx(it) an[n(is) - - -]; | [pater vel mater fil]io piìssimo fe[cit]. – 7 [parentes fil]io pìissimo fe[ce(runt)] temptavit Giglioli. De munificentia vide S. Mrozek, Epigraphica 34, 1972, 45; eund., Prix et rémunération 26 et passim; Jacques, Privilège 475; Mrozek, Distributions 26. De iudicibus selectis vide S. Demougin, Anc. Soc. 6, 1975, 143– 202. Ex litterarum forma saec. I vel potius II in. p. C. n. tribuerim. 4974 = ILS 5709. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4020; Leoni, La Sabina 88. – Cf. A. Pasqui, in Carta archeologica 366; Pietrangeli, Sabina 97. 103; Muzzioli, Cures 45. 60; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 89; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143; Buonocore, in Dediche sacre 302; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30. 3 ex. ma[rmoravit] suppleverim; cf. tit. huius Corporis vol. II 1066; VI 461. 597; XIII 5416; XIV 4314, de quibus vide ThLL VIII 1, col. 401–402. Baptisterium et cella ad thermas pertinent: cf. R. Rebuffat, in Thermes romains 19–20. 22 et Tomasi, Epigrafia termale 133. De munificentia etiam vide Buonocore, in Donna e vita cittadina 536–537. Saec. I p. C. n. fuisse potest. 4975 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 189v cum im. del. – Cf. Pietrangeli, Sabina 95. 102; Muzzioli, Cures 44. 45. 56; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 61 n. 24; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 74–75. 10 Paeto esse videtur; Karo pro Caro. De nomine gentilicio Patulii vide Wachter, Altlatei– nische Inschriften 189 adn. 503. Saec. II p. C. n. esse potest. Nota annum esse quoque significatum per quattuorviros iure dicundo (etiam cf. ad tit. n. 4957. 4958. 4959. 4970. 4972. 4976). 4976 Basis ex marmore lateribus dextro et sinistro imminuta, in fronte levigata, a tergo scalpro dentato passim dolata (115) x (67) x (57); superne corona prominente, infra crepidine praedita, quarum pars tantum servatur. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars superne et infra superest, 97 x (45). In latere dextro patera adhuc inspicitur, in sinistro urceus fuit. Litt.

2601

ADDENDA ET CORRIGENDA affabre insculptae 4,5–2. Puncta triangularia haud semper signata. A. 1987 contuli eodem loco, quo Mommsen et Stevenson recognoverunt, nempe in praedio Casino d’Arci prope vicum Passo Corese ad bivium viarum Arci et Santuario della Madonna dell’Arci prope vicum Passo Corese sito in aedibus Silvestri (hodie heredum gentis Silvestri-Pizzino); im. phot. Maria Pia Muzzioli mihi comiter suppeditavit (cf. neg. Arch. Sopr. Lazio n. 77.273). Attamen d. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani tit. frustra quaesivit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009017–20). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 189r. 190v n. 3 cum im. del.; Lanciani, ms. n. 13046 f. 234r cum im. del. 270r; A. Pasqui, in Carta archeologica 365–366 n. 37; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4017; Leoni, La Sabina 87; Buonocore, Epigrafia anfiteatrale 62–64 n. 37 cum im. phot. tab. XVII fig. 1–2; Fora, Munera gladiatoria 156– 157 n. 181; Forbis, Municipal Virtues 171 n. 246; Donahue, Roman Community 205 n. 181; Spadoni, Prefetti 75–76 n. 80; Engfer, Private Munifizenz 155–156 n. 233 (etiam cf. p. 175. 183. 206. 211). – Cf. O. Toller, De spectaculis, cenis, distributionibus, in municipiis Romanis occidentis imperatorum aetate exhibitis, Altemburgi 1889, 4; Bücheler, Kleine Schriften III 52; Manni, Storia dei municipi 178. 179; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 96. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45. 56. 57. 60. 69; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 89; Tosi, Edifici di spettacoli 281; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 143. 144; Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 36; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 70; S. Sisani, ibid. 63; Forni, Tribù Y427; Buonocore, in Tribù romane 36; E. Roscini – E. Zuddas, Epigraphica 76, 2014, 238; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 31; E. Incelli, in Forme municipali 48; J. Bodel et al., JRA 32, 2019, 159; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 74–75.

ADDENDA ET CORRIGENDA Tit. frontis: 1 in. quomodo nomen, quod terminatur in [- - -]vius, recte restituendum, sit incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 274–276). – 1 ex. cognomen fortasse supplendum Pri[mo] vel Pri[sco]. – 5–6 P[- - -] | [- - -]VM Stevenson et Mommsen, ex quibus ceteri; p[erp(etuo)] | [c(ollegi) fabr]um ego legerim. – 6 aput pro apud. – 9–10 spectaculum v[enatio|ni]s temptavit Toller. – 16 clustrum pro crustulum (etiam cf. tit. n. 4957. 4970). – 17 de locutione curam agentib(us) vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 461. – Tit. in latere exaratus, quem omisit Leoni, nunc totus deperditus. Basis posita est a decurionibus Curium Sabinorum, qui fuerunt memores honestatis et integritatis iuris dictionis viri Quinti (?) [- - -]vii Quinti filii Primi vel Prisci tribui Collinae adscripti (in titulis eiusdem regionis longe frequentior est Sergia; vide, inter al., Kubitschek, Imperium 55; Taylor, Voting Districts 60–61 et passim; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 196; etiam cf. tit. Romae repertum huius Corporis vol. VI 32729, ubi nominatur T. Populeius T. f. Sergia Restitutus Curibus Sabinis (de quo vide Muzzioli, Cures 38 adn. 231 et C. Letta, in L’Africa Romana 4, Sassari 1986, 544–545); etiam cf. tit. in quo laudatur miles cohortis X urbanae [D. Furi]us D. f. S[er]g(ia) Octavius Secundus Curibus Sabinis, de quo Brélaz, Corpus 206–210 n. 78. Attamen vide infra tit. n. 5005, ubi fortasse traditur nomen Quirinae), ob cuius dedicationem crustulum et mulsum et sportulas populo ipse dedit (de eius munificentia vide, inter al., S. Mrozek, Epigraphica 30, 1968, 169; A. Pasqualini, Helikon 9/10, 1969/70, 291–292 n. 26; S. Mrozek, Athenaeum 50, 1972, 294. 295. 298; eund., Epigraphica 34, 1972, 44. 46; N. Criniti, Aevum 47, 1973, 498; Mrozek, Prix et rémunération 33. 39. 67 et passim; Jacques, Privilège 477; S. Mrozek, Acta Ant. Hung. 39, 1981, 373; DuncanJones, Economy2 341; M. Colombo, Arctos 51, 2017, 51; Mrozek, Distributions 21. 33. 39. 67 n. 49. 96; E. P. Forbis, Athenaeum 81, 1993, 498; G. L. Gregori, in Finanze municipali 33 adn. 25; A. M. Morelli, CLEiLAR I 190), qui vir fuit Curibus Sabinis quattuorvir iure dicundo ter (ex. gr. cf. quattuorvirum Curibus Sabinis memoratum tit. Thysdri reperto VIII 10501, de quo cf. M. G. Granino Cecere, in L’orde équestre 164), praefectus iure dicundo (de praefectis municipalibus etiam vide I. Didu, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1983/84, 53– 92; G. Mennella, Epigraphica 50, 1988, 65–85; M. S. Bassignano, in Actes du Colloque Degrassi 515–537; G. Amodio, in Élites municipales 71–98; G. Bandelli, ibid. 149–157), quaestor alimentorum [de quo officio vide Eck, Organisation 188 (= eund., L’Italia nell’impero romano 193); G. Mennella, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 389 n. 54; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 184–185 n. 275; S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 374. 388. 403], quinquennalicius decurionum decreto allectus in perpetuum item quinquennalis perpetuus collegii fabrum (vide, ex. gr., tit. Pais 870 = ILS 6742 = Gregori, Epigrafia anfiteatrale 30–31 n. 11), deinde legatus apud Divum Pium ob fines publicos Curensium constituendos (cf. Hüttl, Antoninus Pius I 59. 172; II 268–269 et inter alios M. Maiuro, in F. Luciani – E. Migliario (Ed.), Boundaries of Territories and Peoples in Roman Italy and beyond (Documenti e studi 71), Bari 2019, 87–88 cum alia bibliographia). In municipio primus omnium (de qua locutione vide S. Mrozek, Epigraphica 33, 1971, 60–61; Alföldy, Rolle 29–30) quinque paria gladiatorum pecunia sua edidit (cf. Ville, Gladiature en Occident 188 adn. 30). Ut iam Mommsen recte suspicatus est, cum vir Curensis legationem ad divum Pium susceperit, magistratus, qui in latere nominantur, non possunt esse consules anni 238, quorum alter Pius dicitur alter modo Pontianus modo Pro-

2602

REGIO IV culus [nempe C. (?) Fulvius Pius, de quo vide E. Groag, PIR2 F 553, et Pontius Proculus Pontianus, de quo vide L. Vidman, PIR2 P 818], sed erunt quattuorviri (etiam cf. ad tit. n. 4957. 4958. 4959. 4970. 4972. 4975); ante eos curator rei publicae nominatus fuit aut consules. Haud multo post a. 161 p. C. n., cum Antoninus Pius inter Divos relatus est, cui tempori forma litterarum et locutiones adhibitae sane congruunt. 4977 (cf. p. 687) = ILS 6558. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96; L. Benedetti, in Peregrinationes 306. 314; eund., in Lazio & Sabina XI 218 (errore scr. 4997). Exemplum repetiverunt Holstenius, ms. II f. 25v, qui pendet e Mariano Victorino; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 195 n. XLII; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3876; Palmegiani, Rieti 54; S. Segenni, in Proprietà imperiali 133 (etiam cf. p. 128). – Cf. Taylor, Voting Districts 61; Andreozzi, Antiche diocesi 56; Pietrangeli, Sabina 95. 102; Muzzioli, Cures 9–10. 45; S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 148; Abramenko, Munizipale Mittelschicht 250; Spadoni, I Sabini nell’antichità 135. 144; Buonocore, in Varia epigraphica 111 (= eund., Abruzzo e Molise I 264); M. Cavalieri et al., JFO 2015, 30; E. Brucchietti, in Via del sale 59. Errores Palmegiani sprevi. De munificentia vide R. Duncan-Jones, PBSR n. s. 11, 1963, 243 n. 587; eund., Economy2 168 n. 587. 284. Seviros Augustales una cum seviris saepius in titulis Curensibus memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 131–132 (= id., Abruzzo e Molise I 88). Gemellus Primigenianus fuit tabularius vigesimae hereditatium (de officio vide C. Tolsa Domènech, SEBarc 9, 2011, 177–192; M. M. Perilli, Maia 71, 2019, 467–480) Neronis Claudii Caesaris Augusti Germanici, de quo etiam vide Weaver, Familia Caesaris 216. 218. 303. Ex eo, quod Nero nondum Imperator appellatus, titulus dedicatus videtur inter a. 54 et 66 p. C. n. (vide Kienast, Kaisertabelle6 88–89), cui tempori sane congruit locutio testamento … arbitratu (de qua formula inter al. vide G. Geraci, Stud. Romagn. 20. 1969, 385–386; A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 III 1327– 1340; H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93; H. Solin – P. Tuomisto, in Studi storico-epigrafici 24 et G. Vettori, Epigraphica 82, 2020, 380–387). 4978 = ILS 5670. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Guzmán Almagro, Euphrosyne 44, 2016, 313. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4018; Leoni, La Sabina 89; Fagan, Bathing 262 n. 96. – Cf. Manni, Storia dei municipi 178. 179; Pietrangeli, Sabina 95. 96. 102. 103; Muzzioli, Cures 44. 45. 46. 53. 76; Coarelli, Lazio 33; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 89; Spadoni, I Sabini nell’antichità 143. 144; Horster, Bauinschriften 6; C. Berrendonner, in Quotidien municipal 320–321. 322; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; Fusco, Gestione delle acque 257 n. 10 (etiam cf. p. 212–213); M. Cavalieri, in Cures 66; S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 74–75. Errores Leoni omisi. De munificentia vide R. Duncan-Jones, PBSR n. s. 11, 1963, 237 n. 478; eund., Economy2 284. 161 n. 478; Jouffroy, La construction publique 128; F. Grelle – M. Silvestrini, in Atti Roma II 189. De nomine gentilicio Ampii fusius disseruit M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 47–48. De nomine Papirii vide C. Ricci, in Voce

CIII. CVRES SABINI concordi 587. De centumviris cf. E. Incelli, in Forme municipali 48. Ante saec. III p. C. n. labens. 4979 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. Fuit epistylium ex quo lapide nescio in duas partes inter se coniunctas fractum infra imminutum supra marginatum (63) x 150 x 31. Litt. optime insculptae 14,5 (v. 1), 7 (v. 2), 8,5 (3). Puncta triangularia. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 189r cum im. del.; Lanciani, ms. n. 13046 f. 272v. – Cf. Muzzioli, Cures 56. 59. 104; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 89; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Lucium Veturium Lucii filium [- - -?] quendam invenies tit. n. 8985 (de nomine Veturii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 484). Esse potest primae aetatis imperatoriae. 4980 (cf. p. 687) Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 190v cum im. del. – Cf. Muzzioli, Cures 56; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. 4 [pro] Mommsen supra; [ex] Buchwald, ThLL VIII 1, col. 569 lin. 2; [de] esse quoque potest, sub exemplo tit. huius Corporis vol. XII 4341 (a. 98 p. C. n.; de sua mediocrita[te]) et XIII 1861 (de mediocritate sua). Saec. II vel potius III p. C. n. tribuerim. 4981 Desideratur. Cf. Pietrangeli, Sabina 95. 102; Muzzioli, Cures 45. Supplementa adhuc incerta manent. Tit. cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 4982 Desideratur. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009020). Exemplum repetivit Lanciani, ms. 13046 f. 234r cum im. del. 270r. – Cf. Muzzioli, Cures 54. 55. 56. 58; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2, 1985, 89; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Frg. sin.: 3 [- - - ex] indul[gentia - - -] suppleverim. – Frg. dextrum: 1 fortasse [C]uspius ut Mommsen ad p. 711 iam proposuit. Cuius aetatis sit, non definio. 4983 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur (cf. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4). Aetatis incertae. 4984 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 189v cum im. del. – Cf. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Ex imagine delineata fragmentum restituendum fortasse - - - - - - | [- - -]NO[- - -] | [- - -]T[- - -] | - - - - - - (etiam cf. Muzzioli, Cures 56); apud Mommsen supra lapide inverso legitur - - - - - - | [- - -]D[- - -] | [- - -]ON[- - -] | - - - - - -. Aetatis incertae. 4985 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 189v cum im. del. – Cf. Muzzioli, Cures 56; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Aetatis incertae. 4986 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur.

2603

ADDENDA ET CORRIGENDA De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 189v cum im. del. – Cf. Muzzioli, Cures 56; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Aetatis incertae. 4987 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 189v cum im. del. – Cf. Muzzioli, Cures 56; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Aetatis incertae. 4988 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 189v cum im. del. – Cf. Muzzioli, Cures 56; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Aetatis incertae. 4989 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. Cf. Muzzioli, Cures 55; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Aetatis incertae. 4990 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. Cf. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Aetatis incertae. 4991 Desideratur. Romae in aedibus principis Torloniae (Villa Albani) non exstare videtur. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 189v cum im. del. – Cf. Muzzioli, Cures 55. 56; Brancato, Repertorium II 95; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 4. Aetatis incertae. 4992 Urna ex marmore fortasse originis urbanae in tres partes inter sese coniunctas fracta 25 x 40 x 30. In facie sursum directa foramen quadrigonum 35,5 longum excavatum. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita fascia et cymatio foliis ornato cincta 10,5 x 34. Litt. 1,8/2. Puncta triangularia. Nunc servatur Farfa inter reposita monasterii Farfensis, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem exstat ut me certiorem fecit per litteras d. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit. Neg. Sopr. Arch. Lazio n. 77. 2918. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009021–22. 16977–78). Exemplum repetiverunt F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 191 n. XXXIII; I. Schuster, Riv. Stor. Benedettina 2, 1907, 581 n. II; D’Andrea, Ildefonso Schuster 85 n. 2; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 10 n. 1 cum im. phot. fig. 2 (etiam cf. p. 16 adn. 60). – Cf. Brancato, Repertorium II 92. 95. 96. 3 in. f pro filius, 4 benemerenti Schuster. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. saltem tribuo. In dubio autem maneo, utrum titulus in Sabinos ex urbe Roma an aliunde sit translatus. 4993 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 96. Exemplum repetivit Stevenson, ms. n. 10561 f. 153v. Aetatis incertae. 4994 Tabula ex lapide calcario in fronte perquam adesa 96 x 66 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 54 x 49. Litt. 6–5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson recognovit, nempe in vico Toffia muro cuidam exteriori turris campanarum ecclesiae Sanctae Mariae Novae affixa, ubi a. 1993

ADDENDA ET CORRIGENDA contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem exstat ut me certiorem fecit per litteras d. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016979). De traditione manuscriptorum vide G. Paci, Atti Mem. Marche 93, 1988, 84 n. 48; Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97; eund., in Giornata Amaduzziana 97–99. Exemplum repetiverunt Riccomanni, ms. p. 132; G. C. Amaduzzi (non Amati ut legitur apud Mommsen supra ad tit.), in epistula Marini missa d. 10 m. Oct. a. 1786 servata in ms. Vat. Lat. sign. n. 9042 f. 207r–208v; Amati, ms. n. 9734 f. 12 n. 16; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 191 n. XXXIV; Palmegiani, Rieti 488, qui e Marocco pendet; A. Vico, Brevi Memorie 74. – Cf. Pietrangeli, Sabina 98. 103; Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 245; eund., Codices Vaticani 5 n. 19; M. Giuman, Epigraphica 63, 2001, 234; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 60.

6 Speudusa ut iam Amati et Stevenson recte legerunt (de quo cognomine, quod redit tit. Foronovano n. 8783 = AE 1990, 268, vide G. Filippi, Suppl. It. 5, 1989, 214; etiam cf. AE 1998, 390). – 7 omisit Amati. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo p. C. n. saltem tribuerim. 4995/6 Desideratur. Cf. Brancato, Repertorium II 92; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 60. 2–3 de raro cognomine Rumni ex. gr. cf. tit. huius Corporis vol. IV 6782 = CLE 2063 = AE 2009, 216 (Rumna) et IX 1530 (Veiania Rumna). – 5–6 Las|ciba pro Las|civa. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo p. C. n. saltem tribuerim. 4997 Desideratur. 4 Synethe pro Synete. Aetatis incertae. 4998 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Amati, ms. n. 9734 f. 13r n. 17. – Cf. Pietrangeli, Sabina 98. 103; Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 245; eund., Codices Vaticani 5 n. 20; C. Castellani, Lumen 57, 2020, 18 adn. 29. Ex eo, quod formula Dis Manib[us] sine compediis scripta alteri parti saec. I p. C. n. esse saltem videtur. 4999 Tabula ex marmore ab utroque latere imminuta, in fronte levigata 30 x (23) x ?. Litt. circ. 3–2,8. Puncta in formam hederae insculpta. Servatur in vico Castel San Pietro prope Poggio Mirteto sito muro cuidam interiori affixa in introitu palatii comitalis nempe castelli gentis OrsiniMattei. Accessui clausam descripsi ut potui a. 2014 ex

2604

REGIO IV scheda Carrafelli et ad im. phot. Tit. denuo recognovit m. Dec. a. 2021 Giorgio Filippi, qui im. phot. quoque sumpsit et me certiorem fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016980) et ectypa (inv. n. EC0008271–72). Exemplum repetivit D. Carrafelli, Arch. Class. 61, 2010, 635–636 n. 2 cum im. phot. fig. 5. – Cf. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 60.

2 cognomen Myraphiani aliunde ignotum esse videtur (vide supra ad tit. Aufini rep. n. 7515, ubi laudatur Vetulena C. l. Myrapium quaedam). – 3 cognomen Veneriae fusius pertractavit A. Degrassi, Latomus 22, 1963, 436– 439 (= id., Scritti vari III 261–263). – 4–5 optimi pro optimae. – 5 EFCIT i. e. 7fe8cit. Ex forma litterarum saec. II postremo p. C. n. saltem tribuerim, cui tempori formula D(is) M(anibus) compendiis scripta sane congruit. 5000/2 = XI 1712. Titulus delendus, ex eo, quod agitur de exemplari ficticio tit. huius Corporis vol. XI 1721 Placentiae reperti. Cf. C. Albizzati, Bollettino storico piacentino 17, 1922, 20–23; Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni, 41 adn. 117; Buonocore, in Varia epigraphica 127–126 (= eund., Abruzzo e Molise I 287); eund., in L’iscrizione e il suo doppio 217. 5003 Tabula ex marmore marginibus effracta undique levigata 18 x 25 x 3. Area titulo inscribendo destinata fascia continua cincta 14,5 x 24. Litt. inter lineas ad delineandum ductas 3–2,1. Puncta triangularia. Subscriptus est medio aevo titulus, qui sequitur, scil. mu(nu)s quod abb(as) Ioh(anne)s cum cuncta | congregatio(ne) fecit devotus. Nunc servatur Farfa (olim exstabat in monasterio S. Salvatore vici Scandriglia ut asserit F. Sperandio, Sabina sagra e profana antica e moderna ossia raccolta di notizie del paese sabino divisa in dieci capitoli, in Roma, nella Stamperia di Giovanni Zempel, 1790, 174–175) inter reposita monasterii Farfensis, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem exstat ut me certiorem fecit per litteras d. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit. Neg. Sopr. Arch. Lazio n. 77. 2917. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009023–24. 16981–82).

CIII. CVRES SABINI Exemplum repetiverunt di Costanzo, ms. p. 275; Stevenson, ms. n. 10561 f. 227r; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 198 n. XLVI; I. Schuster, Riv. Stor. Benedettina 2, 1907, 414. 586 n. XXV; eund., Arch. Soc. Rom. Stor. Patria 41, 1918, 42; Palmegiani, Rieti 480; D’Andrea, Ildefonso Schuster 93 n. 21; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 10 n. 2 cum im. phot. fig. 3. – Cf. E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 444; Brancato, Repertorium II 94.

Errores Palmegiani sprevi. – 3 CLVMENVS haud recte Schuster. – 1 Scaptinus pro Scaptinius. Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur. Probabile autem est rerum antiquarum commercio titulum in Sabinos aut ex urbe Roma aut aliunde pervenisse. 5004 Desideratur. Aetatis incertae. 5005 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. Exemplum repetivit Amati, ms. n. 9734 f. 13r n. 18. – Cf. Kubitschek, Imperium 55; Pietrangeli, Sabina 98. 103; Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 245; eund., Codices Vaticani 5 n. 21; Forni, Tribù Y1102; Buonocore, in Tribù romane 36. 1 QVI fortasse Qui(rina) solvendum. Ex eo, quod, ut traditur, litterae fuisse magnae videntur, colligi potest titulum primae aetatis imperatoriae esse quoque posse. 5006 Tabula ex marmore venis gilvis perfuso undique fracta in fronte levigata (15) x (30) x ?. Litterae affabre insculptae circ. 10. Etiam hodie eodem loco, quo Stevenson descripsit, nempe in vico Toffia muro exteriori admodum edito apsidis ecclesiae San Lorenzo affixa, ubi m. Mai. a. 2015 Cesare Castellani contulit et im. phot. sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit. Alessandro Betori m. Mart. a. 2021 quoque me certiorem fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016983). Cf. Pietrangeli, Sabina 98. 103; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 14 (etiam cf. 16 adn. 58).

2 [- - -]IR lego. Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 5007 Desideratur. Cf. Muzzioli, Cures 54. Aetatis incertae.

2605

ADDENDA ET CORRIGENDA 5008 Ara ex lapide calcario corona floribus ornata et crepidine in fronte saltem prominentibus praedita, undique passim scalpro dentata dolata (117) x 80/70 x circ. 55. Litt. optime insculptae 10–9. Etiam hodie eodem loco servatur, quo Stevenson recognovit, nempe prope Castelnuovo di Farfa muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Donati, ubi m. Mai. a. 2016 Cesare Castellani contulit et im. phot. sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016984). Exemplum repetivit C. Castellani, Lumen 58, 2020, 15 cum im. phot. fig. 15. Ex litterarum forma et ex eo, quod formula Diìs Manibus sine compendiis scripta, alteri parti saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 5009 Desideratur. Fuit tabula ex marmore inserta in pavimento ecclesiae Farfensis infra et ab utroque latere fracta (16) x (27) x ?. Litt. 5 (Schuster). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, in Scritti Carlo Pietrangeli 97. – Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 183r. 228r cum im. del. a domino Gregorio Palmieri sumpta; I. Schuster, Riv. Stor. Benedettina 2, 1907, 583 n. IX; D’Andrea, Ildefonso Schuster 87 n. 8; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 11 n. 3. – Cf. V. Fiocchi Nicolai, in Farfa 422; eund., Cimiteri 80. Eufimiu[s] pro Euphemiu[s]. Aetatis incertae. 5010 Desideratur. Diehl, ILCV 4109 adn. – Cf. V. Fiocchi Nicolai, in Farfa 422; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 15 (etiam cf. p. 16 adn. 59). 1 adolescen[s] pro adulescen[s]. Aetatis incertae. 5011 Tabula ex marmore valde pessumdata (58) x 147 x ?. Litt. quae supersunt 8,5/7,5. Etiam hodie eodem loco servatur, quo Stevenson recognovit, nempe in pavimento mediae navis maximae ecclesiae abbatiae Farfensis, ubi m. Febr. a. 2016 Cesare Castellani contulit et im. phot. sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016985). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 226v; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 198 n. XLVII; I. Schuster, Riv. Stor. Benedettina 2, 1907, 583 n. VII; Diehl, ILCV 3117; D’Andrea, Ildefonso Schuster 86–87 n. 6; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 77–78 cum im. phot. fig. 39–40; Buonocore, in Valle di Comino XII 27 n. 60; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 11 n. 4 cum im. phot. fig. 4. – Cf. Fiocchi Nicolai, in Farfa 422.

Hic requiescit Felix, qui vi|xit annus pl(us) mi(nus) XXXII, depo|situs in pace VIIII kal(endas) Augustas | Olybrio v(iro) c(larissimo) cons(ule) nunc legendum in lapide. – 2 annus pro annos.

ADDENDA ET CORRIGENDA Titulus dedicatus d. 25 Iul. a. 526 p. C. n. (de consule Flavio Anicio Olybrio vide PLRE II Olybrius 7; Bagnall – Cameron – Schwartz – Worp, Consuls 586–587). 5012 = ICVR II 1, p. 400 = CLE 649 = ILCV 739. Desideratur (frg. superius 27 x 25, frg. inferius 25 x 30 Schuster). Exemplum repetiverunt Stevenson, ms. n. 10561 f. 226v; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 551; F. Gori apud Michaeli, Memorie storiche I 192 n. XXXV; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4329; I. Schuster, Riv. Stor. Benedettina 2, 1907, 582 n. III; D’Andrea, Ildefonso Schuster 85 n. 3; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 50 n. 90 (= id., Abruzzo e Molise I 191 n. 90); id., in Temptanda viast 14–15 n. 70; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 76–77 cum im. del. fig. 38; Buonocore, in Valle di Comino XII 27–29 n. 61 (cum Italica versione); C. Castellani, Lumen 58, 2020, 11 n. 5 qui pendet e Buonocore. – Cf. B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 455. 467; Purdie, Latin Verse 73; Hoogma, Der Einfluss Vergils 239. 270. 284. 286. 334; V. Fiocchi Nicolai, in Farfa 422. 2 lacrumas pro lac(h)rimas. – 6–7 “diffracto lapide non cohaerent 6 et 7, tamen sententiae nihil deest, elocutio qua 7 clauditur ne per se quidem vacat suspicione. cum te pu[ro concepit pectore, Christe], | ultra annos sapiens praeceps fata inuida obibat, saltem raptus desideratur. at ter q legere sibi visus est Rossius incr. christ. Rom. II p. 400 supplevitque ter quinos nondum compleverat annos” Bücheler (iunctura compleverat annos saepius in carminibus epigraphicis legitur: etiam cf. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africana 185; attamen vide ThLL III 9, col. 2094 lin. 81 sq. s. v. compleo); post autem v. 7 Cholodniak intercidisse putavit versum integrum talem fere, scil. de gremio matris puerum abstulere (vel abripuere vel eripuere) maligne. De iunctura fata invida cf. P. Cugusi, Riv. Stor. Ant. 34, 2004, 313 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 1123); autem vide ThLL VII 2, col.

2606

REGIO IV 201 lin. 79 s. v. invidus. – 10 ex. curis vel cura pro caras dubitanter Bücheler. Sunt dactyli hexametri hoc modo legendi: Eheu, quos fletus retinet crudele sepulcrum! | Da, lector, lacrumas et duro flectere casu: | hic est Simplicius nam funere mersus acerbo, | indole sublimis, morum gravitate colendus, | praeclarus studiis, primis deceptus in annis, | qui cum ter q[uinos nondum compleverat annos] | ultra annos sapiens, praeceps fata invida obibat; | de cuius spe promittens sibi plurima mater | immeritos potius suscepit casta dolores, | nec valuere preces, quas fuderat anxia caras. Titulum sic in sermonem Italicum vertendum opinor: “Ahimè, quali pianti custodisce la tomba crudele! Versa, o tu che leggi, le lacrime e lasciati impietosire dal duro caso; qui, infatti, è sepolto Simplicio travolto da una morte prematura, lui che fu di indole eccellente, ammirevole per la serietà dei costumi, eminente negli studi, ingannato dalla sorte nei suoi primi anni, lui che, non ancora quindicenne ma di gran lunga più maturo dei suoi anni, si scontrò all’improvviso con i fati invidiosi; la madre, che si aspettava molto da lui, si trovò senza sua colpa ad affrontare dolori che non meritava, né valsero le preghiere versate con tutto il cuore che nella sua ansia aveva rivolte agli dèi” (sermonem Hispanicum invenies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 331–332 ad n. CLE). De locis similibus, praeter quae adnotavit Diehl apud ILCV nec non auctores supra laudatos, etiam vide Galletier, Étude 272; Sanders, Lapides memores 284. 285. 379; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 188. De verbo decipere i. e. opprimere vide Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae 50–51. Formam colendus fusius tractavit A. M. Morelli, CLEiLAR I 166–168. Tit. dedicatus d. 3 m. Iul. a. 359 p. C. n. (de consulibus Flavio Eusebio et fratre suo Flavio Hypatio vide PLRE I 40 Eusebius; ibid. Ypatius 4; Bagnall – Cameron – Schwartz – Worp, Consuls 252–253).

Ut inter omnes constat, Mommsen ad p. 472 sic scribit: “Cum titulis eruderatis in ipsis Curium parietinis, scilicet alla Madonna degli Arci prope Correse, composui qui prodierunt in vicis vicinis Castel nuovo di Farfa, Farfa, Toffia, Fara, Cotodino (sic), Canneto, Nerola, Ponticelli. Inferius Romam versus sequitur Eretum […] situm prope Tiberim […] ibi, ubi Nomentana via incidit in Salariam […] id est prope Tiberim inter Monte Rotondo et Correse. […]. Rem publicam non habuisse Eretanos ostendunt cum Valerius […] tum Plinius omittens in recensu populorum Sabinorum. Denique ex iis locis, ubi fuit Eretum, tituli nulli quod sciam unquam prolati sunt. – Nomentum, id est Mentana prope Monterotondo, cum vicis Monte Libretti, Moricone, Stazzano, Palombara, denique agri Tiburtini partem a dextra Anienis Digentiae vallem et Vicovarum totumque angulum inter Anienem et Tiberim volumini ei reservavimus, quod Latio veteri datum est”. Quamquam tituli Eretani a Dessau recensiti sunt in Corpore XIV ad p. 439 sub capite XXXV. Monte Rotondo (n. 3933. 3935. 3937. 3938. 3940; etiam cf. R. M. Ogilvie, PBSR n. s., 20, 1965, 70–112; P. Santoro, NS 1977, 211–298; M. P. Muzzioli, in EV II, Roma 1985, 363–364), illi Montelibretti reperti publici iuris a Dessau ipso facti non sunt, immo Mommsen duos titulos Montelibretti repertos, alterum falsum (n. 440*: “ad viam Nomentanam in territorio vici Monte Libretti”) alterum genuinum (p. 686 ad n. 4906: “Nibby (analisi 2, 348) ait a. 1825 ad Monte Libretti inter rudera villae Romanae et statuas complures repertas esse et fistulas aliquot inscriptas C k BRVTTI k PRAESENTIS. Simul cum fistulis his teste Amatio (apud Lancianium acque p. 271 n. 437) prodierunt tegulae eodem nomine inscriptae”) recensuit. Mea quidem sententia, opinor vicum hodie Montelibretti appellatum ad perticam Curium Sabinorum antiquitum tribuendum esse, ut Nerola. Etiam notandum vicos Montelibretti et Eretum in tabula regionis quartae (tab. 3) peritissimi Heinrich Kiepert manu delineata in Latio adiecto positos esse, attamen vicos ipsos in mappa geographica Latii adiecti voluminis XIV in regione quarta recensitos [vide Buonocore, in Varia epigraphica 125 (= eund., Abruzzo e Molise I 285)]. Nuperrime S. Sisani, Gerión 39.1, 2021, 51 cogitat Eretum perticae agri Curensis esse tribuendum. 820* = XI 3968 Ex hoc corpore exemi titulum servatum Arci in viridario aedium domini Luciano Martini, ubi a. 1993 descripsi. Tit. a. 1884 inspexit Riano Giuseppe Tomassetti “nel terreno detto grotte Paradisi presso monte Monaci”. Inde Bormann tit. edidit huius Corporis vol. XI 3968 sub capite Ager Capenas (attamen cum mendis). In dubio autem adhuc maneo, utrum tit. ex urbe Roma sit advectus necne. - - - - - - | act(ori) [s]er(vo) pu[b(lico)], | Tescendia | Diadumene | fratri | piìssimo et | sibi `v(ixit) a(nnis) XX´ et suis.

G. Tomassetti, Arch. [Reale] Soc. Rom. Stor. Patria 7, 1884, 238; cf. eund., La campagna romana III 283 [= p. 359]; inde Bormann, huius Corporis vol. XI 3968; Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 338–339 n. 3 cum im. phot. fig. 7 (AE 1994, 562); id., Epigraphica 73, 2011, 323–324 n. 7 postea probavi (AE 2011, 328). – Cf. Carlsen, Vilici 129 adn. 423; Weiß, Sklave 59. 205 n. 83; M. Silvestrini, MEFRA 117, 2005, 550; F. Sudi-Guiral, in Quotidien municipal 408. 416 et passim; C. Ricci, SEBarc 18, 2020, 75. 84 n. 22.

CIII. CVRES SABINI 8955 tit. sacer Basis rotunda lapidis marmorei Graeci, cuius frons tantum servatur, supra et infra fascia continua prominente praedita 7,8 x diam. (22). In facie sursum directa inspiciuntur vestigia pedum duorum ad signum Silvani nunc deperditum (circ. 45/40) superpositum pertinentia. Litt. ad actuarias transgredientes 1,6/1,4. Rep. inter a. 1920 et 1930 prope vicum Farfa in regione, q. d. Piniani, praedia. Servatur in viridario aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem adhuc exstat ut me certiorem fecit per litteras d. 24 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

2607

TITVLI NOVI zino). Attamen d. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani tit. frustra quaesivit. Periisse videtur.

Fig. a Tit. A II: Dedikata [Imp(eratore) Cae]sare Aug(usto) Vespasiano II[-1?-] ------

Silvano Nerviniano sacrum. Im. phot. a M. B. sumpta. P. di Manzano – T. Leggio, La Diocesi di Cures Sabini, Fara Sabina [1980], 8; Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 335–337 n. 1 cum im. phot. fig. 5 (AE 1994, 560) (= id., Abruzzo e Molise II 849–850 n. 1); id., in Dediche sacre 302 n. 402. – Cf. A. Morandi, Arch. Class. 36, 1984 (1987), 317. Litt. L cum hasta acclivi loco libratae. – Puncta triangularia. De cultu Silvani vide Dorcey, Silvanus 30–52 et passim (etiam vide F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153). Titulos sacros Silvano in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158). De re universa vide Dorcey, Silvanus passim et, inter al., M. Clauss, Klio 76, 1994, 381–387; S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 347–362 (= eund., Epigrafi I 421–437); A. Buonopane, Atti Accad. Rov. Agiati s. 7°, 9A, 249, 1999, 314–320; C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224. Appellatio domestica Nerviniani, ex nomine gentilicio Nervinius (vel potius Nervinus ut cogitat H. Solin apud AE) deprompta (cf. Schulze, Eigennamen 363; Solin – Salomies, Repertorium2 126), hic solum occurrit. Etiam cf. supra ad tit. Aequiculanum n. 8154. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 8956 tit. honorarius Basis marmorea undique fracta corona prospiciente praedita (71) x (60,5) x (36). Area frontis titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur. In qua area loco inscriptionis erasae titulus posterior (B) insculptus; litt. actuariae tituli posterioris (B) circ. 6/5. In latere dextro pars II tit. A insculptus; litt. 3,5. Rep. nescio quando loco incerto. A. 1987 contuli in praedio Casino d’Arci ad bivium viarum Arci et Santuario della Madonna dell’Arci prope vicum Passo Corese sito in aedibus Silvestri (hodie heredum gentis Silvestri-Piz-

Fig. b Tit. B: 5Magno [et]6 5Invicto [d(omino) n(ostro)]6 -----Fig. a: Im. phot. tit. A II a Maria Pia Muzzioli sumpta. Fig. b: Im. phot. tit. B a Maria Pia Muzzioli sumpta. M. Quercioli, Guida alle città perdute, Roma 1969, 38; Muzzioli, Cures 70 cum im. phot. fig. 26 (AE 1980, 355). – Cf. A. Mastino, Archivio giuridico 227, 2007, 432; eund., in M. P. Baccari – A. Mastino (Ed.), Il titolo di “Magno” dalla Repubblica all’Impero, al Papato. Giovanni Paolo Magno, Modena 2009, 38; V. Fiocchi Nicolai, in Cures 78 cum im. phot. fig. 2. Puncta nulla. A II: 1 dedikata pro dedicata. Supplevi. – Errores Quercioli omisi; A II: [- - -] dedikata | [- - - Caes]are Vespasiano II[- - -] Muzzioli et AE. – B: Magno | Invicto [- - -] Muzzioli; Magno [et] | invicto | - - - - - AE. Tit. A sine dubio viro vel feminae cuidam ob eius merita (cf. tit. Curium Sabinorum n. 4970 et 4976) vel inde ab a. 70, quo anno Vespasianus processit consul iterum, vel inde ab a. 71, quo anno Titus consul iterum processit, dedicatus.

TITVLI NOVI

2608

Tit. B ex litterarum forma positus esse videtur exempli instar Maximiano vel Constantio I vel etiam Galerio; si recte sum suspicatus, restituendus vel Magno [et] | Invicto [d(omino) n(ostro)] | [Imp(eratori) Caes(ari)] | [M(arco) Aur(elio) Val(erio)] | [Maximiano] | - - - - - - vel Magno [et] | Invicto [d(omino) n(ostro)] | [Flavio Valerio] | [Constantio Pio] | [Felici Aug(usto)] | - - - - - - vel autem Magno [et] | Invicto [d(omino) n(ostro)] | [Galerio Valerio] | [Maximiano] | [Pio Felici

REGIO IV Aug(usto)] | - - - - - -. Curibus Sabinis inventos titulos duos dedicatos priorem n. 4963 Maximiano a. 286/305 alterumque n. 4962 Constantio I inter d. 1 m. Mai. a. 305 et d. 25 m. Iul. a. 306, praetermittendum quoque non est. De Magnentio vel Decentio vel etiam de Maximo cogitare quoque potuissem (etiam cf. tit. ILSard I 39. 44 et IGRR I 369); de epitheto Magni fusius disseruit Mastino, in utraque dissertatione, scil. 397–402. 3–39.

8957 tit. incerti generis imperatoris Tabula marmorea in duas partes inter se coniunctas et undique fracta in fronte levigata (20,5) x (16,3) x ?. Litt. affabre insculptae 4,2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori infixa viridarii aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem exstat ut me certiorem fecit per litteras d. 24 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

[Imp(eratori) Caes(ari) divi Ne]rvae [f(ilio)] [Nervae Traiano Au]g(usto) Ger[m(anico)], [pont(ifici) max(imo), trib(unicia) pot(estate) II], co(n)s(uli) [II, p(atri) p(atriae)], ------

Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 337–338 n. 2 cum im. phot. fig. 6 (AE 1994, 561). Puncta triangularia. Supplevi ut potui. Versus concinne fere ordinati fuisse videntur. – - - - - - -? | [- - - Ne]rvae [- - -] | [- - - Au]g(usto)

Ger[man(ico) - - -] | [- - -] co(n)s(uli) [- - -] | - - - - - - ego in ed. pr. Curibus Sabinis tit. alter Traiano a. 117 dedicatus redit supra n. 4956. Si recte supplevi, quamquam de supplementis vix dubitari potest, tit. dedicatus videtur a. 98 p. C. n. (cf. Kienast, Kaisertabelle6 117).

8958 = EE VIII p. 50 n. 204 tit. operis publici ab imperatoribus duobus dedicatus Tabula ex marmore albo a sinistra et a dextra fracta in fronte et a tergo levigata supra et infra fascia continua prominente praedita (50) x (40) x 10. Litt. affabre insculptae 7–6. Rep. effossionibus in viridario prope murum quendam abbatiae Farfensis situm institutis a. 1888 a domino F. Morgan, qui ipsam abbatiam sub hasta emerat. A. 1993 contuli inter reposita monasterii Farfensis et im. phot. sumpsi. In claustro eiusdem monasterii servatur ut me certiorem fecit per litteras d. 24 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit.

[Imp(erator) Caes(ar) M(arcus) Aurelius Antoni]nus Aug[ustus] [et Imp(erator) Caes(ar) L(ucius) Aur(elius) Commodus Aug(ustus) Im]p(eratoris) Antonin[i fil(ius)] [co(n)s(ul) - - -, tribunicia potestate - - -, imp(erator) - - -, p]ater pat[riae], [- - -? aedem - - - cons]umpta[m rest(ituerunt)].

CIII. CVRES SABINI Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. G. F. Gamurrini apud G. Fiorelli, NS 1888, 292; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 50 n. 204, quem sunt secuti I. Schuster, Riv. Stor. Benedettina 2, 1907, 581 n. I et Leoni, La Sabina 94; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 23; D’Andrea, Ildefonso Schuster 84–85 n. 1; Horster, Bauinschriften 298–299 n. IV, 2.1; G. Alföldy, Epigraphica 64, 2002, 131–132 n. 23 (AE 2002, 399); C. Castellani, Lumen 58, 2020, 11–12 n. 6 cum im. phot. fig. 5, qui pendet ex Buonocore. – Cf. I. Schuster, L’imperiale abbazia di Farfa. Contributo alla storia del Ducato Romano nel Medio Evo, Roma 1921, 393 cum im. phot.; Evans, Cults 40; Muzzioli, Cures 45; Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 329 cum im. phot. fig. 1; Spadoni, I Sabini nell’antichità 144; S. Segenni, Athenaeum 89, 2001, 395. Puncta in formam aculei sagittae incisa. Supplevi, quamquam non sine dubiis, versus velut concinne ordinatos. – 1 [Imp(erator) Caes(ar) L(ucius) Aur(elius) Commodus Antoni]nus Aug[ustus] Gamurrini; [Imp(erator) Caes(ar) Antoni]nus Aug(ustus) [Pius] Ihm, EE; [Imp(erator) Caes(ar) T(itus) Aelius Hadrianus Antoni]nus Aug(ustus) [Pius] ego, Boll. Arch.; [Imp(erator) Caes(ar) - - - Antoni]nus Aug(ustus) [Pius] Horster; [Imp(erator) Caes(ar) T(itus) Aelius Hadrianus Antoni]nus Aug(ustus) [Pius] Alföldy. – 2 [Germanicus Sarmaticus Im]p(eratoris) Antoni[ni p(atris) p(atriae) f(ilius)] Gamurrini; [et M(arcus) Aurelius Caes(ar) Im]p(eratoris) Antoni[ni fil(ius)] Ihm, EE; [? et M(arcus) Aelius Aurelius Commodus Im]p(eratoris) Antoni[ni filius] ego, Boll. Arch.; [- - - et M(arcus) Aurelius Caes(ar) Im]p(eratoris) Antoni[ni fil(ius)] Horster; [et M(arcus) Aelius Aurelius

2609

TITVLI NOVI Caes(ar) Im]p(eratoris) Antoni[ni fil(ius)] Alföldy. – 3 [pont(ifex) max(imus) trib(unicia) p(otestate) - imp(erator) p]ater pat[riae] Gamurrini; [pont(ifex) max(imus) trib(unicia) p(otestate) - imp(erator) - p]ater pat[riae] Ihm, EE; [pont(ifex) max(imus), trib(unicia) pot(estate) - - -, imp(erator) - - -, co(n)s(ul) - - -, p]ater pat[riae] ego, Boll. Arch.; [pont(ifex) max(imus) trib(unicia) p(otestate) - imp(erator) - p]ater pat[riae] Horster; [pont(ifex) max(imus), trib(unicia) p(otestate) - imp(erator) II, co(n)s(ul) III vel IIII, p]ater pat[riae] Alföldy. – [aedem incendio cons]umpta[m restituit] Gamurrini; [- - -? aedem incendio cons]umpta[m restituerunt] Ihm, EE; [- - - cons]umpta[m rest(ituerunt)?] ego, Boll. Arch.; [aedem (?) incendio cons]umpta[m restituerunt] Horster; [- - - cons]umpta[- - -?] Alföldy. – Infra v. 4 - - - - - Alföldy. Supplementa Gamurrini inde D’Andrea, quae supplementa iam Mommsen respuit, addens in commentario EE: “supplementa […] eo peccant, quod Commodus patre vivo Antonini nomine abstinuit. Ut recte lectum sit quod traditur ]NVS, in iis quae proposui dubiis et ipsis secundum versum sumpsi postea adiectum esse loco non suo”. Videntur memorati Marcus Aurelius et Commodus, qui aedem quandam vel sim. a solo vetustate vel sim. consumptam restituerunt. Alföldy titulum tribuit annis 142/143 vel a. 145/161. Si recte supplevi, dedicata est temporis spatio comprehenso inter a. 177 et Marcum d. 17 m. Mart. a. 180 defunctum, ex eo, quod Commodus, qui consul designatus I et imperator I iam a. 176 fuit, inde a medio anno 177 Imp. Caes. L. Aurelius Commodus Augustus pater patriae est nominatus et tribuniciam potestatem primam iniit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 140–142).

8959 tit. sepulcralis viri ordinis senatorii Plurima fragmenta magna ex parte inter se coniuncta tabulae marmoreae in fronte et a tergo caelo dolatae circ. 105 x 450 x 7/4,5. Margines superne et a dextra in partibus exiguis tantum conservati; area titulo inscribendo destinata supra fascia continua prominente cincta fuit. Litt. optime insculptae 15/5. Ex eo, quod margo inferior non est rectus sed in medio recedens, tabula, ut videtur, inserta fuit parieti exteriori supra portam crass. circ. 350 sepulcri. Omnia fere fragmenta rep. inter a. 1940 et 1942 prope vicum Corese Terra in praedio, q. d. Zara Madonna; duo alia fragmenta ad partem sinistram eiusdem tabulae pertinentia circ. a. 1980 repperit casu et fortuito Maria Pia Muzzioli, prius prope Cures Sabinos alterum prope vicum Coltodino. Omnia fragmenta a. 1940/42 reperta nunc servantur inter reposita musei nationalis Romani (inv. n. 124696a), ubi a. 2001 contuli. Ubi autem duo nova fragmenta exstent, nescio; inde ea descripsi ut potui ex Muzzioli a. 2001.

Fig. a

5

[L(ucio) Iu]lio L(uci) f(ilio) F[a]b(ia) Ma[rino Caecilio Simplici IIIIviro] [via]rum cur[a]ndaru[m, trib(uno) mil(itum) leg(ionis) IIII Scythi]cae, q(uaestori) [pro pr(aetore) provin][cia]e Macedo[niae], aed(ili) p[leb(is), praetor]i, leg(ato) [pro] pr(aetore) provinc[ae Cy]pri, leg(ato) pr[o pr(aetore)] [pr]ovinciae P[onti e]t Bit[hyniae proc]onsulatu patris sui, curatori viae Tibu[rtinae], [fr]atri Arvali, l[eg(ato) Aug(usti) leg(ionis) XI C(laudiae) P(iae) F(idelis), leg(ato) I]mp(eratoris) Nervae Traiani Aug(usti) Ger(manici) provinciae [Lyc]iae et Pamphy[liae], (vac.) pro co(n)s(ule) provinciae Achaiae, (vac.) co(n)s(uli).

TITVLI NOVI

2610

Fig. b

REGIO IV

Fig. g

Fig. d Fig. a: Im. phot. ex neg. Gabinetto Fotografico Nazionale n. 24362. Fig. b–g: Im. phot. a Muzzioli sumptae. Fig. d: Im. a Muzzioli del. Fragmenta a. 1940/42 reperta ad partem dextram tituli pertinentia publici iuris fecit M. Marella Vianello, NS 1944/45, 23–25 cum im. phot. fig. 2 (cf. AE 1947, 156; G. B, BCAR 73, 1949/50, Appendix XVI, 74), inde Gordon, Album II 17–19 n. 163; III tab. 70; G. W. Houston, ZPE 20, 1976, 26 n. 11; titulum pleniorem duobus novis fragmentis adhibitis edidit Muzzioli, Cures 80–83 n. 15 cum im. phot. et del. fig. 45 (AE 1980, 357); Bertolotto, Città antiche 132– 142 n. 13 cum im. phot. et del. tab. XI, XII.1; Buonocore, in Terme di Diocleziano I 328 n. VI. 30 cum im. phot.; A. Daguet-Gagey, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 117. – Cf. Pietrangeli, Sabina 96. 103; Thomasson, Legatus n. 45; Forni, Tribù I 692 n. 463 cum alia bibliographia; S. Sisani, in Reate e l’Ager Reatinus 63; Maurizi,

Cursus honorum 20. 74. 256 n. 231; eund., in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 503 n. 3. Puncta triangularia. Supplementa a Muzzioli facta sunt, quam secutus sum. – Titulum editum a Marella Vianello hoc modo supplere Houston est conatus: [- - - tr(ibuno) mil(itum) leg(ionis) IIII Scythi]cae, q(uaestori) [pro pr(aetore) provinciae] | [Macedoniae, aed(ili) pleb(is), praetori], leg(ato) [p]ro pr(aetore) provinc[ae Cy]pri, leg(ato) pr[o pr(aetore)] | [provinciae Ponti et Bithyniae proc]onsulatu patris sui, curatori viae Tibu[rtinae], | [fratri Arvali, leg(ato) Aug(usti) legionis XI C(laudiae) P(iae) F(idelis) I]mp(eratoris) Nervae Traiani Aug(usti) Ger(manici) provinciae | [Lyciae et Pamphyliae], pro co(n)s(ule) provinciae Achaiae, | co(n)s(uli). – 2 [leg(ato)] pro [leg(ionis)] nescio qua causa Maurizi. – 6 [Lyc]iae et Pamphy[liae - - -], pro co(n)s(ule) provinciae Achaiae Forni. De viro et de eius honorum cursu vide supra tit. n. 4965. Titulus prioribus annis saec. II p. C. n. tribuerim (vide supra ad tit. n. 4965).

CIII. CVRES SABINI

2611

TITVLI NOVI

8960 = VI 23759 cf. 37886 tit. sepulcralis viri ordinis senatorii Tabula ex lapide incerto (ex lapide Tiburtino Bruzza; ex marmore Persichetti) supra et a sinistra fracta ? x (36) x ?. Usui fuit gradus scalarum, quibus itur ad aedes domini Giovanni Bombrini sitas in praedio Montemaggiore, quod praedium est inter vicos Montelibretti et Fara in Sabina, ubi a. 1907 Nicola Persichetti descripsit; Romae autem repertam cum destrueretur domus privata iuxta viam Vergini sita dicit Bruzza apud Henzen, VI 23759, si re vera ibi tabula est descripta. Frustra quaesivi. Descripsi ut potui ex Persichetti, l. l. a. 2001.

-----Papir[ius] Socra[tes] v(ir) e(gregius) si[bi et suis]. Im. a Persichetti, NS, publici iuris facta. G. Bruzza apud Henzen, VI 23759; N. Persichetti, NS 1907, 428–429; id., RM 24, 1909, 129 (= id., Via Salaria 69– 70); Bang, VI 37886. – Cf. A. Stein, RE XVIII.3, 1949, col. 1074 n. 74; eund., PIR2 A 1568; L. Petersen, ibid. P 120; Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 332 adn. 12; eund., in Varia epigraphica 86–87 (= eund., Abruzzo e Molise I 230). Supplementa magna ex parte a Bang et Persichetti recepi. – PAPII[- - -] | SOCRA[- - -] | VESI[- - -] Bruzza, inde Bang, VI 37886, qui cogitavit legendum fortasse Papir[ius] | Socra[tes] | v(ir) e(gregius) si[bi et - - -]; Papir[ius] | Socra[tes] | V k F k SI[- - -] Persichetti, NS; Papir[ius] | Socra[tes] | V k E k SI[- - -] Persichetti, RM. Ut iam Stein et Petersen l. l. recte sunt suspicati, titulus, quem Bruzza descripsit, idem ac titulus recognitus a Persichetti esse videtur. Quamquam in dubio adhuc maneo, qua causa Bruzza Romae titulum inspexisse dicat, mihi videtur hunc titulum in Corpore titulorum Curium Sabinorum esse ponendum. Memoratur Papirius Socrates vir egregius, qui tit. huius Corporis vol. VI 2861 = 32717 fratri suo piissimo Papirio Sporo tribuno cohortis I urbanae Antoninianae inter a. 211 et 222 dedicavit. Forsitan fuerit pater Marci Aurelii Papirii Socratis viri perfectissimi in duobus titulis urbanis huius Corporis vol. VI 41218 et 41219 nominati. Etiam cf. Stein, Ritterstand 187–188 n. 322; Barbieri, Albo 254 n. 1462; Dobson, Primipilares 296 n. 193. Observa nomen Papirii redire infra ad tit. n. 8982. Si recte sum opinatus, ad saec. III in. p. C. n. titulus spectare videtur. 8961 tit. operis publici ab imperatore ignoto dedicatus Tabula ex marmore supra fracta, in fronte et a tergo levigata (92) x 86 x 9. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta, cuius partes a dextra, a sinistra et infra servantur, ? x 68. Litt. actuariae 10,4/9,2. Rep. aestate a. 1953 in regione, q. d. Casale vel Colle Peragalli (vide infra Brucchietti qui pendet ex A. Pietrogrande antiquitatum curatore), quae circ. 1 km a vico Passo Corese septentrionem versus abest, cum villa rustica aetatis Romanae in lucem prolata esset. Servatur Romae in museo nationali Romano inter reposita (inv. n. 126381), ubi a. 2001 contuli.

5

-----pontem portus Curensis violentia torrentis ablatum, dextra laevaque a solo exstructis pilarum mol7i8bus, usui commeantium, amplificato opere, restituit. Cura agente L(ucio) Baebio Celso c(larissimo) v(iro).

Im. phot. ex neg. Mus. Nat. Rom. sine n. inv. P. Romanelli, in Studi Calderini – Paribeni III 601–605 cum im. phot. (AE 1958, 269); A. M. Reggiani, in Tevere un’antica via per il Mediterraneo, Roma 1986, 210–212 cum im. phot.; Bertolotto, Città antiche 143–148 n. 14 cum im. phot. tab. XII, 2–3. – Cf. Muzzioli, Cures 52. 84; S. Quilici Gigli, QuadAEI 12, 1986, 81–83; P. A. Gianfrotta, in Scritti Giovanni Uggeri 153–154; C. Zaccaria, in Epigrafia dei porti 19; E. Brucchietti, Presenze archeologiche a Passo Corese in località Colle Peragalli (con il contributo di Carlo Rosa), Passo Corese (RM), 2011, 16–17 cum im. phot. fig. 8, cuius errores omisi; M. Cavalieri et al., JFO 2015, 8; F. Coarelli, Arch. Class. 67, 2016, 225–226; E. Brucchietti, in Via del sale 56. Puncta triangularia. – 4 litt. T pro I. L. Baebius Celsus clarissimus vir aliunde est ignotus (vide W. Eck, RE Suppl. XIV, 1974, col. 71 n. 24a). De ponte cf. G. Frezza, Riv. Stor. Antichità 42, 2012, 254. Portus Curensis hic primum memoratus ad confluentes Tiberim et rivum Corese in regione nunc appellata Ponticchio exstitisse videtur (cf. Muzzioli et Quilici Gigli, l. l.). De locutione violentia torrentis cf. E. Thomas – Chr. Witschel, PBSR 60, 1992, 143. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 350. Titulum in sermonem Italicum sic vertendum opinor: “[- - -] fece ricostruire il ponte del porto di Cures, distrutto dalla forza impetuosa del torrente [scil. Corese], dopo aver fatto innalzare dalle fondamenta imponenti piloni a destra e a sinistra ed eseguire a vantaggio dei viaggiatori lavori di ampliamento. Curò l’esecuzione dell’opera Lucio Bebio Celso uomo di rango senatorio”. Curibus Sabinis memorata est Baebia Pontias optima femina, quae a. 173 p. C. n. distributiones nonnullas fecit (cf. tit. n. 4970). Ex litterarum forma saec. IV medio p. C. n. vel paulo antea tribuerim. 8962 tit. fortasse divisionis cuiusdam Tabula ex lapide incerti generis. Rep. in regione, q. d. Arci, ubi fuerunt Cures Sabini, in effossionibus Torlonianis a. 1874/77 institutis (vide supra ad tit. n. 4970. 4976. 4979. 4983–4991). Frustra quaesivi. Descripsi ut potui ad im. del. a Lanciani a. 2001.

TITVLI NOVI

2612

-----[- - -]TVMkVI[- - -] [- - -]SCER[- - -] -----Im. a Lanciani del. Lanciani, ms. n. 13046 f. 234v cum im. del. Supplementa incerta manent; in mentem autem mihi veniunt locutiones nonnullae ad centum viros et ad viscerationem quandam factam pertinentes. Saec. II vel potius III p. C. n. tribuerim. 8963 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta, in fronte levigata (21) x (19,53) x ?. Litt. actuariae 6,5. Ubi quandoque sit reperta, incertum. Servatur muro cuidam exteriori infixa viridarii aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem exstat ut me certiorem fecit per litteras d. 24 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

REGIO IV 8964 tit. sepulcralis Stela marmorea a tergo levigata 89 x 55 x 5. Area titulo inscribendo destinata haud excavata sulcis duobus cincta 41,5 x 43. Litt. affabre insculptae 5–3,2. Supra exstat area excavata marginata 16 x 47,7, in qua insculpta est corona vittata una cum duabus rosis; infra area altera eodem modo redacta, in qua exstant anaglypha speculi, paterarum duarum, urcei et galli figurae iacenti defunctae insistentis [de gallo in titulis sepulcralibus saepius insculpto vide V. Macchioro, Mem. Reale Accad. Napoli 1, 2, 1911, 88–94 (=96–102); de anaglyphis ad mundum muliebrem pertinentibus vide Buonocore, MEFRA 94, 1982, 727–734 (= eund., Abruzzo e Molise II 692–697); eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34–35 (= eund., Abruzzo e Molise I 130–131); praesertim L. Sensi, in Civiltà dei Romani 176– 186; F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15–16]. Rep. nescio vel quo loco vel quando, fortasse saec. XX medio operibus ad abbatiam Farfensem restituendam institutis (de quibus operibus vide inter al. D. Whitehouse – C. McClendon – P. Donaldson, Arch. Soc. Rom. Stor. Patria 103, 1980, 5–12; D. Whitehouse, in Museo di Farfa: Farfa nella Sabina (9 giugno – 9 agosto 1983) [Archivio di Stato di Rieti. British School of Rome. Centro di studio per l’archeologia etrusco-italica del CNR-Roma], Roma 1983, 17–23; M. Valenti, in Farfa abbazia imperiale. Atti del convegno internazionale, 25–29 agosto 2003, Farfa (RM) 2006, 319–323). A. 1993 descripsi inter reposita monasterii Farfensis et im. phot. sumpsi. In claustro eiusdem monasterii servatur ut me certiorem fecit per litteras d. 24 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit.

- - - - - -? [- - -]CkMV[- - -] [- - -]FkCVR[- - -] [- - -]DEP[- - -] -----Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 340 n. 4 cum im. phot. fig. 8 (AE 1994, 563). Puncta in formam aculei sagittae in fine versus quoque redacta. Supplementa non temptavi. – 2 mihi occurrunt in mentem locutiones fortasse compendiis quoque scriptae, quae passim in tit. Curensibus reperiri possunt, scil. Cures Sabini, Curium Sabinorum, Curibus Sabinis, Curenses Sabini et cet. (cf. tit. n. 4958. 4961–4963. 4968–4970. 4973. 4976–4977. 4981 (?). 4982). Quin subsit iunctura [- - -] f(aciundum) cur(avit), autem excludendum quoque non est. – 3 illud DEP ad verba depositus/a vel depositio vel sim. pertinere posse, mihi non videtur. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. III et IV p. C. n. comprehenso tribuerim.

5

D(is) M(anibus). Aeliae L(uci) f(iliae) Ingenuae vixit annis XXX, Aelius Hermes et Aelia Philadelphia parentes.

CIII. CVRES SABINI Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 340–342 n. 5 cum im. phot. fig. 9 (AE 1994, 564); D’Andrea, Ildefonso Schuster 95 n. 27; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 12 n. 9 cum im. phot. fig. 7. – Cf. Brancato, Repertorium II 92. 1–2 non dividit D’Andrea. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II postremo vel potius III in. p. C. n. saltem tribuerim (etiam nota virum praenomine carere).

2613

TITVLI NOVI Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum, ubi a. 1993 contuli et im. phot. sumpsi. Ibidem adhuc exstat ut me certiorem fecit per litteras d. 24 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

8965 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo marginibus effracta, in fronte et a tergo levigata 40,5 x 40,5 x ?. Litt. affabre insculptae 4,7– 5. Rep. nescio quando prope vicum Passo Corese in praedio, q. d. Torre Baccelli. Exstat ibidem muro cuidam exteriori affixa in aedibus gentis Salustri-Galli, ubi a. 1989 contuli.

5

Ex testamento. P(ublio) Babieno Primo, Iucundo l(iberto), Minerviaé Acceptae, Theopompo l(iberto).

Im. phot. a M. B. sumpta. Muzzioli, Cures 107 n. 63. 5 cum im. phot. fig. 86 (AE 1980, 360). Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Nescio, utrum Iucundus et Theopompus sint liberti alter Publii Babieni Primi alter Minerviae Acceptae, necne. Litterae prioris partis saec. I p. C. n. esse videntur. 8967 fistula plumbea Fragmentum fistulae plumbeae ab utraque latere inscriptae long. 22,5/19,5. Litt. ut videtur eminentibus. Rep. a. 1928 in praedio domini Antonio Boni prope vicum Passo Corese sito. Ubi exstet ignoro. Descripsi ut potui a. 2015 ex scheda Paribeni. Sex(ti) Baii Pudentis p(rimi) p(ili) 1ramus palmae2; Belenius Verus fec(it).

T(ito) Aelio Aug(usti) lib(erto) Castrensi ex testamento. Im. phot. a Maria Pia Muzzioli sumpta. Muzzioli, Cures 107 n. 63. 1 cum im. phot. fig. 86 (AE 1980, 359); S. Segenni, in Proprietà imperiali 133. – Cf. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 43. 1 punctum in formam hederae redactum. – 2 punctum triangulare. Titus Aelius Castrensis libertus Antonini Pii Augusti fuit. In titulis Curibus Sabinis repertis alii liberti Augusti cuiusdam non redeunt. Saec. II medio p. C. n. tribuenda. 8966 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo marginibus fracta, in fronte levigata 42 x 51,8 x ?. Litt. affabre insculptae 3,7/3,1. Rep. nescio quando prope vicum Passo Corese in praedio, q. d. Torre Baccelli. Servatur muro cuidam exteriori infixa viridarii aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV

R. Paribeni, NS 1928, 385–386 cum im. del. (AE 1929, 160). – Cf. Passerini, Coorti pretorie 309–310; Pietrangeli, Sabina 97. 103; A. M. Reggiani, in Misurare la terra: centuriazione e coloni nel mondo romano. Città, agricoltura, commercio: materiali da Roma e dal suburbio. Catalogo di una mostra svoltasi a Roma nel Museo nazionale romano, aula XI delle Terme di Diocleziano nel periodo aprile-giugno 1985, Modena [1985], 64; Spadoni, I Sabini nell’antichità 144; Bruun, in Suburbium 491; Richier, Centuriones 504; G. Alvino, in Reate e l’Ager Reatinus 90 adn. 9; Faoro, Praefectus 275–276; Migliorati, Iscrizioni 449 n. 8. 1 p(raefecti) p(raetorio) Paribeni (inde AE), qui excludit solutiones p(rimi) p(ili) vel p(ecunia) p(ropria), et Passerini; p(rimi) p(ili) iam recte ex. gr. Pflaum, Carrières 423–434 n. 173. II 981 ad n. – 2 BELE[- - -]ERVS Paribeni; de cognomine plumbarii cf. C. Bruun, Epigraphica 72, 2010, 323. De Sexto Baio Pudente et eius honorum cursu, qui in regione Curium Sabinorum fundum vel potius villam possedit (etiam cf. quae scripsi ad tit. Amiterninum n. 8245), vide supra ad tit. n. 4964 cum bibliographia. Recte, ut opinor, Faoro, l. l. annis 153–160 titulum quamquam dubitanter tribuit, ex eo, quod in fistula memoratur officium primi pili quo Baius est functus postquam fuit a. 153 tribunus equitum singularium (cf. AE 1951, 184 = 1954, 83).

TITVLI NOVI

2614

REGIO IV

8967a tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario, quam circ. a. 1970 enotavit dominus Manlio Bianchi in praedio universitatis Agraria di Ponticelli sito prope regionem Ponte del Diavolo nuncupatam iuxta viam Salariam veterem. Ibidem magister ludi Angelo Angeloni tit. inspexit et delineavit et certiorem fecit Pietro Silvestri, qui imaginem Cesare Castellani suppeditavit. Contuli quatenus potui m. Iun. 2020 ex imagine delineata.

Litterae saec. III p. C. n. esse possunt.

Fuit fortasse:

5

D(is) M(anibus) Callistes; Callistus, Acathe parentes, Callistion frater, Vitalis filius, Primullus coniunx posuerunt; v(ixit) a(nnos) XXVII men(ses) VIII.

8969 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra semicirculatus, in fronte perquam adesus, infra rudis, a retro paululum scaber 68,8 x 32,5 x 15. Litt. 3–4,5. Rep. loco incerto nescio quando. Exstat humi iacens iuxta viam Salariam Veterem in praedio, q. d. Acquaviva, prope vicum Nèrola, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi.

Im. ab Angelo Angeloni del. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 12 n. 2 cum im. del. fig. 2. Restitui. – 3 Acathe pro Agathe (cf. tit. huius Corporis VI 10835). In dubio autem maneo, utrum titulus ad Trebulam Mutuescam sit tribuendus an in Sabinos ex urbe Roma an aliunde sit translatus. Saec. II p. C. n. esse videtur. 8968 tit. sepulcralis Tabula marmorea a sinistra et infra fracta, in fronte levigata (14,5) x (26,5) x (3,5). Litt. actuariae 3–2,5. Ubi quandoque sit reperta, incertum. A. 1993 descripsi muro cuidam exteriori infixam viridarii aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum et im. phot. sumpsi. Attamen ut me certiorem fecit Roberto Lai Luogotenente del Reparto Operativo Carabinieri Tutela Patrimonio Culturale di Roma tit. a. 2015 in reposita Urbana militum eiusdem ordinis est translatus. [D(is)] M(anibus) [Cl]audiae Mar[cell]inae Labe[onis (scil. uxori) (?) - - -]M-----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 342 n. 6 cum im. phot. fig. 10 (AE 1994, 565). – Cf. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 161.

5

[L(ucius)] Egnatius L(uci) l(ibertus) Primio vixit annis XXV.

CIII. CVRES SABINI Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 342–343 n. 7 cum im. phot. fig. 11 (AE 1994, 566). Alios Egnatios Curenses in tit., qui sequitur, invenies. De Egnatiis etiam vide O. Wikander, Opuscula Rom. 18, 1990, 207–211. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8970 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario infra et a sinistra fracta 37 x (22) x ?. Litt. inconditae. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur muro cuidam exteriori ecclesiae S. Nicolai Barini in vico Montelibretti sitae, ubi a. 1907 Niccolò Persichetti descripsit, qui ectypum chartaceum quoque sumpsit. A. 2001 frustra quaesivi. Descripsi ut potui ex Persichetti a. 2001.

5

Cn(aeus) Egnatius Cn(aei) l(ibertus) Theophilus, Egnatia Cn(aei) l(iberta) Philostrata, [Cn(aeus)] Egnatius Cn(aei) l(ibertus) Philo.

2615

TITVLI NOVI Amati, ms. n. 9734 f. 18r n. 26 cum im. del.; ex quo Stevenson, ms. n. 10561 f. 198r; ab Amati Buonocore, Bull. Ist. Belge Rome 55/56, 1985/86, 246–247 cum im. phot. fig. 4 ex Amati sumpta. – Cf. eund., Codices Vaticani 6 n. 28; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 80. Supplevi. – 2 [q(ui) v(ixit)] omisi ego, Bull. Ist. Belge Rome. 1 Elpidefor[o] pro Elpidephor[o] (de forma huius cognominis vide Solin, Namenbuch2 48–49); nota prope vicum Passo Corese in lucem detectam tabulam marmoream, ubi nominatur BElpidhfærov quidam (vide M. Marella Vianello, NS 1944/45, 32 cum im. phot. fig. 2; cf. AE 1947, 157). Titulum Christianum fuisse Amati nescio qua causa putat. Cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 8972 tit. sepulcralis Pars dextra concava ex marmore ad sepulcrum quoddam rotundum pertinens in fronte levigata (60) x (126) x 29. Litt. affabre insculptae 7,5–6,5. Rep. a. 1892 apud vicum Torrita Tiberina prope confluentes Tiberim et rivum Farfa, a sinistra Tiberis, in regione, q. d. Campo del Pozzo Gamurrini vel “in un terreno di proprietà delle Confraternite Riunite di Torrita Tiberina in loc. Colle Ridolfo o Monti del Sagramento – La Moletta o Capocroce” Toro. Inde ab a. 1930 servatur Filacciano (RM) in hortis principis Francesco Del Drago. Accessui clausam, descripsi ut potui a. 2015 ex im. phot. a Toro publici iuris facta. D. 25 m. Oct. a. 2020 Cesare Castellani titulum recognovit Filacciano in aedibus heredum Del Drago et im. phot. sumpsit quam mihi officiose suppeditavit.

Im. a Persichetti publici iuris facta. N. Persichetti, NS 1907, 428. 1 ex. CNF Persichetti, haud recte. In tit., qui praecedit, nominatur [L.] Egnatius L. l. Primio. Prioris partis saec. I p. C. n. esse videtur. 8971 tit. sepulcralis Tabula ex lapide incerti generis a dextra et infra, ut videtur, fracta, quam a. 1818 Girolamo Amati vidit infixam muro cuidam exteriori aedium privatarum in vico Coltodino sitarum. Frustra quaesivi. Descripsi ut potui ex Amati a. 1985.

Elpidefor[o] fratri dulc(issimo) [q(ui) v(ixit)] annis XXVIII m(ensibus) [- - -] -----Im. ab Amati del.

[- - -]ius L(uci) l(ibertus) Eros, [- - -] l(iberta) Hilara uxor, [- - -]ia P(ubli) l(iberta) Asia [con]cubina. Im. phot. a Castellani sumpta. G. F. Gamurrini apud G. Fiorelli, NS 1892, 239–240; A. Toro, in Filacciano e il suo territorio, Bari 1995, 172–178 cum im. phot. fig. 100. – Cf. Melchiori, Forum Novum 54; Muzzioli, Cures 120 n. 130 cum im. del. fig. 97 bis; M. P. Del Moro, in Nazzano e il suo territorio, Soveria Mannelli (CS) 2002, 93. Puncta triangularia. 2–4 [- - -] Hilara uxor | [- - -]a P(ubli) l(iberta) Asia | [conc]ubina Gamurrini, Toro. De concubinis vide S. Treggiari, PBSR 49, 1981, 71–81, A. J. McGinn, TAPhA 121, 1991, 335–375 et M. Tramunto, Arch. Ven. n. s. 5°, 206, 2008, 5–31. Ex forma sepulcri et litterarum prioris partis saec. I p. C. n. esse saltem videtur. 8973/4 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in duas partes inter se coniunctas composita, in fronte et a tergo levigata, infra autem pessumdata 28 x 90,5 x 6. Litt. affabre insculptae 6,2–4,2. Rep. nescio vel quo loco vel quando, fortasse saec. XX

TITVLI NOVI medio operibus ad abbatiam Farfensem restituendam institutis (vide supra ad tit. n. 8964). Servatur inter reposita monasterii Farfensis, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem adhuc exstat ut me certiorem fecit per litteras m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit.

L(ucius) Gellius L(uci) l(ibertus) Itus, Serveilia 1mulieris2 l(iberta) Stadium, P(ublius) Serveilius 1mulieris2 l(ibertus) Dìus. Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Lazio n. 77. 2916). Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 343–344 n. 8 cum im. phot. fig. 12 (AE 1994, 567); D’Andrea, Ildefonso Schuster 94 n. 25; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 12–13 n. 10 cum im. phot. fig. 8. Puncta in formam aculei sagittae redacta. 1 Itus pro Itys. – 2 Serveilia pro Servilia. – 3 Serveilius pro Servilius. Rarum cognomen Itys/Itus (vide exempla duo Romae reperta apud Solin, Namenbuch2 536 recensita); cognomina generis feminini Stadium et Stadio sunt formae eiusdem cognominis (cf. Solin apud AE, l. l.). De vocalibus ei pro i aetate prima imperatoria quoque scriptis vide inter al. V. Pisani, Grammatica latina storica e comparativa, IV ed., Torino 1974, 17–18. Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. tribuenda. 8975 tit. sepulcralis Urna ut videtur undique fracta ex marmore albo (12,5) x (15) x 4. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata sulco continuo cincta, cuius partes supra et a sinistra servantur; a sinistra tabulae supersunt vestigia incerta anaglyphi cuiusdam. Litt. 3–2,5. Rep. nescio vel quo loco vel quando, fortasse saec. XX medio operibus ad abbatiam Farfensem restituendam institutis (vide supra ad tit. n. 8964). Servatur inter reposita monasterii Farfensis, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem adhuc exstat ut me certiorem fecit per litteras m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui contulit et im. phot. sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit.

2616

REGIO IV D[- - -] HA[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 13 n. 12 cum im. phot. fig. 10. 1 quomodo adprecatio Dis Manibus sacrum compediis scripta recte supplenda, incertum. Litterae saec. II vel potius III p. C. n. esse saltem videntur. 8976 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo a sinistra et in margine superiore dextro imminuta, infra valde adesa, a tergo scabra 73 x (55) x 28. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata cymatio inverso cincta, cuius partes supra, a dextra et infra servantur, alt. 43,5. Litt. affabre insculptae 15–4,7. Rep. inter a. 1951 et 1952 in praedio, q. d. Caprola. Ibidem servabatur inter reposita cauponae prope vicum Ponte Sfondato sitae, ubi a. 1980 contuli. Postea Giorgio Filippi titulum enotavit Casperia in viridario ecclesiae S. Maria in Legarano; attamen tit. postea furto ablatus est.

[- - -]nio C(ai) f(ilio) [- - -]ni, [- - - He]raidi l(ibertae) fecit [- - - Her]aidis lib(ertus). Im. phot. a Maria Pia Muzzioli sumpta. Muzzioli, Cures 112 n. 84. 1 cum im. phot. fig. 86 (AE 1980, 361). Supplevi. – 3–4 [- - -]raidi l(ibertae) fecit | [- - -]aidis lib(ertus) Muzzioli (inde AE). Excludendum non est, quin tit. ad agrum Fori Novi pertineat. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 8976a tit. sepulcralis Ara ex marmore a sinistra et infra fracta corona prominente praedita acroteriis floralibus praedita. In latere dextro tripus et ramus olivae cum avibus efficti. In media area titulo inscribendo destinata marginata vestigia anaglyphi cuiusdam exstant. Litt. affabre insculptae. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur “Montelibretti presso una delle prime case a piè della salita che dalla via che diverge dalla Salaria conduce al paese”, ubi descripsit d. 17 m. Sept. a. 1894 Enrico Stevenson, qui imaginem delineavit.

CIII. CVRES SABINI

2617

TITVLI NOVI

[Dis Man(ibus) sa]crum; [l(ocus) d(atus)] d(ecurionum) d(ecreto). [- - - La]mpyri[di] [- - -]OP+[- - -] 5

[- - -]us Ìul[- - -] [- - -]ÌNAT[- - -] ------

Im. a Stevenson del. Stevenson, ms. n. 10561 f. 218r cum im. del. – Cf. M. Melchiori, Manoscritti Stevenson sulla Campagna romana presso la Biblioteca Apostolica Vaticana (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1988/89 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”) 90. Supplevi non sine dubiis. – 2 de locutione locus scil. sepulturae decurionum decreto scil. publice datus vide M. Antico Gallina, Epigraphica 69, 1997, 205–224; I. Milano – V. Pistarino, in Quotidien municipal 708–709 et S. Lefebvre, in De Roma a las provincias 377). – 3 vel etiam [La]mpyri[ni]. – 6 subest fortasse officium curatoris rei publicae Laurentium Lavinatium vel patrono coloniae Laurenti Lavinati vel officinatoris vel etiam nomen Minatii. Attamen tota res incertissima manet. Saec. I p. C. n. esse videtur. 8977 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta, in fronte et a tergo levigata (35,8) x 26,5 x 4,8. Litt. actuariae 2/1,8. Rep. nescio vel quo loco vel quando, fortasse saec. XX medio operibus ad abbatiam Farfensem restituendam institutis (vide supra ad tit. n. 8964). Servatur inter reposita monasterii Farfensis, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem adhuc exstat ut me certiorem fecit per litteras m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui contulit et im. phot. sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit.

D(is) M(anibus) Natalis; Apollonius, Epicha5

ris filio dulcissimo fecerunt, vixit anno (scil. uno), diens XXXX.

Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 348 n. 11 cum im. phot. fig. 16 (AE 1994, 570); D’Andrea, Ildefonso Schuster 94 n. 26; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 13 n. 11 cum im. phot. fig. 9. Pro punctis lineolae oblique positae. 8–9 diens pro dies (cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. XIII 8485 = ILCV 4659; XIV 471). Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II ex. vel potius saec. III in. p. C. n. tribuo.

8978 = I2 3283 tit. sepulcralis Parallelepipedum ex lapide Tiburtino ex duabus partibus inter se coniunctis compositum in margine dextro effractum ex parte scabrum adesumque i. e. pars monumenti sepulcralis capitibus iuvenis togati et viri togati et mulieris palliatae exornata 74 x 240 x 32; in lateribus sinistro et dextro rosa incisa. In facie sursum versa ad margines sinistrum et dexterum foramen quadrigonum excavatum. In fronte media parallelepipedi area scalpro dentato dolata excavata 13/12,5 x 141, in qua imagines exsculptae sunt; ab utroque latere eius anaglypha sunt incisa, a sinistra bucranium et infra vir quidam a dextra tendens, qui manu sinistra pateram dextra praefericulum tenet, a dextra bucranium et infra femina quaedam stans chitone induta, quae manu sinistra urceum, dextra parvam cistam ansa tenet (Zanker, l. infra l. dubitat, an femina Isidis sacerdos fuerit; etiam cf. Chr. Nowak, in Hirpinia 294–295 cum im. phot. fig. 2). Litt. sub area affabre insculptae 5/3,5 [nota versus tribus columnis haud recte ordinatos (I–III)]. Rep. a. 1949 prope vicum Fara in Sabina in regione, q. d. Colle dei Frati, effossionibus ad vinetum quoddam faciendum institutis in fundo domini Eugenio Rosati. Servatur Romae in museo nationali Romano in Giardino dei Cinquecento (inv. n. 125583), ubi a. 2000 contuli.

TITVLI NOVI

2618

REGIO IV

Col. I:

Col. II:

Col. III:

L(ucius) Occius L(uci) f(ilius) Pal(atina).

L(ucius) Occius L(uci) l(ibertus) Aristo sibei et sueis fecit.

Occia L(uci) l(iberta) Agathea.

Im. phot. ex neg. Mus. Nat. Rom. n. 169209 L (adde neg. D. A. I. 73.778). B. M. Felletti Maj, NS 1950, 61–63 cum im. phot. fig. 1; Degrassi, I2 3283 cum im. phot. tab. 94 fig. 1; E. Fileri – S. Priuli, in Sculture I.7.2, 504–506 n. XVIII 2 cum im. phot.; Frenz, Römische Grabreliefs 84–85 n. 11 cum im. phot. tab. 4 fig. 1–3 cum alia bibliographia; Almar, Inscriptiones 97–98 n. 55 cum im. phot.; Bertolotto, Città antiche 124–131 n. 12 cum im. phot. tab. X; Kruschwitz, Römische Inschriften 114 n. 5. – Cf. P. Zanker, JDAI 90, 1975, 305–306 n. 45 cum im. phot.; Pietrangeli, Sabina 97. 103 cum im. phot. p. 157; D. E. E. Kleiner, Roman Group Portraiture. The Funerary Reliefs of the Late Republic and Early Empire, Cambridge Univ. 1977, 217–218 n. 38 cum im. phot. fig. 38 a–f; Muzzioli, Cures 104–105; A. M. Reggiani, Dial. Arch. n. s. 3, 2,

1985, 91; Forni, Tribù Rep. 344; M. P. Muzzioli, Riv. Top. Ant. 12, 2002 (2004), 159 cum im. phot. fig. 2; Buonocore, in Tribù romane 36. Puncta triangularia sursum directa. Col. II: 2 [sibi]i Felletti Maj typothetae errore ut opinor, [sib]i Degrassi, sibei iam recte Priuli; sibei omisit Kleiner; sibei et sueis pro sibi et suis. Nota Lucium Occium Lucii Occii Lucii liberti Aristonis et Occiae Lucii libertae Agatheae filium, qui civis Romanus erat ut ex tribu Palatina in nominis ratione memorata sane elicitur, cognomine carere (de re universa vide Priuli, l. l.). Ex forma et monumenti et imaginum et litterarum nec non ex nominis ratione a. 75–50 vel potius saec. I medio a. C. n. tribuendum.

8978a tit. sepulcralis Tabulae duae ex marmore undique fractae (a–b) in fronte levigatae ad idem monumentum rotundum pertinentes, scil. frg. a (44) x (41), frg. b (56) x (60). Litt. affabre insculptae 8. Rep. nescio quando in agro vici Canneto prope Fara in Sabina. Servantur infixae muro scalarum aedium gentis Tanteri sitarum in eodem vico iuxta viam S. Maria di Canneto sub n. 26, ubi d. 13 m. Ian. a. 2021 Cesare Castellani una cum Alessandro Betori descripsit, im. phot. sumpsit et me certiorem fecit.

Fig. b Frg. a: v(ivit) [-] Esuv[- - -] Frg. b: - - - - - -? [- - -] Sabini [- - -] Fig. a

Fig. a–b: Im. phot. a Castellani sumptae.

CIII. CVRES SABINI

2619

TITVLI NOVI

Non excludo quin memoretur [-] Esuvius [- f(ilius) vel l(ibertus)] Sabinus quidam. In tit. 4752 agri Reatini laudatur [-] Esuvius Modestus quidam. Ex litterarum forma aetati Augusteae vel potius priori parti saec. I p. C. n. tribuerim, cui tempori vestigia sepulcri eodem loco muro affixa sane congruunt. 8979 tit. sepulcralis Sarcophagus ex marmore Graeco operculo carens 37 x 183 x 52. In fronte media arcae area titulo inscribendo destinata levigata haud excavata sulco continuo cincta 33,5 x 34,5, ab utroque latere eius ornamenta in formam strigilium redacta. Litt. actuariae impares 1,8/1,5. Rep. inter a. 1920 et 1930 prope vicum Passo Corese in regione, q. d. Grotta della Volpe. A. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi in viridario aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum. Attamen ut me certiorem fecit Roberto Lai Luogotenente del Reparto Operativo Carabinieri Tutela Patrimonio Culturale di Roma sarcophagus a. 2015 in reposita Urbana militum eiusdem ordinis est translatus.

5

D(is) M(anibus). Satriae Asclepiodote libertae merenti, C(aius) Satrius Vitalis patronus fecit.

Fig. a–b: Im. phot. a Giorgio Filippi sumptae. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 346–347 n. 9 cum im. phot. fig. 13–14 (AE 1994, 568). – Cf. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 61. Puncta circularia vix insculpta. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta priori parti saec. III tribuerim, cui tempori forma sarcophagi anaglyphorumque sane congruit (cf. M. Sapelli, in Sculture I.7.2, 371–383 et passim). De nomine gentilicio Satrii cf. M. F. Petraccia, in Pluralidad e integración 58. 8980 tit. sepulcralis Sarcophagus ex marmore albo lat. circ. 190. In fronte media sarcophagi fuit area titulo inscribendo destinata. Rep. m. Mai. a. 1847, cum effoderetur vinetum quoddam in praedio, q. d. Cravignano, prope vicum Moricone situm. Ubi autem exstet, ignoro. Descripsi ut potui ex Lilli a. 2001.

Fig. a

5

Fig. b

D(is) M(anibus). Sergiae Cn(aei) fil(iae) Craterae patronae optimae bene merenti liberti haeredes.

Im. del. e Lilli sumpta. M. Lilli, Rend. Accad. Lincei s. 11°, 10, 1999, 394–395 cum im. del. fig. 4 deprompta ex instrumento ab ipso publici iuris facto, quod servatur Romae apud Archivio di Stato signatum p. II, tit. IV, b. 299, fasc. 3564. – Cf. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 16 adn. 61. 6 haeredes pro heredes. Quamquam in dubio maneo, versuum divisionem recepi (de raro cognomine Craterae vide Solin, Namenbuch2 721). Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta nec non ex forma sepulcralis monumenti priori parti saec. III p. C. n. tribuerim.

8981 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte levigata a dextra fracta 31,5 x 44,5 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 28,5 x 40,5. Litt. 3. Rep. nescio quando loco incerto. Inde ab a. 1950 servatur muro cuidam exteriori affixa aedium domini olim Celestino Conti sitarum Ponticelli Sabino haud longe a vico Scandriglia iuxta viam Montecavallo sub. n. 5, ubi Cesare Castellani tit. descripsit et me m. Iun. a. 2020 certiorem fecit.

TITVLI NOVI

2620

REGIO IV

Q(uintus) Tadius Q(uinti) l(ibertus) Communis, Crepereia 1mulieris2 l(iberta) Hilara, Q(uintus) Tadius QQ (i. e. Quintorum duorum) l(ibertus) Antiochus libertus. Im. phot. a Castellani sumpta. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 12 n. 1 cum im. phot. fig. 1. Puncta triangularia. Tadius quidam laudatur in tit. Trebulano n. 4917. Etiam vide proconsulem Sextum Tadium Lusium Nepotem Paullinum, qui Trebulae Mutuescae octovir bis quinquennalis sane fuit (tit.

n. 4119). Nomen Crepereii in aliis tit. regionis Curensis non redit (fusius ex. gr. in titulis Venusinis invenies). In dubio autem maneo, utrum titulus ad Trebulam Mutuescam sit referendus an in Sabinos ex urbe Roma an aliunde sit translatus. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. in. saltem tribuerim vel paulo antea.

8982 tit. sepulcralis Tabula ex marmore supra a sinistra et a dextra fracta in fronte levigata (35) x (14,5) x ?. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre incisae 4,2–2,9. Ubi quandoque sit reperta, incertum. Servatur muro cuidam exteriori infixa viridarii aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem adhuc exstat ut me certiorem fecit per litteras m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

5

- - - - - -? [- - -]+[- - -] Valer[ia - - -] [- - -]blica E[- - -] [- - -]vae con[iunx - - -] [fe]mina inn[ocentissima - - -], Cn(aeus) Tiniu[s - - -], [- D]omitius A+[- - -], [- P]apiriu[s - - -].

Im. phot. a M. B. sumpta. 1, 7 + est hasta recta. Puncta triangularia. Supplementa incerta. – 3 [Pu]blica vel [Sta]blica. – 4 [Brad]uae vel [Scae]vae vel sim. Memorari videtur Valer[ia - - -]blica, quae fuit uxor E[- - -] cognomine [- - -]vae cuiusdam, cui feminae innocentissimae viri tres titulum posuerunt. Nomen Papirii redit supra tit. n. 8960. Litterae saec. II p. C. n. esse possunt. 8983/4 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (9,2) x (13) x (1,8). Litt. 2,3. Ubi quandoque sit reperta, incertum. A. 1993 descripsi muro cuidam exteriori infixam viridarii aedium domini Tersilio Leggio iuxta viam XXIV Maggio sub n. 177 in vico Passo Corese sitarum et im. phot. sumpsi. Attamen ut me certiorem fecit Roberto Lai Luogotenente del Reparto Operativo Carabinieri Tutela Patrimonio Culturale di Roma tit. a. 2015 in reposita Urbana militum eiusdem ordinis est translatus. -----[- - -]+COS[- - -] Variu[s - - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 1994, 347 n. 10 cum im. phot. fig. 15 (AE 1994, 569). 1 + vestigium litterae incertae.

CIII. CVRES SABINI

2621

TITVLI NOVI Im. a Stevenson del. Stevenson, ms. n. 10561 f. 218v cum im. del. 1 + R vel M Stevenson. Aetatis imperatoriae incertae.

Ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse videtur. 8985 tit. sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino a dextra imminuta, in fronte et a tergo levigata fissuris autem laesa 54 x (102) x 20. Litt. 7,5. Rep. nescio quando prope vicum Fara in Sabina in regione, q. d. Colle dei Frati. Exstat ibidem in aedibus privatis iuxta viam Strada degli Inglesi sitis, ubi a. 1989 contuli.

8986 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (15) x (21) x 11. Area titulo inscribendo destinata sulco continuo cincta, cuius partes supra et a dextra servantur. Litt. 4. Rep. loco incerto nescio quando. A. 1987 contuli muro cuidam exteriori affixam in praedio Casino d’Arci ad bivium viarum Arci et Santuario della Madonna dell’Arci prope vicum Passo Corese sito in aedibus Silvestri (hodie heredum gentis Silvestri-Pizzino). Inter reposita eiusdem praedii nunc exstat ut me certiorem fecit Cesare Castellani per litteras m. Apr. a. 2016, qui im. phot. quoque sumpsit.

[- - -]ONO -----Im. phot. a Castellani sumpta. Muzzioli, Cures 72 n. 115 cum im. phot. fig. 31 n. 115. Litterae saec. II/III p. C. n. esse videntur.

L(ucius) Veturius L(uci) f(ilius) [- - -?]. Im. phot. a Maria Pia Muzzioli sumpta. Muzzioli, Cures 104 n. 56 cum im. phot. fig. 80 (AE 1980, 358). – Cf. eand., Riv. Top. Ant. 12, 2002 (2004), 159 cum im. phot. fig. 3. Puncta triangularia sursum directa. Caium Veturium Gallum quendam habes tit. n. 4979. De nomine vide G. Filippi – E. A. Stanco, in Bolli laterizi 194. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim.

8987 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo undique fracta, in fronte et a tergo levigata (5,5) x (7,5) x (3,5). Litt. circ. 3. Rep. nescio vel quo loco vel quando, fortasse saec. XX medio operibus ad abbatiam Farfensem restituendam institutis (vide supra ad tit. n. 8964). Servatur inter reposita monasterii Farfensis, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem exstat ut me certiorem fecit per litteras m. Apr. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit.

8985a tit. sepulcralis Tabula marmorea a sinistra et infra fracta. Area titulo inscribendo destinata marginata. Litt. affabre insculptae. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur muro cuidam exteriori affixa sulla facciata della cappelletta che è a piè della salita che conduce a Montelibretti dalla parte della strada che conduce a Nerola, ubi descripsit d. 21 m. Sept. a. 1896 Enrico Stevenson, qui imaginem delineavit.

- - - - - -? [- - - u]s L(uci) [- - -] [- - -]X[- - -].

[- - -]+IO [- - -]MO ------

Im. phot. a M. B. sumpta. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 13 n. 13 cum im. phot. fig. 11. 1 punctum triangulare. Litterae saec. II p. C. n. esse possunt.

TITVLI NOVI

2622

8988 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo supra, a dextra et infra fracta undique levigata (13,5) x (14) x 2,5. Litt. 5. Rep. nescio vel quo loco vel quando, fortasse saec. XX medio operibus ad abbatiam Farfensem restituendam institutis (vide supra ad tit. n. 8964). Servatur inter reposita monasterii Farfensis, ubi a. 1993 descripsi et im. phot. sumpsi. Ibidem exstat ut me certiorem fecit per litteras m. Apr. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo reconovit.

REGIO IV Puncta triangularia. 1 + vestigium litt. incertae. Forma litterarum ad saec. III vel potius IV p. C. n. adducit. 8990 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta (15) x (14) x 4 . Litt. affabre insculptae 7. Rep. loco incerto nescio quando. A. 1987 contuli muro cuidam exteriori affixam in praedio Casino d’Arci ad bivium viarum Arci et Santuario della Madonna dell’Arci prope vicum Passo Corese sito in aedibus Silvestri (hodie heredum gentis Silvestri-Pizzino). Inter reposita eiusdem praedii nunc exstat ut me certiorem fecit per litteras m. Apr. a. 2016 Cesare Castellani, qui im. phot. quoque sumpsit.

-----[- - - bene] mer[enti - - -?]. Im. phot. a M. B. sumpta. C. Castellani, Lumen 58, 2020, 14 n. 14 cum im. phot. fig. 12. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8989 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata. Rep. aestate a. 2016 in regione Polledrara sita prope Cures meridiem versus iuxta viam Strada degli Inglesi nuncupatam. Servatur, ut me Alessandro Betori certiorem fecit, inter reposita musei communalis vici Fara in Sabina. Descripsi ut potui ex im. phot.

-----[- - -]IC+[- - -] [- - -]RIS [- - -] [- - - be]ne vi[xit - - -]. Im. phot. ab Betori sumpta.

-----[- - -] (vac.) SV[- - -] -----Im. phot. a Maria Pia Muzzioli sumpta. Muzzioli, Cures 72 n. 114 cum im. phot. fig. 31 n. 114. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 8990a tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide Tiburtino undique fracta in fronte scalpro dentato dolata (15) x (33) x ?. Litt. 6,8. Rep. nescio quando loco incerto. M. Mai. a. 2014 Emanuele Brucchietti titulum inspexit Montelibretti in Centro Militare di Equitazione humi iacentem iuxta viam Giuseppe Garibaldi qua itur ad aedes domini Virginio Cazzato. Descripsi a. 2019 im. phot. nisus, quam Brucchietti mihi comiter suppeditavit.

-----[- - -]+[.]VFINV[- - -] -----Im. phot. a Brucchietti sumpta. E. Brucchietti, in Via del sale 52 cum im. phot. fig. 3A–B. Non excludo, quin cognomen Rufini subsit. Litterae ad saec. II p. C. n. saltem adducunt.

CIII. CVRES SABINI

2623

8991 tit. incerti generis Tabula ex marmore in duas partes inter se coniunctas fracta, in fronte levigata 35 x (113) x ?. Litt. graphio scriptae circ. 2. Rep. in quo coemeterio nescio. Servabatur muro cuidam exteriori affixa in praedio Casino d’Arci ad bivium viarum Arci et Santuario della Madonna dell’Arci prope vicum Passo Corese sito in aedibus Silvestri (hodie heredum gentis Silvestri-Pizzino). D. 3 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani denuo tit. frustra quaesivit. Periisse videtur.

TITVLI NOVI 8992 tit. sepulcralis Christianus Stela ex marmore albo venis cinereis perfuso ab utroque latere fracta undique levigata 67,6 x (49,5) x 3,5. Litt. inter lineas ad delineandum ductas insculptae cornibus praeditae 4,9–4,6. Rep. fortasse saec. XX ex. in pavimento abbatiae Farfensis operibus ad ipsam restituendam institutis. Servatur inter reposita monasterii Farfensis, ubi Cesare Castellani m. Mart. a. 2016 contulit et im. phot. quoque sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit. Descripsi a. 2015 usus scheda Fiocchi Nicolai et ad im. phot.

Fig. a

[- - -]escit Dumiric(us) in [pace - - -] [- - - po]s cons(ulatum) Abieni iu[n(ioris) - - -]. Fig. b Dominu(s) avus vivas! Maximus carisimus frater vivas, quonia(m) bono fr[atri cari]simus! In margine inferiore sinistro: felix, f(e)7li8x! Fig. a–b: Im. phot. et del. a Maria Pia Muzzioli sumptae. Muzzioli, Cures 72 n. 113 cum im. phot. fig. 30 (AE 1980, 356); V. Fiocchi Nicolai, in Cures 79 adn. 9. 81 cum im. phot. fig. 3–4. 2, 3–4 carisimus pro carissimus. – In margine inferiore sinistro: FELIX FILX legendum in lapide. Sequor Fiocchi Nicolai. – Dominus [- - -]nus vivas | Maximus carisimus | frater vivas qu[-]nia fr[ater? caris?]|simus; || felix, elix Muzzioli. – Dominu[s - - -]nus vivas, | Maximus carisimus | frater vivas, qu[o]nia(m) fr[atri caris]|simus. || p(ius), felix, f(e)lix AE. Ut recte Fiocchi Nicolai cogitavit, titulus in pavimento areae fori Curium Sabinorum insculptus fortuito esse videtur. Ex litterarum forma saec. IV vel potius V p. C. n. tribuerim.

Im. phot. a Fiocchi Nicolai sumpta. V. Fiocchi Nicolai, in Farfa 422 adn. 7 cum im. phot. fig. 2 (AE 2009, 300); id., Cimiteri 78–79 cum im. phot. fig. 41; Buonocore, in Valle di Comino XII 29 n. 64 cum im. phot. fig. 14; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 14 n. 15 cum im. phot. fig. 13. Puncta triangularia haud semper signata. 1 [- - - qui]escit vel [- - - requi]escit Dumiricin[- - -], 2 iu[n(ioris) v(iri) c(larissimi) - - -] Fiocchi Nicolai. Abieni pro Avieni. Illud Dumiricus ut Jean-Yves Strasser apud AE fortasse recte solvit, est cognomen Germanicum, sub exemplo cognominum Domerici/Dummerici. Est a. 503 p. C. n. (de consule Rufio Magno Fausto Avieno iuniore vide PLRE II Avienius iunior 2; Bagnall – Cameron – Schwartz – Worp, Consuls 538–539). 8993 tit. sepulcralis Christianus Tabula ex marmore undique fracta circ. (7,6) x (13) x ?. Litt. impares rusticae. Rep. fortasse saec. XIX ex. in pavimento abbatiae Farfensis operibus ad ipsam restituendam institutis. Servabatur inter reposita monasterii Farfensis, ubi saec. XX in. vir doctus Paolo Markthaler inspexit et im. phot. sumpsit. Periisse videtur. A. 2014 descripsi ut potui ex scheda Fiocchi Nicolai et ad im. phot.

TITVLI NOVI

2624

REGIO IV ubi im. phot. sumpsi. In claustro eiusdem monasterii nunc servatur ut me certiorem fecit per litteras d. 24 m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani, qui contulit et im. phot. sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit.

-----[- - - ann]os X [- - -] [- - -] dep(osit-) +[- - -] -----Im. phot. e Markthaler repetita. Fiocchi Nicolai, Cimiteri 79 cum im. phot. fig. 43 (litt. A) a Markthaler sumpta; Buonocore, in Valle di Comino XII 29 n. 63; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 12 n. 8. 2 + vestigium litt. incertae. Restituit Fiocchi Nicolai fortasse recte. Forma litterarum ad saec. V p. C. n. adducit, vel paulo postea.

1signum crucis2 hic requi[escit - - -].

8994 tit. sepulcralis Christianus Tabula ex marmore undique fracta in fronte et a tergo levigata (55) x (58) x 3,5. In parte superiore sinistra exstat foramen rotundum terebratum. Area titulo inscribendo destinata fascia continua ornata, cuius pars supra tantum servatur. Litt. impares rusticae circ. 8/4. Rep. nescio quando in abbatia Farfensi. Tit. descripsit a. 1863 Farfa nel monastero canonicus Gregorio Palmieri (1828–1918), deinde contulit Henry Stevenson “in horreo quodam coenobii pharphensis“ (schedae utriusque servantur Berolini in Archivo attamen a Mommsen inter “omissa“ insertae, ex eo, quod ipse est suspicatus, ut opinor, tit. aetatis serioris esse). A. 1993 contuli inter reposita monasterii Farfensis,

Im. phot. a Giorgio Filippi sumpta. Stevenson, ms. n. 10561 f. 227r. 233r cum ectypo; I. Schuster, Riv. Stor. Benedettina 2, 1907, 583 n. VIII; D’Andrea, Ildefonso Schuster 87 n. 7; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 79 cum im. phot. fig. 42; Buonocore, in Valle di Comino XII 29 n. 62; C. Castellani, Lumen 58, 2020, 12 n. 7 cum im. phot. fig. 6. – Cf. Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 9°, 5, 1994, 334 im. phot. fig. 4; V. Fiocchi Nicolai, in Farfa 422. Puncta nulla. – Nota formam litterae Q. 1 ex. requi[escit - - -] recte Fiocchi Nicolai, cum quo consentio, requ[iescit - - -] ceteri. Ex litterarum forma saec. V p. C. n. saltem esse videtur (Stevenson de saec. VI cogitavit).

8995–8998 Inter annos 1989–1990 in effossionibus a praefectura antiquitatum regionis Latii in regione Polledrara sita prope Cures meridiem versus iuxta viam Strada degli Inglesi nuncupatam, ubi fuit ecclesia martyrialis sancti Hyacinthi, eruta sunt crebra vestigia antiquitatum, inter quae fragmenta quattuor ex marmore ad titulos fortasse sepulcrales aetatis imperatoriae labentis pertinentia nunc servata Tiburi inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole. Publici iuris fecit Vincenzo Fiocchi Nicolai, in Cures 94 adn. 59 (etiam cf. C. Castellani, Lumen 57, 2020, 17 adn. 5). Gratias ago Fiocchi Nicolai, qui me certiorem fecit, nec non Alessandro Betori et Lucilla D’Alessandro, ex eo, quod comiter im. phot. mihi suppeditaverunt. 8995 (9) x (9) x 1,7. Litt. 3,4.

-----[- - -]IIII+[- - -] -----+ vestigium litt. incertae. 8996 (10) x (7,5) x 4. Litt. 5,2.

CIII. CVRES SABINI

2625

-----[- - -]R+[- - -] [- - -]+[- - -] ------

TITVLI NOVI 8998 (9) x (8) x 2. Litt. 2,8.

1 + hasta litt. incertae. – 2 + vestigium litt. incertae. 8997 (21) x (13) x 4. Litt. 6.

-----[- - -]+I+[- - -] [- - -]+AFIS[- - -] ------

[- - -]TR+[- - -] -----+ vestigium hastae litt. incertae.

1, 2 + vestigia litt. incertarum.

Ex litterarum forma aetatis imperatoriae labentis fuisse videtur. 8999–9002 tit. sepulcrales In aedibus privatis sitis prope Fara in Sabina servantur vestigia antiquitatum nonnulla, inter quae quattuor fragmenta ex marmore in fronte levigata ad titulos fortasse sepulcrales aetatis imperatoriae autem incertae pertinentia. M. Aug. a. 2018 me certiorem fecit Emanuele Brucchietti, qui imagines photographicas quoque sumpsit. Quamquam in dubio maneo, utrum tituli in Sabinos ex urbe Roma sint translati, in hoc Corpore recensere volui. [- - - q]uae vixi[t - - -] [- - -]++[- - -] ------

8999

2 + prior est hasta recta, altera ad litt. C vel O vel Q pertinet. 9001

-----Leon[a]ti co(n)iu[g(i) fe][ce]runt v[ivi]. 9000

-----[- - -]+++[- - -] [- - - testam]ento fec[- - -]. 1+ vestigia litterarum incertarum. Non sine dubio hunc titulum recensui, ex eo litterae non antiquae esse videntur.

TITVLI NOVI

2626

REGIO IV

9002

-----[- - -] voluit [- - -] ------

Ex litterarum forma aetatis imperatoriae incertae fuisse videtur. 9003 tit. sepulcralis Tabula marmorea in septem partes inter se non coniunctas fracta, in fronte levigata, a tergo in usum posteriorem secta. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta cuius partes servantur in frg. a, e et g. Litt. 8/6. Rep. nescio autem quando prope vicum Nèrola in praedio appellato Vallesanta iuxta viam Salariam veterem. Usque ad d. 6 m. Iul. a. 2004 servabantur, ut me certiorem fecit Zaccaria Mari, in sodalicio nuncupato Società Ippica “Pony Club Sabina” domini Adalberto Magliari Galante, postea fragmenta sunt translata Tivoli inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Latii sita in Tempio d’Ercole, ubi d. 13 m. Mart. a. 2019 descripsi.

Fig. a

frg. a (7) x (23) x (16): [- - -]+ [- - -] [- - -]ECIL[- - -]

Fig. b

CIII. CVRES SABINI

2627

TITVLI NOVI frg. e (12) x (17) x (28): [- - -]C

Fig. g frg. b (20) x (18) x (22): [- - -]IkO[- - -] [- - -]TO[- - -]

Fig. d frg. c (18) x (19) x (19): Fig. h

C[- - -] +[- - -]

frg. f (29) x (11) x (24): [- - -]EGA[- - -] [- - -]V[- - -] [- - -]T[- - -]

Fig. e frg. d (9) x (11) x (25): [- - -]DIN[- - -] [- - -]+[- - -]

Fig. q frg. g (25) x (18) x (29): Fig. z

[- - -]OR [- - -]I

Fig. a: im. a Mari del. Fig. b–q: Im. phot. a M. B. sumptae. Frg. b: vestigium puncti triangularii. Frg. a: 1 + vestigium litt. incertae. – Frg. c: 2 + vestigium litt. incertae. – Frg. d: 2 + vestigium fortasse litt. V. – Frg. f: 1 subest fortasse vocabulum legati.

Videtur fuisse titulus ad monumentum sepulcrale pertinens. Attamen plura ne scribam ignorantia impedior, eo magis, quod nescio quid dicam de spatio lacunae. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim.

TITVLI NOVI

2628

REGIO IV

9004 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Toffia muro exteriori edito apsidis ecclesiae San Lorenzo affixa, ubi m. Mart. a. 2016 Cesare Castellani contulit et im. phot. sumpsit. Ibidem a. 2020 ipse denuo recognovit. Alessandro Betori m. Mart. a. 2021 quoque me certiorem fecit. -----[- - -]+RI (vac.) +[- - -] ------

Im. phot. a Castellani sumpta. + vestigia litt. incertarum. Aetatis imperatoriae incertae.

INDICES Titulos Christianos signo †.

In hoc fasciculo solum indicem minorem praebeo: ‘Nomina’, ‘Cognomina’ et ‘Imperatores domusque eorum’. Indicem generalem fasciculo quinto huius supplementi editurus sum.

I. NOMINA Litteris maiusculis scripsi nomina virorum mulierumque ordinis senatorii, minusculis inclinatis ea virorum ordinis equestris.

Q. T. Q. [[C. C. Q. C.

T. Q. T.

P. T. (L.) L. L. P.

P.

T. L. P. [P. C. L. T. Q. M. C.

A[- - -] 8248 A[- - -] l. Hilara 8763 A+[- - -] 8470 Aburia C. f. [- - -?] 8471 Accaus 8272 A]conius L. f. Clu(stumina) +[- - -] 8757 Aconius C. l. Phi]lomus(us) 8756 Aconius C. l. Tertius 8756 Acurius Q. f. Qui(rina) 8249 Acurius C. l. Blandus 8250 [Acuria Q. f. - - -]la 8249 Ael(anius) 8513 (ex nom. uxoris) Aelanius Q. f. 8513 A7e8la[nius - - -] 8472 [Aelanius - - -] 8472 Ael[ania - - -] 8472 (bis) Aelania Q. f. 8517 Ael[i- - -] 8251 Aelius Aug. lib. Castrensis 8965 Aelius Hermes 8964 (lib.?) Aelius Sp. (filius) Col(lina) Niger 8877 Tit. B Aelius Nilus 8877 Tit. B Aelius Valentinus 8642 Aelia L. f. Ingenua 8964 Aelia Philadelphia 8964 (lib.?) Aem[ili]us +[- - -] 8851 Aem[ilia - Q]uarta 8837 Aesuia C. l. Charis 8252 Afran[ius - - -] 8891 Agria L. f. 8305 Albius Sp. (filius) Col(lina) Proculus 8877 Tit. B Albius P. f. Statius 8908 Albia Maximilla 8265 A]lfenus L. f. [- - -] 8254 Alfius Surus 8877 Tit. B Alfia C. f. Sabina 8474 Allenius Onesimus 8859 Allidius Sex. f. 8565 Allien[- - -] 8909 Allius Ferox 8877 Tit. B Allius Sabinus 8942 Am[- - -] 8567 Amiternius [A]ries 8255 (lib.)

Amiternius Capriolus 8256 (lib.) An+ae[- - -] Aionius 8475 Ancar[i- - -] 8531 Ancar(ius) 8205 (ex nom. servi) Ancharius] C. f. 8224 Anch[arius - f. Quir(ina)] Ru[fus] 8224 (Aninius) P. l. Anteros 8284 (Aninius) P. l. Icarus 8284 (lib.) Aninius Phronimus 8284 Aninia Anatole 8284 Aninia 7P.8 l. Prima 8237 L. Annaeus L. l. Hieros 8257 T. Annaie[nus] P. f. Qu[ir(ina)] 8441 Sex. Annaienus Sex. f. Qui(rina) Sabinus 8477 Q. Annalenus L. [f.] 8258 C. Annienus 8476 C. Annius Comes 8877 Tit. B C. Antestius L. f. 8192 Antis[tius] Lucentius 8223 Antistia T. f. Tertia 8477 Antes[tia] Fo[rt]unata 8656/7 Ant(istius) Lucentius 8222 tit. B Apicata Q. l. Cleopatra 8273. 8274 P. Apidienus D. f. 8852/3 Polla Apidiena 8852/3 Apidiena C. l. Hilara 8852/3 (lib.) Apidia Q. l. Philematium 8683 Q. Aponius Q. l. Narcissus 8259 C. App[- - -] C. l. Ero[- - -] 8260 P. Appaeus Iucundus 8658 C. Appuleiu[s - - -] 8261 C. Appuleius Faustio 8877 Tit. B P. Aquilius Chius 8877 Tit. B T. Aquius Q. f. 8262 Q. Aquius Q. f. Qui(rina) Canus 8262 P. Arced+[- - -] 8263 Sex. Aredi(us) Sex. l. Acast(us) 8480 Arpusena 8264 P. Arrenus Ianuarius 8265 Arrena Marciana 8265 Arre[n]a [..] Romana 8207 Q. Articuleius Fortunat(us) 8877 Tit. B P. Arulen[- - -] Antig[- - -] 8911 Q. T. Q. [L. P. P. P.

INDICES I L.

Ateius Adiutor 8645 Atidia C. 7f8. [- - -] 8266 M. Atius M. f. Cla(udia) [- - -] 8729 Atrius Arrenianus 8222 tit. B Q. Atrius Q. l. Scur`r´a 8267 Q. Atrius Q. l. Zethus 8267 L. Attili[us L. f. Clu(stumina)] Lace[r] 8761 [L. A]ttilius L. f. Clu(stumina) [L]acer 8761 + Attius M. f. [- - -] 8660 P. Attius P. [f. - - -] 8755 [Ti. Attivs] Ivlianvs 8218 (ex. nom. uxoris) C. Attius Labeo 8268 (ex nom. libert.) C. Attius Labeonis l. Philocalus 8268 [A]ttius T. f. Sabinus 8233 II L. Attius L. l. Sosia 8269 Attia [- - -?] 8270 Attia Labeonis l. Moschis 8268 Att[ia] Pia 8653 (ex nom. vilicae) Attia Q. f. Pia 8218 Attia C. f. Tyche 8482 Audena [- - -] 8483 Audiena Chrestina 8691 [A]ufidien[- - -] [- - -]+dor[a] 8271 (fem.?) Tertia Aufidiena 8272 C. Aufidius C. f. [- - -] 8483 P. Aufidius C. l. Alexsa 8253 [L. Aufidius] L. l. Eufem`us´ 8238 Aufidius Trofimus (pro Trophimus) 8342 L. Aufidius Verecundus 8238 (lib.) Aufidia C. f. T. n. [- - -] 8483 [A]ufidia Q. f. [- - -?] 8484 Aufidia Fausta 8253 L. Aufillenus L. f. Onager 8460 [-?] Autro[- - -] 8485 Sex. Avi[dius - - -] 8912 (bis) P. Avidius P. l. Alexsand(er) 8273. 8274 Avidius Iovianus 8222 tit. B Avidia [- - -] 8912 Avid[ia - - -] 8912 Sex. Avonius Nymphodotus 8877 Tit. B

P. L. [.] Sex.

P. P.

[C.] C. C. L. P. [L. Sex. P. Q. Sex. Ca. T. L. C.

Babienus Primus 8966 Baebivs Celsvs c. v. 8961 Baebius Rufrianus Iulianus 8193 Baius Pudens 8967 Baia Lamul7l8a 8245 Belenius Verus 8967 Bet[- - -] 8275 Betulenus Priscus 8381 Bie[- - -] 8660a [B]olanus C. f. [- - -?] 8487 [B]olana T. [f. - - -?] 8487 Brvttivs Praesens 8889; C. Brvttivs Pr[ae]sens 8244 C[- - -] 8306 C(- - -) Sabinus 8277 Ca[- - -] 8329 Ca[- - -] P. f. Vi[- - -] 8278 Iv]livs L. f. Ma[rinvs Caecilivs Simplex] 8959 Caecilia Iucunda 8854 Caesenius Nymphodotus 8877 Tit. B Caesennius P. l. Yppolitus 8488 Caesiarus T. f. Po+[- - -] 8489 Cae[sius] 8543 (ex nom. servi) Caesius T. f. 8490 Caesius T. f. 8491 Caesius L. l. Hermes 8279 Caesius C. f. Melior 8465 Caesia Sex. f. 8513

2630

CIL IX SVPPL. FASC. 4 P. [-] (C. Q.

L. C. P.

Calestro Agr[- - -] 8871 Calfur[- - -] 8492 Ivlivs Camilivs Gal.) Asper 8200 Can[inius - - -] 8898b Caninia [ - - -] 8898b Canius C. f. Labeo 8281 Canius C. l. Menogenes 8282 Can7t8ius 8264 (ex nom. uxoris) Capius Epitanus 8494 Capia Felicitas 8494 Carfa[nius - - -] 8495 Carfidius T. l. Aristo 8661 Carfidius T. l. Nicomacus 8661 Carfidia T. l. Hermione 8661 Carfidia T. l. Philema 8661 Carius L. f. C[la(udia) - - -] 8729 Carpinio(s) [-] f. 8646 Cartilius C. l. Bassus 8655 (lib.) C]asienus Syner(os) 8719a Cassia Servanda 8662 Catilius Athenodo6rus 8762 Ca[t]ius Aulicus 8496 Catius T. f. Qu[i(rina)] Chrysoni[cus] 8497 Catia T. f. Quinta 8496 [C]atia T. l. Rufa 8756 Cattedia Charitis 8879 Catunies T. f. 8498 Catunies T. f. 8498 Ce]rvar[- - -] 8916 Cer]varius [- - -] 8916 Cetrani[- - -] 8263 Cicereius 8917 (ex nom. servi) Cicereia G. l. Thais 8917 Claudius Sp. (filius) Col(lina) Felicio 8877 Tit. B Claudius Phalla[s] 8754 Claudius Saturninus 8703 Claudius Titianus 8642 Cl(audius) Uranius v. p. 8222 tit. B Claudia Hygia 8855 [Cl]audia Mar[cell]ina 8968 [C]luiia (pro Cluvia) 8665 Coc[- - -] 8911 Cocceius Faustu[s] 8754 Cocceius M. f. Pap(iria) Ne[rva] 8754 Coelius Fortunatus 8894 Coelius L. f. Pal(atina) Ve[rus] 8899 [C]oelia [- - -] 8918 Coelia Primitiva 8759 [Co]elia [S]abina 8918 Considius Albanus 8284 Considia L. f. 8281 Coran[ius - - -] 8500 Coranius C. f. 8501 Coranius Sex. f. Nerva 8502 Cornelivs L[entvlvs] (Cn. f.) Scipio 8211 Cosidius Angelus 8877 Tit. B Cotiu[s - - -] 8919 Coti(us) Sex. f. Geta 8918a Cotia Secunda 8939 Crepereia C. l. Hilara 8981 Cresidius Severus 8872 Crito[nia - f.] 8903 Cupius P. l. Feli[x] 8285 Cupia P. l. Hilara 8285 (lib.) Curionius C. f. Ser(gia) 8940 [C]usinius 8336 (ex nom. servae) Cutius P. f. T. n. Quir(ina) Aburianus 8446

Vi. P.

Da[- - -] 8504 Decius P. (filius) Qui(rina) Salinus 8877 Tit. B

Q. M. Q. C. C. T. T.

L. T. C. [5C. [-] C.

Q. Sa. [-? [-? T. G. Ti. Ti. Ti.

M. [M.] C. L.

Q. Q. Sa. T. P. T. [-] C.

C.

REGIO IV [-

L.

[Q. C. C. [C. (C.

T. T. (T. [P. T.

C. C. C. C. C. L. C. P. T. T. C. C.

C. C. L. C.

P. P. L. P. Cn. Sex. Sex. Q. M.

INDICES I Furia Q. l. [- - -] 8766 (bis) Furia Q. [l. - - -] 8766

D]omitius A+[- - -] 8982

Egnatidia Moscario 8383 [Cn.] Egnatius Cn. l. Philo 8970 [L.] Egnatius L. l. Primio 8969 Cn. Egnatius Cn. l. Theophilus 8970 Egnatia Cn. l. Philostrata 8970 Enius Onesim[us] 8506 [-] Esuv[ius - - -] Sabinus 8978a a C. [L. L.

2631

F[- - -] 8507 F]abius [- - -] 8194 Fabius Felicissimus 8291 Fabius Fortunatus 8291 Fabius Leporianus 8315 Fabius L. l. Sup[- - -] 8292 Fabia Felicitas 8291 Fabia Fabiae l. Pitia 8347 Fabia L. l. Primigenia 8293 F]ade[nus - f.] Qu[i(rina)] 8454 Faden[us - - -?] Fortuna[tus] 8508 Fadenus Q. f. Qui(rina) Bassus 8454; C. Fadenus [Q. f. Qui(rina) Bassus] 8454 Fa]d[enus] C. 7l8. Fau[stus] 8508 Fadenus C. l.) Moderatus 8454 Fa[dena - f.] Ma[xima] 8454 Fadena Semele 8448 Fadius C. f. 8295 Fadius C. [f. Qui(rina)] 8666 Fadius T. l.) Diphilus 8666 Faianius] Plebei[us] 8733; [P. Faianius Ple]be[ius] 8733 Fesinius T. l. Diogenes 8765 Fesinia T. l. Europa 8765 Fisevia C. l. Cypare 8237 Fisevia C. l. Prisca 8237 Flavenus 8940 (ex nom. libertae) Flavenus Faustus 8877 Tit. B Flavenus C. (filius) Qui(rina) Firmus 8877 Tit. B Flavenus Gemellus 8877 Tit. B Flavenus Natalis 8877 Tit. B Flavenus C. (filius) Qui(rina) Rufus 8877 Tit. B Flavenus Spendo 8877 Tit. B Flavena C. Flaveni et C. Pasidieni l. Stratonice 8940 Flavidius L. f. Septuminus 8635 Flavius T. f. Qui(rina) Attic[us] 8754 Fl(avius) Iulianus l[ib.] 8631 Maruleius T. Flavius Aug. l. Primigenius 8774 Florius Lathimus 8298 Florius Laurus 8298 Floria Crine 8298 Floria Primigenia 8298 Folius [C. l. - - -] 8919a Fol[ius C. l.] Arbe[ianus] 8919a Folius L. (filius) Qui(rina) Clemens 8877 Tit. B Folius Fortunatus 8877 Tit. B Folia C. l. Clara 8919b Folia L. l. Yaesiona 8919b Fuficius P. l. Antiocus 8299 Fufic[ia - l.?] 8299 Fulcinius P. l. Dasius 8300 Fulcinius Saecularis 8940a Fulcinia P. l. 8300 Fullonius P. f. Quir(ina) Bassus 8225 Fulvinius Bassus 8668 Funisulana T. f. 8667 Furfanius Sex. l. 8509 Furfanu[s - - -] 8483 Furiu[s - - -] 8766 (bis) Furius Communis 8386

C. P. L. L. L. L. L.

+ Q. [Q.] C. P. (C. Q. (Q. Q. [Q.

P. [C. [C. C. Q. C. C. L. C. (C. (C.

C. Q. C. [L. L. C. Ti. [T. Ti. C. L. M. C. C.

Gavi[- - -] 8301 Gavius C. f. Qui(rina) Carpus 8669 A; [C.] Gavius C. f. Qu[i(rina)] Carpus 8669 B Gavius Crescens 8877 Tit. B Gellius L. l. Itus 8973/4 Grai(us) Pe(tronis) f. 8510 (Graius) L. f. Pe(tronis) n. 8510 Greius L.L. l. Lesbius 8469 (lib.) Greius L. l. Secundus 8469 (lib.) [G]reia T. l. 8511 Gresia Grapte 8668 Hel[v- - -] Clien[s] 8674 He[l]venus P. f. [- - -] 8303 Hel[ve]nus P. f. [- - -]ntu[- - -?] 8303 Helvi[dius - f.] Qui(rina) 8304 Helvidius P. l. Flaccus 8305 Helvidius) [P]hilocalus (C.) l. 8304 (ex nom. patroni) He[lvius] 8276 (ex nom. servi) Hel(vius) 8205 (ex nom. servi) Helvia Firmina 8859 Herbuleius) Phoebus 8769 (ex nom. liberti) Herbulei`u´s [- - -]ocus 8769 (lib.) H]erenio(s) Pe(tronis) f. 8646 Herennius Sp. (filius) Col(lina) Virgula 8877 Tit. B Herennia P. l. Doris 8307 Hi[- - -]sidia 8866 [H]olviena Q. [f.] 8514 Holviena Tit(uli) f. Cluian(a) 8513 Hostilius T. f. Quir(ina) 8672 [L]aberia Hostilia Crispina 8889 H]ulvienus [- - -] 8515 Iecia (pro Iegia?) Erotis 8322 Iegius C. f. [- - -?] 8308 Iegius - f. Qui(rina) - - -?] 8309 Iegius C. f. Qui(rina) Vicia 8309 Instadius Q. f. Quir(ina) Iustus 8456 Iu[lius - - -] 8664 Iul[ius - - -] 8310 I[ulius] 8312 Iul(ius) Fortunatus 8759 Iulius Abascantus 8876; C. Iulius Abas(cantus) 8877 Tit. B Ivlivs) Asper 8200 Ivlivs Camilivs Gal.) Asper 8200 Iulius Fortunatus 8759 Iulius Gemellus 8759 Iulius C. l. Hermes 8246 Iulius Iuliaes lib. Italicus 8311 Iulius Iuvenili 8759 Iulius Caesari[s lib.] Malchio 8676 Iv]livs L. f. F[a]b(ia) Ma[rinvs Caecilivs Simplex] 8959 Iulius C. f. Maximus 8246 Iulius C. f. [Qui(rina)] Niger 8676 Iulius Philadelfus 8771 Iuliu]s Potitus 8921 Iulius Primitius 8771 Iulius [C. lib.] Redibitu[s] 8632 Iulius Secu[n]dus 8312 Iulius Secundus 8448 Iulius Strictus 8873 Iu[lius - - -]manus 8927 Iulia Clara 8246 (lib.) Iulia Diotima 8676 Iulia Euthucia 8311 (lib.?) Iulia Felicitas 8759

INDICES I [Iulia] Ti. Iuli lib. Haline 8921 Iulia Iusta 8855 Iulia Maxima 8759 [I]unius 8516 M. Iunius Diadumaen`us´ 8199 Iunia[- l.] Pile[- - -] 8313 Q. Iuventius Ingenuus 8922 (Iuventia?) Compse 8922 Iuvin(ius) Va[- - -] 8767 [P]e(tro) Iventi(us) [- - -] 8484 [T.

L. M.

[T.

P. C. M. L. Q. T. M. M. L. C. M. M. Q. Q. [-] L. T. Q. T.

M. M. 5L. P.

L. C. M. L. C.

C. L. P. [T.]

Pri]fernivs T. f. Qvir(ina) [Paet]vs Rosianvs Noni[vs Agric]ola C. Labeo [T]et[tivs Gemi– nvs ?] 8894 Laberius Faustinus 8772 Laber[ivs] Maximvs 8889 Laberia Crispina 8201; [L]aberia Hostilia Crispina 8889; [L]aberia M. f. Crispina 8890 Prifernivs] Sex. f. [Paetvs Rosianvs Nonivs Geminvs Laecanivs Bassvs Fro]nto 8891 Laelia Maxima 8315 Cornelivs L[entvlvs] (Cn. f.) Scipio 8211 Libar[nius] 8860/1 Lici[nius - - -] 8685 B Liguri(us) L. f. Qui(rina) 8678 Literri(us) T. f. 8517 Literri(us) C. f. 8517 Livius Crescens 8877 Tit. B Livia Pi[a] 8719 Lollius M. l. S[- - -] 8747 Lollia M. l. +[- - -] 8747 (bis) Lucretius Pet(ronis) f. 8202 Ludius Sp. (filius) Col(lina) Celer 8877 Tit. B Lurius Anicetus 8195 Lurius Varus 8679 Luria C. l. [- - -]ilis 8316 Luvianus Q. l. Cinnamus 8459 Luvianus Q. l. Romulus 8459 M[- - -]+ Venusta 8188 Macretius T. [f. A]lexsander 8773 Maecius Crescens 8877 Tit. B Malia Tyche 8788 Maltinius T. l. Anicetus 8434 Maltinius Q. l. Midas 8519 Maltinius Proculus 8923 Maltinia P. l. Daphine 8520 Maltinia Epyre 8923 Mamius Felicio 8877 Tit. B Mamius Modestus 8877 Tit. B Mamia T. f. 8258 Manl[ius - - -]6 8685 A Manlius P. l. Hilarus 8237 5Manlia [- - -]6 8685 A Manlia Daphine 8686 [M]anlia N[- - -] 8784 Marcius Polybius 8877 Tit. B Marius 8503 (ex nom. servae) Marius C. l. Auctus 8521 Marius Crescentianus 8676a a; M. Ma[riu]s Crescentianus 8676a b Marius L. l. Diomedes 8924 Marius Horus 8877 Tit. B M[a]ria 8522 Maria Sabina 8862 Maruleius T. Flavius Aug. l. Primigenius 8774 Matutinus Sp. (filius) Col(lina) Crescens 8877 Tit. B Meclonius Optatus 8877 Tit. B Mentedius Sal. f. 8524 [M]entedia T. f. 8524

2632

CIL IX SVPPL. FASC. 4 T. T. P. L.

C. [C. L. [T.

[Me]ntedia Doris 8524 Mescinius Sp. (filius) Col(lina) Eros 8877 Tit. B Messius Clemens 8877 Tit. B Miccion[ius] P. l. Eros 8318 Mindius Ampliatus 8675 Minervia Accepta 8966 Mitsionia T. f. 8319 *Mitus C. Q. f. 8525 Mvcivs C. f. Q. n. S]caevola 8216 Mvmmivs 8888a Tit. A–B; [L.] Mvm[mivs] 8888a Tit. C M]unninius T. l. Alexander 8661

Sex. Q. [T.

Nassius C. l. Nedi[m(us)] 8852/3 Nonio(s) Po(mponis) f. 8925 Prifernivs] Sex. f. [Paetvs Rosianvs Nonivs Geminvs Laecanivs Bassvs Fro]nto 8891 [T. Pri]fernivs T. f. Qvir(ina) [Paet]vs Rosianvs Noni[vs Agric]ola C. Labeo [T]et[tivs Gemi– nvs ?] 8894 C. Nonius Tit(uli) f. 8526 Oc(tavus) Nonius Pet(ronis) f. 8320 C. Nonius Ampelus 8877 Tit. B L. Nonius Athenio 8679 L. Nonius Varillae lib. Athenio 8679 C. Nonius Castus 8877 Tit. B C. Nonius Hermas 8877 Tit. B C. Nonius Mnester 8877 Tit. B L. Nonius L. l. Phileros 8488 C. Nonius Sabinus 8877 Tit. B Non[ia] L. l. A[- - -] 8313 Nonia Varilla 8679 (ex nom. liberti) [C.] No[rbanvs C. f.] Flac[cvs] 8217; [C. Norbanvs] Flaccvs 8214 C. Nu[- - -] 8528 Numer[ius - - -] 8516 Rutila Numesia Q. f. 8321 P. Numisius [- - -] 8926 Sex. Numisius Sex. l. Papia 8322 Sex. Numisius Sp. f. Quadrat(us) 8322 [N]umisius [- f. Qu]ir(ina) Secun[dian]us 8457 C. [M. L. L.

Obellius C. l. Philocomus 8529 Obi]dius [- - -] 8323 Ob[idius - - -] Se[- - -] 8323 Occius L. f. Pal(atina) 8978 Occius L. l. Aristo 8978 Occia L. l. Agathea 8978 Q. Octavius 8530 Q. Octavius [- f. Quir(ina) ?] 8458 Octavia P. f. 8524 C. Ofani[- - -] 8531 P. Oppius P. l. Pamp`h´ilus 8324 Oppia [- - -] 8377 Oppia [-] l(iberta) Chreste 8325 Oppia Glycerium 8325 (Oppia) Murta 8350 (ex nom. libertae) Tertia Oppia Mus l(iberta) 8350 Oppia Soteris 8906 [-] Opponi(us) Q. f. Tre[- - -] 8532 Oran(ius) Craterus 8776 C. Osennius C. (filius) Lem(onia) Secund(us) 8877 Tit. B Ottia Cipare 8680 [-] Ovio[lenus -] l. Steph[an]us 8326 1Manius2 Pacc[- - -] 8512 Pannia [- - -] 8927 Cn. Papi[- - -] Tertius 8741 [P]apiriu[s - - -] 8982 Papir[ivs] Socra[tes] v. e. 8960 P. Papurius Faustio 8877 Tit. B

REGIO IV C. T. M. M. M. Q. T. Q. P.

[-?] [[C. [C. [P.

M. Q. (T. T. C. C. Q. P. L. C. Q. C.

M. Cn. [L. L. Q. L. Q. Q. Q.

C. P. C. [C. C.

A. A. [T.

[T.

[-]

Pasidienus 8940 (ex nom. libertae) Pasidius Felix 8905 Patuleius Sp. (filius) Col(lina) Atimetus 8877 Tit. B Patuleius Crescens 8877 Tit. B Patuleius Sp. (filius) Col(lina) Sabinus 8877 Tit. B Peducaeu(s) St. f. 8534 Peducae(us) St. f. 8534 Pescenius Ireneus 8681 Petilius Agricol(a) 8703 (ex nom. servi) Petilius Homerus 8564 [P]etillena Q. f. Maxima 8454 Petr[- - -] 8327 Petr[- - -] 8927a Petronius] C. f. [Qui(rina)] 8536 a Pe]tronius [C. f. Qui(rina)] 8536 a Petronius C. f.] Qui(rina) 8536 b Petr]onius Sex. f. Ra[- - -] 8535 Petronius Sp. (filius) Col(lina) Sabinus 8877 Tit. B Petronia [- - -] 8535 Petronia P. f. 8537 Pilius Sp. (filius) Col(lina) Priscus 8877 Tit. B Pisentius Q. f. Sabinus 8482 Pituanius T. l.) Gallus 8538 Pituanius T. l. Optatus 8538 Pl[- - -] 8329 (fem.) Plaetorius C. l. Dius 8931 Plaetorius C. f. Ser(gia) Florus 8900 Pla(nius) Tr(uttedius) Pi(us) 811* (ex nom. servi) Plautius Fortior 8877 Tit. B Plosurnia 8539 Plotius L. l. A[- - -] 8540 Pollius 810* Pollius C. f. African[us] 8330 Pollius Felix 8330 Pollia C. f. Pollitta 8330 Pomp[- - -] 8485 Pomp[- - -] L. f. Pup(inia) Nicero[s] 8221 Pompeius Amabilis 8877 Tit. B Po]mpeius L. l. Philemio 8778 [Pompe]ia L. l. Glucera 8778 Pompilus Faustinus 8662 Pompo[- - -] 8485 Pomponius Certus 8877 Tit. B Pomponius Cn. f. Pal(atina) trib(u) Naevianus 8446 Pomponius L. f. Panacio 8331 Pomponius Q. l. Pylades 8655 (lib.) Pomponia + [f.] 8332 Pomponia Q. l. Lycnhis (pro Lychnis) 8655 (lib.) Pomponia Ph[- - -] 8650 Pompuedius C. l. 8440 Pompuledius Amandus 8333 Pompu[sius] Q. f. Surus 8541 P]ontidi[us - - -] 8542 P[o]ntidius [C.] f. Q. n. [- - -] Quin[- - -] 8928 [Pontidia C. ?] f. Poll[a] 8928 Pontius Suav[is] 8650 Pontia T. f. 8334 (bis) Pontia Prim[a] 8650 Popilia Sabina 8335 Popo[n- - -] Pu++[- - -] 8779 Porcius Ianuarius 8780 Postumulena P. l. Agapema 8932 Pri]fernivs T. f. Qvir(ina) [Paet]vs Rosianvs Noni[vs Agric]ola C. Labeo [T]et[tivs Gemi– nvs ?] 8894 Prifernivs] Sex. f. Qvi(rina) [Paetvs Rosianvs Nonivs Geminvs Laecanivs Bassvs (?) Fro]nto 8891 Proculeius P. f. Qui(rina) Basilus 8226

2633

INDICES I [-] [-

L. T.

Proculeius P. f. Qui(rina) Galba 8226 Proc]uleius P. f. Galba Crispus 8226 Proculeia P. l. Thais 8338 Propertia V. f. 8491 Pu[- - -] 8203 Pulfionia C. f. Secundina 8474 Pulsinienus Iunianus 8436 Pupius Sp. f. Gemnus 8545 Pussia C. l. Lycnhis (pro Lychnis) 8655 (lib.)

Sal(vius) Qui[- - -] 8203 [T. Qvinctivs Crispinvs] 8211 P. Quirinus P. f. 8340 L. Q. Q. T. Sex. L. C. P.

L. [-]

[T. T. T. Q. Q. Q. T. T. C.

C. C.

C. Q. M. T. C.

T.

L. L. C. L. L. L. C. C.

R[- - -] 8211 R(- - -) 7Fe8licianus 8341 (traditur Q REFLICIANVS) R(eatinus) Felicianus 8681a (lib.) Resius Lucius 8342 Rosius Clementi(nus) 8929 Rubrius [- - -] Semnus 8344 Ru[bria - - -]ora 8837 Rufelius Eracli(us) 8683 Rufrena C. l. Salvia 8557 Rufrius Crispinus 8366 (ex nom. servi) Rufria Commodit(as) 8366 (lib.) Rutilius (ex nom. servi) 8359 (bis) [R]utilius L. l. Oriens 8239 Rutilius Sex. l. Pilinus 8347 Rutilia Eurydice 8348 S(- - -) Sabinus 8200 S]abin[ius - - -] Vi[- - -] 8227 Sal[- - - I]alisus 8354 Salarius T. l. Alexsander 8350 Salarius T. l. Nicia 8351 Salarius T. l. Turulus 8351 Salenus Q. (filius) Qui(rina) Fortunat(us) 8877 Tit. B Salenus Q. (filius) Qui(rina) Pulcher 8877 Tit. B Salia Q. f. 8379 Salienus Asticus 8877 Tit. B Salienus T. l. Attalus 8352 (lib.) Salienus T. f. Rufus 8352 Saliena T. l. Rufa 8352 (lib.) Sallius Pompeianus Sofronius 8222 tit. B Sallius Proculus 8222 tit. B (ex nom. pronepoti); Sal(lius) Proculus 8222 tit. B (ex nom. filii) Sallius Sofronius iun(ior) 8223 Sallius Sofronius Pompeianus p. v. 8223 Sallia Septimina h. f. 8433 Salv[- - -] 8353 Salvia Iusta 8256 Salvidenus C. et Q. l. Asclepiades 8355 Salvidenus Maximus 8645 Salvidena C. l. Sabbis 8355 (lib.) Salvius C. l. Asiaticus 8356 Satr[- - -] 8660a Satrius Vitalis 8979 Satria C. f. 8550 Satria Asclepiodota 8979 (lib.) Satriarius 8549 [Satri]diu[s] 8550a Sat7ri8dius T. f. 8550a Scandilius Sp. f. Qui(rina) 8357 Scandiliu[s] L. l. Bargate[s] 8357 Securius Vestigator 8645 Sempronius Clemens 8877 Tit. B Sempronius Ochlus 8877 Tit. B Sempronius Priscus 8877 Tit. B Sen[- - -] 8551 Sen[- - -] 8551 Sentius Q. f. 8550

INDICES I T. L.

L. T. Q. P. P. P. P. [P. P. L. T. T. L. L.

[-] C.

C. P. C. Q. Q. [P.] L. L. Cn. P. L. L. C. L. P.

A. P. C. T. Cn. P. C. [T. P. T. Sa. Cn. [Q.] Q. Sex. Q. L. [-]

Septimius T. li[b.] Aelianus 8552 Septimius Ca+[..]opus 8552 (lib.) Sept[imius - l.] Steph[anus] 8360 Septimia Sucessa 8552 (lib.) Septumiena T. f. 8534 Sergius Apollinaris 8877 Tit. B Sergia Cn fil. Cratera 8980 Serrenus Gemnus 8902 Sertorius Q. [l.] Eutichus 8553 Sertoria Q. l. Antiopa 8553 Serveilius C. l. Dius 8973/4 Serveilia C. l. Stadium 8973/4 Servenius C. l. Philocles 8935a Servenius P. l. Philogenes 8935a S[extil- - -] 8362 Sextil[- - -] 8362 Sexti]lius P. f. Qui(rina) [- - -] 8364 Sextilius P. f. Qui(rina) Quadrat(us) 8364 Sextilius Trebius T. f. 8363 Sextius Sp. (filius) Col(lina) Clemens 8877 Tit. B Sextius Cynthius 8877 Tit. B Silvanus C. l. Eros 8365 Silvanus Pater[- - -] 8211 Silvana Prima 8330 Sentia [- - -] 8278 Sillienius C. f. Pilio 8554 Sirmulius Crescens 8877 Tit. B Stertinia Cratiste 8865 Stertinia Q. f. Philetes Tertylla 8865 Sulpicia [G]alati[a] 8506 T[- - -] 8228 T[- - -] 8228 T+++++[- - -] 8532 Tadius QQ. l. Antiochus 8981 Tadius Q. l. Communis 8981 Talonicus P. [f.?/l.? - - -] 8930 Tamudia Q. l. [Ph]ilomene 8561 (lib.) Taroniu[s - - -] 8228 Taronius L. f. Quirin(a) 8368 Taronius Pom(ponis) f. 8367 Taronius P. f. Isido[rus] 8369 Taronius L. l. Philoxsenus 8370 Taronius L. l. Protio 8370 Taron[ius - f.] Qui(rina) Serra[nus] 8371 Taronia L. f. 8367 Tarutilius Priscus 8877 Tit. B Tassun[ius] 8860/1 Tebana Amanda 8333 Tebana P. f. Celsa 8372 Terentius Albanus 8877 Tit. B Terentius Albanus 8877 Tit. B Terentius L. f. Ser(gia) Varro 8937 Terentia C. l. Caletuce 8937 Tettidenus T. l. Sextio 8556 Tiniu[s - - -] 8982 Tirienus P. (filius) Qui(rina) Restitutu(s) 8877 Tit. B Tittidienus P. f. Qui(rina) 8562 Pri]]fernivs T. f. [Paet]vs Rosianvs Noni[vs Agric]ola C. Labeo [T]et[tivs Geminvs] 8894 Tettulenus V. l. Pamphilus 8557 Tettulenus T. l. Vitulus 8558 Titedienus Tit(uli) f. 8560 Titinius Successus 8894 Titius Q. l. [- - -] 8561 Titius Q. l. Auctus 8561 Titius Hilarus 8375 Titius Naevidia[nus] 8376 a Titius Primus 8877 Tit. B Titius Rufus 8515

2634

CIL IX SVPPL. FASC. 4 P. [[[-] T. Q. T. Q. L. C. C.

L.

[[.

Q.

P. C. 7T.8 P.

L. C. M. M. M. M. M. [-?] M. M. M. L. M. C.

M. Q. Q.

C. Q. L. [St. C. Q.

Titius P. l. Servius 8690 T]ituri(us) Q. f. 8463 T]iturius C. l. Nestor 8563 Titul[e]no(s) V. [f.] 8646 Toedia C. l. 7K8alist[e] 8370 Torenas Anc(- - -) 8438 Tossius Q. f. 8878 Treb[- - -] 8938 Trebonius Crescens 8939 Trebius L. l. Modestus 8691 (lib.) Trel[lenus - f. - - -?] 8377 Trell[enus - f. - - - ?] 8378 Tullia M. l. Hilara 8935a Turpili[us - - -]nius 8866 Turpilius C. lib. Probus 8564 Turpili[a -] f. 8565 Turpilia Q. f. Florentina 8465 T]urra[n- - -] 8785 Tu]rranius C. f. C[- - -] 8784 Ulpius Florentinus 8759 7Ulpius8 Priscus 8642 Urbedius Ti. f. 8379 [Urb]edia Q. f. 8380 Urbedia Ex[- - -] 8693 Urvinus Q. f. T. n. Qui(rina) Mago 8694 Urvinus Senecio 8902 Usenus 8432 g Ussienus Sp. (filius) Col(lina) Tertius 8877 Tit. B Utius Eutychus 8786 Utia Eutychia 8786 Utia Maximilla 8786 Vacunia P. l. 8257 Valentius Cere[- - -] 8787 Valenus [- - -] 8566 Valer[- - -]blica E[- - -] 8982 Valerivs [- - -] 8875 a Valerius Blastus C. lib. 8867 Valerius M. (filius) Qui(rina) Burrus 8877 Tit. B Valerius Dexter 8877 Tit. A; M. [Va]lerius M. f. Dexter 8877 Tit. B Valerius Firmus 8877 Tit. C Valerius M. (filius) Qui(rina) Firmus 8877 Tit. B Valerius L. f. Florus 8943 Valerius Sp. (filius) Col(lina) Ianuarius 8877 Tit. B Valerius Martialis 8877 Tit. B Valerius Sp. (filius) Col(lina) Martialis 8877 Tit. B Valerius Nigri lib. Menander 8633; L. Valerius Nigri l. Menander 8633 Valerius Phoebus 8877 Tit. B Valerius Primigenius 8566a Valeria Creusa 8566a Valeria Primigenia 8867 Var[- - -] 8567 Varienius Cora 8466 Varius [- - -] 8983/4 Varius Fortunatus 8240 Varia Q. f. 8517 Vassius Zethus 8927b Vedia C. l. Proto[genia] 8540 Vediena Athenais 8240 Vedinacus Dexter 8448 Vela[- - -] 8568 Velitius L. f. Qui(rina) 8940 Vergilianus Albinus sen(ior) 8222 tit. B Ve]spas[ius - f. Qui(rina) Pollio] 8447 Vetius Sthepan[us] 8318 Vetlenu(s) (pro Vettulenus) C. [f.?] 8573 Vettedius Diaconus 8877 Tit. B

REGIO IV Vettedius Primitius 8923 Vettidienus Q. [f.? - - -] 8570 Vettidienus C. [f.] Vetulus 8569 Ve]ttidius C. f. [- - -] 8784 Vettidius Q. fil. Secundus 8788 Vettidia Q. fil. Secunda 8788 Vettiena Sp. fil. Secundina 8940a C. Vettius C. l. [P]rimius 8571 C. Vettius C. f. Hor(atia) Sabinus 8571 [Vettia?] C. l. Hedone 8571 Sex. Vettulenus P. f. Gragus 8572 Sex. Vettulenus Lucifer 8442 Sex. Vettulenus [- f.] Pal(atina) Sedatus 8460 Vettulena Sex. f. 8572 [Ve]ttulla Iu[- - -] 8573a Sex. Vetulenus Cresces 8704 [V]etur[ius - - -] 8574 A L. Veturius L. f. [- - -?] 8985 C. Veturius C. filius Pup(inia) Paulus 8906 Fla(vus) Vi[- - -] 8203 P. Vi[...]M[- - -] 8935 P. Vibiedius P. l. Suavis 8382 P. Vibiedius Tertius 8197 (Vibiedia) Arescusa l. 8382 (lib.; ex nom. patroni) Vibiedia P. l. Stacte 8382 P. Vibius P. f. Qui(rina) 8902 [C.?] Vibius C. f. Quir(ina) [A]urelianus 8901 C. Vibius C. f. Clu(stumina) Celer Stator 8738 P. Vibius Hilario 8383 T. Vibius T. l. Hilarus Studio 8384 Q. Vibius P. f. Qui(rina) Kanio 8902 C. Vibius C. f. Martinianus 8941 Vibius T. l. Primigenius Martinus 8384 (lib.) Quarta Viblena T. f. 8678 L. Vibusius [- f.] Pal(atina) Iu[vent]ius 8460 M. Vicrius M. [- - -] 8385 [C. V]illius C. et C. l. Acastus 8942 C. Villius C. l. Linter 8942 Q. Villius Valens 8877 Tit. B Villia [- - -] 8943a Villia C. l. Prima 8942 Villia C. f. Sabina 8942 Villia Q. l. Successa 8943 Viselina C. f. [- - -] 8573a (Sex. Vitvlasivs L. f. Qvir.) Nepos 8346 (ex nom. servi) Sex. Vitusius Faventinus 8877 Tit. B Volcasia Septimilla 8386 L. Volsienus pu(pilli) l. 8739 Volusia P. f. 8537 Volusia Synethe 8566a

2635

INDICES I

Q. Q. C. [. Q.

T.

Zonius Mercatio 8877 Tit. B [- - -] L. f. C[ol(lina)] Celsus 8915 [- - -]a T. f. [- - -] 8232 [- - -]a L. f. Quarta 8479 [- - -]a A. f. Rufa 8935 [-]+anes+[- St]a(ti) f. 8577 [- - -]asia T. f. 8578 [- - -]atia Amm[- - -] 8758 [- - -]ben`us´ Proculus 8339 [- - -]carius 8695 [- - -]ceius L. f. [- - -?] 8388 [- - -]ce(i)us Tit(uli) f. Qui(rina) 8695 [- - -]cles 8204 [- - -]demus S+[- - -] 8251 [- - -]denus Sim[- - -] 8522 [- - -]dilius 8651 [- - -]diu[s - - -] 8390. 8391

[P.?

[- - -]dius [- - -]ros 8389 [- - -]eius C. f. [- - -]r 8208 [- - -]eius C. l. [- - -]ber 8208 [- - -]emmia [- - -] Sex. l. [P]rimilla 8316 [- - -]entia L. f. [- - -?] 8579 [- - -]enus T. f. 8578 [- - -]fedius `Q. f. Se`r´(gia)´ Priscus 8337 [- - -]ia P. l. Asia 8972 [- - -]ia Sa[- - -] 8685a [- - -]imius Vet(ti) f. [- - -?] 8243 [.]intia Anagnostria 8364 [- - -]ius C. f. Qui(rina) [- - -] 8232 [- - -]ius P. l. 8390 [- - -]ius Curin(us) 8764 [- - -]ius L. l. Eros 8972 [- - -]ius T. l. Seleucus 8935 [- - -]ius D. l. Philoc[les] 8760 [- - -]ius Sa[- - -] 8548 [- - -]lia C. l. Hila[ra] 8745 (lib.) [- - -]lius Sex. l. [- - -] 8288 [- - -]lius D. l. Pat[...] 8760 (lib.) [- - -]lnius L. f. [S]er(gia) 8944 [- - -]mius L. f. 8393 [- - -]mus 8586 [- - -]natia P. l. Hilara 8671 (lib.) [- - -]ni(-?) C. l. 8394 [- - -]nia [- - -] 8395 [- - -]nia Sp. f. Prim[a] 8486 [- - -]nia Prisca 8769 (ex nom. servi) [- - -]nius C. f. [- - -] 8976 [- - -]nius L. f. 8585 [- - -]nius T. f. +[- - -] 8584 [- - -]nivs Ge[- - -] 8892 [- - -]nus C. l. 8586 [- - -]nus Ru+[- - -] 8349 [- - -]nus Ti. f. 8380 [- - -]odi(us) C. f. V[- - -] 8514 [- - -]onia C. f. 8944 [- - -]o(s) Tit(uli) f. 8646 [- - -]pidius L. f. 8479 [- - -]pus Pub+[- - -] 8863/4 [- - -]rdi(us) C. f. 8587 [- - -]rius [- - -] Quir(ina) 8229 [- - -]rius P. f. Qui(rina) Rufus 8547 [- - -]s P. f. Albi[nus] 8206 [- - -]sia T. f. 8396 [- - -]sius T. l. Cin[- - -] 8499 [- - -]tienus T. l. [- - -]+ius 8397 - - -]tius M. f. +[- - -] 8768 [- - -]tius P. l. Philo[- - -] 8768 [- - -ti]a P. l. Helen[a] 8768 [- - -]tia P. l. Sa[- - -] 8768 [- - -]ttia P. f. 8947 [- - -]ulena C. l. 8591 [- - -]unia Alce 8696a [- - -]us C. l. 8394 [- - -]us P. f. Col(lina) 8947 [- - -]us P. l. [- - -] 8398 (bis) [- - -]us T. l. Atr[eus] 8481 [- - -]us L. f. F[- - -] 8290 [- - -]us Iul[- - -] 8976a [- - -]us M. l. V[- - -] 8402 [- - -]us C. f. Q[ui(rina) - - -] 8232 [- - -]vus L. f. Qui(rina) Strab[o] 8667 [- - -]+ana C. [- - -] 8507 [- - -]+ata Sa[- - -] 8349 [- - -]+ia L. l. [- - -]+ais 8392 [- - -]+onius [- f. Qui(rina) - - -] 8455

INDICES II

2636

CIL IX SVPPL. FASC. 4

II. COGNOMINA A[- - -] (masc.) 8535. 8540 (lib.) A[- - -] (fem.) 8313 (lib.) A+[- - -] 8982 Abascantus 8876; Abas(cantus) 8877 Tit. B Aburianus 8446 Acastus 8942 (lib.); Acast(us) 8480 (lib.) Acathe 8967a Accepta 8966 Adiutor 8645 Adiu(v)at(or) 8435 (ser. vel lib.) Aelianus 8552 (lib.); Aelian7us8 8472 Aeto 8205 (ser.) African[us] 8330 Agapema 8932 (lib.) Agathea 8978 (lib.) Agr[- - -] 8871 (masc.) Agricol(a) 8703 (ex nom. servi) [Agric]ola 8894 Aionius 8475 Albanus 8284. 8877 Tit. B (bis) Albinus 8222 tit. B; Albi[nus] 8206 Alce 8473. 8696a Alcides 8473 Alex[- - -] 8760 (lib.) Alexsa 8253 (lib., masc.) Alexander 8661 (lib.) Alexsander 8350 (lib.); Alexsand(er) 8273 (lib.). 8274 (lib.); [A]lexsander 8773 Amabilis 8877 Tit. B Amandus 8333. 8559 (ser.) Amanda 8333 Amm[- - -] (fem.) 8758 Ampelus 8877 Tit. B Ampliatus 8675 [A]mynta[s] 8746 Anagnostria 8364 Anatole 8284 Anc(- - -) 8438 Angelus 8877 Tit. B Anicetus 8195. 8434 (lib.) Anteros 8284 (lib.). 8520 (ser.) Antic[- - -] (fem., lib.) Antig[- - -] 8911 Antiocus (pro Antiochus) 8299 (lib.) Antiochus 8981 (lib.) Antiopa 8553 (lib.) Api[- - -] 8478 Apollinaris 8877 Tit. B Apollonius 8977; Apollon[ius] 8760 Appis (pro Apphis) 8317 Arabi[cus] 8910 Arbe[ianus] 8919a (lib.) Arescusa 8382 (lib.) [A]ries 8255 (lib.) Aristo 8661 (lib.). 8978 (lib.) Arrenianus 8222 tit. B Asb[estus] 8306 Asclepiades 8355 (lib.) Asclepiodote 8979 (lib.) Asellvs v. c. 809* Asia 8972 (lib.) Asiaticus 8356 (lib.) Asper 8200 (bis) Asticus 8877 Tit. B [A]straga[lus] 8276 (ser.?) Athenais 8240

Athenio 8679. 8679 (lib.) 5Athenodo6rus 8762 Atimetus 8877 Tit. B Atr[eus] 8481 (lib.) Attalus 8352 (lib.) Attic[us] 8754 Auctus 8521 (lib.). 8561 (lib.) Aulicus 8496 [A]urelianus 8901 Balb[- - -] 8376 c Bar[..] 8486 (lib.) Bargate[s] 8357 (lib.) Basilus 8226 [Bassvs] 8891; Bassus 8225. 8454. 8655 (lib.). 8668; [Bassus] 8454 Benign(us) 8435 (ser. vel lib.) Blandus 8250 (lib.) Blastus 8867 (lib.) [B]ubulus 8276 (ser.) Burrus 8877 Tit. B C[- - -] (masc.) 8784 Ca+[..]opus 8552 (lib.) Caletuce (pro Caletyche) 8937 (lib.) [Callir]hoe 8493 Calliste 8653 (ser.? lib.?). 8967a Callistion 8967a Callistus 8967a Calvus 8280 Campanus 8914 (bis) Canus 8262 Capriolus 8256 (lib.); [Ca]priolus 8437 Caris (pro Charis) 8692 Carpus 8652 (lib.) 8669 (bis) Castrensis 8965 (lib.) Castus 8877 Tit. B Celer 8738. 8877 Tit. B Celsvs 8961; Celsus 8915 Celsa 8372 Cere[- - -] (masc.) 8787 Certus 8877 Tit. B Charis 8252 (lib.) Charitis 8879 (fem.) Chila (masc.) 8663 (lib.) Chius 8877 Tit. B Crescentianus 8676a (bis) Chreste 8325 (lib.) Chrestina 8691 Chrestus 8328 (ser.?) [C]hrist`e´ (pro Chreste) 8503 (ser.) [Chryso]mallus 8856 Chrysoni[cus] 8497 Cin[- - -] 8499 (masc., lib.) Cinnamus 8459 (lib.) Cione (pro Chione) 8764a Cipare (pro Cypare) 8680 Clarus 8763 Clara 8246 (lib.). 8919b (lib.) Clemens 8877 Tit. B (quater) Clementi(nus) 8929 Cleopatra 8273 (lib.). 8274 (lib.) Clien[s] 8674 Cluian(a) 8513 Com[- - -] 8546 (lib.) Comes 8877 Tit. B [C]omicus 8283

REGIO IV Commodit(as) 8366 (lib.) Communis 8386. 8981 (lib.) Compse 8922 Cora 8466 (masc.) Corinthus 8461 (lib.) Craterus 8776 Cratera 8980 Cratiste 8865 Crescens 8877 Tit. B (6x). 8939 Cresces 8704 Creusa 8566a Crine 8298 [Crispinvs] 8211 Crispinus 8366 (ex nom. servi) Crispina 8201. 8889. 8890 Crispus 8226 Curin(us) 8764 Cynthius 8877 Tit. B Cypare 8237 (lib.) Daphine (pro Daphne) 8520 (lib.). 8686 Daphinus (pro Daphnus) 8653 (ser.) Dapine (pro Daphne) 7973 (lib.) Dasius 8300 (lib.). 8505 (lib.) Dexter 8448. 8877 Tit. A. B Diaconus 8877 Tit. B Diadumaen`us´ 8199 Diogenes 8765 (lib.) Diomedes 8286 (ser.). 8924 (lib.) Diotima 8676 Diphilus 8666 (lib.) Dius 8931 (lib.). 8973/4 (lib.) Doris 8307 (lib.). 8524 (lib.?) Dumiric(us) 8992† Eleutheris 8505a Elpidefor[us] (pro Elpidephorus) 8971 Epicharis 8977 Epidora 8533 (lib.) Epitanus 8494 Epyre (pro Ephyre) 8923 Er[- - -] 8288 (lib.) Eracli(us) (pro Heraclius) 8683 Eridanus 8289; [E]ridan[us] 8764a Ero[- - -] 8260 (lib.) Eros 8245. 8318 (lib.). 8338 (ser.?). 8365 (lib.). 8877 Tit. B. 8972 (lib.) Erotis 8322 (fem.) Euche 8338 (ser.?) Eufem`us´ (pro Euphemus) 8238 (lib.) Europa 8765 (lib.) Eurydice 8348 Euthucia (pro Eutychia) 8311 (lib.?) Eutichus (pro Eutychus) 8553 (lib.) Eutychia 8786 Eutychus 8786 Ex[- - -] 8693 (fem.) F[- - -] 8290. 8358 Fa+[- - -] 8296 Facultas 8294 Faustinus 8662. 8772 Faustio 8877 Tit. B (bis) Faustus 8877 Tit. B; Faustu[s] 8754; Fau[stus] 8508 (lib.) Fausta 8253. 8296 Faventinus 8877 Tit. B Felicianus 8681a (lib.); 7Fe8licianus 8341 Felicio 8877 Tit. B (bis) Felicissimus 8291 Felicitas 8291. 8494. 8759; [F]elicita[s] 8475 Felix 8330. 8905; Feli[x] 8285 (lib.); [F]elix 8297

2637

INDICES II Ferox 8877 Tit. B; [F]erox 8461 Festus 8201 (ser.) Firmina 8859 Firmus 8877 Tit. B (bis). 8877 Tit. C Flaccvs 8214; Flaccus 8305 (lib.) Florentinus 8759 Florentina 8465 Florus 8858. 8900. 8943 For(- - -) 8862 (masc.) Fortior 8877 Tit. B Fortunatus 8240. 8291. 8315. 8759 (bis). 8877 Tit. B. 8894; Fortunat(us) 8877 Tit. B (bis); Fortuna[tus] 8508 Fo[rt]unata 8656/7 [Fro]nto 8891 [G]alati[a] 8506 Galba 8226 (ter) Gallus 8538 (lib.) Ge[- - -] 8892; Ge[- - -] 8302 Gemellus 8759. 8877 Tit. B [Geminvs] 8891. 8894; Geminus 8545. 8902 Geta 8918a Glucera (pro Glycera) 8778 (lib.) Glycerium 8325 (fem.) Gragus 8572 Grapte 8668

8703 (ser.); Gemnus

Ha[- - -] 8975 Haline 8921 (lib.) Hedone 8571 (lib.) Helen[- - -] 8512 Helen`us´ (lib.); [H]elenus 8247 (ser. vel lib.) Helen[a] 8768 (lib.) Her[- - -] 8306 [He]rais 8976 (masc., lib.). 8976 (fem., lib.) Hermas 8877 Tit. B Hermes 8246 (lib.). 8279 (lib.). 8670. 8964 (lib.?) Hermione 8661 (lib.) Herois 8670 Hieros 8257 (lib.) Hilario 8383 Hilarus 8237 (lib.). 8375. 8384 (lib.). 8919c Hilara 8285 (lib.). 8671 (lib.). 8763 (lib.). 8920. 8972 (lib.). 8935a (lib.). 8981 (lib.); Hila[ra] 8745 (lib.). 8852/3 (lib.) Himer(us) 8770 Homerus 8564 [Ho]noratus 8624† Horus 8877 Tit. B Hygia 8855 Hyginus 8673 [I]alisus (pro Ialysus) 8354 Ianuarius 8265. 8780. 8877 Tit. B Ianuaria 8675 Icarus 8284 (lib.) Iconio 8689 (ex nom. libertae) Ingenuus 8922 Ingenua 8964 Innoce[nt- - -] 8715† Io[- - -] 8664 Iovianus 8222 tit. B Ireneus 8681 Isido[rus] 8369 Italicus 8311 (lib.) Itus (pro Itys) 8973/4 (lib.) Iu[- - -] (fem.) 8573a Iucu[nd- - -] 8313 Iucund[- - -] 8289 Iucundus 8658. 8966 (lib.) Iucunda 8854

INDICES II Iudex 8654 (ser.) Iul[- - -] 8976a Ivlianvs 8218; Iulianus 8193. 8631 (lib.) Iunianus 8436 Iustina 8677 Iustus 8456 Iusta 8256. 8855 Iuvenili 8759 Iu[vent]ius 8460 7K8alist[e] 8370 (lib.) Kanio (pro Canio) 8902 Labeo 8; Labeo 8268 (ex nom. libert.). 8281; Labe[o - - -] 8968 (ex nom. uxoris) Lace[r] 8761; [L]acer 8761 [La]mpyri[s vel -nus] 8976a Lamul7l8a 8245 Lathimus (pro Lathymus) 8298 Laurus 8298 Le+[- - -] 8314 (lib.) Leon[a]s 8999 Lesbius 8469 (lib.) Linter 8942 (lib.) Lorentinus 8675a (ser.) Lucanu[s] 8652 (lib.) Lucentius 8222 tit. B. 8223 Lucifer 8442 Lucius 8342 Lycnhis (pro Lychnis) 8655 (lib.) (bis) Maccus 8518 Mago 8694 [M]ahes 8770 Malchio 8676 (lib.) Manlianus 8734 Mar[cell]ina 8968 Marciana 8265 Ma[rinvs] 8959 Marsus 8735 Martha 8486 (lib.) Martialis 8877 Tit. B (bis). 8907 Martinianus 8941 Martinus 8384 (lib.) Martura (pro Martyria) 8716† Maxima 8315. 8454. 8759; Ma[xima] 8454 Maximilla 8265. 8786 Maximus 8246. 8645. 8991† [M]axsimus 8523 Melior 8465 Menander 8633 (lib., bis) Menodot`us´ 8775 (lib.) Menogenes 8282 (lib.) Menolaus (pro Menelaus) 8317 Mercata 8650 Mercatio 8877 Tit. B Midas 8519 (lib.) Mnester 8877 Tit. B Moderatus 8454 (lib.) Modestus 8691 (lib.). 8877 Tit. B; Mod[estus] 8912 Montanus 8917 (ser.) Mopsus 8877 Tit. B Moscario (pro Moschario) 8383 (fem.) Moschis 8268 (lib.) Murta (pro Myrte) 8350 Mus 8350 (lib.) N[- - -] (fem.) 8784 Naevianus 8446 Naevidia[nus] 8376 a Narcissus 8259 (lib.)

2638

CIL IX SVPPL. FASC. 4 Natalis 8877 Tit. B. 8977 Nedi[m(us)] (pro Nedymus) 8852/3 (lib.) Nepos 8346 (ex nom. servi) Nerva 8502; Ne[rva] 8754 Nestor 8563 (lib.) Nicero[s] 8221 Niceta 8687 Nicia 8351 (lib.) Nicobu[le] 8760 (lib.) Nicomacus (pro Nicomachus) 8661 (lib.) Niger 8676. 8877 Tit. B Nilus 8877 Tit. B Nymphodotus 8877 Tit. B (bis) Ochlus 8877 Tit. B Onager 8460 Onesimus 8859; Onesim[us] 8506 Optatus 8538 (lib.). 8877 Tit. B Oriens 8239 (lib.) [Paet]vs 8894; [Paetvs] 8891 Paezusa 8259 (ser.?) Pamphilus 8557 (lib.); Pamp`h´ilus 8324 (lib.) Panacio 8331 Papia (masc.) 8322 (lib.). 8533 (lib.) Pat[...] 8760 (lib.) Pater[- - -] 8211 Paulus 8906 Pe[- - -] 8276 (ser.?) Petronia [- - -] 8930 Ph[- - -] 8650 (fem.) Phalla[s] 8754 Philadelfus (pro Philadelphus) 8771 Philadelphia 8964 (lib.?) Philema 8661 (lib.) Philematium 8683 (lib.) Philemio 8778 (lib.) Philergu[r(us)] (pro Philargyrus) 8763 (lib.) Phileros 8488 (lib.); [P]hileros 8777 Philetes 8865 Philo 8970 (lib.) Philo[- - -] (masc.) 8768 (lib.) Philocalus 8268 (lib.); [P]hilocalus 8304 (lib.) Philocles 8935a (lib.); Philoc[les] 8760 (lib.) Philocomus 8529 (lib.) Philogenes 8935a (lib.) [Ph]ilomene (pro Philumena/-e) 8561 (lib.) [Phi]lomus(us) 8756 (lib.) Philostrata 8970 (lib.) [Ph]ilotimus 8684 (lib.); [Phil]otimus 8309 (lib.) Philoxsenus 8370 (lib.) Phoebus 8769. 8877 Tit. B Phoebe 8493 Phronimus 8284 Phrygia 8908 (lib.) Pierus 8328 (ser.?) Pile[- - -] 8313 (fem., lib.) Pilinus (pro Philinus) 8347 (lib.) Pilio 8554 Piramus 8927b Pitia 8347 (lib.) Pia 8218. 8653 (ex nom. vilicae); Pi[a] 8719 Plebei[us] 8733; [Ple]be[ius] 8733 Po+[- - -] 8489 Poll[a] 8928 [Pollio] 8447; Pollio 8734 Pollitta 8330 Polybius 8877 Tit. B Pompeianus 8223 ; Pompeianus 8222 tit. B Posides 8687

REGIO IV [P]ostuma 8336 (ser.) Potitus 8921 Praesens 8889. 8896; Pr[ae]sens 8244; [Pra]esens 8896 Primigeni[- - -] 8717 Primigenius 8384 (lib.). 8566a. 8774 (lib.). 813* Primigenia 8293 (lib.). 8298. 8867 Primilla 8781; [P]rimilla 8247 (ser. vel lib.). 8316 (lib.) Primio 8969 (lib.) Primitius 8771. 8923 Primitia 8687 Primitiva 8759 [P]rimius 8571 (lib.) Primullus 8967a Primus 8877 Tit. B. 8966; [P]rimus 8764 Prima 8237 (lib.). 8330. 8942 (lib.); Prim[a] 8486. 8650; [P]rima 8247 (ser. vel lib.) Prince[ps] 8543 (ser.); Prin[ceps] 8755; [P]rinceps 8756 (ser.) Priscus 8337. 8381. 8642. 8877 Tit. B (ter) Prisca 8237 (lib.). 8544. 8769 Probus 8564 (lib.) Proculus 8222 tit. B (bis). 8339. 8877 Tit. B. 8923; Procu[lus] 8782 Protio 8370 (lib.) Proto[genia] 8540 (lib.) Pu[- - -] 8203 Pu++[- - -] (masc.) 8779 Pub+[- - -] 8863/4 (masc.) Pudens 8967 Pulcher 8877 Tit. B Pylades 8655 (lib.); Pylad[es] 8546 (lib.) Quadrat(us) 8322. 8364 Quarta 8479; [Q]uarta 8837 Quin[- - -] 8928 (masc.) Quinta 8496 Quintiana 8681 Ra[- - -] 8535 Redibitu[s] 8632 (lib.) Restitutu(s) 8877 Tit. B Romana 8207. 8343 Romulus 8459 (lib.) Rosianvs 8894; [Rosianvs] 8891 Ru+[- - -] 8349 Ruf[- - -] 8682 (lib.) Rufi[nus] 8345 (ser.) Rufio 8346 (ser.) Rufrianus 8193 Rvfvs 8641; Rufus 8332 (ex nom. uxoris). 8352. 8515. 8547. 8877 Tit. B. 8903. 8933; Ru[fus] 8224 Rufa 8352 (lib.). 8546 (lib.). 8756 (lib.). 8764. 8935 Rusticianus 8431 S[- - -] 8747 (lib.) S+[- - -] 8251 Sa[- - -] (masc.) 8349 Sa[- - -] (fem.) 8548. 8685a. 8768 (lib.) Sabbis 8355 (lib.) Sabda (pro Zabda) 8439 Sabinus 8200. 8233 II. 8277. 8477. 8482. 8571. 8877 Tit. B (ter). 8942. 8978a b; [S]abinus 8932a Sabina 8335. 8474. 8862. 8942; [S]abina 8918 Saecularis 8940a Sagar(is) 8770 Sal[- - -] 8227 Salinus 8877 Tit. B Salvius 8684 (lib.) Salvia 8557 (lib.) Saturia 8685 B Saturninus 8523. 8703

2639

INDICES II Saturnina 8687 Saturni[us] 8686 [S]caevola 8216 Scipio 8211 Scur`r´a 8267 (lib.) Se[- - -] 8323 Secu[- - -] 8358 (ser.) Secun[dian]us 8457 Secundilla 8688 Secundina 8474. 8940a Secundio 8520 (ser.) Secundus 8448. 8469 (lib.). 8788. 8934; Secund(us) 8877 Tit. B; Secu[n]dus 8312; Secu[ndus] 8783 Secunda 8788. 8939 Sedatus 8460 Seleucus 8935 (lib.); [S]eleucus 8247 (ser. vel lib.) Semele 8448 Semnus 8344 Senecio 8359 (ser.; bis) 8902; [S]enecio 8276 (ser.?) Seni[or] 8283 Septimilla 8386 Septimina 8433 Septuminus (pro Septiminus) 8635 Serra[nus] 8371 Sertoria 8550a Servanda 8662 Servius 8690 (lib.) Severus 8872 Severa 8473 Sextio 8556 (lib.) Si[- - -] 8936 Silo 8205 (ser.) Sim[- - -] 8522 [Simplex] 8959; Simpl7e8x 8493 So[- - -] 8718a† (masc.) Socra[tes] 8960 Sofronius 8222 tit. B. 8223 (bis) Sosia 8269 (masc., lib.) Soteris 8906 Spendo 8877 Tit. B Speu[dusa] 8783 Stacte 8382 (lib.) Stadium 8973/4 (fem., lib.) Staphilus (pro Staphylus) 8366 (ser.) Steph[an]us 8326 (lib.); Steph[anus] 8360 (lib.) Statius 8908 Stator 8738 Sthepan[us] (pro Stephanus) 8318 Strabo 8689 (lib.); Strab[o] 8667 Stratonice 8940 (lib.) Strictus 8873 Studio 8384 (lib.) Suavis 8382 (lib.); Suavi[s] 8335; Suav[is] 8650 Successus 8894; [S]uccessus 8493 Successa 8943 (lib.); Suc(c)essa 8552 (lib.) Sup[- - -] 8292 (lib.) Surillio (pro Syrillio) 8555 (lib.) Surra (masc.) 8907 Surus 8541. 8877 Tit. B Syner(os) 8719a Synethe (pro Synete) 8566a Synothe (pro Synete) 8346 (ser.) Tert+[- - -] 8263 Tertius 8197. 8741. 8756 (lib.). 8877 Tit. B Tertia 8477; Te[rtia] 8903 Tertulla 8373 Tertylla (pro Tertulla) 8865 (bis) Thais 8338 (lib.). 8917 (lib.) Theophilus 8970 (lib.)

INDICES III

2640

Theopompus 8966 (lib.) Thiophilus (pro Theophilus) 8374 Thymelicus 8559 (ser.) Thymelus 8559 (ser.) Titianus 8642 Tityrus 8673 [To]rquatianus 8769 (ser.) Tre[- - -] 8532 Trebius 8363 Trofimus (pro Trophimus) 8342 Trophima 8692 Turulus 8351 (lib.) Tyche 8482. 8788 Uranius 8222 tit. B Urbana 8908 (lib.) V[- - -] 8402 (lib.). 8514 Va[- - -] (masc.) 8767 Valens 8877 Tit. B [Va]lentinianus 8847† Valentinus 8642 Varilla 8679 (ex nom. liberti) Varro 8937 Varus 8679 Venusta 8188 Ve[rus] 8899; Verus 8967 Vera 8559 (ser.) Verecundus 8238 (lib.) Vestigator 8645 Vetulus 8569 Vi[- - -] 8203. 8227. 8278 Vicia 8309 (masc.) Virgula 8877 Tit. B Vitalis 8967a. 8979; [Vi]talis 8781 Vitulus 8558 (lib.) Yaesiona (fortasse pro Hesonia) 8919b (lib.) Yppolitus (pro Hippolitus) 8488 (lib.) Zethus 8267 (lib.). 8927b [- - -]ba 8706a [- - -]ber 8208 (lib.)

CIL IX SVPPL. FASC. 4 [- - -]blica E[- - -] 8982 [- - -]chis 8758 [- - -]damu[- - -] 8424 [- - -]danu[s] 8585 [- - -]demus 8247 (ser. vel lib.) [- - -]+dor[a] 8271 [- - -]ellus 8705 [- - -]erbus 8280 [- - -]ia M. f. [- - -] 8946 [- - -]ilis 8316 (fem., lib.) [- - -]la (masc.?) 8737 [- - -]la (fem.) 8249 [- - -]lia 8782 [- - -]manus 8927 [- - -]mus 8643 [- - -]nini f. [- - -] 8400 [- - -]nius 8399. 8866 [- - -]ntu[- - -?] 8303 [- - -]nus 8191 [- - -]ocia 8696 A [- - -]ocus 8769 (lib.) [- - -]ogenes 8247 (ser. vel lib.) [- - -]onu[s] 8399 [- - -]or 8580 [- - -]ora 8837 [- - -]r 8208 [- - -]ros 8389 [- - -]rtia 8464 [- - -]sidia 8866 [- - -]the 8769 [- - -]tius 8711 [- - -]ullia 8945a [- - -]utia 8696 A [- - -]va 8982 (masc.) [- - -]vera 8928 [......]VI[.] 8364 [- - -]+ais 8392 [- - -]+ius 8397 (lib.) [- - -]+la 8523 [- - -]+nus 8829

III. IMPERATORES DOMVSQVE EORVM C. Ivlivs Caesar [- - - C]aesar +[- - -] 8881 defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: pronepos [D]ivus I[ulius] 8721 [Divus Iu]lius 8720 Avgvstvs Caesar Divi f. 8211 divus August[us] 8214 [divus Augustus] 8214 defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: nepos [divi Au]gusti [n.] 8636 [divi Augusti nep.] 8720 [divi Aug. nep.] 8721 pronepos Div[i] Augusti pro n[epos] 8884

L. Caesar L. Caesa[r] Aug(usti) f. 8212

Tiberivs [Ti. Clau]dius Nero 8213 Ti. Caesar Augustus Ti. Caesa[r] divi August[i f.] Augustus 8214 defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: filius [Ti. Caes]aris A[ug. f.] 8636 [T]i. Au[gusti filius] 8721 [Ti.] Augusti [fil.] 8720 nepos Ti. Caesaris Aug(usti) n[epos] 8884

Livia [Iulia Augusta Drusi f. divi Augusti (scil. uxor)] 8214

REGIO IV Germanicvs [Germanicus Ca]e[sar Ti. Caes]aris A[ug. f. divi Au]gusti [n.] 8636 [Germanicus Caesar Ti.] Augusti [fil. divi Augusti nep. Divi Iu]li pron[ep] 8720

Drvsvs ivn. [Drusus Caesar T]i. Au[gusti filius divi Aug(usti) nep. D]ivi I[uli pronep.] 8721

2641

INDICES III Antoninvs Pivs defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: [divus Anto]ninus Aug(ustus) Pius 8219 pronepos [divus Antoni]nus Pius 8722 [divus Antoninus Pius] 8723

Marcvs Avrelivs M. Aurelius Caesar 8215 Clavdivs [Ti(berius) Claudius Drusi f(ilius)] [Ca]esa[r Augustus] Ger[manicus] 8883 [Ti(beri) Claudi Caesaris Augusti (scil. uxor)] 8884

Agrippina Iulia [Agrippina] Germanici Caesaris [filia], Ti(beri) Caesaris Aug(usti) n[epos], Div[i] Augusti pro n[epos], [Ti(beri) Claudi Caesaris Augusti (scil. uxor)] 8884

Imper[ator] Antoninus [Augustu]s 8219 [Imp(erator) Caes(ar) M. Aurelius Antoni]nus Aug[ustus] 8958 defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: nepos [divus M(arcus)] Anto[ninus Sarm(aticus)] 8723

Pius

Germ(anicus)

Lvcivs Vervs Imper[ator] Verus [Augustu]s 8219 Vespasianvs [Imp(erator) Cae]sar Aug(ustus) Vespasianus 8956 A II defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: [divus] Titus V[espasianus] A[ugustus] 8880

Nerva defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: filius divi Nervae fil(ius) 8886 Tit. A–B [divi Nervae f.] 8885 adnepos [divus] N[erva] 8722 [divus Nerva] 8723

Traianvs Imp(erator) Caesar divi Nervae fil(ius) Nerva Traianus Optimus Aug(ustus) German(icus) Dacicus 8886 Tit. B Imp(erator) Caesar divi Nervae fil(ius) Nerva Traianus Optimus Aug(ustus) Germ(anicus) Dacicus 8886 Tit. A [Imp(erator) Caes]ar [divi Nervae f.] [Ne]rva [Traianus A]ug(ustus) Ger(manicus) Daci[c(us)] 8885 [Imp(erator) Caes(ar) divi Ne]rvae [f(ilius) Nerva Traianus Au]g(ustus) Ger[m(anicus)] 8957 defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: adnepos [divus Tra]ian[us Parth(icus)] 8722 [divus Traianus Parth(icus)] 8723

Commodvs [Imp(erator) Caes(ar) L. Aur(elius) Commodus Aug(ustus) Im]p(eratoris) Antonin[i fil(ius)] 8958

Septimivs Severvs [L. Septimius Severus Pertinax Aug(ustus)] uxoris)

8887 (in tit.

defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: filius [divus Septimius Severus Pius Ar]ab(icus) A[diaben(icus) Parth(icus)] max(imus) B[rit(annicus) max(imus)] 8723

Caracalla [Imp(erator) Caes(ar) divi Septimi Severi Pii Ar]ab(ici) A[diaben(ici) Parth(ici)] max(imi) B[rit(annici) max(imi) f(ilius), divi M.] Anto[nini Pii Germ(anici) Sarm(atici) n., divi Antonini Pii pron., divi Hadr(iani) abn., divi Traiani Parth(ici) et divi Nervae adn., M. Aurelius Antoninus Pius Felix Augustus] 8723 M. Aurelius Antoninus Caesar imp(erator) destinatus 8887 (in tit. matris)

Ivlia Domna [Iuli]a Aug(usta) 8887

Severvs Alexander 5[Imp(erator) Caes(ar) M. Aurelius - - -]6 8639 Hadrianvs Imp(erator) Caes(ar) T. Aelius Hadri[a]nus Antoninus Aug(ustus) Pius 8215 defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: abnepos [divus Hadri]anus 8722 [divus Hadr(ianus)] 8723

Ivlia Maesa [Iulia M]aesa [Aug(usta)] 8639

Gordianvs III [Imp(erator) Caesar d(ominus) n(oster) M. A]ntonius Gordianus Pius Fel(ix) Invic(tus) Aug(ustus) 8724

INDICES III Philippvs Arabs defunctus in nominibus posterorum et in ceteris titulis post mortem positis: filius [Imp(erator) Caes(ar) M. I]ulius Ph[ilippus Inv(ictus) Pius Feli]x A[ugustus] 8725 M. Ivlivs Philippvs ivn. [M. Iulius Philippus nobilissimus] Caes[ar, princ(eps) iuvent]utis, f[ilius Imp(eratoris) Caes(aris) M. I]uli Ph[ilippi Inv(icti) Pii Feli]cis A[ugusti] 8725 Constantinvs I. [Imp(erator) Caes(ar) Fl(avius) Va]lerius C[onstantinus - - -] Maximus [P(ius) F(elix) - - -] Invic[tus semper Aug(ustus) - - -] 8888

2642

CIL IX SVPPL. FASC. 4 Constantivs II. d. n. Constantius beatiss(imus) Caes(ar) 8222 tit. B

Imperator ignotvs [- - -] Aug(- - -) 8445 [- - -]CA[- - - Aug]usti [- - -] 8726 [- - - Caes]ar d[ivi f. - - -] 8727 [- - -?] divi Au[- - -] 8235 [- - - div]i Augu[sti - - -]+nius [- - -] 8444 (saec. I) [- - -] Dru[sus? - - - Ca]esa[r? - - -] 8443 (saec. I med.) Imp(erator) Caesa[r - - -] 8882 5Magnus [et] Invictus [d(ominus) n(oster)]6 8956 B

TABELLAE SYNOPTICAE: QVIBVS CORPORIBVS OPERIBVSVE SIMILIBVS TITVLI PRIVS EDITI SINT (N. 8188–9004) A. Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL) et Ephemeris Epigraphica (EE) CIL

CIL IX Suppl. 2

I 627 a I2 627 b I2 1838 I2 1851 I2 1853 I2 1865 I2 1869 I2 2545 I2 2661 I2 2675a I2 3280 I2 3282 I2 3283 I2 3284 I2 3286 I2 3287 I2 3288/9 I2 3290 I2 3291 I2 3292

8888a Tit. A 8888a Tit. B 8849 8202 8242 8268 8299 8210 8646 815* 8925 8660 8978 8189 8192 8203 8275 8340 8363 8367

VI 610

8876

CIL

CIL IX Suppl.

VI 18036 VI 20287 VI 23759 VI 38053 VI 38679

814* 817* 8960 816* 818*

IX 411* IX 4395 IX 4549 IX 4550 IX 4559 IX 4579 IX 4582 IX 4595 IX 4599 IX 4610 IX 4613 IX 4736 IX 4744 IX 4747 IX 4882 IX 4899

8487 8211 dex. 8459 8454 8477 8524 8534 8552 8438 8501 8536 8686 supra 8663 8686 infra 8888a Tit. A 8894

EE

CIL IX Suppl. IX 4939 IX 6352 IX 6354 IX 6361 IX 6362

8908 8232 8676a 8883 8884 b

XI 3968 XI 4175

820* 8633

EE

CIL IX Suppl.

VIII 49 n. 198 VIII 49 n. 199 VIII 49 n. 200 VIII 50 n. 202 VIII 50 n. 203 VIII 50 n. 204 VIII 50 n. 205

8326 8276 8879 8755 8888a Tit. B 8958 8935a

B. Cetera L’Année Epigraphique (AE) AE

CIL IX Suppl. 1894, 33

8448

1901, 165

8571

1902, 188

8345

1907, 212

8635

1908, 227

8195

1912, 220

8218

1919, 56

8201

1929, 160 1929, 161, 1 1929, 161, 2 1929, 161, 3 1929, 161, 4 1929, 162 1929, 163 1929, 164

8967 8877 Tit. A 8877 Tit. B 8877 Tit. C 8877 Tit. D 8875 8874 8873

AE

CIL IX Suppl. 1937, 119–120 1937, 121

8222 8223

1940, 56

8637

1945, 40 1945, 41 1945, 42 1945, 43 1945, 44 1945, 47 1945, 48

8719 8720 8721 8734 8746 8720 8721

1947, 156

8959 (cf.)

1950, 89

8454

1958, 269

8961

1962, 303

8669

1964, 15

8871

AE

CIL IX Suppl. 1964, 16 1964, 17 1964, 18 1964, 19 1964, 20 1964, 21 1964, 22 1964, 23 1964, 24 1964, 25 1964, 26 1964, 28 1964, 29 1964, 30 1964, 31 1964, 32 1964, 33 1964, 106

8879 8881 8893 8899 8900 8901 8903 8906 8917 8922 8923 8931 8932 8937 8941 8942 8914 8889

TABELLAE SYNOPTICAE AE

CIL IX Suppl. 1964, 107

8897

1972, 153

8894

1979, 199

8878

1980, 355 1980, 356 1980, 357 1980, 358 1980, 359 1980, 360 1980, 361 1980, 362 1980, 377 1980, 378 1980, 379

8956 8991 8959 8985 8965 8966 8976 8851 8295 8321 8652

1981, 292 1981, 293 1981, 294

8244 8264 8252

1983, 292 1983, 293 1983, 294 1983, 295 1983, 296 1983, 297 1983, 298 1983, 299 1983, 300 1983, 301 1983, 302 1983, 303 1983, 304 1983, 305 1983, 306 1983, 307 1983, 308 1983, 309 1983, 310 1983, 311 1983, 312 1983, 313 1983, 314 1983, 315 1983, 316 1983, 325 1983, 326 1983, 327 1983, 360

8553 8500 8489 8438 8502 8439 8469 8535 8559 8510 8549 8519 8450 8556 8456 8523 8458 8440 8436 8566 8537 8546 8494 8729 8760 8219 8226 8213 8564

1984, 278 1984, 279 1984, 281

8212 8233 8229

1985, 324

8895

1986, 217 1986, 218

8666 8695

1987, 327 1987, 328 1987, 329 1987, 330

8284 8265 8285 8238

2644 AE

CIL IX SVPPL. FASC. 4 CIL IX Suppl.

1987, 331 1987, 332

8311 8257

1988, 469 1988, 470 1988, 471 1988, 472 1988, 473 1988, 474 1988, 475 1988, 476 1988, 477 1988, 478 1988, 479 1988, 480 1988, 481 1988, 483 1988, 484

8645 8691 8444 8531 8495 8486 8579 8485 8512 8490 8513 8517 8539 8437 8479

1989, 201 1989, 202 1989, 203 1989, 204 1989, 205 1989, 206 1989, 207 1989, 208 1989, 210 1989, 214 1989, 216 1989, 218 1989, 219 1989, 220 1989, 221 1989, 222 1989, 223 1989, 224 1989, 225 1989, 226 1989, 227 1989, 228 1989, 229 1989, 230 1989, 231 1989, 235

8447 8438 8459 8454 8524 8455 8474 8569 8488 8624 8572 8460 8506 8442 8564 8565 8497 8491 8521 8533 8483 8449 8434 8529 8465 8655

1990, 247 1990, 248 1990, 249 1990, 250 1990, 251 1990, 252 1990, 253 1990, 254 1990, 255 1990, 256 1990, 257 1990, 258 1990, 259 1990, 260 1990, 261 1990, 262

8724 8732 8784 8738 8747 8745 8759 8754 8756 8758 8761 8765 8766 8769 8770 8772

AE

CIL IX Suppl. 1990, 263 1990, 264 1990, 265 1990, 266 1990, 267 1990, 268 1990, 269 1990, 270 1990, 271 1990, 288 1990, 289 1990, 290 1990, 291 1990, 292 1990, 293

8773 8774 8775 8778 8782 8783 8788 8847 8780 a 8717 814* 8685 8648 8697 8636

1991, 56 1991, 573 1991, 574 1991, 575 1991, 576 1991, 579 1991, 584 1991, 585 1991, 586 a–b

809* 8273 8274 8357 8300 8252 (cf.) 8577 8465 809*

1992, 361 1992, 362 1992, 363 1992, 364 1992, 365 1992, 366 1992, 367 1992, 368 1992, 369 1992, 370 1992, 371 1992, 372 1992, 373 1992, 374 1992, 375 1992, 376 1992, 377 1992, 378 1992, 380 1992, 381 1992, 382 1992, 383 1992, 384 1992, 385 1992, 386 1992, 387 1992, 388 1992, 389 1992, 390 1992, 391 1992, 392 1992, 393 1992, 394 1992, 395 1992, 396 1992, 397

8188 8190 8193 8194 8195 (cf.) 8196 8199 8200 8201 (cf.) 8205 8206 8207 8208 8211 8212 8214 8235 8215 8216 8217 8218 8220 8221 8222 (cf.) 8223 (cf.) 8227 8228 8230 8231 8308 8234 8237 8240 8241 8243 8245

REGIO IV AE

2645 CIL IX Suppl.

1992, 398 1992, 399 1992, 400 1992, 402 1992, 403 1992, 404 1992, 405 1992, 406 1992, 407 1992, 408 1992, 409 1992, 410 1992, 411 1992, 412 1992, 413 1992, 414 1992, 415 1992, 416 1992, 417 1992, 418 1992, 419 1992, 420 1992, 421 1992, 422 1992, 423 1992, 424 1992, 425 1992, 426 1992, 427 1992, 428 1992, 429 1992, 430 1992, 431 1992, 432 1992, 433 1992, 434 1992, 435 1992, 436 1992, 437 1992, 438 1992, 439 1992, 440 1992, 441 1992, 442 1992, 443 1992, 444 1992, 445 1992, 446 1992, 447 1992, 448 1992, 450 1992, 451 1992, 452 1992, 453 1992, 454 1992, 455 1992, 456 1992, 457 1992, 458 1992, 459 1992, 460

8249 8250 8251 8254 8258 8260 8261 8263 8266 8267 8268 (cf.) 8269 8270 8272 8342 8271 8278 8280 8281 8282 8287 8389 8288 8291 8315 8292 8293 8294 8297 8298 8299 (cf.) 8301 8302 8303 8247 8304 8305 8409 8307 8309 8310 8246 8312 8313 8314 8316 a 8318 8319 8322 8323 8324 8325 8259 8327 8328 8330 8331 8332 8333 8334 8335

AE

TABELLAE SYNOPTICAE CIL IX Suppl.

1992, 461 1992, 462 1992, 463 1992, 464 1992, 465 1992, 466 1992, 467 1992, 468 1992, 469 1992, 470 1992, 471 1992, 472 1992, 473 1992, 474 1992, 475 1992, 476 1992, 477 1992, 478 1992, 479 1992, 480 1992, 481 1992, 482 1992, 483 1992, 484 1992, 485 1992, 486 1992, 487 1992, 488 1992, 489 1992, 490 1992, 491 1992, 492 1992, 493 1992, 494 1992, 495 1992, 496 1992, 497 1992, 498 1992, 499 1992, 500 1992, 501 1992, 502 1992, 503 1992, 506 1992, 508

8337 8338 8339 8343 8344 8347 8348 8350 8351 8352 8353 8354 8355 8356 8256 8349 8359 8360 8361 8362 8364 8365 8366 8368 8369 8370 8371 8373 8374 8376 8377 8379 8380 8382 8383 8384 8385 8386 8387 8392 8397 8255 8341 8679 8937

1993, 587 a 1993, 587 b

8703 8704

1994, 556 1994, 557 1994, 558 1994, 559 1994, 560 1994, 561 1994, 562 1994, 563 1994, 564 1994, 565 1994, 566 1994, 567 1994, 568

8433 8242 8503 8902 8955 8957 820* 8963 8964 8968 8969 8973/4 8979

AE

CIL IX Suppl. 1994, 569 1994, 570

8983/4 8977

1996, 524 1996, 525 1996, 529 1996, 530 1996, 531 1996, 532 1996, 533 1996, 534 1996, 535 1996, 536 1996, 537 1996, 538 1996, 539 1996, 540 1996, 541 1996, 542 1996, 543 1996, 544 1996, 545 1996, 546 1996, 547 1996, 548 1996, 549 1996, 550 1996, 551 1996, 552 1996, 553 1996, 554 1996, 555 1996, 556 1996, 557 1996, 558 1996, 559 1996, 560 1996, 561 1996, 562 1996, 563 1996, 564 1996, 565 1996, 566 1996, 567 1996, 568 1996, 569

8438 8443 8454 8461 8462 8463 8464 8467 8475 8476 8478 8480 8487 8492 8508 8509 8514 8515 8484 8516 8530 8536 8541 8548 8550 8552 8554 8560 8562 8563 8568 8574 Pars A 8473 8503 8499 8505 8518 8543 8544 8547 8493 8555 8574 Pars B

1998, 407 1998, 409 1998, 411 a 1998, 411 b 1998, 412 1998, 413 1998, 414

8242 8214 8720 8721 8739 8884 8883

1999, 576 1999, 593

8672 8898

2000, 382 2000, 383 2000, 384 2000, 385 2000, 386

8289 8435 8441 8496 8446

TABELLAE SYNOPTICAE AE

CIL IX Suppl. 2000, 387 2000, 388 2000, 389 2000, 390 2000, 391 2000, 392 2000, 393 2000, 394 2000, 395 2000, 396 2000, 397 2000, 400 2000, 401 2000, 402 2000, 406 2000, 407 2000, 408 2000, 409 2000, 410 2000, 411 2000, 413 2000, 414 2000, 416 2000, 417 2000, 418 2000, 419 2000, 420 2000, 421 2000, 422 2000, 423 2000, 425 2000, 426 2000, 427 2000, 428 2000, 429 2000, 430 2000, 431 2000, 432 2000, 433 2000, 434 2000, 435 2000, 436 2000, 437 2000, 438 2000, 439 2000, 440 2000, 441 2000, 442 2000, 443 2000, 445 a–b 2000, 446 2000, 447 2000, 448 2000, 449 2000, 450 2000, 451 2000, 452 2000, 453 a–b 2000, 454 2000, 456

8520 8526 8528 8557 8558 8561 8570 8525 8468 8527 8500 810* 8631 8634 8636 8637 8638 8639 8640 8641 8642 8646 8647 8648 8649 8650 8651 8652 8653 8654 8656/7 8658 8660 8661 8662 814* 8666 8668 8669 8670 8671 8673 8665 8676 8678 8680 8681 8682 8683 8685 8686 8687 8688 8689 8690 8694 8695 8696 8697 8699

2646 AE

CIL IX SVPPL. FASC. 4 CIL IX Suppl.

AE

CIL IX Suppl.

2000 457 2000, 461 2000, 462

8700 8703 8704 a

2010, 410 2010, 411 2010, 412

8413 8198 8232

2001, 383 2001, 903 2001, 904 2001, 905 2001, 906 2001, 907 2001, 908 2001, 909

809* 8531 8471 8457 807* 8561 8905 8912

2011, 318 2011, 321 2011, 322 2011, 323 2011, 324 2011, 325 2011, 326 2011, 328

8372 8850 816* 8856 8859 8860/1 8868 820*

2002, 397 a 2002, 397 b 2002, 397 c 2002, 397 d 2002, 399

8877 Tit. A 8877 Tit. B 8877 Tit. C 8877 Tit. D 8958

2012, 440

8939

2003, 560 2003, 561 2003, 576 2003, 577 2003, 579

8573 8624 8520 8557 8891

2004, 500 2004, 503 2004, 504 2004, 506 2004, 507 2004, 508 2004, 509

8636 8676 8686 8757 8865 8867 8905

2015, 371 2015, 372 2015, 373 2015, 374 2015, 375 2015, 376 2015, 377 2015, 378 2015, 379 2015, 380 2015, 381–383 2015, 385

8482 8498 8504 8511 8532 8538 8545 8466 8522 85599 sub n. 810* 8859 (cf.)

2005, 438 2005, 440 2005, 441

8242 812* 8733 (cf.)

2016, 357 2016, 376 2016, 377 2016, 379 2016, 380 2016, 381

8246 8286 8358 8643 8771 8940

2006, 396 2006, 397 2006, 398

8886 Tit. A 8886 Tit. B 8896

2017, 384

8704 b

2018, 619

8867a

2007, 447 2007, 448 2007, 449 2007, 450 2007, 451 2007, 452 2007, 459 2007, 460 2007, 462

8320 8253 8296 8317 8375 8279 8854 817* 8852/3

BÜCHELER, CLE

CIL IX

827 1211

8387 8663

2008, 469 2008, 470 2008, 472 2008, 473 2008, 483 2008, 484 a–b

8224 8225 8540 8644 8675 813*

2009, 299 2009, 300

8785 8992

2010, 405 2010, 406 2010, 407 2010, 408 2010, 409

8191 8262 8336 8378 8404

De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge Epigraphica CIL IX 3466 3633 3634 3688 3713 4075 4076 4244 4296

8631 8883 8884 b 8211 8888a Tit. A 8459 8460 8663 8322

REGIO IV ICVR

2647 CIL IX Suppl.

ICVR, N. S.

CIL IX

3654

8716

ILLRP

CIL IX

150 193 327 487 507 695

815* 8849 8888a 8242 8210 8646

ILS

CIL IX

21a 3065 3150 3289 4007 5429 5792 9069 9248 9252

8888a Tit. A 8849 8197 8633 8631 8876 8242 8448 8635 8195

Suppl. It.

CIL IX

5, 1989, 172–173 n. 1 173 n. 2 173–174 n. 3 174–175 n. 4 175–176 n. 5 176–177 n. 6 177 n. 7 178 n. 8 178 n. 9 178–179 n. 10 179–180 n. 11 180 n. 12 180–181 n. 13 181–182 n. 14 182–183 n. 15 183 n. 16 183–184 n. 17 184–186 n. 18 186 n. 19 187 n. 20 187–188 n. 21 188 n. 22 188–189 n. 23

8719 8720 8721 8722 8723 8724 8725 8726 8727 8728 8729 8730 8732 8733 8734 8784 8736 8738 8740 8779 8741 8743 8746

Suppl. It. 5 189–190 n. 24 190–191 n. 25 191 n. 26 191–192 n. 27 192–193 n. 28 193 n. 29 193 n. 30 194 n. 31 194–195 n. 32 195–196 n. 33 196–197 n. 34 197–198 n. 35 198 n. 36 199–200 n. 37 200–201 n. 38 201–203 n. 39 203 n. 40 203–204 n. 41 204–205 n. 42 205–206 n. 43 206–207 n. 44 207 n. 45 208 n. 46 208–209 n. 47 209 n. 48 209–210 n. 49 210–211 n. 50 211 n. 51 211–212 n. 52 212 n. 53 213 n. 54 214 n. 55 215 n. 56 215–216 n. 57 216–217 n. 58 217 n. 59 217–218 n. 60 218 n. 61 218 n. 62 219 n. 63 219 n. 64 220 n. 65 220–221 n. 66 221 n. 67 221–222 n. 68 222 n. 69 222–223 n. 70 223 n. 71 223–224 n. 72 224 n. 73 224 n. 74 224 n. 75 225 n. 76 225 n. 77 225–226 n. 78 226 n. 79 226–227 n. 80 227 n. 81 227 n. 82 227–228 n. 83

TABELLAE SYNOPTICAE CIL IX Suppl. 8747 8745 8748 8749 8750 8751 8752 8753 8759 8754 8756 8758 8760 8761 8762 8763 8764 8765 8766 8768 8769 8770 8772 8812 8773 8774 8775 8777 8778 8781 8782 8783 8801 8786 8788 8802 8800 8823 8840 8837 b 8808 8829 8842 8843 8803 8813 8841 8793 8794 8798 8806 8809 8810 8817 8819 8820 8737 8826 8831 8832

Suppl. It. 5 228 n. 84 228 n. 85 229 n. 86 229 n. 87 229 n. 88 230 n. 89 230–231 n. 90 231 n. 91 232–233 n. 93 233 n. 94 233–234 n. 95 9, 1992, 60–61 n. 1 61–62 n. 2 62 n. 3 62 n. 4 62–63 n. 5 63–64 n. 6 64 n. 7 64–65 n. 8 65 n. 9 66 n. 10 66–67 n. 11 67–68 n. 12 68 n. 13 68–69 n. 14 69 n. 15 69–70 n. 16 70 n. 17 70–71 n. 18 72 n. 19 72–73 n. 20 73–75 n. 21 75–76 n. 22 76–77 n. 23 77–78 n. 24 78 n. 25 78–79 n. 26 80–81 n. 28 81 n. 29 82 n. 30 82–84 n. 31 84 n. 32 84–85 n. 33 85–90 n. 34 90–92 n. 35 92–93 n. 36 93–94 n. 37 94 n. 38 94–95 n. 39 95 n. 40 96 n. 41 96 n. 42 97 n. 43 97–98 n. 44 98 n. 45 98–99 n. 46 99 n. 47 100 n. 48 100–101 n. 49

CIL IX Suppl. 8833 8837 a 8838 8844 8845 8767 8847 8848 8776 8780 a 8787 8188 8189 8190 8192 8193 8194 8195 8196 8197 8199 8200 8201 8202 8203 8204 8205 8206 8207 8208 8210 8211 8212 8213 8214 8235 8215 8216 8217 8218 8219 8220 8221 8222 8223 8226 8227 8228 8229 8230 8231 8308 8233 8234 8236 8237 8238 8240 8241

TABELLAE SYNOPTICAE Suppl. It. 9 101–103 n. 50 103 n. 51 103 n. 52 104–105 n. 53 105 n. 54 105 n. 55 106 n. 56 106 n. 57 107 n. 58 107 n. 59 107–108 n. 60 108–109 n. 61 109 n. 62 109–110 n. 63 110 n. 64 110–111 n. 65 111 n. 66 112 n. 67 112–113 n. 68 113 n. 69 113–114 n. 70 114–115 n. 71 115 n. 72 115–116 n. 73 116–117 n. 74 117 n. 75 117–118 n. 76 118–119 n. 77 119 n. 78 119–120 n. 79 120 n. 80 120–121 n. 81 121 n. 82 121–122 n. 83 122–123 n. 84 123 n. 85 123 n. 86 124 n. 87 124 n. 88 125 n. 89 125 n. 90 126 n. 91 126–127 n. 92 127 n. 93 127–128 n. 94 128–129 n. 95 129 n. 96 129–130 n. 97 130 n. 98 130–131 n. 99 131 n. 100 131–132 n. 101 132 n. 102 132–133 n. 103 133 n. 104 134 n. 105 134–135 n. 106 135–136 n. 107 136–137 n. 108 137 n. 109 137–138 n. 110

CIL IX Suppl. 8242 8243 8244 8245 8248 8249 8250 8251 8252 8254 8284 8257 8258 8260 8261 8263 8264 8265 8266 8267 8268 8269 8270 8272 8342 8271 8273 8274 8275 8278 8280 8281 8282 8285 8287 8389 8288 8290 8291 8315 8292 8293 8294 8295 8297 8298 8299 8300 8301 8302 8303 8247 8304 8305 8409 8307 8309 8310 8246 8311 8312

2648 Suppl. It. 9 138 n. 111 139 n. 112 139 n. 113 139–140 n. 114 140–141 n. 115 141 n. 116 141–142 n. 117 142–143 n. 118 143 n. 119 144 n. 121 144 n. 122 144–145 n. 123 146 n. 124 146–147 n. 125 147 n. 126 148 n. 127 148–149 n. 128 149–150 n. 129 150 n. 130 150–151 n. 131 151 n. 132 151–152 n. 133 152–153 n. 134 153 n. 135 153–154 n. 136 154 n. 137 154 n. 138 155 n. 139 155–156 n. 140 156–157 n. 141 157 n. 142 157–158 n. 143 158 n. 144 158–159 n. 145 159–160 n. 146 160 n. 147 160–161 n. 148 161 n. 149 161–162 n. 150 162–163 n. 152 163 n. 153 163–164 n. 154 164 n. 155 164–165 n. 156 165–166 n. 157 166 n. 158 166–167 n. 159 167 n. 160 168 n. 161 168–169 n. 162 169 n. 163 169 n. 164 170 n. 165 170–171 n. 166 171–172 n. 167 172 n. 168 172–173 n. 169 173 n. 170 173–174 n. 171 174–175 n. 172 175 n. 173

CIL IX SVPPL. FASC. 4 CIL IX Suppl. 8313 8314 8427 8316 a 8318 8319 8321 8322 8323 8324 8325 8259 8327 8328 8330 8331 8332 8333 8334 8335 8337 8338 8339 8316 b 8340 8343 8344 8347 8348 8350 8351 8352 8353 8354 8355 8356 8256 8349 8357 8360 8361 8363 8362 8364 8365 8366 8367 8368 8369 8370 8371 8373 8374 8376 8377 8379 8380 8382 8383 8384 8385

Suppl. It. 9 175–176 n. 174 176 n. 175 176–177 n. 176 177 n. 177 177–178 n. 178 178 n. 179 178 n. 180 179 n. 181 179 n. 182 179–180 n. 183 180 n. 184 180–181 n. 185 181 n. 186 181–182 n. 187 182 n. 188 182 n. 189 183 n. 190 183 n. 191 183–184 n. 192 184 n. 193 184 n. 194 185 n. 195 185 n. 196 185–186 n. 197 186 n. 198 186 n. 199 186 n. 200 186 n. 201 187 n. 202 187 n. 203 187 n. 204 188 n. 206 189 n. 207 189 n. 208 189 n. 209 190 n. 210 190 n. 211 190 n. 212 191 n. 213 13, 1996, 65 n. 1* 65–66 n. 2* 66–67 n. 5* 67 n. 6* 67–68 n. 1 68–70 n. 2 70–71 n. 3 71–73 n. 4 73–74 n. 5 74 n. 6 75–76 n. 7 76 n. 8 77 n. 9 77–78 n. 10 78 n. 11 81 n. 15 81–83 n. 16 83–84 n. 17 84–85 n. 18 85–88 n. 19

CIL IX Suppl. 8386 8387 8394 8388 8393 8392 8398 8396 8397 8411 8395 8400 8407 8283 8399 8405 8403 8426 8406 8416 8417 8418 8419 8420 8422 8423 8390 8428/9 8430 8401 8408 8412 8410 8414 8415 8255 8341 8345 8431 801* 802* 803* 804* 8434 8436 8437 8438 8439 8440 8442 8450 8470 8443 8444 8445 8447 8448 8449 8454

REGIO IV Suppl. It. 13 88–89 n. 20 89–90 n. 21 90 n. 22 91–93 n. 23 93–95 n. 24 95–96 n. 25 96 n. 26 96–97 n. 27 97–98 n. 28 98–99 n. 29 99–100 n. 30 100–101 n. 31 101–102 n. 32 102 n. 33 103–104 n. 35 105 n. 36 105–106 n. 37 106 n. 38 107 n. 39 107–108 n. 40 109 n. 42 110 n. 43 110–111 n. 44 111–112 n. 45 112–113 n. 46 113–114 n. 47 114–115 n. 48 115 n. 49 115–116 n. 50 116–117 n. 51 117–118 n. 52 118 n. 53 119 n. 54 119–120 n. 55 121 n. 56 121–122 n. 57 122–123 n. 58 123 n. 59 124 n. 60 125 n. 61 125 n. 62 125–126 n. 63 126–127 n. 64 127–128 n. 65 128–129 n. 66 129–130 n. 67 130 n. 68 130–131 n. 69 131 n. 70 131–132 n. 71 132–133 n. 72 133–134 n. 73 134–135 n. 74 135 n. 75 136 n. 76 136–137 n. 77 137 n. 78 138 n. 79 138–139 n. 80 139–140 n. 81 140–141 n. 82

2649 CIL IX Suppl. 8455 8456 8458 8459 8460 8461 8462 8463 8464 8465 8467 8472 8474 8531 8475 8476 8477 8478 8479 8480 8483 8485 8487 8488 8489 8490 8491 8492 8494 8495 8497 8500 8502 8506 8508 8509 8510 8469 8513 8514 8515 8484 8517 8519 8521 8524 8516 8529 8530 8512 8534 8535 8536 8537 8539 8541 8548 8549 8550 8552 8553

Suppl. It. 13 142 n. 84 142–143 n. 85 143 n. 86 144 n. 87 144–145 n. 88 145–146 n. 89 146–147 n. 90 147 n. 91 147–148 n. 92 148 n. 93 148–149 n. 94 149 n. 95 149–150 n. 96 150 n. 97 150–151 n. 98 151 n. 99 152 n. 100 152–153 n. 101 153 n. 102 153–154 n. 103 154–155 n. 104 155–156 n. 105 156–157 n. 106 157 n. 107 157–158 n. 108 158–159 n. 109 159 n. 110 159–160 n. 111 161 n. 112 162 n. 113 162–163 n. 114 163 n. 115 163–164 n. 116 164 n. 117 164–165 n. 118 165 n. 119 165–166 n. 120 166–167 n. 121 167 n. 122 167–168 n. 123 168 n. 124 168 n. 125 168–169 n. 126 169 n. 127 169–170 n. 128 170 n. 129 170–171 n. 130 171 n. 131 172 n. 132 172 n. 133 172–173 n. 134 173 n. 135 173–174 n. 136 174 n. 137 174 n. 138 175 n. 139 175 n. 140 175–176 n. 141 176 n. 142 177 n. 143 177 n. 144

TABELLAE SYNOPTICAE CIL IX Suppl. 8554 8556 8560 8562 8563 8564 8565 8566 8567 8568 8569 8574 Pars A 8473 8481 8486 8503 8499 8505 8518 8523 8533 8543 8544 8546 8547 8493 8555 8559 8577 8578 8579 8582 8584 8585 8586 8542 8580 8587 8588 8591 8593 8576 8597 8598 8583 8595 8600 8574 Pars B 8604 8601 8602 8603 8605 8617 8607 806* 8606 8611 8612 8613 8453

Suppl. It. 13

CIL IX Suppl.

177 n. 145 178 n. 146 178 n. 147 178 n. 148 178 n. 149 179 n. 150 179 n. 151 179–180 n. 152 180 n. 153 180 n. 154 180 n. 155 180 n. 156

8616 8619 8620 8621 8622 8623 8625 8626 8627 8628 8629 8630

18, 2000, 86–87 n. 1 87 n. 2 89–90 n. 4 92 n. 7 92–93 n. 8 93–94 n. 9 94–95 n. 10 95 n. 11 97 n. 13 97–98 n. 14 99 n. 15 100–102 n. 16 104–105 n. 18 105 n. 19 106 n. 20 106–107 n. 21 107–108 n. 22 108 n. 23 109 n. 24 109 n. 25 110–111 n. 26 112 n. 28 113 n. 29 113–114 n. 30 114–115 n. 31 115–116 n. 32 116 n. 33 117 n. 34 117–118 n. 35 118 n. 36 118––119 n. 37 119–120 n. 38 120 n. 39 120–121 n. 40 121 n. 41 122 n. 42 123 n. 43 123–124 n. 44 124 n. 45 124–125 n. 46 125 n. 47 125–126 n. 48 126 n. 49 126–127 n. 50 127–128 n. 51 128–129 n. 52 129–130 n. 53

8631 8634 8635 8636 8637 8638 8639 8640 8641 8642 8645 8646 8647 8648 8649 8650 8651 8652 8653 8654 8655 8657 8658 8660 8661 8662 814* 8666 8668 8669 8670 8671 8672 8673 8665 8676 8678 8679 8680 8681 8682 8683 8684 8685 8686 8687 8688

TABELLAE SYNOPTICAE Suppl. It. 18 130 n. 54 130–131 n. 55 131 n. 56 132 n. 57 132–133 n. 58 133 n. 59 134 n. 60 135–136 n. 62 136 n. 63 136–137 n. 64 137 n. 65 137 n. 66 137–138 n. 67 139–140 n. 68 138–139 n. 69 139 n. 70 139–140 n. 71 140 n. 72 141 n. 74 141–142 n. 75 142 n. 76 142–143 n. 77 143 n. 78 143 n. 79 144 n. 80 144 n. 81 145 n. 82 145 n. 83 145–146 n. 84 24, 2009, 222–223 n. 96 233 n. 97 233–234 n. 98 234 n. 99

CIL IX Suppl. 8689 8690 8694 8695 8696 8697 8698 8699 8700 8701 8701 8702 8677 8715 pars 8716 8717 8715 pars 8718 8714 8659 8707 8708 8709 8710 8711 8712 8713 8703 8704 8739 8757 8785 8811

Inscriptiones, quae primum editae sunt 8209

2650 Inscriptiones, quae primum editae sunt 8329 8346 8391 8425 8432 8432a 8432b 8432c 8432d 8432e 8432f 8432g 8660a 8664 8685a 8693 8695a 8696a 8697a 8706a 8707a 8708a 8709a 8710a 8718a 8744 8764a 8789 8789a 8790 8791 8792 8795 8796 8797 8799 8802a 8804 8805 8807 8814 8815

CIL IX SVPPL. FASC. 4 Inscriptiones, quae primum editae sunt 8816 8818 8821 8822 8824 8825 8827 8828 8830 8834 8835 8836 8839 8846 8868a 8870a 8892 8919c 8927 8936 8943a 8947b 8947c 8948 8950 8951 8953 8978a 8982 8984 8989 8995 8996 8997 8998 8999 9000 9001 9002 9003 a–g 9004